Sie sind auf Seite 1von 607

Innocent 03 (pape ; 1160?-1216). Innocentii III Romani pontificis opera omnia tomis quatuor distributa. 1855.

1/ Les contenus accessibles sur le site Gallica sont pour la plupart des reproductions numériques d'oeuvres tombées dans le domaine public provenant des collections de la
BnF.Leur réutilisation s'inscrit dans le cadre de la loi n°78-753 du 17 juillet 1978 :
*La réutilisation non commerciale de ces contenus est libre et gratuite dans le respect de la législation en vigueur et notamment du maintien de la mention de source.
*La réutilisation commerciale de ces contenus est payante et fait l'objet d'une licence. Est entendue par réutilisation commerciale la revente de contenus sous forme de produits
élaborés ou de fourniture de service.

Cliquer ici pour accéder aux tarifs et à la licence

2/ Les contenus de Gallica sont la propriété de la BnF au sens de l'article L.2112-1 du code général de la propriété des personnes publiques.

3/ Quelques contenus sont soumis à un régime de réutilisation particulier. Il s'agit :

*des reproductions de documents protégés par un droit d'auteur appartenant à un tiers. Ces documents ne peuvent être réutilisés, sauf dans le cadre de la copie privée, sans
l'autorisation préalable du titulaire des droits.
*des reproductions de documents conservés dans les bibliothèques ou autres institutions partenaires. Ceux-ci sont signalés par la mention Source gallica.BnF.fr / Bibliothèque
municipale de ... (ou autre partenaire). L'utilisateur est invité à s'informer auprès de ces bibliothèques de leurs conditions de réutilisation.

4/ Gallica constitue une base de données, dont la BnF est le producteur, protégée au sens des articles L341-1 et suivants du code de la propriété intellectuelle.

5/ Les présentes conditions d'utilisation des contenus de Gallica sont régies par la loi française. En cas de réutilisation prévue dans un autre pays, il appartient à chaque utilisateur
de vérifier la conformité de son projet avec le droit de ce pays.

6/ L'utilisateur s'engage à respecter les présentes conditions d'utilisation ainsi que la législation en vigueur, notamment en matière de propriété intellectuelle. En cas de non
respect de ces dispositions, il est notamment passible d'une amende prévue par la loi du 17 juillet 1978.

7/ Pour obtenir un document de Gallica en haute définition, contacter reutilisation@bnf.fr.


PATROLOGLE

CURSUS COMPLETUS
SIVE
DIRLIOTHECA DNIVERSALIS, INTEGRA,UNIFORMIS, COMMODA, OECONOMICA,
OMNIUM SS. PATRUM, DOGTORUM SGWPTORUMQUE ECGLESIASTICOHUM
<SUI
AB /EVO APOSTOLICO AD INNOCENTII III TEMPORA
FLORUERUNT;
RECOSIO CHRONOLOGICA
OMNIUMQUM EXSTITERE MONUMENTORUM CATHOLICJETRADITIQNISPER DUODECIMPRIORA
ECCLESI^fiSJECULA,
JUXTA EDlfIONES INTERSE CUMQUE
ACCURATISSIMAS, NONNULLISCODICIBUS MANUSCRIPTISCOLLATAS.
PERQUAM DILIGENTER .
CASTIGATA",
COMMENTARIIS
filSSERTATIONIBUS, LCCTIONIBUSQUE VARIANTIBUS
CONTiNENTER ILLUSTRATA;
«MNIBUSOPERIBliS POSTAHPLISSIUAS
EDITIOHCS QUJE TRIBUS NOVISSIMIS
S/ECULIS DEBENTUR ABSOLUTAS
DETECTIS,,.AUCTA;
INDICIBUS PARTICULARIBUS
ANALTTICLS,SINGULOSSIVETOJIOS,JIVE AUCTORES ALICUJUS
MOMENTI
SUBSEQUENTIBUS, DONATA;-~
CAPITULIE
1NTRA 1PSUMTEXTUMRITEDISPOSITIS,
KECNON ETTITULIS SINGULARUMPAGINARUM MARGINEM SUPERIORBH
DISTINGUENTIBUS
SUBJECTAMQUE MATERIAM SIGNIFICANTIBUS,
ADORNATA;
OPERIBUS CUHDUBUSJTBMAPOCRVPIIIS,
ALIQUA VERO AUCTORITATE 1NORDING ADTRADITIONEM
ECCLESIASTICAMT-OLLCNTIBUS, AMPLIFICATA;
IWNTOIEISABIMBIJS INDICIBUS LOCUPLETATA ; SED,P RJCSERTIM
HTJOIIUS
IMMENSIS ETGENERALIBUS, ALT^ao
SOLICET KERUM,QUOCONSULTO, NONSOLUM
O_UIDQUII> TALISTALISVEPATI:R, VERUM AUTEJIUNUSQUISQUE
PATRUM, ULLA IN TIIEMA
AESQUE EXCCPTIONE,QUODLIBET SCRIPSERIT, JJNOINTUITU CONSPICIATUR;
ALTEIIO SCRIPTURJESACIWS,EX QUOLECTORI COMPERIRESIT OBVIUM QUISAM PATRES ET
1NQUIBUS OPERUMSUORUM LOCISSINGULOS SINGULORUM LIBRORUM SCRIPTUR/E VERSUS,A
PRIMOGENESEOS USQUEAD MOVISSIHUM APOCALYPSIS,COMMENTATI SINT.
EDITIO
ACCURATISSIMA, OMNIBUS
CICTERISQUE FACILE ANTEPONENDA, SLPCRPCNDANTUR : CHAIIACTERUM NITIDITAS,
CIIARTJE
QIALITAS, INTEGRITAS
TEXTUS , PERFECTIO CORRECTIONIS,OPERUM RECUSORUM ~TUMVARIETAS
TUMNUMERUS, RORMAVOLUMINUM
PERQUAM COMMODA 1KTOTO
SIBIQUE OPERIS DECURSU CONSTANJTFFI""
PRCTIL 1STA J/^\
SIHILIS, EXIGUITAS,
PR/GSERTIMQUE COLLECTIO,UNA,METIIODICACT CIIRONOLOGICA/, J-F&VK
SFACENTORUM TRAGMENTORUM OPUSCULORUMQUE IIACTENUS
HIC ILLICSPARSORUSI ,/ ® FP^\^\
PRIMUM AUTEMIN NOSTRA BIBLIOTBECA, EX'OPERIBUSADOMNES /EIATEST / / ^. \*^P»
LOCOS,LINGUASFORMASQUE PERTINENTIBUS,COADUNATORUM. I C©• Y>\\
SERIES SECUNDA,
IN (jUA PRODEUNTPATRES,DOCTORES SCMPTORESUUE ECCLESLELATIN/E
A GREGQRIO MAGKOAD JNNOCENTIUM III.
ACCCRANTE J.-P. MIGNE,
BIB&IOTHEC2: GZ.ESI OHIVEIt&S,

CURSUUUCOMPLETORUM
IN SINGUl.OSSCIENTIyEECCLESIAST
ICJE RAMOSEDITORE.
ADINSTAR
PATROLOGIA, IPSIUS DUABUS
ECCLCSI^E, PARTIBUS
CONSTATSIMULACDIVIDITUR,
ALIANEMPE LATINA,
ALIAORICCO-LATINA.
ILLAPENITUSEXARATA,NOVEMDECIM
ETDUCENTIS
VOLOMINIBUS
ESTIMMENSA, CENTUMQUET
ETMILLE FRANCIS
VENIT.GR<ECASUBDIVIDITUR
ETDUPLICI
EDITIONC
TVPIS
MANDATAEST.
PRIORGRdSCUMTEXTCM,
UNACUM VERSIONE
LATINA,LATERALIS ETFORSAN
AMPLECTITUR, CENTUMVOLUMINUM
EXCCDETNUMERUM. POSTE-
RIORAUTEM HANCCE
VCRSIONENTANTUME\HIBET, INTRA
IDEOQUE YOLUMINARCTINEBITUR.
QUINQUAGINTACIRCITER
UNUMQUODQUCVOLUMEN GRJECO-LATINUH
OCTO,UNUMQUODQBEMERELATINUM FRANCIS
QUINQUE SOLUMMODO
: VERCM,
LJIITUR IN UTROQUECASU,1DESTADTRUENDUM HOCBCNLTICIO,COLLECTIONEMINTEGRAM, SIVE
SIVEOCCIDENTALEM
ORIENTALEM, CONDUCATEMPTOR
NECESSEERITJALIAS
CCJUSQUE
VOLUMINISAMPLITUDINESL
J^'CNON
ET DIFFICULTATES
VARIAPRETIA/EQUABUNT. .S^fm/fiV

PATROLOGIiE TOMUS CCXVII


ET, SALVIS INDICIBUS,TOTIUS PATROLOGI^ELATIN^E ULTIMUS.
INNOCENTIUS III PONTIEEX ROMANUS.

EXCUDEBATUR ET VENIT APUD J.-P. MIGNE EDITOREM,


1NVIADICTAWAMUOISE,PROPEPORTAMLUTETLE PARISIORUMWLGOPENFEIlNOMINATAM,
SEO PETIT-MONTUOUGE.
1855
MOMTUif MAXIMI MOMENTI AD OINEM CLERUM CATHOLIGUM.

Cum in hac perardua septemdecini ultra ducentos majoris formas voluminum editione
non potueritfieri quin typographice nonnunquam, doguiatice etiamforle, insciiscerte no-
bis, erraverimus (non enim unius diei hic labor est noster, sed multorum annorum), clerum
«t viros doctos officii nostri est certiores facere, quod illis haud kigratum fore speramus,
Collectionis bujus textum, qui integer stereotyporum benefioio prostat, a nobis iteratis
curis jarn diu retraclatum et ad exaetissimas revisionis crisim revocatum; sic Notitiam in
Leonem I papam, ex Schcsnemanno depromptam, sic nonnullorum judicia de Augustino,
minus recte sentientium, expunximus, alia qua) medicatione opus habent sedulo corre-
cluri vel omnino rescissuri. Quo fiet ut proxima} editiones expurgatas et, quantum fieri
potosl, emenuatas prodeant. lis interim quibusjam ad manus est iWro/opia nostra, statim
ac aliquid vitii nobis innotuerit, chartam meuieabilem, ipsa transJatione omni impensa
immuni, transmittendam curabimus.
Ex laboriosa cura, sicut ex iterata, universali'et minutissima tot el tantee molis Jibrorum
revisione vel expurgatione, quantee impensee provenire debeant, omnibus notum est. Ve-
rumtamen pro minimo dueimus aut sollicitudines autsumptus, dum nitidissima textuuni
correctio, et preeserlim orthodoxse doctrinee veritas in integrum serventur.
Opus cum majoris est momenli, tunc illud securius et inoffenso pede pereurrere debe-
mus. Porro, quid toliuslraditionis calholicsB impressis et pervulgatis' libris eequiparandum
est? -
^
Sub dupliei respectu sive typographiaa sive theologisBirreprehensibilis cujusque paginae
munditia fulgeat. Hoc in nostris volis est. Quapropter enixe et publice lectores hortamur,
uf si quisob textus maculam autpropter adversum sana3 fidei verbumpotuerit offendi, sine
mora nobis benevolenter denuntiet. Nostra mens est sicut et firma volunlas pro nihilo
qualecunque vigiliarum damnum vel laborum curam computandi, si Patrologiam no-
stram perdileclissimam, in quantum ad omnium textuum nitorem vel ad orthodoxas do-
ctrinas integritatem attinel, irreprehensam pemtus esdificare possimus.
Pauca tamen, ut speramus, supersunt reformanda. Buos addacere liceai idoneos tesles
ex doctissima Bollandi|famiIia, quiper epistolam Bruxellis ad nos transmissam asserunt
sibi volumina nostra evolventibus nihil aut leviora occurrisscperstringenda. Quibusacce-
dattestimoniumSuperioris generalis congregalionis in informandis ad theologiam ado-
lescentibus facile principis, viri eroinenti doctrina simul et prudentia atque animi gravi-
tate conspicui, qui Palrologiam « monumentum immortale scientiis ecclesiasticis a aobis
erectum >/non dubitavit appeJ'are.

Ad satisfactionem simul et sedificationem lectoris , patefacere nos juvat, Doclores,


Patres, vel Scriplores ecclesiaslicos, in septemdecim et ducentis Patrologxai latinas vo-
luhiihibus recusos, non minus quamsexdecim ducentorum et mille auctorum attingere
numerum.
SJECULUM XIII.

INNOCENTII III,

ROMANI PONTIFICIS,

TOMIS QUATUOR DISTRIBUTA,

QUORUM PRIORESTRES REGESTORUMBALUZIANAM RECENSIONEM


COMPLECTUNTUR,ACCEDENTIBUS
ANECDOTARUM EPISTOLARUMLIBRIS, QUOS FRUSTRAOLIMA BALUZIOEXPETITOSEX BIBLIO-
THECAVATICANA IN LUCEMEMISERUNTLA PORTE DUTHEILET BREQUIGNY;QUARTOVOLUMINI
INSUNTEPISTOL53EXTRA REGESTUMVAGANTES,PONTIFICISDENIQUESERMONESET OPUSCULA
VARIA,TUMJAMOLIM EDITA, TUM RECENTIUSAB EMINENTISSIMOCARDINALlMAIO, D. LUIGI
TOSfl, ETC, ETC, TYPIS MANDAT4,

ACCURANTE J.-P. MIGNE,


BIBLIOTHECiE CLERI DNIVEBSiE,
SIVE
CURSUUMCOMPLETORUM
IN SINGULOSSCIENTI/EECCLESUSTIC/EIIAMOSED1TOB.K,

TOMUS QUARTUS.

VENEUNTk YOLUMINA30 FRANCISGALLICIS.

EXCUDEBATUR ET VENIT APUD J.-P. MIGNE EDITOREM,


IN VIABICTAffAMBUlSE, PROPE PORTAM LUTETI^EPARISIORUMVULGOVENFER NOMINATAM,
SEU PETIT MONTROUGE.
1855.
ELENCHUS,

AUCTORUM ET ©PERUM OUI IN HOC TOMO CCXVII COKTIKEKTUR.

INNOCENTIUS III PONTIFEX ROMANUS


col. 9
Supplementum adRegestalnnocentiilll' 309
Innocentii III Sermones.
Opuscula :
Dialogus inter Deum et peccatorem. 691
De contemptu mundi. "701
Libellus de eleemosyna. 747
Encomium charitatis. ' 761
De sacrificio missas. - 763
JDubiorum appendix : '
Commentarium in septem psa.mos pcenitentiales. 967
Regula ordinis S. Spiritus de Saxia. 1129
Tabula epistolarum Innocentii III secundum litteram initialem digesta. U59

EPILOGUS
AD OPTIMUM LECTOREM CATHOLICUM AC TOTIUS PATROLOGIM LATJNJE
CONCLUSIO.

Volumine isto, quod dueentorum septemdecim tomorum numerum absolvit, Patrologim


Latince, De"i omnipotentis auxilio perpetuo adjuti, finem imponimus.
Heec quidem Patrologia Latina, ab aevo apostolico exordium sumens, ad mortem Inno-
centii III, id est, annum 1216, protenditur.
Varios Indices ad calcem hujusce ultimi tomi apponere primum constitueramus; sed cum
iis tabulis, quas prelo paratas habebamus, aliinon pauei Indices, a nobis excogitati, lecto-
rum quidem ad majorem commoditatem , dein turmatim accessissent, omnes simul in
duos speciales tomos seponere statuimus. Hi verolndices, non tantum scripta, sedaucto-
res alphabetice, chronologice, statistice, synthetice, analytice, analogice, logice, etc, ordi-
natos exhibebunt ac plane explicabunt.
Ex illa autem tabularum serie, quarum numertis ultracentum crescet, materiis et argu-
mentissubomnimodafacie apparentibus, lectori cuilibet, nontantum Doctoribus, et stu-
dio sacrarum Utterarum viris die ac nocle incumbentibus, sed et cuique maximis occu-
pationibus implicato, sed et indocto, vel imperilo, vel inerudito, vel etiam ignaro et de-
mum in pigritia sepulto, facillimus et certissimus ad SS. Patrum studium et disqui-
sitionem aditus large patebit.
Verumenimvero magnus solemnisque in fronte uniuscujusque nostrorum voluminum,
nec non et variorum programmatum, quibus nova opera praenuntiabantur prasfixus titulus,
duos Indices tantum, analyticum scilicet et scripturarium, seu Scripturse sacras, omnes,
qui a singulis Patribus explanantur, versiculos amplexantem, pollicebatur.
i Ast majqra creare et condere pollentes, majora condemus et creabimus : namque illud
opusnobislaborantibus officio est erga clerum catholicum; ettandem labore functis, erit
maximae felicitali.
Qu83 cum ila sint, optime lector, hanc immensam, arduam, omnigenam librorum mo-
lem, hoe monumenlum mre percnnius, consummationi cujus nemo credere audebat, tau-
dem exegimus, et hanc exercitum, ut non dicamus gentem, sacrorum scriplorum et aucto-
rum, maximamomnium quas typographia per totum orbem terrarum, ab exordio suo,
usque ad hanc diem ediderit, summafide et spe nixi, intranonnuilos , id esfc noveni
annos, in lucem et per universum mundum Christianum protulimus. Sed heec pauca.
Nunc autem Patrologiam Grwcam aggredimur. Hanc quidem Latina breviorem perrapide
elaboratam, absolutamet perfectam fore uemo dubitet: quimajoraexpedivit, minoracerte
expediet; preeteritis enim operibus plane, palam oculis omnium patentibus, futura,
cum bona et certa spe, omnis totius orbis catholici clerus, sacrarum litterarum studiosus,
exspectabit; nam, ab actuadposse valebit consecutio. I

E.\ l\pis MIGNE,au Pcuc-MoniroTige.


SUPPLEMENTUM

AO

REGEST AINNOCENTIIIII

RGMANI PONTIFICfS.

i. A auditis quse hinc indc proposila fueraiu, de com-


Ad pi(gposilum(1), Decanum (2) et canonicosMa- muni consilio fratrum noslroruni, sententiani for-
joris ecclesimArgenlinensis.— Praibendam, a F. t mare ac ferre vpilenuis, dictus
prmpositoS. Thommresignalam, ipsis confirmat. luimiliter et prsepositus ad nos
devote accessit, et jus,si qnod sibi com-
(Anno 1198. Lateiani, Mart. 2 ) in eadem prajbenda, In manibus nosliis
[BREQDIGNY et LA PORTEDUTHEIL , Append. ad Re- peteret
gesla Innocentii, U III, p. 108S. Ex Apo*rapho , spontaneus resignavit. Nos igilur, Ecdesise vestraj
ad liileniAutographi in Majoris ecclesiseArgen- volentes inposterum paci et tranquiiiitali consu-
tinensis archiviis asservati, a D. Grandidter di- lere , recepta resignatione ipsius, ei
. hgenler coliato.] snper eadem
praebenda perpetuum silentium imponimus, et vos,
Cum partes inter se super mota quseslione con- et Ecclesiam
vestram, ab impelitione ipsius super
veniuul, vel altera renuntiat quseslioni, ad Iioc eam pracsentium aucloritste reddimus
absolutos.
solum exigilur oiBciumJudicis, nt quod a parlibus Nulli ergo, etc.
flt faciat iuviolabililer ojjsenari, ne cui contra Datum Laterani, vi Nonas llartii, pomificatus
compositionemant cessioncm per se factam liceat noslri auno primo.
ullerius prosilire. Sane, cum dilecli fiiii, Arnoldus, II.
nuntius et concanonicus vester, et F. jjrseposilus B Maltlimum (5) abbatem S. Nicotai de Pratis Ri-
Sancii Thomse (5), ad nostram prsesentiam acces- bodi Monlis, Laudunensis dixceseos.—•Recipiun-
tur sub protectioneB. Petri, et enumeranlur bona
sissent, super praehenda, ile qua, per dileciuni ad ipsosspeclanlia.
liliusn, P. lituli SaiictseCseciliajpresbyterumCar-
dinalem (£), tunc apostolicse sedis legatum , idem (Anno 1198.Late.rani, Mart. 18).
[Bullam hanc edimus ad fidem apograpbi, quod ex
pr^posilus fueralinvestitus, in nostra et liatrum Cliarlulaiio monaslerii S. Nicolal de Piatis,f° 9,
iiostrorum audienlja disceptarunt. Cumque nos, v° transcripium, in CliartophyJacio noslro repo-
(1) Erat is, verisimililer, Rheinardus II, de quo Clemente PP. III, tituli S. Csecilisepresbyter cardi-
pauca hsec spud QallimChristianmnovmauctoies, nalis renuniiaius, sub CoelestinoP. III, in Sicilia,
loni. V, col. 823 : et sub Innocentio PP. III item lertio in Germania
- X. Ilheinaidus 11,1190 in cliarla Conradi II, legationis inunere functusest. ,Obiitsub Innocentio.
episcopiArgeiit"meiisis(ea;pj'oia<. Hisl. Als., pag. 29), Hunc e familia Diana fuisse proiileiur Floravantcs
clecoliegialaLuterhacensi ecclesia. t Marlinellus , ex Chicnico Piacenlino Umbeili Lo-
Successor ejus, Aibertus, non nisi anno 1202 cati. Oldoin. ad Ciacon. tom. I, col. 1120.
memoralur. Vide Episiolam Libri octavi VIII, not. (5) MalihaeusI, jioise proDitalis abbas ab anno
(2) De Decanis Majoris eeclesise Avgentinensis, saliem 1197 a.I annum 1225 virtulum splendore
circa hise, in quibus ^eisanrur, lempora , pauca prseluxit; tanti factus a comilissa Blesensi, Ribodi-
admodiim rcf eriunlur apud Auclores supra lauda- " Montis, Suessioi.um, etc. domina, ut hsec illi
los, Ibid. col. 827 : gazas suas, aureos et monilia servanda credidcrit
« VI. Frho, vet Frico, i 178et 1185. VideChar- an. 1225. .
tam Henrici episcopi pio fiuidaiione Piioialus de A Coeleslino PP. III bonorum recer/sfonem an, ,
Hubiaco. 1197; aliam post menses qi.indecim ab Innocentio
VII. Wernardus 1218, in Cliarta lienrici epi- PP. III (et est hwc ipsa quam hic edimus); tertiam
scopi pro S. Arbogasti ecdesia. i ab Honouo PP. III, an. 1224,conseeutus est. In-
(5) Ilh nomeii erat Fridencus, uli nos monuit genti suorum liesiderio assumptus, in B. [Marise
D. Giandidierex instrumentis. sacello, ubinuncsaciislia, depositus estsub lapide.
(i) Pelrus,. nobilis Placentinus, a Lucio PP. III, Aperium, ct anle chori januam translatum ejus
Fcna quarla Ciuerum, an. reparalsesalulis H8S, in sepulchrum 7 proceri hominis ossa caputque peram-
teriia, ex Ciaconio, ex Paminio ven>; Aubery, et phim exhibuit; quippe eujus femoruin ossa pollices
aiiis, 1184, m secunda cardinalium crealione, tiluli viginli duos aaquabant.
S. Nicolai in Carcere Tuiliaiio diaconus , deinde a
1*ATROL. CCXVii. t
11 AD INNOCENTIIIII REGESTA
suil D. Grenier. Idemqus l>anc nolulam adscri- A adjacenli, parochia Sancti Petri, cum coetcrisper-
psit. — < Celle Bulle coiifirme la stabilite des re- tinenliis suis;allare de Fonlanis (8), cum tribus
• ligieux, qi.ii a\oienl fait profession dans 1'abbaye partibus majoris decimse ejusdem villaeel lota mi-
deS. Nicolas, en ce monasleie, i» moins que co
•nesoit pour embrasser un ei.U plus strict; la nori decima, et omnibus obventionibus el obla-
presenlation aux cures; la permissiou de donner lionibus ejusdem loci, exceptis liis quse picsbytero
la sepulture a ceux qui la desireionl, pourvu offoruntur in celebralione suse missse; allaria de
qu'ils nesoient ni excommunies, ni inlerdits;
i'eIeclion d'un abne par la communame, sa be- Bohaing (9); allaria de Restoliis (10), allaria de
nediction et son intronisaiion, sans exiger ni pa- Villers(ll), cum omnibus perlineiitiis eorum, quaa
lefroi, ni chape de soie, parce que cette exaction bonsememorise Simon (12), quondam Noviomens's
«tienta Ia simonie. J BmtQDiGNY, ibid.] ecclesisevestrsededit (13)^ et successor
IHNOCEKTHJS episcopus, servus servorum Dei, episcopus,
dileclis filiis, MA.TTII.3EO, abbali Sancti Nicolai de ejus Balduinus (14) scripto suo postea confirmavit;
terram quse dicilur Tasiniacus (15) cum pascuis,
Pratis, ejusque fratribus, tam prsesenlibus quam
futuris, regularem viiam professis in pcrpetuum. allare silvis, aqua, piscatura , pralis, banno et districto;
vitam con- de Tenella (16), cum dote sua ; villam quae
Religiosam eligentibus aposlulicum
dicitur Monliniacus (17), prseler sextam deciman,-
venit adesse prsesidium, ne forle cujuslibet teme- ^
communis allodii, el dimidiam partem terife
n-itatis htcursus aut eos a proposiio revocet, aut partem
absit I sacrse enervet. Ea- Fulcherici; altare ejusdem villae, cum tota deci-
•robur, quod religionis ma tam minori quam majovi; apud villam quse
propicr, dilocti in Domino filii, veslris juslis po- dicitur
Fillencis (18), tolam decimam tam majorcm
•stulalionibus clcmenter annuinms, et prsefatum
minorem , cum lerra de Merallu, undecim
monaslerium Sancli Nicolai de Pratis, in quo quam
modios frumenti, et uuum modium pisae, et ti es
divino mancipali eslis obsequio , ad exemplar
felicis recordationis, solidos monelae, quos in festivitale sancti Remigii
prsedecessorum noslrorum,
et Ccelesti- ab ecclesia Sancti Foillani processu habetis; iu
Innocentii, Adriani, Alexaudri, Urbani,
ecclesia de Clarofonte, sex modios frumenti, et
ni, Romanorum pontificum, sub beali Pelri et unum
nostra protectioue susc!pinius, el praesenlissciipti sexlarium; apud villam quse dicitur Dier-
cis (19), allarc cum duabus partibus majoris de-
,privileg':ocommunimus; slaluenles, ut quascuiique
bona idem monasterium cimae, et totam minorem decimam; in villa quss
.possessiones, qusecunque dicitur Leheris (20), lotam terram cujusdam mi-
|usteetcanonicepossidel,aut in futurumconcessione lilis
oblalione lidelium, seu aliis justis mo- Christiani, terram quse dicitur Ogeii piali, et
pontificum,
dis, procurante Doniino, poterit adipisci, firma r a,uartam partem ejusdem \illae, lerram de Militricis
habetis a Rainero de Sanctis; ap^udvillam
wobis veslrisque successoribus ct illibata perma- quam
neant. In quibus liaecpropriis duximus exprimenda quse dicitur Tursiacus (21) , altare cum lola deci-
ma lam majori quam minori, teiram Bjtdulfi, mi-
vocabulis.
terram Gilleberti Rasi, lerram Sancti Petri
Locuni ipsum videlicet, ab omni advocatione lilis,
de Hunoniscurte, omne guionagium quod dedit
•successorum nobilis viri Anselmi bonae niemorise,
loci Xundaloiis cum omnibus vobis bonse meiaorioe Ingeramus, pater qunndam
ipsius (6), liberum,
in ca liberlate ab eodem An- Radulfi de Cociaco , liberum et quielum; altare de
appenditiis suis, qure
selmo devotionis inluilu eidem loco concessa est; Cbievresis (22), cum dote sua et quartam partem
lolam villam quse illi adjacet (7), cum furno et mo- ejusdem villse, cum tota decima lam majori quam
•iendino, cum pascuis , silvis, aqua, piscatione, minori ejusdem curlis; in villa quse dicitur Regis-
pralis, banno et districto; ecclesiam Sancli Ger- surlis (25), terram quam dedit vobis Guido Cato.
mani de Ribodi-Monle, cum thesauraria et schola cum aqua, piscalura, pascuis, concedente Guidoi..'

(0) Anselmus, eo nomine secundus, Anselmi fi- 1125, prsefuit usque ad annum 1145. Vide Call
"iius, Ribodi Montis comes, Viromanduorum prin- D Chrisl. lom. X., col. 1000.
'Cipum regia slirpe nobilissiinus, qui, erecto piius (13) Anno 1150, Simon dedit altare de Monf-
.Aquichicti ccenobio, redditis eti.tiii Vinceniiano Benchien ecclcsiiede Boeni. lbid. col. 1001.
-quseper vim .abslulerat praediis ac juiibus, Pia- Anno1i48,ut Iegeie est in Chronico Sigebefti.
Cense hoc juxta paternam dilionem condidit, anno « (14) Simon, gloriosus No\iomensis ponlifex, apnJ
1083. Habetur charta fundationis, Nov. Gall. Chrht, Seleuciam diem clausil, cui successit Balduiuus
t. X., col. 189, Insir. III. Sequenti anim, Plnlippi Boloniensis, i abbas : l°Calniaci, in diuscesi No-
«egis apud Ribodi Moniem degentis auctoiitate mu- viomtensi; 2° Caslellionis, in dicecesi Lingonensi;
Videibid. Inst. iv.
-oiri curavit. excessit ab humanis ivNon. Maii, an. H67. Ibid.
\(1) Nomine Luciacus* gallice Lucy. Vide insti u- (15) Gallice Tasigni; locus postea cum Luciacot
mentum supia citatum. gallice Lucy, unilus.
• (8) Gallice Foniaine-Notre-Dame.
Gallice Bohahi. (16) Tenelle.
(9) (17) Monlignyen Arrouaise.
{lQ)Reteuil. (18j Fieulames.
{11) AI. de Villari sicco ; gallice Villers-le-Sec. (19) Dercis, in dioecesi Laudunensi.
(12) SimonI(d« Vermandois), regia piosapia
filius (20) Leheries, in Tierachia.
ortus , Hugonis Magni, comilis \ iromandno- (21) Torsy, de^parochia Ribodi Moniis.
rum, filiique Henrici regis I, eleclus aut conse- (22) Chevresis.
cralus Jn episcopuin Noviomensemcirca annum (25) Reaicourl.'
iS SUPPLEMLNTUM.— AN. *198. U
dc Supi donuno suo, sedem molendini quam dedil A vero de temporalibus debcanl rcspondere. Auctori-
vobis Philippus, concedente Bliardo domino suo; tate insuper apostolica districtius inhibemus, ne
apud villam quse dicilur Andiniacus (24), sex mo- quis in vos vel ecclesiam veslram excommunica-
dios frumenli quos debet vobis ecclesia Sancli Mar- lionis, suspensionis el inlerdicli sentenliam, sine
tini Laudunensis annualim persolvere, et in pro- manifesta el rationabili causa, promulgare pracsu-
pria vectura -ad promptuarium veslrum deferre; mat, vel novas vel indebilas exactiones vobis el bo-
in.villa quae dicitur Remiis (25), quindecim soli- minibus vestris imponat. Sepulturam praterea
dos bonse monetae, quos debet vobis ecclesia Beatse ejusdem loci liberam esse omnino decernimus, ut
Marise Laudunensis in festivilate Omnium Sanclo- eorum devotioni et exlremse voluntati qui se illic
rum persolvere annuatim; villam quse dicitur Mon- sepeliri deliberaverint, nisi forte excommunicali
cellis (26), quam deditvobis Anselmus, quoiidam vel interdicti sint, nullus obsistal, saha tamen
dominus Ribodi Monlis, cum banno, furno, et di- justilia illarum ecclesiarum a quibus morluorum
slricto, et dimidiam partem molendini et dimidiam corpora assuinuntur. Obeunte vero te nunc ejus-
partem vivarii, (erram de Bardonroy cujus medie- dem loci abbate, vel tuorum quolibet successorum,
tatem terragii libere recipitis, alteram Rainerus de nullus ibi qualibet subreplionis aslulia seu violen-
Guisia , et, ex parte Rainerii, ecclesise Sancti Vin- tia prseponatur, nisi quem fratres communi con-
centii Laudunensis tres modios frumenti annuatim sensu, vel major pars fi atrum consilii sanioris,,
persolvitis; inFIandria, apud villam quse vocatur secunduni Dei limorem et bcali Benedicli Regulam,
Lo, bercariam unam et amplius; apud Lecca, di- providerint eligendum. Sub excommunicationis in-
midiam bercariam;, apud Chevenses, quinque super poena districtius inhibemus, ne quis abeleclo
modios frumenti, quos solvit Radulfus de Ilussel, vestro qui pro tempore fueiil, pro benedictione
allare de' Parpes (27), cum perlinenliis suis ipsius, vel pro deducendo seu Iocando eum in sede,
lerram quam dedit \ obis Gualterus, miles de Ai- sub obtentu alicujus consuetudinis, palefridura,
nes, quanam partem terrae de Wargiscurle (28), seu capam sericam, seu aliquid aliud, cum Simo-
juxta Ribodi Monlem; item, jn FJandria, apud niaeam sapiat pravitatem, exigere audeat, vel
villam quse dicilur Lecca, terram de Moroslralis, extorquere prsesumat. Ad lisec,libertales el immu-
dccimam seplem lolorum; apud Fressenalum, di- nitates a regibus, principibus et aliis personis,
midiam marcam, et dimidium fertonem; apud tam ecclesiasticis quam mundanis, rationabiliter
Wallas, undecim solidos, mediam partem villse quse Ksonasteriovestro concessas, et antiquas, et ratio -
dicitur Puteolis (29), lam in silva, quam in lerra Q nabiles consuetudines hactenus observatas, inte-
arabili.quam Albericus Waler, et Fredebertus de gras illibatasque permanere prsesenti decrelo sau-
Sanctis, et Gerardus filius ejus vobis coutule- ciraus. Decernimus ergo, etc.
leruiit. Ego Innocentius, CalholicaeEcclesise Episcopus.
Sane, novalium veslrorum nullus a vobis deci- Ego Octavianus (50), Hostiensis et Velletrens<s
mas exigere vel extorquere praesumat. Liceal quo- Episcopus.
que vobis clericos, vel laicos liberos et absolulos, Ego Petrus (51), Portuensis et Sanctse RuliiiB
e sa5culofugienles, ad conversionem recipere, et eos cpiscopus.
sine contradictione aliqua delinere. Prohibemus in- Ego Pelrus (32), tiluli sanctse Caecilisepresbyler
guper, ut nulli fralrum veslrorum, post factam in cardinalis.
eodem loco professionem, fas sit sine abbalis sui li- Ego Jordanus (55), presbytcr cardinalis sanctje
centia, nisi arctioris religionis obtentu, ab eodcm PudentianoL',lituli Pasloris.
loco diseedere; discendenies vero absque commu- Ego Joliannes (34), tittili Sancti Clementis cardi-
nium lillerarum cautione niillus audeat relinere. nalis, Viterbiensis et Tuscanus episcopus.
Cum autem generale interaiclum terrse fuerit, li- Ego Hugo (55), presbyter cardinalis Sancti Mar-
ceat vobis, clausisjanuis, exclusis excommunicatis D tini lituli ^Equilii.
et interdiclis, non pulsatis campanis, submissa voce Ego Joliannes (36), tituli Sancti Slephani in Cee-
divina oflicia celebiare. In parochialibus aulem lio-Monte presbyter cardinalis.
ecclesiis quas habetis, liceal vobis proprios sacer- Ego Soffredus (57), tiiuli Sanctaa Praxedis pres-
dotes eligere; quibus, si idonei fuerint, episcopus byter caidinalis.
dioecesanus, cui a vobis fuerint prsesenlati, curam Ego Gratianus (58), Sanctorum Cosmse etDa-
animarum committat, ut ei de spirilualibus, vobis rniani diaconus cardinalis.

(24) Andigny,$illage pres de Guise. (52) Vide Epislolam Libri quinti xxxn, uot.
(25) Remies. (55) Vide Epistolam Libri quinti LXXIV, not.
(26) Monceaux-le-Vieux. (34) Vide*EpistolamLibri sexti cxvn, not.
(Zl)'Parpes-lu-Ville , iu Dioeccsi Laudunensi, (55) Vide Epistolam Libri lertii XLI,not., et ad
prope Ribodi-Montem. Epislolam vn, infra.
(28) Vargtcourt, de quo nibil hodie. (56) Vide Epistolam Libri quinti LXXXIII, uot.
(29) Puisieux. (37) Vide Epistolam Libri quinti vi, not.
(50) Vide ad Epistolam Libri tertii xi, not. -(58) Vide not. ad Epistolam vu.
(31) ViJe Epistolam Libri quinli LIIX, uot.
AD INNOCENTHIII REGESTA. 13
18
IV.
Ego Gregorius (59), SanctseMariaein Aquiro dia A
conus cardinalis. Ad Florenlium abbatem et fratres monaslerii de

CampoB. Marim. Eorum possessioneset pihi-
Ego Gregorius (40),Sancti Georgii ad Velum Au-
reum diaconus cardinalis. legia confirmat.
Ego Nicolaus (41), Sanct* Mariscin Cosmedii (Anno 1198. Romse,ap. S. Petrum, Maii4.)
diaconus cardinalis. histor'm Wtslfalite, Munsler 1847,
Sancti diaconus car [ERHABD, Regesta
Ego Gregorius (1%), Angeli 4"; Cod.diplom.,p. 255. Ex apographo in archi-
dinalis. vio MaiipnfeldensijCOllalooriginali cujus lacinia
tanlum exstant.
Ego Petrus M5), Sanctse Marisein-Yia Lata dia-
conus cardinalis. INXOCENTIUS cpiscopus, servus servorum Dei, di-
Ego Cencius (44), Sanclae Lucise in Horlbe: lectis filiis FLORENTIO abbali Monaslerii de Campo
diaconus cardinalis. Bealau Marise ejusque fralribus tam praesentibus
Datum Laterani, per manum Raynaldi, domin quam fuiuris regularem vilam professis in P.
papse nolarii, cancellarii vicem agenlis, xv Kalen- P. M.
das Aprilis, indictione prima, anno DominicseIn- B Religiosam vitam eligenlibus apostolicum con-
carnationis 1198, ponlificatus vero domini Inno- venil adesse praesidium, ne forte cujuslibet temeri-
centii PP. III anno primo. tatis incursus aut eos a proposito revocet, aut ro-
III. bur, quod absit! sacrse religionisIiiMngat. Eapro-
Ad Sucssionememcpiscopum(45), el .... abba pter, dilecti in Dontmo filii, vestris juslis poslula-
tem (46)Sancli Germani de Pratis Parisiensis. — lionibus clementer annuimus, et praefatum mona-
Vl abbatem el convenlumS. Dionysii adversu,
episcopum Antissiodorensem aliosque lum eccle- slerium in Campo BeataeMarise,in quo divino man-
siaslicos, tum laicos, tueantur ac defendant. cipati eslis obsequio, sub beali Petri el nostra pro-
(Anno 1198. Romse,ap. S. Pelrum, April. 29,.) teclione suscipimus et prsesenfisscripti privilegio
[Ibid. p. 1066, ex Archiviismonasterii S. Dionysiii- communimus. Iu primis siquiilem stalueiltes, ut
Porrcclo nobis dilecli filii... Abbas (47), et con- ordo monasticus, qui secuiidum Deum et beati Be-
venlus Sancti Dionysii, pelitorio suggesserunt nedicti Regulam atque institulionem Cisierciensium
v
quod venerabilisfrater nosler... Antissiodorensisepi- fratrum in codemmonasterio institutus esse digno-
scopus(4S),et dilecti filii...abbas Laliniacensis (49) scitur, perpetuis ibidem lemporibus inviolabililer
nobilis vir, Tbeobaldus, comesTrecensis, et M. di observetur.Prselereaquascunquepossessiones,quse-
Monte Morantiaco, et Major de Stampis, et alii G cunque bona idem monasterium in prsesentiaruni
tam ssecularesquam ecclesiaslici viri, Senonensii juste et canonice possidet, aul in futurum conces.
provincise, eis et ecclesiaesuse, super possessioni sione ponliQcum, largitione regum vel principum,
IJUS,villis, decimis, leri is, nemoribus, bominibui oblatione fidelium, seu aliis justis modis praestanle
-suis, et aliis pluribus, pluiimum molesti el iiijii- Domino poterit adipisci, firma vobisTeslrisque suc-
riosi existunt; jura eliamac possessioneshominun cessoribus ef illibata permaneant. In quibus liace
suorum invadunt, et violenter sibi usurpare prsesu propriis duximus exprimenda vocabulis.
muut. Unde, discretioni vestrse per apostolic: Locum ipsum in quo pra?fatum monasterium
scripta mandamus , quatenus partibus convocatis situm est cum omnibusperltnenliis suis : curtem in
et audilis hinc inde propositis, quod justuin fuerit Hosvj-inkele, Honbart, Bleskenvorth,Brinchus, Bro-
appellationesepositadecernalis, et facialis.quodju- clius, Mattenhem, Middclseten, Rehey, Beliethe,
<iicaverilis,percensuram ecclesiasticamlirmiler ob Oslhus, Menlage, Provestinhus, Nieliof, Erlhburg,
servari. Tesles autem, quos ipsi in asserlione sua Lutterhus, Meppeleslo,Teiinctorpe, Sletbruge, Bu-
fiausce duxerint im ocandos, si se gralia, odio ve cheslo, HeminchuSjWidenbrugge,Lindincsele, Cu-
timore, .subtraxerint, quominus testimoniumperbi- linlliorpe, Bulte, Honlo, Molendinumin Slelbrugge,
beanl veritali, vos ad id per dislriclionem eccle- " Ripen, Givetenhorst, Ilerlage, Bokey, Pilichem, de-
siasticam , appellatione remota, cogatis. Quod s^ cimam in Tetthen, decimam in Berse, Honlo, bona
annbohis exsequendis nequiveriiis interesse, lu. in Frisia, Bilevelde.Iiem Telinctorpe, Specliishart,
episcope, ea uihilominus exsequaiis. Hemmincsile, Walherhus, Garlbus, Caldebof, AI-
Datum Romae, apud Sanctum Petrum , m Kal, rebike, Bereiiornyn, Sciilenburch, Oynchusen,
Maii, poniificalus uoslri anno primo. Werse, Sunr.inchusen,Oslenuelde, Becnin. Slapel-
{39) VideEpistolam Libri quinti LX,not. (47) De abbate S. Dionysii jam egimus in nolis
(40) Vide Epislolam Libri seplimi LX,nol. ad Epislolam Libri lerlii XLV,not. Yerum, confc-
(41) Vide Episiolam vii, not.- renda omnino ba»c Epistola cum altera, Lib. i,
(42) VidelSpistolamLibri quin i x\ix, not. n" 179, data^n Kal. Junii, ubi Hugonem, ttinc ele-
(43) Yide Epistolam Libii tertii xx, nol. ctum, in abbatemconfirmat ponlifex. (Juo pacto
(M) Idem qui postea Honorius PP. 111. auiem ipsuin, ante eonfirmationem, abbalem hic
(45) Vide Epistolam Libri lertii, xi, not. dixeritpoiilifex, non facile intelligilur.
(46) RobeitusIVmonasterioS. Germani dePratis (48) Vide Epistolam Libri tertii xx. uot.
praefuitabanno 1192,usque ad animm saltem 1204. (49) Vide Epistolam Libri quinti cxxxui, not.
VideGatl. Chrisl*nov. t. VII, col. 46,
&i jSUPPLEMENTOM.— AN. 1198. 18
lage cum omnihus altinentiis, Viikinthorpe cum A mat, nec regularem electionem abbatis vestri iui-
omnibus attinentiis, Silehurst, Olhelinchusen, Po- pediat, aut de instituendo vel removendo eo
qui pro
pinclisen, Catislare, Bobinthorpe, «Bovincliuseii, tempore fuerit, contra statuta Cisterciensisordinis
Bulthen. Molendinumin Bultlie, Bellete, Berehorn, se aliqualenus inlromiltat. Si vero
episcopus ,in
Hohurst, Piclienburst, item Calislare, Catinstort, cujus parochia domus vestia fundala est, cum hu-
Oslhus,Vectorp,Herthe, Berehsethe,Veslero,Wchlo, militate ac devotione qua convenit requisilus, sub-
Wrthen, Dagehusen,domum Beitrammi juxta Tel- stitutum abbatem benedicere,et alia quaead officium
get, mansum in Jesechin, maiisum Alberti de Su- episcopale pertinentvobisconferre renueret, licitum
sat, Spurclia, et csetera quae bonaememorise Her- sit eidem abbali, si tainen sacerdos fuorit, proprios
mannus quondam Monasleriensis episcopus, Wide- novitios benedicere, et alia quae ad officium suum
kindus advocatus de Rethe et ejus materLultrudis, pertinent exercere, el omnia vobis ab alio episcopo
Bernardus de Lippa, Widekindus de Waldcke cum percipeie, quaea vestro indebite fuerint denegata.
suis fratribus vestri monasterii fundalores pro ani- lllud adjicientes, ut in recipiendis professionibus,
marum suarum remediovobis jusle etiationabiliter quae a benediclis vel benedicendis abbatibus eslii-
conlulerunt,cumvineis,terris,nemoribus etvirgultis, bentur, ea sint episcopi forma et expressione con-
in boseoet plano,viis, inviiset semitis,pratis,paseuis,
tenti, quss ab oiigine ordinis noscilur instiluta, ut
maricis, venalionibus, aquis,piscariis, stagnis, viva- scilicet abbates ipsi salvo ordine suo profiteri ue-
riis, molendinis.-vineariis,turbariis, montibus, col- beant, et contra statula ordinis sui nullam
Jibus^allibus et aliisrebus.Sane Jaborumvestrorum, professionem facere compellantur. Pro consecratio-
'IUOSpropriis manibus aut sumptibuscolitis, tam tfe nibus vero altarium vel ecclesiarum, sive pro oleo
tcrris cullis quam incultis, sivede hortis et virgultiset sancto, v&Iquolibet alio eeclesiaslico sacramenlo ,
piscationibus vestris, seudeiiutrimentis animalium nullus a vobis sub obtentu consueliidinis aut alio
veslrorum, nullus a vobis decimas exigere vel ex- niodo quidquam audeat exlorquere, sed hsecomma
torquere prsesumat. Liceal quoque vobis elericos gratis vobis episcopus dioecesanusiinpendal. Alio-
vel laicos, liberos et absoluios e saeculofugientes quin liceat vobis quemcunque maluerilis catholicum
ad conversionem recipere et eos absque contradi- adireantislitem, gratiam et communionem aposlo-
ctione aliqua retinere. Proliibemus quoque insuper licse sedishabenlem, quinostra fretus aucloritaie,
ul nulli fralrum veslrorum post factam in mouaste- vobis quod postulatur impendat. Quod si sedesdice-
rio vcslro professionem fas sil, absque abbatis sui cesani episcopi forte vacaverit, inlerim omnia ec-
licentia de eodem loco discedere. Discedentemvero P clesiastica sacramenta a vicinis episcopis accipere
absque eommuniumlitterarum cautione nullus au- libere ac sine contradiclione possitis, sic tamen ut
deat retinere. Quem si quis forte retinere prsesum- in hoc in posterum propriis episcopis nullum prse-
pserit, licitum sit vobis in ipsos monachos sive judicium generelur. Quiaverointerdum propriorum
conversos regularem sententiam promulgare. Hlud episcoporum copiam non habetis, si quem episco-
dislrictius inhibentes, ne terras seu quodlibet bene- pum Ronianse sedis, ut diximus, communiouemha-
liciumecclesiaevestrseliceat alicui personaliter dari bentem, et de quo plenam notitiam habealis, per
sive aliquo modo alienari absque consensu totius vos transire contigcril, ab' eo benedictiones vaso-
capituli vel majoris aut sanioris partis ipsius. Si rum et veslium, consecraliones altarium, ordina-
quse vero donationes aut alienationes aliter quam , liones monachorum, auctoritate apostolicse sedis
dictum est factsefuerint, eas irritas esse censeinus: accipere valeatis. Porro si episeopi vel alii ecclesia^
Ad baecetiam prohibemus, .ne aliquis monachus rum rectores in monasterioveslro vel personas inibi
sive conversussub professione domus vestraeastri- constitutas suspensionis, excommunicalionis vel
clus, sine consensu abbatis aut melioris partis ca- interdicli sententiam promulgavcrint, sive etiam in
pituli vestri pro aliquo fidejubeatvel ab aliquope- mercenarios vestros, pro eoquod decimas non sol-
cuuiammutub accipiat, ultraprelium capituli vestfi D veritis, sive aliqua occasione eoruin quse ab apo-
providenlla conslitulum, nisi propter manifestam stolica benignitale vobisindulta sunt, seu benefa-
domus vestrseutilitalem. Quod si facere lbrte prse- clores vestros pro eo quod aliqua vobis beneficia
sumpserit, non feneatur conventus pro his aliquate- vel obsequia ex chaiitateprsestileiint, vel ad labo-
nus respondere.Licituro prjeterea sit vobis in causis raudumadjuverint,inillisdiebusin quibus vos labo-
propriis, sive civilem sive criminalem conlineant ratis et alii feriantur, eamdem senteiitiam protuie-
gusesiioiiem,fratrum veslrorum teslimoniis uti, ne riiit, ipsamtanquam conlra,sedis apostolicseindulia
per defectum testium jus veslrum in aliquo valeat 'prolatam duximus irrilandam, nec litteraeuliaelii-
deperire. Insuper aucloritate aposiolica iriliibemus, mitalem habeant, quas tacito nomine Cislerciensis
KC ullus episcopus vel quaelibet alia persona ad ordinis etcontra tenoiem aposiolicorump/rvilegio-
synodos vel conventusforenses vos ire, vel judicio rum constiterit impetrari. Paci quoque et tranquil-
saeculari de propria substautia vel possessionibus litati vestraepaterna inposterum solliciludiiie pro-
vestris subjacere compellat, nec ad domos vestras videre volentes,.aucloritate apoflolica prohibemus^
'causa ordines celebrandi, causas iraclandi vel ati- ulinfrajclausuras loeoium seu grangiarum vestra-
quos publicos conveiitus convocaiidi veniije prsesu- rum nullus rapiaam seu furtum commilierc, igiiem-
19 • AD INNOCENTllIII REGESTA 20
apponere, sanguinem fundere, hominem temere A Trecensis cum omnibus pertinenliis suis vobischa-
oapere vel interficere, seu violentiam audeat exer- ritative concessit, sicut eam juste ac sine contro-
cere*.Prsetereaomneslibertates et immunilates a pra> versia possidetis, Yobis et per vos Eeclesiaevestrse
' decessoribus
nosirisRomanisponlificibusordini ve- aucloritate apostolica confirmamus, et prsesenlis
stro concessas, necnon el liberlateselexemptiones scripti palrocinio communimus. Nulli ergo omnino
saaculariumexactionum a regibus et principibus vel honiinumliceat hancpaginam nostraeconfirmationis
aliis fidelibusralionaliler vobis indultas, aucloritate infringere, vel ei ausu temerario contraire. Si quis
apostolicaconfirniamusetprsesentisscripti privilegio aulem hoc altentare praesumpseril, Indignationera
communimus. omnipotentis Dei, et bealorum Petri et Pauli apo-
Decernimusergo ut nulli omnino hominum liceat stolorum ejus se noverit ineursurum.
praefatum monasterium temere perturbare, aut ejus Datum Romae apud S. Petrum, iv Nonas Maii,
possessiones auferre, ablalas retinere, minuere, ponlilicalus nostri anno primo.
seu quibuslibet vexalionibus faligare, sed omnia VI.
integra conserventur, eorum pro quorum guberua - Ad magislrum el fralres domus Dei Prtwinensts. —
tioneac sujtentatione concessasunl usibus omninio- Prmbendw in ecclesia S. Quiriaci possessionem
g ipsis confirmat.
disprofulura,salvasedisapostolicseaucloritate.Siqua (Anno 1198. Romse, ap. S. Petrum, Maii 11.)
igilur in fulurum ecclesiastica ssecularisvepersona,
[Ad fidem Apographi quod ex Archivio Hospitalis
lianciiostraeconstitutioiiispaginamsciens.eontraeam Pruvinensis Irariscriptum, in chartophylacio
temereveniretentaveritjSecundoterliovecommonita, nostro repositum est, cum ista notula : «'Colla-
nisi reatum suum congrua satisfaclione correxerit, tionne a 1'OriginaIen parchemin de liuit pouces
quatre lignes de largeur, sur sept pouces de
poteslatis honorisque sui dignitate careat, reamque hauteur, le replis du bas non compris, par moi
se divino judicio exislere de perpetrata iniquitate soussigne; a Provins, ce 3 janvier 1785. S. D.
cognoscat, et a sacralissimo corpore ac sanguine Baltlielemi. »
t Le sceau, en plomb, altache avec des fils de
Deiet DominiRedemptoris nostri Jesu Christi aliena soie rouge etjaune, porte, sur un c6te, en leltrcs
iiat, atque in exlremo examine Dominicseultioni initiales : INNOCENTIUS PP. III; de 1'autre, ieg
subjaceat. Cunetis autem eidem ioco sua jura ser- chefs de S. Pierre et de S. Paul, avee ces let-
vanlibus sit pax Domini noslri Jesu Christi, qua- tres au-dessus : S. P. A. S. P. E. > BREQUIGKT,
lenus et liic fructum bona: actionis percipiant, et ibid.]
JDSTISpelenlium desideriis dignum est nos facile
apud districlum Judicem pramia oelernsepacis in-
veniant. Amen. prsebere consensum, el vota, quse a ralionis tra-
C mile non discordant, effeclu prosequente com-
FACMECUM DOMINE 1 K
SIGNIIM BONUM.
plere. Eapropter, dilecti in Domino filii, vestris
Ego Innocentius calholicseEcclesiaeepiscopus. petitionibus grato concurrentes assensu, praebeu-
Ego Oclavianus Ostiensis el Velletrensis eps. dam quam in ecclesia Sancti Quiriaci habetis, cum
card. minulis portionibus panis, vini et denariorum,
Data Romaeapud Sanclum Pelrum. . . Cancel- omnibusque ad eam
spectantibus, sicut ea juste ac
larii vicem gerentis iv, Non. Maii,indiclione prima, pacifice possidetis, devolioni vestrse auctoritate
Incamationis Dominicseanno 1198, pontificatus.... aposlolica confirmamus el praesentisseripti patro-
V. cinio communimus. Nulli ergo omnino iiominum
Ad abbatem et fratres Ctuniacenses,— Confirmalio liceat hanc paginam nostrae confirmationis infrki-
de Mercurii curle. gere, vel ei ausu temerario coutraire. Si quis au-
tAnno 1198. Romseap. S. Petrum, Maii 4.) lem hoc altentare praesumpserit, indignationem
[Bibliolheca Cluniac, 1497.] omnipolentis Dei et Beatorum Petri et Pauli apos-
INNOCENTIUS episcopus, servus servorum Dei, di- tolorum ejus se noverit incursurum. Dalum Romae,
lectis liliis nbbati et conventui Cluniacensi, salutem apud sanctum Petrum, v Idus Maii, pontilicatus
et aposlolicambenedictionem. D nostri anno primo.
Cum a nobis petitur quod justum est el hone- VII.
stum, lam vigor sequitatis quam ordo exigit ralio- Ad Ranulfum (50), abbalem Aureliacensismona-
nis, ut vel per sollicitudinem officiinostri ad debi- slerii, ejusquefralribus , lam prmsenlibus quam
lum perducatur elTectum, Eapropier, dilecli in futuris, reguluremvilamprofessis,in perpeluum.—
Domino filii, vestris justis poslulalionibus gratum ~ Confirmal eis bona et possessiones.
impertientes assensum, grangiam de Mercurii curte, (Anno H98. Romse,ap. S. Petrum, Maii 13.)
quam dileclus filius nobilis vir Theobaldus comes [Ibid. Ex Apographo quod reposlum est in cliarlo-
(50) Raiiulfi, Aureliacensis abbalis, antecessorem jam praeeratanno 1204. At, Ranulfum prsefuisse
Pelrum V, usque ad annum 1195, ex instrumentis per annos 22, falsum demonslrant superius dicta
memorantGa/iia? C/irisJiaK»noi)«?auctores,tom. H, de Petro V. Jacere legilur in Sacello S. Magda-
col. 444. Quo anno regimen auspicatus fuerit ipse lenae. t
Ranulfus, ignoravisse videntur, eum de eo pauoa Ranulfum jam ab anno 1198 abbatiale pedum
haectantummodo referantur: tenuisse, ex hac nostra Innocentii PP. III Epistola
« XXII. Ranulfus dicitur mortuus anno 1203, evincitur
quoii minime inficior : Sane Geraldus, successor,
21 SUEPLEMENTUM.— AN. 1198. 22
ordinali fue-
phylaciq colKgendis charlis ad res F.rancioasA sunt, percipiant, si quidem oanoniee
spectantibus , regio jussu, insliluto. ijuseaddfbea- rint, et apostolicasSedis comniunionemgratiamque
tur huic apographo fiJes, docenl nolae, cal- et si ea gralis ac-sine pravitate voluerint
cem subjectse, vernacula habuerint,
lingua scriptae. exhibere. Alioquin, liceal vobis catholicum queni-
Cum universis sanclae Ecclesiaefiliis existamus cunqtie malueritis adire anlistitem, qui, nimirum
ex apostolicie sedis auctorilate ac benevolentia nostia fullus aucloritale, quod postulatur indul-
debilores, illis tamen iocis^atquepersonis, quaespe- geat. Ad hoc adjicientes, slaluimus, ui ipsum mo-
cialiusRomanaeadhaerentEcclesise, propensiori nos iiasterium, abbates ejus, rectores locorum, et mo-
convenitcharitatis studio imminere, et eas sub sedis nachi, ab omnis saecularisservitii sint infestatione
aposlolicsegremio confovere.Eapropter, dilecti in securi, omnique gravamine mundanse oppressionis
Domino filii, vestris juslis postulationibus clemen- remoti, in sanclae religionis observatione seduli
ter annuimus, et felicis recordalionis Innocentii atque quieti, nulli alii, neque episcopo, neque
papae, prsedecessoris nostri, vestigiis inhserenles, principi, nisi Romanse ct aposlolicse Sedi, eujus
prsefatum Aureliaceuse monasterium, in quo di- juris sunt, aliqua teneatur omnino rationc seu
vino eslis obsequio mancipati, quod videlicet bea- occasione subjecti. Obeunte vero le, nunc ejusdera
tus Christi confessor, Geraldus in honore et nomine B loci abbate, vel tuorum quolibet successorum, nul-
aposlolorum Principis sedificasse,et RomanaeEc- lus ibi qualibet subreptionis astulia seu violentia
clesiseobtulisse, cognoscilur (51), sub ejusdemapo- praeponatur, nisi quem fratres communi consensu,
stolorum Principis protectione suscipimus, et prae- vel fratrum pars consilii sanioris, secundum Dci
senlis scripti privilegio communimus ; statuentes, limorem elbeali BenedicliRegulam,proyiderintebV-
ut quascunque possessiones, quaecunque bona gendum. Eleclus autem a Romano Poiitifice munus
idem Monasterium in prsesentiarumjuste et cano- benedictionis accipiat.
nice possidet, aufin futurum, concessione pontifi- Decernimus ergo, ut ntilli omnino hominuin li-
cum, largitione regum vel principum, oblatione ceat, praefaiiim monasterium lemere peilurbare,
lidelium, seu aliis justis modis, praestante Domino, aut ejus possessiones auferre, vel ablatas ietinere,
poteril adipisci, firma vobis vestrisque successoii- minuere, seu quibuslibel vevationibus fatigare, sed
bus et illibala permaneant. In quibus baec propriis omuia illibata ct intogra conserventur, eornm, pro
duximus exprimenda vocabulis : quorum gubernatione ac suslematione concessa
Kariacum, Soliacum, Varinium, Asperim Salien- sutit, usibus omnimodis profulura, salva Sedis apo-
tcm, Espaniacum; Abbaliam Mauzziensem; Abba- stolicse auclorilate. Ad indicium autem peiceptae
tiam de Buxa, cum omnibus earum pertinenliis ; hujus a Romana Ecclesia libeilalis, decem solidos
Pauiiacum; locum Sancli Petri de Ripa; Polinia- Piclaviensiummonetseveteris nobis nostrisque suc-
censem ecclesiam; ecclesias Sancti Pantaleonis, et cessoribus annis singulis persolvent. Si qua igitur
Saucti Pauli de Toroncusi Castro; ecclesiam de in fulurum ecclesiasliea saecularisvepersona, hanc
Valahaco; ecclesiam de Calcis; ecclesiam Sancfce nostrse conslitutionis paginam sciens, contra eam
Maiiaede Glenico, cum capella de Serveria, qu,e venire lenlaverit, secundo tertiove commonila, nisi
de parochiali jure ipsius esse dignoscilur; eccle- reatum suum congrua salisfactione correxerit, po-
siam Sancti Nazarii de Busuiangis; capellam San- testatis honorisque sui careal dignitate, reamque
ctseMarissde Galasangis; ecclesiam Sancti Projecli se divino judicio exislere de peipetrata iniquitate
de Romegos; ecclesiam Sancti Marcellinide Ebre- cognoscal, et a sacratissimo corpore ac sanguine
duno; ecelesiam Sancti Matthseide Saleru; eccle- Dei et-Doinini Redemptoris nostri Jesu Christi
siam de Fonte Gaiferio ; ecclesiam Sancti Marcel- aliena fiat , alque in extremo examiiie districtse
lini de Valleveneria; Dalmariacum; ecclesiam San- ultioni subjaceat. Ciinclis aulern eidem loco sua
cti Petri de Mota; ecclesias Sanclse Marise, et San- jura_ servanlibus, sit pax Domini noslri Jesu Chri-
cti Andreae, et Sancli Joannis de Buichanna; ec- D sli, quatenus el hic fructum bonae actionis, perci-
clesiam Sancti Joannis de Castello Fano; ec- pianl, et apud dislriclum judicem praamia seteruae
clesiam Sancti Petri de Cavanhaco; ecclesiam pacis inveniant. Amen. Amen. Amen.
Sanctse Mariae de Beurcirias; ecelesiam Saneti Sic signalnm inferius :
Martini de Lechas; ecclesias Sancti Pelri, et San- Ego Innocentius* calholicaeJScclesiseepiscopus.,
cti Christophori de Angusta, cum omnibus earum Ego Otomanus (52), Hosliensis el Velletreusis
pertiuenliis. Ghrisma vero, oleum sanctum, conse- episeopus.
crationes altaiium, seu basilicarum, ordinationes Et in cadem bullu, in quodam circulo et in cir-
monachorum, qui ad sacros ordines fuerint pro- cuitu circuti, hmc verba continenlut: Fac mecum
movendi, clericorum etiam, eidem monasterio per- Domine signum in bonum.
tiuentiuni, ab episcopis, in quorum dioecesibus El in medio cireuti infia crucemcafoatam : San-

' (51) Vide apud auclores NovmGallim Clirisliatw, cato. (Vide nolas vernacula tingua scriptas.) Se&
tom. II, col. 458. lrgendum proeul Oclavianus. Episeopus enim Ho-
(52) Otomanus. Sicdiserle legitur in Apographo, sliensis ac Vellelrensis(unc erat Octaviamis,de quo;
a-0. Yaehez de Bourg Lange nobiscum communi- jam egimus in notis ad Epistolain libiLteElii xi^.
23 AD INNOCENTHIII REGESTA 24
ctus Petrus. Sanclus Paulus. Imioccntius papa A Ego Joannes, tituli sancti Slcphani in Coelio
' Monte
lertius.. iiresbyter cardlnalis (57).
El in prima parle bullm plvs inferhs ; Et ab alia parte diclm bullm eral scriplum:
Ego Petrus, liluli SanctseMarisepresbyter cardi- Ego Gracianus, Sanctorum Cosmse et Damiani
nalis (55). diaconus cardinalis (58).
Ego Philippus, tituii Sancli Clemenlis cardinalis, Gerardus, sancti Adriani Biaconus cardina-
Viterbiensis el Tuscan. episcopus (54), Ego
lis (59).
Ego Guido, Sanctse Mariae Transtyberim, tiluli
Calixti, presbjier cardinalis (55). Ego Gregorius, Sancti Gregorii ad Velum Aureum
Diaconus cardinalis (60).
Ego Hugo, presbyler cardina]is Sancli Marlini
tituli (56). \ Ego Nicolaus, Sanctse Maiisein CosmedinDiaoo-
El magis infeiius; nus cardinalis (61).

(55) Petrus, tiluli S. Maiim Presbyter Cardinalis. tippum, nomen fuisse episcopo illi, qui Viterbien-
Ecce novus piodil S. R. E. Cardinalis, si quidem ses simul et Tuscanenses infulas tunc tempoiis
Apograpbo D. Yaeher de Bourg-Lange adhibenda o gessil, exVide auctoribus ct monumentis compeiium
fides. Petrus, enim, tiluli S. Murice presbylerCar- liabemus. quaeannotavimus ad Epistolam libri
tlinalis, niillus apud Ciaconium, aut apud ipsum sexli cxvn.
Oldoinum. Sed veremur, ne eii*alum fuerit in ex- (55) Yide Epistolam libri terlii xxvm, not.
scribendo Apographo. Quid sit litulus S. Marim, (56) Sapplendum,Equitii, De Hugone, al. Ifugu-
juxta ignorantes scife nos profitemur. Tilulum tione, liluli SS. Silvestri et Maiiini Equilii Presby-
ad
S Marim Translyberhn, qui ad Presbyterum, titu- tero Cardinale, jam egimus Epistolam libri ler-
los vero, S. Milriw in Porticu, vel S. Marim in lii XLI, not. De titulo vero Equilii, ecclesiaj
Aquiro, vel S. Marim in Cosmedin, vel denique SS. Silvestii et Martini superimposilo, sicin libro
S. Marim in Via Lata, qui ad diaconos pertinent, ex Pontificali, 1.1, pag, 78t
Ciaconio, Panvinio, Aubeiy, et aliis, agnoscimus; i Hic (S. S.lvestei PP.) fecit in urbe Roma Ec-
titulum S. Marim, simpliciler cticlse,nusquani le- « clesiam in prsedio cujusdam Presbyteri sui, qui
gimus. Imo, an unquam Romseexslilerit Ecclesia « cognominabalur Equitius, quem tiiulum consti-
B. Marise, absque ullo cogncmine,nuncupata, ne- « tuil juxta Thermas Domitianas : qui usque iu
schnus. Certe, cum Eeclesias seu Capellas, Deiparae t hodiernum diem appellalur tilulus Equilii. j
Virgini dicatas, septuaginta novem, In circa, nolas Vignolius auiem in notis, ibid.
habeamus, nulla profeclo B. Mariaesimpllciter di- e Panviiiius lilulum istum (Equilii)eumdemfaci5
ctse nomen prselert; omnes aliquo cognomine di- ii cuni tilulo seu ecclesia SS. Silveslii et Martini
siincUe sunl. t in Montibus, quem Symmachus PP. ut in ejus
Et quidem, Guidonem (de quo nos ad Epistolam "„ « vita, a fundamenlis excitasse dicitur, >
}ibri lertii xxvm, not., tituli S. Marim Trans- (57) Vide Epistolam libri quinti LXXXIII, nol.
tyberim Presbylerum, Nicolaum vero (de quo nos (58) Magister Gralianus, Pisanus, S. R. E. pro-
luc inferius, not. 61, lituli S. Muiim hi Cosme- cancellarius et subdiaconus, teste Baronio, in Au-
4tn, nee non Pelrum alterum (de quo nos ad Epi- gliam legatus ab Alexandro III Romano Pontifice
stolam libri lcrtii xx, not., lituli S. Mariw in directus, Henrico H, Anglorum regi, multa mi-
r«aia/a,diaconos cardinales, hic suLscriptos repe- nanli, gravissime respondit, et constanter reslitit:
rimus. Quod vero litulorum S. Maiim in Porlicu, quare, lllum Romam ex Angha redeunlem magno
el S. Marim in Aqtttro diaconi cardinales, hic sub- prosecutus est encomio Tbomas, archiepiscopus
scripli etiam non legantur, hoc negolium facessere Canluariensis, in eorum exemplum, qui cum regi-
nequit, cum ad istiusmodi diplomala nunquani om- bus, apostolicse Sedis causa, ejusmodi coram ipsis
nes, quos, pro tempore quo emissa fuerunt diplo- tfactanda suscipiunt. Aiexander, diaconum cardi-
maia, vixisse, ac eliam Romsedegisse, prodit lnsto- nalem SS. Cosmaeet Damiani, Giatianum, jam An-
ria, cai'dinales, suscripti reperiantur; quidi.i, cum glicana legatione optime fuuctum, renuniiavit,1
tradant auclores, istos, de quo hic agilur, lunocen- eumque in Normanniam iterum legavit, ad Anglia
lii PP. III ponliticalus inilio, legalionis muiiere, regnum et regem iuterdiclo, ob caedemS. Tfiomae
seu in Gallia Cisalpina, seu in Umbria functos Cantuaiiensis, subjiciendum. Caidinahs creatus,
Jfuisse? Superest igilur, Pelrus, ille, tituli S. Mariw tum Alexamtii, lum successorum cjus, Romano-
simpliciter dictae Preshyter Cardinaiis : de quibus ram Pontiiiciim, in peregrinalionibus peipeluus
cardinale et titulo, alium apud auctores silentiuin. comes fuit, et subscnpsit-cuplomaii, ab Alexandro
Quid igitur ? Num legendum foret, tituli S. Ceci- D concesso inonasierio S. Marisede Organo, plun-
liw ? Petrum euim (de quo nos ad Epistolam libri busque diveisorum Roniauonim ponliiicum litteris.
leiiii xxn, noi., tituli S. Cecihse Piesbyierum Vixit usque ad innoceniium III, et post Ccelesti-
cardinaleni, Innocentii PP. 111electioni interfuisse num 111,bibisummum poiitificatumexoptavit. llhus
scimus ; ac pi ofecto Peirum, tiluli S. CecilimPres- memineie lniio.entii lli et Houoii 111regLna. 01-
byterum caidinalem, Piesbyteroruin cardinalium doin ad Ciason., tom. 1, col. 1096.
ordine primum , subscnplum mox videbimus, in (oil) Yide KpistolamLibii quinli LXXXUI, not.
fine alterius, ejusdem fariuae, diploinatis, ab Inno- (60) VideEpislolam Libri septimiLX,not.
centio PP. 111eodem anno emissi, ad quod eosdem (61) Nicolaus Bobo, Romanus, nepos, lesle Pan-
iere cardinales, eodem etiam fere ,oidine, ac in vinio, Ccetestnii teitii, ab eodem leuuutialus Dia-
liac, de qua nunc agimus, epistola seu bulla, sub- conus Caidinalis S. Marisein Cosmedin, aliuit, cum
sciiplos legere est, lbique Pelii, tituli S. Cecttim idem Uoiuanus Poiuiiex Sanclorum cceiui Johan-
diaconi eardinalis nomen , nomiiiis Peiri, tiiuli uem Gualberlum, Mouachorum Yailis-umbiosajIn-
S. Maiim, siinplieiler.dictae,diaconi cardmuhs, lo- stitutoiem, adscupsu. Fiiuiavit ejusdem Ccelestini
Cumoblinet. _ lilteias, daias v Kaieudas Martii, anno nostra; salu-
(54) Philippus, tiluli S. Ctemenliscaidinalis. Vi- lis 1191, Bentivolo Eugubio Episcopo; el anno se-
lerbiensis et Tuscanensis episcopus. Et hic eliain quenti 1192, Mariae, AbbaiissseCcenobn Florenlini
uiavit Amanuensis. Legendum , procul dubio, Saneti Pctri Majoiis, et Abbati sanctseMariasin Flu-
ioannes, non Pliiiippus. Joannem euim, HOHPhi- mine; el anno llt6s eccleiiaeSancti Petri de Muti-
25 SUPPLEMENTUM.— AN. 1198. - - 26
Ego Gregorius, Sancli Angeli diaconus cardina- A vidimus de rcclief a ite cctroyeFaudit hnpitrant
lis (62). commedessus.
Ego Petrus, sanctse Mariaein "ViaLata Diaconus (Ainsi signi.) G. DELASALLE,Iocum tencnset
cardinalis (63). Commissarius prsedictus.
El inferius consequenlererat sic scriplum. Collation esl faile par nous Lieutenantel Commh-
Datum Romae, apud Sanctum Pelrum, per ma- saire susdil, ensemble les Nolaires cy subscriptz,
num Raynaldi, domini Papae Noiarli, Cancellaiii presenl Maitre Etienne Muuberi, Procureur dudil de
vicem agentis, m Idus Maii, indictione prinia, In- Malesses,el octroye audil hnpelrunt, pour lui valoir
carnationis Dominica?anno millesimo xcvm, Pon- conlre icelui de Malesses, selon le conienu es diles
tificatus vero domini Inriocentii Papae III anno Lettres en notre Gommissionconlenues.
piimo. (Ainsi signes.) P. CLERICI ad ce present.
A"TOUSCEULX CUICESPRfJSENTES LETTHESVER- P. DEPODIO ad ce piesent.
RONT: Guillaume de la Salie, Docleur en Decret el CollationnS par nous, Jean-Charles Vaclier de
Licencie en Loix, Lieutenanl-Gen&ralde Noble et Bourg VAnge,Seigneur de Bourg-VAnge,Avocatau
Puissanl Seigneur, MessireJosselin du Boys, Cheva- Parlemeid, charge des ordres de Menseigneur h
lier, Seigneurde Chabanet, Conseilleret Chambellan™Garde-des-Sceauxde France, a 1'originalilani dans
du Roi notre Sire, el son Bailty des Monlaignesd'Au- les Archivesde 1'Abbayed'Aurillac, en iin parcliemin
vergne, Salul. Savoir faisons que aujourd'hui, dale de treize pouces et demi de lony, sur vingl ponceset
des Presentes, nous avons veu, tenu et leu de mot a demi de large, auquel il ne demeureplus ancun frag-
mot, et par les Nolaires soubzseiiptz et tignes fait ment de sceau, mais seulementla queue taiiiee dans
veoiret visiler, certainesLettres-Patentes en forme de le parchemin, a laqneile il eloil altache'. A Aurillac,
Bulles apostoliques, scellees-et plombees, a laz ou /e!2 Novembre4786.
~
cordes de soyejaune ei rouge, en la manierede Court Signe i. G. YACHER DEBOCHG-L'ANGE.
de Rome, saines et enlieres en scel et scripture, des- VIH.
quellesla teneur est telle qui s'en suit: AdRobertum(66)abbatemS.GermaniParisiensisejus-
que fratres. — Recipil eos sub prutectione,et bona
R^NNULFO, Abbati AurelianensisMonasterii, ejus- ac possessionesipsis confirmat. Prwierea, compo-
que Fratribus, tam prsesentibus quam fuluris, re- sitionem inter ipsos et Guidonem, archiepiscopum
gnlarem vilam professis, in perpeluum. Senoncnsem, imlam, auctoritale apostolica cen-
i Cuin univessis sanetaeEcclesiae..., s etc. firmat. Jnseiiturque composilianisinstrumentiim.
Fait et donne en Jugement en la Court dudit p (Anno 1198. Romse,ap. S. Petrum, Maii 14.)
ex Apographo, quod ad fidem
Bailliage seant a Orilliac, en forme de vidimus, et [IVid., p. 1070, in Archivis Monaslerii S. Dionysii"
autographi,
octroyepar tious, Lieutenant des susdilz, Commis- asservati, diligenter exsciibi cura\it D. Poi-
saire en cetle partie, a tres-Reverend Pere en Dieu, rier.]
MessireCesar deBurgua(M~6S), Cardinalde sainle INNOCENTIUS episcopus, servus servorum Dei,
Marie-Nefve,AbbeCommendalairede VAbbayed'0- dileeiis filiis, ROBERTO, abbati S. Cermani Pari-
rilhac, ainsi le requeranl par Mattre GuiUaume siensis, ejusque fralribus, tam prsesentibus quam
floulife, son Piocurcur, a 1'enconlre de Frere Hu- futuris, regularem vitam professis, in perpe-
guesde Mutesses,etcnson defaut el contumace,pour luum.
valoir el servir audit de Burgua, selonle conlenudes In eminenti aposlolicae sedis specula ad hoc
Letlres Royaulx de nolre Commission,le xxvn' jour sumus, licet immerili, disponente Doniino, consti-
de Janvier, l'an mil qualre cens'quatre-vinglz-qua- tuti, ut juslas petitiones debeamus libenter ad-
torze; el le mc jour de Fevrier ensuivanlse compaiut millere, et els studeamus effectum utilem indul-
en Jugementen ladite Court pardevant nous, Lieule- gere. Eapropler, dilecti in Domino lilii, vcstris
nant et Commissaire susdil, Mailre Etienne Mau- juslis postulationibus annuentes, monasterium
tt
bert, au nom, et comme Procureur deuement fonde Beali Germani de Pratis, in quo divino mancipati
dudit de Malesses,requeranl elre oy, veoir 1'original, estis obsequio, quod proprie beaii Petri juris ex-i•
el elre present a la collation, nonobstant ladite pro- stit, ad exemplar lelicis memorise Paschalis, Inno-
cedure, en presence duquel Parttes oyes, ce prisent ceutii, Lucii, Eugenii, Anaslasii, Alexandri, Lucii,

na. Subscripoit etiam Innocentii teitii litteiis, scri- eumdem AuriliacensiAbbatia, quocunque modo aut
ptis aiino H99 ErclcsiaeLaieranensi. Obiil sub eo- litulo, politum fuisse, non adeo nolum cst. Ceite,
dem Innoeeniio. Oldoin. ad Ciacon., t. I, col. 1166. in illa quam nobis suppedilant Novw GallimClni-
(62) Vide Epistolam Libri quinti xxix, not. stiaum auclores, Auieliacensium abbalum serie,
(65) Yide Epistolam Libri tertii xx, nof. cardinalisislius nomen nequaquam legilur. Lnmo,
(64-65) Locus noiatu dignissimus. Agitur hic de series illa, circa bsec de quibus agilur tenipoia,
famoso illo Alexandri PP. VI filio, tmsare Borgia, quoad cbronologicasJiofas paulo inlricalior videtur.
cognomeulo Valenlino. Csesarem,ex electo Archie- Non est ex instituti nostri ratione, in conciliandis
piscopo Yalenlino, tituli S. Mariaenovse Diaconum istiusmodi diliicultalibus diulius immorari; ^ide
Cardinalem, ab Alexandro PP. VI, anno 1495, xn Gall. Chrisi. nov. 11, 445.
Kal. Sepiembris, die Yeneris, in secunda creatione, (66) Yide not. ad epist. 3, supra.
renuntiaium fuisse, seimus ex C aconio et aliis. Al
27 - AD INNOCENTIIIII REGESTA 2S
Uibani, Clementis et Ccelestini, prsedecessorumA tenent, liberam habeatis auctoritate apostolica fa-
nostrorum, Romanorum Pontificum, sub beati cultatem.
Pelri et nostra protectione suscipimns, et prsesenlis Auctoritate etiam apostolica slatuimus, et vobis,
scripti pagina conmiunimus; in primis siquidem de consueta clemenlia et benignitate sedis aposto-
statuentes, ut ordo monaslicus, qui secundum licaeindulgemus, ut nullius legationi, nisi a latere
Deumel beati Benedicti Regulam in eodem mona- Romani pontificis specialiter fuerit delegatus, sub-
slerio instilulus esse dignoscitur, perpeluis ibidem jacere vel subesseamodo debealis: nec alicui liceat,
temporibus inviolabiliter observtiur. Praeierea, obtenlu legatlonis ab apostolica sibi sede indultse,
quascunque possessiones, quaecunque bona idem vos, \el successores vestros, seu monasterium ve-
monaslerium in prsesentiarum jusle ac canonice strum, vel ecclesias quaeinfra burgum Beati Ger-
possidet, aut in futurum, concessione Poiilificum, mani sunl, ulla inlerdicti vel excommunicationis
largilione regum vel principum, oblalione fidelium, sententia prasgravare, vel super vos, vel super di-
seu aliis justis modis, prsestanle Domino, poteril clas Ecclesias jurisdictionem aliquam exercere,
adipisci, firma vobis veslrisque successoribus et nisi specialiler hnc fuerit a Romano pontifiee illi
illibata permaneant. Per pisesenlis itaque privilegii mandatum. Pr3eterea compositionem, quas inter
paginam, vobis \estrisque successoribus in perpe- monaslerium vestrum, et bonae memoriae Guido-
luum confirmamus, ut quaecunquelibertas, quse- nem (68), quondam Senonensem archiepiscopum,
cunque dignilas, privilegio beati Germani, scriptis super procurationibus, quas a vobis in quibusdam
Childeberti, Clolharii, atque aliorum regum Fran- villis pctebat, rationabiliter inter vos sit (69), sicut
corum, vestro inonaBteriocollata est, eidem per- pi ovide ac sine pravitate facla est et recepta, et
inaneat illibala. Ad bsec, volenles te, dilecli fili, hactenus observala, alque in instrumento exinde
Roberte abbas, el monasleritim honoris et graliaj confeclo plcnarie continetur, ralam habentes, au-
privilegio decorare, ad instar dictorum prsedeees- ctoritate apostolica duximus confirmaiidam. Ad
sorum nostrorum, Alexandri et Ccelestini, usum majorem autem evidentiam compositionis ipsius,
milrseet annuli atque sandaliorum libi, et per te rescriptum illud de verbo ad verbum huic pri-
successoiibus tuis, de consuela sedis aposfolicse v.legio duximus inserendum, cujus tenor talis
benignitate, duximus indulgendum. Prsecipimus csl:
autem, ut chrisma, oleum sanclum, cor.secrationes (70) In nomine sanclm el individuw Trinitalis
allarium, ordinationes, et quaecunque vobis vc- Gmido, Dei gralia Senonensis archiepiscopus,om-
strisque successoribus denegentur (67). Sanctas C nibus ad quos prmsenteslilterm pervenerint,in Do-
missas, ordinationes, stationes, ab omni episcopo, minosalutem. Nolum fieri volumusnniversis, pros-
vel clero Paiisiensis Ecclesise,in eodem monaste- senlibuspariler et futuris, quod discordia, qum erat
rio, prseter volunlatem abbatis vel""congregationis, inler nos,et Falconem(71),sancii Germanide Pratis
fieri prohibenius; nec habeant polestatem aliquid abbalem, et ipsam Ecclesiam, de procuralionibus
ibi imperandi; sed nec divina oflicia ipsis inlerdi- quas ab eis petebamus in Emam, a Rulnerolo et
cere, nec excommunicare, nec ad synodum vo- Sancto Germano juxta Musteiiolum, in prwsentia
care, aut abbatem, aul monacbos, aut presbyteios, Philippi, Francoium regis, iia lerminala est. ln hoc
aut clericos Ecclesiarum ipsius loci, tribuimus fa- siquidemquillavimusabbaii el EcclesimSancli Ger-
cullalem. Adjicimus eliam, ut in parochialibus mani in perpeluumprocurationes,quas in prmdictis
Ecclesiis, quas extra burgum Beati Germaui te- locis petebamus ab eh, tali modo quod abbas, et
netis, preslryleri per vos eliganlur, et episcopo successoressui, nobis el successoribusnostris, vel
prsescnlenlur, quibus, si idonei fuerint, episcopus nostris cerlis nuntiis, pro procuralionibusitlis red-
animarum curam commitlat, ul ei, de plebis cura, denlsingulisannis oclotibrasParisiensesapud Emam
de rebus vero temporalibus ad monasterium perti- in oclavisPaschm; et, si nos el successores noslri,
nentibus, vobis respondeant. Quod si facere forte " non iverimus semelin anno ad Emam, vel ab Bal-
nolueiint, subtrahendi eis temporalia quse a vobis ncrolum, vetad villam qum diciiur Sanctus Germa~

(67 Sic in Apogr., veruin deesl aliquid. XII, col. 55


(68) Milone, domino de Nuceiiis iu Burgundia, (69)' Sic in Apogr.
parente satus Guido, matrem habuil Mariam de (70) Instruinenium boc Iegitur inter probationes
Castcllione ad Matronam (ex Sammarthaivs), ne- Historiae AbbatiaeS. Germani de Pralis, part. i,
potes vcro Hugonem, episcopuni Aulissiodorensem pag. 50, n. LXXIII,ubi subjectum est aliud instru-
(de quo videdominum
Epistolam libii leiiii xx, not.),et meiiium ejusdem generis, nempe confirmalio com-
'Angalonem, de Silliniaco. Oplimis studiis positionis hujus a Capitulo Senoneusi eodem anno
praeclare instructus, ac rerum tam saecularium emissa.
quam ecclesiaslicarumperitia clarus, ex praeposito (71) Falco (seu potius Fulco), ex priore, abbas
Antuerpiensi et Autissiodorensi, ncc non Seno- S. Germanireperiiur in instrumenlis jam ab anno
nensi archidiacono, -archiepiscopatum regendum 1181. Morluus est (ex S. Germani Necrologio) d:e
suscepit anno 1176. (Defunctusanno 1195, xn Kal. 2 Maiianno 1492. Gall. Christ. nov., toin. YB, coi.
Januarii, sepultus fuit in Majori Ecclesia Seno- 445.
nensi ponc niajus allare. Galt. Christ. nov., tom.
29 • SUPPLEMENTUM.— AN. 1198. 50
nus, abbas et successores sui, aul ille qui domum t&.prsesumat. ApostoLcainsupcrauclorilate\obisduxi-
ienebit, recipient nos, et successores nostros, el vi- nius indulgendum, ul inlra Parochias ecclesiarum,
vemus ibi nos, el successoresnoslri, nocle una, sum- ad jam dielum monasleriuin pertinentium; nuilus
ptibus nostris propriis, ila quod ille qui domum te- oratoiium, capellam vel ecclesiam sadificare,aut cce-
nebit, non tenebitur aliquid dare nobis, vei succes- meleriuin facere, sine dicecesani episcopi et nostro
soribus noslris, prwter hospitium, nisi hoc de gralia consensu audeat, nisi forle Templarii \el Hospita-
facere votueril; et, si nos, vel successores noslri, larii fuerinl, quibus hoc aposlolicse sedis privilegiis
semet recepli fuerimus in uno prmdiclorum locorum, indultum fuisse noscatur. Paci quoque et tranquilli-
non tenebuntur monachi recipere nos, sive succcs- tati vestrae pontificali volentes provisione prospicere,
sores nostros, in aliquo illorum trium in eodem praesenti privilegio duxinius statuendum, ut, si quis
anno. Nos autem, fecimus quiliuri jam diclm Ec- leiras, ad vos dejure spectantes, in quibus porlio-
clesiatet abbati, medielalem decimw lanm u presby- nem habetis, vel campos, donatione, vel venditione,
teris, qui sunt in Ecclesiis Sancli Germani, per seu quolibet alio alienationis titulo, in aliam eccle~
archiepiscopalum Senonensem conslilutis, scilicet siam ve! religiosa loca translulerit, ecclesiis aliis,
Emam, Balnerolo, villa qum dicitur Sanclus Ger- locis religiosis, ultra annum et diem,eas sineas-
manus juxta Musteriolum matriolis, vel presbyteri B sensu noslro non liceat relinere; sed juxla consue-
dictarum Ecclesiarum aliam medietatem ejnsdem ludinem Gallicanarum ecclesiaium, talibus perso-
decimmhabebunt. Nunlii autem abbatis Sancii Ger- nis, prelio seu dono concedanf, quaevobis etmona-
mani, facient fidelitatem presbyteris qui in dictis sterio vestro jura veslra cum inlegrilate jpersolvant.
ecclesiis erunt, et presbyteri per minlios suos nunliis Decernimus ergo, ut r.ulli omnino hoininum
abbulis, de dicla decima communiler el fidcliler lieeat praefdtum nionaslcrium temere perturbare,
qumrenda, et inler se dividenda; quod ne valeat ali- aut ejus possessiones auferre, vel ablalas retinere,
cujus oblivione deleri, vel maliliose perverti, sigilto niinuere, seu quibuslibel vexationibus fatigare, sed
nostro id fedmus confirmari, aslantibus Ecdesim omnia inlegra conserventur, eorum, pro quorum
nostrw personis, Galone decano (72). Manasse arclii- giibernalione ac sustentatione concessa sunt, usi-
diacono, Wiltelmo thesaurario, Gaufrido prmcen- bus omnimodis profulura, salva sedis apostolicaa
tore. Testeshujus rei sunt, Stephanus, abbas sanctm auctorilate. Si qua igilur in fulurum ecclesiastica
Genovefm(75), el canonici illius, Hugo, Almaricus; saecularisve persona, banc nostrse consliluiionis
Milo,abbas SancliRemigii Senonensis(74); magisler pagmam sciens, contra eam temere venire lenlave-
Ansetlus de Cancellaria; Ogerius de Avons. Factum „ rit, secundo lertiove commonila, ' nisi reatum suum
C
apud Foniem Blaaudi, anno ab Incarnalioue Do- congrua satisfactione correxerit, potestatis honoris-
mhii millesimocentesimo nonagesimoprimo. que stti dignitati careal, reamque se divino judicio
Deinde prohibemus, ut veslri monasterii mo- cxislere de perpelrala iniquilate cognoscat, et a
naehos, ubicunque de mandato abbatis habitave- sacratissimo corpore et sanguine Dei el Doinini Re-
rint, nullus, prseler Romanum ponlificem, vel le- demploris uoslri Jesu Chrisli aliena fiat, alque in
galum ab ejus latece missum, absque speciali extremo examine distiictoe ultioni subjaeeal. Cun-
mandalo aposlolic,» sedis, vel praeter abbatewi, Clis autem eidem loco sua jura servantibus, sit pax
ad quem cura et cuslodia eorum pertinet, ex- Domini nostri Jesu Christi, quatenus el hic fru-
communicel aut interdical. Obeunle vero te, ctum bonse aclionis percipiant, et apud dislriclum
nunc ejusdem loci abbate, vel luorum quolibet Judicem prsemia selernse pacis inveniant. Amen.
successoruin, nullus ibi qualibet subreplionis Amen. Arnen.
astulia seu violenlia prseponatur, nisi quem fratres
Ego Innocenlius, calholicseEeelesiaeep'.scopus.
communi consensu, vel fralrura pars consilii sa- Ego Octa\ianus, Hosliensis et Vellelreusis epi-
nioris, secundum Dei limorem et beati Benedicti scopus (75).
Regulam providerint eligendum. Eleclus autem, vel D Ego Pelrus, Poiiuensis episcopus (76).
a Romano ponlifice, vel a quo maluerit calholico
munus behedictionis no- Ego Petrus, lit. Sanclse Csecilise,presbyter cardi-
episcopo, accipiat. Sane, nalis (77).
valium vestrorum quse propriis manibus aut sum-
plibus colilis, sive de nulrimentis animalium vestro- Ego Joannes, tit. S. Clementis cardinalis, Viter-
rum, nullus a vobis decimas exigere vel extorquere biensis et Tuscanus episcopus (78).
(72) Galone. Sic disciie hoc legilur in Apographo, que ad annum 1192 huic monasterio praefuit. Yide
quod nobiscum communicavit D. Poirier. Verum, Gall. Chrisl. nov., tom. VII, col. 770.
legendum procul dubio Salone; sic el in probalio- (74) Milonem, S. Remigii Senonensis abbatem
nibus H.slorise abbalise S. Germani de Pralis, nec jam ab anno 1188, usque ad atinum saltem 1192,
non in mullis aliis inslrumentis. Salonem, deca- in instrumentis reperiri, alunnaut Novte Gulkw
num Senonensem, ab anno saltein 1187, usque ad Chrislianm auctores, lom. XII, col. 121.
annum sallem 1196, agnoscunl NovmGatlim Chri- (75) Vide epistolam libri tertii x, not. not.
slianm auctores, lom. XII, col. 110. (76) Yide epistolam libri quinti txix,
(75) Stephanus, oi tu Aurelianensis, Tornacensis (77) Yide ep stolam libri tertii xxxn, not.
cognomen soititus a Tornacc cuius postea fuit epi- (78) Yide epistolam libri sexti civxi, uot.
scopus, jam ab anno 1175 S. Genovefueabbas, us-
31 AD 1NN0CENTIIIII REGESTA 52
Ego Guido, S. MariaeTransliberim, lit. Calixli, A Stephano monacho ct Jesse presbylero, nuiiliis
Presbyter cardinalis (79). dileclouimfiliorum... abbalis et(9i) etmor.achorum
Ego Ilugo, presbyler cardinalis S. Matiini, lit. Sancti Nicolaide Ribodi-Monle,et W. diacono,qtii
jEgidii (80). se in ecclesia de Yillari-Sicco asserebat per judices
Ego Joannes, S. Stephani in CcelioMontepresby- delegatos auctorilale apostolica institutum, ct su-
ter cardinalis (81). per hocpelentibus audientiam vehementer,utrique
EgoGratianus, SanclorumCosmseelDsmiaiiidia- parti dilectos filios, Robertum et Hugolinum, sub-
conus cardinalis (82). diaconos et capellanos nostros, concessimusaudi-
Ego Gerardus, S. Adriani diaconus cardina- tores. In quorum praesenliaconstitula pars abbatis
lis (85). jam dicti proposuit, quod, cum Joannes, clericus,
Ego Gregorius, S. Gergorii ad Veluni Auicum frater ipsius W. ad sedem apostolicam accessisset,
diaconus cardinalis (84). falso suggessil quod capella YiUaii-Sicci redditus
Ego Nicolaus, S. Marioein Cosmedin diaconus sullicienles haberet, unde posset presbyter susten-.
cardinalis (85). lari; et, quia capella illa multum ab ecclesia nia-
Ego Gregorius, Sancti Angeli diaconus cardlna- trice distabat, et quia presbyter Ribodi-Montisin
lis (86). B parochiali ecclesia et capella illa cougrue deservire
Ego Vobo (87), Sancti Tbeodori diaconus cardi- non poteial, propter defec'um ipsius multi decesse-
nalis. rantintesiali; sicqueper hanc falsam suggestioneia
Ego Petrus, SanclseMariaein Yia Lata diaconus ad vcnerabilem fratrem nostium... archiepisco-
cardinalis (88). pum (92), et [jdileclunifilium... decanumSenonen-
I Datum Romse.apud Sanctum Petrum, per ma- sem (95), a felicis recordationis C. papa praedeces-
num Rainaldi, domini papse notarii, cancellarii vi- sore noslro litleras impelravit; sub eo tenore vide-
cem agentis, n Idus Maii, indiclione prima, anno licet, ut ipsi presbyterum, appellationeremota, ibi-
Domini millesimojcentesimo nonagcsimo octavo, dem insliluere non differreut: abbas vero littei a-
pontificatus Inuocentiii. rum illarum auctoritale. citatus, licet in illis de ipso
IX. nulla mentio penilus haberctur, ad prceseiiliamip-
litterarum habore
Ad abbalemPrmmonstralensem(89); H. archidiaco- sorum accedens, cum copiam
num el magislium R. Cunonicum Laudunensem. noii posset, ad extraprovinciales et remotos judiees
— Causam, qum inler abbatem monachosqueS. asseruit se, non nisi causa cognita el expressa,
Nicolai de Ribodi-Monte,ac W. diaconum, super debere vocan; nec credens eas de conscientiasum-
Ecclcsia de Viilaii Sicco vertebalur,dijudicandam
ipsis committit (90). mi pontificis emanasse, quod litterse illse juiibus
carere deberent, se obtulit probare paratum; et
(Annoll98. Romae,ap. S. Petrum, MaiilO.)
quoniam nulla menlio facta erat quod iu Ecclesia
rJExChaiiulario membranaceomonasterii S. Nico- illa ipse abbas jus patronalus haberet; et quia litie-
lai de RiLodi-Monte,f°. 47, v°. BREQ.ibid.] rae veritale tacila fuerant impelralse; et, si ibi pre-
Venienlibusad prajsenliam nostram dilcctis filiis, sbyter necessarius videietur, sine ipsius tamen vel

(79) Vide opistolamlibri lertii XXMII,not. ab EnnocentioPP.III privilegiaefilagitareiU,ipse hoc


(80) Egidii. Sic legitur in Apographoquod no- unuin a sumnio poniifleepetiit, ul nec sili, nsc snis
biscum communicavit D. Poirier. Legendum voro Coabbatibusliceret, mitra.chirotecis, aui aliis pon-
Equilii. Fide epistolam Appendicis hujus tertiam lificalibusornamenlis uli, ne forsan ulendo sibi \i-
not. derentur sublimes.Yid. Nov. GalLLhrist., tom. VI,
(81) Vide epislolam libri quinti LXXIII. col. 646.
(82) Vide not. 58, supra. (90) Ad apographum nolulam islam 3pposuil D.
(85) Yide epistolam libri quinfi LXXXIII, not. Grenier quam hicreferre lubet.
(84) Videepistolamlibri septinii, LX,not. «Rescritdu pape Innocent III a 1'abbedePre mon-
(85) Videnol. 61, supra. j, tre, a rarchidiacre de Laon, et a Mailre Robeit,
(86) Vide epistolam libri quinti xxix, not. chanoinedela meme eglise,pour terminer un grand
(87) Vobo.Sic legittir in Apograplioquod nobis- differendentre les religieux de Saint-Nicolasde Ri-
cuni communicavitD. Poirier; al. Bobo.Bobo, Ro- bemont et un diacre, qui avail fait eriger cn cuie
mantis, ex Canonico S. Pelri, tituli S. Theodori la cbapelle"deVillers-le-Sec. et s'cn etail fail pour-
diaconus cardinalis, a Ccelestinopapaelil, in secun- voir sur un faux expose, et sans la paiticipation du
da e\ Ciaconio, ex Panvinio veio in quarta, cardi- palron.
nalium crealione renuntiaius est. Scribunt aliqui, « Celte piece est fort inleressante potir la ma-
Bobonem hunc fuisse Ccelestini affinem, atque ex niere deproceder au for ecclesiastiquedansle dou-.
familia Ursinorum. Mortalem v.tam desermt sub zieme siecle. J
InnoceiHiopapa III. Oldoin. ad Ciacon. lom. 1 (91)Videsupra Epistolam2, not.
col, 1164, (92) MichaelemdeCorbolio,qui Senonensesinfu-
(88) Vide epistolam libri teiiii x\, not. Ias gessit abanno 1194, ad annum 1199,quo obiil
(89) Petrus I, abbas S. Jusli, singularis docliina?, iv Kal. Decembris.YideNov. Gal. Christ. lom. XII,
pietatis et humililatis exemplar,Prajmonslratensium col. 55.
volis, el quasi \iolenter, a suo monasterio a\ulsus, (95) Post Salonem, Senonensemdecanum, quem
a.-lsuminamordinis sedemaegresepromoveripassus aiino 1196 defunctum csse dicunt, Hugo, pri-
cst, priJie Non. Junii an. 1196. Abdica\it piidie Id. mum archidiaconus Senonensis et decanus de
Octobiis an. 1201. Illud vel niaxime in laiuo viro Brayo, dein decanus Seiioiiensis, memoratur iii
liiudabiio,quod, cum c.cleioruni Ordinum pru.iali, insliumentis usque ad annuin 1204 Lbid.col. 110.
53 SUPPLEMENTUM.— AN 1198. 54
dicecesani seu metropolitani consilio, vel eliam, A . diaconi contrario allegabal, quod, cum unus solus
quod majus cst, de praecepto summi ponlificis eum saeerdos in duabus ecclesiis valde a se dislantibus,
asseruil instiiui non debere. Judicibus autemnihilo - scilicet ccclesia Sancli Petri Ribodi-Montis, et ec-
minus in causa procedere volentibus, abbas, sibi clesia Bea'sc Marise de Yillario, quaj habet ab anti-
sculiens imminere gravamen, sedem apostolicam quo baptislerium el ccenieterium, ministraret, pro>
appellavit. Qua videlicet appellatione facta, paries pter rcmolionem ecclesiarum, et quia caslrum, io
de consensu judicum in arbitros convenerunt. Pen- quo praedictus presbjier resldeb.il, contingebat
denle arbitrio, memoratus archiepiscopus, abbatc ciausum ssepius inveniri, et maxime egredi de nocte
nou vocato, praefalum W., licet minus idoneum, in non polerai, paroch'ani de Yillaiio absqueperce-
dic-tacapella pro sua insliluit voluntate. Quoaudito, plione divinorum saeramentorum decedere coge-
abbas ad judices illos non valens propler nimiam banlur. Unde ad hoc periculum evilandum, prsedi-
dislanliam locorum accedere, coram venerabilibus clus C. praedecessor noster, ad conquestionem paro-
fratribus nostris..., archiepiscopo Remensi (94), chianoiiim de Yillario, jam uiclis judicibus suas
Sanctse Sabinse cardinali, et... episcopo Lauduncn- lilteras destinavit, ut, si eis constaret quod ecclesia
si (95), appellalionempiius interpositam innovavit, de Yillario decimas haberet, et ieditus qui ad vi-
et quod taliter appellasset dicto Scnonensi archie- B ctum unius possent sufficere sacerdolis, et quod
piscopo intimavit. Clericus auiem jam dictus, de fa- praediclus sacerdos Ribodi-Monlis abeadem ecclesia
clo judicum, licet minus canonico, sic confisus, de Yillario adeo remolus exisleret, quod ulrique
«apellam illam per violenliam occupa\il. Ipsum Ecclesia; prout expedirel deservire non posset, pro
quoqne abbalem, iure suo rationabiliter uti volen- quo plures sicut dicebalur decesserant inteslali, in
tem, cum quibusdam complicibus suis tam turpiter eadem Ecclesia de Yillario auctoritate aposloiica
quam irrevcrenter ejecit, nianus prsesumens inji- instituerent sacerdotem, assignantes ei de deeimis
cere violcntas. Hac vero de causa, pars ejusdem et redilibus ad dictam eeclesiam pertinentibus,
abbalis petebat, per nos quod factum fuerat irrilari, unde posset congrue sustenlari, facienlem etiam
et clericum ad salisfaclionem de lanto excessu com- presbyterum ecclesiae Ribodi-Montis de eadem Ec-
pelli. Contra reseriptmn siquidem, quod supcr in- closia quae dilissirea est manere contentum. Ipsi
stitutione proprii sacerdotis in capella jam dicta ad vero judices, mandatum aposlolicum devote ac
praefatosjudices emanavit, sic fiiii objectum; vide- humililer exsequentes, quos' viderunl juxla for-
licet quod ipsum nulltim debuit habere vigorem; mam mandali aposlolici evocandos ad suam pra?-
sed, si quid ex eo seeslum est, cassum et inutile sentiam evocaverunt. El, quia, per testes ido-
repulari; in eo namque nulla mentio facta est de neos facta diligenter inquisitione, ipsis constitil de
abbate, qui, ratione juris ab antiquo possessi, et prsemissis, bonorum et prudentum usi consilio,
apostolico privilegio sibi et suse Ecclesise confirma- memoratam ecclesiam de Villario prsedicto diacono
li, in ecclesia, cujus appenditium erat memorata auctoiitate apostolica contulerunt moderatam por-
capella, debebat instituere sacerdolem (96), nec ad tionem, videlicet tertiam partem majoris decinise
hoc per aliquem praelalorum suorum fuerat invita- ae minutae ad ecclesiam de Villario peiiinentis, et
tus; ad quod probandum fuit paratus testes suffi- omnes oblaliones lotius anni, exceptisoblalionibus
cientes ibidem inducere; sed quia id sibi non licuit, in Nalivitate, el Resurrectione Domini, et Assum-
licet appellatio inhibila esset in Iitteris, ei merito plione beatse Marise, percipiendis, ei juxta formam
licuit appellare. Cumque id pluribus ahis allegatio- apostolicam assignantes, de quibus videlicet dia-
nibus et rationibus pars eadem affirmasset, rescri - conus idem terliam partem recipere debet, et dilecli
plum ipsum asseruitesse suspectum, quia nec stjlo fiiii. .. Abbaset monachi Sancli Nicolai de Pratis,
Romanse Ecclesiae consonabat, nee in exemplo ei duas alias portiones ; et ita ipse diaconus ecclesiam
exhibito capitula diceni continuata capilulis aliis apostolica sibi auctorilate concessam possedit.
videbantur; et ex eo specialiter, quia, licet adver- jj Postmodum, quia abbas, ejus perturbans posses-
sa pars se facturam illius copiam permisisset, in sionem indebite, in eadem ecclesia ipsi violentiam
jure illud lamen in medium producere, vel etiam inferebat, imo etiam in eum manus violenlas inje-
semel ostendere, non curavil. Item, nmltis ralio- cerat, et, per quatuor dies eum quasi incarceratum
nibus pars abbalis rescriptum illud asseruit noni per laicalem potestatem faciens detineri, victum ei
^alere, quia fuit falsis suggestionibus impetiatum; ; prohibuerat exhiberi, ut sic juri suo fame tandem
cum redditus illius Ecclesise ad victum minus noni renuntiaret affliclus (de qua caplione per venerabi-
'
possint sufficere sacerdotis, uec illa capella redilusi lem fratrem nostrum .. . episcopum Laudunensem,
aliquos obtineret, nec matricem ecclcsiam ditissi- \ix tandem potuit liberari): quia etiam cuslodes eum
inam esse constaret. Pars siquidem memorati W. ne posset exire ad oslium Ecclesise observabant, et

(94) Yme lipistolam libri tertii xrv, not. IX, col.S54„


(95) Rogerius 1 (de llosoi) electus an. 1174, cen- (96) Confer enumerationem bonorum et posses-
seciatus anno 11-75, Laudanensi Ecclesise prsefuit sioiiuni monasterii S. Nicolai de Piatisde RiboJi-
usque ad annum 1107. Vid. Nov. Gall. Ghrist. lom. Monte, in epistola 2 supra citala.
Z5 AD INNOCENTIIIII REGESTA 3G
rebus suis mobilibus per laicalem polenliam feceral A nes his exsequendis nequiveritis interesse, duo ve-
spoliari: poslquam super his omnibus per lesles strum ea nihilominus exsequanlur.
idoneos judicibus constitit supradictis, ab iisdem Datum Romse, apud Sanctum Petrum, xvn Ea~
apostolica auclorilate suspensus fuit, sicut in au- lendas Junii, pontificatus nostri anno primo.
thentico judicum prospeximus contineri. Licet au- X.
lem, eo quod propter injeclionem manuum in dia-
conum abbas tenebatur excommunicalioneligatus, Ad abbalem (97)et conventum monasteriiin. Gengen-
bach, Argentinensisdimceseos.—Confirmatiopri-
et per se vel aliam personam standi in judicio fi- vilcgiorum.
cultatem non liabebat; et quia ipsum diaconum el (Anno 1198, Jul. 5.)
paiochianos suos rebus suis violenler fecerat spo- [ Ex Apographo, quod ad fidem autographi, in ar-
liari. ad respondendum adversae paiii praediclus chivis monasterii de Gengenbachasservali, dili-
diaconus se assereret non leneri, nisi facla restilu- genler exscriptum communicavit bonae menio-
tione plenaria ex parle abbatis; tamen, salvis ipsis rise abbas Grandidier. Ibid.]
exceplionibus, non ingrediendo litem, allegationes lnnocenlius, episcopus, servus servorum Dei,
partis adversaevacuas et inanes ostendere pluribui dilectis filiis, abbati et convenlui monasterii in
rationibus conalalur, asserens, coram judicibus E " Gengenbach, ordinis Sancti Benedicti, Argenti-
parochianis per testes idoneos fuisse probatum. nensis diceceseos, salutem et aposlolicam benedi-
quod ad veri suggesliouempraeJielsefuissent lilterac ctionem.
impetiatae. PraHerea, conslanter asseruit, quod ad Solet annueie Sedes aposlouca piis \otis, et ho-
querimoniamparocbianorum detYillariodictus epi- nestis petentium precibus favorembenevolumim-
scopus fuit adnionitus, ut in ecclesia de Villaric peiiiri. Eapropter, dilecti in Domino filii, veslris
institueretur presbyter, qui in ea divina, prout ex- justis petitionibus grato concurrentes assensu, om-
pedit, celebraret. Post impelrationem etiamlittera- nes libertates et immunilates, a praedecessoribus
rum, judices antedicti tam ipsum abbatem quam nostris, Romanis pontificibus, sive per privilegia,
praedecessoremejus, per se vel per ipsorum nuntios, vel alias indulgentias, vobis et monasterio vestro
ad hoc saepiusmonuerunt, et quod rescriptum fuis- concessas, sive indultas, necnon libeiiates et exem-
set litleris citatoiiis intersertum (cujus cop'aiii ptiones sseculariumexactionum, a regibus et prin-
pars adversa non poluit, utasserebat, nabere), cipibus, ac aliis Christi fidelibus, rationabiliter vo-
niultis arguinentis el rationibus sufficieniercoram bis et mojiasterio vestro indultas, sicut eas juste et
diclis auditoribus est ostensum; et, ut dicebat, pacifice obtinetis, vobis et per vos eidem monaste-
Q
cum in hoc consentire nolueiit saepecominonitus, rio auctorilate apostolica coDfirmamus, et prse-
absque consensu illoruui hsec institutio fieri potuit sentis scnpti patrocnuo communimus. Nulli
auctoritale apostolica per judices delegalos. Cum- cfgo, etc.
que ipsi audilores ea quaeprseposilafuerant coram Dalum v Nonas Julii, ponlificatus nostri anno
ipsis nobis fideliter rclulissent, quia de prsemissis primo.
omnibus plene 11011 potuimus elicere veiilalem, cum XI.
probationes ad assertionem multorum quseproposita — Vt conlra Sueii tyranni-
sunt utrique parti deessent, eamdemvobis causam Ad Danorum regem. dem accingatur.
de communi assensu partium duximus commil-
tendam. Quocirca, discretioni vestraeper apostolica (Anno 1198. Apud lob. oivitatem Castellanam, Oc-
6.)
scripla mandamus, quatenus, partibus convocatis,
super iis oronibus et aliis, si qua pertineniia ad rLiLjEGREN,Diplom. Suec, Hotmim 1829, in-4%
causam duxerint proponenda, inquiratis diligenlius 1,150.J
veritalem, et, quod canonice viderilis staluendum INNOCENT. cpisc, illusui regi Danorum, etc.
appellatione postposita statuentes, id faciatis per D Tam cleri quam populi Noi\vagiensi"s~~pi-OHi£r.e.n-
censuram ecclesiasticam apartibus firmiler obser- tibus culpis, permittenle Domiuo, credimus acci-
vari, revocantes in irritum quidquid, post invesli- disse quod usque adeo in vos et tolum reenum
turam praefatodiaconoa praediclisjudicibus aucto- Norwagisetyrannica Sueri crudelilas et violenlia
ritateapostolica factam, contia eum noveritis inde- detestanda prsevaluit, ut el regnum, nec electione
bite atlentatum. Yolumus (amen, ut anle lilis principum, prout accepimus, nec ratione sangui-
"ingressummemoratoabbati, recepta prius ab ipsc nis, occuparit, ct in viros ecclesiasticosipse quon-
sufficieiiticautione, quod debeat juri parere, abso- dam ecclesiaslico (sicul dicilur) funclus oflicio
lutionis beneficium impendalis, nullis Jitteiis ob- debacchetur , ecclesias oppiimat, clericos perse-
stanlibus, si quae apparuerint prseter assensum quatur, aflligatpauperes, el sseviat iu polentes, ita
paiiium a sede apostolica impeti alae. Quod si om- ut divino credatur accidisse judicio, ut qui secun-
(97) ApographoD.abbalis Grandidier subjicieba- rum NovrnGallimChrislianw auctores, Gengenbaci
lur hsecnotula : ATBOLD etail alors hbbi de Vab- abbatem, circa hsecin quibus versamur tempora,
baye benidicline de Gengenbach, encoie existantt Gerboldummemorant, tom. Y, col. 871.
ilans 1'Ortenauet dans le diocesede Slrasbourg. Ve-
57 SUTPLEMENTUM.— AN. 1198. 58
dum etiam suam asserlionem illegitime natus, ad \ tum ipsum dignis in Dominolatidibus commendan-
sacros non fuerat ordines promovendus, contra les, ul lirmiter omnibus lemporibus futuris fir-
sanctiones canonicas assnmptus ad eos, fortius-in niius, prout cireumspecte ac provide factum est, et
illos desaeviatqui in ordinatione ipsius stalula ca- in aulhentico scripto venerabilis fratiis nostri
nonum non servaverunt. Miramur autem, non de Asgcri, Lundensis archiepiscopi, expressius con-
Deo, qui ad correctionem vestram ejus tyrannidem tinelur, auclorilate aposlolica confirmamusel prss-
hactenus toleravit, nec de ipso cujus spiritus obsti- senlis paginsepatrocinio communimus. Nulli ergo
natus in malum dediscere, assuetus iniquitati, non omnino bominum licilum sit hancpaginam nostrse
potest, sed de his qui aposlalam, sacrilegum el ne- confirmationis infringere, vcl ei ausu temerario
faudum aclhuc eliam sacrilegse temerilatis ausu contraire. Si quis aulem hoc altentare praesumpsc-
sequuntur, etei praebcnlauxilium et favorem cujus rit, indignalionem omnipotenlis Dei el beatorum
tyrannidem persequi polius pro viribus leneban- Pclri el Pauli apostolorum ejus se noverit incur-
lur. Licet autein ad edomandam ejus versutiam fre- surum.
quens manaverit ab apostolica Sede mandatum, Datum Laterani Idus Novembris, pontificalus
nondum tamen sic ejus potuit perversilas refre- noslri anno primo.
nari, quiu adhuc, quibusdam cum in suarum se- B XIII.
quenlibus peruiciem animarum, in quadam parte Ad abbatemmonasteriiNonantulani dicecesisMuli-
Norwegise dominelur, et in ea rabiem superet nensis. — Concedit ut quosdam excommunicalos
absolvat. i
aquilonis. Qui ut amplius vos el uiiiversnm Nor-
wegisepopulum circumveniret, el auctorilate apo- (Anno 1198, Lalerani, Dec. 9.)
Sloria della badiadi Nonanlola, II, 318.
stolica regnum sibi osfenderet confirniafum, bonae [TIUABOSCHI,
Ex aulogr. in arcldv. Non.]
memoriaeCoelestinipapaeprsedecessorisnostri liul- INNOCENTIUS episcopus, servus servorum Dei, di-
Iam falsare non timuit, qua varias litteras sigilla- leclo filio.... abbali monasterii Nonantulani ordinis
vit. Sed is cui manifesta sunt omnia ejus falsita- Sancli BenedictiMutinensis dicecesis, salulem et
tem delexit. Ne autem ejus perversilas dessevial in
apostolicam benediclionem.
insontes, serenitalem regiain rogamus, moncmus et Exhibita nobis tua pelitio conlinebat quod non-
exhorlamur in Domino. ac per apostolica scripla nulli monasterii tui monachi et convcrsi pio vio-
mandamus quatenus ad defendendas ecclesias, cle- lenta injeclioiiemanuum in se
ipsos, el quidem pro
ricos in sua liberlale tuendos, liberaudos pauperes delenlione proprii, alii etiam pro denegata libi et
et potenles de manu persecutoris illius, imo etiam C prsedecessoiibus tuis obedientia, seu conspiralio-
ad dejiciendum monslrum illud, quod his solis nis offensa, in excommunicationislaqueum incide-
parcit quibus nocere non potest, taliter accingaris, runt, quorum monachorum quidam divina celebra-
uCet a Deo relributionem seternam el nostram con- runl officia, et receperunt ordines sic Iigati. Quale
sequi gratiam specialius merearis; perseculoribus super his eorum provideri saluti a nobis humililer
tantse iniquitatis assistas, resislas sequacibus, ita postulasli. De lua ilaque circumspectione laliter
quod membrum illud diaboli non possit in regno plenam iu Domino fiduciam obtinentes, discretioni
Norwegisedenuo debacchari, aut persecutionem in tuae praesentiumauctoritate concedimus ut eosdem
ecclesiisullerius suscitare. cxcommunicatos hac vice absolvas ab hujusmodi
Datum apud Civitatem Castellanam, n Nonas excommunicalionis sentenliis jtixta formam Eccle-
Oclobris. sisevice noslra, injungens eis quod dejure fueiit
XII. injungendum, proviso ut manuum injectoves, quo-
Ad Pelrum Arusiensem episccpum.— Sex primas riim fuerit gravis et enormis excessus, millas ad
prwbendasArusiensis ecctesimconfirmat. sedem apostolicamabsolvendos. Cum illis autem,
(Anno 1198, Lalerani, Nov. 15.) qui facti immemores vel juris ignari absolutionis
ILANGEBECE, Script. rer. Dan., VI, 588.] D beneficionon obtenlo receperunt ordines et divina
LNKOCENTJOS episcopus, servus servorum Dei, officia celebrarunt, injuncta eis pro modo culpae
venerabili fratri PETUO Arusiensi episcopo, salutem pcenitentia competenti, ea.queperacta liceat tibi de
et aposlolicam benediclionem. misericordia qusesuperexallat judicio, prout eorum
Officiinosiri debitum et charilas ordinaia requi- saluli expedire videris, dispensare. Si vero prsefali
rit, ul qusea fratribus el coepiscopis nostris acta exrommunicali scienles, non lamen in contemptum
laudabililer fueriut, auctoritatis nostrse prsesidio clavium, lalia prsesumpserunt, eis per biennium ab
inconvulsamobtineanl firmilalem et plenam in fu- ordinum exseculione suspensis, et imposila ipsis
luro agendi fiduciamiribuant poliora. Sicut autem poenitenliasalulari, eos postmodum si fuerint bo-
ex parte tua, venerabilis in Chrislo frater, noslris naeconversationis el vitae, ad gratiam .dispensalio-
est auribus inlimatum, de bonis patrimonialibus et nis admittas. Proprium autem si quid habent dicli
aliis, quse rationabiliter acquisisti, ac de his, quae monachivel conversi, in tuis facias manibus resi
commissatibi ecclesia prius habuerat, sex praeben- gnari in utilitatem dicti monaslerii convertendum.
das prqvide staluisti canonicis assignandas, qui Datum Lalerani, vTdus Dccembris, pontilicatus
eidem ecclesia;debeant deservire. Nos igilur statu- nostri anno primo:
39 AD INNOCENTUIII REGESTA 40
XIY. ' ad appellationis subsidium convolanle, quam non
fuit sicut proponitur proseculus, suam nondum po-
Ad palriarcham Jerosolymilanum. — Vl priorel ca-
nonici Sancti Seputcn liberam habeant potcstatem luit juslitiam obtinere/unde ipse quoque ad octa\am
ordinandi domos el vrioratus obedicnliarum, Epiphanise, qusejam prseletiit, apostolicam sedcm
(Anno 1199. Laterani, Jan. 5.) appellans terminum provocationis ab abbate inter-
de ROZIERE, Carluluire de 1'iglise du Saint- posito coarctavil : idem etiam abbas dicto plebano
[Etig. villae prsefatse injutiosus existere di-
Scpulcre de Jirusalem, publie d'apres les mss. du super decimis
Yalican. Paris, imprimerie Nationale, 1849, in- eittir et molestus; volentes autem, til jura sua scr-
4°;pag. 271.] ventur singulis illibata, cum nobis non consliteiit
INNOCENTIUS episcopus, servus -servorum Dei, ve- de prsemissis, causam ipsam vobis duximus com-
nerabili fratri Jerosolymilanopalriarchae, salulemet miliendam, per apostolica scripta mandantes, qua-
aposlolicam benedictiouem. lenus vocalis ad'praesentiam vestram, qui fueiint
Cum dilecti filii prior el fratres Dominici Sepul- evocandi, et inquisila super praemissis diligentius
cri de indulgenlia Sedis apostolicse et assensu prae- veritalc, quod canonicum fuerit, remoto appella-
decessorum luoium liberam huc usque rerum sua-t tionis obslaculo, stalualis, facienles quod slalue-
rum, lam domorum quam piioratuum, administra- -, ritis per ccnsuram ecclesiasticam firmiler oliser-
lionem habuerint,et nos eorumdem prsedecessorum vari, nullis lilteris verilali et juslilise prsejudican-
nostrorum vesligiis inhaerentes, id ipsum eis duxe- libus a sede aposlolica impelralis. Quod si onines
riinuscoiilirmandum, sustinere nulla ralione debe- his exsequendis nequiveriiis interesse, duo vestrum
mus ut conlra concessionem nostram ab aliquo ea nihilominus exsequantur.
temere veniatur. Hinc esl quod fraternitati luae per Dat. Lateran., IHNon. Martii, pontificatus nosiii
aposlolica seiipta mandamus qualenus super admi- anno n.
nistraiione jam dicta praefatos priovem et fralres
Plumbum. INNOCENTILS PP.'*IIL
non velitis aliquatenus iinpediie, sed politis eos
uti, quautum de jure licuerit, apostolica concessio- XYI.
ne permittas, nec eis in institutione caiioniconun,
Ad Gerbodonem(98), abbatem el ConvenlumS.Wul-
quos utiles et idoneos ecclesise suas cognoverint, mari, Boloniensis dimceseos.— Sentenliam in
conlra indulgenliam nostram temere teopponas, ipsorum favorem, ab episcopoMorinensiel conju-
cum in hecjus tuum servari velimus modis omnibus dicibus, in causa, quminier ipsos ac abbalem Clu-
illibatum. niacensem super liberlate eligendi abbates veile-
lalam confirmat.
Data Laterani.Nonis Januaiii, pontificaius noslri nu balur,
anno secundo. (Anno 1199, Laterani. Mart. 21).
XV. Trai)»cripta ex Archivio Monaslerii S. Wulma:i,
Ad abbalein, E. prmpositum et C. canonicnm S. n. 24. BREQ.ibid.]
Emmerami Ratisponensis. — Ut jura paiochiin
Riekofen contra cwnobiumWalderbach lueantur. INNOCENTIUS cpiscopus, servus ser\orum Dei, di-
(Anno 1199. Laterani, Marlii 5.) leclis filiis GEHBODONI, abbati, el conventui Saneli
[RIEB, Cod. diplom. Ralisbon., Ratisboiue 1816, Wulmari, salutem et aposlolicam benedictionem.
in-4"; p. 281, ex originali.] Cum a nobis petitur quod justum cst et hone-
INNOCENTIUS episcopus, servus servorum Dei, di- stum, tam vigor eequitatis quam ordo exigit ralio-
leclis filiis... abbali Sancti Emmerami, E. prseposito nis, ut id per soliiciludinem officii nostri ad debi-
et C. canonico Ralisponcn., salutem et apostolicam tum perducalur effectum. Eapropter, dilecti in
benediclionem. Domino filii, vestiis juslis postulalionibus grato
Ex conquestione dilecli filii Wernardi ploiiani de concurrentes assensu, sententiam venerabilis fra-
Lentechoven (hodie Riekofen), noslro est aposto- tris nostri . . . Morinensis episcopi (99), et dilecto-
latui reseratum, quod... abbas et fratres de Waler- D rumfiliorum ... Sancli Yedasti (100) et Aquiscincti
bach Ratisponen. dicecesis mansvm unuin, qui dos abbatum, contra Cluniacensem (1), super libertate
capellse suaeTagmcrengen (Taimering), in illis par- in monasterio veslro eligendi abbates, in qua fra-
tibus nominatur, indebitc ipsi subtraliunl, et illum tres monaslerii vestri per quadraginta annos con-
praesumunt contra justiliam detinere; cumque co- tinue permansisse, lcgitime coram prsedictis judi-
ram dileclis filiis, choro Ratisponen. plebanus ipse cibus est probalum, sicut rationabiliter lata esl,
suam posuerit aliquando qusestionem, diclo abbale nec legitima appellatione suspensa, ratam habenles,

(98) Yide Epistolam xn, inf.a. not. (i) Eralisadhuc Hugo IV (de Clermont), Ray-
(99) Yide Epistolam libii noni CLXXXII. naldi, Comitis Claromonteiisis, in pago Bellova-
(100) Hcnricus 111,ex Camerario, jani setate gra- censi, elClemenliai de Barro filius, consanguineus
vis, in abbatem S. Yedasti anno 1194 adleetus est. Raginaldi episcopi Carnotensis; qui, primutn abbas
Obsenium curam deposuitan. 1209.Vid. Nov. Gall. S. Gereman Flaviaoensis, inde S. Luciani Beliova-
Chrisl, tom. III, col. 585. Simon I, S. Yedasti mo- censis, poslremoChiniacensis, ab anno 1185, renun-
nasterii asceta, morltii Alexandri abbatis partes fiatus esl. Non obiit enim ante diem 6 Aprilis anni
excepit aifno saltem,!i75, e vivis excessitanno 1202, hujus 1199. Vide Nov. iiall. Chiisl, lom. IV, col.
veii20i, ex Lociio. lbid. col. 412. 1145.
41 SUPPLEMENTUM.— AN. 1199. 42
auctoritate apostolica confirmamus, et praesentis . Let Balduini de Mileslrec, quOd possidelis ab eo sUb
annuo censu decemsolidorum; villam de Hesding,
scripti patrocinio cOmmunlmus.
Decernimus ergo, elc. cum ecclesia et omnibus aliis suis pertinentiis;
Datum Laterani, xn Kalendas Aprilis, pontifica- villam Veteris Monasterii, cum ecclesia et Omnibus
lus nostri anno secundo. aliis suis pertinentiis; villam Sancti Martinij cum
ccclesia et omnibus aliis suis perlinenliis; villam
XVII.
Magnse-Villse,cum ecclesia et omnibus aliis suis
Ad Gerbodonem(2), abbatem SanctiWulmaii, ejus- villam Colonise,cum ecclesia et omni-
que fralres lam prmsentes qiiam fuluros. — pertinenliis;
lerris videlicel cultis, et
Recipil eos sub protectione B. Petri, et enumeran- bus aliis perlinentiis suis,
lur bona ad ipsos speclamia. omnibus .... piseariis, paiudibus et marescis, apud
(Anno 1199. Laterani, April. 5.) Niuniel, dirnidiam barcariam et piscariam ; Cunde-
tam; Richenacre ; Bercliem ; Estruem ; Fohem ; -
[BREQUIGKV et LA. FGBTEDUTHEIL,Begesla'Iitno-
centii III, t, III, App., p. 1075, ex Apographo, Berneulas; Evelingbehem; apud Stapes, mansos
quod ad fidem Autographi exscribi curavit D. liiginta; et in praedictis villis et viculis, omnem
Vacher de Bourg-Lange. Yid. ad calcem bullse comitatum ct jurisdictionem ; allare de Frene, et
ipsius. B duas cavucatas terras et amplius, et hospites quos
ISXOCEMIUS cpiscopus, servtis servorum Dei, di- habelis in eadem villa, cum omni jurisdictione et
leclis iiliis, GEBBODOM, abbali monasteiii Sancfri rcddilibus annuis, quos vobis debent, et in eadem
WTulmari,ejusqtte ftalribus, tam praesenlibus quam villa, deciinam de mota; allare de Tingri, cum om-
futuris regularem vitam professis in perpetuum. nibus decimationibus, el in eadem parochia, deci-
Quoties a Uobis pelilUr quod Veligioni et hone- mam cremenlorUin ; altare de Laires, cum tota de-
stali convenire dignosoilur, animo nos decet libcnli cima; altare de Quarti, cum tola decima; allare
conce.Iere, et petonlium desideriis congruum suffra- de Yerlinghetun, cum tota decima; altare de Wilra;
gium imperliri. Eapropler, dilecti in Domino filii, allare sanctaa Gellrudis; allare de Boninghes; alla
vestris juslis postulalionibus clemenler annuimus» ria de Auci et de Servin; in parochia de Kestreke,
ei Felicisrecordalionis Coelestinipapse, prsedecesso- tolam decimam medialariorum comitis; ct in ea-
lis nostri, vestigiis inhserentes, praefalum mona- dem parochia, decimam Willelmi Camerarii, deci-
sleiium Sancli Wulmari, in quo divino mancipati mam de Businghehem, terliam partem decimae de
eslis obsequio, sub beatiPctri et noslra protcctione Helbesesscm/decimam de Dales, decimam de Sckie-
suscipimus, ct pi.-csenlis srripti privilegio coinmu- ses, decimam de BerneulaSj decimam de sarto Ri-
Eimus; inprimis siquidem slatuertes ut ordo mo- chcii, decimam de Weneglieval, decimam Sanctae
nasticus, qui secundum Deum ot beati Benedicli Gertrudis, tertiam partem decimae de Verna, deci-
Regulam in eodem monasleiio inslilutus esse digno- mam de. Welwinge, dccimam de Allnghelum; apud
sckur, perpeliiis ibidem teinporibus iuviokbiliter Berebcl, decimam de terris Balduini Bibuef, et 8i-
observetur. Pr.-cterea, quascuuque possesslones, monis Bustel, decimam de Bossin; apud Dencbrac
qusecunque bona idem monasleiium inprsesenlia- decimam Castellani de Faukemberge, et in cudcm
l um jusle et canonice possidet, aut in futtirum con- viila decimam de tena Lambini: in parochia dc
cessione ponlificuin, largitione iegum-\'el princi- Reclingheheni, unam carucatam tcrra? oultae, apud
pum, oblationefidelium, seu aliis justis niodis, pise- Capellam, allodia Oilardi de^ Businghelicni, ,apud
stanlcDomino, polerit adipisci, firma vobis veslris- Wichinghehcm, allodia Giroldi de Buccoll, ct Gi-
qtie successoribus et illibata permaneant; in quibus roldi de Casroi, et Hugonis de Cheslrcka ; apud Le-
hrcc propriis duximus exprimenda vocabulis ; dingheham, quamdam partem allodiorum ipsius
Locum ipsum, in quo pracfatura monasterium villae; apud Lustinghehem, allodia Rogeri dcKacti,
silutti est, cum omnibus peiiinenliis suis ; villam et Gillse,sororis stise, et duas partes molendini cx
Sancli Wulmari, cum mercato, thelonco, et omni- D eorum dono; in paroebia Novi Caslelli, allodia Ro-
bus ejusdem villaejurisdiclionibus et peiiinentiis berti Griiigetlij et Walteri Crolle; ajiud Paninghe-
inlerioribus et exteriovibus, ab ipsa villa usque a<3 rum, allodia Faram; apud Huppem, diiuidiam caru-
feudum de Wilra, quod de Comite descendit, e! catam terrae; apu.l HecoUt,allodia Hugonis de Cjl-
usque ad feodum de Dudelli \illa, et feodum dc - lesberc, et Hugonis de Keslrehe; apud Hessinghc-
Dales, et usque ad feodum dc Tingri, et foodum d( hem, duas carucatas terrse; apud Hokingheheni,
Werlingheiun, et usqtie ad rivum de Cresbere, e: iinam carucatam terrae; apud Ilermarcnghes, allo-
IluAienElnac; parochialem ecclesiam ipsius vilise dia Hugonis de Seles, et sororum stiarum, et Pctri,
cum omnibus decimationibus et aliis pprtinenliii clHugoniSj et sororis suse; apud Vscche, allodia
suis; lerram, cum nemoie de feodo Roberti Rabel Arnulfi de Longavilla; apud Ferchenes, allodia
a pede montis usque ad fcodum Lambeni de Cors Ationis, et Joannis filii sui, et BaLluini cognati
(2) c XI. Gcrborio, seu Grebindus, aut Grebinus 1196 in Chronico Andrensi. Quiedam pra^dia ven-
S. Wulmaii, nunc Boioniensis diceceseosmonasteri didit monasleiio Clarimaiisoi, approbante Lam-.
abbas, cui minime noiuinaio, ul feiunt, boiiorum o beilo, Morinensi episcopo, anno 1199. Qccunil ad-
Ecclesiarum confinnatiouein Cceleslinus PP. II huc anno 1210 in Chaiiulaiio S. Judoci. » Gall.
anno 1195 indulsit, testis legilur anno 1192 in lit Chrht.nov.,lom. X, col. 1598
S.
leris Idae comilissDipro Beilino. Ropeiilui annc
PATISOL.CCSVII. 2
45 AD INNOCENTIIIII REGESTA 44
-Gornm; apud Helleuboun, allodia Raineri Caval; A eorum devotioni ct extremse voluntati, qui se illic
aptid IMlinghehem, sex polchinos fnunenli; apud sepeliri deliberaverint, nisi forte exconimunicati
Marchines, duos 'polchinos frumenti; apud Bolo- vel inlerdicli sint, nullus obsistaf, salva tamen ju-
niam, septem solidos el dimidium; apud Camir, stitia iilarum Ecclesiarum, a quibus morluorum
quinque solidos; apud Badingherun, quinque soli- corpora assumuntur. Obeuntevero te, nunc ejtis-
dos; apud Maichesberc, quinque solidos; apud Al- dem loci abbate, vel tuorum quolibet suocessortim,
les, quinque solidos ; apud Jorni, se\ solidos; apud nuHtis ibi qualibet subieplionis aslutia seu vio-
Bovelinghehem, quinque solidos ; apud Soninghc- ientia pracponatur, nisi qtiem fratres coinmuni
heni, quinque solidos; prioratum de Baileleth, cnm consensu, vel fratrum pars consilii sanioris, se-
omnibus suis pertinentiis; in Anglia, altare de Fo- cundum Dei limorem,.et beati Benedicii Regulam,
bingbes, el decimam de Ruiwale. Sane, novaliuni providerint eligendum. Libertales praeterea et im-
veslrorum, quae propriis manibus aul sumptibus munilates, necnon anliquas et rationabiles consue-
colitis, sive de nutrimentis animalium vestrorum, ludines monasterio veslro concessas, et liaclenus
nullus a vobis decimas exigere vel exlorquere pr.e- ohservatas ratas habemns, et eas futuris tempori-
suinat. bus illibatas manere sancimus. Decernimus ergo,
Liceat quoque vobis clericos vel laicos, liberos " ut nulli omnino homiuum liceat praefalum mo-
-tt absolutos, e saeculo fugientes, ad convcrsionem naslerium temere perlurbare, aut ejus possessiones
recipere, et eos absque conlradicfone aliqua reti- auferre, vel ablatas retinere, minuere, seu quibus-
,-jiere.'Prohibemusinsuper, ul nulli fratrum veslro- Isbetvcxationibus fatigare, sed omnia inlegra con-
rum, post faclam in loco vcstro professionem, fas servenlur, eorum, pro quorum gubernationc ac
sit, absque abbatis suilicentia, de eodem loco, nisi sustentatione concessa sunt, usibus omnimodis
arclioris religionis -obtentu,discedere. Discedeulem profutura, salva Sedis apostolicae aucl-iritate, et
veroabsque communitim litterarum cautione, nul- dioecesanepiscopi canonica juslilia. Ad indicium
lus audeat'retinere. In parochialibus aulem eccle- autem perceplaebujtts a Sede apostoiica protcctio-
siis, quas habetis, ficeat vobis sacerdolcs eligere, nis, bizantium unum vos constiluistis nobis no-
et dicecesanoepiscopo praesenlare, quibus, si ido- strisque successoribus annis singulis soluluros. Si
nei fuerint, episcopus curam animarum committat, qua igitur in fulururn ecclesiastica, ssecularisve
ita quidem quod ei de spiritualibus, vobis vero de persona, hanc noslrse conslitulionis paginam
lem*poralibus,debeanl respondere. Slatuimus etiam sciens, contra eam lemere venire tentaverit, se-
ut infra lines parochiarum veslrarum nullus eccle- Q cundo , teiiiove commonita , nisi reatum suum
*
siam,vel sine dicecesani opiscopi, et veslro as- congi-uasalisfactionecorrexerit, pofestatis honoris-
sensu, de novo aedificaie prsesumat, salvis tamen que sui dignitate carcat, reamque sedhino judicio
piivileghsTlomanorumjioiilificum. Auclorilatequo. existere de perpetrata iniquitaie cognoscar, et a
que apostolica .. .. mus, ne quis invos, vcl Eccle- sacratissimo eorpore ac sanguine Dei et Domini
siam veslram, excomniunicalloiiis vel inlerdicti redemploris nostri Jesu Chrisli aliena fial atque
sentenliam, sine manifesta et rationabili causa, in extremo examine divinaeultioni subjaceat. Cun-
promulgare, seu novas et indebitas exactionesvo- ctis aulem eidem loco sua jura servantibus, sit pax
Jiis et houiiiiibus vostiis imponat. 'Stationes Domini nostri Jesu Christi, qiiatenus et hic fru-
;ncis a dioecesano episcopo in vestro menasterio cluiu bonaeactionis percipiant, et apud districlum
fieri ^aucloritale aposlolica inhibeinus. Pro «111-1- Judicem praemia aeternaepacis inveuiant. Ainen.
-isniateaulem, oleo sanclo, consecrationibus alta- Amen. Amen.
lium seu hasilicarum, ordinationibus monachorum Ego Innocenlius, catholicae Ecclesise episco-
seu clericorum veslrorum; qui ad sacros ordines pus.
*
Jueiinlj>romovendi benedicendoseu deducendoad
vei ecclesiasticis j. Ego Octavianus , Osliensisel YeHelrensis opi-
sedem, quibuslibet sacrameutis,
jiuilus a vobis, sub obtentuconsueiudinis, vel quo- scopus (5).
libet alio modo, palafredum, cappam sericam, vi- Ego Petrus, Porluehsis el Sanctae Rulinae epi-
num, sive quidquam aliud audeat poslulare. Se.... scopus (4).
quoque ipsius loei liberam esse decernimus, ut Ego Joannes, Albanensis episcopus(5).

15) Yide Epislolam Libri iertii x, not. Tuscanensi, episoopum Albanensem hoc ipso, quo
(4) Vide Epislolam Libri quiiili LXIX,not. dala dicitur baec Innocentii PP. III bulla, auno
(5) Joannes Albanensis episcopus. Hic idem est nempe Inearnalionis 1199, Innoccntii vero Ponli-
procul dubio ac illequi ad bullam Appendicis hu- ficatus n, renuntialum fuisse, unanimi \ocetiaduut
iusvn Philippus, ad Bullam voro ejusdem Appen- historici. Notandnm vero id quod logitur apud
dicis vin Joannes, tituli S. Clementis diaconus car- Oldoinum, ad Ciacon. tom. II, col. 19, nempe,
iinalis, simulque Viterbieiisisac Tuscanensis epi- JoanneniadSedeniAlbanensem, anno qtiidem H99,
fccopus,subscribitur, de quo nos, in nolis, lum ad verum in Penlecostetrauslatum fuisse. Ex hac vero
oasdem bullas, Uun ad Epislolam Libri sexli cxvn noslra Innocenlii Epistola, Joannem jain antemen-
eginuis. Joannem enim, cx tituli S. Clementisdia- sem AprilemAibanenses infulas adeptiim fuisse,
conp cardinale, episcopoque simul Vilerbicnsi ac evi::cilur.
*K SUPPLEMENTUM.— AN. 1199. 46

Ego Pandulphus, BasilicaeXII Apostoloium prc- A , Hs, indictio-ne secunda , Incarnalionis Domiiiicae
cardinalis anno 1199 , pontificalus vcro domni Inoocenlii
sbyler (0).
PP. III anno n.
Ego Petrus, liluli Sanctse Csecilise presbyter
carJinalis (7). Au bas de la Bulle ci-dessns transci ile, est allachi
tiluli Paslo- sur lacs de soie jattne et rouge, le sceau en plomb,
Ego Jordanus, Sanctse Pudeiilianae, portant d'un coli les effigies dePA. saint Pierre et de
ris, presbyter cardinalis (8). saint Paul, avec ces lettres, S. S. PE. et de
une empreinle pareille a celle qui suit.
Ego Guido, Sanctse Marise Translybeiim, liluli 1'aulre,
INNQ
Calixti, presbyter cardinalis. CENTIVS
Ego Hugo, presbyfer cardinalis Sancti Marlini, PP. III.
lituli.... (9). Collationni par nous , Jean-Charles Vacher de
Ego Joannes, tiluli Sancti Stephani in Ccelio Bourg-rAnye, seigneur deordres Bourg-1'Ange,avocat au
de Monseigneur le
Monte, presbytcr cardinalis (10). parlement, chargi des
lif/uli Sanctl Praxedis Garde-des-Sceaux de France, a Voriginal ilunl dans
Ego Soffredus, presbyter les archives de 1'abbayed'Aurillac, en un parchemiu
cardinalis (H). de vingt-neuf pouces el deini dc long, sur vingl-
Ego Bernardus, Sancii Petri ad Yincuia presby- B denx poucesles de large, perci dc deux trous aux iieux
indiquis par aslerisqties, le premier de lous indi-
ter cardinalis, tituli Eudoxise (12). quant uu mol effaci qu'on n'a pu lire. A Aurillac,
Ego Joannes, lituli Sanctse Priscse presbyter car- le 12 novembrc17S6. Signc J.-C. YACHER DEBOORG-
dinalis (15). L'ANGE.
Ego Gracianus, Sanctorum Cosmse et Damiani XVIII.
diaconus cardinalis (14). Joanni (24), abbali Sancli Beilini, ejusque fralribus
Saacli Adriani diaiionus caidi- tam prmsenlibus quam fuluris, in perpeluum. —
Ego Gerardus, De confirmalione privilegiorum.
halis (15).
Sanctse Marise in diaconus (Anno 1199. Lateraiii, April. 9).
Ego Gregorius, Aquiro
cardinalis (1G). [Epistolani hanc, seu polius Bullam, ex Chartula-
rio anliquo monasterii S.Beiiini diligenler exscrip-
Ego Gregorius, Sancti Georgii ad Velum Aureum tam in Chartophylacio nostro reposuit D. Ch. de
diaconus cardinalis (17). Wilte, cum ista notula. «II est ainsi conforme a
Nieolaus Sanclae Marisein Cosmedin dia- un ancien Chartulaire, lom. xxi, fol. 66, v.°
Ego , anno 1785. t Inlegra, de" verbo ad verbum,
conus cardinalis (18). logilur in libro xn Regeslorum Innoccnlii : ubi
Ego Gregorius, Saneti Angeli diaconus cardi- quopacto inserta repenatur iicscimus (25), cum
nalis (19).' P ad anntim pontificatus n, evidenter perlineat.
" Desideranlur apud Baluzium uoinina subscriben-
Ego Bobo, Sancti Thcodori diacomis cardina- lium cardinalium, (juae hic apponere operae pte-
lis (20). tium duximus, eo quoJ saepe , ad plenioreni hi-
slorise intelligentiam, chconologicamque faclorum
Ego Cencius, Sanctse Luciae in Orlhca diaconus seriem adstruendam, ex islius generis notiliis
cardinalis(2I). utilitas non parva emergat. BRIIQ.ibid. ]
Ego Hugo, Sancti Eustachii diaconus cardina- In eminenti sedis aposlolicse specula dispo-
lis (22). nente Domino constiluli, sicut imilari prsedecesso-
Ego Girardus, Sancti Nicolai in Caicere Tull. res,elc.
diaconus cardinalis (25). Ego Innocentius, catholicae Ecclesise episcopus.
DatumXaterani, per manum Rainaldi, domni Ego Octavianus (26), Hoslicnsis cl Vellelrcr.sis
papse nolarii, cancellarii vicem agentis, Non. Apri- episcopus.

(6) Vide Epislolam Libri noni cxLv,Tiot. rius ac procancellarius; postca ab Innocenlio PP. III
(7) Yide Epistolam Libri tertii xxxn, not. presbyler cardinalis SS. Joaniiis et Pauli, tilulo
(8) Yide Epistolam Libri quinli LXXIV, not. Pammacliii; demum, post lnnocentii obitum , Ro-
(9) Supplendum Equitii. Vide nolas ad Epistclain p manus renuntiatus pontifex, diclus est Honorius III.
appendicis hujus vn, not. (22) Vide Epistolam Libri quinti LXX,not.
(10) Yide Epislolam Libri quinti LXXIII. (25) Vide Epistolam libri noni ccxxn, not.
(11) YideEpistolam Libri quinti vi, not. (24) Joannes 111de Ipra (de quo eliam egimus ad
(12) Vide Epistolam Libri quinli LXXIH,not. Epistolam libri octavi XLV, not., t Laubiensis
(15) Yide Epislolam Libri lertii xv, not. * monachus, de consensu, imo de consilio Simouis
(14) Vide Epistolam Appendicis hujus vn, not. t (prsedecessoris sui) eleclus, a Desiderio, Morinensi
Vide Epislolam Libri quinli LXXXIII,
(15) Yide not. i episcopo, benedictionem percepit, die xi Julii an.
(16) Epistolam Libri octavi xxix, not. t 1187. Biennio post a Clemente PP. III bonorum
(17) YTideEpistolam Libri septimi LX,not. t oninium confirmatioiiem impetravit; a Coelostiiio
(18) Vide Epistolam Appendicis hujus vn, not. t 1198 (leg. 1197); ab Innocentio PP. IH codem
(19) Vide Epislolam Libri quinti xxix, not. e aiino, vel sequenli. > A7oti.Gall. Christ., tom. III,
(20) Vide Epislolam Appendicis hujus vm, not. col. 500. Confirmatio illa ab Innccentio PP. 111iin-
(21) Ceneius Sabellus, Romanus, teste Panvinio; petrata, eadem est procul dubio ac Epistola nostia.
ex canonico regulari Lateraneusi, vel, scribenre Joannes e sseculomigravil an. 1250.
Ciaconio, ex Canonico S. Mariae Majoris, a Ccele- (25) Hanc epistolam ,ex notis chronologicis libro
stino PP. III, in secunda, ex Pavinio vero in quarta, II restituimus ; esl nunc in libio citalo ordiue
cardinalium creatione, -reiiuntiatus est diaconus 58 bis. EDIT.PATR.
cardjnalis S. Lucisein Orpliea (sic enim legendum, (26) De cardinalibus liic subscriptis vide supra, ad
non, in Qrthea), al. in Sihce, et S. R. E. camera- EjsislolamAppendicis hujus n.
47 AD INNOCENTIIIII REGESTA 48
Ego Petrus, Portuensis et SanctseRufinae cpi- A cunque bona idem monastcrium iiipraeser.tiarum
scopus, juste et canonice possidet, aut in futurum conces-
Ego Pandulphus (27), sola Dei permissioneBasi- sione ponlificum, largitione reguhi vel principumf
iicseXII Aposlolorumpresbyler cardinalis. oblatione fidelium, seu aliisjustis modis, prsestanle
Ego Jordanus, SanctaePudentiansetiluli Pasloris Domino, poterit adip:sci, firma vobis veslrisqne
presbyler cardinalis. successoribus et illibata permaneant. In quibus haec
Ego Joannes, titulo Sancli Clemenlis cardinalis, propriis duximus cxpnmenda vocabulis:
Yiterbiensis et Tuscan. episcopus. Loeum ipsum In quo praefatum monasterium si-
Ego Guido(28), SanctaeMariseTranstyberimliluli tum est, cum vineis, terris et omnibus suis perti-
Calixli presbyter cardmalis. nentiis; grangiam quseest juxta abbatiam cum suis
Ego Ilugo, presbyter cardinalis Sancti Martini peitinentiis; grangiam 'de Essars cum pertinentiis
titulo Equilii. suis; giangiam de Fonlismo cum perlinentiis suis;
Ego Joannes, tituli Sancli Stephani in CosliO' grangiam de Uldunocum perthienliis suis; domum
Monte piesbyler eardinalis. de Canipo-Leniaecura peiiinentiis suis; grangiam
Ego Gratianus, Sanctorum Cosmaeet Damiani de Cheibonere cum peiiinenliis suis; grangiam de
•diaconuscardinalis. " Lescheriis cum
omnibuspeiiinentiis suis; cellarium
Ego Gerardus (29), Sancti Adriani^liaconuscar- de Clamecin cum perlinenliis suis; grangiam de
dinalis. Belloviderecum omnibus pertinentiis suis ; lerraset
Ego Gregorius, SanetaeMarisein Aquiro diaconus prata de Vaureta cum earum pertinenliis; grangiam
•cardinalis. de Cosath cum omnibuspfciiinentiissuis; grangiam
Ego Grcgorius, Sancti Georgii ad Yelum Aureum de Chalzcum omnibus suis pertinenliis; grangiam
fliaconuscardinalis. de Treclin cum molendino et omnibus aliis suis
figOBobo, Sancli Theodori diaconuscardinalis. perlinentiis; cellarium de Yallibus cum omnibus
Ego Cencius, SanctseLucise in Horthea diaconus suis peiiinentiis, et eellarium de Chablie cum om-
cardinalis. nibus perlinentiis suis. Sane laborum vestrorum
Datum Laterani, per manum Raynaldi, domini quos propriis manibus aut sumptibus coliiis tam dc
papsenotarii, vicemagentis cancellarii.v Idus Apri- terns cultis quam ineultis, sive de horlis et de vir-
lis, indiclione sccunda, Incarnationis Dominicae gultis el piscalionibus, seu de nulrimentis aninia-
anno 1198 (50),pontificalus vero DoniiniInnocenlii lium veslrorum, nullus a vobis decimas exigere vel
papaeIII anno secundo. r extorquere praesumat. Liceat quoqite vobis cleii-
XIX. . cos vel laicos liberos et absolutos e saeculofugieu-
Ad Heliam abbatemet fratres S. Marim de Regniaco. tes ad conversionemrecipere, el eos absquecontra-
— Privilcgiorumconfirmalio. dictione aliqua relinere. Prohibemus insuper ut
(Anno 1199. Laterani, Maii 5.; ntilli fratrum veslrorum posl factara in monaslerio
[Gall. Christ. Nov., xn, Instrum. 145.] vestro professionemfas sit absque abbalis sui Iie.ni-
INNOCENTICS episcopus, servus servorum Dei, di- tia de eodem loco discedere, diseedentemvero abs-
lectis filiisHELLEabbali monasterii S. Marisede Re- que communium litterarum cautiouenullus audeat
gniaco, ejusque fratribus tam prsesenlibus quam retinere. Quod si quis forte retinere praesumpseri!,
fuluris regularem vilam professis in pcrpetuum. licitum sit vobis.in ipsos monachos sive conversos
Religiosam vilam eligentibusapostolicum conve- regularem senlentiam promulgare. Illud districtius
nit adesse praesidium, ne forte cujuslibet temerita- inhibentes ne terras seu quodlibetbeneficiumeccle-
tis incursus, aut eos a proposito revocet, aut ro- si* veslrsecollatumlieeat alicui personaliler dari,
bur, quo'd absit! sacrseJ eligionisinfringat. Eapro- sive alio modo alienari absque consensutolius ca-
pter, dilecti in Domino filii, vestris justis postula- pituli, veLmajoris aut sanioris parlis ipsius. Si quse
tionibus clementer annuimus, el pracfatum mona- D vei0 donationesvel alienationesaliter quam diclum
sterium S. Mariaede Regniaco in quo divino estis cst facOefuerint, eas irritas esse censemus. Ad haec
obsequio mancipati, sub B. Petri et nostra prote-- cliam prohibemus ne aliquis monaehussive convjjr-
etionc suscipimus, et piaesentis scripfi piivilegio sus sub professione domus vestrse astrictus, sine
'ummunimus. Inprimis quidem statuontes ut ordo eonsensu et licentia abbatis ct majoris parlis el ca-
monaslicus qui secundum |Deum el beati Renedicti pituli vcslri pro aliquo fidejubeat, vel ab aliquo pe-
Regulam atque institulionem Cislerciensium fra cuniam mutuo accipiat ultra prelium capituli vestri
truni In eodem monasterio instilutus esse dignosci-• providentia conslilutum, uisl propter manifestam
tur, perpetuis ibidem temporibus inviolabilitercon J, domus vestrseulilitalem. Quod si facere pwesum-
servetur. Praiterea quascunque possessiones, quse^, pserit, non teneatur convcntus pro his aliquatenus

(27) De Pandulpho, qui ad Epistolam 11supra cita, (29) De Gerardo idem; sed vide Epistolam libri
tam subscriptus non reperilur, vide Epistoiam libri not.
quinti LXXXIII,
soni CXLV, not. (50) Sie in Apographo quod in "Chartophylacio
(28) De Guidone, idem. Sed vide Episioin- uw nostro reposuit D. Ch. de Wilte. Yerum, ex syn-
tertii xxvm, not. chronismis cerlo certius legendum est 1199.
49 SUPPLEMENTUM.— AN. 1199. 50
respondere. Licitum praeterea sit vobis in causis Alaborandura adjtiverint in illis diebus in quibus VJS
pvopriis sive civilem sive criniinalem contineaiit iaboratis et alii feriantur, eamdem senlentiam pro-
quaestionemfralrumvestrorumteslimoniisuti, ne pro tulerint, ipsam lanquam contra scdis apostolicse
defeclu teslium jus vestrum in aliquo valeal deper- iiidulla prolatam duxinras irrifandam , nec ullse
ire. Insuper auclorilate apostolica inhibemus, ne lltlerse firmilatem habeant quas tacito nomine Ci-
ullus episcopusvel alia qusclibelpersona ad syuodos slerciensis ordiniset conlra tenorem apostolicorum
vel convenlus forensesvos ire, vel judicio sseculari privilegiorum consliterit impctrari. Paci quoque ac-
de vestra propria sul stantia vel possessionibus ve- tranquillitati vestraepaterna inposterum sollicitudi-
stris subjacere compellal; nec ad domos vestias ne providcre volenlcs, auetoritale aposlolicaprohi-
causa ordines celebrandi, eausas tractandi, vel con- bemus, ne infra clausuras locorum seu gvangiarum
venlus publicos convocandi, venire prsesumat; nec veslrarum ullus rapinam seu furtuin committe-
~
regularem electioncm abbalis vestri impediat, aut re, ignem apponere, sanguinem fnndere, homi-
de insliluendo vel removendo eo qui pro tempore nem temere capere vol inlerficcre, seu violenliam
fuerit, contra staluta Cisterciensisordinis se aliqua- audeal exercere. Prseterea omnes libertales et im-
lenus intromiltat. Si vero cpiscopusin cujus paro- inunitates a prsedecessoribusnoslris Romanis pon-
ehia domus veslra fundala est, cum humililate ac lificibus ordini veslro concossas, necnon libertates-
devolione qua convenit requisitns substitutum ab- et exeinptiones saecularium cxaclionum a regibus
batein benedicere,et alia qusead officiumepiscopale et principibus vel aliis fidelibus rationaliJiter vo-
pertinenl, vobisconferre renuerit, licitum sit eidcm bis inJultas, attcloritate aposlolica confirmamus,
abbati, si lamen sacerdos fuerit, proprios novilios et prsesentisscripfi pri\ilegio communimus.
benedicere, et alia qusead officiumsuum pertinent Diicernimus ergo [ut nulli onmino hominura li-
cxcrcere, et vobis omnia ab alio episcopopercipere ceat praefatum monasterium temere perturbare
quae a vestro fuerint indebite denegata. Illud adji- aul ejus possessiones auferre, vel ablalas reline"
centes ut in recipiendis professionibusquaea bene- re, minuere, seu quibuslibet vexationibus fali-
dictis vel benedicendisabbalibus cxhibenlur, easint gare; sed omnia integra conservenlur, eorum pro
episcopi forma el expressionc conlenti, quaeab ori- quorum gubernatione ac sustenlatione concessa
^ine ordinis noscitur instituta, ut scilicet abbales sunt usibus omnimodis profutura, salva sedis
ipsi salvo ordine suo profiteri debeant, el conlra apostolicse auctoritatc. Si qua igitur in fulurum
slatufa ordinis sui nullam professionem facere com- ecclesiastica saecularisvepersona hanc noslraecon-
rcllanlur. Pro consecrationibus vero altarium vel Q stitutionis paginam sciens contra eara temereve-
ecclesiarum, sive pro oleo sancto, vel quolibet ec- nire tentaverit, secundo tertiove coramonita, nisl
clesiastico sacrameuto, nullus a vobis aut sub ob- reatum suum congrua satisfaclione correxerit,
tentu consuetudinis, vel alio modo, quidquam au- potestalis, honorisque sui dignitate careat, ream-
deal exlorquere; sed haecomnia gratis vobis epi- que se divino judicio exislere de perpetrata ini-
scopas dicecesaiiusimpeudat. Alioquin liceat vobis quilate cognoscat, et a saciatissimo corpore, ac
quemcunque voluerilis adire antistilem grafiam et sanguine Dei ct Domini Redemptoris nostri Jesu,
communionemaposlolicsesedis habentem, qui no- Christi aliena fial, atque in exlremo examine divi—
stra fretus auctoritate vobis quod postulalur im- nae ullioni subjaceai. Cunctis autem eidem loco-
pendat. Quod si sedes dicecesani episcopi forte va- sua jura servantibus sit pax Domini nostri Jesu
caverit, interim omnia ecclesiaslica sacramenta a Christi, quatenus et hic fructum bonaeactionis per-
vicinis episcopis accipere libere et absque contra- cipiant, et apud dislrictum judicem prsemia seternse
dictione possilis, sic lamen ut ex hoc nullum pr.se- pacis inveniant. Amen,amen, amen.
judicium Inposterum propriis episcopis generetur. Ego Innocentius catholic* Ecclesiseepiscopus..
Quia verointerdum propriorum episcoporumcopiam Ego Oclavianus Osliensis et Yellclreiisisepisco-
non habelis, si quem episcopum Romanoesedis, ut D pus.
diximus, gratiam alque communioiiem apostolieae Ego Petrus Portuensis et S. Rufinse episcopus.
sedis habenlem, el de quoplenam notitiam habca- Ego Joannes Albanensis episc.
lis, per vos transire contigerit,_ab eo benedictiones Ego Pandulfus presbyler cardiiialis Basilicaexu
vasorum et veslium, consecraliones altarium, ordi- Aposlolorum.
naliones monacborum, auctorilate apostolicae sedis Ego Petrus tituii S; Ceciliae presbyter cardi-
recipere valealis. Porro si episcopi, vel alii ecclc- nalis.
siarum reclores, in monasterium vcstrum, vel pcr- Ego Jordanus presbyler cardinalis SanctaePuden-^
sonas iuibi constitutas, suspensionis, excommuni- lianseet Pastoris.
cationis, vel inlerdicli scnlentiam promulgaverint, Ego Guido S. MariaeTranslybeiini tituli CallixlL
sive eliam iu mercenarios veslros, pro eo quod de- presbyler cardinalis.
cimas non sohitis sive aliqua occasioneeorum quse Ego Hugo presbyler cardinalis S. Martini li •
ab apostolica benignitate vobis indulta sunt, seu tuli
bcnefaclores veslros pro eo quod aliqua vobis be- EgoJoannes tiluli S. "Sfephani in Celtomonfi'
nelicia vel obscquiaex charilate prsestilerint, vel ad presbyter cardinalis.
M AD 1NN0CENTII III REGESTA 32
Ego Cintbius tituli S. Laurenlii in Lucina pre- A juste ac pacifice possidetis, et in authenlico facto
sbyter cardinalis. cxinde plenius continelur, vobis, et, per vos, Ec-
Ego Goffredustituli Sanctae Praxedis presbyler clcsise vestrae, uuctoritale apostolica confirmamus,
cardinalis. et praesenlis scripti patrocinio communimus. De-
Ego Bernardus S. Petri ad Vincuia presbyter car- cernimus crgo, ut nulli omninohominum liceat
dinalis tit. S. Eudoxise. lianc paginam nostra?confirmalionis infringere, vel
Ego Joannes tituli S. Priscse presbyter carc'. ei ausu temerario conlraire. Si quis antem hoc at-
Ego Girardus tituli S. Marcelli presbyter car- tentare praesumpserit, indignationem omnipotentis
dinalis. Dei et bealorum Petri et Pauli aposlolorumcjus, se
Ego Gratianus SS. Cosmseet Damiani diaconus noverit iiicursurum.
cardinalis, Datum Laterani, Idibus Maii, pontificatus nostri
Ego Girardus S. Adriani diaconus cardinalis. anno secundo.
Ego Gregorius S. MDiisein Aquino diacouus car- XXI.
dinalis. Ad abbalem (52), et conventummonaslerii Aitimon-
Ego Gregorius S. Georgii ad Yelum Aureiim dia- tensis.-—Capellmde Granlreingpossessionemipsi&
conus cardinalis. B confirmal.
Ego Nicolaus S. Mariae in Cosmedin diaconus (Anno 1199. Laterani, Jun. 5.)
cardinalis. [Ex chartulario monaslerii Allimontensis.
BBEQBICW ibid.]
Ego Gregorius S. Angeli diaconus cardinalis.
Ego Bobo Sancli Theodori diaconus cardinalis. Juslis petentlum desideriis dignum cst ncs faci^-
Ego Cencius S. Luciae in Oukea diaconus car- lem proebereassensiimTel vota, quaea ralioi.is tra*-
dinalis, mite non discordant, cffectu prosequentecomplere,
Ego Htigo S. Eustachii diaconuscardinalis. Eapropter, dilecti in Domino filii, vestris justis
Dalum Lalerani, per manum Rainaldi domni papae postulationibus grato concurrentes assensu, capel-
nolarii cancellarii genlis [forte Yeronaede- lam de Granlreing (55), sicut jusle acpac<ficepossi-
genlis] ni Nonas Maii, indictione n, Inearnationis detis, vohis et per-vos Ecclesisevestrae aucioritale
Duminieseanno H99, pontificalus vero domni In- apostolica conflrmanius, et pracsentisscripti patro-
nocenlii papaeIII anno secundo. cinio communimus. Nulli ergo omnino hominuiii
XX. liceat hanc paginam noslrne conlirmationis infrin-
Ad abbalem (51) et convenlumS.Germani dePratis. _ gere, vel ei ausu temerario contraire. Si quis autenr
— Confirmateis possessiones,quas nobilismulier lioc altempfare praesumpserif,indignationem om-
Philippa, eorummonasterioconcesseral. nipotenlis Dei cl beatorum Petri et Pauli aposlolo-
CAnno1199. Laleiani, Maii 15.) rum ejus se novevit incursurum.
[Bullam hanc edimus ox a
Apographo nobis ipsis Datum Laterani, Nonas Junii, pontificatus noslri
diligonter exsciipto, ad lidem autographi in ar-
chivis monasterii S. GevmanidePialis assevvali, anno secundo.
quod nobiscum comnninicavit D. Poirier. Huic- XXII.
aulographo appendet sigillum seu bulla Pon
tilicis, opiimeconsorvata, ex lilo bombycino ru- Ad Joannem (5i), abbatem S. GenovefmParisiensis.
bro etlutaceo. BRLQ.ibid.].\ Conredit ei usum milrw.
INNOCENTIUS episcopus, servus servorum Dei, di- (Anno 1199. Lalerani, Jun. 10.)
leclis liliis abbali et conventui Sancti Germani [Ex Apographo, quod ad fldem Autographi, in Ar-
de Pratis salutem et apostolicambenedictionem. cliivis abbatiae S. Genovefaeasservati, diligenier
exscriptum, nobiscum communicavit D. afibas
Cuma nobis petiturquodjusium est ethonestum, Mongez, Regiae Insciiplionum huinaniorumque
tam vigor sequitalis, quara ordo exigit ralionis, ut Lilterarum AcademiaeSocius. BRE^.ibid.]
id per solliciludinem officiinostri ad debilum per- INNOCENTIUS cpiscopus, servus scrvorum Dei, di-
ducatur effectum.Eapropler, dilecti in Dominolilii, D lecto filio,JOANNI, ahbali SanctaeGenovefseParisien-
veslris juslis postulalionibusinclinaii,posscssiones, sis, salutem ei apostoficambenedietionem.
quas nobilis mulier, Philippa nomine, monasterio Illa spccialis praerogativa ditectionis.et gratia;,
vestro provida deliberationc concessil, sicut eas qtiam ad Ecclesiam libi eonimissam, et peisonam
(51) Vide Epistolam Appondicishujns m, nol. Num idcm ac Reneh? Ccrte, jus in EcclesiisReng
(52) DeAbbalibusMonasteiiiAltimoiilensis, circa ol Chiwcneisolim a Capitulo AqtiisgranensiFratri-
hiec in quibus versamur tempora, pauca hsec apud hus Altimontensibus traditum fuerat. Yide apud
autores NovaeGalliaeChristianse, tom. 1U, col. 117. Mirmum, toni. I, pag. 544, cap. LVII.Ecclesiaeau-
t xviu. Robetius an. 1185 contulit EcclosiaeNi- tera illae Capilulo Aquisgvanensiconcesssefuevant,
€ nivensi omnc jus quod hahebat in Paiochia de a Burcbavdo Camevacensi Episcopo anno 1122.
f Xaintes, occurrit el anno sequenlL Vide ibid. pag. 525, ubi lisec aunotavit J. F. Fop-
t xix. Radulphus, an. 1202et 1209. Recensilus pcns : « Rench et Chivenis, al. Kuivei, sunl vici
t etiam anno 1212, ctc. » ; < IJannoirie, quorum Altaria seu praedia Cajionici
(55) Al. Grandi-Retiiensi, titi annotalum est in « B. MariaeAquisgranensis MonachisAltimontensi-
«
Apographo. Le village de Grautveiug, Grandi- « bus, prope MalbodiseHannoiiiae oppidum. con-
< Renium, est situe a deux lieues el demicde Mau- « oesseiunt. »
.' beuge, sur le cbemin meiianl a Bincli, rians le (54) Vide Epistolamlibri tcrtii XLV,not.
« Brabant Autrichien. >
t>5 SUPPLEMENTUM.— AN. 1199. 51
tuam habv.imus,dum in minori cramus olficio con- K.lectis filiis Leprosis S. Lazari Meldensis, salulem
-siituti, ef incessanter hsbemus, nos admonet et et aposloliearabeuediclionem.
iiorlalur, ul houori el cosomodisluis solliciliusin-
lendere debeamus, et ea facere, quseipsius Ecclesise . . . Prsebendam quam habelis in ccclesia
tuamque pariler utililatem respiciant et profeclum. Saneli Stephani Meldensis cum per-linenliissuis,
Cum igitur operis exhibitio probatio dilectionis exi- sicut eam jusle et raiionabiliter possidetis. . . .
slat, in signum gratiae,quam olim in nostris oculis auclorilate aposlolica confirmamus, elc. . . .
invenisti, devotionemtuam oriiamenlo milrae, usu- Datum Laterani, xv Kalend. Seplembris, ponti-
que ipsius, ad honorem Eeclesuetuse, duximus per- ficatusnostri anno secundo.
sonaliter decorandam; in proposito et voluntate XXV.
gerentes, ul niajora pro te in postcrum, volente Ad universosChrisli fideles in Saxonia el Weslpha-
Domino, faciamtts. Tu ergo, sicut vir providus et lia constiiutos— Ut pro fide Chrhtiana virilller
iionestus, sic ea revcrenter utaris ut nullus in te accinganlur.
notari possit abusus. (Anno H99. Laterani, Octob. 5.)
Dalum Lalerani, quario Idus Junii, ponlificatus [LILEJEGREN, Diptom. Snecanum, 1, 113.)
aostri anno secundo. INNOCENTICS episcopus universis Clnisli fidc-
Sigillum. libus in Saxonia, el Westphalia conslilutis,salu-
XXIII. tem, elc.
Sicot ecclesiasticseIcclioniscensura compellinon
Ad decanum el capilulum Sanctm Mariw el Sanrti
TheobaldiMelensis.'—Recipiunlursub proleclione palitur ad credendum invitos, sic spontc credcnti-
beali Peiri, el confirmalur eis specialiter ecclesia bus apostolica sedes, quse mater cst oninium genc-
Sanclw Crucisvnecnon capella S. Ferrucii. ralis, munimen suse proleclionis indulgef, et fideles
(Anno 1199. Laterani, Jul. 3iJ.) ad defensionem eorum salubribus monitis exhorta-
[Ex ArchivioEcclesiaeCollegialisS. Theobaldi tur, ne si nuper'conversis negafurn fuerit defensio-
Metensis. BREQUIGKY ibid.] nis auxilium, vel in primos reveiianlur errorcs, vel
INNOCENTIUS, episcopus, servus servorum Dei, di- eos saltem pceniteat credidisse. Accepimus enim
iectis filiisdecano et capitulo SanctaeMariaeet San- quod cum bonaememoriaeM. cpiscopusLivoniensis
cti Theobaldi Metensis, salutem et apostolicam be- fuisset pvovinciamLivonieusemingressus in vevbo
nediclionera. Domini Iaxans prsedicalionissuserclla incapluram,
Sacrosancta Romana Ecclesia devotos et hiimi- C inter populos barbaros, qui Iionorem Deo debilum
ies filios ex assuetae pietatis officio propensius animalibus brulis, aiboribus frondosis, aquis limpi-
diligere eonsuevit, et, ne pravornm hominum dis, virenlibus herbis et spivitibus immundis im--
molestiis agitentur, tanquam pia mater, snsepro- pendunt, usque adeo, Dominoeoncedente, pvofecit,
tectionis munimine confoveie. Eapropter, dilecti ut multos a suis erroribus revocalos ad agnUionenj
in Dominofilii, vestris justis poslulationibus,grato perduceret verilalis, el sacris baplismalis unda rec
concurrentes assensu, Ecclesiam et personas ve- natos doctrinis salularibus informaret, Verura ini-
stras, cum omnibus bonis quse inpraesfliiliarimira- micus homo, qui lanquam leo rugiens circujl quaj-
tionabiiiter possidetis, aut in futuruni justis modis, rens quem devoret, invidens conyersioni eorum
prsestanteDomino,poteritis adipisci, sub beati Pe- pariter et saluli, perseeutionein paganorum adja-
tri et noslra protectione suscipimus. Specialiter ccnlium in eos iniquis suggeslionibus excitavit,
aulem ecclesiamSanctse Crucis, et capellam Sancli cupientium eos delere de terra el de pai tibus illis,,
Ferrucii,-cum omnibus perlinentiis suis, sicut eas Chrisliani nominis memoiiam abolere, Ne igitur,
jusle ac pacificepossidetis, vobis, et per vos Eccle- noslrae negtigcnlisevaleat imputari, si hi qui jam,
siaevestrse, auctoritale apostolica conflrmamus, et crcdiderunl retro c.oganlur abire, nec praesumant
prsesentis scripti patrocinio communimus. NuIIi D aliqui fidom noslram recipere si iii qui jam rece -
ergo omnino hominum licitum sit hanc noslraepa- pe:unt a pagaiiorum.Ineursibus. remanscrintinde-
ginam protectionis ct confirmationis infringere, fensi, universitatem vcstram nionemus.et exhorta-
vel ei ausu temerario conlraire. Si quis aulem lioc mur attenlius, in remissionem vohis peccaminum
attemptare prajsumpseril, iiidignalionein emnipo- injttngentes, quatenus nisi pagani circa Livoniei^-
tcnlis Dei et beatorum Pelri el Patili aposlolovum sem Ecclesiam conslituti cuin christianis (reugas
ejus se noverit incurstiruni. inire voluerint, et initas observaverint, ad defen-
Datum Lalerani, III Kalendas Augusti, pontifica- sionem Christianorum qui,sunt in partibus illis po-
tus nosfri anno secundo. tenter et viriliter in noinine Dei exercituum assur-
XXIV. galis. Nos autem omnibiis de parlibus vestris qui,
auctoii-
Lcprosis S. Lazari Meldensis nnam praibeiidamin sanclorum limina vovcrunt, prsesentium
ecclesiaS. Slephani Meldensisconfirmal, tale ooncedimusut in voli commutalionc emissi, aJ_
(Anno 1199. Lateranf, Aug. 18.) defensioucm Livoniensis ecclesiae ad jiarfes illas
[DUPLESSIS, Hist. de Meaux, II, 84.) pro revcrentia nominisChrisliani procedanl. Omn,cs
INJIOCEKTIUS episcopus, seivus servorum Dei, di- qui ad defeudendamLivouiensemecclesiamci Chri--
K5 AD LXNGCENTII IU REGESTA '56
slianos in ilris partibus constitutos divinozciosuc- A post obitum prcedecessoristui Stephani, bonseme-
censi duxerinl transeundum, sub beati Pctri et no- uiovhe Pavisiensis episcopi, inclylse recordalionis
slra protectionesuscipimus, et eis apostolicipatro- Lodo\vlcus, quondam rex Francorum , in terris
cinii beneficiumynpertfmur^ cJHSdemcpiscopalus fecit, de cseterofieri prohi-
Dalum Laterani, m Nonas Octobris. benms , et ab aliquo exigi proliibenws, sed, sicut
XXVI. ab eodem rege proedecessorituo-, bonoememorise
Ad Odonem (55), Parisiensem episcopum, ejusque Thcobaldo, Parisicnsi episcopo, ejusquc successo-
successores.—De confirmationebonprumet prhii- ribus in perpeluum, condonala est, el scriplo fir-
legiorum. mata, per proesetuisscripti paginam confiimamus.
(Anno 1199. Laterani, Nov. 11.1 Prseterea, pactum el convemionesinter prsedcces-
[E\ Cliaiiulario-EniseopiParisiensis, ms. in Biblio- sorem tuuni Stephainim, quondam praedictaeec-
theca Regia, n. 5185, pag. 67. BREQUIGNY ibid.] clesioe episcopum, el supradictum Lodowicum,
Quanto nobifs et gloriosa Parisiensis Ecclesia tegem Francorum bonaememoriae, faclas de loco
pro sede regis Fvancorum cxistit famosior, el in in suburbioParisiensi sito, quiCampellusnominalur,
amore et reverentia beati Petri et sanctseRomanse tibi nihilominus confinnamus; ilavidelicet, utterlia
Ecclesise,venerabilis fialerOdo episcope, manife- " parstoliusredditusfossalisilliusterrae, siveincensu,
stis aigumeiitis exstas devotior, tanto propensius, sive in emptionibus, venditionibus, quseslibus, aut
iu iis quse ad utriusque decus et emolunientum aliia quibuscunque modis inde processerit, tibi et
speclare noscuntur, oplata suffragia impertimur. successoribus tuis absque diminutione aliqua per-
Ideoque, venerabilis'fvaterin Christo Odocpiscope, sohatur, duaevero reliquseparles regali fisco red-
rationabilibus postulationibus luis gra,tumpraeben- denlur. Quicunquevero fuerit praepositusregis su-
les nssensum, quoecumqueParisiensis Ecclesia in per hoc, fidelitatem libi tuisque sueeessoribusfa-
praesentijusle et caiionice possidet, aul in futurum ciat, et tuus regi et hoeredibussuis, et unus sine
concessionePontificum, liberalitate rcgum, largi- alio de terra niliil suscipial vel disponal. Slalui-
tione principum, oblatione fidelium,seu aliis juslis mus ctiam, ut si aliquis Parisiensis ecclesiaecano-
modis, Deo propitio, poterit adipisci, tibi luisque nieusad episcopatus ftierit honorem promotus, ip-
suCsCessorib.us^ et per vos Parisiensi Ecclesise, ad sius praebenda ad Parisiensem ecclesiam libere
cxemplarprsedecessorumnostrorum felicis iiiemb- revertatur. Aucloritate quoque apostoJica inlerdi^
i;ise,Innocentii, Lucii, Eugenii, Alexandri, Clemen- cimus., ut suppelleclilemdecedeutis episcopi Pa-
tis et Coelestini, Romano.rumpontificum, aposto- s, risiensis nullus omnino deripiat, sed ad opus ec-
lici inuniminis pjivilegio communimus : in quibus clcsiseet successoris sui illibala permaneat, sicut
hsee propriis duximus exprimenda voeabtilis. a supradicto Lodowico, illustri quondam Franco-
Ecclesiam seilicel Sanoti Marcelli; ecclesiam rum rege, concessuin.cst, et scripto suo firmaluni.
Sancti Clodoaldi, cum Villa et omnibus appendi- Deceruimus ergo ut littlli omnino honiinum li-
liis suis ; ecdesiam Sancti Germani Aulissiodoveu- ceat, le vel successores luos super hac nostra con--
sis ; ecclesiam Sancli Eligii; ecclesjam quoque de (irmationetemere perturbare, vel possessiones ec-
Campellis,. cum prsebendiset tribus Parochiis, id clesise Parisiensis auferre, vei ablatas retinere,,
cst de Sancto Medericu, deCapella et de Kerris, miuuere, seuquibuslibet vcxaiionibus fatigare ; sed
cidem ecclesiaepertinenlibus, salvo nimirum censu omnia inlegra conserventur, eorum, pro quorum
duorum solidorum monetseillius terroe, quse in gubernaiione ac sustenlalione concessa sunt, usi-
paiiibus illis expenditur, Senonensi eccl.esisean- bus omnimodis profulura, salva in omnibus sedis
nualiter persoivendo, quse videlicet supradictaeec- aposlolicaeauctoritale. Si qua igitur in futurum
clesiaead jus et proprietatem Parisiensis ecclesiae, ccclesiastica, sa?.cularis\e persona, hanc nosirse-
et ipsius Episcopi.perlinere noscuntur ; jus etiam constitulionis pagiuam sciens, contra eam venire
Episcopalein subscriptis Abbaliis et earum Paro- D lemplaveiit, secundo, tertiove commonila, nisi
chijs, scu Parochianis omnibus ; videlicet, in ab- reatuni suum congrua satisfactione correxeril. po-
batia Latiniacensl, in abbatia Fossatensi, in abba- lcslatis honorisque sui dignitate carcat, reamque
tia Sancti Maglorii, in abbatia Sancti Victoris, in se divino judicio de perpelrata iniquilate cogno-
abbatia Vallis Sanctaj M^arise , in abbalia de Saru- scat, et a sacratissimo corpore et sanguine Dei, ct
oia, in abbatia Herivallis, in abbatia Hermeriarum, DominiRedemptoris liosivi Jesu Christi, alienaliat,
in abbaiia Monlis Estivi, in abbatia Sanctimonia- alque in exlremoexaininedisirictaeultionisubjaceai;
littm dc Montc-Maiiyrum, in abbatia de Edera, in cunclis autem eidem loco et Ecclesiaesua jura ser-
abbalia de Kala, in abbatia de Gif, in abbalia Ca- vantibus sit pax Domini noslri Jesu Christi, qua-
nonicorum regularium de Livriaeo, et in abbalia tenus el hic fruclum bpnse aclionis percipiant, tt
Vallisprofundsev et in ecclesia insuper Argenteolii. apud districtum Judicem pisemia seternsepacis in-
Paei (iuoque et tranquillitati Parisiensis ecclesise \enir.nt. Amen.
providere \olentes, exactionemct talliam, quam, Dalum Laterani, per manum Raynaldi, Ache-

(55) Yide adepistolam libri tertii,x, noj.


S7 _ SUPPLEMENTUM.— AN. 1200. ««
runlini archiepiscopi, canceilarii vieem agentis, A J apostolicse scdis indulgentiis abutentes, iu eis pree-
IU Idus Novembris, indictibne secuuda, Incarna- sumitis di\ina officia
tionis Dominic33anno 1199, ponlificalus vero Do- pendilis ecclesiastica sacramenta. celebrare, et interdiclis im-
Qtiia vero sicut
mini lanocentii papseIII anno secundo. vestris vos nolunius privilegiis defiattdari, sic Ec-
XXVH. clesiae Remensis quaamagnum locum obtinet in ec-
Ad abbalem(56), et conveniumSancti MaximiniMi- clesia Gallieana, etaliaium per vos Isedi nolumus
ciacensis. — Confirmalur eis possessio ecclesiw lationem, discretioni vestraemandamus ct dislricte
Sanclm Marim de Burgo. prsec.pimus, quatenus in lerris praediclis et in aliis
(Anno 1199. Laleraiii, Dec. 50.) quandiu subjeetaefuerint inlerdiclo, nihil amplius
[Ex Ciiartulario monasterii S. Maximini Miciacen-
sis , f°. 22, v". ch. 85. In Apographo legilur an- prsesumatis quam quod vobis cst privilegiis vel in-
notatio lisec gallice scripta. « Cette bulle. qui duigenliis EcclesioeRemensis concessum.
coiiflrmea 1'Abbayede Saint-Mestnin le Prieure Daluni Laleiani, xn Kalendas Februavii, pontifi-
deWoirc-Dame du Bourg, doit etre du Pape In- cafus nostri anno leiiio.
nocent III, et du 29 Decembve1199. Car ce
Prieure fut fonde envivon l'an 1060, et dcpuis XXIX.
ce temps jusqu'a 1'aii 1270 que fut ecril le Car- , Ad JV,..— Ut sentcntiaminterdicli adversus Pilip-
tulaire de celte Maison, par les soins de 1'Abbe B ' pum, regem Franeiw, lalam, inviolabiliter obser-
Adam, n'y il a eu que le Pape Innoeenl III qui vari jacial.
se soit trouve a Rome l'an 2 de son Pontificat',
ce qui se verifie par 1'Histoire des Papes. > (Annoll99. Laterani, Mart. 11.)
BREQUIGNY ibid. ] Quanto charissimum in Christo filium nostrum,
Jtistis petentium uesidcriis dignum est talem Philippum, rogem Francorum illustrem, etc. Esc-
inler RegeslaInnocenlii. VidePatr. lom. CCXIY,
prsebere conseiisum, et vota _ quse a rationis tra- slat
mite non discordant, effectu prosequente com- col. 1014.
plere. Eapropler, dilecli in Domino iilii, vestris xxx.
juslis poslulalionibus annuentes, Ecclesiam beatse Ad capitulumLingonense.—-De provisoria sustenta-
Marisede Burgo Monachorum, cum omnibus per- latione episcopi Lmgonensis episcopatum jesi-
gmm.is.
finentiis suis, sicut ea juste et pacifice possidetis,
(Anno 1200. Laterani, Mart. 14.)
vobis et ccclesise veslrse atictoriiate Apostolica
[Ex instrumenlis in Gallia Christiana nova relatis-
confirmamus, et praesenlis scripti patrocinio com- lom. 1Y, col. 195, ch. LXXXVl.]
muiiimus. Nulli evgo omniuo hominum Jiceat hanc INNOCENTIUS episcopus, servus servorum Dei, di-
paginam nostv.e conftrmalionis infringere, vel ei „ lect>sfiliis, capitulo Lingonensi, salutem el apos,to-
ausu temerario contraire. Si quis autem hoc al- licam benedictionem.
leniplare praesumpseril, indignaiioneni omnipo- Cum venerabilis f.ater noster, quondam episco-
tentis Dei, et beatorum Petri et Pauli apostolorumi pns vester (57), episcopatum ipsum in manibus no-
ejus se noverit incursurum. stris resignavil, et nos ei pro suslentatione sua dc
Datum Laterani, III Kalendas Januarii, ponti- quibusdam ipsius Ecclesiaepossessionibus fecerimus
^ficalus nostri anno secundo. / provideri; sic ejusdem Ecclesiaevolumus prsecavcre
XXYIIL jacturis, qttod super his, quoe ad provisionem ot
— mandalum noslrum facta esse noscunlur, sustineie
Ad fratres liospiiatisHierosidymilani. In terris ab
Ecdesia interdietis celebrare amplius non prm- nequeal futuris temporibus isesionem. Inde est quod,
sumant. volcntes vobis et Ecclesioeveslraeprovidei-esollici-
(Anno 1200, Laterani, Jan. 21.) , tudine diligenli, auclorilale prsesentium districiius
JVARIN, Archiv. de Reims,II, 455 Cart. G. du chap., inhibemus, ne praediclusepiscopus de omnibus illis,
foi, S8.) quaepro sustentatione sua sibi a nobis fuerunt as-
ISNOCENTIDS episcophs, servus servorum Dci.dile- signata, infeodare aliqua, seu alienare, vel aliomodo
tis filiismagistro [ef] fralribus Jerosolymitani liospi-- D distrahere, aut suli tributo ponere alicujus, qualibet
talis, salulem et aposlolicam benediclionem. temeritate praesumat. Quod si forte facere conlia
Cum ad universos viros ecclesiaslicos aciem no- prohibitionem noslram lenlaverit, faclumcjus ini-
strse considerationis exlendere debeamus, dileclis3 tum decernimus et inane.
filiis nostris Remensis Ecclesisecanonicis tanto spe- Dalum Lalerani, n Idus Martii, ponlificalus no-
cialius volumus et deberaus adesse, quanto devo- slri anno m.
tius clericalem honestalem observant, et luenfurr XXXI.
liberius ecclcsiasticam libeiiatem. Ex parte siqui- Ad R. (38) abbatemet convenlum S. Michaclis. —
dem PiemensisEcclesiseproposilum noveritis coiamn Confirmal eis quasdam possessiones.
nobis, quod cum terras nobilium virorum N. dee , (Anno 1200. Laterani, Mart. 26.)
Rumiuiaco et R. de Roseto subjicit interdiclo, voss [Ex Apographo,quod ad fidem Autographi, in Ar-
(56) Quis fuerit tunclcmporisMiciacensis Abbas, i, 1198. Mox sed non nisi ab anno 12069 inenlio lia-
pro certo slatuere non possumus. In nova Galliaa betur de Humbaldo, itoque ad annum saltem 1212.
Ghris'iana, Tom. vm, col. 1534, Lancelinus, al.'.. t> (57)Eratis, verisimiliter, Garnerius deRochejorl,
Jancelinus, at., etiam Laurenlius, memoratur c\t de quo •'de Gall. Chrisl.-,tom. IV, col. 591.
instrumentis ^jan. 1185 usque adhuc ad anmuul (38) De hoc S. Michaelis Yndunensis djceccscos
S9 AD INNOCENTHIII REGESTA 00
chhis Abbaliaemonasleiii S. Michaelisasservali , A Inter quos bealaemcmoriseCunegundis,Romano-
fasco B. 7. diligenter exscvipsit D. Michel Cai- rum impcratrix Augusla,quaedegensolim iu mundo
I»z, S. Agorici, Vivdunpnsisdiooceseos,Subpvior. magnis meritis praepoUebat,nunc vivens in coelo
Vide ad calcem Bullse.BREQUIGNY ibid.]
niiillis coruscal miraculis, ut ejus sanctitas cerlis
INSOCENTIUS episcopus, servus servorum Dei,
dilectis filiis, R. abbati, ct conventui sancti Mi- indiciis comprobetur, etc.
Sane cum ad audienliam bonae memoriae Coele-
chaelis, salulem et aposlollcam benedieiionem.
desideriis est nos facilem slini papa?, prsedccessoris mei, merita ct mira-
Justispetentitim dignum
cula prsefalseimperalricis, vobis rcfcrentibus, pcive-
prsebeie consensum, et vola quse a rationis tra-
mite non discordant effeclu proscquente complere. nissonf, ut ipse de illis nolitiam coneiperel ceilio-
eorum venerabilibus fratribus
Eapropter, dilecti in Domino filii, vestris justis po- rem, inquisitionem Eistelensi bonoemenioriae
stulalionibus grato concurrenles assensu, villatn nostvis Atigustensi et et
de Condeio, cttm ecclesia, et decimis, el altari, Wiiizburgensi episcopis,et dilectisfiliisEboracensi,
abbatibus per
quse ev dono Petri, et Odonis bonse niemorise, Lancheimensi, et Hailsbrunensi (59)
conimisit: posl cujus obilum us-
quondam episcoporum Tullensium possidelis; ct apo^stolicascripta et mi-
Iiospitale Sancti Dionysiiin Barro, cum ecclesia et que adeo manifestari cceperunt multiplicari
nppenditiis suis; simililer alodium de Gemellicurte racula, clc, ipsam beatam virginem Cunegundem
ot de Tioium, quod a duobus fralribus, Ponlio, et catalagosanctorum ascripsimus, ejusque memoriam
Hu^one, militibus, laudc et assensu hsercdumsuo- inler sanetos decrevimtis celebrandam. Quapro-
rum coemislis; et quindecim libras, Pruviniensis pter, etc.
Datum Laterani in Nonas Aprilis, ponlificatus
nionetoe,qiiasllenricus comcs quondam Barrensis,
vobis concessit in \illa Barro annualim percipien- noslii anno tciiio.
das, el ca quoe inproeseiiiiarumjnste ct ranonice XXXIII.
possidetis, aut in futurum juslis modis, Domino Ad plebanoscl universumclerum Gaslellanensisepi-
largienle, poterilis adipisci, sub protectione beali scopalus. — Ul nomen Joannis palriarchm Gra-
Petri ef noslra suscipimus, et proeseiilisscripli te- densis nomini ducis Venetiarum in benedictione'
slimonio seu patrocinio communimus. Nulli ergo cerei juxta anliquam consueiudinemac dignila'em
omnino hominum liceat hanc paginam nostrse pro- Gradensispaliiarchw, prmferalur.
teciionis inftingere, vel ei ausu lemerario coufraire. (Anno 1200. Laterani, April. 21.)
Si quis aulem hoc attentare praesumpseril, indi- [UcnELLi,llalia sacra, Y. 1135.]
giiationemonuiipoieniis Dei, et bealorum Petri ct r
KNOCENTIUS episcopus, servus servorum Dei, di-
Pauli aposloloium ejus, se noveril incursurum. Icct's filiis plebanis, et universo clcro Caslellanen-
Dalum Laterani, vn Kalendas Aprilis ,. pouli- sis
episcopalus, salutcm ct apostolicam benedL-
ficalus noslri anno letiio. ctionem.
Je, soussigni, Sous-Prieur de VAbbayede S. Airy Ad conquisitionem venerabilis fiatvis nostri pa-
de Verdun, cerlifiequcj'ai fail la prisente copie sur
1'oiiginal meme, et qu'elte lui esl entierement con- triarcha: Gradcn., qui sequerebatur inhoc a vestro
forme. Fait en VAbbayede Sainl-Michel, deSaini- cpiscopo pvoegiavavi,quod conlra consuetudinem
Mihiel,le 10 avril 1788. Signe D. MichelCOLLOZ. antiquam, quam etiam ipse hactenus observaverat,
Voriginul est icril sur un parchemin qui a liuil nonien palriarchse nolebal in benediclione cerei no-
pouces cinq lignes de largeur, sur six poucesune mini
ligne de hauleur, non compris le replis, qui porle onze ducis prseferre, sibi recolimus aposlolicas lit-
tignes; il est muni d'un sceau de plomb ordinaire, leras deslinasse, ul matris suse Gradensis Ecclosia. 1,
attachi et suspendu par un lac de soie jaune et
verte. aliorumque coepiscoporum suorum vesligiis inhse-
rendo, ipsi palriarclia honorem debilum nou nega-
XXXII. ret. Quocivcatiniversilaii veslraeper apostolicascri-
Ad Thiemonem- Bambergensemepiscopum. — De D pta praecipiendo mandamus, quatenus vos ipsi
canonizalione sanclm Gunegundis.
quemadmodum consuevislis haclenus, et in aliis
(Anno 1200. Lalerani, April. 5.) Gradensispatriarchalus Ecclesiis observatur, patri-^
[Fragmenta lantiim damus. Exstat inlegra Palrol. archacnomen pronuntictis antiquo more, ne honii-
t. CXL, col. 219, posl Vitam S. Ilenrici imp. ] nem videamini Deo prseferre, ctijus ideni palriarclia
INNOCENTIUS episcopus, servus servorum Dei, ve- minisler exislit: altenlius provisuri, ut super his,
nerabili fratri TIIEUMONI (58*) opiscopo, el dileclis quseprscmisimus,nonreferafis ullerius quaeslionem,
filiis capitulo Babenbergensi,salutem el apostolicam alioquin quantunicunque prsefalo duci, prout cum
benediclionem. Deo possunius, deferre velimus, quem sittcera d;li-
Ctim sccundum evangclicamveritalem,nemo.clc. gimusinDomino charilate, quam grave silsuperio-
Abbate, pauca admodum apud novac GalliseChri- (59) Eboracum vulgo Ebrach, nobilissimumFran-
stianae Atictores. lom. XIII, col. 1278: ooniaemonasterium ordinis Cisterciensis,in dicccesi
« XXVII. Robeiiusl, 1199, (immo 1200) Builam Hcrbipolensisilum. EjusdemordiniseslLancA/ieiinfc,
ab Innocentio 111impelrat. « sed in ipsa dicecesi Bambergensi. Conditum fuii a
(58*)Thicmo anno H92 Popponi scuroftoni suc- bcafoOtrone cpiscopoBambergensi,sicul et scquons
cessil, scdeniqiieicliqint anno 1201. Heilbninnem, ilem ordinis Cistcicicnsib.
'61 SUPPLEMENTUM.— AN. i200. r.o
rum nolle obedire praeceptis,sequentia vos docereni. A j ptum, cccle^iametiam dc Gigneioeidemmonaste-
Datum Laterani, xi Kalendas Maii pontif. nostri rio vcstro pietatis inluilu
elargiiam, sicut ea omnia
anno m. juste possidet et quiete, et in Catalauncnsium epi-
XXXIII bis. scoporum, cl vcnerabilis fratris noslri, Remensis
Adabbatem(40) et conventumDervense.—Confii matio archiepiscopi, Sanclse Sabinoe cardinalis (45), au-
ecchsiarum etjurium in diwccsi Trecensi. thenticis attentius confoctis exinde continetur, vo-
(Anno 1200. Laterani, April. 26.) bis, et per vos eidom raonasterio vestro, auctori-
[Ex Chartuiario n Monastorii Dervensis , pap. 6. tate apostolica conflrmamus, et praesentis scripti
BREQ.ibtd. ] patrocinio communimus. Nulli ergo omnino homi-
Justis petentium desideriis dignum est nos fa- num liceat hanc paginam nostrseconfirniationis in-
cilem praeberc consensum, et vota, quse a ratio- fringere, vel ei ausu temerario contraire. Si quis
nis tramite non discordant, .effeetu prosequente autem hoc altemptare praesumpserit,indignationem
complere. Quapropter, dilecti in Domino filii, omnipotentis Dei, et beatorum Petri et Pauli, apo-
vestris justis postulationibus gratum impertientes stolorum ejus, se noverit incursurum.
assensum , omnes ecclesias, cum libertatibus, ju- Datum Lateiani, vi Kalendas Maii, pontificatus
f
"
stitiis el pertinenliis earum, reddilus, terras, ob- nostri anno tertio.
ventiones et jura quseDer\ense monaslerium, con-
XXXIV.
cessione Pontificum aliorumque largitione fide-
lium , in Treocnsi dioecesi est adeptum , sicut ea Ad—universos archiepiscopos,
Ut privilegia, abbali elepiscopos,
abbales, etc.
. oninia juste possidet et quiete , et in bonse memo- eonventui Fusniacensi
concessatuedntur ae defendant.
riae Manassse(41), Trecensis episcopi, authentico
confectoexinde continentur (42), vobis, et per vos (Anno 1200. Laterani, Maii 26.)
cidem monasterio, auctorilate apostolica confirma- [Ex Apographo, quod ad fidem Aulographi, in
Archivis Abbatue Fiisuiacensis, Laudunensis
mus, et praesenlisscripti patrocinio communimus. diceceseos, asservati, D. [Jeaimiii, S. Michaelis
Decemimus ergo ut nulli omnino hoininum li- Yirdtiiiensis dioeceseosMonachus, dljigenter ex-
ceat hanc paginam nostrse confirmationis infvin- scripsit. Vide ad calcem Epistolse. BREQUICNY.
ibid.]
% gere, vel ei ausu lemerario contraire. Si quis au-
lem hoe attemptare praesumpserit,- indignationem INNOCENTIUS episcopus, servus servorum Dei,
omnipolentis Dei, et bealorum Petri et Pauli, venerabilibus fratribus, archiepiscopis, cpiscopis,
aposlolorum ejus, se noverit incursurum. C et dileclis filiis, abbatibus, prioribus, archidiaeonis,
Datum Lalerani, vi Kalendas Maii, ponlificatus decanis, presbjieris, et aliis Eeclesiarum praelalis,
nojlri annu tertio. ad quos lillerse istoe penenerinl, salutem et apo-
XXXIII ler. stolicam benedictionem. Audivinuis, et audientes
Ai eosdem.—Privilegium de Gigneio,el de Ecclesiis mirati sumus, quod, cum dileclis filiis nostris, •
in dimcesi Catulaunensi. abbati (ii), et conveniui Fusniacensi, sicutet om-
(Anno 1200. Laterani, April. 26.) nibus Cisterciensis ordinis fratribus, a patribiis ot
[Ex Chartulario n monaslerii Dervensis, pag. 91. praedecessoribus nostris conccssum sit, ct a nobis
BREQ.ibid.] ipsis postmodum indultum et confirmatiim, ut de.
Cum a nobis pelitur quodjustum est et honesliim, laboribus, quos propriis manibus aulsumptibus
lam vigor sequitalis quam ordo exigit lalionis, ut excolunt, nemini ilecimas solvere teneantur, qui-
id pro sollieiludine olHciinostri ad debifum perdu- dam ab eis nihilominus, conlra indulgentiam apo-
ealur effectum. Eapropter, dllecti in Domitio Hlii, slblicaesedis, decimas exigere et extorquere praesu-
veslvis justis precibus inolinali, omnes Ecclesias munl, et, prava ac sinistra inlerpretatione perver-
cum libertatibus, justitiis el perlinentiis earum, red- tentes ^ipostolicorumprivilegiorum capitulum, as-
ditus, terras, obvenliones, et jura quse Dervense " serunt de novalibus debere intelligi, ubi de Iabori-
monasterium, concessione pontificum, aliorumque bus noscitur esse inscriptum; Quoniam igitur ma-
largitione fidelium, in Catalaunensi dicecesiest ade- - nifeslum est omnibus qui recte sapiunt, interpreta-

(40) De AbbalibusMonaslerii Dervensis.circa haec quoelogtintur apud auclorcs NovoeGalliaeChrislia-


in quibus versanmr lempora, pauca haec apud au- noe, tom. IX, col. 290, ubi de |WTilero, xxvn 3b-
cloros JVoiia;Gallim Chrislianm, lom.IX, col. 920. bati monaslerii Dervensis. c Anno vero 1185, Guil-
« XXIX. Evrardus, reperitur anno 1197. lelmus, archiepiscopus Remensis , confirmavit
« XXX. Nicolaus, de quo nudum nomen. omnia quse Dervenses habebanl in Archiepiscopalti
« XXXI.Rainaudus II, litem composuit anno 1250 Remensi, et Manasses, episcopus Trecensis, ea
cum Ctara-valle. i > quap in Trecensi episcopafu possidebant. J
(11) Manasses II, a Toparcbarum de Pougeio in (45)DeGuillelmo ArchicpiscopoRemensi, vide ad
dioecesiTricassina satus, Manassjs, cpiscopi Lin- Epistolam Libri lertiLxiv, nol. Confer etiam Epi-
gonensis consanguineus, a teneris unguiculis in slolam xxx, supra.
Ecclesia Trecensi educalus, ex arehidiacono ejus- , (44) Gislebertus, ex Abbate Roheriarum factus
dein ad dignitaiem pontificiamevectus anno 1181, Abbas Fusniaci, in instrumentis innolescit, ab anno
obiit eirca annum 1190. Ibid, lom. XII, col. 502. saltem 4187, usque ad annum sallem 1211. Gall.
(42) De-hoc sane intrumento intelligi debent ea Cltrist. nov. Tom. IX, col. 650.
G5 AD INNOCENTIIIII REGESTA 64,
tionem hujusmodi pervorsam csse cl inlcllectui A tibus, cum satis perictilosnm videatiir in lantacon
sano contrariam, cum, secundum capitulum illud , gregalione a dhinorum penitus celebratione ces-
a solulione decimarum, tam de lerris illis qua:5 sare, daremus vobis Iicenliam supvessa voce, ja-
deduxerunt vel deducunt ad cultum, quam de lerrii; ntiis clausis, dlvina officia celebrandi. Nos igitur
etiam cultis quas propriis manibus vel sumptibui; veslris in hac parte petilionibus, de solila benigni
excolttnt, Iiberi sint penitus et immuues, ne ulhu; tate sedis apostolicae annuentes ut in monaslerio
contra -eos materiam babeat malignandi, vel quo- veslro duo vel tres vestrum simul Horas Canoni-
modolibel ipsos contra justitiam molestandi, vobis; cas legero valeatis, potius quam cantare divina of-
per aposlolica scripta prajcipiendo mandamus, ficia, januis clausis, interdiclis exclusis, et voce
quatenus omnibus parochianis veslris aucloritale ila demissa quod exterius non pcssitis audiri de-
aposlolica prohibere curetis, ne a mcmoratis fra- votioni vestrae auctorilale praesentium indulgemus.
- tribus de laboribus, vel de aliis lerris quas pro- Nulli ergo omnino honiinum liceat, etc.
priis manibus vel sumptibus cxcolunt, seu de nu- Datum Laterani, decimo Kalend. Julii, pontifica-
trimentisaiiimalium, ullatenus decimas pioesumant fus nostri anno tertio.
exigere, vel quomodolibet extorquere. Nam, si de XXXYI.
novalibus tantum vellemus intelligi, ubi ponimus Ad conventumS. Germanide Pralis. — hidulget eis,
de laboribus, de novalibus poneremus, sicut in pri- ut, tempore inlerdicli, duo vel tres eoium simul
horas canonicas legere vuleanl.
vilegiis quorumdam aliorum apponimus. Quia vero
non esl conveniens ivel honestum, ut contra insti- (Anno 1200.Laterani,Jun. 22.)
ftifa Sedis apostolicaeveniatur, quse obtinere debent [iinllani lianc diligenter exscripsimus ad fidem
inviolabilem firmitatem, mandamus vobis firmiler- Attfographiin Archivis Monasleiii S. Gormani de
Palris asservali. Sigillum seu bulla Ponlificis,
que prsecipimus, ut, si qui canonici, clerici, mo- optime conservala, pendet ex filo bombycino
nachi vel laici, conlra privilegia sedis apostolicoe, rubroet Iutaceo. BRLQ.,ibid.]
pvsedictos fralres decimarum exactione gravave- ISSOCENTIUS episcopus, servus servorum Dei, di-
rint, laicos excommtinicationis sententia percella- lectis filiis, conventui Sancti Germani de Patris,
lis, canonicos, et clericos, sive monachos, contra- salulem et apostolicam benedictionem.
diclione, dilatione, et appellalione cessante, ab A nobis fuit ex parte monasterii vestri poslula-
officiosuspendatis, et tam excommunicatiouis quam tum, ul vobis, nuiie interdictum imposilum in ter-
suspensionis sentenliam faciatis, usque ad dignam ram charissimi in Christo filii nostri, Ph. illustris
salisfaclionem, inviolabiliter obscrvari. Ad hsec r rogis Francorum, devole ac humiliter observanli-
praesenlium vobis atictoritale prsecipiendo manda- btts, cumsalis periculosumvidealurin tanta congre-
miis, quatenus, si quis in pra;diclos fratres ma- gatione a divinorum penitus celebratione ccssare,
nus violenlas injecerit, oum, accensis candelis ptt- daremus vobis licentiam, suppressa voce, januis
blice excommunicatum denuniietis, el facialis ab clausis, divina ofliciacclebrandi. Nos igitur, vestris
omnibus excommunicatum cautius evitari, donec in hae parte petitionibus, de solita benignitate
congrue satisfaciat prsedictis fratribus, el cum lit- sedis apostolica:, annuenles, ut in monastcrio ve-
leris dicecesani episcopi, rei veritalera conlinenii- slro duo vel tres veslrura simul horas canonicas
tibus, aposlolico se conspectui repraesentet. Iegere valealis, polius, quam cantare divina oflieia,
Daiiun Laterani, vn Kaiendas Junii, ponliflcalus januis clausis, interdictis exclusis, et voce ita dc-
nostri anno tertio. missa, quod exterius non possitis audiri, devotioni
Je, soussigni, deligui de Monseigneur le Garde- vestrae aiictoritale praesenlium indulgemus.*Nulli
des-Sceaux, pour la rechcrclicet transcripiion des ergo omnino hominum liceat hanc noslrae conces>
monuments hisloriques de ta Tiirache, el parlie du sionis
Laonnois, cerlifieta prisente copie conformea Vorigi- paginam infringere, vel ei ausu leinerario
ual. Ce 18 avril 1788. Signe D. R, N. JEANNIN, contraire. Si quis autem hoc aiteraptare prsesum-
Religieux de S. Michel. £j pserit, indignationem omnipolenlis Dei, et beato-
XXXV. ram Petri ct Pauli, apostolorum ejus, se noverit
Ad Sandionysianos. — Vt dum terra Philippi re- incursurum.
gis Francorum inlerdiclo subjaceal, hceat cis Datum Lalerani, x Kalendas Julii.ponlificatus
i suppressa voce, jauuis clausis J divina officia nostri anno tertio.
celebrare.
XXXVII.
(Anno 1200. Laterani. Jun. 22,)
[DOUBLET. Histoire de Vabbaye dc Sainl-Denys en Ad archiepiscopos et episcopos per regnum Anglim
France, Paris, 1625, 4°, p. 556.] constiiuios. — Varia privilegia concedjt.
IxNocENTirs episcopus servus servorum Dei, (Anno 1200. Lalerani, Aug. 5.)
dileclis filiis convcntui Sancti Dionysii, salutem ef [RVMER, Fcedera, elc, ed. 1816, I, 81.]
apostolicam benediclionem. ISNOCENTIUS episcopus, servus servorum Dei, vc-
A nobis fuil ex parte veslri monasterii postula- nerabilibus fratribus archiepiscopis et episcopis pcr
tum, ut vobis nunc inlcrdictum impositum in ler- rcgnum Angliae conslilutis, salutem et apostolicam
ram clarissimi in Chrislo filii nostri Philippi illus- bcnedictionem.
tiis regis Francorum devote ac humiiiter obscrvan- Vestra mcretur devolio ut vos aposlolica sedes
•65 SUPPLEMENTUM.— AN. 1200. 66
opporluno favore muniat, et gralU»privilegio effe- A Licel frigescente charitate quorumdam, et dku
rat speciali : hinc cst quod nos vestris supplicatio- sttperexcrescentemalilia peuepenitus universi pau-
nibus inclinali, volentes jura vestra illoesa servari, latim, acsuccesshe ab illorum perfectionc cecide-
univcrsitati veslroe, ut beneficia ecclesiaslica ad rint, quibus cor unumet anima una fuisse legitur
•collationemvestram speclanlia, cum ea vacare con- in Ecclcsia primitiva, et fragilitas nostri tempori6
tigerif, conferre personis idoneis, quae velint ct tantaecharitatis non admittat ardorem, et si nou in
possint in eis utiliter deservire, absque cujuslibet omnibus pcccatorum nostrorum sarcinis praegra-
«onlradiclionis obstaculo, liberc prout ad vos per- vati vclimus, aut valeamus lantse peifectionis pro-
linel, valeatis, aucloritale praesenliumindulgemus. positum imitari, dcbemus saltem a remoiis, et in
Nulli ergo hominum fas sit hanc nostroeconces- quibus possiimns illorum quasi adorare vosligia, et
sionis paginam infringere, aut ei ausu temerario vel illud in humilitate scrvare, quod ab eis ad nos
contraire. Si quis aulem hoc altentare praesumpse- est per praedecessorumnostrorum inviolabilemob-
rit, indignationem omnipolentis Dei et bealorum servanliamsuccessionequasihaereditariaderi\aluni.
Petri et Pauli aposlolovum ejus se novevit incur- Sicut euim (erminos a nostris Paliibus consliluios
surum. transgredi seiiptura prohibente velamur, sic prseci-
Datum Lafcrani, m Non. Augusti, pontificatus " puum eoruminsacrse religionis amore, ac formacc-
nostri anuo lei tio. clesiasliciehoneslatis, quanlum possumus, tenemur
XXXVIH. sequi proposilum, et laudabiles consueludines, et
Ad nobilemmutieremGelam(45). — Confirmal fun- traditiones eorum reverenler el inviolabiliter custo-
dationemmonasterii Bealm Mariw de Sparmalia dire;ne si aliter, quod absit! egerimus, degene-
in Honkeuliel (46). *
rasse vidcamur a Palribus nostris, el non in volo
(Anno 1200. Laterani, Aug. 4.) eis, -et desiderio bono, sed loco solummodo succes-
[Excerpia ex instrumentis Tomo v°. GalliaeChri-
stianoerelatis, col. 560, ch. 14.] sisse. Id aulem etsi sit generaliler omnibtis, et sin-
iNNOrENTius servus servorum di- gulariter univers's, subiiliter ac sollicile providen-
episcopus, Dei,
lectaein Christo filiae,nobili mulieri, GHLM,salutens dum, illi lamen qui majorem in Ecclesia Dei locuin
el aposlolicambenedictionem. ohlinent, et quorum mores et ac'us sumunlur ab
Justis petentium desideriis dignum est nos faci- aliis in exemplum, fanto id debent accuratiori dili-
ieiu pi-sebereconsensum, et vola, quse a ralionis genlia et subtiliori meditatione pensare, quanto
tratnite non diseordant, effectu prosequenle com- turpitis esset super candtiabro. quam sub modio
et
plere. Eapropter, dilecla in Chrislo filia, tuis juslis („J fumigare luceriiam, nequam oculus deformius,
et doformarel
poslulalionibtis annuentes, eapellam, quam in ho- quam membruni aliquod latitans,
nore beali Pelri, de assensu venerabilis fratris so- corptis, et redderet tenebrosum. Sane cum inter
universas fere mundi provincias, lam dote s ienlioe,
stri,episcopiTornacensis (17), in cujus, djceeesi sita
virlutum odore, gravitale moium pollealpvo
est, propriis expensis de novo fumlasti, in qua pvo- quam
vineia Gallicana, et in ea Remensis Ecclesia me-
posuisti, relicto mundansevanitalis errore, sub re- lanto dccet nos amplio-
ligioliis habilu Domino famulari, cum omnibus ivopoliticafulgeatdignitato,
bonis quse inpraesentiaruineadem capella rationa- rem servare lam vcrbis quam operibus honeslatem,
biliter possidet, aut in futuruin justis modis, Deo quanto loeus sublimior niinus tntum inhonestaii
vestrse latibulum et vos a proedecesto-
propitio, polerit adipisci, stib beati Pelri et nostra rum vestvorum exhiberet, cum
suscipimus.' Nulli omnino homi- proposilo turpius cadereiis,
pioleclione ergo
num Iicilum sit hanc nostraepaginam profectionis naevusmanifestior sil in corpore nilido, et homo in
facie deformius mulileiur.
iafringere, vel ei ausu lemeraiio contraire. Si quis
autem hoc attemplare proesumpserit,indignationem Accepimus autem quod in eadem Ecclesia hoec
omnipolentis Dei et beatorum Petri et Pauli, apo- fuit antiquitus consuetudo servata, quod universis
stolorum ejus, se noverit ineursurum. I) canonicis et unum erat refeclorium, et mensa com-
Datum Laterani, u Nouas Augusti, pontificalus munis, in quo, otsi non omnes diebus singulis,
noslri anno tertio. omnibus tamen diebus canonici eorum aliqui co-
XXXIX. medebant, omnes pariler usqueadeo pielatis ope-
Ad decanumet capitulum Bemense.— Ul canonici ribus insistentes, et pauperibus, etinflrmis hospita-
Bemensescommuni convictuiadlicereant. litatis impendenles affectum, ut non solum eis per
(Anno 1200. Laterani, Dee. 1.) alienos necessaria ministrarent, sed decanus, ct
[D. MA.RLOT, MelropolisRemensis,II, 455.] canonici certis temporibus ad hospitalc qnoJdam
INNOCENTIUS episcopus, servus servorum Dci, di- huic opevi deputatnm pevsonaliler accedentes lotis,
leclis filiis decano et capitulo Rcmensi, salulem el ct extersis pauperum tum manibus, lum pedibns
aposlolicambenedictionem. osculatis etiam in humilitatis exemplum,propina-

(46) De hoc monasterio, ad dicecesimBrugensem (45) De Gela, seu Ghela, Parthenonis, de quo hic
pprlinente, vid. Gall.Christ. luc. cit. agitur, conditiice, vid. Gall. Clirist. lom. V, col.
(47) YideEpistolam Libri tertii SLI,not. 295.
' 08
67 AD 1NN0CENTIIIII REGESTA
rent singulis sumptus suos, et ad Ecclcsiam post- A attache a la bulle par une double queueetde ficelle,
Elle est adressee aux arclieveques eveques
modum cum processione redirent. Dicilur etiam
lantus dTrlande, dans les dioceses desquels il y avait
et
quod in coercendis, punicndis cxcessibus des maisons de chanoines reguliers de la congre-
rigor servabalur, ut si falsoetiam alicujus levitatis gation d'Arrouaise. II ne sera pas iuulile de rap-
canonicus, non se porter ici un passage d'un manuscrit ecrit de la
aliquis arguerctur prius praesu- main de Gaultier, abbe d'Arrouaise, en 1'annee
meret excusare, quam flexis coram decano capi- et 1179. Du teinps de Geivais, dit-il, qui ftil abbe
lulo genibus, et terra dcosculala, veniam huutililer l'an 1121, SanclmmemorimMalachias, Hibemien-
sium archiepiscopus,per nos iter faciens, inspectis
poslulasset. Licet autem adhuc in eadem Ecclesia consueludimbus noslris el approbalis, libros no-
in
satis honosle proedicla servenlur, frequentalione slros et usus Ecclesimiranscriptos suam in Hiber-
lamen mensse communis vos exhibetis non modi- niam delulit, el fcre omnes clericos in episcopali-
cum negligeutes, cum nec omnibus e vobis, nec bus sedibuset in mullis aliis locis per Iliberniam
omnibus diebus, sed certis aliquibus in communi constilulos, ordinem noslrum et habitum el ma-
xime divinumin Ecclesia officiumsuscipere et ob-
lefeclorio ministrelur; faclumque sit per negligen- servare prwcepil, > elc. Hactenus D. Quinsert in
tiam vestrain interpolatum, quod esse continuum i.olula sua; eui belle adinodum coneinunt ea quoe
de Gervasio, pi imo Arroasiensi abbate, Iegtmlur
prsedecessorumvestrorum temporibus consueverat. B apud auctores novoe Galliae cbrislianse, Tom.
Gralum igitur, el acceptum habentes quod aposto- 111,col. 454. «IV.Gervasius, patria Bonoiiiensis,
latui nostio de vobis gencraliler est relatum, dis- al. Boloniensis, primus abbas (antea praepos.ti
cretionem vestram inonemus, et exhortamur in monasterio Arroasiensi praeeranl) coiisecratur a
Robeilo, Alrebalensi episcopo, annoU21. Ilicdi-
et
Domino, per apostolica vobis scripta praecipiendo versis in locis ccenobia couslruxil, eoqne coeno-
-mandamus, quatcnus piis operibus in»istentes prse- bii sui alunmos ad planlandam religionem Ar-
decessorum veslrorum adhsereatis vestigiis, men- roasiensem ivansmisit, quam et noniiulli alio-
rum ordinum canonici, ordini suo reuuniiantes,
sam communem sicul olim assidue fiequcntanles, aiiiplexari gestieiunl. > BRCQU;GN\ ibid.]
sollieiti super exhibendo patiperibus hospitalitatis Ad rcligionis observanliam, quain estis spoute
obsequio, el fervenles in excessibus corrigendis professi, lola debetis intentioiie satagere, sicque ad
Tu quoque, lili dccane, sic iu delinquentcs rigo-
augmentationem ipsius animo intendere diligenti,
1em exeiceas ecclesiasticoediscipliuoe, ne aliorum de virtule videamini proficere in virtulem, et
quod
cxcessus, si remanserit incorrectus, tuse negligeu- gratum exhibere Deo jugiter faniulalum. Cum igi-
lise ralionabiliter impuletur, et si neglexeris pev- tur ad corroborationem el conservationem ordinis
turbare pei versos, quos cohibere potes, ei debes ex Arroasiensis deliberatione provida sit statulum, ut
collalo libi officiodecanalus, convincaris cos in sua C ad aiinuum
capitulum ejusdem loci fratres debeant
perversitale fovere. ISoveritisautera quod dilectum convenire (49), devolionemvestram rogamus etIior-
filium Ja.... ct canonicum veslrum, quem nobis per tamur iii Domitio,pcr aposlolica scripla mandaules,
litteras veslras commendare curastis, benigne rece- quatenus unus saltem vcstrum, vel duo, in feslo
pimus, qui laudabiliter et honesie apud sedem beati Matlhsei, apostoli et evaugelisise,ad capitu-
aposlolicam coniinoratur. lum apud Auoasiam accedere non poslpouanl, ut
Datum Laterani, vn Uus Deccm., pontificattts confralilbus suis qui prsesentcsnon fuerint genera-
noslri anno m - lis capiluli sta uta refcrant, et alia quoeperlinent
ad augmentationem ordinis in Domino exsc-
XXXIX bis.
quantur.
Armachanensiet Tuamensi archiepiscopis(48), uni- Daium Laterani, v Idus Decembris, pontificalus
veisis episcopis,abbalibus, prioiibus, et canonicis, noslri anno tertio
ordinemAiroasienscmin Ilibeinia professis.— Ul,
secundumstaluta ordiuis Arrcasiensis, udannuum XL.
capitulum ejusdemloci unus saltem velduo eorum Forma in qua consulit dominus paoa de divorlio
dccederenon postponant.
D celcbrando.
(Anno 1200, Laterani, Dec. 9.)
<Anr,o 1200.)
[Epistolam hanc, seu potitts Bullam, edimus ad fi- (BALUZ. Misceli. ed. in-fol., III, 21.)
dem Apographi, quod ex archivis abbat.oeArroa-
siensis transcriptum in cliaiiophylacio nostro re- Dominus papa consulit, ut utramque causain
posuil D. Quinserl, apposila ad apographum hac prselendat, scilicet causam affinitalis et maleficii.
Gallicanotula, quam iuc referve operse pvetium
duximus.« Cetle bulle, ties-lisible et enliere, esl Unde si in causa affinitatis regina testes produeere
-- dMnnocent 111,datee du 5 avant les ides de De- nolucrit, domino papaeplacebit. Sed si voluerit pro-
cembre, la troisieme annee de son pont ficat. Le ducere testes, non poteiil ci denegare. Nec propter
plomb, par une face duqtiel on vo.t les efiigies lioc timeat dominus rex,
ordinaires de S. Pieire et S. Paul, el suv 1'autve quia il!os lestes faciet ps-
le nom dlnnocent IU, Innocenlius Papa III, est pa recipi pcr suum procuralorcin. Nec causc-iur

'(48)Conferepislolam libri terlii XLII. ejus directa, data VITERBII,VKAL.AUGUSTI, quae


(49) Deslaluto lsto conferendaesl bulla Alexandri ibtd.
legitur apud auctores Nov» Gallia: Christianae,
PP. III, GiLTsKiJ,ABBATI ARROASIHNSI, et fratribus col. 45G.
<B SUTPLEMENTUM.— AN. 1201. 70
rex moram, quia modo major mora est propter ti- A l XLII.
morem. In causa inalelicii sic parcit dominus papa
xlomino regi, quia si rex in anhnam suam jurare Ad Thaddmumabbatemet fralres monasteriide Fer-
feceiit quod reginam cognosccre lenlavit et non raria TJteanenstsdimccsis. — Eorum piivilegia
confirmal.
coguovit, et ob aliaih causam eam principaliter
exosam non habet, credetur regi, si regina non ju- (Anno 1201. Anagniae,Jan. 25.)
ret se fuisse cognitam, ct quod non juret doniinus [UGHELLI, Ilalia sacra, YI, 565.]
papa credit eam de facili posse induci. Unde si rex LNNOCENTIUS episcopus, servus servorum Dei, di-
limel quod contra euni feratur sententia deproedic- lectis filiis THADXO abbati in monasterio de Ferra-
tis, poteiit differri ne feratur sententia. Et tunc ria, ejusque fralribus tam
rex erit in eo punclo in quo modoest. Unum quid ris praesentibus, quain fulu-
Rogularem vitam professis in perpetuura.
est in quo doniintis papa non possol parcere domi-
vilam eligentibus apostolicum conve-
noregi, quin lentaret ileruin eam cognoscere, quia nitRcligiosam adesse prscsidium, ne forte cujusiibel temevila-
lnijusmodi malcficia per orationes abolentur. tis incursus, aut eos a proposito revocet, aut robuv
XLI.
Ad canonicos S. Trinitalis Londouiciisis.— Eos et g (quod absit!) sacraereligionis infringat. Eapropler,
cvrum possessionessub sua prolectione suscipit. dilecti in Domino lilii, vestris justris postulationi-
bus clementer annuitnus, cl prsefatummonasteiium
(Anno 1201. Lalerani, Jan. 12.) Sanctse Dei Genitricis, et Virginis Mariae,in quo
£RMER,Fadera, eto. 1, 82 ex oiiginali in thes. cur. divino mancipati eslis obsequio, sub B. Pelri et
Rec. Scaccaiii.J
IXNOCENTIUS nostra proteclione suscipimus et proesenlis scripli
episcopus, sen us servorum Dei, di-
lectis filiis p:iori el canonicis SancloeTrinitalis Lon- privilegio commuuimus. ln prseseus siquidem sla-
ut ordo nionasticus, qui secundum Deum
doniensis, salutem el aposlolicam benedictionem. tuenles,
Animere consuevit sedes aposlolica piis volis et et Regulam B. Benedicli, et institulionem Cister-
honestis petentium precibus favoiem benevolum ciensium fratrum in eodem monasterio insfitulus
esse dignoscitur, perpeluis, ibidem lemporibus in-
impeiiiri. Eapropter, dileeti in Domino filii, vestris violabiliterobservetur. Piseterea
precibus ^annuentes, ecclesiamvestram cum omni- quascunque pos-
btis bonis taui ecclesiaslicis quam mundanis, quse sossiones, quoecunquebona idem monasterium in-
el canonice possidet, aut in
inprsesentiarumralionabiliter possidet, aut in futu- proesenliaiumjuste,
luturmn conccssioneponlificum, largiiione regum,
rum concessione-pontificum,largitione regum vel U ( vel principium, oblatione fidelium, seu aliis
principum, oblalione lidelium, vel aliis justis mo- juslis
dis, praeslante Domino, polerit adipisci, sub beati modis,proestanteDomino,polerit adipisci, lhmavo-
Petri etnostra protectione suscipimus. bis, vestrisque successoribus,;etillibata permaneant,
in quibus hoecpropriis duximus expriuienda voca-
Speciaiiter aulem, de Lesnes, de Braching, de Jjulis.
Toreham, deWelcumslro\e,<JeBromfeldet Alfiswic,
de Nutele, sancti Bolulfiexfra porlam quse Alegate Locum ipsum, in quoprsefalummonasleriumsitum
vocatur, Omnium Sanelorum super muros civitatis est cum omnibus suis pei linentiis in territorio Va-
_ Loiuioniensis, Sancti Michaelis in \ia quse vocalur grani starlias de perticella de Cnrneliano, et de
Alegate,et Bixle ecclesias cum onmibus earum per- Palmento; et quidquid ibidem ralionabililer possi-
tiueuliis, sicut eas juste ac pacificepossidet, vobis delis. In tervitorio Theani slartias de Fraxo et Pe-
et per vos ecclesioeveslrae, auctorilale aposlolica dis Monlisct quidquid aliud ibidem habetis. In Ali-
confiimamus et prsesentis scripli patrocinio com- fia lerram, quam habetis in cambio o nolario Bene-
munimus. dicto, et Molendinum, quod habetis in eadera lerra
Auctoritate praesentiuminhibenles ne quis in vos in territoilo caslri Sancli Angeli de Rave Canina
vel vicarios vestros, sine nianifesta et ralionabili D limitatam, quse dicilur Pcrdita, et lerram quoedici-
causa excommunicationis audeat sententiam pro- lur Gironis, quam dedit vobis Robertus de Fossa-
mulgare. Cum autem generale interdictum terrse ceca Milesct quidquid aliud ibidemhabetis. Possos-
fuerit, liceat vobis, clausis januis, exclusis excom- siones cuin Jurc Molendini, quas dedit vobis Joan-
municalis et interdictis, non pulsaliscampanis, sup- nes de Miminianoin Alifiaet qusccunque alia ibi
pressa voce divina officiacelebrare. • rationabililer possidetis. In civitate Suessse inte-
dedit vobis"
, Decernimusul nulli hominum fas sit lianc pagi- grum tenimentum possessionum, quas
nam nostroe coiiflrmationis,proteclionis et inhibi- Tallacauzzus dominus Cajani, Oliveta, domum, et
llonis infringere aut ei ausu temerario contraire. partem molituraj Olivarum omnium monlanorum
Si quis autem hoc attenlare praesumpserit,indigna- castvi Miniani cum libertale molendi in eis olivas
tionem omnipotentis Dei et beatorum Petri et Pauli vestras, et si qua alia midem habetis juste. In lerri-
aposlolorum ejus se noverit incursurum. lorio Calvi, el Silavimatam, quam habetis juita
Dalum Lateraui, n ldus Jamiarii, pontificatus ilumen Vulturni in loco, qui dicltur S. Stephanus,
nostri aniio iii. et terras, quas habelis juxta flumina in gen. et Ap-
pia in loco qui dicitur Slartia de Silice. In Capud
71 AD INNOCENTIIIII REGESTA 11
domos, et possessiones, quas dedit vobis Joannes j\. sionibus vestris subjacere eompellat, nec dolnos
de Ricc. Joannes Concarrus, Marcusdc Raino, Si- vestras cattsa ordines celebrandi, causas tractandi,
biiia uxorque Joannis fralris, Petrus de Alilia, et vel convcnlus aliquos publicos comocandi venire
judex Alexander. In Telesia, et in Y... Tenimenta, praesumat, nee regularem electionem abbatis vestri
quaevobisconlulit comes de Caserla, quornni alte- impediat, aut de insfiluendo, vel removendo eo
rum fuit Joannis Bassi, allerum Joannis Foiie. In qui pro teni]'ore fucrit contia statuta Cislerciensis
Isernia Molendinum, quod dedit vobis Rogetius ordinis se aliquatenus infromiltat. Si vero episco-
comes de Molisio, medielatem duorum Molendino- pus, in cujus pai'ochia domus vestra fundata est
rum, quam vobis ibidem conlulit Petrus de Bruto ctim humilitBteet benediclione qua convenit, re-
cum vinea in loco, qui dicitur. . In monte Rodon, quisitus substitutum abbatem benedicere, el alia
quod dedit vobis Landulphus de sinoin... Terram, quaead officiumepiscopalepertinont vobis conferre
quam vobisconluliiMatlhia uxor quondam Roberti renuerit, licitum sit eidem abbali, si tamen sacer-
Licinii, et Molendinumcum folla, quod habetis ihi- dos fuerit, proprios novitios benedicere, ct al a
dem. Terras cum Molendinoet olivis, quas habetis quaead officium suum pertinenl cxercere, et vob^s
in Pantanis Indracon. Terras, quasdedit vobis En- omnia ab alio cpiscopo percipere, quae a vestro
ricus de Monlefusculoin Albiniano, terram, quam I-5fuerint indebite denegata, illud arijicienles,ut in
contulil vobis Maria de Albiniano, et fenimenla, recipiendis professionibus, quoe a benediciis, \el
qusededit vobis ibidem BencdictusCalatia. Liber- benedicendis abbatibus exhibenlur, ea sinl episco-
lales insuper, quas habelis per regnum de Plalea- pi forma, et expressione contenti, quoe ab origine
trio, Passaggio, et Herbatico. Sane laborum vestro- ordinis noscitur insliluta, ut scilicet abbates ipsl
rum, quos propriis manibus, aut suniptibus colitis salvo ordine suo proflleri debeant, el contra statu-
tam de terris cultis, quam incultis, sive de hoiiis ta ordinis sui nullam piofessionem facere compel-
et virgultis, et piscalionibus vcslris vel de nutii- lantur; pro consecrationibus vero altarium, vel
menlis aninialium vestrorum nulltis a vobis deci- ecclesiarum, sive pro olco sancto, vel quolibet ec-
mas exigere, vel extorquerc proesumat. Liceat quo- clesiastico sacramento nullus a vobis sub obtenlu
que vobis clericos, vel laicos el absolutos e soeculo consuetudinis, vel alio modo quidquam audoat ex-
fugientes'ad conversionem recipere el eos absque torquere; sed haec omnia gralis vobis episcopus
contradiclione aliqua rclinere. Pi ohibemus insuper cKcecesanusimpendal. Alioquin liceat vobis quem-
ut niilli fratrum vestrorum posl faclam in monas- cunque malueritis calholicum adire anlistilcm gra-
terio vestro professionem fas sil absque abbatis sui ^,J tiam et communionemaposlolicse sedis habenlem»
licentia de codem loco diseedere; discedenlemvcro qui nostra fretus aucloritate vobis quod postulatur
absque commuiiiumlitterarum vestrarum cautior.e impendat. Quod si sedes dicecesaniepiscopi vaca-
nullus atideat rctinere. Quod si quis lorle retinere verit, interim oinnia ecclesiaslica sacramenta a vi-
prsesumpserit, licilum vobis sit in ipsos monachos, cinis episcopis accipere liliere, ct absque contra-
vel conversos regularem sententiam promulgare. diclione possitis, sic tamen ut ex hoc in posterum
Illud districtius inhibentes, ne tcrras, seu quodlibet propriis episcopis nullum praejudicium geneietur.
beneficium Ecclesisevestrae collalum liceat alicui Quia vero interdum propriorum episcoporum co-
personaliter dari, sive alio modo alienari absque piam non habclis, si quem episcopumRomansese-
consensu totius capituli, vel majoris, aut sanioris dis, ut diximus, communionera habentem, et de
parlis ipsius. Si quae vero donationes, aut aliena- quo plenam notitiam liabealis per \os transire
liones aliter quam dictum est, factaefuerint, eas coiuigeiit, ab eo consecralionem altarium, or-
irrilas esse censemus. Ad hsec eliam prohibemus dinaliones monachorumauctoritate apostolicsesedis
ne aliquis monachus, sive eonversus sub prsfes- recipera valeatis. Porro si episcopi, vel ahi eccle-
sione veslrae domus constricfus, sive consensuet siarum rectores in monasteria vestra, vel personas
licentia abbalis, et majoris partis capituli vestri 13 inibi conslitutas, suspensionis,exoommunicationis,
pro aliquo fidejubeat, vel ab aliquo pecuniam mu- velinterdicti sentent:am proraulgaverinl, si\e ctiam
tuo accipiat, ullra prctium capituli vcsiri provi- in mercenarios veslros pio eo quod decimas non
dentia constilulum, nisi propter nianifeslamdomus solvilis, sive aliqua occasioneeorum, qu* ab apos»
vcstrse utilitalem. Quod si facere prsesumpserit, tolica benignitate vobis indulla sunt, seu benefac-
non teneatur convenltispro his aliquatenus respon- tores vestros, pro eo quod aliqua vobis benefieia,
dere : licitum proetereasit vobis in causis propriis, vel obsequia ex charitate prsestiterint, vel ad.Iabo-
sive civilem, sive criminalem contiueat quoestio- randum adjuverint in illis diebus, in quibus vos
nem, fralrum vestrorum testimoniis uli, ne per laboralis, et alii feriantur, eamdem scntentiam
defectum testium jus vestrum in aliquo valeat de- protulerint, ipsam tanquam contra sedis apostoliese
perire. indulta prolatam duximus irritandam, nec lilteroe
Insuper auctorilate apostolica inhibemus, ne illaefirmitateni habeant, quas lacilo noniine Cistcrr
ullus episcopus, vel qualibet alia persona ad sy- ciensis ordinis, et contra tenorern apostolicoium
nodos, vel convenlus 1'orensesvos ire, vel judicio privilegiorum constiterit impetrari. Paci quoque el
s^culari de veslra propria substantia, vel posses- tranquillitati veslrse paterna in posterum sollicitu-
73 SUPPLEMENTUM.—AN. 1201. 74
dine providere volentes, aueioritate apos'olica pro- A. Ego Benedictustitr S. Susahnse presbyler cardi-
hibemus, ut infvaclausuvas locovum, scu grangia- nalis.
rum vestrarum nullus rapinam, seu fuiiura faoere, Ego Gratiantis SS. Cosmse et Damiani diaconus
ignem apponere, sanguinem fundere, hominemte- cardinalis. -
mere capere, vel interficere, seu violentiam audeat Ego Pelrus Berrii S. Adriani diaconus cardi-
exercere. Prseterea omnes libertales, et immunita- nalis.
tes a praedecessoribusnoslris Romanis pont'ficibus Ego~GregoriusS. Marisein Porticu diaconus car-
ordini vestroconcessis, nec non et libeiiafes, et dinalis.
exemptiones ssecularium exaclionum a regibus el Ego Gregorius S. Georgii ad Velum aureum
principibus, vel aliis fidclibus ralionabiliter vobis diac. card.
indultas, auctoritale aposlolica conftrmamus, et Ego Gregoiius Sar.cli Angeli diaconus card.
prsesentisscripti privilegio communimus. Ego Ugo S. Eustachii diac. card.
Decernimus ergo ut nulli omnino hominum li- Ego Matlhaeus Sancti Theodori diaconus cardi-
ceat praefatummonasterium temere perfurbare, aut nalis.
ejus possessiones auferre, vel ablatas retinere, nii- Ego Joannes S. Mariaein Cosmedin diac. cardi-
nuere, seu quibuslibet vexalionibus fatigare, sed B nalis.
omnia integra conserveritur eorum, pro quorum Datum Anagnise,per manum Blasii, S. R. E._sub-
sustentatione ac gubernalione concessa sunt usi- diaconi et notarii, xKal. Jantiar., indict. v; Incarn.
bus omnimodis profutura , salva sedis apostolicae Domini anno 1201, poulificalus vero Innocenlii pa-
auctoritate. Si qua igitur in futurum ecclesiaslica pae III an. iv.
ssecularisvepersona hane nostraeconstitutionis pa- XLIII.
Ad frutres S. Remigii Remensis.— Confirmuliode
ginam sciens conlra eam lemere venire tentaverit,
secundo tertiove commonila, nisi realum. suum ptscatura de Courmonsteruel,et xx libris cerm, cl
xx modiis vini illis ab archiepiscoporelaxatis.
congrua salisfactione correxerit, polestatis, hono- (Aiinol201. Anagniae,Febr. 11.)
lisque dignitate careat, reamque se divino judicio [VAUIN, Archiv. adtn. de Reims,\\, 444, Cartul. de
existere de perpetrata iniquifate cognoscat, et a sa- Saint-Remi, fol. 4, n° XIX.]
cialissimo corpore et sanguine Dei et Domini Re- ,INNOCENTIUS episcopus, etc , concessiones
demploris nostri Jesu Chrisli aliena fiat. alque in quas vobis fccit venerabilis W. Remensis ar-
extremo examine dislrictoe ultioni subjace.il. Cun- chiepiscopus super viginti modiis vini et
vigiuti
ctis autem eidem loco sua jura servantibus sit pax Q libris ceraein quibus ecclosia vestra singulis annis
Doiuininostri Jesu Christi, quatenus ct hjc fructum tenehatur eidem ; piscaturam in Vidulajuxla villam
bonseactionis percipiant, et apud dislrictum Judi- de Courmosteriolo, vobis ab ipso concessam, re-
cem prsemia seternaepacis inveniant. Amen. laxationem etiam violenliae qtiam piscatores in
FACHECUM DOMINE SIGNUM INBONUM. aqua de Folipene vobis assidue inferebant et
S. Petrus S. Paulus. omnia sicut in ejusdem archicpiscopi et charissi-
Ego InnocentiuscatholicseEcclesiaeepiscopus. mi Philippi regis authenticis continetur
Ego Oetavianus Oslien. et Yellitren. episcopus. vobis confirmamiis ctc.
"EgoJoanncs Albanen. episc. Datuni Anagnise, lertio fdus Februarii, ponlili-
Ego Gulielmus Remen. archiepisc. S. Sabinae catus nostvi anno quarto.
presb. card. XLIY.
Ego Petrus tit. SanclaeCsecilisepresbyter cardi- Ad ..... EpiscopumArgenlinensem(50).—Ut Ollonl
nalis, imperatori eleclo faceat.
Ego Jordanus S. Pudentianse lit. Pastovis Dresb. (Anno 1201. Lalerani, Mart. 1.)
card. '[Ex apographo, ad fidcm aulographi in Ecclesise
Ego Guido S. Mariae Trans Tib. lit. Calixli j) riae Argentinensis archi\is asservati, a bonse nieino-
D.abbale Grandidier diligenter colIalo.BiifJQ.,
presb. card. ibid.—Exstat, sed minus iiuegra, in Registro In-
Ego Cgo presb. caid. S. Marlini tit. Equitii. nocentii de negotio Romani imperii, sub num.
XLV. Vide Pair. t. CCXYT,col. 1046.] „
Ego Centius lit. S. Laurenlii in Lucina .pvesb.
card. INNOCENTIUS episcopus, servus servorum Dei, ve-
Ego Goffiidtis tit. S. Praxedis presbyter cardi- nerabili fralri, Argentinensi episcopo, salulem et
nalis. apostolicam benedictionem.
Ceiio jampridem experimento didicimus, quod,
Ego Joannes tit. Sanclse Piiscse presbyter cardi-
nalis. elsi nobili viro, Philippo, duci Sueviae, quadam
Ego Cincius presb. card.D. Jo. et Pauli lit. S. quasi necessitate coactus, favere forsan videaris,
Pammachii. charissimotamen in Chrislo filionoslro, illustri regi
Fgo Pelrus lil. Sancli Marcelli presbyl. cardi- Ottoni, in Romanorum imperatorem electo, et a
nalis. nobis opporluno tempore,danle Doniino,coronando.

(50, Vide Epistolam Libri octavi \III, not


PATUOL.CCXVIL 3
7K AD INNOCENTIIIII REGESTA 76
interbus mente faves, ulpate cui te adhaesissealo A pensius exhibendtim in ecclesiis staluantur, fra-
inilio, et fidelitatis juramentum inlelleximus prse- lernitati luseper apostolica scripla niandamus,qua-
slitisse. Quia vero, necessitate cessanle, cessare tenus cum praefafus episcopus ad opus cancellariae
debet pariter quod urgebat, fralernitali tuae per reditus assignaverit competentes, ut praefatus
cancellarius el successores ejus obtineant de coe-
apostolica scripta nostr-a praecipiendomandamus,
et habeant
qualenus, cum nos, quia duobus ad imperium ob- (ero in eadem ecclesia personatum
tinendum favere non possumus, nec est tam per- primum locum post alias personas in choro el ca-
sona inimperio, quam imperioin persona provi- pitulo, sicut est supradiclum, sublato cujtislibet
auclori-
dendum, quia etiam ad hoc dignior reputatur, qui contradiclionc et appellalionis obstaculo,
tate frelus apostolica statttas; conlradiclores si qui
magis idoneus reperilur, personam prsedicti ducis,
-quoad imperium, praesertim hoc tempore. obtinen- fuerint, ecclesiastica censura percellens.
« Datum Laterani, xi Kalendas Junii, ponlificatus
dum, penilus, propter impedimcnla patenlia, qu*
noslri anno quarto. i
per litteras generales exprimimus, reprobemus, ef
Accedentibusilaque nobisad MeldensemEcclesiam,
prsedictum Otlonem recipiamus in regem, nonob-
slantejtiramenlo, si quod eidem duci rationeregni " decano el capitnlo congregalis, medielalem toLius
forsilan pisestitisti, cum nos illud, eo reprobato, dechnw de Quinciano, et LX solidosde pensione
decrevimus non scrvandum, eidem regi publice non ecclesiwS. Simeonisde Vana, et XL solidos de pen-
diffcras adliaerere, ac fovere polenler et viriliter sione ecclesimde Seinz, cancellariwprwfatus episco-
partem ojus : alioquin, cum ei, sicul prsedivimus, pus depulavil. Et nos , ut prmdiclus cancellariuset
fidelitalis prpestileris juramentum, si, quod non 'successores ejus oblineant de cwiero in Meldensi
credimus, imo de quo nec etiam dubitamus, de cse- Ecclesixt personalum et liabeant primum locuni
toro proprii fieres juramenli transgressor, in te post alias personas in choro el cupitulo, decani per-
procedere durius cogemur. sonatum, et canonicorumqui affuerunt, concurrrente
Datum Lalerani,KalendasMaitii,pontificaius no- assensu, apostolicaqua fungebamur auctorilale sia-
stri anno iv. tuimus , slatum eidem el successoribusin clwroet
XLV. locumin capitulu assignantes. Ne igiiur excommu-
nicationisnostrwmemoriatractu temporisobsolescat,
Ad Seiionensemarcliicpiscopum.— Pro darembaldo
Meldensis Ecclesiwcancellario. aul quisquam in poslerum contradictionis scrupulum
(Anno 1201. Laterani, Maii 22). prmsumal opponere,acla nostra in scriptum redacta
IDUPLESSIS, hist. de VEglis.de Meaux. Ex tabul. f, characlere sigilli nostri signavimus. Conlradiciores,
Eccl. Meldens, 11.,85.] si qni apparuerint, eadem auctorilate, excommuni-
PETRTJS, Deigratia Senonensisarchiepiseopus,om- cationissententia percellentes,ut os suummetu pwnm
nibus ad quos lilleree prmsenies pervenerinl, in compellalur adversus Iwc facium omnh imquiias
JOominosaluiem. Ad pasterorum nolitiam volumus oppilare.
Dalum Meldis, anno Verbiincamali 1201, inense
pemenire rios recepisse papm Utteras in hunc mo-
dum: Auguslo.
« INNOCENTIUS episcopus, servus servorum Dei, XLVL
venerabili fratri Senonensi archiepiscopo, saiutem Ad OdonemParisiensem episcopumet abbalem La-
el apostolicam benediclionem. hniacensem (52 55) contra clericosResbacenses.
«Conslitulus in pvaesentianostra venerabilisnoster (Anno 1201. Laterani, Maii 25.)
Meldensis episcopus, coram nobis exponere pro- £D. DUPLESSIS, Hist. de 1'JEgl. de Meaux, H, 85.
curavil-, quod de cancellaria Meldensis Ecclesiae, Ex. Tabular. Ecc. Meld.]
quam magistro -Clavembaldoviro litteralo, sicut INNOCENTIUS episcopus, servus servorum Dei, ve-
dicebatur, et honesto concessit, ad honovem Dei nerabili fvatri ODONI Pavisiensi episcopo, et dilecto
et ipsius Meldensis Ecclesiae disposuil consistere D filio abbali Latiiiiacensi, salutem el apostolicani
personatum, ita.quod praefatus magister Clareni- benedictioneni.
baldus et alii cancellarii qui suecedent eidem, do Conquevenfe venetabili fvatre nostio Meldensi
cselero sint personoeMeldensis Ecclesise, et post episcopo, nosiris autibus est intimalum, quod cle-
alias ejusdem ccclesioe personas oblineant tam in rici et laici Resbacenses, ci velut episcopo suo re-'
clero, quam in capitulo primum locum. Et quo- nuunt obedire. Ne igitur, si eorum inobedienliare-
nlam cancellaria nullos habet reditus, ne coulra maneat incorrecta, eis incentivum pariat delin-'
«anonum inlerdicta cancellarius pro regimine seho- quendi, discretioni vestrae per apostolica scripta
larum aliquid exigere compellatur, pia et provida mandamus, qualenus proefatos clericos, ut super
deliberatione de reditibus propriis certos ipsi can • hoc memorato episcopo debitam satisfactionem
celiar-ise proposuit reditus -assignare. Quoniam impendant, et deinceps eidem episeopo suo, prout
igilur ad augmentum ecclesiarum pertjnet, ut ho- tenentur, obedientiam et honorem per districtio-
nor^s et dignitales ad obsequium divini cultuspro-' nem ecclesiasticam, sublato appellationis diffugio»

(*,2 55) Vide epistolam 96 libri x.


77 - SUPPLEMENTUM.-AN. 1201. 7g
jtistitia medianle cogatis, etc A consenstiepiscopiet archidiaconorumpro bonopacis,
lalem ordinalionem fecimus: Quod rurales decanos
Datum Lalerani, x, Kal. Junii, pontiiicalus nos- Meldensisepiscopus archidiaconis inconsullis possit
tri anno iv. eligere, instituereet mutafe, salva tumeit fidelitute
XLYII. quain de conservandojure archidiaconorumconsueve-
Ad Petrum Senonensemarchiepiscopumet abbutem- runt prwstare. In hoc eliam archidiaconi amicabili-
S. Columbm.— De institutione decanorum ruru-' ter consenserunl,ul de succutsUecclesiarum tam in
lium in Ecclesia Meldensi. messe quam aliis obvenlionibusdonecper episcopum
(Anno 1201. Laterani, Maii 25.) iiistiiuantur peisona;, duas paries episcopus, ct ler-
[DUPLESSIS, Bist. de VEgl. de Meaux, II, 86, ex la- tiam arChidiaconirecipianlel per decanos rurales dc-
bulario Meldensi.] beat succursusecclesiarumvacaitlium procurari. Su-
Petrus Dei gralia archiepiscopus.et S. Columbw per conferendis autem ecclesiis pai ochialibusarcht-
abbas Senonensis, omnibusad quos lillerw prmsen- diaconi fecognoverunt quod nunqnam vexaverunl
tes pervenerint,inDomino salutem. ipsuin, nec nnquam in vita sua vexabunt, necei con-
Adomniumnoliliamvolumuspervenirenosrecepisse tradicent. Quia etiam conquerebalurepiscopusquod
dominipapw titlerus in huncjnodum: B idoneas persohasquibusprwbendasConferebattlacan-,
< JNNOCENTIUS episcopus, servus servorum Dei, tes, decanus pro stia voluntaie investire differrel, hoe
veneralili fratri archiepiscopo et dilecto (ilio ab- itaque de assensu pariium temperavimus,ut decanus
batiS. ColumboeSenonensibus, saluiemet apostoli- si prmsensfueril, sine dilatione investiat canonicuin
cam benediciionem. sibi ab episcopomissum, el in capilulo canonicum
« Quercla venerabilis fratris nostri Meldensisopi- loco sui instiluet, qui denunliabit decanosi absens
scopi nobis exposila palefecit quod cum ad eum fuerit, et inveslituram cunoniciub episcopo missi fu-
pertineat in Meldensidioecesidecanos rurales insli- clurus accedal. El si infra oclo dies decanus non ve-
tuere et deslituere, sicut prsedecessorumnostrorum nerit, substilutus a deCanocanonicusauctoritale de-
temporibus est obtentum, archidiaconi Meldonsis cani investiat personam'ab episcopo prmsentatam.
Ecclesise illi super hoc contradicunt, asserentes Quod si canonicus quem vicarium suum decanus
quod eis inconsultis non debeat aliquem instituere elegerit, infra oclo dies quoquomodo eliam prmsens.
in decanum, et subventiones quas rectores cccle- investiiuram requisitus non feceril, vel ipsum abesse
siarum suae dicacesiseisdem exhibere tenentur, in contigerit, hanc prior in ordine sacerdolumcaiiouico-
grave pvsejudiciumejus sibi non metuunt vindicare, „, rum, "quiprmsentesfuerinl, nomine ipsius decuniim-
duas parfes messium ei tantummodo dimitlentes; plebit. A pelitione autem tertim parlis deiuandm
iidem etiam archidiaconi a presbyteris Meldensis qvam episcopusfecerat, ad noslrum consiliumarcln
dicecesiscontra voluntatem et prohibitionem ipsius diaconi deslilerunt. lpsi aulem archidiaconi nullam
pecuniam per exactiones illicitas non dubitaul ex- - in suis archidiaconatibus demandam facient, nhi
lorquere. Prseterca de decano Meldensi suam reci- episcopo asseiisumprwbenlc. Quod i,t ratum perma-
tavil querelam, quod eum prsebendasvacantes ido- neat, prmsensscriptum sigttlorum nostrorum muni-
neis personis assignat, et eas niillit ad decanum et mine fecimus roborari.
capitulum, utipsos in fratresetcanonicos recipiant, Aclum Meldis, anno VerbiJncarnati 1201.
ct decanus eos corporaliler investialde prsebcndis, XLVIII.
sicut Ecclesiae consuetudo requirit, decanus ple- Ad Raymundum Nonantulanum abbatem. — Ejus
rumque differt, et impedit receptionem illarum, et electionemconfirmat.
se hac occasione absentat, vel aliquas frivolascau- (Anno 1201. Laterani, Jun. 20.)
sas nialitiose prsetendit. Ut igitur quse in Meldensi [ Tiraboschi,Storia della badia di Nonantola, II,
ecclesia prseter reclitudinis ordinem altentantur, in 554, Autogr. ex archiv. Nonant.]
staltim debitum per officium noslrae sollicitudinis D - INNOCENTIUS episcopus, servus servorum Dei, di-
reformenlur, discretioni vestrse per apostolica scri- lecto filio RAVMUNDO abbati Nonanlulauo, salutem
pla mandamus quatenus ad ipsam Meldensemec- et apostolicam benedictionem.
clesiamaccedentes, super his et aliis quaevobis inde Audito quondam quod monasterium Nonantula-
proposita fuerint inquiratis diligenlius veritatem, et num per B. quondam abbalis ejus incuriam et in
Doniinumhabentes proeoculis,qusein ea conigenda temporalibus diminutum fuerat, et in spiritualibus
invenerilis, secundum Deum et juslitiam sublato dissolutum, provisionemet correctionem ipsius ve-
oppellalionis obstaculo, auctorilate apostolica cor- nerabili fratri nostro Ferrariensi episcopo du-
rlgalis, facientes quod decreverilis per censuram ximtts commitlendam, ita ut si abbatem inutilcm
rccJesiasticam firmiter observari elc... Quod si noii inveniret, removeret eum ab officio abbalioe.Ipse
simbo,elc. autem lieet multipliciter visus ftterit indemnitati
< Dalum Laterani, decimo Kalendas Junii, pon- ejus monasterii providere, tandem infelligensquod
lificalus nostri anno qtiarto. J sub eridemabbate status ejus non poterat iii nielius'
Accedentesilaque ad Meldeirsemecclesiam,parti- 1'eformari, eum repertum inutilem ab administra-
bus conyocalis,el in noslra prwsenlia constilutis de tione curavit juxta tenorem manda.ti apostolici
\e> AD INNOCENTIIIII REGESTA 80
icmoverc. Cumque propter hoc praedicti abbatis A qui cum dicto abbale reraanserant in monaslerio
nuntii ad sedein apostolicam accessissent, nos supradicto, prsediciusPh. post electionem luam iu
volentes Ecclesiaeprovidere potius quam personae, abbalem fuerat nominalus. Nos igitur intelleclis
quod a delegato nostro factum fuerat non duximus quoe fuerant hinc inde proposita, nominalionein
revocandum, sed ratum polius id habentes conven- proedictiPh. tanquam frivolam, irrilam deoernentes,
iui Nonanlulano mandavimus, ut de consilio ejus- electionemde te faclam aucioritale aposlolica con-
<jem episcopi personam idoneam per electionem firmamus et transeundi ab ecclesia tua ad Nonan-
canonicam sibi praeficerent in abbatem. Ipsi ergo , tulanum monasterium facultatem liberam indulge-
ad vocationem ejusdem episcopi convenientes in mus per aposlolica tibi scripta mandantes; quate-
unum le in abbatem sibi unanimiterelegerunt. Unde nus curam ejus assumens taliter ei studeas provi-
cum dilecti filii A. prior ejusdem monaslerii, G. dere, ul per tuse sollicitudinis studium et spiritua-
subdiaconus noster et nobilis vir Jacobus de Fon- libus proficiat instilutis et lemporalibus auxiliis
tana, advocatusipsius monasterii nuntii cum Htte- augmentelur. Yolumus cliam nihilominus et
ris tam ejusdem episcopi quam convenlus ad no- mandamus ut juxla formam quam praedicto epi- '
slram proesentiam accedentes praedicta nobis per scopostibbulla nostra dirigimus tam supra fidelitale
ordinem retulissent, dilectus fllius W. Nonantula- B nobis el EcclesioeRomanoepraestanda, quam inde-
nus monacbus, supervenit lam ex sua quam quo- mnitate monasterii exhibeas in ejus manibus jura-
rumdain aliorum monachorum parte proponeus, menluni.
qtiod dilcctum filiumPh. Pomposianum monachum Daium Lalerani xn Kalendas Julii, ponliflcatus
sibi elegerant in abbatem, contra electionemde te nostri anno quarfo.
factam opponens,quod in ea non fuerat forma man- XLIX.
dati nostri servata. Nam cum nos eidem episcopo
cledeiimusin mandatis, ut ad locum acccderet, ipse Ad—decanum (54), et archidiacomimAmbianenses.
Vt sententiamexcommunicatiomslalam conlra
ad monasterium non accessit, sed monachos ad Burgenses sancli Audomari, pro injusla deten-
suam prsesentiamconvocavit, et coram se fecit lione cujusdam aquw atque quarumdam palu-
-electionerahujus modi celebrari. Objeciteliam quod dum, ad ecclesiam sancti Berlini de jure spcc-
tantium, faciant usque ad condignam satis\uc-
idem episcopus iitteras nostias eis noluit exhibere, tioneminvtolabiliterobservari.
iicet saepiusrequisitus, adjiciens tertio quod in ele- 1201. Signioe,Julii 11.)
(Anno
ctione ipsa Simoniaca pravilas intenenit. Ad hsec
autem fuit ex adverso responsum, quod cum di- C [ Ex ArchivioSancti Bortini, capsa Papalia. n°52.
Ibid. ]
BREQUIGNT.
cltts abbas post depositionem suam administrationi
monasterii ambiliosius incumberet, vel potius in- Significarunt dilecti filii, abbas (55) et conventus
Sancti Bertini, quod venerabilis frater noster
cubaret, episcopusconsanguineorumejns potentiam
veritus et multitudinem vassalorum, et quod eo episcopus (56), et dilectus filius... archidiaconus
a
praesenlemonachi eligere libere non auderent, eos Atrebatensis, judices sede apostolica delegafi
non vocavit ad locum extraneum, sed ad quemdam super quadam aqua et quibusdam paludibus ad
ecclesiam Sancti Ber ini de jure spectantibus, in
ejusdem eo.clesioe prioraium. Prseterea idem episco- castri Sancli Audomari pro contumacia
pus, sicut prsedictus monachus postea recognovit, Burgenses
fecerat monachis petentibus copiam lillerarum : excommunicationis senientiam canonice protule-
sed cum ipsi eas sibi dave peterent ad monaslerium runt, quam ipsi burgenses negligunt observare.
deferendas, intelligens ipsos delationes frivolas et Ideoque, discretioni vestrse per apostolica scripta
occasiones qusereremalignandi, eorummalitiaenon mandamus, quatenus eamdem sententiam, sicut,
consenlit. Idem quoque monachus diligentiusrequi- ralionabiliter lata est, faciatis usque ad condignam
situs postmodum est confessus, quod in cleclione satisfaelionem inviolabilier obsevvavi;nullis obs-
tua intervenisse nesciebat simoniacampravitatem. tantibus litteris, veritati et 'uslitiaj praejudicanti-
Sed in eo tanlum credebat esse delictum quod in bus, a sede aposlolica impetiatis.
monasterioNonantulanonon fuerat juxta consuetu- Dalum Signise, v Idus Julii, pontificalus nostri
«linemcelebrata. Objicienlibusquoque adversariis anno quarto.
iterum est confessus, quod a quinque, qui ab epi- L.
scopo recesserant memoralo et quibusdam aliis Ad abbates S. Pelri (57), SanclmMariw (58), el de

(54) Yidead Epistolam Libri tertii XLI,1101.' adeo perspicuum est. D.Abbas Grandidierin notula,
(55) Yide ad TDpistoIamxvm AppendicisIiujus. qttoeApographosuo Galliceexpressa subjiciebaiur :
(50) Yide ad Epistolam Libri tenii xxv, noi. II s'agil ici des Abbis de S. Pierre dans la Foiet-'
(57) Quis fuetil lunc temporis Abbas Monasterii Noire, de VOrdre de S. Benoil; de Sainle-Marie,de
S. Petri in Nigra-Silva, prorsus ignoralur. Yide VOrdre de S. Auguslin; et de Tenebach,de VOrdre
Galt. Christ. JJOII.
t. Y, c. 1054, ubi pauca hoectau- de Citeaux. Verum,
tummodo leguntur : quid sit Monasterium S. Ma-
rise, Ordinis S. Augustini, ad cujus abbalem dirigi
« VII. Marquardus moritur anno lfS5. hsecInnocenlii Epistola, nos ignoiare pro-
« Ylll. Bertholdus I superstes ad annum 1220. 1 poluerit
fitemur. Certe, nullum S. Marise, Ordinis S. Au-
(58) De cujus Monasterii Abbate hic agatur, 11011 guslini, Monasierium, nec in Mogunfina, ad quod
H SUPPLE.MENTUM.— AN. 1201. 82
Tenebach,(o9).— Ut sentenliam, in favoremmo- A mare, nullius contradictione vel appellatione ob'
nachorum de Cella Vilmari lalam observari fa- stante, eurelis, eumdem
ciant. episcopum nihilominus, eo
quod appellalionemnon est, quam interposuit, pro-
(Anno 1201. Signiae,Sept. 4.)
rEv Apographo, ad lidem Autographi, in Archivis secutus, in expensis legitimis parli condemnantes
Abbatia?S. Petri in Nigra silva asservati, a bonse adversse,nullis litteris veritali et justitise prsejudi-
memoriseD.Abbate Grandidier diligenler collato. catflibus a sede apostolica impetratis. Quod si non
Bu. ibid.l omnes his exsequendis potueriiis interesse duo
ISXOCENTIUS episcopus, servus servorum Dei, di- vestrum ea nihilominiis exsequantur.
leelis filiis, S. Petri, S. Mariae, et de Tenebach, Dalum Signiae,n Non. Septcnibris, ponlificatUS
abbalibus, salulem et aposlolicara benedictionem. nostri anno quaito.
Dilecti filii, pauperes monachi de Colla-Yilmari, LI.
Cluniacensisordinis (60),suanobisinsinuationemon- Ad Andream Lundensem — Ejus
archiepiscopum.
strarunt, quod, cum venerabilis frater noster (61), « Ecclesimprivilegiaconfirmal.
Argenlinensisepiscopus (62), jus patronatus eccle- (Anno 1201. Anagnise,Nov. 25.)
siarum de Cella-Vilmariet de Selden (65), quod ad [LILJEGREN, Diplom. Suecan., I, 141.]
eos pertinere dignoscitur, de dono dilecli filii, no- INNOCENTIUS episcopus, servus Sirvorum Dei,
bilis viri, R. comitis Novi-Castri (64), recepisset venerabili fratri ANDREJ: Lundensi archiepiscopo,
mjuste, praefati monachi episcopum ipsum coram suisque successoribus canonice subslituendis in
dilectis filiis (65), S. Blasii in Nigra-Silva, B. (6G), perpeluam memoriam.
de Alpersbareh, et M. (67), de Peris, abbatibus, In eminenli sedis apostolicsespecula, disponente
judicibus a sede apostolica delegatis, super eodem Domino, constituii, salubiiter injuncti clficii pro-
negotio conveiieruut. Qui, landem cognoscenles de sequimur- actionem, si ea quse per anlecessores
causa, diffinitivampro ipsis monachis senlenliam nostros ad salutem fidclium instituta uoscunlur,
promulgarunt, prsedictoepiscoposuper jure patro- consensu nostro firmamus, et ne cujuslibet le-
nalus ecclesiarum ipsarum perpetuum silenliura mevitalis quatiantuv intenlu exactam diligentiain
imponentes. Demnm vero ssepedictus episcopus adhibemus. Cum enim Ecclesioe suse pvomisit
asserens expiaedicta sententia se fuisse gravalum, Deus dicens : Pro palribus tuis, etc, nali sunt
per l.tteras suas, ad eosdem judices deslinatas, no- libi filii, conslilues eos principes super omnem
stram super hoc audienliam appellavit. Quam ap- lerram, iili-bene videnluvpatvibus sucessisse atque
pellationem adversa parte, statuto termino, prose- C uliliter impositum gerere principalum qui non po-
quenle, idem episcopus non est per se, vel per nun- testate sedutilitate leetanlur, et ad salutem corum,
tium, prosecutus. Ideoque discretioni vestrae per qui gubernandi sunt, cum timore ac tremore cce-
aposlolica scripla mandamus, quatenus, de appel- ditae potestatis auctoritatem exercent, studentes
lationis causa diligentius "inquirentes, senlenliam semper anteoessoribus suis in bonis aclibus con-
ipsani; sicut justum fuerit, confirmare vel infir- formari, et quae laudabiliter ab eis aeta sunt ea

diversa illa, de quibus hic agitur, Monasleriaperti- (64) Berthold, Comte de Neubourg. ID.
nere videiitur, nec in vicina Tvevivensiprovuicia, (65) SupplendumM. Mangoldusenim, al. Magnol-
agnoscunt novaeGallioeChristianse Auctores, t. V dus, de Halweil, splendidacxortus familia, Mona-
el XIII. In provincia quidem Mogunlina, de B. Ma- steiium S. Blasii tunc temporis regebat, quod pa-
riae ad S. Urbanum,, Constanliensis dioeceseos,Mo- terna ex hsevedilate plurimum locupletavit. Ilic a
nasterio agunl, t. Y. c. 1086; cujus ttinc lemporis CcelestinoPP. III, anno ejus pontificalus septimo,
Abbas erat Conradus I, de Bielherlan, nolus in in- vi ld. Aprilis, privilegium obtiniLt, qtto liymnus
strunientis ab anno saltem 1197, usque ad aimura Gloiia in excelsis,et Sequentiu, in festivitatibtts B.
1212, qtio defunctus est. At ccenobium illud ad M. Vivginis,et S. Blasii, etiam postSeptuagesimam
Ordinem Cislercieiisem, nequaquam ad Ordinem na cantari possent. Fatis concessit an. 1204, xiv KaL
S. Augustini perlinet. Maii. Gall. Chrisl. nov.t. V, c. 1028.
(59)DeAbbatibusMonasterii de Tennenbach, at. (66) De Alpersbarcensis, al. Alpirsbacensis, al.
de Porlacwli, Ordinis Cisterciensis, Constantiensis Alberspacensis monasleni, diceceseosConstaniien-
dioeceseos,circa hsecin quibus \ersamur tempora, sis, abbatibus, pauca admodum apud atictores
nihil ceiii, in inipeifeeia bujus MonasteriiAbbalum novseGallioeChristianse,t. V, c. 1064 :
serie apud auctores novaeGalliaeCbrislianse. t. V, c II. Conradus abbas, temporc Weruheri abbatis
c 1089. Solilariorum, seu Einsildendis, circa 1150. Idem
(60) Le^Monaslerede Yilmarcel, dans le Brisgau fortasse Conradus,quem Tiitliemiusauclovcst isttic
et le diocese de Conslance, de 1'Ordrede Cluny, 1'ut ex Hirsaugia missum fuisse Abbatem.
uni cn 1560, a 1'Abbaycde S. Pieri'e. GRANDIDJER. « lll. Bertboldus congruam sibi 'uiisdiclionem iu
(61) Yide EpislolainLibri oclavi vm, not. DornheimadversusVolmarumde Brandeckeccovam
(62) Conrad, Eveque de Strasbourg, obtint en Ludovico,Duce de Teckbe, pvopugnavitan. 1251. »
1200,'de Berlhold, Conitede Neubourg, )e droit de Cum, hic, Abbas AJpersbarcensis, initiali B. de--
patronage et fadvocaiie des deux Monasleres, l*un signeiur, num existimandum est eumdem esse ac
d'hommes, a Yilmarcel, et 1'aulre de femmes, a Sel- Bertholdus Ille, quem aiino 1251 supeistitem fuisse
den. GUANDIDIER. probant inslrumenta ?
(63)Le Monasterede Selden, de 1'Ordrede Cluny, (67) Agiturhic de Abbatia de Pairis (al. Lalin.
dans le diocese de Consiance, fut uni en 1595, a Parisiuni), Qixlinis Cisterciensis, diceceseos BasL-
1'Abi.avcde S.-Piene. 1D. leusis^
83 - AD INNOCENTIIM REGESTA 84"
tervare in semetipsis et aliis nibilominus servandai A Nulli ergo omnino hominum liceal hanc paginam
monstrare. Hac itaque nos consideratione diligen- nostrse conlirniationis infringere, vel ei ausu teme-
ter inducti, felicis memorioeAdriani papsaanteces- rario conlraire. Si qua igitur in futurum ecclesias-
soris nostri vestigiis inhoereiiles, quod- ipse dej tica ssecularisve persona, hanc noslrseconstiiulio-
consummatione regni Sueciae cum fratrum suo- nis paginam seiens contra eam temere venire fen-
rum consilio et voluntale constituit, nos etiam fir- laverit, secundo tertiove commonita, nisi realura
nuim et illibatum perpetuis temporibus decernimusj suum confessa fuerit, potestatis et honoris sui
permanere. Conslituit enim quod Lundensis ar- careat dignitale, ream se divino judieio «existerr
chiepiscopus, qui pro tempore fuerit, super regnum! de perpelrata iniquitate cognoscat, et a sacratissimt
illud primatum semper obtineat, et ordine qui se- corpore et sanguine Dei et Domini Rodemptoris
quilur, debeat illi prseesse, qui tanto frequeniiuss nostri Jesu Chrisii aliena fiat, atque in extremo
illi terrse et utilius quae ad salutem fidelium per- examine disfrictse ultioni subjaceat. Cunctis autem
linent ininistrabit , quanto necessitalera eorumi eidem Ioco sua jura servantibus sit pax Domini
atque defectum e vicinio pleuius poteril intueri, nostri Jesu Chi isti quatenus et hic fructum bonoa
Pallium enim antecessori luo tribuit ut archiepi- actionis percipianl, et apud districtum judicera
scoporum in regnum Sueeiae, quanto citius op-. B proemiaaeternaepacis inveuiant. Amen.
portunifas occurreret, ordinaret, et pallium quidem Ego Innocenlius catholicae Ecclesioeepiseopus.
aposlolica ei auctoritate referret, eo quidem ordiuei Ego Joannes Albanensis episcopus.
observato, ut videlicet is qui per Lundensem epi- Ego Petrus Sanctae Ecelesiae presbyter cardi-
scopum melropolitaiius ibi fuerit institutus, gra- nalis.
(iain consecrationis per manum archiepiscopi Lun- Ego Jorof. S. Prudent. pastof et p-esbyler car-
densis adeptus, ipsi ct Lundensi Ecclesise, salva dinalis.
fidelitate Romanoe Ecclesise, et obedien\tiamjuva • Ego Ilugo presbyter cardinalis Sancli Mariini
menlo pvomittat. Pallium sane faliter consequetur : Equirii.
Nuntius Lundensis Eeclesise cum nunlio illius Ego Linger Sancti Laurentii in Lucina presbyter
Ecclesise pro impetrando pallio ad Ecclesiam Ro- cardinalis.
manam accedant, et cum illud a Romano pontiflce, Ego Sofredus Sanctse Praxedis presbyter cardi'--
inipelraverint, ad Lundensem Ecclesiam reporla- nalis.
bunt.Lundensis autem archiepiscopusilludaccipiens, Ego Joannes Sosprises presbytcr ca"dinalis.
archiepiscopo Sueciseti ibuef, et fidelitatem et obe- Ego Cinthius Sauctoruin Joannis et Pauli pre-
«MenliamRomanse Ecclesiae jurejurando promit- sbyter cardinalis.
tet; roeiropolifano vero ibi ad honorem Dei et Ego Petrus Sancti Marcelli presbyler cardi
decorem domus suee salutemque fidelium consti- nalis.
tuto , Lundensis archiepiscopus ei dignitate pri- Ego Bcnedictus Sanctse Susannae presbyter car-
maius in perpetuum pr<iesidebit, et ipse obedien- dinalis.
tiam et reverentiam ei lanquam suo primati humi- Ego Gralus Sanctorum Cosmseet Damiani di.?-
liler exliibere curabit. Qnod utique in bonse me- conus cardinalis.
moriaeSlephanoquondamUpsalensi archiepiscopo, Ego Geraldus Sancti Adriani diaconus cardi-
qui a praadecessore tuo pise recordationis Eschillo, nalis.
tempore felicis memoriae Alexandri papae, eo prse- Ego ;Gregorius Sancti Georgii ad Yelum aureum
sente, senii ratione jam diclaeinstitutionis gratiam diaconus cardinalis.
consecrationis accepit, et sub anteeessoribus nostris Datum Anagniae,per manum Blasii sanctse Ro-
bonaemeniQiiaeLucio,Clemente,Cceleslino,ac nobis manoe Ecclesise subdiaconi et nolarii, ix Kalendas
secundum prsesoriptum ordinem, in felicis recorda- Decembris, indictione iv, Incarnalioiiis Dominicoa
tionis Joanne et Petro ac yenerabili fratre nostro JJ anno 1201, pontilicalus vero domni Innoceniii,
III aniio quarlo.
Q. UpsaUensibusarehiepiscopis quos Abssilonproe- papae
deeessor tuus piae memoriae consecravit, et p^l- LII.
lium vice ipsorum anlecessorum contulit, cogno- Ad Andream Acherunlinumarchiepiscopum.— Ec-.
clesimAcheiunlinmprivilegia confirmat.
scilur adirapletuni. Quoniam et hoe sicut a praeno-
minato Adriano antecessore nostro statutum est, (Anno 1201. Anagnlae, Dec. 10.)
jta sub Eschillo et Absalone antecessoribus luis ef- [UGHELLI, Ilalia sacra, VII, 56.]
feclum accepit. Nos memorati Adriani et felicis INIJOCENTIUS episcopus,servus servorum Dei, vene-
recordalianis Alcxandri, Lucii, Urbani, Clementis rabili fralri ANDRE.4. Aeheruntino archiepiscopocjus-
et Ccelestini prjedecessorum nostrorum Romano- que successoribus canonice substituendis in perpe-
rum ponlilicum vestigiis, in tam Iaudabili opere tuum.
inbaerenles, nostro et fulurorum fratrum nostrorura Fi alres et coepiscoposnostros tam vicinos quan
favore prosequimur , et firmum et illibaium per- longe positos ex injuncto nobis apostolalus oflicio
petuis tempovibus decernimus permanere, salva sincero cliaritatis affectudebemus diligere, et Eccle-
nimirum aposlolicsesedis aucloritate. siis, in quibus Domino mililarc noscunlur, suam
85 ' SUPPLEMENTUM.— AN. 1201. '86
dign.tatem et justitiam conservare. Eapropler, vene- ,A congrua satisfactionecorrexerit,polestalis!ionorisque
rabilisin Cluislo fiater archiepiscope, tuis justis po- bui dignitate<:areat, reamque se divino judicio exi- ..
slulalionibus clementer annuimus, et Acheruntiuam slere de perpetrata iniquitate cognoscat, eta sacra-
Eeclesiam eui Deo auctore prseesse dignosceris, prae- tissimo corpore ac sanguineDei et Domini Redem-
sentis decreti auctorilate munimus, tibi luisque ptoris nostri Jestt Cbristi aliena fiat, atque in ex-
successoribus conflrriiantes qusecunque ad ipsam tremo examine districtoe ultioni subjaceal; cunclis
nietropolitano jure pertinere noscuntur, videlicet autem eidem loco sua jura servantibus sit pax Do-
Yenusium, Gravinum, Tiicaricum,Potenliam, Tur- mini nostri Jesu Christi, qualenus et liic frucfuin
suin. Ut tu, luique legitimi successores potestatem bonse aclionis percipianl, et apud districlum judi-
habeatis canonice ac decretaliter, sicut eorum ar- cem proemia aelernse pacis inveniant. Amen, amen,
chiepiscopus,ineis episcopos coufirmandi acconse- amen
secrandi: prseterea quascunque possessiones, quae- Ego lnnocentius catholicse Ecclesiae episcopus.
cunque bona eadem Ecclesia in praesenliarum ratio- Ego Octavianus Ostiensis et Yelliirensis episco-
nabililer possidet, aul in futurum concessione pon- pus.
lilicum, largilione regum vel principum, oblatione Ego Joannes Albanen. episcopus.
fidelium, seu aiiis justis raodis, praeslante Domino, " Ego Pelrus lituli Sanclse Csecilisepvesbyter car-
poterit adipisci, fiima libi tuisque successoribus, et dinalis.
illibata permaneanl, in quibus haec propriis duxi- Ego Jordanus Sanctse PuJenliause tituli Pastoris
mus exprimenda vocabulis : presbyter cardinalis.
Ecclesiam S. Angeli de Oblano, ctim omnibus Ego Guido presbyter cavdinalis Sanctie Marise
pevtinenliissuis;,in omnibus insuper oppidis, villis, Tvans Tiberim tituli Calixti
monasleiiis, et Ecclesiis quse infra fines parochise Ego Hugo presbyter cardinalis Sancli Matfini
tuse consislunt, tibi, et per te AeherunlinseEcclesiae lituli Equilii.
jus episcopale sancimus habendum, his nimirum Ego Gofvedus lituli Sanctse Pvaxedis presbyter
exceptis quse ad Ecclesiam Romanam spiritualiter cardinalis.
peiiinere noseunlur. Usum quoque pallii ponlifl- Ego Joannes liluli Sanctae Priscoe presbyter car-
calis, scilicet officiiplenitudinem libi de sedis apo- dinalis.
stolicae dignilate concedimus, sicut tuis nvaedeces- Ego Petrus lituli Sancti Marcelli presbyter cardi-
6oribus a nostris noscitur antecessoribus fuisse nalis. »
'
concessus, ut videlicet ipso ularis in festivis diebus, Q Ego Grogorius Sanctoium ' Cosma; et Damiani
el lemporibus aliisque quaein privilegiis tuaeeccle- diaconus cardinalis.
siseconlinentur. Admonemus igitur ut ita le circa Ego Gerardus Sancti Adriani Diaconus card.
subjectos debcas exhibere placabilem, ut rectitudi- Ego Gregorius Sanclse Mavisein Porticu diaoonus
nem tuam diligere pro\ocentur poiius quam timere, cardinalis
quorumsi culpa foi te poposcerit, ita eorum excessus Ego Gregonus Sancti Georgii ad Velum aureura
emendare procures, ut pateinum affectum deani- diaconus cardinalis
ino nullo inodo reliiiquas : esto in custodia com- Ego Gregorius Sancli Angeli diaconus cardi-
missi gvegis, vigilaque sollicilus disciplinaa zelo di- nalis.
gtrictus, utlujms insidians ncc ovile lurbare Domi- Ego Hugo Sancii Eustachii diaconus eardinalis.
nicum, nec o\ibus aliqua fraudis occasione praeva- Ego Joannes SanctaeMariae in Cosmedin diaconus
leal. In lingua ttia vitara esse aliam plebs commissa cardinalis.
cognoscat; sit illis fraternitalis luae doctrinoe gra- Datum Anagniae,per manum BlasiiSanctaeRbma-
tus cohortationisstimulus, etvitaimitationis exem- nse Ecclesije subdiaconi et notarii, iv Lltis Decein-
plum. Quid enim diligeve et timere debeant cha- bris, indictione v, Incarnationis Dominieoe anno
riiatis tuae sermo prsedicationis aperiat, fructum D 1201, pontilicalus vero domini Innocentii papaeIII
efficacialua seternae hujusmodi retributionis ac- anno quaiio.
qttirat. LIII.
Deceniimus ergo, ut nulli omnino homiiium Ad Odonem Parisienscm episcopnm. — Litem inler
liceal prsefatam ecclesiam Acheruntinamtemere per- ipsum Odonem el abbatem Sanctm GenovefwPari-
siensis de possessionepris parochialis in parochia
lurbare, aut ejus possessiones auferre, vel ablatas de Monte diu agilalam dirimit, prwfiniendojura
retinere, minuere, seu quibuslibet vexationibus ulriusque partis.
fatigare, sed omnia illibata atque integra conser- (Anno 1201. Anagniae, Dec. 25.)
ventur eorum pro quorum gubeinalione ac susten- [D. FELIBIEN,Hist, de Paris, v, 597.]
latione concessa sunt oronibus omnimodis profu- INNOCCNTIUS episcopus , servus servorum Dei,
tura, salva nimirum in omuibus sedis apostolicae venerabili frari ODONIParisiensi episcopo, salu-
auctoritate. Si qua igilur in futui um ecclesiastica tetn et apostolicani benedictionera.
ssecularisve persona hancnostrse constilutionis pa- Olim inter te, nomiuc Parisiensis Ecclesise, et
ginam sciens contra eam lemere venire forte teiila- dileclum filium abbatem Sanctae Genovefse pro
verit, secundo teitiovecommoniy», nisi reatumsuum abbatia super possessione juris parochialis in paro-
87 AD INNOCENTIIIII REGESTA 88
chia de Monte, quaestione suborta, et venerabili A sariis spolialus, et quod episcopus Tornacensis et
fratre uostro P. archiepiscopo Senonensitunc Pari- canonici ssepedicti de praemissis excessibus puni-
siensi canouico, procuralore luo pro te, dicto vero rentur, causa poslmodum coram delegatisjudicibus
abbale nomine Ecclesiaesuse, accedenlibus ad apo- ordine debito pertraclanda, in quorum prsesentia de
slolicam sedem , venerabilem fvatvem nostrum jure Parisiensis ecclesia?plenius probaretur, qtiod
J. Albanensem episcopum et dilectum filium G. S. tune temporis propter probationum inopiam fieri
Marisein Aquiro diaconum, nunc vero tit. S. Vilalis non valebat.
presbyterum cardinalem dedimus auditores, in Ca3terumprsefatus abbas versa vice, novam inju-
quorum prsesenlia dictus proposuit procurator, riam inferri sibi per te nunc novum episcopum
quod idem abbas super possessionejuris parochia- proponebat, asserens ecclesiam suam cum burgo a
lis in parochia de Monle gravem tibi molestiam primo fundationis tempore liberam exstitisse, nec
'
ingorebat, cum eam poteslalem usque ad tempora alicui unquam in spiritualibus, nisi Romano ponli
lua Parisiensis episcopus habuerit in parochianos fici ftiisse subjectam, qttod per rescriptum bonse
de Monte, ac presbyterum qui eis divina pro tem- memorioeCceleslini papoe prsedecessoris nostri ad
pore ministrabat, quem eliam si esset canonicus cautelam ostendere nitebatur, qui piaerecordalionis
regularis in curam parochisecommitlebat, etsacer- " Alexandri, Lucii el Clernentis pi'sedecessorumsuo-
dos post curam susceptam de manu cpiscopi, paro- rum Romanorum ponfificumexemplasecutus,eccle-
chianos ad nutum ejus ligabatpariter et solvebat, et siam prsefataminler alia libertate donavit, ut nullus"
si quis excommunicatusesset ab episcopo, veletiam ipsam, canonicos vel burgum interdiclo vel excoin-
interdiclus, presbyter eum non admittebal aliquate- niunicationi posset supponere, nisi summus pon-
nus ad divina, qui etiam benedictiones sponsarum, lifex vel legatus ab ejus latere destinalus; contra
purificationes de partu surgentium, el publicas qtiam liberlalem tu venire prsesumens, in alieiiam
pcenitentias non assumebat sibi, nisi de mandato messem falceni miltere, qttod nullus unquam pr.p-
episcopi speeiali, et si forte sacerdos talisesset qui dccessorum ttiorum fecerat, prsesumpsisti, canoui-
jiou posset populo minislraie, ipsius excessum cum ipsius qui hominibus burgi spiritualia iniiii-"
. obbati SanctseGenovefseet fraliibus episcopus nun- strabat, ut a le curam animarura reciperet, tibi
tiabat, qui cognita veritate, amoto indigno, ad postulanspraesenlari,qtiod eum obtinerenon posses,
animarum curam recipiendam alium episcopo pise- post appellalionem iiilerpositain,etiterarreptum ad
sentabat. Cum eigo novissime tu prsemonuisses sedem aposlolicam veniendi, omnes qui in ccclesia
abbalem ut capellanos suos qui parochiis debebant Sanctse Genovefaemissam parochialem audiront,
deservire, ari suseipiendam curam animarum tibi el communicantes eis, cxcommunicafiouis vinculo
prsesentare curaret, hoc se facturum respondit, subjecisti, cujus tiroore motus populus tanquaiu
aliquos piscsentavit; sed requisitus quod praesen- rudis ex ignorantia vel humilitate abslinuil ali-
taret illum qui dehebat in praefata de Monte paro- quandiu a divinis, sed per jamdictum Toruaceiisein
chia deservire, dixit tunc eum non posse propter episcopum olim abbatem ejusdem .ecclesiae, illuc
absentiam prsesentari; cumque lioc saepiusmonitus poslmodum accedentem, veritate cognila, quisicut
facere non curaret, tu sub pcena excommunica- jurisperitus cis asseruit ineunctanter quod senten-
tionis parochiaiLSinhibuisti deMonte, ne in eccle- lia tua de qua praemisinms,tanquam a non suo
gia Sanclse Genovefse,vel audirent dhina, vel aliqua judice laia.nullius obtincbat roboris firmltalem,
reciperenl sacramenta, nisi ab illo presbytcro qui ad proprium rediit populus sacerdotem, quem si
animarum curam ab episcopo suscepisset; quae etiani ex certa scientia irritasset, ut sic jure suse
seiitentia in eadem ecclesia fuit proasente parochia Ecclesiseprivaietur, ei non sicposset, sicut nec per
publice recitata, eamque parochiani de Monte,sicut colonum domino inscio vel invilo, proejudicimn
solebant, jamdiu servaverant, donec faeientibus genevari, quando et si tu aliquid juris haberes in
cauonicis SanctaeGenovefaepopulo convoeato, in D ] eos, quod penitus negabatur. Cum ex eo quod
verbo sacerdotis et in periculo animse, per veneia- appellationi niinime detulisti, in Iegcs commiseris,
bilem fratrem noslrum Tornaceusem episcopum per eas non debebas beneficium oblineve, quia is
ip»ius ecolesisequondam abbatem, fuit publice prae- frustra leges invocat, qui commiltit in eas, piao-
dicatum quod secure poterant audire divina, cum seiiim cum fuevisnunquam desiitutus, unde resti-
in eos nec archiepiscopus nec episcoptisvel avchi- tutionem petere non valebas.
diaconus posset excoromunicatioiiis vef interdicti Quod amlemeadem ecclesia esset in possessione
sententiam promulgare, sicque ab eo inducli spiri- instituendi canonicum qui spiritualia populo mi-
lualia receperunt. Te igitur, quemadmodum prae- nistraret, et quod super hominibus burgi utram-
missum cst, spoliato obedientia parochioa memo- que jurisdiclionem haberet, et prsedecessorum
jatse, petebat dictus procurator tuus tibi ante omnia luorum lemporibus habuisset, paralum se abbas ex
quasi possessionem jtiris parochialis restitui, abundanli dicebat incontinenti probare. Postulabat
advei'sanis tuis super his quse adversus te propo- proiude quidquid a te de facto fuerat post appel-
nenda ducerenl, postea, plenarie responsuro, cum lationem interpositani altentaium, ivritum judicari,
nec an.te restitutionem respoudere deberes adyer- teque, ne de e&iero similia praesumercs eoereeri.
89 SUPPLEMENTUM.—AN.1201. 90
Prsediclis igitur et aliis rationibus per dictos audi- A versse, quia lamen plenius et expressius est pro
tores, qui et petitiones el allegaliones paiiium in tua parte probatum, et judex credere debet quod
scriplis, reddilas nobis et fratribus prudenter et nalurse negotii convenit, ut confirmefmolum animi
fideliter retulerunt, plenius intellectis; non atten- sui ex argumentis et teslimoniis quae rei aptiora
deiiles quod jara ex eo solo quod populus dictae esse compererit et vero proximiora, et quibus po-
parochiaetimore ipsius scntentiseper aliquot dies lius lux veritatis assistit secundum legitimas san-
abstinuit a divinis, nullam in eos juris parocbialis ctiones, nec solum petebas quasi possessionem
possessionemfueris assecutus, nec fuit aliquo modo juris paroehialis tibi reslitui, sed abbatem et ca-
probalum quod eo tempore quo sententiam protu- nonicos de proemissis puniri excessibus, quos su-
lislt, possessionemin ipsos juris parochialis habe- pei possessione juris parochialis in parochia de
res, vel prius ctiam habuisses, reslitutionem tibi Monle gravem molestiam ingerere querebaris, com-
adjudicare de jure nequivimus, cum non consti- muniealo fiatrum cousilio, in cseleris ad posses-
lerit le fuisse aliquatemts spoliatum. Verum quia sionemjuris episcopalis vel parochialis in tola pa-
super aliis quoepioponebaiilur ex parte tua, nobis rochia de Monte spectantibus (illis dunfavat ex-
non potuit fieri plena fides, catisam ipsam dilectis ceplis super quibus pro parte allera est absoJu-
filiis Vizeliacensi et sancti Petri Anlissiodorensis " tionis prolata seutentia, ssepedictosabbatem et ec-
abbatibus et decano Aurelianensi sub ea forma clesiam SanctoeGenovefsepro parochia ssepedicta
duximus committendam,elc. Tandem ad nos gcsta. tibi et ecclesise Parisiensi, per sententiam definiti-
omnia niunita sigillis judicum sunt remissa per vam condemnamus. Ex his lamen quse super pos-
dilectum filiuni M. N. procuratorem tuum et jam sessorio in prsesenti sunt judicio provide definita,
dictum abbatem, ad nostram de hoc praesentiam nulluin luopvel alteii parti circa quoestionempro-
accedentes.Nos ergo proesentibus fratiibus nostris prielatis volumus proejudicium generari. Ne vero
gesta ipsa fecimus aperiri, quorum conliiicnliara senlentia nostra, si effectucareat, irrisoria videa-
pleno concepimusinlellectu, elc. tur, etc.
Cttin igitttr tesies tui parochianos de Monle ad Datum Anagnise,ix Kalendas Jnnuarii, ponlifi-
cxamen Parisiensis Ecclesiaeaccessisse, feslesvero catus nostri anno iv (68).
parlis alterius, eos in foro abbatis referant lili- LI
gasse, ut non videanlur adversa dixisse, dicla DomeslicoGuillelmiMonspeliensis concedit.
sacello privilegia
luorura de parochianis illius partis parochiae quoe (Anno 1201. Signise.)
sita est exlra Jjurgum, quem tibi dictus abbas nunc c< [Gall. Chrisl. ngv., VI, Inslr., 562.]
etiam recognoscit, aliorum vero dicla de paro- INNOCENTIUS episcopus, servus servorum Dei, di-
ehianis partis alterius quop burgus dicitur, quam lectolilio noliili viro GUILLELMO Monlispessulanido-
diclus abbas sibi vindicare conatttr, possunt inki- mino, salulcm et apostolicam benedictionem.
ligi competenter, etc. Nos ergo atteslationibus, Monetet movet nos tuce devotionis sinceritas et
rationibus el aliis hinc inde proposilis diligenler sollicitudo continua qua, sicut accepimus, ferves in
auditis et plenius intellectis, quoniam in duobus operibus pietatis, ut in his quae Deisunt favorem
articulis, institutionis videlicet et destilulionis, ca- tibi apostolicum non denegemus.Eapropter, dilecte
pellam de Monte, et Iiberlatis iiilerdiclura Pari- in Dominofili, tuis justis precibtts inclinati, capel-
siensis ecclesisein proefala parochia non servandi lam quam in domo luaiiichtee recordalionis proge-
de possessione abbatis legitime constitit, cujus nitorum tuorum devolione fundalam in pluribus.
etiam ecclesise rescripto apostolico indulgetur ut ampliasli, cum omnibus bonis, quse nunc rationa-
nulli nisi Romano ponlifici vel legato ab ejus la- biliter possides, sub B. Petri et noslra prateelione
tere destinato liceat in burgum Sanclse Genovefse suscipimus, et proeseniisscripli patrocinio commh-
interdicti vel excommunicaiionis sententiam pro- . niraus, auctoritate pra-sentiumindulgenles, ut cum
mulgare, unde rem illicilam et libi prohibitam at- D I generale iulerdictum lerrse tuse fuerit, liceal capel-
tentasse videris, abbate possessionem libeiialis suae lanis ipsius, duni tamen ipsi excommunicati, aut
auctoritale apostolica defendente, nec per senten- interdicti non fuerint, clausis jainiis , exclusis ex-
tiam a te latam nova tibi fuerit possessio acqui- comniunioalis, et le quoque, si te forsan, quod ab-
sita, cum sic non debeat constitui servilus, sed sit! excoinmunicari conlingat, non pulsatis campa-
consiiiuta potius declarari, nec in his articulis nis, suppressa voee officiacelebrare divina.
quidquamprcjtua fuerit parte probatum, abbatem Datum Signise,pontific.nostri an. IV.
ipsum et ecclesiam suam ab inspeclione tua et Pa- LV.
.risiensis eccJesise,de communi fratrum noslrorum Adetc. unive)'sos arcmeptscopos, episcopos, pimlalos,
his sententialiter duximus absol- per Franciam constilutos.—
" Pro monasierio
consilio, super Fusniaccnsi (09). .
vendttm.Licet autem in aliis capitulis ab uttaque (Anno 1202. Anagnise,Jan. 17.)
parte producliones inducloe fuerint varise ac di- INNOCENTIUS episcopus, servus servorum Dei, vc-
'
(68)Yide epistolam 100Iibri v, 1.1, col. 1097, et (69,jYide notas ad Epislolam Appcndicis hu-
Acia vdria ad eanidem controversiam spcctaiilia, jus xxxiv.
cof. 1185.
Si AD INNOCENTIIlit REGESTA 92
neraDitinus lralribus, archiepiscopis et episcopis, jk sanguinis effusionisprocessum, aul violcntamanus
et dilectis Hliis, abbatibus, prioribus, decanis, ar- in episcopum vel abbatem injecta, cum exces&us
chidiaconis, et universis Ecclesiarum prselatis, ad tales et simiJes sine seandalo nequeanl praeleiiii;
quos lilteraeistae pervenerint, salulem et apostoli- si vero in clericos seetilarcs inanus injecerint, pro
cam Jjenedictionem. vilando scandalo, mittantur ad sedem apostolicam
Non absque dolore cordis et plurima turbatione absolvendi. Yillas aulem, iu quibus bona prsedicto-
didicimus, quod ita in plerisque partibus eccJesias- rum fralrum, vel hoininura suorum,per violentiam
tica censura dissolvilur, et canonicae sententioe detenla fuerint, quandiu ibi sunt, interdicti senlen-
severitas enervatur, ut viri religiosi, et hi n axi- tise supponatis.
me, qui per sedis aposlolieseprivilegia majori do- Datum Agnanioe,xvi Kalendas Februarii, pouti-
nati suntlibertate, passim a malefactoribus injurias ficatus nostri anno quarto.
sustineant el rapinas, dum vix invenitur qni con- . Je soussigni, diligui de Monseigneurle Garde-
grua illis prolectione subveniat, et pro fovenda des-Sceuux, pour la recherche et transcripiion des
pauperum innocenfia murum se defensionis oppo- monumenls hisloriques de la Tiirache el pariie du
nat. Specialiter autem dilecli filii nostri... Ab- Laonnois, certifie la prisenle copieconformea Vori-
bas (70j el Fratres Fusniaccnses, Cisterciensis ordi- 'B ginal. Ce 19 avril 1788.
nis, tam de frequenlibus| injuriis, quam de Ipso Signi D. R. N. JEANNIN, Religieuxde S. Michel.
quotidiano defectu justiliae conquerentes, univer- LYI.
sitatem vestram litteris petierunt aposlolicis exci- Ad abbatem — (7L), et canonicosS. GenovcfmPaii-
siensh. Composilionein inler ipsorumet S. Vic-
lari, ut ita videlicct eis in tribulationibus suis toris Ecclesias super aqua Beviim inilam, aucto-
contra malefaetores eorum prompta debeatis ma- ritale aposlohca.confirmut(72).
gnanimitate consurgere, quod ab angusliis quas (Anno 1202. Laterani, Jan. 25.)
sustinent et pressutis, vestro possint praesidiores- [BR£O.UIGNY, ibid., p. 1090-1
pirare. Ideoque, universitati vestrse per apostolica iNNOCENTiUs episcopus, servus servorum Dei, di-
sciipfa mandamus atque proecipimus, quatenus il- lectis filiis, abbati et canonicis sanclae Genovefse
los, qui possessiones, vel res, seu domos pvsedicto- Parisiensis Ecclesise, salutem ol apostolicambene-
rum fralrum, vel hominum suorum, irreverenler diclionem. '
in\aserint, aut ea injuste dtiinuerint, quaeprsedic- Solet annuerc sedes apostolica piis volis, et ho-
lis fratribus ex teslamento decedenlium relinquun- neslis pelentium precibus favorem benevolum im-
tuv, seu in ipsos fratres, conlra apostoliese sedis G pertiri. Eapropter, dilecfi in Domino fllii, vestris
indulia, senlenliam excommunicationis aul inler- justis poslulationibus gratum impertientes assen-
dicti proesumpserint promulgare, vel doximas labo- sum, compositionem faclam inter Ecclesias, ves-
ruiti seu nulrimentorum ipsorum, spretis aposto- tram et sancti Yicloris Parisiensis, supei'iaq.uaBe-
licae Sedis priulegiis, extorquera, ammoniiione vviae(Bievre), quse fluit ad molendinum de Copel,
praemissa, si laici foerinl, publiee, candelis aecen- sub cevtis mensuris, sicul sine praviiate provide
sis, evcommunicationis seatentia percellatis ; si facta est, et ab utvaque pavte sponte recepta, et
vejo clerici, vel camjniei regttlares. seu monachi hactenus observala, auctoritate apostolica confir-
fuerhit, C05, r/pprflatione remoi.i, ab officioet be- mamus, et prsesenlis sciipli palrocinio communi-
neficio suspendatis, neulram relaxaturi sententiain, mus. Nulli ergo onmino boiniiium liceat hanc pa-
donec proediclisfratribus pleuarie satisfaciant, et ginam nostrse confivmatiouis infvingere, vel ei
tam laici, quam clerici saeculares,qui pro violenta ausu lemerario eontraire. Si quis autem hoc at-
manutim injectione anathemalis vinculo fuerint in- tenlare pvsesumpse;it, indignalionem omnipoien-
nodati, cum dicecesani Episcopi litteris ad sedem tis Dei, cl beatoium Petri et Pauli apostolovum
aposlolicam venientes, ab eodem vinculo merean- ejus se novevit incursurum
tur absolvi. De monachis vero et canonicis regula- D Datum Anagnioe,decimo Kalendas Februaiias,
ribus id servetur, ut, si cjusdem claustri fratres pontiflcalus noslri anno quario.
manus in se injecerintviolentas, per abbafem pro- Sigillum.
prium ; si vero unius claustri fraler in fratrem ai- LYH.
terius claustri hujusmodi prsssumpserit violenliam Ad Gualierum Lunensem — Ejus conven-
episcopum.
exercere, per injuriam passi et inferenlis abbatos, tionesel permuialiones cumcanonicisLunensibus,
absoluiionisbenefieium assequantur, etiamsi eorum juraque omnta et possessionesLunensis ecclesim
aliqui, priusquam habilum receperint regula- confirmat.
rem, tale aliquid commiserint, propter quod (Anno 1202. Laterani, Marf. 7.)
[UGHELLI, Ilalia sacra, I, 850.}
ipso actu excommuuicationis seiilo.Btiamincurris-
sent, nisi excessus ipsorum esset difficilis el enor- INNOCENTIUS episcopus,servus servorum Dei, vcn.
mis, ulpotc, si esset ad mulilalionem mcmbii, vel fratii nostro GUALTERO Lunensi episcopo, suisque

(70) Yide ibid. __ jus xxn.


J7J) ^Vjde notas ad Epistolarii Appendicis hu- (7'-) Vide ibid.
'
S3 SUPPLEMENTUM.- AN. 1202. c 84
successoribus canoniee substituendis in porpe- ^ l^Ego Innocentius catholicse Ecciesiae episcopus.
tuiim. Oclavianus Ostiensis et Velletrensis episc.
Ineminenti sedis apostolicaespecula, etc. Eapro- Petrus Portuensis et S. Rufineeepisc
pter, ven. frater in Clnisto Gualteve episcope, tuis Joannes Albanensisepise.
jusiis posltilalionibus debila benignitategralum im- Gratianus SS. Cosmaeet Damiani diacon. cardin.
perlienles assensum, B. Dei Genetricis semperque Gregorius S. Gsorgiiad Velumaureum diac. card.
virginis MariseEcclesiam Lunensem, cui Deo aucto- Hug. Sancli Euslachii diac. card.
re prseessedignosceris, ad exemplar felicis recor- MatthaeusSancti Theodori diac. card.
dationis Eugenii PP. proedecessoris nostri sub B. Petrus tit. SanctaeCeciliae presb. card.
Petri et jiostra proteclione suscipimus, etprsesen- Jordanus S. Pudentianse, tit.Pastoris, presb. card.
tis scripti privilegio communimus; statuentes, ut Guido S. MariaeTranst.Tit. S. Callixiipresb. card.
quascuuque possessiones, quaecunquebona eadeat Ugo presb: card. Sancti Marlini Equitii.
Ecclesia inprsesentiarum juste et canonice possidet, Cinlhius tit. S. Laurentii in Lucina presb, eard*
aut in futurum concessione pontilicum, largitione Joannes lil. Sanct.fi Priscae presb. card.
regum, oblatione iidelium, seu aliis justis modis, . Gregorius lit. Sancti Vitalis presb. card.
prseslanteDomino,poterit adipisci, firma tibi.tuisque Benedictus lit. SanctoeSusannaepresb. card.
successoribus et illibala permaheant, in quibus lisec Datum Laterani, per manum Blasii archiepiscopi
propriis nominibus duximus exprimenda. Turritani, Nonis Maiiii, indiet. vi, Incarn. Dom.
Plebem S. Stephani de Unsilia cum capella de anno 4202v pontificatus vero D. Innocentii PP. III
Vallechia, et aliis capellis suis, plebem S. Vili de anno vi
caslello Aginulfl, plebem de Massa, plebem de S. LYIIL
Yitale, plebem S. Laurentii de Monle Jibero, plebem Ad abbatem (75) et conventumS.Bertini. Ut nullus in
de Garraria, plebem S. Mariae de Serzana, plebem eos, vel ecclesias suas. aut capellanossuos ser-
S. Andresede Serzana, plebem S. Sfephani de Ce- vientes in eis, absque manifesta et rationabili
de de causa, inlerdicli suspensionisvelexcommunicalio-
reto, plebem Amelia, plebem Treblano, ple- nis senlentiam'audeat promulgare.
bem de Arcula, plebem de S. Venerio, plebera de
de Rubiano, de ( Anno 1202. Laterani, Mart 8. )
CeuJa, plebem plebem Coraja, ple- sancti Bertini, capsa Papalia, n° 55.
bem de Pignone, plebem S. Andreaede Caslello,ple- [Ex Archivio BREQ.Ibid.
bem de bollano, plebem S. Petri de Castello, ple-
JNNOCENTIUS episcopus, servus servorum Dei, di-
S. de
bem Laurentii, plebem Offlaiio,plebem S. Ci- ' leetisiiliis.... abbati et conventui Sancti Bertini,
de
priani capite pontis, plebem de Viano, plebem de
S. S. Mariaede salutem et apostolicam benedictionem.
Soleria, plebem Pauli, capellam
ecclesiam S. de castello Veru- Solet annuere sedes apostolica piis volis, et ho-
Pugnano, Margarilse favorem benevolum im-
de Saxo nestis petenlium precibus
cula, Ecclesiam S. MichaeJis albo, plebem dilecli in Domini lilii, veslris
de
de Crispiano, plebem Yenelia, plebem Bagno- de pertiri. Eapropter,
de Yico. de Turrano, plebem justis postulationibus grato concurrentes assensu,
ne, plebem plebem
S. Alexandri ad auctoritate vobis praesenlium indulgemus, ut ntil-
S. Cassiani de Urteola, plebem in vos, vel ecclesias vestras, aut capellanos
Ponle Trenusio, plebem de Vignola, cum omnibus lus
vestros servientes in eis, absquu manilesla et ra-
capellis quas jusle et canonice possidetis, burgum vel ex-
de Avenlina cum capellis et aliis pertineutiis suis. tionabili causa, interilieli, "suspensionis,
sentenliam audeat promulgare.
Ad hsec conventioneset permutationem tam in Ec- communicationis
aliis inter el dilectos filios canoni- Nulli ergo omnino honiinum liceat hanc nostrse
clesiis, quam le, vol ei ausn teme-
cos Lunenses initam sine fa- concessionis paginam infringere,
piavitate provide
et ab et rario contraire. Si quis autem hoc attentare
ctas, utraque parte sponte receptas, paci- Dei et
conservatas in autlienlico j prsesunipsei it, indigiiationem omnipotentis
fice hactenus scripto beatorum Petri et Pauli, apostolorum ejus, se no-
conlinentur auclorilate apostolica confirmamus.
Deceinimus ergo, ut nulli omnino hominum li- vcrit incursurum
Datum Laterani^ vm Idus Martii, pontificatus
ceat proefalam Ecclesiam temere perturbare, aut
vel ablatas retinere, mi- nostri anno quinto.
ejus possessiones auferre, LIX.
nuere, aut aliquibus vexationibus fatigare, sed om-
nia inlegra conserventur eorum pro quorum guber- Ad abbatesde Blangeio(74) etde^Alciaco(75), et prio-
nalione et sustentalione concessa sunt usibus om- rem deHesdin. Ut sub minis censurarum ec-
clesiasticarum prohibeanl canonicos Sancli Audo-
nimodis profutura, salva sedis apostolicae au- mari divina celebrare, prmsentibus burgensibus
cloiilate. Si qua igitur etc. Amen, amen, amen. Sancii Audomnri, excommunicalis ralione inju-

;1 (*75)Yidenot.ad Epistolam Appendieisbujus xvm. (75) Si qua auctoribus°novse Gallise Christianae


(74) Erat is nomineErardus, nottis in instrumen- fides, Monasterio Alsiacensi tunc temporis sic
prseerat
tis ab anno 1201, usque ad annum saltem 1208. vel Joliannes 1de Bethunia, vel. Simon II; enim
Defunclus dicitur 15 Septembris 1211. Vide novaui apud illos legitttr, Tom. X, col. 1597 :
G.alliamCluistianam. Tom. X, col. 1591. « X. Simon II, monachus Beiliniensis, ab anno
gg AD INNOCENTIIIII REGESTA , , 98
riarum illaiarum abbati et convcntui Sancti A tia fuerunt excommunicationis aslricti, el, quia
Berlini. per annum et amplius in sua pertinaciaperstite-
(Anno 1202. Laterani, April. 4.) runt, judiees veram possessionem assignarunt fra-
I Ex Archivio S, Bertini, cap«a Papalia, h° 57. tribus antediclis, in praefatosinjuriatores excom-
BREQ.lbid. p. 1122. ] raunicationis senteniiam innovantes. Volentes igi-
Querelam dilectorum filiorum... abbalis (76) et tur.monasterio Sancti Bertini paslorali sollicitu-
conventus Sancli Berlini suscepimus continentem, dine providere, discretioni vestrae per apostolica
quod, cum, propler injurias quas burgcnses villse scripta pisecipiendo mandamus, quatenus, preedie-
Sancfi Audomari eis inlulerant, aucloritate sedis tara excominunicationis sententiam, sicut Tationa-
aposlolicse, idem burgenses excommunicalionis et bililer lata est, publicari facientes et inviolabiliter
villa ipsa, interdicti sententiae subjacerent, Cano- observari, soepe diclos burgenses singulis diebus
nici Sancti Audomari diceceseos Morinensis prse- Dominicis et festivis, pulsatis campanis et cande-
senlibus excommunicalis divina celebrare teniere lis accensis, usque ad satisfactionem congruam
prsesumpserunt, ideoque discrelioni vestrae per faciatis, appellatione remola, excomraunicatos per
apostolica scripia mandamus, qualenus , si res ita provinciam nuntiari Remensem, et mandalis ab
se habet, dictos canonicos, ut super hoc debitani " emnibus arclius evitari. Taliter autem mandatum
fratribus ipsis salisfactionem impendant, et atam apostolicum implealis, quod idem abbas et moiia-
lemcraria prsesumptione desistant, monitione pvse- cbi suara per vos juslitiam consequantur, et nos
missa, per censuram Ecclesiasticam, appellatione devotionem vestram possimus In Dorainooommen-
postposita , compellalis. Quod si non omnes his dare. Quodsi non omnes his exsequendispotueritis
exsequendis polueritis interesse, duo vestrum ea interesse, tu, frater archiepiscope, cum eorum al-
nihilominus exsequantur. tero nihilominus exsequaris.
Datum Laterani, sccundo Nonas Aprilis,poutifi- Dalum Laterani, vi Idus Aprilis, ponlificalus
catus nostri anno quinto nostri anno quiuto.
LX. LXJ.
Ad Willelinum, archiepiscopumRemensem,Sancim Adneos. Rothomagensem
-—Ul abbatiam archiepiscopumel ejus suffraga-
Ue Lucerna adversus male-
Sabinw cardinalem (77), A. S. L. abbalem(78)
S. Remigii, et decanum (79) Remenses,—Ut ex- factores defendant et succurrant ei in anyustiis.
— « Datum Laterani IV Kal Nov. ( Oct. 29 ),
communicalionis sententiam conira burgenses
Sancli Audomari jusle lalam, occasione ablata- ponlificalus annov (1202).
rum quarumdam paludum ad Berlinianos per- C ( Neustria pia , p. 797, nbi hujus bullse menlio
tinentium, publicari faciant et observari (80), tantum exstat. )
( Anno 1202. Laterani, April. 8.) LXH.
! Ex Archivio S. Bertini, capsa Papalia, n° 58. Ad capilulumArusiense.— Institulionem prwbeuda-
BR£Q.Ibid. ] rum confirmat.
Ad audienliam nostram, significantibus dilectis (Anno 1205. Anagniae,Jan. 5.)
liliis... abbate et conventu S. Beiiini, noveritis [LANGEBECK, Script. rer. Dan., VI, 588.1
pervenisse, quod, cum inter eos et burgenses INNOCENTIUS episcopus, servus servoium Dei,
Sancti Audomari, super quibusdam paludibus quse dilectis Uliis capitulo Arusiensi,salutem et apoilo-
ad monasterium ipsum pertinere noscuntur, et licam benedictionem.
multiplicibus damnis et injuriis quaeburgenses ipsi Quoead decorem domus Domini provide statuun-
eidem monasterio irrogarunt, causa fuisset veuera- tur, tanto volumus firmius observari, quanlo ad
bili fratri nostro... episcopo (8i), et dilccto filio... Ecclesiarum honorem intendimus amplius et pro-
archidiacono Atrebalensi, ab apostolica sede com- fecium. Veslris ergo ct venerabilis fratris nostii
missa, propler burgensium contumaciam, Abbas el " Arusiensis episcopi precibus inclinati insiitutionem
convenlus pvsedicti fuerunt in possessionem palu- pra^bendarum et beneficiorum per eum in ecclesia
dumipsarum,causaei rescrvandae.(82), per judices vostra provide factam, et per bonaememoriseLun-
delcgatos inducti ; super qua, quoniam burgenses densem aichiepiscopum, tunc legatum sedis apo-
eos molestare postmodum praesumpserunt, senten- slolicae, confinnataiii, sicut in eorum authenticis

1198 gubernavit. In abbalem de Marchianis as- (76) VideadEpislolamAppendicjshujusxvmnot.


sumplus, (ex Iperio) alteri locum cessit. (77) Vide ad Episfolam Libri tertii xiv, not.
«XI. Johannos I ileBethunia, monachus S. Ber- (78) Pelrus de Ribaudimonle, genevenobilis, ab-
tini, vir honesius et sanctaevitae, Simoni datus suc- bas S. Reniigii Remensis inuotescit ab instrumen-
cessor. Paulo post, al. post annos tres (id est lis ab anno 1197 usque ad annum 1205, quo diem
an. 1202), Simonis revertcutis in gratiam renuii- obiit supremum m Kal. Augusti. Nov. Gall t. IX,
tiavit. 254.
« XII. Sljrjon, 'ad Alciacum ilerum assumptus, (79) Vide ad epistolam libri quinti CXLIX, not.
cuinquennio, praefuit, ac moiiuus est Kalendis (80)Videsupra ad epistolamappendicisIIUJUSXLIX.
Kaii 1207.1Haetenus auclores supra citati. Srerum, (81) Yide ad episiolam appendicis hujus xviu.
in serie ahbatum Marchianensium ( Tom. 111,col. (82) Causaei reservandc%: sic in Apographo,men-
S97) ijon sibimelipsis conslare videntur. dose-
97 SUPPLEMENTUM. — AN. 1205. 98
litleris eontinetur, auctoritate apostolica confirma- . i. corpus ejus conciderunt "in frusta', quasi vellent id
mus, et prsesentis scripli patrocinio communimus. quod maclavcrant manducare ac exponere quod
Nulli ergo omnino hominum liceat hanc paginam eeperant lam impia veuatione venale.vel ponere.
nostrse confirmalionisinfringere, vel ei ausu teme- morlicinium ejus escas yolatilibus cceli et terra
rario contraire. Si quis autem hoc altentare prae- besliis carnes ejus.
sumpserit, indignalionemomnipotentis Dei et bea- Attendite ergo et videle, si est dolor similis sicut
toium Petri et Pauli apostolorum ejus se noverit dolor Ecclesioe, cujus filios, imo sponsos mactant
incursurum. sicut oves occisionis iniqui et veluli impune san-
Datum Anagnise, ni Non. Januarii, poulificatus guinem praelatorumejus effundunt. Si ergo in viiidi
nostri anno sexto. hoc prsesumunt, in arido quid audebunt? Si in
LXHI. virum tanta nobililate conspicuum,tanta proeditum
Ad prwlalosBremenses.— lnterfeclores C. episcopi dignitate, tanfa honeslate prseclarum, tanta orna-
Wursburgensis anathemalizat. tum scientia et eloquenliaprsepollentemscelus tam
(Anno 1205. Laterani, Jan. 25.) nequissimum coramiserunt, quid creduntur de cse-
[LAPPESBERG, Hamburg. Urkund., Hamburgi1842, tero in minores ecclesiarumprselatos et sseculares
in-4%p. 295. E\ oiiginali in archivio Stadensi, B principes commissuri? Quaepotentia, qusejustitia,
caps. II, n. 14.]
quae auctoritas a talibus de csetero tula erit?Si
INNOCENTIUS episcopus,servus servorum Dei,ve'ne- enim in chrislum Dorniniel per eum in Chrislura
rabilibusfralrihus, Bvemensiarchiepiscopoet suffra- dorainum lam nefaria prsesumpserunt, qnid facient
ganeis ejus, dilectis filiis, abbatibus, prioribus et in minores? Nunquid infeiioribus membris parcent,
aliis ecclesiarum prselalis in Bremensi provincia qui tanlae crudelitalis audaciam ausi sunt in caput
constilutis, salutem et apostolicam benedictionem. eiiam exercere ?
Innovatur quasi jtigitev Ecclesise sanclae dolor, Porro quod deterius est et ex eo amplius for-
nec ei conceditur ad tempus modicum a jugibus midandum, quod jam bis ministeriales imperii
suspiriis respirare. Laborat enim in gemitu suo, tam immane facinus perpetrarunt, ad consequen-
lavat per singulas nocteslectum lacrymis, sed non- tiam trahilur scelus istud et lantae malignitatis
dum deprecalionemejus ad plenum Dominusexau- ad alios derivatur. Prius enira Otto de
exemplum
divit. Nondumsiquidem exterserat genas suas, sed Barchisten praediclum Leodiensem episcopum in
erant lacrymw ejus ~inmaxillis ipsius, nec voluerat exsilio
positum interfecit, et nunc sequaces ipsius
consolari (Thren, n), cum sanguis sanctaememo- „ tantum episcopura tam enormiler tiucidarunt. No-
rise A. Leodiensis cpiscopi(85), adhuc recens de J,Iile igitur flere solummodo super illos, qui quse
tcrra clamaret : Et ecce de novo vox audila est desunt passionum Christi, jtixla quod de se lostalur
*« Rama, ploralus et ululatus .mulius (Malth. n), Apostolus, in suo corpore compleveriint, sed super
cum sicut accepimus,filiiBelial inchrislum Domini vos ipsos etiam defleatis, quibus de caetero limencii
manus sacrilegas injecerunt, bonse memoriaeC. sunt familiares ut hostcs et amici vclut inimici
Erbipolensem episcopum, imperialis aulse cancel- cavendi,ne magis familiaris noooat inimicus et
larium, nequiter occidenles. Condixerant quidem inimici hominis domeslici ejus (Malth. x) fiant.
ad invicem,ut injuste viruni jusium occiderent et Fugile igitur a facie arcus, ut liberenlur elecli, et
liaeredilate sanctuarium Domini possiderent. Et quia non est principiis ohvialum, sallem mediis-
quia dolorem conccperanl, iniquitatem protinus ohviate, ne sero medicina nareiur, si exspectan-
pepererunt. Ne quid autem eorum fraudi deesset, libus vobis finem causa oegritudinisinvale«cat. Nos
sed osoulotraderent Filium hominis [sicut Judas, enim, quicunque monarchiam imperii obtineret, in
vultus deposuerunt hostilesetprseconcepiamdiuiius lanto ei criniine nullalenus parceremus, sed ejus
cordis malitiam, quam exercere non poluerant ini- obviarcmus conatibus pro ecclesiastica libertale, si
niici, simulalaepacis etamicilioefictoevellere velave- D etiam propter hoc ponere nos animam oportcret.
runt. Sicquein vestimentisoviumlupirapacesintran- Ne autem impunilas ciiminis aliquibus audaciam
les, ovilesurrexeruiitprolinusinpaslorem, sangui- tribual delinquendi, ex partc Dei omnipotentis,
nem quemdiusitiverant,efftiderunt.Nec suffecilhoc Palris etFiliiet Spiritus sancti, aucloritalehealorum
ipsis, sedulsanguis sanguinem tangeret et abyssus apostolorum Petri el Pauli et ex ea, quam Dominus
invocaret abyssum, in corpus jam exaninie soevien- nobis licel indignis Iigandi et solvendi conlulit,
tes, arapulala, ut dicitur, ejus dextra, qua frequen- polestate, analhemalizamus eos qui prsefatumepi-
ter signaveratpanem el vinum in eorpus Christi c-i scopum oeciderunt, et omnes illos, quorum favore,
sanguinemconvertendum,etcapiledestvuiicalo,coro- assensu, auxilio vel raandalo expresso vel faoiloest
nam eliam,quam in Dominicalisreligionisindiciura occisus, el etiam universos qui eis post facinus
ad imitalionera apcslolorum Principis deferebat, a ' peTpelralura auxilium, consilium aut receptaculum
reliquafarte capilis strictis gJadiisamputarunt, non - proeslileruntvcl praeslare de caetero attenlarint.
attendentesquod el in eaputejus et manus unguentum ldeoque universitali veslrae per aposlolica scripta
effusumfuerat sacratissimaeunctionis. Aliler,etiam mandamus et in virtule sancli Spirilus sub obc-
(85) Alberli, anno 1192occisi.
89 AD INNOCENTIIIII REGESTA 100
dientise debito ,quo nobis tenemini, districle praci- A INNOCENTIUS episcopus, servus servorum Dei, di-
pimus, quatenus sententiam nostram singulis lectis liliis Monlis angelorum (84) et Murensi (85)
diebus Dominicis et festivis, pulsalis campanis et abbatibus, Constantiensis dioecesis/salulemelapo-
candelis accensis publice ae solemniter omnes et stolicam benedictionem.
singuli nuntietis, tam homicidaruin noraina, quam Significantihus dilectis filiis-canonicis Beronen-
eorum, quos in mortcm ejusdem episcopi verbo sibus (86) nos noveritis accepisse, quod E. H.J de
vel opere consensisse constiterit, publicantes. Ter- Bultickon (87) etalii milites Constanliensis dioecesis,
ras autem homicidarum ipsornm etomnium, qui eis possessiones eorum invadereet quoddam castellum
super hocprsestiterunt vel prsestilere favorem aut in eis aedificare per violentiam praesumpserunt,
etiam modo praeslant,denuntielis subjectas senten- ideoque discretioni veslrae per apostolica scripta
teutise interdicti, sic quod prseler baptisma parvu- mandamus, quatenus milites ipsos, ut super his
lorutu et poenilenlias morienlium nullum in eis satisfaciant, monilione prsemissa per censuram ec-
ecclesiasticum saciamentum aut divinum officium clesiasticam, sicut jusfum fuerit ^appellationeposi-
celebretur, nec decedentium corpora iiadantur posila compellatis.
ecclesiasticaesepulturae. Abipsoi'um quoquefamiliis Datum Lalerani, v Kalend. Februarii, pontificafus
' oihil in obktionem vel
eleemosyiiam admittatur, B nostri anno v (88).
nec impendatiir eis aliquod sacraroenlum nisi ba- LXV.
ptisma puerulis et pcenilentia Jaborantibus in extre- Adnensem abbalem S. Columbw, M. archidiaconnmSeno-
et tnagislium scholarum Aurelianensium.
mis. Prapterea quocunque devenerint, sub eodem — Super procurationibus el visiialionibusepiscopi
tenore, quandiu fuerint proesenles,prohibeatis eele- Parisicnsis.
brari divina. (Anno 1205. Laterani, Mart. 28.)
H.iecautem slaiim post receptos rumores sub hac [Chartular. Ecclesics Paris., III, 18S.J
duximus districlione scribenda, sed cum plene INNOCENTIUS episcopus, ser\ us servorum Dei,
didicerimus veiitatem , longe districtius procede- dileetis filiis abbati SancloeCohimbae,et Ml archi-
mus. Necerit apud nos acceptio personarum , quin , diacono Senonensi, et magistro scholarum Aure-
et magnos etparvos, cujuscunque dignitatis vel lianensium, salutem et apostolicam beuedictionem.
ordinis, indifferenter excommunicatos expressis Ad audientiam nostraiu .venerabili fratri nostro
nominibus nuntiemus et mandemus ab aliis nun- Parisiensi episcopo significante.peivenit, quod cuin
liari. Speramus prselerea el qnasi pro certo tene- Parisiensem dicecesim aliquando eum opoiiuerat
mus, quod is qui nullum bonum inremuneratuni C visitare, sicut ad officium ejus spectat, quidam
dimittit, nullumque malura deserit impunitum , priores et capeUani ejusdem dicecesis procuralio-
sicut jam de interfectoribus praedioli Leodiensis nem sibi debitam denegant exhibere, ad suae ne-
episcopi dignam sumpsit sua potenlia ultionem, sic gationis defensionem hoc solumuiodo alleganles,
In ocoisores islius eorumque fautores severitts ul- quod nec ipsi, nec ipsius prsedecessoribusprocura-
ciscetur. Prselerea volumus et sub eadem distri- lionem ejusmodi exsolverunt. Nos igitur pvoemis-
clione mandamus, quatenus, omni gratia et limore sam allegationem eorum frivolam reputantes, cuin
poslpositis , inquiratis de singtilis diligentissime subditus non possit proctirationem contia proeia-
veritatem et quod inveneritis uon lardetis nobis tum proescriberequae ratione visitationis debetur,
fideliter intimare. Tu aulem , frater archiepiscope , discrelioni vestrse per aposlolica scrip:a manda-
mandatum nostrum, omni gratia et timore poslpo- mus, quatenus praemissisallegalionibus nequaquam
sitis. fideliter exsequaris, et ab aliis faoias per di- . ohslanlibus, si nihil aliud obstet, de canonicis
strictionem.ecclesiasticamappellalioneremota, exse- institutis faciatis eidem episcopo, appellaiione
culioni mandari. remota, procurationem hujusmodi exhiberi, con-
Datum Lalerani vin Kalendas Februarii, ponM- tradictores , si qui fuerint, vel rebelles a sua
ficatus noslri anno v. " prsesumptione desistere per censuram ecclesiasti-
LXIV. - cam, appellationc postposita, compellenles. Quod,
Ad Engetbergensemet Murensemabbales. — Vl mi- si non omnes his exequendis potueritis inleresse,'
liles, bona Ecclesiw Beronensis invadentes, ad duo vestrum ea nihilominus exsequantur.
damni illati compensationemadigant. Daluin Laterani, v Kaieud. Aprilis , pontificafus
(Anno 1205. Lalerani, Jan. 28.) nostri aimo sexto.
[NEUGART , Cod. diplom. Aleman., lypis S. Blasii,
1795, in-4°, p. 121, ex L. B. de Zuiiauben JlJis- LXVI.
cel. HelvelicwHistoriw msc, t. III, p. 812.] Venerabilifralri, Rulhenensi episcopo(89), et dilec-
(84) Mons Angelorum, vulgo Engelberg, abbaiia 1198, consecratus vero 22 Februarii, a qua die anni
0. S. B. in Helveliaad pedeni monlis Titdisberg. pontiflcalus nuinerandi.
(85) Abbalia Murensis0. S. B. floveiin Avgovia. (89) Rulbenensis Episcopus, Hugo (de Rlwdez)
(86) Berona, Bernmunster, ecclesia collegiata iu memoralur in instrumentis ab anno salteni H62,
pago Lucernensi. usque ad annum saltem 1210. Vitam produxisse
(87) Butickon in inferiove Avgo\ia libera pvope dicitur usque ad annum 1214; at pvius abdicave-
Hiljiken pavochiseVilinergenseu Vilmaringen. rat Episcopalum. Vide Gall. Clirist. nov. Tom 1
(88) ELeclusest Innocentius III, die 8 Januariian. col. 208.
101 SUPPLEMENTUM."—AN. 1205. - K,S
tis filiis, Ippolilo de Monte-Saivio, el priori A Intelligentes quod eanonici Albiensis sedis ac-
sancti Antonini, Ruthenensis diwceseos, salutem quisierunt ecclesiam Beataj Marcianae a
et aposlolicambenedictionem.— Ul controversiam quibus-
inter capilula S. Ceciliwel S. Salvii Atbiens. su- dam laicis, qui nou consueverunt dare pro refe-
per ecclesiamS. Marcianwdiffiniant. ctione quara dcbebant canonicis Beati Salvii nisi
1205. viginti solidos, et iidem canonici modo petant re-
(Anno Ferentini, Maii, 22.) fecti&nemsibi et tminibus quos seeum ducunt, per
[Epistolam hane edimus ex codice manuscripto Bi- quod Albiensis ecclesia plurimum dicitur gravari,
bliolhecse regise signalo n° 75D2, f°. ultiino. v°. dignum videtur et rationi consentaneum ut intenda-
Eadem est penittis ac illa qua; legitur apud Ba-
liizium, Miscellan. Tom. m, pag. 20, col. i,nov. tis quod viginti solidos recipiant a canonicis sicut
Edit. in-fol. BREQ.,ibid.] a laicis recipere consueverunt. Rogamus ergo di-
Ex pavte dilectorum filiorum, capiiuli sanctse Ce- lectionem vestram, de qua plenam spem et fidu-
ciam tenemus, quatenus Albienseraecclesiam.quam
ciliae Albigensis, gravem accepimus quoestionem,
nostram repulamus, quia ad honorem Beatae Cae-
quod, cum ecclesiam beatse Marcianse canonice ciliseest
fuerint assecuti, eanonici beati Salvii Albiensis constructa, gravari non permiltatis, sed
utprsefati canonici sint confentinisi vlginli solidis,
pensionem viginti solidorum, qiiam ab eadem ec- B laliter
clesia nomine procuralionis percipere consueve- operam detis ul vobis gratiarum actiones
referre teneamur. Nos enim et capitulum Eccle-
rant, augmentare volentes, ipsos tam super hoc siae nostrse in nostris orationibus recipimus,
quam super ecclesiam memoratam conlra justi- et eorum ipsos
liam molestare prsesumunt. Ideoque discrelioni negotiis, quae velut nostra reputaraus,
vestroeper apostolica scripta mandamus, quatenus modis omnibus cum Deo et honeslate volumus
adesse.
dictos canonieos, ut ab indebita eovum molesta-
LXVIH.
tione desistant, monitione prsemissa, per censuram
ecclesiaslicam, appellalione postposita, corapelia- Adsis.—Ut abbatem (90) el eonventumS. DionysiiParisien-
clericorum villwS. Diomjsii,non obstanle
tis, nttllis litleris verilali et justilise pnejudicanti- appellatione ab ipsis emissa, temeritatem compe-
busa Sede.apostolieaimpelralis Quod sinon omnes scant,
his exsequendis potueritis interesse, lu ea, frater (Anno 1205. Ferentini, Maii 22.)
episcope, cum eorum altero nihilominus exse-
quaris. { Ex apographo, quod ad fidem autographi, in ar-
chivis monasterii S. Dionysii Parisiensis asser-
Dat. Ferent., xi Kal. Juuii, pontiflcaius nostri vali, diligenter exscripsimus. BREQUIGNY, ibid. —
anno vi. (] Hanc bullam jam dudum.ediderat DOUCLET in
Hist. de VEglise de Saint-Denys, p. 558. LDIT.
LXVII. PATB.]
Ad Ruthenensemepiscopum, prwpasitum de Monle- -
salvio et priorem S. Anlonini, Ruthenensis diw- INNOCENTIUS episcopus, serviis servorum Dei, di-
cesis. — Contracanonicos B. Salvii Albiensis. lectis filiis... abbali et conventui Sancti Dionysii,
salutem et aposlolicam benediclionem.
(Anno 1205'. Ferentini, Maii 22.) Ad nostram noveritis audientiam pervenisse,
{BALUZ.., Miscetl. ed. in-fol., II, 20.] quod clerici quidam , in villa Sancii Diouysii com-
INNOCENTICS servus servorum morantes, non timentes abuli privilegio clericali,
episcopus, Dei, noctu fores muliercularum effringunt, in domos
venerabili fratri Ruthenensi cpiscopo, et dilectis violenliam irrueiues, et cum filiis bur-
filiis preepositode Monlesalvio et priori Sancli An- oarum per
seditiones et rixas, eo quod
tonini Ruthenensis dicecesis,salutem et aposlolicaoa gensium suscilautes
viilse praepositi et justitiarii, propter clericalis or-
benedictionem.
dinis libertatem, ad eorum correctionem' niantts
Ex parte dileclorura filiorum capituli SanctseEc- extendere si autem lu, fili abbas,
pertimescunt;
clesise Albigensis gravem accepimus qusestionem, j-' eorum velis temerilatihus
obviare, statim ad ap-
quod cum ecclesiain Bealae Marcianse canonice
fuerint asseculi, canoniclBeati Salui Albiensis, elc, pellalionem coufugiunt, ut, sub noslrae in\oeationis
ul supra. prsesidio,et declinent animadversionem canonicam
et sumanl audaciam delinquendi. Cum igitur, ex
LXVII bis. officionobis injuncio, teneamur temeritatem repri-
Pelagii tardinalis tituli Sanctw Cwciliw epistola ad meie perversorum , discretioni vcstrse per aposlo-
GuillelmumepiscovumAtbiensem.— Ejusdem ar- lica scripta mandamus,' quatenrs clericos ipsos,
gumenti. proutad officiura vestrum spectat.a praesumptio-
(Ibid.) nibus etexcessibus anlcdictis.monilionepraemissa,
Venerabiliin Christo fratii G. Dei gratia Albiensi per censuram ecclesiaslicam , sublalo appellationis
<piscopo, P. eadem gralia tituli Sanctse Cseciliae impedimenlo, desistere faciatis.
piosbyter cardinalis, salutem et sincerae dileclionis Dalum Ferenlini, xi Kal. Junii, pontificatus no-
alfectum. stri anno sexto.

(90) Vide epistolam libri terfiii XLY,not.


103 AD INNOCENTIlIII REGESTA 1 i
LXIX. A Quoties a nobis potilur quod religiosum fuerit
Ftindationem collegiatw ecclesiwde Mirabellocon- ac honestum, animo Nos decet libenti conce-
ftrmat. flere, et petenlium desideriis congruum suffra-
(Anno 1205. Anagnise,Oct. 5.) gium impeiiiri. Eapropter, dilecli in Domino filii,
vestris juslis poslulationibus clementer annui-
[Gau. Chrisl., Nov. II, Instrum., p. 558.] mus , et praefatam ccclesiam Omnium Sanclo-
INNOCENTIUS episcopus, servus servorum D.;i, di- rum, in qua divino mancipati estis obsequio,
lectis filiis et canonicis B. Marisede Miiabello sa- sub beati Petri et noslra protectione suscipimus,
lutem et apostolicam benedictiouem. el prsesentisscripli privilegio communimus; impri-
Cum nobis petitur quodjustum et honestum, tam mis siquidem staluenles, ut ordo canonicus, qui
vigor sequitalis quam ordo exigit rationis, ut id per secundumDominiet beali Auguslini regulam, atque
sollicitudinem officiinostri ad debitum perducalur inslitulionem Prsemonslratensium Fratrura , in eo-
effectum. Qttapropter, dilecti inDomino lilii, veslris dem loco institulus esse-dinoscitur, perpetuis ibi-
justis precibus gvalo coiicurrentes assensu, perso- dem temporibus inviolabiliterobservetur. Prseterea,
nas vestras et ecclesiam ipsam B. Marioe de Mira- quascunque possessiones, qusecunquebona eadem
bello, in qua eslis per venerabilem fratrem no- " ecclcsia imprsescnliarumjuste et canonice possidet,
strum Mauricittm Pictaviensem episcopum dicece- aut infttlurum, concessione ponlificum,largitione
sanum constituti canonice, in omuibus peiiinentiis rcgum vel principum , oblatione fidelium, seu aliis
suis, et aliis bonis, prout in praesenliarum raliona- jusfis modis, praestante Domino, poterit -adipisci,
biliter possidcl, aut in futurum juslis modis Deo firma vobis vestrisque successoribus et illibata
propilio poleiit adipisci, sub B. Petri et nostra pro- permaneant. In quibus lioec propriis duximus ex-
lectione suscepimus. Prsetereadedonatione ejusdem priinenda vocabulis: Locum ipsum , in quo prsefata
episcopi ecclesiam ipsam, et ecclesiam S. Hilarii ecclesia sita est, cum omnibtis pertinenliis suis;
de Mirabello, et oblationes S. Audreae et ejusdem mansum de Rincum; mansum de Haselbach; ne-
casfii, quas idcm episcopus percipere in ceitis mus quoddam in Elisweiler, ad plantandam vineara,
festivitatibus consuevit, cum possessionibus cl pio- a termino Henrici usque ad terminum Erpheiad;
ventibus aliis, quos tam per ipsius episcopi quam iteni, in palude, duos mansos sine censu, et quar-
fidelium largitionem estis adepti, necnon libertates tam paiiem piscationis in Busiric, a bonaememo-
et immunilales ab codem episcopo vobis et ecclesise rise Welfone duce, el Uta, uxore ipsius, ducissa de
vestrse concessas, sicut in ejusdem scripto aulhen- s. Scowenburg (95), Hugone, duce de Ulcrahurch, ci
lico plenius continettir, et vos et ea omnia qusejuste nobili viro, Berlholdo, duce de Zahringen (94), fun-
ot pacifice possidelis, vobis et per vos eidem ec- datoribus loci ejusdem, ccclesisevesfrsepia libeva-
clesise, auctoritate aposlolica confirmamus, w prae- litate concessa, et ab Henrico iniperatore postnio •
sentis scripii patrocinio communimus. Nulli ergo dum confirmata; item jugera terraTum , ct curtes
omnino honiiitum liceat, etc iu Appenvilre et in Ufhollz, quoe dedefunt Conva-
Anagnise, III Nonas Octobris, ponlificatus noslri dus Keseman, Henricus Gertine, et CtfnradtisMc-
anno iv. steilin; preediumvero in Griseboru , qv.od bonse
LXS. memoriae Conradus, Argentinensis episcopus, ec-
Gerungo,prmposttoecclesiwOmnittmSanctorum in clesisevestrse pielatis intuitii contulit, cum pratis,
Nigra-Silva, ordinis Prwmonstratensis, Argenti- vineis, terris, neinoribus, ustiagiis et pascuis, ia
nensis diwceseos,ejusque fralribus in perpetuum. boseoet plano, in aquis ei molendinis, in viis et
—Recipil eos sttb proleclione,el enumeranlurbona semitis, ti omnibus aliis liberta.ibus et immuiii:a-
ad ipsosspeclanlia (91).
tibus suis. Sane, novalium vestrorum, etc.
(Anno.1204. Anagnise, Febr. 5.) Dalum Anagnise, per manum Joannis, sanctoe
[ Ex apographo, ad fldem autographi, in avchivis D RomanseEcclcsieesubdiaconi et notarii, Nonis Fe-
abbaliseOmnium Saiiclovum, dioeceseosArgen- bruarii, Indictione septima, Iiicarnationis Domi-
tinensis, asservati, diligenler exscripto, quod
nobiscum comnuinicavit bonsememoriseD. abbas nicseanno 1205, pontificatus vero domini Inno-
Grandidier. BR£QUIGNY, ibid.] cenlii papse tertii anno vi.
INNOCENTIUS episcopus, servus servorum Dei, di- LXXI.
leclis filiis, GEUUNGO , praepositoecclesiseOmnium Ad prwposilum,decanumel cuslodemMindensem.—
Sanctoruiu in Nigva-Silva(92), ejusque fratribus, Pro canonicis S. Willehardi Bremensis.
lam prsesentibus quam futuris, regularem vitam (Anno 1204. Romse, ap. S. Petrum, Febr. 5.)
professis, in perpeluum. [LAPPENBERG, Hamburg. Urkund., p. 505, ex
- Conferenda omnino haec Innocentii epistola Noire, et oansle diocesede
(91) Strasbourg, maintenant
cum lis qusede ahbatia Omnium Sanctorum refe-
runtur, apud auctores novae Gallise Chrislianse. deFribourg (duche deBade).
(95) Utha de de
lom. V, col. 890. duc de Baviere. Schawenbourg, epouse Welfon
(92) Le monastcre de la Toussaint, de 1'ordre de (94) Berlhold, duc de Zeringen.
Premontre, exisle encore aujourd'hui dans la Foret-
£05 SUPPLEMENTUM.— AN. 1204. . 108
originali in archivio Stadensi, caps. II, n. 11,ctim i Liuerml nominati, si se gratia, odio vei limore sub-
sigillo plumbeu Innocentii III.] traxcvint, districtione simili, appelialione remoia,
INKOCENTIUS episcopus, servus servorum Dei, di- cogatis verifali leslimonium perhibere : nullis litte-
lectis filiis prseposito, decano et cuslodi Mindensi, ris veritali ct justitise praejudicanlibus a sede apo-
salulem et apostolicam benedictionem. stolica impelratis. Quod si non omnes Jiis exsc-
Oblala nobis dilectorum filiorum , Wald. et alio- quendis potueritis intercsse, tu, frater episcope,
rtim canonicorum ecclesise Sancli Willehardi dc cum eorum altei o ea nihilominus exsequaris.
Bremen, querela monstravil, quod H. pra;posittis Datura Laterani, Nonis Apiilis, pont ificatus na-
eorum, fructus cujusdam praibendaepeitineniis ad stri anno vn.
ecclesiam supradictam, injuste sibi per decem jam
LXXIII
annos usurpans, super stipendiis suis injuvialuv
eisdem cellevaviamipsius ecclesiae, cujtts donalio Ad ephcopum Paderbornensem,— Ul bona Ecclestje
de jure spectat ad ipsos; A. clerico Bremensi, post Bremensis, ab H. comile palalino Rheni invasa,
appellationein ad nos legitime interpositam, pro archiepiscopoBremensi reslilui curet.
suae conferens arbilrjo voluntatis. Quia igifur nobis (Anno 1204. Laterani, April. 5.)
non constitit de prsernissis, discretioni veslros per 3 [ Ibid., p. 504. t Originale citatur inReaistr. Stad.
apostolica scripta mandamus, qualenus partibtis Caps. XVII. N". 10.
convocatis audialis causam et appellalione remota, LVNOCENTIUS episcopus, servus servorum Dei, ve-
mediante justitia termlnelis, reducenles in statum nerabili episcopo ct dilecto filio, prseposito Patber-
debitum quidquid post appellationem ad nos Jegi- burnensi, salutem et apostoJicam benedictionem.
time interpositam lemere consliterit altentaltim. '
Lacrymabilis venerabilis Bremensis archiepisc-opi
Nullis litteris veritati et juslitiae prsejudicanlibus a ad nos querela pervenit, quod cum pleno corde et
sede apostolica impetratis. Quod si non omnes his fidc non ficta devole ad fidelilatem regiam aceessjs-
«xsequendis polueritis interesse, duo vesfrum ea set, et a rege ipso fuissel deliheralione provida
niliiloniiiius exsequanlur. conslitutum et per venerahilem fralrem nostrtim,
Datum Romae apud Sanctum Petrum, Nonis Fe- Ernestum episcopum, legatum sedis apostolicse,
bruarii, pontiflcatus nostri anno VH. confiimatum, ut lerapore niinisleriales Bremensis
LXXII. Eeclesiaeac alii, qui ad fiJelitafem regis redieraut,
Ad episcopum, prmposilum el decmtuin Hildeshe- Ca quse tisque ad lempus illud quiete possederaut,
mensem.— Ul Bremenses canonicos ad exhibitio- „ de cselero pacifice possiderent, dpnee dirimerelnr
nem piivilegiorum ipsorum compellant.
judicio, si quid esset super his inler aliquos quoe-
(Anno 1204. Lalerani, April. 5.) slionis. Licet idera arcjiiepiscopusuiiiversa, quae ad
[Ibid. « Liher copiaiis Capiluii. Fol. 7 b. N°. XIII. Brcmensem Ecclesiain peiiinebant, dcfensioni no-
Cum hac inscriptione : Super abtalione furliva el
detraclione privilegiorum ecclesiw Hamburgensis slrae ac regiaecommisisset, dilGctus tamen iiliui
facta per Bremenses. »] nosler, nobilis vir IL conies palatinus Rheni, quid-
INNOCENTIUS episcopus, servus servoium Dei, ve- quid idem archicpiscopus, canonici, presbyteri et
nerabili fratvi, episcopo et dilectis filiis, pvaeposilo ministeriales ipsius iu terra Stadensi ac Athel-
el decano lidesemiensi, salutera et apostolicam be- lena (95) possidebant, praeter ordinem juris invasit,
nedictionem. nec voluit ea, tam a rege ipso quam legato noslro
Conquevenlibus dileclis filiis, canonicis Hambur- et venerabili fvalre nostro, Coloniensi archiepi-
gensibus, nosliis estauvibus iiilinialum, quod Bre- scopo, et inultis aliis rogatus saepius, resignare.
menses canonici Hamburgensis ecclesise privilegia Idem ergo Bremensis, cum apud ipsum nec preci-
delinentes et supprimentes in eorum praejudicium bus nec monitis in aliquo prpfecisset, excommu-
et gravaiuen, uiiionem, quse inter Bremensem et nicationis in eum et ip terram stiam, quam vio-
Hamburgensem ecclesias per bonsc memoriaeBene- D lenter invaserat, interdicli senlenliara pipmulgavit,
diclum et Sergium , proedecessores nostros, insti- quam licet legatus nosler ratam habueiit et prsece-
tuta fueral et per quamplures successores eorum perit observari, tanien coraili plus debito defe-
postniodtira confirnikla, rumpere temeritale propria rens, quoniam quae obtulerat ad certura termi-
moliuntur. Volentes igitur eidem ecclesise provi- num restituere promillebal, ita quod nisi restltue-
dere, discretioniveslrse per aposlolica scripla man- ret, in sententiam incideret niemoralaiB, fecil per
damus , qualenus Bremetises canonicos ad exhibi- eunidem archiepiscopum relaxari. Cumque pro jara
lionem privilegiorum ipsorum, monitione proemissa, diclo cQmlte, quia ea quoeproraiserat, non fuerit
per censurara ecclesiaslicara , appellalione postpo- exsecutus, ad illa in posterum exseqgendum lega-
sita, compellentes, superhis, convocatis partibus lus noster semel, secundoet leilio inducias po»tu-
et audilis hinc inde proposilis, quod justum fiieril laverit et acceperit postulatas, ipse taraen nihil
staluaiis, facientes-quod decreveritis per districtio- horum quae acceperat, voluit rcslaurare, proplw
nem caindem firmiler observari. Tesles autera qui qqod archiepiscopus in eum iterura excomniunica-

(95) Hadeln.
PATUOL.CGX.YII.
trfl AD INNOCENTIIIII REGESTA 108
-tionis senlentiam promulgavit. El licel legatus ipse A tantum excre\it audacia malignanlium, quod non
-urchiepiscopoper lilteras promisisset, quod apud solum ad res ccclesiasticas avidas manus extendunt,
eum de csetero pro ipso non iulerponeret partes et pro suo diripiunl arbilrio voluntalis, imo etiam
suas, suaelamen promissionis oblilus, mutato con- ecclesias ct possessiones earum quasi signum ad
silio, in ejus absenlia ipsum absolvit et ad exami- sagittam ponentes, viros religiosos odio exsecrabili
nationem negolii certum diem el locum in Yerda proseqituniur, sanctum eorum olium nequitcr per-
utrique partium assignavit. Cseterum cum archi- tflrbantes. El quoniam hujusmodi homines licet cen-
episcopus legati se conspeetui praesentasset, quia seantur nominis chrisliani, a Christi tamen operi-
eum sibi sensil adversum, utpole qui eum inducere bus sunt alieni, laetantes cum male fecerint, et iu
ac cogere videbatur, ut ipsum de his quoeabstule- rebus pessimis exsultantes, et admoniti ssepius, a
rat infeudaret, ad sedem apostolicam appellavit. sua nolunt desistere pravitate, nolentes intelligere
Sane quanlumcunque prsefatum coinitem in Do- nt bene aganl; sed iniquitatem in suis cubilibus
mino diligamus, quia tamcn ecclesiis et viris ec- medilantes, cum malefactoribus ipsis, sicut vestra
clesiasticis in jure suo deesse nec volumus nec de- relalione didicimus, per vos resistere non possitis;
beraus, non volunlati suae, sed ulililali et saluti mos in vestra ecclesia inolevit, ut cum aliquis ina-
potius consuleules, eidem per apostolica scripta lefactor res monasteriivestri occupat per violentiam,
mandavimus et sub ea qua possuraus districtione vel diripit per rapinam, et monitus vobissatisfacere
prsecepimus, ut omni exeusalione cessante, archi- non procurat, vos in missarum solemniis, cum Pa-
-episcopoipsi ablata reslituat universa et ab ipsius fri Filius pro mundi reatibus immolatur, ecclesise
«deeselero niolestationedesistat. Contra eum lamen pavimento prosternitis, et pro persequenlibus exo-
de jure suo poterit ordine judiciario, si voluerit, ralis, oculos Ievantes ad Dominum, et humifiler
experiri. Quocirca diserelioni veslrse per aposlolica supplicanles, ut vestri misereri dignetur, qui prope
scripta prsecipiendomandanius, qualenus si ssepe- est invooantibus ipsura in veritale, timentiura se
diclus comes palalinus quod niandaviinus neglexe- peragit voluntales, et oraliones exaudit eorum, fa-
rit adimplere, vos revocato in slalum dcbitum ciens eos salvos. Cum igitur orare pro persequen-
quidquid post appellationem ad nos legitime inter- tibus non solura praecepto, veiura etiam exemplo
positam inveneritis altentatum, ipsum, sublato ap- Domin'co instruamur, nos praemissara consuetudi-
rpellationis obslaculo, excommunicalionisscnlentia nem piam esse ciedeutes, proesenliuuivobis aucto-
percellatis, terram-quam invasit, auctoritate nostra rilate concedimus, quatenus eam miiiime deseratis,
suffulti, interdicto ecelesiaslico supponenles et fi sed ipsain humiliter ac devote servetis: ila quod
utramque sentenliam usque ad salisfaclionem con- oralioiiibus vestris a malo revocenlur iniqui, \os'
gruam singulis diebus Dominiciset festivis, pulsa- opfaia pace fruamini ac quiele.
tis campaius et eandelislieeensis, soleniniter pu- Dalum Lateiani n Idus Aprilis, ponliflcatus no-
Micantes, mandetis inviolabililef observari. Nullis stri anno vn.
Jitleris verifati el juslilise prsejudicantibus a sede LXXV.
apostolica impelratis. Quod si non ambo his exso- Ad Adelam reginan Frunciw. — Ui possit sepelui
«juendispoteritis inlerease, alter vestrum ea nihilo- apud Ponliniacnnu
minus exsequatur.
(Anno 1204. Lalerani, April. 24.)
Dalum Laterani, Nonis Aprilis, poniiflcatus no-
stri -annovn. [MARTEN. Thes. anecdot., -III, 1254.]
LXXIV. INNOCCNTIUS episcopus. servus servorum Dei, cha-
AApnorem de Charitate.— Approbalconsuetudinem i rissimse in Christo filiai— illustri rcginaeFranco-
orandi pro malefacloribus. rum, salulem el apostolicambenedictionem.
-(Anno1204. -Laterani, April. 12.) Gonsuevitannuere sedes apostoliea pi'.s votis, et
{MARTEN. Thesaur. Anecdot.,1,795, ex ms.Uhari- iionestis pelenlium precibus favorem benevolum
latis.] imperliri.Eaproptei', charissimain Christo filia, de^
/INNOCENTIUS episcopus, servus '
servorum Dei, di- volionem quam erga monaslerium Ponliniaci et
lectis filiis priori etconventui de Charilate, salutem1
fralres quijugiler Dominofamulantur ibidem, ha-
et apostolicambenedictionem. bere attendentes, tnis piis postulalio-
Si justa filii hominum judicarent, et animadverte- nibusdignosceris,
clementer -annuimus, auctoritate pvaesentiura
reut diligenter inipensamsibi gratiam Redemploris,
inhibentes, ne quis post obitum ftium fraliibtis ipsis
qui pronobis Iradidit semetipsum, usque ad moitemi impedimenluni aliquod inferre prsesumat,
facfus obediens, ut nos de inimici faucibus libera- quin cor-
pus luum in eorum monaslerio juxta tiiain d spo-
ret, sauctam Ecelesiara, sponsara ojus, quam ipse: sitionemliberam habeat sepulturam. NuIIiergo om •
proprio sanguine dedicavit, et in ea famulantes stu- nino hominum liceat hanc paginam nostrae inhibi-
derent propensius honorare, atque alsesione ipso- tionis
infringere, vel ei ausu tenierario conlraire
runi suas retrahcrent penitus voluntatcs. Verumi Si
quis aulem hoc allentave praesumpserit,indigna-
quod dolentes referimus, tanla est, peccalis exigen- lioneni umnipotentis Dei et beatorum Peiri et Paiili
tibus, nunc malilia Jiomiuum super terram, et ini apostolorumejus se noverit incursurum.
109 SUPPLEMENTUM.—AN. 1204 110
JDatumLalerani, vm Kalendas Maii, poiitificatus A convcrsalionem fueiint inquirenda, et auctoritale
nostri anno septirao (95*). jiostra suffulti, nullius contradictione vel appella-
LXXVi. tione obstante, quoe corrigenda videritis corrigalis
Ad regemAnglorum. — Prmdicaloribus cum rege in ea, et slaluatis lam circa residenliam persona-
iransfretanlibus, equilandl facultatem concedil.' rum, quam alia qnaead ulilitatem Ecclesiseet cleri-
(Anno 1204. Lugduni, April. 50.) calem expediant honeslalem; et faciatis quod sta-
(RYMER, Fozdera,etc. I, 91, ex originali in thes. cur. tueritis firmiter observari. Quod si non omnes his
Recept. Scaccaiii.] exsequendispotueritis interesse, lu, frater episcope,
I.VNOCENTIUS episcopus, servus servorum Dei, cum eorum allero ea nihilominus exsequaris.
charissinio in Christo filio.... regi Anglioeilluslri, « Datum Laterani, n Kal. Maii, pontificalus no-
salulem et apostolicam benediclionem. stri annoseplimo.
Celsiludinistuse precibus benignum iniperlienles Hujus igilur aucloritale mandnti accedentesecclc-
assensum, fratrihtts prsedicatoribus et minoribus, siam, inquisito diligenler ecclesiwslulu, et persona-
«juoslecumduxeris ultra nwre, equilandi, quoties a rum conversalione, habito consilio priorumecclesia;
terequisiti luerinl, non obsfante conlrario slalulo et aliorumprudentium, divinocorioborati auxitio, ea
suorum ordinum, liberam concedimus faoultatem. qum ad decorem domus Dumini, el statum ecctesiw
Dat. Lugdun. (96), n Kal. Maii, pontificatus reformundum in melius perlinere cognovimusprimo
noslri anno vn. duximus proponenda, circa ecclesiamigilur el seivi-
LXXVTI. tium e'us ita slaluimus: Si presbyler hebdomadarius
Ad AmelinumCenomanensemepiscopumet ubbaiem quimissam celebrare tenetur, per iitcuriam vel negli-
de Persegnia, etc — De reformalioneEcclesimS.
Martini Turonensis. genliam defueril, singulis Uiebushebdomadmquam
facere debet duobussolidis punialur. Si diaconussi
(Anno 1204. Latevani, April. 50.) mililer defueril 14 denariis; si subdiaconus12, si
Difense de VEgl. de S. Mariin de Tours, 28.) 6. Hoc aulem dicilur de illis qui residentes
Amelinus,Dei gralia Cenomanensisepiscopus,el acotylhus vero
Adam abbas de Perseignia, ttniversisChristi fidelibus sunl, foranei prcsbylcri in 12, diaconusin 8, ei
ad quos prwsenspagina pervenerit, salulem in Do- subdiaconusin 7, elc.
mino. Noverilis nos suscepissemandatum aposloli- LXXYIII.
cum inhunc modum: De episcopalu Curleotensi, ad inslanliam Innocen-
lii III papmarchiephcopo Ragusino concesso.
« INNOCENTIUS episcopus,servusservorum Dei, ve- _ 1204. Ferontini, Maiil5.)
(Anno
nerabili fralri episcopoCenomanensiet dilectis filiis , Fwdera , etc, Londini, 1816 , fol., t. I,
[RVMER
abbali dePersegnia Cenomanensis dioecesis, et ma- p. 190. Pal. 5. Joh. n. 11, in Tur-re London.]
igistroGuarino Angeli canonieo Cenonianensl,salu- Rex, etc, veneraliili Patri in Chrhto el fralri
tem et apostolicam benedictionem, charissimo GAIIFRIDO, Dei gralia Ebomm archiepi-
< Ex relalione aileclorura filiorum subdecani et scopo, JOANNES eadem Dei gralia rex Anglim,
quorumdam canonicorumBeati Marlini Tuionensis Dominus Hybernim. dux Normanniw, el Aquila-
nostris est auribus inlimatum quod ctim olim ec- nim, et comes Andegaviw, salutem. Litleras do-
clesia ipsa inter alias Ecclesias Gallicanas rerum mini papm suscepimusin hwcverba :
ubertate et libertale nobilior haberelur, nunc fa- < INNOCENTIUS episcopus, servus servorum Dei,
ciente importunilale guerrarum in cinere jacet in- mieclo lilio JOANNI, illustri regi Anglise,salutem et
cendio desolata : spreverunt enim eam domestici apostolicam benedictionem.
ejus, quia illi qui raajores in ea lam in honoribus « Ad supplicalioneminslantem venerabilis fratris
quam in beneficiispercipiendis existunl, sicut prio- nostri archiepiscopi Ragusini eum a cura et a sol-
res, capicerii atque praeposili, raro inirant ipsam licitudine qua tenebatur, EcclesiseRagusin» duxi-
ecclesiam. ciun juramento teneantur corporahter D mus absolvendum, eo videlicet quoii ibi non poleral
prsestitoresidentiam facere et ligiam mansionem: secure morari, el si accessumhabet ad illam, mor-
simplicesvero canonici cum propter defectum re- tis sibi periculum imminebat.
diluum, tum propter majorem absentiam se circa « Ne vero idein archiepiscopus in vituperium mi-
ecclesiaestatum et Dei servilium exhibent negligen- nislerii nostri defectum in lemporalibus patiatur,
1
tes, a majoribus sumentes exemplum cum eadem episcopatum Karleolensem et ecclesiam de Mele-
negliganlur ab illis, qtti ea ex emolumento majori burn, cum omnibus pertinentiis eorum, de inuni-
propensius procurare lenenlur. Qula igitur refor- ficentia ac liberalitale tua ac eoncessione venera-
matio siaius islius ecelesiae,quae aposlolicse sedis bilis fratris noslii Gaufridi Eborum archiepiscopi,
est filia specialis, specialiter nobis incumbit, discre- ei benigne collads , de sedis apostolicaebenignitate
tioni vestroeper apostolica seripla mandamus qua- coneedimus ad ipsius indigenliam subyeniendam.
tenus personaliter ad ipsam descendenlesecclesiam, Serenitatem regiam monentes et hoiiantes quale-
inquiratis qusecirca statum ipsius ac personarum nus eumdem archjepiscopum, noslrarum precun»
;|95*)Quodlam devoloconeupieralanimopiissima (96) Legendum Laterani, vel epistola ad Inno»
rcgma, impetravit duobus post annis aptid Ponli- eeniium IVreterenda.
Hiacum 1206, sepuJtura donata.
AD 1NN0CENTHIII REGESTA 112
!It
Mare dicitur," cura perti-
obtentu, et officii pontificalis intuitu , recom /i Veagis ; grangiam, quse cum perfinen-
mendatum velis habere, cjus neeessitati compatia- nentiis suis ; grangiam de Yiileeell,
tiis suis , grangiam de Focutis, cum pertinenliis
ris, et ipsius subvenias paupertati, etdonaprse
senlia pcr illustrem muniflcentiam reddatis am- suis; cellarium de Curpelt, cum pertinentiis suis ;
ut sacerdos est ir grangiam de Hevercagna, cum perlinentiis suis;
pliora, per hsecregi regum, qui
in villa sanclae Crucis; grangiam
seternum , viilearis obsequium exhfbere; cum illuc quidquid habetis
ministris sibi im- de Hercusot, cum pertinenliis suis; dommn de
quod e]'usimpenditur, protestatur
Marla ; decimas, quas habetis in villa Mascotz;
pendi. in villa de Cella ; quidquid
<tDatura Ferent. Idus Maii, ponliflcatUs nostri decimas, quas habetis
habetis apud civitalem Laudunensem, et prata de
anno sexto. K
cum terris, vineis, pratis, nemoribus, usua-
JVos aitfem juxta pelitionem domni papm prw- Strecs,
giis et pascuis, in bosco et plano, in aquis et mo-
scriplam, ipsi archiepiscopo Ragusino prwdiclum lendinis, in viis et semitis, et in omnibus «liis li-
episcopaluml£arteolensemo[emunificeniiaet libera- beiiatibus et immunitalibus suis. Sane, Jaboram
litale regia ei concesshnus, mandantes vobis quale-
in omni- vestrorum, quos propriis manibus aut sumptibus
et
tius ei tanqumn paslori ipiscopo vestro B tam de terris cultis quam ineullis, sive in
bus intendatis. Teste Domino Canluariensi archi- colitis, vel de
decimo die Januarii. hortis, etvirgultis, etpiscalionibus vestris,
ephcopo, apud Merlesb. nutrimeutis animalium vestrorum, nulius a vobis-
LXXIX. deeimas exigere vel extorquere praesuraat.
Ad abbalem Fusniacensem ejusque fratres in perpe- Liceat quoqtte vobis clericos, vel laicos, liberos
tuum. — Recipit eos sub proteclione,el privilegit et absolutos, e sseculo fugientes, ad conversioiiem
ipsis conftrmut (96*). recipere, et eos absque conlradiclione aliquareti-
(Anno 1204. Laterani, Maii 21.) nere. Prdhibemus iusuper, ut nulli fratrum ve-
[BREO.UIGNY, ibid., p. 1092.] strorum, post factam in monasterio vestro profes-
INNOCENTIUS episcopus, servus servorum Dei, di- sionem, fas sit absque abbalis sui licenlia de eo-
lectis filiis, alibali Fusniacensi, ejusque fratribus, dem Joco discedere; discedentem vero, absque
lam prsesentibus quam futuris, regularem vitano BommuniiiinJitteravumnoslvavum cautione, nulVis
professis in perpetuum. atsdeatretinei e ; quod si quis fovte retinere pise-
Religiosam vitam eligentibus aposlolicuro eonve- suiwpserii, licilum vobis sil in ipsos monachos
nit adesse prsesidium, ne forte cujuslibet temerita- -, vel conversos regularem sentenliam promulgare;
J
tisincursus aut eos a proposito revocet, aut robur, illudiiislvictius inhibenles, ne lerras, seu qUodlibet
quod absitl sacrse religionis infringat. Eapropter, ieneficium Ecclesiw vesliw coilatum liceat alicui
uileeti in Domiuo filii, vestris juslis postulationi- personalitev dari, seu alio modo alienari, absque
bus clementer amiuimus, et prsefatum monasle- cousensu tolius capituli, vel majoris aut sanioris
rium sanetseDei genitricis^et virginis Marise.in quc partis ipsius. Si quae vero donationes vel alienatio-
divino maneipali eslis obsequio, sub beati Petn el nes al.ter, quam dictum est, factse fuerint, eus ir-
nostrn. protectione suscipimus, et praesentis seript: ritas esse censemus.Ad haec etiam prohibemus, ne
privilegio communimus; inprimis siquidem sla- aliquis monachus sive conversus, sub possessione
tuentes, ut ordo monaslicus, qui secundum Deurc vestroe domus astrictus, sine consensu et iicentia
et beati Benedicti Regulam, atque institutionen abbatis et majoris partis capiluli vestri, pro ali-
Cisterciensium fratrum, in eodem monasterio in- quo pecuniam mutuo accipiat, ultra pvetium capi-
stitutfis esse dignoscitur , .perpetuis ibidem tempo- luli vestvi prudentia constiiutum, nisl propter ma-
ribus inviolabililer observetur. Prseterea, quas nifestam domus vestroeutilitatem. Quod si facere
eunque possessiones, quaecunque bona idem rno- prsesumpserit, non teneatur conventus pro his ali-
nasterium inprffisentiarum |usle et canonice pos- Q quatenus responflere. Licitum prseterea sit vobis
sidct, aut in futurum, eoncessione pontificum in causis propriis, 'sive civilem, sive criminaiem
largitione regum vel principum, oblatione fidelium, contineant qusestionem, fratrum vestrorum testi-
seu aliis justis raodis, prsestante Domino, poterii Bfioniisuti, ne pro defectu lestium jus vestrum in
adipisci, ttrma vobis veslrisque successoribus ei •aliquovaleal deperire.
illibata permaneant. In quibus hoec-propriisduxi- Insuper, auctoriiate apostolica inhibemus, ne
mus exprimenda vocabulis : -ullus episcopus,vel quwlibelalia persona, ad ;yno-
Locum ipsum, in quo praefalura monasteriun dos vel conventus forenses vos ire.vel jtidicio sae-
situm est, cum omnibus pertinentiis suis; gran- culari de propria subslanlia ,vel possessionibus
giam de Sparseio, cum pertinenliis suis; gvangian vestris subjacere compellat, nec ad domos vestras
de Gactinise, eum pevtinentiis suis; domum d( causa ordines celebrandi, causas tractandi, vel
Landosvilla, cum Jpertinentiis suis ; gvangiam di convenlus aliquos publieos convocandi, venire
Landosilecort, cum pertinentiis suis ; grangiam di prsesumal, nee regularem electionem abbatis \es-
Abentonlecort, cura pertinentiis suis; pratum d( tri impediat, aut de instituendo aut remo,vendoeo
(96*) Yidenotasad epistolam appendicishujus xxxiv.
11-y SUPPLEMENTUM.—AN. 1204 114
qui pro temporefueril, contra slatuta Cisterciensis Ktrarum, nullus rapinam seu furtum facere, ignem
ordinis, se aliquateuus intromittat. Si vero epis.co- apponere, sanguinem fundere, hominem temcre ca-
pus, in cujus parochia domus vestra fundata est, pere, vel interficere, seu violentiam audeat exer-
cum humilitate ac devotione, qua convenit, requi- cere. Prseterea, omnes libertates et immunitates, a
situs, substitutura abbatem benedicere et alia, quse praedecessoribusnostris, Roraanis ponlificibus or-
ad offleium episcopaie pertinent, vobis conferre dini vestro concessas, nec non et libertates et
reuuerit, licitura sit eidom abbati, si tamen sacer- exempliones ssecularium exaclionum, a regibus et
dos fueiit, proprios novilios benedicere, et alia, principibus, vel aliis fidelibus rationabiliter vobis-
quaead officiumsuum peiiinent exercere, et vobis, indultas, auctoritate apostolica conflrmamus et
omnia ab alio episcopopercipere quaea vestro fue- prsesenlis sctipti privjlegio communinius.
rint indebite denegata; illud adjicientes, ut in re- Deccrnimus ergo, ut i.ulli oranino hominum li-
cipiendis possessionibus, quoe a benediclis vel be- .ceat, prsefatummonasterium temere perturbare, aut
nedicendis abbatibus exhibentur, ea, sine episcopi ejus possessiones auferre, vel ablalas retinere, mi-
forraa et expressione contenti (97), quaeab origine nuere, seu quibuslibet vexalionibus fatigave, sed
ordinis nosciturinstituta, ut scilicet abbatss ipsi, omnia conserventur, eorum, pro quorum guberna-
salvo ordine suo, profiteri debeant, et contra sla- B tione ac sustentatione concessa sunt usibtts omni-
tuta ordinis sui nullam professionem facere com- rnodis profutura, salva sedis apostolicseauctoritate.
pellanlur. Pro consecrationibus vero altarium vel Si qua igitur in futurum ecclesiastica ssecularisve
ecclesiarum, sive pro oleo saucto, vel quolibet ec- persona, hanc njslrae conslitutionis paglnam,
clesiastico sacramento iiullus a vobis, sub obtenta sciens, contra eam temere venire tentaveiii, secun-
consueludinis, vel alio modo, quidquam audeat ex- do lertiove coramonila^ nisi realum suum congrua
torquere, sed omnia gratis vobis episcopus dicece- satisfactione correxerit, poteslatis honorisque sui
sanus impeudat; alioquin, iiceat vobis quemcun- dignilate careat, reamquese divino judicio existere
que malueritis calholicura adire anlistitem, gra- de perpetrata iniquitate cognoscat, et a sacralissi-
liam et eommunionem apostolicse sedis habentem, mo corpore et sanguine Dei et Domini Redempto-
qui nostra fretus auctoritale, vobis quod postulatur ris nostri Jesu Chrisli alicna fiat, alque in extremo
impendat. Quod si sedes dicecesani episcopi forte examine districtae ultioni subjaceat. Cunctis autem
vacaverit, inlerim omnia ecclesiastica sacramente eidem loco sua jura servantibus, sit pax Domini
a vicinls episcopis accipere libere et absque contra- noslri Jesu Christi, quatenus et hic fructum bonse
diclione possitis, sic tamen, ut ex hoc in poste- -t aptionis percipiant, ct apud districtum Judicem
rum propriis episcopis nullum praejudicium gene • praeraia aeternse pacis inveniant. Amen. Ameii.
retur. Quia vero interdura propriorum episcoporum Amen.
copiam non habelis, si quera episeopum Ronianae Ego Innocentius, catholicae Ecclesii» episco-
sedis, ut diximus, communionem habeutem, et de pus.
quo plenam notitiam habeatis, per vos transire Ego Octavianus, Hostiensis et Yellelrensis epis-
conligerit, ab eo benedictiones vasorum et ves- copus.
lium, consecratioues altarium, ordinationes mona- Ego Petrus, Portuensis et sanctaeRufinse episeo -
chorura aucloritate apostolicaesedis recipere valea- pus.
lis. Porvo, si episcopi, vel alii ecclesiarum reclo- EgoJoannes, Albanensis episcopus
res, in monasteria vestra vel personas inibi consli- Ego Petrus, tituli SanclaeCoeciliaepresbyler car-
tulas, suspensionis,,excomaiunicationis, vel inter- dinalis.
dicti sententiam promulgaverjnt, sive etiam in mer- Ego Guido, S. Mariseinfra Tyberira lituli Calixli,
ceuarios vestros, pro eo quod decimas non solvi- presbyter cardinales.
tis, sive aliqua occasione eorum <juseab apostolica Ego Hugo, presbyter cardinalis sancti Martini et
benignitalc vobisindulfa seu in benefactores ve- D Equilii.
stros, pro eo quod aliqua vobis beueficia vel obse- Ego Joannes lituli Sancti Stephani in CoelioMon^
quia ex cbaritate prsestiterint, vel ad laborandum te presbytei' cardinalis.
adjuverint, inillisdiebus in guibus vos laboralis, et Ego Joannes, tituli SanctiEPriscse presbyter car-
alii feriantur, eamdem sententiam protulerint, ip- dinalis.
sam, tanquam contra sedisapostolicseindulta pro- Ego Cencius, sanctorum Joannis et Pauli presby-
latam duximus irritandam, nec litterseillaefirmita- ter cardinalis, liluli Pamachii.
tein habeant, quas, tacito nomine Cisterciensis or- Ego Gregorius, tituli Sancti Yilalis presbyter car-
dinis, et conlra tenorem aposlolicorum privilegio- dinalis.
rum constilerit impelrari. Paeiquoque et tranquil- Ego Benedictus, lituli SanctseSusannae prcsby-
litati vestraepalerna inposlerum sollicitudine pro- ter cardinalis.
videre volentes, aucloritate apostolica prohiberaus, Ego Gracianus, Sanctorum Gosmaeet paiuiani
neinfra clausuras loeorum, seu grangiarum ves- diaconqs cardinalis. ,

(97) Sic legitur in Apogr., mendose, ut vldetutv


155 AD INNOCENTHill REGESTA iU'
Ego Gregoiius, Sancli Georgii advelum aureum A . et monaslerio suo damna et gravamina irrogarunt,
diaconus cardinalis quod ipsi, cxsiliura metuenfes, de consifio \enera~
Ego Hugo, Sancti Euslacliii diaconus cardinalis. biles fratris nostri, episcopi Morinensis (100), dice-
Ego Matlhaeus, Sancti Theodori diaconus cardi- cesani sui, et aliorum prudentum viiorum, cuin
nalis. eisdem diem accipere sunt coacti, ubi prsedicti
EgoJoannes, Sanclse Marisein Cosmodin diaco- ballivi, ad hoc, ut excommunicationis sententia re-
ntis cardinalis. laxaretur ad tempus, congruam satisfaclionem in-
Datum Lalerani, per inanum Joannis.-sanctseRo- juriarum pariler et damnorum, neo non conserva-
manse Ecclesioesubdiaconi et nolarii, xn Kalendas tionem liberlatum suarum, eisdem, sicut ipsorum
Junii, indictionevn, Incarnalionis Dominicaj anno et eorum qui interfuerunt testantur hiterse, promi-
1204, ponliUcalus domiui Iiuiocentii papse III anno serunt ; super quibus se quenuitur deftaudatos
septirao. fuisse lurpiter et delusos. Quoeirca, discrelioni
Je soussigni, dilegue de Monseigneurte Garde des vestrseper apostolica scripta mandamus, qualenus
Sceaux, pour la rechercheet transeription des monu- memoratos comitem et ballivos , ul juxta promis-
mentshhloriques de la Tiirache el partie du Laon-
nois, certifie la presenlecopie conformea Voriginul. sionem suani memorali monasterii libertates con-
Ce 10 avrit 1788. Signe D. R. N. JEANNIN, religieux serventur, et de damuis et injuriis congruam eis
de S. Michel. satisfactionem impendant, monitione prsemissa,
LXXX. censurani ecclesiaslicatn, appellatione remota,
Aa electum (97*), decunum (98), et archidiaconum per
Aliebatenses.—Utnobilemviium,Philippum, comi- sicul justum fuerit, compellatis^ nullis obstantibus-
tem Namurcensem, el ballivos Balduini, Ftan- Iitteris, veritali etjubtiiia? praejudicantibus, a sede
diiw comitis, per censmam ecclesiaslicam com- apostolica impetratis. Quod si non omnes Ms es-
pellant, ad,juxla promhsionem eorum.conservan-
das liberlatesabbalis el conventus S. Bertini , et seqtiendis polueritis inleresse, duo vestrum ea ni-
ad satisfactionemimpendendamdedamnis etinju- hilominus exsequaulur.
riis ilfatis diclis abbati el conventui, occasione Datum Romae,apud SancfHra Pelrum, ixKalen-
excommunicalionisburgenstum Sancli Audomari. das
Ootobvis,ponlificatus nostri anno vn.
(Anno 1204. Romse, ap S. Petrum, Sept. 25.)
E\ Archivo S. Berlini, capsa Papalia,n° 59. Ad LXXXI.
"calcem Apographi hauc notulam adlixit D. C. de'. Ad Joannem (\), AbbatemS. Beriini. — Concedilur
Witle. « Baudoin, coinie de Fiandres cl de Hai -\ ei fcculias benedicendipallas aliarium, et sacer-
naut, etant parti pour la Terre-Sainle, en 1202, doiatia indumenia.
comme il en a eie ci devant paiie aux litre et (Anno 1204. Romae, ap. S. Pet-ura, Oct. 5)
notes 299, Philippe, comle de Namur, elfreie
dudii corate de Flandios , ainsi quepiusieurs [E\ Aichivio S. Berlini, capsa Papaiia, n°161. AtT
baillis dttdit comte de Flandres , profilerent de! calccm liujus apogvaphi lianc aflixit notulam D..
,cette absence pour faire des de^ats et des inva- C. de Witte. t Comme le droit de beiiir ce qui
sions dans les biens et coui tils de 1'abbayede S. scii a 1'autel, pour le saint Sacrifice delamesse»
Bertin, situes dans le diocese de Terouane ; sur; appai lonait aux eveques, Jean, abbe de S. Ber-
q.uoi les abbe et religieux de S. Beiiin ayant lin, pour e\iler toutes difficulles a ce sujet, sup-
porle leurs plainles a Ronie, en consequenee, le1 plia le sou\erain pontife (eu egard au ^rand
souverain ponlife , Innoceni III, donna ce pre- irmibre d'autels dont il etait charge), de vouloir
sent mandement aposloliqueaux doyen el archi- bien lui accorder la faculie d*en henir les pales
ou linges qui senent a couvrir 1'autel, ainsi que
diacre d'Arras, pour obliger lesdils comles de[' les habits sacerdotaux; ce que le pape Inno-
Namur et baillis du comte de Flandres, sous peine! cont III accorda favorablement, par la presente
de censure ecclesiastique, a indeninisor et a sa-"
lisfaire a tons Jes domuiages el injures causees' hulle, audit Jean, ainsi qu'a tous ses suceesseurs
eux de abbes de S. Bertin. t BRECI. ibid.]
par auxditsabbeetreligieux Sainl-Bertin.i
BIUSQ., ibid., p. 1125.] Juslis petenlium desideriis dignum est nos fa-
Proposita nobis dilecfi filii,... abbas et conven- cilem prsebere assensum, et vola, qua? a ralionis
tus Sancti Berlini (98*),conquestione monstrarunt,, tramile non discordanf, effectu prosequenle coni-
quod, cum burgenses Sancli Audomari, Morinensisi D plere. Eapropter, dilecte in Domino fiii, luis justis
diceceseos , propter ollensas quas illis intulerant,, postulalionibus gralo concurrentes assensu, bene-
auctoritate nostra fuissent excoinmunicalioni sub- dicendi pallas altarium et sacerdotalia indumenta
jecli, nobilis vir..i(99) comesNamurcensis, et ballivii libi et successoribus tuis concedimus auctoritate
nobilis viri (99*)... comilis Flandrise , Morinensiss aposlolica facullalem. Ntilli ergo ouinino hominuiiL
dicaceseos, bona et curtes eoruin occasione hujus- liceat hanc paginara nostroe concessionis infrin-
inodi per violentiam iuvadentes, tot et lanla sibii gere, vel ei ausu temerariocontraire.Si quis aulem

(97*)Vide ad Epistolara Libri oclavi XLV,nol. rum ; sedebat adhuc anno 1212.
(98) Erat ille, Joliannes m, qui in instrumentis, (98) Yide ad Epistolain Appendicis hujusxvm,
jam ab anno 1200, subscriptus reperitur. Ipsi' vi- not.
ces suas commisit Oclavianus, A. S. L, ad dirimen- (99) Vide supra, not. C. de Wilte.
('am liteni inler Ecclesias sanoti Beiiini et S. Au- (99*) Ibidem.
domari ex una parte, el Guidonem de Coci ex (100) Yide ad Epjslolam Libri noni CLXXXII,
nol.
allera, qui jus advocatisesibi avrogabat in Villa de: (1) Yide ad Epistolam ^appendicis hujus xvm,
Caumont, an. 1201. Occurril in charta 1209, pro not.
ereetfone duarum EcclesiceCathedralis Capellanja-
tn SUPPLEMENTUM.—AN. 4204. 118
hoc attenlare praesumpserit, indignationem om-- A illarum ecclesiarum, a quibus mortuorum eorpora
uipotentis Dei-et beatorum Petri et Pauli, aposto- assumuntur. Prohibemus autem, ul nec episcopo,
Ioium ejus, senoveril incursurum. nec alicui Lacnltassilnovasconsuetudineseontra vo-
Datiun Romse, apud Sanctum Petrum, III Nonas;. luiitatem vesiram in ecclesiam ipsam inducere, ac
Oetobris, pontilicatus nostri anno septimo exactiones indebitas exercere, aut parochianos ve-
LXXXIL stros quibuslibel modis vobis auferre. Prohiberaus
Ad Petrum priorem ei fratres S. Reparatm Lucensis. insuper, ut neniini liceat parochianis veslris, vohis
—Eoium jura possessionesqueconfirmal. inconsullis, pcenilenliam dare, nisi forte in lanto
(Aimo 1204. Romse, ap. S. Petrum, Ocl. 7.) necessitalis arliculo fuerint consliluti, quod ad vos
[MURATORI, Anliq. Ilal., VI, 445.] nequeant habere recursum, etc
INNOCENTIUS episcopus, servus servorum Dei, di- Ego Innocentius catholicseEcclesiseepiscopus.
leclis filiis PETRO,priori Sanctae Reparatae, quse in Ego Octavianus Ostiensis et Velletrensis epi-
civitate Lucana sila esl, ejusque fratribus lam prse- scopus.
sentibus quam fuluris canonice substituendis iu Ego Petrtts Portuensis et SancloeRufinse episco-
pevpetuum, etc. pus.'
Quapropter, dilecti in Domino fllii, vestris vide- B Ego Joannes Albanensis episcopus,.
licet postulalionibus inclinali, prsefalam ecclesiam Ego, elc.
Sanctje Reparalae,quae in civitate Lucana Plebis vo- Dalum Romaeapud Sanctum Peirum, per manum
cahulo fungitur, in qua divino mancipati estis ob- Joannis, sanctoe Romanoe Ecclesise subdiaconi et
sequio, ad instar praedecessorura, nostrorum beatse notarii. Nonis Octobris, indictionevn, Incarnationis
recordaiionis Eugenii, Anaslasii, Adriani, et Coele- Domini annol204,.pontilicatusverodomni hinocen-
stiui.Romanorum ponlificum, sub beati Petri ol no- tii papse Ill^nno septimo.
sfra protectione suscipimus, etc.In quibus hsecprc- LXXXIII.
pviis duximus exprimenda vocabulis : Ad abbatem (2), et convenlumS. Berlini. — Coiv-
Loeum ipsum, in quo praefata ecclesia sila cst, '
firmat eh quusdam possessiones suas.
cumomnibus pevtinentiis suis; hospitale S. Repava- (Anno 1204, Romae, ap. S. Petrum, Oet. 10.)
tse situm juxta praefalam ecclesiam, cum omni juve [E\ Archivio S. Bertini, capsa Papalia,n. 62. BREO...
et pertinentiis suisjecclesiam S. Cassiani cum omni ibid., p. 1125].
jure ac pertinenliis suis; ecclesiam S. Mitliaelis de Solet annuero sedes apostolica piis votis, et lio-.
Contesora, cum omni jure et peiiinenliis suis. Iteia nestis pctentium precibus favorem benevolum im-
jus, quodhabelis in ecclesia Sancti Jusli ad Arcum, pertiii. Eapropler, dilecti in Domino filii, vestris
et in ecclesia Sancti Lauventii de Piciovano. Uni- justis postulatioiiibus gralo concurrentes assensu,
versam etiam parochiam vestram el parochiancs, terram quam a Nicolao de Clarkes, in Villa de
alque decimas, quas habetis, vobis auctoritate se- Woeserma, et comilatura ejusdemquem a Gisleber-
dis apostolicaeconfirmamus. Staluimus aulem, ut i» lo, Castellano Bergensi, legitime acquisistis ; ter-
illis Doitiinicis diebus, et praeciptte solemnilatibus^ ram quoque, tam in parochia de Longanessa, „quae,
in quibus canonici Majoris Ecclesisead jam diotam Stapleveld vulgariter appellatur, per concambium.
ecclesiam cum processione venire consueverunt, si a (Geiardo) praepositoSancli Audomari (5), de cjit
forte aliqua pravitate inducti ad locum ipsuni jus feodo erat, obtentam ; possessiones etiam quas
prout antiqua consuetudo est," veiiire noluerint, Baldtiinus, Flandrfae el Haiinonise comes, et Wil-
majorera missam^ac vespevas, et aliadhina officia, lelmus castellanus Sancli Audoraari, in feodo suo,
quseipsi celebrare debuerant, per vos ipsos auctori- pia vobis liberalilate donarunt, sicut in eorum an--
tate nostva solemniter cciebretis. Liceat prseterea. thenlicis conlinelur ; leiras insuper et reddilus iu
vobis clericos lifteratos et honestos, undecunque Caslelensi et Broburgensi castellaniis, ac in omnia (4)
sint, cum episcoporum suorum coramendatitiis lil- j) in Sancti Audomarii, et Sancli Folquini ecclesiis,
teiis, si fbiie ignoti fuerint, absque alieujus con- vobis et monasterio vestro concessas i proeterea, de
tradiclione, in fratres cuni assensu episcopi vestri Trulleia et de Chillain ecclesias cum capellis et om—
suscipere. Quod si episeopus ipsecontrajus mali- nibus peiiinentiis suis; villam insuper de Galmunf,,,
gnari, el ralionabilem noluerit occasionera praeten- cum fundo et comitatu, sicut in authenljeis seri-
dere, clericos ipsos nihilominus suscipialis. Sepul- plis exinde confectis plenius conljnettir; pQrlionem.
turara quoque Ioci liberara esse decernimus, ul eo- quoque possessionum, quam in eadem villa per Ec-
rum devotioni, et exlremaevoluntati, qui se illic se- clesiam Sancti Audomaii h,abelis,_sicut ea juste ae
peliri deliberaverint, nisi forle evcommunicati vel pacilice poss.detis ; compositiones insuper iuter vos
interdicli sint, nullus obsislat, salva lainen justifia et. .. presbyterum de Sienkerke, super decima c'"
"
(2) Yide ad epistolam xvm appendicis hujus, not. auctores Nov. Gall. Chrht. Tow. III, col. 475.
(5) Gerardus II, Coniitis Flaudriae fratev, praj- Conferendae insuper Lilterae Gerardi, prseposili
posiius S. Audoinavi,notus est in instrumentis, jain ecclesiseS. Audomaii, apud J. F. Foppens Supplem.
ab anno 1180. Successor autem ejus, Petrus de ad Mirmum, tom. VI, pag. 216, cap. LII.
CoIIemedio, non nisi anno 1227 uiem-oratur apud (4I Ac in omnia : sic in Apographo.
H9 'AD INNOCENTll III REGESTA 12©
Aveacapella et pavochiauos de Merch, supei dcci- A Ex parte tua nostris estanribus inlimalum, quod
niis allecium initas ; sicut siue pravilale provide quidain sacerdos dum consuesceret cum uxore cu
faeloe sunl, et ab ulvaque paiie sponte receptoe, et jusdam lui villici nefariam rem habere, caplus fui
hactenus pacifiee obsevvatae,auctoritate aposlolioa a villico, qni ei nasum abscidit, et laesit ipsum in
confumamus, el prassenlis seripti palrocinio com- lingua, nee tamen loquelara amisit. Unde presbyter
munimus. Nnlli ergo omiiino homiiium liceat lianc ipse ad olium se transtulit nionachoium, ut suam
paginam nostrae confirniationis infiingere, vel ci salvare posset aniniam inter eos. Verum cura villi-
ausu temerario contraire. Si quis autem hoe atlen- cus ipse stiper hujusmodi facto sibi pelat absolutio-
tare proesumpserif,indignaiioneni onniipofentis Dti, nem impendi a nobis, ut eura possis absolvero,
et bealorum Pelri et Pauli, aposioloruni ejus, se poslulasli. Quocirca fraternitati tuse per apostolica
novevil incursurum. scripta mandainus quatenus si res ita se Labet, vil-
Datum Romse, apud Sanetum Petrum, vi Idus licum ipsum, qui tauquam excomraunicatus vita-
Gctobris, pontilicatus nostri anno seplimo. tur, conimur.ioni restituas, itaqttod cxpensas, quas
LXXXIY. essel faclurus in itinere ad sedem propter hoc apo~
Ad abbatem S. Vincenlii (5), arclddiaconum el snc- «>slolicam veniendo, mittai iu subsidium Terraj San-
centorem Silvanectenses.— Ul controversiam in- ctoe, \el in Chiistianorum auxilium, qui laborant
ler capilulum S. Franbatdi, comilemDomni Mar- in
et alios, dirimant. partibus illis contra perfidiam paganorum el
tini, • nihilominus laborem itineris redimal
juxla propvias
(Anno 1204. Romoe ap. S. Petrum, Oct. 25.) faeiiilates.
{Ex Archivio ecclesioe S. Frambaldi. BREQ.ibid., Dafum Romse, apud Sanctum Petvum, Idibus
p, 1126.].
Ex conqueslione dilectorura flliorum, Decani (6), Novembiis, pontificalus nostri anno septimo.
et capituli Sancti Frambaldi Silvanecteusis, nostris LXXXVI.
auribus est relafum, quod nobilis vir (7)... comes Ad Slephanum (9) —
abbatein monasterii de Los, ejtts-
Domni Marfmi, et uxor ejus (8)..., abbas Resba- que fratres. Recipiunlur sub protectione beati
Petri, et enumeranlur bona ad ipsos speclantia.
censis"(9) et quidam alii, lam rnonaclii quam clorici (Anno 1204. Romae, ap. S. Pelrum, Nov. 17.)
et laici, Silvanectensis, Meldensis et Belvacensts [Epistolam hanc, seu polius bullam, edimus ad fi-
dioeceseon, super rebus mobilibus et immobilibus dem apogvaphi, quod ex Archivio mouasterii de
eis el eorum Ecclesiae graves proesumuiit injurias Laude BeaioeMaiise (al. de Loz), Tornacensis
discrelioni vestrse diceceseos, diligenler transcripluni in Cbartophy-
irrogare. Quocirca, per aposto- lacio noslio veposuit D. Queinfevt. Eamdein le-
iica scripta mandamus, quatenus, vocatis quos pro- C gere est in supplemcnto Joamiis Francisci Fop-
pter IIOGuoveritis evoeandos, causam super his, pens ad Mivoeiopera diplomalica (Aub. Mir. oper.
remota, fine debito decidatis, facienles diplom. Tom. II, cap. L), vevum non sine aliqua
appellaliohe di&crepantia,quam hic nolare non poslposuimus;
'
quod decreveritis per censuram ecclesiaslicam fir- desuiit praeseilim apttd J. F. Foppens cardinaliuiu
mlter observari; nullis obstantibus litteris, veritati subscriptorum nouiina. BREQ.ibid., p. 1126.]
et juslitiae prsejudicanlibus, a sede apostolioa Im- Religiosam eligentibus vitam aposlolicum conve-
petratis. Quod si non omnes his exsequendis po- nit adesse prsesidium, ne foiie cujuslibet temeri-
tuerilis interesse, duo veslrum ea nihilominus ex- tatis incursus auleosaproposilo revocel, autrobur»
sequantur. quod absit ! sacrae religionis infringat. Eapropleiv
Datum Romae,apud Sanctum Petrura, x Kalert- dilccli in Domino filii, vestris justispostulatiouibus
;das Novembris, pontificatus nostri anno seplimo. elemenler annuiinus, ct nionaslerium sanetae Dei
LXXXV. Genilriois, el Yirgtnis Mariaede Los in quo divino
\Ad Lundensem archiephcopum. — Conceditut villi- estis mancipali obsequio, sub beali Petvi et nosfia
cum quemdam absotvat. pvotectione suscipimus, et praesentis scvipti privi-
(Anno 1204. Romae, ap. S. Petrum, Nov. 15.) legio commuiiimus; inpiimis si qtiidem staluentes,'
[ LiMEGRDN, " ut ovdo monasticus
Diplotn. Suec.J, 150.] qui secundum Deura, et beati
INNOOENTIUS episcopus, servus servorum Dei, Benedicli Regulam, atque institulionem Cistevcien-
venerabili fralri Luiidensi archiepiscopo, saluleni sium fratrum, in eodem loeo instilulus esse digno-
et apostolxcam benedictionem. scitur, pevpeluis ibidem tempovibus inviolabilifer
(5) Petros I, abbas S. Vincenlii Silvaneotonsis, B. M. Biaeontis, et S. Fiambaldi Decanus, anno
oecurrit in inslrumeutis ab anno saltem 1205, us- 1187; uno quideni nomiiie ailhuc subscripiiis vepe-
que ad annum .sallem 1212. De ipso hsec leguntur riliir in instrumenlo anni 1207. Yid. Nov. GalL,
apud aucioreg Novse GallisRChristianas, Tom. X, Tom.X, colMli.
col. 1497 : « Cum Stephano, aicliidiacono.et S. suc- (7) Yide ad Gesta Innocentii, § LXWIV,not.
centove Silvanectensis ecclesise, delegatus est judex (8) Vide ad epistolim libri octavi r.Lxxxvni,not.
controversioe intev ecclesiam S. Frambaldi, ete. (9) Post Sinionem, in ilinere Paloestino, an 1201,
anno 1207 ; ii quse qtiidem ad hanc noslram Inno- 8 Id. Jul.i, defunctum, monastevii de LaudeB Ma-
centii epistolam spectaie videntur. rioe rcgimen susccpit Stephanus, vir (ul aiunt Nov.c
(6) Hermeiiis, qni fratres habuit Hugonem, Ra- Gallise Christianac auclores (Tom. III, col. 504),
dujfum, el Galteruin milites, Canonicus B. M. sub- aniino fortis ac strenuus advcrsus bonmura mona-
diaconus et Caiilov S. Frambaldi, an. 1180 repeii- slerii invasoies. Sedit annis ac deinde c
lur. Anno 1185, S. Regulis Decanus in chaifa qua- vila excessit die 7 Maiiii, annoquatuov, 1207.
dani dicittir. Mox, occunii Ileimcius, Canonicus
121 SUPPLEMENTUM.— AN. 1204.' iU
obscrvetur. Prseferea, quascunque possessiones , A defecju testium jus vestrum in aliquo valeat depe*
qusecunquebona idem monaslerium in prsesentia- riro.
rum justeet canonice possidet, aut in futurum con- InsupCr, auctoritale aposlolica inhibemus, ne
cessione pontificum, largitione regum, vel princi- ullus cpiscopus vcl alia quaecuiique persona, ad
pum, oblatione fidolium,seu aliis juslis modis,pr;e- synodos, vel conventus forenses, vos ire, vel judicio
stante Domino,poterit adipisci,firma vobis vestris- sseculari de propria subslanlia, vel possessionibus
que successoribuset illibata permaueant; in quibus vestris, subjacere compellat, nec ad domos vestras
Jioec propriis duximus exprimenda vocabulis :- causa ordinis celebrandi, causas traclandi, vel
Locum ipsum in quo praefalum monasteviuin si- conventus aliquos publicosconvocandi, venire prae-
tum est, cum omnibus perlineiitiis suis (10); gran- stiraat, nec regtilarem electionem veslri abbatis
giam abbaliae, cum omnibus perlinenliis suis; impediat, aul de insliliiendo, vel removendo eo
grangiam de Marcha , cum oinnibus pertiiienliis qtti pro tompore ftierit, contra staluta Cisterciensis
suis; grangiam de Duremoii (11), eum omnibus ordinis se aliquatenus inlromittat. Si vero episco-
pertinentiis suis (12); grangiam deEsquelio, cum pus in ctijus parochia domus veslra fundata est,
omuibus pertiuenliis suis; grangiam de Antonio, cum humililate el devotione qua convenit requisi-
cum omnibus perlinenliis suis; grangiam de Ro- " tus substitulum abbatem henedicere, et alia quse
girfart, cum oranibus perlinenliis suis; grangiam ad officitim episcopate pertinent vobis conferre,
de Templonio,cum omnibus peiiinenliis suis. Sane, renuevit, licilum sit cidem abbali, si lamen sacer-
laborum veslrorum, quos propriis manibus aut dos luerit, proprios novitios bcnedicere, et alia
sumptibus colitis tam de terris cullis quain incultis, quaead officiumsutim pei tinent exercere, el vobis
sive de horlis et virguliis et pisealionibus vestris, omnia ab alio episcopo percipere qnae a vestro
vel de nutrimentis aniinalium vestrorum, nullus a fuerint indebite denegata; illud adjicientes ut in
vobis desimas exigere vel' extorquere praesumat. recipiendis professionibus quae a benedictis vel
Liceat quoque vobis clericos vel laicos libei'os et benedicendisabbatibus exhibentur, ea sint episcopi
absolutos e sseculo fugienles ad conversionemre- forma el expressione contenti, quae ab origine ordi-
cipere, et eos absque contvadictione aliqua reli- nis noscilur inslituta. Ut scilicel abbatcs ipsi salvo
nere. Prohibemus insuper, ut nullus fiatrum ve- ordine suo profiteri dcbeant, et coniva staluta or-
strorum, post faetam in monasterio vestro profes- dinis sui iiullam professionem facere compellan-
sionem, fas sit absque abbatis sui licenlia de eodem lui".
loco discedere. Discedentem vero absque conimu. r, Pro consecrationibus vevo altariiim, vel ecele-
nium lilterarum veslrarum caulione nullus audeat siarum, sive pro oleo sancto, vel quolibet alio ec->
retinere. Quod si quis forte retinere prsesumpserit, clesiaslico sacramentp, nullus a vobis, sub obtentii
licilum vobis sit in ipsos monachos, vel convevsos, consueludinis, vel alio quolibet modo, quidquam
regularem sentenliara promulgare. Illud districlius audeal extorquere; ssd hsec omnia gratis vobis
inhibentes ne terras seu quodlibet' beneficium Ec- episcopus dicecesanus impendal. Alioquin, liceat
clesiae veslrse coJlaluui liceat alicui personaliter vobis quemcunque malueritis calholicura adire
dari, sive alio modo alienari, absque consensu to- asitislitem, gratiam et communionem apostolicae
tius capituli vel majoris, aut sanioris paiiis ipsius; sedis habentem, qui nostra fretus aucloritate vobis
si quae vero donationes aut alienationes, aliler quod postulatur iinpendat. Quod si sedes episcopi
quam dictum cst, factae fuerint, eas irritas esse" diceco.saiiiforte vaca\erit, interim oinnia Ecclesiac
censemus. Ad hsec etiam prohibemus, ne aliquis sacramenta a vicinis episcopis accipere lihcre, et
monachus sive eouversus, sub professione vestvoe absque contradiclione possitis, sic tamen, ut ex
domui adstrictus, sine consensu et licentia abbatis hoc in posterum proprijs episcopis nullum praeju-
et majoris partis capituli vestri, pro aliquo fide dicium generelur. Quia vero interdum propriorum
jubeat, vel ab aliquo pecitniam rautuo accipiat, D episcoporum copiam non habetis, si queiu episco-
ultra pretium capituli vestri providentia constitu- pum, Romanse sedis, ut diximus, coraniunionem
tum, uisi propter manifestam domus vestroetilili- habeiitem, etde quo plenam notilia-n habeatis, per
tatem; quod si facere prsesumpserit, non teneafur vos transire contigerii, ab eo benedicliouesvasorum
couventus pro his aliqtiatenus respondeve. et vestium , consecrationes altavium, ordinaliones
Licilum pvseteveasit vobis in causis propviis, nionachoruni, auctovilate apostoiic.e seJis rccipere
sive civilem, sive criininalera conlineant qu,cslio- valealis.
nenij Fratrum vestrorum testimoniis uti, ne pro Porro, si episcopi vel aiii Ecclcsiarum rcctores,

(10) Confev,apudMirseum,1.1, pag. 750, cap.§9, remort de nobis tenuil, de Galtero vero Slephanus
Diploma Theodericicomitis. de Primeka, pvece Slephani, et salule noslra coin-
(11) Conferapud Miraetim,t. I,pag. 699, Chartam pulsi, sub censu duovum solidovum, in perpetuiun
qua TheodericusAlsalim comes, et Sibilla uxor'ejus, possidendain, ctc. Anuuitnus. i
benefaciunt, amio 12j>2,abbatim Laudensi. Ibi sic (12) ApudMiraeumadditur: Grangiam cle Brebanl
legitur : « Ecclesisenamque et abbatiaede L<»sCla- cum omnibusperlinentiis suis.
ravallensis Oidinis, lerram qtiara Walterus de Du-
125 AD IMNOCENTIIIII REGESTA 124
in monastena vestra, vei personas mibi constitu- A pions nostvi Jesu Christi, aliena fiat, alqueinex-
las, suspensionis, excommunicationis, vel interdi- Iremo exaniine districtse ullioni subjaceal; cunctis
cli scnlentiara promiilgavevint,sive etiam in merce- autem eldem loco sua jura servantibus, sit pax Do-
narios vestros, pro co quod deciraas non solvilis, mini nostri Jesu Chiisti, quatenus et liic ftuctum
sive aliqua occasione eorum quae ab apostolica be- bonae aclionis percipiant, et apud dislriclum Judi-
nignitate vobis indulta su'nt,'seu bencfactores ve- cem praemiaaeternsepacis inveniant. Amen, amen,
slros, pro eo quod aliqua vobis benelicia, vel ob- amen.
sequia ex charitate praesliierint, vel ad laboran-
dum adjuverint, in illis diebus, in quibus vos Ego Innocentitis, catholicaeEcclesiaeepiscopus.
laboratis et alii feriautur, eamdem sententiam po- Ego Octavianus (14), Ostiensis elYelletrensiseni--
slulaverint, ipsam, lanquam contra sedis apostolicae scopus.Petrus
indulla prolatam, duximus irritandam • nec littene Ego (15), Portuensis et SanctseRufinaeepi-
illaelirmitatem habeant, qttas tacito nomine Cister- scopus.Joannes
ciensis ordinisj, et conlra tenorein .ipostolicorum Ego (16), Albanensis episcop.
Ego Petrus elTi, lituli Sanctae Cseciliaepresbjter
privilegiorum, constiterit impetvavi. cardinalis.
Paci quoque et tvanquillitali vestvoepatevna in {5 Jordanus (18), Sanctae Pndentianae, tituli'
Ego
posleruni solliciludine providere volentes, auctori- Pastoris, presbyter cardinalis.
late apostolica proliibemus, ut infra clausuram Guido (19), SancfseMariseTranstiberim ti-
Ego
locorum, vel graiigiavum vestrarum, nullus rapi- tuli Callixli, presbyter cardiualis.
nam seu fuiium facere, ignem apponeie, sangni- cardinalis Sancti Mar-
Ego Hugo (20), presbyter
nem fundere, hominem temere capere, vel inler-
lini, tituli JEquitii.
ficere, seu violentiam audeat exercere. Praeterea, Ego Joannes (21), tituli SanclaePviscaepresbyttr
omnes liberlates et immunitates, a praedecessori- cardinalis.
bus nostris Romanis pontificibusordini vestro con-
Ego Cencius (22), Sanctorum Joannis et PaulL
cessas, necnon et libertates, et exemptiones saccu- presbyler cardinalis, tituli Pammachii.
laiiuin exactionum, a regibus et pvincipibiis, vel
Ego Gregorius (25), lituli Sancti Yilalis presbyter
ab aliis fidelibus, ralionabiliter vobis indultas, au- cardinalis.
ctoritate apostolica confivmaraus, et pvaesentis
Ego Benedictus(24), tituli SanctaeSusannsepre-
scripti ptivilegio comraunimus. Decernimus ergo, sbyter cardinalis.
ut nulli omnino hoininum liceat pvauutuin mona- C
Ego Gratianus (25), Sanclorum CosmaeelDamlanl
sterium teinere perturhare, aut ejus possessiones diaconus cavdinalis.
auferre, vel ablalas retinere, minuere seu quibusli-
bct vexationibus fatigare; sed omnia inteara con- reum Ego Gvegoiius(26), Sancti Georgii ad Velum au-
diaconus cardinalis.
serventur, eorum, pro quorum gubernatione, ac
sustenlatione concessa sunt, usibus omnibus crni- nalis. Ego Hugo(27), Saucti Eustachii diaconus carcli-
nimodis profutura, salva sedis aposlolicje auotoii-
tate. Ego Malthseus (28), Sancti Ttieodori diaconus
cardinalis.
(15) Si qua igilur in futurum ecclesiaslicasoecu-
larisve persona, hanc nostrse constitulionis pagi- diaconusEgo Joannes (29), Sanclae Marise in Cosmediu
cardinalis.
nani sciens, contra eara teinere veuire tentaverit,
secundo lertiove commonita, nisi leatum suuin con- Dalum Romse, apud Sancluiti Pelrum, per ma-
grua salisfactione correxerit, potestatis honorisque lium Joannis (50), sauctseRomanjeEcclesi* subdia-
sui dignilate careat, reamque se divino judicio exi- coni et notarii, xv Kalendas Decembris, indictione
stere de perpelrata iniquitate cognoscat, et a sacra- vui, Incarnationis Doniinicae1204, pontificatus vercr
tissimo corpore ac sanguine Dei et Domini Redem- D DominiInnocentii papseIII anno seplimo.

not.
(25) Vide ad epistolara hujus appendicis VII,tem-
(15) Hoecapud Miroeumdesiderantur. not.
(14) Vide ad epislolam libii tertii x, Notandu.n vero, quod apud Oldoinum, quo
(•5) Yide ad epistolam libri quinti LXIX,not. pore obieiit Graliamis, lituli sanctorura Cosmaeet
(16) Vide ad epistolam libri sexti cxvn, not. Damiani diaconus cardinalis, ignorari dicitur. Ve-
(17) Vide ad epistolam libri quinti xxxn, nol/ et rum, videndum num erui possit ex epistola appen-
ed epislolam i appendicis hujus not. dicis hujus mox evhibenda , ubi Joannes, ejusdem
(18 Vide ad epislolam libri quinfi LXXIV, not. sanctorum Cosmoeet Damiani liluli diaconus caidi-
(19) Vide ad epistolam libri tertii xxvui, not. nalis, subscriptus ro.periiur.
{20) Vide ad cpistolain libii teiiii XLI,not. et ad (26) Videad epistolara Lbri sepliini L\, nol.
cpislolam vn Appmdicis hujus not. (27) Vide ad epistolam libri quinli L\\, hol.
(2*) Videad epistolani libri levlii xv, not. (28) Vide ad epistolam libri teiiii LIV,uoi.
(29) Vide a'depislolam libii septimi xx\n, not.
(22) Vide adepistolani xvn Appendicisbujus xvn
nol. (50) Vide ad epislolam iibii sept.mi CLSXXIV.
(25) Vhle ad epistolam libvi quinli L\, not. nol.
(24) Vide ad epistolam libri tertii LIV,not.
425 SUPPLEMENTUM. - AN. 1204. 126
LXXXYII. Ai Vox clamanlis in deserto, parale viam Dotniui
Ad abbalem(51), S. Germanide Pratis. — Senlen- recias facite semitas Dei noslri: monet nos iler re-
tiam, qua CwlestinusPP. III conccssionem qua- clitudinis ingredi, quoniara foriiludo simplici via
rumdam ecclesiarumnon vacantium ceilis clerich Doraini recta.
faclam declaruveralimtam, auclorilate aposlolica Ergo petenlibus nou est denegandus
confiimal. auditus, quia servorum Dei quietipronostro est ofli-
cio providendumquatenus a soecularibustumullibus
(Anno 1204. Tlomoe,ap. S. Petrum, Dec. 1.)
ad fidem in ar- liberi, in via Domini simplicibus aniniis fortiter
[Ex Apographo, qttod Aulographi,
«hivis Monasierii S. Gerraani de Pratis asservati, prsevaleant ambulare. Eapropler, dilecti in Domino
diiigenter exscripsimus. BREQUIGNV, ibid.] filsi, veslris justis postulationihus clemenler aiinui-
et
INNOCENTIUS episcopus, servus servorum Dei, di- mus, praefatum monasterium quod ad honorein
leclo filio abbali Sancli Germani de Pratis , Dei Geniiricis et Yirgiiiis Marise sanctique Joannis
salulera et aposlolicam benedictionem. Baptistaeconstructum esse dignoscitur ad exemplar
Licet monasterii lui profectibus et augmentis eo fel. rec. Leonis, Yicloris, Nicolai, Urbani, Alexan-
speclalius teneamur intendere, quod ad nos nullo dri, prsedeeessorumnostrorum,Roraanorum Ponti-
pertinet medianle, tamen, "pro devolione ac fidei [ iicura, subbealiPetri et nostra protectione suscipi-
puritate, quam tu et prsedecessores tui EcelesioeRo- mus, et praesenlis scripti privilegio coramunimus.
nianaehacfenus exhibei'e curastis, ad exaudiendas In primis siquidem slatuenles ut Ordo raonasticus,
pelitiones tuas et inonasterii lui efficaciusprovoea- qui secundum Deum ac B. Benedicti Regulam in
mur. Sane, sicut ex tenore rescripti felicis recor- eodem loco instiiiiius esse dignoscilur, perpeluis
daliouis C. PP. proedecessorisnostri, nobis innotuit, ibidem temporibus inviolabiliter observetur. Prse-
cum R. prsedecessortuus,ad ejus audlentiam per- terea quascunque possessiones, quoecunque bona
tulisset, quod tam ipse quam antecessores ipsius, idem moiiasterium in pvoesenliarumjuste ac cano-
quasdam non vacantes Ecclesias, adluslantiam quo- nice possidet, aut in futurum concessione pontifi-
rumdam nobilium, contra Lateranensis slatutacon- cum, largilione reguni, vel principum, oblatione
cilii, quibusdam Clericis concessissent, etpropler fidelium, sive aliis justis modis, praestante Doraino,
peusiones, quas Ecclesia Saucti Germani Clericis polerit adipis.ci, lirma vobis vcslrisque successori-
eisdem annis singulis exsolvere lenebatur jacluram bus, et illibata permaneant, in quibus hsec propriis
suslinet non modicam et gravamen, diclus praede- duxintus expriraenda vocabulis :
cessor noster, attendens id esse sacris canonibus Locum lpsum in quo prsediclum monasterium
inlraicum, pioedictas concessiones in irritum rcvo- n, situm est, cuin omnibus perlinentiis suis, posses-
cavit, et Ecclesiam tuam absolvit ab hujusmodi siones, ct alia bona oninia quae in Teatino, Penneii.
pensiouibus persolveudis. Nos igitur, tuisjustis po- Apiutien. Firnian. et Termulan. comitatibus obli-
slulationibus gralum impertientes assensum, quod netis. lu comitatu Theatin. has cellas, videlicet San-
ab ipso praedecessorenostro super hoc slatutum est, cli Joannis in Mailraverso, s. /Jacchariae, s. Bene»
ralum habemus, el praecipimusinviolabililer obser- dicii, s. Romani, s. Severini, s. Marioead capellam
vari. Nulli ergo omuino honiinum Iiceat hanc pagi- secus Oitonam, s. Pauli el s. Petri cum burgo ex
nam nostrse concessionis infringere, vel ei ausu latere ejus, Ecclesiass. Georgii, s. Philippi de Pa-
temerario contraire. Si quis autera hoc atlenlare latio, s. Angeli cuin terlia paiie portus Orlonae, s.
praesumpserit, indignalionem omnipotentis Dei et Marisejuxla riuim qui dicilur Gvhus, in cuvle An
Leatorura Petri et Pauli, apostolorum ejus, se no- lean. Saiictavummavlyrum Leguntiani etDomitiani
verit incursuruni. cumraille modiis terrse jtixta se,incuvlede Agrame
Dalum Romse,apud Sanctum Petriim, Kalendas s.,Calixli, saiictorum raartyrum Aurese et Pelro-
Decembris, pontificatus nostri anno septimo. nillse, s. Ambrosii, s. Martini, s. Stephani in col
LXXXVHI. lem, in Gilti, s. Crucis cum duodecira marnalis
Ad Cddonemabbatemet fratres monaslerii S. Joan- 1hominum, s. Angeli juxta oppidum Septem. Iu
nis in Venere.—Eorum privilegiaconfirmut. curte s. Nicolai, cellas s. Joannis in Rocca cum op
(Anno 1204. Romse, ap. S. Petrum, Dec. 2). pido suo, s. Thomeecum oppido suo, s. Farmani,
[UGUELLI , Italia sucra, vi, 715]. s. Eusanii cum castcllo suo, s. Apollinaris cum ca
INNOCENTIIIS episcopus, servus servorum Dei, cli- stello suo, s. Nicolai cum castello suo, s. Yiti, s.
lectis filiis ODDONI, abbati monaslerii Sancti Joan- Mariae in caldaria cum castello suo, s. Mariae in
nis in Venere, ejusque fratribus, tam proesentibus, Gripta feninea, s. Marisede Trodio cum cellis suis,
quam fuluris regularem vilara profitentibus in per- s. Angeli in Pesulo, s. Angeli in Ochreca cum op-
peluuin. pido suo, s. Marci, s. Quirici, s. Lucisein Argelli,
. (51) Robertum, Monasterii S. Germani de Pralis tom. VII, eol. 447. Robertum, si annum 1201
abbatein, de quo ad epislolam Appendicis hujus alligit ante Kalendas Decembris obiisse; Joannciii
III, not., jam egimus, vitam usque ad annuin vero, eodem anno 1204, ipsius Ioco siiffectuin
sallem_1204produxisse asserunt, successoremque fuisse, ex hac nostra Innoceutii epislola , quse hnc
Roberti Johannein, non nisi anno 1207, ex instru-
mentismcmo:autiiovaeCallia3Christianse auctores, usque inter anecdofa delituerat, abundc probalur.
127 AD 1NN0CENTHIII REGESTA 128
s. Pantaleonis, s. Crucis in AJvelooppido Mucela, A Martini, s. Mariaain Coronule, cum castello de Oli-
s. Ansuini, s. Joannis in Ragio, s. Pauli in Pisca- vaslro, ecclesias s. Januarii, s. Victorini, s. Lau-
ria cum oppido s. Laurenlii in Pisca'ia, cuiii quarfa rentii, sextain parlem provenlus ecclesioes. Salva-
paitede transverso ejusdem fluminis, et quaiia foris, apud Lesinam cellam s. ArcliangeJi, ia
poiitts ejusdem s. Nicolai cum oppido Sagro. San- subtirbio Ferrariaecellam s. Nicolai. ln civitale Ra-
clae Cansionse ettm castello Pallito, s. Maiiini dc vennae ecclesiam s. Maiiae ad vineam Talliotlam.
filiis Thebaldi, s. Petri in Banuiario cum fara sua In principalu Benevenlano eeclesias s. Mariae s.
et cellis, videlicel s. Barlholomaeide Yaranna, s. Joannis. ln Mursia cellam s. Anastasii. ln civitale
Blasii dc Monte nigro, et s. Nicolai de Plazzano, Ernian. hseredilatem Leonis Prinnini integram. In
ecclesises. Agathae, s. Pancralii, s. Juslini de Ca- Dahnatia apud Bellumgradum cellain s. Thoinae
sulo, s. Petri in Lauro, s. Delinara cum castello similiter, et Talleoneum mercatorum, et pontium,
suo, s. Petri cum castello Resse, s. Petri in Pav- deciinasque, et oblationes moiiuorum ex omnibus,
lari, s. Mavioein Valle, s. Mavioein Hevemo, s. cl absque contradiclione aliqua teneatis.
Pauli, s. MavisedeRola, s. Quivici de Ri\o plano, Chrisma vero , oleum sanclum, consecrationes
s. Maviaein Basilica, s. Viliin Foiiuloe.Oppida vero altarium, seu basilicarum, ordinationes monacho-
hoec: Fossstmcoecam,castellum inuratum, Roccham rum et clericorum cseterorum,qui ad sacros sunt
deSclavis, Giruli, Lalernum, Leniiseum moi.lem ordines promovendi, a quocunque volueritis catho-
Octaviani, Guaslum Meruli, Porcile, Milianica, Ca- lico accipialis episoopo: inlra totius abbatise ter-
stellum vetus, Ballenianum, farain Benedicti filii minos nullus episcopus, nisi a te invitatus, synodum
Uberti, faram filiorumBoderocchi,monlem s. Sil- audeat celebrare, vel clericos constringcre,ut intel-
veslri, Pervanum, Senellam, Castellionem, Guasttim ligas euram hanc ad tuam solliciludinem perljnere
Aymonis, Turvicellam, medietalem Collis Martini, specialilcr tibi ab aposlolica'sede indultam. Ob-
llicem, DivuinJustura, Mucollam Scoreiosam, Ca- eunte vero te nunc ejusdem loci abbate, vcl tuorum
sale s. Benedicti, Morum, Rivtun Pclri, Pesclorum. quolibet successorum, nulhis ibi qualibet subre-
Incomiiatu Pennen.Cellass. MariseinRosanocum ptionis astutia vel violentia praeponaiur,nisi quem
castello Casa vetere, s. Michaelisin Boccacceflocum fvaties communi consensu, vel fratrum pars con-
fara et cellis suis, et fara de Saratico s. Michaelis, siiii sanioiis secundum Deum, et beati Benedicti
in finecum fara el podios. Pelri inCampo rofundo, Ri»gulamproviderint eligendum. Electus autem ad
s Marisein Lochiano cum podio suo, s. Joannis in Romanum pontificem benedicendus accedat. Vos
Rivosonuli, s. Joannisin Aqua\ivacum casali suo, C aulem, filii, oportel collatam vobis gratiam in om-
s. Pelini, s. Joannis adPonticlum, s. Anlini, s. nibus cuslodire, eltanlis sedis aposlolicaebeneficiis
MarioeIn Rivulo, s. Salvatoris in Casa nigia, s. dignis operibus respondere, ne libertate hac in oc-
Margaritsein Legoniano, s. Joannis in Carpeneto, casionem carnis.et velamen maliliaeabutamini, sed
s. Angeli in Rivo turbido, s. Mariaein Yalle, s. Ni- quanto a ssccularibus luinultibus liberiores estis,
colai in Plomba, s. Laurenlii juxta Goinanum, s. tanlo amplius placere Deo lotis menlis et animi vi-
Joannis ad casam corabustam, castellum ad mare ribus procuretis.
speltore, Turricam, Cosenzam, inonlem Silvani, Decernimusergo ut nulli hominum omninoliceat
civilatem sancti Angeli, Ilicera s. Crucis casam prsedictum nionasterium temere perlurbare, aut
laule , Ilicem Tililianum , Tezzanum , Scurantim, ejtts possessiones auferre, vel abldtas relinerc, mi-
monlem Gualterii, Molulam , Spatulam , Ruplam, nuere, seu quibuslibet vexationibus fatigare, sed
Arsetara, Biferrum, Avianum, Ranchi Silvo, Miti- omnia illibata et integra conserventur eorum, pro
lianuin, Casole, Murum altura, castellum Yedum, quorum gubernalione, ac sustenlalione coneessa
montemPetritum ct ecclesiams. Joannis in Gomano sunt usibus omnimodisprofutura, salva sedis apo-
cum castellosuo, Carrum, BifulcumecclesiamSan- stolicaeaucloritate. Si qua igitur in fulurum eccle-
cli Caesarei, s. Donati in Salinello cum castello s'.aslica, ssecularisvepei-sonahanc nostrseconstitu-
Pahnei, el s. Stephani ad Mura, ecclesiam s. An- tionis paginam sciens contra eam lemere veiiire
geli, Montem Pagani, et Casales. Martini in Go- tenlaveril, secundo tertiove commonita, nisi rea-
mano; Gassianuni, Rrpam filiorum Azzonis, Pog- tum suura congrua satisfactione correxerit, pote-
giura Felicis Morclli,cuiiem, de Padoniano lolam, slatis, honorisque sui dignitale careat, reamque se
curtem lotam de Bucelliano, teiiiam partem ctirtis divino judicio exislere de patrata iniquilate cogno-
de Semproiii.ino.lii comitatu Firraan. cellams.Petii scat, et a sacralissimo corpore et sanguine Dei et
cum casleilo paterno, Monteionem, lnedietalem Donnni Redemplorisnoslii Jesu Christi aliena liat,
curtis de supporlica, inlegram cuitem de Aquaviva, atqtte in extremo examine districtseuitioni subja-
montem Bovariuin,castelluinRodoctarisci,Caprilla, ccat. Cunclisauteni eidem locosua jura servantibus
Colmari, ecclesiams. Pasloris. In comitatu Ascu- sit pax Domini noslri Jesu Chrisli, qualenus et hic
iano, totam curtem de Salviano. In comitalu Came- frucium bonseactionispercipiant,et apud districtum
linen. lerrascum suis culloribus. lu cttrle-Cesapa- judicem praemia aBtornsepacis inveniant. Amen,
ltirabi raediara curtem de Casteiliano, quartam par- amen, ainen
tun curtis ie lano. In comitatu Termulan. ccllas s. Ego Innocentius CatholicaeEcclesiseepiscopitE.
129 SUPPLEMENTUM.— AN. 1204. 150
Ego Oclavianus,Oslien. el Veliternen. episcopus. ^ cligendi tuuc poleslale privati, et ab ucclesiasticis
EgoPetrus, Porttien. etSanctaeRufinaeepiscopus. beneficiis triennio sint suspensi : auctoritate hujus
lilgoJoannes, Albanensis episc. decreti electionem ipsiUs irrilam deuuntiavimus et
EgoPetrus, lit. SanctoeCseciliaepresbyl. card. inanem, quidquid ex ea vel ob eam secutum est
Ego'Jordanus, S. Pudeiitianaefit.Pastoris presb. eassum et invalidum deceraenles, et electores simi-
card. liter pronimtiavimus ejusdem auctorilate decreli
Ego Ugo presbyt. card. S. Martini tit. Equilii. usquead triennium ab ecclesiaslicis boneficiisma-
Ego Joannes, til. S. Priscse presbyt. card. nere suspensos et eligendl lunc poleslateprivatos;
-EgoCentius, S. Joannis et Pauli tit. Pammaehii. quoniam de rigore justitise aliler proeedere minime
Ego -Gregorius,lit. S. Yitalis presbyter card. poleramus.
EgoBenedictus,EcclesiseS. Susannsepresb. card. Sed quoniam Babeiibergensisecclesia noslra est
Ego Gralianus SS. Cosmaeet Damianidiac. card. filia specialis, et specialiter sollicitudini nostraein-
Ego Gregorius,S. Georgii ad Yelum aureum diac. xumbit ejus necessitalibus cum debita vigilanth
card. providere, ad multoesupplicalionis inslantiam prae-
Ego Ugo, S. Eustachii diaconuscard. dictorum, qui super metuendo casti ipsius ecclesis»
Ego Malthaeus,S. Theodori diac card. °pro periculis instaulis temporis aures noslras assi-
EgoJoannes, S. MariaeinCosmedindiacon. card. dua non cessabant sollicitatione pttlsare, ipsam re-
Datum Romaiapud S. Petrum per manum Joan- speximus oculo pielalis, et habito fratrum nostro-
nis S. R. E. subdiaconiol notaiii, iv Nonas Deo.em- rum consilio propter urgenlem necessitatem et
bris, indicl. viu, Incarnationis Dominicaeanno 1204, e\identem utilitatera dispensando cum ipso super
ponlificatus vero Domini Innocenlii papse leitii, - aetatis defectu eumauctoritate nostra vobis conces-
anno seplimo. 'Simus in paslorem, rcccplo prius ab eo et lam a
LXXXIX. proedictisdecanoet archidiacono quam aliis conca-
EleclionemEcberli ephcopi Bambergenshrejicil, nonicis vestris corporaliter juramento, quod Con-
eumquepropria auclorilate consecrat. stanlienseni episcopum neque sciebant neque cre-
(Anno 1204. Anagniae,Dec. 22.) •debant excoinrauniealionis vinculo innodatum,
[USSERHANN, Ephcopalus Bambergensis, typis San- quando ipsum electum in <3iaconumordinavit : et
blasianis, 1802,in-4°; pag. 159, ex apographo.] -sic postmorium eum feeimus per venerabilemno-
INNOCENTIUS episcopus, servus servorum Dei, strum Portuensem episcopum in presbylerum«r-
dileclis flliis capitulo Babenbergensi, salutem et <Q dinari, et nos ipsi maiiuin imponentes eidem mn-
nus consecralionisduximus impendendum; et pal-
aposlolicam benedictionem.
€um dilecli filii Gundelous decanus, Sybotoar- lium, plenitudinemvidelicet pontificalisoificii, ipsi
chidiaconus, Gotfridus el Hertnidus -canonicicum curavimus assignare, ut eo cenis diebus ulalur,
Ottone, Marcualdoet Chunrado minislerialibus ec- prout in privilegio noslro sibi concesso aperlius
clesiseBabenbergensispro eleclione, quam de ve- continetur. 1)1 aulem non solum .cum jpso sed vo-
nerabili nostro Eckenberto episcopo, tunc veslro biscum eliam misericordiam faceremus, suspen-
prseposilofeceratis, ad noslram pra;senliam acces- sionis sententiam, quam sicut proediclum est in-
sissenl, coram nobis et fratribus nostris humiliter curristis, de benignitale sedis aposlolicseduximus
"exponerecuraverunt, quodcum ipsa ecclesiasicut relaxandam.
Dominoplaciiit*essetvidualapaslore, vosnon solum 'Nosigitur cumdein -episcopum vestram ad vos
raaliliam temporis sed personsenobililatem ct pra- cum noslroe ^ralise pleniludine remittentes, per
dentiam altendenles, «t considerantes quod nerejus apostolica vobis scripta mandamus atque praecipi-
-posset industriara et potentiam ipsa Ecclesia rele- mus, uuatenus ei sicut patri spirituali et paslori
vari -et suscipere lam in spirilualibus quam in animaiuin vestrarum devote cuvetis et humiliter
lemporalibus incrementum, cum jam bona ejus per ^D obedire, in neeessitatibus Ecclesia?Babenbergensis
maleficia pJurimorum, qui diaboio instiganle in -eidem fideliter et viriliter «ssistentes, ut adiuini-
bona Ecn cessant ecclesiastica debacchari^ dala -culovestrae devolioni!j.etiidclitalis adjutus vestris
essent in direptionemet praedam,divinozela ipsum •et ipsius Ecclesiaeefficaciusinfendere valeat incre-J
iri pastorem unanimiter elegistis, el a nobis suppli- menlis.
catione humillima jposlulastis, ut electionem ejus Datum Anagniae,xi Kal. Januaiii, poiilificattis
dignaremurauctoritate apostolica confirmare. noslri anno vi[v;ij.
Nosvero formam eleclionis el personam electi, LXXXIXlis.
sicut moris est,,per fratres noslros examinari fe-
Ad Ecberlum Bambergensemephcopum.— Palltum
ciraus dihgeiiler, et intelligentes, quod nondum ad ilti concedil.
triginla annorum pervenisset tctaleni, innitentes
inslitutioni Lalerancnsis concilii, quse tradit ex- (Anno 1204. Anagnise,Dec. 24.)
presse, ut nullcrs ttisi qui jam aetatis aniiura trice- [Ibid., p. 140.)
simum-egerit, in episcopum eligaiur, el clerici, INNOCENTIUS episcopus, servus servorum Dei, ve-
qui contra formara eamdcm queiaquam elegerint, nerabili fratri ECBERTO Babenbergensi episcopa
1-Ji AD INNOCENTH111REGESTA 452
fel successorihus canonice promovendis in per- A dam episcopi in coercendis malefactoribus vel tur-
petuum. batoribus earumdem possessionum, prout accepi-
Magisterium totius ecclesiasticoedisciplinoebeato mus, negligentes existunt, staluimus ut si iidem
Pctro aposlolortimpvincipispecialiter fore collaluiu nialefactores canonice moniti ablata restituere et a
illa Dominicsealloculionis verba declaranl, quibus sua praesumptionecessare noluerint, episcopi quo-
ad eutndem coeiorumclavigerura dicititr : Si diligis que, in quorum parochiis degunt, in eorum corre-
me. pasce oves meas (Joun. xvi); et alibi : Egopro clione negligentes exstilerint, liceat vobis iu eos .
te rogavi, Pelre, ut non deficiat fidcs lua; el lu aii- canonicam sentemiam promulgare.
quando conversusconfirma fralres luos (Luc. ~x\n). Nihilominusetiam abbatiam quse Munsler dici-
Hac igilur ralione sacrosancla Romana Ecclesia, tur, cum ccclesia S. Sj xti in eadem villa sita, ec-
quae super omnes alias ccelesti privilegio oblinet clesiam eliam Sancli Leonardi in Gamenare, itcin-
principalum, quocquenon sohim terrena sed ccele- que Sancli Pelri, Sancli Jacobiel Sancti Martini de
slia quoque dijudicat, filios suos, quos pabulo di- Yillacoel eas quse in Canali sunt, et generaliter
vinoelegis maternis affectibusreplel, diversis etiam omnes ecclesias et decimas, quas Babenbergensis
adornare pvoerogalivispaviter consuevit, el mera- ecclesia in aliis parochiis hactenus Iiabuitcanonice
bris suis honoremdebilum consuela clemenlia ini- " vel poslhac jusle habitura est, ad exemplar felicis
perliri. recordalionis praedecessorumnostrorum Alexandri
Hujus rei gratia, venerabilis fraler Ecberte epi- cl CcelestiniRomanorum pontificumeidemEcclesiae
scope, quem ulique cooperante Domino propriis aucloritaie aposlolica confirmamus, et ad majoris
iarrqnam beati Pctri manibus in episcopum conse- insuper fainiliaritalis et gratiaeargumenlum infra
cravimus;~personsetuavpallium, pontificalisscilicet tevroinos Babenbevgensis Ecolesise anle faciera
ofliciipleniiucSiuem,Iiumilitatis et jttslitiaesignum, luam crucem porlari concedimus, salva sedis apo-
ad sacra missavam soletnnia celebranda conceJi- stolicae aucloririr.c, ct Magiintiuensis inelropolis
nms, ut videliceteo ^is diebus infra ecclesiam lan- debila reverentia. Ad indicium aotsui, elc
tummodo perfruaris, qui Jn prsesentis scripti pa- Daium Anagnia?.per maiium Joannis, saacloeRo-

gina conlinentiir id est, C&iia Domini, Pascha, manse Ecclesise subdiaconi ct nolarii, vui Kal. Ja-
Penlecosle, Nativitate Doinini el Salvatons nostri nuarii, indictione vm, Incarnationis Dominicseanno
Jesu Chrisli : in naialitio bealorum apostolornm 1205 [1204], poiitificalus vero domini Innoceulii
Petri el Pauli; in solemnilale sancli Dionysii san- papse111anno sexlo [septimo1.
ctique Georgii marlyrum, in Epiphania etAscen-^ 2 XC.
sione Domini, in Purilicatione B. et senrper virginis Ad abbalemMassiliensem.— Usum
milra. concedit.
Mariae, in festivitate S. Micliaelis archangeli, in
feslivitatibus quoque B. Ilcinrici regis ef Chune- (Anno 1204. Romse.ap. S. Petrum, Dec 25.)
in eadem occlesia [Anliquili de VEglisede Marseille,111,27.]
gundis reginse,quorum eorpora • 1J.XOCENTIUS
requiescunt: in anniversaiio quoque tuoeconsecia- episcopus etc, dilecto lilio abbati
tionis die, et in dedicationibus ecciesiarum, alque Massiliensielc.
in solemnibusordinationibus clericorura. Devotionem et fidei purilalem quam monaste-
te volumus omnia rium Massiliense,cui prseesse dignosceris hacte-
Ctijtts profeclo pallii per ge- nus ad Romanam Ecclesiam habuil
nium vindicare, et personam tuam Deo propitio allendentes,
lalem in omnibus exhibere, ut el boni dulcem et personam luam in quibtis cum Deo possumus, du-
mali te pium senliant correctorem. In qua liimiruin xtmus honorandam.Utergo devolius et studiosius
correctione hunc esse ordinem noveris observan- ofiiciisdebeas esse divinis iulentus, usuni mitrse
tibi dtiximus personaliterindulgendum, etc.
<lu«n,ut persouas diligas et vilia persequaris, ne Dalum Romaeapud Sanctum Pelrum , vm Ka-
si alilcr agere fotte volueris, transeat in crudeli-
lalem conectio, et perdas quos emendarc desideras. ], lend. Januarii, ponlilicatus noslri anno septimo.
Siceiiim \ulnus debes abscindere, ut non possit XCI.
nlcerare quod sanum est, ne si plus quaiii res exigit Ephlola P., sedis apostoticmlegali, ad canonicos
ferrum irapresseris, noceas cui pi odesse feslinas. Lingonenses.— De reliquiis Sancti Mammanlis
Ipsa qiioque dulcedo in te cauta sit non remissa. murtyris.
Correctio vero diligens sit non severa, sed sic alle- (Circa annum 1204.)
rum condialurex allero, ulel boni babeantainando [MARTEN. , Thesaur. Anecdot., 1, 798, cx aulo-
quod caveant, et pravi metuendo quod diligant. grapho,]
Hanc igilur, frater cliarissime, suscepli pallii digui- Yenerabiliin Christo Patri et amico charissimo...
latera si sollicite servaveris, quod foris accepisse Dei gratia episcopo, et dilectis in Christo fratrlbus
dignosceris, intus habebis. Fraternilatem tuara capitulo Lingonensi, P. divina permissione tituli
gralia divina cuslodiat, et ab omnibus semper tuca- Sancti l*arcelli presbyter cardinalis, apostolicsese-
tur adversis. dis legalus, salulem el apostolicambenedictionem.
Quia vero bona Babenbergensis Ecclesisein di- Eo zelo el charitalis affectu Ecclesiamvestram
versis episcopatibus vel parochiis sita sunt, el qui- diligiraus, ut ea velinuis et affectemus"agere,quas
'
153 SUPPLEMENTUM.— AN. 1205. 154
ad ipsius lionoris exallationisque airgmenlum, ad A erant magnam commutalionem pro ipsissibi faeerc,
laudem Dei ac sanclorum possinl gloriam perve- vel pecuniae, vel rei alterius magis charoe promit-
nire. Vestraeitaque fralernitati praesentibus inno- tenles, etiam se ipsum G. perpetuum dominum ha-
tescat, quod inter ulias sancloruin reliquias, quse biluros, si reliquias sibi daret. Cum itaque saepo-
fuerunt in manibus bonaeniemoriseTrecensis epi- dictus G. tam pro inqtiircndis et habendis
scopi a peregrinis in captione Constanlinopolis re- prsenominalis reliquiis, quam pro exaltatione et
signatae,caputgloriosi Mammetis martyris aci ipsius honore vcstraeecclesiaesemper fuerit sollicitus et
Trecensis manus pervenit. Quod cuin dilectus in attentus, el post ipsas habilas relinquens quidquid
Christo filius Gualo de Damna-Petra devotus lilius, honoris et boni habebat Constantinopoli, qui pro-
_et ulile Ecclesise vesiroemeinbrnni, vir vitoehone- fecto cttstodiam cantorioe in ecclesia sanctorum
slse et boni leslimonii in exercitu Latinovum per XL martyrum , quseuna est de majoribus tria;inta
lelationem ejusdem episcopi compeiisset, post praepisiluris, et cuslodiam alterius proeposiltine'
ipsius decessum., sictit fvequeiiter anlea Iab»ia\e- quam de triginta in ipsa urbe habebat, niujlosque
rat, et requisierat diligenter a nobis, cuni multa aiios postponens honores,ut posset lautuni obse-
-instanlia et pvecum supplicatione quoesiv.tveliqtiias quium ecclesioe,vestrae impendere, ad eam ipsas
.tuemoratas ad vestrara ecclesiam , qtiae in lionore pra»,clarasreliquias defevendo .ad vos, omnibtts
,prseuomiiiati fabricata est marlyris, deferendas. omissis, cum gaudio et tantu palrono vcstro stu-
Nos autem ut de ipsis reliqttiis plene ceitificari dueiit remeare, ipsum autem devolum filiuiu et
possemus, aecedentes ad domum episcopi in qua ecclcsiaeveslraemembrum ulile fraternitati veslrse
.crant esedem reliquise, cum multis aliis titulum duxinius pro suse devotionis ac probitatis merito
jsubscriptum Groecislilteris in argento ipsi capiti piopensius commendandum, qualenus eumdeni
circumducfo, per quemdam monachum faniiliarera pro tanio in poslerum utili ac mcmorando ecclesiaa
noslrum, perilum Graecislitleiis, corara nobis legi nostroe per ipsum collato obsequio^afTectuosiusdi-
iecimus diligenter, et comperlo in veritate quod ligentes, taliler ejus Jahorem et studiura remune-
ipsius maiijris essent reliquiae, prsefato Gualoni rare curetis, ut idem cx devofo fiat devotior, ac
.presbytero, pro ecclesia vestra concessimtis et de- alii ejus animati exeinplo ad obsequiorum ectiesios
dimus Iseta nianu, utpote qui ad ipsius honoris vestroe portanda oneia foiiius accinganlur. Nos
augmenlum inveniri cupimus promptiores. Idem vero secundum ea qtisevidinius et audivinius, veii-
. eliain Gualo se ipsum et nos volens magis super lati testimonium peihibentes , roganius in Domino,
co certificare, qucmdain presbyterum N. nomine, C ul proenominatasreliquias cum honoris reverenlia
boni leslimonii virum, ad prsesentiam nostrani et oraniraoda devotione suscipientes , inter csetera
duxit, qui in vevbo veritatis corain nobis asseruit, quoepretiosa erga vos habentur, vclilis habere prse-
. quod cura quidara abbas et monachi Graeci, qui cipue chariora, gratum Deoet ipsi acceptum prae-
erant in quodam monasterio sub vocabufo ipsius bentes marfyri famulatum, nobis quoque , qui pvo
. martyris fabricato, oaput sancli Mammelis vidis- exaltalione vestraeecclesiaesempev soll.citi fuinus
sent, cum magna reverenlia lacrymantes ante ipsas et inlendimus labovare, paiiicipium ovationuin
leliquias pvocidevunf, supplicanles ipsi G. presby- vcslvarum reddatis, et ad memoiiam nostri
-tevo, uteas in ecclesiasua mererentur habere, pro habendam noincn nostrum in vestro Kalendario
ijjsis multam pecuniam promilienles. Ad hujus subscribalis.
.eliam rei majorem inquisitionera, quemdam cleri- XCII.
cttm farailiarem noslruni cuni ipso G. et presbytero Ad abbalem et
fralres monasterii Loci-Dei. — Eo-
.memoralo,ad idem raonasterium curavimus desti- rum privilegia confirmat.
nare, qui nobis veridica relalione narravit, quod (Anno 1205. Romse, ap. S. Petrum, Jan. 2L)
abbas et fratres praedicti inonasteiii sibi dixerunl, [LARGEBECK, Script. rer. Danie. VIII, 182.]
•jquoJ.illai reliquioequas presbyler G. penes se ha- INNOCENTIUS episcopus, servus servorum Bei,
Jjebat, beali marlyiis Maramclis erant, quse pev dlileclis filiis abbaii monasterii Loci-Dei, ejusque
quemuaraealogevum, id esl bonum senem , mona- fralribiis tam proesentibusquam fuluris regularem
clium videhcet de terra illa in qua martyr ipse vitam professis, etc
passus fuerat, cum aliis reliquiis quatuor sanclo- Religiosam vitam eligentibus, apostolicum con-
ruin Conslantinopolim ftievant deportatse. Cui ca- venit adesse prsesidium, ne forle cujuslibet teme-
logero cogilanti ubi posset ipsas reliquias honori- ritalis incursus, aut eos a proposito revocet, aut
iice -colloeare, ipsis monacliis asserenlibus datum robur, quodabsit! sacrae religionis infringat. Ea-
est in somno rcsponsiuri, ut ad ecclesiam B. Mam- propler, dilecti in Domino fil.i, veslris justis po-
metis.quae suraptibus¥sachiiimperatoris Conslan- stulationibus clemenler aunuimus, et pra'fatura
tinopolitani de novo lunc fabricabatur, eas porta- monasterium Loci-Dei, in quo divino niancipali
ret* nec laboraret aliam ecclesiam fabricare. Qui estis obsequio, sub beali Petri, et nostra pvoto-
cliam monachi coram proedicto clerico nostro, cliQne~suscipimus, et praesenlis scripti. privilegio
ipsi G. altentius supplicarunt, ut ipsas reliquias communimus. In primis siquidem slatueittcs. ut
portaret ad suam novani ecclesiam, quia paratj ordo monaslicus, qui secundura Deum, et beati
155 AS INNOCENTIlIII REGESTA m
Tlenedicli Regulam atque institutionem Cistercien- A festam domus vestrse utilitatem. Quod si facere
sium fratrtim in eodem monasterio inslitutus esse forte prsesumpserit, non tenealur conventus pro
dignoscilur, perpetuis ibidem temporibus inviola- his aliquatenus respondere. Licitum praeterea sit
liiliter obsevvetuv.Praeterea quascunque posses- vohis in causis propriis, sive civilem, sive crimi-
ti«>iies, qusecunque bona idem monasterium in nalem contineant quoestionem,fratrum vestvorum
prsesenliaruni jusle ae canonice possidet, aut in testimoniis uti, ne pro defeclutestium jus vestrura
futurum coneessione pontificum, largitione regum in aliquo valeat deperire. insuper auctoritate apo-
vel principum, oblatione fidelium, seu aliis justis stolica inhibemus, ne ullus cpiseopus vel alia qua>
modis, prsestanle Domino, polerit adipisci. firma libet persona, ad synodos, vel conventus forenses
vobis vestrisque successoribus, et iUibala perma- vos ire, vel judicio saeculari de vestra"propria sub-
neant. In qtiibus luec propriis duximus vocabulis slanlia, vel possessionibus veslris subjaeere cora-
exprimenda : peJIat, nec ad dqmos vestras causa ordines cele-
Locum ipsum, in quo prsefatum rnonasterium brandi, causas tractandi, vel eonventus aliquos
situm est cum omnibus pertinenliis suis. Ecclesiam publicos convocandi, venire prsesumat, nec regu-
de Logura cum omnibus perlinentiis suis, quam larem eiectionem vestri abbatis impediat, aut de
idem inonasterium antequam Cisterciensium fra- B insliluendo vel remo\endo eo, qui pro tempore
trum instituta susciperet, possidebat. Donationes fuerit, contra statufa Cisferciensis oruinis, se ali-
factas vobis a Radulpbo Ripensi episcopo funda- qualenus intromittat. Si vero episcopus, in cujus
tore loci ejusdem, Stephano et Oraero successo- parochia domus veslra fundata esl, cum humili-
ribus ejus. Quidquidvidelicel pertinebal in posses- late ac devotionc, qua convenit requisitus, substi-
sionibus ad episcopalum Ripensem in pavochia lutum abbalem benedicevc,et alia quse ad oflicium
Loegtimet Seera. Possessiones etiam, quas Omerus episcopale pertinent vobis conferre renuerit, lici-
Ripensis episcoptisin Ginnegardth monasleiio ve- lum sil eidem abbali si lamen sacerdos fuerit,
slro concessil, cum terris, ne.nioribus,pralis, aquis, proprios novitios benedicere, et alia quse ad ofii-
molcndinis, pascuis et aliis libertalibus et immu- cium perlinent exercere, et vobis omnia ab alio
nilalibus suis. Decimas de Logumherret. Conces- episcopopercipere, quse a vestro fucrinl indebite
sionem factam vobis a Ripensi episcopo quidquid denegata. Illud adjicientes, ut in recipiendis pro-
pertinebat ad eum in decimis in Gramherret, et de fessionibus, quaea benedictis vel benedicendis ab-
Ravenstorpherret : decimas quoque de Buldorp balibus exhibenlur, ea sint episcopi forraa et ex-
vobis a YValpemaroSlessuicensi episcopoassigna- pressione eontenti, quseab origine ordinis noscitur
tts. Et tres mansos terrae in Ilarghby. Sane labo- inslituta,-ut scilicel abbates ipsi, salvo ordine suo,
rum vestrorum, quos propriis manibus et sura- profiteri debeant, et contra siatula ordinis sui
plibus colilis, tam de lerris cultis, quam incullis, nullam professionem facere compellanfur.Pro con-
sive de horlis et virgultis, et piscationibus veslris, secrationibus vero altarium, vcl ecclesiartim, sive
vel de nutrimenlis animalium vestrorum, nullus a pro oleo sancto, vel quolibet ecclesiastico sacra-
vobis decimas exigere \ el extorquere praesumat. menlo, nullus a vobis sub obtentu consuetudinis,
Liceat quoque vobis clericos vel laicos liberos et vel alio modo quidquam audeat exlorquere, sed
absolutos e sseculofugientes ad conversionem reci- haecomnia gralis vobis episcopus dicecesanusim-
pere, et eos absque confradiclione aliqua retinere. pendat. Alioquin liceat vobis quemcunque malue-
Probibemus insuper, ut nulli fralrum vestrorum ritis catholicum adire antistitem, communionem
post faclam in monaslerio vestro professionem fas .et graliam apostolicse sedis habeiitem, qui nostra
sil sine sui abbatis licenlia de eodem Ioco disce- fretus auctoritate, vobis quod poslulatur impendat.
dere. Discedentcm vero absque communiumlitte- Quod si sedes dicecesani episcopi forte vacaverit.
rum vestrarum cautione, nullub audeat retinere. inlerim omnia ecelesiaslica sacramcnta a vicinis
Quod si quis foiie retinere prsesumpserit, licitum |) ] episcopis accipere, libere et ubsque contradiclione
vohis sit in ipsos monachos vel conversos regula- possilis, sie taraen, ut ex hoe in posterum propriis
rem sentenliam proinulgare. Illud districtius inhi- episcopis nullum prsejudiciumgeneretur. Quia vero
bentes, ne terras, seu quodlibet beneficiumecclesise interdum propriorum episcoporumcopiara non ha-
vestraecollatum liceat alicui personaliter dari, -sive belis, si .quem episcopum Romansesedis (ut dixi-
alio modo alienari absque consensu lotius capitttli, mus) communionem habentem, et de quo plenam
vel majoiis aut sanioris partis ipsius. Si quae vero notitiam habealis, per vos transire coptigerit, ab
tionatioiies aut al.cnationes, aliter quara diclum eo benedicliones vasorum ct vestium, consecra-
estjJaclse fucriut, cas irritas esse censemus. Ad iiones altarium, ordinationes mouachorupi apcto-
haec etiam probibemus, ne aliquis monachus sive ritate apostolicaesedis recipeve valeaiis. Povro si
conversus sub profcssionevestrse"domusaslrictus, episcopi, vel alii ecclesiarum roctores in monaste»
siue consensu et licentia abbatis et majoris parlis rium vestrum, vel personas iuibi conslitutas suc
capiluli vestri pro aliquo fidejubeat, vel ab aliquo pensionis, excommunicationis, vel interdicti sen-
pecuniam accipiat muuio, ultra pretium capituli tenliam promulgaverint, siveeliam in mercenarios
vesLriprovidenlia constitutum, nisi propter mani- vestros, pro eo uriod deciraas non soI\itis, sive
437 SUPPLEMENTUM.- AN. 1205. 158
aliqua oecasione eorum, qtia» ab apostolica beni- A Subscripsit papa cum episcopis suis et cards-
gnilate sunt vobis indulta, seu bc-nefactoresve- nalibus.
stros, pro eo quod vobis aliqua benelicia vel ob-
sequia ex charltate praastiterint, vel ad Iaboran- XCIIL
dum adjuverint, in illis diebus in quibus vos la- Ad abbatem (52) S. Vincentii
— Silvaneclensis, ejusqtt\
boratis et alii ferianlur, eamdem sentenliam pro- fralres. Ecclesiw de Alvers po&sesbionem ipsis
tuleiint, ipsara lanquam conlra apostolicse sedis confirmal.
indulta prolatam duximus irritandam, nec litterse (Anno 1205. Romse,ap. S. Pelrum, Jan. 25.)
illse firmitatem halieant, quas tacilo nomine Cister- [Ex -Archivio nionasferii S. Vincentii Silvanecten-
cionsis ordinis, et contra tenorera apostolicorum sis, absque numero. BRISQ. ibid., p. 1129.]
privilegiorum constiterit impetrari. Prseterea cum Solet annuere sedes apostolica piis votis, etho-
commune terrse inlerdietum fuerit, liceat vobis nestis petentium precibus favorem benevolum im-
nihilominus in vestvo monasterio, exclusis excoro- pertiri. Eapropter, dilecti in Domino filii, veslris
municalis et intevdiclis, divina ofiflciacelebrare. juslis postulafionibus grato concurrentes assensu,
Paci quoque ac tranquillilati vestrae patevna in Ecclesiam de Alvers cum perlinentiis, libertatibus
posterura sollieiludine providere volentes, auclori- D et iramunitatibus suis, sicut eam juste ac pacifiee
tate apostolica prohibemus, ut infra clausiiras lo- possidetis, auctoritate vobis apostolica confirma-
corum, seu grangiarum vestrarum, nullus rapi- mus, et praesentis scripli patrocinio cooimunimus-
Nulli ergo omnino hominum liceat hanc
nam, seu fuiium facere, ignem apponere, sangui- paginam
nem fundere, hominem temere caperej vel inieifi- nostrae confirmationis infringere, vel ei ausu teme-
cere, scu violentiam audeat exereere. Praeterea rario contiaire. Si quis autem lioc attentare prse-
omnes libertates et immunilates a prsedecessoribus sunipserit, indignationem omnipotentis Dei, et
nostris Romanis pontificibus ordini vestro conces- beatorum Petri et Pauli, apostolorum ejus, se no-
sas, necnon et libertates et exemptiones saecularium verit incursurum.
exactionuin, a regibus et principibus, vel aliis fide- Datum Romse, apud Sanctum Petrum, xKaleiidas
libus ralionabiliter vobis indultas, auctoritate apo- Februarii, pontificatus nostri anno septimo.
stolica confirmamus et proesenlUscripli privilegio
XCIV.
communimus.
, Decernimus ergo, ut nulli omuino hominum li- Ad archiepiscopos, — episcopos,etc., ad quos litlerw istw
Ul abbates et fratres Prmmonslra
ceat proefatummonasterium temere perturbare, aut, n pervenerint.
lensis ordinis adversus malefaclores et molesiato-
ejus possessiones auferre, vel ablatas relinere, mi- res tueantur ac defendant.
nuere, seu quibuslibet vexationibus fatigare, sed (Anno 1205. Roinae, ap. S. Petrum, Jan. 24.)
omnia inlegra conserventur, eorum, pro quomm
gubernalione ac suslenlaiione concessa sunt usibus [Epistolam hanc, seu potius bullam, ediraus ad
omnimodis profutura. Salva sedis apostolicfe au- Bdem apographi, quod ex archivio abbatiaeCa-
ctorilate, et in praediclaEcclesia dicecesani episcopi pellsead Plancas diligenter exscriptum in Char-
canonica juslilia. Si qua igilur in futurum, cccle- lophylacio nostro reposuit D.*Brincourt. Ad cal-
siastica, ssecularisve persona hanc nostroe consti- cem apographi notulara islam adscripsit :«Ladite
tutionis paginam sciens contra eam temere venire bulle sur parchemin, en assez mauvais etat, por-
tentaverit, secundo, tertiove commonila, nisi rea- tant huit pouces de hauteur sur neufpouces
tum suum congrua satisfaclione correxerlt, pote- quatre ligiies de largeur, repliee par le bas de dix
stalis, honorisque sui careat dignitate, reamque se Jhjnes pour recevoir un lacs de soie rouge et jaune
divino judicio existere de perpelrata iniqultate apres IequcFest attache un plomb de quinze li-
cognoscat, et a sacratissimo corpore ac sanguine gnes en tous sens representant, d'un cdte, Ies
Dei, et Domini Redemptoris nostri Jesu Christi |, apotres sainl Pierre et sainl Paul, et de 1'aulre
aliena, atque in extremo examiue districtoesubjaceat "est ecrit : INNOCENTICSPP. III. >;—«Je soussi-
ultioni. Cunctis autem eidem loco sua jura ser- gne, religieux, benedictin, archiviste de 1'abbaye
vantibus, sit pax Domini nuslri Jesu Christi qua- de Monstier-Ramey, depute a la recherche des
tenus et hic fructum bonse actionis percipiaul, et •chartes et monuments concernant le droit public
apud districtum judieem prsemia aeternse pacis et 1'Histoire de la monarchie francaise, certifie
iineniant. Amen. Ia presente tiree du chartier ^de Fabbaye de la
Datum Romse apud S. Petrum per manum Chapelle-aux-Planches, par moi collationee,.etre
Joannis Sanctse Mavisein Cosmedyn diaconi car- conforme a son original. A ladite chapelle, Je 7
dinalis, S. Romanae Ecclesiae cancellarii, xn Kal. fe\rier 1789. Signi: D. Briucourt. i Et hoc qui-
Februarii, jindiclione vn, lncarnationis. Dominicae dem viri doctissimi testimoniura hic referendum
anno 1205, pontificatus vero domini Innocenlii nobis esse censuimus, eo magis quod bulla ista
papse III anuo octavo. eselerorumliujusmodi ab Innocentio concessorum

nol.
(52) Vide ad Epislolam Appendicis hujus LXSXIV.
PATROL.CCXVII. 5
139 AD INNOCENTIIIII REGESTA 140
privilegiorum stylum sapere forsan non videbi- A prium; si vero unius claustri frater in frat«'emal-
iur. BREQ.ibid., p. 1150.] terius clauslri hujusmodi praesumpserit violentiara
exercere, per injuriam passi et inferentis abbates
Non absque dolore cordis, et plurima turbatione absolutionis benelicium assequantur, eliamsi eorum
didicimus, quod ila in plerisque partibus ecclesia- aliqui, prius quam habitum rcciperent regularem,
slica censura dissohitur, et canonicaesentenlisese- lale aliquid commiserint, propler quod, ipso actu,
veritas enervatur, ut viri religiosi, et hi maxime, in sententiam excommunicationisincurrissent, nisi
qui per sedis apostolicse privilegia majori donati excessus ipsorum esset dilliciliset enorrais, utpote
sunt libertale, passim a malefacloribus suis inju- si esset ad mutilalionem membri, vel sanguinis
rias sustineant etrapinas; dum vix invenialur ! qui effusionemprocessum, aut violenta manus in epi-
eongrua illis protectione subvenial, et pro fovenda scopum, vel abbatem iujecta, etim excessus tales
pauperum innocentia se murum defensionis oppo- et similes, sine scandalo nequeant prseteriri. Si vero
nat. Specialiler aulem, dilecti filii, abbates el fra- in clericos saeeularesmanus injecerinl, pro vitando
tres Prsemonstratensis ordinis, tam de frcquentibus scandalo mittanlur ad sedem apostolicum absol-
irsjuriis quam de ipsoquotidiano defectu justitise vendi. Villas autem in quibus bona praediclorum
conquerentes, universitatem vestram litleris petie- " fralrura vel homintim suorum per violentiam de-
runt apostolicis excilari, ut ifa videlicet^jro eis in tenla fuerinl, quandiu ibi sunt, interdicti senten
tribulalionibus suis contra raalefaclores eorum tise supponalis.
prompta debeatis raagnanimilate consurgere, quod Datum Romse, apud Sanclum Petrum, ixKalen-
ab angusliis quas sustinent, el pressuris nostro das Fcbruavii, pontificatus nostri anno septimo.
possinl prsesidiorespirare. Itaque, universilali ve-
slrse per aposlolica scripta mandamus, atque prseci- XCV.
piraus, quatenus illos qui possessiones, vel res seu Ad abbatem (55), et conventumS. VincenliiLaudu-
domos proedictorumfratrum, vel hominum suorum nensis. Confirmaliobonorum
Jrroverenler invaserint, aut ea injuste detinuerint
quse praedictis fratribus ex leslamenlo decedenlium (Anno 1205. Romoeap. S. Pctrum, Jan. 26.)
relinquuntur, seu in ipsos fratres, contra apostolicse
sedis indulta, sententiam excommunicalionis, aut [Ex ArchivioBullw monasterii S. Yincenlii Laudunensir,
Fascicul. et Privilegia 20, ch. 8. BREQ.,
interdicti proesumpserint promulgare, vel decimas ibid., p. 1151.]
laboruin seu nutriraentorum ipsorum, sprelis apo- r*
stolicsesedis privilegiis,extorquere, monitione proe- INNOCENTJUS episcopus, servus servorum Dei, di-
missa, si laici fuerint, publice candelis accensis lectis filiis, abbati et conventui monaslerii Sancii
excommunicationis senlenlia proferatur; si vero Yincentii Laudunensis, salutem et aposlolicam be-
clerici, vel canonici regulares, seu monachi fue- ncdictioncm.
,rint, eos, appellalione reraota, ab .olficioet bencfi- Solet annuere sedes apostolica piis volis, et ho-
ciis suspendatis, neutram relaxaturi sentenliam, nestis petentium precibus favorem benevolum im-
donecpraedietis fratribusplenariesatisfaciant.el tam pertiri. Eapropter, dilecti in Domina filii, vestris
laici quara clerici sseculares, qui anathematis vin- justis poslulalionibus grato concurrentes assensu,
culofuerint innodali, pro injectione maiiuum vio- allare de Bavi (54), cum appendiciis suis; altare et
lenta, cum litleris dioeeesani episcopi, ad sedem medietalem Casse de Marli (55), cum appendiciis
'
apostolicam venientes, ab eodemvinculo nierean- suis : ecclesiam de Lescheriis (56); villam qusedici-
tur absolvi. De monachis vero et canonicis regtila- lur Tile (57); furnos, medietatem molendinorum, et
ribus id servetur, ut si ejusdera clatistri fratres nundinas annuas (58) de Lescberiis; allare et mo-
manus in se injecerint violentaSj pcr abbatera Dro- dium frumenti, in decima de Yrun (59); altare de

D
(55) "Efat illeTItigo, qui monasterio 'S. Vinceutii Gall. Christ., tom. IX, col. 578.
Lauduncnsis prsefuit, ab anno 1174, usque ad an- (56) V>eLescherih (Leguielles),village sur la gau-
ntim 1205. quo obiit xvi Kalendas Seplembris. Yid, che du cheniin de Guise a Cateau-Cambresis.
Gall. Chrisi. Nov., tom. IX, col. 580. Anno 1152, Burcardus de Guisia, cum Adelide
Gallicalocorum in hac bulla lecensitorum nomi- uxore, filia Balduini de Suppeio, castri Lescherii
na, prout a cl. D. Grenier, ad ealcem Apographi domino, loci Imjus collegium mutavit inCellam S.
quod in Cliartophylacionostro reposuit, affixasunt, Vinceniio subjectam. Nov. Gall. Chrisl., lom IX,
hic adjungere operse pretium existiraaviraus; non- col. 578.
nulla vero, ex Nova Gallia Clnistiana, adjunximus. (57) Tiles, village du meme cfjle, incoimu.
(54) JBaui,village du cote de Guise, qui est in- (58) Anno 1171, Gallerus (AbbasS. VincentiiLau-
connu. ' dunensisXHI) ociiduanas nundinas Lescheliis insli-
(55)Marli, viliage du meine c6te, sur la rive gau- litit, in fesfo S. Joannis Baptislae, el Jacohum de
che de 1'Oise,e:i Thierache. Guisia loci advoealum emolumenti feeit participem.
Balduinus (de Relest, seu de lletel), dictus piae JTVOU. Gall. Chrht., lora. IX, col. 579. "
memoriaein labulis, oblinuit anno 1146, ab episco- (59) yrun (Vron), autre village sur un petit ruis-
po(Laudunensi, ,Baiiholoraseo) altare de Marla, cum seau, qui traverse ie chemin de Guise a Landre-
4eciinis Monlis-acpli, Loisiaei et Berniaci. Nov. cies.
141 SUPPLEMENTUM — AN. 1205. 142
Dulcelon (i0); allare Sancli Germani (41), et vas A qtiem idem Simon dedit pro dote" altaris cjusdem
unum in decima, ctim illis parochianis qui talliam Villoe,terram quam idem Simon emit apud Cer-
et lurcam in pratis dobent doniino Lescberiensi; ni (55) ab hoercdibus Odonis Laudunensis, soma-
apud Fasti (42), censum septuaginta solidornm bo- vium unum quotidie in Bosco de Bruni, ad usua-
nse monetae; apud Vileires (45), redditus villae, et gium monachorum de Nova Yilla (56), totam ter-
in lerragio vasa quinque, in decima vero duo; ec- ram, quam Clarembaldus de Oilli, apud Dormicurt
clesiam Sancti Joannis de Ycndolio (44), et lolam possidebat, ad lerragium decimae garbse, in perpe-
ejtisdem villai decimam ctim ecclesia parochiali de luuni vobis concessam; ecclesias deFirmitate, cura
Linifonte (45), et capella Leprosorura; deciniam appendiciis suis, tredeoiraum omriium bonorum ejus-
SancliNicolai de Bosco,subconstittito trecensu (46); dcm castri, sex modios frumenli in molendinis ip-
capcilam Sancli Petri; decem solidos bonae mone- sius caslri, unum modium frumenti, et duos mo-
tse in molendinis de Yendolio; terram de Buscboilt, dios vinalici, et decem capones de redditibus Go-
cullam et incullam; somarium unum quotidie de berti junioris, de Firmilate (57), a parochianis
nemore"mortuo, cum uno serviente, de iiemoiibtis ctntis de Ferrieres, cum minuta decima, et paite
domini de Yendolio, Wionagium per tolam ejus tcr- majoris quae vos contingit; apud Moncels (58), tres
i'am liberum; apud Mayoc (47), duos modios fru- " modios frumenli pro molendinis, censu, terragio,
menli in decima; decimam culturarum et terravura el nemore, quoe vos, el dominus Yillse communia
vcslrarum de Lambesch (48), et Cirisi (49); \illam habelis in eadem villa; censum quinque solidorum,
Dormicurl (50), cum omnibus appendiciis suis; in apud Monliniacum (59); septem modios frumenli,
eadem \illa, decimam quam ab ecclesia Sancti Pe- pro lerra veslra, quam tenet liseres quondam Ar-
iri, sub censu sexdecim denariorum, tenelis; Ca- nulfi mililis apud Chevesne; unum niodium frumen-
sara de Orgival, cum appendiciis suis; ecclesiani li, apud Moncels super Seram (60); allodium San-
Santi Juiiani de Nova \Tilla (51), duovasain doci- cti Quintini(61), sub censu triginta solidorum; apud
ma casse ejusdem villoe, molendinum, votus viva- Meschuman (62), terram Joannis Pictae, quam a
rium, pvatum sub eodem vivario situm, et planlam monasterio Humolariensi, sub censu qualuor soli-
super idem vivarium, cum decima quarumdam ler- dorunt, tenelis, et terram quae dicitur VaJIisSan-
rarum et vinearum ; decimam culturarum quarum- ctae Marise, quam ad sexlam garbam lenetis; in
dara Simonis, apud Camoliam (52), et apud Vi- curle Mechumse,vicecomitatum, cnm omnibus per-
loirs (55), ante turris Caslrum, cum portione deci- tinenliis suis; majoriam de Acheri (65); unumnio-
mx ejtisriem villae, medietatem caponum, quos Q dium frumenli in eadem villa; apui Tumbel-
idera Simon, apud Ploiart et Arenci (54), percipie- lam (64), unum modiura frumenti, el unum avenae;
bal in redditu; apud Novam Villam, campum unum, apud Hortincort (65), exclusam, sicut a molendino

(40) Dulcelon (inconnu). (52) Apud Camoliam (Chamouille), villageduLao-


(4!) Sancti Germani (Saint-Germain), village au- nois, dont il a eie parle dans d'autres notices.
dessus de Guise, entre le chemin de Bohain et la Anno 1140, Gualterus comes dedit niansum in
riviere cfOiso. villaCaraoIioe; ejusdemque loci vicariam, seu vice-
.(42) Fasii (Fati), aulre village a 1'est de Guise, eomilatum concessit Walbertus deAsci. Nov. Gall,
sur la rive gauche de l'Oise. Christ., tom. IX, col. 570.
(45) Vileires (Villiers-les-Guise), aulre sur la (55) Vileirs (Villers) inconnu.
droite du chemin de Landiecy. (54) Ployart et Arency, deux villages peu eioigncs
(44) De Vendolio(Yendeuil), bourg dont il a eie • de Chamouille.
parle ailleurs. (55) Cerni (Cerny en Laonois), ibidem.
Anno 1088, Ratbodus, episcopus Noviomensis, (56) Cellam Novse-villae,versus Axonam, ab Hel-
allaie S. Joannis Baptislae, situin antecaslrum Yen- luino Tyrio creatam legimus tempora Guillelmi I,
dolium ad Isaram ainnein, concessit, utFralres sub duodecimi abbatis S. Vincentii Laudunensis, qui
norma S. Benedicti Deo militaturos ibi constitue obiit pridie Kal. Octobr. an. 1156. (ibid. B.)
let. Nov. Gall. Christ-., tom. IX, col. 576. D (57) De Firmitate (la Feiie-sur-Peion), vijlagc
(45) De Linifonte (Liffonlaiiie). sur la rive gauche du Peron.
(46) Anno 1165, Galterus (XIII), S. Vincentii (58) Moncels (Mouceaux-le-Neuf), vers la source
Laudunensis Abbas, Monlis-acuti molendinum ces- de celte riviere.
sil in feodum, compavavitque decimam de Vendo- (59) Apud Montiniacum (Monligny sur-Crecy),
lio sub quodam censu ah ecclesia S. Nicolai in Sil- dont il a ele parlc1ailleurs.
va. Ibid., ool. 579. C. (60) Moncels super Seram (Monceaux-les-Loups),
(47) Mayoc,autre village entre la riviere d'Oise et en deca de Ia riviere de Seres, du cdte de la Fere.
le cheniin de la Fere a Ribemont. (61) Allodium Sancli- Quinlini (Anguillecouii
(48) Lambesch (Lambais), fernie sur la gauche Saml-Quentin), viliage sur la droite du chemin de
du eheniin de la Fere a Saint-Quentin. la Fere a Ribemont.
.(49) Cirisi (Cerisy) ibid. au-dessus de Liffonlaine. (62) Mechumam (Mechame), ferme au-dessus de
(50)"Dormicurl (Dormicourt), ferme pres Alavle. Anguillecourt.
Anuo 1147, Balduinus de Relest, seu de Retel (XI) (65) Achery (village sur la riviere d'Oise), entre
S. -YincentiiLaudunensis Abbas, obtinuit alodmin la Fere et Vendeuil.
domicuiise, ad lerragium nonm garbm, a Bartliolo- (64) Apud Tumbellam (Ia Tombelle), haraeau en
mseo quodam equite. Nov. Gall. Chrht., lom. IX, deca de Marle.
col. 578. - (65) Hortincort, inconnu; mais ce iieu doit etre
(51) Nova-villa, Neuvillc, pres Chamouille. au-dessus de Marle. ,
UZ AD INNOCENTHIII REGESTA . 144
vestro usque ad molendinum de recta extenditur, i confirmalionis infringere, vel ei ausu teraerario
ad libilum vestrum firmandam ; Majoriam Yillaris contraire. Si quis aulem hoc altentare praesumpse-
sicci (66), cum duobus modiis frumenti, dimidia rit, iiidignationemomiiipotenlisDeijelbealorumPetri
domo lapidea, medietate fumi, et aliis peitinenliis et Pauli, apostolorum ejus, se noverit incursurum.
suis; majoriam de Ilatencort (67); majoriam de Dattim Romse, apud Sanctum Petrum, vn Ka-
Curbis (68), cum omnibus pertincnliis suis;cccle- lendas Februarii.pontificatus nostri anno seplimo.
si-am Altimontis (69), cum appendiciis suis; eccle- XCVI.
siamSancti Thomse (70), cum appendiciis suis; vi- Ad abbatem (82) et convenlumS. Vincoitii Silvane-
neam de Colomam; allodium de Buci (71) et de clensis. -—Compositioneminter ipsos et capilula
Riu (72), quod dioitur -Guidonis casteilani; decem S. Regiili ac Frambaldi, super redditibus quibus-
dum , a Petro quondam Airebatensi episcopoet
•et octo modios frumenti ad mensuram de Maiia,
conjudicibus inilam aucloritate aposlolica con-
quosvobisaiinuatimdebeteccIesiaThenoliensis(75); firmat.
altare de Chivi (74), cum appendiciis suis; allaria
de Morenis (75), Corlesis (76), Fussenis (77) et (Anno 1205. Romse, apud S. Petrum, Febr. 1.)
Cocci (78), cum appendiciis suis; Furnum de Ca- [ Ex archivio monasterii S. Yincenlii Silvaitecteu-
B sis, absque numero.BiiEQ., ibid., p. 1154.]
molia; duas partes decimae de Ctivcrni (79), tam
majoris, quam minoris; tertiam pailem, tam ma- Solet annuere sedes apostolica piis votis, et ho-
joris, quam minoris decimoede Bievre (80); altare nestis petentium prccibus favorem benevolum im-
de Besni (81), cum appcndiciis suis; duodecim de- perfiri. Ex vestra nimirum relafione accepimus,
narios, quos vobis annuatim canonici Laudunenses quod, cum dilecli filii, canonici beatse MariaeSil-
in recognitione anliquse consuetudinis, etin recoiai- vaneclensis, in quorum ecclesia praebendam cer-
pensationem ccemeterii debenl; sicut ea omnia ju- tam , et vacantium annualia praebendarum perci-
ste el pacifice possidetis, vobis et per vos monaste- pilis ab antiquo (85), vos super quibusdam proven-
rio vestro auctoritate apostolica coiifirmamns, et tibus proebendaivestraeet annualium, et dilecti filii,
prasentis scripli patrocinio communimus. Nulli er- YVillelmus quondam Sanctse Mariae cautor, et
go omnino homiuum liceat hanc paginam noslrse Saucti Frambaudi thesaurarius (84), et Ivo Sancti

(66) Viltaris sicci (Yillers-le-Sec), inconnu. Anno 1174, Hugo (XIV abbas) erga canonicos
Confer supra, nol. ad epistolam 2 appendicis Thenolienses sincerum probavit affectum, cessis
hujus. Adde, si vis, ea quae apud auctores No- C non semel eorum monasterio proediis sub aniiuo
vaeGallise Cliristianae Jeguntur, tom. IX, col. 576. censu.
< Eodem circiter tempore (anno circiler 1097), An- (74) Chivi, village au dela dc Cerny en Laonois.
selmus de Ribodiraonie, ad sacram expeditionem (75) Morenis (Maurogus), village entre Covbeny
profecturus, ad S. Yincentii monastcrium accessit, et Laon.
maloium pcenitens quse monaclus inlulerat, et in (76) Corlesis (Courtisis), autre pres Mauregus.
capitulo, nudatis scapulis, in piaculum se flagellari (77) De Fussenis (Fussigny), du meme cfite
fecit. Anselmo socium se adjunxit Nethelinus mi- (78) Cocci (Coussy-Ies-Aippes),au-dessus.
les, qui proedium Simon VjUare-Siccum non longe (79) Cuverni,village inconnu.
a Ribodimonte concessil, Helinando (episcopo Lin- (80) Bievre, village au-dessus de Bruieres.
gonensi) raoiii proximo confirmante. > (81) Besni, viliage inconim.
(67) Hateiicort (Altencouii), ferme entrePierre- (82) Yide ad epist. appendicis hujus,noi. LXXXIV.
Pont et Marle. (85) Ecclesia S. Yincentii Silvanecleiisis frtiilui
(68) JDe Curbh (Courbes), village sur la rive quatuor prsebendis, quas, an. 1119, Callixtus PP. II
droite de 1'Oise, du cole de la Fere.' ei confirmavit, in ecclesiis scilicet B. Marise Silva-
(69) Attimontis, village inconnu, necte.isis, S. Reguli, S. Frambaldi, et S. Evre-
Anno 1095, Rainaldus,! archiepiscopusRemensis, mundi Ciedoliensis. Auniversaria qnoque, seu an-
ecclesiam.S. Goberti, apud Aliiiui-montom in pago mialia praebondarum in ecclesiis B. Marise et
Registensi, concessit, ejeclis inde, assenlienle flu- S. Reguli, Clarenibaldus,canonici
opiscopus Silvaneclensis,
loci cuvam neglexerant: D cis concessil; sicut et
gone l coniite, clerieis qui confirmarunl S. FramJjaldi, in
tpjam donationem poslea ct comites Manasses, ecclesia sua; qusequidem firmata a Ludovico YI,
Remensis arcbiepiscopus, Registenses, an. H29, jam dudum evanuere. Vide Gall. Christ.,
Hugo 111,au. 1200, Joanues, an. 1249, Galcherus, t. X, col. 1494. Et inter Inslrum., col. 2i0el428,
an. 1262. cbart. xiv et LXIII.
(70) Sancii-Thomw (Saint-Thomas), autre village s (84) Guillelmus I (de Charlres) qui,annis 1197 et
enlre Corbcry et Laon. | 1202, B. Mariae cautor, sirnut ac S. Fvambaiui
Anno 1081, locura S. Thomae,nuncupatum subttis tbesauranus, hoc ipso uliimo auno 1202, cum
vetus Laudunum, Adalbero(YIIIS. Vincentii abbas) Fulcoue, Aurelianensi decano, a Philippo Augusto,
accepit ab Helinando (Laudunensi episcopo) conver- ratione ipsiusconjugii cum Ingelburge, deputalus
tenduin in cellam. Nov. Gall. Cltrist., lom. IX, est ad Iniiocenlium III, summum pontificem. Ei
col. 576. lisec quidem tradunt aucloi-es Novse Galliae Chri-
(71) Allodium de Bucy (Bucy-les-Pierre-Pont)J, stianae, t. X, col. 1479. Mox addunt: t Guillelmtis,
village au dela de ce bourg. factus episcdpus Noviomensis, mcmoratur in Ne-
(72) Riu, pres Bucy, Jieu inconnu dans la nou- crologio S. Frambaldi, xi Kal. Martii. t Verum .si-
velle carte de Fiance. biniet ipsis non conslanl auctores doctissimi; nara
(75) Anno 1164 et sequentibus, Galterus (XIII Iiuic noslro Guillelmo inter Noviomensesepiscopos,
abbas S. Vincentii Laudunensis) qusedam permisit ibid., t. IX, col. 1005, et sqq., nullura omnino lo-,
in censum canomcis Thenoliensibus. Ibid., col. cum dedere.
579. C.
145 SUPPLEMENTCM.— AN. 1205. U6-
Reguli decanus (85), super annualibus prsebenda-- A appellalione postposita, decernatis; facientes quod<
rura, quse ad cantoriam BeatoeMariae, et thesaura- deereveritis per censuram ecclesiasticam firmitet
riam Sancii Frambaudi, et decanatum Sancii Re- observaii. Tesles autem, qui fuerint nominati, si s{
gtili, pertinent indebile molestarent, tandem vene- gralia, odio, veJ limore subtraxerint, cogatis cen-
labilis fratcr noster, Silvanectensis cpiscopus (86), sura simili, appellatione remola, vevitati teslimo-
et dilecfi lilii, Hermerus (87), Sancti Frambaudi de- liium perhibere, nullis litteris veritati et justitise
canus, Joannes Poeta, et Reinerus, quondam San- ptsejudicanlibus a sede apostolica exspeclatis. Et,
ctseMarise succentor, Baiiholomaeus Saucli Fiam- si non omnes his exsequendis poluerilis iuteresse,
baudi canlnr, et Willelmus Rot. coniproinissarii, duo vestrum ea nihilominusexsequanlur.
et bonsemenioriaePetrus (88), Atrebatensis episco- Datum Romae,apud Sanctum Pelvum, iv Id. Fe-
pus, et conjttdices sui a sede apostolica delegati, bruaiii, pontilicatus uostri anno septimo.
siout in ipsorum judicum et adversariorum au- XCYIII.
theniicis continetur, praedictas controversias, cora- Commissorium papale contra ,episcopum Ralisbon.
positione amicabili sopierunt. Nos igitur, vestris GonrudumIV super molestaiionedomus feudalis.
precibus incliiiati, compositionem ipsam. sicut sine (Annol205. Romoe,ap. S. Pelrum, Maiiii 5).
B [RIED,Cod. diplom. Ratisp., p. 286, ex originali].
pravitale provide facta est, et ab utraque parte
sponte accepta, et hactenus pacificeobservata, au- INNOCENTIUS episcopus, servus servorum Dei, di-
ctoritate apostolica conlinnamus, et praesentis scri- lectis filiis abbati Sancti Hemmerami, decano, et
pli patrocinio communimus. Nulli ergo omnino scholastico vcleris capellaeRatisponen., salutem et
Iiominum liceat hanc paginam nostrse conflrma- apostolicam benediclionem.
tionis infringere, vel ei ausu lemerario confraire. Sicut dilectus filius W. archidiaconus Ratispon.
Si quis autem hoc attentare prsesumpserit, indi- ecclesioesua nobis insinuatione monstravit, dilectus
gnationem onmipotentis Dei, et bealorum Petri et filitis . . . electus Ratispon. ipsum super quadam
Pauli, apostolorura cjus, se noverit incursurum. dorao, quam ab ecclesia Ratispon. in beneficiumdi-
Datum Romae, apud Sanclura Pelrum, Kalendis cituv possideve, contra justitiam aggravat multipli-
Februarii, ponlificatus nostri anno septimo. citer et moleslat. Quoeirca discrelioni vestrse per
XCUI. apostolica scripfamandamus, quateuus dictum elec-
ut ab ipsius super hoc gravamine indebito
Ad abbatem (89), priurem et cantoremS. Germani de tuuii,
Pralis Parhiensh. — Ul mvnasterii JS. Dwnysii conquiescat, monillone praemissa per censuram
moleslalorescompescant. f, ecclesiasticam appellatione remota cogalis. Quod si
(Anuo 1205. Romae,ap. S. Petrura, Fel)r. 10.) non omnes his exsequendispotuerilis interesse, dua
[Ex Apographo,quod ad fidem Aulogiaphi, in mo- vestrum ea nihilominus exsequanlur.
nasterii S. Dionysii archivis a;servati, diligenter Datuin Romse apud S. Petrum , v Non. Marlir,
exscriptum nobiscura communicavit D. Poirier.
BREQ.,ibid. ] pontificalus nostri anno octavo.
INNOCENTIUS Plumbum: INNOCENTIUS PP. III^
cpiscopus, servus servorum Dei, di-
leclis filiis, abbali, piiori, cl cantori Saucti Ger- XCIX.
mani de Pratis Pavisiensis, salutem et apostolicam Ad Guiltelmum Remensemarchiephcopum. — Pri-
benedictionem. vitegiumde alienationibus revocandis monasterio
S. i!emigii concessum.
Dilecli filii, abbas (90), ct conventus beati Dio- 1205. Romae,ap. S. Pelrum, Martii 21.)
(Anno
nysii nobis eonquerendo monstrarunt, quod P.. de [VABIN,Archives adm. de Reims , Paris, 1859, 4°,
Pauceio et YY.Covdelin, niilites, Morant de Carlou, l. H, p. 457. — Cartul. de Saint-Remi, 1° 5,
et quidam alii Parisiensis, Carnotensis et Aurelia- n, XXII.
nensls diceceseon, eis super decimis, hominibus, et INNOCENTIUS episcopus, servus servorum Dei, ve-
rebus aliis non cessant graves injurias irrogare.
f.nerabili fratri GUILLELTUO Remensi archiepiscopo,
Quocirea, discretioni vestrse per apostolica scripta sanctse Romanse Ecclesise cardinali, salutem et
mandaiuus, quatenus, partibus convocalis, et au- apostolicam benedictionem.
dilis hinc inde proposilis, quod canonicum fuerit, Sollicitudini pastoris iucumbit ut taiiter provi-

(85) « VII. Ivo I, ex prsecenlore (S. Reguli) deca- dimidiam prsebendam, quam hi ecctesia B. Marisa
nus, aimis 1193er 1197. Ivonis primi, \W secundi, habebat Ivo, WilleJmo nepoti domini Bartholomsci
p'=e meminit S. Frambaldi necrologium : Idus de Roga, coutulit an. 1219, mense Maio. i
Maiiii: obiil Ethabelh regina, qum dedil nobis scri- Haclenus auctores NovaeGalliaeChiislianae, ibid.,
nium valde hmiorabile,ct paltium unum, et iauda- col. 1466. De Ivone I, an de Ivone II, agatur in
bilein consueludinemde patliis reddendis in unoquo- hac nostra Iniiocentii epistola, dijudicare difficile
queparlu reginarum huic ecclesimrenovavit, pro quo est.
beneficiodistribui solenl solidi qtos dedil Ivo, (86) Yide ad epistolam libri quinti CXLV , not.
decanus S. Reguli. (87) Yide supra, not. ad epislolam LXXXIV appen-
« Ylll. Stephanus II reperiturdecanus annol20i, dicis hujus.
x Kal. Aitgtisti, de quQ .forte sic obituarium
S. Frambaldi : vi Kal. Seplembris, obiit Stephanus (88) Vide ad epistolam libri-tertii xxv, not.
B. Regulidecanus, et nosler canonicns. (89) VideEpistolam Appendicishujus LKSXIV, Eot.
c IX. Ivo U, quo deeedente Garinus opiscopus (90) Vide Epistolam libri tertii xxv, not./
147; DJNNOCENTHIII REGESTA 148
deat juvi,,suo'" quod ipsum per aiios non tleti A beatorum Petri et Pauli, aposlolorum ejus , se no-
neatur injtiste, ne ibi sit negligens ubi sedulu verit incursurum.
esse debet, cura incrementum sedulitas, et negJi Dalum Romse,apud SanctumPetrum.viiKalendas
genlia detritneiitum importet. Eapropter, venerabi Aprilis, poiitiflcatus nostri anno octavo.
lis in Christo frater, auctoritate prsesentium indul CI.
gemus, ut altaria, decimas, redditus, jurisdiclione! Ad procuratoreselfiatres ecctesimDominiciSepulcru
et alia quae bonse memoriaeN. pvsedecessortuus — De canonicis obedientiamlenenlibus.
tuse et successorum tuorum dominationi ac pote- (Anno 1205. Roraoe,ap. S. Petrum, Jun. 16.)
slati subtraxit, ea ecclesiis et monasleriis in per- [Eug. de ROZIERE , Cartldaire de Viglisedu Sainl-
petuum, cl quibusdam perso.nis tam ccclesiasticii Sipulcre de Jirusalem, publie d'apres les mss. du
illicile tibi liceat. Yatican. Paris, lmprimerie nationale, 1849, ia-
quam saecularibus concedendo, 4°, pag. 272.]
nullius contradictione vel appellalione obstante. INNOCENTIUS episcopus, servus servorum Del, di-
ad polestatera et manura tuam canoniee revocare, lectis liliis universis procuratoribus domorum et
Nulli ergo omnino hominum liceat hanc paginam ecclesiseDominici Sepulcri et fralribus
nostroe concessionis infringere, vel ei ausu leme- prioratuum
n suis, salulem et apostolicam benedictionem
rario contraire. Si quis autem hoc altentare prae- Dilecti filii, prior"et capitulura Dominici Sepulcri
sumpserit, indignationem omnipotentis Dei et bea sua nobls conquestione monstravit quod vos, cis
torum aposlolorum Petri et Pauli se noverit in- denegantes debitam obedientiam et reverentiam ex-
cursurum. hibere, ipsis et eorum nunliis in mullis ostendiiis
Datum UomsB,apud Sanclum Petrum, xn Kalend. rebelles. Eapropter uuiversitati veslrse per aposto-
Aprilis, pontificatus nostri anno octavo. lioa scripta prsecipiendomandamus quatenus eisderu
C. priori et capitulo debilam et obedientiam.et reve-
Ad priorem \Grandimontensem.— Vl illi liceal fra- rentiam de eaetero-impendalis; alioquin senlen-
tres absotverequi ante assumptitmreligionis liabi- tiain, quain in vos propter hoc rationabiliter duxe-
tnmexcommumcalionissenleiitia'mincurieruni(9l). rint ratam habebimus et eara fa-
1205. S. promulgandam,
(Anno Romse, ap. Petrum.Mart. 26.)
ciemus, auctore Domino,inviolabiliter observari.
INNOCENTIUS episeopus, servus servorum Dei, Data Romse,apud Sanctum Petrum, xvi Kalendas
dilecto filio priori Grandimoiilensi, salutem et apo- Julii, pontificatus noslri anno octavo.
stolicara benedictionem. CII.
Solet annuere sedes apostolica piis volis, et ho- 2 Ad clerum S. Marim Massiliensis. —
Capeltam
nestis pelentium precibus favorem benevolum im- quamdam illis asserit.
pertiri. Nimirnm ex parte tua fuit a nobis humili- (Anno 1205. Romseap. S. Petrura, Jul. 11.)
ler postulalum ut absolvendi fratres luos qui ante [Antiquiti de Viglise de Marseille, Marseille 1747,
habitum in domo tua religionis assumptum se eom- in-4°, II, 29.]
misisse lale aliquid conliterenlur, propter quodipso INNOCENTIUS episcopus, ser\us servorum Dei, di-
aclu exconimunicationis sentenliam incurrerunt, et lectis filiis clericis capellae SanctaeMariaeMassilien-
alios quos in eadera domo habitum religionis sis, salutem et apostolicam benedict.onem.
assumere sub simili casu conlinget, ne dum forte Jusiis petenfium desideriis dignum et nos facilem
pro absolutionis obtinendo beneficioad sedem apo- proebei'econsensum, et vola qusea ralionis tramite
stolicam mitterenlur, evagandi maieria tribuere- non discordant, effecluprosequente complere. Qua-
tur, eisdem licentiam coucedere dignareraur. Ea propter, dilecli in Domino filii, vestris postulatioui-
propter, dilecte in Domino fili, luis juslis poslula- bns grato concurrentes assensu auetoritate prsesen-
lionibus gratum impertienles assensum, auctoritate tiura districtius inhibemus, ne quis de bonis capelhe
libi proesentium indulgemus , ut cosdem fratrcs vestropquam dileclus Dlius Hugo Ferus, civis Mas-
tuos quos taliter pro violenla manuum injeclione } siliensis, suis sumplibus dicitur construxisse ac
excommunicationis vincula constiterit innodatos, multa possessione dofasse, temere quisquaiu dislra-
Eibi absolvere liceat, nisi excessus eorum fuerit here seu alienare audeat.
difficiliset enormis, utpote si fuerit ad mutilatio- Nulli ergo omnimo hominum Jiceathanc paginara
nem membri vel sanguinis effusionem processum, nostrae inhibilionis infringere vel ei ausu lemerario
aut in episcopum vel abbatem violenta manus in- contraire. Si quis autera hoc attenlare praesumpsc-
jecta, cum excessus tales et similes sino, scaudalo rit, indignationem omnipotentis Dei et beaionun
nequeunt prseleriri. Nulli ergo hoininumliceat hanc Petri et Pauli apostolorum ejus se noverit incursu-
nostrsepaginam concessionis infringere; vel ei ausu rtim.
lemerario contraire. Si quis aulera lioc attentare Datum Roinse,apud Sanctum Petrum, v Idus Julii,
praesumpserit, indignationem omnipotentis Dei et pontilicatus nostri anno octavo.

<9I) De hac epistola, huc usque inedita , vide canonicus Lemoviceiisis, qui utramque nobiscuTi
infra quse ad epistolaiu 170, priori Grandimontensi peihumaniter communicavit. EDIT.PATR.
anno 1212,Maiii, dircctam, adnolavit D, AHBELLOT,
149 SUPPLEMENTUM.— AN. 1205. 150
CIH. Pilectis filiis BONACCURSIO praepositoS. Ginesii, ejus-
Ad HenricumArgenltnensem(92) eleclum.— Confir- que fratribus lam prsesenlibus quam futuris.cano-
mat ei jus palronatus in cella Vilmari. nice constituendis in perpetuum.
(Auno 1205. Rorase,ap. S. Petrum. Oct. 8.), Piae postulatio voluntatis effectu debct prose-
[Ex Apographo, quod ad fidem alterius Apographi, quente compleri, ut et devotionis sinceritas lauda-
in vetusto quodam majoris Capiluli Avgentincnsis biliter enitescat, et utilitas postulata vires indubi-
Charlulario inserli, diligenter exscriplura, nobis-
cum communicavit bonae meraorioe D. Abbas tanter assumat. Quia igilur, o filii in Christo charis-
Grandidier. BREQ.,ibid.] simi, vos per divinam gratiam aspirali raores ve-
ISNOCENTIUS episcopus, servus servorum Dei, di- stros cohaerereet sub vitse canonicae disciplina et
lecto filio, HENRICO, Argenliuensi episcopo electo, communiter secundum sanctorum Patrum institu-
salutem et apostolicam benedictionem. tionem disposuistis omnipotenti Doraino servire,
Annuere solet sedes apostolica piis votis, et ho- nos volis vestris paterno congratulamur affeelu;
Ueslis peleiitium precibus favorem benevolum im- unde etiam praedecessorura nostrorum felicis me-
perliri. Eapropter, dilecte in Domino fili, tuis juslis morise Alexandri U, Paschalis, Eugenii, Anaslasii,
poslulationibus grato concurrenles assensu, jus pa- Alcxandri, Lucii, Clementis et Ccelestini Roniano-
tronalus in cellaVilmari (95), cum perlineniiissuis, " rum pontificum inslituta sequentes, vitse canonicse
a coraite (33*)Bertoldo, et filio ejus, EcclesiseAr- ordinem, quem estis professi, proeseiitis privilegii
geulinensi concessum, sicut illud eadem Ecclesia auctoritate fivmamus, el ecclcsiam veslram sub
juste possidet et quiete, tibi, et, per te, ipsi Eccle- beali Petri, et nostra prolectione suscipiinus ; sta-
siaeauctoritate apostolica confirmamus,etprsesenlis tuentes ut quascunque possessiones, quaecunque
scripti patrocinio communimus. Nulli ergo, etc. etc. bona eadem Ecclesia inpraesentiarum juste et ca-
Datura Romae, apud Sanctum Pctrum, vm ldus nonice possidet, et largilione regum velprincipum,
Octobris, ponlificatus nostri anno octavo. oblatione fidelium seu aliis justis modis, prse-
CIY. stante Domino, polerit adipisci, firma vobis vestiis-
Ad fratres hospitulis S. Joannis Hierosolymilani.— que successoribus et illibata permaneant, in quj-
Eorum possessionesin Boltemiaet Moravia con- bus duximus vocabulis exprimenda :
haecpropriis
firmal. Locum ipsum in quo plebs ipsa sita est cura
(Auno 1205. Ronue, ap. S. Petrum, Nov. 5.)
Cod. Moraviw Olomucii omnibus pertinenfiis suis, qtiartam partem decima-
[BOCZEK , diplom. , 1856,
l.
4°, II, p. 55, ev originali in archivio Meliteu- rum totius veslraeplebis, et orania quse felicis ine-
sium Pragse.] Q niorise Joaunes episeopus canonicus vestroe coii-
INNOCENTIUS episcopus, servus servorum Dei, di- cessit ecclesise, domum, et leprosorum cum eccle-
lectis filiis.... priori et fratribus hospilalis Jerusa- sia S. Lazari juxta eamdem plebem cum perlinen-
lem in Bohemiaconstilulis, salutem et apostolicam tiis suis; universa eiiam quae a Longobardis de
benedictionera. S. Miniatovobis legiiime data sunt ac chirographis
Cum a nobis petilur quod justum est et hones- confirmata, eleemosynarura eiiam qusepro defunc-
tum , lam vigor sequitalis quam ordo exigit ralio- tis alicubi intra plebis spatia sepullis offerunlur
nis, ut id per sollicitudinem officiinoslri ad debi- tertiam partem, quemadmodum a bouae niemoria
lum perducalur effectum. Eapropler, dilecli in Do- Paschalis proedecessorisnostri vobis concessum cst
mino filii,veslris justis precibus inclinati personas et scripto suo firmatum. In Burgo quoque ecclesia
vestras et possessionesquoein Bohemia et Moravia S. JEgidii cum pertiuenliis suis, ecclesia S. Chri-
vobis pia sunt liberalitate collalae; vel quas in po- stophori et S. Justi et S. Angeli supra burgura
sterum, Deo propitiante, juslis modis poleritis adi- cum omnibus perlineniiis suis. In eodem etiam
pisci, sub beali Petri et nostra protectione susci- burgo ecclesiam S. Petri, et in castro Sancti Mi-
pimus et praesentis scripli patrocinio communi- niatis ecclesiam S. Marisecum perlinentiis suis, in
mus. Nulli ergo omnino hominum Jicealhanc pa- 0 quibus duabus per eos qui ibi fuerint per nostram
ginam nostraeprotectionis infringere, vel ei ausu providentiam ordinali divina semper officia cele-
temerario contraire. Si quis autera hoc alleutare brentur; et quidquid juris habetis in eadem eccle-
proesumpserit, indignationem omnipoleulis Dei et sia S. Mariaeper ecclesiam Sanctse Chrislinae,item
bealorum Pelii et Pauli apostolorum ejus se nove- ccclesiam S. Bartholomaei cum perlinentiis suis,
rit incursurura. ecclesiam S. Blasii, ecclesiam S. Steptiani, ecela-
Datum Romae,apud S.Petrum, NonisNovembris, siam S. Laurenlii de Nocida, ecclesiam S. Pelri
pontificatus nostri anno octavo. supra Fontem, ecclesiam S. Andvesejuxla Castrum
CV. S. Micliaelis infva muvos, ec-
Ad Bonaccursium prwposilum et fratres S. Ginesii Ciculum, ecclesiam
Lucanmdimcesis.— Eorum privilegia confirmal. clesiam S. Jacobi et S. Lucise, ecclesiam S. Donali
(Aniio 1205. Romoe,ap. S. Petrum, Dec. 5.) de Fauguagna, ecclesiam S. Martini de Castilione,
[BALIIZ.Misccll.ed. MANSI, III, 426. ] ecclesiam S. HippolylideMarzana, ecc!esiam,S.Ma
INNOCENTICS episcopus, servus servorum Dei, di- rise de Calenzano. ecclesiam S. Quinlini, Ecclesiam
(92) Yide Epistolain Libri octavi vm, not. (93*) Cette concession fut fai(e Yajx 1200, o-sc.
(95) Vide EpistolamAppendicishujus L. Hcnri, Comte de Neubourg
!51 AD INNOCENTIIIII REGESTA 152
de CoIIe.ecclcsiam de Capriano, ecclesiam de Can- 1A dignosciiur inler B. antecessorem tuum et magis-
neto, ecclesiam S. Marise de Montaiso, ecclesiam trum Guidonem ab abhale S. Petri in Ccelo-aureo
de Monierolundo, ecclesiam de Planalole, eccle- constitutum sicut rationabiliter facla est, et ab
siam de Brusciano, ecclesiamS. Stcphani de Tur- ulraque parte sponte recepta et in scripto, au-
re, ecclesiam S. Pelri de Marcignana, ecclesiam theiitico continelur, auctoritate apostolica confir-
S. DoPali de Insula, ecclesiam S. Angeli de Ro- mamus. Prohibemus insuper ut nullus laicus au-
phia, jcclesiam S. Philippi de Pinu, ecclesiam deat aliquam ecclesiam vestri plebatus alicui pre-
S. Prosperi de MontaJprandi cum omnibus perti- sbylevo a&signare, vel etiam in sede poneve, et
nenliis earum, et si quis inposterum infra unius nulli fas sit pvesbytero ecclesiam de laica manu
plebls spalium oedificarecontigerit. Quidquid etiam recipeve vol aliquatenus retinere. Diffinitionis au-
juris habetis in cuite Sanctiminiatis de Empulo de lem sentenlia, quam felicis recordationis Pascha-
Monterappoli, et in cuiie de Marrignana. lis papa super controversia promulgavit , quse
Ad haec,ad BxemplarCcelostinipapsepraedecessoris inter bonse meraorije Anselraum Ficeclensein ab-
nostii, adjiciendo statuimus, ut nulli omnino li- balem el Guidonem proedecessorem ttium, fili
ceat prsefatasecclesias ab ecclesisevestraesolita obe- proeposite, super ecclesia de Grimagneto el aliis
dientia et debita subjectione subtraliere. Neculliun- BI quibusdam ecclesiis vertebat, sicut hactenus est
quam fassil in parochia vestra de novoecclesiamseu senata et scripto aulhentico continetur, auctoritate
oratorium vel xenodochium sine Lucani episcopi et aposlolica confinnamus ; obeunte vero te ejusdem
vestra suceessorumque vestrorum conniventia et loci prseposito vel tuorum quolibet, successorum
assensu aliqua temeritate construere, vel constru- nullus ibi qualibet, subreptionis astutia seu violen-
ctam sine ipsius episcopi et vestroconsensu alicu- tia proeponatur, nisi quera fratres communicon-
jus subjicere potestati, salvis privileglis ponfificum sensu vel niajor pars consilii sanioris, secundum
Romanorum. Chrisma vero, oleum sanctum, con- Deitimovemproviderinteligendum : electusvero Lu-
secrationes altarium, seubasilicarum, ordinationes canoepiscopoproesenletur,et ei, sicut proedcccssores
clcricorum, qui a sacro ordine fuerint promovendi, sui consiieveruni, promittat obedientiara, patronis
et csetera ecclesiaslica"sacramentaper dicecesanura loci solo justoe defensionis patrocinio peimanenle.
episcopum sine juramenli exaetione vel qualibet Decetiiimus ergo, ut nulli omnino hominum li-
pravilate vobis proecipiniusexhiberi. Porro sopultu- ccat proefatam ecclesiain temere peiturbare, aut
ram ipsius loci Jiberam esse concedimus, ut eorum ejus possessiones auferre vel ablalas retinere, ira-
devotioniet extrenue voluntali, qui se illic sepeliri . minuere, seu quibuslibet vexationibus fatigarc ; sed
tieliberaverint nisi forte excommunieati vel inter- omnia inlegra conserventur, eoriim pro quibus gu-
dicti sint, nullusobsistat, salva tamen justitia eccle- liernatione ac sustentatione concessa stint, usibus
siarum a quibus mortuoruni corpora assumuutuv. oninimodo profuturas, salva sedis apostolicseauc-
Conslituimus etiam, ut si aliquis parochianorum lovilate, et dicecesani ipsius canoniea justitia. Si
vestrorum apud aliam ecclesiam elegerit et recepe- qua igitur in futtivum ecclesiastica saeeularisvepev-
Til.sepulturam, canonica vobis in testamento, quse sona hanc nostvse constitutionis paginam sciens
malribus debelur ecclesiis, porfio icservetur. Cum conlra eam temeie veiiire tentaverit, secundo ter-
autera generaliter interdictura terras fuerit, liceat tio\e commonita, nisi reatum suum congrua salis-
vobis clausis januis, exclusis excommunieatis et factione correxevit, potestalis honorisque sui careat
interdiclis, non pulsalis campanis, suppressa voce, dignitate, reumque se divino judicio existere de
divina oflicia celebrave. Aposlolica quoque auc- perpetiat.iiniquitate cognoscat, a sanctissimo cor-
toritate sancimus, ut in ecclesiis vestris absque pore et sanguine Domini et Dei Redemptoris nostri
vestra conscientia et cousensu, nullus pastor au- Jesu Christi aliena fiat, atque in extremo examine
deat ordinare, sed eorum ordinatio juxta sanctio- districloe subjaceat ultioni. Cunctis autem eidem
nes canonieas , sicut haclenus mans:sse digno- nj loco sua jura servantibus sit pax Domini nostri Jesu
scilur, in vestra semper maneat potestale: prseterea Christi, quatenus et hic fructum bonoe actionis
tibi et successoribus luis, corrigendi subditos tuos, percipiaut, et apud distiictum judicem prsemia
fili praeposite, sicut praedecessoi-estui consueve- seternaepacis iuveniant. Amen.
runt habere, liberam cono.edimusfacultatem ; jura Datum Romae,apud S. Pelrum, per manus joan—
vero, antiquas et rationabiles consuetudines eccle- nis S. Mariaein Yia Lata diaconi card., Nonis De-
siaevestree hactenus observatas, sieut jam juste et cembris, indict. vm, Incarnationis Dom. 1205, pon-
canonice habelis, vobis nihilomiiius confirmamus. tificalus vero domiiii Innocenlii papseIII an «n.
Prohibemus insuper ne episcopus vester in vos vel CV bis.
in ecclesias vestras iuterdicti sentenliam absque Ad abbatem Casinensem.— Concedil ut alienatio-
nes a prmdecessoreipsiusfaclas illihceat, sublalo
justa et manifesta causa promulgare praesumat : appeltalionhobstaculo, revocare.
composilionem• aulem quam bonae memoriaeLan- (Anno 1205. Romae,ap. S. Petrum, Dec. 9.)
francus Fesulanus episcopus de mandato felicis Sloria dell Abadia Casin., !. II, p. 284.
niemovioeAlexandri papaeproedecessorisnoslri co- [D. TOSTI, Origiuale, caps. dipl. 5, n. 78.]
guosccns super ecclesiam S, Christoplioii fecisse INNOCEMIUS episcopus, servus servorum Dei, di-
?35 . SUPPLEMENTUM.- AN. 1206. 154
leclo fllioR. tituli SS. Marcellim et Petri presby- A inde proveniani uivini muneris emoiumenia. no-
tero cardinali, Casinensi abbati, salutem et aposto- vevit ilaque tam prsesens setas quara fulura poste-
licara benedictionem. ritas, quod antiqua Oloraucensis Ecclesiserenovan-
Quanlo raonasterium Casinense specialius ad Ro- tes privilegia, omnes possessiones ejtts habitas vel
manam Ecclesiam nullo pertinet mediante, tanlo habendas, sive sint in Bohemia sive inMora\ia, ab
suis volumus sollicitius indemnilatibus praecavere. omni genere tributorum, vecligaliuin, collectarutn,
Cum igttuv quidam praedecessorum tuorum posses- aliarumque omnium exactionum csse absolulas de-
siones nonnullas, et alia bona monaslerii Casinen- ceiiiimus, adjicientes ul nullus pro caslrorum sedi-
sis perperam alienasse dicantur, et in grave ipsius ficatione vel reaedifioatione,sive proaliqua ingruen-
monasterii praejudiciumdislraxisse, auctoritale libi li cxpedilione secuEdum quod in auliquis continc-
etccclesiseau-
praisentium indulgemus, ut alienationes ipsas, quas tur privilegiis, homines episcopatus
in lui monasterii dispendium noveris attentatas, deat inquietare. Jus quod datur pro capite sive
tibi liceat, sublato appellalionis obstaculo, legitime pvo fuve, velpvoSwod piincipi, vcl ejus inbencfi-
revocare. Nulli ergo omnino hominum liceal hanc cialis, venevabili patvi noslvo Ruberto episcopo efc
et ecclesise concessimus pevpe-
paginam nostioeconcessionis infringere, vel ei ausu " ejus successoribus
temerario contvaire. Si quis autem hoc attentare fuo obtinendum. Hoc staluentes de fuvesi in male-
prsesumpserit, Indignationem omnipotentis Dei, et ficiofuevit depvehensusmanens in pvaediisecclcsise,
beatorum Petvi et Pauli apostolovum ejus se 110- sive capiatur, et coram judicio convincalur, ejus
vevil incuvsurum bona furis (sic) remaneaiit,ipseverosccunduraquod
Datum Romse,apud Sanclum Petrum, v Idus De- placuerit principi puniatur. Si vcro homines epi-
cembvis,ponlificalus nostvi anno oclavo. scopatus el ecclcsisein aliquo coiam judicio culpa-
biles inveniantur, nec nobis, nec jttdicibus noslris
CVI.
curialibusque vel inbeneficiatis aliquid inde provc-
Ad Olomucensemephcopum.— Litteras quibus Pre- niat utilitatis, sed apud episcopura et ejus succes-
- myslaus, rex Bohemorum, ecclesimOlomucensisli -
bcrlales el iinmunitales adauxit, reddilusqueprm- sores culpaeperseveret satisfaclio, nisi in quo tene-
positurw assignavil, confirmat. lur satisfacere adversario. C.etera ul omnia brevi-
(Anno 120C.Romaa, ap. S. Pelrum, Jan. 8.) ter comprehendamus, orane jus quod speclal ad
[BOCZEK, Codex diplomat. el epistolaris Moravim, «sus principum eis remiltimus, ut plena et peifceta
Olomucii1856, 4°; t. II, p. 4i, ex originali mu- gaudeanl iibertate, nec ullus eis novas condiliones
lilo in arch. capituli Olomucensis; apographum .i audeat imponere, vel eorum jura mutare. YiUain
in cod. chart. I, i° 154.] Cromezis cum foroelonini jure suOj qtiain quasi
INNOCENTIUS episcopus, servus servorum Dei, ve- episcopo Olomucensiobligalam proecedenliumprin-
nerabili fratri... episcopo et dilectis filiis capitulo cipum fatebatur invidia, cum lelicis memoriae
Olomucensi,salutem et apostolicara benedictionem. Joannes episcopusa.reverendo Patre noslro.Ruber-
Jtislis petentium desideriis dignum est nos faci- lo, qui inprsesentiarum est decimus a pvincipeMo-
lem prsebereconsensum, et votaquse a rationis tra- ravioeOtlone Nigro, pro ccc marcis cmerit, ab omui
mite non discordant, effectu prosequente com- impetitione nostra et successorum nostroi um ab-
plere. Eapropter, venerabilis in Christo frater, el solvirous; sancientes quod episcopus Olomuccnsis
dslecti in Domino filii, veslris justis postulationi- el ejus successores plenam in eam habeanl omni
bus gratum imperlientes assensum, liberlales et impedimenlo remoto pro velle suo disponendi fa-
immunitates ecclesisevestroeet ejusdem hominibus cullatem. Cum aulem omni juri divinocontraria in-
a chaiissiino in Chrislo filio P. Bohemorum rege oleverat consuetudo quod decedente episcopo bona
iliustri concessas, cancellariam quoque regiam et illjus in usus principum vindicabantur, visum
aiios redditus pvaepositurseOlomucensis Ecclesise fttit nostrse pietati istam aboleie abusionem,
assignatos ab ipso, sicut juste et pacifice posside- I ) hoc decernendo quod ullima fala decedentis epi-
tis, et in ejusdem regis privilegio plenius contine- scopi ecclesiae non cedant ad detiimenlum, cum
tur, vobis et per vos ecclesise vestvae auctovitale ejus patroni beatus Pelrus apostolus et Paulus, et
apostolica confirmamus et pisesentis scvipti pa- felix mavtyr Wenceslaus apttd Deum vivanl in
tvociuiocommunimus. Ad majorem autem eviden- seternum. Decedenteergo episcopo omnia episcopa-
liam privilegium ipsum de verbo ad verbura huic tus et ecclesiaebona sub manu decani, et praepo-
nostrae paginse duximus inserendum. siti ecclesiaeillius integra ejus successori reserven-
« C. f In nomine sanclaeet individuae Trinila- tur, nec aliquis ea audeat occupare, et minuere,
t3S,Ego Premysl, Dei gratia rex BoJiemorum ter- velinusus principum vindicare. Conligit etiam
tius, vcnerabili cpiscopo OlomucensiRuberto suis- quod ab antiquis temporibus ecclesia illa proeposito
que successoribus et Oiomucensi Ecclesiseiu per- carebat, inde visum fuit Patri nosiro Rubeito in ea
petunra. prseposilura ordinare qtii fratribus illius ecclesiou
« Cum regiaedignitati cedat ad gJoriam quoties debito niodo provideret et eortim necessitati res-
sanclam veneratur et sublimat Ecclesiam, noslrje ponderel. Sed cuin deceal regiam niantim ubique
placuit serenilali ejus providere necessitati, ila ut pluere beneficia, pramosilurse illi canceilariara
nostrae beniguitatis experiatur beneficia cl nobis nostram cum villa qusevocatur Vherchi ad quira
iS§ AD INNOCENTIIIII REGESTA 156
decimus denarlus cura decima aratrorum nostro- A lectis filiis... fratribus Hospitalis S. Joannis Jero-
rum spectat et omnlum Terura ad ulilitatem no- solymilani, salutem et aposlolicam benedictionera.
strara pertinenlium contulimus, interdicentes ut Justis petentiura desideriis dignum est facilem
nullus hsecaudeat iramutare. Libertatem etiam in proebere cousensum, et vola quoea rationis tramite
episcoporum eleclione, quam quidam principesim- non discordant, effectu proseqttente complere.
pedire solebant, canonicis ipsius ecclesisesecunduni Eapropter, dilecti in Domino filii, vcstris justis et
jura canonum libere et absolute concedimus, et ne devotis postulationibus gratum irapertientes assen-
inposterum initiitiv prohibemus. sum, libertates et immunilates hospilali veslro ct
* Ut autem haec omnia rala et inconcussaperma- hominibus ejusdem a charissimo in Christo filio
neant, hanc nostrae serenilatis paginam nostro si- Wladislao illuslri marchione Moraviaein terra ip-
gillo fecimus roboiari, el a venevabili Patre nostro sius concessas, sicut in ejusdem marchionis pvivi-
Ruberlo in die Pasclisepublice excommunicari. Si lcgio plenius conlinelur, necnon novasvestvas pos-
quisautem conlra hanc noslram venerit eonstitu- sessiones vobis a coniite Adalberto in Cunici col-
tionem, rerttm suarum gravi multetur dispendio et Jalas, cum capellain Grussowane, hospitali aucto-
Deum cum sanciis suis sibi adversura in extremo ritate apostolica conlirniamus, et prsesentis scripti
sentiat judicio. Hujus rei sunt testes : Walte- " patrocinio communimus.
rius decanus Olomucensis et archidiaconus Znce~ Nulli ergo omnino hominum liceat hanc paginam
mensis, Radosslaus arcbidiaconus Olomucen- noslrse confirmalionis infringere, vel ei ausu teme-
sis, Bosko archidiaconusPierovvensis, Esau archi- rario contraire. Si quis autem hoc attenlare prae-
diaconus Brecizlavensis.i Ilermannusabbas Gra- sumpserit, indignationem omnipolentis Dei et bea-
discensis, Arnust camerarius, Willalmus Ussich, toriira Pelri et Pauli se noverit incursurum.
Zlauko, Bogusslaus Odoleni, Boguia et Heimicus Datura .Romae, apucl S. Petrum, vm Kalend.
fraterejus judex Olomucensis, Medlo castellanus Maii, pontificatus nostri anno nono,
Olomucensis, Sudomirus, Petrus Ross, Predbor cvin.
Hebky, Sdisslaus Grutovvich,Sadiwoy, Donatas, Sa- Ad Hermannum abbuletnet fratres ecclesiwBealw
lizlaus cum filio Siawata, Joannes cum fratrePre- Mariw in Sayna ordinis Prmmonslratensis. —
ren, Odolen,Rohhche, Radosslaus, Hibirlavv, Svva- Eorum privilegia confirmal.
rovich cumfratre Sdizlao, Semizlauscum filiis, Koh-
Pomnen (Anno 1206. Laterani, Maii 4.)
honus, Budisslaus, Jarognewich, Bludo,
Doben cum fratre ejus Nedamiro, Jacobus, Lulek, „ [HONTHEIM, Hist. Trevir. diplom., I, 644.]
Zbrazlaw, Weliz, Yelen, Buz, Bicen, Ralhmlr, INNOCENTIUS opiscopus, servus servorum Dei, di-
Picdbor, Cenakowich, Yoysslaw, Sezenca, Luder, leclis (iliisHERMANNO abbati et fratribas ecclesiseBea-
Neplah, Skyrben, Sudek, Sobehyrd de Clobuch, tseMarioein Sayna, tam prajsentibus quam futuris.
Yoyteh, cum fratre Doncamiro, Smil, cum fralre Regularem vitam professis, religiosam vilain cli-
Andrea, Gvon, Ondreick, Boruth lilius Wok, llebor genlibus, apostolicum conveuit adesse prsesidium,
filius Bun, Slanimir, filius Wlassin, canonici^Olu- ne forte cujuslibet temeritatis incursus, aut eos a
mucenses : Wralek, Vlessin, Shignew, Andreas, proposito revocet, aut robur, quod absit! sacrse
Chuzeray, Bogusslaus, Petius, Jacobus Ziffridus, religionis infringat.
Stephanus. Eapropter, dilecti in Domino filii, vestris jusiis
« Acta sunt hsecin Olmusc, anno ab Incarnat. postulationibus clementer annuimus , et prsefatam
Dominil207, dalumperiuanusRappotonisjiotarii.» ecclesiam SanctaeMarisein Sayna, in qua divino
Nulli ergo omnino hominum liceat hanc pagi- estis obsequio mancipatl, sub beati Pelri et nostra
nam nostrse confirmationisinfringere, vel ei ausu protectione suscipimus, etprsesentis sciipti privi-
lemerario contraire. Si quis aulem hoc attentare legio communimus; inpiimis siquidem staluen-
proesumpserit, indignatioiiemomnipoteiilis Dei, et j) tes, ut ordo canonicus, qui secundum Deum, et
bealorum Petri et Pauli apostolorum ejus se noverit beati Augustini regulam, alque institulionem Prae-
incursurum. monstralensium fi'atrum in eodem loco conslitutus
Datum Romse,apud Sanctum Pelrum, vi Idus Ja- es»e dignoscitur, perpetuis ibidem lemporibus in-
nuarii, ponlificatus noslri anno nono. violabiliter observetur. Prseterea quascunque pos-
sessiones, qusecunque bona eadem ecclesia inproe-
CVIL sentiarum juste et cauonice possidet, aut in futu-
Ad fratres S. Joannis Hierosolymitani.—Immuniia- rura concessione pontificum, largitione regum vel
. testis a Wladislao marchione in Moravia conces-
sas, una cum possessionibusin Kaunice et capella principttm, oblatione iidelium , seu aliis justis mo-
in Hrusowan confirmat. dis, proestanteDomino, poterit adipisci, firma vobis
(Anno 1206. Romae,ap. S. Petrum, April. 24 ) vestrisque successoribu".,et illibata pernianeant. In
[BOCZEK, Cod. diplom."Moravim;01omuciil856, 4°; quibus hoec propriis duximus exprimenda voca-
t. H, p. 56. ex fascieulo copiatarum diplomatum bulis :
in archivo Melitensium Praga?.] Locum ipsum in quo praefata ecclesia sita esl,
INNOCENTIUS episcopus, servus servorum Dei, di- cum oranibus pcrtinentiis suis; capellam in caslro
m SUPPLEMENTUM.— AN. 1206. 158
Seynse, cum quibusdam vineis in valle , el decimas A omnibus ecclesiasticis soecularibusquepersonis om-
iu Mettriche, et in Mensveiden, cum omnibus alii;S nino fieri prohibemus. Sepulturam quoque ipsius
pertinentiis suis, ct decimas novalium in Grisnake;, loci liberam esse decernimus , ut eorum devotioni,
et Strumberg, quas bonae memoriaeHenricus et et extremsevoluntati, qui se illic sepeliri delibera-
Everhardus comiles de Seyne, de consensu dioece- verint, nisi forte excommunicati, vel interdicti sint,
sani episcopi, ecclesisevestraepietatis intuitu con- nullus obsistat, salva famen jusiitia illarum eccle-
tulerunt: silvam, quaedicitur Btirgholiz, el allodiua:1 siarum, a quibus mortuorum corpora assumuntur.
in Witersberg; allodium in JSngershe; allodium irl Decimas prseterea et possessiones ad jus ecclesia-
Heimbach; allodium in parochia de Valendere:; rum vestrarum speclantes, qusea Jaicis detinentur,
alloJium in Thuere; allodium in Ormuntke, et al- redimendi, et Iegitime liberandi de manibus eoruni,
lodium in Hemmiiigishoven.Sane novaliutn veslro- et ad ecclesias, ad quas pertinent, revocandi, libera
ruiri, quaepropriis manibus, aut sumptibus colitis,, sit vobis de nostra auctorilate facultas. In parochia-
sive de vestrorum animaliura nutrimenlis, nullus at libus autem ecclesiis, quas habetis, liceat vobis sa-
vobis decimas exigere, vel extorquere praesumat. cerdotes eligere, et dicecesanocpiscopopraescntare,
Liceat quoque vobis cleiicos el laicos , liberos ett quibus si idonei fuerint. episcopus curam anima-
absolutos e sseculo fugienles, ad conversionemac-• B rura committat, ut ei de spiritualibus, vobis autem
cipere, et eos absque contradictione aliqua retinere. de lemporalibus debeant respondere. Obeunte vero
Prohibemus insuper, ut nulli fratrum vestrorumi te, nuncejusdem loci abbale, vel tuorum quolibet
post factam in ecclesiaveslra professionem fas sit> suceessorum, nullus ibi qualibet subreplionis aslu-
sine abbatis sui licentia de eodem loco discedere,, lia, seu violenlia pvaeponatur, nisi quem fratres
diseedentem vero absque communium Jitterarumi coramuni consensu, vel fratrura pars majovis, vel
vestrarum cautione nullus audeat relinere. Quod si; sanioiis consilii secundum Deum et beati Auguslini
quis relinere forte praesumpserit, lieitum vobis sil, Regulam , pvovideriut eligendum. Paci quoque et
in ipsos fratres vel conversos regularem sentenliam tranquillitati veslrse paterna in posterura sollicitu-
promulgare. Illud districtius inhibentes,ne terras, dine providere volentes, auclorilale aposlolica pro-
seu quodlibetbeneficium ecclesiaevestrse collatura hibemus, ut infra clausuras locorum, seu grangia-
Iiceat alicui personaliter dare, sive alio modo alie- rum vestrarum nullus rapinam seu furlum facere,
nare, absque consensu totius capituli, vel majoris, ignem apponere, hominem temere capere, vel in-
vel sanioris paiiis ipsius. SI quse vero donationes terficere, sanguinem fundere, seu violentiam audeat
vel alienationes aliter, quam dictum"est, facla?fue- „ exercere. Praetereaomnes libertales el immunitates
rint, eas irritas esse censemus. Ad haeceliam inhi- a prsedecessoribus nostris Romanis ponlificibus
bemus, ne cui episcopo vel alii plus a vobis pro ordiui voslro concessas,nec non libertales, et ea.em-
vcstris decimis pelere, et recipere liceat, quam fue- ptiones sseculariumexactionum a regibus et princi-
rit a praedecessoribuseorum usque ad haeclempora pibus et aliis fidelibus rationabiliter vobis indullas,
requisitum. Cum aulem generale interdictum terrae juctorilate apostolica confirmamus, et preescnlis
fuerit, liceat vobis clausis januis , exclusis excom- scripti privilegio communimus.
municalis et interdictis, non pulsatis campanis, Decernimusergo, ut niilliomnino hominumfassit
suppressa voce , divina officia celebrare. Cbrisma prsefatam ecclesiam temere perturbare, aut ejus
vero, oleuin sanctum, consecraliones altariuin, seu possessiones auferre, vel ablatas retincre, minuere,
basilicarum, ordinationes clericorum, qui ad sa- seu quibuslibet vexalionibus fatigare, sed omnia
cros ordines fuerint promovendi, a dioeoesanosu- integra conserventur, eorum , pro quorum guber-
scipietis episcopo, si quidem calholicus fuerit, et nalione, et susientalione coiicessa sunt, usibus
gratiam et coramunionemsacrosancaeRomanse se- omnimodis profutura ; salva sedis apostolicaeau-
dis habuerit, et ea vobis voluerit sine pravitale ctoritate, et dioecesani episcopi canonica justilia.
aliqua exliibere, alioquin liceat vobis, quemcunque D Si qua igitur in futurum ecclesiaslica, ssecularisve
maluerilis, calholieum adire antistitem, graliam ct persona hanc nostraecoiistitutionis paginam sciens,
coramuiiionem apostolicaesedis habentem , qui no- contra eam temere venire tentaverit, secundo, ter-
stra frelus auctoritate vobis, quod postulatur, ira- tiove commomta, nisi reatum suum congrua satis -
pendat. Quod si sedes dioecesani episcopi forte va- factione correxerit, potestatis honorisque sui careat
caverit, iuterim omnia ecclesiastica sacramenta a dignitate, reamque se divino judicio existere |de
vicinis episcopis accipere, libere ef absque contra- perpetrata iniquitale cognoscat, et a sacralissitno
dictione possitis ; sic lamen, ut ex boc in posteruin corpore, ct sanguine Dei, et Domini Redemploris
cpiscopis propriis nullum praejudiciumgeneretur. nostri Jesu Christi aliena fiat, atque iii extremo
Prohibemus etiam, ul infra fines parochise vestrse examine districtce subjaceat ultioni. Ctinclis aulem
nullus sine assensu dioecesaniepiscopi, et vestro eidem loco sua jura servantibus , sit pax Domini
capellam,seu oralorium de novoconslruere audeat; noslri Jesu Christi, quatenus et hic fructum boiise
salvis privilegiis Romanorum pontificum. Ad liaec actionis percipiant, et apud dislrictum judieem
novas-, et iiidebilas exactiones ab archiepiscopis , prsemia selernaepacis inveniant. Amen.
episeopis, archidiaconibus seu decanis, aliisque Ego Innocentius catholicoeEcclesiaeepiscopus.
Ijo AD INNOCENTII11!REGESTA 160
Ego Cuith.. tit. S. Laurenlii in Lucina, ^presb. A j clesisevcstrse in futurum cavere volentes prasentes,
CM'd. litteras in tuitionis vestrsc subsidium vobisduximus
Ego Goffvcd., tit. Sanctse Praxedis, presbyler xjoncedendas.
CiUil. Datum Romae,apud Sanctum Petrum, v ldus
Ego Cericius Sanctorum Joannis et Pauli presb., Maii, pontiflcatus nostri anno nono.
card. tit. Pamachii. CX.
Ego Benedicltis. lit. S. Susannoepresb. card. Monaslcrii S. Petri Carnolensis libertates immuni-
Ego Leo , Sanctae Ciucis in Jerusalem presb. tatesque confirmat, el jus etigendi abbatis solis
card.' ejusdem monasterii fralribus , vel cerle saniori
illorum parli concedit.
Ego Rogeriiis, lit. S. Anaslasisepresb. card. (Anno 1206. Maii 27.)
Ego Petrus, Saiicl* Pudentianoe, lit. Pastoris, [GUERARD, Catlulaire deVabbayede Sainl-Pierre de
presb. card. Charlres, Paris 1840, in-4°, t. II, p. 072. ]
-
Ego Petrus, Portuensis et Rufinseepiscopus. CXT.
Ego Joanncs, Albancnsis episcopus. Abbatiet monachis S. Pelri Carnotensis licentiam
Ego Joannes, Sabinensis episcopus. indutget ea in eorum jus revocandi qum ab ipso-
gJ nifli dominioiliicite abatienala esse constiterit.
Ego Nieolaus, Tusculanus cpiscopus.
Ego Guido, Pioenestinus episcopus. (Annol206. Maii^7.)
Ego Ilugo, Ilostiensis ct Welletrensis episcopus. [Ibid.] .
CXII.
Ego Grcgorius, Sancti Georgii ad Yelum aureuiu
tiaconus cardinalis. Ad archipresbylernm et Guidonemde Bagnolo cano^
nicum Bononiensem.— Petilionem abbaiis Nonan-
Ego Gtiido, Sancti Nicolai in Carcere Tulliano tulani depriinariolapidead construclionemoratorii
(Jiac. cavd. a ponlificemillendo, illis commillilexaminandam.
Ego Joannes, Sanclae Marisein Via Lata diac. (Anno 1206, Ferentini, Julii 16.)
card. [TIRABOSCHI , Sloria di Nonant., II, 559. Autogra-
Ego Guala, Sanclse Mariaein Porticu diac. card. plium in archivio NonantulaBO.]
Ego Pelrus, SS. Sergii et Bacchi diac. card. INKOCENTIUS episcopus, seryus servoruin Dei, dile-
Ego Joannes, SS. Cosmseet Damiaiii diac. card. clis flliis archipresbytero et GUIDOXI DX;BAGNOLO
Ego Pelagius, SaiictoeLuciaead Septa solis diac. (94) oanoiiico Bononiensi, salutem et apostolicam
card. benediclionem.
Datum Laferani, per manum Joannis SancloeMa- . DilectusGliusabbas de Nonantula nobishumiiiter
rioein Cosmidin diaconi cardinalis, sanctoeRomanoe*- supplicavit, ut in quodarn Joco qui ad monafterium
Ecclosioecancellarii, IV Nonas Maii, imiictione iv, suum pleno jure noscitur pertinere, ad oralorium
Incarnationis Dominiooe anno 1206, ponfificafeus construendum primavitim sibj lapidem mittere di-
vero domini Iiinocenlii papaeIII, anuo ix. gnaremur. Quia vevo nohis plene non constat, quod
hoc fleri possit sine juris prsejudicioalieni, disete-
CIX. tioui vestrse pev apostolica scripta nmndomus qua-
Ad archiepiscopumet capiiulnm Narbo ncnse. De tenus
consecraliotteFulconis episcopiTolosuni. inquisita super hoc diligemius veiifate, si
locum illuni evemplum esse constiteril, piiraaiiuni
(Annol208. Roraseap. S. Petrum, Maii 11.)
Mhcell. ed. Luc, III 21.] s?di lajiidem ad oratoritim construendutu noslra
[BALUZ.,
INKOCE^TIUS freti aucloritale, appellatione poslposita, conce-
episcoptis,servus sei vorum Dei, vone-
rabili fratri archiepiscopo et dilectis liliis capiltilo datis.
Narbonensi, saiulcm et aposlolicam bencdictio- DalumFercnlini, xv KaIend.]Augusti,pontificatus
jiom. nostri anuo nono.
Cum eonstel Tolosanam Ecclesiam ad jurisdi- CXIII.
ctionera Narbonensis Ecclesias jure nietropolilico j. ] AdUt cphcopum (95) el archidiaconumAtrebalenses.—-
de injuriis, a dominode Ardes ubbati et con-
pertinere licetdilecti filii abbas Cisterciensis elnia- ventui S. Beriini illalis, cognoscant.
gislev Peirus de Castronovo ac fratev Radulfus, (Anno 1207. Romoe,ap. S. Petium, Jan. 25.)
aposlolicae sedis legati, eleclione<nde Tolosano epi- [Ex archivio monasieiii Saneti
Bertini, fasciculo
scopo canonice faclam adniisciiiH, et euni a vene- Papalia sig. liinocenlius III, n" 26. BraiQ.ibid.,
rahili fratre noslro Arelalensi archiepiscopo fece- p. 1155.]
lint coiisecrari, noluinus lamen oinnino quod pro- ISNOCENTIUS episcopus, servus servorura Dei, ve-
yter hoc possil in poslerum Navbonensi Ecclesi* nerabili fratri episcopo, et dilecto uiio..... ar-
praejudiciumgenerari quin Ecclesia Tolosana eidem cbidiacono Atrebalensibus, salulem et apostolicam
JScclesiseNarbonensi lanquam melropoli suoe debi- benedictionem.
f.um honorem impendat et revercntiani exhibeat Ad aures nostras, dileclis filiis, abbate (96) ot
consuetani. Nos igilur super hoc iiideranitati ec- conventu.Sancti Berlini, conquerentibus, est dela-
(94) None inverosimile, che qucsto canonicoGuido e parlatft in Letteratura llaiiana (t. V, p. 214).
(ia Baanolo fosse reggiano, e uno degli antenaii di (95) Vide ad Epistolara, libri oclavi XLV,not.
quel Guido da BagnoJoamico del Pelrarca di cui si (^BJ^VideadEpislolamappendicishujusxviH, rioU
161 SUPPLEMENTUM.— AN 1207. 162
litm, quod nobilis vir... comes Boloniensis (97), jA rum Petri et Pauli, apostolorum ejus, se noverit
Morinensis diceceseos, quamdam terram quam no- incursuruni.
bilis vir... dominus de Arde, ejnsdem diceceseos, Dattira Romse, apud Sanclum Petrum, vn Kal.
nominc foudi possedit, pro ecclesia S. Bertini, oc- Februarii, ponlificatiis noslri auvionono.
casione guerroe quani habel cum ipso, in ipsius CXV.
monastorii prsejudiciumet gravamcii, delinel occu- Ad capilulum Arusiense. — Confirmatiox prwbenda-
mm terlim partis dicimarum Giaf et juris in spiri-
patam. Propter quod idem dominus de Arde, ter- lualibus et aliis.
ram ipsam a monastcrio repelendo, eis multipliciier
et molestus exislit. discrclioni (Anno 1207, Laterani, Mart. 24.)
injuviosus Quocirca,
[LANGEBECK, bcript. n.r. Dan., VI, 588.]
vestrajper apostolica sciipta mandamus, quatcnus, IN-SOCENTIUS
et audilis hinc inde cpiscop'us, servus servorum Dei, di-
paiiibus convocaiis, propo- leclis fiiiis, Arusiensi
eapitulo, salulem el apostoli-
sitis, quod juslum fuerit appellatione poslposita cam benediclionem.
slatuatis, facientes quod decreveritis per censuram Justis petentium desideriis dignum esl nos faci-
^eeelesiastieam firmiter observari. Testes autem lem prsebere consensum, et vota, quse a ralionis
qui fuerint nominati, si se gralia, odio, \el timore tramite non discordant, effeclu prosequente com-
subtraxerint, per aistriciionem earadcm, appella- '
Y>
Cum igitur bonsememovisePetrus, episcopus
iione cessanle, cogalis veritati teslimojiium perhi- plere.
m ecclesia \estra, quse a praedccessoribus
feere, nullis obstanlibus litleris, veritati et justitise vester,
suis fuerat quasi neglecta, de bonis suis patrimo-
prsejiidicanlibtis, a sede apostolica impelratis. nialibtis instittterit x prsebendas, et dilectus filius
Daliini Romrc, apud Sanetum Petium, x Kalend.
S. electus vesler succcssor ipsius ecclesisevestroe
Febr., pontificalus nostri annonono.
omnes fundos, quos infra ambituin civifalis Aru-
CXIY. siensis ad conimunem usuni vestium, et ad qua-
Ad abbalein (98) el convenium Compendiensem.— rumdam prasdiclarum
Co-npositionem,super parochia S. Germani Com- de mansionibus de pvsebendarum augnientum
pendiensis,el aliis, inler ipsos el episcopumac ca- Thorp, de Waslof, de Oslorp,
pituliim Suessionense auclorilale episcopi Pari- de Cattorp et Fiarstorp, de Thorstenlorp et Ech,
siensis faclam, confirmal (99). tertiam partem conttilerit decimarum, concessis
(Anno 1207. Romae,ap. S. Petrum, Jan. 26). • efiam \obis Giaf et omni jure exactionis tam in
[E\ archivio raonaslerii S. Cornelii Compendien- spiritualibus quam in aliis de universis vestiis
sis, oapsn, Jurisdictio spirimalis, fasciculo vi, tam villicis quam colonis vobis et per vos ccclesioe
n° 5. BRIIQ.,ibid.]
G sicut ca omnia juste et pacifice possidetis,
Cum aposlolica sedes ab ipso pacis et unitatis veslroe,
auctoritate apostolica confirmamus et prsescntis
auclore privilegium receperit principatus, nos, qui
eidem lieet immeriti praesidemus, ex injuncto nobis scripti patrocinio communimus. Nulli ergo omnir.o
hominum liceat hanc paginam nostrse confirmatio-
offieioservitutis astringimur, ea quse sunt concor- nis
vel ei ausu lemerario contraire.
dia terminafa ne in iteralae qusestionis scrupulum Si infringere;,
quis autem hoc atlentare praesumpserit, indi-
reducanlur, in suo robore confoverc. Eapropler, et beatorum Petri el
dilecti in Domino filii, vestris juslis postuiationibus gnationem omnipotentis Dei,
Pauli, apostolorum ejus, se noverit incursurum.
gratum tribuentes assensum, compositionem super Dalum Laterani ix Kal. Aprilis, ponlificatus no-
divisione parochiae Sancti Germani Corapendien- stri anno decimo.
sis, et quibusdam capiiulis constitutis ratione com-
positionis ipsius, inter vos ex parte una, etvene-, CXYI.
rabilem fratrem nostrum, N. episcopum (100), et Ad decanumet majorem archidiaconum Parisiensem,
el O. scholaslicum.—Concessioallarium de Drien-
dileetos filios capilulum Suessionense ex parte court, et de Villari in Silva. et de Lupivivia.
altera, auetoritate venerabiUs fratris noslri 0. (1) "
(Ar.no 1207, Laterani, Mart. 26).
Parisiensis episcopi, et dilccti filii H. abbatis San-"" [YARIN, Archivesde Reims, II, 461, Cartul. deSaint-
cti Dionysii (2), judicum delegatorum a noliis, Remy, C, fol. 4, v°, n. XX].
ralionabiliter inilam, sicut sine pravitate provide INNOCENTIUS episcopus, servus servorum Dei . . .
facta esl, et ab ulraque parte recepta , et liactenus decano, et majori archidiacono Parisiensi, etO.
observala, auctoritate apostolica conflrmamus, et schoiaslico majoris ccclesise Coloniensis Parisius
prsesenlis scripti patrocinio communimus. Nulli commoranti,salulem et apostolicambenedictionem.
ergo oinnino homhnim liceal hanc paginam nostr.e Dilectis filiis D. Remensi canonico, et N. mona-
conflrmationis infringeve, vei ei ausu lemeravio sleiii S. Remigii procuratore, in nostra pisesenlia
contiaire. Si quis autem hoc attcntare proesum- constitulis, dilectuni lilium nostrum J. Sanctorum
pserit, hidignaiionem omnipoteiitis Dei, et beato- CosmseetDamiani diaconum cardinalem, eis dedi-
(97) Vide Gest. Innoc. § LXXXIV, not. tres. Dat. Lalerani, vm Kal. Aprilis. Vide etiam
(98) Vide ad epistolam, libri septimi cxc, not. ifiirf.Epistolam nv, EPISCOPO ATUEBATENSI, de eodem
(99) De Argnmento hujus Epistolie, confereiida negoiio. Dat. ut supra.
estEpisloIa libri primi LIH, Eriscoro SUESSIOXEXSI, (100) Vide ad Episloiam libri tertii xi, nsl.
ut Gapellamsibi a Prmposito Compeiidiensicolialam (1) Yide ad Epistolam liori tertii xi, not,
dedicaie valeai, cl de divisione unius Parochix in (2) Vidc ad Epistolam libri octavi ccvm, nct.
$C>5 AD INNOCENTHIII REGESTA ICS
mtts audilorem in cujus proesentiacanonicus pro- A CXYII.
bonoe raemorheG. Ile- Ad Liidoviatm (5), abbatem mqnasterii S. Vilonh
posuil memovatus ; quod Virdunensis, ejusque fratres,-— Recipil eos suL
mensis archiepiscopus ad petitionem clecaniet capi- prolcclione B. Pelri, et enumeranlur bona al,
tuli Remensis Ecclesise,auclorilate indiilgenliseab ipsos spectanlia.
apostolica sibi sede indullae, ut scilicet altarin, de- (Aiuio 1207. Yiterbii, Jun. 22.)
cimas, redditus et alia quse bonse memoiia; W. [Btill.tEthanc cdimus ad lidem apographi quod ex
monastcviis et pcr- origuiali, in archivio monasterii S. Yitoni Yirdti-
procdccessoripsius quibusdam nensis , fidelilcr transoriptiim in Chartophylacio
sonis minus licite dtixevatconcedenda ad maiitim nostro reponi curavil D. MicliaelColloz, abbatiae
ct polestatem suam canonice revocaret, aJtarla de S. Agerici Yiidunensissubprior. Ad calcein apo-
de e t de Villavi in Siha, ad graplii notulam hanc alfixit D. Colloz. < L'origi-
Lovois, Dviencuvte, iial esl ecrit stir un parcbemin, qui a un pied
Remensem ecclesiam dejuve speclantia, qusediclus huif pouces de largeur, sur un pied dix pouces
W\ pvoedecessoripsius, prstlev Reraensium canoni- et demi de hauteur. Le sceau esl pevdu : il ne
covum assensum, ecclesiaeS. Remigiipro sua vo- reste que des lils de soie, mi-paiiie rouge ct
jaune, apres lesquels il pendait. » Verumin noiis
lunlate contulcrat, de prudenlum virorum consiiio clironici»difficuitas inest, quam declarabimus.
revocavit, qusecttra idem G. arcbiepiscopus, dicto „ BR£Q.ibid., p. 1156.]
canonico ejusdem fidelilate ac devotione pensalis Monel nos apostolicje sedis, cui licet immerili
postmodum concessissel, supradicti monaslcrii rao- prsesidemus, auclorilas pro Ecclesiarura slatu sal-
nachi ad noslram audienliam appellantes fructus agere; ct, ne malignilate quorumlibet perturben-
ad altaria pra»,dictaspectanles contra justiliam oo,- lus%apostolico debent palrocinio communiri. Qua-
cuparunt, unde canontcus supradicius donaiioncm pvopter, dilecti in Doinino filii, veslris juslis po-
de ipsis altaribus sibi factani, auctorilate apssto- stulalioiiibus clementer annuimus, et prsefattim
lica confirmari, el fruclus medio tempore perceplos monasterium, in quo divino niancipati cstis obse-
ev eis sibi reslitui postttlavit. Procuralor vero mo- quio, ad exemplar felicis recordationis Alexandvi
nasicrii ex adverso respondit: Qtiod cum meraora- papoe,pvasdeeessovisnostti, sttb beali Petvi et no-
tus W. quondam Remensis archiepiscopus eidera slra pvoleclione suscipimus, et praesenlis scripli
monaslerio canoiiice contuleiil altaria supradicta, pvivilegio coramunimus. Inprimis si quidcm sta-
et ipsa donatio posteafueiitauclorifate sedis apo- luentes, ut ordo monasticus, qui secundum Deutn,
stolicoeconfirmata, cadem altaria fereusqtte ad lioec el beati Benedicli Regulara, in monaslerio veslvo
lempora raonasterium ipstim siue alicujus conlra- inslitutus esse dignoscilur, perpetuis ibidem tem-
dictione possedit, propler quod procurator ipse C poribus inviolabililer observetur. Praeterea, quas-
sollicite posluJabat, ut monasterium ab impeiitione cunque possessinnes, qusecunquebona Idem mona-
canonici supradicti absolveredignaremus. Nos igi- sterium inprsesenliarumjuste et canonice possidet,
lurfcausam islam?] veslro duximus examini com- aulin futurum, concessione pontificum, largitione
miltendam, per apostolica scripta mandantes qua- regum, vtl principura, oblatione fideJiumseu aliis
lcnus tam super praemissis altaribus quara supcr juslis modis, praestante Deo, polerit adipisci, finna
aliis altaribus et rebtis aliis, de qtiibus interD. ac vohis vestrisque successoribus, el illibala perma-
nionasterium quseslioagitari dignoscitur, inquira- neant. lu quibus hsec propriis duximus exprinienda
tis plenius \erilatem, el quod canonicum fuerit, vocabulis :
appellatione apostolica postposita,statuaiis; facien- Locum ipsum in quo prasfalummonasterium si-
tes quod decre\erilis, percensurara ecclesiaslicai)] tum est, cum omnibus peitinenliis suis; quidqnid
firmiter observari. Testes autem qui nominati fue- juris habetis apud Novum Villare, apud Mancerias,
runt, si se gratia, odio vel limore subtraxerint, pei apud Muceriolas, apud villam ubi sal fit; capellam
eamdem districtionem, appellationecessante, co- apud ipsum Novuni Villare, ctim appendiciis suis,
galis verilati lestiniouium perhibere, nullis liiteris ex dono Wilrici el Theoderki ; allodiumde Igneis;
obstantibus, praeter assensum partiuni a sede apo- quidquid juris habetis, apud Gaudini Yillam; ec-
stolica impetiatis. Quod si non oranes his exse- clesiam de Walemeis, et de Mainis, cum pertinen-
qucndis potuerilisinleresse, duo veslrura ea nihilo- tiis suis; ecclesiam de Bailvet, ecclesiam de Bul-
ininus exsequantur. leinvilla, ecclesiam Montis S. Marfini, cum perti-
DatuinLalerani, vn Kalend. Aprilis, pontiflcatu! nentiis earum ; decimam de Moinavilla,in ea inte-
vero noslri auno decimo. gritale in qua bonaememoria;Arnulfus (5*), Virdu-
(o) Ludovicus I, Alberti de Hirgis Yirdtinensii col. 1298.
cpiscopi, germanus, vir gratia el moribus proedi (5*)Ariuilfus (<leCliiny),BliusAlberti eomitis, et
tus, Siepbanosubrogalus fuil anno 1197. Monaste Agnelis soroiis Rainaldi Bani coniitis, ex Virdu-
rium reperit aerealieno ila gravatum, ut maxinn nensis Eeelosise thesauravio, uno cleri consensu,
in
pars proventiiiim solulionemcederet usurarura populique plausu proclamatus est Episcopus anno
Cum oetatejuvenis illius curam suscepisset, pau 1172.Hic in traclandis negotiis erat exercilatissi-
peiiaiera in se suslinuit, vitatisque superfluis sum mus, omni doctrinse geneie, et eloquentia admo-
ptibus, ad bonum statum, divino cooperanle adju- dum praedilus, ita eliam optimis movibus pvuden-
lorio, reduxit. Senio confeelus, adminislratiom tiaque et ingenin praedicandus.Obiitanno 1181, 14
ab
cessit vin Id. Marlii, anno 1257, el insequenli anno „ Augusli, noiidum consecratus. Ibid., col. 1206.
xvi Kal. Julii acauievit. Nov. Gall. Christ., t. XIII
IGS SUPPLEMENTUM.— AN. 1207. IGG
nensis cpiscopus,rationaoiliter noscitur contuiisse;; A ceat proefatummonasierium tcmere perlurbare, aut
allodiumante vicum Sancti Amanlii, infra bannum ejus possessiones aufcrre, vel ablatas retinere, mi-
vestrum situm,ex dono Goberti, Raineri de Aspero- nuero, seu quibusiibet vexalionibus faligare; sed
monle, et Walteri, et Warneri, et haeredum suo- orania integra conservenlur, eorum pro quorum gu-
rtim ; carra:am feni in Rambaldi prato, de dono, bernatione ac sustentatione concessa sunt, usibus
eorumdera virorum Walleri etWarneri; ceilam omnimodis profutura, salva sedis apostolicoeauc-
montis Sancti Martini, cum omnibus appendiciis; loritate, et dioecesani episcopicanonicajustitia. Si
suis,-et allodium de Braz, de dono Lamberli de Si- qtia igitur in fulurum ecclosiastica ssccularisve
piencort. Nihilominusetiam monasterium de Luce- persona, banc noslroeconslittitionis paginam scicns,
lebur^, sicut ipsuni de concessione bonaememoriae cojilra eam temere venire lenfaverit, sccundo fer-
Arnoldi (4), Trevirensis archiepiscopi, ralionabili- tiove commonita, nisi rcatum suum digna satisfac-
ter possidetis.^etin authentieoscriptoipsius archi- tione correxerit, polestalis honorisque sui tlignitate
episcopiconlinetur, vobis etinonasterio vestro auc- careat, reamqiie se divino judicio exisfere de per-
toritate apostoUca confirmamus (5). Sane, nova- petrata iniquitale cognoscat, et a sacratissimo cor-
lium veslrorum qusepropriis manibus vel sumpti- poreetsanguineDei, elDomini Redemploris nostri
bus colitis, sive de vestrorum animalium nulrimen- " Jesu, aliena fiat, atque in extremo examine distri-
tis, nullus a vobis decimas exigere, vel extorquere ctoeullioni subjaceat. Cunctis autem eidem locosua
prsesumat. Cum autem generale interdictum lerrse jura servanlibus, sit pax Domini Jesu Christi, qua-
fuerit, liceat vobis, clausis januis, exclusis excom- tenus et hic fruclum bonae actionis percipiant, et
municalis et interdictis, suppressa voce, non pulsa- apud dislrictum judicem proemiaoeternoepacis inve-
lis campanis, divina officia celebrare. Liceat quo- niant.
que vobis clericos, vel laicos e sseculofugienles li- Ego Joannes (6), Albanensisepiscopus.
beros et absolulos, ad conversionem reeipere, et Ego Joannes (7), Sabinensis episcopus.
eos sine contradiclione aliqua retinere. Obeunte Ego Nicolaus ^8), Tusculanus episcopus.
vero le, nunc ejusdem loci abbate, vel tuorum quo- Ego Guido (9), Prsenestinus episeopus.
libet successorum, nullus ibi qualibet subreptionis Ego Joannes (10), lituli Sancti Stephani in CaeUo
aslutia, sett violenlia, prscponatur, nisi quem fra- monte presbviei"cardinalis.
tres communi consensu, vel fratrum pars sanioris Ego Cenlhius (11), lituli Sancli Laurentii in Lu-
consilii, secundum Dei liraorem, et S. Benedicti cina presbyter cardinalis.,
Regulam providerent eligendum. Sftpullurameliam C Ego Gregorius (12), Sancli Vitalis, tituli Veslmae,
ipsius Ioci Iiberam esse decernimus, ut eorum de- presbyter cardinalis.
votioni, et extremaevolunlati, qui se illic sepeliri Ego Rogerius (15), tituli SanctaeAnastasisepre-
deliberaveriut, nisi forte excommunicativel inler- sbyter cardinalis.
dicli sint, nullus obsislat, salva tamen justitia illa- Sancli Georgii, ad Velura
Ego Gregorius
rum Ecclesiarum a quibus morluorum corpora as- Aureum, diaconus (14), cardinalis.
sumuntur. Ego Guido (15), Sancli Nicolai in Carcere Tul-
Decerniraus ergo, ut nulU omnino Iioininum Ii- liano diaconus cardinalis.

(4) Agitur hic de Arnoldo I, qui in archiepisco- nensibus S. Yitonisdislinctorum. >


pura Trevircnsem electus fuit anno 1169. Extre- _Non ad nos pertinet hanc litem componere, nec
mum diem obiit vm Kal. Junii 1185, ob amorem diplomatis istius Iegitimltatemad examen revocandi
in Ecclesiamet benevolentiamin subditos maxime hic Iocus est. Verum, ex notis sequentibus iiueUi-
laudatus. Nov. Gall. Chrisi. tom. XIII, col. 452. get lector eruditus, cur hsecsilenlio prajfermiltere
(5) Diploma Arnoldi de uitione abb. S. Mariae non debuimus.
Luxemburgi, al. R. MarioeMunsteiiensis prope p (6) Videad Epistolam Libri sexti cxvn, not.
Luxemburgum, habefur apud D. Calmet, Hht. de (7) Videad Epistolam Libri lertii xv, not.
Lorraine, tom. II, in Prob. pag. 578, ubi dalum di- (8) Yide ad Epistolam Libvi nonixiv, not.
cilur, Anno DominicwIncarnationis HCLXXVHI, in- (9) Vide ad Epislolam Libri torlii xxvm, not.
diclione xi, concurrenle vi, epacla nulla, regenleet (10) Yide ad Epistolam Libri quiiitiLxxxm, not.
gubernanle sanctam Romanam Ecclesiam domino (U) Viiie ad Epislolam Libri tertii xxxi, not.
Alexandro,suminoPonlifice, et universaliPP. anno (12) Yide ad Epislolam Libri quinti ix, not.
Papalus ejus xiv (polius xix), regnanle Serenhsimo (15) Yide ad Epistolam Libri octavi xxxi, not.
doii.noFuderico imperalore, anno quoqueponlifi- (14) Yidftad Epistolam Libri septimi LX,not.
catus noslri (Arnoldi scilicet) vni feliciler. (15) Guido, scu Wido, Romanus, e Perleonea fa-
Illud supposititiumcredidit Bertholetus (Hht. de milia, non Regulus Uvbevelanus ex nobilibus de
Luxembottrg,lom. IV, pag. 206. Risontio, piimo ab Innocentio PP. III (anno noslroe
Hohtheimiusvero ipsius legitimitatem defendere salutis 1205, Ponlificatusvn, nieiise Martio, ex Pan-
conatur (Hht. Trevir. Diplomat. lom. 1, pag. 606) vinio, vel ex Ciaconio, mense Decembri, Romoein
in nolis : < Hanc chartam quidem suppositiliam quarta creatione), tituli S. Nicolaiin Carcere Tul-
praetendit Bertholetus, sed talibus argumentis, quae liano diaconus cardinalis, deinde ab HonorioPP. III
aliud non arguunt, quam quod haecunio, sic con- Episcopus Praeneslinus, renuntiatus est. Extremum
cepta, et jam decreta, isuum non fuerit sovlita spirilum effudit sub Gregorio IX, ex Aubery, an.
efleclum,en quod continua deinceps et certa ha- 1227, ex Ughellio vero anno 1228, vn Iial, Maii.
beatur Luxemburgensium abbatum series a Yirdu- Oldoin. ad -Ciacon.Tom. 11,col. 13.
167 AD INNOCENTIIIII REGESTA iC8
Ego Joannos (16), SanctsaMarioein via Lata dia- A vestvam digna gratiarum m Doniinopiosequimur
contis cardinalis. aclione, qttod, sicut accepitnus, dilectos filios prio-
Ego Guala (17), SancUeMaviaein Porlicu diaco- rem et monachos Cantuaiiensis Ecclesise, quos
nus cardinalis. crudelis persecutio a propriis sedibus exsulare co-
Ego Joanncs (18), Sanclorum Cosmaeet Damiani egil, pio recipienles affeclu, eis in suis necessitali-
diaconus cardinalis. bus lam libenter quam liberaliter subvenistis, per
Datuin Yiterbii (19;, per nianum Joannis, Sa; ctoe hoc evidentius judicantes , vos et eorum passioni-
Mariaein Cosmedin diaconi cavdinalis, sanotoeRo- bus compati, et doloribus condolere. Quia igitur
manse Ecclesiae cancellarii, x Ralcndas Julii, in- Apostoli vos vere imilatores ostenditis , si aliorum
dictione vm, Incarnationis Doniinicse aimo 1206, onera charitalis humeris supportatis, univcrsita-
pontifiealus vero domni Innocentii papse III amio lem vestram monemus attenlius et hoitamur, per
decimo. apostolica scripla mandanles, quatenus quod circa
CXYIII. niemorafos priorem et monachos laudabiliterincoe-
Ad abbaiem (20). et conventumS. Berlini.—Congra-
tidalur eh quod generose recepcint priorem et pislis, studeatis laudabilius consunimare, ut, proe-
monachos Canluariensis Ecclcsim, quos crudelis ter relribulionis seternoeprsemium, obtineve possi-
persecutiopiopriissedibus exsidarecoegeral(21). B tis nostrse gralieeincrementum.
(Anno 1207. Vilerbii, Sept. 25.) Datum Viterbii, xvn KaJendasOctobris, ponlifi-
[E\ Chaiiulario anlico monaslerii S. Rertini, l. XIX, catus nostri anno decimo.
f° 64 , verso. BR£Q.ibid., p. H59.]
Gialum
' gerimus et acceptum, ac devotionem

(16) Vide ad Epislolam Libri septimi CLXXXIT, 2° Eadem dies 22 mensis Junii, anni Incarnatio-
not. nis Dominicae1206, colligalur cum anno Innocen-
(17) D. Jacol-usGualla de Bicheriis, seu Becaria, liani Pontificatus x. Atqui annus Innocentiani Pon-
qui ab aliis Qualo vocatur, patria Yercellcnsis, Ca- lificatus x, mense Junio, concurrebat cura anno
nonicus legulatis monaslerii S. Petri in Cceloaureo Incarnationis Dominicse1207.
Papioe,utriusqtte juris Doctor, episcopus "Vercellen- 5° Annus Innocentiani Pontificatus x, Incarna-
sis, Ecclcsiam illam rexit, post Albertum Ciibellum tionis vero Dominicse1207, mense Junio, non nisi
ad Mediolanensemtranslalum, ab anno 1175, usque cum indictione decima colligari polest.
ad anniira 1185. Ab Innocenlio PP. III, piiiuum Error igilur inest, tum In indiciione, tum in
(an. nostrai saltitis 1205, Pontificatus vn, mense anno Iiicarnalionis, tum in anno Iunocenliani Pon-
Martio, ex Panvinio, vel,'ex Ciaconio, raense De- tilicafus.
ceinbvi, Romaein quarta creatione) tilulii S. MarioeG Ne ad annum Innocenfiani Pontificalus ix, Incar-
in Povticu diaoonus, deinde (anno nostvse salutis nationis
1211, Pontilicatus xiv, in septima creai;,one) SS. obstat nota 1206, indictione ix, remandetur Epistola,
Sjlveslri et Matiini, titulo Equitii, pvesbyter cardi- 1206, Pontificalus topica, Dal. Viterbii. Nam hoc anno
nalis lenuntialusest. Cum Aibigensitim hseresis in ix, die 10 Kal. Julii, Innocentius
non Viterbii degebat. Vide Epistolam
Aquiiania in dies augeretur, occiso Pelvo de Cas- Fetenlini, noni, Abbatissm Monaslerii SS. limocenti et
ivonovo, Ponlifex Guallam hunc, virum prudentia, Libri
doclrina, et vitse integrilatc clartim, iitsignemJuvis- Anaslasii de Gundcrsheim,ejusque Soroiibus, otc.
consulltim, ac inaximura lidei zelalovemin Gallias De manum
confirmalionePrivilegiorum, clat. Feventini, per
S. Mavr.cjn Cosmidiudiaconi cav-
legavil. Evtverais Innocenlii PP. 111annis Legatus dinalis, Joannis, E. Gancellaiii, 10 Kat. Julit, indi-
in Angliam , longo tempove ibideni, sub Honovio clione S. R. Incurnationh Domincw anno 120(5,
PP. Itl etiam, permansit. E vita excessil S. R. E. oclaia,
archipresbytev sub Gregorip IX. Oldoin. ad Ciaco- nono. Pontificatus vero domini Innocenlii PP. III
nium, loin. II, cul. 25. Anno equidem Pontiflcatus x, die 10 Kal. Julii,
Et isla quidem hic referre tanto magis opersepre- Innocenlius Yiterbii degebat, prouteiuitur ex di-
lium duxiraus, quod perperam ea qua?in Ep. Libri versis Libri decimi EpistoIis.Yerum, tunc legendum
octavi xxix, de G. tituli S. MariseinPorticu diacono loret, indiclionedecimu, non indictione octava, et,
cardinali dicuntur, ad Gregorium Galganum, qui Incarnalionh Dominicm1207, non Incarnalionis
eodem litulo a ClemenlePP. 111,an. 1488. insigni- Dominicm1206.
tus, usque ad lniiocenliiPP. III lempora vitam pro- " Nunc, si quis altenderit, 1° in hac Innoceiuii
duxil, rcforiiiidaesse exislimavinius. Confer ea quae Bulla specialem fievi mentionem de Diplomate, ab
ibi annotavimus. Ex illis enim, necnon de iis quae Avnohlo, Tvevirensiarchiepiscopo, pro unione Mo-
in notis ad Epistolam ejusdem Libri octavi xxxi, naslerii S. MariseLuxemburgi cum MonasterioS.
de Rogerio, tituli S. Anaslasiaepresbytero cardi- Yilonis Yirdunensis emisso; 2° Diplomaistud Ber-
nah, ex Oldoino relulmius, niagna oniur difli- tholelo valde suspectuni fuisse; 5° m notis chroni-
cultas, quam hic solvere neqtiaquam conabi- cis BuUjeerroves divevsos, eobdemquegravissimos
niur. manifeste dcprehendi; iorsan et de ipsius Bull.c le-
(18) Joannes, ex Pontificii Sacelli Sacerdote, ab gitntiitate ahquam suspicionem ovivi posse iatebi-
Innocentio PP. 111(anno repatalse salulis 1205, luv. Adde, quod in ipsis verbis nihilominus etiam,
Ponlificalus vm, potius ix, mense Deceinb^i,Romse, quibus coiifiimalur unio, etiam si noiissima et usi- '
in quintacreatione) titult SS. Cosnwe et Dainiani lalissima sit alibi formula, tamen inesse aliquid vi-
diaconus cardinalis renuntialus est. Exccssit e vita deri potest, quod lnnocentianum styfuin non oinni-
sub HonorioPP. III. Oldoin. tbid. col. 27. no redoleai; sed de his fortasse cl nos accuialius
(19) Diversa in hisce notis chrouicis occuj-runt, alias dissereinus.
ex quibus gravissimse oriuntur difiicultales, (20) Vide ad Epislolam Appendicis hujus,
1° lndictio oelava colligatur cum die 22 niensis not. xviu.
Junii, anni lncarnationis Doininicae1206. Yerum (21)Confei'endaesunt diversceLibri octavielLibri
tuiic ceiio certius currebat indictio nona. noni Ep.stolje.
- SUPPLEMENTUM.— AN. 1207. 170
1G9
cxrx. A scopatu, ecclesiam de Gillis, ecclesiam de Yilerbi-
ecclesiam de Marri; in Biluricensi episco-
Ad Joannem (22), abbatemSancti Germani de Pra- chel,
lis , ejusque fratres, in perieluum.— Recipiteos patu, ccclesiara de Biiumaeo, ecclesiara Novseviilae,
sub protectione aposlolica, et enumeranlur bo- ecclesiam dc Leinauso ; in Pictavensi episcopalu,
na ad ipsos speclantia. ecclesiam de Nainliiaco, ecclesiam Sancti Joannis
(Anno 1207. Corneti, Nov. 8.) de Foro Caslri-Eraudi.
autographi, in Prsedictas autem ecclesias , cum omnibus ad eas
[Ex apographo, quodS. ad fidem de'Pralis asser- perlinentibus, sicul eas canonice possidelis, vobis
archivis iuonastevii Germani
vati, diligenler exscripsit, ac nobiscum coinmu- et monasterio veslro, auctoritate apostolica con-
r.icavit D.Pohier, BREQUIGHY, ibid., p. 1097.]
firmamus, proesenlisscripti pagina slatuentes, ut
INNOCENTIUS episcopus, servus seivorum Dei, in iis reproesentalionespresbyterorum sine contra-
dilcctis fihis, JOANNI , abbati Sancti Gennani Pari- diciione qualibet habealis, sicut prsedecessoresve-
siensis, ejusque fvatribus , lara prsesenlibus quam stri, et vos ipsi, ab anliquo noscuntur habuisse.
futuris, regularem vitara professis , in perpetuum. Si vero presbyleri, qui ad repraesentalionem ve-
Monetnos apostolicsesedis, cui, licet immerili, slram in vestris ecclesiis fuerint inslituti, de tera-
praesidemus, auctorilas, ut de statu omnium Ec- B poralibus vobis respondere noluerint, subtrahendi
clesiavum generalemdebeamus solliciludinera ge- eis temporaiia, quoe a vobis tenent, liberam ha-
rere, et circa luitionem earum proecipuevigilare, beatis auctoritale aposlolica facultatem.
quse specialiter beali Petri juvis exislunt, et ad Decernimus ergo, ut nulli omnino hominum li-
nostram juiisdictionem, nullo mediante, peiii- eeat prsefalum inonasterium temere perlurbare,
nenl, et tutelam. Quapropler, dilecti in Doinino aut ejus possessionesauferre, vel ablatas retinere,
filii, vestris jnstis postulationibus clementer an- minuere, seu quibuslibet vcxationibus fatigare,
miiuius, et monasterium vestrum , quod Romame sed oinnia illibala cl integra conservenlur, eorum ,
Ecclesiaespecialiter adhsereredignoscilur, ad exem- pro quorum gubernatione ac sustentalione con-
plavpise vecordationis Alexandri papae, pvaedeces- cessa stinl, usibus omnimodis profutura, salva
soris nosfri, sub bcati Petri et nostra protectione sedis apostolicseauclorilate. Si qua igiturin fulu-
fetiscipiinus;et preesenlis scripti privilegiocommu- rum ecclesiastica saecularisvepersona, hanc nostrae
uimus ; statuenies, ut quasctmque possessiones, constilutionis pagiuam sciens, contra eam temere
qusecunqitebona idem monasterium imprsesentia- venire tentaverit, secuudo lertiove comraonita,
ruin juste et canonice possidet, aul in futurum „ nisi reatura suum congrua satisfactione covrexc-
concessione ponlificum, largitione i'egum vel rit, potestalis honorisque sui dignitate careat,
principura, oblatione fulelium, seu aliis juslis reamque se divino judicio existere de perpelrata
modis, pvsestanteDomino, poterit adipisci, fivma iniquitate cognoscat, et a sacratissimo corpore et
vobis vesliisquc successoribus , el illibala perma- sanguine Dei et Domini Redeinptoris noslii Jesu
ncanl; .in quibus hsee propiiis duximus expri- Christi aliena fiat, atque in extremo examine di-
raenda vocabulis: strictse ultioni stibjaceat.dunclis autem eidem loco
In cpiscopatu Senonensi, ecclesias de Emant, suajura sevvantibus, sit pax Domini nostvi Jesu
ccciesiam MontisMac/ieu, ecclesiara deMaliicolis, Christi, qualcnus et hic fruclum bonse actionis
ecclesiam BoaliGermani juxla Musteriolura, ec- percipiant, et apud distviclum judicem prsemW
clesiam de LavaJ, ecclesiam Sancti Petri de ve- selernsepacis inveniant. Anien, amen, ainen.
leiibus Mattiolis , ecclesiam de Balneolis; in epis- Ego Innocentius, catholicaeEcclesise episcopus.
copaiu Pavisiensi, ecclesiam Sancti Gerniani-Ye- Ego Joannes, Albanensis episcopus.
teris infra urbem, ecclesiam VilloeNo\ae, eccle- Ego Joannes, Sabinensis episcopus.
siam de Grona, ecclesiam de Valenlon, ecclesiam Ego Nicolaus , Tusculanensis episcoptis.
de Thodasio , ecclesiam de Perodio, ecclasiam D Ego Guido , Proenestinus episcopus.
Antoniaci, ecclesiam de Verrariis, ecclesiam de Ego Gvegorius,Sancti Georeii ad YelumAureuin
Aureinvilla , ecclesiamde Surisnis ; in episcopalu diaconus cardinalis..
Carnolensi, ecclesiam Sancli Maiiini de Drocis, Ego Guido, Sancti Nicolai in Carcere Tulliano
ecclesiamSanctaeMaiiseMagdalensede MonteCal- diaconus cardinalis.
vulo, eeclesiamDomini Martini, ecclesiam Laonia- Ego Joanncs, SanctaeMarisem YiaLata aiaconus
rum, ccclesiamdeNeelfleta, ecclesiam de Septulia; cardinalis.
in episcopatti Rothomagensi, eccfesiain Leodega- Ego Guala, Sanctse Marise in Porticu diaconus
rii, ecclcsiamde Yilers, eeclesiam de Longuersa ; eavdinalis.
iii Suess'.onensiepiscopalti, eeclesiam de Novigen- Ego Joannes , Sanctorum Cosmae et Damiani
to; in Meldensicpiscopalu, eeclesiara de Colli, ec- diaconus cardinalis.
clesiam BcafoeMaiiaedc Romainvillare, ecclesiam Ego Pelagius , Sanctoe Lucise ad ScDfa Solis
de Monteri, ecclesiam de Abeli; in Eduensi epi- diaconus cardiualis.

(22) Yide supra not. ad epislolam LXXVII.


1'ATP.OL.CCXVII.
171 AD llNNOCENTIIIII REGESTA . 172
Ego Cinthius, tiluli Sancti Laurentii in Lucina A perflue subditi gravarentur, fierctqtie \isiiatio ad
presbyter cardinalis. salutem animocquehetitiam et non ad afflictionemet
Ego Benedictus, tiluli Sanctse Susannae presby- Ljediumsubjcctorum. Yetum quia nonnulloeadluic
ter cavdinalis. de hujusniodi proctiralionibus querimoniaeaudiun-
Ego Rogerius, lituli Sanctse Anaslasisepvesoy- tur, nos volentes pastorali sollicitudine piovidere,
ter oardinalis. laliter in hac parle, quod lollalur omnino^gravandi
Data Corneti, 'per manum joannis, SanctoeMa- occasio, et cesset prorsus matevia murmurandi,
ria*in Cosmedindiaconi cardinalis, sanctseRomanse apostolica auctoritate statuimus ut archiepiscopis,
Ecclesise cancellarii, vi Id. Novembris, indictione episcopis, arehidiaconis aliisque proelatis persona-
xi (25-26), InearnatioiiisDominicseannol 207, pon- liter visitanlibus, ab ecclesiis et Iocis visitalis ex-
tificatus vero doinniInnocentii PP III anno x. hibeantur procuraliones in viciualibus et aliis ne-
CXX. cessariis nioderate, ila qutd haecsecunduin com-
niuiiem rerum sestimationem singulorum locorum
Ad abbalem (27) et convenlumSancti Bertiui. — Di- vel
rhiones canluriarum el penonatuum de Calais, et sumplustmi pro his flent, suramam seu valeu-
aliarum parochiarum , faclas per judices ab apo • liam qtialuov marcarttm argenti in nulla procura-
stolica sede delegalos, confinnat. R tione transcendant; p>-ovisotamen qttod secundum
(Anno'l207. Romse, ap. S. Petrum, Nov. 20.) „ majorem vef minorem evectionum et personarum
numerum pro majorilate, vel minoritate prjelalo-
[Ex archivio monasterii S. Beitini , capsa Papatia, rum in -concilio
„n° 64. BRI5Q. ibid., p. 1140.] Lateranensi taxalum, liaut usque
'Annuere consuevit sedes apostolica piis votis, et ad summara ipsara vel infra hujusmodi procura-

bonestis petenlium pvecibus favorem benevolum tionum expensae, sed in locis in quibus major fer
impeiiiri. Eapropter, dilecti in Dominofilii, vestris tilitas vel copia rerum habetur, et ubl minores suo.t
seu ecclesiasticse facullates, m.nus se-
juslis precibus inclinali, divisiones cantoriarum et redditus,
cundum ampliorera necessaviorum ubertatem et
personaluum de Calais, et aliarum parochiarum
vestrarum, factas per judices a sede apostolica de- parvitatem proventuum, in ipsis procurationibus
legatos , sicut ralionabiliter ac provide factoesunt, expendaiur. Si aulem amplius in hujusmodi pro-
-aucloritate apostolica confirmamus, et praesentis curalionibus fuerit expensum, proelati recipientes
re-
scripti patrocinio commuiiimus. Nulli ergo omnino restituere in ulilitatera eeclesiavum a quibus eas
hominum liceat hanc paginain Tiostrsecoiifirmatio- ceperint, et illi qui eos exhibuerint evogare de stio
nis infringere, vcl ei ausu temerario eontraire. Si „ proprio pauperibus dupliun ejus quod taliler ultra
quis aulem hoe atlentare prsesumpserit, indigna- expensumexsliterit, compeilanttir; alia nibilominus
lionem omnipotentis Dei et bealorura Petri et Pauli, poena multandi si visum fuerit expedire. Ceteris
nihilominus quse pro hujiismodi visilalioiiibus et
apostolorum ejus, se noverit incursurum.
Datum Rouise,apud Sanctum Petrum, xn Kalen- procurationibus generaliter statula esse no-cuiitu.-,
das Decembris, poi tificatus nostri anno decimo. manenlibus semper s.dvis.
JSTulliergo oninino hominum liceat hane paginam
CXXI-CXXII. nostrse conslittitionis et coiiGrraationis infringere,
Privilegium quod procuralio prmtalorum non irans- aut ei ausu lemerario contraire. Si quis aulem hoc
cendal valoiemiv marcarum. altentare prsesurapseiit,lndignationemoranipotenlis
{Anno 1208. Latevani, Febr. 29.) Dei ac beatoruin Petri et Pauli aposlolorum ejus se
[YARIN,Arch. adm. de Reims, II, 466. Cartul. de noverit ineursurum.
Saint-Remi, A., 45.] Datura Laterani, n Kalend. Martii, ponlificatus
INNOCENTIUS episcopus.... ad memoriam et obser- nostri anno undccimo.
vanliam perpetuam. CXXIII.
Contra gvavamina quae in procurationibus ralio- D Abbati (28) Sancti Evurlii, decanoSancli Avili,
ne visitationis debitis, inferebaiituv subditis a prae- et archuliaconoAurelianensi.— Ul ephcopum Ce-
latis, providerant salubriter canonica inslituta circa noiiianensem(29), ad conservundainstrumeiila pa-
cis inler abbalem el convenluin S. Diuiiysii ac
evectionuinel personarummultiludinein,epularum- vicecomilemCuslroduni cdebralw, cogant.
que immoderantiam aliasque superfluitatcs statuen- (Anno 1208. Latevani, Apiil. 1.)
do modestiani debitam observari, tit nec exigendo [Ex apogvapho, quod ad fidem aulographi, in ar-
iiiraium praelati excederent, nec in exhibendo su- ehivis monaslerii S. Dionysii in Francia asser-

(25-26) Indictione xi. Sic diserte legitur in Apo- cum Incarnalionis Dominicse1207 indictio ix con-
grapbo ; sed mendose procul dubio. Legendumesse jtingereiuv, in bac etiam noslva epistola, scri-
videretur indiclione x ; constat enim iiidictionem ptum fuisse credimus ludictione i\.
decimam cum decimo Innocentii PP. III ponlifioa- (27)VideadepistolamAppendicishujus xvni, rot.
tus anuo concurrere. Yerum , cum ev Kegesto anni (28) S.Evurtii abbatem Viilgvinum,jam abarno
ejusdem pontificatusdecimi, proul videre esl t. II 1200, mense Octobri, usque ad annuni 1225, ex
Regest., manifesle coUigalur, talem linler sci i- iiistvuinentis agnoscunt novoe Gallioe Chilslianse
ptores apostolieos invaluisse errorem , ut per to- auclores, tora. VIII, col. 1576.
iiiin illum annum pontific3tus Innocentii (leciiuura. (29) V der_pistolam libri qninti LIII, not.
175 SUPPLEMENTUM.— AN. 1208. 174
vati, diligenter exscripsit, ac nobiseum commu- ,\ Locum ipsum, in quo praetaium monasterium
«icavil D. Poirier. situm est cum omnibus perlinentiis suis, grangias
INNOCENTHJS episcopus, servus seivorum Dei, di- cum pertinentiis, cum pratis, vineis, lenis, nemo-
lectis fihis, abljali Saucli Evuiiii, decano Sancti ribus, usuagiis etpascuis in bono etplano, in aqu>s
Aviti, et archidiacono Aurclianensi, salulem et molendinis, in viis et semiiis, et omnibus aliis
et apostolicam benediciionein. liberfatibus el iuimunitatibus suis. Sane laborum
Signiflcantibusdilectis flliis, abbate (30) ac con- vcstrorum qtios propriis manibus aut sumptibus
ventu Sancti Dionysii, aJ nostram noveritis au- colitis tam de leriis cultis quatn incultis, sive de
dientiam pervenisse, quod venerabilis Iraler no- hortis el vii gultis, et piscationibus vestris, vel de
ster... Cenomaneasis episcopus (31), instrumenla «ulrimenlU auimalium vestrortun nulhis a vobis
pacis inter-eos, et vicecomilem Casfridunensem, decimas exigerc vel extorquere proestiiiiat.Liceat
super ecclesia de Cergiaco solcmniter celebratae, quoque vobis tlerieos vel iaicos Iiberes et absolutos
prout praedecessoresipsius lemiisse dicuntur, con- e saiculo fugicntes ad conversiouem vestram reci-
sevvarerccusat; tuide, eidem dedimus in mandatis, pere, el eos absque contradictione aliqua relinere.
ut instrumenla ipsa, pvout praedecessoresejus ser- Prohibemus insuper ut nulli fratrum veslrorum,
vasse nosciinlur, diligenti cura consevvare procu- D post factam in monaslerio vestro professionem,
ret. Qnocirca, discretioni vestroe per aposlolica fas sit sine abbatis sui Jicentia de eodem loco dis*
scripta mandamus, quatenus, si dictus episcopus cedere; discedentem vero absque communium lit-
qttod mandavimus neglexerit adimplere, vos eura terarum vestrarum cautione nullus audealretine:e;
ad id, ut fenotur, monilione prseniissa, dislrictione quod si quis reiinere praesumpserit, licitum vobis
qua convenit, appellatione remota, eogatis; ct si sil in ipsos monachos ve! conversos regulares sen-
non oiunes his evsequendis potueritis interesse, -tontiam proniulgare. lllud districtius inhibentes ne
duo vestrum ea nihilominus exsequaniui'. terras seu quodlibet beneiieium ecclesise vestroa
Dalum Laterani, Kal. Aprilis, ponlificaiiis nostri <!ollalura licoat alicui personaliter dare seti alio
^tnno undecimo. modo aiienare absque consensu"totius capituli vei
CXXIY. majoris aut saniovis pavtis ipsius. Si quae vero do-
Ad abbatemei fraires Welegtodenses.— Confirmat naliones vel alicnat^ones aliler quam dictum est
(undationeiiimonasteiii Welegiadeasis,juraque et factse fuerint, eas ivrifas esse censemus. Ad hoac
regutasfratrum ejusdemstaLilil. efiam pvohibemus ne aliquis monachus sive con-
(Anno 1108. Latcrani, April.Sl.)
{BOCZEK, Ccd. dipl. Moravite,II, 45. E codicechart. f, versus sub professione vestrse domus aslrictus
ms. Welehvad. ssec. iiieuuLisxv, in-fol,,f. 94.] sine consensu ct licentia abbatis et majoris partis
InNOCEMics episcopus, servus servorum Dei, di- vesfri capiluli pro aliquo fide jubeat vel ab aliquo
leclis filiis... abbati Welegia lensi ejusque fiatribus, pecuniarn mutuo accipiat ultra pretium eapittsli
tam proesentibus quam futuiis, regularem vitam vestri providentia constitutum, .nisi propter aaani-
professis, in peipettmm. feslam domus vestroe utilitatem; quod si facere
, Religiosaro vitam cJigentibus apostolicum con- proesumpseiit, non teneafur conventus pro his ali-
venil adesse proesidium ne forle cujuslibet temeri- quatenus respondere. Licitum praeterea sit vobis in
tatis incursus aut -eos a proposito revocet, aut oausis propviis, sive civilem^givecriminalem con-
robur, quod absit, sacroe rehgionis infringat. Ea - liiieant quoBslionem,fvatrum vestrorum testimoniis
propler, diiecti in Doraino filii, vestris juslis postu- ufi, ne pro defectu teslium jus vesirum in aliquo
Jationibus clcmenter annuimus et monasteiium valeat deperire. Insuper auctoritate apostolica in-
Velicardi in quo divino mancipati eslis obsequio Jiibe.mis, ne ullus episcopus vel alia quselibetper-
sub beati Pelii et nostia protectione suscipi- sonaad synodos vel conventus forenses vos ire vel
mus et preesenlib sevipti prhilegio communimus. judicio sseculan de propria substantia vel posses-
In primis siquidem statuonJo, ut Ordo mona- D sionibus vestus subjacere coropellat, ne ad domos
sticits, qui secunduni Detun et Beati Benedicti Re- veslvas causa ordines eelebrandi, causas tractandi,
gulam alque institulionom Cislereiensium fralrum vel convenlus aliquos publicos con\ocandi venire
in eodem Joeo insliltitus csse dignoseilur, perpetuis prajsumat, nec regttlaiem abbaiis vestri eleclionem
Ibidem temporibus inviolabiliter observelur. Prae- impediat, aut de instituendo vel remo\endo eo, qui
terea quascunque possessiones, quaecur.que bona pro tempore fuerit, contra statuta Cisterciensis Or-
idem monasterium impvsesentiafuni jv.ste et cano- dinis se aliqualenus intromittat. Si veio episcopus
niee possidet, aut in futurum concessione pont.fi- in cujus parochia domus vestra fundata est, cum
cum, Iargilio!ie'regum \ei principum, oblatione ii- hurailitate ac devotione qua convenit, requisitus
delium, seu aliis justis modis, prsestante Domino, substitutum abbatem beuedicere et alia quae ad
poierit adipisci, firma vobis vestvisque successori- oflicium cpiscopale peilinent, vobisconferre renuc-
bus et illibatapermaneani. In quibus haec propviis ret, licilum sit eidem abbati, si tamen sacerdos
duvimus expvimendavocabulis." fuerit, proprios novitios benedicere, et alia quae ad

{30) Vide Epistolam Hbri tertii XLV,not. 151) Vide Epistolam libri quinli LIII, not.
175 AD LNNOCENTII111REGESTA 176
oflicium suum petiinent, exercere, et \obis oiv>niaAmus,et praesenlis seripti privilegio communimus.
ab alio cpiscopo percipere, quae a vestro fuerint Decernimus ergo ul nulli omnino homiiuim iiceat
indebite denegata. lllud adjicientes, ut in recipicndis prsefalum monasterium temere perlurbare aut ejus
professionibus qtisea benedietis vel a benedicondis possessiones auferre,vel ablatas relin&re,minuere,
abbalibus exliibentur, ea sint episcopi forma et ex- seu quibuslibet vexationibus fatigare, sed omnia
pressione contenti, quse ab oiigine ortlinis noscittir integra conservenlur eorum, pro quorum gubcrna-
instituta, ul scilicet abbales ipsi episcopo salvo or- tione el sustentatione coneessa sunt, usibus omni-
dine suo profiteri debeant et contra statula Ordinis modis profutura, salva sedis apostolicseauctorilate.
stii nullam professionem faceve compeliantuv. Pvo Si quaigituv in futuvumecciesiastica saecularisve
consecralionevero altaiium velecclesiaruin, si\epro persona hanc noslrae constitutionis paginam sciens
obientii consuetudinis, vel alio modo quidquam an- contra eara lemere venire lentaveiit, secundo ter-
deatextorquero, sed hsecquaecunquelnaluerilis (51*), tiove commonita, nisi realum suum congrua salis-
catholicttm adire anlistitera, gratiam et coninninio- faclionc correxeiil, potestatis honorisque sui digni-
nem apostolicossedis habentera, qui nostra fieltis tate earcat, reamque se divino judicio existere de
auctoiitate vobis quod poslulalis impendat. Quod si perpetratalniquilale cogno^cat, et a sacralissimo
sedes dicecesani episcopi forte vacavcvit, iiiiernn B corpore ac sanguine Dei ac Domini Redemploris
omnia ecclesiastica sacramenta a vicinis cpiscopis noslri Jesu Christi aliena fial, atque in exlremo
accipere libere et absque contradictione possitis, examine dislrictoeullloni subjaceat.
sic lamen, ul ex hoc in posterum pvopviisopiscopis Cunctis autem eidem loco sua jura servanlibus
nulltini praejudiciumgeuerelur. Quia vero inierduin sit pax Doinini noslii Jesu Chiisti, quatenus et hic
propriorum episcoporum copiam non habetis, si fvuctum bonaeaclionispercipiant elapud distritlum
quem episcopum Rornauoesedis , ut divimus, com- Judicetn proeniiaselernsepacis invcnianl. Amcn.
niunionem habentem et de quo plenain notitiam DatumLaterani per raaiiuin Joannis, S. Marioein
-haboatis, per vos transirc contigerit, ab co bencdi- Cosmedin diaconi cardmis, sar.cloeRomanseEccle-
ctiones yasorum ct vestium, consecraliones alta- sise canecllarii, n Kalendas Maii, indiclione xi, In-
rium, ordiuaiiones monachorum auctoriiato aposto- carnafionis Doniinicseanno 1208, poniificatus vero
licse sedis recipere valeatis, Porro si episcopi vel doraiiii Innocenlii papoeIII, anno undec rao.
alii ecclesiarum rectores in monasterium vestium CXXV.
v-elpersonas inibi constitulas, suspensionis, excom- Ad Petrum (52) abbatemnwnasterii Sanclm Maiim
municafionis vel interdicti senlenliam promulgave- Q JVotii-Cusm, [al. Novt-Burgi] , ejusque fralrei.
— Recipil eos sub prolectione, el enumeranlur
rinf, sive etiam in mercenarios veslros pro eo quod bona ad ipsos spectaniia.
decimas non solvilis, sive aliqua eorum, quoe ab
aposlolica benignilate vobis indulla sunt, seu bene- (Anno 1208. Lalerani, Maii 5.)
facloves veslros pvo eo qtiod aliqua voliis beneficia [Ex apographo, quod ad fideinaulograpbi, in archi-
vis nsonasteiii S. MavioeNo\i Casiij asservali,
vel obsequia ex charitate pvaestiterint, vti ad labo- diligentcr exscnplum nobiscum commuincavjt
i'andum advenerint in illis diebus in quibus vos bonoeineraoiioeD. abbas Grandidier. BREQUICNV,
labovatis, et alii ferianiur, earadem seiitentiam pio- ibid.]
iulevint, ipsam tanquam contra sedis apoilolic.e INNOCENTIUS ep;scoptis, servus servorum Dei, di-
iudulta prolatam duvinius irvilandam. Nec lillerse lcctis liliis, PETRO,abbali monasterii SanelseMarise
ulloelirniitatem habcant quas lacito noniiiie Cibter- Novi Castii, ejusque fiatiibus, tam pra^senlibus
cicnsis Ordinis, et coniva tenorem apostolicorum quam fuluvis, regulaiem vilam professis, in pcr-
pvivilegioruni conslitevil impelvari. Prseterea cura petuum.
commune interdicttim terrae fuerit, liceat \obis ui- Religiosam vilani eligentibus, ap&stolicumcon-
liilominus in vestro monaslerio exelusis excommu- venil adesse praesidium, ne forte cujuslibel temc-
nicatis et interdictis di\ina oflSciacclebrare. Paci D ritatis incursus aut eos a proposilo revocet, aut
quoque ac tranquillilali vestroepaterna in poslerum robur, quod absit, sacrae religionis iniringat. Ea-
sollicitudine provldere volenfes, auctoritale aposlo- propter, dilecti in Domiuo filii, vestvis justis po-
lica prohibemus ut infra clausuras looorum vestro- stulalionibus cletncnter anniiimus, et monasierium
rum seu grangiarum veslrarum nulius rapinam Sanctse MarioeNo\i-Castvi, in quo divino estis ob-
seu fui tum facere, ignem apponere, saiiguinem sequio mancipali, sub beali Pelri et nostra piole-
fundere, homineni temere capere, vcl interficere, ctione suscip.mus, et praesentis scripti piivilegio
seu violenliam audcat exercere. Praelerea omncs communiraus ; iraprimis siquidem statuenles, tit
libcrlales et immunilates a proedecessoribusnosiris ordo monasticus, qui secundum L'eum el beati
Romanis pontificibus ordini vestro concessas, nec Benedicti Regulam, alque instituliouem Cistertien-
non et exemptiones sseeulariumexactionum a regi- sium fratrum, in eodem raonasteiio iiisliluuis essj
bus el principibus, vel aliis fidehbus rationabililev dignosc.lur, perpetuis ibidem leinporibus imiula-
vobis indultas auctoritale apostolica eonfirma- biliter observetur. PraHerea, quaseunque poascs-

151")Dcest aliquid. (52) Vide Episfolam lilii oclavi vm, uot.


177 SUPPLEMEXTUM.— AK. 1208. 17«
siones, quaecunquebona idem monasterium imprae- A revereniia dobila cupientes, omnibus verepceni len -
senliarum juste et canonice possidet, aut in fulu- tibus et confessis, qui ad eamdcmecclcsiam in illius
rum, concessione ponlificum, laTgitionevegiunvcl festo pura inlenlione accesseiint annualim, de oin-
principum, oblalione iijclium, seu aliis justis mo- nipolenlis Dei miscrioovdia et beafovum Pelri et
dis, pvscstanteDomino, poteiit adipisci, fivmavo- Pauli aposiolorum ejus, auctorilaie confisi, unum
bis vesirisque suceessorihus el illtbata permaneanl. ar.num el quadragiiua dies dc injuncta sibi pceni-
In quibus hsec propriis duxi LUSvocabulis expri- -tentia miseiicorditer relaxamus. ,
menda : Dattim Asisii, n Kalend. Junii, ponlificatus nostri
Locum ipsum in quo prsefalum nionasteiium anno xi.
slturn est cuin omnibus peilinenliis suis; grangiam CXXVII.
Tochendovf,gvangiamHitendorf, grangiam Lobach, Ad burgenses S. Remigii Remensis.— Privilcgium
grangiam Haiihusen, grangiam Dunnenheim, gvan- tte assisia.
giam Dalheira, grangiam Batheniieim, grangiara (Anno 1208. Anagnise,Junii 2.)
Wilre, grangiara Erengcrsvilrc, grangiam Selbo- [Varin. Archiv. lario adm. de Reims,II, 472, ex cliarfn-
S. Remigii.]
ven, grangiam Sconenvdt, giangiam Mulenbach, B
grangiam Brelenbach, grangiam Paphenburnen,
INNOCENTUIS ...., dileciis iiliis ci\ibus de burgo
S. Remigii Remensis.
grangiam Lachen, gvangiam Yilenbach, grangiam
.... Gratum gerimus et acceplum, ac devotio-
HonocJieit, cum Vinchinhoven, grangiam Suveln-
helm el grangiam Heckeiiheim, cum omnibus per- nem vestraniplurimum in Domiuo commendamus,
tinenliis suis, agris scilicet, pralis, aquis, silvis quod, sicut esl nostris auribtis intimatum, conslilu-
cullis et incultis, etc, etc. lionem quamdam queea vobis assisia vulgariter ap-
Datum Lalerani, per manum Joannis, sanctse pellalur, provida pietate fecistis, ul de boiiis veslris
Romanse Ectlesise cancollarii, Sanctse Mariae in ceiiam annualiler quanlilatcm monasteiio B. Re--
Cosmedindiaconi cardinalis, 111Nonas Maii, indi- migii conferalis, Nos igitur, qui ,ex injunclo nobis
clione undecima, Incarnationis Doniinicse anno apostolatus oflicio, pictalis lenemus opera'fovere,
facla est appro-
1208, pontificatus vero, domini lunocentii papoe111 constitutionem ipsara sicut provide
auno undecimo. bantes, universalitaiemvestram moncnius.. . qua-
CXXYI. lenus eam universaliter observetis.... abbati S.
Ad abbatem cl convenlumWestmonasteriensem.— Germani de Pralis, decano et avchidiacono Pavi-
Omnibus qiu annuaiim ad Sancli Edwardi eccle- P siensibus dedimus in mandatis ut, si quis malitiose
siam Westmonasiciii accesseiint, unius anni et hoc
dieium impedire proesumpserit,proesiimpiionemeorum
quadragiiila indulgenliam concedil. censuram eedesiasiicam, sublato appellationis
1208. per
(Anno Asisii, Maii 51.) obstaculo, justitia mediante, compescant.
[RYHER, Fwdera, Litt., eto., I, 101, ex originali irt Daium Anagnise,IVNon. Junii, pontificatus nostri
Turre Loiidon.]
LVNOCEXTIUS episcopus, servus scvvorum Dei, di- anno xi.
lectis filiis abbali et conveutui Wesimonasterii CXXVIII.
London., ordinis Saneti Augustini, salulem ct apo- Ad ubbaiemde Gerslyn, Henricnm de Witin et Tu-
stolicam benedictionera. tonem de Heibnrch, plebanosPaiaviensis diwcesis.
In sanetorum fesiivilaiibns, quoea Cbrisli fideli- —Causam quamdam mouasteiii Medticensis, ht
qua ab episcopo Oloimuensiminus mqua sententia
bus votiva celebritate coluntur, dlgnis laudibus prolataesse perhibebaiur, de novoinquiri mandat,
gloiincatur Oinnipolens,sanctis ipsis debiliis honor (Anno 1208, Viierbii, Aug. 21.)
impenditur, el animaium piofectus devotione con- [BOCZEK, Cod. dipl. Moravim,II, 48].
grua proeuiatur. IBUVOCENTIUS episcopus, scrvus scrvQrumDei, df-
Undenos, qui fidelium ipsorum curara gerimus leciis filiis abbati dc Gerstyn et magistro HENRICO,
generalem, cum prse omnibus qttse liostraj incum- j) de Witin el TUTONI de Heiburch plcbanis Patavien-
bunt sollicitudini ad illorum saluteni intendere sisdicecesis, salulem et apostolieam beiiedictiouora.
leneamur, multo desiderio cupimus , ut illorum Aceedens ad prsesentiam nostram filius abbas
memoriam quos exutos jam corpore stola glorise Medlioensisgravi nobis conqueslione monstravit,
induit Rex ecelestisvenerabilifer reeolentes', ipso- quod venerabilis frater noster episcopus Olomu-
rum festa et celebri agant observantia, et soJenmi- censis et dilecti filii abbas de Sancta Cruce, et de-
lale annua prosequanlur, ac ut tanto accttralius ad canus de S. Agatha, Pataviensis dicecesis, ipsius
eoruni cultura se proeparenl quanto plus ipsum ani- conjudices delegati a nobis coiitraeum,lieetaIiqua
raabus senserint profuturum , cum nonnunquain causa, quoeipsuin langerevideretur, commissa eis,
insigniis quibusdam spiritualibus , indulgcnliis vi- sicut dicitur, non fulssel, iniquam sentenfiam pro-
delicetet remissionibus, magnificare sludemus ipsos lulerunt, per quam monaslerium ante dictum in-
dcvoie illum exsequeutibus benignitate apostolica cunisse dignoscitur nou modicura detiiinentum,
lavgiendo. Cum igitur nerao debeat injuste gravari, discrctioni
Hinc esl quod cum eccJesia veslra 5n honore vcstroeper apostolica scripta mandamus ciuatenus
bcafiEiwaTdio.onslructaessediealur, nos ipsum coli vocalis qtios pioplcr liocvideritis cvocandos et in-
179 M> INNOCEtiTU lil REGESTA l&O
(juisita super hisdiligenlius ct cognita verilate, quod jil montis Sifvani, ccciosiam S. Marioein Rigoli, ca-
justum fucrit, appellatione postposit.i, slatuentes, stelltun Seufculae, casttiltim Lastiniam , ecclesiam
faciatis quod decrevevitis per eensuram ecolesia- S. MariaedePalatio, ecclesiam S. Juslae, curn per-
sticam fnmiter observari. Nullis litteris veritate et linentiis suis. ln Aterno, plebem S. Legunliani ct
justitias praejudieantibus a sede apostolica impe- Dnmitiani, eeelesiam S. Thomae, S. Salvatoris, ec-
tratis. Quod si non omnes his exsequendis polue- clesiam S. Jerusalera , et ecclesiam S. Nicolai, cum
ritis inturesse, duo veslrum niliilominus exse- omnibus eorum perlin.entiis, decimam Pontis et
quanlur. Portus Nicihi; in Bucelania, ecclesiamS. Sahatoris,
Datum Yilerbii, xn Kaleudas SeptembriSy ponti- el S. Angeli cura decimis comilis, pJel>eraS. Silve-
ficaius noslri anno decimo> stri, deoimas comilis in castello S. Angeli, in ca-
CXXIX. stello Tiium Frontium, el decimas castellorum,
Ad BartholommumTheatinum ephcopnmr—Privile- quoe in Theatino episcopatu sub dominio comitis
gia omnia Ecclesim Theatinm a Rom. impp. et Roberti de Rotello fuerunt, et quoJ Theatina Ec-
summis ponlificibusindulta confirmal.. clesia in casfello Septi tenet, ecclesiam S. Marioein
(Anno 1208. Oct. 19.) BarLecclesiam S. Blasii in Lanciano, monaslerium
[UGncLLi,Italia sacra, YI, 715.] ' S. Marlini de
Palectu,ecclesiam S. Leciri in Atissa
INNOCENTIUS episcopus, servus servorunj Dei, ve- cum oranibus peiiinentiis suis, monasierium
iitrab li fratri BUITHOLOJLEO Theatino episcopo, S. Joaniiis in Arclano , monasterium S. Angeli in
cjusque successoribus caitonice subslituendis iu Coinacula eum omnibus pertinentibus stiis; in
perpjlnum. nionte 0Jerisii, ecclesiam S. Nicolai, et medietateui
In eniinenti sedis aposlolieaespecula disponcnte ecclesiae S. Mariae,ecclesiam S. Salvatoris, et ec-
Domino conslittiti, ex injuncto nobis a Deo aposto- clesiam S. Petri cum perlinenliis earum, monaste-
lalus oflicio fiatres nostros episcopos sincera cba- rium S. Mauri cum beneficio suo, monasteiium
litate diligere, ct Eeclesiis sibi commissis suam S. Salvi, ecclesiam S. Nicolai dc Eremitorio in Or-
debemus juslitiam conservare, pro ipsorum quoque lona, ccclesiam S. Mariseet S. Georgii cum cavum
statu nos oporfet satagere, alque eorum quicli sa- peiiuienliis, monasteiium S. Mavisein basilica in
lubriler auxiliante Domino providere. Eapropter, civilaie Lupavelli,plebem S. Petvi cum pertinenliis
veneiabilis in Christo frater episcope, tuis juslis suis, monasterium S. Mandi in Palalio, ecclesiam
postiilationibus clemenler annuimus, et ad exem- S. Jacobi deTurcellacum peninentiisstiis, mona-
plar fel. mem. Nicolai, Pasehalis, Eugenii, Alexan- {r. sterium S. Pancratii, monasterium S. Marise de
dri et Clementis, prsedecessorum liostrorum Ro- Lecto, cum casali, aliisque ad ipsnm pertincntihus,
manorum pontifieum, B. ThomaeTheatinam Eccle- monaslerium S. Marlini in Yalle, monasietiuni
siani, cui Domino auctore prseessedignosceris, sub S.Jusli in de Cosule;in caslro Gessi, plebem S. Ma-
beati Petri et nostra protecfeionesuscipimus, et prae- rioeoum perlinentiis suis, plebem S. Martini filio-
senlis scripti privilegio communimus, statuentes, rum Tresidii, ecclesiam S. Marisede Casa Candi-
ut quascunque possessiones , qusecunquebona ea- della, ecclesiam S. Petri in castro Lori, ecclesiam
dem ecclesia in prsssenliarum juste et canonice Lori, ecclesiam S. Marioe in Biario, ccclesiam
possidet, aut in futurum concessione pontificum; S. Blasii, monaslerium S. Petri in Campo , eecle-
largitioie regum.vel principum, oblatione fidelium, siam S. NicoJaide Summo viculo, ccclesiara San-
seu aliis justis modis, pwestante Domino, polerit ctae Marioe de Lacento in Abbatejo, plebem S.
adipisci, firma tibi tuisque successoribus , et illi- Martini cum peiiinenliis suis, ecclesiam S. Joannis
bata permaneant, in quibus hsec propriis duximus de Plebe, plebem, de Juliano, plebem S. Cecolidi,
exprimenda vocabulis. plcbem de Pizzo Corbario, ecclesiam S. Lucioede
Parochiam Thealinse Eeclesiaj, sicut anliquis, et Argelli, ecclesiam S. Lini, plebem de Orcula,
justis limitibus ierminatur, scllicet a Staflilo inter 1D plebem S. Mariaj in Valle, plebem S. Marisede Ca-
Montes, et ipso Montede Ursa, et quomodo pergit i ainanico, plebem S. Joannis de A-bbalejo,ectie-
in Cola et ponit terminum in aqua subtus lerra us- siam S. Cesidii, et ecclesiam S. Ponlii de S. Va-
que ad aquam Sonutam el quomodo peigit usque lentino in caslello de Tocco, ecclesiam S* Mandi in
in monlem de teste et vadii per crinis montem, el Pescle, ecclesiam S Euslachii, ecclesiam S. Mar-
qualiler pevgit usque montem Sclavi, et quomodo lini de Fava intermontes, ecclesiam S. Joannis de
pergil in ipsum flumen , quod dicitur Trignum us- Pedara, ecclesiam S. Nicolai de Canlalttpo, eccle-
que ad litlora maris, et per littora maris usque ni siam S. Salvatoris de Linari, ecclesiam S. Maviae
Piscariam , et redit in priorem flnem, videlicet in de Spavpalia, ecclesiam S. Marisede Ilice, eccle-
priori Slaflello.Proetereaipsam Theatinain civitateni, siam S. Salvaloris de Valle surda, ecclesiam
castelium Trivilianum , Villam magnam, Monlem S. Marise de Valle Corunelli. ecclesiam S. Tii-
Filaidi, casteUum Orni, castellum Mucela, castel- niiatis de Fragne, ecclesiam S. Joannis de Yi-
luin S. Pauli, castellum quod dicilur Furca, ca- caldo ctun omnibus pertinentiis carum , ecclesiara
stellum Genesteale, castellum S. Cesidii, cuin eo- S. Petri de Ti oja, et ecclesiam S. Marisede Tasso.
i'ura perlinentiis; ultra Piscariam vero caslellun, Decernimus ergo ut nulli omniiio hoininum h^
181 SUPPLEMENTU.M.— AN. 1208. 1B
ceat prsedictam ecclesiain temerc perturbare, aut CXXXE'
vel ablalas mi- Ad Odonem(54) abbatemS. Vedastiejusquefraircs.
ojus poss^ssiones auferre, retinere, — De confirmationeprivilegiorum(5b).
niiere, aut aliquibus vexalionibus fatigare; sed (Anno 1208. Lalevani, Dec. 20.)
omnia integra conserventur eorum, pro qtiornm Chartulario monastevii S. Yeiasti Atrebatensis.
[Ex
siislentatione, et gubernalione concessa suntusibus BR£Q.ibid., p. 1141.]
omnimodis profulura, salvo B. Petri jure proprie- INXOCENTIUS episcopus, servus servorum Dei, di-
tatis, et apostolicsesedis auctorifate. Si qua igilur Jeclis filiis OJJONI,abbati Sancli Yedasti, ejusque
in futurum ecclesiaslica, ssecularisque per&ona fiauibus, lam prsesentibus qtiam futuvis, regula-
hane nostvse concessionis paginam sciens pontva rem vitam professis in perpetuum.
eam temere venire tentaverit, secundo, tertio\e Quoties illud a nobis petitur, .quoj religioni-et-
commonita, nisi congrua satisfaclione correxerit, honestati convenlre dignoscitur, animo nos decet
poteslalis, honorisque sui dignitate careat, ream - libenti concedere,.et petentium desidcriis congruum
que se divino Judicio exislere de perpetrata iniqui- impeiiiri suffvagium. Eapropter, dilecti in Domino
tate cognoscat, et a sacratissimo corpoie et san- filii, vestris justis postulalionibus clemenler annui-
guine Dei et Domini Redemplovis noslri Jesu 1mus, et proefatum monasterium, quod speciaiiter
Christi sliena fiat,.etc, etc. Amcn , amen. nostri juris esse dignoscitur, ad exemplar,felicis re-
Ego Innocentius catholicoeEcclesioeepiscopus. cordationis Alexandri papse prsedecessoris nostri,
(Sequuntursubscriplionesundechn cardinalium.)- sub beati Petii, et nostra proteetione suscipimus, et
Dalum per manus Joannis S. Mariaein Cosraedin prsesenlis scripti privilegio comraunimus. Inprimis
diac. card., S. R. E. cancellarii, xiv Kal. Nov., siquidem statuentes, ul ordo monasticus, qui secun-
ind. xn,Incarnal. Dom. an. 1208, puilif, vero do- dura Deum, et beati Renedicli Regulam, in eodem
mini Innocentii papaeIII an. xi. Joco institutus esse dignoscilur, perpeluis ibidem
temporibus inviolabiliter observeuir. Prseterea,
cxxx. quascunque possessiones, quaecunque bona idem
et canonice pos-
Arfabbalem el (35) conventumS. Vcdasli Aliebaien- monasterium inprsesenliarumjusle
sis. — Inhibet ne quis sine leslimonio lillerarum sidet, aul in futurura, concessione pontificum, Iar-
eorum pecuniam coacedat mutuo alicui monacho- gilione regum vel principum, oblatione fideliunj,
jrum. scu aliis justis modis, prsestante Domino, poierit
(Anno 1208. Lalerani, Dec. 16.) , adipisci, firma vobis veslrisque successoribus, el il-
libata permaneant.
JEx Archivio Monasterii S. Vedasti Atrebalensis, in t' Sane, novalium veslrorum, qttae propriis raani-
Capella S. Boni. BREQ.,ibid., p. 1140.]
bus aut sumptibus colitis, sive de nutjimentis ani-
Officiinostii soliicitudo requirit el pietas exhor- malium.veslrorum, vel quaeconliiienlur in-proprio
tatur, ut sic Ecclesiarum indemnitatibus providere fundo villarum veslrarum, de Myolensvidelicet, et
curemus ne ulterius inde sustineanl laesioncm, in de Evnanmaynil, et do, Tanscamp, nullus a vobis
quo grave pluries noscunlur dispendium incurrisse. decimas prsesumat exigere. Prohibeinus ilaque, ut
Cum igilur, sicul nostris est auribus inlimatum, nullus terras vel possessiones quas a vestro lenet
nonnulli monachi monasteiii vestri, sine freno ac monaslerio, aliis ecclesiis, vel monasteriis in vila,
obice, relicto clauslro, per campum licentisediscur- seu in morte conferre, vel ab ipso alienare, absque
rentes r nomine vestro pecuniam aliquando muluo licentia, vel assensu vestro praesumal.Prseterea, in
accipiant, et ad solutionem ipsius, quaudoque per ecclesiis quas tenetis secundum praedecessoris no-
Regem, vel modis aJiis, eredilores facianl vos com- stti bonoe memoriaeUrbani papaesecundi decretum,
pelli, nos, indemnitati monasterii memorati paferna presbyteros eligalis, et episcopis, in quorum paro-
volentes sollicitudine praecavere, auctoritate prse- chiis ecelesiaevestrse sifae sunt, prsesentetis, qui, si
sentium districlius inbibemus, ne quis sine testi- ) abipsis canonice reprobari-non poterunt, animarum
monio litterarum vestrarum pecuniam concedat curam ab eis suscipiant, et de cura plebis ipsis res-
mutuo alicui monachorura. Si quis vero, contra pondeant, vobis autem.pro rebus lemporalibus de-
prohibilionem nostram , id de caeterofaeere atien- bitara subjectionem exhibeant. Ad hsec, quoniam
tarit, monasterium ipsum ad solutionem ipsius illas personas, et earum loca decorare debemus sin-
peeuniaedecernimus non teneri. Nulli ergn omnino gulari praerogativa honoris et dignitatis, el gratiss
hominum liceat hanc paginam nostrse inhibitionis nostrae privilegio communire, quas beato Petro, et
infringere, vel ei ausu temerario eontraire. Si quis nobis devotas esse cognoscimus, et ad jurisdiclio-
autem hocattenfare proesumpserit, indignationem nem sacrosanctseRomanseEcclesiae nulio medianle
omnipotentis Dei el beatorum Petri et Pauli, apo- certum est pertinere, fervorem sitieeiissimss devo-
stolorura ejus, se noverit incursurum. tionis, et fidei, quas vos et monasterium vestrum
Datum Laterani, xvn Kalendas Januarii, pomifi- circa eamdem sacrosanctam Romanam Epclesiam,
catus noslri anno undecimo. el specialiier eirca personam nostram, constanter
(35) Vide ad Epistolam Libri noni cvv, not. (35) Confsr eamdeni epistolam.
(54) Vidfiad epistolam libri noni cxv, noi.
183 AD iNNOCENTHIII RF.GESTA 18.
ct laudabiliter gcritis, -studiosius atlendenles, con- Ai tenus et hic fiiiclum bonoc aciionis percipianf, et
siderantes quoquo, quomodo ideni monasleriuni ad apud disliictuni judiccm praunia selcrnaepacis inve-
jus el-disposilionem apostolicae sedis principaliter niant. Amen, amen, aineu. i
oi proprie, nullomedianle pertineat, tibi, fili abbas, Ego Innocentitis, catholicse Ecclesiaj episcopus.
ct per te suecessoribus luis, de consueta clemenlia Ego Petvus (57), Poi tuensis et SanctseRufina;epi-
et benignitate ejusdem aposlolicse sedis, usum lu- scopus.
nicse el dalmaticosin praecipuis festivitaiibus infra Ego Joannes (58), Albanensis episcopus.
inissarum solemnia concedimus, ut quanto Iargi- Ego Joannes (59), Sabinensis episcopus.
tione muneris ct graliae noslrae, amplius fueritis Ego Nicolatis (40), Tiiscnlanus episcopus.
decorati, tanto eirca honorem et obsequiura prae- Ego Guido (4i),Pi'sanesfinus episcoptts.
dictae- sacrosanctse Romanse Ecclesiae, dcbeatis Ego Hugo (42), Hosliensis et VeUetvensisepisco-
promptiores inveniri. Prseterea, altare de Streis, pus.
sicut ipsum ex concessione Morinensisepiscopi Ego Cynlhius (45), lituli Sancti Laurenlii in Lu-
(56)
rationabililer possidetis, vobis auctoritate aposto- cina, pvesbyter cavdinalis.
lica confirmamus. Ego Grogoiius (44), Sancti Georgii ad Veltim Au-
I
Decennmus ergo, ut nulli omnino liominum li- reum diaconus oardinalis.
ceat prsefatum monasterium temere perlurbare, aut Ego Cencius (45), Sanctorum Joannis ot Pauli
ojus possessiones auferre vel ablatas retinere, mi- presbyter cardinalis, tituli Paminachii.
iniere, seu quibuslibet vexalionibus faligare, sed Ego Petrus (46), lituli Sancli Mavctilipresbyter
illibata omnia et integra eonserventur, eorura pro cardinalis.
quorum gubernatione el sustentatione conccssa Ego Guido (47), Sancii Nicolaiin CavceveTullia-
gunt usibus omnimodis profutura, salva sedis
apo- no diaconus cardinalis-
stolieaeauctoritate. Si qua igilur in futurura eccle- EgoLeo (48), lituli Sancloa Crucis in Jerusalem,
siastica saecularisvepersona, hanc noslrae constitu- presbyler cardinalis,
tionis paginam sciens, contra earn lemere venire Ego Joaiines (19), SanctaeMarioein Via Lata dia-
lentaverit, secundo terliove commonila, nisi prae- conus cardinalis.
sumptionem suam digna salisfactione eorrexerit, Ego Rogerius (50), lituli Sancta? Anaslasia?r,
polestatis honorisque sui dignilate eareat, reamque presbjter cardinalis-
se divino judicio existere de perpetrata iniquitate Ego Ocfavianus (51), Sanelorum Sevgii et Baehi
cognoscal, et a sacratissimo corpore ac sanguine Q ( diaconus cavdinalis.
Dei, et Domini Redemploris nostri Jesu Christi Ego Joannes (52), Sanctorum Cosmoeet Damiani
aliena fiat, atque in extremo exaraine districtae ul- diacouus cardinalis.
tioni subjaceat; cunclis autem eidem loco sua jura Ego.... Sanctoe.... ad.... Solis diaconus tardina-
servantibus sit pax Domini nostri Jesu Christi, qua- lis (55).

(56) Quis fuerit episcopus ille Moritiensis, de quo (45) Yide ad epistolamAppendicisxvn, not.
hic agitur, pro certo statuere diflicileJoret. De ipso (46) Yide ad epislolam libii quirui x.vxn, nol.
velutvivente loqui videlur pontifex; nam, cum de (47) Videad epistolamAppendicisImjuscvvn, not.
tlefunelis agitur, conslanti fere usu addilur quon- (48) Vide ad epistolam libiiquinii v, nol.
dam. Affamen, altarede Streis jam anteaiintim 1206 (49) Vide ad epistolam libri septimi CLXXXIV,
ad monaslerium S. Yedasti poiiinebat, prout evin- not.
citur ex epistola libri noni cxxi, ubi recensctur in- (50) Yide ad epislolam libri oclavi xxxi, not.
ter possessiones ejusdem monaslerii. Morinensisau- (51) Octavianus, ex comitibus Signise, Anagni-
tera episcopus, Lambertus, qui anno 1206sedebat, mi3, Ilernicus, Innocentii papaeIH coiisobvinus, ex
eta quoaltareistudmonasterioSancti Yedasti con- ponlificii Sacelli sacerdote, alque canonico S. Pc-
cessum fuisse, ex Innocentii verbis, credi posset, tpi, S. R. E. camerarius, et tiluli SS. Sovgiiet Ba-
hoc, in quo nunc versamur, anno 1208, jam e vivis chi diaconus cavdinalis (anno vepavataesalutis 1206,
excesserat, nec de ipsius successore hic agi posse D InnocentiaiiiponlificaLusvm, mense Decenibri, Ro-
videtur. Joannes enim II, qui, Monnensi ecclesia -mae,in quinta creatione) rcnuntiaUis esi. Stib Gre-
episcopi solalio xn Kal. Junii 1207 destituta, in epi- gorio nono lucis usuram aniisit. Oldoin.ad Ciacon.,
scopum electus fuit, et a Metropolilano confirma- tom. H, col. 26.
lus, nonnisi anno 1209 consecratus fuit; id eruitur (52) Vide adepistolamAppendicisbujtiscvvn,not-
ex epistola abbali S. Genovefoe, et arcbidiacono, (55) Sic in apograpbo quod chaiiophjlacio uo-
etmagistro P. Peverel, canonico, Parisiensibus; slro icponi curavil D. Qnoinsert. Legendum prccul
De eleclione episcopi Morinensis; dat. Laterani, iv dubio, Pelugius; S. Luciw ad Septa Solis diaconus
Kal. Februarii, pontificatus anno undeciino (id est cardinalis.
1209). Pelagius enim Calvani, natione Hispanus, profcs-
(57) Vide ad cpistolam libri quinli LXIX,not. sione monachus, ex canonico S. Pelri, ab Innocen-
(58) Vide ad epislolam libri sexti cxvn, not. tio papa III, priimim (auno reparatse salulis 1206r
(59) Vide ad epislolam libri tertii xv, not. poniificatus vni, potius ix, mense Deccmbri, Ro-
(40) Vide ad epistolam libri noni LIV,not. mae, in quinta crealione) tiluli S. Lucioe in sepli
solio diaconus, postea (anno nostroe saluiis 1211,
(41) Yide ad epistolam libri leitii xxvm, not. pontificalus nv, in septima cveatione), tituli S. Ce-
(42) Vide ad epistolam libri quinti xxix, not. cilioe pvesbyter cardinalis; dcmumque ab eodem
(45) Vide ad epistolam libri tertii xxxf, not. (ciica annum 1212) episcopus Albanensisicnuntia-
(44) Yide ad episiolam libri scptimiLx, not. tus est. Insignis iflius expeditioms, qua Damiata
185 SUPPLEMENTUM.— AN. 1208. .186
Datum Laterani, per manum Joannis, Sanctsc A sum monasteriorumoaput non lmmerilo staluoruni.
Mari-c in Cosmedin diaconi cardinalis, SanctoeRo- nani GXeo tanquam ex fonte iiionasticc religionis
manse EcclesiaeCancellarii, xiu Kal. Januarii, iu- norma manavit. Accedit ad hoc, quod idem vcne-
diclionexi (51), Incarnalionis Dominicoeanno 1208, rabilis locns RomanarEcclesise filiorum uniciim in
ponlificalus vero domini Innocenlii papoeIII anno ajversis solatium, etin prospevisinfaligala roquies
nndecimo. pevseveral. Et nos erga sancloium Palrum noslro-
CXXXII. rum ZaccIiaiise,Benedioti,Lconis, Stcpbani, Alevan-
Ad archiepiscopeset episcopos per Sardiniam con- dri, Urbani, Paschalis, atque CaJivii vesligiis in-
stitutos. — Pro monasteiio Casinensi. sistenlcs, coenobium ipsttm, et universa quse ad
(Anno 1208? Ap. S. Germanum, Jul. 6.) eum pertinent, quieta semper, et ab omninni mor-
[D. TOSTI,Sloria della badia Casin., II, 284.] taliuni jugo libera manere, ac sub solius S. R. E.
INNOCENTIUS episcopus, servus servorurn Dei, ve- jure, defensioneque perpetua habere clecernimus.
nerabilibus fralribus archiepiscopis etepiscopis per In quibus haecpropviis duxinnis adnolanda.
SarJiniam constilutis, salulem et apostolicam beue- Inprimis monaslerium Domini Salvatorisposiliim
diclionem. ad pedem Ca^ini Montis; nionasleiiiim S. Dei Ge-
Ad defensionem rertim Casinensis monasterii nitricis Yirginis Marioequod vocatur Plumbarola...
tanlo ampliorem nos convenit sollicitudinem exhi- Ilem civilatem quae dicilur S. Gevmani positam ad
bere, quamo idem Jocus eum omnibus ad ipsum pedem Casini Montis, casielium S. Petvi quod ab
poninenlibus ad jus Beali Pelri specialiusnoscitur anliquis dictum est Castrum Casini.".... Patvum
pertinere. Verum quod per pvsesenliam nostram piseterea nosii'orum iniiilentos vesligiis jam dictum
effeclui mancipare non possumus, oportet ut pei Casinense coenobium eaelevisper oibcm cceuobiis
fralres nostros archiepiscopos el episcopos adim- piseferendum asserimus, eltam te, quam successo-
plere curemus. Gujus rei gratia fraternilati veslrse res tuos in omni couventu episcoporura seu princi-
per aposiolica scripta mandando prsecipimns, qua- pum superiores omnibus abbalibus consedeie, al-
tenus ecclesias, et alia bona, quoe beatus Bencdi- que in judiciis pviores csetciis tui ordinis viris sen-
clus in vestris parochiis habet, pro beali Petri, et tenliam proftrre sancinuis. Usum quoque compa-
noslra reverentia diligere, et manutenere curetis, garum, ac chirotecse, dalmaticae, atque milrse, lam
el contra pravorum hominum molestias defendatis, libi qttam suceessoribus tuis iupisecipuisannifesti-
nullamque eis conlrarietalem vel diniinulionem in- vilatibus, ae diebus Domiuieis ad missain, seu in
feralis, aut ab aliis permitfatis inferri; si qui au- C conscssu concilii habendum concedimus. Sanetam
fem oas iufestare prsesumpserint, plenam de ipsis ini ipso venerabili monasterio, quam in ccllis ejus
juslitiam faciatis. Prseterea si quis fidelium cisdena cujuslibet ecclesise cpiscopura, vel sacordotem,
veuerabilibus locis de lebus suis conferre voluerit pr&ier Romanum pontificem diclionem quatilibet,
nullatenus prohibere vel contiadiceie proesuma- aut exconiniunicandi, aul interdicendi, aut ad syno-
tis. dum convocandi pr.csumere prohibemus, ita ut
Datum apud Sancfum Germanum, n Nonas Julii. nisi ab abbale, prioreve fueiit inviiatus, nec mis-
CXXXIII. sarum solcmnia inibi audeaf celebrare... Clivisma,
'AbbalimCasinensisprivilegia conlirmat. oleum sanctum, consecvationes altariuni, seu ba-
(Anno1208?) siiicavum, ovdinationesclevicorum a quocuiiquc ma-
[D. TOSTI, Storia detla badia Casin., II, 287, ex lueritis catholico epi&copoaccipiatis. Baplismuni
originali. Caps. diplom., \, n. 9.] vero, infirmoium visilaliones per clericos veslios
IXNOCENTIES episcopus, servus servorum Dei, di- in oppidis yestris, seu villis agatis.... Porro pro
lecto in Domino filio abbati venerabilis Beali Be- ampliovis benevoIenti.e gvatia quam nos pr.cter
nedicli monasteiii Casincnsis, ejusque successori- fl nostrorum proedecessorumdileclione circa vcstrum
bus regu'ariter promoventlis in perpetuum. monasteiium gerimus, liceiiliara tibi, aclcgitimis
Cum injunctum nobis apostolicsesedis officiiim successoribus tuis concedimus, ut si quis cjusdem
universisnos per ovbera ecclesiis elficiat debitores, monaslerii veslri, aut cellarum ejus possessiones,
vestro Casinensimonaslevio quanimaximeobnovios aul res violenter abstulerini, poslquam ipsorum
faciunt, et bealissimi Palris noslvi Benedicti mo- ep-scopi a vobis" leiiio invilati, juslitiam de. eis
naslicse legis lalovis prsesenfa corporalis, ct in vo- facere omnino noluerinl, vos super eosdem raplo-
bis per Dei gratiam usque ad noslva leinpora inde- rcs, socundo tertiove commonitos, canonicam ex-
fessaperdurans ejus observar.tia niandaloruiu. Ujide commimieationis senteniiam proferalis... Si qua
et sanclissimi Patres nostti liomani pontifices qui evgo in cvastinum ecdesjastica vel saeeulaiis pei-
uos in sede apostolica prjecciserunl ojiinium id ip- sona hanc noslroe constilutionis paginam sciens,

evpugnala csf, sedis aposlolicse legatus abHono- (54) Undeciina: sie in apographo. Yerum, nonne
rio lactusest. Posl procelarospro Ecclesia susceptos legcndum lorct, dnodecima? Mense enim Decembri
Jahores, in Monie Casino, sul) Giegoiio IX, cxces- auni Incainaiionis Dominica? 1208, Iiiuoceniiani
site viia, vld. Maii, aiino 1240. Oldoin,ad Ctaion., poiilificams vi, cuticbat jam indiclio duodecinuu
tom. II, col. 27. Sed de hoc alibi.
187 AD INNOCENTIIIII REGESTA 188
contra eam temere venire fentaveiit, secundo ter- A tuenda, servato juris ordine, statuamus. Valote.
tiove commonita, nisi satisfaciione congvua emen - Infra habenlur subsequenles articuli, in quibus
davevii, potestalis honorisve sui dignilate careat, haud dubium abbus inventuscst repiehensibilh, aul
reamque se divino judicio existere de perpetrala sallem accusatus :
iniquitate cognoscat, ct a sacralissimo corpore et De eo quod cum eorum consilio nihil facerc vo-
sanguine Dei el Domiiii Redemptoris nostri Jesu lebat.
Chrisli aliena fiat, atque in extremo examine di- De eo quod de dimidio rediluum possil abbatia
strictae ultioni subjaceat. Cunctis autem hsecjusta suslentari sufficienter.
servanlibns sit pax Domini nostri Jesu Christi. De consumplione et destructione,.. thesauri ec-
quatenus el hic fvuctum bonae actionis percipiant, clesiae.
ct apud disliictum Judicem pvoemiaselevnaejiacis De venditione et destructione nemorum.
invcniant. Amen, amen. De-reditibuspriori, cantori, sacristoe, infirmario,
CXXXIV. cellerario ablatis.
Ad Jordanum Lexoviensemepiscopum et abbates de De nianeriorum vaslatione et dilapidalione.
Perseniiiaelde Saviqneio.—Utabbalibus el mona-
chisS. Miclmelisin Pcriculo Matis,significentman~ „ De talliis terrac Sancti Michaelis, de quiLus nul-
datum aposlolicumde sui reformalionemonasterii. Ium commodum venerat.
[Circa annum 1208.) Da dominicis male tradilis.
[MARTEN., Thes. Anecdol.,\, 807, ex ms. S. Mi- De servorum liberalione.
chaelis in Periculo Maris.] De charitatis supervenientium annullatione.
J. Dci gratia Lexoviensis episcopus et abbas de De pane fratrum nostrse congregationis ahlato.
Persennia, dicecesis Cenomanensis , venerabilibus De eo quod nec ad ordmem , nec ad ser\itium
et charissimis in Christo abbati et conventui Mon- Dei veniebat.
lis Sancli Mithaclis de Periculo Maris, salutem in De eo quod inhonestos el maneria male tra-
Dcmino. Mandatum domini papse suseepimus in ctantes non corrigebat:
hsec verba : De co quod religiosos minus suslentabat, et se-
<INNOCENTIUS episcopus, servus servorum Dei, ve- cuni Jiabere eonsueverat.
nerabili fratri episcopo Levoviensi, et dilectis filiis De eo quod mulla sacramenta juravit, et nuiium
de Savigneio et de Persennia abbalibus Cenoma- tenuit.
nensis et Abrincensis dioecesis, salutem et aposto- CXXXV.
licam benedictioncm. C Ad Joannem Anglorumregem.— De negottoarchiepi
< Insinuanle vcncrabili fratre noslro Abrincensi scopi Caniuariensh (55).
cpisropo nostro fuit apostolatui reseratum, quod ( Annol208.)
cum monasteiium S. Michaelis de PeiicuJo Ma~ [MARTEN., Thesaur. anecdot. 1, 810, ex ms. S. Ju-
ris in sua dicecesi constitutum olim in spirilua- liani Turon.]
libus ot lemporalibus consueverit reflorere; nunc Innocentius III, Joanni regi Anglorura.
per abbatis incuriam et quosdam fautores ejus ia Tacli sumus dolore cordis inlrinsecus, ef vehe-
utrisquegraviter esldelapsum. Nolentes igitur hsec, menti mcerore lurhafi, quod cum ex illa speciali
si vera sunt, sub dissimulatione transire, discretioni praerogativa dilectionis, qua le sedes gpostolica di-
vestrse per aposiolica scripta mandamus, quatenus ligebat inter cseteros principes, ut versa vice repen-
ad monasterium ipsum 1personaliter accedentes, deres ei reverenliam et honorem, odium pro dile-
inquiratis super iis et aliis quseinquirenda videritis clione ei retribuis, et quasi conjuraveris in teipsum,
diligontius veritalem , ut covrigentes, lam in cor- luo non parcis honoii, ut nostro valeas derogare.
porc quam in membris, appellatione remota, quse Quinimo luam et famam negligens, et salutem in
inveneritis corrigenda, stafuatis ibidem quod regu- prsejudicium utriusque, temere contra nostram et
lare fuerit et honestum, conlradictores, si qui " Ecdesise, imo Dei dispositionem erigeris : non at-
fuerint, vel rebelles, pcr censuram ecclesiasticam, tendens quod in vanum eam evacuare moliris, cum
appcllaiione postposila, compescentes. (Juod si extenlam manum Altissimi nemo possit avertere, et
non omnes, etc. quidquid fuit ab illo decretum nullus valeat immu-
< Datura Laterani, in Nonas Maii, pontificafus tare. Sane quantum et qualiter super negotio Cau-
nosiri anno xi. i tuarieiisisEcclesiailuseregalicelsitudinidetulerimus,
Hujus igitur aitetoritate mandati vobis praeci- etsi fu forsan hoc non recolis ut ingratus, de-me-
pieiido mandamus, quatenus in cvastino festi Sancti moria tamen universalis Ecclesioefacile non poleiit
Marci E\aiigclistoe proxime venluri, corara nobis aboleri, quaebonitatemalifiam nonvincenle,noslram
in capitulo vestro comparealis, ut tam in spiritua» circa tepatientiam admiratur. Heulquse, charissime
libus, quam 5n temporalibus , qusecorrigenda fue- fili, durilia tuum obturavit audilum, ut salutaria
rint corrigamus, et mandatura apostolicum fideli- monita (ibi a nobis tolies inculcata non caperes?
ter exsequentes, quoesuper praemissis fuerint sta- Quseduritia tuum absoibuit inlellecUim,utdiscreta

(85) Yide epist. 90 et 91 hbri xi.
189 SUPPLEMENTUM.— AN. 1208. _ 190
eonsilia tibi a nobis suggesfa saepius r.on scrvaros? .^. Spiritus sancti, et beatorum Petii et Pauli aposto-
Jam sic indur3tus essc conspiceris, ut crescenlem lorum ejus, quorum licet indigni auctoiilatem ha-
vulneris tui plagam non senlias. lia fascinalus esse bemus, te anathematizatum decernimus , et a com-
videris, quod nec medicaminis opem, vel operam munione fidelium prsecidimus : venerabilibus fia-
medicanlis admittas; ut qtiasi de le conqucri pos- tribus nostris firmiter dantes in prseceptis, ut sen-
simus, cum propheta dicendo : Cui loquemur, lenliam ipsam, appellalione remota, non differant
etquem contestabimiir aniplius ? incircumcisoesunt publicarc : facientes eani singulis Dominicis ac fe-
aures ejus, et audire non possunt. Pigel te vevbi slivis diebus, pulsalis campanis, et candelis accen-
quodpro tuatibisalutesuggeiitur. Tsedetboni quod sis, usque ad satisfactionem condiguam solemniter
pro tua libi honorificeiitia suadetur, dum nec animoe innovari. Quam eliam et nos ipsi, auclore Domino,
detrimentum te miseret; nec famae quam nec infa- ore proprio pubJicabimus, ul sic certius et validius
miaedixerimusmundansetepudet: unde tantomagis pcena ejus in omnem Ecclesiam innotescat, cujus
super tania duritia miseremur, quanto in crudolcin cuipa goneralem Ecclesiam noscitur offendisse. Ad
ipse tibi mutatus misereri tui hactenus miserabilius hajc cum adjulorio Dei contra te muilipliciter pro-
rcfugisti. Licet autem paterna charilas ex qua fibi cesstui,sinecsic tuum corrigere festinaveris erro-
ista suggerimus, libi sil forsilan odiosa, cirea te rem. Eccc tensus csl arcus; fuge, fili charissime, a
lamen piudentis el amantis medici vices agimus, sagilta, quoe non consuevit abirei-etrorsum, nesau-
qui infirmum quamvis invifum et improvisum, et ciatus ab illa, graviter inflrmeris, utnon solum non
i'cluclantem salubriter secal el urit. Ideoque, quod possis ad meliora proficere, verum eliam vix valeas
absit! si moibum luum lnvenerimus induratum, ad priora redire, cujusutique plagaslne deformi nou
violcntiori noscogos insistere medicinae,juxla quod poterit cicatrice sanari.
necessaria cura deposcet. Cujus asperitatem etsi Aliamunu. Actum anno gratise1209,quandoplebs
forsilan in praesenli refugias, sanifate tamen recu- fidelis contra hsereticos Albigenses arripuit. iter,
perala, Ipsius collaudabis eflectum, ac perilum quo- Philippo regnante in Francia, magislro Stephano de
que medicum benedices. Ul aulcm adhuc seimonis Langalone a domino papa in archiepiscopuin Can-
apportemus unguentum, si forsilan ipso inolitus tuariensem ordinalo contra voluntalem Joannis regis
asperiora molimina non exspectes : serenilatem re- Anglise, propler quod terra ipsius.posita fuit sub
giam rogamus attentius, et monemus pcr eum qui interdicto.
venturus esl judicare vivos et mortuos, obtestantes CXXXVI.
quatenus usus consilio saniori, a tanto revoceris C Forma inlerdicliablnnocentioIII in Angliamconsti-
errore : saltem hi ipso negotio procedendo juxta tuia.
conlinentiam litierarnm, quas Ulius abbas Belliloci [ MARTEN. Ibid., Ex ms. Sancti Michaelis in
a nobis dudum luo noraine impetravit. Quia pro- Peiiculo Maris. ]
cul dubio pracler culpam priorem, hoc ad culpam Hjec est generalis interdicti per AngJiam forma
alleram libi poterit imputari, si ab eo recedere vi- constittita ab Iiinocenlio III, prnpter coniuniaciam
dearis : quod sub fuarum littcrarum testimonio tam Joannis regis.
expresso, cum tanta fuerat inslantia postulalum : Quod clerici, quando voluerint, sine omni solem-
per quas \idelicet lilteras nobis humiliter supplica- nitate, et sine nota, omnes horas in ecclcsiis dicant,
bas, ut quod ipse abbas de negolio ipso tuo nomine el legant Evangehum, ostiis tamen clausis, ita ut
nobis diceret, firmiter ciederemus : propter quod nulliis laicus ingrediatur, neccausa orandi, nec ali-
debueras sine difficullatequalibet adimplere, quod ter, nisi sit aliqua potens personanon excommuni-
per suam fuerat sollicitudinem impetratum : proe- cata, quae cum omni devotione petat ingressum, ex
seitiin cum hcc demum visus fueris accoptare; cujus repulsa graviter laedi posset eeclesia. Tunc
qtiandoquidcm propter iliud a te prius auditum, aulem solus ineat, sed nihil audiat a sacerdote,
di'.igenteret examinatum prudenter delegalos no- D nisi vevbum pvsedicationis, ut plus Deo obediat
stros ad pvaesentiaintuam postea quasi pvo com- quam homini, el caeteva hujusmodi. ltem convo-
plemento negotii veiiire fecis'i. Quapiojitev, fili cent capellaniparochianos suos singulis diebus Do-
tiiaiissime, ne sisduvus, etnegolio ipsi difficultatem' minicis, et prsecipuis festivitatibus ad crucem ali-
nullam iiigeras, ne le, quod absil! in illam diffi- quam in villa, vel in cccraeterio, et prsedicent eis
cultatem inducas, de qua non facile valeas expediri. cum omni diJigentiapatientiam et obedienliam, quia
Alioqui quantumcunque personam luam in Domino Cliristus factus est obediens Patri, etc. Et doceant
sincere diligamus, et canonicam disciplinara indi- plus esse oJjediendum Deo quam homini. Nolite
guanter sis forsitan receplurus; quia tamen cum is liniere eos qui potcstatera habent occidendi corpus,
qui diligitur casligattir, ttinc circa eum pielas exer- clc. Facta autem prsedicalione, dicaut sacerdotes
cetur co quod amor habeat plagas suas, quse dul- pretes devotissime pro pace Ecclesiae,et pro domi-
cioressunt, cum amarius inferuntur : nisi usque ad JIOrege, ut Dominus Jesus Christus dirigat pedes
tres menses post harum susceptionem, vel recusa- ejus in viam salulis, et det ei spirituin consilii, ut
lionera prsesentium,quoepvecmisimusadimpleveris; quaj agcnda suht secundum Deum videat, ct ad
extuncex parte omnipotenlisDci PalriSj el Filii,et implenda quse viderit convatescat. Dicant eliajn
191 AD INNOCENTII111REGESTA 192
pvoccspro vivis ct pro aefunctis, sicul consueverant, A a raptoribus emeriiu, vcl de domo malefactorura
omnes flexis genibus, el diligentissime populum recepevint vel amoveiint, vel asportavevint, vel ad
moneant ut die ac nocle lalibus orationibus insistat, custodiendum veceperinl, nisi de voluntale cleiico-
ul defectum missarura vigiliis et orationibus sup- rum, vcl ad opus eorum. Hoc autem puJjJicede-
pleant;quia omnes illi qui obedientes erunt Eccle- nuniient capellani, quoiies prsedicabuni. Corpus
siae Dei, et viam salutis ingrediuntur; qui aulem Domini sicubi residuum fuerit, reservetur honcsle
rebelles exstiterint, vindictam Domini poterunt in ecclesia, donec dicalur qttid inde fieri debeat,
formidare : malediclus enim puer qui malri veibe- ila quod a ntillo sumatur, nec a saoerdofe, nee ab
ranli pugno resislit: Capellanieiiamfesta denunlient, alio. Clerici sua reponant in ccclesiis et ccemete-
sed neque panem faciant, neque aquam benedictam. riis, qtue ibi, Deo da<ile,pacem habebunt. Si dies
Item parvuli baptizentur in domibus cum chri- HospitaJiorumevenerint, diligenter admoneaiit sa-
smale et unctione, et cuni omni debita solemnilate. cevdotespopulum, ut convenial exlva ecclesiam ad
Et conveniant omnes avcbidiaconi et decani in die eovum pveeJicationem, et confralernitalem illam
Ccense, sicut consucvevant, et ibi eis dicelur quid devolissime observent; ostia tamen ecclesiae eis
eos oporteat facere; vetus autem chrisma ubique non aperialtir, nec aliquem in ccemeterio sepelire
reservetur. Habeant autem paioehia.ii vas commune perniittantur; sed aliter quibus modis fieri polerit
ad baptizandum puevos, quod possit defevvi per clerici eorum coadjutores exisiant, el eis ostendant
domos; aqua autem baplismaiis honeste rcponalur, saccrdotes qnod hoc interdicium domini papoeest,
et vas honestecuslodiatur. Quicunqueconfessionem cui nullus potest resisfere. Ita geneiale et ita vio-
ptiierit, habcat quandocunqiie voluerit, et legili- lentura est, quod nullum privilegium, nulla permis-
mnm tesliinonium facial, et omni solemnitale, sed sio missarum, vel aliartim libertatum potest obser-
sine euchavislia et sine extrema unctioiie. Corpora vari. Nihilominttstamen eleemosyuas et promissas
defuticlorura, lam olericorum quam laicorum, po- parochiani leneanluv pevsolvere, ne Deus, ob du-
nantur ubi araici eorum voluerint exlra ccemelerium ritiam illorum, durius irascalur; elcum Deus pacem
pvsecipucubi transeuntes possunt commoveii, ita dederit Ecclesise, tam vi\is quam defunctis omnia
quoJ mtllus sacordos In sepultiira laicorum prsesens recompensenlur. Fugitivi etiam qiiicunque ad pa-
sit; sed corporejacente in domo, poierit sacerdos, cem Ecclcsioeconfugeiint, cum omni diligentia in
sed sine cruce et sine aqua benedicta, facere pri- proleclionem Ecclesiae admiltantur. Benediciiones
vatim commendationem animoe. Clerici dcfuncti in prandiis et gratiarura actiones more soJito Jicet
bene possunt rcponi in tiuucis signalis, vel plum- ,£ facere. Yalete.
beisvasissuperarboresccemeteriijVelsupermurum; CXXXYII.
ct corpora religiosorum ponanlur infra septa sua, Ad Arnoldumpriorem el fratres Ziberdowicenses.—
teira cosmeterii non aperta. Ilcin altaria denuden- Eorum possessionesel pivilegiacotifiimal.
tur in ecclesiis. Mulieres autcm ad purificalionem (Anno 1209. Laleiani, April. 5.)
non admittantur. Sponsalia et matrimonialia non [BOCZEK, Cod. dipt. Moravim,II, 52, ev origiaali
contrahantur. Ubicunque videbitis, vel audieritis ejusdem monast. in reg. C. R. GulerniiTj
violeniiam factam in rebus ecclesiaslicis, statim INNOCENTIUS cpiscopus, senus servorum Dsi,
faciatis damnum apprctiari ct commendari scripto, dilectis filiis ARNOLDO pi ioviel fratribus de Zalier-
etnomina eorumnialefactoruiiiredigatisiiiscriptum, duvviz, Prsemonslratensis ordinis, salutem tl apo-
et ipsos publice demintiantes excommunicatos; qui stolicam benediclioncm.
si poeniluerint, ad episcopum miltantur. Magistri Cum a nobispetitur quodjusttim est clhonestum;
scholarum, si a laicis periuiltantur, recipiantur tam rigor sequiiatis quam ordo e.vigitrationis ut id
honorifice, legant el doceant. Illis autera qui potue- per sollicitudinem ofiiciinostri aj debitttm perdu-
rint reeipere corpus Domini, quibus denuntiatum catur effectum. Eapropter, dilecti in Domino (iiii,
est ul reciperenl, et contenipsevint; non licct com- ]) vestris justis postulationibus inclinati, ecclesiam
medere carnes sine consilio episcopi, vel alicujus vestram in qua divino estis obsequio inanripali,
authenlicae personse in die Paschse, nec deinceps. eum omnibus bonis quse impraeseiitianim raliona-
Hoc autem eis publice denuniietis, sinedisliiclione biliter possidelis aul in fulul'um justis modis, danle
tamen. Tcneanlur a decanis capilula, et exstirpen- Doraino,poterilis adipisci,sub B. Ptlri et nostra
tur crimina tam cJericorum quam laicovum, in protectione suscipimus, specialiter autem Zjrelilz,
quantum fieri poterit; poterunt aulem puniri per Zancowiz, Otradiz et Borkowaz villas, "et aliae qtioe
excommunicationem.Capitulaautem in coemeieriis, juste ac pacifice possidetis, auctoritale vobis apo-
in domibus sacerdotum, et non in ipsa ecclesia stolica coiifirraamiis,et prsesentisscripli patrocinio
leneantur. Onines\ero episcopi Anglisesolemniter coniinuiiiintis. Ntilli ergo omnino hominum liceat
excommunicabunt, excepta pevsona domini regis hancpaginam noslrae coiifirnialionisetprotectionis
el reginse,et persona justttiavii domini regis, qui- infringere, vel ei ausu temerario conlraire. Si quis
cunque niiserinl violentam manum in ecciesias, \el antcm hoc altentare praesumpserit, indignationem
in possessiones clericorum, vel catalla eorum, el omnipolcnlis Dei, el bcalonim Petri ci Pauli apo-
quicunque, invilis clericis, aliquid de bonis eorum sloloruin ojus, se novcvit iiicuisuvum.
195 . SUPPLEME.NTUM.— AN. 1209. iu
Datum Laterani, ni Nonas Aprilis, ponlilicalus A "
CXL.
nostri anno duodecimo. Ad abbatem et fratres conventus SS. Cosmmet Da-
nuaiii deMonle. — Privilegiorum confirmatio.
CXXXYHI.
(Anno 1209. Yilorbii, Junii, 18.)
Commhsoriumpapale contra comilem de Plain et
alios, paclum super summa pecunimepiscopoRa- [FARLAT. Illyr. Sacr. IV, 8.]
thponensi solvendwinitum hnpedietiles. INNOCENTIUS episcopus, servus servorum Dei, di-
(Anno 1209. Laterani, April. 15). leetis filiis abbati et fratribus conventus SS. Cosmse
[RIED,Cod. diplom. Ralhpon., p. 296, ex originali]. et Damiani de Monte, salulem el apostolicam bene-
dictionem.
INNOCENTIUS episcopus, servus servorum Dei, di-
leetis filiis .. . majori praeposito, .. decano,"et. .. Sacvosancta Romana Ecclesia devotos et humiles
filios assuelse pietatis offieio piopensius diligere
scholastico Eistetensi, salutem et apostolicambene-
dictionem. consuovit, et nc pravorum horainum molestiis agi-
Suanobis venerabilis fraternoster... Ratisponen- tcn.ur, oos tanquam pia mater, proteclionis suoe
inunimiiie confovere. Eapropter, dilecti in Doniino
sisepiscopusconqueslionemonstvavit, quod nobilis veslris justis postulalioiiibus gratum imper-
vir... comesdo Plain,.minisieriales Salzeburgensis fllii,
ticntes assensum, personas vestras cum omnibus
eeclesioe,F. de Petowe, ac quidam alii Salzeburgen. (j
dicec. pvopriis nominibus expvimendi paclionem bonis, quse imprsesentiarum rationabilitev posside-
summa lis, aul in fuiuruni justis modis, dante Deo, pote-
quamdam super quadam peeunioe, quam stis adipisci, sub B. Petii et noslva proteclione
venerabiiis fiater noster Salzeburgensis arcbiopi-
solveie lenetur licite inilamintereos suscipimus ; specialiter autem eeclesiasmonasterio
scopus eidem, vestro subdilas, sicuteas juste el pacilice posside-
in salutis suse dispendium praevaiicant et infrin-
tis, nec non etiam donalionem ecclesiaium S. Petri
gnnt. Quoeirca discretioni vestrse per apostolica de Bubniani, et S. Dimetrii de Jadra cum omnibus
scripta mandamus, quatenus dictum comitem ei pertinenliis earumdcm ab illis, ad quos
hujusmodi
alios, ut pactioneraipsam, sicut sine pravitate pro- donalio pertinebal,
vide facla eot, ab utraque parte sponle recepta, provida vobis liberalitate eon-
tenentur cessas, vobis ct per vos monasleiio vestro auciori-
prout obsenent, monilione prsemissa per tale apostolica confirraamus, et prsesentis scvipli
censuram ecclesiasticam, appellatione postposita,
Testes autem paffocinio communiinus.
corapellatis. qui fuerint norainaii, si Nulli evgo omnino bominum liceat hanc pagi-
se gvatia, odio, vel (imore subtraxerint, per cen- nam nostrseconfirmalionis et protectionis rnfrin-
suram eamdem, appelialione remola, cogatis verilati G
gere, vel ei ausu lemerario contraire. Si quis au-
testimonium peihibere. Quod si non omnes his lem hoc attenlare
prossuuipseril, indignaiionem
exsequendis poiuerilis intcresse, duo vestrum ea oniiiipotentis Dei ct heatoruin Petri et Pauli apo-
nihiloininus exseqtianlur.
stolorum cjus se noverit incursurum.
Datum Lateran. Id. April., poiiiificalus noslri
Datum Yiteibii, xiv Kaltiid. Julii, pontlficatus
anno duodecimo. nostri anno xn.
Plumbum: INNOCENTIUS PP. III. CXLI.
CXXXIX. Ad archidiaconum Fhcannensem. — .mmumlalcs
abbalim Fiscunncnsh confirmal.
Ad episcopumRatisponensem. — Confirmalioprivi-
lepiiapapa CcelesltnoIII anno 1192 concessi. (Anno 1209. Perusii, Aug. 9.)
1209. [ Neustria pia, 245, ex archh o abbaliseFkeannensis.]
(Anno Laterani, April. 17.) INNOCENTHIS episcopus, servus servorum Dei,
[RIED,Cod. dipl. Raihp. p. 297, exoriginali.] diloclofllio,ai'chidiaconoFiscanncnsiRotbomagensis
iNiOCEMiusepiscopus, servus servorum Dei, ve- diceccsis., salutem et aposlolicam benedietionera.
nerabili fratri... Ratisponensi episcopo, saltttem et Precibus tiilcctorum liliorum, abbatis et conven-
apostolicam bcnedictionem. tus monasterii Fiscanneusis, ordinis S. Benedicti,
In lilieiis felicisrecordationis CcelestiniPP. prse- ad Romanam Ecdesiam miUo medio pertinentis,
decessoris noslri sic perspcximuscontineri. t Cce- benignuni impei tientes asscnsum, discrctioni ttise
lestinus episcopus, servus servorum Dci, venerabili per apostolica scripta mandamus quatenus suspen-
fralvi... Ratisponensi episcopo salutem et apostoii- sionis, excommunicalioiiis, el interdicli sententias,
cam benediclionem. si quas \encrabilis fraler noster archiepiscopus
<Quanto episcopali oflicio plura incumbunt, t ctc. Rothomagensis, vel quivis alius , auctoiilate liitei a -
Videhascelilleras Palr. l. CCVI, col. 965. rttra, quas eis super faciendis observari aposiohcis
" Nos
igilur tuis precibus inclmali, ut proediclain- statulis , dii'exerimus, in abbatem, et monachos, ct
dulgentia libere uti possis, auctoritale piseseiitiuiu quoslibet alios eis subjecfos protulerinl, sine quah-
libi concedimusfacullaleni. bet difficultate relaxans, dispeuses, auctoritafe no-
Daluin Lateian. iv Kal. Maii, pontificatus nostri slva, cum illis, qtii exinde inegiilaritatem aliquam
anno duodoeimo. incurreiint.
Plumbum: INNOCENTIUS PP. III. Datum Perusii, vldus Augusii, ponliiicatus no-
stri anno xm.
198 AD 1NN0CENTIIIII REGESTA 198
CXLII. H ferri gratis Halbersfadensi Ecclesioea praefati ino-
Ad abbatem el conventumS. Remigii Remensh.— nasterii abbat ss^s.Cielerumcum eadem -abbatissa,
Privilegium per quod monaslerium S. Remigii per sedis apostolicae munus benedictionis adepta,
eximitur a debilis, uisi in utilitutem ejiisdem mo-
naslerii convertuntur. conspicerei sibi et suo monastevio praejudicium
non modicum generare prsedicta, fecit ipsis Halber-
(Anno 1209. Anagniae,Aug. 25.)
[VARIN, Arch. udm.de Reims, II, 475, ex chavlulario sladens. denegari, prsesertira cum idem monaste-
S. Remigii.] rium privilegiis ponlificum Romanorum irnmuue ab
IXNOCENTIUS episcopus, scrvus servorum Dei, di- oninionere dignoscalur et dicli Halberstadens. po-
lectis filiis abbati et conventui monasterii S. Re- slularent de juve, quod ex familiaritate ac gralia
migii Remensis ordinis S. Benedieli, salutem et eisdera exhibiltim fueral a prsecedenlibtis abbalis-
apostolicam bcnedictionem. sis. Yerum cura tam pro his quam pro ahisvexatio-
Inderanilati vuslrse ac monaslerii vestri paterna nibus, quae ipsi ecclesiaeafferuntur contra sedis
volenles sollicitudine providere, aucloritate vobis apostolicae privilegia irrogata, venerabili fratri no-
praesenlium indulgemus ut vos, et prioratuum ve- stro Brandenburgensi episcopo et dilectis filiis ab-
strorum priores, non teneamini ad solutionem ali- bali Mersburgensi et praeposito S. Petri de Monle
cujus debili conlracli vcl conlrahendi, nisi illud in Screno ad ipsius abbatiss* conquestionem dederi-
utilitatem ipsovum monastcrii et prioraluum con- mus noslris lilteris in mandalis, ut diclum episco-
versum fuisse legitime probaverinl creditores, non pum a prsefatis desisteve gvavaininibuset de dam-
obstanlibus quibuscunque litteris, renuntiationibus, nis ac injttviis oidem illatis, prout tenebatur, satisfa-
obligationibus, coiifessionibus, juramentis, iiisliu- eere monilione prsemissa, qua comemt distiiclione
nienlis et pcenis temporo, conlractus appositis et compellere piotuiarent: Halbersladei.s. capitulum
etiam apponendis. Nulli crgo omnino hominuin li- interim post faciain aiimonltionemaJ venerabilem
ceat hanc paginam noslrse concessionis infiingere fralrem noslium Haibersladens. episcopum et
vel ei ausu temevario contraire. Si quis lioc atten- conjudices suos, quasdam liiteras nulla de prioribus
tareprsesumpserit, indignationem omnipotenlis Dei haliita meiitione super receplionem in die Palma-
et bealorum Petii cl Pauli aposlolorum ejus se no- rum fertone auii el quibusdara candelis ac etiam
veril incursuruni. super obedicnlia proelatovum quorumdam sibi, ut
Datura Anagnise,vm Kalcnd. Seplembris, ponli- asserunt, facienda, qui ex tenore privilegiorumapo-
ficalus noslri anno xn. slolioaj sedis lenentur subjecli monaslerio supra-
CXLIH. „ diclo et ipsi^abhatisssede speciali mandato noslro,
Ad episcopum Misnensem.— Pro ubbaiissa Qued- prout in aposlolicis Iitteris manifeste apparet, reve-
liinburgensi. rentiam et obedionliam exhibent lam debitam quam
(Anno 1210. Lalerani, Jan. 24.) devotam.veritate tacila impetrarunt; quijudices cum
[LrucFEL"j,A)ili<7wil. Qucdlimburgensi.Leipsig 1715, apud Hildesheimensem civitatem, abbatissam jam
in-4°, p. 227, ex arcbiv. Halberslad.] diciam responsuram pvimo edicto percmptorie
INNOCLNTIUS episcopus, servus servorum Dei, vo- citavisseni, sicut eorum litteraein noslra pneleclse
nerabili fvalri cpiscopo Misnensi, dilectis filiis de proesentia continebant, ex pavte ipsius abbalissse
Pcrta el de Cella abbatibus Numburgens. et Misnens. non conteslala Jile allegatum exslilit coram eis quod
diceceseon, salulem el apostolicam benediotionem. impetrataeJilierjelotalitcrcarebanl robore firmiiatis,
Dilecla in Chrislo fllia Quediimburgensis abba- maxime cura piiortun millam facerent menlionera,
lissa tvansmissa nobis conquestione monsiravit, et decisio hujusmodi aiiiculi saltem per arbritros
quod cum Quedlimburg. monaslerium ad Romanam dcbeiel commur.itei tcrrainari: sed cum penes ipsos
Ecclesiam cum sibi adjacentibus ecclcsiis universis nibil horum pesset aliquaienus obiinore, lum pro-
nuUo pertineai mediante, sicut evidentcr apparet pter id el ob locuin suspoctum, pariler el remo-
per privilegia pontificuin Romanorum ac venerabi- r, luiii, lum etiam quia facultas appellandi sibi ex eo
lium fvalrum Halbevstadiensium , episcopum in eral relicta, quod Corbeien. abl.as absque appella-
Ramis Pahuavum pro divinee laudis officiissolem- tionis remcdio alii non potuit comraittere vices
nius exsequendis, accedentem ibidem cantatura non suas, et proplcr al.a qusedam gravaraina nostram
debita exhibitione multolies procuravil (55*); idem audieiiliam appellavit ad prosequendam appellatio-
cpiscopus receptionem ipsam graluilam in juris ne- nem omissam, dilectum filium magistrum Nicolaum
cessilalem conveiiensotiabutcns sibi gratia collaia subd. nostrtim Misnen. canonicuni ad aposlolicam
in hac pavtc ctim latita illuc hominum multitudine sedem transmittens. Qua in re prsesentia constituto
accedebat, quod viginti et quinque argenti mavcis eidem judices de appellaiione interposita cognos-
eopia piscium comparata, exceptis aliis suniptuosis, cenles, el ipsam frholam decei-nentes,dictam ab-
insufficiensdiscunibentibus habebatur. Praeter hiec batissam ad eorum prsesentiam denuo citare prse-
auiem in festo boati protomartyris Stephani ob sumpserunt, et quia electttm et canonicos Halber-
ipsitis reverentia.n ferto auii, et in Purificalione stadens. aucloritate apostolica prohibilos a judici-
beatse Vivginis tandelae qusedam consuoverunt of- bus delegatis ne libenatem ipsius ecclesiae in.
(55*)Locuseormpius, ul alii bene iniilti infvar
1.97 SUPPLEMENTUM.— AN. 1210. 198
pr.edictis vel in aliis proepedirenl, ad agcndum in A Quodsi non omnes his exsequendis pofueritis inter-
ipsius pvsejiuliciumadinittebant, sedem appellavit esse, tu , fvater episcope, cum eoium alteroea ni-
aposlolicam iterato , seipsam, conventum, eccle- hilominus exseqtiaris.
sias, clericos minislerialos et omnia quaspeifine- Dalura Laterani ix Kalend. Febiuar., pontifica-
bant ad monasterium memoralum sub prolcctione tus nostri anno teiiio decimo.
apostolicaesedis ponens. Al ipsi appellaliones \ili- CXLIV.
pendentes ipsius, toties in
geminafas cxpensis red- Ad ephcoposGalliw. — De vitanda rittionia in rece-
dendis Halbeisladens. condemnantes eamdem, in plione monachoiumaul sancliinonialium.
possessionem ipsos omnium quaepetebant in ipsius (Anno 1210. Laterani, April. 17.)
abbatissaeprsejudicium decreverunt induci, et Iicet [MAHTEN., Thesaur. anecdol., I, 817, ex ms. Michae-
abbalissa jam dicla pro tanlo gravamine niemoralos lis in Periculo Matis.]
judices ad sedem apostolicam provocasset, eisdem INNOCENTIUS episcopus, servus servorum Dei, ve-
lerminum festum Purificationis Bealae Yiiginis nerabilibus fratribus archiepiscopis et episcopis in
proximopcsleiilum pra-figcndo,uihiloniinus tameu regno Fvancise constitulis, salutem et apostolicam
ipsi oppressiones gravamini aggregantes , sprelis benediclionem.
etiara appellationibus, ipsam excoininunicationis Muitoties audivimus et a mullis quod in quibus-
vinculo innodarent, facientes eamdem excoraraii- dam monachorum monialium et aliorum rcligiosn-
nicalam publice iiuiiliari subjectis, Qtiedlimburgeiisi rum monasteriis per vestras d.ceceses constitutis
Eeclesiaesuis litteris injungenlcs, ul eara tanqnam consueiudo damnabilis, imo damnalusetdamnandtis
excommunicatam arclius evitarent, sed ipsi anle abusus usque adeo inolcvif, ut pene penitus nulla
receptionem lilterarura ipsarum ad appcllalionis persona recipiafur in ipsis absque labe Simoniacse
confugiura convolarunt propter quod per euradera pravitalis. Ne ig'tur clamorera lolies iteratum vi-
procuratorem nobis humiliter supplicavit, quatenus deamur, quod absit! simulando fovere, universilati
prseriictis episcopo et capilulo Halberstadensi in vestraeper apostolica scripta raandamus atque pvse-
proeceptisdare nostris lilleris dignaremtir, ne con- cipimus, quatenus semel in anno hiijusmodi moi-a-
tra priulegia pontificura Romanorum tani idem stevia singuli per vestras diccceses visiianles. stib
monasieiium, quam ipsius membra super bonis analhematis interminaiione veictis, ne qua pcrsona
eorum seu rebus clericovumac laicorum ad dictum dc cseiero recipiatuv in eisper hujusmodi pravita-
raonasterium periineiilibtis prsesuinant de csetero tem, seniper in ve.stris synodis dcnuntiantes hoc
molestare. Ad haecautem dilcctus fiiius magistcr C ipsum, et circa cas quas sic receptas invenietis,
Alexander, prsetaxati episcopi procurator, coram auctoritale apostoliea , sublato appellationis obsta-
nobls proposuil ex advevso, quod cum proefali ju- culo, staluatis quod saluti et honestali vidcritis ex-
dices ditlam abbatissara pro causa, quaeinter ipsam pedire.
ex parteuna et eosdem episcopum el capitulum ex Datum Laierani, «' KalenJa,sMaii,-poniificatus
altera suscitavissent, et landem sccundo et lertio nostri anno xm.
exspectata conlumax sit inventa, ipsi judices pio CXLv.
in
conlumacia ipsam auctorilale nostra excoinmu- Ad abbatem (56), el convenlum iiwnasteiii de Los.
nicationis sententiam protulerint. Yerum a nobis — Confiimal eh annuos reddilus octo modiorum
cum inslantia poslulavil, ut eamdem senlentiam frumenli, quos Balduinus comes concesscial
ecclesimde Laude, super terris el pratis de Haia
sicut ralionabililer est prolala usque ad salufa- et de Skelmh.
ctionem idoneam observaii, nostris liiteris mancJa-
(Anno 1210. Lateraui, April. 29.)
remus. Quia vero nobis non conslilit de pvaemissis,
[Ex archivio mouasteviide Laude B. Marise.
d^scretioniveslrse per apostolica scr'pta mandamus, BR£Q.ibid.]
quatenus si res ita sc habet, queraadmodumpvocu- Cum a nobispetiturquod justura cst et honesiuni,
rator abbatissse narravit, scnlenliam lalain in ip- tam vigor oequiialis, quara ordo exigit ralionis, ut
sam decernatis penitus nullani esse, reducentes in id per solliciudinem officiinostii, ad debitum por-
stalum pristinum, si quid attenlatum est contia ducatur effeciura. Eapropier, dilecli in Domino
ipsum. Alioquin eadeiu sentenlia juxla formain filii, vesliis juslis poslulationibus gralum imper-
Ecclesise relaxata, causam convocatis patlibus au- tienles assensum, oclo modios fvttmcnti anntii red-
diatis, et eam, si de paiiium voluntate prsecesse- ditns, quos clarae memoiioeB. FJandrensis comes ,
rit, sublato appellalionis obstaculo fine canonioo in teriis et pratis suis de llaiaet de Skelmis, rao-
terminetis, vel ipsam sufficienter instructam ad no- nastevio vestro pvovidapietate coucessil, sicul illos
strura remittatis examen , prsefigentes parlibus juste et provide possidetis, et in ejus aulhenlico
terminum competentem, quo noslro se conspectui coiilinetur, vobis et per vos Ecclesia:vestrseaucto-
reprsesenlent, sentenliam, dante Dominorecepturse. ritate apostolica confirmamus, et proesentisscripti
(56)Post Stephanum (de quo adepistolam Appen- cupatus, in abbatem monasterii de Laude alleotus
dicishtijus i.xvxviagimus), defunctum anno 1207, esl. Vivere desiit 25 Novcnibris 1125. Nov. Gidt.
die 7 Marlii, Joaniies II de Warnesson, agninus, Clirht., tom. III, col. 504.
ob \iise integiiiatem et anirai mansuetudiueni nuu-
*qo AD 1NN0CENTIIIII REGESTA 200
palrotimo communimus. Nulli crgo omnino hoini- / » lis, aut in fiilurum justis modis, praestanleDomino,
luim liceat hanc paginam noslrae confirmalionis potcvitis adipisci, sub beati Petri, et nostra pro-
infvingeve,vel ei ausu temeraiio contraire. Si quis tcclione suscipimus. Specialiter autem, fundum
autem hoc altenlare prsesumpseril, indignationem coeiiobiiveslri, cura capella vestra qusejuxta ipsum
oninipotenlis Dei, et beatorum Pctri et Pauli, apo- ccenobium cst sita, et libertaiem ejusdem capellse,
slolorum se noverit incursurtim. ecclesias, villas, mansos, conducta, deciraas, obla-
' Daturo ejus,
Lalevani, iv Kalcndas Maii, ponlificalus tiones, census annuales, bomines censuales, pisca-
nostri anno lertio decimo. turas, alodia, parles alodiorum, vectigaliaet omnes
CXLM. inslitutionesinicr vos et advocatos veslros, et inter
Ad Bernardum abbateinct monaclwsS. Gregorii(S~) vos et familias vestras, seu eiiam infer vos el ho-
Basileensis diceceseos.— Ne prwbendasin ipso- wines vestros , uliliter faclas , cum omnibus quae
tum Ecclesta smcularibus personh conjeranl. in authenlicovenerabilis fratris uostri (59) Melensis
(Aiir.o12i0. Latcrani, Maii 5.) episcopi, super hsecfacto , nominalim scripta esse
[Ex apograplio quod ad lidem autographi, in ar- noscuiilur, sicul illa jusle ac paciflcepossidetis, et
chiusabbaiiae S. Gregovti, Basileensisdiceceseos, instiluta sunt, ut supra scriptura esl, rata
asservali, diligenter exbcriplura, nobiscum cora- 11 quse
municavit bon<a meuioiiae abbas Ciandidier. bahetis, auctorilate vobis apostolica confirmamus,
BREQ.ibid.] et prsesenlis scripli patrocinio coinmunimus , sta-
INNOCENTIUS episcopus, servus servorum Dei, di- tuenles, ut nulli omnino hominum liceat hanc no-
lccto filio BERNARDO, abbati et monacliis S. Gre- slrse prolectionis el conlirmationis infringere, vel
gorii Basilccnsis dioeceseos,salutem et apostolicam ei ausu temerario conlraire. Si qtiis autem hoc at-
benediclionera. tentare ps'oesurapserit,indignationeni omnipotentis
Cuni ex nostri debito teneamur ofliciiin vinca Dei, etbeatorum apostolorum Petri et Pauli, se
Domini Sabaolh planlare utilia, et fructuosa inse- iioverit incuisurum.
rere, sic eliam debemus, quse invencrimus super- Dalum Laterani, vm Kalendas Junii, ponlifica-
flua, discretionis et poteslatis savculo resccave. tus noslri anno lertio decimo.
Eapropfer, dilecti in Christo filii, vestrae gravanien CXLYIII.
Ectfesioe praecaventes, auclorifatc apostolica vobis
Ad priorem et convenlumde Noviaco,-—Confirma-
inbibenius, ne alicui saeculari personoe, nisi habi- tio pacis inler comitemBegitestensem,uxoremque
tum monast cae religionis assumpseril, procbendam ejus,elprioremac convenlumde Noviacoinilw (60),
in vestro nionasterio conferatis. Quod,quia invio- (Anno 1210. Laterani, Sepl. 5.)
labiliter lam a vobis qtiam a successoribus vestris [Ex chartulaiio No\eiomensi.BREQ.ibid.]
observavi volumus, praesentis scripli patrocinio INNOCENTIUS
1 episcopus, servus seivorum Dci,
ccraii.uniinus. Nulli ergo, etc, elc. dilectis filiis priori etconvenlui de Noviaco, salu-
Dattim Laterani, ni Non. Maii, ponliflcatus uostri lem et apostolicam benedictionem.
anno lerlio decinio. Solet annuere sedes aposlolica volis piis, et hone-
CXLYII. stispetenliumprecibus favoiem benevolumimpeiiri.
Aa abbatem (58) el conventum S, Marlini Glande- Eapropfer, dilecli in Domino filii, vestris justis
rieiisis. — Confirmalio bonoium. poslulalionibus gralo concurrentes assensu , com-
(Auno 1210. Laterani, Maii 25.) positionem inter vos , ex paiie una, et dilectum
[Ex archiuo monaslerii de Longavilla, al. Glan- filiuin nobilem virum... coraitem Regiteslensem, et
deriensis. BR£Q.ibid., p. 1144.]
conjugem ejus , ex altova, supev quihusdam procu-
Cum a nobispelitur quodjustura eslethoneslum, ratioiubus moiiasterio remissis ac rehus aliis anii-
tara vigor sequilatis quain ordo exigit ralionis, ut cabiliter inilam, sicutpieac provide facla est, et ab
id, pcr soUiciiudinera oflicii nostri, ad debilum utraque pailesponle recepta , necnon in authentico
perducatur effectum. Eapvopter, dilccli in Domino D exiiideconfecloplenius coiitinetuv,aucloritale apo-
iilii, vestvis juslis postulationibus gvato concuv- slolica confirraamus, el praesenlisscr.pii palrociuio
rentes assensu, coenobiumvcslrum, cum omnibus cominunimus. NuIIi ergo omnino hoininumliceat
bonis quaeiinproesenliaium rationabiliter posside- hatic paginam noslroe confirmationis infiingere,
(57) L'abbaye de Munster, au Yal de Saint- pelite fovel, donl il s'etail empave,lemoignant un
Gregoire, ordiedeS. Benoit, existecncore anjour- \if icgvel de cdte usuvpalion. Apies sa rami (av-
d'hui en Haule-Alsaceet dans le diocese de Basle. riveeen 1200), Ilugues 11,son fils aine, lui succeda
(58) Eiat is iiomine Galterus, cujus nonion oc- au corate de Relhel, avec Feliciie de Ttoves, sa
curvit in insliuinenlis, ab anno 1210, usque ad femme. Manasses, malgre la reslituticn qu'il avait
aiinum 1242. faiie au pvieure de Novi, s'etait encore vesev\e plu-
(59) Bevti annus, de quo vide ad episiolam libri sicuis dvoits onevcux, (l snjtis a de gvandsabus,
tevlii xxxiv , not. suv celte maison. Tels eiaient les dvoits diiospita-
(60) De avgumento hujus epistolse confevcnda de gile, de procuvalion, elc Le coniie Hu-
sunt ca quselegtmtuv in libro cui tilulus, VArlde lile, gues tvansigea suv tous ces objtis , avec les reU-
viiifier les dates, nouv.idil. lom. III, page 652. L'acle est dale du mois de sepierabre
< Manasbes111,conue de Rethcl, en ii98, lesti- gieux
tua au pv.eu.e de Novi dcs fours banii.-fixcl uiie 1205, el signepar le comic ct son Ulsaine. >
201 SUPPLEMENTUM.- AN. 1210. 202
vel ei ausu temerario contraire. Si quis aulcm hoc A bernet; injungentes nihilominus clero, ministeriali-
attentare prsesumpserit, indignatiouem omnipoten- luis, el populo ecclesiocmemorafse,quod eidem us-
lis Dei, et beatoruni apostolorum ejus, se novetit qiie atl susceptionera pallei tanquam pastori proprio
iiicursurum. inlendani ut bactehus et exhibcant obedientiam de-
Patum Laterani, m Nonas Septembris , ponli- bitam et honorem; eontradictores per censuram
ficatus nostri anno tertio decimo. ecclesiasticam appellationeposlposita compeseendo.
CXLIX. Nos enim venerabilibus fratribus nostris suffraga-
Ad ConradnmeieclnmMindensem.— Super cteclione neis el dilectis liliis, capilulo ac minislerialibus Bre-
Osnabrugensis ephcovi Gerhardi m archiepisco- mensis ecclesioe,nostris damus litteris in mandatis,
pum Bremensem. ut postqup.midem de maudato nostro per vos sibi
(Anno 1210. Laterani, Oct. 50.) facto ad soepedictamecclesiam accesserit gubernan-
[LAPPENBERG, Hamburg. Uikitvd., p, 5"5, ex origi- dam, tanquam pastori suo
naiiStadiensicaps.il, n. 12, cui sigilium plum- verentiam debitam ipsi obedientiam ct re-
beum papse Innocentii III appensum est.] exhibenles, eidem inlendant liu-
INNOCENTIUS episcoptis, servus servorum Dei, di- militer et devote. Adhsec volumus ei niandamus, ul
lectis fUiis, Mindensi electo et al)bali Lesbernensi, contradiclores, si qui fuerini, vel lebelles censuva
Monasierieiisisdiceceseos, et custodiMonasteriensi, siraili, appellatione postposita, compescatis. Quod
salutem el apostolicam benediclionein. si noii omnes his exsequendis potueritis interesse,
Venerabiles fratres nostri. Lubicensis et Livonen- t'i ea, filielecte, cumeorijin allero nihilominus exse-
sis episcopi et dilectus fliius, major decanus, cum quaris,etiamsijamfuerisin episcopum conseeratus.
coeteriscanonicis Bremensis ecclesiaesuis nobis lit- Datum Laterani, ju Kalendas Novembris, pontifi-
teris intimarunl, quod cum olim Waldemarum, catus nostri anno viu.
quondam Slewicensemepiscopum, a nobis in archi - CL.
episcopumposlulassent, quia id non potuit efibctui -Ad Lubccensemet Livonensem ephcopos.,— Super
mancipari, quidam ex eis electionis suoe vota in dl- eodem.
leclum filiuin B. ejusdem ecclesisemajorem prsepo- (Anno 4210. Laterani, Oct. 50 )
silum, contulerunt. Yeruin, quia ipsius non exstitit [Ibid., p. 554, ex orig.]
electio confirmata, ipsi quantum in eis evstitit, de ISNOCESTIUSepiscopus, seivus servorura Dei, di-
aiia persona tractantes ecclesioe suse consulcre cu- lectis filiis, decano et capilulo et venerabiiibus fva-
raverunl, propter quod non tantum rerum, veruin iribus suuiaganeis nec non nobilibus viiis, ministc-
eliam personarum, a laicis adhuc adhserenlibus/ rialibus Biemensis ccclesioe,salutem et apostolicara
propter diversas causas Waldemaro praedictograves benedictioiiem.
jamdudum persecutiones sunt et impedioienta per- Ex JUterisvesfris, fratres Lubicensis et Livonensis
pessi, ot adhuc eliam paliunlur. At quoniam mora episcopi, et filii decane ac capitulum, nostro est
prseteriti temporis ecelesiaeviduaiae ad nihiltira fere apostolatui rcsevatum,quod cum olimWaldemarum,
redactsefuit quamplurimum hucusque damnosa et quondara Slewicensem episcopum, in avchiepisco-
futuri protractio perniciosa poterat magis esse, pura poslulassetis a nobis, quidara vestrum eleetio-
iidem in manus hominum incidere potius eligentes, nis suaevola in dilectum filium, B. ecclesiaevestise
quam pro domo Dei murum non opponere se ac majorem prseposilum, contulerunt. Verum, quia
sua, rei quam incceperant, insistere fortiter neces- ipsins non exstitit eleclio confirmata, vos, quantum
sarium existimarunt. Unde tam ipsi quam dictus in vobis exstitit, de alia persona tractantes, eidem
proepositus,per suas litteras speciales a nobis hu- ecclesise consulere curavistis ; propter quod, etc,
militer postularunt, utvenerabilem fratrem nostrum, ut in ephlvla superiori, usque ad verba: diiititis
Osnaburgensem episeopum, eisdem vicinura et per desolatse dilectis filiis, Mindensi electo et abbati
oinnia cognitum, ipsis in archiepiscoptim concede.re Lesbernensi Monasteriensis ditecesis et
dignaremur; per qtiem, cum sit vir moribus et D J custodr Monasleriensi, nosfris dedimus litteris in
scienlia praeditus, ac generis nobilitate prseclarus, mandatis, ut inquisila super his et cognita veritaio,
et ecclesiam sibi commissam hacfenus virililer de- si rem invenerint ita esse, dicto episcopo auctori-
feosarit, praefala ecclesia poterit in siattsm prisli- tate nostra injungant, ut ad prsefalam eeclesiam
num reformari et compesci nihilominus insolentia Dremensem accedat, ejusdera regimen in nomiiie
laicorum. Ros igilur consuli volentes Eeclesisadiu- Domini reeepturus, etc, ul supra, gubernet; in-
tius desolatae, discrelioni vostrse per apostolica jungentes nihilominus clero, ministeiialibus et po-
scripta mandaraus, quatenus inquisita super his et pulo Osnaburgerfsisecclesiae,quod eidem cpiscopo
cognita veritate, si res ila se habet, auetoritate no- nsque ad susceptionem pallei tanquam pastori pro-
stra eidem episcopoinjungalis, ut ad praefatam ec- prio inlendani ut hactenus, exhibeant obedientiam
clesiam Brcmensem aecedat, ^ejusdem regimen in debitam et honorem: contradictoresper censuram ec-
nomine Domini recepturus; cum quo, propter ne - clesiaslicam, appellatione postposita, compescendo.
nessitatem temporis, hanc gratiani duximus facien- Quocirca univevsitati vestvseper apostolica sc.ripta
dam, ut usque ad susceptionem pallei Osnaburgen- mandamus, quatenus' postquam idem de mandato
scui ccclesiam sicut proprius pastor relincat et gu- nostro sibi facto per exsecutccs eosdcm ad sospt-
PATIIOL.OCXVII.' 7
205 AD 1NNOCENTHIII REGESTA 2U
diclam Breraeusemecclesiara accesserit gubcrnrm- i viumad sedem apostolicara destinastis cum co ct
dam, etc eidem intendatis humiliter et per eum nobis humililer supplicantes, ut illum la-
devote. Alioquin diciis exsecutoribus noslris damus ceremus ascribi sanctorum catalogo venerandum.
lilleris in mandalis, ut conlradictores, si quifuerint, Nos igitur ex hoc referentes laudem et gloriam
vel rebelles per censuram ecclesiasticam, appella- Creatori qui in sna majeslale mirabiiis faciens
tione rcmota, compescant. signa et mirabilia magna in lervis per servos sttos
Datum, ut supra. ad imitandum piae conversalionis exempluiu non
CLI. desinil mirabiliier operari, per iilorum gloriani
,4-rfGerhardum cphcopum 'Osnubttrgensem, super sempiternamopem nobisconferens salularem. Quia
•ejusdemeleclionein urchiephcopumBremcnsem. istud divinum est potius quam humauum
1210. Laterani, Oct. 50.) judicium
(Anno ad praesensin eo non duximus procedenduni, oesti-
[Ibid., ex originali Stadiensi in caps. vn, n. 20, cui
sigillum plunibeum papseappensum esl.] raantes consullius exspeclaie ut Deus magis ac
clarificet quem jam clavilicave inchoavit,
CNOCENTIUS episcopus, servus servorum Dei, ve- magis arduum
nevabili fvatvi Osnabmgensi episcopo salutem et quatenus in lempore opportuno ad lam
secuiius
aposlolicambenedictioiiem. Sequentia eadem ac in " judicium exsequendum ipso procsiante
prima epistolu usque : receplurus. Quocirca frater- procedamus (61).
Datum Laterani, v Kalend. Januarii, poniificalus
niiati luse per aposlolica scripta mandamus, quate-
nus cum -a prpafatisexsecutoribus tihi fuerit injttn- nostvi anno tertio deciino.
ctum , accedas ad ecclesiara niemoralam, et in CLIII.
Bulla pro monialibusParci-Dominaru.il.
Chrisli nomine regimen ejus suscipias ac fideliler
(Anno 1210. Lalerani.)
exsequaris. Nos enim tecum propter necessilatem Chrisl. nov., X, Inst., 227.]
specialemgratiam, elc, ut supra usque: [Gull.
lemporis INNOCENTIUS episcopus, servus senorum Dei,
gtibernes; dantes supradictis exseculoribus in man- dilectis in Chrislo filiabus abbalissseSauclaeMarise
datis, ul injungant cleio, elc, usque compescenda.
ProetereaBremensi capitulo el venerabilibus fratri • de Parco ejusque sororibus, lam prsesentibusquaiu
bus nostris suffraganeis Bremensis ecclesioeac mi- futuris religiosam vilam ducentibus, in perpetuura.
uisterialibus ejus noslils duximus litteris injungen- Quse sub habitu religionis accensis lampadibtts
Jum, ut, ctc, ut supra. per opera sanclitatis jugiler se proeparant obviam
Daliim ui i-upra. sponso ire, sedes apostolica debet palrocinium im-
CLH. -, perliri, ne forte cujuslibet lemerilalis incursus aut
Ad archiepiscopum, decannm et capitulum Biluri- eas a proposito revoeet, aut robur, quod absitl
cense. — De canonizalione S. Guillclmi Bilu- sacrse religionis enervet. Eaproptcr, dilectaein Do-
1icensis archiepiscopi. mino filiae, vestris justis postulaiionibus clementer
(Aiiuo 1210. Laterani, Dec. 28 ) annuimus, et prsefatum monasterium de Parco, in
rLABBE. Biblioth. mss., II, 590, ex charlulario Biiu- quo divino esfis obsequio mancipalse, sub B. Petri
ricensi.] el nostra protectione susoipimus, et prsesenlisscri-
INNOCENTIUS episcopus, servus servorum Dei, ve- pti privilegio communiinus; inpriinis siquidem
noiabili fralri archiepiscopo Bimricensi, et dilectis statuentes ul ordo monaslicus qui secundum Deum
iiliis decano et capitulo, salulem et aposlolicam et B. Benedicti Regulam ac institutionem Cister-
benedictionem. ciensium "fratrum in eodem monasterio iustituttis
Ex tenore Jitterarum veslrarum accepimus, quod esse dignoscitur, perpeluis ibideni temporibus in-
misericordia Redemptoris,quseservossuos in regno violabiliter observetur : praeterea quascunque pos-
glorificat fidelitalis aeternse, ac interdum glorificat sessiones, quoecunque bona idem moiiasteiium
in prsesenti, diebus islisin quibusabundat iniquilas luum jtiste el canonice possidet aut in fulurum con-
refrigescenle charitate multoruin, ad devotionem D cessione pontificumet largitione regum vel pi in-
Clirisliani populi exciiandam et fidei augmentttm cipum, oblatione fidelium, seu aliis juslis modis
per S. mcmoriseWillelmum praedecessoremtuum, poterit adipisci, firma vobis et eis quoevobis suc-
frater archiepiscope, in partibus vestris crebra mi- cesserint, illibata permaneant, in quibus heec pro-
lacula operatur, ad cttjus lumulum per inspira- priis duvimus expriraenda vocabulis:
tionem illius qui corda fidclium illuminat et ac- Locum lpsum in quo prajfattim monaslerium si-
cendit de diversis regni Francorum partibus, nullo lum est, cum omnibus pertinentiis suis et iis quse
movenfe vel prsedicante, maxima multitudo con- ad altare ipsius monasteiii perlinere noscuntur;
curril; ubi mulli languenies reslituuntur pristinse decimas de. . . . et de. . . . decimam quinque
sanitati. Unde cum tanfa lucerna, quse vitse merito modiorum apud Anlilly; decimam xn modiorura
et opinionisodore dum fruereiur luce praeseiitiapud apud Raray, et Novam-villam, el Huelem ; decl-
omnes effulsit, non sit ponenda sub modio, sed main Philippi de Nantolio, Einselvae,
super candelabrum potius slaluenda , dilectum li- quidquid etiam possidetis apud Magnevol domi.
iium magistrum P eeclesiseveslroe cancella^ niurn lerram , et quidqttid a sancti Reguli et
(61) Vide epistolam 175infia.
205 SUPPLEMENTUM.— AN. 1211. 200
sancli Fvambaldi capimlis eidem monasterio est A Ego Petrus tituli Sancti Marcelli presbvter car-
concessum; duos modios frumenli apud Vilers. . dinalis.
.... etc. Ego Benedictus SanctoeSusannae presbyter car-
Sanc laborum vestrorum quos propriis manibus dinalis.
aut sumplibus colitis, tam de terris cultis quam de Ego Leo Sanctae Crucis in Jerusa.em uresbyter
incultis, sivede hortis et virgullis, et piscalionibus cardinalis.
vestris, vel de nutrimentis animalium veslrorum Ego Gregorius Sancti Georgii ad Yelum-Aureuia
nullus a vobis decimas exigere vel extorquere prae- diaconuscardinalis.
sumal. Ad haec liberas et absolutas mulieres de Ego Guido SanctiNicolaiinCarcere-Tulliano dia-
soeculoftigientes liceat vobis in monabteriovestro conus cardinalis
ad conversionem recipere, et eas absque conlradi- Ego Joannes S. Marioein Via-Lata diaconus car-
clione aliqua relinere. Pioliibemus insuper ul nulli dinalis.
sororumvestiarum posl faclam in monasteriove- Ego^Petrus Sanctorum Serdi et Bacchi diaconus
stro professionem fas sit sine abbatissae suae li- cardinalis ^
centia de eodemloco discedere, discedentemvero EgoPelagius SanctseLuciaead Sepia Solis diacoa
"
absque communi lilterarum vestrarum caulione nus cardinalis.
nullus audeatretinere; illud districtius inhibenles, Dalum Lalerani per manum Joannis SanctoeMa-
ne lerras seu quodlibetbeneficium ecclesiaevebtrse riaein Cosmedindiacoin cardinalis, SanctaeRoma-
collalum liceat alicui personaliter dare, sive alio nae Ecclesiae cancellarii, "IncarnalionisDominicae
modo absque consensu totius capituU, vel majoris anno 1210, pontificaius vero domiui Innocentii ua-
aul sanioris partis Jpsius; si quse vero donaliones poe111anno xm. Bullatum.
vel alienationes aliler quam diclum est factac CLIV.
fueriut,eas irritas esse censemus; pro consecra- Ad abbutem
tione vero allarium vel ecclesiarum, sive pro oleo (61*)<?tconvenlumde Los, al. de Laude.
—Deeodemargumentouc in epistola 145 supra.
sancto vel quolibet alio sacramento ecclesiaslico, 1211. Laterani, Jan. 21.)
(Anno
nullus a vobis sub obtentu consuetudinisvel alic archivio raoiiasteriide Laude B. Marise,BREQ.
hsei [Ex ,
quolibet modo quidquam audeat extorquere.sed ibid.]
omnia gratis vobis episcopus dioecesanusimpendat, Solet annuere sedes apostolica piis votis, et ho-
alioquin liceat vobis quemcunque malueritis catho- nestis petentium precibus favorem benevolum ira-
licum adire antislilem, et communionerasedis apo- C pertiri. Sicut ex parte vestra fuit propositum coram
stolicse habentem, qui noslra frelus auctoritatc nobis, claroe memorise B. comes oclo
Flandrise,
vobis quod postulatur impendal. Praeterea cum niodios frumenli annui redditus,
quos de lerris ot
coramune interdictumlerrse fuerit, liceal vobis ni • in territorio de Haia el de Skelmis ha-
pratis quse
hilominus investro monasterio, exolusis exeotn- bebat et
percipere consueverat, de assensu bonaa
municatis el iuterdiclis, divina officia celebrare. memorise... uxoris ipsius, pro suorura remedio
Paci quoque et tranquillitali vestraepaterna sollici- vobis et eidem monasterio pie ac libe-
peccatorum,
tudine pvovidere'volentes, auctoritale aposlolica laliterrelaxavit, sicut in aulhentico
seu ipsius comitis
prohibemus ut infra clausuras locorum gran- plenius continetur. Nos igitur quod per eumdem
giarum nullus ruinas seu furtum facere, ignem comitempie ac provide factum est, ralum haben-
apponere, sanguinem fundere, hominem lemeic les, aucloritale apostolica conflrmamus, et prse-
rapere vel interficere , seu violentiamaudeat exer- sentis scripti patrocinio communinius. Nulli ergo
cere. Prseterea omnes libertates et immuniiates i omnino hominum liceat hanc paginam nostraecon-
praedecessoribusnostris Romanis poniilicibus ordin firmalionis infringere, vel ei ausu temcrario con-
vestro cencessas, necnon et libertates et exemplio traire. Si quis autem hoc attenlare prsesumpserit,
nes sseeulariumexactionum a regibus, principibus D indignationemomnipotenlis Dei, et beatorum Pe»
vel aliis Christi fidelibusvobis rationabiliter indul- lri fil Pauli, aposlolorum ejus, se noveiit incur-
las auctoritate apostolica confirmamus, etc. surum.
Decernimusergo Datum Laterani, xn Kalendas Februarii.pontilj-
Ego Innoceiitiiis calholicse Ecelesiae episcopus, catus nostri anno terlio decimo,
Ego Petrus Portuensis Ecclesiaeepiscopus. CLV.
NicolausTusculanus episcopus.
" Ego Guido Praenesiinus Ad Maurianensemepiscopumel priorem Aqum-Bellm
Ego episcopus. >Maurianensh.— Pro monasterio Savilianensi.
Ego HugoHostiensis episcopus. (Anno 1211. Laterani.Febr. 26:)
Ego Cinthius Sancli Laurentii in Lucina presby-
ter cardinalis. [Historim pairiw Monumenta. Augustae Taurin.
1856,1,1175. da copia ant. del secolo xm arch.
Ego Ciricius Sanctorura Joannis et Pauli presby- di Torino, cat. 5i,m. 1, n. 6.]
ter cardinalis lituli Pammacbii. INNOCENTIUS cpiscopus, servus servorum Dei,

(61*)Y'idesupra, ad cpistolam 145, not.


207 AD INNOCENTIIIJI REGESTA 208
venerabUi fvatvi episcopo Mauriancnsi el dilccto A salubriter ordinavit, ut allare do Gondelcuvt(62'),
filib priori Aquse-Bellae Mauiianensisdiceccsis,salu- denavii de Guinelval, gvanuni quoque tam in fru-
tcm et apostolicam bencdietionem. mento quam in avena , quod de Jocis Miele.nlois<1
Gravera dilectorum liliorum fratrum monasierii Carembannoscilur pro\cnire, illorum fralrmn usi-
Savilianensis recepimus questionem qtiod cum bus dcputentur qul mattttinis cl vespeilinis ofliciis,
inler ipsos el Clusinum monaslerium supra subje- nccnon cclebiilati missarum, el singulis regtilari-
clione nionaslerii Savilianensis et rebus aliis du- bus horis devota soUicitudinecuravcrinl Interesse,
duni quaestioexorta fuissef, eadem exslifit auctori- ita ut ipsi qualuor denarios de rcdditibus memora-
taleaposlolicaper definilivamsenlentiam terminala, lis, singulis diebiis, in stipendia quolidiana perci-
quam felicis recordationis Alexander papa prsede- piant, ncc aliis, nisi proedictisofliciis Jaboianiibus
cessor noster postmodum confirmavif,Clusinensi- quidquam exinde prsebealur. Unde, quoniam ca
sibus monachis super hoc sileniium imponendo. quaea praelalis ecclesiasticis pro devolionect ob-
Qui cum prseterea Savilianensem ceenobium ptr servautia di\inoium pro\ide instilula noscunlur,
multas lilteras molcstaverunl, demum ad veneia- perpetuo debenl a sede apostolica roborari, ad
bilem fratrem nostiiim Vereellenscmcpiscopum et exemplar felicis lecordationis Lucii papae, prae.de-
dileclum II. Torlum canonicum Papiensem supra cessoris noslri, prspfaiam ordinationem , sieul in
eodem nosiras litleras impeirantes contrariam sen- jam dictis icdditibus vostris, decommuni fvalvum
tenliam reportarunt. Ad nos proelcr lisec sttpra . assensu, provide facta est, ralam esse decernimus,
ejusdem cognilione senlcnli.fi nuHa de procdicla eamque auclorilate apostolica coiifirmanies, sal\o
sententia quam memoratus proeileeessor noster semper in omnibus aposlolicse sedis mandato, in
coufirmasse digno^eitur menfione habita nostris ecclesia veslra perpetuo servari sanximus. Nulii
itleris impetrans (62) .qunrumprsesentia cuma jato ergo hominum liccat hanc paginam nostrse confii-
dicto Savilianensi ccenobio per quattior dielas malionis infringere,vel eiausu temerario contraire,
disletis, absque gravi personarumctrerura riispcn- Si quis autein hoc attenlarc prsesumpserit, indi-
dio, iidera Savilianenses fratres adire non possint. gnalionem omnipotentis Dei, el bealorum Pelii ot
Nolentes igilur ut lis ipsa cujusquam efficiatur Pauli, apostolorum ejus, se noverit incursurum.
malitia immortalis, per aposlolica \ obis scripla pr.c- Datum Lateiani, v KalendasAprilis, pontificaliis
cipieraio mandamus, quatenus si est ita, in eodem noslri anno decimo quarto.
negotio nullateiius procedalis. CLYil.
Dalum Lalcrani, v Kalendas Marlii, pontifioalus Q Ad nbbtttem(65) el fralres S. Wnlmaii.-—Confirmat,
verunostii anno quaiio decimo. ipsis possessionemquorumdam bonorum.
Ego-Guillelmus notarius aulhentica hornm cxem- Anno 12Ii,Laterani, Apvil.17.)
pla vidi et legi, ad exempta quorum scripsi hwc [Ex Charluiavio monasterii S. Wufmari, n. 12.
prcesentia, nihil addito vel dimhmtp , prwter forle Breq. ibid., p. 1147.]
lilteram, iyltabam vel punclum, nec addidi, nec In his quse a nobis juste ab EcclesisefilHsrequi-
diminui, nec mutavi eam vet illucl quod vcl augeat luntur, inveniri debemus faciles ct benigni, ne su-
vel minuat, vet mutet tenorem priorum; sedsicul in pev his duvi, vcl difficiles exislere videanmr qu;e
aulhentich exemplh bullalis coniinebatur, ita et m ex injunclo nobis apostolatus officio imrainenl ad-
his prwsentibuscontinelur. inaplenda.Eapropter, dilecliin DorainofiUi, veslris
CLYI. justis postiilationibus gvalo coiicttrvenlesassensu,
Ad prmpositumcl fraires Ecclesiw Sicliniensis. — neraus de Sancta Cvuce, cuin ipsius cusiodia, si-
De cerlis reddilibns capitnli de Siclinio disiri- ticrnin allodio sancli Wulmari, cum alio nomore
buendis solis fratribus dicti capilnli, qui omnibus ojusdemallodii,
officiiset celebrilalimissarum curuverinlinleressc. juxla nemus quod Wrmesberk di-
(Anno 1211. Latcrani, Mart; 28.) oilur, et omne jus quod homincs vestri de Hesdin
Ex charlulario ecclesise Sicliniensis, T)in nemove ejusdeni villae, tam in lignis mdrluis
[ collegialse
quod' decimo terlio sseculo exaratum videtuv. quam vivis, de consueludine habere noscuntcr,
BREQ.,ibid., p. 1146.] sicut hsec omnia lum de refutalione, tum de dono
Ad audientiam aposlolatus nostri perveml, quod bonoememoriaeEustachii, quondam comitis Bolo-
bonoemeraorise prsepositus prsedecessor tuus, fili niensis, habere nosciraini, et vos ea juste el paci-
praeposite,provida meditatione prospiciens, quali- fice possidelis, vobis el per vos monasterio vestro
ter viri ecclesiaslici ad divina obsequia fonius inci- auctoritate apostolica conflvmamus, et pvsesentis
ientui\*um ad ea fuerinl perceplis beneficiis ec- scripti patrocinio communitnus. Pisesenti quoquc
clesiasticis provocati,de communiconsensufratrum sctipto nihilominus duximus statuendum, ut de his

(62).Yidelur deesse aliquid. bus reddilibus quos ibidem habetis, et terra ara-
(6*2)Aliare de Gondecourt, recensefur inter pos- bili. i
sessiones quas ecclesiaecollegiataeS. Piali, maiiy- (65) Num erat adhuc Gcrbodo,'de quo in not. ad
ris, Siclinii, confivmavitCiemens PP. III, an. 1187. epist. xvn supra?Certe, successoris ejus, ThomaeI,
Yide apud J. -F. Foppens , Supplem. ad Mirwiim, nomen nonnisi anno 1214 in Instrumcnlis legjiur.
l. 111,p. 555. < Altaie de Gondecouit, ctira oniiii- Yide Nov, Gali., tora. X, col. 1596.
20«) SUPPLEMENTUM.— AN. I2Hv 210
quse in foro Sancli Wulmaii a qualibet pevsona ^ Transmissa nobis dilectus filius Marzuccuscano-
veiiduntur, vobis et eidem nionaslerio, sicut hac- nicus vester querela monslravit, qtiod cum de inan-
tenus consuetum est, venda solvalur, nisi sit cleri- dato nostro in apostolicoesedis servilio moraretur,
cus aut miles qui ab hujusmodi vendis liberi esse vos ei provenlus ecciesiasticos pro vestroevolunta-
debenl penilus et immunes. Nulli ergo omuino, elc tis arbitrio subtraxistis. Cum igitur apostolicaesedi
Datum Laterani, xv KaleiidasMaii. serviendo, etiam ecclesioevestroe noscalui' realiter
deservisse deeet cooperatores vos exhibentes ejus-
CLVIII.
Ad prmposilumel fratres EcclesiwMarbacensh (64). dem sedis... Quapvoptevdiscretioni veslise per apo-
— Recipil eos sub prolectione, et enumeranlur stolica seripta mandamus, alque prsecipiraus,qua-
bonaad ipsosspecianlia. tentis quidqtiid ei occasionehujusmodi subtraxislis.
(Anno 1211. Laterani, Jul. 4.) lestituere sibi sine diminulione aliqua procuretis,
[Ex apographo, quod ad fidem aulographi, in ir- alioquinveneiabili fralii noslroarcbiepiscopo vestio
chivis Avgentinensis episcopattis assevvali, diii- nosliis damus litteris in mandalis, ut vos ad id mo-
genter exsciiplilni nobiscum comraunicavit bonse nitione
memoiia; D. abbas Gvandidier. BREQ.,ibid.] proemissaper censuram ecclesiasticam, ap-
INNOCOTIUS episcopus, servus servorum Dei, di pellalioneTemota,eompellal.
lectis filiis, prseposilo et fratribus EeelesiseMarba- B Datum Lalcrani, m Kal. Augusli, poulificalus no-
censis salutem et aposlolicam benedictionem. stri anno decimo quaiio.
Sacrosancta Romana Ecclesia devotos el hurailes CLX.
filios, ex assuetae pietatis officio, propensius dili- Albanensis electi, apostolicm sedis legati,
gere consuevit,et, ne' pravoruni hominum Inolesfiis Gerardi, ad ptwposilum et caiionicos Placenlinoi. —Jllis
agitentur, eos, tanquaiu pia maler, suse proteclio- communemcolivictumprmscribil.
nis munimine confoveie. Eapropter, dilecti in Do- (Anno 1211. Oct. 6.)
mino lilii, \estils justis preeibus inelinati, perso-
nas vestras, et universa bona, quoe inpraesefiliarum [UGHELLI, llalm sacra, IV, 709.]
rationabiliter possidelis, aut in futuruni ju.stjs mo- GERARDUS, permissione divina Albancn. electus,
dis, dante Domino, poteritis adipisci, sub beati aposiolicaesedis legatus, dilectis filiis proeposito et
Petri et nostra protectione suscipimus : speeialiler caiionicis Placenlinis, salulem seternamin Domino.
atitem, ociavampartem decimarum, cum jurepa- Ex injuncto nobis iegationis officioconipelliraur
tronaius ceclesi* in Gerlisheim; curtes in Weg- consuetudines ecclesiarum laudabiles atque IibiJe-
gelheim, in Rimbach, in Hundolisheim, in Wini- Q stas conservare, custodire el iiinovare, et eas de-
muiein, in Phaffinheim, in Gebelesvilre, in Hadi- struere et exslirpaie, quae cahonicis coiitradicunt
stat, in Wocl elniisheim, iu Mobsvtlre, in Reit- discipKnis. Eapropter, auctoritaie qua fungiinur,
holce, in Egensheim, in Wetelsheim, in Sulzbach, innovamus, et innovanies ordinaraus, et btatuiraus,
in Brumalin, in Colmere, in Kancendale, in On- et cottfirinanius, ul mxta maudala apostolica Adria-
gisheim, in Kestetiholz, in Crehisheira superiori et ni, Lueii et aliorura Ronianorunipoi.lilicuin, et juxta
"inleiiori, in Bischovisheim, in TubiL.ein,in Kumi- laudabilem morcm veslrum anliquum, in uno refe-
nigheim, in Huseg, <ln Gi uzenheira, in Elsesheira, ctoiio insimul eomeJalis, divinaln cum silentio le-
in Aginlina, cum oranibus pertineiuiis earuindem, ctionem audientes, in communi dormitorio dormia-
et alia bona vestra, sicut ea jusle et pacifice possi- lis, non In cameiis sepaiatiin, nisi causa iilfirniita-
delis, vobis, et per vos, ecclesiaevestroe, auclorilale tis, vcl eausa vacandi scholaslicis disciplinis : in
aposlolica confirmaraus, et proesenlisscripti patro- cajntulo convenialis quotidie, ut de commisssevobii
cinio communimus ; inhibentes, ne quis clericus Ecclesiaenegotiis.tam spiriittalibus,quam temporali-
vel conversus monasterii vestri de possessionibus Iius communiler pertractare valeatis, pannos rotuu-
ejus propria tcmeritate alienare praesumat. Nulli dos deferentes, in Ecclesia constitutis horis, Do-
ergo, elc. D niino secundum canonieoium consueludinem. Con-
Datum Laterani, IVNonas Julii, pontificalus no- firmamus etiam \obis tonsueludines anliquas, quas
stri anno deeimo quatio. habetis in instilutionibus custodum, eic scripl.
CLIX. Ego Gual-iMuricula, sacri palatii notarius, con-
iirmationem istam scripii, et de inandato prsefati
Ad aiehipresbyteruin el cupitulum Phdnuin. —Vt
MarSucco de Caieiunis, pohiifich cupellano,pro- domini legali authenlicavi et in camera superiori
ventus ebclesiasticosabialos reslituant. palatii pincti Novariensis episcopatus 1211, indict.
(Aniio 1211. Lalerani, Jul. 50.) xiv, die 6 Octob.
[UGHELLI, Ildlia sacra, 111,'
714.] CLXL
INNOCENTJUS episcopus, servits servorum Dei, di- Ad abbatem (65), el convenlumde Los, al. de Laude.
lectis filiis archipresbyterolet capitulo Pisano, salu- — Confirmal quamdam composilionemjactain in-
tem et apostolicam benediclionem. ter monasieria de Laude, et de Sancio Salvio de

(64) Lc moiiasterc de Maibach, db Tordre de Haute-Ai^aceet dans Je dioccse de Balc


S. Augustiii, existe encore aujourdiiui dans la (65) Yide ndt. ad epistolam CXLVsupva.
m AD INNOCENTIIIII REGESTA o;2
Valeniianh},relalive att possessionesdicli mona- A CLXill.
slerii de Laude, apud Frangeres. Ad prmpositum et fralres S. Evasii de Casali. —
(Anno 1211. Laterani, Oct. 29.) Confirmatioprivilegiorum.
[Ex archivio monasterii de Laude B. Mariae.BRLQ. (Anno 1211. Lalevani, Dec 50.)
ibid.] [DeCoxTi. Nolizie storiche della cilla di Casale;
Casate 1858 , in-8°t. I, 556, ex quodam tvan-
Ea quae judicio vel concordia termiuanlur, apo-
surapto aulhenlico in Avch. S. Evasii servato.]
stolico debent prsesidio communiri, ne in iteralse LVNOCENTIUS servus scrvorum Dei, di-
episcopus,
labantur scrupulum quaestionis.Eapropter, dilecii leclis filiis
praepositoEcclesiaeSancti E\asii deCa-
in Domino filii, vestris jnstis precibus annuentes, fj-atribuslam praeseiilibusquamfuluris
sali,ejusque
compositionem inler vos ex parte una, et prio- re^ularem vifam professis, in perpetuum.
iem (66) et monachos Sancti Salvii de Valentianis Piaepostulatiovolunlatis eflectudelietpiosequenle
cx altera, super quibusdam possessionibusgrangice compleri, quatenus et devotionissinceritas laudabi-
de Frangeres amicabiliter initam, sicut sine pravi- liter enitescat, et utilitas
postulata \ires indubitan-
late provide facla est, et ab utraque parle sponte ter assumat. Eapropter, dilecti in Domino fiiii, pe-
recepta, neciionin authenticis inde confeclisplenius titionibusveslris benignitate debita gralum impcr-
continetur, auctoritale apostolica conlirmamus, et tienles assensum, prajfatam ecclesiam, in qua di-
prsesentis scripti patrocinio communimus. Ntilli vino raancipati estis obsequio, sub beali Petri et
ergo omnino hominum Uceat hanc paginam noslrse nostra proteclione suscipimus, ct ad exemplar pra>
confirmalionis infiingere, vel ei ausu temerario decessorumnoslrorum bonoememoila;Calixti. Pa-
contraire. Si quis autem hoc attentare praesumpse- schalis, Innocentii, Lucii et Urbani Romanorum
lit, indignalionem omnipotentis Dei, et bealorum pontificum praesentis scripti privilegio communi-
Petri et Pattli, apostolorum ejus, se noverit incur- mus.
Inprirais siquidem statuenles ut ordo cano-
surum.
nicus, qui secundum Deura et beati Auguslini Re-
Datum Laterani, iv Kalendas Noveinbris,ponti-
gulam in eademEccIesiainstilulus esscdignoscifur,
ficatus nostri anno quarto decimo,
perpetuis ibidem temporibus inviolabiliter observe-
CLXII. tur. Prselerea quascunque possessiones, quoecun-
Ad abbutim(QT),etconvenlumdeLos, al. de Laude. que bona eadem ecclesia inpraeseiiliavumjuste ei
— Confirmat eis redditus annuos oclo modiorum
canonice possidet, aut in futurum concessionepon-
frumenti, quos illi dederal in eleemosynamBal-
duinus, comesFlandrim et Hanoniw (67*). tificum, largitione regum vcl principum, oblatione
(Anno 1211. Laterani, Nov. 17.) rj fidelium, seu aliis justis modis, prsestante Domiuo,
vobis vestvisque successo-
[Ex archivio monasterii de Laude B. Marioe.BREQ. potcril adipisci, firma
ibid. p. 1148.] ribus, et illibala permaneant. In quibus hajc pio-
INNOCENTIUS episcopus, servus servorura Dei, di- priis duximus expvimenda vocabulis.
lectis filiis abbati, et conventui de Laude, Cister- Omnesecclesias sitas in euvia Casalis, cuin ora-
ciensis ordinis, salutem.et aposlolicam benedictio- nibus suis peiiinentiis, ecolesiam Sancti Hilaiii ot
nem. domum Iaboris ecclesiaslici. In Paciliano ccclebiam
Solet annuere sedes aposlolica piis votis et ho- Sancti Germani.etc mansum Radulli Quecca cum
r.estis petentium precibus favorem benevolum primiiiis et tertia parle decimarum totius loci Ca-
impertiri. Eapropter, dilecti in Dominofilii, vestris salis, et tota decima lerrarum familioeSancti Evasii,
juslis precibus grato concurrentes assensu, octo et tota decima Braidarum episcopi, et quidquid ec-
modios frumenli annuos, quos bonse meraoriseBal- clesia de Paciliano de jure vel Jonga consuetudine
duinus, comes Flandrensis et Hannon. nionaslerio ecclesisevestraefacere consuevit, viltom Luvintini
vestro pia liberaliiate concessit, sicut eos juste ac cum deciniis,etomnibuspeilineiiliis suis. In Sancto
pacificepossidelis, et in authentico ejusdcra comiiis Georgio XIV mansos , sexiam deciraam parlein
plenius conlinelur, vobis et per vos ipsi moriaslorio ' Torcelli et tenimenlum quondam Petri Crassi cum
auctoritale apostohca confirmamus, et prsesentis omuibus pertinentiis suis. In Montedotres mansos;-
scripti palrocinio communimus. Nulli ergo omnino in Fvaxinetomansum unum et dimidium. Sane no-
homiiium liceat hanc paginam nostrse conlirmatio- valium veslrorum , quae propriis manibus vestris
nis infringere, vel ei ausu temerario contraire. Si et sumptibus colilis, sive de nutrimeniis veslrorum
quis autem hoc attentare .praesumpserit,indignatio- animalium, nullus a vobis decimas auferre prse-
nem omnipolentis Dei, et beatorum Pctri cl Pauli, sumat. Liceat quoque urbis clericos vel laicos e
apostolorum ejus, se noverit incursurum. saeculofugientes , liberos et absolutos ad couver-
Dalum Laterani, xv Kalendas Decembris,ponli- sionein vestram recipere, et eos in ecclesia vestra
Scatus noslri anno quarlo decimo. sine contradictione qualibet relinere. Prohibemus

(66) Guichardus, prior S. Salvii, anno 1200 mc- col. 155.


inoratur. Hic lnonachos suos per Hugonem, abba- (67) Vide supra nol. ad epislolam CXLV.
tem Cluniacensem, ad roeliorem viloe siatum rede- (67*)Deargumentohujus epistolse,confer epistolas
git. Obiisse dicitur'anno 1220, sed foiiasse cifitis; appcndicis huius CXLVet cuv.
vcl ante obittim cesseiat. Nov.Galt. Christ. tom.IIl,
Si5 SUPPLEMEXTUM.— AN. 1212. 214
'
insuper ut nullus fralrum vestrorum post lactam mi A CLXY
Ioco vestro professionem , possit absque praepositii Privilegium pro parlhenone S. Pelrt in Dichkirchen.
sui licentiadeclatislro discedere, discedentem veroi (Anno 121!. Laterani, Aug. 26.)
sine «ominuni liilerarum cautione nullus audeatt [GUNTHER, Cod. diplom. Rheno Mosel. II, 107.]
retinere. Chrisma vero, etc Obeunte le quoque, etc JNI-OCENTIUS episcopus, servus servorum Dei, di-
Decernimus ergo ut nulli omnino hominum liceatt lectis m Christo filiabus abbatissse et monialibus
praefatam ecclesiam temere perturbare aut ejusi Sancti Petri in Dichldrchon, salutem etapostolicam
possessiones auferre, vel ablatas relinere, minuere,, benedictionem.
seti quibusiibet vexationibus fatigare , sed omniai Solet annuere sedes apostolica piis votis, el ho-
inlegra conserventur eorum pro quorum guberna- neslis pelenlium precibus favorera benevolum im-
tione ac sustenlalione concessa sunt, usibus omni- pertiri. Eapropter dilcctaein domino filiae, vestris
raodis profutura, salva sedis apostolicaeaucloritate, juslis postulationibus gialo concurrentes assensu,
et dicecesani episcopi canonica justitia. prsedium villae de Bevera quod H. quondam impe-
• Si qua igitur, elc. rator monaslerio vestro pia devolione concessit, si-
Ego Innocentius catholicaeEccl. epis. out illud juste ae pacifice possidelis et in ipsius in-
Ego Joannes.Sabinensis episeopus. ^ strumento pleuius continelur, aucloritate apostolica
Ego Nicolaus Tusculanus episcopus. confirmamus, el pvsesenlis scripti patrocinio com-
Ego Guido Praenestinus episcoptts. iniiniraus. Nulli ergo omnino hominura liceal hanc
Ego Hugo Osliensis e.l Vellelren. episcopus paginam nostrse confirmalionis infringere, vel ei
Ego Cinthius H. S. "Laur. in Lucina presb. card. aiBii lemerario contraire, siquis autem hoc atten-
Ego Pelrus H. S. Marcelli presb. card. tare praesumpserit, indignalionem omnipolentis Dei,
Ego Conaus SS. Jo. etPaulipresb. card., tit. Pam- et bealorum Petri et Pauli apostolorum ejus se no-
iuaclni. verit incursarum.
Ego Benedictus S. Susannae presb. card. Datum Laterani,vi Kal.Seplembris, ponlificatus
Ego Leo S. Crucis in Jerusalem presb. card. nosiri anno tcrlio decimo.
Ego Rogerius S. Anastasiae presb. card. CLXVI.
EgoPelrus S.Pudenliansetit. Pastoris presb. card. Ad episcopum et cnstodem Argentinensem.— Ul
Ego Guala S. Martini lit. Equitii presb. card. circa purgationem Reimboldi caute procedant.
Ego Pelagius S. Cecilisepresb. card. (Anno 1212. Lalcrani, Jan. 9.)
£go Guido S. Nicolai in Carcere Tulliano diac L, [iix apographo, quod ad fidem allerius apographi,
card. in antiquo majoris capituli Argentinensis archi-
vorum chartulario inserli, diligenter exscriptum
Ego Joannes S. Mariseiu via Lata diac card. nobiscum communicavil bonaememoriaeD. abbas
Ego Oclavianus SS. Sergii et Bacchi diac card. Grandidier. BRVJQ., ibid.]
Ego Joannes SS. Cosmaeet Damiani diac card. INNOCENTIUS episcopus, servus servorum Dei, vc-
Dalum Laterani per maiium Joannis Sanetse Ma- ncrabili fvalri, episcopo, et dilecto filio, custodi,
ri33in Cosmedin diac. card., sanctse Romanae Ee- Argentinensibus (68), salulem et aposlolicam bene-
clesisecancellarii, tertio Kal. Januarii, indielione diclionem.
decima quinta, Incarnat. Domin. anno 1211, pon- Licet apud judices saeculares vulgaria exercean-
tifieatus vero domni Innocentii papse anno qtiarto lur judicia, ul aquse frigidae, vel ferri candentis,
decimo. sivc duelli, hujusmodi tanien judicia Ecclesia non
CLXIV. admisit, cum scriptura sil in lege divina : Non ten
Ad regemAngliw. — De intendendo ad succursum tabis Dominum Deum tuum. Hoc igitur observalo,
Terrw Sanclm, circa purgatioiiem Reimboldi, lalovis pvaesenlium,
(Annol2il.) qui super hseretica pravitate asseritur infamatus,
[RVMER, Fwdera, etc, 1,104, ex originali.] 1 lalilev procedatis, quod morbus iste, qui serpit ut
f)
vestram sollicitudinem ciroumspectani
INNOCENTIUS episcopus, servus servorum Dei, cba- cancer, per
eum nec iniquum gravel
rissimo in Christo filio JOANNI regi Anglorum lllu- perfectc curelur, ita, quod
stri, salutem et apostolicam benedictionem. judicium, nec misericordia dissoluta confundat.
Litteras quas nobis regia subrunltas destinavit, Dalum Lalerani, v Idus Januarii, pontiiicalus
nostri anno quarlodecimo.
reccpimus cum benignilate, et quae de lieugis initis
cum charissimo in Cliristo filio Philippo rege Franco- CLXYII.
rumilluslri,significastip reas,nolavimusdiligenler. Ad G. presbyterum. — Donalioncmquamdam rcdi-
Cum igitur treugas ipsas, ut subveuire possis luum altari SS. Petri ei Pauli, in'Ecclesia Silva-
nectensi,confirmal.
expeditius Terrse sancia;, asseras iniisse, serenita- (Anno 1212. Laterani, Jan. H.)
tem tuam rogamus attentius monentes et exhortan- 1Ev Archivio Ecclesiae
Siivanectensis. BR£Q. ibid.,
tes in Domino, quatenus ad ejusdem levvsesuccuv- p. 1149.]
sum intendas sollicile ac potenter. INNOCENJIUS episcopus, servus servorum Uei, cb>
(68) En 1211, Henri ctait eveque do Strasbourg, eet Berenger, custos de la catliejilrale.
213 AD INNOCENTIIIII REGESTA 256
lecio (ili.)G. piesbyieio, salutera el apostolicainbe- j\ Dat. Lat., Kai. x Febr., ponlif. nostri ar.n. xv.
nediclionem. CLXIX.
1 jJustis petenlium precibus dignum esl nos facilem Ad rectorem ac
fratres Hospitalh domusDei de Pin-
prao.bereassensum, et vota quae a rationis tramile —
clwnio. Recipil eossub proteclione B. Pelri, et
non discordant efiectu consequenli compleie. Ea- ipsorum possessionesconfirmat.
propter, dilecte in Doraino fili, tuis justis precibus (Anno 1212. Laterani, April. 5.)
gralo concurrenles assensu, donationem quamdara [Ex Chailulario membranaceo Baronise de Pin-
chonio (de Pecquigny, bourg du diocese d\A-
reddituum, quam altari sanctorura apostolorum miens, sur la rive gauche de la Somme, au-des-
Petri et Pauli, in Ecclesia Sil\anecleiisi, pro susten- sous de la ville d'Amiens). BREQ.,ibid.]
tatione unius presbytevi pravilate (68*),pie ac INNOCENTIUS episcopus,servus servorum Dei, dile-
pvovidefaclacst, auctoiitaieapostolicaconfirmamus, clis filiis rectori et fratribus Hospitalis domus Dei
et praesentisscvipli patrocinio communinius. Nulli dePinchonio, salutem et apostolicambenedicliocera.
ergo omnino liorainum liceat hanc paginam nostrse Cuni a nobis pelitur, quod juslum cst et hone-
confirmationisinfringere, vel ei ausu temerario con- stum, lam vigor ajquiiatis, quain ordo exigit ratio-
iraire. Si quis autem attentare hocpisesumpseiit, nis.ulid per solliciludinemofficiinoslri ad debilum
indignationem omnipotentis Dei, et beatovumPelri perducatur effeclum. Eapropter, dilecti in Doraino
et Pauli, aposlolorum ejus, senoverit incursurum. filii, \estris justis poslulalionibusgralo concunen-
Dalum Laterani, III Idus Januarii, pontificatus les assensu, domum et personas vestras, cum ora-
nostri anno quarto decimo. nibus quaeinpraesentiarumrationabilitei possidetis,
CLXVIII. aul in fulurum justis modis, danle Domino,pote-
Ad archiephcopumet capilulumTyrense. — Pro Ja- ritis adipisci, sub beati Petri, ac nostra prolectione
nuensi capitulo. suscipimus. Specialiter autem locuin ipsum in quo
(Anno 1212. Laterani, Jan. 25.) donmsvestra fundata est, et universas possessiones,
[UGHELLI, Italia sacra, IV, 882.] et alia bona vestva, sicut ea juste ac pacificepossi-
INNOCENTIUS, etc, venerabili fratri .... archiepi- detis, vobis et per vos eidcmdornuiauctoritate apo-
scopo, et dilectisfiliis capitulo Tyrensi.salulem et slolica confirmamus,et prscsenlis sciipli patrocinio
apostolicam benedictionem. communimus. Nulli ergo omnino hominum liceat
Dilecti filii canonici Januenses transmissa no- hanc paginam nostraeproteciionis et confirmalionis
bis pelilione monslrarunt, quod vos in ecclesiaB. infiingere, vel ei ausu temerario contraire. Si quis
Laurentii, quam apud Tyrum habere noscuntur, ir. aulem hoc attentare prsesumpserit,indignalionem
parochianos eorum libere sepeliri, et ibidem eccle- oninipotentisDei, et bealorum Pelri et Pauli, apo-
siastica percipere sacramenia contra justitiam pro- stolorum ejus, se noverit incursuruin.
hibelis, in eorum et suorum prtejudiciumnon modi- Datum Lalerani, Nonis Aprilis, ponlificatus no-
cum el gravamen; quocirca diseretioni vestroe per slri anno qninto decimo.
aposlolica scripta mandamus, quatenus dictam ec- CLXX.
clcsiam suorum parochianorum liberam sepultuiam. Ad piiorem Giandinionlensem(69).
et alia ecclesiastica sacramenla, quse ad eamdem (Anno 5212. Lalerani, Maii I.)
parochiali jure pertinere noscuntur, habere sine LVNOCENTIUS episcoptts, servus servorum Dei,
n.olestia permittatis. Tu denique frater archiepi- dileclo filio priori Grandimoittensi, salutem el apo-
scope, super te ipso et grege libi credito taliter vi- slolicam benediclionem.
gilave procures, exslirpando vitia, et plantando vir- Pro dileoto filio Ainierico, lalore proesentium,
tutes, ut m novissirao dislricli examinis die coiam confratre tuo, qui claustrum tuum xelicjuit animi
tremendo Judice, qui reddet unicuique sccundtmi Jevitate, dcvotionem tuam rogainus attentius et
opera sua, dignam possis reddeve rationera, monemus, per aposlolica tibi scripta mandantes
(68*) pravilale; sic in apographo. 0 de recevoir dans sa maison Ie frere repenlant.
(69) « M. de Burdin , ai chiviste clu depaiienienl t Cebref est ecrit sur un petit moiceaude parche-
de la Haule-Vienne, en depouillant les papievsde la min auquel est attache, avec une corde de chanvre,
prefectuve, il y a deux ans, decouviit, au niilieu le sceau en plomb du pape, avant, d'un cote, la
des liasses de raiicientie admiuistration republi- legendeINNOCENTIYS- PP. III, et, de fautre, Jes
caine, fexemplaiie original d'une lettre du pape figures de saint Pierre et de saiutPauI : S. PE.—
Iiinocent III, datee de l'an quinrieme de son ponti- S. PA. L'ecriture esl une minuscule diplomatique
ficat, le jour dcs calendes de mai (l" raai 1212), gothique fort.belle, d'une grande netlele,el fort
et adressee au prieur de 1'abbaye de Giandmont. lisible malgie les abieviations usitees a celte
Cest une leltre de l ecomniandaiion en faveur epoque.
d'Aimeric, moine de Grandmont, qui avait quiltc « Ce bref ifest pas sansinterel pour rhisloire, et
le cloitre par tegereie d'espiit, et qui, plustard, surlout pour 1'histoiredujLimousin. Les plus pelils
louche de repentiv, denianda a renlrer dans le cou- laits de\iennent interessants quand les grands
vent ou il avait fait ses voeux. Comme on lui en hommes s'y trouvo.iit meles. On aime a voii cet
refusait l'entree, il alla a Rome se jeter aux pieds illustre pape, qtti occupe uue place si elevee dans
du pape, lui lemoigna ses regrets et son desir liiistoire, qui donnait a 1'Europe une impulsion
ardent d'etre lecu de nouveau dans le cloitre. Tou- dont elle ne se defendait pas, qui faisait Irembler
che de ses larme's,Inuoceul le chargea diine lcttre, les rois et 1'euipereur, qul forcait Philippe-Augusle
par laquelle il ordonnait au prieur de Giandmout de repieudie son epouse legifime, linfoltuIl&',
217 SUPPLEMENTUM.— AN. 1212, 218
qtiatenus ipsum ad te buiniliier redeuntenipro reve- A ren), concesseramus dc gratia speciali, factum fue-
renlia beali Petri et nostri recipias salva ordinis rat, ralum haberetis, non impedivelis ipsunrquo-
disciplina. minus beneficium ipsura juxta concessionem no-
Datura Lateran., Kal. fiaii, ponlificatus nostri stram iibere possiderel, nec permitlereiis quantum
aimo quinlo decinio. esset in vobis ab aliis impediri; vos preces nostras
CLXXT. paritcr et mandatura surdis auribus transeunles,
Ad canonicos Marbacenses (69*).— Possessiorem posl primas Jitleras nostras vdbis directas leettmi
quorumdam bonorum ipsis confirmat. ejus fledormilorio Cxtraxislis, post secundas uhus
Anno 1212. Laterani, Maii21. vestrura locura, in quo jacebat, occupavil, post ter-
[Ex apographo, quod ad fideni autographi, In ar- tias, allegastis, quod nolebalis super hoc nisi faabi-
chivis iliustris gentis de Rapolfstein, (gallice de
Ribeaupierre), in oppido Rapolweilev (gallice, lo eOnsilioaliorum canonicorum Tusciseresponde-
Ribeauville) asservati , diligenter exseripiiiin re, et quia Ecclcsia Massan. pace recepla fuerat ad
nobiscuni coraniuiiieavilbonsememoriaeD. abbas staium meiiorem reducla.-Quia vcro pali nolumus,
Grandidier. BRXQ.,ibid. nec debemus, ut mandatura nostrutn ileiafum lo-
INNOCENTIUS episcopus, sei'vus servorum Dei, di- ties cludatur, per a.poslolicavCbis scripla manda-
lectis filiis, canonicis Marbacensibus, salutem el
ijenediclionem. mus, et in virtute obedienliaedistricte preecipimus,
apostoilcam universa quoe de e]us beneficio percepta
Solet annuere sedes apostolica piis voiis et ho- quaienus
suni, postquam primas nostras litleras recepistis,
nestispelenlium precibus favorem benevolum Im- infra quinciccinidies restiluere nullatenus-posl-
dilccli in Domino veslris Ipsi
peiiiri. Eapropter, filii, et eurii super loco et beneficio ipso de coe-
ccibus ponaiis,
jusiis pi inclinati, de Weclteilheim, et novem tcro minirae iiiolesteils, sed
permittatis pacilieepos-
curtcs, cum appendiciis suis, sicut eas juste et sidere.
Alioquin contradictores, si qui fueriiit, oflicio
pacificepossidetis,vobis, et, per vos, ecclesiaeve- beneficioquesusperisi satisfactuii nobis de 'conteiri-
strse, auctoritate apostolica confirmamus, ef proe- infra raehsem nostto se conspedui rgprae-
senlis -scripti patiocinio communimus. Nulli er- sentent ptu,
go, etc Dat. Laterani, xi Kal. Juilii, pontificatits nosfcfi
Dalum Laterani, xnKalendas Junii, poiitificatus anno xv.
nOblvianno xv.
CLXXiII.
CLXXIL
Ad canonicosPhanos. — Ut qulndecimdierum la- Ad ' decunumet capilulumBiluricense.—Decunonizu-
benle spalio Marsuccum,clericum suum, ab ipsis Z tioneS.GuillelmiBiluricensh archtepisccpn(70*).
e canonicorumalbo erasum, pristinm asseranl'di- (Auno 1212. Lateiani, Maii 217.)
gnituti. [LABBE, Biblioth. mss., II, 591, ex labulaiio Bituri-
(Auno 1212. Laterani, Maii 22.) ceiisis capiluli.]
[UCUELLI, Ilaliasacra, III, 714.) INNOCENTICS episcbpus, sefviis servoruin-Dei, di-
liV.vocrNTius episcopus, serviis servovumDei, di- leciis filii decanoet capitulo Bituiicensi, S. et A. B.
lectis filiiscanonicis Pisanis, salutem et apostolicam Litteras cjuas prosariclorum fcalalogoascribendo
benediclionem. pise recofdationis Willelmo arciiiepiscopo vestvo,
Et si vem grandempetissemus a vobis (70), non nostvo apdstolatui destinatis, patevna benignitate
credebamusvepulsamaliquamsubstinere, prseserlim recepimus, devotionem vestram in Domino com-
cum ida vobis nostrisvellerausprecibusobtineie, ad mendantes quod ad hoc negotium promovendum
quod si qua essent in vobis viscera charitatis, pro- cum tanto desiderio aspiratis. Yerum quia sacro-
pria liberalitas et fraterna corapassio vos inducere sancta Romana Ecclesia in hoc negotio, ulpote
debuissent. Cum enim vobis dederimus in manda- valde arduo et ad divinum potius quain huma-
tis, qualenus, quod circa provisionem dilecti filii num judicium perlinente, cum multa consuevitma-
Marzucchi clerici, cui ut beneficium Ecclesije ve- turitale procedere, ad prsesens in eo noii duximus
slroecum loco suo pariter relineret, donoc episco- pvocedendum; sed adhuc decrevimUsexspectandum
patuni Massan. ad slaluni reduci conlingeret melio- utis, qui eum, sicut creditur, clarificavit in ccelis,
Ingelburgede Danemailc, on aiine a voirce grand et un fait, si petit quil soif, par celadlmmortatiii.'
seul qu'il se
pape sinieresser a Ja position et au repentir d'un rattache a un grand hoinrae, se revil
pauvre moine. Cette Jellre rappelle la loucliante —M.de Burdin veutbien nous communiquerfexem-
Epiire que sainl Paul ccrivait a son ami Pliilemon plaire original d'une autre letlre inidile dTnno-
pour 1'engager a recevoir avec bonte son esehive cent III, trouvee egaleineilt dans Jes archives de la
Onesiine, qui s'etait eufui loin de son maitre, el prefecture ( vide supra ad an. 1205 , col. 147).
qui, pendant cette absence, etail devenu chrelien. Cctte lettre est adressee au prieur del'an
Grandmont,
Ce bvefn'a jamais ele publie, nous avons pu nous et dateeduvn des calendes d'avril, huilieme
en assuvev en consultant la collection des lettves du pontificat dTnnocerit. i D. ARBELLOT, canonkus
d'Innocent III, edilee, en deux volumes in-folio, Lemovicensis.
pav le savantBaluze. La possession du litre original (69*) Videinfra not, ad epist. CLVHI.
est d'ailleuis une richesse pour nos archives. Tout (70) Yide epislolam CLIX.
ce quLvienlde ce pape, qtti est une des plus grandcs (70") Vide epistolam CLII,supra.
figurcs du moyen age, olfre un inieiel historiquej
S59 AD INNOCENTIIIII REGESTA 220
amplius clarificet ipsum 111lerns ad sui nominis A Jcrosolyraitano,apostol. sedis legalo, sai. et apost.
gloriam et honorem, ita quod securius procedere ben.
valeamus ad praefatumnegotiuin exsequendum. ' Cum in
Cavthaginensi prohibeatur concilio ne
, Datum Laterani, vi Kalendas Junii, pontilicatus quis episcoporum pro modico balsami, quod bene-
nosiri anno decimo quinlo. dictum pro sacramento baptismi datur ecclesiis,
CLXXIV. aliquid proesttmataccipere, miramur quod, sicut ad
Ad decanum capitttlumque S. TJieobaldi Metensis. audientiam apostolatus nostri pervenit, venerabrlis
— Sub anathemalh inlerminalione prohibet ne
fraternoslcr.... episcopus, et dilecti filii capitulum
quis clericus majoris ecclesimin eorum ecclesia AcconensisEcclesioeS.
prwbendam habere prmsumal. Laurenlii, quam apud Ac-
(4nno J212. Laterani, Nov. 27.) con dilecti filii Januense capitulum se habere pro-
[Hist. de Melz, III, 171, ex archiv. eccl. colleg. ponunt, chrisma gratis denegant exhibere. Quia
S. Theobaldi.] vero venalitates hujusmodi abominalur religio ec-
LNNOCCNTIUS episcopus, servus servorum Dei, clesiasticsehoneslatis, cum sacris obvientinslitutis,
dilcctis filiis decano, totique capitulo Sancli Theo- eisdem
episcopo et capilulo dedimtis in praeceplis
balJi Metensis, salulem et aposlolicam benedi- ut_a lam inhonesio et interdicto commercio dcsi-
ctionem. B
stentes, chrisma gralis de csetero ecclesise memo-
J Cum a nobis petitur quod justum est et hone- ralse concedanl. Quocirca fralernitati tuse per apost.
sttim, tam vigor sequitalis quam ordo exigit ra- scripta mandamus, quatenus ad hoc eos eflicacito.r
tionis, ut id per sollicitudinem officiinostri ad de- moneas, et inducas. Tu denique, frater patriarcha,
bitum perducatur effectum, et id maxime quod pia e£ credito libi grege taliter vigilare
super teipso
fideliumlargitione ad serviendum Deo novelle plan-
procures, etc
tatur, protectionis nostrse et auxilii rore diflusius Dat. Later., III Id. Januarii, ponfif. nnstri an. xvi.
impleatur. Eapropter, dilecti filii, vestrae justae pe~ CLXXVL
titioni grato concurrentes assensu, novellsevestrse
et in et Ad ephcopum et capitulum Acconense—-Ejusdem
plantationi indulgenles, poslerum quieti argumenli uc superior epistola.
paci vcstrse providenies, prsecipiendo staluimus, et
(Anno 1215, Laterani, Jan. 11.)
sub analhematis interminatione prohibemus, ne
clericus aliquis in majori ecclesia praebendarn ca- [Ibid.]
INNOCENTIUS , etc. venerabili fratri... episcopo, et
nonicam consecutus, in veslra prscbendamquserere dilectis filiis
capitulo Acconensi, sal. etap. ben.
laboret, nec habere proesumat, quia magis trahi « Cum in Cai thaginensi prohibealur concilio, etc,
videretur percipiendi fructus amore quam Deo vel ut
supra.
Ecclesise pauperi deserviendi favorabili devolione.
CLXXVII.
Sane si aliqtta persona ecclesiastica hanc nostrce Ad abbatesS. Faronis
institulionis paginam sciens contra eam temere (~i)et deCavea (~l')eldeca-
num (72) Meldensem.-—'Dat eis provinciaminqui-
venire tentaverit, et vos molestare prsesumpserit, rendi, num abbas Ctuniacensis revera coaclus fuc-
secundo teniove commonita nisi acquieverit, et ril per violentiam, ad conferendumprioralum cle
Benhardofilio Balivi comilis Nivernensis.
de illala inquietalione competenler satisfecerit,
excommunicaiionis vinculo se noverit innoda- (Anno 1215. Lateiani, Jan. 25.)
tam. [Ex archivio monasterii Cluniacensis. BREQ.ibid.
Datum Laterani, v Kal. Decombris, pontificalus p, 1150.]
DOStrianno quinto dccimo. Dileclus filius, abbas Cluniacensis(72*),suanobis
CLXXV. conqueslione monstravit, quod, cumolimad domum
Ad palriarcham Jerosolymilaiuim, apostolicw sedis de charitate accesserit, et in villa ejusdera loci sic
legatum. — Pro cupiiulo Januensi. teneretur inclusus, quod ingressus vel regressus
(Anno 1215. Laterani Jan. 11.) D monaciiorum et nunliorum suorum haberi non
[USHELLI,Italia sacra, IV, 882.] possel ad ipsum, liisi mediante Leterico, Balivo no-
LNNOCCNTIUS, clc, venerabili fratri palriarehoe bilis viri, comilis Nivernensis (75); ut id obtinere-

(71) Monaslerium S. Faronistunctemporisroge- chos S. Dionysii, pro Argentolio, lilcm definiii,


bat Reginaldus 1; ipsius enim nomen comparet mense Septerabvi. Memovatuv et 1215 et 1214.
in Aclis quam pluribus ab anno 1214, usque Celebvalur in Necrologio 24 Julii. Ibid., col. 1665.
ad annum 1251. Obiisse dicilur XIIIKal. Junii, (72*)Eral is nomine Guillelnras II, qui, ex priore
ex Necrologio. Nov. Gall. Christ. tom. vm, col. Ciuniacensi, et S. MattinideCanipib, cvealus abbas
1695. Cluniacensis, an. 1207, anno 1214sett 1215, uti ho-
(71*)Herbeiius, abbas S. Maria?.in Cavea, al. Cha- die coiiipiilainiis, post reginien annovum septem,
gia, al Cagia, coraparet in instrunientis ab anno totidemque raensium, abdicasil feria quaiia ante
1200, usque ad annum 1219. Ibid. col. 1717. Pascha. Diein tiausil extremura an. 1222, xi Kal.
(72) Radulfus, decanus Meldensis, reperitur, jam Octobvis(ex Sammaiihanis), vel JH Kal. Oclobns
ab anno 1202 et 1205. Anno 1207, Judex a suniino (ex Necrologio Monaslevii-NoviPiclavensis). Nov.
ponlificeuna cum Gaufiido, Sihanectensi episcopo, Gall. Chrht. lom. iv, col. 1145.
elAdamo, abbalc Caroli-loci, delegalus, o.lamin- (75) Confercndoesunt Epistoloelibri deciiniquinli
ter OJonem Parisienscm episcopttm, ef mona- cxi.tvet cxcin.
gtl SUPPLEMENTU.M. — AN. 1215. 222
turper Balivumeumdem, necessitate urgcnte, idem A fare prsesumpscrit, indignationem oninipoientis
aiibas,'conlra conslilulionem Cluniacensis capituli Dei, et beatorum Petri et Pauli, aposlolorum ejus,
generalis, auctoritate aposlolica iionsliluti, cura se noverit incursurum.
corisensu Cluniaccnsis convcntus, prioralum de Datum Laleiani, iv KalendasApvilis,pontifioatus
Benhardo, pertinenlem ad ipsum, Petro, clerico, nostri anno decimo scxto.
dicti-Balivifilio conltilit, in sui gravem monasterii CLXXIX.
laesionem; propter quod nobis humiliter supplica- Addecanum(74*),J. arcliidiaconumNoviomensemet
vit, ut pcr discretos viros prioratum proemissumfa- caniorem Noviomensem.—Dal eis provinciamexa-
ceremus ad proprietatem, et jus monaslerii, anle minandi causam quwerat inter W. de Avesnis,ex
una parle, et Ecctesiam Leseien. ex altera, super
facli veritate cognita, revocari. Quia vero nobis non auibusdampossessionibus.
constitit de praemissis, discrelioni veslrse per apo- (Anno 1215. Laterani, Maii 24.)
slolica scripta mandamus, qualenus, vocatis quos
[Ev chartulario monasterii Lesciencis, duodecimo
propter hoc noveritis evocandos, audiatis hinc im'e et decimo teiiio sseculis exarato, f° 68 et sqq.
el
proposita, quodjustum fuerit, appellalionepost- BREQ.,ibid.]
posita, stalualis, ipsi vero abbali pro suo debilo n Dilectorum filiorura abbalis et convenlus de Le-
poenam canonicain iiifligentes,faciatis quod dccre- scies (75), ex parle una, et nobilis viri W. de Ave-
veritis per censuram ecclesiastieamfirmiler obser- snis, ex altera , procuratoribus in nostra prsesentia
vari. Quodsi non omnibus his exsequendispolueri- constitutis dilectum filiuni noslrum, B. Sancti
tisinleresse, duo vestrum ea nihilominus exsequan- Georgii ad Velum Aureum diaconum cardina-
tur. Yos denique, filii abbates, super \obis ipsis, et
lem~(75*),coiicessimusauditorem; coram quo proc-
credito vobis grege laliter vigilare curetis exslir- dictorum abbatis et conventus
proposuit procura-
pando vitia el plantando virtutes, ut in novissimo tor, quod, cum praefatus W. postquam signum
diclricti examinis die coram tremendo Judice, qui crucis
assumpsit in Terrae sancloesubsidium pro-
reddet uuicuiquesecundum opera sua, dignam pos-
fecturus, dictos abbatem et conventum de Fania,
sitis reddere ralioneui. de Haia , de Lescheres , el aliis quatuor Villarum
Datum Lalerani, x Kalendas Februarii, pontifica- nemoribus conlra justiliam spoliasset, venerabilis
tus nostri anno quinlo decimo. frater nosler, Cameracensis episcopus (76), dicece-
CLXXVIII. sanus loci, cum jam sibi per testes, quod super hoc
Ad priorem el convenlummonasterii de Noveio.— ejus officialis receperat, de ipsorum spoliatione
Recipiunlur sub proteclioneapostoiica, et confir- G constaret, in eumdem nobilem , ipsius conlumacia
mantur ipsorumpossessiones(74). exigente, excommunicationis, et in terrara suam
(Anno42I5. Lateiani, Marl. 29.) interdieti senlenlias promulgavit. Nominatusvero
[Ex chartulario Noveiomensi.BREQ.^i&irf.^p.llSl.] W. ad decanum Sancti Joannis in Burgo-Laudu-
Solet annuere sedes apostolica piis votis, et ho- nensi, et conjudices ejus , contra eosdem abbalein
nestis petenlium precibus favorembenevolum im- et conventttm, super quibusdam nemoribus Loci,
perliri. Ea propter. dilecli in Dominofilii, veslris nominibus non expressis, lacila veritate, noslras
justis poslulationibus gvato concurrentes assensu, lilteras impetravit. Quorum duo decano de Avesnis
peisonas vestras, et prsedictum monaslerium in auctoritale aposlolica injunxerunt, ut, si qua sen-
quo divinoestis obsequio maneipali, oum omnibus tentia in ipsum W. vel terram ejus auctoritaie prse-
bonis quse inproesentiaruni rationabiliter posside- fati episcopi, vel officialis ipsius, esset prsedicloe
lis, aut in futurum jnslis modis praslanle Domino litis occasionc prolata , eam denuntiarent penilus
poteritis adipisci, sub beati Pelri et nostra prote- non tenere, et citarcnt nihilomiiius abbatem et
ctioue suscipimus. Specialiler autem grangias dc convenlum praedictos,ad certum diem el locum ei-
Barbi et de Corni, et quidquid habetis in Villa- dem W. coram ipsis judicibus responsuros. A qtio-
Nova, sicut ea juste et pacificepossidelis, vobis, et ^ rum gravamine manifesto , cum easdem niierenttir
per vos prsefatoveslro monasterio conflrmamus,ot sententias, nec monilione nec causse cognitione
praesenlis scripti patrocinio communimus. Nulli praevia,revocare, saepefali abbas et convciilusno-
ergo omniuohominum liceat hanc paginam nostrae stram audientiam appellarunt. Unde, procurator
proteclionis et confirmationis infringere, vel ei petiit eorumdem, ut, revocato in irritum quidquid
austt temerario conlraire. Si quis aulera hoc alten- ab eisdera judicibus exstilit aftenlatum , saepedi-

(74) Confer supra epistolam CXLVIII. IX. HugoII deHeslru, denascitur 1215, 5 Au. >
(74*) Yide ad episiolam libri octavi CLXXXVIII, (75*) Beiirandus, al. Bertramus, lituli S. Georgii
not. in Velabro, al. ad Velum Aureuin, diaconus cardi-
(75) De abbalibus Lesciensis monaslerii, circa nalis, ab IunocenlioPP. III, anno DominicseIncai-
hoec in quibus versamur tempora, pauca haecapud nalionis 1212, Romae, in octava crealione, renun-
auctores NovseGalliaeChristianae,t. III, col. 125. liatus est. Honorii PP. III jtissu per triennium le-
< VII. Siraon, ex prseposiloLatiniaco; deponitur galione functus est in Galliis conlra Albigenses.
aiino 1194. Rediit deinceps in Italiam , et sub Honorio PP. III
< "VIII.Hugol, e\ monacho Vedasfensi, rexii excessit e vita. Oldoin. ad Ciacon., t. H, col. 50.
tribus inensibus. (76) Vide ad epistolam hbii quinli xix, nol.
AD INNOCENTIIIII REGESTA 2-1
2,25
ULXXX.
tas excommunioalionis,el interaicti sentenlias, sic- L
Monastein S. Pelri Carnotensis proteciionemsusci-
lit ralionabiliter sunt prolata-, facereraus, usque - et privilegiaconfirmat.
sublato appellalionis pil possessionesque
ad satisfaclionem condignam, Jul. 9.)
dicfuin W. ab (Annol2l5. Signise,
obstaculo, firraiter observaii, supra [GUERARD, Cartulaire de Sainl-Pere de Charlres,
injuriis prsediclorumabbalis et convetitus, tam su- II, 677. ]
per nemoribus ipsis quam possessionibus, et rebus INNOCENTIUS episcopus, elc
aliis , in quibus eos mullipliciter inquietat, el ho- Personas et monaslerium vestruin... cum omnl-
minum suorum molestiis, quos angariis, et aliis bus quse iiiprsesentiarum valionabiliter possidet...
indebitis^xaclionibus opprirait, per censuram ec- sub beati Petvict nosti a protectlotie suscipimus ;
clesiasticam compescenles. Fuit autem cx adverso specialiter autem de Gisez,de Trahoue, de Braioto,
responsum, -quod, cum ante dictum W. a nomina- de Castriduno, de Bosvilla,et alios prioratus cum
tisabbateet conventu super spolalione quorumdam peiiinenliis suis... confirmamus...
nemorum, et rebus aliis, coram officialiCamera- Datum Sigu;ae,vn Idus Julii, poiitificalus nostii
censi, non ex delegalione nostra, tl'aherelur in araio xv.
causani, ipsius W. procurator, sentiens sc ab eo- B CLXXXI.
dem iiijuste gravari, vocem ad nos appellationis Ad prwlaios, nobilesel populumHibernite.—Utper-
emisit. At ipse, legitima eliara appellatione con- severentin fidelilale tegis Angliwethwredumstw-
ritiJi.
tenipta, pbstquara eli&mfuerunt ab ipso W. super (Anno1215, Lalerani, Oct. 28.)
appellatione sua ftostraelitteroe impelratse, denun-
liari excommufiicatumfecit,eamdem lerraniipsius [RVMCR, Fcedera, etc I, 116, ex originali in thes.
cur. recepl. Seaccavii.]
inlerdicto suppouens. Decanus vcro Sahcti Joaimis INNOCENTIUS episcopus, sevvus sevvovtimDei, ve-
in Burgo, et conjudiees ejus, ad quos idera nobilis nevabilibubfvatiibus archiepiscopis et episcopis, et
super eadem causa nostras lifteras reportarat, eas- dilectis filiis abbalibus, et csetevisecclesiavumpvae-
dem sententias decernentes penitus esse nullas, Jatis et nobilibus vivis pvincipibus, comitibus , ba-
denuntiarunt prsedrctura nobileni, et lerram ejus et universis mililibuset populisper Hyber-
ronibus,
proedictis sententiis non teneri, el, volentes dc niam constilutis, salutem et aposlolicam benedi-
causa cognoscere principali, eosdem abbatem el ctionem.
conveutum ad suam prsssentiam citaverunl; sed Cumperipsius gratiam,qui discordantes parietes
ipsi ad nostram audientiam sine eausa lationabMi iirse angulari lapide copulavit vera pax et plena
appellarant. Cumquc iierum ante dicti abbas ei " concordiasitinierregnutn etsacerdoliuin niAnglia
conventus, .cixatia judicibus prsenominatis, eorism reformata, nos qui tenemurcuraiUet solliciluuinem
se conspectui pisesentarent, licet iidem judiccs cf- de chavissiuio ih Cbristo iilio no-
gerere specialem
ferrenl se ipsis super his exhibituros.juslitise com- stro Joanne illustri Angiorumrege, ac e)us regno,
plementmu, laraen ab eorum prseseiuia contuma- quod ad Romanara Ecclesiam per donum ipsius
citer recesserunt, Quare, pelebat dicti nobilis pro-
speciaii jure noscitur pertinere, sibi et hseredibus
curator, ut causam ipsam ad eorumdein judicum suis proviiiere \oJentes, per apostolica vobis scripta
remitteremus examen. Quia vero super his et aliis, mandamus atque probcipimusquatenus in fidelitate
quoe fuere coram cai'diiiali proposita memoralo, ipsius regis ac hsei-eduinsuoium prOmptoanimo et
vobis fierinon potuit plena fides, de paiiiina pro- corde siiieevo perssverare curetis, tsilesvos circa
curalorum assensu , per apostolica \obis scripta devotionemipsiuspcv omnia exhibentes, quod lam
mandamus, quatenus, paiiibus convocatis, et au- a nobis quam ipso debealis merito commendari,
ditis hiuc inde propositis,' quod caiionicum fuerit scienles pro cerlo quod nos ad ipsius commodum
appellatione postposita slatualis, facientes quod el honoiera efficacileraspiramus.
statueritis per censurara ecclesiasticam fiifniter Datuhi Laterani, v Kal. Novembris, pontificalus
Q
observaii. Testes auiem qui fderint nominali, si se nosivi anno sexlo decimo.
gratia, odio vel timore subtraxerint, per censuram CLXXXIL
eamdem appellalione remota cogalis verilali tesli-
Michaelisde cttslro Brittonum.
monium perhibere; nullis lilteris ohstanlibus pr,e- Ad abbatem Sancli
(Auno 1215. Laierani, Nov. 22.)
ter assensum pai tium a sede apostolica impetratis. Sloria delta badia di Nonantoia, II,
[TiUABoscni,
Quod si noji omnes his cxseauendis potueritis in- 551, ex autographo.]
teresso, duo vestrum ea nihilominus exsequanlur. INNOCENTIUS episcopus, servus servorum Dei, di-
Datuin Laterani, ix KaleridaSJunii, pontifidatus leclis filiis abbati Sancti Michaelis de castro Biit-
nostri anno sexlo decimo. toiiunl Bonon. dicecesis (77) et magistro T. (77")
(77) H monastero di S.Micheledi castel de'Brilli Ch. P. abate Sarli non ha eomiuciato a trovarne
nella diocesi di Bolognaappaiionne gia all' ordine raemoria, che al' anno 1214 (De cl. profess. Archi-
Camaldolese,e poscia nel 1262 fu dato a'frali Go- gym. Boiton.vol. 1, n, p. 29). Qtiestacaiia adunque
deuti (V. Annal. Camald. t, v, p. 61, etc, Melloni ne anticipa Ja notizia di un anno. e ci fa insience
Atlide S. Bologn. t. II, p. 62, elc conoscere che prima di, quel di Bolognaegli ebbe
(77*)Quesli e il celebre canonista Tancredi, cho un canonicalo nella chiesa di S. Loienzo in Col-
fu poscia canonicoe aichidiacono di Boloania. I! linn
2-2-i SUPPLEMENTUM.— AN. 1,214. 226
doctori decretorum, canonico Sancti Laur nlii in A quatenus in uegotioipso juxla priorura contincir
ColinaBononiaicommoranti,salutem elapostolicam tiam lilterarum, sublalo appeUationisobstaculo,
bcnedictionem. ratione prseviaprocedatis. Yos denique, frater epi-
Dilecli filii abbas et conventus Nonanlulaiius scope ac fili abbas, super vobis ipsis, et credito vo-
iransraissa npbis petilione monslrarunt, quod cura bis grege taliter vigilave curetis exstirpando vilia,
quidam eorum monachus pro quocjam defuncto el plantando virtules, ut in novissimo disiiicti exa-
<pitapud ccclesiaro Sancti Barlholomoeide Spina- minis die coram tremendojudice qui reddet unicui-
larabertiad ipsos de jure speciautem elogevatse- que secundum opera sua, dignam possitis reddere
pultttram,exsequias celebvaret,awhipresbyter ec- ralionem.
clesiaeSancti Mavtiniet ejtts complices Mutinensis Datum Lalerani, llibus Fobruaiii, ponlificalus
dicecesis in ipsum monacbum manus temerarias nosiii anno soptimodecimo.
injecerunt, non pern.ilteiites cum celebrare ofliciura CLXXXIV.
pro defuncto. Cumque per vencrabilem fratrem Ad ubbalemel frulres S. Dionysii.— Eorum prote-
nostrum Mutincnsem episcopum sperarent hoc le- ciimiemsuscipit el po,ssessiones confirmal.-
levari gravamen, ipse proemissis alias adjecit hvju- (Anno 1214. Laterani, Mart. 29.)
ms, in vassalos Nonanlulani monaslerii et omnes D [DOUBLET, Hist. de Sainl-Denys, p. 515.]
qui de coeleroin proedicta ccclesia eligerent sepul- INNOCENTIUS episcopus, servus servorum Dei, di-
luvam extommunicationissenieniiam promulgando. leetis filiisabbati el conventui Sancti Dionysii, sa-
Nolenics igitur jura ejusdem monasteiii deperire, lulem et aposlolicambenediclionein,el?.
discretioni vcstraeper aposlolicasciiptamandamus, Personas vestras et prsediclura Monasfeiium iu
quaieims, "si est ila, dicios violentarum manttum quo divino estis obsequio mancipall, cum oinnibus
injectores tandiu app<ilalioneremota excoramuni- bonis quae inprsesentiavumrationabilitei possidetis,
caios publicc nunlietis, ct facialis-ab omnibus evi- atit in lulurum juslis modis prsestanle Dominopo-
tari, donec passo injuriani satisfeGerint coinpeten- teritis adipisci sub beati Pelri et nostra protectione
ler, et rum vestiarum leslimonio litlevarum ad suscipimus, specialiter aulem granchiam dc Cba-
sedem apostolicamvenerinf absolvendi.Super aliis neueriis et decimas. de Longolio sicut eas juste ac
auiem episcopumet| arcliipresbyteritm mc-moratos paeifice possidetis vobis el per vos prsefato mona-
ab indebila molesiatione ipsius nionaslerii compe- sterio yestro confirmamuset prsesenlis scripti pa-
scaiis, pradiclam excommuiiicalionis sentenliam, trocinio communimus
sublaio appeUalionisobstaeulo.legilimerevocantes. _ DatumLaterani, ivKaJ. Aprilis,ppnfificalusnoslri
Tu vero, fili abbas, super le ipso et credito tibi anno xvii.
grege taliler vigilare procures exstirpando vitia, et - CLXXXY.
-
pjantando virtules, ut in novissimodistricli exami- A.dJonnnem Anglorumregem. — Declurulquod iw
nis die coram tvemendojudice, qui reddet unjcui- vet capella sua interdici vel excommunicarinon
secundum reddere possit sine mundutosedis apostolicwspeciali.
que opera sua, dignam,possis (Anno1214. Romsc. ap. S. Petrum, April. 15.)
rationem.
Datum Laterani, x Kalend. Decemb.,pontificalus [RVMER, Fwdera, I, 119, .ex originali m thes. cur.
noslri aimo scxlo decimo. recept. Scaccarii.]
CLXXXIII. INNOCENTIUS episcopus, servus ser-vorumDei, cba-
filio JOANNI
Ad Phtoriensem episcopumet abbalemS. Trinilath rissimo in Christo illustri regi Ajiglo-
Florentinensium.—In causi qnw.Soffreduminter rum, saltttem et apostolicarabenedictionfcm.
Pistoriensemephcopumverlebaluret communePi- Apostolicsesedis ampla benignitas sincere obse-
storii superjurisdiclione quorumdam castrorum. quentium vota fidelium favore benevolo proseqtti
(Anno 1214. Latcfani, Febr. 15.) consuevit, et illustrium virorum personas quas in
[Zuii.utiA, Anecdota medii wvi, Augustse Taurin. P devotione sua promptas invcnerit et, ferventes,
1755,in-fol., p. 550.] quibusdani titujis ducentiusdecorare; ut igittir ex
INNOCENTIUS episcopus, senus servorum Dei, ve- speciali devotione, quani ad Romanam Ecclesiam
nerabili fratri episcopo et dileclo filio abbati S. et personam noslram habere dignosceris apostoli-
Trinitalis Florentinorum, salulera et apostolicara cum libi senlias accrevisse favorem, statuiraus ne
benedictionem. a quoquam tua possit excommunicari persona vel
Causam quaeinter consules, consiliarios, et com- interdici capella, sine mandato sedis apostoJicse
rounePisloriensium ex parle una, el vcn. fralrem speciali.
nostrum... episcopumex altera super jurisdiclione Tu ergo, neinde nascantur injuriseunde.jura na-
quorumdamcastrorum, elhominum, ac rebus aliis scuntur, talem le super hjs satagas exhibere, ne
agitari dignoscitur, diclus episcopus tibi, fratev epi- per abusum, quod absit, privari hujusmodi Jiene-
seope, a nobis obiinuit delegavi. Ut autem jttdi- ficio mc... pria.... juxta.... cea.... sanctiones pri-
cium sine suspicione procedat, te, iili abbas, cogni- vilegium.... rc... lur amitlere, qui permissa sibi
tioili eausaeobtentu parlis alterius adjungentesdis- abutilur potestatc
crctioni vestroeper apostolica scripla mandaraus, NtiUiergo omnino hominumliceat hanc paginam
227 AD INNOCENTH111REGESTA 228
nastraeInstilulionis infringere vel ei ausu teraerario A officiaexercere , discrelioni vestrie per apostolica
contraire. Si quis aulem lioc attentare prsesumpse- scripta districle pvoecipiendomandamus, qualenus
rit, iiidignationem omnipotenlis Dei, et beatorum pisefatum Waldemarum degradatura et tam ipsum
Petri etPauli aposlolorum ejus se noverit incuv- quani fautores suos excommunicatos per ecclesias
surum. vestras publice nunlietis. Yos denique, filii abbales,
Dafum Romae apud S. Petrum, xvn Kal. Maii, super vobis ipsis et cvedito vobfs grege taliter vi-
pontiffcatus nostri anno seplimo decirao. gilare curetis exstirpando vilia et phinlandovirtules,
CLXXXVl. ut in novissimo dislricti examinis die eoram tre-
Ad Joannem Anglimregem.— J)e treuga inler reges mendo judice, qui reddet unicuique secundum ope-
Anglimel Francim ineunda. ra sua, dignam possitis reddere rationem.
(Anno 1214,Romse, ap. S. Petrum, April. 22). Datum Romoe,apud Sano.tumPetrum, m Kalen-
[RYMER, Fmdera, elc I, 120. Pal. 16. Joh., m. 17 das Maii, pontificalus nostri anno xvn.
d. in Turre London.]. CLXXXYIII.
INNOCENTIUS episcopus, semis servorumDei, cha- Ad populos Spoletuni ducatus. — Vt Aldrovandino
rissirao in Christo filio JOANNI illustii Anglorum marchioniEstensiel Anconilanoauxilium el favo-
et B rem prmbeanl.
regi, salutem apostolicam benediclionem.
Cumex guerra quse vertitur inter te el charissi- (Anno 1214. Ronioe,ap. S. Petrum, Maii 5.)
inura in Christo filium nostrum Philippum Fran- [SIURATORI, Anliq. Ital., I, 527.]
eorum regem illttstrem, impedialur TerroeSanclie INNOCE!\TIUS episcopus, servus servorum Dei,uni-
succursus, ad quem pro salule popttli Cliristiani versis fidelibus noslvis pcr ducaium Spolelanus»
ardentibbime aspiramus, aliaque iunumera timean- constitulis, salutcm et apostolicam beueditiio-
tur ex ea periculaprovenlura, nos apoblolic;esedis nem.
servilii debito provocali, ad reformalionern pacis Cum dileclus filiusnobilis vir A. (Aldrovandinus)
intcndimus inlerponere, par.tes(sic) libi ac praifalo niarchio Estensis de nostro consilio et inandalo
Francovum regi firmiter iiijungamus per censuram niarchiam Anconitanamintrarit, ut eam revocet ad
ecclesiasticam, vos, si necesse fuerit, coinpellendo EcclesiaeRomansadominium , et tcneat pro eadem,
ut pro tot et tantis periculis evitandis, treugas universilatem vestram rogamus, requirimus, et
ineatis et observetis ad invicera sallem usque post iitoneiuus, per aposlolica vobis scripta inandantes,
generaleconciliumcelebranduni: rehus in eo stalu qualeiuis ob reverentiara apostolicaesedis et no-
maneutibus in quo erunt cum ipsa; treugsea par- C strara, ad hoc ei consilium et auxilium taliter im-
tibus firmabuntur. pendatis, quod ipsum ad vcstra obsequia fortius
Et duomedialores pacis absque malilia eligantur, obligetis, et nos pro servitio in ipso nobis impenso
qui fideliter interim tractent de concordia refov- dcvotioncm vesiram coinmendare merito debea-
manda, quae, si forte provenire non possunt, noslvo mus.
vosarbitvio commitiatis, praestilissuper his caulio- Dalura Romse,apud Sanctum Petrum, m Nonas
nibus, quo discordiam sopiendamnos ipsi perso- Maii, pontificalus noslri anno xvu.
naliter intendamus. Ego Daniel Nolurius de Bodigiohus lilteras papm,
Quocirca serenilatera regiam rogamus, monemus jussu dominiAndremde Maxerala xicecomithRodi-
ct exhorlamur in Domino quatenus habita super gii pio domino Obizone marchione Estensi exem-
his deliberatione prudenli, nobis non differas per plavi et scripsi, nihil de eis addens vcl minuens,quoii
idoneum nunliura responderc sensumvel senlentiammutet, nisi forle litieram vet
)alum Romseapud Sanaum Petrum, x Kalend. puncium in compositionesyllabarum, currenle anno
Maii,ponlificatusnoslri anno decirao septimo. Do hii 1292, indiclione v, die xiv, intrante
CLxxxvn. Apiili.
Ad universum clerum Breinensis provincim. — Vl D CLXXXIX.
Wuldemarumexcommunicalumpublicedenunlieiil. Ad et populos Anconitunwrnarchiw,—
1214. S. polestatem
(Anno Romae,ap. Petruiu , April. 50). Ul Aldrovandinomarcliioni Estcnsi et Anconilano
[LAPPENBERG. Hambnrg. Utkund. I. p. 544, ex ori- oblemperent.
ginali cum appenso plumbeo sigillo papae Inno- (Anno 1214. Romaeap. S. Petrum, Mau 5.)
centii III, in caps. n, n. 10.J [Ibid.]
INNOCENTIUS episcopus, servus servorum Dei, di- INNOCENTIUS cpiscopus, servus servoruni Dei, po-
lectis filiis , abbatibus, prioribus, prseposilis, de- testati et populo Anconilano, spiritura consilii sa-
canis, archidiaconis et aliis ecclesiarum praelatis nioris
per Breniensem provinciam eonsiilulis, salutem et Cum dilectusfilius npbilis vir A."marchio Eslen-
apostolicara benedictionera. sis de nostvo consilio el mandalo marchiam Anco-
Cum perdilionis filius Waldemarus, tanquam hae- nitanam inlrarit, ut eam revocet ad EcclesiaeRo-
reticus et schismaticus censuram eanonicara vi- maiioedomiiiium, et teneat pro eadem, praesentium
ipendat et Ecclesise claves nullas reputans, ex- vobis auctoritate praecipiendomandamus, quaie-
coinmuiiicatus et depositus proesumat episcopalia nus a scqueia Oitonis repiobi, maledicti el ej.-
229 SUPPLEMENTUM.— AN. 1214. g;0.
communicali. suorumque fautorum, penitus disce- A dicus adversus hanc morliferam pestem, de consilio
dentes, ac redeuntes ad Romanam Ecclesiam ma- virorura prudentum in diversis conciliisad curandas
trem veslram, eidem inarchioni ob reverenliam animas salubre remedium adinvenit; quocirca non
a.postolicaesedis et nostram adhserealis fideliler, decet tuam regalera prudentiam, quse inler caeteros
et humiliter intendatis de his quse ad jus marchio- principes sseculares Christianiiatis titulo est in-
nis pertinere noscunfur, pleuarie respondentes ei- signis, pro aliquo temporali commodo spiritualera
dem, ac ita virililer ei consilium et auxilium im- impedire profectum, sicut per quasdam litteras ad
pendentes, quod sibi ac nobis cedat ad gloriam et diversas commttnias destinalas te fecisse dolemus,
honorem ; nosque qui certam fiduciam obiinemus, quas ut prudentiori retractes consilio, praesenti pa-
quod vos ob reverenliam noslram humane et beni- ginse fecimus intercludi: serenitalem regiam ox-
gne traclabit, devolionem veslram et fidera debca- hortanles, quatenus nec impedias nec facias impe-
mus merito commendare. Alioquiii dilecto filio diri quominus in regno tuo ecelesiaslica juvisdiclio
R. subdiacono et capellano noslro, reclori Mas- valeat exevceri. Nos enim proedictolegato praecipi-
sensi, apostolicoesedis legalo, noslris damuslitte- mus, ut adhucsuper his, quantura cum Deo potest,
ris et mandamus, ut vos aJ id appellatione reniola necessarium adhibeat moderamen, ne in aliquo
compellat, prout videat expedire. B modum excedat, honestas consuetudines et usus
Datum Romae apud Sanctum Petrum, m Nonas ralionabiles non immulans, limam omnittm gene-
Maii, ponlificatus uostri anuo xvn. rali concilio reservando ; unde volumus et mau-
CXC. daraus, ut inlerim idem negotium hinc inde mo-
deste procedat, quia tunc super his et aliis cum
Ad Philippum Francorum regem. — Lsuras in suo sacri approbatione concilii
' statuemus, quod spiii-
regno in poslerum rex non paiiatur. lualiter et temporaliter videmus expedire.
(Anno 1214. Romae ap. S. Petrum, Maii 14.) DatumBomaeapud Sancfum Petrum, n Idus Slaii,
[D. d'AcuERY,Spicileg., III, 577.] pontlficatus nostri anno septimo deciino.
INSOCENTIUS episcopus, servus servorum Dei, CXCI.
charissimo in Chrislo filio nostro PUILIPPO regis et fratres militiw Templi.— Ipsos a
Fiancise lllustri, salulem et aposlolicam beuedi- Admagislrum
pelilione abbalis ac monasleni Cluniacensh, su-
ctionem. per quemdam vendilioniscontraclum, in quoprio-
Quanto melior est anima corpore, tanto spiri- ratus de Charitate giaviler tmsus esse dicebalur,
«bsolvit (78).
tualia sunt teraporalibus prsefeienda; unde com-
modum temporale non est cura spirituali damno C (Ahno 1214. Romse, ap. S. Petrum, Maii 15.)
quserendum,ne unde lucrum quseritur temporale, [Ex Archivio abbatise Cluniacensis. BREQ. ibid.,
inde spiiiluale peviculura oviatuv, teste Veritate p. H55.]
quse dicit : Quid prodest Itomini si wiiversummun- IKNOCENTIUS episcopus, servus servorum Dei, di-
dum lucretur, animwverosuwdelrimenium palialur ? lectis filiis, magislro et fratribus militise Templi,
(Matlh. xvi). salutem et apostolicam benedictionem.
Auditis itaque litteris, quas tu et quidam baro- J. syndico, et quibusdam monachis Cluniacen-
nes tui contra dileclum filiura R. tiluli Sancti Ste- sibits, in nostra proesenliaproponenlibus , priora-
phani in CcelioMonle presbylerura eardinalem, apo- tum de Charilate, qui ad Cluniacensem Ecclesiam
stolicoesedis legatum, super variis arlicuUs desti- nullo pertinet mediante, in alienatione quarumdam
naslis diversas querimonias conlinentes : protinus posscssionum, reddituum, et aliarum ierum quas*
nobis et querelas contra eumdem legatum propo- emeratis ab illo, enormiter esse laesum, ac peten -
sitas, et responsiones ipsius fecimus explicari, libus, ut hujusmodi revocare conlractum, vel mo-
easque tibi probabiliter moderalas proesentibus lit- nasleiium ipsura in integrum \ice minoris resti-
leris mitlimus inlerclusas, hoc luae serenitati bre- D tuere dignaremur; vobis veiopetentibusex adverso,
viter respondentes : quod licet idem legatus a nobis eumdera contractura lanquam legitime ac solem-
super usurariis non acceperit speciale mandalum, niler celcbratum auctoritate aposlolica conlirmari,
quia lamen in regno tuo plus solilo usuraria pestis tain abbate (78*) ac conventu Cluniacensibus, quo-
increverit, in tantum facullates ecelesiarum, mih- rum super hoc auctorilas interve.nerat.et consensus,
lum, alioiumque multorum devorans et consumens, quara priore (79) acconvontu deCharitate, persuas
quod nisi tanto languori adhiberelur efficaxmedi- iitferas poslulanlibus illud idem , quia nobis ad
clna, intendere non suflicerent ad subsidium terrse plenum de ipsius contractus meiitis, et ciicum-
sancloe, propter quod ipsum duximus specialiter stantiis non liquebat, id venerabili fralri noslvo
destinandum ; unde ipse tanquam spiritualis me- Parisiensi episcopo (79*), etjconjudicibus suis com-

(78) De argumento islius Epistoloe, conferendae censi (ul quidam volunt) Gaufrido subslitutus fiiit
sunt omnino EpisioloeLibri decimi quinti cxciv et an. 1212. Vide Epistolas Libri decimi quinti. supra
CXLII. cilatas.
(78")Vide not. ad Epislolam CLXVJI supra. (79*) Petrus II (de Nemours) CambellanKSdictus,
(79) Erat is GuiUelmiisIII, qui, expnore Cluuia- Galfii'0 I, domino de Capella in Bria, de VUlebeou
2'jl AD INNOCENTIIIII REGESTA . 252
misimus' inquirendum , fatienles in inquisilionis i quod specilicatio eral liujusmodi facienda, diclus
litteris mentionem de lilteris super lapsu prioratus procuralor sedera apostolicam appellavil, Cumque
ejusdem, ad venerabilem fratrem nostruni...... Se- poslmodum abbas et conventus Cluniacensis ap-
nonensein archiepiscopum (80), et ejus conjudices pellafioni renunliassenl eidem, suasque probatio-
anlea deslinalis, quorum ulrique in exsectilione nes recipi postularent, et, parte vestra instanler
mandati apostolici processerunl. Postmodum \ero, inter caelera postulanle, ut prioris, et monaehorum
partibus in nostra praesentia conslitulis, cum in- de Cbaritate, ne delusorium esset judicium, requi-
stanter peteretis ipsum confirmari conlraclnm, et rcvetur consensus, ipsisque abbaie ct convenlu ni-
eumdem jiars alteia niteretur multipJiciter im- tentibus ostendere, quod id nequaquam fieri opor-
pugnare, quia de his quse partes ad fundandam tebat, et ad sedem aposlolieam iterum appellan-
inlentionem suam proponcre curarunt, non potuit tibus, spatium temporis in nostris coraprehensum
nobis fieri plena fides, dilectis filiis...... Sanctoe lilleris, eisdem super principali nii probanlibus,
GenovefaeParisiensis(81), et.... Boni-radii (82), ab- eflluxisset; vos a judicibus ipsis ssepius cum in-
balibus, ac... decano Aurelianensi (85), dedimus stantia postulaslis,ut secundum apnslolicirescripti
in mandatis, ut, diligenter audilis quse paites, in- tenorem conflrmarent praediclse venditionis cnn-
fra quatuor menses a termino priori Charitatis 3 liactum. Quibus id facere non curantibus, dile-
edicto, coram ipsis ducercnt proponenda; si foret cium filium fratrem Umberlum, et eumdem pro-
ostensum , prioratum de Charitate ex vendilione curatorem propter hoc ad sedero apostolicani
ipsa enormiter essc lsesum, ipsis [vice minoris destinaslis. Ipsis igitur, et dilcclo filio Clunia-
restilucntes eumdem. coiitracttuu legitime rescin- censi abbati, propter hoc in nostra praisentia con-
derint soepedictum ; alioquin illum facerentratum stilutis, nos, iis et ajiis quae ab ipsis fuere propo-
et firmum haberi, contradiclorcs per censttram sita plenius intellectis, vos, de fratrum nostrorum
ecclesiastieam compescentes, qui, parte monacho- consilio, ab ipsius abbatis et monaslerii Clunia-
rum quod proposucrat infra dicium terminum censium pelitione senlentialiter duximus absolven-
non probante, ipsum a.iiclojitate aposlolica confir- dos, perpetuum super hoc silentjum imponentes.
mavere contractum. Demum, dileclis filiis Chn- Monacliisvero de Charitate, quorum consensus ,
sliano, clerico vestrse, et Helia, monacbo allerius parte vestra petentc, requisitus non fuit, ex hoc
partium procuratoribus, propter hoc rursus in pracjudicium nolumus generati, cumres inler alios
nostra prsesentia conslitutis , procuralorc veslro acta aliis prsejuditare non debeat, secundum legi-
cum itistantia postulanle , contractum eumdem , tkaas sancliones. Nulli ergo omnino hominura li-
apostolico munimine roborari; pars adversa, pro- ceat hanc paginam nostrae diffinilionis infringere,
pouens ijuod abbas Cluniacensis, rebeJJionemoua- vel ei ausu temerorio contraire. Si quis autem hoc
cliorum de Charilate (qui antequam ad eum per- atlentare prxsumpserit, indignationem omnipoten-
vcnisset citatio, eumdem a monasterio ipso violen- tis Dci, et beatorum Petri et Pauli, apostolorum
ter expulerunl) impeditus, coram praedictis judi- ejus, se noverit incursurum,
cibus nequiverat experiri, cum de monachis, et Dalum Romoe, apud Sanctum Pelrum, Idibus
hominibus ejusdem loci quantilalem et valorem Maii, pontifioatus noslri anuo septimo decimo.
vcnditarum possessiouum scienlibus, testes, co CXCII.
quod rebellcs effeeti essent, producere non vale- Ad episcopos et prmlutos marchim Anconilanw. —
ret, initari petiit procesaum judicum prsediclorum, Ut consilium et auxilium prwstent Aldrovandino
ad nos inler- marchioni Estensi et Anconitano,ad recuperandatn
tauquam post appellatioijcni legilime eamdem marchiam.
positam ilhcite atlentalum. Unde, nos <diloetisfi-
liis.... abbati Caroli loci (84).... cantori Meldensi, (Annol214, Romee,ap. S. Petrum.Maii 25.)
et magislro P. Peverelli, Parisiensi eanonico, de- IMURATORI, Antiq. Ital.,1, 528.]
dimus in mandalis, ut, proedietonon obslante pro- p INNCIGENTIUS episcopus, servus servorum Dei,
cessu, in negolio procedereut memoralo,, juxla venerabilibus fralribus episcopis, et dileelis fijiis
priorum conlineiitiam litterarum. Inqnorum proe- abbatibus, ae aliis ecclesiarura pvaelatisper Anco-
^entia cum fuisset cx parte vestra petitum, ut spe- nitanara marchiam constitutis, salutem et aposto-
cificarel pars altera quanla essol, et in quibus licam benedictionero
eonsisteret loesiossepe dicla, et, ipsius procuratore Cum dilcclus filius, nobiJis vir Al. Marchio
id facere, recusanfe, judices inteilocuti fttissenf Eslensis de nostro consilio et maudato marcbiani

Qtde Tournanfuge, Frarici® Camerario, et Aveiina 1205 el 1215, ex Chartario Caliovi. Is est forte W.
"deNemouvs pa.enlibtts natus, ex Thesaurario Tu- qui abbas Boni-radii ibidem*lepitur, an. ,1227. >
ronensi, ad Caihedram Parisiensem vocaltis fuit Nov. Gall. Christ. lom. XII, col. 457.
anno 1208. Apud Damiatam morteni oppeliit, anno (85) Fulco II, decanus Aurelianensis , ab auno
1218. Gail. Cliiist. lom. VIII, col. 87. 1205, ad an. 1216. Ibid tom. VIII, col. 1505.
-(80)Videad Epistolam Libritertii XLV,noi. (84) Adam, abbas Caroli-loci,notus in Instrumen-
(81) Vide ad Epistolam Libri tertii XLV,not. lis, jam ab anno 1207, usque ad anntiin 1217. Fttf.
(82) t X. Bom-radii abbas Willelnms II. annis Gall Christ. lom. X, col. 1510
235- SUPPLEMENTUM.— AN. 1214. 234
'
Anconitanam intrarit, ut eam revocet ad EcclesiaeA CXCIV.
Romanse dominium, et leneat pro eadem : univer- Ad priorem et monachosS. Marim de Campis Cor-
silali veslrse prsesentium auctoritate prsecipiendo boliensis. —Eorum possessionescl privilegia con-
firmat.
mandamus, quatenus viriliter assistentes eidem, et
sicuti marchioni, fideliter intendentes, ila efficaciter (Anno 1214. Laterani, Maii 29.)
ei consilium et auxilium impendatis, quod nobis [DOUUEET, Btst. de Sainl-Denys en France, p. 543.]
et sihi merito debeat esse gratum, vestraque fides IsNOCENTius^cpiscopus, servus servorum Dei, di-
atque prudentia inde valeat commendari. Yos de- lectis filils priori et monachis Sanctae Mariae de
nique, fratres episcopi, et filii abbales, super vobis CampisCorboliensis, salutem et apostolieam bene-
ipsis ac creditis vobis gregibus taliler vigilare cu- dictionem.
retis, exstirpando vilia et plantando virtutes, ut Cum a nobis petitur quodjustum estet honestum,
in novissiraodistricti examinis die coram tremendo tam vigoroequitalis quam ordo exigil rationis ut id
Judice, qui reddet unicuique secundum opera sua, per sollicitudincm officii nostri ad debitum perdu-
dignam possilis reddere ralionem. catur effectum. Quapropter, dilecti in Dominofilii;
Datum Romae,apud Sanctum Petrum, x Kalend. vestris justis postulationibus grato concurrentes
"
Junii, pontificatus nostii anno xvn. assensu, personas et monasterium Sanctae Marise
deCampis Corboliensis, in quo divinoeslisobsequio
CXCIII. mancipali, cum omnibus bonis tam ecclesiasticis
Ad populosmarchiwAnconitanm.—Ul Aldrovandino quam mnndanis quaein praesentiarumrationabiliter
marchioni Estensi et Anconitano morigeri sinl et possidetis aut in fulurum jusfis modis proestante
obsequenles. Domino poleritis adipisci, sub B. Pelri et nostra
(Anno 1214. Romse, ap. S. Pctrum, Maii 23.) protectione suscipimus. Speciaiiter autem decimam
loci qui dicitur Desplanis, lcrras, vineas, nemora
[Ibid., 529.] et alia veslra bona sicut ea omnia juste ac paci-
ISNOCENTICS episcopus , servus scrvorum Dei, fice possideti's„ vobis el pcr vos vestro monaslerio
universis per Anconilanam marchiam constitutis, aucloritate apostolicaconfirmamus. Nulli ergo om-
jpirilum consilii sanioris. nino hominum liceat hanc paginam nostrse prote-
Cnm reprobus Olto, et principales faulores ip- ctionis et confirmationis infringere vel ei ausu te-
sius, maxime illi qui nobis super patrimonio Ec- metario contraire : si quis autem hocattenlare prse-
clesiaese opponunt, excommunicationissint vinculo Q sumpserit, etc. ,
innodali, omnibus a fidelitate quam ipsi Ottoni Datum Later., ivKal Junii, Pontificii nostri anno
praestileranl, absolutis, ac divinum judicium jam XVII.
sit in eumdem Ottonem et ipsius complices mani- cxcv.
— Ul non obslanlibus
festum : miramur quosdam veslrum adeo esse im- Ad abbatem (85) Cluniacensem. a monachissuis, absque\ure, inler-
appellalionibus
providos fulurorum, ut adhuc eliam eidem Ottoni positis, eorutn excessus castigare possit.
ct fautoribus ejus, conlra claves Ecclesiseexisten- (Anno 1214. Viterbii, Jun. 25.)
tibus obcaecalis,non inetuant adhserere. Cum igitur [Bullam hauc edimus ad fidem apographi, quod, ex
dilectus filius, nobilis vir Al. Marchio Eslensis de archivio monasterii Cluniacensis fideliler trans-
nostro consilio et mandalo marchiam Anconita- scriplum, in chartophylacio nostro reponi cura-
vit D. Larabert de Barive, qui ad calcem apogra-
nam intrarit, ut eam revocet ad EcclesiaeRomanse phi hanc nolam affixit: < Vidimus, sous les sceaux
dominium, et teneal pro eadem : universiiati ve- du Juge de la Cour de Cluny et de celle de l'Ar-
slrae pvajsenlium auctoritale prsecipiendo manda- chidiacre du meme lieu, deiivres et signes pat J.
Bochi et de la Pelote, Notaires-Jures dcsdites
mus, quatenus a sequela dicli Oitonis, suorumque Cours, le 19 Octobre 1428, d'une Bulle dinno-
fautorum, penitus discedenles, acredeuntes ad Ro- cent III, donnee a Vitetbe le 9 des Kalendes de
manam Ecclesiam malrem veslram, eidem mar- D Juillel, fan div-sepiieme de son pontificai, ce qui
cbioni ob reverentiam apostolicss sedis et nostram revient a 1'annee 1214, portant que FAbbe de
Cluny aura le droit de correclion sur les reli-
adhsereaiisfideliter, et_ humililer intendatis de his '
gieux, nonobslant leur appel au saint Siege, et
quaead jus marchionis pertinere noscunlur, plena- ce, lant a cause des fautes et scandales quils
rie Tespondenteseidem, ac ita viriliter ei consilium pourraient commettre, qu'a 1'egard de la faculta
de les punir, par la privation de leurs prieures,
ct auxilium impendentes, quod sibi ae nobis cedat etc. parcheinin, scelle de deux sceaux.
ad gloriam et honorera, nosque, qui certam fidu- Nos Judex Curiw Cluniacensis,et nos Archidia-
ciam oblinemus, quod idem marchio \os ob reve- conus ejusdem ioci, notum facimus universh prw-
sentes litteias inspeciuris,quod nos vidimus, legi-
rentiam noslram humane ac benigne tractabit, de- mus, ac de verbo ad verbum, per notarios juratos
volionemvestram et fidem debaamus nierilo com- nostros infra scriptos, legi el collationari fecimus
mendare. quusdam liileras apostolicas felicis recordationis
domini Innoccnlii Papcc terlii, cum filh de serico
g Datum Romae apud Sanclum Pelrum, x Kalendas crocei rubeique colorum, moreRomanmEcclesiw
Junii, pontificalus nostri anno xvn. bullalas, sanas e> as. non viciatas, noncan-

^85)Vide supra uot. ad epislolam CLXVH.


PATROL.CCXVH.
3&B AD INNOCENTIIIII REGESTA 256
cellatas, non abrasas, non aboliias, nec in aliqua A lulis, dileetum filium nobilem virum AI. Anconita-
1 -eui purte suspectas, tierum prorsus omni vilio et . num et Eslensem raarchionem de marchia ipsa in-
mtspicionecarentes, formam quw scquilur conli- vestiverimus solemniler per vexillum : miramur,
i ®entes.
In cujus visionh testimonium,cum nobisconsiet nec salis admirari sufficimus,quod vos, nesciraus
de prwmhsh, per fidelemrelalioneminfra scripio- qua ducli prudentia, vel virtute confisi, confraclo
trumNolariorum Curiarum nostramm Juralorum, adhuc baculo innitentes , redire diffeiiis ad domi-
quibus in hh credimus, el fidem plenariam adhi- nalionem ipsius Ecclesiae malris vestroe,ac mar-
bemus, facta prius diligenti collalione, pcr ipsos,
de prwsenti iransumpto seu exemplari ad Litleras chioni prsediclofidelitatis juramenla renititis exhi-
-oriqinalessuperius transcriplas, sigilla nostra Lit- bere, per redeundi difliculialemhujusmodi amplius
leris prmsenlibusduximus apponenda.Datum quo- demerueritis etiam recedendo,
que ad visionemhujusmodi, die xix mensh Oclo- demerentes, quam
'bris, anno Domini 1428. cum hocquidem sponlanei, illud autem videamini
Collalio fil per nos Nolarios infra scriptos de effecissecoacti. Ideoque universitatem vestram mo-
MctisLilteris originalibusad prmsenstranscriptum, nemus attentius et
*eu Yidimus, signis nostris munualibus sequenli- hortamur, per aposlolica scripta
bus, leslibus, anno et die quibussupra. Signe, Jean vobis firmiter prsecipiendo mandantes, qualenus
Bochi, et J. de la Pelote, avec paraphe. *»Bmt- non dubitantes redire ad viam ab iuvio, el con-
QUIGNY ibid., p. 1155.] rj verti ad dexleram a sinistra, dicto marchioni, qui
INNOCENTIUS episcopus, servus servorum Dei, di- vos clementer ac benigne tractabil, fidelitatis jura-
'lecto filio Cluniacensi aiibati, salutem et apostoli- menla ila hilariler et libentcr, quod idem
prsestetis
cam benedictionem. ad dilectionem vestram merilo provocetur, et nos
Ttta nobis devotio humiliter supplieavit, ut, cum non solum prsecedenlis obliviscamur ofteiisse,ve-
ex appellationibus monacliorum tui ordinis, dissen- rum etiam ad exhibitionem favoris et gratiseincite-
siones, el scandala gravia, et dissolutiones plurimae mur.
ssepeprovenianl, eo quod frustratorie quidam ap- Datum Yiterbii, m Idus Septembris, ponlificaius
pellant, ne ipsis prioratus quos dilapidant auferan-
nostrianno xvn.
lur, vel ipsorum .punianlur excessus, dignaremur CXCYII.
Tiiisericorditerindulgere, ne quis monachus tui or- Ad Eustachium de Vesci.— Mandat ne rex Anglim
dinis a le valeat taliter appellare. Cura igilur appel- aliquid incommodipatiatur, propler discmdium
lationis remedium fuerit inventum, non ad subter- jam landem inler illum et baronessopitam.
sed ad innocen- (Anno 1214. Laterani, Nov. 5.)
fugium malignantium, prsesidium
devotionituae auctoritate conce- [RYMER, Fmdera, I, 126, cx originali in Turre
lium, prsesentium London.]
dimus, ut, hujusmodi appellationibus non obstan- C
LNNOCENTIUS episcopus, servus servorum Dei, di-
tibus, in delinquentes monachos correclionis offi- lecto filio nobili viro Eustachio DEYESCI,salulem
cium exsequaris. Nulli ergo omnino hominum li- et apostolicam benediciionem.
ceat hanc paginam nostrse concessionis infringere, Cum per ilUus gratiam, qui fecit utraque unum
vel ei ausu lemerario contraire. Si quis autem hoc discordantes parietes copulans in se lapide
singtt-
alteulare proesumpserit,indignationem omuipoten- lari, sit omnino sopita discordia, quoe olitn inler
lis Dei et bealorum apostolorum ejus Petri et Pauli regnum et sacerdotium in
Angha vertebatur, occa-
<senoverit incursuium. sione eujus confcederationeset conjurationes con-
Datum Viierbii, ix Kalendas Julii, ponlificatus .traclse fuisse dicuniur, quia
pace reddila etconcor-
nostri anno seplimo dccimo. dia reformata, ctim causa cessare debel eflecius,
CXCVI.
Ad populumcivilath Asculanw.— Ul Aldrovandino comitibus, baronibus et aliis nobilibus per Angliam
Estensi et Anconilanomarchioni, obedienliamprw- constilulis dedisse meminimus in mandatis, ut in
slare amplius non recusent. fidelilate charissimi Jn Christo filii nostri Joannis
(Anno 1214. Yiterbii, Sept. 11.) illustris regis Angloruni el haeredum ejus, sinccro
[Jbid.] D corde et puro anirao perseveiare deberent, lales se
INNOCENTIUS episcopus, servus servorum Dei, circa devotionem ipsius per orania exhibendo, quod
polestati et populo Esculano, spiritum consilii sa- lam a nobis quam ab ipso possunt mcrilo commen-
nioris. dari.
Cum is qui superbis resislit et confringit cornua Ut igitur mandatum illud majoris roboris conso-
peccatoribus, ponens lerminos mari, quos non quatur efleclum,nobilitatituaeper apostolica scripta
transeant fluctus ejus, sed illisi redtmdent in con- mandamus quatenus , prsetexlu confoederalionum-
culcationem et lutum, reprobi Ottonis abominatus et conjuralionum illarum in solliciludineregia nul-
ingratitudiiiem, et superbiam detestatus, ipsum, lius diflicullatisopponas obstaculum,justitiarios ei
qui vos nistis fttit avertere a fidelitate et devotione alios officiales regis ejusdera, nec per teipsum im-
sacrosanclse Romanoe Ecclesiaematris vestrse, his pediens, nec patiens, quantura in te fuerit, pe.r alios
et aliis modis reddens nobis pro dileclione odium, impediri, quominus commissa ipsis officia efficaci-
.offensam pro gratia, et injuriam pro honore, sua ter exsequantur.
virtute prostraverit : et nos vobis a juramenlo, Datum Lalerani, Nonis Novembris, pontificatus
quod ei dicimini prseslilisse,lanquam illicito abso- nostri anno xvn.
237 SUPrLEMENTUM. — AN. 1214. TJi
cxcfm. A CXCIX,
ili/ Nicotaum Tuscttlanenseincphcopum. — De re- Ephtola iilustri 0. Colonienshscholasticiet sedh aposlolicw
laxatione interdicti. legali comitt Namurcensi. — De ianis
crucis apparilionibus, dum crucem prmdicarct ,
(Anno 1214. Laterani.) deque mulliludine crucesignatorum in provincia
[Recueildes hktoriens de France, t. XVII, p. 715.] Coloniensi.
LVNOCENTIUS episcopus, scrvus servorum Dei, elc (Anno 1214.)
Yenerabilis frater nosler Joannes Norwicensis1 [MAIITEN. Ampl. Collect., I, 1115, ex ms. S. Lau-
reniii Leodiensis.]
episcopus et dilectus filius noster Robertus Ri-
chardus de Mariscp, archidiaconus Nortlianhum- Illustri comiti Namurcensi et nobili uxori ejus,
briae,et nobiles viri Thomas de Hundinluna et Adam 0. Coloniensis scholasticus (87), apostolicse sedis
nuntii charissimi in Chrislo filii nostri Joannis re- legatus, saliitcm prsesentem et futuram.
gis AngliaeiUustris,ex una parte; magister Stepha- Cum essem juxta oceanum in fine provinciae
nus (corr. Simon), A. et G. clerici nunlii venera- Coloniensis, in dicecesiMonasteriensi, feria sexta
bilis fratiis nostri Slephani Cantuariensis archie- ante Penlecosten, anno gratiae 1214 (88), etpro re-
piscopi, ex altera parie, in prsesentia nostra con- verentia domini papaemecum essent almaies Cis-
sfituti, asseruere concorditer et constanter quod, terciensis , Prsemonsfraiensis, et Cluniacensis or-
pro e\ilando grandi rerum dispendio et gravi peri- dinis, etalii multi religiosi, feci decantari missam
culo animarum, [expediret quamplurimum tam solemniter de Sancta Cruce. Principium sermonis
regno quam sacerdoiio, ut sine dilatione relaxelur mihi erat, Absit mihi gloriari '. etc (Gal. vi), cum
sentenlia interdicti. Unde nos, pro affectu paternoi multa hominum millia et mulierum, quse ad ser-
solliciti, inter eos ad [omniuni] salulem et uiilita- monem convenerant, scderent in prato extra vil-
teni.superhis qusepaeis sunt cum illis tractavimusi lam Frisle [/. Frisiae] quse dicitur Bethdum, et aer
diUgeuler,et tandera,ipsis acquiescentibus,formara satis esset serenus, apparuit nubes candida, ct in ea
iuvenimus et statuimus infra praescripiam. Sanei crux alba sinehumanaimagine ab aquilone, postea
pvsedictusrex tanlam peeuniam archiepiscopo Can- cruxaliaadaustrum, ejusdera coloris.et schematis ,
tuariensi, Londinensict Elyensi episcop"s, vel aliis terlio lux magna inler Ulas et super illas medio
quos ad hoc assignare voluerint, faciat assignari, colore colorata, habens formam humani corporis,
corapulaiis his quoe idem rex noscitur persolvisse, ut vldebatur, ad quantilatem hominis, cujus nuda
quod summam impleat quadraginta millia mareha- erat forma, caput habens sursum, et pedes deor-
rum. Quibus solutis et cautionc prsestita iuferius C sum, caput inclinalum ad humerum et braehia non
adnotata, protinus sublato cujuslibet appellationis in directum extensa, sed sursum elevata ; clavi per
et conditionis (/- contradiclionis) obslaculo, relaxesi manus et pedes visibililer apparebant eo schemate
senlentiam interdicti, ac deinde singulis annis duo- quo apparet in ecclesia ab aitifice parata. Et cum
decim miUia marcharum in duobus terminis, in multi ad ciucem recipiendam accurrerent, miles
commemoralione videlicet Omnium Sanctorum sex quidam qui anle crucem recusaverat acoipere, tum
millia marcharum, et lotidem in feslo Dominicae i una cruce visa , slalim crucem accepit. Quidam
Ascensionis, apud Ecclesiam Sancli Pauli Londi- de incolis terrse, hoc viso, velociter ad.me currebal,
nensis eisdem faciat exhiberi, donec lofa sumroa dicens ; Nune Terra Saucta recuperata est, quasi
fuerit persoluta. Ad hoc fideliter exsequendum obli- prophetica certitudine praeteritum ponens pro fu-
gabil seipsum ipse rex per proprium juramenlum turo. Puella quaedara dives xi annorum adoratura
et per lilteras palenles sigillo suo munilas, nec non surrexit^ sed compulsa sedere a turba, demonstia-
per fulejussionemWtntoniensis et Norwicensis epi- vit malri suse et avise, et mullis circumsedentibus,
scoporum, Cestrensis et Wintoniensis et Willalmi qui multa veneralione sursuni
Mariscalli comitum, ila quod lam hoeredesipsius re- aspicientes adora-
D bant, quamdiu signum apparebat. Durabat hsec
gis, quam successores eorum tenebuntur aslricti. visio
Quocirca per apostolica libi scripla praecipiendo per spatium competenlis missae circa horam
mandamus, quatenus secundum formam praeserip- lertiam. Hoc miraeulum plures quam centum vi-
lamprocedere non postponas, nisi de mera et libera derunt. Proeedente lerapore, in alia statioife ejus-.
yoluutate partes aliter dttxerint componeudum, defii lerrae apparuit crux sine forma humaiii cor-
Datum Laterani.... (86) poris, habens colorem iris non contra solem, quam
(86)Non exstantese litlersein
* Rcgistro Innocenlii, (88) Ad hunc annum refert Odoricus RaittalJtis
nec inter acta Th. Rymer. ex Petro Yaliisamensi Historiaesuae capile sexage-
(87) Oliverius scholasticus Coloniensis, vir admo- simo, abbatem Boniise-YallisCisterciensis ordinis
dum pius, el facundus, qui summi ponlificisauclo- dum in Ruthenensi dimcesi prm foribus ecclesim,
rilate crucem in Frisia, Brabantia, Flandria, vici- quod loci angustim mullitudinemnon caperent, po-
nisque proviaciis magno ctim fruclu, una cum Ar- pulum ad crucesignalwmilitiw ad scribendumnomen
jjoldo discipulo prajdicavit, cujus exstal apudBon- pro concioneardenli zeio inflammarei; subtto viden-
gartium epistola ad Engelberlum Coloniensem ar- libus cunctis, apparuhse crucemin aere, qumversus
chiepiscopum, De expugnatione Damiatw. De quo parles Tolosanas tendere videbatttr.
CaesariusHeisterbacensisel Alberlus Stadensis.
S39 AD INNOCENTIIIII REGESTA 24ft
vidit abbas de Valle (89) Sancti Pctri et monachus A picecesanumepiscopum, vcJ ejus officialem habe-
ejus ct plures de populo, quam Bethdum. Deinde bunl recursum; si vero crucesignatus habeat pos-
in alia slatione in die Sancti Bonifaciiapud portum sessiones quoedebeanl lalliam, reddet talliam ac si
Frisise, qui Dochum nominatur, ubi bealus Boni- non esset crucesiguatus; el si negel possessiones
facius martyrio fuit coronatus, apparuit crux ma- debere talliam, probetur coram dicecesanoepiscopo
gna, qui eramus in slalione Aprilis plus quara vei ejus officiali. De crucesignatis manenlibus in
decem millia, ut creditur. Albi coloris erat crux, communiis dicimus, quod si a communia aliquid
•qusepaulatim movebatur in aere, ac si traherelur accipiant propter exercitum regis, vel clausuram
jper funiculum, quasi iter demonslraret peregrinis villse, vel defensionemvillse ab inimicis obsessae,
navigaturis ad terram promissionis, inter Europam vel communisedebitum faclum et juratum reddi
et Afvicam.ln gente autem illa in qua haecconli- antequam crucem assumerent, parlera suam po-
.gerunl, compulantur quinquaginta millia signato- nenl in prisia sicut et alii non crucesignati. De
Tum, octo millia sculariorum el mille loricatorum. debilo vero contracto a communia post crucis as-
Scialis autem tot naves prseparari ad expeditionem sumptionera, immunis erit in peregrinatione. Si
Jesu Christi, quod credimus de sola provincia Co- baillividomini regis aliquem crucesignatum depre-
loniensi amplius quam trecentas navcs onerartas hcnderint ad proesensforefaclum, pro quo debeat
profecturas, replendas viris beUatoribus, armis et membris mutilari,vel vilara amitteresecundumcon-
viclualibus, ac inslrumentis bellicis. Haecautera suetudinemcurioe saecularis,ecclesianon defendet
scripsimus vobis quoniam ad militiam Jesu Chrisli eum vel res ejus; in aliis aulem levioribus et mi-
vobis salubriler et Terroe Sanctae, ut speramus, noribus forefactis, pro quibus non debeat membris
uliliter signati estis , obnixe roganles ut cruce- mutilari, vel vitam amilere, non debet Raillivus
signalis propitii sitis, et judicibus quos apud Na- corpus crucesignati vel res ejus capere, vel captum
murcum constituiraus favorabiles. Valete. detinere, quin reddat absolute ipsum et res suas
CC. Ecclesiserequirenli pro jure faciendo. Si autem in
Philippi II stabilimenlumcrucesignatorum. foro Ecclesiseconvictus fuerit de tali forefacto, pro
(Anno1214.) quo debeat juxla judicum saecularium consuetudi-
[D cfAcnr.RY, Spicileg.ed. in fol.. III, 577.] nem membiis mulilari, vel vitam amittere, Ecclesia
Noverilis quod nos per dilectos et fidelesnostros nec ipsum nec res ejus amplius defendet; de aliis
PETHUM Parisiensem et GUAIUNUM Sylvaneclensem convictusin foro Ecclesiae,secundum consuetudi-
•episcopos,c\ assensu domini legati feeimus dili- „ nem villse emendet laeso.Quod si dominus rex ali-
genter inquiri, qualiter sancta Ecclesia consuevil cui burgo, vel civitali, vel castello concesserit im-
defcndere crucesignatos, et ipsorum crucesignato- munitatem exercilus, si petal rex aliquid de eis pro
rum libertates; qui facta inqtiisitione,pro bono pacis exercittt, erucesignaii prirao anno nihil poncnt.
inter rcgnum et sacerdotium, usque ad insians Dc feodis autem ct censivis respoudeal ciucesi-
conciliura Romanum isia volunt observari. gnalus coram domino feodivel censhsa, etsi gra-
NuIJus crucesignalus buvgensis vel vusticus, sive vatifuerint, recurranl ad opiscopumvelejusofficia-
mercalov fuerit sive non, pvimo anno quo cvttcem Jem. Si vero crucesignalus convenial quemcunque
assunipsil, tallielur, nisi tallia prius fuerit imposita Chiistianum super debito vel mobili, vel injuvia
quam crucem assumeret; el si primo anno imposita covpovalisibi illata, vcl conveuiatur a Christianis
fueril,immunis eril secundo anno, nlsi aliquid acci- super preeniissis,eleclionemIiabet conveniendieum
piatur pro exercilu. Tunc autem talliam esse im- stib judice soeculari vel eeclesiastico,sub quo ma-
posilam inlclligimus, quando denuntialum est ali- ltieiit. NuJlus crucesignalus tenelur respondere in
cui, veJ domui suae quanlitni debeal solvere, vel foro saeeulari, sed in ecclesiaslico,cxceplis feodis
ponore in lallia. Quia vero constat de consucludine el censivis, de quibus litigabunl coram dominis
hactcnus obtenta in regno Franciaj, quod cruce- Dfeodoium et censivarura; de possessionequam pa-
signali debeant exercitum, nisi per specialeprivi- cifice tenuerunl per diem el annum, donec perfece-
lcium domini regis sint exempti, dicimus quod in rint peiegrinationem observentur preedicta.Si au-
cxercittim quilibet crucesignalus de supra diclis lem super negolio crucesignatorum aliquoenovae
ire teneiur., sive anle <;italionem,sive posl eruce- dubitationes cmeiserint, ad duos praediciosepisco-
sisiictur, si tanien debeat exercitum, et si rex vide- pos recurratur.
rit expedire quod villa mittal in exercitum, ser- Isla pro bono pacis per tolum domanium doraini
illi qui sunt de villa, vadanl; regis de crucesignatispro terra Hierosolyiniiana
1vienles potius quam
goterit rex aecipere pro exercitu de crucesignatis usque ad conciliumvoluraus observari; salvis jure
'
corapelenier, sed habebunt de coeteroeleetionem et consuetudbibus sanctae Ecclesise, et simililer
crticesignati eundi in exercilum si voluerinl, vel salvis jure et consueludinibus regni Fvancise,e£
poncndi portionem suam in prisia pro redemptione iiuctorilate Sanclae Romanse Ecclesiae per omnia
excicitus facla ; et si ^ravati fuerint de prisia, ad salva.
(89) Yallis S.Petii est insignemonaslerium ordi- ciler horis a Bunna civitate dislans, vulgo Eister-
iiisCibieiciensis in dicecesiColoniensi, duabus cir- bacli.
"
241 SUPPLEMENTUM.— AN. 1215. 213
'
ActumParisius, anno Domini 1214, mense Mar- A CCII.
tio. Ad Gh'oldum abbatem (90) el convenlumCluniacen-
CCI. sem. — Jus htdulgel elicjendi el instiluendi
priotem inmonasterio Charilatis (91).
Ad abbalemet convcntumS. Dionysii. Omnibus qu\
ad B. Dionysii reliquias venerandasdcvoliconve- (Anno 1215. Laterani, Febr. 5.)
nerinl, quadtaginla^ dies de injunctis sibi pmni- [Ex Archiviomonaslerii Cluniacensis. BEEQ.ibid.]
ienliis relaxat.
Auditis et intelleclis quseate, dilecle fili abbas,.
(Anno 1215. Laterani, Jan. 4.) pro monasterio luo ex parle una, et monachis de
[DOUBLET, Htst. de Saint-Denys,p. 544.] Charilate ex allera, super eleclione ac institulione
coram nobis, de fratrum
INNOCENTIUS episcopus, servus servorum Dei, di- prioiis fuere proposila
lectis filiis abbali et conventui Saneli Dion\rsiiPa- nostrorum consilio, jus cligendi et inslituendi prio-
rem in monaslerio de Charilate, libi et tuis succes-
lisiensis, salulem et apostolicam benedictionem.
Utrum gloriosus martyr et ponlifex Dionysius, soribus adjudicantes, super hoc alteii parti perpe-
luum duximus silentium imponendum, maudantes
cujus venerabile eorpus in veslra requiescit Eccle- ul abbas
Cluniacensis, super institutione prioris,
sia, sit ille censendus qui Areopagita vocatur, ab
cum monachis utriusqtte monasterii maturioris
apostolo Paulo conversus, diversse sunt sentenliae
diversorum. Quidam namque fatenlur Dionysium setatis ac sanioris consilii, prudenter deliberct, et de
consilio illum instituat qut-m secundum
Areopagitamin Grseciafuisse mortuum et sepultum, ipsorum videant proeferendum;ita tamen
aliumque Dionysiura exstitisse qui fidem Christi instituta regularia
Francorum populis prsedicavit. Alii vero asserunt quod ex hoc nulla immineat Cluniacensi abbafi
illum post morlem beati Pauli venisse Romam et a necessitas quin saniori consilio acquiescat. Nulli
sancto Clemente papa in Galliam destinalum : ergo omnino hominum liceat hanc paginam nostrae
vel ei ausu temerario con-
aliumque fuisse qui moituus est in Graecia et se- diffinitionis infringere,
autem hoc altentare prsesumpsevil,
pullus : utrumque tamen egregium in opere aGser- traire. Si quis
mone praeclarum. Nos autem neulri volentes prse- indignationem omnipotentis Dei et beatorum apo-
Petri et Pauli, se noveiit incur-
judicare sententise, sed veslrum cupienles mona- stolorum ejus,
sterium honorare (quod immediate ad Romanam surum.
Datum Lalerani, m NonasFebruarii, pontifieatus
spectat Ecclesiam) sacrum beati Dionysii pignus,
anno octavo decimo.
quod bonsememoriseP. tifuli Sancli Marcelli prc- nostri
sbyler cardinalis, tunc aposlolicsesedis Iegatus, de G CCIII.
Graeciatulit inUrbem, vobis per dileclos filiosHai- Ad
MagnardimtmImolensemepiscopum— Imolcnsis
mericum priorem et quosdam alios nuntios Mona- Ectlesiw privilegiaconfirmat.
sterii veslri ad generalem concilium destinatos, (,AnnoI215. Laterani, Febr. 5.)
devole dirigimus, ut cum ulrasque reliquias habue- [UGHELLI, Ilalia sacra, II, 655, ex aulographo ]
ritis,nulla decseteroremaneat dubifatio, quin sacroe INNOCENTJUS episcopus, servus servorurn Dei,
beati Dionysii Areopagitse reliquiae apud vestrum venerabili fratri MAGNARDINO Imolensi episcopo,
Monasteriumhabeantur. Yos igitur eas reverenter ejusque successoribus canonice subslituendis, etc
suscipite, hanc nobis vicissitudinem rependentes ut In eminenti aposlolicsesedis specula licet imme-
in oralionibus vestris specialis semper ad Deum riti, disponente Domino, constituti, fralres noslros
commemoralio nostri fiat, et secundum oblationera episcopos tam propinquos, quam longe positos
eorumdemnuntiorumvestrorum anniversaria obilus fraterna debemus charitate diligere, el Ecclesiis
noslri memoria in eodem monasterio solemniter sibi a Deo commissis pastorali sollicitiidine pro-
celebretur. Omnibusautem qui ad has sacras reli- videre. Eaproplcr, venerabilis in Christo frater
quias venerandas devole convenerint, quadraginta n Magnardine, tuis juslis postulationibus clementer
dies de injunclis sibi pcenitenliis auctoritate apo- annuimus, el ad exemplar felicis recordationis Eu-
slolica relaxamus. Nulli ergo omnino horainum genii et Alexandri, praedecessorum noslrorum ,
liceal hano,paginam noslrae coneessioniset remis- Romanorum pontificum, Imoleiisem Ecclesiam,
sionis infringere. Si quis auteni hoc altentare prse- cui Deo auclore prseesse dignosceris, sub B. Pelri
Bumpserit,indignalionemomnipoienlis Deietbeato- et noslra protcctione suscipimus, et prsesentis
rum Peiri el Pauli apostolorum ejus, se uoverit in- scripli privilegio commmiimus, statuenies ut quas-
cursurum. cunque possessiones, quoecunque bona cadem Ec-
Dalum Lalcrani, n Nonas Januarii, ponlificalus clesia in preesenliarum juste et canonice possidcl,
nostri anno xvm. aut in fuluruin cor.cessione ponlificum, laigitionc

(90) Geroldusseu Geraudus, post GuillelmumH administralionem dimisit. Anno 1220 factus fuit
(dequoegimus innot. ad epistolam CLXVYII), supra, episcopus Yalentinr.s, posiea palriarcba Uierosoly-
exabbateMolismensi.in Cluniacensem una oranium miianus. Nov. Gall. Glahi. lom. IV, col. 1145.
\oce assumptus est, anno 1215, post Pascha, vel, (91) Confer nol. ad episiolam CLXXVH, supra.
at inquiunt Samniarlhani, ipso die quo Guillelmus
*ur> AD INNOCENTIII'J REGESTA 2JA
jegutn, vel principum, oblatione fidelium, seu aliis 1A Capraria , et qualuor alios fundos, et in Ipsa civi- v
justis modis, prieslante Domino, poterit adipisei, lale Tholoneuni, el publicas funcliones. , ?
firma libi tuisque successoribus et illabata perma- Decornimusergo, ut nulli omnino hominuta liceat
neant; in quibus hoecpropriis duximus exprimenda prsefatam Ecclesiam lemere peiturbare, aut ejus
vocabulis: possessiones auferre, vel ablatas retinere, minuero,
Abbatias S. Maria? in Regula , S. Donati, S. Ma- scu quibuslibet vexationibus fatigare, sed omnia
rioein Diaconia, S. Apostoliin Castro Imolse,S. Petri integra conserventur eorum, pro quorum guberna-
in Cala , et S. Joannis in Senno; xenodochium S. tione, ac sustentalioneconcessasunt, usibtts omni-
Yilalis : in ipsa civitate, plebem S. Laurentii, et in modis profutura, salva sedis aposlolicseauctoritate.
ea tibi et canonicis tuis medietatem omnluni be- Si qua igitur in fufurum ecclesiastica ssecularisve
neficiorum de tota parochia ipsius provenleniium persona, hancnaslrse conslilutionispaginamsciens,
indecimis, piimitiis, oblalionibus et testamenlis. eontra eam temere venire lenfaverit, secundo,
In castris Imolse plebem S. Marioe cum capella tertiore commonila nisi reatum suum congrua sa-
S. Theodori, et cacleris capellis ad eamdem peiti- tisfactione correxerit, poteslatis honorisque stti
iienlibus; plebcm S. Geminianicum capellis suis, dignitate careat, reamque se divino judicio existere
plebem S. Andreie, el capellam S. Pauli in castro de peipctrata iniquitale cognoscat, et a sacralissi-
Albori; hospilale S. Jacobi in S.Uoro, plebem S. ino corpore ae sanguine Dei, et Domini Redempto-
Maiiaein Gttipso1,cuni capellis suis de massa,et ris nostri Jesu Chrisli aliena fiat, atque in extremo
aliis suis capellis ; capellam Saxilionis, decimalio- examine dislrictseullioni subjaceat. Cunctls autem
nem novaliura in silva de Pacto infra fines tui epi- eidem loco sua jura servantibus sit pax Domini
scopatus ; plebem S. Maviaein Tausiniano, S. Marise nostri Jesu Christi, quatenus et hic fructum bonae
in Timberiaco, S. Maiiini inColina, S. Angeli in actionis percipiant, et apud districtum Judicem
Campiano cum capellis ad easdem pertineniibus; proemia aelernaepacis inveniant. Amen, amen.'
plebem S. Stepliani in Barbiano, cum capella in Ego lnnocenlius Catbolicae Ecclesiae episco-
caslro Cunii, et caeteriscapellissuis; plebes B. Ma- pus, elc.
riae in centum Licinia, S. Patritii, et S. Apollinaris Ego NicolausTusculanus episc
cum capellis ad eas peiiinentibus; ecclesiara S. Ego GuidoPrseneslinus episcopus.
Anastasii in Morediano, plebes S. Prosperi, et Ego Hugo Osliensis episc.
S. Marise in Solustra , cutn capellis earum, totum Ego BenedictusPortuensis et S. Rufinaeepiscr
tcrritoriura, el cuitera Sancti Cassiani; castrum, (Q Ego Pelagius Albanensis episc
et curtem Taulariae, easlrum,et curiem Aquavivoe, Ego Cynthius tit. S. Lauientii in Lucina presb.
«t MassamBoloniani, Massamprata , Massamcam- card.
pum , castrum et cuiiem, caput silicum, et portura Ego CenliusSS. Joannis et Pauli presb. card. tit.
cum paludibus , aqtiarum decursibus, et piscariis Pancralii.
suis, portum Petredulo, Racharelam Runci, Libam Ego Leo tit. S. Crucis in Jerusalem presb. cavd.
ferrariam , villam Zucharini, castrum novura Fa- Ego Petrus S. Pudenlianaelit. Pastoris presb.
briaci, cum sexdecim mansis, castrum Ragnavi», card.
cum tota cuiie, et omnibtis appendiciis; Massam Ego Gualla S. Marlini presb. card. tit. Equilii.
Adello, Massam Sogoranam, Massam Medaxanam', Ego Stephanus BasilicoeII Apost. presb. cara.
Massam Auretam , fundum Pcculini, eastrum Ego GuidoS. Nicolaiin CarcereTuUianodiac. card.
Imohfe, Massam Plasignani, Massam Yaleriam , Ego Gregorius S. Theodori diac card.
Massam Conmani, castrum Galisterne , castrum Ego Octavianus SS. Sergii et Bacchi diac card.
Tonarelli , cunem S. Maiiini in Saxo , fun- Ego Joannes SS, Cosmae et Damianidiac card.
dum Saslilium , fundum Nunculium, qui dicitur Ego Petrus S. Mariaein Aquiro diac card.
Casula, curtem vallis Salve, castrum, et eurtem D '. Datum Later. per manum Thomae S. R.E. dia-
Montis alli, Massam S. Ambrosii, castrum Gaude- coni et nolarii, Neapolitan.elecli, Non. Februaiii,
roncho, cum curte Runci, et Roccae, curtem Ma- indict. vm, incarnat. Dominicseanno 1215, ponli-
cevalam, villam Sorbedulum, castrum, et cuilem ficafusvero D. Innocentii papseIII anno xvni.
Petrellain, montem S. Marioein Guipsocum appeu- Ego Andreas, qui stipra auscultavi, et subscri-
diciis suis, castrum, el curtem Corbariam, castrum psi, etc
et curtcm Fonlis Ulicis, casfrum et curlem Tau- CCIV.
sinaimm, castrum casale, citrtera publicam, castrum Ad abbalem(92), ct conventumS. Berlini. — Con-
ctcurtem Linarii, castrum etcurtem Podioli, mon- firmat eh quasdam possessiones.
tem S. Andreoecum appendiciissuis, curtem Dutiae, (Anno 1215. Laterani, Febr. 10.)
cum appendiciis suis, caslrum, et curfera Lavato- [Ex ArchivioMonasteiii S. Berlini, capsafapalia ,
riam , Massam Lilani, Massam Arsizii, Massam n° 70. BfiEQ.ibid., p. 1157.]
Galisani, in curte Vilriani, fundum qui dicitur Juslis petenlium dcsideriis dignum est nos faci-

(92) Vide not. ad Epistolam xvm, supra.


24S SUPPLEMENTUM.— AN. 1215. 246
lem praebereassensura, el vota quae a rationis tra- A quoevos ct prsedecessoresvestri sibi et suis preede"
mile non discordanl, effectuprosequenle complere. cessoiibus impendislis. Ac deinde si quid ab eo du-
Eapropler, dilectiiu Domino filii, vestris justis po- xerilis poslulandum, non insolenler, sed cum reve-
stulalionibus grato concurrentes assensu, duorum rentia implorelis, regalem ei conservantes hono-
molendinorum custodiam in flumine Agnionae, rem, ut sic, quod inlenderitis, valeatis Jacilius ob-
quaradam mansuram juxta curtem vestram in We- tinere.
sema positam, ab Hugone de Atrebalo, et Mabilia - Nos eumdem regem rogamus-et obsecramur in
sorore sua, haeredum suorum accedente consensu ; Domino, in remissionem ei peccaminum injungen-
vfficium quoque notariee de Poperingho, a filioet tes, ut vos benigne pertraclet, et justas peliliones
JiepoteLamberli; advocatiam iusuper de Calmonte vestras clementer admitlat; sic etvos ipsi congau-
a Guidone,quondamCastellano de Cociaco; necnon dendo cognoscalis eum, divina gratia auxiliante, in
et mansuras cx donatioue Gisonis de Clusa, in meliorem statum esse mulatum, ac per hoc vos et
burgo Sancti Audomari, per vos vestro monasterio hseredes vestri sibi et successoribus suis, debeatis
acquisilas; duas etiam garbas decimaede Baswren- promptius et devolius famulari.
stcm, cum altari de Poperingensi, ac aliis bonis Quocircanobililatem vestram rogandam duximus
vestris; sicut ea orania juste ac pacificeobtinetis, B et monendam, per apostolica vobis scripta mandan-
vobis et per vos monasterio vestro auctoritate apo- tes, quatenus tales in hoc vos exhibere curetis,
stolica confirmamus,et prsesentis scripti patrociuio quod regnum Angliseoptata pace laeletur, et nos in
communimus. Nulfi Jergo omnino hominum liceat necessitatibus vestris cum opus fuerit necessarium,
uanc paginam nostrae confirmationis infringere, vobis impendere debearaus auxilium et favorem.
vel ei ausu lemerario contraire. Si quis aulera hoc Datum Laterani, xiv Kal. Aprilis, ponlificatus.
altentare prsesumpserit, indignalionem omnipoten- noslri anno decimo octavo.
tis Dei et beatorum Petri et Pauli aposlolorum CCVII.
ejus, se noveril incursurum. Ad universosEcclesiarum prwlalosper Angliam con-
stitutos. — Charlam regh Angliwde electioneli-
Datum Laterani, iv Idus Februarii, pontificatus bera universis et singulis Ecclesiis concessa,con-
nostri anno oclavo decimo. firmat.
CCY-CCVI. (Anno 1215. Laterani, Maii. 50.)
Ad magnalesAnglim—Depace reformanda inler re- [RYMER, Fozdera,I, 127, ex originali in llies. cur.
rec. Scaccarii.] I
geinel baronesAnglim.
(Auno 1215. Laterani, Mart. 19.) Q IKNOCENTIUS episcopus, servus servorum Dei, ve-
. nerabilibus fvatribus et dilectis filiis universis Ec-
RYMER, Fwdera, I, 125. Pat. 16 Joh. m. 1 d. in clesiarum
Turre London.] prselatis,per Angliam constitulis, saluiem
et apostolicambenedictionem.
INNOCENTIUS, etc, dilectis filiis magnatibus et ba-
ronibus Angliae, salulem et aposlolicam benedi- Dignis laudibus alloJIimus magnifieenliamCrea-
ctionem. toris, quod poslqiiam idem qui est mirabilis et ter-
ribilis in consiliis super filios hominum, aliquandiu
Grave geilmusetmolestum quod, sieutaccepimus, " tcleravit ut
inter charissimumin Christo filium noslrum Joan- sui perflandodiscurreret per areolam horfi
spirilus tempestatis, quasi ludcns, taliler ut sio
nem regem Anglorum illuslrem, et quosdam ve-
ostenderel infirmitatem et insufficienliamnostrara;
strum, propler quseslioues noviler suscitatas dis- nobis stalim, cum voluit, Aquiloni dixit Da, et Au-
seiibioest suborta, gravedispendium paritura, nisi - stro Noli
prohibere, imperansque ventis et mari
celeriter fuerint prudenti consiUo ac studio dili- slaluit
piocellam in auram, utnaulse portum quielis
genti sopitae. invenianl peroplalum.
Istud autem reprobamus omnino, si quemadmo- Cum enim inter regnum et sacerdolium Anglica-
dum a multis asseritur, conspirationes aut conju- D num non sine magno periculo atque damno super
raliones fecerilis ausu temevario contra ipsum, electionibus prselatorum gravis fueiit controversia
quodque cum armis irreverenter ei indevote repe- diulius agitala, illo tandemcui nihil est impossibile,
tere prsesumpsistis, quae cum humilitate ad devo-
quique ubi vult spiral, mirabiliter operante, cha-
lionem, si opusesset vos repetere debebatis. rissimus in Christo filius uoster J. rex AngJoruni
Ne igitur ipsrus bonum proposilum hujusmodi illustris, Iiberaliter ex mera et spontanea voluntale,
oecasionibusvolueriiisimpedire.Nos,omnes conspi- de consensu comrauni suorum baronum, pvo saluie
rationes et eonjuraiionesproesumptasa temporesub- - animsesuse ac prsedeeessorum et successorum suo-
ortse discordiseinter regnum et sacerdotium, apo- rum,vobis concessit et suis lilteris confirmavil, ut
stolica denuntiamusauctorilate cassatas, et per ex- - de cselero in universis ct singulis ecelesiis ac mo-
communicalionis senteutlam inhibemus, ne tales nasteriis, cathedralibus et conventualibustolius re-
de cauero praesumantur, vos^raonendoprudenter et gni Angliae,in perpetuum libere fiant electioncs
efficaciler inducendo, ut per manifesla devotionis quorumcunquc procialorum,majorum etiam et mi-
et humilifatisindicia ipsum regem vobis placare et norum.
reconciliare curetis, exliibentes ei servitja consueta Nos igiluv hoc giatum eiraiuia habcnlcs, conces»
247 AD 1NN0CENTIIIII REGESTA 24S
sionem hujusmodi, vobls et per vos ccclesiiset suc- . i canlibus ecclesiisvel monasteriis, contra hanc no-
cessoribus vestvis, proul fn ejusdem regis l.tteris stram concessionem et conslilutionem in aliquo
prospeximus contineri, auctoritale apostolica con- venial, vel venire prsesumat. Si quis vero contra *
finnamus, et procsentisscripli patrocinio commu- hoc aliquo unquam lemporeYenirct,maledictionem
nimus. omnipotentis Dei et nostram incurrat. >
Ad majorem autem et perpetuam memoriam hu- Nulli ergo omnino hominum lieeal hanc paginam
jus rei, prsefalas regis lilleras super Iioc confectas nostrseconfirmationisinfringere , vel ei ausu teme-
prsesentibusinseri feciinus, quarum lenor talis est: rario conlraire. Si "juis autem hoc altenlare prae-
< Joannes, Dei gratiarex Anglise,dominuslliber- sumpseril, indignalionem oranipotentisDei et bea-
nice, dux NormanniseetAquitaniee,el comesAnde- torum PelrietPauliaposlolorum ejus, se noveritin-
gavise, archiepiscopis, episcopis, comitibus, baro- cursurum.
nibus. ot mililibus, ballivis et omnibus has lilteras Dalum Laterani, tenio Kalend.Aprilis, pontifi-
visuris, sulutem et aposlolicambenedictionom. calus noslri anno octavo decimo.
< Quoniaminter nos et venerabilespatresnostros, CCVIII.
Stephanum Cantuariensem archiepiscopum, totius , Ad universos Angliw magnates. — Ut solitum ab
*
Angliaepiimatem el SanclseRomanaeEcclesisecar- unliquo scutagium reddant Anglimregi.
dinalem, WiUelmum Londoniensem, Eustachium (Anno 1215. Laterani, April. 1.)
Elyensem, Egidium Herefordiensem, Jocelinum [RYMEU, Fmdera, 1,128, ex originali in Thes. curias
Bathoniensem et Glasloniensem, et HugonemLin- recopt. Scaccariiy
colniensem episcopos super damnis et ablatis eo- INNOCENTIUS episcopus, servus servorum Dei, di-
rum, lempore intcrdicti, per Dei gratiam de mera iectis filiis nobilibus viris, magnatibus, baronibus
et libera voluniale uiriusque partis, plene convenit, et militibus per Angliam conslitulis, salutem et
volumus nos non solum eis quantum secundum benedictionem.
aposlolicam
Deum possumus, satisfacere, verum etiara toti Ec- nobis charissimus in Christo filius
Signilicavit
clesiaeAnglicaneesalubriler et utiliter in perpetuum noster Joannes rex AngJorumillustris quod, cum
providere. prsedecessores vestri sculagium de baroniis quas
<Inde est quod, qualiscunque consuetudo tem- tenelis ab eo, regibus Anglise reddere consueverint
poribus noslris el praedecessorumnostrorum hac- ab antiquo, ac etiam,vos ipsi usque ad proxima
tenus in Eeclesia Anglicana fuerit observata, et sibi noscimini reddidisse, nunc scutagiura
tempora
quiquid juris nobis hactenus in eleclionibus quo- J ipsi debitum pro exercitu, quem anno prselcriloin
rumcunque prailalorum; nos, ad ipsorum petitio- Pictaviam duxil, eidempro vcstrse voluntatis arbi-
nem, pro salute animaenostroeet protdecessorum trio, reddere denegalis.
ac succcssorura nosirorum regum Anglias,Uberaliter Ne igilur piura ipsius regis propositum occasione
ct spontanea volunlate, de communi consensu ba- devotionemvestram monen-
hujusmodi retardelur,
ronum nostrorum, concessimus el constituimus, et
dam duximus attenlius, et horlandam, per apo-
liac prsescnli charta nostra conlirinaviinus, ut de slolica vobis mandantes quatenus dictum
scripta
coeterojn universis et singulis ecclesiis et monaste- scutagium eideni proul tenetnini sine difBcultate
riis, cathedralibus et conventualibus totius regni reddatis, prseserlim cum possessionesaepedicli scu-
Anglise, liberse sint in perpetuum electiones quo- tagii, quam prsedecessoressui ac ipse haclenus ha-
rumcunque prselatorum, raajorum et minorum , buisse dicuntnr, non sit absque judicio spoliandus,
salva nobis et hseredibusnostris custodia ecclesia-
quaudoquidera ipse, in ejus possessione persistens,
rum, et monasleriorum vacantium, quce ad nos
paratus sit postulantibus jusliliam exhibere.
peiiinent. Dat. Lateran, Kal. Aprilis, pontificatus nostri an-
Promittimus eliam quod nec impediemusnec im- no octavodscimo.
pediri permittemus per nosiros, nec procurabimus D CCIX.
in
quin singulis et universis ecclesiis et monaste- in fcudunfdat comilalum
Ephcopo Magalonenti
riis memoralis, postquam vacaverint praelaturse, Melgorii.
quandocunque voluerint, libere sibi prseficiant ele- (Annol215. Laterani, April. 14.)
ctores pastorem, petita tamen prius nobis et hsere- [Gall. Christ. nov., VI, Instrum., 567.]
dibus nostris licenlia eligendi, quam non denegabi- INNOCENTIUS episcopus, servus servorum Dei, ve-
mus nec differemus. nerabili fratri GUILLELMO episcopoMagalonensi,sa-
8 Et si forte, quod absit, denegaremus vel differ- lutem et apostolicam bencdiclionem.
remus, liihilominus procedent eleclores ad electio- Dcvotioneui, quam te, et Magalonensemeccle-
nem canonicam faciendam, el similiter post cele- siam ad apostolicam Sedem novimus habuisse, et
bratam eleclionemnoster requiralur assensus, quem habere in fulurum speramus, altendenles, comita-
non denegabimus, nisi aliquid rationabile propo- tum Melgoiii, sive Monlisferrandi, qui ad jus sive
suerimus, et legitime probaverimus, propler quod proprietalem Romanseecclesise noscilur pertinere,
iion dcbeamus consenlire. cum omnibus pertinentiis ejus iu feudum concedi•
Quare volumus et firmiter jubemus, ne quis, va- mus tibi, et successoribus luis sub annuo censu s.x
249 SUPPLEMENTUM.— AN. 1215. -250
marcarum argenti, nobis et successoribus nostns, , A nastenum ipsum, auctore Deo, et lemporalibus
in festo Resurrectionis Domini persolvendo, salvoi commodis, et spiritualibus proficiat inciementis.
• jiibilominusalio censu, quem pro alia causa Ro- ln primis igitur, ut membra capite sano facilius
manse Ecclesiaedebetis. Ita quod lu et successores; convalescant, et ad prselaliexemplum subditi com-
lui nobis et successoribus nostris fidelitatem pro-• ponantur,duximusstatuendum, utCasinensisabbas
pter hoc specialiter faciatis, et per Romauam Ec- utatur calcearaentis, et veslibus secundum beaii
clesiamipsum recognoscatis et leneatis comitatum,, Benedicli Regulam, pannis videlicet, quibus, bonse
et de ipso deinceps faciatis guenam et pacem ad memoriae,Raynaldus, et Petrus de Insula, aliique
mandatum ipsius, nee castrum Melgorii, seu ca- ipsius loci religiosi abbates usi esse noscunlur, et
strum Montisferrandi, cum sint caput comitatus; abstineat prorsus a carnibus, nisi comminutus vel
ejusdern, infeudare, vel quomodolibet alienare ul- medicinatus, aut infirmus, seu valde debilis fuorit;
lalenus prsesumatisabsque apostolicaesedis licentia et in capitulo quando superius in monasterio mo-
speciali; nulla eliam feuda, quse ad ipsum perti- ram fecerit, nisi evidens causa praepediat, singulis
nent eomilatum, ulli concedatis omnino extra Ma- diebus intersif, ac semper cum illis hospitibus co-
galoneusemdioecesimcommoranti. Nulli ergo, elc. medat, quos oportet, et decet sui praesenlia hono-
Datum Laterani, xvni Kalend. Maii, pontificatus. rari; et tunc nihilominus, ipse, ac monachi come-
ribsul anno xvm. dentcs cum eo carnibus non vescantur. Nec ibi,
ccx. aut in aliis locis ubi abbas lefleitur, admiltanlur
Ad abbalemet fralres monaslerii in Prttle Rathpo- ullalenus bistriones, qui si quando seforsan inges-
nensisdimcesis.— Ecclesiasin Weihenlochet Tal- serini importune, detur eis cibus exlra mensam
massing eisasserit. abbalis «oluramodopropter Deum, quo contenti a
(Anno 1215. Lateraui, April. 28.) gcsliculalionum seu verborum ineptiis abstinere
[RIED,Cod. diplom. Ratisbon., p. 509, ex diploma- penitus compellantur; nec abbas, vel monachus
tario Ratisp.] aves, aut canes venaiicos habeat, nec azolum sive
IXSOCENTICS episcopus, servus servorum Dei, dile- aurum in sellishabere prsesumat, aut frenis ulatur
ctis filiis abbati et convenlui monasterii in Prule -deauralis ullatenus. Nec ullus obedientialis mo-
Ratisponensisdioscesis,salutemet aposlolicambene- nasterii nuraerum duaruni equitalurarum el lolidem
diclionem. servientium excedal. Porro abbas cum pro emer-
Solet annuere Sedes aposlolica piis votis, et ho- gentibus negotiis equilabil, ducat moderatam fa-
E£S!i£-fetentium precibus favorem benevolumim- Q miliam et honestam; et tam apud Sanofum Ger-
pertiri. Eapropter, dilecti in Domino filii, veslris manum, quam apud alia monasterii Castra, in qui-
justis postulationibus grato concurrentes assensu bus ipsum manere contingel, tres, aut duo de
ccclesias in Wihenloh et Talmazing cum pertinen- senioribus monachis, viri probalae religionis et
liis earumdem, quas venerabilis frater noster Ratis* famoe,semper in una camera jaceant cum eodem;
ponensis episcopuscum consensu capituli suivestro • aliis monachis qui secum fuerint in uno loco come-
monasierio pia liberalitate donavit, sicut eas juste dentibus et jacentibus, ita quod nullus cameram
ac pacifice possidetis, vobiset per vos eidem mona- Jiabeat spccialem, ut sic mclius Salanseobvietur
steiio auctoritate apostoliea confirmamus, et piae- astutiis, et ora iniqualoquentium facilius obirudan-
sentis scripti patrocinio communimus. Nulli ergo tur.
omnino hominum liceat hanc paginam nostrse con- Monachi vero in monasterio consistenles, tam
firraationis infringere, vel ei ausu temerarioj con- obedicnliales quamalii, in communi dormilorio ja-
tvaire; si quis autera hoc attentare prsesumpserit, ceant, et in communi comedant refectorio, nec
indignationem omnipotentis Dei et beatorum Pe- quisquam illorum obedientialium, aut alius supe-
tri el Pauli apostolorum ejus se noverit incur- rius monasterio servientes habeat speciales," nec
surum. " specialia sibi faciat fercula
prseparari, sed omnes
Datum Lalerani, iv Kal. Maii,"poiitificatusnostri pulmentis utantur communihus, inflrmis duntaxat
anno xviii. exceplis, qui et ipsi omnes simul in infirmiioiio
CCXI. comedant, nisi forsan qui tanta debilifate laborant,
Ad abbalem el fratres cwnobii Casinensh. — Varia ut a lectis discedere sine difficultate non possint.
ad eorum refoimalionem suggeiit. Sub infirmario aulem alius slatuatur monachus
(Anno 1215. Anagnise, Sept. 20.) bonse conversationis, vel laicus, qui assiduam in
[D. TOSTI,Sioria della badia Casin., II, 289, ex infirmitorio faciens residentiam, die ac nocte infir-
originali, caps. 6, n. 8.] morum singulorum et omnium curam gerat. Hospi-
IsNoccNTius episcopus, seivus scrvorum Dei, di- lale quoque, restitutis sibiomnibussubtiactiseidem,
lotlis liliis abbali, et conventui Casinensi, salutem laliter reformelur, ut iufirmi et pauperes confu-
ol fipostolicambenediclionem. gientes ad illud solalia ibi percipiant consueta sufe
Ad reformalionem monasterii vestri curam et hospitalario nihilominus alio monacho, vcl reli-
soilicitudinem debitam adhibentes, capilula slatui- gioso laico constituto, qui de die in hospitali per-
ii.us iufra sciipia, per quse fideliter obsenata mo- manens, et de noclc fideliierpauperibusadministret.
2gi AD INNOCENTIIIII REGESTA 252
Monacliis vevo aliorum monasteriorum, cum adI A sit talibus saecularium eoeltiiadmisceri; nec sub
ipsum monaslerium declinaverint, benigne, sicutt consanguinitalis praelexlu infra monasterii ambi-
ipsius loci fratribus, ministrelur. In superioii etiami tum, colloquium babere cum mulieribus juniores
sacrislia conslituatur aliquis monachus, providus; monachi permittantur, nisi praesenlibusad minus
et honestus, qui res sacras custodiat diligenter, nec: duobus monachis senibus et honestis.
a ministerio removealur hujusmodi, quandiu benc! Ad imilalionem quoque felicis memoriaj Lucii
ac iaudabiliter ministrabit. Sacerdotes ordinenlur papaa praedecessoris nostri slatuimus, ut abbas
de senioribus ad hoc officiumexsequcndumidoneis, possessiones, domania monaslerii alienare, vel
ut non sit in monaslerio penuria, sed copia sacer-. infeodare non possit, adjicientes, ut idem tam mo-
dotum. Simon de Colle allo, Joannes de Colimenlo, lendina, qua; bonae memoriae abbas Roffredus, in
et Joannes deCampania, eteliam monacbi quiprae- gravem alienavit monasterii laesionem, quam alia
sumpseiunl cum Adinulfo quondam abbate, conju- quae de ipsius monasterii domanio alienata sunt
rare vel rebellare contra Romanam Ecelesiam, seu illicite vel distracta, seu male concessa, ad opus
monasterium Casinense, semper in eonvenlu mo- ejusdem studeat legitime revocare. Prseposiluras
rentur, ila quod nulla obedientia committatur vero ecclesiarum suarum conferat monachis pru-
eisdem, donec emendaverint in melius vitam " dentibus et honestis, quos faciat juramento fir-
suam. mare, quod non alienabunt ipsarum possessiones
Quia vero quidam ex vobis in animarum suarum el jura; quod si forte praesunrpserint, ipsos per-
perniciem babere proprium non verentur, slatui- pctuo a monasterio sine spe restitutionis decerni-
mus ut illud resignare in usus monaslerii conver- mus amovendos, alias graviter puniendos. Dicti
tendum sub religione juramenli, si necesse fuerit, autem praepositi singuli certos, modestos et con-
compellantur; et si de caelero aliquis ipsius loci suetos redditus reddant monasterio annuatim, se-
monachuspropriumhabere fueril depreheusus, sine cundum ecclesiarum, quibus praefuerinl, faculta-
spe restitutionis a monasierio expellatur, cum nos tes. Et ut sicul mali de malilia poenam, ita boni de
omnes hujusmodi proprielarios decrevimus excom- bonitate prsemium consequantur; abbas praeposi-
municalionis senlenliaesubjacere. Si vero apud aK- tos ipsos a praepositurisin quibus eos bene adinini-
quos in morte proprium contigerit inveniri, ec- strasse consliterit, uon amoveat absque necessitate
-clesiasticacareant sepultura. Si vero alicui mona- vel utililate monasterii manifesla; monacbos vero
chorum aliquid a quocunque specialiter datum de castris, et villis ad claustrum praecipimusre-
fjerit, illud abbali vel decano resignet, sed ipse „( vocari, nisi forte ad cuslodiam illarum munilio-
s.bbas vel decanus neeessitatibus ejus inde faciat nuoi, quae sunt in flnibus abbatiae sint aliqui ne-
provideri sicut viderit expedire. Neeea quae sunt ad cessarii, quos ibi pro tempore toleramus; quibus
refecliones aut vestes, seu aliis monachorum ne- abbas injungat in virtule obedientiaj, ut quantum
cessitalibus deputata inter eos<Iecaelerodividanftir, poterunt, religiose viventes, personam iu judicio
sed conserventur per illos quibus fuerit haecsolli- non accipiant, sed oequaliterjustitiam faciant pau-
ciludo commissa, et pro ipsorum monachorum' peri et diviti, debili ac potenli; eos vero qui decli-
i.ecessitatibus utililer expendantur. Nec claustra- nabunt ad dexteram, vel sinistram, debiia severi ,
lium aliquis praebendas vel redditus babeat exlra late punial ipse abbas ; in quorum poena si negli-
claustrum, et eis qui noscunlur habere, peni- gens fueril, aul remissus, aposlolicaecorreclionis
lus auferantur. Decanus quoque liabere duplicia experiatur sententiam in se ipso. Et lam monacbi,
veslimenla et specialia cibaria non praesumat, et quibus castra, quam illi quibus ecclesiaecommit-
monachus vetera reddat, quandocunque nova re- tuntur, personaliter ad claustrum in festo dedica-
ceperit indumenta. Etquouiam apudvosjam quasi lionis monasterii annualim accedanl rationem vil-
pro consuetudine dicitur obtinere, ut cum mona- licationis suae, coram abbale, decano, et aliis red-
chum aliquem litigiosum aut garrulum, inobedien- D J diluri. Quod observandum statuimus etiam circa
tem, in veslro collegioinveniri, abbas ejus sedi- ipsius monasterii thesaurarium, cellararium, inlir-
tiones evilans, obedientias, ecclesias, et alia bona marium, hospitalarium, et sacristam, ut qui lau-
monasterii det eidem ; unde mali quasi de sua ma- dabiliter egerunt, debita fralrum commendatione
lilia commodum reportantes, prolabunlur saepius laelenlur; qui vero male, confusione et ignominia
ad pejora, et alii quoque ad dissensiones et scan- perfundantur. Ad haec tbesaurarius, cellararius, et
dala incilantur. Volumus et mandamus ut abbas infirmarius singulis diebus Sabbati, ad monaste-
viros bonestos, obedientes, religiosos et graves rium, secundum consuetudinem antiquam et ap-
sincera tractare studeat cbaritale; inhonestos vero probalam, accedant in claustro cum fralribus us-
<atinobedientes, dissolutos et leves, cum decani et que ad secundam feriam moraiuri, quod et abbas
Seniorumconsilio juxla monastica puniatinstituta ; facere studeat, cum poterit competenter. Supra-
ut sic boni de bono provocenlur ad mclius, et mali dicta ergo capitula praecipimus inviolabiliter ob-
a sua malilia revocenlur. Claustralibus autem, abs- servari; et ne quis se per ignorantiam valeat excu-
i;ue manifesta et necessaria causa, exeundi a clau- sare,.^olumus, et mandamus, ut ea singulis nien-
slro licentia nullatenus tribualur, cum periculosum sibus, in abbatis cl fralrum prjesentia recitenlur.
£53 SUPPLEMENTUM.— AN. 1215. 2S4
Nulli ergo omnino hominum liceat banc paginam A dicesejus, aucloritate nostra, irritasjudicaverintet
jiostrae conslilulionis infringere, vel ei ausu teroe- inanes, et tam tibi quam clericis luis sub peenaex-
rario contraire. Si quis autem hoc altentare prae- communicationisfirmiter inbibuerint, ne praesumc-
sumpserit, indignationemomnipotenlisDei, et Bea- relis aliquo lempore sententiis ipsis uli, tu nihilo-
torum Petri el Pauli apostolorum ejus, se noverit minus, de quo miramur, colonos prajdictoscoram
incursurum. saecularibus judicibus super eisdem decimis per
Dalum Anagnise, xn Kalendas Octobris, ponlifi- syndicum tuum trabens, uteris sententiis memora-
catus nostri anno octavo decimo. lis. Ut igilur non solum super hoc conscientiaeluse
CCXII. consulas, veruro etiam poenam eviles legibus deli-
Ad consulesMutinenses.— Pro Nonanttdanis. nitam, fraternitali tuae per apostolica scripta man-
(Anno 1215. Laterani, Oct. 25.) damus qualenus a praediclorumcolonorumsuperbis
[TiiuBoscfli,Storia della badia di Nonanlola, II, de caetero molestatione desistens, praedictis senten-
554, ex aulographo.] liis non utaris, ne contra te secus procedere com-
LNXOCEXTICS episcopus, servus servorum Dei, di- pellamur.
leclis filiisconsulibus Mutinensibus,salutem et apo- Datum Lalerani, vm Kalend. Novemb., pontifi-
stolicam benediclionem. catus vero nostri anno octavo decimo.
Cum judicium decimarum ad ecclesiasticum fo-/ CCXIV.
rum speelet, mirari cogimur et moveri, quod, sicut Ad abbalem et fralres S. DionyM. — Vl eis liceat
dilecli lilii archipresbyter et canonici plebis Nonan- decimas el feoda de manibusdetinentiumrccipere.
tulanae nobis graviler sunt eonquesti, vos contra (Anno 121S. Laterani, Oct. 50.)
coionosquarumdam possessionum ipsorum, coram [DOUBLET, Hist. de Saint-Denys, p. 544.]
vobisa venerabili fratre noslro Mutinensi episcopo, LNNOCENTITJS episcopus, servus servorum Dei, di-
super decimis tractos in causam, deflnitivas sen- lectis filiis abbali et coiiventui Sancti DionysiiPa-
lentias promulgastis, quas licet, dilecti filii, abhas risiensis dicecesis, salutem et aposlolicam benedi-
SancUieMariae in Regnla Imolensis el conjudices clionem.
ejus tanquam a non suis judicibus latas aucloritale Praesenlata nobisvestra pelitio conlinebat ut att-
Jiostra irritas judicarint, vos nihilominus eas nili- ctoritate apostolica vobis liceat possessiones, deci-
mini exsecutioni mandare. Ne igitur juWsdiclionem mas et feoda ad vestrum monasterium spcctanlia,
vestram iu juris injuriam velle videamini dilatare, de manibus detinenlium, ne culpa ipsorum vobis
devotioni vestraeper apostolica scripla mandamus, c-. depereanl, recipere sub nomine pignoris et libere
quatenus colonos praedictos super his de caetero possidere. Nosigilur vestris precibus annuenles, be-
nullatenus molestelis, cum id nequaquam possemus nigne concedimus quod petistis, dummodo interim
sequanimitertolerare. nullum servitium "ratione bonorum illorum reci-
Datum Laterani, x Kalend. Novembris,pontifica- piatis ab illis qui vobis in aiiquo pro rebus eisdem
lus noslri anno oetavo decimo. autea obnoxii tenebautur.
ccxrn. Dalum Lalerani, HI Kal. Novembris,ponlificatus
Ad episcopumMutinensem.— Pro Nonaniulanis. nostri anno xvm.
CCXY.
(Amio I21S. Laieraui, Oct. 23.) Ad abbalem(93), prioremet pmposiluinS. Eligii No-
fTiitABOscHi, Storia della badia di Nonanlola,U, viomensis.— Composilioneminter priorem et con-
553, ex autograpbo.] ventumde Noviaco et comilemRegileslensemcon-
IMSOCENTIDS episcopus, servus servorum Dei, ve- firmal (94).
nerabili fratri episcopoMutinensi, salulem el apo- (Anno 1213. Lalerani, Nov. 2.)
stolicam benedictionem. [Ex Chartulario Noviomensi. BREQ.ibid., p. 1156.]
Dilecliillii archipresbyter et canonici plebis No- Signifieavitnobis.: prior et conventus de Ko-
nanttilanae.nobis conquerendo monstrarunt, quod ^* viaco, quod cum olim inter ipsos ex parte una, et
cumolim colonos possessionumsuarum de Senaida, nobilem virum... comitem Regiteslensemex altera,
^uper decimis ad eanidem plebem spectantibus co- super quibusdam procurationibus el rebus aliis quas
ram judicibus saeculaiibus traxisses in causam, ab eiscontra juslitiam exigebat, quaestioverteretur,
licetnos tibi per dilectos filios abbatem Sancti .Sle- tandem amicabilis inter ipsos compositio intcrvenit,
pbani Bononiensis et collegam ipsius delegalos a quam iidem apostolico roboiari munimine postula-
nobis, fecerimus poslmodum inhiberi ne ruut. Ideoque discrelioni vestraeper apostolica scri-
praediclosfaceres super bis vexari colonos, tu ta- pta mandamus, quatenus compositionem ipsam,
menfaciens nihilominus in causa prccedi, definili- prout sine pravitate provide facta est, et ab utra-
vas oblinuisli sententias conlra illos, quas quamvis que parte sponte recepta, facialis per ceusuram ec-
abbas SanctaeMarisein Regula Imolensiset conju- clesiaslicam, appellalione remota, firmiter obser-

(9a;Monastenum S. Eligu Roviomensistunc lem- Obilum ejus necrologiumconsignatm Kal. februa-


poiis regebat Radulfus 11vel I, qui notus est in rii. Nov. Gall. Christ. tom. IX, col. 1068.
Instrumentls ab anno 1199 usque ad annum 1229. (94) Confer epistolam appendicis hujus CXLVIH.
De co nibil anno 1230 serius notatum in labulis.
255 AD INNOCENTIIIII REGESTA 256
vari. Quodsi non omnes bis exsequendis poluerilis K universis crucesignalis per Bremensemprovineiam
interessc, duo vestrum ea iiibilominus exsequan- constitutis, salutem et apostolicam benedictionem.
tur. Vos qui elegistis Dominum, imo qui elecli eslis
Datum Laterani, IVNonas Novembris, ponlifica- ab ipso Patre luminum, a quo est omne datum op-
lus noslri anno octavo decimo. timum et perfectum, ut populus peculiaris et oves
CCXVI. paseuaesusesitis et serviatis ei bumero uno et una-
Aa Anlissiodorensemepiscopum.— De jurisdklione niini desiderio ac voluntate concordi, et inchoetis
super abbalia S. Germani exercenda. sub Christo principe praeliaDomini pradiari, laela-
(Anno 1216. Lalerani, Jan. 5.) mini et gaudete, quia jam appropinquat dies desi-
[LE BEUF,Htst. d'Auxerre, II, preuv., 45.] derabilis et optatus , tempus , in quo beneplaeitum
INNOCKNTIUS episcopus, servus servorum Dei, ve- est Deobabitare in vobis, tempus siquidem faeiendi
nerabili fratri Antissiodorensiepiscopo, salutem et vindictam in nationibus et increpaliones in populis
apostolicam benedictionem. detinentibus et contaminantibus terram sanctam ;
Postulante quondam dilecto filio magistro H. qui lanquam insensati pueri verum derident et ex-
procuralore tuo, abbatem et conventum S. Germani probrant Eiisaeum, dicentes : Ascende, calve, as-
Anlissiodorensis ab impedimento quod libi super " cende, calve (II Reg.. n), fiasque tuis Ghristianis
visitalionis et correctionis officio inferebanl, apo- propitius et defensor. Propter quod exire disposui-
slolicae Sedis auctoritate compesci, procuralor slis, juxta exboitationem Aposloli,extra caslra-pro-
partis adversae rcspondit monasterium illud Clu- prise habitationis, improperiumejus porlanies (Hebr.
niacensi esse subjectura, pro quo dileclus lilius xiu) tam diu , donec sub pedibus veslris Dominus
tuus abbas et in nostra praesentia exhibuit defen- conterat inimicos, dans illis opprobrium sempiter-
sorem. Super quibus venerabili fratri noslro Tre- num et vobis victoriam gloriosam. Oportet itaque
censi episcopoet conjudicibussuis sub certa forma vos attendere diligenter, quod sine querela, pacifice
causam duximus committendam. Tandem nepole et laudabiliter conversando gratum impendatistanto
ac dilecto filio Cluniacensi abbate apud sedem Domino famulatum , qui habet in vestimentoel in
aposlolicam conslitutis, per quoddam scriplum fe- femore suo scriptum: Rex regum et Dominusdomi-
licis recordalionis Eugenii papaecoram nobis exhi- nantium (Apoc.srx), qui est etiam Dominus virtu-
bitum, ad abbatem Clurfiacensem in praedictoAn- lum et Rex gloriaesempiternae,non acceplanscoacla
lissiodorensi monasterio, receplionem et corre- servilia, sed spontanea, nou tristia, sed jucunda,
clionem canonicam inler alia pertinere spernens discordes famulos, superbos eliam et im-
Q
Quia vero quid ad corrrectionem ordinis, et quid mites, et amplexans pacificos, humiles el benignos.
canonicam correclionem spectaret, secundum di- Considerarevos eliam expedil et oportet, quod cum
versos et adversos paTtium intelleclus in dubium caeterislrenui bellatores usque ad mortem decer-
ducebatur, nos sic declaravimus verba praedicta ut lent pro corruplibili coronaet gloria temporali, seu
interruptio silenlii retentio propriorum, contem- pro regno aliquo transitorio acquirendo, vos non
plus obedienliae in hae quse sunt ordinis pro hujusmodi exponere satagilis vosmetipsos, sed
se negligentia in divinis et alia quoeconsi- pro corona incorruptibili, gloria sempiterna et pro
deranlur circa observantiam regulae monachalis ad coelestiregno iu perpetuum duraturo. Nunc igilur
correctionem ordinis; accusatio vero criminalis, cum omni gaudio et tripudio, cum omni desiderio
seu eliam civilis impetilio, el alia quae ordinariae et affeclu, certatim properare debetis ad tantsefeli-
jurisdictionis existunt, ad correctionem canonicam cilatis bravium oblinendum, quod vobis exponit et
perlinere dicuntur, et quod uterque visitet et cor- explicat dextera Salvatoris per suaecrucis vexillum,
rigat secundum declarationem praedictamquae fue- non solum suaeprotectionisauxilium, sed victoriam
runt corrigenda in monasterio memorato. et gloriam repromittens.
Nulli ergo omnino bominum liceat hanc pagi- D Unde nos, qui vestraecoronae cooperatores exi-
nam noslrae deelaralionis infringere, aut ei ausu stere affectamus, ul ad capiendam oplalam hujus
lemerario contraire. Si quis autem boc attenlare triumphi palmam liberius currere valeatis, slatui-
praesumpserit, indignationem omnipotcntis Dei el mus inter caelera,quae luerunt prudenler disposila
beatorum apostolorum ejus Petri el Pauli se no- pro subsidio terrae sancta; in concilio generali, ut
veril incursurum. sallera per quadriennium in tolo orbe Cbristiano
Dalum Laterani, Nonis Januarii, ponlificatus pax generaliter observelur, ita quod per ecclesiarum
nostri anno decimo nono. praelatosdiscordantesreducantur ad plenam paeem
CCXVII. vel firmam treugam inviolabiliter observandam, et
Ad universoscruccsignalospcr Bremensemprovin- qui acquiescere forte contempserinl, per excommu-
ciam constilulos,
nicationem in personas et interdictum in terras
(Anno 1216, Laterani, Jan. 8.) arclissime compellanlur.
\LArPENBEitG,
" Hamlmrg. Urhund., p.$46, ex Origi-
nali Stadiensi cum appenso plutnbeo sigillo lu- Ne vero vestrum sanctum propositum et terrse
nocentii III, caps. II, n: 47.] sanctsesubsidium ultra debilum differalur, sed ac-
IhNOCENTius episcopus, servus servorum Dei, celeratis gressibus utiliter inchoelur lcmpore.op-
"
257 —
SUPPLEMENTUM AN. 1216. 258
portuno, de prudenlium virorum consilio, qtii plent: A et principes, marcbiones, comites et barones alios-
noverunt circumstantias lemporum et locorum, que magnalcs, necnon communiacivilatum , villa-
praefatoapprobanleconcilio, diffinivimuset praasen- rum el oppidorum , ul qui personaliler non acces-
lium auctorilate mandamus, ita ut crucesignali sc serunt in subsidium terrse sanctae, competentem
praeparent, quod in Kalendis Junii sequenlis posl conferant numerum bellatorum cum expensis ad
proximum, omnes qui disposueiunt transire pei triennium necessariis, secundum proprias faeullates,
niare, in regno Siciliaesludeant convenire, alii sicul in remissionem peccaiorum suorum, prout in gene-
oportuerit el decuerit apud Brundusium et alii apud ralibus litteris est expressum.
Messanum et partes utrobique vicinas , ubi et nos Renuenlibus autem, si qui forte tam ingrati fue-
personaliter, Domino annuenle, disponinius tunc rint DominoDeo nostro , ex parte apostolica flrmi-
•adesse,qualenus noslro consilio et auxilio, exercitus ter prolestentur, ut sciant se super hoc nobis in
€hrislianus salubriter ordinetur cum benediclione no\ issimo districli examinis die, coram tremendo
divina et aposlolica profecturus. Ad eumdem quo- judice responsuros, prius lamen consideiantes qua
que terminum se studeant prseparare qui proposue- conscienlia quave securitale comparere polei unt co-
runt proficisciper terram, significaturi hoc interim ram unigenito Dei Filio Jcsu Christo, cui omnia
nobis, ul eis ad consilium et auxilium legatum ido- 2 dedit Pater in manus , si ei pro peccatoribus cruci-
neum de noslro lalere concedamus. fixo servire renuerint in hoc negolio quasi proprie
Ut autem suave jugum et onus leve Cbristi liben- sibi proprio , cujus munere vivuiu, cujus beneficio
tius et liberius portare possilis , ad vestra onera suslenlanlur, quin eliam cujus sanguine sunt xe-
sublevanda statuimus in concilio prsetaxalo, utvos dempti.
et alii crucesignati collectis et lalliis aliisque gra- Sane «t omiiibus riledispositis, et juxta Gedeonis
vaminibus immunes amodo existatis, vestras el exemplum inulilibus domi relictis, contra Madiani-
ipsorum personas et bona post crucem assumplam tas utilcs et necessaiios dirigamus ; quia crueesi-
sub beati Petri piotectione suscipientes et nostra; gnatortim numerosa est per Dei gratiam mnltitudo,
necnon eliam deeernenles, ut sub defensionearchi- lam clericorum quam laicorum, virorum et mulie-
episcoporum et episcoporum ac omuium prselato- lum, senum ac juvenum, debilium ac ctiam robu-
rum Ecclesiaeconsislatis, ila ut donec de crucesi- storum, per dispensationem providam et discrelam
gnatorum obitu vel iedilu certissime cognoscatur, vota quorumdam minus ulilium voltimus commu-
integia maneant et quieta, et si quisquam contra lari, rediuii vel differri, sic lamen, ut iidem nihilo-
prsesumpserit, censura ecclesiastica compescalur. r minus ad lcmpus illa gaudeant indulgenlia illoque
Deputavimusautem vobis et aliis crucesignandis privilegio sint munili, qua; conceJunlur in terrae
vestraeprovinciaespeciales insuper prolectores , vi- sancta?.subsidium profecluris. Hanc aulem sollici-
delicet venerabilem fratrem nostrum C, quondam tudinem viris prudenlibus cl discretis, quos ad hoc
Halberstadensemepiscopum, et dileclos filios,magi- credimus Idoneos et fideles, per unamquamque dice-
stros Conradum (95)deMarpurcb et J. scbolaslicuni cesim duximus commitlendam, dantes eis peralios
Xanclensem, qtiibus ad defensionemvestram auclo nostras litteras in mandalis, ut habentes Duumprse
ritatem praescriptampraesenlibusindulgemus; ipsisi oculis et circumstantiis hoc negotium conlingenti-
mandantes, ut studiose proponanl Christi fidelibus bus diligentius indagatis, sub publico et bonorum
vestraeprovinciaeverbumcrucis, et adrestilulionem virorum testimonio ea prudenler et sagaciter exse-
prsefata censura compellant eos qui peeuniam reii quanlur, caule providentes , ne propter clericorum
nere praesumpserintpro subsidio terraesanctae pro- crucesignatorum abundantiam Cbristianorum exer-
missam, vel in truncis collectam seu etiam colligen- citus prsegravelur et Ecclesisedebilis obsequiis de-
dam, quam per eosdem suo tempore utiliter et pru- fraudentur.
deuler expendi volumus et rnandamus per crucesi- Dalum Laterani, vi Idus Januarii, ponlilicatus
gualos strenuos et prudentes de populo illo, ubi D nostri anno xvm.
fuerit pecunia prsefatacollecta , quibus ad peragen- CCXVIII.
dum volumsuum proprie non suppetunt facullates, Parlhenonis de Osterholteproteclionemsuseipit
sicut deliberatioue provida videbilur expedire. In- ejusque bona et privilegiaconfirmal.
terim autem nolumus, ,ut dicti prsedicatoreselee- (Anno 1216. Laterani, Febr. 8.)
mosynam supradiclam, adjunctis sibi viris idoneis [LAPPENBERG, Hamburg. Urltund., p. 349, ex arcliivo
£t discretis illorum locorum,ubi eadem Qt collecla, Osterbolt.]
usqnu ad lempus distributionis fideliter facianl INNOCENTIIISepiscopus, servus servorum Dei, di-
conservari. lectis in Cbrisio filiabus,priorissae ac monialibus
Eisdem aulem prredicaloribus damus insuper in monasterii de Oslerholtc, salutem et apostolicam
inaudatis, ul diligenter moneant et indueant, obse- benedictionem.
crautes per Patrem et Filium et Spiritum sanctum, Dum a nobis pelilur, quod justum est et hone-
uimm solum verum seternum Deum, reges, duGes stum, lam vigor sequitatis, quam ordo cxigit ralia-

(95) Conradus rcnuntiavit episcopalidignilati anno 1208. Vid. Chronic. Ilalberstad.


<>m - AD INNOCENTIIIII REGESTA 2G0
nis, ul id per sollicitudinemofficiinostri ad debilum V. CCXX.
perducatur effectum. Eapropler, dileclae in Domino AdQuod Stephanumabbaiemel conienlum Casinensem.—
nullai sint alienationes,jnscia conventus
filise,vestris juslis postulationibusgrato concurrentes saniori parle confectai.
assensu, personas vestras et Iocum, in quo divino 1216. Laterani, Feb. 29.)
(Anno
estis obscquio mancipalae,cum omnibus bonis, quse
vel in fu- [D. TOSTI,Storia della badia Casin., II, 28d, ex
in prsesentiarum rationabiliter possidetis, originali. Caps. dipl. 5, n. 54.]
tttrum juslis modis, prsestanle Domino, poteritis I^NOCENTIUS episcopus, servus servorum Dei, di-
adipisci, sub beali Petii el nostra prolectione susci- lectis filiis SETPHANO abbali, el convenluiCasinensi,
pimus. Specialiler aulem ciiriam Scberembecke, salutemet aposlolicambenedictionem.
domum in Brema, et mansos, quos habetis prope Officiinostri debitum exigit ut cum ecclesiarum
Hiddingwerde, Sulherbroke, in .Pennyngkbulle, in omnium curam et sollicitudinem gerere teneamur,
Duringge, cum suis appendiciis, nec non et alia iis quae in earum praejudicium per minislrorum
bona ejusdem monasterii, sicut ca j"usteet pacifice insolenliam perperam altentantur per providam
possidelis,vobiset per vos, eidem monaslerio aucto- diligentiainobvietur, et earum iiidemiiitalibusaequi-
rilate apostolica confirmamits et prsesentis scripti R tatis benelicio succurratur. Cum igilur super his
palrocinio communimus. Nulli ergo omnino homi- quaein praejudicium monasterii veslri alienala sunt
num liceat hanc paginam nostrae proteclionis et illicite, vel distracla, abbatum alienanliumappareant
confirmationis infringere, vel ei ausu temerario instrumenta duorum, vellrium, autpaucorum mo-
contraire. Si quis autem hoc altentare prsesumpse- nachorum subscriplione signata, etj'udices ordina-
rit, indignalionem omnipotenlis Dei et bealorum riieisnolint aliqualenus obviare : nos hidemnila-
Petii et Pauli, apostolorum ejus, se noveril incur- tibus ipsius monasterii paterna volentes sollicitu-
surum. dine prsecavere,insinuatione prtesenlium declara-
Dalum Laterani, vi ldus Februarii, pontificalus mus, inslrumenla majoris et sanioris partis con-
nostri anno xvni. ventus subscriptione carentia, quaesuper hujusmodi
CCXIX. • alienatione siint confecla, non oblinere in praeju-
Velatne G. (96)clericusBremensisdiosceseosab arclii- diciuen monasterii firmitalem. Nulli ergo omnino
ephcopoHarturigo II olim deposilus, in capilu- hominum liccat banc paginam noslraedeclaralionis
lum inlroducalur.
infringere, vel ei ausu temerario contraire. Siquis
(Anno 1216. Lalerani, Febr. 15.) autem hoc allentare praesumpserit, indignalionem
[LAPPENBERG, Hamburg. Urkund., p. 549, ex Sta- Q omnipotentisDei, et Beatorum Petri et Pauli se no-
diensi orginali in cap. n, not. 5.]
verit incursurum.
INNOCENTIUS episcopus, servus servorum Dei, di- Dalum Laterani, n Kalendas Marlii, pontificatus
Ieclis liliis, abbati Sancli Pauli, prseposilode Hil- nostri anno nono decimo.
genrolhe, Bremensis diceceseos, celleraiio Sancli CCXXI.
Willeadi Bremensis, salutem et aposiolicam bene- Ad abbatemel convenlumS. Dionysii.—De decimis
dictionem. a laicis redimendis.
Querelam dileclorum filiorum , B. prasposili et (Anno1216. Lalerani, Febr. 29.) -
canonicorum Bremensium, recepimus, continentem [DOUBLET, Hisl. de Sainl-Denys.p. 545.]
quod cum G. clericus dioeceseosBremensis, propter INNOCENTIUS episcopus, servus servorum Dei, di-
suos excessus a bonse memoriseH. Bremensi archi- lectis filiis abbati el convenlui Sancti Dionysii Pa-
episcopo, fuerit omnibus ecclesiasticis beneficiis risiensis, salutem et apostolicambenedictionem.
spolialus, et super illis eidem clerico in nostra prse- i Veslra nobis cfevoliosupplicavit sibi concedi a
senlia conquerenli, perpetuum silenlium duxerimus laicis redimere decimas et redemptas pacificepos-
imponendum,ipse nihilominus, occasione qtiarum- sidere. Cum autemin decimislaicijus specialenon
dam litterarum nostrarum, in forma communi p habeanl, benigne ^obis posttilala concedimus, de
super quibusdam injuriis obtentarum, slallum in illis duntaxat qute infra vestras parocbias sicalaicis
choro et locum in capitulo restitui sibi petit. Super detinentur.
quo suaeprovideri ecclesiae,dicti canonici humiliter Dalujn Laterani, n Kal. Martii, ponlificatusno-
supplicarunt. Quocirea discrelioni veslrae per apo- stri annoxix.
slolica scripta mandamus, quatenus, si praemissis Ad abbalemet conventumS. CCXXII.
DionysiL — Indulgel ul
veritas suffragatur, dictam ecclesiam ab impetitione procurationes episcopisseu alhs prxlatis non lc-
bujusniodi absolvatis, contradictores per censuiam neantur exldbere.
ecclesiasticam, appellatione poslposita, compescen- (Anno 1216. Laterani, Mart. 1.)
tes. Quod si non omnes his exsequendis polueritis [DOUBLET, Hist. de Suinl-Denys,p. 546.]
inleresse, duo vestrum ea nihilominus exsequan- INNOCENTIUS episcopus, servus servorum Dei, di-
tur. leelis filii abbati et conventui Sancti Dionysii Pari-
Datum Laterani, Idibus Februarii, ponlificatus siensis, salutem et aposlolicam benedictionem.
nostri anuo xvm. Vestra nobis insinualio declaravit, quod quidani
(96) Goteschalcus, ut videtur, tunc__Bremensisscholasticus.
m SIIPPLEMENTUM.— AN. 1216. 265
excommunicalumWaldemarum da eo-
episcopi et alii ecciesiarum praelali, procurationes ,A tnandat,
rum ftnibus ejiciant.
indebitas exigunt a vestri Monasterii curlibus in
dicecesibus constitutis, hoc (Anno 1216, Lalerani, Mart. 14.)
ipsorum episcoporum
sibi deberi dicentes, eo quod in ipsis dioecesibus [LAPPENBERG, Hamburg. Urkund., p. 550, ex orig.
Stadiensi.]
quasdam percipitis deeimas et de oblationibus pa-
roehialium ecclesiarum in quibus praesentandi 110- INNOCENTIUS episcopus, servus servorum Dei, di-
scimini j'us habere, certam obtinelis in plerisque lectis filiis, Frisonibus non crucesignatis, per Bre-
solemnitatibus portionem. Verum cum ratione vi- mensem provinciam constitutis, salutem et aposto-
sitalionis procuraliones debeantur, et in prsedictis licam benedictionem.
curlibus qusedam privala oratoria sint constructa Justitiae zelus exigit et fraternae charitatis ordo
ad dictorum visitalionem non praela- requirit, ut Christi fidelesvicissim sua onera sup-
qu<e pertinent
torum, nobis humiliter supplieastis ut super iis in- portantes, adimplendo plenius legem Christi, mu-
demnitati vestrseprovidere misericorditer dignarc- tua sibi auxilia subminislrenl tempore opportuno,
mur. Nos igitur vestris precibus inclinati, auctori- servitutis excutientesj'ugum de cervicibus innocen-
tate vobis prsesenliumindulgemus ne proeurationes tum, inj'uriam facientibus resistendo et oppressos
solvere ante R sludiosius liberando de manibus iniquorum, ne si
hujusmodi teneamini praelatis dictis,
nisi cum curtes ipsas quas ad ipsorum jurisdiclio- noluerint perturbare perversos qui possunt, fovcre
nem dejure spectareconstitcrit, more debilo, eausa ipsos in suae iniquitalis perlidia viiJeantur. Cum
visitationis aecesserint opportunae. igitur Bremensis ccclesia, quse diu per filium per-
Datum Laterani, Ealendas Martii, pontificatus ditionis schismaslicum, Waldemarum excommuui-
nostri anno xix. catum,depositumetdegradatum, acanobis condem-
ccxxni. natum in concilio generali, detenta est el quodam-
Ad abbalemel conventumS. Dionysii.— Donuliones modo ancillata sub j'ugo exactissimseservitulis, pro
ipsis faclas confirmat. sua liberatione ab olim apud nos instilerit eum
(Anno 1216. Laterani, Mart. 7.) clamore, necdum a sua potuerit angustia respirare,
fDouBLET,Hist. de 1'abbaye de Sainl-Denys, licet multam impenderimus sollicitudinem et labo-
p. 546.] rem, universitatem vestram rogamus altentius et
IXNOCENTIUS episcopus, servus servorum Dei, di- monemus, per apostolica vobis scripta mandantes
leetis iiliis abbali et conventui S. Dionysii Pari- et in remissionem peccaminum injungenles, quate-
risiensis, salutem et apostolicambenedielionem. nus sic procedalis viriliter et potenler ad solvendum
Juslis petentium desideriis dignum est nos faci- j'ugum captivitalis ecclesisememoratse, ac dejicien-
Iem praebereassensum, et vota quse a rationis tra- duen de vestris linibus sehismaticum aniedictum et
mite non discordant, effeclu prosequente complere. compescendum fautores ipsitis, quod a Deo prae-
Cum igitur quondam Renaldus de Pomponia, miles, mium et a nobis et aliis conseqni valealis laudem
procurationem decem militum in feslo beati Dio- et gratiam ampliorem.
nysii, quinque niodios annonae cujusdam decimse Datum Laterani, n Idus Martii, pontificatus noslri
quse a ves"tro pereipiebat monasterio annuatim, anuo xix.
eidem pia liberalitate remiserit: et quondam Fer-
CCXXV.
ricus de Ver duas partes decimaevini de Argento- Ad decanum S. Frambaldi, et Canlores S. Fram-
lio, minagium, videlieet tres minas de modio, de- baldi et S. Reguli, Sitvanectenses.— Ut scnlen-
cem sestarios annonse, duas partes decimse ac iiam ab episcopoSilvaneclensiin favorem abbalis
et conventusS. Dionysii, in causa quadam latam
oblationum cujusdam parochiae vestrse, quae ipse observari faciant.
cum uxore ac filiis diu detinuerat injuste, Domino (Anno 1216. Viterbii, April. 18.)
inspirante, praefato monaslerio resignarit : nos
vestris precibus inclinati, remissionem et resigna- ;D [Exchivis apographo, quod ad fidem aulographi, in ar-
monasterii S. Dionysii asservati, diligenter
tionem praedictas sicut pie ac provide faclas sunt, exscriptum, nobiscum communicavit D. Poi-
rier. BREQ.,ibid.]
gratas habentes, ipsas auctoritate aposlolica confir-
mamus et prsesentis seripti patrocinio communi- INNOCENTIUS episcopus, servus servofum Dei,
mus. Nulli ergo omnino bominum Iiceat hanc pa- dileclis filiis decano Sancti Franibaldi, et San-
ginam nostraeconfirmationis infringere vel ei ausu cli Frambaldi et Sancti Reguli cantoribus, Silva-
temerario conlraire. Si quis autem boc altenlare - nectensibus, salulem et apostolicam benedictio-
pisesumpserit, indignationem omnipotentis Dei et nem.
ieatorum Petr.I et Pauli aposlolorum ejus se no- Dilecti filii, abbas (97), etconventus Sancti Diony-
verit incursurum. sii, nobis humiliter supplicarunl, ul diflinitivau
Datum Laterani, Konas Martii, pontificatus no- sententiam, quam pro eis venerabilis frater noster...
stri anno xix. Silvanectensis episcoptts (98), et ejus conjudices,
CCXXIV. delegati a nobis, contra N. militem de Flamengeria,
-Frisonibus per Bremensem provinciam constitutis Laudunensis diceceseos, super quibusdam redditi- '

C9"jVideepistoIamJibri tertii XLV,not. (98) Vide epistolam libri quinti CXLVnot.


203 AD INNOCENTIl111REGESTA 204
bus ct rebus aliis, exigente justitia, promulgarunt, A Datum apud Urbem Veterem, Nonis Maii, ponti-
aposlolicodignaremur munimine roborare. Ideoque, ficatus noslri anno nono decimo.
jiscrelioni veslrseper apostolica scripta mandamus, CCXXVIII.
quatenus senlenliam ipsam, sicul est jusla, faeialis Ad archiepiscopum....— Senteniiam excommunica-
per censuram ecclesiaslicam, appellatione remola, liouis ub A... praiposilo S.Willehaldi el T. de
firmiter observaii. Et, si non omnes bis exsequen- Walle canonicoBremensiconira episcopum im-
pelralam revocal,el poenamcontra diclum praipo-
dispolueriiis inleresse, iuo vestrum eanihilominus t'S'm vrolatam confirmat.
exsequanlur. (Anno 1216. Laterani, Maii9.)
Dalum Viterbii, xiv Kal. Maii, pontificalus [LAPPEMBERG, Hamb. Urkund., p. 350, ex copiaiio
noslii anno nono decimo. regii archivi Hannoverani. Iuitium deest.]
CCXXVI. ...Willehadi praepositoset .T. de de Walle, cano-
Ad AbbatissamS. Marimde Acuis Massiliensis. — nicum Bremensem, super eodem negotio per fal-
Protectionem ejus suscipit el ejus possessiones sam suggestionem ilerum apostolicas litteras impe-
confirmal. travit. Quorum duo, videlicet praepositus Sancli
(Anno 1216. Tudeiti, April. 29.) Willehadi et T, canonicus memorati, vinculo ex-
ii "... . .
Anliquitfs de VEgl. de Marseille, II, 62, ex archiv. communicatiouis astncti pro eo quod favebant et
abb. S. Salvatoris Massiliensis.] communicabant contumaciler perfido Waiiamaro,
INNOCENTIUS episcopus, servus servorum Dei, contradicente dicto majoris ecclesiaeprseposilo ip-
dileclis in Chrislo filiabus abbalissse et monialibus sorumque conjudice, licet aucloritate litlerarum
SanctaeMariaede Acuis, etc. nostrarum eoium jurisdiclio revocala fuisset, ob
. . . Sub beati Pelri et noslra proteclione susci- favorem prsefali Uldemari (qui eum babebat exo-
pimus, specialiter autem ecclesiam Sancte Marise sum pro eo quod conlra ipsum mandatum aposto-
de Acuis cum pertinenliis suis, jura quoque quod licum fuerat fideliter exsecutus), in eumdemepisco-
babetis in castris de Alaucho et Rocovaira, etc. pum de faclo duntaxat excommunicationis senten-
Molta juxta fluvium Velnae ac in hospilali Sancti tiam promulgarunt. Super uno piocessu ac intru-
Spirilus Massiliensis. elc. sione faulorum suorum dictus A. ut adderet aflli-
Dalum Tuderti, terlio Ksdond. Maii, pontilicatus ctionem affiiclo, tacito, quod judices memorati
nostri anno nono decimo. propter communionem Uldemari prsefati fuerant
CCXXVII. excommunicationis viuculo irretiti et per abbalem
de Lubeca et suos conj'udicesipsorum jurisdiclio
Ad abbatissam et sorores de Rysebiarg.— Earum £.
possessionesel privilcgia confirmal. revocala, suppresso etiain, quod prseter excom-
1216. Urbem municalionis sentenlias in eumdem A. exigente
(Anno Apud Veterem, Maii 7.)
juslitia promulgatas, quae fuerunt ner abbatem de
[LILJEGRIN, Diplom.Suecan., 1,183.] Doberan et conjudices suos auclorilate apostolica
INNOCENTIUS episcopus, servus servorum Dei, d'.- confirmato, in eum et suos fautores per abbatem
leciisinChristofiliabus... abbatissaeacmonialibusde de Rastede ac suos conj'udicesdelegatos anobisfue-
Riesbyarg, salulem et apostolicambenedictionem. rnnt deposilionis et excommunicationis senlentise
Cum a nobis pelilur quod justum esl et haiie- promulgata3,ad \enerabilem fratrem nostrum, Mag-
stum, tam vigoraiquitatis quam ordo exigit raliopsis, deburgensemarcbiepiscopumextraprovincialemno-
«t id per sollicitudinem olficii nostri ad .debitum slras lilleras impetravit. SJnde pelebat a nobis
perducalur effeclum. Eapropler, dileclaein Chrislo episcopusmemoratus, ut cum ssepefalusA. et com-
filiae, vestris juslis poslulalionibus grato coneur- plices ejus, praedictisdeposilionts et excommunica-
renles assensu, personas veslras et r>onasteiiurain tionis sententiis vilipensis, dhina praesumantoflicia
quo divino estis obsequiomancipatse,cum omnibus celebrare, in eos aggravaremus laliter manus no-
bonis quaeimpraesenliarum ralionabiliter possidet, ^ stras, quod eorum exemploalii discerent a simili-
aut in futurum justis modis, prseslanteDomino,po- bus nbslinero
terit adipisci, sub beali Petri et noslra prolectione Nolcntes igitur rebellionem praediclorumet eon-
suscipimus, specialiler autem Fruoswi, Hindavvret, lumaciam relinquere impunitam, discrelioni veslrse
Scotist, Borshogen, Akerbui, Chellestat, Sebui, et per apostol.ra scripta mandamus, quatenus, si est
alias possessiones pia vobis fidelium devotione ila, revocato in irritum quidquid auciorilate litte-
collatas, sicut eas juste ac pacifice oblinetis, -\o- rarum a praediclo A. excommunicationis vinculo
bis et per vos eidem monasterio auctorilale apo- innodato conlranominatum episcopum obtentarum,
stolica confirmamus, et praesentisscripti palrocinio in ipsius episcopiprasjudiciuminvenerilis attenla-
communimus.TMli ergo hominum liceat hancpagi- tum, jam dictas senteiilias in eumdemA. et suo9
nam nostraecoiifirmationisinfiingere,vel ei ausu te- complicespromulgatas, depositionis videlieet sieut
merario conlraire. Si quis aulem hoc atlenlareprae- est justa, excommunicalionisvero sicut rationabili-
sumpserit, indignalionem omnipolentis Dei et bea- ler est prolata, usque ad satisfaclionem condignam
torum Petri et Pauli apostolorum ejus se noverit faciatis auclorilale noslra, sublato appellationisob-
incursurum. slaculo, firmiter observari. Quod si non omues his
265 SUPPLEMENTUM.— AN. 1216". 266
j ei licet immeriti prasidemus, vos charitatis brachiis
exsequendis potueritis interesse, lu frater archi- A
episcope, cum -eorum allero ea nihiiominus exse- teneamur sicut speciales filios arctius amplexari,
qaaris. et a Deo dignum mereamur praemium obtinere.
Datum Laterani, vn Idus Maii, ponlificalus no- Datum Perusii, n Kalend. Junii, pontilicalus no-
slri anno xix. stri anno nono decimo.

ccxxrx. CCXXXI.
Adabbatemel fratres S. ThommdeParacleto; eorum Ad abbalem(98*) el conventummonasterii S. Vedasli
privilegiaconfirmat. Airebatensis. — Confirmat eis liberlatem, ipsis a
Ludovico, Francorum regis fdio pnmogenilo, con
(Anno 1216. Perusii, Maii 30.) cessam, qua hominesliberi monaslerii eorum, pet
[LANGEBECK, Script. rer. Hanic, VI,"148. liberos abbalis hominesjudicentur.
INNOCENTIUS episcopus, servus servorum Dei, di- (Annol216. Jul.l.)
leclis filiis, abbati et conventui Sancti Thomre de
Paracleto, salulem et apostolicam benedictionem. [Ex Archivlo Monasterii S. Vedasli Atrebatensis.
BREQ.ibid.,$. 1158.]
Sacrosancta RomanaEccIesiadevolosethumilesfi-
lios ex assuetaepietatis officiopropensius diligere con- INNOCENTIUS episcopus, servus servorum Dei, di-
suevit: et nepravorum hominum molesliisagitentur, leclis filiis, abbali et conventui Sancti Vedasti
eos tanquam pla mater suse proteclionis munimine Atrebatensis, salutem et apostolicam benedictio-
confovere. Eapropter, dilecti in DominojQlii,vestris nem.
Cum a nobis pelilur quod j'ustum est et hone-
justis precibus inclinati, personas vestras et mona-
tam ordo exigit ralio
sterium, in quo divino estis obsequio mancipati, stum,ut id vigor sequitatis quam
cum omnibus bonis, quae in prsesentiarum rationa- nis, per sollicitudinem officii noslri, ad debi
bililer possidet, aut iu futurum j'ustis modis, prae- tum perdueatur effectum. Significastis siquidem
stante Domino, poterit adipisci, sub beati Pelri et nobis, quod, cum quidam episcopi, comites, baro •
noslra protectioue suscipimus. Specialiter autem nes, et alii clerici et laici, monasterium veslrum,
libertates et immunitales, decimas quoque, posses- quod ad Romanam Ecclesiam nullo perlinel me-
siones ac alia bona, eidem monaslerio a regibus, dJante, sibi sttbjicere, ac homines, et jura ipsius
contra justitiam moliantur; no-
episeopis, seu aliis Christi fidelibus, pia et provida eliamsublrahere,
biiis vir L. primogcnilus charissimi in Christo filii
deliberatione concessa, sicul ea omnia jusleac pa-
cifice obtinelis, vobis et per vos ipsi monasterio nostri regis Francoium illustris, ad cujus domi-
vestro auctoritate apostoliea confirmamus, etprae-' „ nium et jurisdictionem ex dono regis lerra ipsius
sentis scripti patrocinio communimus. Nulli ergo roonasterii dicitur peninere, hanc vobis coniulit
omnino bominum liceat hanc paginam nostrae pro- liberfatem, ut monasterii liberi per liberos ab-
tectionis et eonfirmationis' infringere, vel ei ausu batis Jiomines judieenlur, et rustici per scabinos,
temerario contraire.'Si quis aulem hoc attentare judiciode omnibus aliisabbati libero remanente;
v... quoque quas in lerra recipicbat, cadem
praesumpserit, indignationem omnipotentis Dei, et monasterio vestro
beatorum Pelri et Pauli aposlolorum ejus, se nove- eoncessit, sicut in ej'usdem L.
rit incursurum. litteris dicilur plenius contineri. Nos igitur, vestris
Dalum Perusii, m Kal. Junu, ponlifieatus nostri precibus inclinati, Iibcrtatem et concessionem prae-
anno nono decimo. diclas, sicut eas juste acpaciiice obtinetis, vobis et
ccxxx. per vos monasterio vestro aucloritate apostolica
Ad nobilesTJpsallenses.—Gratias agit pro censu li- confirmamus, et prsesenlis sciipli palrocinio com-
beraiher et devote soluto. munimus. Nulli ergo omnino hominum liccat hanc
(Anno 1216. Perusii, Maii 31.) paginam nostrae confirmationis infringere, vel ei
[LILJEGREN, Diplom. Suecan., I, 1£8.] ausu lemerario contraire. Si quis autem hoe atten-
INNOCENTIUS episcopus, servus servorum Dei, di- D tare praesumpserit,indignationem omnipolentis Dei,'
leetis filiis nobilibus viris baronibus, miKtibus et etbeatoium Petri et Pauli, aposlolorum ej'us, se
aliis per Upsallensem diceeesimconstitutis, salulem iioveril incursurum. ,
et apostolicam henedictionem. Datum Kalendas Julii, pontificatus no-
Super eo quod debilum nobis censum Iiberaliter slri anno nono decimo.
et devote solvistis, sicut venerabili Iratri nostro CCXXXIL
archiepiseopo vestro insinuante didicimus, et ipse Ad abbalemet fralres S. Tiberii (dimc. Agathensis).
rei effectus indicat evidenter, devotionem commen- — Eorum possessionesel privilegia confirniat.
damus in Domino et digna gratiarum prosequimur (Anno 1216. Ap. Urbem veterem.)
actione, rogantes atlente ac per apostolica vobis \Gall. Christ. nov., VI, Instr., 332, ex archiv.
scriplamandantes, quatenus in ipso censu debitis S. Tiberii.]
temporibus exsolvendo vos exhibere curetis ita pa- INNOCENTIUS episcopus, servus servorum Dei, di-
ratos et promptos quod apostolica Sedes et nos qui lectis filiis abbati monasterii S. Tiberii, ejusque

(V) Vide ad Epislolam Libri noni cxv, not.


PATROI..CCXVII.
267 AD INN0CENT5IIII REGESTA 255
fralribus lam prsesentibur,quam futuiis regularem A seeundum Dei timorem el beali Benedicli Regulam
vitam professis, in perpetuum. providerint eligendum. "Chrismavero, oleum san-
Cum omuibus ecclesiis debilores cx injuncto no- ctum, consecrationes altarium, seu basilicarum,
bis officio existamus, illis lamen propensius nos benciiictionem abbatis, ordinaliones monacborum
convenit providere, quse B. Pelri juris existunt, el vel elericorum, a dicecesanosuscipietis episeopo, si
ad defensionem S. Romanse Ecelesise spccialiler quidem catbolicus fuerit, et graliam atque commu-
peilinere noscuntur; ideoque dilecli in Domino nionem sedis apostolicae habuerit, et ea gratis et
tilii, vestris juslis pelitionibus clemcnter aimuimus, absque ulla piavita'te voluerit exbibere, alioquin
et prsedecessorumnostrorum felicis memoriaeSer- liceal vobis quemcunque malueritis adire anlisti-
gii, Pascbalis, Calixti, Eugenii, etAlexandii vesli- tem , qui nostra fultus auctoritate quod poslulatis
giis inbsercntes, prsefatum S. Tibeiii monasterium indulgeat. Nulli autem episcopolicitum sit obedien-
sub B. Petri, et noslra proleciione suseipimus, et tiam a vobis exigere, nec vos eam alicui prseter
piMesentisscripti piivilegio communimus, staluen- Romanaeecclesiaepraesumalisaliquatenus exhibere.
tes ut quascunque possessiones, qusecunque bona Adjicimus quoque, ut nulli praeter Romanum pon-
in praasentiaitimjusle ac canonice possidet, aut in lificem, et apostolicaesedislegafum,praedictum mo-
liilurum concessione pontilicum, largitione regum, B nasterium, et ei prsesidentem abbatem, vel fami-
vel principum, oblalione fidelium, seu aliis justis liam, quas de celiario ejus vivit, interdiclionis seu-
modis prsestante Domino poleiit adipisci, firma tentia liceat innodare, sed locus ipse, sleutia prse-
vobis, veslrisque successoribus el illibata perma- decessoribus nostris iustilutum est, semper sub
neant, in quibus haec nominatim duximus expri- apostolicsesedis j'ure ac patestate permaneant. Ad
menda : indicium autem hujus ab apostolica sede liberiatls
Ecclesiam videlioel Sanctae Mariaede Gradu in aceeptse,singulisannist.mim aureumnobis nostris-
tenitorio Agalhensi cum pertinenliis suis, eccle- que succcssoribus pei solveiis.
siam S. Sulpilii, el ecelesiam S. Joannis de Gastio- Deeernimus ergo, ut nulli omnino homjhnm li-
novo ; ecclesiam S. Mailini de Granoleriis, eccle-
coat monasterium temere ^perturbare,
slarn S. Andrea-de Rowniaco, ecclesiasS. Joannis, aut proufaium
et Sanctse Susannse de Floreniiaco, ecclesiam S. ejus possessiones auferre, vel ablatas retinerr,
seu quibuslibet molesliis fatigare, sed
Martini de Fenolelo cum pertinenliis earum; ec- minuere,
omnia integre ccnservenlur eorum, pro quorum
clesiam quoque S. Petri de Beciano, quam pcr et sustentatione concessa sunt, usibus
concordiam a bonse memorioeGuidone quondam gubernalione
omnimotlis profutura, salva sedis apnstolieaeauclo-
Sanclse RomanaeEcclesisecancellario>lunc aposlo- Q ei in praedictisecctesiisdioecesanorumepisco-
licaesedis Iegato>inter vos ctabbatem acmonachos ritate, canonica
Casae-Dei factam obtinuislis, cum decimis et aliis porum justilia. Si quis Igilur in fului um
banc nostrse constitulionis paginam sciens contra
ad eam perlineniibits; ecclesiam SancUeMarisede eam lemere \enire
Affrianocumpertinentiis suis.IiiBilerrensi veroepi- tentaverit, secundotertiove com-
ecclesiam SanciseMariaede cum monilus, si non praesumptionem suam congrua
scopalu, Seiignano satisfactione correxerit, potestatis honorisque stti
perlinentiis suis. In Tolosano ecclesiam S. Pelri et
se divino judicio exislere
Sanclarum Puellarum cum perlinentiis suis, c.cle- dignitate careat, reumque
de perpetrala iniquitale agnuscat, el a sacratissimo
siam quoque SaneUeMariae de Ciderio, ecclesiani
et Domininoslri Jesu Christi alie-
S. Pelii de Campania, et ecclesiam S. Salurnini de corpore sanguine in extremo exaiuine districtseultioni
Alamans cuin perlinenliis earum. In Gasconia, in nus fiat, atque
Auxiensi episcopatu, ecclesiamS. Juliani de Galano vantibus subjaceat. Cunctis aulem eidem loco sua jura ser-
ad eam sit pax Domininostri Jesu Christi, quate-
eum ecclesiis, villis, el caeteris omnibus
nus et iiic fiuctum bonaeactionis percipiant, et apud
perlinenlibus. In paroehia Conveniensi, ecclesiam
S. Pelri districtum judicem praemia aeternaapacis inveniant.
Sanclae Marisede Quiriliaco, et ecclesiam 0 Amen, amen.
tie Podio. Prohibemus autem ne in prsefata villa,
in qua idem monasterium situm est, et terminis Ego Innocentius, catholicseEcclesiaeepiseopus.
ejus, ulla unquamecclesiaslicassecularisvepersona Ego Nicolaus, Ttisculanensis episcopus.
castium aliquodvel munitionem facere audeat, ne- Ego Pelagius, Albanensis episcopus.
que ab hominibus ejusdem villae praeterabbatem et Ego Gincius, tiluli Sancti Lauienlii in Lucina
minislros ejus per exactionem aliquid extorquere, presbyler cardinalis.
neque vicariae ministerium exercere, neque pro Ego Cencitis, SanctorumJoannis et Paulipresby-
eadein vicaria campum, qui est tiltra fluvium Ton- ler cardinalis liluli Pammachii.
gam subtus Severiacum, sine abbalis permissione Ego Leo, lituli Sanctse Grucis in Jerusalem pre-
vel personse cujuslibet vindicare. Obeunte vero tc sbyter cardinalis.
nunc ejusdem loci abbate, vel luorum quolibel Ego Robertus, lituli S. Stephani in Cosliomoiue
successorum, nullus ilii qualibet subreptionis astu- prcsbyter cardin.
tia vel vioientia prseponatur, nisi quem fratres com- Ego Stephanus, basilicseDuodecim Apostolorum
niuni consensu, vel pars fralrum consilii sanioris presbyter cardinalis.
269 SUPPLEMENTI5M.— AN. 1I9S-I210. 270
Ego Pclrus, S. Laurentii in Damaso presbyter ^ conus cardinalis.
cardinalis. Ego Romanus, S. Angeli diaconus eard.
Ego Othonianus, SS. Sergii et Bacchi diaconus Ego Stepbanus, S. Adriani diaconus cardin.
c.r.dinaiis. Dalum apud Urbem velerem, per manum Thomte
Ego Gregorius, S. Theodori presbyler cardinalis. Sanctae Sabinae presbyteri eardinalis, pontifiealus
Ego Reynerius, Sanctae MariseIn Cosmedin dia- D. Innocentii papae111anno xix.

ANNO1198-1216.

ccxxxni. fj dlligenter moneant et indueant, el si necesse fuerit


DominiInnocenlii expedilionispro recuperanda per excommunieationis in personas, et interdieti
Terr-aSancta ordinaiio. sentenlias in terras eorum, omni lergivprsalione
(DUCHES^E, Rer. Franc. Scripl., V, 749.) cessante, compellant, illis duntaxat exceptis, quibus
Ad liberandam Terram Sanclam de manibus im- tale impedimenlum occurreril, propter quod secun-
piorum, ardenti desiderio aspirantes, de prudentum dum Sedis aposlolicaeprovidentiam , volum eoruni
\irorum consilio, quiplene noverantcircumstantias commutari debeal merito vel differri.
temporum et loeorum, sacio approbanle concilio Ad hsec ne quid in negolio Jesu Chrisli de con-
diffiuimus, ut ila cruceslgnati se prafparenl, quoJ tingentibus omiltatur, volumus et mandamus, tit
in KalendasJunii sequentis post proximum, omnes , patriarchse, archiepiscopi, episeopi, abbates etalii,
qui disposuerunt transire per mare , eonveniant in qui curam obtinent animarum , studiose propoi.ant
regnum Siciliae; alii, sicut oporluerit, et deeuerit, sibi commissis,verbum erucis, obsecrantes per Pa-
apud Brundusium, et alii apud Messanam, etparles trem, elFilium, ct Spiritum sanctum, unum solum
utrobique vicinas, ubi et nos personaliter, Doiniiio ^erum seternum Deum, reges, duces, principes,
annuente , disposuimus tuisc adesse, quatcnus no- marchiones, comites et barones, aliosque magnates,
slro consilio et auxilio cxercitus Christianus salu- C necnon communiones eivitalum, villaium, oppido-
briter ordinetur, cumTienedietionedivina el aposlo- rum , utqui personaliler non accesserint in subsi-
lica profecturus. Ad eumdem quoque terminum se dium Terrac Sanctss, compctentemconferant nume-
studeant praeparare, qui proposueiunt per lcrram rum bellatorum cum expensis ad triennium neces-
proficisci. Significaturi hoc interim nobis, uteis ad sariis, secundum proprias facullates, in remissionem
concilium et auxilium, legatum idoncum de nostro peccatorum suorum, prout in geneialibus litleus
lalere concedamus. est expressurn, et ad majorem caulelam etiam infe-
Sacerdotes autem , et alii clerici, qui fuerint in rius exprimemus.
exercitu Christiano, tam subditi quam prselati, Hujus remissionis volumus esse pailicipes, non
orationi et exliortalioni difgenter insislant, docen- solum eos, qui naves proprias exhibent, sed eiiam
les eos verbo pariler et exemplo, ut timorem et illos , qui propter hoc opus naves studuerint fabri-
aniorem semper babeant dhinum ante oculis , ne care. Renuentibus aulem , si qui foite lam ingrati
dicant aut faciant, quod divinam majestatem ofien- fuerint Domino Deo noslro, ex parte aposlolica ur-
dat. Et si aliquando lapsi fuerint in peccalum, per miter protestentur, ut se sciant super boc nobis iit
veram poanitenliam mox resurgant gerentes humi- _ noussimo dislricli examinis die coram tremendo
litatem cordis et corporis, et tam in victu quam in judicio responsuros ; prius tamen consitierantes qua
vestitu mediocritatem servantes, dissensiones et conscienlia, quave securitate conliteri poierunt
semulaiionesomninovilando,rancore ac;livore a se eoram unigenito DeiFtlio Jesu Christo , cui omnia
penilus relegatis , ul sic spiritualibus et materiali- paiiter dedit in manus , si ei pro peccatoribus cru- '
bus armis muniti adversus hostes fidei securiiis cifixo, servjre rcnuerint in boc negolio, quasi pro-
prselientur,non de sua praesumenles potentia, sed prie sibi proprio, cujus munere vivunt, cujus bene-
de divinavirtule sperantes. Ipsis autem clericis in- ficio sustentantur, quin etiam ejus sanguine sunt
dulgemus nt beneficia sua integra percipiant per redempli.
trienniiim, ac si essent in ecclesiis residenles, et si Ne vero in humeros hominum onera gravia et
necesse fuerit ea pcr idem tempus pignori valeant impoitabilia imponere videamur, quaedigito nostro
obligare. movere nolimus, similes illis qui dicunt ulique sed
\.A igitur hoc sanctum proposilum impediri, vel non faciunt, ecce nos de his ultra necessarias el
reiardaii contingat, universis Ecclesiarum praelatis moderatas expensas potuimus reservare, triginla
districte praeeipimus, ut singuli per loca stta illos, millia librarum in hoc opus concedimuset dona-
qui signum crucis disposuerunt resumere , ac tam mus, praeter navigium quod crucesignatis deUrbe
ipsos quam alios crucesignalos, et quos adhuc atqne vicinis parlibus conferimus, assignaturi nihi»
signari coutigerit, ad reddendum vola sua Domino lominus ad hoc insum tria millia marrJjniuin nr-
271 AD INNOCENTIIIII REGESTA 272
genii, quaeapud nos de quorumdam fideliura elee- A Porro ecclesiarum praelatiqui in cxhibendaj'ustilia
niosynis remanserunt, aliis in necessitates et utili- crucesignatis, et eorum familiis negligentes exstite-
tates prsedictoelerrae, per manus felicis memorise rint, sciant se graviter puniendos. Caeterumquia
abbatis Hierosolymitani patriarchae , ac magistro- cursarii el piratse nimium impediunt subsidiuni
rum Templi et Hospitalis fideliter distribulis.J Terrse Sanctss, capiendo et exspoliandoiranseunles
Cupienles autem alios ecclesiarum praelatos,nec- ad illam, et redeunles ab ipsa, nos speciales adju-
non clericos universos, et in mcrilo el in prsemio lores et fautores eorum excommunicationisvincuio
babere paiticipcs et consortes, ex communi concilii innodamus, sub interminatione anatbematis inhi-
- approbatione staluimus, ui omnes omnino cleriei bentes, ne quis cum eis scienter communicet aliquo
tam subditi quam praelali, vicesimampartem eccle- vendilionisvel emptionis coutractu , et injungentes
siaslicorum proventuum usque ad triennium, con- rectoribus civilalum et locorum suorum, ut eos ab
ferant ad subsidium TerraeSanctae per manus eo- hac iniquilate revocent et compescant, alioquin quia
rum, qui ad hoc apostolica fuerint providentia or- nolle perturbare perversos nihil aliud est quam
ditiati; quibusdam duntaxat religiosis exceptis, ab fovere, nec caret scrupulo societalis occultae qui
liac prselaxalione merito eximendis , illis similiter, manifeslo facinori desinit obviare, in personas ct
qui assumplo, vel assumendo crucissignaculo,sunt B terras eorum per Ecclesiarum pradalos, severilalem
personaliter profecturi. ecclesiasticamvolumus et praecipimusexerceri.
Nos autem et fralres noslri sanclseEcclesiaeRo- Excommunicamusprseterea et anathemalizamus
manae cardinales, plenarie decimam persolvemus, illos falsos et impios Christianos, qui conlra ipsum
sciantque se omnes ad hoc fideliter observandum, Christum et populum Chrislianum, Saracenis, ar-
per excommunicalionis sententiam obligatos, ita ma , ferrum et ligamina deferunt galearum ; eos
quod illi qui super boe fraudem scienter commise- eliam qui galeas eis vendunt, vel naves, quique iu
rint, senlentiam excommunicationisincurrant. piralicis Saracenorum navibus curam giibernalio-
Sane quia juslo judicio coelestis imperaioris ob- nis exercent, vel in machinis, aut quibuslibct aliis
sequiis inbaerenles, speciali decet praerogativagau- aliquod eis impendunt consilium, vel auxilium in
dere, cum tempus proliciscendi annum excedat in dispendium Terrae Sanctae, ipsarum reruin suarum
modico, crucesignati, vel a colleclis, vel talliis aliis- privatione mulctari, el capienlium servos forecen-
que gravaminibus sinl immunes, quarum personas semus. Praecipienles, ut per omnes urbes mariti-
et bona post crucem assumptam sub beati Pelii el oias, diebus Dominicis el fesiivis hujusmodi sen-
nostra protectione suscepimus, el sub archicpisco- lcntia innovetur, et talibus gremium non aperialur
C
poruni,episcoporuru, ac omnium prselatoium Ecclc- Eeclesiae, nisi lolum quod ex subslanlia tam dam-
sise defensione consislant, propriis nihilominus nala perceperint eltantumdem de sua in subsidium
piolectoribus ad hoc specialiter deputaudis, ita ut prsediclaelerrae transmiserint, ul sequo j'udicio in
donec de ipsorum obitu vel redilu certissime co- quo deliquerint, puniantur. Quod si forle solvendo
gnoscatur, integra maneant et quiela, el si quis- non fuerint, alias sic realus talium castigelur, quod
quam coulra praesumpseril, per censuram eccle- in poena ipsorum aliis inlerdicatur audaeia similia
siaslicam cumpescalur. praesumendi.
Si qtti vero proficiscenlium illuc, ad praestandas Probibemus insuper omnibus Chrislianis, et sttb
usuras juramento tenentur astricti, cieditores eo- analhemate interdicimus , ne in lerras Saraceno-
ltim, ut remitlant eis praestitumj'uramenlum, et ab rum , qui partes Orientales iuhabitanl, usque ad
usurarum exactione desistant, eadem praecipimus qtiadriennium transmittant, aut tianseant naves
districtione compelli. Quod si quisquam creJitoium suas , ut per hoc volentibus transfretare in subsi-
eos ad solulionem coegeril usurarum , eum ad re- dium Ten seSanctaemajor navigii copia praeparetur,
stiiuiionem earum simili cogi animadversione man- et Saracenis praediclissubtrahatur auxilium, quod
damus. (j eis consuevit ex hoc non modicum provenire.
Judoeosvero ad remiltendas usuras per ssecula- Licel autem lorueamenta sinl in diversisconciliis
rem compellipraecipimuspolestalem, et doner illas subcerla poenageneraliterinterdir.ia,quia lamenboc
remiserini, ab universis Christi fidelibus, per ex- tempore crucis negolium per ea plurimum impedi-
communicalionis sentenliam eis omnino communio tur, nos illa sub pcena excommunicationislirmiter
denegetur. llis aiitem qui Jttdaeis debita sohere prohibemus usque ad triennium exerceri.
nequeunt in praesenli, sic principes singulares utili Quia vero ad hoc negotium exsequendum est
diiatione provideanl, quod posl iter arreptum , us- permaxime necessarium ul piincipes et populi
quequo de ipsorum obilu, vel reditu certissime Chrisliani ad invicem pacem observent, sancla uui-
cognoscalur, usurarum incommoda non incurranl; versali synodo suadente statuimus , ut sallem per
eonipulsis Judajis pro\entus pignorum, quos inte- quadriennium in tolo orbe Christiano servetur pax
rim ipsi perceperinl, in sortem expensis deduclis generaliter, ita quod per Ecclesiarum prselatosdis-
necessariis computare, cum huj'usmodi beneficium cordantes reducanlur ad plenam pacem, aut firmam
non multum videatur habere dispendii, quod solu- treugam inviolabililer observandam, ei qui acquie-
tionem sic piorogal , qtiod debilum non absorbet. scere foile conlempserint, pereicommunicalionem
S73 SUPPLEMENTUM." — AN. 1T98-1216: 274
iii perstfnas, et interdietum in terras arctissime A ofGcinas, id est per transsumptam de veris exempla-
compellanlur, uisi tanta fuerit iirj'uriarummalilia, ribus speciem, fallere nequeat oculos inspecloris
quod ipsi tali non debeant pace gaudere. Quod si arguti, vel evadere ad communis utilitatis incom-
forte censuram ecclesiasticam vilipenderint, pote- modum severijudicis ultionem.Quocircamandamus,
runt non immeritoformidare , ne per auctoritatem qualenus conlra liltcrarum nostrarum falsarios,
Ecclesiae,circa eos lanquam perturbatores negotii manus sollicitae indaginis porrigentes, iniquitates
Crucifixi, saecularispotentia inducalur. ipsorum saiagatis ad perfectum odium invenire;
Nos igitur Omnipotenlis Dei misericordia, et bea- itaquod haecradix, quaeper suffragiamaligni tem-
torum apostolorum Petri et Pauli aucloritale con- poris pullulavit, disciplinalis falcis acumine succi-
fisi, ex illa quam nobis (Iicet indigne) Deus ligandi datur. Cum aliquibus vestrum aposlolicas lilteras
atqtie solvendi contulit potestatem, omnibus qui coniigerit prsesenlari, circa prsesentanlis perso-
laborem propriis personis subierint et expensis, nam, maximesi privilegium vel litteras supcr con-
plenam suorum peccaminum, de quibus liberaliter cessionibus vel indulgenliis, qttse a nobis nonnisi
fuerint corde conlrili et confessi, veniam indulge- ,de certa scientia conceduntur vel committuntur,
mus, el in retributione justorum , salulis aelernse obtuleril, diligens consideratio habealur, utrum ex~
pollicemuraugmentum; eis autem qui non in pro- illius opinione vel meritis aliquis in ejus actionibus
priis personis illuc accesserint, sed in suis duntaxat sinistrsesuspensionis suspicionis scrupulus oriatur.
erpensis, juxta facultatemet qualitatem suam viros Deindequilitteras hujusmodi reeoperil, eas inbulla,
idoneos deslinarint, et illis slmiliter, qui licet in lilo, charta, stylo diclaminis, scriptttra , forma, et
aiienis expensis, in propriis lamen personis acces- aliis in quibus notari vel deprehendi falsitas po-
serint, plenam suoruui eoncedimus veniam pecca- lest, circumspiciat diligenter : et si certum in illis
torum. Ilujus quoque remissionis volumus et con- falsitatis apparueril argumentum, rpprobenitir pro-
cedimus esse parlicipes , juxla qualitatem subsidii linus tanquam falsae,et contia irapeli atores earum
et devolionis affectum,omnes qui ad subvenlionem vel scienter utentes eisdem ad incaiceralionem et
ipsius lerrae de bonis suis congrtie minisliabunl, aliaspoenasjuxla iigorem canonum procedat exacla
aulauxilium etconsilium impenderinlopporlunum, diligentia prselatoium, contradictores , etc., si ct
omnibus etiam pie proficiscentibusin hoc opere, in ipsi [noluerint canonicam effugere disciplinam;
communi universalis synodus omnium benelicio- proviso ut lilteris ea bulla quam subrogabimus,
rum suorum suffragium imparlitur, ut eis digne priori confractse signatis nullalenus derogetur. Ita
prcficiat ad salutem. Amen. tamen quod si super earumdem litterarum aliquibus
CCXXXIV. de veritate bullse conligerit rationabili er dubitari,
Ad universos archiepiscopos, episcopos, e! alios per subtilemcollalionemaliarum similium.dequibus
Ecclesiarum prmlatos. — Contra fuhalores et non dubilalur, ad illam hujusmodi haesilatiosine
contra censoresmalignos. difficultate qualibet dirimatur. Ut auteni aliquibus
I MABILLON, De're diplom., ed. Venet., p. 653, ex superhocdeculpa velnegligentiaimpetranlisnullum
cod. 128 bibl. Colbert.) frivolum defensionisvel excusaiionis pallium lelin-
Universis arcbiepiscopis,episcopis, et aliis eccle- quatur, volumus et dislricte prsecipimus, ut sin-
siarum praelalis et clericis, necnon et universis guli prselatorumsubdilis suis[subditos'suos|, propo-
Chrisli fidelibus pisesenteslilteras inspecluris. sito eis publicaecommonitionis edicto, praemuniant
Pridem eo bullse nostrse confracto lypario, quo etinforment per litterasapostolicas quibus utidispo-
apostolorum Pelri et Pauli capita signabantur, nun t, et quas de aliorumquam veslrisfnostrls]velillo-
aliud utcunque consimile fecimus conlinuo subro- rum qui ad illud depulali noscuntur officiummanibus
gari, ne ob bullae defeetum personis et negoliis ex receperunt^apudse ipsos, exbibito [adhibito], siopus
vacationedispendium immineret. Porro quia sub- fueritperitorum consilio,discutiant diligenter,et eas
rogalumhujusmodi corpulentiores solilo eorumdem D lunc in puLlicum proferant cum dislriclo fuerint
capitum effigies exprimebal; dum per hoc discre- judicioapprobatae.^Siveroeas inleUexerintreprobas,
pabat notabililer a priori, aliud postmodum,cujus casstatim deslruant vel resignent. Quod si postquam
impressionepraesenlcslitlerae muniuutur, aptius in eis publice uti coeperint,ipsas contigerit argui falsi-
opus bullandi perpetuum fecimus, rcposiio in tatis, sciant sibi seram ignorantiam, si tunc eam
otuu (sic)altero, alterius opificis miuisterio fabri- praetenderiut, quominus canonicae pcenaj subja-
cari, donec corruplione seu vetuslale dcfecerit, ceant nullalenus profuturam. Caveant aulem sin-
non mulandum. Yerum (quia) falsariorum perni- guli, ne quod ad medelam cogitavimus in hac parte,
ciosa subtilitas, si parum vigilet caula prudentia ex per abusum tendat ad noxam; quia si nobis obviau-
adverso, ex mutatione prsedictaprsesumeret fortasse tibus sceleri fahilatis, aliqui ex hoc materiaiu
malignandi maleriam, et moliendi sibi nova nequi- sumpserint in personas vel negolia malignandi,
tiae inslrumenta , perspieaciori est considerationis hanc gravem malitiae culpam, quae facile poterit
oculo providendum, ut si lethalis sibi ipsi et toli deprehcndi, non dimittet aposlolicacdiscipliiueseve-
corpori suo manus falsisincudibus similequidquam rilaj impuniiam.
1cfiigiare lenlaveritjintra pestilentes proprii latibuli
275 AD INNOCENTIIIII REGESTA 276
CCXXXV. A non paterenmr in aliis, sustinemus : per apostolica
Ad abbaiemde Becco.— Ne loci dioacesannseonlra seripta mandamus, quatcnus hujusmodl manuum
personas monasterii inquirat. injeotoriljus j'u\la formam ecclesias consuelam in
[MARTEN., Tlies.Anecdot.,I, 819, ex ms. S. Michae- lalibus absolulis, nisi eorum difficilis fueril vel
lis in Periculo maris.] enormis excessus, propler quem merito ad Sedera
Tam suppliciter quam humiliter petisti nuper a apostolicam sint mittendi; servata generali consti-
nobis, ut cum per otiosas inquisitiones et crebras tulioiie concilii circa eos qui noscuntur ingressutn
spiritualiler et lemporalifer ecclesias deperire con- Simoniacum babuisse, super eo quod taliler rece-
tingal, indemnitati monasterii tui paterna sollicitu - perint ordines, et in eis postmodum ministraveiint,
dine prsecaventes,dignaremur, ne loci dioecesanus auctoritale noslra facias cum eisdem prout anima-
ad inquisitionem piocedat contra monasterii praedi- rum stiarum saluti videris expedire.
cti personas, cum id aliqua causa non exigat, pro- ccxxxvni.
videre. Ne aulem per leve compendium ad grave Ad abbuiemet jratres monasterii deLoco-Dei.
dispendium venialur, cum malignse criminalionis [LANGEBECK, Script. rer. Danic, VIII, 189.]
janua, ne quis criminetur injuste, sit penitus prse- IM,OCCNTIUS episcopus, servus servorum Dei, di-
cludenda : nos tuis j'ustis poslulationibus inclinati, B
' lectis iiliis abbati et conventui monasterii de Loeo-
auetoritale prsesenlium inhibemus, ne dioecesanus Dei, Cisterciensis ordinis, Ripensis dioecesis,salu-
loci ejusdem ad inquisilionem conlra personas tem et apostolicambenedietionem.
ipsius monasterii propria auetoritate procedat, nisi Devolionisveslrse supplicationis inclinaliauclori-
quis super esxessibus suis non a malevolis, sed a tate prsesenliumvobis indulgemus, nt possessiones
providis et honestis fuerit graviter infamatus. et'alia bona mobilia vel immobilia, exceptis feuda-
CCXXXVL Iibus,quaepersoiiasliberas fralrum ad monasteiium
Ad eumdem.— Concedit facaltatem ut ex pluribus veslrum a sseculofugienliumet professionemfacieu-
cellisunam conficiat, tiu-min eodem, si remansissent in saeculoralione
(Ibid.) successionis, velquocunque aliojusto titulo, conli-
INNOCO-TIUS, ete. gissenl, pelere, pereipeie, ae relinere liberevaleatis.
Ex parte vestra nobis fuit humiliter supplicatum, Nulli ergo omnino hominum Iiceat banc paginam
ut cum quasdam cellulas habeatis, in quibus duo nostrse concessionis infiingere, elc. Ul supra.
vel tres monachi commorantes non sic omnino vi- CCXXXIX.
vunt, sicul ordinis eongrueret honestati, revocandi (\ < Ad Rollwmagensemarchiepiscopum.—Increpatquod
monachos ipsos cum possessionibus quas obtinent, mandatum ponlificiumde beneficio,cleiicocuidam
ad conventum, vel ex eis unum vel plures conven- conferendo,minus recle intellexeiit.
tus noviler ordinandi licenliam concedere dignare- [MARTEN., Thesaur. Anecdot.,I, 796, ex ms. S. Mi-
mnr. Quia igitur bonum est et jucundum habitare chaelis in periculo maris.J
fratres in unum, faciendi prsedielorum alierum Cu.masperilate mcrito le possemus increparepra
absque prsejudieioalieno, quod magis videritis ex- eo quod nobis tuis litteris intimasti, plures juris-
pedire, liberam vobis tribuimus facullatem. Tu de- peritos valde mirari super continenlia litteiarum
nique, fili abbas, super le ipso et credilo libi grege quas dilecto iilio archidiacono, cantosi et magislro
taliter vigilare procures, etc, A. de Beaford canonico Ebroicensi destinavlmusad
Dalum, etc. petitionem R. de Beilaicoad ecclesiamde MalevilU
CCXXXVII. electi, quod in eis conlra jus commune, ac lolitis
Ad eumdem.— Conceditfacullalem quosaam mona- provinciae consueludinem contineatur mandaium:
chos ab irregularitate absohendi. cum hoc sit a veritate penitus alienum. Causam
(Ibid., col. 820.) enim admirationis exponens, quaisisli quomodo
Ex tua insinualione didicimus, quod nonnulli D 1 presbyter ille plura beneficiapotuit objicere alteii
monasterii tui monaebi quorum quidam per violen- clerieo, cui tu prsefatamecclesiamconcessisti, cum
tam manuum injeclionem inciderunt in canonem ipse plura beneficiaobtineat; et quomodoinlra an-
sententise promulgalse: alii vero Simoniacum ibi num debuit ordinari cum scholaris existat, et ma-
habuerunt ingressum, absolutionis beneficio seu gna de ipso sit spes, quod ad fructum perlingere
dispensalionis gralia non oblentis, sacros suscepe- debeal ampliorem, nec alia ecclesiaslica obtiueat
runt ordines, et in eis non sunt veriti postmodum beneficia, unde valeatsustentari. Sane si litterarum
ministrare, de quorum salute sollicilus postulasli, illarum tenorem diligentius allendisses, et expo-
ul cttm eos venire ad Sedem aposlolicam oporleret, suisses fidelilerjurisprudeniibus in jure peritis, ad-
et verendum asseras ne ad noslram veniendo prse- vertisses pro certo quod nihil in illis exprimitur,
sentiam vagarentur, et salutis cujus causa venirent perquod nos inlelligeredebuerimus quod presbyter
incurrerent detrimentum, misericorditer stiper boc ille aliam ecclesiam oblineret, neque quod clericus
agere dignaremur. Nos autem plenam de discre- alter existerel scbolaris, de quo spes esset quod ad
tione tua fiduciam obtinentes, considerantes quoque fructum perlmgere debeat ampliorem, quamvis si
quad religionis favore multa in regularibus, quse utrumque fuisset expressum, neutrum eorum illius
277 SUPPLEMENTUM.— AN. 1198-1216. 278
forma mandali polu.sset de jure vel consuetudine A terit, aliud, cum vaoabit: cttm in multis casibus se
impedire, eum is qui habet unam ecclesiam, ad facultas possil offerre quibus non esset collatio in
aliam canonice possit assumi, si videlicet illam di- exspectalione vacaturi beneficii differenda, per apo-
millat, et scholaris de quo spes bona eoncipitur ad stolica nostra scripta mandamus quatenus memo-
parochialem ecclesiam assumi non debeat, si forsi- ralo R. competens ecclesiasticum beneficium assi-
taninlraannum nolit, aut nequeat.ordinari .Quoeirca gnetis; alioquin abbati S. Joannis et decano Sues-
fraternilatem tuam volentes esse de csetero, supcr sionensi dedimus nostris Iitteris in mandatis ut vos
intelligenlia litlerarurh nostrarum amplius circum- ad id per censuram ecclesiasticam , appellatione
speclam, per apostolica -scripta mandamus quate- remota, compellant.
ims non impedias quominus secundum formam lit- CCXLI.
terarum illarum, in praelibato negotio proeedant, Ad Turritanensem — Ut monastciio
maxime cum in illis tuo diligentissirae curavimus archiepiscopum.
Casinensi ecclesiasquasdam restilui curel.
non solum juri, sed Jionori deferre.
(Laterani, Nov. 15.)
CCXL.
Ad abbalemel convenlumS. Michaclisde Terrascha. [D. TosTi,Sion'a della badia Gasin., U, 285.]'
— Ut promissnmR. clerico tonferaiur beneficium. INNOCENTIUS episcopus, servus servorum Dei,
[MARTCN., Tiwsaur. Anecdot.^1, 797, ex ms. S. Mi- venerabili fratri A. Turritanensi archiepiscopo, sa-
chaelis iu Periculo maris.] lulem et apostolicam benedictionem.
IN^OCENTIUS papa III, abbati et conventui S. Mi- Perlatus csl clamor ad aures nostras, quod fra-
chaelis de Terrascha. ter noster P. Ampuriensis episcopus ecelesiam S,
Accedcnsad Sedem apostolicam dilectus filiusR. Petri de Nugulbi, et Saucti Helisede Silim, a pws*
clericus sua nobis insinualione monslravit cum decessore suoper violentiam oceupatas, injustede-
qtiod promiseritis vos provisuros in ecclesiaslicoei- - lineat. Qttia vero eiedemecclesise Beati Pelri j'uris
dem beueficio conferendo, cum possetis, sicut per existunt, et a praedecessorenostro bonaememoriae
lilleras decani Suessionensis-el suorum conjudi- PP. Calixto Casinensi monasterio sub annuo censu
cum super hoc a Sede apostolica delegatorum, qui- eoncessae sunt, et suo privilegio coiifirmalae,per
bus lenor litterarum veslrae promissionis erat in- prseseniia tibi scripta mandamusatqueprsecipinms,
serlus, liquido edocebaf, vos id hactenus efiiGere quateiius easdem ecclesias cum omnibus suis per,-'
non curaslis, allegantes ccram judjcibus memora- linentiis eidem monasleiio reslilui facias, et ig
lii quod talis promissio vos nullatenns oMigavit,-G pacedimitli. Postmodum vero sipiaefatus episeo-
cumvideretur esse facla contra slatuta Laleranensis pus aliquam in eis seeonfidit habere justiliam, con-
concilii, quod promissionem inbibet beneficii non gruo loco et tempore in nost: a prsescnlia potei it
vacantis. Nos autem, considerantes quod aliud est obtinere.
praelatumpromittere benelicii collationem, cum po- Datum Laterani, Idibus Novembris.

Epistolffi tres quae sequuntur loco suo exciderant.

CCXLH. et praesentis scripli privilegio communimus, sta-


Ad Gulielmumabbalem monaslerii Glannafoliensis. tuentes, ut quascunque possessiones, quaecunque
— Possessioneset privilegia monasterii confirmal, bona idem monasteiium inpraesentiarum juste et
salva Casinensibusubbatibusdebila obedientia.
canonice possidet, aut in futurum concessione pon-
(Anno 1205. Laterani, Mart. 25.)
lificum, largitione regum vel principum, oblalione
[D. TOSTI,Storia della badia Casin., Napoli 1842,
fidelium, seu aliis j'ustis modis Deo propitio poterit
in-4°, t. II, 281, ex oiiginalu caps. dipl. 2, n. ~
12.] adipisci, firma tibi tuisque successoribus, et illibala
INNOCENTIUS episcopus, servus servorum Dei, dir- permaneant. In quibus haec propriis duximus e.\-
leclio filio GULIELMO abbati Glannafoliensis mona- primenda vocabulis :
sterii, ejusque successoribus regulariter substituen- Ecclesiam videlicet Sancti Marlini de Sanclo
dis in perpeluum. Mauro; ecclesiam Sancli Gervasii^et ProlasiLin
Quolies illud a nobis petitur, quod rationi, et Batheaco cum pertinentiis suis ^ecclesiam S. Mariae
bonestali convenire dignoscitur, animo nos decet de Molo cum pertinentiis suis; insiilam Sancti
libenli oncedere, el peleritium desideriis congruum Mauri cum pertinentiis suis ; ccclesiam SanctaeMa-
suffragium.imperliri. Eapropler, dilecte in Domino riae in Dane, ecclesiam Sancli Sknplicii super Li-
iilii, tuis j'ustispostulalionibus clemenler annuimus, gerim, ecclesias Sancti Pelri in Vodda, Sancti Petri
et praedecessorum nostrorum felicis memoriaePP. cum villa Fabren, Sancli Lambcrtide Curallo, Sancti
Uibani et Anastasii vesligiis inhserentes, praefatum Ylarii cle Coneorzo cum perlinentiis suis, et Sancti
monastenum, cui Deo auctore piseessedignosceris, Marlini de Sorecb, terram Americi de Averoim,
sub beali Petti, et noslra proleclione suscipimus, ecclesias Sauctae Justae de Vere cum pertineiitji^
279 AD INNOCENTIlIII REGESTA 280
suis, el SanctseMariaede Doado; villam de Solonge A Ego Petrus litulo Sanctae Cecilisepresbyter car-
cum perlineniiis suis, villam qusevocatur Cru cum dinalis SS.
pertinentiis suis; ecelesiam Sancli Velerini deGena Ego Jordanus, Sanctse Pudentianse tt. pastoris
cum Molendino,et aliis pertinentiis suis, ecclesiam presbyter cardinalis snbscripsi.
Sancti Cyriaci in Salmosa cum decimis suis; eccle- EgoGuido, SanctaeMariaetransTiberim tt. Calixli
siam Sancli Mauri in Lauduna, et ecclesiam Sanctse presbyter cardinalis snbscripsi.
Magdalensa de Vareno, villam Syndremont cum Ego Hugo, presbyter cardinalis Sancti Martini tt.
pertinentiis suis, et villam Lambri cum pertinentiis Equilii subscripsi.
suis; insulam Blason; in Normannia ecclesiam Ego Centhius, titulo Sancti Laurenlii in Lucina
Sanctae Marisede Cingal, ecelesiam Sancti Maurl presbyter cardinalis subscripsi.
sitam in Castro Laudun, ecclesiam Sancli Aniani, Ego Bernardus, Sancli Petri ad Yincula presbyter
et villam Sindremont, ecclesiam Sancli Petri in cardinalis tt. Eudoxia; subscripsi.
culluris. Sepulturam qucque ejusdem loci liberam Ego Joannes, titulo SanctaePriscse presbyter car-
esse sancimus, ut eorum devotioniet extremaevo-» dinalis subscripsi.
lunlati, qui se illic sepeliri deliberaverint nullus Ego Cencius, presbyter cardinalis SS. Joannis et
obsistat, salva tamen juslilia illarum ecclesiarum, Pauli, tt. Pamachii subscripsi.
a quibus morluorum corpora assumuntur. Obeunte Ego Gregorius, tilulo Sancti Vitalis presbyter
vero le nuiic ejusdem loci abbate, vel tuorum quo- cardinalis subscripsi.
libet successorum, nullus ibi qualibel subreptionis Ego Benedictus tt. Sanctse Susannaepresbyler
astutia, vel violentiapraeponatur, nisi quem fratres cardinalis subscripsi.
communi consensu, vel fratrum parsraaj'or consilii Ego Leo, tilulo SanctaeCrucis in Jerusalem pres-
eanioris secundum Dei limorem, etBeaii Benedicti byler cardinalis subseripsi.
Ptegvlam providerint eligendum; electus aulem Ego Gratiauus, Sanctorum Cosmaeet Damianl
Casinensi abbati repraesentelur confirmandus, et cardinalis subscripsi.
munusbenedictionissuscipiatabepiscopocalholico, Ego Gregorius Sancti Georgii ad Velum aureum
quem ipse per suas duxerit litteras exorandum, qui diaconus cardinalis subscripsi.
nimirum, et ejus successores obedientiam abbati Ego Hugo S. Eustachii diac. card. subscripsi.
Casinensi promillent, et singulis quinquenniis ip- Ego MatlhseusSancti Theodori diaconus cardi-
sum Casinense monaster-iuMtaspam swim-eaput nalis subscripsi.
humililale debila visilabunt. Decernimus ergo ut iC Ego Joannes SanctaeMariaein Cosmedindiaconus
nulli omnino bominum liceat praefatum monaste- cardinalis subscripsi.
rium temere perturbare, aut ej'uspossessiones au- Datum Laterani per manum Joannis sanctae Ro-
ferre, vel ablatas retinere, minuere, seu quibusli- manae Ecclesiss subdiaconi et notarii, x Kalendas
bet vexaliouibus fatigare; sed omnia integra con- Aprilis, indictione vi, Incarnalionis Domiuicaeanno
servenlur eorum, pro quorum gubernatione, ac 1202, pontificatus vero domini Innocenlii papaeIII
susienlatione concessa sunt usibus omnino profu- anno sexlo.
tura; salva in omnibus apostolicsesedis auctoritate CCXLIIL
et dicecesanorumepiscoporum canonica justitia. Si
in fulurum Ad universum clerum Bremensis provinciw.— Ut
qua igitur ecclesiastica, saecularisve Waldemarum excommunicatum publice denun-
persona hanc nostrse constitutionis pagiuam sciens lient.
contra eam temere venire tentaverit, secundo ter» 1214. Romse, ap. S. Pelrum, Apnl. 27.)
(Inno
liove commonita, nisi praesumptionem suam con-
grua satisfactione correxerit, potestatis honorisque [LAPPENBERG, Hamburg. Urkund., p. 514, ex oria;!-
sui dignitate careat, reamque se divino judicio nali,'cum appenso plumbeo sigitlo Innocentii III,
existere de perpetrata iniquitate cognoscat, et a D caps. II, n. 10.]
sacratissimo corpore ac sauguine Dei, el Domini INNOCENTIUS episcopus, senus servorum Dei, di-
Redemptoris nostri Jesu Christi aliena fiat, atque lectis filiis,abbatibus, prioribus,praeposilis,decanis,
in extremo examine districtae subjaceat ultioni. archidiaconis, et aliis ecclesiarum prselalis per
Cunctis autem eidem loco sua jura servaulibus sit Bremensem provinciam constitutis, salutem et.apo-
pax Domini noslri Jesu Christi: quatenus et hie stolicam benedictionem.
fructum bonae actionis percipiant, et apud distri- Cum perditionis filius Waldemarus, tar.quam hae-
clum j'udicempraemiaaeternsepacisinveniant. Amen, relicus et schismaticus censuram canonicamvilipen
amen. dat, et Ecclesise claves nullas reputans, excommu-
Ego Octavianus, Qsliensis et Vellelrensis epi- nicatus *et deposilus prassumat episcopalia oflicia
scopus SS. exercere, discretioni vestrse per apostolica scripta
Ego Petrus, Portuensis et Sancti Rufflni episeo-' districle prsecipiendo mandamus, quatenus praefa-
pus subscripsi. tum Waldemarum degradatum et tam ipsum quam
Ego Joannes Albanensis episcopus subscripsi. fautores suos exconimunicalos per ccclesias ve-
281 SUPPLEMENTUM.—AN. 1198-1216. 282
slras publiee nuntietis. Vos denique, filii abbates A habetis' "ultra aquam "Auduram; plateam quam
super vobis ipsis et credito vobis grege taliler vigi- deditvobis venerabilis frater noster Goslenus Car-
lare curetis, exstirpando vilia etplanlando virtules notensis episcopus, donum altaris ecclesioede Ser-
ut in Jiovissimodislricti examinis die coram tre- neio a Gosleno canonico et praeposito ecclesiie
mendojudice, qui reddet unicuique secundum oper£ SanctaeMarise, ecclesisevestrae factum, donum vi-
sua, dignam possitis reddere ralionem. geriae de Valeia, et totius terrae de Moncellis eum
Datum Romaaapud Sanctum Petrum, rn Kalendas omnjbus consuetudinibus faclum vohis ab Httgone
Maii, pontificatus noslri auno xvn. vicedomino Carnotensi; tolam lerram deEddevilla
cum cousuetudinibus et feodis, ecclesiam Arde-
CCXLIV. lecbt cum omnibus hospitibus et terra ad duas
Bulla pro Garino abbate Sancti Joannis in Valek -carrucas; ecclesiam S. Nicolai de Curvavilla, cum
(Carnotensi). ecclesia Sancti Petri ej'usdem villae, ecclesiam
S. Dionysii de Puleis, S. Mariaede Gohosvilla cum
(Annol215. Laterani, Febr. 18.)
perlinentiis; ecclesiam de Trembleio cum decimis,
[Gall. Christ. nov. VIII, inslrum. 332, Ex charta- ecclesiam Beatte Marisede Teliu cum decimis ; ec-
rio domestico D. de Gagneres, in bibliotheca B clesiam de Braioso cum
regia. ] peitinenliis, ecclesiam
Sancti Saturntni de Cambureiaco cum perlinentiis,
ISNOCENTIUS episcopus, servus servorum Dei, di- ecclesiam Sancli Martini de Loiniaco, cum pasna-
leclis filiis GARINO abbati ecclesise B. Joannis Va- gio porcorum vestrorum; villam Armentarvillam
leiacensis,ejusque fratribus, tam prsesenlibus quam cum decima, quam ab ecclesia Sancli Benedicliad-
fuluris, canonicam vitam professis in perpetuiim. modiaiionem accepistispro ni frumenti modiis et iv
Quoties islud, elc. Eapropter, dilecti in Domino avenae ipsi annis singulis persolvendis, villam Al-
filii, etc. prapfatam ecclesiam sub B. Petri et nostra berelb, et villam Nerlu, terram de Curvaulmo, et
proleclione suscipimus, et praesentis scripti privi- omnes alias terras quas apud Carnotum habelis ;
legio communimus; staluentes ul quascunque pos- ecclesiam de Garneio cum lerra ad unam carru-
sessiones, qusecunque bona, etc. firma vobis ves- eam,quampro animsesuse redemptione Nivardus de
trisque successoribus et illibata permaneant; kin Nonancurle ecclesiaevestrae concessit, ecclesiam de
quibus lisec propriis duximus exprimenda voca- Orrevilla cum decima quain dedit vobis Hugo filius
bulis. Guinemari per manum praescripli lvonis Carnolen-
] In ecclesia BealseMariae Carnotensis, tolos re- sis episcopi, in loco qui dicitur Guoriart; dimi-
ditus per integrum annum prsebendae uniuscujus- dium cum pralis secus Auduram fluvium, apud
que fratris^ex.congregalione canonicorum ipsiusec- Sanctum Priscum molendinum, prata quae de be-
clesise, cum eam quacunque occasione dimiserit, neficio beatae Mariae apud Alaias habetis, terram
ut quoquo modo persona mutetur, in usus vestrse quam jure proprielalis lenetis apud villam Soors.
ecclesisebeneficium prsebendale cum omni integri- Praeterea censusdomorum, terrarum, vinearura, et
tate deveniat. Integram praebendam quam ecclesia decimas segelum et vinearum, quse tam in Carno-
vestra in ecclesia beatse Mariseperpetualiter hahet, tensi civitate quam suburbio vestri juris exislunl.
quamhabebat bonse memorise abbas Albertus cum Obeunle vero te, dilecte fili Garine abbas, nullus
canonicani susciperet normam ; ecclesiam Sancti ibi qualibet surreptione, astutia, vel violentia prae-
Stephani cum perlinentiis, scilicet altare de Moren- ponatur, nisi quem fratres secundum Dei timorem
ciaco cumparte synodi ad altareperlinentis, eccle- et B. Augustini Regulam providerint eligenduin.
siam de Mondonisvillacum pertinentiis liberam ab Eleclus autem communi capitulo Beatae Mariaere-
omni exactione, synodo, circada; ecclesiam Sanc- praesentetur, ab episcopo Carnotensi abbatiam et
tse Fidis cum parochiali jure de novo burgo, qui benedictionis graliam suscepiurus; qui nimirum
vocatur Castelleth ; ecclesiam de Luciaco, et cam- D in ecclesia BeaUeMariaesicut et alii canonicisuara
pi partem de illa terra, quam ante possederat bonae faciet septimanam.
memoriae Ivo Carnotensis episcopus; terram de Decernimus ergo, ctc. amen, amen, amen.
Qsanivilla, tam episcopalem quam canouicalem, Datum Lalerani, per manum Thomae, Sancta}
cum oblafis; terram de Ancherisvilla, in villa Romanaeecclesia?subdiaconi etnolarii, Neapolilaiu
de Pontegodani; prioralum ecclesiae ipsius villae elecli, xn Kalendas Marlii, indiclione iv, Incarna-
cum omnibus domibus episcopalihus; totam ave- lionis Domini anno 1215, ponlificalus vero D. In-
naj farraginem totam terram [episcopi quam nocentii papse III anno xvm.
283 AD INNOCENTIlHI REGLSTA

yARIOMJM AD INNOCENTIUM III

. EPISTOL^E.

I. A ut vobis palam fiat, compegimus et scripsimus in


G. Lingonensis, R. Gauiloneims, episcoporum; G. promptu est intueri, etc.
de Cistercio, N. de Firmilale, G. de Pontiniaco,
el 0: de Claravalle, abbatum. — Pro mililibus Constitutionesmiliium de Calalrava qum Innocen-
de Calatrava. tio III confirmandmproponunlur.
(Anno 1198.) s Fraler Wido, Cisterciensis humilis minister ,
cum episcopis et abbatibus totius capiluli, venera-
[HENRIQUEZ, MenologiumCislerc, U, 484,]
Reverendissimo domino et PatrifNsocENTio,Dei bili fratri Nunno magisltcet universitati fratrum
de Calatrava, salutem et fialernsa chaiitalis affe-
gratia summo ponlifiei, G. eadero gralia, Lingo- ctum.
nensis episcopus, R. eadem Cabilonensis episco-
i Laudabile propositum vestrum, quo a mililia
pus, G. deCislercio, N. de Firmitate, G. de Pon-
mundi ad Christi militiam conversi, inimicos fidei
tigniaco, et G. de Claravalle dicli abbates salutem
et tam devolum, quam debilum subjeclionis et re- expugnare statuistis,plurimum approhamus, omni-
verenlise famulatum. potenti Deo, qui quos vult, quomodo vultad se
Sanctse Palernilati vestrserei gestse seriem decla- trahit, et alium sic, alitim quidem sic ad suum ob-
ramus de fratribus Calalravensis militiae, qui nunc sequium convertit, gratias agenteSjproTiiofecluve-
de Salvaterra dicuntur, postquam idem castrum slro ei augmento, merito el numero , apud eum
Calatrava occupalum est a paganis, quo ordine humiliter sttpplicamus. Quod autem postulastis,
Jlorimuudensis domus iilii facti sunl, earalioneet suseipi vos videlicet in communionem bcneficio-
obnoxietate filiationis, qua filia domus matri domui rum ordinis nostri, non ut familiares, sed ut vere
subjicitur, respicit et tenetur, quatenus si quis fratres, gratanter annuimus. Quod consequenter
vivendi formam praescribivobis auctoritate noslra
aliquid eontra hoc moliri nititur, viso teslimonio
nostro, totum molimen ejus auctoritatis aposlolicae exigitis, nos eommunicato eonsilia, de viclu ac
judicio destruatur. Cum fratres Calalravenses ab veslitu vestro pauca vobis capita exprimere non
ipsa inchoatione sua, Cisterciensem professi sint negligendum putavimus. Lineis itaque in femo-
ordinem , hoc se eenseri nomine gratulantes, sub ralibus tanlum uli vobis lieebil; vesles modera-
quo in omnibus fere Christianitatis partibus nomen tas, houestas, commodas ad consilium domini Mo-
Dei aiidelibus benedicitur etlaudalur. Placuit ma- rimnndensis et magistri vestri habeatis, elscapulare
gistro et fratribus de Calatrava, ut idem magister, pro habitu religionis. Vestiti et cincti dormielis, et
anno Domini 1187, se Cisterciensi capitulo praesen- in oratorio, et in refectorio et in dormilorio, et in
larel, ibique cum litteris regis Caslellaeel precibus C coquina juge silentium tenebitis. Snmmopere ca-
magnatum deHlspania postulationem suam et suo- vebitis , ne in qualicunque veste ac superfluiialis
rttm faceret, quatenus eidem ordini Cistercii incor- argui, ac curiositalis possitis notari. Tribus ve.ro
porarentur arctius et junclius uniientur. in hebdomada dicbus, id est, feria tertia, quinta
Bonum visum est in oculis omnium pelitio eo- et Dominica cum prsecipuis diebus festis, carnibus
rum, et quia de religione manabat admissa est. vesci licebit. Uno tamen ferculo, et unius generis,
Piseceptum est communi assensu , el deliberalione quantum ad carnes pcrtinet, contenti eritis, et
capituli, ut essent filii Morimundi, utque abbas et ad mensas ubique silentium tenebitis. Prseterea pe-
domus eadem in eos jus illud filiationis haberet, titioni vestrse condescendimus, nt videlicet nulli
quale In Morimundo noscitur habere Cistercium , ordinis nostri liceat quemcunque fratrum vestrorum
id est, auctoritatem visitationem annuam faciendi, recipere absque assensu vestro, sed et vos erga
magistrum qui loco abbatis est creandi, vel amo- nostros eadem lege tenebimini. Cum aulem ad
vendi; culpas quse accidunt emendandi, ultionem aliquam abbatiam ordinis nostri veneritis, quoniam
de excessibus exigendi, et similia. Traditum est consuetudines nostras minus novistis, non in con-
institutum et vitae norma prsescripta, et de victtt p ventu, sed iii hospiliis honeste et charitative,
el veslilu deinceps ab eis observanda traditio , ac quantoque familiarius fieri poterit, recipiemini.
de caeteiis spiritualibus studiis, quse in ordine Capellanos in domo vestra professos, sicut \os, in
eonservantur, quae ipsi gratanti voto etanimo su- bono ordinis recipimus. Qui fratrem suum percus-
sceperunt, sicut in rescripto chaita^, quse inler serit, sex mensibus ad arma et equum non accedat,
illos et Morimundensesfacta fuit, quam hic ideo, tribus diebus in terra comedet. Qui magistro sua
""
283 SIJPPLEMENTUM.— VARIORUMEPISTOL.E AD IPSUM. 286
inobediens fuerit, similiter paliatur. Qui in qua- A viandum estnisui, ne domus praedicta lam dam-
cunque alia obedientia positus fuerit, non contra- nose et lam graviter demembreiur.
dicat. Qui in fornicatione publice deprehensus fue- II.
rit, auno uno in terra comedat, tribus diebus in *uramentumfide'italis quod fecilJoannes deCeccano
septimaua in pane et aqua; feria sexla disciplinam Ronianm Ecclesim, pro luendis el conservandis
aecipiat. Ab Exallatior.e Sanctse Crucis usque in regalibus sancli Petri.
Paschas tribus diebus omnes in bebdomada jeju- (Anno 1201.)
nabunt qui domi sunt; qui aulem inter ^Saraeenos, [MURATORI, Anliq. ItaL, I, 021.]
sicut maglsler ordinaverit, et sicut solent. De his Anno quarto pontificaltis domini Innocentii papse
omnibuspraeeipimus, utobedialis magislro vestro III, nobilis vir Joannes de Ceccano juravit fidelila-
et professionem facialis sicut abbali. Qui plus aut tem ipsi domino papse Innocentio, de Ceccano et
minus bis quaehic continentur quaesierit, de domo .tola terra, quam tenet in palalio Anagnino, coram
expellatur: Vos autem faeimus liberos ab omni episcopis, presbyteris, diaconibtts, cardinalibus,
exaclione abbalum. Confessionesvestras capellani, aslanlibus multis clericis et nobilibus Anagninis, et
qui missas vobis cantabunt, recipient, et ipsos vos extraneis eliam, et mililibus ipsius Joannis deCec-
eligetis. Magister etiam capitulum quotidie leneat cano. Et recognovit Ceccanum, et totam aliam ter-
vobis, et duas quadragesimas jejunabilis. Si abba- ram suam se ab Ecclesia Romana tenere. Forma
tias aedificare poteritis, dominus Morimundensis vero fidelitatishsec fuit: « Ego Joannes de Ceccano,
ordinet eas. ldem abbas Morimundi provideat quo- ab hac hora in anlea fidelis ero bealo Pelro et Ec-
modo per se vel per aliumsemel in anno visilentur. clesimRomanm,et dominomeo papm Innocentio, et
Duo monachi de eodem monasterio, poslquam coi> successoribusejus canonice inlrantibus. Non ero in
structum fuerit, quoties necesse fuerit cum ipsis faclo neque diclo, nequein consilio, aul in consensu,
fraliibus morabuntur. ul vilam perdant aut membrum, vel capianlur mala
i Aclum ab anno Iucarnationis Domini 1198. » captione. Consilium,quodper se vel per nuntium, aut
His ergo , Pater sanctissime, ila geslis el hujus- litteras mihi crediderinl, ad eorum damnuin me
modi a capilulo taliter impetralis, idem magister sciente nulli pandam. Si eorum cerlum damntim
ad sanctam Sedem apostolicamcum quodam mona- scivero,si possum, remanerefaciam : si non possum,
cho nunlio domini Morimundensisaccessit, el haec significaboeis per me vel per meas lilleras aut nvn-
slbi oblinuit apostolico privilegio confirmari. Qui lium, vel dicam tali personm,quam eis credam pro
el Morimundensis nuntius privilegium sibi innovari Q certo dicturam. Ceccanum et totam aliam ierram
impetrans a praedecessore vestro piae memoriae mcam, quam habeo,el alia regalia beali Pelri, qum
papa Gregorio VIH super abbatiis, grangiis et pos- habel, adjulor eis ero ud defendendum: qum non
sessionibus et periinemiis, quae domus eadem pos- habel, ad recuperandum, et recvperala ad relinen-
sidebat, domum el ordinem et fratres de Calatrava, dum et defendendum conlra omnes homines. Hmc
et omnia ad eos pertinentia, inter caelera privi- omnia observabobona fide, sine fraude, el malo in-
legiata domui suae prsedicli adjutorio reporlavit. genio. Sic me Deus adjuvet, et hmcsamta DeiEuan-
Posleavero suceedentibussibi summis pontifieibus, gelia.» Post haec mittens manus suas inter manus
el Morimundensibusnova a novis apostolicisprivi- ipsiusdomini papse,fecit ei ligium hoininium. Do-
legia requiienlibus, factum est ut habeant Mori- mnus autem papa inveslivit eum de gratia sua cum
mundensesin privilegiis quaiuor, videlicetGregorii, cuppa argenlea deaurata. Postmodum vero eodem
Clemenlis, Ccelestini, Innocentii, eamdem domum, anno, idcm doninus papa fidelilatem et servitium
id est Calatravam in eorum qui ad ipsos pertinem jpsius Joannis de Ccccano et progenitorum ej'us
annumerationeconseilam.Itaque pieiatem veslram attendens, ei castrum Sitcnse iu beneficiura assi-
quanlum precum instaniia possumus, exoramus, gnavit.
quatenus boc j'us filialionis in Ipsos, quod lantc D II bis.
consilioet discretione eoncessum cst Morimun- De fidelilate et hominio RomanmEcclesim prmslitis
densi domui, scriptis apostolicis confirmetis, ne ab Andreade Calviniaco,elcuslodia burgi Dolensis
eam contingat tali membro factione quorumlibel commissaeidem.
malignanlium mutilari. Erunt forle de illis qui ad (Anno1202.)
vos veniant, lilteras emancipalionis el avulsionis [MURATORI, Antiq. Ilal., I, 623.]
ab ordine vel translationis ad aliam domum falsis Anno quinlo domini Innocentii IH papse, nobilis
suggestionibus petiluri, ambulantes in magnis, n vir Andreas de Calviniaco fecit fidelitatem domino
ordini subjici dedignanles, oblili quanla in majo- papaeInnocentio, de custodia burgi Dolensis, hoc
ribus eorum humilitas fuerit; qui non in genere, modo; in Lateranensi palatio coram episcopis, prse-
non in diviliis, non in armis, non in crebris paga- sbyteris, et diaconibus cardinalibus, astantibus mi-
norum vicloriis, non in reportalis locupletibusfre- litibus et clericis ipsius nobilis, abbate Dolensi, et
queuter exuviis'gloriantes,seipsos ordini specialitei duobus monachis,suis, et multis aliis lam clericis
ac fideliter Morimundovoluntarie subdiderunt. II- quamlaicis: In nomineDomini.Amen. Ego Andreas
iorum ergo temerario ab apostolica auctoritate ob dc Calviniaco,dominuscastii Radulfi , ab hac hora
287 AD INNOCENTIIHI REGESTA , 288
in antea fidelisero bealo Petro et EcclesiwRomanm, &juramenli ministerialhim. Si autem inter regem et
et domino meo papmInnocentio, et successoribus archiepiscopumvariatum fueril, ut rex dicat: i Ar-
clc. (ut supra), burgum Dolense,cujus custodiam chiepiscopus debito ac fideli modo mihi non adhe-
ab EcclesiaRomanaleneo,el alia regaliabeatiPeiri, ret, i archiepiscopus econtra asserat, tres priores,
qumhabet, adjutor eis ero ad defendendum; qumnon tres nobiles, tres ministeriales, tres burgenses, de
habetad recuperandum: recuperataad relinendumet juralis convenient, et diclis eorum credetur vel pro
defendendumcontra omneshomines. Lcgatoset nun- rege vei pro archiepiscopo; et secundum eorum
lios EcclesimRomanmhonorificesuscipiam, et be- .12 dicta omnes jurali autarchiepiscopoadherebunt
nignetiuctabo ; et per lolam lerram meam securmn aut regi, secundum prescripiam formam. Anle
eis pro posse meo prmstabo conductum. Hmc omnia omnia rex dabit fidem in mantt domni legati (99),
observabosine frau.deel malo ingenio, bona fide. Sic quod ea quae praescripla sunt habebit rata, archi-
me Deus adjuvet,et hwcsancta Dei Evangelia. Post episcopus similiter. Rex Otto monetam Aquensema
haecmittens manus suas inter manus domini papae, domno Walramo (100) expediet, et tam rex quam
fecit ei ligittm hominium. Dominus aulem papa in- Galramus illi monetaerenunciabit in perpetuum, et
vestivit eumdem gralia sua de custodia bttrgi Do- doranus legatus sub anathemate prohibebit monelam
lensis. " in Coloniensi sccmate cudi Aquis vel
nunquam,
III. alibi, extra civitatem Colouiensem, el scribet Ro-
Otlonis imperalorispactum cumAdolfoarckiepiscopo mano pontifici ut senlentiam suam confirmet. Rex
Coloniensi.
theloneumDusburgensedimittet nec umquamresu-
(Anuo 1202, Sept.) et domnus Jegalus similem sentenliam profe-
IProdit jam primavice ex codicebibl. olim Paulina met, cum
Monasteriensis,jam regise Berolinensis, epislolas ret, confirmalione Romani pontificis. Re'; et
Innocenlii 111ad ecclesiamColoniensempertinen- archiepiscopus cum suis familiaribus iraclabunl
tes complexo, cuj'us uberiorem notitiam debemu; cum effectu,qualiter lurrim regiam (1) apudWer-
V. Cl. Roestell,diligenti operis noslri faulori, qui the eum suo llteloneodestruanl.
flagitantibus nobis, pactutn utiumqtie Coloniensc Privilegium quod
inde deseriptum transmisit. Quse littera obliqus intercesserint inler regem et archieplscopumlege-
conatus tur in publico, et prolitebitur rex in publico, se ju-
expiimunlur, in codice delela supplereaunalibus
sum. Causam bujus pacti ex Godelridi
ad a. 1202 discimus. PERTZ,, Monum.Germ.hist. rasse ut diligenter ohservelquaeinprivilegiisseriptd
Leg. II, 206.] sunt, et quod «a uumquam violabit. Archiepiscopus
QuomodoAdolfussecundojuravil regi Oltoni el di dabit induciasregi usque ad festum sancliJohannis
compositioneeorum. r Baptislaepro... marcis pro quibus obligaverat duci
Jurabunt priores Colonienses,praeposili,abbales BrabantiaecurlemSinzeche, et sil in optione regis iu
decani,etscolaslici, quodbona fide arcbiepiscopun presenli fidejussores idoneosdare, vel si rex pecu-
Coloniensem inducent ad constans ct fidele obse- niam nou solverit, iufesto sancli Johannis ci\itas
qttium regis Ottonis, nec in vita Oltonis regis ali Tremonia sit ypotheca archiepiscopi, donec per-
regi adhereat; quod si non servaverit, obedientian solvatur ei pecunia predicta. Juramenta priorum,
quam ipsi debent sublrahent, et domino papaeean nobilium, et ministerialiuin preslabuut successores
scrvabunt; obsequium autem archiepiscopo ab eii et heredes decedenlium. Et si rex indebite Colo-
debitum regi Olloni impendent, donec archiepisco niensem archiepiscopum vel Colonieusemecclesiam
pus ad obsequium regi Olloni ab ipso secundun tractaverit, predicti. quatuor ordines obsequium
formam juramenti sui debilum reveriatur. Nobile suum regi subtraheut, donec satisfaciat; et haecju-
terre qui juramentis archiepiscopo Coloniensisun rabunJ. Burgenses civitatis Coloniensis jtirabunl fi-
aslricti, qui nuhc sunt presenles, et alii cum eorun delitatem regi Oltoni sttb hac forma : quod ab hac
haberi polestcopia, coram rege et archiepiscopoju die in anlea fidelitatem ei servabunt, Coloniensem
rabunl,quod inducenl arcbiepiscopumColoniensen civitatem ipsi custodient, contra omnem hominem,
ad conslans et fidele obsequium regis Ottonis, e D quamdiw ecclesia sancti Petri, archiepiscopum
quod alii regi nou adberebit. Quod si non fecerit Coloniensem, priores, nobiles, infeodalos, el mi-
cum castris suis, et terris, ac hominibus suis, reg nisteriales sancti Petri, ac civitatem Coloniensem,
Ottoni servient, et non archiepiscopo, donec arehi in suo jure conseivaverit.
episcopus resipiscat, et ad regem Ottonempredicli IV.
modo revertatur. Ministeriales sancti Petri 20 jura — Orat ne ante peraclumquinquen-
bunl pro se et pro aliis minislerialibus, ita quos RegisAnglim. nium Galfiidus filius Petri peregrineiur.
alios bona fide ad idem servandum inducent, quoi
archiepiscopum inducent, et celera ut supra. Quoi (Anno 1204.)
si non fecerit, obsequium quod arcbiepiscopo de [RYMER, Fmdera, I, 91. Clatis. 6 Job. m. 6, iu
Turre London.]
bent, ipsi subtrahent, et regi Oltoni prsestabunt
donec et cetera ut supra. 24 burgenses jurabun ReverendissimoPatri in Chrislo, etc. LNNOCBKTIO,
Dei a-
pro se et pro aliis burgensibus, secundum formati Dei gratia stimmo pontifici,etc. JOANNES gi
(99) GuidonisepiscopiPrcneslini. (1) Voxdubiain codice.ROESTELI..
(100) Dc Limburg.
2S9 SUPPLEMENTUM.— VARIORUMEPISTOLjE AD IPSUM. 29d
lia rex Angliae,etc. debitnmac devotam in omni- A nostra jurarunt, quod constitutiones jam a dicto fi-
bus reverenliam. deli legato vestro promulgatas, et sibi traditas, lir-
Quoniam in lali sumus statu, quod grave esset miter observabunt, et in perpetuum, elc.
nobis fidcles nostros, qui nobis familiarius adhae- VI
rent, et de quorum fidelitale non dubilamus, et per Inslrumenlumde caslro Nympharumtradilo domino
quorum consilittmterra noslra regi debet et defen- papm Innocentio III.
.dimaritime; quia dies mali sunt, et dedie in diem (Anno1204.)
visum sit homines nostros fraudulenter et dolosea [MURATORI, Anliq. Jia/., I, 677.]
fidelilateet servitio noslro recedere, et in nos in- In nomine Domini, anno DominicseIncarnationis
surgere, per quod status terrse noslrae, sicut novit 1204, et anno xn pontificatusdomini Innocentii III
Sanctitas vestra, lurbalur, cxcellenliae vcstrse ea papae, indictione vn, mense Aprili die xx. Nos qui-
qua possumus devotione supplicamus,qualenus ha- dem Pbilippus et Bartholomaeus fralres, filii quon-
bita considerationead slalum noslrum, differrevc- dam Lombardi, prassente et cousentienle in hoe
lilis usque ad qualuor vel quinque annos peregri- nobis domina Aldruda sorore nostra, uxorc quon-
nalionem dilecli et fidelisnoslri Galfridi filii Pelri dam Scotti cognati noslri, ct omne stium jus et
justieiarii nostri, crucesignati; cujus praesentiano- B actionemvel exceptionem, quod quasve in oinni-
bis et lerrae nostrae, ita est necessaria, quod eo bus subscriplis rebus habere quoquo nwdo v}de-
nullaienus carerepossimus. tur, tain respcclu ususfruclus subscriptarumrerum,
Et nos Domino dante, tam ipsum quam alios quem a Joanne Paparone filio olim ejus reliquit,
crucesignalos in terram Jerusalem mitlemus, sicut quam etiam aliler cujuslibel rei velcausaeoccasione,
terrse redierint. omnia refutante, concedenle, atque donanle anle
Mo\eat igitur el ad hoe indueal palernilalem ve- prseseiiliamdomini Joannis, Obicionis, ct Henrici,
stram stalus noslri conditio, ita quod vobis proinde Transtiberim j'udicum Dativorum, ct Nicolai Tulli
merito grates scire debeamus. causidici, et teslium subscriplorum, ad hoe specia-
Teste meipso,apud Wiiiton ; xxiv die Novemb. liter rogatorum, propria nostra voluntate renuntia-
V. mus, etin omnibus etper omnia generaliter refu-
llenrici Hungarim rcgis. — Contra quosdam qui tamus, et possessionem,quam de subscriptis rebus
conslilulionesub aposlolicmsedis legalo promul- dbminus papa, vel alter pro eo habet, modis onini-
gatas non admiserant. bus confirmamus; vobis vero doniino Octaviano,
(Anno 1204.) Dci gratia, domini papaeliinocenlii III consobrino
:[FARLATUS, Illyr. sacr., V, 46.] et camerario, mandaloquoque etprocuratore ipsius
Venerabiliin Chrislo Patri INNOCENTIO, Dei gra- domini papaead hoc spccialiler conslituto, ad opus
lia sacrosanctaeRomanseEcclesiaesummo ponlifici, et utilitalem ej'us, ejusque successoribus, et lotius
HENRICUS eadem gralia Hungariae, Dalmaliaj, Bos- Romanse Ecclesiaeperpetuo.'ld est illam eamdem
niae, Servisequerex, salutem et fidelemin omnibus integram terliam paitem pro indiviso,.vel plus, si
reverentiam. hobis modo quolibel perlinet, videlicet tolius ca-
Cum humiiis ac fidelis Sanclilatis veslrae capel- slri Nympharumcumlenimentis et perliuentiis suis
lanus Joannes ad praesenliam noslram accedens, intus et de foris. Quam dominus Oddo lilius quon-
duos principaiioresex eis, qui in lena Culini Bani, dam domini Petri Frajapani prsedictoScollo Papa-
prout ferebatur, damnalam ha:relicorum seclam fo- roni, cognalo noslro pro quingenlis triginta libris
vebant, secum adduxisset; nos inspeclis orlhodo- Parvensium senalus vendidil, ct in solutum cou-
xaefidei arliculis, quos ad ipsius Joannis exhorta- cessit ac tradidit; sicut per instrumenlum maiui
tionem illi, ad quos missus fuerat, non susceperunt, Joannis Boni scriniarii conscriptum apparet, quod
eadem capiltila sub sigillo nostro conlenta, doinino vobis ad majorem curam damus. Quse vero tertia
illius lerrae filio, scilicet memorali Culini, qui lunc D pars dicli castri cum omni jure, quod dictus oliin
apud uos erat, dedimus, districle prsecipienles, ul Seotlus in dictoinlus et deforis hahuit, nobis per-
ea el alia, si qna Romana sedes eis de csetero se- tinet ex testamcnlo Joannis Paparoni nepolis no-
cundum Deum trausmiltere decreveiit, ab omnibus slri filiique olim dicti Seotti, sicut pariter per in-
in lerra sua faciat inviolabililer servari.Idem eliam strumentum manu dicti Joannis Boni scriniarii con-
cum hoc juxla voluntatem nostram admisisset, se scriptum apparet, quod etiam vobis ad majorem
raanu nostra et J. archiepiscopi Colocensis subse- caulelam damus. Quodcunqueitaque j'us, et quam-
quenter obligavit, quod si de csetero supradictos, cunque actionem personalem et in rem, sive hypo-
vel alios homines iu hscresi scienter manulenere thecam, tam etiam adJagendttniquam ad excipien-
vel defendere in terra sua praesumpserit, mille _dum, quod, quamve in tolo dicto caslro cum teni-
marchas argenti persolveret; quarum medietas vo- menlis et perlinentiis suis intus et deforis, et spe-
bis, altera vero fisco noslro medietas obveniet. 1111" cialiier in dicla tenia parte ipsius caslri, nobis, ut
prseterea duo priores, qui cum prsefalo capellano dictum est, competit, vel ejus respectu adversus
vestro Joanne venerint, lam pro se quam pro fra- quamcunque personam habemus, vel habere quo-
tiibus suis, a quibus missi fuerant, in praesenlia quo modo possemus, videlicet tam j'ure vel occa-
291 • ADINNOCENTIIIII REGESTA 292
sione supradicta; coneessionis, venditionis, et in A pignoris et plejariae nomine vindicent, capicndo et
solutum dationis, ipsi olim praedictoScotto a prae- alienando et eisin omnibussalisfaciendo. Eui con-
diclo domino Oddone-factae,quam etiam respectu tradicere tentaverimus, ajure, quodin eisdem rebus
vel jure donati legati, quod nobis prsedictus olim habemus, omnino cadamus, et ipsum damiium du-
nepos nosterin suo testamento reliquit, vobis, ut plum uoniinebonaeetlegalisplejarise posnsenomine
dictum est, pro dicto domino papa et successori- solvere et dare ipsi domino papse vel successoribus
bus ejus procuralorio nomine refutamus, cedimus ej'us, per vos procuralorio nomine promitlimus. Et
et mandamus; ita ut quidquid hactenus in dicto ca- in iis omnibus refutamus omnem juris vel legum
slro vel respectu ejus adversus quamcunque per- seu boni usus auxilium, quod pro nobis in hac
sonam, nostro jure el nomine agere velexcipere seu causa introductum est, ita ut nullum jus, nullam-
exercere possemus, ipse dominus papa et succes- que aclionem vel cxceptionem adversus diclum do-
sores ej'us suo j'ure et nomine exerceanl, agant ct minum papam et successores «jus, ad inlringpnda
excipiant, el eumlanquam dominum, procuratoreni quasdicla sunl, valeamus opponere. Novissimeau-
in sua re constiiuimus, ut in loco, j'ure et privile- tem pro nobis et nosliis bseredibusel successori-
gio noslro in omnibus succedant. bus, vobis pro dicto domino"papact ejus successo-
Hanc autem refutalionem, concessionem et man- " ribus procuralorio nomine, tit dictum est, quoedicta
dalum vobis, ut dictum est, facimus pro quingentis sunt, omnia observare, adimplere, et contra nulla
triginta libris bonorum Paivensium senalus, quas ralione venire promittimus nomine plejaiiae,et piin-
nobis de mandalo dicli domini papae, et pro eo, cipalis obligalioiils, sub poena legitima ex slipulatu
alque de sua pecunia, ut dictum est, procuralorio promissa totius suprascriptae pecuniseduplse.Et so-
nomine dalis atque persolvitis pro omni nostro luta pcena haec charlula firma permaneal. Qtiam
jure, qnod nobis in tlielo castro et suis per- scribereTogavlmus Joannem Leonis Scriniarium in
tinentiis inlus et deforis compelil vel compelere Mense et indiclione suprascripta vu, testesCirardus
possitquoquo modo. De quibus omnibus, el de Scrofani, Joannes OddonisTtomani, Rainerius Joan-
omni nostro jure nos bene quietos et pacatos voca- nis Pauli, Joannes Bobonis Bonifiiius, Siginulfus de
mus,' et non solulae peeuiiiaeexcepiioni omnino Bunella, Adinulfus Oddouis.
refulamus. Quarum autem quingentae rninus octo Ego Joannes Leonis, Sanctm .RomanmEcdesiiB
librae sunt ex illis quingentis libris parvorum se- scriniarius habens potestatem dandi tutorerii et cu-
nalus, quas Bobo Bonfilius prsedicto castro recolli- ratorem, emancipandi, et decrelum iiiterponendi, et
gendo in deposito habuit : ideoque amodo dictus Q alimenta decernendi, complevi et absolvi.
dominus papa, vel alterpro eo potestalem ellicen- VII.
tiam babeal, diclam portionem noslram denotali Henrici fratris imperatoris
Constantiiwpctilani.—
castri cum tenimentis, et pertinentiis suis inlus et Qualiler debellaius el captus fuil imperatoi Bal-
deforis tenere, et facere ex eo quidquid voluerit duinus.
semper. Insuper sub poena dictae pecuniaedupLe, (Anno 1205.) >
vobis pro dicto domino papa bouse et legalis pleja- [DUCHESNE, Rer. Franc. Script., V, 806.]
riae promittimus, hoc nostrum jusac ipsam praeli- Sanclissimo Patii ac domino INNOCENTIO, Dei
balam portionem nostram nulli alii persoiue obli- gralia sunimo ponlifici, II. fiater imperaloris Con-
gasse, concessisse, nec aliler alienasse. Pr.eterea stantinopolilani, et moderator imperii cum debita
vobis pro dicto ilomino papa el successoribus ej'us reveienlia humifi et devota, pedum oseula.
procuratorio nomine, ut dictum est, pignori poni- Cum universum exercitus Christiani progressmn,
mus et obligamus, et pro nobis ct nostris hscredi- et laboium peregrinalionisnoslrseseriem, Paternitati
bus et successoribus, quantum ad subscriptum, vestra; per multiplices litteras, et nuntios, fraler
damnum, si acciderit, pertinet, amodo precano et meus cl dominus imperator, usque ad Maitium
ejus noinine possederimus, videlicet omnes res et D elapsum novissime salis lucide signifieaverit, even-
possessiones nostras mobiles et immobiles vel sese lus noslios exlunc prioribus mullum dissimiles,
moventes, quas-infra urbem et deforis habemus imo peccatis nostris exigentibus nimis miserabiles,
vel habebimus; ita taniensiper obligalionem, con- vobis lanquam Patri et domino dignum duxl pro-
cessionem, vel quamlibet alienaiionem tam a nobis palare. Contigii Graecns,qui ex magna malaia et
quam a dicto olim Scotto cognalo nostro, et Joanr.e perfidia consueta, post omne genus securilalis et
filio suo nepoteque nostro, vel etiam a dicla do- caulionis proditionem semper super nos exhibeiu,
mina Aldruda sorore nostra, quantum ad usum- slalhn posl dimissionem nuniiorum ad vos ultimo
frucluin pertinel, modo quolibet factam, aliqtto, directorum prodilionem quam pridem concepeianl,
quod absit I in tempore dictus dominus papa vel rebellione ^onlra nos facta, delegere manifeste.
suceessores ejus ex bac causa damnum aliqtiod de Quo compeito, fiater meus et dominus impcrator
jure, tam impensarum nomine, quam aliter patien- -opportunepaucioribus comitatus, quippe nobis per
lur; quanti erit damnum, tantum auctorilate pro- muniliones et marchias pro magna parle dispersis,
pria, nostroque mandato, quod eis facimus, in re- contra caput rebeHiouis, Andrinopolim videlicet,
bus et possessionibus nostris eis placentibus jure quae est civitas Graeciaemunitissima el montibus
293 SUPPLEMENTUM.— VARIORUMEPISTOLJE AD IPSUM. 294
tantum inteipositis, Blancorum affinihus populis, A ginquo subventionem et auxilium exspectare. Ecce
ulciscendi animum intendens urbem regiam egres- tamen quod verebamur lioc accidit, et quod fama
sus esf. Eramus enim tunc temporis sic divisi: ferebatpublica,hoc quoque>perlitteras Blachi confe-
marchio Monlis-Ferrati ultra Thessalonicam eral deralionem ipsius cum Turchis, et caeleris crucis
eutn multis." Ego ex altera parte bracbii Sancti Christiinimicis continentes edoctisumus, quasetiam
Georgii erani apud Andromilicum cum non paucis, a nobis cum nuuliis Ipsius interceptas apostolalui
Paganus de Aurelia, et P. de Braccel. versus Ni- vestro in utraque lingua transraisimus, licet gra-
caeamex eadem parte, E. de Tiic apud Philippolirr, vius exspeclato vulnus incurrilurd ruina. Ctijus
*cumpluribus, et alii alibi"~perloca et munitiones snscepiionem vobis incumbere tanquam Patri om-
dispersi. Porro audito a Jannicio Blancorum Do* nium et nostro patrono, et Domino, nemo est qui
mino, quod Lalini in lanta viroTum~paucilatecivi- ambigat; praeserlim cum ob Ecclesiae tanturn uni-
latem praedictam obsedissenr, quem eliam Graeciir tatem reformandam, et Terrae Sanctse subventio-
auxilium suum occullum, ut magis"laederent evo- nem laboremus, quorum munere hactenus pendet
caiant, irruit subito Blachus ille Joannicius in no- exaliatio, sicut communis omnium Christianorum
stros cummultitudinebarbarorum, Blachis, Com- iu Oriente degentium, et praecipue venerabilium
manis, et aliis, quibus etianrnimis improvise ob- " fratrum militiae Templi et Ilospilalis utriusque qui
viam exeuntibusnostris, et remotius quam oportei nobiscum sunt, clamat assertio, ulnon solum ipslus
instantibus, et per inimicorum insidias tandem liberationem haec operetur redintegralio, verum
valiatis undique, proh dolor! dominus imperator, etiam omnium paganorum et crucis Christi ihimi-
Comes Lodoieus, Stepbanus de Pertico, et quidaro corum confusionem omnimodam aperlissime pro-
alii barones et milites, quod nbn sine sanguinea- curare videatur ; sicut econtra ejus disturbatio,
rum laerymarum effusione referre valeo,lanta quod Dominus averlat, non solumTecuperandi par-
bbruti multiludine non sine darimo tamen illorum tem amissam Teriae Sanctae spem' auferret, imo et
ab inimicis intercepti sunt; Nescimus revera qui illam quae a praesenti Christiano^cultui dedita est,
capti fuerunt, qui occisi; accepimus tamen ab ex- procul dubio spem praecideret detinendi. Atten-
ploratoribus noslris certissimis, el fama veridica, dentes igitur sicut a principio imperfectum no-
quod Dominus meus imperator sanus teneatur, el strum ad lam ardui joropositi celsitudinem minus
vivus, qui ab eodem Joannicio salis ut asserilnr sufficere, ad vos tanquam summum et praecipuum,
pro tempore honorabiliter procuratur, cum qui- imo unicum spei noslrae refugium et fundamelilum,
busdam aliis, quos tamen adhuc expresse nesci- ,C qui solus prae filiis hominum, et principibus, et
mus. Sciatis aulem quod ab neodie, quo Grsecorum regibus in quantalibet polestate conslitutis, nobis
fines ingressi fuimus, usque ad diem infelicis illius poteslis succurrere, suppiici el devolamlentione et
cougressus, tpiantacunque nobis et nostris concur- mente confugimus, ad pedes Patemitatis vestrse
reret mullitudo, licet alii paucissitui fuerint cum prona bumilitate prostrati, et quanta possumus
triumpbo tamen semper in vietoria recesserunt. precura inslantia cum lacrymis implqrantes, qua-
Inaestimabilem vero jacturam, quam tunc riobis tenus filiis vestris in tanlo periculo constitulis, cl
dolemus et plangimus accidisse ex inconsulta no- prae cunctis viventibus consilio, et auxilio vestro
strorum audacia, et peccatorum nostrorum meritis indigentibus, consuetum pietatis impendere IIOJI
credimus contigisse. Hli itaque qui elapsi a praelio differatis affectum: quod iterato securius a Pater-
manus inimicorum evaserunt, consilio abbreviato, nilatis veslra? dulcedine postulainus, quanto prseler
cum iis qui ad acceptoria servanda Temanserant, peregrinalionis nostrse votum solemne pro Ecclesia
absque alio damno ab obsidionc recesserunt. Qui- Romana corpora nostra et vitas impendimus; in
bus recedentibus in urbem regiam, et inopinaliter quo'prseter communem omnium Christianorum
desolatis, tanlanrDominus subito dedit consola- sollicitudinem, et nos Paternitati vestrse, et
lionem ut quasi in momento omnes simul quot ^ vos nobis tanquam militibus vestris et Ecclesise
dispersi fuerant lanquam convocati a Domino apud Romanae slipendiariis districte novimus obli-
chilalem quamdam quae dicitur Rodestech conve- gatos.
:
nirent. Marchio tamen fideliter et victoriose in suis VUI.
branchiis, E. de Tric, iifsuis partibus per Dei Ejusdem.— Similis argumenli.
gratiam incolumis morabatur, et indemnis. Inspe- ~ (DUCHESNE, ibid. p. 807.)
ctis igitur ibidem noslrorum viribus, urbes et ca- Stalum nostrum, et rumores qualescunque pro
stella extunc munire coepimus. quse contra Grseco- nunliorum opporlunilate Sanclitati vestrse dignum
rum rebeliionem posse tenerevidebantur, et inter " ducimus revelare. Satis ut credimus vobis innotuit
agendum Conslantinopolimusque profecti sumus. qualiler peccatis nostris exigenlibus, dominus_noster
Lieet itaque in personis amissis infortunium lu- imperator, occisa et capta magna parte suorum,
gubre nobis acciderit, speramus tamen in Domino, " quod sine cordis amaritudine, et dolore maxiino
et audenter confidimns, quod inimicorum noslro- dicere non possum, a Comannis in bello Adriano-
luminsidias et assultus quicunque fuerint, diutius poli caplns fuerit. Postmodum cum principes et
in Domiuo suslinere poterimus, et etiam de lon- barones et milites exercitus me imperii baillhum
205 AD INNOCENTIIIII REGESTA 296
«Iegerunt, egrcssug cx urbe regia cum exercitu A sanctis ej'us, me iturum ultra mare, adiiberandum
Chiistiano, civilates et caslclla plurima, quaenobis Terram promissionis a gentium feritate, etiterum
rebellia fuerant subjugavimus, et munilis marchiis post eorum adventum, audito verbo eornm de tra-
nostris, circa feslum Sancti Remigii Constantino- etalu pacis, de concessione domini aposlolici, in
polim reversi fuimus. In munitione vero cujusdam manu praedicti prioris, vice domini aposlolici, vovi
civitatis, quae Rossa dicitur, H. de Teneramunda, ct promisi Deo et sanctis ejus, et eidem priori loeo
virum utique strenuum et discretum, cum mullis diclidomini apostolici,me opportunotempore, Ec-
militibus et serjantis reliquimus : et dum moraren- clesiaeet imperio et liberatloni terrae prsedietae,bo-
tur ibidem, circa Purificalionem beatae Marisesi- na fide absque omni fraude, illuc iturum, et opitu-
gnificatum eis Blancos Rossam prope, castrum lante Beo, lerram Illam pro posse meo liberatu-
quoddam occupasse; qui de Rossa de nocle ex- rum. Huj'us voti tesles sunt: Dillhalmus Conslan-
cuntes armati Blancos quos illic invenernnt occi- liensis episcopus, Eberhardus abbas de Salem, Pc-
derunt, et caslro dejecto cum praeda Blaneorum et trus abbas de burgo Sancli Sepulchri, frater Olto
equitaturis eorum, versus civitalem suam rediere : de Salem, Henricus dapifer de Witlingen, Henricns
quibus redeunlibus ex insidiis prope Rossam oc- de Smalekke, Uenricus marescallus dePapenheim,
currit multitudo Blancorum el Comannorum, et Henricus nolarius.
congressu faclo ex utraque parle, proh dolor! Insuper promisi, mc facturum omnia hic sub-
ullione divina nostri fere omnes occisi sunt vel scripla :
capti; illi vero quibus cuslodia civilalis deputala 2. Oninia bona, lam Romanae Ecclesiae quam
fuerat, circiter quadraginla mililes, de nocte rece- aliarum ecclesiarum, quse antecessores nostri, re-
dentes cum serjanlis ad nos sani rediere; et sic ges vel imperalores, injusle abstulerunt vel deti-
Dominusflagellumflagelloadjiciens, merltis nostris nucrunt, vel ego absluli vel iniuste detineo,?resti-
perversis idipsum exigenlibus, vultum indignationis luam et ab eis quiete ac pacifice possideri permit-
suse nobis oslendit. Veruinlamen quia bellorum tam.
eventus fuit, est, et erit semper anceps, nec fieri 3. Omnes abusus, quos antecessores mei in cccle-
potest quod semper bene cedat bellantibus, et saepe siis habuerunt, ut pula mortuis praelalisbona ipso-
tristia laelis miscentur, non est desperandum vir- rum vel ecclesiarum eorum accipiebant, perpetuo
tuosis \iiis; nam parvo tempore mutatur fortuna, relinqtiam.
et Dominus respiciet suos, et statim.reddet optata 4. Electiones episcoporum et aliorum praelalo-
gaudia desolatis; in rebus arduis virtus compro- G rusn canonice fieri permitlemus, omnia spiritualia
batur, et robustos viros ipsa reddent pericula cau- pontifici relinquenles.
liores. Nam ad\ersitas qusa bonis votis objicitur 5. Monasleria irregulariter invenla, in quantum
non judicium reprobationis, sed probatio virtutis majeslali imperiali congruit, cum adjutorio domi-
est. Nos ergo in bis angustiis constituli, ad vos ni apcstolici, regularibus convenlibus, seilicel
patrem omiiium,imo, ut verius loquamur, noslrum Cisterciensi, Camaldulensi, Praemonslratensi, sub-
in hnc faclo turbationis recurrimus, vestrum im- jiciemus, et operain dabo, ut lam monasteriahs
ploranles auxilium et consilium : quatenus opus quam clericalis ordo, ea, qua <le6et, religione vi\at
nostrum a nobis misericordiler incoeptum, miseri- et honestale.
cordius terminelis, quolibel bono modo profectuni 6. Advocatos, sive patronos ecclesiarum, ab exa-
operis nostri necessario adjuvantes (2). ctionibus, angariis, et perangariis, in quantum po-
IX. tero, cessare compellam.
Philippi, Romanorumregis, promissa papm. 7. Si omnipntens Deus regnum Craecorum mihi
(Circa annum 1205.) vel libero meo subdideril, ecclesiam Constantino-
Romanae Ecclesiae, bona flde et sine
[Vulgavit ea Harzheim in Conciliis Germaniae^ palilanam
T. III, pag. 467, ex codice bibliothecseOttobo- fraude, faciam fore subjeclam.
uianaea Schannalo descripta. Adscribenda esse 8. RomanaeEcclesiaein omnibus, et per omnia,
videnlur anno 1205, quo Diethelmus episcopus fidelis et devolus
Constanliensis die 12 Aprilis obiisse dicitur; atque fllius et defensor sempcr
certe Philippi liiteras infra sequenles et legaiio- ero.
nem praecesserunt, cum haec per Ottonem de 9. Generalem legem slatuam el observari fa-
Salem, proxime sequentes per Martinum priorem ciani semper ct ubique per lolum imperium, m,
Caroaldulensem, terlisa demum lilteraeper Ilenri-
cum de Smalekke Romam delatse sint. PERTZ, quicunque excommunicatusfuerit a domiuo aposto-
Monum.]Germ.hist., Leg., I. II, p. 208.] lico, in banno statim sit imperiali.
Ego PUILIPPUS, Romanorum rex, semper Augu- 10. Insuper pro pace ct amicilia inter me ct n"o-
stus, etc. Anlequam Martinus, prior Camaldulen- minum apostohcumsemper servanda, et omnimoda
sis, et fraler Olto, monachus de Salem, venirent ad suspicione anferenda, ut ipse semper mihi sit beni •
mc, tractaluri. gnissimus pater, et ego ei fidelissimuset optimus fi-
1. De pace Ecclesiaeet imperii, voveram Deo et iius, filiam meam nepoti ej'usiin conj'ugiumdabo,
(2) Eorum infortuniis dominus papa compatiem: pro liberatione imperaloris nuntium specialem ad
praefatura Joannicium destinavil.
cyi SBPPLEMENTUM.— VARIORUMEPISTOL^E AD IPSUM. &98
et alias vel alios de cognalione mea, secundum vo- 1A tes possessiones infra muros civitatis, tempore
luntatem suam, generi suo copulari faeiam. gwerre a defensione civitaiis se subtraxerunt, de
11. De omnibusexcessibus meis ad mandatumet singulis marcis rediluum persolvcnl marcam num-
voluntatem dominl apostolici Deo et Ecclesi* plene niorum. Item cuicumquccivium Adolfus archiepis-
satisfaeiam. coptts quondam, vel Bruno arcbicpiscopus, monete
Hoecetomnia in praesentia domini episcopi Con- vel telonii reditus impignoraverint, ipsi debitum
slantiensis, et domini Marlini piiorisCainaldulen- suum recipient, et nichil praeter sorlem; exceptis
sis, et domini Eberhardi abbatis de Salem, et do- feodis et leloneo de Erempozzen, qui optinebit pi-
mini abbatis Petri de burgo Sancti Septtlcri, et gnoia et beneficia in moneta, secundum privile-
fiatris Odonis de Salem, pnr-seiilhimlatoiis, Hen- gium ab Adolfo archiepiscopo sibi collatum. Ita
rici dapiferi de Walpttr, Henrici mareschalli de quod predicti creditores certam debiti sui reddant
lerre ad hoc
Bappenheim,Helferici notarii, me faeturum et ob- Tationem coram eis, quos magnales
servaturum, bona fide et sine omni fraude, juravi. constituerint; persolutis vero debitis si quid super-
X. fueril, ad consilium regis et prescriptorum magna
Philippi pactum cum Coloniensibus. . tum erit. Ilem cives Colonienses inducias habent
B de fidelitale facienda domino regi usque ad domi-
(Annol206.)
illo lermino elapso
[Ex eodemcodiee membr. saeculixm, cuj'us supra nicam Invocavit me, et statim
mentionem fecimus. Quae littera obliqtia expri- facicnt ei fidelitalemtamquam dominoet regi suo;
muntur, in codice legi non potueiunt, atque a ct quod istud tunc liat, iuratum estColonie a duo-
nobis ex conjeclura supplentur. PERTZ,ibid.]
bus milibus hominum et amplius; et ne violelur
Hec esl forma composicionisinler Philippum regem
el civesColonienses. hec composicio, data fide promisit dux Lotharingie,
Hecest forma composicionis stattite inter Pbi- et prescripti comites. Item si occasione hujus eom-
cives Coloniensesgravare prse-
lippum regem et cives Colonienses. Cniversitas ci- posioionis quisquam
viumColoniensiumbona fide per litteras et nuncios sumeret, dominus rex principaliter ipsos nianuie-
laborabil apud dominumpapam pro domino Adolfo, nebit, el magnates eliam terre ipsos omnibus mo-
ut ipse sedemColoniensemoptineat; et si id quo- dis juvabunt. Ipsi eiiam burgenses ad bec obser-
dominum vanda magnatibus lerre assistent. Ilcni exactiones
quomodo apud papam poteril oblineri, indebitas
vel per gratiam vel per justiciam, civilas Colonien- quas facere consueverunttemporegwerre,
sis gratum babebit euin, et serviel ei, in quibus de- de celero non reeipient; et per hanc formam com-
bet, (anquam domino. Si vero id apud dominum f, ( posicionis in continenti in gralia domini regis
et salvis rebus Pt personis per toluni impe-
papam nullo modo obtineri poteiit, cives ab amicts erunt,
suis et cognatis qui huic composicioni inlerfuerunt, rium, quocumque volucrint, ibunt.
XI.
videlicet, duce Lolharingie, comite Gelrense, co-
mite luliacense, comite de Monie, comite deHosta- Philippi scriptum et legatio ad papam.
den, comitede Kuke, Hermanno advocato, deinceps (Anno 1206.)
nullatenus inquietabunlur. Et quemcumque domi- [Vide Regesla Innocentii 111,lnijiiscc editionis
tom. 111,col. I132.|
iius rea; principaliter, et dux Lolharingie, cum
XII.
preseriptis magnalibus lerre, pro cpiseopo habere Inslrumentumde r. comite Ildcbran--
voltterinl, civilas ex- homagiofacto
ipsum pro episcopo habebit, dino flomino pupceInnocemio III.
cepto domino Adollo. Item domimis rex omnia j'ui'2 (Anno 1207.)
cl consuetudines a palre vel a fratre suo imperato
ribus SiUgusiisvel ab altero eorum per privilegia [MURATORI, Antiq. Ital. I, GIoJ,
In nomine Domini, anno Incarnalionis ejusdem
ipsis concessas, autenlico privilegif sui ei confir- 1207, pontilicalus verodomini lmiocenlii III, papoe,
mabit, et inviolabiliter observabil. Item quicquid D anno x, indiciione x, mcnseJulii dieuliimo.
cives Coloniensesvel in sale vel in vino seu qua- Acta publica si Jiltcrarum memoriaetradila fue
cumque alia re, per indebitam pxactionem cuiquam rint, nube oblivionis reniota, prospera inspeclione
damni intulere, de eo ipsi de cetero absque omni clarescent.
Quaproplcr cgo Joaunes de Sanclo Lau-
juris vindicla liberi et absoluti remanebunt; et rentio sanctac RomanaeEcclesiaj scriniarius, man-
quicquid ctiam occasione gwerre ipsis civibusdam- daloetprseceplo domini InnocenliiIII papse, Iigiuni
pni illatum est, sine omni querela inullum rema- homagium nunc facltim eidcm domino papae in
nebil. Item de volunlate et graiia domini regis erit, palalioMontis Flasconisa comilc
Ildebrandino, sicut
quascumque municiones de propriis rebus et muris vidi, audivi et interfui, et lidelilatcm olim evhibi-
suis construxerint. Item cleiici quicumque si\e tam eideni domino
papae a prsedictoeomite, sicut
laici qui iii hac forma composicionis remanere vo- inferius continetur, publicis litteris scribere curavi.
lueriut, salvi sint tam in rebus quam in personis. ComesIldebrandinus confessusfuit in palatio Mon-
Qui vero eam recusaverint, pro inimicis imperii tis Flasconis coram prsescriplo domino papa, prse-
habeantur, nec aliqua eis in civitate habitaeio con- sentibus episcopis,cardinalinus, praefectoUrbis, et
cedalur, nec etiam aliquam vel in rebus vel in per- mullis clericiset laicis, se jurasse fidelitatemeidem
sonis pacem habere debenl. Item quicumque habcn- domino papse, successoribus 'suis et EcclesiseRo-
PATROL.CCX.VII 10
139 AD ISNOCENTIIHI REGESTA S.8
i ianaecoram diclo praefecloPetro Sarraceno, dicli A adversantur. Idem enim Otho dinn esset ,comes
domini papae senescalco, et Donnico ejtisdem do- Piclaviae,terram nostram et ecclesias terrae nostrae
mini subdiacono, et eo tempore caslellano Monlis eombussit el deprseJatus est, nec postea nobis ex-
Flasconis. Et ipse eomes mense et die snpradicto inde satisfecit, neque nos treugam aut paeem post
fecit ligium homagium dicto dniiiino papae Inno- illa malefacta habuimus, et quando cum Joanne
centio coram cpiscopis, cardlnalibus, praefectoCr- rege Anglise pacem habuimus, ipsura a pace illa
bis, et multis aliis tam clerieis quam laicis in eodem exclusimus. Unde mirari non debelis,si nos ipsum
palatio pro caslro MontisAlti,comitalu de Rosellis, odio habebamus. Solus enim Deus nobis potest
et aliis terris, quas tenet ab eo, sicut apparet per inspiiare ut malefactores noslros diligamus. Ad
privilegia RomanaeEcclesise.Et idem dominus papa illud aulem quod nobis mandastis, quod episcopum
inveslivit diclum comitem de diclis castris. comi- Cameraeensem odio habemus, vobis respondemus,
talu, et terris, corani omnibus per cuppam argen- quod nos ntillum saeerdotem odio habemus, uec
teum.Et inter omnes bi interftieriint dominusTheo- alicui sacerdoti malum faceremus, maxirae illi qui
baldus de Pra?fecto, dominus Petrus de Columna, csl episcopus et sacerdos.
dominus Stephanus de Romano Carzoli, dominus XIV.
Oddo Infans de Columna, dominus Thomas de Su- Philippi regis Francorum. — Pro ecclesiaBiluri-
pino, dominus GuidodeColle deMendi, Transmun- censi.
dus Rubeus domini papae osliarius, Borgognonus (Anno 1210.
de Vilerbo,Capitionefilius Joaunis de Tineos, Oddo [Palriarcldum Biluvicense.ap. LAEBE, Bibliotn.mss.
de Graeeode Urbeveto-, Guido de Prudezo, Berar- II, 59.]
dus de Walmarzo,BulgarellusdeConversano, Joan- Sanctissimoin Christo Palri ac domino INNOCER-
nes de Conversano, Pelrus de Oliivero,Winezellus TIO Dei gratia summo pontifici PHILIEPUS eadem
de Monteflascone,B-onaccursus,Bonafidanza, Bar- gratia rex Francorttm salulem, et debitam in Chri-
tholomaeusde Donadeis. sto reverenliam.
Ego Joannes de Sancto Laurentio sanclae Ro- Eeclesia Bituricensis, licet sit tenuis in facultali-
manaeEcclesise scriniarius, siciitvidi, audivi et in- bus, inler alias tamen regni nostri ecclesias existit
terfui, scripsi, complevi et absolvi. nobilior, cum (sicut vestra plenius novitjiaternitas)
XIIL I primaliae oblineat dignitalem, cujus honorem, no-
strum et regui proprium reputamus. Cum igitur
PMlippi Augusti regis Francorum ad Innocenttum
papam III.— Declarat se nullam injuriam intu- „ Burdegalensis arehiepiseopus praedecessorumsuo-
lisse episcopoCameracensi,nec adhmrerePhilippo rum non sequens vestigia, se adeo obedienlem et
imperutori adversns sedem apostolicam.sed posse devotum ecclesiae Bituricensi exhibere non velit,
/<ed«s inire cum adversarih Oltonis. sicut eidem prsedecessoresejus iecisse noscuntur,
(Anno 1208.)
[D. MARTEN., Ampl. Collect., 1,1079, ex ms. Col- paternilalem vestram cum quanta possumus devo-
berlino.] lione rogamus, quatenus jtts Bituricensis ecclesiae
Reverendo in Christo Palri ac domino INNOCENTIO intuitu Dei, et precum nostrarum obtentu conser-
Dei gratia summo et universali pontifiei, PHILIPPUSvarevelitis, nec sustineatis quod tanlus honor re-
eadem gratia rex Francorum, salulem et tam debi- gni noslri cirea hsec in aliquo minuatur cum sola
tam quam devolarnreverentiam. Bituricensis ecclesia in toto regno patriarchatus ob-
Super eo quod nobis mandastis de episcopo Ca- tincat dignitalem; in cujus diminulione (quod Deus
meracensi, ut ei reslilueremus ablata, et inj'urias avertatl) nobis est regno nostro non mediocriler re-
emendari faceremus, quse Cameracensi eidem gen- pulaiemus esse detraclum.
tes nostrae inlulerunt, pro certo noverit vestra pa- Actum Parisiis anno Doinini 1210, meuseMaio.
ternilas, quod nos de rebus ejusdem episcopi nihil XY"
aut gentes noslraehabuimus vel babemus, nec civi- D P. comilis
Anlissiodorensisad Innoeentium papam
tas Gameraeensis de regno est, sed de imperio; —
terlium. Declarat se lenerea comilissaCamva-
neque nos debemus emendare facta illorum qui nim Malliacum et Vitriacum.
sunt de imperio, sicul nec nos vellemus quod ipsi (Anno 1210.)
emendarent factailla qusefiunt in regno nostro. Ad [D. MARTEN. Thesaur. Anecdoct., I, 820, ex char-
illud autem quod significastis,quia amorem vestrum tario Campaniae.]
relinquimus, et adhsesimus Philippo regi Aleman- SanctissimoPatri el domino INNOCENTIO, Dei prc-
niae, noverilis indubilanter,-quod dilectioniejusdemi videnlia summo pontiiiei, P. comes Anlissiodoren-
Pliilippi contra vos non adhaeremus,quamvis plu- sis et Tornodoriensis, pedum oscula tam debita
ries super hoc fuerimus requisiti, nee adhuc in quam devota.
mente habemus, et Dominus ponat in corde vestro> Sanctitati vestraenolum facio quod ego teneo ct
et in mente, quod nos ad hoc non inducatis, quod recognosco me tenere de charissima domina mea
alicui contra vos adhserere debeamus. Cseterum Blancha illustri comitissa Campanise, et tenui de
noveritis quod omnibus illis de jure confcederarii antecessoribus suis dominis CampaniaeMalliacum
possumus, qui regem Othonem inquietant et ei castrum et Vitriacum, quod cst de caslellariaMal-
sej SUPPLEMENTUM.— VARIORUMEPISTOLJI AD IPSUM. 302
liaci: quamvis episcopusAntissiodorensisquasdam A habentes quoque pre oculis inmensa et innumera
litteras Ohtendat conlinentes, quod ego teneo prse- beneficiavestra, karissimedomineetTeverentissime
dictum castrum Malliacide illo. Sed dico et plane (5) pater, prolector et~benefactor noster domine
recognosco quod Iitlerse illse non sunt verse , nec Innocenti, Dei gralia summe pontifex venerande
meo sigillo sigillaUe.Lilteras autem quas prsedicta per eujus benefiliurn opera et tutelam aliti sumus
domina mea inde habet super hoe quod Mallia- protecli paiiter ac promoti, postquam in sollicitu-
cum castrum et omnia feoda qusesunt de caslalla- dinem vestram mater nostra felicis meraoriaeCon-
ria Malliaci ab ipsa comilissa teneo, veras esse stantia impeiatrix ex ipso quasi utero nos j'actavit,
conftteor,et meo sigillo sigillatas, prsesentibuslit- vobis beatissime pater, et omnibus catbolicis suc-
teris teslificantibus, sigilli mei munimine roboratis. cessoribus veslris, sancleque Romanse ecelesias
Actum anno graliae1210, mense Julio. speliali malri noslrae; omnem obedienliam, hono-
XVI. rificentiam alque reverenliam, semper humili cor-
Friderici II iinp. cessio comitalus Fundani Jnno de, ac devoto spiritu impendemus, quam prede-
centio III. cessores noslri reges et imperatores catholici, ve-
lAnno 1212. April.) stris antecessoribus impendisse noscuntur, nichil
iEx Cencii libro Cpnsuumcod. S. Angeli fol. 175, B ex his volentes diminui, set magis augeri, ut no-
proponimtis confirmationem comitatus Fundani sfra devolio magis enitescat. Illum igitur abusuni
EcclesiaeRomanse,editam a Raynaldo an. 1212,
pag. 205. PERTZ, Mvnum. Germ. hisl., Leg. II, volenles abolere, quem inlerdum quidam predeces-
225.] soruin nostrorum exercuisse dinoscunlur, et dicun
Sanctissimo Patri et domino INNOCENTIO summo tur, in electionibusprelatorum, concedimuset sanc-
ponlifici, FREDERICUS Dei et sui gratia rex Sicilie cimus, ut elecliones prelatorura libere fianl, et ca-
ducatus Apulie et principatus Capue , in Romano- nonice, qualenus ille prefltiatur eccle?iseviduatse,
rum imperatorem eleclus et semper Augustus quem tolum capitulum vel maj'or et sanior pars
De gralia vestra quam frequenlissime sumus ex- ipsius duxerit eligendum, dummodo nicbil obstet
perti indubitaiam fiduciam obtinentes, presenti ei de canonicis instilulis. Appellationes autem in
pagina duximus concedendum, quot cum dilectura negodis et causis ecclesiasticis , ad sedem aposto-
fidelem nostrum Riccardum Fundanum comitem licam libere liant, earum prosecutionem sive pro-
cedere in fata contigerit, tam de comilatu Fun- cessum nullus impedire presumal. Hlura quoque
dano quam universa terra citra Garelianum posila dimittimus et refutamus abusum, quem in occu-
libere disponatis, ipsam donando vel obligando, „ pandis bonis decedentium prelatorum aut etiam ec-
retinendo vel concedendo, seu commitendo cui- clesiarum vacantium noslri consueverunl anteces-
cumquepersone juxta vestre beneplacilum volun- sores committere, pro motu proprise voluntatis.
tatis. Ad hujus autem concessionis noslre memo- Omnia vero spiritualia vobis et aliis ecclesiarum
riam preseus privilegiumper manus Pelri notarii prclalis relinquimtis libere disponenda,utquae sunt
et fldelis nostri scribi precepimus et sigillo nostro Cesaris Cesari; el quse sunt Dei Deo recla distri-
jussimus roborart, anno, mense et indictione butione reddantur. Super eradicando aulem here-
ticae pravitatis errore, auxilium dabimus et operani
subscriplis.
Datum Rome anno dominice incarnalionis 1212, eflicacem. Possessiones etiam quas secclesiaRo-
mense Aprilis, 15 indictione. mana recuperavit , ab antecessoribus nostris seu
xvn. quibuslibet aliis ante detentas, liberas et quietas
sibi ad eas obtinendas bona
Frederici II imp. promissio iiinocentto*III papm. flde dimiltimus, ipsamque
Jul. promittimus adjuvare. Quas autem nondum
(Anno 1213, 12.)
a Goldastoet recuperaveiit, ad recuperandum pro viribus erimus
[Editamprius Raynaldo, aliis, Romae
conslitulus~ex originali tabularii Valicani ex-- ceadjutores. Et quaecumquead manus nostras de-
seripsi; bulla ejus aurea deest, fllo serico rubri I) venient, sine difficultate ei restiluere satagemus.
coloris relieto; membrana noiinullis in locis in- Ad has pertinet tota lerra quaeest a Radicophano
juria temporis corrosa. PERTZ,Monum.Germ. usque Zeperanum, marchia Anconitana, ducatus
hist., Leg. II, 224.]
In nomine sauclaeet individuseTrinitatis. Frede- Spoletanus, terra comitissseMalhildis, comitatus
ricus secundus divina favente clemenlia Romano-- Brittenorii, exarcatus Ravennae, Pentapolis , cum
rum-rex semper augustus, et rex Syciliae.Regnum aliis adjacentibus terris expressis in multis privi-
noslrum tunc stabiliri credimus et confldimus,cum legiis imperatorum et icgum, a tempore Ludowici,
ut eas habealRomana secclesiain perpetuum cum
Altissimum, de cujus manu ea quaepossidemus omni
bona recepimus, honoramus. Tanlo enim Domino jurisditione, districtu, et honore suo. Verum-
tamen cum ad recipiendam coronam imperii vel
qui bona tribuit nobis, ad offerendas hostias operis
et devotionis aslringimur, quanto ipsuni miseri- pro necessitatibus aecclesiseab apostolica sede vo-
cati vencrimus, de mandato summi pontificis, re-
cordem in nobis et mirabilem experlmur. Cogno-
seentes igitur gratiam uuaedata est nobis ab ipso,' clpiemus procurationes sive fodrum ab illis. Adj'u-
tores etiam erimus ad rettinendum et deffeuden
(51asventissimeautnenlicnin,
503 AD INNOCENTIIiIII REGESTA SC4
dum Romanae secclesiseregnmn Syciliseac.cetera {\. jnibus ad quos prsesens scriptum pervenerit, sa-
jura qiiae ad ipsam pertinerc dinoscuntur, tam- latem.
quam devotus filius, el catholicus princeps. Ut c Sciatis ifa eonvcnisse inter nos et dominaia
aulem bsec onmia vobis memorato sanclissimo reginam Berengariam quondam uxorem domini
patri nostro domino Innocentio, sacrosanctae Ro- Ricardi regis fralris nostri, de dole sua quam pe-
manseseeclesisesummo pontifiei, vestiisque succes- lebat, et de quadam composilione quasquondam
soribus per nos et nostros successores Romanorum intei nos el ipsam facla fnltsuper eadem dole, de
reges et imperatores observentur, firmaque etin- qua mille marcas de nobis recipere debeat anntia-
convulsa scmper permaneanl, presens privilegium tim, videlicet quod nos modo ad prscsens dauras
conscriplum majeslalis noslrae aurea bulla jussi- ei duo millia marcarum, pro omnibus arreragiis-
mus communiri. Testes autem hii sunt. Sigefridus et pro solulione praesentisanni, et de caeterodahi-
Moguntinaesedis arciepiscopus apostolicaesedisle- mus ei annuatim mitle libras bonorum et Iegalium
gatus. Eberbardus Salzburgensis areiepiscopus , sterlingoruin, scilicet quingentas libras in festc*
Berardus Barensis arcicpiscopus, Ghuonradus Ra- Omnium Sanctorum el quingenlas libras in festo
tisponensis episcopus, Otto Wirzinbnrgensis episeo- Ascensionis ; hanc autem peeuniam selvemus ei
pus, ManegoldusPattaviensis episcopns, Engelhai*' ^' in domo Novi Templi apud London.
dus Zizensis episcopus, Odacrius Boemorum rex, ii Licebit autem dominaereginse repetere dotali-
Lodwicus dux Bawarise, Liupoldus dux Austriaeet tium suum ab omni detenlore, extra regnum An-
Styrise, Hermannus lantgravius Thuringiae, comes glise, praelerquam a nobis el successoribus no-
Albertus de Eberstein, comes Adolfus de Sowen- slris, et nos de boe non erimus contra eam ,
burc (4), comes Burchardus de Maunesveld, comes nisi teneamur de jure illud ei warrantizare, et ne-
Gerhardus de Diets, comes Ludwicus de Wirtem- que successores noslri poterimus capere in manuni
berch, Gebehardus burcra\ius Meigdeburgensis, nostram res illas, super quibus ipsa in causam tra-
Hainricus de Stahhelburch, Waltherus de Langen- xerit detentores, poterit autem ipsa regina finein
berch, Hainiicus de Chalandrino, marescalcus im- facere ad suam voluntatem cum eisdem detenlo-
perii, Waltberus de Sypf, pincerna imperii, Gwal- ribus, salvo nobis et haeredibus noslris post ejus
llierus Gentilis, comestabulus regni Sycilie; et alii obitum jure noslro.
quam plures. «Concediuiu&etiamquodlpsa regina et homines
Signum domini Frederici secundi Romanorum de familia ej'us, liberum habeant omni tempore
regis inviclissimi (L. M.) et regis Sycilise. ( introitum in terram nostram, et exitum ab ea-
Q
Ego Chuonradus Dei et apostolicse sedis gralia dem, possintque ibi morari quandiu voluerint,
Metensis episcopus, vice domini Sigefridi, Mogun- et tam eos quam omnes res eorum in salvum cou-
tini arciepiscopi et apostolicae sedis legali, ac to^ ductum nostrum el fidelem securitatem noslram
tius Germanisearcicancellarii, recognovi. reeipiemus inveniendo, in redeundo et morando *
Acta sunt hsecanno Doraini nostri Jesu Chrisli prseslito sacramento quod, ner eos nobis maluni
1213, indiclione prima, regnante domino Frede- non eveniet aut regno.
rico secundo Romanorum rege glorioso et rege « Concedimus eliam quod in omnibus porlubus-
Sicilie,. anna regni ej'us Romani primo, Siciliae maris liberum habeant transilum , quandocunque
vero 16. voluerint, prohibeutes quod nullus ballivorum vel
Datum apud Egram per manus Rerlholdi de Nif- hominum nostrorum ipsos impediat, vel consue-
fen, regalis aulae nrothonotarii, nuarlo Idus Julii. tudinem recipiat ab eisdem. j
« Composilionem autem istam facimus tam pro-
XVIIL
nobis quam pro hseredibus nostris, staluentes quod
Joannis Anglorum regis. — De conveiUwnemter si
fbrte, quod absil I uos vel aliquis successorum
regem ipsum et reginam Berengariam quondam D nostrorum
uxorem Ricardi regis, ipsam conventionem infringeremus,
(Anno 1215.) quod facere non possumus salva fide, et infra LX
dies commoniti nos vel j'ustitiarius noster, si
[ RVMER, Fmdera l, 137.] extra regnum fuerimus, id non emendaverimus,.
Reverendo domino suo et Patri in Chrislo san- -dotalitium suum integre restituere teneamur ei-
ctissimo INNOCENTIO Dei gratia summo pontifici, dem , omni dilalione et occasione remota.
JOANNES eadem gratia Angliaerex, etc, salutem et z Prseterea fecimus jurare in animam aostram
debitam tanto domino et palri cumdevotione, revc- Gaufridum Luterell militem nostrum, quod omnia
renliam. quse in charta ista conliuenlur observabimus illi-
Miltimus vobis, Pater sanetissime^transcriptum bata, et ad majorem seeuritalem , ea omnia a Do-
conventionis faetaeinter nos et reginam Berenga- mino papa confirmari impetrabimus.
gariam de verbo ad verbum, cuj'us tenor talis est: « Rogamus eliam dominum papam et humiliter
< Joanues , Dei gratia rex Anglorum, elc, om- petimus ut irsesenti composilioni addat securila-

(4) Ila charta, iege Scowenburc»


. S03 SUPPLEMENTCM.— VARIORUMEPISTOL^EAD IPSUM. S06
tcs quas viderit expediie, et nos ralum habcblmus: A evocali, aliquid unionis regnum ad imperium quo-
quidquid inde statuerit, voluraus enim quod om- vis tempore pularelur habere, si nos simttl inipe-
nia fideliter observentur, et nolumus quod prse- rium teneremus etregnum, perquod tam aposto-
dicta reginapossit super hoc ab aliquo in poste- lice sedi quam heredibus noslris aliquod posset
rum molestari. dispendiumgenerari. Ut aulem hec nostra pro-
« Et sciendum est qaod in hoc festo Omnium missio, concessio et constitutio debitum sortiatur
Sanctorumanno regni nostri xvu, selvemusdictae: effectum,praesenlempaginam aurea bulla nostra
reginse primas quingentas libras de supradictis: fecimuscommuniri.
niillelibris sibi annualim solvendis. Dat. apud Argentinam anno Domini 1216 (5),
e His testibus deminis : P. Winton., S. Exon. llal. Julii, indict. i.
cpiseopis, magistro Pand. Narwicensi electo, H. XX.
abbatede Belloloco, fratre Alano Maileli. magi- Joannis regis Angiorum.— Qumsit Varonumcon-
slro P. archidiacon.Sarr. tumacianurrat nec non quodpropter hanc cuusam.
c Datum per manum niagislri Ricardi de Marr. iler in lerram sanctamsusciperenequit.
caueell. noslri apud Dour. n die Septembris anno ( RVMER,Fmdera, I, 129.)
regni nostri decimo septimo. * Domino papaesalutem et debitam tanto patri ac
Cum igilur, Pater reverende, volumus hanc con- domino cum devolione reverentiam.
ventionem sedis apostolicse munimen oblinere, Sanctitati vcstrsegrates referimtis multiplicesde
preces sanctilaliveslraeeffunderedecievimus, sup- litteris vestris pro nobis a paternitate veslra domi-
plicanlesquatenus in majorem hujus con\entionis no Cantuariensi archiepiscopo et ejus suffragancis
j>ecuritatemeidem conventioni, quas viderilis ex- porrectis, nec non magnatibus et baronibus terrae
pedire securilates apponi jubealis , facientes, si nostrae, pro certo sciluri quod barones nostri litte-
placet, eamdem perpetuo sedis aposlolicse muni- ras veslras in nullo exaudierunl; dominus vero
mine gaudere. Cantuariensis arcbiepiscopus et ejus suffraganei
Apud Dour. iv die Seplembris, anno regni no- mandalum vestrumexsecutioni demandare super-
slii xvn. sederunt.
XIX. Nos vero alttndentes praemissa,asserebamusno-
Friderici II promissiode corona Sicilimab imperio stris quod lerra nostra patrimoniuin eral beali Pc-
separanda. tri, et eam de beato Petro et Ecclesia Romaua, et
(Anno 1216, Jul. 1.) C de vobis tenebamus.
(Posl editionem Raynaldi ad an. 1215 et Origg. Adjecimuseliam quod crucesignati eramus et
Gnelf.T. III, p. 850, noslram ex Regestis Hono- petebamus beneficiumprivilegii crucesignaloriim,
f.i III in tabulario Vaticano, t. I, fol. 35, ep.
116, anni primi instituimus. PERTZ, Monum. ne turbaretur terra noslra, ne consumeretur in ma-
Germ.tiisl., Leg. II, 228.] los usus quod in subsidium terrae sanctae expen-
Sanctissimoin Christo Patri et domino suo IN- dere proposueramus,etappellaverimus per W. ma-
KOCENTIO sacrosancte Romane Ecclesie summo reschallum comitem Pembr. ct W. comileni Wa-
ponlifici,FIUDERICUS Dei et sui gratia Romanorum renn. contra perturbatores pacis terrse nostra;.
rex et semper Augustus et rex Sicilie, cum filiali Verum quia ciucesignatifuimus.volenles inom-
subjectione debilam in omnibus apustolice sedi nibus cum humilitate et mansueludine procedere,
obedientiamet reverentiam. salva appellationenoslra, obtulimus baronibus il-
CupienteslamecclesiseRomanequam regno Sici- lis, quod omnes malas cousuetudinessttscitatas et
Iiepro\idere,promittiinus et eoncedimusstatuenles, per quemcumque iiilroduclas lemporibus noslris,
utposlqiiamfueriiiiusimperiicoronamadepti, proli- penitus abolcremus, nec nou et malas consuetudi-
nus filiumnestrum Deiiricumquem ad mandatum nes lempore regis Richardi fralris nostri subortas,
iu vestrum regem fecimus coronari, emanci- exstirparemus ; de consuetudinibusautcm tempore
pemus a patria polestate, ipsumque regnum Si- patris nostri suscitatis, si quse essent quseeos gra-
cilie, tam ultra Farum quam cilra, penitus relin- varent, per consilium fidelium noslrorum opera-
quamus ab ecclesia Romana tenendum, sicut nos remus: sed nee his, nec.aliis supradictis conlenti,
illud ab ipsa sola tenemus; ita quod ex tunc nec omnia praemissarecusariinl.
habebimus nec nominabimus nos regem Sicilie, Videntes igitur quod ipsi manifeste nitebantur
sed juxta beneplacilumvestrum procurabimus illud ad turbationem regni nostri, rogavimus dominum
nomine ipsius filii nostri regis usque ad legilimam Canluariensem arcbiepiscopum et ejus suffraga-
ej'us elatem per personam idoneam gubernari, que neos, quod exsequerenlur mandalum vestrum, sci-
de omni jure atque servitio ecclesie Romane re- iicet quod secundum tenorem litterarum veslrarum
spondeat, ad quam solummodo ipsius regni do- consuela nobis exhibeient servitia, et postea, si
minium noscitur perlinere; ne forte proeo quod quaea nobis petere vpllent, cum humilitale et sine
nos dignationedivina sumus ad imperii fastigiuin armis ea a nohis peterent, denuntiantes eos ex-
<5) Ita corrigendum; 1215 Regcslum Honoriijse :d in (ranssuiupto Innoceutii IV annus 1216 hahetur.
indicf.oniquarlaecongruus.
U7 INNOCENTIIIII PAPJl SERMONES. 5QS
comniunieatos, qui post pr«dicta eis oblata, pacem A inquictationibns, ex proemissisvobis innotuit, quod
regni nostri perlurbarent, et videbatur cpiscopo afftigamur, nec possumus in eis bonum paeis in-
Exoniensi et magislro Pandulfo, qui prsesentes venire, quo saltem concordes efficiamurul sic fa-
erant, quod de jure per sententiam excommunica- cilius proposito insisteremus, vos de itinere nostro
tionis eos compescere debebant. certos efficere non possumus; unum pro certo
Sed archiepiscopus respondens, ail quod senlen- scienies, quod multi crucesignalorum, qui ad ter-
tiam excommunicationis in eos nullo modo pio- rse sanclsesuecursum se accinxerunt de partibus
ferrel, quia bene sciebat mentem vestram (et vide- longinquis viri magni et nobiles ul in consorlio no-
batur nobis similiter quod ita facere debebat, quia stro eos reciperemus , benigne per lilteras suas et
mandavimus gentem copiosam de terris extraneo- nuntios postulaverunl, quos pro prsediclis inconi-
rum ad succursum terrie nostrse) et promisit no- 'modia supermandatis suis adhue cerliiicare non
bis quod, si eos revocare vellemus, non solum possumus-
senteiitiam excommunicallonis in eos inferret, ve- Pra:terea, Paler reverende,,in prtesenlia praedicti
rum etiam in quantum posset, eis resisteret, unde fr«HrisWillielmi, vesiri familiaris, ncc non el vene-
gentem nostram revocavimus. rabilium fratrum "'igornicnsis et Coventrensis
Poslmodum autem obtulimus eis, per litteras no- " episcoporum, oblulimus prsediclis baronibus, quod
slras patentes, per dominum Cantuariensem ar- ds omnibus petitionibus suis, quas a nobis exlgunt,
chiepiscopum, et duos vel tres suffraganeos ejus in vos benignissime compromilteremus, ut vos qui
eis delatas, quod nos eligeremus ex parte noslra plenitudine gaudelis poteslatis, quod juhlum foret
qaaluor, elripst ex parte sua quatuor, ita quod vos staluerelis, el baec omnia efficere renuunt.
supericres constilueremini de onmibus querelis li- Igilur, pie Pater, dominalioni vesliae praesenlia
berlatum quas ipsi proponerent, et ad suas iios duximus declaranda f ut de eonsueta benignitaie
responderemus quod quidquidvos una cum illis octo, veslra, quod nobis videritis expedire , inde statua-
statueritis, super omnibus quse ipsi peterent a no- lis
bis nos gratum haberemus et leneremus. Teste meipso, apud OJiham, xsix die Maii.
Etquamvis se humiliare noluerunt versus nos XXI.
sicul debuerunt, nos tamen pro servitio Dei et suc- G. prioris Camaldulensis.— Monasteriostio in fa-
cursu terrse sanctae, In tantum nos Iramiliavimus villas redaclo, commendatitias a ponlifice petit
quod haeepraedicta eis obtulimus, et praelerea eis titlcras pro oblinendisa fidelibussubsidiis.
obtulimus quod de omnibus petilionibus suis , per Q (MAMEN.,Anecdol.,I, 737, ex ms. S. Ulidii Claro-
considemionem parium suorum, justitise plenitu- monlaui.)
dinem eis exiiiberemus, quod ipsi recusarunt. Vestrseinlimat sanctitati G. Camaldulensisprior,
Ad liaec,domine, die Veneris in erastino Ascen- et omnes qui cum co sunt fralres, quod pridieHa-
sionis, venit ad nos frater Willelmus de camera lendas Junii, circa medielaiem noctis, inopinatus
vestra, vester familiaris, deferens nobis litieras ve- ignis domos eorum ita repeote consumpsit, quod
stras, contiiientes quod, deposita peregrinationis sequenli die de omnibus qujs remanserant pran-
nostrse ilinere, sanctitalis veslrse pedibus aliquem diumfacere ncquiverunt; sicqueplus quam trecenii
de noslris in concilio repraeseniaremus,palernita- inter monachos et coaversos mendicare coguntur.
tem veslram de processu nostro et iliueris nostri Eapropler petunl a clemenlia vestra jut per totani
expedilione cerlificantes. Italiam eis Jitteras concedalis in remissionem pec-
Super quo paternitati vestrse taiiter responde- catorum, injungenles Cb'isti fldelibus ut illis chari-
nius quod, cum perversis baronum praediclorum tativa subsidia minislrare velini^
""
m PROLOGUS. sro

INNOCENTII ID

ROMANI PONTIFICIS

OPERUM PARS ALTERA.

SERMONES, OPUSCULA.

X .

SERMONES.

<Exeditione Coloniensi, principe, anni 1575.Noslraj recensloni accedunt alii duodecim Por.tiucis ser •
mones, quos ex codicibus Vaiicanis evulgavii bona; memoriaecardnalis AngeloMaii (Spicil. Rom. t. VI,
p. 475. Romae1842, in-8°). En eruditissimi viri verba quibus ad suam editionem praefattts esl : Codex
KaL 700, membraneus, littera minuta sed pulchra, paulo post obitum Innocentiiscriptus, continet ejus
sennones, prmterprologum, LXXIX, ouorumLXVHI tantummodoel pars alterius in editionibuslum Coloniensi
anni 1575, qnam Venelaanni 1578, apparent, reliqui adhuc lalebanlinediti; nequelu sunt separaiimscripli,
velin caice addiii, ue quis eos fmlealienos exislimet, sed ediiis inlermisti. Sunt enim inediti in codicis
seiie iv, v. vn, XKVIH, XXXVI LIV,LX,LXIV,IAVII. ESOhis duos in Lucensi eiiam ge-
(\LWparlim) XLVU,
mino codicese vidisseait Mansiusin additamenlisad Fabricii Latinam Bibliolhecam.Conslaligilur Coto-
niensemediloremnonnisihnperfectamhabuisse sermonum Innocentii collectionem,Venelumaulem a Colo-
niensi eos mul-autum.Sic eniin epistolarumquoqueInnocenlii paulalim crevit numerusin impressislibris
jem inde ab editioneSirieli usquead illam duumvirorumBrequignii alque Dullteilii. Qum cumila se habe-
renl, nolui prorsus inventumrem omitlere, lum ipsius Innocenliicausa, tum quia voluminihuic, ponlificds
monuinenlisabundante, sermoneshi congruebant.Neque lameneos verbis meis commendabo,quia tanliviri
scripta nequaquamlaudibusindigent; atque id inonebotantummodoscriptos essepost addilum pontificalum,
ul in prolongoel in gestis Innocenliicap. 2, disserle affirmalur. Denique in Olloboniano VaLcoaice 132,
satuli ilem \m, ejusdem Innocentiisermonesxxxi legebam,quorum pastremus tanlummodo(qui nobis fit
iiii) ad claustrales recilulus typorumlucem adhuc exspectabat(6).

PROLOGUS.

INNOCENTIUS episcopus, seivus seivorumDei, dilectofilioARNULPIIO abbati ordinis Cisterciensis, salutem


et aposlolicambenedictionem.
Prophetica docet aucloritas, quod beali sunt il i qui seminant super aquas (Isa. xxxn). < Semen eiiun
est verbum Dei (Luc. vm), ieu aquaemultsesunt populi mulli (Apoc xix). > Econtra : « Maledicluse?l
iile quifrumentuin abseondit inpopulo et suffodilin lenatalentum (Prov. xi); * quia superogaredebet a!i-
quid slabulaiius, quiduos accepit a Samaritano denarios {Luc x); et superlucrari debet aliquid servus,
cui dominus duo lalenta commisit (Mailh. xv). Nam a tunica hyacinthina dependebant aurea lintiuna-
Joula,neponlifex ingrediens absque sonitu sanctuarium moreretur (Exod. xxvm). Inter caeteia siquidenc,
quse ad pastorale speelant ofiicium,sanctse praedicationisvirtus excellit, juxla quod docet egregius psae-
dic3tor : t Non misitme Dominus, inquit, baptizare, sed praedicare(J Cor. i), secundumillud : a Praedica
verbum, insta-opportune,importune, opiis fac evangelislae (II Tim. iv). » Ilemque : i Quam speeiooi
pedes super montes evangelizantiumbona I i (Rom.x.) s Clama, ne cessps, exalta quasi tttba vocein

(6) Innocenfii III sermones duos ut ineditos evulgavit D. Luigi Tosti in Sloria della badia di Monte
Gasino(NapoliiSi2), t. II, p. 293. lidem suul cum serm. Vcl Vil infia, quos babemus ex editione card.
M.tii. EDIT.PATR.
m INNOCENTUJll-PAPiE SERMONESDE TEMPORE. 312
tuam (Isa. vnli). » Hoc enim officiuminj'unxit Dominus principaliter apostolis, dicens : t Quoddico vo-
lis in tenebris dicite in lumine, et quod audilis in aure, praedicalesuper tecla (Matth. x). — i Euntes in
mundumuniversum praedicate evangelium omni crealurae (Marc. xvi). \ Tantae namque virtulis est
prsedicatio,quod animam revocet ab errore ad veritatem, et a viliis ad viiltites; prava mulat in recta,
aspera converlit in plana; instruil fidem, erigitspem, etroborat charitatem; evellil nociva, plantat uti-
lia, et fovet honesta; via vitae,scala salutis, et janua paradisi. Praedicator itaque debet habere aururn
argentum et balsamum, videlicet sapientiam, cl eloquentiam,et honestatem, ut quod dicat inlelligat, et
quod dixeril et inlellixerit, agal. Nam « qui fecerit et docueril, magnus vocabitur in regno ccelorura
(Mailh. v). Alioquin diceturilli: t Medice, cura teipsum (Luc IV); » similis ficulneae, quae folia sine
fructu producit. a Omnisvero scriba doctus in regno coelorum,de thesauro suo nova profert et velera
(Mallli. xm), » sive quod lestimonia producit lam deNovo quam de Veteri Testamento, sive quodeducit,
tam de gratiae novitate quam de vetustate culpae sermonem, sive quod agit tam de prsemiis, quam de
stippliciis, quae innovatisin bono vel inveteralisin malo debenlur. De bis aulem pro diversilate perso-
naium et rerum debet aliter alque aliler loqui. Undead sponsamdicitur in Canticiscanticorum: « Murenu-
las aureas faciemus libi, vermiculatas argento (Cant. i). » Per aurum enim sapientia designalur, Salo-
mone eliam testante, qui ait: « Thesaurus desiderabilisrequiescit in ore sapienlis (Prov. xxi). » Per ar-
genlum aulem intelligitur eloquenlia, dicente Psalmista : < Eloquia Domiui, eloquia casla, argentum
jgne examinatum (Psal. cxvni). » Decenter ergo per murenulas aureas flores sapientiae designanturi*
quibus collum et pectus Eeclesise, id est praedicaloreset dolores ornantur. Veiiniculalas autein, id eit
dislinctas et varialas argento, scilicet eloquenlia, ul juxla varielatem materiae,vel personsestyltis ser-
monis et varietur. Ail enim Apostolus : « Sapientiamloquimur inter perfectos; inter vosautem nihil judi-
cavi me scire, nisi Christum Jesum el hunc crucifixum(J Cor. n). » El iterum : c Non potui vobis loqui
quasi spiritualibus, sed quasi carnalibus, tanquam paivulis in Christo lac vobis potum dedi, non escam
(1 Cor.m). J Sapientibus quoque et perfeclis ait Veritas incrcala : « Vobisdalum est nosse mysteria
regni Dei (Luc.«viu). » Econtra, rtidibus etinfirmis ait : t Mullahabeo vobis dicere, sed non potestis
portare modo (Joan. xvi). i Hine ipsa prudenter injungit: t Nolile sanctum dare canibus, nec margarilas
millalis ante porcos (Matth. vn). » Sed mundis auimalibus estote similes, quseruniinanl pariter et ungu-
km flndunt (Deul. xiv). Debet enim prsedicatorhabere vinum et oleum, virgam el manna, ignem ct
aquam,singula suo loco congrueproferenda. Principaliter autem ad erudilionem fldei, et ad informatio-
nem \itse, tanquam ad fundamentumel aediflcium,debet intendere prsedicator, confirmando quod dicit
auctoritatibus, ralionibus et exemplis, ut « funiculus triplex.difficiledissolvatur (Eccle. iv). Quia vero
pulvis inanis gloriaepedibus prsedicaiorum frequenter adhseret, debet ulique prsedicator excutere pulve-
lem de pedibus suis (Matlh. \), ipsosque compunctionisaqua lavare, ut mundus sit totus, ne iorte cum
aliis praedicaveri(,ipsereprobus (iat (J Cor. n). Utinam autem in prsedicationis officiofecerim ipse quod
dico, sed tol sum causaruin impeditus incursibus, lot negoliorumnexibus irretitus, ut necesse sit divi-
sum ad singula minorem insingulis inveniri. Contemplariquidemnon sinor, sed nec respirare pennit-
tor; siclraditus aliis, ut penepenitus mihi videar esse sublraclus. Ne vero pro solliciiudine tempora-
lium, quaetemporis exigenlemalitia valde me gravaut, curam spiiilualiumomninonegligerem,quse mihi
propler apostolicseservitutis officium magis incumbit, quosdam sermones ad elprum el populum, nunc
litlerali, nunc vulgari lingua proposui et dictavi, quos ad tuse petitionis inslantiam, quam per eommunein
filium, fralrem Nicolaum, capellanum meum et monachum tuum, mibi fecisli, devotioni tu«e studui
desiinare, rogans et obsecrans in Chrislo Jesu, quatenus in oralionibus fuis apud juslissimum judicem
et piissimum Patrem me reddas spirilualiter commendatum.
513 SERMOI, DOMINICA11N ADYENTUDOMINI. 314

INNOGENTEI PAPiE
HUIUS
NOMINIS
TERTIlf

SERMONES DE TEMPORE.

SERMO PRIMUS
DOMINICAI ADVENTUS DOMINI.
Christi adventus cur tam diu dilatus sit, de triplici silentio, cur Filius et non Pater aut Spi-
ritus sanctus venerit, cur de muliere lantum corpus assumpserit humanum, cur tot op-
probria et supplicia voluerit sustinere, etde quadruplici lege.

Cumvenit pleniludo temporis, misit DeusFxlium fVPorro subtilior, el secrelior hujus dilalionis est ra-
suum, nalum de muliere, factum sub lege,[uleos qui tio, quam Sapiens nobis insinuat : « Dum medium,
sub lege eranl, redimeret (Galat. IV). inquit, silentium lenerent omnia, et nox in suo
In proposltis verbis Apostoli quatuor praecipue cursu medium iter perageret, omnipotens sermo
considerare debemus, advenientis tempus videlicet tuus, Domine, aregalibus sedibusvenit (Sap. xvm).»
et personam, modum et causam. De tempore nam- Licet enim aliler el aliter hoc ab aliis el aliis expo-
que praemillilur : Cum venit pleniludo lemporis; de nalur, congruetamen potest intelligiprimum silen-
persona subjungitur : MisitDeusFilium suum; de tium in lege nalurse, secundum in lege scripturse,
modo subditur : Natum de muliere, faclum sub lege; tcrlium in lege graliae.Indidit enim conditor Deus
de causa supponitur : Ut eos, qui sub legeerant, re- legem naturalem mentibus hominum, ab ipso crea-
dimeret. Tempus autem plenitudinis intelligilur tionis mundi exordio, geminum continentem man-
tempus gratise,quod ab adventtiSalvaloris Inccepit. dalum. Unum afiirmativum, quod ad praestandum
Tempus utique miserendi, et annus benignilatis. heneficiadocetur iu Evangelio : « Qusecunquevul-
Nam lex per Moysendata est, gralia et veritas per tis ut faciant vobis homincs, et vos facite illis
JesumChrislum facta est (IJoan. i). Gralia.id est (Matlh. vn). t Allerum negalivum, quod ad vilan-
remissio peccalorum; verilas, id est exbibitio pro- K dum iujurias legitur in Tobia : « Quse tibi odis
missorum. Per Christum enim peccata deleta sunt, Ueri, alii ne feccris (Tob. iv). » Sed lex ista siltiil
per ipsum promissa completa. Sed cur tam diu ab inilio, cum Cain inteifecit fratrem suum Abel
disttilit venire medicus ad sanandum aegrotum? Ul- (Gen. iv), faciens alteri quod sibi nollet fieri. Et sic
quid non antea mortuus est unus pro populo, ne factum est primum silentium usque ad Moysen,
lota gens periret (Joan. xi)?;« 0 allitudo divitiarum per quem Deus suscitavit testimonium in Jacob, et
sapieniiaeet scienlise Dei, quam incomprehensibilia praeceptumposuit in Israel, dans per eum Decalo-
sunt judicia ejus, et investigabiles viae ejus! Quis gum legis in duabus tabulis scriplum (Exod. xx),
enim cogno\il sensum Domini, aut quis consiliarius altera conlinente dilectionem Dei, reliqua proximi.
ejus fuit? J (Rom.xi.) Disposuil tamen coelestisal- «In quibus duobus mandatis lota lex pendet et
tiludo consilii, ut ideo differret medicus venire ad prophetae(Matth. xxn).» Sed lex ista siluit ab initio,
sanandum segrotum, ne, si feslinus venisset, pttta- cum populus viltilum conflatilem adoravit contra
ret aegrotus se non medici virlute, sed naturaevi- primum legis mandatnm, adorans deos alienos
gore, et infirmitalis lenilale se sanatum, et sic vi- (Exod. xxxn). Et sic factum est secundum silen-
lipenderet medicum, et parvipenderet segritudinem. C lium le^ris,usque ad Christum, qui misertus adve-
Prsesumebatenim peccator desuis viribus dicens ; niens contulit legem gratiae, scribens eam in eor-
Non deest qui facial, sed deest qui praecipiat. Et dibus hominum digito Dei. Sed lex ista silebit in
iterum : « Qusecunque dixeritnobis Dominus, fa- ultimo, cum revelabilur « lilius iniquitatis, qui ex-
ciemus etaudiemus (Exod. xxiv). J Ul ergo de sua tollitur super omne quod dicitur, aut quod coIij*nr
virtule diffideret, ut maguitudinem infirmilalis Deus (JJ Thess. n). » Et forte jam silet, « qui&4u\>
agnosceret, ut medici gratiam postularet, distulit perabuudavil iniquitas, et refrixit charitasTinuIto\f^
Salvator accedere, doiiec peccator clamaret fre- rum (Malth. xxiv). » Yix est qui Jaciat bonum.jC
quenter, et diceret: c Yeni, Domine, et noli tar- vix est usque ad unum. In prima veferiege conju-;^
dare; relaxa facinora plebis tuae Israel (Habac, n).i lil Deushomini posse, in seeunda nos^/in^ma^f
3f3 INNOCENTIIIII PAPJL SERMONESDE TEMPORE." 516
velle. In prima contulit potenliam per naturam, in A enim hocaliterel aliter ab aliis exponatur, congrue
secunda scientiam per Scripluram, in tertia volun- tamen potest intelligi. Prima tempeslas orta est in
tatern per -gratiam. Prsemisit ilaque Deus legem empyreo ccelo, secunda in paradiso. Prima inter
naturalem, per quam convinceret iransgressorem, aiigelos, secunda inler homines. Prima namqtte
ne forlassis excusationemprselenderet, dicens : Ce- lempeslas fuit lumor superbise,per quem Lucifer
cidi quidem, quia slare non potui (Psal. XXIII).Sed voluit ad sequalilatem Dei aseendere, j'uxta quod
tollilur excusalio; quia per bonum naturae potuit ait. « Ascendam in coelum, et ponam sedem meam
in bonum slare, sed noluit: pramisit et legem scri- ad aquilonem, el era similisAllissimo (Isa. xiv).»
ptam, pcr quam convincerel prsesumptorem, ne Sed volens aseendere, cecidit, secundum illud :.
fortassis excusationem prsetenderet. dicens : Cecidi « Quomodocecidisli, Lucifer, qui mane oriebaris?»
quidcm, quia stare nescivi. Sed tollitur excusallo (Ibid.) Secunda tempestas fuit ardor cupiditalis,
per documentum Scripturse. Novit a malo declinare, per qttem homo Dei scientiam concupivit, j'uxta
sed noluit. Et ideo post ulramque legem, scilicet quod serpens illis promiserat : « Eritis sicut dii^
lempore congruo, « cum videlicet nox culpae me- scientes bontim el malum (Cen. m). » Sed concu-
dium iter acciperet, vel peragerel, omnipotens ser- piscens alienum, amisit proprium, secundnm illud :
mo luus venit (Sap. vvni), » id est, « Verbum caro B « Homo quidam descendebal ab Jerusalem in Jeri-
faclum est (Joan. i), » et contulit legem gratiae, ut cho, et incidit in latrones, » etc. (Luc x). Hsecduo
quod homo potetat per naluram, et noverat per vitia sunt radix et origo omnium malorum,omnium
scripturam, impleret per gratiam. Non quia et ante viliorum. Nam de snperbia legitur : «Initium pec-
quidam gratiam non habuissent, sed pauci, quia cati est superbia (Eccli.x) » De cupiditate dicit
plures timore quam amore, plures ut servi qttam Apostolus : « Radix oinnium malorum est cupiditas
ut liberi serviebant. Unde in descensu angeli aqua (J Tim. vi). t Yerum in sancta el indnidua Trini-
movebatur, sed unicus sanabalur (Joan. m). Vc- lale, Patri attiibuitur unitas, propler principium;.
rum Samaritanus appropians vulneralo, ejus vul- Filio attribuiiur aequalitas,propter medium ; Spiri-
nera, infundens vinum et oleum, alligavit, quem lui sancto allribuilur connexio, propler consortium.
sacerdos et levita videntes immisericordiler praeler- Piima ergo tempeslas, quae orla est inler angclos
ierant (Luc. xi\). Eliseus quoque praemisit bacu- propter Dei aequalitatem,ipsa est orla propter Fi-
lum ad suscilandum filium Sunamitidis, per queni lium, qui secundum Apostolum, « non rapinam ai-
cum ille non surgeret, et ipsemel inde venit, cou- bitralus est esse se aequalem Deo (Phil. ii). » Sed
trahens se puero coaplavit, et sic mortuus exsur- in Trinilate Patri allribuitur potentia, Filio sapien-
rexit (J V Reg. IV). tia, Spiritui sancto dilectio. Secunda ergo tempe-
Cum ergo venil pteniludotemporis,misit DeusFi^ stas, quse orta est inter homines propler Dei scien-
lium suum. MisitiJlucubi erat, sed misit secundum liam, ipsa quoque orta esl propter Filium; qui se-
iiumanitalem, ubi erat secundum divinitalem. Nam cuudum Aposlolum i est Dei virtus et sapientia
«in mundo erat, et mundus per ipsum factus est, (J Cor. i). » Porro qui occasionem damni dat, et
et mundus eum non cognovit. ln propria venit, et damnum dedisse videtur. Ideoque verus Jonas, id
sui eum non receperunt. Quotquot aulem recepe- est Christus spirilualiter missus esl in hoc roaro
ruut eura, dedit eis potestalem filios Dei fieri magnum et spatiosum, id est in mundum, in quo
(Joan. i). J fuit absorplus a ceto, id est sepultus in monumento.
Sed cum « tres sint qui dant testimonium in coe- Juxla quod ail : « Sicut fuit Jonas tribtis diebus*et
lo, Paler, Verbum, etSprilus sanctus (J Joan. \),i tribus noctibus in ventre ceti, ita Filius hominis
cur Pater ipse non venit, aut Sprilium sanctum non tribus diebus et tiibus noclibus erit in corde terrse
misit? Cur potius Filium destinavit? « 0 altitudo (Matth. xii). » Hinc alibi dicit: c Ycni in altiludi-
divitiarum sapientise,et scientiaeDei, qnara incom- nem maris, et tempeslas demersitme (Psal. LXVHI). >
prehensibilia sunt judicia ejus, et investigabiles D Ut sic repararet quaein cceliset qusein lerris sunt,
viae ej'us! Quis enim cognovit sensum Domini, aut id est ruinam angelicam et casum humanum.
quis consiliarius ejus fuit? » (Rom.xi.) Disposuit Misit ergo Deus Filium suum nalum de muliere,
tamen altitudo ccelestis consilii, ut Deus qui in sa- faclum sub lege. De muliere nalus est, id est de
pieutia sua mundum creaveiat, seeundum illud : virgine, quia mulier propter sexum, virgo propter
Omnia in sapientia fecit Deus (Psal. cm), ipse integritatem censetur. Unde propheta: «Novum,
inundum in eadem sapientia recrearet. Haecenim inquit, faciet Dominus super terram, mulier cir-
est mulier evangelica (Luc xm), qui accendit lu- cumdabit virum gremio uteri sui (Jer. xxxi); et
cernam, ut dractimam decimam, quseperditafuerat, alius : « Ecce virgo concipiet el pariet fllium, et
primum iuveniref, proprium sibi filialionis nomen vocabilur nomen ejus Emmanuel (Isa. vn). J
reservans, ut qui erat in deitate Filitts Dei, fieret Sed cur in simihludine carnis peccati de muliere
in bumanilate filius hominis. Porro sublilior et- corpus assumpsit, et non potius ex alia sibimateiia
si secret'0v huj'us missionis est lalio, quam pro- novum corpus formavit; ut sicut primus Adam fa-
pbeta nobis insinuat: « Si propter me, inquit, orla ctus est a Deo, ita et fieret secundus? « 0 altiludo
est tempesta.s,mittite me in mare (Jon. i). j Licet divitiarum sapienlise el scientise Dei, quam in-
SI7 SERMO I, DOMINICAI 1N ADYENTUDOMINL 318
comprehensibiiiasuntjudicia ej'us,ct invesligabilesA cundum humanitatem nasceretur de matre sine
vise ejus! Quis cognovit sensum Domini, aut quis malrc.
consiliaiius ejusfuit?» (Rom.xi.) Disposuitenim Misii ergo Deu'sFilium suum natum de muliere,
allitudo coslestis consitii ut, sicut per mulierem factum sub lege: non simpliciter factum, sed factum
mors intraverat in' orbem, ita per mulierem vita sub lege, id est Iegi subj'ectum. Legi namque se
reJiret ad orbem; ut unde mors oriebatur, inde subdidit, qui legem condidit; non tamen ex debito,
viia resurgerel. sed tantum ex beneplacito; quia secundum legem
Porro «ubtilior et secrelior liujus assumptionis octava die circumcisus fuit, el quadragesimo in
est ralio, quam Apostolus nobis insinuat, dicens: templo redemptus fuil (Luc. n), ut eos qui sub lege
t Nusquam angelosapprehendit, sed semenAbrahae erunl, redimeret.
apprehendit(Hebr. 11).> Licet enim 'aliter et aliler Est autem, ut probem, lex naturse et lex scri-
"ab aliis assignetur, cur Dominus non angelicam, pturae; lex gratiae, et lex culpse: quas tempore nos
sed humanam naluram assumpsit, sive quod an- docet Apostolus. Primam, « Cum gentes ea quce
gelusper se corruit, quia sine suggesiionepeeeavil; legis sunt naturaliler faciunt, ipsi sibi sunt lex
homo vero per alium, quia diaboli persuasione (Rom.n); » secundam, «Lex subinlravit, ut abun-
deliquit; sive quod luimana natura cceidit tola, B daret delictum (Rom.v); > tertiam, « Exclusa est
quoniam in radice peccavit; angeliea vero non gloriatio tua (Rom.m). > Per quam legem? facto-
peccavitlota; quia pars in sua felicilate permansit. rum ? Non, sed per legem lidei; quailam, « Video
Potest tamen sublilis indagator convenienter aliam legem in membris meis, repugnanlem legi
etiam intelligere, quodAdam peccavit in palrem, mentis mese, et captivantem me in lege peccali
Eva pecca\it in filium, Lucifer autem peccavil in (Rom. vn). J Factus est ergo sub lege peccali Chri-
Spiritum saneluni. Sed qui peccat in Patrem, rre- stus, ut redimeret eos, qui erant sub Iege culpae,
. mittelur ei; qui peccat in Filium, remittetur ei; jeparans eos, qui erant sub lege scripturae, per
qui vero peccat in Spiritum sanclum, nonremiltetur legem gratiae.
ei, neque in hoc saeculo, neque in futuro (Mailh. Sed cur non dixit Deus et refecit, « sicut manda-
xn; Marc 111;Luc. xn). Ideoque Deusnonnaluram vit et creata sunt?j (Psal. xxxn.) Cur pro redem-
angelicam, sed humanam assumpsit. Qttodaulem plione nostra dignalus est tot supplicia et opprobria
in assumpsibilefuit, incuiabiie mansit. Nam inde suslinere? t 0 altitudo divitiarum sapientiae et
curatum est, unde susceptum, el propterea corpus scientiseDei, quam incomprehensibilia sunt judicia
simul sumpsit et animam, ut animam simul cura- ejus, et invesligabilesvise ejus! Quis cognovit sen-
ret et eorpus. Oporluit ergo ut de illo genere car- sum Domini, aut quis consiliarius ejus fuil?J (Rom.
nem assumerel, quod voluit per assumptam car- xi.) Disposuit lamen cceleslis altitudo consilii,
nem eurarejjdeillius quoque semine, cuifacta fuerat ut per mortem suam genus humanum redimeret,
promissio : « In seraine luo benedicentur omnes qualenus inimicos ad charitalem accenderet, super-
genies(Gen.xxn, 26). » hos ad humanitaiero reduceret. Quid cnim nos ma-
Quam utique carnem ideo assumpsit de virgine, gis ad charitatem accenderet, quando quod «proprio
ne per carnis concupiscentiampeccatum traheret, Filio suo non pepercit Deus, sed pro nobis omni-
quod per carnis munditiam debebat auferre. Unde, bus tradidit illum ?» (Rom.vm.) « Majorem enim
« cum esset desponsata mater Jesu Maria Joseph, charitatem nemo habet, quam ut animam suam
aulequam convenirent, inventa esl iu utero habens ponal quis pro amicis suis (Joan. xm). J Quid magis
de Spirilu sancto (Matih. i). » Caetersesiquidem nos ad humilitatem invitat, quando quod ille, qui
mulieres concipiunt non desponsatae,sed traductae; t cum in forma Dei esset, non rapinam arbilratus
non in pudore virginitatis, ^ed in fervore libidinis; est esse-se aequalemDeo, sed exinanivit se formam
non in gratiam sed in culpam : sed ista concepit, servi accipiens, factus obediens usque ad mortem,
non traducta, sed desponsala. Unde, « cumesset Dmorlem autem crucis? » (Phil. n.) Porro subtilior
desponsata maler Jesu Maria Joseph, » non in fer- et secretior est hujus redemplionis ratio, quam
vore libidinis, sed in pudore virginitalis. Unde, Psalmista nobis insinuat dicens : «Misericordia et
« antequam convenirent invenla est in utero ha- veritas obviaverunt sibi, justilia et pax complexae
bens, » non in culpam, sed in gratiam, quia « de sunt se (Psal. LXXXIV). » Licet enim aliter et aliter,
Spiritu sanclo » concepit. hoc ab aliis exponatur, congrue tamen potest in-
(7) VoluitqueDominusin sua conceptione toluin - telligi, quod inter misericordiam et yeritatem diffi-
huinanaeconditionismodum implcre. Pritnus enim cilis quondam altercatio vertebatur. Veritas autem
modus humanseconditionis fuit, ut homo fieret nee iu adj'utorium et consiliumsibi justitiam advocavit.
de masculo, nec de femina, sicuiAdam. Secundus Miserieordia autem consilialricem et adj'utricem
modus fuil, ut homo fleret non de femina, sed de sibi pacem ascivit. Ambsecommuniter divinae sa-
masculo, sicut Eva. Terlius fuit, ut homo fieret de pieniiaearbitrium elegerunt, qua mediante litigittm
uiasculo, sicut Christus; quem decebat ul se- sopiatur. Partibus igitur in praesentia conslitutis

(7) Auguslinus»
' ^-0
3i9 INNOCENTllIII PAPTE SERMONESDE TEMPORE.
misericordia pacis instructa consilio taliter alle- A posset agere conlra mKBhcordiam , nec posse'
gavit: Cum Dcus suinmaebonitatis arbitrio fecerit agere conlra justiliam, quoniam t omnes viae Do-
hominem ad imagiuem et similitudinem suam mini misericordia et veritas (Psal. xxiv), J unde
(Gen. i), indignum esset, ul lam digna creatura toia propheta : «Misericordiamet judicium cantabo tibi,
periret, ne Deus suo fraudaretur proposito : qui Domine (Psal. c). » Ideo modum invenerit, per
propterea fecil hominem, ut illum cognoseeret, quem utrique satisfaceret, lam misericordisequam
cognilum diligeret, e( dilectum haberet : sicque juslitise. Juditavit igiiur ulassumeret in se pcenam
fieret inaeslimabili felicilate beatus. Utquid enim pro omnibus, et donaret per se gloriam universis.
fecerit hominem, quem ex toto noverat perilurum? Acper haec « justitia et pax complexaesunt se
nulla prorsus utiliias , imo crudelis esset impietas. (Psal. LXXXIV). i Nullus enim alius inventus est
Non igitur ohliviscalur misereii Deus, neque conti- dignus aperire januam paradisi, nisi leo de tribu
neat in ira sua miserationes suas : sed adhuc ei Juda, « qui claudit, et nemo aperit; aperit, et nemo
complaceat misereri, .si juxta testimonium Scri- claudit (Apoc. m). » Yix enim cuiquam alii suffi-
pturarum nihil eorum quse fccit, oderil, et neminem ciebaljustilia sua, nedum sufficeretuniversis; quia
velil peiire. Yerilas autenj jusiiliae frela consilio, nemo sine peccato ; nisi solus Deus, dicente Pro-
respondit hoc modo : Cum Deus inculpabiliter phela : « Non inlres in judicium cum servo luo,
sequitatis j'udicio propter peccatum hominum clau- Domine, quia non justificabilur in conspectu tuo
serit januam paradisi, collocans ante paradisum omnis vivens (Psal. CXLIV). » Quaproplcr ipse Deus
voluptatis cherubin, ct flammeum gladium atque faclus est homo, quatenus inter Deum et hominem
versatilem (Gen. m), ut angelus areeret diabolum, legitime mediaret, utpote qui neutri parli suspe-
et ignis homines, indignum esset ut eum reseraret clus existeret, utriusque gerens in una persona
indignis, et sanelum daret canibus, et margariias naturam.
projiceret ante porcos (Matlh.-vn). Reddat ergo Oportuit igitur, ut Deus sua mortegentem huma-
retribulionem superbis (Psal. xcm), unicuique se- nam redimeret, ut, sicul per inohedienliamunitis
cundum merita sua; quia secundum teslimonia hominis peccatores constiluti sunt multi, ita per
Scripturarum : « Omnes declinaverunt, simul in- unius hominis obedientiam jusli conslituerenlur
uliles faeti sunt, non est qui facial bonum, non multi (Rom. m).
est usque ad unum (Psal. LII). » Omnes immundi Hic est serpens seneus exallalus in eremo, per
de immundo semine concepti sunt, el apposuerunt quem percussi a serpentibus sanabantur (Num.
adhuc peceare ei. Ad hoc misericordia prudenler G x\i; Joan. m).
allegans adj"eeit : Quamvis homo valde peccaverit, Hic est summus sacerdos, eujus in morte rei,
postea tamen pceniluit perfecte : et ideo quod ami qui confugerant ad civitales refugii, reverlebantur
sit per culpam, recuperare debet per posnitentiam. ad propria (Num. xxxv).
Juxta quod Dominus ipse promisil: « Quacunque, Hic est de quo beatus Job ait: « In oculis ejus
inquiens, hora peccator conversus fuerit, etc, quasi hamo Behemolb capiet (Job XL).J ln haino
omnium iniquit;tlum cjus non rpcordabor (Ezech. siquidem sub esca aculeus latet, et in Christo sub
xvn). » Econlra Yeritas respondit in-haec verba: humanitale divinilas latebat. Christus ergo quasi
Licet poenilentia culpam deleverit, perfeefam ta- hamo cepit Rebemolh, id est diabolum; quia cum
men innocenliam non icsliiuit, quia remanet fomes caperet escam humanitatis, capius est aculeo divl-
peccali, languor natuise, tyrannis carnis: el ideo cum riitalis, quia commisil manus in eum, in quem
possit pcenam auferre peceatum",non potest gloriam nihil juris habebat, jure amisit illos, in quos ali-
restituere. «Omnes ergo peccaveiunt, el egent glo- quid juris videbatur habere. Unde qtiia diabolus
ria Dei (Rom.m), ne quis immundus dhino prae- hominem in ligno decepit, et homo diabolum in
sentetur conspeclui. Hislinter se taliter el laiiter ligno seduxit; et quia mors paradisum intravit, el
obviantibus, divina sapientia cogitationes pacis " colonos ejecil, vita infernum.ingressa esl, et capli-
provide cogitabat, et vidi quod juslilia Lederelur, vos eduxit Mortem igitur de noslra morlalitate
nisi sufficiens poena pro omnibus solverelur; sed suscepit, et vilam nobis de vita sua resliluit. Sil
inisericordia deperiret, si quemlibet sufficienti ergo Christo laus et honor et gloria qui super om-
poena puniret. Cum ergo Deus j'us.lussit et miseri- uia est Deus henedictus in saecula saeculorum.
cors, imo cum sit misericordia et justilia, nec Amen.

SERMO II.
1N EADEMDOMINICA.
De somno multiplici, a quo surgendum est nobis.

Horaestjam nos de somno surgere. Nunc enim Significatio somni multifarie spargitur in Scri-
propior esl noslra salus quam cum crcdidimus pluris. Legilur enim somnus vitaeet somnus mor-
(Rom. \m). tis. Porro, sicut trirdcx est vita, vtdelicet, corno-
3rM SERMO II, DOMINiCAI IN ADYENTUDOMINI. E22
n lis, spirilualis et seternalis, ita triplex est som A nescitis diem nequc horam (Maith. xxv). > El ideo
nus vilae.Primus, qui provenit ex natnra; secun- monel Propbeta: « QuaerileDominum dnm inveniri
> sibi blandialur
das, qni provenit ex gratia; terlius, qui consur- potesl, clc. (Isa. LIH). .Nonigifur
ex De Dominusdixit in Evangelio: peccator frustra, et dicat: Secure possum ad tem-
git gloria. primo
« Dormile jam, et requiescile (Malth. xxvn); » de pus peccare, quia quacunque hora convertar, om-
secundoSponsa dicit in Canlico canticorum : « Ego nium iniquitalum mearum non recordabitur Do-
nescio diem, neque horam. Juslo
dormio, et cor meum vigilat (Canl. v); > de terlio minus; quia
Dei fit, ut quia cum potest homo
Propheta in psalmo: « In pace in idipsumdormiam, namque judicio
et requiescam (Psal. iv). » converti, et non vult, cum vult forte converti, non
Sic et niplex est somnus inortis, quia triplex est possil. Tunc enim secttrtim est bomii.i pcenitere,
cum potesl ipse peccare
mors, corporalis, spiritualis, et seternalis. De som-
no mortis corporalis Dominus dicit: « Lazarus Jara igilur, id est in prrsenli vila, vel magis in
amicus noster dormit (Joan. xi); » desomno mortis lempore opportuno, surgendum esl nobis a somno
« si in prima vigiliavenerit, et si
spiritualis dicit Aposloltis: « Exsurge qui dormis, culpae,quoniam
et exsurge a mortuis, et illuminabit te Christus secunda, vel in tertia vigilia vcnerit, el sic in\ene-
B beati sunt servi illi (Luc xm). »
(Ephes. v); » de somno mortis seternalis inqnil rit,
Psalmisla: « Qui dormit, non adjiciet ut resurgat Surgamus igitur fialres el filii dum opporlununa
et horam competentemhahemus, ab illo tri-
(Psal. xt). > — « Abiil enim Judas, et laqueo se leunpus
plici somno: quonlara quilibet est mortalis. Cerle
suspendit (Malth. xxix).
A somnomortis corporalis resurgunt omnes ; a nihil esl magisamicuminiquitati, quam negligenlia.
Propter quod dicit Scriptura: « Maledictushomo,
somnomortisspiritualis resurgunt quidam ; a som-
Dei negligenter agil (Jer. XLVIII).> Quo-
no mortis selernalis resurgunt nulli. Quoniam qui opus
« omnes quidem resurgemus, *sednon omitesim- niam ubi Salomon ait: « Manusin manu non erit
» econtra consulilur: Semper
mulabimur (J Cor. xv). t Beati vero qui parlem innocens (Prov. xi);
le inveniat occu-
in resurreclione prima habuerint (Apoc.xx), quia aliquid operis facito, ut diabolus
Cum enim David quievisset a prseliis,
in inferno nulla est redemptio; et minime « resur- palum (8).
«tt deambularet in solario post meridiem vidit ex
in
gent impii judieio, neque peccalores resurgent adverso Bethsabee se lavantem, lulitque illam, et
in consilio justoium (Psal. i). > » ho-
Porro somnus morlis spiritualis, Iribus modis dormivil cum illa (JJ Reg. n). Propter quam
micidium pariter et adullerium perpetravit; et qui
contingit: per ncgligenliam, ignorantiam, et con- " vicit in bello, victus est tandem in pace. Ergo duni
cupiscenliam. De somno negligehtise Salomon alt:
tempus habetis, operemini bonum ad omnes (Gal.
«Usquequo, piger, dormis? quando exsuiges? >
De somno dicit David t Hlu- vi). Yeniel enim tempus,quando nihil poteritis ope-
IPIOV.TI.) ignorantise \ rari (Joan. vi). Juxta quod Yerilas ait: « Ligate
mina oculos meos, ne nnquam obdormiamin morte manus et pedes, et projicite in lenebras extc-
» Idem ej'us
(Psal. xn). de somno concupiscentiaePsal- riores »
(Matth. xxn).
misla testatur: « Dormierunt somnum suum, et ni- eliamfratres a somno ignorantise,quoniam
hil invenerunt omnes viri divitiarum in manibus et Surgite immorlahs exislit. Propter quod dicit Scri-
suis (Psal. LXXIII).t ipse
: « Noluit intelligere ul bene agerel; iniqui-
De hoc triplici somno dicit Aposlolus: Hora est ptura latem medilatus est in cubili suo (Psal. xxv). > Et
jam nos desomno surgere. Quasi dical: Surgendum illud : « Ipsi vero non cognoverunt vias nieas, qui-
nobis est de somno negligenliae.Propter quod ad- bus
juravi in iia mea, etc. (Psal. xciv). >—« Pro-
dit: quia propior est nostra salus, quam cum credi-
pterea populus meus, inquit propheta, caplivus du-
dimus. Surgendum nobis esl de somno ignorantiae. ctus est,
quia non habuit scientiam (Isa. v). >£t:
Propter quod subdil: Quia nox prmcessit,dies aulem «Si cognovissent,nunquam Dominumglorisecruci-
appropinquavil.Surgendumnobis est de somno con- D flxissenl (J Cor. n). > Hinc error, hinc hseresis,
cupiscentiae.Propter quod dicit: Non in commessa- binc perfidia, hinc excusatio in peccatis. Sed igno-
tionibusel ebrietalibus,ctc. Et ideo concludit, et in- rans ignorabilur, et negligens negligetur.
terponit ad omnia: Abjiciamusergo opera lenebra- Suigendum quoque nobis est a somno concupi-
rum, el induamurarma lucis, etc. scenliae,ne lorle obdormiamus in voluptatibus car-
Hora esl jam nos de somno surgere. Sed dices: nis et illecebris mundi; quia « non dormitabit ne-
Cum semper sithora surgendi a somno culpse,juxta que dormiet, qui cuslodit Israel (Psal. cxx). » Qua-
quod iuquit prophela:« Quacunque hora conversus si quidam somnus esl vita carnalis, vel conversatio
fuerit peccator, et csetera;omnium iniquilatum ejus ssecularis; quia sicut ille qui somuiat se habcre
noir recordabor, dicit Dominus (Ezech. xvm), » multas divitias, cura evigilat, trislatur, pro eo quod
quidest hoc quod dicit Apostolus : Hora est jam nos nihil invenit se habere; sie ille qui divesest in hoc
de somno surgere, tanquam non semper sit hora ? mundo, cum transierit de illo, dolebit, quia nihii
Teneamus ergo quod Yeritas ait: « Yigilate, qtiia securade illo portabit. t Nudusenim egressus suin

(8) Hieronymus.
525 INNOCENTHIII PAPJS SERMONESDE TEMPORE. 3i3
deutero matris mese, nudus revertar illuc (Job i).» A sli, dies fidei, veritatiset gratise rulilavit. Unde jam
— «Nihil quoque inlulimus in hunc mundum, baud non possumus excusationem habere, tanquam igno-
dubium, quia neque auferrequid possumus (ITim. remus veritatem occullam. Quia lex per Moysen
vr). J Nihil enim nobiscum ex hoc mundo defere- data est, gialia et veritas per Jesum Chrislum facta
mus, nisi opera, juxta quod legitur: « Opera illo- est ( Joan. 1). Nutn populusgentium, qui ambulubat
rum sequuntur illos (Apoc.xiv). » Quaesi bona fue- in lenebris, vidit lucem magnam (Isa. ix). Et certe
rint, perducunt angeli ad glorlam; si mala, perlra- melius est viam veritatis non agnoscere, quam post
hunt ad gehennam. Heu quot et quanla rnorlales de agnilam retro!re(JJ Petr. n ); quia servussciens
mundanaeconversalionis amaritudine [al. incertitu- voluntatem Domini sui, el non faciens, vapulabit
dine] cogitant, sed sub morlisailiculo repente cun- plagis mullis (Luc xn).
cta, quse cogitaverant, evanescunt. Propler quod Item hora est jam nos de somno surgere, scilicet
dicil Psalmisla : « Exiet spiritus ejtis, et revertelur quia mundus transit et concupiscenliaejus (Uoan.
m terram suam, etc. (Psal. CXLV).> Ilomo quippe n). Et ideo non in comessationibuset ebrietalibus,
qui permanet in peccato, similis esl jumento, quod quoad gulam : Non in cubilibuset impudicitiis,quo-
in slercore compulrescit ;.et qui revertitur ad pec- _P ad luxuriam : Non in contentioneet mmulatione,
calum, est quasi canis qui redit ad vomituni quoad iracundiam ei invidiam, ambulare debeinus.
(IlPelr. 11). Sed induamus DominumJesum Chrislum, in doctri-
Quid enim nos miseri cogitamus, quid disponi- nam Domini noslii Jesu Christi, ut in novitate spi-
inus, aut quid agimus tota die ? Aranearum teximus ritus ambulemus.
telas; quoniam evisceramus nosipsos, consumimus Abjiciamus ergo opera lenebrarum, id est, pec-
dies noslros, et perdimus lempus nostrum in vanis cala, qusein lenebris fiiml; quia eui male agit odit
studiis et operibus pravis et voluptatibus carnis, il- lucem (Joan. m), vel quse sunl a principe lene-
lecebris mundi, siquidem utriusque concupiscen- brarum, id est diabolo, vel ad tenebras exteriores
liam, vldelicetcarnis el mundi danin.it Apostolus in transmittunt. El induamur arma lucis, id est opera
hoc loco, cum prohibet comessationemet impudi- bona, quse sunl a Iucis auctore. Quoniam « omne
citiam; in quibus carnales homines, id est gulosi dalum optimum, et omnedonum perfeclum, desur-
et luxuriosi amplius deleclanlur. Rursum, conten- sum est descendens a Patre luminum. » Yel, qua
tioncm, inquit, et semulationem,in quibus homines /lucere debent« coram hominibus, ut videntes opera
mundani versantur, qui contendunt inter se de pos- veslra bona, glorificentPatrem nostrum qui in cce-
sessionibus vel honoribus, et pro his ad invicem C lis est (Matlh. m). » Yel quse transeunt tunc ad
aemulantuiv lucem, per quam t Justi fulgebunt sicut sol in re-
Hora esl ergonosjam de somno surgere, quia pro- gno Patris eorum ( Matth. \m); J sic videlicet, ut
pior esl nostra salus, quam cum credidimus.Quasi non in tenebris vitiorum, erroris, infidelitalis et
dicat: Non possumus excusaiionera babere negli- ignoranlise,sed in die virtutum, fidei et virtulis et
gendi, quod exspectamus, tanquam nimium differa- gratiae ambulemus honesle, ut coram Deoet bomi-
lur. Quia propior est noslra saltts quam cum credi- nibus placeamus. Propterea fratres et filii, qui sa-
dimus. In principio namque fidei mundati sumus liilem uostram, id est nalivitateni Salvatoris nostii
per baptismum a culpa, nunc autem per merituin exspectamus propinquam, qui ad hoc natus est,
digni sumus corona ; et ideo magis appropnquavi- « ut salvum faceret populum suum a peccalis eo-
mus ad salulem. Yelideo magis esl salus propinqua, rum ( Mattli. i), > surgamus a somno peccati, et
quia magis cst mors vicina. Nam pretiosa est in, abjiciamus opera tenebrarum,ul sacrosanctam na-
conspectu Dominitnors sanclorum (Psal. cxv.) tivilatem ipsius digne celebrare possimus, ipso
Rursus, horaest jam nos de somno surgere, quia praestante, qui cum Patre et Spiritu sanelo vi-
nox prmcessit,dies autem uppropinquavit.Quasi di- p, \it et regnat Deus per oronia ssecula saeculorum.
cat : Aute advenluro Christi fuit nox erroris inli- Amen.
^clitatisetijjnoranthe; sed jam poslaihenium Ch i-

SERMO III.
IN EADEMDOMINICA(9).

Aspiciebamin visu noctis, et eccein nubibus cmli regis aperuit, et ad illius meroonam quse oblivioni
quasi Filius hominisveniebat(Dan. vn). tradiderat revocavit, in quibus vidit et agnovit la-,
Daniel propiiela, dilectlssimi fratres, qui inter- pidem parvum abscissum de monte sine manibus,
pretatur vir desiderii, vel »ir desideratus, in capti- qui mons tantum crevit, ut mons magnus efficere-
vitate Rahylonis positus, hsec et alia de incarnatio- tur, et universum orbem terrarum adimpleret
ne Christi, per Spirilum sanclum revelavit, somnia (Dan, n); qui siguifieavilDominumnostruni Jesum
(9) Ex edilione cardinalis Maii.
52§ SERMO III, DOSINICA1 IN ADYENTUDOMINI, 526
Christum, qui hodie per isaiam proplielam parvu- A nox accipitur pro lempore illo quod fuit sub lege,
lus annunlialur, sicut scriptum est : « Parvulus in quo fuit velalum et absconsum mysterium incar-
enim natus est nobis (Jsa. ix), » et parvulus faclus uationis Domini nostri Jcsu Chrisli. De qua nocte
est per incarnationem,nativilatem, mortem ac pas- Paulus dicil: « Noxproecessil,dics autem appropin-
sionem; magnus et omnipotens apparuit per glo- quavit, abjiciamus opera lenebrarum, ct induamur
riam resurrectioniset ascensionis; qui per veritatem arnralucis, sicut in die hoiiesle ambulemus (Rom.
in miraculorummons magnus in hominibus appa- xi n). > Noxprxecessit,id csl lempttsquod fuit sub
ruit, et ascendit ad sequalitatemPatris ut haberet lege, quod erat quasi, nox abiil; dies aulem appio-
mansionem. De cuj'us nativilate in sua prophelia pinquavit, id csl claritas incarnationis Domini no-
ista prsevidit Daniel prophela, dicens : Aspiciebam slri Jesu Clnisli accessil.
vi visu noctis, etc. Omnes prophetse, dileclissimi, Quinto modo nox accipilur pro diabolc, sicut
quasi in exstasi positi, in incarnatlonem Filii Dei scriptum esl: « Dum niedium silenlium lenerent
prospiciebaut; et quoniam Ghristi incarnalio posl omnia, et nox in suo cursu mcdium itcr haberet,
multos aiinos ventura erat, ideo prophelse illam in- oinnipoiciis sermo luus, Dominc, a regalibus sedi-
tuentes non in propalulo, sed quasi in absconso bus vcniens, factus cst nobis adjutor in tribulatio-
aspiciebant. Quod mater Ecclesia considerabat in nibtts (Sap. xvm), i Tria fuere sileiitia, el noctis
desiderioFiliiDei, quando dicebataspiciens a Ionge: similiter tria fuere silenlia, ct noctis simililer tria
< J5tccce video potenliam Dei, et nebulam totam fucre curricula. Nullumelenim potest dici medium,
tenam tegentem. » Per potentiam Dei venientem, quod non habet duo collateralia; et hoc niodo ra«
FiliumDeiin carne venientem intelligimus; per ne- lionabiliter tria probanlur fuisse siientia. Primum
bmam, gratiam sancli Spiritus totam terram legcn- silentium fuit, primo parente projecto cx paradiso,
tem significamus.Undeet subdilur : «-Exileobviam usque ad lempus illuJ quo Deusiegemdedil Moysi.
iHi, eldicite ei: Nuntia nobis si tti es ipse qui ven- Tunc corrtipltim fuit primum sileiilium postquam
turtis es in populo Israel. » Et seeundumhanc si- htimana natura iegem accepit divinam. Sed quo-
gniiicatlonemDaniel prophela dicit: Aspiciebamin niani non diu illam procurare sluduit Crealoris di-
visu noctis, etc. Quod autem in visu noctis aspici- wisso prseeeplo, sicut per Psalmistam dicitur :
tur, non ita aperte cognoscitur sicul in claritale « Omnes dcclinaverunt, simul inutiles facti; non
diei. est qui facial bonum, non esl usque ad unuin
Sed sciendumest nohis, quoniam nox in Scriptu- (Psal. xin); i tunc niediumsilentium subiit, in quo
sra divina septem modis intelligilur. Esl autcni nox Q nox, id est diabolus, iter arripuil; et ita in secundo
tempus, quod est contrarium diei; quia omnetem- mcditimiier acccpit. Quotisilentiuni taiiluin habuit
pus quod Deus constituit et ordinavit, aut est <lies jspalii, usque dum angeli dc ccelo dcscendcrcnt, et
aut est nox; quaeduo dicunlur contraria adialecli- pasloribus Deum natum annuntiarent. Tunc mc-
cis et immediala, quia ad praedicationemunius se- dium silentium corruptum fuit, quando cborus anj
quitur remolio alterius; dies enim nobis dala esl ad gelicus : Gloria in excehis Deo, el in lerra pax ho-
laborem, nox autem ad requiem. Undeet in Genesi minibus bonm volunlatis (Luc* n), cantaverunt.
legitur : c Semenliselmessis, frigus el aeslus,aesias Tertitim silenlium fuit quando tribus diebus caro
ethiems, nox et dies non requieseunt (Gen. vm), » Chrisli in sepulcro jaeuit; sed non diu duravit,
quia hominibussubserviunt. In hac eadem signifi- quia facta resurrectione, fidelium congregalio cuin
catione accipilur Isaias, ubi legitur : « Custos qui Psalmista novttmcanticum decantavit (Psul. xxxn).
de nocte, custos qui de nocte?Et dixit custos : Ve- Sexio modo nox accipitur pro vita prsesentistcm-
nit mane et nox. Si me quserilis, quaerile; conver- poris, quia ad comparationem aelernsevilse, vita
limini et venile (Isa. xxi). >Qtiodsic est inlelligeii- istitis steculi nox et obscuritas deputalur. Ujide in
dum : Deus qui custos es, qui de nocle in carne na- Psalmo : « Mane astabo tibi et videbo (Psal. v). »
sci voluisti, et ilerum de nocle ad passionemdedttci Et in Canlico caulicoiuin : « Duo ubera tua sicut
permisisti. Et dixit custos : Venit mane lidelibus duo hinnuli capreaegemelli, qui pascunlur in liliis,
meis, nox aulem infidelibus. Si me qumritis, qum- donec aspiret dics et inclinentur unibrae(Cant. n). >
fite fldeet operibus; converliminiad me et venite. Septimo modonox atcipilur pro secrela propheta-
Sectindomndo nox accipitur pro peccato, nt in rumrevelatione, ut in Psalmo : o Et posuit tenebras
Canticis canticorum : «ln lectulo meo per noctem lalibulum suum, in circuitti ejtis tabernaculum ej'us
quaesiviquem diligit anima mea; quaesivi illum et (Psal. xvn). » Per latibulum Filii Dei, incarnalio-
iion inveui (Cant. m); » quia homo dum in pecca- nem illius intelligimus; quam posuit tenebras, hoc
tls est, Deumnon prsevalet iuvenire. Terlio modo. est quasi absconse sanctam, quia non fuit notum
DOXaccipitur pro Juda et pro misera plebe Judaeo- ulli daemoniorum,viscera Mariaetibi, Chrisle, fuis-
rum. Unde Psabnista: « Nox nocli indicat scien- se cubile. « Nam si cognovissent, riunquam Domi-
tiam (Psal. xvni). » Quod sic est inlelligendum, num gloriaecrucifixissent (I Cor. n). i» Et secun
nox noctiindical scientiam, scilicet Judas, qui nox dum banc significationem Daniel propheta dicit :
fuit, obscurus et lenebrosus scientiam Dei, hoc est Aspiciebamin visu noclis, et ecce in nubibus COSA
Filiuni Dei, tradidit nocti Judseorum. Quarto modo quasi Filius hominisveniebat.
§27 NNOCENTHIII PAP.E SERMONESDE TEMPORE. 328
Nubes m Scriprani ftivina diversas sigiiilicationcsA cujus humana nativitas longo tempore fuil pra-no-
habet. Primo modo nubes ponitnr pro virgine Ma» tata, ut est illud in Iibro Geneseos: « Sepiuplum
ria, sictit scriptum est: « Ascendet Dominus super ullio dabltur de Cain, de Lamech vero sepluagies
levem nubem, et ingredietur .-Egyplum, et idola septies (Gen. iv). » Hic est Cain qui Abel fratrein
jEgypti commovebuntur (Isa. xix), » Secundo modo suum intei fecit, impius fralricida qui aeiernsemale-
nubes ponitur pro divinaegraliaainfusione, sicut per dictionis meruit analhema. Cain interpretatur pos-
Psalmistam dicitur : « Prse fulgore in conspectu sessor, et significal Adam pilmum parenlem no-
ejus nubes transierunt, grando et carbones ignis strum, qui a Dei possessionc projectus, sui Creato-
,(Psal. xvn). » Terlio modo nubes .ponilur pro di- ris misericordia indigebat. Sed pro eo septuplum
\ina manifestaiione : « Ecce nubes lucida obum- ullio danda prornittitur, quia ad ejus repaialionem
bravit eos (Mallh. xvn). » El mox de nube dicitur : Filius Deiper sepliformemgratiam Spiritus sancti
t Hic est Filius meus dilecliis, in quo mihi bene voluit incarnati. De Lamechvero septuagiessepiies.
complacui (Ibid). > Qtiarto nrndo nubes accipilur Hic est Lamech qui Cain inlerfecit, et puerum suum
pro summi Patris benediclione, ut est illud : « Ei manibus oppressit, sicut ipse dicit: « Occidi virum
niibes suscepit eum ab oculis eorum (Ibid.).i Quinto in vulnus mcum, et adolescentulum in livoie meo
modo nubes dicitur pro prophelis, unde : « Rorate ^ Gen. iv).t Lamerhinterprelatur adjuloriumct signi-
ecsli desuper, et nubes pluant justum, et teria ger- ficat Adam primum parentem noslrum, quia adju-
niinet Salvatorem (Isa. XLV). » Et Psalmista: lorio Dei destitulus, sui Crealoris suffragiumcupie-
« Tenebrosa aqua in nubibus aeris (Psal. XVII),> bat. Sed ut peccatum Lamech, id est peccatum
hoc est obscura scienlia in prophetis. Et secundum primi parentisnostripurgarelur, sepluagies septies
hoe Daniel per prophetiam dicit : El eccein nubibus ttltio manifesta describilur, quod ab Adam usque ad
cmliquasi Fitius hominis veniebat; Filius hominis, Cliristum sepluaginla et septem generationes inve-
id est filius virginis Marise,de quo dicitur : «Nemo niunlur; ex quibus generationibus Filii Dei per hu-
ascendit in ccelum, nisi qui de cceloascendit Filius manam naturam defluens peccatum Lamech, hoc
hominis (Joaii. m). » Qui est in coelisFilius homi- est lotius niundi, hodierna die sua nativitate dele-
nis, idem est qui et Filius Dei dictus est secundum vit; qui vivit et regnat cum Patre et Spiritu sancto
haturam divinam, qua compar estPatri; Filius ho- per universa sacenlasaeculorum.Amen.
ininis secundum humanam, qua non est ei sequalis;

SERMO IV.
DOMINICASECUNDAIN ADVENTUDOMINI.

Christus cur propheta magnus dicatur, quadruplex aaventus Christi, de.quadruplici acce-
ptione Hierosolymorum, de quadruplici pace, denique de quadruplici Ecclesiai renova-
tione.

Ecce veniel propheta magnus, el ipse renovabit fj pheta, lum quia revelavil occulta, j'uxla qttod in-
Hierusalem. Propheta magnus intelligilur Chiistus, quit : « Omnia qusecunque audivi a Palre meo
de quo legitur in Deuteronomio (cap. xvm) : nota feci vobis (Joan. xv ). > Tum quia piaedixit
« Prophetam suscitabil vobis Dominus de fratribtts futura, secundum quod ail: « Dixi vobis prius
vestris : ipsum tanquam me audietis. >Et de quo quam flat, ut cum faclum fuerit, credatis
in Evangeliodicitur : «Propheta magnus surrexiliu (Joan, xni). >
nobis. > Et « Quia Deus visitavit plebem suam Magnus ergo censetur propheta, non solum quia
(Ibid.). » Christus attt appellatur propheta, tuia Dominus prophetarum, sed quia spiritum et lotum
propter intelligenliam occultoium, lum propter accepit, et semper habuit. Nam soli Chrislo datus
scientiam futurorum, Deus scientiarum, Dominus est spiritus sine mensura (Joan. m), « in quo ple-
occultus, occultorum omnium indagator, qui scru- nitudo divinitatis habitatcorporaliter (Coloss.n); »
tatur renes et corda (Psal. vn), cujus oculis otn- caeterivero de plenitudineejus accipiunt (Joan. i).
nia nuda sunt et aperta. « Vivus est enim sermo Quia « unguentum a capile ejus descendit in bar-
Dei et efficax, el penetrabilior omni gladio ancipiti, bam et a barba in oram vestimenli defluit (Psal.
perlingens usque ad divisionem spiritus et animae, cxxxn). > Solus enim Christus Spiritum semper-
"
compagumquoque et medullarutn, et discretor co- habuit permanentem. « Super quem, inquit, videris
gitationum et intentionum cordis : et non est ulla Spiritum descendenlem et manentem, hic est qui
creatura invisibilisin conspectu ejus (Coloss.n). » baptizat, etc. (Joan. i).» —« Requievit enim super
« In quo omnes thesauri sapienliseet scienliaeDei eum spiritus sapientiaeet inlellectus (Isa. n), » et
sunt absconditi (Hebr. iv). > Dicilur ergo pro- quse sequuntur. Caeterivero non semper, sed ad
329 SERMOIV, DOMINICAII IN ADVENTUDOMINI. 550
horam spiritnm habuerunt, secundum quod Eliseus ,figenm, etc, Quisedes super cherubin, elc., Tollite
inquil Giezi: <Dimitle illam, anima enim ejus in portas, etc, GloriaPatri, elc, sicut prudens inda-
amariludine est, et Dominus celavit hoc a me et non gaior intelligit, qui novil sugere mel de pelra, oleum-
indicavit mihi (IVReg. iv).>—< Spirilus enim ubi que de saxo durissimo (Deut. xxxn).
vnlt spirat. dividens singulis prout vull (I Cor., Veniel ergu prophelamagnus, etc. Scitis, charis-
xu). simi, quod Hierusalpm quatuor modis accipitur,
Venielergopropnetamagnus. Quatuor Redempto- secundum quatuor theologicos inielleclus, histori-
ris adventus Soriplura sacra dislinguit. Primum in cum, allegoricum, tropologicum, et anagogicum.
nube, secuudum in rore, teitium inturbine, quar- £st cnim Hieiusalem superior et inferior, interior
luni in igne. In nubc carnis, in rore graliae, in el exterior. Cceleslisvidelicet et lerrestris, spiri-
lurbine moi-lis, in igne judicii. In nubecarnis, ut tualis et coiporalis. Superior ejstin patria , inferior
mundum redimeret. In rore gralise, ut spiritum il- esl in via, inierior est in jnima, exterior est in
luminet. In turbine mortis, ut corpus incineref. In Syria. Superior esl Ecclesia triumphans, de qua
igne j'ndicii, ul sseculumjudicel. Deprimo : « Exivi dicit Apostolus : «llla, quae sursum est, Hierusa-
a Patre et venr in mundum, iteium relinquo mun- lem libeia esl, quse esl mater nostra (Gal. iv.) »
dum, etvado ad Palrem (Joan. xn). >Venietautem Inferior est Ecclesia militantium dequa dicit pro-
pi nube carnis. Unde prophela : « Ascendet Domi- pbeta : « Surge, illuminare Hierusalem, etc. (Isai.
nus super levem nubem (Isa. LIX),J>id est, assu- v\). > Inlerior est lidelis anima , de qua dicilur :
metcarnem a peccalis iramunem, et inlrabit in M- « Dabo in Sion salutem, et in Hierusalem gloriam
gyptum, id esl descendetin mundum/Hic est enim meam (Isa. XLVI).» Exlerior est miserabilis Hie-
angelus ille qui, secundum Apocalypsim Joannis xosolyma, de qua dieitur: « Hierusalem, Hierusa-
(cap. x), t deseendit de coelo, amiclus nube, > quia lem quseoccidis prophetas el lapidas eos, qui ad t&
venit»ad nos calceala Deilas, id est nube carnis missi sunt (Malth. xxm), » Hierusalem quippe visio
obtecta. pacis interprelatur. Est autem pax peccalorum, pax
De secundo : « Si quis diligit me, sermoiienr. conversorum, pax juslorum, et pax beatorum. Pax.
meumservabil, >etc. (Joan.xiv.)Yenit aulem in rore peccatorum in vitiis, pax conversorum in moribus,
gratiae, unde Psalmisla : « Sicut ros .Hermonqui pax justorum in gratia, pax bealorum in gloria. De
descendit in montemSion (Psal. cxxxn).» Hermon pace peccatorum in vitiis, dicit Psalmisla : « Zelavi
enim interprelalurlumenexaltatum.ls estenimChri- in peccaloribus pacem peccatorum videns (Psa/.
stus «'lux vera quseilluminat omnem hominem ve- Q xxvii). > Hanc autem pacem vidil Hierusalem exte-
nienlem in hunc munduin (Joan. I),J pnus cxal:a- rior, id ebt miserabilisHierosolyma,quammodo pos-
lus in cruce, deinde exaltatus iu coelo, Sicut ipse sident peccatores, qtti de vanitate conveniunt in
dicil in E\angelio : « Cum exallalus fuero a terra, idipsum. De pace conversorum in moribus, inquit
omnia traham ad me ipsum (Joan. xn). j A quo ros Apostolus : i Christus est pax nostra, qui fecit
gratiaedescenditin monlem Sion, id est, in animam ulraque unum, ut duos condat in semetipsoparie-
coelesli speculatione sublimem. De cujus adventu les, in uno novo homine faciens pacem (Ephes. n).»
dicilur per prophetam ; « Rorate ccelidesuper, et Hanc pacem videt Hierusalem inferior, id est Eccle-
subes pluanl Juslum (Isa. XLV).» El ilerum : «De- sia militanlium, qui ambulant in domo Domini
scendet sicut pluvia in vellus, » etc. (Psal. LXXI.) cum consensu (Psal. LIV).De pace justorum in
De teilio : c Cum venerit et pulsa\erit, confestim gratia Dominus ail : « Pacem meam do vobis ,
aperiant ei (Luc xn). J Veniet enim in turbine pacem meam relinquo vobis , non quomodo
mortis. Turbo quippe dicitur a lurbando. Quid au- mundus dat, ego do vobis (Joan. xiv). » Hauc
tem conlurhat niagis quammors, unde Scriptuia : aulero pacem «idet Hierusalem interior, id est
« 0 mors, quam amai a est memoria tua. J (Eccli. fidelis anima. Quia « fructus spirilus est: charitas,
XLI.)Quocirca Uominus ait : <Tristis est anima D gaudium, pax, patienlia (Gal. v). » De pace beato-
mea usque ad mortera (Matlh. xxvi). J Et ilerum : rum in gloria dicil Propheta : « In pace in idipsum
« Animamea turbata est (Psal. vi). j El quid di- dormiam et requiescam (Psal. iv).» Hanc autem
cain? « Pater sahifica me ex bachora (Joan. xn).» pacem videt Hierusalem superior, id est Ecclesia
De quarto : « Videbitis Filium Hominisvenientem triumphantium, quoiiiam inter eleclos est pax
in nubibus coeli (Luc. xxi). » Ycniet atitem in igne super pacem. Porro pacem temporis insianter ora-
judicii, unde Psalmus : e Ignis ante eum prseibit, mus , dicenles : «Da pacem, Domine , in diebus
et inflammabil in circuitu inimicos ejus (Psal. noslris,» sed eara peecatisexigentibusferenusquam
xcvi); i etiterum : « Ignis in eonspectuejus arde- habemus ; quia, « sustinuimuspacem et non venit,
bit, J elc. (Psal. XLIX.)Hos quatuor Redemptoris quaesivimus bona et eccc lurbatio (Jer. vm). >
advenlus reprsesentat Ecclesia in qualuor Doinini- Quatuor autem modis Hierusalem , id est Ecclesia
cis de adventuDomini, non solum numcro dierum, renovatur : sacramentis,moribus,miraculiset man-
sed eliam ratione officiorum. dalis. De renovalione jsacramentorum Moyses in-
Quod eliarn designatur per quatuor versus primi quii iulege : « Yetustissima veterum comedetis, et
responsorii de advenlu , qui sunl : Quique terri- novis supervenienlibus vetera projicietis (Levit.
-PATROL.CCXVIL li
331 INNOCENTIIIII PAPM SERMONESDE TEMPORE. 332
xxvi). » Yetuslissima sunt moralia, vetera sunl A viiluosos. In lanlum etiini inveteraverant homi-
legalia, nova sunt evangeliea.Nos ergo vetustissima nes per peecatum,ut etiam mulaverint « gloriam
veterum, id esl moralia praecepta comedimus, hoc incoiruptibilis Dei, in similitudinem imaginis cor-
cst ad nulrinienlum spiritualis vilaeservanda susci- ruplibilis hominis, et volucrum et quadrupedum et
pimus, sed supervenienlibus novis, id est evange- serpentium (Rom.i). > Sed Christus adveniens per-
licis sacramentis, projicirnus velera, id est legalia, didit idololatriam. secundum illttd prophelirum :
utagnum paschalem, superveniente corporeChri- « Elevabilur Dominus solus in die illa, et idola pe-
sli, et circumcisionem, superveniente baplismo. nilus conterenlur. In illa die projiciet homo idola
Nam cum veritas venil, figura cessavit, et evanuit argenti sui, el simulacrum auri sui, quse feeerat
umbra, cum lumen refulsit. Propter quod dicit sibi, ul adoraret lalpas et vespertiliones (Jsa. n). i
Apostolus : « Vetera transierunt, et ecce nova facla Veniens atttem « pax noslra, qui fecit utraque
sunt omnia (II Cor. v). »0 quam utilis reno\alio, unum , et medium parielem inimicltiae solvens, >
quselegalia mutavit in Evangelica ! Legalia nam- abstulit caeremoniama Judaeis, et idololatriam a
que significabant,et non j'ustificabant.Propter quod gentibus; «ut duos condatin semelipsoparietcs in
dicit Apostolus : « Abraham signum aecepit cir- lapide angulari, in uuo novo homine, faciens
"
cumcisionis, signaculumjustitiae fldei (Rom. iv). » pacem (Ephes.n) > inter ipsos el Deum.
Evangelica vero significabant et justificabant. Pro- Vcnil ergo prophela magnus, et ipse renovabil
pler quod dieil Apostolus de baplismo : « Quia Hierusalem. - De renovalione miraculorum inquit
sepulti sumus cum illo per baplismum in moriem Scriptura : Innova signa, et immuta mirabilia
(Col. n). >Et Dominus in Evangelio: « Qui cre- (Eccles.xxxvi). » Signa sunt saeramenta, mirabilia
diderit et baptizatus fuerit, salvus erii(ilfarc. x).> suntprodigia. Signa igilur, id est sacramenla Do-
llla quidem aegritudinemostenderant, sed salutem minus innovavit, et mirabilia, id estprodigia Invmu-
non conferebant. Propter quod inquit propheta : tavit. Nam primus Adam fuit de virgine ,-lerra
i Dedi eis praeceplanen bona et justifieationes non faclus , secundus Adam fuit factus de virgine fe-
bonas, in quibus non vivanl (Ezech. xx). »Cui con- mina. Primus Adam fuit vir in ipsa creatione,
sonat Apostolus dicens : t Lex neminem ad per- secundus Adain fuit vir in ipsa conceptione, sieut
fectum adduxit (Reb.vn).» Imo, «lnx subinlravit, ut propheta praedixerat: « Novum faeiet Dominus
abuudaret deliclum (Rom.v,20).» Haecaulemoslen- super lerram , femina circumdabit virum gremio
dunt infirmilatem, et conferunt sanitalem. Propter uteri sui (Jer. xxxi). >De latere primi Adsedor-
quod Dominus inquit in Evangelio : t Venile ad £ mienlis formata est Eva. De latere secundi Adae
me omnes qui laboratis et onerati estis , et ego morientis formata est Ecclesia. Protoplastus el Eva
reficiam vos, et invenietis requiem animabus ve- fuerunt duo in carne una ( Gen. n), Chrislus ct
stris. Jugura enim meum suave est, et onus meum Ecclesia duo sunt in corpore uno. Illi duo iu una
leve (Matth. xi). » Hic est Samaritanus, qui appro- natura, isti duo in nna persona. 0 quam utilis
pians vulnerato superinfundit vinum et oleum, renovalio, per quam <cseeivident,elaudlambulant,
quem pritts sacerdos et levita videntes dimiserant leprosi mundanlur , suidi audiunt, morlui resur-
incuratum (Luc. xiv). Venit ergo propheta mugnus, guut, pauperes evangelizantur!»(Luc. vn.)
et ipse renovabilHierusalem. De renovatione mo- Vcnil ergo prophela magnus, el ipse renovabit
rum dicit Apostolus: « Exuite veterem hominem Hisrusalem. De renovalione mandatorum inquit
cum actibus suis, et induile novum-,qui secundum propheta : « Ecce dies vcniunt, dicit Domlnus, et
Deum creatus est, in juslitia et sanclitate veritatis consummabo testamentum novum super dornum
(Ephes.iv). > Vetustas hominis intelligitur culpa, Israel, et super domum Juda,non secundum testa-
novitas hominis intelligitur gralia. Hla contrahitur mentum, quod feci palribus eorum in die qua
originaliter ab Adani, haecconferlur liberaliler per apprehendi manum illorum , ut educerem eos de
Jesuui. Per illam animus deformalur, per hanc D terra ./Egypli; sed dabo leges meas in meules
reformatur. Exuamus itaque veleremhominemcum eorum, el in corda eorum superscribam eas(Jcr.
actibus suis, id est deponamus vetustatem culpae, xxxi).i>Lex quippe velus scripta fuil in tabulis
quam eonlraximus ab Adam, cumaclibus suis, id est lapideis, lex autem no\a in tabulis cordis. Illa da-
cum vitiis et peccatis, et induamusnovumhominem batur duris, ista devotis : illa incredulis, ista fideli-
qui secundum Deum creatus est, id est assumamus bus. Propterea Dominusinquil in Evangelio: «Man-
novilatem gralise, quaeconferlur per Cbrislum, et datum novuni do vobis, ut diligatis Invicem, sicut
in novitate spiritus ambulemus(Rom. vi), secundum dilexi vos (Joan. xm). » Auditis quia dictum est
qttod praemisit Apostolus : « Renovamini spiritu antiquis : « Diligesproximum tuum, el odio babc-
inenlisvestrsa(EpAes.IV).>Propterquod alibidicil: bis inimicum tuum. Ego autcm dico vobis : Diligite
« Expurgate vetus fermentum uj,silis nova consper- ininiicos vesiros, benefacile his qui oderunt vos;
sio, sicut estis azymi, Itaque epulemur, non in et orate pro persequentibus et calumnianlibus vos
fermento veleri, neque in fermento malitiae el ne- (Mattli.m). > 0 quam ulilis renovalio, per quam
quitise,sed in azymis sinceritatis et verilatis (I Cor. injuria mutatur in graliam ! Lex quippe vetus red-
v). > Quam utiiis renovatin, quae viliosos efficit debat toculumprooculo, dentemprodenle,inanuni
333 SERMO ¥, DOMINICAII IN ADVENTU DOMINl. 534
pro manu (Levil. xxiv ). » Lex nova prsecipit: « Si. rusalem.UCum autem venerit Filius homiuis in sede'
percjsserit te quis in unam mavillam, praebeei et majeslatis suae ( Matth. xix), » tunc Hierusalem,
alteram • si abstulerll libi tuuieam, da ei et pallium; id esl Ecclesiamperfeclissime renovabit. Sicul Joan-
si angariaverit te mllle passus, vade cum eo et alia nes in Apocalypsi(cap. xxi) lestalur : « Yidi civi-
duo (Matlh. v). i <Lex enim per Moysen data est: tatem sanctam Hierusalem novam, deseendentem
gralia et verilas per Jesum ChrisUnn facla est de coelo, a Deo paratam, et stola circumdalam ,
(Joan.i). » sicut sponsam ornalam viro suo. Et dixit qui seds-
Venitergo propheta magnus, el ipse renovabitHie- bat in tbrono : Ei;cenova facio oiniiia. >

SERMO V-
IN EADEMDOMINICA(10).

C«m audisset Joannes in vinculh opera Christi, B discipulh iuis ait illi: Tu es qui vemurus es, an
millens duos de discipulis suis ait illi: Tu es qui alium exspectamus? Quasi diceret: Sicut nascendo
vsnlurus es, an alium exspectamus?(Luc. vn.) praecurrens praenuntiavi vivus te in mundo, an ita
Mirum forlasse videlur quod Joaunes Baplisia, nioriendo praecurrens mortuus prsenuntiabo te
qui Cbristum prsedixit venturum et ostendil prae- inortuis in inferno?'Porro contra primam exposi-
sentem: « Ecce, »inquit, « AgnusDei,eccequi tollit tionem videtur faeere quod hic dicilur: Tu es qui
peccala mundi (Joan. i); bic est de quo dixi vobis, venlurus es, an alium exspeclamus?et non dicilur :
Veniet fortior me post [me, cujus non sum dignus Tu es qui venturus fuisli? Gum nec Joannes nec
corrigiam calceamenti solvere (Marc i); » nunc discipuli dubitarent quia Jesus venisset in mundum
quasi dubitans per discipulos suos quserit: Tu es quem viderent et audirent tot miracula facienlem.
qui venturuses, an aliumexspeclamus? Propter quam Sciebant igitur quia jam venerat; quomodo ergo
dubilalioiiem quidam erraverunt, dicenlesJoannem dubitabant an esset venlurus? Contra secundam
esse damnatum, quia qui primo credidit, postea Butem expositionem videtur facere, quod Chrislus
dubitavit.Verum cum ipse Christus errorcm istum liic primi tantum adveutus signa commemoransin-
damnaverit, dicens : « Quid exislis in deserlum vi- quit Cmcividcnt, claudi ambulant,leprosi mundan-
dere? prophetam? eliam dico vobis etplusquam " t«r,*elc.
prophelam, inter natos mulierum non surrexit ma- Possumus ergo, fratres charissimi, locum islum
jor Joanne Raplista (Matth.xi); >quaerendumestno- aliler intelligere, novo quidem modo-sed sano, ut
his, quomodo locum islum intelligere debeamus. verba consonent et sacramenta concordent; qua-
Sane locus iste duobus modis a sanclis Patribus tenus basis sit sub columna, et rota continea-
invenitur expositus, videlicet de adventu in mun- tur in rola. Dicamus igilur quod locus iste de
dum qui tunc erat prseteritus, et de adveulu ad in- advenlu ad judicium inlelligitur, de quo sive dubi-
fernum qui tune erat fulurus. Juxla primam expo- taverit ipse Joannes, sive quod est tulius opinari,
sitionem non dubitavit Joannes, sed dubilaverunt discipuli dubitaverint, mittens duos de discipulis
diseipuli. Unde discipuli non pro Joanne, sed pro suis ail illi: Tu es qui venturus es, an alium exspe-
se inlerrogaverunl dicenles : An alium exspectamus? ctamus? Quasi diceret: Indica nobis si queniadmo-
Non dixerunl: An alium Joannes exspectal ? sed : dum per le ipsum venisti in mundum ad redem-
An alitim exspectamus? quia non dubilat Joannes, ptionem, ila sis per tc ipsum venlurus ad judicium
sed nos dubitamus. Alius tamen evangelisla testa- ad relributionem ? an alium polius exspeclamusveu-
lur, quod cum venissent ad eum viri dicenles: n turum ? Rcspondensautem Jesus dixil illis : Euntes
Joannes Baptisla misit nos ad te diccns : Tu es qui renuntiale Joanni qumaudislisel vidislis. Quasi di-
venluius es, an cdiumexspeclamus? ut videlicelple- cat : Quaeattdistis in lege praedicla,ecce vidistis in
nius icsponderel interrogationi quae fuit ex parle Evangelioadimpleta. In lege quippe audistis pcr
magistri. prophelampraedicentem:Ecce Deusnosterultioneni
Est eigo sensus: Cum Joannes in vineulis posilus adducet retribulionis. Deus ipse veniet, et salvabit
audissel per discipulos relerentes opera, id est mira- nos. Tunc aperienlur oculi csecorum,et aures sur-
cula Christi, dubilanlibus adhuc illis, misit eos dorum patebunt. Tunc saliet sicut eervus claudus,
Joannes ad Chrislum, ut ab ipso qusererent et audi- ct aperla eril lingua mutorum (Isa. xxxv).Hoc ipsum
rent. Juxla faclam aulem expositionem non solum in Evangelio per me videlis impletum,quia cmcivi-
dubitaverunt discipuli, sed etiam dubilavil Joannes dent, claudi ambulant, surdi audiunt, leprosimundan-
utrum videlicet Christus per se an per alium esset l«r, muli loquuntur. Ego ergo venturus sum ad judi-
ad inferos descensurus. Et i.d_eomittens djws de cium retribulor, quiveni in mundum salvalor* de

(10) Exedit, card. Maii.


335 INNOCENTIIIIJ PAP^ SERMONESDE TEMPORE.' 536
quoprophetaprsedixerat: «EcceDeusnosteriiltionen A jacebat in domo (Maith.ix), quando peccalum co-
adducet retributionis ; Deus ipse veniet, et salvabi gitalionis adhuc lafet in corde ; sive cum adole-
nos (Isa. xxxv.).>Etquidem hoc crederedebelis.quh scentequi efferebaturmorluusextra portam, quando
signaquaeaudistis a propheta praedicla,ecce per nn peccatum loeutionis j'amprocedit ex ore; sive cum
\idislis impleta. Pluratamen suntliicfactaquam ib Lazaro qui fetebat quatriduanus in monumento
dicta, quoniam et leprosi mundali sunl, el morlu (Joan. M), quando peccatumoperalionisin consue-
resuscitati.Quodetiam et alius [idem]e\angelistale- ludine frequenlatur. Sed hos omnes languores ille
statur: In illa hora curavit'mullos a languoribui curat et sanat, de quo evangelistatestatur : « Om-
el plagis et spirilibus malis ; qui nunquam expres- nes qui habebant infnmos variis languoribus duce-
sius de ad ventu Christi potuit prophetari. bant ad Jesum, et curabantur omnes (Luc iv). i
Erubescat ergo Judaeus qui mentitur Messiam Majora sunt ista miracula quaeniinc fiunt spiritua-
nondum' in mundum venisse, et nec esse Deum ; liter, quam illa quaecorporaliter tunc fiebant.Kam
cum bic expressc dicatur : Dcusipse veniel, et sal- plus est animam curari quam corptis, cum et ani-
vabit nos; et constet illum venisse, cujus adventus ma sanari non possit nisi consentiat corpus, corpus
signa jam cernunlur impleta; nam cmci vident, autem possit sine consensu sanari animse. Quod et
rJaudi ambulant, leprosi mundantur, surdi audiunt, D Pbarissei cognovisse videntur : Quis esl hic, qui
morlui resurgunt,pauperes evangelizantur,el bealus eliam peccata ditniltit ? quasi, non solum corpora
qui non fueril scandalizatusin me. Quotidie Cbri- sanal sed eliam animas.
sttis haee miracula spiritualiter facit, quae tunc cor- Illud autem non est similiter transeundum quod
poraliter faciebal; nam illuminat csecos,cum igno- pauperes evangelizaridicuntur. Ut is autem venisse
ranles edocetveram fidem; erigit claudos, cum ne- demonslretur qui de se dixerat per prophetam:
gligentes ad bonam operationem exercet; mundat t Spiritus Dominisuper me,evangelizarepauperibus
leprosos, cum errantes ad sanam doctrinam con- misit me (ibid.). >In quo'non solum magistri benig-
vertit; restituit mulos, cum tacentes ad laudem nilas commendalur, qui non conlemnebat inopes
divinaminducil; evangelizat pauperibus, cum hu- et abjeclos. Unde discipulorum nolatur nobilitas
milibus evangelicain veritatem revelat; suscitat qui lales erant, id esl humiles corde, ut doctrinam
morluos, cum peccatores ad pcenitentiam fructuo- mererentur acciperesalutarem; juxla quod Veritas
sam perducit. Caecisunt,qui carenllumineveritalis, ait : t Conlileor libi Pater, Dominecoeli et lerrae,
de quibus legilur : « Sinile, caecistinl et duces cse- quia abscondisti haeca sapienlibus et revelasli ea
corum ; si caecusduxeril csecum, ambo in foveam Q parvulis (Luc \). > Pauperes ergo non solum casu
cadunt (Matth. xv). > Surdi sunt, qui prseceptis sed sensu evangelizanlurin Christo; ut illosevan-
Dominicisobedire conlernnunl; de quibus dicitur : gelistas conslituat, non quidem potentes et sapien-
« Sicut aspidis surdaeet obluranlis aures suas, quae tes in sseculo,sed humileset abjeclos, quoniamin-
non exaudiet vocem incaiiiantium.etveneficiquiin- firma mundi elegil Deus ul fortia quaequeconfun-
^jantatur asapiente(Psaf.LXvn)(11).»Mutisunt, qui dat; ne forle crederent bomines quod evangelica
tacent a laude divina; juxta quod legitur:«Obmu- doctrina per sapienliam huj'us niundi fuisset in-
- tai, et humilialus sum, etsiluiabonis, etdolormeus venla, vel per polenliam hujus saeculi propagala.
lenovatusest (Psal. xxxvm). » Claudi sunl, qui non El bealus, inquil, qui non fueril scandalizalusin me.
gradiuntur per semilas mandatorum, juxla quod Apostolus ail: « PraedicamusJesum Christum, et
1'gilur : « Quousque claudicatis in duas partes? Si hunc crucifixum, Judaeis quidem scandalum, gen-
Dominusesl Deus, sequimini eum (IIIReg.xvm).> libus autem stullitiam (J Cor. i). > Stullum enim
Leprosi sunt, qui haerelica pravitale sjcram Scri- reputabant genliles philosophi,quod unus et idem
pluram corrumpttnt. Caro quippe leprosi alicubiest credebalur esse Deus et homo, morlalis et immor-
jilana et alicubi inflata, alicubi rubicuuda alicubi talis, simplex et compositus, aeternuset temporalis.
trsl nigra, ct alicubi corrosa. Sic et hserelicorum D Sed slultam fecit Deus sapienliam sapienlium, et
doetrina alicubi est vera, alicubi est falsa, alicubi prudentiam prudentiumreprobavil (ibid.); quomam
sana et alicubi prava, alicubi est aperta et alicubi argumenlum a contrariis, quia divinum prsevalct
est obscura; quia nisi falsis vera niiscereni, nisi sacramentum.El ideo verior videtur illa sententia,
agno lupum velarent, nisi angelus Satanaetiansfi- postquam asseritur quod ex affirmativa non se-
guraret se in angelum lucis (JJ Cor. xi), procul quitur negativa. Judaei vero usque hodie scan-
dubio non seducerent animas innocentes, quia de- dalizantur, eum audiunt quod Deus sit flagella-
prehensi, et cogniti vitarcntur. Veniunt eigo in tus , crucifixus et morluus , dedignantes audire
vestimenlis ovium, cum sint lupi rapaces (Matth. quod Deus indigna perluleiit cum exeodebeat
vu); el in aureo calicesub nectaris specie veuenum a nobis dignius venerari, quod ipse indigniora
lelhale propinant, pro nobis dignatus est sustinere. Hic est ergo
Moilui vero suntqui jacent in mortalibus culpis, lapis offensioniset petra scandali (J Petr. n), posi-
"spiriluali vila privati; sive cum puella quse mortua tus in ruinam et in resurrectionem nmltorum, su-
(11) Ita cod.
33T SERMO % DOMINICA" III IN ADVENTUDOMINL 558
per quem omnis sediflcatioconstructa crescit in .A ceciderit lapis isle, conteret eum, Jesus Christus
templum sanctum in Domiiio. Qui vero ceciderit Dominus noster, qni est super omnia benedictus-in
super Iapidemislum, confringetur ; et super quein sseculasseculorum.Amen.

SERMO VI
DOMINICATERTIA IN ADVENTUDOMlNl.
De quatuor naturalibus ' mentis affectibus; degaudio bonorum et malorum, cordis et carnip
et in prosperis et adversis quidsit agcndum.

Gatidetein Dominosemper, ilerum dico, gaudele: B legepraecipilui':«Non accipies loco pignorissttperio-


modcstiavestra nota sil omnibushominibus; Domi- rem el inferioremmolam(Deut.xsiv). »Inter gaudium
nus enim propeest (Phil. iv). siquidem et dolorem, lanquam inter duas roolas,
Saerosanctum Redemptoris nostri adventum , - in hac mortali vila versari debemus ; ut videlicet
quem antiqui fidelescum ingenli desiderio exspe- dolor temperet gaudium, ne dissolvamur ; gaudium
ciaverunt, nos cura inagno gaudio debemus cele- vero dolorein, ne confundamur. Nimius enim do-
brare ; qtiia quem illi exspectaverunt promissum, lor,"imraoderatus videlicet el continuus , mentem
nos celebramusexhibitum. Namlex perMoysendata - confundit; niinium vero gaudium, immoderalum
est, gratia et verilas per Jesum Christura facta est similiter et continuum, mentem dissolvit. Propter
(Joan. i.) Gaudiumvero cordis, lam ore quam ope- qttod dicitur :
rejiebenius exprimere, sed modesle. Propter quod Inlerpone tuis interdum gaudia curis.
dieit Apostolus: Guudelein Dominosenvper: ilerum Quod carel alterna requie durubilenonest.
dico, gaudete. Modeslia veslra nota sit omnibus Audi gaudium nimium quod dissolvit : « Cilhara
hominibus: Dominusenim propeesl. Docet ergo in et lyra et tympanum el vintim in conviviis veslris
quo debeamus gaudere, cum dicit : In Domino; (Jsa. v). »Ecce gaudium et lsetillam, occiderevi-
quam diu, cum dicit, Semper ; qualiter, cum dicil: C tulos et jugulare arietes, comedere carnes et bibere
Modesliavestra nota sit omnibushominibus.Ac si vinum. «Comedamuset bibamus, cras enim morie-
dieat, modeste. Quare? QuiaDominuspropeest. Nota mur (Jsaia? xxn ). > Aiulidolorem nimium, qui
singula diligenter ; quia nihil est in eis, quod sua- confundit : « Omnes lnanus dissolvenlur, et cov
ve-mnon redoleatintellectum. Ergo gaudele in Do- hominis tabescet : tortiones et dolores lenebunt,
minosemper.Noslis, ut credimus, quia siepe vidis- quasi parturiens dolebunt (Ezech. vn). » Inler has
tis, quod Romanus ponlifex, lam in Quadragesima, ergo molas versari nos Apostolus docel: « Gaudele
quam in Advenlu aufrigiata mitra non ulitur, nisi "cura gaudentibus, flete cum flentibus (Rom.xn). »
tantum in illa mediana Dominica Quadragesimse, Et alius iterum ait : « In dic bonorutn non imnie-
quando canlalur ad introitum , Lmlare Hierusa- mor sis malorum (Eccles. xi ).>
lem; nec non in mediana Dominica de Adventu, Cum igitur nobis aliqua prosperitas evenit,
quando canlalur ad introilum, Gaudelein Domino providendum est nobis, ne dissoluti nimium gau-
semper. Ulrumque officium, gaudium et exsultalio- deamus : nieraores ejus semper quod legitur : « Ri-
nem commemorat, lsetitiamet jucuiidilatem indu- sus dolore miscelur, et extrema gaudii luclus oc-
cit. Cujus rei causam et rationis mysterium vobis n cupat (Prov. XIV).JNuverat hoc ille qui ~dixeral :
ad prsesenspraetermiltimusassignare; quoniam in «Versaest in luctum cilharamea, etorganum nieunv
praelerilis nos meniinimus assignasse. Gaudele in in vocem flenlium (Job xxx).» Et ideo cum dixis-
Dominosemper,ilerum dicogaudete. selApostolus -.GaudeleinDomino semper,adjunxil:
Qualuor sunt naturules mentis affectus : dolor, Modestia veslra nola sit omnibushominibus. Ac si
limor et spes. Dolor el gaudium de prse- dicerel : « Exsultate cum modestia, loelauiinicum
' gaudium,
scnli, timor ef spes de futuro. Dolor et timor de fnensura, ct ipsa nola sit omnibus , quatenus lu-
raalo , gaudium auiem et spes dc bono. Attendile ceat Iux vestra coram hominibus, ul videntes-opera
qtiomodo isla qualuor sibi invicem colligantur. vestra bona glorilicent Patrem vestrum qui in coelis
Nam duo prima stint de praesenli, duo ultima de est ( Matlh. v);» ut cortina corlinain, trahat,et <qui
fuluro. Primum el tertium sunt de malo, secundum audit, dicat: Yeni (Apoc.xxu).»
et quarlum de bono. Simililer cum aliqtia nobis contingat adversitas,
, Hinc hominesmeluunl, cupiunt, gaudenlque do- " providendum est nobis,. ne confusi nimiuni dolea-
[lenlqne. mus, memores ejussemper quod dicilur: <Ad ve-
Ista sunl duae molse, suaerior et inferior; inter sueram demorabitur fletus.et ad matulinum laetitia
quas moli debet anima Chrisliana. De quibus in (Psal. xxix); »quia post leropestalemtranquiltum.
339 INNOCENTIIIII PAP^E SERMONESDE TEMPORE. 34I
facit (Tob. 111).Novit hocilleqni dixil:«C.onverlisiijA eornrn (Psat. CXLIX).» De illis dicitur . « Laetanlur
planctum meum in gaudium mihi; concidisti sac- cum malefecerint, et exsullant de rebus pessimis
c~ummeum et prsecinxislime lsetitia, ut canlet libi (Prov. 11),> - et« gloriatur in malitia, quipotens est
gloria mea, et non compungar (Psal. xxix).» Nam in iniquilale (Psal. LVXXI). » Yerum istorum gau-
Grala superveniel,qumnon sperabitur hora. diura est perpetuuin, juxta quodlcgittir : « Petite
Ileminter spemet limorem,tanquam inter duas mo- et accipietis, ut gaudium vcstrum sit plenum et
lasversaridebemus, utvidelicettitnortemperetspem, gaudium vestrum nemo tollet a vobis (Joan. xvi).»
ne prsesumamus;spesvero timorem, ne desperemus. lllorum vero gaudium momenlaneum, juxla quod
Jnfer utrumquevola, mediotutissimus ibis. legitur : « Tenent tympanum et citharam et gau-
Ex nimio timore desperavit ille qui dixit: « Ma- dent ad sonilum organi, ducunt in bonis dies suos,
jor es iniquitas mea, quam ut veniam me- ct in puncto ad inferna descendunt (Job xxi). >0
rear (Gen.iv).> Ex nimia vero spe ptsesumpsit ille, quot hodie sunt tales in mundo, quos nullum tan-
qui«dixil in corde suo rNonrequiretDeus(P*>a/. \).» git gaudiuin de spiritualibus et selernis, sed lan-
Ergo gaudelein Dominosemper,id est, quiquid boni tum de carnalibus el mundanis. Talis eral ille, qui
feceritis ex hilaritate cordis , cum corporis lselilia dicebat animsesuae in Evangelio : « Anima, habes
facialis ; non ex trislitia , neque ex neeessitate. < " mull.t bona reposita in annos plurimos, requiesce,
«Hilarem cnim dalorem diligitDeus (JJ Cor. ix),» comede,bibe, epulare. » Sed altende quid Dominus
et super omnia vultus dixeiit illi: « Sttillc, hac nocte animam tuam repe-
Accessereboni. lunta te : quaeautem parasli, cujus erunt(L«c.xn)?>
Ss.31et Psalmographus ait: « Delectarein Domino, Dives enim ille, qui epulabalur quotidie splendide,
etdabit- tibi pelitiones cordis tui (Psal. xxxvr).» « sepultus eslin inferno (Luc xvi).» Nos ergo fra-
Porro cum doloret gaudiumsint contraria,et sem- tres et filii gaudeamus, non in hoc sseculo,sed in
per gaudendum sil, juxla quod monet Apostolus di- Doniino, id est in his quse spetlanl ad meritusa
cens : Gaudetein Dominosemper,nunquam est ergo et ad prsemittm,ad gratiam vel ad gloriam, ad vir-
dolendum : cum contraria simul esse non possint. tutem velsalutem. De his qttaespecianl ad merilum
Quid est ergo qtiod dicit Psalmista : «Pauper et gaudebant apostoli, de quibus legittT quod <ibant
dolens ego sum, et salus tua Deus suscepit me. apostoli a conspeclu concilii gaitdenlcs, quoniam
(Psal. LXVHI), » etquod Dominusail: « Beatiquifle- digui habili sunt pro nomiue Jesu contumcliain
lisquiaridebitis (Luc. vi)?»Yerumgauderedeunoet pati (Act. V).J Ilinc Jacobus admonel, diccns :
tlolere de alio, non sunt contraria. Et idco simul tC t Omne gaudiumexistimale, fratres mei, cumin ten-
possumus et gaudere de bono, et dolere de malo. lationes varias incideiilis (Jac 1).» De hisau-
Quanquam quod dieitur : Gaudete in Dominosem- tem qusespeclant ad prsemium, gaudebant illi, qui-
per, non ad continttum aotum, sed ad conlinuum bus Clnistus dicebat: « Gaudeteet exsultate, quo-
habilum leferalur ; imo sicut de magno gaudio niammerces vestra copiosa est in coelis(Matth. v),>
iletus ssepe procedit, ita de magno fletu ssape nas- unde prophela dicebat: «Egoautem in Dominoglo-
cilur gaudium. Ut cum anima de peccalis suis com- riabor, gaudebo in DoininoJesu meo (Habac m).i
pungittir et conleritur, suspirat et plorat, continuo Proptei haecduo gaudia, unum quod habelur de
accepla spe veniaesanatur et illustratur, dilalatur meritis, et alterum quod habetur de praemiis,re-
et jucundalur, ut dicere valeat cnm Propbela : petil Apostolus, dicens :
« Seeundum mullitudinem dolorum meorum in Gaudele in Domino semper,iterum dico gaudete;
corde meo, consolalionestuae laelificaveruntani- vel proplei geminum gaudium, cordis el carnis. De
mam meam (Psal. xcin).» Sicut enim «non est quo dicit Psalmista : <Cor meum et caro mea ex-
pax ossibus a facie peccatorum (Psal. xxxvn ),> sultavpiunt in Deumvivum (Psal. L\X\III.) >E\sul-
quia ignis rationis nunquam exstinguitur; < sie lat cor, cum purgatur ab illicitis desideiiis; exsttl-
omnis gloria filiaeregisab intus (Psal. XLIV),Jquia D lal caro, cum mundatui*ab illicitis operibus ; quia
« gloria nostra haec esl, testimonium conseientiae non est impiis gaudere dicit Dominus (Isa. LVII),
nostrse (II Cor. 1). » Gaudeamusigitur non in hoc < nec est pax ossibus meis a facie peccatorum meo-
sseculo, sed in Domino. Secundum quod alibi dicit rum (Psal. XXXVII). »
Apostolus : « Qui gloriatur, in Domino glorietur Gaudeamus igilur,fratres, in Domino,quia Domi-
(II Cor. x).» Idcm quoquemonet Psalmista: «Gau- nus prope est. Propinquus sane secundum adven-
dcte justi in Domino, rectos decet collaudalio lum in carne, juxta quod legitur : « Prope est ut
(Psal. xxni).»Et alibi: «Laetabiturjiistus in Domi- venial tempus ejus, et dies ejns non elongabilur
110,ct sperabif in eo, etc. (Psal. m).» Mali quippe (Isa. xiv). » Propinquus secimdum adventum in
gaudent in saeculo;beati vero in Deo gaudent. Isti meiitem,juxtaquod legitur : « Prope est Dominus
gaudent de spiritualibus et seternis, illi vero de car- omnibusinvocanlibus eum (Psal. CXLIV). » Piopin-
nalibus et mundanis ; isti de virtulibus, illi de vi- quus sccundum adventumad mortem, quia «breves
tiis. De istis legitur : « Exsultabunl sancti in glo- dies hominis sunt, numerus mensium ejus apud le
lia, laetabuntur in cubilibus suis. ExsullationesDci est. Ilomo natus dc rouliere,'brevi vivens lcinpore,
in gulture eorum ; et gladii ancipitcs in manibus replctur mitllis miseriis; qui quasi Jlos egreditur CS
541 SERMO VII, DOMINICAIII IN ADVENTUDOMINI. 312
conteiilur, etfugit veltilumbra, etnunquam in eo- A est ex eo, quod Dominus propinquus est nobis ad
dem statu permanet (Job xiv). »Nam « prsecisa mortem, vel ad j'udicium, nunquid non ex utroque
velut a levenle vita mea, dum adhucordirer, succi- magis (imendum est quam gaudendum. Timendttm
dit me (Isa. xxxvm). » Propinquus secundum ad- quidem, sed his qui non diligunt adventum ej'us ;
ventum ad judicium ; quia «novissima hora est (J kisautem,'qui advenlum ejus diligunt, est gauden-
Joan. n),» et nos sumus <in quos fines saeculorum dum. Unde dicebat Apostolus : « Cupio dissolvi ct
devenerunt (I Cor. x). i — «Yigilate ergo, qttia ne- esse cum Christo (Phil. i). > Etiterum : « Salvato-
scilis diem neque horam (Matlh. xxv.) >—<Sicut rem exspectamus Dominum Jesum Christum, qui
enim fulgur exit ab oriente et patet usque in occi- reformabit corpus humilitatis nostrse, configuralum
denlem, ita erit advenfus Filii liominis (Malth. corpori elaritatis suae (Phil. m). » Quod ipse nobis
xxiv). » Quoniam «horaqua non pulatis, Filius ho- et vobls praestare dignetur, qui est super oninia
jjjinis veniet (Luc xn). > Sed quoniam gaudendum Deus benediclus in ssscula.

SERMO VII.
IN EADEMDOMINICA(12).

Ego baplizo DOSaqua, medius aulem vestrumstelit B vero Dominica legitur illud evangelium in quo dici-
quem vos nescitis; ipse baplizabit vos Spiritu sanclo lur : Tu es qui venlurus es an alium exspeclamus?
et igne. Hic est qui post me venlurus est, et ante me (Luc vn) per quod designalur adventus ad mortem.
faclus est, quia prior me eral, cujus nonsum dignus In Dominica vero tertia legilur evangelium in quo
corrigiam calceamenlorumsolvere (Luc m). dicitur : Qui post me venturus est antc me factusest,
Apostobca sedes quse, disponente Domino, cun- per quod exprimilur advenlus in carnem. Quarta
ctorum fideliummater est et magislra, consuevit vero Dominica legitur evangelium in quo diclum
in hae mediana Dominica de adventu, sicut et in est: Faclum est verbumDomini super Joannem Za-
mediana DominicaQuadragesimae,cujusdam novse charicefilium in deserlo,per quod innuilur adventus
Isetitiae nova quaedam insignia demonslrare, non in mentem. In hac ergo mediana Dominica celebia-
solura in officioverum etiam in ornatu. Ibi namque tur adventus in carnem, de quo prsecipue gaudeie
coneinitadinlroilum : Lmtare, Hierusalem, et con- debemus.propter reeoncilialionem humani generis.
ventusfacile omnesqui diligiiis eam; hic concinit acT Huc pertinel illud quod Joannes Baptista prsemitlit:
introitum : Gdudetein Deosemper,ilerum dico, gau- Ego Baplizo vos aqua, medius autem vestrumstetit
deie (Phil. iv). Tunc gestat Romanus pontifex au- quem vosnescilis; ipsebaptizabit vos Spiritu sancto
reum florem ad similitudinem rosae, nunc autem " et igne. Ad sublimationem humanse naturaepertinet
gerit infulam el casulam ex auro et gemmis oma- illudquodJoannesBaplista subjungit: Hic est quipost
tam. IHiusfacli ralionem frequenter edidimjis, hu- meventurus est, et ante me factus est, cujus non
jus vero facti intenlionem modo dicemus. Sane sum dignus corrigiam calceamentorumejus solvere.
diximus vobis si bene recolilis, qttod quatuor sunt ldeoque nos monet Apostolus dicens : « Gaudetein
Redcmptorjs adventus, quos Ecclesia celebrat in Domino semper,»propter reconcilialionem liumani
quatuor Dominicis de Adventu, quorum duo valde generis, «ilerum dico; gaudete (Phil. iv),» propter
delcrrent, el duo valde demulcent. Delerret adven- sublimilatem humansenalurse.
tus ad j'udicium et advenlus ad mortem; demulcet Ait ergo Joannes : Ego baplizo vos aqaa, medius
advenlus in carnem et adventus in mentem, quia autem veslrum stelit, quem vos nescilis; ipse bapti-
prius conturbari et postea consolari; juxta quod" zabil vosin Spiritu sanctoel igni. Duplex igitur ba-
inquil Psalmista : < Secundum multiludinem dolo- plismus, in aqua videlicet ei in igne, sed in aqua
ram meorum in corde meo; consolationes luaelae- materiali et in igne spirituali. Aqua et igne muu-
lificaverunt animam meam (Psal. xcxm). » Idcirco datur corpus, uterque baptismus sanctilicatur in
prius Ecclesia celebrat duos adventus qui terrent, rj spirilu. De illo namque Dominus ait : « Nisi quis
nt de trislilia nos transferat ad Iselitiarn, el de ti- renalus fuerit ex aqua et spiritu,. non intrabit in
Eiore ad amorem. regnum coelorum(Joan. m). > Deisto autem Joan-
In prima ergo Dominica ullimus celebratur ad- nes Baptista testatur : Baplizabit vos in Spirilu
venlus, et in ultima primns; secundus in tertia, et sancto et igne. Sicut enim homo.nascitur secuudum
teriius in secunda; quod per evangelia quselegun- naturam cx femina, sed de viro, quia vir fecundat
lur in collectis colligilur evidentcr. Prima namque feminam ul concipiat; ita secundum gratiam homo
Dominiea legilur illud evangelium in quo dicilur : ex aqua nascilur, sed de Spirilu, quia Spiritus
Erunl signainsole el lunaet stellis, etc. (Luc. xxi); aquam sanctificat utpuriflcet. Nam <quod natuin est
per quod adventus ad j'udicium declaratur. Secunda ex carne caro est, et quod nascitur ex spirilu spi-
(12) Ex edii. card. Maii.
f-15 INNOCENTHIII PAP^ SERMONESDE TEMPORE- 314
Titus est [Joan.ui).» Hic ignis est charitas, de qna A per vim baptismi ab illo peccato mundari. Absit
Dominus ait:«Ignem venimiltere in terram, et quid cniin ulhodie niinoris-sit effieacisebaplismus quam
volonisi utaccendatur?» (Luc xn.)Per huncigncm olim fuit circumcisio! Nam sicut olim de illa lex
peccata purgantur, j'uxta quod ait Dominus: « Di- ciivina clamabat;« Anima cujus prsepulii caro cir-
missa sunl ei peccata mnlta quoniam dilexit mul- cumcisa non fueril, peribil de populo suo (Gen.
tum (Luc. vn). > Charitas enim operil multilu- xvn); >ita modo de isto sacramento intonalEvan-
dinem peccatorum. Joannes ergo bapizabat in aqua gelium : «Nisi quis renatus fuerit ex aqua el Spi-
materiali, quia mundabat carnem exterius; Chri- rilu sanclo, non introibit in regntim Dci (Joan. in).»
stus autem baptizabat ,'m igne spirituali, quia pur- Sicutergo per circumcisionis mjslerium olim tam
gabat mentem jnterius. Ille baplizabat exterius parvuli quam adulti damnalionis periculum e\iia-
tanquam bomo, isle jbaplizabal interius tanquam bant, itti modo per sacramentum baplismi tam par-
Deus. vuli quam adulti icgni coelormn introilum asse-
Est aulem triplex baptismus,"in aqua et in san- quuniur. Auctoritates ergo prsedictsequibus baere-
guine etin lacrymis ; in aqua regenerationis, in lacry- liei abutuntur, non loquuntur de parvulis, sed so-
mis compunctioniset in sanguinepassionis. De primo lunimodo de adullis; quod patet 6Xeo quod par-
Dominus ait: «Nisi quis renatus fuerit ex aqua el vuli non habent mullitudinein peccatorum, necpar-
Spiritu sancto, non intrabit in regnum coelorum vulis Evangeliumpraedicatur.
(Joan. m). >Desecundo ait Psalmista : t Lavabopei Hactenus audistis quod pprtinet ad salvationem
singulas noctes lecium meum, lacrjmis meis slra- bumani generis, audile modo quod perlinet ad sub-
lum meum rigabo (Psal. vi). > De teriio testalui liinalioneni humanse naturae: Qui posl me, inquit,
Joannes : «Isti sunt qui venerunl ex Iribulatione, venlurus esl, anle tiie faclus est. Ac si diccret: Qui
et laverunt slolas suas m sanguine Agnl(Apocvn).» mihi succedit lempore, praeceditme dignitate, quo-
Nullus aulem islotum enmndat, nisi per Spiriluin niam qui de ccelovenil super omnes est. Ex has
sanctum igne cliarilaiis fuorit calefaclus. Ram sinc loco quidam sumpserunl quidein occasionem er-
charitale baptismus in aqtia reputalur figmentum, randi, dicentes sed menlienles quod Christus est
baptismus in lacrymis debel reputari lamenlum , angelus incarnalus, unus videlicet de magnis seia-
baplismus in sanguine debet repulari tormenlum. phim, qui secttndum bumanam naturam in tcrra
Cur baplizabat Joannes, si non baptizabat in Spi- passus esl propler homincs, et secundum angelicaai
ritu sed in aqua ? Duabus cx causis : priina, ul naltiram in aere passus eslproplerangelos; ui, se
prsecursoris ordinem adinipleret, quia sicut prxivit £ cundum Apostoluin, lepaiaret ea quae in coeliset
Chrislum nasceiido et moriendo, ita praecurreret quaein leira suiil, id esl lapsum aiigelieitmel casum
baplizando et praedicando; secunda, ul per suum htimantim. Aiunl enim quod tres lanlum siiul ra-
baplismum assuefaceret ad baptismum suscipien- tionabiles nalurse, divina videlicet, angelica et lm-
dum, quia de simili ad simile facile perlransilur. mana. Si Chrislus aulem non fuit faclus anle Joan-
Katura ignis haec.est, ut non solum sensibilia, sed nem secundum naturam divlnam, neque secundum
eiiam insensibilia calefaciat. Et propter hanc cau- humanam naturam, restat igitur quod Christus
sam Joanne» baptismum Cbrisli comparat igni, fueiit faclus ante Joannem secundum naluram aa-
quia baptismus Chrisli non solum jara credenles gelicam, quoniam in principio temporis fuifcum
purificat, sed etiam nondtimcrCdenlesemundat. raundo crcalus; nam coaevasunt ista liia, videlicet
Per hoc illorum cotifuiiditur error, qui dicunt angelus, mundus et tempus. Eirant omnino non in-
quod parvulis baptLsmusnon prodesl. Volenles au- telligcnles Scripturam neque virtulem Dei. Cum
lem hocper auctoritatemEvangeliicomprobare: Ait, enim angelus non sit immensus, profecto non exi-
tiicunt, Christus aposlolis : «Euntes in niundum slit ubiquc; non igittir in coelo simul et in terra.
universum jiraedicaleEvangelium omni creaturse: Uude is de quo narratur dixil: « Nemo ascenditin
qui erediderit et baptizalus fuerit, salvuserit; qui D coelum nisi qui de coelo descendit, Filius hominis
vero non crediderit, condemnabitur (ilfarc. xvi). > qui est in ccelo (Joan. m); >non est anjjelussed
Parvulus enim baptizatus, qui non credil, damna- est Deus, qui de se dicit : « Ccelumet terras eg«>
tar. Praelerca cumpeccatum non possit dimitti nisi impleo (Jsa. xxm). » Et qui de se dicit ad Palrem;
percharilatem; parvulus igiturqui non diligil, non «Ciarifica me, Pater, apud temetipsum clarilate
potest a peccato per baptismum mundari. Porra quara habui antequam mundus fieret (Joan. xvii).»
« csecisunt lales duces csecoruin(Malih. xv); > non . Nam « in prineipio erat Yerbum, et Yerbumerat
attendentes quod aliud esl originale peccatumquod apud Deum, et Deus erat Yerbum (Joan. i). J Sicut
semper sine consensu contrahitur, el alittd actuale ergoVerbum esl faclum caro, nec lamen simpliciter
peccatum quod sine consensu nunquam committi- eslfactuin ; itaChrisluseslfacms anteJoannem, nec
tur. Hlud ergo quod sine consensu contraliitur, lamen simpliciter factus, praelalus Joanni; quoniam
sine consensu remillitur. lllud autem quod non po- adverbium istud ante non designat prsecedenliam
test sine consensu contrahi, non potest sine con- lemporis sed prsecellenliamdignitalis, sicul ipsemet
sensu remitti. Cum ergo parvuli non teneantur nisi Joannes exponit: Anie me, inquit, factus esl, quia
ex originali peecalo, sine omni eonsensu possunt prior me eral. Altera enim expositio esl alierius,
545 ^SERMOVIII. — DOMINICA 1 POST EPIPHAiNlAM. 516
qnod apertius ostenditcum subdidit: Cujusnonsum kposilionem partium, et nanet concreiionempropne-
dignuscorrigiamcalceamentisolvere. lalum; anima vero partim est siiuplex quia caret
Quanta sit praecursoris humililas, quantaque composiiionepartiuro, ut divinitas, et pailim com-
sublimitas Redemptoris, ex hoc loco perpenditur posila quoniam concrelionemproprielalum habetut
manifeste. Nam, licet Joannes exislimaretnr tam corpus. Dehoe calceamenlodicitDomjnus perPsal-
magnus, ut putaretur a pluribus esse Christus, mistam : « In Idumaeam exlendam calceamentum
ipse tamen reputat se tam parvulum ut ad solven- meum (Psal. LIX),J id est genlibus oslendamin-
dam corrigiam calceamentorum ejus exislimet se carnalionem meam.
e»se imlignuin. Sed certe «qui se humiliatexaliabi- Yerum cum in hoc calceamenlodiverssesunt cor-
lur, et qui se exaltat humiliabitur \Luc xvnij; J rigise,1qnoniam in Chrislo diversaesunt Hniones,vi-
— t Deusenim superbis resislit, bumilibus autem delicet unio Deilatis ad aiiimam, unio Deitaiisad
dat graliam (Jac. iv). >Nam omnis valtis implebi- carnem, unio carnis ad aniniani, quid est quod Jo-
lur, et omnismonset collis humiliabilur. t Excel- annes lanlum unara corrigiam commemoralct non
sus Dominus et humilia respicit, et alta de longe plures? Salva vero fidei majestate poiest hocmodo
cognoscit(Psal. cxxxvn). » Sane sicul tres personse probabiliter responderi, iquod cum hujus caleca-*
sunt in una subslantia, videlicet Pater, Verbumet 1mentum sil coiptts assumplum, et duse sint coipo-
Spirilus sanclus, ita tres substanliaesunl in una per- ris uniones, una videlicet qua corpus conjungilur
sona, videlicetdeilas, corpus et anima,quaemyslice animae,efaltera qua corpus conj'ungilur Deitati, ea
designanturper pedem, calcearaentum, et caligan». lantum est inscrutabilis qusecorpns Deitati conjun-
Nam, sicut calceamentumvelal pedem et caligam; git in unilale personae ldeoque Joannes ad sol-
ita caro velatdeilalem et auiinam. Et sicut pes cal- vendam unam lantum corrigiam calceamenliasserit
ceamenlo conjungilur caliga medianle; sie deilas, se indignuni. Sed desinamus scrutari scrutinium,
anima mediante, conjungilur carni. Mediat.auteni in qtioplurimi defecerunl; quoniam «accedithomo
anima inter divinitalemet carnem non solum per ad cor altum, et exallabitur Deus (Psal. LMII); > et
unionem, \erum eliam per natttram. Nam deitas invesligator maj'estalisoppriraetur a gloria; suppli-
eslpenitussimplex, quoniam et caret composilione citer exorantes un-genitum Dei Filium Jesum Chri-
parliuin, et caret concrelionepropiietatum. Corpus sium, quateniis de merito fidei nos. transferat a>l
aulemest omnino composituin,quoniamhabel com- proemiumspei, qui cum Patre, etc.

SERMO VIII.
PRIMA POST EPIPHANIAM.
DOMINIC.V

. Die lerlia nuplimfactm sunl in Cana Gatilmm,et C quffispectat ad honcstatem. Cum audis, graiia ejus
erat ibi mater Jesu. Vocaiusesl aulem el Jesus el in me vacua non fuil, intellige prolem, quaespeclat
discipuliejus ad nuplias (Joan. n). ad fecundilalem. Gratia ejus in me manet, intellige
« Quia spirilus est qui vivificat, caro non prodest sacramcntum, quod speclat ad infirmitatem. lnler
quidquam (Joan. vij, > praetermissiscarnalibus nu- filiosaulem et filias lanquam iiiter f.alres el sorores
ptiis, de spirilualibus disseramus , ul per ea quae illud nuptiale conviviumcelebratur, quod moraliter
suni carnaliter facla, ea quaesuht spiritualiler fa- interfratres et filias D. Job singulisconsueveratce-
cienda monslremus.Celebranlur igitur istaenupiise lebrari (Job i). Unde nuplioeisloein Cana Galilaese
inler spiritura hominis, et gratiam conditoris.quan- referuntur fact.e 'fuisse, quoniam ibi fuit vir zelo
do videlicetdivina gralia rationali spiiilui conjun- charilatis et amore salutis, homo convertitur et
gitur. Et ne tanquam steriles raaleJicantur a Deo, transmigrat ab errore ad charitatem,' ct a vitiis ad
filios et iilias ex.se gignunt, id est affecluset actio- virtules. Cana quoque zelus, et Galilaeatransmigra-
nes,sive desideria saucla et opera j"us(a.De uxore lio inlerprelalur ex Hebraicoin Latinum. Benedi-
simul el p ole.Psalmista dicit ad virum et patrem: cunlur hae nuptiae die terlia factse fuisse, quia
« Cxor lua sicut viiis abundans inlateribus domus primtis dies exstilit anle legem, secundus sub lege,
tuae. Filii lui sicut novellaeolivarum in circuilu . tertiuspost legein. Primus fuit cognitio virtutis in
mensse tuae {Psal. cxxvn). » Has nuptias expertus lege nalurse. secundus in lege Scripturae, lerlius
fuerat, qui dix.it: t Gralia Dei sum, id quod sum, in lege gratiae. « Lex autem per Moysen dala est,
et gralia in me vacua non fuil, sed graiia Dei sem- gratia et veritas per Jesum Christum facta est
pcr in me manel (I Cor. xv). > Inveniuntur igitur (Joan. i). »
inter spirilum et gratiam tria bona conjugii, vide-' - Die ergo lerlia nuplimfacla sunl in Cana Goli-
licelfides, proles et sacramenlum. Ciiin enim au- Imm.El erai mater Jesti ibi. Invitalus esl auiem ad
dis : Gratia Dci sum id quod sum, inicllige (idcm, nupiius ipse, et discipuliciws.In lioc loco moralitcr
'247 INNOCENTIIIII PAPJE SERMONESDE TEMPORE, 518
diciturserftiodivinus, quoniam t ipse erat in princi- A dum purificalionemJudmorum, capientessingulm
pio apudDeum, elDeus eratVerbum (Joan.i). t Di- tnelrelasbinasvellernas. Sex hydrisesunt sex opera
scijsuli ej'us boncsti mores inlelliguutur, qnoniam quae Dominusin jndicio commendabit: t Esurivi,
sermo.di\inus lanquam magister instruit et infor- et dedislismihi manducare; silivi, et dedistis mihi
mat. MaterJ.esuintelligitur fides calholica, de qua bibere; hospes eram, et collegistis me; nudus
sermo divinus nascitur et procedit. Haesunt perso- eram, et cooperuistis me; inttrmus eram, et vi-
nae, quae nuptiis istis interfuisse leguntur, scilicet silaslis me; in carcere eram, et venistis ad me
sermo divinus tanquam magisler; honesti mores, (Malth. TXV).t Dicunlur autem hydriselapidesenon
tanquam discipuli; fides catholica, tanquam mater. propter duriliam, cum opera misericordiaenon sint
Sponsa quippe pro parte sua vocat ad nuptias vir- dura, sed propter firraitalem, cum misericordia sit,
ttttes graluilas, sponsus nalurales affectus.Non so- origine periculum (sic)impugnabile sacr3mentum,
luni autem istae personse,verumetiamarcliitriclinus dieenteSciiplura,quod ipsa «super sctttum polentis
interfuissc narralur. Et in hoc conjugio invenitur etlanceam adversusNinivempugnabil(Eccli.x\ix). t
triclinium, id est tres mensae,videlicetanimse na- Pertinet enim ad illos "lapides,de quibus dicit Apo-
turalis vis rationalis, vis irascibilis, visconcupisci- " stolus : t Alius supersedificatargentum, aurum et
bilis. Prima, quaediscernit inter bonum, secunda lapides pretiosos (J Cor. nfj.» Unde bene sex hy-
quaerespuit malum, lertia quse appetit bonum. Ista diiae propter purificationemJudaeorumdicunlur ibi
namque sunttria munera (Malth. n) quse nalurales fuissepositae;quia purificatioinlelligitur salisfactio
philosophi Christomoraliter obtttlerunt, scilicct au- confidenlium.NamJudseiconfldentesinterpretantur,
rum, quod propter splendorem rationabilitatem si- et adconfideutes per sex opera misericordiae.salisfa-
gnal; thtis, quoil propter honorem signat concupi- ciendsepeccatis (sic).Capiunt atitem istsesex hydriae
scibililalem ; myrrham, qusepropter amaritiidinera singulse melretas binas vel ternas; quoniam sex
irascibilitalem figurat. In hoc ergo triclinio quasi opera misericordise,quaedamduas, et quaedamtres
architriclinus prsesidetpars rationis superior, quse distinclionesadmittunt. Triplex est enim eibus aut
proprie synderesis appellalur. polus, materialis, sacramentaliset doclrinalis. De
Cum autemvinumin hoc conviviodefecissct,ma- materiali dicll Apostolus: t Si esurierit inimicus
terJesu dixit ad illum : Vinumnonhabenl. Et itle tuus, ciba illum; et si sit.it, potum da illi (Prov.
respondit: Quid mihi n tibi est, mulier?nondumve- xxv; Rom. xn).» De sacramentali Veritas ait :
nil hora mea.Yiiitim in hoe loco propter fervorem < Caro meavere est cibus, et sanguis meus vere est
signat ebarilalem, de qua sponsa dicit in Canticis: C potus (Joan. vi).» De doctrinali Sapiens protesta-
< Introduxit me in cellam viiiariam, et ordinavit lur: t Cibavil illum pane vitae, et intelleetus, et
in me charitatem (Cunt.n). t Vinum lllum abundat aqua sapientisesalularis potavitillum (Eccle.xv).»
in principio nuptiartim,quia charitas in initio con- Itaque fribus modis pascere debemus esurientem,
versionis fervescit. Sed interduni deficitistud \i- eisdem tribus modis sitientem polare, videlicelali-
sium, quia charilas aliquando frigescil, quod non- menlo naturse, sacramento'Eucharistiae,documento
nunquam contingit ex dispensatione divina, ut vi- Scriplurae. Duplex est autem infirmitas, scilieet
cissitudo venienliset recedentis spiritus ostendalur, cordis et corporis. Una quidem poena,altera culpa.
qui, t ttbi vult spirat, et vocem ej"us audis, et ne- De prima DominUsait: «Infirmitas haecnon est ad
seis unde venit, aul quo vadit (Joun. III). » Sive mortem (Joan. xi);» de secunda dicit Aposlolus:
Quia tsepliesin die cadit vir justus, et fortior resur- <Ideoinler vos multi infirmi et imbecilles, el dor-
git (Prov. xxiv). » Unde permisit Dominus cadere miiiiit multi (J Cor. xi). » Infirmum ergo corpore
Petrum, ul fortior resurgeret, et negalionem ler- visilamus, cum enm corripimus in spiritu lenitatis.
nani confessione purgaret (Matth. xxvi). Similiter duobus modis debemns inearceiatum
Deficienlevino,dicit maler Jesu ad eum: Vinum adire; quia duplex est carcer, tinus corporis, et
non habent. Quia cum charitas lefrigescit, ct lidcs D alter cordis. De carcere corporis Evangelista lesta-
suggerit el suadel, ut sermo divinus instruendo ct lnr, quod Herodes vinxit Joannem, et posuit in
exhorlando charilatem accendat carcerem (Marc. vi). De carcere cordis dicit Psal-
El dicit ei Jesus: Quid tibi et milii est mulier? misla : « Educ de carcere anircam meam (Psal.
nondumvenithora mea. Verbumistud non ex indi- CXLI). » Similes dislinctiones invenire poterilis in
gnalione, sed ex discrelioneprocedit. Ac si dicere- Scripturis super liospitalitateae nuditate. flydrise
tur manifestius: Sustineri debet ad lemptis, ut pro- capiunt metretas binas vel ternas, Hydria vero
pter causas prsedictascharilas remissa tepesceret, implelur aqua, cum misericordia consummatur, ut
quatcnus cum tempus advcnit opportunum, forlius cum datur esurienti cibus, sitienti potus, aut nudo
acceriatttr. Nam mala aure in Iectis aureis verbum vestitus. De hac aqua secundura effectuni dicit
prelatum m tempore suo. Sciiplura : «Sicut aqua exstinguit ignem, ila elee-
Dixit crgo maler Jesu minislris : Quidquiddixeril mosyna exstinguit peccata (Eccle. m). > Propter
vobis,facile. Quia fidcsjubet, ut fiat quidquid jus- quod Dominus ait: « Date eleemosynam, et ecce
seril sermo divinus. omnia munda sunt vobis (Luc. xi). » Hydria vero
Efattt aute-niibi lapideccsex hydiiw positm^ecun-- usque ad sumnium impletur, cum opus miserieor»
'
3:9 SERMO VIII, DOMINICAI POST EPIPHANIAM. 350*
dire ad perfectionemperducllnr. Certecum miseri- A quasi de frigido calidus, dc insipido sspions, de
cordia sine charilale largitur, refrigeraf quiden pallido rubens. Sciendum est quod in his nupliis
PCfipientem,sed non facit [al. saliai] donanlem. Ei sponsus esl Spiritus sanclus, sponsa, gratia. Jesus,
iilpotune est aqua solummod6,cl non vinum ; quo- sermo divinus, et discipuli ej'us mores honesti;
niam, ut inquil Aposlolus, « si distribtieio omnei mater Jesu, lides catholica; architriclinus qui prse-
f.icultalesmeas in cibos pauperum, eharilalem au- sidet in iriclinio, rationalis quae prsceminet inter
tem non habeam, nihil mihi prodest (J Cor. xm).i virlules animi naiurales. Cana Galilaeseconversio
Sed cum misericordia exhibetur ex cbarilale, tunt peecaloris; et dies tertia, teniptis gralhr; aqua,
aqua fitvinum, quoniam exhibitio niisericordioefii misericordia ; vinum, charitas. Deficitenim vinum,
operalio charilal'S, et quseprius fuitrigida, func fii cum charitas refrigescit (Maith. xxiv). Sex hydriae
calida; quseprius fuit tepida, tunc fit sapida; qua sunt sex opera, quse Christus in judicio commen-
prius fuit pallida, tunc lit fulgida, sic moralitei dabit, qu.e dicuntur lapideaenon propfer duritiam
aqua fil vinum. Corpus quod cst in se naturalitei inflpxibilem, sed propier inexpugnabilem firmita-
pium, fit ex charitate meritoilum, non tam roerce- lem. Capiunt ergo singulae hydriae melrelas binas
dis seternae quam relributionis a^ternse. Ministr vel ternas; quoniam singula opera duas vel ires
ergo qui bydrias implent aqua, liberalitas et hila- " dtstinclioiies admittunt. Ministri namque sunt libe-
rilas, quae opera misericordiae administrant. Dc ralilas et hilaritas, quse opera misericordise admi-
quibus ait Apostolus: « Unusquisque prout desli- nistrant. Aqua fit vinum, cum effectusmisei icordiae
navit iu corde suo, non ex trislilia aut necessitate. charitatis informalur affeclu. Architriclinus autem
«Hilarem dalorem diligit Deus (II Cor. ix). » Et approbat vinum, quando ratio charitaiem commen-
iterum :« Qui prseest in sollicitudine, qui miseretur dal. Verumlamcn unde sil, nescit; qtiia lationalis
in hilarilate (Rom.xn). » Alius autem dicit: < Non per se originalem causam vcrse charitatis ignorat,
differasbene facere, quia spes quae differtur, affli- quanlum ministri qui hauserunt, quia per Iiaustuin
git animam (Prou. xm).» Et ilerum : «Cor inopis graliaeinlelligunt veritatem.
ne afflixeris, el ne prolrahas dalum angusiianli Animalis autem , id est hoereticusvel hypocr;ta,
(Eccle. iv). >Eis crgo dicit Jesus : Impleie hydiias primum bonum vinum portat, id est sanam doetii-
aqua. nam vel honestam exhibet vitam, ul cum inebriaii
Et euni implevissent eas, adjecit : Haurile nunc, fuerinl homines ad faciendum illis illecti, ratio ia
et ferte arcliilriclino.Ul aulemguslavit architriclinus quod delerius est virus erroris vel malitiaefermen-
aquam vinum faclum, nesciebat unde esset, minislri P lum, apponat. JIoc est igiiur inilium signorurn
auiem sciebanl, qui hauseranl aquam, vocal spon- quod facil Jesus in Cunn Galilmm, quando justificat
sum archilriclinus, et dicil ei : Omnis homo primo impium, convertit iniqnum et revocat peccaiorpm.
vinumbonum ponit, ctc. Tunc fit quodflictum est. El proptcrea ciedunt in eum discipuli e]its. Ad has
Minislri jubentur haurire et ferrc arcliitriciino, ut nuplias celebrandas bodiernam stationem apud
rationabiliter fervorem cbaiitatis approbet et com- sanctum Sphitum salubriter instituimus, in quo
mendel; quia charitas rationalis nnnime per se tanquam in Cana Galilae.p,in loco scilicet ubi zelus
comprehendit unde sil charitas, quam Deus in ho- transmigrandi de vitiis cst ad virtutes , posit.e snnt
fnine solus operatur; quia charitas non est ex sex hydriDe,id esl instiluia sunl sex opera nrUe-
libero arbitrio, sicul dicit naturalis philosophiis,sed ricordiae, quae sunt : pascere esurientem, polare
ex beo tantuni, sicut fidelis calholicus profitelur. sitientem , colligere hospitem , vestire nudum, vi-
Et ob hoc arcbitriclinus tanquam minus intelligens sitare infirmum, adire incarceratum. Et cst ibi
gratiae sacramenluni, inqnit ad sponsum : Omnis roater Jesu , quoniam ibi memoria glorlosissimse
homo primo bonumvinum ponit, In primo melius matris Cbristi recolitur, in cujus honore ipsa pj,t
vinum debetponere in (ine(sic); quoniam «quiper- Ecelesia dedicata. Invilatur aulem-et filius ej'us
severaverit usque ad finem, hic salvus erit (Mailh. D Jesus cum discipulis suis ad has nuptias salulares,
\), i quamvis hoc specialiler possit referri ad haere- quoniam effigiesJesu Chrisii a ministris Ecclesije
ticos et hypocritas, qui sanara doctrinam el bona ad liunc locum hodie venerabililer deportattir, ut
opera exhibent a principio, el cum homines ine- ej'us gloria fidelibus populis, qui conveniunt ad has
briali fuerint, id est per ipsos illecti, lunc id quod nuplias pietatis et misericordi.c celebrandas desi-
deterius est virus erroris et malitise ferm-mlum derabililcr, demirarelur. Ne quis ergo famelicus ab
apponunl. Animalis igilur homo sic faciat. Tu vero his nupliis reveitatur, universi qui hac in tenla-
qtii spiritualis evistis, servasti vinumbonum usque tioiic conveiiitiiit, ul de cseteroliberalius et lnlariiis
adhnc, id est charitalis fervorem cuslodisti; quia se exliibiierint saltibriler celebrare, de injtinctis
debito cbaritatis quanto pltis solvitur, lanto magis poeiiitcnliis unus remittalur annus ad amplioiem
debe"lur.JJocigitur inilium signorumqumfecitJesus oblincndam indulgentiampcccatorum, ut sicaquam
in Cana Galilmm,quoniam inter opera gratias pri- convertat in vintnn sponsus Clnistus, qni esl be-
nmin obtinet locum conversio peccatoris, et lunc nediclub in srcculasacculoium.Ainen.
de aqua fit vinum, qttia de peccatoie fil juslus
-554 INNOCENTUIII PAPJ-ESERMONESDE TEMPORE. 532

SERMO IX-
DOMINICAIN SEPTUAGESLMA.

De gravi jugo super fidos Adam, in ingressu, progressu et egressu; et de occupatione


honesla et utili. •

Occupaiiomagna creata est ommbus hominwus,, A Et Deus inquil ad ipsum : « Cinis es, et in cine-
'et jugum grave super filios Adam, a die exitus de rem reverteris. > — « Comparatus sum, inquit,
ventrematris eorum, usque in diem sepulluim in Juto, et assimilatus sum favillaeet cineri (Job xxx).»
mutretn omnium(Eccli. \L ). Audislis enim de quo formatus est homo, sed
Mater omnium hominum terra est, et eadem audite de quo conceplus. < Quis, inquil, polest fa-
terra esl omnium hominum sepultura. Propterea cere mundum de imraundo conceptura semine?>
quoJ Job dicebat : < Nudus egressus sum de utero « Ecce in iniquitatibus conceptus sum, et in de-
malris meae, nudus revertar illuc (Job 1). >In ver- lictis peperit me mater mea (Psal. L). >Nemomun-
bis atitem proposilis circa statum humanaecondi- dus a sorde peecati, nec mfaus unius diei, qui na-
lionis tria prsecipne considerare debemus : ingres- tus est superterram.Audile ergo ad quid nalus est
siim, progressum , et egressum. De progressu prse- liomo. < Avis, inquit, nasciturad volalum,et hama
mittitur : Occupaliomagna creata est omnibushomi- nalus est ad lahorem (Job v). >
uibus; de ingressu subjungilur : A die exilus de <Cunclidiesejus laboribuselserumnis pleni sunt:
venlrematris corum; de egressu concluditur : Usque nec requicscil pei- noclein mens ejus. Homo natus
in diein sepullurmin matrem omnium.Circa quem- de muliere, brevi vivens lempore, repletur multis
libet vero slatum considerare debemus quod inter- **miseriis. Qui quasi flos egreditur et conleritur, ec
ponilur : Etjugum gruve super fdios Adam. Grave fugit velut umbra, el nunquam in eodem statu
quidem est in ingressu, gravius est in progressu , permanet (Jo6 xiv.) > Talis ergo factus cst horno.
gravissimum in egressu. Merilo ergo flebat et dice- Sed audite quod faeiat homo : < Gloriantur, in-
bat prophela : < Quare de vulva matiis egressus quit, cum malefecerint, et exsultant in rebus pes-
sum, ut viderem laborem el dolorem, et consume- simis (Prov. n). > Propterea tradidit illos Deus <in
renturinconfusione dies mei?> (Jer. xx.) Formatus reprobum sensum, ut faciant ea quse non conve-
est enim homo de terra, conceptus in culpa, natus niant, » non expediunl, « repletos omni iniquitatc,
ad pcenam. Agit prava, quaenon licent; turpia, malitia, fornicatioue, avaritia, nequilia, rseterisque
quae non decenl; vana, quae non expediunt; fiet vitiis efpeccatis (Rom. ir), > qusePaulus enumera'
cibus ignis, esca vermis, massa putredinis. Ecce ad Romanos. « Videns ilaque Deus quod multa
quam gravejugum crealum est super filios Adam, malilia hominum esset in terra, el cuncla eogita-
a die exitus de venlrematris eorum, usque in diem lio cordis intenla esset ad malum omnf tempore,
scpullurm in matrem omniuin. Exponam id planius, poenituit eum quod hominem fecisset in terra, ta-
edisseram id, plenius, ostendens de quo factns est Q clusque dolore cordis intrinsecus : Delebo, inquil,
homo, quid faciat homo, quid fulurus sit homo. Iiominemquem creavi (Gen. vi). > Ecce quid feeit
Formatus homo de pulvere, de lulo, de cinere : homo.
quodque vilius est, de spureissimo semine conce- Sed audite quid fiat: t Exibit, inquit, spiritus
plus, inpruritu carnis , in fervore Iibidinis,in fe- cj'us, et reveilelur in terram suam : in illa die pe-
lore luxuriae: quodque deterius est, in labe pec- ribunt omnes cogitationeseorum (Pal. CXLV.) »—
cali : nalus ad laborem, limorem ct dolorem, « Auferes spiritum eorum et deficient, el in pulve-
quodque miserius esl, ad mortem. Agit prava, qui- rem suum revertentur (Psal. cm). > —« Qui
bus offer.uit Deum, offendit proximum, offendit quasi pulredo consumendusest, et quasi veslimen-
se ips >rn.Agit turpia, quibus polluit famam, polluit tum quod comedilur a linea (Job xm). » — <Homo
per„onam, polluit conscicnliam. Agit vana, quibus putredo, filius hominis vermis (Jobxxv),» vindicla
negligil seria, quihus negligit utilia, negligit ne- carnis irapii, vermis et ignis. t Yermis, inquit,
cessaria. Fiet cibus ignis, qui semper uritel ardet eorum non morielur et iguis eorum non exstingue-
inexslingiiibilis; esca verrais, qui semper rodit et tur (Isa. LWI). >Et < dabit Dominus Deus ignem
comedit immorfalis; massa putredinis, quse sempcr et vermes in carnes eorum, ul urantur et senliaut
fetet el sordet horribilis. Si mihi non ereditis, Scri- D usque in sempiternum (Judic. xvi). > Vere ergo
plurae credatis. < Formavil, inquit, DominusDcus occupaliomagna creata est omnibus hominibus, et
liominem de linio lerrse (G'e«,m). » Propler quod jugum gruvesuperfilios Adam. Beati taroen qui oc-
ipse dicil ad Deum -: «Memento,quseso,quod sicut cupaiilur in bonis , quia de bonis transibunt ad
«uturn fecerisme, et in pulvcem reduces tne. > opiima. Miserivero qui occupantor in malis, quia.
%?.% , SERMOX. DOMINICAIN SEPTUAGES. * 354
de malis transibunt ad pessima. Beati quoque qui A et Apostoltis inhonestam et inutilem occupalionera
jugum Christi portant, quod esl grave in principio, in epistola edocet evitare : < Neseilis, inquil, quod
sed semper in fine suave. Miseri vero qui j'ugum hi qtti in stadio currunt, omnes quidem currunt,
diaboli portant, quod suave est in principio, sed sed unus accipit bravium : Sic currite, ut compre-
in fine semper est grave. Hanc autem humanae liendalis. Ego autem sic curro, non quasi in incer-
conditionis fniseriam considerat et deplorat Eccle- tura ; sic pugno, non quasi aerem verberans, > etc.
sia , gemens et laerymans ad introitum , cum pro- (J Cor. ix.) Inter jugum et jugum Propheta di-
plieta lugcns et recolens lapsum humanum : < Cir- stinguit in tractu : « De profundis clamavi ad te,
cumdederunt me , inquit, gemitus morlis, dolores Domine, Domine, exaudi vocem meam. Si iniqui-
inferni circumdederunt me (Psal. cxiv). >Ne vero tales observaveris, Domine, Domine, quis susline-
prae nimio dolore desperet, slatim in graduali mise- bit? > (Psul. cxxix.) Ecce jugum diaboli grave, do
ricordiamcommemoratConditoris:< Audilor.inquit, quo dicitur per prophelam : «Computruit jugum a
iu opportunitatibus, in tribulatione sperent in te qui facie olei, >unde mox suhditur: < Quia apud te
noverunt nomen tuum ; quoniam non dercliquisti propilialio est, et propter legem luam sustinui tc,
quaerenles.te, Domine (Psal. ix). » Domine (Jsa. %).> Ecce juguin Chrisli suave, de
'
Occupationemaulem honestam et utilem Domi- R quo Veritas inquit: <Jugum meum suave est, et
nus indicat in Evangelio, conducens in vineara onus meumleve (Malth. xi). >
operarios, ut reddat illis mercedem ( Mntth. xx);

SERMO X.
1N EADEMDOMINICA.

Simile est regnum cmlorumhomini paliifamilias, distinguunlur. Sic sol primo mane usque ad ter-
qui exiens primo mane conduxit operarios in vi- tiam horam tepet, a lerlia usque ad sextam calet,
neam suam (Mallh. xx). a sexta usque ad novam fervet, et ex tunc calor
Haecparabola , fratres charissimi, estplena non _ remittitur a nona usque ad undecimam , et ab un-
terrore, sed pietate; non desperalione, sed confi- decima usque sero, donec soi faciat occasum : ita
dentia; non amaritudine, sed dulcore; non ira, sed calor naturalis in pueritia tepct, in adolescentia
gratia; nou odio , sed amore. Quia licet multi sint calet, in j'uvenluie fervet, et extunc remiltilur us-
vocali, pauci vero elecli, fuerunt tamen novissimi que in senectutem et senium, donec homo vergit
primi. Ne quis ergo desperet, quiadiu \nultumque in mortem. Est ergo paterfamilias, Deus Pater
peccavit, misericors Deus, quia neminem vult pe- universse conditor crealurae, qui creaturas su.is
rire de omni aetate, alios ad sui cultum adducit vo- disponit, el regit in domo. Hie primo mane exiit
cans ad vineam quosdara in pueritia , quosdam in conducere operaiios in vineam suam cuin in prima
adoleseenlia, quosdam in juventute, quosdam in setate puero gratise suserorera infundit, et in Ec-
senectute, quosdam in senio, quibus in communi clesia sua fideliler operatur. Yinea namque Domini
pro merilo lemporali reddet praemium sempiter- Sabaoth domus Israel est, in hac vinea vitis est
nura.Ut autem eflieacius revocet peccalores a vitiis Christus, et paimites sunt fidcles. < Sicul aulem
ad virlutes, saepe tardius venientes remunerat palmes non potest faceie fructum a semetipso, iiisi
- scque.Ut cum, illi
qui converluntur in senectute manserit in vite, sic nec fideles, nisi in Chrisio
vel in senio, prius vocanlur ad gloriam, quam hi D manserint. Qui vero manet in eo, hic ferl fructum
qui in pueritia convcrtunlur. Qui quoniam seqtie multum, quia sine ipso nihil potest facere. Si qu'.s
diligunt, aequemerentur elsi minus Iaborant; quo- autem in ipsonon manet, miltetur foias sicui pal-
niam vis merendi non penes laborem, sed penes mes, et arescet, et colligent eum, el in ignem mil-
eharilatem existit. Paterfamilias in hoc loco intel- tent et ardet (Joan. xv). >
lifilur Deus Pater; vinea, Ecelesia; operarii,j'usti. Egressus aulem circa twram teriiam, vidil alios
Conventiofacla operariis ex denario diurno , pro- slantes in foro oliosos, eldicit illis : Ile el vosin vi-
missio facta juslis de praemiosempiterno. Quinque neam meam, el quodjuslum fuerit, dabo votns.Deus
horae, quinque aelates intelligunlur : mane pueri- quippe fidelibus suis non solum quod j'ustum est,
tia, tertia adolescentia, sexta j'uventus, nona sene- reddet, verum eliam supra quam justum esl, do-
ctus, undecima senium, el ila sero est finis vitse. nat; quia « non sunt condignse passiones hujus
Foruin autem est sseculum; otiosi, desides; pondus lemporis ad futuram gloriam quae revelabifur i«
et aestus,labor et solliciludo; procurator vinese, nobis (Rom.vm). » Semper eum remunerat supra
homo Christus Jesus. meritum, et citra merita punit. De primis aulem
Congrue vero per has horas diei aelateshominis non dicilur quod fuerint oliosi, quoniam ante pue-
553 INNOCENTIIIII PAPJS SERMONESDE TEMPORE. 3S6
ritia non est lempus merendi, unde nilni infanti ad Ai. ipsi denarios. Et accipienlesmurmurarunl adversus
meritum imputatur. Sed de cnelerisdicitur, quod patrem familias, dicentes: Hi novissimiuna hora
sleterint oliosi, quoniam 111caelerissetatibus negli fecerunt,et pares illos nobis fecisli, qui porlavintns
eentia imputatur ad culpam. Otiositas enim est pondus diei el mslus. Pondus laboris et aestuscar-
inimica virlutibus, sed vitiis ainica. Unde David, nis prsecipue el principaliter porlant adolescentes
qui seraper fuil viclor in bello , tandem est victus et juvenes, pondus diei et aeslus poitant, qui
in olio, adullerium pariter et homicidium perpe- gra\anlur el uruntur in hac vita pro Deo , sicul
trando. Quia vero damnabilior est otiosilas in de- Apostolus, qui dicebat: « Quis infirmatur, et ego
crepito quam in ceteris, cum ille sitamplius moili nou infirraor?quisscandalizatur,etegonon uror?»
viciuus, idcirco in uudeeima Iiora sub quadam (II Cor. n.) Qui vero non laborat in Ecclesia
exaggeralionesubj'ungitur : Quid hic slatis lota die secundum voluntatis divinse, sed potius evangeli-
oliosi? Quia nemo nos conduxit. Certe nenio venil zaiur in saeculosecundum desiderium camis, hic
ad Filium , nisi Pater traxerit illum ; quia non est non est operarius In vinea, sed oliosus in foro.
volentis neque currentis, sed Dei miserentis. Sed Solent autem in hoc loco multaefieri quseslioues:
nec est de lalibus desperandum, quoniam dicit quomodo verum sit, quod accipientes murmura-
illis : Ite el vos in vineammeam. Nam « quacunque "B rent adversus palrem farailias , cum accipientes
hora peccator conversus fuerit, el ingemuerit, denarium intelligunlur beati, qui accipiunl requiem
omnium iniquilalum ejus non recordabor (Ezech. pro labore, a quibus est omnis murmuratioreiegala,
XVIH).> Et alibi dicit: « Quia sive iu prima, vel in maxinie contra Deum, cujus laudibus incessanter
secunda, vel in teriia vigilia venerit, et ita invene- insistunl. Juxla quodlegitur : « Beati qui babitant
iit, beati siint servi illi (Luc. xn). > iiiclomo tua, Domine, in sseculasaeculoiumlauda-
Cumaulem sero fuciuinesset, dixit Dominusvinem bunt le (Psul. L\XXIH).JSed neque tales movenlur
procuralori suo. Sero est finis \ilae; procurator vi- in\idia conlra proxiinos. Et quomodo arbilrati
neae, homo Christus Jesus, cui Deus Pater Eccle- sunt, quod plus essent accepturi, cum nullus fal-
siam procuiandam commisit. Ei ergo Dominus laturin prima (an Palria?), quia beatusest ille, cui
ail : Vocaoperarios, el redde illis mercedemsuam, omniaoptata succedunt. Piselerea quomodo polest
quia Pater oiune judicium dedit Filio ( Joan. v ), esse, quod oculus alicujus beati sit nequam,cum in
qui reddet unicuique post morleni juxla opera sua, prima nulla sit pravitas , sed perfeciissima recli-
incipiens a novissimo usquead primos. Vocareope- tudo? Cum et Apostolus: « Unusquisque merce
rarios ad mercedem, esl accipere justos ad re- Q dem accipiet secundum suum Iaborem (Rom. n). »
quiem. Tarde siquidem venit, et parum laboravit Quomodonon amplius recipiet, qui amplius labo-
lalro pendens in cruce, cito tamen et multum ac- rabil ?Scriptum est eniin :« Reddel Deus mercedem
cepit. Qui cnm dixil : « Memento mei, Domine, laborum sanclorum stiorum.» Ab bis autem quae-
dum veneris in regnuni tuum, » siatiui audivit: slionum angusliis facile liberalur, qui diversos
j<Hodie eris mecum in paradiso (J-MC.xxm ).» modosloquendinovitdislinguere in Scripturis. Hic
Quia vero his, quaefrequentius fiunl, simililudines sane locus per hypotbesin intelligitur, ac si aper-
adaplantur, idcirco dicitur, ut a novissimis usque lius dicerelur : Ponalur quod accipientes vellent
ad primos lncipiat; quoniain cum coiivertuntur ad murmurare ad\ersus patrem familias dicentes :
Dominum adolescentes et senes, vel juvenes et de- Hi novissimiuna hora fecerunt, et pares illas nobis
crepiti, prius aduiitluntur ad prsemiiim senes, fecisti, qui portavimus pondus d'<eiel mslus; certe
quam vcl decrepili vel j'uvenes, quia secundum pater familias sic posset eorum murniur j'usle
ctirsum nalurae citius moriuntur isti quain illi. ooniprimere: Amice,non facio tibi injuiiam : nonne
ex dcnario conveuitccum? Tolle quod luum esl, et
j Cum ergo venissent, qui circa horamundecimam
veneranl, accsperuntsingulos denarios. Sane dena- vade. Quasi diceiet : Accipe prsemium, ef ascende
iius, qui valel decem nummos usuales, inlelligilur D * praemialus 3d coeluin, quia non liabebis contra
in boc loco praemiumsempilerntim , qui redditttr me juslam materiain murmurandi, cum debitam
pro legis Decalogolemporaliter observato.Vel quia libi mercedem exsolvam.
denarius profert imaginem regis , idcirco gloriam Volo autem huic novissimodaie sicut el Hbi. An-
sempileinam denaiiocomparat,in qua rcgem suum non licet mihi facere quod volo? an oculus tuus
isti videbunt, non jam per speculumIn senigmate, nequamest, quia ego bonussum? Quasi dicat: Non-
sed facie ad faciein sicuii est (J Cor. xm), cum si- ne licet mihi de bonitatesupplere huic, quod minus
miles ei eriraus in ipsius imagine traiisformati ei competit ex labore?Tn eo naraqtie quod duobus
(IJoan. m),quia «fulgebuntjusti sicul sol in reguo impariter laboranfibus, sed pariter diligentibus,
Patris eorum (Matlh. \m). >Jtixla quod ait Apo- pai piaemiumelargilur,evidenlius sanclitatis qiiaiu
stolus : < Sahatorem exspeclamusDominumJesum sequilatis circa unum effectuselucet. Ex eo autem
Chrislum qui reformabit corpns liumililatis nostrse quod plurinii niurmurarunt, moialiter instruit,
conliguiattim corpori charitalis SU33 (Phil. m). * quod cum multitudo delinquil, non est inchoanda
Venientesaulem et primi, aibitrali sunt, quod coricctio simul ab omnibus, sed divisim ab uno,
plus essent accepturi.Accepeiunt autem et sinf/ulos licet sit impossibile quod accipieus dcuarium le-
5S7 SERMOXI, IN DIE CJNERUM. 338
munerationis seternae murmuraret contra Domi- A (Eccte. i), et perversi diflicile corrigunlur. » Licet
num, aut quod ejus oculus sil nequam. Sieut autem autem ex eo quod est prsemittitur, quia sic erunt
in legilima facullate seponilur irapossibile gratia priini novissimi et novhsimi primi. Protiuus vide-
disponendi.sicut ct in hocloco impossibileponitur tur inferri quod multi sunt vocati de quibus dici-
per similem causam, ut verum ostendatur, quo- lur: Voca operarios, el redde illis mercedemsuam.
modo juste valeat responderi. Patet itaque quod Inde electi, de quibus subjungilur, quod accipien-
sic erunt novissimiprimi, el primi novissimi,unde tes denarium cceleslisbeatiludinis, non possunt in-
nullus omnino desperet sive de diulurnilate pec- lelligi nisi beati, qni nnhersalilcr sunt electi. Ad
cati lanquam non possit consueiudo mulari; quia illam perfeclara senteiiliara baec conclusio debet
Deus non solum pueros, adolescentes, juvenes, ve- inferri, qua dicitur : Quod in omnem terram evan-
rum eliam senes et decrepitos vocat ad poeni- gelicaepraedicationis sonus exivit (Psal. xvm), sed
lentiam ut converlanlur et resipiscant; sive pro non oinnes Christi Evangelio credunt. Qui vero non
magnitudine peccalorum, lanquam non possit im- credit, jam judicatus est; unde cum plures sunt
pius digne satisfacere de peccatis, quia Deus etiam incredtili quam fideles, absque dubio multi sunt
parum latoranles multum remunerat. Nee illud vocati, pauci electi, cum et de fidelibus multi dam-
deterreat ultra modum, quod mulii sunt vocati, nentur, bi scilicet, qui fidem operibus abnegant;
pauci vero electi, quoniam in hae paucitale magna quia « melius est viam veiitatis non agnoscere,
est multiludo ; quia lot salvandi sunt ex homini- quara posl agnilionem relroire (JJ Petr. n). > Ab
liiis, quol fuerunt angeli. Juxta quod legitur : istorum ergo numero nos excipial dispensator vi-
< Constiluistiterminos gentium secundum nume- neseJesus Christus, qui cum Patre et sanclo Spi-
rum angelorum Dei. »-Seddicunlur pauci respectu rilu vivit ct regnat Deus in ssecula saeculorum.
malorum, quia « slultorum infinitus est numerus Amen.

SERMO XI.
IN DIE CINERUMSEU CAPITE JEJUJSil.

Dejejunii dignitatc, et utilitale : triplici solemnijejunio, videlicet quatuor temporum, qua-


dragesimw, et Tigiliarum; de modo jejunii, oralionis unguento , et eleemosynarum largi-

Tu cumjejunaveris, unge caput luum, et faciem C civilale tua Hierusalem, et a monte sanclo tuo.
tuam lava (Matth. vi). Placare, Domine, attende et fac, ne moreris. Adbuc
Dignitas jejunii mullipliciter commendatur : a ipso loquente, ecce vir Gabriel teligil eum in hora
loco, lempore, ab auclore. Fuit enira jejunium sacrificii vesperlini. et nunliavil preees pjus exau-
prseceptuma Deo, praeceptumAdse, prseceptum in ditas a Domino (Dan. i\). >
principio, praeceplumin paradiso : <De ligno scien- Yalet etiarn ad veniam impetrandam, secundum
lise boni et mali ne comedas : quacunque die co- quod ad prsedicationemprophetseviri Ninivilseprse-
mederis, morte morieris (Gen. n). > Primum ergo dicaveiunt jejunium : « Homines et jumenta, boves
praeceplum, quod Deus intulit homini, de ciborum et oves, ct pecora non gustaverunl quidquam aut
exslitit abstinentia. Quod donec ipse custodivil , biberunt. Et viditDeus opera corum, quia conversi
fldeliler perstitil. Ubi vero transgressus est, mor- essent cito a via sua mala, et miserlus est super
taliter corruit. Unde per ejus conlrarium intelligi malilia quam locutus est, utfacerel eis (Jon. m).>
polesl, quam bonuni sil jejunium. Omuis enim Yalel ad pcenam vilandam , secundum quod
anima, qusecunquese non humiliaverit in ipsojeju- Esther (cap. iv) ad consilium Mardochsei tribus
nii die.exterminabiturdepopulosuo (Levit. xxn). diebus et tribus «octibus j'ejunavit, et extunc ad
Utilitas ergo jejunii multiplicius assignatur. Le- D regem ingressa Impetravit revocatiouem sentenliae,
gifur enim jejuuium valuisse ad irani Dei jdacan- quaniAmanprotuleratadversus Judteos, utuniversi
dam et veniamimpetrandam : ad poenamvitandam, perirent.
et liequiliam exsfnpandam ; ad munditiam j-elineii- Valet ad nequitiara exstirpandam , secunduin
dam, el ignoranliam repellendam; ad \icloriain quod Veritas inquit in Evangelio : « Hoc geiuis
t consequcnilam el gratiam oblinendaui. Valet ergo daemoniorumnon ejicitur, nisi in orationeet j'ejunio
jejunium ad iram plaeandam, secundum quod Da- (Mailli. xvn). » Lunaticus enim ille stridebat, spu-
niel oravit Dominum in jejuniis, panem desidera- niabat, et arescebat : stridebat per iracundiam ,
bilem nou comedens, carnesque et vinum*non spumabat per luvuriam, aiescebatper ignaviam,
irastans : < A\erlatur , inauil, obsecro , ira liia a Quare? Spirilus iracundise, spiritus luxurise, spi-
3S9 INNOCENTIIIII PAPJS SERMONESDE TEMPORE. 560
Titus ignavise, per orationem et j'ej"uniumexpel- A fiat, ex ordine cognoscamus. Primurn ergo jeju-
luntur. nium est, quod agilur in qualuor Temporum ob-
Valet ad mundkiam relinendam, secundtimquod servantia, tiibus de causis quater in anno fit sub
Daniel et tres pueri proposuerunt non pollui de trinario : videlicet, ad proseqiiendum imperium
mensa regis, neque de vino potus ipsius, et ro- agilur, ad delendum peccatum, el ad exprimendum
Ad prosequendum imperium agitur hoc
gaverunt principem eunuchoruro, neconlaminaren- mysterium.
lur; comederttnt legumina, et hiberunt aquam, et jejunium, quia praeceptum est legis, quod ante
apparuerunt vultus eorum meliores (Dan. i). legem legitur obscrvatum (Exod. xxn), ut ex om-
Valel ad ignoninliam expellendam, secundum nibus Deo primitiae persolvantur. Hoc autem prae-
quod Paulus fuit in conversione tribus diebus et ceplum etiam ad le.mpus extendilur, ut sicul qua-
tribus noctibus noh videns, et non manducans ne- tuor sunl anni tempora, et in quolibet tempore sunt
iia nos pro primiliis qtiatuor vicibus
que bibens. In quo triduo credilur Evangelium di- tres menses,
dicisse a Spirilu sancto (Acf. ix). Unde gloriatur jejunemus in anno, eljn qualibet vice tribus diebus
fuisse se theodidactum, dicens : t Neque ab Iio- ad gloriam Trinitalis. Hocquadripartitum jejunium
mine, nequeper hominemilludaceepi,neque didici, " principium habuit ex Veleri Testamento, sicutle-
sed per revelalionem Jesu Christi (Gal. i). > gitur in propheta : « Jej'unium quarli, et jej"unium
.Yalet ad victoriam consequendam, secundum quinti, et jej'unium septimi, et jejunium decimi,
quod caelersetribus pugnantes adversus Benjamin domui Israel vertetur in dies feslos (Zach. vm). >
pro uxore Levitae, secundo succubuerunt in prae- Nunc autemconvenienliusjejunatur, in Marlioscili-
lio; donecperaclo jejunio praevalentes, tribum il- cet, el in Junio, in Septembri et Decembri. In Mar-
lam pene penitus deleverunt (Judic xx). tio namque fuit mundus condilus et redemplus :
Valet ad gratiam obtincndam, secundum quod <Et Verbum caro faclum est, el habifavit in no-
Spiritus sanctus in die Pentecostes super aposto- bis (Joan. 1). >In Junio lex fuil eondita, et sanctua-
los jejunos descendit, Petro teslante: «,Nonsunt hi rium institutum, et prsecursornalus est Salvaioris.
ebrii, cum sit hora diei tertia (Act. n).> In Septembri expialio facla fuit, et propilialio im-
Quia vero longum essel ex sacris Scripturis sin- petrata, et maler orta est Redemploris. In Decembri
gulas virlules jejunii numerare, illud potissimum mundatum fuit templum et dedicaluin, et,natus est
altendamus, quod per temporale jej'unium mere- unigeiiilus Creatoris.
mur •jeternumconvivium. Juxla quod Veritas ait: Ad delendum peecatum agitur hoc j'ejunium; ut
« Beati qui nunc csuritis, quia saturabimini (Act. Q sicut qualuor modis peecamus stib ternario, ita
11).» Edenius enim et bibemus super mensam ejus quatuor vicibus sub ternario jejunemus.
in regno suo, si sic a cibis jejunemus in corpore, Primo modo peccamus in Patrem, peccamtts in
ut eta vitiis jejunemus in mente. Aliler enim ad Filium, peccamus in Spirilum sanctum. In Patrem
modicum valel jej"uiiium, sicut Dominus Judseis peccamus per impotenliam et fragililaiem, iu Fi-
improperans, ail: « Cum j'ejunaretis per septua- lium peccamus, per ignoranliam et siniplicitaleni;
ginta annos, nunquid jejunasiis mihi?> (Zach. vn.) in Spirilum sanctum peccamus, per duritiam et
Et alibi : «Neoraenias vestias et jejunium ve- malignilatem. Patri namque appropriaiurpotenlia,
strum odivit anima mea (Luc vi). > Et iterum : Filio sapienlia, Spirilui sanclo benignitas ; quibus
Eece ad liies et contenliones jejtinalis, etpercutitis conlraria sunt inipolentia, ignorantia ef maligni-
pngno impie, et omnes debitores veslros repeli- las. Uinc Veriias inquit in Evangelio : < Qui peccat
lis. etc. (Jsa.i.) Magnuinergo et salutare jejunium est in Palrem, remittelui ei; qui in Filium, remittelur
" a vitiis declinare. De quo Dominus per prophetam : ei: qui in Spirilum sanclum, non remitlelur ei,
« Sanctilicale jejunium (Joel. 1), > et alibi : «Hcc neque in hoc sasculo, neque in futuro (Matth.
«st jejunium, quod elegi, -dissolvecolligationes im- xxn). >
pietalis, solve fasciculos .deprimentes, » etc. (Jsa. D Secundo modo peccamus transgrediendo legem
•LVIII.) Sic jejunavcrunt aposloli. De quibus ait naturse, transgrediendolegem Scripturae, et trans-
Dominus : < Non possunt fllii sponsi Iugere, quan- grediendo legem gratiae. Hoc est triplex illud si-
diu cum illis est sponsus. Venient autem dies lentium, de quo legitur : « Dum medium silenlium
cum auferetur ab eis sponsus, et tunc jej'unabunt lenerent omnia, et nox in suo cursu medium iter
(Mallh. IX).> perageret, omnipolens sermo luus, Domine, de
Triplex est aulem solemne jejunium, quod gene- coslis a regalibus sedibus venit (Sap. xvm). > Prl-
raliter indicit Ecclesia. Primum, in quatuor lein- mum namque silentium inccepit, quando Cain in-
porum observantia ; secundum, in quadragesima- terfecit Abel (Gen. iv); secundum incoepit,quando
lium abslinenlia; terlium in feslivitatum vigilia. sedit populus manducare el bibere, et surrexerunt
Quodlibet eorum certis lemporibus, cerlisque die- ludere (Exod. xxxin); tertium erit vel lorte jam
bus, certis rationibus, cerlisque causis est insli- est, quoniam superabundavit iniquitas, etrefiiguit
tulum. charitas muliorum (Matth. \\n).
, Quse singula diligenter investigare nos convenit, Tertio IKOGO peccamus in coiae, peccamus m
ut non solum quid fiat, sed qualiter flat, el quare ore, peccamus in opere. Hi sunt tres morlui, que-s
m . SERMOXI, IN DIE CINERUM. 5G2
Dominus -susciiavit, In domo, in porta, in monu- A Secundum vero j'ej'uiiium, quod agitur in qua-
mento. Morsindomo esl, peccatum in cogitatione; dragesimalium abstinentia, Uibus de causis semel
mors in porla est, peccatum in locutione; mors in anno, sub quadragenario celebratur. Proptcr
in mo;]umenloest, peccatum in actione. trintim exemplum, proptcr divinum praeceptum, ct
Quarto modo peccalum dislinguitur in peccatum piopter nutiieii sacramentum.
«iiginale, in peccatumveniale, et in peccatum raor- Piopter exemplum ergo j'ej'unamusquadraginla
lale. Hi sunt, serpens, mulier et vir. Serpens, id diebus, quia Christus, Moyses, et Elias tolidem
est concupiscentia, suggerit originaliter; mulier, jejuuaveruiit, ante legem, sub Iege , post legem.
id est sensualitas, comedit venialiler ; vir, id est Hocesl in principio legis, in medio el in fine. Ania
ralio, consentit moitaliter. Isti sunt quatuor qua- legem Moyses jVjunavii, qui accepiurus legcm
-drantes, de quorum ttltimo Dominus diclt 4 « Non ascendit in moniem, et fuit ibi cum Doniino qua-
«siet hinc, donec reddat novissimum quadraiitem draginla diebus, panem non comedens, el aquam
(Mallli. v.), id est donec solvat in poena quod non bibens (Exod. xxxvi). Sub Iege jejunavit Elias,
commisil in culpa. Ad exprimendum myslerium qui in forlitudine eibi unius panis ambulavil per
agiiur hoc jejunium, quia sicut numerus asccndil desertum quadraginta diebus, usque ad montem
ab unifafe ad unitalem, si quater fiat multiplicatio **Dei Oreb (JJJ Reg. xi\). Posl lcgemj'ejunavll Cliri-
ad ternarium: sic anima conscendit de virtute in slus, qui slatim post baplismum assumptus esl a
virlutem, si qualer agat jejiinium pcr lernarium. spirilu in desertum, et jejuuavit ibi quadragii.ta
"Fiatergo prima multiplicatio ter unum, tria; fiat diebus et quadraginla noclibus, et postea esuriit
•seeunda, ter tria, novem- fial terlia multiplicatio, (Matth. n). Hinc forte apparuerunt discipulis Mpy-
ter novem, viginti septem ; fial quarta multiplica- ses et Elias in transfiguralione loquentes cum Chii-
tio, ter viginti septem, octoginta unum. Ecce per slo (Matth. xvn).
talem multiplicalionem,numerus ab unilale ascen- Qtiadiagenarius enim uumerus sanclus esf, in
tHt ad unilaleni, sigmficansquod per tale jejunium Scripturis (Gen.vn). Nam Deus in diluvio XL-die-
anima conscendit « de virlute in \irtulem, donec lius et XLnoctibus aquas efludit abyssi (Num. xm).
videat Detimdeortnn in Sion (Psal. XXWIII).> liarc Nunlii Moysi XL diebus terram exploraverunt p: O-
autem muiriplicatio bene competit animoepropier missam Israeli (Exod. xvi). Jsrael XLannis angelo-
quatuor sui slatus, quibus quatuor islsemultiplica- rum pane nutrilus estyn deserto. Jonas subver^o-
tiones conveniunl. Piimus est status crcalionis, nis Ninive XLdierum spalio prophetavit (Jon. in),
secundus est status vegelationis ; lertius esl status Christus quoque posl J esurrectiouem quadraginla
•operalionis, quarlus est slatus resolulionis. Primo diebus remansit in lerris (Acl. i). Hoc autem tcm-
statui convenit prima mulliplicalio, quaeab unico pore potius qnam alio jcjunamus, ut sicut exem-
profiuit in lernarium ; quoniam in statu creationis, plum iraitatur ^exemplar, ita j'ejunium Chrisliai.i
anima suscipit et unilalem essenlise,et ternariuni jej'uniumChristi sequunlur. Et sicul hoc tempore
poientiaium, id esl .vim irascibilem, \im concu- abundautiam bumorum membra laxantiir ad ma-
giiseibileinet vim mionabilem. Secundo statui con- lum, ita per abstincnliam ciborum membra restrin-
venit secunda jnultiplicalio, quae a ternario ascen- gantur ad bonum. Et sicut hoc tempore per esum
dilad novenarium ; quoniam in statu vegelalionis, illieiti cibi Adam descendit in morlem, ita per ab-
anima suscipit offlciumregendicorpushumanum, stinentiam liciti cibi Chrislianus ascendat ad vitam,
quod secundum naturalem contemperantiam influit ul compatienti Christo compatiaraur (II Tim. i).
et dcfluit per no\em foramina , id est perduos octi- Quia si \olumus conregnare, oportcl et compali.
Ios, duas aures, duas nares, unum os, et duos Licet « non sunt condignse passioneo hiijus tem-
Infeiiorcs raeatus. Tertio statui convenit teriia poris ad futuram -gloriam, quse revfelabilurin no-
multipliealio, quae a novem ad viginti ascendit^ bis (Rom. vm); J ut et mundali per abslinenliam,
quoniam in stalu operationis anima visibiles et ja puriores accedamus ad Eucbaristiam,quam si«qu'.s
corporales aelkmes exercet, qusaper viginii seplem indigue manducat, jiidicium sibi manducat et bibit,
congrue designanlur, qui numeriis est soiidus. Et non dijudicans corpus Domini (I Cor. xi). »
habet triplicem dimensionem, ad simililudinemho- Propler prseceptura vero jejunamus quadragiiitn
miuis, id est ad longitudinein el lalitudinem et diebus, quia Deus in lcge praecepit, utex omnibus
spissitudinem. Quarto statui convenil quarla mul- decinisepersolvantur , quod praeceptum usque ad
tiplicalio, quae post ocloginla reditad uniiatem ; lempus cxtenditur. Habet eiiim annus solaris tre-
quoniam in slatu resolutionis anima post varieta- centos sexaginta qttinque dies,et quadrantem; quo-
tem vitseprsesenlis,reverliturad puritatem nalurse. runi decimaesunt triginta sex dies et dimidius , et
Kam «coipus quod corrumpitur, aggraval animam decima pars quadrantis. Ut autem quadragenarius
(Sap. vi). i Per ocloginta namque lerminus vitae uumerus compleatur dieiurn , additur decima deci-
praesentisaccipitur, dicente Prophela: t Si in po- mae,quam ex prseceptolegis minores levilae,summo
lentalibus ocloginla anni, elamplius eorum, lalor sacerdoti reddebant (Exod. xxn). Ecclesia quoque
et dolor (Psal. LXWIX).> Eccc quibus ralionibiis decimam leraporis decimans Chrislo, qui est pnn-
Quatiior Temporajejunanius. tifex futurorum bonorum , sacerdos 4«» seternuw
PATEOL.CCXYII. 12
563 INNOCENTIIIII PAPJE SERMONESDE TEMPORK. 504
secundumordinem Melchisedech(Heb.v, Psal cix), A lentalus est ct divicit.His autem oppositaesnnt tses
de triginla el quinque diebus accepit pro de-ciina piincipalesvirtntes, oraiio, jejunium et eleemosyna,
decimaetres dies, et dimiditimad complendumqtia- quaesibi merito conj'ungunlui*v quoniam his duaius
dragenarium. Et quianon reslabat adhuc decimare, virtutlbus, quasi duabus alis, j'ejunium volat ad
nisi ununi diem el quadrantem, et decimam par- Deum. Unde cuni Yeritas prsemisissetin Etangilio
lera qnadranlis, ideo distulil cuni missa jejunium deorationeeteleemosyna, statim subdiditdej'ejunio«
tisquc ad noctemin Sabbato sanctopascliali, SL-CUII- Sedvalde cavcndumcsl ne forle duinjejunamus,
dum quod dicitur in Collecta : Deusqui hanc saera- sub occasionejejunii liia praedicta vilia committa-
tissimumnoclem, etc. Propler sacramenlum quo- nuis. Quidameuim jejnnanl ex vana gloria, quidam
que jejunamus XLdiebus. Et quadragenarius nu- exgaslrimarg'a, quidam e\ avaritia. Prinii sunt liy-
merus est supeiabundans, et ex suis partibus ag- pociilae, jejunando mendaces, secundi sunt gulosi,
gregalus ascendit ad qiiinquageiiariiim.Cujuspar- "jpjunandovoraces, tertii sunt cupidi, j'ejunandote-
tcs aggregalsesunl septeni , viceiiaiius, denarius, naces. Primi jejunaiil, ut occultetur cxterius, quod
oclonaiius , quinaiius, quaternarius , hinarius, et continetur interius : exlra simulant sanclilalem,
iinilas, qtise aggregatsereddunt quinquagenariuni. sed inlus consenanl iniqnilalem : nolentes appa-
Quinquagenarius aui-em quietem et remissionem " rere quod sunl, sed volentesapparere qui non sun',
signilicat, propter quinquagenarium jubilamm in Euerminanl enim facies suas,ut appareant homini-
quo debila renrltcbanlur, et omnia quieseebaiil bus jpjunantes. Sed amen dico vobis,quiureceperunt
(Levit.xxv). Jejunamus ergo XL diebus, per hoc mercedemsuam. Sccundi sunt gulosi, qui jejunant
significanles, qu'a sicul quadragcnarius numerus ut magis coniedant.edentesrarius,utcdant avidius:
ex suis parlibus aggregalis pertingit ad quinqua- non ad necessitalem, sed superfluitalem; non ut
gena-.iuin,ita quadragesimale jejunium eum sttis sustentent naluram, sed ut provocent gulam. At
partibus congregaiisperducit ad quictem et remis- esca ventri, el venlcr cscis. Deus autem et liunc ct
nionein seternara. hanc destruet. Terlii jejunant, ul quod subtralniiit
bunlenim scptem partes spiritualis jcjunii, vide- voluptaii reponant cupiditati, gulam evaeuanl, ut
liccl, a seplem capiialibus vitiis abstinere, a quibus cruraenam adiinpleanl; sed thesauiizant, et igno-
tanquam a scptem fontibus ca-tera vitia oiiui.tur. rant cui congregenl illud (Psal. xxxvm). De taliler
llis ergo per jrjiinium arefaclis , cselerivitiorum jejunanlibus scriptum est : < Ecce in die jejunii
ii\uli desiccantur. Ecce quibus rationibus Quadia- veslri iiiveniturvoluntas vestra, etc. (Isa. LVIII).
gt-simam jejunamus. Tertium quoque jejunium, Tu aulem cumjejunas unge capui tuitin,uuguen-
quod agitur in feslivitatumvigilia, tribus de cattsis to orationis. Per unguenlum enim oralio designa-
fudicitur. Sed ut compendioseperlranseam, id so- tnr, secundumillud :
liim ad prsesens nolandum est, quod Deus in lege Ne tibi deperdanl morienlesfigmala muscm.
Ferveat assidue pectoris olla lui.
pnecepit (Deul. x\i), ut in prsecipttis solemnitali-
inis oiimes in Hierusalemascenderent ad orandum; Muscae morienles perdunt suavitatem unguentf
nec apparerentin conspeclu Domini vactii, sed of- (Eccle.\), id est importuuaecogitalioneslollunt de-
ferrent.Ros igUurin praecipuissoleninilatibusascen- \ olionem orationis.
dentes Hierusalem, id est in Ecclesiamad orandum, Kocaulem unguenlum ex variis speeiebus confi-
ne appareamus in conspectu Domini \acui, et prx- cilur: aliis perlirienlibusadsubstantiamorandorum,
tei ahas oblalionesctianijpjiiniumdierumofferimus. aliis pertinenlibus ad liiodumorantium. Adsubstait-
Piimum ergo ji-junium, ost jpjunium primilia- liam orandorum pertinentseptem specips. Haesiint
rum, seeundum est jejunium decimaium, tertium septem petitlones, quse continentur in oratione
est jejunium oblationnm. In primo jejunio, primi- Dominica, per quas duo principaliler cxpeluiitur,
lias mensium Deo reddimus ; in secundo jejnnio, scilicet bonorum adeptio elmalorum remolio.
decimam anni pcisohimus; in terlio vero jejunio, D Bonorum autem quaedamsunt seternalia, qnse-
dierum oblaliones Deotribuimns. Eccequibus leni- dam leinporalia. jEternalia petunlur in praemium,
poribus, quibus diebus, quibus ralionibus, quibus- spirilualia petnnlur in meritum, temporalia petun-
que causis jojtware deberous. Quia vero Deus nia- lur in sustentaculura. De seternalibusdicitur : Ad-
gis attendit modum in facto, quam faelum in modo, veniai regnum tuum. De spiritualibus dicilur : Fiat
magisque consideial, qnomodo aliquid fiat, quam voluntastua, sicut in cmlo el in terra. De lempora-
quodaliquo modo fiat : ipsenos instiuit, quomodo libus subditur : Panem noslrum quolidianum da
jejunare debemus : Tu, inquil, cumjejunas, uuge nobis hodie. Malorum aulem alia sunt praeterita,
caput tuum, tl faciem tuam lavu, unge capul t um, alia sunt prsesentia, alia sunl futura. Praeteiita
id esl exhilara menlem unguenlo oralionis. Et luva sunt dolenda , prassentia sunt vincenda, fulura
fucicmluam, id est conscienliamtuam munda aqiia sunt praecavenda. De praelerilis dlcilur : Dimme
miscralionis. Cum ergo jejunas, roga simul et ero- nobis debita noslra. De futuiis additur : Ne nos in-
ga. Sunt euim praecipue tiia \illa , scilicd vana ducas in lentalionem. De prsescntibus subditur :
iiloria, gula, el avaritia , de quibus primus Adam Scd libera nosa mulo. Haecsunt illa qttsedebemus
tentatus est et devictus; de eisdcm sccundusAdam orare, sed omnia piopter bealiludihcm, diccnte
Vls SERMOXJ, 1N DIE CINERUM. SGS
Domino: <Pelite et accipielis, ut gaudium veslrum A . (Psal. xcv). * Hoc unguentum conficiendumest in
sit plenum (Joaa. xvi). > Unde bis seplem specie- sccrelo quodam cubili, id esl in secretario con-
bus admiscendse sunt aliae species sepleni, id p.st scieistisc.Juxla quod Dominus dicit: Cum oraverh,
seplem bealitudines, quas ipse Christus enumerat inlru in cubkulum luum, el clauso oslio, ora Pulrem
in Evangelio:« Beali pauperes spiiitu, quoniam tuum. Claudendumest ostium, nemuscse-morientes
ipsorun; est regnum coelorum (Matih. v). » Kse subintrent, quae perdant siiavitalem ungucnti
species discretionis pistillo lerunlur in moilariolo (Eccle. x). Nam <ingredilur mors per fenestras uo«-
memoriae,ne durum conficialur unguenlum.id est slras (Jer. IX).» Si sic oraverimus, tunc obtinebi-
ne oralio fiat in peecatum. Sunt enim qui aliud mus quod Dominus ait : « Quaecunque petieritis
orant, quam debent. Et sunt qui aliter orant, quam in oralione credentes, accipielis (Marc xi).» Et ite-
debeant.Aliudquam debebal, orabat maler filiorum rum : « Quidquidpetieritis Palrem in noinine mco,
Zebedael, quaead'suggeslioncm Jiliorum accedens fiet vobis (Joan. xivj. > Cuin eigojejunas, unge ca-
ad Jesum oravit et peliit • t Domine,dic, ut hi duo pul tuum ungucnlo oralionis. Sed et lava faciem
filii mei sedeant, unus ad dexteram luani, el alius luam. La\a aqna miseraiionis.Peraquamenimelec-
ad sinislram in i-egno tuo. Propicrea Domiiiusle- mosynadesignatur, secundum illud: « Sicut aqua
"
spondit illis : t Nescitis quid petalis (MMlh. W). t e\slinguit iguein, ila eleemosynaexstinguil pccc.i-
Aliter quam deliebat, orabal Pharisaeus,qui ascen- tum (Eccle. m). » Unde el eleemosjna "dicitur, non
dens in templum ut oraret, hoc apud se orabal: solum ab climino, sed ab beli, quod esl Deus, et
< Domiiie,gralias ago tibi, quia non sum sieut CK- moys, quod est aqua Inde eleemosyna,quasi elce-
teri hominum, raptores, injusli, adulteri, sicut , mosyna , id osl aqua Dei. Quia per eleemosynair.
eliam hic publicaints. Jejuiio bis in Sabbato, deci- maculsepeccatorum abluuniur a Deo.
mas do omnium quae possiJeo. >Propler quod Do- Hsecaqua dividitur in tres fonlcs. Quorumprimus
minus speciahter inlulit: < Omnis qui se exaltat, manat e< cordc , secundus manat ex ore, terlius
humiliabitur, etqui sehumiliat, exaltabittir {Luc. nianat ex opere. Eleemosynaquippe tiipliciter ero-
xvm). > gallir. Ex corde, per compassionem; ex oie, per
Ad modum orantium pertinent seplem species. correptionem; ex operc, per largilionem. De coia-
Baesunt septemvirtutes: fides, spes , cbaritas, ju- passione cordis dicit Apostolus: < Quis infirniatiir,
stilia, foilitiido, prudentia, teniperaniia. His cliara et cgonoiiinlirmor? Quis scandalizalur, etejjo non
admiscendaesuut septem aliaespecies. Haesuui sep- uror? (II Cor. n). » Peccata proximorum, frixoria
tem dona gratise septiformis, quae Isaias enumerat £ sunt j'ustorum. De correptione oris Dominus ail:
dicens: <Requiescetsuper eum Spiritus sapientise <Si peccaveilt in te frater tuus, corripe eum inter
et intellectus, spiritus consilii el fortitudinis, spi- teetipsum solum. Si te audieril, lucralus eris fra-
ritus sclentiaeet pietatis, et replebit eum spiritus irem tuum (Maith.xvm). » De largitione operis in-
limoris Doinini (Jsa. n). > Omnes lise species de- quil propheia: < Frange esurienti pauem tuum, ct
voiionisbalsamo cotidinntur in vasculo sapienlise, egenosvagosque inducin domum tuain (Isa. LVIII).»
quaeesl odor suavissimusDoininoper quam incen- Singulivero fontes in duos rivulosdividuntur. Quo-
sum dignum offerttirin odorem suavitatis. rum primus decurrit ad nos, secundus decurriia.l
Sunt enim multi qui multum orant, scd negligen- proxiraos. Eleeraosynasiquidem danda est ordi-
ter et indevote, quod Dominus probibet: Cnm, in- nale. Primo nobis, secundo provimis.Crudelis enini
quit, oratis, nolite mullum loqui, sictit elhnici fa- et faluus, qui alii conipalilur, et sibi non raiseretur
ciunt. Pulani enimin mulliloquio exaudiri. Tales qui aliuin castigat, et seuon eiuendat; qui aiii sub.-
cuni orant, aliud loqiiuntur in ore, et aliud mcdi- veuit, et se decipit. Econtra percip;tur: « Miserere;
tanlur in corde. De quibus convenienler accipitur animaitua?placens Deo (Eccli.xxx).>—«Ejiceprimo
quodDominusait: <Populus hic labiis me honorat, trabein de oculo tuo, et tunc educes festucam de
cor aulem eorum longe est a me (Isu, xxix). > De D oculofratristui{MaftA.vn).>—«Ciimviderisnudum,
talibus dicilur: <ln ore suo benedicebant, et in operieum,etcarnemtuamncdespexeris(/sa.Lviii).»
corde suo maledicebanl. »In ore benedicunt, qtiia Si sic dederimus eleemosynas, lunc sane nie-
loquunlur eloquiaverilalis; sed in corde suo ma- rebimur quod Dominus ait:«Dale eleeinosynam,
ledicunt, quia tmeditaiitur inania vanilalis (Psul. et ecce omnia munda sunt vobis (Luc. xi). » Elee-
txi). > Aliler oraverunt Moyses et Susanna, qui mosynaquidem maximara flduciam prsestat apUd
rlaniaverunt ad Dominumcum tribularentur, et de Altissimum.
necessitatibus eorum liberavit eos. Clamaverunt Ctim ergo, charissimi, jej'unamus,ungamus caput
enim, nontam vocis inlentione, quam cordis devo- nostrum oleo devotseoralionis, et lavemus faciem
tione, dicente Propheta: «Delectarein Domino, et noslram aqua pisemiserationis, iilo misericorditer
ipse dabil libi pctiliones cordis tui (Psal. xxxvi).» concedente , cujus verba sunt optimis unguenlis
Expedit lamen ul cordis devotione, oris pronuntia- fragrantia, qui est fons \itse aquae vivse.salientia
tio comitefur. Nam quod facit flalus carboni, pro- in vitam seternam (Joan. iv), Dominus Jesus Cliri-
iiuntialio facildevolioni. Audi per Piophetain: «Ad slus, qui est Deus benediclus insxcula. Ameu.
jpsum orc meo clamavi, et exsullavisub lingiia mca
515"? INNOCENTHIII PAP>E SERMOKESDE TEMPOfiE. Si>8

SERMQ XII.

1N EODEMDIE CINERUM.

De tribus colligationibus impieiatis, nimirum livrettcorum, peccatorum et dumnatorum: ds


, tribus funiculis peccalorum, quibus clericiutpiurimum detinentur ligati, et de dissolu-
tionibus colligatorum.

Hoc esl majus jejunium quodelegi: dissolvecolli- Afuerint dissolutss,timendum cslnobis, utnon solum
galiones impietalis, solve fasciculos deprimeules infirma, sed et pars sincera trahatur. Dissolvaraus
(Jsa. Lvm). ergo c-olligationesimpiefatis; quoniam lioc csl ma-
Si digne volumus observantiam jej'uniorum cele- jus jejunium quod elegit Dominus.
braie, hoc jejunium prae caeteris observemus, de De colligalionibus peeealoi'um inquit prophela :
quo Dominus loquitur per prophetam : IIoc est t Vae qui trahunt peccata quasi longam restem l
majus jejunium quod elegi: dhsolve colligaliones (Isa. v)» Hsec quoque restis conneclitur ex trlbus
impielatis, elc. funicuiis. De quibus Joannes aposlolus ait: «Quid-
Tres colligationes impielatis legimus in Scriptu- quid est in mundo, aut esl concupiscenlia carnis,
ris, hsereticorum , peccatorum et damnatorum. aut concupiscentia oculorum *
, et superbia vilae
Colligationeshaereticorum, sunt falsa dogmata. Col- (J Joan. n). >
ligaliones peccalorum, sunt prava opera. Colliga- Concupisceiitiacarnis, ad voluptates; concupis-
liones damnalorum, sunt aeterna supplicia. cenlia oculorum, ad opes; superbia vilsepertinet
De colligalionibus haereticorum ait merelrix in ad honores. Yoluptates autem luxuriosum faciunf,
paiabolis: «Inlexui funibus leetulum meum, stravi " opes avartim, honores stiperbum. His tiibus funi-
lapelibus pictis ex ^Egyplo (Prov. vn).» Meretrix culis nos clerici prsecipue colligamur. Funie-jlus
enim, id esl haeretica pravitas , intev.it lectulum enim luxurise, peccatis exigentibus, ita nos detinct
suum, id est doctrinam suam confiiixil Jimibus, alligatos, ut non erubescamus mulierculas in do-
id est deceptionibus subtilibus quidem, sed lortis; mibus publice retinere , de quibus aliquae nupcr
ut cjus castigatio sil quasi funiculus tiiplex qui dif- fuerunt turpiter captse et violentcr abstraciae, gra-
flcile rumpilur , conlexlus de tbeologicis auctori- viler flagellatae,in magnam clericorum infamiam,
latibus, de rhetoricis floribus et de dialecticis ar- multum opprobriumsacerdotum.Nobisautem dicittir
gumentis. Sacras aulem aucloritates pervertil , per prophetam : « Mundamini,qui feriis vasa Do-
sophisticas argumentationes inducit,rheforicos ser- mini (Isa. LH). > Nam el in veteri sacerdotio, lolis
niones exornat; simplices fallit, ut vagos alliciat, roanibus et pedibus, omnia sacerdos feminalia in-
ut incaulos sedueat. De talibus enim dicit Propheta duebat (Exod. xix). Certe, cum David fugeret per-
in psalmo: « Quoniam quseperfecisti, destruxerunt secutionem Saul, venitxum suis in Nobe ad Abi-
(Psal. s), > Teslimonia quippe sacrae Scripturse, melech sacerdotem, postulans sibi dari vel quinque
quse Spiritus sanclus perfecit, hserelici destruunt, panes ad esuriem expellendam. Cui sacerdos res-
dumilla pervertunt. PorroScriptura dorenle didici- C pondit: * Non habeo panes laicos ad manum, sed
mus, quod qui sopliistiee loquilur , odibilis est. tantum panem sanctum; si mundi sunt pueri,
t Non est enim illi data a Domino gralia ; sed omni maxime a muiieribus, mandueent (J Reg. xxi). >
s,apienliadefraudatus est(jEcc/i. xxwii).» Scriptum Quia panemsanctumdigne manducare non possun',
cst enim : «Perdam sapientiam sapientlum, et pru- nisi qui mundi sunt a coitu mulierum. Turpe dietu,
dentiam prudentium reprobabo (J Cor. i). t Praeser- sed turpissimum aclu : dici liceat, ut agi non libeal.
lim eorum, qui veritatem Dei detinenl in mendacio. Quidam nocte fiiiumYeneris agitant in cubili, mane
Quorum praedicalionon est in ostensione spiritus hiium Virginis oflerunt in altari. Nocte Venerem
el virlulis, sed in persuasibilibus humanaesapienliae amplexantur, matie Virginemvenerantur. At si \e-
verbis. Isti sunt caupones, qui secundum prophe- rum est, imo quia verum est, quoJ dicit Aposlolus ;
lara aquam vino commiscent, qui fel draeonum « Forniealores el adulteri regnum Dei non possi-
(Deut. xxxn) in aureo calice Babylcnis propinant, debunt (J Cor. vi). >
qui circumeunl mare el aridam, ut unum proscly- Sed ct funiculus avaritise peccatis exigentibus ita
tum facianl (Mallh. xxn). Isti sunt_illaevulpectilx, nos detinet aliigatos, et ut multi nostrum non eru-
de quibus sponsa dicit in Canlicis : «Capite nobis bescant mercari, non timeanl fenerari, a propheta
vulpes parvulas, qusedemoliunlur vineas (Can. n).» D usque ad sacerdoles omnes, avaritise student et a
Quartim caudas Samson ad invicem colligavit, majore usque ad minorcm omnes faeiunt dolum
ignera apponens ut incenderet segetes PhilisthinO- (Jer. vi).Dominusautem facto flagello,vendentes et
rum (Jud. xv). Sed ecce j'ampublice docent et prae- cmentes ejecit de tcmplo, -ESnegotiatorum effudii,
dicant libere, ita quod nisi colligaliones eorum cito et mensas nur.irnulariorum evertit (Joun. n). Avs-
559 SER.W XII, IN DIE CINERTJM. S^O
nis enim sacerdqs, non Deo servit.sed idolo. A xxn). » — < ibi erit vermls qui non moiitur, et
Nara, ut inquit Apostolus : < Avarilia est idolorum ignis qui non pxslinguilur (Isa. LXVI).»—«Dlmit-
servitus (Ephes.v). > Scriptum est enim : <Nihil est tite me, dicit Job, ut plangam paululum dolorem
avaro scelestius, et nihil esl iniquius quam amare meum, antequam vadam ad terram tenebrosam et
pecuniam (Eccli. \), > Quia « radix omnium ma- opertam mortis caligine, lerram roiseriae el tene-
Iorum est eupiditas (J Tim. vi). >Ex hae radice brarum, ubi umbra moitis, etnullus ordo, sed sem-
procedit, quod subditorum peccala palpamus; quasi piternus horror inhabitat (Job x). > Tanlam enim
< canes muti, non valentesiatrare (Isa. L),> ne foite in pcenis reprobi sustinebunt angustiam, ut nihil
subtrahant nobis oblationes, decimas atque primi- cogilare valeant praeter-poenas: sed illuc diiigent
tias. Ex hac radice procedit, quod alienos paro- impetum cogitalionis, ubi senlient vim doloris, Sa-
chianos seducimus, et invadimus parochias alienas, lomone dicenle : < Nec opus, nec ratio, nec scien-
iniltentcs falcem in messem alienam, el transgre- lia, nec sapientia est apud inferos, quo lu properas
dientes terminos qtios posuerunt patres noslri. ut (Eccte. IX).Si j'ustus vix salvabilur, impius et pec-
nobis ex eleemosynisquaeslusaccrescat. tator ubi parebunt? Audite Joannem in Apocalypsi
Sed el funieulus superbise, peccatis exigentibus, dicentem : < In dicbus illis quserent homines mor-
iia nos detinet alligatos, ul jam magis velimtts su- ™lem, et non invenienteam. Desiderabuntenim mori,
peibrquam humiles apparere, incedentes extento et fugiet mors ab illis (Apoc.i.\). » — « Dies illa,'
collo, elevatis oculis, erecta cervice, magnifieantes dies irae, dies tribulalionis el angusliae, dies cala-
flmbrias, phylacteria-dilafantes, quaerentes primos mitatis et miserise, dies tenebrarum et cafiginis,
recubitus in coanis, pnmas^cathedras in synagogis, dies nebulae et turbinis, dies tubM et clangoris
et \ocaii ab hominibus rabbi (Matth. xxm). Sic (Soplu1). > Dissolvamusergo colligationesimpiela-
jam ornali prodimus, ut magis sponsi quam clerici th, quoniam hoc cst majus jejunium quodelegit Al-
videamur. Qui mollibus yestiuntur in domibus re- lissiinus.
guni sunt (Malth. n). Justus aulem elegit abjectus Quia vero non sufficitmedicos causam infirmi-
esse in domo Domini,magis quam habitare iu laber- tatis agnoscere, nisi sludeanl medicinam salutis
uacuJis peccatorum (Psal. LVXXHI). Non in veste afferre, postquam speciescolligationum ostendimus,
pretiosa dicit Apostolus (J Tim. n). Nam « dives etiam modos dissolulionum dicanius. Dissolvamus
ille qui induebatur purpura el bysso, sepullus est ergo colligationes haeretieorum, per fidelem doctri-
in infe:no (Luc xvi). » Tanla esl superbia clerico- nam. Colligalionespeccalorum, per humilem poe-
rum, nt nunquam ad satisfactionem priores possint iQ nitenliam..
humiliari, non imilantes eum qui dicit: < Discite Colligationes damnatorum, per flnalem perseve-
a me, quia initis sum ethumifis corde (Mallh.xi), > rantiam. Apostolus enim inquit ad Timotheum ~:
—« qui non venitminislrari, sed ministrare (Mutth. « Attende tlbi et ^dcctiinse,insta in illa. Hoc enim
xs.); >sed illum, qui posuit sedem suam ad aquilo- faciens, el te ipsum salvum facies, el eos qui le
nein, ut essel similis Altissimo (Jsa. xiv). >—« Qui audiunt. Spiritus enim manifeste dicit, quia in 110-
est rex super omnes fllios superbise (Job XLI). > vissimis temporibus discedent quidam a fide, atten-
Isti sunt fasciculi deprimentes, de quibus cum pro- dentes spiritibus erroris et doctrinis dajmoniorum,
phela dixisset : Dissolve colligaliones impielutis, in hypocrisi loqucntes mendacium, et cauleriatam
consequenteradjunxit: Solvefasciculvsdeprimentes. habentes conscieiiliam, prohibentes nubere et ab-
Impielas enim super lalentum plumbi sedere de- stinere a cibis,- quos Deus creavit (J Tim. iv). >
scribilur. Propter qtiod alibi legitur : < Iniquitates - Qualiler autem sit haeccolligatio dissclvenda, sla-
mcae supergressaj sunt capul meum, et sicut onus tim docet Apostolus, dicens: « Quia omniscreatura
giave gravataesunt super me (Psal. xxxvn). Nam Dei bona est, et nilnl rejiciendum (ibid.). » Nam
« impius cum venerit in profundum vitiorum, con- « vidit Deus cuncta qusefecit, et erant valde bona
lemnil(Prot!. wiii).» Dissolvamusergo colligaiiov.esO ' (Gen. i). » Dissolvamus
ergo colligationes hseieli-
impieiatis;quoniam hocesl majus jejuniumquodele- corum, per fidelem doctrinam : qujniam hoc est
gil Allissimus. majus j'ej'uniumquod elegilDominus. Porro « qua-
De colligationibus damnalorum Dominus inquil cunque hora peccator conversus fuerit el ingemue-
in Evangelio : « Colligile primum xizania, et aili- rii, vita vivel, et non morietur, ait Dominus. Nolo,
Sale ca in fasciculos ad comburendum (Matih. inquit, mortem peccatoris, sed ut convertatur, et
Sill). » vhat (Ezech. xvni). » Peccatum autem quod per
Sedet iste.funiciilus conneclitur ex tribus funi- poenitentiam non dissolvittir, suo pondere slatim
culis, qui sunt : obscurilas lenebiarum, aeeibitas ad aliud trahit. Et sic efficilur reslis illa, de qua
pcenarum, diuturnitas miseriarum. dicit propheta : » Vae, qui Irahunt peccatum quasi
- Ignis enim gehennaesemper ardebit, et
nunquam longam rcstem I (Isa. v). Propter quod Pelrus apo-
Iiicebil; semper urel, etnunquam consumet; sem- stolus ait : < Posniteminiigilur et eouveitiinini, ut
per aflicietet nunquam deficiet. t Ligatis, inquit, deleantur vestra peccata (Act. m). » Dissolvamus
manibus et pedibus, mittite eum in tenebras e\ie- igitur colligationes peccatorum, per humiiem poe-
riores, ubi erit flelus et stridor dentium (Matth. nitenliam ; quoniam hoc esl majus jry.iniuth quod
371 INNOCENTIIIII PAP.£ SEHMONESDE TEMPORE.
elegit Aliissimus. Qma vero canis reversus ad vo- A ter fratres talarem lunicam haluisse describiittr
mitum (II Pctr. n), esl homo rediens ad peccatum, (Gen.xxxvii), et cauda hosliaein allaii jubelur of-
s'i juxta sentenliam Yerilalis « dimissa sunt tibi ferri. Dissolvaunusigitur colligaliones damnatornm
peccala, vade,etamplius noli prceare (Joan. viii); » per finalem perseverantiam,ipso prsestanle, qui est
quoniam < qui perseveravcril usque in finein, hic super omnia benedictus Deusin sseculasaeculorura.
salvus erit (Matth. x). » Hinc est quod Joseph in- Amen.

SERMO xnr.
PRIMA IN QUADRAGESIMA.
DOMINICA

De tribus lentantibus, Deo scilicet, et dcemone, et homine; et dequibus diabolus Christum


tentaverit, circa quce lamen docct seplem esse observanda; item de astutia diaboli unde
eomprcbeiur, et de causis lentationum.

Duclusesl Jesus in deserluma spirilu, ul tentare- B riiia vero lentavit, cum rnquit: Hmcomnia tibi
tur a diabolo; et eumjejunassel quadraginia diebus dabo, si cadensadoraveristne.
el quadraginla'noctibus, poslea esuriil (Mallh. iv). Attende diligenier aslutiam lcntatoris. Tenlat
Tres sunt qui tcnlant: Deus, dsemotiet homo. enim ex diversis causis, in diversis locis, di-
Sed Deus lental semper ad bonum, daemonsemper versis modis. De gula, de j'actanlia, de avaritia.
lenlal ad malum (Luc. iv), Homovero quandoqne In deserto, in templo , in monle. Suggerendo,
tenlal ad bonum, quandoque tentat ad nialum. argumenlando, el promitlcndo. Suggerendo cttni
Deus semper tenlal ad bonum rquia samper bonus dicit : Dic ui lapides isti panes fianl; argumen-
est. Dsemonsemper lenlal ad malum , quia semper tando , cura Intulit : Scriplum cst enim : Quia
esl malus. Honioveio quandoque leniat ad bonum, angelis suis inandavii de le, el in mauibtis lollent
quandoque lenlat ad malum, etc., quia quidam le, ne forle offendasad lapidempcdemttmm ( Psal.
boiitis etl, el quidam malus est. < Deusenim inten- xc). Promiltendo, cum inquit : Hmc omnia libi
lalor malorum esl. Ur.tisquisqueenim lenlaiur a dabo, ut quem ex una causa non poterat, e\ alia
sua concupiscenlia abstracius el illeclus (Jac i).» causa seducerct. Quem in uno loco non peterat,
De his tribiis personis stalim dicitur in principio: in alio loco deciperet. Quem non polerat uno mo-
Ductus est Jesns in deserluma sph itu, ut tcnlare- ' do, falleret alio. Sed nullo modo profecit, quia
tur a diubolo.Duclus esl Jesus, ecce homo. A spi- Christus semper rcpulit lenlalorem et supcravit
ritu, ecce Dcus. Ut leniaretur a diabolo, ccce dse- omnino. Non per sublimitatem potentijj, sed per
niou,. Illuc enim eum Spirilus duxil divinus, uli atictoritatem Scriptur.ne.Per boc nos docens el in-
euni eiat malignus spiritus lentaliirus. Ad jeju- slruens , ut quolies nobis gravcs tentationesemcr-
nanduni duxil illum Spiiilus divinus, sed ad len- gunt, recttrramus ad lestimonia Sciiplurarum. In
tandum sumpsil eiim spiiilus malignus. Deusau- quibus invenimus et speculura quod miremur, et
tcm tcntat, ul piobet; daemon lei.lat, ut fallai; exemplumquod Iinilenmr.
homo tenlat, ut invesligct. De primo dicimr: Porro circa tentalionem huj'us, septem praecipue
<Proba me, Domine, el lenla me (Psal. xxv); > considerare debemus, quse docet nos evangelista
de secundo legitur : «Cur S.itanas tenlavil cor notare, videlicet peisonam , locttm et tcmpus,
liuim ? (Act.xi.) i de leilio scribiiur : « Tenla causam et modum el ordinem , et qui post omnia
nos , obsecro, diebus decem (Dan. i). i s quiiur, finem. Pcrsonam scilicel quie tentatur ;
Daenionautem principaliter lenlat, per volupla- Quia Jesus esl dnclus a s-pirilu,ul tcnlaretur a dia-
tes, per opes et per honores. t Nam quidquid est D bolo ; loeum, ubi lenlatur ; quia duclus est in de-
in miindo, aul concupiscenlia carnis est, aul con- sciium ; tcmpus, quando tentalur ; quia r«m jeju-
ftipisccnlia oeulorum, aut superbia vilae (I Joun. nassel quadraginta diebusel quadraginta noclibus;
u ). » Concupisccnliacarnis , ad \oluplates; con- causara , ex qua tentatur, quia posteaesuriit; mo-
cupiscentia oculorum, ad opes ; superbia vitae, dum, in quo teiitatiir ; quoniain accedens tcnlator
perfinet ad honores. In voluptatibus, leiital per gu- dixit ci: Si Filins Dei es, dic ui lapides isli pnues
iain et per luxuriam; in ojiil.us, Untalper cupidita- fiaiu; ordinem, sccundum queni ipse lenlalur,
tem et avaritiam; in bonoiiLus, tenlal per super- quoniam assumpsileum diabolus in sanclamchita-
biam et jactanliam. De his tribus diabolus tcnlavit tem, sialuens eitvi super pinnaculum lempli. Et
J/sum, de gula \idelicet, avariiia et jactanlia. De ilcrum assumpsil eum in monlemcxcehum valdey
gula lentavit, cum ait: Si Filins Dci es, dic ut la- oslendensei omma regna tnundi; finein, ad qtiem
videsisti panes fianl; de jactanlia tentavil, cum lentaiur ; quia reiiquil eum diaboluset accessemnt
ilxil • Si Filius Dei cs , mitlc le deorsnm; dc a\a- ad eum angeli, el minisirabaiit-ei
573 - "SERMOXIII, DOMIN.I IN QUADRAGES. 3'f
Circa quodlibet islorum duo qusedam debemus A nec inventus est dohis in ore ejus (Isa. LIU;
dislinguere. Circa primum debemus attendere per- J Pet. n). > Prsecaveat sibi ergo peccator, quia
sonara tentaloils, et personara tentati; quia du- tentatus estipse Sahator ; nec sit jusltis- omnino
ctus est Jesus a spiritu, ut lentaretur a diabolo. securus, quia tcntatus esl ipse Deus. Sednon de-
Jesus ergo lenlalur, et diabolus tentat. Cirea se- speret homo quilibet cum lentalur, quia tentalus
cundum debcmus notare locura solitarium , el lo- est pro nobis ipse Sahaior, ut sua lcnlalione vin-
cum assiduum ; quoniam intra deserlum assumpsit ceret noslram, qui sua morte nostram peremlt.J"
eum in monlemexcelsum. El intra civitalemstaluit Tenla\it autem non in foro, sed in deserto ; non
supru pinnaculum tempti. Circa teitium debemus at- in trivio, sed in templo ; non in valie humili, sed
tendere tempus post bapiismum, et tempus eiiam in moiite sublin.i. I.Icm ipse qui tentavil in para-
poit jejunium. Quia cum baplizatus fuisset, tttiic, diso, lentavit in eremo. Sed in paradiso tentavit
ut dicit evangelisla , dtictus est Jesus in desertum, primum Adam , ct dcvicit (Gen. m). In ercmolei -
ut lentarelur, et jejunavit quadraginta diebus et tavil sccuiidumAda*.ii,ctdevietusest. Quia «non esi
quadraginta noctibus. Circa quartum debemus no- pntcntia, iion est sapienlia, non est consilium
tare causam polestatis, e\ qua j'ejunavit; et ca:i- conlra Deum (Prov. xxi J. »Non sit ergo mohachus
sam infirmitatis, ex qua esuriit. Circa qiiinttim de- B sccurus in claustro, non sit eremita securus in so-
befiius altendere modum tentandi secundum qua- liludine , quia tentatus est Adain in paradiso, quia
iitatem naltirae. Quia cum Jesus esuriissel, suggessit tcnlatus iu deserto Jesus.
ci diabolus : Dic, inquiens , ut lapides isti panes Tenlavit cliam ,non pos*.convivium, scd post j'e-
fiani. Et secundum aucloiilatem Seriplurae, quia juniuin; non post peccaluin , sed post baptismum;
eiirn suggessit ul mitterej, se deorsum, adjicit : quia raagis insistit, salagit etlaborat, ut seducat
Scriptum esl enim : Quia angelis suis mandavit de l.im niagnum quam paiuim, tani justura quani
ta, et in manibus tollenl le , ne foite offendas ad iinpum, sapientem quam fatnum; ut in sedu-
lupidempedem luum. Circa sevlum debemus no- ctione magni, seducaiilur et parvi; el in seduclione
tare ordinem. Quiapost gulam lenlavit de jactantia, j'usii, sedmantur et iropii; in seductione sapienlis,
et post jactanliam lenlavit <Je avarilia. Nam cum seducanlur el falui. Scriptum est enim":« Quia sub
i,ssumpsissel eumin saiiclam civitatem, et slaluis- umbra dormil, et in secreto calami, in locis Lu-
set eum supra pinnaculum lempli, ae illi dixissel: menlibus; absorbet fluvium et non mirabilur; ha-
Si Filius Dei es, milte le deorsum: itetum assmpsit bet enim flduciam, quod infiuat Jordanis in os
eum in montcmexcetsumvalde, el oslendilei omnia <-.ejus (Job XL),» Cuni enim quis ab errore ad veri -
rcgna mundi el gloiiam eorum, et dixit ei: Ilmc lateiri, a viliis ad virtutes, ct a diabolo ad Chrisltini
omnia tibi dabo, si procidens adoraveris me. Cirea converlilur, tuncmajores contra se tentationes ct
sepfimum debemus altendere recessum spiritus graviores in se persecutiones peipetitur. Unue iil.os
Etialigni. Quia lunc reiiquit eum diabolus , cl ac- Israel in dcscito, post eCtum de iEgypto, Amale-
cesseruiil benigni spiiitus, quoniam accesserunt citse graviter leguntur impugnasse (Exod. xiv).
angeli ei tninisirabant ei. Ecce licel in supeificie Propterea Sapiens nionel et hortalur: « Fili, cum
simplevappareat textus evangelicaelectionis, latet accesseris ad senilulein Dei, praipaia cor tuum
tamen sub cera favus, sub cortice nucleus, sub ad lenlationem (Eccle. n). » Ecce dubiumest,si
spica frumenlum. quis liic tenlalionem non habuerit, in futuro quis
Eruderemus ilaqueptiteum,quia altus est (Joan.y), scit si salvabilur. Ab hac igilur le; laiioneiuahgna,
el hauriamus aquam ingaudio defontibus Salvatoris \el polius ab htijus lenlatione maligni, nulla per-
(Jsa. xn). Tentavit ergo non qualiscunque tentalor, sona excipitur, nrjllus locus excluditur , nullum
&edipse diabolus, qui super omnes lentatores mali- tpnipus discernitur; ubique dolus et laqufius, ni,i-
gnos probatur astutus, etex subtilifate naturse el e\ que fovea et tcndicula.
antiquitate temporis, et ex assiduitate fallendi. Ex D Yere tentatio est vita hominis super terram
subtilitate naturse, j'uxla quod ei dicilur : « Tu si- (Job \n). Annon vere tenlatio? ciim muliiplicts
gnaculum similitudinis , plenus sapientia et perfe- lioslcs undique semper insidienlur ut capianl,
clus decore in paradiso Dei fuisti (Ezech. XXMII).» persequantur utperimanl, daemonet homo, mun-
Ex anliquitaie temporis, quia prima est creatma, dus el caro. Dsemonctim viliis, homo ctim besiiis,
non quod cunctas praecesseril, sed quam nulla pr,e- mundus cum elemenlis, caro cum sensibus. Pro-
cessit, juxta quod dicilur : « Quomodocecidisli, pterea plorat et clamat Aposlolus : «Jnfelix ego
Lucifer, qui mane oriebaris ? > (Jsa. xiv.) E\ assi- homo, quis me Iiberabit de corpoje moilis bujus?
duitate fallendi, quoniam t adversarius vesier dia- (llom. VII),> Et Psalmisla dicebat: « Educ de car-
bolus, lanquam leo rugiens circuit semper quse- cere animam meam, ad conlilendnm nomini luo,
rens quem devoret (J Petr. v). » flic ergo tentalor Domine (Psal. C\LI). J Diabolus enim causas ido-
tam subtilis, cailidus et anliquus, lenlavit ncn neas arl tentandum, et assuinit invenlas, et invenit
hominem qualemcunqiie, sed ijisum Jesum, du- assumendas. Ad tentandum quippe de gula, causam
clum a spiriiu ut tentaretur a diabolo, non peeca- idoneam assumpsit inventam; quia cion jejunasset
loienj, sed Sahalorem. < Qui peccatutn non fecii - Jesus guadraginta dicbus cl qnadr-aginta noctthib,
575 INNOCENNTIIIII PAPJS SERMONESDE TEMPORE. 575
ct poslea esuriisset, accessitad eum tenlutor, el ail: A secundum auclorilalem Scripturserespondens: Do-
Dic ut lapides hti panes fiani : intendens illi si minum Deum tuum adorabis, et illi soli tervieb
posset per nimiam aviditatem edendi trahere ad (Deut. vn), id est soli Deo servitutem adorationis
peccalum, sicut olim Esau, qui famem sustinere itnpendes.
noii sufferens, pro lentis edulio vendidit primo- Ad tentandam cliam de jactanlia causam as-
genita (Gen. xxx.). sumpsit idoneam, et congruum locum invenit. Quo-
Nos ergo, fratres et filii, caveamusastuliamienta- iiiam assumpsiteutn in sunclamcivitatem, el statuit
lionis, ne forle cum jej'unamus, per nimiam avi- enm supra pinnaculum lempli, dicens: Si Filius
dilatemedendi trahamuradculpani.Quia nonsolum Dci es, milte le deorsum. Duo sunt de qnibus ho-
in variis ferculis et lautis cibariis, sed in hora pra> iJiines se magis consuevere jactare, dignitas et
venla, et in appelitu immoderato peccatur. Unde scientia. Doctoresde scientia, sacerdotes de digni-
fion ail: Die ut lapides isli carnes fiant, aut pisces, tale. Ideoque de j'aclantia tenlalurus, staluit eum
ne forte in cihis lau'is et variis deprchendatur fa- supra pinnaculum lempli, qui locus est proprius
cilius aslutia lenlaloiis; sed dlxit : Dic ut lapides doclorumelsacerdotum. Etquoniam quise jaclant,
isli panes fianl, ut si famis impaliens lapides mu- laudemhumanam desiderant, et expetunl humanum
taret in panes, nimia deprehenderetur a\idilas co- B fa\orem, idcirco de jaclaniia tenlalurus, eum non
medendi. Atlendant hoc illi, qui varios exquirendo in locum desertuin, sed in civilalemsanclam as-
sapores, substanliam convertunt in accidens, et sumph.il,ut cttm favoris applausu ab liominiL-tis
naturam in artem, ut provocenl et revocent appe- latidaretur. Ul autcin persuaderel facilius quod di-
litum. cebat, proplielicum protulit lestimonium, sed illud
Ad tentandum vcro de avaritia causain idoneam a.l alieiium sensum pervert't, ut spiritus enoiis
assumendam invenit; quia duxit illum diabolusin haerelicaminstnterel pravitatem.
monlemexcehum, et ostendilei omniaregna mundi Porro cum ex diversis causis, in diversis locis,
et gloriam eorum, et ail: Hmc omnia libi dabo, si diversis modis leiilasset, nec profecisset, confu-
cadens adoraverisme. Attendite diligenter insiiiias sus abcessit. Quia reliqnil eum aiaboltts, et acccs-
inimici. Ul enini traheret illum ad casum , in mon~ serunt angeli el minislrabant ei. Quid aulem mini-
tem excelsum assumpsit; quia quanto major excel- slrabant angeli, an cibtimesurienli? Sed quidquid
lenlialanto gravior esfruiua. Et ut excitaret et in- ci angeli ministraverunt, moraliter hos instruimurr
vitaret eoncupiscenlianiociilorum, ostendit et p-o- quia si tenlationes diaioli cuiaverimtis cauie le-
misit omnia regna mundi et gtoriam eorum. Sed P pellcre, profecto nobis angeli ministrabunt.
cum prius tentasset, neque seduxissetde vitio cor- Oremtis ergo, fratres et filii, Dominum nostrum
porali, hoc est de gula, rursus tenlat de vitio spi- Jesum Cliristum, ul qui tentatoris supera\it asiu-
riluali,hoc est de avaiitia. Dominusaulem con- tias, ipse nos liberet ab insidiis lenlatoris, nec nos
tra defcctum taruis, virlutem menlis obj'ecit; re- permiUal in tenlalionem induci, sed si quando
spondens secundum auctoiitatem Scriplurae, quod forle tenlatio nos appreliendat humana, non pec-
uonin solopane vivilhomo, sed iii omniverbo,quod mittat usque ad consensumtentari (J Cor. x) : qur
procedit de ore Dei. Et contra cupiditatem et ava- cum Patre et Spirilu sancto \ivit et regnat Deus ,
ritiam, quae secundura Aposiolura, « servitus- est per omnia ssecula sseculorum.Amen.
idolorum(Ephes.v), » dhinam opposuitservitutem,

8ERM0 XIV.
IN SABBATOQUATUORTEMPORUM.
Chrisli transfiguratio, et discipuli tres quid dcsignmt; de vestimenlis Christi, de mulliplici
transfigurationis comprobationc, de casu boncrum et malorum diverso.

AssumpsitJesus Petrum et Jucobuin el Joannem 0 regno. Sed eece promissum implevil, quia posl sex
fratrem ejus, el ducit illos in moiileit' excelsum dies assumpsilJesus Pelrum , el Jacvbum, el Joan-
&eorsum,etlratisfiquratiisesluniecos(MatJi. xvn). nem fralrem ejus, et ducil illos in tnontemexcehv.m
Quia fidelis csl Dominusin promisso, ideo quod seorsum, et transfiguralus est anle eos. Sex euiiu
promisit, adimplevit. Promiserat enim apostolis sunl dies, in quibus oportet hominem operari;
dicens : « Sunt qtiidam de bic stantibus , qui non septirao autem die requievil Deus ab onini opcre,
guslabunt mortem , donec videant Filiiim hominis qisodpatrarat (Gen. n). Recle igilur h.tc transfi-
venientem in regno suo (Matth. x.wi), » id est in guratio post dies scx facla fuibse uanalur, quia
ea tlarilate, in Jjua pcraeto judicio apparei it in glorilicalio fulura nromitlitur in requie pcst labo-
'
577 SERMOXIV, 1N SABBATOIV TEMP. 578
icm",lanquara in septenaiio post senarium (Luc. A tem ejus el duos viros, qui stabant cuni illo. Moyses
xni). Et propier eamdemcausam bene Lucas dicit: veto sive corpus aereum sumpserit, sicut angeli,
Posl dies octo (Luc i\). quoniam baec transGgura- cum apparenlhomiiiibus; sive \eracitcr resurrexc-
tio in octava resurreclionis aetate promiltitur ad ril, proeul dttbio rediit, tuide venerat. Et si dicaf.r
fulura. Quamvis el secundum lilteram IIOIIdiscor- eum obiisse, mors ilfa non fuit poena; quia ex il!a
del, quod posl sex dies secundum Mallhseum et nullum sensit dolorem. Sicut autem post resurrc-
Marcum, el post oclo secundura Lucam liiijustiiodi clionem ad instruendam ftdem, eliam in corpore
ti ansfiguraliofacta (uisse docetur : cum illi medios immortali, signa morlalitatis exhibuit, quando la-
dies tantum commemorcnt, isle vero et primum teris aperluram, el locum clavorum oslendit; sic
pr-emisil, et ullimum quo complevit, adjunxil. et propter assertionem fidei ante resurreciionem
In transfiguratione vero Jesus non subslantiam immorlalitatis signa in corpore niorlali monslravit.
assumplsecarnis amisit, sed gloriam fuluraeresur- Quia resplenduit facies ejus sicut sol, et vestimenla
iccfionis oslendit. Sed ante omnia polest quseii, ejus facia sunt alba sicut nix.
qualis fueritilla visio : utrum spiritualis, an polius Yerumquia mirum erat elmirabilequod monslra-
eorporalis. Qusedamspiritualis esse videtur, quia bat, ut firmius crederetur, voluit illud multiplici
secundttm quod discipuli erant somno gravali. " leslimonio compiobare. De cceloscilicet et de terra,
Yerumin somnonon apparet vera visio, sed tantttm de paradiso et de inferno. A Deo, et homine; a
imaginaria; et ideo, visio illa non videtur eorpo- vivis, et moituis; per piaeteritos, et prsesenles; per
ralis, sed spiritualis. Prseterea cura Moysesvera- legem, elpropbetas, quoiiiamapparuerunteisMoyses
citer esset morluus (Num. xxvn; Dcut. xxxn, et Elias, cum ipso loquenles.Et ecce nubes lucida
xxxiv), si tunc corporaliter apparebat, videtui' ergo obumbravil illos, el vox de nube dicens: Hic esl
qaod surrexissel cum vcro corpore; aut iterum Filius tneus dilecius, in qiw milti bene complacui:
ftiit mortuus, el slc fuit contra justitiam sine ipsum audile. Vox cle nube perhibtiil teslinioiiiuin
eulpa. \eritati de ccelo. Discipuli auternin monte fuerunt
Punilur, qnia quoelibctmors est poena; atttper- testes veritatis in terro. Moyses de inferno, quia
petuo mansit vivus, et ita Cbristus eontia verbum noiiilum Christus eduxeral vinctos suos delacu, in
Apostoli (J Cor. w; Col. \); non fuit piimitise dor- quo non eral aqua (Zach. i\). Elias de paradiso, in
aiientium, quia non surrexit primus immorlalis quo cuin Enoch usque ad tribulationem ult.mam
et impassibilis.Econlra videlur quod illa visio fuit ftituram per Anliehrislum credilur permansurus.
corporalis, quia sacra Scriptura manifeste distin- P A Deo Patre vox illa processit: Ihc cst Fdius
guil inler spiritualem \isionem el corporalem.Evan- meus dilcctus. Ab IiominePetro .\erbum illttd ex-
geiiumvero spiritualemvisionemcommeniorat,tunc 1\it : Domine, bonum est nos hic esse.Yivus erat
perhibeteamfactam in somno vcl in cxcessu,quem- Elias, mortuus Moyses. At ifle vivus erat, sed mo-
a-imodum angelus apparuit Joseph dicens : «Jo- rietur; isle vero morluus, sed \iclurus. Ambo ta-
seph fili David, noli timere, aecipe Mariarn conju- men prtesentes erant, is utlegifer, hic ut prophcia;
gem luam (Mutth. i). » Expresse dicitlir quod in ul rei mirse mirabile testimonium perhiberent. Per
-somnisappaiuit, cum Petrusvidit coeluni aperluni, illos, ut per piseteritos; per aposlolos, ut per proe-
et descendensvasquoddam, velut linteum magnum senles pcrhibetur testimonium verilali. Quoniam
quattior initiis submilti de coelo in terram. Ex- et qui prseibant et qui sequebanlur clamabant, di-
presse dicitur <quod cecidit super eum menlis ex- cenles:«IIosanua Filio Davitl, bencdictus qui venit
c^ssus (Act. \). » Quando vero corporalera visio- in nomine Domini (Mulih. xxi). » Tres apostoli et
nem•commemorat,tunc narral rem gestain : quem- duo propheUefuerunt adhibiti, quia secundum le-
itJmodum ttbi dicittir, quod angelus Doniini slet.it gem divinam «in ore duorum vel trium lesiiuni
juxta pastores, et clariias Dei circunifulsil illos, ct slat cuine verbum (Deut. xvn). >
timuerunt timore magno (Luc. n). Et ubi dicitur, D Pctiusautem visionis gloria, vel potius visione-
quod magi videnles stcllam in Oricnle, ver.erinl gloria; delectaltis aiebat : Dotnine, bonumest nos.
Jerusalem, dicenies : t Ubi est qui natus est Hex hic exse.Sed Petius videns glorifitatara Iiuiiianita-
Judaeorum? (Maiih. n.) > Prseterea nisi visio ista lem, tanlo afiitifur gaudio, tit nunquam velit ab,
vera, procul dubio non fuisset verum signum glo- ejus inluitu separaii : quid de illis pulandum est,
lificalionis fulurae,qiioniain verum non recte signa- qui divinitatem glorilicantem aspiciunt, cum quaiilo
tur perfalsum. Quid ergo dicemus? uiique qttod gaudio semper illi desiderant inhserere? « Nce
I*3DC visioexstitit corporalis; quia sictit corporales oculus vidit, nec attiis audhit, nec in cor hominis
asstiinpsit discipulos, et adduxit ad rnontem illos ascendit, quaeprapparavitDeusdiligeniibus se (ha.
corporaliler: iJ-aHs/H/uratusesf anle eos,el inverilatc LXIII).» In eo vero quod addidit : Si vis, faciamus
iesplenduiifaciesejus sicut sol, el veslimenlaejusfacla hic Iria tabernacula, tibi tinum, Moysi unum, et
stinl alba sicui nix. Licet ergo Petrus, ct qui cum Etim unum, nesciebat, ut ait alius""evangelista(Luc.
iiio erant, esseut somno gravali, non lamen visio- ix), qtiid diccret. Quia non est necessariuiii taber-
nem istam in somno videiunl; quia sicut idem cultim, tibi secuudum ApocalypsinJoannis, «Deus
evaiigelifclatestatur, ewylantes viderunt n ajesta- omnipotens-est iemplum et agnus (Apoc.\\i). > Et
579 INNOCENTIIIII PAPJE SERMONESDE TEMPORE. 580
cui
quia gloriam quse promittitur post resurreclionem 1 rasscnt cum ipso, vox "^atrisviderefur incerla,
in ccelo, reddilam esse putabal ante resurreclio- potius teslimonium protulissel. Scio fralres el filii,
nem in terra, sed perterritus et allonitus, vel magis quod vos deleclat exposilio litteralis, sed puto qtio.l
in exstasi positus, et in excessu translatus, nescie- magis spiritualis expositio deleclabit. Et ideo si
bat cogitare fulura, quem praesentia tlelectabant. litteram diligenter audistis, spiritum diligentius
Cnde reprehendi non meruit, aut etiam increpari. audialis. Assumpsit ergo Jesus Pelrum, et Jaco-
Sod adhuc ipso toquente, ecce nubeslucida, non ob- bum et Joannem, et duxil illas in monlem excel-
scura; non enim est conventio lucis ad teuebras, suin, etc.
neque Chiisti ad Belial (II Cor. vi); obumbravit Tres isli discipuli designaut tres ordines fide-
eos, ut ostenderet visionem hujusmodi non esse iium in Ecclesia, prselatos, continentes et conju-
verilatem futurse glorificaiionis, sed umbram, ut gatos. Hi sunt Noe, Daniel, et Job, quos Ezechicl
per umbiam veniretur ad veritatem, quasiperspe- viilit in visione salvandos (Ezech.xiv). Sed securi-
ciem ad rem, et per fidem ad speciem. dum e\angelicam veritatem, «duo sunt in agro,
Porro quare factum sit hoc miracuium, et etir duo in lecto, et duo in mola; quorum unus assu-
hoc mirabile sit oslensum, ostenditur, cum infer- metur, et alter relinqueiur (Malih. xxiv). » Quo-
tur: Hic est Filius meus dileclus, ia quo tnihi bene &niam de quolibet ordine quidara assuir.tintur ad
complacui : ipsum audiie. Ac si diceret manifestius: gloriam, et alii relinquuntur ad poenam. Non enim
Ego, qui dixeram : « Poenif-elme fecisse honiinem locus sanctificat hominem, sed bonio lociim. Tres
(Gcn. vi), » ecce nunc dico : Hic est Filius meus ergo discipulos assumpsil Jesus, et duxit eos in
dileclus, in quo milu benecomplacui. Hic ergo, non monlemexcelsum; quia tres ordines fideliumacce-
alius filius est, non servus meus, non alienus; di- pit Dominus, ct adduxit in coeltira; sed non omnes
lectus, non maledictus, in quo tnihi complacui, non deomnibus; quia ducil illos seorsum, id est divi-
displicui,et ideo ipsum audite, non contradicite. - sim,« sicut pastor segregat oves velagnos ab hsedis
Et audienles discipuli cecideruntin faciem suam, (Maltlt. xxv), >ut tollatur impius, ne videat gloriam
et timuerunlvalde.Boni namque cadunt in faciem, Dei, qtiae promittitur et datur in coelo(Isa. xxvi),
mali vero retrorsum. De bonis autem caientibus quia < Dominus in coelosedes ejus (Psal. \),» Qui
dicitur : « Ceciderunt in facics sisssel adoraverunt dicit : « Yolo,Paler, ul ubi ego sum, illic sit et mi-
Dominum (Apoc. iv). » Dc malis vero cadentibus nister meus (Joan. xvn). >
legilur : < Abierunt retrorsum, et ceciderunt in Quod aulein transfiguratus est anle eos significat
terrara (Joan. xvui). > Isli cadunt in faciem, per (, quod videmus nunc per speculuin in aenigmate,
humilialionem; ilji cadunt retrorsum, per aversio- tunc aulem \idebimus facie ad faciem, sicuti est
nem. lsti quo cadunt, intelligunt; illi quo cadunt, (J Cor. xni), quando de figura transferemur ad ve-
ignorant. « Beatus tamen qui semper est pavidus ritatem, et de fide producemur ad speciem.
[Prov. XXVIII).» Quia «timor Domini peccalum El resplenduit facies ejtts sicut sol, veslimsnia
expellit(Eccli. i).> Ilincpropliea diciladDominum: aulem ejus facta sunt alba sicul nix. Yestimenta
< A limore fuo concepimus, Domine, el peperimus Chrisli sunt universi fiJeles, de quibus ad ipsum
spirilum salutis (Isa. xxvi). > dicilur per prophetam : « His omnibus velut vcsli-
Audientesergo discipuli testimoniura deitalis, et mento vcslieris (lsa. XLVI).» Et ad quos Aposlolus
majestaiis gloiiani intuentes, cecideruni et limue- dicil: « Quotquol in Chrislo baptizati estis, Chri-
runt; quia « accedet homo ad cor altum, etexal- stum induistis (Rom.vi).» Et idco non solum facies
labitur Deus (Psal. LXIII),» et investigator ma- Clirisli resplenduil sicut sol, sed etiam vestimenla
j'eslatis oppiimetur a gloria (Prov. x\v). Unde pro- ejus facla sunt alba sicut nix. Qiientadinodum, in-
pheta : « i)omine, audivi auditionem tuam, et ti- quit Aposlolus, t Salvatorem exspeclainus Doini-
mui (Habac m) ;\ » consideravi opera tua, et num Jesura Christum, qui reformabit corpus liu-
eypavi. Ex eo autem praecipue timuerunt, quod ) mililalis nostrse, configuratum corpori claiilaiis
cum Petrusquasi compaiasset Jesum Moysiet Elise, stiae(Pliil, HI). » Porro, quanta est diflerentia iut<;r
dicendo : Si vis, faciamus hic tria labernacula, tibi tlaiilatera solis, et nivis candorem, tanta est diffe-
unum, Moysiunum, et Elimunum, audientes posfea renlia inter gloriam capitis, et glorificalionem
vocem de nube dicentem : JJic esl Filius meus di- menibioruni. Duplex autem glorificationisest spe-
lectus, in quo tnihi bene complacui; et intelligentes cies : una spiritus, el altcra corporis. Una qua glo-
igsum Deum esse, Dei Filium Jesum Christum, rificatur corptis, et altera qua glorificalur spiritus;
tanquam erraverunt, timore perterriti ceciderunt. quia, secundum prophetam (Jsa. XL),de manu Do-
Sed ne prse limoris magnitudinedesperarent, acces- mini recipiemus duplicia. Totus igitur homo iu
sil Jesus, et leligil eos, dixitque illis : Surgite, ct stola mentis et stola caruis glnriam oblinebit. Quia
nolite limere. Accessit, el teligit; quia per se sur- vero corpus conslat ex qualuor elementis, terra,
gore non valebant. < Sinenie, inquit, nihil potes>lis aqua, igne et aere, ad stolam corporis qualuor
facere (Joan. xv). > proprielates perlinere dicuntur, claiitas, subtilitas,
Leva,.ies auiem oculos suos, neminem vidcrtmt, agililas et impassibilitas. Et quia spirilus ties ba-
nhi soiu*n.Jcunn.Nam si Moyse?et ElLas perseve- bet natuiales virtutes, vim rstionabilem, \im ira-
581 SERMOXV, DOMIN.III IN QUADRAGES. ~582
scibilem et vim concupiscibilem, ad slolam spiritus A qma uno die discurnt ab O.iente in Occidenttjm.
tres asserunlur proprietales spectare, cognitio, di- Has etiam proprielates in mortali corpore Christus
leclio et delectafio. Has et illas commemorat et ostendit; subtilitatem, quando nascebattir de Yir-
commendat Sapiens ille, qui ait: « Fulgebunt jusli, gine (Luc n); agilitatem, quando gradiebatur su-
et tanquam seinlillse in arundineto discurrent: et per aquas (Joan. vi); claritatem, quando transfigu-
regnabit Dominusillorum in perpetuum (Sap. in).» rabatur in monte (Matth.JX); impassibilitatem,
His verbis proprietates glorificati corporis designat. quando manducabatur in ccena (Joan. xix). Pro-
Ae si diceret: Futgebunt clari, et tanquam scintiilw prietates aulem glorificali spiritus commendantur,
«ubtilesin arundinelo dhcurrent agiles. Et regnabit cum dicitur : JJic est Filius meus dilectus, ccee di-
Dominus illorum tn perpeluum,et ipsi cum Domino lectio. In quo mihi benecomplacui, ecce deleclalio.
impassibiles. Consequenler aulem glorificari spi- Ipsum audite, ecce cognitio. Nam et ipse dicebat:
ritus proprietates assignat. Qui confidunt in illo, < Quaecunque audivi a Palre meo, nota feci vobis
intelligent veritatem, el fideles in dileetione acqui- Juan. xv).» Deus enim quanto magis cognoscilur,
cscent ei; quia donum et pax est electis Dei. In- tanlo magis diligitur; quanlo magis diligiltir, tanlo
lclligenl veritatem, ecce cognilio. Fideles in dile- magis delectat.
ctione, eccedilectio. Pax est electis, ecce delpcfatio. B Nos ergo, fratres et lilii, si cupimus gloriflca-
Ct aulem Dominus in apostolis circa mercedem' lionis stola vestiri, de valle asccndamus ad mon-
tglorificationissaternse erigeret spem, astrueret fl- tem, ut nostra conversatio sit in coelis (Phil. m),
dem et accenderet cbarilatem; in seipso utiamque j'uxta quod monet Apostolus dicens : < Qusesursuni
stolam, et ulriusqne proprietates exhibuit: Quia sunl qnaerite, non quse super terram (Cot. m),»
resplenduit facies ejus sicnl sal, ecce corporis stola. , non inhiantes terrenis, sed adh.ureiites coelesti-
Non enim simpliriter dixit -.Resptenduit,sed addidit, bus; ut ascendamus < de virlutc in \iitutem, do-
sicul sol. Nam illaequatuor proprietales inveniunlur nec videamus Deum deorum in Sion (Psal.
in sale : claritas m substanlia, quia ignea est, et LXXXIII), > prsesianle Domino nostro Jesu Christo,
lacida, impassibiiitas in natura, quia perpetua qui est super omnia Deus benedictus in ssecula.
consislit el incorrnpla: sublilitas in radio, quia Amen.
gine obslaculo penetrat \itrum: agilitas in motu,

SERMO XV.
DOMINICATERTJA IN QUADRAGES'.MA.

Aquosa loca in quibus immundus spiritus requiescit: delribus scopis, quibus conscientits
domus mundatur, et tribus ornamentis, quibus ornatur; et de septem vitiis capitalibus.

Cum immundus spiritus exieril ab homine, am- C qtisedocet nos Veritas ipsa notare, videlicet egres-
bulat per loca inaquosa, qumrens icquiem el non sum, progressum et regressum; egressum ab ho-
hweniens, dicit : Reverlar in domum meam unde mine; progressum per loca; rcgressum ad domum,
exivi. El cum veneril, invcnil eam scoph piundalam De primo dicitur: Cutn immundus spirilus exieril
et ornalam. Et lunc vadil et assumil seplem alios . de homine; de secundo siibilitur : Ambulal per loei
tpiritus nequioresse, et ingressi habilani ibi. Et tunc inaquosa; de tertio vero additur : Reverlar, inquil,
fitint novissima twminis illius pejora prioribus in domum meam unde exivi. Egressus est semper
(Luc xi). homini bonus; regressus seniperest homini ma-
Saepe necessilas impedit quod requirit ulililas, lus. Progressus auteni interdum est hoinini boiuis,
quod ipse nunc experiri compellor. Requiril enim inSerdum est maltis. Bonus, cum leiilailoni non
ulilitas, ul bis sacris diebus frequentius solilo, per acquiescitur, malus autem, cum consentitur. Yi-
cxhorialiones serraonum debeam populos admo-- dcamus ergo quid provenit de egiessu, quid evenil
nere, sed impedil hoc necessitas, quia praeter so- de progressu, quid advenit de regressu. Cum. im-
lilum, imo plus solito, mtiltis et magnis sum oc- mundus, inquit, spiritus exieril ab homine, tunc
cupatus negotiis, ut null.um mihi sit otium olio- donius scopis mundatur et ornatur. Ecce quid pro-
sum. Quid ergo? Facere nolim quod queo, quia D venit de egressu. Ambulal per loca inaquosa, qum-
"ouod velim facere nequeo? Absil! Est aliquo pro- rens requiem,sed non invenit. Ecce quid evenit de
dire tenus si non datur ultra. Nam et Aposlolus progressu. Tunc vadil et assumit septemutios spi-
ait: «Lac vobis potum detli. non escam (I Cor. rilus neqnioresse, et ingressi habitanl ibi. Ecce quld
ni). » Dicam ergo : Cum immundus spirilns exient advenil de regressu. Procuremus itaque diligenter
de homineambulal per loca inaquosa. egressttm , ut^domus nosfra scopis mundeluret
Circaimmundum spitiltini tria uolare tlebemus,. oruetur. Careamus autem prudenier progresyara.
53"» INNOCENTllIII PAP/E SERMONESDE 'JEMPORE,. 5Sf
ut immundus spiiitus quserens requiem non inve- A J justitia, fortiludine, prudentia, temperaniia. Orna-
niat. Timeamus vehementer regressum, ne sint tur quoque varielate operum : oratione
, jejunio,
hovhsima nostra pejora prioribus. Intral ergo spi- eleemosyna, et praefeertimillis
rilus immuudus per culpam, sed exit per poenilen- quae Dominus in j'udicio commendabil: operibus piefatis,
« Esurivi,
tiam; ingredilur per vitium, sed exit per virtutem. et dedistis mihi manducare ; sitivi, et dedistis mihi
Nam egressus vifii, virtutis opeiatur ingiessum. bibere, etc. (Mattk.
xxv). >
Vel polius virtutis ingressus, vitii operatur egres- Tunc immundus spirilus , quasi non possit solus
sum. Quia « non est convenlio lucis ad tenebras, domumistam irrumpere, el assumil septem
vadit,
rieque Christi ad Belial (JJ Cor. vi). >— « Dimissa alios spiritus nequiores se. Ideo nobis describitur
sunt, inquit, ei peccala multa-, quoniam dile.vit itnmundi spiritus astulia , ut studeamus adhibere
muUum (Luc.vn). »- cautelam. Certe,cum non jiotesl unum seducere,
Cuiu aulem immundus spiriius exierit de homine, lentat ul seducat alium. Quia cumimmundus
spiri-
tiinc ambulat per loca inaquosa, sed qiiserit in eis lus exierit ab homine, ambulat per loca
inaquosa.
requiem, et non invenit. Aquosa loca, sunt rorda Cum uno modo seducere nequit",tentat utalio modo
luxuriosa, in quibus concupiscenliaeluxus exube- sedueat. Quia qumreasrequiemet non inveniens,di-
rat. De hac enim aqtia patriarcba Jacob dixisse cit: Reverlarin dotnumtneamundeexivi. Cmn solus
Ifgitur ad Ruben : « Effusus es sictit aqu.i, non non potest seducere , lental ut seducat eum aliisr
crescas, quia ascendisti cubile palris tui (Gen. quia vadit el assumit septemalios spirilus nequioKS
XLIX).»Nam et aquse furfivse dulciores sunt, et se, et ingressi habitanl ibi. Yerbi gratia supponatur
panis absconditus est suavior (Prov. ix).» In his exemplum: cum spiritus luxuriaeej'ectusab hominer
Iocis aquosis iramundus spiritus requiescit, Juxta videt eum continentia prsedilum, honestate praecla-
quod legilur : « Sub umbra dormit, in secrelo ca- rum, ita ut difficilesil eum de carnis fragilitate se-
lami, in locis humentibus (Job XL). » Loea vero duci, ad alias artes recurrit, aliasque fraudes ex-
inaquosa sunt corda casta, quae cliariiaiis igne cogitat. Et primo, spiritum simulationis assumensr
flammescunt; in quibus non malignus sed beni- tentat per hypocrisim, nt seducat; secundo, spiri-
gnus spiritus lequiescit, juxta quod legitur : « Su- tum favoris assumens, lentat per vanam gloriam,
per quem, inqtiil, requiescet spiritus meus, nisi su- ut decipiat; tertio, spiritum ambitionis assumens^
jier humilem et quietum, et treinentem serrnonem tentat per eupidilaiein, ut fallat; quarto , spiritum
meum? (Isa. v.) > Ainbulat ergo spirilus immundus elationis assumens, tentat per supetbiam , ut sedu-
ner inaquosa loca, liduciam babens, ut Jordanis £( cal; quinlo , spiritum praesumptionis assumens ,.
mfluat in os ejus *(Job XLI. « Circuil enim quserens tentat per arroganliam, ut decipiat; sexto, spirilum
quem devoret (I Pelr. v).» Sed qumrensin eis re- ostentationis assumens , tenlat per jaclanliam , ut
quiem el non inveniens,dicit : Reverlar in domum seducat; septimo, spirilum dissolutionis assumens,
meam unde exivi. Non enim est mirum si spiritus lenlat per stiperfluiiatem, ut fallat. Et" sic demum
mendacii menliatur, aut si spiritus prsesumptionis spiiitus luxurise revertitur, et subintrat. Et fiunt
prossumat. Adhueenim domum dicit esse suani, de novissimahominis illius pejora prioribus. Non so-
qua exivit; qusenon est jam spirilus immundi, de lum , quia iniputantur peccata dimissa , sed quia
qua spiritus est ejectus immundus. Hsecdomus est superinducunlur admissa.
conscientia. De qua dicit Psalmisla : « Perambu- Sed nec sic desperandum est, quia Jesus septein
iabam in innocentia cordis mei, in medio donius daemoniaejecisse legilur (jtfare. xj de Maria, id est
mese (Psal. c). » vel seplem vitia principalia , quae signiflcata sunt
Cumin hanc venerit domum, de quaperpoeiiten- per septem gentes, quae de terra promissionis fue-
tiam est egressus, invenit eam scopis mundalam et runt ejectse; quibus opponuntur septem pelitiones,
ornatam. Mundatam ejeclis vitiis, ornatam introdu- septem virtutes et septem duna: \el polius vitia
ctis viitulibus. Tribus auiem scopis domtis isla D spiritualia siinul et corporaha , quaeper septena-
mundafur: scopa compunctionis in 'corde, scopa rmm designanlur, propter ternarium et quaterna-
confessionis in ore, scopa satisfactionis iii opere. rium, in quibus componitur septenarius. Ternarius
'Scopacompunclionismundatur cor a labe contagio- enim refertur ad spiritum, qui tres habet nalurales
n's iniquse, scopa confessionis mundatur eor a virtutes : vim ralionabilem , ut discernat inter bo-
sorde locutionis perversae, scopa satisfactionis num ct rnalum ; vim iraseibilem, ut ftigiat ma-
mundatur opus a fceditate consueludinis pravse. lum ; v.m concupiscibilem,ul appetat bonum. Qua-
Tiibus etiam ornamentis ornalur, donis, virtulibusj temarius autem referlur ad corpus , quod conslat
eloperibus; de quibus inquil Propheta : «Aslitit; ex quafuor elementis, terra, aqua, igne el aere; ul
rcgina a dextris luis in veslitu deaurato, circum- septern dsemoniainteliiganlur ej'ecta, quando vitia
amicta varietate (Psal. XLIV).J Ornatur enim va- corporalia et spiiitualia sunt dimssa. Corporalia,
lietate donorum, spiiilu sapientiae et inleliectus, ut gastrimargia, luxuiia. Spirilualia , ut ira , invi
spiiim consilii et forlitudiuis , spiritu scientisecti dia, elc.
piUalis, et spiritu timoris Domini (Jsa. n). Orna- Salagamus ergo , fratres el filii, ne sicut canes
tur et •vitrietate viilufum, CjJe, spe et charitate ,, re\eriamur ad \omitum (Prov. \x\m). Quia « 1:0-
3S3 SERMOXVI, FER. V FGST BOMIN.1 IN QCADRAGES. SFG
mo mitlens mauuin suam ad aratrum, el respiciens A fragililate defecimus, beatorum marlyrum Stpphanj
relro, aptus est regno Bei (LHC.IX). > Nam etuxor et Laurenlii merila implorenius , ut ipsi pru nobis
Lot, quia retro respexit, legilur in statuam salis intercedant ad DominumJesum Chrisliira, qui est
fuitse Conversa (Gen. \ix). Quia vero cx nostra super omnia Deus benediclus in ssecula. Amen.

SERMO XVI*

FERIA V POST PRIMAMDOMINICAMQUADRAGESIM^.


De Christi justitia, potenlia, misericordia, prudentia, vigilanlia et doctrina : de febribus
Synagogce quibus detinetur, et de simplici, duplici, continua el interpoltata febri: denique
de mgritudinis varietatibus.

Surgens Jcsus de synagoga, inlroivit in domum B juxta quod ipsa dicit in Canticis : « Filii matris
Simonh. Socrus aulem Simonis tenebatur magms mesepugnaverunt adversum me (Canl. i) > Nam de
febiibus (Luc IV). Synagoga nati sunt primum [al. primilivi] fideles,
Multa nobis et magna circa Redemptoiera no- de qua secundum carnem et ipse Christus traxit
-slrum in hac evangelicaeleclionis serie commenda- originem. PrOpter quod et ipse dicebat : t Quia sa-
tur, juslitia, potentia, misericordia , prudentia , vi- Itis est ex Judseis (Joan. iv). > Postquam ergo Cliri-
^ilaiuia et doctrina. Juslilia, qtiia surgens de syna- sfus a Synagoga surrexit, desercns eam propter
goga, iniravit in domum Simonis; potentia, quia perfidiam, tunc ipsa socrus Simonis ccepit magnis
slans super eam imperavil febri, el dimhil illum. febribus detineri. Non dixit: febre, sed fcbribus,
Misericordia, quia manus singtilis superponens, cu- ut inteuigalur non una tanlum, sed multis febribus
rabal eos; prudenlia, quia increpans dmmoniacla- Iaborasse. Synagoga quippe duabus prsecipuefebri-
manlia et dicentia : Quia tu es Filius Dei vivi, non bns detinetur, erroris videlicet et invidlsc, De pri-
sinebal ea loqui; vigilanlia, quia el aliis civitahbus ma dicit Psalmus : « Quoniam erraverunt a ventrc,
oporlet me, inquit, evangelizareregnumDei; doctri- loculi sunt falsa (Psal. x\xvn). » De secunda dicit
Jia, quia eral prmdicans in synagogis Galilmw. t/vangelisia (Mallh. xxvn)", quod per iinidiam tra-
Surgens erx/Ode synagoga, intravit in domumSi- diderunt eum. Febris erroris de frigido piocedit
monis, quoniam infideles deseruil, et ad fideles ac- humore. Juxta quod legitur : « Facta sunt encsenia
cessit. Synagogampropler perfidiam reprobavit, et in Hierosolymis, et hiems erat (Joan. x). » Hiems
Ecclesiam propler obedienliam praeelegil. Simoa erroris et iufidelitatis et ignorantise. Unde quando
autera interpretatur obediens; cujus domus est uni- Pelrus negavif (Joan. xvm), calefaciebat se ad
versalis Ecclesia , quam ei Dominus gubernaiidam ignem, quia frigus erat. Febris aulem invidia?, dc
commisit. « Tu es, inquit, Petrus, et super hanc calido piocedit luimore , juxta quod legitur : « Su-
pelram sedificaboEcelesiam meam (Mallh. x\i). > per eos cecidit ignis, et,non viderunt solem (Psal.
Cujus obedientiam Dominus eommendat etcomme- L\II). > Ignis invidise, indignalionis et odii. « Nam,
morat per prophetam : « Pojmlus, inquit, quemnon cxarsitignis in synagogaeorum, et flamrnacombus-
cognovi, servivit n.ihi, in auditu auris obedivil sit peccatores (Psal. cv). > 0 quam gravi torqne-
mihi (P&al.xvn). >Niliil jnstius, quam ulDominus tur invidia Synagoga, quando videt Ecclesiam h.t-
jnfideles et inobedientes abjiciat; fideles autem et bere regnum et saeerdotium , templum ct allare,
«bedientes assumat. « Quonlam humilia respicif, et legera et prophetiam ! Quoniain ablalum est ei re-
alta a longecognoscit (Psal. cxxxui). i—r Superbis Q gnum Dei, et dalum genti facienti fiuclus ejus
resislil, humilibus autem dat graliam (Jacob. iv; « (Mallh. xxi). Tam grandi tamen^detinetur errore ,
IPet. v). >Propter quod alibi apostoli leguntur ut nec sic infelligat verilatem. « Cognovit bos pos-
dixisse Judaeis : <Quia repulistis.verbum Dei, et sessorem suum, et asinus piaesepe domini sui;
indignos vos fecistis vilseseternse,ecce conveitimur isiael autem me non cognovil, ct populus insi-
ad gentes (Act. xm). J Unde si nolurritis abj'ici, sed piens non intellexit (Isa. i). >
assumi, infldelitatem, et inobedientiam studeamus His ergo febribus socrus Simonis, id estSyna-
abjicere; fidem atitem et obedienliam assumere goga tenetur ; sed qui sunl in domo fideles, orant
studeamas. Quia <fides sine opeiibus mortua est pro ipsa, petentes, ut Deus auferat velamen de cor-
(Jac. v) t, et opera sine flde non vivttnt. dibus ejus, ut Jesum Christum, qui est veritas,
Sscrus aulem Simonistenebatur tnagnisfebiibtis. agnoscat. Ipse vero precibus fidelium inelinatus,
Quam prius dixerat Synagogam, modo Simoiiis so- stans super eam, ad Patris videlicetdextram exal-
crui-.iappellat. Socrus enim est maler uxoris. Maler tatus; quoniam < exallavit illum Deus, et dedit ei
auttm Ecclesiae, quseuxor est Simonis, saciamen- nomen, quodest super omne nomen, ut in noniine
talifer sibiconjugio copulala, intelligilur Synagiga, Jesu omije genu {lectatur, ccoleslium, tcncstnuin
587 JNNOCESTHIII PAP^E SERMONESDE TEMPORE. 588
et infernorum, et omnis lingua confileatnr quia A illum pro ea, ct impeiavit febri, et dimisit illam.
Dominus Jesus Christus in gloria est DeiPafris Certe quae suis meritis curari non poterat, alienis
(Phil.n). » precibus esl sanata. Et ideo cum quis aliquo gra\i
Imperavit febri, et dimisil illam. Non quod febiis peccato laboral, recurrat ad Ecclesiam, ut oret pro
lanquam res sensibilis aut ralionabilis intellexeril; illo. Scriptum est enim, quia « Jesus ul vidit fldem
scd quod de ipsa suum benejflacilumadimpleveril. illorum, ail paralylico : Dimiltunlur libi peccatatua
« Qui dixit, et facta sunt; mandavil, et creala sunt (Marc n). >
(Psal. CXLVIII).* Nam- t omnia quaecunquevoluit Cum sol autem occidisset, omnes qui habebam tn-
Dominus fecit, in coeloel in lerra, in mari et in om- firmos variis languoribus, ducebant illos ad eum, et
nibus abyssis (Psal. cxxxiv). i Nihil poteulius, curabanlur omnes. Sol jnslitiae Clirislus est, qui
quom quod ejus imperium insensibilia quoque sen- « illuminat oinnem hominem venientem in hunc
tiaiil el obediant iniperanli. mundum (Joan. i). > De quo dicit Propheta : t Sol
Cnde conlinuo surgens minhlrabat illh. Licet cognovitoccasum suum (Psal. cin). > Hic sol occu-
enim naturale sit febricilantibus, incipiente sanilate - buit, quando Chrisitis, inclinalo capit?, spiritum
lassescere, et aegritudinis molestiampersentire, mi- emisit (Maillt. xwn). Yerum antequam sol occu-
raculum tamen vicit naluram. Quia sanilas quae " buissel, pauci fuertuit sanati, quoniara pauci ante
Dei datur impeiio, lola simul el integra redit. Jit roorlem Chrisli sunl ad iidem conversi. Propter
ideo conlinuo surgens ministrabat illis; ut in boc quod ipse dicebat : t Singulariter sum ego donec
niiraciiluin alludat mysterio. Quia sanilas animse transeam (Psal. C\L).»—«Cumaufem exaltatus fue-
lota simul et integra lestituilur. Scriplum esl enim, ro a terra, omnia tiaham ad meipsum, > quia :
quia t tolum honiiuem sanum fecil in Sabbato « Nisi granum frumenfi cadens in lerram morfuum
(Joan. vn). > Hoc autem implebitur, t quando ple- fuerit, ipsum solum manet. Si aulem mortuum fue-
niludo geniium infrabit ad fidem, el tunc omnis rit multum fructum affert (Joan. xn). » El ideo cum
Jsracl salvus liet (Rom. ix). > Quoniam t in diebus sol occubuissel, omnes qui habebanl infirmos variis
illis salvabilur Juda (Jer. xxxni), > t et reliquise languoribus, ducebanl iltos ad Jesum, el curabat
lsrael salvaefienl (Roin. ix). >Sciendum esl aulem, eos.
quodquaedamfebris simplex, qusedamduplex, qtiae- Languores menlis sunt vilia. Tot ergo sunt varie-
dam continua, et qusedam interpolata. Simplici fe- tates languoris, quot sunt species viliorum. Enu-
bre laboral, qui unico vitio moleslalur. Sicut multi meremus ergo pauca de multis, ad sedificationem
simt, qui a caeterisabstinentes, luxuria inquinantur. ,, multorum. Quidam paliuntur dolores, quidam tu~
Sam quod Jacobus, apostolus ail: t Quicunque in mores, quidam ealores, et quidam furores. Item
uno oflendit, factus est omnium reus (Jacob. n), > quidam sunt caeci,quidam sunt surdi, quidam sunt
sanedebet intelligi, sic videlicel, quod quicunquein muti, et quidam sunt claudi. Rursus, quidam sunt
uno ojfendil, unum de mandatis divinis transgredi- leprosi, quidam hydropici, quidam paralytici, et
tur, factus est omniumreus, id est amitlil charita- quidam lelhargici. Graves suntaegriludinesistae,sed
lem, sine qua caetera non jmplenlur. Nam < linis omnes per Dei gratiam sunt curabiles.
jirsecepticbarilas est (1 Tim. I). > Et perfectio legis Dolor cordis est odium, de quo legilur : «Con-
est charitas (Rom. xm). cepit dolorem, et peperit iniquitatem (Psul. vn). >
'Duplici vero febre laborat, qui mullis viliis irre- G.:avisestistelanguor; quoniam « qui oditfratrem
lUur, ut mulier illa peccatrix, de qua DominusJe- suum, homicida est (Uoan. m). > Tumor animi est
gilur (Marc. xvi) septem daemonia ejeeisse; non superbia. De quo legitur : « Scienlia inflal, chaiilas
quod, qui habet uiium vilium, habeat universa, sic • autem sedificat(I Cor. vm); > id est scientia sine
ut qui habet unam Virlutem, habet universas. Nam charitate facit hominem superbire. Sed et gravis est
secus est in invio, quam in via. Oinnes enira virlu- isle languor, quoniam < inilium omnis peccali est
tes sibi invicem suffragantur, sed qusedanrvitia sibi D superbia (Eccli. \). > Calor spirilus esl luxuria. De
invicem adversanlur, ut prodigalitas et avaritia, de- qua dicit propheta : < Omnes adulteiantes, quasi
speratio et praesumptio.Continua febre laborat, qui- ciibanus succensus a coquente (Osem.vn). > Et isle
cunque In vitio perseveral. Et ha?c fcbris velut languor est gravis, quia forniealores et adulteri
acuta mortalis exisljl. De qua Dominusail: < Mo- regmim Dei non possidebunt (Hebr* xm). Furoi
liemini in peccalis \eslris (Jodn. vm). » Et de hac cordis est ira, de qua legilur ; < Fel draconum vi-
forte Joannes apostolusait: t Estpeccatumadmor- num eorum, et furor aspidum insauabilis (Deul.
tem, non pro eo dico ul quis oret (Joan, v). » xxxi). > Et iste languor esl gravis; -<quoniam ira
lnierpolata vero febre laboral, qui quandoque viri jusliliam Deinon operaiur (Jac l). i
poeniit'1 de peccalo, sed ad illud revertitur tan- Porro, quicunque habent infirmos, ducunt iilos
quani canisad\omilum (Prov. xxvi); et tabs quan- ad Jesum, ut sanentur a Salvalore : quia non est
doque. quotidiaua, quandoque lertiana, quaudo- aliud nomen datum sub coelo,in quo oporteat ho-
que quartana febre .laborat; secundum quod fa- mines salvos fieri (Acl. iv), respiciant ad serpenteni
cile, vel facU-tts,vel facillime pcenitensrelabitur in seneumpendentem in ligno, qui percussi sutil a'i
pcecalu-m.Nemo iamen desperct, quia rogaverunt ignilis serpentibus, iit sanentur (Nuni. xxi). Caxi
SS9 SERMOXVII, DOMIN.IV IN QUADRAGES. 5*30
sunt, qui carenl Jumineveritalis, de quibus lcgiiur : A Apostoius: t Aquoeunque prsediceturcjlinstus, gau-
« Sinite, ca-cisunt, et duces caecorum(Malth. xv). > deo, sed et gaudebo (Phil. 1), > quare prohibcbat
Si c,ecus csecumduxerit, ambo in foveam cadent daemoniadicere verilatem?Nonne firniius est tesli-
(Litc. \i). Surdi sunt, qui prseceptisDominicisobe- moniura, qttod profertur ab adversario? Tribus qui-
dire contemnunt, de quibus dicitur : « Sicut aspi- dem de causis : prima, ut doceret nos fugeie \anam
dis surdaect obiuranlis aures suas, quse non exau- gloriam, ne videlicet htimanifavoris deleclemm*ap-
diet vocem incantantium, et veneficiaqttseincantan- plausu; secunda, ut docerel nos hserelicara pravi-
lnr a sapienle (Psat. LIII). >Muti sunl, qui a laude laiem \itare, quatenus hoc exemjfloinhibeainus lue-
tacenl divina, juxla ,quod legilur : t Obmutui, et reticis, ne prsedicenteliam veiilatem. Quia fel dra-
liumiliatus sum, et siiui a bonis (Psal. xxwin). > conum propinant in aureo calice Babylonis (Deut.
Clattdi sunt, qui non gradiunlur per semitam man- xxxn). Toilia, ne qua daemonesspiritus falsitatis,
dalorum, juxta quod legilur : « Quousque claudi- veiitalein dicere credenlur. In quo moraliter edoce-
calis in duas parles? si Dominus est Deus. sequi- nmr, ne laudari velimus a fallacibus et mendaci-
mini eum (llReg. win). > bus; quorum laudatio magis redundal ad injuiiam
"Sedomnes qui habent infirmos. ducant illos ad quara ad honorem.
Jestira, ut sanenlur a Salvalore : quia neniinemde- Illud autem, quod subditur : Quia sciebant ipsum
spicil, nullum abjicil. Salus, inquit, populi mei esse Chrhium, sane dehet intelligi, ne videatur cou-
«go sum. t Yenite ad me omnes qui laboratis et trarium ei quod dicit Apostolus,quia < si cognovis-
oneraticstis, et ego vos refieiam, et invenietis re- senl, nunquam Doininum gloriae crucifixissent (I
quiem animabus -vestris (Matth. xi).>—« Omnis Cor. n), > quod a quibusdam exponitur de daemo-
euim qui venit ad me, non ejiciam foras (Joan. nibus. Hi si cognovissenlChrislum esse Doniinura
vi). > gloriae, nunquam eum suggestione maligna cruci-
Hserelicisunt Ieprosi, qtti in una parte sunl in- flxissent. Nam hoc est mysterium abscoiidilum a
tegri, et in alia parte sunt corrupti : quia sub spe- s.eciilis,rcvelatumautem principibus elpotestalibu»
cie verilatis, virus falsitalis infundunt. Cupidi sunt per Ecclesiam (Colos.i). Dislinguantur ilaque lcni-
liydropici, qui quanto plus bibunl, tanto plus si- pora, et concordat Scriplura. Daemonesenimquan-
tiunt: ad instar fornacis, qui quanlo plura ligna doque credebant, quandoquc dubitabant. Nam cuin
recipit, tanto plura consumit. Paralytici sunt acti- videbant eum liumanos susiinere defecius, dubila -
bus dissoluti. Lethargici sunt beneficiorumingrati. bant de ipso, quemadmodum legitur; quod cum
Sed nec isti desperent, securi veniant ad Jesiim nt rj jejunassel quadraginta diebuset quadraginla nocli-
curentur; quia t vere languores nostros ipse lulit, et bus, et poslea esuriissei, accedenstentator dizit ei :
dolores noslros ipseporlavit: percussus est propter Si Filius Dei es, dicut lapides isli panesfiant (Matth.
iniquitafes nostras, altritus propter scelera nostra. iv).Cum aulem videbant eum operari miracula.cre-
Disciplina pacis noslrae super eum, el livore ejus debanl deipso quod FifiusDei essel. Qiiemadmodum
sauati sumus (Isa. LIU). Exibant aulem dmmoniaa alibi dixisse leguntur : < Jesu Nazarene, quare ve-
mtdlis, clamanliael dicentia, quia tu es Filius Dei. nisli anle tempus torquere nos ? Scimus quia San-
Et incrcvansnon sinebat ea loqui. Porro cum dicat clusDei es (Malth. vni).

SERMO XVII.
DOMINICAQUARTAIN QUADRAGESIMA.

S$ Ciiristipolentia, sapitntia, ct benigniiate; de duobus miraculis et eorum expositione; de


vita contemplativa et activa, denique de duobus Teslamenlis etpopulis.

Est puer unus hic, qui habel quinque panes hor- D quos spirilualiter paverat cibo docti inse,pascit ctiam
deaceosel duos pisces. Sed hmc quid sunt inler lan - corporaliter alimenlo naturae; ut qui refeceral spi-
ios?(Jonn. vi.) ritum, alat et corpus.
Tria nobis praecipuecirca Redemplorem noslrum Hoc autem niiraculum de mulliplicatione pantim
in hac evangelica;leclionis serie commendanlur ; et piscium, ex quiliusDoininus mullitudinem populi
polentia, ct sapientia, el benignitas. Potenlia, in satiavit, bis legiiur operatus. Sed intcr primum
miraculo; sapienlia, in mysterio; et benignilas, in et secumlum miraculum mulla et magna differenlia
officio.Quid enim poienlius, quam res augmenlare est. Varia quidem, sed POIIcontraria ; diver=a, sed
parvissimas sine addilamento vel nutrimento ?quid non adversa. In primo quippe miraculo de quiiiqiie
sapienlius, quam causas ligiirare profundas siue panibus hordeaceis et duobus piscibus, quinque
dicio vel scripto ? quid benignius, quam lurbas sa- millia honiinum saturavit, et de fragmenlis qu.e
ttirare famclicas, sine prece vel pretio ? Et ccrtc Euperaveranf, -discipuliduodecim cophinos iinjie»
3U INNOCENTIIIII PAPJH SERMONESDE TEMPORE. 592
tefunt. In secnndo vero miraculo de septem pani- A dura littera occultatur. Quia littera cccidit, sptritus
bus cl paucis piscibus, quatuor roillia virorum re- autem vivificat (I Cor m). >Vidcamus unde ilii
fecit, el de fragmentis impleverunt aposloli septem panes hordeaci fuissedescribunlur. Franguntur au-
sporlas (Marc. vm). In primo miraculo dislingui- lem bujusmodi pancs, tum exponunlur. El tunc
tur quales panes fuei unt, et quol pisces; in secundo revera multiplicanfur, ut possint mulliludincm esu-
vero miraculo, neque boc exprimitur neque illud. rienlis populi saturare. Porro dupliciler expontin-
3n primo miraculo puer tinus quinque panes hor- tur, litteraliter, secundtiin hisloriam ; el spiiiluali-
deaceOsct duos pisces habebat; in &ecundovero ter, secundum allcgoriam. Nam liber Ezechielis
miraculo seplem panes et paucos pisces discipuli monstratus, sciiplus eral inlus el foris (Ezech. iu).
habueriint.Inprimo miraculo discubucrunlquinque Fregit ergo Domiiius duos pisces et quinquepanes,
millia hoininum super fenum; in seeimdo vero quando aperuit discipulis sensum, ut infelligcrcul
miiaculo discubueiunt qualuor millia bominum Scripturas (Luc. xxiv). Gralias egit, quando Inquit
superterram. ad Patrem : « Conliteor tibi Pater, Dominecoelict
Plcna sunt omnia divinis mysleriis et coelesli terise, quoniam abscondisli hsec a sapientibus, et
dulcedine reduudanlia :si laraen diligentemhabeani revelastiea parvulis (Matlli.m). >Benedivit, quando
iaspeclorem, qui norit sugere mel de petra, oleuni- R legem Mosaicam approba\it : c Si crederetis, in-
t;ue de saxo dnrissimo (Deut. xxxn). Eruderemus quit, Mo^si, crederetis et inihi : de nie enim ille
itaque puteum quoniam alttts esf, et hauriamus scripsit (Joan. v). > Jussit apponi, quando docuit
i quam in gaudio de fontibus Sahatoris (Isa. xn). legem velercm venerari, piotestans, quia non venix
Sane duaesiint vitae,duosunt populi, et duo sunt legem solvere, sed adimplere (Malth. v). Yerum do
Teslamenla : contemplativa videlicet, et activa, Ju- quinque panibus hordeaceis et duobus piscibus,
claicuset gentilis, Novumet Yetus. Activaevitaede- quinque miliia bominum saluranlur; quia de quin-
serviunt quinque sensus. JuJaicus popuius habet que libris Veteris Teslameuti, et duabus tabulis
duodecim prophelas, duodecim tribus et duodecim legis divinse,secundum litleralem exposilionem hi-
palriarchas. Yetus Testamentum in quinque libris slorisereficiuntur homines animales activam vitam
et duabus labulis continetur. Porro el conteinpla- ducentes; cui dcserviunt quinque sensus : visui>,
tivse vitaedeserviunt septem dona. Gentilis populus auditus, odoratus, gustus et lactus, quales sunt cai-
habel septem Ecclesias, sejUemangelos et septein nales Judsei, qui sensibilia tanlum appelunt, et
diaconos. Novum Teslamentum consistit in qualuor corporeis solummodosensibus dekctaniur. Unde,
"Evangeliis.Ad primura ergo miraculum, per quod „ quoniam « animalis homo non percipit ea quaeDei
de quinque panibus hordeaceisel duobus piscibus, sunl; spiiitualis aulem omnia dijudicat (J Cor. n),>
(iiiiiique millia bominum sunt satiata, et de frag- de fragmentis quae remanent, dtiodecim cophini
«lentis quse superaverant duodecim cophini sunt cumulantur. Quia de sublilioribus legis roysleriis,
impleti, adYelus perlinet Testamentum, cum quin- quse aiiimales bomines non percipiunt, spiriluales
tjue libris Mosaicis et duabus tabulis legis. Simili- viri replenlur, sensum capientes duodeeim prophe-
ter aclha vita cuni quinque sensibus et Judaicus tarum, qui non carnaliter, sed spirilualiler sunt
populus cum duodecim prophctis, duodecim tribu- locuti.
bus el duodecim palriarcbis. Audistis expositionem primi miracuh, audatis
Ad secundum \ero miraculum, per quod de se- etiara expositionem secundi, ne dicere valealis:
ptem panibus el paucis piscibus qualuor miliia bo- « Parvuli petierunt panem, et non erat qui frange-
minum sunt refccta, et de fragmenlis quse supera- ret eis (Thren. iv), > quamvis non ego frangam, sed
verant scptem sporlsereplelse,perlinet vita contem- ille, quem in fraclione panis diseipttli cognoverunt
plaliva, cum septem donis, et qnibusdam virluti- (Luc. xxiv). Seplem panes, sunt septem praecipua
lius. Gentilis populus cum septem Ecclesiis, septem dona Spiritus septiformis, quse enumerat Isaias tii-
diaconibus etseplem angclis. AcNovumTestamen- j. cens (cap. xO : t Kequiescetsuper eum spir.lus
ium cum quafuor Evangeliis. Eccetelam sermonii, sapientiaeet inlellectus, spirilus consilii ct foititti-
l>revilersumus orsi; si tamen eam sufiicienlertexere dinis, spiiitus scientise et pietatis, et replebil eum
valeamiis. Poslulemus igitur a Doininosapientiam, spirilus timoris Doinini. » Pauci pisciculi, sunt alue
qui dat omnibus afiluentcr et non improperat minores virtutes, ad conlcmplalionis tamen epbias
(Jacob. 1), si foite clavis-David aperire dignelur, necessariae. Hos panes el pisees habebantdiscipuli,
quse claudit et nemo aperit, aperit el nenio claudit De quibus legitur : < Quia replelisunt omnes Spi-
(Apoc v). Quinque pancs hordeacei sunt quinque rilu santlo, et niduti sunl virtute Spiritus ex alto
libii Veterls Testamenti. Et duo pisces sunt duae (Act. n). > Panes isti credunlur fuisse non hordea-
tabtilaelegis divinae, ul meionyraiceaccipialur con- cei, sed triticei. Qtiia panem de coelodedit eis, fiu-
iinens pio conlcnto. Puer unus qui habebat quin- mGnlalionemmisiteisin abundantiam(Psal.LXSVII).
quepanes et duos pisces, est Moyses,qui exhibuit Panes igitur de fiumento sunt dona quibus \in
quinque libros et duas tabulas. Purus quidem in conlemplalivifruuntur. Hos septem panes viri coa-
se, sed populum inslituenspuerilem. Medullathor- templativi spirilualiter frangunt, quanJo conlem-
dti sub duro cortice tegitur, et spiiilus legis sub plaiionis otium, cui deseniunt riona Spiritus sar.cli
595 SERMO XVIII, DOMIN.L^ETARE. 33J,
sepliformis, propter prsedicatioms omcniro niter-- A regni Dci, caelerisautem in Parabolis (Luc. vin). >
rumpere compellunltir, ut deserviant utilitalibuss Et ad hos pertinent seplem diacones, qui electi sunt
proximorum, et quod in otio contemplationis addi- ab aposlolis,.viri pleni Spiritu sancto et sapicntia,
scunt legentes et medilantes', hoc in studio prsedi- ut mensis minislrarenl victualia (Act. vi).
Respice
calionis esponant, admonenles et exhortanles. igitur, in primo miraculo discubuerunl homines
^Quatuorraillia hominum, qui de septem panibus ct; super fenura, et in seeundo miraculo discubue-
paucis piscibus satuiantur, sunt homines spiritua- runl homines super terram : quoniam anima-
les, doctrlnam Christi servantes, in quatuor Evan- les homines, qui vilam ducunt activam, super car-
geliis comprehensam : qui ad praedicationem do- nisjacenl rnollitiem. Nam < omnis caro fenum, et
ctorum spirituali gratia saginantur. Quia « non ini omnis gloria cjus quasi flos feni (Isai. XL). » Spi-
solo pane vivit hoiuo, sed in omni verbo Dei, quodl riluales autem viri, qui contemplalivamvitam ob-
procedil de ore ejus (Mailh. iv). > Fragmenta quae: servant, super menlis slabilitatein existunt, a ter-
remanent, sunt arcana mysteriit coiileniplationis, renis suspensi el intenti coelestibus,juxta verbuin
qua?simplices non aliingunt (Dettl. vm). De qnihus'< Apostoli admonenlis : < Qusesursum sunt quaerite,
septern sporlse replenliir, id esl septem angeli tuba non quaesuper terram. Quae sursum sunl sapite,
caneiUGS, videlicct praelati seplem Ecclesiarum, " ubi Chrislus est in dextera Dei sedens (Col. 111).>
quas Joannes apostolus in Apocalypsi describit Qui cum Patre et Spiritu sancto vivil et rcgnal
(cap. IX,JCII).Tales eianl apostoli, quibus Voritas Deus,per oninia ssecula sseculoruiu.Amen.
ifssadicehal ; « Vobis daluui est nosse mysteria

SERMO XVIIL
DOMINICAL^ETARE, SIYE DE ROSA.
Romanus pontifex cur in Dominica Lcetare florem aureum fidelibvs populis reprcosentet, et
curinbasilicaSanctceCrucisvidendus ostendilur, etde quadruplici Jerusalem, qua sit.

Lmlare,Jerusalem, et conventumfacite omnesqui C tur. Hodiernum cnim ofiicium tolum est plenum
tiiligilis eam; gaudele cutn Imlilia, qni in trislilia Isetitia, lotum exsullatione referiunr, totum gaudio
fuislis, ut exsulletis el saliemini ab uberibus conso- cumulatum. Lmlare, inquit, Jerusalem, cl conven-
ialionis wslrm (Isa. LXVI). ium facite cl-nes qui diligilh eam; gaudele cum Im-
Hodiernasoleranitas, fratres eliilii, de anliqua se- tilia, qui in trislitia fuislis, ul exsullelh el saliemini
dis apostolicseconsueludine ceiebratur, cujus anno ab uberibus consolationisvestr-m.In omnium verbo-
oraslerito, si bene recolitis, duplicem exposuimus rum clausulajucnnditas exuberal,!jaudium resonal,
lationem. Quia vero quidam nostrum, quodaspectu bilarilas inculcalur. Lmtare Jerusalem, gaudete in
percipiunt, conciperecupiunt intelleclu, sic aliqua Imiitia, ul exsulletis el satietnini. Repraesentatenim
repetere volumus, ut aba superaddere procuremus. dies iste cbaritatem post odium, gaudium post tris-
Sane duplex est ratlo, cur hac die Romanus pon- tiiiam, satietatem post famem, eharilatem post
tifex in hoc loco florem aureum fidelibus populis odium, unde : Lmtare, Jerusalem, el conventumfa-
repraesentat. Una secundum litleram, altera vers ciie omnesqui diligitis eam; gaudium posl trislitiam,
sccundum spiritum. In quo praecipue sex conside- unde : Gaudelcmm Imlitia, qui in tristhia fuhlis;
rare debemus ^ personam et causam, materiam et salietatem post famem, unde : Ul saliemini ab ube-
formam, lempus el iocum. D ribus consolaiionis vestrm. Hsec tria pariter' desi-
Scilis enim, cbarissimi,quod corruptibile corpus gnantur in iribus proprietatibus hujus floris, qtiem
inter anxietates coutinuas non potest subsisteie, vobis \isibiliter pisesenlamus.Cbarilas, in colore;
nisi quandoque recreationis remedium inlercedal. jucunditas, in odore, satietas, in sapoie; rosa quip-
Propter quod dicitur : pe prse eseterisfloribus colore delectat, odore re-
lnterpone luis interdum gaudia curis. creat, saporeconfortat; delectat in visu, recrcal in
Quodcarel allerna requie,durabile nonest. olfactu, confoital in gustu.
Unde Yeritas in Evangelio inquit : « Miseffor Quia vero « spiritus viviflcat, caro non prodcst
super turbam, quia ecce jam triduo sustinent me, quidquam (Joan. m), » de carnalibus ad spirilual.a
nec habent quod manducent; et si dimisero eos Iranseainus. Flos iste, florem illum signilicat, qui
jejunos, deficientin via (Marc VIII).>Ne ergo fide- de se dicit in Canticis : « Ego flos carapi et lilium
Iis populus propter asperitalem quadragesimalis convallium (Cant. 1). » El de quo dicit prophela :
abslinentiae sub continuo labore deficeret, in hac t Egredietur virga de radice Jesse, et flos deradico
mediana Dominica quoddam recrealionis solatium cjus ascendet (Jsa. n). » Vcre flos florum, quia
interpoiiilur, ut anxielas temperala levius suffera- Sanctus sanclorum, qui prae tseleris floribus, id est
PATROL.CCXVil. 13
'
595 1NN0CENTIIIII PAPJE SERMONESDE TEMPORE. 398
prse caeteris sanclis colore deleclat in visti, quia A lege; praeseriimautem, qui post septenariumsequi-
< speciosusformaprse filiis hominum (Psal. XLIV). tur Jubilaeus.Recte igitur in septima taiilumDomi-
In quemdesiderant angeliprospicere(IPetr. i). > Qui nica flos iste fidelibuspopulis demonstralur; quia
odore recreat in olfactu, quia <meliorasunt ubera Christus in septima tantum selateab animabus san-
lua vino, fragrantiaunguenlisoptimis. > Quem ado- ctis videlur. Quocirca flos iste non in quolibet loco,
lescenlulaedilexerunt, quia«currunt in odoreungen- •sed inbacrecte basibca videndusostendilur; quse
torum suorum {Cant. i). > Qui sapore conforlat in sanctae crucis in Jerusalem appellalur, supernae
guslu, quia panis quem ipse dat, caro sua est, pro Jerusalem typum obtinens, el speciem reprsesen-
mundi vita (Joan. vi), omne delectamentiimhabens, tans, de qua dicit Apostolusin Epistola quam audi-
et omuis saporis suavilatem (Sap. xvi). Hic est slis: « Illa quse sursum est Jerusalem,"libera est,
enim, qui secundum quod audislis in Evangelio, de qua; 'esl mater nostra (Gal. iv). > In qua Chribtum
quinque panibus et duobus piscibus quinque millia angeli sancti et bratceanimae contemplantur. Ad
hominum satiavil (Joan. vi). quam ineiilo dicitur : Lmtare, Jerusotem,el conven-
Triplex est autem in hoc flore maleria, videlicet, lutn facile otnnesqui diligilh eatn. Jerusalem qua-
aurum, muscus, balsamura. Sed mediante balsamo tuor modis accipilur, secundum quatuor theologi-
muscus conj'ungiturauro. Quiatriplex est in Chrislo D cos inlellectus : historicum, allegoricum, tropo-
substantia : deitas, corpus, et anima. Sed medianle logicumel anagogicum. Est aulem Jerusalem su-
anima corptts eonjungitur deifati: quia tanlae sub- perior et inferior, inlerior el exterior. Superiorest
lilitatis est divina natura, ut corpori de limo terrae in patria, inferior est in via, inlerior est in anima,
formato non congrueret uniri, nisi rationali spiritu exterior esl in PaLestina. De superiori legitur:
mediante. Bajulus hujus floris, vicarius est Salva- < Jerusalem quse aedificaturul civilas, cu.usparli-
toris, Romanusvidelicet pontifex, suceessor utique cipalio ej'us in idipsum (Psal. cxxi). » Ad inferio-
Petri, vicarius Jesu Cluisli. Jesus enim inqtiit ad reradicitur: « Surge, illuminare Jerusalem, quia
Petrum : t Tu me sequaris (Joan. xn). > Quod in- venil lumen tuum, et gloria Dominisuper te orta
telligi debel non tanlum de specie martyrii, quan- est (Isa. vi) » De interioii legitur : « Daboin Siou
lum de ordine magislerii. < Tu vocaberis, inquit, salulem, et in Jerusalem gloriara meam (Isu.
Cephas (Joan. i), > quod exponilur capul. Utique XLVI).s Adexlerioremdicilur : «Jerusaleui, Jeiu-
caput a capile, sicut Pelrus a petra. Et < caput salem, quaeoccidis prophelas. el lapidas eos, qui
mulieris vir, caput viri Christus, caput Christi ad te missi sunl (Matth. xxin). > Ad quam ergo
Deus (Ephes, v). > Sicut enim plenitudo scnsuum n Jerusalem iecte perlinet, quod voce pi'ophet:ca
abundat in capite, in caeterisaulem membris pars dicitur : Lmtare, Hierusalem, el conveatumfacite
cst aliqua plenitudinis; ila caeteri vocali sunt in omnes qui diligiits eam. Non ad eUeriorem, qute
partem solliciludinis; solus autem Petrus assum- peccatisexigentibuscaptivatenelur; cui potius com-
pfus esl in plenitudinempolestatis, ut illius osten- petit, quod narralur in Threnis (cap.l): «ViseSion
datur esse vicarius, qui de se dicil in Evangelio: lugenl, eo quod non sint qui veniantad soleranita-
< Data est mihi omnis poleslas in cceloet in leira tem. Facli sunt inimici in capite. » Sed ad superio-
(Mutlh. xxvm). > Cnde Jesus spiritualiter inquit ad rem prseeipue, de qua mcritb dicitur: « Exsulta-
Petrum : « Quodcunque ligaveris super terram, bunt sancti in gloria, laetabunlurin eubilibussuis
erit ligatum in ccelis; et quodcunque solverissu- (Psal. CXLIX).> Ad hos vero dicitur: Gaudele cum
per terram, erit solutum et in coslis(Malth. xvi). > tmtitia, qui in trislitia fnistis. « Quoniam absterget
Hunc ergo florem Romanus pontifex repraesentat Deus omnem laerymam ab oculis sanclorum, et
non in omni lempore, sed in hac tanlura Dominica, j"amnon erit amplitts nequeluclus, neque clamor,
quaeseplima est ab illa quaeSeptuagesima nuncu- sed nec ullus dolof, quoniam priora transiertint
patur. Quia Christus non qualibet hora, sed in se- (Apoc vn, xxi).» Cumenim prophetadixisset: Lm-
ptima tantttm «late videtur ab illis, qui beata re-;D lare Jerusalem, statim ostendit qui debeanl lsetari,
quie consolantur. In sexla namque cernitur Chri- cumait: Conventumfacite omncsqui diltgilis eam.
stus per fidein, in septima vero cernitur Chrislus Et qualiter debeant lselari, cum subdit: Gaudete
per speciem. «-Nonvidebitme, inquit, homoctvi- cum tmtitia,qui in tristilia fuistis. Et quare debeant
vel (Exod. xxxm). > QuiaDeumnemovidit unquam laetari, subdit cum ait: Ut exsullelis,et satietniniab
(1 Joan. iv), subintelligendum est in hac mortali uberibusconsolalionisveslrm.
vita. Nam videtur in vita beata, non jam per Debent igilur ad laelandumconvenire omnes qui
spcculum in senigmate, sed facie ad faciem, sicuti diligunt, id est tion haeretici, sed calbolici; non ca-
cst (J Cor. XHI). Propter quod dicit apostolis: nes, sed oves. Quia charitas fons est proprius, cui
« Manifeslaboeis meipsum(Joan.xiv). > non communicat alienus. Habet aulem charilatem
Sex dies sunt, in quibus Iicet homini operari. In in corde, qui vere vult in boc convenlu gaudere,
septimo verodie lequievil Deusab omni operequod memor ejus quod legilur: « Quia cum rex inlras-
jpalraral (Gen. n). El ideo seplenarius quietem si- set ad nuptias, ut videretdiscumbentes,et vidisset
gnificat. Unde septimus dies, septima hebdomada, ibi hominemnon vestilumveste "huptiali,j'ussit il-
septimus mensis,*septimus annus, est ferialus in lum expelli, et in tenebras exleriores retrudi
597 SEUMOXIX, COteN"!DOMINl. , 59S
(Matth. sx). » Itteoque dicil proplieta: ComjentuinA statur . « Qui confidunt in iflo, intelligent verita-
facite, qui diligilis eam. tem, et fideles in dileclione acquiescenl illi; quia
Poiro multi laelanlurin corpore, qui liistanlur dontim et pax est electis Dei (Sap. m). > Partes
i« eorde; .gaudiumostendentes exterius, sed luclum glorificalionisin corpore sunt quatuor: clarilas, sttb-
liabenles inlerius. Quia « non est impiis gaudere, lililas, agililas et impassibilitas. De quibus idem
dicit Domimis(Isa. XLVIH) ; > — « nec est pax ossi- Sapiens prolestatur: « Fulgebunt j'usti, ettanquam
hus a facie peccatorum (Psal. xxxvn). > Ideo cum scintillaein arundinpto discurrent; j'udicabunt na-
dixissetpropheta : Lmtare, Jerusalem, consequenter tiones, etc. (ibid.). > Quin bonum esset si possemus
ailjunxit; Gaudelecum lalilia, qui in trhlitia fui- hic esse, ut licerel nobis has species glorialionis et
slh. Quasi diceret: Exlerius gaudium, interior lse- glorificationismeditari et contemplari.Sed ecce rc-
litia comiletur, ut cor, et caro noslra exsullent in tinet nos et revocat occupalio grandis et gravis, uti-
Deum viyum (Psal. LXXXIH).Quia « gloria nostra qiievaria,utinam non et \ana;quia <vanitas vanita-
hsec est, testimonium conscienlise nostrse (II Cor. tum, et omnia vanitas (Eccle. i)! >
i). > Ul exsullelis et satiemini ab uberibus consola- Petamus ergo, fratreset filii, petamusin oratione
lionis vestrm. t Saliabor, inquit, cuin apparuerit credentes, t decorde puro, conscientlahona el lide
gloria tua (Psat*.xvi). » rj non ficta (J Tim. i), > puras manus sine deceplione
Patetergo quodduo ubera consolationis, sunt duse levanles ad Deum, ul de sacramenlo rel, quain ce-
species glorfficationis,videiicet stola mentis el slola lebramus, perdueat nos Dominus ad rera sacramen-
carnis. De quibus sponsa dicil in Canticis:«Ego mu- ti, quam exspeclamus. Ubi vila sine morle, dies
rus,etubera measicutturris, exquo facla sura coram sine nocte, certe sine forle. Ubi erit securitas sine
te quasi paeem rcperiens (Cant. vm). >Ubere glori- timore, j'ucunditas sine dolore, tranquillilas sine la-
ficalionisin mente, salianlur animsesanctse in setate bore; ubi erit pulchritudo sine deformiiale, forfi-
septima quiescentium: ubere glorificationis in car- tudo sine debilitate, rectitudo sine perversitate; ubi
ne, satiabunlur corpora incorrupta in oclava resur- erit charilas sine malitia, veritas sine fallacia, feli-
gcnlium. Propler quod dicitur : t Da parles sepfem, citas sine miseria; ubi erit gaudium, quod < nec
uecnon el oclo (Eccle. xi). » Septenario dandsesunt oculus vidit, nec auris audivil, nec in cor hominis
partes gloriiicationisin corde: octonariodandsesunt ascendit (Isa. LXIII).> Quod nobis praestare dignc-
parles glorificationis in corpore. tur DominusJesus Christus, qui est super omnia
Partes glorifiealionis in corde sunl tres : cogni- Deusbenedictus in ssecula saeculorum.Amen.
tio, dilectio et delecfatio. De quibus Sapiensprole-

SERMO XIX.
IN COENADOMINL
De triplici lavacso, et sex speckbus lotionis.

Qui totus est, non indiget nisi ut pedeslavet, sed {] mis meis stratum meum rigabo (Psal. vi). » Ex ar-
cst mundus totus (Joan. xin). boribus procedunt ad sacramentum. Juvta quod
Triplex est Iavacrum: in aqua, in Iacrymis et in legitur, quia Samaritanus appropians vulnerato, su-
sanguine. Quodlibet auleni eorum esl duplex : nam perinfundit vinum et oleum (Luc x).
aliud est lavaerum aquaematerialis, aliud lavacrum Ilidem aliud est lavacrura sanguinis in supplicio,
aquse spirilualis. Maferialis aquaeIavacrum est ba- et aliudlavacrum sanguinisin mysterio.Sanguissup-
plismus, de quo Dominus dicit: < Nisi quis renatus plicii semel fuit fusus in cruce, j"uxtaquod legitur :
fueritex aqua el Spiritu sancto, non inlrabit in re- « Non per sanguinem hircorum aut vitulorum, sed
gnum Dei (Joan. m). > — < Qui crediderit et bapti- per propriura sanguinem, semel introivit Jesus in
zatus fuerit, salvus erit (Marc xvi). > Spiritualis Sancta, aeterna redemptione inventa (Hebr. ix). »
aquaelavacrum est eleemosyna. De qua dicit Scri- Sanguis autem mysterii saepepolatur in calice, juxta
plura: < Sicul aqua exslinguil ignem, ita eleemo- quod Veritas ait : « Bibile ex hoe omnes. Hic est
syna exstinguit peccalum (Eccli. xxiv). » — < JJaie, enim calix Novi Testamenti in sanguine meo. Haec
inquit, eleeinosynam,el ecce oninia munda sunt quoliescunque feceriiis, in meam commemoralio-
vobis (Luc, xi). » nem facietis (Maith. xxvi). » Lavit ergo nos a pec-
Simililer aliud est lavacrum lacrymarum, quse ^ catis nostris in sanguine suo,
jjrocedunt ex oeulis, et aliud esllavacrum Iacryma- Sex ergo suut species lolionis, qtias hodie re-
rum, quae procedunt ex arboribus. E\ oculis pro- praeseiitatEcclesia (Apoc.i): Lotionem aquae mate1
flutint ad Iamentum. De quibus inquil Propheta : rialis in ablutione pedum, propter humiliiatis exem-
* Lavabo per singulas nocles lcclum meura, lacry- plum, et lotionem aquae spiritualis, inrefeclionenv
599 INNOCENTHIII PAPiE SERMONESDE TEMPORE. 400
pauperum, propler oflicium pietatis, sicul audistis , pontifex summus ln lege semel m anno in Sancta
eum E\angelium legeretur : Quia surgens Jesus a sanctorum cum sanguine introivit. Ecce breviler
ccena, posuit vestimenla sua, cl praecingensse lin- hodiernae solemnitatis intimaviiiius sacramenla,
tco, misit aquam in pelvint, et lavit pedes disci- qnae prosequi non valemus, et propfer lumulluni
pulorum, et ait : Exemplum dedi vobis, ut et vos populi, et prolixitatem officii,sed qui lotus esl, non
similiter facialis. Item lotionem lacrymarum , quae indiget nisi ut pedes lavet\ sed esl mundus lolus.
-
profluunt ex oculis ad lameulum, in reconciliatione Mulli loli sunt ab operibus malis, qui lamen loti
poenileiiliuin,quse hodie celebratur. Et lotio lacry- non sunt a cogitalionibuspravis. F.t ideo mulli la-
marum, quae procedunt ex arboribus ad sacramen- vaut manus, qui tamen pedes non Iavant. Quoeirca,
lum, in chrisnialis confeclione, quod ex oleo et qui lolas habet manus ab effectu peccali, lavet pe-
balsamo consecratur. Rursus, lolionem sanguinis, des ab affectu peccandi; et sic mundussit totus. Pro
qui licet semel sit effusus in cruce, ssepelamen p'o- qua munditia praemissselotiones sunt institulae,
tatur In calice. Quarum alteram Romanus pontifcx quas ille digne nos faciat celebrare, qui dignanlcr
repracsenlat, in eo quod hodie remota tabula Latc- illas instiluit : Jesus Christus Dominus nosler, qui
ranensis altaris, intra ipsum altare conficit eucha- est super omnia benediclus Deus in ssecula saecu-
ristiam : illud in boc faclo commemorans, quod lorum. Anien.

SERMO XX.
DOMINICAPRIMA POST PASCHA.

Posl passionem suam Christus pmbuil seipsumB Quid est aulem quod CIniatus post resurreetio -
uiiJHmaposlolisin mullis argumentis,per dies qua- nem pritts feminis quam masculisse ostendit, el in-
draginta apparuit eis, et loquebalur de regno Dei ler feminas primo Marise Magdalena;, ac dei.ide
(Act. i). aliis mulieribus, et inter masculos primo Pe:ro,
Volens, fralres charissimi,rvolo,si possum, argu- ac deinde discipulis aliis ? Sit ista ralio, si non po-
menta dislinguere, per qnaeDominusveritatem suas lcst melior assignaii, ut quia mulierprius pecca-
resurreciionis irrefragabili ratione piobavit, vide- vitquamvir, el iu Eva peccaverunt caeteraemtilie-
licet per frequentiaraapparitionum, et testimonium res, in Adam vero cseleri viri. Proplerea Chrisfus
angelorum, per ostensionem vulnerura ct esum ci- secundum prsescriptum ordinem prius mulieribus,
borum, per exposilionemScriplurarum, et per ope- et postea viris apparuit. Ul qucmadmodum pror
ralionem miraculorum. Per frequentiam enim ap- cessit mors per culpam, ila procederet viia per gra-
paritionum veritatem suse resurrectionis Chrisfus tiam. lllud autem sane debet intelligi,quod Christus
ostendit, quia in Evangelio decies post resurrectio- per quadraginta dies post resurreetionem suam di-
;iem apparuisse describitur. Primo Maria Magda- catur apparuisse discipulis, non quidem quod ap-
lenae,quando dixil ei : Noli me tangere, etc. (Joan. paruerit illis singulis quadraginta diebus, sed quia
\x); secundo, ipsi, et aliis mulieribus, quando ac- frequenterper quadraginta dies, sicut Joannesevan-
cesserunt, et lenuerunt pedcs ejus, et adoraverunt gelisfa testatur, quod lertiaediei apparitionem, sed
eum (Malth. xxvin); lerlio, Simoni Pelro (Lac. tertiam apparilionura diem conimemoransait: Hic
xxiv); quarto, duobus discipulis eunlibtts in Em- jam tertio manifestavit se Jesus discipulis ad mare
maus (ibid.) ; quinto, cseteris discipulis, quando Tiberiadis. Manifestavit autem sic : Erant simul
post dies octo venit ubi erant congregati, et Tho- -SimonPelrus, etc. (Joan. xxi.) »Non est ergo ali-
mas erat cum eis (Joan. xx); sexto, septem disci- quatenus dubitandum dc Dei veritate, quoties mul-
pulis ad mare Tiberiadis, quaudo Illis piscanlibus torum oculis est ingesla, quam ad maj'oremfideifir-
stetit Jesus in litlore (Joan. xxi) ; septimo, unde- mltatem per angelorum namque leslimoniuinmul-
cim discipulis,quando abierunt in Galileamin mon- tolies declaravit. Primo, quando angelus Doraini
tem ubi constituerat illis Jesus (Matili. vxvni) ; descendit de coelo,et accedeus revolvit lapidem, et
octavo, in coenaculo, ubi recumbenlibus undecim sedit super eum, et dixil niulieribus : < Surrexit,
discipulis, etc. (LKC.XXII); nono., quando eduxit non est hic (Murc xvi). > Secundo, quando « Maria
undecim discipulos foras in montem Oliveti versus Magdalenain monumentum venitet vidit duosange-
videntibus ascendil in coelum. D los sedenles in albis, uni>niaJ caput, et unum ad
' Bethaniam, et eis
Propler has autem apparitiones dicit Apostolus : pedes.ubi posilum fuerat corpus Jesus (Joan.xx). >
« Quia visus est pltisquam quingentis fratnbus si- —t Et ecce duo viri sleterunt secus illos in vesle
mul (J Cor. xv). Deindevisus est Jacobo. Novis- fulgenli, et dixerunl ad illos : Quid quaeritisvhen-
sime autem omnium tanquam abortivo visus est tem cum morluis ? non est hic, sed surrexit (Luc.
ipsi Paulo. » xxiv). t Terlio, quando videntibusillis elevatusesl:
401 SERMO XX, DOMIN.I POST PASCIIA. 402
et ntwes susceptteum ai>ocuiis eorum. tA ecce auo A-ginta dies fucrtinl postqtiam rcsurrexit a mortiiis,
viri aslilerunt juxla illos in vestibus albis, et dixe- , usqtie dum asccndil in coelum, ila quadragiiila ho-
rmit: Viri Gatilmi,quid sialis aspiciemesin cmlum? rae ftieruni PXquo mortuus est in crucc, usque dum
Iiic Jesus qui assumptus est a vobis in cmlum,sic . rcsuscitalus est de sepulcro. Nam sexta fcriahoia
veniet quemadmodumvidhtis eum euntem in cmlum^ nona, inclinalo caplle, tradidit spiritum, ct tino
Cum igittir « in ore duorum vel Iritiin stet omne Sabhati hora prima resurrexil a moctuis, el revixit.
verbum (Mallh. xvm ; JJ Cor. xm), » manifestum Quatuor ergo Iioraereslabaiitin sexla feria, scilieet
est quidem in hac re angelorum teslimonio credcn- nona, decinia, undecima, dnodeciina, dics autem
dum. Sabbali ct duoe nocles, «na pr,ecedens el allera
Verum ne quis posset sujier hoc aliquatenus du- subsequens, babticrunt triginla sex horas, et ita
bilare, signa plagarum in suo corpore reservavit, simul horseomnes qiiadraginla fuernnt. Palet igi-
dum ait discipulis : « Videle manus meas, etc. (Luc, tur ex prsemissis, qtiod Chrislus liibus dicbns et
xxiv), > propter naluram quippe glorificati corporis notlibus, etsi non per tres dies, jacuil in scpulcro,
reservavit Dominus in corpore suo vulnerum cica- scilicet sevta feria salleni per iiiiam horam, Sab-
trices, non solum ut lides apostolorum per eas fir- bato per decem, el Doininica parlem unius. Undc
mius solidaretur, verum eliam ut illas praesentaret " prudenter el cauie Veritas ail in Evangelio :« Sicut
intercedendoDeo Palii pro nobis, ostendens quale Jonas in ventrc celi tribtis diebus cl tribus uoctibus,
pro nobis pertulit genus moriis, nt sic pro nobis ita eliam Filitts hominis in corde lerrae (Mallh,
eflicacius intercedat. xn); » non dicit, per tres dies, ct per tres nocles;
Ne \ero phanlastica posset ej'us resurreetio re- sed, tribus diebus," et tribus noclibus. Quoniam
putari, quasi facta per arfem magicam, et noit polius alittd esf, esse in die et aliud esseper diem. In die
per virtulem divinam, volttit etiam propter naturam namque cst, quod evislit in aliqua parte diei; sed
incorruptibilis corporis post resurrectionem suam per diem est, quod per varias partes diei exislit.
cuni aposiolis raanducare. Primo, euni dixit: t Ha- Sed quomodo verum est, quod Iribus diebus et
belis hic aliquid quod manducelur ? At illi oblule- tribus noctibus j'acuit in scpulcro, cunt nou inter-,
runt ei partem piscis assi et favum mellis (ibid.); » sint uisi duse noclcs? Porro sciendum esl qttoil
secundo, qitando septem discipuli de navi descen- sicut dies dicilur claritas acris, cuin sol rulilat
derant, viderunt prunas et piseem suppositum et super terram, ita nox dici potesl obscurilas aeris,
panem, etc; tertio quando convescens prsecepiteis cum sol super lerram non lucet. Vertim liora
a Jerosolymis ne discederent, etc. r, sexla], in qua crucifixus esl Dominus, usqtiG in
Sciendum est autem quod cibos, quos Dominus horam nonam, in qua spirituni eniisil, « tcnebrsc
antc moriem comedit, digessit; quos vero post re- faetaesunt super universam lerram, et obscuralus
surreclionem accepit, absumpsit. Sicut aliter absor- est sol (Luc. xxm). » Palet igitur quod hora nona
bet aquam terra sitiens, et aliter ignis. Nam illa propler obscurilalem solis,. obscnratus est- aer.
imbibit, iste consumit. Corpus namqtie quod pro- Ideoque hora nona, in qua morluus esl Christus,
pter sui subtilitalem, quae est una de quatuor pro- intelligitur nox fuisse; til sicut de ultimo die mors
prietatibus glorificali corporis, januis clausis intra- Chrisli unam horam tantum accepit, ila dc prima
vit, et proptei naluram carnis, quseresurgendo non nocte unam tantttm horam acciperet. Verum cum
evanuit, sed refloruil, palpabile se ostendit: in utro- hujusmodi nox , id est obscuritas aeris, praecesse-
Jibet miraculum si fuerit, ad probationem mii aculi rit sepulturam, quam eum jam sero faelum esset,
sufflcit allerum. Quid ergo scriplum est : s Etquo- in parasceve ante Sabbatum legimus celebratam,
niam in fractione panis ab oculis duorurii discipti- secuiidum islam sententiani. Per cor terrse debet
pulorum subilo se subtravit. Et post dies octo venit iuteliigi, quod Veritas ait: Sicut Jonas fuit in ven-
Jesus, januis clausis, et dixit: Pax vobis (Luc.xxiv);> tre ceti tribus tliebus, et tribus noctibus, ita etiam
tertio, cum di\it discipulis : « Mittite in dexteram D et Filius hominis in corde terrae (Matth. xn). »
navis rete, etc. (Joon. xxi);» quano, cuin videnti- Porro secundum islam senlenliam. per cor lerrae
bus apostolis, elevatus est, et nubes suscepit eum, debel intelligi non tam locellus petrosi sepulcri,
et ferelatur in ccelum (Luc. x*uv), ubi sedet ad quam umbilicus hujus habitabilis zonae.« Hic enim
dexteram Dei. Congruunl autem sane miracula ve- ppr cor intelligitur medium, secundum quod dicitur
ritali; decebat enim ut in ej'us resurrectione fieret in Psalmo : «Dominus aulem rex noster ante sae-
terraemotus,in cujus mortelegilur terraemolus,resur- cula operatus est saluteir, in medio terrse (PsaL
gensintraretaddiscipulos clauso virginis alvo (deest -(.xxvii); » quouiam in eo loco erucifixus est Domi-
aliquid), ut illi quimiraculosecaperentpisces, mira- nus, morluus, sepultus et suscitatus. Nam usque
culosius essenthominespiscaturi;etipsemirabililer ad resurrectionem Christi dies prsecessit noctem,
in coelumascenderet, foret mirahilius descensurus. juxta quod Iegilur : < Factura est vespere et maue
Haecsuntresurreclionis Dominicapargumenta,de qui- dies uhus (Gen.t), i quod bene competit sacra-
bus inAetibusapostolorumLucas-evangelistatestalur, mento ; quoniam in homine dies' virtutum praeces-
dicens: Qui pimbuit seipsum xivum posl passionem sit noetemvitiorum. Sed ad resurrectionem Cliristi
suam inmullis argumentis, etc. Sicutaulera quadra- nox coepit prsscedere diem, quia Iux successit post
"
405 INNOCENTIIIII PAP^E SERMONESDE TEMPORE, iW
noctem culpae,juxta quod ail Apostolus : « Eratis A ejus erat sictit nix. Ut sicut in unum trium evan-
aliquando tenebrse, nunc aulem lux in Domino gelisiarum verba dicamus, hoc ipsum non solum
(Ephes. v). » Nox ergo, quse fuit inter Sabbatum novae, sed veteres eeelesiarum pieturae lestantur,
el Doniiiiicam, bis numeratur, semel propter ordi- . quae ab ipsa primitiva Ecclesia causae primordium
nem nafuralem, qui fuit, ut dies prsecederel no- asserunt.
ttem : iterum propter ordinem spiritualem, qui Si quis autera inquirat, quibus veslibus induttis
ftiil ut nox prsecederet diem,et ita cum fuerint duae apparuit? Gonstat quod non illis, quibus indueba-
noctes, si una bis numeretur, intelliguntur fuisse lur cum adhuc esset passibilis et moitalis, crucis
fres propler causam prsedictam. C-aelerumqualia- diviserunt sorlem, juxfa quod Dominttsprsedixeral:
eunque sinl veiba, is tamen est sensus sceundtim « Diviserunt sibi vestimenta mea, et sttper vestem
qucmdam modum loquendi: tribns diebus el tribus meam miserunt sortem (Psal. xxi). » Unde si quae-
noctibus, id esl tribus inter dies et noctes, quia raiur, ttbiChristus iilam vestem acceperit? etcgo
duabus noctibus ct uno die integrse sunt in corde requiro ubi angelus candidam stolam aecepil?
terrm. Licel ergo tle bora resurreclionis, Dominieae Psalmisla vero bene delerminat dicens : « Omnia
diei hora surrexisse credatur : Surgens, inquit, quaecunque\oluit Dominusfecit in cosloet in terra,
mane p.iraa Sabbali, apparuit primo mane Marise" in mari et in omnibus abyssis (Psal. cxxxiv). i
Magdaleuse,de qua ejecit seplem dsemonia(Joau. Talis aulem sedet iu ccelo, qualis in j'udicioappa-
\x). Cui eonsonat Psalmista : c Eisurge gloria rebit, quando videbunt in quem translixeruirt (Joa«.
mea, cxsurge psalterium et cilhara; exsiii'gam xi\). »
diluculo (J'sa/. LVI).> Nam et in Evangelio et in Forlassis adhuc humana cogitaliopulsat animumy
Symbolo conlinelur, quod die terlia resurrexit. qiiscrens, ubi post resurreclionem Dominus erat
Unde colligilur quod non resu-rrexit in nocle, sed per quadraginla dies, quando cum discipulis non
in die. roanebal? Polest autem probabiliter responderi,
Scd dissenlit et consentit Matthaeus evangelista, quod eratin paradiso terrestri, ubi Enocli et Elias
cuni di\it : « Yespere Sabbali, quse lucescil in sunl, cum ille locus sit dignior et amoanior, iibi
piima Sabbati, venit Maria Magdalene videre cum eo sanctoruni animae, quos eduxit de inferno,
sepulcrum, etc. (Matth. xxvm).» Sanevcsperedici- usquo dum ascendens in coelum « captivam duxit
1«Tfiuis diei, id est crepusculum; et finis noctis, id captivitatcm (Ephes.\i) : > juxta qtiod legilur di-
est diluculum. Ut aulem deterrainaret evangelista, xisse latroni: «Hodie mecum eris in paradiso (Lue.
de quo vespere dixerit, consequenter adjungit: Q xxir>). >
« Quse lucescil in prima Sabbali, > ac si dixisset: Sed ex hoc verbo alia sttboritur quaestio: Utrum
In diluculo quod fuit inter noctem Sabbati et Do- ipso die morlis anima Christi stafim descendit
-rninicam.Huic quoque senlentise concordat usus ad infernum, tit eum protinus spoliaverit educens
Eeclesise,qusein commemorationeresurreclionis Do- sanclorum animas de inferno in paradisum ? Sed
minicse malutinas laudes decanfat. Jn dihiculo ita quamvis non congrue dici possit, quod simul
igitur, id est eum coelum ab orienlis partibus ascendil et corpus de ttimulo et anima de inferno,
claresceret, Dominus resurrexit, per quod illa sol- juxta illud Psalmistae : « Non derelinques animam
vitur contrarietas, quae de adventu mulieruin ad meam in inferno, nec dabis sanctuin tuum videre
monumentum inter evangelislas versari videlur. corruplionem (Psal. xv); •>puto quod anima Chri-
Nam Matthseus dicit, quod venerunt vespere Sab- sli mox, ut exhit a corpore, facta est impassibilis,
bali, quae lucebat in prima Sabbati; Lueas vero, cum illicofueiit ab omni causa passionis iromunis;
quod valde diluculo ; Joannes autem, quod mane, quouiam ttine nee alieno consorlio, nec ex dclicto,
cum adhuc lenebrse essent; econtra Matthseus, nec ex propria pati poterat natura, nisi forsilan
qttod, orto jam sole, quod tottis orlus solis intelli- illud videalur obsistere, quod sicut corpus el aniraa
gilur hic diluculura, sieut ipse Matthseusdeterminat D Christi simul incipiens passibililafi subesse, quo-
dicens: « Et valde mane una Sabbalorum veniunt niam illud fuit corpus simul et formandu anima-
ad monumcnlum, orto jam sole. »Patet igilur quod tum et animando formalum, ila et corpus et
et orto j'am sole vencrant, et lantum ante lucem anima Christi simul impassibilitatem aeceperunt,
cum adhuc lenehrse essent, id est diluculo, cum ut anima reddita corpoii simul fuerit glorificala.
videlieet ex orlu solis coelum ex orienlis parlibus cum illo.
albcscil, et cum adhuc tenebraeessent in partibus Sed audi consilium Sapienlis : « Altiora te ne
occidentis. Nam ea hora si quis aspicial orienlem, qusesieris, et Jortiora le ne scruteris (Eccli. m) ; »
orturo solis discernit. Si vero respiciat occidentem, quia deficiunt scrutantes scrutinio , unde Aposto-
lucem propter tenebras non dislinguit. lus : « Non plus sapere, etc. (Rom.xn.) > Christus ,
Si vero qua;ratnr, ulrum Christus posl resurre- ergo prsebuit semetipsum in mnltis argumentis per '
ctionem suam nudus apparuerit an indutus? Re- dies quadraginla, et apparens eis et loquens de
sprindendum, quia indutus apparuit: cum et an- rcgno Dei. Adhuc velim distinguere, quaj sint ifla
gelus qui resurrectionem suam veneral nuntiarc, quse Christusde regno post passionem suam est
6tola caudida cooperlus apparuit; quia vesliinentum loculus apostolis. Sed piius est disiinguendum,
405 SERMOXXI, DOMIN.11POST PASCIIA. 403
quod regnum Deidicitur in Scripluris universalis A commisil Petro, cum ait : t bnnon Joannis, uihgis
Ecclesia, coelestispalria, fides recia, et sacra Scri- me plus his? Cui eum Petrus tertio respondisset:
ptura. Primum in solo, secundum in polo, lerlium Domine, tu scis, quia amo te; secundoquoque prae-
in corde, quartura in codice. De regno quidem cepit ei dicens : Pasce ovcs nieas (Joan. xxi). >
scriptum est,: < Exient angeli et colligenl de regno Audi de secundo, id est de legno coelestispatria-:
ejus omnia scandala (Matih. xra). > De regno pa- < Noli melangere, nondum enim asccndi ad Pa-
triaereperilur : < Fulgebunt jusli sicut sol in regno trem meum, etc. (Joan. xx). » Et iterum :« Data
Patris eorum (ibid.). > De regno fldei dicit Scri- est mihi omnis polestas in cceloet in terra (Malth.
ptura : < Regnura Dei-intra vos est (Luc xvn). > XXVHI). » Audi de tertio, id est dc regno fidei :
De regno Scripturse legilur : < Auferctur a vobis < Euntes in mundum universttm prsedicale Evan-
regnum, et dabitur gentibus facientibus fructum gelium omni creaturse. Qui credideril et baptizatus
ejus (Mallh. xxi). > Sed et ipse Christus regnum fuerit, salvus erit; qui autem non crediderit, con--
Dei potest intelligi, seeundum illud : « Si ego in di- demnabitur (JJarc. xvi). » El iterum : < Quia vi.-
gito Dei ejiciodaemonia,propterea pervenit in vos disti me, Thoma,credidisli, beali qui non vidennit,
regnum Dei (Mallh, xn). >.Et slalim post ejus re- et crediderunt (Joan. xx). » Audi de quarto, id est
surrectionem potest accipi regnum Dei,juxla quod de regno Scripturse: « Incipiens a Moyseet pro-
ait : « Non bibam amodo de hoc genimine vilis, phelis inlerprelabatur Hlis quaede ipso erant; » et
donee bibam illud vobiscum novum in regno Pa- ideo iterum : «Necesse est impleri omnia quae
tris mei (Matth. xxvi). » Licet ergo mullipliciter scripla sunt in lege Moysi, et propbetis et psalmis
regnum Dei dislinguatur, Christus tamen secundum de me. Tunc aperuit illis sensum, ut intelligerent
hoc qualuor modis post resurreclionem suam lo- Scripturam (Luc. xxiy). »
culus est aposlolis suis de regno Dei. Audi de Eccehreviter assignavimus,quaede resurrectione
prirao , scilicet de regno universalis Ecclesise: Christi sectindum fidem perlinent ad instructio-
« Euntes, docete omnes genles, baptizantes eos in nem scienlise. Majora aulem sunt illa, qtiaesecun-
nomine Palris, et Filii, et Spiritus sancti, docentes dum mores perlinenl ad instruclionem vitae,quibus
eos servare omnia quae mandavi vobis, el ecce alias ipso aclore docemur, qui docet omnem scien-
ego vobiscumsum omnibus diebus usque ad con- tiam DominusJesus Chrislus, qui est super omnia
£ummationemsaeculi(Matth. xxvm). » Hocrcgnum Deusbenedictus in saeculasseeuloium. Amen.

SERMO XXI.
DOMINICASECUtNDAPOST PASCHA.

De bonitate pastoris Christi, de animai triplici acceptione in Scripturis, de triplici alimento


quo nos pascit Chrislus, et de mercenario, lupo et ove.

Ego sutn paslor bonus. Bonus pastor animam Q lons et origo bonorum. Propter quod ipse diceoat:
suarn dal pro ovibussuis (Joan. x). t Si vos, cum sitis mali, noslis bona data dare flliis
Parabolicsesiinilitudinis propositum paradigma, vestris; quanto magisPaler veslcr coelestisdabit spi •
de mercenario et pastore, lupis et ovibus, me, fra- ritum petentibusse (Luc xi). »Nam «etvidit Deus
tres et filii, valde perterrct; quia vse mihi est, si cuncla qusefeeerat, et erant valde boua (Gcn. n). »
forte siin nomine pastor, et opere mcrcenarius; si Ipse bonus est in officio; quia bonuspaslor animam
merilum discrepaf ab oflicio, si vita discordat a suam dai pro ovibussuis. El ipse quidem animam
lingua. Is enim est pastor bonus, quia animam suam dedit, non solum pro j'uslis, sed etiam pro
suam dat pro ovibus suis. Quis autem sii ille, Do- injustis. < Quia Christus moituus est pro peecatis
minus ostendit cura ait : Ego sum pastor bonus. nostris, juslus pro injusiis, ut nos offenet Deo,
Quis enim bonus ut ipse ? Bonus in natura, bonus mortificatos quidera carne, vivificatos atilem spi-
in effectu, bonus in offlcio.Namque non est alind' ritu (J Petr. m).» Non solum pro amicis, sed eliam
essebonum, quam esse; cum ejus bonitas sit es- pro inimicis. Quia « cum inimici essemus, recoa-
sentia." Quapropter ipse bonus esl per naturam , ciliati sumus in sanguine ejus (Rotn.v). , { Lav t
Jiomobonus per gratiam. Ipse bonus essentialiter, enim nos a peccatis nostris in sanguine suo (Apoc.
honio bonus accidentaliter. Propler quod ipse di- D i). » 0 quanta gralia,-qtiantum donum, ut jusius
cebat:« Nemo bonus, nisi solus Deus (Marc x). > pro inj'ustis, amicus pro' inimicis animam suam
Ipse bonus est in effeetu, quia « omne dalum opti- daret; imo Dominus pro servis , Deuspro honii,-
mum, et onme donum perfectum desursum est nibus, Creator pro creaturis.
descendens a Patre luminum (Jac i); » qui est Provideamus ergo nobis, ne tanlae gratiss simusu
407 LNNOCENTII III PAP^E SERMONESDE TEMPORE. 408
ingrali, neve lanto dono reddamur indigni. Quia A pro liiiniano favore. Sed « amen dico vobis, rece-
« proprio Filio suo non pepercit Deus, sed pro nobis pit mercedemsuam (Matth. v>). >
omnibus tradidit illum (Rom.vm). » Ipse est ergo Ulrum autem sit pastor, et an ovessint ejus pra-
pastor bonus in nalura, in effectu, in offlcio. prise, hoc argumento potest probaii. < Si iinisr
Ronus auiem pasior dat animamsuam pro ovibus habet subslantiam lmj'us mundi, et viderit frairem
suis. Yocabulum animse, tribus modis accipitur in suum necesse habere, et clauserit visceia sua ab
Scripluris. Dicilur eniin anima spiritus, secundum eo (Joan. m), » profecto non esl pustor, sed merce-
illud : Poleslalem hubeoponendi animam meam, ct narius. Quia si nori dat ovibus suis terrenam
ilerum sumendieam. Dicitur vita, secundum illurl: substantiam, qnomododaretpro eis animain suam ">
« Quiamat animani suam, perdet eara (Joait. xu.)> « Pellem, inquit, pro pefle, et cuncta quse habet
Dicilur sanguis, secundum illud : « Anima carnis homo, dabit pro anima sua (Jo6 n). » Talis utique
iii saiiguine esl (Levit.x\n). » Secuniium quenili- videl lupttm venientem, et dimittit oves et fugit.
1et moilorum islorum, Chrislusanimamsuam dedil Lupus esl dsemon, lupus est hoereiicus,lnptis est
pro ovibussuis. Dcdilcnira animam, id esl spiritum, tyrannus. De primo dicitur : Lupusrapil el disper-
in paliliulo crucis. Dedit animam, id est vitam in git oves.De secundo legitur : « Altendile a falsis
aiiicttlo mortis. Dat unimatn, id esl sanguinein, in 8 prophetis, qtii veniunt ad vos in vestimentis ovium,
poculo calicis. Nam qui dedit se pro nobis in pre- inliinsecus auleni sunt lupi rapaces (Maltli. vn). »
litim, ut redimeret uos a morte, ipse se fribuit De lertio vero scribitur : «- Eccc mitto vos, sicut
r.obis in cibttm, ut nutiiat nos ad vitam. Ipse ergo agnos inler lupos (Luc \). » Hsereticus rapit, ly-
est paslor bonus,qui animam suam dedil pro ovi- rannus dispergii, Duemonautem et dispergil etia-
biis suis. Pastor quippe dicitur a pascendo. Et ipse pit. Dispergit per violenliam, rapit per frauduleu-
tribiis niodis nos pascit, videlicet, alimento nalu- liam. Quia est violenlus ut leo, el fraudulentus ut
rae, cibo doctiinse, el pabulo eucharislise. Ipsenos draco. Qnemlibet istorum luporum mercenarius
p.iscil alimento nalurae, qui dat semen serenti, et videlvenientetn,et dtmittit oveset fugil : non sem-
panem comcdenti (II Cor. ix). « Qui dat escam permulando Iocum, sed saepesubtraliendo prsesi-
pullis corvorum invocanfibuseum (Psat. CXLVI). » dium. Quia latelj tacet et suslinct, cum minime-
Qui dicit in Evangelio : « Nolitesollicili esse, di- vidct injusliiiam, violeniiam et perlidiam, conlra
<*cnles: Quid manducabimus, aut quid bibemus ? impotentes,orphanos et egenos;quasi canis rau-
Respicite volatilia cceli, quoniam non seiunt, ne- lus non valens latiare (Jsa. XLVI).Heu quot hotiie
que mclunl, et Pater vesler coelestis pascit ea _ lalcs habemus et dolemus [al. videmus]in Ecclesia
(Mutth.vi). » Ipse esl ergo pastor bonus. Ipse nos mercenarios : propler quod cuin nomen pastoiis
pascit cibo docliinae,qui cibat nos pane vitaeel in- habeant^el offlcium,non meritum, invalestunt hae-
tellecltis. « El polat nos aqua sapienlise salutaris reiici, lyranni sseviunt, et perfidi persequuntur.
(Eccl. w). » Quia « non in solo pane \ivit liomo, Quia vi\ inveiiilur, qui ponat se rouruni pro domo
sed iu orani verbo quod procedit ab ore Dei (Beul. Israel, aul stel cx adverso in die Domini (Ezech.
vm). » Propter quod ipse loquitur iu parabolis : \m). « Messis enim mulla, operarii vero pauci
« Venite, comedite panem meum, et bibile vinum (Luc. \). i Quoniam etsi multos videamus in no-
quod miscui \obis (Prov. i\). > Ipse esl ergo pastor mine, paucos taraen videmus in opere. Propterea
bonus.Ipse nos pascit pahulo eucharistiae,qui dicit lupus rapil, el dispergiloves.Quoniam t adversarius
in Evangelio:« Caro meaveieest cibus, et sanguis noster diabolus, lanquam leo rugiens circuit, quse-
meus vciveest potus. Qui manducat meam carnein rens quein devorct (J Pel. v). > Mercenariusautem
et~-bibit nieuni sanguinein, in me manel, et cgo in fugii, quia mercenarius est, et non perlinet ad eum
eo. Panis enim, qiiem ego dabo, caro mca e^t pro de ovibus. Sed ego, dicit Dominus, sum paslor bo-
mundi vila (Joan. vi). >Uiinam in futuro nos pascat nus, el cognosro ovesmeas, et cognoscunlme mem.
epulis glorise, de, quibus Psalmista dicebat: < Sa- D Ego cognoscomeas, per approbationem, dileclio-
liabor cum manifcsiabilur gloria fua (Psal. xvi). » nem et gubernalionem. Mem vero cognoscunimc,
Nam « in voce e\suitalionis et confessionis, sonus per dc\otionem, obedientiamet imiiationem. «No-
cpulanlis (Psal. \LI). »—« Edetis, inquit, etbibetis vil enimDominus qui sunl ej'us(JJ Tim. n). » Qui
supei*inensain nipam in regno meo (Luc xxn). » econlra reprobis ail : «Amen dico vobis, non no\i
El: « Vincenlidabo edere de ligno \ilae, quod est vos. Oves aulem ejus illum scquuntiir, el sciunt
in paradiso Dpimei (Apoc n).» Ipseergo esl paslor vocem ejtis. Alienumautem non sequuntur, sed fu-
bonus,quia aniinamsuam dat pro ovibussuis. giiint ab eo; quia non noverunt vocem alicnorum.
Mercenutitisauiem, quinon eslpastor, cujus non Stcul novitiiie Paler, el egoagnoscoPatrem. Filius
sunt ovesproprim,videl lupumvenientem,el dimitlit pcr se novit Paircm, nos vero per illuiu, jiixta
oveset fugit. Mercenarius quidcm est, qui locutn quod alibi dicil: « Nemonovit Filium, nisi Pater
pasloris habet, sed pastoris opus non agit; qui pro neque Palrera quis novit, nisi Filitts, et cui Filius
..niercedennn spintuali, sedpro lemporali; non vera, voluerit revelare (Mallh. xi). » Itemque Joannes :
sed falsa; non seterna, sed transiforia pascit oves ; « Deum iiemo vitlil unquain, nisi Unigcnitus, qui
videlicel pro Iucro terreno, pro mundana gloria, cst in sinu Patris, ipse enarravit (Joan. i\). i Lit-
403 SERMOXXII, IN ASCENSIONEDOMINL 410
tera ista duobus modis valet intelligi , quia potest A lsedant; sed potius diligant inimicos suos, benefa-
dujjliciter construi. Primo, ut sub uno versu dica- 'cianthis qui oderunteos; et orenl pro persequen-
tur : Cognoscomeas, et cognoscunl me mem, sicut tibus et calumnianlibus se, illius exemplo qui so-
novitme Paler, el ego agnoscoPalrem. Ct ila si- lem suum facit oriri supei' bonos el malos, et pluit
militudo coguitionis notetur inter pastores et oves, super justos et injustos (Mallli. v), nt sint utiles,
quaeinter Patrem et Filium. Haec aulem cognitio quatenus pasloribus suis reddanl lac et lanam, vel
est dileclio, sicut Joannes evangelisla testatur, in- fimum et fetum, id estprimilias el decimas et obla-
quiens : < Qui dicit se nosse*Deum, et mandata tiones. « Dignus est enim operarius mercede sua
ejus non custodit, mendax est (J Joan. n). » Ve- (I Tim. v). > Propter quod dicebat Apostolus : « Si
litas ergo dicit: < Qui diligil me, sermonem meum seminavimus vobis spirilualia, non est niagnum si
servabit (Joun. xiv). > Est ergo sensus . Sicut di- carnalia vestra metamus (J Cor. ix). >
ligit me Pater, et ego diligo Patrem ; ita ego diligo Sequitur : Et alias oveshabeo qum non snnt ex
oves meas, et ipsse me dilignnl. Gujus dilcclionis hoc ovili, el illas oportelme adducere ; el fiet unum
est evidens argumentum, qiiia animam meam pono ovileel unus pastor. Habebat ergo Dominus oves, et
proovibustneis. t Majorem enim charitatem nemo justificatas per gratiam, el praadestinatasad vilam.
habet, qnam ut animam suam ponat quispio ami- " De justilicatis praemiscrat : Cognoscomeas, el co-
cis suis (Joan. x\). »Itemqtie : Oves mem vocem gnoscunt tne tnem. De prsedeslinalis subjungit :
tneam audiunl. Quia « .populus, qucrn non co- Alias oves liabeo,qumnon sunt ex hoc ovili.Primse
gnovi, servivit niihi, in auditu auris obediunt ergo jam coltectae erant ex populo Jndaeorum ; se-
mihi (Psal. xvnj. > Yel inlelligi polest, nt sub alia cundseadhuc erant colligendoade populo genlium.
clausula dividalur. Dixerat enim anle : Cognosco Ulraequelamen congregandseeranl, ut esset HIIKIK
meas, el cognoscuntme mem; nunc atitera ostendif, ovile, et unus pastor, id est una Ecclesia, et unus
quo auclore, quove flne illas cognoscil. Quo att- Dominus. < Ipse eniin est pax nostra, qui fecit
ctore, quia sicut novit me Pater, el egoagnoscoPa- utraque unum, ut duo parietes e diverso venientes
trem. Quofine, quia animam meam pono pro ovi- in uno angulari lapide convenirent (Ephes. n). »
hvs meis. Ac si dixisset apertius : Quod vnllPaler, Quaecunqueovis exlra hoc invenitur ovlle, lupo-
etego volo. Unde juxta beneplacilum Patris ani- rum morsibuspalet; quoniara et omnes qui non
mam meamponopro ovibus meis. fuerunt in arca in diluvio perierunt (Gen.TI). Porro
. Ostensum est qualis debet esse pastor, ostenden- quaedamoves sunt lentse,qusedam sunt morbidse,
dumestergo qualesdebeant esse oves.Tria praecipue„ et quaedamvags?. Bonus itaque pastor debet pun-
commendantur in ove, mansueludo, innocentia et gere lentas,j&ustenlaremorbidas et colligere vagas.
ulililas. Scriptum est enim • < Taiiquam pvis ad - Quaetria bene signifieantur in baculo paslorali, qui
occisionem ductus est, el sicut agnus coram lon- est in ultimo acutus, in medio reetus, in summo
dente se, sic uon aperuit os siium (Jsa. LIII). » To- retortus. Acutus, ut pungat oves lentas et pingues;
tum est utile quod exit ab ove, Jac et lana, pellis rectus, ut sustentet oves morbidas et infirmas ; re-
et caro, felus et fimus,qui lerram impinguat: tales -.torlus, ul recoliigat oves vagas eterrabundas. Oves
dehentesse fideies, ut sint mansueli, ne reddant suas pascendas Dominus Petro commisit (Joan.
malum pro malo, neque maledictum pro male- xxi), vocabulo lertio repelito, quem pastorem sibi
dicto, ejus exemplo (J Pet. m) : « Qui cuni male- subslituit, et ob hochodierna stalio in ejus basilica
dicerelur non maletlicebat, cum paleretur non celebialur, adlaudem et gloriam summi pastoiis
comminabatur (J Peir. n). > Ut sint innocenles, EcclesiaeJesu Chrisli, qui esl super omuia Deus
ne quemquam offendant, nulli noceant, neminem benediclus in sseculasseculorum.Amen.

SERMO XXII.
IN SOLEMNITATEASCENSIONISDOMININOSTRI JESU CIIRISTI.
De tribus solemnitatibus, scilicet Paschas, Scenopegiw et Pentecostes, et quomoao debeamus
eas cclebrare; denique, de tribus ordinibus eas celebrantium.

AscendensChrislusin atlum, captivamduxii capti- D sed in spiritu celebramus. Pascha , in resurrefctio-


vilatem, dedit donaJwminibus(Ephes.iv). ne; Scenopegia, in ascensione : Pentecoslen, in
Tres olira solemnitates nou solae, sed prsecipuse Paracleti missione. Chrislus enim captivam duxil
eelebrabantur iu lege, videlicet Paseha, Pentecoste caplhiialem, quando resurgetis eduxil vinclos suos
et Scenopegia, id est solemnitas azymorum, solem- de lacu (Zach. ix), in quo non crat aqua. Ascendit
nitas hebdomadarum et soleranitas tabernaculo- in alttim (Psal. LXVII), cum exallaltis est superca-
rum.-Quas et nos in E\angelio, non ad litteram los ccelorum ad orientem. Dedit dona liominibiis,
411- INNOCENTllIII PAPjE SERMONESDE TEMPORE. 412
cum effudit de Spiritu sancto super omnem car- Vtiam, sedmagis tropologiam,qu.r-anirauminstruit ad
nem. Asceiulensergo Christus in attum, dedii dona salutem. Chrislus enim resurrexit, ul nos resurga-
hominibus, quoniam t omne datum oplimum, et mus; ascendit ut nos ascendamus; Paracleltim
omne donum perfeclum desursum est, descendens dedit, ut nos eonsolemur : Paraclelus enim advo-
a Patre Iuminum (Jac i). » Pascha siquidem catus vel consotatoriiilerprelatur. Sedposl tres dies
iransitus appellatur, eo quod angelus transiil per resurrexlt a mortuis, inde post quadraginia dies
jEgyplum,exslingueiis primogenita ^Egypti, ab ho- ascendit ad coelos, extunc post decem Paraclelum
mine usque ad pecus : sed super Hebraeorumtecla dedit. Plena sunt omnia divinis mysteriis, ac sin-
transivit, neminem eorum laedens,eo quod agni gula ecelestidulcedine redundantia; si tamen dili-
sanguine lita essent (Ea;od.xn). Et tunc populus gentem habeant inspec.torem, qui novit sugere
Israel iter airipuit transeundi de jEgypto in soli- « mel de petra, oleumque de saxo durissimo (Deut.
tuJinem, Porro « pascha nostrum immolalus est xxxi). »
Christus (J Cor. v). > cuj'us sanguinetecta tangun- Resurgamus ergo, fratres el filii, Tesurgamus a
tur, cum corda nostra fide passionis insigniuntur, mortuis post tres dies. Resurrectio prima est re-
quae sola diabolus exterrainare non potest, in eo missio peccatorum; de qua dicit Joannes : <Beati
qui intus ex fide vivit. qui habent partem in resurrectione prima (Apoc
Transitum autem isttim Joannes evangelista de- xx). » Ad hanc itaque pervenimus per viam trium
terminat, dicens : < Sciens Jesus, quia ejus hora dierum, qua filii Israel egressi sunt de ^Egyplo, ut
venit, ut transeat ex hoc mundo ad Patrem, cum sacrifiearent Dominoin deserlo. e Sacrilicium Deo
dilexisset suos, in finem dilexit eos (Joan. xm); > spiritus contribulatus, cor contrilum et humiliatum
resurgens ergo transiit de morte ad vitam, de la- Deus non spernit (Psal. L). »Est ergo primse dici
bore ad requiem, de mundo ad Patrem; nam Chri- via, per quam ad resurrectionem animse prolicisci-
slus resurgens ex mortuis, jam non morilur, mors mur, inquisitio peccalorum, quandopeccalor inqni-
illi ultra non dominabitur (Jiom. vi). Scenopegia rit et invesligat modum, el numerum, et alias cir-
fixio labernaculorum interpretatur, eo quod Israel cumstanlias peccatorum, secundum illud : t cogi-
quadrasjinlaannis sub labernaculis commoratus est labo propeccalo meo ( Psal. ni); » hic enim primus
in deserto ( Deut. xvi), in cujusrei memoriam ad- dies, haecprima mentis illuminatio ; huic succcssit
huc Judsei celebrant Scenopegiam,habitantes in ta- secundus, videlicet recordalio deliclorum, quando
bernaculis. Porro tabernaculum est corpus Ghristi peccator coram se staluil modtim et numerum et
assumptum, in quo sub humanitate lalet divinilas, r<aiias circumslantias delietorum, seeundum illud -
de quo dicit Psalmista : < In sole posuit taberna- « peccatummeum eontra me est semper (Psal. v). »
culum suum (Psal. xvm). » Hoc utique taberna- Hic est secundus dies, hseccst secunda mcnlis illti-
culura Christus in carne mortali non flgebat, quo- minatio, cui tertius quoque successil, videlicetcon-
niara < exsultavit ut gigas ad currendam viam trilio viliorum, quando peccalor poenilens conterit
(ibid.), > discurrens de loco in locum, ut susce- omniavitia per dolorem, secundum quod inquit:
ptum ministerium adimpleret. Sed tunc fixit laber- <Secundummultiludinemdolorummeorufnin corde
iiaculum suum, eum « assumptus in coelumsedet meo consolaliones tuaeisetificaveruntauimam meam
ad dexteram Dei (Mar. xvi), >requiescens, in pa- (Psal. xcin). > Statim ergo puella suscitatur vi
trimonialibus bonis Palris, « donec ponat inimicos domo (Mattlt. ix),» j'uvenis in porta ( Luc vn),
suos scabellum pedum suorum (Psal. cix) > STEVT-Lazarus in sepulcro (Joan.xi). >Nara qua hora
J5J-OVT«Grsece, asiarco Hebraice, quinquaginta in- peccator conversus fuerit et ingemuerit, omnium.
terpretalur Latine; inde Pentecostes appellalur illa iiiiquitatum ejus non recordabor : « vila vivel, el
solemnitas, quae fit in memoriam legis datse quin- non morietur ( Ezech. xxxni), » ait Doininus 6m-
quagesimo die ab exitu Israel de jEgypto (Exod. nipotens. Hoc est ergo Pascha vel solemuilas, in
xx). Nos autem Pentecosten celebramus in lionore D qua salutarem transitum celebramus, de morle ad
Spirilus Paracleti, qui datus est apostolisquinqua- vitam, de malo ad bontim, de tenebris ad lucem,
gesimo die poslquam Christus resurrexit a mortuis de vitiis ad virlules. Tunc anima transit de tenebris
( Act. 11).Ipse quidem est lux salutaris, « scripta jEgypti, ad columnam nubis obumbrantemper diem,
non in labulis Iapideis, sed in cordibns (II Cor. et columnam ignis lucentem per noctem (Exod.
in) »hominum digitoDei; de quo dieitJoannes : xiv); quando peccator per pcenitentiam tenebras
« Unclio doeebit vos de omnibus (J Joan. n). > interiores deponit, de quibus ait Apostolus : <Ob-
El Chrislus in Evangelio : < Cum venerit Paracle- scuratum est insipiens cor eorum ( Rom. i) : >el
tus, ilfe vos docebit omneniveritalem (Joan. w). > lucem veritalis assumit, quse illuminat omnem ho-
Hujtis diei solemnifalem honorifice celebraraus, ininem venientem in hunc mundum (Joan. i), >
recolenles quod dum complerenlur dies Penteco- quaepernubem refrigerat et per ignem illuslral. Sed
stes, « factus est repente de coelosonus advenien- a resurrectione post quadraginta dies debemus as-
lis Spiritus vehementis (Acl. n ). » Verum utomnis eendere, ut disponentes « ascensiones in corde, in
Christi aclio, Christiani sit Iectio, non solum requi- coiiYallelacrymarum (Psal. LWXIH), ascendamus
jamus allegoriam, quae anijnam inslruit ad scien- de vfrtute in virtutem, donec videamus Deum dco-
413 SERMOXXII, 1N ASCENSIONEDOMINI. 4J4
rum in Sion.» Faciamus.ergodignos fruclus poeni- A quam ignis, seditquesupra singulos eorum (iiid.). >
lentise ( Matlh. 111),quse sunt pra*cipue, oralio, Ignis expressit constantiam, lingua scientiam; nara
jej'uniuin, eleemosyna : ut sicut tres per peccatnm ignis testam mollem et fragilem consolidatet con-
offendimus,Deum, nosipsos et proximum, ita tres firmat; lingua mentis affectura exprimit et exponit.
per salisfactionemplacemus : ut oralio dirigalur Datus esl autem Spiritus sanetus apostolis ad con-
ad Deum, jejunium -feratur in nos, eleemosyna stantiam, ut induti virlute Spirilus ex alto, testes
dislribuatur ad proximura. fierent in Jerusalem et Samaria et usque ad extre-
Seilis autem, charissinii, qtiod quadragenarius - mum terrae(Luc xxiv; Act. i). Dalus est ad scien-
specialis et proprlus est satisfactionis numerus; tiam, ut loquerentur variis linguis apostoli magna-
unde et observantiam militise Christianse,per quam lia Dei; qualenus in omnem terram exiret sonus
ad satisfaciendum Dominode commissis decimam eorum, et in fines orbis terrae verba eorum (Jiom.
totius anni persolvimus, sub hoc numero compre- x). Hinc alibi legitur : < Spiritus Domini replevit
hendimus. Ut enim cseteras significationes huj'us orbern terrarum, et hoc quod conlinet omnia, scien-
numeri taceamus,-quaesunt mulliplices in Scriptu- liam habet voeis (Sap. i). > Sic nos, fratres et filii,
ris, Jonas hujus nunierispalium Ninivitis indulsil, si Decalogi mandata servamus, profecto Spiritum
nt converterentur ad Dominum et satisfacerent de jj sanctum in igneis linguis accipimus, ut sit ignis
commissis : t Adhuc, inquit, quadraginta dies, et flagrans in corde et lingua sonans in ore. De hoc
Ninive subvertetur (Jon. t). > Est enim numerus igne Dominus ait: « DPexcelso misit ignem in os-
superabundans, ex suis partibus aggregatis asceu- silius meis (Thren. i), > ifem : «Ignem veni mit-
dens ad quinquagenarium, qui ratione jubilei, ple- tere in terram, et qnid volo, nisi ut ardeat? (Luc.
nam remissionem sigiiifieat; quia si sic ascende- xii.) >Et alibi : « Isjiis in altari meo semper ar-
rrmus, post decem dies Spiritum sanclum Paracle- debit (Levit. vi). » Hunc ignem exposuit Salomon,
lum accipiemus. Denarius enim dierum est Decalogi ubi ait : « Aquas multse non possunt exstinguere
observantia, qui totus in dilectione Dei et proximi charitatem (Canl. viu ). > Ardeat igitnr ignis in
adimplelur; nam < plenitudo legis est charitas corde, ut lingua congrue sonet in ore. Nam pecca-
( Tim. 11), >et« fmis praeceplicharitasest,de corde lori dixit Deus : « Quare ttt enarras juslilias meas,
puro et conscientia bona et fide non ficta (J Tim. et assumistestamentummeum per os tutim?» (PsaL
II ). > Nam et illorum mandala in duabus tabulis XLIX.)Certe, cujus vita despicitur, restatutprsedi-
sunt conscripta; tria in una, quse Dei dilectionem catio ejus coutemnatur, et dicalur ei : « Medice,
insinuant. Quorum primum speetat ad Pafrem : cura teipsum (Luc IV): » « Hypocrita, ejice pri-
t Non habebis deum aliemim; > secuudum ad Fi- mam trabem de oculo luo, et tunc ej'iciesfestucam
lium : « Non assumes nomen Dei tui in vacuum ; > de oeulo fratris tui (Malth. vn). » « Qui prsedicas
tertium ad Spiritum sanctum : « Memenlo ut diem non furandum, furaris? quidicis non moechandum,
Sabbati sanctifices, qui est verae quietis sanctifica- moecliaris? > (Rom.n. ^ Has tres solemnitales, ce-
lio (Exod. xx). > Unde non incongrue quinquagesi- lebranl tres ordines lidelium in Ecclesia : Incipien-
mo die, qui primus est post seplimam septimanam, . tes, qui resurgunt per humilem pcenitenliam; pro-
missus est in apostolos, nt eos in illa pacis requie ficientes, qui ascendunt per abundantem j'ustiliam;
solidaret. De qua dicit Veritas in Evangelio : « Pa- perficientes, qui consolantur per Jinalem perseve-
cem relinquo vobis, pacem meam do vobis (Jtian. rantiam. Tres islos gradus lidelium designant tres
xiv). > Post dies lios itaque decem, id estpost de- quinquagense psalmorum, quarum prima termi-
cimam observantiam maudatorum Dei, Paracletum natur in poenitentia, quam psalmus ille quinquage-
Spiritum sanctura accipimus : non quoniam et ante simus docet: « Misereremei, Deus. > Secunda, ter-
ParauJotum Spiritum non acceperimus quoniam minatur in justitia, quam psalmus ille centesimus
< charilas Dei diffusa est in cordibus nostris per exprimit:« Misericordiamet judicium canlabo tibi,
Spiritum sanctum, qui datus est nobis (Rom.xv); > rv Domine. > Tertia terminatur in laudis perseveran-
sed quoniam amplius, et ad aliud illum accepimus. tia quam ultimus psalmus exponit : < Omnis spiri-
Sieut aposloli, qui Spiritum sanctum acceperunt tus laudet Dominum. »Isli tres status sunt tres ca-
ipso die resurrectionis Dominicse,quando Dominus meraearcaeNoe (Gen.ix). Hi sunt tresdies, de quibus
ait: « Accipile Spiritum sanctum, quorum remi- Dominusait : < Hodiedaemoniacj'icio,cras sanilales
serilis peccata, remillunlur eis (Joan. xx); > et perficio, et tertia die consummor ( Luc xm). »
lamen quinquagesimoSpiiitum sanctum acceperuiit. Celebremus ergo,charissimi, solemnitates islas,
Quia« replcli sunt omnesSpiritusanclo, et coeperuiu 11011 tam corpore quam corde; quia reliquise cogita-
loqui variis linguis, proul Spiritus sanctus dabat lionum agent diem festum Domino(Psal, LXXV), in-
eloqui illis (Act. n). » Ad quid eo die Spiritum spirante Paracleto qui a Patreprocedit etFilio (Joan.
sanctum acceperunt, per visibiles figuras ostensum wi). Qui cum eis est vivuset verus Deus, benedi-
est; nam * apparueruni illis dispertitaelinguaetanr ctus in ssecttlasseculorum.Amen.
415 INNOCENTJIIII PAPJE SERMONESDE TEMPORE. 416

SERMO XXIII.
1N SOLEMNITATESANCTJEPENTECOSTES.

De dupnci nquefactione, et diversitate liquefactorum; de sapientia et charitate apostolorum;


et quod illa duo in prwdicationis officio conjungi debeant, ut doceat prwdicator verbo et
exempio.

Liquefuciaest terra, et omnes habiianiesin ~ea; ego A profundnm malortim, contemnitr\(Pi'oti. xvin). t-
confirmavicolumnasejus (Psal. LXXIV). Quos utique quanto Deus per palientiam diutius
Duplev est liquefaclio, una bonorum, de qua sustinel in prassenti, tanto per j"ustitiamgravius
Sponsa dicit in Cantico : «Animarnealiquefacfaest, punret in futuro; quia juxta teslimonium sacrse
ut dileclus meuslocutus est (Cant. v). > Altera vero Scriptuise : t Dedil els Deus lempus pcenitendi, et
malorum, de qua Prophela ait in Psalmo:t Sicut ipsi abusi sunt eo (Job xxiv). >• Cera quidera ad
cera Iiquefacta auferentur (Psal. L\II). > Porro jgnem primo mollescit, secundo liquescit, lertiOi
quscdaroliqueliunt solummodo ad humorero, quae- evanescit. Sic et diabolus, qui est malorum in-
dam autem ad calorem ethumorem. Ad calorem, tit tentor, primo ignem tentalionis accendit, quo ma-
cera; ad humorem, ut sal; ad calorcm pariter et gis anima Hquefacta, quasi cera mollescil, cum in-
Iiumorem, ul nix, Ilem quaedamquando liquescunt, cipit delectari. Secundo magis ignem tentalionis
et permanent; quaedamquamlo liquescunl, et per- accendit, qtio magis anima liqucfacta quasi cera
eunl. Liquescunt, et permanent, ut cera el sepum; liquescit, cum incipit consentire. Tertio magis ac
liquescunt el pereunt, ut nix et glaeies. Sic et mali magis ignem tenlalionis accendit, quo magis ac
quidam solunimodo liquescunt ad calorem; qui vi- magis anima calefacla, quasi cera penilus evane-
delicet dissolvuntur per spirituales cupiditates, quae scit,,cum incipit perpetrare. Quia « peccalum cuin
de cordis calore procedunt, ut per iram vel per in- fuerit consummalum, generat mortem (Jac. l), »,
vidiam. De quibus legitttr, quod « exarserunt in propter qaod legilur : « Sicutcera a facie ignis, sie
concupiscentiis suis (Dun. xm), > inflammatia ge- pereant peccatores a facie Dei (PsaL LXVII).>
henna. Quidani vero Iiquescunt ad humorem solum- Nos eigo, fratreset filii,quaeramusDomimnnduni
niodo; qui videlicet dissolvuniur per corporales inveniri potest, invotemus eum dum prope est
concupiscenlias, quse de earnis humore procedunt, (Isui. LV);ne forte simus ex illis, de quibus Pro-
ut per guiam vel per luxuriam, de quibus legitur, phela pramiittit: Liquefucla est lerra, el omnesha-
quod Behemoth dormil in locis humenlibus, fldu- bitantesin ea. Sed ul simus de illis, de quibus Do-
ciam habens quod induat Jordanis in os ejus (Job minus dicit :Ego confirmavicolumnas ejus. Nomine
XL).Quidamvero liquescunt ad calorem pariter et terrse huuiana caro potest intelligi, quaefuit delimo-
liumorera; qui videlicetetper spirituales cupidilates terrse ,formala. Ciii a Dominodicilur : « Terra es,
et per corporales concupiscentias dissolyunltir. De et in terram ibis (Gen. m). > Habiiamesin ea, pos-
quibus, ut poena sil similis culpse, dicit Scrijilura, sunt inlelligi viventes in carne, de quibus inquit
quod « de aquis nivium, transibunt ad calorem ni- P Scriptura : « Qui babitant domos luleas, et terre-
mium (Job xxiv). > De illis dieit David: « Super num babent fundamentiim (Job iv). > Tales cum
eos cecidit ignis, etnou viderunlsolem (Psal. LVM).» venit Chiislus, invenit; et cum ascendit, dimisit.
De his inquit Jacob : « Effusus es sicutaqua, nou Quoniam « omnes declinaverunt, simul inutiles
crescas : quando ascendisli cubile palris tui (Gen. facti sunt (PsaL xm). » Sed ne lerra lota liquefacta
XLVIII).> Eorum vero quidam liquescunt el perma- periret, Deus confirmavit columnas ejus, quando
nenl, ut illi qui peccant et jiosnilent, quia per poe- quinquagesima die post resurreclionem suam apo-
nilentiam reparanlur. Nam « quacunque hoi-a pec- stolos induit virtute Spirilus sancli ex alto (Acl. i
cator ingemuerit conversus, vila \ivetet nou mo- el n). Qui designanlur nomine columnarum; quia
rielur, ait Dominus (Ezech.xvm). > Quidam vero per eos Ecclesia sustenlatur, secundum quod et
liquescunt et pereunt; ut illi qui peccant, et nun- Paulus apostoliis ait, quia Petrus, Jacobus et Joan-
quam pceniteiit, quia propter impoeniieiitiam con- nes videbantur columniBesse (Gal. n). « Nisi enim
demnantur. Nam « morluo homine impio, nulla Dominus reliquisset nobis semen, quasi Sodoma
spes erit de eo (Prov. xi). > 0 quam periculosus fuissemus (Isai. i). > Liquefacta est terra, el om-
modus liquefactionis est iste, ut videlicet quis mo- nes kabitantes in ea. Sed Dominusconfirmavit co-
riatur in peccalo I.Ecce mundtis fere tolus liquefa- D lutnnas ejus. Pro hac confirmalioiie orant ipse eo-
ctus est vitiis, fere liquefactus lolus est in peccatis. lumnsedicenles :« Confirma hoe Deus, quod ope-
Nam < superabundavii iniquitas, el refriguit chari- ratus es in nobis, a templo sancto tuo qttod est in
tas multornm (Mutlh. x\iv). > — « Gloriantur enim Jerusalem (Psal. LXVII).» Nam «postquam impleti
homines cum male fecerint, el exsultani in rebus sunt dies Pentecostes, factus est repente de ccelo
pessimis (Prov. o). > Quia « cum impius venerit in sonus, lanquam advenientis spirilus vehemenlis,et
417 SERMO XXIII, 1N PENTECOSTE. 413
repievit totam domum ubi erant sedentes, etc. Et A veste pontificali dcpendebant mala granata ctim
repleti sunt omnes Spirilu sancto, el cceperunt lo- tintinnabulis aureis (Exod. xvin).
qui variis linguis, prout Spiritus sanctus dabat Ardeat ergo prius ignis dileclionis in corde, ut
eloqui illis (Acl. n). » Antequam apostoli Spiritum postea souet lingua prsedicalionisinore (Matlh.xn).
sanctum accepissent,quasi timore liquefacli, relicto Nam « cum apparuissent illis dispertilselinguaetan-
Christo, fugerunt (Matlh. xxvi). Sed ubi Spiritum quam ignis, tunc repleli sunt omnes Spiritu sanclo:
Paraeletum acceperunt, quasi coniirmali virtute et coeperunt loqui variis linguis, prout Spiritus
Spiritusex alto,«ibantgaudentes a conspectuconci- sanclus dabat eloqui illis (Act. u).» Ecce nunc im-
'iii, quoniam digni habili sunt pro nomineJestt con- pletum vident, quod olim audierunt promissum ?
•tumeliampali (Act. v).» Unde Petrus, qui prius ad « Non enim vos estis qui loquimini, sed spirilus
' vocem ancillae
negaverat (Matth. xxvij, postea co- Patris vestri, qui loquitur in vobis (Joan. xiv).»
ram regibus et principibus nomen Christi portavit, In hoc loco conjunguntur ignis el lingua, quo-
constanter aflirmaiis, quoniara magis oportet Deo, niara « apparuerunl illis dispertitaelinguaefanquam
quam hominibus obedire (Act. v). ignis (Act..11).»In Evangelio, quod audislis, c n-
•Mali liquefiunt per vitia et peccata, boni aulem junguntur dilectio et sermo; quia « qui ddigil me,
-confirmanturper virlutes et dona. llli liquefiuntper serraonem 'meum servabit (Joan. xiv).» In Psalmo
ardorem cupiditatis et per humorem concupiscen- vero conjungunlur et spirilus el docirina :« Spiritu
iiae. Isli vero confirmantur per ardorera charitalis principali confirma me. Docebo iniquos vias tuas
et per humorem sapientise.Nam « apparuerunt illis (Psal. L):» ut hoc triplici testimonio cognoscatur.
disperlitselinguselanquam ignis (Act.n).» Duo di- - Quia sicut unum sunt, lingua, sermo, doclrina; sie
cit: ignis et lingua, per visibilesformas, invisibiles unum.est ignis, dilectio, spiritus. Nam « Deus no-
speciesreprassenlans.Ignis enim in arido vivit, lin- ster ignis consumens est (Deut. iv).» —.«Deus au-
gua manet in unda. Et ignis quidem charitatem si- tem est charitas (J Joun. iv). > — « Charitas vero
gnifical,lingua vero exprimit saplenliam. Decliari- diffusa est in cordibus noslris per Spirilum san-
tatis ardore Solomon dicit in Canticis : « Aquse clum, qui datus est nobis (Rom.v). > Ilic est dile-
-multaenon possunt exslinguere charitatem (Cant. clio Palris etFilii, amor et connexio utriusque, ctii
_vni). > Dehumore sapientiaeidemloquilur in Pro- specialiter hodierna solemnitasdedicatur. Quia vero
verbiis : < Aqua profunda ex ore viri verba, et tor- liquefacta est terra el omneshabilantesin ea, idcirco
rens inundans est fons sapienliae (Prov. xvn). >Et Deus confirmavit columnas ejus. Sed rursus, quia
inter viriutes charilas est praecipua; et inler dona, o Deus confirmavilcolumnasejus, liquefacta est terra
prima est sapienfia. De illa dicit Aposlolus : <Major et otnneshabitanlesin ea. Postquam enim apostnli
aulem horum est chaiitas (J Cor. xin). > De ista Spiritum sanclum accepere Paracletum, slans Pe-
dicit propheta : « Requiescet supereum spiritus sa- t-ruscum undecim elevavitvocem suam, et locutus
pientiae et iutelleclus, elc. (Isa. n). > Has ergo est plebi, exponens eis"prophetiam Joel, et alia
duas, primam videlicet et praecipuam,in figuraignis prophelica teslimonia. Quibus anditis, compuncti
et linguaeper Spiritura sanctum -hodierna die Chri- sunt corde, et dixerunt ad Petrum et ad reliquos
slus infudit aposlolis,quos missurus erat in orbpm, apostolos i < Quid faciemus, viri fralres? Pclrus
ut prsedicarent Evangelimn orani creaturse (Marc. vero dixit ad illos : Poanitenliamagile et baptizefur
xvi). Charitatis enim informat vitam, el sapientia unusquisque veslrum in nomlne Jesti Christi. Ba-
jnformat doetrinara. Quse^Iuo debent in prsedica- plizali sunt igilur et appositi sunt in illa die animse
tione conjungi, ut non solum verbo doceat, sed et circiter tria millia (Act. n).» Ecce liquefacti sunt
exemplo. < Nam cujus vila despicilur, restat ut ejus isti et per ardorem el per humorem : per ardorem
praedicatio contemnalur, et dicatur ei:, < Medice, pcenitentise,et per humorem baplisini. De ardore
cura teipsum (LKC.IV),>— < Hypocrita,ejice primo poenitentiaedicil Psalmista : <Concaluit cor meum
trabem de oculo tuo, et lunc ejicies festucam de " inlra me, ct in medilatione mea exardescet ignis
oculo fratris fui (Luc vi). >—Qui prsedicas non (Psal. xxxvm).» De humore baptismi Dominusait:
furandum, furaris? qui prsedicas non moechandum, <Nisi quis renatus fuerit ex aqua et Spiritu sancto,
mcecharis? > (Rom. n.) < Coepit ergo Jesus facere non intrabil in regnum ccelorum (Joan. 111).>
et docere (Act. i), >—«nobis relinquensexemplum, Nos ergo fralres el filli, qui jain liqucfacli suniiis
ut sequamurvestigiaejus; qtti peccalum non fecit,> per aquam baptismi, liqueliamus adhuc per ardo-
ut sit nobls honeslas in vita : « nec inventus est do- rem pcenitentiae,ut nostra deleanlur peccata, prae-
lus in ore-ejus (J Pel. n; 7sa. LIII),> ul sit verilas stanle Spiritu Paracleto, qui est vera remissio
in doctrina. Nam «qui fecerit el docueiit, magnus peccatorum ; qui cum Patre et Filio vivit et regnat
vocabilur in regno coelorum (Matth. v). » Unde a Deus, per omnia ssecula sseculorura.Amen.
419 JNNOCENTllIII PAPJE SERMONESDE TEMPORE. 420

SERMO XXIV.
IN EADEMSOLEMNITATE.

De duplici baptismo no~bis in Evangelio commendato, et quomodo apostoli Spiritu sancto


baptizati sunt, et quando nos in spiritu baptizamur.

Joannes quidembaplizavitaqua; vos autem bapti- iA et replevit lotam domum, ubi erant sedentes. El
zabimini Spiritu sanclo, non posl multos hos dies apparuerunt illis dispertilie linguse tanqtiain ignis,
(Act. i). , seditque supra singulos eorum. Et repleti sunl om-
Duplex enim nobis baptismus in Evangelio com- nes Spirilusancto; et coeperunlloqui variisl nguis,
mendatur, in aqua videlicet et igne. Sed in aqua proul Spirilus sanctus dabat eloqui illis (Acl. n). »
maleriali, et in igne spirituali, ne vel aqua ignem Cttm audis, quod apparueruntillis disperlilmlingtim
exstinguat, vel ignis aquam consumal. De ulroque lanquam ignh, atlPiide baptismum in igne. Cum
baptismo Joannes Baptista dicebat:« Ego baptizo audis, quia repleli sunt omnes Spirilu sancto, at-
vos in aqua; medius autera vestrum stetit, qtti tende sanctiiicationem in spirilu. Cum audis, quia
baplizat vos de Spirilu sancto et igne (Mutlh. 111; cmperunlloqui variis linguis, atlende sanclificatio-
Luc III). > Verum uterque baplismus sanctificatur nera in Yerbo. Hodie namque completum est quod
>n verbo, uterque sanctificatur in Spiritu. Nam in persona Ecclesise proplieta praedixerat : < De
<verbo Domini coeli firmali sunl, et spirilu oiis excelso misit ignera in ossibus meis (Thren. 1). »
ejus omnis virtus eorum (Psal. xxxn). > Omnis De excetsonamque, id est de coelomisit ignem, id
enim ttrmitas, omnis virtus a Deo Patre, per Ver- est Spiritum sanelum in linguis igneis. Jn ossibus
bum in Spirilu sancto confertur. Nam «tres sunl " meis, id est in aposlolis, per quos tolum corpus
qui leslimonium dant in coelo: Pater, et Yerbum, Ecclesiaesustenlalur, quos et lunc fecit ossa, id
et Spirilus sanclus- Et hi tres unum stint (I Joan. est fortes, conslantes et virluosos, quemadmodum
v). > Joannes quidem baptizavil aqua duntaxat. illis promiserat: « Accipielis, inquit, virtutem su-
Quia cum esset hoino solummodo, nequc per Ver- pervenientis Spirilus sancti in vos; et eritis mihi
bum, neque per Spirilum poferal aquam conse- testes in Jerusalem, el in omni Judaca et Samaria,
crare. Jesus autem baplizat in spiritu, quia cum et usque ad ultimum terrae (Act. n).» Iste ignis
sil Deus deDeo per Spiritum sanctum, qui a Patre Spiritus sanctus esl, de quo dicit Scriptura : < Deus
procedit (Joan. xv), el ipse sanctificat et purificat nostcr ignis consumens est (Deul. IV), » amor,
animam, cui Spirilum sanclura infundil. Altende charitas et dilectio. De hoc igne Dominus ait:
prudenlcr, quomodo baplismus aquae sanclilicatur <Ignem veni mittere in lerram, et quid volo, nisi
in verbo. « Baplizale, inquit, omnes genles in no- B-lardeat? > (LKC.xn.)Ignis enira splendorem illu-
mine Patris, et Filii, et Spiritus sancli (Matth. slrat, per calorem puriiicat. Et Spiritus sancttts
xwin). >Nomen enim, id est invocatio Trinitatis per sapientiam illuminat mentem, purificat autera
sanctificat aquam, ut tingens corpus purificet cor., per.charitalem; quibus baplizatur aiiima, id est
Et ideo dicebal: « Mundans eam, > id est Eccle- purillcatur in Spiritu. Per sapienliam, a tenebris
siam, «lavacro aquae iu verbo vilse (Ephes. v). » ignorantise; per chariiatem, a maculis culpae.Tunc
Nam accedit verbum ad elementum, et fit sacra- ergo baplizamur in spirilu, cum charitas Dei dif-
mentum. Altende quoque prudenler, quomodo funditur in cordibus nostris per Spiritum sanctiim
baplismus aqua sanctificaliir in spiritu, teste qui datus est nobis (ROIH.v). De boc baptismo Do-
Veritate quse dicit:« Nisi quis renalus fuerit ex minus praedixerat per prophetam : « Effundam de
aqua et Spiritu sancto, non intrabit in regnum Dei spiritu meo super omiiem carnem (Joel u). > Hunc
(Joan. m). > Sicul eftim bomo secundum naturam ergo baptisraum bene receperiuu aposloli, juxta
nascitur ex femina, sed de viro, quia vir fecuudat quod Dominus illis promiserat: Joannes, inquit,
feminain ut concipial; ila secundum gratiam ex baplizavil aqua, vos autem baptizabimini Spiritu
aqua renascitur, sed de spiritu. Quia spiiilus aquam sancto, non post tnultoshos dies.
sanctificat, ut purificet. Nam quod naturaliter est Quinquagesima dieposl inunolationem agni pa-
ex carnp, caro est; quod autem nascitur ex spiritu, schalis, celebrato Phase, filiis Israel exeuntibusde
spiriltts est. ^Egyptoper mare Rubrtim, submersis jEgyptiis, et
Sed et baptisnnis ignis sanclificalurin Yerbo pa- D liberatis Hebrseis, cum Moyscs ascendisset in mon-
r.ter et in Spiritu quemadmodum ostendit episto- tem Sinai, ut assisteret Domino, et populus ex-
lica leclio qtiam audistis : < Dum complerentur, speclaret ad montis radicem , ipso quinquagesimo
inquit, dies Penlecosles, erant omnes discipulipa- die cceperunt audire lonitrua, fulgura micare.
riler in eodem loco : et factus esl repente de coelo Cunctus autem populus videbat et lanipades el so-
sonus, tanquam advenientis spirilus vehenieiilis, nituiu buccinae,et monlem fumantein, et tunc Do-
421 5ERM0 XXII, IN PENTECOSTE. 422
niinus dedit legem filiis Israe,, quae scripta est in ^ mum, ubi erant sedentes, et apparuerunt illis dis-
labulis lapideis digilo Dei (Exod. xix). Plena sunt pertitae linguae lanquam ignis, sedilque supra
ista divinis mysteriis, et cceleslibus resonantia sa- singulos eorum (Act. n). > Jam potes agnoscere,
cramenlis. -Namhodie umbra protulit lucem, et qualiter lucem umbra, ligura protulit veritatcm.
Jigura veritatem. Post immolationem siquidera Cum enim audis, quia factus est repente de cmlo
Clirisli, qui est verus Agnus paschalis, de quo di- sonus, intellige tonitrua audiri. Cum autem inlel-
cit Aposlolus : «Pascha nostrum immolatus est ligis quod apparuerunt illis dispertitm lingum lan-
Chrislus (J Cor. \), i illo celehrato phase, id est quam ignis, agnosce micare fulgura ; et cum audis
transiiu, de quo dicit Joannes: <Sciens Jesus, quia Deum dedisse legem flliis Israel exspeclantibus,
venit hora ejus, jut transeat de hoc mundo ad Pa- intelligas eum dedisse Spiritum sanctum apostolis,
trem (Jean. xin) ; -»fllii Israel, id est populi Chri- juxta quod illis praxeperat, a Uerosolgmh ne dis-
stiani, Deumvidentes per fidem,exeunt deiEgyplo, cedereni, sed exspeclarent promissionem Palris,
id esl de tenebris vitiorum, per mare Rubrum, Id quam audhtis, inquit, per os meutn : quia Joannes
est per sacramentum baptismi Christi sanguine ru- baplizuvit aqua; tos autem baptizabimini Spiritu
liricatum. In quo submersis JSgyptiis.id est delelis sancto, non post multos tws dies. Hatcest lex gra-
peccalis, liberantur Bebrsei, id est juslificaniur fi- D lise, quae scribiliir in tabulis cordis, et digito Dei,
deles. Quod quidem impletur, cum post diem juxta quod Dominus ipse promiseral : < Cum ve-
passionis Domroicaepaschalibus initiatus mysteriis nerit, inquil, Paracletus, queni ego mitlam vobis a
conseeratur baplismus, in quo-catecbumeni rena- Patre, ille vos docebit oinnia; et suggeret vobis
scantur. Cumque verus Moyses, id est Chrislus omuia qusecunque dixero \obis (Joun. xmj. > Hsec
aseendisset in montem, idest in coelum, ulsederct est unctio, qusesecundum Joannem (J Joan. i) do-
ad dexteram DeiPatris (Marc xvr), quinquagesimo cet nos de omnibus. Hac unctione per Spiritum
die post Pascha, qui Penlecoste appellalur,-coepe- sanctum nos ungat DominusJesus Christus, ut nos
runt audire tonitrua, fulguraqtte mk-are; quia doceal vias suas, el ambulemus in semitis ejus
-<factus est repente de ccelo sorius, lanquam adve- (Isa. n), donec ascendeules de virlute in virtutein,
aiientis spiritus vehementis, et replevil totam do- videanius Deum deorum in Sion (PsaL JAXXIII).

SERMO XXV.

IN EADEMSOLEMNITATE.

De excelsotnisit ignem in ossious meis (Thren. i). C mitlere in terram, et quid volo nisi ut ardeat? >
Sunt Ecclesiaeper Jeremiam prophetam loquen- (Luc. xn.)
tis interius. Excelsus autem est Pater, mitlens est Nolandumest autem Spiritum in triplici lege esse
Filius, iguis est Spiritus sanclus. DeTPatrequidem missum. Primo, in columba; secundo, in flalu;
excelsius, quoniam esl principium «ine principio, terlio, in igne. De' primo legitur, quod Jesu ba-
qui a nullo est et omnia sunt ab eo, aitPsalmista: ptizalo in Jordane, aperlum est coelum, et descen-
<Excelsus Dorainus, et humilia respicit, et alla a dit Spiritus santlus in ipsum corporali specie sicut
longe cognoscit (PsaL cxxxvn). > De Filio, qui est columba, et vox Patris audita est : « Hic est Filius
missus, quoniam a Patre mittilur, et Spiritum meus dilectus, etc. (Malth. m.) » De secundo legi-
sanctum mittit, ipsa Veritas ait: «Cum venerit tur, quod « cum Jesus dixisset apostolis : Pax vo-
Patacletus, quem ego mitlam vobis a Patre, ille bis, insuffla\it, et ait: Accipite Spiritum sanctum;
testimonium perhibebit de me (Joan. xi). > De quorum rcmiseritis peccata, rcmittuntur eis, > etc.
igne, qui est Spiritus sanctus, qui est amor Patris (Joun. xx.) De tertiolegitur : «Factus esl repentede
et Filii pignus et connectio ulriusque , dicit Scri- coelosonus tanquam advenientis spiritus veheinen-
ptura : < Deus noster ignis eonsumens est ( Deut. iis, et replevit lolain doraum, ubi erant sedentes.
D
:v). > Deexceho igilur, id est de Patre Filius mhii Et apparuerunt illis dispertitae linguse tanquam
iynem,id esl Spiritum sancium in os ininislrorum. iguis, seditque supra singulos eorum (Act. n). >
Dicilergo Ecclesia, videlicet in apostolos, perquos Prima missio facla est in baptismo, secunda in re-
corpus Ecclesise sustentatur, quos tune quasi de surrectione, tertia in Pentecoste. In priraa missione
carnalibus fecit ossa; hoc est, quod de liraidis fe- audita est vox Palris : Hic est Filius meus dile-
cit fortes , cum induit eos virlute Spirilus ex allo, clus, in quo mihi benecomplacui.In secunda mis-
ut essent omnes tesles in Jerusalem et in omni sione audilum est verbum Filii : Accipite Spiritum
Judaea, et Samaria, et usque ad nltimum terraj sanclum; quorum remherilis peccala, remiliunt,ur
(.isf. 1). De hoc igne Doiuinus ail : «Ignem vcni eis. In lei tia rolssione audilus est souus Spiritus,
425 INNOCENTIIIII VAPJE SERMONESDE TEMPORE. 424
quia facltis est repenlede cmlosonus tanquam adve-A (Joan, x\); » quia per remissionem peccati anima
rdenlis spiritus vehemenits.Plena hunl omnia divi- resurgit a morle culpae, de qua dicitur in Apoca-
nis mysleriis, et cocieslibus gravida sacramenlis. lypsi : < Qui habet partem in resurreclione prima,
Sed cuin altus sit puteus, in quo bauriam aquam? (Apoc \x). »Paterenim omne judicium dedilFilio,
Dicam igilur.eo inspiranle, quod t ubi vultspirat, qui de se ait: < Ego sum resurrectio et vila (Joan.
et nescit unde venial, aut quo vadat (Joam m). > x\). > Ignis enim duo principaliter agit, calet et
Dicam ergo, quod in columba missus est super splendel; quia calet, signat charilalem ; quia splen-
Christum ad judieium el ostensionem. Jn flatu det, signat sapienliam. De calore charitafis ait
missttsestin aposlolos ad judicium et discretio- Saloroon: < Forlis est ut mqrs dileclio, et dura
Ttem. In igne missns est in discipulos ad robur et sicut infernus est seinulalio.Aqtiaemultaenon pos-
«onfirmationem. Columba siquidem fellis amari- sunt exslinguerecharilatem (Cant.vm); > de splen-
iudine caret, ei fecunditate fetus abundat. Hic igi- dore sapienliaeideni dicit : < Sapientia est candor
iur oslendit quod Cluistus caret omni amariludine lucis seternae,et speeulum sine macula divinaema-
vitiorum, el abundat oinni fecunditate virtuium. jeslafis , imago bonilatis illius (Sap. vn). > Ad boc
Spiritus sanctus descendil in ipsum corporali spe- ergo Spiritus sanctus in igne missus est aposlolis,
cie sicut columba; qtioniam ipse est i qui pecca- B ut splenderentper sapientiam, et calerent per cha-
tum non fecit, nec invenlus est.dolus in ore ejtts ritatem ; charitas enim informat vitam, et sapienlia
(J Petr. n); >— « in quo plenitudioDivinitalisha- informaldoclrinam,qnaeduo debentin praedieatione
bital corporaliler (Coloss.n\ »—«et de pleniludine conjungi, ut verbo doceal et exemplo; nam < qui
ejusaccepimus (Joan. i); » quia baptizal in Spiritu fecerit el docuerit, hic magnus vocabitur in regno
sancto auferendo peccala cl vilia, Pl conferendo coelorum(Matlh. v). > Hsecduo erant necessariain
gralias et virtutes. Quemadmoduni « testimoniuin apostolis, qui profecturi erant in munduni univer-
perbibuit Joannes Baplisla, dicens : Quia vidi Spi- sum, ut praedicarentEvangelium omni, creaturse;
lilum descendentemet manentem super eum, bic ideoque cum apjiaruerunt illis dispertilae linguse
cst qui baptizat in Spiritu sancto, et ego vidi, tanquam ignis , tunc < repleti sunt oinnes Spiiitu
el testimoniuni perhibui, quia hic cst Filius Dei sancto, et coeperuntloqui variis linguis, prout Spi-
(ibid.). > ritus sanctus dabat eloqui illis (Act.n).»Ideo autem
ldco autem in haplismo vox Patris audila est : in Penlecosles sonus Spiritus est audilus, ul osten-
«Hic est Filius meus dilecltis , in qtio mihi bene datur quod sicut quinquagesimodie post typicum
complacui (Mailh. m); » quia per baptismum ex paseha lcx litlerae data fuit filiisIsrael de monle
aqua et Spirilu sancto renascimur filii Dei, de- Sina cum fulgore et tonitruo (Exod. xx), quinqua-
posilis viliis ct assumptis \irtutibus, accipientes gesimo die post verum Pasclia lex graliasdata est
spiritum adoptionis, in quo clainanms : «AbbaPa- apostolis, de excelso quidem in igne el sono; t Spi-
ter (Marc.xiv). » Quoniam «nisi quis renalus fuerit ritus enini ubi vult sp.rat, el nemo eum audit. et
ex aqua et Spiritu sanclo, non intrabit in regnuni nescit unde venit, aul quod vadat (Joan. m). »
Dei (Joan. m), > ut fllius sil illius, a quo omnis Ad ostendendunivero quanta sit differentia infer
paternitas in coeloet in lerra vocatur. Poiro sicut servos el dominum, Spinlus sanctus in re aniinafa
Spiritus procedit a Palre et Filio (Joan. xv), ita fla- missus est super Christum in coltimba, in aposiolos
tus a pulmone procedit et corde. Cum autem flatus in re inaniinata in flalu spiiilus eligne; quia, sicut
emitlilur, si stringilur os, infrigidat aerem; si os res animata rebus inanimatls praelerlur, iia exein-
aperitur, aerem ealefacit; quia nimirum cum spi- plo apostolis, imo longe amplius antecellil. Nam
ritualis pi*ofert sententiam , si strhigilur os, ut le- < quis in nubibtis sequabilur Domino?aut quiserit
gitur, peccator per excominiinicalionemvel inter- similis Allissimointer filiosDei? »(J*sa/. LXXXVIH.)
dictum coiitemnens, proeul dubio infrigeratur, In hac ergo triplici visione audita ebt\ox Patris,
quoniam congelalur in malo. Juslum est enitn, JJ verbuni Filii, bonus Spirilus : ut per hoc osten-
< qui insordibus est, sordeseat adhuc(A;i'.c.x\ii).i datur, qttoii Paiaclelus iste missus est lemporaliter
Si aulera os aperitur, ut peccator absolvatur ab non soluni a Palre et Filio, sed etiam a seipso ;
excommunicatione, poenilens piocul dubio cale- quoniam indivisa sunl opera Trinilatis. Verum in-
scit, quoniain inflammalur ad bonum. Dignum ler aelernam processionem et temporalem nvssio-
esteniin, ul « qui justus est, jtislificetur adhuc nem hoc distat,quod seten.aliler procedit acci-
(ibid.). >In hoc vero judicio, discrelio spirilus e.-t piendo naluram, temporaliter vero luittilur dando
maximanecessaria,neaposlolieum (remitlendo)di- graliam. Quoniam ei-gonaturam acccpit non a se,
cant bonuin malum, vel econlra ponenles lenebras sed a Palie siinul el Filio, ideo a Palre mittitur
lucem, et lucetn lenebras (Isu. v); mortificanles selernalilei-,non a se, sed a Palre Filioque proce-
animas, quse non moriunlur aul vivificanles ani- dit; quia crgo gratiam dat cum Patre simiil et
inas, quaenon vivunl. Filio, ideo temporaliler mitlitur non solurii a
ldeo autem in resurrectione audilum esl verbum Patre el Filio, \erum etiam a scipso. ^Eternaliler
Filii dicentis apustolis : < Accipite Spiritum s;tn- Spiiitus sanctiis ab alio procedil, sed non alium ,
clum, quorum remiserilis peccaia, remitluntur eis lcniporaliler vero inittilur ab alio el in alium; non
425 SERMO XXIII, 1N J-ENTECOSTE. 426
enim, ut errat Graecus,Spirilum Filii dicit, eo quod A Amlialium de hoc Spiiitu disserentem : * Nomom
selernalilerprocedit in Filitim ; sed,, ut credit Lati- Spirilu Dei dicit analhema Jesu, et nemo dicere po-
nus, ideo dicitur Spirilus Filii, quoniam aeternaliter test Dominus Jcsus, nisi in Spiritu sanclo. Divisio-
proeedit a Filio, quoniam tanlum Filius liabet a jiesverogratiarum sunl,idem au.temSpiritus. Uni-
Patre,ab acterno: quippe Spiritus sanclus ideoa cuique autera datur manjfestatio Spiijtus ?d
Patre non procedit in Filium , quoniam nullum in ulilitatem. Alii quidem per Spiiitum sanclttm dalur
eum aefeinaliler operatur effeelum, ctim secun- sermo sapienlise: alii autem scrmo scienliae,secun-
dum natuiam seternam Filins nec illuminetur, nec dum euradem Spiritum : alteri fidcsin eodem Spi-
sanclificeturab ipso. Sed ideo Spiritus Filii appel- ritu : ajii gralia sanilatum in uno Spiiitu : alii
latur, quia procedita Filio, quemadmodum Spirltus operatio virltitum, alii distinctio spirituum, alii
Patris dicitur, quia procedii a Palre, non quod genera Jiiiguarum, alij inlerprelatio sermonnm.
aelernalilerprocedil in Filium, sicut nec procedit Ilsec autem operatur unus atque idem Spirilus,
in Patrem. Utrumque divina Seriplnra tcst.Uur; dividcns singulis prout vullfJCor. xn).»Idem alibi
ait enim Christus in Evang.: < Non enira vos.estis tiicil: « Charitas Deidiffusaestin cordibus nostris
qui loquimini, sed Spiri'us Patris veslri, quiloqui- per Spiritum sanctum, qui dalus esl nobis*(Rom.
tur in vobis (Matlh. x); » et Aposlolus ail: t Spi- T*v).» —«Dominus Spiritus esl.Ubi vero Spirilus Dei,
jilus ejust qui suscilavit Christiim a mortuis, habi- ibi libertas (II Cor. ui) j manet : nam«qui Spirilu
tat in \obis (Rom. VIII): > idem ait: c MisitDeus Dei aguntur, non sunt sub lege. Fruetus enim
Spiiituro Filii in eorda vcstra clamantem : Abba Spiritus est charitas, gaudium, pax, patienjia, lon-
iPater) (Gal.iv); > el ilerum : «Quispirilum Christi ganimitas, mansueludo,,J;onilas,benignitas.Xides,
non habelj hic noii est in eo (Rom. m). » Quis, modestia, continentia,xastitas. Adyersus huj'us-
qualis, et quantus fuerit Spiritus iste,sacris lestimo- modi non esl lex(Gat. y). »Jlic-es,t ,scriptum, de
niis comprobatur; scriptum est enim quod « om- quo in priucipio Genesis (cap. ij legitur : «Spiritus
nium est artifex Spirilus inlelligentise., sanetus, Dei ierebatur super.aqtias. » Et de quo Gabriel ad
unicus,multiplex,subtilis,.mobilis, incoinquinatus, Virginem : « Spiritus .sanclus superveiiiet in ;te, et
castus, suavis, amans bonum , aculus, quem nihil \irlus AUissimiobumbrabit.tibi (Luc I).J Sjjiiittis
velat, benefaciens, hunianus, benignus, stabilis, iste charitas est, de quo Joannes apostolus : « Deus
securus, intelliglbilis,mundus.—Spiiitus enimdisci- charitasest,etquimanetincharitate,in Deomanei&s
plinseeffugielflctum, et auferet se a cqgilationiljus, Deusineo(JJoaii.iv).» Nam <qui adhaeretDeo.unus
quse sunt sine inlellectu , et corripielur a superve- p spiritusest(ICor.vi), » cum sjiirilus iste uuctio csf.
nienfe hiiquitate. Benignus est enim spiritus sa- De quo dicit idem Joannes : « Unclio ej'ns doccbit
pientise, et non liberabil maleiiicum a labiis suis : vos deomnibus (JJoan. n). Et de qua Petrus aposto-
qnoniam renum illius leslis est Deus, et cordis ejus lus ait: « Jesus Nazarenus, quem unxil ,de Spiritu
scrutalor esl yerus, et lingua?ejus auditor (Sap. i, sancto (Act. IV). » Sicutipse per prophetam.testa-
vu). » De hoc Spirittt alibi legilur : « Spiritum tur : « Spirilus Domini super me, co quod mtxerit
rectum innova in visceribus meis ;» et: « Spiritu me : evangelizarepauperibus misjt jne (Jsa. IAJ). *
principali conflrma me (Psal. L); » — « Spiritus Spiritus iste digitus DeLest, de quo Yerjtas.aty: « Si
luus bonus deducet me in lerram reclam (Psal. ego in digito Dei ejiciodsemonia,,filii-vestri jn quo
CXLII ), >etc. Audi quid de Spirilu Veritas dicat ejiciunt?» (Luc xi.JDequo magi Pharaonis dixe-
apostolis : t Ego rogabo Patrem, el alium Paracle- runt:« Digilus Dei est hic (Exod. vm). > Spiritus
tum dabit vobis, ut maneat vobiscum in seternum, isle esl donum divinum, de quo Dominus ait: « St
Spiritum veritatis, quem mundus non polest acci- scires donum Dei, el quis cst qui dixil tibi : Da
pere, quia non videl eum , nec scil eum. Paracletus mihi bibere, lu forsan petiisses ab eo ,ut daret lihj
autem Spiritus sanctus, quem miltel Pater in no- aquam vitse(Joan. iv). » lmo Spirilus iste incun-
mine mco, ille vos docebit omnia, et suggeret vobis D clanler esl Palri et Filio subslanlialis el coteter-
omnia quaecunquedixero vobis (Joan.xiv). >—«Si nus, sicut Joannes evangelista testatur : < Ties
enim ego non abiero, Paraclelus non veniet ad vos : stwit, inquil, qifl leslimonium dant in ccelo: Pater,
si autem abiero, mittam eum ad vos. Et cum ve- Veibum et Spiritus, et hi tres unnm sunt (J Joan.
nerit, ille arguel mundum de peccalo, et de jusli- v). » Unum in natnra, unum in nomine, unpm iu
tia, et de judicio.Cumautem veneril Spirilus vei;ita- poteslale. « Baptizafe,inquil, in nomine Palris, et
liSj docebitvos omnemveritatcm;non enim loque- Filii et Spiritus sar.cti ( Mallh. xxvm); » nou ait.
tur a semetipso, sed qusecunqueaudiet,loquetui « In norainibus, » sed : «In nomine ; > quja trjum ,
(Joan. xvi), > ete. Paracletus atitem advocatusve! unura est nomen, una nalura, una poleslas. Procul
consolalorinlerprelatur, ut ait Apostolus : « Ipsc dubio Deus est, qui omnia replel, omnia continei,
Spiritus poslulat pro jiobis gemitibus inenarrabi- omnia potest, et omnia novil. Scriptum est: « Spi-
Iibus (Rom. vm), » quia facit nos poslulaie, rilus Domiui replevil orbemterrarum : et hoc, quod
Ad quod dicit Prophela : t Secundum multiludi- conlinet omnia seieiiliam habet vocis (Sdp.i), >
nem doloram meorum in corde meo, consolaliones omnem habens virtutem , omnia prospiciens; nain
tuae Ixtificaverunt animam meam (Psal. xcm). i < Ycfbo Dei ccelifirmati sunt (Psal. xxxn), » elc.
PATROL.CCXVII. 14
427 INNOCENTIIIII PAPJ5 SERMONESDE TEMPORE. 428
« Emilte Sphitum luum et creabuntur, et renovabis .A fralres etfilii,'cordepariter et fide non ficta (I Thn.
faciem terrae (Psal. cm ). » 0 quam dulcis iste l), utper suam misericordiam seipsum infundat,
Spirilus, quam delectabilis, quam suavis! ille novit, ct templam glnrise nos inhabitando perfieiat. Qni
qui gustavit. t Guslate, inquit, quam dulcis est cum Patre et Filio vivit et regnat in ssecula saecu-
Dominus I» (Psal. xxxm.) Rogemusergo ipsum, lorum. Ainen.

SERMO XXVI.
DOMINICANONAPOST OCTAYAMPENTECOSTES.

De rigore et beniqnitate Dei, de divite et villico, de vocatione Dei et ejus effcctuH de debito et
debitoribus, de tritico et oleo quid significent, de filiis swculi et lucis, et de mammona
iniquitatis.

Homo quidam erat dives, qui habebat vitlicum, B XXVIII). Quia « melius est nomen bonum , quani
qui diffamatus erat apud iltum, quasi dissipasset divitisemultse (Piou. xxn).
bona ipsius (Luc xvi). Quantum ergo delinquat, si maculet famam suam,
Qualilel*aulem haec parabola summatim possit quantumque sit puiiiendtts, si suis cuipis exigenli-
intelligi, frequenter audistis. Quomodovero parti- bus mala sit fama respersus, manifeste colligiturex
culatira intelligi debeat, nondum existimo vos att- hoc loco. Quoniam villicus ille, qui diffamatus erai
disse. Dimitlamus ergo quod ab aliisest expositum, apud dominum suum, quusi dissipasset bona ipsius,
et prosequamur quod a nobis est exponendum. audivil a doroino: Redderulionem vUlicationistum ,
Deus igilur, quiaj'uslus est et misericors (Psal. cxiv), 'ja,n enim non poleris vitlicare.Nec dicitur quod dis-
idcirco in hac parabola rigorem et benignitatem sipaverit, sed quasi dissipasset bona domini sui; et
ostendit. Rigorem, quia dissipatorem villicum a laroen postredditam rationem a villicatione dicitur
villicatione removit; benignitalem, quia offensusa amovendus, tanquam is qui de dilapidatione infa-
villico, prudentiam commendabat ipsius. Jfomo matus, etiam post computationem exhibilam. ab
namque dives, est Christus , qui est dives in omni- administrationis sil offlciosuspensus, ut roala fama
bus et super omnes (Rom. \): cujus « est tcn a et quiescat; ne scandalum sit in populo Dei, talem
plenitudo ejus, orbis terrarum, et universi qui ba- super se habere prselatum.
biianl in eo (Psal. xxm). » Yillicus vero dicittir Sed dices: Si dominus pro certo sciebat villicuni
yillse cusfos. Hic est reetor Ecclesise,qui debet vil- esse dilapidatoremculpabilem, cur indieebat ei ra
lara, id est Ecelesiam, custodire. Mullos autem vil- lionem reddendam, cum sciret eum nonposse digne
licos habet Christus ; quia multos in Ecclesia reclo- reddere rationem ? Si vero rationem digne reddere
res constituit, inter quos alius quidem bonus est, poteral, cur infligebatei, tanquam culpabili, pcenr.m,
qui commendatur, cum dicitur: «Euge, serve bone utnonpossetamplius vilhcare?Forsitan exhoclcco
et fidelis, supra roulta le constiluam, intra iu gatt- quidam viri religiosi quamdam regularem institu-
dium domini tui (Malih. x\v): > alius autem malus, tionem traxerunt, ut postquam prselalus aliquis
qui reprobatur cum dicitur: « Serve nequam, omne apud eos est infamalus, ipsum sine omnt diser.s-
debitum dimisi tibi, quoniam rogasti me; nonne sioneremoveant abofflcio prselaiurse,quain\is jutli-
eportuit et te misereri conservi lui, sicut et ego calur frequenler manifeste culpabili computalio
tui misertus-sum ? El tradidit illum torloribus, quo- facienda, ut per hanc, in quibus deliquerit, cogno-
usque redderet universum debitum (Matih. xvm).» scalur, et appareat quid sil residuum,' quidve dis-
Talis hic erat villicus, qui diffamalus erat apud ry tractuin.
dominum suum, quasi dissipassel bona ipsius. ln Vocavilergo dominus villicum, dicens ilti: Quid
duobus enim et ex duobus reprehensibilis appare- hoc audio de te? Redde rationem villicationistum:
bat; etquia famam corruperal, el quia substaniiam jam enimnon poleris villicare.Simibter pene dictum
dissipaverat.Heu! quot hodie tales in Ecclesia prse- est Ezeehiae: « Dispone domui tuae, quia morieris
"Jati, qui cum deberent esse odor vilse ad vitam, tu, et non vives (Jsa. xxxvm). > Ista vocatio est in-
facti sunt odor roortis in mortem (II Cor. n); et spiratio, j'uxta quod alibi dicitur: « Yocabis me, et
cum deberent esse dispensatores, ipsi sunt dissipa-. ego respondebo libi (Job xm). » Tunc enim Chri-
lores effecli. Debetautem prselatus Ecclesisenomen stus praelatum culpabilein vocat, dicens illi: Quid
bonum habere, non solum ab his qui intus sunt, sed hoc audio d&te? Quia mala est fama tua, quaeper-
etiam ab his qui sunt foris (I Tim. v), id est non venit ad me; quando nienti ej'us inspirat, ul de
solum a domeslicis , sed etiam ab extraneis. Non culpa sua recogitel, el poeniteat, quatenus digne
tantum afidelibus, verum etiara ab infidelibus; ut salisfaciens in prsesenli,dignam ralionem reddeie
habeat de bysso retorta vestem contexlam (Exod. possit in futuro. Propter quod ait: Redde ralionem
igq SERMOXXVI, DOMIN.IX POST OCTAVAMPENTECOSTES. 430
uif/ieaJioijis,id est dignum exhibe le, ut de villica-J& Et ideo convocatissingulis debitoribusdominisui,
tione ttia diguampossis reddere rationem. Jam iion dicebal primo: Quantum debes domino meo? Qui
voterisvillicare. Quia volo te de hac vila sublrahere, dixit: Centumcados olei. Debitum illud est pcena,
postquam non erit tempus villieandi, sed lempus qusedebetur pro culpa , juxta quod alibi legitur ,
recipiendi. Ecce quam clemens et benignus est Do- quia t duo debilores eranl cuidam foeneralorhunus
minus. Revera non vult mortem peccatoris, sed Ut debebat denarios quingentos, et alius quinquaginla
converlatur et vi\at (Ezech. xvm). Corripit enim, (Luc vii). t Et obhoc petimus in oralione Donii-
ut corrigat; et innotescit, ul ignoscat. nica : \ Dimitte nobis debita nostra, sicuf et nos di-
Quisautem sit hujus vocalionis effeclus, conse- mittimus debitoribus nbstris (Mallh. vi). > Per hoe
queuter osteuditur, ubidicitur: Ait ergo villicus quod villicus a debitore qusesivit, quantum deberet
inlra se , quasi divina inspiralione compuhclus: ,- domino suo, nryslice datur intelligi quod sacerdos
Quid faciain? Quo me peccatorem vertam? Quia a poenitentedebel inquirere de quanlitate ef quali-
dominusmcus aufert a me villicationem, id est de talepeccali^ ne supprimat illa confusus; quia per
praesenti vita me sublrahit, post qtiam non potero interrogationemconfessiofacilius exlorquetur. Ca-
villicare, nec aliquid operari. Per hoc quod inlra veat tamen, nee sic interroget, ut super ignolis et
se ait, ostenditur quod et dominus illum intra se vo- enormibuspereandimodisinslruatpoenitentem;quia
cavit. Sed ille vocavil per inspirationis affectum. Niltmur in velitumsemper, cupimusquenegata.
Istevero lespon.ietper compunctioniseffectum.Ve- fOviD.Am., 1. in, el. 4, v. 17.)
rumtamen non audet responsionem ad illum dirt- Quia vero Dominus viUieum istum de prudenlia
gere, quem vehementer pro suo erubescit delicto. commendavit, videamusquam prudens exslileril in
Sed ad seipsum responsionem convertit, ul in se opere et sermone. Recognovitergo se peccatorem,
puniat, quod deliquit in illura. Quid ergofaciam, et ad poenitentiamse convertit, ut pro venia conse-
quia dominusmensaufert a mevillicationem? Fodere quenda satisfaceret de peccato; dimisit itaque debi-
non valeo, mendicareerubesco.Quia post hanc vitam toribus suis, ut Deus sibi dimittcret debitori; et
non est locusagendi opus, sed recipiendi pro opere, ideo convocatis debitoribus domini sui, lanquam
nee est tempusmendicandi meritum, sed recipiendi debitoribus suis; quoniam et ipse tanquam prsela-
pro merilo. Quia lunc unusquisquereeipiet, prout tus Eeclesiasvicarius ej'us erat: uni dimidiam par -
gessilin corpore (II Cor. vi). <Ligalis, inquit, ma- lem debiti, et alii quintam parlem dimisit. Unus
nibus et pedibus, projicile eura in tenebras exte- enim centum cados olei, et alius centum coros tri-
riores (Mutih.x\n). » Ligati raanus elpedes, ope- « tici debebat; sed debenli centttm cados olei, quin-
rari non possunt. Et dives illegulosus, quisepultus quagiuta dimisit; et debenti centum coros trilici,
esl in inferno, frustra mendicabat guttam aquaede dimisit viginli, ut illi de debito quinquaginta cadi,
digitopauperis Laza:i (Luc xVi).Frustraque faluae et isli octoginta cori restarent. Oleum in hoc loco
virgines oleuma prudenlibus mendicare volebant significatnitidam famam, j'uxta quod alibi lcgitur :
(Matth. xxv), Heu!quanla erubescenlia eoram uni- < Oleum effusumnomenluum (Cant. i); » triticum
versis electisel reprobis, coram Deoet angelis ejus, vero significat teirenam substauliam, quemadrao-
nudum in 'judicio sine bonorum operum ves.ibus dum alibi dicitur : « Ut det illis in terapore tritici
ajiparere: quaiilum opprobriuin, quanta eonfusio, mensuram (Luc. xn). » Qui ergo maculat nitidam
quantus pudor! Revera <beati quorum remissaesunt famam, ille coirumpitoleum: et ideo debetcentum
iniquilates , et quorum tecta sunlpeecata !> (Psal. cados olei, hoc est magnam poenampro fama cor-
xxxi.) Quia <cliaritas operit niultitudinem pec- rupla; qui vero dilapidat terrenam substantiam,
calorum (J Petr. iv). » Primi parentes, licel soli ille dispergit triticUm : et ideo debet centum coros
essent in paradiso, cum cognovissentse esse nudos, . trilici, hoc est magnam poenampro subslantia dis-
consiteruntfolia ficus, et-fecerunt sibi perizomala, sipala-; nam per hunieri magnitudinem, exprimitur
el absconderuntse in medio paradisi (Gen.111).Re- D debiti magniludo. Verum longe periculosius estin-
probus aulem quilibet in judicio nec indumentum leiiorem, quam exteriorem substantiam dissipare,
sibi poterit mendicare, nec latibulum fodere. Quia sicut de prodigo filio legitur,quod in regionem lon-
tunc libri erunt aperti, et manifestabuntur abscon- ginquam abiit, el ibi substanliam suam cum mere-
dila lenebrarum. Et ideo forte dicit: Fodere non tricibus dissipavit(Luc xv).
valeo,mendicareerubesco.Sed <prope est Dominus Ait ergo illi, qui centum cados olei debebat :
omnibus invocantibuseum (Psal. CXLIV). > Et ideo Accipecaulionemtuam, id est, cautelamadhibe ne-
quid anxiusfaceret ille, ipse misericorditer inspi- cessariam, juxta quod dominusprsecepit: «Dimissa
ravit. sunt tibi peccala tua; vade, et amplius noli pec-
Scio, inquit, quid fnciam, ut cum amolus fuero care (Joa«. vui). > ne velut canis ad vomilum re-
a villicaiione,recipiant me in domos suas : non vertaris. Et ideo sedecito, id est slatim, exnunc a
utique materiales in terris, sed spirituales in ccelis. peccatoquiesce.Et scribequinquaginta,id est cogno-
De quibus ait Veritas : <ln domo Patris mei man- sce dimidianrparlein debilitibia me foredimissam,
sionesniultaesunl (Joan. xiv);» ut videlicet illi me ex illa parte clavium, quam mihi Dominustribuil:
ibi recipianl, apud quos ego poieropromereri. « Quorum, inquit, renviteritis peccata, remilluntur
451 TNNOCENTIIIII PkVM SERMONESDE TEMPORE. 451"
eis : el quorum retinueritis, retenta suut (Joun. A cadentes. Verum fitii hujus smculi, id est amatores
xx). >Scribe dicit, id est, in corde tuo quasi seri- mundi, peccant propter amorem saeculi, pruden-
ptum firmiter reiine, ne tantae gralise sis ingratus. tioressunt filiis lucis, id est hypocritis, in genera-
Similiter ait illi, qui centuni coros tritici debebat : iione sua, id est in stalu suo. Quia licetilli plusin-
Accipetitterus tuas, id est scribe hoe in tabulis cor- sistant illicitis, et isti plus a Iicilisabstineant: illi
dis, ut amodo deleri non possit. Porro cum lantum tamen reeognoscunt quandoque se malos, et con-
debuerit ille qui nitidam famam corrnpil, quantum vertuntur a malo ; isti vero, quia semper *olunt
et ille qui lerrenam sttbstantiam dissipavii; quoniam videri boni, raro convertuntur ad bonum.
ille cenlum cados olei, et iste cenlum coros tritici Et ego vobis dico : Facite vobisamicosde mam-
debebal: quid est quod illi magis el isti minus di- ' monuiniquitatis; ui cum defecerilis,recipiant vos in
misit? quoniam illi dimidiam, et isti quintam par- mlerna tabernacula. Hic est fruclus, hsec merces,
tem dimisit. Sed sciendum quod corus major est hoc prsemium prsemissseparabolae, ut per eleemo-
mensura, quam cadus, et ideoplus debenli secun- synam lemporalem acquiratur .gloria sempiterna.
dummensuram dimisit, minus secundum numerum Mammona lingua Syra divilimnuncupanlur ; prse-
minus debenti dimisit; quia majus pecealum, ma- cepit ergo Dominus, ut de mammona iniquiialis
gis est puniendum, el minus esl puniendum minus. faciamus nobis amicos, id est ut iniquas divitias
Majus enini peccatum est dissipatio quam diffama- pauperibus erogemus; quatenus per erogalionera
t.o; nain dissipafio et culpa esl dissipantis, et poena carum iniqnilas delealtir, juxla consilium Damie-
est dissipati ; diffamalio magis est culpa quam lis : « Peccata tua eleemosynisredime (Dan. iv); »
poena. quia «sicutaquaexstiiiguitignenijSic eleemosynare-
Potest etaliter hoc intelligi, utperoleum significe- sistitpeccalo (Eccli.m).> — c Dale,inquil Dominus,
tur misericordia, per triticum fortitudo, secundum eleemosynam,et eeceoinnia munda sunt vobis (Lnc.
quod legilur : « Ut exhilaret faciem in oleo, et pa- xi).»Porro, cum Deus iniqua munera non acceptei,
nis cor hominis confirmet (Psal. cvm); de tritico unde : « Respexit Deusad Abel et rounera ejus ; ad
namque fit panis. Qui ergo miseris non compatitur, Cain autem et munera ejus non respexit (Gen.iv):>
ille corrumpit oleum, quia negat misericordiam, et nam «qui offerl sacrificia de japina pauperis, ac si
ideo debelcentum cados olei, id est plenam elpei- victimetfilium in conspeclu palris(Eccli. xxxiv). ;>
fectam poensemensuram pro misericordia denegata. etin lege praecipitur: «Nonofferas in domo Domini
Similiteretillequicedit adversis, dispeigit triticum, Dei lui prelium canis, aut -mercedem proslibuli
et forliludinem pordil: el ideo debet eenlum coros C (Deui. xxm); quid esl ergo quod Dominus jubet in
iritici, idestpleuam et perfeclam poansemeusuram Evangelio : Facite vobis amicos de mammonaini-
pro perdita fortitudine. Yerum illius debitum, qui quitalis, tanquam acceptet eleemosynasde injuslis
misericordiam denegavil, quando dimittitur, ad operibus erogatas? Vcrum mammona iniquilatis
qulnquaginta reducitur, qui esl numerus misericor- appellantur hic opcs : non quidenriniquse, sed qoia
diae impendendae, propter quinquagesimum Jubi- de iniquitate solent acquiri; unde ab eo quod con-
leum; illius \ ero debitum, qui perdidil foi titudinem, tingit frequentius, vocabulum sortiuntur. Vel mam-
quando dimittitur, ad ocfoginta rcducitur, qui est mona iniquitalis dicuntur divitiae, quibus prfeest
numerus usque ad quera forlitudo perseverare sole- Mammon iniquus, id est daemon ille, qui lentat
bat. Juxta quod legitur :« Si aulemin potentatibus, hominem dedivitiis, sicuiille maligrfus qui tenla\it
octoginla anni; plurimum eorum labor et dolor Christtim de diviliis (sed non profecil), quando
(Psal. c\xx). >Attende prudentiam dimittenlis, non «ostendit illi omnia regna mundi etgloriam eorum,
solum in hoc, sed in eo quod illis dimisit, qui ad el a't: Haec omnia libi dabo, si cadens adoraveris
similitudinemeorum debebat; ipse namque debebal, me (Matth. iv). > Vel potius inler iniquitalem et
et quia diffamalus erat apud dominum suum, et iniquitalem distinguendum est. Nam est quaedam
quia dissipaveral bona ejus, talibus ipse dimisit D iniquitas ev qua divitise lieite possunt pauperibus
qui et famam corruperant, et qui subslantiam erogari, ut de mihlia, vel de joculatione; quia
dissipaveranl. Et ideo laudavit dominus villi- lianseuntin dominium possessoris. Et est qnaedam
cum iniquitatis; non quod lunc iniquus esset, sed iniquitas, ex quo divilias aequisilas non lieet aliis
quod fuisset iniquus, quemadmodum dicebalur erogari, ut de furto, usura, in quibus dpminium
Simon leprosus (Marc. xtv), non quia talis existe- non transfertur, et ideo lanquam alienas oportet
rel, sed quia talis exsliterat. Laudavit, inquam , illas restilui; quia non dimlttitur peccatum, nisi
non quod fuisset iniquus, sed quia prudenler fecis- prius restituatur ablatum. Quod Zachaeusbene di-
set; quia filii hujus smculi prudentiores filiis lucis stinxit, cum dixit : « Ecce dimidium bonorum
in generationesua sunl. Filii huj'us sseculisunt, qui meorum, Domine, do pauperibus, et siquid aliquem
deserviunt hurc saeculo; fllii vero lucis in hoc loco defraudavi, reddo quadruplum (Luc xix). » Ait
dicuntur hypocritse, qui cum sint angeli Salanse, ergo : Facite vobisamicosde mammonainiquitalis,ut
transfigurant se in angelos lucis (II Cor. xi), et «fa- cum defecerith, id est decesseritis ex. bac \Ita, vel
ciunt justitias suas, ul videantur ab hominibus cum propria defuerint merita, illi vos recipianl, id
(Maith. vi). > Cnde alibi dicuntm stellse de ccelo est meritis eoium recipiamini, in mtenialabemaculu,
iU SERMO XXVII, IN DEDICAT.ECCLES. iU
id est in perpetuas mansiones, de quibus legitur": A men jeputat esse iuslum, ille sibi gloriam, aut gra-
< Beati qui habitant in domo fua, Domine, in sseeu- tiam mereatur, ne dator eleemosynaeinj'usfe suo
lum saeculilaudabunlte!»(Psal. LXXXII.) Ex hocper- merito defraudetur, an quia cum ille displiceat, non
penditur evidenter, quod sicut unus alii potest gra- possit Deumad gratiam vel gloriam provocare : vel,
liam proniereri, juxla. quod legitur : Quia Jesus si possit, an unum et idem opus, et alii meriloriuin
«utvidit lidem eorum, ailparalyiico : Dimittuntnr debeat judicari ; an per lioc ef uni sit meritum mor-
tibi peccata tua (Marc. n), > ita unus potest alteri • tis, et alteri merilum vitae, sicul bonum et malum a
gloriam promereri, quemadmodum hic habelur : Deo et a diabolo, quseri potest el dubitari. Sed ha-
Facite vobisamicosde mammona iniquitalis, ut cum - rum quaestionumsolutio differatur, quia non est
defecerith, recipiant vos in mterna tabernacula. Sed buj'us propositi hujusmodi solvere qusestiones.
utrum cum quis eleemosYnamdat injnsto, quem ta

SERMO XXVII.
IN SOLEMNITATEDEDICATIOKISECCLESJJE.

Domas et tnansiones Dei ut sint variai: et quid, ubi, quomodo, et quare sil adorandum.

Introibo, Domine, in domum iuam, adorabo ad JJ Filius et Spiritus sanclus. Quoniam omnes et sin-
templumsanclumtuum in limore tuo (Psal. v). guli sunt solus et unns Deus, spiritus increatus,
Cniversoruui Dominuset Creator, cujus est im- immensus, incommutabilis, summe potens, summe
mensa majestas, incircumscripta sublimitas et in- sapiens, summe bouus. Spiritus, quia non conslat
creata potestas, multas et varias habet doraos, in partibus; increatus, quia non incoepitex tempore;
plurimas et diversas in domibus mansiones; uni- immensus, quia non circumsciibitur loco ; inconi-
versalem videlicet et particularem, sjiecialem et mutabilis, quia non variatur affectu; summe po-
singularem, superiorem et inferiorem, interiorem tens, cui nihil est impotentiae; summe sapiens, eui
et exteriorem. Univcrsalis domus Dei est lota ma- nihil est ignoranliae; summe bonus, cui nihil est
china mundialis, de qua Salomon ait : s Novimus, invidentise. A quo omnia, per quem omnia, in quo
Domiue, quia fabricasti tibi domum perpetuam, omnia ; a quo diligenler sunl conservata creata per
coelum et terram, simul et rnare (II Par. vi). >. potentiam, forraata per sapientiam, consenala per
Particularis domus Dei est sancta mater Ecclesia, diligentiam; p^r potentiam, Patrem causam effi-
de qua legitur : « Domum tuam, Domine, decet cientem; per sapieniiam,"Filium catisam eflicien-
sanctitudo in longiludine dierum (Psal. xcn). » tem; per diligentiam, Spiritum sancium causara
Specialis domiis Dei est gloriosa Yirgo Maria, de C perflcientem. « Tres sunt namque qui teslimonium
qua dicit prophela : « Yidi, el ecce implevil gloria dant in coelo : Pater, et Yerbum, et Spiiitus san-
DominidomumDei (Ezech. xun). » Singularis do- ctus : ethi tres unum sunt (I Joan. v), cum lamcn
mus Dei, humanitas Salvaloris assumpla, de qua personaliter sua quisque notione disliuctus sit. Pa-
legitur : c Sapientia sedificavilsibi domum, excidit ter generatione, verbum flliatione, Spiritus sanctus
columnas septem (Prov. ix). > Superior domus Dei processione : unum esse inilialiter, totum omnes,
est beatitudo ccelestis, de qua scriptum est : « In- quod singuli sunt natura, polentia, voluntate ct
grediar in loeum iabernactili admirabilis, usque ad oranino quidquid secundum substantiam prsedica-
domum Dei (Isa. LVI). J Inferior domus Dei est tur. Licet enim alia sit persona Patris, alia Filii,
orationis basilica, de qua Dominus ait : t Domus alia Spiritus sancti : tamen Patrjs et Filii el Spiri-
mea, domus orationis vocabitur (Luc xix). >Inte- tus sancti una est divinitas, sequalis gloria, coae-
rior domus Dei est pura conscientia, de qua dicit terna majestas. Una est igilut* et sequalis totius in-
Psalmista : c Perambulabam in- innoeentia cordis dividuaeTrinitatis adoratio. De qua sane potest in-
mei, in medio domus mese-(Psa/.c). > Domus ex- telligi quod Dominus ait: < Veri adoratores adora-
ierior est quseIiabitalur, ejusque familia, vel sacra p bunt Patrem in spiritu, et veritate (Joan. iy). » Nam
Scriplura, de qua scriplum est : « Ambulavimus qui Deum adorat veraciter, ipse quidem adorat Pa-
in domoDomini cum consensu (Psal. LIV).» trem in spiritu, sed et verilate ; hoc est, in Filio,
Quoniam igitur ex lam multis et variis domibus qui de se dicit : « Ego sum vja, veritas, et visa
donmin Dei vir fidelis intrabit, ul ad iemplum (Joan. xiv). » — « Ego^inquit, in Patre, et Pater
sanctum adoret, «msiderandum nobis occurrit, in me est (Joan. \). » Ideo Pater adorandus est
quid, ubi, qualiter, et quare sit'orandum. Sane in Filio, et Filius est adorandus in Patre, et Spiri-
adorandus est Pater, adorandus est Filius, adoran- tus sanctus est adorandus in tttroque. •s
dus est Spiritus sanctus. Adorandi sunt, Pater, et Adorandi suiil Pater el Filius et Spiiilus sanctus
455 INNOCENTJIIII VAVM SERMONESDE TEMPORE. *3§
ln domo inferiori, in domo interiori, in doino ex- tl in sacra basilica , quanlum in pura canseientia
teriori, id esl in sacra basiliea, in pura conscieniia, Dominum adoremus.
et in divina Scriptura; ul landem adoretnr in domo De corde puro Deus est adorandus, non ut qui-
superiori, hoc est in coeleslipatria, de qua legitur : dam adorant, qui Deum in prosperitate glorificani.
« Beali qui habitant in domo lua, Domine, in ssecu- sed in adversitate blasphemant, de quibus inqtiit
lum sssculi laudabunt tc!» (Psal. LXXXIH.) Propheta : « Confitebuntur tibi, cum benefeceiis
Sed cum Deus nbique sit, non lantum per polen- eis (Psal. XLVIII).> •—« Si vero noit fueriut salu-
tiam, verum etiam per cssentiain, cur magis in rati, murmurabunt (Psal. LVIII).»
lemplo, quam in alio loco Deus est adorandus? In - Adorandus est Deusde conscientia bona; non
omni enim Iocodorainationes ej'ns sunt, secundum ut quidam adorant, qui contra Deum gravissime
quod piopheta dicit : « Coelumet terram cgo im- peccant, et tamen illi sacrifieanl. De quibus legi-
pleo (Jer. xxiu). » Et de quo dicit Psalmista : « Si tur : « Peccatori dixit Deus : Qnare tu enarras ju-
ascendero in ccelum, tuilliccs; el sideseendero ad slitias meas, et assumis teslamentiim meum per ps
Infernum, ades (Psal. cxxxvm). »Item cum mnlier tttum?! (Psal. XLix.)lllud ulique tesiamenlum, de
Samaiitana solutionem qusestionis a Christo quae- quo Verilas ait: « Hic est sanguis meus novi lesta-
sisset, quse de loco adorationts frequentissime ver- menti (Marc xiv).
tebatur : t Pafres, inquit, nostri in monte hoc ado- Adorandus esl Deus de fide non ficta; non ut
laverunt, et vos dicilis, quia in Hierosolymis est quidam adoranl, qui recfcetlicunt, sed prave vivunt,
Iocus ubi adorare oportet. Respondit ei Jesus : quibus Dominus improperat dicens : « Populus hic
Muiier, crede mihi, quia venit hora, quando nec lahiis nie honorat, cor atitem eorum longe est a me
in monte hoc, nec in Hierosolymis adorabitis Pa- (Isa. wix; Mallh. xv; Marc vn). > Dicunl enim,
trem;,sed veri atloratores adorabunt P.urem in el non faeiunl.
spiiilu et veritate (Joan. iv). > Quasi diceret : Non- Adorandus est ergo Dcus, corde, ore et opere
- praefero locum
loco, ubique adoretnr Deus, dun- iBom. \). Corde per devotionem, super omnia
laxat in spiritu et veritate, id est pro spirilualibus diligendo; ore, per confessionem, stiper omnia
et veris, hoc est aeternis. Veruin licet ubique sit cullauiiando; opere, super omnia famulando. Quia
Dens adorandus, specialiter tamen in templo, se- vero quidam zelum Dei habent, sed non secunduni
cundum illud : c Adorate Dominumin aula sancla scientiam, nepersimplicem ignorantiara gravi deli-
ejus (Psal. xxviii). » Specialiler quoque ad orien- neamur errore, adoremus juxta sentenliam et au-
tem, secundum quod in libio Sapient>selegitur : C ctoiitatem sacraeScripturse.Sacra namque Scriptura
-1 Ad orlum lucis oporlet adorare (Sap. xvi), » sci- duas species adoralionis dislinguit, latriam videlicet
I cet- ut nobis adorautibus Deum, oriatur « lux elduliam.Lalriam Creatoridebemusimpendere; du-
vera, quse illuminat omnem hominem venientem liam vero quibusdam crealuris possumus e.vhibere,
iii hunc mundum (Joan. i), » Sol justitise Chrislus Lalria solum Creatoremdebemus super omnia reve-
Deus noster (Malack. iv). Frustra^namque lanto reri; dulia autem quasdam crealuras possumus in-
studio, tanloque labore lemplum Dominofieret, nisi l3i*omnia venerari. Ad lalriam speclant lempla,
gratius acceplaret in eo Dominus adorari. Legimus altaiia, sacerdolia, saerificia, festivitates et caere-
enim quod templo constructo et dedicalo Salomon monise: quoe, ut ait doetor egregius Augustinus,
adoravit ad Dominum (JJJ Reg. vm), ut quicunque soli Creatori Deo sunt exhibenda. De eujus adora-
Judseus vel genlilis ascenderet in lemplum orans tione scriptum est: « Dominum Deum tuum adora-
jiro peccatis, vel quacunque tribulatione clamans bis, et illi soli servies (Deut. vi; Matlh.-iv), > id
ad Dominum, in his quse juste postularet, exaudi- est soli Deo servitutem adorationis impendes. Qui
j-ctiir a Domino. Quani quidem orationis formam secus agunt, non Theosebiaecultum exhibent, sed
adhuc servat Ecclesia, quae in dedicatione lempli idololatrise.crirnen incurrunt; servientes crealursa
sicorat: «ut quisquis hoc templum beneficia peti- quasi Creatori, mutantes gloriam incorruplibilis
turus ingredilur, cuncta se impelrasse lsetelur.»As- Dei, in similitudinemcorruptibilis hominis (Rom.i).
sistunt enim in sacris templis angeli Dei fldelibus Ijegimusenim (Act. xiv) qnod cum Paulus et Bar-
adorantibus, ut devotas eorum orationes offerant nabas quemdam>claudum sanassent, « elevaverunt
Domino, secundum illud : « In eonspeclu angelo- vocem tuibae dicentes : Dii similes facli liominibus
rum psallam tibi et adorabo ad templum sanctum descenderunt ad nos. > Quibus sacrificare volentes
tuum, et confitebor nomini tuo, Domine (Psal. altulerunt tauros ad victimam, Ubi \ero Paulus et
cxxxvn). » Hinc angelus ad Tobiam : « Ego obtuli Barnabas audierunt quod eis divinoshonores volc-
orationera tuam Domino (Tob. xn). > Requiescunt bant impendere, sciderunt sibi Vestimenla, dicen-
et in sacris templis sanctorum reliquiae,qui Jiobis tes se homines esse mortales, qui potius venerant,
suis precibus assequuntur, quod nos nostris me- ut eos ab idololatria revocarent. Joannes quoqtie
rilis non valeamus.Et ideo.fratres, diligenter atten- cum in visione vellet angelum adorare, proliibuit
dite, quam sollicitos et devotos ante sanctorum re- cum angelus dicens :'« Deum adora. Ego enim fra-
liquias, coram augelis Dei, vos oportet in templo ter tuus sum, et conservus fiatrum tuortim (Apoc.
Dominumadorare. Unde necesse est ut non lantuni xix). )
"
457 SERMOXXVII, IN DEDICAT.ECCLES. 45S
Cum igitur homines et angeli saneti nolint ali- A gelis civitatem intrantibus occurrens adoravit, pe-
quatenus adorari, quid est quod quidam sub prse- tens ut in domurn suam hospilio declinarent (Gen.
textu pietatis et oblenlu religionis, ut csetera la- xix.) Quid est ergo quod Joannes inhibitus fu-
ceam, diversas adorant imagines, lanquam liceat erat angelum adoiare? Quia Christiis homo jam
manufactum aliquid adorare? Siquidem « simulacra erat super angelos exaltatus. De adoratione liomi-
gcntiumargentum et aurum, opera manuum bomi- iiuro^legitur quia Jacob videns Esau venientem,
num. Similes illis flant qui faciuntea, el omnes qui prsecessit utramque turmam, et pronus in terram
confidunt in eis (Psal. cxxxiv). > — cConfundantur adoravit seplies (Gen. xxxin). Filii quoque Jacob
omnes quiadorantsculplilia, et qui gloriantur in si- adoraverunt Joseph in jEgypto (Gen. XLHI).Cur
mulacrissuis (Psal. xcvi). >Quanlumeliam hujuscri- ergo Mardocheus Aman noluit adorare? Quoniam
minis damnetur perversitas, ex libris prophetarum, ille divinamvolebatsibiadorationem impendi(Esther
el prscsertimex libro Sapientise, manifcstissime de- m). De adoratione sacramentorum dicit Eeclesia :
claratur. Quorum hic leslimonia brevitatis causa «Crucemtuam adoramus, Domine.t Unde alibi Iegi-
prseiereo, illud tanlum commemorans, quod Moyses tur : « Christiani sacras imagines pie venerantur et
ait populoIsrael: «Ne forie errore deceptus adores •adorant.j Verius tamenadoramusDeumcoram ima-
ea quse creavit Dominus Deus tuus (Deut. IV). > gine, quam imaginem coram Deo; unde prseceplttm
Ilinc est quod serpentem aeneum, quem Moyses est: « Coram altari non adorabitis (Isa. xxxvi). >
erexerat in deserlo, ul inluentes in iilum percussi Non ait, altare, sed, coram altari. Et Prophela:
a serpentibus sanarentur (Num. xxi), licet in flgu- Adorabo ad sanclum templum tuum in timore luo.
ram humanss redemptionispraecesserit,quia landem Non in timore humano, de quo Dominus ait: « No-
post nmltum temporis evoluti, populus ei contra Iite limere eos qui corpus occidunt, animam aulem
legisprseceptumthuris adolehat incensum, rex Eze- non possunt occidere (Malth. x). > Nec servili, de
ebias pius et prudens confregit, et pulverem sparsit quo Joannes apostolus dicil: « Timor non est in
in torrentem Cedron (IV Reg. xvm). cbarilate, sed perfeela charilas foias mittit limorem
Porro, fralres, una est Dei Patris imago, quam (J Joan. iv). » Sed in timore iniliali, de quo dicit
nna cum Patre debemus adoratione venerari, seili- Sapiens:«Iiiitium sapienlisetimorDomini(Eccle.i).»
cet unigenitum Jesum Cliristum Dei Filium, qui est Sed in limore flliali, de quo dicit David prophcta :
< splendor gloriaeet figura subslantise ejus, portans- <Timor Dei sanctus permanet in sseculum saeculi
que omnia verbo virtutis suse (Hebr. i). > Cujus (Psal. xvm). »
non solum deitatem, sed et humanitalem adorare C Cur aulem Deus sit adorandus, idem propheta nos
debemus, secundum illud : < Adorale scabellum instruxit dicens : « Venite, adoremus et proeidamus
pedum ejus, quoniam sanctum est (Psal. xcvin), > - ante Deum, ploremus coram Domino qui fecil nos ;
Cseterasautem imagines non latria, sed duha pos- quiaipseestDominusDeusnoster(Psa/.xciv).» Quia
sumus venerari : non propter imaginem, quse per ipse et Deus, id est Creator; quiaipse estDominus,
se nibil potest, sed propter imaginatum, qui per se id est Redemptor; quiaipseestnosler, iJ est Salva-
cuncla potest: non ut nos, qui facli sumus ad ima- tor, Tunc enim erit verissime Salvator noster, cum
ginem et similitudinem Dei, memores nos repute- eril omriia in omnibus (Col. m), > id est suflicienlia
raus similes imaginibus, quas ipsi fecimus ad ima- singulorum. Ipse est ergo Deus, qui nos de nihilo
ginem et similitudinem nostram; sed ul nas pro- creavit. Ipse estDominus, qui suo sanguine nos re-
jiter Deum saeris imaginibus inclinemus, qui pro- demit. lpseest noster, qui suo munere nos salvavit.
pter nos «exinanivitseipsumforraam servi accipiens Qui creando dedit nobis naturam, qui redimendo
(Phil. n). > —< Omnis enim qui se exaltal humilia- tribuit gratiam, qui salvando feret gloriam.
bilur; et qui se humiliat exaltabitur (Luc. xvm). » Habemus ergo quid sit adorandum, quia Pater et
Videntesquippe imagines inclinamus, non ut spem Filius el Spiritus sanctus. Ubi sit adorandum, quia
salutis conslituamus in illis, sed ad memoriam ex- in sacra basilica, pura conscientia, et in divina
citati, devotionem, quam ipsi Deo corde gerimus, Scriptura. Quomodo sit adorandum, quia ex corde,
opere demonslremus. Duliam enim, ul dictum est, ex ore, ex opere. Quare sit adorandum, quia pro-
creaturis, sanclis et sacris possumus exhibere, sci- pler crealionem, propler redemptionom, et propter
licet angelis, hominibus, sacramentis. De adoratione 'salvationem. Quam nobis prsestare dignetur Domi-
angelorum legitur quod Abraham elevans oculos nus Jesus Christus, qui est super omnia Deus bene-.
suos in convalleMambretres vidit, el unum ex an- dictus in saeculasseculorum.Amen.
gelis adoravit (Gen.xvin). Loth quoaue duobus an-
4J9" INNOCENTIIIII PAP^E SERMONESDE TEMPORE. 440

SERMO XXVIII.
IN CONSECRATIONEALTARIS.
Le dedicatione templi corporis nostri, et consecratione altaris cordis nostri; et quid signi-
ficcnt eaquwin consecratione allaris fiunt.

Nescilis quia cerpora vestra temptumsunt Spiritus A . « Casligo corpus meum, et in servitutem redigo,
sancti? (I Cor. vi.) neforle cum aliis praedicavero, ipse reprofrus effi-
Si desideratis fleri partieipes solemnitatis huj"tts, eiar (J Cor. IX),» Consecreiurallare cordis p*ercon-
ad quam cum desiderio convenistis, satagere vos ceptum timoris , eonsecrelur per affectum amoris,
o-iorlet, ut quidquid in consecratione templi mate- consecretur ut consummelur in nielius. Nam « ini-
r'aliter agilur, tofum in nobis spiritualiter com- lium sapientia; limor Domini (Eccli. i). » Dc quo
jileatur.« Templum enim Dei sanctura est, quod estis dicitur per alium prophetain : t A titnore tuo, Do-
vos (J Cor. 111),» — «superaediflcatisuper funda- mine, eonccpimus, et pepeiiinus spiritum salutis
mentum apostolorum et prophelarum, ipso sumino (Isa. xxv. > — t Finis antem -prsecepti est cha-
angulari Iapide Jesu Cbrislo : in quo omnis sedifica- ritas, de corde puro, et conscientia bona, et
tio eonstrucfa, crescit in templum sanetum in Do- fidenon ficta (J Tim. i).» — « Plenitudo namque
mino (Ephes. u). t Nos tamen ad prsesensdabimus legis eharitas est (Roin.xnij.Consecretur allare cor-
vobis lac potunij nori ebcam (J Cor. 111);quia per- dis in vobis , ut concipialis desideria sancta. Dedl-
iectorum solidus cst ciims (Hebr. \), et sapientiam celur et templuin corporis, ut pariatis opera j'usta,
loquimtir inter peifectos(ICor. u)..Inter vos autem quatenus mundi corde et caslo eorpore saciilicetis
nihil judicamus , nos scirc, nisi Jesum Christum Deo, «non in fermenlo veteris malitiseel nequitiae^
et hunccrucifixum (ibid.) Quia « quasi modo,geniti scd in azymis siucerilalis et vcritatis (J Cor. v). >
jnfanles lac concupiscitis, ut in salutem crescatis Altare veio consecratur hoc ordine : supponitur
(1 Petr. i\). Excipiamus ergo pauca de mullis, tabula, tingilur mensa, adoletur incensum, vesiitur
qtiorum vobis signifieationem ad sedificationem altare-j^sic demum sacrificium celebratur. Recon-
exponamus breviter. dunlur reliquise, quae suui exempla, quae nobis
Templum quod dedicatum estr intelligitur cor- stinl ad imitafionem relieta. Ilaecin capsa reconJi-
pus; altare quod consecratum est, intelligifur mus, eum ad imilaiidurnea in memoria retineinus,
cor. De templo corporis dicit Aposlolus : Nescitis sicut (JicitAposlolus : «Imitatores mei estote, sic-
quia corpora vesira temptum sunt Spiritus sancli? ut et ego Christi (J Cor. iv). > — « Chrislus cniin
Jtixla quem modum dicebat Dominus : « Solvite passus est pro nobis, vobis relinquens exempluin,
tcmplura hoc, et iu tribus diebus excitabo iilud : ut sequamini vestigia ejus. Qui peccatum non fe-
boc autem dicebal de templo corporis sui (Joan. cit, nec inventus esl dolus in ore ejus (J Petr. n).»
ii.) » De altari cordis jubetur a Doniino : « Ignis in Quidestaulem quod sanclorum reliquiae cum tri-
altaii meo semper ardebit (Lev. vi). » Ignis enim P bus granis thuris in capsula recoudunlur, nisi quod
qui ardel jugiter in altari est charitas, quse cou- excmpla sanclorum in fide Trinilalis debemus in
tinue fervet incorde. Nami aquaemultaenon possunt niemoria retinere? Nam «sine fide impossibile esi
exslinguere charitaleni (Cant. vn.)> Vos ergo se- placere Deo (Hebr.xi).> --- «Jttslus enim ex fidevivit
cundum Propheiam agite diem solemnem in con- (Hebr. \). > Tabula supcrposita siguificat charila-
'frequentalionibus, usque ad cornu altaris (Psal. tem , de qua dicit Apostolus : « Chaiitas Dei diffusa
cxvn); quia reliqu.secogitalionisdiem festuin agent esl in cordibus nostris per Spirituni sanctum, qui
Domino (Psal. LXXV.) dalus est nobis (Rom. v). > De cujtts lalitudine di-
I Dediceturergo lemplum corpoiis nostri pcr absli- citur per Psalmistam : « Latum mandatum luum
nentiam, emundetur a sordibus gulae; dedicetur nitnis (Psal. cxvmj. > Latum est enim charilatis
per continentiam, ut purgetur ab inquinamenlis mandalum, quod usque ad inimicos exlenditur,
luxurise.Namomnepeccuiumquodfecerilhomo,extra secundum prajceptum Dominicum: « Diligite ini-
corpus est; qui autem-fomicalur, in corpus suum micos vestros, benefacile his qui oderunt vos, et
peccal. Atlendiie, fralres et filii, quam grave sil orate pro persequentibus et calumnianllbus vos
peocatum templumSpiritus sancti per adultcriiim (Mallh. v). > Diligile corde , benefacite opere,
violare, tollere membra Vhrisli, et facere membra D ut liat in vobis « funiculus triplex,» qui cdifHcile
merelricis.Unde legitur quod adullerium priinum in rumpilur (Eccle. iv). > Reliquiis ergo tabula super-
pcenis obtinet locum. Crucifigalisergo carnem ve- ponilur, quia exemplis sanclorum accenditur cha-
stram cum viliiset concupiscenliis![Gaf.v),nedotiii- ritas, quaeoperil multitudinem peccalorum (J Peir.
nefur peccatum in veslro mortali coipore(fioi)'. vi), IV). Mensa ungiiur, ut charilas raiserealur. Un-
secundum exeroplum Apostoli de seipso diccntis : clio namque desiguat misericordiam, secundtiit
441 SERMO XXIX, 1N CONSECRAT.ALTARIS." - - 412
illud : t Unge capul tuum. et faciem luam lava A et in medio, nisi quod quinque sensus corporeos
(Matth. v). » Unde Samaritanus appropians \ul- sic exeicere debemus, ut lueeat ltix nostra coraru
nerato, superinfundil vinum et olcmn (Luc \). hominibus, quatenus videutes opera noslra, glori-
Quid eslautem quod mensa in sex locis inungitur, ficentPatrem noslrum qui in coelisest (Matth. vi).
videlicet in medio, in qualuor angulis, et in fronte, Jam igitur veslifur altare, quando cor hominis mun-
nisi quod chariiatein exercere debemus per sex dura bonis operibus adornalur. De quibus. Salomon
opera niiserieordise, quae commemorantur in Evan- ait : « Omni lempore vestimenta lua siul candida
gelio : « Esurivi, et dedistis mihi manducare,> etc# (Eccle. ix),> id est opera munda. Super altaie
(Mutih. xxv.) Posf unclionem adoletur ineensum, quod hoc ordine consecratur, saeiificium ofleiiur
ut fama boni operis diffundatur ad proximos. De acceplum Altissimo. Illud videlicet.de quo propheta
qua dicil Apostolus : c Cbristi bonus odor sumus dicit in Psalmo : < Sacrificium , Deo spiritus con-
in omni loco (II Cor. u) ; > ut corlina corlinam lia- tribulatus; cor contritum et humiliatum Deus non
bat (Exod. xxxvi), < el qui audit, dicat : Veni spemit (Psal. L). > Yel illud eliam, dequodicitin
(Apoc. xxn). » Quid est autem quod in quinque lo- alio loco : < ImmolaDeo sacrificiumlaudis, et redde
Cisadoletur incensum, scilicet in qualuor angulis Altissimo vola lua (Psal. XLIX).>

SERMO XXIX.
IN EADEMSOLEMNITATEENARRATIOEVANGELICJELECTIONIS.

Deduobus egressibus Redemptoris, et quod voluntarie mutabilitatem nostram assumpsit; de


duobus generibus peccalorum; de qualuor impedimentis salutis, et quatuor suffragiis sa-
lutis; denique quid faciendumut videfi possit Jesus, et de eleemosynarum largitione, ef
mrtutibus Zachcci, et trii)iici domo.

Egressus Jesus perambulabal Jericlw. El eccevir 5 bra, et nunquamin eodemslatupermanet(Jooxiv).»


nomineZachmus: el hic erat princepspublicanorum, Egressusergo Jesus perambulabat Jericlw. Nam
ct ipse dives.Et qumrebal videre Jesum, quis esset, qui prius egrediebatur de sinu Palris in uterum
elnon poterat pim turba, quia slatura pusillus matris, de coelisad terras, idem ipse semper erat
erat (Luc. xix). et est, juxta quod ipse de se loquilur per prophetam s
Duo suut Redemploris egiessus : unus aeternus, « Ego sum Deus, et non mutor (Malach.m).» Idera
el alius teraporalis; unus occultus , elalius mani- ipse postquam exivit a Patre, et venit in mun-
festus; unus secundum quod est nalus de Patre, el dum, voluntarie mulabililalem nosliam assum-
alter secundum quod est natus de matre; unus psit, et se sponte mutationi nostrae subjecil;
in forma Dei, et alter in forma servi. Ulrumque qnoniam esurivit, etsitivit, et expavit, doluil, ad
commemoratet commendal prophela cum ait: « Et ultimum crucem et mortem suscepit. « Cum euim
lu Belhlehemterra Juda , nequaquam mininia es in jejunasset quadraginla diebus et quadraginla no-
principibus Juda. Ex le'enim egredietur, qui regat clibus, postea esuriit (Matlh. iv). » Qui cum dixis-
populum meum Israel : et egressus ejus ab initio, set in cruce : « Silio, dederunt in escam ejus fel,
a diebus aeternitPlis(Jlfic/i.v). > Egi-esstts-ergoJCSHS et ipsum in sitim suam aceto potaverunt (Joan.
-
perambulabal Jerictw, quoniani exivit aPalre, et xix). » Ipse quoque de se per prophetam iestatur :
venit in inundum (Joan. xvm). Exivit autem non < 0 vos omnes, qui Iransitis per viam, allendite et
deserendo naturam divinam, in qua cum Patre ma- videte, si est dolor sicut dolor jneus(T«rai. i.) »—
net occultus, sed assumendo naturam humanam, « Coepitenim Jesus pavere et tsedere(Marc xiv)',—•
in qua de matre apparuit manifestus. Jericho nam- « ccepil coiitristari el moestusesse (Malth. xxvi,)»
que secundum interpretalionem exponitur luna; — « faclus obediens usque ad mortem, mortem
quse pro sui volubilitate et muiabilitaie signilicat autem crucis (Phil. n). » Jesus ergo, cui secundum
mundum, qui seinper volvitur et mutaltir. « Vidi naturam divinam nihil accedit, et ajjuo nihil re-
enim cuncta quse fiunt sub sole, et ecce universa cedit, quia nihil in se habel, nisi se, nec aliud est
vauitas et afflictiospirilus ; et vidi nihil permanere habens ab habito, nec aliud habitum ab habente :
sub sole (Eccle.i). > Unus nascitur, et alter mori- nisi quod « in similiiudinem hominum factus, et
tur; unus exlollitur, et altev depriinitur; unus cre- habitu est inventus ul homo (ibid.), »ipse pro Jiolis
seit, et alter decrescit; unus laetatur, et alter trista- mutabililates noslras assumpsit, et defeclus nostros
tttr; unus flt pauper, et alter flt dives; unus fit do- suscepit.
minus', et aller tit servus. « Homo nalus de muliere, n Et ideo egressus perambulabal Jericlw, Et ecc<
brevi vivens lempore, replelur mullis miseriis. Qui vir nomine Zachmus, el hic erat princeps publica-
quasi flos egredilur el conteritur, et fugit vclut um- norum, et ipse dives. El quwrebul videre Jesum,
m INNOCENTIIIII PAP^E.SERMONESDE TEMPORE. * m
quts esset, el non poteral pra> turba, qma slaitirai A per de pcenitentia cogitantes, et de miserieordia
pusillus eral. Duo sunt genera peccaiorum, quo- confidentes; qualis erat Zachseus, qui desiderabat
rum quidatn de Dei desperant misericordia , dieen- videreJesum, lanqttam qui medifabatur de venia ,
tcs miserabiliter cum Cain : « Major est iniquitass sed 11011 poterat prm lurba ; tanquam qui deirneba-
mea, quam ut veniam mer->ar(Gen. iv), > et eorumj lur a culpa, ralione repugnans, sed sensualitate
qnia desperabilis est infirmitas, ipsorum quoquee succumbens. Ad hoc utique pertinet quod inquit
sanitas desperatur; nam t impius cum venerit in11 Psalmista ; « Concupivit anima niea desiderare ju-
profundum peccalorum , contemnit (Prov. xvin). » slifieationesfuas (Psal. cxvm). >Ulejustificationes
Al i ,'ero de misericordia sperant divina dicenles mi- Dei concupiscit desiderare, qui nondum perfeete
sericorditer cum David : «Miserere mei, Deus, se- desiderat, sed nt perfecte desideret, concupiscit;
cundum magnam miserieordiam tuam (Psal. L) , i> quemadmodum quiJam dolpnt, quia doleie non
el ipsi quia quaerunt salutem, sanitalom acquirunt. jiossunt, sed dolent, ut doleant, id est ut dolor inef-
Venit enim filius hominisqumrereet salvare quodi ficax dolorem inferat eflicacem.Prsecedit enim in
perierat. Talis erat iste Zaehaeus, qui ficet essett peccatoribus quiddam ,_quo licet nondum jusiifi-
princeps publicunoium , el ipse dives, qumrebal i " centur, dignitamen, id est habiles justificaiionibus
tamen videreJesum quis esset, el non poterat prm- inveniuntur. Qumrebalergo Zachmusudere Jcsum
luiba,quia stalura pusitlus'eral. Qualuor iinpedi- quis esset, sed prm turba 11011 poleral; qnia « muscB
menta sibi videbantur obstare, ne posset videree morientes perdunt suavitatem unguenti (Eccle.x). s
Jesum; primum, quia princeps publicanorum; se- Turba namque turbabat, sive malorum homiiiui».
cundum, quia dives eral; tertium, quia non poteratt sive malignarum cogilationum, sive dsemonum
prae turba; quartum, quia sfatura pusillus erat. malignorum, qui semper inducunt, suggerunt, per-
Publicani dicebanlur, qui publica vectigalia exige- trahunt ad peccandum. Unde legitur quod cuin
bant, quorum commercia vix aut nunqiiam sinee caecus clamaret: «Misereremei, lili David,quiprae-
peecato prsevalent exerceri; princeps ergo publica- 1- ibanl, increpabant eum ut taceret, ipse vero multo
noium erat exaclor fisci. Unde sicul princeps la- magis clamabat: Fili David, miserere mei (Luc.
Ironum estparticeps latrocinii, ila et publicanorum a xvin) ;t quia quanto magis contra uos insurgit tur-
ipsius publici commercii particeps erat, ex quo0 balio, vel daemonum, vel cogitationum, vel homi-
sibi per fas et nefas divilias acquirebal. Licet enima Jium; tanto magis debemus insistere, ut tentationes
habitus divitiarum non sit in erimine, sed abusus:;: huj'usmodi repellamus, ne per ignorantiam vel ne-
propter quod dicitur per Propbelam : c Divitiaesi;i r gligentiam obdormiamus in moriem : sed per solli-
affluanl, nolite cor apponere (Psal. LXI); > nama citudinem et vigilantiara resurgamus ad vitam :
Abraham dives eral- (Gen. xm), et David locuples :S exemplo Zachsei , qui prmcurrens ascendil in arbo-
(II Reg. xn), et Job opulentus (Job i), qui Deo 0 rem sycomorum, ul videret Jesum , quia inde erat
placentes inventi sunt justi : dillicile tamen esl;i transiturus. Nullus ergo, pro eo quod in aliquo
divilias habere et non amare, sicut esse in igne e praeoccupatus est delicto, negligendo diffldat, aut
et non ardere. Propter quod Verilas ait; < Dillicile e negligat diffidendo, sed prsecttrrens, ascendat in
estdivilem inlrarein regnumccelorum(JlJarc.ix) ; i» arborem sycomorum. Ecce Zachaeusde sua saltile
sed quod impossihile credilui*apud homines, apudd sollicitus , contra qualuor impedimenla , quatuor
Deumpossibile reputatur (Matth. xix), qui non de- ,_ invenit suffragia.per qualuor argumenta. Nam qute
spieit divites, cura et ipse sit dives. dives erat, dimidium bonorum suorum dedit pan-
Unde Zachaeusqumrebatvidere Jestim quis essel, : peribus; et quia princeps eral publicanorura , _i
sed non polerat prmturha, quia stalura pusillus erat.;_ quem defraudavil, reddidit quadrujjlum ; rursus ,
Quaudiu ttirba premit, Jesus videri non potest, quia sfatura pusillus erat, asceiidit in arborem sy-
praesertimquis sit: niti forte per lidem, non autem n comorum : et quia prae lurba videre non polerat,
per speciem. Propter quod ipse dicebat: « Mani- .. .. prseeurrit, et ila post se turbam dimisit. Sic et nos^
feslabo eis meipsum (Joan. xiv). > Quoniam « hsec c fratres, quoties in via Dei ab aliquibtts adversan-
est vita seterna, ut cognoscant te solum verum n tibusimpedimur, argtimentosi el sludiosi ad-oppor-
Deum, elquem misistiJesum Christum (Joan. xvu).>, tuna suffragia recurremus, nec deficiamus in via,
— < Beali mundo corde, quoniam ipsi Deum vide- ,_ sed potius expediti proficiscamur ad patriam. Prae-
bunlh (Matth. v.) Ille moraliter est pusilltts sla- currens ergo Zacbseus, lurbam dimisit posi se;
tura, qui parum persislere potest, id estqui facile e quia peccator volens ad veniam properare , debet
cadit, aut fragilitate carnis infirmus, aut compede e post se deserere malos homines , cogilationes ma-
consueludinis alligatus : quales raultos esse novi- Iignas, et daemonesmalignanles, quosque per tur-
mus.et dolemus, quibus displicent mala quse fa- bam prsediximus designari, ut in istis non haereat,
ciunt, sed fragilitate vel consueludine tracti seuu liis non succumbat, illis non acquiescat, sed quanto
victi, operantur quod defestantur; quia « caro0 magis impugnant, lanlo magis repugnet, ut expu-
toncupiseit adversus spirilum , et spiritus concu- gnet polius impugnantes ejus exemplo, quem
pi«cit adversus car-nem(Gal. v). > Peccant tamcn n quanlo plus increpabant lurbse, quseprseibant, tit
magis sub Domino, quam contia Dominum, sem- taceret, tanto magis clamabai: « Fili David, raise-
445 SERMOXXIX, IN CONSECRAT.ALTARIS. 446
rere mei. >. Vincat ergo piae postulalionis cla- A ut videret Jesum, legitur quod Jesus suspiciensvidit
mor, impiae suggestionis naturam , ul praeva- illum, quia nisi visus fiiisset, ubi potuisset vi-
leat spiritus contra carnem :'ut cum fuerit sepa- dere verilatem ? quemadmodum nisi lux lucernae,
ralus a malis, divisns a perfidis , et discretus a vel solis prius videat oculos hominis, quantumlibet
pravis, ascendat in arborem sycomorum, ut Jesum aperiat oculos homo, non polest videre lueernam
inde videat transeuntem. - vel solem. Christus autem est veritas, Christus est
Sycomorusest celsa, et, ut a quibusdam dicitur, sol, Christus est <lux vera, quse illuminat omnem
ficus facua(sic) Iiaecest sane crux Christi, quse ab hominem venientem in hunc mundum (Joan, i); >
infidelibus stullitia reputatur : « Prsedicamus, in- unde legitur : « Respexil Dominus Petrum, et sta-
quit Aposlolus, Jesum Christura , et hunc cruci- tim exiens foras flevit amare (Luc xxii).» Dixil-
flxum, Judseis quidem scandalum, genlibus autem que Dominus ad Zacbseum : Zachme, feslinans
stultiliam (I Cor. i). > Hujus arboris ascensum alia descende, quia hodie in domo tun oporlel me ma-
quoque Scriptura proponit: < Ascendam , inquit, nere. Commendatur ascensus, quia prsecurrens
in paimam, etappieheiidam fruciusejus (Cant. vn).> asccndit. Commendatur et descensus, quia fesli-
Palraa, quaeest signuni victorise, fldemcrucis desi- nans deseendit. Ascendit per fldem, ut videret Je-
gnat, de qua dicil Joannes : « Hsec est victoria , sum : descendit per humililatem , ut stisciperet
qnse vincil muiidum , lides nostra ( J Joan, v). * ipsum. < Super quem, inquit, requiescet Spiritus
Quse comprehendil < cum omnibus sanctis qnse sit meus, nisi super huroilem et quietum, et treinen-
longitudo, latitudo, sublimitas, et profundum tem sermonesmeos?> (Isa. LXVI). Nam < qui descen-
(Ephes.111).» Fructus huj'us arboris est purpureus, dit, idem est qui ascendit (Ephes. vn). » Et Jaeob
succum habens sanguineum;quia fruetus,vilse,quse vidit scalam, summilas oujus coelos tangebat, et
pependit in cruce, sanguinera suum pro nobis effu- angelos ascendenles et descendenles per eam (Gcn.
dit. Qui vult ergo videre Jesum transeuntem , as- xxvm). Ergo festinans descende, quia hodie in
cendat in arborem sycomorum : quia Jesus, id cst domo tua oportel me manere. Quasi dicerel : Jam es
Salvaior, videri non polest, nisi de loco salutis, Hluminattis per fidem, quapropter vide per fidem.
id est de cruce, per quam « Deus, Rex noster ante Tenebris fugatis erroris, oppoitunum est non
ssectila,operatus est salutem in medio terrae (Psat. mihi, sed tibi (quia ego non indigeo bonorum tuo-
Lx\m), > "mloco Calvariae.Unde cum Moysesposte- rum, sedtu sine me nihil poles facere), ut in domo
riora Domini vidit, legitur quod in foramine petrae lua faciam mansionem, non lanquam hospes diur-
stetit (Exod. sxxm); cum enim petra signilicet f_nus, sed tanquam perpetuus habitator; quoniam
Christum , secuiidum illud : « Petra autem erat < qui perseveraverit usque infinem, hic salvus erit
Cluistus (J Cor \) t, recte foramina petrae, vulr.era (Mallh. x). >Domo quidem, non tam materiali,
Chrisli designant. Propter quod alibi legitur : «In qtiseconstruitur ex lapidibus, quam spirituali, quse
fciaininibus pelrae, in cavernis macerise, ostende ex virlutibus fabricatur. Plus oblinuit quam spe-
niihi faciem ttiam (Cant. n); > quia qui vult fa- ravit; quia contentus erat ut ascendens in arborem
ciem Christi videre, debet in foraminibus petrae, videret Jesum ; sed Jesus non solum se illi viden-
hoc est in vulneribus Christi, per fidem passionis dum ostendit, imo et in domo sua dignatus est ho-
et crucis slare. Ascendilergo Zachmus in arborem spitari.Per quod conjicitur et colligiturmanifeste,
sycomorum, ul viderel Jesum, quia inde erat trans- quia et dimiltil quse conscienlia metuit, et adjicit
iturus. « Erat enim in loeo, ubi crucifixus est, hor- quod oratio non prsesumit.-Porro, quia < non ao-
tus; et in horto monumentum novum, in quo non- ditores legis, sed factores justi sunt apud Deum
dum quisquam ,posittts fuerat. Ibi ergo propter (Rom.n), » Zachaeus non tardus et obliviosusau-
Parasceven Judaeorura, quia j'uxta erat monumen- ditor, sed studiosus et diligens exsecutor, festtnans
tum, posuerunt Jesum (Joan, xix). > Unde trans- descendil,et suscepit illum gaudens. Per quod mo-
hit de morte ad vilam, de mundo ad Patreni, quem- D raliter instruitur Christianus, ut non cum mora
admodum dicit Joannes ; < Sciens Jesus quia ejus vel tarditale, non cum taediovel desidia, divinum
Tiora venit, ut transeat ex hoc inundo ad Pa- exsequatur mandaturo, juxta quod dicit Aposto-
trem, cum dilexisset suos, in flnem dilexit eos lus : Obedientia sine mora : sed nec cum trislilia
(Joan, XIII).> vel dolore,-cum murmure vef querela divinam
Et cumvenissetad illum locum, suspiciens Jesus e\erceat servitutem; quia secundum eumdem Apo-
vidil illum. Ab salernovidit eum prsedestinationis stolura : « Hilarem datorem diligit Deus (II Cor-
inspectu, juxta quem modum inquit Nalhanaeli: ix). >
« Priusquam te Philippus vocaret, cum esses sub Feslpians ergo descendit, et suscepit illum gau-
ficu, vidi te (Joan. 1). > Sed cum in pleniludine dens. Et cum viderent omnes murmurabanl, quod
lemporis venit ad locum Calvarise,in quo pro pec- ad hominempeccaloremdiverlisset. Quidam ex in-
catorum salute voluit crucifigi, suspiciensvidit eum vidia, et quidam ex ignorantia murmurabant; sed
et alios peccatores miserationis inluitu , quatenus utrumque murmtir erat injustum. tanquam si qui-
eos henigne"respiciens redimeret et salvaiet. Et libet murmuraret, quod medicus divcrleret ad
ecce cumZachaeusascendissetarboremsycomorum, segrotum; perinde quidem, quod Salvator ad pec-
447 INNOCENTIIHl PAP/E SERMONESDE TEMPORE 448
calorem divertere dignabatur. Unde cum Pharisseii A riuntur; aut saltem tot esse puniendum suppliciis,
dixissent aposlolis : « Quaie cum publicanis et; quot pcenis suppliees affliguntur; nam«qniba-
peccatoribus manducat et bibit magister vesler?' huerit substantiam huj'us mundi et viderit fratrem
Jesus audiens ait iilis : Non est opus valenti- suum necessilatemhabere, et clauserit viscera sua
bus medicus, sed male habenlibus. Non enimi ab eo, quomodo charitas Dei manel in illo? »
veni vocare j'ustos, sed peccatores (Matth. IX). > (J Joan. m). Nec se quisquam excuset, quia suf-
Et Petrus attonilus miraculi novitate', dixit ad Do- ficit ut unusquisque tribuat secundum propriam
minum : <Exi a me, Domine, quia bomo peccator facultatem. Si multum ei fuerit, abundanter im-
sum (Luc. v), > cum potius dicere debuisset : Intra[ pendat : si exiguum, etiam de exiguo libenter slu-
ad me, Domine,quia homo peccator sum : quoniam[ deat inipertiri (Tob iv) : ita quod necessitati aliquid
nisi Iux accedat, tenebrse non recedunt. SJaits au- subtrahat, et superfluitali auferat totum, ex toto
tem Zachmus dixit ad Dominum : Ecce dimidiumj restituens alienum, non semper in simplum, sed
bonorummeorum,Domine, do pauperibus: el si quid! interdum in quadruplum. Res enim aliena subri-
aliquem defraudavi, reddo quadruplum. Quantumi pitur aliquando per industriam scienter, aliquando
prsesenlia profecit Salvatoris, salutis effectusosten- per negligentiam ignoianter; cum vero tes aliena
dit. Nam qui fuerat iniquus per fi audem, faclusi subripiebatur scienter, si res exstabat, secundum
est j'uslus per fidem : et qui fuerat princeps publi- legis juslitiam restituebatur in duplum : si non
canorum et ipse dives, factus est pater egenorum et; exstabat, restituebalur in quadruplum, sicut j'ube-
ijisepauper. Unde non immerito nomen ejus voca- lur in Exodo (c.xxn). Si autem res alieria subripie- .
Jur Zaehseus, quod inlerpretattir justificatus. Ecce, baturper ignorantiam, reddebalur caput, et quin-
inquit, dimidium bonorummeorum,Domine, do pau- la pars desttper. Idera quoque fiebat de re fur-
periius, el si quid aliquemdefraudavi, reddo quadru- liva, si furtum latebaf, et fur confitens sponte red-
plum. Quia vero «sirecte offeras,non autemrecte di- debat, sicut in libro Numeri reperitur.
vidas, peccasti (Gcn.iv, sec.LXX), » Zachscustan- Ait illi Jesus : Hodie salus domui huic facla.est,
quam providus etdiscrelus, etrecte obtu!it,et rectej eo quod et ipse filius sil Abrahm.Filius quidem,
divisil; quia dimidiuin honorumsuorum deditpaupe- non carne, sed fide; non successione, sed imilalio-
ribus.et si quid aliquemdefraudavit, reddidilquadru-. ue, juxta quodYeritas ait: «Si fllii Abrabae eslis,
plum. Dedit sua, et reddidit aliena;quianondimilti- opera Abrahse facile (Joan. vm). » — « Abraham
turpeccatum,nisirestituatur ablatum;et: «Quifacitt credidil Deo, et reputatum est illj ad justitiam
eleemosjnam de rapina pauperis, ac si victimett Q (Gen. \\;Bom. iv; Gal. m).» Zachaeusautem obe-
filium in conspeetu patris (Eccli. xxxiv).--Deusini- divit Jesu, et faclum esl ei in salutem. Abrabam
qua munera non acceptat, prsesertim qusefueruntt angelos Domini suscepit hospitio (Gen. xvm). Za-
de saerilegio vel de furto , de rapina vel usura, inL chaeusautem Dominum angelorum. Abraham exsul-
quibus, quia non transfertur dominium, ira magis; tavit ut videret diem ejus, vidit et gavisus est
qtiam misericordia provocatur. Quidam cum ba- (Joan. vm) : Zachseu»autem ascendit in urborem
beant multum, dantparura; cum habeantcharum, ( sycomorum, ut videret illuin tianseuntem, et de-
dant vile; cum habeant projniuin, dant alienum;I scendens suscepit illum gaudens. Merito ergo salus
cum dare debeant egenis, dant iiislrionibus. Z.i- domuihuic facla est, eo quodel ipse filius sil Abra-
cbseus aulem et recte obtulit, et recte divisit,t lim. Venit enim filius Iwminis qumrere, el satvum
-dando non parum, sed multum,quia dedit dlmi- facere quod perieral. In hoc sane juslificato pleni-
dium; non vile, sed charum^ quia dedit dimidiumi ludo virtutum multipliciter assignatur, fides, spes,
bonorum; non alienum sed proprium, quia dedil di- charitas, justilia, fortitudo, prudeiuia, temperantia,
midium bouorum suorum, non histrionibus, sed1 obedienlia cum bumiliiate, hospitalitas cum hila-
egenis, quia dcdit dimidium bonorum suorum pau- ritate, misericordia cum largilate. Fides, quia prm-
peribus. D currens ascendil in arboremsyconwrum; spes, quia
Orani tempore debemus indigenti subvenire, sedl qnmrebat videre Jesum quis esset; charitas, quia
prsesertim hoc tempore, in quo Deus slerililalem ett suscepit iltum gaudens; juslilia, quia reddidit qua-
famem induxit, in uno simul eodemquenegolio ett druplum; fortitudo, quia stans dixit ad Dominum;
misericordiam exhibens, et j'uslitiam manifestans : prudentia, quia non solum dedit pauperibus, sed
ut cum pro peccatis nostris per famis inediam noss reddidil defiaudatis; temperanlia, quia non distri-
flagellal,j'ustitisesuaerigorem ostendat; et cum sub- buit totum, sed dedit dimidiura; obedieutiacum
veniendi pauperibus occasionem exponit, miseri- bumihtate, quia fesiinans descendil; bospitalis cum
cordiaecausam impendat; quatenus cum flagellum J liilarilate, quia suscepit eum guudens; misericordia
Dei portaverimus patienler, et indigentibus libera- cum largitate, quia dimidium bonorum suorum
liter subvenerimus, liberemur utlque per justitiam,, dedil pauperibus, et reddidit defras.dalis. Per fi-
et per misericordiam coronemur. Qui autem ina dem enim prmcurrens ascendit in arborem sycomo-
tantae necessitatis arliculo non contenlus etiam su- rum: in arborem sycomorum ascendit, qui fldera
perflua relimierit, sciat se tot morlibus esse di- crucis extollit; per spem qumrebat videre Jesuni
gnum, quot inoprs propter ipsius avaritiam mo- quis esset, vidit et gavisus est. Hinc enim Dominus
449 SERMOXXIX, IN CONSECRAT.ALTARIS. 450
ait: « Peiile, et dabitur vobis : quaerite, et inve- A peccati (Eccli. x); ostium, concupiscentia, quae
nietis : pulsate, et aperietur vobis (Lac. xi). » Per militat sdversus animara; pavimentum, avarit"a,
charitatem suscepil illum- gaudens; charitas enim quse est idolorum servitus (Gal. v); quatuor latera
gaudebat, quia verilatem suscipiebat. Per justitiam parietum, sunt qualuor genera peccatorum, vide-
reddidit quadruplum; quia nemo justificatur a licet peccatum fragilitatis, per impntentiam; pec-
culpa, nisi resliluat aliena. Per fortitudinem sta- catum simplicitatis, per ignorantiam; peccatum se-
bat, non j'acebat ut debilis, sed stabat utfortis; curitatis, per negligentiam; et peccatum malignlta-
nam et Jesus ut Stepbantim confortaret, non ap- tis, per invidenliara. In domo naturse fundamentum
paruit ei sedens, sed stans : « Eece, inquit, video est ralio, tectum memoria, ostiumintelleclus, pavi-
coelos apertos, et Jesum stantem a dextris Dei mentumvoluntas, quatuor laterales parietes,quatuor
(Acl. vn). » Per prudenliam dedil pauperibus, et naturales affectus, limor et spes, dolor et "gaudium.
reddidit defraudatis; dedit proprium, et reddidit Rinc cupiunl Iwmines,metuunt gaudentquedolent-
alienum. Graviter ergo peccant, qui decimas et que. In domo gratiae, fundamentum est fldes. De
primitlas noii reddunt sacerdolibus, sed eas pro sua qua dicit Apostolus : «Fides est substanlia re-
voluntate distribuunt indigenlibus. Per temperan- rum sperandarum, argurnenlum non apparentium
tiam dedit non totum, sed dimidiam partem ; dedit " (Bebr.xi).t Tectumestcharitas,de qua Jacobus ait:
superflua, et retinuit necessaria, dicenfe propheta : < Charilas operit multitudineni peccatorum (Jac.
< Cum videris nudum, operi eum, et carnem luam v). > Ostium, obedientia, de qua Dominus ail: « Si
ne despexeris (Jsa. LVIII).> Per obedienliam fesli- vis intrare ad vitam, serva maudala (Malth. xix). >
.navit, scriptum est enim : «Obedientiasinemora. » Pavimentum, humilitas, de qua Psalmista:«Adhsesit
Perhuuiilitatem descendit; quoniam «qui se humi- pavimento anima mea (Psal. cxvm). > Quatuor la-
liat, exaitabitur, et qui se exaltat, bumiliabitur terales parietes sunt quatuor principales virtutes,
(Luc xvin). > Per hospitalilatem cum hilaritate juslilia, fortitudo, prudenfia, temperanlia. Hsecsunt
susccpit eum gaudens; quoniam < hilarein da- in Apocalypsi (cap. xx) qualuor laiera ci\itatis
torem diligit Deus. » Per misericordiam cum lar- sequalia. Fenestrse simt hospilalitas cum hilaritaie,
gitate dimidium bonortim suorum dedit pauperi- et misericordia cum largitate. Hsec est domus, de
bus, el ideo « justitia ejus manet in s:sculum saeeuli tjua Dominus ait: « Si quis diligit me, sermones
(PsaL cxi). » Scriptum *est enim : « Date eleemo- nseos servabit; et Pater meus diliget eum, et ad
•synam, et ecce omnia munda sunl vobis (L„_. n);» eum veniemus, et mansionem apud eum faciemus
quia < sicutaqua exslinguit ignem, ita eleemosyna C (Joan. XJV).s
exstinguit ipeccatum (Eccli. m). t Quis nostrum, Verum ellisec sacra basilica domus est numinis
chaiissimi, non dico dimidium , sed vel quarlum, et templum Dei, de qua Dominus ait : « Domus
vel sextum, vel etiarn duodecimum salagit paupe- mea, domus orationis vocabitur (Jsa. LVI; Malih.
ribus erogare? Quando secundum consilium Jesu x\i).» In hanc domum hodie venit Jesus per dedi-
Christi vendet universa quse habet, ettlabit paupe- cationis graliam, et .consecrationis effeclum. Le-
ribus- (Matth. xix), quando nec decimam reddit, gitur enim quod templo Salomonis dedicalo, cum
quam reddere tenetur ex debito? (Malth. xvm). sacerdotes diccrent: «GonfiteminiDominoquoniam
Cerle superabundavil iniquilas, et refiiguil cha- bonus, quoniam in saeculum miserlcordia ejus
ritas mullorum (Matlh. xxiv). Zachaeus autcin (J Par. xvi),» nebula implevit doraum Domini,
dimidiumbonorum suorum dedit pauperibus, et si *t obumbravit facies sacerdotum, jta quod se in-
quid aliquem defraudavit, reddidil quadruplum. Vicem videre non-poterant. Et ait Salomon : «Do-
Ex istis virtutibus domus illa construiiur, in minus'dixit ut habilaret in nebula (JJJ Reg. vm). >
qua Jesus habitare dignalur. J^esiinans, inquit, Dixit, id esl opere demonstravit, quoniam in monte
descende:quia hodiein domotua oportet memanere. Sina apparuil in nebula (E-xod.xix), et Isiael in
Est domus numinis, et est domus hominis, et est " nube praeeessit (Exod. xiv), et ante Moysen posi-
domus dsemonis. Domus Dei, per gratiam'; do- ium iii ca\erna petrse pertransivil in nebula (Exed.
mus hominis, per naluram; domus daemonis,per xxxui). Expressum mysterium, sed alias expo-
culpam. Deprima legitttr : « Domum luam, Do- aiendum.
mine, decet sanclitudoin longitudine-dierum (Psal. De caetero,fratres, quia Jiquaecunquescripta sunf,
xcii);» de secunda dicitur : « Qui domos habitant ad nostram doctrinam scripta sunl(Rom. w),> imi-
luteas, et lerrenum habent fundamentum (Job IV); > temur ergo Zachseum, ut in domo noslra Jesus
de tertia scriptum est: « Revertar in donium meam habitare dignetur, qui est super omnia Deus bene-
unde exivi (Matih. xn).» dictus in saeculasseculorum.Ainen.
Viliorum lectumest superbia, quse est initium
-iSl INNOCENTHIII PAP-E SERMONESDE SANCTIS. 452

mNOCEWTII PJIFiE
nUJUS NOMINISTERTII

SERMONES DE SANCTIS.

SERMO PRIMUS*
IN NATIVITATE DOMINL

De multiplici verbo, de ca7'nis quadruplici acceptione, et cur Terbum caro


factum sil.

Yerbum caro factum est^ el nabilavit tn nobh A nascitur selernaiiter, ue malre temporaliter, in
(Joan. i). menle spiritualiter. iEiernaliter conceplus de di-
Juxta communem sensum loquendi, multis inodis vinitatis arcano, temporaliter profertur ex matiis
accipitur verbum. Est enim verbum quod corde utero, spirilualiter scribitur digilo Dei. De verbo
coiieipilur, verbuin quod ore profertur, vertwm, concepto secundum divinam nativitatem ex Patre
quod calamo scribitur. Cprda concipitur intelle- dicit Joannes : In principio erat Veibum, el Yeibutn
ctus, ore profertur sonus, calarao scribitur signum. erat apud Deum, et Deus erat Verbum. De verbo
Intellectus in mente, sonus in aere, signum est in prolato secundum nativitatem bunianam ex matre
imagine. Quia vero «spirilus est qtti vivificat,> de loqnitur Jsaias (cap. ix): < Verbum misit Domintts
earnalibus ad spirilualia transeamus; « caro enim in Jacob, et cecidit in Israel. » De verbo scripto
iion prodesl quidquam (Joan. vi).» secundum nativitalem gratuitam in menle Lucas
Est eniro verbum humanum, et verbum divinum. (cap. inj lestalur ; < Factum Domini super Joan-
Verbum huinanum transit piolattim; verbuni di- nem Zachariaefilium in deserto.»
vinum permanel nalttm. De illo dicif poeta : Est autem verbura supernum, verbum intemum,
El semelemissumvolal irrevocabileveibum. et verbiim exlernum. Verbum supernum, Deus et
R .
(IIORAT.,Ep. I, xvm, 71.) caro; mternum, spintus etvila; verbum exter-
De isto dicil Propheta : « Verbum Dominimanel in num, semen et gladius. Verbum Deus secundum
seternum, cogilationes cordis ejtis in generatione et seternitatem, quoniam in principio erat Verbum,et
generationem (PsuL XXMI).> YeiLum Dei Palris Verbumerat apud Deum,el Dius erat Yerbum.Ver-
est Dei Filius, per quem «Ipse divil, et factasunt; bum caro secundum humanitateiu, quia Verbum
mandavit, et creata sunt (tbid.). t Nam omnia per caro factum est et habitavit in nobh. Yerbum spi-
ipsum facla sunl, el sine ipso faclunt cst nihil. litus, intelligentibus; verbum vita, credenlibus;
t "Verbo"Doinini coeli firmati sunt, el spirilu oris unde : « Yerba quse locutus sum vobis, spiritus et
ejus omnis virtus eoruin (Psal. xx\m).» Sicut enim vita sunt (Joun. vi). » Yerbtim semen in prcpa-
per verbum exprimilur intelleetus, ita per Filium gandis \Jrtiitibiis; unde: « Semen est verbum Dei
Pater innotatur, juxla quod ipse dicil in Evangelio : (Luc. vm). » Yerbum gladius, in viliis ampulan-
« Pater, ego clarilicavi te super terram, ego mani- dis; unde : • Et gladius sjiiritus, quod est verbuin
festavi nomen tuum homvnibus, quos dedisli mihi Dei (Ephes. vi). >
de-mundo (Joan. xvn). » Propter quod ipse Filius Sane fit Veibum caio, fil jjanis caro, fit homo
sermo Patris nuncupatur. Scriptum est enim : Q caro. Verbum flt caro per unionem, panis Ut cai o
< Omnipotens sermo luus, Domine, a regalibus se- per conversionem,horao fll caro per commistioneni;
dibus venit (Sap. x\m); » et alibi: «Ecce nomen per unionem personalem, per conversionem sacra-
Doininivenil de longinquo (Jsa. xxxi). > Esl autem mentalem, per coinmislionem carnalem. De primo
hoc Yerbum conceptum, prolatum, et scriplum. dicilur : Verbumcaro faclum esl, el habitavit in no-
Conceptum, secuiidum nativilatem divinam; pro- bis; de secundo legitur : t Panis quem ego dabo,
latum, secundum nativitatem humanam; scriptum, caro mea est pro mundi vita (Joun. vi); > de lerlio
secundum nalivitatem gratuitam. Secundum nati- vero scribitur : « Propter quod relinquet homo pa-
vilatem divinam conceplum de Patie; secundum trem etmatrem, et adhserebit uxori suae: et erunl
nativitatem humanam, uatum ex matre; secundum duo in carne una (Gen. n). » Itaquejam non sunt
nathilatem graiuitam, scriplum mjneiue. De Patre- duo, sed una caro. Nomine carnis quandoque desi-
433 SERMO I, IN NATIVITATEDOMINI, 454
gnatur natura, quandoque persona, quandoque A « Eritis sicut dii, scientes bonum et malum (Gen.
fiagilitas, q^uandoquecarnaliias. Natuia, cum dici- m). » Tanta ergo debuit esse virtus liumilitatis, ut
tur; « Aliaest caro jjiscium, alia volucrum, aliaju- Deus fieret sicut homo; juxia quod dicit Apostolus:
mentorura (I Cor. xv); » persona, cum dicitur : < Cum in forma Dei esset, non rapinam aibitratiis
« Yidebit omniscaro salutare Dei nostii (L"ucm); t est esse se aequalemDeo, sed semelipsum exina-
fragilitas, ubi dicilur : « Non permanebit spiritus nhit, formam servi accipiens, in siniilifiriinom
meus in homine in seternum, quia caro est (Gen. hominis factus, et habitu invenlus ut bomo. »
VI);I carnalilas, ubi dicitur : « Caro el sanguis re- Verbum ergo factum est caro, ut daret nobis
gnum-Deinon possidebunt (J Cor. xv). > Cum ergo humilitatis exemplum : quatenus qui superbi reces-
dicitur : Verbumcarp faclum est, nomine carnis in- sinius, humiles redeamus. < Initium eiiira omnis
telligitur vel habilus, vel liumanitas. Verbutnenim peccati est superbia (Eccli. x). » Per hanc angelus
caro faclum est, id est Deus est incamatus; quia peccavit in ccelo, qui dixit: « Ponam sedem meam
< factus est ex semine David secundum caruem ad aquilonem, eteio similisAltissimo (Isa. xiv). >
(Rom.i). » Ac per hoc solvitur quoeslioilla, qua di- Per banc homo peccavit in paradiso, cui dictum esl:
.ciltir : Cum homo sufficienler ex anima conslet et « Eritis sicut dii, scienles honum et malum. >
carne, cur propler tinam partem Verbum dicitur " Hoc vilium primuin in peccante, ullimum in poe-
caro faclum, et propter alteram, verbum non dici- nitente : quo accedente peccatum committitur,
ttir factum anima; praeserlim cum major sit simili- quo recedente peecatum dimittilur; quia quam ciio
ludo inter Yerbum et animam, quam inter Yerbum mandatum contemnimus divinum, lam cito contia
et carnem ? Quia scilicetincarnatum significat habi- Dominum superbimus : et quam cito pro peccato
lum, id est carne vestilum : quod convenit Yerbo; compungimur, tam cito coram Dco humiliamur.
-nimatum vero significat vifam, id est aninia vege- Verbumergo factum esl caro, ul sicut humilialus
latum, quod Yerbo non conyenit; Yerbum enim esl Deus pro homine, Dominus pro servo, Crealor
non vivificatur ab anima, sed potius vivificat ani- pro creaiura : ila liumilietur homo pro Deo, servtis
mam. Yelper synecdochen Verbum dicitur carofa- pro Domino, crealura pro Crealore; quoniam « qui
ztum, id estDeus factus homo; nam «homo factus se humiliat, exallabitur : et qui se exallat, hu-
est in ea, et ipse fundavit eam Alli_simus (Psal. miliabitur (Luc xiv). >— « Deusenim supeibis re-
j-xxxvi), > secundum quod alibi dicitur : « Effun- -sistit, humilibus autem dat gratiam (Jac n). >In-
dam de spiritu meo super omnem carnem (Joel. ter Deuin et hominem gravis eral inimicitiarum
H), > Antequam Yerbum caro fleret, procul babita- r diseordia, quoniara homo peccando servum sttb-
bat a nobis : ubi vero faelum esl caro Verbum, ha- traxil el abslulit Deo, quem tradidit et subjecil dia-
bitavil in nobis, non solum per graliain, Yerum bolo. Pax igitttr inler eos fleri rationabililer non
eliam pernaturam. Ilicenim «estDeus nosler,> qui poterat, ni_i damnum quod intulerat, restauraret.
secundum prophetam « in lerris visus est, et cum Homo vero nihil habebal, quod digne Deo recom-
hominibus conversalusesl(JJantc/mi),» os ex ossi- pensaret pro damno; quia si quid Deo de raliona-
bus nostris, et earo de carne nostra. Illos autem in- bili redderet creatura, pro rationabili sublata- sub-
habitat, quos templum Spiritus sanctus constiluit, stanlia, minus esset: sed bominem non poterat
sicut dicit Apostolus : « Templum Dei sanclura esf, digne restituere, quia juslum el innocentem abslti-
quod estis vos (J Cor. m), > propter quod ipse Do- lerat, et neminera nisi peccatorera inveniebat.Vi-
mlnus dicit in Evangelio : « Si quis diligitme, ser- dens itaque Deus hominem sua virtute non posse
monem meum servabit, et Pater meus diliget eum, jugum damnationih evadere, primo prsevenit eiim
et ad eum veniemus, et mansionem apud eum fa- per solam misericordiam, ut deindeliberaret eliam
ciemus (Joan. xiv), >et iterum : Yobiscum, inquit, pcr justitiam. Utergo Deusplacaii possetab homi-
ero usque ad consummationemssecuH(Matth.xxvm). ne, dedil Deushomini gratis, quod homo pro debito
Quatuor enim ex causis Veibum caro faclutn est: I) redderet Deo. Dedit igitur homini honiinem, quem
ut superbos bumiliaret, ut iniraicos reconciliaret, ut reslituerel homo pro homine: qui, ul recompensa-
servos redimerel, ut amicos nutriret. « Cum enim lio digna fleret, priori non solum esset aequalis,sed
in forma Dei esset, non rapinam arbitratus est_csse majbr. Qnocirca Verbumcaro faclum esl, ut daretiu*
se sequalemDeo : sed semelipsum exinanivit, for- hominibus Deus homo, sicut prsedixerat Jsaias :
mam servi accipiens, in simililudinem hominum fa- « Puer natus est nobis, et Filius datus est nob's
ctus, et babilu inventu» ut bomo (Phil. n). » Quod (Isa. ix),» quatenus inter.Deum et hominem legi-
Apostolusdicit: «Exinanivit, » Propheta dieit: «Ab- time mediaret. Si enim alterius lantuni esset naiu-
bre\ialum.» —«Yerbum, inquit, abbreviatum faciet rse, non utrique comrounis, quocirca nec esset ido-
Domiuussuper terrara (Psai. x). » Yilitim quippe neus, ut inter eos pacis foedera reforniaret. « Me-
superbiae,per humllitatis virtutem oportuit expiarij diator enirn unius non est, » ut inqu.t Apostolus
quia contraria contrariis curantur: ut quantum luit (Gal. iu) : et ob hoc in jiativitate Christi coelestis
superbiaevilium, tanta foret virtus humilitatis. Yi- militise mulljtudo psallebat: « Gloria in excelsis
tium attlem superbiae lanlum fuit, ut homo vellei Deo, et in terra pax hominibus bonse voluntatis
esse sicut Deus, sicut serpens illi promiserat : (Luc. n). < — « Ipse est enim pax nostra, quifecit
INNOCENTIIIII PAP.E SERMONESDE SANCTIS. 456
utraque unum (Epties. n); » lapis angularis, qui A res noslros ipse tulit, ct dolores nostros ipse porta-
duos e diverso parietes in uno novo homine copula- vit (Isa. LIH).> Camem aulcm assumptam non so-
vlt (ibid.). Poterat Deus hominem solo verbo per Ium dedit pro nobis in prelium, ntredimeret nos a
polenliam liberare, setl maluil eum redimere pretio moite, verum eliara deiiit eam pobis in cibum, ut
per justitiam, uleum non ad potentiam, sed ad ju- alerel nos ad vitam. Secunduro quod ipsemet polli-
stitiam invilaret. Efjuslum erat, ut homo per prc- cetur: «Panis quem ego dabo, caro mea est-pro
tium'po_nse redimeretur a debito culpae : placando mundi vita (Joan. vi),» ut sicutiper cibum mois in-
per poenam, quem offenderal per culpam. Nullius -traverat in orbem, ifa per cibum vita rediret ad-or-
enim pcena suflicere poterat ad prelium redemplio- bcm. Sicut enim corporalis vita sine corporali cibo
jiis humanse pro omnibus : praeserlim cum quilibet Jion polest subsisiere, ita spirilualis vita sine spiri-
esset debitor poenae-:non solum ex iniquilate com - tuali cibo non potest nulriri : « Nisi manducaveri-
missa, verumetiam ex labeeonlracta ;nam«sidixe- tis, inquit, carnem Filii hominis, el hiberitis ejus
rimus quia peccatum non habemus, nosipsos se- sanguinem, non habebitis vitam in vobis (tbid.). J
dueimus, et veritas in nobis non est (J Joan. i). •»15Verbumilaque caro faclum est, nt quod erat cibus
«-Omnes declinaverunt, simul inutiles faeli sunl: angelorum secundum divinitatem, fleret cibus ho-
non esl qui faciat bonum, non est usque ad unum minum sccundum htimanitatem : ut panem angelo-
(Psal. xm). > Quocirca Verbumcaro factum est, ut rum manducaret homo (Psal. LXXVII), t omne de-*
in carne mundissima, quse prorsuscsset immunis a iectamenlum in se habentem, et omnem saporis
culpa, stistinendo poenam indebitam ,- pretium re- suavitatem (Sap. x). >— «Probetautem seipsumho-
demplionis humanseDeo pei*solveret,« factus obe- mo.et de pane isto sic edat, et de calice bibal. Kam
-diens usque ad mortem, mortem autem crucis (Phil. .q-*iipanem istum manducat indigne, j"udiciumsibi
u). » — « Redempti enim sumus non corruptibi- -manducat, non dijudicans corpus Doraini (J Cor.
libus auro vel argenlo, sed prelio magno, sanguine xi). > Sicot enim bonus sustinendo mortero vilam
agni,immaculati(J Petr. 1). » Hic est summus saoer- acquiril; ila malussumendovllam,morteinincurj*it.
dos, in cujus morte rei qui fugerant ad civitatem Nos ergo, fralres, tantae gratise non simus ingrati,,
refugii, -securirevertelianlur adpropria {-Vum.XLV). sed Redemplori nostro dignissiinas grates pro tanta
Suscepit igitur in se pcenam pro -omnibus, ul-daret -gralia j*eferamus,iiumiliter implorantes, ul qui fa-
pei"se gloriam universis, Isaiateste qui ait: « Vul- -clus est parliceps nostra?naturse (J Cor. ax), -faciat
neratus est propler iniquitates nostras, attritus est -nosparticipes suseglorise, JesusChrislus Dominus
-propter scelera nostra : disciplina pacis noslrae su- noster, >quiest per omnia Deusbenedictus in ssecu-
per eum,et livore ej'us sanali sumus. Yere languo- la sseculorum.Amen.

SERMO IJ-
IN EADEM-SOLEMNITATE.

Quomodo novum multis modisin Scrip'tura<iccipiatur;dcquetripiici novitate in Christi na-


tivitate facta, et de trib-us iliius nominibus.

Novnmfuciet Dominus super terram. Femina cir- D"nere (Lttc. xiv).> Novum dicitur m.raculosum, se-
cumdabUvirum gremiouleri sui (Jer. xxxi). 'Cundumillud : «Innova signa, etimmuta mirabilia
TSIivumin sacra 'Scriptura mullis modis accipilur. (Eccli. xxxvi). > Novum ergofacic. Dominus -super
Kam novum dicitur iiinovans, et novum dicilur in- terram. Nain « aDomino factumestistud,'et est mi-
novalum; novum dieitur recens, etnovum dieitur •rabilein octilis nostris (Psal. cx"™).» His omnibus
insuetum; novum dieitur ultimum, et novum dici- modis novumfecit Dominus super lerram ; quoniam
tur rairaculosum. Novum dicilur inno^ans, -secun- feminacircumdedit virum gremio uteri sui. t Tunc
dum illud : t Mandatumnovumdo vobis, tit diligatis enim venif, propheta magnus, et ipse renovavil Je-
invicem, sicut dilexi vos '(Joan. xm). » Novum di- rusalem (Jer. xxxvin).» Tune eonsummavilDominu'?
citur iunovatum , secundum illud: « Yidi coelum testamenlum novura super Jerusalem, domum!Is<
novum et terram novam (Apoc.xxi). »— « Et dixit rael, et-super domum Juda; non secundum testa-
qui sedebat *in throno : !Ecce novafacio omnia menlum quod dedii patribus eorum, ctim exirent
( ibid. ). j> Novum dicitur 'recens , -secundum de terra JEgypti. Tunc illud impletum.esi: « Yelti-
illud: «.Neraomittit vinum novum inuleres veteres stissima v-eterumcomedetis, et novis supervenien-
(lfai'c.'ii).jNovum diciturinsuetum,secundum illud: tibus velera projieietis •(Levit.xxvi). > Tunc enim
<Linguis loquenfur'novis, serpentes lollent (M-are. novum fecit Dominus in persona, novum fecit in
xvi). > Novum dicilur nllimum, secundum illud : natura, novum fecit in gralia. ;In persona, quia no-
<Tunc incipias cum ruhorc locum novissimum te- vumfecit inimatre, no.vumfecit-in prole; in natui-a,
457 SERMO II, IN NATIYITATEDOMINI. 458
quia novum fecit ln signo, novum fecit m modo; in A . quam evenit, naltis est Deus, Forlis, Pater futuri
graiia, quia novum fecit in fcedere, novum fecit in sa_euli, Princeps pacis. Cnde Propheta : <Orietur
munere. No\um fecit in matre, quia virgo peperit in diebus ej'us juslilia et ahundantia pacis, do-
_virum, stella protulit solem, filia concepit patiem, nec auferatur luna (Psal. LXXI).> Et alius item
crealura Creatorem genuit: siraul in unum mater propheta: <Pax erit in terra nostra cum venerit
et fllia, genitrix et ancilla, quse cum inlegritate pe- (Mich.w).>—<Ipse cnim est pax Dei, qtiseexsuperat
jierit, cum virginitate concepit: quod ignis in rubo, omnem sensum(Phitip. iv).*.—«Ipsepaxnostra, qui
quodfructusinvirga,quodrosin vellereprseslgnave- fecit utraque untim (Ephes. n); > in cujus ortu coe-
rant. t Descenditenim sicut pluvia in vellus,etsicut lestis militise mullitudo psallebat: « Gloriain altis-
slillicidia stillanlia super terram (Psat. LXXI).> simis Deo, et in terra pax hominibus bonsevolun-
Hsecest porla in domo Domini clausa , et vir non tatis (Luc. n). >
est ingressus per eam (Ezech. XLIV).Haecest illa, Novum fecit in modo, quia in sua nativilate mo-
quaeprima et sola maledictum legis evasit, qua di- dum humanse conditionis implevit. Primus enim
citur: Malediclasterilis in Israel (Exod. xxm)! et modus fuit, ut homo Jieret nec de masculo, nec de
proposilumvirginitatisimplevit;quoniam«antequam femina, sicut Adam: secundus vero fuit, ut homo
convenirent, invenla eslin utero habens de Spirilu R • fieret de masculo, non de femina, siculEva; tertius
sancto{_Ja.*7'.i),>Novumfecitin prole, quiaDominus fuit, ut homo fleretde masculo et de femina, sicut
servus, seternus faclus est puer, excelsus facfus est -Abel; quartus fuit, ut liomo fleret de femina, non
factus estparvulus, imraensus factusest localis, sim- de masculo, sicut Christus, quemadmodum admi-
plex facius est compositus,.immortalis factus est ransYirgodixeratadangelum: «Quomodofietistud,
mortalis, matris suaePater,etflliaesuaefilius.Descen- quoniam virum non cognosco? » (Luc i.) Et sicut
ditin matrera, sed remansit cum patre. Suscepilhu- tres sunt personse in unitaie substantiae, ita fecit
manitalem, seil relinuit Divinitatem. Nam <cura in ut tres sint substantiaein unitate personae: ut sicut
forma Dei esset, non rapinam arbitratus est esse se trinilas personarum non distinguit substantiam, ita
a_qualemDeo,»etc.(P/ii7i-3.ii.)tPueriialusestnobis, trinilas substanliarum non distinguat personam.
et fllius dalus est nobis, et vocabitur nomen ej'us Quoniam sicut anima rationalis et caro ujius est
Admirabilis,Consiliarius,Deus,Forlis, Paterfuturi homo, itaDeus et homo unus est Christus. Ecce
saeculi,Princeps pacis (Jsa. ix).» Matri«Sion dicet: itovum illud recens ct ultimum, quod fecit JJoini-
Homo, et bomo natus est in ea, el ipse fundavit cam nus-super lerram, quoniamfemina circumdedit vi-
Allissimus (Psal. LXXXVI). > Ecce novum illud mi- /_ rum gremiouteri sui. Ergo <cantate Domino can-
raculosum et insuetum, quod fecit Dotninus super licum novum; quia mirabilia fecit Dominus (Psal.
terram , quando femina circumdedilvirum gremio ' xcvn). > Novum fecit in foedere, quia Deus in utero
uteri sui. Ergo «canlate Dominocanlicum novum, virginali naturam sibi conj'ugavilbumanam. In una
quia mirabiliafecit Dominus (Psal. xcvn).» Novum persona sponsum repraesentanset sponsam, dicente
fecit in signo; quia, Chrisjo nascenle, stella magis propheta : « Sicutsponso imposuit mihi mitrara, et
apparuit, secundumvaticinium Ralaam : « Grielur, tanquaro sponsam decoravitmc corona (Isa. LXI).>
inquit, stella ex Jacob, et exsurget virga ex Israel «Jnsole namque posuit labernaculura suura, et
(Num. xxiv). > Octavianus Augustus fertur in ccelo ipse tanquam sponsus procedens de thalamo suo
vidisse virginem gestantem filium ad ostensionem (Psal. XVIII).> Hinc illud resonat epithalamicum
Sibyllae,el-extuncprohibuit ne quis eum dominum canticum: «Osculetur me osculo oris sui; > et:
appellaret, quia nalus erat t Rex regum, et Domi- «Meliorasunt ubera vino, fragrantia unguentis op-
nus dominanlium(Apoc. xvn). » Cnde poeta: limis (Canl.i). t Hujus conjugii sacramentum illud
Ennova progeniescaclodimiltitur allo. nomen significat, quod propheta prsedixil: «Voca-
(YIRC,Buc. eclog. iv, 7.) bitur nomen ej'usEmraanuel (Jsa. VII).> Ipse nam.
Fons olei per lotum diem de laberna emeritorum ID que vocatur Jesus, vocatur Christus, vocatur Em-
largissimus emanavit; signans quod ille nascerelur manuel. Jesus secundumnaturam divinam,Christus
in terris, qui unctus erat oleo prae consorlibus snis secundum naturam humanara, Emmanuel secun-
(Psal. XLIV).TemplumP acis funditus corruit. Ro- dum utramque. Jesus enirn interpretatur Salvalor,
mani siquidem pro pace perfecta,quse toli orbi sub et ipse, secundum quod Deus, salvavit populum
Augustoimminebat, teraplum Pacis mirificum con- suum a peccalis eorum (Mailh. i): unde in canlico
slruxerant. De qtto consulentes quandiu deberet du- Abacuc (cap. m): «Ego autem in Dominogaudebo,
rare, responsum est: <Donec virgo pariat. » Qui gloriabor in Deo Jesu meo.» Christus interprelatur
gaudenles responderunt: <Ergo erit selernum,quia inunclus,eifipse,secunduni quod hoino, t unctus est
nunquam virgo pariel.» Sedperdidit Deus sapien- oleo laetitise pro consortibus suis : > unde in
tiam sapientium, et prudentiam prudentium repro- Cantico canticorum: « Oleum effusum nomen
bavit (I Cor. i) • quoniam in hora Dominicsenali- tuum (Cant. l). > Christusenim a chrismale dicitur,
vilalis funditus corruit. Cum cnim plena pax et chrisma vero principaliter fil ex oleo : unde nomen
peifecta per lolum orbem universaliter abundaret, ejus dicitur oleum. Et quoniam a Christo cuncti
t|iio_. nunquam ante contigeral, npc diu pqsl un- fideles Christiani dicuntur, o-b hoc ole_m -ffusujn
PATROL.CCXVII. i_
m INNOCENTIlIII PAP.A-SERMONESDE SANCTJS. 460
est nomen ejus. Emmanuel interpretatur iiofciscitintl stimus Deo per mortem ipsius (Rom.v). > Ecce no-
Deus (Matth. i), scilicet homo Deus, velDeus homo. vura illud innovalum et innovans, quod fccit Domi-
Ut enim inter Deum et iiominemlegilime mediaret, nus super terram, quando femina eircumdedil nirtt.n
utpole qni neutri parli suspeelus exisleret, faclus " gremio uteri sui; circumdans illum in ulero, a quo
est Deus homo, utriusque gerens in una persona circumdabatur in saeculo. Femina virgo, mulier
naturam. «Medialor enim non est unius, Deusau- illibala circumdedit Deum verum, virum perfectum,
tem unus esl (GuL m);» simul in unum dives et qui <atlingit a flne usque ad finemforliter, ef dispo-
pauper, sacerdos et hostia, judex et advocalus : nit omnia suaviter (Sap. vm) ; » qui per prophelam
«Advoealum enim habemns apud Patrem Jesum dicit: « Ccelurnet terram ego impleo (Jer. xxm). >
Christura j'ustum, qui interpellat pro nobis; etipse El ad quem dicit Propheta : t Si ascendero in coe_
esl propilialio pro peccalis nostris (J Joan n);» qui lum, tuillices; si descendero ad infernum, ades
exaudit in omnibus pro sua reverentia (Hebr. v). (Psal. cxxxvin). » Super omuia uon elalus, subler
non inclusus,
Ipse rogat se, et ipse seipsura exaudit. Ipse servus omnia non proslralus; inter omnia
rogat se Dominum, ipse Deusexaudit se hominem. extra omnia non exclusus. Csetersemulieres conci-
Novum feeit in munere, quia Deusfaclus est ho- piunl infanles , haecautem femina circumdedit vi-
mo, ut homo fieret Deus. Deus de ccelis ad lerras B rum gremio uteri sui. Tunc tempus produxit seter-
descendil, ut homo de terris ad ccelos ascenderet. nitatem , locus concepit immensitalem , numerus
Beus factus est servus, ut homo iieret liber. Deus comprehendit infinitatem. Ergo < canlale Domino
faclus est morlalis, ut homo fieretimmorlalis. Deus canticum novum , quia mirahilia fecit Domi
faclus est pauper, ut homo fieret dives. « Tanlum nus. »Ct autem novo Regi canticum novum digne
Deus dilexit mundum, ut Filium suum unigenitum canlare possitis, <exuile veterem hominem cum
daret pro mundo (Joan. m). » Nam « proprio Filio aclibus suis, et induile novum, qui secundum
suo non pepercit Deus, sed pro nobis omnibus tra- Deumcreatus est (Col. m).»—«Expurgatevetusfer-
didit illum (Rom.vui).»—«Vix pro j'ustoquismori- mentum, ul sitis nova conspersio. Non in fermento
tur; nam pro bono quis mori audeat? Commendat veleri, neque in fermenlo malitise et nequilise, sed
autem suam charilatem Deus in nobis, quoniam in azymis sincerilatis et verltalis (J Cor. v) : > ipso
cum adhuc peccatores essemus, Christus pio nobis prseslanle, qui est super omnia Detts benedictus in
morluus est; et cum inimici esscmus, reconciliati saecula.

SERMOIII.
_ IN EADEMSOLEMNITATE.

De Iribm Christi nativitatibus, quas in missis tribus in festo nati Domini reprmsentat Eccle-
sia; et de sex Christi nominibus, etcurnon sint plura aut pauciora.

Puer nalus est nobis el filius dalus esl nobis, el C nsm «iu principio erat Verbum , et Verbum erat
locabilurnomen ejusAdmirabitis,Consiliarius, Deus, apud Deum , et Deus erat Verbum (Joan. 1). > De
Fortis, Pater ftituri smculi,Princeps pacis (Isa. ix). matre natus est semel, quoniam illa generatlo est
Sicut tres in Chrislo subslantias fides catholica humana , de qua dicit prOpheta : < Ecce virgo in
confitetur, divinitatem, carnem , et spiritum; ila ulero concipiet, et pariet filium (Isa. vn); > et
tres in ipso nativitates Scriptura sacra testatur, di- alibi : « Novani faciet Dominus super terram, femi-
viuaro ex Patre, carnalem ex matre, spiritualem in na circumdabit virum gremio nteri sui (Jer. xxxi). >
mente. Ex Palre uascitur Deus, de matre natus est Nam « Verbum caro factum est, et habitavit in no-
caro , in mente nascitur spiritus. Ex Palre via, de bis (Joan. i). »Iii mente nascitttr ssepe, quoniam
matre veritas, in menle vita. « Ego sum , inquit, illa generatio est gratuita ; de qua dicit Scriptura :
via, veritas et vita (Joan. xiv). > Ex Patre nascitur « Timentihus Deum orietur sol j'ustiti_e(Mal'.iv). >
semper, de malre natus est semel, in mente nasei- < Sto, inquit, ad ostium et pulso ; si quis aperuerit
tursaepe. t) mira novitas, el novum miraculum ! ut mihi, inlroibo ad illum, el coenahocum illo, et ipse
idem ipse nascatur, et semper, et semel, et ssepe. De mecum (Apoc. m). > Secundum nativilatem seter-
Patre nascitur semper, quoniam illa generatio est nam Chrislus hahet patrem sine matre; secundum
seterna. De qua Pater inquit ad Filium : . Ante lu- D humanilatem Christus habet matrem sine patre;,
ciferum genui te (Psal. cix). » Christus enim est secundum gratuitam Christus hahet palrem et ma-
«Dei virtus et Dei sapientia (I Cor. ]),» primogenita trem, ipso alteslante, qui ail: « Quicumque fecerit
anteomnem creaturam , quse de se dicit per Salo- voluntatem Patris mei, qui in coelisest, ipse meus
monem : « Priusquam fierent ahyssi, ego jam con- frater, soror et maler est (Mallh. xn). >
cepta efam; ante collesego parturiebar (Pwv. VIM):» Has tres Christi nativitales in tribus missis ho-
461 SERMO111,IN NATIVITATEDOMIMI. iC2
die repraesentat Ecclesia. Primam, in missa quse A , satio digna fieret, priori non solum esset sequilis,
cantatur in nocte; secundam, in missa quaecantatur sed major.. Quocirca <Verbum caro factum esl, >
in aurora; lertiam, in missa quse cantatur ift die. ut daretur hominibus Deus homo, sicut prae-
.Eterna quippe nativitas est prorsus occulta , ut de dixerat Isaias: Puer natus est nobis, et filittt
ea dicat propheta : < Gcherationem ejus qtiis enar- datus est nobis. Filius spiritualiter, juxta quod dieit
rabit ? (Isa. LIU.)> Ad quod signlfieandtimprima Apostolus : <Proprio Filid suo non pepercit Deus,
missa canlatur in nocle. Quia carnalis nativitas sed pro nobis omnibus tradidit illum (Rom. vm); >
partim est occulta, partim manifesla: occulta quan- et iterum : « Cum venit plenitudo temporis, misit.
tum ad modum, manifesta quantum ad factum ; Deus-Filium suum, natum de muliere, factnm suh
qttodadmirans Virgo dixit ad angelum : « Quomodo lege (GuL iv); > ut Deus, qui in sapientia sua mun-
flel istud, quoniam virum non cognosco?>Et respon- dum creaverat, secundum illud : <Omnia in sapien-
ditilli angelus : < Spiritus sanctus supervenietin le, lia fecisti, Domine (PsaL cm), > ipse mundum in
el virtus Allissimi, » elc.-(L«c. 1.) Ad quod signifi- eadem sapientia recrearet. Hsecest mulier evange-
' candum secunda missa cantatur in aurora. Spiri- lica (LMC.XV), quaeaccendit lucernam, ut drachmam
tttalis aulem nativitas est clarius manifesta, Christo decimam, quae perdita fuerat. inveniret. Propriura
manifestante, qui ait: <Si quis diligit me, sermo- R sibi filiationisnomen reservans, ut qui erat in dei-
nem meum servabil (Joan. xiv). > Christus enim tale Dei Filius, idem fieret in liumanitate hominis
per affectum concipitur, per effectum.nascitur, per Filius. Puer ergo"natus est nobis, ut nos renasca-
profectum nutrilur. Ad quod significandum terlia mur; et filius datus est nobis , ut nos redimamur.
missa celebratur in die. Ut renascamur in gratiam , et redimamur iit glo-
Puer ergo natusesi nobis; sed de Patre natus est riam ; al renascamur ex aqua , et redimamur in
nobis ad creationem , in mente ad jiislificationem, sanguine: quia «Nisi quis renatus fuerit ex aqua et
ex matre ad sahaiionem : ad creationem , utnatu- Spiritu sancto , non intrabit in regnum Dei (Joan.
ram daret; ad juslifieationem , ut daret gratiam ; ni); el: «Redemptisumus non corruptibilihus auro
ad salvationem, ut daret gloriam. Ad creationem el argento, sed pretioso sangnine Agni immaculati
ergo natus est de Palre nobis, juxta quod legitur.' (J Pelr. i). >
< Dixit Deus : Fiat lux (G.n.i),» id estVerbum pro- El vocabilurnomen ejus Admirabilis. Sex htijus
tulit, hoc esl Filium genuit, per quem fecit lucem. - pueri nomina numerantur, nec pauciora.nec plura.
Nam < omnia per ipsum facta sunt, et sine ipso fa- Scitisenim, fratres et fitii, quia secundum arithme-
clum est nihil (Joan. i). > Ad justificationem nasci- ticas rationes numerorum,alius est diminutus, alius
tur nobis in menle, j'uxta quod legitur; « Ti- perfectus, alius superabundans. Diminutus est, cu
menlitibus Deum orietur sol juslitia., » id est jus partes aggregatae minorem summam consli-
lux quae j'ustificat, illa videlicet, t quse illuminat tuunt, ut octonarius: cujus parles sunt quaterna-
omnem hominera venientem in hunc mundum rius, quse est medietas, et binarius, quseest quarta,
(ibid.), > Ad salvalionemnatus est nobis ex matre, et unitas, quae est octava; quse simul aggfegala.
juxta quod legitur : < Paries quidem filium, et vo- reddunt septenarium. Perfectus cst ille, cuj'us par-
cabis nomen ejus Jesum (LMC.i).» — < Ipse enim tes aggregatse reddunt eamdem summam, ut sena-
salvnm faciet populum suum a peccatis eorum rius ; cujus partes aggregatse suiit trinarius, quas
(Matth. i). > est medielas, et binarius, quse est tertia, et unitas,
Et filius datus esl nobis. Nobis aulem datus est a quaeest sexta; quse simul aggregatsereddunteani-
Deo, tit Deo redderetur a nobis pro debito. Inter dem summam, id est senarium. Superabundans est
Deum enim el hominem gravis erat inimicitiarum ille, cujus partes aggregata. majorem summam
.discordia, quoniam liomo peccando servum sub- constituunt, ut duodenarius; cujus partes aggre-
traxit et ahstulit Domino, quem tradidit et subjecit gataesunt senarius,"quaeest medietas, et quaterna-
diabolo. Pax igitur inter eos rationabiliter fleri non _. rius, quse est terlia, et ternarius, quae est quarta,
poterat, nisi damnum qtiod inlulerat, restafiraret. el binarius, quse est sexta, et unilas, quse est duo-
Homo vero nihil habebat quod digne Deo recom- decima; quse simul aggrcgatse majorem summam
pensaret pro damno, quia si quid de ralionabili consliluunt, id est sedenarium. Quia ergo puer hic
redderel creatura pro ralionali sublala substanlia, Deus est, cui nomina ista conveniunt, et in Deo
minus esset, sed hominem non poterat digne resli- nihil est diminutum, tanquam infirmum ; nihil est
tuere, quia j"uslumet innocentem sustulerat, et ne- superabundans, quasi superfluum : sed totum est
minem nisi peccalorem inveniebat. Videns itaque omnino perfectum, velut aeternum; idcirco haec
Deus hominemsua virtute non posse jugum dam- nominn, quse sibi secundum naturam divinam con-
nationis evadere, primo praevenit eum per solam veniunt, sub perfecto numero designantur. Deo
misericordiam, ut deinde liberaret etiam per jusli- namque nihil accedit, ut aliquid superahundet in
tiam. Ut ergo Deusplacari posset ab homine, dedit illo, nec ab eo quidquam recedit, ut aliquid dimi-
Deushomini gralis quod honjo ex debito redderet nuatur ab ipso : sed idem ipse semper existit, non
Deo. Redit igitur hominem homini, quem restitue- habcns in se quidquam diversum, sieut non habet
ret homo [al. Deus] pro homine ; qui ut recompen- adversum : nec habet quidquam varium, sicut nec
433 INNOCENTIIIII PAP-E SERMONESDE SANCTIS. .64
conlrarium : non hahet in se, nisi se : ncc aliud est jA Joannes : <In piincipio erat Verbum, et Verbum
habens ab habilo, nec aliud babitum ab habente : erat aptid Deum, et Deus erat Yerbum (Joan. i). >
licet ipsius habentis nullius sit habitus, nec alicu- Dicat Thomas : t Dominus meus, et-Deus meus
j'ushabilus ipse sithabens, nisi quod «in similitu- (Joan„ \x). > Dicat Paulus : < Cum in forma Dei
dinem hominum faclus, habilu invenlus esl ut esset, non rapinam arbitratus est esse se sequalem
hoino (Philip. n).» Propter quodipse de seperpro- Deo (Philip. n).> DicatDavid: « Unxit te Deus, Deus
pbelam testalur : < Ego sura Deus', et non mutor luus, oleo laetitise,praeconsortibus tuis(Psal. XLIV)..
(Malack.m).> Porrocum tres numeri sintperfecti, Dicat Jeremias: « Hie est Deus uosler, et uon sesti-
primus, infra primum limitem , id est infra dena- roabiiuralius praeter ipsum. Post haecin terris \i-
rium, videlicet sex; secundus, infra secundum li - stts est, el cum hominibus conversatus est (Baruc.
mitem, id est centenarium, videlicelxxvni; tertius, m). > Dicaf et Habacuc: < Ego in Domino gloria-
infra terlium limitem, id est millenarium, videlicet bor, et exsultabo in Deo Jesu raeo. (Habac. m.) »
qnadringenta nonaginta sex, cur polius sub hoc Kam quia voluit hoiuo esse sicut Deus, juxla quod
tantum perfecto numero, videlicet senario, nomina serpens ille promiserat : « Eritis sieut dii, scienles
designantur? An ideo quia « Deus spiritus est R bonum et malum (Gen.m), oportuit ut Deusfieret
(Joan. iv), > et ideo sumrae simplex? Quocirca ne homo. Juxta quod dicit Aposlolus, quia < in simi-
multiplicilas isla nominum aliquid in eo composi- litudine hominum factus est, et habilu invenlus
tum designaret, sub eo numero comprehenditur, ul homo (Philip. n); > ut quanlum fuit superbisevi-
qui solus perfeclus est in monadibus, id est inter tium, tanta fieretvirtusliumililatis.
siraplices numeros, qui est senarius; unde sexto El vocabitur nomen ejus Forlis. « Quis est i-te
die perfecit Deusccelumet terram, et omnem orna- Rex glorise?Dominusfortis et potens, Dominus po-
tum eorom (Gen. n), Et cum in pleniludine lem- tens in praelio(Psal. xxm). > Ipse enim est sapien-
poris sexta venisset aelate, sexto die sub hora sexla tia,qn_evineit malitiam. «Altingetergo a line usque
genus redemit humanum. Vocabilurergo nomenejus ad fiuernfortiter, et disponit omnia suaviter (Sup.
Admirabilis. Vere gloriosus Deus in sanctis suis, VIII).> Sap'enlia Christus est; de qua dicitAposto-
mirabilis in majestale, faciens prodigia; de quo lus : < Christus est Dei virtus, et Dei sapientia
secundum humanilatem dicitur in Evangelio: quo- (J Cor. i).> Hic a finensque ad nnem,id est ab em-
riiam «mirabantur omnes super doclrina et re- pyreo usque ad infernum, attingit fortiter, deji-
sponsis ejtts, et super his quaegloriosefiebant ab eo ciendo' superbos angelos de empyreo, et educendo
(Luc. xm). s Ad quem spiritualiter dicitur : < In- £ juslas animas de inferno; et omnia, id est media,
no\a signa , et immuta mirabilia (Eccli. xxxvi). > quse sunt inler empyrcum et infcmum, dispouit
Et vocabilurnomenejusConsiliarius,quia consilium snaviler, redimendo miseros , el juslificando pec-
jiads invenit, sicut ipse testatur : < Ego cogito co- caioies. Hic est verus David, manu foriis, qui vicit
gitatidnes pacis, et non afllictionis (Jer. xxix); > ursum, superavit leonem, prostravit Philislseum
de quo dicit Propheta : « ConsiUumDoininimanet (J Beg. xvn). Hic est verus Samson, qui catulum
in seternum, cogitalio cordis ej'us in saeculumsae- leonisoccidit,mille viros mandibulaasini intcrfecil,
cuJi (Psal. XXXII ). > — «0 altitudo divitiarum sa- porlasGazsecumsuispostibus asportavit(Judic.xiv,
pienlise ct scientise Dei, quam incomprehensibilia xvi),hicfortior superveniensfortemsuperavilarma-
sunt judicia ejus, et invesligabiles viae ej'us! lum (Lnc. xi). El vocubiiurnomenejus Palerfuturi
Quis cognovit sensum Domini, aut quis consilia- smculi. Sic Pater, et dator, sicut ipse testalur in
rius ejus fuil? (Rom. xt.)> El vocabitur nomen ejus Evangelio: c Pater vcster coelestis tlabit spiritum
Deus. Hic ergo puer Deus, Fonis voeatur. Nomen bonum petentibus se (Lttc. xi). > Yenit enim dare
ergo Divinilalis mullis modis accipitur in Scriptu- fidelibus, non prsesentia, sed futura ; non terrena,
ris. Subslantive, secuudum naturam; adoptive, sed cceleslia; non transitoria, sed aelerna; non so-
fcecundum gratiam; poteslalive, secundum offi- D Ium, sed polum ; non inundum, sed ccelum: ut
cium; usurpatjve, secundumvitium. Secundumna- fuluri saeculiPater hsereditatempaternam flliis suis
turam, ut: <Audi, Israel: Deus tuus,Deus unns est laigiatur. Propler quod docuil nos orare,: < Adve-
(Deut. vi); > secundura gratiam , ut: < Ego dixi: niatregnum luum (Mutih. vi). >—t Regnum,'iu-
Dii estis, el fllii Excelsi omnes (Psal. LXXXI) ; > se- quit, meum non est de hoc mundo (Joan. xvm). >
cundum oflieium, ut: <Diis non delrabes, et prin- ln cujus ulique regno est vita sine morte, dies sine
cipem populi tui non maledices (Exod. xxu); > se- noete, certe sinc forle; ubi crit securilas sine ti-
cundum vitium, ut: < Omnes dii gentium daemonia more, jucundilas sine dolore, tranquillifas sine la-
( Psal. xcv ). > Hic autem puer vocatur Deus sub- bore; ubi erit pulchritudo sine deformitale, foiti-
stantive, secundum naluram, Ut autem confunda- tudo sine debililate, reetiludo sine perver.ilalc; ubi
tur haerelicus,et erubescat Judaeus,producantur in erit charitas sine malitia, veritas sine fallacia, fe-
medium lestimonia, tam de Veteri, quam de Novo hcitas j-inc miseria;ubi erit gaudium, quai <nec
Teslamento, ul rota contineatur in rola, et basis oculus vidit, nec auris audivit, ncc in cor houiiiiis
sit in cplumna.Quoniam <in ore duoiuni vel trium ascendil (J Cor. n) t El vocabitur nowenejus Prin-
testitin: stat omne vcrbum (Deut. xix), > dicat ergo cepsvacis. «Ipse est enim pax Dei, <juaeexsuperat
46S ' SERMOIV, IN CIRCUMCISIONEDOMINL .G!3
omncin sensum(Phil. iv); >—«ipse pax nostra, qui A vobis,pacem nieamdo vbbis, fton quomodo mundus
fecit ulraque unum (Eph.u): t in uno novo ho- dal.ego do vobis (Joan. xiv); > et post rcsurrectio-
inine faciens pacem,pacem his qui prope, el pacem nem tli_.iteisdem: <Pax vohis,> iterum dicens eis :
his qui longe : in cujus nalivitate coelestis militiae < Pax vobis (Joan. xx) ; > propler pacem teraporis
multitudo psallebat: «Gloriain altissimis Deo, el in etpacem seternitatis; ad quam ipse nos perducat,
lerra pax hominibushonae volunlatis (Luc i).> Qui qui cst super omnia Deus benediclus in ssecula ,XQ-
circs passionem dixit apostolis: < Paeem relinquo culorum. Amen.

SERMO IV.
DOMINI.
IN CIRCUMCISIONE

Posiquam consutninutisunt dies oclo, ut circum- B i'oslquam consummattsunt ates ocio ul circumci-
cideretur puer, vocatumest nomenejus Jesus : quod deretur puer, vocalum est nomen ejus Jesus: quod
vocalumest ab angelo, priusquam in ulero concipe- vocatumest ab angelo,priusquam conciperetur. HOG
retur (Luc. n). nomenJesus non solum fuit pr_enuntiatum ab an-
Quia circumeisum de circumciso verbum Verbo gelo,verum etiam a propheta praedietum : < Ego,
audistis, et nos de hoc circumciso Verbo verbum inquit, in Domino gaudebo, exsultabo in Deo Jesu
aUquod circumcisum dicamus. Hoc est enim ver- meo (Habac m). > Conveiiitergojiomen ej'us Jesus
bum abbreviatum,quod fecit Dominus super terram personsedivinse, secundum naluram humanara; ex
(Rom. ix), verbum quod misit in Jacob et cecidit in quo consequenter inferlur quod si est Jesus, est
Israel (Isa. ix); verbum quod ulinam in corde nostro Deus : et si est Jesus, est homo : ac per hoc si esl
fructuosum existat, etde ore nostro vacuum non re- Jesus, est Deus homo, vel homo Deus. Sane hoc
cedat. Circumcisus est ergoChrislus, ut Chrislianus nomen Jesus habet duas syllabas, et quinque litte-
circumcideretur in spiritu : quoniam, ul ipse ait: ras, tres vocales, et duas consonantes, habet etiam
« Spiritus est qui vivificat, caro autem non prodest tres inliexiones, per quas deelinanlur, ut Jesus,
quidquam (Joan. vi). > Propterea dicit propbeta: Cir- Jesu, Jesum, ex quibus componitur hocverbum :
cumcidite corda vestra, et non corpora vestra (Joel. Sum. Duse igitur terminantur in consonantes, et
n).Et, ut inquit Apostolus: <Circumcisiocordis est sunt singulae singulares : quoniam una est tanlum
inspiritu non in littera, cuj'uslaus non estexhomi- nominativi casus, altera accusativi, lerlia inflexio
nibus, sed ex Deo (Rom.n). > Debuit autem circuni- desiuit in vocali, qua quatuor casibus est commu-
cisionis mysterium observari, donec substitueretur nis, genitivo, dativo, vocativo et ablalivo. Magnum
sacramentum baplismi; quia qui modo claraat in myslerium, et arduum sacramentum; eruderemus
Evang.: <Nisi quis -enatus fuerit ei aqua et Spiritu itaqueputeum,quiaaltus est, ethauriamus aquamde
sancto, non intrabit in regnura Dei (Joan. in); > fonte Salvaloris (Jsa. xn). Hoc igitur nomenJesus
olim clamabatin lege : < Masculus, cujus caro prse- duas habet syllabas, quia Jesus duas habet naturas,
ptilii incisa non fuerit, peribit de popnlo suo (Gen. scilicet divinam et humanam; divinam ex Patre, de
xvn). >Yenturus ergo Christus <in propria, > quia quo natus est sine matre ; humanam de malre, de
<sui eum non receperunt (Joan. i),> debuit circum- qua natus est sine patre. Audi naturam divinam :
cidi, ne conlra ipsum Judaei circumcisionem recipe- «In principio erat Verbum, et Verbum erat apud
renttadexcusandas excusationes in peccalis (Psal. Deum, etDeus erat Verbum (Joan. i). >Audi nalu-
CXL),> et dicerent: Incircumsisus es, perire debes D ram humanam :« Yerbum caro factum esl, et ba--
de populo tuo; transgressor es legis, nolumus le hitabit in nobis (ibid.). t Audi iterum naluram divi
contia legemaudire. Quapropteripsedicebat: < Non nam : < Ego et Pater unum sumus (Joan. x). >Audi
venisolverelegem,sed adimplere(Matlh.v).»Circum- humanam: «Pater major rae esl (Joan. xiv), > De
cisus estergo Christus tantum in corpore, quianihil ulraque natura dicit Propheta : « Homo factus est
habuitquod circumcidereturin eorde: sicul baptiza- in ea, et ipse fundavit eam Altissimus (Psal.
tusesl tanlum in carne; quia nihil habuitquodbap- LXXXVI). >Item alius prophela : « Bethleein, ex le
lizaretur in mente. <Qui peccatum non feeit,necin- exiet dux qui regal populum meum Israel. Ef egres-
ventus est dolus in ore ejus (J Pelr. 11).> Sed neque sus ej'us ab initio a diebus ajternitalis (Mich. x). *
pecealum contraxit, quoniam <ascenditDominus in Ecce duae sunt syllabae in hoc uno nomine, quia
nubem Ievem(Isa. xix),> idest assumpsit carnem a dusesunt nalurae in hac una persona. , \
peccatis immunem.Juxta quod angelus dixit ad Vir- " Notandum vero quod vocalis est Jlla, quae dat
ginem:<Spiritus sanctus superveniet in te, et virtus vocem per se, consonans illa, quse reddit sonura ex
Altissimiobumbrabittibi. Ideoque et quod nascetur alia. Per tres igitur vocales signiflcatur divinitas,
ex te sanclum, vocabitur Filius Dei (Luc. i). > quae cum sil una per se, sonal in tribus personis;
467 INNOCENTH111PAP-E SERMONESDE SANCTIS. 468
nam <tres sunl qui testimonium daqt in ceelo,Pa- A Jesus, scilicet a et to. Sed quare? Quoniamoportuit,
ter, Verbum et Spiritus, et hi tres unum sunt (J cum illud idem siguificeiurper duas syllabas hujus
Joan. v). >Per duas consonantes signatur huraani- nominis, quod per has duas vocales alibi designetur
tas, quse cum habeat duas syllabas, scilicet carnem scilicet ualura divina, secundum quam est princi-
et animam, non sonat per se, sed magis cum alia, pium, et natura humana, secundum quam Christus
cujus est juncta in virtule personae.Nara sicut anima est flnis. Nam qui fecil hominem in quantum
rationalis et caro unus est homo, ita Deus et homo <Yerbum caro factumest et habitavit in nobis, »
unus est Christus. Et Deus quidem est, ethomo, Chiistus, secundum Apostolum, est <finis ad j'usti-
sed per se sonal in quantum est Deus : non autem tiam omni credenti(Rom.x), > qui de se dicit: <Ego
per se sonal in quaiitnm est homo, quia divinitas principium, qui et loquor vobis (Joan. vin).> Illud
relinuit j'us personalis assumcns,. sed humanilas autem in hoc nomine Jesus non solnm considera-
non accepil jus personalitatis assumpta, quoniam tione, sed etiam veneratione dignissimum invenitur,
nec persona personam, nec natura naturam, sed quod cura ipsum habeat duas syllabas, prima tan-
persona naluram assumpsit. Habet aulera hoc no- tum illarum nomen ej'us cuj'us est ipsum, videlicet
men Jesus illas easdem vocales, quas habet illud le, quod sicut praedictumnomen est Dei, quia nimi-
non^en Domini Tetragranimaton, et erat scriptum B rum cum Jesus habeat duas naturas, nna tamen
lamina aurea super frontem ponlilicali cidari pen- illarum esl ipse, id est divina, quse bene designatur
dente, videlicet I, E, V, sive Ioth, Eth, Vau, quod in hoc nomine personali Jesus, per illas easdem
nomen Dei dicunt ineffahile, unde non audent illud vocales, ex quibus conslat illud nomen essentiale,
proferre, sed pro eo scribunt et proferunt hoc no- quod Tetragrammaton dicitur; quoniam illa eadem.
men Adonai: Hlud aulem constat ex quatuor litte- nalura quae essentialiter est in tribus personis,
ris; I, E, V, E : vel magis ex tribus, quoniam una plena simul ac tota est in hac una;
est geminata. Revera illud nomen est ineffabile,non Sed forte mirarjs, quod per tres inflexiones de-
quantum ad sonum, sed quaulum ad intellectum; clinatur hoc nomen. Attende quod Chrislus tribug
quia trinitatis et unilatis mysterium designant tres modis Inflexit; velut ita dicam, declinavit seipsuiri
personas iri una subslantia, quemadmodum Abra- per passibilitatem, palientiam et passionem : per
iaam tres yidis^e describittix, et unum legitur ado- passibilitatem, quam dignanter assumpsit; per pa-
rasse. Duo contra seraphin clamant, alter ad alte- tientiam, quam evidenter exbibuit; per passionem,
rajn: t Sanctus, sanctus, sanctus,, Dominus exer- quam libenter excepit: < Oblalus est enim, quia
citiiuin (Appc. IV).»lnquit ergo Joannes . « Tres ipse voluit (Jsa. LIII).> Vis audire qualiter Jesus
sjiot qui testimonimndanl in coelo,Pater, Verbum, *" seipsum inflexit et declinavil? si mihi non credis,
et Spiritus sanctus. Et hi tres uinim sunt. t Apostolo crede; quia, inquit, <cum in forma Dei
Et Dominus in Evang.: « Baplizate omnes gen- esset, non-rapinam arbitratus est esse se sequalem
i,es in noraiue Palris, et Filii, et Spiritus sancti Deo, exinanivit se, > hoc est humiliavit, inflexit e|
(Malt,l[.xxvin). > declinavit,«formam servi accipiens.ins,imilitudineKi
Hoc autem nomen lantae virtutis existit, ut peri- hominum facttts, et habitu inventus ut hqmo (Phi-
tissimi asserunt Hebraeorum,quod si distinguatur lip. n). t Adhuc etiam magis inflexil et declinavit|.
in tres dictiones, quselibet illarum signiflcat illud seipsum, et digito scribebat in terra, et maler eum
quod totum, ut si dicalur, le, Eu, Ue, quselibetno- in praesepiodeclinavit. Propter hoc autem quooi
men est Dei, s,icutvidelieet et lolum, I, E, Ue: quia adeo se inflexit et declinavit, «.exaltavit eum Deus^
mirura, quaclibet trium personarum, sicut et ipsa et dedit illi nomen, quod est super omne nomen, u,t
natura, est unus Deus. Mediavero littera, sola in in nomine Jesu omne genu flectatur cceleslium, ter-
hoc nomine geminalur, quia niedia tantum persona restrium et infernorum (ibid.).» Redde slngul^
geminum habet in Divinitalerespeclum. Paler epim singulis, quia declinavit seipsum, «propterea exal-
a nullo est faclus, nec genilus, sed alius-est ab eo; j) tavit illum Deus, et dedit illi nomen, quod est super
solus autem Filius,, et est ab sdio, et aHusab eo est; omne nomen;» et quia inflexit seipsum, propterea
Spiritus sanctus ab alio est, et nullus ab eo; solus <flectitur ei omne genu coelestium,terrestrium et
autemFiliuse(estabillo,et alius ab eo est. Bene infernorum.,
igitur est in his discretionibus; secunda sumilur Recte igitur ex tribusterminalibus lit^terisillarum
tantum a prima, et tertia sumitur a priraa pariter trium inflexionumcompouitur hoc verbum,: Sum,
e $ secunda: quia cum prima terminetnr in E, vi- quod vere ac proprie compelit ei seeundum exceW
t.ciicet Ie, secunda inchoalur ab E, videlicet Eu, et lentissimam gloriam, ut ostendelnr hic esse ille, qui
cum secunda terminelur in U,Eq, lertia inchoaturab se dicit in veteri lege: < Egp sum qui sum (J-a-od.
V, scijicetVe, Ipsa terminalur in E, a qua incipit se- III). > Ul inlelligas Jesum quasi dieentem: Ego Je-
cunda, el in qua,desinit prima: quoniam in divinifate sus sum, ego sum Deus; quia Jesus nomen est Dei;
Filius esl tantum a Patre, sed Spirilus sanclus pro- ac si diceret: Manifestusego sum Deus, et non mu-
ceditpariter ab utroque. Licet autem Christus sit a lor. Hic ipsum expressit in Evangelio, cum dixil:
ctt_,primus et novissimus,priucipium et flnis, solae « Antequam Abraham fierel, ego sum (Joan. vm);' >
lamen vocales istaenon invcniuntur in Loc nomine et iterum: « Ego sum, nolite timere (Luc. sxiv). »
-69 SERMO V, IN RESURRECTIONEDOMINI. 470
Haruin.trium inflexionumduae terminantur consq- A cales quam mut_e,idcirco duaeistaeconsonantes, S,
nantes, nominativus in S, et accusativus in M. In elM, per quas humana in Christo natura, id esl
tertia vocali, scilicet C, quse quatuor casibus est anima designatur et caro, non mutse,sed semivoca-
communis, genitivo,dativp, vocalivo, ablativo. Per les existunt; quoniam inter omnes humana natura
duas consonantes, sicut*praedictumest, designalur dignior est in Christo, juxta quod inquil Psalmista:
in Christo humana natura, quaein duabus substan- < Gloria et honore coronasti eum, et constiluisti
tiis, anima videlicetet carne, consistit; et Christus eum super opera manuum tuarum, omnia subjecisll
secundum humanam naturam, ut ita dicam, noini- sub pedibus ej'us (Psal. vm). > Licet enim tanto
nalivus et aecusativus invenitur fuisse. Nominati- ab angelis minorsiteffeelus, quanto differentiusprse
vus, quantum ad praedicaiionisofficium, quod exer- illis nomen hsereditavit(Hebr. i); tamen in quanlum
cuit; accusativus, quantumad passionis supplicium, passibilem carnem assumpsit, paulo miuus est ab
quod sustinuit: ad praedicationisenim officiumper- angelis minoralus, cum angelica naltira sit impas-
linet, quodipse dicebat: t Pater, manifestavi nomen sibilis. Bene secundaillarum semivocaliumest a li-
tuum hominibus, quos dedistimihi de mundo (Joa». quida, videlicet M, in casu aceusalivo: quia Chri-
xvn). > Ad passionis autem supplicium accedebat, stus quasi semetipsum quod passionem morlis
quod apud Pilalum in multis legilur accusatus. B suslinuit (sic),propterquodApostolus exponens illud
Christus aulem, qui vocalis designatur secundum verbum propheticum: < Minuisti eum paulo minus
naturam divinam, quasi genitivus, dativus, et abla- ab angelis, gloria et honore coronasti eum, Domine
tivus, secundumeamdem naturam exislit. Genitivus (ibid.), t inlerdicit eura quod modico quam angelt
condit naturam, dativus exliibet gloriam, vocativus minoratus est. VidemusJesum propter passionem
clamat gratiam, ablativus tollit ad poenam. Ex qui- mortis gloria et lionore coronalum, ut gratia Dei
bus cum duo priora perficit in prsesenti, et duo gestaret morlem, Et nota quod sicut apud Hebraeos
posteriora perflcit in futuro. Genitivum enim illud ineffabjlenomen alio,modo,describitur, et alio
se ostendit esse, cum ait : < Si ego qui gene- modo profertur; scribitur enim his quatuor litteris,,
rationem exteris tribuo, sterilis ero (Jsa. LXVI) ? » I, E, V, E, et profertur Adonai: sic apud Latinos
nam < Paler meus usque modo operatur et ego ope- > illud excellentissimum nomen alio modo scribitur,
ror (Joan. v). > Dativum se probat esse, cum in- el alio modo profertur. Proferlur iesus, scribitur
qult: < Pacem meam do vobis, pacem Telinquo VQ- I.IIS cum titulo superposito.Expressum mysterium,
bis, non quomodo mundus dat ego do vobis (Joan. sed alias exprimenduin, queni pertrarisibunt pluri-
XIV).JYocativumse ostendit, cum dicit: < Yenite, mi, et multiplex erit sententia. Hoc esl Igitur no-
benediefi Patris mei, percipile reguura, quod vobis C men sanctura et gloriosum, quod invocatum est su-
paratum est ab origine mundi (Mallh. xxv). > Abla- per nos: < Nec est aliud nomen sub ccelo, in quo
thum se oslendil, cuminferl: < Ite, maledicti in nos oporteat salvos fleri (Acl. tv), > nomen suave,
ignem seternum, qui paralus est diabolo et angelis nomen delectabile, uomen amabile, nomen utique
ejus (ibid.). > Tunc enira aufert malos de medio j'u- salutare, per quod ipse nos salvet Dominus noster
slorum, ut tollatur impius, ne videat gloriam DeL Jesus Christus, qui est benedictus in sseculasaecu-
Quia vero inter consonantes digniores sunt semivo- lorum.*Amen.

SERMO V,
DE RESURRECTIONEDOMINI(15).

Hmc dies quam fecit Dominus: exsultemuset im- D dominabitur (Rom.vi;. » Hujus ergo dies sine no-
-temurin ea (Psal. cxvn). cle, vita sine morte, in qua Christus surrexit ex
Cum omnes dies faciat Dominus, quaenam dies mortuis, et descendens ad inferos morlem absor-
est tam celebris et solemnis de qua specialiter di- buit, et infernum momordit, j"uxtaquod legitur in
citur ; Hmc dies quam fecit Dominus , ete. ? Haec prophela : « 0 mors, ero mors tua; morsus tuus
est dies resurreclionis Dominicse,in qua Cliristus ero, inferne (Ose. xm). - Dies autem dieitur sol
resurgens a niortuis, spem de securilate ac cerli- rutilans super terram, id est claritas aeris quse
tudine nobis tribuit ac immortalitatis gloriam re- provenit ex sole super terram lueente. Iste sol
surgendi, ut in quo praecessit sublimitas capitis, Chrislus est, de quo legilur: < Timentibus Deum
illuc et corpus humilitalis subsequatur. Licet enim orietur sol justitise(Malach.iv),» id estsol qui justi-
multi ante Clnistum surrexerint, ipse tamen prior Jicat, <Iux» videlicet <quaeilluminat omuem homi-
surrexit immortalis et impassihilis; unde dicitur: nem venientem in hunc mundum (Joan. i). » Qui
<Primitiaedormienlium(JCoi*.xv),> et: tPrimogeni- de se dicit in Evangelio : < Ego sum lux mundi, qui
lus morluorum (Apoc.j). > Nam Christus resurgens ambulal in die non offendit (Joan.:\i). » Sol isie in
ex mortuis, jam non moritur, mors illi ulfra nou ara crucis occubuit
quando Jcsus, < inclina.o ca-
(15)Ex edit. Angclo Mai
471 NNOCENTHIII PAP-E SERMONESDE SANCTIS. 472
pile, emisil spiritum (Joan. xix). > De cuj'us oecasu A gelio non legatur, ut quam prae caeleris mors filii
dicilur per Psalmistam : « Sol cognovit occasum contrislaverat, aute caelerosipsam ipsius resurrectio
suum (Psal. cm); > quem etiam sol materialis jucundar.t. Ad quod forsitan designandumhodierna
agnoscens, suum submersit splendorem. Nam « ab statio in hac ejus basilica celebratur.
hora sexta > in qua cruciflxus est Dominus, «usque Possunt horse aliter designari secundum dislin-
ad oram nonaui,» in qua spiritum emisit, «lenebrse clionem quinque horarum, quas Dominus assigna-
facfae sunt super universam terram (Mallh. xxvn), vit in Evangelio (Matlh. ix), quando Dominusmisit
et sol obscuratus (Luc. XXIH).JCum autem die ter- operarios in vineam suam, videlicet mane, bora
tia rcsurrexit, dies nova mundo reluxit, quia «Deus terlia, sexta, nona, undecima, sub quibus com-
Dominus illuxit nobis (Psal. cxvn). > prebendunlur aliaeseplem horse, ut undecim sint
Duodecim enim sunlborse diei; et hsec dies, id horse diei. Hora itaque prima fult manifestatio
est claritas resurrectiouis Dominicse, duodecim Dominicseresurrectionis facta per testimoniuman-
habet horas, id esl duodecim apparitiones ipsius gelorum; et haecsub se continethoras duas, unam
Domini resurgentis, qiiibus ejus resurrectio cla- quando « angelus Domint descendit de ccelo, et
ijssime comprobatur. Prima siquidem hora fuit, accedens revolvit lapidem, et resedit super eum
quando apparuit Marise Magdalensea_stimantieum (Maitli. xxvm);» — « et respondens angelus mulie-
esse hortulanum, et dixit ei; « Noli me laugeie, ribus ait : Nolite expavescere; Jesum Nazarenum
nondum,enim asceridiad Patrem meum (Joan. xx).» quaerilis erucifixum, surrexit, non est Iiic ( Marc.
Secunda hora fuit, quando apparuit mulieribus et xxi).» Altera quando Maria Magdalene«inclinavit
dixit ijlis: «Avete; illaeautem accesserunt et tenqe- se et prospexit in monumenlum, et vidit duos an-
runt pedesej'us, etadoraverunt eum(ilJaft/i.xxviii).» gelos in albis sedenles, unura ad caput et unum ad
Terlia borafuit, quando apparuitPetro.Quarta hora pedes, ubi positum fuerat corpus Jesu (Joan. xx). >
fuit, quando apparuif duobus diseipulis euntibus in —t Et ecce duo viri astiterunt juxta illas in veste
Emmaus in specie peregrini, et agnoverunt eurn in fulgenti, et dixerunt ad illas : Quem quaeritis? vi-
1'ractionepanis. Quinta hora fuit, quando apparuit ventem cum mortuis ? non est hic, sed surrexif
nndecim discipulis, absente Thoina, stans in medio (Luc. xiv). » Cum igitur in ore duorum vel irium,
eorum, et dixit: <Paxvobis, nolite timere(Joan.xx).» leslium stet omne verbum (Deut. xix; Matth.
Sexla fuil, quando.apparuititerum diseipulis suis, xyin), conslat quod in hoc teslimoniis angelorum
et Thomas crat cum eis, et ostendit eis inanus e| est credendum.
latus. Seplimafuit, quandomanifestavitsediscipulis C Tertia hora fuit manifestatio resurrectionis Dor
ad mare Tiberiadis stans in lillore maiis, dixitque minicsefacta per comestionemciborum; nam phan-
illis : « Mittite in dextrum navigiirete, et invenielis tastica putaretur, quasi facia per artem magieam
(Joan. xx). t Octava fuit, quando apparuit undecim et non per virtutem divinam. Nam corpus phanta-
d scipulis in Galilaepin monle ubi constituerat illis scice suscilaium non polest comedere cibum; unde
Jesus, i-t dixil illis: « Data est mihi omnis poteslas cibi comeslio verissimseresurrectionis est certissi-
in ccelo et in terra (Matih. xxvm). » Nona fuit, mum argumentum. Ad quod utique designandum
quando reeuinbentibus undecim discipulis apparuit Joannes evangelista deseribit, quod in ccena quam
iliis Jesus, et exprobavit incredulitatem illorum et ante sex dies paschaefeceruntcum Jesu in Bethania,
durum cor, quia iis qui viderant eura resurrexisse ubi fueral Lazarus morluus, ipse Lazarus mortuus
a morluis,nqn credebant. Decimahora fttit, quando erat unus ex discumbenlibus (Joan. xn). Et cum
eduxit eos foras in montem Oliveti versus Belha- Dominus resuscitasset pueUam,praecepitut darent
niam, et < vldentibus illis elevatus est, et nubes illi manducare (Marc v). Yerum haec manifestatiq
suscepit eum ab oculis eorum (Aef. i).» comprehendit sub se tres horas ; quando dixit
Fuerunt et aliae duse horse in quibus appajruil, apostolis: < Habetis aliquid quod manducetur? at
ul dupdeuarius horarum numerus compleretur, de illi allulerunt partem piscis assi etfavum mellis. Et
quibus dicit Apostolus: «Yisus est plus quam quin- cum manducasset coram eis, assumens reliquiasdedit
gentis fratribus simul, deinde Jacobo (J Cor. xv). » eis (Luc. xxiv).» Alteram quandciseptem discipuli
' Sed hse duae horse in Evangelio non leguntur, nisi deseenderunt de navi in lerram, et viderunt
prunas
quod legitur in Evangelio, quod appellalur secun- positas el piscem superimposilum et panem, dixit-
dum Hebrseps,quod cum Dominus dedisset sindo- queillis , «Yenite,prandete, et nemo discumbentium
neni servo saqerdotis, venit ad Jacobum, et appa- audebat eum interrogare: Tu quis es? scienles
ruit ci. Juraverat enim Jacobus se non comesurum quia Dominus est (Joan. xxi). > Tertiam quando
panem ab illa hora qua biberat calicem Domini, recumbenlibus undecim apparuit illis Jesus, « et
donec videre. Dominum a dormientibus resurgen- (jonvescensprsecepit eis ab Jerosolymis ne disce-
tem. Novissime autem lanquam abortivo visus est derent, sed exspeetarent promissionem Patris (Act.
tt Paulo; sed hsec apparilio facla fuit poslquam j). » Sexta hora fuft manifestalio resurrectionis
- ascendit in coelum, et duae ideo non pertinent ad Dominicsefacta per oslensionem miraculorum. Et
lioras diei. Yerisimile lamen est ut ante onmes haecsiraililer continet sub se tres horas . primam
apparuerit gloriosissimsssuae matri, licet in Evan- quodj resurgente eo, « multa corpora sanctorum,
.75 SERMO VI, DOMIXINICALIS. , .74
qui dormierant, resurrexerunt, et venerunt in san- A pturarum. Haec similiter sub se coutinet horas
fitam civitalera, et apparuerunt mullis (Matth. duas: nnara quando discipulis dixit in via: t 0
xxvn). > Alterara quando < terrse motus factus est1 btulli et tardi corde ad credendum in omnibus quae
magnus. Angelus enim Domini 'descendit de coelo,, -loeuti sunt prophetae I nonne hsec oportuit pati
et accedens revolvit lapidem, et sedit super eum;; Cliristum, et ifa intrare in gloriam suam? Et inci-
prse limore aulem ejus exterrlli sunt custodes, ett %piens a Moyse et omnibus prophetis exposuil illis
facti sunt velut mortui (Malth. xxvm). > Aliami Scripturas qusedeipso erant (Luc. xxiv). > Alteram
quando ad verbum Domini discipuli miserunt Int quando dixit apostolis : tllsec sunt verbaquselocutus
dexlrum navigii rete. Cum ad discipulos januisi - sum ad vos cum adhue essemvobiscuai, quia necesse
clausis intravit, et bajulis nubibus Ih coslumas- est impleri omnia quse scripta sunt in lege Moysi et
cendit profecto ingressus, et ascensus hujus non[ prophetis de me.Tunc aperuilillissensum utintelli-
tam mirabilis quam naturalis in coipore glo- gerent scripturas, et dixit eis: Quoniam sic scri-
rificato videtur fuisse propler subtilitatem et agi- plum est; ct sic oportebat Christum pali, et re-
litatem, quas corpus glorificalumnattiraliler habet. surgere a mortuis die tertia (ibid.). >
Nonahora fuit manifestatio resurrectionis Domi- Ecce dupliciter exposuimus duodecimhorashujus
nicse facta per demonstrationem plagarum, quasi votivseac festivse diei, ul ex istis horis dies natu«
Chrislus reservavit in corpore impassibili, et easi ralis consistat, vigiuti quatuor habens horas, a«a»i
oslendit discipulis ut crederenl ipsum eumdem re- fecil Dominusut exsullemuset Imlemurin ea. Exsul-
suscilatum a morte, quem noverant plagatum ini teraus in corde, ac lsetemurin corpore, secundum
cruce. Ipsa vero sub se continet duas horas; uriami quod legitur : t Cor meum et caro mea exsultave-
quando dixit apostolis: < Videte raaiius et pedesj runt in Deura vivum (Psat. LXXXIII). > Exsultat cor
ineos, quia ipse sum; palpate et videte, quoniami quando cognoscit se a pravis cogitalionibus Iibe-
gpirilus carnem et ossa non habet sicut me videtiss ratum; Iaelalur corpus, quando sentit se ab im-
.habere. Et cum dixisset, ostendit eis manus eit mundis operibus expiatum. Non eiiim est impiis
latus et pedes (LHC.XXIV).> Alteram quando dixiit gaudere, dicit Dominus (Isa. XLVIII), t nec est
Thomse: < Infer digilum luum huc, el vide manus3 pax ossibus a facie peccalorum (Psal. xxxvn). >
meas, et affermanum tuam et mitte in latus raeum,, Et ideo si diem Dominicaeresurrectionis digne cu-
et noli esse inercdulus sed fidelis (Joan. \x). > pimus celehrare, corda et corpora nostra munde-
Undecimahora hujus diei fuit manifestatio re- mus, ut salubriter exsultemuset Imtemurin ea; ipso
surreclioriis Dominicaefactaper expositionem Scri-- Q praestante, qui cum Palre, etc.

SERMO VI
DOMINICALIS (14).

Duo homines ascenderuntin templum ttf orarent, Domino quod non est raptor, adulter et uijustus,
unus Pharismuset alter publicanus (Luc xvm). vel quod bis j'ejunat in Sabbato, el decimas dat de
Licet Pharisseus in templum ascenderet ut ora- universis quse possidet, sed quia superhe se jaclat
ret, sed commendavit se ipsum, et proximum ac- quod non sit sicut cmleri hominum, causa qua ipse
cusavjt. Se vero commendavit de tribus, de justi- sitsingulariterj'uslus. Per Sabbatum enim intelli-
tia singulari, unde : Non sum sicul cmteri hominum; gitur hebdomada j'uxla consuetudineni Hebrseorum,
de abslinentia corporali, unde : Jejuno bis in Sab- quia Sabbatum deuominant cseterosdies, ut prima
bato; de cultura Iegali,'unde : Decimas do omnium Sabbali, et sic reliquos; ul intelligatur bis in Sab-
qumpossideo.Proximum autem accusavit de tribus, bato, id esl in hebdomada.
de adulterio, hrjuslilia et rapina; unde, cum de Non sic senliebat Aposlolus, qui dicebat:« Nihil
sua commendationedixisset: Non sum sicut cmleri mibi conscius sum, non tamen in hoc juslificalus
Iwminum: raplores, adulleri el injusti, statim de sum (J Cor. iv). > Nam el Psalmista testatur :
proxir&iaccusalionesubjunxit ; sicul el hic publica-: t Delicta quis intelligit? > (PsaL xvm.) Propterea
nus raptor, adulter injuslus. Sed more superbi vo- deprecatur: < Ab occultis meis munda me, Domine
lens se singulariter et arroganter prseferre univer- D (ibid.).t Salomon quoque ait: «Quispolest dicere;
sis, prsemisit: Non sumsicut cmleri hominum; ac si Mundum est cor meum, et purus sum a peccato ? t
diceret: Ego solus sum juslus, cseterisunt iujusti. (Prov. xx.) Nam «si dixerimus quoniam peccaluiq (
Non reprehenditur Pharisaeus quod gratias egit non habemus, ipsi nos seducimus, et veritas in no-

(li) Cx edit. cai*d,M^i.


-
475 INNOCENTIIIII PAP/E SERMONESDE SANCTJS. .476"
bisnon est (I Joan. 1),» quoniam <in multis offen-,A dore vel tiinore parilcr ac dolore, proptcr tuorum
dimus omnes (Jac. in).» Audi, arrogans Pbarissee, multitudinem ac magnitudinem peccatorum, ut et
qui te de justilia jactas temere, beatum Job deseipso ' lu a Deo per humilem poenitentiam veram indul-
humiliter protestantem : «Si simplex, inquit, fuero gentiam consequaris, hujus exemplo qui descendit
(Job ix).> Hocipsum ul jaclat affirmes,quod non sis in domum suam justificatus ab illo; non quod per
sicut caeterihominum, raplor, adulteretinjusUis. illum juslificatiis sit iste, quin potius accusatus,
Prudentius quidem egisses si te humiliter accusas- sed quia comparalione illius iste juslus apparuit,
sesjuxla sententiam Sapienlis : i Justus, inquit, sive minus injustus (15). Quemadmodumaa Jeru-
in principio accusator est sui (Prov. xvm). > Nam salem dicilur pei prophetam : « Porla confusionem
quise accusat, Deus illum excusaliil; et qui seex- tuam, quia vicisti sorores tuas peccalis tuis, scele-
cusat, Deus illum accusabit. In humano quippe j'u- ratius agens ab eis; j'ustificataesunt enim a te
dicio qui peccalum suum contttetur (14*),j'uxta il- (Ezech.xiv). >Vel ab illo remanente in excelso su-
Iud : « Dic tu iniquitales tuas ut justiftceris (Job perbise,iste separatus dcscenditin domumsuam, uf
XL). > Unde in Psalmo : « Confilebor adversum me intra humilitalis domiciliumIiabilaret justificatus a
injustiliam meam Domino, et tu remisisti impieta- Deo.
tem peccati mei (Psal. xxxi). > Verumcave prudeuler, ne forte cum audis con-
Certe inter accusatorem et reum in hae parabola demnatum a Domino Phansaeum, intelligas eum
conlroversia coram judice venlilatur ; accusator est peccasse quia decimas dabat omnium quaeposside-
Pharisseus, publicanus est reus humilis et devotus, bat, vel quia bis in Sabbato jej'unabat. Non quidem
judex j'ustus et verax. Ille tanquam superbus et ar- peccalum in his, cum honum sit de omnibus dare
rogans ait: Non sum sicul cmteriIwminum: rapto- decimas, sicut etiam bonum est bis in Sabbato, id
res, injuiti. Addidil, sicut eliani hic publicanus.Iste est in hebdomada,jejunare,' sed ex eo maximequod
sicut humilis et devotus stans a longe nec oculos se superbe jaclavit, quod non essel sicut cseteri iio-
suos volebat ad cmlumtevare, sed perculiebat pectus minum : raptor, adttlter, injuslus. Per quod mani-
suum dicens : Deus, propilius eslo milti peccalori. feste comprobatur quod maj'us est peccatum arro-
Judex autem tanquam j'ustus et verax, auditis con- gantia vel superbia, quam adulteiium vel rapina,
fessionibus partium, causae sententiam promulga- De omnibus igitur quae possidentur, id esl perci-
vit: Atnen dico vobis, descendil hic justificatus in piunlur, dandsesunt decimse,non solum demaj"orI-
domumsuam ab illo. Sententise causam expressit: bus sed etiam de minoribus; juxta quod alibi Veri-
quoniam omnh qui se eaalial humiliabilur, et qui se ,Q tas ait : < Vaevobis Pharisaeis, qui decimatis men-
humiliat exaltabitur. Iste confiletur se peccatorem, tham et rutam, et omne olus, et prsetermittitis judi-
et Deus dimittit illi peceatum, Nam t Deus super- cium et charilalem Dei! Hsec autem oportuit fa-
bis resistit, bumilibus autem dat gratiam (Jac iv).> cere, et illa non omiltere (Luc. xi). > Hlud eliam
In tribus publicanus iste specialiter commendatur, diligenter attende, quod Iicet Phariseus esset arro-
quod a longe stabat, quod oculos levare nolebat, gans et superbus, non tamen in tantam proruperat
quod peclus suum percutiebat; per quae,tria illa audaciam vel superbiam, ut ii se fatereiur existere
notanlur quse sunt necessaria pcenitenti, videlicet bona sua ; sicut ii qui dixisse leguntur : < Labia
pudor, limor et dolor. Ex pudore namque a longe nostra a nobis sunt, quis noster Dominusest?(Psa/.
stabat, ex timore oculos non Ievabat, ex dalore xi.) » Sed ea potius recognoscebat ab illo, a quo
pectus percutiebat. Ergo erubescit, expavescit et < omne datum optimum et omne donum perfeetum
ingemiscit, propter lurpitudinem, multitudinem et desursum est, descendens a Patre Juminum (Jac.
magnitudinempeccatorum. Et ideo de sua diffidens i). » Unde et illi de bonis stiis gratias referebat.
justitia, etde divina confidensraisericordia breviler Quare illorum est vesania penitus aspernenda, qui
orat : jDcus,inquit, propitius esto mihi peccalori. praesumuntasserere se homines esse factos a- Deo,
Sed brevis oratio Iongam indulgenliam promeretur, D 1 sed bonos a se, Deo attribuentes naturam, et sibi
quia descendithic justificatus in domumsuam abillo. ascribentes virtutem.
ln percussione pectoris tria sunt quae debent no- Stans a longe pnbiicanus nec oculos audebat ad
lari, ictus, sonus et lactus : per quce,tria illa signi- cmtitmlevare, sed perculiebatpectus suum, dicens :
ficantur quse sunt in vera po.nitentia necessaria, Deus, propitius eslo tnihi peccalori.Quoniam
pleros-
videlicet cordis contritio, quam significat ictus ; que veslriim oporlet sequi exemplum bumilis
pu-
oris confessio, quam significat sonus ; operis satis- blicani, instruamur cur publicanus isle a
longe sta-
factio, quam significat tactus. Et ideo poenilentes bat, et iu coeium aspicere non audebat. jEstirao
solent et debent percutere peclus. Tu ergo, quicun- quidem quod si fuisset
interrogatus, protinus re-
que eSjChrisliane, disce cum in templuin ascende- sjiondisset: Ideo alongesto quia confundor et ertt-
ris, non j"actariteret superbe jactare le ipsum, vel besco; in ccelurasuspicere vereor, et
expavesco ad
proximum accusare, sed laudare devofe ac Iiumiii- allare accedere, propter qualuor maxime causas
ter supplicare, tuam malitiam accusando cum pu- quas per ordinem expiieabo. Prima siquidem causa
(H*) Deest aliquid.
(15) Reete ; est enim iiebraismus, ut lirigusesanctselironibus noturn esi.-
' -
477 SERMO VI, DOMINICALIS. m
est quod sum feJus et foetidus nefariis et nefandis A sustinere quin se viudicaret de illis, si vindicandi
maculis peccatorum, ita ut abominabilior et im- potestatem et opportunitatem haberet , profeelo
mundior sit anima mea quam caro leprosa. Ego unus creator cognoscitur esse tam patiens; inde
sum quippesepulcrum deforis dealbatnm , inlus omnipotens comprobatur. Ipse mihi dedit tempus
autem plenumomni spurcitia ct ossibus mortuorum poenitendi, sed ego abusus sura eo ; et ideo sto a
(JUaMfl.xxiii). Egosum quatriduanus mortuus fetens longe, quoniam erubesco ct pavesco apparere, ne
in monuinento (Joan. xi), imo, ut ila loquar, qua- propter grandem abusum et grandem contemptuui
drisetauus,quia per quatuor jam setatesab infantia divinam magis majestatem offendam. Quare < vere-
usqueadsenectutem in sepulcroconsueludinispravse cundia mea contra me est, et confusio vullus mei-
fetorem turpissimum conversationis emisi, quasi operuit me. >
jumentum in stercore computrescens (Joel.i), bene Quarta deniquaecausa est, quod ipsi Deo meo
morluus; quoniam a vera vila, Id est a Deo, peni- sum infideliset mendax et proditor et perjurus, eo
tus separatus ; et ideo a^ longe sto, quoniam eru- quod nonservavi propositum, non promissum, non
bescoet pavescoappropinquare, ne feditatis fetore votum, non ctiam juranienlum , sed semper ut ca-
divinara magis majeslatein offendam. Quare < tota nis ad vomitum (Prov. xxvi) sum reversus. In
die verecundia mea contra me est, et confusio fa- " baptismo siquidem renuntiavi diabolo et omnibus
ciei mese cooperuil me (Psal. XLIH).> pompis ejus, sed post baptisraum ad pompas dia-
Causa vero seeunda est, quia ingratus et indevo- boli me converti. In poenitentia ssepenumero re-
tus sum Deo pro omnibus omnino bonis et donis promisi quod llenda iterum non committerem, sed
mihi concessis et collatis ab eo. Omniaenim dona post pcenitentiam iterum sine numero flenda com-
sive corporalia sive spirilualia sive naturalia sunt niisi; peccare non destiti, et satisfacere non cu-
gratuila, et quod sum, el quod vivo, et quod mo*- ravi. Certe pro recuperanda salute eorporis ssepe
veor, ab ipso recepi, a quo < omne datum optimum suslinui tenes et graves disetas, semper assumpsi
et omne donum perfeclum desursum est, descen- durissimas et gravissimas potioues, quiu etiam
dens a Patre luminum. > Et ego semper repeudi passus sum ferrum et ignes; et pro recuperanda
eis offensas pro gratia, maleficia pro beneficiis, anima. salute vix quidquam volui difficilesuslincre.
inj'uriam pro honore, homo Deo, servus domino, Cur hoc? nisi quod minus fideliterde animaesalute
factura factori, immemor et ingralus illius inae- speravi. Annon infidelitatis est argumcntura quod
slimabilis gratiae, quod ipse Deus pro me faclus pro adipiscendo coininodo temporali multos et
estservus, ipse creator pro mefactus estcrealura, Q magnos labores sustinui, et pro seterno prsemio
ipse vita pro me sustinuit mortem ut a morle re- consequendo vix levem volui subire laborem ? Et
dimeret me ad vitam. Quojiiam < cura in forma Dei ideo a longe sto, quoniam erubesco et expavesco
esset, non rapinam arhitratus est esse se sequalem apud me, ne divinam majestatem offendam. Unde
Deo. Semetipsumexinanivit, formam servi accipiens <lota die verecundia mea conlra me est. etconfusic-
ae in simililudinem hominisfactus, et hahitu inven- vultus jnei operuit me. >
tus ul homo, faetus obediens usque ad mortem, Quid itaque faciam? Fugere nequeo, appropin-
mortem autem crucis (Philip. n). > Et ideo a longe quare pavesco. Sed necessitas superet verecuudiam,
sto, quoniam eruhesco et pavesco ajipropinquare, et audacia vincat limorem. « Surgam > igitur, et
ne propter indevotionemet ingralitudinem meam . nunc landem < ibo ad patrem meum , et di-
divinam magis majestatem offendam. Unde «tota cam ei : Pater, peccavi in ccelum et coram te;
tiieverecundiamea contra meest, etconfusio vul- - jam non sum dignus vocari fllius tuus, > nec
-tus mei operuit me. > sum dignus videre altitudinem coeli prse multitu-
Tertia vero causa est quod patientia Dei semper dine ac turpitudine iniquitatum mearum. «Fac me>
sum abusus, divitias bonitalis et longauimitatis saltem'«sicut unum demercenariis tuis (Luc xv),>
ejus contemnens. Benignitas quippe Dei ad pceni- j) neque sinas in peccatis me mori, tu qui morluus
teutiam me adduxit ; sed ego secundum duriliam es pro peccatis omnium. Domiue Deus nosler, ad
cordis mei et impcenitens cor thesaurizavi mihi te confugio, ad te clamo fontem pietatis et portuni
iram in die iraeet revelalionis j'usti judicii Dei, qui salutis. Anima mea sicut terra sine aqua tibi (Psal.
reddet unicuique secundum opera sua (Rom.n). CXLII),arida et sicca. Sed i sicut cervus desiderat
Ipse haclenus invilavil et exspeclavitut respice- ad fontes aquarum, ita desiderat anima mea a.d te,
cerem et redirem ad eum, et ego me semper ab eo Deus (Psal. XLI).>Etideo percutiopectus meum;
alienavi et elongavivadens (Psal. XLIV)post vani- et in ipsa percussione tria prudenter altendo, sci-
tates et concupiscentias cordis mei, abiens in re- licet ictum, sonum et tactum; per qusespiritualiter
gionem longinquam, ubi luxuriose vivendo sub- intelligoilla tria quaesunt invera pcenitentianecessa-
stantiam dissipavi (Luc xv), mandata ejus con- ria, scilicetcordisconlritionemquam signilicatictus,
, tempsi, consUia declinavi; non attendens quod oris confessionemquam significat sonus, operis sa-
! ipse si vellet,posset me solo verbo destruere, solo lisfactionem quam significat tactus. Nam sicut tri-
nutu dejicere. Certe cum nulla creatura tot et tan- bus onodis peccavi, corde, ore, operejita tribus
Us injurias et offensas tandiu posset se-iuahiiniter medis debeo poenitere, cordis compunctione inqua,
479 INNOCENTIIIII PAPJ- SERMONESDE SAKCTIS. . m %
est dolor, ore per confessionem in qua est pudor, A cumslaniias confiteri, secundum quod magis pec-
el opere per salisfactionem in qua est labor. cavit, in loco, in tempore, in uumero, in persoha,
Caveat ergo pcenitensne fallaciler poeniteat, cum secundum aetalem, secundum scienliam, secundum
asslimet se veraciter poenitere. Nam cum poenitere gradum, secundum ordinem, si facile, si frequen-
sit poenam tenere, profeclo non poenitetqui poenam ter, si manifeste, si perseveranter. Sane sicut saities
non lenet. Ideoque Psalmista dicebat: < Laboravi sub cute collecta tumorem multiplicat et dolorem,
in gemitu meo, > etc. (Psal. vi.) De raro et de donec ea per aperfionem educta lumor sedatur et
modico gemitu non dixisset < laboravi in gemitu dolor : ita putredo peccati sub cordis congesla lati-
meo ; > sed "dediuturno et continuo, quia non la- bulo inflat animum et perlurbat, donee ipsa per
borat in gemiiu qui protinus ridet ut gemit. Pro- confessionem ejecla inflalionis et turbationis mo-
fecto non poenitens qui poenam non teuens, sed lestia protinus mitigetur. Ex qua non solum pro-_
etiara jucunda-
magis deridens, quia degemilu ad risum procedens. fecto spiritus hilarescit, sed corpus
Ille vero laborabat iu geraitu qui dicebat : < Tota tur, ut j'am alleviatum se sentiat ingenti prius in-
die contristatus ingrediebar; rugiebam a gemitu firmitale gravalum.
cordis mei, et dolor meusante me estsemper (Psal. ° Caeterumnon solet poenitens uno dunlaxal digito
velduobus percutere pectus, sed oranibus simul;
xxxvn). > Nec semel est flendum, sed saepe.Propler
ait : < Lavabo quouiam sicut manus quinque digitos habet, ita
quod per singulas nocles lectum
meum (Psal. vi). » Nec modicum quidem sed mul- salisfaclio quinque partes, quae sunt virtus oratio-
la-
tum. Propter qtiod addidit: t Lacrymis meis stia- nis, abstinentia cibi, Iargitas eleemosynarum,
lum meum rigabo (ibid.). >Cbi enim est irrigatio, bor operis, et asperitas vestis. De quibus inquit
ibi est abundantia humoris. Proplerea non dicit in P_altes : <Induebar cilieio, humiliabam in jejunio
animani meam, et oralio mea in sinu meo convcr-
noctibus, sed per noctes; non dicit per aliquas, sed tetur : » — < Exereitatus sum, et de-
per singulas; nt ostendat se diutinum et continuum fccit (Psu/.xxxiv)
paulisperspiritusmeus^Psa/. LXXVI) :»—tDefe-
fletum habere; illorum duritiam reprehendens, qui
vix raro possunt ad lacrymas emolliri. Saxeum cerunl oculi mei (Psal. LXVIII) , » — < Turbatus
el non sura locutus (Psul. LXXVI). > Utinam
enim peetus, Iapideum cor et ferreum habet, qui sum
se non tam in percutiendo pectus fecerim quod dixi! ut securus
pro corpore morituro quam forsitan dicei e possim : Deus, propiiius esto mihi peccalori,
in corde j'am mortuo gemitus non producit, suspi- -
ria non emittit, et lacrymas non effundit. Sciat «Doinine,miserere(Psa/.xL).>Conftteoretcognosco
Q quod lam multa suut et tam magna scelera mea,
se
ergo culpabililer durum et dure cuIpabiJem,qui quod si secundum exigentiam meritorum meorum
corporalem amici sui morfem deplorat, et spitua- velles ageremecum, j'ustissime quidem me posses
lem animaesuse mortem non deflet. et in praeseiuiconfundere et in perpetuurn condem-
Attende potius illius peccatricis Iacrymas, quse - nare. Sed lu, Deus,
propilius esto mihi peccalori, Do-
< slans retro sccus pedes Domini, lacrymis rigabat mine miserere. Certe non esset sufliciens
poena,
pedesej'us, et capillis capitis sui tergebat; » et tu neque condigna vindicta, si ignis de coelodescen-
fac similiter, si vis audire cum illa : < Dimittuntur deret, et me lotum consumeret; si terra
aperiret
tibi peceata tua (Luc. vn). » Vel per noctem intel- os suum, et degluliret me vivum, Sediu, Deus,pro-
ligitur culjia, quae mentem obtenebrat, etobscurat pilius esto mihi peccalori, Domine, miserere. Ergo
caligine peccatorum; et per lectum intelligitur con- t non intresin judicium cum servo tuo, quia non
scicntia in qua dormit spiritus quando quiescit ab justificabitur in conspectu tuoomnis \ivens (PsaL
inquietudine vitiorum. Dicit ergo : < Lavabo lectum CXLII).>—tSi» enim tiniquitatesobservaveris.Domi-
meum, » idestmundabo cons'cientiammeam; «per ne, Domine,"quissustinebit?» (Psal. cxxix). Sedtu,
singulas noctes, > id est per singulas culpas, Deus, propitius estc mihi peccatori, Dominc, mise-
lioc est ab universis peccatis. Pro singulis enim D rere. Nisi scirera te raisericordissimum el piissi-
culpis dehet poenitens singulas hostias immo- mum, clemenlissimum et benignissimum, patien-
lare, ut juxta legem divinam dignum offerat sa- lissiojum et mitissimum, ego quidem omniuo dif-
crificium pro peccato (Lev. v) ; illud utique, de fiderein etpenitus desperarem. Sedtu, Domine,pro-
quo alibi legitur: « Sacrificium Deo spiritus con- piiius eslo mihi. Licet aulera de meritis et viribus
tiibulalus (Psal. L), » in qua incestiva singula meis diffidampenitus et desperem, de pielate la-
Jiodie abluuntur. Caveal ergo pcenitens ne forle in men et tua misericordia, Deus, spero plurimum et
confusione si sonum proferat , sibilus prodeat. conlido. Quare, impielatem roeam pietas tua supe-
Nara qtii peccala sua parlim revelat et partim oc- , ret, el miseriara meam niiseiicordia tua vincat.
cultat, vel unam partem uni, et alleram partem Quia t libi solipeccavi, etmalum coram te feci, ut
f-Iteri confitelur, vel exprimit factum et supprimit justificeris in sermonibus tuis, et vincas cum juJi-
modum, seu crirnen attenuat et excusat, is pro- caris (Psal. L), » Jesu Christe, mundi Salvator,
fccto non sonum profert, sed sibilum prodit. Qui qui es super omnia benedictus in saecula sie-
'*
verq veraeitcr eonfitelur, debet omnes peccati cir- euloruai. Amen.
48_ SERMO VII, 1N FESTO S. SILYESTRI. 482

SERMOVIT.

IN FESTO D. SILVESTRI PONTIFICIS MAXIML

de regno et sacerdotio ptintificis Ro-


"De dighitate, sanctitate, et utilitate sancli Silvestri,
mani, et quod sacerdotium prcecessit regnum, dcnique splendorem scientice pariter et vitce
necessarium esse sacerdoti.

Ecce sacerdos magnus, qui in diebus suis placuit ]_.tificalis auctoritas ctprior est, et dignior et diffusior
Deo, et inventus esl justus: el in lemporeiracundim quam imperialis. Sacerdotium enim in populo Dei
factusest reconcilialio.(0ffic Eccles. exEccli. CXLIV). regrium praecessit,cum Aaron primus pontifex Sau-
Tria nobis in verbis proposilis circa beatum Sil- lem primum regem prsecesserit [al. consecraveril];
veslrum prsecipue commendanlur, dignitas, sancti- Noe quoque Nemrolh, cum de illo dicit Scriplu-
tas, et utilitas. De dignilale prsemitlitur: Ecce sa- ra, quod principium Nemrolh exstilit Babylon
cerdos magnus; de sanetitate subjungitur: Qui in (Gen. x). Noe vero aediflcavit altaie Domino , et
diebus suis placuil Deo, et inventus est juslus; de holocausta obtulit super illud (Gen. VIII). De sa-
utilitale eoricluditur: El in tempore iracundim fa- cerdotibus autem et regibus loquens, saeerdotes ap-
ctus esl reconcilialio. Unde post dignitatem subjun- pell.atdeos, et reges priricipes*: « Diis, inquit, non
gitur sanctitas, post sanclitatem utilitas; quia qui detrahes, et prineipem populi tui non maledices
locum obtinet dignilatis, debet habere meritum (Exod. xxn). » Et cum de rege dicat Apostolus :
sanctilatis; et qui meritum habet sanclitatis, debet « Subditi estote omni humanae crealurse' propter
exercere opus utilitalis; ne forle qui summus est Deum : sive regi, quasi prsecellenti: sive ducibus,
loeo, sit infimus merilo: et innocens corde, sit inu- " lanquam ab eo missis (J Petr. ui). » Ad Jeremiam
tilis opere. Heu! quot hodie tales sunt in Ecclesia, sacerdotem de sacerdotibus Anatoth ipse Dominus
•fjuisunt locosublimes, sed merito viles, el aliis sunt ait: « Constitui te-super gentes efregna, ut evellas
inutiles. Utinam et ego non sim unus de ialibus, etdestruas, et «difices elplanles (Jer. i). Pelro vero
quasi tpositus in ruinam» magis, quam <in resurre- liiit dictum a Domino, et in Pelro successoribus
clionem-mullorum(Luc 11)>. Avertathoc Dominus, Petri: t Tibi dabo claves regni ccelorum: el quod-
qui < potens est de lapidibus suscitare filiosAbrahse - cunque ligaveris super terram,'erit ligatum et in
(Matlh. III). i COJHS:et quodcunque solveris super lerram, erit
Fuit ergo B. Silvester sacerdos, non solum ma- solutum et in coslis (Malth. xvi). » Nihil excepit,
gnus, sed maximus, pontificali et regali potestate qui dixit: « Quodcunque. » Propler quod alibi
sublimis. Illius quidem vicarius, qui est < Rex re- dixit: « Pasce oves meas (Joan. xxi), > non distin-
*-
gum, et Dominusdominantium (Apoc xix), Sacer- guens inter has oves et illas: ut ostenderet ad oves
dos in selernum, secundum ordinem Melchisedech suas minime perlinere, qui Petrura recusat.habere
(Psal. cix), > ut spiritualiter possit intelligi dictum pastorem. Ei quoque singulariter dixit: « Tu vo-
ad ipsum et suecessores illius, quod ait beatus Pe- caberis Cephas (Joan. i), quod exponiiur caput, in
trus apostolus, primus et prsecipuus praedecessorp quo sensuum plenitudo consistit; quia cum cseteri
ipsorum : < Yos eslis genus eleclum, regale sacer- vocati sint in partem sollicitudinis, solus Petrus
dotium (J Petr. u). > Hos enim elegit Dominus,,ut assumptus est in plenitudiuempolestatis.
essent sacerdoles et reges. Nam vir Conslanlinus s Fuit ergo beatus Sylvester successor Petri, vica-
egregiusimperator, exrevelalione dhina^perbeaium rius Jesu Christi. Et ideo vere sacerdos magnus
Silvestrum fuit a lepra in baptismo mundatus, Ur- fuit, qui in diebussuis placuit Deo. Non tam" in
hem pariter el senatum cum hominibus et dignita- diehus temporum, quam in diebus virtufum;
libus suis, et omne regnum Occidentis ei tradidit ct nara illi volubiles transeunt, isti slabiles perseve-
dimisit, secedens el ipse Byzantium, et regnum sibi rant; singulse namque virlutes sunt singuli dies
retinens Orientis. Coronam vero capitis sui voluit quse men(,emillustrant; de quibus myslice legitur,
ilii couferre: sed ipse pro reverenlia clericalis coro- quod filii Job faciebant convivia per singulos dies
nae, vel magis humilitatis causa, noluit illani porla- (Job. i). Duo vero sunt maxime necessaria sacer-
re'; verumlamen pro diademate reglo utitur aurifri- doli, splendor vilae, splendorque scientise, nt vide-
gio circulari. Ex auctoritate ponlificali conslituil Jicet tam exemplo, quam documento resplerideat.
palriarchas, primales, melropolitanos, et praesules; «Coepit»enini«Jesusfacereet docere (Act i),> saccr-
ex potestate vero regali, senatores, prsefeetos,judi- D-dolibusi*elinquensexemplum, ut sequantut vestigia
ces et tabelliones iustiluit. Romanus ilaque pontifex ejus. « Qui peccatum non fecil, > ut sit. ho-
in signum imperii utitur regno, et in siguum pon- nestas in vita, « nec inventus est dolus in ore ej'us,
Ytfieiiutitur mitra; sed initra semper ntiiur et ubi- (Jp£f.*..i),>utsitverilasindocirina;nam «quifecerit
que; reguo vero, necubique, nec semper: quia pon- et docuerit, magnus vocabitur in regno eoelorum
485 INNOCENTIIIII PAP/E SERMONESDE SANCTIS. 484
(Matth. v). >Unde a tunica pontificalidependebant A fiet his qui praesunt(Sap. vi). »Isti sunt duo dies,
mala granata, cuni tinlinnabulis aureis (Exod vila videlicetet scienlia, in quibus bealus Silvester
XXVIII). Debet enim sacerdos, propler exemplum,, placuit Deo , et inventus est justus, sicut historia
bonis operibus resplendere. Propier quod alihi di- manifeste testatur; nam multa suslinuit ad meri-
cilur:« Luceat lux vestra coram hominibus, ui', tum vitae, mullaque constituit ad documentum
videant opera vestra bona, et glorificent Patrenii scienliae. Et ipse in tempore iracundim faclus est
vestrum , qui in ccalis est (Matlh. v); >et iterum : reconciliatio,reconcilians peccatores ad veniam, et
«Sint lumbi vestri praecincli, et lucernae ardentesi diseordanles ad pacem. Nam usque ad fempus
in manibus vestris (Luc. xn). > Debet et proptei ipsius tanta paganorum contra Chrislianos effer-
documenlum pollere scientia; propter quod dici- huit iracundia, quod tanquam oves occisionis
tur; <Vos estis sal terrae, vos eslis lux mundi. maclabanlur ubique, < lapidati sflrit, seeti sunt, in
Nemoacccnditlucernam,et ponit eam submodio, occisionegladii mortui sunt. Cireuierunt in melotis
sed super candelabrum,ul Iuceat omnibus qui in et inpellibus caprinis, egentes, angustiati, afflicli,
domo sunt (\Matth. v. ); > nam < dies diei eructaf quibus dignus non crat mundus (Hebr. xi).> Sed per
verbum, ct noxnocti indicat scienliam(Psal. xvm).» beatum Silveslrum reconciliali suntChrisliani paga-
Isti forte sunt duo dies, de quibus evangelista B nis; quia baptiEatopiissimo principe Constantino,
teslatur, quod Jesus mansit apud Samaritanos duos tranquillitas et libertasest EcclesiseDei data. Et ex-
dies (Joait.iv), videlicet, quia Saraaritani reman- tunc ccepitEcclesia dilatari, et impleri valiciniura
serunt illuminati per Christum, tam exemplovilse, Isaiaedicentis ad ipsam: < Leva in circuitu oculos
quam verbo doctrinse.Non sufficiat sacerdoti alte- tuos et vide : omnes isti congregati sunt, venerunt
rum sine altero. Quia cujus vita de^picitur, restat tibi. Filii tui de longe vcnient, et filiaetuaedo Iatere
ut ejus prsedicatio contemnatur, et dicalur ei: surgent (Isa. vx). Illiusvere vicarius, de quo dicit
<Medice,cura teipsum(Luc iv);>—«hypocrita,ej'ice Apostolus: « Deus erat in Christo mundum recon-
primo trabem de oeulo luo, et tunc ejicies feslucam cilians sibi : et posuit in nobis verbum reconcilia-
de oculo fratris tui (Luc vi).»—«Quiprsedicasnon tionis. Obsecramus pro Chrislo, reconciliaminiDeo
furandum,furaris: qui prsedicas non mcechaudum, (II Cor. v); > mediatores enim sunt sacerdotes
moscharis (Rom. n). » Cerle < si sacerdos, qui inter Deum et hominem, et ideo tales debent exi-
unctusest, peccaverit, facit delinquere populum stere , ut et Deo sint grati, et horainibus acceplh
(Levit. iv); > et si incantator fuerit a serpente per- Quales nos faciat meritis- et precibus beali Silve-
cussus, quis medebitur ei ?> (Eccli. xn.) «Potentes „ stri Dominus Jesus Cbrislus, qui est super omnia
polenter tormenta patientur, et judicium dtirum benedictus in saeculasseculorum.Amen.

SERMO VIII.
IN SOLEMNITATEAPPARITIONISDOMININOSTRI JESU CHRISTl.

De sacrosancto conjugio inter Christum et Ecclesiam, promisso, jurato, completo, consum-


mato, confirmato, et declarato : de tribus manifestationibus : de adyenlu et muneribus
magorum, ac eorumdem declaratione : denique de allegorica Evangelii cxpositione, et de
domibus in quibus Christus invenitur

Videntesstellam magi, gavhi sunt gaudio tnagno B cxxxm). Sed quod promiserat et juraverat, Marias
valde. El inlrantes domum, invenerunt puerum cum matri complevit; quoniam < in sole posuit taberna-
Maria malre ejus , el procidenlesadoraverunl eum: culum suum, et ipse tanquam sponsus procedens
el apertis lliesauris suis, oblulerunt ei muncra, au- de thalamo suo (Psal. xvm). > — <Verbum enim
rum, lltus et myrrham (Matth. u). « caro factum est, et habitavit in nobis (Joan. i). >
Sacrosanctum conjugium, quod inler Christum Illud enim conjugiumlegitur hodie consummatum,
et Ecclesiam fuerat patriarchseAbrahsepromissum, quando gentiles in adoralione magorum conjunxe-
deinde David regi juratum, deinde matri Marise runt se Christo per fldem. Quoniam ecce mugi ab
completuni, hodie est consummatum, confirma- oriente venerunlHierosolymam,dicentes: Ubi est,
tum, et declaratum. Consummatum in adora- quinatus esl rex Judmorum? Hodie legitur confir-
tione magorum , conflrmatum in baptismo Jor- matum : quoniam vox Patris ab ipso in Jordanis
danis, declaratum in miraculo vini. Olim enim baplismo audita est super Cbrislum : < Hic est
Deus Abrahse patriarchse promisit, quod in se- Filius meus dilectus, in quo mihi bene complacui
mine stio benedicerenlur omnes gentes (Gen. (Matth. III). » Hodie Iegitur declaralum, quando
xvi); > et David regi juravit, quod de fruclu Christus in nupliis aquam converlit in vinum :
ventris ipsius poneret super sedem suam (Psal. quoniam « hoc fecit inilium signorura Jesu. in
ig§ SERMO VIII, IN EPIPHANIADOMINI. 486
Cana Galilaaae,et manifeslavit gloriam suam, et A Ideoque magi ab oriente venerunt-Hicrosolymam,
crediderunt in eum discipuli ejus (Joan. n). > Hsec puianles invenire natum regem in regia civitate,
tria simul hodie recolit ct veneratur Ecclesia. Quia sed qui certificati fuerant per signum stellafde tem-
lertia decimadiepost nalivitatem, Jesus fuit adoratus pore, per vaticinium prophetiae meruerunt certifi-
a magis, et eodemdie trieesimo anno in Jordane cari de loco. Sic enim fuerat scriptum per prophetam
baptizatus est a Joanne : ac deinde revoluto anno, Michseam:Et tu Bethleem, terra Juda, nequaquam
cadem die aquam mutavit in vinum. Et ideo, fratres minima es in principibus Juda; ex te enim egredie-
et filii, gaudeamus el exsultemus, non in hoc sseculo, lurdux, qui regat populum meum Israel: et egres-
sed in Domino, sicut dicitur : < Qui gloriatur, in sus ejus ab initio,a diebus aetemitalis (Mich. v). »
Domino glorietur (J Cor. I); > sicut j'ubilando Et eccestella quam viderant in orienle, antecede-
canlavimus : t Hodie ccele.ti Sponso j'uncta est bat eos, existimanles quod in oriente viderant stel-
Ecclesia, hodie in Jordane lavit Chrislus ejus cri- lam super Judam : et quse prius slabat immobilis
niina, currunt cum muneribus magi ad regales donec Jerusalem advenissent, incoepitmoveri, ct
nuplias, et ex aqua facto vino lsetantur convivae. > antecedebat eos, donec veniens staret supra ubi
Propterea dies iste, sicut in anliquioribus codicibus erat puer. Et intrantes domum, illud videlicel di-
invenitur, Epiphauiarum, id es! manifestationum, B versorium, de quo dicit evangelisla : < Quia non
pluraliler appellatur : quia bodie manifeslatus esl erat eis locus in diversorio (Luc. n), > invenerunt
Christus per signura stellae, per verbum Patris, et puerum cum Maria matre ejus. Hic est lapis angula-
per miraculum vinl. Unde quldam has tres manife- ris, ad quem duo parietes convenerunt, unus vide-
stationes specialibus [al spiritualibus] distinguunt licet ex Judseis, id cst pastores, ad verbum angeli,
nominibus, Epiphaniam vocantes eam, quaedesuper alter. ex gentibus, id est magi, ad signum stetlas:
esl facta per stellam,ab .jr., quodest supra; Theo- < ut sit unum ovile et unus pastor (Joqn x); > utra-
phaniam, qusea Deo facla est in baptismo, a 0_or, que tamen in terra, sed de coelo comnionita; quia
quod est Deus; et Rethphaniam, quse in nupliis Rex ccelorum natus erat in terris, stella cucurril ad
facla est inlra domum, a beth, quod est domus, et slellam, quia slella descendit in stellam. <Ego sum,
phane, quod est illuslralio. inquit, slella splendida et matutina (Apoc xxn). >
Gaudeamus ergo, fratres et filii, gaudeamus in Et procidentesreguli ante Regem, magi ante Magi-
Domino: nam et JJJaat gavisi sunl gaudio magno slrum, adoravetunt, servi Dominum,hominesDeum:
valde. Quia viderunt stellam, gavlsi sunt : sed quia sed magui parvulum, imo verius parvi magnum;
slellam quam viderantin oriente, antecedebat eos, erat enim liic puer ille, de quo prsedixerat Isaias :
C
gavisi sunt gaudio magno : et quia invenerunt pue- <Puer nalus esl nohis, et fllius datus est nobis :
rum cum Maria matre ejus, gravisi sunt gaudio el faclus est priucipatus super humerum ejus, et
magno valde.Secundum hisloriam tresisti magi.tres vocabitur nomen ejus Admirabilis, Consiliarius,
reges fuerunt: non arioli, sed philosophi, qui a Deus, Fortis, Patcr fuluri sseculi, Princeps pacis
magniiudine scienlise sunt sic vocati; quia quos (Isa. IX).>Et quiapuerum istum, cui stella famu-
Grseciphilosophos, Persae magos appellant, succes- lahatur, credebant esse Deum, ideo procidentesado-
sores doctrinae Balaam, qui stellam ejus vaticinio raverunt eum. Et aperlis thesauris suis obtulerunt
cognoverunt, pra_dicenlisolim in spiritu : <Orietur magi Domino aurum, thus et myrrham, juxta con-
stella ex Jacob (Num. xxiv).» Venerunt autem de sueludinem Sahseorum: signiflcantes tamen ipsum
finibus Persarum et Chaldseorum, ubi fluvius est in auro regem, in thure Deum, in myrrha morla-
Saba, quo et Sabsearegio nuncupatur. Sicut prse- lem. Aurum enim regi reddilur in iributum, thus
dixeratDavid: < Reges Arabum et Saha dona addu- offertur Deo in sacrificium, myrrha vero adhibetur
cent (Psal. LXXI).> Et de partibus lam remotis mortuo in sepulturam, quia vermes arcet a corpo-
in tam brevi lempore super dromedarios, ani- ribus mortuprum. Cnde Joseph attulit misluram
malia videlicet velocissima, festinasse credunlur, -. royrrhseet aloes, ut ungeret corpus Jesii (Joan. xix).
secundum illud prophetse : < Inundatio camelorum Nou singula singuli, sed omnes omnia obtulerunt:
cperiet te, dromedarii Madianet Epha (Isa. LX). quia quilibet obtulil aurum, credens eum esse Re-
Convenientesigitur isti tres reges juxla condi- gem et DominumdominaIltium,•quilibet oblulilthus,
ctum, secundumconsuetudinem in suis dogmatibus credens eum Deum deorum, el Creatorem creatu-
perscrulandis, viderunt quamdam stellam mirabi- turarum; et quilibet obtulit myrrham, credens eum
lem existentem supra regionem Judaeae,in multis mortalem pro morluis, et pro morlalibus moritu-
notabilemet discretam; quia videlicetlux soliseam rum. Vel potius in tribus muneribus tres in Christo
non obumbrabat, nec in flrmamento cum sideribus designavere substantias, dcitatem videlicet, carnem
erat, nec cum planetis in sethere; sed in aere sub- et animam. Magi Pharaonis primum et secundum
limiori, vicina lerris, immobilis permanebat: cujus signum in plagis -Egyplifecerunt, sed defeceruntin
signo commoniti, crediderunt illum regem esse na- tertio, dicentes ad Pharaonem : < Digitus Dei est
tum tn Jerusalem, de quo prsedixeral Balaam: hic (Exod. VIII); > quia videlicet naturales philo-
. Orietur stella ex Jacob, et exsurget virga ex sophl-ductu ralionis pervenerunt ad nolitiam Palris
lsrael, et de Jacob erit qui dominetur (ATum.xxiv). > el Filii, quos ipsi Togalum et Noima appellabant:
487 INNOCENTIIIII PAP.E SERMONESDE SANCTIS. 4S8
sed ad cognilionem (ertiaepersonae, videlicet Spiri- A «quia in Ijis qusePatris mei sunt, oporletine esse?»
tus sancti, sine docirina fidei minime pervenerunt; (Luc n.) Ilanc ergo domtim intrantes fideles , pue-
qui digitus Dei dicitur, j'uxta illud quod Doininus rum Jesum cum Maria matre ejus invenerunt, cre-
inquitin Evangelio:« Siegoin digito Dei ejicio dse- denles eum nalum de Yirgine, secundum humanani
monia, filii vestri in quo ejiciunt? (L«c. n.) >Unde naturam assttmptam, qui slellam creavit, secundum
pro digito alius evangelisladicit «in Spirilu (Mallh. poteslatem divinam.
xn). > Uli ergo Dei digitum nominabant, quem Et procidentes adoravcruut eum. Boni cadunt
ignorabant: ideoque signum lertium facere non va- in faciem, mali vero cadunl retrorsum. De bo-
lebant. Isti vero illuminati per lidem crediderunt, nis namque cadentibus legitur : « CeciJerunl in
qtiia < tres sunt qui lestimonium dant in ccelo, Pa- conspcctu llironi in facies suas, et adoravcrunt
ter et Verbum, et Spiritus sanctus, et hi tres unum Deum (Apoc.v).> De malis autem cadentibus legi-
sunt (J Joan. v). Et ideo hi tres ipsi reges in fidc tur: « Abierunt retrorsum, elceciderunt in teriam
Trinitatis tria munera oblulerunt. Quisquisigilur ad (Joan. xvni). > Qui vero cadunl in faciem, ipsiqui-
nolitiam individuaeTrinitalis sine praedicationevel deracadunl sub Christo, el ante Christum, tanquam
leclione pervenit, hanc ei non humana ratio, sed subditi el devoti; unde : t Populi sub le cadent
divina inspiratio revelavit: ut ei qui perhibetur di- B (Psal. XLIV),> elc. «Ef: « Procidamtis ante Deum
xisse : t Prima monas secundam monadera genuit, (Psal. xciv). > Procidentes ergo per stibjeclionem
prima et secunda suum in se reflectunt ardorem. » et devotionem, adoi-avertm. ciim, illum videlicet
Porro secundum allegoriam, per tres magos signi- de quo dicit Scriptura :« Dominum Deum tuum
ficaniur tres ordines fidelium in Ecclesia, Noe, Da- adorabis (Luc IV).> Sane ubi sit adorandus osten-
niel et Job, quod est prselati, continenles et conjun- dil, cum dicit: Et hilrantes domum.El quomodosit
gati, fidemTrinitalis habentes, quos Ezechielvidit adorandus oslendit cuin additttr : Obtuleruntei tnu-
in visione salvandos (Ezech. xiv); et secundum neta, aurum, thus et myrrham. Yerum ctim solus
evangelicam parabolam, duo sunt in agro, el duo Deus sit adorandus, illa vidclicel adora.ione quse
in lecto, et duo in mola, quorum unus assumetur, latria Grsecevoeatur vcl iiunciipatur, ad quam per-
et aller relinquetur (Mallli. xvm). Isti videnlesstel- tinent allaria, lempla et satrificia, qusesoli Deosunt
lam, id est evangelicampraedicationeminlelligenles, dedicanda, consecranda et offerenda, non quidem
quae nocle saeculifulget contra tenebras erroris et angelis, non apostolis, 11011 martyribus, sed Deo
ignorantiae, dicente Psalmista : < Lucerna pedibus lantum ad bonorem ipsorum; quia videlicetservitus
meis verbum tuum, Dornine,et lumen scmitis meis r isla non crealurse, sed Crealori debelur. (Cnde an-
(Psal. CXVIII) ; gavisisunt gaudio magnovalde. Juxta gelus in Apocalypsi se prohibuit adorari, dicens
illud propheticum : < Haereditaleacquisivi teslimo- Joanni:« Deum adora; ego eriira fraler luus sum,
nia tua in sefernum : quia exstiltatio eordis mei et conservusIralrum luorum (Apoc.xix).> ElPaulus
sunt (ibid.). Hic estenim ille thesaurus in agro abs- et Barnabas cum Lystris in Lycaonia claudum sa-
condilus, i quera qui invenit homo, abscondil, et nassent, et voluissenl eis lurbsevictimas immolare,
prsegaudioilliusvadit et venditunhersa quaebabet, conscissis tunicis exierunt in lurbas, prohihentes se
et emil agrum illum (Matlh. xm). > Multa quidem adorari (Act. xrv). El Mardochseustestatur se ii-
intelligenti et diligenti cst exsultalio, el dulcedo in muisse Aman superbissimum adorare, ne honorem
evangelicse prsedicationis doctrina, quse mentem Dei sui transferret ad bominero, elne quemquam
reficit et jucundat, exhilarat et saginat. Unde Psal- adoraret, excepto Deosuo (Esih. xm). Quid est hoe
mista : < Quam dulcia faucibus meis eloquia tua, quod magi non Deum, sed puerum adorasse dicun-
Domine;super mel et favum ori med (Psal. cxvin).> lur? Qui licet inverilatesitDeus, non tamen secun-
El intranles domuminvenerunlpuerum cum Maria dum iialuram divinam, sed secundum carnem as-
ma.re ejus. Qui vult invenire Jesum, ingredialur sumptam esl puer, secundum quam etiam non est
sanciam Ecdesiam, puram conscienliam, et divi- D Factor, sed faclus, Paulo atlestante : « Qui factus
nam Scripturam. In his enim doroibus Jcsus invc- est ex semine David secundum carnem (Rom. i), >
nilur, quoniam inter multas istsesunt pr.rcipue do- contestante Psalmisla, quod « Ilomo faclus est in
jnus Dei. De prima legitur : « Domum tuam, Do- ea, el ipse fundaviteam Altissimus (Psal. LXXX\I), >
mine, decet sanctiludoin loiigitudinedierum (Psal. cum et Moysesmandet in lege, ne quis errore de-
xcn); > de secunda dicilur : < Perambulabam in in- ceplus adoret ea, quse fecit Dominus Deus siuis
uocentia cordis mei, in niedio domus mese(Psal c);> (Deut. iv). Porro si solus Deus sit adorandus,
de terlia legilur : < Ambulavimusin domo Domiiii cum puer iste sit Deus, Isaia prophefa testante :
eum consensu (Psal. LIV). > Fruslra ergo quaerit « Puer natus est nobis, et Filius dalus est nobis,
hserelicus, quia Christus exlra domum Ecclesise ct vocabitur nomen ejus Admirabilis,Consiliarius,
nullatenus reperitur. Propler quod ipse diccbat Ju- Deus , Fortis; > ergo puer iste, qui natus est
dteis; « Quaerelisme, et non invenietis (Joan. vii).» - nobis , quasi Deus adoiandus exislit. Una qui-
Quserebant Jesum parentes ej'us, < et invenerunt dem adoralione cum Patre qui genuii, et Spirilu qui
cum in lemjuo, in medio doctorum, inlerrogantem > piocedit, sicut ipsaYeritas ait in Evangelio: t Veri
etrespondenlem: «Ncscicbatis,»inquitatiaereiUibus, adoratores ajorabunl Palrem in Spiiilu et verilatc
"
489 SERMO IX, IN FESTO CONVERSIONJSD. PAULI. 499
(Joan. iv). >JVamet fanta est illa unio personahs A juslorum (l)eut. xvi);» sed thesauris sapientise, de
inter divinam et humanam naluram, ut in hypo- , quibus Dominus inquit in Evangelio,quod t oninis
slasi Verbi, propter assumentem divinilatem, hu- scriba doctus in regno coelorumde thcsauro sut»
manilas etiam adoretur assumpta, secuudum illud nova profert et vetera (Matllt. xm). t Et Salomon:
propheticum : < Adorate scabellum pedum ejus, «In thesauris sapientise s-ignilicatiodiscipliuse(Ec-
quoniam sanctum est (Psal. xcvin). > Caeteravero cli. i). > His ergo Thesauris apeuis fideles offerunt
sacra vel sancta non adoranda sunt Iatria, sed dulia ei munera, aurum, ihus et myrrham. Aurum con-
con- templationis in fide,thus oralionis in spe, myrrhant
veneranda,jieforte sub specie pielatis i5.oo-I6.tK
vertatur in idololatriam, et ita subintrel viiium pro compassionis in charitate. Ordo conveniens elcon-
virlule. venienlia ordinata, ut prius anima contempletur per
Aperlis ergo lliesauris suis, non utique thesauns fidem, deinde deprccelur in spe, tandem compatia-
pecunia., de quibus illa munera proferuntur, quae lur in chaiitate.
« oeulos^sapientium excsecanlet perverlunt verba

SERMO IX.
lN FESTO CONVERSIONISDIVI PACLI APOSTOLI.

Be tractatiom Pauh, et magna Dei misericoraia el patientia ergapeccatores, etutnemo


desperet.

Nemovenit ad me, nhi Puler Mieustraxerit cum B Audi qualiter tractus fuerit : « Et dum iter faceret,
{Joan. vi). subilo circumfulsit eum lux de ccelo : cadensque in
Saepelocutus sum vobis per divislones et dislin- terrara, audivit vocem de cooiodicentemsibi: Saule-
ctiones ad instruclionem scienlise, nunc autem lo- Saule, quid me persequeris ? Durum est .ihi
c.Ulussum vobis per admonitiones el exhorlationes eonlra stimulum calcitrare. Et tremens ae stupens
ad informationemvitae, quae est In Christo Jesu. tiixit ad Jesum : Domine, quid me vis facere ?
Nam« scientia inflat, cbarilas autem sedificat(ICor. (ibid.). »Audi quo Iraclus fuerit : t Baptizatus est,
vm). i Nettio,inquit Filius, venit ad me, nisi Paler inquit; et contiuuo ingressus in synagogas prsedi-
meustraxefil eum. Yere veruin est verbum hoc, quia cabat Jesum, quoniam hic est Filius Dei. Magis au-
verbum verilatis Yerbi, Yerbi quod erat in princi- lem ac magis convalescebat et confundebat Judseos,
pio apud Deum : « Non est enim volentis neque affirmans quoniam hic est Fifius Dei (ibid.). » Tra-
currentis, sed Dei miserenlis (Rom. ix). »—« Sine -ctus est igitur a profundo eonfusionis, quae late-
me, inqtiit, nihil potestis facere, "quia sine me fa- bat in corde; quia < Saulus erat spirans minarum,
ctum est nihil; non enim palmes polest ferre fru- et caedis in discinulosDoraini. » Tractus est a pro-
ctum a semetipso,nisi manserit in vite (Joan. xv;;» fundo confusionis, quse patebat in opere, quando
eum et - omne dalum ^ptimum el orane, donum " < abiit ad principem sacerdotum, et petiit ab eo epi-
peifectum desursum sit descendens a Palre lumi- slolas in Damascumad synagogas, ut si quos inve-
num (Jac. i). s Homo namque per se peceare potest, niret, » elc. Vides ergo quod iractus esi a profundo
sed per se non potest resurgere. Antequam peccet, perversitatis quam sustinebat, et aprofundo pervei-
est integer, et ideo potest se dejMcere,cum autem sitatis quam inferebat. Tractus estautem a spiritu ti-
cecidit, est confraclus, et ideo per se resurgere non moris, et per fulgorem illustralionis supernse ; quia
polest. Cum «enim horao descendit ab Jernsalem in «subitocircumfulsit eum lux de ccelo,»et per tremo-
Jericho, tunc incidit inlatrones, quidespolianteuui, rem inspirationis internae, quia tremens ac stupens
etplagis impositis abeunt semivivorelicto (L«c.x).» dixit:« Domine,;quidmejubesfacere?»Luxsuperve-
Nemoergo venit ad Filium, nisi Pater traxerii eum. niens excaecavitillutn incorpore, utlux inter.eniens
Huj"ussententiaemanifestum exemplum in conver- illuminaret illumin mente; lux iutulit caecilatem,et
sione sancli Pauli reperimus, qui fuit tractus ut csecitas inlulit lucem. Tractus est quidem et ad fi-
traheret in Christo, et traheret ad Chrrstum. Sed dei sacramentum, quia bapt:zatus est, el mansit
unde, qualiler, et quo tractus ? De profundo confu- apud discipulos dies aliquot, et ad praedicationisof-
sionis, per spirituin timoris, ad semitam veritalis. B ficium, quando ingressus « in synagogas prsedica-
Audi breviier unde traetus exstilerat: « Saulus, bat Jesum, quoniam hic est Chrislus. > De Saulo
iuquit, adhuc sprrans minarum et caedisin disci- faclus est Paulus, de persecutore factus est praedi-
pulos Domini,accessit ad principem saeerdotum, et cator, de lupo factus esl agnus. Et ita circumfulsit
petiil ab eo epistolas in Damascum ad synagogas, eum lux, ut meutem ejus illuminaret; hic est enim
tit si quos inveniret hujus viae virosac mulieres, de quo dieitur in benedictiouibus patriarchaeJacob :
vinctos perduceret illos in Jerusalem (Aet, ix). > « Benjamin lupus rapax, mane comedet pradam,
PATOOI..CCXWI. 16
491 INNOCENTIIllf PAP___SERMONESDE SANCTIS. 492
sero dhidet spolia (Gen. XLIX).» Habes ergo unde A lalem ae tanlum fecit creando, quem lalem et lan-
traclus esl Saulus,qui8 de confusionecordis etope- tum fecitetiam redimendo? Magnum eslquodcrea—
ris ; quomodo traclus, quia per illustrationem .uper- vit, sed majus est quod redemil. Creando factus est
nam el aspirationem internam; et quo traetus, quo- homo ad imaginem ei simililudinem Dci, redi-
niam ad fideisaciamenlum,etprsedicationis officium. mendo factus est Deus ad imagineni et sirailitudi-
Nullus ergo prse multitudine vel magniludim.pec- nem hominis. De illu dicitur : « Fecit Deus ho-
catorum desperet; quia Deusnon solum recipit poe- minem ad imaginem et siroililudiiiem suam (Gcx.
nilentes, verum etiam ailiahil peccalores; nam t a 1); i de isto dicitur : « Cum in forma Dei esset, no.i
diebus Joannis Baptislaeregnum coelorumvim pa- rapiuam arbitratus esl esse se a_qualemDeo, sed
liiur, et violenli diripiunlillud (Matth. xi). t Nullus exinanivit se, foimam ser\i accipiens, in simililu-
omniiio desperet; quia Deus « est patiens et mise- dine bominum faelus, et habitu imenlus ut.homo
iicors, el prsestabilis supermalilia (Joel.u);t suavis (Philip. n).> Majusest quidem habere similitndinem
sc mitis el copiosus in misericordia omnibusln- Dei, quam habere similitudinem hominis; sed ta-
vocantibus se : quis «non viill mortem peccatoris, men majus esl quod Deus factus est ad imaginem
sed ut comertatur et vivat (Ezech. xvni). > Quia ct siinililudiuem hominis, quam quod bomo factus
« majus esl gaudium angelis Dei super nno peccatore B est ad imaginem et similitudinem Dei; maj"usqui-
pceniienliam agenle, quam super nonagiula i.ovem dcm ralione dignationis, majus etiam ralione uli-
j"ustis,,qui non indigent pcenitenlia (Luc.xv),» qttia lilaiis. Quis ergo potest diffidere, quin Deus mise-
« nonvenil vocare justos, scd peccatoreh,»quia«non leatur illius, quem fecit ad imaginem et simililu-
Indigent qui sani sunt medico, sed qui n.ale habent dinem suam, quem prsefecitvolatiiibus cosli, besfiis
(Maith.ix).t—« Yenit enim qua_rereel salvare quod terrse, ac piscibus maris? (Gen.i.) Nam « Orania
perierat (Luc.xix). > Quacunque hora peccator con- subjecit sub pedibus ejus, oves el boves universas,
versus fueril et iugemueiit, « omnium iniqiiitatum iiisnper et pecora campi. Yolucres coeli et pisces
ejus non recordabor (Ezech. xvm);» quacunque ho- niaris, qtii perambulant semitas maris (Psal. vni).>
ra, sivein pueritia, sive in jiiventuie, she in seneclu- Quis valeal dubitare, quin Deus miserealur illius,
le, id est semper dum vixerit. Iiera quacunque hora propler quem . exinanivit se, formam servi acci-
conversus fueril, id est quotiescunque pceiiituerit; piens, in similitudine honiinum factus, et habitu
juxta quod Yeritas, inquil ad Petrum quserentem inventus ul homo : faclus obediens usque ad mor-
quoties esset dimittendum fratri peccanti : « Non tem,morlem autem crucis?(P/ii7.n.)»nam <proprio
dico tibi usquc septies, sed usque sepluagies se- Filio suo non pepercit Deus, sed pro nobis om-
illum (Rom.viu); > qui tantum «di-
pties (Matih. xvm). > Nec dicit :Conversus fuerit et Q nibus liadidit
satisfeceril; sed dicil : Conversus fuerit et inge- lexif mundum, ul Filium suum unigenilum daret
>
joauerit; quoniam in conlritionc peecatura dimilti- pro mundo (Joan. m). Alioqui frustra natus est
el
tur, secundumillud propheticum:« Dixi confitebor Christus passus, frustra resurrexit a morluis, et
ascendit in coelos?Absit! Haecsst lldes catholica;
injusliliam meam Domino, el tu remisisli impieta-
tem coidis mei (Psal. xxxi).»MultumpeccavilCain, sanguis enim ipsius clamat sernper pro nobis ad
interfecit sed cum Patrent; qui exauditur in omnibus pro sua reve-
quando Abel, magis peceavit, «
ait:« Majorest iniquitas mea, quam ut veniam me- renlia. Advocatum enim habemus apud Pairem,
rear (Gen. iv). > Absit enim ut major sil iniquilas Jesum Christum j'uslttm (J Joan. n),» qui semper
liominis, quam misericordia Dei, cum defectus a interpellat pro nobis, signa passionis ostendens. Et
ipse est vere propitialio pro peecatis noslris. « Re-
hono, qui est iniquitas, summo bono non possit
esl misericordia Dei. Nulius dempti enim sumus, non corrupiibilibus auro et
coraparari, quod ergo -sed
de misericordia divina desperet; qttoniam « misera- argento J pi*e(ioso saiiguine Agni inimaculati
liones ejus super omnia operaejus (Psal. CXLIV) > (I Pelr. l).
; Quis audiens tanta beneficia Redemptoris, non
—«non enimex operibus justitisequae feciinusnos,
trahatur ad ipsum? Si lapis audiret, utique trahe-
sed secundum suam misericordiam salvos nos fepit D relur :
ei quidem de lapidibus suscitat Deus filios
(Tit. m).j—« Primum, inqtiil Apostolus, fui blas- Abrahae(Matih. m). « Mittit enim
pheinus, et persecutor, et injuriosus : sed miseii- sicut frustum panis crystallura suani
eordiam conseculus sum, ut oslenderet in me Chri- converlit ;» et ex Basan
(Psal. CXLVII)
stus Jesus omnem longanimiiatem, ad informa- (Psal. LXVI).Pone tibi anie oculos mulie-
lem, erat in civitate peccalrix, de qua dse-
tionem eorum qui credituri sunt (J Tim. i). » moniaquae
Hinc est enim quod epistolaePauli et psalmi Da\id libi septem ejecil (Luc vm). Pone ante oculos
lationem, qui propler homicidium el sedilio-
pra. cseteris Scripturis in Ecclesia frequentantur nem missus fueratin carceiem, imo
ut cum peccatores atidierint Paulum blasphemum cruce suspensus in
et persecutorem faclum esse apostolum, el David esl (Luc. xxm): et pro certo videbis, quod non
de Dei misericordia desperandum.
adulterum et homicidam esse lactum prophelam, Licelunquam enim « universaeviaeDomini sint misericordia
«'confidant per Dei misericoidiam non solum veniam et veritas > ut cognoscamus tampn,
sed (Psai. xxiv),
piomereri, eliam gloriam adipisci. Quis enim
guia «misericordia superexaltat judicium (Jcc,
dubitet, quin Dcus niisc.eri velit iilius , quem n), t sicut oleuni suueinatat vino, conferamus ad
455 -_li_.MOX, LNfliSlO COAVERSIONJSD. PAULJ. 484
invicem misericordia et justitia, et videbimus raa- A . ad nos, et nos converlamur ad ipsiim. Ut nos tra-
nifeste, quia juslum est, ut Deus parcat, non la- liat de profundo confusionis, qua. latet in corde
men pium est, ut Deus puniat. Juslum est quidem per pravam cogitationem, quse patet in ore per
ut parcat, quia non potest esse Deus, quin sit mi- iniquam loeulionem, quaevalet in opere per malam
sericors, imo divinitas ipsa est misericordia; sed consuetudinem. Hoc est, ut resuscitet puellam in
nec poiest esse Deus, qtiiit sit ipse justus, cum domo, juvenem extra portam, qualriduanum in
deilas sit ipsa justitia; ergo ratio deitalis hoe exi- monumento per spiritum timoris; quia « timor
git, ut ipse idem et parcat per misericordiam, et Domini expellit peccatum (Eccli. i), > diceute pro-
puniat per j"usliliam.Nihil autem esl juslum, nisi pbeta : «A tiinore luo, Domine, concepimus, et
quod exigit ratio; justum est igitur, ut parcat et peperimus spiritum salutis (lsa. xxvi). Cum enim
puniat. Quis ergo desperet de niisericordia, cura peccalor incipil in se cogitare magnitudinem, mul-
spem adjuvet ipsa juslitia? Justitia tamen divina liludinem, et lurpitudinem peccatorum, et altendit
solummodo,non humana. Quia « statuentes suam in judice potentiam, quam non potest eflugere;
justitiam, justitise divinaenon sunt subjecli (Roin. sapienliam quam non potest latere; et jusliliam
x). > Nenw ergo venitad Filium, nisi Paler traxerft quam non polesl corrumpere: videt quse, et qnanta,
eum. Quanivis indivisa sint opera Trinilalis, Patri et qualis poenapeccatores maneat in geheuna, sta-
tamen attribuitur, quod est tribus commune, pro- B tim obstupescil et timet, concipiens compunclio-
pter auctoritatem principalera; vel potius, quia nem in corde, pariens confessionemin ore, uutriens
cum in Trinilate Palri attribuilur polentia, Filio salisfactionem in opere, ut jam dicere valeat: « A
sapientia, Spiritui sanclo benignitas, recte Palri limore tuo, Domine,concepimus, et peperimus spi-
appropriatur quidquid pertinel ad potentiara. Et ritum salutis.» Sicque trahitur ad scmitam veri-
certe nibil divinam potentiam evidentius lnanifestat, tatis, per vitationem prohibitorum, per exseCutio-
quam juslificare impium, hoc est trahere peccato- nem mandalorum, et supererogationem consilio-
rem; juxta quodlegitur : Quia Deus omiiipolentiam rum : ut in primo gradu de malo trahalur ad
suara parcendo roaxime et miserando manifestat. bonum, in secundo gradu de bono trahalur ad me-
Majus est enim justilicare, quam sit creare; cum lius, in terlio gradu de meliori trahatur ad opti-
creando detur natura, juslificando vero auferatur mum. Quod precibus et meritis beatissimi Pauli
culpa, et gratia conferatur. vobiset nobis concedat DominusJesus Christus, qui
Ecce, fratres et filii, proposilura est nobis spe- est super omnia Deusbenedictus in sseculasseculo
culum quod miremur, propositum est exemplum, rum. Amen.
quod imitemur ad Dominum, ut ipse convertatur

SERMO X.
IN EODEMFESTO

De morte triplici: de resurrectione triplici: de vita triplici, et voluntate Dei.

Noto tnonem peccalorh, sed ut converlalur et C queris. Durum esl tibi contra sliraulum calcitrare.
mvat (Ezech.xxx). Et tremens ac slupens dixit: Domine, quid me vis
Huj'us sentenlise manifestum exemplum m con- facere? (ibid.) > Ecce conversio poenitentise, quam
\ersione S. Pauli nobis Dominus deirionstravit. Dominusfecit.« Etcum bapfi/.alusfttisset, iugressus
Qnem non solum venientem recepit, sed eliam fu- synagogas praedicabatJcsuro, quoniam hie est Fi-
gientem retraxit. Attendamus ergo, fratres, in eo lius Dei, affirmansquoniam li'c est Christus (iiMd.).>
mortem, quam Dominusnoluit, conversionem quam Ecce vita gratise, quam Domintis tribuit. Verum
feeit, vilam quam tribuit; mortem culpae, conver- csl ergo qttod Veritas ait: Nolo mortem peccalorh,
sionem poenilenlise,vitam gratiae. « Saulus adhuc sed ut converlalur et vival. Ideo Deusmorlem pec-
spirans minarum et csedisin discipulos Domini, ac- caloris non vult, quia Deus mortem non fecit; ideo
cessit ad principes sacerdotum, et peliit ab eis epi- vero mortein non fecit, quia quod factum est in
Slolas in Damascum ad synagogas, ut si quos in- ipso, vita erat; quia ipse est « via, veritas, et vita
veniret hujus viaeviros ac mulieres, vinctos per- (Joan. xiv). > Ideo quoque Deus mortem peccatoris
duceret in Jerusalem (Acf. ix).» Ecce mors culpse, non vult, quia mors peccatorum pessima; ideo
quam Dominusnoluit. « Et cum iter faceret, subilo • aulem est pessima, quia « morluo "horaine iiupio
ciicumfulsit eura lux de coelo, et cadens in terram D nulla spes erit de eo (Prov. u).» Ideo vero nulla,
audivit vocem dicentem sibi: Saule, Saule, quid quia in inferno nulla erit redemplio. Gralias ergo
me persequeris? Qui dixit : Quis es, Domine? Et tibi, Domine Jesu Cbriste, nos peccatores re-
ille : Ego sum Jesus Nazarenus, quem tu perse- ferimus, qnia moitem peccatorunC non vis, ted ut
XfiS INNOCENTJIIII PAP.E SERMONESDE SANCTIS. 405
convertantur et vivant. Dicam vobis quse sit illa A et exsurge a mortuis, et illuminabit te Christus
mors peecatoris, quam tu, vita, non vis. Nonne tu (Ephes.v). >Mortem culpseseqniturmors gehennae-
roorlificas et vivificas? nonne mors et vita in manti mors iramortalis, mors vivens, in qua vivent moni,
tua? Quid ergo? an eos, quos non vis existere pec- qui vitsesuae mortui, quserentel non invenient, qni
catores, vis mori? sed eos qui vis mori, non vis vilam habuerunt et perdiderunt. Audi Joannem in
existere peccatores; quia culpara odis, sed poenam Apocalypsi dicenlem : < In diebus illis quserent
infligis. An dislinguenduin cst inter morlem et homines mortem, et non invenient : desiderabiint
mortem? Ulique dislinguehduni l Est enim mors mori, et fugiet mors ab illis (Apoc.i\). » 0 mois,
corporalis. spiritnalis et gehennalis; mors eorpo- quam dulcis esses, quibus lam amara fttisti : te so-
ralis evsliiiguit naturam, mors spirilualis adimit lam desiderabunt, oplabunt, qui te solam vebemen-
gratiam, mors gehennalis impedit gloriam. Ergo ter oderunt. Gratias ergo tibi, DomineJesu Christe,
prima mors mala, secunda pejor, terlia mois pes- nos peccatores referimus, quia non vis mortempee-
sima est; prima mors est mala pro poena, secunda caloris, sed ut convertaiuret vivat.Quacunque hora
pej'or pro culpa, terlia vero pessima pro pcena si- peccator conversas fuerit, vita vivet et non raorie-
nuu et culpa. De prima legilur : « Quis est qui vi- lur, ail Dominus (Ezech. xvm). Viri Ninivilse ad
v.t, et non videbit mortem? > (Psat. LXXXVHI) quasl B prsedicationem Jonse prsedicaverunt j'ejuiiium, et
dicat : Nullus omnino qui mortem corporis non iiiduli sunt sacco, « et \idit Deus opera eorum,
incurral. De secunda legitur ; «Est peccalum ad quia conversi sunt de via sua mala, et miserlus est
mortem, non pro eo dico, utquis oret (J Joan.in);» super malitiam, quam Ioculus fueral ut faceret eis
quashdicat: Est,quoddam peccatum mortale, pro (Jon. iu). » — « Patiens enim est et miserlcors, et
quo non est orandum; quia «nec in hoc saeculo,nec praestabilis super malitia (Joel. n). » Cnnverlamur
in fttturo remiltilur (Matth. xn);» De tertia morte ergo peceatores ad Dominum, quia stafim Dominus
legitur ; i Sicut oves in inferno positi sunl, mors convertelur ad nos. < Non enim venit vocare justos,
depaseeteos (Psal. XLVIIJ)» ; quasi dicat: Sicut o\is sed peccalores (Matth. ix); > quia« venit qnmrere
non earpit heibam, sed pascit, ut herba semper re- et salvare quod perierat (Luc xix). i Quantacun-
nascatur ad pastum : ita infernus non consumil que sit nostra miseria, major est pietas stia. Absit
hominem, sed affligit, ut bomo semper vival ad tit cum Cain desperemus, dicenles : « Maj'or est
mortem. A corporaii morte reSurgunl omnes, a spi- iniquifas mea, quam ul veniam merear (Gen. iv). »
rifual» _uorte resurgunt quidam, a gehennali morle Propler quod ille vagtts et profugus abiit super
rcsurgunt nulli. « Omnes enim resurgemus, sed non terram.
onines immutabimur (I Cor. xv). » — «Beati vero Porro triplex est vila, sicut trijilex est mors :
qui habent partem in resurreelione prima (Apoc Vita naturje, vita gratiae, vita gloriae.De vila na-
xx); » quia « non resurgent impii in judicio, neque lurae beatus Job ait : « Memenlo mei, Deus, quia
peccatores in consilio justorum (Psal. i).» Jam in- vcntus esl vita mea (Job vn) ; » de vita gratise dicit
lelligo plenius, Domine Jesu Christe, quia moriem propheta : « Juslus ex fide vivit (Habac.n); » de
culpseiu non vis; tu Tiamquedixisti: <0 mors, ero vita gloriaeSapiens protestatur : t Justi in perpe-
mors tua, morsus tuus ero, inferne (Ose. m). > luum vivent, et apud Dominum est merees eorum
Mors ista contingit hoc ordine. Piius homo di- (Sap. m). » Piima bona, secunda melior, terlia
stemperatur, deinde inlirmatur, deinde moritur, vero oplima. Convertalur ergo peccator a morte
post hsec efferlur, ad ultimurii tumulaiur. Distem- culpae,ad vitam gratiae,et evadat a morte gehennse,
peratttr in cogilalione, infirmatur in delectatione, ad vitam gloriae. Deus enim semper tenet manus
moritur in consensu. effertur in opere, tumuiatur in expansas ut recipiat peccalores; quia non vult
consuetudine, in qua putrescit et fcetet. Moritur morlem peccatoris, sed ul converlalur el vivat. Ye-
ergo spirilus in consensu : et tune puella mortua rum cum divinse voluntati nihil obsislat, nam cum
jacet in domo (Malth. ix). Effertur in opere : et 0. t omnia qusecunquevult, fecit in eoeloel in terra,
tunc adolescens mortuus educitur extra porfam in maii, et in omnibus abyssis (Psal. cxxxn), > si
(Luc vn); tumulalur in consuetudine : et tunc Deus non vult mortem peccatorh, sed ut converlalur
qualriduanus mortuusfoetetinmonumento(Joan. ix): et vival, quid esl quod plurimi peccatores, nou so-
quia lunc anima quasi jumentum in stercore com- lum non eonvertuntur ut vivant, sed eliam perver-
putreseit (Joel. n). 0 si videretur anima morlua in tunlur ut pereant ? Nam « multi sunt vocati, pauci
peccalls, quantis foeloribus sordet, quanlis sordibus vero elecli (Mattii. x\). » An forte quos non vult
fcelet, quam deteslabilis et abominabilis appareat! mori, convertuntur et vivunt : quos autem vult
Sed nec sicdesperandum,quia tu, Domine, tres istos mori, pervertuntur et pereunt? Nam ut dicil Apo-
mortuos susritasti: pnellam in domo, adolescentem stolus : « Cui vult, miseretur, et quem vult, indu-
extra portam, Lazarum in sepulcro. Una lantum est rat (Rom.ix). > Sed et ipse per prophetam testatur :
species hujus mortis, a quo nenio resurgit, scilicet t Jacob dilexi, Esan autem odio habui (Malac. i). >
flrialisimpoenitentia; de qua forte tu dixisll: « Sine Quid est ergo quod alibi dicit Apostolus : < Deus
mortuos sepelire mortuossuos (Mattlt. vni). » Ad vult omnes bomines salVosfieri (I Tim. n): » Et
caeterosauteni^kmat Apostolus:t Stirgcqui «jormis, propheta dicit ad ipsum : <Nihil odisti eoruni quse
.97 SERMO XI, 1N NATIYITATE S. MABIJL 498
fetisti, ->omme)?(Sap. xi). >—"<0 altitudo divilia- A gratianijoperantem nemo possil promereri; quoniam
rum sapientiseel scientiae Dei, quam incompreben- ul idem Apostolus ait: Si ex meritis est, jam non es.
sibilia sunt judicia ej"us,et investigabiles viseejtis ! gralia uionvidelui hominiinipulandum, sinoncoft-
(Rom. xi.) > Yoluntastamen Dei mulliplicifei acci- verlatur, qtiando quidem Deus gratiam non apponit.
pitur : pro beneplacito videlieet, el pro signo. Be- Sed aliud est promereri el aliud demereji; promereri
neplacitum unura esl, sed signa diversa. Propter nemo graliam potest, sed demereri gratiam quisque
qtioJ dicitur : « Magna opera Domini, exquisita in potesl; et ideo non penitus imputaiidum homini, si
omnes voluntatps ejus (Psal. cx). > Inter quse sunt graliam modo non ,mereatur, sed imputalur ei
consiliumet prseceptum. Vult ergo Deus, id est con- prorsus, si graliam demerelur. Si ergo, fraires, ali-
sulit omneshomines salvos fieii; el vult, id estprseci- quis vestrum praeoccupatus est in aliquo .delicto,
pit, u< convertaturel vivat. Sed consilium ej'uselprse- nullo modo desperet, sed infejim faciat quidquid
cepfum ejus non semper implentur. Veruin qui boni potcst, ut Deus eox ejus jlluslret^ad poeniten-
seeundum consilium et prjeeepluni ejtts .conver- tiam; aperiat ooulos, ut solis lucera aspiciat-;
fitur, vivet : qui vero non converlitur, morielur. molhficet ceram , ut impressionein sigilli recipiat :
POITOcumsinegraliaDeioperanle peccator converli i'eddat se habilem, ut ei Dcus formam jsusesimilitu-
" tudinis
nonpossit, nam utdicilAposlolus:<NonestvoIenlis imprimat et graliae suae virlutem iraponat.
ncque currentis, sed Dei miserenlis (Rom. i\); t et Amen.

SEEMO xr.
1N NATIYITATESANCT/E JtfARI-E (i6).

Egredietur virga de radice Jcsse, _{ flos de radice Q appellatur propheta, sicul Paulus apostoius, quia
ejus ascendet(Isa. xi). caeleri quasi per figuras et visiones, per somnia in
In verbis propositis tria prsecipue conslderare senigmateprophetaverunt, huic autem aperte reve-
debemtss, radicem, virgam et florem. Radix, Da- latus est spiritus propheliae.Unde dicebal : « Super
vid; virga, Virgo; etflos esl Christus. Dicilur au- senes intellexi (Psul. cxvm); > el: « Audiam quid
tem Davidradix Jesse, non a quo ille sed qui ab loquatur in me Dominus Deus (Psal. LXXXIV). >
illo processit, quemadmodum ipse Christus ladix Evpressior quoque similitudo inier David et
Jesse nuncupalur : < Erit, inquit, radix Jesse qui Christuin, quaro inter Chri.lum et Abraham inve-
exsurget regere gentes, in eum gentes sperabunt nitur. Unde frequentissime in Scripturis per David
(Rom. xv). > Diverso quippe respectu et Pater di- inlelligitur Christus. De illo siquidem legitur :
citur radix Filii, et Tilius dicitur radiv Patris. < Inveni Da.id seivura nieiim, oleo saltttis meae
Quemadmodum et Christus dicitur semen Abiahae: unxi eum (Psal. ixxxvm). » Et adhuc dicitur :
< Benedicenlur, inquit, in semine luo omnes gentes < Unxit te Deus, Deus tuus oleo salutis prae conscr-
(Geii.xxn). > Sed dices^ cum promissio de inear- tibus tuis (Psal. XLIV).» _lic ei'go processit de illo,
natione Christi prius facla fuerit Abrahse quam proplieta videlicet de propheta, rex de rege, unctus
Bavid, cur jpotius de radice Jesse quam de radice D de uncto, .esus Nazarenus quem unxit Deus Spi-
Abraha. Christus dicitur nasciturus? Reddalur hsec ritu sancto (Act. x); qui de se dicit : « Spirilus
iriplex ratiOj nisi nielior reddi possit. Respondea- Domini-super me, propter quod unxit me, evange-
lur, hoc dictum propter excellentiam dignitalis, lizare pauperibus misit me (LKC.iv); > qui habet in
propler expressionem simililudinis, et propter flr- vestimento et in femore suo scriptum Rex regum
mitatera promissionis. Licet enim Abraham fuerit et Dominus dominanlium (Apoc xvn); de quo alibi
dignilatis, ulpote prsecipuus patriarcha^ majoiis dicitur : « Suscitabo David germen justum, et re-
tamen fuit dignilatis David veluti excellentissimus gnabit rex, et sapiens erit, ct faciet judieium et
regum et eximius proplietarum. lpse quidem fuit justitiam in terra (Jer. xxm). > Propheta magnus
primus rex eleclus et confirmalus a Deo, nam Saul de quo locutus eslMoyses: «JPropbelamsuscitabit
electusjion ftterat sed exlortus, qui conJirmari noii Deus de fratribus -.eslris, ipsum lanquam me au-
meruit, sed_poliusreprobari. Unde quamvis in ge- dite (Deut. xvin); »et alius : t Ecce veniet pro-
heralionis serie quatuordecim a David usque ad pheta magnUs, et ipse renovabit imperium (Eccli.
trajismigrationem Baliylonis reges exstilerint, Mal- XLVI).»Revera magnus quia Dominus prophetarum
thaeus taraen antonoraastice solum Davidregem ap- de quo in Evangelio dicilur : « Propheta magnus
pellat. "Etguamvis Debbora prophetissa et Sarauel surrexit in nobis (Lac. vn). » Licct enim Abrahse
proplielaipsum prsecesserint, et mulli alii prophefa. fuerit repromissum : t ln semine tuo benedicentur
ipsum ftterit subsecuti, antonoma*sticetamen David omnes gentes (Gen. xxn); > propter quod et Apo-
(16) Ex edit. Angelo Mai.
499 INNOCENTIIIII PAP.E SERMONESDE SANCTIS.
stolusait, quia t Deus non angelos, non archan- A concftisit : « J-,ceeancilla uomini, liat milii secun-
gelos sed sernen Abrahaeapprehendit (Hebr. n); » dttm verbum tuum ; respexit huinilitateni ancilla.
evidenlius tamen et ahirmalius et expressius fuit suse, ccce enim ex hoc beatam me dicent omnes
hoc repromissum David non simplici verbo sed generaliones (ibid.). »
inlerposito sacramenlo : « Juravil, inquit, Dominus Nec est virga indignationis etultionis; de qua
David veritatem, el non fruslrabitur eam ; de fru- legitur : « Yirga furoris et correptionis et destru-
ctu vcnlris lui ponam super sedera tuara (Psul. ctionis meai Assur (Isa. x). > — « Et visitabo in
cxxxi).» Multi siquidemjurant, sednon veritatera; virga iniquitates eorum (Psal. LXXXVIII). > Non est
ef muiti jurant veritatem, sed illam non servant. virga correplionis et destructionis, de qua Iegitur :
Deus autera et juruvil David, et verilalem juravit, t In virga veniam ad vos (I Cor. iv)-, » — « et qui
PI illam veritatem servavit; quia non frustrubitur, parcit virgae, odit filium (Prov. xm); t sed est
inquit, eam; de frnctu venlris lui ponamsuper sedem virga sustcnlalionis et consolationis, de qua potesl
tuam; non tuam dico sed meam. Unde cum coelum intelligi : « Yirga et baculus tuus ipsi me consolati
mihi sit sedes, illum profecto non tam super tuam sunt (Psal. xxn). » De bac virga processit virga ve-
terreslrera quam super meam coelestemsedero con- ritatis et potestatis de qua legitur : « Yirgam vii-
stituam, ut sedeat ipse homo a dextris meis. R tutis tuaeemittet Dominus ex Sion (Psal. cix); »—
Et propterea in genealogiaChristi Davidpraemit- < et reges eos in virga ferrea (Psal. ;i). » Yirga per
titur et praeponilur Abrahse. « Liber, inquit, gene- quara verus Moysesfecil prodigia in /Egypto el in
ralionis Jesu Christi fllii David, Jilii Abraham deserto. Profecto virga de radice Jesse. David crgo
(Matth. 1). » Isti sunt duae columnae quas \erus est radix Christi. Narn, ut inquit Apostolus : « Fa-
pacilicus in vestihulo templi posuil ante ostium, ctus est ex seraine David secundum carnem (Rom.
quas ambit funiculus duodecim cubitorum, de quo- i). > Christus aulem est radix Ecclesiae, de quo le-
ritm medio Christus ostium aperitur; qui de se gitur: < Ascenditsicul virgultum coram eo, et sicut
dicit: « Ego sum oslium ; per me si quis inlroierit radix de terra silienli (Isa. LHI). > Ecclesia vero
salvabitur, et ingredietur, et egredietur, et pascua est radix sanctorum, de qua dicitur : « Si radix
inveniet (Joan. x). » Unam columnain, id est Da- sancta, et rami (Rom. xi), t id est mjnistri. Est
vid, ambit funiculus duodecim cuhilorum, id est prseterea radix bonorum peiseveranlia, de qua le-
coetus duodecim patriarcharum. Sicut enim ex gitur : c Hi radices non babent, quia ad tempus
Abraham duodecim patriarchae nepoles ipsius car- credunt, et in lempore tenlationis recedunt (Luc
naliler descenderunt, sic eliam a David duodecim „ vm). i Radix fldes prsedicatorum,de qua dicitur :
prophetse imitatores ipsius spiritualiter processe- « Si seminaverit in terra, radix ej'us ad odorem
runt. David itaque radix est, de qua evangelicus aquse germinabit (Job xix). > Radix virtutum fl-
propheta praedixit: Egredieturvirga de radice Jesse, des, de qua dicit Apostolus : « ln fide radicali et
et flos de radice ejus ascendet. Haecest « virgula fundati (Ephes.ni). » Yel humililas, de qua dici-
fumi ex aromatibus myrrhae el thuris (Cant. ni), » tur: « Justus radicem suam niiltit deorsum (Isa.
virga quse floruit et protulit fructum, quia virgo xxxvn). > Radix aulem sapientise verbum Dei non
credidit et concepit et peperit Chrislum. De hac est in excelsis. Ergo radix iniquorum diabolus, de
virga Balaam prophetavit dicens : < Orietur stella qua dicitur : « De radice colubri egredielur regulus
ex Jacob, et consurget virga de Israel, el de Jacob (Jsa. xiv); » et alibi : « Radix juniperorum erit
erit qui dominetur (Num. xxiv). > Slella, id est cibus eorum, et radices ejus densabuntur super
Maria, quae stella maris interpretatur, eademque acervos petrarum (Job xxx). J Contra quam dici-
virga quaeprotulit hunc florem, elipseestqui « do- tur : < Securis ad xadicem posita est (Maitk. m). >
minabitur a mari usque ad mare, el a flumine us- Est praelerearadix mala obslinatioin peccatis, vel
que ad terminos orbis terrae (Psal. LXXI);» nam terrenorum amor, de quo dicitur : « Ego vidi stttl-
« Dominusnoraen est ei (Psal. LXVII) ; >virga bu- D tum firma radice, et maledixi>'pulchritudiniej'us
militatis, virga virginitatis et virga fecunditalis, statim (Job v). > Sed « omnis plantatio, quam non
quse tria in verbis propositis congrue designantur. plantavit Pater coelestis,eradicabilur (Matth.xv). >
Cum enim audis radicem, humilitatem intellige; Econtra de sapientia Iegitur : « In eleclis meis
cum audis virgam, virginitatem agnosce; cum mitte radices, et radicavi in populo honorificato
audis florem, fecunditatem intende. ln his sane tri- (Eccli. xxiv). »
bus haec virga prsecipue commendatur. Undecum Sequitur : Et ftos de radice ejus ascendil. Quid
angelus de fecunditate prsedixit: « Ecce virgo con- est hoc quod flos non dicitur ascendisse de virga,
cipiet et pariet fllium (Isa. vn); > et ilia ei de vir- sed potius de radice, de qua et virgo processit?
ginitale respondit: t Quomodo fiet istud? quoniam Sane propheta Spiiitu sancto plenus dicere maluit
virum non cognosco(Luc i); > intelligens tandem quod flosde radice ejus ascenderet, quam de virga;
quod nec virginilas impediret fecunditatem, nec videlicet ad distinguendum gradus ascensionis, ad
fecunditas aufcrret virginitatem, angeloproteslanfp designandumsubliniitatis fasligium,et ad perimen-
quia t Spirilus sanctus superveniet in le, et virtus dum virus erroris. In genealogia siquidem Christi
Altissimiobumbiabil fibi, > prolinus de liumilifate viginti oclo sunt gradus ascensionis de radice us-
501 SERMOXI, IX NATIYITATES. MARljE. 502
que ad virgam, ld est a David usque ad virgmem A Christum de stirpe David et de semine regio nasci-
Marlam, de qua natus est Chrislus, qui vocalur turum, sicut dicillsaias, egredieiur,inquit, virga de
Jesus (Malth. i). Et per lios gradus aseensionis flos radice Jesse, id est de rege Da\id, qui fuit utique
de ratlice ascendit ai vjrgam, in qua terminalur Jesseiilius et regi,iestirpis, et fos in Christo de ra-
ascensus. Et quamvis secundum naturam carnis diceejus ascendet.Et alibi : « Suscitabo David ger-
Christus descendit de David, ipse tamen incorpo- men juslum, et regnafeilrex, et sapienserit, el faciet
raiiter super illum secundum excellentiam digni- judicium et justitiam in terra, cl hoc est nomcn
tatis ascendit. Ideoque signanler et ipse prophela quod vocabunt eum, Domiuus juslus noster (Jer.
praedixitquod flos de radiee ejus ascenderet, ut xxm). J Dbiin Latino ponitur Dominus, in Uebroco
soliumejus intelligatur longe sublimius throno Da- ponitur Adonai, quod est nomen Dei, et in Hebrao
vid; tanto siquidem excellentius quanto differenlius non ponilur nisi pro Deo. Unde probatur quod hoc
prse illo nomen hseredilavit. Unde bene dictum est germen David-\idelicet Christus est Deus. ln Apo-
per proplielam : « Super solium David, et super calypsi quoque unus de senioribus dixit Joanni :
regaum ejus (Isa. IX). » Non dicit in solio, secl t Ne fleveris, ecce vicit leo de tribu Juda , radix
super solium; necdicitin regno, sed super regnum; David, elc. (Apoc.v). i Paulus quoque td Timo-
ut ostendatur quod illud fuit terrenum et tempo Iheum: cMemoresto DominumJesum Chrislumrc-
rale, istud aulem selernumest et coeleste.Ad quod surrexisse a moriuis ex semine David secundum
referendumest illud, quod angelus inquil ad virgi- evangelium meum (H Tim. JI). i Per id lamen
nem : « Dabit ei Dominussedem Davidpatris ejus, quod in fine legitur numerorum de filiis Maejiir, et
et regnabit in Jomo Jacob in seternum(Luc. 1); > de flliabusFalsaalli potest sufficienterostendi quod
ut signilicansprosignifiealo ponatur. " mulieres illoequaj partcm hsereditatis liabebant, -
Perlioc etiam quod flosde radiee dieitur aseen- dehebant nubere viris non solum de su%tribu, sed
disse, peiimitur crror impii Manicluei,qui praesum- etiam de eadem familia. Unde scriptum est ibi:
psit assereie quod Christus non liabuit-naluralem «Omnes\iri ducanl uxores de liibu et cognalione
ct veramcarnem sed umbratilem cl phantasticam ; sua, et cuncta;feminoemaiitos de eadem tribu acci-
quod inde fallaciler colligebat, quia non de carne piant, ul hajredilas permaneat in familiis (Num.
nec de sang^iine,sed de Spiritu sanclo dicitur esse xxxvi). i Joachim autem el Anna masculum non
coneeptus. « Quodautem natum est ex carne, caro habuerunt hseredeni, sed eorum primogenita fuit
est; et quod natum est ex spirilu, spiritus est (Joan. virgo Maria. Unde incunclanter ad eam pars hajrc-
m). > Contra quod expressive loquens prophela C ditatisprsecipuapertinebat.Quarecumsancta nupse-
praedixit: Flos de radice ejus ascindit; ut oslendat ril justo, profecto secundum legem nupsit viro de
radicem ei florem ejusdem esse naturae; sicque eadem tribu ; et ex eadem Uibu et familiafuit virgo
Christum existereverum lioniinem, sicut Davidex- Maria.
slilitverus Iiomo. PwetereaiiepuiarelurquodMaria Sed quomodoflorem istum ascendisse dicunt, ct
adoplionede una familia ad aliam esset assumpta, non potius descendisse, cum Christus in quantum
sicut aliquando virga per insilionem de una radice est incarnatus, descenderit polius quam aseendeiiJ,
in aliam radicem assumitur, ut proplieta designar.et Nam ipse est panis vivus qui de coelodeseendit
certius et expressius veritatem, dicit quod flos de (Joan. vi). Qui etiam de se dicit: J Descendi de
radice ejus ascendet.Nam et sicut David post mui- ccelonon ul faciam volunlatem ineam, sed volun-
las persecutionesregnavit, sic el Christus posl pas- tatem ejus qui misit me (Joan. v). > Et ad quem di-
sionem suam in gloriam Patris intravit. cilur per propbetam: < Utinam dirumperes coelos
Per genealogias autem, quas Mattbaeuset Lucas et descenderes! (Isa. LVI.V.) >Hocautem ad conser-
describunt, non videtur esse probalum quod Maria vaudam proprielatem sermonis, quia sicut in pro-
fuerit de stirpe David, sed neque de tribu Juda, lia- pagatione generis fit ascensus , unde cum de ger- *
bito etiam pro conslauti quod secundum legemper- D mine loquerelur, ascensionis voluit et debitit uti
sonaediversarum tribuum sibi iu matrimonio con- verbo; nam et de inferiorifuturus erat ad superio-
jungantur, nec eonjungantur passiones et sortes. rem progressus, ideoque dicendus eiat ascensus,
Nam duae tribus sacerdotalis et regia, liiite sibi Verumtamen qui descendit, idem esl qui ascendit,
jungebantur ad invicem fcedere conjugali; unde sieut ipse lestatur in Evangelio: « Nemo ascendil
Maria legitur fuisse cognata Elisabelh quae erat de in ccelumnisi qui descendit de coelo, Filius homi-
flliabus Aaron; et sic poterat licite conjungi Joseph nis qui est in ccelo(Joan. m). »Nania summocoelo
qui erat de stirpe regia, de domovidelicetet familia egressus cjus, el oecursus ejus usque ad summum
regis David. Sed concessoquod Josepli et Maria rjus, nec esl qui se abscondat a caloreejus. Audi
fuerint contribules, de tribu videlieet Judse, non descensum:«Cum in forma Dei esset, uon rapinani
tamen probatur fuisse de eademfamilia ; quia sicul arbitratus est esse se aequalemDeo; exinanivit se,
Joseph deseenditde stirpe David, sicet Maria potuit formam servi accipiens, factus obediens usque ad
descendissede piogenie femoiis ipsius, vel etiam morlem, mortem autem crucis (Phil. n). >Sed audi
dealiis familiis tribus ejusdem. Ideoque prophelse quanlum ascendit: « Propter quod, inquit, exalta-
Sj>ir"Uusancto oleni voluerunt aperte ursediccre vit illurn Deus, et dedit illi nomen quod est super
505 INNOCENTIIIII PAP^E SERMONESDE SANCTIS. -50i
onine nomen, ut in nomine Jesu omne genu flecta- A Ad quem"'dicitProphela : « Speeiosus forma pras
lur ccelestiuni,terrestrium et infernorum, et omnis liliis hominum, diffusa est gratia in labiis tuis";
lingua conflteafur quia DominusJesus Christus in specie tua et pulehriludine tua intende prospere
gloria esl DeiPatris (Phil. n). > procedeet regna (Psal. xtiv). * Tu enim es sol ju-
Nee mireris si flos iste desceridendoascendit, stitiae (Malac. iv), lu « lux vcra qua?illuminas om-
quia cum ipse sit verus Deus et homo, ipse idem nem hominem venientemin hunc mundum (Joan.
ascendit in qiiantum est liomo Deus.De que ascensu i); > cujus pulchritudinem sol et luna mirantur;
dicitur per prophetam : « Ascendet Deus super nu- c in quem desideranl apgeliprospicere (IPetr. I),I
bem levcm, et ingredietur .Sgyptum (Isa. xiv). > admirando dicentes : « 0_uis est iste qui venit de
Ergo de radiee ejus ascendit. Hic in Canlicis de se Edom, linctis vesiibus de Bosra? Quarerubrum est
dieit : « Ege flos campi, et lilium convallium(Canl. indumentum tuum quasi calcantium in lorculari ?
ir). > Sane sunt flores veritatis et gratioe, et sunt (Isa. LIII.) > Nam, ut alibi Iegitur : c Veslimentum
flcres vanitatis et culpae.De primis legilur: « Flo- ejus fuitaspersum sangnine (A-poc.xix), > iion uli-
res apparuerunt in terra nostra, tempus putationis que inquinante sed emundante, secundum quod
advcnit. Slipate nie malis. fulcite me floribus, quia legitur, quia « Iaverunt stolas suas et candidas eas
amore langueo (ibid.). > Circumdabant eam flores fecerunt in sanguine agni (Apoc.xxn). >Et licet per
rosarum, et lilia convallium. De secundis dickur : ignominiam despicabilis passionis indecorus et in-
« Omniscaro foenum, et omnis gloria ejus quasi gloriosus videretur, propler quod inquit de eo pro-
flos foeni. Exsiccalum est foenum, et ceeidit flos, pheta, vidimuseum non habentem speciem neque
verbumaulem Domini manet in selernum (Isa. XL).> decorem, ipsius tamen decor et species cum non
— « Homo natus de muliere, brevi vivens tempore, apparehat nihilominus permanebat.
repletur multis miseriis, qui quasi flos egrediturel Unde flos iste non defloruit nec effloruit, sed flo-
eonteritur, et fugit velut umbra, et nunquam in ruil et refloruit; floruit in concepfioneimmunis a
eodem statu permanet (Job xiv). > — « Mane flo- culpa, ipso per Psalmistam testaute : « Refloruit
reat, ct transeat, vesperedecidat, induret et arescal caro mea, etex voluntate mea confltebor illi (Psah
(Psal. LXXXIX). > Deistis legitur -. « Coronemusnos XXVII). t De hujus etiamfloris odore Sponsadicitin
rosis anlequam marcescant, nec perlranseat nos Canticis: « Meliorasunt uhera tua vino, sicut un-
flos temporis (Sap. n). > De illis dicitur: « In alriis guentum optimum. In odore unguentorum tuorum
domus Dei nostri florebunt (Psat. xix). J currimus (Cani. i). > Hinc etenim sapienlia Dei de
Caeterum iste flos gloriae, isle flos florum venil Q sedicit:« Sicut cinnamomumet balsamumaroma-
plantare primas el eradicare secundas, planlare lizans odorem dedi, quasi myrrha eleeta dedi sua-
virtutes et vilia exslirpare. 0 si liunc florem digne vitatem odoris (Eccli. xxiv). > Hujus odorem fioris
laudare possemus! el si non digne,vel non indigne! praesentiensIsaac in Spiritu saneto dicebat: « Ecce
Certe flos isle speciosissimum habel colorem, sua- odor filii niei sicut odor agri pleni, cui benedixit
Mssimumhabet odorem, ct dulcissimum liabet sa- Dominus (Gen. xxvn) ; > -cujus odore resurgunt
porem. Unde nos, fratres charissimi, etsi non quan - mortui, sanantur aegroti, et conflrmantur inQrmi.
tum \olumus, quantum tanien valemus, prospicia- Cslerum isle flos est procul dubio panis vivus qui
inus hujus floris coloremdelectaliilemet decorum; de ccelo descendit, omne deleelamentumin se ba-
Eumamushujus floris colorem recreabilemet amce- bens, et omnis saporis suavitatem (Sap. xvi); super
num; gustemus hujus floris saporem deleclabilem mel et favum dulcis animae diligenii {Eccli.xxiv) ;
et sincerum. De hujus floris colore sponsa dicit in de quo dicit Psalmographus : * Gustate et videie
Canticis : « Dilectus meus candidus et rubicundusi quoniam suavis est Dominus (Psal. xxxm). J Et de
(Cant.y); > Candidusin conceplione,rubicundusin quo Pelrus apostolus ait: « Si tamen guslastis quam
passione. Cumenim ipse ^il candor lucis aelernae,et; suavis est Dominus (I Pelr. n). » Hic ipse flos sa-
speculum sine macula Deimajestatis, et imago bo- pienlia Dei dicitur : « Qui edunt me, adhuc esu-
nitatis ipsius, profeclo non potuit alicujus peccatii rient, et qui hibunt meadhuc sitienl (Eccli. xxiv). >
niacula majestas Dei et imago bonitatis obscurari. Quia ^tanta est hujus floris dulcedo, quod saturitas
Et ideo « peccatum non fecit, ncc inventus est do- provocat famem, et ebrietas silim inducit. Beati
lus in ore ejus (I Petr. n). > Sed neque peccatumi oculiqui floremistum et nunc intuentur per fidem,et
contraxit, quia quod non rapuit, lioc exsolvit.Nami landemcontemplabuntur per speeiem!videntes eum
naaler ejus Maria inventa est in utero babens de' non per speculum in aanigmate,sed facie ad faciem
Spiritu sancto, sicul ei angeluspraedixerat : « Spi- (I Cor. xni) oculis eorporis hominem, oculis cordis
rilus sanctus superveniet in te, et virtus Altissimi Deum; ad cujus visionem perpetuam ipse xniseri-
obumbrabit libi, > ideoquequod orielurex te, om-• corditer nos perducat qui cum Patre et Spirilu
aino mundum, omnino candidum, « vocabitur.Fi- sanclo, etc.
lius Dei (Luc. I). >Dominus enim decorem induit.
tOS SERMO XU, 1N PURIFIC. S. MATAIJS. 506

SERMO XIF.
IN SOLEMNITATEPURIFICATIONISGLORIQSISSBLESEMPER VIRGINISMARI^E.

Be lUteris, signis, ei nunliis ante Christi adventum prcemissis : de tribus trium nuntioruin
mis el triplici pace : our in$urificatione ccereos portamus accensos : itcm de triplici ad-
ventu Domini, et iriplicitemplo ad quod venit, et de templi cedificatione.

Ecceego mitto angslum meum, et prmparabit viam: A fratribus vestris, etc. (fleul. xvm). >lUirsum: « ^i-
anie faciem tuam : et statim veniet ad iemplum san- dehilis vitam vestram pendentem ante oculos ve-
ctum suum dominalor, quemvos qumrilis, •etangelusf slros, etnon credelis vitaeveslrae (Deul. xxvm). »
lestamenti, quemvos vullis (Malac. in). IIos aniem nunliosiongeanleprsemisit. Tfovissime
Rex regum et Dominus dominantium pio salule! verocum jam venturus essel, in proximos tres egre-
populi sui venturus in propria sui eum recepturii gios et illustres nuntios destinavit. Primus praepa-
non erant (Joan. i), ne de ignorantia sui adventusi ravit viam incarnalionis, seeundtis viam nativitatis,
excusationes in peccatis assumerent, adventus suii tertius viam praedicationis.Per primam viam venit
signa praemisit,lilleras illis direxit, et aitte faciem ad templum salutare, per sccundam venil ad -tem-
suam nuntios destinavit. His enim tribus, videlicet plum materiale, per tertiam venit ad templum spi-
litleris, signis, et nunliis, suum liquido deciaravit rituale. De primo nunlio legitur in Evangelio:
adventum. Non enim solus aut suhitus dcbuit ve- c Missus est angelus Gabriel a Deoin civitatem Ga-
nire, qui cum venisset, binos et hinos anle faciem lilaese,cui nomen Nazareth, ad virginem desponsa-
stiam legilur destinasse. Praemisit itaque signa, id lam viro, cui nomen erat Joseph, et nomen virginis
est mysleria figurarum; direxit Iitteras, id est testi- _ Maria. Et accedens ad virginem, eam suaviter saiu-
monia Scripturarum; destinavit nuntios, personas tavit: Ave, inquit, gratia plena , Dominus tecum,
videlicet pvophetarum. Praasignalus est etenim In benedicta tu in muiierihus (Luc. i). J Ave,quia per
liguris : ut Isaac natus de slerili (Gen. xxi), praesi- te mutabilur nomen Evae. 'Illa fuit plena peccalo,
gnavit Christum nasciturum de Virgine. Virga sed tu plena gratia. Illa recessit a Deo, sed Dominus
fronduit (Num. xvn) et atlulit fruclum, quia conce- tecum. Illa fuil maledicta in mulierihus, sed bene-
pit Virgo, et peperil Chrislum. Hoc ipsum ignis in dicla tu in muiieribus. Fructus ventris illius fuit
rubo (Exod. m), manna in deserto (Exod. xj, plu- maledictus Cain, sed fruclus ventris tui erit bene-
via in vellere praesignavit(Judic. vi). Praenuntialus diclus Jesus. Per illam niors inlravit in orbem, sed
est in Scripluris, utin Genesi: «Non aufereiur scep- per te vita rediil ad orbcm; quia lu concipies et
trum de Juda, et dux de femore ejus, donec veniat paries fflium, et vocabiturnomen ejus Jesus (ibid.).
qui miltendus est : et ipse exspectalio gentium «'Ipse enim salvum faciet populum suum a peccatis
(Gen. XLIX).J Et alihi : « Veniet Dominus sicut eorum (Matlh. i). > Salutatione praemissa , statiia
quercus, qui est jn Silo, cum ex semetipsa fuerit in Domini sui prsenuntiavit adventum : «"Spiritus san-
duodecimpartita {Amos.n).» Et in secretis Jere- ctus superveniet in te, et virlus Altissimi obumbra-
miae: « Post hoc in terris visus esl, el cum homi- C bit tibi (Luc. 1). > His ita peractis, stalim Spiritus
nibus conversatus est (Baruc. III). j Annunliatus sanctus advenit, et triplicem Viam arfte faciem Do -
est per prophelas, ut Isaias : « Ecce virgo conci- mini praeparavit. Prima fuit virginalis consensio,
piet, et pariet fllium, et vocabitur nomen ejus Em- secunda fuit carnalis mundatio, terlia fuit corpo-
manuel (Isa. vn).> Et Habacue-:«Si moram fecerit, ralis formatio. Prima fuit consetisus mentis in vir-
exspecta eum; quia veniens veniet, et non lardabit gine, secunda fuit muudalio carnis a fomite, lertia
(Habac. n); >et Daniel: < Septuaginta hebdomadae fuit formalio corporis ex purissimo sanguine. Cum
ahbreviatae sunt, ul consummetur praevarieatio, et enim angelus admiranli virgini modum conceptionis
adducatur justitia sempiterna, et ungatur Sanctus et ordinem indicasset, statim illa summo flesiderii
sanctorum (Dan. ix). > Porro tam manifesta signa flagrans ardore, consensit, et inslinctu Spiritus san-
Synagoga misera non nolavit, tam aperlas litteras cti respondit: « Ecce ancilla Domini, flat mihi se-
Judaeacaecanon inlellexit, lam veridicos nuntios cundum verbum tuum (ibid.). >Beata quae credidit,
populus ineredulusnon accepit, et ideo cum « vcnit quoniam omnia completa sunt ei. Non enim auctor
in propria, sui eum non receperunt (Joan. i). > Dc fidei concipi potuit de incredula ; ideoque primam
qnibus per prophetam conqueritur, dicens: « Co- D viam, scilicet consensum virginis oportuit praspa-
gnovit bos possessoremsuum, et asinus praesepe rari. Statim autem Spiritus sanctus supervenit in
domini sui: Israel autem me non cognovit (Isa. i). > eam; prius quidem in eam venerat, cum in utero
Hinc eis dicit in Evangelio: « S: crederetis Moysi roalris animam ejus ah originali peccalo mundavit,
e/edeietis ulique et mihi (Joan. v). De me enim sed et nunc supervenit in eam, ut carnem ejus a
seripsit ille: Prophctam suscitabit vobis Deus de fomite peocati mundaret, quaienus esset sine ruga
537 TNNOCENTIIIII PAP.E SERMONESDE SANCTIS. 508
prorsus et macula. Tyrannum ilaque carnis, languo- A { nifestus ; vel potius ratione mysterii, quia quod
rem nalurae, fomitem peccati, sicut opinor, in ea virgo concepilChristumper carnem in utero, signi-
prorsus exslinxit; utdecaetero non posset in mem- flcahat quod fidelisanima dehet concipereChrislum
hris ejus surgeremotus ex legepeccati,contralegem per fidemin aninio? Quodvirgopeperit Chrisliimin
justitite, neque caro concupiscere posset adversus saeculo, signiflcat quod fldelisanima debet parere
spiritum, in qua « pax Dei, quaa exsuperal omnem Chrislum in opere. «Fides vero sine operibus mor-
sensum (Phil. iv), > debebal corporaliter habitare. tua est (Jac. m). > Vivitaulem, cum fidesper dile-
Ideoquesecundavia, scilicetcarnis mundatio,debuit clionem operatur. ldeoque magis partus, quaEt
praeparari.Moxautemdepuri»simissanguinibiisglo- conceptiissolemnis habetur. De charitate legitur:
riosissimaevirginis , corpus redemploris spiiituali « Sic Deus dilexit mundum, ut Filium suum unige-
quadam operatione formavit, et sine temporis inter- nitum darel pro mundo (Joan. m). > Filium dedit,
slitione, novam animam infundendo creavit, quam non servuni; unigenitum et optimum dedit, non
una cum corpore Verbum assumpsit, el factum est reddidit: quia non ex operibus justitiae quae feci-
liomo, ex anima rationali, et humana carne subsi- mus nos, sed secundum suam misericordiam salvos
stens. Hac ergo triplici via Dominopraeparala, sta- nos fecit (Tit. m). Nectamen dedit, sed tradidit:
tim virtus Altissimidescenditin eam, et univit se " quia « proprio Filio suo non pepercit Deus, sed
corpori anima medianle. Mediatautem anima non pro nobis omnihus tradidit illum (Rom. vm). >—
solum per unionem, verum eliam per naturam. Di- «Majoremaulem eharitatemnemo habet, ut animam
vinitas enim penitus est simplex, nam et caret mul- suam ponat quis pro amicis suis (Joan. xiv). > 0
tiplieitate pariium, et habet concretionem proprie- inasstimabilisDei charitas, quaefecit hominemsine
tatum.Cormis autem prorsus est compositum; nam homine, factus est bomo pro homine. Hinc eliam
et habet multiplicitalem parlium, et habet concre- de Spiritu sancto natus asseritur, non quod ipso
tionem proprietatum. Anima vero parlim est sim- paternaliter generante , sed quod co spiritualiter
plex, quia caret niulliplicilaleparlium, ut divinitas; «perante natus sit Cliristus de virgine. Licet enim
partim composita, quoniam hahet concrelionem indivisasint operaTrinitalis.opus lamen dileclionis
proprietatum, ut corpus. Hinc itaque legitur tantas Spirilui sancto specialiter attribuitur, qui est dile-
suhlilitalis esse divina natura, ut corpori de limo ctio Patris et Filii, amor et connexio utriusque. Sed
terrse formato uniri non congruerit, nisLrationali in incarnaiione charitas evidenter elueet, non solum
essentia mediante. Statim ergo venil ad lcmplum quia Deus ineffabili charilate Filium suum nnige-
sanclum suum, lemplum videlicet salutare. De quo < /-.nitum inoarnavit, verum etiam quia virgo ex ni-
dicit in Evangelio: «Solvite lemplum hoc, et in mio charilatis ardore Dei Verbuin concepit, cuni
triduo excitabo illud. Hoc aulem dicebat de templo ail: « Ecce ancilla Domini, flatmihi secundumver-
coiporis sui (Joan. n). J HOCtemplum est sanclum, hum tuum (Luc. i). > Hahetis itaque primum nun-
id est sanclilicans; non autem sanctificatum, id est lium, primam viain, primuni advenlum, et primum
apeccalo niundatum: eo quod iniquitatem non fe- templum.
cerit, nec inventus sit dolus in ore ejus (Isa. LIH). Sed postprimum nuntium venit secundus , qui
Sed neque peccatum contraxit, quia quod non apparenspasloribusait: «Evangelizovohis gaudium
rapuit, hoc exsolvehat (Psal. LXVIII).«Ascendit magnum, quianatus eslChrislus Dominus in civi-
enim Deus nubemlevem, > idestassumpsit carnem lale David (Luc. n). » Hic quoque triplicem viam
a peecato immunem, cet intravit ^Egyptum(Isa. ante faciem Domini prasparavit. Primam, prsepa-
J.IK), J id est venit in mundum. Venit autem per rando famulum in obsequio; secundam , praepa-
incarnationem ; quia « Verhum caro factum est,-et rando locum in diversorio; lertiam , praeparando
habitavit in nobis (Joan. i).i — c Exinanivit enim cunabulum in praesepio.Apparuil enim angelus Do-
se formamservi accipiens, in similitudine hominum miniJoseph in somnis, dicens: «Joseph fili David,
factus, et habitu invenlus ut homo (Phil n). j D noli limere accipere Maiiam conjugem tuam: quod
Porro sicut non venit subitus, ila nec solus. Vene- enim in ea naluin est, de Spiritu sancto est (Matth.
runt enim cum eo spiritus poiestatis et spiritus i). > Disposuit sane cceleslisaliitudo consilii, ut
cliaritalis. Ex poteslate valuit, ex charitate voluit virgo sponsumhaberet, non soluiu ut tolleret for-
incarnari. De potestatelegitur: « Omnipotenssermo nicationis opprohiium, non solum ul falleret falla-
tuus, Doniine,aregalibus sedihus venit(Stfp.xviii),t cem diabolum, verum etiam ul esset virgini ad so-
insimulalum portans imperium. Et quae major po- latium, el ut parienli praeberetobsequium. Postaio-
tentia , quam quod aeternusfecit se temporalem, dum autem inter frequentiam mullitudinis, quaead
simplexcomposilum,et immortalis niortalem?Cerle! profitendum convenerat,locum scilicet arclissimum
non est impossibile apud Deum omne verbum. parienli virgini prseparavit.De quo dicit evangelista:
Cum ergo majus fuit Deum hominem fieri, et dej « Quia nonerat ei locus,» alius scilicet, «in diver-
virgine concipi, quam Deum hominem faclum de! sorio. > Tandem vero praeparavililli cunabulum ih
virgine nasci: quid est ergo, quod nalivitas Chrislii praesepio,inquo virgo puerum recliriavit (Luc.u).
majori Solemnitaterecoliiur, quam cjus coneeptio? ? De quo dicil prophela: «In medio duum animalium
An quia conceptus occuhus, et parlus exstitit ma-- innofesceris (Habac. m). > Non enjffi est incredi-
£.59 SERMOXII, IN PURIFIC. S. MARLE. 510
bile, quin hoc ille praeparaverit, «qui facit angelos ii estporla-elausa (Ezcch. XLIV),ct virlion est trans»
suos spiridis, et ministros suos ignem urenlcm gressus per eam.
(Psal. CIII).J Quid esl autem quod in boc festo cereos porta-
Sed quid est quod angelo eongaudenlc pastori- mus accensos ? Hoc ex libro Sapienliajpotest con-
bus, Deushomo nascitur, in praesepibovis et asini: jiei, ubi leguntur idololatrae ohscura sacrificia fa-
quid est, inquam, nisi quod triplicem pacem nobis cienles. Gentiles enim Februarium mensem inferis
insinuat? Scitis enim, charissimi, quod ante Re- dedicaverunl, eo quod sicut ipsi putabant, sed er
demptoris adventum tres erant inimicitiarumparie- rabanl, in principio ejus niensis Proserpina rapla
les. Primus erat inter Deumet hominem, secundus fuerat a Plutone; quam quia mater ejus Ceres faci-
in<er angelum et hominem, tertius inter homiiiem bus accensis, in Ethna toia nocte per Siciliam quae-
et hominem.Homonaniqueperinobedienliam Crca- sisse credebatur, et ipsi ad commeniorationemip-
torem offenderat, per suuin casum restasralioncm sius, facihus aceensis, in principio mensis urbem
angeli impedierat, per varios ritus se ab homine de nocte luslrabanl. Unde festum illud appellaba-
separaverat. Judaeusnamque caeremonias excole- lur Amburbale. Cum aulem sancti Patres consue-
bat, genlilis idololatriam exereebat, utriusque ritus ludinem islam non possent penitus exstirpare, con-
alterius displicebat. Sed veniens c pax nostra fecit stitueiunt, utin honore beatceVirginis Marisece-
utraque unum, J destruxit macerias inimicitiarum reos portarent accensos et sic quod prius fiebat
(Ephes.n), et concurrentes parieles in se angulari ad honorem Cereris, modoflt ad honorem Virginis;
lapide copulavit, ut de caateroesset «.unum ovile et quod prius fiebat ad honorem Proserpinae, modo
etunus pastor (Joan. x). > Ahstulit ergo peccatum fit ad laudem Mariae.Ob hoc quoque in Puriflcatio-
et recouciliavit hominem Deo, reparavit casum, el ne Virginis cereos accensos portamus, ut purilicali
reconciliavil hominem angelo, destruxit ritus, et per gratiam, cum accensis lampadibus quasi pru-
reconciliavit hominem homini. Resfauravit ergo denles virgines ad nuptias ingredi mereamur (Matih.
secundum Apostolum, qui in eceliset qniin terris x.w ). Ad haec,-sietilnon subitus venil, sic nec so-
sunl, etob hoc illa ccelestis militiaemultitudo psal- lus; venerunt enim cum eo spiritus humihtatis el
lebat: « Gloria in excelsis Deo, J id est angelis, spiritus paupertatis; feumiliiaseum ohiulit, humili-
Deo . c et in terra pax hominibus, > Judaejs et tas in prassepio reelinavit, paupertas eum vilibus
genlibus « bonaevoluntatis (Luc. III ). t Hinc est - pannis involvit, paupertas eum vili mercede rede-
etiam quod angelus loquilur et congaudel paslori- mit. 0 mira Domini pielas, mira dignatio : pauper
bus : quia pax inter angelos et homines est refor- C effectus est, cujus est « teria et plenitudo orbis
mata. Nascitur DeusItomo, quia pax inter Deum et terrarum, et universi qui liabilanl in eo (Psal.
hominesest reslaurata; nascitur in praesepi bbvis XXIII).JHumiliatus estquierat excelsus, quia « ras-
et asini, quia pax est inler homines er,homines re- gnus Dominus, et magna virlus ejus et sapienliae
parata. Perbo^em enim Judaicus, per asinum gen- ejusfnon est numerus (Psal. CXLVI).> Habetis ergo
lilis populus praefiguratur,secundum illud : « Non secundum angelum, secundum viam, secundumad-
arabis in bove et asino (Deut. xxn), > Judaeo sci- ventum, secundum lemplum
licet et gentili. His gestis c venit DominatorDomi- Sed post secundum nunlium venii et lertius, de
nus ad lemplum sanclum suum (Malac. III ). > Ad quo angelus Gahriel ait : « Ipse praeibit aute illum
templum maleriale, de quo legitur in Evangelio: in spirilu et virtule Eliaepararc Domino plebem
c Quadraginta et sex annis spdificatumest templum perfectam(Luc. i); > Joannes autem angelus ap-
hoc (Joan. JI). > Et in Psalmo : c Suscepimus mi- pellatur, non naturae proprietate, sed oflicii quali-,
sericordiam tuam in medio templi tui (Psal. late, juxta quem modumipse Christus consequenter
XLVII ). > Venit autem per ohlationem, secundum angelus appellatur, juxta illud : « Et staiim veniet
quod hodierna die sancti Evangelii lectio declaravit, ad templum sanctum suum Dominator quem vo»
quia t poslquamimpleli sunt dies purgationis Ma- quaeritis, et Angelus Testamenti quem vos vultis
riae, tulerunt Jesum in Jerusalem, ut sisterenl eum (Malac. m). > Reveramagnus, quia praecojudicis,
Domino(Luc. n), J elc. Ohlatusest enim, quia ipse vox Verbi, paranymphus sponsi, lucerna solis, qui
voluit: sed a matrc fult oblalus in templo, qui Pa- pro sui dignilate non tanium propheta, sed plus
tri se obtulit in cruce. In temploredemptus est, qui quam propheta meruit appellari ( Mallh. n ). Ipse
in cruceredemit. Sed ipse seipsum dedit redemptio- namque fuit limes praecedentium et sequentium :
nein pro mundo, mundusautem par lurturuin, aut quia c lex et prophelae usque ad Joannem (Luc.
duos pullos columharumdedit redemptionempro xvi), > Evangelium et aposioli a Joanne. Ipse cum
eo. Legitur aulem bis fuisse redemptus, semel sa- praecedenlibusChristum praedixit fuluruin : « Qui
cerdolibus, sed columbavel turture; item ministris, post me veniet, ante me faclus est, cujus non sum
sed drachma vel statere (Mattli. xvn). Ipse lamen dignus corrigiam calceamenti solvere (Joan. i), >
non fuit redemptus ex debito, sed tantum ex bene- cum praesentibuspraesentemosiendil: «Ecce Agnus
placito, nam secuudum legem redimi non teneba- Dei, ecce qui lollit peccata mundi (Ibid.). >
lur, nisi primogenitus vulvamapericns(Levit. xn), Hic viam ante faciem Domini praeparavit.Viaiu.
sed ipsc vulvamVirginis non aperuit. Nam hacc inquam, iriplicem, nam trinlex legitur esse bapti-
511 INNOCENTIIIII VkPM SERMONESDE SANCTIS. 512
smus : ablulionis, coriipunciioniset passionis. Ab-. 4 sli praemittitur, qui praepararet ei viam. Hic est
Iutionis in aqua, compunctionis in lacrymis, pas- ille familiaris et spiritualis nuntius de quo dicit
sionis in sanguine. Primam viam praeparavitbapti- propheta : « A timore tuo, Domine, concepimuset
zando, secundam viam praedicando,tertiam viam peperinius spiritum salulis (ha. xxvi). > Timor
moriendo. Baplizabal «orpus exterius, sed non iste praeparatiler trium dierum, quo filiiIsrael egres-
mentem ksterius; unde : « Ego haptizo in aqua, si sunt de ^Sgypto (Exod. xiv), id est, poeniteutes
mediusautem vestrum stat, qui baptizat vos inSpiri- egrediunlur de tenebris peccaiorum. Iter primae
tu sancto et igni (Matth. 111).> Praedicavit pceni- diei est inquisitio viliorum, iter secunda; diei est
tentiam, sed.noncontulilindulgentiam.Unde:«Pce- recordalio peccalorum, iler terliae diei esl contri-
nitentiam agite, appropinquabitenim regnum ccelo- tio deliclorum. Piaeceditenim in poenilentesubtihs
rum (Luc. m ). > Mortuus est pro justitia, sed non inquisitio, quaj diligenter considerat et iiiquiril nu-
ipse jusiificavit, quia flerodes fecit amputari caput merum et genera vitiorum, juxta quod ipse pceni-
Joannis in carcere (Marc. vi). Stalim ergo venil tens ait: «Iniquitatem meam ego preenuntio,et co-
Dominusad templura sanctum suum, ad templum gitabo pr-o peccato meo (Psal. xxxvn). > Succedit
spirituale, de quo dicit Apostolus : « TemplumDei" huic lamentahilis
> recordatio, quaerecolit et aitendit
sanctum esl, quod eslis vos (I Cor. m). > Post B lurpitudines et ciicumsianlias deliclorum, secun-
haplismum euim atque jejunium eongregavit eos, dum quod ail : « Iniquitatem meam ego cognosco,
quos-elegitde mundo, quos lemplmn Spiritus^san- et peccalum meum Gontra me est -seniper(Psal.
fti conslituit, « genus electum, regale sacerdotium L ). > Sequitur gravis coutritio, quaedelet et purgat
(I Pelr. ii'). > Sed lunc sicutnon venit suhitus, ila maculas peccalorum, juxla quod ait : « Secundum
nec -SDIUS. Veneruntenim cum eo spiritus honesta- multiludinem dolorum meorum in cordemeo, con-
tis *t spiritus veritatis : honestatem in factis, veri- solationes tuaslaetificaverunlanimam meam (Psal.
tatem in diclis exhibuit. Jpse namque, « peccatum xcm). J Hac triplici via per timorem Domino pras-
non fecit, > ecce spiritus honestatis, c nec inventus parata, stalim venil per gratiam ad lemplum san-
' estdolus in oreejus (Isa. LIH), > ecce spiritus clum
suum, id est, in animam pccniteniis,ut illam
ventatis. Fccit enim opera singularia, juxia quod sanclificet.Venit autem non solus, sed cum eo Pa-
ipse tesiatur : c Si opera non fecissem, quaenemo ter el Spiritus simctus accedunl, juxta qucd ipse
alius fe"cit,•>etc. (Joan. xv). Verha protulit salu- teslalur : « Ad eum veniemus, el mansionem apud
taria, Petro teslante, qui ait :•«Domine,verha vilae eum faciemus (Joan. xiv). »
seiernaehabes, > etc. (Joan. vi). — « Venit ergo ad C Mansionemautem istam hoc oidine faeiunt. Fun-
lemplum sanctum suum Dominatorquem vos quae- damenlum .jaciunt, bascs disponunt, columnas eri-
ritis, -elAngelus Testamenti, quem vosvultis ( Ma- gunt, epislylia supponunt, capilellapraeficiunt,pa-
tac. m). > Metaplasmushic est, prius enim loque- rieles producunl, fenestras ordinant,-teclum super-
laturPater ad Filium : « Ecce ego mitto angelum ponunt, oslium inserunt, pavimenlum steruunt, et
meiun, > etc. jiunc aulem eonvertitsermonem ad templumin duas mansionesdistinguunt.Haecomnia,
illos qui Filii desiderabanladventum dicentes: « Ve- fratres, spiritualibus sunt plena sacramenlis. Fun-
ni, Domine, et noli tardare, relaxa facinora plebis damentum enim est fidesClnisli, super quam fide-
luaj Israel. i Et alibi : « Emille Agnum, Domine, lis anima fundata, contra «piritus tempeslaiis et
Dominalorem terrae, etc. (Isa. xvi). > De quibus lurbinis stabilis soliditate consislit. De qua dicit
Dominus inquit .aposlolis : •«Mulii reges et prophe- Aposlolus: « Fides esl substanlia rernm speranda-
taevoluerunt videre quaevidetiset non viderunt, etc. rum, argumenlum non apparentium. Sine flde im-
Luc. x ). J Hoium desiderium repraesenlatEcclesia possibile est placere Deo (Hebr. xi). J — « Quia
in illis antiphonis:.«O Emmanuel,> etc., c 0 stirps quidquidnon estex fide,peccatumest (Rom.xiv). >
Jesse. J — « Juslus enim ex fide vivit (llabac. u; Rom. i;
Caeterumquia spiritus est qui vivificat, de spiri- D Hebr. x). t Unde in Gen.: « Credidil Abraham Deo,
tuali advcnludirisli,,spiritualiler aliquid propona- ei repulatum est ei ad justifiam (Gen. xv). > Super
mus . Tres enim adventus Christi legimus in Scri- hoc fundamenlum septem hases ordinabiliter dispo-
pluris,praesentem,praeleritumet fulurum; praesen- nunlur, id est, septem petiliones, quas continentur
tem in sanctitate, praeteritiiminliumilitate, futuruin in orationeDominica; trcspertinentesadpraisentem
in majeslale. Primo venit in mundum ad redemplio- vitam, et tres perlinentes ad fuluram vitam, media
nem, secundo venit in animamad sanclificationem, vero perlinens ad ulramque. « Adveniat, inquit, re-
terlio venietin judicium adretributionem. De primo gnum tuum, fiat volunlas lua, > etc. (Mailh. vi).
dicit : c Exivi a Patre, el veni in mundura (Jaan. Super has hases septem columnaeflrmiter erigun-
xvi); J de secundo dixit : c Ad eum veniemus, et tur, id est septem dona graliae sepliformis, quae
mansionem apud eumfaciemus (Joan. xw). > De Isaias super Christumenuinerans, ait: « Requiescet
lertio dicit : « Videbilis Filium hominis venientem super eum spirilus sapienliaeet iinelleclus, spiritus
in nubibus coelicum polestale magna, > etc. {Luc. consilii et forliludinis, spiritus scientiaeet pielalis,
xxi). De primo dictum est, de secundo dicendum el replcbit eum spiritus limoris Domini (Isa. xi). >
cst; sed in hoe adventu angelus anle faciemChri- Doauibus Salomoni: c Sapientia Eedificavitsibldo-
513 - SERMOXIII, IN FESTO D. GREGORIII PAP^E? 514
mum, excidil columnas septem (Proi'. ix). > Hinc A vila subintrat, siculi econlra mors percarnales sen-
et oculi seplem in lapide uno, et lucemae seplem sus ingreditur, dicenle propheta : « Intravit mors
aureae in candelabro, secundum vaticiniurn Zacha- per fenestras (Jer. ix). > Tectum quodpraefertur est
ri& (Zack. m). His columnis septem epistylia prae- « -.haritas, > super alias virlutes excellens, « quae
ponuntur, et epistyliis capitella, id est seplem vir- operit multiludinem peccatorum (I Petr. iv). > Os-
tutes, et septem beatitudines, quas ipse Chrislus tium quod in latere orientis infertur, est spes, per
enumeral inquiens: « Beati pauperes spiritu, quo- quam ad justiliam exsequendam ingredimur. Cujus
niamipsorum eslregnum ccelorum. Beati mites, etc. duaesunljanuseabsiineniiaet conlinentia. Abslinen-
(Matth. v). > Octava namque heatitudo redit ad tiaejanua claudidebet, neforte Nahuzardamprinccps
caput. Adhoc aedificiumqnatuor parietes producun- cocorum subintret, qui Jerusalem totam subvertai.
lur, id est quatuor cardinales virlutes, justilia, for- Contineniiaejanuadebetclaudi, nesuhintrentmulie-
titudo, prudentia, temperantia. Latus jusliliaerespi- rcs alienigenae, quae menlem Salomohis everlanf
eit orientem, per quam timenlibus Deum sol jusii- (III Reg.xii). Inlerius autem sternilur paviroentuia
tiae Christus exoritur. Lalus forlitudinis respicit id est humilitas; de qua legitur : « Adhaesitpa-fi-
aquilonem, per quam adversis rcsislimus', quae mento anima mea (Psal. cxvm). > Templum istud
secundum prophelam ab aquilone panduntur (Jer. in duas mansiones dividilur. Inlerior est sapienlia,
i). Laius temperantiaerespieit ad meridiem, per qua ccelestibus conlemplandisinhaeret.Exterior cst
quam illecebras coercemus, quibus concupiscentiae scienlia, quaaterrenis disponendis intendit. Inlerior
exardescunt. Latus prudentiae respicit occidentem, contemplativa, exlerior acliva. In interiori, Maria
perquam occidua declinamus, et occidentium vita- secus pedes Domini audiens ejus verba sedebat; in
mus insidias. Haecquatuor lalera sunt aequalia, ut exteriori, « Marlhasatagebal circa frequens minisle-
in quadrum sit aedificium.In his laterihus quinque rium (Luc. x). t Satagamus igituret nosdignos fru-
fenestraeordinantur, id est quinque sensus spiritua- ctus agere pcenitentiae(Malth. 111),ut tale templum
liler intellecti, scilicet visus iiilelligentia?, auditus nos sibi facial Angelus Teslamenti Dominus nosler
obedientiae, odoratus discrelionis, gustus delecta- Jesus Christus, qui est super omnia benedictus
lionis et laclus operis. Per hos spiriluales sensus Deusin saeculasaeculorum.Amen.

, SERMO XIII.
IN FESTO D. GREGORIIPAP^E, HUJUS NOMINISI.

Quw.ad testamentum requirantur, et de teslamento Christi; dequatuor speciebus Scripturce,


quceper quatuor flumina de paradiso fluentia designantur; de duplici sacerdotio, el de
pontificalibus indumentis quibus pontifex Veteris Testamenli induebatur.

StaluilMli Dominustestamentumsempiternum,et Q lum seplem lestes, sed universos apostolos sibi te-
dedit illi sacerdoiium magnum el beatificavitUUni stes adhibuit, quibus et dixit: « Vos eritis mihi
in gloriu (Eccli. XLV). testes in Jerusalem, et in omni Judseaet Samaria,
[Tria nobis circa beatum ponlificemet egregium et usque ad extremum terrae (Luc. xxiv). > Coiaiu
doctorem nostrum pramissa verba commendant, ipsis non unum tanlum haeredem, sed omues ele-
scientiam charilatis, excellentiam digniiatis el glo- ctos sibi haeredesinsiituit. Qui, seciindum Aposio-
riam sanciilalis. De primo praemittitur : statuii ei lum, sunt haeredesDei, cohaeredes autem Christi
Dominussacramentum sempiternum. De secundo (Rom. vm); de quibus dixerat per Prophelam:
subjungitur : dedit ilii sacerdotium magnum. De « Disposuileslamenlumelectis meis(Psal. LXXXIII).*
terlio subinferlur: beatificavit illum in gloria (17).J EIS ergo regnum ecelorum ex lestamenlo disposuit,
Testamentumestpropriae voluntalisjusta senlentia, secundum quod dixit: c Beaii pauperes spirilu,
supereo quod quis de rebus suis vull fieri post mor- quoniam ipsorum est regnuni coelorum(Maith. v). ,>
tem. Exiguntur autem in teslamento testes idonei, Hinc.ergo apostolis ait: « Disponovobis sicut di-
coram quibus lestalor et haeredesinstituat, et de re- sposuit mihi Pater meus regnum, utedatis et biba-
bus disponat. Exigitur et tabellio, qui testamentum tis super mensam meam in regno meo (Luc. xxn).»
conscrihat, ut sicdemumpost obilum lestatoiis sil ^ Summamvero testamenli concludens, « accepil pa-
immobiletestamentum.Haecomnia,fratres, intesta- nem, benedixit et fregit, deditque discipulis suis
mento Christi possumus invenire; qui quanlo per- dicens : Accipite et comedite : Hoe est corpus
'feciior esl, tanto perfeclhis volens eondere testa- meum. Similiter et calicem postquam coenavit,di-
lnentum, cum moriturus essel in proximo, non so- cens: Hic est sanguis meus novi testamenti, qui pro

(17) Uncis inclusa affert Maius ex codiceValicauo.


515 INNOCENTll111PAPA bliHMOlNlibl)h bAISLIllS. 51f>
nrr.ltis eiTundelur,in remissionempeccalorum (Luc. A lacie et mclle fluentem, fiunienluir. et vinum et
xxu). > Adfuit et labellio, non unus tantum, sed oleum (Exod. xm), J et similia. Phison interpre-
Matlhaeuset Joannes, qui teslameiuum illud, id est talur OH"4 mutalio , signans allegoriam, secunduin
Evangelium consciipserunt, juxta quod alter eorum quam litlera niutatur in spirilum; aliudque sonat
subscribens, ait: «Hic esl discipulus ille, qui scri- in littera, et aliud in spiritu continelur. Tigris in-
psil Iiaec (Joun. xxi). t Hoc ergo lestamenlum est terpretatur velox, desiguans anagogen, ad cujus
sempiternum ; quia tesiatoris morte fuil firmalum. inlelleclum velox declaratur ingenium, et facilis
Ideoque vctus lestamentuin dehuit de jure cessare, inlelligenfia; eo quod praecipuedesuper coeleslihus
secundum quod sci iplum est: « Novis supervenien- agal, id esl de irinitate personarum , et ordinihus
tihus, vetera piojicietis (Ilebr. ix). > Ei iterum : angelorum. Euphrales interprelalur frugifer, si-
« Ecce nova -facio omnia (Apoc. n). > Unde pro- gnans tropologiam , per quam anima planlalur in
phela : « Ecce dies venient, dicil Dominus, et con- moribus, pullulat in viriutibus et fruclifical in ope»
summabo lestamentum novum super domiim Israel ribus. His auiem fluminibus beatus Gregorius irri-
et super domum Juda; non secundum teslamentum gavit paradisum , id est fecunda\il Ecclesiam:
quod dedi patribus eoium, cum educerem eos de « Tetendilaicum suum et paravit llluni; et in ipso
terra ./Egypti; sed dabo leges meas in mentcs eo- paravil vasa morlis, sagitlas suas ardeniibus effe-
lum, elc. (Jer. xxxi). J Licet autem hoc teslamen- cil (Psal. vn). J In arcu duo sunt, lignum et eliorda
tum electis omnibus disposucrit, principaliler la- sibi invicem cohaerentia. Sed lignum durum per
nitn aposlolis, eorumquc vicariis, quibus regni chordam mollem inflectitur. Lignum durum est
piincipalum commisit, dieente Psalmographo : lex Mosaica, de qua Pelrus aposlolus ait: « Cur
< Pro palribus luis nati sunt tibi filii, conslitues tentatis nobis imponere jugum quod neque nos,
eos principes super omnem lerram (Psal. XLIV) ; > neque palres noslri porlare poiuimus? (Acl. xv.)>
— c qui ordinant leslamentum ejus super sacrilicia Choida mollis est lex evangelica, de qua dicit Do-
(Psal. XLIX).J Beatus autcm Gregorius revera te- minus: « Jugum meum suave est, et onus meum
siamentumejus super sacrilicia ordinavit; qui,sicut leve. (Matth. n), > Jugum duium per chordam
universalis lenel Ecclesia, norniam el regulam mollem infleclitur ; quia lex Mosaica per legein
olficiorum, lam super sacrificio, quam super evangelicam lemperatur. Lex illa reddehat oculum
caeteris mysteriis prudenter inslituil; qui No- pro oculo, manum pro manu, deutem pro dente
Mnn et Vetus Teslamentuni et utilius exposuit, (Levil. xxiv). Lex ista praecipit: c Si quis te per-
et subt.lius inttilexit, ul ei convenienter aple- P cusserit in unani maxillam, piaehe ei et alteram.
tur, quod Sponsa dicit in Canticis: « Omnia poma Si quis abstulerit tibi tunic3m , da ei et pallium.
nova et vetera servavi libi, dilecte mi (Cant. vin); > Si quis angariaverit te mille passus , vade cum eo
quia nimirum Novum et Vetus Teslamenium per alia duo (Malth. v). »Praeterea sponsa dicit in
alios exposilores aliquatenus floruit, sed per ipsum Cantico : «. Meliora sunt ubera tua vino fra-
plene fructificavii. Hic est enim scriba doclus in re- graulia unguenlis oplimis (Cant. i). >*El spousus
gno ccelorum, qui de thesauro suo nova produxit ~in Evangelio : c Tenile ad me omnes qui laboratis
et vetera (Malih. xm). Hic est slabularius, qui ad ei onerati eslis, ei ego vos reflciam ; et invenietis
eurationem vulnerali protulit duos denarios, quos requiem animabus vestris (Mattli. n). > Lignum
a Samaritano recepit (Luc. x). Hic de fonte Scri- et chorda cohaerenl; quia Novum et Vetus Tesla-
plurae quatuor expositiouum rivos produxil. De menlum conveniunt. Rota namque continetur in
quibus mysiice legilur: « Fluvius egrcdiehatur de medio rotse (Ezech. I). Et duo cherubin sese respi-
loco voluplatis.ad irrigandum paradisum. Qui divi- ciunt versis vultibus in propitialorium (Exod. xv).
dilur in qualuor capita, Phison, et Gion, Tigris et In hoc areu paravit beatus Gregorius(18)vasa mor-
Euphrates (Gen. n). > Locus voluplalis congrue tis adversus haeretieos adversantes, ul caperet vul-
Spiiilus sanctus accipitur, qui est dileclio Paliis et D peculas quae demoliuntur vineas (Cant. n), ora
Filii, amor et connexio ulriusque. quidem hahentes diversa, sed caudas ad invicem
De quo legitur : « Torrenie voluplatis luaa pola- colligatas (Judic. xv); quia de vanilate conveniunt
his eos (Psal. xxxv). > Fluvius inde progrediens in idipsum. Sagiltas suas ardentibus effecit, pro-
.>&lsacra Scriplura, quae per Spiritum sanclum pter calholicos delinquentes , nt oves errantes ad
est edita et exposila. Sicut enim fluvius ille divi- caulas reduceret, et in amoenisvirgultis pasceret.
debatur in qualuor capila, Phison, et Gion, Tigrim, His vasis alque sagiltis liber Moralium quasi pha-
et Euphralem; sic Scriptura sancla dividilur in retra plena eonslstit.
quatuor species, historiam , et allegoriam , anago- Slaluit igilur« Dominustestamentum sempiter-
gen el tropologiam. Gion inlerprelalur hialus lcrrm, num, et dedit illi sacerdotium magnum (Eccli. XLV).
designans historiam; quia secundum vetercs, in- Duplex est sacerdotium. Unum, quod visihililer
hiabant terrenis, eo quod secunduni historiam datur exterius in ordinatione; alterum, quod visi-
terrena promillebantur. Ul: « Dabo vohis lerram biliter datur interius in justificalione. Unum est

(18)Lib. Moratium.
517 SERMOXIII, 1N FESTO D. GREGORIII PAPiE. 518
digmtalis, aitcnim est sanctitatis. De primo ail A candida (Eccli. IX). > Terlio cingebat se baiteo, si -
Dominusad Moysen: «Applica ad te fralrem luum gniflcans caslitatem , qua circa lumbos debet ac-
Aaron et filios ejus ut sacerdotio mihi funganlur cingi, ut reslringat concupisceniiam. Unde Veritas
(Exod. xxvm); > de secundo Petrus ait: «Vosestis ait: c Sinl Iumbivestri prdecincli,et lucernaearden->
genus electum , regale sacerdotium (I Pelr. n).> tes in manihus vestris (Luc. xn). > Quarto induebat
Utrumque contulit Dominus B. Gregorio , non so- tunicam poderim , id est lalarem, significans qiiod
lum magnum, sed maximum : quem et indumentis pontifex debet induere perseveranliam ; quia c qui
virtutum ornavit, et ad apicem aposlolicae sedis perseveraveril usque in finem, hic salvus erit -
sublimavit. Licel enim communiter omnes aposloli (Matth.x). «Pertalum enim,propterextremitatem,
claves regni coelorum acceperunt, ac per hoc perseveranlia designatur, secundum illud : c Ipsa
omnes episcopi, ul quidquid adhibitis clavibus conleret caput lunm, et lu insidiaberis calcaneo
ligaverinl super terram, sit ligalum et in ccelis; et ejus (Gen. iu). > Dependebant enim pro fimbriis
quidquid solve int super terram, sit soluium et iu malogranata cumtiniinnabulis aureis (Exod.xxxm).
ccelis (Matlh. xvi), principaliter lamen B. Pelrus Per nialogranatum intelligilur operatio, per lintin-
claves regni cceloruin aecep.t, ac per hoc successor nabulum aureum accipitur pradicatio; quae duo
ejus, ut ipse possit ligare caeieros, sed ligari non B debent in sacerdote conjungi, ne sine illis ingre-
possil a caeleris. Ei namque singulariter diclum diens sancluarium niorialur. « Ccepit enim Jesus
est: «Tuvocaberis Cephas (Joan. 1), >idest caput. facere el docere (Act. 1), > sacerdolibus relinquens
Sicut eniin in humano corpore solum capul habet exemplum, ut sequantur vesligia ejus (I Petr. 11).
plenitudinem sensuum, caeteravero memhra partem Quipeecaium non fecit, ut sithoneslasin conversa-
recipiunt plenitudinis; sic et in ecclesiaslico cor- lione;necinvenlusest dolus iiiore ejus (ifcicf.),ulsit
pore caeteriepiscopi vocali suut in partem sollici- veriias in praedicatione.Quinto induebatur ephod ,
tudinis, sed supremus pontifex assumptus est in id est superhumerale, significans quod pontifex de-
plenitudinempoleslatis. bet induere paiientiam, ut in palientia sua possi-
Porro B. Gregoiius magis voluit prodesse quam deat animam suam (Luc. xxi). Humeris enim onera
praeesse, ila ut poteslas magis ei fuerit oneri, quam portamus, secundum illud : « Supposuit humerum
honori, unus eorum effcclus, de quibus legitur : ad porlandum, et faclus est trihutis serviens (Gen.
« Induti sunt arietes oviuin et valles abundabunt XLIX).> Babebat autem duas oras conjunelas in
frumento (Psal. LXIV).> Indulus est autem orna- utroque latere summitatum, signilicans quod pon-
meniis virlulum , quaeper ponlificalia indumenta n lifex debet hahere arma justitiae a dexlris et a si-
slgnantur, ut essei unus eorum, de quibus dicitur: nislris (II Cor. vi), ut non erigalur prosperis, nec
« Sacerdoies tui induanlur justiiiam,et sancli lui deprimatur adversis. Habebat,et duos lapides ony-
exsultent (Psal. cxxxi). > Erant aulem in lege chinos insertos humeris, in quibus sculpta erant
{Exod. xxxvm, xxxix), octo, vel verius septem duodecim nomina iiliorum Israel, sex in uno, et
pontificalia indumenta, Spiritus sancti gratiam ipso sex in altero (Exod. xxvm). Per duos onychinos
modo designantia, spirilum sapientiaeet intellectus, signiflcantur verilas et sinceritas : \eriias per clari-
spiriium consilii et forliiudinis, spiritum scienliae tatem, sinceritas per solidilatem. Per filios Israel
et pietatis, et spirltum timoris Domini (Isa. xi). Eis significanlur sancta desideria et jusla opera, se-
autem poulifex induebatur hoc ordine. Lotis cundum illud : « Maledictus homo, qui non ,reli-
prius manibus ac pedibus induebatur monacbasim, queril semen in Israel. >Per senarium significalur
id est femiualia , signans quod sacerdos mundatis perfeclio, proeo quod Deus sexto diepeifecit ccelum
operibus et affecfibus lacrymis pcenitenliae debet et lerram et omnem ornatum eorum. Quod ergo
assumere continentiam , ut offerat hostiam imma- sex nomina liliorum Israel sculpta erant in uno
culatam , sanciam , Deo placentem (Rom.xn). No- lapide, el sexin alio , significabat quod desideria
ster autem pontifex, quia jugem debet habere con- D sacerdolisetoperaperfici debent, non c in fermento
tinentiam , non induit in sacrificio feminalia, sed malitiae ct nequitiae, sed in azymis sinceritalis et
sandalia. Ac si dicatur : « Qui lolus est, non indi- veritatis (7 Cor. v). > Ul sinceritas formei intenlio-
get nisi utpedes lavet, sed est mundus totus (Joan. nem, et veritas finem. Habebal et duas calenulas
xm). > Per manus enim opera designantur, secun- auri purissimi sibi invicem cohaerenies, quac duo-
dum illud : « Benedictus Dominus Deus meus, qui bus inferebanlur uncinis (Exod. xxvm), significans
docet manus meas ad praelium, et digitos meos ad quod ponlifex debel habere duos charilalis affeclus,
hellum (Psal. CXLIII). > Perpedes signantur affectus, ad Deum seilicet et ad proximum, de quibus prae-
secundum illud : « Exculite pulverem de pedibus cipitur : « Diliges Doininum Deum tuum ex toto
^estris (Matth. x). i Secundo induebatur cathe- corde tuo, el pruximum luum sicut teipsum (Deut.
mone, id est vestem lineam , signilicans quod sa- M; LUC.X). >Sicut enim aurum praeeminetuniver-
cerdos debei induere innocentiam, ut quod sihi sis melallis, iia chariias excellit universas virlutes;
non vull fieri, alii non faciat (Matth. vn). Linum de qua dicit Apostolus : « Major horum est chari-
enim propter candorem signiflcat innocentiam, se- las (I Cor. xm).> Duo uncini, sunt inlenlio et finis,
cundum illud : « Omni tcmpore vestimeuta tua sint quibus catenulae inserunlur, ut lam Deum quaai
619 INNOCENTII1H PAPJE SERMONESDE SANCTIS., 5£0
pvoximum diligat« de corde puro, et- conscientia A hyacintho. Per purpuram regise dignitaiis ^ignifi-
bona, et flde non ficla (I Tim. i) ; > el lam Deum calur pontificalis potestas, quaevia regia debet in-
quam proxinium diligat propler . beatitudinem, ccdere, ne declinet ad dextram , vel deviet ad si-
Deum pvppter seipsum, proximum propter Deum. nislram ; ne liget dignos aut solvat indignos ;
Ssxlo induebat logion (Exod. xxvni), id est per cqccum coloris ignei, signiflcalur pontificalis
ralionale, significansquod pontifex debet induere doctrina, quae sicut ignis lucere debet et urere,
discrelionem , per quam discemit inter lucem et propter quod et bis linclus esse narratur. Lucere
tenebras , inter dexlram et sinistram ; quia « non debel per promissionem, ut: c Omnis qui reli-
est conventio lucis ad tenebras, neque Chrisli queiit patrem aut matrem etc, centuplum acci-
adjBelial (II Cor. vi). >Erat autem raiionale qua- pjet, et \itam aeternam possidebit (Matth. xix). >
drangulum, significans.quod dehet discernere in- Urere debet per comminationem, ut: c Omnis ar-
ter quatuor : inter verum ei falsum,,nc deviet in hor quae r.on fecerit fiuclum honum, excidetur et
credendis; inter bonnm et malum, ne deviet in in ignem mittelur {Mallli. VII).J Per hyssum can-
agendis. Erat et duplex, quia debet discernere pro doris eximii significatur praeclaritas famas, quae
duobus, pro se videlicet et pro populo, ne, si debet esse retorla. Ut pontifex bonum habcat te-
caecus caecum duxe.rit, ambo in fovcam cadant " slinmnium secundum Aposlolum : « Et ah his qui
(Luc \i). Jlabebal et quatuor ordines lapidum inlus sunt, et ab bis qui foris sunt (I Tim. 111).t
(Exod. XXVIII ), figurans quod poniifex debet ha- Per hyacinlhum coloris aerei significatur serenitas
bere quatuor principaliores virtutes, juslitiam , conscientiae, quam inlra se pontifex debet habere,
forlitudinem, prudenliam, temperantiam. In sin- secundum quod dicit Aposlolus : « Glori3 nostra
gulis autem ordinibus habebat tres lapides: signans haecest, teslimonium conscientiaenoslrae (II Cor.
quod ponlifex in primo debet babere fidem , spem , i). > His omnibus indutus fuitB. Gregorius, ut es-
charifatem; in secundo modesliam, mansuetudi- set sacerdos magiius, qui iu diebus suis placuit
nem et benignitatem ; in tertio, paeem , miseri- Deo, el « inventusest juslus , et in temporc ira-
cordiam et tyrgitatem ; in quarto vigilantiam, sol- cundiae factus est reconciliaiio (Eccli. xiv). > Et
liciiudinem, et longaniniilatem. Per lapides eliam ideo Dominusbeatificavitifluni in gloria. Jam hea-
figurantur virtutes secundum illud : c Alius aediii- tificavit eum in anima, sed et beatificavit illum in
cat aurum et argentum et lapides pretiosos (II corpore. Saneti namque duplicem gloriflcatioftis
Cor. 111).> Supremum capitis ornamentum erat stolam habehuiit, unam spirilus, et alteram car-
' cydaris vel thiara, quam ultimo pontifex assume- r( nis. Slola spirilus in tribus consislit, cognitione,
hat, signiflcans humilitalem ; de qua Dominus dileclione, delectatione ; de cognitione Veritas ail:
ait: c Omnis qui se exaltat, humiliabilur; et qui «Haecest vila aelerna, ut cognoscant le solum ve-
se humiliat, exaltabilur (Luc. xiv, xvm). > Hanc rum Deum, et quem misisli Jesum Chrislum
autem geslabat in capite, signiflcans quod ponlifex (Joan. xvn 1. >In ea namque sancti.cognoscuntsi-
debet gerere humilitatem in menie, exemplo ca- cut et cogniti .sunt, videnles « non per speculum in
pilis noslri dicentis : c Discitc a me, quia mitis amigmate, sed facie ad faciem (I Cor. xm); > in-
sum et humilis corde (Malih. xi). > Per capul telligentes siculi est, Tiinilatem in unitate, et uni-
enim mens inlclligitur, secundum illud : c Unge lalem in Trinitate. Ex hac comprehensiva cogni-
caput tuum, et faciem tuam lava {Matlh. vi). > tione nascilur summa dileclio, per quam sancti
De cydari dependebat a fronte lamina aurea, signi- diligunt Deum « ex toio corde , ex lola menle, ex
ficans sapientiam, in qua scriptum erat nomen Dei lola anima (Malth. xxn; Luc. ix). >Ex corde, id
tetragrammalon, id esl quatuor lilterarum, Jolh,, est intellectu, diligunt Filium; toio, id est sine er-
He, Vau , Heth, id est principium vitm, passionis rore ; ex menle, id est memoria diligunt Palrem;
isle; ac si diceret aperiius : Hle, cujus ponlifex tota,idestsineohlivione;exanima, id estvolunlste,
iste gerit personam , scilicet Chrisius, est piinci- ID diligunlSpirilum sanclum ; loia, id esl sine contra-
pium, id est auctor vitae, passionis, id est \ilae rietale. Ex hac summa dilectione, nascilur summa
restauratae per passionem ; quia « mortem nostram delectatio, quam c oculus non vidit, nec auris au-
moriendo destruxit, et vitam resurgendo reparavit divit, nec in cor hominis ascendit (I Cor.u) ; » de
(Prmf. Eccles.).*Nomenamabile, deleclahileetsalu- qua tamen legitur : « Exsultahunt sancti in gloria,
tare : nomen quod sanal, reficitel illuminat; de quo Letabunliir in Gubilibussuis (Psal. CXLIX).>
legitur: « Oleum effuseni est nomen tuum, ideo Stola carnis consistit in quatuor, claritate, suli-
adolesceutulaedilexerunt te (Cant. 1). j Non est tilitale , agilitate et impassibililate. De quihus
vera sapieulia, in qua tanli myslerii nomen scul- Dominus ait: « Mensuram bonam , et conferlam,
pium non est. Eranl autem indumenta pro majori et coagilalam, et supereffluenlemreddent in sinum
parte conlexta opere polymilo, id est vario, pro- veslrum (Luc. vi); > et alibi: « Fulgehunt justi,
pter varieiatem vhluium ; de qua legitur : « Astiiit et lanquam scintillae in arundinelo discurrent, et
regina a dextris tuis in vestitu deaurato , circum- regnabit Dominus illorum in perpetuum (Sap. iu).>
amicta varietate (Psal. XLIV).> Contexla vero de Fulgebunt clari el lanquam scinlilte subtiles, in
quatuor preliosis colorihus, purpura, cocco, hysso, arundineto discurrent agiles ; et regnabit Somi-
551 SERMO XIV, IN ANNUNTIAT.B. MARL-E. m
TTOSillorum in perpetnum : impassibiles; « abster- A translcrunt (lai. xxv ; Apoc. vu ). > Ad hanc gra-
get enim Deus omnem lacrymam ab ocuiis sancto- tiam merilis et precibus B. Gregorii nos perducat
runi, et jam mors non erit amplitis, neque luctus, DominusJesus Christus , qui est benedielusin sae-
ncque clamor, nec>wllus dolor quoniam priora •culasneculornm.Amen.

SERMO XIV.
m SGLEMNITATEANNCNTlATiONlS
CLORIOSISSIMJLSEMPER VIRGIMSMARI^E."

Se cceli mria acceptione : &e gradibus descensus Chrisli, et ascensionis vjusdtm, el quomodo
nos dcbeamus dcseenderc.

Nemoascendiiin cmlum, nisi qui de ccdo descen- B homo, filius scilicct hominis,qui esl in cwlo, ma-
dii, Eihus hominisqui esl i« ccelo{Joan. iu). «ens Detis. Non enim slc descenditde ccelo, ut
Cum diligenlerintendo quis sum qui loquor, aui non renianeret in ccelo; quia non sic factus esl
de quo leq tor, silendum polius arbitror quam lo- homo, ut desicrit esse Deus ; seJ simul in unum
•qiienduin.Loquor enim mulus de VerLo, terra de est dives et pauper, Deus el homo ; Deus de Deo
. CMEIO, peccator de Sahatore. Cum tamen de pecca- anle saecula genitus ; homo de homine in saeeulo
iore dicit Deus:« Quare tu enarias justilias meas, nalus. In Psalmo qaoque simile legilur: <Asumnio
et assumis Testamenlummeum per os luum (Psal. coaloegressioejus, et occursus ejus usqne ad sum-
MX); * sed quoniam creaiura non debet ohmute- mum ejus (Psal. xvin). t IIoc hodie, fratres, imple-
scere in laudibus Crcatoris, liceal niihi, fralres, tum est, quando « Verbum caro factum est, et ha-
aliquid ex verbis prsemissis ad laudem Redempio- bilawlin nohis (Joan. i). >—« Hodienovumfecit
ris in gazoplrylaciummitlerc. Quae quidem verha, Dominus super terram, mulier circumdedit virunu
Janto suhtiliori sunt consideralione pensanda, (Jer. xxxi) gremio uteri \irginalis. Mulier, scd
quanto profundiori sunt intellectu fecunda. Vi- intacta; maler, sed virgo. Haecin uiero circumde-
iieiur enim quanlum ad litlerae superficicm, quod dit pucruni, sed virum ; infanlem, sed Deum. 0
solus Christus'ad coelumascenderit, sicutipseso- vere novum, quod hodie fecii Dominus super ter-
ius de ccelodescendit; cum tamen mnlti cum ipso, ram ; quia stella solem, croalura Grealorem, filia
vel mulli post ipsum in ccelumascendeiint. Mulli palreni concepit. Hodie fecit, ut ajternus sit tem-
ergo sunt ascensuri, ul quo praecessit sublimilas poralis , simplex coroposilus, et morlalis sit iin-
capitis.illucel Iwmililas corporis subsequatur, ipso morlalis. Hodie Iriuilalis mysterium innovavit, ut
dicente : «Volo,Pater, ubi ego sum, illic sifet nii- tres sinl substantiaein unilale personas, sicut tres
nibier meiis (Joan. xn).J — «Ascendens aulem in peisonae sunt in unilale substantiae; ut nascere-
allum, captivam duxil captivilatem (Ephcs. ~iv), > tur de malre sine patre, qui de palre nalus cst
sanetos scilicet, quia divina visione suspensi in in- sine matre. Hodie siniul descendit et ascendit;
ferni lenebiis tenebanlur. Dequibus legitur :« Edu- sed Deusdescendit in homiuem , el homo ascendit
xit vinclos suos de lacu in quo non erat aqua in Deo.
(Zach. ix). >Porro si corticemlilteras velimus di- Deus ergo descendit, homo ascendit. Sed quia
ligenter allendere, inveniemus sub illo nucleum, _Clirisius Deus est el homo, ipse descendit pariter
suhlilis intelligenliae. et ascendil. Fuit autem Christt descensus, servilis
Ccelum enim in sacra Scriptura variis modis D forniaesusceplio,dequa dicit Aposlolus: «Exinani-
accipitur. Interdum divinitatis signiflcat celsitudi- vit se formam servi accipiens (Phil. n). > In hoc
nem, ut cum Lucifer ait: « Ascendamin erelum, vero descensu, velut in scala, mulli sunl gradus
et ponam sedcm meam ad aquilonem, el ero si- dispositi. Distribuainus ilaque gradus ejus, ut
milis Altissimo (Isa. xiv). > Cum enim Lucijfer enarrentur in progenie altera. Primus gradus est
csset in empireo constitutus, non erat ccelum su- passihilitas quam assumpsit, ullimus est passio
perius quo possel ascendere. Sed coelum divi- quam suslinuit. Et inter primum et ultimum di-
nilalis celsitudinem inlellexit, in quam deside- versaj sunt graduum differentiae.Ad priiuum spec-
rabat ascendere , ut essel similis Allissimo. Sic et lanl defectus hominis, quos suscepit, ut pavor et
liic ccelumpolest convenienter inielligi, ut taliler dolor, fames et sitis, paupertas et labor. Ad ulti-
accipialur : Nemo, id eslnullushorainum unquam, iuum pertinent poenaeillatae ab hominibus, quas
quantumlibet sanctus, etiam ah ulero sanctifi- sustinuit. Captus est enim et ligatus, percussus
catus, ascendit in ctelum, id est in sublimitatem et flagellatus, irrisus et exprobratus, maledictuset
divinitatis, ulcsselDeus, nisi illc qui de cozlode- condemnatus, crucifixus et lanceatus. Ecce fra-
sccndit, id est de celsitudine divinilalis, ul esset ctum est alabastrum,el domus repleta est ex odors
PATROL.CCXYII. 17
g-25 INNOCENTHIII PAPJi SERMONESDE SANCTIS. "521
onguenti ( Malth. xxvi.) Sed ut suavius odor un- A scientiseet pietalis , et replebit eum spiritus timo-
gueuti respiret, assignandi sunt gradus defectuum, ris Domini (ibid.).t
quoniam manifesti simt gradus pcenarum. In gra- Alibi quoque gradus in boc ascensu descrihens
dum ergo "pavoris ipse se deseendisse fatetur in idem propheta, sic ait: «Puer nalus est nobis, et
psalmo : i Formido mortis cecidit super me, limor fllius dalus est nobis : elvocabitur nomen ejus Ad-
el tremor venerunt super me (Psal. LIV).>Deeodem mirabilis, Consiliarius, Deus,Fortis, Pater futuri
in Evangelio : « Cospit Jesus pavere et laedere sseculi, Princeps pacis (Isa. ix). > Hic est qui ad
(luarc. XIV).J 0 mira Chrisli dignatio ! Pro nohis •gradum summa?potestatis ascendit, sicut Ipse le-
timuit quem angeli limenl, quem archangeli tre- stalur: iData est miliiomnis potestas in cceloet In
munt; cui fleclitur omne genu, ccelestium,, terre- terra (Matth. xxvm). > Quia c omnia qusecunque
stiium ct infernorum (Phil. n). In gradum ergo do- voluit, fecit in coeloet in terra, in mari, et in om-
Inris ipse quoque se descendisse per prophelam nibus abyssis (Psal. cxm). >Habuit enim gradus
tessatur : c 0 \os omnes qui transitis per viam, ascensionis non solum per dona, quae in concep-
atlendite et videle si est dolor sicut dolor meus tione recepil, verum eliam per miracula, quae pro-
(Thren. i).»Unde in Evangelio : « Tristis cst anima pria poteslate perfecit. Aseenditergo per miracula,
mea usquead morlem (Maitk. xxvi)-> 0 mira Do- quae fecit in ccelo, et per miracula, quae fecit in
mini pietas! Pro peccaloribus doluit, pro miseris terra, et per miracula, quaefecil in aqua. Et in his
fievit; cujus gaudium semper est plenum, cujus trihus miracula fecit, nascendo, praedicando,mo-
Ketilia nunquam delicit, per quem paler et ipse riendo. Ipse quoque nascente, nova slella apparuit
coram patre lusit in orbe lerrarum (Proa. VIH). inorienle; quia ortus est sol justiliae (Mal. n),
In gradum famis etsitis dcscendit, ipso teslante^ quem magi stclla duce vencrunt cum muuerihus
c Dederuntin escam meam fel, et in siti mea pota- adorare (Matth. n). Romaevero lemplum Pacis
\esunl me aceto (Psal. LXVIII).JDeeodemin Evau- mirabiliter corruit; quia natus est ille, qui non
gclio t Cum jejunasset quadraginla diebus et venit mitlere pacem, sed gladium (Mallh. x). Plena
quadraginla noctibus, postea esuriit (Malth. iv). > siquidem pace toti orbi sub Augusto Caesare
0 ineffabilis dispensatio Redemptoris ! fons vitae reslituta, Romani templum Pacis aedificaveruul.
siiit, eibns angelorum esurit, panis vitae, qui de De quo consulentes, qtiam diu foret duraturum,
ccelo descendit, de quo si quis gustaverit, vivet responsum est: Donec virgo pariat. Qui gauden-
in ffiternum(Joan. vi).> tes intulerant: Ergo erit m-selernum, quia nun-
„ quam virgo pariel. Slalim autem in hora nalivi-
In gradura paupertatis idem se descendisse fate-
tatis Dominicaefundilus corruit. Tunc eiiam flu-
tur : i Pauper , inquit, ct dolens ego sum ( Psal. vius Tiberis
De eodem in : < foveas Tecepit in se rhulum olei mananiem
LWII:).» Evangelio Vulpes de taberna emuncloria ; quia natus est fluviusvo-
habent, et volucres coslinidos; Filius aulcm hominis
Iuplatis, de quo legitur : « Oleumeffusum nomen
•iionhabel, ubi caput suum reclinet (Matth. \m).> tuum (Cant. >
i).
0 magnum humilitalis exemplum ! Factus est pau-
orbis terra- Ipse eliam praedicandoper hos gradus ascenait,
per, cujus est lerra'et pleniludo ejus, Nam in transflguralione de ccelovox Patris audila
i-umel universi qui babitanlin eo (Psal. xxxn).> est: « Hic est Filius meus dileclus, in quo mihi
In gradum laboris descendit, ipso dicenle :« La- bene complacui: ipsum audite ( Matth. m ). > Ipse
boravi clamans, etc. (Psal. vm). >Et in Evangelio etiam, ut cietcra miracula praetermiltam, de terra
faiigalus legilur in ilinere (Joan. i\). Quis autem qualiiduanum Lazarum suscitavit (Joan. xn). Tpse
adeo durus, ciijus pectus tam ferreum, cujus cor- super aquas siceis pedibus ambulavit (Marc. vi).
pus lam lapideum, ut possit suspiria claudere, ge- Eodem in erucis patibulo morienie, sol obscu-
iiiitum reprimere, cum audit Creatorem suum, re- ratus est, lerra tremuit, et de latere ejus aqua
demptorem suuni, per hos gradus humihter de- pj profluxit (Luc. x\iu).
scendisse, qui «faclusesl pro nobis obediens usque Haecstint quaenemo alius fecit unquani, aut fa-
ad mortem, mortem autem crucis?> (Phil. u.) Sciat cere pottiil; el idco nemo ascendil in coslum,nisi
se culpabiliter durum , qui deflet contumelias et qui Heccclo descendil, Filius hominis, aui esl in
dolores ainici, el cum audierit lot Christi pcenas, ccelo.
tot conlumelias et opprohria, non movetur ad ge- . Sed et nos fiatres si \ohimus conregnare,
niilum, lacrymas non effundit. Non enim descen- oporlet et compati ; et si vohimus ascendeie,
dit pro se, sed prp nobis, el dedit animamsuam re- oportet ul descendamus (II Tim. n J, quia t qtii
demplionem pro mundo. Verum qui descendit, se exaltat, humiliabitur; et qui se humiliat, exalta-
ipse esl qui ascendit. De quo ascensu dicit pro- bitur (Luc. xiv).> Diabolus autem, quia \oluit as-
pheia : « Egredietur virga de radice Jesse, el ffos cendere per superbiam , non tanlum descendil,
de radice ejus ascendet (Isa. xi). > Consequenter sed cecidit, juxta quod legitur: « Quomodoceci-
autem quasi gradus ascensionis delerminans sub- disti, Lucifer, qui mane oriebaris (Isa. xiv). »
dit: «Et requiescet super eum spirilus sapieniiseet Et de eodem : « Videbam Satanam tanquam fulgur
tnlelleclus, spiritusconsilii el lorlitudinis, spiriius de coelocadentem (Luc. i).> Desecndamusergo per
525 *SERMOXV, IN DTEPARASCEVES. - - 526
liumilitatem, el m ipso clescensu gradus exempio A mundo sunt. Quidquid enim in mundo est, con-
Bomiui disponamus. Primo aiamque debemus cupiscenlia caniisest (J Joan.n), J quantum ad gu-
deseendere per subjectionem, secundo per compas- lam et luxuriam , et concupiscenlia orulorum,
sionere, tertio per abjectionem. Subjcctio vero quantum ad dhilias et possessiones. Sed difficile
tres continet giadus : primus est, subdere se ma- estdivilemintrare in regnuni ccelorum(Malth. xix}.»
jori; secundus, subdere se pari 4 lertiusj subdere Et superbia \i1a2, quantum ad hpnores et digni-
*se minori. In primum descendimus per debitam taies. Sed lollimur jn altum, ut lapsu graviore rua-
necessitatem ; in seoundum, per mutuam charita- mus. Ad secundum gradum Dominus nos invitat,
lem; in terlium , per abundantem humililatem. dicens : «tJui \ ult venire post me, abneget semet-
In iitmc gradum Christns descendit, quando ipsum, et iol!at crucem suum, et sequatur me
lavit pedes discipulorum (Joan. xm), et ,quatido (Luc. IX).J
caput tremendum angelis Baptislae manibus ^uppo- El in •omnibus his dehemus descendere, corde,
suit, dicens :< Sie decetnos implere omnemjusli- ore, opere. Ut a corde excludamus superbiam, ab
tiara (Matth. IH),> id est supcrabundantem humili- ore jactanliam, ab opere inanem gloriam. Si sic
tatem. In eumdem gr-adum doeuit aposiolos el nos descendimus , melius ascendemus de malo ad bo-
ia illis desoendere, dicens i < Qui major est ve- " num, de bono ad melius, de meliori ad optimum.
strum erit omnium servus, seipsum in exemplum Primus ^iscensjusest ineipienlium, secundus profi-
praiponeiis; quia Filius hominis non venit mini- , cientium, leilius pervenientium. Primo ascenditur
strari, sed minislrare (Mallh. XX).JHinc est quod ad justificationem, secundo ad perfeclionem, leilio
ssaximus in Ecclesia seservum servorumDeiiippel- ad glorificalionem.Primus autem ascensus tres gra-
lat. Compassio vero in duos gradus distinguitur ; dus habet, qui sunt contrilio cordis, confessio oris,
quorum pismus est compassio sui, secundus est satisfactio operis. Ad primum ascendimus per do-
compassio proximi. De primo dieitur : < Miserere lorem, in secundum per pudorem , in teriium per
animaetuae placens Dco(Eccli. xxx).> ln secundum laborem. Secundus ascensus tres similiter habet
gradtim descendit Aposlolus, qui dicehat: «QuisIn- .gradus. Piimus estjpitatio prohibitorum, secundus
firmatur, et ego non inflrmor? quis scandalizatur, adimpletiopraeceptorum,tertius supererogalio con-
et ego non uror?> (II Cor. n.) Desceudamuset nos siliorum. Tertius ascensus duplici gradu distingui-
fientes hujus vitaemiseriam, et ad futuram gloriam lur. Primo ascenditur ad glorificationem aninia?,
suspirantes, et gemenlespro peccatis propriis, plo- seeundo ad glorificationem corporis. Ad quas nos
rantes pro alienis. Ahjectio quoque duos coulinet, P faciat ascendere Dominus noster Jesus Christus,
gradus. Primus est abjectio mundi, secundus ab- qui esl super omnia Deus benedictus in saecula
jectio sui. Ad primum nos hortatur Joannes dicens : saeculorum.Amen.
* f llioJi, nolite diligere "mundum, neque ea quacin

SERMO XV-
IN DIE SANCTOPARASCEVES.

Gur Christus cum impiissit ligatus; ct Christum eligendumesse nonMarabbam. Christum, m-


quam, non peccatum, et omnes peccatores Barabbam prwferre Christo, posseque eos absti'
nere apeccato, si nott magis peccatam quam CJiristum diligerent.

'
Quemvuliisdimitlam vobis? Barabbam, an Jesum D homicidium fecerat. Jesus aulem quid,mcruit ? cur
qui dicilur Chrislus ? (Matth. xxvn.) inter criminosos adjudicatur ? Nonne ille ipse est,
Veiba ista, charissimi, qua?frequentcr audistis , qui ineffabili vohintale criminosis veniam dabat:
frequenlerlegistis, manifestum est a quo hascquae- qui corporali praesenlia morluos suscitabat ? Proh
slio facla sil. Pilatus hancfecit Judacis. Sed quare nefas! c Quaesocietasluci ad tenebras ? J (II CorA
hanc fecit ? Ipse quidem judex erat, et pro judieia- vi.) Sed ideo Christus cum impiis religatur, ut
ria potestate plures in carcere suo vinctos habe- illud, quod de eo diclum fuerat, impleretur : c Et
bat. Haecaulem consueludo illi erat, quatenus die cum impiis reputalus est (Isa. LIII). t Cum impiis
Paschse, eum pro ejus solemnilalis gratia, tum pro pictas deputatur, et cum impietate pietas non mu-
eonservanda Judasorumamicilia, per singulos annos latur; sed potius ad pietatem ipsa postmodum im-
unum ex eis, quos vinctos haberet, die supradicla, pietas coramutatur. Dicit ergo Judwis Pilalus :
ad petilionem ipsorum liberum abire' permitteret. Quem vultis vobis de duobusdimitii ? Ecce Judasi,
Itaque inter alios vinctos unus erat, cui nomen ecce in vestro arbitrio positaest Christi et latronis
Barabbas. Sed cur Barabbas sit ligalus, causam op- electio. Quem vultis eligile, quem vultis ahjicile.
time noviinus. Ipse cnim latro erat, et in seditione Chriilusc peccatumnon fecitj nec invenlusest dolu§
£27 INNOCENTHIII PAP-E SERMONESDE SANCTiS. 328
in ore ejus (J Petr. n).> Barabhas atitem lalrocmn Lvaniiatem diligitis. « yuam bonus israel Deus •
scelere diffamalus , et homicidii sanguine crucnla- (Psal. LVXII.)> Sed quibus? Non curvis corde. 0
tus. Ecce Pascha in azymis celebralis , rermenlum gravi corde, o filii hominum, quid est quod super-
respuitis. Eligile ergo Christum innocenlem et pu- greditur caput veslrum ? undein corde vestrotanta
rum, respuite latronem mullis iniquitatibus confcr- gravitas ? Haecsiquidem est, de qua scripium est:
menlatum; ahjicite hominem interfeclorem, et sus- « Iniquitas super talentum plumbi sedet (Zac/i.v).>
cipile hominem salvalorem. Ahjicite, inquam , il- Sed hoc iniquilalis onere laborabat, qui in Psalmo
lum, qui vivos mortificabat, el suscipite illum qui diceb3l: « Quoniam iniquilates meae supergressae
mortuos vivificahat. suntcaput meurn, elsicut onus grave gravatae sunt
Videamustamen quem elegistis , audiamus quid superme (Psal. xxxvn). > Hoc eliam pondere pre-
dixistis-. « Non hunc, sed Barabbam (Joan. xvm). > mebantur illi, de quibus dicitur : c Submersi sunt
Eleclio quam non feeit dileclio : puto nec illum di- quasi plumbum in aquis vehementibus(Exod. xv).>
ligebatis , quem elegistis- Nec ob aliud voluistis Haecitaque iniquilas, o gravi corde filii hominum,
quod Barabbas liberaretur, uisi ut Christus crucifi- non solum gravat corda vestra, sed etiam ne nobis
geretur. Non hunc , sed Barabbam. Non hunc , proh respondealis, opilavit os vestrum : et utinam sallem
dolor ! latronis nomen dicitur , Christus non no- * taceretis, et nihil responderelis, el conlempto Chri-
mine dignus habetur. Sed gravis erat eis ad nomi- sto, scorlum non eligeretis ! Quod si quaerilis,quo-
nandum, quigravis erateis ad \idendum. modo vel quando Chiistum contemnilis, quomodo
Sed, o dilectissimi, cur isla edicimus? Cur et vel quando scorlum eligitls! reducite ad memoriam
Pilati quasslionem, et Judaeorumresponsionera lam tempus vestraeconfessionis; mementolequid dicatis
diligenter diseutimus ? Idco utique , quia ad hujtis tempore eommunionis. Ecce ponamus aliquem ad
qua>stionis siinililudiiiem aliam volumus facere presbylerum \enieniem, peccala confilentem et
quaestionem. Illa quaestiofacta est populo Juda;o- dicentem : « Confileor, Doinine, quia pcccavi, pa-
riun, ut noslra fieret populo Chrislianorum. Sed tremet malreni offendi, menlilus sum, pejeravi,
quia in populo Christiano siinl boni el malf, nos in aliena furto et violentia rapui. J Ad queni sacerdos:
prjssenli sermone non iliam facimus honis, imo « Poenitel le isla fecisse , et si vis de caetero ista
poliusillis qui mali sui't, ei filii bominum appel- dimitteie? El ille: « Ex cordeistorum poeniiet, et
lauiur. Duoiiaqtie proponamus illis , peccalum, ct libcnter dimitlo.> Et sacerdos : «Videsi, ait, plus
Chrislum. Diciteergo, filii bominum : Quid vullis fecisti Dic mihi, si unquam muHerem letigisii? >
de duobus dimitti, peccalum an Clirislttm ? bo- r. Et ille : « Quis esl, Uomine, qui boecnon facial ?
numanmalum? veriialem an vanitalem? iniqui- Quis est qui se abslineata peccalo isto ?>El sacer-
lalem an aBqtiitalem? Et ul dicam expressius, quod dos : « Noli sic loqui, amice, noli sic loqui. Nisi
volumus , quid vullis de duobus dimitli ? Scortum, hoc peccalum sicut el alia confessus fueris, et nisi
anChiistum? camem merelricis , an carnem Filii de islo sicut de aliis emendationem promiseris,
hominis? carnem qtiae\iiam praaslal aelernam, an scias pro cerio quod nec communionemChrisli di-
•carnem qtiae morlcm afferal sempilernam ? Quid gne percipias, nec post islam temporalem\ilam, ad
roelius vullis, an comedendocorpus Christi in ipso aelernamvitam pervenies. Fac igitur elde istopec-
manere, an cohserendomerelrici, veslrum et illius calo confessionem, promitle emendalionem, et sic
corpus unum eflieere^De corpore quippe suo Chri- accipe communionem.>Et ille : « 0 domine, valde
stus sic loquilur : « Qui manducal carnem meam, infirmns sum, a muliere abstinere non possum : ct
el bibil sanguinein meum, in me mam l el ego in ideo non audeo promitlere,quod scio me non posse
co, etc. (Joan. \i). J Aposiolus \ero de corpo.e servare.» — « Vovete, inquit, et leddite Domino
mereliicis sic dicit: « Qni adhaeretmeretrici, unum Deo vestro (Psal. LVH);>et melius est non vovere,
corpusefiicitiir (I Cor. vi). J Dicite, fihi boniinum, quam vovere el non reddere (Eccle. r.). >Et sacer-
qtiid diligitis J Respondete quid de duobuselegislis? D dos : c Non exigo ul votum facias, quod non feci-
Adlnbete, sipoteslis, discrelionem.elfacile eleelio- sli, sed redde quod promisisli. Nonne in baplismo
nem ; et sic date responsionem. Palam vobis facio diabolo etoperibus ejus abienuiillasti ? Nonae for-
quaestionem,nec habetnecessariam, neeprofiiiidam nicatio diaboli esl operalio? Ilaque si secundum
discretionero.Bonum el malum , scorlum et Chri- consilium noslrum prominis non fornicari, facis
ttum vobis proponiinus; el de his duobus, quid quod facere debes : si non promiltis, semper lamen
polissimum eiigatis, inquirimus ? 0 filii hominum, debes. Deniquevotum reddere nec debere, non vo-
quiddubitalis? cur non cilo respondetis? cur, nisi lum, sed gratuilas dicitur proprie; is etenim votuin
quia lilii hominum estis ? El quid esl filii homi- facit, qui, quod non debet, gratuito se faclurum
num, nisi (ilii carnalium, carnaha amantium , car- esse promittit; at qui non fornicari promitiii, vo-
nalia sapientium ? Nonnc illi vos esiis, de quibus lum non facil, id est non quod non debet, pro-
scriplum esl: « Filii hominum usquequo gravi cor- nriltil, sed id quod debet reddere decrevit. Ego ita-
de, utquid dihgitis vanilalem el quaeritis menda- que cum te a fornicatione abstinere , et casiiiatem
cium? > (Psal. iv.) Certe ista est causa quare lenere moneo, non \otum exigo, sed dehitumquae-
bonum non eligilis , quod el gravi corde estis , et ro.Quod autem dicis : Infirmus sum, a muliere abs-
523 SERMOXVI, IN FESTO S. JOANNISBAPTIST^E. 53(T
linere non possum, discute quod dicis, videutium A Si unum eiegens, aliud habere non poteris; elige
pro certo possis;credo enim quod posses, si velles; ergo quodvis. >Ofilii honiinum, intendite, quid hic
posses, si tantum Deum , quanlum oculum tuum soeius vester respondeat, videte quid eligat. c Si,
diligeres. inquit, aliter communicare nequeo, nisi castitatem
c Ecce tibi facio quaestionem, da veram respon- promiltam, melius volo differre communionem ,
lionem.Si modo tenlalio superveniens te ad luxu- quam ultra meum posse ferre piomissionem. J 0
riam provocaret, si diabolus instigaret, si caro ti- stulta responsio, o Judaica electio. Quid responde-
tillaret, si etiam mulier impudenier et irreverenler runt Pilato Judaei?Non hunc, sed Batabbam. Qti.d
ts ingereret, et se totam ad peccandum exponeret, responditFilius hominis sacerdoti? "Si verboium»
iunc in ipso tentalionis ardore, si pro ceito scires ejus disculimus sensum, quid aliud respondet, nisi,
quod oeulum perderes si cum ea peccares, dic pro « Non Christum, sed scortum ? > Quid enim aliud
Deoquid faeeres ? Nonne stalim horror quidam per dicil, cum dicit: « Meliusvolocommunionem dif-
corpus diffunderetur, et ardor ille libidinis, qui le ferre, quam castitatem promittere. > 0 quam peri-
tolutn occupaverat, sopiretur? Nonne ipsam mulic- culosum differre, o infelix hic differre, quando po-
rem abhorreres? Nonneet pugno eam percuteres? tes scireferre? Nonne melius tibi esset tentationem
"
Modoallende quid soles dicere : Vellemabslinere, sufferre, quam comniunionem differre. Sufferenlia
si possem. Ecce poles, quia oculum perdeie times. quidem tenlationis faceret te beattim, ista yero
Quodpotesper oculum, non potes per Deum: nisi communionis dilatio non absolvit, sed auget rca-
quia plus diligis oculum, quam Deum? num plus lum. «Bealusenimqui sufferttenlalionem (Jac. i); >.
valetoculus, quam Deus? Noli ilaque dicerc quod sed vaeilli, qui pro amo>'epeccandi differt commu»-
soles : Vellem,videlicet abstinere, si possem : imo nionem. Abnegate, lilii hominum, Judaicam impie-
dic : Possem, si vellem. Conige \oluntatem, et di- tatem; sequimini Cluistianam pielatem, diligite ju-
Iige castilalem, et continendi accipies poteslatem. siitiam, mundaie conscienliam. Si vultis aeternam-
Si aulem le prolitcris inlirmum, quare non curris evadere damnalionem, fugite fornicalionem. At vos.
ad medicum? si pateris inflrmitatem, cur non am- miseri non solum praescnlemet insistentem non re-
plecteris sanitalem? si le conspicis impotenlem, pellilis, sed quod pejus est, absentem quaeritis, fii-
quare non suscipis omnij,otentem?0 infelix, respi- gientem relinetis. Sed quid cst fugere fornicatio-
ee teipsum et despice, suspice et suscipe. Ipse'totum nem, nisi evilare occasionemfornicandi? Hanc ergo
erit, si ad te venerit, ipse curabit, ipse sanabit, et fugite, Christum eligite, qualenus in praisenli vita,
ipse virtulem praestabil; ipse enim medicus, ipse Q digne percipialis ejus communionem, et in futura
salus,ipse etiam virtus, ipse sanitas. Aequiesceno- vita ad ipsius possilis pertingere possessionem, quL
stro consilio, eldimille'fornicalionem, et faccasti- vivit et regnat.in unilate Spirilus sancti, Deus, per
talis promissionem,et sic accipies communionem. omnia saeculasaeculorum.Ameu.

SERMO XVI.
IN SOLEMNITATES. JOANNISBAPTISTiE.

Quomodo Joannes Baptista multis modis fuerit magnus.

Inler nalos mulieruinmn surrexil major Joanne D lem, quia veiiiatis eonfessio dignitalis professio-
Baptista (Mallh. xi). nem meretur. .
Qui laudat, et qui glorificat Deum, et ipse lauda- Quantus enim exsiiterit Joannes, tam prophetica,
lur et gloiittcatur a Deo, ipso testante . « Qui me quam Evangelica lectio protestalur. Fuit enim ma-
confessus fuerit coram hominibus, confileboret ego gnus in praedestinatione,magnus in annunliatione,
eum coramPalre meo (Luc. xn). > Pelrusenim quia magiius in conceplione, magnus in natura, magnus
dixilad Christum ; c Tu es Christus FiliusDei vivi in persona, magnus in gratia, magnus iu officio,
(Matth. xvi), > el Chrislus inquit ad ipsum : « Et magnus in meiito, maguus in sacramcnto, magnus
ego tibi dico, quia tu e» Pelrus, el super hanc pe- in dignilate, magnus in poiestale, magnus in clasi-
lram aedificaboEcclesiam meam (ibid.). > Sic ergo tale, magnus in opinione, inagnus in praedicatione,
Joannes quia dixlt de Christo : c Ecce Agntis Dei, nragnus in passione. Fuil ergo magnus iu praedesti-
ecce qtii tollil peccala mundi,(Jora. i), » cl Christtis nalione, juxta quod Dominusci loquitur per pro-
inquil de ipso : lnler natos mulierum noti surrexit phetam : « Priusquam le formarem in ulero, no~
major Joanne Baplista. Illi de Christo confessi suiit vi le (Jcr. I).J—«Novitenim Doniinusqui sunt eju*
\eiilalem, Christm de ipsis piofessus est dignita- (II Tim. 14, > id est prredeslinavit suos. Quipca-
531 INNOCENTIIIII PAP/E SERMONESDE SANCTTS. £52
conlraiium reprohis ail : c Non novi vos (Matlh. A genere procrealus. < Fuit, inquit, in diehus Hero-
vn). > Secundum quem modum Dominus inquit dis regis Judaesesacerdosqui.Iam nomine Zacharias,
Nathanatii : « Priusquam le Philippus vocaret, cum deviceAbia, eluxorejusdefiliahus Aaron, etnomen
csses sub ficu, novi te (Joan. 1). > Sed eum Deus ejusElisabeth (Luc. i).> Nobilis de nobilibns, et'ju-
omnia noverit antequam iiant, quid esl quod specia- sttts de jastis • quia « erant ambo jusli anle Deumr
liter dicit de Joanne : c Priusquam te formarem in incedentesin omnibus mandalis el juslificalionibus-
utcro, novi te?' (Jer. i). » Sed quando quod pluribus Dominisine querela (ibid.). >(Fuil magnus in per-
communiler convenit, uni specialiter altribuilur, an- sona : quia «ipse est qui prsecessit ante Deum in
tonomatice debet iutelligi. Deus enim plenius novit spiiitu et veritaleElise,parare Dominoplebemsuam
Joannem; quia praedestinavil ei majorem gratiam perfectam(ibid.).t Propter quod el Doniiiiusdixh.de
in prsesenti, el ampliorem gloriamin futuro. Fuit il!o : Ipse est Elias qui ventutas esl (Mallh.xi). Iste
inagnus in annuntiatione: quoniam c appariril an- namquepraenuntiavitprimumadveniuni.illepramun-
gelus Zachariae, slans a dexlris allaris incensi: Ne tiavit seeundum. Iste persecutionempassus est ali
timeas, inquit, Zacharia, quoniam exaudita est de- Herode, propler Herodiadem uxwera ipsius, ille
precatio tua. Et ecce Elisabeih uxor lua pariet tibi quidem persecutionempassus est ab Achab, propler
iilium, et vocabis nomen ejus Joannem : et erit B Jezabel uxorem ejus. Magnus in gralia, unde voca-
gaudium libi et exsulialio: et multi in nativitale lum esl nomen ejus Joannes , quod Dei graiia inter-
ejus gaudebunt (Luc. 1). > Idem angelus annuntia- pretalur; quia repletus est Spirilu sancto adhuc cx
vit patri nativitatem Joannis, qui annuntiavit matri utero matris suae(Luc. 1), Domino sibi per prophe-
naiivilalem Jesu, videlicet Gabriel: magnum ulro- tam dicente : « Antequam ej.ires de vulva, sancli-
bique annuntians miraculum, et virgims et sterilis ficavi le (Jer. i). >Prius fuit renatus quam nalus, et
parlum. Joannis autem non conceptum dicit, sed regeneratus prius quam generatus; unde ul audivit
orlum ; Jesu veio praedicit orturn pariler et conce- salvalionem Mariae Elisabeth, infans in ejus uteio
plum. Non Zacharieepatri praedicitur: c Uxor lua exsultavit (Luc. i).
pariet libi filium, et vocabis nomen ejus Joannem Maqnus existit in oflicio.Juxla quod ipse pro-
(ibidJ); > sed Marisematri prsedicilur : s Ecce con- phelico verbo respondit: « Ego-vox clamanlis irr
cipies in utero,. et paries filium, et vocabis nomen deserlo, parate viam Domini, reclas facile se-
ejus Jesum (ibid.). i Quia Joannes fuit conceptus mitas Dei nostri (Joan. i). > Ipse « converlit corda
in culpa : solus autem Chrislus fuit sine culpa con- patrum in filios, et incredulos ad prudentiam ju-
ceptus : uterque veronatus in gratia;elideo utrius- storum, parare Domino plebem perfeetam (Lnc.
que Nativilas colitur : sed solitis Christi conee- " i)„ Ipse vox Verbi, prxco judicis, paranymphus
plio celebratur. Fuit magnus in conceplione, quia sponsi, lucerna solis, finis.legis, hiilium Evangelii.
coneeplus esl non exigente natura, sed gratia ope- Magnus in merilo : quia « vinum et siceram noiv
rante: cura esset Zacharias senex, < et Elisabeth bibit (ibid.), J et « habebat veslimentum de pilis
sterilis, et ambo parilerprocessissenl in diebus sttis camelorum, el zonam peliiceani circa lumbos suos.
(ibid.). > Ecce alter Isaac natus de sene, conceplus Esca autem erant locustaeet mel silveslre. Mode—
de slerili, prsennniiaius ab angelo, prsenominattis sius abslinentia, quia vinum et siceram non bibii,
ab ipsorpater Jacob, qui genuit duodecim palriar- et erat esca ejus locustae et mel silvestre (Malth.
chas (Gen.xviirxxvm). Ille de Abraham/isle de Za- 111).> Castus in continentia; quia « vestimentum
charia; ille de Sara, isle de Elisabelh : ulerque, de habebat de pilis eamelorum, et zonam pelliceam.
sene, uterque de sterili: uterque praenuntiatus et circa lumbos siios (ibid.); > nt essent« lumhi ejus
praenominatus ab angelo : ille Isaac, iste Joannes. prsecincti, et lucernse ardentes in manihus ejus
In nativilatelsaac, ait Sara : « Risum mihi fecit Do- (Luc. xn). > Magmisin saeramento : nam «Iex et
minus:quicunqueaudierit, corridebit milii (ibid.); > prophelseusqtte ad Joannem, et ex co regnum cee-
in nativitate Joannis audientes vicini et cognali j. lorum evangelizalumest (Luc. xvi). >A diebvs au-
quod manifestavit, vel magnificavit Dominus mise- tem Joannis Baplistm regnum cmlorumvim palitur,
ricordiam suam cum Elisabelh, congralulahanlur et violentidiripiunt illud. Ipse est qui rationem sa-
ei, juxta quod angeluspraedixeratZachariae: «Gau- eramenti de seipso teslatur :« Qui habet sponsam,
dium erit tihi el exsultalio, et niulti in nativitate sponsus est. Amicus autem sponsi stat, et gaudio
ejtis gaudebunt (Luc. i). > Sed Zacharias, quia non gaudet propler vocem ejus (Joan. m). > Proplcr
credidit angelo, multis factus est. Abraham aulem, quod et alibi dicil: « Qui post me veniet, ante me
I quia « credidit Deo, reputatum est ei fiJes ad jusli- fectus est, cujus non sum dignuscorrigiam calcea-
liam (Gen. xv). > Isaacquasi carnalispater, Jacobi menti ejus solvere (Joan. 1).>
| carnaliter genuit; Joannes quasi spiritualis, spiii- Magnus in dignitate, sicul de eo Pater inquit ad
lualiler genuit Christum. Hle duodecim palriarchas, Filium : c Ecce ego millo angelum meum ante fa-
iste duodecim apostolos generavit; ille magnus, sed ciem tuam, qui prseparabit viam luam aule te (Ma-
iste major : Quoniaminter nalos mulicrumnonsnr- lac. m). t Joannes dictus est angelus, non naturae
rexit major Joanne BapHsla. proprietate, sed oflieii dignitale : cujus exeellentiam
Magnus existit in natura : qtiia de sacerdolali ipsa Verilas exluht,"dicens : Quid existis in deserto
533 SERMOXVII, IN FESTO S JOANNISBAPTISTJE. 534
videre?Prophelam? Eliam dico vobis, et plus quam A seeundum amplexum; nalus esl de muliere seciin-
prophetam. Nam Joannes et cum prophetis dixit dum speciem, non secundum mollitiem, Vel sub-
futurum : c Ecce veniet foriior me (Marc. i), > et inlelligilur propheta , cum dicitur : Non surrexit
plusj quam prophela ostendit prsegisnlem: c Ecce major Joanne Bapiisla, videlicet major propheta^
Agnus Dei, ecce qui tollit peccata mundi (Joan. i).> Juxta quod Dominus ipse praemiserat: Quid existis
Magnus in potpstate, sicut in persona proplielae in deserlumvidere?Prophetam? Etiamdico vobis, et
Donirinisinquit de illo : « Ecce dedi verha mea in plus quam prophetam(Matih. xxi). Nam etsi Chri-
ore luo ; ecceconstilui le super gentes et regna, ut Blus alicuhi prophela dicalur, ut: Ecce venietpro-
evellaset destruas, el disperdas et dissipes, et aedi- pheta magnus; ei iterum: cProphela magnus surre-
ftces etplantes (Jer. i); > nam manus Domini erat xit in nobis (Luc. vn): J ipse tamen dicendus est
cum illo. Magnus in claritale; quia c ipse erat Iti- non lam propheia quam Dominus prophetarum.
cerna ardens et lticens (Jvan. 1);» de qua Pater Quid est aulem quod sequitur : Qui minor est in
per Prophelam : c Paravi Iucernam Christo meo regno cmlorum,major esl Joanne Baplista ? Ut au-
(Psal. cxxsi). >—« Fuit enini homo missus a Deo, tem exposiliones dubias et obscuras omlltamus,.
ctii nomenerat Joannes. Hic venit in testimonium, plane simul el plene flicamus, quia in regno ccelo-
ut testimonium perhiberet de lumine, ut omnes B rum, id est in patria soli angeli erant, quando
crederent per illum (Joan. i). > Magnusin opinione: Christus ista dicebat: quia nondum ascendens in
nam exislimante populo et cogitanlibus omnibusin altum suam duxerat captivilalem captivam (Psal.
oordibus suis de Joanne, c ne forte ipse esset Chri- LXVII). Angclosautem majores esse quam homines
stus, respondit Joannes omnibus, dicens : « Ego propheta lo juens de Chrislo lestatur : c Minuisli
baptizovos in aqua ; veniel aulem fortior me post eum pattlo minus ab angelis (PsaL vm). J Nam 1111
me, qui baptizabit-vos Spiritu sancto et igne (Luc. siint immortales, sed istimortales : illi sunt impas-
111).>Populus exislimabatilluni sublimem, sed ipse sibiles, sed isti passibiles: illi heali, sed isli itiiseri:
respondit se humilem.diceus : c Me oportet minui, 1111 Iriumpliani, isti militant. Ergo qui tunc minor.
illum aulem crescere (Joan. m); > nam c qui se eral in regnoceelorutn,major eral Joanne Baptista...
exaltat, humiliabitur; et qtti se humiliat, exaltabi- Nos ergo fratres et filij, qui convenimus ad cele-
fcur (Luc. xiv). > Magnus in praedicalione : quia brandam nativilatem ipsius, si eam digne eurave-
<venit Joannes iu omnem reg;oueni Jordanis, prse- rimus celebrare, pro certo sperare debemus, quod
dicans baptismum poeniteniiaein remissionem pec- quanto major est apud Deum, lanio magis pro no-
calorum. Facite, inquit, dignos fructus pcenilenliseP bis interveniel apud ipsum. Sed est nobis summo-
(Luc. m); J et:« Pcenitenliam, inquit, agite, ap- pere providendum, utqui in nativilate ejusgaude-
propinquabit enim regnum coelorum(Matth. m). > mus exterius, in nativiiate ejus inlerius gaudeamus;
Egregiusprsedicator, qui ea praecipuepraedicahat, quia c reliquise cogilationum diem festum agent
per quae peccatorum vera remissio datur, id est Domino (Psal. LXXV). S—« Non est autem impiis
baptismumet poenitentiam (Matth. m). Magnus in gaudere (Isa. XLVIII),>dicit Dominus, contestante
passione: quia pro veritate carcerem passus, tan- Psalmista : < Non est pax ossibus mcis a facie pec-
dem capite est truncatus, baplizatus in sanguine, catorum meorum; conscientia mea me remordente
qui haptizavit in aqua (Joan. 1). (Psal. xxxvn).> Quocirea purgemus animam a ma-
Est autem triplex baplismus, in aqua, in lacry- culis peceatorum, ut tanlae solemnilalis gaudium
mis, in sanguine. In aqua regeneialionis, in lacry- digne celebrare possimus. Nam qui nilet exterius,
ntis compunclionis,in sanguine passionis. Quorum et sordcl interius, similis esl, ut Dominus ait, se~
quemlibet Joannes ante faciem Domini praeparavit, pulcro deforis dealbato, inlus autem omni pleno
baplizando, praedicando et moriendo. Inler natos spurcitia (Mattli. xxin). Oremus ergo, fratres et
itaque mulierumnon surrexit major Joanne Baptisla. fllii, oremus omueset singuli, ut intercedente beato
Quid ergofAnnon major est Christus, qui natusi D Joanne Baptista nobis det gaudium solemnilatis
fuitde muliere? Juxta quod ipse inquit ad matrem : selernae, Jesus Christus Dominus nosler, qui est
c Muiier, ecce filiustuus?> (Joan. x.) Sed Christusi super omnia Deus benediclusin saeculasaeculorum.
aalus est de muliere secundum sexum, non autem Amen.

SERMO XVII.
IN EODEMFERTO.

i cfie&tis Joannis Baptktm regnum ccelorumvim eoelorum per violentiam rapitur. Sed mirum pro-
patitiir, et violeniirapiunt illud (Mailh. xi). fecto videri non potest lris, qui proptcr regnum
Mirum fortasse videlur aliquibus, si regnnm ccelorum membra cum \itiis et concupiscentiia
§35 INNOCENTIiIII PAP^E SERMONESDE SANCTiS. Soff
crucifigunt (Gaf. v), qui proptcr divina verba cu- A lanlus esset ac talis, ut eum metuerel Heiodes,
todiunt vias duras, qui abnegant semetipsos, ut sicut evangelica lecfo protpstalur. Et ideo recte
Christum sequaniur, et per viam arctam incedanl, dicilur, quod a diebusJoamiis Baplistmrcgnumcm-
quaeducit ad \itam.0 quanlam sibi vim facit! quan- loitim vim palitur, et violeniirapiunl illud. Joannes-
tam irrogat violentiam! quantam pugnam indicit, perspicuum in seipso monstravil exemplum.
qui, cum sit dives ex sseculo, facit se pauperem Est et aliud geitus luclae, in quo quidem oporte-
propier Deum , ei eligit abjectus csse in domo Do- rct eautius reluGtari, quando videlieplfavoris aura-
nrini , quam hahitare inter peccatores! (P^al. demulcet praeconium, laus applaudit, adulatoris
LXXXIII.) Caro quippe conlendit, natura repugnat, Kngua blanditur, ne lapial se in altum, atlollat ad
eonsuetudo resislit; sed \hicit gralia , supcrat spi- summum , erigat in excelsum; sed inferiorem se
ritus, ratio dominalur, cum ilhid diligenter ailen- reputet, humiliorem se exhibeal, minorem osten-
dit, quod Chrislus \eratiler repromitlit : < Beati dat. Quis est autem,'quem praeconianon exbilarent
pauperes spirilu, qtioniamrpsorum est regiium cce- et extollant,opprobria non dejiciant et contristent ?
lorum (Mallh. v). > Felix conflictus, beata pugna, Ne atitem hoc fiat, necessaria esl modestia , quse
gloriosum praelinm, quando propter adipiscendum violenlum modum elationis cohibeat, et prudenler
regnum ccelorum spiritus adversus eainem dimi- " excessum arrogantiae moderelur, ut capttt interius.
cat. Ergo pugnat contra naluram, ut vincat, ut oleum pecloris non Impinguet (Psal. CXL). Talis»
supeiet, ut tiiumphet. Non polest hoc bellum sine fuit Joannes Baplista, qui eum putaretur ab omni-
niagna virtule, sine gravi difficullate, sine mulla hus esse Christus , noluit contra conscientiamac—
violenlia exerceri. Homo' siquidem in divitiis cnu- quiescere famse, ut excederet inaniter supra ser
tritus, patipertalem abhorret, diviiias amplexatur; sed coiitra famam voluit acquiescere conscieuliav
quia paupertas est dura, et diviliie suaves. Verum ul subsisleret veraeiter contra se. Verum cum ho—
econtra qui jam didieit jugum Clnisti portare, mines praedicarent eumesse suhlimcm, Christum
amat inopiam, dhiiias vilipendit, sciens quod divi- esse credentes, ipse respondit se humilem: « Noit
tiaepungunt aniinam et corpus dissolviii».,edoctus- sum, inquiens, ego, sed post me venluius est, qui
ab illo qtti divitias vocat spinas (Luc. vm ), qnia anle me faclus est, cujus non sum digiius calcea-
punguii!, laeeranl, el affljgunt,quoniam sine labore mentum soLvere(Matth. m). >Recte dicilur, qtiod
non acquirimlur, sinc limore non possidenlur, sine a diebusJoannis Baptistm regnum cxlorum vim pa-
dulore non amittuntur. Et ideo c beati pauperes litur, et violenti rapiunt i//«d;quoiiiam, ul hoc fie—
Srpiritu, qnoniam ipsorum est regnum co^louim r.l, Joannes in se perspicuum nionsliavit exem—
( Matth. v). > Talis fuit Joannes Baptista, qui plum.
liijindum cum divitiis dcreliquil, eremum ctiin Quid dicam degula? quid referam de luxuria V
pauperlate quaesivit, quoniam erat in deserlo loco Quam difficile sit gulosse abslinentiso freno re-
usque in diem offensionis suje ad Israel.j Noluit stritigi, quam grave lu.vmiosoabstinenlise cingulo-
fungi saccrdotio pro patre , ul sacerdotales cl le- coarclari, cum sine mulio molimine non vaieav
gales provenlus perciperet, utdecimaset primiiias carnalem consueludinem immulare : familiaris est
oblineret; quoniam, ut unde acciperet, universa hostis, et ideofacilius vitatur hujusmodi, non pro-
dimisit. Et ideo recte dicilur, quod a diebusJoaa- cul, sed prope; non extra, sed intra. Nam virtus
nis regnuincmlorumvim palilur, et violenii rapiunt est in lumbis ejus (Jab XL), et foititudo ejus ad-
dlud , quoniam, ut hoc fierel, Joannes per spii itum versus hunc hostem opus estnovapugna, quia, cum
in se ipso monslravit exemplum. fugilur, tttnc fugatur. Qui ergo propter regnum cce-
Cum autem sine causaquis suffert injuriam, sus- lorum sobrietatem compleetitur, el castitatem sc—
eipit conlumeliam , senlil jacturam, si propler re- ctalur ab epulis abstinens, et contincns ab jllecc-
gnum ceelorumnon aseendil in iiam , non rapitur bi is; hic profeeto vehementem sibi vim facit,
in furorem, non ascondit in vindictam , profecto D giavem pugnamindiicit, cum ccaro concupiscal ad-*
magnani vim facit sibi, muHain irrogat violenliam, \eisus spiritum, et spiritus adversus carnem (Gal.
grandem et gravem coarctionem infligit. IIujus lam v).» Et uhi roajorest lucta, ibi pretiosiorcslcorona;
forlis estvirtus, tam virtuosa est foitiludo, ut suum et uhi gravior est conflictus, ibi gloriosior est
vincat ipse viclorem, ctim superat semelipsum; tnuniphus. Talis fuit Joannes, qui contempsit de-
quia juxia senlenliam Salomonis : c Melior esl licias, sprevii epulas, et illecebras evitavit; castus,
paliens viro _forli, et qtii dominalur animo e\pu- sobrius et modestus, Scriplum esl quippe de illo,
gnatore urbium (Prov. xvi). >In hoc sane duello is quod « hahebat veslimenlum de pilis camelontm ,
vincitur, qui perpetrat injuriam contra proximum; el zonam pelliceara circa lumbos ejus. Esca aulcm
et is vincit, qui palilur injuriam piopierDeum, ejuserant locustaeet mel silveslre (Malih. m),>
jttxta quod Veritas ait: « In palienlia vestra possi- iinde manifeste meruit veritatis lestimoirium :
debitis animas vestras (Luc. xxi). >Talis fuit Joan- Quid, inquit, existis in desertumvidere? hominem
nes Baptista, qui pro juslitia perpessus esl carce- moltibusvesiilum? Ecce qui mollibusvesliunlur, m
rem, et landem pro juslilia capite truncalur. domibusregum sunl. Sed quid exhtis videre? pro-
loleravit non murmurans, non rcluclans, quamvis pheiam? Eliam dico vobis, plus quam prophelamr
557 SERMOXVII. ffi FESTO S. JOANNISBAPTIST^. E3S
quoniam internalos mulietum tton suirexil nfajoi A rorem ct niibrem. bed lex livangelica temporalem
Joanne Baplista. Et ideo rocie dicitur, quod a die- paupertaiem indicit: i Si vis, inquit, perfectus esse,
bus Joannis Baplhlm t egnumcmlorumvim patilur, vade, et \ende omnia quse hahes, et veni, et se-
et violenti rapiunl illud; quoniam, ut hoc fieret, quere me (Malih. xix); > quia c nisi quis omnibus
Joannes Baptista perspicuum in se monslravit renunliaverit quae possidet, non potest meus esse
exemplum. 0 quam diflicile prohibelur invetera- discipulus(Lnc.xiv).) Lex Mosaica reddebat malum
tam consuetudinem immutare, praeserlimde dulci- pro malo, talionem pro talione ; sed lex Evangelica
bus ad amara , de placidis ad molestia, de prospe- reddehat bonum pro malo, benedictum pro maledi-
ris ad adversa transire? Quantam vim facit pro- cto. « Si percusserit te in unam maxillam, praebe
feclo sibi quis , ubi Iransit de epulis ad jejunium , ei aliam : si abstulerit tibi lunieam , da ei pallium
de soporibus ad vigilias, de otiis ad molestias, de (Matth. v), etc. > Lex Mosaicaindicebal conjugalem'
deliciis ad miserias, de requie ad laborem, de copulara : Maledictus,inquiens, homo, qui non re-
gaudio ad lamentum , de liberlale ad servitulem , linquit semen Israel : et maledicla sterilis qui non
cxperto crede magislro. parit; sed evangelica virginaleniiiudiciljam persua-
Est et alia quaedampugna Jomeslica, quanlo fa- det :-< Sunt, inquit, eunuchi, qui caslraverunl se
miliar;or, tanlo gravior. Nec parvula videlur, quia B propter regnum ccelo.nm. Qui potest capere, capiat
contra parvulos agilur, ut teneantur et allidantur (Matlh. xix). > Gravia quidem sunt ista, sed dili-
ad petram.Quis enim malarum cogitaliomimvitare genlibus le\ia repulantur .; quia cbaritas superat
posset inlelleclum , quem cegilationes iniportunae universa. Venile, inquit, ad me, qui laboralis, el
non vexeiii? « Muscse morientes perdunl suavila- onerali eslis, el ego vosreficiam, et invenielisrequiem
tem unguenli {Ecc/?..x), > volucres irrueriles quas animabus vestris.'Jugum enim meum suaveest,U
Abraham a sacrificio abigebat \ Gen. xv). Non est onus meum leve, Nam «lex per Moysen data est,
«lique iu hominis poteslate ne surgat, ut sit in eigo gralia et verilas per Jesum Christum facta est
bominis virtuie ut crescalj quia parvulse vehemen- (Joan. i). >Nam a diebus Joannis Baplistw regnum
ter ^ffligunt, adultae perimunt violenter. Primos cmlorumvim palitur, et violenli diripiunt illud. Pla-
quoque motus non possumus non sentire, quamvis ne diripiunt, et violenter acquirunt. In hanc vio-
illis non consenlire possimus. Saepe jam obscenas lenliam patitur Domhrus libenter inferri: quod non
cogiialiones contra hominis voluntalem irrepunt, solum piis precibus , „\erum etiam imporlunis cla-
ui sine pudore cogitare non possint, ut taceansus inorihus ad proeslanda136116(1013 inclinalur, quem-
de illis quaevanse sunt et profanae, nec possunt admodum in Evangelio ipsc docet: Quod si amicus,
sine mullo conamine, maxime per virtutem sanclae qui petebat tres panes accommodari, perseveraveiit
oraiionis excludi. pulsando : « dico, inquit, vohis , etsi non dat illi,
Magnam vim sibi facit, quod propter regnum cce- surgens eo quod amicus illius sit, propter impiobi-
Ioium est necessario faciendum. De illo namque tatem tamen ejus surget, et dabit illi quolquot ha-
prajcipitur : « Diligite inimicos vestros, benefacite bet necessarios (Luc. u). > Vult ergo iinporlunis.
his qui oderunt vos (Mullh. \). >De isto mandalur: precibus exorari, ul charius repuletur,- quod quasi
< Siquis venil ad me, et non oderitpatrem et ma- fuil per mullam iinporlunitatem exorium. Sic mi-
trem, adhue autem et animam suam , non potest rum, quod angelus, qui cum Jacob luclabatur, co-
meus esse discipulus ( Luc. xiv ). > Gravisest pu- actus fuit ut benedicerct ei; juxla quod idem angelus
gna, sed grandis est victoria, quando contendunt ait: « Dimilte me, aurora est. Respondil ei, el dixit:-
ad invicemcarnalis el spiritualis affectus. Si spiri- Non dimittam te , nisi benedixeris mihi. Al iile :
lualis vincit in hac pugna carnalem , tunc utique Nequaquam , inquit, Jacob appellaheris, sed Israel
vaccae ferse, quse vitulos domi reliquerant plau- eril nomen luum ; quoniam, si contra Deum fuisli
strum novum Irahentes, quo arcam Domini super- fortis, quanlo magis contra homines praevalebis?et
imposilam sibi portant, iu direclum procedunt per D benedixit ei in eodem loco (Gen. xxxn), > Porro si
\iam, quaeducit Belhsames, et uno itineregradiun- tales fuerunt Paties Veteris Testamenti, cur dicitur^
tur, pergentes et mugienles : ut nec ad dexlram, quoJ a diebus Joannis Baptistm regnum cmlorum
i eque ad sinistram declinent (I Reg. vi). A ialibus vitn paiiebalur; cum et anle lempus Joannis Bapti-
ergo regnum cmlorumvitn palilur, et illud hujtts- stae regnum ccelorum passum fuerit hujusmodi vio-
modi violentidiripiuni; quia per violenliam quam leniiam , qui despexere divitias , vilaverunt illece-
inferunt sibi ipsis, ut devitiis transeant ad virtutes, cehras, et delicias contempserunt?
rcgnum coelorumoblinere merentur. Scd propter raliones ea eliam hac ralione diciiur:
Sed cum a diehus Joannis Baptistse non solum quia quod tunc fiebat raro a paucis , nunc fit fre-
per rationem superius replicatam, sed quia « lex et qucnter a mullis, qui catervatim conlendunt, et
prophetse usque ad Joannem, et ex eo regnum cce- cerlalim per mullam frequentiam ad regnum cceio-
lorum evangelizalum est (Luc. xvi); > lex quidem rum transire. Quod in his manifestum est iniueri,
Mosaicalemporalesduritias permittebat, unde Veri- qui diffusis. omnibus propler Dominum abnegant
tas ait: c Dabovobis, inquit, terram fluentem Iacte- r-*eipsos, crucem tolleules , ut Chrislum sequantur.
ci melle [Leiii, xx); j frumenlum^vinum^lflleum, Satagemus ergo, fratres charissimi, propter regnum
"S3S INNOCENTIIIII PAP^T SERMONESDE SANCTIS. "S40
caiorum vim nohisipsis inrerre, « ui abiie..aniesA meritis B. Joannis Baptistae nohis praeslaredigne-
iiiipieiaiem et saectilariadesideiia, sobrie, et jusie, tur Dominusnosler Jesus Chrislus , qui est heuedi-
et pie vivaiims in hoc sserulo, ex^pcctantes adven- ctus in sasculasaeculoium. Amen..
tum gloria)magni Dei {Til. n) > Qtiod precibus et

SERMO xvnr.
IN EODEMFESTO (19).

« A diebusJoannis Baplisim regnumCmlorumvim B iigeret illuj quod dicit Scriptura : « Homo faclus,
palilur, et molenlidiripiunt illud (Matlh. xi). » eslin ea, et ipse fundavit eamAltissiinus? > (Psal.
Regnum ccelorumsi\eregnum Dei,fratrescharis- LXXXVI.) Nec intelligerel illud quod legilur : c Ex
simi, accipitur multis modis ; nam aliud esl inferius te, Bethlehem terra Juda, exietduxquisit Domina-
et aliud superius, aliud interius et aliud exterius; tor in Israel; et egressus ejus ab initio dieru:n
infeiius estin via, superius est in patria; inteiius asternilatis (Mich. y). > Proplerea nisi anima cre-
esl in corde, exterius in codice; inferius est exer- deret quod Maria genuit Christum Jesum, nun-
citus militans, superius chorus esl triiimphanlium; quam illud intelligeret qttod alibi legitur : < Novum
tnterius est fides recta, exterius Scriptuia dnina. faciet Dominus super terram, femina circumdabit
Ut aulem basis sit sub columna, de his et illis sup- virum (Jer. xxxi). J Multa sunt talia, sed sufliciant
ponamus exempla. De infeiiori legilur:« Simile est pauca de mullis, ut ad alia transeamus.
regnum eceloruni homini negolialori quaerenti bo- Magnam vim patitur anima ista credendo, quia
nas margaritas (Matlh.xm). > Desuperiori dicilur: pene incredibilia sunt quse credit, ut lides habeat
« Veiiienlet recumbent cum Abialiam el Isaac et meritum cui humana ratio non praebetexperimen-
Jacob in regno ccelorura (Matth. vm); J de inte- ttim. Audi prophelam de tatibus admiranlem :
liori legitur : « Regnum Dei intra vos est (Luc. « Antequam parturiret peperit, antequam veniret:
xvn). > De exteriori dieilur : « Auferetur a\obis partus ejus peperit masculum (Isai. LXVI).> Quis^
Rcgnum Dei, et dabitur genti facientifructus ejus... jiiquam, audivit unquam tale, et quis vidit huic si-
{Mallh. xxi).» quod regnum inferius patitur vimut raile ? Propter quod alibi dicit: « Geneiatioi.einejus
diripiat regnum superius, quia per pugnam quse quis enarrabit? > (Isai. Lin.) Tales igitttr violenli
exercelur in via pertingilur ad coronam qusedatur qui per fidem inferunl vim naturae, diripiunt regnutn
iii patria, juxta quod dicit Apostolus : « Non coro- cmlorum,id est intelligunt mysleria Seripturaiuin..
iiabilur nisi qui legitime certaverit (I Tim. n). > Et hsec vis incipit a diebusJoanttis Baptislm; quo-
Similiter regnum iiilerius palitur vim ut diripiat niam lex ct prophetm usque ad Joannem, et ex eo>
regnum supeiius, quia per fidem animaepetvenilur regnum ccelorum evangelizatumest. Usquead Joan-
ad inlellectum Scripturae,juxla quod dicit prophe- netn Baptistam lilteralis sensus vigiril in Seripturis,
ta i « Nisi crediderilis, non intelligetis. >Cerle nisi sed a diebusJoannis Baptisim spiritualis inlelleclus
noslra anima crederel, quod tres personsesunt unus in Scripturis emicuit, juxla quod ipse JoanncB
Deus, ntinquid intelligcrel illud quod dicit Scriplu- Baptisla requisitus quis esset, apcriens unuhi de
ra : < Duo seraphim clamabant alter ad alterum : p mysteriis Scriplurarum, Tespondil: « Ego vox cla-
Sanctus,sanctus,sanctus Deusexsrcituum?»(Isai.yt.) nianlis in deserlo, dirigite \ias Domini, sicutdicit
Nec iiitclligeret quod Ahraham Ires vidisse descii- Isaias propheta (Joan. i). » Oporlel igilur ut ma-
hitur, et unum legitur adorasse (Gen.xvm). Iiem gnam sibi viminferat qui vttlt iutelligere mysleria
nisi anima crederet quod Deus Patcr ab selerno ge- Sciipturarum, quia sine mullis sludiis et vigiliis,
nuifDeum Filium, nttnquid intclligeret illud quod sine multis sudoribus el lahoribus, sinc multa me-
Scriptura testatur : < Tecum principium in die vir- ditatione ac lectione non possunt intelligi. Propter
tulis luse, in splendoribus sanclprum, ex utero anle quod Dominusait : c In sudoie vultus tui vesceiis
Luciferum genui te?j (Psal. cix.) Nec intellig^ret pane tuo (Gen. m); > quia <non in solo pane vivit
quod sapientia de se toquitur in Proverhiis : c Do- homo, sed in omni verbo quod proeedit de ore Dii
ininus possedit me in inilio \iarum suaium, antc- (Matlh. iv). J Ergo a diebusJoannis Baplistm re-
quam quidquam faceret a principio ; needum erant gnum cmlorum vim patitur, et violenli diripiunt
abyssi, et ego parturiebar; et cum eo eram cuncla illud.
componens (Prov. vm). » Rursus nisi auima cre- Mirnm fortasse aliquibus videtur, si regnum coe-
deret quod Deus factus esl homo, nunquam intcl- lornmper violenliam rapilur,elc,f nl supra

(19) Ex edil. Angelo Maii.


Ui SERMO XIX, IN FESTO S. JOANNISBAPTIST.E. 342

SERMO XIX.
IN EODEM FESTO.

De triplici nativitate Joannis, carnali, sacramentali ~et spiriluali, in quibus muIH


gaudent.

Elisabelh uxor tua pariel tjbi filiutn, el vocabisA Audile mysterium, et inlelligitesacramentum: cLex
nomenejus Joannetn: el eritlibi gaudium et exsulta- et prophelseusque ad Joannem, etexeo regnumcce-
tio, el multi in nalivitate ejus gaudebunt(Luc. l). lorumevangelizatum(Lnc. xvi); >usqueadJoannem
Quod legimus et Intelligimus a Gabriele praedi- nascehantur homines secundum naluram cx carne,
clum , ecce videmus et gaudemus in Joanne eom- sed a Joanne renascuntur homines ex aqna per spi-
plelum ; quia mulli in ejus nathilale Itelanlur. Ver- rilum ; quia, nisi quis renatus fuerit ex aqua et Spi-
bum aulem angelicum trifariumresonatintelleclum, ritu saneto, non inlrabit in regnum coelorum.Qtiod'
secundum triplicem nativitatem Joannis, carnalem, autem nalum esi ex carne, caro est: et quod iratum
eacramenlalem et spiiilualcm. Carnalem, secun- est ex spirilu, spiritus est (Joan. m). > Sufiicitmodo.
dnm historiam ; sacramenlalem, seciindiim allego- parum de tanlo myslerio prselibasse: quia non om-
riam ; spiritualem, secundum tropologiani. She nia sunt smnibus exponenda. Juxla quod Veritas-
carnalem , secundum naluram ; sacramenlaiem , ait : < Vohis datum est nosse mysleria regni Dei,
seeundum figuram ; et spiiitualem, secundum gra- casterisautem in pai aholis (Matlh. xui; Luc. vm). >
tiam. Ad carnalem nati\ilalem secundnm naturam ilulti quoque gaudent in nalivilate Joannis se-
perlinet, quod audislis in Evangelio.:Elisabelh im- cundum tropologiam, universi videlicet, qui nascen-
pletum est tetnpus pariendi, el pepeiit filium. Ad tem in se Dei gratiam cum mentis hilariiaie susci-
saeramentalem nativitalem secundum Dguramspe- piunt ct consenar.t. De qua-dicehal et orabat Psal-
clat, quod dicitur perprophetam : <Piiusquam le mista: <Redde mihi laetiliamsalularis lui, et spirilu
formarem in utero , novi te (Jer. 1). > Ad spiritua- principali conlirma me (Psal. L). > Joanues enim
lem nalivitalem secundum gratiam speclat, quod interprelatur gralia Dei, quceper affectum concipi-
ait angelus : Spitilu sancto replebitur adlmcex ulero tur, per effectum nascitur, et per profeclum nulri-
malris sum. Secundum historiam enim multi gau- tur. De ipso namque Joanne mater aiehat: i Ex
denl in nalivilale Joannis : non solum Christiani, quo facia est \ox salutationis tuse in aurihus meis,
verusn etiam Agareni : qui credenles ipsum fuisse exsullavit in gaudio infans in utero meo ; quia re-
prophetam, ejus nativilatem celehrant et exsullanl. plelus fuit Spirilu sanclo ex ulero matris suse
Soli autem haereiici et Judasi httjus gaudii sunt im- (Luc. i). > Idem angelus annunliavit patri nativita-
muties.. quia hujus fldei sunt expertes. Gaudium tem Joannis, qui annuntiavil malri nativitatem Jesu,
illud in quibusdam partibus reprassenlant puellae videlicet Gabriel: anntintians ulrohique miraculum,.
hodie psallentes in cymbalis, el coronulas deferen- et virginis el sterilis partum. Joannis aulem non
tes. In aliis vero partibus pueri ossa collectacre- C conceptum praedixit, sed orlum ; Jesu vero praedixit
mantes el ludentes ad igncm. Licet enim institutio ortiim, pariterque conceplum. Nam Zadiaiiae patri
vaua fuerit, inlentio tamen est sana. prsedicitur: lElisabelh uxortua pariet libi filium, et
Porro secundum allegoriam, nalivitalem Joannis vocabis nomen ejus Joannem (ibid.); > sed Mariae
prasfiguravitnalivilas Isaac ; nam uterque fuil na- nialri prsedicilur: t Concipies in ulenr, et paries
ttis de sene, ulerque de sterili, uterque et praenun- filium , el vocabis nomen ejus Jesum (ibid.). >Cur
tialus et prsenominalus ab angelo, il!e Isaac , iste hoc? nisi quod Joannes fuit conceptus in culpa ,
Joannes. In nativitate Isaac ait Saia : c Risum fecit solus auteni Christus fuil sine culpa conceptns :'
milii Dominus; qusecunqueaudierit, corridebilmihi uterque vero natus in gialia : et ideo utriusque na-
(Gen.x\3).t In nalivitale Joamiis audientesviciniel ihitas colitur, sed solius Cbristi conceptio cele-
cagnati. quia magtificavit misericordiamsuam cum bratur.
Elisabelh, coi>graiidabantur ei. Sed el Zacharias, Verum ne longe petamus exempla, quoniam in
quia non credidit angelo , factus est mutus ; Abra- qttolibet nostrum possumus moraliter invenire Za-
ham, quia eredidit Deo, reputatum esl ei ad jusli- chariam etuxorem ejus Elisabeth, quae pariteifi-
tianu Abraham genuit Isaae , Isaac genuit Jacob, lium, ejus nomen debet vocari Joannes : < Erilque
Jacob 'geuuilduodecim palriarchas (Gen.xvn): sic " silii gaudiunt et exsullatio, et mulli in nativilate
et Zacharias Joannem, Joannes Clnislum, Chiistus ejus gaudebunt (ibid.).> Elisabelh namque uxor Za-
duodecim apostolos generavit. Sed inter Chrisluin chariae.jiolesl intelligi caro copulala spiritui. Quia
el Joannem generationis ordo mutatus est; nam sicut vir easligat et regit uxorem, ita spiritus ca-
Zacharias genuit Joannem stcundum carnem, Joan- stigare debet el regere camem, ne forte lasciviat et
nesautem Chiistumex aqua secupdum Spiritum. incidat in fornicationis realum, Hcecpariel ei filitim,
SI3 INNOCENTIIIII PAPJE SERMOXESDE SANCTfS. m
quando spirilus per carnis oflicium hoiunn opus A vestia bona, glorilicenl Patrein vestrum qui in cee-
exerceret; ut,si dat eleemosynam,vestit nudtiin, pa- lis cst (Matth. v). »
scit esurientem, visilat infirmum,sepelil mortuum. t Esiergosummopereprovidenduni.utquigaudemus
Tunc uxor ipsius sicut vilis abundat in laleribus exterius tripudiaiites in corpore, gaudeamus inlus
doraus suse : fll.i sui sicul no\ellae olivarttmin cir- exsultantesin mente ;quia reliquiaecogilatiouisdiem
cuitu mensse suae(Psal. xn). Hujus nomeridebet festum agent Domino(Psal. LXXV). J—< Non esl au-
vocari Joannes, vidclicet Dei gratia ; quia nemo ho- tem impiis gaudere; dicil Dominus (Isa. XLVHS); »
num opus sibi dehel ascribere, sed gralise Dei no- —« nec est pax ossihus meis a facie peccatorum
stri ;juxta quod dicit Apostolus: « Gralia Dei sum, (Psal. LXXV). > Quocirca purgemus animas noslras
id quod sum, et gratia Dei in me vacua non fuit, a raaculis peccalorum, vifiorum, ul lantae soleninl-
sed gralia ejus in me semper manet (I Cor. xv). » latis gaudium digne celebrare possimus; ne forle
Eritque sibi gaudium et exsullalio, quia de bono simus ex illis « qui laclantur cum malefecerint, et
opere gaudebit el exsultabit, quod mcnlem laelificai exsultant in rebus pessimis (Prov. n); »—<et le-
el serenat. Nam «mulier cumparit, tristitiamhahel r nent tympanum el citharam, el gaudent ad sonittim
cum autem peperil masculum, jam non meminit organi, sed in puncto ad inferna descendunt (Job
pressurae propler gaudium, qttia natus est homo in B xxi); > quin potius simus ex illis.qui ingrediuiilur
mundum (Jooii. xvi). > < in locum labernaculi admirabilis usque ad do-
Et mulli in naiivilate ejus gaudent : omnes mum Dei, in voce exsullationis et confessionisso-
>idelicet boni, <mi proximo suo congralulabuntur nus epulantis (Psal. SL). » Praeslanle Dominono-
in bono. Propter quod Veritas dicil : < Luceat stro Jesu Christo, qui est benedictusin sseculas£-
lux vestra coram hominibus, ut videntes opera culorum. Amen^

SERMOXX.
1N FCSTO BEATI PETR! ,20;.

Dixit Jesus SimoniPetro : SitnonJounnis, diligis C gitur : i Sine fide impossibile esl placere Deo.
me plus his ? Dicil ei: Domine, lu scis quia atno le (Hebr. xi) ; > De isla dicilur : i Si distribuero in
(Joan. xxi). cibos pauperura omnem substantiam meam, cha-
Licet omnes apostoli apud Deumvalde meruerint ritalem autem non habuero, nihil niihi prodest.
honorari, propterea quod de omnibus apostolis di- (I Cor. XIII).J Illa magna, sed ista major, quia, sc-
citur : Nimis honorati sunt amici tui, Deus, nimis cundum Apostolum, c nunc manent fides, spes,
conforlaiuseslprincipatiiseorum(Psa/. CAXXVHI) ;> cliarilas; tria haec, major autem horum est chari-
prascipue heatissimus Petrus apostolus honorari las (ibid.).
proineruit, propier fidem et charitatem quae in eo In concessioneclavium interrogavit de flde,quia
principaliter claruerunt. Nam propler meiitum claves nonnlsi fidplibuscommillunlur; de quihus
constantissimaefidei Dominnssibi concessit claves, qui male senliunt in praesenli, malum ulique sen-
el propter meritum ferventissiina?charitalis Domi- tienl in futuro, quia < qui non credit, jam judicalus
nus sibi commisii oves. Anle concessionem cla- est (Joan. 111).» In commissione ovium interroga-
\iiim Dominus interrogavit de fide : e Yos, inquil, vil de charitate, quia mercenarius esl et non pas-
quem me esse dicitis? Respondens Simon Pelrus tor qui pascit o-.es cupidilate lucri, non aulem
dixit: Tu es CJirislus Filius Dei vivi. Respondens D amore Dei. Verum inierrogando de fide, interro-
oulem Jesus dixit ei: Beatus es, SiinonBar-Jona,elc. gavit semel, quia unus est Deus, una iides, unum
Tibi dabo claves rcgni ccelorttm (Mallh. xvi). > haplisma (Ephes. iv). Interrogando de charilale in-
Ante commissionem ovium interrogavit de chari- tei^rogavitler, quia tres debet homo ex charitate
lale : Sinwn Joannis, diligis nte plus liis? Dicitei: diligere, Deum, se ipsum, et proximum. c Diliges,
Eliam, Domine, tu scis qvia amo te, elc, usque inquit, Dominum Deumluum (Mailh. xxn), J ecce
pasce ovesmeas. De his autem virtutibus speciali- p.imum; « sicut te ipsum (ibid.), t ecce secundum;
ler requisivit, quia inler \irtules fidesest prima, et « diligesproximum (ibid.), i ecce tertium. Sed di-
charilas est praecipua; fides est ftiudamentum,et ces fortassis : Etsi Petrus tertio interrogatur de
charitas est lectum ; illa inchoat, el isla consum- charitate, non lamen dc sua charitate vel proximi,
mat. Ideoque legilur : c Fides est suhstantia spe- sed solummodo Christi. Quseramusergo subtilius
randarum rerum, argunientiim non apparentium quare Dominus terlio qusesierit a Petto : Simon
(Hebr. xi). > Decharitate legitur : i Ciiaritas operit Joannis, diligis me plus his? Quo lertio respon-
multiludinem peccatorum(IPetr. iv). > Defidele- dcnte : Domine, tu scis quia atno te, tertio in-
(20) Ex edil. card. Maii.
'
S/,3 "SEHMOXX, 1N FESTO S. PETRI. 540
junxit illi; Pasce ores nteps.Cur eliam soluinmodoA lur : Confitebuntur tibi dum hencfeceris ; « Si vero
prima \ice dixit, diligis me plus Iiis2 Et qtiare tan- non fuerint saturali, elc. (Psai. LVIII).J Qui au-
tum tertia vice Petrus fuerit contristatus? Cur tem volunt «Deoservire etmammonas (Matth. VI),J
etiam bis dixerit, pasce agnos meos? ipsi profecto non diligunt Deum ex lola anima,
Oportuit quidem ul, quia ler negaverat Domi- quianon est^ocietasiucis ad tenebras, neque con-
num ex limore, ter quoque confileretur Dominum venienlia Christi ad Bolial (II Cor. vi). Vel quia
ex amore; qualenus trinse negalioni trina confessio Dominus de se dixerat: « Ego sum via, veritas et
redderetur, ne mimis-amori quam timori lingua vita (Joan. xiv), J tertio quasrit a Petro : tSimon,
serviret, et sic fieret amoris officium pascere gre- diligis me plus his ? ac si dieeret, diligis me 'viam,
gem Dominl, sieul fuerat timoris indicium negare veritatem et \ilam ? Ego sunrquippe via recte ope-
Dominum-gregis. Dominus vero dicendo : Simon rantibus in exemplo, egoveritas sane praedicanti-
Joannis, diligis me plus his; simul de duobus qua;- bus in documento; et ego sum vita digne sumenli-
sisse videtur, utrum*videlicetPelrus illum dilige- bus in sacramento divinaecommunionis. Si diligis
ret, et an plus easteris ipsum amaret. Petrus atitem me verilatem, pasce gralia et exemplo rectse ope-
memor illius vulgaris proverhii : c Quem mordet Talionis; quoniam hoc est de quo sapientia dixit i
coluber Tormidatssepe lacerlum, J quia quondam B « Meus cihus esl ut faciamvoluntatem ejus qui mf-
vires proprias non metilus, nimls audacter respon- sit me (Joan. iv). » Pasce documentosanclaepraedi-
- deral-et prassumplttose: < Elsi omnes scandalizati cationis, quoniam hoc est pabulum, de~quo dixi :
fuerint, ego non scandalizabor {Marc. xiv); elsi « Non in solo pane\iyit homo, sed in omni verho
oportuerit me mori lecum, non te"jiegabo (Matih. quod procedit de ore Del (Matth. n). J Pasce sa-
xvvi); cum scandalizatus postmodum ad vocem cramenlo divinse communionis, quouiam hoc e&t
unius ancillae negaverlt, nunc prudenter et caute pahulum de quo dixi: «Nisi mandusaverith car-
respondet dimitlendo duhium el certum tenendo. nem Filii homiuis et biberitis ejus sanguinem, non
.> Unde non respondet ad dubium utrum videlicet habebilis vitam in \obis {Joan. vij; J Pasceigitur
plus casteris, sed ad cerlum, \idelicet quod ipsum , oves mcas, ul per dileclionem proxinri, Dei dilectio
amaret, dicens : Domine, tu scis quia amo te. comprobetur. « Nam qui proximum quem yidet
Quare cum super hoc prima viceprudenter et caute non diligil, Deum quem non videt, quomodo dili-
responderit, Dominus super eo ullerhis jion inqtti- get? > (I Joan. IV.)
sivil. Ter autem quaeritan diligat, et ier injungil ut Tres autem sunt ordines ovium quas pascere de-
- pascat, propler lres diligendi causas, et tres modos hes ex chaiilate, videlicet virgines, continenies et
pascendi. Scriplum cst enim : « Diliges Dominum " conjugatos; et ideo hoc injungit, pasce agnos tneos;
Dcum luum ex tolo corde luo, et ex lota menle quasi pasce virgines et eontinentes, qui signtfican-
Mua,ct ex tolo animo luo (Deui. TI) ; J Deum, vide- tur per agnos. Per oves autem, quae generant, si-
licet Creatorem, qui creando dedil naturam; Donri- {iiilicantur illi qui carnali generationi deserviunt.
num, \idelicet Redemptorem, qui redimendo pra- Talis est unus ordo fideliumin Ecclesia, videlicet
slitit grallam : Dominum, "udelicel Sahalorem, qni conjugali. Et ideo semel injungit, pdsce ~ovesmeas,
salvando conferl gloriam. Tunc enim erit veris- quasi pasee conjugalos qui signiflcantur per oves.
iime tuus, cum_eritomnia in omnibus (I Cor. xv), --Conlrisialus ergo Pelrus quia ierlio dixii ei: Diligis
fructus, merces ct prasmium singulorum. me? tanquam super hoc dubitaret, et ideo illi re-
Ait crgo : Siiiio»Joannis, diligis me crealorem, spondet: Domine, lu omnia nosli; tu scis quia amo
jedemptorein et salvatorem ? Et ille : Diligo, in- le; quasi diceret: Dubitaretion potes, cum sciaa
quil, ex toto corde, ex tota aiiima (Deut. vi) . Ex omnia.- ' -
corde, id est inlellectu; toto, id est sine errore : Ex Quia vero in sacramento Christi agilur memoria
menle, id est memoria; tota, sine impielale. Qui mortis ipsius, juxta quod dicit Aposlolus : < Quo-
enim confitelur divinam naluram, et negat -huma- j) tiescunque panem hunc manducabitis, cl calicem
nam ut Manichaeus; vel confitelur humanam, sed bibetis, mortem Domini annuntiabilis, donec veniat
negat divinam ut Arius, ille profecto non diligit (1 Cor. xi); mors autem inducit tristiliam, juxla
eum ex toto corde, sicul diligit Petrus, qui confite- quod Dominus ait: « Trislis est anima mea usque
Utr divinam et humanam, juxla quod dicitur : ad mortem (Phil. n): >ideo ierlia vice quando
i Tu es ChrislusFilius Dei vivi (Malth, xvi). J,Chii- comniemoralur sacramentum illius mortis, quse fl-
slus, id est uticlus secundum humanitatem, Unde delibus exstitit causa utse, Pelrus dieilur conliisla-
Psalmus : « Uuxil te Deus, Deus tuus oleo laeli- lus, cum conjugati signilicenlur terlia vice per OVPS,
liceprae consorlibus luis (Psal. XLIV).J Filius Dei nec modica sil trisliiia propler tribulalionem carnis,
•jnctus secundum divinilatem; unde : « Filius quam secundum Aposlolum lri paliuntur (I Cor.
meus es tu, ego hodie genui le (Psal. n). » Qui vi). J Unde bene Job, qui signilieat conjugatos, do-
vero Deum in prosperilate giorificanl, et In adver- lens interpretalur. Si diligis me, ergo non te, pasce
sitale blasphemant, illi proieclo non diligunt eum oves meas, non luas, ut in eis gloriam meam qua>-
ex tota mente, quia facile suut beneliciorum ejus ras,non luam; mca lucra, non tua. Ut ergo pastoris
iinmemores et ingrali; sicut 1111de quibus legi- officiura salubriler exsequaris, eslo Simon Joannis,
S47 INNOCENTIIIII PAPj; SERMONESDE SANCTIS. 548
ut non tuis merltis virtutem obedientise,sed divinseA ne scrulatus fueris.(Eccli. m), J quia t defecerttnt
gratise tantum ascribas. Simon enim interpretalur scrutantes scrutinio (Psal. LXIII).J Et perscrutator
obediens, et Joannes exponilur Dei gralia. Pasce majestalis opprimetur a gloria. Cave quoque ne
autem eas non otiose, non perfunelprie, non in- sanctum des canibus, neque margarilas projicias
caule, quoniam meaesunt, id est mei sanguinis pre- ante porcos (Matth. vn). Sed neque parvulis soli-
lio comparatae. Nam c bonus pasior ponit aniniam dum cibum lribuesc ejus exemplo qui ait: < Non
suam pro ovibus suis (Joan. x). » Magnoigitur pre- potui vobis loqui quasi spiritualibus; sed quasi
tio emptse sunt, non corruptibilibus auro vel ar- carnalibus tanquam parvulis in Christo lac potum
geuto, sed pretioso sanguine Agni immaculati. Et dedi vobis, non escam (I Cor. 111).» Sapientiam
ideo debes eas pascere sollicite ac diligenler. enim loquimur inter perfectos, inter vos aulem non
Attende quippe prudenler quid de malis pastori» judicavi me aliquid scire, nisi Jesum Christum, el
bus per prophetam diealur : c Vsc pasioribus, in- hunc crncifixum (I Cor. n).
quit, Israelis qui pascehant semelipsos et gregem Cum autem pascis sacramenlo Eucharistias, mo-
ineum non pascebant; lac comedebant, gregem neas populum dicens : < Qui manducat panem vel
amem meum non paseebanl. Quod infirmum fuit hibit calicem Domini indigne, reus est corpoiis et
non consolidastis, quod aegrotuin non sanastis, B saiiguinis Domini. Probet antcm seipsum homo, et
quod fracuim non alligaslis, quod abjectum non sic de pane illo edal el de calice bibat. Qui cnim
reduxistis, quodperditum non requislstis. Propterea manducal et bibit indigne,judicium sibi mamlucat
disperscesunt oves meae,faclsesunt in devoralionem el hibit, non dijudicans corpus Domini (I Cor. xi). >
omnium besliarum : «sanguinem autem earum de Sicut enim ille qui bene suslinet morlem, \ilam
manu veslra requiram (Ezech. xxxiv). » acqtiiiit; sic ille qui male accipit vilam, mostem
Porro cum pascis exemplo, cave prudenter ina- incurrii. Rccordare de illo qui inlravit ad nuplias
nem gloriam ne facias jusiiliam luam coram homi- non habens vestem nuplialem, quia ex prcecepio
nibus ut \idearis ab eis; c alioquin mercedem non Domini, ligatis manibus et pedibus, missus csl in
habebis apud Palrem luum qui in cceloest (Malth. lenebras cxteriores, ubi est fletus et stridor den-
vi); » sed sic cluceat luxtuacoram hominibus, ut lium, ubi csl \ermis qui non morilur, et ignis qui
videant opera tua bona, et glorificent Palrem tuum non exslinguilur (Maith. xxu). Tales esse debetis,
qui in ccelisesl(Matth.\) ;> ul corlina corlinam tra- fralres, qui estis paslores. Sed et vos, filii, satagite
hat, c el qui audit dkat: t Veni. J Cerle lol morii- diligenler ut sitis veiaciter oves mansuelaaet inno-
hus sunt digni paslofes quol perditionis exempla centes, ne reddatis malum pro bono, i)e;}uemalc-
transmiitunt ad oves. Cum enim subditus videt dictum pro malediclo (I Pelr. 111),ejus excmplo
peccare praelatum, facile exemplo corrumpitur, et c qui ciim malediceretur non maledicebat, cum pa-
in suam culpam excusalionem prjetendit: suflidt leretur non comminabatur (I Peir. u); J ut sitis
discipulo si sit sicui magister suus: non enim po- utiles et fructuosi, reddentes paslorihus veslris lac
test filiusfacere, nisi quod patrem vidit facicntem. et lanam , id est primiiias et_oblationes,quas ece*.
Et sicunoeodemquepeccatopraslattts et semelipsttm [ita cod.] Dcminus nobis, sine vestro non polestis
condemnat, et populum perdit. Nam si sacerdos periculo retinere; < dignus est enim operarius mcr-
qul unctus est peccaverit, faciet delinquere popu- cede sua (1 Tim. v). > Propter quod dicebat Apo-
lum (Lcv. iv). Cum pascis documento, cave pruden- stolus : « Si seminavimus vobis spiritualia, noncrS
ter a pravitale hserctica, nc forie aquam vino com- niagnum si carnalia vestra melamus (J Cor. ix). »
misccas, ne fel draconis propines in aureo calice Ergo, dum lempus liabeiis, seminate in benediclio-
Bahylonis. < Altiora te ne qtisesieris,et fortiora le nibus, ut meialis vilam aeternam.Amen.

SERMO XXI.
IN SOLEMNITATED. APOSTOLORUMPETRI ET PAULl.

Socet famampropriam non esse-negligendam, et multa disputdl defelicitale, dignilafe et po-


testate Pelri.

Interrogabat Jesus discipulossuos, dicens: Quem D nerandi confessionem. Unde cum Petrus dixisset:
dicunthominesesse Filiumliotninis?clc.(Matth.x\i.) Tu cs Chtistus Filius Dei vivi,sialim Dominuslidcm
Qttia corde creditur ad justitiam, ore autem con- confirmans respondit: Bealus es, Simon Bar-Jona,
fessio fit ad salutem (Rom. x), idco Dominusin- quia caro et sanguis non revelavil libi, sed Paicr
terrogabal discipuiossuos, non quod ignoret aliqua, meus qui est in cmlis. Ac deinde confessionem re-
qui novit omnia, sed nt ex ipsa responsione occa- munerans intulit: Et ego dico tibi, cnjus dicere fa-
sionem assumal et conlirmandi fidem, et remu- cere est, quia tu es Peirus, et super hanc pctram
«19 SERMO XXI, IN FESTO SS. PETRI ET PAULI. 550
mdificaboEcclesiammeam: el tibi daboclavesrcgnii A viae, tandem heatitudine patriae;nunc beatitudine
cmlorum.Prius tamen de aliorum opinione quaesi- - fidei [al. spei] tandem beatiludine spei [«/. jrequiei].
vit, ut eorum reprobaret errorem. Quia, < nou estt Quia caro et sanguis, id esl carnalis quilibet, sa-
soeietas luci ad tenebras (II Cor. vi); > et veritass pientia carnis inflatus, non revelavit libi; «sed Pa-
planlari non potest, nisi falsitas exslirpetur. Aitt ter meusqui est in coslis,»qtti cceleslesmentes in-
ergo : Quem dicunl homines esse Filiutn hotninis?? hahitat, et cas lumine veritatis illustrat. « Abscon-
Manifestumnobis tradidit exemplum, ne simus con- dit enim haeca sapienlibus, et revelavit ea parvulis
scientiasola contenli, sed de fama quoque sollicili,, {Malth.xi), > qualis esl Petrus, non superbus, sed
ut et conseienliam,quo ad Deum, et famam, quoj httnrilis.Undebenedicilur Simon, inlerprelatur obe-
ad proximum procuremus habere dilucidam, ett diens; Bar-Jona, id est filiusJoannis,quodinterprc-
sludeamus servare serenam. Nara < melius est no- latur Dei gratia ; quia virlus obftdienlisede gralia
men bonum quam divilise multse(Prov. -xxn). > Att divina procedit. v
Ulide alioium opinione inlerroganli dixerunt: Aliii Beatiludo ista potissimum in cognitone ac dile-
JdannemBaptislam, alii autemEliatn, alii Jeiemiam,, ctione consistit, id est in fideet charilale. Quarum
aut unum exprophetis. Pro eo namque quod Cliri- una inter virlutes est prima, relit[ua prsecipua. De
slus baptizabat, piitabant homines, sed errabant,: B flde namque dicit Aposlolus: < Fides esl substanlia
suscitatum esse Joannem Baplistam. Vel tinum ex; rerum sperandarum, argumenlum non apparentium
duobus prophelis,qui iranseuntes Jordanem prscfi- (Hebr. xi). > Ecce fides est prima. De charilale
gura\ere baptismum, id est Eliam (III Reg. xui), \ero idem Aposlolus ait : « Nunc mancnt (ides,
vel Eliseum (IV Reg.n). Jeremiam (cap. i) vero, spes, charitas, tria hasc: majpr aulem Iiis est cha •
cjuia legitur sanclilicalus in utero ; sicquepolerant; ritas (I Cor. xm), J ecce charilas est praecipua.
-errare de caeteris,quemadmodum Herodes errave- De fide Iegitur : « Sine fide impossibile est placere
ratde Joanne : < Hic est, inquit, Joanncs Baptista, Deo; quia justus ex fide \ivit (Hebr. xi; Habac. n). J
ipse surrexit a morluis, et ideo vjrtutes operanlur De charitate dicitur • « Si dislribuero omnes fa-
in eo (Mailh. xiv). > Vos aulem, quetn me essedi- cultates meas in cibos pauperum, charitatem au-
f.ilis ? Ac si dieeret: Yos,' qui non carnales estis, tem r.on habeam, nihil milri prodesl (I Cor. xm). >
secundum spiriluales, ul merilo debeatis jam non Ecce utiaque csl necessaria. Nam de fideDomiuus
Ivomines,sed dii appellari potius, sicut habelur in ait: « Fides tua le salvam fecit, vade, et amplius
Psalmo : < Ego dixi : Diiestis, et filii excelsiomnes noli peccare (Matth. ix). > ldem dicit de ehaiitate:
(Psat. ixxi). >Quemineesse dicitis ? Prudenlcr in- « Dimissa sunt ei peccala multa, quoniam dilexit
terrogat et distincte.Ac si diceret manifesiius : Ho- mtiltum (Luc. vn). J Ulramque Dominus requisi-
mines de Fiiio hominis ila sentiunt, vos autem de vit a Petro : fidcm, quando concessilclavcs ; chaii-
me quid sentitis ? Sed quid possunt homines facli tatein, quando sibi commisit oves (Joan. xxi). In
dii sentire de Deo faclo homine, nisi quod Petrus concessioneclavium, de fide interrogans requisivit:
piiinus et prsecipuusinter omnes respondil pro om- Vo$autem quem me essedicilis ? Et Petrus respon-
nibus, dicens: Tu e$ChristusFilius Dci vivi. Quasi dil: Tu es Chrislus Filius Dei vivi.In comroissiono
dical: Tu iion Joannes Bapiista in carcere decol- o\ium de charitale rcquirens interrogavit: « Simon
latus, es Chrislus; non Elias in paradisum transla- Joannis, diligis me plus his? Et ille respondil:
lus (IV Reg. n). Filius Dei, non Jeremias, quamvis Donrine, lu scis, quia arno le (ibid.) i Sed de ii.ie
ab utero sanctilicaltts Dei vivi, non unus ex pro- semeltanluminterrogans requisivit; quia <unusest
phelis in ccemeterio lurnnlalus. Respondensautem Deus, una fides, unum baptisma (Ephes.rv). > Do
Jcsus dixit ei: Beatuses, Simon Bar-Jona,quia caro charitate vero requirens tertio simtil intcrrogavil;
et sanguis tion revelavitlibi, sed Paler meus qui esl quia tres dehemus ex charilate diligere, Deuni,
in ccelis.Bar-Jona estnomen Hebrseum,composilum nos ipsos et proximum. < Diliges,iuquit, Dominum
ex integrn, quod est Bar, id estfilius, el coirupto, U ] Deum tuum, J ecce primum : <Et sicut teipsum, >
quod est Joanna, id est filius Joannis. ecce secundum : « diliges proximum (Deut. \i;
Sane nobis tria evangelicalectioin B. Petro sin • Mutlh. XXII),Jecce tertium.Cum ergoDomir.uster-
gulari quadam praeiogativa commendat felicilatem lio requisisset a Petro: c Simon Joannis, diligis me
et poleslalem.De felicitate permiltitur :Bealus es, plus lris? et ille tertio respondit : Donrine,tu scis
SimonBar-Jona ; quia caro et sanguis non revelavil quia amo le (Joan. xxi), J tettio quoque praecepit
libi, sed Paicr meus qui est in cmlis.De dignitale oves pascendas. Ac si diceiet: Pasce verbo, pasce
Mibjuiigitir : Tu es Petrus, ct suver hanc pelram cxemplo, pasce prsesidio. Pasce \erbo prsedicatio-
anlificuboEcclesiatnmeam, el portminferi non prm- nis, pasce exemplo conversationis,paste prsesidio
valebunt adversus eant. De poteslate supponitur : defensionis. 0 pastor bone, pastor sancte, pastor
Ei tibi dabo claves rcgni ccelorum.El quodcunque egregie; quia animam tuam pro tuis ovibus po-
iigaveris super lerram. crit ligalum el in cmlis; et suisti, sicut Dominusipse prsedixerai: c Cum esses
quodcunquesolverissuper lerram, eril solutum el in junior cingebas te, et ibas ubi volebas, cum autem
cmlis. Beatus es igilur, sed nune mcrilo, landem senueris, extendes manus tuas, et alius le cinget
p.asmio; nuiic spe, tandem ic ; nunc beaiiludine ct t'ucel quo lu non vis. Hoc autem dicebal, signi-
'
S5i INNOCENTHIII MPl SERMONESDE SANCTIS. 552
fkans qua morte ciarificaturus esset Deum (ibid.).i k Dei: non utique mortui, sieul dii gentiurii, qui c os
Unde et alibi sihi ait *.i Sequere me (Malth. IX). » habent, el non loquuniur; oculos habent, et non
"Quasidiceret: Sequere me in genere moriis, vide- videnl; aures babent, et non audiunt; manus ha-
licet in palibtilo cruci'". bent, et non palpant; pedes habent, et non gra-
Glaves antem eoncedcns qtiassivitde fide; qnia diuntur (Psal. cxm); » sed tu es Christus Filius Dei
elaves nonnisi fidelibus eoncedunttir. De quibus vivi, qui vivens in se, vivilicat univeisa ; c in quo
diciinr : « Qni male senliunt \al., serviunt] in vivimus, movemur et sttmus (Act. xvn). J Hanc
praasenti, malum utique sentient in fuluro; quo- tanlani fidem Dominus nulla passus est tentatione
niam qui non credit, jam judicalus eRl(Joan. III).J deficere. Unde curo in passionis ai ticulo B. Petro
Oves veio comuiittcns interrogavit de charitale; dixisset : < Simon, ecce Salanas expelivit eos ut
ejuia non est pastor, sed mercenarius, qtti pascit eribrarel sicui trilicum, > statim adjecit: cSed ego
oves cupidilale lucri, non autem amore Dei pro te roga\i, ut non deficiat fides lua, et tu ali-
(Joan. x). quando conversus, confirma fratres tuos (Luc.
Qualis enim ei quanla fuerit fides Pelri, sua xxn). > Licet enim aliquando duhifaverit, propter
profcclo responsio indicavit: Tu es, inquit, Chti- quodDominus eum increpavil: iModicsefidei,quare
vliisFilius Dei vivi. Nam c corde ereditur ad jusli- ° dubitasli? » (Mallh. xiv.) quia larneniiiles in sua
tiam, oreautem confessio fil ad salutem (Rom.x).> soliditate convaluit, statim eum de perieulo pelagi
Buas autem confitelur in Christo naluras, el unam liberavil.
peisonam. Naturam Immanam, cum dicit: Tu es Hsecvera fldes et sancla, non de figmento pro-
Chrislus, quod inlerpretatur unctus, secundum hu- cessil humano, sed de revelatione divina. UnJe
manitatem, sicut ei dicitur a Prophela: c Unxil te Cliristusiiilulit, dieens : Bealusas, Siinon Bar-Jona,
Deus luus oleo helitiaepras consortibus luis (Psal. quia caro el sanguis non revelavit iibi, sed Paler
XLI^).»Naturam divinam, cum ait: Filius Dei vivi. n.eus qui esl in cmlis. Super hancfidem Ecclesia est
Nqnenim quis nalurarter polest esse filius alicujus, in pelra fundata , propler quod Donrinus addidil:
quin habeat naturam ipsius; quia sicut non polest Tu es Peirus, et super hanc pelram mdifwaboEccle-
esse Filius hominis, nisi homo, ita non potesl esse sia n meam. Dignilas hasc in duobtis attendilur,
Filius Dei vivi, nisi Deus. Unde Paler inquit ad quia sciiicet bealissimusPetru«set fundamentum est
Filium : «Filius meus es tu , ego hodie genuij te el caput Ecclesise. Licet enim Christus sit primum
(Psal. H).-» Qui de sua et Patris unitaie secundum et prsecipuum fundamentum, secuiidum^quod dicit
naturam divinam sic aiebat: c Ego et Pater unum r Apostolus : « Fundamenlum posiium est, praeler
sumus (Joan. x\m). > Porro sicut inler Palrem et qttod aliud poni non polesl, quod est Christus
Filium esl diversiias in personls, sed uniias in na- (I Cor. HI); > sttnt lamen secunda et secundan?.
tura; ita inter divinilatem et humanilatem est di- fnndamenta, videiicet aposloli et prophetse, ».ju.\la
versitas in naiura, sed unitas in persona. Nam, quod, inquit Aposlolus : « Superasdificali super
sicut anima raiionalis et caro unus est homo, ita fundamentum apostolorum el prophetarum (Eplies.
Deus et homo unus est Christus. Propter quod Pe- n), > de quibus alibi dicitur per Prophelam : < Fitn-
trus respondil: Tn es, inqtiil, Chrislus, non Chri- damentum ejus in niontibus sanclis (Psal. LXXXVI). >
sli; tu es Filius, et non Fiiii; quia qui in Deitalc Inter quos beatissimus Petrus primus et praecipuus;
eral Dei F.lius, idem ipse factus cst in liunianitate cui singulariler a Donrino dicilur: c Tu vocaberis
lionrinis Filius. 'Quia natura nomen est gencris, Ccphas (Joan. i). J Cephas enim licet secundum
persona vero nomen est juris. Tu ergo diserethe, unam linguam inlerprelaturPcinis, secundum aliam
non alius; quia «multi pseudoprophetasvenient in tamen dicilur caput. Quia, sicut pleniludo sensuum
nomine tuo , dicentes : Ego sum Christus (Marc. consistit in capite, in eaeleris autem memhris pa 1s
xin). > SeJ lu solus es, non putalive, sed sttbslan- est aliqua pienitudinis ; ita caeterivocali sunl in
tive. Nam elJoannes reputaius estChiislus, quod n partem sollicitudinis, solus autem Petrus asstimplus
de se ipso nega\it. <Non sum, inquiens, ego Chii- csl in plenitudinem polestalis. Unde cum Dominus
Stus; sed qui desursum venit, super omnes est onmibus simul aposlolis loqueretur, universaliler
(Joan. i). » Tu es Cluislus , \ideiicet •unctus, non ail : c Quorum reniiserilis peccata, remittuntur
niiciione Iiumana, secundum quam mulii sunt chri- eis (Joan. xx). > Cum auicm soli Pelro locutus est,
-sti, juxta quod legitur :«Nolitelangerc clnislos meos parliculariler dixit: Quodcunqueligaveris super ter-
{Psal. LXXXVIII); > sed unctione dhina, secundum ratn, eril ligalum et in cmlis; quia Pelrus -polesl li-
qtiam unus tanlum esl Christus. Quoniam c unvit te gare caeteros,sed non ligari potest a cseleris, ulpote
Deus tuus oleo Iseliliseprss coissortibus luis (Psal. piimus et summus magisier et princeps Ecclesiae.
LXIV).> Propler quod ipse per prophetam dixit: Qttod etsi omnibits aposlolis simul dictum fuisse
<Spirilus Domini super me, eo quod unxerit me, kgatttr, non tamen aliis sinc ipso, sed ipsi sine
evaiigehzare paaperlLus misit me (Isa. LXI).JFilius aliis legilur diclum esse; ut quod non alii sine ipso,
non adoptivus, sed \erus; quoniam dixit ad te : sed ipse sine aliis inlelligatur hoc posse de plenilu-
4 Filius meus es tu,-ego hodie genui te (Psal. n). t dine polestatis. Hinc est etiam quod cum commu-
Undenon cs lantumFilius hominis, sed etianaFi/ins nlter dielum sit aliis: c Laxale retia in capturam ;>
ESS SERMO XXI, IN FESTO SS. PETRI ET PAULI. 554
singulariter diclum est Petro : c Duc in allum (Luc..A in me, opera quas ego facio el ipse faciet, et ma-'
iv). > Et cum post Tesurrectionem caeleri naviglo jora horum faciet (Joan. xiv). > Una quidem est
venissent ad Dominum, solus Pelrus lunica se suc- clavis David, < quaeclaudit et nemo aperit; aperit,
cinsit, et misii se in mare (Joan. xxi). Ex hac et nemo claudit (Apoc. ui); quaeuni Petro duas
nova nominis impositione traxit Ecclesia, ut quando claves commisit, propler illam excellentissimam
Petri successor eligitur, novum ei vocahulum im- iidem, quse in uno Christo duas naturas veraciter
ponatur. recognovit. Petrus ergo per claves acceptas, et
Sed solet quseri, quando fuerit ei nomen hoc im- claudil et aperit; claudit cum ligal: aperit, cum
positum. Vel cum secundum Joannem inluitus eum absolvit. Et quodcunque solverissuper terram, etit
Jesus dixit e'i4 Tu es Simon fiiius Joanna, tu voca- solutum et in ccelis. < Clavis quidem discernit et
beiisCephas, quod interpretatur Pelrus ; vel cum dijudicat : ingredienlihus et egredienlibus claudit
secundumMallhaeiimdixil illi Jesus : Tu es Petrus, et aperit. Et quidem prima clavis intelligitur scien-
et super hanc pelram aidificabo ecclesiam meam. tia discernendi et dijudicandi, seeunda clavis itttel-
Sed ibi magis praedixisse: hic autem magis confir- ligitur polentia ligandi et absolvendi; necessaria
masse videiur. Nam ibi dicitur: Vocaheris : hic quidem est clavis scientias ad discernendura in-
\ero: Tu es. Verum absque dubilatione tenendum E ter lepram et lepram, inter honum et malum,
esl, quod in electione duodecim fuit ei nomen hoc inter lucem et tenehras, inter sanctum et profa-
Pelrus imposilum. Juxta quod Marcus (cap. m) te- num (Deut. xvn), » Nam « vas qui dicunt honum
slalur:«Et imposuil, inquit, Simoni nomen Petrus, malum, et malum bonum : ponentes tenebras lu-
Joanni autem et Jacobo imposuit nomina Boaner- eem, et lucem tenebras (Jsa. v); vivificanies ani-
ges. Et porlminferi non prmvalebunt adversuseam, mas quas non vivunt, et morlilicanles animas quse
vitia videlicet et peccata, quse ad infernum inlro- non moriuntur. > Verum scientia discernendi non
ducunt: quia nec perversilas, nec adversitas Ec- semper est clavis; quoniam elsi quidam discernere
clesiara possunt ullo modo dejieere. Juxta quod sciant, discernere lamen non possunl: quia non
Verilasait: « Flaverunt venli, venerunt flumina, hahent clavem potentias, sine qua scientia non est
et irruerunt in domum illam, et non cecidit: fun- clavis. Provideal ergo sibi pastor Ecclesiae, ul cla-
data enim erat supra pelram (Matih. vn): > et ideo vem potentise sine clave scientise non recipiat,
porim inferi non prmvalebuntadversus eam. El iibi quia scriptum est in prophela : c Tu scientiam re-
dabo clavesregni cmlorum. pulisli, et ego te repellam , ne sacerdotio fungaris
Potestas autem in duobus maxime commenda- f, mihi (Ose. iv); nam c lahia sacerdotis custodiuot"
tur, videlicet in absolutione peccalorum, et opera- scientiam, etlegemrequirent ex ore ejus (Malac.n). >
tione miraculorum. Lieet enim communem cum Qui noluit intelligere, ul beneageiet, «inlquitatem
aliis dimittendipeccala potestatemacceperit, non ta- medilatus est in cubili suo (Psat. xxxv).» Contra
men sine rationali causa solus legitur inlerrogasse quos Dominus ait: «Ipsi non cognoverunt vias
Jesum : « Si peccaverit in me frater meus,' dimit- meas, quihus juravi in ira mea, si introibunt in
tam ei usque septies ? > (Matth. xvm) et ei soli Iegi- reqtiiem meam (Psal. xciv). > Clavis ergo scientiae
lur respondisse Jesus : < Non dico tibi usqiie' necessaria fuil Petro cum clave potenliae: ut quod-
septies, sed usque sepluagies septies (ibid.). > cunque ligaveritis super lerram, sit ligalum et in
Septenarius enim numerus universitatis est, quo- cwlis: et quodcunque solveritis super terram, sit
niam omne lempus septenario dierum numero solutum et incmlis. Quid ergo? Nonne sacerdos justo
comprehenditur. Quid ergo seplenaritis numerus quandoque deceptus errore ligat aliquem super
per seipsum multiplicalus hoc loeo signilicat, nisi terram, qui quoniam innocens est, nori est a Deo
universorum universa peccata ? Sic ergo soli Petro ligatus in ccelis? Sane llcet in vinculo ligationis
praecipilur, ut si peccaverit in se frater suus, di- hujusmodi adhibeatur clavis scientiae, quia scientia
mitlat ei, non tanlum seplies, sed usque septuagies D impermista [ al. intermista] est falsitati, sed opinio
septies, quia splus Pelrus in terra dimillere potest qusedam, quse licet sit justa, tamen est falsa :
universorum universa peccata ; nam et sunt quas- cum tamen sententia ligationis jusle fertur ex
dam peccata, quorum absolutio soli Pelro est re- animo el ex ordine, qui ligatur sic super terram,
servata. Hic estqui tarita virtutepollebatad facienda nihilominus ligalur el in ccelis; quia ligalionem
miracula (Acl. ni,*iv), ut de ipso legatur, quod illam curia cceleslisapprobat et conlirmat.Est ergo
* augebatur virorum ac mulierum credentiuni in talis et solutus et ligatus in coelis, sicut est et liga-
Christo multiludo, ita ut in plaleis ejicerent infir- tus et solutus in terris. Ligatus est ex senlentia,
mos, et ponerentin lectulis et grabatis, ut veniente solutus a culpa.
Petro saltem umbra illius obumbraret quemquam Est ergo duplex ligatio, eulpaevidelicet, et sen-
illorum, el liberarentur ab infirmitatibtts suis. Con- tentise. Unde saepe contingit, quod non semper
currcbat aulem et mulliludo vicinarum civilatum istse solutiones sese pariter comilantur. Quod Do-
Jerusalem, afferentes aegroset vexatos a spiritihusi minus ipse in solulione Lazari myslice designavit :
immundis, qui curabantur omnes (Act. v). i In hoc: qui prius mortuum suscitavil, el poslea jussit apo-
vere completuni ^est quod Veritas ait : i Qui credit; stolis, ut solverent suscitatum. Solvit autem £8«>
PATROL.CCXYH. 18
55!; INNOCENTIIIII PAP.E SERMONESDE SANCTIS. 556
'cerdos, non lantum oslendendo solutum , et Hgat A quem generaliter orbis se gaudet Patrcm habere,
non tantum ostendendoiigatum; sed ligal et solvt sed specialiter urbs se gloriatur hahere patronum.
suhtrahendo vel restiluendo suffragia ecclesiastica Per eumenim faeta est veritatis magistra, quaefue-
et sacramenta divina. Forte nunc soli Petro, sicut rat caput erroris: et longe nunc exccllenlior estin
promisit, ita commisitclaves Ecclesias, specialiler aposlolico magisterio,quam olim fuerat in impe-
quidem et principaliler : vel post resurrectionem riali principatu : cujus etiam magisterio ipse Ro-
cunraliis generaliteret communiter, quando fnsuf- manus princeps noscitur esse subjeclus. In ea nunc
flavit, et ait : « Accipite Spiritum sanctum : quo- viget ccelestis aucloritas, in qua quondam vigebat
rum remiseritis peccata, remittuntur eis : et quo- terrena polestas, ad illud dignitatis provecta fasti-
rum relinueritis, retenta sunt (Joan. xx). » gium, ut ejus senlentia, quae proferttir in tenis,
Haheat ergo fidem qui recipit claves, habeat cha- etiam observetur in ccelis. Super animas quoque
rilatem qui suscipit oves, quas utique tribus modis jtidiciariam obtinet potestatem, ut eas et solvere
pascere debet; ,quia tertio jubelur ut pascat. Sunt valeat et ligare. Ipsum ergo Patrem et patronum
enim tres ordines fideliumin Ecclesia,Noe, Daniel, noslrum fratres et filii deprecemur, quaienus a
et Job : id est prselati. continentes et conjugati: peccatorum vinculis absolutos nos ad regna ccele-
quos Ezechiel vidit in visione salvos ; quos pascere B stia suis merilis inlroducat, praeslante Domino
debet prselatus, verbo, exemplo, et sacramento , nostro Jesu Christo, qui est super omnia Deus
verbo doctrinse, exemplo vitae, sacramenlo eucha- benediptus in sseculasieculorum. Amen
ristise. Sic oves sibi commissas pavit B. Petrus,

SERMO XXII.
IN EADEMSOLEMNITATE.

Quomodo permare so?cuhim,per navim Ecclesiam, per maris altitudinem Romam, et perrete
prwdicationem accipere debeamus.

Cum Jesus ascendissset in unam navim, qnm eral C grave super omnes filios Adam, a die' exitus de
Simonis, et sedens docerel de navicula lurbas, ut ventre matris eorum , usque in diem sepulturae
loqui -cessavil,dixit ad Siinonem: Duc in alium, et in matrem omnium (Eccli. XL).J In mari minores
laxale relia in capturam. Cui Simon respondit: pisces a majoribus devorantur, et in sseculo mi-
Prmceplor,per-ioiamnoctetnlaborantesnihilcepimus, nores homines a majoribus opprimunlur. « Qui
in verboautem tuo laxabo rete. Quod cum fecis- devorant inqiiit, plebem meam sicutescam panis,
senl, concluserunl piscium multiludittem copiosam Deum non invocaverunt, illic trepidarunt timo-
(Luc. v). re, etc. » Venalioleonis onager in eremo, sic pa-
Si aquae multaesunt populi multi (Apoc. xix), scua divilum pauperes (Eccli. XIII).»
profeclo mare magnum esl totttm saeculum.De quo Quidquiddeliranl reges, plectuntur Achivi.
Iegitur : «Hoc mare magnuin et spatiosum mani- (HORAT. Ep. I, II, U.j
bus, illic reptilia, quorum non est numerus : ani- Altitudo maris istius, de qua Christits inquit ad
malia pusilla cum magnis, illic naves pertransibunt Petrum : Duc in altum, est Roma, quaeprimatum
(Psal. cm). > Sicutenim mare semperestturbulentum et principatum super universum saeculumobtine-
et amarum, ita sasculumin amaritudiue semper et bat et obtinet; quam in tantum divina dignatio
turbatione consistit; nusquam enim est pax et secu- D volttit exaltare, ut ctim tempore paganitatis sola
ritas, nusquam requies et tranquillitas, sed ubique dominum super omnes genliles habuerit, Christia-
timor et tremor, ubique labor et dolor. < Mundus nitalis tempore sola magisterium super fidelesha-
enim in maligno posilus est (IJoan. v).»— <Risus beat universos. Dignum ergo Deus providit et con-
dolore miscehitur, et extrema gaudii luclus occu- gruum, sed et congruum providit el dignum; ut
pat (Prov. xiv). >Merito ergo clamabatApostolus : ille qui erat princeps Ecclesiae,sedem constitueret
«Infelix ego homo , quis me liberabit de corpote apud urbem, quaetenebat sseculi principalum; et
morlis hujus?> (Rom.vn.) Et Psalmisla dicebal: ideo Dominus inquit ad Petrum : Duc in altum.
< Educ de carcere animam meam (Psal. CXLI).J — Quasi diceret: Vade Romam, te et cum tuis traus-
«Avis enim nascitur ad volatum, et homonascitur fer ad urbem, et laxaie ibi retia in capluram. Ecce
ad laborem (Job v). J — < Cuncli dies ejus labort- Iiquidopatet, quantum Deus urbem istam dilexe-
bus pleni sunt et aeiumnis : nec per noclem re- ril, ut eademesset sacerdotaliset regia, imperialis
quiesclt mens ejus (Eccle. n). J — « Occupalio et aposlolica, oblinens et exereens non solum do-
magna creala est omnibus_hominibus, el jugum minium super corpora, verura etiam magisterium
557 SERMOXXIII, IN FESTOB. MARIJEMAGDALENJE. 558
super animas. Longe nunc major et dignior aucto- A justitia : inlerdum simpliciler, inlerJum subtili-
rilate divina, quam olim potestate terrena. Per il- ter; secundum historiam, et secundttm allegoriam;
• lam habens claves regni ccelorum, per istam orhis secundum anagogen, et secundum tropologiam:
terrarum regens habenas. Ne vero tanlae dignitatis per aucloritates et rationes; per similitudines, et
ltonor, vel potius tauti honoris dignitas ad aliam exempla, ut
civitatemquacunque ralione transiret, sed in hac Singula qumquelocum feneantsortila decenler.
urbe juxta dispositionem perpetua lege maneret. (HORAT.,De art. poet., 92.)
Cum Petrus persecutionem fugiens infideliumur- Ista snnt fila, istas sunt ehordae, de quibus rete
bem exisset, apparuit ei Dominus juxta urhem : connectitur, id est praedicalioconfirmalur. Docet
cui eum Petrus dixisset: « Donrine, quo vadis? > hoe egregius prasdicator, qui de seipso sie ait:
respondit: < VadoRomam iterum cruciligi.> Quod < Sapieniiam loqiiimur inter perfectos; inter vos
Petrus inlelligens pro se diclum, ut videlicet caput autem noh judicavime scire aliquid, nisi Jesum
crucifigeretur in memhro, rediit ad urbem ; quam Christum, et hunc crncifixum (J Cor. n). > El ite-
tandem in crucis palibulo suo sanguine consecravit. rum : < Non potui loqui vobis quasi spiritualibus,
Habuitautem socium bealissimum Paulum. Unde sed quasi carnalibus, tanquam parvulis in Christo
cum singulariter praemittitur : Duc in altum, plu- " lac vohis potum dedi, non escam (I Cor. m). J Re-
raliter subdilur: El laxate reiia in capturam, quia tihus autem et pisces et volucres et bestias capiun-
solus Petrus lauquam universalis princeps Eccle- tur. Sed pisces in aqua, volucres in aere, bestiae
siae in altitudinem supremae praelationis ascendit, capiuntur in terra. Pisces intelliguntur luxuriosi,
sed ipse cum Paulo relia praedicationisad capien- volucres superbi, bestiaeviolenti. Cum ergo praedi-
dos homines in urbe laxavit. Et quidem non sine calor sermonem format conlra luxuriam, super-
divina providenlia creditur dispensatum, ut ubi hiam et violentiam, inducens auctoritales et ralio-
duo fratres secundnm carnem,Remus et Romulus, nes simililudines et exempla, ut revocet Iuxuriosos
qui urbem islam corporaliter condiderunt, hono- ad eonlinentiam, superbos ad humililatem, violen-
rabilibus jacent iumulati sepulcris, ibi duofratres tos ad mansueludiiiem: tuncutiquelaxat relia pras-
secuudum ftdem, Pelrus et Paulus, qui urbem dicationis, ut capiat pisces in aqua, volucres in
istam spiritualiter fundaverunt, gloriosis requie- aere, bestias in terra. Et caplos non mortificat, sed
scant basilicis tumulali : Pelrus ab ea parte ubi vivifical; non occidit, sed alit; non deserit, sed
sepultus est Romulus, et Paulus ab illa ubi Remus custodit. Haecergo retia beatissimi Petrus el Pau-
esi tumulalus; ut hinc inde locati, civitatemistam r lus laxaverunt pariter in capluram; per quorum
suis patrociniis tueanlur. Unus ergo in altum. sed prasdicationemRoma conversa est ab errore ad ve-
ambo retia laxaverunt in capturam. ritatem, a vitiis ad virtules. Omnes ergo beatos apo-
Porro, sicut navis Ecclesia, mare saseulum, alli- slolos Roma dehet communiter venerari, sed hou
tuio Roma , sic rete intelligitur prasdicatio. Rete duos qtiasi primos ct prsecipuos, quasi patres et
namque de dhersis filis et chordis eonneclitur, et patronos ipsius debet specialiter et principaliter
prasdicaiiode diversis aucioritatibus et rationibus honorare; qualenus meritis et precibus eorum ad~
confirmalur. Debet enim providus praedicator se- juta, ita nunc salubriter conservetur in terris, tit
cundum diversilatemrerum el personarum formare landem feliciier coronelur in ccelis. Prasstante Do-
sermonem, ut modo loquatur de virtutibus, modo minonostro JesuChrislo, qui eslsuper omnia Deus
de vitiis : quandoque de prasmiis, quandoque de benedictus in saecula saeculorum.Amen.
posnis: aliquando de misericordia, aliquando de

SERMO XXIII.
IN SOLEMNITATEBEATISSIMJEMARIM MAGDALENJE.

Quomodo septem modis humana mortalitas deliquit, et dmmon tripliciter hominemyexat:


item quomodo Maria Magdalena septem dmmoniis fuerit obsessa, et de peccato illius et
patnilentia ac satisfactione.

Vbi abundavildeliclum, superabundavilel gratia " in ore, in opere : per ignoranliam et lmpotentiani,
(Rom.v). per negligentiam et invidentiam. Hascsunt fortasse
Proposilum vobis apostoli verbum, cerlum esl in illa septem daemonia,quasjuxta leslimonium evan-
Maria Magdalenafuisse completum; in qua videli- gelicum de Maria MagdalenaChristus ejecil. Vide-
cet abundavu delictum, superabundavit el gratia. licet pceeatum cogitationis in corde, peccatum lo-
Septem autem modis morlalitas humana deliquit, cutionis in ore, peccatum exsecutionis in opcre:
iu trib.is generibus,et quatuor speciebus : in corde, dcliclum simplicilalis per ignorantiam, delictum
559 INNOCENTII III PAPJE SERMONESDE SANCTIS. 500
fragilitalis per impotentiam, deliclum securitatis A « Per quse quis peccavil, per haec lorquealur (Sap.
per negligentiam, et delictum malignilatisper in- n). > Veniens ergo peccatrix ad fonlem miseri-
videnliam. Non enim credendum est eam eorpora- eordias absolvenda [al. abluenda], magno dolore -
liter a seplem dapmoniis,sed spiritualiter a septem turbala, lacrynris pedesejus rigavit: notabili con-
vitiis fuisse vexatam. fusa pudore,<stelit relro secuspedesipsius, et oseu-
Tripliciter enim dsemonhominemvexat. Primo labatur eos (Luc. vn). > Erubescens anle faciera
per culpam, auferendo gratuita; secundo per pce- Dominiapparere, sed tacens ore, clamabatcorde :
nam, lasdendo naturalia; teitio per jacturam, infe- « Domine, tu scis insipientiam meam , scelera mea
rendo disciimina. De primo legilur : <Homo qui- et delicta mea a le non sunt abscondita (Psal.
damdescendebatab Jerusalem in Jericho, el incidit LXVIII). J Ecce qttasnon erubescil convivas, Domi-
in Ialrones, qui despoliaveruntillum, ctplagismul- num erubescil; quoniam illi conlemplanlur exte-
tis imposilis abierunt, semivivorelicto (Luc. x); » rius, Dominusautem inlerius contemplalur. El illa
de secundo k-gitur : <Erat Jesus ejiciens doemo- quidemlongeturpior erat inlus in conscienlia,quam
nium. et illud erat mtitum (Luc.xi). > Ab effectu foris in fama. Multo labore dcvola < aitulil alaba-
vidclicet, quia mutum effecerat.De terlio legitur, strum unguenti, et unxit pedes ipsius (Luc. vm). >
quod Satan pcrcussit Job (cap. \) a planta pedis Nec semelhoc tantum egit, sed saepius.Primo cum
nsque ad verlicem ulccre pessinio, omnibus prius in domoS.monisPharisaeipedesDominiunxil(Jo«w.
ablaiis; ita quod sedensin slerquilinio saniem testa xn); seeundo, cum in domo Simonisleprosi super
radebat. Vexabant ergo septem djemonia Mariam caput ejus unguentum effudit (Matlh.xxvi); teriio,
Magdalenam, per culpam ; ^quoniam eam sepiem cum emit aromata, ul veniens ungeret caput Jesu
modis, non solummododelinqucndi, sed etiam pec- (Marc. xvi). Profundum in his est sacramentum,
eandl seduxerant.Inter delictumet peccatumdislin- sed alias exponendum.Deliclumftaque cordis pur-
guilur; quia delictum in omittendo, peccatum in gavit lacrymis, delictum orispurga\it osculis, de-
commillendoconsislit. Deliclum est non agere fa- lictum operis purgavit unguentis. « Haecest mutatio
ciendum, peccatum esl facere non agendum. Hinc dexlerae Excelsi(Psal. LXX\I).> Sicut enim exhi-
Dominus iu Levitico (cap. 1, x) dislricte prascepit• buerat membra stta servire immundiliaead iniqni-
hosiias offerri pro peccato et pro delicto. Deliquit tatem, ita, secundumexhortationem Aposloli(Rom.
et peccavit igitur in corde, deliquit et peccavit in vi), exhibuit ea servlre justiliaein sanctificationem.
ore, deliquit et peccavit in opere. Deliquit in Quinqueenimsunt sensus corporei: visus, audilus,
corde, cumdescendenteshonas cogitalionesabjecit: ^; gustus, odoratus et taclus. His quinque sensibus
peccavit iu corde, cum ascendenles cogitaliones abundavitin Magdalenadelicium, his quinque sen-
malas recepit. Bonae namquecogitationesdescen- sibus superabundavilgratia. Deliquitoculis, quia for-
dunl a Deo, secundum quod Jacobus apostolus « nicalio mttlieri.sin extollenliaest oculorum(Ecclc.
ait : < Omnedatum oplimum, et omnedonum per- xxvi). > Sed in oeulis satisfecit,jtixla quodscriptum
fectum desursum est descendensa Patre luminum est : «Maria slabat ad monumentumplorans (Joan.
(Jac. i). > Malaecogitationes ascendunt ab ho- xx). > Dum ergo fferet, inclisavit se, et prospexit
mine, secundum quod Dominus inquil aposto- in monumentum. Deliquit auribus, quia converlit
lis : < Utquid cogitationes ascendunt in corda ve- audilumad fabulas vanitalis. Sed et auribus satis-
stra? (Litc. xxvi.) > Deliquit in ore, cum tacuit fecil, juxta quod scriptum est : « Maria sedebat
veritatem; peccavit in ore, cum prolulit falsitatem. secus pedesDomini, et audiebat verha illius (Luc.
De primo dicit prophela : < Vaemihi, quia tacui! x). > Deliquit naribus : « Circulus.enim aureus in
(Isa. vi.) > De secundo dicit Psalmus : < Perdes uaribus suis, mtilier pulchra et fatua (Prov. n). >
omnes qui loquunlur mendacium(Psal. vn). > De- Sed et naribus salisfecit,juxta quod scriplum est :
liquit in opere, cum bonum omisit; peccavit in « Mariaaccepit libram unguenti nardi pistici pre-
opere, cum malum commisit. Econtra prsecipilur: 11 '<tiosi, et unxit pedes Jesu, et domus repleta est
« Declinaa roalo,el fac bonum(Psal. xxxm, xxxvi).> ex odore unguenli (Joan. xn). > Dcliquit labiis,"
Fuit aulein ejus peccatum magnum, lnultum, no- quia « favtts dtslillans labia merctricis, et niliditis
torium. Magnum fuil, quia septem dsemoniaChri- oleo gullur ejus (Prou.v). >Sed et labiis satisfe-
slus de ea ejecit. Multum, quia « dinrissastmt ei cit, juxla quod scriplum est : « Maria stans retro
peccata multa (Lnc. vn). i Nolorium, quia e mu- seeus pedes Domini osculabatur eos (Luc. vn). J
lier erat in civitale peccatiix (ibid.). > Omnibusad Deliquit manibus, quia mulier insipiens domum
eam palebal accessus, nec quisquam patiebalur constructam manibus deslruit (Prov. xiv). > Sed et
ab ea repulsam. Sed ubi abundavitdelictum, supera- manibus salisfecit, juxla quod scriptum est :
bundavitet gralia. Nam qtiia magnum fuit ejus pec- « Maria lavil pedes Jesu, el capilliscapitis sui ter-
calum, magno satisfecit dolore, quia multum, sit (Luc. vu). >
mullo satisfecit labore; qttia notorium, notabili Verumin his deliquit et peccavit per ignoranliam
saiisfecil pttdore. Haectiia sunt, quaedignam satis- el fragililalem, deliquit el peccavilper negligenliain
faciioneniperficiunl, dolor in corde, pudor in ore, et malignilatem. Sedubi abundavifdelictum,super-
Iabor iu opere. Ut juxta SolomonisSapientiam : abundavitel graiia. Nam contra delictum ignoran-
5G1 - SERMO XXIV, IN FESTO S. PETRI AD YINCULA. 532
tiae suscepit in Dei conteniplaiione scientiam; et, A gitur : < Jesus ergo rursus fremensj in seroetipso
contra peccatum fragililatis, assumpsit in Chrisli clamavit voce magna dicens : Lazare, veni foras.
passione^conslantiam.Rursus, contra delictum ne- Et slalim prodiit, qui morluus fuerat (.JOOH. xi). J
gligentise, pium exercuit operationis obsequium; Abundavit igitur in JJagdalena delictum, quia mul-
et contra peccatum malignitatis, henignum exhi- tisfuit \illis irretila. Superabundavit et grutia,
huit dilectionisofficium.De conlemplationis scientia quoniam fuit virtulibus universis exornata, Quasdam
commendatura Domino : « Maria, inquit, oplimam enim vitia sibi invicem adversantur, ut alia eum
partem elegit, quse non auferetur ab ea (Luc. aliishabeii non possint; sed universaevirtutes sibi
x). > Sedehat enim secus pedes Domini, et au- invicem suffragantur, 111aliaesine aliis haheri non
diebat verhum illius. De menlis constanlia com- possint.
mendatur ex eo quod cum discipull reliclo Christo Dc caslero, fratres, quia < quaecunque scripia
fugissent, MariaChristum usque ad crucem secula sunl,ad nostram doctrinam scripta siinl (Rom.xv),>
esl. « Stabal enim juxta ccucem Jesu mater ejus, et exemplo beatse Marias Magdalenseconvertamur ad
soror malrisejus M.iria Cleophss, el Maria Magda- Dominum; quoniam pius est et multum misericors,
!ene \Joan. xix). > De4operationis ohsequio eom- et praestabilissuper malilia (Joel. n).>—cNonenim
mendalur a Domino : « Quid, inquit, molesli eslis vult morlem peccatoris, sed magis ut convertatur,
Iiuic mulieii-?Opus honum operata est in me. Mit- et vivat (Ezeeh. xvm).» Sit ergo nobis ejus exemplo
t -lis enim hoc unguentum in corpus meum , ad se- dolor contrilionis in corde, pudor confessionis in
pelendum me fecil (Malth. xxvi). > Dileetionis ore, labor salisfactionis in opeie : quatenus dolore
oflieiocommendaturex eo, quod « dimissa sunl ei conlritionis deleatur peccatum cogilalionis, utpuella
peccaia multa, quoniam dilexitmultum (Luc. VII).J susciteturin domo{JI/a/(A.ix). Pudore confessionis
« Chariias enim operit multitudinem
peccatorum abluatur crimen Iocutionis, ut adolescens suscitetur
(Prov. x). > Diligebat Maria Dominum, quoniam in porta (Luc. vn). Laboie satisfactionis purgetur
Dominus diligebat Mariam, dicenle Scriptura : facinus actionis, ut suscitelur Lazarus de sepul-
« Diligebat Jesus Martham et sororem
ejus Mariam cro (Joan. xi). Hlo misericordiler concedente,
elLazarum (Joan. xi). > Flevit Maria pro Domino, qui primo misericorditer bealaeMaiiseMagdaIe:»ss
quia Dominusflevit pro Maria, dicente Scriplura : suae resurrectionis gaudium intimavit (Joan. xx).
« Jesus ut vid.itMaiiam ploranlem, turbavit semet- Dominus noster Jesus Chrislus, qui est stiper
ipsum, et Iacrymatus est (Joan. xx). > Sed illa fle- omnia Deus benedictus in saecula saeculorunu
bat, quasrens viventem cum mortuis; iste flebal C Amen.
revocans morluura ad viventes.jsecundttmquod le-

SERMO XXIV.
1N FESTO B. PETRl AD VINCULA.

Allegorica hujus diei Epislolce expositio.

Misit Herodesrex maiius, ul affligeretquosdam quia diabolus potpslatem exereet, ut flagellet a!i-
de Ecclesia. Occiditauteni Jacobum fratrem Joannis quos de congregatione fidelium. Occidil autem Ja-
gladio. Vidensautem quia placeret Judmis, apposuil cobumfralrem Joannis gladio , guanrio seducit ali-
ut apprehenderetet Petrutn. quem justum; fratrem Joannis, quasi germanum
Quia plane videmus historiam , plene investige- D gratiae; quia nemo justus nisi per giatiam. Occidit
mus allegoriam : sub liltera spiiitum, quasi sub eutn gladio, quando separavil illuni a capile Chri-
cortice nucleum requirentes; quia « Spiritus est sto, quia « caput viri Chrislus, caput Clnisli Deus
qui viviiicat, caro non prodest quidquam (Joan. (I Cor.xi). > Vidensaulem quia placerelJudmis, ap-
vt). J Sicut enim in imagine non tam inlendimus posuit ut apprehenderelet Pelrum. « Laetantur dae-
labulatn qttam picturam, sic in exposilione non mones cum malefecerint, et exsultant in rebus pes-
tam debemus-Irisloriam.quamflguram; quia tabulas simis (Prov. n). > El ideo videns Herodes quod
hisloriaenon semper aequerespondent picturae, al- occisio Jacobi placeret Judmis, id est cognoscens
legoriae est signiflcatum quandoque sit malum, et diabolus quod seductio jusli placeret dsemonibus,
signifieaitinibonum, et econverso. Misit ergo Hero- apposuilul apprehenderetet Petrum; non quemlibel
des rex manus, ut affligerel quosdam de Eeclesia. justum, non qualemcunque lidelem; sed ipsum Pe-
Berodes diabolus, Judasi daemones; ille rex Juda?o- trum praelalum Ecclesiae.c Absorbet enim fluvium,
rum, isle rex daemonum;«ipse enim est rex super et non mirabitur, et habet fiduciam quod Jordanis
omneS fllios superbiae(Jo6 XLI).J Herodes itaquo influat in os ejus (Job XL).» Esca enim clecta est
rce misii maitus "ut affligeretqttosdam de Ecclesia; cibus ipsius; nam"c si sacerdos, qui est. uiicics
SG3 INNOCENTHIII PAPJE SERMONESDE SANCTIS. 5G4
peecaverit, facit delinquere populum (Lev. iv). « A Nam « qni male agit, odit lucem (Joan. m), > et
Erant auletn dies azymorum. Sicut personaasubli- ideo Peirus in ipsa nocle erat dormiensinter duos
mitas peceatum exaggerat, ita solemnitas lemporis inililes, vinctus catenis duabus. Duse catense sunt
delictum augmentat, el ideo non in quolibet tem- cupiditas el concupiscentia, una menli% altera car-
pore apposuit Herodes apprehenderePelrum, sed in nis, duo milites sunt duo dasmones, qui leniant
diebus azymovum : quando propier solemnitateiu per cupiditatem rerum et concupiscentiam mulie-
majorem, si delinquitur, magis peccatur. An non rum. Ideoque Petrus eral dormiens inler duos mi-
Potrum apprehendit Herodes, quaiido Pelrus con- lites, vincluscaienis duabus, et cusiodesante ostium
tra suam promissionem tertio Christum negaviti custodiebanlcarcerem. Ostium per quod intralur ad
Apprehendit quidem,sed non occidit, quia c re- careerem, est opus per quod inlraiur ad consue-
spexit DominusPetriim (Luc. xxn). > ludiuem ; ostium ergo carceris eustodilur, quando
Nos ergo, fratres, et apprehensionis modttm, ei peccatum consuetudiuis frequenlalur. llli qui cus-
ereptionis ordinem atlendamus, utcaveamus nobis todiunt carcerem ante oslium, sunt libertas pec-
ne eapiamur : et si forlecapti fuerimus, providea- candi, et voluptas peccali: nihil enim magis fovet
mus nohis ul liberemui\ Cuin enini Herodes appre consuetudinem pravam , quam delectatio culpae, et
hendisset et Petrum, misit eum in carcerem; quia " impunitas poenae.
cum diabolus seducit prsslatum, iuducit illum ir Et ecce angelus Domini aslitit, el lumen refulsit
consueludinem , ut feleat quasi quatriduanus ir in habiiaculo. Hactenus modum captionis audi-
monumento. Quia gravis carcer est pra\a coustie- stis, amodo liberalionis ordinem audialis. Herodes
tudo, de qua non facile quis educitur, nisi per Dei «pprehenditPetrum, et misit eum in carcerem. An-
graliam liberetur; quoniam c impius cum veiierii gelus aulem Domini , non insligator aut hostis, sed
in profundum vitiorum, contemirit (Prov. xvm). » \ isiiator et custus, astitit ad prolegendum et libe-
Tradens eum qualuor quaternionibusmilitum custo- randum : et ideo lumen gratiaerefulsit in habilaculo,
diendum, id est committens eum qualuor principi- quod tenebris peecaloruni fuerat obscuralum :
bus dsemonum retinendum. Sicut enim quatuoi percussoque laiere Petri, lancea chariiatis, de qua
sunt principales virtutes, videlicet jtislitia, forli- sponsa dicit in Canticis (cap. n) : « Vulnerala
tudo, prudentia, tempeianlia : ita sunt qualuor charitate ego sum, excilavil eum a somno peccati,
principales modi peccandi, quibus daemonespec- dicens; Surge velocitet : juxta qttod dicit Aposto-
care faciunt homines et seducunl. Per fragililaiem, lus : « Surge qui dormis, et exsurge a morluis : et
et simplicitalem :per maiignilalem et securilatem; Q illuminabit te Christus (Ephes. v). > Et ceciderunt
sive per impotentiam, et ignoranliam : per indu- catenmde manibus ejus. Tune ealense cadunt de
striamet negligenliam. Per impolentiam vel fragili- mauibus nostris, quando cupiditas et concupiscen-
talem, contra forlitudinem; per ignorantiam vel tia decidunt ab operibus : ut jara nec cupiditas cu-
simplicitatein, contra prudentiam; per induslriam piat, nec coneupiscentia concupiscat. Dixit autem
et malignitalem, contra justitiam; per negligentiam angelus ad eum: Prmcingere,et calcea te caligas
vel securilatem, conlra lemperaniiara. Non esl tnus. Non suCficItnobis malum dimiltere, nisi bo-
enimpeccatum,quod non modorum istorum aliquo num etiam faciamus; propter quod dicitur : < Di-
commitlattir. Isti sunt qualuor illi quadrautes, de verte a malo et fac bonum (Psal. xxxni). > Et ideo
quorum ultimo Veritas dixit in Evangelio : < Non poslquam ceciderunt catenae de manibus dicilur
exiet Irinc, donec reddal novisshnum quadrantem illi: Rrmcingere et calcea te caligas tuas : ac si
(Matth. v), > id esl donec solvat in posna quidquid dicatur : Astiinge te cingulo conlinentias,con-
commisit in culpa. Tradidit ergo eum qualuor qua- tra concupiscentiam : et assume tibi exemplaju-
ternionibusmilitum cuslodiendum,volens posl Pas- stilias, contra cupiditalem. Juxta quod Dominus
tha producereeum populo, Feslo duianle noluit eum praeeipil : « Sint lumbi vestri pra*cincti, et lu-
prodvcere populo, id est traderc eum daemonibusD cernaeardentes in manibus vestris (L«c.xn).»Pedes
puniendum, ut quia « peccalum consummatum ge- enim sunt opera, caligse sunt exempla; de quibus
nerat morlem (Jac. i), > eum retruderent in infer- profecto Dominusait: « Lueeat lux vestra coram
num. ElPelrus quidem servabatur in carcere : quod hominibus, ut videant opera vestra bona, et glori-
mystice iit. quando praelatusfovelur in prava con- ficeiitPatrem vestrum qui in ccelisest (Malth. v).*
suetudine. Orulio aulem fiebat ab Ecclesia sine in- Ex hoc moraliter dalur intelligi, quod viri religiosi
lermissionead Deum pro eo. Ex hoc patet, quan- exigente neeessilate possunt aliquando rigorem or-
tum valeat « jusli deprecatio, niodo assidua (Jac. dinis temperare, quia Pelrus in carcere cingtilum
m): > quandoquidem per orationes ecce peccator relaxavit; et dixit illi : Gircumdatibi vestimeniuiu
de prava consueludine liberatur. Ex hoc quoque luum, et sequere me. Vestimenla sunt opera ; de
colligitur, quod universalis Ecclesia pro summo quibus alibi dicitur : e Omni tempore vestimenla
poi.tilice sine intermissione debet orare. Cum au- ttia sint candida (Eccle. IX), » id est opera tua
tem producturus eum esset Herodes, in ipsa nocte munda : ille ergo circumdat sibi vestimenlum
erat Pelrus dormiensinter duos tnilites, vinclus ca- suum, el sequitur angelum , qui ornat se operibus
tenis duabus. Qui jacet in culpa djnrmit in nocle. honis, et sequitur Christum. Et exiens-sequebaiur
563 SERMO XXV, IN FESTO S. LAURENTIL 666
eum : et nesciebalquia verum essel qubdfiebal per A faciebalillum transire primam et secundam custcn
angelum; exislimabatautem se visum videre. Quid- diam, hoc est prseterire voluntatem peccati, et li-
quid in temporeagiturvanilas est, non veritas, re- bertatem peccandi, quibus peccator in prava con-
• suetudine custoditur. Porta ferrea, est persecutio
spectu aslernitatis : non stalus, sed somnus, Salo
mone atteslante : « Vidi in omnibus vanitatem et dura, de qua dieit Prophela : « Propter verba
nihil permanere suh sole (Eccle. n). J Psalmista lahiorum luorum ego custodivi vias duras (Psal.
quoque dicente : i Dormierunt somnum suum, et xvi). > Hsecducit ad civitatem.quia «-arcla est via
iiihil inveneriiiit omnes viri divitiarum in manibus quseducit ad vitam (Matlli. vn). Quaeullro aperla est
suis (Psal. LXXV). » Cum aulem homo evigilaverit eis. Quia «fidelis est Deus, qui non patilur fldeles
in futuro, lunc convertetur ad se quia tanquam ab suos lenlari supra. quam possunl; sed facit cum
alieno redibit ad. proprium. Cum vero anima di- lentatione proventum (M Cor. i). J Et exeuntes
straliilur per occupationes humanas mundanas, et processerunlvicum unum. Exierttnt, videlicetmun-
dislenditur per sollicitudines saeculares, tunc alie- dum islum, c, in quo quandiu sumus, tanquam in
natus est a se, fanquam ahiens in" regionem lon- vico peregrinamur a Domino(II Cor. v). > Et conli-
ginqnam, cum non reducilur ad cogitandum de lnuo discessit angelusab eo; quia post hane vilam,
Deo,el meditandum de se, quid fiet libere post cum pervenitur ad illam, non esl necessarius visi-
hane vitam ; quia i corpus quod corrumpitur, ag- laior aut custos; quia c Deus est omnia inomnibus
gravat animam, et deprimit terrena inhahilatio (CoL 111).>
sensum mtiila cogitanlem (Sap. ix). >Tunc vero Nos ergo, fralres et filii,sine inlermlsslotie ore-
reveriitur ad se-,et vere dicere poterit: JYwncscio mus ad Dominum, ut mitlat angeluin suum, qui
vere, quia misit Dominus angelum sunm, et eripuit eruat nos de manu Herodis, et de omni exspecla-
me de manu Herodis, etc. Transeunles autem pri- lione plebis Judaeorum, Jesus Christus Domiuus
mam el secundam custodiam venerunt ad porlam nosler, qui est super omnia Deus benedictus in sae-
ferream,qumducit ad civitalem, qum ultro aperla est cula sasculorum.Amen.
«'«. Dicilur autem angelus transire cum Pelro. quia

SERMO XXV.
IN FESTO D. LAURENTHMARTYRIS..
De operibus, miraculis et tormentis B. Laurentii; demultiplici igne; de visitatione Dei;.
guomodo ab avaritia, superbia et ambitione B. Laurentius fuerit alienus, sed patiens et
fortis, et demum collatAonem facit inter Pharaonem regem JEgypti, et B. LaurenUum ar-~
chidiaconem Ecclesiat Christi.

Probasti, Domme, cor meum, et vivificastinocte: C raculis claris; quia mirabilis Deus in sanciis suis,
igne me examhiasli, el non est inventa in me ini- ipse dat virtutem et fortitudinem plebi suae(Psal,
quilas (Psal. xvi). LXVII).Igne me examinasii, iormenlis crudelibus.
Tria sunt, quaeB. Laurenlium gloriose commen- Nam « beatus vir, qui suffert lenlationem ; quo-
dant: opera, miracula et tormenta. Opera justa, niam cum probatus fuerit, accipiet coronam vilse,?
miracula clara, tormenta crudelia. Propter haeciria quam repromisil Deus diligenlibus se (Jac.i). J Ergo
propheticis verbis clamabat ad Dominum: Pro- probasli cor meum,etc.
basli cor meum,operibus juslis; visitasti nocle, mi- Triplex est ignis,, spirilualis, ai liflcialis, ef. na-
raculis claris; igne me examinasli, lormentis crtt- turalis. Sed inter hos multiplex est naturse diyer-
delibus. Probasti cor meutn operibus justis; quia sitas. Nam quidam ignis non uril, sed lucetj.qui-
jam thesauros iaos expendi, quos tradidisti milri. dam non lucet, sed uril; quidam et lucel, et urit.
< Dispersil enim, dedit pauperibus, juslilia ejus Non urit etlucet ignis empirei: non lttcet,,sed urit
manel "msaeculumsseculi (Psal. m).» Visitasii me ignis inferni; lucet et urit ignis camiiri. Rursus
nocie, miraculis claris; quia mea nox obseuium quidam ignis semper vivit, et nunquam moiitur;
non hahet, sed omnia in luce clarescuut. Lauren- quidam aliquando vivit, et aliquando moritur;
tius enim bonum opns operatus est, qui per si- " qutdam_statim ut vivit, statim et moritur. Scmper
gnutn crucis csecosilluminavit. Igne me examinasti, vivit, etnunquam morilur ignis sidcris; aliquando
tormentis crudelibus, quoniam in craticula le "vivit, et aliquando moritur ignis fornacis : slatim
Deum non negavi, sed inignemAppIicaiuste, Chri- ut vivil, slatim et moritur ignis fulguris. Item qui-
sle, confessus sum. Stringebant enim corporis dam ignis pascitur et consumit, quidam consuniit
membra posita supercraliculam,,subjicienlibusque et non pascitttr, el non consumii. Pascitur et con-
ministris prunas insultat Levita Chrisli. Probasti sumit ignis usualis, consunrit et nou pascitur ignis
cor meum,operibus justis, quoniam a fructu arbor solaris, pascitur et non consumit ignis gehennalis.
cognoscilur. i Nonenim potest arbor mala fruetus Scriplum est enim : « Sicut oves in iuferno positi
bonos facere (JlJo/tft.-vn),> Visitasli me nocte, nri- stint, mors depascet eos (Psal. XLVIII) ;» sed c opta.»-
5C? INNOCENTIIIII PAPM SERMONESDE SANCTIS. 538
bunthomines mori,elfugietmorsab illis{Apoc.rx).j A de sublimi, et devoravit ho.ocauslum et ligna (JJJ
Quia vero philosophieum est roagis quam theolo- Reg. xvin). >
gicum rerum indagare naturas : nos qui spirituales Est ignis bonus, de. quo dicit Joannes: « Ego
esse debemus, de spiritualibus prosequamur. Est Jjapliso vos in aqua : medius aulem veslrum stat
enim ignis culpae, livor invidiae, vel ardor concu- qui baptizat vos Spiritu sanctoet igne (Malth.m). >
piscentias, de quo legitur ;^« Sttper eos eecidit ignis, Est et ignis malus, de quo dicil prophela : « Vermis
el non viderunt solem (Psal. LVH).> Et alibi : eorum non morielur, et ignis eorum non cxstin-
« Ascendit ignis, et combussit speciosa deserti guelur (Jso. LXI).* Cum ergo tot species ignis
(Joel. 1).J Ignis « posnse,dolor est compuncliouis. Scriptura saera distinguat, quo igne gloriosus mar-
vel mosror compassionis. De quo dicitur : « Hoc lyr et levila Laurentius. propheticis verbis exami-
faciens, carbones ignis congeres super caput ejus natum se fuisse testatur : Probasti cor meum, in-
(Rom.xn);» et alibi: « Concaluit eor meum intra qttit, et visitasti nocte : igne me examinasii, et non
me, et in meditatione mea exardescet ignis (Psal. esl invenla in me iniqnilas. Examinattis est quidem
xxxvm). > Ignis gratiae, fervor eharitatis, vel splen- igne persecutionis, et igne dilectionis ; igne perse-
dor veritatis, de quo scribitur: c Ignem veni mit- cuttonis in corpore, igne dileclionis in corde. Igne
tere in terram, et quid volo, nisi ut accendatur? > B persecutionis in adversis, igne dileclionis in pros-
Luc. XII.) Et alihi : c De excelso misit ignem in peris-, quia probavlt eum Deus et visiiavit. Pro-
ossibus meis (Thren. I).J Item, est ignis diaboli- bavit in die, visitavit in nocte; prolmit in pros-
cus, angelieus, divinus. De primo dicitur : t Tgnis peris, visilavit in adversis. In prosperitate fuit hu-
de coslo cecidit (Job i),» secundum illud : « Vide- milis et misericors, in adversilale fuil fortis el pa-
bam Salanam quasi fulgur de coslocadentem (Luc. tiens. In neutro defecit, sed in utroqne profecil.
x); > de secundo scribitur : c Qui facit angelos sttos «Quia diligentibus Deum omnia cooperanlur in
spiritus, et ministros suos ignem urentem (Psat. bonum; his qui seeundum proposilum vocati sunt
cm); i de tertio legitur : « Deus nosler ignis con- sancti (Rom. vm). >
sumens est (Deut. iv). > Deus autem dupliciter visitat, conferendo gra-
et inferendo vindictam. De piinio legitur :
Rursus, est ignis persecutionis, ignis increpa- tiam, «Per\iscera miserieordise D,ei nostri, in quibus
tionis, et ignis purgationis. De primo Iegitur :
i Probasti nos, Deus, igne nos examinasti, sicut visitavit nos oriens ex Alto (Luc. i); > de se-
examinalur argentum (Psal. LXV); > de secundo cundo desctibitur : c Visitabo in virga iniquitales
dicilur : « Si quis succenderit ignem, et ignis de- _ eorum, et in verberihus peceaia eorum (Psal.
struxerit segetes, ille tenetur qui suecendit ignem LXXXVIH). > Verum inter omnia prospera dtto raa-
> xime solent cor humaiiura corrumpere, videlicet
(Exod. XXII ); de lertio scribiiur : « Uniuscu-
et dignitales. Opes enim cupidum faei-nt,
jusque opus quale sit, ignis probabit (I Cor. opes,
ni). J dignilates superbum. Porro Scriplura sacra do-
cente didicimus, quod «radix omnium maloium
Amplius : Est ignis doclrlnae sacrae, ignis cau- esl cupiditas (I Titn. vi"); > et « initium omnis
teriatae conscientias, et ignis aeternsevindictas. De peccati est superbia (Eccle. x). > — « Nam qui
primo legilnr : « Venit Dominus de monte Pharan, volunt dhites fieri, incidunl iu tentalionem et
et in manu ejus ignea lex (Deul. xxxm); > de se- laqueum diaboli (J Tim. vi). > « Homo vero, qui
cundo sciibitur : « Producam ignem de medio lui, cum in honore esset, non inlellexit, comparatus est
qai comedat te (Ezech. xxvm); t de tertio dicitur ; jumentis insipienlibus, et similis facltts est illis
«Discedile a me, maledieli, in ignem aster- (Psal. XLVIII).» Multos enim seduxit eupiditas et
num, etc. (Maiih. xxv). > Prasterea est ignis my- damnavit. Achior lapidatus inleriit, quia tulit au-
stici sacrifleii, de quo legitur : c Ignis in altari meo rum et argentum de aitathemate Jericho (Jos. vn).
semper ardehit (Levit.vi). > Ignis superni prassidii, D Giezi lepra percussus est, quia peliit el accepit
de quo dicittir : « Expandit nuhem in proteetionem aurum et argenlum et vesles sub noraine Elisei
eorum, et ignem ut lueeret eis per noctem (Psal. (IV Reg. v). Judas laqueo se suspendit, quia ven-
•civ). > Est etiam ignis divini judicii, de quo scri- didit sanguinemjusli (Matlh. xxvn).« Far enim erat
bitur : «Ignis in eonspectu ejus ardebit, et in cir- et loculos babens, ea quae mittebaniur portabat
cuitu ejus tempestas valida (Psal. XLIX).JQuia vero (Joan. \n). » Non sic, non sic B. Laurenlius : qui
judicia Dei abyssus multa (Psal. xxxv), > ignis di- cum ecclesisethesauros haberet reconditos . non
vini judicii multis de cattsis emittitur. Ad ultio- paueos aut modicos,^ed lot et tanlos, quos etiam
nem, ut ibi • « Pluit Dominus super Sodomam et Romanus prineeps cuperel vehementer hahere, nou
Gomorrham sulphur et ignem a Domino de coslq eos sibi retinuit, non parentibus tradidit, sed « dis-
(Gen. xix). > Ad significationem, ut ibi: i Transit persit, dedit pauperibus; > et ideo «juslitia ejus
jgms, sed non in igne Dominus (III Reg. xix).> Ad permanet in saeculumsasculi(Psal. cxt).» Conside-
probationem, nt ibi: «Domine Deus palrum no- rent hoc qui facultales Ecclesiae, qui patrimouium
sirorum, exaudi me hodie, ut discat populus iste crucifixi in delicias proprias luxuriose consumunt,
qttia lu es DominttsDeus meus. Et descendit ignis vel in divilias propinquorum immoderate disiri-
509 SERMOXXV, IN FESTO S. LAURENTII. 570
buunt, pauperes autetn negligunt et egenos contem- A (Phil. i), J non timens eos qui corpus occidunt»
nunt. Nam <qui hahet suhstantiam hujus mundi, aniniam autem occidere non possunt; sed eutn
el viderit fratrem suum necesse habere, el clauserit timens, qui corpus et animam polest mittere in
viseera sua ab eo, quomodo cbaritas Dei manet in gehennam (Matth. x). Indulus enim virlute spirilus
illo ? (I Joan. m.) > Deus autem non tam fecit di- ex Alto, tatn fortis exstitit, lam paliens perduravit;
vites propter pauperes, quam pauperes propter di- ut inter ipsa tormenla tam dira, tam dura , ut hor-
vites; quia plus proficit divitibus quod distribuunt, ribile sit non solum ea dicere, verum eliam audire,
quam pauperibus quod accipiuni. < Facite, inquit, dicerel ad tyrannum: < Disce,nriser, qttia carbones
vobisanricosde mammona iniquitaiis, utcum dcfe- tui non ardorem, sed refrigerium mihi praestant.
ceritis, recipiant \os in aelerna tabernactila (Luc. Ecce miser, assasti parleni unam, regyra aliam et
xvi). J Sicut non lam bonis ulilur propter malos, manduca. J Chrislum ergo sine limore confessus
quam malis utitur propter bonos ; quia non granum est, cum amore seculus; ut moriensde morte trium-
proplei flagellum, sed flagellumfactum est propler pbaret, vivens cum vita regnaret (Luc. xxiv). Tan-
granum. Sed et superbia mullos exlulit et prostra- quam aurum in fornace probavit eum (Sap. m);
vit. Nabiichodonosor,quia polenliam suam superbe < ut probalio fidei multo preliosior auro, quod per
jactavit, reguum amisit, et cum bestiis quasi bos " ignem probatur, invenirelur in laudem , et gloriam
fenum comedit (Dan. iv). Sennacherib , quia os et honorem {IPelr. i); > quoniamtnujfut/asineo tn-
sttuin posuit in coslum, et conlra Deum superbe venta non fuit.
Ioculus est, in templo Nesralh a filiis esl occisus Quia vero contraria juxla se posita clarius eluce-
(IV Reg. xix; Isa. xxxviij. Aman, quia divinum scunt, proponamus in medio Pharaonem, qui de-
sibi voluit honorem impendi, suspensus est in pa- fecit in prosperis el adversis, ut ex comparatioue
tibulo (Eslher. vn). Nonsie, non sic B. Laurenlius, duorum, illius vitium, istius virtutem extollamus.
qui cum esset aposlolicaesedis arehidiaconus, sum- Ille namque fuit rex in terra jEgypli, iste archidia-
mus posl primum, vel primus potius post summum, conus in Ecclesia Chrisli. llle tyrannus corporum;
quaerebat pauperes sanctos per regiones et vicos, isle medicus animarum. llle lemporalium rector,
per domos et cryplas , quorum pedes lavabat, et isle spiritualium minislrator. Illehenelicia Joseph
osculis confovebat, magistri secutusexemplum, qui penilus iguorabat, isie dona Deijugiter memorabai.
ciim lavisset pedes discipulorum, adjecit: «Exem- Ule populum Dei detinebat in servitute, iste thesau-
plum dedi vohis, ut similiter vos faciatis (Joan. rum ecclesise habebat in poieslate. Hle populum
xi i). J r duris angariis affligebat, isie thesaurum ecclesias
Inter adversa quoqueduosolent maxime cor hu- largis muneribtts erogabat. Ad illum \eneruntMoy-
inanum subvertere, scilieei, damna rerum, etperi- ses et Aaron, ut populum Dei liberarent; in islum
cula personarum. Illa propter timorem mundanum, insurrexerunt Deciuset Valerianus, ut ecclesiaeihe-
ista propter htimanum. Herodesenim timens amit- sauros diriperent. Minislri Dei contra servurn dia-
tere regnum, innocenies occidit (Matlh. }\). Judasi holi, minislri diaboli contra servum Dei. Deciuset
quoque timenles ne Romani venirent et auferrent Valerianus intonabant minis ; Moyseset Aaron co-
eis locum et gentem, inierunt consilium ul Jesum ruscant miraculis (Exod. iv). Hli proponebant sseva
caperenl et occiderent (Joan. xu). Petrus autem qui prascepta, isli dabant consilia. Pharao tamen sairis
dixerat: «Et si opotluerit me mori tecum, non te consiliisnoluit acquiescere, Laurenlius saevisprae-
negabo(Matth. xxvi), J timore mortis, ad vocem ceplis noluitobedire. Ille noraen Dei superbe con-
ancillsenegavit. Marcellinus quoque, qui diu con- tempsit, iste nomen ejus humiliter prasdicavit. Ille
fessor exsliterat, thurificavit idolis formidine pas- populum gravius affligebal, iste thesaurum largius
sionis. Delalibus scriplum esl: <Filii Ephrem inlen- erogabat. Illum iandem Moyses et Aaron decem
dentes arcum, et miltentes sagittas suas, eonversi plagismirabiliterpercusserunl, istum Deciuset ya-
sunt in die belli (Psal. LXXVII). J Multi namque &lerianus decemlormentis cruciarunt. Primo namque
mittentes manum ad aratrum (Luc. ix), et respi- B. Laurenlius fuit reclusus in carcere, secundo
cienles retro cum uxore Loth , in slaluam salis scorpionibus cassus, terlio vinctus catenis , quarto
conversi sunt (Gen. xix). Non sic, non sic B. Lau- • fustibus flagellatus, quihlo laminis ignitis adustus,
rentius, qtii cum conspiceret Sixtum episcopum et sexto maceratus plumbatis , septimo "in cathasia
diaconesejus ad marlyrii tormenta deduci, fortis et prostratus et protensus, oclavo conlusus lapidibus,
inlrepidus exelamabal: c Quo progrederis sine lilio, nono furcis compressus, depimoflammis assatus.
Paler? Quo, sacerdos sancre, sine diacono properas ? Verumilleplagis revocari non poiuit, iste toimentis
Nolirae derelinquere ,Pater sancle; quia jam the- inclinari nequivit. Ille magis ac magis indurabatur
sauros tuos expendi, quos tradidislimihi. > Non in malo, iste magis ac magis conforlabatur in bono.
erat ambitiosus honoris, non cupidus dignitatis, ut • Casterum,quia contrarii fuerunt in vita, contrarii
desiderarei morteui praslati,qualo.njsipsepost illum quoquelucrunt in morte. Nam ille super currum
ad praslalionemascenderet. Non en''m desiderahat fuit aquis subroersuj (Exod. xiv), isle super crali-
praelalosuccedere, qui volehat cum praslato dece- culam fuit igne crematus. At ille de aquis niviuia
dere; sed cupiebal <dissolvi cl esse cum Christo transi\itad jnccndium (Job xxiv), istedeigneirans-
5T1 INNOCENTHIII PAPJE SERMONESDE SANCTIS. 572
ivit ad refrigerium. Ille descendit in consoriium A jores per superabundanlem humilitatem. Ul simus
daamonum, iste ascenditin eonsortium angelorum. fortesin corde, fortes in ore, fortes in opere. Corde
De cselero,fralres, quia «quaecunquescripta sunt, contra limorem, ore conlra ptidorero, opere coulra
,ad lioslram doctrinam scripla sunt (Rom. xv), J lahorem. Ut simus patientes in damnis, in oppro-
habeamus exemplumB. Laurenlii, misericordiam, briis, in flagellis, ne concipiamusdolorem, ne pa-
humilitatemin prosperis, forlitudinemet palienliam riaraus furorem, ne nutrianius rancorem, sed juxta
in adversis: ut sinms misericordes in corde, mi- prseceplumDominicuindiligamusinimicos nostros,
.sericordesin ore, misericordesin opere. Cordc per benefaciamushis qui odeiunt nos, et oiemus pro
compassionem, ore per correptionem, opere per persequenlibus et calumniantibus nos (Matlh. v).
subventionem.Ut simus humiles ad majores, ad Prasstante Doroinonoslro Jesu Christo, qtti est be-
pares el ad minores. Adminoresper debitam neces- nedictus in sseculasasculorum.Amen.
silatem, ad pares per muiuam charitalem, ad ma-

SERMO XXVI.
IMEODEMFESTO.

De triplici craticula, item de craticula pcenitentium, pcrfectorwm, et martyrum : dc duplici


confessione, et multiplici altari.

Faciescraliculamin modumrclis mneam,per cujus B in Israel(Jsa. ix). >Cecidit ergo, qaando Chrislus
quatuor angulos erunt qualuor annuli, quospones exinanivit se, formam servi accipiens, in siinilitu-
super'arulam altaris (Exod. xxvn). dinem hominum factus, et habitu inventus uthomo
Tres craliculas legimusin Scripluris; unam su- (Pliil, n), > morluum aulem fuit, quando Christus
perquamcarnessacriiiciorum assabantur. Alteram, cfactuseslohediensusque ad mortem, morlemautem
super quam panesazymi coquebanlur.Aliam,super crucis{i/rid.),>mullumfruclumatlulit quiacpropter
quam homines damnalitii cremabanlur. De prima hocexallavitillum Deus, etdedifilli nomen,quod esl
reperilur inExodo : Faciescraliculamin modorelis super omne nomen, ut in nomine Jesu omne geiiu
ameam, cl pones super arulam alteris; de secunda flectatur, coslestium,lerrestrium et infemorum, ut
legit.urinLevitico.cSisacrificiunifueiitde cralicula, omnis Iinguaconfitealur,quiaDominusnoster Jesus
similaoleo conspergelur(Levit.m);jde terlia dicitur Chrislus in gloria est Dei Patiis (ibid.). > Anlequam
ab hisloriographo: « Slringebant corporis membra hoc granum frumemi fuisset mortuum, modicum
posita super craliculam.jSuper hanc craticulamglo- attulil fruclum, sicut ipse dicil iu Psalmo : c Sin-
riosus marlyr et Levila Laurentius igne crudeli,',vcl gulariter suin ego, donec iranseam (Psal. CXL).>
polius, ignita crudelitatecrematus est. Verumarde- Poslquam autem mortuum fuii, multum fruclum
bat interius ignis amoris, qui refrigerabat exterius altulit, sicut ipse dixit in Evangelio: c Cum exalia-
ignem ardoris , ignis interior miligabat exleriorem: tus fueroa terra, omnia lraliam ad meipsum (Joait.
sedignis exterior accendcbatinleriorem:«Forlisest xuj. > Unde in Exodo legilur de iiliis Israel, quod
enim ut mors dilectio: et dura sicut infernusaeniu- c quanto plus opprimebantur, lanto magis multipli-
lalio. Aquae non possunt exslinguere charitalem cabantur et crescebant (Exod. i). >Est et Verhum
(Cant. vni). s Hinc enim R. Laurenlius pura voce Dei,quod Deus est. NamcVerbumerai apud Deum,
clamabat ad Dominum: In craticula le Deumnon el Deuserat Verbum (Joan. i). >Estet VerhuniDei,
negavi, et ad ignemapplicatus le, Christe, coufessus quod non esl Deus, de quo dicit Scriptura : c Non
sttm :«probaslicormeum et visitasti nocle, igne me in solo panc vivil homo, sed in omni verbo, quod-
examinasli, et non est inventa in me iniquitas procedilde ore Dei (Deut.vm; Matth. iv).>Verbum
(Psal. xvi). J Deiquod Deusest, c nisi cadens in lerram mortuum
Sit ergo prima craticula posnitentium,secunda fitisset, nullumfructum profecto tulissel(Joan. xn),
craticula perfectorum, tertiacraticulamanyrum. Ad quia nihil nasci profuit, uisi redimiprofuissel. Ver-
cratictilam martyrum pertinet primum capitulum , hutnaulemDeiquodnon eslDeiis,sicadensinierram
quod audistis iu Evangelio: e Nisi granum fru- D mortuum fueiit, nullum penilus fruclum affert.
menti cadensin terram mortimm fueril, ipsum so- Unde legitur, quod semen illud, quod« cecidilseeus
lum manet. Si vero mortuum fuerit, multum frtt- viam, naluin non fuil: quia volucresccelicomede-
ctum affert (Joan. xn). J Granum fiumenti est ver- runl illud (Ltic.vm). >
bum Dei, qtro fruuntur homines et angeli sancti; Ad craliculam posiiitenlium perlinet secnndum
hoc granum in terram cecidit, quando c Verbum eapilulum,quod audislis in Evangelio: « Qui aiuat,
caro factum est, et habilavit in nobis (Joan. i). J animam stiam, perdeteam. Qui autcm odit aniinam
Nam i Verbuni misit Dominusiii Jacob, et cecidit suam in h.ocmui)d6,in \itain anernam cuslodit eam
573 - SERMOXXVI, IN FESTO S. LAURENTH. 574
(Joan. xn). > Porro, si juxla propheticum testimo- A ideo promitlebat non regnum lerrenum, sed cce-
nium, « qui diligit iniquilatem, odit animam suam leste, dicendo: i Ubi ego sttin, ibi et minister raeus
(Psal. x): « etjuxta verbum Dominicum, > qui odit erit (Joan. xn). >— <Beati enim pauperesspiritu,
animam suam in hoc mundo, in vitam asternamcu- quoniamipsorum est regnum coslorum (Matlh. v).>
stodit eam (Joan. xn); » conscquens ergo videtur, Quidenim honorabilius, gloriosius,etbeatius,qttam
quod qui diligit iniqtiitatem, animam suam in vi- ut sit homo cttm Deo, servus cum doniino. creatura
tam ssternamcustodit. Absit omnino. Nam sicut est cum Crealore: < Hodie, inquit, mecum ens in pa~
anior honus et amor malus : ita est bonum odium. radiso (Luc. xxm). > Ac si dixisset apertius: Hodie
Bonusamor eslille, de quo Dominusait:« Si amas mecum eris, quod est in paradiso esse.
me, pasce oves meas (Joan. xxi). > Malus amor est Facies ergocraliculam in modumretis mneatn,per
ille, de quo dicit Apostolus : « !n diebus illis erunt cujus quatuor angulos erunt qualuor annuii, quos
homines seipsos amantes (II Titn. 111).> Bonum ponessuper arulam altaris. Habebat ergo cralicula
odium illud est, de quo dicit Psalmista c Iniqttos qualuor angiilos lalerales, et qtiamor annulos an-
odio habui, et legem tuam dilexi (Psal. cxvm); > gulares; habebat et coslas reticulate disposilas, ut
et iierum : c Peifeclo odio oderam illos, et inimici per oculos craticuldsignissuccensus ascenderet,'qui
facti stintmilii (Psal. c\xxvm).i Malum odium est, B sacrilicium superposiium adoleret. Exculianius
de quodicit Joannes : < Qui oditfralrem suum, ho- ergo paleam, et colligamus frutnentum : frangamus
micida est (J Joan. nt); > et alibi : t Superbia corticem, tut nucleum extrahamtis : exprimamus
eorum qui le dderunt, ascendit semper (Psal. favum, ut mel degustemus. Ignis ergo succensus,
LXXIII).> Ergo qui male amat, perditv: etqtti bene est dolor compunctionis, cralicula superposita, est
odit, custodit. Nam qui bene odil, hie custodil: et labor satisfaciionis ; de hoc igne dicit Psalmista :
qui male amat, bic odit. Non simpliciter dicitur : < Concaluit cor meum intra me, et in meditatione
Qui odit animam suam, cusiodit eam ; sed cumad- mea exardescet ignis (Psal. xxxvm). > Cum enim
juuc«.o: c Qui odit atrimam suam in hoc mundo, > peccator de fuluro judicio mediialur, jn corde ejus
id est in voluptatibus et concupiscenliis, el illece- doloris ignis accenditur, timens in manus Dei vi-
bris hujus mundi ut eas habeat odiosas, crucifi- venlis incidere, qui exigil debitum usque ad novis-
simum quadrantem (Malth. /v). Ipse enim reddit
gendo carnem suam cum viliis et concupiscentiis,
hic <profefto invilam aelernam custodit eam (Joan. unicuique secundum merita sua (Apoc.xx). Currit
Similiter « amai animam igitur et festinat ad sacerdotem, qui craticulam sa-
xu).» per conlrarium, qui tisfactionis carnalitatem suam
suam, > suhaudiendoin hoe mundo, id cst ad volu- contrilionLsimponat, super quam
plates et concupiscentiaset illecebras hujus mundi, igne eoinburat, ut dicere valeat cum
ut delectetur in illis, eundo po^l concupiscentias : Propheia: Ossa mea sicut in frixorio confrixa sunt:
Iiic uliqtie <perdet eam (ibid.) > in geliennamignis quia cinerem sicut panem manducabam, et potum
meum cum fletu temperabam (Psal. c).
aslerni.
Per quatuor angulos hujus craticulse, quatuor
Ad craticulam perfectorumpertinet lerlium capi-
pai-tes satisfactionis inlellige, videlicet orationes,
tulum, quod audislis in Evangelio: < Qni mihi mi- eleemosynas,
me et ubi illic mini- jejunium, et vigilias. Quatuor
nistrat, sequatur, ego sum, et enim modis peccamus, per ignoraiiiiam et fra-
ster meus eril (Joan. xn). ->Alibi legitur Dominum
: < gilitalem, per negligentiara et malignitatem. Isti
respondisse Si vis perfectus esse, vade el vende forte sunt illi quadrantes, de quihus Veritas dicit
omnia qusehabes, et dapauperibus, et veni sequere in
Evangelio:<Non exiet inde, donec reddat novis-
me(Matlh. xix:JUarc.x;£uc.xvin).»Adperfectionern simum quadrantem (Malth. v). >idestdoriec solvat
ergo perlinet seqttiChrislum, ut nudus sequalur nu- in ^osna, quidquid deliquit in culpa.
dum, pauper pauperem. Qui quamvis sil Dominus Econtia, qualuormodis oportet nos satisfacere.
oinnium,hahensin vestimentoef iu femoresuoseri- D Contra fragilitatem, jejunare (Matlh. iv); contra
plum : < Rex regum et Dominus dominantium ignorantiam, orare; conlra malignitalem, erogare;
(Apoc.xix), > tam pauper tamen est factus, ut de conlra negligentiam, vigilare. Isli suntdigni fructus
se dicat in Evangelio: c Ytilpesfoveas habent, et
posnilenlias,quos Donrinus eommemoral, et com-
voiucrescoslinidos: filius autem hominisnon habet mendal in : < Hoe, inquit, genus daemo-
Evangelio
ubi caput reclinet (Mallh. vm; Luc. IX). > Unde nii non
ejicitur, nisi in oralione et jejunio (Malth.
< cum nasceretur, non erat ei locus in diversorio
xvn; Jlfarc.ix). >«Dateeleemosynam,et ecce omnia
(Luc.n). > Praemitlitergo roerilum, uhi dicit: c Qui munda sunt vobis (Luc. xi). >— < Vigilate, quia
milri minisirat, rae sequatur, > et slatim promittit nescitis, qua hora fur venturus sil (Maith. xxv;
praemium,ubi subdit: < Ubi ego sum, ibi et mini- Marc. xin; Luc. xn). >
ster meus erit (Joan. xn). » Simul et in terra ma- In his quatuor angulis, quatuor annuli debent
nebat secundum hominem, et in coslo regnabat immilti, videlicelquatuor principales virtutes, jusli-
secundum Deum; unde et ipse dicebal: < Nemo tia, fortiludo, prudenlia, temperanlia. In oralione.
ascendit in coslum, nisi qui de coslodescendit, prudenlia, ne «liatoratio in peccatum(Psal. cvm). >
filius honrinis qui est in coslo (Joan. m). j Et In iejunio forliludo, ut perveuial ad luoinem Dci
575 INNOCENTHIII PAP^ESERMONESDE SANCTIS. 676
Oreb ('111Reg. xtx). In eleemosynajustitia, ut inve- A el peccatorum.De prima dicilur : «ConfiteminiDo-
niat justum cui det. In vigiliistemperantia, ne defi- mino in cithara, in psalterio decein chordarum
ciat iii tentalione. psallite illi (Psal. xxxn); > deseeundalegitur : «Con-
Costaecraticulaesuntopera pietatis, quaeDominus fitemini alterutrum peccala veslra {Jac. v). J Debet j
in jttdicio commendabit: « Esurivi, et dedislis mihi ergo utraque ciaticula esse aenea.Hla proptercon-
manducare ; sitivi, et dedislis nrihi bibere; nudus fessionempeccati, quam agil posni[ens;'isla propter (
eram, et operuistis me ; hospes, et collegistisme; confessionemprasconii, quam agit perfectus.
incarcere, ctvisilasiisme(itfaH/i.xxv).»Hisoperihus Facies ergo craliculam, el poncseam superarulatn
pcenitentesdebenl insistere, his fruclibus ahundare. altaris. Multiplex altaie legilur in Sciipturis, supe-
Sed el perfeclus ignem sibi succendit, et craticu- rius et inferius, interius el exterius. Quodlibet au-
lam supponit. Ignis est fervor dilectionis; craticula, tem est duplex. Nam allare superius est DeusTri-
dolor coinpunctionis. De hoc igne Verilas ait: nitas, de quo legitur: <Non ascendes ad allare
« lgnem veni miltere in lerram, et quid volo, nisi meum per gradus (Exod. xx). > Est et altare supe-
ut ardeal? (Luc. xn.) > De bac craticula legitur : rius triumphans Ecclesia, de qua dicilur : « Tunc
< Peccala proximorum, frixorium sunl jostorum.) imponent super altare tuum vitulos (Psal. L). >A'l-
Perfeclus est enim qui diligit proximum sicut se- B tare inferius est mililans Ecclesia, de qur legitur:
ipsum, et qui compatitur proximo lanquam sibi « Si altare lapideum feceris mihi, non as,.ilicabisil-
ipst. Sibi compalilur super incolatu vitas prae- lud de seclis lapidibus (Exod. xx). » Est et allare
sentis et super dilalione vilaefuturas, dicenle Psal- inferius mensa lempli, de qua dicilur : < Consll-
niista : c Heu me, quia incolatus meus prolongatus tuile dient solemnem in condensis usque ad corntt
est, hahitavi cum habitantibus Cedar, mullum in- altaris (Psal. cxvn). > Allare inlerius est cor n.un-
cola fuit auimamea (Psal. cxn). > Hocest irriguum dum, de quo prsecipilur: < Ignis in allari meosem-
superius et inferius, quod Caleph dedit Axacfilisa per ardebit (Levit.vi). > Est el altare interius, fldea
suse in dotem (Josue xm). Proximo vero compati • incarnationis, de qua jubctur : <Altare de lerra fa-
tur in adversis, et perversis, Apostolo conleslanle: cielis mihi (Exod. xx).» Allare exterius est ara crti-
c Qttis inftrmatur, et ego non infirmor? quis scan- cis, hoc estaltare holocausli, superquod cremabituv
dalizatur, et ego non uror ? j (II Cor. xi.) Isti sunt sacrificium vespertinum. Est et allare exterius,
qualuor anguli, quibus el quatuor annuli debent ecclesiastica sacramenla, de quibus scriplum est.
immitti. In incolatu vilas praesenlis, coutemplus <Altaria lua, Dominevirtutum (Psal. LXXXIII), >eic.
mundi, secundum illud Joannis : « Nolite diligere s, Cum ergo tot sunt allaria, super cujus altaiis
lnundum, neque ea quaein mundosunl (J Joan.n). > arulam prascipitur poni craticula? Sed certe craii-
lu dilatione vitss fuiurse, desiderium cosli, secun- cula super altaris arulam, est posnitentiasuper cor-
dum illud Apostoli: < Cupio dissolvi, et esse cum dis nmnditiam; quia < sacrificiuinDeo spirilus cou-
Chrislo (Phil. i). > In perversitale correptio, juxla tribulalus, cor contritutn et humiliatum Deus noti
quod Verilas prapcipil: « Si peccaverit in te fra- spernit (Psal. L). J Faciamus ergo nobis, fratres
ter tuus, corripe eum inter te et ipsum solum charissimi, craliculam pcenilentias,super quamoffe-
(JlfaM/i.xviii).J In adversitate subventio, secundum raraus sacrilicium pro peccalo, carnalitatem no-
quod propheta suadet: « Frange esurienti panem stram compunclionisigne cremantes, utsic postmo-
tuum, et egenos vagosqtie induc in domum tuam dum immolemus sacrifieium laudis : non in fer-
{Jsa. xxxviu). > niento maliliseet nequiliaj, sed in azymis sincerita-
Facies ergo craticulam in modum relis mneam. lis el veritatis (J Cor. v), ipso misericorditer conee-
Ms, quia meiallum sonorum esl, confessionetn si- dente, qui est super omnia Deus benediclus in sae-
gnificat. Est autem duplex confessio, praeconiorum, cula saeculorum.Amen.

SERMO XXVII.
'
IN SOLEMNITATEASSUMPTIONISGLORIOSISSIMJ;SEMPER VIRGINIS
MARIJE.

Quomodo beata Maria sit castellum, et quale, et quomodo Christus illud sit ingressus, ct de
duabus sororibus; de vita activa et contemplativa.

Intravit Jesus in quoddam castellum, el mulict D ria, quando « Verbumcaro faclum esi, et habitavil
qumdatn Martha nomine excepit illum in domum in nobis (Joan. I),J sicutangelus illi promiserat :
suam. El huic eral sorornomineMaria; qumsedtmi . < Spiritus, inquit, sanctus superveniel in le, el vir-
seeuspedes Domini, audiebal verbumillius (Luc. x). tus Altissinriobumbrabittihi. Ideoqueqtiod nasce-
Caslellutnillud quod intravit Jcsus, esl virgo Ma- tur ex tesanctum, \ocabilur Filius Dei (Luc.i).>
577 SERMOXXVHl, IN ASSUMPTIONEB. MARIiE. K7S
Porro cumChristus sit verus Deuset verus homo, A exaltabilur (Luc. xiv). > Juxla quod ipsa Virgo
Deusde Deoante sseculagenitus, et homo dehomine lestatur : « Deposuit polentes de sede, et exaltavit
in sa-culonalus; quidquid ei veraciler attribnilur, humiles (Luc. i). > De muro virginitatis dicit ad
aut convenit el secundum divinam naturam, aut se- angelum : « Quomodolietislud, quoniam virum non
cundum bunianam, aut secundum ulramque. Se- cognoseo? (ibid.). Nam « antequain convenirent,
cundum divinanr appellatur Jesus, quod interpre- inventa est in utero habens de Spiritu sancto (Malth.
latur Salvalor. Secundum humanam dicilur Chri- i). > Item de turri humiliialis, eadem ad ange-
slus, quod exponitur unclus. Secundum ulramque lum ait: « Ecee ancilla Domini, flal mihi secun-
vocatur Emmanuel, quod inlerpretatur nobiscum dum veihum tuum : quoniam respexithumililatem
Deus (Mallh. i). ancillaesuas : ecce enim ex koc beatam me dicent
" Cum aulem intrare sit de foris inlus
accedere, omnes generationes (Luc. i). > 0 felix virginilas,
quaeri potest, et etiam dubitari, secundum quam quam ornat humilitas ; o felix bumililas, quam ho-
naturam in islud castellum, id eslinulerum virgina- norat virginitas 1Humililas ornat virginilatem, ne
lem inlraul. Nonsecundum divinam, cumipse sine sitsuperba : virginitas honorat humilitatem,ne sit
motu moveat universa, et totussit semper uhique, despecfa. Est ergo virginitas humilis, ne extollalur :
sicut de se loquitur per prophelam :« Coslum et " esl humililas virginalis ne contemnalur. Legimus
terram ego impleo (Jer. xxm). i Item : « Ego sum cnim etvirginesprudenlesetvirginesiaiuas (Matth.
Deus,et nonmutor (Mal. m). > Sed non secundum xxv). Prudentes sunt humiles, falttassunt srpeibse.
humanam, cum mater ejus Maria non accepit ex- Habet ergo castellumistud murum virginiiatis con-
terius quidquam in uterum, sed concepil lantum tra insultum luxurias,habel lurrim humililatis con-
interius in utero, siculJsaias aperie teslatur: « Ecce, tra incursum superbiae.Isti namque sunt hoites,
iuquir, virgo concipiel in utero, et parict filium, et qui miserum hominem frequenter ac \ioLnter in-
vocahitur nomen ejusE^nmanuel(Jsa.vn; Matth. i).> festant, videlicet luxuiia carnis exlerius, etsuper-
Hasc est enim, secundum Ezecbielem (cap. XLIV), bia menlis inlerius. De quibus inquit Aposlolus :
« porla in domo Domini clausa, et vir non est in- « Nonest nobis colluctalio lanlum adversus carnem
gresstts per eam. >Chrisltis autem ab ipsa con- et sangttinem, « ecce luxuria >: sed adversus spiri-
ceplione vir exstitii, Hieremia propheta testante : tualia nequitiae in ccelostibus (Ephes. vi), > ecce
cNovum, inquit, faciet Dominus super terram, fe- superbia. Ex hac procedunt lurpia, quae non de-
mina circumdabit virum gremio uteri sui (Jer. cenl, ex ilia procedunt turpia, quae non licent, ex
xxxi). > Quid ergo dicemus? Quomodo ergo in ca- ulraque procedunt vana, quae non expediunt. Si
slellum illud iulravii? Saluhre consilium deditApo- quando te luxuria earnis impugnat, ad hoc castel-
slohis dicens : « Nnli plus sapere, quam oportet sa- him procede, muro virginilatis adhssre, deprecare
pere, sed sape ad sohrielatem (Rom.xn). >Et alius: Mariam. Quis unquam invocavit eam, et non est
< Altiora te ne qusesieris,et majora le scrutatusnon exauditus ab ea ? Si quaudo le superbia mcntis
fueris {Eccli. m). J—cPersciutalorenimmajestatis, infestat, ad hoc caslellum accede, turrim humilita-
opprimelur a gloria (Prov. xxv). > Nam c acceriat tis ascende, deprecare Mariam. Quis unquam invo-
homoadcoraltuin,et exaltabiturDeus (Psal. LXHI).J cavit eam, et non est exaudilus ab ea? Hsecest
Salvatamen fidei majestate possumus respondere, « mater pulchrae dilectionis et sanclse spei (Eccl.
quod cum secundum philosophos inilium existendi, xxiv), > qusepro miseris orat, nro affhctissupplicat,
ingressus in suhslaiitiam appellelur, qusecunqueres pro peccaloribus inlercedit.
habct initium, habet pariler et ingressum. Uiide ln hoc castello duse sorores inhabilant, quas ca-
cum Verbnm Dei secundum humanitalem assum- slellum cuslodiunl, Marlha scilieet, et Marja. Mar-
ptam inceperit esse in ulero virginali, profecto se- tha, quaelaborat et operatur; Maria, qusequiescit
cundum eamdem inlravit in illum, rion deforis vc- et conlemplatur. llla laborat et operatur, ne ca-
l.iens, sed intus assumens. Juxta quem modum lo- D stellum capiatur per negligenliam : ista quiescit et
quendi Yeritas ipsa teslalur: c Exivi a Patre etveni contemplalur, ne castellum rapiatur per ignoran-
in munduni (Joan. xvi), J non quod exlra mundurn tiam. Ignorantia gignit errorem cordis, negligeutia
accesserit, sed quod intra mundum processeril. Jn- parit torporero operis. Per errorem tordis delinqui-
travit ergo Jesus in quoddam casletlum. Ad muni- mus iu credendis, per lorporem operis delinquimus
mentum caslelliduo suni necessaria, murus et tur- in agendis. Porro « impossibile est sine fide placere
ris; murus exterior, ei lurris inlerior; ad cuslo- Deo (Heb. xi); > — « Fides autem sine openbus
diam quoque caslelli duo opporluna, speculaior et mortua est (Jac. n). > Vigilet ergo conlemplativa,
propugnalor: speculator ut conlempletur, et pro- ut deleat ignoranliam, quoniam « lgnorans ignora-
pugnator, ut operelur. bitur (J Cor. xiv). >Laboret activa, ul perimat ne-
Quaeramusergo si tale fuerit hoe caslellum. Sane gligenliatn, quoniam c malediclus est qui facit
111hoc spirituali castello, quod est Dei genitrix opus Dei negligcnter (Jer. XLVIII).J Audi virginem
VirgoMaria.murus exlcrior e.stvirginitas corporis : laboranlem : c fcili, quid fecisli nobis sic? Ego enim
lurris inierior est humilitas cotdis ; nam « omnis et paler luus dolentes quasrebamus te (Luc. n). »
qui se exaltat, humiiiabilur; et qui se humilial, Audi virginem conteinplantem : « Maria conserva-
573 INNOCENTHIII PAP^S SERMONESDE SANCTIS 880
bat omniaverha hasc,conferens in cordesuo (ibid.). > X quw non ^auteretur ab ea. JNonhoe Martha dicebat,
Si quando negligentia le redditpigrum, invoca Mar- taiiquam invideret Marias, quod ipsa laboraret ct
tham, age cum Lia; si quando le ignorantia reddit illa quicsceret: sed qttod activa cum sibi non suf-
obscurum, appella Mariam, vigila cum Rachele flcit, propler diflicultates rerum, vel ambiguilates
(Gen.XXVIII). causarum, auxilium contemplativas requirit : ut
Intravil ^rgo Jesus in quoddamxaslellum, et mu- quod ipsa laborando vel operando nequit eflicere,
lier qumdamMarlha nomine,excepitillum in domum ilia orando et supplicando valeat impelrare : quia
suam ; quia -venit Jesus non ad quielem, scd ad la- cum Moyses orabat in roonle, Josue Ti.ncebatin
borem : non ad laetiliam, sed ad dolorem : non ad valle (Exod. xvn). Sed nec Doiniiros illi respondit,
pacem, sed ad agonem : posiremo venil ad mortem. lanquam repreheiideritMartham commendaudoMa-
Audi laborem ; « Laboravi clamans, raucae factae riam : sed honis praslulit optimuro, plurimis unum,
sunt fauces meae (Psal. LXVIH).>— « Tota die ex- perpetuum transi.oiiis. Martha, inquit, sollicitats,
pandi manus meas ad populum nbn credentem mihi el turbaris eiga pluiima. Porro unum est necessa-
(Isa. LXV); > unde el « faligatus legilur ex itinere rium. Maria optimampariem elegit, qum non aufe-
(Joan. iv). > Audi dolorem : < 0 vos omnes, qui retur ab ea. Ad aclivam enim perlinenl opera pie-
transilis per viam, altendite et videte, si esl dolor B tatis, quse Dominus in judicio commendahit ;
sieui dolor meus (Tliren.1). J—« Tristis est, inquit, « Esurivi, et dedistis mihi manducare : siiivi, efc
anima mea usque ad mortem (Malih. xxvi). > — dedistis mihi hibere : nudus eram, et operuistis me
< Cospit enim pavere et tasdere (Mar. xiv). > Audi (Matth. xxv). > Ipse quoque Mariam commendavit
agonem; < Faclus, inquii, in agonia, prolixius ora- de oflicio sepulturas. « Quid, inquit, molesti estis
bat : et faetus est sudor ejus, sicut gutiae sanguinis huic mulieri ? Bonum opus operata est in me. Mit-
cadentis in lerram (Luc. xxi). » Audi et morlem : lens enim unguentum hoc in corpus meum, ad se-
< Proprio Filio suo non pepercit Deus, sed pro peliendumme fecit(Matlh. xx\ 1).»Bonasuntista, nee
nobis omnibus tradidit illum (Rom. \in). i — cessandum ab ipsis, quandiu fuerint necessaria.
< Factus est enim ohediens usque ad morlem, Porro cum cessaverit defecius miserias, misericor-
mortem autem crucis (Phil. n). » disequoque cessabit effeclus ; quia misericordia mi-
Audiquomodo ipse Jesus satagebat eirca frequens seris exhibelur. Cum autem venerit quod perfe-
minislerium, et lurhabatur erga plurima. < Meus, ctum est, evaeuabilur quod ex parte est (J Gor.
inquit, cibus est, ul faciam voluntatem ejus, qui xm). > Et illud est oplimum, quodin aeteniumma-
misit me (Joan. n). > — < Baptismo habeo bapti- nebit. JJai ia ergo oplimampartem elegil, qnm non
zari, et quomodo coarclor donec perficiatur (Lue, C auferelur ab ea. Quia « haecesl >ila ae.erna, ut co-
xn). > Vere ergo Marlha excepit illum in domum gnoscanl te solum verum Deum, et quem misisti
suam. Unde secundum carnem non de Rachele Jesum Christum (Joan. xvn). J Quod utiquenunc
natus est, sed de Lia. Maria aulem sedebal secus incipit a contemplatioue per fiaem, et eonsumma-
pedes Domini, et audiebat verbumilhus. Duo pedes bitur tandem in glorilicalione per speciem. < Nunc
Domini, simt duo mentis affectus, timor et amor. enim ex parte cognoscimus, el cx parte, propheta-
Timor sanctus, et amor castus. Timor sanctus mus ; lunc autem coguoscemus, sicul et cogniti
prasstal inilium; nam « inilium sapienliae, timor sumus : videntes non per speculum in aeniginatc,
Domini (Psal. cx). > Amor castus prasparal iinem : sed facie ad faciem inluentes (J Cor. xm). > Audi
nam flnis prascepli charitas est (I Tim. 1). > Maria quomodo„Paulusaposlolus tanquam activus solli-
igitur optimam parlem elegil, qum non auferelur ab cilus eral, el erga plurima turbatus : « Quis, inquit,
ea : quia « charilas nunquam excidit (Cor. xm). > infirmaiur, et ego non infirmor ? quis scandaUza-
Et c timor Domini sanclus permanet in sasculum tur, et egononuror? Instantia mea quolidiana sol-
sasculi (Psal. xvm). » Marlha ergo stabat, et sala- licitudo omnium ecclesiarum (II Cor. xi). > Sed
gebal ut pasterei Doiniiium : hasc audiebal, ut pa- r. audi quod idem ipse tanquam conlemplalivus,
scerelur a Domino. llla quidem, ul pasceiet Domi- « raptus est usque ad terlium ccelum, el audivit
num cibo carnali : hasc autem, ut pascerctur a Do- arcana verba, quas non licel homini loqui (ibid.). >
nrino cibo spirituali; quia i non in solo pane vivit Ad hoc tanquam ad unum aspirabal, cum diceret:
homo, sed tn omni verbo qu.,d procedit de ore Dei « Cupio dissolvi, el esse cumChrislo fPAi7.ii).J Sed
(Matih. iv). » Sane quanto melior est anima cor- iilud lanquam neces^arium sustinebat, cum adde-
pore, tanto dulcius sapit spiritualis cibus in mente, ret : « Manereaulem in carne nccessarium est pro-
quam earnalis in ventre. « Quam dulcia, inquit, pter vos (ibid.). >Ergo et illa necessaria sunl, circa
faucibus meis eloquia tua, Domine,super mel et quassalagit Marlha : el illud est necessarium, quod
favum ori meo (Psal. cxvm). » Hla dicebat ad Do- elegit Maria. Sed illa sunt necessaria, id est uiilia :
minum : Domine,non estiibi curm, quod soror mea istud aulem necessarium, id est commodabile.
ieliquit me solam minislrare? Dic ergo illi, ut me Juxla quem modum jn logica facultate docelur,
adjuvel. Pro hac Dominus respondil : Marlha, Mar- quod aliud est \erum conlingens, aliud necessarium.
tha, sollicita es, et turbaris erga plurima. Porro Contingens est istud, quod ita est verum, quod
unum est necessarium.Maria optimam vartemelegif, possil non esse verum. Necessariumest autem illud,
581 SERMOXXIX, IN ASSUMPTIONEB. UAMM. 582
quod ita verum est, quoc non possit non esse ve- j\ est necessarium.Maria ergo optimam partem elegil,
rum. Nonne cum Virgo dixit ad Filium ; Fili, quid * qumnon aufereturab ea. Hoc unum optabat el
pele-
fecisli nohis sic? Ecce pater luus et ego dolentes bat Prophela, cum diceret: « Unam pelii a
Domino,
te
quasrebamus (Luc. n), quasi cuin Martha dixisse hanc requiram, ut inhabitem in domo Domini om-
videtur : Domine, non est tibi curm^quod soror mea nibus diebus vitae meae (Psal. xxvi). >
Piaeponilur
reliquit me solam minislrare ? Dic ergo illi, ut me unum multis; quia sicut omnia procedunt ah uno,
adjuvet. El cum ipse respondit : « Quid esl, quod sic omnia procedere debent ad unum ; ad illum vi-
me quflsrebatis?nesciebatis, quia in his quaepatris delicet, qui est a et <a,primus et
novissimus, prin-
mei sunt, oportet me esse ? (ibid.), > nonne quasi cipium et flnis, Jesus Christus Dominus noster,
qui
Dominus respondisse videtur ad Martham : Marllia, est super omnia Deus benedictus in sasculasaeculo-
sollicita es, el lurbaris erga plurimaj porro, unum rum. Amen.

SERMO XXVIII.
IN EADEM SOLEMNITATE.
Deaurorm, iunwetsolis conditionibus sive qualitatibus, et quomodo Mano? convemant.

Qumest isla, quw progreditur quasi aurora con- B (Luc. i). >Quasidiceret : Illafuilplenapeceaio, sed
surgens,pulchra ul luna, electa ui sol, lerribilis ut tu <plena gratia. > Illa fuil maledicla in mulieribus,
castrorum acies ordinata? (Canl. \i.) sed c benedictatu in mulierihus (ibid.). > Fructus
Cum aurora sil finis noctis et origo diei, nierilo venlris illius fuit maledictus Cain, sed frtictus
per auroram designalur Virgo Maria; quae finis venlris tui erit |benedlctus Jesus. Cain invidiose
damnatiouis, et origo salutis fuit. Finis vitiorum, fralrem oceidit Abel (Gen.iv); sed Jesus invidiose
et origo virtulurm Oportebal enim, ut sicut per fuit occisus a fratribus.
feminam mors intravil in orhem; ita per feminam Aurora fugatis tenebris lumen mundo ostendit;
vita rediret in orbem. Et ideo quod damnavit Eva, tu vero, destructis vitiis, Salvalorem sasculoprotu-
salvavil Maria, ut unde mors oiiebalur, inde vita listi; quia per te c populus > gentium, « qui ambu-
resurgeret. llla eonsensit diabolo, et velitum po- labat in tenebris, vidit lucein magnam : habitanti-
mum eomedit, secundum illud : « Tulit de fruetu ,bus in regione umbraemortis lux orta est eis (Isa.
etcomedit, deditque \iro (Gen. m); > isla credidit ix). >Illa videlicel, c quae~illuminatomnem homi-
augelo, et lilium promissum concepit, secundum nem venienlemin hunc mundtim (Joan. i). > Tu es
illud : « Eece concipies et paries filium (Luc. i). » igilur uurora consurgens, finls'videlicet noctis, et
Illa comedit pomum ad morlem, juxta quod fuerat **origo diei; finis damnalionis, et origo salutis.
illi prasdictum: « Quacunque die comederis, morle Pulchra ut luna. Sictit rationablliter asserunt,
morieris (Gen.ii); > ista concepit filium ad-salutem, qui de rerum naturis-edisserunt, Luna frigida est
sicut ei fuerat prasnolatum : « Vocabisnomen ejus et humida. Quia frigida, designat virginitatem;
Jesum. Ipse enim salvum faciet populum suum a quia humida, designat humililatem. Ignis enim, de
peccalis eorum (Mdith. i). j Illa peperit in dolore, quo siccitas provenit, quasi levis, naiuraliter petit
secundum illud : « Multiplicabo serumnas tuas et sublimia. Aqua vero, de qua proeedit humiditas,
conceptus tuos, et in dolore paries (Gen. m); J ista quasi gravis , naturaliter petit humilia. Frigiditas
generavit in gaudio, secundum ilfud : c Annuntio ergo et humidilas lunas. virginitas est et htimihlas
vobis gaudium magnum, quod erit omni^populo; Marias; quia frigida fuit contra aestum luxuriae,hu-
quia natus est \ohis hodie Salvaior, qui est Chri- mida vero contra faslum superbias. Luna vero tunc
stus Dominus, in civilate David (Lue. n). > llla fuit eslplene pulchra, cum existit rotunda; et Maria
de solo viro producla, quoniara asdificavitDominus lunc exstitit plene formosa , cum fuit prole fecun-
Deus coslam, quam tulerat de Adam in mulierem, da. Felix virginilas, quam ornavil humilitas ; felix
sed produxit virum el feminam (Gen. n), hasc jjhumililas, quani£ honoravit virginitas. Sed longe
aulem producta fuit de \iro et femina, sed solum felicior utraque fecunditas, quam simul ornavit et
virum produxit: c Quia novum fecit Dominus super honoravit virginilas el humihtas. Ne ergo virginitas
terram.femina circumdedit virum gremio ulcri sui malediclionem illam incuneret, de qua dicitur :
(Jer. xxxi).>lliafuit sineculpa producta, sedproduxit c Maledicla sterilis quas non parit (Exod. xxin;
in culpam; hascaulem fuit in culpa producta (21), Deut. vn), > comilatur illam fecundilas; et ne fe-
sed sine culpa produxit. Illa dicta estEva, huic di- cunditas imraundiliam illam contraheret, de qua
ctum est, Ave; quia per hanclmuiatum estnnmen legilur : « Quis polestfacere mundum, de immundo
Evas. c Ave, inquit, gratia plena, Dominus tecum conceptum semine (Job xiv), > comitatur illam
(21) Sic sentire potuil Innocentius III papa, circa de flde, nempe : Mariasine labe concepta est. EMT.
rein nondum ab Ecclesia defiiritam; quae nunc e=t PATROL.
585 ENNOCENTH III PAPJE SERMONESDE SANCTIS. 584
virginitas. Ne vero virginitas vel fecundilas sen- A Altissimi ohumbravit ei, ut ad coneipieuduin in
tentiam illam acciperet, de qua legitur: < Omnis corde darel ei sapientiaeintellectum. Propter quod
qui" se exaltat, humiliabilur (Luc. xiv, xviii), J legitur: « Beata quae credidisti, quoniam omnia
ulramque comitatur humililas. Hasc tria simul completa sunt tibi a Domino (ibid.). » Concepit in
evangelista commendat, et commemoralin Maria : corpore < Verbum, quod caro faclum est, et habi-
<Cum esset, Inquit, desponsala mater Jesu, Maria tavit in (Joan. i) J ea. Concepit in corde < Ver-
Joseph, antequam convenireut, inventa est in utero bum, J quod < erat in principio apud Deum, et
hahens de Spiritu sancto (Matth. i). J Magna humi- Deus erat Verbtrm (ibid.). >Elecla igilur est ut sol,
lilas, quia materJesu erat despottsataJoseph. San- quatenus < in sole posuit labernaculum suum, et
cta fecunditas, quia invenla est in ulero habens de ipse tanquam sponsus procedens de thalamo suo
Spirilu sancto. Pura virginitas; quoniam, antequam (Psal. xvm). >
convenirent, inventa est in utero habens, non quod Terribilis ut eastrorum acies ordinala. Scriplum
post unquam carnali commislione convcnirent, est enim quia« sapientia vincit malitiam (Sap. vin),»
quia virgo fuit ante parlum, virgo in partu, virgo interquas in hac vila moilali grandis et gravis
post parlum. < Hascest enim porta in domo Do- exercetur conflictus. Pro sapientia namque pugnat
mini clausa, et vir non est ingtessus per eam et expugnat chorus virtutum : pro malitia vero
(Ezech. XLIV).J Hic est < hortus conclusus et fons pugnat et repugnat exercitus vitiorum ; quia «non
signalus (Cant. iv). > Hase est rubus ardens, sed est conventio lucis ad tenebras, neque Christi ad
non consumplus (Exod. m). De fecunditaleGabriel Belial (JJ Cor. vi). » Castra \itiorum quasi ducem
angelus prsedixit iili: « Ecce concipies et paries sequuntur superhiam, de qua dicit Scriptura :
filium (Luc. i). J Illa vero de virgmitaterespondil: < Initium omnis peccali est superbia (Eccle. x). »
«Quomodofietistud, quoniam virum non cognosco? > Castra vero \irtutum, quasi ducem sequuntur hu-
(ibid.) Cura autem audivit quod nec virginitas militatem, de qua dicit Maria : i Respexit humiii-
impedirel fecunditaiem, r.ec fecunditas auferret tatem ancillas suas; ecce enim ex hoc bealam me
virginilalem : < Spiritus sanctus, inquit, superve- dicent omnes generaliones(Luc. i). >Acies ergo ca-
niel in le, et virtus Allissimi obtimbrabit tibi; » slrorum, id est plenitudo virlulum ita fuit in virgine
sfatim de humilitate subjunxit : < Ecce ancilla Do- ordinata, ut de se vere dicere possit : i Inlrodtixit
mini, fia\tmihi secundum verbum tuum (ibid.). » me rex in cellam vinariam, et ordinavit in me cha-
Fuit ergo Maria pulchra ul lunat virgo seilicet hu- ritalem (Canl.11),t ul postqtiam in ea pleniludodi-
milis et fecunda. C vinilalis corporaliterhabitavit(Co/oss.11),vicit xtoto
Elecla ut sol. Duo praecipue commendantur in rnaliiiam. Quouiam, ut vehemcnter opinor, ex lunc
sole, splendor et calor. Quia splendet, signilicat sa- fomes peccati, languor nalurae, stimtilus carnis in
pientiam ; quia calet, significat charitatem. De sa- ea fuit non solum sopitys, sed prorsus exslinctus :
pienlia namque legitur, quod ipsa « cst candor lucis nfde casteronon concupisceret caro adversus spi-
aeiernas, et speculum sine macula Dei majeslatis, lilu-m, sed plena gralia, vitiis et dasmoniisterribilis
et imago honitalis illius (Sap. vm). > De chaiitate appareret.
legllur, quod «ignis est in Sion, et caminus in Hie- Ipsa est ergo aurora eonsurgens,pulchra ui luna,

rusalem '(Isa. xxxi). > c Aquas multaenon pos- eiecia ut sol, lerribilis ut castrorum acies ordinata.
sunt exslinguere charitatem (Cant. vni). »Elecla Lana lucet in nocte, aurora in diluculo, sol in die;
est ergo Maria, quatenus splenderet et caleret ut nsx autem est culpa, diluculum pcenilenlia, dies
sol. Splenderet per sapienliam, caleret per charita- gratia. Qui ergo jacet in nocte eulpas,respiciat Iu-
tem; quia Spkitus sancfus siipervenit in eam, et nam, deprecetur Mariam, ut ipsa per Filium cor
virtus Allissimi ohumbravit eam (Luc. i). Spirilus ejus ad jeompuuctionemillustret. Quis cnim de 110-
sanctus est charilas, de quo dicilur : i Deus cha- cte iuvocavit eam, et non est exaudilus ab ea? Ipsa
ritas esl (J Joan. n). > El virtus Altissimi, sapien- D esl « materpulchras dileclionis el sanctaespei(Eccli.
tia, de qua legitur : « Christus est Dei virtus et Dei xxiv). » Qui vero ad diluctilttm pcsnitentias surgit,
sapientia (Act. vm). > Audi Maiiam interrogantem rcspiciat auroram, deprecelur Mariam, ut ipsa per
ex sapienlia : « Quomodoliet istud, quoniam virum Filium cor ejus ad satisfactionem illuminet. Quis
non eognosco? J (LUC.1.) Audi respondenlem ex eirim devote invocavil eam, et non est exauditus ab
charitate: < Ecce ancilla Domini, liat mibi secun- ea? Ipsa esl « mater pulchraedilectionis et sanctas
dum verhurn tuum (ibid.) ,» Audi sapientiam in spei (Eccli. xxiv).» Quia vero c militia est vila ho-
Maria : « Maria, inquil, observabat omnia verba nrinis super terram (Job vn) J [nam niunJus posi-
hasc, conferens in corde suo (ibid.). > Auili ehari- lus est in maliguo (I Joan. v) ], caro concupiscit
talem in ea : « Magnilieat anima mea Dominum. adversus spiritum (Gal. vi), oculus deprasdalur ani-
Et exsultavit spiritus meus, in Deo salutari >meo mam (Thren. 111),mors ingreditur per fenestras
(ibid-.).> Supervenit igitur in eam Spiritus sanctus, (Jer. ix): nec est nobis colluctatio tantum adver-
ut ad concipiendum-in corpore darel el cliarilalis sus carnetn et sanguinem, sed adversus spirilualia
affectum. Propter qiiod legilur, quia Christus natus nequitias in ceeleslibus, adversus rectores tenebra-
est de Spiritu sanclo ex Maria virgine. Et virlus1 rum harum (Ephes. vi). Adversarlus enim noster
SS5 SERMO XXIX, 1N NATIVITATEB. MARI^. 5S6
diabolus < tanquam leo ntgiens circuit, quaerensA deprecetur Mariam, ut ipsa per Filium « millatau-
quern devoret (I Pelr. v): J quicttnque sentit Im- xilium de sancto, et de Sion lueatur (Psal. xix). »
pugnalionemab hoslihus, vel a mundo, vel a carne, Ipso prassianle, qui est super omnia Deus h^nedi-
vel a dasmone,respiciat caslrorum aciemordinatam ctus in sncculasaseulorum. Amen.

SERMO XXIX-
IN SOLEMNITATENATIVITATISGLORIOSISSULE SEMPER VIRGINIS
MARIM.

Dt instrumentis piscatoris, videlicet virga, linea, hamo et esca, et quidper ea accipere debea-
tnus, vt quare diabolws nominibus diversarum bestiarum nuncupetur.

In ocutissuis quusi hamotapiet Bchemolh(JobXL). B friii David, iilii Abranam \n.alth. i). » Hanc ergo
Verba quas locutus sttm, fralres chaiissimi, verha lineam dixerim esse gcnealogiam. Nam sicul linea
siinl Domini ad Joh pauca, sedmulta; paiva, sod piscaloris de diversis filisconiieciitur, sic genealogia
niagna; brevia, sed prolixa. Pauca litleris, sed Redemploiis de diversispcrsonisJconlexiiur,de viris
mulla seulenrris; parva syllabis, sed magna figuris ; et mulieribus, de Judasis etgentilibus, de juslis et
brevia dictionibus, sed prolixa significationibus. peccaioribus; nam « omnes peccaverunt, et egent
Plena sunt quippe omnia suis inysteriis, et coslesli gloria Dei (Rom.m). »Pracferea dicit in Evangelio :
duleedine supenedundanlia : si tamen diligenlein c Non veni vocarejustos, sed peecalores (Matth. n).»
faabeantinspeclorem, qui noril sugere < mel de pe- Etideo clamabanl dicenles : i Ycni, Donrine,et noli
la, et oleum de saxo durissimo (Deul. xxxi). > larjare : relaxa facinora plebis tute Israel. Emitlu
t Ego vero dabo vobis lac potum, non escam (I Cor. Agnum, Domine, dominatoreni tei ras, de pelra de-
iu); J quia csicut modo geuiti infanies lac concu- serti ad montem filiasSion (Isa. xvi). »
p"seiiis, ul in salutcm crescaiis (J Pelr. n). » Iluic lineae subneclitur hainus, sicut evangelista
In iuslrumento piscatoris quatuor notare debe- determinat dicens : < Jaeob geiiuil Joseph virum
mus, virgam et lineam, hamum et escam. Quas sit Marias,de qua naltis est Jesus, qtii dicitur Ghristus
iisec virga propheta determinat, dicens : c Egredie- C (Matth. i).» Hunc igitur hamum dixerim esse Chri-
lur virga de radice Jesse, el flos de radice cjus as- slum, ferreum, aculum et uucum ; ferreum per po-
csendet(Isa. xi). > Hsec est virgula fumi, ex aro- teuliam, acutum per sapienliam, uncum per dili-
matibus myrrhas el thuris (Cant. m). t Virga floruit gentiam. Per polenliam enim domat ct superat, per
et attulit fruclum (Isa, vn); quia Virgo concepit et sapientiam penetrat el indagal, per diligentiam re-
peperit Christum; hane ergo virgam dixerim esse tinet et conservat. De primo dicit Psalmographus :
Mariam. Virga leneritudinem habet, reelitudinenaet c Reges eos in virga ferrea, et tauquam vas figuli
longiludinem ; teneritudinem, ne sit dura; reclitu- confringes-eos (Psdl. 11); > de secundo dicit Apo-
dinem, ue sit curva; Iongiludinem, ne sit curla. siolus : « Vhus est sermo Dei cl eflicax et penelra-
Maria vero virginitatem hahet, humilitalem et cha- hilior omni gladio aiicipiii (Hebr. iv); * de terlio
ritatem; virginitalem sine concupiscenlia, humili- dicit Dominus : < Hascesl volunias Patris mei, ui
tatem sine superbia, charitatem siue malitia. De omne'quod dedit mihi, non perdam ex eo quid-
virginitate dicit propheta : « Ecce virgojeoncipiel, quam (Joan. v).»Huic hamo circumposita fuit esca,
etpariet filium, et vocabilur nomen ejus Emmanuel cum « Verbum caro faelum est, et habilavit in no-
(Isa. VII; Matih. xm). Missusest enim angelus Ga- bis (Joan. 1). >Hamus eniin esca celatus, est Deus
briel a Deo iu civitatem Galilaese,cui nomen Naza- carne velatus. Hanc igitur escam dixerim carnem,
relh, c ad virginem desponsatam viro, cui nomen secundum quam Christus comparat se vermi: <Ego
erat Joseph, de domo David, et nomen virginis Ma- sum, > inquit, « vermis et non homo, opprobriuni
ria (Luc. 1). > Dehumilitale dieit ipsa heata Maiia ; hominum et ahjectio plebis (Psal. XLI). J Dicit ir
« Respexit humilitalem ancillas suse : ecce enim ex. aulem vermis, propler vHitalem abjectionis, et pro-
hoc-bealamme dicent omnes generaliones (ibid.). > pler proprietalem conceptionis. <Nos, i inquit pro-
« Sttper quem , inquit Deus, requiescet spiritus phela, «putavimus eum quasi leprosum, et percus-
meus, nisisuperhuniileni,elquietum,el tremenletri sum a Deo et humiliatum : geuerationem autem
verha mea (Isa. LXVI).J De charilale dicit in Canli- ejus quis enarrabil?» (Isa. u.) Sicut enimvermis
cis: c Stipate me malis, ornate me floribus, qtiia nascitur sine semine, ita Christus natus est de vir-
amore laugueo. Introduxit enim me rex in cellam gine. Hunc hamum misitpiscator in mare, ut cape-
vinariam, et ordinavit in nie charilalem (Cani. n). » ret piscem, eum Deus misit Christum in mundum,
Huic virgaslinea eolligatur,quam MalthaeusEvan- ut caperet Behemoth, id est diaholum; diabolus
gelicus describil: i Liber generalionis Jesu Christi, enim cum caperct escam humanitaiis, caplus esi
PATROL.CCXVIL 19
587 INNOCENTIIIII PAP^E SERMONESDE SANCTIS. 533
hamo divinilatis. Unde propheta: c In die illa vi- A tur Behemoth, id est bellua, unde : Ecce Behemoth,
silavit Dominusin gladio stto duro et grandi forti qum feci lecum, Et specificatovocabulo dicitttr leo,
super Levialhan serpeniem veetem, et super Levia- undePelrus : c Adversariusvester diabolus tanquam
than serpentem tortuosum , et occidet celum, qtii leo rugiens circuit quasrensquem devoret (I Pclr.
esf in mari (Jsa. xxvn).'» Propterea dicil in Psalmo : v).» Dicitur Iupus, unde : « Luptis venit, et merce-
«Veni in allitudinem maris, et tempeslas demersit nariiis fugit (Joan. x). > Daemonesergo bestiasnun-
me (Psal. LXVIH).» Cum ergo diabolus suggessit cupantur, unde in Psalmo : <Ne tradas bestiis ani-
Christum oceidi, tunc a Christo meruit caplivari, mas confitentes libi (Psal. vi).» Dicilur serpensr
secundum illud propheticum : « 0 mors, ero mors unde illud : «In dio illa visitabit Dominus super
tua : morsus tuus ero, inferne (Ose. xn). » Diaholus Leviaihan serpenlem vectem (Isa. xxvn). >Levia-
enim paradisum intravit, et colonos ejecit: et Cliri- than enim inlerpretatur additamenlum eorum,quia
stus ad infcrnum descendil, et caplhos eduxit. Nam scilicet primis parentibus gloriam addere se spo-
quia diabolus misit manum in illum, in quo nihil pondit: < Erilis, inquit, sicut dii, scientes bonuni
juris babebat, jure amisit illos, in quibus aliquid. et malum (Gen,m). J Et specificatovocabulodicitttr
juris videbalur habere. Ne vero diabolus viderelur coluber, unde dicilur : c Obstetrieante manu ejus
fraude deceplus, cum hamo dicitur caplus, prasmi- " educlus esl coluber tortuosus (Job xxvi). > Dicitur
sit: In oculissuis quasi hamo capietBehemolh.Nam draco, unde :« Draco iste quem formasli ad illu-
scienti et volenii dolus non inferlur. Diabolusenim dendumei (Psal. cnt). » Dasmonesergo, quia diver-
Chrislum cognoscendotimuit, et timendo cognovit. sis modis seducuni, diversis reptilium nominibus
i Quid, > inquit,"c tihi et nobis, Jesu Nazarene?Ve- appcllantur, unde :•« Super aspldem et basiliscum
nisti ante lempus perdere nos. Scio quia sis sanctus ambulabLs,eic. (Psal. xc).»Jlem :« Caput aspiduai
Dei (Lnc. \ni). J Et ilerum : « Quid mihi et tibi, stiget, et occidet eum lingua viperas(Jab xx). >
Fili Jesu Deialtissimi? Obsecrote, neme torqueas Dicilur piscis, in cujus figura piscis immanis
(Maltii. v). >Consueta tamen aviditas cum traxit, exivit, ut devorarel Tobiam (Job v). Et speciliealo
et leme.rilasimpulit, ut sanguinem ejus siliret, et vocabulo dicitur cetus, unde: « Occidet Dominsss
carnem appeteret. celum, qui est in mari (Isa. xxvn). >In his omnil.us
Behemoth nominisinterprelalione signal belluam. appellatur Satan, id est adversarius, unde illud :
JJiabolus enim propler diversas proprietates, diver- « Slabat Salan a dextris ejus, ul adversaretur ei
sis animalium nominibus nuncupatur. Nominatur (Zach. v).» Dicitur Belial, id esl apostata, prasvari-
,'enim nomlnibus bestiarum, propler violentiam et Q cator et absque jugo, unde dicitur : « Quas commu-
oppressionem: nominibus replilium, propier aslu- nicatio Christi ad Belial? J (JJ Cor. vi.) Nuucupalur
liam et deceptionem; nominibus piscium, propter diabolus, id esl criminalor, sive deorsum fluens^
luxuriam et effusionem. His enim qualuorj modis unde in Psalmo :« Diabolusstel a dextris ejus, et
maxime tentat et superat. Dicitur enim avis, unde: oralio ejus liat in peccatum (Psal. c\ui). >
Nunquid illudes ei quasi avi? El specificatovocabulo Forlis est ergo diaboluset astutus, sed forlior et
dicitur perdix, unde illud : c Clamavit perdix, aslutior sttpervenit, qui vasa ejus diripuit, et capti-
„congregavitquod non peperit (Jer. vn). > Dasmones vos eduxit (Luc. xi), DominusJesus Christus, qui
ergo volucres appellantur 4 unde in Evangelio: est super omnia Deus benedictus in sasculasascu-
<Volucrescoslicomederunt illud (Luc. vm).» Dici- lorum.

SERMO XXX.
IN SOLEMNITATEOMNIUMSANCTORUM.

Quidper duo seraphim intelligere debeamus, et de tribus exercitibus clamantibus, el de


quinque locis, in quibus humani spiritus commorantur.

Duoseraphim clamabantalter ad allerum, et dice- D «In principio erat Verhum, et Verbum eral apud
-bant: Sanctns, sanclus,sanctus, DominusDeusexer- peum, et Deus eral Verhum (J Joan. v). J {Quod
cituum, plena est oinnis lerra gloria (Isa. vi). enim in illo minus aperte scribitur, in isto magis
Duoseraphinij quorum alter clamabatad alterum, aperte narratur. In illo scribitur : Sanctus, sanctus,
duo sunt testamenta, quorum alterum convenit sancius, Dominus Deus exerciluum; in isto narra-
alteri. Nam rota conllnetur in medio roias (Ezech. lur : « Tres sunt qui testimonium dant in coslo:
i), et duo cherubim sese respiciunt vensis vuliibus Paler, Verbtimet Spiritus sanctus : et lri tres untun
in propiliatorium (Exod. xxv). Unde utrumque ^sunt.»Praster uuitalis igitur el Irinitatis mysterium,
teslamentum consimiliter incipit illud : < In princi- quod evidenter et excellenler haseverba commen-
pio creavit Deus ccelumel lerram (Geiul); i Islud: dant, etiam hodiernas solemnitati plene simul ac
589 SETAMO XXXI, IN NATiVITATEB. MARLE. 390
plane conveniunt. Deus enim trinus et unus, tres A morituri. Et inter medium cl iiifimum, qui est me-
irilras locis habel exercilus. Unum, qni tiiutnphat diocritcr malorum, in quo puniunlur qui posniten-
in coslo;alterum, ^jui pugnal in mundo; tertium, tiam non cgerunt in \ia, vel aliquam mactilamvc-
qui jacet in purgaloiio. De his Irihtis exercitibus nialem portaveriinf in morle. Qui propterea mali
inquit Apostolus : i In nomine Jesu omne genu fle- dicuntur, parlim a malo posnas, parlim a malo
ctaiur, coelestium,terrestrium etinfernorum (Phil. culpas. Licet aulem quinque sunt Ioea, in tribus
n). > Hi tres exercilus dislincte clamant cum sera- tamen exercitus Donlini commoratur. Nam qui
phim, Sanc/asPater,sa)Ktes Filius, sanctus Spiritus, sunt in inferno, non pertinent ad exercitum Dei,
Patri uamque attribuitur potentia, quas convenit sed ad exercitum Zabuli, quibus tandem dicetur;
exercitui, qui pugnal in via; Filio sapientia, quse c Ite, maledicti, in ignem asternum, qui paratus est
competit exercitui, qui triumphat in patria; Spiri- diabolo et angelis ejus (Malth. xxv).» Qui vero
tui sancto misericordia, quse congruit exercltui, sunt in paradiso, licet perlineant ad exerciium Dei,
qui jacet in posna. Primus exereitus in Iaude, se- per se exerciluiri non perficiunt, cum sint duo.
eundus 3n agone, terlius aulem in igne. De primo Medius aulem exercitus hodie reddit laudes pro
legitur : <Beati qui habitant in domo tua, Domine, exercitu qui triumphat in coslo,cras fundens preees
in saeculasasculorumlaudabunt te (Psal. LSXXHI).;» "
pro exercilu qui jaeet in purgalorio; pro illo reddit
de secundodicitur:«Militia est vita hominis super laudes, qui regnal in gloria; pro isto fundit preces,
terram; elsicut dies mercenarii, dies ejus (Job vn).> ut evadat a pcena. 0 quam rationabilis et salubris
De terlio vero inqnit Apostolus : « Uniuscujusque est hujus observantias institutio. Quis enim non
epus quale sit, ignis probabit (1 Cor. m).» Sane lihenter reddat laudes individuaeTrinitati, pro san-
quinque.loca sunt, in quihus lntmani spiritus com- clis, quorum precibus et meritis nos credimus ad-
Biorantur. Supremus, qui est summe bonorum; juvari, ul ubi sunt, illic simus et nos? Quis non
inftmus, qui e=t summe malorum ; medius, qui est libenier fundat preces individuasTrinilali pro mor-
bonorum et malorum : et inter siipremum et me- tuis, eum et ipse sit moriturus; ut alii faciat in hae
diura unus, qui est mediocriier bouorum; et inler vila, quod sibi vult fieri post hanc vilam? Plena est
raedium el infimum alter, qui est mediocriter ma- igilur omnis terra gloria ejus; quia sonus solemni-
lorum. Supremus, qui est summe honorum, est tatis.istius, per quam Deus glorilicatur in sanclis,
ccelum,in quo sunt beali. lnfimus, qui est summe in omnem lerram exivit (Psal. xvm), quas sub una
malorum, 'esl infernus, in quo sunt damnati. Me- solemnilale omnium sanciornm inerita veneratur,
dius, qui est bonorum et malorum, est mundus, in Q ad laudem et gloriam individuas Trinilalis, quas
quo justi et peccatores. Et inter supremum et me- vivit et regnat Deus, per omnia sasculasasculorum.
dium, qui est mediocrilerbonorum, est paradisus; Amen.
inguosunlllenochel Elias, vivi quidem, sed adhuc

SERMO XXXII.
m EADEMSOLEMNITATEHABITUS 1N MONASTERIOSUBLACENSI.
Mundicorde quinam sint, quomodoque iidembeati; beatitudo ut sit duplex; visionemDei
esse triplicem; quo denique pacto cor mundandum sit.

Beati muttdocorde, quoniam ipsi Deum videbunlD cst hahere quam diccre, vel dicere quam liabere.
(Matth. v). Cor siquidem mundum habent viri sancti et homi-
Plana, ,sed plena sunt verba, quasprotulit Ver- nes jusli, qui mttndali sunt a peccatis morlalibus,
Jmni : faeunda pariter et fecuuda, si tamen dili- el a viliis criminalibus expiali, quales erant illi,
.genlem habeant inspectorem, qui norit excutere de quibus Veritas ipsa dicebat : < Qui lotus est,
frumentum de palea et elicere mel de favo. Qui- non indigel, nisi ut pedes lavet, sed esl mundus
husdam quaestionibuspraemissa verb.apulsant ani- tolus. Yos autem mundi estis, sed non omnes
mum, ut plenioremconcipiantintelleclum. Saloraon (Joan. xm). > Alioquiiufrusira orasset Psalmista,
quippe tesiatur : < Quis potest dicere : Mundumest cum diceret : « Cor munduin crea in nie, Deus, et
cor meum, et purus sum a peccato? J (Prov. xx.) spiritum rectum innova in visceribus meis. Am-
Nam « si dixerimus quia peccatum non habemus, plius lava me ab injusiitia mea, et a delicto meo
-nosmelipsos sedueimus, et veritas in nobis non munda me (Psal. L). > Licet enim fragilis homo
est (J Joan. I) ; > quoniam « in mullis offeudimus non possit omnino venialibus cnlpis carere, quia
-omnes (Jac. m). > Quomodo ergo beati sunt necluna penilus est sine macula, et« septies in
mundocorde, si nemo polesl dicere se mundum die cadit vir justus (Prov. x\iv), J sed fortior re-
Irabere cor, etpurum existere a peccalo? Sed a};ud surgit; per graiiam tamen Dei, qu.e principalitei>
591 INNOCENTHIII PAVM SERM0NE8 DE SANCTIS. 502
operatur, etliberlatem arbitrii, quod sane coope- .^ Domine (Psat. CXLI).J Si erat infelix r quomodo
ratur eidem, potest ab offensis crirninalibus absti- ergo healus? Nihil est quippe sub sole, nisi \ani-
nere. Mundus autem hic dicitur, non qnia omnin& tas et affiictiospirilus. (Eccle. i). > Miseriamenim
mundus, sed magis magisque mundandus , quia nostram plus expeirii contingk, quam exprims
nullus adeo mundus est in hac vila, quin mundior possit. Verum daplex est beaiitudo, una vise, altera
possit esse in ea. < Omnem,inquit, palmitem, qui palrias. Beaiiludo vise consistit in spe, beatiludo?
ferl fructum, purgabit eum, ut fructus plns afferat patrias eonsistit in re [al. merilol lsln «onsislit
{Joan. xv). >Nemo lamen dicere debel, quasi glo- in fide, illa in specie; ista eonsislit in merito,.
riando, se cor niundnm habere, sed c qui stat, vi- illa consistit in prasmio;isla eonsistit in gratiay
deat ne cadat (J Cor. x); » quia e militia est vila illa eonsistit in gloria. De hac beatitudine legilur r
Iiominis super terram (Job vu), > et ideo ante finem t Beati immaculaiiin \ia, qui ambulantin lege Do-
pugnas, non est de soccessu viclorias gloiiandum. mini (Psal. cxvm). > De illa beatilttdine dicilur t
< Adversarius enim noster diabolus lanqiiam leo c Beati qui habitanl In domo lua, Domine, in sae-
rugiens circuit, quasreiisquem devoret {1Peir. v);> culum sseculi laudabuul te (Psal. LXX-XIII). »Isti
pugnantque quotidie conlra miserttm hominem ambulanl, sed illi hahitant; quia isti iahorant,
dasmon,mundus el caro. Dasmoucum viliis, mun- B sed ilH quiescHiil; isti exercentur in lege, sed illi
dus cum elementis, caro cwm sensibus [al. concu- deleclantur in laude. Beati ergo sunt mundoeorde,
piscenliis]. < Bealus ergo qui semper est pavidus sed modo per spem, landem per rem; modo pec
(Prov. xxvui); > quia « limor Domini peccatum ex- iidem, landem per speciem; modo permeritnnr,
pellit (Eccli. n). > Unde timendum est potius et tandem per prasmium; mode per gratiam, tandem
cavendura, quam gloriandum vel praesumendum. per gloriam iquoniam ipsi Deum videbunl.
Scd « qui glorialur,'in Dominoglorietur(J Cor. n),» Contrarium videtur dixisse Joannes in Evangelior
non in sublimitate, sed in humililate, sicut gloria- < Deum nemo vidit unquam (Joan. i). > Et Deus
batur Aposlolus dicens :« Libenler gloriabor in in- inquit in lege: < Non videbit me homo, et vivei
armitatibu.s raeis, ut inhabitet in roe virtus Chrisli (Exod. xxxm). > Quibus tamen Isaias videlur
(II Cor. xn). »Nec esl contrarittm quod alibi di- eontradicere,. dicens : « Vidi Dominum sedenteu».
eil r« Glorianoslra hasc est, tesiimonium eonseien- super solium exeelsum el elevatum (Jsa. vr). »
tiasnoslras (JJ Cot\ i). > Quia gloria illa non erat El Jacob : « Vidi Dominumfacie ad faciem, et salva
sibi de se , sed de Deo, id est lestimonium libcras facta est anima mea (Gen.xxxn). > Forsan aliquis
eenscientias, ne videlicet ft-nstra gloriaretur de Q responderet et diceret, quod Deus videri non potest
Dco, si prassumeret contra lestimonium rectascon- secunduui Jnaluram dhinam, visus est taroen se-
seientias gloriari; quemadmodum frustra glorian- eundum naturam humanam , quemadmodum in-
tar hypocrilas, similes sepulcris deferis dcalbatis, nuit Jeremias : c Hic est, inquit, Deus noster ,,et
inlus autem pleni sunt omni spurcitia , et ossibus non asstimabiluralius ad alium (Saruc. HI). > Post
mortuorum (Matlh. xxm). Quia c Spirilus sanctus hascin terris visus est, et cum hominibus conver -
dbciplinse effugiet fictum (Sap. i). > Yel: c Quis- satus est. Verum ergo est, quod « Deumnemo vidit
potest dicere: Mundum habeo cor, et pttrus sum a (Joan. 1) » secundum purilatem et simpliciiatem
peccato? J (Prov. xx.) quasirarus. Quia i mulli sunt divinas naturse; quia Detts est spirilus iuvisibilis.
vocati, pauci vero electi (Mailh. xx). »Pauci nam- Sed et verum est, quod visus est Deus secundum
que sunt boni respectu malorum,quoniam i stullo- smaginemet similitudinem h.umansenaturas, quis
rum infiniius esl numerus, et perversi difficilccor- factus visibilis homo. Verum ista visionis dislin-
riguntur (Eccle. i). J < Sed el delicla quis intelligit ?> ctio ad huuc sententiae inlellectum non pertinet;
(Psal. xvni.) Unde ciim dixisset Apostolus : Nihil quia mulli viderunt, et videbunt in Deo naluram
mibi conscius sum , stalim adjunxit; c Nec tamen humanam r qui tamen nec beali fuerunt, nec erunt,
in hoc justificatus sum (J Cor. IV). » Et ideo Psal- DutHerodes et Pilatus, et Judas, et Caiphas. Ilir
mista dicebat: c Ab oecultis meis munda me, Do- quoque de quibus. dicitur : « Videbunt, in queni
mine (Psal. xvm). t Nam et alibi legitur : c Nemo transfixerunt (Joan. xix); > qui non ad salutem,
scit ulrum dignus sit odio vel amore (Eccli. IX). > sed ad damnationemvidebunt; quia tolletur impius^
Quod de prasdeslinatione vel reprohatione potius ne videat gloriam Dei. c Beali ergo qui non vide-
inlelligitur, quemadmodum Dominus loquitur per runt et crediderunt. (Joaa. xx). Sic est ergo palius.
prophelam :« Jacob dilexi, Esau autcm odio habui distinguendum, quod visionum alia est corporea,
(Mal. i); » quia Deus prasdeslinavit Jacob; et Esau alia asnigmatica, alia comprehensiva. Corporea
reprobavit. Ergo beati mundo eorde, quoniam ipd consislit in sensu, asnigmatica iu imagine, compre-
Deum videbunt.Sed quoinodo sunt beati, qui adhue hensiva iu intellectu. De prima dicitur ; c Viderunt
sttnt in pugua et in miseria ? Quis mundior erat oculimei Salutare luum. (Lvtci); > de seeunda le-
Paulo, qui tamcn dicebat: « Infelix ego homo , gitur : c Videmus nunc per speeulum in scnigmate
quis me liberabil de corpore mortis hujus?»(Rom. (J Cor. xiu); de terlia vero subditur : c Tunc au-
vn.) Cui consonat Psalmista, dicens : « Educ de tem videbimus facie ad faciem (I Cer. xv). J Visione
careere animam meam ad confitendum noiiiinituo, corporea nullus unquam videre -poluit aut poterit
§93 SERMO XXXLIN NATIVITATEB. MXIUM. S94
Reilalem; quia Dcus non cst coi pus, se.l spiritus. }\ ceps erat publicanorum, ei ideo negoiiis vecligali-
Visione autem asiiigmaticaDeus iri praesentivide- hus occupalus. Slaltiia pusillus. qu'a terrenis in-
tur utcunque, non per speciem , sed per fidem,nec tentus, proslratus erat in lerram, nec erectus in
plcne, sed imperfecte. Visione vero comprehensiva coslusu; et ideo prse tui ba, id est implicatione solli-
pure videturab angelis sanetis et aniniabus bealis , ciludinum ssecularium, non poterat videre Jcsum
-qui cognoscunl,sicul etcognili sunLVerum estergo quis esset, donec turbam prasteiiens, id est occupa-
«paod< Deum nemo vidit unquam (Joan. i),> sed liones inundanas relinqueiis, ascenderet in arborem
intelligcudtim esi de \isione corporea. Verum est sycomorum, id esl ad fidemvivificascrucis aecedc-
«]uoquequod ait : c Non videbil me honio uliqtie ret. De qua appreliendit cum omnibus sanclis, quas
ct \ivet (Exod. xxxm), > sed inteliigendum est in sit longitudo, laliiudo, quae sit sublimilas, et pro-
fiac vita mortali. Quod bene signatum est Moysi, fundum (Eplies. in). Abigantur autem muscas me -
qui stans in foransine pelrae, posteriora Dominivi- ricntes, quasperdunt suavilatem unguenti (Eccle.x);
dit, sed faciemnon aspexil. Quia sicut homo versus hoc est, excludantur importunae cogitationes, quae
a tcrgo scitur ulique quod sit Iiomo, sed non quis conXemplationisdulcedinem tollunt; el parvuli al-
homo; ila quod Deus sit modo scimus, sed quid lidanlur ad petram (Psal. cxxxvi), id est primi mo-
srt ipse nescimus. Scimus equidem quod sit Deus, B ' lus •comprimanlur ad Chrislum, ut anima de vir-
ssd nescimttsquid sit. Dominum ergo palres antiqui ttiie in virtutem aseendens, Deum deorum videat in
viderunl senigmatioe, per quaiadara videlicet simi- Sion (Psal. LXXXUI). Subslernat itaque ^ibi mens
litudiiiem visionis humanas, quas vel sensui vclima- universa lerrena, in quihus est vanitas el aflliclio,
i.inationi jfstius apparehat. Sed beali mundo eorde, ei tianscendat ad in\estiganda ccelesiia, in quihus
(juoniam ipsi Deummdebunt. Non ail de prassenli, est vera felicitaset bealitudo perfecta ; considerans
Vident, sed de futuro , Videbunt: quia plenius et el adniirans in illa superna curia oidines angelo-
perfectius vidctur in futttro. Vidctur lamen et in raai, patriarcharum costus, prophelarum choros,
jnassenli per inspirationis, ooniemplalionis, oratio- aposlolorum coronas, niartyrum palmas, confesso-
eiis, inedilalHsnis,leclionis, prasdicalioniseffectum, rum manipulos, et virginum fructus, quiesccnles in
quibus ad intuendum Deum anima siiblevalur. pace, gaudentes in laude, fulgenles iu luce, sine
©poriet autem mundaii cor, et a cr'.minalibus cui- timore securos, sine labore quieios, sine dolore ju-
jiis, el a sascularihuscuiis (2i*) ne Deus lippis vi- •cundos: quanta sit iilis cognitio, deieclalio et di-
«leatus*oculis; quia, si ocuius tuus simplexfueril, leoiio; quauta sit pulchriludo, reclitudo el fortilu-
lotum corpus tuum lucidum eril; siri aulem ne- .„ do; quanta sil «mpassibililas, incorruplibililas et
<piam exstiteiit, totum corpus iuum tenebrosum immortaliias, quod ipse < Deus sit omnia in omni-
eril (Malth. vi). « Et ideo iste mintis, ille minime bus (I Cor. xv), » merces et praeiuium singulorum.
lucnen intueiur SMernum. Kam c qui maleagit, Et si ad hsec invcstiganda mens rapitur cum quo-
o.Iit lucem, el iu ienebris ambulal (Joan. m). >— dam dulcedinisgustu, lunc ulique conlemplatur. Et
i Lux aulem in tenebris lucel, sed lenehraecam quam dulce sit laliter contemplari, novlt ille ple-
tninime eomprehenderum(Joan. i).s — < Obscura- nius, qui gustavit. Adhuc tamen dulcior quidam
ium est, inquit Aposiolus, insipiens cor eorum conlemplationis cst gustus, viddicel invesiigare
(Rom. 1); » et qtto magis < qttis pcccat, eo magis complexum Patiis et Fihi et Spiritus sancii, qui est
abtenebratur, donec de lenebris interioribus pro- amor cl delectatio ulriusque, ab ulroque procedens;
jiciatur in tenebras csteriores, ubi erit fletus et sed nec posterior nec minor ulroque, tanquam con-
sliidor dentium, ubi erit veimisqtti non morietur, ' subslantialis, \el coasternus utrique. Sicul enim iu
cl iguis qtii non exslinguetur (Matlh. xxu). » Christo sunt tres substantiaein una persona, sic in
Excat iglturde^Egyplo, quivult sacrificareDomi- Deo tres sunt personas in una substantia. ln tribus
no indeserio, puigetur atenebrisviliorum;quiaDeus subslanliis est aliud, sed non alius. In tribus au-
t luxest, et in eo lenehrasnon sunl ullae{/Joan._i).< D
\ tem personis est alius, sed non aliud; quia trcs
Httii si quis viderel animam peccatricem, quam sit unum sunt, quod cst aslernum eiiimplex; quia nee
1
foeda, quam sit felida, quam obscura, quam tene- principium habet, nec finem, sed est piincipium
brosa,-profeclo magis abominabilis el deiestabilis sine principio, et finis sine flne, quasi principium
appareret quam caro leprosa. Oportet eliam, ut qui sit ad finem, et finis sii ad principium. Nec habet
Deum vultlibere contemplari, mundel cor a saseu- multitudinem partium.nec hahet concietionem pro-
laribus curis; quia quaitdiu fuerit dtvisum per -prietalum, quia nrhil habet in se, nisi se; nec aliud
aeliones mundanas, et djstractum per occupationes est habens ab habito, nec aiiud habitum ab haben-
terrenas, quasi prostraluiri ad solum, suspicere ne- lc; licei ipsius habentis uulli sit hahitus, majus aut
quit ad polum. Quod bene sigriatumest in Zachaco, niintis. Licel in ipso suhstantialiter uno sil alter ct
quicuin esset princeps publicanorum, et ipse dives, • alius, videlicet Pater, ei Filius, et Spiritus sancius.
volehal videre Jesum quis essct, sed prse luiba non In illo vero personaliter uno, quia et alterum est et
polerat, quia statura ptisillus eral (Luc. xix). Prin- aliud in\enitur, prius cl posterius, majus et minus,
(21*) Al. uLDeum libere valeat imucri; quia quli criminalibus culpis involvitur caecusest; el qui sas
eularibus curis irrelitur, luscus est, elc.
Sm INNOCENTilIII PAP.E SERMONESCOMMUNES. 596
videlicel asternum, novum et vetus : aeternumDei- A sensum. Delectaris in luee, si Deum vides, trabt-s
tas, novum anima, vetus caro. Inler hasc dulce ni- quod cupis; quia Deusest perfeetissima <Jux, qtias
mis et jucundum, in hoc summo et vero bono in- illuminat omnem hominem venientem in hunc
vestigare potentiam,quascunclacreavit; sapienliam, mundum (Joan. i), > « et ipse habitat lucem inac-
quas cuncta disposuit (Sap. vni),; et henignitalem, cessihilem (I Tim. vi). > Deleclaris in fortiludine,
quse cuncta gubernat. A qua, et per quam, et in qua si Deum vides, habes quod cupis, quia Deus est per-
universa consistunt, magna, pulchra et utilia. Ut feclissimafortitudo. Cui nihil est impossibile, cujus
per magnitudinem investiges potenlem, per pul- voluntati nihil resistit, qui est foriis et potens su-
chritudinem sapienlem, per ulilitatem benignum. peromnesdeos. Sideleclarisforsan in dulcedine,ipse
Unus tamen et idem est, qui crea^vit,disposuit et est summa dulcedo, dequo dicit Scriptura :« Quam
gubernat. In quo non esl aliud potentia, quam sa- magna mullitudo dulcedinis luae,Doraine,quam ab-
pienlia, vel benignitas : ut sicul est unitas in natu- scondisti limentibus te (Psal. x\x). » t Gustate, in-
ra, sic et distinclio in personis. Sed desinamus quil, et videte quoniam suavis est Dominus, dulcis
scrulari scrutinlum; quoniam < accedit homo ad et recius, benignus et pius (Psal. xxxm). > Quid
cor altum, et exaltabitur Detts (Psaf. LXIII),J et autem moramurin singulis?Quidquid boui deside-
« invesligalormajestatis opprimetur a gloria (Prov. B ras, si Deum vides, habes in eo. Qui eum sit sum-
XXv).> mum honum, in ipso est omnium plenitudo bono-
Beali ergo sunt mundo corde, quoniam ipsi Deum rum, quem si vides, et comprehendis; si compre-
videbunt. Comprehensiva siquidem visio est animi hendis, et habes.-Propter hoc summum bonum adi-
beatitudo perfecta ; quoniam < hasc est vita asler- piscendum et obtinendum deseruistis sasculum, et
na, ut cognoscant te solum verum Deum, et quem eremum elegistis, non quamcunque, sed illamvide-
misisli Jesum Christum (Joan. xvn). > Perfeete licet, quam paler et patronus noster B. Benedictus
namque est beatus, cui omnia optala succedunt. elegil, in qua monasticam \ilam constituit et mo .
Et cer-tequi Deum videt, qttidquid desiderat, habet. nasterium ordinavil, cujus utique statula [«/. regu-
Deleclaiis in sapientia., si Deum vides, habes quod lam] non solummodo propter votum, sed eliam
cupis; quia Deus perfectissima sapientia est, quae propter loeum leneminicustodire.Quocirca,fratres,
i allingit a fine usque ad fincm fortiter, et disponit mundate cor vestrum, ut Deum videre possitis. Cor
universa suaviter (Sap.vm).»—« In quo omnes the- aulem mundandum est scopis illis, quibus mundala
sauri sapienlias et scientias sunt ahscondili (Col. est domus illa, de qua spiritus immundus exivit,
n). > Deleclaris in pulehriludine, si Deum vides, r quam postea seojris mundatam et ornatam invenil.
habes quod cupis; quia Deus est perfeclissima pnl- Bona scopa est posnilentia, bona eleemosyna, bona
chriludo, « in qtiem desiderant angeli prospicere jejunium, bona oraiio, bona vigilias.His utique sco-
(1 Pelr. I).J Cujus pulchritudinem sol et Inna mi- pis domos veslri cordis mundetis, ut Deum videre
rantur, Deleclaris in pace, si Deum vides, habes possitis. Ipsoprassianle, qui vivit et regnat in sascula
quod cupis;quia ipse est peifectissima pax, quas sseculorum. Amen.
fecit utraque unum, eujus pax exsuperat omnem

ramOCEMTII III F&PJE

SERMONES

In natalitiis et festis sanctorum apostolorum , martyrurn, confessorum ac Virgraum*


quos Communes "vocant.

SERMO PRIMUS,
DE APOSTOLIS.

De singulari prmrogativa, honoratione ac veneratione apostolorum, et de tribus prmcipue


qum illorum commendant honorabilem principatum.

Nimis honorali sunt amici tui, Deus,nimis confor- D veri Dei veraciter appelletur amicus? Si enim ho-
talus est principatus eorum (Psal. cxxxvm). norificuin reputalur et inter amicos terreni regis
In quo plus posset quispiam honorari, quam ut adscribi, qtianto plus debet honorahile reput.ui
mi - SERMO f, DE APOSTOLIS. S38<
coslestisesse regis amicum? Inter farailiares autem A ler mea, et hi sunt fralres mei {Luc. x.vinj. > Ni-<
amieos debet esse communitas eventiium, commu- mirum ipse pro illis animani posuit, et illi pro
uicatio secrelorum, et communicatio volunlatum : ipsoanimam posuerunt. < Pellem quippe pro pelle,1
ex quibus amicitia fidelis comprobatur. Quoniam et cuncla quaehabet homo, dabit pio anima sua-
hec est proprium amicorum, nihil esse proprium {Jofcn).»—cMajoremaulem charitatem nemo habet,
inter Hlos; Christus enim tam insolubili charitate quam ut animam suam ponat quis pro amicis suis'
sibi devinxit apostolos, utipsorum e\entus repulet (Joan. xv). > Profecto sederunt aposloli ad men-
esse suos, quemadmodum rHis_aiehat: c Qui vos sam divitis amici (-Pwv.xxm) : et ideo talia para-
spernii, me spernit : et qui vos recipit, me recipit verunt illi, qualia perceperunt ab ipso. Riberat
(Luc. xix). > Propter quod Saulo dicebar: < Saule, enim Hle pro ipsis : et ideo bibei^unt ipsi pro illo
Saule, quid me persequeris ? Durum est tibi contra calicem passionis, juxta vocem dicentisin Psalmo:.
stimuium recalcilrare (Aet. ix). > ldem Pelro quas- c Quid retribuam Domino pro omnibus quas retu-
renti: e Domine, quo vadis ? » Respondit: c Eo buit mihi ? Calicem salutaris accipiam, et nomen
ftomam ilerum crucifigi. » Ipse quidem impassibi- Dominiinvocabo (Psal. -cxv). « c Ibant igitur app-,
Hs regnabat in coslo, et lamen se passibilem dice- stoli gaudenles a conspectu concilii, quoniam digni
l>atiii lerris; quoniam ei sua reputal suontm esse, habiti sunt pro liomine Jesu conlumeliam pali
et suoriim reputat esse sua ; Non enim est dispar (Act. v).> Mernoresenira erant discipuli ejus, quod-
eventus, quoium compar effectus : nec estdiversa audierant a magistro diceute. c Qui me confessus^
foiluna, quorum est una anima, unde dicebat : fuerit coram hominibus, confitebor.et ego eum co.-
< Volo, Paler, ut ubi ego sum, illic sit el minister ram Patre meo (Lttc. xn); > nam^^icorde creditur
rneus. Paler, quos dedisti mihi, volo, ut ubi ego ad justitiam, ore antem confessio ftt ad, salutem
suai, et illi sint mecuai ; ut dilectio, qtia dilexisli (B.om.x); •>nam c qui me erubuerit coram bomi-
ene, Iti ipsissit, el ego in ipsis,ut sint uiium, sicut nibus, hunc Filius hominis erubescet, cum venerit
<sl nos unum sumtis (Joan. xvii). * Idem etiam in majestate stta, et Palris et sanctorum angelorum
apostolos suos lam sinceiasibi amicitia copulavil, (Luc. ix). > Ideoque dicebat Apostolus : c Mihi
quod suorum eos fecit consciossecrelorum. c Jam, absit gloriari, nisi in cruce Domini noslri Jesu
isiqaii, non dicam vos servos, sed amicos, qwia Chrisli, per quern mihi mttndus crucilixus est, et
servus nescit quid faclat dominus ejus. Vos autem ego mundo! (Col. vi.) Licet igilur omnes sancli
dixianiicos, quia omnia quascunque audi\i a Pa- sint honorahiles aptid Deum, et apud Ecclesiam
*r-emeo, nota feci vobis (Joan. xv). » Et ilerum : 2 veuerabiles : aposloli tamen principaliter et pras-
t Yobis datuni esl nosse mysteria regni Dei, caste- cipue sunt honorandi ac venerandi, qui salutare
ris autem in parabolis (Luc. viu). > Propter quod Dei videre meruerunt familiariter, etaudire, quem-
ipse dicebal: < Confileortibi, Pater, Dominecosliet admodum ipse Dominus proleslatur : c Reaii qui
ieir.e, quoniam abscondisli hasca sapientihus, et vident quas vos videtis, et audiunt .quas vos audiiis.
revelasli ea parvulis (Mallh. n). » Sed quomodo Amen dico \obis : Multi reges et prophetae\olue-
verum est, quod omnia quaecunque audivit a Patre, runt videre quasvos videlis, et non viderunt, et au-
iiota fecil auoslolis, cum alibi dical: < Multa ha- dire quae audilis, et non audierunl (Luc. x). >
heovobis dieere, quaenonpotestis portaremodo? > Propter hujus fainiliaris pfasrogativasgraliam siu-
(Joan. xvi.) Considerandum est quis hoc dixeiit. gttlarem Dorninuseos et fralres et amieos appellat
Ilte profecio, qui dixit, et facta sunt: qui cuncla (Joan. xv) : fratres, tanquam cohasredeshonorum ;
uovil antequam fierent, cui sunt futura prasterita, aniicos, tanquam socios secrctorum. o Narrabo, in-
\el polius cui sunl universa pra:sentia, tam pras- quit, nomen tuura fratribus meis, in medio eccle-
terila, quam fuluia : qtioniam c qui vivit in aster- sias laudabo te (Psal. xxi). > Ilemque : cDico vobis,
nuiii, creavil omnia simul (Eccli. x\in). j>Quaedam anrici mci, ne terreainini ab his, qui corpus occi-
ergo qtiantiifii ad ipsuni notificavil Chrisius apo- I) dunl, animam aiitem non possunt occidere (Luc.
stolis, qusequanlum ad illos notiflcanda erant eis- xu). >Illorum autera principatum prsevidens Pro-
dem. < Cum venerit, inquit, ille Spiritus veritatis, phela prasdixit in Psalmo : JYimishonorali sunt4
docebilvos omnem verilatem(Jouu. xvi);»quoniam amici lui, Deus, nimis confortalus esl principalus
c docebit vos de omnibus, et eritis omnes docib.les eorum. Multa sunt sane, qti^e honorttm apostolo-
Dei (Joan. \i). > Christus ergo tanquam verus ami- rum commendat honorabilem principalum; scd
cus apostolis sttis revelavit occulla : ipsi vero lan- inter universa sunt principalia tria, dignilas, aucto-
quam veraces amici Dominisui beneplacita peife- ritas et potestas. De dignilale namque Yerilas in-
terunt: quemadraodum illis aiebat : c Yos amici quit apostolis : c Yos eslis, qui permansislis me->
mei cslis,-si feceritis quas pwecipio vobis {Joan. cum in tentationibusmeis : ct ego disponovobis re-
x\); > nam si c quis diligit me, sermonem meum gnum, sicut Pater meus mihi disposuit, ul edatis et
ser\ ahit (Joan. xiv): » et ( qui fecerit voluniaiem bibalis super mensam meam in regno meo (Luc.
Palris mei qui in ccelis esi, ipse meus frater, etso- xxn). > 0 qtianla dignatio Domini,quanla dignitas
ror, et mater esl (Malih. xxii)..>Quapropler exlen- servi, ut vidclicet ser\us Donrinocohasiens consti-
deiis manus jn discipulos suos ail : « Itec est ma- tuatur in regno, cdalque panem vilte, qui de cosio
599 INNNOCENTIIIII PAP.£ SERMONESCOMMUNES. . fOO
descendit, et bibat vinum, qnod de latere Chrisiii A multiplicato per quaternaritim, et quatcrnat io pcr
profluxit super jmensam altaris in regno Ecclesias e iriiiarium, slgnantibus fidem indhidtue Tiiniiatis,
mililantis (Joan. xvi). De his etiam ad sponsamii ct quatuor Evangeliorum doelrinani. Si\etresvir-
dicitnr per Psalmislam : < Pro palrihus luis natii ttiles caiholicas tlieologicas,et quatuor virtulespo-
sunt libi fiiii, constilues eos principes super omnemi lilieas (22), ex quinario sensutrm,quse specianl ati
terram (Psal. LXIV).> Duodecimenim apostoli naiii cotptts, et seplenario duorum, quas spectant ad
sunt Ecclesias pro duodccim patriarchis, tolidcm- spirilum. Unde Christus primo die d; quinqtie pa-
que pro propbeiis, quos ipsa principes superr nibus hordeaceis (Joan. vi), proplcr vilam aclivam
omnem terram consllluit. Quoniam ipsi sunt t prin- cui deserviunt sensus co>poris, et postea de seplem
cipes populorum, qui fueruut cum Deo Abrahami panibus triticeis, propter vitam coiiteinplativaui,
congregati (Psal. xvi). » Porro, prineipatus istes cui deserviunt dona spiritus, per manus aposfolo-
non confert dominium, sed tribuit minislerium : rum niullitudinem populi satitnjt (Matth. xv). Hitj
quoniam interdicitur dominatio, et indicitur mini- numerns ex suis parlibus aggrrgalis e.vcrescit in
stratio. Juxlaquod Dominus inqtiit aposlolis : Prin- scptenarium : qui constat ex deuario et senario,
cipes gentium dominantur eorum, et qui polestateml mandatorum exsectttionem signans. Quia decem
habent super eos, venefici vocantur. Yos autcmnoni sunt legis mandata, quas sex diebus exsequimur,
sic; sed qui major est intervos, erit sicttt jtinior,, excrescentesin charitalis perfecllonem, quas secun-
et qui praseessor, sicut ministrator (Luc. xxii), Ett dum Apostolum sedecim proprietates habere di-
ideo Princeps apostolorum aiebat: c Non quasi do- gnoseitur. e Charitas enim, inquit, paliens est,
minantes in clero, sed forma facti gregis ex animo3 benigna est, non asmulalur, non agit perperam, non
(I Pe/r.v)^ > quoniam * qui se exallat,humiliabilur,, inflatur, nou esl anibiliosa, non qnasrit quas sua
elqui se humilial, exaltabitur (Luc. xiv, xvui).>i sunl; non irrilalur, non cogital malum, non gamiet
« Excelsus enim Dominus humilia respicit, et allai super iniquitate, congaudet autem veiilali ; omnia
de longe cognoscit (Psal. cxn). > Propter quod di-- . suffert, omnia credit, omnia speral, omniasuslinet.
eitur : « Quanto major es, humilia te in omnibus; Charitas nunquam exeidet (J Cot. xm). > Potestas
(Eccli. m).>—< Principem te consliluerunt, nolii vero commendalur, et commemoratur, cnm dici-
exlolli : esto in illis qttasi unus ex ipsis (Eccli. lur : c Convocalis, Jesus,duodecim apostol.s suis,
\xxii). > Quanto enim liumilior est sublimitas,, dedit illis poleblalem spirituum immundorum, ul
tanto sublimior est humiliias; ideoqtie sint liu- ejicereni eos, et curarent omnem Ianguorem et
nriles, qui volunt csse sublimes. Auctoriiatemi C omneminurmiiaiem (Matth. x).» Et hinc illis aie-
Dominus commemorat , et coinmendal aposlo- bat: < Si habuerilis fidem , ut granum sinapis,
Iis, dicens : « Quorum remiseritis peccata, re- dieelis monti: Transi hinc, et transibit (Matlh.
mittuntur eis : et quorum retinuerilis, relentai xvu. »Nam « qui credideiitin me,operaquas ego fa-
sunt (Joan. 20). > Facti non tam principes cor- cio, et ipse faciel, et majora horum faciet (Joan.
r-orum, quam judiccs animarum. Quoniam in re- xiv); » quoniam c omuia possibilia suni ciedenti
generalione, c cum sederit Filius hominis in sedei Mnrc. ix). > Unde reversi sunt discipuli cum gau-
majestatis suas, sedehilis et vos super sedes duode- dio, dicentes : « Domiiie, etiam dasmoniasttbjieiun-
cim judicantesduodecim tribuslsrael (Jlfai!//i.xix).> i lur nobis in nomine luo (Luc. x). > Sancii namque
— c Dominus enim ad judicium venit cum seniori- per fidemvicerunt regna (Hebr. xi),
quoniam chasc

bus populi sui (Isa. m). > c Nobilis in porliss est \icloria qtias \incit niundum, fides nostra
\ir ejus, quando sederit cuin senatoribus lerrasi (I Joan. v).> Isli sunleiiini, ad quorum clangorem
(Proi'. i). > Duodenariusenim numerus esl sacra- muri Jericho corruerunt (Josuevi); qni in sua pras-
tus in dtiodecimapostolis, duodecimprophetis, duo- dicatione converlerunl inundum ab errorc ad veri-,
decim palriarehis r in duodecim exploratoribus,, latera, et a viliis ad virlutes, euntes iu mundum
duodecitn principibus, duodecim tribuhus; in duo- " universum et prasdicanles Evangelium universas
tlecim fonlilms, duodecim lapidibus, duodecim sc- creaturae, docentes omnes gentes servare, quascun-
dibus; in duodecim horis, duodecim mensihus,, que mandavit eis Deus. Unde profecli -prasdicavc-
duodecim annis; in duodecim signis, duodecimi runt ubique , Domino cooperante , et sermonem
stellis, duodecim gcmmis; in duodecim portis, duo-• confirmante sequentibus signis (Marc, xvi). Nam
decim angulis, et duodecim fundamentis; in duode- <in omnem lerram exivit sonus eorum, et in fines
cim virgis, duodeeim cubilis, et duodecim cophi- oibis terras verbaeoruin(Psa/.xviii).s—cAiiuuntia-
nis; in duodecim phialis, duodecim acetabulis, et: verunt opera Dei, et facla ejus inlellexeiunt (Psal.
duodecim morlariolis ; in duodecim bubus, duode- LXIH).> Isli sunl vigiles, de quibus sponsa dicit Ln
cim leviculis, et duodecim arielibus. Canticis : c Inveneruiil me vigiles, qui custodiunt
Est autem numerus superabundans, constans ex civitatem; paululuiu cum perlransissem eos, iuveni
duohus senariis, signanlibus perfeclionem cogita- quem diligit aniina mea (Cant. m). > De
quibus
tionis etoperis, sive mentiset corporis, extrinario i eiiam ait Domiiuisper prophelam : <
Super muros
(42) Hic \idelur aliquid desiderari.
cei SERMOII, L\"COMMUNiAPOSTOLORUM. 602
luos Jerusalem posui custodes, tota die et nocic A gttis, prout Spiritus sanctus dahal eloqui illis (Act.
non tacebunt laudare nomen Domini (Isa. i..\u).> u). > Sane licet Chrislus sit primum et praseiputnn
Isti sunt tesies, de quibus legitur quia virltile tna- ftniilamentumEcclesias, de quo dicit Aposlolus :
gna reddebant apostoli testimonium Jesu Cbrisii c Fundamenttim posilum est, prasler quod alitid
(Act. iv-),quemadmodum promiserat illis : < Ma- poni non polest, quod est Christtis Jesus (I Cor.
nete in civilale, donec induamini virlute Spitilus nt); > aposloli tamen sunt secunda et secundaria
exalio (J.«c.xxiv).i—«Eterilis mihiteslesinJerusa- fundamenla, de qnibus dicit Psalmista : c Funda-
lem, et in omni Judasael Samaria, et usque ad ex- menla ejus in montibus sanclis, diligit Dominus
tremum terras (Acl. \). > Unde cum inhilrili ftiis- portas Sion super omnia tahernacula Jacob (Psul.
seniapostoli, ne in nomine Jesu prasdicarent, rc- LXXXVI). > Hinc enim Apostolus ait: « Jam non
sponderunt, dicsntes : < Opoitel Deo magis quam estis hospites et advenas,sed cstis cives sanctorum
hominibus obedire (Act. \). > Non enim est aliud et domeslici Dei;supersediliealisuper fiindanirnlum
nomen sub coslo",in quo oportel homines sahos apostolorum et prophetarum , ipso stimmo angnlai-i
Reri(Act. iv).>Isli sunl cosli, de quihus per Psal- lapide Chrislo Jesu (Ephcs. n). > Quia vero laudes
mistam dicilur : < Cosli enarrant gloriam Dei , et aposlolicas non sufficimusdignis prasconiiscxplica-
opera manuum ejus annuntiant firmainentiim(Psal. re, convertatnur ad preces, supplicilerimplorantes,
XVIH).> Yerho Domini cosli firmati sunt, el spiritu Klqui tantani'digniiatem , auctotilatem et potesta-
oris ejus omnis virtus eorum (Psal. xxxn). > Quia tem a Domino susceperunt, et oblinere merenwr
c spiritus Domini coslos ornavit (lob. xxvi), > et qtiidquid poslulant in nominc Salvatoris, ipsi pro
apparuerunt iliis dispertilaelinguae, tanquam ignis, jtohis suis merilis et precibus interveniant aputi
sedilque supra singulos eorum -ret c repleti sunt ettm, qui est super omnia Deus benediclus,in s*.
omnes Spirilu sanclo, et cosperuntloqui variis lin - cula sasculorum.

SERMO IT.
1N€OMMUNIAPOSTOLORUM.
De diversis civitatibus Dei, nimirum cwlesti, tcrrestri, svirituali et corporali.

Nisi Dominuscuslodieril civilalem,in vanumvtgt- C erat qui sepcliret (Jer. xiv). « Dedisli nos oppro-
lant qui custodiunleam (Psal. cxxvt). brium vicinis noslris, derisum et contempium his
Rex regum, fialres charissimi, divcrsas hahet in qui in circuilu nostro sunt (Psal. XLIH).> Insul-
diversis regionibus civilates, ccelestem \idelicel ct tanl nobis inimici noslri dicenles : Confidcbatisin
terrestrem; spiritualem, et corporalcm. Coslestisci- ligno, sed ecce seipsum non potuit salvum facerc
\ilas est Ecclesia triumphantium, terrestris est (Malth. xxvn). Undeuunc est glorialio vestra?Per-
Ecclesia miliiantium; spirilualis est fidelis aniuia, iit omnino spes vestra. c Sltilli, redilc ad eor, cl
corporalis est miserabilis Jerosolyma. De prima sapienlesquandoque sapile (Psal. cxm). > Setl tu,
legitur : < Jerusalem que asdificatur ut civilas, Domine,responde pro nobis; imo responde pro ie,
cujus participatio ejus in idipsum (Psal. cxxi); > ne consenliant advcrsarii nostri et dicant; c Manus
de secunda : < Mons Sion lalera aquilonis, civilas noslra, et non Deus fecithascomnia (Deut. xxxn); >
regis magni (Psal. XLVII) ; > de tertia : < F.luminis quia nisi tu custodieris civilalem, in vanum vigi-
impetus laetificat civilatem Dei (Psal. XLV);> de lant qui eustodiunt eam. c Sine me, inquit, nihil
quarta : c Yidens Jesus crvitaiem, flevit super potestis facere (Joan. xv). > Porro ccelestis civilas.
eam (Luc. xix). > Sed et nunc super eam flerc _ non munitur custodibus; quia non impugnatur ab
magis libet, quam aliquid dicere. Cujus enim pec- hostibus. Est enim .in ea securilas s-inetimore,
tus lam ferreum, cujuscor tam lapideum, utgemi- jueundilas sine dolore, dies sine nocte, vila sihe
Misnon producat, lacrymas non effundat; cum di- morte. 0 c quam magna multitudo dulccditris lu:c,
ligenter attendat ealamitatem, ul dicere valeatcum Domine, quam abscondisti limentibus te (Psat.
proplieta ; c Yias Sion lugent, eo quod non sint 50); >quam c neque oculus vidit, neqtie auris atidi-
qui veniant ad solemnilatem; ct facli sunt inimici vit,necincorhominisasccndil(JCor. n). >Felix ani-
rjus in capite (lbren. i). > t) iufelix evenlus, vel ma, cui dalum civitatem istam non solum inha-
eveniens infelicilas. « Deus, venerunt genles in bitareper gloriam, verum etiam adire per gratiam:
hasredilatemtuam, coinquinaverunt templum sanc- non tanlum inlueri per speciem, sed imaginari per
lum tuum , posuerunt Jerusalem in pomorum fidem. Civilas vero super montem constrticla, fun-
custodiain (Psal. LXXVIH). > Fuderunt sanguiiiem damenlum hahet et inuros, turres et porias, cusio-
servorum luoium in circuitu Jerusalem, el nou des et hosles (Isa, xxxiv). Monsautem supcr qut.u
m< INNOCENTUIII PAP;E SERMONESCOMMUNES. G04
civitas isla eonsistit, esl Christus, qui de lapide A eum spiiilus limoiis Doinini (Jsat. n). Sed tit bre-
parvo crevit in niontem magimm, -monsin vertice viter transeam, animas poita est charitas, jatiua
montium, ad quem confluunt omnes gentes, de quo vero spes, casteraevirtutes sunt propugnacula. Ctt-
ipsemct dicit : « Non potesl civitas abscondi super stodes animas angeli sunl, de quibus Yeritas dicit:-
montem posita (Malth. v). > Hieestprimum el prasg c Angeli eorum semper vident facieriiPalris (Malth.
c.ipuum, quasi fundamentum fundamentorum, de xvni). > Utraque civitas mulliplices bosles habel :
quo dicit Aposiolus : « Fundamenlum positum est, supeiioi es et infeiioies , interiores et exleriores.
praster quod aliud poni non potest, quod est Chri- Superiores sunt dasmones roalignaiiles, inferiores
stus Jestts (I Cor. 111).> Super hoc fundamentum sunt homines adversantes; intcriores sunt concu-
quasi secundaiia fundamenta consurgunt aposloli pisceiuiascarnales, extcriores sunl illecebrassascu-
et prophelae,de quibus inquil Psalmisla : <Funria- lates. De superioribus inquit Apostolus : c Non est
menta ejus in monlibus sanclis (Psal, LXVIH).> nobis colluetatio adversus carnem el sanguincm,
Mtiri civitatis sunt universi fideles, supersedificati sed atlversus spiiilualia riequiliae in cosleslibus
sttper fundamentum apostolorum et prophetarum, (Ephes. vt); >de inferioiibus dicit Psalmisla : <Su-
de quibus inquit prophela : c Super muros tuos, pra dorsum meum fabricaverunl peccalorcs, pro-
Jerusalem. constilui custodes (Isa, LXII).> Sed et " longaveront iniqtiilatem suam (Psal. cxxvm); » de
Cluistus est muius murorum, de quo legilur : inlcrioribus ait Paulus : c Caro concupiscit adver-
< Crhs iortitudinis nostras Sion Salvalor, ponetur sus spirilum, et spirilus adversus carnem (Gal. v);»
in ea murus (Jsa. xxvi). > Inter hos muros quasi de exterioribus dicit Joannes : c Nolile diligere
turres elevanttir peifecli, prceminentes exccllentia inundum, neque ea quaein mundo sunl; quia quul-
merilorum, de quibus inquit Psalmista ; < Fiat pax quid in mundo est, aut est concupiscentia carnis,
in virtute tua, el abundantia in turribus luis (Psal. aut concupiscentia oculorum, aut stiperbia vitse
cxxt). > Sed el Christus est turris turriurii, de qua (J' Joan. u). > Infelix homo, quem lot iniiuki cir-
legitur : c Faclus est spes mea turris forliludinis a .cumslanl, qttem lot hosles impugiiant. Ob hoe et
facie inimici (Psal. LX). >Poitae civitalis sunt do- clamabat Apostolus : c Infelix ego homo, quis me
ctores Ecclesias,quas gentes intioducunt ad lidem, liberabit de corpore mortis hujtis? > (JJow. vit.)
de qurbus inquit Psalmista : « Diligit Duminus Cerle nhi Dominus custodierit civitaietn, in vatum
portas Sion super omnia labernacula Jacob (Psal. mgilantqui custodiunt eam; quia c non esl currenlis
LXXXVI). > Sed et Christus est oslium ostiorum, qui neque \ olentis, sed Dei miserenlis (Jiom. ix). > Ad-
de se ait: < Ego stim oslium (Joan. x), elc. > Cu- r versus hos qualuor liostes, rectores Ecclesiaeqtta-
slodes civilatis sunt rectores Ecelcsias,sancti apo- litor noctis vigilias dehent sollicite custodire ; nam
stoli et apostolici viri, de quihus sponsa dicit in c pastores custodiebant vigilias noctis super gre-
Canlicis : < Invenerunt me vigiles qui custodiunt gem suum (Luc. 11); > videlicet coniicinium, gal-
civitatem (Cant. III). > Sed et Christus cusios cu- licanlum, intempeslum et antelucanum : in quibus
stodutn, de quo legilur : < Ad me clamat rex Seir : custodes civilalis obsessasvigilant alternalim. Pri-
Custos, quid de nocte?» (Isai. xxi) Ad huncmodum, mam ergo noctis vigiliam cuslodire debent adver-
dileclissimi fratres, spiritualis civitas habet funda- sus hosles superiores, id esl conlra fallaciasdsemo-
mentum ei muros, turres et portas, custodes et num ; secundam adversus hostes inferiores, id est
hosles. Fundamentum animas fides est, de qua di- eontra versulias hominum; tertiam, adversus ho~
cilApostolus : < Fides est subsianlia rerum speran- stes interiores, id est conlra carnales concupiscen-
darum, argumeulum non apparentium (Hebr. n).« tias; quarlam, adveisus hostes exleriores, id est
Scripltim est enim : < Nisi crcdideritis, non perma- eonlra sasculares illecebras. Primus enim hoslis
pebitis (Isai. vn). > Qualuor aninias muri sunt tanquam serpens callidus Evam seduxit; secundus,
quatuor principales virltiles : justilia, fortiludo, tanquara \ulpes dolosa, vitieas depascit; lerlius,
prudentia, temperanlia. Murus justiliae respicil rj lanquam Dahla hlandiens, Samsonem circumve-
orienlem, per quam timentibtts Deum c orilur Sol nit; quartus, tanquam Sirena raulcens, naulas ad-
juslitias (Malac. iv), > qui « illuminat omnem bo- ducit. Hinc forte noctuinum officium in quatuor
minem venientem in hunc mundum (Joan i). > parles disliiiclum est: in tres noclurnos, et matu-
Murus fortitudinis respicit aquilonero, per qtiam linas laudes. Quod, ut tradttnt, divisum per quatuor
oceidua fugimus, quas secundum prophelam ab noctis vigilias, conlra quatuor hostium persecutio-
aquilone panduntur (I Jer. 1). Murus leinperantias nes antiquitus decautabat Ecclesia. Primus euim
respicil ad meridiem, per quam illecebras coerce- lioslis persequitur per diabolicas snggestiones; se-
mus, quibus concupiscentiaefervor ardescit. Murus cundus, pef hasrclicas subversiones; "tertius, per
prudentias respicit occidentem, per quam occidua \anas delectaliones; quarlus, per mundanas ambi-
fugimus, ne cum ipsis infeliciter occidamus. Tur- liones. Sed ut casterOsprastermitlain, ex ipsis ho-
res animie sunt dona Spirilus septilormis, quas minibus \aiios babet hosles : impios et schismali-
Isaias enumerat dicens : < Requiescet super eum cos, peilidoset hasrelicos. Nondum enun ex ioto
Spirilus sapienliaeel inlelleclus, spiritus consilii et defecerunt schismati, qui nituntur dividere eaput a
forliludinis, spirilus scientias etpietalis, et replcbit membiis, paiiem a flliis, pastorem ab ovibu&;sed.
605" SERMO IH, 1N COMMUNIDE EYANGELISTIS. COC
nisi desisla"nt,cum Dalhan et Abiron portionem ac- A dem hahentes diversa, sed caudas ad invicem colli-
eipient, quos terra vivos absorbuit (JVum. xvi). galas (Cant. n); > quia < de vanitate conveniunt in
Necdumetiam defeeerunt haerelici, < qtiorum ser- idipsum (Psal. LXI).> Si diligenter custodimus di-
mo serpit ut cancer (IITim. H); > quia venenum vitias lemporales, quanto diligenlius custodire de-
aspidum et fel draconum in aureo caliee Rahylonis bemus divitias spirituales. Qui fidem subripit, vi-
piopinant (Hier. LI) : qui veris falsa miscenles, sub tam furatur : quia c justus ex fidevivit (Rom.1). >
prastextu religionis virus nequitise diffundunt in Qui cbarilatem tollit, Deum adimil : quia Deus
simplices. < Veniunt aulem in vestimentis oviiim, charitas est. Ab hisergo hoslibus meritis et preci-
cum sinflupi rapaces (Mallh. vn). >Instemus ergd bus beati N. apostoli civilatem suam cuslodiat Do-
solliciti, circumspiciamus attenti, ut < capiamus minus Jesus Christus, qui est super omnia Deus
vulpes parvulas, quas demoliunlur \ineas : ora qui- benedictus in sascula sasculorum.Amen.

SERMO III.
1N COMMUNlDE EYANGELISTIS.
De quadruplici acceptione paradisi, secundum quam verba thematis quatuor modis exponun-
tur, scilicet historialiter, allegorice, moraliter et anagogice.

Fluvius cgredtebaturde loco voluptalis ad irrtgan- R ait Salotnon: <Aquaproiunda, verha ex ore viri, et
dum paradisum. Qui dividilur in quatuor capita, torrens inundans esl fons sapientias(Prov. xvm); >
Phison et Geon, Tigrin el Euphrulem (Gen. n). quastam longe lateque defluxil, ut mundum reple-
Quadruplexin sacra Scriplura legitnr paradisus, verit universum , juxta quod Dominus ipse praece-
Superior et inferior, interior et exterior. Superior pitaposlolis dicens: < Euntesinmundumuniversum
cst coslestis,inferior est lerrestris, interior spiri- prasdicateEvangeliumomni creaturas (Marc. xvi).>
lualis, exterior corporalis; ccelestisin patria, ter- Quapropler, <in omnem terram exivit sonus eo-
restris in via, spiritualis in menie, corporalis in rum, et in fines orbis terrae verba eorum (Psal.
orienle. De superiori paradiso dicitur ad Lucife- xvni). > Hascirrigat paradisum, id est fecundal ec-
rum : « Tu signaculum simililudinis, plenus sa- clesiam, juxta quod dicit Aposlolus : c Ego plantavi,
pienlia et perfectus decore, in deliciis paradisi Dei Apollo rigavit; Deus autem incrcmenttim dedit
fuisti (Ezech. XXVIII) ; > de inferiori dieilur ad an- (J Cor. 111).>Hic est enim fons hortorum, puteus
gelum Ephesi : « Yincenii dabo edere de lignovitas, aquarum viventium, quas fluunt impelu de Libano
quod esl in paradiso Dei mei (Apoc. n); > de spi- (Can. iv).> Fluvius iste in quatuor capiladividitur
rituali scriplum reperitur in Evangelio: c Amen quia prasdicatioJesu Christi in qualuor Evangelia
dico libi, hodiemecum eris in paradiso (Luc.xxm); > ^ derivatur. Lieet enim multi scrlpsciint Evangelia;
de corporali scriplum reperitur in Genesi: Plan- nam, ulLucas testatur, «mulli conati sunt ordinare
taveral DominusDeus paradisum voluptatis a prin- narralionem eorum , quas in nohis completae sunt
cipio. Secundum banc quadripaitilam acceplio- (Luc. i):> lamen non nisi quatuor recepta sunt ab
nem nominis paradisi, qttattior modis proposita ecclesia, \idelicet Mallhasi, Marci, Lucae, Joannis.
verha possunt exponi; hislorialiler et allegorice, Quod ulique factum est ratione mulliplici. Primo,
moraliter ct anagogice. Historialiter enim fons ad ostendendam duorum leslamenlorum concor-
quidam erumpit de medio paradisi ad iriigan- diam. Sicut enim in Yeteri Testamento unus fuit
dum herbas et arbores paradisi. Qui de paradiso legislator, videlicet Moyses, et quattior majores
progrediens in quatuor capita derivatur, quas sunt prophelse, videlicel Isaias, Jeremias, Ezechiel et
quatuor flumina paradisi. Allegorice vero fluvius, Daniel; duodccim aulem minores prophetse,ac mulli
qui de loco voluplalis egrcditur, est evangelicapras- alii sapientes, ul Job, David, el Salomon, et JPSUS.
dicatio, quae de DominoJesu Christo procedit. Qui ita el in Novo Testamenlo unus fuil legis dator,
est fons vitae, in cujus lumine videbimus lumen ; videlicet Christus, el qualuor E\angelistas, videliect
aquo generaliter omnis vera volupias emanat. «Ye- r, Malthasus,Marcus, Lucas, Joannes. Duodecimau-
nite, inquit, ad me, omnes qui laboratis et onerati lem aposloli; et alii multi doctores, ut Hieronymus,
eslis, et ego vos reficiam; et invenielis requiem Augustinus, Ambrosius et Gregorius : ut per hoc
animahus vestris; jugum enim meum sttave est, et ostendalur, quia < rola continetur in medio rolas
onus meum leve (Matlh. n).>—iCustate et videte (Ezech. i),> et duo seraphim sese respiciunl versis
quoniam suavis est Dominus, beafus vir qui sperat vultibus in propilialorium (Exod. xxv). Secundo,
ineo (Psal. xxxni).> Hascprasdicalio recte iluvio pro mysterio quadr.igasAminadab, de qua sponsa
comparalur, non solum quiareficit, abluit et fe- dicit in Canticis : « Anima mea turbala esl propter
ctindai, sed quia fiuvius dicilur aqua flueus. Ei ut qttadrigab Aminadab (Canl. vj).> Aminadab enii»
G07 INNOCENTIiIII PAPX SERMONESCOMMUNES. 608
inlerpretattir sponlancus Dei. Hic csl Chrisius, « qui A pales intcntiones designatassunfper figuras illorum
iactus est ohediens tisque ad morlem ( Phil. II);J quatuor aiiimalium. Quorum qitodlihet seeundum
et ohlalus est, quia ipse voluit ( ha. LIII).> Hujus visionemEzeehielis (cap. i) quatuor faeies habcl;
quadriga est evangelica doctrina, per quain fama quouiam omnes de singulis agunl, licet quidam
Christi per mundum vehilur universum. Cujus principalius de quihusdam ; praeserlim cum onines
qualuor rotas' sunt quaiuor Evangelistas. Propter agant de Christn, cui qualuor illas tigttras cotne-
hanc qtiadrigam sponsa, id est ecclesia, salubri do- niunt. Ftiit enim homo nasccndo, vilulus morientio,
lore tuibatur ad pccnitenliam. Tertio, ad signifi- leo restirgendo, aquila ascendendo. Hi sunt Phison
eandam liberalionem liumani generis a morte qua- et Geon, Tigris et Euphrates. Phisoit interprelatur
drifida, id est, a trausgressione quadrupllci. Prima oris muiatio; per quem significatur Joannes, qtii
namque fuit transgressio maudaii in paradiso, mttlal os, cum de divinilale ad Intmanilatem de-
secttnda iransgressio legis naturalis, terlia trans • scendil, \el de hitmanitale ad divinilalem ascendit.
gressio legis scriplae,quarla transgressio Evangelii. Unde cttin de divinilate dixisset : < In principio
Yel potius, peccalum fragililalis, per impotentiam ; erat Verbum , et Verbum crat apud Deum, el Deus
peccaium simplicitaiis, per ignorantiam ; peccatum " erat Yerbum, > consequenler ad humanitalem de-
securitaiis, per negligenliam; peccalum malignita- scendit, s*!cens:« Et verbum caro iacium esl, et ha-
lis, per invidenllam. His enim qualuor modis pec- bilavit in nobis (Joan. i). > Geon inteiprelalur hia-
cati anima moritur, id est separalur a Dt-o,pro lus terrm; per quem significaiur Mallhasus, qui
myslerio forle qua.Irali. Sicut enim inler casleras httmanam Chrisli generalioncm descrihil, de qua
formas, quadrum, sic inter cseteras doctrinas Evan- dicit Propheta : Veritas de terra orla esl, et jusli-
gelitim solidius et slabilius perseverat. Nam illud tia de cceloprospexif (Psal. LXXXIV),) id esl Chri-
itndique slat, el istud propler slahilitalem appella- stus natus est de Maria. Tigris interpreialur velox,
tttr asternum, per cujus gratiam homo qtiadtatur in signans Marcum, qui caslerisvelocitts , id esl, bre-
morihus, idest viilulibus solidatur. Istorum aulem vius describit historiam evangelicam. Cui figura
potitis quam aliorum Evangelio sunt rccepla; ttira leonis congrue coaplatur , qui est animal velocissi-
quia diligenltus et apertius historiam ev.mgel'.cam mum. Euphrates interpretatur frugifer , significans
(icscripscrunt, tumqtiia, licet aliquando varia, nun- Lucam, cui secundum \isionem prophelieam figura
quam lamcn contraria ; lxet interdum diversa, vituli eoaptatur, qui frugihus exeolendis inseivit:
nunquain lamen adversa scripserunt. Et quoniam et ipse frucium veniris benedictum descrihit. lli
ib'i qtiatttor per figuras qualuor animalium in vi- ~ qualuor signilicali sunt eliam per qualttor «niitilos
sione Joannis (Apoc. iv) et Ezechielis prasligurali arcas, qui rolundi eranl el aurei (Exod. xxv). ln
fuerunt, Mallhasus per hominem : eo quod ejtts auro namque clarilas , in rolundo designatnr seter-
snlentio prsecipue circa scribendam humaniiatcm niias.; quia rotundum cl iniiio caret et fine. Eie-
Cliristi versatttr. Unde ab humana Cluisli nathitale ganter enim per annulos aurcos designantur, qui
liberejussumitexordium : < Liber, Inquil, genera- aelernamChristi claritalem, ei claram a;ternitatem
lionis Jesu Christi, filii David, filiiAbraham (Matth. describunt. Per duos aitnulos a sinislris, significan-
i).> Marcus per leonem : eo quod ejus inlcnlio tur duo evangelistse, qui docirinam Evangelii
prascipuecirca describendamChrisli resurrectionem r.on acceperunt a Christo ; sed unus a Petro, vide-
consisiit. Unde ejus Evangelium in die resurrectto- licet Marcus, et alter a Paulo , sciliccl Lucas. Per
nis antonomaslice. legitur. Dicitur enim qttod leo duos a dexlris, duo illi, qui ah ipsoChristo fueiunt
rugitu mavimo terlia die suos excilat catulos. Iia edocti, scilicet Matthasuset Joaimes. Quidam tamets
Deus Pater immensa potentia Filium suum terlia per dttos annulos a sinistris Malthacum el Joan-
die suscila\It. « Unde ei Marcus ah exclamatione iiem accipiunt , qui adlwscrunt Domino adhttc
incipit, dicens: < Yoxclamanlis.etc. (Marc. i).> Hic passihili et moitali. Per duos a dextris Marcumet
est c lco forlissimus bcsliariini, qui ad nullius pavc- D Lucam, qui post ascensionem adhaeserunt Cliristo,
scit occursum (Prov. xxxj; > qui qtiantas sanctilaiis jam facto immorlali et impassibili. Per sinislram
exstiterit, ipsius coilobium, quod in hac sua con- eniin morlalitas.perdexteramvero immortalitasdesi-
servalur ecelesia, patenter ostendii. Lucas per vilu- gnalur, secundum illud:t Laevaejus, subcapitemeo
lum : eo quod ejus intenlio prascipuecirca scrihen- ct dextera ejus amplexabuiirme (Cant. n).> Propter
dam Christi passionem versatur; in qua Chrislus banc catisam in picturis ccclesiarum Paulus ad
se ohlulil hostiam Deo Patri : idem ipsc sacerdos dexteram, elPetrus ad sinislram Sahatorisstatuilur.
ct hoslla.. Yitulus enim eral hostia sacerdolis. Moraliter aulem fiuvius, qui de loco volupialis
Unde a sacerdotio incipit diccns : c Ftiitin diebus egreditur, est infusio gralias, quasdc Spiiitu sanclo
Herodisregis Judasaesacerdosquidam,elc. (Luc. i).> procedit; qui est delectatio Palris ct Filii, amor et
Joannes per aquilam; quia caeteris in terra cttm connexio utriusque. De quodicit Psalmisla : <Tor-
Domino gradienlibus, ipse in coslumad descrihen- rente voluptatis tuas polabis cos (Psal. xxxv).> Hase
dam Christi divinitatem volavit, et ait: <ln prin- irrigat paradisum, id csl inebriat mentem, secun-
cipio erat Verbum , et Yerhum crat apud Deutn et dum id quod in Psalmo prasnritlitur • «Inehiiabun-
Deus cral Verhum (Joan. i).> Hscc quatuor princi- lur ab uberlale domus lusi(ibid.).i
C09 SERMO IY, m COMMUNlDE UNO MARTYRE. 610
Dividilur aulem in quatuor capita, id est in qua- A Iegilttr : <AbstergetDeus omn.'m lacrymam ab octt-
taor priucipales virtules, justiliam, fortitudinem, lis sanctorum , cl jam non eiit amplius neque
• prudenliam , temperanliam. Hasc sunt moraliter luctus neque clamor, sed nec ullus dolor, quoniam
qualuor flumina paiadisi, de quibus Veiilas dicit: priora transierunt. (Apoc. xxt). > De inentis cogni-
< Qui credit in me, flumina de ventre ejus fluent tione Verltas ait : « Hascest vita asterna, ut cogno-
aquas vivas (Joan. vn).> Hoc autem dicehal de spi- scant te soluni verum Detim,et quem misisli Jesum
ritu, quem accepturi cranl credentes in eum. Christum (Joan. xvn};> ibi cognosceintts, sicut et
Anagogicevero, fluvius qui de Ioco voluplatis cogniti sumus, videniesnon per spcculum in aenig-
cgredilur, est healitudiiiis affluenlia, quaede di\ina mate, sed facie ad faciem (I^Cor. \HI). De coidis
perfruitioneprocedit. Hsec irrigal paradisum,idest delectationedicitPsalmista : < Exsullabunt sauciiin
lxtifieatpatriam,secundumillud < :Flttminisimpelus gIoria,IaslahunturiiicuiiiLi'busstiis(Psol. cxLix).>Ihi
licliiicat civitatem Dei (Psal. XLV).>Dividitur aulem gauditim noslrum implcbitur, quod omncm sensiun
iu qualuor speeies„duas perlinenles ad stolam cor- exsupeial; ad quod per suam misericordiam inef-
poris, el lotidem perlinentes ad stolam animae.Ad fabilem nos faciat pervenirc, me ilis el preribus
iliam perlincnt claritas el impassibililas; ad islam beatissimi N. evangelistas,Dominus Jesus Cbristus,
"R
pcrliiient coguilio et deleclatio. De claiilate corpo- qui est super omnia Deusbenediclus in sasculasas-
ris legilur : <Fulgebunt jusli sicut sol in regno pa- culorutn. Anien.
tris eortim (Matth. xm).> Deimpassibililate carnis

SERMO IV.
IN COMMUNIDE UNO MARTYRE.

De abncgatione sui, et quinque gradibus ejus; et de mysterio, et sacramento sanctw critcis.

Qut vuUvenire post me, abnegel setnetipsum, et C qui fueram, quia videlicel non est talis in culpa.
lollat crucemsuatn, el sequatur mc(Luc. IX). licel idem sit in natura, secundum illud propheti-
- Yolenlibus ire posl Chrislum duo principaliter cum : « Yerte impios, et non erunt { Prov. xn). >
dicunlur, videlicet abnegare seipsum, et tollere Qui ergo vult ire post Christum, abneget seipsum.
crucem post Christum. Hoc esl declinare a malo, Porro, si juxta lestimonium Veriiatis in homiuis
et facere bonum ( Psal. xxxvi), ut quo praecessit voluntate consistil, ut ahnegando seipsum , possit
sublimilas capitis, illuc et corporis humilitas sub- ire posl Chrislum, quid esl quod dicit Apostolus :
sequalur. Abnegationis autem hujus quinque sunt «Non est volentis, ueque cttrrentis, sed Dei mise-
gradus; quia debel Chrislianus abnegare non lan- renlis? > {Jiom. IX.) Yeruin id dicitur, qttia hoiiinn
lum aliena, sed sua; nec sua lanlum, sed se; nec se aptis principalitts spsctal ad Dei misericordiam ,
iantum, sed seipsum; nec scipsum lantum, sed se- qttam ad hominis voluntatem. Quia divina miseri-
melipsum. Abnegal aliena, qui nec ohlala retinet, cordia non solum praevenit et prasparat, verum
ncc coucupiscit auferre, unde Zachseus: < Si quid etiam subsequilur, el prosequitur voluntalcmhu-
aliquem defraudavi, reddo quadruplnm((L«c.xix).> nianam. Prsevetiil inspirando, suhsequilur adjti-
Abnegat sua, qui neque acquisitis adhasret, neque vando. Praeparat ut incipiat, prosequitur ut perii-
inhiat acquireudis , ttnde Petrus : <Ecce nos reli- cial. De prasvenienle Prophela dicit in Psalmo :
quimus omnia, el secuti sumus le (Matth. xi\). > <Misericordia cjus prasvenietme (Psat. LVIH).> De
Abnegat se, qui concupiscenlias carnis casligal, subse^ticnte dicil in alio : < Misericordia tua sub-
unde Paultts : « Casligocorpus meum et in serviln- sequetur me (Psul. xxn). > Gralia namque princi-
tem redigo (I Cor. ix). > Ahnegatseipsum, qui cu- paliler operatur, cui secundario cooperalur arbi-
pidilales menlis evacuat, unde David : c Domine, trium, juxta quod dicil Apostoius: < Gralia Dei
non est exallatum cor meum, neque elati sunt octtli sum id quod sum , et gratia ejus in me vacua nou
mei (Psal. cxxx). > Abnegatseipsum, qui propriam fuit (J Cor. xv). > Et idco Yeritas ait: Qui vidt ve-
abdicat voluntalem, unde Jesus : « Non quod ego nire pobt me, abnegelsemetipsum, el iollat crucem
volo, sed quod tu (Marc. xiv). > Cum ergo gulosus suam, et sequalur me. Suam dicit, id est volunla-
lit sobritts, luxuriosus fit castus, avarus fit largus, riam, non coaclam; sponlancam, non iitviiam;
superhus fit humilis, iracundus fit mansuelus, et, per patienlias vii lulem , non per augarias servitu-
ut generaliter dicam, cum criminosus fit virtuosus, tem; quia non placent ei coacta servitia, qui polius
luiic abnegat seipsum , ut dicere valeat cum Apo- exigit cor, quam manum ; volunlatem, quam aclio-
slolo : « Yivo jam non ego, vivit autem in me nem. Spontaneus enim lulit crucem Jesus, de quo
Christus ( Gal. n). > Cum auiem impius abimpie- lcgitur : < Et bajulans sibi crucem , exivit in eum,
tatc convertitur, profeclo dicere potesl: Non sum, qui dicitur Calvarise locus ( Joan. xix ). > Jnvitus
6H INNOCENTHIII PAPM SERMONESCOMMUNES. Gi2
aulem tulit crucem Simon Cyrenasus, de quo A ct malerialiter tollitur. Spiritualiter vero duo!ms
legilur, quod « angariaverunt euiu, ut tolleret cru- modis : per mentis compassionem, et carnis affli-
cem Jesu (Mallh. xxvn). > 0 quam profundum est ctionem. Propter quod dicit Apostolus: < Cruei-
crucis mysterium , quam arduura sacramentum \ fixerunt membra sua cum vitiis et concupiscenliis
Legitur quod Moyses ad mandatum Domini serpen- (Gal. v); et iterum : c Mihi mundus cruciiixus est,
lem asneumerexit pro signo, quem aspicienles, qui et ego mundo (Gal. vi). > Cum enim quisque cru-
percussi fuerant a serpentibus, sanabantur (Num. ciatur in corde compatiendoproximo, tunc utique
xxi).Quod ipse Christus exponens in Evangelio ait: crucem tollit cum Apostolo, qui dieebat: c Quis
< Sicut Moyses exaltavit serpenlem in deserto, ita infirmatur, el ego non Infirmor? Quis scandalizalur,
exallari oportet Filium hominis, utomnis qui cre- et ego non uror ? (JJ Cor. xi). > Cum vero crucia-
dil in ipso, non pereat (Joan. III). > Legilur eliam, tur in corpore, affligendoseipsum, tum etiam cum
quodcumJoseph applicuisset Manassen et Ephraim Aposlolo crucem tollit, qui ait: < Castigo corpus
ad Jacob, siatuens majorem ad dexteram, et mino- meum, et in servitutem redigo : ne forte cum aliis
rem ad sinislram , ut eis secuudum ordinem hene- prasdicaverim, ipse reprobus efliciar (J Cor. ix). >
diceret, Jacob manus commulans, id est in modum Materialiter quoque duobus modis crux lolliltir, in
crucis cancellans, dextram posuit super caput E- signum religionis , et iin supplicium passionis. In
phraim minoris, et sinistram super caput Manasse signum eniro religionis quidam religiosi crucem
majoris, et dixil: «Angelus,t,ui eruit me de cunctis portant, nt ostendant se spiritualiter mancipatos ad
malis, benedicat pueris istis (Gen. XLVIH),> elc. obsequium crucifixi : in supplicium, et boni qui-
Ezecbiel aulem audivit Dotninum dicenlem ad vi- dam, et mali qui pro juslilia vel offensa suspen-
rum veslitum Iineis, habentem atramentarium duntur in cruces : quemadmodum juxla crucem
scriptoris ad renes : <Transi per medianrchila- Jesu duo latrones crucilixi fuerunt, unus a dexlris,
lem, et signa Thau in frontibus virorum dolentium et alius a sinistris (Malth. xxvn). Fuerunt autem
et gementium (Exech. ix); > posl hasc dixit septem in cruee Dominica Iigna qualuor, stipes ereclus, et
viris :•« Transite per mediam civilatem, et percu- lignum transversum, truncus supposilus, et tilultis
lite omnem super quem IIOII inveneritis Thau superpositus. Fuerunt et clavi quatuor, quibus
(ibid.). > Nemini parcat oculus vesler. Joannes manus confixaesunt, et pedes aflixi sunt, et lancea,
quoque vidit c angelum aseendentem ab ortu solis, qua lalus apertum est. Fuit et corona spinea capili
habentem signum Dei vivi, et clamavit voce magna circumposila.
qualuor aiigelis, quibus datum fuit nocere terrasel C Hascomnia, fralres, etiam in spirituali cruce spi-
mari, dicens : < Nolile nocere terras et mari, neque rilualiler possunt assignari. Nam quatuor cucis
arboribus, quoadusque slgnemus servos Dei nostri ligna sunt quatuor mentis virtutes, fides, spes, per-
in fronlibus eorum (Apoc. xvn). > Hinc esl igitur severanlia, patientia; de quibus inquit Apostolus :
quod, cum Dominus iEgypliorum percuteret primo- < Ut comprehendatis cum omnihus sanctis, quas sit
genita , domos Hebrasorum absque lassione trans- longitudo, latitudo, sublimitaset profundum (Ephes.
cendit, eo quod sanguinem in superliminari, el in m). > Longitudo crucis est perseverantia, de qua
utroque poste vidisset { Exod. xn ). Dum Moyses Dominusait; < Qui perseveraverit usque in finem,
manus tenebat extensas, Israel pugnans Amalee hic salvus erit (Mallli. x); > Iatitudo crucis esl pa-
superabat (Exod. xvu). lienlia, de qua Verilas ait : « In patientia vestra
Lignum mlssum in Marath aquas , aquas dulco- possidebitis animas vestras (Luc. xxi), > profundi-
ravit amaras (Exod. xv). Et ad lignum missum in tas crucis est fides, de qua dicit Aposlolus : c Fides
Jorilauem, ferrum quod excideral, enalavit (JV est substantia rerum sperandarum, argumentum
Reg. VJ). Hoc est lignum vilas in medio paradisi non apparentium (Hebr. n);» sublimitas crueiseu
{ Gen. n ), de quo Sapiens protestalur : « Benedi- spes, de qua dicit Psalmographus : c In verho tuo
clum lignum, per quod iit justitia, salntatio ( Sap. superspeiavi (Psal. cxvm). >Habuit ergo crux Chri-
xiv). > Quoniam regnavit a ligno Deus : etcnim sli unum lignum erectum in longitudinem, et alle-
« correxit orbem terras, qui fion commovebitur rum transversum in latitudinem. Per illa duo ligna
(Psal. xcvj. > Qui dixerunt : c Morte ttnpissima mysticedesignata, quaspaupercula mulier Sarephta
condemnemuseum (Sap. n), >uescierunt sacratnenla collegil (III Beg. xvir). Et bene stipes erecla, ha-
Dei, neque comprehenderunt, < quas sitiongliudo buit truncum supposilum et litulum superpositum,
et laiitudo, sublimitas-et profundum (Ephes. m). > quia perseverantia de fide procedit ad spem, quasi
Crux ergosanitatem resiituit, henedielionem im- stipes ereclus de trunco supposito ad titulttm su-
pendit, discernit a perlidis, liberat a periculis: perposilum.Quod inlelligens Joh, ait: < Credo quod
hostes expellit, viclores constituit. Crux myslerium Redemptor meus vivit, et in novissimo die de terra
fidei, firmaraentum spei, clavis scientiae, forma surrecturus sum, et in earne mea videbo Deum.
justitias, magnificentia regum, gloria sacerdolum, Quem visurus sum ego ipse et non alius, et oeuli
inopum suslentatio, pauperum consolatio, cascorum mei conspecturi sunt. Reposita est hasc spes mea
dux, claudorum haculus, spes desperatorum, re- in sinu meo (Job. xix). > Msi enim crux habeat
surrectic mortuorum. Crux autem et spiritualiter fundamentum fidei, et titttlum spei profecto suppli-
013 .SERMO V, 1N COMMUNIDE UNO MARTYRE. 614
«ium esl solummodo, et non meritum. Quodauiem A sta\ « Comersus sum in asrumna mea,dumconfi-
patienlia spectetad crucem, per se satis apparet, gitur spina (Psal. xxxi). > Hsec corona de Iribus
eo quod palientes in adversis tribulationibus susli- spinis compleclitur, scilicet contritione, confessione,
nenl cruciatum ; unde Jacobus aposlolus ait: c Tri- satisfaelione. Prima pungil cor, propler vanam co-
bulatio patienliam operalu? (Job i). » De perseve- gilationem; secunda pungit os, propier vanam lo-
•rantia quoque legitur ;« Esto iidelis usque ad mor- - culionem; terlia pttngit manum, propler iniquam
tem, el dabo tihi coronam vilse (Apoc. n). > Porro operationem. Prima pungit per dolorem, secunda
secundum Apostolum : c Non coronaiur quis, nisi -perpudorem, terlia per laborem. Manus autem sunt
legitime cerlaverit (JJ Tim. n). > Habet igitur per- opera, de quibus dicit Psalmista: c Benedictus Do-
severaniia, quae coronat et ipsa eertamen, ut me- minus Deus meus, qui docet manus meas ad prae-
rilo speclet ad cracem. lium (Psal. xiv). > Et Salomon : * Dedit ei lanain
In his duohus Iignis duos pedes et duas manus, et-linum, et operata est consilio, manuum suarum
-qualuor clavis debet configere Chrislianus. Qualuor (Prov. xxxi). Sunt igitur duas manus, duo genera
-clavi 'sunt quatuor principales virlutes, justitia, «perum : opus videlicet voluntatis, el opus neces-
prudcnlia, forlitudo, temperanlia. Pedes sunt men- silatis ; quodlibet enim opus est volunlarium vel
tis affectus, de quibus -Sponsa dicit in Canticis : necessarium. Maftus operis voluntarii configi debet
c Lavi pedesmeos,quomodo inquinabo eos?»(Can(. clavo prudentias, ne curva faciat opera "lenebra-
v.) El Dominus dieit Apostolis : c Qui lolus est, rum; cum enim iu Saulo clavo prudenlias confixa
non indiget nisi tit pedes lavel, sed estmundus to- non fuit, Saulus persequebatur Ecclesiam ; cum
tus (Joan. xin); > et iterum : « Excutite pulverem .autem in Paulo clavo prudenlias confixa.fuit, Pau-
de pedibus vestris (Jlfarc. vi). > Sunt igitur duc lus passus est pro Ecclesia. Manus operis necessa-
pedes, duo menlis affectus, metus el appetitus. Prse- rii configi debet clavo temperantise, ne laxa nimis
cipuus enim mentis affectus aut est in fugiendouuod ae superflua extendatur. Opera necessaria sunt,
meluil, aut in eligendo quod appetit. Pes limoris, dormirc, comedere, et similia, quas cum modestia
cla\o fortitudinis debet eonfigi, ne timidus proptei temperare debemus ut somnum lemperemus ora-
adversa succumbai; metus enim dum in Pelro cla- lionibus et vigiliis; cibum lemperemUs eleemosy-
vo fortitudinis confixus non exslitil, ad vocem an- -nis et jejuniis. His enim quasi fortibus armis ex-
cillae negavit (Luc. xxn); cum aulem clavo forti- pugnare praevajebimus inimicos. Legimus enim
tudinis confixus exstitit, ante reges et prsesides no- -qitod, cum pugnarel Israel adversus Amalecin de-
men Dominrprasdicavit. Sed et ipse timor quidam C serlo, Moyse orante vincebat, quo desislente, Israel
clavus est, de quo dicit Psalmographus : < Confige vincebatur (Exod. xvn). Legimus eliam quod cum
limore tuo carnes meas (Psal. cxvm). >At clavus casterastribus pugnarent adversus, Renjamin pro
clavo conligitur, cum limor fortiludine roboralur-, uvore Levitas, secundo succubuerunt in praslio, do-
pes appelilus clavo justitias debet configi,ue ctipi- nec indicto jejunio et humiliter celebrato, tribum
dus evagetur ad illieita desideria; appelitus enim illain penc penitus deleverunt (Judic. xx). Casterum
si confixus non fuerit, tunc caro concupiscit adver- non suflieit cuiqitam ahnegare seipsurn, et tollere
sus spirilum, si fuerit confixus, spirilus concupi- 'crucem suam, nisi Christum sequaiur. Fuerunt
scit adversus carnem. Sicilaque Christianus clavos enim quldam philosopbi, sunt quidam hseretici, qui
suos dehel afligere cruci, ne vel timidus succumbat, abnegaveruni seipsos, et graves suslinent cruciatus,
vel cupidtts evagetur. Lancea vero qua Iatus est sed eis non profuit, nec proficit ad salutem; quia
vulnerandum, est charitas, de qua sponsa dieit in non sequunlur eum qui est « via, veritas , et vila
Canticis: «iVulnerala eharitate ego sum. > Latus (Joan. xiv), >videlicet Jesum Ghrislum, qui passus
enim est cordi contiguum, heneficio ctijus diligi- est pro nobis, relinquens exemplum, ut sequamur
mus: quod ideo vulnerandum est, ut effectus exeat, vestigia ejus : « Qui peccalum non feeit, mec inven-
non solum ad amicos, sed ad inimicos; juxta quod D tus est dolus in ore ejus (I Petr. n). > Nos ergo,
Dominus prascipit:« Diligite inimicos veslros, he- fratres, abnegantes impietatem et sascularia deside?
nefacitehis qui oderunt vos, et orate pro perse- ria, crucifigamus membra nostra cum vitiis et con--
quentibus et calumnianiibus vos (Matth. v). > Co- cupiscentiis, ut sequendo Chrislum, advitam per-
rona spinea ipsa quidem est poenitentia, circum- veniamus seternam, ipso prsestanle, qui est super
ponenda capili, id est menti, de qua dicit Psalmi- omnia Deusbenedictus in saeculasasculorum.Amen.

SERMOV.
' • >
IN COMMUNIDE UNO MARTYRE.
Ve duplici corona sanctorum, et depretiosis lapidibus eorumdem et floribus,-

Posuisli, Domine, super caput ejus coronamde Duplex esl corona sanclorum, una, qua coro-
lapide pretioso(Psat. xx). - nantur in via; altera, qua coronantur in patiiaj
015 INNOCENTIIIII PkPM SERMOiNESCOMMUNES. 610
una,quas datur ad merilum; ei altera, quas datur A dicntiam et reverentiam. Inter hos flores, tres mi-
:id prasmium; una virtutis el gratiae, aitera salulis nores gemmas consistunt, id est vires aniince na-
el glorias; una militanlium, et allera iriumphan- lurales, vis ralionalis, vis irrascibihs et vis concu-
tium. Corona virtutis est argentea, qtiam graiias piscibilis. Prima discernit inler bonum et malum,
candor illuslrat; corona salulis est attrea, quani secunda abjicit malunv, terlia eligit honum. Fides
glorias splendor illuminat [al. irradiat]. De prima autem rationabilitaiem illuininat, spes irascibilila-
dicit Psalmographus : « Benedicescoronas anni be- tem corroborat, charitas concupiscibilitalem infor-
niguilalis luas (Psal. LXIV),Cidesl mulliplicahis vir- mal. Sed et circa gemmas hujusmodi septem niar-
lules in lempore gratias; unde subjungit: <Et cam- garitasrefulgent, id est, sepiempelitiones, quascon-
pi lui leplebuntur ubertate (ibid.). > Dc secunda tinenlur in oralione Dominica, tres pertincntes ai
dicil Apostolus : < De reliquo reposila est mihico- vilam prsesentem, el tres ad vitam futuram : niedia
rona justiliae (HTim. iv), > id esl, prasmium, quod vero perlinens ad ulramque. Porro corona salulis
reddetur pro meritis; unde subjungitj: <Quam red- multo preliosior esl et dignior, qualuor habens in
detmihi Dominus in illo die, justtts judex (ibid.). > gyro lapides prineipales, et tres in sunimo prasci-
Stint autem tam in gyro quam in summo coronas puos. Principales in gyro lapides sunt quatuor pro-
lapidespreliosi et pulcherrimi flores cum margari- " prietates corporis glorificati, claritas et subliliias,
- -lis el gemnris mira varietate dispositi. Singuli la-
agilitas et impassibililas, de quibus Yeritas ail:
pides collalerales habent geminos flores, inler quos « Mensuram bonam el confertam et coagitatam et
miuores gemmas eonsislanl, quas margarilis opti- supereffluenlem reddent in situim veslrum (Luc.
-niis circumdantur. Habet enim corona virlutis in \i).>—cFulgebuntenim jusli, el tanquam scinlillae
-gyro qtiatuor principales lapides, id est quatuor vir- in arundineto discurrent agiles, et regnabit Domi-
tutes politicas, justitiam, forlitudinem, prudentiam, IHISillorum in pcrpeluum (Sap. III), > et ipsi cum
teinperaiitiain -, ab anteriori parte justitiam, a po- Dominoimpassibiles. c Abstergel enim Deus omneiu
stei.ori parle prudenliam, temperantiam a dex- Jacrymam ab oculis sanclorum, elc. (Apoc. xxi).
tris, forLtudinem a siuistris. Congruunl bene loea Eril enira iu patriajucuuditassiuedolore, seeurilas
•lapidibus, nam qttaesunt ante, sunl certa; qnas sur.t sine timore, requies sine labore, vita sine mortc,
-retro, sunt dubia: quaesunt a dexlris, sunt prospe- dies sine nocle, certc sine forle, forlitudo sine de-
la; quaesunt a sinistris, sunt adversa. In ceilis au- bilitate, rectiludo sine perversilate, pulchriludo swe
-lem esi exercenda justilia, in dubiis est adhibenda deformilale. Has proprielates glorificati corporis in
prudentia; in prosperis opus est temperanlia, in Q arguroentum fuluras glorificationis etiam in carne
adversis est necessaria forliludo. Isli sunt digiti moriali Christus oslendil. Claritatem, quando se
quatuor,de quibtis jnbetur iu Exodo : < Facies co- transfiguravit in monle, et c resplenduii facies ej*s
ronam interrasilem allam qualuor digitis, et su- sicut sol (Matth. xvn). > Suhtilitalem , quando
per illam corouam aureolaiu (Exod. xxv). >Justilia « clausosignaculovirginaii,> tanquam sponsus pro-
ltabet duas cohasrenlesvirlutes, discretionem ei re- cessit de thalamo .suo (Psat. xvm). Agililalem,
cliludinem; prudentia, vigilanliam ct cautelam^ quando supra aquam sicco vestigio pertransivit
temperantia, conlinentiam et abslinentiam; forti- Joan. vi). Impassibililatem , quando corpus et
tudo, constanliam et magnanimilalem. lnter hos sanguinem suum In cosna discipulis tribuit ( Matlh.
Jlores, quatuor minores gemmas consisiunt, id est xxvi). Prascipui lapides in summo, sunt tres pro-
quatuor naturales affectus, dolor et gaudium , li- prieiales animae glorificalae, cognitio , dilectio ,-
mor et spes ; de quibus legitur : delectatio, de quibus cum sapiens prasmisisset:
Hinc metuunt, cupiunl, gaudentquedolenlque. « Fulgebunt justi, etc. (Sap. m), >statiin shbjun-
( Vmc,.,Mneid. vi, 735.) xit:« Qui confidunt inillum, inielligent verilatem.
' Justilia
namque dirigit spem, prudentia mitigat el fideles in dileclione acquiescent illi : quoniam
dolorem, temperantia format gaudium, forlitudo :;>donum el pax est electis Dei (ibid.). > Est enim in
conforlal timorem. Circa gemmas in gyro, septem sanclis eomprehensiva cognilio, per quam cogno-
margaritas resplendent, id _est septem dona gralias scunt, siculelcognili sunt.Videntes non per specu-
facie ad faciem ( J Cor. xni),
sepliformis, quas Isaias enumeral, dicens: « Rs- lum in asnigmate,sed
et uniialem in Trinitate : le-
quiescet super eum spirilus sapientiaset inlellectus, Trinitatem in unitale,
elc. > (Isa. li.) Caslerumin sumtno coronse, tres genles in verbo vitas, « in quo sunt omnes thesauri
sunt id est tres virtutes sapienlias et scientiasDei abscondili (Joan. xvn), >
prascipuilapides disposili,
ait : < Ilascest \ilaaster-
theologieas: spes, fides, charilas, super quas limor de qtta cognitione Veritas
Domini constituitur, Scriptura dicente : « Qui li- na, ut cognoscant te solum verum Deum, et quem
metis Dominum, credite illi, et non evacuabitur misisli Jesum Ghrisium (J Gor. xm). >Ex hac com-
merces vestra. Qui limetis Deum, diligile illum et prehensiva cognitione procedit summa dilectio,
illuminabunlur corda vestra (Eccli. n). > Habent per quam sancti diligunl Deum < ex lolo corde, ex

el lapides isti flores contiguos : fides, sincerilatem tola menle, ex lola anima (Matth. xxn). > < Ex
et veritatem ; spes, patieutiam el pcrseveranliam ; mente, > id est memoria diligunt Patrem, < tota, >
chaiilas, benignitateni ct largilalem; limor, ohe- id est sine ohlivione; « ex corde, > id est intelle-
«17 SERMO VI, IN COMMUNIPLURJMORUMMARTYHUM. 618
ctu diligiint Filium', i toio, > id esl sineenore. .V.iaslabuniiir itt cubilibussttis (Psal. CXLIX
): i et rur-
« Ex anima, > id est volunlaie dilignnt Spiiitum sus : c Ingrediar in locuni taberuaculi admirabilis
sanctum; c toia, > id esl iine conlrarietate. Adeo usque ad domum Bei,rin voce exsull-.ilionisct ctin-
namque divinae voluntaii per charilatem inhserenl, fessionis, sonus epulanlis' ( Psal. xxi). J>Adquanl
utirihil omnino velinl, nisi quod Deum velle cogno- exsultalionem et epulas meritis et precibnssancti
scunt. Ex hac sumroa dileclione naseitur ineffabilis marlyris Nf.r.os perducat Dominus Jesus Christus,',
deleclatio, quam <uec oculus vidit, nec auris audi- qui est super omnia Deusheuedictus in sasculasaa-
vit, necin cor hominis ascendit { I Cor. n ); > de culorum. Amen. *•"•
qua dicii Psalmisla : < Exsultabunt sancti in gloria,

SERMO VI.
1N COMMUNIMARTYRUMPLURIMORUM.

De duplici iribulatione, et a quibus infligatur, etdemuUis et'magnis tribulationibus, quas


perpessi sunt sancti martyres ^ denique de triplici lavdcno negenemtionis: dc friplici
stola, et sanguine.

Jsti sunt, qui venerunt de tributalione magna B gnandus- Contra primum praecipllur : « Nonte di
et laveruntslolas suas in sunguine Agni{ Apoc. vn). ligere mundtim, iteque ea quasin mundo sunt; qui
Duplex trihulalio , frafres charissimi, legitur in quidquid in mundo est,'aul est concupiscenliacar-
Scripturis : una cttlparum el vitiorum, altera pos- nis, aul eoncupiscentia oculorum, aut supcrhia vi-
narum et tormentorum, adversilalis una, perversi- tas (Joan. u); > Ista sunt ligna quas mundus mi-
talis allera. De prima legitur : « Pauci facti sunt, et nislrat. Conlra secundum prsecipiiur : < Dcsid>ria
vexati sunt a tribulatione malorum et dolore ( Psaf. carnis fugite, quaeniililant adversus animam (I Pcir.
c\i); > desecunda scripium est:« Clamaverunl ad n); >haecest sciutilia, quam caro supponit. Contr.
Dominum eum tribularentur, et de necessiialibus terlium quoque prsecipitur:« Assumite sctilum fidei,
eorum liberaviteos (ibid.). >0 quam gravis est tribu- ulpossiiis exsllnguere ignea tela neqiiissimi (Ephes.
iatio peccalorum, qui -seroper inlra «se perferunt vi), > hic est ignis, qtiem accendit diabolus. Ex
« vermem conscienliae,.qui non morilur, el ignem hac tribulatione \enerunt gloriosi maityres nostri,
rationis qut uunquam exslinguilur (Isa. LXVI).> < per viara triuni dierum, ul saciific-arcnt Domino
— <^Non-est impiis gaudere diclt Dominus (Istt. in deserto (Exod. m). * Yia priinje diei cst vilatio
L\ii). > -Quia•<cum impius venerit in profunduni prohibilorum, via secundsediei exseeuiio prascepto-
vhiorum, contemnit (Prov. x\in); > et« per quasC rum, viaterlias diei est supererogatio consiliorum
quis peccat, per hascet torquetur (Sap. n ). > Sane (Job iv). Per primam viam percurritur illud man-
superbia inflat, avaritia slimulat, Invidia rodit, ii-a dalum : « Qttod-tibi non vis fieri, alteri ne feceris
succendit, angit gula, dissolvit luxuria, ligat men- (Mmh. vn); > per secundam viam pereurritur illud
dacium, maculat homicidium : sie et csetera viiio- praeeeptum: « QusecunqueTullis ui -faciant \obis
rum portenla : ut quas sunt homini -obleclamenta homines, et vos lacite illis (ibid.);-i per teitiam
peccaii, Deo-sintinslrumenla puniendi. Tribulatio- viaiij percurritur iilud consilium : « Si vis peife-
nem islarn tres hostes infligunt, mundus, caro, dia- ctus esse, vade, cl vende omnia quas habes, ct da
"bolus. Mundusvclut sirena dulcis na\iganics sub- j.auperibus (Mallh. xix). » De his legitur: ,< ln
ruergit; caro tanquam Dalila blandiens Samsonem inandatis tuis cxercebor, .et considerabo vias ttias
circumvenit; diabolus quasi leo sasviensvialores (Psal. cxvm). t Sed in ipsa vita multas et magnaa
inlerimit. De primo Yeritas ait : < Si niundus TQS tribulationes perpessLsunt;sane tribulali sunt cor-
odit, scilole, quia me priorem vobis odid habuit de, tribulati sunt .ore, 4ribuiati sunt opere. Trihu-
(/o«ii. xv); J de secundo dicit Aposlolus : < Caro laii sunl .corde per tristiiias et dolores, tribulati
concuplscit adversus spiritum {Gal. v); >de tertio n sunt ore -per contumelias et lerrores, tribulati suni
scriplum est : c Adversarius vester diahohis tan- opere, 'per anguslias et lahores. Per dolores conlri-
quain leo rugiens circuil quaerensquem devoret (I lionis, et tristitias compassionis; per lerrores com-
Peir. v). >Isii sunltres fallaces sophistas, qui mi- minationis, et comumelias irrisionis; per labores
serabiliter paralogizanl incaulos. Proponit mundus, aflTiclionisel anguslias passionis. De tribulalioni-
:assumit caro, eoncludit diaoolus; mundus propo- -- .bus cordis dieit Psalmisla: < Sacrificiun Deo spi-
nit <sascu!ariablandhnenla, caro assumit illicila de- ritus eontribulatus,-cor coniritum et humiliatum
'sideria, diabolus concludit sempiterna lormenla; Deus non spernit (Psai. i.) -, a et .Apostoius ,ail :
mundus ligna ministrat, caro scintillam supponit, <Quis intirmatur, et ego non infirmor? quis scanda-
idiabolus ignem accendit. Ptimus hosUs cst conte- lizatur, et ego non uror? (II Cor. -xt.) > De.lribu-
ninendiis, seeundus comprimendiis, tertius 6xpu- latioiuiius oi is>ait Domimis per prophelam : < Con-
P*xaoL. CCXVII. 20
0i9 INNOCENTHITIPAVM SERMONESCOMMUNES. C20
tumelias et terrores passtts sum ah eis, et DominusA peccalo] frigus et nuditalem : nos ouiem veslinwr
inecutn est lanquam bellator foriis (Jer. xx); > et duplieibus el induimur preiiosis; illi toleraverunt
alibi:« Omnes qui videhanlme, aspernabaniurme: pro Chrislo famem et sititn : nos autem diversls
locuti sunt labiis et mo\eruni capul (Psal. xxi). 1 ferculis vescimur, et delicatis eibariisepulamur; illi
De tribulationibus operis in persona martyrum di- loleraverunl pro Christo vigiliasellabores: nos au-
cit Psalmista : < Propter le moile afiicimurtola die, tem amplis horis quiescimus, et longis soporibus
icstimati sumus sicut ovesoccisionis (PsaL XLIH) ; > dormitamus; 3111toleraverunt pro Chrislo angu-
rt iterum : « Transivimus per ignem ct aquam,"et slias el dolores : nos vero gaudiis mundi fruimur,
induxisli nos in refrigerium (Psal. LXV).>Sancti et carnis illecebris delectamur. Heu me! quid di-
nainque dum in hac valle lacryinarum peregrinan- cam ego miser autfaciam, cum veneriiille dislriclis-
tura Domino, multis modis et diversis personis, simus Judex, qui < reddctuiricuique secundumope-
pluribus locis et variis tempnribns tribulantttr. Di- ra sua? > (Matlli.x\i.) Terrihilisest locus iste; nam?
versilates modorum el locorum salis expresse de- < si justiis vix salvabitur, impius et peccalor ubi
signal Aposlolusdicens : < Sancli ludibria el vcrhe- parebunt? > (J Petr, iv.) — « Mullassunt ergo tri-
ra experti, insuper el vincula et carceres : lapidali bulationes justorum, ct de omnibushis liberabiteos
sunt, secli sunt, tenlali sunt, in oecibione gladii '" Dominus (Psal. xxxm). > Isti sunl erg&qui vene-
mortui surii, circuniierunt in melotis, in pellibns runt ex magna tribulatione,et laverunl sldas suas in
eaprinis, egentes, angustiali, afflicti, quibus dignus sangutne Agni. Tiiplex est lavacrum juslilicatioiiis,
non erat mundus. ln solitudiiiibuserrantes, in mon- in lacrymis regeneralionis, in aqua redemptionis,et
. tihus etin speluncisel in cavernis terras(Hebr. xi). i in sanguine passionis. De primo dicit Psalmisla :
Ac si diceret: Tot el lantis et tam diversis modis < Lavabo per singulas nocteslectum meum, laery-
r-fflicli sunt, non solttm in civilalibus, sed eliam mis meis stratum meum rigabo (Psal. vi); > de se-
in solitudinibus : non solutn in campis, sed etiam cundo Verilas dicil: < Nisi quis ienalus fuerit ex
in monlibus : non solum in domibus, sed eliam in aquaet Spiritu sancto, non iutrabit in regnum cos-
speluncis: rion solum in cuslodiis, sed eliam in lo.um (Joan. m); J de terlio teslalur Joannes ; < La-
cavernis lerras: perpessi sunl autein tribulaliones \il nos a peceatisnoslrisinsanguine suo (Apoc.i). >
hujus mundi a hesliis, abhominibus, a dasmonibus. Sic et triplex est slola, prima innocentias,secunda
Tribulali enim sunl a bestiis, dicente Psalmista : gralke, tertia vero glorias. De prima dicil pater ad
« Posueiunt morlalia sanciorum luorum, etc.,be- seivos suos : < Cito proferte stolam primam, ct in-
stiis terras (Psal. LXXVIII).> .Tribulati sunt ab ho- ., duiie illnm, >elc. (Luc. \v„) Qui dixit primam, si-
minibus, juxta quod legilur t « Dum insurgerent gnilicaviisecundam ; nam primum dicilur respecltt
homines in nos, forsilan vivos deglutissenl nos secundi. De tertio vero legitur : < Amavit euni Do-
(Psal. cwni). > Tribulati sunl a dasmonibus,Apo- minus etornavit eum, stolagloriasinduiteum (Eccli.
slolo altestante : c Non est nobis colluctatio adver- xv). > Hasctriplex slola lavatur in illo triplici lava-"
sus carnem et sanguinem, sed adversus spirilualia cro, sed potius ille lavatur, qui stolis induiiur;
nequiliss in-cosleslihus (Ephes. vi). > Tribulanttir quaslibeltamen stola lavalur in sangttine Agni. Sed.
aulem non solum abalienis, sedetiam a parenlihus, est sangnis culpse,sanguisposnae,et sanguis veniae.
ct eognalis : non solum ab exlraneis, sed etiam a De primo sanguine legitur : c Sanguis sanguinem
domeslicis : non soltim ab initnicis, sed eliam ab tctigit (Ose„iv). > Ab hoc sanguinepelit liberari
anricis. Prohal hoc Yerilas dicens : < Trademini a Psahnista, cum ait; c Libera me de sanguinibus,
parentibus et cognatis et amicis, et morte afficient Deus, Deussalutis meas(Psat. L). > De secundo san-
ex \obis (Luc. xxi). > Porro, tribulati sunt anlele- guine legitur : c Effuderunt sanguinem sanciorum
gem, sub lege,postlegem; antelegem tribulati sunt luorum in circuitu Jerusalem (Psal. LXXVIII). > Pro
patriarchas, sub loge prophetse,posllegem aposloli, sanguine isto postulat vindicari chorus marlyrum
nec nou et marlyres. Hine enimVeritas ait: < Ecce £) dieens: c Yindica sanguinem nostrum qui eflusus
ego millo ad vos prophetas, sacerdotes et scribas, est, Deus nosler (Apoc.vi). > De tertio sanguinele-
et ex illisoccidelis etfiagellabilis et crucifigelis,ul gitur : c Hic esl sanguis Novi Testamenli, qui pro
veniat super vos omnis sanguis juslus, qui effusus muliiseffundeiurinremissionempeccatorum(Matth.
est a s mguine Abeljusli, usque ad sanguinem Zu- xxvi.). > Per hunc sanguinem redempium est genus
charias, filii Baraclihe, quem occidistis inler tem- humanum; quia « redempli sumus non eorruplibi-
plum el aliare (Mailh. xxn). > Ante legem Abel, libus auro el argento, sed pretioso sangtiine Agni
sub legeZachariam, post legem, id esl temporegra- immaculati (J Pelr. i). > Primum sanguinem insiil-
li.e prophelas, et saceidoles el scribas. Inde lamon- lat draco malignus per pravam suggesiionem, se-
latur Ecclesia dicens : e Saspeexpugnaverunt me a cundum sangtiinem elicit canis impius per sasvam
jiivcntute roea, eienim non potuerunt mihi : supra afflictionem,teriium^anguinem effunditAgnus pu-
dorsum meumfabricaveruntpeccatores,> etc. (Psal. rissimus propler nimiam dilectionem.Sic enim di-
CXXVIII.) lmitemur ergo, fralres, in illis virtutes lexit nos, ut sanguinem suum pro nobis effunderet.
"cordis et operis,etdelcstemur in nobis fragilitaiem « Majoremcharilatem nemo habet, etc. (Joan. xv). t
memisijel carnis. Iili lo],eravertinlpto Cliristo [i/. -- < Quid ergo relriliuam Donrinopro omiubttsqme
621 SERMOVII, 1N COMMUNIPLURIMORUMMARTYRUM. 622
retnbuil milti. Cahcemsalutans accipiamj et nomen .^.ria, et liberavil Dominusab exlerminatore primoge-
Domini invocaho (Psal. cxv). > Sic retrihuerunt ei nita eorum in nocle illa (Exod. xn). Agnus jugis
martyres nostri, qui veneruntex tribulatiohe magna, immolabatur a sacerdotibus mane et vespere, < in
el laverunt stolas suas in sanguine Agni, Non agni odorem sua\issimum Domino (Num. xxviu). > Isii
gregis, ndn agui legis, nec agni jugis, sed Agni re- sunt qui veneruntde magna tribulafione, et taverunl '
"gis,qui iollil peceata mundi. De quo dicitur: Emit- stolassuas in sanguineAgni. Quia vero < quascunqtte
j te Agnum, Domine, dominatorem lerras, de pelra scripia sunt, ad nostram doctrinam scripta stint
deserli ad montem iiliaeSion (Isa. xvi). Agnum (Rom.xv), > et nos esemplo sanciorum marlyrum
gregis immolavil~Samuelin Masphat, petens dari de lavemus stolas nostras, id est opera nostia in san-
coslofulgura, nubes et tonitrua, et liberavil Domi- guine Agni, hoc esi in fide passionis Christi; ipso
nus Jerusaiem in die illa manu Philisthiim (I Reg, misericorditer conccdenle(qni est Deus bencdiclus
vn). Agnumlegis immolaverunt filii Israel in finibus insascula sasculdrrini.Ameu.
Ramesse, linientes sanguine postes et supeilimina-

SERMO ViL
m COMMUNIMARTYRUMPLURIMORUM.
j)i diversis fornacibus bonorum et malorum, et instrumentis earum : tt quomodo in fornacH
patientim sancti martyres probdti sunt.

Tanquam aurum in fornace probavil elccios Do- B Potenlissimum quidem, quia < dixit, et facla suni:
minus (Sapt III). mandavit, et creaU sunt (Psat. xxxn) : > qui vocat
. Diversas nobis fornaces Scriptura sacra distin- slellas, et dicunt: < Adsumus (Baruc. 111);>—< qm
guit: unam bonorum, in qua justi piirganlttr, alle- facit angelos suos spiritus, el ministros suos ignein
ram vero malorum, in qua reprobi cruciantur. De urentem (Psal cm;.> Cujus volunlali nihil omiiino
prima legitur : < Yasa figuli probat fornax (Eccli. resislit (Jiom. ix), eui iiullum verbum cst impobsi-
xxvn); > de secunda scribilur : « Ascenuit fumus bile (Luc.t), cui venti etmareobediuni (Matih.vni),
putei sicut fumus fornacis magnae(Apoc, IX). > cui fiectitur <omne -gentt, ccelestium, tcne-lrium
Verutnulraque fornax est duplex : una mentis in- et infernorum (Pltil. n). > Sapieniissinium autem,
lerior, allera carnis exterior. Fornax enim beaio- quia < oculis ejus omnia nuda sunt et aperta (Ueb.
rum inierior est afflictio posnitentias,per quam iv) : > qui scrutatur renes et corda (Apoc.n), qui
pcenitentes purgantur ab iniquitale; eorundem « pluviae gultas el arcnam maris dinumeral (Eccli.
fornax exterior est tribulaiio patientias, per quara i): > Detts scientiaium, Domiiiuspracsciusoniniiim,
palientes in charitale prohantur; in ista probatur et conscius singulorum^omnia r.ovit, omnia pene-
aurum, iu illa purgatur argenlum. Malorumaulem c trat occullus occullorum ornnium exploralor. « Et
fornaxlnteriorest vermis conscientiae,perquem im- erit, inquit, in die illa ego'seiutabor Jerusalem iii
pii spirilualiter torqnentur ex culpa; eorumdemfor- lucernis (Soph, n). > Juslissimum vero, quia Deus
nax exterior est ignis geheniide;per quem reproli judex justus, forlis et longanimis, justus et me-
eorporaliler crueianlur in ncena; in ista ferrum tuendus super omnes deos (Psal. vn), requirens
eomburitur, in illa plumbum exuritttr. Sunl autem sua usque ad novissimum quadrantem (Malth. v) :
malerialiter in materiali fornace, follis, ignis et qui nec pretio, nee amore vel odio decliiial.a se-
carbo : forceps et aspersorium : quas possunt in mita rectiludinis : scd via regia semper iiiccdens,
spirituali fornace spiritualiler assignari. In fornace nullum malum deserit impunilum, nullum boiiuiu
siquidem.posnitentias,follis spirans est timor con- irremuneratum relinquit. « Jttdicabit enim orbem
siderationis, ignis ardens esl doior conipunclionis, lerras in aequilate(Psal. xcv); > et « quis stabit ad
carbo rubens estpudor confessionis, forceps aslrin- videndum eum? > (Malac. m.) Beati qui in illo ju-
gens est labor satisfactionis, aspersoriuni slillans dicio judicaluri prfeseniabiiiitur, non jttdicandi.
est amor justificationis; considerat enim posnitens <Horrendumest enini nimis^inciderein manus Dei
Jn timore, compungiiur in dolore, confitetur in ru- vivenlis (Heb. x). > Propterea clamabat prophel.i
,bore, satisfacit cum labore, jiistificatur ex amore. D David: <Neintres in judicium cum servo tuo, Do^
Nolandusesl tameu ordo justificalionis hujusmodi: mine; quia non juslificabilur in conspectu luo om-
Proeedillimor et introducif amorem, succediiainor nis Jvivens (Psat. CXLII.). > Si jtistus \ix salya-
elinducit dolorem, accedit dolor et producit pudo- bilur, impius et peccalor ubi paiebunl? Hjecet iii»
rem, procedit pudor et adducit lahorem. Timet similia peccator eonsiderans,' quanio limorepieta-
enim peccator ex considerationejudicii, sciensjudi- tis lurbatur, quanto tremoreconculitur, scien^ jn-
cemBOletitissiinum,sapientissimiimet jiislissimum^ dicem poteniissJmiiin,'quem non pot^st cflfugerc,
123 LNNOCENTII III PAPJE SEUMONESCOMMUNES. 6'2i
dicente "prophela': < Si ascendero in coslumtuillit ; A sona : sccundumaelalem, seeundum scieriliam, se-
es, si dc.scenderoadinfeniumades (Psal. cxxxvm). > fcundumgradum, secundum ordinem: si facile, si
Sapientissimum, quem non potest latere, dieenui frequenter, si manifeste, si pelseveranter. Hascom-
Proplieta : « Sedit vetiislus dierum, et libri coranii nia crimen exaggeranl, et idco debet singula confi-
illo aperti sunt (Daftt. VH).> Justissimum, quemi teri, ne vel delictum alleviet,vel peecatum excuset;
non potest corrumpere, dicenteProphela : <Reddel; pndor enim confessionis pars est nottrmodica sa-
tinicuique seeundum opera sua (PsaL LXI).> Quisi tisfaetionis, quam inimieis suis optabat ex chari-
itutem non timeat illud examen, in qtto idem erii1 tateTiophela, cum diceret: « Erubescant, et.con-
accusator et teslis, et advocatus et judex. Dicet his,, turbentnr vehementer omnes inimici mei, conver-
'tmi a sinislris ejus exislent: « Discedile a me, ma- tanlur et erubescant valde veloeiler (Psal. vi). >
iedicti, in ignem asternum, qui paratus esl diaholci Erubescanl in confessionc,conlurbenlur in eonlii-
et angelis e]us. Esurivi enim, et non dedisii mlhii lione, converlanlur in saiisfaclione. Sic in fornace
manducarc : sitivi, el non dedistis mihi bibere. posnitentias carbonihus inflammatis aspersoriu n
Quando enim uni ex minimis meisnon fecistis, amoris'inslillat, quo vebemenlius ignis doloris ac-
nec mihi fecistis(Matih. xxv). > Spirat ad hascfollis cenditur etargentum cosleslisimaginis, quasftteiat
timoris, et in fornace posnitentisignem doloris ac- " corrupia peccalo, dilectionisvirtute purgatur,juxta
cendit, secundum illud prophelicum : <A timore quod Yeritas ait: < Dimissa sunt ei peccata multa,
ttio, Domine, concepimus, et peperimusspiritum quoniam dilexit multum (Luc. \n). > — « Charilas
salulis (Isai. xxvi). > — < Sixundum mulfiludinera enim operit multitudinem peccatorura (I Pet. IV).>
dolorum meorum in corde meo, consolalionestuas, Amor mundi peccalum immiliit, sed amor Dei pec-
Domine, lastificaveruntanimam meam(PSO/.LCII).> calum dimiltit. Cupiditas infiammat ad culpam, sed
Dolet enim posnilens, suspirat et ingemiscit, non charitas ascendit ad veniam. Hoc aspersorio desi-
solum quia malum commisit, \erum etiam quia derabat aspergi Propheta, eum dicerel:«Asperges
bonttm omisit : non solum quia^damnalionern prc- me, Domine,hyssopo et mundabor : lavabis rue, et
meruit, verurn etiarii quiaglorfficalionem dehieruit: sqier nlvem dealbabor (Psal. L). > Tandem forceps
«-Offendensenim in uno, factus est omnium reus "estadhibendus salisfactionis, qui de fornaee pceiii-
(Jac. i). > — <Finis enim praecepticharitas est, de tentiasscoriaspeccatorum emundet. Forccps duobtts
corde puio et'cbnscientia bona el fide non-ficta braehiis jungttur, et satisfaclio duabus partibus
(I Tim. i). > Qui ergo conlra charitatem oflendrt, continelur. Una, qua culpam vitamus, et altera,
nullum prseceplumadimplet. Sciat autem se culpa- „ qua posnitenliamperficimus. De prima Yeritas ait:
biliter durum, et dure cuipabilem, qriicorporalem « Yade, etamplius nolipeccare (Joan. \m). >Ini-
amici sui mortem deflet: spirllualem vero animae sor enim esl et nori pusnilens, qui adhuc agit quod
stisemoriem, quascharilate exslincta statim ipsam posnitet. Cariisreversus ad vomitum, et pcenitentes
opprimit, non deflet. Doleat igitur, ingemisCatet ad peccalum(Prov. \\\\). Desecundadicil Joannes:
fleal : quia csacrificium Deo spiritus conlribulatus, « Facile vohis dignOsfrucliispcenilentise(Luc.m). >
eor conliitum et humiliatum Deus non spernit Qui prascipuesunt oratio, jejuniunij et eleemosyna;
(Psal. L). >Clamel frequenler el dicat: c Miserere tres euim offendit peccatum, Detim, nosipsos, et
luei Dcus secundummagiiam misericordiamttiarii : proximuro; tres satisfaclione placanlur, ut oratio
et secundum multitudinem miseralionum "luarum dirigatur ad Deum, jejunium feratur in nos, elce-
dcle iniquitalem meam (ibid!).'> — « Domine, pio- mosyna dislribuatur ad proximum. In liac prima
pitius esto mibi peccalori (Luc. xvuf); > peccavi fornacemartyres suos Dominussicut argenlumpur-
supcr numerum arenae maris, sed secundumma- gavit, seeundum quod ipsi clamant in Psalmo, di-
gnam miserieordiam luam memor esto mei, Deus: centes : « Probasli nos Deus, igne nos examinasii,
<quoniamegoj.iflagellaparatus sum, el dolormeus sicut examinafur argentum (Psal. LXIII).> Caste-
antemeest seriiper(Psal. xxvn). > D rum in fornace patienfiaefollis spirans, e"stterror
Jam ignis doloris in forna.eeposnitentis exardens, commiiialionis; ignis ardens, est fenor persettt-
fcarbones confessionis inflamriiat. Rubor carbonis, tionis; carbo rubens, esl cruor passionis; foreeps
*
«jst pudor corifessionis,de quo legitur: <Lavant astringens, est hoiror afflictionis; aspersorium
delictttm lacbrymas,quod ore pudor est eonfiteri. > slillans, esl vigor proteclionis. Comminabaniur
Cttm -quanlo pulalis rtibofecoram altero corifite- enim crudeles tyranni sanciis martyribus omnia
lur, quod quisque absque magno pudore nec intra genera tormenlorum, nisi Chrisfum deseierent
se meditatur, sed amplius debuil erubeseere coram et idolis adbaererent : putantes eos perlormenta
Deocuncta cernente,nefandas turpitudiuesexercere, terrere, quos non potejant per blandimenla mol-
quam coram horiiine quodam sudiente peractas tur- lire. Sed ipsi prascepta Chrisli servantes, minas
pitudines revelare. Yerendum est autem atque ca- principum contempserunt, ^uxta quod de bealis
\enduni, ne pudoris confusiopurilatem eonfessionis aposlolis legitur, quia cum verhum Dei flducialiter
hnpediat; debel eirim peccalor omnemomnino.pec- prasdicarenl,comminatisunt eis pfincipes saeerdo-
-eati circumslantiam confiteri,seciindum quod ma- lum, denuntignles, ne deinceps iniioc nomine lo-
yjs pecc.tvitin loco, in tempore, in nuineio, inper- qiiereniur. Sed induti viitule Spritus sancti ex
62S SERMO YII, IN CO.MMUNI PLURIMORUMMARTYRU.M. 028.
alto , fiducialius responderunt : c Obedire opprlet A luum vivent, el apud Dominumest merces eorum,
Peo magis quam hominihus (Act.v); > quod ipsa et cogilalio eorum apud Altissnnum. Idpo <accipient,
Yeritas leslatur : c Nolite , inquii, iimere eos, qui regnum decoris, et diadema speciei de manu Dei
corpusoccidunt,etc (Maith. x.) i Yehemenlerita- (Sap.y). > — e Fulgebutil jusli sieul sol in regno-
que follis comminalionis spirahal, sed commina- Patris eoruni (Malth. xiii). > Fulgebunt, el tanguaiu
tione contempta persecuiionis ignem vehemenlius scintUlmin arundineto tfiscurrenl. Judkabunt naiio-
accendebat. De quo martyres glorrantur : »Trans- ttes, et dotninabuntur populis : et regnabit Do^ninus:
himus, inquiunt, per ignem et aquam, et induxi- Uiorumin perpetuum. Reprohi vero mitlenlur <iii-
sti nos in rsfrigerium (Psat. LXV).> —< Sancli nam--._ caminum ignis ardentis (ibid.), > utin fornacecon—
que ludibria et verbera experli, insuper el \incula scientias torqueanlur interius, et in fornace gehen-
et carceres : Iapidati sunt, seeti sunt, tentati sunt, nas crucientur exlerius. Possunl aulem in hac inte-
in occisionegladio mortui sunt. Circuicrunt in me- riori fornace singula fornacis inslrumenta describi..
lotis et in pellibus caprinis, egenles, angusliati, at Follis enlm esf confurbans memoria, ignis esl eru-
flicli, quibus dignus non erat mttndus : in solitudi- cians constientia, caibocstinsufliciens posnitcnlia,
nihus errantes, et in montibus , et in speluncis , et forceps est lorquens angustia, aspersorium est ob-
cavernis terras (Hebr. xi). > Quia vero^flamma per- B tenebrans ignoranlia. Conliirbabit enim reprobos.
seculionis ignem charilatis non poleral in marty- memoria peccatorum , secundtiffl qnod legitur :
ribus superare : < (Fprtis enim est ut mors dilecljo < Yenient in cogitalionem peccatorum suorum li-
(Caltt.vni), >el c aquasmultasnonpossunlexstingue- mide, et trar.sJueci illos ex tiansverso iniquitas eo-
re cbaritatem (ibid.) •,> ipsa perseculio vehementius rum (Sap: iv), > ut cum maxima turbatione recogi—
cxardescens sanctorum cruorem diversis tormenlis tent, quascum maxima deleclalione gesserunt. Crii-
•effudil,secundum quod scripium est : < Effuderuiit ciabil impios conscientia deliclorum , juxta quod
sanguinem sanctorum in eircuilu Jerusalem, et non scriplum est: < Yermis eorum non morietnr, et
erat.qui sepeliret (Psal. LXXVHI). * — « Hi sunt ignis eorum non exslinguelur (Isa. LXVJ) , > ut sti-
qui veneritni de tribulatione magna , et laverunt mulus conscientiaepungal ad posnam, quosaculeus
slolas suas in sanguine Agni (Apoc.\ »). > Ul autem nequitiae stimulavit ad culpam. Posnitebunt dam--
passlo fieret gloriosa, necessarius erat foiceps nati, sed inutiliter, secundum quod legitur: « Di-
aslringens, id est horror afflieiionis, qui martyrium eenl inter sa posnileniiam agenles : Erravimus a>
cffeeit gloriqsum. Sensus enipi carnis non appetit, via veritalis, et justitias lumen non illuxit nobis..
nisi quod carnis appetjlum debsclal: inde coulingit ^ Quid profuit nobis superbia, et jactanlia diviiiarum,
eis morte mereri, quia non dclec.tabat mariyres quid contulit nobis? Transierunl hasc omnia sicut
mori. « Spirittis quidem proniplus est, caro au- umbra, uos autem in maligiiitate uostra consumpli.
tem infirma (Matth. \x\i.) t Probat hocYeritas, quas sumus (Sap. v). > Sic enim eis sua disjiicebit ini-
ciica passionem dicebat apostolis : <Trislis estani- quitas, ut nulla placeat eis asquilas. Torquebit pec-
ma mea usque ad morlem (ibid.). >— t Cospilenim catores anguslia, juxla quod scriptum : < Yideules
Jesus pavere et tasderercospii contristari et mosstus turbabuntur timore horrihili, gemenles prae angu-
esse (Marc. xiv). t Hinc etiam post passionem suam stia spirilus, et dicentes : Nos insensali vitam san-
Pelro apostolo dixit: « Cum senucris, extendes ctorum aeslimabamus insaniam : ecce qtio ujo^o-
manus tuas, et alius tecinget, etducel te quo tu non computaii sunt inter filios Dei, el inter sanctos sors
vis (Joan. xxi). > Neveromarlyreshorrorepassionis illorum est (ibid.). J Ohtenehiabit miseros ignoran—
ceficerent, divinas protectionis eis aspersorium in- tta, secundum quod legitttr : « Tollatur impjus, nc
stillavit, protegeus eos atque confortans, secundum videat gloriam Dei. > Yix enim aul iaro aul nun-
quod sctiplum est: «Prolexisti me Deus a cou- quam damnali erigent animum ad cogitandum de
ventu malignantium , et a mullitudine operanlium Deo : sed illuc dirigenl impetum eogitaiionis ,*ubi
iniquitatem (Psal. LXIH).> Suecumberet enim hu- jy sentienl vim doloris. In hac fornace plumbum ex-'
inana fragilitas, nisi divina protegeret piefas; hinc uritur, illud videlicet, super cujus lalentum seJet
enim vox illa clamahat ad Deum : « Cuslodi me, impietas.
Domine,ut pupillam oculi, sub umbra alar.umtua- In gehennalibus autem suppliciis tria sunt prrc-
rum protege me, a facie impiorum qui me afflixe- cipue prasvidenda, obscuritas, acerbilas, diutunii-
runt [Psal. xvi), > In hac secunda fornace marlyres las. Obseuritas lenebrarum , acerbilas pcenaruiii,
suos Dominus sicul aurum probavil; ut probatio diuturnilas miseriarum ; de quihus Dominus inquit
fidei multo pretiosior auro, quod per ignem proba- in Evangelio: < Ligatis manibus et pedibus , proji-
tur t inveniretur in laudem et gloriam et honorem cite eum in tencbras exleriores , ubi erit fletus et
Pet. > — c 0 multiludodulcedi- slridor dentium >— c ubi erit ver- •
(I i). quam magna (Matth. xxn);
nis , quam abscondit Dominustimentibus se (Psal. mis, qui non morilur : et iguis, qui non exslingui -
xxx): nec oculus vidit, nec auris audivit, nec in lur (Isa. LXVI).>— < Dimitle, dicit Job , ut jrian-
cor hominis ascendit {J Cor. u). > — c Gaudete, gam paululum dolorem meum, antetjuam vadam ad
inquit, exsultate : quia mcrces veslra copiosa est lerram lenebrosam, et operiam morlis caligine, te--
in caslig (Mallli. \). J'—Jusli uamque m perpe- ram miserias ct trnebranim , uMumbra niouitet.-
INNOCENTHIII PAPJE SERMONESCOMMUNES. 628
nulltis ordo , sed sempiternus horror inhahitat (Job A stint mortui : < qu«renl morlem, et non invenient
x).> Timidis, aii Dominus , el incrcdulis , et exse- {.Ipoc.ix); > quia \ilam habueruntet contempse- •
craiis, ethomieidis. el fornicaloiibus, et venelicis, lunl. Ab his ergo malorttm suppliciis nos eripiat,'
idololatris , el mendacibus , « pars illorum erit in ei ad illa sanctorum gaudia nos perdueat inerilis ct
slaguo ardenli igne et sulphuie (Apoc.xxi). > In preeibus beatorum marlyrum, DominusJesus Chri-
quo cruciabuntur die ac nocte in sasetilasacculo- stus, qui est super omnia Deusbenediclusip sxpula
rum. < Morluo enim homine impio, nulla spes erit saeculorum.Amen.
de eo (Prov. xi). > Tunc vivenl morli, quia vitte

SERMO ¥111.
IN FESTO PLURIMORUMMARTYRUM(22),

Non sunl condignmpassiones hujus temporis ad B sunt tempore Antichrisli, de quo Dominus ait :
futuram glofiam qnm revelabilur in nobis (Rom. < Etit tunc tribuialio magna, qualis non fuit ab
vin). initio mundi usque modo,neque fiet; et nisi breviali
Yas electionis et doctoit genlium reprehendit et fuissent dics illi, non fieret salva omnis caro; sed
srguit eos in hoc loco qui delicale credunt in propler electos breviahuntur (Malth. xxiv). >
Chiistum, volentes quidem gloriam iii coslohahere Aut enira passiones sunt graves, et cito consum-
cum Chrislo, sed nelenles passiones in terra susli- mantur; aut leves, et facile perferuntur. Licet
nere pro Christo. Non sic, non sic, sed si volueri- igitur omnes omnino passiones quanlumlibet gra-
mus conregnare, oportet et compati. Nam si socii ves, non shit condignm ad fuluram gtoriam quat
"
passionum sumus, et resurreclionis erimus (JJ Cor. rcvelabiturin nobi», passiones lamen hujus tem-
l); quia c non cor.onahitur quis, nisi legitime cer- poris longe minus, cum illarum respectu sint le-
taverit (JJ Tim. n). > El ubi major Iucta, ibi major ves, quas futurassunt tempore Anlichristi. Nec sunt
corona. <Arcta enim est via quje ducit ad viiam inutiles quia non sunt condignai ad futuram glo-
(Maith. vn); i unde Psalmista dicebat : < Propter riam, elc. Sane non sunt condignmquantum ad
verba labiorum luorum ego sustinui vias duras tempus, quia passiones istse sunt transitorias, illa
(Psal. xi).i Si enim nec vinitor fructum vineas, nec C vero gloria est perpetua; unde Pelrus apostolus
agricola fructum agri potest percipere sine sludio ait: « Deus omnis gloriasqui vocavit nos iu aster-
et labore, quanto minus quis polesl sine labore ac nam suam gloriam in Chrislo Jesu modicum pas-
studio percipere regnuin Dei; quo.I quidem non sos, ipse perficiet,conservabit solidabitque (I Petr,
oliosis sed sluiiosis conceditur, teste Yeritate qusa x). i Nam < id quod est momenlaneum et leye tri-
dicit: < Regnum coslorum viin patitur, et violenti bulationis, ullra modum in sublimilaie ingens
rapiunt illud- (Malih. xi) > Ne vero quis dicat id- pondus gloriaeoperalur. i Quantum enim dislal iitr
circo se nolle passiones hujus tcmporis lolerare ter carnem et spiritum, quanlum inler coslum el
quia graves sunt cl" prolixas ac parum uliles, terram, tantum imo polius longe magis inler
occurril Aposlolus dicens, quia, no» sunt condigtm transilorium et perpetutim, inter aslernumet tem-
passioneshujus temporis ad fuluram gloriam qum porale.
revelabiturin nobis.Ac si diceret manifeslius : Non Necsunt condigiieequantum ad locum,quiapassio-
stint prolixasquia passiones sunt lemporis, videlieet nes istastolerantur in terra, illa vero gloria confer-
"temporales, quse diu permanere non possunt. Nam tur in coslo. < Terra > vero postquam ejecii fuimus
omne lemporale hrcvi concluditur tempoie, teste _ a pa'ria < germinal nohis spinas et trihulos (Gen.
Salomonequi ait: Nihil peniianerc sub sole (Eccle. m), > in qua < peregrinamura Domino(II Cor. v) >
ii). Unde Psalmista : Milleanni ante oculos tuos lanquam exsules in convallemiseriarum et lacry-
lanquam dies lieslerna quaspraeteriit(Psal. LXXXIX) ; marum. < Incola, inquit, sum ego in lerra (Psal.
>'et Pclrus apostolus : Ante Deum mille anni sicut cxvni), > el peregrinus sicut omnes patres mei;
dies unus (JJ Pelr. m); sicut etiam apud cente- unde Jacoh : « Dies peregrinationis meae parvi el
narium qtti cttm moritur, quaiilumlihet \ixerit, vix mali iion pcrvenerunt usque ad dies patrum meo-
miuin diem repulat se vixisse. Futura quippe na- rum, quihus peiegiinali sunl (Gen.xi.vn). > Idcoque
,i' sciinlur, prassenlia moriunlur, et quidqttid est prae- bcatus Pelrus admonet diccns : < Obsecro vos tan-
teriium, lotum est mortuuin. quam advenas et peregrinos abstinere vos a carna
Nequc sunt gravcs, quia passiones sunl tempoiis libus desideriis quae mililant advcrsus animam
hujus; ad differeniiam quippe illarum qua* futuras (J Petr. n). > Quis aulcni in exsilio constilutus non

p) Ex ed'.t.card. Maii.
329 SERMOYIH, IN FESTO PLURIMORUMMARTYRUM. 630'
libenter aJ patriam revertalur"?aut quis in carcere A ccelorttm, majt.r est Joanne Bapti&la (Luc. vn), >
positus non desideret liberari? Audi Paulum cum quia minimum prasmiumcomprchensioniseslniajus
fielu clamantem : < Infelixegohomo! quis me libe- quantolihet merito -yialoris. Quasdam tamen pas-
rabit-decorpore mortis hujus? (Rom.vn.j >El Davi.l siones sunt dignas, ut Illasde quibus Veriias ait :'
«um lacrymis poslulantem : < Edue de careere ani- <Beali qui persecutionem paliuntur propter justi-
mam meam ad confitendum nomini tuo, Domine tiam , quoniam ipsorum cst regnum coslorum
(Psal. CXLI).> Nos ergo qui desideraraus in sasculo (Muttit.v). > Itemque : <Beatus vir qui sufferl ten-
conversari, et in carne manere, procul dubio ex hac tationem, quoniam cum probatus fuerit accipkt
parte sensum amisimtts, et perdidimus ralionem, coronam vitas, quam repromisit Deus diligentibus
lanqtiam si peregrini desiderent degere in exsilio, se (Jac. i). >Aliasvero passiones sunt prorsusindi-
H vincli velintin carcere detineri. Non sic non sic gnasad gloriam obtinendam,ut illasquas m3lefacto-
Aposlolus, qui dicebat: < Cupio dissohi et essc rcs pro suis sceleribus paliuntur, de quibus Petrus
eum ChrLto (Phitipp. i), > volens ab exsilio ad pa- apostolus ait: «Nemo vestrura paliatur quasi ho-
triam Temeare. JVo»sunl ergo condignmpassiones micida, autfur, aut maledictus, aut alienorum ap-
quas tolerantur in hoc peregrinationis exsilio ad petitor; si autem ut Chrislianus , non erubescat,
fuluram gloriam qum revelabilur in illo heatitudinis ^ glorificet autem Deum in islo noniine (J Pelr. vi)->
regno. Undc c ibant apostoli gaudenles a conspeclu coii-
Sed nequepassionesislas sunt condignaiquanlum cilii, quoniam digni babili sunt pro nomiue Jesu
ad pretium, quia Deus incomparabililer magis re- conlumeiiam pati (Act. v). > Non igitur tristemiiii
mttnerat quam aliquis mereatur. Nam ut ipsa Ye- sed lastemini, non dolealissed gaudealis, si pasYio-
ritas ait: < Qui reliquerit domum aul agrum pro- nes pro Domino suslinelis , juxla qtiod admonet -
-
pter nomen meum,> ut videlicet paupertatem pati Jacobus apostolus dicens: < Omne gaudium assti-
velit pro me, < centuplum accipiet et \itam aster- niate, fratres mei, cum in tentaliones variasinei*
mm possidebit (Mailli. xix). > Non ergo vos tasdeat deiilis (Jac. i); > quod ad exleriores tenlaliones,
neqne gravet, passiones suslincre pro Christo, sed quaepcenae sunl, non autem ad interidres, quas
eas potius asquanimiter et hilariler toieretis; quia culpsesunt, sano debet inlelleetu referri. Oporlet
nonsunl condignmpassioneshujus temporis,etc. Audi igilur nos tolerare pro Christo passionem cordis,
quoque Pelrum dicenlem: c CommunicantesChristi oris, et operis, videlicet dolores et contumelias et
passionibus gaudete, ut el revelatione glorias ejus terrores, angustias el labores, famemet sitim, fri-
gaudealis (J Petr. IV). J — < Christus enim passus P gus etnuditatem, et si necesse fueril perseculionem
est pro nobis, vobis relinquens exemplum ut se- ad mortem. Trislemur ergo et doleamus non solum
quamini vestigia ejus (I Petr. n); > qui de se ipso pro perversitale vel perversilatibus nostris, veruni
dicebat: < Oportebat pali Christum (Luc. xxiv), > etiam pro adversilatibus alienis, ejus exemplo qui'
et sic inlrare in glotiqm suam. Sola Christi jiassio dicebat: «Quisinfirmalur, et ego non inlirmor? Quis '
fuit ex tolo condigna, caeteraeautem passiones non scandalizatur, et ego non uror? > (JJ Cor. xi.) Ossa '
sunt condignm; quasdam tanien sunt dignas, aliae mea sicut in frixorio confrixa sunt. Sicut enim pi-
vero prorsus indignas.Passio quippe Christi con- scis In sartagine Frigitur, sive volvatur iri unani
digna fuil ad gloriam quam meruit non solum sihi partem, sive volvatur in aliam; sic et anima in
sed nobis, quia cum Chrislus sit verus Deus^t verus conscientia debet affligisive cogitet aliena peccata,.
homo, tanlum tamen ipse Deus ad passionem de- sive recogitel sua.
scendit quantum ipse homo ad glorilicalionem as- Illud autem tanquam immane flagitium penitus
cendil. Nam qui descendit, idem est qui ascendit. estvilandum,de malo videlicet gloriari; nam < qui ,
Audi Apostolum hoc senlienlem et asserentem de glorlatur in malilia, ipse profecto potens est in ini-
ipso; <Cum in forma, inquit, Dei esset, non ra- quitate'(Psa/. LI); > cummajus piaculum sit gloriari
pinam arhitralus est esse se asqualem Deo; exina- D de malo, quam agere-malum. Unde Scriplura exa-
nivit se, formam ser\i accipiens, in slmililudinera gerando peccatum, de quibusdam loquitur diccns :
hominum factus, ohediens usque ad mortem, mor- <Lselanlurcuai male fecerint, et exsullant in verbis
lem autem crucis (Philipp. n). > Ecce quantum de- pessimis (Piov. n). r Et iterum : <Prasdicavcrunt
.scendit, videlicet ab asqualitate Patris usque ail peccata sua sicut Sodoma (Isa. m). >Yos ergo, fra-
mortem crucis. « Propler quod et Deus exalla\it tres, non debetis1gaudere sed dolere de malo, non
illum, et dedit illi nomen quod est super omne no- gloriari sed contiistari, quoniarii hujusmodi dolor
men, elc., et omnis lingua confitealur, quia Do- in gaudium convertelur , Domino promittente:
minusJesusChristusingloriaest DeiPatris (ibid.). > c Beati qui flelis, quia ridebitis (Luc.vi); >itemquc:
Ecce quantum ascendil, videlicet a morte crucis <Beali qui lugent, quoniam ipsi consolabuniur
usque ad gloriara Dei Patrls. ' (Malth.
v). i Et quidem si lastari velimus, lastan.ii
Casterasautem passionesnon sunl condignm,quia maleriam non habemus, quia corrupfa est terra et
minima gloria quas habelur in patria, major est iniquiiate repleta; «Superabundavit iniqtiitas, et
quanialibet pcenaquas sustinetur in via. refrigescei chantas multorum (Mattk. xxtv). t
PropterquodYeritasail: <Qui minor estin regno <Multaesl malitia Iionunum super leriam, el cuji-
051 INNOCENTIIIII PAP.E SERMONESCOMMUNES. tJS2
cta cogitatio cordis ad malum inlenta (Gen. vi). > A erit amplius neque luelus neque clamor, sed nec
Itaque c liquefaclaest terra, et omnes habiiantes in ullus dolor, quoniamprimatransierunt (Apoc.xxi).»
ca (Psal. LXXIV). > Undique angust!assunt ac uhi- Nolieliam pro Christo limere suslinere famem aut
qtie dolores. Toleretis ilaque pro Christo contume- sitim, quia cum < liansiens ministrabil (Luc. xn),>
lias cl terrores, quia « heali eriiis cum vos oderint iiiasslimabilesdelieias suis fideiibus exhibebit, quas
homines et maledixeriiit vobis, et dixerint omne quanto amplius gustahuntur, tanto avidius appeten-
malum adversusvos raeniientes (Luc. vi).-> Nam si ttir ; eo quod gustatse non ingeruntfaslidium , sed
expiobramini in nomine Chrisli, beali eritis, dum- paiiunt desiderium. Et ipsas qujdero tria continent
modocum accipietis contumeliamvel detiaclionem alimenta, non panem aut vinum aut carnem , sed
audietis, non subilo exardescatis in improperia, cognitionem, dilectionemei laudem, quibus ineffa-
nec prorumpalis protinus ad vindiclam, quoniam hiliter satiatur anima Deumvidens: «Satiabor, in-
<inpalienliavestrapossidebilisanimasveslras/Xae. quit, duin manifestabilur gloria lua (Psal. xvi). >
xxi). > Certe nunquam potestis melius confundere Nihil dtilcius quam cognoscere Deum trinum -*
adversarios, quam si perculientibus vos in unam unum, nihil suavius quam diligere Deum unttm
maxillam,alteram prasbeatis(Malth. v); ejus exem- \eium , niliil delectahilius quam laudaie Deuir
plo i qui cum malediceretur, non maledicebat;cum B creatorem et Salvatorem.
patertlur, non eomminabatur (I Peir. n).' >Si sic Non sunt ergo condignmpassioneshujus lentporis
biberitis mortiferum, non vobis nocebil; melitts ad fuluram gloriam qum revelabilurin nobis, in qua
enira perferendo injuriam,quam inferendo vincctis, erit vita sine morte, dies sine nocte, certe sine forte;
seeundum illud quod legitur: Contumelias et lerro- ubi eiit securilas sine tiniore,jueundilas sinedolore,
tes passus sum ab eis, et «Dominttsmecum est tranquilliias sinelabore; uhi eritpulchritudo sinede-
lanquam bellator fortis (Jer. i). > Q quantnm mens formilale, fortiludo sine debilitate, rectiludo sine
illa sibi congaudetquaspotuilsequanimilerinjuriain perversitate; ubi eiit bonilas sine malitia, felieitas
Mislinere,quanlumquefuror ille confundilur, qui sine miseria; ubi erit gaudium quod « necoculus
bine commotionealferiusinjuriamperpetravil! Sicut \i.lit, necauris audhil, nec in cor hominis ascendit
nimirum ai'S deludilur arte, cum non ad hoc iste (J Cor. ii), >Et ideo dicitur quod gloria illa revela-
iutulerit injuriam, ut ab ist >mitiime turbarelur, sed biiurin nobis, quia nuncabscondila et occulta, in
i»tillum vakle lurbaret, et ille sic pertulit injuriam, tantum quod eam non suflicinmsintelligere, necdum
ut ab islo minime turbaretur, sieque factus est de • etiam explicare. c Quam magna, inquit, mulfuudo
turbatorc turbatus. Angustias cnim .et labores non dulcedinis tune,Deus, quam abscondisti tirr.entibus
Irepidetissusfmere pro Chrislo, qtioniamipse fide- te.! (Psal. xxx). > <Yincenti dabo manna ahscondi-
libus suis ail: <Yenileadme omnes qui laboratis tum (Apoc.n) > longe dulcius et suavius, quam
et onerati estis, et ego reficiamvos (Mattli. xi).> illud dc quo Sapieus proleslatur : c Panem de coslo
Quid ergo, fratres, quid de nobis ipsis dieemus? prasslitistieis sine labore, omne deleclamenlum iu
Qui curo deberemussustinere pro Chrislo frigus et sehabentem, etomnissaporis suaviiatem(Sap.xvi).>
nudiialem, vestimentis duplicibusinduimur etpre- J^ammanna noslrum eritulique Deusnoster <om-
tiosis; cum debereuius pro Christo lolerare famem nia in omnibus (Ephes. i), > qui sapiet unicuique
et silim, diversis fereulis vescimur et delicalisci- quod desidetabit anima ejus. «Gustate, inquil, el
hariis epulamur; cum deberemustolerare pro Chri- videleqttoniam suavis esl Dominus (PsaL xx\m);»
slo vigilias et labores, amplis oiiis quiescimus et qui plene ac perfecte guslabitur quando anima con-
longis soporibus dormitamus; cum deheremus pro teroplabitur in illum , c non jam per speculum in
Christo lolerare angustias et dolores,gaudiis muudi aenigmate,sed faciead faeiemsiculi est {J Cor.xrn);>
fruirriuf et Carnisillecebris deleclamur. Yerendum quoniam c liaeee&l\ha asterna^ ut cognoscant te
est quidem ne landem nobis dicalur quod olim di- solum Deum, el quem misistl Jesum Ghristum
ctum est illi di\3li qui induebalur purpura et hysso, D (Joan. xvn); > qui csimsit summum bonum, in ipso
et epulahalur quoliJie splendide: «Fili recordare est omnis plenitudo beatorum. Et ideo qui hahuerit
quod recepisti bona, elc; elLazams similiter mala; Deum solum, habebit penilus omne bonum.
nunc autem hic consolatur, lu vero cruciaris (Lue. Quiriamaulcm errore deceptiputantverbum istud
xvi). > Noli honio iimere frigus cl nudilatem pro non esse verum, pro eo quod e&tabsconditum, di-
Christo, quoniam «cummortale hoc induet iininor- cenles sed meniientes, resurreciionis gloriam non
talilatem (J Cor. xv), > siolam accipies sine pretio esse fuluram. Ad quorum convincendum errorem
preliosam, non quidem de hysso el purpura, hya- sufficianttesliroonia Novi et Yeteris Testameini,
cinlho et cocco contextam, sed de qualuor proprie- raliones eliam et simililudines quas quidam philo-
lalibns glorificati corporis coaptatam, qttas sunt sophi induxcrunt. Noshoc uiium ad prassensindu^
sublilitas et agilitas, clarilas et impassibililas. De cimus ad eorum insaniamelidendam, quod videlicet
quibus legitur: « Fulgebunt jusli, et lanquam scin- eorum credulilas, si est vera, minime prodest; si
- tillasin arundineto discurrent, et
regnabit Dominus est falsa, maxime nocet. Nam credere quod homi-
illorum in perpetuum (Sap. m); > nam «abbtergci nes non resurgent, nihil proderil si hominesnon re-
Deusomncmlacrymam ah oculis eorum, et jam non surrexerint^ et,multuni oberit, si resurrexeiint ho-
633 SERMOIX, 1N FESTO MARTYRUM.
inines.Contraria veio fides si est vera, maxime pro- i.juslus fortis et longanimis, < qui reddet unicuique
dest, si autem falsa, minime nocci; nam credere secundura merita sua (Rom. u), > remttnerabit aut
resurrectionemfuturam, multiim proderit, si re- puniet aniraam recipiendam cum corporepost hanc
surrexerinlbomines; et nihil oberit, si hominesnon vitam, quando erit locus recipiendi, siculin hac vi.la
resurrexerint. Illa vero credulitas est omnino te- estlocus mereiidi;-quodileri nonposset nisi corpus
nenda quas, si est vera, maxime prodest; et si est resurgeret, quod profecto resurget. Non autem in
falsa, minime nocet. Prselerea si quisqtiamtractus hocsaeculoubi bonis mala, ei malisbona saspecontin-
vel adjutus ab alio, cum ipso el por ipsum bonum gunt, sedin fuluro uhi bonihona et malimala tanlum
agit aut malum, nonne ulerque apud justissimum ft-ecipient,eorpus cum anima incomprehensibiliact
judicem pro bono prasmium, vel pro malo suppli- incffabilia dona reeipienl^prasslanle Domino Jesu
cium promerelur?Iia quidem. Cum igiturhoc modo Christo, qui est super omniabenedictus in sascufa
6c habeat corpus et anima, profeclo Deus judex sasculorum.Amen.

SERMO IX.
1N FESTO MARTYRUM>

Anima mea iurbala esl propter quadrigas Amina- BI sanguis (23); quia in sanguine, hoc est in peccato.
dab (Cant.vi). Unde in Psalmo : « Yiri sanguitium et dolosi non
Planctus est Jeremias propheiae: < A, a, a, Do- dimidiabunt dies suos {Psal. LIV); > quia hase vila
mine Detts.nescioloqui,quiapuer egosum (Jer. i).> fere lola agitur in peccato; unde nec infans unius
Tiiplex A triplicem infirmitatem significal, scilicet diei sine peccato est. Conturbavitmeturhatione oc-
defeclum conscientlas,eloquentias, et sapientias. Si oupationis et dislraclionis, de qua dicitur in E\an-
plangit Jeremias et timet prsedicareeximius prophe- gelio:« Marlha,Marlha, sollicitaes el turbaris erga
tarum, qui eliam excellentissimumde Filio Dei liu- plurima {Luc. x); > proptcr quadrigas Aminadab.
manalo perhibuit leslimonium dicens : « Post hoc Aminadab spontaneuspopuli mei inlerpreialur. Hic
in lerra \isus est, el in hominibus conversatus est est « Chrislus Filius Dei \ivi (Mallh. xvi), > verus
(Bar. m); > si Jonas propheta missus ad psedi- Aminadah, qui pro salute totius humani generis
candum Niuivilis fugit in Tharsis [Jon. 1); quis ego < quasi ovis ad occisioncm dticlus est, et oblalus
sunt qtti non sum propheta nec filius propheiae, est quia ipse voluil (Jsai. LUI). > Sunt autem qua-
imo nec puer, ut ascendam in montem ul annun- tuor islius quadrigas quibtis vehitur humanum ge-
liem Judasis el Jerusalem scelera eorum, ut lahiis , nus, elementaris, mundialis, lcmporalis, allectio-
'
intircumcisis loquar magnalia Dei, impceuilcnsde nalis. Prima consislit in qualuor rotis elemento-
posnitentia, nocens de innocentia, pollutus de san- rum; secunda in qualuor mundi eardinibus, orien-
ctilate, frigldiis de eharitale, cum frigidum pectus te, occidente,meridie, seplentnone; terlia in qua-
11011 possit incendere? Yerumtamen quia < parvuli tuor mundi temporibtis,in tempore sctlicet deriva-
pelierunt panem, et non est qui frangat eis (Thren. tionis quod fuit ab Adam usque ad Moysem,revo-
iv), >et quia sscpeper Iapideoscanales aqua defluil calionis quod fuit a Moyse usque ad Christum,
ad fertiles areolas, et liscivum lavat quamvis non regressionis quod fuit ab incarnalione usque ad
l.ivetur, ad loquendum assurgo, promplior tamen ascensionem et durabit ad finem mundi; quarla in
ad audiendum. Postulata ergo in ipso sennonis ve- qualuor affeclibus,qui sunt gaudittm,spes, dolor,
stihulo ab universilate veslra triplicis imo mulii- el timor.
plicis insufficientisevenia, et in\ocalo ejus auxilio, De his quadrigis ail Zaeharias pcr prophetam :
qui inspira\it corda prophetarum, breve verbi Dei <Levavi oeulos meoset vidi, tt ecce qttattiorqua-
semhutrium, el utinam fruclificaturum magna,"au- drigse egredientes de medio duoiu-.n rooiilium, et
dientiaevestrasseminabo. montes asrei. In pritna quadriga equi rufi, in se-
Attitttamea lnrbala est propter quadrigas Amina- _. cunda nigri, in tertia albi, in quaria \aiii (Zach.
dub. Yerba sunt sponsaein Cantico amoris', et lo- iv). > Prima quadtiga scilicet quatuor elementa
quitur in persona totiushumani generis, quasi dicat egressa sunt de medio duorum montium asreorum,
hiunanum genus : Anima mea, hoc est vita pras- qui sunt materia et formaquas durabiles sunl sicut
sens, jtixta illud Job : < In cujus manu est omnis ass;etsunt ejus equi rufi propter duo principal.a
aiiima vivens (Job x); > in Cantico canticorum : elemenla, scilicet ignem qui rulilat et terram quas
< Indica mihi quem diligit anima mea (Canf. 1). > iiaturaliler rufa esl; unde AdamIn agro Damaseeno
El dicltur anima ab lv quod est in, et oS.u.%quod est de terra rubra plasmatus est. Equi secundi uigri
(23) In hac tradenda eljmologia respicit fortasse belluarum anima sermo sit. Innocenlius aulem tro-
liino.ciiliuBad I.tvilic. x\ n, ii; uuanquam ihi de pologicuin scuium mox sequitur.
635 INNOCENTIIIII PAPM SERMONESCOMMUNES. 636
suiit propler terrenam inhabilatioiiem qtise nigra A Loqttitur item in persona cujuslibet jusli : <Ani-
et tenebrosa est; unde Joh : « In lenebris stravi ma mea lecum esl, > scilicei spiritus meus; untie
leelum meum (Job xvn); > et in Canlicis : c Nigra in Ezechiele: <Omnesaniniasmcse sunt; ct anima
sum sed formosa, liliseJerusalem (Canl. t). » Ilanc quos peccal ipsa moiilur ( Ezecli.xvm ). > Et di-
quadrigam qualuor mundi cardinum ab Iunnano cilur haec anima ab a quod est alpha, nota Pa-
genere possidendam prselignravit nomen Adas, ex trem ; et voO? quas mens est , nola Filium ; et
quatuor nomiiiibus qualuor cardinalium stella- amor quod esl Spirilus sanctus. Denominatur
rum (1i) conipositum,quas^unt «VKTOW, &\iai;,lip?.- enim a tribus personis , quia phuimtim relucct in
TO?,inztrnp-Spia,ex quorum nominum capitibus com- anima vestigium Trinitalis, propter tres ejus vi-
positum cst nomen Adam. Similiter et hoc generale res, irascibilem , rationabilem , eoncupiscibileni.
nomen homoex his quatuor nominibus, oriens, oc- Yis irascibilis sonat in animosilalem et potentiam,
cidens, meiidies, septentrio esl compositum, h po- el ita respicit ad Palrem ; rationabilis in sapien-
sita, pro s ul septempro EITTK,sex pro l\. Equi lertias tiam , ct ila periinct ad Filium ; concupiscibilis
aunt albi, quia trabunt ad aslernilatem. in qua est pertinetadvolunlatem ,etita respicitSpiritum san-
candoret lttx ineffabilis,juxla illtid :« Deus habiiat ctum , qui est voluntas utriusque. Conlurbavilme,
lucein inaccessibilem (J Tim. vt), » ctijus horizon id est corptis nieum ei impeiando: propler qua-
et circumferentia cst tempus, ut dicil Psalmista. drigus Aminudab.Islas qualuor quadrigas,sunt qtta-
Equi quartas sunt varii propter affeclionis varie- tiiiir viitiiies cardinales, quasinformalassunt chari-
tates. Et isias quatuor quadrigas egressaesunt « de tale. In hoc curru igueo Elias raplus esl in coslum
medio duorum montium, > qui sunt principium ct (IV Reg, n). Loquitur item sponsa in persona
finis. posuilentis : anima mea, hoc est sensualitas mea ,
Loquilur nostra sponsa in propria persona, qnia qum.. ."iin lerrenis versatur. Est enim homo na-
dicit militans Ecclesia : Anima mea, elc, hoc cst tione lerresliis, sicul rationc coslestis.ConlurbaWt
justi elecli mei. Unde in Genesi: « Omnes animas me conturbatione passionis, de qua in Psalmo :
domus Jacob quas ingressas sunt in Jigyptum fue- <Anxialus est in me spiiilus meiis, in me tur-
runt, LXX(Gen. XLVI). > Et dicitur haecanima ab batum est cor meum ( Psal. CXLH ). >
KVK, quod est reclum, et imago-quoilest simititudo. Propler quadrigas Aminadab. Stint autein di\r>
Unde in Genesi: c Faciaraus homineniad imaginem principales quadrigas; piima et printipalior qua-
et similitudinem nostram (Geu. i). > Conlurbavit luor rolis volvitur, quassunt peccatorum remissio,
me, lurbavit me turbatione desiderii, de qua in Q cordis contrilio, oris confessio, opeiis salisfaciio.
Psalmo : c Anima mea turbala est valde (Psal. Quasquatuor insinuanlur qualuor verbis, scilicei:
Vi); > propter quadrigas. Sunt autem duas quadri- «Miserere mei, Dcus (Psal. L). >Et in Canlicis
gse, quibus vehitur Ecclesia : una est commemo- quater repetitur : Revertere, reierlere, ut intuea-
valionis quas commemorat quatuor mundi tem- mur le. In hac sedet ./Elhiops eunuchus bap-
pora, annualim Ecclesiastica oflicia quadrifariam tizandus a Philippo, sicut legilur in Aelibus apo-
variando. Tenipus derivationis in Septuagcsima ; slolorum (cap. vm). Hic currus succedit currui
tempus regressionis a Pascha usque ad Penteco- Pharaonis, et ahsorbetur ; qui similiter quattior
stem ; ab inde usque ad Advenlum tempus pe- rolas hahet, qttatuor genera peccatorum , scilicet
regrinalionis ; usque ad octavas Eplphaniaeapplica deleclationis, consensus, locuiionis, et operis. Qu;e
tempus regressionis; ab Abraham usque ad Se- bubmergitur in mari Rnbro, h.-c est in baplismo
piuagesimam tempus peregrinationis. Propter hanc scu poenitenlia vel flamroa gelienna!i. Secunda
quadrigam dicilur in Psalmo:« Psallite Deonostro, quadriga consistit in quadrttplici salisfaclione,
psallite, psallite Regi nostro, psallite (Psal. XLVI).I scilicet jcjuniis, vigiiiis, orationibusel eleemosynis,
Allera est quas habel quatuor rotas, id cst qualuor quse simjliier qttaluor verbis significantur in Psal-
statns, cleiicorum, posnitenf.um, innocenlium, D mo : « Deciina a malo et fac bonum, inquire pa-
confessortim. Istos ordines insinual Spiritus sai:- cem et persequeie eam (Psat. xxxvi ). > Hoc
ctus in Cant cis ttbi ail; Qum est isla qum ascendit plauslrum stiidet orationibus et fenum portat,
sicul aurora consurgens, pulclira ut luna, eiecla u( scilicet arefaclionem et desiccatlonein corporis
sol, lerribilis ul caslrorutn acies otdinata ? Isli humani, juxla illud Amos prophelae (cap. n):
sunt quatuor colores qui erant in operimento < Ecce ego subler \os, sicut slridel plauslrum
labernaculi, scilicet purpuras, byssi, cocci ct feno onustum. i Ei opponilur hasc quadriga plau-
hyacinthi. In his quadrigis reducitur arca fcederis siro ferreo Pamasci hahenti similiter quatuor ro-
a Gabaa in Jerusalem ; et regina Austri venit a las , peccatiim loculionis, cogitalionis, et operis,
finibus lcrras audire sapienliam Salonionis. Ingre- et finalis impoenitentiae.Unde in Amos piophela ,
dilttr Jerusalem ; hoc est Ecclesia militans, quas < Super tribus sceleribus Damasci, > scilicet locti-
proficiscitur in toelesiem Jcrusalem conlcmplari tione, cogitalione et opere ; « et super quarto, >
summuin Salonioiiei.i. scilicet super linali inipoeniteirtia, < ut converlat

Hi) Cod. stolarutn. Sed malui sldlaium , id est carc n*»,, stola enitn nihil hicfacit
031 SERMOIX, IN FESTO MARTYRUM. 638
eum,eoquod tiilura\<'rit in plaustiis ferreis Galaai1 A consolidantia , quarlo per cicatricantia ; ita vul-
(Amosi). >In hoc ptaustro sedet omnis filiu:; nus peccati primo circumligari et calaplasroftri
perdilionis, omnis peccalor, el vehilur in Bahy- jejuniis dchel, quas desiccanl humorcm carnalium
Ionem, hocestin aslernam damnationem. volnplalum el purificaiil. Secundo vigiliis , quae
Islam qtiadrigam scilicel quadruplicis salisfa- reperculiunt el repellunt noxia imminentia. Tertio
ctionis ipse Salvalor factis suis et dictis conse- oralionibus ; quas virtute et frequenlia sua plagani
cravit; primam rotam, scilicet jejtinium, qiiandci consolidant. Quarto eleemosynis, quas velut oleum
jejunavit, prasfiguravilMoyse et Elia. El per Jo- omnibus bonis stpernalanl, qttia polior misericqr-
nam prophetam ; < Saniificale jejuniinn, aJhuc dia omnibus holocautomatibus, et locum cicatiicis
quadraginta dies et Ninive stibvertetur (Jon. m). > complanant et lenificant.
Unde et isle pumerus, scilicet quadraginla, est Nec sufficitjejuniumgustus a cihis et polibus; sic
posniteulialis, quia producitur ex decimo multi- enim jejunat et avarus ne expendat, Epicureus ut
plicatoper quaternarium ; et omnis morlaliter pec- prandium suum ad splendidamcosnamreservel, by-
canstransgrediturDecalogum et quatuorEvangelia; pocrita ul appareat. Imo etiam cceteris sensibus est
<qui enim offendil in uno, factus est omnium jejunandum, visu ab impttdicisei illicitis spectaculis,
reus (Jac. u). > Secundam rolam , scilicet vigi- B quia per fenestras octilorum mors ingreditur ad
Ijas s dedicavit quando in horto vigilans in nocle nos. UndeJeremias :« Ocultismeus deprasdalusest
qua tradebatur, dixit discipulis suis :« Yigilate et animam meam (Tren. m). > Et in Psalmo; <Averle
oralenunc, ne inlretis in tenlalionem (Matth. oculosmeosne videant vanilatcm (Psal. xvin). > Si-
xwi). > Etalibi: < Omnibus dico, vigilate (Marc. mililer audilu a fahulisotiosis et scurrilibus sermo-
XIII). > Teriiam, scilicet orationem, quando in nibus, ne simus auribus piurienles. Sirailiter lactu
eodem horto oravit, < et factus est sudor ejus sic- a mollibus et delicatis, a vestibus sericis et purpu-
ut gutlas"sanguinis decurrentis in terram (J^MC. reis, quia « qui mollibus vestiunlur, in domibusre-
> Et dixit: « Orate gum sunt (Malih. \i), > non Kegissummi. Undedi-
XXII). qttando ne fuga vestra
fiat hieine vel Sabbato (Matih. xxiv), > quando ves evangelicus « qui induebalur purpura el bysso,
sepultus est in inferno (Luc. xvi). > Imo est prasci-
semper pausandum est. Quartam rolam, scilicet
cordis jejtinium a vitiis, quod solum sancttim
eleemosynamconsecravit, quando in ciuce elee- pnum et .sanctificalpiasdicla corporalia jejunia. Unde
dedit oralionis orando est,
mosynam crucifigentibus se, Joel prophela : «Sanclificatejejunium, vocale cos-
pro ipsis ; et quando dixit: « Dale eleemosynam, lum (Joel
et ecce omnia munda stint vobis (Luc. xi). > i). >Simililer non sufliciunt corporales
" vigilias in studiis noclurnis, scilicel nl moris est
Si ergo sedes vel sedisli in curru Pharaonis , id
csl in quadriga peccalorum, descende , audi con- corde scholaslicis, sed eliam in ecclesiis vigilaudum est
a circa gregem suuin virtutum sci-
silium Isaiseprophetse dicenlis : « Descende, sede licet pastoribus et fures
etcogitalionum.neabigci abigant (sic),
in terra, virgo (ilia Babylonis. Non est filiasChal- domumei o\iIe veslrum
perfodiant. Undein Evan-
dasorum thronus, non vocaberis qltra mollis et
gelio :« Si sciret palerfamilias qua hora fur ventu-
delicata ; accipe molas, mole farinam, discooperi rus esset,
vigilaret utique, et non sineret perfodi
velamentum tuqm , denuda crura tua , transi flu- domumsuam (Matih. xxiv). >
mina (Jsa. XLVJI ). > Quasi dicat: Anima prasvari- Similiter nonsufficit vocalis oralin, orare scilicet
cala, sterilis in bono, descendede superbia pecca- vel psallere in choro, el animo vagari et ncgoliari
torum renunliando peccalis ; et post remissionem in foro ;
quia talis oralio est clauda, et clauda ho-
peccatoium non eris in dclectatione peccali. Mole stiaDomino prohibelur offerri. Taliterorantesarguil
farinam, scilicet peccaliduriliem per contiilionem Dominus per Isaiam • « Populus hic lahiis me hono-
cordis molendo, comminuendoef annihilando , et rai, cor aulem eorum longe est a me (Isa. xxix). >
nebulas peccati quasi cinerem spargendo; quia Item non suflicit corporalemdare pauperi eleemosy-
f cor conlritura et huniiliatum Dcus non despiciet ^ nam, nisi des ex hilari corde. Deus enim cor in •
( Psal. L ). > Discooperivelamenlumtuutn , denuda terrogat, non manum ; et « hilarem dalorem diligit
culceamenla,hocesl peceala lua , quihus per cam- Deus (II Cor. ix). > Non suflicitpauperem liberare
pos licentiasruendo de peccatis in peceatum cur- a necessUatelemporali,a morte corporali, si lemel-
rebamus, tendendoin Babylonem. Confiterejuxla ipsum non liberas a morte spirituali, a mortc pec-
illud : c Dic tu iniquilales-liias, ut justificeris cati; id esl ordiuata charilasa se incipit. Inprimis
(Job XL). > Et iterum : « Revela Deo viam tuam miserere animae luas posiiilendo,confitendo, satis-
(Psal. xxxvi) ; > transi flumina carnalium volu- faciendo. Noli differre, quia mora trahil ad se pe-
pialum , dequibus in Psalmo : « StiperfluminaBa- riculum.
bylonisillic sedimuset flevimus { Psal. cxxxvi) , > Qui non esl Itodie,cras minus aplus erit.
transi in curru posniteiitiaepraediclo, jejunando , (Ovin.,Rem. amor., 94.)
vigilando, et orando, et dando eleemosynas. Sic- Justum est enim ut « qui in sordibus esl, sordescat
tii enim vulnus corporale per quatuor remedia adhuc, > ut legitur in Apocalypsi(cap. xxu). Noli
sanatur, scilicet per mundiiicantia et carnis de- dieere:Fragilis sum, non possummodo. posteapos-
«iccantia , secundo per repercussiva , lertio per riiteho, in anno futtiro; iiiisericori.esl Dcus, infine
<S9 INNOCENTHIII PAPJE SERMONESCOMMUNES. Gii
posnilebo,sici.tlalroincruce, etsalvabor. QuomodoAfollia contra diabolum ; arcus asneus, irremediabi-'
securus est-in auno, imo de mense, imo de die lis asternredamnationis imposnitenlia.Timete arcum
proxima, imo de hora prassenli? quia et prassens islum, lacum de quo c exivit sanguis uBquead frc-
certam non habet hora fidem. Nihil enim est morte nos equorum, i ut legilur in Appocalypsi(cap. xiv).
cerlius, nihil hora mortis ineerlius. Tcrreal le illud Mois ubi ? Mortale est non potuisse mori; ubi nil
evangelicum : « Stulte, anima tua repetelur a te, et piaster vas vse, scitdicere filius Evse, Yerum quia
forte hsec hcra est undecima (Luc. xn). > terribilia sunt isla quamvis vera, et aures gravCs-
«Eecenunctempus acceptabile, eccenunc dies sa- sunt ad terrores et tonitrua,ut ait TulIIus: tBrevem
lulis (II Cor. vi); > hora csl jam -nosde somno sur- oportel esse miseralionem, quia ,nihil lacryma ci-
gere. Ecce Chrislus in cruce clamat: « 0 vosomnes tius arescit.»Ad finem veniamus.Desceiidamus.viri
qui transilisper viam, attendite etvidetesi est do- fraires, de curru Pharaonis, ejiciamus lapides de
lor sicut dolor meus (Thren. i). >Non potes ei eon- plalea, fugiamus de terra aquilonis, ascendamus
regnare, nisi velis et compali; non sibi morienti currum jEthiopis eunuchi, currum etiam quadru-
triumphalori, sed lihi mortuo, el nisipceniteas per- plicis salisfactionis, ul tandem Igneo curru Eliasmi-
ituro; unde ipse ait in Evangelio : «BiliasJerusa- gremus in ccelestem Jerusalem ad canlica laetitiae,
lem, noliteflere super me, sed super vos ipsas flete B ad gattdia quas c nec oculus vidit, nec auris audivit,
(Luc. xxm). > Nolite timere lemporalem satisfa- nec in cor hominis ascenderunt (I Cor. n); i ipso
clionem, limele seternam damnationem. Et iterum: prasstante, cui est honor et Imperium per infinila
< fugient arma ferrea, irruent in areum asneum sascula sasculorum.Amen.
(Job xx). > Arma ferrea sunt opera posniienlialia,

SERMG X.
IN COMMUNIDE UNO CONFESSORE.

De somno vitiorum, et vigilantia virtutum, et quomodo vigilare debeamus : de quatuor modi$


quibus Dominus venit: et cur Dominus ordinem vigiliarum immutaverit.

Vigilale, quia nescitis quandodomhtusdominusve-C (Jfoni.xv); >nam c omnia in ligura contingebant illis
niet; sero, an medianocte,an galli cantu, an mane, ne (J Cor. x). > Ecce tam Isboseth, quam ostiatia dor-
cum veneril repente, inveniat vos dormientes (Marc. mlebat (II Reg. iv). Ostiaria, quas trilicum purgat
xni^. a lolio, frumentum a vitio, est custodia mentisvel
Duohus modis anima donnit in viliis, et duobus sollicitudo (24*),quassi forte per ignorantiam obdor-
modis vigilal in -urtule. Dormit per crrorem et mierit, ut ostia domus, id est sensus corporis non
ignoranliam, dormit per lorporem et negligentiam. cuslodiat, duo priucipes latronum, id esl spiritus
Contra pnmum moduiii orat Psalmista : c Illumina cupiditalis el spiritus superbiae,quassunt tltio vilia
oculos meos , ne tinquam obdormiam in morte principalia : nam « radix omniummalorum est cu
(Psal. xn); > contra secundum modum.invehitur piditas (J Titn. \ i), > ad quam spectat omnis illici-
Salomon : < Usquequo piger dormis, quando con- ms appelilus : el < iniiium omnis peccali esl super-
surges ? Paululum dormies, paululum dormilabis, bia (Eccli. x), > ad quam speclatomnis iniqua pras-
et \eniet libi lamjuam \iator egeslas (Prov. vi). > sumptio) : < ingressi domum , slatim lsboseth dor-
Uterque somnus est damnabilis et mortalis; nam mientem, t id est aninium negligenlem, c in inguine
«ignorans ignorabitur,et negltgensnegligetur(ICor. feriunt, > id csl per carnis delecialionem occidunl;
xiv). > Dtim culpa nescitur, pcenitentia non agitur, niliil enim magis est amicum voluplali, quain
ct itleo -\enia non donatur. Dum cura negligilur, otium. Quod etiam poeta cognovit, cum ail:
medicina non quasritur, el ideo sanilas dcsperatur. Qumrilur, JEgislhus quare sit factus aduller,
Legiiur enim in libro Regum, quod duo viri prin- ln promptu causa esl : desitliosuseial.
cipes latronum c Rechab et Baana venienles in- (OVID.,Rem., am. 161).
gressi sunt domum Isboselh, qui dormiebat super Bene igitur Isboseth, vir confusionisiuterpretalur :
stratum suum meridie , et osliaViadomus purgans quia dignus est confusione, qui negligil vigilare.
' liilicum obdormivit.
Qui percusserunt eum in in- Seraper igitur aliquid operis facito, ut diabolus
guine, ct mortuus est, et sublato capile, abieiunl occupatum te invenial. Propterea" Dominus praeci-
(II Beg. IV). > Sane < qusecunque scripla sunt, ad pit : « Yigilate, quia nescitis qua hora fur \enlu-
nostram doctrinam "scriptasunt, ul pei"palienliam rus sit (Matth. xxiv); » et apostolus ait: <Fralres,
ct^eonsolationem Sr.riplurarum spem haheamus sobrii eslole et vigilate,quia adversarius vesierdia-
(24*).4/. Ipsa'est ralio, quss discemit boiuim a malo, vjrlulr-m a viiiis, qnse, cle.
641,1- SERM0 XI, IX FESTO CONFESSORUM. 642
fbolus tanqttam leo rugiens circuii quasrens quenn A Deiad posnilcntiamte addticil ? Secundumduritiam
, devoret. (IPet. v). > Porro, vigilare debemus peir luam et cor imposnilensthesaur-izastihi iram in die
fidenicordis et per solliciiudinem operis. Per fidenn iras, et revelalionis jusli judicii Dei (Rom. n). »
cordis, adversuserrorem el ignoranliam; persolli- Porro, cum mane horoinis puerilia, g.iUi canttis
eiludinem operis, contra lorporem et negligenliam; adolescenlia, media nox juvenlus, el scro scnectus
nam « sine fide impossibile est placere Deo (Heb. intelligi videatur : quare Dominus ordinem con-
xi); >et:«Fides sine operibusmortua esl (Jac. II).i> verlit et mutal? Non enim ail: Mane, in galli
Ergo «dum lucemhabelis , eredite in lucem, ut fili; I cantu, an mcdia nocte, an sero : sed ail : Sero , an
Jticissitis (Joan.xn). >Et dum tempushaheiis,« opc- medianocte, an galli canlu, an mane.Dominusautens
remini honum ad omnes, maxime autem ad dome- necessarium ortinem scrvat, secundum quod-quis-
sticosfidei(Gai.n). >Yeniettempus,qtiandoneeagere3 que magis \igilare tenelur: iencv quam ju\enis, et
poteritis riec videre. « Ligatis, Inquit, manibus a<3 plus juvenis, quam adolescens, et plus adolescens,
pedibus,projicile eum in lenehras e\iefiorcs(-Jtf«»/i, quam ptter; vel potius.quia cum homo nasciturad
XXII.> Ligali manus non possunt agere, projecii ini miseriam, tunc incipit ei nox,cum aulem mori-
tenehras non possunt videre. Vigilaleergo quia ne- tur ad salutem, ttinc incipit ei dies ; recle pcr sero,
scilis quando veniel Dominus.Et-si irihil iriorte silt B qtiod est noctis initium , intelligilurpueiiiia : per
certius, nihil tamen est hora mortis incertius,( mane vero, quod est finis noctis , senectus aecipi-
'quasquia semper nobis est incerta, Semper nobis. tur. Et ideo Dominusprius commemoratsero, quam
sit «uspecla : ut ila semper vivere hbeal, tan- mane, ul de nocte transeamus ad diem, id est de
quam mofi semper oporteat. Neseimus "ergo , miseiia \ilas praesentis ad gloriam vitse fulurae.
quando Dominus veniat. Quatuor modis Domimis ; HincenimPsalmislatestatur;« Dormieruntsomnum
veriit. Primo ~et ullimo venit semel, secundo, suum, et niliil invenerunt omnes viri diviliarum iu
"tertio, venit saepe. Primo Yenit in mundum adI manihiis suis (Psal. LXXV). >Quserendumest autem,
redemptionem, ultimo veniet in judicium ad relri- cum sint hominis sex aslates, \idclicet infantia,
butionem; sccundo venit in mentem ad sancli- puerilra , adolescentia, juventus , seneclus et se-
Scalionem: terlio venit in earnem ad dissolulio- "uium , quare Dominus, prima et ultima prseter-
nem. De primo dicitur : « Exivi a-Palre, et veniI missis , medias tanlum commemorat? Sed qiiamY'"?
in mundum (Joan. xvi); > de ultimo : « Videbilis occiillata, lamen necessaria provisum est ralions.
iiliumhominlsvenienteminnubibus cosli cum poie- Du« namqueprasmiserat: Vigilate,scilicet, ct orate,
siaiemagnaetmajestale(JIJa//A.xxiv); >desecundo:, _ 'wseitis quando Domiitus veniat. In jirima quidem
«Ad eum veniefnuset mansionem apud eum facie- aefate licet homo nesciat, quando Dominus veniat,
mus (Joan. xiv); > de lerlio:~«Cum venerit et pul- lamen non habel opus vigilare; quia non solct
saverit, confestim aperianl ei (Luc. xn). > Yenit,-ut infans ea astate peccare; in ultima vero licet opus
animam quam dedit accipiat; pulsai, ut, per carnisi ltabeat vigilare, scit tamen decrepitus quod ea astate
molesliam,mortem vicinamannuntiet. Nescitis au- Doiriinusvenit: quoniam-astasillamorle linilur. Licet
tem quandoDominusveniat,sero, an triedianocle.an: aulem omnibus praseeptum sit vigilare, secundttm
galli cantu, an'mane. Per qualuor horas intelligun- illud : Quodvobisdicoomnibusdico: Vigilate;specia-
lur quatuor aslates,videlicetpueritia, adolescenlia, liler lamen praslatisEcchssise,secundumillud : Jani-
juventus alque senecius, in quibus dormit, qui ue- tori prmcepitulvigilel. Janilor enim est, cui cjaves
gligit et ignorat: vigilal, qui -credit et operalur. Ecclesiascommittunlur-, qui tam pro se, quam pro
Porro, qui dormit in una, vigilet sallcm in alia; poprilovigilare tenetur. Ne, si cascuscascumduxerit,
quia quacunque hora peccalof conversus irierit, amhoinfoveam cadanl(Litc.vi).CuietdieituraDo-
« vilavivel et non moiielur, ail Dominus (Ezech. ntinoperprophelam :« Si non annuntiaveris iniquo
XVIII).>Nam si veneril in prima vigiiia,'et si in iniquitatem suamjsangtiinemejus de manu tua re-
secunda vlgiliavenerit, e'tsic invcncrit, beati sunt D quiram (Ezec. xxxm). >—«Pastores enim custodie-
servi illi. Nemo lamen longanimilaiis ejtis"pafien(ia banl vigilias'noclis super gregemsuum.( Luc. JI). i
diulius abulalur; quia quanto magis stisiinei in Vigilaie ergo, quia « beali sunt servi illi, quos,
prassenti, tanlo gravius puniet fn fifturo. Hine cum venerii dominus, invenerit \igilantes (Lue.
enim Apostolusait: « Ignoras, quoni.imbeniguiias XII). >

SERMO XI.
1NFESTO CONFESSORUM(25)

Nolite litnere, -pusiltusgrex, quia cOmvlacuit


Patri Cum dicat alibi Scriplura divina ; <Beatus vir
meo dare vobisregnum(Luc. xn). qui »emperest pavidtfs(Prov. xxvm), > et <qui sine
(2V,Ex edit. card. Maii.
643 INNOCENTII111PAP^E SERMONESCOMMUNES. 64i
timore est, juslilicaii non poterit (Ecc/c.vni); > for- A conspectu angelorum psallam lim (JVsa/.cx\x\ n). >
tassis intra vos cogitalio veslra dicit: Quid est quod Si ergo diligilisDeum, non estis soli, quoniam vo-
dicilur nobis : iVoiiielirneie, pusillus aie.T?Putaba>n biscum adest Triniias individua, quoniam multitu-
et ego quod in cordibus veslris lalia dicerelis, cum dines angelorumvohiscumsunt. Nec estis pauperes,|
eiiam scriptum sit: <Timete Deum omnes sancti dicente Scriptura : < Non vidi justum derelictum,
ejus, quoniam inopia deesl limentibus eum (Psal. nec semen ejus quasrens panem (Psal. xxxvi). i
XXXIH).I— « Deum lime, etmandata ejus obsena, c Divites eguerunt et esurierunt, inquirentes autem
hoe est enim omnis homo (Eccle. xu). > Distin- Dominumnon minuenlur omnibono (Psal. SXXIIIJ.>
guendi sunt, fralres, divcrsi timores, humanus, Unde cum Dominus dixisset apostolis; < Quando
inundanus, uaturalis, servilis, initialis, ct finalis. misi vos sine sacculo et pera el ealceamentis, num
Duo primi sunf vitia, duo uliimi virtules sunt, duo aliquid defuil \obis? Responderunt, nihil (Luc.
medii sunt nec vitia nec virlutes. Humanus timor xxn). i QumriteergoprimumregnumDei etjustitiam
est ille quo quis a bono deciinat ad malum, ut vi- ejus, et hmcomnia adjicientur vobis. « Nolile solli-
let periculum temporale, sicut Petrus qui ne mor- eili esse dicentes, quid manducabimus aul quid bi-
tem incurreret, vitam negavit, immemor ejus quod bemus, aut quomodo operiemur ? hcrc enim omnia
audierat a magistro : < Nolile limere eos qai occi- " gentes inquirunl; scit enim Pater vesler coelestis,
dunt eorpus, aniinam autem non possunt occidere quia hisomnibus indigetis (Matthi vi). » Quia Paler
(Matlh. x). i Mundanus limor est ille, quo quis a est, vull; quia coslestis est, iiolest; scit ergo, po-
bono declinat ad malum, ut vilet incommodum test, el vult. Quare sine dubitatione donabit quod
temporale, sicut Herodes qui ne regnum amilteret, vobis expediat ad salutem. llie quippe < dat escam
innncentes occidit (Matlh. n). <Illic Irepidavit li- pullis corvorum invoeantibus eum (Psal. exxxvi) ;\
Miore ttbi non erat limor (Psal. xm). > Naluralis dabit eseam per corvos suos, dabit vobis escam ma-
iimer est ille quo quilibet Iiomo naturaliier horrel nenlibus in deserto, albis per nigros, justis per pcc-
pcenam, sieut eiiam ipse Clnistus, de quo legitur, calores, claustralibus per saeculares. Praslerea cur
quod « ccepit Jesus pavere et tasdere, contrislari et timealis paucilatem, cum deserendo sasculum fuge-
luosslus esse (Marc. xiv). >Servilis limor esl ille rilis multiiudinem? Cur limealis pauperlatem, cuia
quo quis non amore juslitise sed formidine posnas abnegando vos ipsos divilias contempserilis ?
cohibet malum animum suum a peccalo; el de lali Ergo nolite limere, pusillus grex; si lamen grcx
timore legilur : < Timor non cst in charitale, sed silis non quidem porcorum qui se prascipitaverunt
perfecta charitas foras mittit llmorem (J Joan. iv).i „ in mare (Luc. vm), sed < lonsarum quas ascende-
Initialis ille timor est quo quis deelinat a malo, rttnt de lavacro (Cant. vn). I Porci enim sunt qui
partim amore jusliiias, partim formidine posnas; de divina sacramenta conculcanl, de quihus legitur :
quo Iegitur : <initium sapienliae est limor Domini c Nclite margaritas mittere antc porcos(Matth. vu).»
(Eccle. l). > Finalis timof est ille quo quis declinat Porci sunt qui carnis immunditias amplexanlur,
a malo tanium amore juslitias; de qtto legitur : <Ti- quia <sus Iota in volutabro luti (HPelr. n). > Porci
mor Domini super omnia se superposuit (F.c- suntqui non ruminant, qui videlicet non meditanlur
cli. xxv). > in lege Domini, et tales secundum legem non sunt
Cum ergo dicilur vobis; Nolite limere, pusillus esibiles illi qui cum edilur edil, quoniAmin coide
grex, de mundano vel lutmano Intelligalis limore, parat sibi esus edentes. Cavele iiaque, caveie ne sitis
nevidelicet propter corporale periculum velincom- grexporcorum qui prascipitant se in mare (Luc.vu),
modum temporale de virtute ad vitium declinelis. ne denuo immergatis vos in hoc maie magnum et
Ergo nolite timere, pusillus grex, pro eo videlicet spatiosum, id est in solliciludines et in illecebras
quotl sitis pusilli, quia pauci vel pauperes : etsi hujus sasculi, ubi est « via lala et spatiosa, quse
pauci numero, sed non merito; etsi pauperes fa- ducit ad morlem (Matth. vn). >Sed .siiis grex o\ium
eultalibus, locupletes virtulibus. Certe si Deum di- D non quarumlibet, sed < lonsarum quas de lavacro
ligitis, soli non estis, quia lolam Trinitatem in vo- veniunt (Can/;.IV).> Ovessunt innocentes, dequihus
bis habetis, dicente Domino: < Si quis diligil me, legilur: t Isti qui oves sunt, quid fecerunl?> (JJ Reg.
sermones meos ser\abi(,etPatermeus diliget eum, xx v.) Oves obedientes, de quibus Dominus ail :
et ad eum veniemus, et mansionem apud eum fa- « Ovesmeaevocem meam audiunt(Joaj;. x). > Ovos
ciemus (Joan. xiv). > Nam « Deus cbarilas esl, et patienles et mites, de quihus diciiur : e Tanquam
qui manet in eharilale, in Deo manet, cl Deusin eo ovis ad occisionem ductus est, et quasi agnus co-j
(Joan. i\). > Si Deum diligitis, soli non Cblis,quia ram londenle se ohmutescit, sic non aperiet os*
multitudinemangelorumvobiscumhabetis. Recolite, suum (Isal. LIII). > Et vos, fratres, oves esse de-
fratrcs, qtiod Elisasus inquit ad ptterum : < Plttres hetis per innoeentiam, ut non reddatis c malum
nobiscum sunt quam cum illis (IV Reg. vi), > quia pro malo, neque maledictum pro maledicto (I Petr.
descenderat exercitus angelorum ad praesidiumEli- III). > Oves esse dehetis per obedientiam, ut sine
sasi. Et Raphael angelus ad Tobiam:« Cura orabas, mora pariter el querela obedialis non solum divinis
inquit, cum lacrymis, ego obtuli orationem luam prasceptis, verum etiam regularibus inslitulis. Oves
Domino (Tob. xn). > Unde Psalmista dicebai: < In esse debetis per mansueludinem et palientiacn, ut
Om SERMOXII, IN COMMUNIDE UNA YIRCINE. 645
in palienlia \estra possidealis animas vesiras (Luc. A paliias, ad quam toiis affoctibtis anhelare debelis;
\xi); ejus exemplo, qui < cum paterctur non com- ut qui aliquando habtiislis terram arentem, nunc
minabatur, cum maleriiceretur non maledicebai t habealis irriguam , exemplo Axse quasa patre suo
(I Petr.ji), factus obediens Deo Patri usque ad mor- Caleph irrigtmm superius et inferius accepit in do-
tem, mortem aulem crucis (Philip. n) >,qui etiam1 tem (Josue. xv).
erat subditus malr\(Luc. u),se ipsum inexemplumi Ceilum esl enim quod si fueritis grex lonsarum ,
proponens : < Discite a me, inquit, quia mitis sumi qusede Ia\acro veniunt {Cant. IV), non esl vobis
et htimilis corde (Mallh. xi). > limendum quod pusillus grex sitis, quia in vobis
Sic ergo non grex porcorum, sed grex o\iumi Patri complacuit. Legilur quoJ placet sibl DeusPa-
csse debetis; nec simpliciter ovium , sed lonsarumi ter in Filio : c Hic est Filius meus dilectus, in quo
deposito vellere, ne lana vos laniet quae \ermes; mihi bene complacui (Matth. xvn). > Quod Patri
produtit, vel pili vos implieent qui spinis lnhserenl. complacel in electis, unde : Complacuil Patri meo
Certe lonsi fuistis quando dimisistis pro Christoi in vobis. Quod homo juslus complacet Deo, unde :
non solum propriam faculiatem , verum etiam pro- c Placuit Deo, et inventus est jusius (Eccli. XLIY).>
prlam volunlaiem, ejus exemplo qui ait :« Ecce DeusPater in Filio sibi complacet, in qtio tanquam
nos reliquimus"omnia, et seculi sumus te (Mallh. " unigcnito ex loto sibi consimili pras cseteris dele"
xix). > Rursus tonsi fuislis non solum quando di- ctatur. Deo Palri complacet i.i eleciis , quos tan-
misislis pro Chrislo nalale solum, verum eliam quam unigeniti cohasredespras!esliua\it ad regnutn
quando venislis in palriam alienam, ejus exemplo (Rom.Mu). Homojuslus complacet Deo, qui tan-
cui dictumesl: < Egredere de "terra et de cogna- quam obedicnset devotus beneplacittim ejtts aditn-
lione tua, et veni in terram quam monstravero tibi plet. Primum et maximum est quod complacel sibi
(Gen. xn). > Sed videte, charissimi, ne lana rena- Paler in Filio; secundura et medium quod Patri
ssatur In \obis, ut in JEgypium redire velilis ad complacet in electis ; lertiuin et ultimum quodjti-
ollas carnium vel pepones et allia (Exod. xxvi), ne stus complacet Deo. Studeatis ilaque, fratres, stu-
forle, quod absit, in sepulcris concupiscentiasmoa dealis Deo complacere, beneplacitum ejus tolis
iiamini. Si quando igitur talislana renascilur, pro- vitibiis adimplendo, ttt in vobis sibi complaceal,
linus tondealur, ul sitis grex < tonsarum quae de regnum suum vobis misericordifer largiendo, re-
_a\acro venerunl (Cant. iv). > De primo lavacro gnum pacis el tranquillifalis , regnum deleclationis
venistis qtiando ex aqua el Spirilu sanclo lenati el jucuuditatis, regnum lucis et clarilalis, regnum
fuistis {Joaji. III); de secundo vero lavacro saspeQ beatltudinis et felicitatis seternas; In quo cum an-
\enire debelis, ut lavetis per singulas noctes le- gelis sanctis et animabus bealis mereamini semiier
cEumvestrum, et lacrymis stratum veslrum irrige- ipsum videre, ipsum cognoscere, ipsum diligere,
lis (Psal. vi): non solum pro peccalis Vestris,verum ipsum habere tiinum et urium , Patrem, Filium et
cliam pro alienis offeratisDeo sacriiicium contri- Spirilum sanctum.asternum,vivttmet veruin Deum,
biilati spiritus. Non spernil ffenles, non solum pro qui est super omnia bencdictus in sa^culasasculo-
iucolaiuvilas vel \ias, verurn etiam pro dilectione rura. Amen.

SERMOXII.
1N COMMUNlDE UNA VIRGINE.

De quadruplici acceptione regni cmlorum : negotiatore iniquo et justo , pravo et sancto : de


- margaritarum multiplici dtstinctione, prmcipue tamen de triplici, quarum quwlibet a qui-
busdam benc, et ab aliis male qumritur.

Siitiileesl regnutncmlorumhomininegotialori,qum- D scandala; de terlio : « Regnum Dei intra vos est


renlibonasmargaritas. Invenlaauiempreliosamarga- (Lwc. xvn) ; »de quarto : <Auferetur a vobis re-
i-iia, dedit omnia sua , et comparavil eam (Matlli. gnum, et dabitur genti facienli fructus ejus (Matlh. -
XIII). xxi). > Regnum ergo ccelorum inlelligilur in hoc
eorum videlicet, qui dc
Reguumcoslorum,cujus detinilio multifarie spar- loco Ecclesia militanlium,
< conversalio in coelis
gilurin Scripluris, aliud est supra nos, aliud circa se dicere possunt : Noslra
nos, et aliud extra nos. Quod supi a nos esl, intel- est (Philp. III ).i Hoc tegttum,, id esl Ecclesia,
bonas
ligitur Ecclesia triumphanlium ; quod inrra nos simile dicitur hotnini negolialori, qumrenti
est, intelligitur lides recta; quod exlra nos est, margarilas. Sed est negotiator iniquus et pravus,
intelligilur lex divina. De primo dicitur: < Yenient, ct est negotiator juslus et sanctus. De negoliatione
etrecumbenl cum Abiaham, Isaac ct Jacob inregno iniqua et prava dicilur in Psalmo : < Quoniam non
coslorum(Matlh. vm); > de secundo : E-xibuntan- eognovi negolialiones , inlroibo in polenlias Do-
geli, id est messores,el colligeutde regnoejus omnia mini (PsaL LXX); > de negotiatione honesla, et
647 INNNOCENTIIIII PAPJG SERMONESDE DiVERSIS. U3
sancla Dominus ait: « Negotiamini , dum vcnio A Sunt lamen aliqtti Chrisliani, sicut ipbifrequei.l r
(Liic.xix). > Hinc est etiam quod homo ille pcregre audivimus, el intelleximus, qui margaritam scien-
proficiscens, divisit servis suis bona. Et alii dedit lise, non ad veritalis defensionem, sed ad falsitati-s
quinque talenia,alii aulem duo, alii veto unum.Qni assertionem allegant, ut pro margarita mercam \al.\
quirtque talenla acceperat, superlucralus est alia vitam] accipiant, de quibus inquit Psalmista :
qttinque. Qui autem duoacccperat superlucralusest <Narraveruiit mihi iniqui fabulalioues, sed non ut
alia duo ( Maith. xxv). Cujtismodi lucrutn domi- lex tua, Domine (Psal. cxvm). > Margariiam quo-
nus rediens £Ommendav'.t: < Ettge , inquit, serve que gratias male quasritamhitiosus, hene quasritde-
•bone etfidelis, super pauca fuisli lidelis, supra multa votus. ille quacrit per Simoniacam pravitatem, iste
•te eonsliluam :inlra in gaudium domini tui (ibid.). > per catholicam puiitatem ; ille ut ftaudem exerceat,
Qui vero pecuniam acceptam ligavit in su.'aiio, el iste ul laudem perficiat; ille attdit cum Simone :
abscondit, reprobatus cst a domino sibi dicente: «Pecunia tua tecum sit in perditionera (Aci. vin): >
« Ser.venequam. nonne oportuit te pecuniam meam iste audit a Domino : c Gratis accepislis, gralis-da-
tradcre numulariis ad usuram etc. ? > (ibid.) Usura le (Matlh. x). > Dominus enim vendentes etj emeu-
"perfeclaest cum per merita consequimur prasmia, tes ejecit de lemplo, mensas evertit, aes numulario-
"
per temporalia lucramur a;(erna. Simile est ergo fum effudit (Luc. xix), nobis relinquens exemplum,
regnum cmlorumhoinini negotialori, qumrenti bonas ul Giezilas et Simoniacos de ecclesia expellamus:
margarilas. Mulliplexestmargaritarura sive lapidum quia .non hahent parlem In regno Christi et Dei.
pretiosorum disltnclio seu dhisio in Sciiplutis. Sed et glorisemargaritam malc quseritJudseus, bene
Ait enim propheta : < Oixnis lapis pretiosns operi- quasrit Chrislianus; llle quasrit per devia, ideo nun-
menlum tttum (Ezec. AXVHI).> Et enumerat slatim quam invenit: iste per viam, ideo ad illam pertin-
novera genera Iapidum, propter no\em ordines an- gil; ille tanquam cascus vullu velato : iste tauquam
gelorum. Mojses quoque duodecim speciesIapidum videns facieTevelata. Una enim est, etunica via per
posuit in ralionali judicii (Exod. xxvm), propier quam peivenitur ad palriam, illa videlicet quasde se
duodecim apostolorum doclrinam. Paulus enim in dicit : c Ego sum via, verilas et vita (Joatt. siv). >
Upisiola dicit: c Alius asdifieallignum, fenum, sli- Multassunt igilurjmargarilae, seduna est pretiosa,
pulam : alius aulem aurum et argenlum, et lajridcs quain qui invenit homo, vettdiluniversaqum habet-,
pretiosos( I Cor. m). >Item in ApocalypsiJoannis: et comparal cam. Dal tcmporalia, ul acquirai aHer-
Lapides preliosi omnes muri ejus, et turres Jeru- na : dal tcrrena, ul acquirat coslestia: dat universa,
salem gemmis asdificabuntur (Apoc. xxi). tl nsn solum sua, sed seipsum : uon solum propriam
Sufficitautem ad aedificationemnoslram, dislin- facultatem, sed etiam propriam \ oluntalem, secun-
.guere tres speciesmargaritarum. Est autem marga- dum illud : « Qui vull venire posl me, ahneget se-
rita scienliae in Scriptura, margarita gralise in En- jnetipsum.et tollal crucem suam (Luc. ix), i etc.
clesia, margarita glorias in patria. Prima compara- Jlinc ergo Petrus aiebal : < Ecce nos reliquimus
tur pretio medilalionis et leclionis, secunda compa- •orania, ct secuti sumus le (Malth. xix). > Omuia
ratur pretio contrilionis et confessionis, tertia com- ergo vendtintur, ut unum solummodo comparetur.
paralur pretio cogitationis et aclionis. Primam < Marlha, Martha, Dominus inquit, sollicita es, et
comparat is, de quo dicilur: « In lege Domini fuit lurbaris ergaplurima. Porro unum est necessarium
voluntas ejus, et in lege ejus medilabitur die ac (Luc. x). > Hanc unicam margaiitam quasrebatPro-
nocle (Psal. 1). > Sccundam comparent ii, ad quos phela, cum-diceret. < Unam petii a Domino, hanc
dicitur : c Facite vobisamicos de mammona iniqui- requiram (Psal. xxvi). ? Quam pretiosa sit hasc
talis, ut cum defeceritis, recipiant vos in asterna margarila, cogitare non possumus, nedum etiam
tabernacula (LHC.XVI) (25*).>Yerius lamen videtur, explicare ; quia « nec oculus vidil, nec auris audi-
quod pergraiiam venialur ad veniam, quam per \e- vit, nec in cor hominis ascendit, qusa praspamit
niam veniatur ad gratiam, teste Veritate, qusedicil: " Deus dilhgenlibus se (J Cor. n). > Sed ne peiiitus
< Dimissa sunt ei peccata multa, quoniam dilexil laceamus, dicamus hanc margaritam esse unum
.multum (Luc. vn). j Porro quselibet margarilaruni Deum, qui esl omnia in omnihus, cunctorum pras-
istarum male quaeritur a quibusdani, ab aliis bene mittm, et remuneratio singuloriim. Hic estdenarius
'quaeritur. Nammale quasrit hscreticus margarilam ille, qui reddilur omnibus in vinea laboranlibus
scientise,bencquasrit.catholicus. llle quserit, ul ve- (Matlli. xx). El bene maigarita dicitur, propter co-
ritalem impugnet: iste quaerit,.ut veritatem defen- .gnilionissplendorem, in qua consistit "vltaaetema;
dat; ille quasrit, ut fidem evacuel: iste quasril ul « ikec est, inquil, \ita aeleroa, ut cognoseant le s<-
lidem eonfirmel; ille quaerit ut aquam \ino com- liim verum.Deum, et quem misisti'Jesum"Chrislur:i
Hiisceat, cl in aureo calice fel draconis propinet: (Joan. x\n). i Nemo vero pro pauperlate desperet,
isie-quasrit.ul capial-« vulpes.paivulas, qtiae demo- ctnn audil preiiosain margaritam, quia de facili
liunlur \ineas (Canl. n), > facies quidem habentes comparattir. Emit eam vidua duobus minutis, quse
diversas, sed candas ad mvicem colligatas (Judic. iuisil in gazophylacium(Marc. \n); emit eam alius
x\^ : quia de vanitate conveniunt in idipsum. potu calicis aquse frigidas,quem in nomine dedit
(2S*)Hic videtur aliquid desiderari.
519 SERMO1, IN CONSECRAT.PONTIFICIS 650
prophelas (Malth. x); emit eam lalro pendens in A est facultas. Demus ergo quod possumus, terrea
«ruce unico verho, dicens: * Memenlo mei, Domi- pro coslestibus, transitoria pro asternis, ut prelio-
sie, dum veneris in regnum tuum. i Mox enim au- sam margaritam comparemus a Domino; ipso pras-
divit: i Hodiemecumeris inparadiso (Luc. xxni). > stante, qui esl super omnia Deusbenedictus in sas-
Kullus ergo desperet, quia sufficitvoluntas, ubi de- cula sseculorum.Amen.

HUJUSNOMINISTERTII

SERMONES DE DIVERSIS,

SEBMO PRIMUS
1N CGNSECRATIONE
PONTIFICIS.

Se facerdotis dignilate, periculo et peccato : quid per vitulum et tabernaculum accipienaum


sit: et de vera universorum peccatorum pmmtmtia, et iniegra eorumdem eonfessione et
saiisfactione

Si sacerdos,qui est wiclus, peccaveril,faciensd&-I3 daiumest panem et vinum consecrare in corpus et


iinquerepopulutn,offeretpropeccalo suoviUdumim- sanguinem Jcsu Ghristi. Sed < si manducas indi-
«lacttffl/iiinDomino,et adducelillum ad ostium ia- gne, judicitim tibi manducas, non dijudioans corpus
bernaculi ieslimonii^coramDomino,ponelquemanum Bomini (J Cor. xi). > Quid, quod tuo peccato facis
supcr caputejus, et imtnolabileum Dotnino(Lev.iv). delinquerepopulum? Per le < nomen Dei blasphe-
Yerba quselocutus sum vobis, fratres charissimi, matur in genlibus (Rom.n). >c Nonenim polest II-
verba sunt Domini loquentis ad Moysenin Leviti- lius facere, nisi quod viderit patrem facientem
co, super expiando crimine saceidotis. Sunt autem (Joajt. v). » Et in excusatione praslendit: Sufficii
qualuor species personarum, sacerdos, princeps, discipulo, si sit sicut magisler ipsius (Luc. vi). Cur,
populus, et anima. Porro, sicut peecatum saeerdo- inquit laicus, non adulterer,-cum sacerdos fornice-
t-is primum describitur, ita maximum judicatur: tur? Cur non fosnerer, cunj saceidos foeneretur?
ium propter officii dignitatem, tum propter perver- Cerle tot morlibus est dignus sacerdos, qitot exem-
sitatem exempli. Primum notatur, cum dieilur : Si pla perditionis iransmiltit in populum. Si caput fue-
sacerdos, qui esl unctus, peceavcrit; secundum, cum rit infirmum, tolum corpus languirlum erit; nam
additur ; Faciens delinquere populum; nam juxla < omne captil languidum ct omne cor mosrens: a
salyricum Juvenalem: *-
2 planta pedis usque ad verticem non est in eo sani-
tas (Jsa. i). Cum basrelici nospeccare conspiciuni,
Omne animi vitiumlanio conspectiusin se docepl eleemosynas nobisdandus non essc, indn-
Crimen habel, quanto quipeccat major habetur- cenles ad hoc auctoritatem sacras Scripturas dicen-
Multa sunt Ievia subdilis, quas gravia sunt prasla- tis; Desudet eleemosyna in manu tua, donec inve-
tis: et multa sunl laicis venialia, quas clericis sunt nias justum cuj des. Non dicit, Donec invenias
mortalia. Si enim ineanlaior fuerit percussus a ser- sacerdotem adullerum, ebriosum, invidum, su-
penle, quis medehilur ei? (Eccli. xn.) Et si sacerdos perbum, peijnruin, cupidum, usurarium, et hu-
peccaveiit, quis orabilpro illo? Sane quanto gradus jusmodi; sed dicit: Donec invenias cui des. Obla-
allior, tanlo casus gravior. Nam cui plus committi- liones quoque, decimje vel primitias dandas sunt
tur, plus ab eo exigitur. c Judicittm durum fiet bis ministris Dei, uon servis diaboli; nam < qui facit
qui prasunl (Sap.\i). >Tibi, sacerdos, < datum est peccatum, servus estpeccali (Joait. vin). >Cum has-
nossemysteria regni Dei,coeterisautera in parabolis retici nos pcccare conspiciunt, docent prasdicatic-
(Luc. vm). i Sed< servus sciensvoluntatemdomini nem nostram autlieiidamnon esse, probanles hoc
sui, et non faciens, \apulabit mullis (Luc. xn).> Tr. aucloriiate sacras Scripluras, dicentis: « Peecatori
«Tibi,sacerdos, dalassunt claves regni coslorum,ut dixil Deus: Quare lu enarras justilias meas, et as-
quodcunque ligaverls super terram, sit ligatum et sumis testamentum meum per os tuum? (Pse!.
in coelis: et quodcunque solveris super terram, sit XLIX.)> Cum is qui displicet, ad intercedendum
solulum el in coslis(Jlfa'/&.xvi).iSedvastibi, simor- mittitur, irati animus ad deleriora provocatur. Nam
liucasanimasquasnon moriuntttr, aut vivificasani- cujus vita despicitur, restat ut ejus prasdkatio con-
mas quae non 1vlvunt(Ezec/j.xiii).i Tibi, sacerdos, temnatnr, et dicatur ei: < Medice, cura "teipsum
PATROL.CCXYII. 21
'
«31 LNNOCENTH III PAP^ SERMONESDE DlVERSIS. b'S2
(Luc. iv). > —< Ejiccprimum trabem de oculottto,. A custodiamori meo, el oslium circumslantiaslabiis
el tunc ejicies festucam de oculo fratris tui (Luc: meis (Psal. CXL).>Ad boc ostium vilulus ducilur,
vi). > Propheta quoque cum mittendus essel ad cum ad confessionemoris secretum cordrs progre*
prasdicandum,prius ab iniquitale mundatur, et os ditur. Dic, inquil, iniquilates luas, « ut justificeris
fjtts tangitur calculo, quod forcipe tollilur de allari (Tsa.XLIII).» — « Juslus enim in principio ser-
(Isa. vi). Cum hasretici nos peccare conspiciunt, monis accusator est sui (Prov. xvm). > Qui co-
docenlnos ecclesiaslicasacramenla non posse con- ram Deo semetipsum excusat, Deus illum excu-
ficere, inducentesaucloritatem Scripturaedicentis : sat. Etqut coram Deo semclipsumexeusat, Deus
« Maledicambenediclionibusveslris, et cum multi- illum accusat. Recurramus ad Evangelium, ibi
plicaveritis orationem non exaudiam vos (Malac. inveniemus exemplum : c Duo homines ascende-
11).> — < Manusenim veslras sanguineplenaesunt runt in templum, ul orarent (Luc. xvm), > etc.
(Jsa. 1). i Quidquidteiigil immundus, imraundum Multumdistat inler confessionemcriminis, quas fit
erit (Lev. v). Lux ergo noslra lueeat eoram homi- in humano judicio, et eam quasfit in divino. Nam
nibus, ul videant opera nostra bona, el glorilicent illa condemnat, el ista justificat. In illo jttdicio cum
Palrem nostrum qui in caiis est (Matth. v). reus confitetur, pleclitur, in isto absolvitttr, et ideo
Si enim sacerdos, qui unclus est, peccaveril,fa- R Propheta deprecalur : <Non absorbealme profun-
cisns delinquerepopulum, offerel pro peccato sito dtim, nequetirgeat super me puteus os suum (Psat.
vilulumimmaculaiumDomino.Nonsufficilsacerdoti xxvm). > Sed valdeca\endum est, ne quis ad ostium
offerre pro peccalo suo turlurem vel columbam, tabernaculi non vitulum, sed vulpem adducat. Nam
liasdum vel agnum, capram vel ovem; sed oportet qui peecata sua partim revelat, et partim occullat,
ut olferal vilulutn, non qualemcunque, sed imma- vel unam partem uni, el alleraro partem aheri con-
culalum: nec ubicunque, sed ad osliumtabernaculi: fitetur; vel exprimit factum, etsupprimit in eodem
nec ante quemlibet, sed coram Domino: nec quo- intenlionem: seu crimen atlenuat et excusat, is
modolibet, sed ponel manutn super capnt ejus, et profecto non vilulum, sed vulpem adducit. Nam
immolabileumDomino.Animsepeccantiprsecipilur, <vulpes foveas habenl, et volucres coslinidos (Luc.
ul offeial capram: principi peccanliprascipitur, ut IX).> Nos aulem, sccundum proplfetam, < redda-
offerat hircutn; sed tam pro peccato sacerdolis, mus vilulos Iahiorumnostrorum (Osecxiv),» om-
quam pro peccato multitudinis, imperatur ut viiu- nem omnino peccati circumstantiam conlilentes,
lus offeralur immaculalus. Unde conjicitur, quod secundum qttod magis peecavlmus: in Ioco, in
peccatum sacerdotis lotius multitudinis peccato tempore,in numero, in persona; secundum-.etalem,
eoasquatur; quia sacerdos in suo peccato lolam secundum scienliani, secundumgiadum, secundum
facit delinquere mulliludinem. O/feralergo sacerdos ordinem ; si facile, si frequenter, si manifesle, si
pro peccalo vilulum immaculatum; quia grandis perseveranter. Hoc enim praecipilur, ut adducattir
culpa grandi debel hoslia expiari. Per vilulum im- vittiius ad ostium labernaculi coram Dotnino,qui
maculalum moraiiler inlelligimus spiritum contri- scrulatur <renes et corda (Apoc.n), > cujus ocuiis
bulatum; quia < sacrificiumDeo spiritus coniribu- omnia nuda sunt et apeita (Hebr. iv),» quem nul-
latus , cor conlrilum et humiliatum Deus non lum latet secretum, nulhtm fallit occullum. In hu-
spernit (Psal. L). > Hic vitulus, hasc hostia, hoc mano quippe judicio, cum reus confileiur pecca-
sacrificium debet offerri Dominopro peccato : ut tum, judex inslruilur : in divino judieio cum reus
vilulus qui peccando fuerat indomilus per super- confilelur peceatum , Dominus obliviscitur. Nain
biam, posnilendoper humililatem dometur, et ju- quacunque hora peccaior fuerit conversus et inge-
gum Chrisii suscipiat, de quo dicit in Evangelio: muerit, « omnium iniquitatumejus non recordabor
< Jugum meum suave est, el onus meum Ieve {Ezech.xvm), i ait Dominus.Caveal ergo sacerdos,
(Matth. xi). > Ttinc Deus acceptabit sacrificium cui confitetur peccator, non ut boniini, sed ul Deo,
justitias, c lunc imponessuper altare ejus vitulos .Ane forte posl confessionemauditam recordetur pec-
\Psal. L).>—« Adducat ergo sacerdos vitulum ad cati: Hoc esi ne verho vel signo innuat se scire
ostium tabernaculi,per oris confessionem, et ponat delictum, quia non dicilur, ui vilulus adducatur
nianiim suam super caput ejus, per operis satisfa- ad osliumlabernaculicoiam homine,sed coramDo-
ctionem : el immolet eum Domino,per cordis con- mino.Gravius enim peccat sacerdos, qui peccatum
liitionem : ui dilualur peccatum cogitalionis in revelal, quain hoino qui peccatumcommitlit,
corde, peccalumlocutionis in ore, peccatumopera- Sequitur : Et ponal manntn snpercaput ejus. Per
tionis in consuetudine. Quatenus puella suscitelur caput vituli principale menlis, id est ratio designa-
jn domo (Matlh. ix), adolescensin porla (Luc. vn), tur, seeundum illud : « Unge caput luum el fa-
Lazarus in monumento (JOOJJ.XI). Adducat ergo eiem iuam lava. > Per manum inlelligitur opera-
sacerdos\itulum ad oslium labernaculi. Si per la- lio, secundum illud : c Aiiima mea in manibus
bernaculum intelligimuscorpus, in quo, secundum meis semper (Malth.vi). > Tunc enim manum po-
Aposlolum, <peregrinamur a Domino(II Cor. v),i nimus super caput viluli, cum operalionemconsti-
profecloper ostium tabernaculi debemusos corpo- tuimus super ralionem, ul, secundum Apostolum,
ris inlelligcre,de qtio dicit David: « Pone, Domine, « ralionabile sit obsequium nostrum, ut dignos
Si5 SERMO1, IN CONSECRAT.PONTiF. MAX. 654
fructus poenilenliasfaciamus (Rom. xn).» Mantis>A posnilensad peccaium. Porro sunt quidam qui vi-
quinque digitos habet, el salisfaciio quinque par- tulum ferunt, sed non immolant; hi sunt qui de
les : quassunt asperitas veslis, abstinentia cibi, vir- uno peccalo pcenitcnt, sed in alio delectantur; sed
tus orationis, interruptio somni, etlargilas eleemo- frustra quis pcenitet, nisi de universis posniteat;
synae(Luc. n). De his Propheta dicit m Psalmo : quia Deusveniam non dimidial. Toiuoi enim ho-
<Induebam me cilicio, et humiliaham in jejunioi minem sauum fecil in Sabbato (Joan. \n); rurstis
aniinam meam, et oralio mea in sinum meum con- seplem daemoniasimul ejecit (Marc. xvi), septena-
vertetur (Psal. xxxtv); >et: < Media nocte surge- rio numero designans universitatem criminuni di-
bam ad confttendumtibi (Psal. cxvm). > Sed in his: missorum; item ab alio legionem dacmonumeffu-
omnibus debel ponere manum super caput viiuli, gavit (Luc. \ui), ostendens quia quaecunque sun-t
ut ralionale sit ejus obsequium : ne forle jumenlum in uno peccata, oportet de omnibus pcenitere. Si
si nimisftterit oneralum, succumbat, si vero parum secundum sentenliam evangelicam propter unum
fueilt oneratum, lasciviat (JJOJJJ.XH). Secundumi peccatum redeunt etiam dimissa peceata, quanlo •
modum culpoe sit modus posnas,pensata qttalilatei magis pronter unum peccatum non dimissa peecaia
posnitenlise; non sit tam levis ut prassumatur,nec: retinentur? Si ergo sacerdos, qui esl uncins, elc.
tam gravis ut desperetur ; < Humanumdico proptei• B Yivamus ergo, fi atres charissinii, non solum casle,
infirmitalem carnis vestras.Sicut exhibuisiismem- sed etiam caute. Caste, ne contaminemusuncllo-
bra veslra servire iniquitati ad iniquilatem, itaL nemordinis quem accepimus; propler quod dicilur:
exhibealis servire JHSlititein sanctilicalionem(JJOIIJ, Si sacerdos,qui unctus esl, peccaverit; quasi dicat:
xi). > Yae his qui culicem colant, et camelum de- Non peecet, ne eontaminet unclionem. Veladditur
gluliunt: qui alligant onera gravia et importabilia, ad exclusionem eorum, qui cum essent de geneie
et imponunl in humeroshominum, digitoautem suci sacerdotum, propler maculas corporis inungi non
nolunl ea movere (Mallh. xxm). Ponal ergo sacer- poterant, nec ministrare valebant. Cauie, ne cor-
dos manum super-caputviluli, el immolel eum Do- rumpamus alios per exemplum,propter quod dicl-
mino. Immolare vitulum, est conterere cor, ut, tur: Faciens delinquerepopulum; quasl dicat: Non
secundum apostolum, moriatur peccato et vival: peccet, ne populum peccando eorrampat. Vel se-
juslifias(J Pelr.n). Cum sic occidilur, tunc justi- cundum Hebraicam verilatem: Si sacerdos, qui est
ficalur (al. vivificalur); cum sic percutilur, IUIK' umlus, peccaverilad culpam populi, id esl tam vili-
sanalur. < Ego, inquit Dominus, occidam, et egci ter, ut unus de populo, quod nimis est in sacerdole
vivere faciam : percutiam, et ego sanabo (Deut. damnabile. Custodiantusitaque -sanctimoniamcor-
xxxu). > Mortilicetur ergo vilulus nosler, immole-• ^ dis et corpo-.is, sicut decet Dei mlnistros et Dei
tur, ut de caeieronon reviviscat ad culpam. Irrisoi sacerdoles, adjuvante Domino Jesu Christo, qui est
est enim, non pcenilens,qui adhuc agit quod posni- super omnia Deusbenedictus in sascula saseulorum.
iet. <Canis reversus ad vomitum {JJ Pelr. n), >esl Amen

SERMO II.
IN CONSECRATIONE
PONTIFICISMAX1ML
De primatu apostolicw sedis, et quod o Deo sit, et excelicnti potestate pontificis Romani,
quod servus sit, non dominus : et de fidelis servi officio, qui sitper familiam Domini con-
stiluitur, et triplici cibo, quem familim dar-e temlur.

Quis puias esl fidelis senus el prudeiis, qnetncon- D beat, sed omnia fecundo sunt gravia inlellectu.
siiluit Dominussuper familiam suam, ut det eis ci- Dominus ergo non quilibet, sed ille, qui in vesti-
bum in lempore? {Mallk. xxiv). mcnlo el iu femore suo scriptum habet : < Rex re- '
Qualis deheat esse, qui super familiam consli- gum et Dominusdominantium (Apoc.xix), >de qtio
tuilur : etqualiter debeat superillam constilui, Ye- legilur, quia Dominusnomen est illi (Psal. LXVII):
rilas ipsa patenler oslendit. Debetenim esse fidelis per se ipsum apostolicassedis primalum constituii,
el prudens, ui det eis cibumin lempore.Fidelis siqui- ut ejus constitutioni nulla possit audacia refragari.
dem, ut det eis cibum;prudensaulem, ut det iu tem- Jttxta quod ipse testalur : c Tu es Petrus, et super
pore. Manifestequoque describilur, quis constUuit, hanc pelram asdificaboEcclesiam meam, et portse
quia Dominus:quem constituit, quia servum:qualem inferi non praevalebuntadversuseam (JlfaZJ/j. xvi). >
consiiliiit, quia fidelempariter et prudentetn: super Cum enim idem ipse sit fundator et fundamen-
quid consliluit, quia suijcr familtam : quare consti- tum Ecclesiae,profectoportse inferi praevalcrenon
tuil, quouiam ut del eis cibutn: quando, in tetnpore possunt adversus eam : quia fundamentum im-
suo.Ponderemusergo singula verba: quia cum \erha mohilepsrseverat, de quo dicit Aposlolus: <Fund.i-
siui Yerbi, nihil est in eis, quod pondus non ha- menlum posilumest, praelerquodaliudponinon po-
635 INNOCENTIlIII PkPM SERMONESDE DIYERSIS. Ss6
test, quod est Chrislus Jesus (J Cor. m). i Lieel ergt) A dignepossunt tini servire, nedum quod unus possil
navicula Petri magnis fluctibusin medio mari saspti digne omnibus famulari. < Qnis enim infirmaiur, ei
jactetur, prassertim cum in ea dormit Jesus, nun- ego non infirmor? quis 'seandalizatur, et ego non
quam tamen submergitur : quia Jesus imperal ven-. • uror?Pra?ter illaquasexlrinsecussunt,nstantiamea
tis et mari, et tranquillitas magna fil, ila ut ho- quotidiana, sollieiludoomniumEcclesiarum(HCor.
mines inde mirentur et dicant : Qualis est hic!) xi). > Quot angustias etdolores, quot sollicitudines -
quia venti et mare obediunt ei (Malth. vm). Haec i et labores sustineam, pltts sufferrevaleo quam pro-
est enim domus illa sublimis et slabilis, de qua Ye- ferre. Nolo magis exaggerare, quod suffero, ne
ritas ait : < Deseenditpluvia, venerunt iiumina, fla- minus sufferre valeamquod aggero. < Diesdiei quot
verunt venli, et irruerunt in donium illam, et non labores sustineam eructat, et nox nocli sollicilu-
cecidit; funtiala enim eral supra pelram (Mutth. diues indicat (Psat. xvm). > — < Nec fortiludo
'
\n). >Super illam videlicet,de qua dicit Apostolus: mea fortitudo lapidum, nec caro mea asnea est (Job
« Petra autem erat Christtis (J Cor. x). i Patel xvi). > Porro, iicet enim fragilitate deficiam, <sul-
ergo, quod apostolica sedes non deficit in tribula- ficientia tamen mea ex Deo est (JJ Cor. m), i —
tione, sed profieit de Dei promissione, ut dicere < qui dat omnibus affluenter, et non improperat
valeat cum Propheta : < In tribulalionedilatasti mc (Jac. i). > Et ideo, qnamvrs < non sit in homine
(Psal.nv). >De illitis promissioneproficil confisa, via ejus>,ab eo tamen sperodirigigressus mcos (Jer.
qui dixit aposlolis : < Vobiscum ero omnibus die- x), qui beatum Pelrtim ambttlanteniin fluclibus no
bus, usque ad constimmalionemsaseuli (Matih. mergerelur, erexit (Matth. xiv) : qtti c prava cou-
xxvin). > Porro, « si Deus nobiscum, quis conira \ertit in recta, et aspera muiat in plana (Isa. XL).>
nos ? (Jlom.vm). >Quia igilur constilutio haec,non Audislis condilionem, audite debitum.
est ab homine, sed a Dco;imo verius, quia haeccon- Cnm enim sim servus, debeoesse fideliset pru-
slittitio est ab homine Deo, frustra laborat baereti- dcns, ut dem familiaecibum in tempore. Tria pras-
cus vel schismafictis,frustra laborat perfiduslupus, cipue Deus requiril a me, quse notant his verbis -
ut demoliatur vineam, ut tunicam scindat, ut ever- videlicet, fuiem cordis, prudentiam-operis, cibum
tat candelabrum, ut luceriiam exsliiiguat, juxta oris : hoc est, ut sim fidelis in corde, ut sim pru-
verbura Gamalielis, honorabilis legis doctoris, di- dens in opere, et dem cibum in ore. c Cordenam-
tenlis : « Si ex homiuibusesl hocconsilium, dissol- qtte crediturad jusliiiam, ore aulem confesslo.fiiad
veluv : si vero ex Deo est, non poteritis illud dis- salutem (Rom. x). >Quia < credidit Abraham Deo,
solvere, ne forle et Deoinveniaminirepugnare (Act. ,< et reputatum est ei ad juslitiam {Gen.xv). > —
v). > — < Dominus mihi adjulor, non timebo quid < Sine fide impossibile esl placere Deo (Heb. n); »
faciat mihi homo (Psal. cxvnj. > Ego namque sum quia < quidquid non est ex fide,peccaiumest (liotn.
servus ille, quem Detis constituit super familiam xiv). » Nisi enim ego solidaltis essem in fide, quo-
suam : sed utinam fidelis et prudens, ut dem ei modo possem alios in lide firmare? Qtiod ad olfi-
cibum in tempore! cium meum noscitur specialiler pertinere, Domino
Plane servus, el utique servus servorum, utinam proiestante : c Ego, inquit, pro le rogavi, Petre, ut
non unus ex illis, de quibus inquit Scriptura : non deficiat fides lua, et tu al.quando eonversus,
«.Qui fecerit peccalum, servus est peccali (Joan. confirma fratres tuos (Luc. xxn). > Rogavii, et im-
vni)! >De quo dicitur : c Servenequam, omnede- petravit : quoniam exaudilus esi in omnibuspro sua
bilum dimisi tibi (Matlk. xvm). > Rttrsumque : reverentia. Et ideo iides apostolicae sedis in nulla
< Servus sciens voluntatem domini sui ct non fa- nunquam lurbatione defecit, sed integra semper et
, ciens.tapulabit multis (Lttc.xn); i sed unus eorum, illibata permansit: ut Petri privilegium persisteret
quibus Dominus ait: <Cum omnia bene fecerilis, inconcussum.In tantum enim fidesmihi necessaria
dicile, quia servi inutiies sunius (Luc. xvu). » Ser- est, ut cum de casteris peccatis solum Deum ju-
vum me fateor, et non dominum;jaxta quod Do- D dicem habeam, propler solum peccalum qtiod in
minus inquit apostolis : c Regesgenlium dominan- fide committitur possem ab Eeclesia fudicari, Nam
tur eorum : et qui poleslatem habent inter eos, ve- qui non credit, jam judicalus est (J-oan.m). Credo
neficivocantur. Yos aulem non sic : sed qui major quidem, et certissimecredo, quodcatholiceeredam :
est vestrum, erit omniumservus : et qui prsecessor, confidens,qaod fidesmea debeaime salvare, juxla
lanquam ministralor (Luc. xxnj. i Etideo ministe- promissionemdicentis: <Fides tua te salvum fccit,
rium mihi vindico, dominiumnon usurpo : illius \ ade, el amplius noli peccare(Luc. vm). i Porro <fi-
primi et prascipuiprsedecessoris exemplo, qui-ait: des sine operibus mortua est (Jac.ii). i.Vivitautem
c Non quasi dontinantes in clero sed forrna faeti fides illa, quasper dilectionemoperaiur quia justus
gregis ex animo (J Petr. v); > ejus quoque, qui ex lide \ivit (Hebr. x). > — c Non enim auditores
dixit : « Ministri Cluisti sunt (ut minus sapiens legis, sed faelores jusli sunt apud Deum(Rom.n): >
dicam), plus ego (II Cor. xi). > Grandis honor, — « quia si quis auditor est verbi, et non factor,
quia sum super familiam consttiutus : sed grase hic comparabiltir viro consideranti vultum nalivi-
onus, quia lotius sum seivus familiss.c Sapienlibus talis suasin speculo. (Jac. i). >
el insipienlibus debitor sum \Rom.i). i Yix multi Propterea nec fides suffieit sine prudentia, nee
657 SERMOIII,. IN CONSECRAT.PONTIF. MAX. - 65S
prudentia suffieit sine fide. Oportet igitur ut sim A super lerram, erit ligatum et in ccelis,elc.; i quia
fidelis etpiudens; scriptum est enim : < Estote pru- Pelrus ligare potest eaeteros,sed ligari non p itesl a
dentessicut serpentes(Malth. x). >0 quam necessa- casteris. « Tu, inquit, vocaberis Cephas (Joan.t),*
ria est mihi pradentia.-utrationabile sit obsequiumi quod exponilur caput; quia sicut in capite consistil
meum (Rom. xn), > ut neseiat sinistra mea quid[ omnium sensuum pleniiudo, in casteris aulem
faclat dextra mea (Matth. vi) : ut sic discernam[ membris pars esl aliqua plenitudinis : ita caeterivo-
- inter Iepram et nou lepram, inter bonum et malum, cati sunt in parlem sollicitudinis.solus autem Petrus
inter lucem et tenebras , inter sanctum et profa- assuroptus est in plenitudinempoieslatis. Jam erg'-
num : ne dicam malum bonum, vel bonum malum videtis quis iste servus, qui super familiara consti-
(Deut.xvn): ne ponara tenebras lucem, vel lucem tuitur, profecto vicarius Jesu Christi, successor
lenebras (Isa. v) : ne mortiflcem animas quaenon Petri, Chrislus Domini, Deus Pharaonis : inler
- moriuntur, vel vivificemanimas quae non vivunt Deumet hominem meditts constilutus, citra Deum,
(Ezech. XII), Recte igitur inter ornamenta pontifi- «ed ultra hominem : minor Deo, sed major ho-
calia logton prascipue commendatur, quod qua- mine : qui de omnibus judicat, et a nemine ju-
drangulum erat duplex : et ponlifieis ratio, quam dicatur : Apostoli voce pronunlians, « qui me ju>-
et loco praesignabatet nomine, debet discernere in- B dicat, Dominus est (I Cor. iv). > Yerum officium
ter quatuor, inier verum et falsum, ne deviet in servitutis humiliet, quem fastigium sublimitatis
credendis : inler bonum et malum, ne deviel in exaltat, ut bumilis sublimitas sit,el sublimis humi-
agendis. Dehet discernere pro duobus, pro se vide- litas ; nam « superbis Deus resislit,'numilibus au-
lieet et populo, ne, si cascus eascum duxerit, ami.o tem dat gratiam (Jac. iv). i —< Qui se humiliat,
IU foveam cadant (Malth. xm). « Erat ijuadrangu- exaltabitur ; et qtti se exaltat, hurailiabitur (Luc.
him propler quadrifarium intellecium, qHempon- xiv). >—< Omnis vallis implebitur, et omnis mons
tifex in Scripturis debet hahere, historieum, alle- et collis humiliahitur (Isai. XL). > Salubre consi-
goricum,tropologicum, et anagogicum. Eratet du- lium : < Quanto major es, humilia te in omnibus
plex, propter geminum testamentum.quod pontifici (Eccli. ni). > Et : c Principem te constituerunt,
- HOIIexpedit ignorare; quia «Iiltera oecidit, spiritus noli extolli, sed esto iii illis quasi unus ex illis
gut.-mviviiicat(JJCoi'.iu).> Quadrangulum, propter (Eccli. xxxn). > — < Ha?cest lucerna posita super
Rovum Testamentum, quod in qualuor Evangeliis candelabrum (Eccli. xxvi), ui oves qui in domo
continetur : duplex etiam , propter Vetus,-quod in sunt videant (Matlh, v). > Porro, « si lumen hoc
duabus labulis exaratur. 0 quanla dehet esse illa _ tenebras fiant, ipsas tenebrasquautas erunt ? (Matth.
una prudeiitia, quascompellitur ad omnem pruden- vi). > — « Hic estsal lerrse. Quod si sal evanuerit,
iiani respondere, quasstionumnodos dissolvere, du- iu quo salietur? (Matth. \). > Ad nihilum valet ul-
bilalionum abdita reserare, causarum merita pan- tra, nisi ut mitlatur foras, et conculcetur ab homi-
dere : judiciorum ordines observare, Scripiuras nibus. Unde cui pltts commillilur, plus ab eo exi-
exponere, populis prsedicare, inquietos corripere, gitur; plus enim habet unde possit vereri, quam
debiles confortare, hasreticos confundere, catholi- unde valeat gloriari : redditurus Deo rationem,
cos confirmare. < Quis est hic, et laudabimuseum? non solum pro se, sed pro omnihus qui sunt suae
(Eccli.xxxi.) > Ideo Dominus signanter ait: t Quis curae commissi. At omnes omnino qui suntdefa-
pulas es! fidelis servus etprudens ? (Mallh. xxiv.) >. milia Domini, sub ejus cura constituii sunt; non
Talis debet esse, qui super familiam consliiuitur. enim distinguil inter hanc atque illam familiam,
Equidem constitutus sum super familiam, ut sicut nec pluraliter dicitur : Super familias, tanquam
excelleniissimusmihi est locus, ila sit el excellen- mullas : sed singulariter dicitur : Super familiam,
tissimum meritum. Verum ad magnam potentis tanquam unam, ut sit unum ovile et unus jiastor
Domini laudem accedit, quod per vilem servum- (Joan. x).> — « Una esl, inquit, columba mea,per-
suum heneplacitum operatur, ut nilril asciibatur D fecla mea (Can. \i); >una quoque « tunicaincoitsu-
Iiumaiiasvirtuti, sed lotum altribuatur divinas po- tilis, quas divlsa non fuit (Joan. xix). > Una lan-
tentiae.Quis autem sum ego, aut quas domus palris tum exstitit arca, intra quam quicunqtte fuerunl,
mei, ut sedeam excellentior regibus et solium glo-- « sub uno rectore leguntur in caiaclysmo salvati.
lias teneam ? Mihi namque dieiiur in Propheta : Qui autem extra ipsam inventi sunt, omnes in di-
< Conslitui ie super genies et regna, ut evellas et luvio perierunt (Gen.vi). >
destruas ei disperdas et dissipes, et asdilices et Ad hoc aulem est super familiamconstitutus, ut
planles (Jer. l). > Mihi quoque dicitur in Apostolo: delilli cibum in tempore. Primalum Pelri Dominus
« Tibi dabo claves rcgni ccelorum, el quodcunque Jesus Christus et ante passionem, et cii ca
passio-
iigaveris super lerram, erit ligatum et in coslis,. nem, el posl passionem eonstituit. Ante passionem
etc. (Matlh. xvi). > Cum omnibus apostolis loque- eum dixit: « Tu es Petrus, et super hanc petram
relur, paniculariter dixil : « Quorum remiserllis. aedificaboEcclesiammeam,el quodcunqueligaveris
peccata, remittuntur eis, etquorum retinueriiis re- super terram, eril ligatum el in ccelis : et quod-
teiua suui (Joan. xx). > Cum autem soli Petro lo. cunque solveris super terram, erit solulum et in<.
^uerelur^universaliter ait : Quodcunque ligaveris- ceelis (Malllt. xiv). > Circa passiouem cum ait -
059 INNOCENTIIHI PAPJI SERMONESDE DIVEESIS. €60
c Simon, Satanas expetivit vos, ut cribraret sicut k. est pro mundi vita. Quia nisi manducaverilis car-
triticum : ego autem rogavi pro le, ut non defitsat nem Filii hominis, et biberitis ejus sanguinem, non
fides tua : et tu aliquando eonversus, confirma fra- habebilis vitam in vobis (Joan. vi). > Hunc tripli-
tres tuos (Luc. xxn). > Post passionem vero, cui» cemcibum dare quidem teneor, sed in tempore;
terlio prsecepit: Si diligis me, pasce oves meas quia, juxia proverbium Salomonis : c Omniabona
(Joan. xxij. > In primo sublimitas potestalis, in se- in tempore suo (Eccli. m). > Prius teneor dare ei-
cundo eonstantia fidel, et in tertio paslura gregis bum exempli, deinde cibum verbi, ut digne dem?
exprimitur r quae circa Petrum in hoe loco mani- cibum sacramenti. Quia c cospit Jesus facere et
festissime declarantur. Conslantia fldei, eum dici- docere, nobis rclinquens exemplum, 'ut sequamur
tur r CenslitnUsuper familiam. Pastura gregis, cum vestigia ejus (Act. i). > — c Qui peceatum rionfe-
dicitur : Ul det illi cibum. Cibum dare tenelur, \i- cit, nee invenlus est delus in oreejus (IPetr. n).»
delicet exempli, verbi, sacramenti. Quasi dicat : Nam c qui fecerit et docuerit, magnus vocabitur m
Pasce exemplo vitse, verbo doclrinse, sacramenlo regnoccelorum (Nalih. v). > Propterquod a twiicac
eucharislias. Exemploactionis, verho prasdicationis, ponlificali dependebanl mala granata citm tintin-
sjcramenlo communionis.. Deprimo Veritas dicit : nabulis aureis (Exod. xxvm). Si enim docuero et
c Meus cibus est, ut faciamvoluntatem ejus, qui me non fecero, recte mihi dicetur : c Medice, cura te-
misit (Joan. iv); > de secundo Scripiura dicit r ipsum (Luc. iv). > Et: c Hypocriia, ejice primum
Cibavit eum pane \itas et inielleclus, et aqua sa- irabem de oculo-tuo, et tune ejicies feslucam de
pienlias salutaris poiavit illura (Eccli. xv); >de ter- oculo f-ralrislui (Mallh. vn). >— < Qut pradieas
lio Dominus inqnil: < Caro mea vere est cibus, et non furandum, furaris? Qui prasdicas uon mos-
*
sanguis meus vere est potus (Joan. vi). >Cibum chandum, mcecharis (Ronu u.) > Pecealori aulem
exempli teneor dare familiae,ut luceal lux mea eo- dixit Deus : « Quare lu euarras justitias meas, et
ram hominibus, quatenus videntes opera mca bo- assumis lestamenlum meum per os tuum?L(Psal.
na, glorificent Palrem vestrum qui in coslis est XLIX.)>Cerle cujtis vila despicitur, restat ut pras-
(Matth. v). > — i Nemoenim accendit lucernam, et dicalio ejus conlemnatur. c Omnihus omnia factus
ponit eam sub modio, sed super candelabrum, ttt sum, dicit Apostolus, ut omnes lncrifacerem (ICor.
lueeat omnibus qui in domo sunl (ibid.). > Propler ix). >—< Gaudeie cum gattdenlibus, fferecum ffen-
quod alibi Dominusait: c Sint lumbi vestri pras- libus, ul rationahile sit ohsequium nostrum (Rom.
cincii, et lucernas ardentes in .manibus vestris xu). > — « Sapientiam loquimur inter perfeclos^
(Luc. 11). > Cortina cortinam trahat, et qui audit, Q Inler vos aulem nihil judicavi me scire, nisi Jesum
dicat: Si enim sacerdosqui est unctus, peccavedi, Chrislum, el htinc crueifixum (i Cor. n). > —
fncit delinquerepopulum. Nam < Tanquam parvulis in Clnisto lac vobis polum
OiiiJieanimi viliumtanio conspeetiusin se dedi, non escam.Perfectoium enim solidusest ci-
Crimenhabei, quanio qui peccatmajor habelnr. bus (I Cor. m).i Probetergo seipsum bomo, ei sic
(JCVENALIS). de pane illo edat, el de calicehibai : quoniam c qui
Sed et cibum verbi teneor dare familias,ut talen- manducat indigne, judicium» siiri nianducai, no/i
tum acceptumerogando multiplicem,quatenus opus dijudicans corpus Domini [I Cor. xi). K
evangeliibtasperficiam. Quia, juxta verbum Apo- Ecce, fralres et lilii, cihum verbi de mensa sa-
stoli, < non misil me Deus baplizare, sed evangeli- crse Scripturaevobis proposui comedendum, banc
zare (J Cor. XIII): > ut catelli edant de micis, quas a vobis recompensationemexspeetans, hanc a vo-
cadunl de mensa dominorum suorum ; quia < nou bis vicissiludinem postulans , ut puras manus sine
in solo pane vivit homo, sed in omni verbo, quod disceptalione levetis ad Doroinum, et pelatis in
proceditde ore Dei (Matth.v).>Ne forte propterme, oratione credentes, qualenus hoc aposiolicaeservi-
iitio verius conlra me, illud dicatur : «Parvulipelie- tutis officium, quod est meis debilibus humeris
runt panem,et non erat quifrangereteis (Thren.iv).» D imporlabile, digne me faciat adimplere, ad gloiiam
Gibum quoque sacramenli teneor dare familias, nominis sui, ad salutem animasmeas, ad profectum
ut in eo vitam aceipiat, el ex ea mortem evadat, universalis Ecclesiaa, ad utilitatem lotius populi
ipso dicente : c Ego sttm panis vhus, qui de ccelo Chrlstiaui, Jesus Chrislus Dominus noster, qui esl
deseendi: si quis manducaverit ex hoc pane, \ivei super omnia Deus benedictus in sasculasseculorum.
in asternum. Et panis quein ego dabo, caro mea Amen.

SEEMO III.
IN CONSECRATIONE PONTIFICIS.
De quatuor speciebus desponsationum, etprwconiis Romanm Ecclesim; de spirituali conjugio
episcopi cum Ecclesia sua, et bonis conjugii.

Qui habet sponsam, sponsus est. Amicus auiem Paranymphus ait ista de sponso, vox de Yerbo
tponsi, qui stat et auditeum, gaudiogaudel propler lucerna de sole, Joannes de Christo. Sponsus eniir
nocemspomi (Joan. m). est Christus, et sponsa quam habet Ecclesia. By
CCl SERMOIII, IN CONSECRAT.PONTIFICIS. 661
illo dicit David:«"In sole posuit tabernaculum A mulliplica\it in me munera gratiae, conlulit mihi
suum (Psal. XVIII),> etc. De sponsa loquitur Salo- spii itualia benelicia, superaddidit lemporalia ,
mon : < Vulnerasti cor meum, soror mea, sponsa spero quidem quod donabit aslerna : <Si gloriari
raea (Caul. vi). i Quatttor enim species desponsa- oportet, non expedit quidem (JJ Cor. xn); > quia
tionum nos distinxisse meminimus in libello, quem < cui plus committitur, plus ab eo exigitur {Luc.
edidimus de quadriparlita specie nupliarum. Et xn), > juxta regulam veritalis. Stans itaque gau-
primam , iiiter virum et legitimam feminam : se- deo propler vocem ejus; sed propter quam vocem ?
eundam, inter Chrislum el sanctam Ecclesiam : An propter illam quam dixit mihi in Petro : ,< Tibi
tertiam , inler Deum el animam juslam : quartam, dabo claves regni eosloium? et quodcunque liga-
inter Verbumet huinanani naturam. De pvimis nu- veris super terram, erit ligalumel in coslis?(Malih.
ptiis protoplastus evigilans propheiavit: < Propter xvi.) i An propter illam quam mihi loculus est in
hoc relinquet homo patiem et matrem, etc. (Marc. prophela : « Constilui te super genles, ut evellas et
x), > de secundis nupliis Joannes in Apocalypsilo- deslruas et asdiliceset plantes ? (Jer. i.) > Sed pro-
quitur : < Yeni, oslendam lihi novam nuptam spon- pler hanc vocem magis mihi timendum est, quam
sam Agni (Apoc.xxi); > de tertiis nuptiis ait Domi- gaudendum. Scio namque , qui dixil: « Judicium
nus per prophetam : c Sponsabo te mihi in justitia durum fiet his qui prassunt (Sap. vi), > et ideo mo-
et judicio , in misericordia et miseralionihus (Ose. net et dicil Scriptura : « Quanto major es, humi-
H ); > de quartis nuptiis sponsa dicit in Canlicis lia le in emnibus (Eccli. ui).>—<Principem tecon.-
cantieorum . <Egredimini, filiasJerusalem, et videte slituerunt, noli extolli, esto in illis quasiunusex
regem Saiomonemin diademate, etc. (Cant. m). > illis (Eccli. xxxn ); > et Dominus in Evangelio.:
In hac quadiipartita speeie nuptiarum, qttiddam et < Qui major est inler vos, erit omnium servus : et
admiralione pariter et veneratione dignissimum qui prascessor, lanquam ministrator (Luc. xxu). >
repeiiiur. Per primas efficitur, ut siat duo in carne Et propter quam voceni mihi gaudendum est ?
una : per secundas efficitur, ut sint duo in uno Propter illam ulique, quain Dominus inquit aposU>
corpore : per tertias eflicitur, ut sint duo in uno lis : < Yobiscum ero omnibus diebus usque ad con,-
spiritu : per quarlas efiicitur , ut sinl duo in una summationemsasculi (Matth. xxvm). > Et specia-
persona. De primis uamque teslalur auctoritas : liler Petro : < Simon , ecce Salanas expetivit ut
« Erunt duo in carne una ( Gen. n). > Propterea cribraret vos sicut trilicum, elc. (Luc. xxn). >Haso
Verilas intulit: «"Itaque jam non sunt duo, sed est vox Sponsi, pro qua gaudeo; quia sicut pras-
uua caro (Maith. xix). > De secundis dicit Aposto-, Q dicit Simoni pugnam, qui promittit victoriam , sic
lus : « Omnia membra corporis cum sint mulla , injungit officium, qui impendit auxilium. Pugnam
unum tamen corpus suut in Chrislo (I Cor. xm). > prasdicit, cum ait : < Satanas expetivit ut cribiaret
-Propter quam unionem idem alibi subdit: «Etenim vos sicut trilicum. > Yicloriam promiltit, cum ad-
omnesnos inuuum corpus baptizali sumus (ibid.).v. dit: «Ego autem rogavi pro te, ut non desinal fides
De terliis vero dicil Scriptura : « Qui adhasrelDeo, tua (ibid.). > Nam < hasc est victoria quas vincit
unus spirilus est cum eo (I Cor. vi). > Propler mundum , fides nostra ( J Joan. v). > Ofiicium in-
quam unionem Joannes apostolus ait: <Qui manet; jungit, cum dicit: c Confirma fratres tuos (Luc.
in charitale in Deo manet, et Deusin eo (J Joan. xxn). > Attxilium impendil, cum ait: « Ego pro te
iv). > De quarlis fides calholica confitetur, quod rogavi, Petre (tbid.). >—«Exauditurenim iu oinni-
sicut anima rationalis el caro unus est homo, ita hus pro sua reverentia(JJefcr.v).»—«Doniinusmihi
Deus et homo unus est Christus: Propler quam adjutor, non timebo quid faciat mihLhojno (PscL
ineffahilemunionemEvangelisla tesialur : «Yerbum CXVll).>
caro factum esl, et habitavit in nobis ( Joan. i). > Ergo qui hubet spottsam,sponsuscst. Au non cgo
Primam crgo uiiionem recle carnalem, secundam sponsus sum , et quilibst vestrum amicus sponsi ?
saciamenlalem, tertiam spiritualem, et quarlam "D Utique. Sponsus , quia-habeo nobilem, divitem , et
personalem. Carnalern , ul diximus, inter virum et sublimem, decoram, caslam, gratiosam, sacro-
legilimam feiiiinam: sacrameutalem , inler Chri- sanclam, Roiiianam Ecclesiam : quae, disponente
stum et sanctam Ecclesiam : spiritualem, inter Deo, cunclorum fideliuiu mater est et magistra.
Deum et justam animam : personalenl, inler Yer- Hascesl Sara maluiior, Rebesca prudentior, Lia
bum et humanam naturam. Ergo qui habet sponsam, fecundior, Rachel gratior, Anna devotior, Susanna
sponsus est : amicus autem sponsi siat, el gaudio castior, Judilh animosior, Edissa formosior.
gaudelpropler vocem sponsi. Ego factus sum ami- «Mult.fifiliascongregaveiunt divilias, hasc autem
cus Sponsi, cui Sponsus amicabiliter ail:« Amiee, sola supergressa eot universas (Prov. xxxi). > Cum
ascende snperius (Luc. xxiv); » illius successor ef- bac mibi sacramentaie conjugium, cum hac mihi
feclus, qui terna responsione dixit Sponso : « Do- commercium nupliale. Mira res, qui ccelibalum
mine, lu scis quia amo te (Joan. xxi). > Utinam promisi, conlraxi conjugiuni, sed islud conjugiuni
amem Sponsum, sicutamatus sum a Sponso!Quid non impedit coslibatum, nec feciinditas hujus
enim ullia mihi facere potuit, in quo valuil mei conjugis tollit \irginilalis castitatem. Placuit in
pjjis aiuaie? Accumula\il enim in niebona naturae, ccelibatu Joaiines, placuit in conjugio Ahrabaiu.
633" JNNOCENTHIII PAP^E"SERMONESDEDIVERSIS. 861
Utinam ego placeam in utroque, ut utriusque ma-, A vn). > Porro, cum Ecclesia Romana dehilum reve-
nipuloscum exsultatione porlem ! Solei dicicarnale rentLenulli prorsus impendal, nisi Romano ponti»
conjugium, quod est inter \iru-m et feminam, ini- fici, qui posiDeum alium superiorem nonhabet:
liatum, ratum, et eonsummalum. Initiatum in de- quid esl hoc, quod Romanus pontifex debilum pro-
sponsatione, ratum in consensu, consummatum in videntiae non uiique tantum RomanasEeclesias,sed
copula. Sic et spirituale conjugium, quod est inter omnibns omnino tenetur Ecclesiis exhibere? < Sa-
episcopum et Ecclesiam, inillatum dieitur iu ele- pienlibus et insipientibus debitor sum (Kom.i), >.
ctione, ralum in confirmatione, consummatum in inquit Aposiolus; et ; c Inslantia mea quotidiana
consecratione. Illud autem conjugium, quod ego sollicitudo omnium Ecclesiarum (JJ Cor. xi), I
Sponsus cura hacmea sponsa contraxi, simul fuit Quid judicalur ad paria, ul secundum quod legitur
iniliatum et ratum : quia Romanus ponlifex cum in Yeteri Testamenlo, unus possei habere pluresf
eligitur, confinnalur, et cum confirmalur, eligitur. Nonne legistis quod Abraham Saram habebal uxo-
Nonne recolitis quod de ipso legislis in tanone ? rem, qnas lamen Agar famulam suam introduxit
Quoniarti eleclus , sicut papa verus, auctoritalem ad ipsum : nee commisit propter hoc adullerium,
obtinet-regendi Romanam Ecelesiam,ei disponendi sed offlciumadimplevit (Gen.xvi). Sic et Itomanus
omnes facullates illius. Certecum ego contraherem, "' ponlifex sponsam habet Romanam Ecclcsiam, quas
filius ducebat matrem iu conjugem : ubi vero con- tamen Ecclesias sibi subjectas introducit ad ipsum,
traxi, pater habuit flliam in uxorem. Li carnaii ut ab eo recipiant debitum providentias ; quia
ooujugio excluduntur propinqui, et admitluntur quanto plus reddilur, tanto magis debetur. Sed
exiranei; sed in spirituali conjugio prima facie re- nunc fit in spiritu, quod tune fiebal in carne : qtiia
gulariter excluduntur exiranei, et admiltuntur « Spiritus esl qui vivificat, caro uon prodest quid-
propinqui. De propinquis excludendis in carnali quam (Joan. vi). > At nonne potest unus episcopa-
conjugio, legistis in canone caulum : « Omnesafii- lus habere duos episcopos, el unus episcopus duos
nilate propinqttos ad conjugalemcopulam accedere episcopatus habere ? Ne longe exempla petantur,
denegamus. > De extraneis autem a spirituali con- unus et idem esl Hostiensis et Vellucensis[f. Yer-
jugio excludendis canonica trad.t aucioiiias, ut sit cellensis episcopus, ut ulraque simul Ecclesia
facultas ciericis remiitendi, si seviderint prasgra- nupsit eidem. Rursus Hipponensis Ecclesia, quas
vari, et quos sibi ingeri ex adverso conligerit, non conjuncla eratValerio, ipso \i\ente etiam nupsit
tlmeant refutare. Propterea reperiiur cautum iu heato Auguslino r qui non tam sticcessit, quam
canone, ut in aposiolatus culmine de carnalibus £< accessit Yalerio. Sed qua ratione possunt hascfieri.
presbyteris aut diacouis nemo conseorelur. salva lege conjugii. vos exquirite, qtios delectat in-
An"ni\ersarium ergo diem , qur>fuit hoc conju- quisitio quasstionum: me alia sollicitudo detinet
gium spirituale •consummatum,hodie mecum pri- occupalum. Conlra iioc conjugium inler episcopum-
mum eelebralis, licet ipso die fuerim in sede apo- ct Ecelesiam, ut religiosam prolem Christo generetfc
slolica consecratus, quo beatus Pclrus apostolus in quatenusuxorillius sicut viris abundansin lalertbue
episcopali fuit cathedra constitutus. Sed sicut lux domussuae.« Filii sui sicut novellaeolivarum, i elc.
solis, lucem slellassecumvideri non palitur: sic illa (Psal. cxxvn.) Propler quod dicit Aposlolus:
^olemnitas hanc secum non sustinet celehrari. <Filioli mei, quos iterum parturio, donec formetur
Cedit ergo minor majori, quia minor majori suece- Christus in vobis (Galat. iv). > Et Lia, datis quon-
dit. Ego igilur conjugium contraxi, consecratione dani mandragoris, e conduxit Jacob, ut ad illam
nuptias celebravi. intrarel, quas concepit et peperit (Gen.xxx). i Eos
Tria vero prinripaliter sunt bona conjugii, fides, autem quos Christus regenerat, doctrinis Insiruit
proles, et sacrainenlum. Fides ad castitatem, proles salutaribus, et monifis informat honestis, < cibat
ad fccunditatem, sacramenlum ad siabililatem re- eos pane vit.e et intelleetus, et potat eos aqua sa-
fertur. Tantam enim fidem Romanus ponlifex -et D 1 piemias salutaris (Eccli. xv). >— «Yenite, inquit,
Romana Ecclcsia sibi semper invicem servaverunl, et comedile panem mettm, et bibite vinum meum,
ut eis congrue valeat coaptari, quod Veritas inquit quod miscui vobis (Prov. ix). > Panem ccele-
in Evangelio: c Cognoscoovcs meas, et cognoscunt stem et calicem salularis, de quo si quis gustaverit,
me mese (Joan. x): > alienum non sequuntur sed vivet in seternum : < Omne deleclamenlum in se
fugiunt, quia non noverunl vocem alienoium. babenlem etomnis saporis suavitatem (Sap. x\i). >
Alieni autem sunt hasretici el schismatici, quos Sacramentum autem inter Romanum pontificemet
Ecclesia Romana non sequitur, sed persequilur RomanamEcclesiam tam firmum et slabile perse-
et fugat. Suum autera cognoseunt et audiunl, non verat, ut non nisi per mortem unquam ab invicem
apostaticum, sed apostolicura : non Catarum, sed separentur; quia morluo viro mulier, secundum,
catholicum, recipiens et reddens debittim conju- Apostolum, « solula esl a lege viri (JJom.vn). >
gale, recipiens ah eo debilum providenliae,et red- Yir autem iste alligalus uxorl, solulionem non
dens debitum reverenlias. Quia e \ir,nonhabet po- quasrit, non cedit, non deponitur; nam t suo do-
testatem sut corporis, sed mulier. Similiter mulier mino aut stat, aut cadit (Rom. xiv). >— t Qui au-
»on habet potcslatem sui corporis, sed vir (I Cor. tem judicat, Domiuus est (I Cor. iv). > Proptcr
C6S SERMOIV, IN CONSECRAT.PONTIFICIS. 606
causam vero fornicationis Ecclesia Romana posset A sicut aliquis posset esse alicujus Ecclesiassponsus,
dimittereRomanum pontificem.Fornicationemnon antequara ponlifex esset illius. Cum enim per pro-
dico carnalem, sed spiritualem; quia non est car- visionem majoris injusie reilnenlibus juste datur
nale, sed spirituale conjugium, id est propler infi- episcopus, anteqtiam in ipsum consentiant, utique
delitatis errorem; quoniam « qui non credit, jam ponlifex est eorum propler aucloritatem concessio-
judicatus est (Joan. in) :> et in hoc ariiculo inlelli- nis. Sed videtur forlasse, quod nondum sit sponsus
gilur, quod legilur in Evangelio, quod audistis: eorum propter defectum consensus, unde consen-
,<Yoseslis sal terras, quod si sal evanuerit in quo tire teneatur, et ctim eo conjugale foedusinire.
salietur? (Mallh. v.) i Ego iamen facilenon credi- Cum autem per eleclionem accipitur, propter mu-
derim, ut Deus permilteret Roinarium pontificem tuum consensum eligentium«t electi, utique spon-
contra -fidem errare : pro quo spiritualiter oravit sus eorum efficilur, prasserlim cum eleclioconfir-
in Petro : < Ego, inquit, pro le rogavl, Petre, elc. matur. Sed antequam-consecrelur, nec nomen
(Litc. xxu), i Ergoqui habet sponsam, sponsus est. pontilicis, ottteium vindicabit. Sed an ita slt,
Hsec aulem sponsa non nupsit \acua, sed dolem solliciludo nosira disquirat. Inter sponsam autcm
mihi trihuil absque prelio preliosam, spirilualium et \irum, et inler sponsum et conjugem distingtti
videl cet pleniludinem et latitudinem leinporaliuin, " potest in spiritualibus : quod sponsus appellatur
tn&gnitndinemet multiiudincm ulroruinque. Nam electus anle coniirmatlOnem, videlicet anlequam
caeieri vocali sunt in partem sollicitudinis, solus cognoscat, id est antequam administret; viraulem
aulem Peirus assumptus est in plenitudincm pote- appellatur post conflrmationem, el maxime post
slatis. In signum j>pii'iluali<iniconlulit mihi mi- consecralionem, cum jam plenarie administrat.
t:am, in signum temporalium dedit mihi coionam; Yel potius, sponsus aul sponsa dicilur propter vir-
niitram pro-sacerdolio, coronam pro regno, illius ginilatem,*onjux propler fecunditatem. «Despondi
me constltuens vicarium, qui habet in veslimeiito enim, inquit Aposlolus, vos uni "viro virginem ca-
et in feniore suo scriplum « Rex regum cl Domi- stam exhibere Chrislo (II€or. xi). i Ergo qui habet
nus dominanlium (AJJOC. xix) : sacerdos in -aster- sponsam, spoiisus est. Yos aulem fralres et filii,
num, secundum ordinem Melchisedech(Psal. cix).i qui eslis amici Sponsi, et gaudio gaudetis propter
Amplam mihi tribuit dolem, sed ulrum ego dona- voeem Sponsi, puras mantts sine disceptalione le-
f onem -aliquam sibi fecerim propter nuplias, vos vetis ad Deum, et« corde puro el conscienlia non
videritis. Ego nolo asseverare jactanler. Ignoran- ficla (J Tim. i) > in oralione precantes, ut ita red-
tem quassivit, reniienletn accepit; sed contradi- C dam Ecclesias debitum conjugale, quod, venienle
cenlem in principio, sed consentieuiem in fine; Sponso, a cum virginibussapienlibusmerearaccen-
quia solus consensus inter legitimas personas effi- sis lampadibus ad nuplias introire (Matlh. Xxv). >
cit matrimonium. Inde videtur tontingere, quod Ipso prasstante , qui est super omnia Deushenedi-
licet mirabile videalur, quod aliquis possil esse clus in sasculasseculorum. Amen.
alicujus Ecclesias, antequam sit sponsus ipsius:

SERMO IV-
IN CONSECRATIONEPONTIFICIS.

Quoddoctori necessaria sit charitas et sapientia, U quale debeal esse sal inprmluto : de du»
plici vanitate et evanescentium diversitate

Vosestis-sa/ terrm. Quod si sat evanuerit, in quo D menta palienlur. Et jttdicium durum fiet his, qui
salielur? Ad nihilum valcl ulira nisi ut mittatur fo- pwesunl (Sap. vi). Certe quanlo major est excel-
ras,et conculceturab hominibus (Matth. \). lenlia, lanto gravior esl ruina. Nam
Yerilas, quae falli non polest, et fallere non Omne anitni vitiumtanlo conspectiusinse
vult, terribile quoddam in verbis proposilis et irre- Crimenhabet, quanlo qui peccatmajor habelur.
fragabile quoddam argumentum inducil, propo- (JUVENALIS.)
nendo, assumendo, et concludendo. Propouit enim
officium,assumit defectum, concludit tormentum. Aii crgo Chrislus : Yosestis sal lerrm. Inter virtutes
Officiura proponit, cum ait : Vos estis sal terrm. et dona duo quasi prascipiiasunt nobis principaliler
Defeetusassumit, cum addil: Quod si sal evanue- necessaria, videlicel charitas et sapientia. Charilas
rii, in quo salietur ? Tormenlum conclttdil, cum ad infotniaiionem honeslas viias, sapicnlia veroad
infert: Ad mliitum valel ullra, nisi ul miltalur fo- eruditionem verasdoelriuas, nam « qui fecerileldo-
ras, et conculcelur ab hotninibus. Provideat ergo cuerit, magnus vocabitur in regno cmlorum. « Cce-
qui gerit offieium,ne inetirral defectum, quia non pit enim Jesus facere et docere, nohis relinquem
evadel toruienium. < Potentes enim polente.r lor- exemplum, ut sequamur vesligia ejus (AcU i\. i
607 INNOCENTIIHLPAP.E SERMOOTSDE DIVERSIS. 6Gg
< Qui peccatum non fecil, > ut sit nobishoncsias in A sed aqttas pessimae, sed et terra sterilis, ait illis :
vita, <necinventus estdolus inoreejus (JPeZr.ii),> Affertemihi \as novum, et miltite in illud sal. Et
ut sit veritas in doctrina. Unde a vesle pontificali ail: Hascdicit Dominus : Sanavi aquas has, et non
dependebant « malo granata, cum tiniinnabulis erit in eis ultra mors, neque slerilitas (IVReg. n). >
•aureis (Exod. xxvm) : > ne sine illis ingrediens Elizens Christus, civitas lex, aqua littera, sal sa
sanctuarium moreretttr. Sunt enim multi, de quo- pientia, ^as praedicator, terra Synagoga. Habitatio
rtim niimero utinam ipse non sim, qui dicunt, et ergo chilalis hujus est opliina, quia secundum
non faciunt. c AUiganl onera gravia el importabi- Aposlolum : « Lex sancla tt mandalum sanc-
lia, et iinponunt humeris hominuni, digilo autem tum (Rom. vn): i sed aqua pessima est quia < li£—
stio nolunt ea movere (Maltli. xxm). > Sed dicitur tera ocd ';t, spiritiis autem \ivificat (JJ Cur. 111): >•
tali : « Medice, cura te ipsum (Luc. IV). > — el ideo terra slerihs est, id est Synagoga infru-
« Hypocrila, ejice prirnum trahem de oculo luo, et cluosa ; quia kx ad perfeclum neminem adduxit.
tunc ejicies festticam de oculo fratris lui (Matih. Vas novum est Evaugelii prasdicalor, qualis fuit*
vn). > — « Qui prasdicas non furandum, furaris? apostolusPaulus, de qus Dominusail: c Yaselec-
qui prasdicasnon moschandum,mcecharis?) (Rom. tionis erit mihi iste (Act. ix). i Qui dicitur vas
11.) Hsec duo, \idelicet chaiitas ct sapientia, novum, piopter novara doclrinam, de qua Verilas •
commendautur in sale : quod conficitur ex divobtts, ait; < Nemo mitiit vinum novum in utres veleres
ealore videlicet, et humore : quoniam humor calore (Mallh. ix).>In hoc vase miltilur sal, de quo Domi-
densatur ut fiat sal. Per calorem enim charilas de- nus inquit apostolis : < Habete salem in vobis, et -
signafur. de qua Dominus ait : c Ignem veni mii- pacem habele inter vos (Marc. ix). > Ex hoc vase
lere in twram, et quid Volo,nisi ut ardeat? > (Luc. novo nritlit Elizeus salem in fonlem, ut sanet<•
xn.) — « Aquas multae nos possunt exstinguere aquas, ne sit <iu eis ultra mors neque sterililas
chaiilalem (Caiu. vm). > Per humorem autem in- (IV Reg. n): > quoniam Chrislus per Evangelium
lelligiiur sapienlia, de qua Salomon ait : « Aqua prsedieaiores millit in occidenlem lilteram : quia^
piofunda verba ex ore viri: et torrens inundans est c Spiritus est qui vhificat, caro non prodest quid-
fons sapientias (Pruv. x\m). » Pontifev ergo de- quam (Joau. n). > Sic ad nuptias aquam convertit-
bet esse sal lerras, ut informet populum exemplo in vinum, et velamen lollit de facie Moysi, ut reve-
rtt« per charifatem, et instruat verbo doctrinas Iata facie gloriam Dominicontemplelur. Debetenim
per sapientiam. praelalus non solum cibos condire, sed et carnes
Sal principaliter tria facit, cibos condit, carnes Q
i siccare : ut casliget corpus suum, et in servitu-
siccat, terram slerilem reddil. Ad primum spectat, tem redigat (J Cor. ix), ne forte, cum aliis prasdi-
quod bealus Job ait : < Nunquid comedi potest in- caverit, ipse reprobus fiat: quia nisi ffuxuscarna-
sulsum quod non est sa!e condittim? > (Job rt) ad lis concupiscentias desictelur, profecto carnalis
secundum pertinet, quod de pisee dicitur in To- houio lanquam juraentum in stercore computrescii,
bia : « Salierunt carnes ejus (Tob. vt); > ad ler- et quasi quatriduanus fostet in monumento,
tium vero iespieit, quod jnquit Psalmista : « Po- _ Propterea Psalroisla dicehal: < Confige timore tua
suil terram Yructiferamin salsuginem a malilia in- carnes meas, a judiciis enini tuis timui (Psal.
babilanlium in ea (Psal. cvi). > Talis dehet esse cxvm). i Optimus cla\us est timor, qui carnein
sal in praslato, ttt cihos condiat, carnes siccet, et cruci affigit: Juxia quod legitur : < Crucifixerunt
terrani sterilem reddat. Ut condat cibum doclrinae, •memhra sua cum viliis et concupiscentiis (Gal.
de qua Veritas ait : « Quis putas est fidelis ser- v) : > quia < limor Domini peccatum expellil
vus et prudens, quem consliluil doininus super fa- (Eccl. 1); > de quo lursus dicitur per Propheiam :
niilidmsuani, ut det illi cibum in tempore? t (Matih. < A limore tuo, Donrine, concepimus et peperimus
xxiv) ut siccet earnem concupisceniias, de qua spirilum saluiis (Psal. xxvi). > Legiltir eiiam quod.
dicil Apostolus : < Caro concupiscil adversus spi- D reges victores, urbes destructas salibus semina-
riium, et spititus advcrsus carnem (Gal. v). > UL bant, ne quod in eis germen ulterius oriretur. Re-
terram nequiiias reddal sterilem, de qua dicit Do- ges victoies, sunt sancti prsedicatores, de quibus
minus ad Adam : « Maledicla terra in opere luo, inquil Apostolus : « Sancti per fidem viceiuntre-
spinas et Iribulos germinabil tibi (Gen. in). > fei- gua (Hebr. n). > Uibes destructas, sunt gentes ad
sulsus est cibus doctrinas, qui non fuerit sapieniise fidem conversse, a quibus regnum diaboli est de-
sale conditus, illius utique sapientias, de qua dicit stiucium, de quadeslructione Dominusloquitur pet
Apostolus : «Christus est Dei virtus el Dei sap en- prophelam; « Conslitui te super genles et super
lia (J 6'or. i). > Unde non bene sapil ulla doetiira, regna, ut evellas et desiruas et dissipes. el disper-
quseChristum non lesonal, qui cst aiiimso.sapor ct tlas (Jer, i). > Has igitur urbes deslruelas debe-
sua\ilas et dulcedo. « Sit, inquil Apostolus, sermo nius sale scminare, ne quid in eis germen ulteritis
\ester saie conditus (Colos. i\). > Insipidus enim oriatur, ne de eastero germiuel spiuas et tribulos
est ser.no, qui sale sapientiasspiriiualis non comii- vitiorum. Hinc ergo Dominus in lege prascipil:
tur. Unde cum lilii propheiarum dixissent ad Eli- c In oinni sacrificio sal offeres (Levil. n), > id est
/.cuni : « Ecce,habilatio civitatis hujiis ebl opt ma, iii omni quod dices aut facies, adhihe gapicnliani,
669 SSRMO JV,JN JSOXSECRAT,PONTIFICIS. 670-
-ae^irid^SrrasJ^ominDinsipldum-veljnsuisum. A Damnosttm allis, quia si sal evanuerit, in quo sa-
Qued si'salevanuerii,in xjuosdtietur ? Dtiplexest lielur? Periculosum sihi; quoniam ad nihilum valel
vanitas : una naluras, quse est mutabilitas condi- uttra, nisi ut mittatur foras, id est ab officiodepo-
lionis, a.ltera culpas,quse est vitium ct peccatum. nattir: et concuketur ab hominibus, id est a poputo
De.prima dicit Apostolus : c Yanitali subjecta est conlemnatur. Vel millatur foras* et conculcelurab
creatura non volens (Rotn. XVIH);> et: < Yanitas hominibus, id est ut excommuiiieetur et eviletur.
vanitatum, et omnia vaniias, inquit Ecclesiastes Yel mitlalur foras; quia pecca\|t in se; el concul-
(Cap.i). > Item Psalmista :< Uni\ersa vanitas om- celur ab hotninibus: quia peccavit in pioximum.
nis liomovivens (Psal. xxxvtn). > De secund-adici- Qualiter ergo de quolibel alio praslato possit inlel-
tur ab codem : « Filii hominum usquequo gravi ligi, satis apparet; sed qualiter intelligi debeat de
corde, ut quid diligitis vanitatem, et quapritismen- Romano pontifice,non est adeo manifeslum. Servus
- dacium? > (Psal. iv.) Et ilerum : « Mendaces filii enim, secundum Apostolum, « suo domino stat aut
hominum in stateris, ut decipiant ipsi de vanitate cadit (Rotn. xiv). > Propter quod idem Apostolus
in idipsum (Psal. LXXI); > ilem, < quia defecerunt ait; « Tu quis es, qui judieas alienum servum? »
in vanitate dies eorum, et anni eorum cum festi- (lbid.) Unde cum Romanus ponlifex non habeat
natione (Psel. LXXVII). > Primam vanitatem nullus alium dominum nisi Deum,quantumlibet evanescat,
evadit, juxta quod de beato Job legitur : « Homo quis potest eum foras mittere, aut pedibus concul-
nalus de muliere hrevi vivens tempore, repletur care? cum illi dicatur : c Collige causam tuam in
multis miseriis. Qni quasi ffos egredilur el conte- siuum tuum? > Yerumnon frustra sibi blandiatur de
ritur, et fugil velut umbra (Job xiv). > Ad secun- potestate, neque de suhlimitate vel honore lemere
dam vero vanitatem pertinet, quod -Dominusait: glorietttr; quia quanto minus judicatur ab homine,
Sisal evanusrit, in quo salietur? Ac si diceret : Si tanto magis judicalur a Deo. Minus dico; quia po-
praslatus fuerit dissolutus in vitium, a quo popu- test ab hominibus judicari, vel potius judicatus
lus inslruetur? Porro, quidam evanescimt in corde, oslendi, si videlicetevanescatin haeresim; quoniam
quidam in ore, quidam in opere. In corde, qui < qui non credit, jam judicatus est (Joan. m). > In
male credunt; in ore, qui roale docent; in opere, hoc siquidem casu debet intelligi de illo, quod si'
qui male vivunt. De primis dicit Apostolus :« Eva- sat evanueril, ad niliilum valet ullra, nisi ut mitlu-
nuerunt in cogiialionibussuis, et obscuralum est tur foras, el conculceiurab hotninibus.Quiclest qutid
insipiens cor eorttm (Rom. 1); > de secundis dicit dicil : Ad nihilum valei ullra? Nonne quacunque
Psalinista:«Yanaloculi suntunusquisque ad proxi- bora peccalor conversus fuerit et ingemuerit, vita
mum suum, labia dolosa in eoide, etin corde lo- vivet et non morietur, ait Dominus? (Ezech. xvm.)
cuti sunt mala (PsaL n); > de tertiis vero Salomon Nonne pastor, dimissis nonaginta novem ovibus in
ait: c Vidi euncla quasfiunt sub sole, et ecce uni- deserto, venit quaererecentesimam quse perieiat, ct
versa vanitas : > quia perversi difficilecorriguntur, invenlam humeris reporlavil? (Luc. xv.) Nonnemu-
et slultorum infinitus est numerus. > lier accendit lueernam et domum everlit, ut dra-
Quidam autem evanescunt solummodo ad humo- gmamperdiiam inveniret? (Jfcirf.)Etadutranique pa-
rem, quidam solummodo ad calorem pariier et Im- rabolam Dominusinlulil: Quia«majus gauiiium est
inorem. Ad calorem evanescunt, qui dissolvuntur angelis Dei superunopeccatoreposnilenliain agente,
per t.pirituales cupiditates, ul per iram vei per in- quam super nonaginta novem justis, qui posnitenlia
vidiam, de quibus legitur : « Ewserunt in concu- non indigent (Ibid.), > Nonne David evanuil,, cum
piscentiis suis, inflammalia gehenna (JJau.xm). > adulterium el homicidium perpetravit? et lameu
Ad humorem evanescunt, qui dissolvuntur per ear- non est foras ejectus, uec ah honiinibus conculca-
nales concupiscentias,ut per gulam et per luxuriam; tus, sed peccato dimisso remansit in regno (JJ Reg.
de quibuslegitur: «Behemolhdormilinloeii humen- n). Nonne Petrus evanuit, qui teriio Chiislum ne-
libusjiidueiam habens, quod influat Jordanis in os D ga\il? cl tamen non solum aposlolalum non perdi-
«jiis (JobXL).I Adcalorempariter et humoremevane- dit, sed etiam priucipalum accepit {Maith, xxvi).
§cunt, qui simul elper spiriluales cupiditates et per Quid est ergo qttod dicit: Quod si sal evanuerit, ad
carnales concupiscenlias dissolvunlur, de quihus, nihilumvalet ullra, nisi ut millatur foras, el concut-
ui posuasit similis culpas,dieit Sciiplura: c De aquis cetur ab hominibus? Yerum aliud est evanescere in
nivium transibunt ad calorem niniium (Job xxn). i agendis, et aliud esl evanescere in credendis. Qui
De illis dicit David : « Super eos cecidit ignis, el non e\anescilin opere, dummodo non evanescatin fide,
vlderunt solem (Psal. LMI). >De islis inquit Jacob : si posnituerit, semper reparatur ad graliam, et saspe
«.Effusus es sicut aqua, non crescas : quoniam as- restauratur ad gradum; qui autem evanescit in fid.*,
cendisti cubile patris tui (Gen. XLIX).ISi laliter eva- ut fiat hasreticus aut apostata, reparaii quidem po-
nuerit sal in praslato, in quopopulus satielur? Quasi tesl ad graliam, sed diflicilereslauralur ad gradum ;
dicat : In nullo, quia, juxta testimonium legis tii- quia remanct cicatrk exhujusmodi lepra conlracta,
vinas, si sacetdos, qui esl unclus, veccaverix, (acil Petrtis enim non corde, sed ore negavit. Ne aulem
deiinquere populum (Levil. iv). Peccalum ergo evanescal sal in me, quod damnosumnimis el peri-
praelaliet aliis damnosum, et sibi esl peticulosuin. culesum existeret, vos fralres et filii, apud miseri-
'
671 INNOCENTil 1 11VAVM SERMONES DE DIVERSIS. 67f
cordissimum Patrem piis precibus implorelis, ut, Lconfirmei,quasper dilectionemoperalur, ad gloriam
ipse qui beato Petro prasdixit: « Ego pro le roga\ i, nominis sui, ad salutem animasmeae,ad profecium
Petre, ut non deficiat fides lua : et tu aliquando universalis Ecclesiae,Jesus Christus Dominus no-
conversus, confirma fratres luos (Luc. xxn); i in sler, qui est super omnia Deusbenedictusin sascula
me successoresuo immeritoet indigno fidem illam sasculorum.Amen.

SERMO V.
AD CLAUSTRALES(26).

Ad claustrales loquens Scriplura ait : « Ecce B riores superioribus obediant, superiores minoribus
quam bonum et quam jucundum habitare fratrcs moderala consueludine eondescendant. Ad insi-
in unum! > (Psat. cxxxn.) Et aliii Psalmista ait in nuandum hujus unitatis meritum, unus qui descen-
persona claustralium : < Unam petii a Doinino, debat in piscinam salvabalur (JOOJI. v), unus filius
hanc reqttiram, ut inhabitem in domo Domini om- viduas suscitatur (Luc. vn), arca in uno cubitu
nibus diebus vitas meae (Psal. xxvi). > Cum apud eonsummatur (Gen. vi). Ad annunliandumDavid
naturalem philosophuin unitas celeberrimisadno- vicloriam unus mitlitur (II Reg. i). Unus uuntians
tetur mysleriis, apud theologum non minoribus Job mortem filiorum a periculo liberalur. Otntria
subjacet sacramentis. Sine unitate splrituali nee iii qusead ecclesiasticam unitatem pertinent, aniple-
prassentigratia habetur, nec in futuro gtoria cou- clitur unitas. Omnia infoimai singularilas. Est
fertur; sihe unitate omnis exsufffalurreligio; sine enim < unus Deus, una fides, unum hapiisma
unitate languescitsuperna dilectio; sine unitate fi- (Ephes.IV), i una lex, unus rex, una gratia, una
dcs perit; sine unitate obedienliadeficit. Unitas in gloria.
dhinisparal consonanliam, in angelis concordiam, Inler clauslrales autem similiter debet esse trina
in Ecclesiisohedientiam. unitas, unitas religionis, unitas possessionis,unitas
Triplex est unitas; est enim unitas supercosle-C charilalis. Unilas religionis, ut sint uniformes in
stis, uniias ccelestis,unilas subcoelestis.Unitassu- habitu, uniformes in victu, uniformes in jejuniis,
percoslestisest in concordia Trinitatis, ubi est uni- uniformes in vigiliis. Sed quidam anomali se a re-
tas uniens et unita; et est ibi unitas uniens nec gula hujus unitatis exeipiunt, cupienles se mollio-
unita, et etiam unita non uniens.Unitas uniens et ribus accumberestratis, paucioribus interesse vigi-
unita, est Spiritus sanctus qui Patrem unit cum Iiis, modico vel nullo uti silentio, delicalioribus
Filio; unde dicilur unum Palri cura Filio; et alibi vesci cibis. Quidam enim monachi vilemhabitum
dicilur esse osculum et amor Patris <HFlii. Et est quoquo modo insigniunt, aut pulveris excussione,
unita, quia unitur Patri cum Filio, mediante divina aul quadani partium eleganlidisposilione,quia aut
naltira. Unitas uniens non unila est divina natura, pedes in calceisarctius ponunt, aut manicas etrin-
quia tres personas sibi invicem unit, sed ipsa eis gunt, aut capucium super attres reflectunt; cibos
non unitur, quia ipsa non est persona. Uuilas unita pro posse suo delicatiores appetunt, et in quantum
non uniens est Pater, quia unitur Filio el Spiritui possunt, si non materiam, sallem mutant formam;
sancto; sed neuter eorum cum eo. De unitate quia si unus vult fabas velalios cibos lenues parari
unienle et unita dieitur : < Nunc sancte nobis Spi- n uno modo, alius vult alio. Quidara silentia fran--
rittis unum Patri cum Filio. >De uni.ate non unita gunt, etsi non verbis, sallera signis, et sic fabulas
dicilur: « In Patre unitas, etc. i verborum redimunt pluiitate signorum. Quidam
Unitas cceleslis in angelorum concordia est, et vigilias aut intermittunt, aut intercidunt.
est triplex unilas, unitas naturas, unitas graliae, Unitasetiam debel esse in possessione,ut oinnia
unilas gloriac. Unitas naturse, quia omnes sunt sint communia; nihil enim proprium dehet habere
spiritus administratorii; unilas gratias,quia sunt in monachus in possidendo, quia nec propiium debet
gratia confirmali; unilas gloriae, quia omnes sunt habere in volendo. Qttodautem nihil debeal habere
in aeternabealitudineglorificali.In hac triplici uui- proprium in re, intelligat exemplo Ananiasqui ad
tate est diversitas in dignilatummagisteriis, in of- ^iedes Pelii exspiravit quia proprium refmuit (Acz.
ficiorum ministeriis, in cognoscendis arcanorum v). Et ad instruciionemclaustraliunxdicilDomiiius:
mysteriis. Est ibi concors dissonantia, consonans < Nisi quis renuntiaverit omnibus quas possidet,
discordia, diversa unitas, unita diversitas, dissen non potest meus esse discipulus(Luc. xiv). i Nec
sus consentiens, diversilas uniens. Unilas verc sufficirpropriis abrenuntiare in re, nisi abrenun--
subcoslestisin Ecclesiaesse debet, et trina ; unitas tieni eliam voluntate. Unde et Petrus de liae abre-
fidci, unitas charilaiis, unilas obedientise, ui infe- nuntialione voluntatis'ait : i Ecce nos reliquimua
(26) Ex edit. card. Maif.
673 SERMO VI, IN CONC. GEN. LATERANENSlHABITUS. C71
omnia et seculi sumus te (Malth. xix). Claustralis A pari cliarismate vicaciumamoris viiieulum. Ab hac
ergo qui proprium habere desideral, respicit cum triplici unitate claustralis monachus dicitur, qttasi
uxore Lot (Gen, xix), mamim ad aratrttni mitlit uniiatis custos. Si piimam unitalem non servat,
sed relrahit, cum Dina filiaJacob ornalus alienige- fit anomalus; si secundam, apostata ; si terliam
narum appetit (Gen. xxxvm). > Qui ergo communi schismalicus.
actione possessionis aliquid proprium excipit, lo- Sit ergo in convictu claustrali unilas uniens et
cum Judasproditoris et furis enjil. 0 claustralis qui unita, id est prarialus subditos uniens auctoritate,
mulla reliquisii in mundo, noli ad mundumredire subditus unitus charitale. Sit ihi unitas uniia non
unius nummi desiderio ; non capiat le unius nummi uniens, id est subditus qui etsi alios aon uniat, aliis
appetitus, quem non decepit divitiarum thesaurus. tamen se chariiate jungat. Sitibi unilas uniens non
Tirneas ne decipula diaboli capiat te in minimo, unita, id cst charilas, nulli lantuni in prassentise
quas non decepit in maximo. firmiler copulans. Sit in eis unilas naturas, ui in
Propriam etiam abjiciat monachus voluntatem, se naltiram diligant; sit unilas gralio», ut sibi in-
nt sicut communitasest religionis, ita sit in volun- vicem gratiam collalam impertianl; sit unitasglo-
tate; utnon solum eis omnia sint communia quan- " riae, ut una spe ad asternaevilae gloriam tendant.
tum ad censum, verum etiam quantum ad sensum; Sit unitas fldei, ne sint hasretici, sit unitas chari-
ul omnes convenianl in urta volunlate, ornnes con- latis ne sint schismatici; sit unilas spei, ne sint
sentiant in una charilate; ut de eis vere possit dici: specialiler obstinati; ut de eis possit dici: < Ecce
< Erat eis cor unum in Deo, et anima una (Acl. quam bonum, i quantttm ad hominum opinionem;
iv). > Tenelur etiam claustralis habere unilatem « et quam jucundum , > quantum ad menlis dele-
charitalis, ut in proximi profeclu suum iiiveniat; ctationem , < hahilare fralres in unum (Psaf.
in proximi dpfeclu suum lugeal. Sapientior roinus cxxxn) > religionis, in unura possessionis, in uuum
peritum instrttat, sauus asgroto condoleat, incolu- charilatis! ut ad illam unilatem pervenire valea-
mis sano congaudeat; et sic vila claustralis iraago mus, de qua dicit Psalmista : < Unam petii a Do-
sii \itse coelestis; uhi sicut in vita aeterna in dis- mino, hanc requiram, uf inhabitem in domo Domini
pari clarilale par gaudiuro, ita in claustrali in dis- omnibus diebus vitasmese (Psal. xxvi). >

SERMOVI.
IN CONCILIOGENERALlLATERANENSIHABITUS(27).

Desiderio.desideraviIwc pascha manducare vobis-C et alius : < Desiderium mahgnum longe fac a ma
cum, anlequampaiiar, id esl anlequam moiiar (Luc. (Eccti. xxin). > Ego aulem illius invoco testimo-
XXII.) nium, qui testis est in coelo fidelis, quod non car-
Quia < mihi vivere Chrisius est, et mori luerum nali, sed spirituali desiderio desideravi hoc pascha
{Phitip.i),»non abnuo, sijdisposittimest a Deo,bibere manducare vobiscum: non propter commoditatem
calicempassionis, sive pro defensionclideicalholicas, lerrenam, aut gloriam temporalem, sed propter re-
sivepro subsidioTerrasSanctas,sivepro statu eccle- formalionemuniversalis Ecclesias, ad liberationem
siaslicasliberialis,mihifueritpropinatus: quanquam polissimum Terrje Sanctas : propter quas duo prin-
desiderem in carne permanere, donec consummelur cipaliter el prascipueIioc sacium concilium convo-
opus incosptum.Veruratamennon mea, sed Dei vo-• cavi. Sed forle dicetis : Quid est hoc pascha quod
luniasfial. Et ideodixivohis: Desideriodesideravihoc' desideras manducare nobiscum ? Pascha namque
pascha manducare vobiscum,antequampaliar. Mulia 'diversis modis accipitur in Sciipluris divinis. Pro
sunt et varia horainum desideria : quis ea sufficit die, unde: Appropinquavildies azymorum,qui dici-
txplicare ? Omnia tamen reduci possunt ad duo, tur pascha; pro hpra, unde : < Quarladecima ad
spiriluale videlicetet carnale : spirituale, quod de ® vesperampascha Dominiesl (Levit.m); > pro agno,
'.oelestibuset saternis; carnale vero, de temporali- unde: Venit dics azymorum, quando necesse erat
bus et terrenis. De islo Propheta dicit in Psalmo : occidi pascha; pro azymo, unde : < Non inlroiejtjnt
< Concupivit anima mea desideraie juslificaliones praetorium, ut non conlaminarentur, sed comede-
luas in omni tempore (Psal. cxvm). >Et sponsa di- renl pascha (Joan. xvm), > pro feslo, unde : c Ajite
cit in Canlicis: < Sub umbra illius quem desidera- diem festum Paschae,sciens Jesus quia \enit hora
veram sedi: et fructus ejus dulcisgutluri meo (Cant. ejus, ut transeat de hoc mundo ad Patrem (JOOJI.
n). >De illo dicit aposlolus : < Desideiia earnis fu- xm); > et etiam pro ipso Christo, unde : Pascba
gilc, quas militant adverstis animam (IPetr. n); > nostrum imroolatusesl Chrislus (J Cor. v). > Sane

(27) E\ Mansi Coitct-/.,t. XXII, p. 9G8, ut et scrmo VII.


678 INNOCENTIIlli PAPiE SERMONESDE DIYERSIS. B7G
pascha Hehraice dicitur phase, quod est transilus, jA ulique de qua dieit Psalmista : < Mater Sion di-
(Kxod. xn), Grascevero T.i.<syiw, quod eslpali.-quia cit: Homo, et homo natus esl in ea, et ipse funda-
per passiones debemnstransire ad gloriam, secun • viteam Altissimus (Psal. LXXXVI) ; i uhi Deus rex
dum*quod Veiitas ipsa dicebat : < Oporlebat pati noster ante sasculasalulem in medio terras digna-
Christum, et sic inliare in gloriam suam (Luc. tus est operari. Quid itaque faciemus? Ecce ego,
xxiv). » Quia si volumus conregnare, oportet et dilecti fratres, totum me vobis eommilto, totum me
compati: lieet « non siut condignaspassiones hu- vobis expono, paratus juxta consilium \estrum, si
]us lemporis ad futuram gloriam quas revelahitur videritis expedire, personalem subire laborem, et
in nobis (Rom. viu). i Hoc pascha, quod est phase, transire ad reges, el principes, et populos, et natio-
id est transitus, desideriodesideravi manducarc vo- nes; adhuc atiiem et ultra, si clamore valido eos
hiscum. De qtto in Exodo dicitur : « Comedent fe- valeam excitare , ut surgant ad Domini praslium
stinanler : est enim phase, id esl transitus Domini prasliandum, et \indicandam injuriam Crucilixi, qui
(Exod. xn). > Legitur quippe in libro Regum, et pro peccatis nostris ejeclus esl de terra, et de sede
in Paralipornenon aperlissime conlinetur, quod x\ ni sua, quara sanguine comparavir, et in qua universa
anno regni Josix regis reslauratum est lempltim, et redemptionis noslras sacramenta peregit. Quidquid '
cclebratum est Phase, quale non fuii in Israel a diebus B
i tamen egerint alii, nos sacerdotes Domini hoc ne-
judicum alqueregum (IV Reg.xxiv; JJParal. xxxv). gotium specialiter assumamus, subvenienleset suc-
Utinam haschistoria, instantis tempons sil parabola, currentes, in personis et rebus, necessitalihus Ter-
tit in hoe nostri pontifiealtis anno xviu leinplum ras Sanctas : ita quod iiullus omnino lemaneat, qui
Domini, quodest Ecclesia. restaureiur, ct celebre- non sit particeps tanli operis, ne ;sit expers tanlas
tur Phase, sive Paseha, videlicet hoc solemne con- mercedis. Nara et olim in simili casu per sacerdoles
cHium, per quod liat transitus de vitiis ad \irlules, fecit Deus salulem in Israel, quaudo per Macha-
quale revera non fuit factuin in Israel a diebus ju- haeos,ulique saccrdotes, filios Mathatias, liberavit
dicum alque regum, id est a temporibus Palrum Jesusalem el lemplum de mauibus impiorum (I
sanctorum, alque calholicorum principum, in po- Mach. IX). De spirituali vero transilu Dominus ad
pulo Christiano, Deum videnle per fidem. El ego virum \eslilum lineis, habentem atramentarium
pro cerlo spero in eo qui suis promillit fidelibus, scriploris ad renes : « Transi per mediam civita-
dicens : « Ubicunque duo vel ircs congregati fue- tatem, el signa Thau superfrontes virorum gemen-
rinl in nomine meo, ibi in medioeorum sum (Matth. lium atque dolenlium sttper cunctis abominationi-
xvm); >quia ipse in medio nostrorum adesl, ad ce- bus quas sunl in medio ejus (Ezech, IX). i Deinde
tehrandum hoc Pascha, qui congregati sumus in dixil sex viris hahenlibus vasa interitus in mani-
hac Salvatoris basilica in nomine Salvaloiis, pro bus suis : « Translie per civitatem, sequentes eum,
his quas pertinent ad salutem. Triplex autein Pa- et perculite omnem, super quem non invenerilis
scha si?e Phase desider-o vohiscum celebrare, cor- Thau. Nemini parcat oeulus vester, et a sanetuario
porale, spirituale, aslernale: corporale, ul fiatirans- meo incipite (IbuL). > Yir vesli;us Iineis, habeits
itus ad locum,pro miserahili Jerusalem liberanda; aliamentarium sciiptoris ad renes ejus, is debet
spirituale, ut fiat iransilus de slatu ad slatum, pro esse qui loquatur, \ir virtutibus virens, qualis erat
universali Ecclesia reformanda ; aelernale, ul iiat ille de quo dicit Scriptura : c Yirerat in lena Hus
transitus de vita in vilam, pio coslesii gloiia ob- nonrne Job, et erat vir isle simplex, et rectus, ac
tinenda. De corporali transilu clamat ad nos mise- tiinens Deum, et recedens a malo (Job i). > Yesti-
rabiliter Jerusalem in Threnis per Jeremiani: c 0 tus lineis, id est honeslis moribus et bonis ope-
vos omnes, qui transilis per viam, attendile, el vi- ribus adornalus. Juxta quod alibi dicitur : c Omni
dete, si esl dolor similis, sicul dolor meus (Thren. tempore vestimenta tua sinl candida ( Eccli.
t). > Ergo transite ad me omnes qui diligitis me, ut IX), > id est opera lua muhda. Linum eniin
a tanla miseria me hberetis. Ego enim, quse sole- £Q munditiam et honestatem designat propter can-
bam esse domina gentium, modo facla sum sub tri- dorem, ad quem per tarnis maeeralionem et con-
buio : quae solebam esse plena populo, mo.lo sedeo iritionem perducitur, de quo \estis sacerdolalis
quasi sola. < YiasSion lugent, eo quod non sint qui fiebat in lege. Seriptor autem egregius et supre-
veniant ad solemnilalem (Ibid.); > facti sunl ho- mus Spiiilus sanctus est digitus Dei, quo scri-
stes ejus in capite, loca sancla piofanata sunt uni- ptasfuerunl tabulasTestamenti. De quo dicit Psal-
versa, el sepulcrum Domini esl ingloiium, quod mista: < Lingua mea calamus scribasvelociter scri-
solebat esse gloriosuin. Ubi coleLatur utiigenitus bentis (Psal. XLIV).> Hujus scriptoris atramenta-
Dei Filius Jesus Christus, modo colitur filius per- rium est donum scienftse : de quo per calamuin
dilionis Mahomelus. Insullant mihi filii alieni, el linguse,atramentum doctrinas profertur, et in cor-
improperant lignum crucis, dicentes : Conlidebas dis superscribitur pergameno. In renibus sedes est
in ligno, ecce nune adjuvet, si potest. t 0 quanttis desiderii, de quibus Dominus praecipit: « Renes
pudor, quanla confusio, quanlum opprobriitm,qtiod veslros aecingelis (Exod. u); > et Psalmista orabat
filii ancilUe,vilissimi Agareni, delinent matrem no- ad Dominum : t Ure renes meoset cor meum (Psui.
*tram, matrem universorum fidelium ancillalam ! xx\). > Hle igitur liabet alramcntarium sc:iplo;is,
£77 SERMO VI, IN CONC. GEN. 1ATERANENSIHABITUS. C73
qni per donum scicnliaesibi a Spiritu sancto daltimi A Et cum in pleniludine lemporis, sexla venisset
ileMderia,
carnis cohihet el restringil, tti in vila nont aeiate,sexla die sub hora sexta, genus redemil hu-
discrepeta doctrina, ne sibi ipsi dicatur : < Medice,, manum. Ideoque sex ullima verba dixii in eruce.
cura ie ipsum (Luc. iv); qui prasdicasnon furan- Yas interitus, quod iciiere debetis in manibus ve-
dum, furaris : qui doces non raoschanduni, mos-. sliis ad inierimendum scelestos, est pontificalis
charis (Rom.n). > ProptereaYeritas ait :c Sintlumbii aucloritas, quam exereere debetis in opere ad peri-
vcstri praseincti, et lucernae ardentes in manibusj~ mendum iniquos, exemplo Psalmistas dicitur : «In
vestris (Luc. xn). i Hinc transire prascipitur per matuiinp interficiebam omnes peccalores terras, ut
mediam civitatem, et signare Thau super frontesj disperderem de civitate Domini omnes operantcs
\irorum gementium et dolentium, T est ullimalil-. iniquitatem (Psal. c). > De his vasis alibi dicitur :
tera Hebraiei alpbabeti, exprimens formam crucis, « Tetendil areum suum, et paravit illum, et in eo
qualis erai antequam DominocrucifixoPilatus titu- paravit vasa morlis: sagitlas suas ardentibus effecit
lum superponeret: quam et sanguis agni posilusi (Psal. vu). > Yobis ergo prascipilur : Transife per
super ulrumqueposlem, et in supetiiminaribus do- mediam civitatem, sequenles eum, summum vide-
mor.um mirifice designabat. Hoe signum gerit in lieet sacerdolem, quasi dttcem, principem, et ma-
fionle, qui virlutem crucis ostendit in opere : ut. D gistium, ut perculiatisinterdicendo et suspendendo,
juxla quod dicit Apostolus : < Crucifigat carnem evcommunicandoet deponendo,prout culpasqua-
suam eum vitiis et concupiscenliis (Gal. v) ; > litas postitlaverit, omnem supcr quem non invene-
idemque cum Aposlolodicat; '< Mihi absit gloriari, rilis Thau signatum ah ipso, qui claudit, et nemo
nisi in cruce Domininostri Jesu Christi, per quem aperit; aperit, et nemo claudit (AJJOC. ni). Signatis
mlhi mundus crucifixus esl, et ego mundo (Gal. enim noceudumnon est, juxla quod alibi dicitur :
vi). > Tales profecto dolent et gemunt super cun- < Nolite nocere terras, neque mari, neque arboii-
ctisabominalionihus, quaefiunt in medio civitatis : hus, quoadusque signemus servos Dei noslri in
quia peccata proximorum fiixoria sunt justorum. frontibus eorum (Apoc.xvn). > De casteris autem
-t Quis, inquit Apostolus,infirmatur, et ego non in- dicitur : «Nemini parcat oculusvesler (Ezech.ix),i
ftrmor? qttis scandalizatur, et ego nori uror? J ut non sit in vobis personarum acceptio, recolen-
(I Cor. xi.) Vir ergo veslitus lineis habens atra- lihus illud quod Moyses legitur dixisse Levitis :
mentaiium scriploris ad renes debet transire per < Si quis est Domini, juugalur mihi. Ponat vir
anediam civ^latem, et signare Thau super frontes gladiumsuper femur suum. Ile, et redite de porla
viiorum gementium et dolentium super cunclis usque ad porlam per medium castrorum, et occidat
abominationibus, quse fiunt in medio ejtis; quo- unusquisque fralrem, et amicum, el proximum
niam summus pontifex, qui stiper domum lsrael siitim. Fcceruntque filii Levi juxla sermonemMoy i
•constitutusest speculator, transire debet per uni- (Exod. xxxn). > Et^vos similiter faciatis. Porro sic
^ersam Ecclesiam, quas est civitas regis magni, percutiie, ut sanetis, sic occidite, ut vivificetis:
civitas posita supra montera, investigando et in- ejtis exemplo qui ait: Ego occidam, et ego vivere
quirendo merila singulorum : ne dicant bonumma- faciam : percutiam, et ego sanabo (Deut. xxxu). i
lum, vel maluin bonum ; ne ponanl icnebras lucem — <Et a sanctuario meo, inquit, incipite (Ezech.
et lucem tenebras (Isa, v); ne mortilicent ani- lx). >— c Tempus enim est, sicut healus apostolus
mas quaenon moriuntur, aut vivificentanimas quas ait, ut judicium incipiat a domo Domini (I Pelr.
nonvivunt (Ezecli.xt). Et ideo, ut distinguat et dis- IV).> Nam omnis in populo corruptela principa-
cetnat inter illos et islos debet signare Thau su • liter procedit a clero : quia e si sacerdos, qui est
per frontes \irorum et dolentium, quaienus osten- unclus, peccaverit, facit delinquerepopulum (Levit.
dat eos, qtii doletitet gemunt super abominationi- IV): > quippe dum laici vident lurpiler et enor-
bus quas in medio Ecclesiaeperpetrantur, signatos miler excedentes, et ipsi eorum exemplo ad iniqui-
esse Thau in fronlibus suis. Tales profecto pro D tatem et scelera prolabuntur. Cumque reprehen-
culpa dolent, el pio infamia gemunt super abomi- duntur ab aliquo, protinus se excusant, dicentes :
nationibus, quasfiunt in medio civilatis; quoniam c Non potest filius facere, nisi quod \iderit patrem
in tanlum jam processil abominalio, quod el iu - facientem (Joa«. v); » et : « Sufficil discipulo, si
famis est culpa et est culpa infamia. Unde si fo- sit sicut magister ejus (Malth. x). > linpletum est
derimus studioseparielem, sicut prophetasprascipi- illud prophelicum : « Erit sicut populus, sic sa-
tur (Ezech.xu), videbimusabominalioiiesmajores, cerdos (Ose.IV): > quinimo, < erubesce, Sidon, ait
abominalionespessimas,quas nonnulli exercent in maie (Isa'. xxm). > Hinc etiam mala provenerunt
templo. Sex \iri habentes vasa interitus unusquis- in populoChristiano. Peril fides,religio deformatur,
que in manu sua, vos esse debelis viri \irtulum : liberlas confiindilur,juslitia conculcatur, hasretici
sex quidem propler numeri sacramentum, ul per- pullulant, insolescttnt schismatici, periidi sasviunt,
lecii sitis in opere ac. sermone: senarius enim nu- prasvalenlAgareni. De transitu autern asternali Do-
merus est perfectus,eo qttod redditur ex suis par- nrinus : <Beatisunt servi illi, quos cum venerit Do-
ltbus aggregalis. Unde sexla die perfecil Deus cos- minus, invenerit vigilantes. Amen, dicovobis, quia
lum el lerraro, ct omnemornalum eorum (Gen.i). prascingetse, el faciei illos discumbere,et transiens
S79 INNOCENTHIII VAPM SERMONESDE DIYERSIS. 6S0
minislrabit eis (LMC.xn). > De hoc transitu sane A (Joatt. iv): i de ista Iegitur : <Cinerem sicut pa-
mRrtyresglorianlur in Psalmo, dicentes : >Tran<;- nem mandticaverunl (Psal. ci).> Est praslerea man-
ivimus per ignem el aquam , et induxisti nOs in ducalio eucharistias, et manducatio glorias. De illa
refrigeriuni (Psal. tx\). > Hoc pascba prae caeteris dicitur: < Qui manducat me, vita vivet propler me
Desideromanducare vobiscumin regno Dei. Est au- (Joan. vi) : > de ista legitur : « Beatas qui mandu-
tem manducatio corporalis, et spiritualis. De illa cabit panem in regno Dei(Luc. xiv). > Hac ullima
dicitur: <DaleilIis manducare(JMaZ!/i.xrv).> Deista manJucatione prascipuedesidero manducare vobis-
dicilur: <Maeta,et manduca (Act.x).» Item mandu- cum hoc pascba, ut transeamus de labore ad re-
calio culpas, et manduealio pcenas; de illa dicitur": quiem, de dolore ad gaudium, de infelicitate ad
< Manducaveriinlsacrificia mortuorum (Psa/.cv) :> gloriam, de morte ad vitam, de corruptione ad
de ista legitur : < GlaJius meus uianducabit carnes asternitatem; prseslanle Domino nostro Jesu Clui-
{Deut.xxxn). i Rursus est manducatio doclrinalis, sio, ctti est honor et gloiia in sascula sascuroruro.
ci est roanducatio posnitentialis. De illa dicitur : Amcn.
« Ego cibum habeo manducare, quem vos ncscitis

SERMO Vil.
IN CONCILIOGENERALILATERANENSlDABITUS

Si dormiatis intermedios cieros, pennat colnmbmB slolus ait: < Nolo vos ignorare de dormieutibus, i
deargenlatm, et posteriora dorsi ejus in specie etc. (I Thess. ix); de secunda dicil David:
auri (Psul. LXVIIJ. < Nunquid qui dormil non adjitiet ul resurgat?
DIIOsiinl nobis ad meiilum necessaria, viia sci- (Psal. XL) el Aposlolus inquit; < Surge qui dor*
licct et doclrina; alterum propler nos, alterum pro- mis : exsurge a moriuis, et illuminabil te Christus
pter proximos. < Ccepilenim Jesus doccreel faeere (Ephes. v). i
(Aci. i), > nohis relinquens exemplnm, ul sequa- Hoc autem tribus modis admiltilur, per ignoran-
mur vcstigia ejus, < qui peccsHumnon fecit, nec liam, negligentiam, et concupiscenliam. De somno
invenlus est dolus in ore ejus (/ Pelr. n): >—«pec- ignorantiasdicit Psalmista : < lllumina oculos meos,
calum non fecit, ul sit honeslas in vila; nec inven- ne unquam obdormiam in morte (Psal. xn). i De
tus est dolus in ore ejus, i ut sit veritas in doctri- somno negligenliaeSalomon ait: < Usquequo p'ger
na. Quasduo commendantur nobisin verbis propo- dormis ? quando consurges de somno luo ? paulu-
siiis. Devita prapinitlitur: Si dormialis; doclrina lum dorniies, paululum dormitabis, pauitilum con-
subjungilur : Jj;.'cr medios cleros. Hinc est igitur, seres manus tuas, ul dormias : et vcniel libi qtiasi
quod a veste pontificali dcpendebantmala granala, vialor egcstas, el pauperies quasi vir arniattts (Prov.
cum lintinnabulis aureis (Exod. xxvm). Pcr malum C vi). > Desomno conctipisceniiasdicil David : < Dor-
granalum aecipitur operalio, per lintinnabulum mierunt somnum suum : <t nihil invenerunt omnes
aureum inielligilur prasdicatio: quas duo dehcnt in \iri divitiaruui in manibus suis (Psal. LXXIII).I
saccrdole cohjungi, ne sine illis iugrediens sanctua- Casleium dormilio vilaeduplox quoque lcgitur in
rium motiaiur. Scripiuris : una viuc corporalis pioveniens ex na-
Qttia vero per mcritum pervenitur ad pramiium, ttira, allcra vitasspiritualis procedens ex gratia. Dc
recle post merilum promittitur prasmium. Quod prima Dominusdixi" apostolis : < Donuite jam, et
duplex promittilur; unum in prassenli, et allerum lequiescile (Malth. xx\i); i de secunda, sponsa
in fuluro. Pictas enim piomissioneni habet \it;e dicit in Canticis : t Ego dormio, et cor meumvigi-
qua? nunc esl, cl fuluras, ut centuplum accipiat, et lat (Cant. y).> Sic et nos, eharissimi, \igilemus, et
vitam aslernam poasideai : centuplum iti prassenti, dormiamus : sed dormiamus a malis, el vigilemus
vitam asternamin futuro. De pwsenti praemiltitur: in bonis.
Pcnnm columbmdeargentatm.De futuro subjungi- S:quidem \itae perfectio in duohus consislil, in
lur : Et posteriora dorsi ejus in specieauri. < Quo- declinandis vitiis, et in exercendis virltitibus, se-
niam misericordiamet veritalem diligit Deus: gra- .. cundum illud : « Diverle a malo, et fac bouum
tiam et gloriam dabit Dominus (Psal. LXXXIH). I (Psal. xxx\i). > Per alterum vitamus supplicium,
Gratiam in prasseniiprasslal ad meritum, gloriam in per alferum acquiriinus prasmium; quas duo per
fuluro prasslabil ad prasmium. Est auiem duplex dormitionem convenieiiter intelliguitiur. Somnus
dormitio, una mortis, altera vitae: sed utraqae di- cnim, ut asserunt qui de rerum naluris cdisserunl,
\iditur; nam alia est dormitio mortis corporalis, et est quies animahum .\irtulum, cttm inlentione na-
hasccst poena; etalia dormitio spititualis, et Iwcc turalium. Nos auiem, qui spirituales sumus, sphi-
est ctilpa. De prima Dominus inqtiit aposlolis : tualiter has in spiritu possuntus invenire. Sunl
e Lajtarusainicus noster dormii (Joan. n) i : et Apo- cnim tres nalurales vires in anima, vis rationalis,
C81 ERMOVI!, LNCOAC.GEN. LATERANENSIHABITUS. CS2
vis concupiscibilis, vis irascibilis. Ralionabilitas 3 A cernere inter quatuor : inter verum et falsum, no
quasi vis digestiva, quas disceniil inter bonuin et: deviet in credendis; inler bonum et malum, ne de-
malum, inter lucem et tenebras, inter sanclum et1 viet in agendis. Erat et duplex : quia debet discer-
profanum : concupiscibilitas, quasi vis"appetilha, nere pio duobus, pro se et pro populo : ne, si csecus
bonuin eligit, lucem appelit, et sanctum inquirit : cascum duxerit, ambo in foveam cadant (Maiih.
irascibilitas, quasi vis expulsiva, malum abjicit, le- xv). Dormiamusergo ab ignaranlia ; quia < non1
nebras repellit, et profanum respttit. Ecoutra sunt dormilabit neque doriniel qui custodit Isiael (Psal.
tres animales defectus in anima, ignoranlia, negli- cxx). > Non dormilabil a posna, nisi nos dormia-
genlia, et concupiscenlia. Conlra ralionabililaiem, mus a culpa. Dormiendumest quoque nobis a r.e-
esl ignoranlia; conlra irascibilitaiera, negligenlia;; gligentia, praeserlim in oiatione qttae speclat ad
conlra concupiscibililatem,concupiscenlia. Ab hisi Dominum, et correctione quas spectat ad proxi-
iribtts viliis maxime nobisest dormiendum.Nara ex mum : quasduo non possumus sine peecato negli-
negligentia procedit delictum, ex concupiscentia gere. Quidam enim oiant tam neghgenter et inde-
procedil peccatum, exignoranlia provenit deliclum vote, quod ore quideroloquuntur coslesiia,sed cor-
atque peccatum. Differtenim inter delictum et pec- " demeditanlur ierrena; qtiibtis Dominus imprope-
caium; quia delictum in omittendo, peccatum in rat per piophelam : e Populus hic labiis me hono-
commillendoconsisliu Delictum ulique esl non fa- rat, cor aulem longe esl a mc (Isai. xxvi). > De
cere faciendum; peccatum vero agere non agendum. talibus legitur : c Ore suo benedicehanl, et corde
Dormiendumest nobis ab ignoianlia, prasserlim abi suo maledicehant(Psal. LXI).> Oie suo henedicunt,
ignoranlia mandatorumin prasceptisdivinis, et ofli- qui loquuntur eloquia veritatis ; sed corde maledi-
ciorum in sacramentis ecclesiaslicis; quaeduo sine cunl, qui medilantur inania vanilaiis. Alii vero
peiiculo non possumusignorare. Seriptum est eniin: iam festinanter orant et indiscrete, quod medio
t Ipsi vero non cognoverunt vias meas, quibus ju- prastermisso non proferunt nisi caput et caudam.
ravi in ira mea, si introibunt in requiem meam. Sed qui semetipsum non audit, quomodo Deus il-
Nescieruntnequeinlellexeruni, in lenebris ambula- Jum exaudiel? <Jui taliter orat, non incliuat Deum
bant (Psal. xcxv). i Ait autem Deus prophelse: ad indulgentiam,sed provocat illum ad iracundiam.
< Tu scientiam repulisii, et ego te repellam, ne sa- .< Tu autem cum oras, intra in euhiculum, et clau-
cerdoiio fungaris mihi (Ose. IV).>— « El popultas so ostio ora Patrera tuum (Matih. vi). > Intra in
meus capiivus duclus est, quia nonhabuit scien- turiculum cordis, ostio sensuum interclsso, ne
tiam : et nolrilesejtis iiiterieruntfame,et multitudo Q inuscas morientes perdant suavilatem unguenti.'
ejus siti exaruil (Isai. v). » —'< Yoluil intelligere Oia Palrem luutn non in multiloquio, sicut ethnici
ut bene ageret: iniquitalem meditatus est in cubili faciunt, qui putant in mulliloquio exaudiri, setl
suo (Psal. xxxv). i—« Nam si cognovissent, nun- « in corde puro, et conscientia hona, et fide non
quam Dominum glorias crucilixissent (J Cor. n). > ftcta (I Thn. i). > Sic oraverunt Moyseset Susanna
Caveamusigitur nos piascipue ignoranliam, quibtts (Dan. xm), qui clainaverunt ad Dominum, et de
datum est ex officionosse mysteria regni Dei, cae- necessitatihus eorum liberavit eos. Clamaverunt,
leris autem in parabolis (Malth. xm). Nos enini de- non tam vocis intentione, quam cordis devolione,
Uemusesse hoves aranies, casteri sunt asinas juxta dicenle Psalmista : « Deleclarein Domino, et dabit
pascenles. Nos psallentes Deo repromilfunus : < In pelitiones cordis tui (Psal. LVJ).> Hinc et Aposlo-
tuis jusiificationibusmedilahor, non obliviscar ser- ius ait : c Cantantes et psallentes in cordibus ve-
mones tuos (Psal. cxvm). > Nos debemus esse lux stris (Ephes. 111).> Deusenim non lam audiior est
rauiidi. Si vero lumen quod in nobis est tenebrae vocis, quam cordis ; nec est admonendus clamori-
fiat, tenebras quanlaserunt ? Nos debemus esse sal bus, qui renum est scrulator et cordium (Psal.
terras. c Quod si sal evanuerit, in quo salietur'? Ad \ u). Qnod Anna gerens typum EcclesiasIegitur oh-
nihilum valei ultra, nisi ut mitlalur foras, et con- D sei vasse, quaanon petilione clamosa, sed oratione
culcetur ab hominibus (Matlh. \j. t Quiescat igitur devota, quod petiit, impelravit. Legitur in libro
ignoranlia, et rationabilitas intendatur, seeundum Regum, quod c Anna loquebatur in corde suo, tan-
illud : < Ralionahile sit obsequium veslrum [Rom. luinque labia sua movebantur, et vox penitus non
xn) : » et : < Paraii sitis reddere rationem omni audiebatur (J Reg.i). > Unde in Psalmo : c Quas
poscenii vos de ea, quas in vobis est, fide (J Pelr. dicilis in cordibus \eslris, in cuhilibus vestris cotn-
lu). > Hoc enim est logion, sive ralionale, quod pungimini (Psal. iv); > quia c sacrificium Deospi-
ponlifex ferebal in pectore, in quo scriptum est lilus coniribulatus : cor conlritum et humilialum
'urim et lummim, id est manifeslatio et veritas Deus non spernil (Psal. L). > Expedit lamen ut oris
(Exod. xxvin). Nam in pectore sacerdotis mani- piouunlialio devolum comitelur affeclura : quia
fesia debet essc cognitio veritalis, secundum illud quod facit flalus carhoni, hoc facit prouuntialio de»
propheticuin: < Labia sacerdolis custodiunl scien- -volioni. Audi Psalmistam : c Ad ipsum ore meo
tiam, et legemexquirunt ex oie ejus, quia angelus clamavi, et exaltavi sub lingua mea (Psal. LXV).>
Domiui cxerciiuum est (Malac. u). > Erat auiem Yos ergo,charissimi, cum oralis, state coram Dom>
laiionale qiiadrangulum: quia sacerdos debel dis- no Deonostro compttncii, humiles ei devoii, sine
PATROL.CCXYIL 22
6SS INNOCENTilIII PAP^ SERMONESDE DIVERSiS. fiSi
motu, sine risu, sine cachinno; nolile nimium ola A nihil iniquitis quam amare pecuniam (Eccl. x). i
mare, nimium festinare, sed pronnntiate dislinctt Yerbum cst sapienlis, quod confirmat Aposlolus
ad intelligendum : quia « malediclus homo qu dicens: c Qui volunt iieri divites, incidunt in ten-
opus Dei agit negligenter (Jer. XLVJH). >Ergo « ser- lalionem etin laqueum diaboli, eldesideiia mulla,
vite Domino in timore, el exsultate ei cum tremort el inutilia, et nociva, quasroergunt hominem in in-
(Psat. i) ; > prassertim in sacrificio in quo morlii teritum, et perditionem : radix enim omnium ma-
Chrisii memoria.celebratur. « Hoc, inquit, facite ir lorum est tupiditas (J Tim. vi). > Et alibi: < Ava-
meam eommemorationem (Luc. xxn). »Et Aposto- ritia est idolorum servitus (Ephes.v). > Audite quid
Jus dicit : « Quoiiescuuque manducabitis panen contra cupidos sacerdotes dicalpropheta : « Prin-
hunc, et calicem bihetis, mortem Domini annuntia- cipes ejus in muneribus judicabanl, et sacerdotes
bilis donec veniat (I Cor. n). » In quolibet enin ejus in mercede docebant, el propheias ejus in pe-
officio negligenlia est pcccatum, sed in sacrificit cnnia divinabant (Mich. m). >—« Infernus etper-
est periculum : quoniam t qui manducat indigne, ditio nuuquam replentttr, similiter et oculi homl-
— c Sanguisugas
judicium sibi manducal, non dijudicans corpus Do num Insatiabiles (Prot). xxvn). r
mini (Ibid.). > Caveamus quoque negligentiam ii dnsesunt filisedicentes : Affer, affer (Prov. xxx). i
correelione peecantium. -Quidamenim sunt« eanes B Nara
muti, non valentes latrare (Isai. LVJ),> palpantes Crescit amor nummi, quantum ipsa pecunia crescit.
vilia peccatorum, vel cupiditalis -amore,vel fragili- (JUVEN., xiv, 159.)
latis limore: cupidilatis amore, ne forte perdani < Porro transit mundus, et concupiscentia ejus
oblaliones aut decimas; fragililatis timore, ne forft (IJoan. n). >—«Netimeamus ergo, cum divesfactus
incurrant indignationem aut odium. Contra lales fuerit homo, et muliiplieaia fuerit gloria domus
dicitur per propbetam : « Yasqui consuunt pulvillos ejus. Non enim, cum morietur, accipiet haecomnie,
sub omni cubilo manus, et faciunt cervicalia sui neque descendet cum eo gloria ejus (Psal. XLVHI).»
capite universse astalis (Ezeth. xn). i Itetn : < lpsi Noc hoc dico, quin -liceal divilias habere, sed quia
asdificabantparietem, illi autem liniebant eum rur- nonlicet divitiis iniiasrere, seeundumillud: <Diviti.e
sus (ibid.).t — %Prophelastui viderunt tibi slulia et siafftuanl, nolile cor apponere (Psat.LXI).> Nullus
falsa, nec aperiebanl tibi iniquitatem tuam, ut le ad crgo vestrum alieuum paroeliianum seducat, aut
poenitenliamprovocarenl (Isa. LVI).>Econtra prasci- alienamparochiam invadat. Praeceplumesfenim, ttt
pilur : « Clama, ne cesses : -quasi tuba exalta vo- nemo mittatfalcem inmessemalienam (JJeuZ.xxxm),
cem tuam, et annuntia populo meo scelera eorum, g nequelransgrediaturlerminos.quosposuerunlpaires
rt domui Jacob peccala eorum (Isa. LVIII).I Hinc nostri Caveamus nihilominusa concupiscenliamti-
c
Apostolus dicebal Ephesiis : « Mundassunt manus lierum; nam vinum et mulieres faeiuut aposta-
aieae-a sanguine omnium veslrum. Non enim sub- tare sapienles (Eccli. xix.) *
terfugi quominus annunliarem omne consilium El propter speciemmulierismultiperierunt. < Yise
Dei vobis (Acl. \x). > Audi prophelam : c Yasmihi, inferi domus ejus, penelranles in iuteriora morlis
>
quia lacui: quia vir pollutus lahiis ego sum, et in (Proi. vii.) Semper illam prascedunt ardor et pelu-
medio populi pollula lahia habentis ego habito (Isa. lantia, semper comiianlur feior et immunditia, sem-
vi). >Non tiinuit Joannes Hero.dem, quominus eum per sequuntur dolor etpcenitentia. «Favusenim distil-
libere reprehenderet, propter Herodiadem, quam lans lahia meretricis, et nilidius aleo guttur ejus :
vivenle viro suo Philippo, tenchal uxorem. <}uie- novissimaautem illius amara sicut ahsynthium, et
scat ergo negligentia, et irascibililas intendatur, acuta quasi gladittsbiceps (Prov.v). > Familiaris est
seeundum illud : « Trascimini, et nolite peccare inimicus, habitans non procul, sed^prope;non extra,
(Ephes. iv, Psal. IV); >id esl, irascimini viliis, ne sed inlra;nam «virtus ejtts in lttmbis ejus, etforii-
peccelis. Hie est zelns ille, quo Christus accensus ludo illius m umbilicovenlris ejus (Job XL).> Nun-
D
ejecit vendentes et ementes de iemplo (Joun. n), quam fugalur, nisi cum fugitur : nunquam macta-
seeundum illud : « Zelus domus luae eomedit me tur, nisi cum maceralur. Nos aulem in sacris or-
(Psal. LXVUI) : > qno succensus Phinees Judseum dinibus constilutl, jam ex necessiiate tenemur pu-
cum Madianitidecoeuntempugionetransfodit (JVHIJI. dicitiam cuslodire. Scriptumest enim, quod cum
xxv). Discretus ergo sacerdos conlra rebelles et David fugeret peiseculionem Saul, veiiit in Nio.be
obstinatos severitalem exerceat, erga humiles et ad Achimeleeh sacerdolem, postulans sihi daii
pcenitentes exhibeat pietatem. Non illum sequimini quinque panes ad esuriem expellendam; etrespon-
cemivivo mortuo relicto in vulneribus, quem Sa- dil sacerdos ; « Nonhabeo panes laicos ad manum,
marilanus duxit in slabulum, et vinum superinfu- sed lantum panem sanctum. Si mundi sunt pueri,
diteloleum (Luc. xx). El in arca tabernaculi virga maxime a mulieribus, manducent (I Beg. xxi). >
conlinebaiur et manna. Dormiendum est quoque Non dixit, si habent fidem, spem, et charitatem : '
nobis ab omni concupiscentia, praesenim a concu- si habent jusiitiam, forlitudinem , prudentiam et
piscentia rerum quas procedit ex a\aritia, et con- temperantiam; si habent spirilum sapieulise et in-
cupiscentia mulierum quas provenit ex luxuria. tellectus, spirilum consilii et forliludinis, spiritum
Scriplum est enim : « Nihil est avaro beelestius, et scienfe et pietatis , et spiritum timoris Domini:
685 SERMO VII, IN CONC. GEN. LATERANENSIHABITUS. G8G
s-sddixil : < Si mundi sunt, maxime a mulierihtis, A . sccnndum illud quod legitur : i Filioli, nolitc dili-
manducent; « quia panem sanctum digne mandti- gere mundum , neque ea quae in mundo sunl (l
care non possunt, nisi qoi mundi sunt a coiltt Joan . n). i Dorniiamus inler mcdios cleros sacrae
nuilierum. Quiescat ergo concupiscenlia , et con- Sciiptune per vim ratioualem, ut in altera lanlum
cupiscibililas incendatur, sccunduni illud : t Con- sui parte quiescamus, secundum quod legilur :
cupivit anima mea desiJerare justiltcaliones luas c Littera occidit: spiritus autem vivificat (II Cor.]
In omni tempore (Psal. CXVIII).> Incendalur aniein 111).> Dormiamus inter medios cleros coslestis bea-
per tres principales virtutes, fidem, .spem, et cha- litudlnis per vim concupiscibilem, ut in uZraque
riiatem : ut raiionabilitas illuminelur per fidem, parie quiescamus, secunduni hoc quod legilur .
irasciJriiiias conforielur per spem; concupiscibili- <Gaudete et exsultate, quia merces veslra copiosa
tas informelur per charitalem. Illumineiur aulem est in ccelis (Ma\.lh. v), > Gaudete pro stola eordis,
per fidei veritatem , ut rationabilitas expellat er- et exsullale pro slola corporis. Si sic dormieri-
rorem ignoranlias; eonfortelur per spei stahililaiem, mus, profccto nos sumus pennm columbm dcar-
ul Itaseibililas excludat torporem negligenlias; in- genlalm. Sicttl per columbam designalur Ecclesia,
forraetur per charitatis sinceritatein, ut concttpis- sic per pennas columbse designantur sacerdoles
ciliilitas exsiinguat ardorem concupiscentias. Dor- B Ecclesise, qui verbis et exemplis eam suble\aiit ad
iniamtts igitur, sed inter medios cleros , id est in caslestia. Unde sponsus dc sponsa dicit in Caulieis:
medio clerorum, secundtim idioma Grascorum.Ad < Una est columba mea, peifeeta mea (Cant. VI).I
lilleram nos inler medios cleros totius orbis existi- Cujus pennas perfecte propheta describens dicit :
mus, proplerea nequeunt opera nostra latere, sive c Qui sunt hi qui ut nubes volant, el quasi co-
bona sint, sive mala. <Luceatergoluxvestra coram lumbas ad fenestras suas? (Isa LX). I Penum dear-
hominibus, ut videant opera vestra bona, et gloriii- gentaim sunt illi qui divinis sunt eloquiis eruditi,
centPalrem vestrum, qui in coslisest (Mallh. L) : > secundum illud : < Eloquia Domini, eloquia casta,
ulcorftna cortinam Irahat.etquiaudit dicat:«Yeni.> argeulum igne examinatum, prohatum terras, pur-
Aliter tamen hoc possumus inielligere : vlapog gatum septuplum (PsuL xi). i Hinc alibi dicitur :
enini Grsece sors vel hwredilas inlerpretalur, unde < Oculi lui sicut columbas, quae Iacle stinllolae,
clerici dicuntur, quod in parlem Domini sinl sor- sedentes super fluenta plenissima (fiant. v").> Sunt
titi, sccundum illud : < Dominus pars haeredilalis aulem pennasvirtutis, pennas conlemplalionis , et
meae (Psal. xv). > Est autem triplex haeredilas, pennaedoclrinae.De primis legitur : < Volavit super
iufinia.media, et suprema.Inftmaest terrena, de qua pennas ventorum (Psul. xvn); > de secundis dici-
Icgilor : «Dedilterram eorum hasredilatem; haeredi- lur : « Quis aabit mihi pennas sicul columbae, et
latcm Israel servo suo (Psol. cxxxv). >Mediaest sacra volabo, et requiescam ? (Psal. LIV)> de tertiis-
Scriptura, de qua dicilur : t Hasredilale acquisivi autem sci ibitur: « Junclas erant pennas unius ad
testimonia tua in aelernum : qttia exsullalio cordis alterum (Ezeclu i). >Porro sunl pennas veras, sunt
mei sunt (Psal. cxvm). > Suprema est beatiludo quidem et falsas: verae sunt pennae justorum , qui
cceleslis, de qua legitur : < Funcs ceciderunl mihi signantur per pennas herodii; falsas sunl pennas
in prseclaris, etenim hasrediias mea praeclara est hypocritarum, quas signanlur per pennas struthio-
mihi (Psal. xv). » Quselibet haeredilaium islarum nis. Lcgitur enim in Job : « Penna slruthionis si-
suas hahet medietates. Terrena possessio res mo- milis est pennaeherodii et accipitris (Job xxxix). >
biles et immohiles, saei a Scriptura 'spiritum et Pennas sumus despicientes mundana per vim ira-
lilleram, beatitudo ccelestis stolam mentis et stolam scibilem dormientes inter medios cleros possessio-
carnis. Inler hos medioscleros , inler has medias nis terrenae : pennae columbae simus , appetentes
hasreditates, dormire debemus, aliter aulem et ali- coslesiia per vim concupiscibilem, dormienles inler
ler : est enim medium, quod ulrumque extremo- medios clerosbeatitudinis sempiternas, pennmdear-
rum conlingil; et esl medium, quod neulrum ex- D gentaiat simus, intelligentes dhina per vim rationa-
tremorum contingit; et est medium, quod alterum bilem , dormientes inter medioscleros sacrae Scri-
tautuin extremorum conlingit. Verbi graiia, me- ptuiae. Nec lanlum in prassenti simus pennm co-
dium quod ulrumque extremorum contingit est lumbm deargenlalm, sed posteriora dorsi ejus in
acr, qui medius inter ccelum et terram, utrumque specie auri. Sicut dorsum laborem vitae prasscnlis
eonlingit; medium, quod ueutrum extremorum significat; secundttm illud, < Supra dorsum meum
conlingit esl sol, qui roedius inler cosluraet terram, fahricaverunt [peccatores (Psal. cxxvui) : > ita po-
neutrum contingit: medium quod alterum extremo- steriora dorsi requiem fulurse vitae desigiiant, se-
rum tanlum conliugit, est arhor, quae media inler cundum illud : < Jam non erit amplius neque lu-
coslum el lerram alterum lanlum conlingit. Ad hunc clus, neque clamor, sed nec ullus dolor : quoniam
modum inler hos medioscleros,,inter has medias has- prioia transieruut (Apoc. xxi). > Ergo posteriora
redilales dormire debemus. Dormiamus igitur in- dorsi, id est requies post laborem, erit in specie
ter medios cleros possessionis teirenas, per vim auri, hoc est in gloria coiilemplationis , quae per
irascibilem, ut in neutra sui parle qtiiescamus, fulgorem auri congrue designatur; propter illud :
687 INNOCENTIlIII VAVM SERMONESDE DIYERSIS. CSS
c Fulgebunt jttsli sicut sol in reguo Palris eorum A nr.s Jesus Christus, qui est Deus benedictus i»
(Sap. m). >Ad quam gloriain nos perducal Domi- sascula sasculorum.Amen.

MONITUM AD SERMONEM SEQUENTEM.

IMAI,Spicileg.Rom., VI, p. 578.1

Sub fmemcodicisprioris Innocenlianiexstat, post alia, sermo magistii Romani cardittalisDe posnitentia
seu confessione.Romanuspresbytercardinalissub Paschali II fuit, smculoinetinlexn, lestibusfastis, apud
Curdellam.Paulo velustioralitis Pelt tts , Romanuspresbylcrcard. apud Panviniumsub AlexandroII, post
tnediumswculumxi; verumtumenhuicprmponiiurnomenPelrus; mqualislatnenhic fuii Ationiscardinatis.
Terlius quoqueRomauuspresbyer cardinalishabelurin faslis sub CmlestinoIII, smculoxn desinente.Fue-
tutit etiam Romani diaconi cardinules; verumlamenhic sertnoad presbyterospotiusquam ad diaconosrefe-
rendusvideiur.Et quidemRontanipresbyleri( ul videtureardinalis) magnificuineptlaphimnapud ecclesiam
Sancti Clemenlisrecilalur a Rondininio,p. 281. Hi oinnespontificatumInnocenliilertii prmcesserunt,quan-
guatn aliquispropenwdumattigit. Huncigitur sermonem,qui pmnilenlimsacramenialisimagineincujusmodi
;am tunc eral, exhibet,hic atlexeienon recusavi.

MAGISTRI ROMANl CAROINALIS

SERMO DE P(ENITENTIA.

Venisorormea sponsade Libano,veni de Libano, R salule noslra, quod nequaquam faceret maritus. Et
reni, coronaberis( Cant. iv). sicut maritus non vuli hahere aliqtiempanicipem
Sic legilur in Canticis canticorum, et loquitur uxoris suas, sic nec Christus fidelis animas; quas
Cbrisius sponsus el fraler sanctasEcclesiassorori et lamen si ab eo recesserit peccando, revocat eam
sponsaesuae. Deus Paier miserieordiarum et Deus dicens per Ezeehielem: «Tu fornicata cum ama-
totius consolalionisvidensaiiimama se creatam la- toribus luis (Cap. xvi) > tandem revertere ad me.
psam non posse reverti nisi tractam, revocateamdi- Tribus modis morilui anima . piimo cogitatione,
cens : Feni, etc. Eam dicit sororemquia eam feeit et resuscitalur per gratiam Dei cordis contrilione,
ad imaginem et similitudinem suam quanlum ad sicut in domopuella a Domino. Secundo moritur
rationem et intellecluin; sponsamvocat hominem mala locuiione, et resttseitatura Dominomediante
quanlum ad baptismum, quia ei jungitur quasi vpra confessione,sicut resuscilatus est in porta fi-
sponsa in baplismo. Deusanimam ereando infudit, lius \iduas (Luc. vn ). Tertio moritur mala opera-
et infundendocrea\ il; el quialapsa est tribus modis, tione, sed resuscilatur a Domino sicul Lazarus
scilicel cogilando,loqnendo,operando, ter eam re- (Joan. u), mediante salisfactione. Has sunt tres
voeat dicens : veni,veni, veni,el bis dicit de Libano, diseiae,quibus nos oportet reverti ad Creatorem
id est de candidatione scilicel corporis et animae." nostrum, ut sacrificemusei sacrificiumlaudis; sie-
Et coronaberis, quia post mundificationcmcorporis ut lerlio die, perfeclo itinere suo, sacriliciumAbra-
et animas,sequitur corona. Sicut prima die facta ham (Gen. xxn). Has sunt tres diastas, quas pe-
est lux, sic primo infundendaest gratia divihapost tierunt Hebrasi, scilicet filii Israel a Pharaone
lapsum; secundadie divisassunt aquas quseerant dicenles : « Yiam trium dierum ibimus in deserto,
super firmamentum ab eis quae erant sub firma- ut sacrilicemus Domhio(Exod. m). > Hebrasi di-
menlo; sic post graliamacceptamfideet operatione euntur scilicetde viliis ad virlules Iranseuntes,qui-
medianlibus, virtules a vitiis dirimuntur. Tertia die bus Pharao, id est diabolusconlradicil. Desertum
< germinal terra herham virenlem, lignum pomife- est mundus isle, inquo sunlbestiaeelreptilia, quo-
rumfaciens fructum juxia genus suura ( Gen. I). > lum non est numerus, scilicet diversa generapec-
Terra, sancta Ecclesia, herbam virenlem reddens, catoium. In hoc deserto sacrilicemus Dominoin
scilicet sanctos prasdicatores,qui fructiftcant juxla luto loco, id est in clauslro religionis. Ties etiam
genus suura convertendoprsedicationesua peccato- dicuntur diastaspropter trinam negationemPelri et
res. Vel dilexitCJirislusanimam fidelem,quasi fra- Irinam coiifessionem,propter etiam Irium persona-
ler sororem, vel filius patrem vel matrem; < exina- rum Trinitatem. Prima diastaest cordis contritio
nhit enim se ipsum (Philip. n) > pro ea noslram quasnecessaria cst; sicut enim fuil in mala cogita-
assumcnshumanitaleni. Amplius diligil nos quam tione delectaiio, sic dehet sequi in satisfactione
sponsam suam maritus ; voluit enim crucifigi pro amaritudo ; arte enini medicinasconlraria coutra-
f,89 MAGISTRIROMANlCARDINALISSERMODE POENITENTIA. G80
riis curantur. Secunda diastaest oris confessio,quas LPropria dehet essel; sua enira peccaia dehct conli-
necessaria est, ulspiriluali medicina peccalumcure- leri, non aliena. Nuda debetesse confessio; aperte
lur, in confessioneenimomnia lavanlur, ut Jacobus enim debet et distincle conliter; peccator quidquid
apostolus ait: c Confitemini alteiutrum peccata egil. Iniegra debetesse,mediaiaenim confessionulla
veslra, et orale pro invicemut salvemini(J Jac. v). > esl; non enim curalur vulnus quaudiu ferrtim latet
Quindecim sitnt gradus confessionis, sicut quin - in vulnere,ct Chrislus quos sanavil integraliter
decim sunt cantica graduum, el quindecim fuerunt curavit. Indivisa debet esse, ne parlem dicat con-
gradus quihus ascendebalur iu templuro Salomonis. fitens unl sacerdoti et partem alleri: sic enim cst
El nos ut in templum veri Salomonis, id est Chrisli -hypocrila dum vult videri jusius. Secrela dehet
veniamus, his xv gradihus ascendamus. Sunt autem esse; qui enim publicat peccalum suum coram
lii: Confessiodebet esse volunlaria, vera, verecun- omnibus, seipsura damnat, quia
da, accusaloria, feslinata, frequens, morosa, pro- Non est confessicausa luenda rei;
pria, uuda, inlegra, indivisa, secreta, recta et ordi- qui aatem secreto conlitetur, se ipsum liiierat.
nala, generalis, specialis et indhidua. Yolunlaria Recta et ordinata debet esse, ut eo ordine quo
debet esse; unde : c Volunlarie sacrilicabo tibi et >
perpetralum est peccatum fial confessio. Gene-
confitebor nomini luo Deus (Psal. LIII).> Non de- ralis debel esse, ut dicatur in generali: Peccavi
bet esse coacta, quod lit in extremis quando pec- in superbia. in ctipiditale, in luxuria , el sic
cator impoiens est sui et immemor conscientias de casteris. Deinde fil descensus ad specialia, ut
suas propter anguslias mortis; unde ait Augu- dicatur in hac specie luxurias, sive in fornicalionc,
frlinus: c Confileri qtiando peccatum polius di- sive in adulterio, sive in inceslu, el sic de casleris;
mitiit liominem quam homo peccatum, riee laudo deinde fil descensus ad individua, ut dicatur : In
nec vitupero ; > el Salomon : « Sanus confilere, liac luxurisehoc modo peccavi.
specie
ei vivus confiteberis (EccU. xvu ). » Vera •dcbet ila>cetiam attendenda sunt in confessione, ul sic
csse; qui enim causa humilitatis mendaciier seaccu- perveniatur ad tertiam diastam,scilicet operis satis-
sat, cum prius juslus fuerit, peccatorem se consti- faclionem, quas debet esse volunlaria, humilis et
tuit. Yerecunda debet esse; erubesceniia enim Iiilaris, secreta et condigna. Voluntaria, quia
magna pars est posnitentias; nec pro erubescentia voluntarie debemas sacrificare hosliam posnilenlia;
debet quis omittere quin confiteatur. Melius est et laudis; posnitentiasdico quia nullum malum iin-
eruhescere coraiu solo sacerdole qui vicarius est
punitum ; aut punilur in hoc sasculoet levius, aut
Christi, quam coram omnibus qui ad judicium C in purgatorio. lu hoc sasculoinsufficienteresl puni-
erunt; quia tune libri aperti erunt, id est conscien- tum, illic posnaest major quam quas est acrior in
tias singulorura singulis patebunl, exceplis illis, hoc
sasculo; ibi enim quod torquendum est, in
quse per confessiouemiecise eruni et diabolo qui lotum mittitur; qui ignis, ut dicit bealus
seribil peccata noslia, quilibel enim hahet diabolum ignem
Gregorius, tanlum distal in violenlia el ardore a
sibi insidiantem ,' ct Deo qui non recordabilur ini-
nostro materiali igne, quantum distat ignis mate-
quitatum nostrarum; et ipsi etiam sacerdoli cui fil rialis a picto igne. Sacrilicium laudis offerimus
confessiooccultaserunt; non enim audet delegere
Domino; in omnibus enim debemus laudare Domi-
quasaudivit; quod si faeeret, absque miserieordia num. Humilis debet esse posnitentia, ne posnilens
degradandum essei. Dicit Prophela : <Reali quo- aliquem dcspiciat, si viderit eum minus habere
rum remissas smit iniquitales, et quorum tects Hilaris dehet essc; <liilarem enim datorem
sunt peccala (Psal. xxxi ).i Accusatoria debet ess< gratias. ut
diligilDeus (II Cor. ix). > Secreta debet esse,
confessio ; juslus enim in principin sermonis su deviiet poenitensinanem gloriam. Condigna debet
accusator esl sui, non alium debet nominare.Festi- esse, ut secundum gravitatem culpas sit mensura
nala debet esse confessio, ne lunc velit peccatoi
posnitenlias.Attt enim homo in hac vita punit, aut
confileri, quando non poterit;-unde illud : ^Deus in futuro; sed « horrendum est incidere in
Nocuit differeparalis. manusDei viventis (JJeer.x).i His Uibus diastisper-
Frequens debet esse, justus enim septies in die cadit aclis, poterimus sacriiicare Domino,etpervenire ad
Morosadehet esse, confitendo»'enimpeccator, cujus terram promissionis cum filiis Israefitis, qui dicun
libet peccalidebeldicereomnes circumsianlias; qtis lurviri videnles bona; quod nobis prasstare dignc-
sunt: tur qui \ivil et regnat per omnia s.ecula sasculo-
Qub,quid,ubi,quibusuuxiliis,cut\quomodo,qnando rum. Amcn.
«91 INNOCENTIIIII PAPiE m

II.

OPUSCULA.

DIALOGUS INTER DEUM ET PErCATOREM.

MOWTUM.

(MAI,SpicitegiumRomqnum, lom. VI, pag 562.)

Allerutn Innocenliiin biblivlheea Vaticatra monumentumrepeii, Palalino codici 355 insertmn, inscti-
ptumqueDialogtts Innoeemii terlii inter Deum et peccatorem , quem dialogum uirum anie an pos-tponlifi-
catum scripserii ignoro, neque enim ipse de se Innocenlius loquitur, sed cujustibet peccalorispersonam cuni
Deo loquetitemintroducil; nec vero quisquam mireiur, dialogum hunc in Geslis non recenseri, mulla enim
alia sive edita, siveinedita Innocentii scripta atutori Geslorum ignola fueruni. Accipiat igitur Christiana
Ecclesia hanc quoquea nobis magni ponlificis lucubrationem, qum dum religiosissimum auctoris animum
comprobat, legentiumpariter pielalem excital morumqueemendaiiotiemimpehsesuadet.

BIALOuob ^NTEP^ DEUM Ef PECCATORJEM.

Quia pius et misericors Dominus, fralres charis- A te, polerone pereipere quod vernum illud a fidelf
simi, permitlit, imo gratum ei, a miseris se morta- prophela tuo probatum in me implealur ?
libus invocari, erigitur mihi quoque audacia, licet DEUSADPECCATOREttf.
Pro cerlo quod sic orare docuil te Filius consub-
indigno et peccalori, clamandi ad Deum voee ma-
'mihi et coasternus; sed quia tu temet-
gna, et ipsius clementiam invocandi. Non igitur stanlialis
oneiosum sit vobis , qufa proficere poterit Domino ipsum inihi non exhibes sicut filium, non potes iu
adjuvante'ad posnitenliasfructura , quasi diatogum oratione prasdicta digne invocare me sicut patrem-
in auribus charilalis vestrae conslituam quoddam Nam ex persona mea dic>lpropheta : « Si ego Pa-
J
colloquium fnter peccatorem et Deum. Non eniiir ter, ubi est amor meus ? (Mulac. i.) Si aulem me
dedignatur Altissimus hujusmodi colloquia servo- tanquam Patrem , homo quem creavi, diligeres,.
rum suorum , dicente ad eum Job : < Loquere et mandata mea ianquam filius qui palrem diligit cu-
ego respondebo tibi, aut certe ego loquor el lu re- stodires ; exhibilio enim operis , probatio esl dile-
sponde mihi (Jo/>xm). »Ipso itaque atiendente de etionis. Sed consideranli mihi omne genus homi-
coslo et residente in exceiso gloriae suae, tanquam num et universuni stalum in carne vivemium, ra-
immutahili Deo apud quem non est transmutalio rus occurrit in praslaiEset suhditis > in regibus et
in clauslralibus et professis, in dominfs
tieque vicissitudinis obumhratio, ego proslratus B nifnisliis,
in terra et adhaerens humiliter pavimento , tanto et senls , in clericis et laicis , qui adimpleat mearo.
volunlatem in exsequendis mandatia meis , et tan-
competentiiis personam assumam peccatoris in hoc
qttam patri amorem exhibeat mihi filialem. Omnis
colloquio, quanto pras casteris reum el culpabilem sexus et astas corrupft viam suam, ut eatpost con-
immundum et peccatorem esse me faleor et agno-
sco. Incipiens ergo et apeiiens.roenlis measdesf- cupiscentias suas eontemnendo universara iraditio-
derium siu Ioquor verhis meis ad eum : nem evangelicamet doctrinam.
PECCATOR ADDEHJI.
PEGCATOR ADDECM. Mirabilis facla esl seienlia ttta , Bomfne, conlra
Deus aeterne, cujus natura bonitas, et opus mi- me, el non potero ad eam. Claudis os meum et ob-
sericordia esi, qui etiam cum iratus fueris, miseri- struis rationibus luis, ut ad invocalionemtuam pro-
cordias recordaberis, quibus verbis digne te potero silire non audeamverbis oralionis prsefatse.<Loquor
invocare ut et tu digneris invocantem misericordi- tamen ad Dominummeum , cum sim pulvis et cinis
ter exaudire t Seio quia Redemptor meus, Filius (Gen.xvm), » mutabo verbum, si forte digna inve-
tuus, doctor veritatis et sapienlise, cum ad eum di- niatur invocatio mea in auribus tuis ; assumam ari
ceret unus ex diseipulis suis : Domine, doce me te invocandum illam orationem fidelis prophetaslni
orare; ait: « Dicite : Pater noster qui es in ccelis David , cui perhibuisti testimonium tuum dicens :
(Luc. u). i Si igilur, Domine?sic orando invocavero Invciti virum secundum cor mcum (Psat. i.xxxui:).
m% DIALOGUS1NTER DEUM ET PECCATOREM. 694
Sic euim orando clamabo ad te, Doraine: « Mise- A rum Deus vcnter eorum est (Philm. 111).» Unde s"i
rere mei. i Et ilidem ego dixi: « Dotnine, miserere alium Deum praeter me habes, islud scilieet vitium
mei; i et alibi : e Miserere mei, Domiiie,et exaudi quod plus amas quam me, qui verus sum Deus, ad
eraiionemmeam (Psdl. iv), » propitiandum libi digne non invocabis me. Imo vi-
MUS ADPE€CATOr.E\I. deiur quod velles irridere mc, et velut ironice Deum
Non bene-sonatoratio illa in ore luo , quia non invocare, si cultum et amorem mihi debilum alii
babes me pro Domino, quia nor. iimes me sicut exbibendo, ad me clamares : < Deus, propilius esto
servus timere debel domiimm suum . licet diffiteri mibi peccatori (Luc. xvm); i cum hascstulta opinio
non possis te servum meum. Ego quidem qui per eonlraria sitScripuras dicenti: « Deus non inide-
propheiam dixi contia filios iuobedientias: c Siego tur (Gal. vi). > Sed tu facis sicut adultera, quaeha-
Pater, ubi est amor meus? (Malac. i) i per eum- bens ex una parte legitimum virum suum, ex alia
dem clamavi contra servos qui sunt stne timore: recipit amalorem suum. Nam me, qui sum sponsus
t Si ego Dominus , uhi est. timor meus? (ibid.) i tuus, tanquam meretrix impudiea contemnis, et ex-
Quod autem uon timeas me , vel non habeas me cludis thalamo animas luas, wbi tecum deberem de-
pro Domino, de facili libi probo. Si enim esses in liciosoet sanclo amore quiescere, quia deliciaesunt
aiiquo loeo secrelo solus cum sola muliere aliqua, R' mihi essecum filiis hominum. Nonsine injuria mea
quam valde diligeres, paralus et valde accensus in dialiolum velut amalorem exlernum inducis ad la-
eain ut libidinem corporalem impleres , nonne si sciviendtimcum eo in concupiscentiis et desideriis
aliquisquem tu formidares irrumperet, slalim di- tuis. Quibus vere dicit Scriptura; « Angustum, in-
mitteres opus inceeplum, et fugeres pras limore il- quit, eststratum, ita ut aller decidal (Isa. xxvitt).»
lius, vel saltem ne videieris ab illo prse verecundia Ideo relinquo stralum, et recessi a le, quia in forni-
et limore seu pudore, si posses , ad latibulum ali- cationibus suis alii inhasrendo impudenter auima
quod convolares? Pro me vero non dimittis vicinis reliquit me, virum ulique pubortalis suas,cui debue-
oculis lalia operari, cui eliam displicere, et ne fa- rat inseparabiliter adhscrere.Cr-lerum quando cre-
cias, inhibere cognoscis? De me enim ait propheta : dis le posse me invocare ut respondeam tibi, cum
« Nunquid Deuse vicino ? i (Jer. xxm.) En Deusa non sim in te? quare periransis clausis oculis? et
lenginquo ego sum. JXunquidsi ahsconderit se ho- vim illius verbi quod ponit Propheta, scilicet: c ln-
mo, ego non videho eum ? Dnrjemagis illum quam vocabis, et Dominus exaudiet te (Jsa. LVIII),» non
me timere convinceris; imo illum meluere tanquam aitendis? Invocare enim dicitur quasi intus orare,
dominum, qui similis est tibi homo mortalis et cor- „ ad eum scilicet qui intus est vociferando clamare.,
ruplibilis ; et me, qui sum omnipotens et asternus, Certe si saspepulsando clamares ad ostium alictijus
et-velis nolis , Dominus tuus, contemnere compro- domus in qua nullus esset, tota die clamare posses,
barls. Non ergo digne convenit tibi ut sic invoces et quia nemo intus esset qui le audirel, nemo libi
me dicendo, Domine, miserere. clamanti, quamvis fortiter et frequeuter, responde-
PECCATOR ADDEUM. ret. Sic est de me, qui cum dimiserim hahitaculum
Convincis itie, Domine, evidenler et coneludisar- animas tuasa quo me exire coegisli propter immun-
gumentando irrefragabiliter. Ad hoc cum loquor ad ditiam ejus, longe faclus a te jam audire non pos-
Dominummeum homo ego putredo, et filiushomi- sum clarnoremvocis luse, nedum ^quod te deheam,
nis vermis, occurrit, Domine, menti meaeoratio illa donec operaris ea quas milri displicent, favorabililer
peccaloris el ptiblicani, quam tu misericors acce- exaudire.
ptasli, cum orans in teraploet nolens levare oculos PECCATOR AD DEUM
In coslum, perculeret pectus suum, dicens : < Deus, Quid ergo, piissime Domine, faciam ut redeas ad
propiliiis esio mibi pecealori [Luc. xvm). i Ipsius me, a quo te propter iniqujtates meas, pi oh dolor!
exemplo et similihus verbis ad te clamabo, si forle elongasti? ul sic intus existens respondeas invo-
sic invocantem exaudias, et propitieris peccato meo, D canii, et salvus fiam, qui fueram a te derelictus,
multum est enim. cum scriptum sit : « Longe a peccatoribus salus
DEUSAD P.ECCATOREM. (PW."GXVIII).I
Si Dominus Deus tuus ego sum, qui solus eerlc DEUSADTECCATOREST.
sum, omnino irrisorle ad me clamare videris, utens Audi Scrlpturas sanctse eonstlium, et si feceris il-
ad Invocandummeverbis oralionis praediclae;cum lud, reduces me stalim ut invocantem exaudiam te
aliud sit pj-aeterme quod colis ut Deum, ad quod ad hospitium luum. Habe contritionem cordis, et
principaliter dirigis afTeclumluum. Illud enim est dole foititer, quia offendistime peccatis luis ; juxta
Deus luus quod magis a te diligilur. Si enim ava- quod tibi et libi siiuilibusait propheta : « Scindite
rus es, pecuniam lanquam idololatra eolis et amas corJa vestra et non veslimenta vestra (Joel n). »
ul Deum. Avarilia siquidem, teste Apostolo meo, Item : « Juxla est Dominus his qui tnbulato sunl
< idolorum est servitus (Ephes. v). i Si gastrimar-» corde, et humiles spirilu salvahit (Psal. xxxm). >
gus sive gulosus, venter est Deus tuus, quia de his In ipsa quoque conlritione propone consianter pec-
curam hahes quas maxiine ingluviem ventris incen- cata tua sacerdojj veraciter conliteri, dicente pro-
dunt. Dicitur a praedicloAposlolo : c Hi _sunl quo- pheta David : « Dixi, confilebor adversuni me iu-
893 INNOCENTIIIII PAVM G9l>
jttsliliam meam Domino,cl lu remisisti impietalem A format et erudil me insmilabilis allitudo scienlhe
peccati mci (Psal. xxxi). i In quo potes manifesie tuas.Meditabor ergo sollicitebeneficia tua, piissime
intelligere quam magna et quam ineomparabilis sit Deus, quilras mullipliciter oblrgasti me, dirigens
clemenlia mea, quas ad tale propositumrelaxai ei inlelleclum meum el applicans lenuiter proul pos-
dolet crimina universa. Concessa vci'o tibi copia sum sicut tcrra sine aqua libi, si forte per liujus-
conliteri, dfccntepropheta et clamante : c Diclu ini- modi cogitalionescongruum me, pater misericor-
quitates tuas, ut juslificeris (Jsa. XLIII);»id ipsuni diarum, invenias cui rorem gratias tuas quam noa
Aposlolo : c Confiteminialterulrura peccata vestra mcrui dignanler irfundas, cujus etiam adminiculo
(Jac. v). t Sed et Filius mcus tanquam magni con- valeam excitalus ad bonuni de commissis impiela-
silii angelus venii saivum facere populum suum a tibus meis sufficicnlerin corde atieri, cum propo-
peccalis eorum, confessioncm,quam aposlolus suus sito easdem humiliterconlilendi. Quamvis hascipsa
expresse prascepit, significative el figurative man- medit3tiobeneficiorumtuorum siue te menti incae
dans curatis a b>pra corporali per ipsum : c Ite et innasci non possit ex me, dicente Apostolo: <non
oslendite vos sacerdofibus(Lac. xvn); > per hascin- siimus sufQcicnles aliquid a nobis quasi ex nobis,.
nuens quod posnitensqui conterilur cum pioposilo sed sufflcientianoslra ex Deoest (IlCor. m).i Ve-
confilendi,asordihus peccatorum, in anima tanquam B rumtamen miser ego quid faciam, quia compunctus
spiriluali lepra mundalus est; quia cum posnasre- ex gralia tua propono saspius confiteri; sed multa
manenl debiti, ad confessionis sacramenlum acce- occurrunt mihi, quas me impediunl et revocant ab
danl humiliter, sacerdolum arbitrio se devote com- exseculione propositi? Primum impedimeiilumesl
lnillanl, et opere satisfaciant juxta illud quod sacer- verecundia magna quas lola die contra me esl, et
dotes mandaverint. confusio vulttis mei quseoperuit me. Dispono imil-
PECCATOR ADDEUM. loiies ad sacerdotem accedere, sed quia valde ptt-
Magnaest et ineffabilis, Domine,virtus contritio- denda sunt quascommisi, declino a lali proposiio.
nis per quam tu juslifieas impium, et de perverso pras pudore. Mulloties sacerdotcm adire disposui,
bonum mirabiliter facis. Sed egopeccator eam me- sod et iniquitatem meant devoterevelaturus adivi,
reri non possum, et nisi per infusionemgralias luas et cum pedibus ejus assisterem, slimulanle me
non polcro illam aliquatenus oblinere. Quid enim conscientia mea , irruit super me confusio repcsi-
illa contritlo sit nescio, sed quod solius ime gratias lina, et turbatus in seipso spiritus meus fluctuare
donum sit non ignoro, a quo lanquaro a Patre lumi- coepilet dicere: Heu quid agam ?referamne scelus?
num descendit omne datum oplimum et omne do- „ poterone referse ? Sicque prasvalentein me vere-
nuin peifecitnn (Jac. i). Cur atilem, Domine, requi- cundia mea, eonfessione poslposiia,"sine medica-
ris a mo ut per contritionem hontim me faciam, menlo salulis a posnilenliali foro recessi, con-up-
qualem me ipsum facere non possuin?cum eiiam lasque sunt et deteriores cffeclaecicatricesnieas a
tanquam reus et sordidatns eam mereri nequeam, facie insipienliasmeae.
nisi per inae=fmabilem graliam misericordiasluas. DEUS ADPECCMOREH.
DEUSADPECCATOREM. Stultus nimis-el indiserelus argueris fore, dum
Noli errare vel te ipsum decipere; non enim re- sicut luna mularis, etconliteri peccala tua prae ve-
quiro a te ut le facias bonuni, qualem le scio facere recundia et pudore dimitlis. Laudabile cst si con-
r.on posse, cum boc sit in me; sed ut applicando fttnderis el invadit le putlor, quando ad memoriam
liberum arhitrium tuum ad me, divina isuper bene- ttiam scelera lua i-educis,Jeremia propheta dicenle:
iicia meditando, reddas te mihi babilem. Quodsi fe- < Confu»us sum et erubui, quia suslinui oppro-
eeris, cum hoc sit in le, indubitanter graiias raea briuin adolescentiasmeas (Jer. XXXI).JSed cavere
recipies influxionem,quam semper de bonitale mea debes omnino, ne talis sit verecundia quaste revo-
paratus sttmdare cuilibet eam efficacilervolenli re- cet a confessione peceali; quia ejusmodi confttsio
cipere; quamvis habilitas illa non de merilo, sed D reatum accumulai, noii diminuit, eum posnitenlem
de congruo infusionem gratias meae praecedat in non sinit confitendo detegere quod commisit. Est
peccatore. Unde Augustinus : c Prascedit quoddam eonfusio adducens gloriam, et est confusioaddu-
in peccatoribus, qui licef non justilicentur, digni cens reatum; nam eulpabilis esi si confessionem
tamen justilicationibus et habilesinveniuntur. t Sic excludil, laudauda si sic pudet, ut etiam conlilendl
est in eo qui clausoshabet oculos, a quo nihil exigi- comes existal; jaclantiaesiquidempolius quam de-
tur ut videant, nisi tanlum illud quod in eo esl posse volionis signum cxponere sine rubore peccalunu
facere, scilicet oculos aperire, cum exterius parats Cnr auteni insipicns pudet le dicere semel, quod.
sit claritas solis, qtiaeprotinus ad videndtira apertos non pudtiit commisisbcfrequenlet ? Loquere lamen
oculos illustrabit. Tali exemploconsideramanifesl« ante, si lenlaris, ct dicito :Non eiubescam Deoin
quod ad infundendum se homini divina gratia sii ministio suo, qui mci sitnilis lioao morlalis esl,
parata, solius habilitalis in eo requiritur cojigruen- confiieri quod non poiest ab oculis majeslatis suse
tia per liberi arbitrii applicationem inventa. abscondi. Non erubescam horaini realum meum
PECCATOR ADDEUM. exponeie in viia praesenti,qiiem si non delexeroei,
Evidenter agnosco, Dominc, quod mirabiliter in- scio fore oinuibus manifeslum in dic judicii. Si
C97 DIALOGUSIXTER DEUU ET PECCATOREM. GM
anlem bic illum revelavero, Deus illum conlegel et.A niomenlanetim tribulationis noslras, sublime pnu-
abscondet de inasslimabilihonilate, et faciet me de dtts-operatur in aslernitate.
nuraero bealorum, < quortim reniissas sunt iniqui- PECCATOR ADDEUM.
lales et quorum tecta sttnt peccaia (Psal. X\XI).I Jucunda snnl, Domine, eloquia lua servo luo, stt-
j PECCATOR ADDEUM per mel et fa\um ori meo dulciora ( Psal. cxvm),
Confortaslime, Domine, verbis luis et corroho- licet indignus sum altitudinem inspicere. Non dedi-
rasti sermonihus sanctis, et non pras verecundia gneris adhuc, supplico,sustinere quid modicumin-
jam dimiliam quando ad minisirum luuin excessus sipienliaenieae.Ecce, Domine, jaro non impedietin
meos per confessioncm revelaturus accedam. Sed me confessionem pudor culpae vcl timor posnse.
aliud est, mi Domine, quod ne confitear magnum Sed est aliud quod relardat me modicum, imo re-
mihl prasstat obstaculum, scilicet limor posnse. vocat a confessionecor meum, temporalium gcili-
Peccavi, Domine,super numerum arense maiis, et cet rerum affcclusvel desiderium. Considero apud
muliiplicala sunt peccata mea ; qtiare.limeo valde me ipsum el colloquor menii mese: si delictamca
ad confessionem accedere, quia si juxta quantita- confessus fuero sacerdoti, forsitaninjunget mihi ut
tem culpaeinjungenda est quantitas pcense, tania Hierosolymamproficiscar,vel laborem alicujuspere-
polero satisfictionis sarcina prasgravari, quaejuxla grinationisassumamvelsaltemul ecclesiasvisitem,
meorum aeslimalionemreatuum mihi debebit im- et in eis diutius vacaturus orationes frequentem; ei
poni, quod si Iongissimo tempore viverero, eam posseminterimtemporalibuslucrisinsistere.elacqui-
explere miserrimus non valeam. silionibus multis et mihi et meis hujus mundi sub-
DEUS ADPECCATOREM. stantiam aropliare ; sed si qua penes me sinl, opor-
Adhuc stultitia .tua te non deseiit, ct indiscrela lelril mintii polius quam augeii, donec assumpta
opinio in cor iuura ascendit. Nunquam credere de- peregrinalio valeat peragi, vel quandiu spirituali-
bes, quod Deus praecipiat honiini impossihile, vel bus exerciftis-nie contigerit occupaii. Quapropter
eam libi juheat imponi pcenamquam lu iiequeas ulilius est mihi a confessione desisiere, quam ac-
suslinere Yicarius meus papa, quem ego conslilui quisitionis mundanaestudium impedire.
loco mei in terris judicem luum, dolorem confiten- DEUSADPECCATOREM.
lis mitigabit alientis circumstanliis peccalorum. Yanaest cogiiatio illa, imo tenlatio Salanse, qtias
Et quia polestatem a me ligandi pariter et soi- te apprehendit. Ul autem cogilationem illam pro-
'
vendi, ministerio quidem non auctoritate suscepil, cul a le expellas,recordare qttod Scriptura evange-
moderahitur pcenamjuxta suas discreiionis arlri- C ( lica proclamal: < Vas prasgnantibuset nuirienlibus
trium, et talem injunget posnitentiam, utpeream, in illa die (Mallh. xxiv). 1 Pnegnaiitcs quidem sunt
me cooperante, jnstitias recipiasincremenlum : qui animaeperversae, quas ppr illicila dcsideria lempo
etiam tantum in te dolorem, amarittidinem, et con- ralium, vel alicujus iniquilalis conscnsum,tanquam
tritionis invenire poterit vehementiam, quod post- a diabolo malitiassemine injecto niente concipiunt.
modnm de injuncla posna partem maximam vel Nutrienles vero aiiimsedicuntur illie quas icrrenas
forte lolam de bonitate Dei prassumasrelaxandam. delicias non desinunt peravaritiam cumulare,'vel de
Sed el lu, quem timor posnaepraesenlis relrahit a perpelratis iniquitatibus, delectabililerperseveranles
proposito confitendi, quare non consideras et re- in eis, differunt pcenitere. Venielprocul dubio mois
volvis mente, quod poenabujus vilaequantumcun- superillos, eldescendent in infernunpvivenles,quo-
que sit longa, brevis esl respeetu asternae;quantum- niam nequitia in hospitiiselin mediomentiseorum.
cunque amara, dulcis. est infernali posnascollala. Cerle si sane saperes,quando ic ad sui concupiscei:-
Quamobrem melius est tibi hicpcenilere, quam iu- tiam res islasmundanas sollicitant,med.lari deberes
lolerabiliter postmoduroet amarissime cruciari. Ne quia quascunqueconcupiscibiliavidenlur in mundo,
tibi contingat quod ait Joh : <Qui fnnel pruinain, suut transiloria; quae vero a Deo promillunlur,
irruet super eum grando{Job vi); » et qui posnam ID asterna; ista lerrena, illa coelestia; ista modica, illa
metuil tempoialem, indubitanler aeternamincurret. magna; illa mentila, illa cerla; ista inlima, illa
Item <Fugiet arma ferrea, et irruet in arcum superna; ista minima, illa maxima ; isla cum la-
asreum (Jobxx). > Posna siquidem prassens quas bore acquiruntur, cum limore et solliciludinecon-
cito transit et consumilur, per arma ferrea desig- servantur, cum dolore et angusliaamittuntur. Licet
nalur, quas per ruhiginem eonsummanlur; posna autem in lris acquirendis sit labor, quia c regnum
vero aslerna quae liniri non potest, per arcum coslcste vim palitur et violenti rapiunt iJIud (Matth.
sereum, qui assest incorrupiibilesignificalur. Maxi- xi), i> de ipsorum tamen custodia nullo modo
rce tamen fructuosa sil in hoc mundo, infrucluosa possessores eorum pungi possunt sollicitudinuni
vero penilus, imo perniciosa posnitentiain futuro. stimulo, ncc dolore torqueri de ipsorum amissione
Illud etiam Apostoli verbumtibi debet prasstareso- vel damnalione, quia c ibi asrugo.veltinea non dc-
laliuro, et ad sustinentiam letnporalis posnaste for- molitur, necfureseffodiunt ei furanlur (Jtfotz/j.vi).i
titer animaie quod dicilur : < Non sunl condignae PECCATOR AUDEUM.
passiones hujtts lemporis ad futttram gloriam qtias Ne irascaris , Domine, si et hac vicc modo, lo-
revelahilur hi nohis (Rotn. YHI).IItcm hoc le\e ct quendi audaciain in conspcciu altiludinis luasvilis-
<599 - IKNOCENTIIIII PAPJE. - 7G0
simui£ fig.menlumego assumo ;et sicul in aliis, in A ties usque ad fincin vitse suslinco , ei punire diffe-
eo quod proposilurus sum inveniam apud abyssum rens ut pceniteant palienter exspecto. De me siqtti-
sapieniias tuas lanquam positus in perturbatione dem propheta clamat dicens: « Audite, domus
consilium. Esl adhuc quiddam quod valde me con- Jacob et residuum Israel, quoniam portamini a
cutit, el difficiliuscseteris mihi confessionis impe- meo ulero, et g;estaminia mca vulva; ego fcci, et
dimentum apponit, uiide desperalionem incttrro ego feram, el usque ad canos ego porlabo (Jsai.
ex gravi difficultale resislendi peccalo. Infelix ego XLVI).i Cur de me debeas desperare qui poslquam
multolies cecidisseme memini, qui et postmodum creau horoinem, ut facerem eum glorise meaeparli-
posnilendo, te adjuvante, surrexi, sed stare non eipem, ex uimia charilate qua euni dilexi, unigeni-
prsevalens, relapsus sum, et redii multoties in id- lum meum in mundtim misi,qui eum \cnundaltim
ipsum, reverlens iierum alqtie iterum lanquam sub peccato non corruplibilibus auro et argento
canis ad vomitum el sus ad luti volutahrum redemit,sed prelioso sanguine suo quem pro eo
(II Pelrn). Unde cum luhricus et inslabilis lan- ahunde effudit? Scito et videto qui renuis confi-
t|tiam ceretts sim in vitium flecli, de mea stabiliiatc leii, pro eo quod ipsa eadem, quaesaepe confessus
despero, et proplerea penilus de confessione " es, nimis iterans, vias tuas \Tliter corrupisli;
desisto, exisliroans nihil prodesse si erigor et quia cum malum sil et amarum reliquisse le Domi-
resurgo qui sum easuius in proximo, et slare num Deum tuum , longe delerius levelatur persc-
diffido bre\i tempoiis intervallo,exislimans nihilo- verare in malo, et ipsius amore postposito, elou-
minus veniam impelrare non posse de facili, qui gare le jugiter et averlere \ultum luum ab eo.
frequenter erec(us,-etfrequenler ad peccatum rela- Quare non consideras tu quod saepiuscadis, et sae-
psus, ingratus et indevotus invenior erigenli. pius surgis, quod minus malum cadere sit alter-
nalim et surgere, quam in peccato continuo perma-
DEUSADPECCATOREM.
uere ? Potesl enim ex Dci benignitale quando sic
In co quod modo proponis non lam insensalus surgis, in bono stalu lemporali te mors intercipere
quam insanus esse probaris. Kam recte facis si de ut salveris. Si vero permanens in peccatoperversus
te ipso diffidas, el fragililatem luam allendens, de fueris in fine \itas luas repertns, procul dubio de-
luis viribusnon prsesumens,existimesquodpostquam portaberis ad aelernasupplicia condemnandus; quia,
surrexeris, de tua virtute sperare non possis. Sed dicente Scripmra, judical Dominus fines terras et
deme sperare debes, quod licetinfirmuset dehilissis finalia opera (Psal. xcv); el arbor ui ad aquilonem
ex te, possum lamen si de mea misericordia voluero, C vel ad austrum cecideril, prius utreor eligeret ah
quamvis dehilem slabilire, et quanlumvisinfirmuro ipso luto exlrahi, el inde postea cadere, quam in
ne corruas confirmare.Cur autem de me desperes, illo jugiter permaneie. Sic eiiam qui lahorat aliqua
qui nolo mortem peccatoris sed magis ut conver- febre, nonne gravius reputareluream pati continuer
laiur et vival (Ezech.xvm), qui ulique misericors quam ab ea interpolalim vexari? Ita et tu dttobus
sum et prasstabilis super malilia ? Attende quia si malis propositis, scilicct caderein peccatum el sur-
desperes de me, peccatum incurris irremissibile, gere consequenter ab eo, vel irregi'essibililer et
quod esl peccatum in Spiritum sanctum; nec est irreverenler perseverare in malo, potius debes fu-
peccalum huic comparabile, quia ipsum est solum gere secundum quam primum. Noli ergo tanquam
quod nec in lioc saeculoneque in fuluro creditur diffidens et desperans de Deo",te a confessione
remiltendum. Allende, quia, si de me desperes, retrahere, sed quolies miseriam pateris ea quas
laitlo gravius me offendisquanto elementius poten- confessus es iterum commillendo, tu niliilomiitus
tiam meam exslinguere, el meam mihi benignita- eadem iterum coufilere. Nam sicut aqua vestimen-
lem, quam non ex accidentali dono, sed naturalem tum, quod sacpiusinquinalur, quandocunque illud
habeo, auferre conatus sis, el omnipotentiam meam abluit, roundal a sordibtts et eflicit quasi novuro;
a me interim separare. Ego enini sttm eui dicitur : D sie et confessio quoties ad eam recurritur, resliiuil
« Deus cui proprium est misereri semper et par- animas eum, quem amillit decorem ex reiteraiione
cere. i Ego ad quem eongregatio iidelium clamat : peccati, muiiditiaecandidalum. Tc autem confilenle
« Deus, qui omnipotenfiam tuam parcendo maxiine peccatum, el expulso ab anima tua veneno nequi-
et miserando manifeslas. > Cur, infelix , de me de- lias per confessionis anlidotum, slatim ad eam
beas desperare qui gaudium mihi reputo et angelis regrediar tanqtiam ad domum meam unde prius
meis super uno peccatore posnitenliamagente ; qui exhi. Etex tunc si me invocaveris, exaudiam le,
et nonaginla novem o\ihus in deserto reliclis, misi et tanquain intus habilans sine mora respondebo
pastorem earum ut unam perdilam qusereret, in- clamanlil
ventam porlarel in humeris suis; qui fllium prodi- PECCATOR ADDEUM.
gum reverlentem laetanter excepi, slolam priroam Domine Deus salutis meas, verba sunt viiae
el anuulum ei dedi, et faciens grande conviviumpro aslernae,quasloqucris, el salutaria monila quas hor-
eo, vitulum saginalum occidi (Luc. xv). Ego sum taris. Adjutus ergo a te requiram devolemiiiislrum
qui tanquam mater filiis cfiam dclinquenlihus luum, et effundam coram illo sicut aquam cor
viscera pielalis apciio; qui ofiVndeutesnic multo- mcum, apeiiam in conspectu ejuslabia mea locu-
701 DE GONTEMPTUMUNDI. — LJB.I. 732
turus mamaciludine animaemeae.Sicutqaidigilum ,A nabilis te relinquere fecerai mentis measnospititni'»
ingerit gutiuri suo, scrulabor scrutinio conscien- cum inaestimabilifiagrantia unguentorum tuorum
liam meam el non desislam, donec evomam illam clemenler in illud regredi el rinbabitare digneris ,
amaram stipcr ahsinlhium et fel, quas laiet inlrin- juxta sanctum et ineffabile tuum promissum; qui
secus, meorum saniem peccatorum'; ut sic evo- es Jienedictus in sasculasasculorum. Amen.
iirita foris et ejecla putredine, cujus fetor abomi-

DE CONTEMPTU MUNDI

SIVE

DE MISERTA CONDITIONIS HUMANiE

LIBRI TRES.

(EJit. Opp. Innocentii III, Coloniae1575, in-folio, p. 421.)

LIBERPRIMUS.

PROLOGUS. B utero non slatim perii ? Cur exceptus genibus, lacla-


DominoPatii chaiissimo P. Dei gratia Porluensi tus uberibus (Job m), natus in combustionem[al.
episcopo,Lotharius indignus diaconus, gratiam in confusionemj et cilium ignis? (Jsa. ix.) i — « Uti-
prsesenli, et gloriam in futuro. nam interfectus fuisscm in utero, ufr fuisset mihi
Modicum oiii, qttod inler-tnulias angustlas nuper mater mea sepulcrum, et vulva ejus conceplus
ea, quam nosti, occasione captavi, non ex toto mi- asternus (Jer. xx). i — « Fuissem enim quasi non
hi praeleriit oiiosum. Sed ad depiimendam super- essem, de ulero translatus ad tumulum (Job x). >
biam (quae caput esl omnium viliorum) (Eccli. x) — « Quis ergo det oculis meis fontem lacrymarum
vilitatem huraanse condilionis uteunque descripsi. (Jer. ix), i ut fleam miseralrilem conditionishuma-
Titulum autem prassenlis opusculi vestro nomini nas conversalionis progressum, damnabilemhuma-
dedicavi, rogans et postulans, ul si quid in eo ve- nae dissolutionis egrcssttm? Consideravi ergo cum
stra discretio dignum invenerit, divinas graliae lo- lacrymis de quo factus sithomo : quid faciat homo,
lum ascribal. Si vero patemilas vestra suggesse- quid facturus [al. futurus]. sit homo. Sane fofma-
ril, dignitatem humanae naturae, Christo faveiite, tus de teria, conceplus in culpa, natus -ad posnam,
describam (28): qualenus ita per hoc liumilieturela- agil prava quse non licent, turpia quasnon decenl,
tus, ut per illud humilis exalietur [al. Gratulelur]. C vana qu:e non expediunl, fiel cibus ignis, esca ver-
CAPUT PRIMUM. inis, massa pulredinis. Exponam id planius, edisse-
De miserabili humanmconditionisingressu. ram plenius. Formalus esl lioino de pulvere, de lu-
c Quare de vulva malris egressus sum, ut vide- lo, de cinere : quodque vilius est, de spurcissimo
Temlaborcm et dolorem, et consumerentur in con- spermate : conceplus in pruritu carnis, in fervoie
fusione diesmei? (Jer. xx.) i Si talia de se locutus libidinis, in felore luxurias : quodque deterius est,
est ille, quem Domiiius saiiclificavit in ulero (Jer. inlabe peccali; natus ad laborem, dolorem, liino-
i), qualia loquir ego de me, quem mater mea ge- rem : quodque miserius esl, ad niortem. Agit pra-
nuil in peccatis? Heu me, dixeiim, mater mea, quid va, quibus offendit Deuin, offendit proximuni, of-
me genuisti, filium amaritudinis el doloris? « Quare fendil seipsum; agit turpia, quibtis polluit faniam,
non in vulva matris mortuus sum? egressus e\ polltiit conscientiam, polluit personam; agil vana,
(28) Liber de dignitate iiaturse humanae nonduin invenlus.
705 INNOCENTilIII PAP/E
quibus negligit scria, negligil ulilia, negligil neces A oem iniusa coiuranit lanem peccati, mactitameui-
saria. Fiei cibtts ignis, qui setnper ardet, et urit pas,sordem iniqtiilalis. Sieutexvaseeorruptoliquor
inexstinguibilis: esca vermis, qui semper rodit, et infusus corrumpilur, etpollntum conlingens, exip-
comedit iiiimorlalis: massa pulrcuinis, quaesemper so conlactu polluitur. Habel enim anitna tres na-
fetet, et sordet horribilis. lurales poteutias, sive tres naturales vires. Raiiona-
CAPUTII. lem, ul discernat inler bonum et malum ; irascibi-
De vilitale malerimipsius hominis. lem, ut respuat malum; eoncupiscibilem,ut appc-
Fonnavil igitttr DominusDeus hominem de limo tal bonum.Islas ires vires tribus oppositisviliis ori-
terras, quas caeleiis elcmentis esl vilior, ut paiet ginaliter corrumpunlur. Yisrationalis perignoran-
Gen. II. Planetas et stcllas fecil ex igne, fialus et liam, ut non discernal inler bonum el malum; vis
venlos fecitex aere, pisces et volucres fecit ex aqua, irascilrilis per iracundiam, ui lespual bonum; vis
homincs et jumenla fecit de terra. Considerans igi- concupiscibilisper conoupiscentiam,ut appetat ma-
tur aquatica, bomo se vilem invcniel; considerans Ium. Prima gignit delictum, ultima parit peccalum,
aerea, se vilioremagnoscet; considerans ignca, se media delictum general el peccatum. Est enim de-
vilissimum reputabit, nec valebit se parificare cce- lictum non facere faciendum; peccatum,agere nou
lestibus, nec audebil se prasferrelerrenis, quia pa- R agendum. Hasctria vitia conlrahuntur ex carne coi-
rem sejumentis inveniet, et similem recognoscet. rupta, pcr tres naturales illecehras.ln camali quip-
< Unus est enim hoininumet jumentorum interilus, pe commercio,ralionis sopilur inluitus, ut ignoran-
et asquautriusque condilio, el nihil habet liomoju- iia seminetur : lihidinis irritalur prurilus, ut iia-
menlo ampLus. De terra orta sunt, el in lerram pa- cundia propagelur : voluptalis satialur affectus, ut
riler reverteniur (Eccle. m). i Verba sunt isla non concttpiscenliaconlrahalur. Hic est lyranuus car-
cujuslibet bominis, sed sapieniissimi Salomonis. nis, lex memhrorum, fomes peccati, lauguor nalu-
Quid est igitur homo, nisi lutum et cinis? Hinc ras, pabulum moriis, sine quo nemo nascitur, sine-
enim homo dicit ad Deum: «Memenlo,quasso,quod quo nullus morilur : qui si quando transit realu,
sicut liitum feceris me, et in pulverem me reduces seraper tamen remanet actu. « Si enim dixerimus
(Job x). i Hineet Deus inquil ad hominem: <Pul- quia peccatum non hahcmus, nosipsos seducimusv
vis es, et in pulverem revcrteris (Gen. m). i — et veritas in nobis noiresl (I Joan. i). » 0 gravis
< Comparatus sum, ait Job, lulo, ct assimilatus necessitas et infelix conditio. Anlequam peccemus,
sum favillaset cineri (Job xxx). > Liitum eflicitur peccalo constringimnr : et antequam delinquamus,.
ex aqua et pulvere, utroque manente. Cinis aulem _ delicto tenemur. < Per hominemunum peccatum in
fit ex ligno et igne, utroque deficiente.Expressum hunc mundtim inlravil, et per peccatum in omnes-
mysterittm, sed alias melius exprimendum, quid homines inors pertransit (Jiom. v). i An non < pa -
ergo lulum superbis? de quo puhis exlolleris? un- tres uvam comcderint acerbam, et dentes filiorum
de cinis gloriaris? obstupescunt? i (Jer. xxxi; Ezech. x\m.)
CAPUT III. CAPUT V.
Divisioconceplioiiis. Quulicibo conceptusnulriatur in ulero.
An illud forsan respondehis, quod Adam ipse Sed attcnde quo ciboconceptusnutrialur in utero.
fuit de limo terras formalus, tu autem ex humano Profecto sanguine menstruo, qui cessal ex femina
semine procrealus? At ille fuit formatus de terra, post conceplura, ut ex eo concepliis.nutrialur iit
sed virgine; tu vero procrealus de semine, sed im- femina. Qui fertur esse tam deteslabilisel immun-
mundo. < Quis enim polest facere munduni de im- dtts, ut ex ejus conlactu fruges non germinent,
mundo conceplum seminc? > (Job xiv.) Quis est arescant arhusta, moriantur herbas,amitlanl arbores
liomo, ut imniaculalus sit, et juslus appai-eatnatus foslus, et si canes inde comederint in rabiem effe-
de muliere?« Ecce enim in iniquitalibus conceptus ranlur. Concepli fetus vilium seminis contrahunt,
sum, et in peccatis conccpit me mater mea (Psal. j) ita ut leprosi et elephanlici ex hac corruptione na -
L). I Non in ttna lantum iniquitale, non in uno tan- scantur. Unde seeiindum legem Mosaicam,mulier
tum delicto, sed in tnultis iniqnilalihus, el in mullis qusemenslruum patitur, reputatur immunda ( Lev.
delictis.In deliclis \idelicei eliniquitalibus propriis; x); et si quis ad menstruatam accesserit, jubetur
in delictis et iniquitalibus alienis. interlici (Lev. xn ). Ac propter immunditiammeii-
CAPUT IV. slruorum praseipitttr, ut mulier si masculum pare-
De conceplioneinfanlis. ret quadraginta, si vero feminam, ocloginta diebus
Est enim duplex conceptio : una seminum, et al- a templicessarel ingressu.
tera naturarum.Prima fit in commissis, secunda fil CAPUT VI.
in contractis; parentes enim commiltunl in prima, Dcimbccillilaleinfantis.
proles contrahunt in secunda. Quis enim nesciat Quaie ergo data esl nrisero lux, et vita iis qui
concuhitum eliam conjugalem nunquam omnino sunl iu amaritudineaniinse? ( Job m.) Felices illi
committi sine prurilu carnis, sine fervoi'e luxttrhe, qui moriniilur aiUequam orianlur. Prlus morlcm
sine fostorelibidinis?Undesenrina concepta fcedan- senlientes, quam vitam scientes. Quidam enim tam
tur, maculantur ct viliaiilur, ex quibus anima tau_ deformcsel prodigiosinascunlur, ut non homines,
705 DE CONTEMPTUMUNDI.- L!S. I. 706
sed abominationespotius videanlur, quibus forte A spirant suavitalem odoris, et tu de (e reddis abo-
melius fuisset provisum, si flunqtiam prodiissent minalionem fetoris. Qualis est ergo arbor, (alis cst
ad visum, quoniam ut monstra nionstranlur, ct fruclus. < Non enim potest arbor inala fructus bo-
oslendunturostentui. Plerique vero diminuti mem- nos facere (Matlh. vn et xu). >Quid est enim homo
hris, et sensibus corrupli nascuntur, amicorum seeundumformam,nisi qusedamarbor inversa?cujus
iristilia, parenlum infamia, verecundia propinquo- radices sunt crines, truncus caput eum collo, sli-
rum. Quid hoc particulariter dixerimde quibusdam, pes est peclus cum alvo, rami sunt ilia cum tibiis,
ctim generaliler omnes sine scientia, sine verbo, frondes sunt digiti cum arliculis. Hoc est folium
sinevirlute nascamur? Flehiles, dehiles,imbecilles, quod a venlo rapitur, et slipula quasa sole siccalur
parum abrutis distanles, imo minus in mullis ha- (Job xin).
bentes?Nam illa statim ut orta sunt, gradiuntur : CAPUTX.
nos aulem non solum erecti pedibus iion ince- De incommodissencctutiset brevitate vitmhominis.
dimus,verum etiam curvati manibus non reptamus. In primordio conditionis humanas noningentis
C^PUT VII. annisetampliits homines vixisse Ieguntur (Gen. vi),
Dedolore partus el ejulalu infantis. sed paulatim, vita hominis declinante, dixil Domi-
Omnesnascimur ejulantes, ul noslram miseriam " nus ad Noe : < Non permanehitspiritus meus in ho-
cxpriniamus.Masculusenim recenter nalus dicil A, mineinasternum, quiacaroest. Eruntque dies illius
feminaveroE : cenlum viginti annorum ( Gen. vi). i Quod inlelligi
DicenlesE velA, quolquolnasciinlurab Eva. potest laui de termino vilas, quam de spatio pceni-
Quid est Igitur Eva, nisi heu ha? Ulrumque do- lendi. Ex tunc enim' rarissime leguntur homines
lcnlis esl interjeclio, doloris exprimens magnitudi- plus vixisse, sed cum magis ac magis vita rccide-
licm. Hasc enim anle peccalum virago, post pec- retur humana, diclum eatja Psalmista : < Diesanno-
caium Eva meruil appellari, ex quo sihi diclum ruin iioslrorum in ipsis septuaginla anni. Si aulcm
attdivit: < In dolore paries ( Gen. 111). t Non est in potentatihus ocloginta anlii, et aniplius eoium
enim dolor sicut parturientis : unde Rachel prae labor el dolor (Psal. LXXMX ). i Nonne aulein pau-
iiinrio dolore parlus interiit, et moriens vocavit citas dierum meorum finielur brevi tempore? (Job
nomen filii sui Benoni, id est fdium doloris (Gen. x.) < Dies nostri velocius transeunt qttam a te-
xxxi). Uxor Phinees subitis doloribus irruenlibus xente tela succiditttr (Job vn). i < Homo natus de
peperit sitnul ac periit, et in ipso mortis articulo muliere brevi vivens lempore rppletur multis mise-
vocavitfiliumlchabod (Reg. iv). «Mulierautem ut „ riis. Qui quasi flos egredilur et conteritur, et fugit
naufragus, cum parit, irisfuiam habet; cum verope- velttt umhra, et nunquam in eodem stalu permanet
pererit puerum, jam non memlnit pressurae pro- (Job xiv). J Pauci enim nunc ad quadraginta, pau-
pter gaudium, quia iiatus est iiomo in mundum cissimi ad sexaginta annos perveniunt.
( Joan. xvi). i Coneepitergo cum immundilia et CAPUT XI.
1'elore, parit cum trislilia et dolore, uutrit cum De incommodissenectulis.
angustia et labore, custoditcum instaulia et timore. Si qttis atitem ad senectutem processerit, statim
CAPUT VIII. corejtis alfligltur, et caput conculitur, languet spi-
De nudilale huminis. rilus et fetet anhelitus, facies rugatur, et stalura
Nudusegredilur, et nudus regreditur. Pauper ac- curvalur, caligant oculi, et \acillant articuli, nares
cedit, et pauper recedil. « Nudus/inquit Job, cgres- cfTQuunl, et ciines defluunl, tremit taclus, et depe-
sus sum de utero malris meas, et nudus revertar ril acltis, dentes putrescunt, el aures surdescunt.
illuc (Jobi). i <Nihil intulimus in hunc mundum, Senex facile provocatur, diflicilerevocalur; cito
haud dubium quia, nec auferre quid possumus credit, et larde discredit, lenax et cupidus, tristis
( Tim. vi). i Si quis autem indutus ingreditur, at- et querulus, veloxad loquendum, lardus ad audien-
tendat quale profei'at indumentum. Turpe dictu, D dum, sed non lardus ad iiam : laudal anliquos,
turpius audilu, turpissimum visu. Fosdam pellicu- spernil modernos : viluperat prassens, commendat
lam sanguine cruenlalam. Hascest illa maceria, de praelerilum,suspirat et anxialur, torpet et infirma-
qua Thamar inquit in partu : « Quare divisaest lur. Audi Horalium poelam :
propter le maceria? i Et ob hartc causam vocavit Multa senem circumveniuntincommoda.
nomen ejus Phares, quod interprelatur divisio ( HORAT., Dearle poet.)
(Gen. xxxvm ). Porro nec senes contra juvenem glorientur, nec
CAPUT IX. iusolescant juvenes contra senem, quia quod sumus
Quem fruclum Iwmo producit. iste fuit, erirnus quandoquequod hicesl.
0 vilis conditionishumanae indignitas, o indigna CAPUT XII.
ulilaiis humanse condilio! Herbas et arbores inve- De laboremorlalium.
sliga. Ulasde se producunt flores et frondes, et fru- < Avis ergo nascilur ad volandum, et homo na-
clus : et heu tu de te lendes et pediculos et ltimbri- scitur ad laborem (Job v ). i Cuncli dies ejus )a-
cos. lllasde se fundunt oleum, vinumel halsamum, boribus et asrumnispleni sunt, nec per noclem re-
elf ttt de te spultnn, urinam ef stercus : itlsedc se qtiiescit mens ejus. Et quid hoc est nisi vanitas ?
707 INNOCENTHIII PAP^; ' 708
Non est quisquam sine Jaboie sub sole, non est sine t ; sicetconsuunt, asdificantdonios,plantanthoi'los, ex-
dcfeetu sub luna, non est sine vanilate sub tempore. colunl agros, pastinant vineas, succendunt cliba-
Tempus est mora rerum niutabilitim. « Vaniias va- nos, exslruunt roolendina, piscantur, venanlur ct
uilalura, Inquil Ecciesiastes ( Cap. i), et omnia va- aucupanlur. Meditantur etcogitant, consilianlut
nilas. i 0 quatn sariasunt sludia hominum, quam et ordinant, querulaniur et litigant, diripiunl et
diversa sunl exerciiia. Unus est tamcn omnium li- furanlur, decipiunt el mercantur, contendunt et
nis, et idem effeclus, Iabor et alHiclio spiritus. « Oc- prasliantur et innumera lalia facittnt, ut opes con-
cupatio magna creala est oninibus Iiomiiiibus, et gerant, ut quasslus mulliplicent, ut lucra seclen-
jugum grave super filios Adam, a die exilus de , lur, ut honores acquirant, ut dignitates extollant,
ventre matris eorum, usque in diem sepulturas in ut potestales extendant, et ha^Gquoque labor et
malrcm omnitim (Eccli. XL).J mentis afflictio. Si mihi non credilur, Salonioni
CAPUT XIII. credatur : <Magnificavi, inquit, opera mea : asdi-
De sludio saptenium. ficavi mihi domos, el plantavi mihi vineas; feei
Perscrutentur sapientes, investigent alta cceli, horlos et pomaria, consevi ea cuncti generis ar-
lata terras, profunda maris, etde singulis disputenl, boribus ; exstruxi mihi piscinas aquarum ut irri-
de cunciis periraclent, discant semper aut doceant. » garem silvam lignorum germinantium: possedi ser-
Et quid ex hac occupatione nisTIahorem et dolorera vos et ancillas, mullamque familiam habui ,armenta
et alfiictionemspirittts invenient?Noveratlioc expe- quoque el magnos ovium greges, ultra omnes,
rimento qui dixeral : « Dedi cor meum ul scirem qui fuerant ante me in Jerusalem. Coacervavi
prudentiam alque doclrinam, errores et stultiiiani, milii attrum et argeulum, et subslautias rcgum et
et-agnovi quod- essel lahor et affiiclio spirilus, eo provinciaium. Feci mihi cantores et canlatrices,
quod in mulla sapientia multa sit indignalio, et qui et delicias filiorum hominum, scyphos et urceolos
addit scieniiam addit dolorem (Eccle. l). i Licet in ministerio ad vina fundenda, et supergressus
enim oporteat indagantem et mullis insudare vigi- sum opibus omnes, qui ante me fuerunt in Je-
liis, el invigilare laboribus el sudoribus, vix tamen rusalem. Cumqtie me converlissem ad universa,
est quidqtiam lam vile, vix est lam faeile, quod ad quae fecerant manus meas, et ad Iabores quibus
plenum intelligal homo, comprehendatque ad liqui- fruslra insudaveram, vidi in omnibus vanilalem
dum, nisi forsan illud perfecte scialur, quoduihil ct affiiclionem animi, et niliil permanere sub sole
scitur perfecte, quanquam cx hoc insolubilis redar- (Eccl. i). i
gutio conseqtiatur. Quin imo « corpus quod cor- CAPUT XV.
rumpilur, aggravat animam, et depiimil terrena in- De diversis anxietalibus.
habilalio sensum mulia cogilaniem (Sap. ix). »
0 quanta mortales angit anxietas, affligit cura,
Audi quid super hoc senlial Salomon : < Cttnclae
solliciludo molestat, metus exterrct, tremor concu-
res difliciles,"non potest eas homo explicare sermo-
borror obducit, dolor affligit, conturbat tristi-
r.e (Eccle. i). i—« Esthomo qui diebus ac noctibus lit,
soinnum non capit oculis, et nullam operum Dei tia, contristat lurbalio [ tribulatio]. Pauper et di-
servus et dominus, conjugattts et conlinens,
potesl invenire ralionem. El quando plus Iabora- ves,
vcrit ad quasrendum, lanto minus inveniet (Eccle. denique bonus et malus, omnes mundanis crucia-
tibus affligunlur, et mundanis afflctionibuscrucian-
vin). i — < Deficiunt ergo scrutanles scrutiuio,
tor. Experlo crede magislro. « Si impius. inquil,
quoniam accedet homo ad cor altum, et exaitabitur
Deus (Psa/.Lxm). i — < Perscrulator enim maje- fuero , vas mihi est; et sijustus, non levabo ca-
slatis opprimetur a gloria ( Prov. xxv). i Qui enim put saturatus afflictione et miseria ( Job x). i
magis ihlclligit, magis dubilat : et ille videtur sibi CAPUT XVI.
plus sapere, qui plus desipit. Ergo pars scientias De miseria divitis el pauperis.
est scire quod nesciat. «Fecit autem Deus liominem D Pauperes enim premuntur inedia, cruciantur
rectum, el ipse se infinitis immiscuil quasslionibus. asrumna, fame, sili, frigore, nudilale : vilescunt,
( Eccli. vii). i tabescuut, spernuntur, et confundunlur. Omise-
CAPUT XIV. rabilis mendicantis conditio ; et si petit, pudoi e
De variis siudiis hominum. confunditur, et si non pelil_, egestate eonsumitur,
Curruul et discurrunt mortales per sepcs et sed ut mendicet, necessilate compellitur. Deum
semitas , ascendunt montes, transcendunt colles, causatur iniquum, quod non rccte dividat; proxi-
iransvolant rupes, pervolant alpes, transgrediuulur mum cnroinalur malignum , quod non plene suh-
foveas , ingrediuntur cavernas , rimantur viscera venial. lndignatur, murmurat, imprecatur. Ad^erte
terras, profunda maris, ineerla fluminis, opaca super hoc senleniiain Sapienlis : < Melius -est, in-
ncmoris, invia soliludinis , exponunt se ventis et qujt, mori quam indigere (Eccli. XL).I —< Etiam
imbrihus, tonitruis et fulminibus, fluclibus et pro- proximo suo pauper odiosus erit (JProu, xiv). > —
cellis, ruinis et prascipiliis. Metalla cudunt et ccn- « Omncs dies paupeiis mali, fratres hominis pau-
fiant, lapides sculpuni ei poliuul, ligna succidunt peris oderunt eum. Instiper et amici procul reces-
et dolant, lelits ordiuntur el texunt vestcs, sincidunl serunt ab eo (Prov. xix);» quia
709 DE CONTEMPTUMUNDl. — LIB. I. 710
Doneceris felix mullos numerabis amicos Lpotest capere, capial (Matth. xvi). i Unde cum
Temporasi fuerinl nubila, solus eris. Deus ipse de certis poitlilicalibus indumentis jus-
( OVID.Trisl. i, ix , 3.) sisset, ut Moyses el Aaron filiossuos vestirent, de
Proh pudor! seeundumforlunam existimalur per- solis feminalibtis non prascepit, sed ait, ul ipsi
sona , cum potius seeundum personam asslimanda feminalibus uterentur, curo ingrederenlur iaberna-
sil fortttna. Tam bonus reputatur quaro dives, culum testimonii (Exod. xvm). Sed et Apostolus
tam malus quam pauper, cum potius lam dives dicil: « Nolite fiaudare invicem , nisi forle ex ccn-
sit reptitandus quam honus , tam-pauper quam sensu ad tcmpits, ut vacetis orationi, et iterum
malus. Dives aulem a superfluitale resohitur, et revertemini in idipsum : ne tentet \os Salanas pro-
. jaclanlia effrenalur, currit ad libitum, et corruit pter inconlinentiam veslram. Melius est enim nu-
ad illicilum. Etiam fiunt inslrumenta posnarum, bere , quam uri (I Cor. vn ). > Pugnal ergo con-
quas fuerant obleelamenta culparuin.' Labor in tra continenliam angelus Satanas, qui carnaliter
acquirendo, limor in possidendo, dolor in amit- stimulat et gravller colapbizat, igncm nalurasflatu
tendo , menlcm ejus semper fatigat, sollicitat et sttggestionissuccendit, materiam apponit, facul-
affligit. < Ubi enim est thesaurus luus, ibi est et talem liibuit, et opportunilatem minislral.
cor tuum (Malth. vi). i Sed de lioc in sequenti- - Pugnat eliam, et species, quassuhito visa est, fa-
bus plenius dicemus. cile concupiscilur. Undecum David postmeridiem
CAPUT XVII. deambulaiet in palatio domus regias, videns ex
De miseria servorumet don.inorum. adveiso Bethsabee se iavanlem, « misit et tulit
Servus minislrat, minis terretur', angariis fati- eam et dorinivil eum ea, erat enim mulier pulchra
gatur, plagis affligilur„opihus spoliatur: quod si nimis (II Reg. xn). > Porro qui cum uxorc est,
non habet., habere compellilur, el si habel, cogi- sollicitus PSIqttae stint miindi et divisus est. D!s-
lur non hahere. Cttlpa doniini, servi posna : culpa trahitur eiiim per multas anguslias, et in sollicilu-
servi, domini pia:da; dines varias dissecatur, ut filiisel uxori, famuliset
QuidquMdelirant reges, pleclunlur Achivi, ancillis necessaria quasrat et suhminislret. « Tri-
(HOR.Ep. I, H, M.) bulaliones ergo carnis babent Iiujusmodi (I Cor.
Venatio leonis onager in eremo, sic ei pascua di- vn). i Uxor contendit habere preliosum ornamen-
vitum pauperes. .0 exlrema eonditio servitutis! lum [al. ornatum], et variam supellectilem, utplu-
Natura iiberos genuil, sed fortuna servosconstituit rissaspesit cultus quam census maiiti : alioquin
(Eccli. XIII). Servus eogilur pali, et nemo sinitur | per noctes et dies plangit et suspirat, garrii etmur-
compali: dolere coriipellitur, et nemo condolere murai. Tria sunt enim, quasnon sinunt hominem
permillitur. Sic ipse non suus est, ul ncmo sit indonio peimanere, fumus, stillicidium, et niala
sihi. Miseri qui castia sequunlur, quia miserum uxor. llla, inquit, ornalior procedit, et ab omnibus
est \ivere aliena piseda. Dominum autem si cru- honoratur : ego autemmiserrima in convenlu mu-
delis est, oporlet vereri propter nequitiam suh- lierum sola despicior, a cunctis conieranor. Sola
jeclorum ; si miiis est, conligit illum conlemni vult diligi, sola laudari, alterius amorem suum as-
propter insolenliam suhjectorum. Severum ergo serit odium, alterius laudem suum suspicatur de-
melus afHigit, mansuetum vililas parvipendit; decus. Amandum est omne quod diligil, odiendum
nam crudelitas parit odium , el familiarilas parit omne, quod odit [al. spernil]. Vincere vult, sed
contemplum t familiaris enim cura fatigal, el do- vinci non valet (29). Famulari non palilur, sed do-
mesiica sollicitudo molcstat. Oporlei euim eum minari molitur. Cuncta vult posse, nulla non posse.
semper esse paratum, ubique munilum , ut possU Si pulchra fuerit, facile adamalur : si fosda,,non
insidias maligiiantiumprascavere, oppugnanlium facile concupiscilur. Sed diflieilecustoditur, quod
injurias propulsare, hosles conterere , cives tueri. a multis diligilur : et molestum est possidere,
Nec suflicil diei malitia sua, sed dies diei labo-* quod nemo dignatur habere. Alius forma, alius in-
rem eructat, et nox nocli sollicitudinem indicat genio, .alius facetiis, alius liberalitate sollicitat. ct
{Psal. xviu). Dies ergo laboriosi ducuntur, et no- ex aliqua parte capitur, quod undique ineessilur
cles expendunlur insomnes. [al. Iacescitur]. Equus el asinus, bos et canis, ve-
CAPUTXVIII. "stis et leclulus, calix etiam et urceolus prius pro-
De jniseria conftiientis;el conjugali. banlur, postea comparanlur : sponsa vero vix tan-
Si potest ignis non urere, polest caro non con- dem ostendilur, ne prius displiceat quam ducatur,
cuplscere, quia quanlumcunque punietur [ al. qualicunque lamen casu obycnerii, semper [al. ne-
pugnetur] nunquam tamen Jebusasus ille potest cessario] est liabenda. Si fosda, si fetida, si asgra,
expelli: si falua, si superba, si iracunda, si quolibel modo
Naturam expellasfurca, lamen usque recurret. viliosa, nisi propter solam fornicationem, non po-
(HOR.Ep. i,x, 24.) tesl uxor a viro dimitli. Sed nec dimiltens potest
<Nonomneb,inquit, capiunt verbum istud, sedqui aliam ducere, nec dimissa alii polest copulari.

(29) Hieron. adversusJovinianum.


7H INNOCENTH111VAVM 7i2
Nam < quicnnque dimiserit uxorcm suam, nisi obi A nudilate (II Cor. n). i Juslus enim <abnegat seme-
fornicationis causam, facil eam moschaii, et qui lipsum (Luc. IX), i—«crucifigensmemhi'asua etim
dimissamduxerit,[mcecliatur(Matih.\).>—«Quodsi vitiis etconcupiscentiis (Gal. v), i ut sibi muinlus
uxor a viro discesserit, manere debet innupta, aut cruciftxus sil, et ipse mundo. « Non habet liic ma-
viro suo reconciliari; similiter et vir, si discesse- nentemcivitatem, sedfuturam inquiiit (Hebr. xn). i
ril ab uxore (I Cor. vu). i Grave nimis est pondus Suslinet sasculum tanquam exsilium, clausus in
conjugii; nam, ttt inquit Salomon, < stultus est et; corpore tanquam in carcere. < IncoJa, inquit, egs'
impius est, qui tenet adulterara (Prov. xviti), i et; sum in lerra, et peregrinus sicut omnes patres
patronus esi lurpitudinis, qui celal crimen uxoris. mei (Psal. cxvni). »•—« Remitte mibi ut refrige-
Si vero dimitlit adulteram, absque sui ctilpa puni- rer, priusquam abeam, et amplius non ero (Psat._
lur, quoniam illa vivente cogilur conlinere, propler XXXVHI). i — <Heu inihi, quia incolalusmeus pro-
quod el discipuii Christi dixerunt : « Si ila est longalus est, habilavi cum habitanlibus Cedar,
causa hominis ctim uxore, non expedil nuhcre mtiltum incola fuit anima mea (Psal. cxix). i —
(Mallh. xix). » Quis unquam asquanimiter poluit; « Quis infirmalur, et ego non infirmor? Quisscan-
suslinere rivalem ? Sola suspicio zelolypum vehe- dalizalur, et ego non uror (II Cor. n)? i Nam
menter affligit; nam licet sciiptum sit: <Erunt, B peccata proximorum frixoria sttnt justorum. Hoc
duo in carne una (Gen. m); i zclus tamen viri est irriguum, quod Caleb Axasfilias suae dedit in
dtios in una earne non patitur. dolem (Jos. xv).
CAPUT XIX. CAPUTXX.
Demiseria bonorumel malorum. De hoslibus hotninis.
Non esl impiis gaudere, dicit Dominus, quiaper
quas peccat hcmo. per haec et torquetur (Isa. « Mililia ergo est vita hominis super terram
xxxvni, xxxvn) : < vermis t enim conscientise . (Job vn). i An iton veta militiaesl, cum multipli-
< nunquam moiilur, et ignis s ralionis [a/. lerro- ces hosles semper undique insidientur, ut capianl,
ris] « nunquam exstinguilur (Isa. cxvi). i Vidii persequantur ut perimant, daemonet homo, mun-
enim eos, « qui operantur iniquitatem, et semi- dus et caro? Djsmon cum viiiis et concupiscenliis,
nant dolores, el melunt eos, flanle Deo perisse, et Iiomo cum besliis, mundus cum elemenlis, caro
spirilu iraeejus esse consumptos (Job iv). i Su- cum sensibus. <Caro enim concupiscitadversusspi-
perhia inflat, invidia rodit, avarilia slimulat, ira riluro, spiritus autem adversus carnem (Gal. v). i
succendit, angit gula, dissolvit luxuria, ligatmen- Yerum « non est nobis colluctatioadversus carnem
dacium, maculat homicidium. Sic et caelera por- G et sanguiuem, sed adversus spiritualia nequiliaein
tenla vitiorum, et quae sunt homini ohlectamcnia ceeleslibus, adversus rectores tenebrarum harum
peccandi, Deo sunt instrumenla puniendi. (Ephes. vi). i —«Adversarius enim vester diabolus,
Invidus alterius rcbusmarcescit opimis: tauquam leo rugiens clrcuit, qujarens quem devo-
sed ret (IPet. v). i Accenduntur ignea tela nequissimi.
Invidia Sictdinon invenerelyranm « Mors ingreditur per fenestras (Hier. ix), i ocu-
Majus tormenlum. liis animam deprasdalur(Thren. in), < pugnal orbis
(HOR.Ep. i, II, 57.) lerrarum conlra insensalos (Sap. v) » — < Gens
Vitium enim corrumpit naluram, Apostolotestante, contra gentem, et regnum adversus regnum, et ler-
qui ait: « Quia evanuerunt in cogitationibussuis, rjsnioius magni ernnt per loca, peslilenliaeet fa-
obscuralum est insipiens cor eorum. Propter quod mes, terrqresque de coeloettempestates (Luc.xxi). i
Deus tradidil illos in desideria cordis eorum, in Terra producit spiuas et tribulos (Gen. m), aqna
immundiliam, ul conlumeliis afficiantcorpora sua, procellas et fluctus; aer tempestates et tonitrua ;
et sicut reprobaverunt Deum babere in notitia, ita ignis coruscationes et fulgura. < Maledicla, inqtiit,
tradidit eos Deus in reprobum sensiim, ul faciant:-n. lena in opere tuo, spinas et tribulos germinabit
ea qusenon conveniuitl (Rom. i). i Sed et « qui pie) libi. In sudore vultus lui vesceris pane luo, donec
vivere \olunt in Chrislo, perseculionem paliun- jeverlaiis in lerram, quia terra es, el in terram
lur (JJ Tim. m). i — « Sancli namquc ludihiia ett ibis (ibid.).i -< Insidialus est eum « aper de sylva,
verbera experti, insuper et vincula etcarceres, la- ctsingnlaris ferus depastus est eum (Psal. LXXIX).I
pidati sunt, secli sunt, tentaii sunt, in occisione: Lupus el ursus, pardus et leo (Hier. v), tigris et
gladii roortuisuiil pro Donrino.Circuierunl in nie- onager, crocodilusel gryphus, serpens ct coluber,
lolis, in pellibus caprinis, cgenies, angusliali, af- basiliscus et aspis, cerastes et draco, scorpiones
fiicti, quibus dignus non erat mundtis. In solitudi- et viperas; sed et lendes et pediculi, formicseet pu~
nibus errantcs, et iu montibus, in speluncis et ini lices, ciiiiphes et muscse, crabrones et vespas,pis-
cavernis terras (Hebr. n). Peiiculis fluminum, pe- ces et \olucres; nam qui creali fuimus, ut domi-
riculis laironum, periculis ex genere, pcriculis ex naremur piscibus maris el volalilibus cosli, et uni-
gentihus, periculis in civilale, periculis ex falsis; versis animanlibus quae moventur in terra, nune
fratribus. In labore et asrumna, in vigiliis mullis,, illis damur in praedam, et in escam -eis tribuimur
in famc el sili, in angustiis multis, in fiigore etl (Gen. i); scriplum est enim : « Dentes hestian m
7i3 - DE CONTEMPTDMDNDt.— LIR. I. 714
mittam in cos, cttm furore trahenlium super ter- A quam dies hesterna, quae prseternt. Semper enim
ram atque serpenlium (Deut, m). i fulura nascuntur, scmper praesentiamoriunlur, ct
CAPDT XXI. quidqnid est praeteritum.est morluum totum. Mo-
De carcere animce,quod esl corpus. rimur enim dum vivimus semper, el tunc lanlum
Infelix ego liomo,quis mc liberabit de corporc desinimus mori, cum desinimus vhere. Melius cst
tr-ortis liujus(Jtout.vit)? s Gerle"non vult educi de ergo mori \ilae, quam vivere moiti; quia nihil est
carcere, qui non vull exire de corpore ; nam car- vita morlalis, nisi mors vivens; unde •Salomon :
cer animaseorpus est. De quo Psalmista : « Eiincdc < Laudavi magismorluos quam viventes,et utioque
carcere animam meam (Psal. .CXLI).I Nusquam feliciorem judicavi,-qui necdum nalus est (Eccle.
quics etlranquillitas, nusquam pax nec securitas iv). i Vila velociter fugit,-.et relincri non potest:
ttbique limor et tremor, ubiqtte labor et dolor. mois autem instanter occurrll, ot impediri non
Caro dum vivi!,' dolebit, et anima super semet- valet, hoc esl illud mirabile, quod quanto plus cro-
ipsam lugebit. scit, tanto magis decrescit; quia quanto plus vita
CAPUT XXII. rocedit, tanio magis ad finem accedit.
Debrevi tmlilia hombtis. CAPUT XXV.
Quis unqiiam vel unicuin diem totum duxit in R~ De terrore somniorum.
sua delecialionejucundum. quem in aliqua parle Tempus quod quieli concessiini est, non oouce-
dieireatus conscienlia?,vel impeius irae,velmotus ditur esse quiettim : nam terrent somnia, Visiones
concupiscentiasnon ti>rbaverit?Quemlivor invidias conturhant. Et licet non sint in veritale tiistia, vel
vel ardor avaritias, vel lumorsuperbiaenonvexave- terribiila, seu Iaboriosa, quas somniant somnian-
rit? quem aliqua jactura, vcl offensa, vel passio les, tamen in veiilate trislantur, terrentur et fati-
non commoverit? quem denique visus, vel auditus, ganlur, in lantum, ut aliquando dormientes lacry-
vel actus aliquis non offenderil? Rara avis in ter- raenlur, et evigiiantes sacpissimeconturbenlui'. Si
lis nlgroque simillima cygno. Audi super Jiocsen- vcro jucundum quid viderint, nilniominusevigilan-
lentiam Sapientis : « A mane usque ad vesperam tes iiislareniur, lanquam illud amiserint. Adveile
immulabitur tempus (Eccli. xvm). i — c Cogila- quid super hoc dicat Eliphas Themanites. « In hor-
liones variassiii.isuccedunt, et meus rapUur in di- rore visionis nocturnas, ci:m solet sopor occupare
versa (Job xx). >—« Tenent tympanum et citharam, hamines, pavor lenuit me et Iremor, et omnia ossa
et gaudent ad sonifum organi, ducunt in honis mea perferriia sunt, et cum spiiilus me prassente
dies suos, cl in punclo ad inferna descendunt £ transirct, inhorrucrunt pili earnis meas.i Considera
(Job vxi). t Job dicentem : « Si dixero, consolabitur me leclus
CAPUTXXIJL mcus et relevabor loquens mccum in stratu mco,
De inopinalo dolore. terrebis me per somnia, et per visiones horrore
Semper enim mundanae [al. humana1] laetiliae concuties (Job vn). i Nabuchodonosor somr.ium
fristitiarepeiiliiia suceedit.Et quod ineipit a gaudio, vidit, quod eum valde peiterruil, et \isiones capitis
desinit in mcerore. Mundana quippe felieitas mullis ejus conlurjjaverunl eum (Dan. u). Multas curas
amariludinibus esl respersa. Noverat hoc qui dixc- sequunltir somnia, et tihi multa somnia, \anitates
rat : < Risus dolore miscebitur, et extrema gaudii piurima1.Multoseri-arefccerunt somnia, et excide-
luctus occupat (Prov. xiv;. i Experti sunt boc li- runt speranles 5n iliis. Appai'entenim fiequenter
beri Job, qui cum comederenl et biberent vinum lurpes in somniis imagines, ex quibus per illusio-
in domo fralris sui primogeniti, rcpenle vehemens nes noclurnas non soltim caro polluitur, scd anima
ventus irruit a regione deserli, et concussit qualuor quoque macttlaiur. Unde Dominusin Levitico : Si
angulos domus, quas corruens universos oppressit sit, inquit, inter vos homo, qui pollutus sit in noc-
(Job i). Merito ergo pater aiebat : « Versa est in itirno somno, extra castra cgrediatur, et non re-
luetum cithara mea, et organum meum in vocem rj vertatur priusquam ad vesperum lavetur aqua, et
flenlium (Job xxx). i — «Meliusest enim ire ad post solis occasum regrediatur in caslra (LeviK
domum luctus, quani ad domum comivii (Eccle. xix)
vn). i Altendesalubre consilium: t In die bonorum, CAPUTXXVI
non immemorsis malorum (Eccle. n). s—<Mcmo- De cotnpassioneamicorutn.
rare novissima tua, et in aslernum non peccahis 0 quanlo doiorc turbamur, quanto trcmore con-
(Ecclc. vn). » cutimur, cum amicorum damna sentimus, et pa-
.CAPUT,XXIV. rentum pericula formidamus! Plus interdum sanus
Vevicinilale morlis. in formidine, quam infirmus asgriludine perturba-
Semperultimus dies primus, et nunquamprimus iur. PIus lric voluniarius affectu doloris, quam in-
diesuliimus reputatur. Cum tamen ila semper vi- vitus effectu languoris affligitur.Verttm est illud
vere deceat, tanquam mori semper oporteal. Scri- poelicum ,f<f^\
plum est enim ; < Memor es.to,quia mors non tar-* Rcs esl solliciti plena limoris atnor.J ~>" "-'-
dat (Eccle.xiv). i Tempus prseterit, et mors ap- (Ovmitjs.jf"""^
propinquat. Milleanni anle oculos morientis, lan- Cujus pectus tam ferreum, cnjus cor tam lapjJeum,^
PATUOL.CCXVII.
?!5 INNOCENTIlIII PAPJJ. 716
tit gemittis non exprimat, lacrymas non effundat, . . piscibus maris. fleu, lieu, heu, miseras matres, quss
eum proximi vel amici morbum vel interilum [«/. lam infclices genuislis filios! (Jer. xv)
morlemj intuetur, ut palienti non compaliatur, et CAPUT XXX.
dolenti non condoleat ? Ipse Jesus cum vidisset Ma- De quodam horrendofacinore, scilicel quodqumdam
riam et Judasos, qui cum ca venerant ad monumen- mulier comeditinfantem suum.
tum, plorantes, infremuil spiritu, tufbavit seme- Illttd igittir horribile facinus libet reminisci, quotl
tipsum, et lacrymalus est, forsitan non quia mor- JospphusdeJudaicaobsidione dcscribit (50). Mulicr
tuus est, sed eo potius, quia mortuum ad vitas mi- quasdamfacultalihus et genere noliilis cum castera
serias revocavit. Scial autem se culpabiliter durum mullitudine quas confluxerat Hierosolymam com-
et dure culpabilem, qui corporalem amiei sui mor- munem cum omnibus obsidionis casum ferebat.
lem deplorat, et spirilualem airimse suas morlem Hujus reliqttas facultates, quas de domo in ur-
non defleat. brm convexerat, tyranni penitus invaserunt. Si
CAPUT XXVII. quid vero relictum ex magnis opibus fuerat, quo
De subilis inforiuniis. victum quotidianum pertenuem duceret, irruentes
Subito cum non suspicatur, infortunium accidit, ; per momenla satelliies prasdonnm rapiebant, pro
calamilas irrttit, morbus invadit, mors intercipit, quo ingens lahor mulierem ex indignationequadam
quam [al. quia] nullus evadit. Ergo < ne glorieris velut insania fatigabat, ita ut interdum prajdoncs
iw crasiinum, ignorans quid supervenlura pariat in neceni sui malediclis et conviciis instigaret. Ve-
dies (Prov. xxvn). J—« Nescit homo finem suum : rum cum nec irritatus qulsquam nec miseratus
sed sicut pisces 'caphintur hanio, et sicut aves lllam perimeret, et si quid forte fuisset cibi quassi-
coffiprehendunlur laqueo, sic capiunlur homines tum ab illa, id ab aliis qusereretur, nec jam iieret
in teropore malo, cum eis exlemplo supervenerit usq'uam copia requirendi. Fames autem dira dum
(Eccle. IX). » visceribus insisteret ac medullis, et ad furorem
CAPUT XXVIII. jam famis incdia perurgeretur, pessimis usa est
De inh-umerabilibusspeciebusagritudinum. consiliis, et contra ipsa naluras jura jam armatur.
Erat enim"ei sub uberibus parvulus filius,"quem
Nondum a sasculis tot asgriludir.umgenera, lot ante oculos
in- ferens, «InTelicis,inquil, matris es.
passionum species, pbysicalis industria potuil
To- 0 infclicior fili, in bello fame ac direptione prasdo-
dagare, quot humana fragilitas potuil lolerare.
Eum cui le reservabo? Nam etsi posset vita sperari,
lurabilem dixerim intolerantiam morborum, aut '•jugo lamen Romanse servitulis urgeberis [al. ur-
inlolerabilem dixeiim tolerantiam? Melius est ut
geor]. Veni ergo nunc, o mi nate, esto malri ci-
utrumque conjunxerim. Nam intolerabile est pro-
et tolerabile bus, prasdonibus furor, sasculis fabula, quae sola
pier passionis acerhilatem, propter deerat cladibus Judasorum.i Et cum hoc dixisset,
patiendi necessilatem : dedie in diem magis ac ma-
prolinus filium juguiavil, eum deinde igni apposilo
gis humana nalura corrumpitur. Ila quod plurima lorrel, el medium quidem consumit, medium servat
fuerunt olim experimenla Salubria, quas propier obtecium. Et ecce statim irruerunl am-
mortifera. Senuil praedones
defeclum ipsius hodie suut jam bustae carnis odore suscepto, mortem minantur,
mundus uterque, scilicet macrocosmus, et micro- nisi cibos sine mora quos paratos senserant, de-
cosmus, id est major mundus et minor mundus. Et monstraret. Tunc illa inquit: < Parlem vobis opti-
quanto prolixius ulriusque seneclus producitur, mam reservavi, i et continuo, quae superfuerant
lanto deterius utriusque nalura perlurhatur. membra retexit infantis. Al illos repente ingens
CAPUT XXIX. horror invasit, membraque eorum diripucre, et
De diversis generibus tvrmetitorum. quasi animi durilie vox eorum est faueibus inter-
Quid dicam de miseris, qui per Innumtrabilia clusa. llla vero truci vultu et ipsis pi'asdonibustru-
lormenlorum genera puniunlur? Casdunlur fusli- culentior, « Meus, inquit, est partus, meus est fi-
bus, et gladiis jiigulanlur, cremanlur flammis, et lius, nieum est facinus, edite, nam ego prior edi
lapidibus obrtiuntur, discerpuntur ungulis, el pati- qiiem genui. Nolite vos effici aut malre religiosio-
bulis suspendunlur, torquentur tigribus [ul. ungui- res, aut femina molliores, quod si vos pielas vincit,
btts], etsscorpionihus flagellantur, aixtantur vincu- meos exsecramini cibos, quas jam talibus pasla
lis, el laqueis slrangulaiilur, deli udtintur carceri- suin, ego iteruin his pascar. t Post hasc ilh territi
liiis, et jcjuniis maceiantur, prsecipilanturet sttb- contremenlesque diseedunt, qui bunc solum ex
merguntur, excoriantui et disirahuniur, secanlur omnibus facultatibus cibum miserasmalri relique-
et suffodiuntur. Qui ad morteni, ad mortem ; qui runt.
ad gla"dium,'adgladium ; qui ad famem, ad famem; CAPUT XXXI.
et qui ad capiivitatem,- ad caplivitatem. Crudele Quod quandoquepututnr innocens, et nocens absol-
judicium, immane stipplicittm, triste spectaculum: vitur.
daniur in escam volatilihus cceli, bestiis terras et . Nemo se confidat expertem a poena,qui se novit

(30) Josephus De bella Judaico, lib. vu, c. 1S.


717 DE CONTEMPTUMUNDI.— LIB. II. 718
immunem a culpa. « Qui slat, videat ne cadat, A vir justus et quiettts inulilis, vir religiosus hypo-
(J Cor. x). i Nam saspeinnocens damnatur,et no- crila, vir simplex fatuus reputatur. « Deridelttr
cens absolvilur: pius punilur, et honoratur im- enim justi simplicilas (Job XII);I lampas con-
pius: Jesus crucifigitur, el Rarrahasliberatur. Hodie lempta apttd cogitaliones divitum.

LIBER SEGUNDUS

Determinans de culpabili humanm conversionis progressu.

CAPUT PRIMUM. I prasdam, et avare seclando lucra (Ezech. xxu). i


R
Qiiteiiamsoleanl liominescomtnunileraffectare. — « Principes ejus in muneribus judicabanl, et
Tria maxime solent homincs affeclare : Opes, saccrdoles ejus in mcrccde docebant, et projilietas
volupiales, h.onores.Dt opibus prava, de volupla- ejus in pecunia diviiiabani (Mich. m).» Ecce con-
tibus turpia, de honoribus vana procedunt. Hinc trarium Dominus per Moysen praecepit in lege :
eniin Joannes apostolus ait : «.TMitediligere mun- « Jttdicesel magislros consiitues in omnibus portis
dtim, neque ea quasin mundo sunl; quia qiiidqttid luis, ut judicenl populum justo jtidicio, nec in al-
est in mundo, est concupiscentia carnis, et roncu- teiam partem declinenl.Non accipies personam nec
piscentia oculorum, et superbia vita (J Joan. n). i mttnera, quia munera exctecant oculos sapientum,
Concupiscentiacarnis ad voluptates, concupiscentia et mutant verba justorum. Sedjuslequod justum
oculorum ad opes, superbia vilse perlinet ad ho- est prosequeris, et vives (Deut. xvi). » Duo dicit,
nores. Opes gencrant cupiditates et avariliam : vo- justum et juste ; quidam enim juste quod justum
luplales pariunt gtilam et luxuriam : honores ltti- est, alii quod injustum est injuste : rursum quidam
triunt supeibiam et jaclaniiam. injuste quod jusfum esi, alii juste quod injustum
CAPUT 11. Cblpersequunlur.
De cupidilale. C CAPUT IV.
«Nihil est igilur avaro scelestius, et nihil ini- De accepiionepersonarum
quius, qttatn amare pecuniam (Eccli. x).» Verbum <Vacvohis, qtii i corrupli prece vel prctio, qui
csl sanienlis, qttod confirmat Apostoltts, dicens : tracti amore vcl odio, «dicitis bonum maluni, et ma-
<Qui volunt divlies fieri, incidunl in lenlationem, lum bonum: ponenleslucenftenebras, et tenebi'aslu-
et in Iaqueum diaboli, el in desiJeiia multa, ct cem (Jsa.v): mortificanlesanimas, quasnon moriun-
inutiliaet nociva, quaemergunt hominem in interi- tur, et vivificantcs animas, quasnonvivunt(£«ef//.
luin et perdilionem : Radix enim omnitim malorum xm). >Vos enim non aitendilis merita catisaiuro,
esl cupidilas (J Tim. vi),» hasc sacrilegia cominitlit sed roerila personarum : non jui'a, sed munera: non
ct furla, rapinas exercet el prasdas, bclla gerit et jusliliam, sed pecuniam: non quod ratiodictat, sed
honiicidia: Simoniacevendit et emit, inique pelit quod voiunlas affeclat: non qttid lex sanciaf, scd
el recipit: injusle negoiiatur et feneratur; inslat qaid mens cupiat. Non inclinatis aninium ad justi-
dolis et imroinet fraudibus: dissolvit pactum, et liam, sed jttslitiam inclinatis ad animiim : non ut
violal juramenium; corrumpit teslimonium et per- quod licel hoc libeat, sed ut liccat hoc quod libet.
veriit jtidicium. JJ Nunquam in vobis ita simplex est oculus, ut lotum
CAPUTIII. coi'pus sit Iucidum (Mallh. vi), sed aliquid semper
De iniq.iis muncribus. admiscetis fermenti, quo toiam massam corrum-
Consttle pi'ophelam Evangelictttn Isaiam : « Om- pitis (J Cor. v). Pauperum causam cum mora ne-
nes, inquit. diligunt munera, seqminlur rplrihu- gligitis, divilum causam cum instanlia promovelis.
tiones, pupillo non judicanl, causa viduaenon in- In illis rigorem oslendilis, cum istis ex mansueltt-
grediltir ad eos (Isa. l).» Non ipsi prascedunt re- dine dispensatis. Illos cum diflicttltate respicitis,
trihuliones, quia non judicant ainore justilise; sed islos cum favore tractatis. IIIos negligenterauditis,
relribuliones prascedunlipsos, qttia judicant amoie istos siibtiliter auscultalis. Clamat pauper elnullus
pecuiiise.Semper enim sequunlur largitionem, vel exaudit, loquitur dives et omncs applauthint. « Di-
proroissionem, vel spem, el ideo pupillo non judi-,, \PS loculus est et omnes tacuerunl, et verhumillius
cant, a quo nihil largilur, aul proniillitur, aut spe- usque ad nubes perducent : pauper locuttis est, et
rattir. 0 principes infideles, socii furum, quicun- dieunt, Quis est hic? el si offenderil, suhvertenl
que diligitis munera, sequimini retributiones, nun- illum (Eccli. xm). » Clamat vim paliens et niillus
quam exculielis manum a niunere, nisi prius ex- exaudit, vociferatur, et -non est qui jiidicet. Sed si
cludatis cupidilalem a peclore. De vobis inquit forie pauperum causam snscipilis, illos remisse
liropheta : < Principes ejus quasi lupi rapienles lovelis : cum autem divitum causam assumitis,
' '
7:fl INKOCENTHIII PAPJi:. 720
iilos pertinaciler adjuvatis. Pauperes despicitis, A implebitur pecunia, ei qui airiat divitias, fruc.um
divitcs honoratis-.'islis reverenter assurgitis, illos non capiet ex cis (Eccte. \). » Infernus et perdilio
despicabililer conculcatis. « Si inlroierit in con- nunquam replentur, similiter etoculi hoininum in-
venlum veslrum vir annulum habens aureum in satiahiles. « Sanguisugosvero duae fiii.e sunt, quja
veste candida, introierit et pauper sordido habilti, dicunt: Affer, affer (Piov. xxx). i Nam
et intendatis in eum, qui indufus est veste pras- Crescitamor nummi, quantnmipsa pecunia cret 'it.
clara, et dixerilis ei: Tu sede hie bene, pauperi (JDVENAL., XIV,159.)
vero dicatis, lu sta illie, aul sede suh scabellope- CAPUT VII.
dum meorum, nonne juJicaiis apud vosmefpsos, et Quare cupidus sutiari non pote.st.
facli eslis judices cogilaiionum iniquarum? (Jac. Vis, o cupide, scire quare semper es vactnts, ctir
ii)« De vobis enim el contra vos dieii propheta : nunquam impleris ? Adverle : Non est plena men-
< Magnilicali sunt el dilati, incrassaii et impin- sura tua, quas quantumcunque contineat, adluic
guali, causam pupilli non dixerunt, et judieium capax est amplioris. Sed humanus animus capax
patiperum non judicaveruiil (Jer. v), » uti in lege est Dei, quoniam « qui adhaeret Deo, unus spirilus
prascipiiur: «Nulla erit dislanlia personarum, ila est cum Deo (I Cor vi). > Quantumlihet ergo con-
parvum audietis ut magnum. Nec accipietis cujus- lineat, nunquam est plenus, nisi Deum liabeat, cu-
cunque personam, quia Dei judicium est (Deut. 1).» jus semper est capax. Si vis ergo, o eupido,sa-
— «Non enim esl personarum acccptio apud Deum tiari, de&inasesse cupidus, quia dum cupidus fue-
(Act. x).» ris, saliaii non potoiis. « Non est enim conventic
CAI-UTV. lucis ad tenebras, neque Chrisli ad Relial (II Cor.
De venditionejusiilim. \i), » quia « nemo potest Deosenire ctmammonas
Vos autem nec graliam gratis daf.s, nec jusli- (Matih. vi). »
Uamjuste redditis, quianisi \enerit, nonprovcnil: CAPUTVIII.
nec datur, nisi vcndalur Saepejustiliam lantum De falso nomine diviliurum.
diffeilis, quod liligaittibus pltisquamtotum aufertis, 0 falsa divitiarum felicitas., quaedivitera veracl-
quia major esl sumptus expensaequam fi uettis sen- ter cfficitlilium itifelicem. Quid enim cst infelicius
tenlias. Quid aulem poterilis illi in dislricto judicio [aL falbius]quam opes mundi, quas diviliasnuncu-
iespondere, qui prascipil:« Gratis accipistis, gratis pantur? Opposita quippe sunt esse divitem et ege-
date? (MallJt. x) s iucrum in arca, damnum in num. At opes mundi non ,auferunt, sed afferuiit
coiiscientia, pecuniam captalis, sed atiimam capti- C egestatem. Magis enim inquit Salomon, suflicit
valis. Verum « quid prolicit homini si mundum lu- modicum pauperi, quam plurimnm diviti, qtiia
crelur unhersum, animas vero suae detiimentum t ubi raultae divitiae,ibi uiulti, qui comedunt illas
patiaiur? Aut quain dabit homo commutationem (Eccle. v). J Qtiot et quanli magnates indigeant,
proanimasua?(JI/«f//i. xvi.) i—«Fraiernonredimit, ipsemet frequenter experior. Opes itaque non fa~
redimet homo ? non dabit Deo placationem suam, ciunt hominem divitem, ^ed egenum.
nec prelium redemplionis animassuae, laboravit in CAPUTIX.
aalernum, et vivet adbuc in finem (Psal. XLV).S Exempla contra cupiditatem.
Audite diviles quid contra vos Jacobus apostolus Quam nuiltos seduxit cupiditas! quam plttres-
ait : « Agite nunc divites, plorate et ululate in mi- peididit avaritia! Dalaam asell.i redarguit, el pedes
seriis veslris, quae adveninnt vobis, divilinevestras sedenlis altiivit, quia captus cupiditate promisso-
pulrefaclas sunl, et vcstimenla vesli'a a tineis co- rttm dispostterat maledicere Israeli (Num, xxrr)„
mesta sunt, aurum et argenlum veslrum asrugina- Achan populus lapidavil, quia tulit aurum ct ar-
vit, et serugo eortim eril vobis in testimorrium, et gentura deanalhema'e (Josue \n).Nabolh interenr-
manducabilcarnes vestras sicul ignis. Thesauriza- plus esfr ut Achab ejus vineam possiderel(III Reg.
stis vobis iram in novissimis diebus. Ecee merces D xxi). Giezi lepia pcrcussus est, quia peliit et rece-
operariorum qui messuerunt regiones vestras, quse pit atirum et argeiiium, el vesles suh nomine Eli-
fraudala est a vobis clamat, et clamor ipsorum in sei (IV Reg. v). Judas laqueo se suspendit, quia
atires domini Sabaoth iulroivit (Jac. v). » Pro- vendidit Pt tradidit Cliiisitim (Mutlh. xxvn) Ana-
plerea Veritas prascipit : « Nolite thesaurizare vo- niam et 'Saphiram suhitanea mors exstinxit, quia
his thezauros in lerra, uhi asrugo et tinea demoli- de pi-eiioagii defraudaverunt aposlolos (Aci. v).
tur, ubi ftires effodiunl el furantur (Malth. vi). > i ^dificavit Tyrus munitionem suam, et coacei-
CAPUT VI. ;avil argenlum quasi humum, et auium quasi ltt-
De insaliabiii desiderio cupidorum. lum plalearum, sed eece Dominus possidebit eam,
0 ignis inexslinguibilis! o cupiditas insaliahifisl el percuiiet in mari fortiludinem ejus, et hascigni
Quis unquam cupidus primo fuit voto conlenlus ? devorabitur (Zach. ix). »
Cuin aiipiscilur qttod optaverat, desiderat amplio- CAPUT X.
ra, semper in baliendis, et nunquam in halrif.s fi- J)e superflua solticitudinecupidorum.
nein constituit. Insaliabilis esl oculus etrpidi, el in Cur ad congregandum quis instet, cum stare
piiitciu 111'quitalisnon satiabifur. t Avarus non non posiit llle quicongregai? Nam « quasi flos
72i DE CONTEMPTUMUNDI.— LIB. 11. 722
egreditur et conterilur, et fugit velut umbra, et i suspirat et anxiatur, dubius habet el invilus ex-
nunquam in eodem statu permanet (Job xiv). » pendit. Magnificat datum, sed vilificat dandum :
Cur multa desideret, cum pauca suIEcianl? « Ha- dat ut lucretur, sed non Iucratur ut det: largus in
bentes, inquit, \iclum et vesfitum, his contenti alieno, sed parcus in proprio. Gulam evacuat, ut
simus (I Tim. vi). » Cur necessaria cum mulla arcam impleal: corpus extenuat, ul lucrumevten-
solliciiudine quasrat, cum ipsa sine magna difflcul- dat. Manum habet ad dandum c&llettam, sed al
tatese offerant?Audi quid superhoc Verilas dicit: recipienJum porrectam : ad dandum clausani, sed
« Nolite sollicili esse, dicentes : Qnid manducabi- ad recipiendum apertam. Porro < subslantise iiiju-
mus, aut quid bibemus, aut quo opeiiemur ? Scit f torum sicut fluvius siccabunliir (Eccli. XL),I quia
enim Pater vester cosleslis, qiiia his omnibus indi- qui male congregat, cilo dispergit. Jusltim judicium,
gelis. Quasrileergo prinium regnum Dei, et justi- ut quaede malo pioveniunt, ad malum perveniant;
liam ejus, et hasc omnia adjicientur vohis (Maltlt. nec accedat ad bonum, qtiod non proeedrt ex bono.
\i;Luc. xn). i —« Nunquam enim vidi jtistum Avarus er-go damnationem habet vitas, qusenunc
derelictnm, nec semen e|us quasrens panem (Psal. esl et fuluras.
xxxvi). » CAPUT XIV
CAPUT XI. ** De iniqua possessionedivitiatum.
De avarilia. Yeruin estergo quod Sapiens proteslatur, <mul-
Tantalus sitit in undis, avarus eget in opibus (31),
tosperdiditaurumetargenium(Efc/i.viii).i —< Qtii
cui lantum est quod habet, quanlum est quod non aurum diligit, non justilieabitur (Eccli. xxxi). t
habet, quianunquam utitur acquisitis, sed semper « Vas illis qui sectanlur illud. Ecce ipsipeccatores-
inhiat acquirendis. Salomon : « E»t quasi dives et abundantes in hoe sasculo ohtinuerunt divilias
cum nilril habeat, et est quasi pauper cum in mul-
(Psal. LXXII).i Hinc Veritas ipsa praseipiehat apo-
tis divitiis sit (Prov. xni). » Avarus et infernus stolis. « Nolite possidere aurum, neque argentuin, .
ulerque comedit et non digerit, recipit et non red- neque pecuniam in zonis veslris (Malih. x); i qttia
dit. Avarus nec palienlibus coriipaiitur, nec mise - slcut camelus non polest introire per foramen aeus,
ris,subvenit vel miseretur, sed offendit Deum, af- Ua diflicileest divilem intrare in regnum coslorum
fendit seipsuin, nffendit proximum. Nam Deo reti-
(Matth. xix); « Arcta est enhu via el angusla por-
net debita, proximo denegat neces aiia, silii sub- ta,
quas ducit ad vitam (Malih. vn). » Aposiolus-
trahit opporluna. Deo ingratus, proximo impius, ergo seculus regulam Veritatis, aiebat : «Argenlunt
sibi crudelis. c Viro cupido et tenacissimo sine [; et aurum non est mihi (Acl. m). i — «Vaseigo
ratione est substanlia, et homini livido ad quid au- vobis,
qui conjungitis domum ad domum, et agrum
rum ? Qui sibi nequam est, quomodo bonus aliis
agro copulutis usque ad ferminum loci (Isa. v). »—
erit» Ef non jucundabitur in bonis suis (Eccli. « est terra argento el auro, et non est finis'
Replela
xiv). i — « Qul habet suhstantiam hujus mundi, tbesaurorum ejus (Isa. n). » — « Prople.r iniquk
et viderit frntrem suiim necessitatem habere, et tatem avaritias
ejus iratus sum , et percussi eum
clauserit viscera sua ab eo, quomodo charitas Dei,
(Isa. LVII).»
manet m eo ? s (I Joan. m.) Nou enim proximum_
CAPUT XV.
suum diligit sicut seipsum, quem inedia perimit et.
egestas consumit:. neque Deum diligit super om^ De licilis opibuc.
nia, qui prasferl aurum et prasponit argentum. CaelerumAbraham dives fuil, et Job locuples ,
CAPUT XU. David opulenlus, et tamen de Abraham inquil
Cur avaritia sit servilus idolorum. Scriplura, qttia : i Credidil Deo , et reputatum est
Recte dinrnit Apostolus : « Avaiitia est servitus illi adjustitiam (Gen. xv); i.etdeJob.; quia « non
idolorum (Ephes. vi). > Sicut enim idololalra ser- eral ei similis in terra, vir simplex etrectus ac li-
vit simulacro, sic et avarns thesauro. Nam ille cul- D mens Deum, etreeedens a malo (Job i); » de Da-
lum idololatrisediligenterainptfical, et iste cumu- \id auiem, quia « Dominus invcnit virum seciin-
lum pecunias libenter auginenlat. Ule cum omni dum cor^suum(l Reg. xvi).» At illi fuerunt« quasi
diligentiaeortsimulacruin, el iste cum omni cura nilril babentes, ct omnia possidenies (JJ Cor. vi); »
custodit thesaurum. Ille spem ponit in idololatria, juxta illud Prophetae : « Divitiassi aflluant, nolite
et iste spem eonsliluit in pecunia. Ille limet muli- cor apponere (Psal. LXI).n Nos atitem sumus omnia
lure simulaerum, et isle ftmet miuuere lliesau- possidentes , quasi niJiU,liahenles, secundum illud
rum, Psahnislas: » Diviteseguemnt el esurierunl (Psal.
CAPUT XI!L xxxni); i facilius enim invenies,qui diligit divitias,
De quibusdamproptielatibus avarilue. et nonhaheat,quam qui habeat et nondiligat; quia
Avarus ad petendum promptus, ad dandum lar- diflicile esf esse in igne et non ai dere, difiicilius est
dus, adnegandum fionlosus. Si quid expendit, to- possidere divitias , et non diligere. Audi prophe-
lum amillil, tristis, auerulus et morosus, sollicitus lam Jercmiam : < A minore usque nd majorem

(5i)Hora!ius.
723 INNOCENTIIIII PAPJI. 724
oinnes avaritias student, et a propheta usqtte ad sa- A ter escis, Deus aulem et hunc el hanc destruet
cerdolem cuncti faciunt dolum (Jer. vi). » (I Cor. vi). i
,APUT XVI. CAPUT XVIII.
ue incerlitudine divitiarum. Exempla conira gulam.
'Omnis cupidus et avaruscontranaluram nititur et Gnla charum tributum exigit, sed vflissimam
molilur. Naluia enim pauperemadducit in mundum, reddit; quia quanto sunl delicaliora cibaria, tanfo
tiatura pauperem redticita mundo; nudum namque foeiidiora sunt slercora. Turpins egerit, qni turpi-
cum lerra susccpit, nudum etiam suscipiel; ctipi- ler ingeril, superius et inferius horrihilem flaium
(Jus aulem cupil el euiat fieii dives in mundo. expiimens, et abominabilem soinun emillens. Gula
< Destruam , inquif, horrea mea,et majorafaciam, paradisum clausit (Gen. m), primogenitaEsau ven-
et illuc congreg'abo omnia, quae nata sunl niihi, et didit (Gen. xxv), suspendil pislorem (Gen. \LI )
omnia hona mea (Luc. xn). » Sed dictum esl ei: deeollavit Daptislam (Jlfarc. vi). Nabuzardam
i 0 slnlle, bac nocte repetelur anima tua a te, princeps coquorum teroplum incendit, et Jerusalem
ma-
cpiajautem parasli cujus erunt? (Ibid:) »— « The- everlit (IV Reg. xxv). Balthasar in convivio
saui izaSjClignorascui congreges(Psal. xxxvm). >— nuni contra parietem scribentem aspexit, « Mane,
« D')imierunt enim somnum suum, el nihil invene- B Thecel, Phares , i et eademnocte interfectus est a
runt omnes viri diviliarum in manihus suis (Psal. Chaldaris (Dan. v). « Sedit populus manducare et
i
i.x\v).i — «Divescuni dormieril,niIiil secum affest^ bibere. et surrexerunl ludere fExod. xxxu), sed
«periet oculos suos, et nihil inveniel (Job xwu);» t adhuc erant escasearum in orc ipsorum, et iia
•—«Ne limueris ergo cum dives faclus fueril homo, Deiascendit super eos. (Psat. LXXJI).»—<Quivesce-
el cum multiplicala fueiit gloria domus ejus, quo- bantur volupluose, interierunl in viis (Thren. iv).i
niam cum morielur, non accipiet haecomnia, neque Dives ille, qui epulabatur quotidic splendide , se-
simul cum eo descendet gloria domus ejus (Psal. pullus in rnfcrno (Luc. xvi).
XLVIII) , » sed relinquet alienis divitias suas, et CAPUT XIX.
sepulcra eorum domus eorum in selernum. Hinc De ebtietate.
eliam Sapiens altestalur ; t Qui acervat ex animo Qtiid tuipius elirioso? cui fetor in ore, trenior
injuste, aliis coneregat, et in bonis suis alius luxu- in corpore, qui promillil multa, prodit occulta, cui
riahitur (Eccli. xi\). » Proh dolor, quem habebat mens alienalur, facies irausformalur ? « Nullum
liostem, dimitlit hasredem. enim secrelum, ubi regnat ebrietas (Prov. xxxn),i
CAPUTXVII. Horatius (Ep. i, v, 19):
De gula. Fmcundi calices, quem non feceredisertum ?
« Initium vitse hominis aqua et panis , et \esti- Porro non suflicitvinum, non sicera, non cervi-
rnentum, et domus prolegens turpitudinem (Eccli. sia, sed studiose eonficitur mulsum, syropus, cla-
xxix). i Nttnc autcm gulosis non sufiiciuni fructus retum, labore multo, sollicitudine magna, sumplu
arborum, non genera leguminum, non radices ber- non modieo, sed inde contcntiones el rixas, lites et
barum , non pisces maris , non bestias lcrras, non jui'gia. « Vinum enim mullum polatum, u/ ail Sa-
aves coeli; scd quasruiitur pigmenla, comparantur piens, irritalionem et iram, et ruinam multam fa-
[al. operantur.J aromata, nutriuntur altilia, capiun- cit (Ecclixxxi). i Fornicationes ex eo sttnt. < For-
tur ob escam, quas studiose coquuntttr arte coquo- nicatio etvinum elebrielas auferunt cor (Osc. IV).J
jum, quas laute paiantur oflicioministrorum. Alius Proplerea dicit Aposlolus: « Nolite inebiiaii vino,
contundit et colat,"alius confundit etconficit, sub- inquoestluxuria (Ephes.v). » El Salomon: «Luxu-
slantiam convertil in accidens, naturam mutat in riosa res vinum et tumultuosa ebrieUs (Prov. xx).»
artem , ut saturitas transeat in esuriem, ut fasii- Filii Reehab et filius Zacbarise vinum el siceram,
dium revocel appolilum, ad irritandum gulam, non ct omnc qttod incbriaie polerat, non hibei-unt
ad susleniandam naluram, non ad iiecessilaiem D (Jer. xxxv, Luc. i)
supplendam , sed ad aviditalem explendam. Casle- CAPUT XX.
'rum lam brevis estgulse voluptas , ut spatio loci Exempta contra ebrietatem.
vix sil qualuor digitorum, spatio temporis vix sit Ebrietas enim verenda nudavit (Gen. ix), ince-
tolidem momenlorum. Contemnilur mediocritas stum commisit (Gen. xix), lilium regis occidii (-11
'
et in divcrsilate saporum , Reg. xm), principem exercilus jugulavit (Jud. xm).
1 superfluilas affeclatur,
in vaiielate ciborum.Aviditas nescil modum, et Verum eslergo quod Salomon ait: «Vacanlespoli-
varietas [al. voraeilas.] excedit mensuram, sed et btis etdantes symbolaconsumentur (Prow. xxni);»
mens gravalur, et stomachus lurbatur, sensus op- et Isaias : « Vasqui consurgitis mane ad ebriela-
primitur in illis. Inde non salus et sanilas, sed tcm seclandam, et potandum usque ad vesperam,
morbus et mors. Audi super hoc sententiam Sa- ut vino aestuetis. Citliara et lyia et tympanum, et
pientis : «Noli avidus esse in omni epulalione, et tibia, etvinum in conviviis vestris. Vasqui poiett-
non te effundas super omnem escam. In mullis les eslis ad bibendum viimm , et viri fortes ad mi-
enim escis erit infirmitas; et propler crapulam multi seendam ebiietatem (Jsa. LI). I — « Ecce gaudium
pcrierunl (Eccli. xxxvu). i —« Esca ventri, et yen- ei lsetitia occiderc \itulos et jugulare aiietes. co-
725 DE CONTEMPTUMUNDI.— LIB. lu 7:6
medere carnes, et hibere vinum. Comedamus& A.iinmnndos,Judasumet Madianilidempngione trans-
hibamus, cras eniiu moriemur. Et revelata esl in fodit (Num. xxv) scilicet fornicalores tribus Benja-
auribus meis vox Dominiexercituum : Si dimitte- minprouxore Ievitasdelevit (Judic. xix, xx), adul-
tur hasc iniquitas vohis donec moriamini (Isa. leros, filios Eli saqerdotis in bello prostravit stu-
x\n). »—i vTsecoronas superbiasEphraim. Sacerdos pralores (J Reg. u, iv). Amnonin comivio interfe-
-et propJietanescierunt, prae ebrietale absorpti sunt cit (II Reg. xni). Hasc denjque Uriam occidit (II
a vino, nescierunt videntem, el ignoraveruntjudi- Reg. xi), presbyteros lapidavit (Dan. xm), Ruben
cium (Isa. xxvm). i Proh pudor, cum ad annun- maledixit(Gpn.xxxv,XLIX), Samsonemseduxit (Jud. .
tiaiidamevangelicamlectionem, a quodampresby- xjx), Salomonemperverlit(III Reg. xi).. Verum est
lero benedictiopeteretur, hesternam crapulam, et ergo quod Iegitur,propter speciem mulieris nutlti
nocturnam ebrietalem eructans, ferlur alta voce perierunt. Nami vinumet mulieresapostatarefaciunt
dixisse : « Potum servorum benedicat rex ange- sapienies, et arguunt sensatos (Eccti. xix). i Uxc
Iorum. i multos vulneratos dejecit, el forlissimiquique inter-
CAPJT XXI. fecti sunt ab ea, viasinferi dorous ejus, penetrantes
De luxuria. in inleriora morlis (Prov. vn). Haecvires enervat,
Pono lurpis mater filiara generat turpiorem; B sensus diminuil, dies consumit,opes effundit
justum esl enim, ut« qui in sordibus est, sordescat
et adhue (Apoc. xxn). i — « Omnesenim adulte- CAPUTXXIV,
raines quasi clibanus succensus a coquenle.Ccepe- De coitu contra naturatn.
runt prineipes furere a vino (Ose. vn). » Venler Haecignominiosara morphosim operalur, quam
enim oppiparesatur, libenter Veneremamplexatur. tamen Apostolusnon confunditurnominare. <Pro-
0 exlrema libidinisturpitudo, qusenon solum men- pterea, inquit, tradidit eos Deusin passiones igno-
tem effeminat, sed etiam corpus cnervat, non so- miniae.Namfeminaseorum commutaveruntnatura-
lum maculat animam, sed foedalpersonam « Omuc lem usura in eum qui est contra naturam. Similitcr
namque peccalum quodcunquefecerit homo, extra el masculi, reliclo naturali usu femiuae,exarserunt
suum corptts est, qui autem fornieaiur, in corpus in concupiscentiissuis invicem, masculi in mascu-
autem
suumpeecat (I Cor. vi). » Semperillam prascedtint los turpitudinem operantes (Rom. i).i Quid
ardor et petulantia, semper eomitaniur felor et hanc lurpiludinem operantibus turpius? Quid hoo
immunditia, sequunlur semper dolor ei posniten- crimine criminosius? In lege enim quasi paria.,cou-
tia. « Favus enim, inquit Salomon, distillans lalria jungunlur ooncubitusmaris cum masculo, et eoitus
meretricis, etnitidius oleo gutlur ejus. NovissimaC ' hominiscum jumento. Sic enimIpgitur in Levitico:
autem illius amara sicut absinthiuin, et lingua ejus < Cum masculo non commisceberjs.coitu femineo,
acula quasi gladiusbiceps (Prov. v). i quia abominalio est. Cum omnr-pecorenon coibis,
CAPUT XXII. nec maculaberis cum eo (Lev. xvnt). i Dlriquepar
De generalitaleluxurim posnasubscribilur. « Quidormierit, inquit, cumma-
Familiaris est inimicus, halritans non procul, sculo coilu femineo, utrique operati sunt nefas,
sed prope : non exterius, sed iuterius; nam « virtus- mortemoriantur:pecusquoque occidite (Lev.xx).»
imo qui desipit, resipiscat...
ejus in lumbis ejus, et fortitudo ejtts in urabilico Qui habet aures audiat,
ventris ejus (JOUXL).» Nunquam fugatur^nisi cttra CAPUT XXV,
fugilur : nunquam mactalur, nisi cum maceralur. De pmna hujus sceleris.
Ad causara exigit liberlalem et abuudantiam, sed Pcenadocuil, quid hascculpa promeruit. «Plui(,
requirit [al. reperit] ad effeelumfaeultatem et ad- enim Dominussuper Sodomamet Gomorrhamsul-
jacentiam. Haecomnem astatem coriumpil, omnem phur ef ignem de coalo (Gen. xix). > Noluit enim
sexum confundit, omnem ordiuem solvif, omnem Dominuscuiquam angelorumvel hominumexsecu-
gradum pervertit; invadit enim senes et juvenes, D lionem hujus pcenascommitteie.sed sihi ipsi vin-.
mares et feminas, prudentes et simplices,superio- diclam hujus sceleris reservavit, secundum illud :
res et inferiores, ad cxtremam generationeraeiiam «,Mea est ul.lio,et ego relribuam (Deut. xxxu). J
sacerdotes, qui nocte Venerem amplexantur, manc Et ideo pluit Dominus a Domino,videliccta seipso,
vero virginem venerantur. Turpe dictu, sed turpis- non imbrem vel rorero, sed sulphur et ignem. Sul-
simum actu, dici liceat quod agi non libeat. Nocle phur super fetorem luxurias,ignem super ardorem
filiumVeneris agitant iu cubilibus, manefilium vir- libidinis, quatenus poena simiUs esset culpas. Nee
ginis offeruntin allari. . misisse dicitur, sed pluisse, quatenus ipso verbo
CAPfJT XXIII. magniludinemet abundanliam posnas notaret. Ne-
De diversisspeciebustuxiuim el pmnisearum. miiii pepercit oculus ejus, sed omnes simul exslin-
Quis multiplices species bujus suflicientecvalet xil. Uxorem quoque Loth, quia retro respexit, iu
explicare?Hascenim PentapoFtmcum a.ljacenle re- slaluam salis mulayit, nec soltim urbes, sed et om-
gione subveriit(Gen.xix). Sodamilaset Sichencum ncs circa legiones in mare mortuum et vallem sa-
populoinleremit, raptores Dinas(Gen. xxxiv), Her, linariam converlit. « Horrendum est enim incidere
ei Onam filios Juda percussil (Gen.xvi), scilicet in manus Dei vivenlis (Hebr. x), » qui qtiani(i
52? INNOCENTUIII PAPM. 728
majorem suas longanimilatis exhibet patientiam, A currus et equites, et quinquagintaviros qui prasce-
Janto duriorem suae severitalis infert vindictam, derent eum, et mane consurgens Absalon, stabat
CAPUTXXVI. Juxia introitum portse, et omnem virum, qui habe-
De ambitioso. bat negotium,ut veniret ad regis judicium, vocabat
Opes uiique cupidus congregat,ct avarus conser- ad se et dicebat: De qua civitate es tu? Qui respou-
val; voluptales gulosus degustal, et luxuriosus dit: Ex una tribu Israel ego snm servus tuus. Re-
exercet; honores ambitiosus affeclat, et superbus spondebat ei Absalon : Videnturmihi sermones tui
exlollit. Ambitiosusautem semper est pavidus, sem- justi et boni; sed non esl, qui le audiat eonslitutus
per atlentus, ne quid dicat vel faciat quod in oculis a rege. Dicebat et Absalon : Quis me constituat ju-
hominum valeal displicere, humilitatem simulat, dicem super terram, ul ad me veniant omnes qui
honestatem mentitur/affabilitalem exliibet, beni- liabeninegotium, et justejudicem? Sedcum accede-
gnitatem ostendil, subsequitur et obsequitur, cun- ret ad eum homo quidam et salutaret eum, exlen-
clos lionorat, universis inclinat, ftequeniat curias, debat manum suam, et apprehendens eum oseula-
visitat optimates, assurgit et amplexalur, applaudit batur, faciebalque hasc omni Israel, qui veniebanj
el adulalur, bene novit illud poelicum ; ad judicium, ut audirentur a rege, et sollieilabat
Efsi nullus evil pulvis, lamen excutitillum. B corda virorum Israel, Cumque abisset Absalon in
(OVJDICS,) Hebron, misit exploratores in universas tribus fs-
Promptqs et fervidus ubi placere lecognoveril,re- rael dicentes; Statim ut audieritis clangores buc-
missus el tepidus ubi putaverit displicere. Improbat cinse,dicite : Regnavit Ahsalon in Hebron; et facta
mala, detestalur iniqua, sed alia cum aliis probat est conjuratio valida, et popnlus concurrens auge»
et improbat, ut judicelur idoneus, ut reputetur ac- balur cum Absalone (II Reg.xv). >
ceplus, ut laudetur ab hominibus,et a singulis ap- CAPUTXXIX.
probetur. Et ecce gravem intra se suslinet pugnam, De breviet misera vita magnalum.
diffieilemqueconflictum,dum iniquifas pulsat aai- Sed esto quod suhlimetur in altum, provehatur
mum, el ambitio continet manum [al. malum], et ad summum, slalim curas succrescunt, sollicitudi-
quod Ula suggerit faciendum, hseefieri non permit- nes cumulantur, extenduntur jejunia, vigiliaspro-
tit, Colludunt tamen ad invicemmater et filia, ini- ducuntur, ex quibus naiura corrumpitur, spirilus
quitas et ambilio, nam maler in aperto subsistit, et inflrmatur. Corrumpitur somnus, amittilur appeti-
iilia in occulto non resislit. Hascenim vindicat sibi tus, debilitatur virtus, attenuatur corpus , et sic in
publicum, illa secrelum. Ambitiosus ergo libenter " seipso deficiensnon dimidialdies suos, sed misera-
agit de prineipalu quem ambit, et dicit: 0 quando bilem vitam miserabilipri fine concludit. Verum est
principabitur ille qui severus sit in justitia, pius_im iljud poeticum :
misericordia, qui non declinet amore vel odio, qui in se magna ruunl, summisquenegatum est
non corrumpatur prece vel pretio, qui credat fide- Slare diu lollnntur in allum,
libus et acquiescat supplieibus, qui sit humilis et Ut iapsu gravioreruant.
benignus, largqs et mansuetus, constans, sapiens, Verius autem istud prophelieum : « Vidi im-
paliens et astutus. pium superexallatum et elevafum sicut cedros
CAPUTXXVII. Libani, transivi, et ecee non eraj, qui eum cot-
De nimia concupiscentiaambiliosorum. gnosceret: quassivi eum, et non est invenlus lo-
Quiforsan hac arte non proficit,recurrit ad aliam, cus ejus (Psal. xxxvi). i — c Antequam,dies ejus
advocat Simonem et aeceditad Giezi, per hunc ah impleantur peribit, laedetur quasi vinea in primo
iUonitiluremere,quodpersenon prsevaletoblinere: flore botrus ejus , et sicut oliva projiciens florem
supplicat etpromittit, offert et trihuil, proh pudor! (Job xv). i Audi super hoc sententiani Sapientis :
gratiam quam gratis adipisci [al., obtinere per fas < Omnispotenlalus hrevis vita (Eccli. x),
et nefas] non potuit nititur adipisei. Necdesislit ad- D] CAPUT XXX
JiuCjSedinstatetinvaditviolenter honorem, et impu- De diversisproprielalibussuperborum.
denter arripildignilatem, amicorumsuffragio,praesi- Siaiim autem ut ambiliosus estpromptus ad ho-
dio propinquorum, tantoque damnationis iuflamma- norem, in superbiam extollilur,- et in jacianliani
tur ardore, tanta libidine prsesidendi,ut nec schi- cffrenatur, nec cural prodesse , sed gloriatur pras-
sma abhorreaf, nec scandalumformidet. Sed Giezi esse : prassutnit se meliorem, quia crevit in supe-
lepra percussil (IV-Reg.v), el Simon periit pecunia riorem. Ai bonum facit non gradus, sed virlus: non
{Act. vm), Core autem cum complicihus ignis as- dignitas, sed honestas, Priores dedignatur amicos,
snmpsit, et Dathan et Abironterra vivosahsorbuit nolos ignorat hesternos, comites contemuit anti-
(Num. vi). « Nullus itaque sibi honorem assumat, quos, vultumaverfit, visum extollit, cervicem eri-
Siisiqui vocatur a Deo lanquam Aaron (Hebr. v). » git, fastum ostendit, grandia Ioquitur, suhliraia
CAPUT XXVHI. medilalur. Suhesse non palitur, piseesse molifur,
De ambilionis exemplo. praelatisinfestus, subdilis onerosus. Molesla non
Liquidum ambitionis exemplun.reperitur in Ab- suffert, concepta non differt, prseceps ct audax,
galone, qtti, cum aspiranl ad regnum, < fecit sibi gloriosus et arrogans, gravis el importumif
?29 DE CONTEMPTDMUNDI.— UB. II. 730
CAPUTXXXI. A eo uuod elevatumest tuum, quasi cor Dei, et dixi-
De superbiaet casu Lucifer. sti: Deus ego sum , cum sis bomo , et non Deus ,
0 superbia cunciis iroportabilis, ct omnibus idcirco ego adducam super te robustissimos gen-
odiosa, inter omnia vitia tu seniper es prima, tu tium, et inlerficiam le, et morieris in interilu occi-
semperes ultima. Nam omne peccatum te accidente sorum (Ezech.xxvm). i Nabuchodonosor,quia po-
committitur, et te recedente dimitlitur. Scriptum tenliam suam jaclavil superbe, et ait: «Nonnehasc
est enim : < Initium omnis peccati est superhia est Babylon, quam asdificavimihi in domo [al. do-
(Eccti.x). i — e Primogenita mors (Job xvm). » mum] regni in roborefortitudiiiismeas, et in gloria
ffaec enim inler ipsa rerum primordia creaturam decoris mei ? Gum adhuc sermo esset in ore TCgis,
contra Crealorem erexit, angelum conlra Deum, vox de coslo ruit : Tibi dicitur, Nabucliodonosor
sed eum absque mora dejecit, quoniam in verilate rex, regnum tuum transiet a le , et ab hominibus
non stetit, ab innocentia iu peccatum, a deliciisin ejiciam te, et cum feris et bestii»erit halritalio lua,
miserias, a coslo empyreo iu aerem caliginosum. fenum quasi bos coinedes , et scplem tempora mu-
Audi prophetam : < Quomodo cecidisti de coelo, tabuntur super te donec scias quod Excelsus domi-
Lucifer, qui mane orieharis ? Corruisti in terram, _ neiur in regno hominum, et cuicunque voluerit, det
qui vulnerabas gentes , qui dicebas ih eorde tuo : illud. Eadem hora sermo conipletus esl super Na-
In ccelumascendam , et super astra Dei exallabo buchodonosor (Dan. IV).i Verum est ergo quod
solium meum, sedeboin monte teslamenii in lale' dicilur in Psalmo : « Homo cum in honore esset,
ribus aquilonis, et ascendam super alliludinem nu^ non inlellexit, comparalus est jumentihiis insipien-
bium , similis ero Altissimo (Ica. xiv). » — <Tu tibus, et similis factus est illis (Psal. XLVIH). I SU-
signaculum sirailitudinis plenus sapientia et perfe- perbia lurrem everft, et linguam confudit (Gen.
clus decore, in deliciis paradisi Dei fuisti. Omnis xi), prostravit Goliam (J Reg. xvn) , el suspendit
lapis pretiosus vestimenium [al. operimentum] Aman (Estliervu), inierfecit Nicanorem (II Mach.
tuum, sardius, topazius, et jaspis, chrysolilus, xv), etperemil Antiochum (J Mach.IX),Pharaonen.
pnyx et berillus, carbunculus, sapphyrus, smarag- submersit (Exod. xiv), et Sennacherib inleremit
dus , aurum , opus decoris tui et foramina tua in (IV Reg. xix), Holofernis caput ampuiavit (Judith
dje qua condilus es, prasparata sunt. Tu cherub xm). < Sedes ducum superborum deslvuxit Deus,
extentus et protegens , el posui te in monte sanclo et radices gentiumsuperborura arefccit (Eccli.xix). i
Dei. In iriedio lapidum ignitorum ambulasti, perfe- GAPUTXXXIII.
ctus in viis tuis , a die eondilionis tuse , donec in- C De (ibominalionesuperbim.
venta est iniquitas in te. Peccasli, et ejeci te de '
Quam detestabilis sit superbia, Doininusipse per
monte sauGloDei. Elevalum est cor luum in decore proplietam testatur, dicens : « Detestor ego super
tao, et in terram projeci te (Ezech. xxi). » — « Ce- biam Jacob (Amosvi). i — « El juravit Dominus in
dri non fuerunt altiores iUoin paradiso Dei. Abie- superbiam Jacob. Si oblitus fuero usque in finem
tes non asquaveruntad summitalem ejus, et platani omnia opera eot-um (Amosvm). i Unde inler illa
ion fuerunt aequalesfrondibus ejus. Omne lignum sex, quseDominusodit,,et seplimum delestatur ani-
preliosum paradisi non est assimilalum ei et puV- ma ejus, Salomon primum poitfe, « oculos subli-
chritudini ejus; quoniam speciosum feci eum in mes (Prov. vi) i id est superbiam-:et Isaias : «Dics
mullis condensisfrondibus (Ezech xxxi). i—«Ipse Doinini exerciluum super omnem superbum et ex-
est rex super omnes filios superbiaa(Job XLI).»lpse celsum, et super omnem arroganlem, et humiliabi-
est « draco magnus, rufus, bahens capila septem et tur eis allitudo virorum, et super omnes cedros,
cornuadecero, etincapltibusseptem diademata, cu- Libani, et sublimes, et erectas, et super omnes
jus cauda trahebat terliam partem stellarum coeli, quercus Basan. et super omnes monles excelsos,et
et misit illas in terram , et projectus est draco ille sttper omnes colles elevatos, et sttper omnem tur-
maguus, serpeas aniiquus, qui voealur dia- D rem excelsam , et super omnem murum munitum,
holus et Satanas, qui seduxit universum orbem, et et incurvabitur sublimitas hominum, et humiliabi-
projectus est in terram, et angeli ejus cum eo missi tur altitudo virorum (Isa. n). i — « Propterea di-
suiit in lerram (Apoc.xn). >De quoel Veriiasait : lalavit infemus animam suam, et aperuit os snum
« Vidi Satanam quasi fulgur de ccelo cadenteni absque ullo termino , et deseendentsublimes glo-
(Luc. x). i Nam < oranis qui'se exaliat, humiliabi- riosique ejus ad eum (Isa. v). »—« Dominusexer-
tur et qui se hijmilial, exaltabitur (Luc. xi\). > ciltium cogitavil lioc, ut detraherel supei'biam om-
CAPUT XXXII. nis glorhe ejus (Jsa. xxm). > Job quoque- dicit :
De arrogantia hominum. < Si ascenderit psque ad coslum superbia, et caput
0 superba prassumptio,et prassumptuosa super- ejus nubes tetigerit, quasi sterquilinium in fine
bia, quasnon tantum angelos Deo voluisti adas- perdetur (Job,xx). »
quare, sed etiam bomines praesumpsisti deificare." XXXIV,
Porro, quos erexit, depressit, et quos exaltavit, hu- Cotitra arrogantiam superborum.
miliavit. Hinc ait Dominus ad prophetam : < Fili Omnisfere vitiosus diligit sibi similem: superbug
hominis,dic principiTyii, hascdjcU DominusDeus; autem odit elevalum. Unde Salomon . «lnter SL..*
7SI ' ?52
L\NOCENTH111PAP/E.'
pcrbos semper sunt jurgia (Prov. xm), i et « ubi A «Aul Deus cs, aut homo :_siDeus, debtii te ado-
Juerit superbia, ihi et conlumelia(Prov. v).» Super- rare : si homo , hene potui juxta te sedere. i Rex
bus insolita gestit, consueta faslidit, magnum re- autem responsionem convertens contra philoso-
pulat si loqui dignelur, maximumsi surgat et am- phum inltilit: « Imo si homo sum, non deluiislinie
f.lexelur. ^Estimat plus dignilatem ah ipso , quam adorare : si Deus sum , non debuisti juxla me
ipsum effectum ex dignitate; nunquam vult uti sedere. i Sapienterislerespondii, sed iUeprudenter
paternilatis affecfu, semper vult uli dominalionis elusit.
imperio ; superbia ejus el arroganlia cjus et indi- CAPUTXXXVII. ,
gnatio ejus , plusquam fortitudo ejus. Revolatin De superfluo culttt.
anima quod legitur in Evangelio: <Faeta esl con- Primis parentibus fecit Deus tunicas [al. Perizo-
lentio inter discipulos Domini Jesu, quis eorum mala J pelliceaspos t peccatum(Gen.m), et a Christo
\iderelur esse major, el ait Jesus : Principes gen- dicitur Christianis : «Non duas tunicas babealis
tium dominantur eoium, et qtii potestatem habent, (Maiih. x). i Sed juxta Joannis consilium :« qui
inter illos benefici vocantur : vos aulem non sic, habel duas tmiicasdel non hahenli unam (Luc. m) >
sed qui major est inler vos, erit sicul junior, et qui Superhus autem, ut magnificus videatur, satagit
prsecessor, sicut ministrator (Luc. xxn). > Et ut' B vestiri duplicibus, indui moUibus,preiiosis ornarL
Petrus aposlolorumprinceps ait: < Non quasi do- Sed quid est homo preliosis ornatus,nisi sepul-
lainantes in clero , sed forma facti gregis ex animo crum foris dealbalum, inlus autem plenum spurei-
(Petr. v). i — « Dominiest lerra, et pleniludoejus, tia? (Malth. xxin). HyaciiHbuset purpura, coccus
orbis lerrarum et universi, qui habitanl in eo et Jjyssus,in Umo pulrescunt, aurum et argentum,
(Psal. xxm). i Unus esl ergo Deus, et unus est Do- lapides et gemmaein luto sordescunt. Dignilas et
minus. Caelerivero non sunt domini, sed ministri, polestas male jacenl in pulvere, honor et gloria
quibus interdic.iturdominium, et indicitur minisle- male sedent in cinere. Quid ergo superbe phylacie-
lium. Audi super hoc Sapienlem: « Reclorem te ria dUatas,et magnificasfiinbrias? Dives ille, qui
posuerunt, noli extolli, esto in illis, quasi unus ex induebatnr purpura el Jjysso,sepultusest in inferno
UMs(Eccli. xxxnl. > ( Luc, xvi). Dina filia patriarchseJacob, anlequam
CAPUT XXXV. egrederelur, ut ait Josephus (32), ul emeret orna-
Contra fraudem ambiiiosorumcxemplum. naentum provincialium mulierum (Gen. xxxiv),
'
Filii Zebedasi,qui per inlervenlummalris hono- vkgo permansit. Cttmautem exivit, Sichem lilius
retn postulaveiunt a Christo : « Dic, inquit, ut ( regis Hemor, eam \iolenier oppressit. Holofernes,
sedeani hi duo filii mei, unus ad dexferam, el alius qui sedebat in canopeo , quod erat ex purpttra et
ad sinistram luam iu regno tuo, i raerueriint' au- bysso et auro el smaragdo et lapidibus preliosis
dire : « Neseitis quid petalis. i Nou cnim honore , intextum, jugulatus est a Judilh ;.quas cum prius
sed onere pervenitur ad regnum, unde Dominus uleretur cilicio , lunc assumpsit ornalu jucun-
subdit : « Non est meum dare vobis: quasi dice- ditatis ( Juditli. xm). Audi super hoe consiliuni
ret, meum quidem est dare, sed non vobis, id Sapientis : <In vestilu ne glorieris unquam ( Eccli.
cst ambitiosis,quales vos esiis (Matth. xx).» Licel n); i el Apostolus: « Non in veste pretiosa (I Tim.
aulem poteslas a Deo sit, superbus famen non u); nec sit inlrinsecus capillatura, aut circumda-
regnat ex Deo, secundum illud prophelicum : «Ipsi tio auri, aut veslimentoruro cultus (I Pelr. m). i
regnaverunl, etnon ex me, principes exstiterunt, et CAPCT XXXVIII.
lioti cognovieos (Ose. viu ). » Conlra superfluumornaium.
CAPUT XXXVI. Attende quid conlra superfluum ornatum commi-
De proprielaiibus arroganlium. netur Dominus per prophetam : « Pro eo qutfd ele-
Superbus autem « aniat primas cathedras in syna- vatae sunt filise Sion, et ambulaverunt extento
gogis, et primos recubilus in cosnls, salutationes in D I collo,et hutibus oculorum ibant, decalvabitDomi-
foro,etvocari ah hominibusRabbi (Mallh. xxm): > nus verticem filiarum Sion.et crinem earumnuda-
uon nornine personas, sed nomine forlunas vult bit. In die illa auferet Dominus ornatum caleea-
appellari : non ut homo,'sed ut domiuus.vull ho- mentorum, et lunulas, et torques, et monilia, et
norari. Sedet sublimis, incedit exeelsus, vult sibi armillas , et mitras , et discriminalia, et perisce-
omnes assurgere, singulosinclinare. Porro, quidam lidas, et murenulas, el olfactoriola, et ioaures, et
philosophus volens arroganliam cujusdam regis_ annulos et gemmas in fronte pendentes, et intiia
illudere, cum vidisset eum in throno regali sedere toria, et palliola, et linteamina, et acus, et spe-
sublimem, prostratus in terram suppliciler adora- cula.et sindones, et \ittas, et theristra. Et erit
vit, et confestim non invitalus, ascendens juxla pro suavi odore fetor, et pro zona funiculus,etpro
regem consedil. Quodrex vehenienteradmirans, eo crispanti crine ealvilium, et pio fascia pectorall
quod nosset eum esse philosophum, quare hoc cilicium (Isa. m). i Ecce jusla posna reddilur pro
egerit, exquisivit. Philosophus crgo rcspondit : culpa, ut 111eo punianUir, in quo peccaverunt.

(52) Josephus, DeAnliquit.,cap. 28.


735 DE GONTEMPTUMUNDI.— LIB. II. 754
Adiiucsuper liis alium audi prophetam : « 0 Tyre, A est enim : « Homo cum mojictur, non accipiethasc
Jjy.ssusvaria de ^Egypto lexta est tibi in velum, omnia, neque simul cum eo desccndel gloria ejns
hyacinlhus el purpura de insulis Elisa, facfasunt (Psal. XLVIII). »
indumenium [al. operimenlum] tuuro. Dcntes CAPUTXLL
eburneos et hebeninos commutaverunt in pretio De immundiliacordis.
luo. Propter mullitudincm operum tuorum, gut- Non est qui de cordis mundilia valeat gloiiari,
tam [f. gemmam| , et purpuram, et scutulala, et quoniam «in mullis offendimusomnes (Juc. III). i
byssum,et sericum,et chadchod (33) proposuerttnt — e Et si dixerimus, quia peccatum non habemus,
in mercatutuo. Dedan institores lui in tapelihus ad nosipsos seducimus, el verilas in nobis non est
sedendum, et replela es, ct glorilicata nimis. Stid (I Joan. i). > Quis est, qui illud dicere valeat cttm
nunc eontrita es in mari, et in profundis aqtiarum Aposlolo : « Nihilmiliiconsciussum : nontamenin
opes luas ad nihilum redaciaj sttnt, et non eris hocjuslilicatus sura?(I Cor. iv). i Quis est hic, et
usque in perpetuum (Ezech.xxvn). > laudabimus eum? Ecce « inter sanclos nemo est
CAPCT XXXIX. immutahilis, cosii non sunt mundi in conspectu
" fQuamplus defertur veslibusquam.virlutibus. ejus (Job xv); ct in angelis ejus reperit pravita-
Cum quidam pbilosophus in hahitu contemptibili " teni (JobIV). Quanlo magis et abominabilisel ir.u-
ptincipis attlam adisset, et diu pulsans non fuisset filis est homo, qui bibit quasi aquam iniquilatem?
adniissus. sed quoties tenlasset ingredi, tolies eon- (Job xv). » — « Posniluit ergo Deum, quod fecisset
ligisset eum repelli, mutavit habiium, et assumpsit hominem in terra, eo quod multa esset hominum
ornalum. Tunc ad primam vocem adittis patuil ve- malitia super lerram, el cuncla cogitatio hominis
nienti; qtii proccdens ad principem, palliumquod omni tempore ad malum inlenla : et ideotactus
geslabat, cospii\enerabililer osculari. Super quo dolore cordis inlrinsecus , dclevil hominem quem
piinceps admirans, quare hoc ageret, exquisivit. creaverat (Gen.vi). » Porro, < superhundavitiniqui-
Philosophus respondit: « Honorantemme honoro , tas, et refriguit charilas multoruni (Malih. xxiv). i
quia quod virtus non pottiit, vestis ohtinuit. i 0 —"<Omnesdeclinaverunt,simul inuliles facli sunt,
\anitas vanilaltim, plus honoris defertur vestibus, non est qtti facial bonum, non estusque ad unum
quam virtutibus : plus venustati, quam honeslali. (Psal. xm, LI). » Tota pene vila mortalium morta-
CArUT XL. libus est plena peceatis, ut vix valeat inveniri, qai
De fucalionecolorutn[al. oculorum]. non declinet ad sinistram , qui non revertalur ad
ArlificiaJisspecies superducitur, ct facies obdu- vomitum, qui non coniputrescat in stercore. Quin
citur naturalis, tanquam arlifieium bominis artem " potius < gloriantur cum malefecerint, et exsullau*
superet Creatoris. Non sic. non sic. « Considerate, iu rebus pessimis (Prov. n), repleli omni iniquitate
inquil Dominus, lilia agri, quomodo crescunt ? non malitia, fornicatione, avaritia, nequilia,pleni invi-
laborant, neque nent; dico auteni vohis, quoniam dia, homicidiis, conlenlione,dolo, malignilate , su-
nec Salomon in omni gloria sua coopertus est, surrones, detractores, Deo odihiles, contumeliosi,
sicut unum ex ipsis (Maiih. vi). » Absil autem ut superbi, elali, invenlores malorum, parenlibus non
adullerinus color coinparahilissit nativo. Quinimo obedientes,insipientes, incomposili, sine affeciione,
cum facies adttlterinocolore fucalur, os abomina- sine federe , absque misericordia. (Rom.i). > Tali-
bili fetore corrumpitur. « Univeisa vanitas oronis bus etpejoribus mundus islereplelus est, abundai
honio vivens '.(Psal.xxxvin). > Quid enim vanius hsereliciset schismalicis,perlidis el tyrannis, Simo-
quam pectere crines, planare cassariem, tingere niacis et hypocriiis, ambiliosiset cupidis, rapto-
genas, ongere faciem, produceresupercilia'Quando ribus et prasdonihus,violentis et exactoribus, usu-
quidem« fallax sit gralia; et vana sit pulchritudo rariis et falsariis, impiis et sacrilegis,pi-oditoribus
(Prov xvxi). i — « Omnis caro fenuro,'e't omnis et mendacibus, adulatoribus et fallacinus, garrufis
gloiia ejus quasi ffos agri (Isa. XL); i quoniam p et versutis, gulosis et ebriosis, adulteris et ince-
ttanquam fenum velociter arescit(Psa/.xxxvi).i Ut stuosis, mollibus et immundis, pigris et negligen-
aulem personseornatum prasteream, ne malignius tiJjus, vanis el prodigis, impetuosis et iracundis ,
qnam verius videat aliquos suecensere, quid vanius - impatieiitibuset inconstantibus, venelicis et augu-
quam ornare mensam mantilibus picluralis, cultel- ribus, perjuris et exsecralis, prassumptuosis et
lis ebore ornatis, vasis aureis et argenteis vasculis, arrogantihus, incredulis et desperatis, demum
scyphis[al. cupis] et nappisf al. mappis], bucalibus • universis viliis irrelilus. Porro, < sicut deficit fu-
et gradalibus, seutellis el eoclearibus, fuscinuliset mus deficient, cl sicut fluit cera a facie ignis, ita
solariis, liacilihuset urceolis, capsulis el flabellis? peccatorcs peribunl a facie Dei (Psal. LXVII).»
Quid prodest pingere cameras, diiare perticas, CAPUTXLII.
palliareveslibulum,substernere pavimentum, com- De doloribus, quos mali patiunlur in morte.
ponere lectum inflatum plumis, opprtum sericis , M.di siquidem qualuor 'dolores patiuntttr in
oiiduclumcorlinis, aut ctiam canapeo? Scriptum- morte. Primus dolor esl anguslia corporea, tanla

(35) Cbadclwd, vox HeJjraica cujusdamlapidis pretiost.


735 1NN0CENTHIII PAPJL 730
et tam gravis, quanla vel qualis nec fuit, nec est A siue fine. Puniuntur enim mah m amma tantuin iu
in prassenti vita ante dissolutionemillam. Quod in prima separalione corporis el animas, post judi-
quihusdam, etsi non in omnibusapparet, prasnimio cium vero in animaet corporepuuientur. Unde di-
dolore seipsos discerpenlibtis. Fortis enim et iu- citur:« Duplicicontritionecontere eos Jerem.xvn.>
comparabilisest violentia, quando nexus illi et vi- CAPUT XLIII
lales nodi inter corpus et animam disrumpunlur. De advenlu Christi ad diem mortis cujuslibet
Unde Propheta lameniando ait : < Gircumdede- hominis.
runt me dolores morlis (Psal, cxtv). i Non enlm Videt eliam lam bonus quam malus, antequam
est membruni, non articulus in corpore, quod pe- egrediatur anima de coipore Christum in cruce
nitus non involvatur illo inexplicabili dolore. positum. Malusvidet sibi ad confusionem, ut eru-
Secundus dolor est, quando jam pene defatigato bescatsenon esseredemplum sanguine Christi, sua
eorpore et suis exhausto viribus, anima multo II- culpaexigenle. Unde de malis dicilur in Evangelio:
berius videt tunc in momento occurrere omnia < Viderunt in quem pupugerunt (Joan. xix), >quod
opera bona, "velmala, quasfecit, quas omnia redu- inleUigilurde advenlu Chrisli ad judicium, et de
cuntur anle oculos interiores. Dolor isteest tanlus, adveutu ejus ad diem mortis cujuslibet hominis.
et retractatio [al. recogitallo] ista tam gravis est, Ronus vero videt ad exsullationem. Et hoc habe-
quod anima plurimum lurhata cogitur quasi sei- mus ex verbis Aposloli, qui ail: « Usque in ad-
psam odisse. Undedicitur in Psalmo : < Torremes ventum Domitiinostri Jesu Chrisli (J Tiin. vi), i id
iniquitalis conturbaverunt me (Psal. xvn). i Nam est ad diera morlis, quaudo [at. quia], apparet tam
lorrentes cum mullo impetu veniunt, et videntur bonis quam malis Christus in cruce pasitus : et
diruere [al. destruere] omuia, ita in morte videbit ipse Christus de Joanne Evangelisla ait: < Sic
Jnalus omnia subito quas fecit opeia bona vel eum volo manere donee veniam (Joan. xxi), i sci-
mala. licet veniam ad olritum e^us. Quatuor namque le-
Tertius dolor est, quando anima jam incipit guntur adventus Christi, duo visibiles, et duo invi-
tam juste dijudicare, et sibi pro suis iniquilatibus sibiles. Primus aJvenlus visibilis fuit in carne,
singulis omnia et debita gehennas tormenta videt quaudo natus est de Virgine; alius adventus visi-
imminere. Unde dicitur in Psalmo : < Circumde- bilis est ad judieium, quando judicabit bonos et
derunt me dolores roorlis, et pericula inferni iuve- malos, quando slatuet oves a dexlris, hosdosvero
nerunt me (Psal. xvn), i a sinislris. Primus adventus invisibilis fit in menle'
• Quartus dolor est, quando anima adliuc iu COT-C
justi, per graliam; undc Christus de viro juslo aif:
pore posila videt spirilus malignos, ad rapiendum < Ad eum veniemus, et mansionem apud eum fa-
sc paratos, ubi lanltis dolor est et timor, quod mi- ciemus (Joan. xiv). i Est ergo anima justi sedes et
sera anima licet a corpore egressura, quandiu po- habitaeulum Dei, sicut scriptum est : « Anima
lcst, refugiat, ut temptis suas captivitatis redimat, justi sedes Dei, > qnia sedet Deus in eo per gia-
antequam de corpore exeal. Propter quod dicit tiani. Secundus adventus invisibilis est in obiiu
Sophonias prophela (cap. i): <A prima porta exit uniuscujusque Udelis; unde Joannesin Apocalypsi:
clamor, et a secunda ululalus. i Prima porla di- desiderans liberari a carcere corporis ad Chris-
cilur, quando anima mala quam cito egreditur a tum ait : c Veni Domine Jestt (Apoc.xxn), » scili-
corpore, tam cilo rapitur a mal.gnis spiritibus ad cet ad obilum n.eum; unde dicitur, quod in die
asterna supplicia ; secunda poria dicitur, quando obitus sui, obviamvenit ei Christus.
post diem judicii punienlur in corpore et anima

LIBER TERTIUS.

De miseria humanm conditionis.

CAPUT PRIMUM. D luntarius, sed iuvitus, quia cuin dolore dimittet


De pulredine cadaverum. 'quas cum amore possedit, ac velit, nolit, consiilu-
c Exibit spiritus ejus, et revertetur in lerram ruscsteilerminus, qui praeleriri non poterit (Job
f.uam, in illa die peribunl omnes cogitaliones eo- xiv), in quo lerra revertetur in terram. Scriptum
rum (Psal. CXLV). » 0 quot et quanla morlales de cst enim : Terra es, et in terram ibis (Gen.m). Na-
iiiundanas provisionis incerliludine cogitant, sed turale siquldem est, ut maleriatum in materiam
sub repentinae mortis arliculo repente cuncta quas resohatur. t Aufcret ergo spiritum eorum et de-
cogitaverant, evanescunt. « Sicut umbra cum dc- ficient, et in pulverem suum revertentur (Psal.
clinat ahlati sunt, et «xcussi sunt sicul locuslac. cm). t — « Cum auiem morictur homo, Lasrcdila-
{Psal. cvm). i Exibit ergo spirilus ejus, non vo- bil bestias,, serpenles et venues (Eccli. xix). i —
737 DE CONTEMPTUMUNDI.—' LIB. III. 758
t Omnes enim in pulvere dormient, et vermes ope- s- A, Cadile super nos, et collibus : Operite nos (Luc..
rient eos (Job xxi). > — « Sicttt vestimentum sic ic xxm). i Pcenitebunt ad pcenam,-sed non conver-
comedet eos vermis, et sicul Janam sic devorabil iil tentur ad veniam; jnstum est enirn, ut qui nolue-
eos linea ^Jsa. LI). » — «.Quasi pulredo consu- i- runt cum bene poltierunt; cum velinl, non possint;
mendus est, et quasl vestimentum quod eomediiur tr dedil enim Dominus lociim posnitentias,et ipsi abusi
a tinea (Job xin). » •—c Putredini dixi ail Joh : sunteo. Propterca dhes, qui
cruciabaturinflamma,
Pater meus es, maler mea, et soror mea vermil.ns is dicehat ad Abraham : « Rogo te pater, ut iuiltas
(Job xvn). » — « Homo putredo e( filius homiiris is Lazarum in domum palris mci. Habeo enim quin-
• (Job xwi. * Qtiam lurpis pater, quam vilis maler, r, que fralres, ut tcstetur iliis, ne et ipsi veniant in
quam abominabilis soioriConcepiusest cnira liomo io hiinc locum tormentorum.» Cui cum Abraham re-
de sangttine per ardorem libidinis pulrefaclo, cu- t- spondisset. « Habent Moysen et prophelas, audiant
jus tandem libidinis cadaveri quasi funebres ver- r- illos, J> subjunxit : « Non, pater Abraham : sed si
mes assistent Vivus generavit pediculos et lumbri- i- quis ex morluis ierit ad eos, pcenitentiam agei.t
cos, mortuus genci'abit vermes et muscas; vivuss (Luc. xvi). » Agebat et ille pcenitenliam in inferno;
produxit stercus et \omittim, mortuus producrtt sed quia eognoscehat illam inulilem, rogabat ut
pntredinem et felorem ; vivus hominem unicuinn annuntiarelur hoc fratribus suis; quatenus agercnt
impinguavit, morluus vermes plttrimos impingtia- ,_ pcenitenliam in hoc sasculofrucluosam; quia tunc
lrit. Quid ergo fcelidius humano cadavere ? quidd prodest homini pcenitere, eum potest ipse peccare.
horrihilius homine' morluo? Cui gratissimus erat,t CAPUT IV.
in vila, moleslus eliam erit aspeclus inQ De pmnis infemi diversis.
" amplextts Posnas autcm infernales secundum diversa pec-
morte. Qtiid ergo prosunt divitias ? quid ppulas?
quid delicias? quid honores ? DiviMasnon libera- cata sunt diversas. Prima pcena est iguis, secundd
bunt a morte, epulas uon defendent a morle, nece frigoris [al. frigns]. De his dixil Dominus : «Ibi ent
dplicisea verme, honores non fripient a fetore. t flelus et slridor denf.um (Matth. xm). i Fletus pro-
Q.ii modo sedebai gloriosus in tlirono, modo jacctt pterfumum ignis, slrldor denlium, propter frigus.
despeclus in tumulo ; qui modo fulgebat ornalus ini Tertia erit felor; de his trihus dicilur in Psalmo :
aula, modo sordet nudns in tumba; qui modo> . <Ignis, sttlphur et spiriius procellarttm pars calicis
vescebatui deliciis in ccenacnlo, modo consnmilurp eorum (Psal. x). » Quaria, vermes todeiieientes,
a vermibus in sepulcro. unde Jsaias : « Vermis jsorum non morietur, et
GAPUT II. C ignis eorum non exsfinguetur? (Isa. LXVI.)» Quinta,
De iristi memoria damnatorum. itiallei peieutienies, unde dicil Salomon : « Paraia
i Vindicta carnis impii, vermis el ignis (Eccli. 5unt damnalionis judicio blasphematoribus [al. de-
vn). » Uterque duplex, interior et cxterior. Inte- risoribus], et perculicntes mallci stultorum corpo-
rior, qui rodit et uril cor : exlerior, qui rodit et uritt ribus(Proi'. x). » Sexta, lenehras palpabiles exlerio-
corpus. « Vermis, inquit, eorum non morietur, ett res el interiores, unde Job : « Terra miserise et te-
tgnis non exstinguelur (Isa. LXVI).» — « Dabit Do- nehrarum, ubi umbra morlis, ete. (Job x). » Et
minus ignem et vermes in carnes eorum, ut uran- alibi: « Vadam ad terrara tenebrosam, et opeitam
lur et senliant usque in seinpilernum (Jud. xvi). > morlis caligine (ibid.). i Et in Psalmo : « In seter-
Vermis conscientiastripliciler lacerabit. AfHigetme- intin non \idebunt lumen (Psal. XLVIII),J et al bi:
moria, sera lurbabit posnitenlia [al. exacerbabit < Impii in tenebris conliceseent (J Reg. u). i Sepli-
posna], torquebit.angustia. Venient enim in cogita- ma, confusio peccatorum : < Tunc enim, ut Icgilur
(ionem peccatorum suorum limidi, et iradttcent il- in Daniele, erunl libri aperti (Dan. vn), i idestcon-
los ex ad\erso iuiquitates eorum, dicenles: « Qttid'• scientise hominum erunt omnibus manifestas. Oct.i-
p 'ofttit nohis superbia? etjactantia diviliarum quid va, horribilis visio dasmonum, qtti videhuntur in
contulil nobis? Transierunt illa omnia (anquam um- D excussione scintillarum de igne ascendentium. No-*
hra, et sicut navis, qpae perlransil fluctuanlcm na , igneas cateuas, quibus impii singulis memhris
aquam, cujus cum praslerierit, non est inveniri ve- conslrin^cntur.
sligium (Sap. iv). i Sic et nos nali, conlinuo desi- Piima pcena estconcupiscentium, secunda mali--
nitnus esse; virttitisquidem nullum signtnn valemus liosorum, lertia Juxuriosorum, quarla invidorum
ostendere, sed in raalignitate noslra consumpti su- et odium hahentium, quinla eorum, qui in hoc sas-
nius. Cum ingenti turbalione recogitabunt, quas culo per flagella non meruerunt casfigari, quia
cum nimia delectalione gesserunt, ui slimulus me- « tenla\erunt el exacerbaveiunt Domiiium (Psal.
morias pungat ad posnam, quos aculeus nequitias LXXVII) » in multiiudine iniquiiatum suarum. Unde
slimulaxit ad culpam. scriptum est: « Exacerbavit Dominum peccator,
CAPUT III. secundum mullitudinem inc suasnon requirel (Psal.
De inulili pmnilenlia damnalorum, ~x). » Sexta eorum, qui in lenebris ambulantes, ad
Dicent intra se pceniieniiam agentes : < Erravi- lumen verum, scilicel Clirislum, venire conlempse-
mus a via veritalis, et lumeii juslilias non luxil no- runt;, seplima confilpnlium peccata sua, olpoeni-
bis (Sap. v). >— « Tnrc incipieiit dicere moniibus : leniiam coiilemnenfirjm; octava illorum, qtti in hoc
7sg 1NN0CENTIIIII PAP;E. 740
sasculolibenter videnl mala, el faciunt: nona illo- A interioribus tenebris involventur; quia spiiiluali
rum, qui per singula vilia sunt defluxi, qui ambu- pariter et corporali luce carebunt. Scriptunt cst
lani in desideriis suis, et euiil post concupiscentias enim : Tollalur impius, ne videat gloriam Dei (Isa,
suas. xxvi), qui solus lunc eril « in Ittcem sempilernam
CAPUT V. (Isa. LX).>Tantam autem in pcenis reprobi lolera-
De ineffubiliangusiia damnalorum. bunt angusliam , ut vix aliquid cogitare \alehunt
<Videntes tuibabuntur limoreliorrihiti, gcmcntPS praeterpcenas ; sed illttc driigent- impetum cogiia-
pras angustia spirilus, et dicentes : Ili sunl quos lionis, ubi sentienl vim doloris. Sane discipulus qui-
aliquando hahuimus in derisum, et in simililudi- dam fcrtur apparuisse magistro suo post mortem.
nem improperii; nos insensali vitam illorum assti- Quem cum magister csse damnatum iiitPllexisset,
ntabamus insaniain et finem eorum sine honore. qttassivit ab co, si aliqusequaeslionesapud inferos
Ecce quomodo compulali sunlinter filios Dei, et in- verleienlur. Qtti dieilur respondisse : < Apudinfe-
ter sanclos sois illorum esl (Sap. v). » Supplicium ros quasritur solummodo quid non sit posna. i Sed
eritmalorum, inlueri gloiiam bealorum, licetforle ct Salomonait: « NPCopus, nec ratio, nee scienlia,
post finerojudicii. Beaii quoque visuri sunt rcpro- nec sapienlia cst apttd inferos, quo tu properas
bos in tormentis, secundum illud : « Laslabilurjtt- B (Eccle. ix). » Erit enini lama in reprobis mentis
stus cum viderit vindiclam impiorum (Psal. LVII).» oblivio, lanta cascilas animi, lanta confusio ralio-
Reprobi vero non sunt visuri beatos in gloiia, se- nis, ul raro vcl nunqtiam ad cogitandum quidquam
cundum illud : c Toilatur implus, ne videal gloriam de Deo possint assurgere, nedum ad confitendum
Dei (Isa. xxvt). » Talia dicent in inferno pcccatores, \aleant aspirare. Nam < a mortuo tanquam ab eo,
quoniam «spesimpii csl tanquam lanugo.quasavenlo qui non esl, periit confessio (Eccli. vn). » Seriplum
tollilur, et taiiqitam spuma graeilis, quas a procella estenim : «Nonmoitul laudabunt leDoroine,nequs
dispergitur, el tanquam fumus a venlo diffttsus, et omnes qui descendunt in infernum (Psal. cxm). >
tanqttam memoria hospitis unius diei (Sap. v). » — « Non infernus confitehitur libi, neque mors lau-
CAPUT VI. dabit te (Isa. xxxvm).i
De igne gehennali. CAPUT VIII
Ignis gehennasnec Jignisnutritur, nee flatu suc- De confusionepmnarum,
cendilur, sed a Deo creatus esl inexlinguihilis ab « Dimitie me, Domine, dicit Job, ut piangam
origlne niundi. Sciiplum esl enim : « Devoraliit paululum dolorem meum, antequam vadam ad
eum ignis, qui non succendiuir (Job xx). » Crcdi- C lerram tenebrosam, et operlam morlis
caligine:
lur autem esse sub lerris, sccundum illud Isaiae : terram miseriaset tenebrarum, ubi umbra
« Jnfernus subter coniurbalus est in occursunn et nullus ordo, sed moilis,
sempiternus .horror inhabiiat
advenlus tui (ha. xiv). i Sed et omnis locus repro- (Job x).» Ordo quidem eril in
quanlitate posnarum,
bis esl poenalis, qui semper secum deferl crucia- quoniam «in qtia mensura mensi
fuerint, reme-
lnm, et ubique contra se tormentum incurrit. tietur eis (Luc. vi), i ut
qui gravius peecaverunl,
< Prodticam inquit, ignem de medio lui, qui come-
gravius puniantur. «Poteules enim potenter lor-
dct le (Ezech. xxvm). » Ignis autem gehennaDsem- menta
patieniur (Sap. vi).» Sed ordo non est in
"per ardebit, cl nunqttam lucehil : semper ttrct, et qualilate rerum, quia de aquis nivium transihunt
nunquam consumel : scmper alficiet, et nunquam ad cflloi'emnimium [al. ignis] (Job i), ut stibiia
deiiciet. Est enim apud inferos summa lenebrarum contrariorum mutatio graviorum inferat crucia-
obscurilas, immensa posnarum acerbilas, infinila tum. Experinienlo cognovi, qttod aduslus, si fri-
miseriarum aHcrnitas. < Ligatis, inquit, pedibus et
gidum stalim adhibeat, ardentiorem senliet eru-
manibus ejtis, mittite eum in lenebras exleriores, cialum.
ubi crit fletus et stridor dcnlium (Mallh, xui). > CAPUT IX.
Singula meinbra pro suis peccaiis propria sustine- P De indeficientiatormentorum.
bunt toimenta, ul in eo punianlur, in quo peccave- « Sicul oves in inferno posiii suni, et mors de-
runt. Scriptum est enim : <Per qusepeccat homo,
pascet eos (Psal. XLVIII). » Diclum est hoc a simili
per liascel lerquebilur (Sap. xi); » unde qui in lin- jumentorum, quae non radicitus evellunt herbas,
gua peccaverat, cruciabatur in lingua. Propter quod sed summitales
clamabat: « solummodocarpunl, utitcrum herbas
ipse Pater Abraliam, miserere mei, el renascaniur a"dpaslum. Sic et irapii quasi raoite
milte Lazarum, ut infmgat exlremum digili sui in
pasti, re\iviscent ad morlem, ut asternaliter mo-
aquam, et refrigerel linguam meam, quia crucior riantur. Ovidius :
in hac flamma (Luc. xvi). » Per digitos inlelligiiur
SicinconsumplumTityi semperquerenascens
operalio; digiiis enim operamur. Quasi dicat: Si Non peril, ut possil smpeperire,jecur.
minimum operura Lazari haberem, minorem pos- (OVID.Pollt.,\, II, il.)
nam senlirem. Tttnc eril mors iminorlalis, tunc vivent mortui, qul
CAPUT VII. vitas sunt mortui. Quasrenl mortem, el non inve-
De lencbiis injeini. nieni, quia viiam habuerunt et perdiderunt. Audi
ReDrobivero non solum exterioiibus. sed eliam Joaiiiicm in Apooalypsi (cap. IX) dieenlem : « Iu
7il DE CONTEMPTUMUNDI.— LlBt III. 742
diebus HJis quasrent liomines mortem, et non in- A nitenliam non delevit, Deus per indulgentiam non
venient eain : desiderahunt mori el fugiet mots ab remillel. Ad magnam ergo perlinet juslitiam judi-
illis.i 0 mors quam dulcis esses quibus lam amara candls, ut nunquam careanl in gehenna supplicio,
fuisti, te solam desideranter optabunt, qui le solam qui nunquam carere voluerunt in vila peccalo.
vchementer abhorruerunt. Yoluissent ulique, si poluissent sine fine vivere,
CAPUT X. volunt, qui nunquam desinunt peccare dum \i-
Cur reprobi nunquum liberabunlur a pmnis. vunt.
Nullus ergo sihi blandiatur, et dicat, quia J Deus CAPUTXI. c
non in finem irascetur, neque in aeternumindigna- Teslimoniade suppliciismternalibus.
hitur (Psai. cn),» sed « miserationes ejus super < Quis , inquit lsaias, polerit iiabitare de vobis
omnia opera ejus (Psal. CXLIV). » Quia cum iralus cum ardoribus sempiternis? (Isa. xxxiu.) Isti fumus
est, non oblhiscelur nnseren, nee quidquam eo- erunt in furore meo, ignis ardens tola die et nocte,
Ttini, quas fecil Deus, odivit (Sav. u). Assumens et non exstinguetur, secl ascendit fumus ejus in
in arguraentum erroris' quod ait Dominus per sempiternum (Isa. LXV).» Jerenrias quoque ail :
Isaiam prophelam ; « Congregabuntur in congre- « Dabo vos in opprobriuni sempiteritum, el igno-
gatione unius fascis in lacum, et claudentur in miniam asternam, quse nunquam olilivione dele-
carcere,et post multos dies visitabunlur(Isa.xxiv).» bitur (Jer. xxin).» Et Daniel ait : « Qui dormi-
Homo namque peccavit ad iempus, non ergo Deus erunt in pulvere lerrae, evigilabunt, alii in vilam
puniet in aslernum. seternam, alii in opprobrium, nt videant semper
0 spes inanis, o faJsa praesumptio! Non eredat (Daji. XIII.» Salomonemquoque, « Morluo, inquit,
frustra errore deceptus, quod aliquo pretio sit re- homine impio nulla spes erit de eo (Prou.xi).» Huic
dimendtts,quoniam in infeino nulla est redemplio. exemplo veniet perditio sua, el suhilo conteretur,
Congrcgaljunturergo peccaiores in lacum, et clau- nec habebit ullra medicinam. Et Joannes aposto-
denlur in carcerem, scilicet in Inferno, in quo sine lus : t Si quis, ait, adoraverit bestiam p' imarf-
corporibus usque in diem judicii lorquebunlur, et nem ejus, hic hibet dc vino iras Dei, et cruciabitur
post multos dies, postquam videlicet resurgenl cum igne et sulpbure : et fumus tormentorum ascendet
corporibus suis in novissimodie, visilabunlur, non in sseculasasculorum, nec habebit requiem die ac
ad salutem, sed ad vindictam : quia post diem ju- nocte, qui adoraverit bestiam et imaginem ejus
tlicii gravius punieulur. Sic et alibi dicitur: <Visi- (Apoc.xiv).» CouUrmathaecVeriias, quasdamnatos
tabo in virga iniquitates eorum, el in verberibus Q [al. damnandos] in judicio senlentialiter reproha-
peecata eorum (Psal. LXXXVIH). » Prasdestinalisergo hit, dtim dicet: «Ite roaledictiin ignem asternum,
Deus iiascitur .temporaliler,quia « flagellatomnem qui prasparalus est diaholo et angelis ejus (Matth.
Deus filium quem recipit (Hebr. xn), t de quibus xxv).» Si secundum divinum judicium «in ore
Illud accipitur : «Non in fmem irascetur, » etc. duorum vel trium leslium slal omne verbum (Deut.
(Psal. cn). Reprobis aulem Deus irascilur asterna- xix),» quanto magis in ore tot et lanlorum viro-
liter, quia juslum est, ut quod impius in suo pras- rum de proposita veritate constabit.
varicalur asteruo, Deus ulciscatur in suo asterno. CAPUT XII.
Nam licet peccandi facultas illum dimiltal, ipse De die judicii.
lamen non dimiuit voluniatem peccandi. Seriplum c Ecce ergo dies Domini veniet erudelis, et in-
est enim: « Superbia eorum, qui te oderunt as- dignationis plenus, iras et furoris, ad ponendam
cendit semper (Psal. LXXIII). > Nam non bumilia- terram in solitudinem, et peceatores ejus conte-
buntur reprobi jam desperati de venia, sed ma- rendos de ea; quoniam stellae cosli et splendor
lignitas odii tantum in illis excrescet, ut veliut earum non expandenl lumen suum, obtenebraius
illum omnino non esse, per quem sciunt.se tam est sol in oilu suo, et luna non splendebit in lu-
infeliciter esse. Maledicent Altissimo, el blaspJie- D mine suo. Et visitabo super orbem mala, el cort-
mabunt excelsum, conquerentes eum esse mali- tra impios iniquitatem eorum. Et requiescere fa-
gnum, qui creat illos ad posnam, et nunquam in- ciam superliiam infidelium,et arrogantiam fortitim
clinatur ad veniam. Audi Joannem in Apocalypsi bumiliabo. Pi'opter hoc omnes manus dissolven-
(cap. xvi) dicentem: <Grando magna descendit de tur, et omne cor hominis tahescet et conterelur.
coslo in homines, et blasphemaverunt liomines Torsiones et dolores tenebunt, quasi parturientes
Deum pi opter plagam grandinis, quoniam magna doleluint: unusquisque ad proximum suum stu-
facta esl \ehemenier.» Voluntas ergo dainnati, pebit : facies combustas vultus eorum (Isa. m).»
licet amiseiit potestalis effectum, semper tamen — <Dies iras dies illa, dies tribulationis et angu-
habebit malignitatis affectum, et ipsa erit in in- stias, dies calamitatis et miserias, dies lenebrarum
ferno supplicium, quasftierat m mundo peccalum : et caliginis, dies nebulas et turbinis, dies tubae et
licet forsan et ibi peccalum sit, sed non meritum clangoris, quia consummationem cum festmatione
posnas.Impius ergo quia semper habebit in se rea- faciet Dominus cunctis habilantibus terram (Soplu
tum ex culpa, semper sentiet conlra [al. eirca] se i). >*—«Et supervenietrcpenlina dies illa tanquam
csse crucialuni ex posna, quia quod ipse per poe- Jaqueus, in omnes, qui sedent super faciem orbis
745 INNOCENTIlIII PAP/E. 1H
terras (Lue. xxi).» Quoniam « sicttl fulgur e\it ab A voce archangeli et in tuba Dei descendetde coslo
oiiente et apparet usque in occidenlem, ita erit (I Thess. i\). » Et « omnes qui in monumenlis
advenlus Filii hominis (Matlh. xxiv).» — « Dies sunt, audient vocemFilii Dei, et procedunt boniin
enim Domini sicut fur in nocle ita veniet. Et cum resurrectionem vitas, mali vero in resurreclioncm
dixerint pax et secUritas, tunc repenlinus eis su- judicii (Joan. v). » — c Mors et infernus dabunt
perveniet interitus, sicut dolor in utero habentis, mortuos suos, qui in ipsis erunt (Apoc. xx). •
et non effugient(J Thess.v). > — « Eccevenit in nubibus, et \idebit omnis oculns,
CAPUTXIII. et qui in eum pupugerunl: el plangent omnes tri-
Dejudicium prwcedenletribulalionc. bus terras (Apoc. i), cl tunc videbuntFilium homi-
t Prascedetautem tribulatio magna, qualis nun- nis venientem in nubrbus cum virtule multa et
quam fuit ab initio mundi usque modOjneque fiet. potestale magna, el majestaie (Luc. xxi). » Veniet
Et nisi breviati fuissent dies illi, non fierel saha autemDomiuusadjudicium,nonsolum cum angel.s
oinriis caro (Mattht xxiv).» — « Surget cnim gens et apostoiis, sedet cum senatorihus populi sui; unde
conira gentem, ct regnum adversus regnum, et ait Salomon : « Nobilis in portisvir ejus, quandq
terras motus erttnt magni per loca, et pestilcntias, sederitCum senatoribus terras ( Prov. xxxi). J Se-
el fames* terroresque de coslo, et signa magna debunt enim et ipsi « super sedes duodecim judi-
ertitit. Et erunt signa, in sole, et luna, et stellis, et cautes duodecim tribus Israel (Mattli. x) i —« As-
in terris pressura gentium, pras conrusione sonilus piciebam, inquit Daniel,doneclhroni posiiisunt, et
maris et fluctuum, arescentihus lioniiiiibus pne antiquiis dierum sedit. Vestimentumejus quasi nix
timore et exspectatione,quas supervenient universo candidum, el capilli capitis ejus quasi lana munda,
orbi (Luc. xxi).» — < Surgent enim pseudochristi thronus ejus flammasignis^ Irotasejus quasi ignis
et pseudoprophetaetet dabunt signa magna et pro- accensus : fluvius igneus rapidusque egrediebatur
digia, ita ut in errcrem deducaniur, si fieri polesl, a facie ejus. Millia miUium ministrabant ei, et de-
eiiam elecli (Matth. xxiv).» — « Tunc revelabitur cies cenlena millia assislebant ei (Dan. vn). i Unde
homo peccati, filius perditionis, qui adversatur et aitelPsalmisla: <Deusnostermanifesteveniel,Deus
cxtollilur super omne quod dicitur Deus, aut quod nosler et non silebit ignis in conspectuejus ardebit,
coliitir, ut in templo Dei sedeat, ostendens se lan- el rn circuitu ejus lempeslas val:da (Psal, LXLVI )>
quam sit Deus : quem Dominus Jesus inteiiiciet — « Nubeset caligoin circuitu ejus. Justilia et judi-
spiritti oris sui (II Thess. n).» Mittetur aulem 'cium prasparatio sedes ejus ( Psal. XLIX)» — «Et
« Elias propheta, priusquam \eniat dies Dominifj advocavitcoslumdesursum, elterram, uf discernat,
magiius et horribilis, el convertet corda patrum ad populum suum (Psal. XLIX)> Nairi c congrega-
filios, et cor filiorum ad parentes (Malach. iv).» bunlur ante eum omnes gentes, et separahit eas ad
Cum quo veniet et Euoch, « el prophetabunt die- invicem, sicut pastor segregat oves ab haedis; et
bus mille ducentis el sexaginta amicti saccis. Et slaluet oves qttidema dextris, hasdosaulem a sini-
cum fiiiierint tesfunonium suum, bestia quas as- str.s ( Natlh. xxv ). »
cendet de aijysso, laciet adversus illos bellum, et CAPUTXV.
vincet illos et occidel, et corpora eorinn jacebunt De polehlia, sapientia el justhia judicis,
in plaleis civitalis magnas,qtiasvocatur spiritua- 0 quantus func erit limor et tremor, quantus
liter Sodoma et yEgypttis, ubi Dominus illorum eritfletus etgemilus; nam si « columnsecoslicon-
crucifixusest. Et post tres dies et dimidium spiritus tremiscunl et pavent ad nutum ejus (Job xxvi), et
vilas jntrabit in cos (Apoc.1).» angeli pacis amare llebunt (Isa. xxxm) : > pecca-
CAPUT XIV, lores aulem quid facicnl? « Si juslus vix salvabitur,
De signisjudicium prmcedenlibtis. impius et peccatores ubi parebuul? ( J Petr. IV). »
t Slalim auleni post tribulationem dierum illo- Proplerca clamal Propheta : « Ne inlres in judicium
rum sol obscurabitur, et luna non dabit lumen D Gumservo luo, Domine, quia non justilicabitur in
feinim,et stellascadent de coslo,el virtutes coelorum conspeclu tuo omnis vivens (Psal. CXLII).J — c Si
inovebunlur : et tunc apparebit signum Filii honii- enim iuiquiiales observ.iveris,Domlne, quis susii-
nis in ccelo.Ei lunc plangent super se omnes nebil? ( Psal. cxx.} > Quis enim non liracat judi-
tribus terras (Mattli. xxiv) »—« Reges terras et cempoteniissimuin,sapienlissimumetjuslissimum?
principes, et trihuiii et divites, et fortes, et omnis Potenlissimum, quem nemo potest effugerc,sapien-
cervusel liher abscondentse in speluncis et in pe- tissimum, quem netno potest latere; jtistissimiim,
tris montium, et dicenl monlibusel petris : Cadite quem nemo potesl corrumpere. c Si forlitudo quas-
super nos, el ahscondite nos a facie sedentis super ritur, robustissimus est, sapiens corde, et foriis ro-
ihronttm, elabira Agni,quoniam venit dies magnus bore; si asquitasjudicii, nemoaudebit pro me lesli-
iras ipsorum. Et quis polerit slare? (Apoc. VI)I moniuntreddere; si jusiificareme voluero, os meum
•—< Et millel angelos suos cum luba el voce ma- condemnahii me; si innocentem oslendero, pravum
gna, et congregabunt electos ejtts a quatuor ventis mecomprohabif, eliam si simplex fucro (Job ix)>
et summis coslorum usque ari terminos eorttm — «Ipse dixit et facia sunt, ipse mandavitet creafa
(Matth. xxiv). » Tunc « ipse^Dominusin jusstt et sunt (Psal. CXLVIII ). » Qni vocat stellaset dieunt;
7J5 LIB. DE ELEEMOSYNA. 743
< Adsumus (Baruch. m ). i — < Qui facit angelos A nefandissima crimina cunctis erunl liquida el ma-
suos spiritus et ministros suosflammam iguis(Psal. nifesia! « Beali quorum remissas sunt iniquitates,
cin); i cujus < voluntati nihil omnino resistit et quorum tecta sunlpeccata (Jsa. LVIII). I Ab Ula
(Rom.ix); > — < cui liullum verbum est impossi- enim sentenlia nunquam poterit provocari [al. re-
bile (Luc. i); i eui <ffectitur omne genu cosleslium, vocaii vel appellari]. Quia « Pater omne judicium
lerrestrium et infernorum (Phil. n). » Hunc ergo dedit Filio suo (Joan. xxn ). » — « Qui claudil et
nemo potest fugere, sicut dicil Propheta : < Si as- nemo aperit, aperil et nemo claudit { Apoc.m). i
cendero in coslum,111"illices ; si descendero ad in- — « Os enim Dominilocutum est (Isa. LVIII). >
"fernum, ades (Psai. cxxxvm). » Ipse scruiaturre- CAPUT XVII.
neset corda (Jer. xvn), cujus« oculis omnia nuda Quod nihil proderit damnatis.
sunl et aperta (Hebr. IV). i Qui « pluviasgultas et Tunc non proderunt opes, non defendent hono-
arenam maris diuumerat (Eccli. i). » Deus scien- res, non suffragabuntur amici. Scriptum est enim ;
liarum Dominus, prasscius omnium, et conscius «Argentum eorum et aurum eorum nori valebit
singuloruni, oceultus occullorum omnium indaga- eos liberare in die furoris Doraini (Ezech. vu). >
tor. Hunc ergo nemo potest latere, sicut dieit Apo- «Flebunt et plangent omnes reges terras, cum vide-
stolus : « Non esl ulla creatura invisibilis in con» rint fumum incendii, propter timorem lorniento»
spectu ejus (JJeor. iv). » Ipse est judex justus, rum eorum (Apoc. xvm). » Quid ergo facieiis in
forlis et longanimis (Psal. vn), qui nec prece, nec die furoris Domini, in die visilationis et calamiia-
pretio, nec amore, nec odio declinal a semita recli- lis, de longe venientis? ad cujus fugielis auxilium?
ludinis, sed via regia semper incedens, nullum ma- < Unusquisque onus suum porlabit ( Gal. vi). i
ltim prasterit impunitum, nullum bonum irremune- — « Anima quas peccaverit, ipsa morietur (Ezech.
raium relinquit (i). Hune ergo nemo potesl corrum- XVIII). i Oquam durum et districlum judicium, in
-pere, juxtaquod dicil Psalmus : « Tu reddes singu- quo non solum de factis, sed < de omni verbo otioso,
lis secundum opera sua (Psal. L\I). » quodcunque locuti fuerint homines, reddituii sunt
GAPUT XVI. rationem in die judicii (Matth. xii); i in quo < us-
Dedivinojudicio. que ad novissimum quadrantem exigetur debitum
Quis autemiioii limeal illud examen, in quo idem cum usuris (Matlh. xvm). i — « Quis ergo fugere
erit, et accusator, etadvocalus etjudex? Accusabit poterit a ventura ira?» (Luc. m.) — « Mittet ergo
enim dum dicet : <Esurivi, el non dedisiis mihi Filiushominisangelos suos.etcolligeiitderegno ejtts
manducare; siihi, et non dedistis milri.bibere. > I omnia scandala, et eos qui faciunt iniqultalem, et
Advocabil, cum subdet: « Quandiu non fecistis uni alligabunt fasciculos ad cbmburendum, et mittent
de minimis meis his, nec mihi fecistis. » Judicabit eos in caminum ignis ardentis. Ibi erit fletus et stri-
cum infert; « Discedite a me, maledicli, in ignem dor denllura (Matth. xm), i gemitus et ululaius
aeternum(Maith. xxv). > Non erunt lesfes in illo [al. ejulatus], Juctus et cruciatus, siridor et clamor,
judicio necessarii,quia tunc manifesla erunl « abs- limor et iremor, dolor et labor, ardor et fostor, oh-
condita tenebrarum (J Con lv). » — « Niliilenim scuritas et anxietas, acerbitas el asperitas, calami -
occulium, quod non revelabilur { Muith. x ). i Tunc tas et egesfas, angustia et tristitia, oblivio et confu-
erunt libri conscientiarum aperli (Dan. vu), et ju- sio, torsiones et punetiones, amaritudroes etleno-
dicabunt mortui ex his quas scripta sunt iu libris, les, fames et sitis, frigus et cauroa, sulphur et
secundum opera ipsorum : « Opera enim ipsorum igiris ardens in sascula sasculorum. Unde liherct
sequuntur illos ( Apoc. xiv). > Quantus erit pudor nos Deus, qui est benedictus in sascula sasculorum,
in peccatoribus! quanla coiifusio erit, ctini eorutn Amen.
(I) Boelius lib. v, De consol.philosoph.

lWMO€EWTll III
ROMANIPONTlFICIS

LIBELLUS DE ELEEMOSYNA.

(Ex edit. Opp. «nnocentii III, Colon., 157S, ih-fol., p. 198.)

rCAPUTPRIMUM. D quam ipsa Veritas cominendavit, quas per eleemo-


Date eleemosynam, et ecce omnia munda sunl synam asserit universa mundari. Unde bene con-
vobis(Luc. xi). gruit nomen effectui, et interpretafio verilatis. Nam
Nemo dignius posseteleemosvnanicommendare, eleemosyna dicilur ab elimino, vel ab «H1,quod est
Pi.TB.OL.CCXVII. 24
747 INNOCENTIIIII VAVM. 748
JJens, et moys, quod est aojia; quia Deus per elee- A et vestes quas• faciebat eis; qui ponens genua
mosynam maculas peccatorum eliminat, et sordes oravil el dixit Tabilha, surge. At illa aperuit ocu-
ahluit viliorum. Eleeinosynaquidem est, indigetit: los, et viso Petro resedit (Act. ix). » Ecce qualiter
pietafis intuitu suhvenire; cujus quantus sil fru- eleemosyna resuscitat : < Stans autem Zacbasus
cius, Scriplura sacra demonstrat. Nam eleemosym dixit ad Dominum : Ecce dimidium bonorum, Do-
mundat, eleemosyna liberat, eleetnosyna redimit. mine, do pauperibus, et si quid aliquem defrau-
eleemosyna protcgit, eleemosyuapostulat, eleemo- davi, reddo quadruplum. Ait Jesus ad eum : Quia
syna impetrat, eleemosyna perlicit, eleemosynabe- salus domui huic facta est, eo quod et ipse filius
nedicit, eleemosyna justilicat, elccmosyna resus- sit Abialias.Venit enim Filius Iiominis quasrere et
cilat, eleemosyna salvat. salvare quod perierat (Luc. xix). » Ecce qualiler
Audi de singulis exempla per ordinem, et ordi- cleemosynasahat.
uate al exemplaper singula, ut fruclum eleemosynir CAPUT II.
•consequaris. Dale, inquit, Dominus eleemosynatn. Effecluseleemosynmex sacrm Scripturm testimoniis
et ecceomnia munda sunt vobis.Eece qualiler elee- mullifariamproburi.
mosyna mundat. Raphael angelits ad Tobiam : Q Sunt quoque et alii plures eleemosynarum effe-
< Bona est, inquit, oraiio cum jejunio et eleemo- ctus, quos ex subjectis teslimoniis poteris cogno-
syna, magis quara ihesauros auri recondere : seere. Quid ergo sollicitus quasris, cur anxius in-
quoniam eleemosyna a morte liberal; ei ipsa esi vestigas, quid faciendo promerearis vitam asier-
quaspurgal peccala, ei facit invenire viiam aster- nam? Dominus in judicio pielatis opera commen-
nam (Tob. xu). »Ecce qualiter eleemosynaliberat. davit, pro quibus ipse misericordibus regnum lar-
Damel autem dixit ad Nabuchodonosor: «Placeai gielur asternum. < Venite, inquit, benedicti Patris
libi consiliiim meum, rex, el peccala tua eleemo- mei, possidete regnum paratum vobis a constitu-
synis redime, el iniquitales tuas misericordiis pau- lione mundi; esurivi enim, et dedistis mihi man-
perum, forsilan ignosect Detts delictis tttis (Dan. ducare; sitivi, et dedislis mihi bibere; hospes
iv). i Tobias vero, quia pergens « per omnem co- eram, et collegistisme; nudus, et cooperuistisme;
gnationem suam, dhidebalunieuique prout poterai infirmus, et visitaslis me; in carcere, et^venislisad
de Tacullalibus suis, esurientes alebat, nudisqut me. Amen dico vobis, quandiu fecistis uni de mi-
vestimenla prasbebal, et mortuis sepulluram solli- nimis lris fratribus meis, mihi fecistis (Matth.xxv).i
citus impendebat, > cum rex jussisset illum occidi. — <Beati enim misericordes, quoniam ipsi mise-
< fugiens nudus latuit, quia mulii diligebant eum ricordiam consequenlur (Matth. v); i nam c in
(Tob. 1).»Ecce qualiler eleemosyna prolegit. <Abs- qua mensura mensi fueritis, remetietur vohis
conde, inqtiit, eleemosjnam in sinu pauperis, et (Matth. vn). i Dives ille, qui induebatur purpura
jpsa orabit pro le (Eccli. xxix); » quia «ignem ar- et bysso, et epulabatur quotidie splendide, quia
dentem aqua cxstinguit, et eleemosyna resislit non est misertus mendico [nomineLazaro, qui ja-
peccalis (Eccli. ni). » Ecce qualiter eleemosyna cebat ad januam ulceribus plenus, cupiens salurari
postulal. c Cornelius aulem eenturio, vir religiosus de micis quas cadebant dc mensa divilis, et nemo
et timens Deum, faciens eleemosynasmullas plebi, illi dabat, morluus est, et sepultus in inferno.
el deprccans Deum semper, vidit in visu manifeste Undecum ipse post mortem misericordiam implo-
angelum Dei dicenlem sibi : Orationes tuas, et rasset < : Paler, inquiens, Abraham, miserere mei,
eleemosyna?tuas ascenderunt in merooiiam in con- et niiiie Lazarum, ul intingat extremum digiti sui
speclu Dei (Act. x).» Ecce qualiter eleemosynaim- in aquam, ut refiigeret linguam meam, quia cru-
petrat. Dominus quoque dicit : « Si vis perfectus cior in hac flainma, t miserieordiam oblinere non
esse, \ade, et vende omnia quas habes, et da pau- potuit, qnoniam ante mortem misericordiam noluit
peribus, et liabebis tbesaurum roullum in coslis cxhibere. Propter quod Abraham illi rcspondit :
yMatth.xix). » Ecce quomodoeleemosynaperficit : D « Fili, recordare quia recepisli bona in vila tua, et
<Anno tertio, dicit Dominus, separabis aliam dcci- Lazarus similiter mala; nunc autem hic consola-
mam ex omnibus quas nascuntur -tibi eo tempore, lur, tu vero cruciaris. Et in his omnibus, inter nos
el repones intra januas tuas, venietque Leviles, qui et vos chaos magnum firmatum est (Luc. xvi). >
-aliam non habel possessionemtecum, et peregrinus Servus ille, qui noluil misereri conservo suo, sicut
et pupillus, ac vidua, qui inlra portas sunt, el com- dominus fuerat illi miserlus, traditus est tortori-
edent et saturabuiuur, ut benedicat tibi Dominus bus quoadusque debitum redderet universum
Deus tuus in cunctis operibus manuuin tuarum qyas (Matlh. xvm). Sed el diviti illi, qui cogitabat am-
feceris (Deut. xiv). i Ecce qualiter eleemosyna be- pliare horrea, et illic uberes fruclus congregare,
nedicit. < Dispersil. dedit pauperihus, justilia ejus Dominus ait: c Stulte, hac nocte animam tuam re-
manet in sseculumsasculi,cornu ejus exaltabilur in petunl a te ; quaeautem parasli cujus erunt?> (Luc.
gloria (Psal. cxi). » Ecce qualiler eleemosyna ju- xn.) Sic est qui Ihesaurizat sibi, et non est dives
btificat. Cum Tabilha, quas plcna erat bonis ope- in Deum. Propterea Dominus prsecepit: <Vendite
ribus et eleemosynis, obiisset, < circumsteierunt quas possidelis, et dale eleemosynam.Faeite vobis
Pelrum omnesviduseflcnles, et oslendenteslunicas sacculos, qui non velerascunt, thesaurum non de-
7£S LIB. DE ELEEMOSINA. 750
ficieateniin coslis (ibid.). t Et alihi : c Facite vohis A
t proficit pauper diviti, quam dives pauperi. Dives
amicosde mammonainiquitatis, ut, eum defeceritis, enim dat pauperi eleemosynam temporalem, pau-
recipiant vos in seterna. tahernacula (Lue. xvi). » per aulem relribuit diviti mercedem seternain.
Idem in lege mandavit : « Si unus de fratribus 'Unde Salomon: < Fosneratur Domino, qui mise-
tuis, qui morantur intra portas chitatis tua% in retur pauperi, et yicissitudinera reddet ei (Prov.
lerra quam Dominus Deus luus dalurus est libi, xix). 1 Et alius item sapiens: < Eleemosyna viri,
ad paupertatem venerit, non ohdurabis cor luum, quasi sacculus cum ipso, et gratiam hominis quasi
nec contrahes manum, sed aperies eam pauperi pupillam conservabit, et postea resurget et letribuet
(Deut. xv). i Item : < Non deerunt pauperes in illis relributionem, unicuique in caput illorum,
terra habitationis tuse. Idcirco praecipio tibi, ut super scutum potestatis et supor lanceam adversus
aperias manum fratri tuo egeno et jpauperi, qui te- inimicum tuum pugnabil (Eccli. xvu). Attende quo-
cum versatur in terra (Ibid.). » Nam juxta Joannis que, quod in casteris rebus, quas cliarius
diiigitur,
apostoli lestimonium : < Qui habuerit substantiam diligentius custoditur : qui vero plus diligit elee-
hujusmundi, et viderit fralrem suum necessitatem mosynam, eam amplius elargilur. Taie quidem est
habere, et clauserit viscera sua ab eo, quomodo debitum charitatis, quod qnanto plus solvilur,
charitas Dei manet in eo? » (IJoan. m.) Hujus " tanto magis debetur. Porro cum eleemosynam das
mandali memor erat, qui exseeutor, heatus Job, in terra, reponis illam in coslo; et cum efeemosy-
dicens :« Oculus fui caeco, et pes claudo, pater nara alleri tiibuis, eam tibi custodis. Uride per
efam pauperum, et mosrentium consolator (/06 eleeraosynam sic alii praestas subsidium, quod tibi
xxix). 1 — « Sinegavi, quod volebant, pauperibus, comparas meritum ; sic subvenis alieri, quod pro-
et oculosviduas exspectare feci. Si comedi buccel- ficis tibi. Nihil de rebus^temporalibus unhersis
lam meam solus, et non comedit pupillus ex -ea? tecum ex 'hac vita portabis, praster eleemosynam
Quia ab infantiamea erevit mecum miseratio, et solam, quara per manus pauperum pnemitlis in
de utero matris mese Ingressa est mecum. Si de- coslum : « Nihil enim, ut dieit ApostoIus"(J'Tim.
spexi prsetereuntem, eo quod non hahuerit indu- vi), inlulimus in hunc mundum, haud dubium, quia
mentum, et absque operimenlo pauperem? Si non nec auferre quid possumus. > — « Nudus, aitalius,
benedixerunt raihi latera ejus, et de velleribus egressus sum de utero matris mese, nudus reverlar
ovium mearum calefactus est? > ete. (Job xxxi.) illuc (Job 1). » Cum autem pauperibus erogas, ihe-
Hinc ait Dominus per prophetam : t Frange esu- saurizas in-coslis, tesle Veritate, uuas dicit: « The-
rienti panem tuum, et egenos vagosque induc in (Q satirizate vobis tliesauros in coslis, uhi fures nec
domum tuam. Ctim videris nudum, operi eum, et effodiunt, nec furantur, ubi nec asrugo , nec tinea
carnem tuam ne despexeris (Jse. LVIII).I Audisil demolitur (Mattli. VJ).» Quid ergo gralius, aut quid
prasceplum ad meritum, audi promissum ad pras- charius eleemosyna, quaenon deserit dantem, eum
mium . « Tunc erumpet quasi mane lumen tuum, omtera deserant relinentem? In illo cui datur sitira
et salus tua coram te orietur, et anteibit faciem escstinguit,famem expellit, nuditatem operit. In ,eo
luam jnstilia tua, et gloria Domini colligei te. Tunc vero qui dat, realum exstinguit, culpam expellit,
Invocabis.etDominus exaudiet; clamabis, et dicet: operitquepeccatum. 0 quam digna recompensatio,
Ecce adsum. Item cum effuderis esurienti animam ut pro eo quod eleemosyna nuditatem corporjs te-
tuam, et animam affiictam repleveris, orietur in git in aliOj iniquilatem meniis tegat in te. < Beali
tenebrisluxlua, et tenebrastuaserunlsicut meridies, enim, quorum remissassunt iniquitates, et.quorum
et requiem dabit tibi Dominus tuus semper, etc. tecta sunt peccata (Psal. xxxi). »
(Ibid.). 1 Commendatur vidua Sareptana , pro eo CAPCTIII.
quod pavit Eliam. Et ex illa die hydria farinasnon Eleemosynamin peccalis faciam non valeread merU
defecit, et lechitus olei non est imminutus, usque: lum, necsuum effectumsortiri, essetamen prmpa-
in diem qua dedit Dominus pluviam super terram „ . ratoriam ad gratiam Dei consequendam.
(JJJ Reg. xvn). Commendalur Abdias, qui centum Verum, si tantas virtutis est eleemosyna, vel po-
prophetas quinquagenarios et quinquagenos abs- lius tanta esl eleemosynas virtus, faciant igitur
condil et pavit. Cnde liberatus ab igne, donari homines qusecunquelibuerint, et eleemosynisdun-
meruit spiriiu prophetias (I Reg. xvin). Commen- taxat insistant, securi de veritatequa dicit: <Date
datur hospitalitas in Abraham et Lot, qui eliami eleemosynam, et eece omnia munda sunt vobis
angeloshospilio receperunt (Gen.xvni). Commen- (Luc. 11).> Nunquid ergo facieniibus eleemosynas
datur in Maria et Martha, quas ante sex dies Pa- omnia munda sunt, ebriosis, adulieris, homicidis,
schas feceruut ccenam Jesu (Joun. xn). Commen- cseierisque vitiorum sordibus involutis? Licenter
datur in duobus discipuliscuntibiisinEmmaus, quii crgo suas exerceant turpitudines, el peragant vo-
infraelione panis Dominumcognoverunt(Luc.xxiv).. luptates, si eleemosyna sufficitad redimenda pec-
Paulus apustolus collectas faciehat in genlibus, utt cata, si sufficit ad emundanda delicla? Absit om-
eas mitteret sanctis in Jerusalem (J Cor. xvi). At- nino, quia tesle Scriptura- « Quidquid immundus
tende quod Dominus non tam feeit divites propterr tetigerit, immundum erit! » (Lev. x\). Nam et cum
pajiperes, qyampauperes propter divites; quia pluss Sapiens prasmisissel: «Exorare, et facere cteenio
7M INNOCENTII 111PAVJE. 752
synam ne despicias,» statim adjunxit. « Ne dicas A diens usque ad mortem , mortem autem crucis
in mullitudine munerum meorum respiciet Deus, ct (Phil. 11).» Restat igitur ul illud angclicum de
offerente me Deo allissimo, suseipiet munera mea morteinlclligalursetenia; sive culpae,qiise praecedit
(Eccle. vn). >Non enim offerentcsa muneribuspla- utcausa; sive gehennae, quae succedit ut poena.
cenl, sed munera ab otferentibus. Undc legilur Sic ergoeleemosynaliberat hominema morieanirpae,
quod «respexit Deus ad Abel el ad munera ejus qUalicunqueduntaxat sano aeeipiasintelleetu. Non
(Gen. IV).»Priusdixif. Ad Abel, et postea dls.it, aulem ab ea moi te, quae animasnon debetur, CULI
Ad munera; quia Deus magis attendit modum in hoc non sit magnD3virlutis,neque potentis efficaciae.
facto, quaiu factum in modo, id est quomodo ali- Liberat igiluf ubminema morte, quaeanima: debe-
quid flat, quamquid aliquo modofiat. Attendepru- tur. Porro mors aniinaenon debetur, nisi lantuni
tlenterquod dicil Aposlolus: t Si distribueroomnes iniquis, qui mortalibus siinl irretiti peccatis. Tales
tacultates meas in cibos pauperum, charilalcm au- ergo per eleemosynasa mbrleaiiimasliberaniur. Ab
tem non babeam, niliil milii prodest (Rom. XIII). » his autcm quteslionumangustiis, illa potest le di-
Vera igitur eleemosynade vera eharilale procedit. stinclio liberare, quod sicut qusedani'praeparatoria
Nam secundumcharilaiis mandatum lioc est: « Di- ( suntad culpam, ita quaedampraeparatoria sunt dd
liges proximum tuum sicut leipsum(Matilu xxn).» gratiam. Prajcedit eniin in honiine juslo quffidain
Ad quod periinet iilud : t Quaecunquevullis ut fa- maligna suggestio, et succedit quaedam improba
ciantvobis bomines, et vos facileillis (Maah. VH).» dclectalio; quae,licet nondum sit mortatis, sed ve-
Sicut ergo volumus nobisab aliis in nostris neces- nalis, debiliial tamen animum et prasparatad con-
silatibus subveniii; sic et nos debemusaliis in suis sensum, qui cum accedit, facil homineih pcceare
necessitatibus subvenire, ul sicut nos, ila proxi- mortaliter, eum el ipse sil mortale peccatum.Inhis
mos diligamus. Nisi enim ramus eleemosynsede enini quolidiesecundlim spirilunl renovamur, quse
cbaritalis radiceprocedat,"non habet piuguedinem seniel ad litteram in primo homine praecesserunt.
vel humorem, ul suavem velmalurumfructum pro- Serpensenim, id est concupiscentia sugaerit origi-
ducat. Nam vera eleemosyna,fructus esl charilalis. naliter. Mulier, id est deleclatiocomeditvehialiler.
«Charilas autem operit muliiiudiuem peccatorum Yir, id esl ralio consentitmtirtaliter. Sic et in ho-
(1 Petr. vi). »De qua Verilas ail: .Dimissa sumei mine inlpio qusedam proeparatoriapraecedunt ad
peecata multa,quoniam dilexit multum (Luc. vn).» graliara, qusemollilieantaiiimuin,sicuiignisccrahi,
Eleemosynaquaede cbariiate procedit, ipsa profe- {Psal. LXVH), ut imaginemsigilli, hoc est simililu-
cto mundal a vitiis, et redimit a peccatis. Q dinem Dei per impressionemgrallaesupervenienlis
Sed forte oppones quod Cornclius centurio non- accipiat.Propter quod legltur: «Interim fac quid-
dum fidcm inediatoris habebat, sine qua justus quid boni potes, ut Deus cor tuum illustret ad pce-
essenon poleral, quia ijuslus ex fidevi\it(i?o»i.i);» nileiitiam. » Talis enim limor servilis, de quo licet
nec «sine lide potcral cliaritaleni habere, cum sine dieatur, quod . limor non esl in charitate, sed per-
fide impossibilesit placere Deo (Hebr. n); > fide, fectacharitas foras mittit timorem (I Joan. iv), t
inquam, mediatoris Dei el hominum Jesu Christi. dieilur lamen de ipso, quia limor Dominipeccalum
Nam qui praeibanlel qui sequebantur, tlamabahl, expellit, et quisine limore est, justificari non po-
dicenles: « HosannafilioDaMd,henedictusquhenit test. Cum ergo timor Domi.iisit initium sapienlise
iu nomineDomini(Maiih. xvni). » Qui tamen Cor- (Eccle.1), profeclo praeparatorius est ad graiiam,
Beliusper eleeniosynasmeruit, et ad sacranientum et ipse sicul cetam fllutn, charitatempraeviusintro-
fidei el ad tidem sacramenlivenire, quemadmodum ducit, quemadmodumdicilur per prophetam: « A
angelusei dixit: «Oralionesluaeet eleemosynaetuae filiioreluo conc'epimusel peperimus spirilum sa-
ascenderunt inmemoriamin couspectuDei(Act.x).t lulis (Isa. xxvi). > Sic eleemosynaprseler charita-
ldeoque pracepit ut accerseret Simouem Petrum, lem, vel potius aiilecharitatem donala,proficitqui-
qui vcniens jussus in spirilu, catechizavii eum et uem, elsi non sufficit; praeparatoria,licetnon pro-
baplizavit (ibid.). Praeterea, cum Nabuchodonosor meriloiia gratiae\el salulis; per quain tamen per-
essel iniquus, frustra dedissetei consilium Daniel, veniluradgraliamet salulem.Redditenimhomiheni
ut peccata sua redimeret eleemosynis',nisi per elee- habilehv,reddit aptum, reddit idoneum,velul sitien-
mosynaspossetasuis iniquilatibusliberari(Dan.IV). tem, velulanhelantem, velut appropinquanlem ad
Item cum juxia Raphaelisangeli testimonium elee- fonlem graliaesalularis;pe'rquera liberatura morte,
inosynalanlae sit efficacia. (Job xnj, ut a morie mundalur a culpa, redimilur apeccalo.
liberet et purgel peccata, nec hoc de tenrporali CAPUTIV.
mortepossit imelligi, cum omnes omnino necessi- Eleemosynamjejunio etorationeesse meliorem,
lati moriendi simus ex
addicti, quo piimus homo nec quemquamab ea excusari.
posnamconiminationisillius incurrit: . Quacunque Bonumesl je]unium, sed melior est^leemosyna,
die comederis, niorte morieris (Gen. n). > Nam et quia quod j»juiriiimsublrahit, eleemosyna trihuit.
« proprio Filio suo'iion pepercit Deus, sed pro om- Alioquin quod jejunium subtrahit voluplati, repo-
nibus tradidit illum (Rom. vm),» baud dubium nil cupiditati. Qui vero dareleemosynam,quodcun-
quin ad mortem. Quia « factus est pro uobis obe- que sibi subducit, alii totum impendit. Per jeju-
T55 LIB. DE ELEEMOSTNA. 7."i
mum enim auligilur caro propria,per eleemosynamA temporale. tum ergo quis erogat eleemosynam,de-
vero reficitur aliena. fllud praestat esuriem, ista bet eam propter aeternam beatitudinem erogare,
vero satielatem procurat.Hursum, bonumest orare, non propler favorem mundanum, v.elpropter huma-
sed melius crogare; quoniam eleemosyna agit nam retribntionem. Unde Verilas inquit in Eyan-
utrumque, jdescendensad proximum, et ascendens gelio : « Cum facis eieemosynam, noli tuba canere
ad Deum. Audi super hoc .sentpniiam Sapienlis: ante te, sicut hypoeritaefaciunt in synagogis et vi
«Concludeeleemosyuam,inquit, in corde pauperis, .eis, ut Jionorificentur ab hominibus. Amen dico
et jpsa pro te orabil ad Dominum (Eccli. xxix). » vobis, receperunt mercedem §uam. Te aulem fa-
Nonenimdesistit prarfi, qui non desinit bene'agerej ciente eleemosynam,nescial sinislra tua quidfaeiat
cum meliussit orare qpere, quam sermone. Sed dextra tua : ut sit eleempsyna tua in abscondito,
dices: Egosum pauper, jegenus,et inops (Apoc.m), et pater Juus, qui Yidetin abscondito, reddet tibi
non liabeo paneni, non habeo. vestem, non habeo (Matth. vi).» Non est contrariuni quod Dominus
slipem, ut uuidquam valeam erogare. Verum at- alibi ait : sEuceat lux veslra coram hominibus, ul
lende quod apud Deum suffieitbona voluntas, ubi videant opera ye&lra bona, et glorihcent Patrem
deesl opporluna facultas. Nec lam atlendjt in mu- vestrum, qui in coelisest (Matth. v).> Primo, quia
aere qnanlilalem , quam devotionem iu opere; " el intentio pptest exislere in absconditq, et opera-
pensans magis ex quanto, quam quanfum. Respi- lio in aperto ; utpropter iiitentionemab§conditam,
cjensenim Jesus, vidit eos qui mittebanl munera nesciat sinistra quidiaciat dextra. Et prqpter ope-
sua in gazophylaciumdivites. Vidil aulem quam- ralionem apcrtam, yjdenles opera liona gloriticent
daniTiduam pauperculam jniltentem aera minuia Patrem. Secundo?quia nemodebel facere opus bo-
duOj et djxil: «Amendico vobis quia vidua pauper num, ut ipse glorificelui-ab hominibus, sed ut ho-
pJu?quam omnesmisit. Nam hi omnes ex abun- mines glorificenl Deum. Unde primum prohibetur,
danti sibi miserunt, jn munera Dei; haecautem ex secundum praccipitur.
eoquoddees! illi, omnem viclum suum, tjuem ha- Rursus aiibi Veiitas ait: « Cum facies prandium
buij,, misit {Marc. xn). » Hinc alibi Dominus ait: aul ccenam, noli vocare amicos tuos aut fralres
t Quicunquepotum dederit uni ex minimis istis ca- tuos, neque cqgnatos, neque vicinos divites, ne
licem aquas frigida?, tantuni in nomine discipuli, forte et ipsi le re.nvilent, et fiat tibi relributio
ameu dico vobis, non perdet mercedem suam (Luc. xiv).» Propter quod alibi dicilur : ilte, et
et mittite par-
(Matlh. x). > UndeTpbias: «Quomodopoteris, esto edite pinguia, et bibite mustum,
miseriGors.Sj multuni tibi est, abundanter tribue; Q tem liis qui non^iraeparaveruntsibi (II Esdi. vm) »
si exiguum, etiain exjguum illud libenter imp.artiri —« Sedcum fjcis convi\ium,vocapauperes, debiles,
slude. Praemiumenini bonum tibi thesaurizas in claudos et caecos, et beatus es, quia- non habent
die necessitalis. Quoniam eleemosynaab omnipee- retribuere tibi. Retribuetur enim tibi in retribu-
cato, et a morte liberat, et non patietur ar.imamire tione justorum (Luc. xiv).» Hic finis, haecmerces,
intenebras. Fiducia magna erit coraro Deoeleemo- hoc praemium, propier quod facienda est eleemo-
syna omnibusfacieulibus eam,(To(>.JV);» non ergo syn i. Porro danda est eleemosynanon ex trislitia,
se pauperlas excuset, quia sufiicit ut voluntas sit sed cum hilaritate. Non cum mora, sed cum vele-
diveSjubi facullas est pauper. ci'ate. Juxta quod docet Apostolusdicens :« Unus-
CAPUT V. quisque prout destinavil in cor.de suo, non =extri-
Eleemosynm\acienda quisnam debealesse ordo, slitia aut ex necessitate.Hilarem enim dalorem di-
modus, causa et finis. li|;itDeus (II Cor. ix).» Etilerum : « Qui praeest i:i
Reslat modout circa eleemo>ynamquatuor dili- sollicitudine,qui miseretur in hilarilate {Rom.xn). >
genter attendas, videlicet causam et finem, modum Nam superomnia vultus accessere boni. Neeputes
et orditiem. Causam, utfiat «x^haritate;finem,ut esse contrarium, quod a quodam dicitur Sapiente :
fiat propter bealitudinem; modum,iit J-lialex hila- D Da quod te doleat. Voluit enim per hoc dalum com-
ritate; ordinem, ut fiat seeundum regulam. modare magnifieum, vel potius ad.dalum magni-
Ex charilate quideni danda esl eleemosyna;quia ticum Invitare. Noli prjopler tristem vultum totum
sicut arbor ad fruetum, ita charitas se babet ad amiltere meritum, sed propler hilarem faciem gra-
eleemosynarn.« Non enim potest arbor bona fru- tam acquire mer-cedem.Renedictionemrei,.cum po-
clus malos facere, neque arbor malairuclus bonos tes, impende, cum ve/o non potes, bcnedictionem
facere (Mallh. VII).J Propterea dicit Apostolus : verhiredde. «Non exasperespanperem, neqiie con-
e Si dislribuero omnes facultates meas in cibos turiies eum (Eccli. .iv),» memor ejus qu,od legi-
pauperum,cbarilatemautem non babeam, uihilmihi tur etJiiandatur : «Eili, in bonis non des querelam,
prodest (I Cor. MII).I Non ergo se quisquam fru- et in omnidato npn des trisiitiam verbi m,aii.Nonne
stra deeipiat,utaestimeteleemosynamsine charitate ardorem refrigerat ^os ? Sic et verbum.bpnumme-
sibi posse sulflceread salutem. Licet ad tria -valcat lius quam datum. Nonne e,cceverbum superdaluro
eleemosynaextra charilalem distributa. ^el ad ha- bonum, et utrumque cum homipe juslificatp? Stul-
bilitatem suscipiendi gratiam, vel ad mi.tigalionem tus acriter impr^operabjt,^t datum in,a.is.cijpflnati
tcternaepoena!, vel ad obtinendum bonam fsliquod tabe?€ere facit oculos (Eccli. xvni).» Porro^ bis
753 IMOCENTII III PAP.E. 756
dai, quicitodat. Ondenondifferasbene facere; quia A Sed inter hos praeferendisunt justi, si caetenecii-
«spes quae differtur, aflligitanimam(ProvAIII) i — cumstaiiliaepares existant. Unde forsitan oppones
« Corinopisneafllixeris, et non protrahas datuman- quod Dominus ait : c Omni petenti te tribue
gusliati (Eccli. iv).>—«Antemorlem benefacamico (Luc. vi);> neminem enim excepit, qui omnes in-
tuo, el secundum vires tuas pauperi porrige. Non clusit. Propter quod alibi dicit: « Diligite inimicos
defrauderis a <liebono, et parlicula boni doni non veslros, benefacite, etc, et orale pro persequenti-
te praetereat. Memor esto, quia mors non lardabit. bus et calumniantibusvos (Ibid.).i Diligitecorde,
Unde sine dilatione fac bonum dum potes, quia orate ore, benefacite opere. Sicut Pater vester coe-
foite cum volueris facere bonum, non poteris, et lestis «solemsuumfacit oriri super bonos et malos,
in tuis bonis alius luxuriabitur (Eccli. xiv).» Ad et pluit super juslos et injustos (Matth. v).» Cum
hoc speclat, quod secundum Joannem Jesus ait enim omnis homo tam bonus quam malus nobis
Judae : « Quod facis fac citius. Quidam enim puta- ratione nafurae sit proximus, et ex praeceptodi-
bant, eo quod loculos habehat Judas, quod dixerit vino teneamur diligere proximos sicut nos ipsos :
eiJesus, ut egenis aliquid daret (Joan. xm). » profecto videtur, quod passim omni homini tenea-
Unde namque potuissent illud putare, nisi frequen- mur indigenti cum possumus subvenire, et cum
ter audivissent Jesum Judacdicentem, ut cito daret " majoris meriti videatur, inirnicis benefacere quam
egenis ? Noli ergo bonum quod concepisti differre, amicis, juxta senlentiam Veritatis dicentis : « Si
quoniam a mane usque ad vesperam mutahitur diligitis eos qui vos diligunt, quam mercedemha-
tempus, et mens rapitur in diversa. Necdimitfas bebitis ? nonne publicani hoc faciunt ?» (Ibid.)
illud exsequendumhaeredi; quia vix libilaudem.ne- Itemque Tobias : t Ex substantia tua fac eleeme-
dum mercedem rependet. Caeterum in eleemosyna synam, et noli averlere faciem tuam ab ullo pau-
danda serva regulam ordinatam. pere. Ita enim fll ut nec a te avertalur facies
Triplex enim eleemosyna est, cordis videlicet, Domini (To6.iv).» Econtra Veritas ipsa testatur :
oris et operis. Ex corde daiur per compassionena, « Quicunque recipit justuiu in nomine justi mer-
ex ore per correctionem, ex opere per largitionem, cedem justi accipiet (Mutlh.x). » Nondicit indif-
De primo dieit Apostolus : t Quis infirmatur et ego fmite, qui recipit hominem , sed determinale,
non infirmor ? Quis scandalizatur, et ego non uror « qui recipit justum > quemadmodum aiibi le^i-
(II Cor. xi)? » Multum enim consolamur afflicles, tur : t Desudel elecmosyna in manu lua, donee in-
cum compatimur palientibus, et dolentibus conde- venias justum cui des ( Eccli. xn).» Hinc alibi
lemus. De secunda Veritas ait : « Si peccaverit in rj dicit Scriptura : « Si benefeceris, scito cui feceris,
te frater tuus, corripe eum inter te et cum solum. el critgratia in bonis luis multa. Renefacjusto, et
Si te audierit, lucratus eris fratrem tuum (Luc. inveniesretributionem magnam; et si non ab ipso,
xvii ).> Errauli non modicum subvenisti, si corre- certe a Domino. Non enim est ei bene qui assiduus
ctuni ad rectitudinem revocasli. De lertia dicit pro- est in malis, et eleemosynam non danti; quoniam
pheta : « Frange esurienti panem tuum, et egenos, et Altissimus habet peccatores odio, et misertus est
etc. (Isa. LMII).»Tu inducis illum in domumlerre- poenitentibus. Da misericordi, et ne recipias pecca-
nam, et ipse le inducet in aulam coelestem.Verum lorem, et impiis, et peccatoribus redde vindictam.
haec triplex eleemosyna danda est ordinate. Primo Da bono, et ne receperis peccatores. Renefac hu-
nobis, secundo proximis. Crudelis est enim et fa- mili, et ne dederis impio (Ibid).i Item Tobias :
tuus, qui alii compatitur, et sibi non miseretur ; « Panem tuum et \inum tuum super sepulturam
qui alium castigat, et se non emendat; qui alii sub- jusli constitue : et uoli ex eis manducare el bibere
venit.et se despicit. Econtra praecipilur: «Miserere cum peccatoribus (Tob. IV).»
animsetuse placensDeo(Eccli.xxx).t—«Ejiceprimo Multum ergo conlingeret eleemosynamrelaidari,
trabem de oculo tuo, et lunc ejicies festucam de si semper oporteret iuter bonos et malos discerni.
oculofralristui(Ma«/j.vn).»—«Gumviderisnudum '.D Scd cur in eleemosynadanda non praeferasjustum
operi eum,etcarnem tuaniiiedespexeris,(Jsai.LVIII). > iniquo, cum ipse tibi merilis et precibus suis plus
Ergo tibi ipsi primo da eleemosynammiscrlus tui. valeat apud Dominum promereri? Sane benefacien-
Corripe teipsum, subveni tibi; quoniam t qui »ibi dum est et honis et malis, et justis et impiis, et ami-
nequam est, cui bonus erit ?>(Eccli. xiv.) Scias te cis et inimicis, cum necessitas exigit, et facultas
ergo culpabiliter durum, et dure culpabilem, si cor- pennittit; sed in lalibus ponderandaesunt eireum-
poralem amici lui deploras mortem , et spirilualcm stantiae,ut possit discerni, quando, et quomodo,et
animaetuae mortem non dcfleas. Post te da proxi- ubi, el cui magis debeat subveniri. Contingereeuim
mis eleemosynam, et in eis quoque ordinem potest, ut aliquando magis subveniendumsit malo,
serva, praeferens fideles, doniesticos, propinquos. quam bono, si videlicet majori premitur egestate,
Propter quod dicit Apostolus : « Operamini bonum praeseriiincum absque periculo non potest subven-
ad omnes, maxime ad domeslicos fidei (Gal. vi).» tio prorogari. Et licet magni fit meriti benefacere
Nam hoc exigit charitas ordinata, de qua dicit inimicis, quia tunc maxime propter Deumanimo
sponsa in Canticis : t Introduxil me rcx in cellam ,is infertur ; unde : « A diebus Joannis BaplisUB
vinariam, et ordinavii in mccharitatem (Cant. n).s regnum cosloiumvim palilur, et violcnti diripiunt
757 LIB. DE.ELEEMOSTMA. 7S8
illud {Matlh. xi).i Si tamen parentes indigeant, eis .A non postulet veniam, sive safisfaciat, sive non sa-
credo potius succurrendum , propler illud speciale lisfaciat, de offensa debes omnino dimiltere, cum
mandatum : « Honora patrem tuum, et matrem ex praecepto divino tenearis diligere inimicuni.
tuam (Exod. xx).» Quod .non tantum ad reveren- Unde Joannes aposlolus ait : t Qui fratrem suum
tiam exhibendam,quantum ad impensam praestan- odit, homicidaest (/ Joan. m). > Optimaigitur elee-
dam creditur promulgatum. Licet ergo benefacien- mosyna est indulgere peccanlibus, dimitlere debi- -
dum sit generaliter omnibus proximis, amplius toribus, et miseris misereri. De qua Veritas ait:
tamen bonis quam malis, juslis quam impiis , hisi « Dimittile, et dimittetur vbbis (Luc. vi). »—•<Mi-1
regulaegenerali detrahat aliqua specialis exceptio, sericordiam aulem volo, non sacrilicium (Matth.
circumstantiis ponderatis, quemadmodum praeli- ix). > — « Misericordiamnamque superexaltal ju-
bavi, Hlud autem quod Iegitur : Desudet eleemo- dicium (Jac. n); >et: « Reati misericordes, quo-
syna tua in manu tua, 'donec invenias jusliim cui niam ipsi misericordiam consequentur (Matih. v).>
des (Eccli. xn), juxla litlerse circumstantiam per- Restat dicendum, de quibus sit e)eemo=ynafa-
linet ad exhibendam decimam sacerdoti, ut is sit cienda. Vidctur profecto de his qusejusle possides, ,
litteraesensus : Donec invenias justum «ui des, id el rationabiliier acquisisti, secundunTillud Sapien-
est sacerdolemeui debes. Nam sacerdos praetefprae- ^ lis : « Noli offerre munera prava : non enim sus-
ceptum justus esse tenetur, propter officium,quam- cipiel illa Deus (Ecc/i.xxxv). > Item :« Qui offerlsa-
vis in quibusdam codicibus sit justum. Judiei vero crificiumde rapina pauperis, ac si viclimet fllium
tres decimas dividebant, quas et eleemosynas ap- in conspectupatris (Eccli. xxxiv). >Rursus : « Nou
pellabant, de quibus ad praesensnon est disseren- offeras in' domo Domini Dei tui prelium carnis,
dum. Quod autem alibi legitur : « Da misericordi, aut mercedem proslibuli (Deut. xxni). > Multa
et ne suscipias peccalorem; >et iterum : « Renefac sunt talia in Scripturis, sed isla sufiiciunl; quia
humili, et ne dederis impio (ibid.), > sane debet in- < in ore duorum aut trium testium stat omne ver-
lelligi,juxta regulam illam : Sic diligendi sunt ho- bum (Deut. xvn). > Conirarium autem videtur Do-
mines, ut eorum non.diligantur errores. Undepec- rciinus in Evangelio docuisse : « Facite, inquiens,
cator prohibetur suscipi, et impio dari vetalur, vobis amicos de mammona iniquitalis, ul, cum de-
videlicet ne per susceptionem vel dationem hujus- feceritis, recipiant vos in aeterna tabernacula (Luc.
modi foveatur impius in peccato. Non ergn subve- xvi). » In Ecclesiaslico quoque legilur : « Noliava-
niendum est laiibus occasionefovendaeculpae; sed rus esse in divitiis injuslis (Eccli. v). » Verum in-
subveniendumest eis ralione suslenlandae nalurs. P ( ter ea quae acquiruntur injuste, quaedam sunt iii
Caelerumsolerter attende, quod nisi dederis elee- quibus transfertur dominium, quaedam in quibus
mosynam cordis, Deus non acceplat eleemosynam non transferlur. De illis ergo in quibus transfertur
operis, ipso altestante qui ait: t Si dimiseiitis ho- dominium, ut iu negotiatione, militia et hujusmo-
minibus peccata eorum, dimiltet vobis Pater c«e- di licile potesteleemosynaerogari, quia, cumcffecia
leslis delicta vestra. Siautem non dimiseritis, nec sint lua, licet offenderisillicile acquirendo, jam ta-
Patervesler vobis dimittet (Matth. vi). >Sic cnim men quasi de luis, licite poteris erogare. De illis
docuit et praecepit orare : « Dimitte nobis debita aulem In quibus dominiumuon transferlur, ul de
nostra, sicut et nos dimillimus debiloribus noslris furlo, rapina sacrilegio el usura, non licet eleemo-
{Ibid.). >Propter quod in eodemsermone ipse prav synam erogare; quia, cum sint aliena, non tua, te-
ceperat: « Si offers munus tuum ad altare, el ibi neris ea his, quorum sunt, reslituere, non autem
recordatus fueiis quia frater luus habet aliquid ea invitis dominis conlreclare. Unde Zachaeusbene
adversum te, repone ibi munus tuum ante altare, dislinxit: « Ecce, inquil, dimidium bonorum meo-
et vade prius reconciliari fratri tuo, et tunc veniens rum do pauperihus, et si quid aliquem defraudavi, _
offeres munus tuum (Matih. v). > Vides aperte, reddo quadruplum (Luc. xix). > Quod autem de
quod Deusnon approbat munus operis, nisi prius D mammona iniquilatis in Evangelio (Luc. xvi), et
bfferas munus cordis. Eleemosynam vero cordis quod de diviliis injustis in Ecclesiastico (eap. xiv)
prudeiiter impendis, cum aut offendenti dimitlis, legitur, ad illas acquisitiones injustas, in quibus
aut satisfacis offenso, utuecille conlra terancorem transfertur dominium,refertur, de quibus licite po-
vel odium in corde retineat, nec tu contra ipsum test eleemosyna erogari: quamvis et alio modo
retineas rancorem vel odium in corde. Uude ad sane possint intelligi, sed ad praesentem lihellum
utrumque sensum potest referri, quod dicitur : ille non perlinel inlellectus. Alias autem auctorita-
« Quia frater luus habet aliquid adversum te, >sive tes ad eas referas acquisitiones injuslas, in quibus
quod ille conlra te habet causam rancoris vel odii, dominium non transfertur : licet de mercede pro-
quia tu illum forsan offendisti; in quo casu tu ei stibuli soleant scholastici disputare, quaesi transire
satisfacere debes, ul reconcilieris eidem. Sive quod dicalur in dominium meretricis (Deut. xxm), di-
ille contra te commisit offensam, propler quam tu cendum est sane, quod ratione mysterii, sicut et
moveris rancore vel odio contra eum; iu quo casu prelium canis, in domo Dominiprohibelur offerri.
tu ei debes dimittere, ut reconcilies eum tibi. Rau- Quia vero « nou auditorcs legis, sed factores justi
corem enim cordis et odium, sive postulet, sive suntapudDeuin (JSom.ii),>logo te.frater, eihoiior„.
m INNOCENTIIIII VAVJE, 760
ej precor, et moneo, guisquis es, Christiane, si vis A moritur (Jac. i).^ Hic « flos et conleri-
egreditur
esse quod diceris, ut studeas facere quod audisli, tur, et fugit velut
umbra, et nunquam in eodem
tenens pro certo, quod*eleemosynaquae datur « de statu permanet
(Job siv). > Finalis vero perseve-
corde puro, et conscienlia' bona, et fldc non flcta rantia est,
quaedurat usque in finem. Haecest fons
>
(I Tim. i), magnam praestat fiduciam apud Altis- vivus, hortus signalus (Cant. IV), cui non commu-
simura, et ipsa contra omne periculum salutaris nicat alienus, qui semper fluit,
est medicina. semper scaturit Ia-
bores fideles, ut bane habeant claustrales, ut hanc
CAPUT VI.
Ad eleemosynamsicul ad iquodlibet fionum opus, retineant virgines, ul hac se informent viduae,et in
necessario requiriperseveramiam. hac omnes requieseant. Diabolus quandoque hoiri-
ijuoniam autem nec eleemosyna, nec jejunium, nem irritat ad bonum, ut de hono gravius malum
nec oratio Deo placere, vel homini esse meritoria eliciat. Gontra hune daemonisinsullum ^alel per-
ad vilam beatam possunt, sine perseverantia, id- severantia, ut de bono fine bona claudantur inilia.
circo vel pauca hic de vir^tuteperseverantiaecon- Bona enim inchoare, et malo fine concludere, est
neclenda sunt. Et in primis sequentibus auetori- monstruosa confingere. Illa enim aetio chiniaera
tatibus monetur quilibet ad perseverantiam. Ait est, quoeinitium habet a ralione, finem vero a sen-
j sualitate. Cum
R >
namque Dominus nostcrJesusChrislus :« Qui per- enim sic agitur : humano capiti cer-
severaverit <usquein finem, liicsalvus erit (Matth. vicemplctor depingit cquinam, et sic varias indu-
s); » et alibi : « Si perseveraverit usque in flnem cit infructuosasqueplumas (34). Caveergo, o homo,
pulsans, dico vobis, etsi non dabit ei, surgens co ne aclio tua monstra parial, neque gignal praesti-
quod amicus ejussit, propter improbitatem tamen gia. Enormis enim fruclus vivenlis , si capili non
illius surgens, dabit ei quolquot habet necessarios; respondeat finis. Sunt enim quidam, quorum \iia
(Luc. n). » Et Apostolus ait : « Omnes in stadio monslrum mirabile est, quorum initium bonum
currunt, sed unus accipit bravium (I Cor. rx), > quasi caput bominis praeiendit: medium vero in
Et < qui legitime certaverit, coronabitur (II Tim. luxuriam descendens ventrem <;apras praelendit :
11).» Et aljbi dicitur, -quod Domimis judicat fines. ad ultimum in rapacitatem devians lupaepedes os-
terrae (Psal. ix). Et « ubi «eciderit arbor, sive ad tendit. Ah homol quid prodesl lihi bonum incboare.
austrum, sive ad aquilonem, ibi erit (Eccle.xi).» et non bpno fine concludere? Ronum enim virtutis
Finis enim, uon pugna coronat. Ex hoc proeeden- non solum amittis, sed et damnum incurris, et
dum est sie: Non estmagnum sic inchoare bonum, supplicium promereris. Melius esl viam Yerjtalis
sed consummare perfeetum. Multi aggrediuntur, f. < non agnoscere, quam post agnitam retroire (II
-magna, sed defieiunt in via; multi exeunt Sodo- Pelr. u). Post hanc inconstantiam homo levitatis
mam, sed relrospieiunt (Gen.xix); multi egrediun- argueris, apostasiam incurris, mentis stabilitatem
tur Babylonem, sed morantur in via, nec perve- postponis. 0 homo, per perseverantiam brevitatem
niunt ad aeternampacis civilalem. Nec persevcran- vitae redimis, nullum tempus incassum transire
tia piget Aggredi magna, nec fatigat inchoatum. permittis. Composilaementis est posse consislere
Haecuraiatnutantem,hsec«>i"onatpugnantem, haac [ in bono, et in bono morari. Nil tam utile esl, uli
ducit ad briivium,hsec ad portum ; haecdat formamy bonum opus bono iine concludere. Perseveranlia
openi, regulam actioni; haecest ialaris tunica Jo- bonum producit tenerum in maluritatem, perducit
seph, in finem viloeperlingcns (Gen. xxxvn); hasc' provecla perseveranlia in maturitatem ; pcrseve-
esl lunica saeerdotalis, usque ad pedes perveniens rantia non quaerit animum puerilem, sed adultum:
(Exod. xxvni); haecest cauda hostise, quam tene- maturos quaeritmores, et non teneros et inermes.
mur Deo offerre (Levit. m); Iisec est calcaneus; ,Si vis consequi perseverantiam, assuesce te sem-
bonaeoperationis, uuam contra serpentis morsus5 per ad bojium, ut consueludo, quae£st allera quasi
debemus obser-vare(Gen. m). Haecest ^virlus qu;e; , natura, vilse perseveranliam gignat, conviclus bo-
pro orationfi ad Deum allegat, quse omne votum, ® noi-umJonganimilatem pariat. Si lotam vitam per •
bonum,informat,qua laureaniur martyres, qua co- severantia non illuslrat, saltem perseveramia fina-'
ronantur virgines^ hascest quaeres difficilesreducitt lis finem concludat. SI obtulisti florem juvenlutis
ad facilitatem, qu<e omnem vincil difficultatem;; diabolo, saltem faeces senectutis immola Deo tuo.
liaecestvestis sineruga, tunica sine macula (Ephes. In vespera landatur serenitas diei, in fine slatus
v); haecest quae bonam aclionemfacit unicolorem,, boni operia. Vide a quanlobono decidit Judas, qui
virtutem uniformem. in bono sioii perseveravit (Mallk. xxyj); vide quid
Et notandum quod quaedam perseverantia est Salomon per inconstantiam animi et instabililatem
temporalis, ut ila loquar, quaedam finalis. T«m-. perdidit (III Reg. xi); in qiianlam ealamilalem
poralis est, quae ad tempus viret, et in tempore; Saul decidit (I Reg. xm). JHe qui hanum proponit,
perversitatis eflloret, feno comparabilis, quod nunc; et ad finemnon perducit, obvial illud verbumEvan-
virescit, nunc in clibanura mittitur (Luc. xn) : gelicum : t Ecce liiclonio inco3pitsedificare,(}tiioii
nunc floret, nunc conteriiur, nunc consequer ~~ notuil consummar-e(Lnc. xiv). J
(54) BORAT.,De artevoet., vers. i.
701 ENCOMIUMCHARITATIS. -762
, Qnanli merili sit perseverantia, ex flagitio.oppo- A oret (I Joan. v). » Impnenitenliaaulem ex despera-
siti vijii coiijecturare possumus. De impoenitentia lione nascitur, aut ex praesumptioneorilur : et
etenim dicitur, quod tanta est htijus pcccafi poena, quantum in ipsa est, aut derogat Dei juslitiae, aut
quod humilitatem postulandi veniam subire non detrahit Dei misericordiae. Felix *rgo perseveran-
possit. Hoeesl^nim peccalum in Spiritumsanclum, lia, quae impcenitentiam excludit, obslinationem
hoc est peccatum -admortem, de quo Joannes ait: «xpellit, conteniplum eliminat, obduralionemes-
« Estpeceatum ud mortem, non dicp pro eo ut quis pugnat.

IWmOGBWTU III

PGNTIFICISROMANI,-

ENCOMIUM CHARITATIS.

(Opp. Innoeentii III ed. lS75,£olon., in-folio.)

Charilas ul sicut omne bonum opus,sic etiam eleemosynamreliquaque pietatis opera Deo
grata, hominioue fmctwosa £fficiat.

Charitalis autem encomium in fine hic suhnec- B desiderium seternorum,non solumblanda respuere,
lurus, primum eam ex sacris litteris probare el com- sed etiam adversa, pro ^o qupddiligil adipiscendo,
mendare operae pretium existimo. Sunt jautem hae cogit tolerare. Haecest charitasquaeAbelmartyrem
auetoritales, quaeformam praeferuntcharitaiis : Di- fecit, Abrabam de terra sua eduxit. HaecJoseph in
liges Dominum Deum luumex toto corde luo, et ex .(Egyptojservavit.Haec*st flamma, quaeiribus pue-
tola anima lua, et ex lota mentetua, et ex omnibusvi- ris in fornace flammamexstinxit. (Gen.IT,xui, XLI;
ribus luis; elproximumtuumsicut teipsum(Deul. vi; Dan. ui). Haecest cbaritas omniumbonorum maxi-
(Malth, xxu). Ilem Joannes aitrj Deus charilas est; ma, cui nil sapit exlraneum, vel asperum , vel con-
qui manet in charilate, in Deo-manet, ei Deus in fusum, virlutes caeterasmunimine suse perfeclionis
eo (Joan. xiv). Item Petrus : Ante omnia mutuam solidans-.Quisquis in ejus radice se inserit, nec a
in vobismelipsischarilatem continuam habenles: viriditale delicit, nec a fruclibus evanescit, quia
quia charilas operit multitudinem peccatorum jecunditalis _opus eflicaciter non amillit. De hac
(I Petr. iv).Item Paulus \ Charitas patiensesl„beni- Isidorus ait c t Nulhim praemium pensatur, sine
gna est, non agil perperam (1 Cor. xm). Item Sa- amore charitalis : quamvis recte credat, tamen sine
lomon : Odiumsuscital rixas , et charilas paril di- ^ charitate ad beatitudinem pervenire non potest,
lectionem(Prov. x). Ilem Augustinus: t Omnia quse- "*Quia tanta est cliaritatis virtus, ut etiam prophetia
cunquefacimus sine -charitafe,J)iiiil.nobisprosunt; et marlyrium sine illa nil esse credatur. Charitas
fatuum et inane studium .expendimus,.si non Jiabe- omnium virlutum obtinet principatum. t Unde et
mus cbaritalem, qui Deus est. > Item Gregorius : vinculum dilectionis ab Aposlolo dicilur, quia uni-
« Tanto amplius rubigo peccatorum consumilur, versaevirtutes ejus vinculo religantur. Dilige ergo
quanto igne charitatis cremalur cor peccatoris. > Dominumut eligas, dilige melius ul salubre degas.
Ex his sic procedendum est: 'Quis praedilus Tul- Dilige Deum ut eligas-esse cum Deo, dilige melius,
liana eloquentia, quis omniformatus sapientia suf- ut unus fias cum eo. Per dileclionem ergo diligas,
ficit laudes charitatis exprimere, ejusque virtules quod diligis, si tutius pervenirecupis , et festina ut
ad unguemexponere ? Haeeest eharitas, quaedocet apprebendas. Ergo per dilectionem curris, per di-
illecebrasfugere,voluptales calcare, carnis concu- lectionem-apprehendis.Item quo plus diligis, eo et
piscentias cohibere, desideria illicita frangere, ho- amplius amplecteris. Ergo per dilectionemsuperius
mines conlemnere, postremo universa blandimenta vide de quo tibi dileclio ipsa est. Dilectio ipsa est
respucre. De hac sponsus in Canlico amorjs ,ait: cursus, ipsa ,-estperyenjtip,jpsa-est pecmansio,ipsa
Pone me ut signaculum super cor luum, quia fortis ) est beatitudo. Dilige ergo Deum, elige Dominum,
estut mors dilectio, dura sicul infernus mmulatio curre, apprehende, posside, fruer-e.Haecest via su-
(Cant.m). Mors«nim viventes exslinguit, jnfernus perexcellens, yia supereminenSjviasjdis.torjasdiri-
autem nec mortuis parcit. Dileclio igitur ut mors gens, vias rectas ostendens.
esffortis. Kam sicut illa sensum carnis, sic isla Jlaec-estcharitas, quae tantum jn Dejimpraeva-
affectum carnalis concupiscentiaepunit. Dura tst Juit, quod eum de sedesupernaemajestalis adinfir-
sicut infernuscemtdatio,quia hos quos intus lrabit mitalem nostr* hurnanilatis adduxit, vulneravit
1CZ INNOCENTIIIII PAP,£. 'Gi
impassibilem, ligavit insuperabilem, traxit incom- A quai sic mchoatur m via, quou consummatur rn pa
mutabilem, seternum fecit mortalem. Si tantum tria. Hsec esl ignisin Sion el caminus in Jeiusa-
potuit charitas in Deum, quanlum homo deberet lem (Isa. xxxi). Charitas quasi Trinitatem creatam
posse in seipsum ? Si Deus propter hominem lanla parit : in qua Trinitate quasi Pater est dilectioDei,
pertulit, quid homo propter Deum tolerare recusa - a quo procedit dilectio, qua se homo diligit, lan-
bit? Pudeat te, o homo, non subjici charitali, quae quam proles a parente : ab utroque vero dilectio
sibi subjecit auctorem mundi, non pudeat subjici proximi procedit, quasi Spirilus sanctus ab utroque.
charitati lutum, quae sibi subjecitet figulum. Hsec Istaediiectionis sunt in una subslantia charilalis,
nornsmulatur,non agit-perperam(ICor. xui). Abillo sed diversaein propria persona.
in quo habitat, radicem vitiorum exstirpat. Chari- Caveergo, o homo , si dilectionem sectari velis,
tas omnium viitutum est origo ; charitas mentem ne umbra dilectionis fallaris. Est enim dilectio for-
hominis illuminat, conscientiam mundat, animam tunae, quae cum prosperilate advenit, et in adversi-
laetificat, Deum demonstrat. Animam in qua chari- late recedit. HaecDeum diligit homo carnalis , qui
tas habitat superhia non inflat, invidia non deva- Deum laudat solum, cum benefecerit ei. Est dilectio
slat, ira non vexat, avarilia non excaecat, tristitia naturae, qua naluram suam Deumque sensualiter
mala non dissipat, gula non infiammat, luxuria non R diligit. Est dileclio gratiae, quae sola habet quod
coinquinat. Semper munda est, semper quiela, sem- Deum diligit, ut in praemiumhabeatur. Prima est
per casta, semper laeta, semper pacifica, semper be- deficiens, secunda faciens, teitia perficiens. Prima
nigna, semper modesta. In adversis secura, in pro- est charitatis, secunda sensualitatis, terlia rationis.
speris non elata. Haeccrux spiritualis est, quam qui- Prima falsitatis, secunda humilis peccatoris, tertia
libet portare tenetur, ut tollendo hanc crucem, justificati hominis. 0 homo , considera quain dul-
Christi vestigia sequatur : cujus altitudo erigitur cis est amor Dei, quam impurus sit amor hujus
ad Deum, latiludo extenditur usque ad inimicum, saeculi. Amor Dei maler est omnium virtutum :
longitudo ad vitse terminum, ejus profuuditas di- amor saeculi mater est omnium viliorura. Apud is-
vinae sapit bonilalis immensum. Haec est charitas tum amorem imperfecta sunt omnia, apud illum
quaepugnanli est meritum, triumphanti praemium, perfecta sunt cuncta.

INNOGENTII III

ROMANIPONTIFICIS

MYSTERIORUM EVANGELICiE LEGIS

ET

SACRAMENTl EUCHARISTLE

LIBRI SEX.

(Edit. Opp. Innocenlii Hl, Colon., 1575, in-folio.)

ORDO MISSJS.

SACERDOS.— In nomine Patris et Fiiii et Spiritus C MINISTRI. — Quia tu es, Deus, forlitudo mea ,
sancti. — Amen. quare me repulisli, et quare trislis incedo,' dum
Inlroibo ad altare Dei. aflligit me inimicus ?
MINISTRI. — Ad Denm qui laetificat juvenlutem SACERDOS. — Emitte lucem tuam et veritatem
meam. tuam : ipsa me deduxerunt, et adduxerunt in mon-
SACERDOS.—Judica me, Deus, et discerne causam tem sanctum tuum, et in labernacula tua.
meam de gente non sancia : ab homine iniquo et MINISTRI. — Et inlroiho ad allare Dei: ad Deum
doloso erue me. qui laetilicatjuventulcm meam.
763 DE SACRO ALTARIS MYSTEHIO LIBRI SEX. - ORDO MISSJE. 706
SACERDOS.—Confitebor tibi in cithara, Deus,Deus A quias hic sunt, et omnium sanctorum : ul indulgere
meusj quaretristis es, anima mea,j'et quarecon- digneris omnia peccata mea. Amen.
turbas me ? INTROITUS. — Cihavit eos ex adipe frumenti, al-
MIMSTBI. — Spera in Deo, quoniam adhuc confi- leluia; et de pelra melle saturavit eos. Alleluia,
tebor illi salulare vullus mei, et Deus meus alleluia, alleluia.—Psalm. Exullale Deo adjutori
SACERDOS. — Gloria Patri et Filio et Spiritui nostro : jubilale DeoJacob. — Gloria Patri et Filio
sancto. , et Spiritui sancto. (Alternatim cum mhiistris, dicil.)
MINKTRI. — Sicut erat in principio, et nunc et Kyrie eleison, kyrie eleison, kyrie eleison. Christe
semper, et in saeculasaeculorum.Amen. eleison, Christe eleison, Christe eleison. Kyrie
SACERDOS. — lnlroibo ad altare Dei. eleison, kyrie eleison, kyrie eleison.
MINISTRI. — Ad Deum qui laetificat juventutem Gloria in excelsis Deo, el in terra pax hominibus
meam. bonae voluntalis. Laudamus te, benedicimus te,
SACERDOS. — Adjutorium nostrum in nomine Do- adoramus te, glorilicamus te. Gratias agimus tibi
mini. propler magnam gloriam tuam. Domine Deus, rex
MINISTRI. — Qui fecit coelam et terram. coelesiis, Deus Pater omnipolens. Domine, Fili uni-
SACERDOS. — (Inclinalus.) Confiteor Deo omni- " genite Jesu Christe, Domine Deus, Agnus Dei, Fi-
potenli, beatae Mariae semper virgini, beato Mi- IiusPatris. Qui tollis peccata mundi, miserere no-
chaeli archangelo, beato Joanni Raptislae, sanctis bis. Qui tollis peccata mundi, suscipe deprecatio-
apostolis Petro et Paulo, omnibus sanctis, et vobis, nem nostram. Qui sedes ad dexteram Patris, mise-
fratres, quia peccavi nimis cogitatione, verbo et rere nohis. Quoniam tu solus sanctus. Tu solus
opere (percutil sibi peclus ter), mea culpa, mea Dominus. Tu solus Altissimus, Jesu Christe, cum
culpa, mea maxima culpa. Ideo precor beatam sancto Spiritu, in gloria Dei Palris. Amen.
Mariam semper virginem, beatura Michaelem Ar- Doniinus vobiscum (versus ad populum).
changelum, bealum Joannem Raplistam, sanclos MIKISTRI. — Et cum spiritu tuo.
aposlolos Petrum et Paulum, omnes sanctos, et SACERDOS. — Oremus. — Deus, qui nobis sub sa-
vos, fratres, orare pro me ad Dominum Deum no- cramento mirabili passionis tuae memoriam roii-
strura. quisti, tribue, quaesumus, ita nos cofporis et s-.n-
MINISTRI. — Misereatur tui omnipotens Deus, et guinis tui sacra mysteria venerari, ut redemptionis
dimissis peccatis tuis, perducat te ad vitam aeler- tuae fructum in nobis jugiter senliamus. — Per
nam. • Chrislum, etc.
SACERDOS.—Amen. (Deinde ministri repetunt con- Lectio Epistolae beali Pauli ad Corinthios ( I
fessionem.) Cor. xi). Fratres, ego enim accepi a Doraino quod
SACERDOS.—Misercatur vestri omnipotens Deus, et tradidi vobis, quoniam Dominus Jesus, in qua
et dimissis peccalis vestris, perducat vos ad vilam nocte tradebatur, accepit panem, et gratias agens
aelernam. fregit et dixit: Accipile, et mauducate : hoc est
MINISTRI. — Amen. corpus meum, quod pro vobis tradetur : hocfacite
SACERDOS. — (Signat se signo crucis.) Indulgen- iu meam commemoralionem. Similiter et cali-
dicens : Hic calix novum
tiam, absolutionem, et remissionem peccatorum cem, postquam ccenavit,
testamentum est in meo sanguine. Hoc facite quo-
nostrorum, tribuat nobis omnipotens et misericors
Dominus. tiescunque bibetis, in meam commemorationem.
MINISTRI. — Amen. Quotiescunque enim manducabitis panem hunc, et
SACERDOS. — (Inclinatus.) Deus, tu conversus vi- calicem bibetis, mortem Domini aununtiabitis do-
vificabis nos. nec veniat. Itaque quicunque manducaverit panem
MINISTRI. — Et plebs lua laetabitur in te. hunc, vel biberit calicem Domini indigne, reus
SACERDOS. — Oslende nobis, Domine, misericor- ) erit corpoiis et sanguinis Domini. Probet autem
diam tuara. seipsum homo: et sic de pane illo edat, et de calice
— Et salutare tuum da nobis. bibat. Qui enim manducat et bibil indigne, judi-
MINISTRI.
SACERDOS. — Domine, exaudi orationem nieam. ciuin sibi manducat et bibit: non dijudicans cor-
MINISTRI. — Et clamor meus ad le veniat. pus Domini.
MINISTRI. — Deo gratias.
. SACERDOS. — Dominus vobiscum.
SACERDOS. — Ab ortu solis usque ad occasum

MISISTRI. Et cum spiritu tuo.
magnum est nomen meum in gentibus. — Et in
SACERDOS. — (Ascendensad altare.) Oremus. — omni loco sacrificatur et offertur nomini meo
Aufer a nobis, quaesumus, Domine, iniquitates 110- oblatio munda :
quia magnum est nomen meum in
stras : ut ad Sancta sanclorum puris mereamur
— gentibus. —Venite, comedite panem meum : et bi- _
menlibus introire. Per Christum Dominum no- bite vinum quod miscui vobis.
strum. Amen.
(Inclinalus in medio allaris.) Munda cor meum
(Osculatur altare in medio.) — Oramus te, Do- ac labia mea, omnipotens Deus, qui labia Iswla:
mine, per merila sanctorum luorum, quorum reli- pvnphclae calculo mundasti ignilo; ita me tU9
TC7 INNOCENTHIII PAP_£. 703
grata miseratione dignare mundare, ut sanctum A . dignitatem mirabiliter condidisti, et mirabilius re-
Evangelium tuum digne"valeamnuntiare. Per Chri- formasti, da nobis, per hujus aquaeel vini myste-
stum. — Dominus vofaiscum. rium, ejus divinilalis esse consortes, qui huma-
MINISTRI. — Et cum spiritu tuo.'1 nitatis nostrae fieii dignalus est partieeps, Jesus
SACERBOS. — Sequentia sancti Evangelii secun- Christus Filius tuus Dominus noster :
qui tecum
dum Joannem. (Cap.vi). vivit et reguat, etc.
MINISTRI. — Gloria tibi, Domine. (Offerenscalicem.) Offerimustibi, Domine, cali-
SACERDOS. — In illo tempore, dixit Jesus turbis licem salutaris, tuam deprecanles clemenliam, ut
Judaeorum: Caro mea vere est eibus, et sanguis in conspectu divinae majestatis tuae,pro nostra et
meus vere est potus. Qui manducat meam carnetn, totius mundi salutecum odore suavitatis ascendat.
et bibit meum sanguinem, in me manet, et ego Amen.
in illo. Sicut misit me vivens Pater, et ego vivo In spiritu humilitatis, et in animo contrito sus-
propter Patrem : et qui manducat me, et ipse vivet cipiamur a te, Domine: et sic fiat sacrificium no-
propter me. Hic est panis qui de coelodescendit. slrum in conspectu tuo hodie, ut placeat tibi, Do-
Non sicut manducaverunt patres veslri manna, et mine Deus. Yeni, sanctificator, oninipotens selerne
mortui sunt; qui maducat hunc panem, vivet in Deus, el benedichoc saerilieiumtuo sancto nomini
seternum. praeparatum.
MINISTRI.—Laus tibi, Christe. (Sacerdos lavat manus dicens:) Lavabo inter in-
(Sacerios osculatur evangelium): Per evangelica nocentes manus meas et circumdahoaltare tuum,
dicta deleantur nogtra delieta. (Deindead medium Domine.
altaris.) Ut audiam vocem laudis tuae: et enarrem uni-
Crcdo in unum Deum, Patrem omnipotentem, versa mirabilia tua.
factorem coeliet terrae, visibilium omnium et invi- Domine,dilexi decoremdomus luae,et Iocumha-
sibilium. Et in unum Dominum Jcsum Christum, bitalionis gloriaetuae.
Filium Dei unigenitum.Et exjPatre Jiatum ante: Ne perdas cum Impiis, Deus, animam meam, et
omnia saecula. Deum de Deo, lnmen de lumine, cum viris sanguinum vitam meam.
Deum verum de Deo vero. Genitum non factum, In quorum manibus iniquitates sunt : dextera
consubstanlialemPatri, per quem omuia facta sunt. eorum ~ replela est muneribus.
Qui propter nos homines. et propter nostram sa- Ego autem in innocentia mea ingressus sura :
lutem descenditde ccelis.Et incarnatus est de Spi-. Q redime me, et miserere mei.
ritu sanctoex Maria virgine : ET HOMO TACTUS EST. Pes meus stetil in direclo . in ecclesiis benedi-
Crucifixuscliam pro nobis, sub Pontio Pilato pas- cam te, Domine.
sus et sepullus est. Et resurrexit tertia die, se- Gloria Patri, etc.
cundum Scripturas. Et aseendit in coelum: sedett (Inclinalus in medio altaris.) Suscipe, sancia
ad dexterpm Patris, Et iterum venturus est cumt Trinilas, hanc oblationem, quam tibi offerimusob
gloria judicare vivos et mortuos : cujus regni noni memoriam passionih,resurrectionis et ascensionis
erit finis. Et in Spiritum sanctum Dominum et vi- Jesu Chrisli Domini nostri; et in honore bealsa
vificantem: qui ex^alre Filioque procedit.Qui cumi Mariaesemper virginis, et beali Joannis Baptislae,
Patre et Filio simul adoratur, et conglorificalur: el sanclorum apostolorum Petri et Pauli, et isto-
qui locutus est per Prophetas. Et unam sancfam,, rum, et omnium sanclorum: ut illis proficiat ad
calholicamct aposlolicamEcclesiam. honorem, nobis autem ad salutem : et illi pro nobis
Conliteor unum baptisma in remissionempec- intercedere dignentur in coelis,quorum memoriam
catorum. Et exspecto resurrectlonem mortuorum. agimus in terris. Per eumdem Chrislum Domiutin;
Et vitam venturi saeculi.Amen. noslrum.Amen.
Dominusvobiscum (versusad populum). D (Versusadpopuljum.)Orate, fr^tres,_ut meiimac
MINISTRI. — Et cum .spiritu tuo. vestrum sacrilicium acceptabile fiat apud Deuni
SACERDOS — Oremus. — Sacerdotes Domini in- Patrem omnipotentem. _
censum el panes offerunt Deo":et ideo sancti eruntt MINISTRI.— Suscipiat Dominushocsaeiificium ue
Deo suo, et non polluent Jiomen «jus, alleluia. manibus tuis &&laudem et gloriani nominis sui,
( Offerens hostiam super palenam.) Suscipe,, ad ulilitatem quoque nostram, loliusque Ecclesiae
sancle Pater, omnipolens aeterne Deus, hanc im- suaesanctae.
maculatam hosliam, guam ego indiguus famuluss SACERDOS. — Ecclesjaetuae, quaesumus, Domine,
tuus offerolibi Deo meo vivoet vero^ pro in.nur r unitatis et pacis propi.tius dona concede : quaesub
" merabilibus peccatis et offensionibus et negli- oblatis mpnerjbus myslicedesignanlur.—Peromnia
genliis ineis, et pro omnibus circumstanlibus, sedi saeculasaeculo.wim.
el pro omnibus fidelibusChrislianis vivis atque de- MINISTRI. — Amen.
funclis: uj milii et illis proficiatad salutem in vitami SACERDOS.—Dominus vobiscum.
reternam.Amen. MINISTRI. — Et cum spirilu tuo.
(Benedicitaquam.).Deus qui humana. substan.iae e SACERDOS. — Sursum eorda.
709 DE SACROALTARISMYSTERIOLIBRI SEX.— ORDOMISS_£. 770
MINISTRI- — Habemusad Dominum. j acceptahilemque facere digneris, ut nobis corpus,
A
SACERDOS. -_- Gratias agamus Domino Deo no- et sanguis fial dilectissimiFilii tui Domini nostri
stro. Jesu Christi.
MINISTRI.— Dignuniet justiim est. Qui pridie quam pateretur, accepil panem in
SACERDOS. — Vere dignum et justum est, aequum sanctas ac venerabilesmanus suas; et, elevatisocu-
et salutare,, nos libi semper et ubique gratias lis in coelum,ad te DeumPatrem suum omnipoten-
agerei Doniine sancle, Pater dmnipotens, aetcrne tem, libi gratias agens, benedixit, fregit, dedilque
Deus. Quia per incarnali Verbi myslerium, nova discipulissuis, dicens: Accipite, ct manducate e*.
menlis nostraeoculis lux tuae claritatis.infulsil: ut hoc omnes:
dum visibiliterDeum cognoscimus,per hunc in in- HOCESTCNlM CORPUS MEUM.
visibiliumamorem rapiamur. Et ideo cum angelis, Simili modoposlquam ccenatumest, accipiens et "
et archangelis , cum thronis et dominationibus, hunc praeclarumcahcem in sanctas ac venerabiles
xjumque umni militia coelestisexercitus hymnura manus suas, item libi gralias agens, benedixit, de-
•gloriaeluae canimus, sine flne dicentes : ditque discipulissuis, dicens: Accipiteet bibile ex
Sanclus, sanctus, sanctus, Dominus Deus Sa- eo omnes;
baoth. J HlCESTENIM
D CALIX SANGUINISMEI,NOVI ET „ETCRN1
Pleni sunt coeliet terra gloria tua. TESTAMENTI : HVSTERIUM FlDEI:QUlPROVOBIS ETPRO
Hosannain excelsis. HULTIS ErrUNDETUR 1NREMISSIONEM PECCATORUM.
Benedictusqui Tenit in nomine Domini. Haec quotiescunquefcceritis, ih mei memoriam
Hosanna ia excelsis. facietis.
CANONMISS_E. Unde et memores, Dbmine, nos servi tui, sed et
Te igitur, clementissimePater, per-Jesum Cnn- plebs lua sancla, ejusdem Christi Filii tui Domini
slum Filium tuum Dorainum nostrum, supplices nostri tam beatae passionis, necnon et ab inferis
rogaraus, ac petimus, uli accepta habeas, et bene- resurrectionis, sed et in ccelos gloriosaeascensio-
dicas,haecdona, haecjnunera, haecsancta sacrificia nis: offerimuspraeclaraeMajestati tuaede tuis donis
illibata,inprimisquaetibi oflerimuspro Ecclesiatua ac datis, hostiam puram, hosliam sanclam, hostiam
sancta calholica; quam pacIGcarejcustodire, adu- immaculatam; panem sanctum vilaeaetemse,el ca-
uare, et regere digneris loto orbe terrarum, uisa licem salulis perpeluae.
cum famuloluo Papa nostro N., et antistite noslro Supra quae propitio ac sereno vultu respicere,
N., et cmnibus orthodoxis,atque calholica., et apo~c( digneris et accepta habere, sicuti accepta habere
stolicaefideicultoribus. dignalus es munera pueri tui justi Abel, et sacriii-
COMMEHORATJO PROvivis. — Memento, Domine, cium palriarcha. noslri Ahrahae,et quod tibi obtullt
famuloruni famularumque tuarum NN.— Et om- summus sacerdos tuus Melchisedech, sanctum sa-
nium circumslantiumquorunf tibi fides cognita est, crificium, immaculatam hostiam.
el nota deiotio, pro quibus tibi offerimus,vel qui (Profunde inclinatus.) — Supplices te rogamus,
tibi offerunlhoc sacrificiumlaudis, pro se, suisque omnipolens Deus, jube haec perfern per manus
omnibus; pio redemptioneanimarum suarum, pro sancti angeli tui in sublime altare tuum, Jn con-
spe salulis, et incolumitatissuae: libique reddunt spectu divinaeMajestatis luae: ut quotquot ex alta-
vota sua aeternoDeo, .ivo et vero. ris parlicipatione, sacrosanctum Filii tui corpus et
INFRA ACTIOXEM. — Communicantes, et memo- sanguinem sumpserimus, omni benediclione coele-
riam venerantes, inprimis gloriosa. semperqueVir- sll et gratia repleamur. Pei eumdem Ghrislum Do-
ginis Marise,geiiilricis Dei, et Domini nostri Jesu minum nostrum. Amen.
Christi: sed el beatorum aposlolorumac marlyrum COMMEMORATIO PRODcruNCTis. —Memenloetiam,
tHOrumPelri et Pauli, Andreae,Jacobi, Joannis, Domine, famulorum famularumque tuarum N. N."
Thomae,Jacobi, Philippi, Bartholomaei,Matlhaji,D I qui nos pr_ecesseruntcum signo fidei, et dormiunt
Simonis et Thadaei,Lini, Cleli, Clementis,Xysli, in somno pacis ; ipsis, Domine, et omnibusin Chri-
Cornelii, Cypriani, Laurentii, Chrysogoni,Joannis sto quiescentibus, locum refrigerii, lucis et pacis,
el Pauli, Cosmeeet Damiaui, et omnium sanctorum ut indulgeas,deprecamur. Per eumdem Christum
luorum, quorum meritis precibusque concedas, ut Domiuumnoslrum. Amen.
iu .omnibusprotectionis tuae muniamur auxilio.— Nobisquoquepeccatoribus famulis luis, de mul-
Per eumdem Chrislum Dominumnostrum. Amen. tiludine miseralionum luarum spcranlib.us,partem
—Hanc igilur oblationemservitutis nostrae,sed et aliquam, et societatem donare digneris cum xuis
tunctae familiae luae, qusesumus, Domiue,ut pla- sanctis aposlolis et marlyribus: cum Joanne, Sle-
calus accipias; diesquenostros in lua pace dispo- phano/Malthia, Barnaba, Ignatio, Alexandro, Mar-
uas, atque ab aeternadamnalione nos eripi et in cellino,Petro, Felicitate, Perpetua, Agatha, Lucia,
eiectorum tuorum jubeas grege numerari,— Per Agnete,Ccecilia.Anastasia,et omnibussanclis luis:
ChristumDominumnostrum. Amen. inlra quorum nos coiisorlium, non aeslimalor me-
Quam oblationem ln, Deus, in omnibus, quaesu- rili, sed veniae, quaesumus, lafgitor admitte. Per
mus, benedictam,adsciiptam, ratam, rationabilem, CiiristumDominumnostrum. Amen.
771 INNOCENTIIIIIPAP.E. 772
Per quem haec omnia , Domine, semper bona A (Perculiens peclus dicit ter:) Domine, non sum
creas, sanctificas, vivificas, benedicis, et praestas dignus ulintres subtectum meum; sed tantum dic
nobis. Per ipsum, et cum ipso, et in ipso, est tibi verbo, et sanabitur_anima mea.
Deo Patri omnipolenti, in unitate Spiritus sancli, (Sumit reverenlerhostiam.) Corpus Domini nostri
omnis honor et gloria. Jesu Chrisli cuslodiat animam meam in vitam aeter-
Per omnia saeculasaeeulorum. nam. Amen.
MINISTRI. — Amen. Quid retribuam Domino pro omnibus quaerelri-
SACERDOS. — Orcmus. Praeceptissalutaribus mo- buit mihi ? Calicem salutaris accipiam, et noraen
nili, et divinainstilulione formati, audemus dicere. Domini invocabo. Laudans invocaboDominum, et
Pater noster qui es in ccelis, sanclificetur nomen ab inimicis meis salvus ero.
tuum: advenial regnum tuum: fiat volunlas tna Sanguis Domini noslri Jesu Christi custodiat
sicut in ccelo, et in terra. Panem nostrum quotidia- auiraam meam iu vitam aeternam.Amen.
num da nobis hodie: et dimitte nobis debita nostra, [Sumsns ablutiones.) Quod ore sumpsimus, Do-
sicut et nos dimittimus debitoribus nostris. Et ne mine, pura mente capiamus, et de munere tempo-
nos inducas in tentationem. rali liat nobis remedium sempiternum.
MINISTRI. — Sed libera nos a malo. Corpus luum, Doiuine, quod sumpsi, el sanguis
SACERDOS. — Amen. quem potavi, adhaereatvisceribusmeis : et praesta
Libera nos, quaesumus, Domine, ab omnibus ut in me non remaneat scelerum macula, quem
malis praeteritis, praesentihuset futuris : et inlerce- pura et sancta refecerunt sacramenta. Qui vivis et
dente beata et gloriosa semper Virgine Dei genitrice regnasin saeculasaeculorum.Amen.
Maria, cum beatis aposlolis tuis Petro et Paulo, COMMUNIO.— Quotiescunque^manducabitispanem
atque Andrea et oranibus sanclis. Da propitius pa- hunc, et calicem bibetis, mortem Domini annuntia-
cem in diebusnostris : ut ope misericordiae luae bilis, donec veniat: itaque quicunquemanducaverit
adjuli, et a peccato simus semper liberi, et ab omni panem, velbiberit calicemDomini indigne, reus erit
perturbalione securi. Per eumdem Dominum no- eorporis et sanguinis Domini. Alleluia.
strum Jesum Christum Filium luum qui tecum vivit Domiuusvobiscum.
et regnat in unitate Spiritus sancli Deus. MINISTRI. —Et cum spiritu tuo.
Per orania saeculasaeculorura. SACERDOS. — Oremus. Fac nos, quaesumus, Do-
MINISTRI. — Amen. mine, divinitatis tuae sempiterna fruitione repleri,
SACERDOS. — PaxDomini sit sempervobiscum.
quam pretiosi corporis et sanguinis tui temporalis

MINISTRI. Et cum spiritu tuo. perceplio praefigurat. Qui vivis, etc.
SACERDOS. — Haeccoinmistio et consecratio cor- Dominus vobiscum.
poris et sanguinis Domininostri Jesu Christi, fiat MINISTRI. — Et cum spiritu tuo.
accipientibus iiobis in vitam seternam. Amen. SACEHDOS. — Ite missa est.
Agnus Dei, qui tollis peccala mundi, miserere MINISTRI. — Deo gratias.
nobis." SACERDOS. — Placeat tibi, sancta Trinitas, obse-
Agnus Dei, qui xollis peccala mundi, miserere quium servitulis meae, et praesta ut sacriflcium,
nobis. quod oculis tuae majestatis indignus obtuli, tibi sit
-AgnusDel, qui tollis peccala mundi, dona nobis acceptabile, mihique, et oranibus, pro quibus illud
pacem. obtuli, sil, te miserante, propitiabile. PerChristum
DomineJesu Christe, qui dixisti apostolis tuis : Dominum noslrum. Amen.
Pacem relinquo vobis, pacem meam do vobis: ne (Benedicenspopulum.) Benedicat vos omnipotens
respicias peccata mea, sed fidemEcclesise tu__: Deus, Paler et Filius et Spiritus sanctus. Amen.
eamque secundum' voliintatem tuam pacificare et Inilium sancti Evangeiii secundum Joannem.
coadunare digneris. 0 MIMSTRI.— Gloria libi, Domine.
DomineJesu Christe', Fili Dei vivi, qui exTOlun- SACERDOS.— Inprincipio eratVerhum, elVerbum
tale Palris, cooperante Spirilu sanclo, per morlem eratapudDeum: etDeus eratVerbum. Hoc eralin
tuam mundum vivificasti: libera me per hoc sa- principio apud Deum. Omnia per ipsum facla sunt:
crosanctum rcorpus et sanguinem tuum ab omnibus et sine ipso factum est nihil quod faclum esl. In
iniquilalibus meis, et universis malis, et fac me ipso vita erat, et vita erat lux hominum, et lux iu
tuis semper inhaerere mandatis , et a te nunquam tenebris lucet, ettenebraeeam non comprehendcrunt
separari permitlas. Fuit homomissus aDeo, cui nomenerat Joannes. Hic
Perceplio corporis tui^ Domine Jesu Chviste, venit in testimonium, ut testimonium perhiberet de
quod ego indignus sumere praesumo,non mihi pro- luniine: ut omnes crederent per illum. Non erat ille
veniat in judicium et condemnationem; sed pro lua lux, sed ut testimonium perhiheret de lumine. Erat
pietate mihi ad tulamentum mentis et corporis, et lux vera, quaeilluminat omnem hominemvenientem
ad medelam percipiendam. in hunc mundum.In mundoerat,et mundus peripsum
Panem ccelestemaccipiam, et nomen Dominiin- factus est, et mundus eum non cognovit. In propria
vocaho. venit, et sui eum uon receperunt. Quotquot aulem
">75 DE SACRO ALTARIS MYSTERIO LIBRl SEX.— PROLOGUS. 774
receperunt euia, dedit eis potestatem filiosDei fieri, A FACTUM
EST: et habitavit in nobis. Ei vidimus glo-
hisqui creduntin nomine ejus: quinon ex sangui- riam ejus, gloriam quasi Unigeniti a Patre, plenum
nibus, neque ex voluntate carnis, neque ex volun- graliae et veritalis. MINISTRI. — Deo gratias.
«ate \iri, sed ex Deo nati sunt. ET VERDUM CARO

DE SACRO ALTARIS MYSTERIO.

LIBRI SEX.

PROLOGUS.

Tria sunt, in quibus praecipue divina lex consi- B cium consistitin quatuor, scilicet in personis, ope
slit: mandala, promissa et sacramenta. In man- ribus , verbis et rebus. Tres autem sunt ordine?
datis est merilum.in promissis est praemium, in personarum : celebrantes, ministrantes et circum-
sacramentis est adjutorium. Sacramentis enim ad slantes. Tres operum speeies, scilicet gestus, aclus
utrumque juvamur, et ad exsequendum mandatum, et motus. Tres diversitales verborum, videlicet ora-
et ad obtinendum promissum. Verum inter omnia tiones, modulationes et lecliones. Tres rerum ma-
sacramenla illud constat esse praecipuum quod in teries \al. maneries], scilicet ornamenta , instru-
officio missae supra mensam altaris sacratissime menta el elementa.
celebratur: illud Ecclesiaerepraesentans convivium, Haecomnia divlnis sunlplena mysteriis, ac fsin-
in quo Jilio revertenti pater occidit vituluni sagi- gula coelesti dulcedine rcdundanlia : si tamen dili-
nalum (Luc. xv), panem vitaeproponens (Joan. vi), gentem habeant inspectorem, qui noril sugere mrf
et vinum quod miscuit Sapientia (Prov. ix). de pelra, oleumquede saxo durissimo (Deut. xxxn).
Hoc auteui officium ipse Christus instituil, cum Quis autem novit ordinem cceli, et ponet raliones
haeredibussuis novum condidil testamenlum, dispo- ejus in terra? (Job XXXVIII.) Puteus altus est, et in
nens eis regnum, sicutPater suus sibi disposuit, ut quo hauriam aquam non habeo (Joan. IV),ni..i por-
J
super mensam ejus edani et bibant in regno sao, rigat ille qui dal omnibus affluenter, et non impro-
quod Ecclesia consecravit. Ccenanlibusenim illis, peral (Jac. 1), utinler medium montium transeun-
accepil Jesus panem, et gratias agens, benedixit ac tem (Psal. cm) hauriam aquam in gaudio de fonti-
fregit, ~deditquediscipulis suis, dicens : Accipile et bus Salvaloris (Isa. xn). Pulsans ergo pulsabo, si
comedite: hoc est corpus meum, quodpro vobis tm- forte «lavis David aperire dignetur (Apoc. m), ut
detur. Hoc facile in meam commemoralionem introducat me rex in cellam vinuriam (Cant. i), in
(Luc. xxii; Mallh. xxvi; Marc. xiv). qua mihi supernum demonstret exemplar, quod
Hac igitur inslilutione formati coeperuntaposloli Moysi fuil in monte monstr«tum(i?__0_..xxv), qua-
sacrosanctum mysterium frequentare, eam, quam tenussacrosanctum altaris officium eo valeam teve-
Christus expresserat, et formam servantes in ver- lante disserere, qui linguas infanlium facit esse di-
bis, et materiam tenenles in rebus, sicul Apostolus sertas (Sap. x), cujus spiritus ubi vult spirat, rfttii-
Corinlhiis protestalur: Ego, inquil, accepi a Do- dens singulis proul vult (Joan. m; I Cor, xn), ad
'
mino, quod ct tradidivobis : quoniam DominusJesus Iaudem et gloriam Trinitatis, ad profectum et uti-
in qua nocte tradebalur, accepit panem, et graiias litatem legentium, ad meorum veniam et indulgen-
agens, fregil et dixit: Accipile el manducate: hoc esl j i tiam peccalorum.
4orpus meum, quod pro vobis tradelur (I Cor. 11). Si quid ergo dignum in hoc reperietur opusculo,
Primus ergo heatus Pelrus aposlolus missam An- divinaegraliae penitus ascribatur. Nam omne datum
liochi-e dicitur celebrasse, in qua tres tantum ora- oplimum. et omne donum perfectum, desursum est,
tiones in primordio nascenlis Ecclesiaedicebanlur. descendensa Palre luminum (Jac. 1). ,Si quid indi-
Caeteravero diversis temporibus et a diversis per- gnum, insurficientiaedeputetur Iiuraanae. Nam cor-
sonis leguntur adjecta, proul Chrislianaereligionis pus quod corrumpilur aggravat animam, et deprimil
cullu crescente, visa sunt decenlius convenire. terrena inhabilaliosensummultacogitantem (Sap.n).
Hocenim offlcium tam provida reperitur ordina- Consuetudinem autem apostolicaesedis, non illara
tione esse disposilum, ut quae per Christum gesia quam olira legitur habuisse, sed eam quam nunc
sunt et In Christum, ex magna parte contineat, ex habere dignoscitur prosequendam proposui, quae
quo Clirislus de coelodescendit, usque dum ascen- disponente Domino caelerarum Ecclesiarum mater
dit in coelum; et ea tam verbis, quam signis admi- est et magistra.
rabili quadam specie repraeseniat. Ipsum autem ofi>
77? INNOCENTIIIII PAP__S 776

LIBER PRIMUS.

CAPUT PRIMUM. A uttra porleni tabemaculumel omniavasa ejus ad mi-


De sex ordinibusclericorum. nistrandum (I Par. xxm). Acolythi cereos ferunt
Cum apostolicaesedis antistes eelebriter agit mis- accensos, dum legitur evangelium: non uf tenebras
sarum solemnia, sex hahet secum ordines clerico- aeris illuminent, sed ut proximis opera lucis osten-
rum, id est episcopos, preshyleros, diacohes, sub- daut.
diacones, acolythoset cantoi-es,ipso numeri sacra- Hoc ofiicium Dominus testatur se habere, cum
menlo perfectionem hujus officii nianifeslans. dicit: Ego sum lux mundi. Qui sequiturme, nonam-
Senarius enim numerus esl perfectus, eo quod red- bulat in lentbris, sedhabebitlumenvilm (Joan. VIII).
dilur ex suis partibus aggregalis. Unde sexto die CAPUT IV.
perfecil Deus coelumct lerram et omnem ornatum De subdiaconibus.
eorum (Gen. i), et cum in pleniludine temporis Subdiacones nalbinaeorum viccs in Ecclesia re-
sexta venisset aelate, sexta qt)0qtl6 die , sub liora prsesenianl.DequibusinEsdralegitur (lEsdr. vm),
sexla, genus redemit humanuin (Gal. iv). Sed el quod Daviddederat Nathinaeosad ministerialevita-
sex ministrorura legimus in Veteri Testamento: rum. Unde Graecedicuntur hypodiacones,ex quo-
ponlilices, sacerdoles,levitaS,nalhinaeos, jahitores rum ordine fuit ille Nathanael, quein Dominus in
et psalles, quos ex majori parte distinxit Artaxer- Evaiigeliocommendavit: Ecce, inquit, vere Israe-
xes in epistolaquam Esdra?stribse direxit: Notuni, lila, inquodolus non est (Joan. i). Nalhiiiaei\ero
inquit, facimus de universis sacerdotibus, el levitis, dicuntur, id est in humilitate Domino servienles.
eanloribus,janiloribus,nathhia;is el ministris 4omus De quibus recte patribus placuit, ut qui sacra niy-
Dei, ut eis vecligal, et tribulum, et aiinona nulla- steria contrectant, legem conliiienliaedebeant ob-
lenus imponatur (I Esdr. vn). senare, sicut scriptum est in Propheta: Munda-
CAPUT II. mini qui fertis vasa Domini (Isa. LH).
De primiceriis et cantoribuS. Horuni offlcioDominus uli dignalus est, quando
Davidprophetarum eximius, volens cultum Dei facta cum discipulis coena, miltens aquam in pel-
solemnius ampliare, canlores instiluit, qui cdram vim, lavit pedesdiseipulorum, et linteo, quo erat
arca fo_derisDominimusicisinstrumentis et modu- praecinclus,exlersit (Joan. xm).
.Iatis vocibus decanlarent, inter quos praecipuifue- CAPUTV.
runt Heman, Asaph et flelhan. Sed omnium pri- De diacoiiibus,
mus Heman, cujus vicem nunc in Ecclesia obtinet Ordo diaconorum-alribu Levi sumpsil exordium.
piimicerius, qui cantoribus estpraelatus. Unde le- -. UudeDominus ad Moysenloculus est, dicens: Ap-
gitur in Paralipomenon: Isti sunt quos constituit plica tribum Levi, et fac sttire in conspecluAaron
David super canloresdomus Dommi, stanles juxta sacerdolis, et ministrenl ei et excubent, et observenl
ordinem-suumin ministerio,de filiis Caalh, Heman quidquid ad cullumperlinet muliitudinis coram ta-
canlor filius Joel; el a dexlris ejus Asaph filiusBa- bernaculo testimonii, et custodiant vasa labernacuii
rachim , ad sinislram aulem Elhan 'filius Chusi in ministerioservienles(Num. m). A vigintiquinque
(1 Par. vj). Debent ergo canlores consonis vodbus annis et supra, jussi sunt in tabernaculo servire,
et suavi modulatione concinere, quatenus animos lanqUam aclatis ad oneia portanda robusti, qui
audienlium ad devolionem Dei valeant excitare. possiut arcam foederis,mensam propositionis, et
CAPUT III. vasa tabernaculi deporlare. Quod eliam in Novo
De acolytliis,quod sil eorumminislenum. TesiameiHorecolitur, cum diaconibas supra sini-
Acolylhivero, qui Latine ceroferarii nuncupan- slrum humerumstola impouitur, et in diebus jeju.
tur, ab Aaron et filiis ejus ministerii sui sumcre liii supra cumdem humerum casula complicalur.
possunt exemplum. Scriptum est enltn inExodo: Quia quidquid laboris inhae •sila sufferimus, tan-
Prmcipe filiis Aaion ul offerant oleumde arboribus quam in sinislra porlamus, donec a sinistra trans-
olivarum purissimum, piloque contusum, ut ardeal j ) eamus in dexlram, in qua requiem habeamus.
lucerna semperin labernaculoleslimonii; elcolloca- Hinceliamdiaconicardinalesmensam Lateranen-
bunt eam Aaron et filii ejus, el usque mane luceat sis allaris supra humeros suos in die coenaedepor-
coram Domino(Exod. XXVII). Quod ergo tunc sacer- tant, et reporlantinSabbatoi semper ipsisummum
dotes agebant, hoc nunc aeolythi faciunt in mini- pomiflcem >elut arcam foederisIevitaeportanles.
steriolucernarum.Multa quippe nonsolumin Novo, Casteramin Novo Tcslamento sumpsit initium ab
sed in Veteri Testamenlo legi Moysi super addita apostolis,qui septem viros boni teslimonii, plenos
legimus el mulala. UndeDavidin libro Paralipom6- Spiritu sancto, diaconcselegerunt, oratione prae-
non dixissenarratur : Non erit officiilevitarum, ut missa, per impositiorieinmanuum ordinaates (Act.
777 D£ SACRO ALTARISMYSTEBX) LIBRI SEX. — LIB. I. 77ft
vi). fli sunt in Apocalypsi(Cap.*vni) seplem aiigeli A ffiisssenon negligenlrr intcndat, sed diligenter pro-
luba canenlcs. Hi seplem candelabra aurea, M voces spiciat. Ob hoc inquit Apostolus: Qui episcopatum
tonitruorum, -cfiii pacem annuntiant, praedicaut desiderat, bonum opus desideral (II Tim. m). Nor.
Evangelium,mensam componunt, offerunt euchari- dicit honorem, se&e-pus;quoniam episcopus, nor
stiam, etc. Quaelicet humililer, tamen excellenter lam ut prsesil, qaam utprosil eligitur. Presbyler au-
ad eorum speclaiitministeiium. tem non ab aetale dicitur, sed a prudentia. Presby
Hoc ofilciumChristns exercuit, quando post cbe- ter enim Graece,Laline senior intelligitur. Senectus
nani sacramenta confecla piopriismanibus dispen- enim venerabilis esl, non diuturna, nec annorum nu-
savit, et cum dormientes exciiavit apostolos ad . mero computala; sed cani sensus sunt Iwminis, el
orandum: Vu/ito^lnquit, ct oraie, ut non inlrelis ceia-ssenectulisvila immaculala (Sap. IV). Nam et
j-i lenlalionem (Matth. T___VI; Luc. xui). JSoniinusinquiladM03'sen : Congregamihi sepjtua-
iGAPUT VI. ginta viros de senioribus Israei, quostu nosti, quod
De majoribusel minoribtis sacerdolibus. senes popuii sinl et mugislri (Num. 11).
Sacerdotaiis ordiuis inslilutio a veleri legesum- CAPUT VIII.
psitoriginem, sccundum quod legiturDominusMoysi De primaiu Roniani pontificis
praecepisse:Applica,inquil, Aaron fr-atremluumad R Omnibus autem apostolis Chrislus unum praepo-
te cum suis filiis, de medio filiorumIsraet, Utsacer- suil, videlicet Pelrum, «ui totius Ecclesia,principa-
ferdotio funganlur niilii (Exod. xxvni). Verumtamen tunij etante passionem, et cirea passioiiem, et post
ante legem sacerdoles fuisse leguntur. Unde Mel- passionem «ommisit. Ante passioncm, cum dixit:
chisedech sacerdesDei altissimi legilur exstitisse; Tu es Pelrus, et svper hanc petram eedificaboEe-
cui dcrimas ex omnibus spoliis, lanquam sacerdoti clesiam meam, el porlm hiferi non praivalebunt ad-
Ahraham persolrit (Gen. xiv; Hebr. vn). Erant au- versus eam : et tibi dabo -claves regni costovum
tem multi minores saeerdotes, quos Nazaraeoscom- (Malth. xvi). Licet enim univerjsib apbstolis com-
fnuniter appellabant- Unus aulem erat summus munlter dixerit : Quorum remiseriiis peccalu, re-
sacerdos, quem vocabant specialiler[a_. imperia- millunlur eis, el quorum j-etinueritis retenla tunl
liler] Aiabarchum. Porro David xxn. sacerdotes (Joan. xx): pnncipaliter tamen PetrO conccssit:
jnstituit, xvi de Eleazar, et octo de Ithamar (I Par. Quodcunqueligaveris super lerrdm, erit tigatum et
__xiv;;quibus tamen omnibus unum praafecit,quem inccelis; el auodcunqne solveris super terrdm, eiit
btatuit priucipem sacerdotum. Singulis autem per solutum et in ccelis (Matlh. xvi). Petrus potest Ii-
isoilesvicis suaedivisil hebdomadas, quarum oct-ava gare caeteros,sed ligari non potest a cfeteris. Nam
piovenit Abise, de cujus genere Zacharias pater et illis particulariter dictum est : Quorumretnise-
Jdannis Bapllstsedescendit(i_i«;.i). Verum in No.o ritis peccata, remktuntuf eis. Huic autem universa-
Testamento Chrislus Ipse majores et minores sa- liler ^icitur : Quodcunque ligaveris, ctc. <_irca
cerdotes insliluit, scilicct duodecim apostolos passionem vero, cum pluraliter dixisset de, omni-
(Malth. x), et LXXIIdiseipulos, quos prsemittebat bus : Simon, ecce Satanas expetivit vos, ut cribraret
binos in omuem civitatem et locum quo erat ipse sicut trilicum (Ltlc. xxii) : singulariler tamen pro
venturus (Luc. x). .Sicut enim pontifices summos Petro subjunxi.: Ego uutein pro ._ rogaii, ut uon
Moyses regendispopulis in lege prsefecil, sed ad deficiat fides tua; statimque subjunxit: Et tu ali-
eoruin societatis et operis adjuiorium, sequentis quando convsrsus, confmna fratres luos (Luc. xxn).
ordinis viios, et secundaedignitatis elegit. {Namia Ad Petium igitur tanquam ad magistrum pertinet
Eleazaroet Ithamar filiis Aaron, paternae transfudit cseteros confirmare, cujus fides in hulla .enlalione.
plenitudinis almndantiam, u't ad hoslias salutares dcfecit. Fides enim apnstolicoesedis super firmam
et frequenlioris ofticii sacramenta, ministerium suf- petram siabili -solidilate fundata, uullis unquam
-jceret sacerdotum. Et in eremo per LXXvirorum errorum sordibus potuit inquinaij; sed absque
prudentium mentes Moysi spisitum propagavit, j) ruga manens et macula, pro necessitate temporum,
quibus ille usus in populo, innumerabiles multitu- a eaelerismaculas delersit errorum. Post passio-
dines facile gubernaret [Num. ix]). Sic et Christus nem auiem, cum tertio qiisesiisseta Petro : Sinion
aposlolis suis discipulos addidit , uuibus illi suis Jbannis, diligis me plus his ? et ille tertio respon-
pracdicationibustotum orbem impleverunt. Aposlo- disset : Doinine, lu scis quia amo le; lertioque
lorum ilaque vices majores obtinent sacerdoles, prseeepit: Pasce oves meas : stalimque subjunxit:
id est cplscopi; discipuloium vero minores, id est Sequere me (Joan. xxi). Petrus enini secutus est
pi-esbyieii. Chrlstum, non solum genere martyrii, sed et in
CAPUT VJI. ordine magisterii. Qu'od Christus ostendit, curiiail:
De sigiiificalionenomimim episcopiet presbyteri. Tu vocaberisCephas (Joan. i). Licel enim Cephas
Komen episcopiplus sonat oneiis, quam honoris. secundum unam linguam inlerpretetur Pelrus, se-
EpiscopusGraece superinlendensinterpretatur, La- cundum alleram tamen exponitur cupui. Nam sicul
_line,speculatoris gerens officium, juxla quod Do- capul habet pleniludineni seilsuuin, caeteraveio
minus inquit prophetae: Fili hominis, speculalorem membra parlem recipiunt plenltudinis: ila caetrri
dedite domui Isiael (Ezech.m), ulplebi sibi com- sacerdotes vocati sunt in partem-soJlicitudiniSj,sed
PATROJ_.CCXVII - 23
7"9 INNOCENTIIIII VkVJE. 780
sumnuis ponlifex assnmpius cst in plenitudincn A Christi, duni pro peccatis obsecrant, et peccalo-
potestatis. Hinc etiam, quod non sine niagni my res per pcenilentiam reconcilianl. Unde dixil
sterii sacramento, cum Clnistus universos interro Apostolus : Deus erat in Chrislo , mundum recon-
gasset apostolos. Vosautem quem me esse dicitis cilians sibi, et pcsuil in nobis veibum reconciliatio-
solus Petrus, quasi primus et polior tespondii prc n._. PioChrislo ergo legatione fungimur, lanquam
omnibus : Tu es Christus Filius Dei vivi (Matih. Deo exhortanlc per nos. Obsecramusergo pro Chri-
x.i). Cumque limore periculi cuncti simul exter- sto , rcconciliamini Deo (II Cor. v). Mediatores
lerentur apostoli, solus Petrus descendil intrepi- enim sunt sacerdoles inter Deum ct homines,
dus, ut super undas maris ad Dominum ambularcl dum pra_cepla Dei populo deferunt pra.dicando,
(Malth. xiv). Et cum multi discipulorum abiisseni et vota populi Deo porrigunt supplicando. Quo-
relro, dicentes : Durus est hic scrmo, dixit Jesus. circa lales debent existere saeerdotes, ut et
ad duodecim: Nunquid et vos vullis abire ? Respon- Deosint grati, et hominibus sint accopli. Nam, ut
dil ei Simon Pelrus: Domine, ad quem ibimus1 inquilAIexanderpapa : . Chrisli sacerdotes qiianlo
Vcrbavitmmternmhabes, et nos credimuset cogno- digniores fueiinl, tanto facilius in necessitatibus
limus, quia lu es Chrislus Filius Dei (Joan. \i). populi, pro quibus clamant, exaudiuntur. > Et
Cumque Jesus respexisset discipulds, ait Simoni B Aposlolus : Medialor non esl unius (Gal. m). Di-
Petro : Si in te peccaveiilfrater tuus, vade el corripe scordes enim reconciiiare non potest, qui simul
eum inter>le et ipsum solum, etc. Cui cumPelrus ulriusque societalis et amicitiae vinculo non est
dixisset : Domine, quolies peccabil in me frater concors. Si enim is qui displicet, ad inlerceden-
meus, el dimiltam ei ? usque scpiies? Rcsponditilli dum miitalur, irati animus ad deteriora provo-
Jesus : Non dico tibi usque septies, sed usque se- catur. Hi post invocationem sancti Spiritus super
ptuagies seplies (Matlh. x.in): et cum omnes apo- utrumque humerum stolam accipiunt, ut ex hoc
sloli fugam arriperent, solus Pelrus educens gla- intelligant, se per arma justitim a dexlris et asini-
dium, percnssit servum poniiflcis, et dextram ejus stris esse muiiitos (II Cor. vi). Quatenus nec ad-
abscidilauriculam (Luc. xxn). Cumquepost resur- vcrsis fianganlur, nec prosperis elevenlur. Unde
reclionem alii discipuli navigio venissent ad Do- cum stolam accipiunt, dicit illis episcopus : Acci-
minum, Petrus .succingensse roisit in mare, ut inter pitejugum Domini, jugitm enim ejus suave esl, et
undas ad ipsum accederel (Joan. xi). Quapropter onus ejus leve (Maltlt. xn). Suave est in prosperis,
et Chrislus, cum resurrexissel a morluis, prius se leve est in adversis. Accipiunt quoque calicemet
Pelro quam cselerisoslendit apostolis, quia secun- r<palenam de manu ponlificis, quatenus his instru-
dum Apostolum visus esl Cephw,posl hoc undecim. menlis potestatem se accepisse agnoscant, placa-
Deindevisus est plusquam quingsnlis fratribus simul biies hoslias offerendi. Unde cum haec cpiscopus
(II Cor. xv). triJ.uit : Accipile, inquit, poteslatem offerendi sa-
CAPUT IX. crificium Deo, missamque celebrandi, tam pio viiis
De convenientia ct differenlia potestalum inter epi- quam pw defunciis in nomineDomini.
piscoposel presbyleros. Officiosacerdotis usus est DoininusJesus Chri-
Differt aulem iuler cpiscopos et presbyteros, stus, quando post coenam panem el vinum in cor-
quia ad omnes sacerdotes communiler pertinet, pus el sanguinem suum divina virluie convcitit.
calechizare, baptizare, praedicare, conficere, sol- Accipite, inquit, el comedite: hoc esl coipus meum.
vere etligare. Sed specialiier ad ponlificesspeclat, Hoc facite in meam commemoiationem (Matth.
clericos ordinare, virgines benedicere, ponlifices xxvi). Exeellenlius aulem usus esl hoe officio,cum
consecrare, manus imponere, basilicas dedicare, pro peccatis humani generis seipsum in ara crucis
degradandos deponere, synodos celebrare, chrisma obtulit, idem ipse sacerdos et hostia.
conficere, vestes et vasa consecrare. Unguntur CAPUT X.
aulem manus presbyteris ab episcopo, ut cogno- ^ Decommunibuset specialibusintiumentisponlificum
scant hoc sacramento se per Spiritum sanctum et sacerdolum.
suscipere gratiam eonsecrandi. Unde cum eas ungit Hsec autem communilas et specialitas potesta-
episcopus, dicit: Consecrare et sanclificare digne- lum inler episcopos et presbyteros, ipso numero
ris, Domine manus islas, per islam unclionem et communium et specialium vestium designatui.
noslram benediclionem; ut qumcunqueconseciave- Six autem sunt indumenta communia episcopis
rint consecrentur, et qumcunque benedixerint et presbyteris, videlicet amictus, alba, cingulum,
bcnedicaniur in nomine Domim. Unguntur etiam stola, manipulus et planeta. Quia nimirum se\
manus presbyteris , ut opera misericordise pro sunt, in quibus communis episcoporum et pre-
virihus ad omnes debeant exercere. Per manus sbyterorum potestas consistit : videlicet catechi-
enim opera, per oleum misericordia designatur. zarc , baplizare , pratdieare , conficere, solvere
Unde Samaritanus appropians vulneralo, vinum et ligare.
superinfudit et oleum (Luc. x). Verumtamen et Novem autem sunt ornamenta pontiflcum spe-
majores et minores sacerdotes communiter in cialia, videlicet caligae, sandalia, succinctoiiuni,
quibusdam. vices gerunt summi pontificis, id est lunica, dalmatica, milra ct chirotheca., annuhis
781 DE SACRO ALTARIS MYSTEUIOLIBRI "SEX.— LIB. I. 782
cl baculus. Quia munia novem sunt,in quibus spe- A contcxtum, sine manicis, ad modum colobii, ha-
cialis episcoporum poteslas consistit, videlicet.cle- bens aperturam in peclore quadram , ad magnitu-
r.icos ordinare , virgines henedicere, pontifices dinem palmi, in qua )oytovejusdem mensuraeinse-
consecrare, manus imponere, basilicas dedicare, rebatur. In cujus paiie superiori, videlicet super
degradandos deponere, synodos celebrare, chrisma humeros, infibulati erant auro duo lapides oivy-
conficere,vesles et vasa consecrare. chini, quibus duodecim nomina filiorumIsrael erant
Pallium autem melropolitanorum, et primalurn, insculpta, sex in uno et sex in altero. Quod aulem
et patriarcharum est proprium, ut super illud a Samuel et Davidinduti leguntur ephod, aliud erat
caelerisepiscopisdiscernantur, et privilegiatam ob- lineum ; et proprie quidem ephobardicebatur. Ter •
tineant dignilatem. Hoc ergo tam in Novoquam in lium Hebraice dicebatur heusen, Graeceloyiov,La-
Veteri Testamento legitur constitutum, ut ponti- tine vero raiionale vocatur, quod pontifex ferebat
fices praeter communes vestes habeant speciales. in pectore. Dictum esl autcm lationale judicii. quia
Sed ibi erant quatuor communes et quatuor spe- ibi erat lapis in cujus splendore Deumsibi esse
ciales : hie aulem sex sunt communes, novem propitium cognoscebant. Eiat aulem ralionale qua--
autem speciales. ld enim myslica ratio postulabat. drangulum duplex, de quatuor prsedictiscoloribus
Nam illse dalae sunl camalibus et Jiiundanis; hse; B auroque coiitextum, habens duodecim lapides per
aittem datae sunt spirilualibus el perfectis. Qualer- ordines quatuor. In primo sardium, topazium ct
narius enim convenit carni propler qualuor humo-• smaragdum. In secundo carbunculum, sapphinim
res, et mundo propter qualuor<.lementa. Senarius: et jaspidem. In terlio ligurium , achatem et ame-
autem perfeetis, quia numerus est perfectus, qui thystum. In quarto chrysolilhum, onychiniini ct
redditur suis partibus aggregatis. Unde sexto die: berillum. In quibus erant scripta sn nomina fiiio-
jieifecitDeus ccelumet lerram, et omnem ornatum rum Israel. In singulis singula. Erant etiam in «o
eoruni (Gen. i). Novenarius spirilualibus, quia no- scripta haec duo nomina purim et tymim, id est
\em sunt ordines angelorum, qui secundum pro- veriias el doctrina. Inferebatur autem liyiov super-
phelam (Ezech. xxvm) per ix species lapidum de- humerali, a superipri parte per duos annulos et
signantur, xv ergo sunl «rnamenla ponlificis xv duas catenulas aureas, immissas duobus uncii.is,
gradus virtulum ipso numcro designantia, quos qui sub duobus prsediclis onychinis, in superhu-
per xv canlica graduum Psalmista distinxit. Vestes mcrali continebantur infixi. Ab inferiori vero parte
enim sacerdotales virtutes significant, quibus de- perduos annulos aureos cura duabus juncturis s\vc.
bent sacerdotes ornari, secundum illud propheti- catenis hyacinthinis colligabalur ephod. Ultimum
cum : Sacerdotes lui induantur jusiilia , el sancli vero capitis ornamentum erat cidaris, id est mitra
tui exsullent (Psal. cxxxi). In aeutuin procedens, habens circulum aureuin
CAPUTXI. cum malagranatis et floribus. De qua super frontem
De legalibus indumentis secundum hisioriam. pendebat aurea lamina , quam petalum dicunt,
Qualuor erant induraenla legalia, tam minorihus: ad modum lunse dimidiae. In quam sculptum erat
saeerdolibus quam principi sacerdotum communia. Aiolh [al. Anolh] Adonai, id est; Sanclum nomen
Piimum dicebatur manalhasim Hebraice, Graecejre- Domini.Telragrammalon, id est quatuor lill. rarum,
y,_g<_^«T«, et Latine femoralia dici potest, de Jjysso _olh, ne, Vau, Heth. Ne vero, cum movebalur
retorta conlextum. Secundum calhemone,quod nos, pontlfex, moveretur et lamma, colligabatur vitu
lineam sive subuculam, sed Moyses abanec appel- seu junclura hyacintina perspicua, quaesummilates
lavit. Hebrseivero discedentes a Babyloniis, emis- posterius diffundebat. Noster ergo pontifex pro ie-
san eam vocaverunt, eratque byssinura et duplex. moralibus habet sandalia, pro linea albam , pro
Terlium balteus, id est zona vel cingulum, latum balteo cingulum, pro podere tunicam, pro ephod
quasi digitis qualuor, sic reliculalum, ut quasi pel- amictum vel stolam, pro liytov pallium, pro cidari
lis viperea videretur, conlexlum de bysso, cocco, D mitram, pro lamina crucem. Et quaedamex his di-
purpura et hyacintho. Quarlum liara, quod He- versam habent formam ab illis, sed secundum fi-
breei manephei, nos autem infuiam appellamus, guram eamdem.
a cidari, id est mitra pontificali plurimum diffe- CAPUT XII.
rens, quasi formam rotunda. cassidis reprsesen- Detypo legalium indumentorum secundum
tans (Exod. xxvm passim). aUegoriam.
Super hsec, quatuor propriis indumenlis pontifex His vestibus ornatus ponlifex, totius orbis prse-
ulebalur. Primum erat tunica hyacinthina, quam ferebat imaginem. Femoralia namque byssina con-
Hebiaice dixit nalhir, Graecedicitur _ro_«pvj£, La- grue terram figurabant, quia byssus de terra pro-
line lalaris veslis. Ilabebat autem pro flmbriis cedit. Balteus cum vittis et vasculis circumvolu-
nialagranala cum oetoginta linlinnabulis aureis, tionem Oceani designabant. Tunica hyacinihina
inlercalari modo disposila, ut audiretur sonus, ipso colore aera praeferebal. Per tintinnabula so-
cum pontifex ingrederetur sanctuarium , ne forle nitus lonitruorum. Per malagranata coruscaiiones
moreretur. Secundum erat ephod, id est superhu- et fulguca figurabantur. (Juatuor minoris saccr-
incrale, de quatuor praediclis coloribus auroque dolis et qualuor summi ponlificis indumenta, qiia-
7S3 INNOCENTII111PAP_E. 784
luor microcosmiet quatuor megacosmiparles ipsoi A . CAPUTXVII.
numero designabant, id est quatuor humores etL . De malagranuliset tinlinnabulis aureis.
quatnor elemenia. Ephod sui varielate ccelumi Dependebantautem pro fimbriis ma'ag'anata cum
bidereum ostendehat. Quod^iutem erat aurum in- l.ntiunabulis aurcis. Per malagranatum inlelligitur
teuuui coloribus, figurabat quod color [f. color]I op"ralio ;per tintinnabulum aureum aceipilurprai-
vitalis penetral universa- Duo lapides onychinii dicalio. -Quseduo debent in sacerdote eonjungl, ne
solem et Iunam , vel duo hemisphaeriadenotabant; sine illis ingrediens sanctuarium, morialur. Ctepit
xn gcmmaepeclorales, xn signa in zodiaco praefe- enim Jesus facere el docere (Acl. l), sacerdotibus
rcliant. Ralionale quidem, quod erat in medio, iclinquens exemplum, nt sequanlur vesligia ejus,
quia ratione plena sunt universa, quo terrena coe- qui peccatum non fecil, ut sit honeslas in conver-
lestihus haerent. Imo ratio terrenorum et lempo- salione: Necinventusesl dolusin oreejus (I Betr. n),
rum et caloris et frigoris , el duplex inter ulrum- ut sil verilas in praedicatione.
que lemperies, de coelicursu et ratione descendit. CAPUTXVIII.
Per annulos, catenulas et uncinos, clcmentorum, De superhumerali.
bumorum et lemporumcolligamentasignantur. Ci- n Quinto, induebat ephod, ld est superhumerale,
daris, cGoIumempyreum : lamina superposila Deum significans,quod pontifex debetinduere palienliani,
signabat omnibus praesidentcm.Hanc quidem alle- ut in patientia sua possideat animam suam (Luc.
goriam libri sapientiaeconfirmalauctoritas, dicens: (xxi). Humeris enim onera supportamus, secun-
In vesie poderisquam habebat, tolus erat vrbis ter- dum illud : humerumsuumad portandum,
Supposuil
tarum, et parentum magnalia in qualuor ordinibus faclusqueesl tributis serviens(Gen.XLIX).
lapidum erant sculpta, et magnificentia iua in CAPUT XIX.
diademate capiiis illius erat scripia (Sap. xvm).
CAPUT XIII. Deduabus oris.
De veslibus legalibus semndum tropol*jgiam. Ilaliebat auiem duas oras conjunclas in ulroque
De femoralibus. lalere summitalum, signifieans quod pontifex de-
Ilis indumeiitis legalibus sacerdos induebatur, bel habere arma justiti_e a dexlris et a sinlstris
hoc ordine (Exod. x\ix). Lotis prius manibus ct (II Cor. vi), ut non erigaturprosperis, nec depri-
inatur adversis.
p.dibus induebat manaihasim, id est femoralia,
tiguians quod saeerdos mundatis operibus et affe- CAPUTXX.
ctibus, lacrymis poenitentiae,debet assumere eon- Dc duobus onychinis.
tineiit'am, ut offerat hostiam immaculalam , san- C Habebat aulem et duos lapides onychinosinsertos
ciam, Deo placentem (Rom. xn). Noster autem humeris, in quibus erant sculpta xn nomina filio-
ponlifex, quia jugem debet habere continentian., rum Isruel: sex in uno, el sex in altero. Per duos
noii induit in sacrilicio femoralia, sed sandalia ; onychinos significatur verilas et sinceritas. Verilas
ac si dicatur: Qui lolus est, non indiget nisi ut pe- per clarilatem, sincerilas per solkiitaiem. Perfilios
des lavel, el est mundus tolus (Joan. xxi). Israel significanlur sancta desideria et jusla opera,
CAPUT XIV. secundum illud : Malediclus homo qui non reli-
De vesle linea, querit semen in Israel (Deut.xxvn). Per senariuns
Secundo induebalur cathemone, id est linea ve- numerum significalur perfectio pro eo quod Deus
sle : significans quod sacerdos debel induere inno- sexlo die perfecit cmlumet terram et omnemorna-
centiam, ul quod sibi non vult fieri alii ne faeiat tum eorum (Gen.n).
(Matih. VII). Limim enim propter candorem signi- CAPUT XXI.
ficat innocentiam, secundum illud : Omni tempore De duodeebnnominibusfiliorum Israel.
veslimenlalua sinl candida (Eccle. ix)
Quod autem sex nomina filiorum Israel scuJpta
CAPUTXV.
De zona. 0 erant in uno lapide, et sex in altero, signifieat
Tertio, eingebat se balteo, signifieans castita- non quod desideria sacerdotis et opera perflei debent,
circa lumbos debet ut restrin- in fermento malitim el nequitiw, sed in axymis
lem, quia accingi,
Unde Veritas ait: Sint lumbi sinceritatis etveritaiis (I Cor. v), ut sinceritas for-
gat concupiscenliam. met intentionem et veritas finem.
'iiesliipruecincti.,el lurernm ardenles in manibus ve-
CAPUT XXII.
slris (Luc. xi).
CAPUT XVI. Deduabus calenulis
De lunica, Habebat et duas catenulas auri purissimi, sibi
Quarto, induebat lunicam poderem, id esl tala- invicemcahmmites, quaeduobus inserebantur unci-
rem, significans quod pontifex debet induere per- nis : significans, quod pontifex debet hahere duos
severantiam ; quia qui perseveraveritusque in fi- charitatis affectus, ad Deum sqilicet et ad proxi-
n?.m, hic salvus erit (Malth. x). Ter talum enim mum. De quibus praecipitur : Diliges Dominum .
piopter extremitatem , perseverantia designatur, Deum tuumex lolo corde tuo, el in toia anima tua,
secundum illud: Ipsa conterel caput luum,et lu in- et in tola mente tua, el proximum luum sicul te ip.-
sidiabeiis culcaneoejus [Gen, i). sum ( Deul, vi; Mallh. xn). Sicul eiiim -aurum
78S DE SACROALTARISMYSTERIOLIRRI SEX. — LIB. I. 7Sff
praeem.net universis melallis, Ita cliarilas excellit A gnificans sapicntiam,qua prsecelleredebel pontifcx,
universas virtutes. De qua dicit Apostolus : liorum seGundum illud : Capul ejus aurum oplimnni
major est charitas (I Cor. xm). (Ca.i.v).
CAPUT XXIII. CAPUTXXX.
De dtmbus uneinis, De nomine Domhu tetragrammaion
DuoJincini sunl intenlio et finis, quibus catenulse In qua quidem Iamina aurea drat scriptum no-
inseruntur, ut lam Deum quam proximum diligat. men Domini tetragammaton, id est quatuor litte-
Deum prnpier se ipsum, proximum propter Deum, rarum : loth, He, Vau, Heth, id est principium
ex puro corde, et conscienlia bonu, el fide non passiohis vitae iste. Ac si dicerelur aperlius : lilc
ficta (I Tim. i). cujus ponlifex isle gerit personam , scilicct Chsi-
CAPUTXXIV. slus,est principium, id est auctor viloepassionis, id
De ralionali. est, vitae restauratae per passionem ; quia morlem
Sexlo induebatur l&yw-j,id est rationale, signifi- iioslram moriendo destroxit, el vitam resurgcndo
cans quod pontifex debet induere discretionem, per reparavit. Nomen Domini quod scribebatur in la-
quam discernat inter lueem et tenebras, inler mina aurea erat Anoth, Adonai, id est sanctunf
dextramet slnistram. Quianonestconventio lucis ad B nomen Domini, tetragrammaton, quod ineffabiledi-
tenebras,nequeChristi ad Belial (II Cor. vi). citur, non quia cffari non polest, sed quia rc:n
CAPUTXXV. ineffahilemsignilicat.
De quadraiuraralionalis, et duplicilate. CAPUT XXXI.
Erat aulem rationale quadrangulum, signifieans Devarielate optris.
quod poiitifex debet discernere quatuor. Inter ve- Erant autem haec indumenta pro majori parle
rum et falsum, ne deviet in credendis : et inter bo- contexta opere polymito, id est vario, propler va-
num etmalum, ne deviet in agendis. Erat et duplex, rielatem yirlutum. De qua dicit Psalmographus :
quia debet discernere pro duobus, pro se videlicet, Astilit regina a dextris tuis in vestitu deauralo, cir-
el pro populo; ne si cmcus cmcum'duxerit , ambo cunidata varielate (Psal. XLIV).
in foveamcadant (3lallh. xv). CAPUT XXXII.
CAPUT XXVI. De qualuor coloribus.
Dequaluor ordinibuslapidum. Contexta vero erant indumenta de quatuor prc-
Habebatet quatuor ordincs lapidum , significans, tiosis coloribus : purpura, cocco, l.ysso, hyacintho.
quod pontifex debet habere quatuor piincipalcs « Perpurpuram regiaedignitatissignificaiurpontifi-
virlutes, justitiam, forlitudinem , prudentiam, et xalis potestas, quaevia regia debel ineedere, ne de-
temperanliaiii. clinet ad dexteram vel deviet adsinislram : ne liget
CAPUT XXVII. dignos, aut solvat indignos.
De duodecimlapidibus. Per coccumcoloris ignei, qui et bis tinctus fuisse
In singulis autem ordinibus IiabebaUres lapides, narralur,significatur pontificalls doctrina, qusesic-
significans,quod ponlifex in primo debet habere ut ignis lucere debet ct urere. Lucere debct p-jr
fidem, spem et charitalem ; in secundo modestiam, promissionem, ut : Omnis qui reliqnieril domum
mansueludinem et benignitatem ; in tertio pacem , aul palrem et matrem, ctc, cenluplumuccipiet el _.
misericordiam el largitalem. In quarlo vigilanliam, tam mlernam possidebit (Matlh.~s). Ureredebet per
sollicitudinem et longanimitatem, Per lapides enim commiiiationem, ut : Omnis arbor qum non facit
figurantur virlutes, secundum illud : Si quis aulem. fructum bonum, excideiur et in ignem miltetui
supemdificat supra fundamentum hoc, aurum ur- (Malth. vii).
gehlum, lapidcs preliosos, ligna, fenum, slipulam Per byssum candoris cximii significalur prsecla-
uniuscujusque opus manifestum eiit (I Cor. xin). rilas famse, quae debet esse relorta, ut ponlifcc
CAPUT XXVIII. D habeat bonum testimonium, secundum Aposlolum,
De cidari. el ab his qui sunt intus, et ab his qui sunl forh
Supremum capilis ornamentum erat cidaris vel (I Tim. in).
, liara, quam ultimo pontifex assumebat, signifi• Pcr liyacintlium coloris aerei signatur serenilas
cans humililatem, de qua Domiuus ait: Omnis qui conscientiae,quam intra se pontifex debel habere,
se exallal, tiumiliabiiur : et qui se humiliat, exatla- secundum quod dicit Apostolus : Gioiia nosira hmc
bilur (Luc. xvm). Hanc aulem gestabat in capite, esl leslimoniumconscicnlimnostrm(II Cor. i).
significansquodpontifexdebet gerere humilitatemin CAPUT XXXIII.
mente, exemplo capitis nostri sic dicenlis : Discite De veslibusevangelicisacerdolis.
a me,quia mitissum et humilis corde (Mallh. xi). Vestes autem evangelici sacerdotis aliud desi-
Per capul cnim mer.s intelligitur, secundum illud : gnanl in capite, aliud figuiant in membris. Nam et
Ungecapul luum, cl ficiem luam lava (Matth. vi). caput et membra, sacerdotis nomine nuncupanlur.
CAPUT XXIX. Ad caput enim dicit Ps..linographus : Tu cs saccr-
Delamina aurea. dos tit wiernum secundum oidinem MeMiisedali
De cidari dependebal a frontc lamina amea, si- (Psal. cix). Ad membra vcio dicit Aucsloius : Vos
7S7 INNOCENTIIIII VAVJE. 788
es:is genus eleclum,regate saccrdotium,geussancta, A stolus • Exuite veleremhominemcum actibus suis,
populusacquisilionis (I Peir. n). Prius ergo expo- et induile novumhominem,qui secundumDeumcrea-
i.enda sunt earum mysleria, juxla quod capili con- lus est (Eplws.iv). Nam et tiansfiguratione resplen-
gruunt, ac demum, secundum quod membris con- duil facies ejus sicul sol, el vestimenla ejus sunl
veniunt. facla alba sicul nix (Malih. xui). Semper enini
CAPUT XXXIV. vestimentaChiisti munda fuerunt el candida, quia
'De vonlificalibusindumentis, secundumquod Chrislo pecculumnou fecil, necinveniusest dolus in lingua
conveniunt. ejus (I Petr. n; Isai. LIII).
Pontifex ergo in allaris ofliciocapitis sui Chrisli, CAPUT XXXVH.
c.ijus membrum est, repraesenlans personam, dum De zona sive cingulo.
pedibus assunut sandalia, illud incarnationis Domi- Zona sacerdotalis illud significat, quod Joannes
nicae insinuat calceamentum, de quo Dominus in- aposlolus ait : Conversusvidi similemfilio hominis,
quil in Psalmo : In Idummamexiendamcalceamen-, prmcinctum ad mamillas zona aurea (Apoc.i). Per
lum meum (Psal. LIX),id est in gentibus nolam fa- zonam auream perfecta Christi charilas designatur:
«iam incarnaiionemmeam. Venitenim ad nos cal- quam dicitApostolus:Supereminenlemscienlim char'.-
ceala Divinitas, ut pro nobis Dei Filius saeerdclioD latem Chrisii (Ephes. m), fervenlem in corde, ra-
fungeretur. Per ligulas, quibusipsa pedibus sanda- diantem in opere. Cujus siiCGinctoriumillud signi-
lia constiinguntur, iliud idem accipimus, quod per ficat, quod Isaias de Christo loquens praedixil:
corrigiam calccamenliJoannes Bapiisla significa.il, Erit juslilia cingulum lumborumejus, et fides cin-
cum ait : Cujus non sum dignus corrigiam calcea- cloriumrenumejus (Isai. n).—Namjusius Doininus,
menli solvere (Mailh. 111).Unionem ergo ineflabi- el justitias dilexit, mquilutcmvidilvullus ejus(Psul.
lem, copulamque indissolubilem, quibus Verbi di- x). Fidetis Dominusin omnibusve.rbissuis, et sax-
vinitas se carni nostrse conjunxit, pcr sandaliorum clus in onmibus operibus suis (Psal. CVLIV).Duse
corrigias intelligimus, lledianlibus vero caligispe- suinmitales illitis, duse sunt parles naturales justi-
des sandaliis conjunguntur : quoniam anima me- tise, quam Christus et fecil, et docuit: Quod tibi
diante carni divinitas est unila. Sicut enim pes non vis fieri, alteri ne feceris (Tob. IV); sed qum-
corpus suslenlat, ita Divinitas niundum gubernat. cunquevultis ul faciant vobishomines,el vos facite
Unde ait Psalmista : Adorateseabellum pedumejus, illib (Matlh. ix).
quoniam sanclum est (Psal. xcvni). CAPUTXXXVHI.
CAPUT XXXV. De stola.
De amictu, ubi reddilur ratio c.ur idem in Christo StoJa,quaesuperamiclum eollosaeerdolisincuiw-
per calceameniumpedum, et per amiclum capitis bit, obedientiamelservilutem signilicat,quam Do-
designalur. minus omnium propter salutcm servorum subivit.
Amictus autem, quo sacerdos caputsuum obnu- Nam cum in forma Dei esset, non rapinam arbitru-
bit, illud signilieal,quod in Apocalypsidescribitur, tus est esse se mqualemDeo. Exinanivil enim se
angelum Deiforlem descendisse de ccelo, amictum ipsum, formutnservi accipiens,factus obediensusque
nuhe (Apoc,x). Et in Isaia : Ecce Dominusascen- ad mortcm,morteni autem crucis (Philip. n). Cau-
det super nubem candidam (lsa. xix). Veniensau- sani quippe morlalilafis nec coutraxit origine, uec
tem ad salvationemmundi Dei Filius, magni consi- commisil in opere; quia quod non rapuit, hoc ex-
lii angelusjjamictusest nube, dum divinitatem abs- solvit (Psal. LXVIII).Dedit enlm illi calicem Paler,
coiuiit in carne. Nam capul viri Chiislus, capul non judex; amore, non iia; voluntale, non neces-
Chrisii Deus (I Cor. n). Hoc ergo carnis Ialibulum silate; giatia, non vindicia. Hic est ille Jacol) qni,
amiclus sacerdotis significat. Quod per illam syn- parens praeceplopatris Isaac et consiliomalris suac
donem expressius designalur, qua summus pnnli- Rcbeccae,servivit Laban. ut Rachel el Liamduceret
fex capul obducil. Et pulchre quidem, quod per p in conjugium (Gen. xxvm et xxxix).
(•alceamentumpedum, hoc ipsum per amictum ca- CAPUT XXXIX.
pitis designatur : quia divinitas in carne latuit, et De lunica.
per carneni innotuit. Nam cum nolus esset.in Ju- Tunica poderis, quaehyacinlbini coloris erat in
daeaDeus, et in Israel magnum nomen ejus, in veleri sacerdolio, lintinnabulis et malis punicis ah
Idummamextendil calreameniumsuuni (Psal. LIX), inferiori parte pendenlibus, ul ponlifex tolus 5oca-
cl anle conspectumgentiumreielavil justiliam suam lis incederet, cceleslemChristi doctrinam insinuat.
(Psal. xcvii). Cujus nolitiam habuerunt homines, quibus Deus
CAPUT XXXVI. per prophetamail: In montemexcclsumascendelu,
De albu. qui evangelizas Sion (Isai. XL). Prsecipue tamen
Alha lineum vestimentum, longissime dislans a hanc habuit lunicam evangclicselexlrix doclrinse,
lunicis pelliceis, quaede morluis animalibus fiuni, sapienlia Dei Jesus Chrislus, et dedit illam aposto-
quibus Adam vestilus est post peccatum (Gen.m), lis suis : Omnia, inquit, qumcunqueaudhi a Paliv
noutatein vitse significat.quam Ghristus el habuit, meo nola fcci vobis (Joun. xv). Hanc eigo signifi-
et docuit, ci uibuil in baplismo, de qua dicil Apo> cavil illa tunica Domini,quam militvs.scindere no-
•;89 DE SACROALTARISMYSTERIOLIBRI SEX. LIB. I. 7S0
lueiunt, eo quod esset inconsuiilis, desuper contexta A quam Ecclesiam, qusepassionem Christi praecessit,
per lolum (Joan. xix) : daranum fore maximum et n05.anr,qusepassionem Chiisti subsequitur. Niim
existimantes, si qui doclriuam evangelicamhaeresi- ct qui prsfiibanl et qui sequebaniur, clamabant, di-
bus scindere moliantur. centes : Uosanna filio David, benedictusqui venit
CAPUT XL1 in nomineDomini (Matth. xxi).
De dalmatica. CAPUT XLIII.
Super hanc tunicam pontlfexvestit dalmaticam, De manipulo.
quae sui forma lalam et largam misericordiam Quod sacerdos mampulum porlat inlaeva, desi-
Chrisli significat, quam ipse prie caeteris et docuit guat, quod Chrislus bravium obtincbat in ~via Per
et impendit. Eslole, inquit, mesericordes, sicut et manipulum enim praamium dcsignalur, juxta quod
Pater vester misericorsesl (Luc. vi). Bcali namque legilur : Yenienlesaulem tenient cum exsuttalione,
misericordes,quoniamipsi misericordiamconsequen- porlanles manipulos suos (Psal. cxxv). Per lsevam
tur (Malth. v). Judicium vero sine misericordiafiet, vita prsesens accipilur, secundum quod scriptum
ei qui non facit misericordiam, quia misericordia est : Lmva ejus sub capile meo, eldexlra illius am-
superexaliat judicium (Jac. n). Ergo dimiltite, et plexabiiur me (Cant. n). Chiistus au.eni simul
dimilletur vobis, sicque, inquit, orabilis : Dimitte B frucbatur et merebatur. Fruebatur in patria, merc-
nobisdebita nostra, sicut et nos dimillimus debilori- bainr ia via. Nam simul comprehendebal, etsta«
bus nostris (Malth. vi). Hic est ergo Samaritanus dium percurrebat; quia simul erat et in patria et
ille proximus noster, qui fecit nobiscummisericor- in via. Nemo, inquit, ascendilin cmlum,nhi qui de
diam, supeiinfundens vulneribus nostris vinum el cmlodescendit,Filius hominisqui est in cmlo(Joan.
oleum (Luc. x). Nara per viscera miseiicordimsuse 111).
visitavit nosOriens ex alto(Luc. x). Qui non ex ope- CAPUTXLIV.
ribus jusiilim qum fecimusnos, sed secundummise- De mitra.
ricordiam suam salvos nos fecit (Tit. 111).Qui pio . Mitra pontilicis illud significal, quod Prophela
pcccaloribus venil, ut de peccatis veniani indulge- loquens de Filio dicit ad Palrem : Gloriaet honoie
rel. Misericordiam, inquit, volo, et non sacrificium coronasti cum, Domine, et conslituisii cum super
(Matth. ix). opera manuum tuarum (Psal. vm). Hoc est itaque
CAPUT XLL illud nomen, quod est super omne nomen, utin no<-
De chirothecis. mine Jesu omne genu fleclatur, cmleslium, terre-
Chirothec-esunt hsedorum pelliculae,quas Jacob slrium, el infernorum (Philip. n). Nam et in aurea
maniLus Rebecca circumdedit, ut pilosae manus lamina cidaris pontificalis sculptum erat nomen
majoris simililudinem exprimerent (Gen. xwn). domini tetragrammaton, cujus mysterium superius
Pellis haedisimilitudo peccati, quam Rebecca ma- prselibavimus.Per mitram ergo capitis Christi sum-
ler, id est Spiritus sancli gratia, manibus veri Ja- mam illam bonorificentiaminielligimus, qusepro
cob, id est operibus Christi circumdedit : ut simi- pler divinilatem debetur humanitali. Nam propter
liludinem majoris, id est prioris Adae,Christus ex- pedem adoratur scabellum : Adorale, inquit, sca-
primeret. Cbristus enim similitudinem peccati sine bellum pedum ejus, quoniam sanctum esl (Psai.
peccato suscepit (Rom.vm), ut incarnalionis my- xcviu).
sterium diabolo eelaretur. Nam ad similitudinem CAPUT XLV._
peccatorum esuriit, silivit, doluit et expavit, dor- De baculo. >
mivit et laboravit. Undecumjejunassel quadragiula Virga pontificis Christi polestalem signiflcat; de
diebuset quadraginla noctibus, ac poslea esuriisset, qua dicil Psalmista: Virga reeta est virga regui lui;
accedens ad eum diabolus, eum ad simililudinem quia dilexisli justiliam et odisti iniquitatem,pm-
prioris Adsetentavit (Matth.iy). Sed quibus primum pterea unxil te Deus, Deus luus (Psal. XLIV).PXQ-
vieerat, eisdem modis victus est a secundo. D pter quod et alibi dicit: Reges eos in virga ferrea
CAPUT XLH. (Psal n). Duritia ferri rigorem signiflcataequitatig,
De planeta, ubi eliam aghur deanleriori el posterioii quia Chrislus tanquam vas figuliconfring. t pecca-
parle planetm. tores. Verumpotestas Christi non solum virga, sed
Casula vel planela magui sacerdolis est univer- et iaculus est, quia non solum corripit? sed et su-
salis Ecclesia; de q.ua dicit Apostolus : Quolquot stentai;. unde Psalmista : Virga lua et bacutusluus
i» Christo bapthati estis, Christum induislis (Gal. ipsa me con.olala sunt (Psal. xxn).
m). Hoc esl illud Aaron veslimentum, cujus in CAPUTXLVI.
oram descendilunguenlum: sed o capite descendit De annulo.
in barbam,el2Lbarba descendi...!on.ro(Psa/.cxxxn). Annulus digili donum Spiritus sancti significat.
Quoniam de pleniludine spirilus ejus non omnesac- Digitus enim arliculalus atque distinclus, Spiiilum
cepimus(Joan. i), primum apostoli, postmodum sanctum insinuat, secundum illud : Digilus Dei est
casteri.Quodautem casula,cum unica sitet integra, hic (Exod. vm); et alibi: Si ego in digilo Dei epcio
exteusionemanuum in anteiiorem et posteriorcm dmmonia,filii vcstri in quoejiciunl (Luc.n) . Amiji-
pa tcm quoJam modo dividitur, desigrat ct anti- lus aureus ei rotunkis perfcclioncm donorum ejus
7SI INNOGENNTflIII VA.VJE. 732
signilicat, qnse sine mcnsura Cbrislus accepit, quo- k CAPUT XLVIIl.
niam in eo plenitudo divinitalis habitat corporaliter De
ponlificalibus indumentis , secundum quoa
(Coloss. n). Nam qui de coelovenil, snper omnesesi; membtis conveniunt : ubi agitur de calictis el
cui Deus non dedit spirilum ad mensuram (Joan. sandaliis.
m). — Super quem videris Spirilum, inquit, san- Inter haec,pedes pontificis, in praeparatione Evan-
cluin descendenlemel maneniem, hic est qui bapli- gelii pacis, caligis et sandaliis calceantur, quorum
xat in Spiritu sancio (Joan. i). Nam requiescit super pulchriludinein admirahatur prophetacum diceret:
eum Spirilus sapienlim et intslleclus (Isa. n), elc. Quam speciosi sunt pedes evangelizanlium pacem,
Ipse vero de pleniludine sua secuiidum di-fcrentes evangelizantium bona (Psal. LII). Sandalia vero de
donaliones dislribuit: alii, seciindum Aposloluin, sublus integram habent soleam, desuper aulem co-
dans sermonem scientim, alii graiiam sanilulum, alii riuni feneslralum , quia gressus prredicaloris debent
operationem virluium (I Cor. xn^, etc. Quod ct vi- subtus esse munHi, ne polluaniur terrenis, secun-
sibilis ponti.ex imitatur, et alios jn Ecclesia con- dtim illud : Exculile pulverem de pedibus vestris
stituens sacerdotes, alios diacones, alios subdiaco- (Malth. x); et sursum aperti, quaienus ad cogno-
nes, el hujusmoji. _ scenda cnelestia revelentur, secundum illud pr,--
CAPUT XLVH. phelicum : Revetaorulos meos, el considerubo mi-
De quinque psalmis dum prmparatur episcopus rabilia de lege tua (Psal. cxvni). Quod aulein san-
dicendis. dalia quihusdam locis apeita, quibusdam clausa
Celebralurus episcopus missarum solemnia, sunt, designat, quod evangelica pr.eJicaiio nec
quosdam psalmos el oraliones pracmillit, sccundum omnibus revelari, nec omnibus debel abscondi,
exhortationem Psalmislse dicentis : Prmoccupemus sicut scriplum est : Vob's dalnm csl nosse myste-
faciem ejus in confessione,et in psalmis jubilemus rium regni Dei, cmleiis aulem in parubidis (Luc.
ei (Psal. xciv). Dic-itautem hos quinque psalmos : YIII).Nolite sanctum dare canibws, nec margaiiias
Quam dilecta (Psal. xxm) , Benedixhii (LXXXIV), spnrgaiis anie porcos (Matih. vn). Prius aulem ca-
inclina (Lxxxv). Credidi (cxv), De profundis(cxxix). ligis induitur usque a.l genua protcnsis, ibiqm.
Ut quidquid immundum quinque sensuurn trans- consirictis, qtiia prsedicalor pedibtis suis reclos (a-
gressione commisil, quinque psalmorum oratione cerc gressus, etgenua debilia roboiaie debel; nam
detergal. Qusedam enim continenlur in ipsis quaa qui fi.cerit et docuerit, hic magnus vocabilur in re-
recte conveniuiit celebraturis allaris myslerium et gno cmlorum (Matlh. v).
eucharistiae sacramentum. In primo : Concupivitet _. CAPUT XLIX.
defecit anima mea in atria Domini.Alluria tua, Do- De ablulione manuum.
mine virlulum, rex meus et Deus meus. Dotnine Deinde corporaliter Iavat mas.us, ut spiritualifer
Deus virlulum, exaudi oralionem meam, auribus per- mundet actus, auctorilate Psalmist_edicenlis : La-
cipe Deus Jacob. Protector noster aspice Deus, el vabo inler innocentes manus meas, et circumdabo
respice in faciem Chrisli lui. In secundo : Converte altare tmtm, Domine (Psal. xxv). Non enim divina
nos, Deus salutaris noster, et averte iram luam a sacramenta hiium manuum contaminal, sed si quis
vobis. Nunquid in mlernum irasceris nobis? Oslende indigne manducat et bibil, judicium sibi manducat
nobis, Domine,misericordiam luam, et salulare tuum et bibil (I Cor. 11). Quia non loiis manibus mundu-
da nobis.Verumlamenpropier limentes eum saiutare cate, non coinquinat hominem.Quw aulem procedunl
ipsius, ul inhabilet gloria in terra noslra. In tcrtio : de ore, de corde exeunl, ea coinquinanl hominam,
Auiibns percipe, Domine, oraiionem meam, el in- cogilaliones malm, homicidia, adulieria, furta, for-
tende voci deprecationis mem. Omnes genles quos- nicaliones, faha teslimovia, btsaphemim. Hmc sunt
cunque fecisti venient el adorabunl coram ie, Do- qumcoinquinanl hominem(Malili. xv).Unde sollicite
mine. Confilebortibi, Domine Deus meus, in loio salagendum est, ut non tam exleriora manuum,
corde meo, et glorificabo nomenluum in mlernum. 5 quam inleriora mentium inquiiiamenla purge»,-
In quarto : Calicem salularis accipiam, et nomen lur
Domini invocabo. Diruphli, Domine, vincula mea, CAPUT L.
tibi sacrificabo hostium laudis, cl nomen Dominiin- De amiclu, ubi agitur de duabus liaulis ouibus
vocabo. Vola mea Dominoreddam in conspcttu om- anle peclus ligaiur.
ms populi ejus; in alriis domus Domini, in medio Lolis ilaque manibus asstimit amiclum . qui su-
'ui Jerusalem. In quinlo : Fiant aures lum inten- per humeios circumqiiaqiie diffunditur. Per quem
dentes invocem deprecalionh mem.Suslimtil anima operum fortitudo significatur. Humeri quippe forles
vtea in verbo ejus, speiavit anima mea in Domino. stint ad opera peragenda , secundum illud palriar-
Quia apud Dominum misericordia et copiosa apud chaeJacob : Supposuit humeium ad portandum, et
sum redemptio. Oraliones \ero quas addit, mani- factus est tribulis serviens(Gen. XLIX).Duo vasculi
fesle pertinent al impelrandum cordis etco>poris qtiibus amictus ante pectus ligatur, signant inten-
inunditiani et muuimen. tionem el finem, quibus informandnm cst opus, ne
fial in fermento malitim et neqaitim, sed in azymis
sinceritatis ci veiilatib (I Cot. \). Saccrdos onim
'793 DE SACROALTARISMYSTERIOLIBRI SEX. — LIB. I. 79J
noii debel eiiosus existere, sed bonis operibus in- A pontifex crucem quamdam inserlam cateimlis a
sislere el insudare, secundum quod Apostolusait ad collo suspensam, sibi slaluil anle pecliis, ut sarra-
Timotlieum: Luborasicut bonus miiesJesu Christi mcnlum, quod iile piveferebalin fionte. hic aiilcin
(II Tim. n). recondal in pectote : nam corde credilur ud jusli-
CAPUT LL liam, ore aulemin confessiofil ad salttlem (Rom. x).
De alba. CAPUT LIV.
Albamembiis corporis convenienleraptata, nihil Destola.
supeifluumaut dissolutum in vila sacerdotis esse Post haec slolam, quae alio modo voealur ora
debeie, demonslrat. Haecob speciem candoris de- liitm , super collum sihi sacerdos imponit, ut ju-
signal mundiliam , seciindura quod legilur : Omni gum Domini se suscepissesignificet; qti.e a collo
tentporeveslimenlu tua sint candida (Eccle.ix). Fit pcr anteriora descendens, dextrum ct siiiistmm la
aulcm de bysso vel de lino. Propler quod scriptum lus adornat, quia per arma jusiiitm a dcxlris ei a
est : Byssum sunl jtislificaliones sanclorum. Sicut sinislrh (II Cor. vi), id est in prosperis el adver-
enim byssus, vel linum candorem, quem ex natuia sis, sacerdos debet esse munitus. Stola quippe si-
non habct, multis tur.sionibus alliilum, per ari.m gnificat sapientiamvel patientiam, de qua scriplum
acquiiil, sic et hominis caro mundiliam, quam non " habelur : Patieniia vobisnecessariaest, ul reporleiis
oblinel per naturam, multis casiigationihus mace- promissiones(Uebr. x). Et iterunl : In palienlia ve-
rala , sortilur per graliam. Unde sacerdos, sccun- slra possidebilis animas vesiras (Luc. xxi). Ilinc
dum Aposlolum, castigal corpus suum et in ser\i- cst ergo , quod stola cum zona nexibus quibusdam
lutem redigil (I Cor. ix), ne forie cum aliis praedi- colligalur, quia virtules virtulibus socianiur, ne
caveril, ipse reprobus Uat. Ilaecvesiis in veteri sa- aliquo lentalionis mo\eantur impulsu. Dehelaulem
cerdotio slricla fuisse descrihilur, propler spiritum sacerdos secundum decrctum Biaceharens"sconci-
senitulis in limore. In novo Iarga est, propler spi- Jii de uno eodemque orario ccrvicem pariler et
lilum adoplioiiisin liberiate (II Cor. m). Quod au- utrumque humerum premens , signum crucis in
tem aufrigium hahct, ei geminaia esl in diversis peclore suo praeparare. Si quis autein aliter cgerii,
locis et varits operihus ad decorem, illud insinual, excommunicalioiiidcbitsesuhjacebil. Nisiforte quis
quodPropheta dicit in Psalmo : As.ilit regina a dex- dixeril hocdecietuin per conliariani Leclesia. Ro-
tris tuis in veslilu deauialo, circumdata varielule manaeeonsueludiitcmabrogalum.
(Psal. XLIV)_ tCAPUT LV.
CAPUT LII. _ J9eiunka.
De zoua et succinclono. Deindepontifex induii lunicam poderem, id cst
I Debel igilur all:a circa lumbos zona prseeiiigi,ul lalarem, significantemperseveranliam; unde Joseph
easlitalis sacerdotis nullis inceniivorum slimulis inter fralres suos lalarcm luuicam habuissedescri-
dissolvalur, unde : Sinl lumbi veslri prmcincli, ei bilur (Gen. xxx\n). Cuin vero caelersevirtutes cur-
lucemm ardenles in manibus vestris (Luc. xn). Iu rant in sladio, perseverantiatamcn accipit bravium;
lumbis enim luxuria dominalur. Sic Dominuslo- quoniam, qui perseveraieritusquein finem, hic sal-
quens de diabolo manifestal : Virius ejus in lumbh vus eril (Malth. x). Unde prsecipilur: Eslo fidehs
ejus, el fortitudo iilius in umbilicovenlris ejus (Jot usque ad moriem, el dabo iibi coronamvilm(Apoc.
XL).Debenl ergo lumbi prsecingiper conlinenliam n). Habebat autem h:ec veslis ,in veteri sacerdotio,
Debenlel subcingiper abstinentiam ; quoniam hot pro fimhriis mala punica cum liiilinnabulis aurcis,
genusdmmoniinon ejicitur nisi in orationeel jeju- quorum supra mysterium exposuimus.
nio (Mallh.xvn). Ilinc eliam Aposlolus ait: Slali CAPUTLVI.
succinciilumbobin veritale (Ephes.vi). De dalmalica.
CAPUTLIII. Super banc lunicam episcopusvestil dalmaticam,
Quare Romanuspeniifex post albam orale, et posi 0 sic dictam , eo quod in Dalmaiia fuit reperla. Quse
orale crucemassumat. sui forma figural laigilalem, quia largas habcl ma-
Ronianus aulem ponlifexpost albam et cinguluni nicas et protcnsas [al. largilas habcl inanus pro-
assumit orale, quod circa capui involvit, et replicai tensas]. Unde secundum Apostoliun: Oporlel cpi-
super humeros, legalis pontificis ordinem sequens. scopum non esse lurpis lucri cupidum, sed hospitu-
qui post lineamslrictamet zopaminduebalur ephod. km (I Tim. m). Non ergo manuin habeat ad dan-
id esl superhumerale,cujus loeum modotenet ami- dam colleclam, et ad recipiendumporrectam , >.ed
clus. Et quia signo crucis auri lamina cessit, prc illud efficiat quod prophcia suadel: Frange esu-
lamina, quam ponlifex ille gerebat in fronte, pon- rienli panem luum, et egenosvagosqueduc in domum
tifex iste cruoem gerit in pectore.Nam myslerium, tuam. Cum videris nudum, operi eum, el carnem
quod in quatuor litieris auri lamina contincbat, ii tuam ne despexeiis(Isa. L\III). Obhoc forte specia-
quatuor pariibus forma crucis explicuit, juxt; liler ulunlur diaconi dalmalicis, quod principalilcr
qmidinquit Aposlolus: Vt compreheuduliscumom- elocli sunl ab aposlolis, ut mensis ex ofliciomini-
nibussunciis qitmsil longilitdoel latiludo, et subli- slrarent (Act. vi). Debet aulem dalmalica habcre
milas et vrofvndum(Ephes.HI1. Idcoque Romanu! duas linca? cocciucas, Uinc indc, anle cl rclro, a
795 INNOCENTIIIII PAP/E. . TJ6
stimmo usque deorsum ; ul pontifcx habcat fervo- A \ino cultui mancipatis sscpe subrepit accidia, qnae
rem ad Deumet ad provimum, in prosperis et ad- quodam torpore reddit animum dormientem, di-
\ersis, juxta Veteris et Novi Testamenli praaceplum, cente Psalmisla : Dormitavilanima mea prm imdio
quod est : Diliges Dominum Deum tuum ex toio (Psal. cxvin), in sinistra manu qusedam apponitur
corde tuo, et proximum tuum sicut te ipsum (Deul. mappula, quae maniptilus vel smiaiiuin appellatur,
vi; Mutlh. xxn). Unde Joannes : Cliarissimi, non qua sudorem menlis abslergat, et soporem cordis
novummandalum scribo vobis,sed mandatum velus, excutiat, ut, depulso losdiovcl torpore, bonis ope-
quod habuislis ab inilio; atque iterum : Mandalum ribus diligenter invigilet. Per manipulum ergo vigi-
novum scribo vobis, etc. (IJoan.u). ln sinislro lanlia designatur, de qua Dominus ait : Vigilate,
quoque Jatere dalmalica limbrias habere solet, id est qitia nesciiis qua hora Dominus vester veniurus sil
solliciludiiiesactivoevilse signantes, quas episcopus (Matth. xiv); unde sponsa dicit in Canticis : Ego
d.bet hahere pro subditis, juxla quod dicil Apo- dormio, el cormeum vigilat (Cant. vj.
btolus : Prwter itla qum cxtrinsecxtssunt inslantia CAPUT LX.
mea quotidiana , sollicitudo omnium Ecclesiarum De mitra.
(II Cor. n). Miira ponlificis scienliam ulriusque Testanienti
CAPUT LVII. significat; r.am duo comua duo sunt Teslainenta,
De chirothecis. duaefirabrisespiritus el littera. Circuius aureus, qui
Quia vero plerique bonum opus , quod faciunt, anieriorem et posteriorem partem complectitur, in-
inani favore corrumpunt, slalim episcopus manus dicat quod omnis scriba doclus in
rcgno cmlorumde
operit chirothecis , ul nesciat sinistra sua quid fa- thesaurosuo novaprofert el vclera (Matlh. xm). Ca-
eiat dexlra sua (Matlh. vi). Per chirothpcam ergo vcat ergo diligenler episcopus, ne prius velit esse
congrue cautcla designatur, qua. sic facit opus in magister, quam norit esse discipulus, ne si cwcus
publico, quod iiitenlionpnicontinet in occullo. Nam ccecumdux.rit, ambo in foveamcadant (Matth. \\).
etsi Dominus dixeril : Luceat tux veslra coram ho- Scriplum est enim in Propheta : Quia tu scientiam
minibus, ut videant opera veslra bona, et glorificent repulisti, ego te repellam,ne sacerdoliofungaiis mihi
Patrem vestrum qui in ccelisesl (ibid.), propler quod (Ose.iv).
chirotheca cheulum atireum desuper habet; ipse
CAPUT LXI.
lamen praecepit : Attendite ne jusliliam vestram fa- De annulo.
cialis coram hominibus,ul videaminiab eis, alioquin
mercedemnon habebilis apud Palrem vestrum qui in Anuuius est fidei sacramenlum, in quo Christus
cmlisest (ibid.). sponsam suam sanctam Ecclesiam subarrhavit, ut
CAPUT LVHI. ipsa de se dicere valeat: Annulo suo subarrhavit
De casula vel planeta. me Dominusmeus, id est Christus. Cujus custodes
Postremo super omnes vestes induit casulam vel et paedagogisunt episcopi et praelati, annulum pro
ferentes in testimonium. De quibus sponsa
planetam, quaesignifical chariialem, Chariias enim signo
dicit in Cauticis : Invenerunlme vigiles,qui custo-
operil multiludinem peccatorum(I Pelr. iv), de qua diunl civitalem
dicit Aposlolus : Adhuc excellentioremviam vobh (Cant. v). Hunc annulum dedit pa-
ter lilio revertenli, secundum illud : Date annulum
demonslro, si linguis hominumloquar el angelorum,
cliaritalem aulem non habuero, factus sum velul ms m munumejus (Luc. xv).
sonansel cymbalumlinniens (I Cor. xin). Et haecest CAPUT LX1I.|
vcstis nupl.alis de qua loquitur Doroinus in Evan- De baculo,el quare summus ponlifexpastorali virga
gelio : Amice, quomodohuc iiurasli, non habens ve- non ulitur.
stem nuptialem? (Malth. xxn.) Quod autem ami- Baculuscorreptionem [al. correclionem]signifieat
ctus super os planetaerevolvitur, iiinuit, quod omne pastoralem,propter quod a consecratoredieilur con-
opus bonum debet ad charilatem referri. Nam D secralo : Accipe baculum pasloralitalis. Et de quo
finis prmcepti chaiitas est de corde puro, el con- dicit Apostolus : In virga veniamad vos(I Cor. iv).
scienlia bona, et fide non ficta (I Tim. i). Quod au- Qtiod autem esl acutus in tine, rectus in medio,
tein exlensione manuum in anleriorem et posterio- retorlus in summo, designat quod ponlifex debet
rem parlem dhidilur, significat duo brachia chari- per eum pungore pigros, regere debiles, colligere
latis, ad Deum scilicetet ad proximum. Diliges,in- vagos. Quod uno carmine versificator quidam ex-
quit, Dominum Deum tuum ex toto corde tuo, et pressit :
proximumiuum sicut teipsum (Deut. vi). In liisduo- Collige,sus enta, 2 stimula,vaga,morbi'a, lenta.
bu$ mandalis pendel lola lex el prophelw(Mallh. Romanus autempontifex pastorali virga non ulilur,
;x\ii). Latiludo planelae significat latiludiiiem cba- pro eo quod beatus Petrus aposlolus baculum suum
rilalis, quse usque ad inimicos exlendilur; unde : misii Euchario primo episcopo Tieverorum, quem
Laium mandatum luum nimis (Psal. cxvm). una cum Valerio elMaterno ad prsedicandumE\an-
CAPUT LIX. gelium genli Teuloniesedestinavit. Cui sueeessit
De manipnlo. in episcopalu Malernus, qui per haciilum sancli
Caetcruniquia mcnlibus bene composilis el "di- Petri de morle fueiat susciialus. Quem baculuni
'
707 IW.SAr.1.1. AI.TAI.TS1MYfiT..R.OLIBRl SEX. — LlB. 1. 798
usque hodie cum magna veneratione Treverensis k [al. juncta; al, vincta] canalibus, quam Salomon
servat Ecclesia. commemorat in Canticis canlicorum (cap. vn). Is
CAPUT LXIII. ergo qui gloria pallii decoralur, si cupit esse quod
De pallio, ubi materia et forma secundummysierium dicilur, in anteriori parte debet habere justitiam,
exponuntur. utreddat unicuique quod suum est. Prudentiam
Pallinm, quo majores uluntur episcopi, significat in posteriori, ut caveat quod unicuique nocivum
disciplinam,qua se ipsos et suhditos archiepiscopi est. Forlitudinem a sinislris, ut eum adversa Jion
debent regere. Per hanc acquirilur torques aurea, deprimanl. Temperantiam a dextris, ut eum pro-
quam legilime certaules accipiunt, de qua dicil Sa - spera non extollant. Dtta. linese,quarum una post
lomon in Parabolis : Audi, fili mi, disciplinampa- dorsum, et altera progreditur anle pectus, aclivam
tris iui, et ne dimiltas legem malris tum, ul addatur el contemplativamvitam significant. Quas ita debet
gralia capili tuo, et torques collo luo (Prov. i). Fit exercere praelatus, ut exemplo Moysi nune in mon-
enim pallium de candida lana contextum, habens lem ascendat, et ibi philosophetur cum Domino;
desuper circulum humeros constringenlem, et duas nunc ad castra descendat, et ibi necessitatibus im-
lineas ab utraque parte dependentes. Quatuor autem mineat populorum, provisurus altentius ut cum
criices purpureas, "anteet relro, a dextris et a sini- B saepe se dederit aliis, inlerdum se sibi reslituat
stris; sed a sinistris est duplex, et simplex a dex- (Exod. xxiv, xxxiv). Qualenus et cum Martha circa
tris. Haecomnia moralibus sunt imbuta mysleriis. frequens satagat ministerium, et cum Mariaverbum
et divinis gravida sacramentis. Nam, ut Scriptura audiat Salvatoris (Luc. x). Utraquc lamen gravat
leslatur: In thcsauris supienliw siqnificatio disci- inferius, quia corpusquodcorrumpitur aggravat ani-
plinm(Eccle.l). Iji lana quippe notatur asperilas, in mam, et deprimit lerrena inltabilatiosensum mulla
candore henignitas designatur. Nam ecclesiaslica cogitanlemISap. ix). Quapropter et pallium duplex
disciplina contra rebelles etobstinatos se\erilatem esi in sinistra, sed simplex in dextra. Quia vila
exercet, sed erga poenitenles et humiles exhibet pie- pracsens,quae per sinistram accipilur, mullis est
tatem. Propler quod de lana r.on cujuslibel anima- subjecta molestiis; sed vila fulura, quaeper dexte-
lis, sed ovis tantum efficitur, quoe mansuelum est ram designalur, in una semper collecta quiete csl.
animal, unde Propheta : Tanquam ovis ad occisio- Quod Veritas ipsa designavit, cum intulit : Martha,
nem ductus esl, et quasi agnus corani iondenie se Marlha, sollicita es el turburis erga plurima. Porro
obmutuit, el non aperuit os suum (Isa. LIII).Hincest unumest necessarium.Maria optimamparlem elegil,
quod illius semivivi vulneribus, quem Samaritanus qute non auferelur ab ea in aelernxm (Luc. x). Pal-
dtixit in slabulum, et vinum adhibetur et oleum, ul lium duplex est in sinistro, quatenus ad tolerandas
per vinum mordeautur vulnera, et per oleum fo- vitae prsesentis molestias prselatus fortis existat.
veantur (Luc. x), qualenus qui sanandis vulneribus Simplex in dextra, quatenus ad oblinendam vilse
praeest, in vino moisuni severitatis adhibeat, in fuiurse quietem, tolo suspiret affectu, juxla verbum
oleo mollitiera pietalis. Hoc nimirum et per arcam Psalmistsedicentis : ZJnai»petii a Domino, hanc re-
labernaculi designalur, in qua cum tabulisvirga con- quiram, ul inhabilemin domoDominiomnibusdiebus
tineturet manna (Hebr. ix). Quoniamin menle reclo- vitm mem(Psal. xxvi). Tres autem acus, quae pallio
ris cum Scripturse scientia debet esse virga distri- infiguntur, ante pectus,super humerum etpost ter-
ctioniSjet manna dulcediuis,ut scveiitas immoderate gum, designant compassionem proximi, admini-
non sseviat, et plelas plus quam expedit non indul- s.ralionem officii, districtionem judicii. Quaruin
geat. Circulus pallii, per quem liumeri constringun- prima pungit animum per doloiem, secunda
tur, esl limor Domini, per quem opera coercenlur per laborem, tertia per terrorem. Piii_a pun-
ne vel ad illicita defluant, vel ad superflua relaxen- gehat Apostolum cum dicebat : Quis infirmalur, et
lur. Quoniam disciplina sinistram cohibet ab illici- ego non infirmor? quis scandalizatur, et ego nou
tisformidine pcenae; dexleram vero temperal a su- D uror? (II Cor. xvin.) Secundaest, praUer itla quai
perfluis amore justilioe. Bealus ergo vir qui semper exlrinsecus sunt, insianlia mea quotidiana, sollici-
eslpavidus (Prov. xxvfn). Nam, juua sententiam tudo emnium Ecclesiarum(I Petr. iv). Teitia ; Si
Sapientis : Timor Dominipeccalumrepellil (Eccli.i), juslus vix salvabilur, impius et peccalor ubi pare-
qui \-ero sine timore existit, justificari non poterit. bunt? (II Cou xi.) Super dextrum humerum non
Hinc est ergo quod pallium et anle peclus et super iiifigilur acus, quouiam in aeterna quiete nullus est
humeros frequenler aptatur. Quatuor cruees purpu- affliclionisaculeus, nullus slimulus punclionis. Ab-
reae sunt quatuor virtules politicae: jusiitia, forti- stergel emm Deus omnem lacrymam ab oculis san-
ludo, prudentia, temperantia : quae nisi crucis ctorum, et jam non erit ampliusnequeluclus, iieque
Chrisli sanguine purpurenlur, frustra sibi virlulis clamor, sed nec ullus dolor, quomumpriora transie-
nomen usurpant, et ad veram bealitudinis gloriam runt (Apoc.xxi). Acus est aurea, sed inferius est
non perducunt. Unde Dominus inquit apostolis : acuta, et superius rolunda, lapkiem continens pre-
Nisi abundaveritjustitia veslra plus quam scribaium tiosum, quia nimirum bonus pastor proplcr curam
ei Pharismontm, non inlrabis in regimm cmlorum ovium in terris affligitur,sed in co.Iis aeternaliler
(Matth. v). Hocc csi purpurca regis lunica tincta coronal)itur,'ubi pretiosam illam magariiam habe-
799 INNOCENTIIIII VkVM. 803
Lit, de qua Dominus ait in Evangclio : Simiteest A rubicundus in martyribus et npostolis. III el ilii
regnum cmlorum homini negoliatoti qumrenli bonas sunt flores rosarum et lilia con\al.ium. Albis in-
margarilas. Invenla autem una preliosa margarita, dumeiitis igitur utendum esi ifl festivitatibus con-
abiil el vendidii omnia qnw habuil, et emit eam fessorum et virginum, proplerintcgrilatem et inno-
(Mallli. xm). Dicilur autem pallium plenitudo pon- centiam. Nam candidi facti sunl Naz.ir_eiejus, ct
tilicalis officii, quoniam in ipso el cum ipso con- ambulant semper cum eo in albis. Virgines enim
ferlur ponlificalis officiiplenltudo. Nam anlequam sunt, et sequunlur Agnum quocunqueieril (Apec.
mclropolitanus pallio decoretur, non debet ciericos xiv). Propler eam catisam utendum esl albis in so-
ordinare, pontifices consecrare, vci ecclcsias deli- lemnitaiibus sequenlibus, scilieet in solemniiatibus
care, nec archiepiscopusappel a.i. angeloium, dequoium nilore Duminus ait ad Lu-
CAPUT LXIV." ciferum : Ubi eras, cum me laudaienl astra matu-
De armaiura virlu um. tina? (Job xxxvm.) ln naiivitate Salvatoris etprse-
lsia suut'arnia quse ponlifox debel induere, cin- cursoris, quoniam ulerquc natus est mundus, id
tra spiiitualcs nequitias pugnaiurus. Nam, u( inqtiit est caiens originali peecato. AscenduenimDominus
Aposiolus : Arma mililiw nosirw nonsunl carnalia, super nubem levem, id est sumpsit carnem a pec-
sed ad desiruclionem muniiionum poleniia Deo (II B calis immunem, el intravit JEgyptum (Isa. xix), id
Cor. x). De quibus idem Aposlolus in al-a dicit est venit in mundum, juxta quod angelus ait ad
Epislola : Indnile vos armaiuram Dei, ttl possitis Virginem : Spirilus sanctus supeivcniet iu le, et
slare adversus insidias diaboli. Slalc ergo succincli virlus Atiissimi obumbrabil tibi. Ideoqitcquod na-
lumbosvestrosin verilale, et induli loiicam justitim, scelur ex le sanclum, vocabiturFilius Dei (Luc. i).
et calceati psdes in prmparaiionemEvangelii pacis, Joannes autem etsi fuit coneeptus in peecato, fuit
in omnibussumentesscutum fidei, qnopossilis omnia lamen sanctificatus in uteio, secundum illud pro-
tela nequksimi ignea exslinguere, el galeam salulis pheticum : Anlequani cxires de vulva, sanciificavi
assumile, et gladium spirituSj quod esl verbumDei le (Jer. i). Nam et angelus ail ad ZaGhariam: Spi-
(Ephes.vi). rilu sancto replebilur adtmc ex ulero malris sum
Provideat ergo diligenier ep.seopi.s, et aliendal (Luc. i). In Epiphania propler splendorem stell_er
saccrdos studiose, ul sigmim sine siguificato noa quaemagos adduiil, secunJum illitd prophelicum r
ferat, ut vestem sine virttite non portei, ne forte El ambulabunt gentes in lumine luo, el reges in
similis sit sepulcro deforis dealbato, intus autem splendore orius lui (Isa. LXJ. In Ypopaiiii, pro-
omni plenospurcitia (Mailh. -K\W).Quisquis autem pler puriiatem Maria., qusejuxta canlicum Sinieo
sacris indumentis ornalur, et horiestis moriiius non " nis oblulil lumen ad revelatiouemgenthtm, et glo-
induilur, quanto venerabilior apparet homiiiibus, riam plebis sum Israel {Luc. if). In ccena Doiriini,
tanto indignior redditur apud Deuni. Ponlifical_m proptcr confectionem chrismatis, quod ad niunda-
ilaque gloriam jam honor non commendat vestium, lionem aniuiaeconsecraltir. Nam et evangelica Ic-
sed splendor animarum. Quoniam et illa quaequon- ctio munditiam principaliter in illa soleinnitate
dam carnalibus blandiebantur oLtulibus, ea potius comraendal. Qui lotus est, inquit, non indigel, nisi
quaein ipsiserant inielligenda posccbanl: ut quid- ut pedes lavct, sed est mundus lolus; ct ilcrum :
quid illa velamina in fulgore auri et in nitore gem- Si non lavero te, non habebis partem mecum (Joan.
marum, et in multimodi operis varielale signabant, xm).In resurrectione, propter angcium testem, et
boc jam in moribus actibusque clarescal. Quad et nuntium resurrectionis, qui apparuit stola candida
apud veteres reverentiam ipsse significatiottum cooperlus (Marc. xvi); de quo dicit Matthaeus,quod
spccics obtinent, «t apud nos cerfiora sunl cxperi- erat aspeclus ejus sicul fulgur, el veslimenlum ejus
menta reium, quam _enigmata figuravum. Tunc sicul mx (Mallh. xxvm). In Ascensione, propter
enini valles abuudanl frumento, cum arietcs ovium nubem candidam [at. lucidam], in qua Ciiristus
sunt indttti (Psal. _.LJV). T, as(endit. Nam el duo viri stelerunl juxla illos ln
CAPUT LXV. vestibus albis, qui et dixerunf : Viii Galilwi, quid
De qnaluor cotoribuspiincipalibus, quibus secundum slalis aspicienles in cwlum?elc. (Acl. 1.) Illud au-
propiielaies dieium vesiessunl clhtinguendm. lem non oliose notandum est quod, licel in conse-
Qualuoi auteni sunl principales colores, quibus cralione ponlificis talibus iiidumenxissil utendum,
secundum proprietatcs dierum sacras vestes Ec- consecranlibus scilicet et minislris (nam conse-
ciesia Roniana distinguil, albus, rubeus, niger et crandus semper albis ulitur) qualia secundum pro-
viridis. Nam et in legalibus indumentis quatuor prielatem diei conveniuiit; in dedicatione laincn
colores faisse leguntur (Exod. XXVHI) : J.yssns cl Ecclesiae semper utendum. est albis, quocunque
purptira, hyaciuthus el coccus. Albis induiiur dierum dedicalio celebrelur. Quoniam in consecra-
veslimentis in fcstivitalibus cojifessoinm et rir- tione ponlificiscantalur missa diei, sed in dedica-
ginum, rubcis in solemniialibus apostolorum ct tione basilicse ded.cationis missa cantalur. Nam
martyrnm. Hinc Sponsa dicit in Canlicis : Dilcctus cl Ecclesiavirgineo noinine nuncupatur, secundum
mcus candidus el rubicundus, eleclus ex millilhb illud Apostoli: Despondi_enjmvos uni viro virginem
(Cuui. v). Can-Hdusm eonfessoiibus et \i'ginibus, caslame.thibercChrislo (II Cor. jj). Dequa Sponsus
805 DE SACROALTARISMYSTEIUOLIBRl SEX. — LIB. II. F03
dicit in Canlicis : Tola pulchra es, amica mea, el \ Nigris autem indumentisutendum est in die affli-
macula non est in le. Venide Libano, sponsa mea, clionis et abstinenlia., propeccalis ct pro defunclis.
venide Libano, veni (Cant.iv). Ab-advenlu scilicet usque ad Natalis vigiliam, ct a
Rubeis aulem utendum est indumeutis in solem- Sepluagesima usque ad Sabbalum Paschse. Sponsa
nitatibus apostolorum et marlyrum, propter san- quippe dicit in Caniicis : Nigra sum, sed formosa,
giiinempassionis, quem pro Chrislo fuJei unl. Nam filimHierusalem, sicul tabernacula Cedar, sicut pel-
ipsi sunt qui venerunt ex magna n ibulatione, et la- lis Salomonis. Nolite me considerare, quod fitsca
veruntstolas suas in sanguine Agni (Apoc.vn). In sim, quia decoloravilme sol ( Canl. i). In Innocen-
festo crucis, de qua Chrislus pro nobis sanguinem lum autem die, quidamuigris, alii verorubeis indu-
suum fudil; unde Propheta : Quare rubruin 'esl in- mentis utendum esse cunlendunt. lili propter tristi-
dumenium tuum, sicul calcanlium in lorculari ? tiam, quia vox in Rama audiia est, ploratus et nlu-
(Isa. Lxm.) Vel in feslo ciucis melius est albis lalus multus, Rachel plorans filios suos, el noluit
utendum, quia non passionis, sed invenlionis vcl consolari, quia non sunt (Jer. xxxi). Nam propter
exaltationis est festum. In Pentecoste, propter san- eamdem causam cantica ItetitiaesuLticcntur, el njn
cti Spiritus fervorem qui super apostolos in linguis in aurifrigio milra defertur. Isli propter martyrius^
igneis apparuit. Nam apparuerunt illis dispertitm jj quod principaliter commemorans inquit Ecclesia :
iingumtmtquam ignis, seditque supra singulos eo- Sub throno Deisancti clamabant: Vindica sanguinem
rum(Act. 11).Unde prophela : Ifisit de cwlo ignem nosirum qui effususest,Deus nosler(Luc. xvm; Apoc.
in -ossibusmeis (Thren. i). Licet autem in aposlo- vi). Propter trislitiam ergo quam et silenlium in-.
lorum Petri et Pauli martyrio rubeis sit utendum, isuil laelitiae canlicorum, milra quae ferlur non est
in conversioue tamen et cathedra ulendum esl al- aurifrigio iusigiiila, sed propter martyrium rubeis
his. Sicut licet in nalivitale sancti Joannis sit albis est indumentis utendum. Hodie uiimur violaceis,
utendum, in decollatione tamen ipsius utendum est sicut in Lwlare Hierusalem,propler laetiliam,quam
mbeis. Cum autem illius feslivitas celebralur, qui aurearosa significat, Romanus Poulifex portat mi-
simul est el martyr et virgo, marlyrium praefertur tram aurifrigio insignitam, scd propler abstinen-
\irginilati, quia signum est perfeetissimse chari- tlam nigris, imo violaceis ulitur indumentis.
talis, juxta quod Veiitas ait: Majorem charilalem Restat ergo, quod m diebus ferialibus el commu-
nemo habet, quam ul animam suam ponat quis pro nibus, viridibus sit indumenlis utei.dum, qnia vi-
amicis suis (Joan. xiv). Quapropter et in comme- ridis color medius est inler alhedinem el nigredi-
moralioneOmnium Sanclorum quidam rubeis ulun- ncm et ruborem. Ilie color exprimitur, ubi dicitur :
tur indumeulis; alii vero, ut curia Romana, can- 2 Cypri cum naido, nurduset crocus (Cant. IV).
didis; cum non tam in eadem, sed de eadem, so- Ad hos qualuor ca?terireferuntur. Adrubeum co-
lemnitale dicat Ecc.lesia, quoJ sancli, secundum lorem coecineus, ad nigrum violaceus, ad viridem
ApocalypsimJoannis (cap.vn), slabant in conspectu croceus. Quamvis nonnulli rosas ad martyres, cro-
Agni, amicti stolis albis, et palmm in manibus cum ad confessores, lilium ad virgines referant.
eorum.

LIBER SECUNDUS.

CAPUTPRIMUM. in parabola sauciali, quia sacerdos quidam descen-


De accessu ponlificis ud allare. dit eadern via, el viso illo praeterivit similiter et le-
His induinenlis ornatus episcopus ad altare pro- vila (Luc. x). Moyseset Elias in flgura legiset pro-
cedit, duobus eum ducentibus hinc inde, sacerdote D phetiae apparuerunt in monte cum Christo loquen-
videlicetet levita, suMiacono praecedenle,qui clau- tes {Matlh. xvn ). Sacerdos ergo el levita deducunt
sum porlat eodicem Evangelii, donec episcopus ait episcopum, quia lex et prophetia Clirislum annun-
allare perveniat, ibique codicem osculatur aperlum. tiaverunt et proniiserunt. Moyses enim inquit in
Hsecomnia divinis plgna sunt sacramentis. Episco- lege : Prophelam suscitabit vobis Deus de fratribus
]ius enim illum in se repraesentat pontificem, de quo veslrh, ipsum tanquam me audietis (Deus. xvm). Et
dicit Apostolus : Chrisius asshlens ponlifex fuluro- Isaias : Ecce veniet propheta niagnus, el ipse reno-
rum bonorum,per amplius et perfecliustabernaCulum, vabit Hiemsalem (Isa. LXVI).
non manufaclum(Hebr.yy.), id est |non hujus c.ea- CAPUT III.
tiojiis, ele. De subdiaconoqui prwcedit, clausum portans codi-
CAPUT II. cem Evangelii.
De presbyleio el diacono qui deducuntpontificem Subdiaconus qui praecedit, Joannem Baptistam
hinc inde. s"gni_ical,qui prsecessit Christum in spiritu et vir-
Saccrdos et leviia significant legem et prophe- tule Eliae, parare Domino plebem perlcctam (Luc.
liais),secundum illud quoJ Dominus ipse proposuit ui"). Hic anle ponlificemporlal codicem Evangelii,
S03 , INNOCENTIIIII PAP_E. S04
quia Joannes anle Chrislum prsedicationemEvan- A suit ante ostium (II JPar. m), quas ambit Jumculns
gelii incboavit : Pwnileniiam, inquil, agite, uppio- duodecim cubifnrum, id cst quos fides duodecim
pinquabil enim regnum cmtorum(Mailh. n). Quod apostolorumcomplectilur, de quorum medio Cliri-
autem liber clausus tenetur, donec ponlifex ad al- slus ostium aperitur credentibus (Joan. x)
tare perveniat, et tunc aperitur, hoc insinuat quod CAPUTVII.
in Apocalypsidesciibiiur ; Quoniam nemoinventut De mapputa, qumporlalur super pontiticem
est digmts aperire Hbrum, qui sciipius erat intus el'. qualuor baculis colligata.
foi is, signalus sigitlis septem, nisi leo de tribu Juda Qualuor autem ministii super pontificemforunt
radix David: qui libium aperuil et septemejus sigilla: mappulamquatuor baculis colligatam, proplerrjuoj
solvit (Apoc. xiv ). Per altare signalur Ecclesia, ipsi ministri mappularii nuncupanlur. Mappula
juxla quod Dominus dixil in Exodo : Si altare la- quaediversis imaginibus est figurata, sacram Scri-
pideum feceris milii, non wdificabis illud de scctii'• pturam signat, quaemullis mysleriis est insignila.
lapidibus (Exod. xx). Quod sectionem lapidum Haecquatuor baculis super pontificempoitatur ex-
prohibet in altari, divisionem fidelium reprobal, ne' tensa, quia sacra Scriplura quatuor moJis super
Ecclesia dividatur per errores et schismala. Christum ferlur exposiia, secundum historiam, se-
CAPUT IV. D cundum allegoriam, secundum tropologiam et ana-
De pontificequi pervenil ad aliare. gogen. Hic e_t fluvius paradisi, qui quatuor in ca-
Tunc ergo Iiber aperilur, cum episcopuspe venit pita divisus progreditur (Gen. n ). llsec csl mensa
ad altare. Quoniam ubi Christus primltivam aposlo- proposilionis, quaequatuor pedibus elevata subsistit
iorum congregavit Ecclesiam, docei s et praedicans, (Exod. xxv). Haecautem super ponlificem extensa
Scripluraemysleria revelavil : Vobis, inquit, datum porlatur, ut is vemsse monstrelur, quem lex scri-
esl nossemysteriumregniDei, cmterisaulem in para- pserat et propbetas. Nam ipsemel incipieus Christus
bolis (Luc. vm). Unde post resurrectionem aperuit a Moyseelpropheiis,interpretabaturinomnibus Scri-
illis sensum ulintelligerenl Scripturas (Luc. xxiv). pluris,qum de ipso eranl (Luc. xu\). Propter quod
Rectitis ergo facit episcopus, cum ipsemet aperil alibi dicit : Si credereth Moysi, crederetiset milii,
librum evangelii, quamvis et per minislros suos iile enimde mescripsil (Joan. \).
Christus patefccerit mysleria Scripturarum. Quod CArUT VHL
episcopuscodicemevangeJiiosculatur, insinuat quod De cereis et incenso.
Chrisius pacem in Evangelio praedicavit. Pacem Et idco praeferuntur duo lumina cttm incenso,
meam, inquit, do vobis, pacemrelinquo vobis, non P quia lex et prophelaecum psalmis Clnisli praenun-
quomodomundus dat,egodovobis (Joan. xiv). liaverunt adventum, Christo attestanle, qui ait: Ne-
CAPUT V. cesseesl impleri omnia quw scripta sunl i« lege
De proccssioneRomani ponlificisa secretano Moysi et prophetis el psalmis de me (Luc. xxi\).
ad allare. In majoribus autem solemnilatibus septem cande-
Cum autem slationalis solemnitas celebralur, labra coram pontifice deferuntur, per quod illud
Romanus ponlifex cum sex praefatisordinibus a se- ostenditur, quod Joannes in Apocalypsidescribit:
cretario processionaliter ad altare progreditur, de- Coniwsus, inqnit, vidi seplem candelabra aurea, et
signans quod Chrislus exivit a Palre, el venit in in mediocandelabrorum aureorum similem filio ho-
mundum ( Joan. xvi). Hic enim processionis ordo minis veslitumpodere (Apoc. 1), ut ille per hoc ad-
generationis Christi senem reprsesental,quam Mat- vcnire monslrelur, super quem requievil Spirilus
ihseus evangelisla describit (Cap, i), in qua ses graliae septiformis, secundum vaticinium Isaiae:
inveniuntur ordines personarum, a quibus Christus Egredielur,inquil, virga de radice Jesse, el flos de
secundum-carnem liaxit originem, et in mundum radice ejus ascendet, et requiescelsuper eum Spirilus
processil : palriarch_e videlicet el prophetse, rege. Domini, Spirilus sapientim el inlcllectus, Spiritus
et principes,pastores et duces. Abrsthampalriarcha, D conciliiet fortiludinis, Spirilus scientiwet pietalis,
David propheta, Salomon rex, Salomon princeps, et replebit eum Spirilus limoris Domini(Isai. xi).
Judas pastor, Zorobabeldux. CAPUT IX.
CAPUT VI. De igne quem manipulo sluppmponlifexapponit in
De duobus diaconis qui ducunl poniificem. choro.
Duo diaconi qui ducunt ponlificem, designant In quibusdam basilicis circa medium chori ma-
Abraham et David, quibus facta est incarnalionis nipulus stuppae super columnam appenditur, ctii
Christi rcpromissio. Nam illi promissum est: In ponlifexignem apponit,utin conspectu populi subi-
semine iuo benedicentur omnes genles (Gen. xxu); lo comburatur. Per hoc secundumadvenlumcom-
isti pollicitum, De fruclu venlris tui ponam supet niemorans, in quo Christus judicabit vivos el mor-
eedemtuam ( Psal. cxxxi). Propter quod evangeli- luos et saeculumper ignem. Nam ignis in conspectu
sta signanter hos duos iu generalione Clnisli prae- ejus exardescel, et in circuitu ejus tempestasvalida
misit : Libcr, inquil, generaiionis Jcsu Christi, filh' (Psal. XLJX).Ne quis ergo male securus existal, qt,i
David, filii Abraham (Malth. i). Isti sunt duaeco- pcr primum blandilur, per secundum exlerret.
lumuae,quas verus pacificusin veslibulo lempli po- Quia qui judicandus vcnit in primo, judicaturus
8015 DE SACROALTARISMYSTERIOLIBRI SEX. — LIB. II. 806
veniet in secundo. Vel potius, quia sccundum apo- A CAPUTXIII.
stolum Jacohumvila noslra vapor esl ad modicnm De confessioneel pectoris lonsione: m qua tria no-
parcns(Jac. IV),poniifcx ignem apponil in stuppam, lanlur, ictus, taclus et sonus.
ne forle, qui gloriosus incedil, in lemporali g!o- Quia justus vero in principio sermonis accusator
lia delecletur. Nam omniscaro fenum, el omnisglo- est sui (Prov. xvni), pontifex ad allare perveniens,
iia ejus quasiflos feni (Isai. XL; J Petr. i). ef ad seipsum reverlens, antequam ordiatursacrum
CAPUT X. officium, de peccalis suis cum astanlibnsconfitelur,
De primicerto, qui pontificis dexlrum humcrum psalmum illum praemittens, qui manifeste per to-
osculalur. lum sibi ad hoc dignosciturpertinereet convenire :
Cum aulem por.lifex appropinquat altari, primi- Judica me, Deus, etc, ut discretiis a gentenonsan-
cerius scholae cantorum accedens, dextrura ipsius cla ct ab homine hberatus iniquo (Psal. XLII),ad
humerum coram astanlibus osctilatur. Quia cum allare Dei dignus iniroeat. Ulud autem in hac con-
Chiistus nascerelur in mundo, angelus ille cum fessione notandum est, quia non (ut quidam minus
quo facta esl ccelestismiliiiaemultiludo iaudantium provide faciunt) in specie, sed in genere confilenda
Deuin, nativitatem ejus pastoribus patcfecit (Luc. sunt peccata, quoniam ista confessio non est oc-
n). De quo dicit propbeta : Puer natus esl nobis, B culta,sed mrnifesta. Percutimus aulempectus, cum
et Filius dalus est nobis,et faclus est principatussu- confilcmur pcccata, qualenus exemplo publicani,
per humerumejus (Isai. ix). J qui percuticbal peetus suum, dicens : Domine, pro-
CAPUT XI. pilius esto mihi peccaiori (Luc. xvm), justificali de-
De tribus sacerdotibws, qui coram altari reverenler scendamus in domum. In pe.eussione tria sunt,
inclinanl, os el peclusponlificisosculanles. iclus, sonus et tactus, per quse signan.ur illa tria,
Tres sacerdotes qui ponliflei venienli coram al- quse sunt in vera pceiiitentia necessaria, videlicct
lari reverentcr occununt, et inclinanles os cjus cordis contrilio, oris confessio,et operis satisfactio^
osculanlur et peclus, tres iilos Magossignant, qui Nam sicut tribus modis peccamus scilicet, eorde
\enerunlHierosolymam, dicentes: Ubi est qui nalus cogitando, ore loquendo, et opere perpetrando, ita
est rex Judmorum? El procidenlesadoraverunl in- tiibus modis pcenitere ilebcmiis, scilicet corde per
ventum, et apertisJhesaurh suis, oblulerunlei mu- dolorem, ore per pudorem, ct opere oer laborem.
nera, aurum, thus el myrrham (Mallh. n). Per ge- CAPUT XIV.
minum osculiim, geminam in Chiisto naluram con- De incenso, quod sacerdosreprwsental in capsula, et
filenlur, divinam scilieet et humanam : divinara episcopus apponit thuribulo.
quasi lalentem in pectore, quas quoque per oblala Ingressurns ergoponlifex ad altare, incensum ap-
munera Magi mysliee figurarunl. Osculum enim ponit Ihuribulo, perhoc illud insinuans, quod ange-
est signinn reverenlue; jtixta quod Esiber summi- gelus venit el stetii anle allare hubensthuribttlum
lalem virgmregis legitur osculata (Esih. v). aureum in manu sua, quod implevit de igne altaris :
CAPUTXII. el data sunt ei incensa multa; ut darel de orutioni-
De procestionisdisposiiione. bus sanctorum (Apoc.vm). Angelus cnim Christus,
Disponitur aulem ista processio vctul caslrorum thuribulum aureum corpus immaculatum, aliare
aciesordinala (Canl. vi). Nam et majores et fortio- Ecclesia, ignis charitas, incensumoratio, secundiim
res quasi cuslodes exercitus prae\eniunt et sequun- illud propheticum: Dirigatur oratio mea sicut in-
tur; minores quasi debiliores coIl;gunlur in medio. censumin conspectu tuo (Psal. CXL). Venit ergo
Praecedunlenim episcopi el presbyteri, subsequun- angelus, id est Chrislus; sietit anie ullure, id est in
lur pontifex et diaconi, colliguutur in medio sub- conspeclu Ecclesiae,hubens thuribulum aureum, id
diaconi et acolyti. Cantores aulem quasi tubicines est corpus immaculatum, plemim igne, id esl cha-
praecedunt exerciluin, ut eum ad prselium contra ritate : et data sunt ei inccnsa mulla a fldelibus, id
daemones excitent el invitent; de qtio prselio in- p est orationes, ut daret, id est praesentaret cas Pa-^
quit Aposlolus : Non est nobiscotluclulioadversus tri, de orationibus sanclorum. Non dicit, orationes
carnemet sanguinem,sed adversus principes el po- tantum, quia Christusnon omnes oraliones exaudit,
teslales, advetsus mundirectores ienebrarumharum, sed de omnibus illis quaepertinenl ad salutem.
tonlra spirilualia nequitiwin cmlestibus(Ephes.vi). Unde cum Paulus ter rogasset Doiiiiiium,ut ab eo
Unde Psalmisla : Buccinate in neomenia luba, in stimulum carnis auferret, respondit ei Dominus:
dic ins.tmt solemnitalisvestrm (Psal, LXXX).Crux Sufficil libi gratia mea (II Cor. xn); nam virtus
ergo quasi regale vexillumpraemitliturel prsefeitur, in iulirmitate perficitur. Episcopus ergo thus appo-
ul fugiantqui oderunlcuma facie ejus (Psal. LXVII). nit tiiuribulo, quia Ghristus oiationes inspiral ani-
Kobis ergo absit gloriari, nhi in cruce Dominino- mo, ut per ipsum ofleratur incensum dignum in
' slri Jesu
Christi, per quem mundusnobis crucifixus odorem suavitatis. Ipse nos praevenil in benedi-
est, el nos mundociuciligi debemus! (Galat. vi.) ctione dulcedinis, ut ejus donum sit nostrum me-
ritum, quia non accipit nisi quod tribuit. Sine me,<
inquit, nihil potestis facere; quia palmes iwn potest
jerre frucium a semetipso, nisi manscrit in vits
507 1NNOCENTHIII VkVJE. m
(Jonn. xv). Sacerdos aulem inccnsum rcpraesenlatA medialoris hoiiiincs Deoplacere non possunt illebr,
episcopo, quia lex illud preliosum ihuiiiama con- n), sedjuxla verbum promissionis ipsius : Si uuid
fecil, quod in odorem suavitalis offerlur Altissimo, petierint credenles in orutione, accipient {Matih.
dequo Domiuus subdil in Exodo : Talem composi- xxi). Per thuribuluni enim verbum accipilur iucar-
lioncm non jucielis in usus vestros, quia sanclum natum.
est Domino.llomo quicunquesimilemfeceril,ut odore CAPUT XVII.
illiusperfiuaiur,pcribilde populis sH.s(i__.od.xxxix). De forma thuribuli, et de duplici causa Ihurificundi,
Fuerunt qui dicerent, quod si thuribulum descen- spirituali el lillerali.
dat ab altaii, tunc aliud ibi tbus sine benediclione Nam sicut in thuribulo pars supeiior et inferior
ponendum est, et hominibus offercndum, tanquam Uibus catenulis uniunlur, iia tres iu Christo sui t
illud speclel ad lalriam, istud ad duliam. Meliusla- uniones, quihus divinifas et humanitas conjungun-
nien secundum spiritum, quam secundum Iitteram tttr; unio carnis ad aniinam, unio divinitatis ad
intelligitur. Nam liltera occidil, sphitus aulem vivi- carnem, et unio divinitalis ad animam. Quidam
ficatfll Cof.ni). auiem quarlam unionem assignant, videlicet deita-
CAPUTXV. lis ad composittim ex anima simul et carne; nam et
De triplici oscnlo, videlicetoris, allaris el pecioris. B quaedam thuribula qualuor habent catcnulas. De
Tunc acccdcns episcopus ad altare, osculaiur Iioc thuribulo Moysesspecialiter inquit ad Aaron .
sacrum allare, significans,quod Christus adveniens, Tolle thuribiilum, et hauslo igne de altari, mitte in-
sanctam sihi copulavil Eccksiam, secundum illud censum desuper(Niim. xvi). Prseter mysticam ra-
rpilhalainium : Osculelurme osculooris sui (Cant.t). tionem, ob hoc eliara incensatur altare, quatenus
ln osculo siquidem ns ori conjungilur; elin Chnsio ab eo omnis dsemonisnequitia propellatur. Fumus
noii solum huraauilas esl unita divinilati, verum enim incensi valere credimr ad daemoneseffugan-
ctiam sponsa sponso cst copulata, sectindum illud dos. Unde cum Tobiasinterrogassetangelum, quod
propheticuni: Quasi sponsum decoravit me corona, remedium ha.jerent ea quae de pisce jusserat re-
el quasi sponsam oinaut me monilibus (Isai. LXI). servari, respondit: Cordis ejus parliculam si super
Uiide.Toannes: Qui habetsponsamsponsitsest (Joan. carbonesponas, fumus ejus omne genus dwmoniorum
ni). Nam in sole posuit tubernaculumsuum, et ipse extricut (Tob, vi).
tanquam sponsusprocedens de thatamo suo(PsaI. CAPCT XVIII.
xvin). Deinde conversus episcopus osculaiur diaco- De anliphona, qum dicilur ad inlroilum, el cur tu.a
iics, ut oslendat pacem illam in advenlu Christi Q tepetitur, inierposila gtoiiu Triniiaiis, el quh eum
venisse, quam prophetaepromiserant; tmdeDavid: canlari consliluit.
Orietur in diebus ejus juslilia el abundanlia pacis, Interea choius concinit anliphonam ad introi-
donec auferalur luna (Psal. LXVI).Aliusiterum pro- lum, quam rcpetit inlerposila gloria Trinilatis.
pheta? Pax eiil in leria nostia cum \cner:t (Bier. Porro, sicut inlioilu. sacerdolis adventum Cliristi'
i:).Et ideo Christo nascente, vox iiitcnuit angelo- signat, sjc el antiphona quaedicitur ad introitum,
rum : El in terra pax hominibus bonm volunlatis desideiium advenlus cjus signat. De quo Dominus
(Luc. n). Osculum eniin quandoqiiepacem signat, inquit apostolis : Mulii reges et propheiw voiuerunt
juxta quod dicil Aposlolns : Salutale vos invicem videre qum vos videlis, et non videutnt, et audire
in osculosunclo(Rom.xvi). Deusaitlcmpacissil cum quwaudilh, et nonaudierunl (Matlh. xm ; Luc. x).
omnibus vobis. Amen (Rom. xv). Diaconus autem Ghorusautemdila'.alanimamsuam,elinjubilocantat
slatim inclinans osculatur peclus cpiscopi, desi- intioitum ; quoniam prophelse,patriarchae, reges et
gnans quod inspiratione divina propbelae prsedixe- sacerdotes, omnesque fidelesadventuin Chrisli cuiu
runt pacenrfuluram. Nam et Joannes supra pectus magno desiderio exspeclabant, clamantes el implo-
Chrisli recumbens (Joan. xm), E.angelii fluenla, lantes : Emilte Agnum,Domine,dominaloremterrw,
de ipso sacio Dominici pectoris fontepotaut. D de pelra deserli ad monlem filiw Sion (Isa. xvt).
CAPUT XVI. Veni, Domine, et noli lardare, ielaxa facinora plc-
De thurificalione,qua ponlifex inccnsal aliare, cl bis tuaeIsrael. Hinc ergo Simeon ille justus et se-
sacerdosepiscopum. i.ex benedix.t et dixit: Nunc dimitlis servum tuum,
Episcopus eigo thuribulunl accipieils a diacono, Domine, secundumverbumluum in pace; quia vide-
sacrum incensat altare; quia Chrislus coipus assu- ruiit octtlimei salutareluum (Luc. n). Ex eorum er-
meus, de geuere prophetarum, facius ex senline go persona cantalur intioilus, per quos Chrisfus
David secundum carnem, suis orafionibus fovetEc- intravit in mundum, juxta quod Apostolus ait : Et
clesiam, secundum quod orat in Evangelio : Pater cuminlroducil primogenilumin orbem ierrw, dicit:
sancle, ego pro eis rogo, et non lanlum pro eis, sed El adorenleum omnesangeli Dei (Hebr. i). Antlpho-
pro illis qui crediiuri sunl per verbumeorum (Joan. nae repetilio, mulliplieationem clamoris insinual.
xvn). Quod autem diaconus thuiibulum rccipil, ut Unde prophela : Mctnda, remandu, exspecta, reex-
incenset episcopo, moraliter inslruit, quod si di- specta, modicumibi, modicumibi (Isa. xxun). Si
gne volumus incensum orationis" offerre, thuribu- moram fecerit, exspectaeum, quia veniensveniet,et
lum incarnalionis debcmus tcnere. Nain sine fide noii tatdabit (llabac. n). Intcrposilio glorisedesi-
CQ9 DE SACROALTARISMYSTERIOLIBRI SEX. — LIB. II. 810
gnat captationem benevolentioe.Ut enim qnod ex- A ex hominibus reparatus, novem associetur ordini-
spectabant, facilius oblinerent, ad lotam Trinita-. bus angelorum.
tem glorilicandoclamabanl : Ostendenobis, Domi- Beatus Gregorius (54*)K-yrie eleison ad missam
ne, misericordiamluam, el salulare tuum da nobis; cantaii praecepita clero, quod apud Graecosab om-
(Psal. LXXXIV). Qui sedes super cherubin, appare• ni populo canlabalur
:oram Ephraim,Benjaminet Manasse(Psal. LXXIX). CAPUT XX.
Qtiorum landem clamorem Spiritus sanclus exau- De Gloria in excelsis, et de
triplici pace el quis
divit, unguens eum oleo laetitiae, proe consortibus' ttymnum angelicum cantari ad missam consti-
suis, el ad evangelizandumpauperibus desiinavif, tuit.
secundumquod ipse Filius per prophelam tcstatur: Mox sequilur hymnus angelicus, lemporali Chri-
Spirilus Dominisuper me, propter quod unxil me, aj1 sli nativilali perhibcns testimonium, quem ille pri-
cvangelizandumpuuperibusmisit me (Isa. LXI, Luc. mus inchoando pronunliat, qui Angclum magni
IV).floc ergo desiderium antiquorum introitus re- consiliirepraesentat. Chorus autem concinendopro-
praesentat, non secundum inlellectum litterae. sed sequitur, quia suhitofacta esl cum angelo multiludo
jubilo cantilenae. Coelestinus papa constituit, ut; milifiseccelestis laudantium et dicentium : Gloriu
psalmi David CLanle sacrificium canerenlur anti- B in allissimisDeo, et in lerra pax hominibusbonwvo-
phonatim ex omnibus. quod antea non fiebat, sed luntatis (Luc. u). Hymnus isfe non tanlum est an-
epislola lanlum et evaugeliumlegebantur. Excepti gelorum, sed hominum congratulanf.um,quod mu-
sunt ergo de psalmis introilus , gradualia quoque lier illa, quaeperdiderat drachmam decimam,jain
ac offertoria, necnon communiones,qtiaecuni mo- lucernam accenderat, ul drachmam perditam inve-
dulatione coeperuntad missam in EcclesiaRomaiia niret. Et pastor dimissisnonaginta novcm ovibus in
canlaii. Antiphona Graece,dicitur vox reciproca, deserto, jam vencrat ut quaereretcenlesimamovem
quia duo chori Teciprocando vicissim melodiaium quam amiserat (Luc. xm).
cantus alternant. Anle nalivitalein enim Christi, trcs erant inimi •
CAPUTXIX. citiarum parietes : primus inter Deumet hominein,
De Kyrie eleison, et qttare novies decanlatur, et secundus inler angelum et hominem, lerlius inter
quare sex vicibus dicilur Kyrie eleison, et tribus hominem et honiinem. Homo nanique per inobe-
Chrisle eleison. dienliam Creatorem offenderat, per suum casmn
Cum ergo jam tempus pleniludinis, et benignita- restaurationem angelicam impedierat, per vaiios
tis advenerit, sicut praedictum fuerat a Psalmista : „' ritus se ab homine separaverai. Jud_eus namqu.;
Tu exsurgensmisereberisSion, quia venil lempus caeremoniasexcolehat, gentilis idololatriam exercc-
mherendi ejus (Psal. ci), congrue chorus lunc con- bat, utrisque ritus allerius displicebat. Sed veniens
cinendo subjungit: Kyrie eleison, quod interpreta- pax vera, fccit utraque unum , dcstiuxit inimicilia-
ttir,Domine,miserere,;Unde prophela : Domine,mi- rum macerias, et concurrentes parietes in se angti-
sererenostri : le enim exspectavimus(Isa. xxxm). lari lapide copulavii (Ephes. n), ut de caelerounum
Dicit autem hic novies, contra novem genera pec- esscto«i/e et unus pastor (Joan. x). Abstulit ergo
catorum. Est enim peccatum originale, mortale et peccalum, et reconciliavithominem Deo. Reparavit
veniale : hoc est, serpens, mulier et vir. Serpens casum, et reconcilia\it hominein Deo et angtio.
enim, id est concupiscenlia suggerit originaliter; Destruxit ritus, etreconciliavit hominem honiini.
mulier, id est delectatiocomedit venialitcr; \ir, id Restauravit ergo, secundum Apostolum, quw in
est ratio consentit morlaliter. Item esl peccatum cwlisel qumin lerris funl (Colos. i). Et ob haeccas-
cogitationis, locutionis, et perpe(,ralioni<..Cogita- leslis militiaemulliludo psallebat: 67oria in excel-
lionis in corde, loculionis in ore, perpetrationis in sis, id est in angclis, Deo; el in lcrra pax Juda^is
opere; hoeest mors in domo, mors in poila, mors Iwminibusel genlilibus bonmvolnnlaih (Luc. n ).
in monumento. Rursus, est peccalum fragilitatis, D Hinc est etiam quod angelus loquilur, et congaudet
simplicitatis, el malignitalis. Fragilitalis per impo- pastoribus, quia pax est inter homines et angelos
lenliam, simplicilatisper ignorantiam, malignilatis reformata. Nascilur Deushomo. quia pa\ est intcr
per invidentiam.Hoc est, peccatum in.Patrem, pec- Deum ethominem restaurata. Nascitur in praesepi
calum in Filium,peccalum in Spiritum sanctum. Et bovis et asini, quia pax est inter homines et homi-
id?ochorus dicit ter ad Patrem Kyrie eleison,ter ad nes reparata.Per bovemenim Judaicus, per asinuiu
Filium Christeelcison,ter ad Spirilum sanclum Ky- genlilis populus figuralur, secundum iilud : Cogno-
riesleison. Sed ad Palrem et Spirilum sanctum sub vil bos possessoremsuum, et asinus prwsepe domini
eodem tantum vocabulo, quia Pater el Spiritus san- sui (Isai. i),
ctus sunt ejusdemualura. tanlum, ad Filium vero Symmachus papa constituit tam die Dominico,
sub alio, quia Filius etsi sit ejusdem nalurae cum quam natalitiis marlyrum Gloria in excelsis ad
illis, est tamenetiam alterius, ut geminaegigas sub- missam canlari, quem hymnum Telesphorus nonus
stantiae. Vel ideo dicitur novies. ut ordo decimus a beato Pelro ad missam nocturnam Natalis Do-

(M*)Gregor. L
PATROL.CCXVII. 26
mv INNOCENTIIIII VkVJE. S12
mini (quam idenvconstituit) canlari prseceperat. Et. \ quod ipse dicebaf : Trislis est amma mea usque ud
in eo, ea qusesequuntur ad verba angeloruni adjp- mortem (Malth. xx). Debet ergo saccrdos versus
cit; quanquani a plurihus asseralur, quod ea bea- oiienlem orare, quia visitavil nos Oriens ex alio
tus HilariusPiclaviensis adjecerit. (Luc. i; Zach.iv). De quo legilur : Ecce vir Oriens
CAPUT XXI. nomenejus (Jer. xxm), cujus argumentum in libro
De candelabroel cruce, qumsuper mediocollocanlur Sapienlisereperllur : Oporlet,inquit, ad lucis ortum
allaris. adorare (Sap. xvi). Non quod divina majestas loca-
Ad significandumitaque gauditim duorum popu- liler in oriente consislat, quae lamen essentialiter
•lorum, de nalivitate Christi lsetantium, in comibus est ubique: (Cwlum, inquit, el terram ego impleo
altaris duo sunt consliiuta candelabra , queeme- (Isai. LXVI);sed quia limentibus Deum orietur sol
diante cruce, faculas ferunt accensas. Angelus enim justiiim (Mat. iv), qui illuminat omnem hominem
pastoribusinquil: Annunliovobisgaudiummagnum, venientem in hunc mundum (Joan. 1) : nam et tem-
quod erit omni populo; quia naius esl vobis Salva- plum Salomonis (III Reg. vi) el labernaculum
tor, etc. (Luc. n.) Hic csl verus Isaac, qui risus in- Moysilegilur (Exod. xxvi) ad orientem ostium lia-
lcrpretatur (Gen. xxi). J_umen autem candelabri, buisse. Quia autem sub Veteri Teslamenlo ingres-
Jidcs est populi. Nam ad Judaicum populum inquit B sus templi erat ab oriente in occidentem , ad signi-
proplieta : Surge, illuminare Jerusalem, qnia venil ficandum, quia omues ante Christi passionem ten-
'ilumcntuum, et gloria Dominisuper le orta est (Isa. debant ad occasum, id est ad infernum post mor-
LX).Ad populum vero gentilem dicit Apostolus : lem; nunc vero fit ingressus in templum ab occi-
Eralis aliquando tenebrm, nunc aulem lux in Do- dente in orientem , ad figurandum ortum nostrom
mino (Ephes. v). Nam et in orlu Christi nova siella et ascensum ad gloriam. In illis autem ecclesiis,
magis apparuit, secundum valicinium Balaam : quae habent ostium ab occidente , sacerdos coram
Orielur, inquit, slella ex Jacob, et consurgel virga altari consistens ut adoret ad orientem, semper in
.ex Israel (Num. xxiv). Liter duo candelahra in al- salutatione se convertit ad populum, excepto prse-
tari crux collocatur media, quoniam inter duos falionis et fraclionis articulo , cum oralioni lotus
populos Christus inEcclesia medialor existit, lapis intentus, et cor liabet sursum ad Dominum, et Eu-
angularis (J Pet. n), qui fecil ulraque unum (Ephes. charislia. peragit sacramentum.
]_'): ad quem paslores a Judaea, et magi ab Oriente CAPUTXXIII.
menerunt. De depositionemilrm pontificis.
CAPUT XXII. Oralurus episcopus mitram deponil, quia vir, se-
De mutalione sacerdotis ab una parte adatiam. cundum Aposlolum(II Cor. n), revelato capile de-
-Pontifex oiaturus ad sedem ascendit,et stans bel oraie, qtialenus inter ipsum et Deum nullum
cdllectam pronunliat, quam libro legit aperto. Quia malitise sit velamen, ut revelata. facie, Domini
sccundum evangslica testiirroiiiavenit-lesus in Na- gloriam eonlempletur.
zarelh, ubi erat nulritus, et inlravit secundumcon- CAPCT XXIV.
suetudinemdiei Sabbati in synugogam,el surrexit &e salulalione ponlifich et sacerdotis ud populum.
Jegere. Et tradilus est ei liber Isaim prophetw. Quem Pontifex ergo salutationem prsemillit ad popu-
ml revotvit, invenil locum, ubi erat scriptum : lum, dicens : Pax vobis; illius utens eulogio, cujus
^. Spiritus Domini super me, propter quod unxit fungilur pontificio. Minor autem saeerdos cum sa-
vie,-evangelizarepauperibus misit me (Isa. LXI).« ltttal populum, ait : Dominusvobiscum.Quod ufique
Et cum plicuissellibrum, reddidit ministro, et sedil. verbtira Booz legitur (Rath 11)dixisse messoribus;
Porro secundum consueiudinemaliorum episcopo- quod intelligilur Booz quoque figuram Salvatoris
rum, cum episcopus orat, ad dextram consistit al- expressisse. Quia Ruth Moabilidemduxit uxorem. -
taris. In hoc illud signans, quod fuerat prophela- Chorus aulem ulrique respondei : Et cum spiritu
tum : Deus ab auslro veniel(Rabac. m). Et quoniam iuo. Quod sumptum ex Epistola Pauli ad Timo-
ea quae sunt Isela, signantur per dextram ; ea qua; **Iheum : Dominus, inquit, Jesus Chrisluscum spi-
sunt trislia, per sinislram, idcirco ponlifex ad ritu tuo {II Tim. iv). Ut autem episcopusostendat
dextram parlem altaris primum accedit, ut gaudium Christi vicarium, prima vicedicit : Pax vobis.Quo-
-Dominicaenalivitalis oslendat. Deinde posl evan- niam hsscfuit prima vox Christi ad discipulos, cum
-gclium ad sinistram convertitur, ut liislitiam pas- eis post resurrectionem apparuit. Ad inslar vero
sionis insinuet. Sedilerum redit addextram,ut sacerdolum cseterorum dicit poslea : Dominusvo-
gauduim resurreclionis annunliet. Hoc ipsum Eze- biscum; ut se unum ex ipsis ostendat. Caeterum,
«hiel in descriptione qualuor animalium figuravit septem vicibus populus salutatur in missa, quatenus
Facies, inquil, hominis el facies leonis a dextris exclusis septem vitiis capitalibus, suscipiat graliam
ipsorum (juutnor(Ezech. i). Per hominem quippe septiformeni.
nativitas, per leonem resurreclio , pcr bovem im- CAPUT XXV.
molatio designalur. Et ideo facies hominis et fa- Ul sacerdos non minus quam duobtts prwsentibus
cies leonis erant a dextris, facies autem vituli erat debeatcelebrare.
a sinistris, quia naliviias et resurrectio gaudium Stalulum est aulem in saeris canonibus, ut nul-
.allulerunl,;passio vero tristitiam inspiravit, propter ltts presbyterorum missarum solemnia celebrare
813 DE SACROALTARIS MYSTERIQLIBRI,SEX. — LIB. II. 814
prsesumat, nisi duobus praesenlibus,sibique respon- A nerationum, antonomastice, sicul Cantica canlico-
denlibus, ipse tei lius habeatur. Quia cum pluraliter rum. Amen optantis vel affirmanlis ostendit affe-
ab eo dicilur : Dominusvobiscum,et illud in secre- clum. Nam in fine Psalmorum ubi dicimus . Fiat,
tis : Orale pro me, apertissime convenit, ul illius fiut, Hebr_eiisdicit :Amen, amen.Et Christus in
salutationi respondeatur a pluribus. Verum aliud E\angelio ssepedicit : Amen, amen dico vobis; hoc
est necessitatis articulus , et aliud religionis coii- est verum, verum dico vobis, secundum illud quod
templus. Pie quoque credendum esl, et sacris au- alibi dicit : Sit sermo vester, est, esl (Mallh. v). Re-
cloribus comprobatur, quod angeli Dei comiles as- spicit ergo vel ad formam oralionis, ut quod ora-
sislant oranlibus, "secundum illud propheticum : tur optetur, vel ad modum concluditur, affirmetur_
In conspeciuangelorumpsallam libi (Psal. cxxxvn). Verbi gratia, cum sacerdos orat : Da nobisquwsu-
El angelus ad Tobiam : Quando orabas cum lacry- mus, Domine, sululem menlis et corporis, populus
wi.s, ego obluli oralionem iuam Domino(Job xn). optandorespondel: Amen, id est fiat. Vel cum sa-
Sed et in canone continelur : Suppliceste rogamus, cerdos concludit : Qui lecumvivilet regnat in uni-
omnipotensDeus, jube hwc perferri per manus angeli iale Spiritus sancli, Deus per omnia swcula smculo-
iui sancti in sublime altare tuum, etc. Sane quilibet rum, populus aflirmando respondet : Amen, id est
homo habet angelum suum ad custodiam. Unde B verum est.
legiiur in Aclibus'apostolorum, quod cum puella , CAPUT XXVII.
quse cucurrit ad oslium, Pelri nunliaret adventum, Quure orutiones dicanlur collectw,el quot sunt in
diccbant: Angdus ejus esl (Actus. xn). Et Dominus missu dicendw.
loquens in EvangcIIode parvulis, ail : Angelieorum Orationes quaecirca principium missa. dicuntur,
sempervideni faciem Palris (Malth. XVIII).Hlosigi- collectaevocanlur, eo quod, sacerdos qui fungitur
tur habemus in ratione participes, quos habebimus ad Deum legatione pro populo, pelitiones oinuium
iu glorificatione consorles. in eis colligat et concludat. Proprie tamen collectae
£APUT XXVI. dieuntur, quaesuper collectam populi fiunt, dum
De oralioneel conclusione. colligilur populus, ut ad stalionem faciendam, de
Salulsitione prsemissa, per quam audilores red- una ecdesia procedant ad alteram. Oralionum vero
dantur allenti, sulidit oraliones quai designanlur in plttres et varii fuerunt auctores, et in tantum ea-
Apocalypsi(cap. vm) per fumum aromatum, qui rumdem numerus et diversitas excrescebat, quod
ascendit in conspeelu Domini de manu angeli. ociavum Africanura concilium, cui beatus Augu-
Christus enim verus bomo passioni propier nos de- S-inus interfuit, ila consliluit : nullse preces vel
slinatus (cujus illa vox est : Holocauslael pro de- ©rationes,vel missae,vcl praefaliones,vel coinnieii-
liclo non postutasli, tunc dlxi : Ecce venio [Psal. dationes, vel manus impositiones dicantur, nisi in
xxxix]) semper unitum sibi Verbum pro nobis ora- concilio fuerint approbatse. Nam et Gelasius papa
bat. Qui, sccundum Aposlolum, in diebus carnis tam a se quam ab aliis compositaspreces dicilur
bitw preces supplicationesquead Deum, qui salvum ordinasse. Beatus aulem Gregorius seclusis his,
illum facere possei a morte, cum clamore valido el quse nimia vel incongrtia videbantur, rationabilia
lacrymis offerens,exaudilus est in omnibuspro sua coadunavit, el congrua multa per se necessaria su-
revereniia(Bebr. v). Quod aulem in fine orationis peraddens. Quidam vero modum et ordinem exee-
subjiingilur : Per Dominumjwslrum Jesum Chri- dentes, in tantum orationes multiplicant, ut audi-
stum, illud siguat, quod ipse dicit in Evangelio : toribus suis tsedium generent et faslidium, cutn
Quidquidpelieriiis Palrem in nominemeo, fiel vobis econtra Dominus dicat in Evangelio : Cum oralis,
(Joan. xv, xix). Non enim per aliam viam ad nos nolile multum loqui, sicut faciunt elhnici. Putant
selerna Dei beneficia possunt devenire, quam per enim se in mulliloquio exaudiri (Mullh. vi; Luc.
eum qui est mediator Dei et hominum, homoChri- xn). Undecum ei dixissenl apostoli : Domine, doce
slus Jesus (I Tim. n). Sicut per mediantem cry- Q nos orare, compendiosamoralionem eos edocuit:
stallum mutuamus ignem, in escam siipposilam a Paler nosler qui es in cmlis, elc. (ibid.). Hujus ergo
solo lbnginquo. Sumptum est aulem de Epistola ad orationis formam sequentessacerdotes in'missa,;se-
Romanos : Gloriamur, inquit, in Deo per Dominum plenarium numerum non excedant. Nam Christus
nosirum Jesum Chrislum (Rom. v). Illttd aulem seplem petitionibus 'omnja corporis et animaeue-
quod sequitur, qui lecum vivitet regnat in unilate cessaria comprehendit.' Quia vero
Spiritus sancli Deus, ita potcst simpliciter, sed non ... Numero Deus impare gaudet,
itnprudenter intelligi : Qui cum Palre vivit el regnat (VIRG.)
in unitate Sphilus sancti Deus,iA esluna cum san- summopere quidam observant, ut impares di-
cto Spiritu. Nam Pater, et Filius, et Spirilus san- cant orationes in missa, vel unam, vel tres, vel
elus sunt unus Deus. Vel : In unitale Spiritus san- quinqne, vel septcm. Unam vel tres, .propter
cli, id est in Spiritu sancto, qui est unitas Patris et unitalis sacramentum \el mysterium Trinllalis;
Filii, amor e.t connexio utriusque. Per omnia sae- quinque vel seplem, propter quinquepartifam Do-
cula saeculorum,hoc conseculive el aiilonomastice Biini passionem, vel Spiritum gratiae septiformem.
detestatur.
potest iuiclligi; conseculive, sicul generationes ge- Deus enim divisionem et discordiam
SIS INNOCENTIIIII PAP___. 816
"Undecum cseterorum dierum operibus bencdixit, k morlua est (Jac. n). fLevemus ergo puras manus
"operibus secundoediei benedixisse non legilur. Quiai sine discrepalicne (1 Tim. 11),quserentes quw sur-
l.Inarius numerus ab unitale recedit, et ab eo c:c- sum sunt, non quw super iei ram, ubi Chrislus est in
teri divisibiles numeri sortiunlur originem. Et ca- dexlra Dci sedens (Colos. m).
"vendum est, si forte collecfa pro defuncto miscea- CAPUT XXIX.
tur, non fflnalis, sed penullima, vel anle penultimai De cphtola qumprmmittilur evangelio.
-dicalur, qua finis ad suum debet torqueri princi- Epistola quae praemiltilur evangelio, prsecursoris
"pium. In missa vero pro defunctis non dehelinler- designat officium, quod Joannes anle Chrislum
poni oratio pro vhis, nisi illa communis : Omni- exercuit, qui praeivit ante faciem Domini parare
potens sempilerneDeus, qui vivorum,etc. vias ejus. Sicut ipse teslalur : Ego voxclamantis in
CAPUT XXVIII deserto, purale viam Domino[(Mutih. III).Joannes
ergo quasi subdiaconus fuit, id est subminister
De exlensionemanuum sacerdolisin missa. illius, qui de se dicit: Non veni ministrari, sed
'Stans ergo ponlifex ad orandum , manus clevat; minislrare (Malth. xx). Lex enim quasi psedago-
--el extenilit, aslantibus binc inde ministris, qui ma- gus, infantem Dei populum per manum Moysi cu-
-nus ejus sustentant, sacerdole coram eo lenenlei B slodiendum suscipiens, illius advenlum docuit ex-
-sacraiiientariiim. Lex quippe islud sacramenium spectare quem eidem populo jam adullo, per os
insinuat. Legitur enim in Exodo (cap. xvn), quod digitumque Joannes praesentem in carne monstra-
cum Israel pugnaret adversus Amalcch in deserto, vil, ut eum ducens sequerelur ad regnum. Ecce,
-Moyses ascendit in verticem collis; cumque leva- inquit, Agnus Dei, ecce qui tollit peccata mundi
ret Moyses ma.ius, vincebal Israel. Si autem pau- (Joan. i). Pisecessit namque lex Evangelium, sieut
• lulum remisisset, Amalech superabat. Aaron autem umbra luceni, virga spiritum, timor cliarilalem,
et Hur sustentabant manus cjus ex utraque parte. inilium perfectionem , dominantis prseceptum-,
JEtfactum est, ut manus ejus non lassarentur, us- amantis consilium. Nam lex per Moysendala est,
uue ad solis occasum, fugavitque Josue Amalech gratia el verilas perJesum Christumfacta est (ibid.).
et populum ejus in ore gladii. Propter hoc ergo sa- Epislola vero vox legis est, suam impeifectionem
-eerdosexlendit manus in missa cum orat. Nam et Joannis lesfmionio profllentis, et ad perfeclionem
Christus cum expandisset manus in cruce, pro evangelicam (ransmittentis. Hic cst, inquit, de quo
persecutoribus oravit, et dixit: Paler, dimille illis, dixi vobis : Qui post me venit anie me faclus est,
quia nescinnt quid faciunt (Luc. xxm), moraliler _ cujus non sum dignus corrigiam culceumentisolvere.
instruens , quia Clnistus semper paratus est reci- Me oporlet minui, itlum aulem crescere. Non eral
pere poenitenles, juxla quod ipse promisit: Omxis ille lux, sed ut testimonium perhibcrel de lumine.
quivenilad me, non ejiciam foras (Joan. vi). Cum Eral lux vera, qum illuminat omnemhominemve-
.autem verus Moyses, id esl Christtis eleval manus, nienlemm hunc mundum (ibid.). Lex quippe nemi-
id est impendit auxilium et solalium, vincit Israel, nem duxil ad perfcctionem (Hebr. vn). Hinc es_
M esl Ecclesia. Nam si Deus pro nobis, quis conlra ergo, quod subdiaconum legentem epislolam unus
mos?.(Rom. vm.) Sin aulem paululum manus re- acolj thus comitalur, diaconum vero legentem evan-
jiiiltit, id eslsi, peccatis exigentibus, sublrahit au- gelium, lam subdiaconus quani acoluthus com'.-
-xilium et solatium, superat Amalcch, id est diabo- tantur; quia praedicationem Joannis pauci seculi
_us. Quia non esl voleniis, neque currenlis, sed Dei sunt, sed praedicationemEvangelii plurimi susce-
miserentis (Rom. IX). Quia vero Chrislus promisil perunt. Unde discipuli leguntur dixisse Joanni -
Eeclesise: Ecce ego vobiscum sum omnibus diebus Rabbi, qui erut lecum irans Jordanem, cui lu lesli-
usque ad consummationem swculi (Malth. xxvm), monium perhibuisli, ecce hic baplizat, el omnesve-
•ob hoc Aaron, id esl mons forlitudinis, el Hur, id niunt ad eum (Joan. m). Utergo cognovitJesus,qma
est ignis charitalis, suslentant manus ipsius, ut in D Pharhmi audierunl, quod Jesus plures discipulos
sforliludineferat auxilium, ef ex charitate solatium, facerclquamJoannes, reliquilJudwam, etc.(Jo«K.iv.)
iie manus ejus lassentur usque ad solis occasum, Quia vero Joannes fuit limes praecedenlium el sub-
jd est usque ad finemmundi. Sicque Josue duce, id sequentium, niedius inler apostolos et propheias
est Christo ductore Israel fugal Amalech el popu- (nam lex el prophelaeusque ad Joannem, et ex eo
Jum ejus, id esl Ecclesia superat diabolum et exer- reguuin Dei evangelizatur, et omnis in illud vim
citum dsemonum in ore gladii, id esl per wtutem iacit (Matth. xi)), ideo epislola nee semper legiltir
orationis. Gladius enim estveibum Dei (Ephes.M). de prophetis, nec semper de aposlolis, sed interdum
Bi quis crgo vult orationis virlute superare diabo- sumiitir de Veteri Teslamenio, interdum de Novo."
ium, debet elev&remanus, id est aclus ad Deum, Quia Joannes, cujus vocem repraesentat epislola,
ut ejus conversalio-sil in coelis {Philip. m). Unde cum antiquis praedixil -Cbrislum venlurum : Qui
demissas manus erigile, et genua debilia roborale posl me venit, anle me faclus est, et cum modernis
(Jsa. xxxv). Nam etevulio munuum est sacrificium Chrislum ostendit praesentem: Ecce Aynus Dei, qui
tiespertinum (Psat. XL).Bona est oratio cum jejunio lollit peccala mundi. Epistola vero Graece, Latine
£l eleemosyna (Job xn)- Fides autem sine operibus supermhsio vel superrogatio nuncupatur, quod no-
'
817 DE SACROALTARISMYSTERIOLIBRI SEX. — LIB. II. , 818
men bene congruit litteris apostolicis, quse super- A responsoriumillud quod gradualevocatur, ad voca-
TOgatassunt Evangelio, de quibus frequentius le- lionem apostolorum referri, quando Chrislo vo-
guntur epistolae.Apostolicus enim ordo per illum canie: Venite poslme, ipsi non tantummodo verbo,
stahularium intelligilur, cui Samaritanus commisit sed opere responderunt, quia reliclh omnibussecuti
hominem a latronibus spoliatum, vulneratum et sunt eum ( Malth. n): et ideo graduale cantat,ur;
somivivum relictum, proferens, duos denarios, et quoniam apostoii gradiebanlur post Dominum,
dicensei : Curam itlius hnbe, et quodcunquesuper- discipuli post magistrum. Post epistolam ergo
erogaveris,ego, cum rediero, reddam libi (Luc. x). ' graduale cantatur, quia post praedicationem
CAPUT XXX. 3uannis discipuli sunt seculi Christum. Sicut
De revereniiaquam subdiaconusexhibetepiscopo Joannes Evangelista describit : Stabat, inquit,
posl lectam epistolam. Joannes el discipuli ejus duo, el respiciens Je-
Quod aulem subdiaconus cum acolytho ad sacer- sum awbulantem, dicit: Ecce Agnus Dei, ecce qui
doicm post lectam epistolamaccedit, illud insiuuat, tollit peccutamundi; et audierunt eum discipuliduo
quod Joannes cum audissel in vinculis opera Chri- loquentem,et secutisunt Jesum. Erat autemAndreas
sti, mitiens duos ex discipulis suis, ait IUi: Tu es frater SimonisPelri unus ex duobusqui audierant
qui venturuses,an altum exspectamus( Matlh. xi) ? B a Joanne, et secutieum fuervnt. Hic graduale can-
utper visamiracula Christum jam venisse cognosce- tavit cum invenit fralrem suum Simonem, et dicit
rent. Unde respondensJesus, ait illis : Euntes renun- ei : Invenimus Messiam, quod est inierpretatum
tiateJoanniqumvidistisetaudislh:Cmci vident,claudi Christus, et adduxit eum ad Jesum. Philippus quo-
ambulant,leprosimundanlur,surdiuudiunt,morluire- que graduale cantavit: Cum invenil Nalhanaelem,
surgunl, pauperes evangelizantur(ibid.). Et quia el dicil ci: QuemscripsitMoysesin lege,el prophclw,,
dextra Domini fecit virtulem (Psal. cxxvn), ideo invenimusJesum filium Joseph a Nazareth, veni et.
subdiaconus osculatur sacerdotis dexlram. Quia vide (Joan. i).
vero per visa miracula cognovit hune esse de quo CAPUTXXXII.
magister praedixerat: Qui post me venil, anie me De Alleluia.
factus est, cujus non sum dignus corrigiam calcea- Post luclum sequitur consolatio, nam : Beatv,
menti solvere, pronus ad pedes, calceamentumRo- qui lugenl, quoniumipsi consolabunlur(Mailh. v ) :-
niani ponlilicis osculatur. Sacerdos vero subdiaco- et ideo post graduale canlatur Alleluiu,quodsigni-
inini benedicit, quia Christus commendavit Joan- ficat ineffabilegaudium angelorum et hominum in-
nem. Quid, inquit, exislis in desertum videre? pro- ,~ seternafelicitate lsetantium,hoc est semper laudare-
pheiam? Eliam dico vobis,et plus quam prophetam. Deum. Nam : Beali <jrMi habiiant in domo tua, Do-
Amen dico vobis,inter nalos mutierum non surrexit mine , in swcula swculorum laudabunt le (Psal.
major Joanne Baplista (Matih. m). Subdiaconus LXXXHI). In voceexsultalionis el confessionhsonus.
ergo post flnem, sed diaconus ante principium epulantis(Psal. XLI).Quid sit alleluia, cxn psalmus-
Iectionis ad sacerdotern accedit, el exhibet reveren- exponit, cui cum alleluia praemittitur in litulo, s'a-
liam, quia lex accepit flnemin Christo, sed Evan- tim psalmus exponendotilulum incipit : Laudate,
gelium originem sumpsit ab ipso. Nam Iex et pro- pueri, Dominum.Hoc ineffabilegaudiumvitseprae-
phetae usque ad Joannem , Evangelium et apostoli sentis inopia nullateuus habere meretur, sed prae-
posl Joannem. guslans illud in spe, silit et esurit quod guslaverit,
CAPUTXXXI. donec spes mutetur in rem, et fides in speciem.
De graduali. Quapropter hoc -nomen Hebraicum interpretatum
Verum quia Joannes pcenitenliam praedicabat: remansit, id est interpretatum non fuit, ut pere-
Pmnitenliam, inquil, agile , appropinquabit enim grinum.ab hac vita gaudium, peregrinum quoque
regnumcmlorum;et-iierum : Facite dignos fructus vocahulum signaret polius quam exprimeret. Cujus
pmnilenlim(Maith. m). Meritopost epislolam gra- D ' mysterium, velut quoddam gaudii stillicidium , de-
duale consequilur,quod poeiiilentiaeIamentum insi- divitiis supernaeHierusalem, primum in mentem,
"
nuat. Propler quod in diebus Pentecostes tollitur patriarcharum et prophetarum,post in aposlolorum .
de olficio,quia videlicet dies illi futurum in regno ora plenius per Spiritum sanctum delapsum est.
Dei felicemEcclesiaesfalum signilicant.Quandojam Quoniam igitur Alleluia futurae bealitudinis quasi -
area Chrisli ventilabro quod est in manu ejus pur- proprium est vocabulum, jure magis eo tempore
gata, grana reponenturin horreo felicitatis aeternae. frequenlalur, quo Christus resurgens ejusdem bea-
Dicitur autem graduale a gradibus humilitalis, ut- titudinis spem nobis tribuit et meritum [ al. pro-
pole illi conveniens, qui necdum ascendit de vir- missum]. Ut autem aliis lemporibus caneretur ad^
tute in virlutem, sed adhuc in valle lacrymarum missam, olim Ecclesiae Romanae consuetudo noit _
positus (Psal. LXXXIII),jani tamen ascensionesiu eral, sed a beato Gregorioconstitutum, imo potius
corde disposuit. Rectius ergo faciunt, qui graduale restauratum est. Nam a tempore Damasi papae,
non festivis aut modulationis vocibus efferunt; cum prius fuisset, eadem consuetudo defecerat.
sed troasi canlum gravem et asperum simpliciter Denique cum de hoc et quibusdam aliis quosdam
potius et lamentabilifer canunt. Potest lameii murmurare sentiret, tanquam Constantinopolitansj-
819 INNOCENTIIIII PAP.E. 820
Ecclesiaeconsuetudinem*sequcrelur, non est dedi- ,^ el jam nonerit amplius nequetuctus, nequeclumou
gnatus reddere raiionem : Nos in nullo horum sed nec ullus dolor, quoniam priora transierunt
aliam Ecclesiamseculi sumus. Namut alleluia hic (Apoc.xxi). Hoc ipsum signilicat, quod in quibus-
iion diceretur, de Hierosolymorum Ecclesia, ex dam ecclesiis sequentia post Alleluia canlalur,
6. Hieronymitraditione, lempore beatae memorias suavi jubilo dulcique canore.
Damasi papsetradilur traclum; el ideoin hoc magis Nolandumest aulem, quod in officiomissseIrium
illara consuetudinemamputavimus, quaehic a Grae- linguarum concurrit diversitas, ut omnis lingua
cis tradila fuerat. Canimus ergo AllelUiapost gra- confileuiur, quiu DominusJesus Chrislus in gloria
duale : canticum loFtiliaap'ost luctum poenitenliae. esl Dei PaUis (Philip. u). Quod et litulus crucis
Summopere nitenles exprimere magnitudinemcon- osfendil, qui scriptus fuit litieris Ilebraicis, Grae-
solationis, quae reposita esl lugenlibus, jubilantes cis, el Lotinis, Jesus Nazurenus rex Judmorum
polius quam canenles, unamque brevem digni ser- (Joan. xix).
monis syllabam in plures neumas protrahimus, ut CAPUTXXXIV.
jucundo audilu mens attonila repleatur et rapialur De sacerdoiis consessu, dum epistola legilur,
illue, ubi seniper erit vita sine morte, dies sine et graduale canlulur.
nocte, certe sine forle, jucundilas sine dolore, ' 1 Hactenus tacitus scdebat sacerdos, illud insi-
securitas sine timore, tranquillilas sine labore, for- nuans quod prsedicante Joanne, Chrislus quodam
titudo sine debilitate, rcctitudo sine perversilale. iiiodo tacebat, quia non prsedicabataperle. Sed ut
pulchritudo sine deformitate, veritas sine fallacia, tiadit evangelisla : Postquum iradiius fuit Joannes,
charitas sine malilia , felicilas sine miseria. Polest venil Jesus in Galilmam,prmdicansEvangeliumregni
tamen alleluia referri ad exsultalionemeorum qui de Dei (Murc. i). Vel quia sedere victoris est, sessio
miraculis Chrisli gaudehant, laudantes Dominumet sacerdotis Christi ucloriam signat, qui post jeju-
dicentes: Quia vidimusmirubilia hodie (Luc. v ),el nium vicit diabolum; nam reliquil eum lentalor, et
quiavisilavit Dominusptebemsuam (Luc. vn). Tunc accesserunlangeli, et minislrabant ei (Matlh. iv).
enim cantabalur in juliilo Alleluia, cum omnis CAPUT XXXV.
plebsut vidit, dedit laudem Deo, el omnis populus De mulutione sacerdoiis, ab una parle altaris ad
gaudebat in universis quw gloriose fiebanl ab eo aliam, cum lcctttrus est Evangelium.
(Luc. x). Nam et sepluaginta duo reversisunt cum His ergo rite praemi.sis, sacerdos ad sinisiram
guudio dicentes: Domine, eiiam dwmonia subji- partem altaris accedens pronuntiat Evangeliuin,
ciuntur nobis in nomineluo (ibid.). Ilinc esl quod ., signilicans quod Chrislus non venit vocaie jusios,
a Sepluagesimausque ad Pascha non canlatur Al- J sed peccalores ad poenitentiam, juxta quod ipse
leluia; quia lempore tiisliliae non debet carmen dicil in Evangelio : quia non indigent qui sani
laetiliae deeantari, secundum illud propheticum -. sunt medico, sed qui male habent (Matlh. ix). Per
Qttomodo canlabimus canticum Domini in lerra dextram cnim jusli, per sinislram peccatores figu-
aliena?(Psal. cxxxvi.) Sepluagesimanamquetempus ~ranlur. Propter quod Dominus in judicio staiuel
Babylonicaecaptivitalis repraesenlalspiritualitcr, in quidem oves a dexlris, hwdos autem a sinhiris
qua superfluminaBabylonissedentesetflentes in sa- (Muilh. xxv). Quidam tameu in'hoc loco dicunt,
licihus organa suspenderunt (ibid.). Canitur autem quod ideo sacerdos in principio niissa.consistit ad
Tiactus, qui cum asperitate vocum, tum prolixitate dexlram, cum atuem pronuntiat Evangelium con-
verborum miseriam prsesentis incolatus insinuat. vertilur ad sinistram, el circa finem, iterum rcdit
De qua dicit Psalmista: Heu mihi quia inculatus ad dextram , quia cultus fideiprimo fuit in populo
meusprolongatusest, habitavicum habilanlibusCe- Judaeorum; deinde transivit ad gentes : et circa
dar, mullum incola fuil anima mea (Psul. cxix). finem iterum revertetur ad Judaeos,ad piaedicalio-
CAPUT XXXIII. nem Enoch et Elise, qui converlenl corda patrum
Deversu qualis essedebeal, et qualiter inlerponalur. 5 in filios(Malac.rv), quoniam in diebus illis salva-
Quod autem interposilo versu bis Allduia canta- bilur Juda, et reliquiwIsruel salvw fienl (Rom.IX).
tur, designafquia interjectal.etitia, sancti geminam Sed cum sacerdos, qui pronunliat Evangelium,ip-
glorificationis stolam accipient, meniis et carnis, sius Christi reprsesenletpersonam, ct Christus non
sivecordis et corporis. Namsecundumstolam men- praedicaveritgentibus, sed Judaeisjuxta quod ipse
tis exsullabuntsancti in gtoria, twtabunturin cubiti- dicit in Evangelio: Non sitm missus nisi ud oves,
bus suis (Psal. CXLIX) : secundum slolam carnis quwperierunl domusIsmel (Maith. xv); utrum il--
fulgebuntjusti, et lanquam scintillmin arundinelo lud recte dicalur, prudens auditor advertat.
discurrenl (Sap. m). Versus ergo nihil sinislrum CAPUTXXXVI.
aut triste, sed lotum jucundum et dulce debenl so- Quarediaconus, qtti leclurus est evangelium,
nare, quales sunt : Dominus regnavil, decoremin- dexlram pontificisosculatur.
dutus est (Psal. xcn); Dominus regnavit, exsullet Porro cum episcopus celebral, omnia soleinnius
lerra (Psal. xcvi.; Jubilate Deo (Psal. xcix ); peragunlur. Diaconusenim dexlia ponlificis oscu-
Justus ut palma florebil(Psal. xci). Quoniamab- lata, codiccm Evangeliisuscipiensde altari, bene-
sterget Dcusomnemlacrymam ab oculissatictorum, diclionem postulat ab episcopo,qua dala, procedit
'
821 DE SACRO ALTARISMYSTERIO LIBRl SEX. — LIB. II. 822'
ad pulpitum praecedeniibusceroferariis, qui facu k num messis, ut mitlat operarios in messem suam
las feiunt accensas et tliuribulum cum incenso (Matth. ix; Luc. x). Isaias quoque cura audisset,
Jam figura mutatur; nam diaconus, qui prius re- vocem Dominidicentis : Quemmittam? et quis ibit
praesentabat prophetam, modo repraescntat evan- ex vobis? Respondit : Ecce ego, mille me; dixilque
gelistam. Lex enim propheta. usque ad Joannem, Domintis: Vade,et diccspopulolutic,Audileaudien-
ex eo autem regnum coelorumevangelizatur(Matlh. tes, etc. (lsa. vi.) Pontifexergo visibiliter benedicit
nj. Puteus hic altus est, sed si fuerit diligentei diacono, qui lecturus est evangelium, quod non-
eruderatus, hauriemus aquam in gaudio de fonlibut fecerat subdiacono, qui lecturus erat epistolam :
Sulvatoris (Isa. xn). Diaconus ergo dextram pou- quia Christus invisibilis manens, legem et prophe-
lilicis osculatur, quia pra?dicalorevangelizarede- tas, quse per epistolam significantur, invisibiliter
het pro gloria sempitcrna, de qua sponsa dicil in m.sil et docuit : Eunles, inquit, prwdicatedicentes:
Canlicis : Dexlra illius amplexabiturme (Can. vin): Appropinquavit regnum cmlorum (Mailh. x). Sed
nam et angelus, qui resurreclionis Chrisli gloriam poslquam in terris visus esi, et cum hominibuscon-
venerat nuntiare, sedebat ad dexlram, slola candida versatus esl (Baruch. 111),aposlolos et E\ange_islas
cooperlus (Marc. xvi). Licet ergo, secuudum Apo- visibilitermisit. Illi autem egressicircuibanicastella,
slolum, qui seminant spiritualia, metere possunt " evangelizanteset curanles ubique(Luc. ix).
carnalia (I Cor. ix) :-non est tamen seminandum CAPUT XXXIX.
pro carnalibus et lerrenis, sed pro spiritualihus et De susceplionecodicis Evungelii de altari.
seternis; nam qui \seminat in benedictionibus,de be- Textus Evangelii sumitur de altari, quia de Sioit-
nediclionibuset melet vitam aeternam (II Cor. ix). exivit lex, el verbumDomini de Jerusalem (Isa. n),.
Mercenarius enim est, qui de prsedicationisofficio non utique lex Mosaica , quse quondam exierat de
Ron quaeritpraemiumsempifernum, sed commodum monle Sinai, sed evangelicalex, de qua dicit pro-
temporale. pheta : Ecce dies veniunt, dicil Dominus, et con-
CAPUT XXXVII. servabo testamentum novum super domum Israel
Quando manus el pedes summiponlificis et super domum Juda, non secundum testamentum,
debeant osculari.
~ quod dedi patribus eorum, cumeduceremeosde lerra
Caeterumsubdiaconus vel diaconus non nianus, JHgypti. Sed dabo legesmeasin menleseorum, et in
sed pedes Romani ponlificis osculatur, ut summo corde eorum superscribameas , el ero illis in Deum,.
pontificisummam exhibeat reverenliam, et eum il- et ipsi erunl mihi in populum(Jer. xxxi). Lex quippe
lius ostendat vicarium esse, cujus pedesosculabalur P Mosaica scripta fuit in labulis lapideis; sed Iex,
inulier illa, quw fuerat in civitute peccalrix (Luc. evangelica scribitur in tabulis cordis digilo Dei (IL
ui). Adorandum esl enim scabellum pedum ejus, Cor. m); nam illa dabalur duris, habenlibus cor
quoniam sanclum est (Psal. xcvni), cujus pedes . lapideum; sed hsecdatur obedientibus, sicut ipse
mu.ieres tenentes resurgentem a mortuis adorave- dicit in Psalmis : Populus, quem non cognovi,servi-
runt (Joan. xx). Generaliter autem nemo debet vil mihi, in auditu auris obedivitmihi (Psal. xvn)._
mauus summi ponlificis osculari, nisi cum de ma- CAPUT XL.
nibus ejus aliquid accipit, vel cum ad manus ejus De his qui prmceduntdiaconemcumcereh el incenso.
aliquid tribuit, ut oslendatur quod ex utroque de- Diaconus prsemitlit ceroferarios cum faculis et
benms ei gralias exhibere. Quia sicut semper dat incenso, quia prsedicatordebet ex se odorem bonae
propria, sic nunquam recipit alicna. Ipse vero prae- opinionis emitlere. Secundumillud Apostoli: Cliri-
ter oblationempanis, ntillam aliam oblationein ma- sti bonus odor sumus Deo in omniloco (II Cor. n);
nibus tangit, nisi qusepro defunctis offerlur. Quam nam cujus vita despicilur, reslat ut ejus prsedicatio.
ideo manibus accipit, ut eorum sugillet errorem, contemnalur, et dicitur : Medice,cura teipsum(Luc.
qui dogmatizant, eleemosynas non valeredefunciis. iv). Ejice primum trabem de oculotuo , et iunc eji-
Panem vero langit piopter revei enliam sacriflcii, D cies festucumde oculo fratris luL(Mallh.vn). Debet,
quod ex pane conficilur, eo quia vicarius esl illius, etiam desideriumetgaudium in cordibus auditorum_
qui de se dicit : Ego sum panis vivus, qui de cwlo accendere, quatenus et libenter audiant et gratanter
descendi (Joan. vi). Caeteras autem oblationes ad obediant. Quis autem non desideret bonum nun- .
pedes accipit, propler illud quod in Aciibus aposlo- tium, et de bono nunlio quis non gaudeat? Evan-
lorum habetur, quoniam afferebunt pretia eorum geiium enim bonum nuntium, ipsa sui nominis in-
qnw vendebantur, el vonebantanle pedes apostolo- terprelatione signat. VeLperhoc, quod episeopus
rum (Act. iv). duos prsemitlitacolytosantediaconem, qui lecfurus
CAPUTXXXVIII. est Evangelium, portantes cereos et incensum, no-
De benediclionequam diaconuspeiit et accipil. talur quod Christus praemiltebat binos ante faciem
Suscipiensergo diaconus codicemEvangelii, be- suam, in omnem civilalem et tocum, quoipse erat
nedictiouem postulat ab episcopo, quia nullus de- veniurus , prseferentes coruscationes miraculorum
het praedicare nisi mittatur, secundumillud Apo- et odorem virtutum; undc reversi dixerunt : Do-
sloli: Quomodoprmdicabunt, nisi prius tntttan.u.' mine, in nomine luo eliam dwmoniasubjiciunlur
(Rom.x). El Dominus inquit aposlolis-: Messis qui- nobis (Luc. x). Facies enim Christi convenienter
dem multa, operariiaulem pauci. Rogateergo Domi- liic intelligunturapostoli, qui formam doctrina.sus.-.
823 INNOCENTIIIII PkVJE. - 8-2.
populis oslendeb_-.it.Propler quod ipsis aiebat: Qui k Dei, el indignosvos fecislis, ecceconverltmurad yen-
vos recipit, me recipit (Malth. x). Vel ideo librum tes (Act.xm).
cvangelicumpraeceduntthuribulum etcandelabrum, CAPUT XLIII.
quia doctrinam Christi virlus el fama prseibant, Quare versusaquilonemiegilur Evangelium.
evangelista testante : Exivil Jesns in viriute sphitus Diaconusergo iu ambonem ascendit, ut anntm-
in Gatilmam, el fuma exivil in universam regionem tiel Evangelium;secundum illud prophelicum : Su-
de illo, el ipse docebalin synagogiseorum (Luc. iv). per montem excehum ascende lu, qui evangelizus
CAPUTXLI. Sion, exalta in forlitudine vocemtuam (Isa. XL).Lt
Dominus inquit in Evangclio: Quod dico vobis in
Qualitersubdiaconusin eundosequilur,el in redeundo lenebris, dicite in lumine: el quod in aure audilis,
prmcedilreferensEvangelium. lecta (Matlh. x). Nam et ipse Do-
Diaconus ergo pr.vcedit ut doctor, subdiaconus prwdicale super
minus ascenditin monlem,ul Evangeliumpraedica-
autrm sequitur ut auditor. Ille prseceditut praedicct, et os suum, docebatdiscipulos suos,
isle sequilur ut ministret; quia dignus est operarius rel, : aperiens
dicens Beati paupetes sphilu, quoniamipsorumest
mercedesua (Luc. x) : secundum quod Dominusin
: Non claudes os bovis triltirantis regnumcwlorum(Matth. m), etc. Faciem ante suam
lege praecipit versus aquilonem opponit, ut oslendat praedicatio-
(Deul. xxv). Post verolectionem subdiaconus quasi nem Chrisli contra eum
sufficienleredoclus prseeeditreferens Evangelium, Ponam sedem meam adspeeialiterdirigi, qui ait :
mercedem de sua ministratione aquilonem , el ero similis
quoniam Evangelii Alihbimo (Isa. xiv). Nam secundum prophelam, ab
rcportal, seeundum illud quod ipse Dominuspro- aquilone pandeiur omne matum super habilatores
misit in Evangelio: Qui recipitprophelamin nomine lerrw
mercedem (Jer. 1). Ad\ersus ergo aquilonem legitur
prophelm, prophetwrecipiet (Matlh. x). Evangelium,ut aquilo surgat et auster veniat (Canl.
Queni ideo praemillit diaconus ad episcopum, ut id est ul diabolus fugiat, el Spiritus sanctus
ostendat fructum praedicationisreferre, de quo Do- IV),
minus jusserat : Posut tiosut ealis et fruclum affe- accedat. Unde diaconus munit se signaculo crucis,
ne diabolus, qui bonis insidiatur operibus, lollat ei
talis, et frucius vestermaneat (Joan. xv). ln quibus- devotionemde
dam tamen ecclesiis subdiaconus praeceditdiaco- corde, vel sermonemde ore.
num , ferens pulvillum, quem libro supponat, ut Sacerdos itaque vel diaconus cum lecturus est
se
molliter sedeat. Per pulvillum qui fesso supponilur Evangelium, signare se debel in fronle, signare
in ac si di-
sd quielem, signatur vita. solatium, ut videlicet au- debet in ore, signare se debet peciore ,
cat: Ego crucem Chrisli non crubesco, sed corde
ditores, quasi pio mercede laboris praedicanti sibi
necessaria subministrent; nam , ut inquit Aposlo- credo, quod ore praedico.Prwdicamus, inquit Apo-
lus: Qui ultari deserviunt, cum atlari parlicipant slolus, Jesum Chiisium, ct hunc crucifixum: Judwis
(I Cor. IX). quidemscandalum,gentibusauiem slullilium (I Cor.
1). Nos autem gloriari oporlet in cruce Dominino-
CAPUTXLU, stri Jesu Christi, in o^uoest salus (Galat. vi), quia
Quare diaconus per unam parlem ascendit in pulpi- Dominus inquil in Evangelio : Qui me erubwrit et
tum, et per aliam descendit. meos sermones, hunc Filius hominiserubescet^cum
Procedit ergo diaconus cum silcnlio, nihil fcrens veneritin majestale sua, cl Patris, ei sanctorum un-
prseler codicemEvangelii, propter illud quod Domi- gelorum(Luc. ix). Debet etiam signare librum et
nus prsecepit: Neminemsululaverith, el nihil tule- osculari; librum osculatur diaconus vel presbyter,
rhh in via (Malth.y.). Subdiaeonusaulem perunam dicto Evangelio, et non prius , quasi dicat: Hic est
viam , et diaconus per aliam ascendit iu pulpitum ; liberCrucifixi,per quemreconcilialionemaccepimus.
quoniam ille docendo, iste discendo procedit in au- CAPUTXLIV.
gmentum scientise: vel quia minislrator per meri- De crucis mysleiio, et de muliipliciejus effeciu.
tum operis, et prsedicatorper meritum oris progre- j) 0 quam profundum est crucis mysteriuiu! quam
ditur in augmentumjuslilise, de quodicit Psalmi- arduum est sacramenlum ! Legitur enim quod Moy-
sta : Justilia lua sicul montesDei (Psal. xxxv). Sed ses ad mandalum Domiui serpentemerexil wneum
per eamdem viam revertuntur ad prsesulem;*quia pro signo, quem aspicientesqui percussi fuerant a
per finalemperseverantiampertingitur ad prsemium, serpenlibus, sanabantur (Num. xxi)_, quod ipse
sicut Dominus ait : Qui perseveraverilusque ad Christus exponensin Evangelio, inquit: Sicut Moy-
finem, hic salvus erit (Malth. x, xxiv). Et quia ses exatlavit serpentemin deserlo, iia exatlari opor-
prsedicationon sufficitsine opere (cmpitenim Jesus tet Filium hominis, ut omnisqui credil in ipso non
facere et docere (Acl. 1); idcirco prsedicalor per pereat, sed habeatvitam wlernum(Joun. m). Legitur
viam eamdem revertitur, per quam ministrator ac- etiam , quod cum Joseph applicuisset Manassenet
cesserat. Velideo diaconus, qui lecturus est Evan- Ephraim ad Jacob, slaluens majorem ad dexlram, et
gelium, ab una parle progreditur, et ab allera parie minoremad sinistram , ut eis secundum ordinem
rg-editur, quoniam apostoli prius prsedicavereJu- benediceret, Jacob vero manus commutans, id est
daeis, et postea gentilibus praedicavere, secundum in modumcrucis caucellans, dextram posuit super
auod inquiunt ad Judaeos: Quia repulistis verbum caput Ephraim minoris, et sinistram super caput
S25- »6 SACRO ALTARISMYSTERIOLIBRl SEX. — LIB. II. _ 820
Manassemajoris, et dixit: Angelus, qui eruit medt; k CAPUTXLVI.
cunctis mglis,Iienediculpucrisislh (Gen.XLVIII), elc De salutalione qumprmmillitur Evangelio.
Ezechielamem audivitDominumdiceniemadyirun L Diaconus ergo in amhone consislens,'salulat po-
vestitum lineis, liabentcm atramenlarium scriptorii; pulum, dicens : Dominus vobiscum,illud observans
a 1rcnes : Transi per mediumcivilatis, et signa Tait quod Dominus jusserat : In quumcunque domum
in froniibusvirorumdolenliumel gemenlium(Ezech. inlraveritis, primum dicite: Pax huic domui (Mutih.
ix). Post hoc dicit septem viris : Transile per me- x; Luc. x). Stans ergopopulus,quod anle non fceerai,
diam civilalem, el percuiileomnem super quemnor,i cum epislola lcgeretur, devotuset attentus respon-
viderilis Tau. Nemini parcat oculus vesler (ibid.), det :El cum spirilu luo. Statimque diaconus, ut eos
Joannes quoque vidil angelum ascendentemab ortvi benevolosreddal et dociles, subdit: Sequenliasancli
sotis, habeniemsignumDei vivi, et clamavilvocema- Evangelii,etc. Sed el ipsi «um reverentia et honore
gnu qituiuor angetis, quibus datum esl nocereterra• respondenl: Gloria libi, Domine. Gloriflcanles Do-
et mari, dicens : Nolite nocere lerrw et mari, nequt: minum quod miserit eis verbum salutis, sicut in
aiboribus, quoudusqucsignemusservosDei noslri inj Actihus aposlolorum habetur : El glorificaverunt
Jionlibus eornm (Apoc. vn ). Hinc est eliam cum Dominum, 4icentes : Ergo et gentibusdedii Deus
Dominus percuterel ^Egyptiorumprimogenita, d*- " pmnileniiamad vilam (Acl. n).
mosHebrseorumabsquelaesionetraiiscendit, eo quod CAPCT XLYII. -
sanguinem in supeiiiminari et in uhoque poste vi- De prmemineniiaEvangelii.
disset .(Exod. xvm). Dum Moyses manus tenebat Sane sicul capul prseeminit corpori, et ei caetera
eUensas, Israel pugnans Amalechsuperabat (Exod. membra subseiviunt, sic Evangelium loti officio
xui). Lignum missum in Maralh, aquas dulcora\is piaecellif,. et ei caeieiaeparles intcllectuali ralione
".manis(Exod. xv). Et ad lignum missum in Jorda- conscntiunl. lioc est veibum Verbi, sermo sermo-
ncin, ferrum quod incideral, enalavit (1V Reg. vi). nis, sapienlia Sipientise. Verbum Verbi quod eral
II c esl lignum vilse in medio paradisi (Gen.in), de in principioapnd Deum,omniaper ipsum facla sunt,
qtio Sapiens protestatur : Benedictum lignum per etsine ipso faclumest nihil(Joan. i). Sermoseimo-
quod fil justilia, quoniam regnavit a ligno Deus nis, qui venit a regalibus sedibus {Sap. xvm), insi-
(Sap. xiv.. Etenim correxit orbem lerrw , qui non mulalum poriaus Imperium, vivusel efficax, el pe-
commovebilur(Psat. xcn). Qui dixeru.it : Morle neirabilior omni gladio ancipiii (Heb. IV).Sapientia
lurpissinta condemnemuseum (Sap. n) , nescierunt Sapieniiae,quaealtingit a fine usque ad finem jorti-
saciamenta Dei, neque comprehenderunt quse sit r, ler, el dhponit nniversa suuviler (Sup.vin). Para-
L-iPuJo el longitudo, qusesit sublimitas et profuu- disus deliciarum , hortus aromatum, cella vinaria,
dum (Ephes. m). Crux ergo sanitatem restituit, be- coenaculum \ilse, mensa propos.tionis, quadriga
ne iictionem impendit, discernit a perfidis, liherat a Aminadab, turris David, gazophjlacium templi,
periculis, hosles expellil, viclores consliluit. Crux lliesaurus patrisfamilias. Hic esl fons hoiiorum,
myslerium Udei, firmamentumspei, clavis scientise, puleus aquarum vivenlium, qum fluunl impetu de
forma justitioe, magnificenliaregum, gloria sac.r- Libano (Canl. iv). Quoeirca diaconuscorde puriiin,
dotum , inopum sustentatio, pauperum consolatio ore mundum , opere castum se studcat exhibere ,
coecorumdux, claudorum baculus, spcs desperato- quatcnus sacrosanclum Evangelium possil digne
rum, resurrectio mortuorum. pioferre, quia puleus aquarum \i\entium, id est
CAPUTXLV evangelica praedicalio, non fluit impetu, id est li
Quomodosignum crucis sit exprimeitdum. berc, nisi ,de Lihano, id est de corde caslo et ore
Est auiem signum crucis tribus digitis exprimen- candido. ATonenim cst speciosalaus in ore peccalo-
{iiim, quia sub invocalione Trinitatis imprimitur, ris (Eccli. xv). Sed peccalori dicit Deus : Quare lu
de qua dicit propheta : Quis appendit tribus digilis enarrasjusliliab meas, et assumh lestamenlummeum
molem terrm ? (Isa. XL.) ita quod a superioii de- D per os luum? (Psal. XLIX.)Hic jam non loquilur
scendal in inferius, et a dextra transeat aJ sini- Moyses (Exod. IV), qui ab heri et nudiusterlius
stram, quia Chrislus de ccelo descendil in terrani, iioii eloqueus esl, sed impedilioris et tardioris lin-
et a Judseistransivil ad gentes. Qi.idam tamen si- gusefactus est, ex quo Doniinum loquentem silu
gnum crucis a sinistra producunl in dexlram; audivit. Hic non loquitur lsaias , qui de se dicit:
quia de miseria Iransire debemusad gloilam, sicut Vw mihi, quia lacui, quia vir pollutus labiis ego.
«lChristus transivil demortead vilam, et de inferno sum (Isa. vi). Hic non loquitur Jeremias, qui dicil:
ad paradisura, prsesertim ut seipsos et alios uno _1,a, a, DomineDeus , nescio loqui, quia puer ega
codemque pariter modo consignenl. Constal aulem sum (Jer. i). Sed hic loquilur Pater in Filio, quem
quod cum super alios signum crucis imprimimus, consliluit haeredemuniversorum, per quem fecit ct
ipsos a sinistiis consignanius in dexlram. Verum ssecula(Uebr. i).
si diligenter attendas, etiam super alios signum CAPUT XLVIII.
crucis a dextra producimus in sinistram , quia non Quare posl evungeliumliber el Ihuiibulumad
coiisignamuseos quasi vertentes dorsum, sed quasi ephcopumreportanlur.
facicm pracsentantes. Evangelioperlecto, liber el thuribulum ad epi-
g27 INNOCENTH111PAP_1_. 82i>
scopum reportantur, quoniam ad enm omnialiona A Descendilad inferna, tertia die resnrrexil a mor-
sunt referenda, a quo cuncla procedunl; unde lais.
mulli Psalmorum inlitulanlur i In finemPsalmus Ascendit ad cmlos, scdet ad dexieram Dei Patris
Duvid. Quia Christus est (inis consummans, sed omuipolcnlis.
non consumens , alplia el omega, prinms et novis- Inde venlurusest judicare vivoset mortuos.
simus , initium et finis. Episcopus ergo thus odo- Credoin Spirilum sanctum.
rat, et codicem osculatur. Quia Christus quod in- Sanctam Ecclesiam catholicam, sunctorum com-
spiravit et docuit, hoc approbal et acceptat. Deus munionem.
enim liihilaccipil, nisi quod eflicit; nec remuncrat, Remissionempecculorum.
nisi quod donat. Quia sicut cuncta qusefacit, sunt Curnis resurrectionem.
bona ; sic ntilla sunl bona , nisi quaefacit. Nam vi- El vilum wternam.Amen.
dil Deus cuncla quw fecerat, et erant valde bona ConstunlinopolilunumquoqueSymbotumdignosciiur
(Gen. i). conlinereduodecimclausulas,
CAPUT XLIX. Credo in unum Deum, Palrem omnipotentem,fa-
cloremcmliet terrw, visibiliumomnhtm el invhibi-
De"symbolo, quod post evangeliumcanlatur.
Quia vero cordecreditur ad justiiium, ore autem B lium.
El in unum Dominum Jesum Chrhium, Filium
confessiofil ad salutem (Rom. x), ut ObiendatEc-
clesia, quod Evangelii veibum corde recepit, mox Dei unigenitum,et ex Patre natum unte omnia sm-
fl.lei Symbolum ore decantal, quod tamen episro- cuia : Deumde Deo, tnmen de lumine, Deumverum
de Deo vero, genitumnon factum , consubsianlialem
pus incipil, ut signilicet, quoJ onine bonum a
Christo procedat. Nam omne dalum oplimum, el Patt i, per quem omnia facta sunt.
omne donum perfeclumdesursum est, descendensa Qtti propter nos homines,et propler nostram salu-
Palre luminum (Jacob 1). Quoeiica ne musicus ille lem descenditde cwlis, el incarnalus est de Spirilu
ccelestis dieeret • Canlavimus vobis, et non saltablis sancloex Maria virgine; el homofuclus est.
(Mallh. n), cliorus calholicus evangelicsedoclrinse Crucifixusetiam pro nobissub Ponlio Pilato, pas
consona voce rcspondet, et solcmni tiipudio fidem sus et sepultusest.
calholicam profiteiur. Symbolum aulem Graece, Et resurrexit tertia die secundumScripluras.
Latiiie sonat indicium veli collalio, tum quia iidei Et ascenditin cwlum,sedet ad dexleram Palris.
indicat et tum El iterum venlurus est cuni gloriajudicare vivosel
plenam regulam perfectamrationem,
quia simul in unum continet articulos fidei. Tradi- mortuos, cujus regni non erit finis.
lur enim quod poslquam apostoli sanctum Para- El in Spirilum sancium Dominumet livificantem;
clelum acceperunt, cum jam forenl ad prsedicandum qui ex Patre Filioque piocedit. Qui cum Patre et
Filio simut adoralur, el conglorificulur;qui locuius
Evangelium profecturi, conferentes in unum super
arficulis fidei, slatuerunt ut sicut omnes erant in esl per prophelas.
una fide concordes, sic omnes unam fidem concor- El unam sanclam calholicamct apostolicamEccle-
diter prsedicarent, et ideo Symbolum componenles, siam.
unusquisque bolum, id est particulam unam appo- Confileorunum baplisma. \n remhsiouem peccalo-
suit. Unde secundum apostolorum catalogum duo- rum.
decim particulas dignoscitur continere. Symbolum E. exspecloresurrectionemmorluorum.
El vilam futuri smculi.Amen.
ergo post Evangelium, fidem post praedicationem
ostendit. Unde Joannes : Hmc eo loquente, inulii Isti sunt duodecim panes, qui recentes el calidi
crediderunt in eum (Joan. vn); nam [el secundum super mensam propositionis coram Domino pone-
Aposlolum fides est ex uudiiu, auditus aulem per bantur (Levil.xxiv). Haecsunt dona, quaeprincipes
verbum Chrisii (Rom.x). Damasus autem papa con- tribuum in consecratione altaris duodecim obtulere
slituil, ut Symbolum cantelur ad missam , ex de- jv diebus (Num. vn). Duodenarius enim numerus
creto sanclae universalis svnodi apud Constantino- multipliciter est consecratus, in duodecim aposlo-
polim celehraiae. lis, in duodeeim prophetis, in duodecim palriar-
chis, in duodecim exploratoribus, in duodecimprin-
CAPUT L. cipibus, in duodecim tribubus, in duodecim fonli-
De duodecim partibus ulriusque Symboli, lam bus, in duodecim lapidibus, in duodecim sedibus,
apostolici quam Conslanlinopohiani. in duodecim horis, in duodecim mensibus, in duo-
Credo in Deum Palrem omnivoientem,crealorem decim annis, in duodecim signis, in duodecimslel-
cwliet terrm. lis, in duodecim gemmis, in duodecim portis, in
El inJesum Chrislum, Filium ejus unicum,Domi- duodecimangulis, in duodecimfundamenlis,in duo-
num nostrum. decim virgis, in duodecim cubilis, in duodecim
Qui conceptusest de Spirilu sancto, natus ex Ma- cophinis, in duodecim phialjs, in duodecim acela-
*ia virgine. bulis, in duodecim mbrtariolis, in duodecim bobus;
Passus sub Ponlio Pilalo, erucifixus, morluus et in duodecimleunculis, in duodecim ariefibus. Est
sepultus. aulem numerus superabuiidans, conslans ex duobus
829 DE SACROALTARIS MYSTERIOLlBRl SEX. — LfB. II. 830
senariis signantibus perfectionem cogilationis el k habuerunt Udem, sed speciem non credentes, sel
operis, sive menlis et corporis : ex ternario mulli- agnoscenles. Dedicationis Ecclesiarum, ad quam
plicalo per quaternarium, et quaternario per tema- respicit illud, Sanctam Ecelesiam catholicam : lunc
rium, signantibus fidem individuse Trinitaiis, et enim sanctificatur, et, ut ita dicam, catholica Eccle-
quatuor Evangeliorumdoctrinam', sive tres virtules sia, cum dedicatur. Ad octavas respicit resurrectio
theologicas, et quatuor virtutes politicas. flic nu- morluorum, de qua continetur m Symbolo : Exspe-
merus ex suis partibus aggregaiis excrescil in sede- clo resurrectionemmorluorum. In festo tamen Agne-
narium, qui constat ex denario et senario, manda- lis secundo Symbolumnon cantalur, qiiia licet ce-
torum exsecutionem signiflcans; quia decem sunt lebretur in octava, non tamen esl feslum octarae.
legis mandata, quae sex diebus exscquimur, excre- Unde nec in Kalendario seribitur, nec in ecclesia
scentes in cbaritatis perfeclionem , quaesecundum pronunliaturoctava. Quidam non ahsurde singulis
Aposlolum xvi proprietales habere diguoscitur. diebus Paschalibus, sicut omnibus diebus Domini-
Charilas, inquit, patiens est, benignaest, non mmu- cis, Symbolum cantant, a die resurreclionisusqtie
lutur, non agit perperam, non inflalur , non esl am- ad lestum Ascensionis. Quidam etiam in festivitale
biliosa, non quwril qum sua sunl, non irrilalut, non sanctaeMariae Magdalenae.dicentes illam apostolo-
cogiiat mulum, non guudelsuperiniquitale, congau- B rum aposlolam, symbolum cantant,pro eo quod
del autem verilali, omniasufferl, omnia credit, om- ipsa proprie vel primsi resurrectionis gaudium apo-
nia speral, omnia sustinet, charilas nunquam ex- stolis nuntiavit (Joun. xx). De quibusdam lamen
cidit (1 Cor. xui). mentio fit iu Symbolo, in quorum commemoratione
CAPUTLI. Sjmbolum non cantatur, ut passionis et sepullurse,
Quibusdtebus Symbolumsil dicendumin missa. quoniam illorum dierum officiumaliorum officiorum
Symbolum autem in illis tantum solemnitatibus regulam non seclalur,
canlari debet ad missam, de quibus aliqua menlio CAPUT LII.
lil in Symbolo, videlicel omnibus diebus Dominicis, A qmbus, el ubi Symbolumsit cantundum.
Nalali Domini, Epiphania Domini, CoenaDomini, Quia vero Chrislus non venit prsedicaregentibus,
Pascha, Ascensione, Pentecoste, omnibus feslivila- sed Judaeis, juxta quod ipse dixit in Evangelio :
libus beatseMarise,Sancla. Crucis, Angelorum,Apo- jYoresum missus , nisi ad oves quw perierunl domus
stolorum, dedicalionibus Ecclesiarum , et comme- Israel (Muilh. xv). Unde praecepit apostolis : In
moraiione OmniumSanctorum : quanquam et ipsa viam gentium ne abieritis, el in civilules Samurita-
sit dedicationis feslivitas. Infta oclavas Natalis Do- norum non inlraveritis (Matth. x), donec posl resur-
mini, excepta die Innocenlum, inqua canlica laeti- rectionemprwcepit eisdem: Eunles in mundum uni-
tiae sublicentur. Tum quia vox in Rama audila est versum, prwdicateEvungeliumomnicrealurm (Marc.
ploralus el ululatus multus, Rachelplorans filios suos• xvi). Idcirco Romano ponlifice solemniter cele-
(Jer. xxxi, Malth. u): tum quia lnnocenles dcscen- branie, Symbolum fidei non cantores in choro, sed
derunt ad inferos, tum etiam quia non loquendo, subdiacones ad altare decanlant, et ipsi geueraliter
sed moriendo confessi sunt. In oefa\a lamen canla- ad unhersa respondent, usque dum ponlifex dicit :
lur propler resurredionis gloriam, quam oclava Pux Domini sil semper vobiscum. Quoniam usque
signat. Infra oclavas Epiphaniae, Paschse, Asccn- post Chrisli resurrectionem, sola JudseorumEccle-
sionis, Pentecostes, apostolorum Petri et Pauli, et sia, quse per subdiacones designatur, qui sursum
Assumplioiiis .irgiuis Mariae.Unde licet in naliu- ad altare consistunt,corde crcdidil ad juslitiam, ore
tatesancti Joannis Baplistae,et fesiivilatesanctiLau- aulem confessaesl ad sulutem (Rom.x). Sedextunc
rentii Sjmbolum noii cantetur, in oclavls eorum canlores in choro respondeiit, el universa decanlanf,
lamen cantatur, eo quod infra octavas Aposlolo- quia post resurreclionem Ecclesia genlium, quam
rum et Assumptionis adveniant, et ob hoc in oc- cantorps designant, qui deorsum in' choro consi-
lavis sancli Joannis prscfatio de apostolis, el in oc- I) siunt fidem Christi recepit, el laudum pra.couia
tavis sancti Laurentii praefatio de Assumplione Salvalori persolvit. Inler evangelium lamen et sa-
cantatur. Horum omniuincommemoratiofitin Sjm- crificiumchorus concinit offertorium ; quoniam in-
bolo, quorumdam tamen obscure, ul Epiphaniae, ter praedicalionemet passionem gentilitas fidei vo-
quae est festum haplismatis, de quo coutinelur in tum offerensdecantavlt, quando mulier Chanansea
symbolo : Confiteor unum baplisma: CoenaeDo- de UnibusTyri et Sidonis egressa clamavit, et di-
mini, quse est solemnitas Eucharistiae, ad quani xit: Misereremei, DominefiliDavid, fitia mea a dm-
respicit illud, quod in Symbolocontinetur, Sancto- moniomale vexalur : cujus landem fidem commen-
rum communionem.Angelorum, qui noniine coeli dans Dominusait : 0 mulier, magna est fides lua :
debent intelligi, cum in Symbolodicitur, Creatorem fiat libi, sicut vis (Matlh. xv).
v<1 factorem cmli el terrw, secundum illud : Jtt CAPUTLlll.
principio cieuvit Deus cmlumet lerram (Gen.i), id De offerlorio.
esl naturam angelicam et humanam. Quibtisdamta- Diclurus sacerdos Orentus, prserailtil, Dominus
mcnvidetur. in festivilalibus Angeloium non esse vobhcum; quia nisi nobiscum sil Doniinus, ad salu-
Sj-mbolunideeanfandum, eo quod angeli nunquam tcm nostiam orare non possunius. Staiim auteut
m . INNOCENTUIII PAP_£. 852
canitur offerlorium, trahens nomen -ah offerendo,Aara crucis offenet, in resurrectione Lazari, Iacry-
quia dum offerlorium cantatur, sacerdos accipit mas effuditmiseraltis, Evangelista leslante : Jesus,
oblalionesa populis, vel hostias a ministris. Hila- inquit, infremuit spiritu, turbavit semetipsum,el la-
rem enimdalorem diligit Deus (H€or. 1).'Ordo con- trymalus est (Joan. xi).
veniens, ut post pr_edicalionemsequatur fides in CAPUT LVI.
corde, laus in ore, fructus in opere. Fides in Sjrm- De corporalibus,et quare una pars exlendilur el al-
bolo, laus in offertorio, fruclus in sacrificio. Qua- _ tera compiicatur.
propter offerenda canlatur, quia sacrificium laudis - Interim vero diaconus corporales pallas super
offertur; unde Psalmisla : Circumibo et immolabo altare dispunit, quaesigniflcanl linleamina, quibus
in tabernaculo ejus hostiam vociferalionis, cantabo involutum fuil eorpus Jesu. Pars autem quaeplicata
el psalmum dicam Domino(Psal. x\u). Et in Para- ponilur super calicem signat sudarium, quod fuerat
lipomenon : Cum offerrenl holocausia, cwperunt super caput ejus separatim involutum in unum lo-
laudes canere Domino,et in diversis organh, quw cum. De his itaque lantunr reperitur in canone :
Duvidrex compeieral,concrepare (Par. xxix). . Consulto omnium constiluimus, ut sacrificium
CAPUfTLIV. altaris non in serico panno, aut inlincto quisquam
De silentio posl offertorium. B celebrare prsesumat, sed in puro lineo [at. lin-
Post hsec sacerdos silenlii solitudinem expelit, teo] (55), ab episcopo consecralo, terreno scilicet
inslante memoiia Dominicaepassionis, Hlud insi- lino procreato atque contexto, sicut corpus Domini
nuans quod Jesus jam non palam ambulabal apud nostri Jesu Christi iu sindone linea munda sepul-
Judaeos,cum cogitarent eum interficere, sed abiit tum fuit. i Potest lamen in his et aliud figurari.
in regionem,juxta desertum in chilale quaedicitur Duplex est enim palla, quae dicitur corpprale : una
Ephrem, et ibi morabatur eum discipulis suis. Cot- ^uam diaconus super allare totam extendit, altera
legerunt ergo ponlifices et Phariswi concilium, el quam super calicem plicatam imponit. Pars ex-
dicebant: Quidfuciemus,quia hic homomulta signa tensa, signat fidem,pars plicata signal inlellectum.
facit ?si dimitthnus eumsic, omnescredent in eum, et Hic enim mysterium credi debet, sed comprehendi
venient Romani, et tollent nosirumlocum el gentem. non valet, ut fides babeat meritum, cui humaiia
Vnus auiem ex illis, Caiphas nomine, cumessetpon- ratio non praebet experimentum. Credamus ergo de
tifex anni itlius, dixit eis : Vos nescitis quidquam, cordepuro, conscienliabonaet fidenon ficla(I Tim. i).
nec cogilatis, quia expedil vobis, ul unus homopro Sed non praesumamus discutere, quia defecerunt
populomorialur, et nonlola genspereat. Abillo ergo „ scruiantes scrulinio (Psal. LXIII).Scriplum estenim,
die cogitaverunt,ut inlerficerenleum (Joan. xi). Si- quia perscrutaior majeslalis opprhnetur a gloria
leulium ergo sacerdotis lalibulum Chrisli signat. (Prov. xxv). Nam qui dixerunt, durus est Iticsermo,
CAPUT LV- ei quis polest illum audire? abierunt retro, et jam
De ablulione manuum anlequam sacrificium offe- non ambulubant cum Christo(Joan. vi).
ratur. CAPUT LVII.
Notandum vero, quodl cum sacerdos dixisset, De oblalioneel et quure sacerdos iertio ctr-
ante- incenso,
Oremus, non stalim uralionem subjungil, sed cumducitet reducil incensum,et quure totum un-
quam ad altare procedat, manus abluit, quatenus dique incensulurallure.
lotis manibus oblationem accipiat, incensum offerat Tunc surgens sacerdos a-d altare procedit, ut
et orationem effundat. Scriptum esi enim in Exodo: mysticam oblationem accipiat a miuistris. Hlud
Facies etlubrum wneum, ponesque.illud in tabernu- insinuans quod Joannes evangelista describit: Jesus,
culum lesiimonii ud allare, et missa aqua lavabunl inquit, anle sex dies Paschmvenilin Bethaniam,ubi
in ea Aaron el filii ejus manus suas et pedes,quando fuerat Lazarus mortuus, quem suscitavitJesus. Fe-
ingressuri sunt labernaculum feslimonii,el quando cerunt aulem ei cmnam ibi, et Martha minhlrabat
accessuri sunt ad attare (Exod. xxx). Cum ergo jam D (Joan. xn). Oblalionesuscepta, statim adoletur in-
manus suas lavissel opiscopus ingressurus laber- censum, per quod illud innuitur, quod staiim per
naculum, tunc iterum manus abluitj cum accessu- evangelistamsubjicitur : Muria ergo accepil tibram
rus est ad aliare, ut magis magisque mundatus unguenlinardi phtici preliosi, et unxit pedesJesu, et
offerathostiam immaculatam,sanctam, Deo placen- domus implela est ex odore unguenti(ibid.). Quod
lem (Rom.xn). Unde Psalmista, cnm esset munda- aulem sacerdos"tertio superducit et circumducit
tus, petebat amplius emundari. Amplius, inquit, incensum, designat quod Mariater exhibuil et adhi-
lava meub injustitia mea, el a delicto meomundame buit unguenlum circa corpus Jesu. Primo, cum
(Psal. L). Sacerdos igitur hostiam oblalurus, debel unxit pedes ipsius in domo Simonis pbarisaei
conscientiam Iavare lacrymis pcenitentiae,secundum (Luc. vn). Secundo, cum in domo Simonis leprosi
illud ; Lavabo per singulas noctes leclum meum, la- super caput ejus unguentum effudit (Matth. xvi);
crymis meis slralum meumrigubo(Psal. vi). Nam et tertio, cum emil aromata ut veniens ungeret Jesum,
Christus antequam verum el unicum sacrificium in iaui positum in sepulcro. Voluntas enim pro facio

(35) De consec, dist., can. 1.


853 DE SACROALTARIS MYSTERIOLI..RI SEX. — LIB. II. 834
reputatur, cum el per ipsam non steterit, quo ml- A aqua, calicein cum vino, thuribulum cum incenso :
nus expleverit quod incepit. Quod undiqne tolum cflicit super ea crucis signaculum, ut per crucis
incensalur allare, designat quod faclum illud totam virtutem omnis comitattis [al. conalus] diabo-
«ndique respargit Eeclesiam. Sicut Dominus ipse licse nialignitalis effugiat, ne contra sacerdotem
testatur : Amen dico vobis, ubicunque prwdicalum vel sacriflcium aliquo modo prsevaleat. Ob hoc
fuerit hoc Evangelium in toto mundo, dicelur quod etiam in modum crucis siuperducit et circumducit
hocfecit in memoriam ejus (ibid.). Moraliler aulem incensum et sacrificium ad altare, qu,atenus el cru-
incensum devolionis adolendum esl in thuribulo cis signaculo el thuris incenso diabolicse iraudis
cordis, igne charitatis, ut odorem suaiitalis emit- malignitas extricetur, sieut praediximus el-osten-
tat; de quo dicil Scriptura : Fungi sacerdotio, et dimus ad id ulrumque valere.
huberelaudem in nomine ipsius, et offerreilli incen- CAPUT LIX.
sum dignum in odoremsuavilalis (Eccles. XLV).Hoc De palena, snper quam sacrificium panis offerlur.
enim incensum"sacerdos accipit, id est Chrislus Patena, quoedicilur a palendo, cor latum et am-
ucceplat, et incensat ex eo sacrificium et altare. plum signat; super hancpatenam, id estsuperla-
CAPUT LVIII. tiludinem chariialis, sacrificium justilioe dcbet of-
De modo et ordine sacrificium offerendi, et de com- B ferri, Tit holocaustum animse pingue iiat. Hanc lati-
mislione aqum et vini. tudinem cordis aposloli habebant, cum Pelrus aie-
Vcrum libet adhuc oblationis myslerium expli- • bat: Et si oporlueril me mori iecum, non le negabo.
care. Subdiaconus enim calicem prseparat, panem Simililer et omnes disciputi Chrislo dixerunt. Pro-
ei vinum in iilo disponens, quia nirairum lex quse pler quod Dominus intulil, dicens: Spirilus quidem
per subdiaconum bic congrue designatur, hujus promplusest, caro auteminfirma (Mallh. xxu). Sed
-oblalionis myslerium praesignavit, docens quod latitudo cordis ab eis aufugit et latuit, cum omnes
Meichisedcch,rex Salem,tprolulit panem el vinum. discipuli relicto magistro fugerunl el latuerunt. Et
Erat enim Dei sacerdos Altisshni (Gen. xiv). Quod ideo post susceplam oblatam sacerdos abscondit sub
evponens Prophela dicit ad Christum : Tu es sacer- corporali patenam, vel ab allari remotam subdia-
dos in wlemum, secundnm ordinem Melchhedech conus retro continet involutam, per quod discipu-
iPsal. cix). Diaconus autem calicem prseparalum lorum fuga vel lalibulum designalur, qui dum ve-
.aceipiens, in altari componit. Quoniam Evangelium, rum sacrificium offerrelur, fugeruntTelicto Christo,
cujus estfigura diaconus,hujus sacrificii ritum com- et laluerunt sicut eis ipse prsedixeral: Omnes"eos
jnendaut Ecclesiae,quam per altare supra diximus scandalum paliemini in me 'jn hac nocte. Scriptum
figurari. Prius lamen diaconus patenam cum hostia tC est enim : Perculiam paslorem, et dispergentur oves
-tradit episcopo, quam episcopus ipse super altare gregis, postquam aulem surrexero, prwcedam vos in
dispouit, insinuans quod ipsemet Christus hoc sa- Galilwam (ibid.). Et ideo sacerdos Dominicoere-
cranientum primum instituit, el Ecclesise tradidit surreclionis annunliaturus eulogium, resumit pate-
«elebrandum, dicens : Hoc est enim corpus meum, nam, quia cum esset sero die illo una Sabbatorum et
quod pro vobistiadetur, lioc facite in meumcomme- fores essentclausw, ubi eranl discipulicongrcgatipro-
morationem (I Cor. xi). Episcopus aquam vino ptermetum Judworum, venit Jesus, et slans in medio
commiscet in calice, quia Chrislus populum recon- dixit eis : Pax vobis (Joan. xx), resumens oves quse
ciliavil in morte. Scriplum esl enim quia aquw trepidantes aufugerunt.
-multwsunt populi multi (Apoc.xi). Cluistus aulem CAPUT LX.
sanguinem suum effudit pro populo, sieul ipse le- De sacerdotis inclinalioiie.
slalur : Hic esl sanguismeus novi testamenii, quipro Tunc sacerdos inclinans, orat primum 'pro se,
multis effundeiurin remhsionempeccutorum(Mntth. deinde pro populo, monens ul populus oret proipso.
•xxvi). Et de latere ChriBti simul exivit sanguis et Orale, inquit, pro me, fralres. Debemus enim pro
iiqua, quaienus nec Christussit sine populo, nec " invicem orare, secundum aposlolum, ut salvemur
populus sineChristo. Quia cum aqua vino miscetur, (Jac, v). Nam et Dominus inquit in Evangelio '
-Christuset populus adunantur. Yerum hoc quoque Amen dico vobis, quia si duo vel tres consenserintde
j-iysterium lex Mosaica figural, sicut exponit Apo- omnire super terram quamcunquepelierint, ftel cis a
slolus dicens : Bibebant aulem de spiritnali conse- Paire meo qui esl in cmlis (Mallh. xvm). Oravit au«
quenle eos pelra. Petra aulem eral Chrhtus (I Cor. lem et Christus primum pro se, deinde pro populo,
x). Quapropter ampullam cum aqua subdiaconus dicens : Paler, venil Iwra, clarifica Filium luum, ui,
tradit episcopo, quem episcopus fundilin ealicem, et Filius tuus clarificet te. Pater sancle, serva eos
ut sicut aqua non separatur a \ino, sic nunquam quos dcdisli mihi, vt sinl unum, sicul el nos (Joan,
populus separetur a Christo. Calix ponitur ad dex- xvn). Per lioc autem quod sacerdos inclinat se, hu-
trum latus oblalae, quasi sanguinem suscepturus, milialionem Christi signat, qui exiuanivit semel-
qui de lalere Christi dextro creditur vel cernitur ipsum, formam servi accipiens, factus obediensusquc
profluxisse. Nam sicut pauis in corpus, ita profecto ad morlem, morlem aulem crucis (Pltil. n). Nunc
vinum franssubstantiatur in sanguinem. Porro cum tandem sacerdos dicil oralionem quam intermisit,
sacerdos accipit palenam et urceolum, calicem et quia tunc demum Christus rediit Hierosolymam ad
ihuribulum : patenam cum boslia, urceolum cum domum orationis quam ad tempus deseruerat, cum
8:-S INNOCENTIlIII VkVJE. 830
secesserat in Ephrem. Sic1enim habetur in Evan- A (Matth. xxi.) Vox angelorum Trinilalis et unitatis
gelio : Cttni tieiiissefJestis Hierosolymam, inlravit in Deocommendataicanum; voxhominum divinita-
in templum Dei, et ejecit vendentes et ementes de tis el bumanilatisin Chrislopersonat sacrarnentuni.
templo, dicens: Domusmea domus oralionis vocabi- Polesl tamen pisefationis oificium ad illud referri,
i lur (Matlh. xxi). quod Jesus ascendit in ccanaculum magnum stra-
CAPUTLXI. tum. In quo multa locutus est cum discipulis suls,
De prwfatione.- ct gratias agens, hymnum retulit Deo Patri (Lur.
Quia vero iterum jam palam ambulabal Jesus, xxii), quem Joannes evangelista describit, usque
ita quod i)i crastinum turba multa quw convenerat dum egressus essel trans lorrentem Cedroh, de
ad diem festum, cum audisseni quia Jesus venit Hie- quo dicil Matlhaeus:Et hymnodiclo exieruntin mon-
rosolymam, acceperunt ramos palmarum, et obviam lem Oliveii (Mutth. XXVJ).Gelasiuspapa traclus et
processerunl, clamanies : Hosunna! Benedictus qui hymnos compusuil, et sacramentnrum pi aefationes
venil in nomineDominirex Israel (Joan. xn). Levat cauto et elimato sernione dictavit. Sixlus autem
ergo sacerdos manus et voccm, dicendo palam : Per hymnum Sanclus, sanctus, sanctus, cantari con-
omnia swcula smculorum.Finis orationis est prin- stiluit.
cipiuin prsefafionis, per quod sacerdos insinuat, B CAPUT LXH.
quod Christus est lapis angularis (J Petr. n), qui De exposilioneprmfalionisejusdem.
fecil ulraque unum (Ephes. n) Judaeosconlinens et Monet ergo sacerdos, ut corda sursum habeamus
gentilcs, ut sit unum ovileet unus paslor (Joap. x). ad Doininum, secundum exhorlalionem Apostoli di-
Unde posl laudem Judseorum evangelista descrilit cenlis : Quw sursum sunl qumrite(Colos. m), et non
fidem genlilium. Erant, inquit, geniiles quidam ex qitmsttper terram (al. sapite). Nam ubi est thesaurtis
'•his qui ascenderanlut adorarenl in die festo, hi ro- luus, ibi et cor luum (Malih. vi). Multi quidem dum
gaverunt Philippum, dicenles: Domine, volumusJe- ore loquuntur eoeles.ia, corde meditantur lerrena ;
sum videre (Joan. xn). Dicturus autem sacerdos quibus Dominus improperat per prophetam : Po-
oialioneni dignissimam , praemitlit salulationem , pulus hic me labiis honorat, cor antem enrum longe
optans'nos lales exisle.e, cum quibus Dominus esl a me (Isu. xwx). In qualibet ergo oralione pec-
manere dignelur, et illud nobiscum celebrare con\i- calum esi, sed in ista periculum, cor habere*divi-
vium, ad quod mulier aliulit alabastrum unguenli sum ab ore, vel os habeie dfvisum a corde ; nam
nardi pistici preliosi, el illud efliulil super jcaput qui semelipsum non audii, nec Deus illum exaudit.
Domini rccumbeniis (ibid.y. Unde statim sacerdos Chorus ergo respondenc profitetur se sacerdotis
"
subjungit : Stirs.im corda. Cborusque subjungit: monita suscepisse. cumait: Habemus adDominum.
Habemus ad Dominum,ut Ecclesia sicut vere mulier Diligenter ergo provideat ne or habens deorsum
unguentaria, sursuin ad ipsam Verbi divinitalem cor ad sseculum Spiriiui sancio damnabilitermentiatt.r.
elevet, el illud caput aequale Deo Patri fide conlin- Sacerdos posiquam attentos reddidil et .devolos,
gcns, unguento calbolicae confessionis perungat. bortalur ut grutias agamus-Domino Deo nostio.
Cujus sane proeconiumsacerdos prosequiturdieeiis: Quoniam ipse esl Deus, id est Greator, ipse estDo-
Gratias agamus DominoDeonoslto. Chorusque re- minus, id esl Redemplor, ipse enim esl noster Je-
spondet : Dignumet justum esl. Giatias enim deJie- sus, id esl Salvator. Tunc eritverissime nosler, cuin
mus referre omnipotenti Dco per Clirislum Domi- ciit oninia in omnibus, id est, sufficieniia singulo-
num liostrum. Credentes el confitenies quod per rum, quoniam ipse est Deus qui de nibilo nos crea-
ipsum majestalemejus laudaut angeli, adoranl domi- vil, ipse esl Dominus, qui sanguine suo nos redc-
naliones, tremitnt poleslates.Nimirum hoc Divinita- mit, ipseest noster, qui sui munere nos salvavil.
tis arcanum ejus unguenium effundere, quod ex Qui creando nobis dedit naturam, qni redimendo
e\angelici pigmenti medulla Joannes evangelista dedit gratiam, elsalvando conferet gloriam. Chorus
confecil: In principio eral Verbum,el Verbumerat D na i>queresponJens sacerdotis verbum approbat et
apud Deum, el Deuserat Verbum. Omnia per ipsum affiimat. Dignum, inquit, el justum esl. Dignumest,
Cactasunt, et sine ipso factum est nihit (Joan. )). quantum acl Dominum, quia ipse esl DominusDeus
' Hoc sacrse confessionis
praeconium, ila recte con • nosler, juslum esl, quanlum ad nos, quia nossumns
cludit Ecclesia, ut cum angelis et hominibus de- populus ejus, et ovespascum ejus (Psal. xcix). Vere
cantel hunc devoti pectoris hymmim, : Sanclus, dignum el juslum est, mquumel salulare, nos libi
sanclus, sanclus; oratio isla, vel hymnus parlini sempcr et ubique, clc. Dignum, quia nos mera \o-
angelorum, pariim hominum verba complectilur. huilale fecisli;j-.s(um, quia nos pura miseiicordia
Legitur enim in Isaia, quod seraphim clamttbani, rcdemisti; wquum, quia graluilo nos juslificas; sa-
alter ad allerum, el dicebunt: Sanctus, sunctus, san- luiare, quia nos perpetuo glorificas; agere gralias
ctus, DominusDeus exercituum : plena est omnis libi, Dominesancle, ubique, Paler omnipotens,sem- t
lerra gloria ejus (Isa. vi). Legitur quoque in Evan- per, aelerne Deus. Unde psalmista : In omni loco
gelio, quod qui prwibunt el sequebaninr, clamabanl dominalionis'ejus benedicanimamea Domino(Psal.
dicentes: Hosanna Fitio David! Benediclus qui ve- cii.; et iterum : BenedicamDbminumin omm tem-
nit in nomine Domini ! Ilosanna in tdiissimis! vore, semoerlaus ejus in ore meo (Psal. xxxui). Ptr
837 DE SACROALTARIS MYSTERIOLIBRl SEX. — LIB. II. 838
•Shrislum Dominumnostium.Advocalumenhn habe- k Deo htter filios Dei? (Psul. Lxxxvin.) Quoddam
inus apud PatiemJesum Christum Dominumjustum, enim increalaeTrinitatis vestigium relucel in omni-
qui interpellatpro nohis, et ipse esl propitialiopro bus crealuris, tam in angelo quam in homineet in
peccalisnoslris (1 Joan. n), qui exauditur in omni- mundo. Nam ad angelum inquit propheta : Tu si-
bus pro sua reveienlia(Heb. v). Per eum quasi per gnaculumsimilitudinisplenussapienliw,et perfectus
mediatoremlaudes effeiimus, per eum, quasi per decore(Ezech. xxvm). De homine dicit Scriplura :
per advoeatumgratias exhibemus; per quemmuje~ Fecit Deus hominemad imaginemel similitudinem
stulem luum laudant angeli, adorant dominationes, suam (Gen.i). Demundo dicit Apostolus . lnvhibi-
tremunl poieslales. Per illum ifaque laudanl, ad- lia Dei per ea quwfaclu sunl, a creatuiayiundi con-
oraut et tremunl, per quem omnia facia sunt, per spiciunlur inlellecla (Rom.i). Quaelibetaulem trini-
quem omnes spirituuni ordines sunl creati; nam las, sive spirilualis in angelo, sive corporalis iu
dixil Deus, fial lux, el facta est lux {Gen.i). Verbo mundo, sive spiritualis et corporalis in honiine si-
dixit, el verbo fecit, quia ferfcoDomini cwli firmali militudinemquamdam divina.Trinitalisostendit, ip-
sunt (Psal. xxxn). Et in principio eral Verbum, et sius lamen similitudinis non perficit verilateni.
Verbumerat apud Deum. Omnia per ipsum facta Deusenim esl spiritus increatus, immensus, incom-
sunt, el sine ipsofactum eslnihil (Joan. i). Laudant, mutabilis, summe potens, summe sapiens, summc
unde Psalmista : Laudate eum omnes angeli ejus bonus. Increatus, quia non incospit in tempore vcl
(Psal. CXLVIII). Adorant, unde Esdras : Exercilus ex tempore. Immensus, quia non circumscribilur
cwti te adorant (II Esdr. ix). Tremunt, unde Job : loco; ineommulabilis, quia non\ariatur in facto
Columnwcwliconlremiscunlel pavenl adventumejus [al. affectu]; summe potens, cui nihil est impossi--
(Job xx). Tremere vero dicuntur, non metu formi- bi_e; summe sapiens, cui niliil est ignorantiae;sum-
dinis, cum sint perfecte beati, sed admiralionis af- me bonus, cui nihil est invideniiae.A quo omnia, in
fectu, vel obedienliaefamulatu,cum sccundum Apo- quo omnia, per quem omnia (Rom.n); a quo omnia
slolum, omnessinl adminislraloiii spiritus in mini- sunlpotenler creala, perquem omnia sunt sapien-
sterium desiinali (Heb. I). Coeli dicuntur Iaudare ler formata, in quo omnia sunt diligenter conser-
Dcum, quia laudis praestant materiam. Unde Pro- vala. Creaia per potentiam, formata per sapien-
phela : Cwli cmlorumel aquw qumsuper cmlossunt, liam, conservata per diligenti3m. Creata p'erpo-
taudenl nomenDomini (Psal. CXLVIII). Vel per coe- lenliam Patrem, causam efficientem; per sapien-
los hic llironos accepit, quia Dominusait : Cmlum tiam Filium, causam afficienlem; per diligenliam
milii sedes est (Isai LXVI).Seraphin, ardens. vel C Splritum sanclum, causam perficientem. Tres eiiim
iitcceitdensinlerpretatur, eo quod proecaeteris ar- sunl qui dant testimoniumin cwlo,Pater, Verbum,
dem et succendunturin charitate. Reperitur aulem el Spiritus sanclus , el hi tres unum sunt (I Joan.
lioc nomen et neutrum et masculinum, sed neutra- III ). Tres personaliler, sua quisque ratione di-
liter tcrminalur in n, ut in hoc loco beala Seraphin; stinclus, Pater generaiione, Verbum filiatione, Spi-
mascttliiieterminatur in m, ut in propheta :__Sera- rittis sanctus p.ocessione. Unuin efficialiter \al. es-
pltim clamabanl, aller ad allerum ( Isa. vi ). Ve- senlialifer] : totum omnes quodsinguli namra, po-
rum cum novem sint ordinesangclorum, quare lii- lentia, voluntate : et oinnino quidquid secundum
bus evchisis, laiilum sex in praefationeponuntur? subslanliam pra_diealur. Hanc aeternam et indivir
an non illi cum cseter.s majesiatem divinarn glori- duam Trinitalem laudant angeti, adoranl domina-
ficant et adorant ? absit! Kiim viriutes coelorum, liones, tremunl potettales; cum quibus et-noslras
omnesconiprehendiiLt.Unde P.almisia : VerboDo- voces. Duas enim omnipotensDeus ralionabilcs con-
mini cmlifirmati sunl, el spirilu oiis ejus omnisvir- didit creaturas, angeSicam el humanam, quse lau-
tus eontm (Psal. xxxm). El iteruin : Dominusvir- dihus divinis insislerent, et ei g.aliarum actiones
iutum ipse est rex glorim (Psal. xxm). Yel forte li- redderent,-quas dum pari voto concelebranl, lan-
cet occulta, tamen cerla provisum estratione. Dio- D quam superiores et inferiores chordae in coelesli
nysius (3(5)quippe tres esse tradit ordines angelo• cithara sociantur. De qua dicit Joannes : El audivi
rum : liinos in singulisponens, ul similitudo Tii- vocemcilharwdorumcilharizanlium in cilharis suis,
nitatis eis insinuetur impressa . Sunl enini tres or- el cantabant quasi canlicumnovum(Apoc.xi\).Sup-
dines superiores, tres inferiores, tres medii. Supe- plici confessione,quasi non superbapr-esumplione,
riores, seraphin, cherubin, throni. Mcdii, domina- sed humili laudedicentes : Sanctus,sanctus, Domi-
liones, principalus, potestates. Inferiores, virlutes, nus Deus Sabaoth (Isa. vi). Ter dicitur Sanclus, et
archangeli, angeli. De singulis autem hic ordo me- semel Deus dicilur, ut Trinilalis et unitatis myste-
dius subtrahilur, de superioribus cheruhin, de me- riuni comprobelur. Hocnon solum seraphin clama-
diis principalus, de inferioribus autem archangeli. bant, suh excelso Dei solio secundum prophetam,
Quia ad comparalionem Trinilalis seternse ^cujus sed et quatuor animalia, jsccundum Apocalypsim
majpstas hic praecipue commendatur) omnis alia ( cap. vi), in circuilu sedis, requiem non habebant
irinitas diminuta reperilur et imperfecta. Nam quis die ac nocle dicentia : Sanctus, sanctus, sanclus,
in nubibus wquabilurDomino? aut quis similis erit Domiuus Deus omnipotens. Sanctus dicitur, id est
(50)Dionj',.ius, De cwlestihierarch.
859 INNOCENTIIIIIVkVJE. 810
sanciificans, non auleih sanclificatus;"unde : Sancti A extra omnia non'exclusus; unae reperitur in Job
tstote, quia ego sanctus sum Domhius Deus vesler (cap. xi) : Excelsiorcwlo est, elquid facies? profun-
(Levit. x et xx). Sanctus Pater, dicente Filio : Pa- dior inferno, ei unde cognosces? longior lerra men-
\er sanelificaeos In veritale, quos dedisti mihi, quia sura ejus, ct latior mari. Quia vero necessarium
tti sanctus es (Joan. xvn). Sanctus TTilius,angelo estad ajternam Salulem, incarnationis quoquemj's-
proteslante : Quod nascetur ex te sanciuin, vocabi- terium confiteri, recle subjungitur : Benedictus qui
tur Filius Dei (Luc. i; Joait. xx). Sanctus Spiri- venit in nomine Domini. Ego, inquit, venim nomine
tus, Christo dieente : Accipile Spirilum sanclum, Paliis mei (Joan. v ). Nomen Patris est Filitis, de
quorum remiserilh peccata, remiltuntur eis. Dicilur quo dicit propheta : Ecce nomen Domini venit de
auiem Dominus Deus Sabaolh, id estDominus exer- longinquo(hai xxx). Hosanna in excelsis.Hosanna
cituum, videlicet angelorum et hominum, quorum verbum Hebrteum est, quod signat, Salva, obsecro,
terribilis ul caslrorum acies esl ordinata (Cant. xi). compositum ex osi, quod est salva, et ASXA. quod
Tot enim exercilus habet Deus in lerra, quot suut est interjectio'obsecrantis; vel, usi et anna duse
ordines |in Ecclesia : tot habet in coelis, quot ordi- sunt dictiones per elipsim prolatse. Bis atitem
nes sunt in angelis. Pleni suni cwli et ierra gloria dicitur Hosannu, propler duas partes salttiis,
lua. Noniine ea.Iorum et lerrae, angeli et homines **quse sunt stolainenlis et stola carnis, quibus sancti
divina pleni gratia perhibentur : vel ad litleram beatificanlur in gloria. Hic laudis versiculus Jn
coelumet terra gloria divina replentur, quia deitas psalmo ccntesimo decimo septimo reperitur. Quod
\ul. divinitas] esl ubique. Unde Propheta : Si ascen- ^enim turbae dixerunt : Hosanna, hoc est quod ibi
dero in cmtumlu illic es, si descenderoad infernum dicitur: 0 Domine,sulvumme fac, et eisdem verbis
ades (Psal. cxxxvm). Super omnia non elatus, suh- subjungitur : Benediclus qui venilin nomineDomi-
leroinnia non prosliatus, intra omnia non inclusus, ni (Joan. \).

LIBER TERTIUSo
CAPUTPRIMUM. vebantur, et vox penilus non audiebalur (l' Reg. i).
De silentio posl prwfationem. Item in Psalmis : Dicile in cordibus vesiris, el ia
Posl acdamatum prseconium, sequitur secrelum cubilibus vestris compungimini(Psal. iv). fipirilus
sileiilium. Nam ut Joannes Evangelisla describit, £St Deus, et eos qui adoranl in spiritu et veritale
ubi Jesus honorilicefuit recepfus"aturbis,cum psal- vportel adorare {Jean. iv). Ne vero muscmmorientes
mis el laudibus, abiit el abscondilse ab eis (Joan. perdant suavilalem ungueuti(Eccte. iv). flabellospi-
xn), non ulique trepidantis formidine, sed dispen- ritus abigantur. Quatenus auster adveniens perffle.
-santis officio,quia nondumvenerat hora ejus, quae liortum, ut aromata fluanl (Cant. iv), hoc est, ne
poslquam advenit, sponlaneus ad passionem acces- imporlune cogltationes tollant devotionemorationis,
sil. Surgite, inquit, eamus,ecceappropinqualqui me inspiratione gratiae repellantur. Qualenus Spiritns
trudet (Maltli. xx), oblatus esl enim quia ipse voluit sanclus accedens mentem fecundet, ul virtutes
(ha. LJII); unde cum cohors et ministri venissent abundenl. Coelerum ne sacrosancla veiba ulesce-
cum iaieruis et facibus et armis, ut comprelienderent rent, dum omnes pene per usum ipsa scieutes, in
(lluiii, sciens Jesus omnia quw ventura eranl super plateis et vicis, aliisque locis incongruis decanla-
eutn, processit et dixit eis: Quem quwritis? Respon- renl, decrevit Ecclesia, ut haecobsectalio quae se-
deruni ei: Jesnm Nazarenum. Dicil eis : Ego sum creta censetur, a sacerdole secrele dicatur, unde
(Joan. xvm). Ulud ergo latibulum Cbrisfi hoc se- fertur, quod cum anle consuetudiiiem quaepostmo-
crctum silentium repraesentat, in quo cessante ver- j> dum inolevit, quidam pastores ea decaniaient iu
borura tumuliu, sola dirigilur ad Deum intenta de- agro, divinitus sunt percussi.
votio. CAPUTII.
Tunc enim sacerdos debet inlrare in cubiculum De his quorum memoria colilur in Secreta.
cordis, et oslio sensuum iiitercluso, Deum Patrem In Secreia recolitur memoria passionis. videlicet
orare, non multiloquio, sicut elhnici faciunt, qui eorum qtiaegesla sunt per bebdomadam ante Pa-
piuant multiloquio exaudiri (Mallh. vi), sed iit corde schalem, a decimaluna prtmi mensis, quando Je-
puio et conscienlia bona, et fidenon ficla (I Cor. i). sus adiit Ilierosolymam, usque ad septimam deii-
Dcus enim non est exauditor vocis sed cordis, nec mam quando resurrexit a mortuis. Propler quod
esi admoiicndus elamoribus, quia renumesl scrula- inter praefationemet canonem in plerisque sacra-
tor ei cordium (Jerem. xui). Quod Anna typum ge- menlariis imago Christi depingitur, ut non solum
rcns Ecclcsiae,legiturobservasse, quaenon petitione intelleclus lilterae, verum etiam aspectus picturae _|
clamosa, sed tacita devolioneimpelravit qusepeiiit. memoriam Dominicsepassionis inspiret. Et forte di- ^
Scriptum est enim in libro Reguni, quod Anna lo- vina factum est providenlia, licet humana non sit
quebaiur in cordc suo, tantumquclabia illius commo- induslria procuratum, ut ab ea liltera T canon in-
841 . DE SACROALTARISMYSTERIOLIBRI SEX. — LI... III. 8i2
ciperet, quae sui forma signum crucis ostendit et ^ manitatem, Spiritus sanctus accepisse propter he-
exprimit in figura. T namque mysterium crucis in- nignitatem. 0 liheralis gratia, liheralitas gratiosa,
sinuat, dicente Domino per prophelam : Signa quod Deus dedit in donum hoc accepit a nobis in
Thau in fronlibus virorum dolenlium et gemenlium iTiunus, eodem enim sacrificia dona sunl simul et^
(Ezech. ix). inunera. Dona sunt nohis collafa, munera sunt a
CAPUTIII. nobis oblala; nam qtisesacris offeruntur altaribus,
De tribus siyth qum fiunl super oblalamel culicem. cl munera nuncupanlur et dona; unde Dominus in-
Teigilur clemenlissimePater. Eadem die qua lau- quit in E\angeIio : Si offersmunus tuum ad altare,
des a turbis Chrislo sunl acclamatoe,videlicet de- vade prius reconciliari fralri tuo (Mattii. v). Et Apo-
cima Ittna primi mensis, qtiando secundum legem slolus de pontilice, ui offerai dona et sacrificia pro
lypieus agnus in domos Hebra.orum inferebatur peccatis(Hebr. v). Danielquoque diul ad Balthasar:
(Exod. xn), verus Agnus ingressus est Hierosoly- Munera lua libi sinl, el dona tua alterida. (Uan. v).
mam, et a nequissimis lanistis obsessus, mullis in- Sermonum igitur inculeatio, pf.e devolionisest ex-
sidiis quoerebatur ad mortem. Traditus est aulem cilatio vel ineflabiliscommendatio sacramenti. Non
a tribus, a Deo, a Juda, a Judaeo. De prima tradi- enim unum aliquol invenitur vocabulum, quod
tione dicit Apostolus: Proprio Filio suo non pepercit B laiitum sacramenlum digne valeat appellare, hisi
Deus, sed pro nobis omnibns tradidil ilium (Rom. quod Grsece dieitur eucharistia, quod exponitur
vin). Deseeunda scribifur in Matlhaeo(cap. xxvi): bona graiia. Dicunlur aulem plurallier dona, mune-
QumrebatJudas opporlunita'em,ul eum traderel. De ia, sacrificia, quia panis el vinum antequam oonse-
terlialegiturin Joanne (cap. xxvm): Genstua el pon- cientur, et diverssesunt species substantiarum, et
tifices tui tradiderunt te mihi. Prima fuit ex gratia, diverssespecierum substantise. Sed ubi consecratio
quia dilexil nos, el tradidit semetipsum pro nobis c_.leslis accesserit, species quidem remanent, sed
(Ephes. v). Seeunda ex avarilia, quia constiluerunl subslantiaeconvertuntur, ita quo di\ersa sunt conti-
ei triginla argenleos,et exindequmrebatopportunita- nentia, sed unicum est contentum. Nam idem sub
tem ul traderei eum sine lurbis (Luc. xxn). Tertia utraquespeciecontinelur, licet non inideintitraque
ex invidia, sciebulenimPilatus quod ex invidia tra- subslantia convertatur, sicut infra planius et plenius
didissenieum (Malih. xxvii). Deus ergo tradidit il- «stendetur. Dicuntur el sancta et itlibata, quia pa-
Ium ex dono, Judas pro munere, Judaeus in sacrifi- nis et vinum significanlsacrosanctum corpus et im-
cjumillibatum, quod utique, non Jtidseilibavere, sed maculalum sanguinem Jesu Chiisti. Non enim di-
genles. Quoniam ablatum est regnum a Judaeis, et cuntur illibata, quasi nondum gustata; sed potius
datum esi geniifacienli fruclusejus (Maltlt. xxi). Ad C illibala dicuntur, id esl immaculata, quae sine ma-
hoc igitur designandum, sacerdos facit tres cruces -cula cordis et corporis oporiet offerri, quatenus cor
super oblalam ct calicem, dum dieii: Hmc donu, ab iniquitate purgelur, et corpus ab immunditia.
hmcmunera, hwc sancia sacrificia illibata. Comme- Quoniani, ulinquit Apostolus, quicunque manduca-
morans illam traditionem, quain Deusfecit ex dono, veril punemvel biberil calicemDonini indigne, reus
Judas pro munere, Judaeus in sacrificiuniillibatum. erit corporis el sanguhtis Domini. Probel aulem se-
Singulitamen ad morlem, morlem autemcrucis(Phi- ipsum homo, el sic de pane illo edal et de calice bi-
lip. n); nam Iicet diversa fuerunl operantia, lamei. bat. Qui aulem manducai el bibil indigne,judicium
ununi et idem exstitit operatum. Haectrina tradilio sibi manducat et bibit, non dijudicanscorpusDomini.
(unc'inccepit,cum Filius ex DeiPalris dccreto, et ex Ideo mutti sunl infirmi et imbecitles, et dormiunt
consilio Spirilus sancli, necnon ex proprio bene- mulii (I Cor. xi).
placito veniens Hierosolymam,semetipsum exposuil CAPUTIV.
passioni; qui cum venisset, ibidemexposuit ad qnid De Iribus sacrificiisEcclesiw.
venisset. Nisi granum frumenli cadens in ierram, Por.o tria sunl EoelesLe sacrificia, quse signifl-
morluum fuerit, ipsuin solum manet : si aulem mor- Q cala sunt in Veteri Tcstamento per propitiatorium,
tuum fuerit, mullitm fructum affert. Et ego si cxal- thuribulum et allare, videlicel sacrificiurnpoeniten-
talus fuerode lerra, omnia iraham ad meipsum(Joan. tiae,sacrificium juslitiae, et sacriflcium eticliaristiae.
xu). Hoc aulem dicebat, significansqua morte essel De primo ait Psalmista : Saciificium Deo spiritus
moriturus. Velpotius quia indivisa sunt operaTri- conlribulaius (Psal. L); de secundo : Tunc accepta-
nilatis, polest relerri totum ad individuam Trinila- bis sucrificiumjustiiiw (ibid.); detertio : Tibi sacri-
tera, quaetolauradidit Christum in mortem, ut lota ficabo hosiiam laudis (Psal. cxv). Super altare Caro
per Chiistum redimeret nos a morte. Donum enim macfatur, infra thuribulum thus adoletur, ad pro-
estdantis, munus aecipienlis, sacrificiumoffjrenlis; pitiatorium sanguis infertur. Caro mactatur in con-
et Pattr dedit, Filius oblulit, Spirilus sancius acce- trilione, thus adoletur in devotione, sanguis infer-
pil. Hinc ergo dicit Apostolus: Chrislusper sanclum tur pro redemptione super altare corporis, infra
SpirilumsemeiipsumobtutitDeoimmaculaium(Hebr. fhuribulum cordis, ad propitialorium Dei Patris. ln
ix). Singuli lamen obtulerunf, el dederunt et acce- sacrificiis illis panis et vinum el aqua spiritualiter
perunt. Sed ad distinctionem dicilur Pater dedisse offeruntur. In sacrificiopo_nilenli_evinum doloriset
propter auctoritatem, Filius obtulisse propter hu- compunolionis, aqua mceroris el plorationis, panis
PJLTKOI..GCXVIl. 27
843 INNOCENTII111VkPJE. 814
laboris et afflictionis: doloiis in corde, moeroris in A cat, cum fidelium inentes adunat, ut per Spintum
ore, laboris in opere. In sacrificiojuslilisepanisfor- sanctum charilate diffusa, multitudinis credcntium
tiiudinis el coiislanlia., vinum recliludinis et pru- sil cor unum el unima una (Acl. iv). Tunc cuslodit,
deniise, aqua mansuetudinis et temperanlia.: forti- cum inter mundi pericula regii, ut de sanclomiiteiis
tudinis inter adversa, reetiludinis intcr iniqua, auxilium, eam de Sien lueatur (Psal. xix). Licet
mansuetudinis inter probra. In sacrificio eucliari- cnim septem in Apocalypsi scribantur Ecclcsise
stiaepanis unitatis, vinum charilalis, nqua fidelifa- (Apoc.i), una lamen in Canlicis esl columba(Cant.
tis " panis pro corpore, vinum pro anima, et aqua vi), nam sapientiamdificavitsibi domum, excidilco-
pro populo, ^sicut infiaplanius et plenius ostendi- lumnas septem (Prov. ix), una ergo est Ecclesia,
lur. Inter haec sacrificia,piimum educit, secundum sepfem ordinibus distributa, vel seplem cbarisma-'
deducit, tertium autem inducit. Educil incipientes, tibus insignita, quam ille pacificat et jadunat. Ille
deducit proficientes, inducit peificientes ex -Egypto custoditel regit, qui propter ipsius lcgimen et mti-
per deserium in pairiam: ex -Egyplo crnfusionis, nimen unum prjcpostiituniversis, ut onmos ab uno,
per deseituni peregrinalionis, in palriam glorifica- sicut corpus a capite gubernetur. Pro quo statim
tionis. Hsec tria _>acrificiasacerdos offert in missa. oratur. una cum famulotuo papa noslro. Unde con-
Primum in confessione, secundum in pra.fatione, [j slat, utinquit Pclagius, ab universo orbe separatos
teitium in actione. Namet triasunl qua_,secundum essc, qtii qualibet dissensione inter sacra mysleria
prophctam, Deusrequiritabhomine : Diligcremtse- apostolici ponlificis memoriam secundum consue-
ricordiam, fucere judicium, el sollicilum ambttlare ludinem non frequentant. Qui veio non sunt de
cum Deo (Mich.TI). Diligat crgo misericordiam qui Romana dioecesi, pro suo quoque dicuntur oiare
vultofferre saerificiumpoeniteiltiae,facial judicium pontifice.Quatenus unitulem spiritus in vinculopacis
qui vult offerre sacriflcium jiislilioe, cum Deo obseivent (Ephes. iv). Orandum etiam esse pro
ambulet sollicilus qui vult offerre sacrificiumeu- principe Apostolus docel ad Timolheum : Obsccio,
•Gharistia.. inquit, primum omnium fieri obsecraiiones,oralio-
CAPUTV. ncs, poslulaliones,gruliurum acliones, pro omnibus
Jwmhtibus,pro regibus,el pro omnibusqui in subli-
Pro quibus sacrificiumofferalur. miiate sunl eonstiluii ut quietam cl tranquillam vi-
In primis igitur... Hie primo invesligandumoc- lam agamus in omni pietale el casiilate (I Tim. n).
«urrit, quibus vidclicet et pro quibus, qualiter et Sicul enim sunt duaevitae, coeleslisvidelicet et ter-
.quare sacrificium laudis debeamus offerre. Qu.e rena, una qua spiritus vivit ex Deo, altera qua caro
quatuor ex ipso canone possumus evidenter adver- G vivit ex spiritu; sed utraque vita nutritur ut possit
tere. Quibus, soli Deoscilicetet individuaeTiinitati; subsistere, coelestisspiritualibus, et terrena carna-
pro quibus, pro JScclesiasancta catholica. \idelicet libus : ila sunt duse potestales, ecclesiastica et
pro omnibus orlhodous; qualiter, in unitale fldci, mundana; una quae moderalur spiritualia, et :il;a
-yidelicet in communione saneto.um; quare, pro moderatur carnalia. Ista per clericos, illa per Iai-
-beneflciislempoialibus ct spiritualibus et aelernis, cos, ut isla vacet coeleslibusqiiantum ad animani,
sed omnibus propter Deum. Primum nolalur cum et illa lerrenis quanlum ad corpus. Post ut; amque
dicitur : Tibi reddunt vola sua mlernoDeovivo et potestatem orandum est pro omnibus oithodoxis,
vero.; secundum : Pro Ecclesia tua sancia calholica; quse sub ulraque fidem calholicam et apostolicam
lertium : Communicanteset memoriam ugenles[al. veneranlur et colunt. Orthodoxi quasi recte gl riosi
veneranles];quarluni- Pro redemptioneanimarum dicuntur., qui Deum reclaefidei confessione glorili-
suarum, pro spesalttlis et ihcotumilalissum. Sacrifi- cant. Licet autem unus lanlum oflerat sacrificium
cium ergolaudis offertur et generaliter pro cunclis, pluraliter lamen dicit offerimus, quia sacerdos non
et specialilcr pro quibusdam praelatis et subditis, tantiim m sua, sed in lolius Ecelesisepersona sa-
ibi : Unaeum famulo luo papa nosiro, et omnibus„ crificat. Quapropter in sacramento rorporis Cluisti
orllwdoxis; pro viris et mulieribus ibi astantibus- niliil a bono majus, nihil a malo minus perlicitur
Memenlo,Domine,famulorumfamulammquetuarum; saceidote, dummodo sacerdos «um caeteiis in arca
pro sacerdolihus et astantibus ibi : Et omnium cir- consislat, et formam observel tradilam a columba.
£umstanlium.Et qui lihi offerunf hoc saerlficium : Quia non in merilo sacerdofis, sed in verbo confi.i-
pro nobis el nostris, ibi, pro se suisque omnibus. ttir Ci-caloris.JSon ergo sacerdolis iniquitas cfle-
In prhnis, id est priucipaliler, qfferimustibi pro Ec- cttim impedilsacramenli, sicut nec infirmitis medici
clesia sancta tua cathdlica, id est universali lolo virlutem medicinsecorrumpit. Quamvis igiiur opus
orbe terrarum diffusa, sed iidei sacrameiitis unita, operans aliquando sit immundum, semper tamen
quam pacificaredigneris, utpaeem habeal ab haere- ojms opcratum est mundum. Sed sicut omnia sunt
licis et schismaticis; etadunare quse dispersa esl munda mundis (Tit. i), sic omnia sunt immunda
inter paganos et perfldos, quam etiam custodire di- immundis. Malus ergo cum vitam accipit, mortem
gneris a viliis et doemoniis,et regere in prospeiis et incurrit: sic econlra, bonus cum mortem suslinet,
adversis. Idipsum lamcn videlur esse pacificare, vilam acquirit: nam ^ftiimanducal indigne,judiciwn
oadunare, custodire et regere. Tunc enim pacifi- sibi manducal. (I Cor. xi).
SiS DE SACROALTARIS MYSTERIOLIBRI SEX. — LIB. III. Sif!
CAPUT VI. tA largimur; unde : Si esuriero non dicam tibi, meus
. In quo loco debeant, vivorumnomina recitari. est orbis terrm, el plenitudoejus. Ergo immolaDeo
Memenlo famulorum famnlatumque tuarum et sacrificium laudis, et redde Allissimo vola tua.
omniumcircumstanlium.Ex hac junclura verborum (Psal. XLIX).Vel polius sacrificium Iaudis dicilur,
manifeste conjicilur quod hic quasi quidam sit lo- quia propter hoc maxime Deurn laudare debemus,
cus ubi sacerdos specialiter quos voluerit, debeat quia non solum se dedil pro nobis in pretium, sed
nominare. Vivorumtamen nomina hic debet rccen- etiam sededitnobis in cibum, utperpreliumredime-
sere, quoniam in sequentibus locus oecurret, ubi retnos a morte, per cibum ut aleret nos ad vitam.
defuuctorem poleril agere memoriam specialem. Unde : Qui munducal vivel propter me (Joan. vi).
Hinc evidenter apparet, quam sanclum sit ac salu- Pro sesuhque omnibus. Videlicetconsanguineisvel
bre missarum interesse mj'sleriis, cum sacrilicium aflinibusfamiliaribus, vel amicis. Licet enim diligere
eucharistise pro circumstantibus offeratur specia- teneamur eliam Inimicos, secundum illud : Diliyite
lius. Unde cautum estin canonibusquod omnes fi- inimicosvestros (Mallh. v); servare tamen debemus
deles qui conveiiiuntin sacris solemnitalibus ad ec- ordinem charitatis, secundum illud : Iniroduxit me
clesiam, et Scripturas aposlolorum et Evangelium rex in cellamvinariam el ordinavil in me charila-
audiant (3"). Qui vero non perseveraverint usque B * lem (Canl. n). Nam et Apostolus ait: Dum
lempus
dum missa peragatur, velut inquieludines ecclesiae luibemus,operemur bonumad omnes, maxime autcm
commoventes,convenit communione privari. Verum ad domesticosfidei (Gal. vi).
cuai Dominusnihil ignoret, nec alicujus valeat obli-
CAPUT VII.
visci, quid est quod petimus ut Deus nostri memi-
-nerit. Porro Deus dicitur scire quos approbat, un- De tribus bonis pro quibus sacrificium laudis offcr-
de : NovitDominus qui sunt ejus; et dicitur nescire lur lemporalibus, spiritualibus et wlernis.
quos reprobal, unde : Non novivos (Malih. i). Rur- Pro redempiioneanimarum suarum. Quasi: Non
sus dicilur oblivisci malorum, cum malus ad bo- pro temporali lucro et appetilu lerreno, sed pro
num converlitur; unde : St impius egeril pmnilen- spe salutis et incolumiiatis, id est pro salute vel
tiam, omniuminiquilalumejusnon recordabor(Ezech. incolumitate sperala, spe namque salvj facti su-
xviu). El dicitur oblivisci bonorum, cum bonus ad mus, pro salute mentis et incolumitale corporis.
malum pervertitur, unde : Si justus a juslitia se Namque utraque sanilas est ab illo. Qui dicit: Sa-
averlerit, omnesjusltiias ejusnon recordabor (ibid.), lus populi ego sum (Isa. LI). Verum ulraquesanitas
Deus quandoqueergo lecordatur ad misericordiam, c. provenit ex redemptione animae, id est remissione
unde : Mementomei, Deus, quia ventus est itla mea peccati, sicut ecohlra, de reatu peccati procedit
(Job vu). Quandoque recordatur ad punienduiii, infirmitas utriusque. Juxla sententiam Veritatis:
unde : Memenlo, Domine, filiorum Edom in die Je- Ecce sanus , inquit, factus es,jam noli peccare, ne
rusalem (Psal. cxxxvi). Ergo pelimus, ul non lan- delerius tibi aliquid conlingal (Joan. v). Porro tria
liim meminerit, sed hic petimus ut nostri miserea- , sunt homlnis boua, corporalia, spiritualia el seterna,
lur. Seeundum illud : Reminiscere miseralionum videlicet infima, media et suprema, pro quibus
tuurum, Domine, et misericordiarum tuurum, qum sacerdos dicit se offerre. Pro corporalibus, id est
a swculosunt (Psul. xxiv). Quorumtibi fides~cognila pro incolumilate ; pro spiritualibus, id est pro re-
esl,elnota devotio. Quasi qui propiiiaris fidelibus deiuplione ; pro aelernis, id est pro salute. Nam et
ct devotis, qui solus \ides in conscienliis, qui recte Domiinisdocet nos pro his tribus orare. Pro ater-
credant et devote te diligant, utpote reiium scru- nls, unde : Advenial regnum tu.um.Vro spirituali-
lator et cordium, Deus scientiarum Dominus, oc- .' bus, unde : Fiat voluntas tua , sicut in cwlo'et in
culfus omnium occultorum perscrutator (Psul. vn). lerra. Pro corporalibus.unde : Panem nostrum da
Jn cujus conspectu nulla crealura est invisibitis nobis quotidianum (Maith. VJ). Offeiimus ergo sa-
(Hebr. iv). Pro quibus offerimus,vel qui libi offe- D I crificium pro alemis, ul denlur nobis in praemium;
runt. Quasi : Memenlo,Doinine, eorum pro quihus pro spiritualibus, utdeniur nobis ad nieritum; pro
offerimus, sed et sacerdolum qui offerunt. Cum corporalibus, utdentur nobis ad adminiculum , ut
enim sacerdos offert pro populo uiliilominus ct pro per hsec et isla perveniamus ad illa. Aliquando noii
se. Yel ideodicit pro qttibus offerimus, vel qui tibi offerimusDeosacrificiumiiisi propter seipsum, qu)a
offerunt,quia non solum offerunt saceidotes, sed et ipse est DominusDeus noster; -undeProphela : Con-
universi fideles. Nam quo^ speclaliler adimplclur fiieinini Domiiwquoniam bonus(Psal. cxui). Veriim
ministerio sacerdotum, hoc universaliler agilur cum dicat Apostolus : Quod virlus in infirmilatepet-
voto fidelium.Dicitur aulem sacrilicium laudis, se- ftcitur; et ilerum : Cilm iiifirmor tunc polens sum
cundum illud Aposloli : Quidquid facitis, omnia iu (II Cor. xn). Quid est quod pro corporhs incohi-
laudem Dei agile ut Deus laudelur in vobis (Coloss. mltate sacriflcium laudis offefimus? ut conservata
m). Vel sacrificium laudis dicilur, quia cum Deo nobis sanitate vcl rcddita, gratiarum actiones in
quidqtianiofferimus,sua sibi reddimus, non uostra ecclesia referamus.
(37; De consecratione,dist, i, c. Omnesfideles.
«47 INNOCENTHIII VkVM. 8'.{s
CAPUT VIII. A CAPUT IX.
De trina commcmoralionesanclorum, quw fit in
Quod sacrificium altaris wqualilcr offertur loli Tri- Canone.
nitati. Communicantes Seciela quse secundum di-
Tibi reddunl vota sua, cum nostra donemus et versos et canon et aclio iiuiicupatur, non tota si-
aliena reddamus. Quomodo \ola si sua sunt red- mtil ab uno, sed paulaliin a pluribus, ex eo quoque
dunt et non potius donant? Vel si reddtint, quo- perpenditur fuisse composila, quod ter in ea san-
modo sua sunt et non potius aliena? Sane votum ciorum commemoralio rcpetitnr. Licet hoc ipsura
bonum et hominis est et Dei, sed Dei propler au- peivenerit ad laudem et gloriam Trinitatis. In se-
ctoiilatem gratise , hominis propler liberfatem ar- cunda quippe commemoratione supplentur qui de
bitrii. Propter quod dicit Apostolus : JVonaulem primilivis sanctis deesse videhanlur in priina. Ve-
ego, sed gratia Dei rnecum (I Cor. xv). Et ile- rum in ea conimemoralionequae fit ante consecra-
rum : CoadjutoresDei sumus (ibid.). —JEterno Deo lioncm corporis Christl postulalur sanctorum suf-
vivoet vero. Dii namque dicuntur homines et djc- fragium. In ea veioquae post consecrationem cor-
mones et imagines, sed homines adoptive, dse- poris Christi sanctorum consortium imploratur,
moues usurpalive, imagines nuncupative. Per ado- " quia nimiium anlequam corptis Christi quod est
plionem , ut tibi : Ego dixi: dii eslis el filii Excehi universalis Ecclesia consecretur, id esi antequam
omnes (Psal. LXXI). Per usurpationem, ut ibi : regnum adveniat, necessarium est nobis in uasan-
Omnesdii gcnlium dmmonia(Psal. xcw). Per nun- clorum suffragium, ut meritis eorum et precibus
cupationcm, ut ibi : Appellaverunldeos opera ma- divinaeprotectionis muniamur auxilio. Sed ubi cor-
nuum hominum (Sap. xm). Primi sunl veri el vivi pus Christi fuerit consecratum, id *st ubi regntim
nec aelerni; sccundi sunl vivi, sed nec seterni, nec advenerit, assequemur in patria sanctortim con-
veri; terlii nec sunt veri, nec aeterni nec vi\ i. sorlium, ul socielatem el partem cum sanctis apo-
Sed ille solus est seternus, vivtts at verus, imo ve- sfolis et martyribus habeamus. In via quippe com»
riias et vita et selernitas, qui est Deus pe>- essen- municamus sanciis per fidem, quam ipsi habuerunt
tiam , qui de se dicit: Ego sum Devs, el nen est et nos habemus. Nosenim fidem habemus ei spem,
alius, prwter me (Isa. XLV).Licet aotem haec ob- illi speciem habenl el rem. Nos percurrimus sta-
sccratio specialiler dirigatur ad Palrem, propter dium, illi possidenl bravium. Nospugnamusin via,
auctorilatem principii. Nam et Filius ila docet nos illi triumphant in palria. Communicamus igiiur ct
orare : Paler noslerqui es in cwlis (Malth. vi). Pro- „ Kiemoriamveneramur aposlolorumclmailyruin et
pler hoc in principio Canonis dicitur : Te igitur praeeipuegloriosseDei genitricis virginis Marise, ut
ttemenlissime Paler per Jesum Chrisliim Filium eorum suffragio de fide perducamur -adspeciem, de
luum Domhtum noslrum supplices rogamus el peli- stadio veniamus ad bravium, de via transeamus ad
mus. jEqualiter tamen individua. Trinitati, sacri- patriam. In hac quidem conimemoraiione sanclo-
lieium laudis offertur tam Palri quam Filio quam rum illud observat Ecclesia, quod anliquitas con-
^iuriusque Spi.itui. Quorum, sicut indivisibilis est Suevit agere, ut in oralionibus suis recolal palrura
majesias. sic indivisibilis adoralio. Juxla quod Ve- memoriam, quatenus eorum meritis suffragantibus
ritas docet: Veri adorulores adorubnnt Putrem in facilius obtineat quod implorat. Sic Mojses pro pec-
spiritu et veritute (Joan. iv). Nam qui Deum salagil canle populo inteicedens palrum memoriam inter-
veraciter adorare , Patrem adoret in Spiritu sancto posuil . Recordare Abruham, Isaac, lsrael, setvo-
et verilale, id est Filio, quia Pater esseniialiler est rum tuorum (Exod. sxxn). Sic Azarias orasse legi-
in Filio, etFilius naluraliter in Palre, Spiiilus san- lur in fornace : Ne, quwsumus, auferas mheiicor-
ctus suhslantialiter in utroque, secunduni illtid : diam tuam a nobis, Domine Deus noster, propter
Ego in Palre el Paler in me est (Joan. xiv et xvn). Abraham dileclum tuum, et Isaac servum luuni, et
Quapropler illa possunt non indiscrele dislingui, D hrael sanciumtuum (Dan. ni). Multum enim me-
cum dicitur : _Elerno Dco, vivo et veio, ut quod rila p.i_rumfiliis suffraganiur."Unde cum Ezechias
cst commune secundum essenliam approprielur divinum auxilium postularct, audivit : Ptolegam
propter notUiam. -Elernilas Patri, ratione prin- uibem Itanc et servabo eam propler me ei propter
cipii, quia Pater a nullo est, el omnia sunt ah eo, Davidservummeum (IV Reg. xix). Et alibi : Ecce
Filius per generationem , Spiritus sanctus per pro- ego scindam regnum demanu Salomonis, verumla-
cessionem , caHera per erealionem. Veritas Filio, nten una tribus remanebit ei propier servum mcam
qui de sc dicit : Ego sum veriias (Joan. uv). Et de David, ul remaneat lucerna David servi mei coram
qtioPsalmus dicil: Verilas de terra orta est (Psal. me in Jerusalem cunclis diebus (111Reg.xi). Unde :
ixxxiv). Vila Spirilui saucto, siculhabelur in Sym- Propter Davidservumtuum non avertas faciemCltri-
1olo : Credoin Spiritum sanclum Domhmn et vivi- sii tui (Psal. cxxxi). Et quoniam «xtra utiitalem
l canlem,qui ex Paire Filioque procedil. Tolius igi- Ecclesise, non est locus offerendi sacrificimn uni-
tur individii-BTrinitatis indivisa esl adoralio , quae tatis. Ideo sanctorum memorisecommunicimus in
prineipaiiter exh.belur in sacrificio. sacrificio, quatenu. in communione sanctorum sa-
crificiumofferamus.Nam sicut mms panis cx mui-
849 DE SACROALTAIUSMYSTERIOLIBRl SEX. — LIB. III." 839
tis granis, itn et ununi eorpus ex inultis membris. A Dei, sed Deo potius ad houorem sanctorum dedi-
Sic ex multis fldelibus una conslal Ecclesia. Scri- cantur lempla, consecrantur allaria, sacerdotiasta-
ptum est enim : Alienigcnanon vesceturex eis, quo- tuuntur, sacrificiaofferuntur, ne forte si secus aga-
niam sancta sunt (Exod. xxix). El ideo soluni il- lur, non theosebia, sed idololatria committalur.
lura, ad esum hujus agni assumimus, qtii nostrse Hinc ergo Deus in lege praecepit: DominumDeum
conjunclus est domui, videlicet omneni ciomesli- litum adorabis etilli soli servies(Deul. vi), el soli,
cumfideia principeusque ad plebem,a populousque Deo serululem adoralionis impendes.
ad puhlicanum. Diesquenoslros in lua pace disponas.Bcalus Gre-
CAPUT X. gorius has tres oiationes in canone dicitur addi-
Quare non fit commemoralioconfessorumi« canone. disse, videlicet: Dies nostrosin lua pace dispone,
Illud autem oportel inquiri, cur in canone nulla per eum qui pro nobis csl irudilus in manus eorum
sit commemoratioconfessorum,-.cum inter sanctos quipacem oderunl. Abaeternadamnationenos eiipi,
eorum memoriam magnifice veneretur Ecclesia? per eum qui pro nobis morle temporali daronaius
Sed ad hoe potest probabHiler responderi. Quod est, et in eleclorum grege nuraeraii, pcr eum qui
canon prius fuit editus, quam memoriam sancto- pro nobis depuiaius estcum iuiquis. Est atttem pax
rum confessorumEcclesia celebraret. Nam omnes B peccatorum, et paxjustorum, pax temporis et pax
fere sancti, qui conimemoraniur in canone, prse- selernilatis. Pono pax lemporis interdum concedi-
cesserunt Silvestrum, praeter Joannem et Paulum, tur bonis et malis. Sed pax aeteinilalis nunquam
Marcellinumel Petrum, qui proximo successerunt. dabilur nisi bonis, quia non esl pax impiis, dicit
Ecclesia vero post teropus beati Silveslri ccepit Dominus (Psal. XLVIH).De pace peccatorum dicit
sanctorum confessorummcmoriam venerari. Nain Psaimista : Zelaviin pcccatoiibuspaccmpeccalorum
et sedes episcopales,quaejuxla dispositionem beati videns(Psal. LXXH). Adversushauc pacem Dommus
Petri apostoli simtii. civilalibus siugulis anliquitus inqnit in Evangelio: Non veni mitlere pacem, scd
conslruclae,non in uiemoria coufessorum, sed ad gladium (Malth. x). De pace justorum dicil Aposlo-
honorem aposiolorum et martyrum el proecipue lus : Fructus sphilus esl cltarilas, gaudium, pax,
beatseVirginis, veterum devotio dedicavit. Nam et - pulienlia (Gal. v). Hanc paccm Dominus reliquit
in Ecclesiaslicisreperitur hisloriis, quod saiictus apostolis, dicens : Pacem rclinquovobis(Joan. xt\).
Bonifacius, qui quarlus a beato Gregorio Romanae - De pace leniporis inquil Propheta : Orietur in die-
urbis episcopatum tenebal, suis precibus a Phoca bus ejus justitia, el abundanliapacis (Psal. LXXI).
Caesareimpetiavit donari EcclesiseChristi templum Q Hanc pacem incessanter petit Ecclesia : Da pacem
Romse,quod ab antiquis Pantheon anlea vocabatur. in diebusnoslris, quia non esl alius, qui pugnel pro
In quo eliminata omui spuicilia fecit ecclesiamDei nobis nisi tu Deusnoster. De pace aelerniiatis Do-
Genitricis'atqueornniuui martjTum Chnsti. Canom minus dixil apostolis : Pacem meam do vobis, i on
autem ex eo conjicitur prsecessisse,quod aposlolo- quomodomundus dal ego do vobis (Joan. xiv). Hacc
rum catalogus non ila reperitur, in eo disposilus, secundum Proplieiain, pax super pacero, de qua
sicut in emendalioribus codicibus reperitur. In dicit Psalmista : Jtt puce in idipsum dormiam et
prioribus enim edilionibus, ul inquit Hieronymus, requiescam(Psal. lv). Propler hanc liiplicempa-
nonsolum evangelislarum mutatus est ordo, sed cem ter oramus in missa : Dies nostros in lua pace
eliam verbo;um ac sentenliarum erat confusa cora- disponas; da propilius pacem in diebus noslris;
mistio. Traditur aulem quoJ Gelasius papa, quin- dona nobis pucem, ut de pace temporh, per pacem
quagesimus primus a beato Petro, qui fuit post pectoris irunseamus ad pacem wlernitaiis. Oi>lioc
Silvestium per CLXannos, cauonem principaliler eiiam saceidos ter in missa osculatur ailare, in
ordinavii. Sed ul bealus Gregorius asseril in Re- piincipio, in medio, in line.
gistro, Scol.tslicusiliam oraiionem coroposuit,quse CAPUTXII.
super euchaiistiain dieitur in Secreta. De quinque big.tisquw fiunt secundo super oblalam
CAPUT XI. el culicem, et de Clnhii vendilionc;de persona
Quod sacrificium soli Deo offerendumsit, -unde veudiloriset vendiltet emenlis.
disltnguunturduw speciesservttutis. Quam oblalionem... Quaila fer.ia Judas unus cx
Hanc igitur oblalionemservituth nostrm... Duae duodecim, a diabolo supplantatus, immane sacri-
sunt species servitutis, una quae debelur soli Deo leglumperpetravit, dum Filium Dei pro triginla si-
creatori, et dtcitur latria. Et altera quae creaturis clis argenleis vendidit Pharisaeis,in recompensalio-
impendilur, et dicilur dulia. Ulramque speciem nem dainni, quod incurrcrat piopter effusionem
delerminat Dominus, dicens : Reddiie quw sunt unguenti, quare hoc unguenlumnon veniit trecentis
Cwsaris Cmsari,et quwsunt DeiDeo (Malth. xxn). denarih, et dalum esl egenis. Dixit autem hoc, non
Ad latnam pertinent lempla, altaria^saceidolia, sa- quia de eg^nh perlinebal ad eum, sed quia fur erat
crificia, et hujusmodi quaesunt soli Deocxhiben-- el loculoshabens,ea quwmillebanlurportabat (Joau.
da, ^ttt glorificalur in consilio sanctorum magnus. _ai). Quilibet auiem argenteus vaiebat decemdena^
el metuendussuper omnes qui in circuilu ejus sunl rios usuales, et ila damnum unguenti, quod valucs
(Psal. LXXXVIH). Non cnim sanctis , ad honoiem ral ccc denarios, trjginla ieeompensavilargentcis-.
831 INNOCENTH111VkVJE. 852
Si vero dicamus argenteos denarios fuisse usuales, i . venditum, facit duas cruces discrete, super obla
dicemus quod Judas vendidit Clirislum quasi vile tam et calicem,ctimdicit: Vt fial corpuset sanguis.
mancipium triginta denariis, qui sunt decima tre- Petimus ergo hanc oblationem, ut Deus faciat be-
centorum -denariorum quod valuerat unguenlum, nedictam, ascriptamel rutam, ut eam consecret,ap-
propler quod Dominus despectiveloquitur per pro- probet et confirmetin rationabilem hosliam et ac-
phetam : Appenderuntmercedemmeam triginta ar- ceplabilesacrificium, ut ita nobis, id est ad nostram
genteis, quo appreciatus sum ab eis (Zach. n). Ad salutem panis fiat corpus, et vinum sanguis, dile-
designandum ergo pretii quantitatem, quo Christus ctissimi Filii DeiDoraininostri Jesu Christi.Velora-
esl venditus, sacerdos hic facit tres-cruces commu- mus, ut Deushanc oblationemfaceredignetur ascri-
niter super oblatam et calicem, cum dicil: Benedi- plam, id est lalem quaede memoria sua nulla pos- _
ciam, ascriplam, ratam. Nam et trecenta pariter et sit oblivione deleri, et ratam, id est talem quaede
triginta multiplicalionem suscipiunt a ternario. memoria sua nulla possit mutatione convelli.Ratio-
Poslmodum aulem ad designandum venditionemet nabilem autcm eam Ueri deposcimus, id est talem
emplionem, duas cruces imprimit sigillalim, unam quse divinse ralioni conveniat. Referl enim inter
super oblatam, et aliam super calicem, cum dicit: rationabile et rationale, quia rationabile diciiur
Fial corpus et sanguis; quasi diceret: lila venditio 1' quod de ralione piocedit; el ralionale, quod utiiitr
fuil maledicla, proscripta, irrita, iniqtia et detesta- ratione. Veloblalionem ita, quam tu, Deus, digne-
bilis, sed tu Deus hane oblationem digneris facere ris in omnibus lacere benedictam, hoc est trans-
beiiedictani, ascriplam, ralam, raiionabilem et ac- ferre in eam hosliam, quae est in omnibus bene-
ceplabilem. Judas enim dilexit maledictionem,et dicla, ascripta, rala, rationabilis et acceptabilis.
venit ei, et noluit benediclionem, et prolongabitur Benedicta dicitur hoslia salutaris, id est ab omni
ab eo. Sed (u Deus digneris hanc oblationemfacere causa maledictionis inimunis tam originali quam
ascriptam, per quam nos inler electos ascribas. actuali, tam criminali quam veniali. Sicut Elisa-
.Tudasse laqueo suspendit, et episcopatumcjus ac- beth inquit ad Virginem : Benediclusfructus veiPvis
cepil alier (Act. i). Se.d lu, Deus, hanc oblalionem lui (Lttc. i). Ascripta dicitur, id est figuris et scri-
digneris facere raiionabilem, per quam rationabile pturis veleribus designala, tam in agno Paschali
fiat nostrae ser\ituiis obsequium. Judas reddidit (Exod. xn), quam in manna coelesti (Exod. xvi),
mala pro bonis, el odium pro dileciione retribuit. tam in Isaac immolando,quam in Ahel immola.o
Sed tti Deushanc oblationemdigneris facere accep- (Gen.iv). Quoniam, ut inquilJoannes, hic esl Agnus,
tabilem, per quam nos tibi reddas acceptos. Ideo __qui occisusesl ab origine mundi (Apoc.xm). Rata
sacerdos facit tres cruces communiter super obla- J dicitur quasi non transiloria, sicut velus quaete-
tam et calicem, quia Christus communiler tria egit cessit et nova successil, sed qtiaepermanet in aeter-
circa panem et vinum, accepit, benedixit, et dedit. ntim secundum ordinem Melchisedech (Gen. xiv;
Postmodum unam crucem facit specialiter super Psal. cix;- Hebr. ix). Ralionahilis dicitur quasi non
oblalam, quiadixit: Comedite,hocest coipus meum; pecoralis, sicut erat legalis, quaesanguine tauioium
etalteram facit specialitersuper calicem,quia dixit: et hircorum non poterat a peccato mundare, sed
Bibite, Itwcesl sanguis meus. Et secundum hunc quse sanguine proprio conscieutias emuudat ab
sensum recte subjungilur : Qui pridie quam patere- operibus morluis. Acceptabilis dicitur, quasi non
tur vel potius, quia Judas vendidit Chrislum ad illa de qua dicit Propheta : Sacrificium et oblaiio-
crucifigendum sacerdolibus, scribis et Pharisseis. nemnoluisti (Psa.. xxxix). Sed sicut Dominus ait:
ldcirco sacerdos et notandum communiter tres em- Sacrificium laudis, honorabit me (Psal. XLIX).Se-
Dtores, facit tres cruces commtiniter super oblatam cundum hanc expositionemrecie subjungitur: Ut
etcalicem, cum dicit: Benedictam, uscriplum, et fiul corpus et sangms dilectissimi Filii tui Domini
ratam. Ad notandum vero discrete vcndilorem ct nosiri Jesu.Chrisii

LIBER QUARTUS

'
CAPUT PRIMUM. D Quis enim novit oidinem cmli et ponit rationes ejus
in terra (Job xxxvm)? Sed pulsemus ad ostium,
De sacramentoEucharistiw. si forte clavis David aperire dignetur (Apoc.m), ut
Ecce nunc ad summum sacramenti verlicem ac- commodetnobis tres panes amicus, qui maxime
cedentes, eum ad ipsum cor divini sacrificii pene- "erunt huic convivio necessarii (Luc. xi). Fides
tramus, quidquid conamur exprimere, vix ullius enim petit et accipit vitam, spes quaerit et invenit
apparet esse momcnti, delicit lingua, sermo dispa- viam, charitas pulsat ct aperit veritatem. Is enim
ret, suprratur ingenium, oppiimitur intcl'ectus. est via, verilas clvita (Joan, xiv).
8S3 DE SACRO ALTARIS MYSTERIOLIBRI SEX. — LIB. IV. 8L.J
CAPUT II. A Aposlolusait: Nolovosignorare,fratras,quiu omnes
De diversis figuris eucharistim, quw prwcesseruni palrcs noslri eamdemescamspirilualem manducave
in Veleri Teslamenlo. runt, et omneseumdempolum spirilualem biberuni.
Qui pridie quam paterelur... Quintadecima die Bibebanlautem de spiriluali consequenleeos pelra.
mensis primi, qui tunc exstitit sexta feria, passus Pelra autemerat Christus (I Cor. x).
Dominus esl, et prsecedenle nocte, videlicet quar-
CAPUT III.
tadecimaluna primi mensis ad vesperam, ut legis
et Quare sacramenium corporis et sanguinis constilu-
figuras impleret, post typicum pascha corporis ium esl sub speciepanis el vini.
sauguinls sui sacramentum insliluit, et Ecclesise Accepitpanem. Sacrificiiritum Mclchisedechpri-
tradidit frequenlandum. Sic enim fuerat praeligura- mus legitur celebrasse, offerens panem et vinum.
tum in Exodo (cap. xn) : Decima die mensis primi Erat enim sacerdosDei Allissimi (Gen.
\iv). Unde
toltal unusqnisqueagnumper familias ei domossuas, David inquit ad Christum : Tu es sacerdosin wler-
et servabit eum usque ad quarlam decimam diem hum secundum ordinem Melchisedech(Psal.
cix).
mensis hujus, immolabitqueeum universamuttitudo Sacrificium ergo evangelicum prsecessitlegale, non
filiorum Israet ad vesperam,et sumenl de sanguine soluni dignitate, sed eliam lempore, sicut Aposto-
agni, el ponentsupra utrumqueposlem, el in super- " lus plenius ostendit in Episiola ad Hebrseos(cap.
timinaribus domorum in quibus comedent illum, et vn). Ideo vero panem et vinum in sacrificium cor-
edent nocieilla carnes assas igni et azymospanes poris et sanguinis sui Christus insiiluit; quia, sicut
cum iucluch agreslibus. Et post pauca : Esl enim prse cseleris cibis et potibus corporalibus panis cor
phase, id esl iransilus Domiai (ibid.). Transittim hominis confirmat, el vinum Jsetificat cor homini
istum Joannes evangciisia deferminal , dicens : (Psal. cui)^ ita corpus ct sanguis Chrisli prse cse-
AnlediemfeslumPaschw, sciensJesus quia venilho- teris cibis et potibus spiritualibus interiorem ho-
ra ejus ul iranseal de hoc mttndo ad Patrem, cum minem reficiunt et saginant. Unde : Poculum luum
dilexissetsuos qui erant in mundo, in finem dilexit inebiians quam prmclarum esl \Psul.
xxn). In his
eos, el facia cwna complevilea quw fuerani figurala enim duobus plena consislit et peifecta refectio,
(Joan. xm). jEgyptus est mundus, exterminalor sicut ipse testatur : Caro mea vere est cibus, el san-
diabolus, agnus Christus, sanguis agni passio Chri- guis meus vere esl polus (Joan. xn). Panis aulcm
sti, dorous animarum corpora, supeiliininare do- debet esse de frumenio, et vinum de vite. Quia
mus cogitalionum corda, ista sanguine lingimus Chrislus semelipsum comparavit frumento, cum
per passionisfidem, illa sanguine lingimus perpas- P ail : JVist granum frumenli cadens in terram mor-
sionis imitalionem, signum crucis intus et foris op- tuum fuerit, ipsum solum manel (Joun. xn). El viii,
ponentes contra adversarias sereas potestates, de- cum dixit: Ego sum viiis vera -(Joun. xv). Porro
nique carnes Agni comedimus cum in sacramento nec racemus uvse, nec granum frumenti debel of-
verum corpus Christi suscipimus, et azymospunes, ferri, nisi vel expressum iu vinum, TCIredacttmi
id est sincera opera, cum iuctucis agrcslibus, id est in panem, quia Christus et pauem se dedit, et fru-
amariludine poenitentise. Sicui enim manna fuit nienlo se comparat. Quia vero Christus accepit
datum Hebrseis post tiansiltim maris Rubri jam panem el calicem in sanclas ac venerabiles manus
submersis ./Egjpiiis (Exod. xvi), sie eucharistia suas, et sacerdos exemplo Chrisli panem H cali-
datur Christianis posl ahlutionem.baplismi jam de- cem in manus accipiens, utrumque per se crucis
lelis peccalis, utper liaplismum mundemur a malo, signaeu.o henedicil. Cum tamen sacerdos plures
per eucharistiam servemur in liono. Nam sicut simul benedicil oblatas, unam pro omnibus in ma-
manna populum illum per vaslitatem invise solitu- mbus accipit. Namque in unum Christi corpus
dinis ad terram promissionis perduxil, sic Eucha- omncs simul hosliaeconvertunlur.
ristia populum islum per incolatum vitaeprsesentis CAPUT IV.
ad patriam paradisi perducit. Unde recte viaticum Q De azymo el fermenlalopune.
appellatur, quia reficiens in via, ducit ad palriam. Panis aulem non fermentatus, sed azjmus debet
Sane quod in mauna prsecessit, In Eucharislia cou- offerri in saciilicium, tum ralione facfi, tum etiam
summalur. Nam quanlamlibet quisque partem acci- ratione mysterii. Sic ;cnim legilur prseceptum in
plt, totam percipit eucharisliam, sicul evenit de Exodo : Pihno mense, quarta decima die, advespe-
manna, quia nee qui plus coilegerat habuit am- ram comedeiis azyma. seplem diebus fermentatum
plius, nec qui minus paraverat reperit minus. non invenielur in domibus veslris : qui comederit
Hanc ergo prseligurabat panis ille ccelestis, de quo fermenlalum, peribit anhna ejus de cwlu Israet,
sapiens protestatur : Punem de cwlo prwsliiit sine tam de advenis quum de indigenis ierrm; omne fer-
labore, omne detectamenlumin se habenlemel om- mentatum non comedeiis, in cuncth habiiaculis
nis saporis suavitatem(Sap. xvi). Quod de se quasi veslris edelis azyma (Exod. xu). Cum ergo CJiristus
Chrislus exponens : Ego sum, inquit, panis vivus, quarta decima die mensis ad vesperam ccenaverit
qui de cmlo descendi. Si quis manducaverit ex Iwc cum discipulis, et agnum paschalem comederit, et
pane, vivel in mlernum. El panis quem ego dabo, utique rilu legall cum azymis panibus el lactucis
caio mea est pro mundi vila (Joan. vi). Hinc er_;s agrestibus, conslat quod ca hora fermculalum nou
855 - 1NN0CENTHIII PAP_E. 856
inveniebalur in domibus Hebrseorum.El ita panem A quocunque septem dierum "contingeret.Nam omnes
azymtim in corpus stium sine dubio consecravit, erant solemnes, et si 11011 adeo sicut primus et ul-
Feimenlum enim corruplionem signat, Aposlolo tiii)iis,tsed ad edendum azyma septem diebus opor-
lestante, qui dicit: Modicum fermenii idtam mas- tehat eos omnes existeie mundos. Unde quolibet
sam corrumpit (I Cor, v). Ut ergo nihil corrupitim septem dierum 11011 poterant introire prsetorium,
sive corrumpens, sed totum sincerum alque sin^ ne conlaminarenlur, sed comederunt pascha, id est
cerans in lioc esse sacramenlo monstrelur, non in pascha. Vel nomine pascha. possunt et azyma
fermenlatum, sed azymum consecramus. Nam se- designari. Quod aulem mulieres die feslo Parasceve
cundum Apostolum : Pascha noslrum immotalus dicunlur unguenia parasse, non obest, quia nou
est Chrislus, Itaque epulemur non in fermento ma- erat sub lege, sed sub gratia. Verumtamen Lueas
liiiw et nequitiw, sed in azymis smceriiatis et veri- ait, quia Sabbato siluerunt secundum mandaium.
"
tatis (ibid,). Graeciatitem in suo periinaees errore, Sed et mandatum eiat in lege, quod in diehus azy-
de fermentato conliciiuit, asserentes in Parasceve morum prima et ultiina nihil operis facerent; ex-
lunam quartam decimam exstitisse, in qtia verus ceplis his quse pertinent ad vescendum. Prselerea
Agnus esl immolaius, ul legis implerelur ligura. nemo tunc eliam volenlibusemere vendidisset aro-
Dominus ergo ea die se passurum esse praeiioscens,B mata, ut veuientes ungerent Jesum. Ut ergo nihil
proecedente vespera necessitale anticipavit come- dubieialis remaneat, Lucas reducatur ad Mavcum,
dere Pascha, quia tunc poterat comedi fermenla- ut intelligatur quia mulieres reverientes parave-
tum, et ipsi corpus Domini de fermeniato confi- runt secundum Lucam aromata et unguenta : jion
ciunt. Nam et Joannes e\angelisla testatur, quod tunc, sed secundum Marcum, cum Sabbatumper-
ante diem feslum paschoe Jesus cum apostolis transisset. Quid si longe anteparaverant, quiafre-
noeietjcenavif; dicil etiam Judseosin Parasce\e non quenler audierant Dominum in pioximo venturum.
intrasse praetorium, ul non conlaminaienlur, sed Nonne Magdalenajam parasse videtur, et per inspi-
comederent pascha (Joan. wii, XVISI).Sahbatum ralionem praeoccupassemysterium unctionis, teste
quoque post crucem, magnum diem Sabbati nomi- Veriialc, quse dixit: Mitlens hoc ungticniumin cor-
naut, quod dici non solet, nisi cum Sabhata pus meum, ad sepeliendnmme fecil (Matth. xxvi).
feslum concurrat. Et Lucas ait, qnod mulieres in El iterum : Si.iife illam, ut in diem sepultutw mew
Parasceve paravorunl unguenta, quod eis in die servet illud(Joan. xn). Sed unguentum quod prius
Jeslo faccre non liceret (Luc. xxm). Matthaeusquo- iiiceperat,poslea consummavit. Porro dispositio sa-
que describil, quod principes sacerdotum et setiio• Q cerdotum disposilioni Dei praevalerenon potuit, qui
res populi disposuerant Christum occidere, sed non disposueral, ut verus Agnus in diebus paschalibus
in die feslo, ne forie tuniultus fieret in populo. immolaretur, ei sicut typicus agnus quarta decima
Porro quos dicta sunt, eorum asseitioni non conso- luna primi mensis comedebatur in nocte a Judseis,
pant, si sane fuerint iniellecta. Pascha nam ;ue iia verum Agnum discipuli eadem hora comede-:
dicitur dies, solemnifas, agnus el hoia, Dies ul ibi: lunt vivum. Et si verurn esset quod Graecide luna
Appropinqual dies festus azymorum qui dicilur conlendunt, credendum tamen esl ita ritum legis
Pascha (Luc. xxu). Solenuiitas ul ibi : Ante diem Snhoc sicut in aliis Dominum obsenasse, qui non
feslum paschw (Joan. xui). Agnus ut ibi : Ubi vis venil legemsolvere, sed adimplere (Matth. v), natus
paremus tibi comederepascha (Malth. xiv). Hora ut de muliere. factus sub lege, ut eos qiti sub lege eranl
Ihi : Scilis quia posl biduum pascha fiet (Mallh. redimeret (Gal. iv). Sed ipsi rursum opponunt, quia
xxvi). Dies autem fesfus paschalis erat quinta deei-> cum veritas venit, figura cessavit, el evanuit um-
ma luna secundum illud : Et in quinia decimadie bra, cuni lumen effulsit. Cuhi «rgo ad nostrum pa»
solemnilalem celebrabitis Altissimo Domino (I_e_, scha perventum est, qusepraecesserunl in ljrpoces-
xxni). Nam quarla decima non erat solemnis nisi saverunt, secundum illud : Novis supervenientibus,
tantum ad vesperam. Ante diem festum hunc Do- D vclera projicielis (Lev. xxvi). El Apostolus ait :
minus pascha cum apostolis celebra\it. Nam, ut Vera transierunl, ecce nova facta sunt omnia (II
inquit Matlhaeus (eap. \rv),prima die azymorum Cor. v). Et ideo Chrislus verum pascha confecit
accesserunt discipuli ad Jesum, dicentes : Ubi vh sine lactucis agrestibus, sic et alisque panibus azy-
paremus libi comedere pascha ? Et vespere facto mis, ne veterem riium in novo sacrificio relineret,
discubuit cum duodecim. Marcus aulem primum ac per hoc nos Judaizare doceret. Nam utrumque
diem azymorum delerminat, dieens : Quandopa* pariter eratin legeprseeeptuni: Edent, inquit, car-
iclta immotubant (Marc. IV).Ei Lucas : In qua ne- nes nocteitta assas icjni,et azymospanes cumiaclu-
ce.se erat occidi pascha (Lttc, 35511).Constat ergo cis agresiibus(Exod. xn). Sciendum ergo quia non
quia Christus cum aposlolis ea die-fecilpascha, omnes anliquaelegis consuetudines abjecit Ecclesia,
quod necessario fiebat ex lege, scilicefattarfa de- sed quasdam provida consideratione retinuil. Unde
cima luna prinii mensis ad vespeiam. Hoc enim iu- sponsa dicit ad sponsum iu Canticis canticorum :
cuncianier poierit invenire, qui tabulam compuii Omnia poma nova el veiera, diiecte mi, servavi libi
perctirrerit diligenler. Diem magnum Sabbati no- (Cunl. ui). Adhuc enim faciem plenae lunaeobser-
minabaiii in liibus soleiiiiiilatiLushebdomadalibus, vat ne pascha celebrctur in defeclu. Adhuc conficit
8b7 DE SACROALTARISMYSTERIOLlBRl SEX. — Lll.. IV_ 858
oleuci unctionis, et thus suavitatis incendit, atlhuc j^ fermeiitavit, ut non solum haereticos, verum etiam
sol\it decimas et piimitias, adhuc habet candela- hseresiarchas,proJuceret. Romanam aulem Eccle-
brum, eflncernas, el vesles, et vasa, et pontifices, siam super apostolicselldei petram, stabili soliditate
et levitas. Nam si propterea rcpiidiandumest azj- fundatam, nulla prorsus hsereticaepravilalis prc-
mum, quia lex iilud admisit, pariTatione repudie- cella potuit conquassare. Sed illud semper integra
tur fermenium, quia lex staluit in Levitico (cap. fide servavit, quod ab ipsis accepil apostolis, qui
vu) : Offerentpanesfermenlalos, cum hoslia gralia- praesentialiteream sacris vel instituere doctrinis, et
rum, qumofferlur pro pacificis! Item in Pentecoste ecclesiaslici rilus regulam docuere. Ab ipsis ergo
offeretispanesprhniliarum de duabus dechnissimilw bealis apostolis Petro et Paulo, quos et vivos ha-
fermenlaim(Lev. xxm). Non soluin de consiilulio- buil, et defunctos custodit, hunc saciificii rilum
nibus legal.bus, verum etiam de scriptis gentilium accepit, qucm hactenus inviolabili cullu servavit.
libenter assumit Ecclesia, si quid in eis probe di- Grsecivero poslquam tunicam Doniini inconsutilem
ctum,velfaciumaguoscit,eltanquam mulieris capli- diviserunt, ut perpetuaedivisionis scandaluminler-
vaeresecatungues, pilosque superfluos,ut ab aliena ponerent, sacrificii ritum temerc mutavere, quos
superfluitalemundata, thalamum verilatis digna sit Lco ix per epislolam ad imperatorem Constanlino-
inlroire (Deul.xxi); Iegalesergo consuetudinesnon B politanum direclam super variis confulavit haeresi-
penitus sunt abolitae,neque contrariis supervenlen- bus. Qui Lalinos inter caetera azymitas vocabant,
tibus sunl destructse, sed interdum in nieliuscom• cum ipsi \erius fermentarii nuncupciilur.
mulalae.Nam cum Deus circumcisionem mutavit, CAPUTV.
non superduxit contrarium, id esl praeputium, sed De tribus verbh quw formm consecrationh videnlur
protulit melius, id e_t baptismuni,quia circumcisio adjecia.
nihil est, neque prmputium aliquid vulel, ut dicit Elevath oculis in cwlum. Tria quidem hic com-
Apostolus; sed fidesquw per dilectionem operatur raemoranlur in canone, quaenullus evangeiistannn
(Gal. v). At azjmium et fermentum penitus sunt describit, videiicet elevatis oculis in coelum,seterni
opposiia, sicut immediata contraria : non ergo de- Testamenti, myslerium fidei. Quis ergo tautae prse-
cebat, ul Deus lanquam sibi conlrarius abjiceret sumptionis exstilit et audaciae,ut hoc de corde suo
azymum, et assumeret fermentatum, quasi minus tentaverit interponcre? Sane forraam islam verho-
bonum prseferret. Nec illud valere pulandum est, lum ab ipso Christo acceperuntapostoli, ct aj) ipsis
quod dicunt ideo se fermentatum offerre, quia fer- apostolis aceepit Ecclesia. Multa quippe lam de
mentalum, ut aiunt, Spiritus sancti fervoreia si- n verbis, quam de factis Dominfcis prsetermiserunt
gnat, quo supervenientecorpus Cbristi de Yirginis evangelislae,quae.tamen aposloli suppleverunt, ut
carne conceptum est, sicut angelus prscdixerat : est illud quod Apostolus dicit in Epistola ad Co-
Spiritussupervenietin le, el virius Alihsimi obum- rinlhios : Visus esl plusquam quingenlis fratribus
brubit libi. Ideoque el quod nascetur ex le sanclum simul, deindevisusesl et Jucobo, nbvissimeomnium
vocabilttrFilius Dei (Luc. i), trahentes li.inc signi- tanquam abortivovisusest et mihi (I Cor. xv). Nam
fieationemfermenti ex illa parabola Evangelica: inter ipsos, quaedamomittuntur ab uno, quaesup-
Simile est regiiunicalorum fermenlo quod accepit plentur ab alio. Unde cum tres evangelislaecomme-
mulier, et abscondil in farina saiis tribus, donec niorant: Hoc est corpus meum, solus Lucas (cap.
fermenlalumest tolum(Mallh. xui). Namet fermen- xxn) adjecit, quodpro vobis iradetur. Et cum Mat-
tum manifeste signat lumorem uleri virginalis, ct llioaus(cap. xx\ i) el Marcus (cap. xiv) dicaut pro
vinculumunionis. Porro multo leligiosius.insinuat, muliis, Lucas dicit pro vobis : sed Matlhseusaddit
quod secundum Apostolum de massa peccatrice, i» remissionempeccatorum.Et tamen ea quse ad-
corpus sine peccalo suscepit, tanquam de fcrmen- duniur in canone, possunt ex aliis locis Evangelii
tata susceperit azymum, et ut inter Christum et comprobari. Joannesenim Lazari suseitai_onem_de-.
populum, ila malitise et nequitiae nihil iiuersit, 3 sciibcns, teslatur quod Jesttselevalh sursumoculis^
sicul iiiler frumentum et aquam in azymo nihil dixit: Paler gralias ago tibi, quoniamaudisii me
veteris massse, vel alienae corruptionis intenenit. (Joan. xi). ldem alibi dicit: Hwc locutus esl Jesus,
Nam per frumenium Christus, per aquampopulus ei sublevatisoculisin cwlitm, dixil : Pater clarifica.
designalur, secundumillud : Nisi granum frumenti Filium tuum (Joan. xvu). Si enim tunc in coeluin
cadensin terrammortuumfueril, ipsum solum ma- oculoslevavit ad Palrem, cum aniinam Lazari re-
net (Joan. xn); et illud : Beuti qui seminalissuper voeabal ad corpus, quanto magis credendum est,
aquas(Isa. xxxn). Aqua siiie fermento, misla fru- quod lunc oculos in ceelumlevarit adPauem, cum
menlo, designat populum sine peccato, Chrislo paneni et vinum, in corpus et sanguincmproprium
eonjunclum. Quanquam ei illud valeat designare, convertebat? Utrobique tamen hoc ad nostram in-
quia sicut azymus panis de pura massa sine fer- siruclionem agebal. Unde et nos, oculos cordis ad
mento conficilur, ita coipus Christi de illibala tenam non depriinamus,'sedelevemusin ccelum,si
Yirgine siue peccato conccptum est. Cseterumid quod oramus, volumus impetrare. Graiias agens^
solum Lalinis sufiiceretcontra Grsecos,quia Con- Hinc quoque colligitur, unde sacrificiumlaudis di-
staninopolilanam Ecclesiam hsereseon corruptio catur. Quia Chrislus gratias agens, illud inslituit. '
859 INNOCENTilIII VAPJE. 800
Gralias aufem non pro se, sed pro nobis hl est pro A corpus mcum. Veriias lioc dixit, et ideo veium est
rcparalione hoininiim sic futura. omnino quod dixit. Quod ergo panis fuerat cum
CAPUT VI. accepit,corpus suum erat cum dedit. Pauis itaque
QuomodoChrislusconfecit,el sub qua forma. mutatus eral in coipusipsius, et similiter vinumin
Bcnedixit.Cum ad prolationem verborum isto- sanguinem. Non enim ut haereiicos^apit, sed desi-
runi : Hoc est corpus meum, hoc est sanguis meus p.t, ifa debet iniclligi, quod Dominusait : Hocest
(Mailh. xvvi), saceidos conficiat, credihilejudica- corpusmeum, id est hoc signat corpus meum, sicut
lur, quod et Chrisius eadem verba dicendo, confe- quod dicit Apostolus : Petra aulem erat Christus, id
cit. Porro quidani dixerunt, quod Christtis confecit, est pelra significabat Christum (J Cor. x). Hoe
eum benedixit, litteram constriientes hoc ordine : enim polins dixisset de agno paschali, quam de
Accepilpanem,benedixit,subaudiendumest dicens: azymo pane. Nam pnschalis agnus absque dubio
Hoc est corpusmeum,et tune fregit et dedil, et ait: figurabal corpus Dominicum, sed azjrmus panis,
Accipile el comedile, et iteravit: hoc esl corpus optis sinceruin. Sicut enini Joannes Baplisla, quod
meum. Prius ergo prolulit illa verba, ut eis vim dixerat : Ecce Agnus Dei qui lollil peccata mundi
conficiendi tribueret, deinde protulit eadem, ut (Joan. 1), sic el Christus quod dixerat : Hoc est
apostolos formam conficiendi doceret. Alii vero B corpusmeum,peradjunclum delerminavit,quod pro
dherunt, quod el sacramentum confecil etformam vobistradelur (Luc. xxn). Sicut ergo corpus Christt
insiiiuii post benediclioncm, cum dixit: Hoc est veraciier tradelatur, ita vere demonslrabaiur, non
corpus meum, inlelligentes illam beiiedictionem in figura quae jam cessaveral, sed in veritate quae
fuisse, vel aliquod signum, quod super panem im- jam advenerat. Sane cum litigarent Judjei ad invi-
pressil, vel aliquod verbum, quod super panem cem, dicenles : Quomodohic polerit carnem suam
expressit. Quibus illud videtur ohsistere, quod dare nobis ad munducandum? dixit illis Jesus :
prius fregerit quam dixeril: Hoc est corpus meum. Amen,amen dico vobis, nisi manducaveritiscarnem
Nec etiam est credibile, quod prius dederit quam Ftlii hominis, el biberilis ejus sanguinem,non ha-
confecerit. Sane dici potcst, quod Christus virlute bebiiisvitam in vobis. Qui manducal carnem meam^
diviua confecit,et postea formam expressil, sub qua et bibil sunguinem meum, habel vitam wlernam
posteri benedicerent. Ipsenamqueper.se virtute (Joan. vi). Ideo dicil : Amen, amen, id csl in veri-
propiia benedixit. Nos autem ex illa virlute quam tale, ut non figuralive, sed vere intelligatur
indidit verbis. quoJ dlx.it : Nhi manducaverilh carnem, etc. ,
CAPUT VH. et ad majorem verilatis expressionem adjungit -.
De vcrilaie corporh et bunguinisChristisub specie C Ca.romea vere est cibus, el sunguis meus icre est
panh el vini. potus(ibid.). Ego vero quia vilam seleniam babere
Cum enim sacerdos illa Christi verba pronunlial: desidero, carnem Chrisli veraciter comedo, cl san-
Hoc est corpusmeum,etjtic est sungttismeus (Matth. guincm ejus \ eraciter bibo. Illam utique carnem
xxvi), panis el vinum in tarnem el sanguinem quain traxit de Virgine, et illum sanguinemquem
converlunlur, illa verhi virlule, qua verbumcuro fudit in cruce. Ego credo corde, ei ore confiteor,
factum esl, el Itubiluvilin nobis (Joan. i), qua dtxit, quod ;psuin Domiiium noslrum Jesum Christum,
el facta sunl, ipse munduvit,cl creala sunl. Qua fe- in hoc sacramcnto manduco, fretus aticloritate qua
minam mulavit in statuam (Gen. xix). et virgam dicitur : Qtti manducat carnemjneam,vivet propler
convertit in colubrum (Exod. iv); qua fontes mu- me (ibid.). Non enim cum manducatur, per partes
taril 5n sanguinem, et aquaiu conveilit in vinum diviJitur, neclaceralur sub sacramento, sicul caro
(Joan. n). Nam si ve bum Elise potuit ignein de quaevenditur in macello, sed el ilLesus sumitur ct
ccelo deponere (IV Rcg. i), verbum Cliiisti non integer manducalur. Vivit manducalus, quia sur-
;oluil pancm in carnein niulare? Quis lioc audeat rexit occisus; manducatus non moritur, quia re-
opinari de illo, cui nullum \eibum cst impossibile r. surrcxit non morilurus. Chrhlus enim resurgensex
(Luc. i), per quem omnia facla sunt, el sine quo moriuis,jam non morilur, mors illi utlra nondomi-
faciumesl nihil? (Joan. i). Certe majus est creare nabiiur; quod cnim morluus est, peccalo morluus
quod non esi, quam mulare quod est. Ac longe est semel,quod aulem vivil, vivil Deo (Rom. \i).
majiis, quod non est, de nihilo procreare, quam Sicut eniin vidna Sarcpiana quoiidie comedebal,
quod est in aliud transmulare. Illud autem neino et nunquam diminuebal farinam de hydria, et
quiJem dubilet, el de hoc aliquis dubilabit? absit oletim de lechylo (III Reg. xvn); sic universalis
oiniiino! Incomparabilitermajus est, quod Deus ila Ecclesia quotidie sumit et nunquam consumit car-
factus esl homo, quod non desiil esse Deus, quam neni et sanguinem Jesu Chrisli, sub diversa specie
quod panis ita fitcaro quod desinit esse panis. Illud sacramenli. Sicut ergo corpus Christi quolidie
pcr incariiationemsemel esl faclum, islud per con- manducatur, et non deficitnec decrescil, ila panis
secraiionem jugilcr lit. Sed dixerit aliquis : Certus quolidie transit in corpus Chrisli, sed ipsum cor-
sum oiniiino quod valel, sed non sum certus ali- pus nec in aliquo proficil nec accrcscit. Non enhn
quonioJo quod velit. Adverlal ergo, quod CJiristus de pane vel de vino materialitcr formalur caro vel
-cuin accepissct pancm, bencdixil,cl dixil : Hoc esi sanguis, scd maleria panis \cl \ini mula.ur in stih-
861 DE SACRO ALTARIS MYSTERIOLIBRI SEX. — LIB. IV. 882
tantiam carnis el sanguis, nec adjicitur aliquid { prolationem illorum verborum corpus et sanguis
corpori, sed transsubslaniialur in corpus. Christi veracilcr incipiunt esse sub illis, ita quod
CAPUT VIII. sub eisdem accidentibus ulrumque vere sumitur
Quodsub tota forrrtatotum corpus existit. panis et caro, vinum et sanguis, quorum' alterum
Verum an parles in partes, totum in totum, an probat-sensus, reliquum credit fides. Hi dicunt quod
totale transeat in totale, novit ille qui facit. Ego substantia panis frangitur et atteritur, inducentes
quod residuum est igni comburo ; nam credere ju- ad lioc illud quod dicit Apostolus : Panis quem
bemur, discutcre prohibemur. Si lamen quaerenlis frangimus(I Cor. x); et Lucas : Una Sabbuli cum
instet improbitas, cgo salva fide concesserim, quod conveuissemusad frungendumpanem (Acl. xx). Hi
tolalis panis in totale corpus convertitur, ita quod facilesolvunt quseslionemillara, qua quaeriturquid
nulla pars transit in aliquam parlera corporis. a mure comeditur,"cum sacramentum cor rodilur,
Reor aulem salva fidei majeslale, quod ubi panis comeditur-secnndumillos illa panis substantia, sub
est consecratus. suh tota specie, lolum corpus"exi- qua corpus Christi esse mox desinit. Porro qualem
siit. Sicut enim miraculose tam magnum corpus, significandimodum habet nomen accidentis in phy-
sub tam parva forma concluditur, ita miraculose sica facultate, talenf exislendi modum habet acci-
totum corpus in singulis partihus continetur quod B dens nominls in theologica veritale. Nam sicut hoc
inde eonjicio,qttoniamin quolcunque partes species nomen album significat accidens in substantia, id
•dividantur, sub singulis partibus totus est Chrislus, est in adjacentia, sed hoe nomen albedo significat
fotus In magno, toius in parvo, lolus in integro,'to- accidens sine subjecto, id est in exislentia : sic ante
tus in fraclo. Scio tamen quod dicilur a quibusdam consecrationem accidens est in subjecto; quoniam
quod quandiu speeies panis integra perseverat, sub existil in alio. Sed post consecrationemaccklens est
totali speeie tolale corpus exislit. Ubi vero dividilur sine subjccto, quoniam existit per se, transit enim
in singulis divisionibus incipit esse totum. Sicut in subslantia, sed remanent accidenlia : nec dicitur
speculo dum est integrum una tantum apparet in- accidens in vi participii, sed accipiendum est in v1
spicieutis imago : sed eo fracto, lot apparent ima- noroinis. S.cut enim ibi substantia corporis est ubi
gines quot sunt in eo fraclura.. Porro cum Deus forma corporis non videtur, sic ibi forma panis vi-
illam virlutem verbis contulerit, ut ad prolationem delur, ubi substantia pariis non est, nec est aliis ibl
eorum corpus Dominicumincipial esse sub specie pauis nisi caro Chrisli, qusenomine panis aliquaudo
sacramenti, nec illa verba proferantur in fraclione, designatur. Juxta quod Dominus ait : Panis quem
diligenter atlendant, et ipsi respondeant unde cor- ego dabo, caro mea est pro mundi vila (Joan. vi); et
pus Cbristi quod ante fractionem non in singulis Apostolus : Quoliescunquemanducabilh panemhunc
partibus erat lotum, sed sub totali specie totaliter et culicem bibelh (1 Cor. xi). Non enim debemus
exislehat, post fractionem in singulas parles quo- quaererenaluram in gratia, ncque consuetudinem in
dam modosecedit et incipit esse singulalim in sin- miraculo. Non solum accidenlales, verum etiam
gulis partibus quodintegraliter eral in integro. Licet naturales proprietalesjemanerevidentur, utpauci-
autem corpus Dominicum sit in loco locale, quaeri- tas quae saturando famem expellit, et vinitas quae
tur tamen utrum ,in sacramento sit loeatum locali- saliando sitim exslinguit. Dicamus ergo quod forma
ter, id est utrum faciat localem distantiam, et an panis frangitur et atteritur, sed Christi sumitur et
babeat Iocalem situm, ut dici debeat quia jacet, comedilur. Ea videlicet quse nolant corrupiionem
sedet aut stat? Sed et aiia miilta circa praesentem referentes ad formam panis, ea .vero quse nolant
arliculum possunt inqulri, qua? melius est intacta acceptionem ad corpus Chrisli,
relinquere quam temere diflinire; uam bestia quae CAPUT X. j
tetigerit monlem,Iapidabitur (Exod, xix), tutius est De confessioneBerengarii.
in talibus citra ralionem subsislere, quam ultra ra- Berengarius quippe suspectus habebatur de hs_-
tionem excedere, ne forte, quoJ absitl ossa regis 0 resi, et ne remaneret anguis in herba, ad majorem
Idumemredigantur in cinerem (Amos.n). expressionem coram Nicolao papa multisque prse-
CAPUT IX. sulibus est confessus, panem et vinum, quse in
De fractione,ubi dicilur quare fraclio fiat et atlrilio. allari ponuntur post consecrationem, non solum
Fregtl. Soleta mullisiiiquiri, sed a paucis intel- sacramenlum, sed etiam verura corpus et sangui-
ligi quid Christus lunc in mensa fregit, et quid sa- nem Christi esse, et sensualiter non solum sacra-
cerdos in allari nunc frangit. Fueiunt qui dicerent mentum, sed etiam in veritate manibus sacerdotum
quod, sicut post eonsecrationem\era panis rema- traclari et frangi, eliam fidelium dentibus atteri.
nent accidentia, sic et vera panis subslanlia, quia Non aulem corpus Christi vel in parles dividitur,
sicut subjecium non potest sine accidenlibus exi- vel dentibus laceratur, cum sit iramortale et impas-
stere, sic accidentia non possttnt exislere sine sub- sibile; sed in qua re fiat fractio vel attrilio B. Au-
iecto (58). Accidenlisesse non est aHudquam inesse. gustinus ostendit, dicens : i QuandoChristus man-
Sed panis et \ini substanliis permanentibus, ad ducatur, reficit el non deficit. Nec quando mandu-

(58) Rcprohalaest hsec opinio sub hocpontilice in Trinit. el fid. cath. Et longe anie. reprobata fuit a
conc^lioLaieranensi, til palcl ex iracl. De smnma S. Amhrosio.
863 1NN0CENTII111 PAPJE. 8U
camus do iJlo parlem facimus, quod quidem in sa- A pus simul et jacebat mortumn in sepulcro, et ma-
cramenio sic fit. Nam et Chrislus camalem setisun nebat vivum sub sacramento. In ara ciucis palie-
discipulorum redargtiit, qui putabant carnem ejtn lialur, et sub forma panis non laedebatur. Sed
sicut aliamcarnem dividendamin parles et morsibu quoniam incredibile judicalur, ut secundum eam-
lacerandam. Dicitur autem forina panis, non quoi dem naturam simul esset morlalis et immortalis,
sil, sed quOd fuil, sicut dicebalur Simon leprosus quod lamcn congruebat ei secundum eamdem per-
non quod talis existeret, sed quod talisexstiteiat. i sonam. Fuerunl alii qui dixerunt, quod Christus
CAPUTXI. morlalis utique fuit, sed volunlate non necessilate.
Quid eiiam a mure comedilur, cum sacramentun In eo quippe quod immunis erat ab omni eulpa,
corrodiiur. liber eraf ab omni po_na, ut nihil morti deberct,
Si vero quseratur quid a mure cotneditur, cuir pro eo quod peccati nihil haberet, sustinuit lamen
sacramentum corrodilur, vel quid incineratur curu sponle morlalitatem, quia moriem sustinere vole-
sacrainentum cremalur ? respondetur quod, sicul bal. Quia si morlalilalem non suscepisset, omnino
miiaculose subslanlia panis converlitur, cuin cor- mori non potuisset. Ut ergo probaretquod morta-
TJUSDominicuni incipit esse sub sacramento, sic lis erat, non necessitate, sed coluntale, quando vo-
q.iodammodomiraculose revertitur, cum ipsum ibi luit mortalitatem deposuit, et inimorlalilalem re-
desinit esse, non quod illa panis substantia reverta- cepit. Legitur enim in Evangelio, quod cum Judaei
tur quod traiibivit in carnem, sed quod ejus locc duxissent Jesum usque ad supercilium montis, ut
mlvaculose creatus, quamvis htijus accidentia sine eum prsecipitarenl, ipse transiens per mediumillo-
sul.jeclo possunt sic corrodi, sicutedi. Hic obstant. rum ibat (Luc. iv). Cum esset duceudus, tenerise
r. iiaculo falso, tiahitur argumentum a conjugaiis sicul passibilem tolerabat, sed cum esset prsecipi-
vel conjunctis, sieut alibi trahiturfalso a contrariis. landus sicut impassibilis per medium transibal.
Est enim hic color el sapor, quantitas et qualitas, Quatuor enim sunt glorificati corporis propria.
cum nihil alterulro sit coloratum aut sapidum, qualitates, videlicet claritas, subtiliias, agilitas et
quanlum aut quale. Miraculum quippe vincil nalu- impassihilitas. De quibus legitur : Fulgebuntjusti
ram, et legi detiahit dispensatio. Sane in natura et tunquum scintillw in urundinelo discurrent (Sap,
Sei est trinitas personarum, videlicet Pater et Fi- m); et : Absterget Deus omnemlacrymam ab oca-
lius el Spiritus sanctus. In bypostasi Filii est sub- lis sanciorum, et jam non erit amplius nequelu-
stanliai um Trinitas, videlicef deitas, corpus et ani clus, nequeclamor (Apoc.xxi). Hinc etiam Dominus
ma ; in sacramento corporis esl liinilas specierurn, r inquit in Evaiigelio : Mensuram bonam et confer-
videlicel panis, Tinum et aqua; In natura Dei nec lam et coagilatamel supereffluenlemreddent in st-«
est accidens in substantia, nec substanlia in acci- num veslrum(Luc. vi). Singula sibi Christus singu-
d 'iitia ; in hjpostasi Filii est aceidens in substanlia, laiim aecepilanlequam resurgens amortuis naturam
et sivfestanliain accidente ; in sacramenlo corporis glorificali corporis induisset. Stibtilitatemcumnas*
accidens non est in substantia, sed substantia con- cerelur ex Virgine ; claritatem, cum Iransfigurare-
sistit gub accidenle. lur in monte; agililatem ctim incederct super mare;
CAPCT XII. > impassibilitalem cum manducarelur in coena.Sicut
Quale corpus Chrislus dedil in cmna. enim signum passibililatis exhibuit in corpore im-
Dedit. Quaeri solet quale corpus suum Chri- moilah, cum'post resurreclionem oslendit manus
stus dedit in ccena, morlale an immorlale, passi- et latus, sic in corpore mortali signuin impassibi-
bile an impassibile, ac cacteraquaead hanc perlinent litalis, cum carnem et sanguinem anle passionem
quseslionem.Egodivinasac.amenta magisveneranda exhibuit. Potest tainen salva fide concedi, quod
quam discutienda profiieor, simplicitati fidei ralus lalc dedit, qua!e tunc habuit, morlale videlicet et
sufficere.Sidicaturquod laledediiqualevoluit, etrur- passibile. Non quod possel pati in sacramenlo, sed
sus quale dederilipse novii. Fuerunt tamen qtti dice- D quod sub sacramenio poterat pati. Nunc autem
rent quodsictit idemveraciter ipse erat qui dabatet qui suniitur a nobis iinmorlale et impassibile. Kec la-
dabatur, ita in eo quod dabatur erat immortalis et men majorcm babet nunc efficaciam,sicut necmajo-
impassibilis, sicut visibililcr gestabal et invisibiliter rem poientiam. Quod ergo passibilis edebalur,et ta-
geslabatur : iiivisibiliier quantum ttd formam cor- mennon loedebalur,non erai humaiue naturae,sed di-
poris, non quaniuin ad speciem sacramenti. Nam vinaepoientiaequa valehat quidquid onininovolebat,
in eo quod gestabat, quod erat apparebat : in CAPUT XIII.
eo vero quod gestabaiur, quod eral ipse non vi- Ulrum Judas accepit eucharhliam.
debatur, quia forma panis et vini velabat for-
mam carnis et sauguinis. Hic est -ille verus Da- Dedil dhcipulis suis. Dubitari solet ulrum Judas.
Lucas enim
vid, qui coram Achis rege Geth manibus suis cum aliis acceperit euebaristiam.
ferebalur (1 Reg. xxi). Quoniam immortalis daba- ostendit Judam interfuisse cum aliis, quem statim
: Hic
lur, incorruptibilis edebatur. Hi scilicet pro facto posl calicem tradilorem commemorat, dicens
concedunt, posito quod pars aliqua sacramenli per esl catix novi teslamenli in sanyuine meo, qni pro
triduum moriis Christi rcservala fiussel, idem eor- vobh effitndelur. Verumlamen eccemanvs tradano.t
86S DE SACROALTARIS MYSTERIOLIBRI SEX. — LIR. IV. 8G6
me, mecumest inriiensa (Luc. xxii). Quotquot au- A Judas cnim non ad bonum scd ad malum accepil,
lem inlerfueitiiit eucharistiam acceperttnt, Marco sed nec ad malum dedisse videlur. Qtija Christus
alteslante, qui ait: El biberuntexilto omnes(Marc. non est auclor malorum, sed ultor. Respondcri
xiv). Juxta quod Chrislus ipse praeceperat, teste verissime polcst, quod si propositio inieiilionem
Mallhaeo: Bibiie ex hoc omnes. (Matlh. x\u). Et denotel vel affectum, cum dicilur, dcdit ad ma -
contra Judam non interfuisse probalur. Nam se- lum, falsa esi propositio. Si aulem consecutionem
ctindum Matlhseum slatim dixit Jestis hibentibus iiisinual vel effectum, vera est. Quia vero Chrislus
ealicem : Non bibamamodo degenhnhte viiis, usque Jniccellam inlinclam Jtulse porrexit. Unde consti-
in diem illum, cum illud bibam vobiscum.novttm lutum est ab ecclesia, ut eucharistia non detur
m regnoPatris mei (ibid.). Judas ergo non adeiat, inlincla. Constilutum esl nihilominus et pro hae-
qui cum eo non erat bibiturus in regno. Biben- resi exslirpanda, quse dogmalizavil Chrislum sub
lium quoque nulium excipiens ait, pro vobiseffun- neutra .specie lolum existere, sed sub utraque
delur, sed aliorum mullos excepit, cum, inqiiit, simul existere lolum. Nec debet intelligi, quod sub
pro mullis effundetur in remissionem peccatorum. buccellapauis inlincta Christus eucharisliam dede-
Unde cum secundum Joannem Christus divisset rit traditori, sedperbuccellam inlinctam atquepoi-
apostolis : Beali erilis si fecerilh ea, statim exce- B rectam,suum denique traditorcm exp"ressit,fortas-
pit, non de omnibus dico, ego scio quos elegcrhn sis per panis inliiictionemillius significansficlionem.
(ibid.). Etiterum : Vos mundi estis, scd non omves CAPUTXIV.
(Joan. xin). Quid ergo estnohis in hoc casu lenen- De duobus modiseucharistiam comedendi.
dum? Illud forte sine pr_ejudicio aliorum, qund Accipileel manditcale.—Non est intelligendum,
Joannes insinual, quia cumJudas accepisset buc- quod suinptumcorpus demanu Dominisibi discipuli
cellamtpanis,exivit contimto,erat enim nox (ibid.). minislrarcnt, sed qui consecravit et ministravit ac
Christus autem posl alios cibos tradidit eucha- si diceret : Comedile, iterumque comedite, uiram..
risliam. Quod autem Lucas post oaliccm comme- que hujus sacianienti comestioiieminsinuaus. Du-
morat tradilorem, pei recapitulationem potest iu- pliciier enim corpus Christi coincditur, quia du-
telligi. Quia saepefit in sacra Seriplura, ut quod pliciter intelliginir. Verum, quod de virgine traxit
prius faclum fuerat, posterius enarretur, sicut Mat- etin crucepependit, el mysticum quod est Ecclesia
thoeus commemorat,Jiiduo anle Pascha alabaslrum Chrisli spiritu vegelata. De vero corpore Domiiuis
unguenti, quod secundum Joannem anie sex dies ait : Hoc est corpus meum quodpro vobis trudetur
Paschae mulier effudit in domo Simonis leprosi. (Luc. x\n). De myslico dicit Apostoltis : Unus
Concessoautem quod Judas acceperit eucharistiam, punh el unum corpus mulii sumus (1 Cor. x). Vc-
quod exposilorum plerique concedunt, quserendum rum corpus Christi coroediiur sacramciitaliter-,id
est qua ratione medicus salutaris medicinamdabat esl sub specie. Mysiicum antem comeditur spiri-
-
aegroto,quam ei sciehat esse morliferam ? Sv,ie_>_.ttualiter, id est in (ide sub specie panis, in fide
enim, quod qui manducat indigne, judicium sibi cordis. De comeslione sacramenlali Dominus ait:
manducat. An ut suo doceret exemplo, quod sacer- Accipile el comedite,hoc est corpus meum quod pro
dos non debetilli communionemnegare, cujus cri- vobis tradetur, hoc facite in meam commemorulio-
men etsi sihi sit notum, non lamen Ecclesiiema- ncm (ICor. u). Hocmodo tam boniquam mali cor-
nlfeslum, ne forte non sit corrcclor sed proditor. pus Christi manducant. Sed soli honi comedunt ad
Unde cnutum reperitur in canone : Non prohibeat salutem, mali verf comedunt ad judicium. Nisi
dispensator Dominipingucs lerrse mensam Domini enini mali corpus Christi coraederenl, non dixis-
manducare. Sed moneat exactorem timere. Sit ita, set Api.stolus : Qui manducat indigne, judicium
si nihil quod est melius valeat responderi. Porro sibi manducat el bibil, non dijudicans corpus Domini
cum minus nialum sit reddi suspectum de crimine (ibid.). Namel Judas traditur cum aliis eueharisliam
quam commiltere crimem. Et de duobus malis, si D accepisse. De spiriiuali comeslione Dominusait :
alterum urget, minus sit eligendum, cur discrelus Nisi manducaveritiscarnemFilii hominis,el btberiiis
sacerdos non neget eucharisliam criminoso, qua- ejussanguinem,nonhabebitisvitamin vobis(Joan. vi)
tenus minus malum incurrat, ul majus evilet, id Hoc modo corpus Chrisli soli boni comedunl.Unde:
est ut reddalur suspeclus, ne manducet indigne. Qui munducatcurnemmeametbibil sanguinemmeum,
Sane cum nemo debet vitiummortale committere, in me manei el ego in eo (Joan. vi). JVam171«' manct
ne proximusaliud morlalecommittat, eligendumest in charilate, in Deomanet,et Deus in eo (I Joan. iv).
potius sacerdoti non prodere peccalorem, quam Unde : Quid paras denlemet venlrem?Credeet man-
ul ille non peccet, sed ille potius debet eligere, ut ducasli. Qui credit in Deum, comedit ipsum; qni
abstinendo reddaiur suspectus, quam comrouni- incorporatur Christo per fidcm, id est membium
cando manducet indigne. Si vero quaeratur, utrum ejus efficitiir, vel in unitale corporis ejus firmius
Christus ad bonum an ad malum Eucharisliam solidalnr. Alibi quod manducatur, incorporatur; et
Judaetradiderit. Et quidem non videtur ad bonum qui manducal, iucorporal. Hic aulem quod man-
dedisse, ne sua fraudatus sit intentione. Qui tesle ducalur incorporat, et qui manducat incorporatur,
prppheta, fecit universa quse voluit (Psal. cxm). Utrumque modum Christus edcndi jnsinoat, ubi
R67 INNOCENTllIIIVLVJE, 8C8
dicit: Spiritus est qui vivificat,caro non prodcsiquid-- A utrum Chrislus localiler descendat de coelo, vel
quam (Joan. vi). Quia caro Chrisli nisi spirilualiter ascendal in coslum, cum exhibet aut subtrahil pra.-
comedatur, non ad salulem, sed ad judicium man- sentiam corporalem, an aliter incipiat vcl desinat
ducalur. esse sub specie sacramenli, respondeo non opor-
CAPUT XV. tere nos in talibus curiosos existere, ne plusquam
Qutd ftal de corpore Christi, postquamfuerit '
possumus prsesumamus, et non comprehcndamcs.
sumplumet comeslum. Salubre consilium dedit Apostolus: Nonplus sapere
Fortassis cogitalioadhuc pulsat animum, quoerens quum oportet sapere, sed
1 sapere ad sobiieiatem
quid Uat de corpore Christi, postquam sumptum (Rom. xn). Ego nescio quoinodo Chrislus arcedil,
fuerif et comestum? Tales sunl cogitationes niorta* sed et quomodo recedit ignoro, novit ille
qui nihil
lium, ut vix quiescere velintin his maxime quoe iguorat.
quoerendanon sunt. Audi consilium Sapientis : Al- CAPUT XVII.
tiora le ne qumsieris,et forliora te ne scruleris, sed
Quando fiat transsubstantiulio.
quw prwcepit tibi Deus, illa tu sempercogita, el in
Hoc est enim corpus meum. Si ad prolationem
pluribus operibus ejus ne fueris curiosus(Eccle. m). islorum
Si vero praesentiaquaeriturcorporalis, in cceloquae- verborum, hoc esl corpus meumpanis mu-
tatur in corpus ; et ad prolaiionem islorum verbo-
ratur, ubi Christus est in dextera Dci sedens. Ad
tamen exhibuit ut rum, Iiic esl sanguis meus, vinum mulalur in san-
tempus prsesentiam corporalem, cum prius profeiantur, ista veiba quam
ad spiiilualempra.senliam-invilarel.Cumsacramen- .gtiiiiem,
tum lenetur, comeditur e( gustatur, Chrislus cor- num illa, prius ergo roiitalur panisin corpus, quam vi-
in sanguinem. Nunquid eiiim corpus est sine
poraliter adesl in visu, in tactu el in sapore, quan- sanguine, vel
diu corporalis sensus afficitur, corporalispraesentia tur a sanguis sine corpore ? Piopterca dici-
cttm totum est dictum, tulum
non aufertur, postquam in percipiendo sensus defi- est quibusdam,quod
factum, nolentes vel non \alentes ipsius con-
citcorporalis.,Deinceps non est quserenda corpo- versionis determinare momenlum. Alii dieunt et
ralis prscsenlia, sed spiritualis ost relinenda. Dis-
bene, quod licei ad prolalionemprsecedentium pa-
pensalione completa, Christus de ore transil ad cor. nis a natuia niulelur in
Mcliusest enim ut procedat in menlem, quam ut corpus, et ad prolationem
viiium prseierea muteiur in sanguinein,
descendatin venlrem. Cibus est non carnis, sed sequenlium tamen corpus esl sine sanguine, vel san-
animae. Venil ut comedalur, 11011 ut consumatur: ut nunquam esl sine corpore, sicul neuirum est sine anima,
non ut guis
gustetur, incorporetur. Ore comedilur ; sed ' sed sub forma pauis sanguis existit in eorpore, per
stomacho non digeritur. Reficit animum, sed non Q mutationcm
effluil in secessum. Illud ergo sane debet inlelligi, panis in corpus. Et e converso. Non
Dominus ait: Omne in os in ven- quod panis in sanguinem , vel vinum mutetur in
quod quod inlrat, sod quia neutrum polesl existere sine reli-
Irem vadil, et in secessumemillelur (Mallh. xv). Cum corpus,
eonstet illud fuisse^dictumnon,de spiiituali «ibo, sed vi quo. Est ergo sanguis sub speciehuspanis, non ex
de carnali. sacramenti, sedex naturali concoinitantia, se-
CAPUT XVI. cundum fialrein Egidimn. Sed quseritur, quid dt.-
Qtiorfsi secessusaul vomiluspost solam euchansltw monslralur Christus cum dixit: Hoc est coipus
perceplionemeveniat. meum? Non panem, quia de pane non erat verum,
Quodsi forte secessus vel fluxus aut vomitus post quod corpus ejtisexisteret, neccorpus, quianondum
solam «ucharisliae percepiiooem evencrit, ex acci- illa verba protulerat, ad quorumprolaiionempanem
dentibus et humoribus generatur, cum inler humo- mutavitin corpus. Quid ergo? similis objectio Jil
res ahsque cujuslibet cibi materia veleffluantin se- a logicis, cum dicilur : Hoc vinuin est mortuum,
cessum, vel emittantur ad vomilum. Cum ergo post posilo quod in prolalione subjecti _>ltvinum , et in
dispensationis officiumaliquid iteralo sentilur (59). prolalione prjedicali sit moituum. Sed quantum di-
In hoc ergo species ad propiielatem famulatur, ul D stat ortus ab ocrasu, tanlum refert inier miraculum
veritas similitudinis ubique servetur. Nam in quo el naturam. Ab hujus ergo quaestionislaqueo facile
similitudo deficeret, in eo sacramentum non esset, se absolvit, qui dicit, quod Christus tunc confecit,
sed ibi se proderet, et fidei locum auferret, neque cum Jienedixit. Nam si opponaturde sacerdole qui
jani crederetur quod ita fieri non oportet. Itaque lunc consecrat, cum illa verba pronuntiat, respon-
quanium ad jios servat per omnia corruplibilis cibi delur, quod sacerdos nihil demonstrat, cum illis
similitudinem, sed quantum ad se, non amiliit in- verbisnon utalur enunliative, sed recitative. Quem-
violabilis corporis veritatem. Species quandoque admodumet Clnistus ait: Ego sum vilisvera (Joan.
corroditur vel maculaiur, sed verifas nunquam cor- xv); ego sum lux mundi (Joan. vm), et innuraera
rumpilur aut coinquinaiur. Si quanto tale quid vi- talia. Sed rursus quaerilur, quid demonstravit cum
deris, noli timere sibi, sed esto sollicitus tibi ne tu dixit: Manducaleex hocomnes? Licet in nullo qua-
mle laeJaris si male credideris. Si vero quaeratur tuor evangclisiarum hoc legatur de corpore, scd

(39) Hicdeessevideturparticula qmedam forsitan ila supplenda: Non ad corporis uut sanauinis verilc-
tem, sed ad svecierumcorruptibititalemrefertur.
869 DE SACROALTARIS MYSTERIOLIBRI SEX. — LIB, IV. 870
lantumde sanguine, bibile ex hoc omnes.Cum enim. A panis sicnt vere muiatur in carnem ipsius, iia vore
jam panem fiegisset, si demonstrabat aliquid fiag- mulatur in ipsum. Ego tamen sicut in aiiis, iia
mentorum, iliud non debebant omnes comedere, pariter in hoc divina sacramenta magis veneranda
cum singulis singula distribueret. Si demonstrahaf; quam discuticnda profiteor. Scripfum est cnim :
Dorpusnon poterat ex islo, sed illud comedeie, quia Non comeditisex eo crudum quid, nec coctumaqua,
corpus Christi non manducalur per partes, sed in- sed assum igni (Exod. xn). Et si secundum vim
tegrum sane secundum regttlam Tyconii debet in- inferentise non sequatur: Quod si panis IranssuL-
lelligi(40), qua frequenter in sacra Scriplura vidclur stantiatur In corpus humanum, ideo panis Irans-
agi de uno, sed agitur de diversis, ut est illud : subslantictur in hominem, quia non homo, sed ho-
Benedixit, fregitet dedit: benedixit panem, formam lninis pars est coipus.
frcgil, et dedit corpus. EoJem modo eum dixit: CAPUT XX.
Manducaleex hoc omnes,pro nomen ostendit inte- De modo transsubslanliationis.
giumcorpus, et praeposilioinnuilformain divisam, Quaerilur aulem, utrum ante consecrationem sit
ut iste silsensus: Comedilehoc corpus integrum sub concedendum, panis erit corpus Christi, vel post
fornia divisa. Nam sola forma per partes dividitur, consecrationem, id quod panis fuil, est corpus •
ct totum corpus integrum manducatur. Simili rnodo Chrisli. Quod inde videtur, quoniam qui sacerdos
pnlest intelligi, qnod subjunxit: Hoc est corpus fit, erit sacerdos, ct qui sacerdos est facius, sa-
meum, id est iliud quod prsebeo sub hac forma. cerdos est. Snniliter quod corpus fit, crit corpus,
CAPUT XVIII. et quod corpus cst factum, est corpus. Quis enim
Defmma verborum. dixerit, quod boc sit illud, si nunquam hoc erit
Quaeritur etiam, ulrum addilio vel suhlractio, illttd. Tiadit.etiam Augtistinus, ante consecialio-
lranspositio vel mutalio, si forte Ct in illa forma nem panem esse et unum quod natura formaut,
verhorum quam Chrislus expressit, effectum con- post consecrationem vero carnem, et sanguinem,
sccrationis impediat, an non? Ul si dicatur addendo, quod benedictio consecravit. Et Ambiosius in hoec
hoc est corpus meum, quod assumpsi de virgine; veiba, quod eral panis ante consecrationem, jam
vel subtrahendo, hoc est corpus; vel tiansponendo, est corpus Christi post consecraliohem. Nam etsi
corpus meum hoc est; vel interponendo, hoc est panis nec eril corpus Christi, nec aliud, panis ibi
utique corpus meum ; sive mulando, hoc est cor- nibil eril, et ila panis annihilatur, ergo nec fit
pus Jesu. Sane feeit Deus hominem rectum , sed corpus ChrislU nec aliud. Si vero dicalur, quod
ipse se inUnitis miscuit quseslionibus. His ilaque r. jMnis eril corpus Chrisli, slatira inferlur, aliud fore
praetermissis, quse quandoque subverlunt animum, corpus Christi, qnod nec fuit natum, nec passum,
magis quam sedificent.Illud pro certo sciatur, quod nec mortuum, nec sepullum, demonslratis quoque
graviter peccat, qui <juodlibsethorum quomodolibet diversis panibus, oporlcbit concedi, quod hoc etiam
allenlaveril, maxime si formam inlendat mutarc, illud erii idem, et non est idem, hoc igitur liet
vel hoeresiminlrodueere, quia forma verborum quain illud, rursus si hoc erit panis, et non est corpus
Christus expressit per omnia illibata debet servari, Jesu, quod est peniius impossibile. Proelerea si id
quainvis secundum philosophum noniina et verba ajiod fuii panis, est corpus Chrisli, profecto corpus
transposita idem significent. Nec utile per iiiutile Chrisli est illud qtiod fult, panis crgo corpns
vitietur. Christi vel fuit, vel est panis. Diversa et._nnume-
CAPUT XIX. rabilia talia possent inferri, quoepenitus a veritate
Ulrum panis transsubslaniieiur in Chrislum. discordant. Piopler hsecet alia quae circa praesen-
Porro cum panis tiaiissubstantietur in coipus tem arliculum subtiliter magis quam uliliier pos-
ilaque rationale animalum, videtur quod panis sent inquiri, non desunl qui dicunt, quod ea ra-
traussubslantietur iu hominem, el pari ralione in lione dicilur panis mutari, vel converli seu trans-
Chrislum iraiissubstaiilieiur, et ita in Crealorcm. D subslautiari, si\e lransire*in corpus-Chrisii, quod
Sic ergo cueatura quotidie iit Creator. Quidam vo- "corpus Chrisli sub eisdem accidentibus loco panis
lueiunt astruere quod panis iranssuhslanlialur in incipit esse, sicut dicitur a grammalicisj quod u
Chrislum, non lamen in Crealorem, quia Clirislus mutaturin e, cuma prsesenti formatur praeleritum,
dicitur secundum naturam humanam, secundum ago egi, quia loco hujus litlerae a ponilur hsec lil-
quam panis transsubstantialur in ipsum. Nam sicut lera e. Quidam aulem expresse dixerunt, quod ipsa
dicilur Chrislus manducari, quia corpus ejus co- panis essentia \ere mutalur in corporis Chiisti
meditur, ila panis credendus est in ipsum muiari, subslantiam nee redigitur panis iu nihilum, quia
quoniara in corpus ejus converlitur. Ego sum, in- desinit esse quod fuit, sed mutatiir iu aliud, quo-
quit, panis vivus, qui de cwlo descendi, el panis - niam incipit esse quod non fuit. JFil autom ipsa
quem ego dabo caro mea esl pro mundi vila (Joan. ' conversio non secuudum unionem, sed secunduiti
vi). Christus igitur seipsuhi et carnem suam no- - transitionem, quia nequaquam essenlia essenlise
mine panis appellat, ut ostendal ex hoc, quod accedit iu augmentum, ut per id quod accedit iJ ad

(40) De septem regnlis Tj-conii vide S. Auguslin. De doclrina Christian., lih. ni ciica fincm.
8.1 I_.NOCI_r.TII111VkVJE. 872
quod accedit, majus aliquid fiat, sed id quod accedil, A guinem operatur, in quo sedes est animae; MojTses
sit unum cum eo ad quod accedil. Nec corpus accipit quippe teslalur, quod caro pro corpore, sanguls
esse panis, sed panis accipit esse corpus, quia panis auiem offerlur pro aiiima. Unde legitur in Leuiico
tran.il in corpus, non corpus in paiiem. Cum ergo (cap. xvn). Anima carnis in sanguineesf, quocirca
concludilur, quoniam aliud erit corpus Chrisli, panis et vinum in sacrificio offeruntur, quoJ valet
quod nec fuit natum, nec passum. Si relatio fiat ad aJ tuitionem carnis et animse, ne si sub allerutra
prsedicalum, est falsum. Si vero ad subjectum, est specic tantum sumeretur, ad ullcritis lantum puta-
verum, aed inde non provenit. Ergo corpus Chrisli retur pertinere salutem. Et quamvis sub specie
nec fuit natum, nec passum, sicut non sequitur, panis sanguis sumalur cum corpore, et sub specie
aliquid cst Pater, quod nec genuil, nec spira\it, vini corpus sumatur cum sanguine, (amen nec san-
ergo nec Pater genuil, nec spiravil. Quod aulem guis sub specie panis, nec corpus sub specie vini
infertur, hoc el illud erunl idem, et non sunt idem, bibitur, et comed.lur, quia sicut nec sanguis co-
•hocigitur (iet illud, non provenit, sed ita rcclius medilur nec corpus bibitur, ita neutrum suh specie
inferretur, hoc ergo fiet aliquid quod illud erit. panis bihitur, aut sub spccie \ini comeditur. Et si
-Sicul Pater et Filius sunt' idem, non lamen Pater concessihile videalur quod corpus bibendo, aut
est Filius, sed id quod esl Filius. Licet autem hoc B sanguis comedendo sumatur. Esl ergo modus su-
erit illud, nunquain tamen erit verum hoc esse mendi carnem et sanguinem, quo neutrum mandu-
iilud, quoniam hoc desinit esse hoc, et incipiel calur et bibitur.
esse illud. Sicul sanum erit segrum; quia sanum CAPUT XXII.
desinit esse sanum, et incipiet essesegrum. Quanuis Utrum panis sine ihw, vel vinum sine pane valcot
etiam id quod fuii panis sit corpus Chrisli, non - consccrari.
tamen corpus Christi est aliquid quod fuit panis, Sed quaeritur. iitruni panis sine \ino , vel \inum
quoniam id quod fuit panis, est aliud omnino quam sine pane, non dico debeat, sed valeat consecrari.
fuit; sed corpus Christi est omnino idem quod fuit. Cum enim ad prolationem islorum verborum : Hoc
Sicut iniquum quod fuit Saulus esl Paulus, non est corptls meum, panis"inutelur in carnem : el ad
tamen Paulus est iniquum, quod fuil Saulus. Quod prolationem illorum verborum ; Hic esl sanguis
enim secundum naturam conlingil in accidentibus, meus, viiium mulelur in sanguinem. Si post prola-
hoc secundum miracuJum accidit in naluris. Est tionem islorum, et ante prolationem illoium, im-
auiem duplex comersio, substantialis videlicet et pedimenium accidai sacerdoti quo minus procedere
formalis. Nam sicut aliquando forma convertitur ~ valeat, videlur ergo quod panis sit mutatus in car-
sine substantia, sic interdum substantia converlitur neii), vino in sanguinem non mutafo. Quid ergo ju-
sine forma, nonnunquam ulraque cum altera. Sub- dicahilis in hoc articulo faciendum ? an alius sa-
slantia vero quandoque converlilur in id, quod sit, cerdos lotum repetet a principio, et sic super pa -
et non erat, ut virga in colubrum (Exud. vn), et nem ilerabifur consecratio ? an ab co tantum loco
tunc forroa convcrtilur cum subslanlia. Quandoque incipiel, in quo sacerdos ille dimisil, et sie divi.!e-
convertitur in id quod erat, et non fil, ut panis in reiur mj-sterium unitalis ? De hoc ifa sfatutum le-
eucharisliam, et lunc subslanlia convertilur sine gitur in concilio Toletano : Censuiiiius convenire,
forma. Sed desinamus scrulari scrulinium ((Psal. ut eum a sacerdolibus missarum tcmpore mysleria
LXIII), quoniam perscrulator majestalh opprimeiur consecrantur, si aegriludinis cujuslibct accidat eveu-
a gloria (Prov. xxv). Nain accedit homo ad cor al- lus, quo coeptum nequeat consecralionis explere
tum, et exaltabitur Deus (Psal. LXIII).Sicut ineffa- mj-sterium, sitlibeium episcopo \el preshytero al-
bilis est illa unio qua Deus facius esl homo, sic teri, consecralionem exsequi coepti officii, ut prse-
ineffabilis est illa conversio qua panis fit caro. Non cedeniibus, libenter ahi pro complemento succe-
lamen ila panis dicendus est incarnari, quia panis dant (Cant. vn). Porro cum inler theologos de
fit caro. Nam verbum manens quod ila erat, fa- D lempore consccrationis sit diverso senientia, qui-
ctum est caro, quod carnem assumpsit, non trans- busdam dicentibus, quod cum totum est dictum,
ivil in carnem, sed panis desinens esse quod erat, loium est faclum; aliis autem dicentibus, quod
ita lil caro, quod tiansit in carnem, non assumit panis ante mutatur in corpus, et postea vinum mu-
carnem ialur in sanguinem. Plerique lulius procedenles
CAPUT XXI. affirmant, quod alius sacerdos consecrationem re-
Car eucharhtia sub duplici specie consecratur. petere debet atque perficero. Quoniam, ut tradit
Siniili modo licet sub allerutra specie sumalur auctoritas (41), non dicitur ileratum quod nescitur
utrumque, id est corpus et sanguis, ulraque tamen ante esse factum. Verum ne illa fiat iteratio, vel
species consecralur, et neutra superfluii, ut oslen- divisio sacramenti, nec aliquis scrupulus erroris
datur quod Chrislus humanam naiuram tofam as- vel dubilationis remaneat, consultius et tulius ju-
sumpsit, ut totam redimeret. Panis enim l-efcrlur dicatur, ut iila lalis oblatio sludiosissime reconda-
aJ carnem, et vinum ad animam, quia vinum san- tur, et super aliam totiim of_iciumcelebretur.

(•_!) De cons. dist. iv, c. CUHIitaque.


873 DE SACRO ALTARISMYSTERIOLIBRI SEX. — LiB. IV. 8M
CAPUTXXIII. A principalitercelebranti concelehranl, ct tunc omnes
Quwtilur, uirum necessilaie cogente, velcasu inter- simul consecrant, elconliciuni. Quanquam non-
cedenle,sola punis materia possil in eucharhiium nulli conseniiant, quod qui prius pronuiitiat, ille'
consecrari consecrat : nec aliorum dcfiaudatur intenlio, quia
Et si vinum invenhi non possit, vel aliquo casu aclum est quod intenditur. Consueverunl autm
defuerit, quserilur utrum, necessiiate cogente vel presbyteri cardinales Romanum circurastare ponti-
casu intercedenle, sola panis materia possit in ficem, et cum eo pariier celebrare. Cumque con-
eucharistiam consecrari/slcut sub sola panis spo- summatum est sacrificium de mamf ejus commu-
cie debet eucharistia reservari ? Sunt sane qui di~ nioncm rccipeie, significanies aposlolos, qui cnm
cunt, quod cum verbum el-elementum efficiantsa- Domino pariler discumbentcs sacram de manu ejus
Cramentum, nec forma verboium nec maleria re- eucharistiam acceperunt, et in eo quod ipsi conce-
rum, quas Christus expressit, mutari potest sive: Iehrant, ostendunt apostolos tunc a Domino ritum
dimidiari. Quia sicut vinum sine pane, sic panis'• hujus sacrifieii didicisse.
sine \ino m.nime wmsecratur, cum ulrumque sit CAPUTXXVI
de substantia sacramenti, unde sive aqua pro vinoi Dejtora iiuiitulionis.
mittatur in calicein, sive hordcum pro frumentoi " Postquam cwnatumesl. Quarladecima tuna primi
formclur in panem. Sicut neutrum per se, sic neu- mensis ud vesperam(Exod. xn), Christussecunduin
trum cum alio iranssuhstautialur isi carnern , atit; legis typum pasclia cum apostolis celcbravit, de
mulafur in sanguinem. Nam si panis sine vino, vell quo cum dixisset : Desiderio desideravi hoc pascha
vinum sine pane, mutari posset In carnem aul ini manducare vobiscum untequam paliar (Luc. xni.
sangiiinem : in his regionibus , in quibus alter- Gur hoc dixerit statim ostendit, ul seilicet veteri
iilruminvenirinon potest, lieiie posset alterum sine. paschae imponons finem, novum Paschae substitue-
allero consecrari. Miitusenim ignorantia quam ne- ret sacraineiilum. Accipiens enim panem, benedixit
cessitas, vel negligentia quam difficultasexcusat. ac fregii, dedilquedhcipuiis suis, dicens: Accipiteel
-Alii vero dicunl, quod eum Christus prius conver- comedite,Iwc est enim corpus meum quodpro vobis
tit panem in carnem, et postea vinum mulavil ini tradelur. Similiter et calicem,poslquam cwnavit, di-
sangninem, sicttt evangelicseleclionis lextus osten- cens : Bibite ex hoc omnes, hic est sanguis meusnovi
dit, etsine \ino panem, et sine pane vinum conse- teslamenli qui pro vobh et pro multis effundetur in
crari conlingit. Gravifer tamen offendit, qui negli- remhsionem peccatorum. Hoc facile iu meam com-
genter aut ignoranler altcrulram speciem praeier-. r. tnemorationem(Mallh. xxvi; Marc. xiv; Luc. xu),
mitiit: gravius qui seienler aut sponte, maxime sii Ilac ergo coiisiitutione formati celehramus jugitcr
formain intendil mutare, vel hseresim introduccrc. per mj'slerium, quod semel offerebatur in pretium.^
CAPUTXXIV. Nam ubi veritas venit, figura cessavif,et signum
Cautela quaiulo sacerdos post consecialioneminvenii, esf suhlalum de medio, cum jam non erat res ali-
prwlermissum vinum. qua quae fufura significaretur, sed quae praesens
Qtiid ergo faciendum est sacerdoti, qui post con- pcrciperetur ; mansit lameri figura, donec fuit in
sccrationem vinum comperiat praetermissuin ? Di- veritate completum, quod in similitudine prius erat
cunt aliqui, quod viuum apponere debet, et super- exhibitum. Ob id etiam Clnistus corpus et sangui-
illud solummodo conseciationem rcpetere. Alii, nem suum post ccenam dedit apostolis, ul hoc sa-
quod, apposito vino, panem -consecratum, sicul in, cramentum velut ultimum teslatoris mandatum ar-
die Parasceves, debet immitterej sicque sumere sa- ctius memorise commendarent. Unde novissiinum
crificium. Ego vero semper in dubiis quod tutius; condens hseredibus teslamentym : Vos,inqui!, esth
est, judico prseferendum. qui mecumpermansisiisin tentaiionibus meis, el eyo
CAPUTXX dhpono vobis regnum, sicut Paler meus mihi dhpo-
De diversis sacerdotibus super eamdem hosliam D bitit, ul edatis et bibalh mper mensam meam in re-
celebranlibus. gno meo (Luc. xxnj. Patet ergo cum primam acco-
Cum autem interdum rnulii sacerdotes concele- perunt apostoli eucharistiam, non eos accepisseje-
brent, si forie non onmcs simul consecratoriai junos. Non ideo tamen esl calumniandum Ecclesise,
verba pronunlient. Quseiitur, an ille solus conficiat,, quod a jejunls semper accipitur. Placuit enim Spi-
qui piimus pronunlial? Quid ergo cseteri faciunt, rilui sancto, ul in honorem tanti sacramenti prius
an iteranl sacramenlum ? Poterit ergo coniingere,, in os Cluistiani Dominicum corptis inlraret, sicut
quod ille non conficit qui celebrat principaliter, ett ubique mos iste serva'ur (42). Non enim quia post
ille conliciet, qui secundario celebrabii, et sicpiai cibos Dominus dedit, ideo pransi vel coenati debent
celebranlis inlentio defraudabilur ? Sane dici po- illud accipere, qtiemadmodum illi faciebant, quos
tesl, et probabililer responderi, quod sive piius, , ,arguil Apostolus, dicens : Gonvenienlibusvobis in
sive posterius proferaut sacerdotes, referri debell unum jam noi\ esl Dominicam cmnam manducare,
eoraa inlentio,, ad instans prolationis episcopi, cuii unttsquisquesuam cwnam prwsumil ad manduean-

(J2) VideS. Augustin, Epislola ad ..anuanuro.


P__T_.OL.CCXVII 28
'
875 INNOCENTIlIII VkVJE 876
dttm, et atius quidemesunl, alius ebriusesl (I Cor. xi) . A puTimulti (Apoc. xix), et ol>hoc aqua vino miscc-
Sahator ergo proescriptis ex causis posl ccenani tur, ut Christo populus adunetur. Nani de latere
tradidit eucharistiam, quo autem deinde ordine su- Christi exivit sanguis el aqua (Joan. xix). Si -non
meretur, disponendum apostolis reservavit. conveititur, ubipostconsecrationem existit? et quo-
CAPUT XXVII. modo separatur a vino, cui fuerat in unum commi-
. ?
Qitod corpus Chrisli totum est in pluribus locii sla Prseterea non solum sanguinem exhibet sacer-
simul. dos in bocsaeiamento, si posl consecrationem aqua
Accipiensethunc prwclarum calicem. — Conlinensi pura permanserit, post unam ergo sumplionem ile-
melonomice, ponitur pro conlento. Nam el unus el; rum eodem die communicare non debet, ac si prius
idem et lunc et nunc cl hic ei alibi sacrilicatur alji aquam bibisset. Nam ideirco sacerdos postquam
omnibus, tolus in coelo, et tolus in altari, simul el profudit, eodem die ilerum lion sacrifical, quia vi-
sedet ad dextrara Patris et manet sub specie sa- num purtini,assumii. An foite sicutvinum mulalur
cramenti. Miraris quod verbum Dei juxla sacra- in sacramentum redemplionis, sic el aqua iransit in
menli virlutem totum simul in diversis iocis exi- sacramentum ablutionis, quae de laiere Christi pa-
siit. El non miraris quod verhum hominis juxla vo- riter etfluxerunl. Quis hoc audeat diffinire? Idud
cis naturam totum esl simul in auribus diversorum. B omnino nefas est opinari, quod quidam dicere piae-
Quid quaeris naturam in Chrisli corpore, cum prae- sumpserunt, videlicet aquam in flegma converli.
ter naturam sit ipse nalus de Virgine? Sic ergo Nam et de Iatere Christi non aquam, sed humorem
Christus in diversis locis est unus, sicat in diversis aquaticum, id est flegma mentiuntur exivisse, non
parlibus tolus. Quod autem vinum in calice conse- allendenles quod de Ialere Chrisli duo praecipuaEc-
craverit, palet ex eo quod ipse subjunxit: A'ou bi- clesiae sacramenta fluxerunt, videlicet et sacramen-
bamamodo dc hoc geniminevilis (Luc. xxn). tum redemplionis in sanguine, et sacramentum re-
CAPUT XXVIII. generalionis in .aqua. Non enim baptizamur in fle-
Quare sanguis Chrhli dicalur novum testumentum. gmale, sed in aqua, juxla sentenliam Evangelii:
Hic est sunguis novi et wlerni lestamenli. Velus iVist quis renaius fueril ex uqua et Spirilu sunclo^-
Teslamenlum quod hircorum fuit etvilulorum san- non inlrabil in regnum Dei (Joan. m). Quibusdam
guine dedicalum, promitlebat homini temporalia ; vero non absuidum videlur, quod aqua cum vino
Novum aulem quod fuilChristi sanguine consecra- transit in sanguinem, ea videlicel ralione, quod aqua
lum, promitlit aeterna. Et ideo Testamentum iilud per admislionem transit in vinum, et vinum per
fuit vetns el transilorium, hoc autem novum est et consecrationem transil in sanguinem. Quis eiiim
seteinum. Vel inde probalur aelernum, idest perpe- " ambigal aquam in vinum transire, cum niulto vino
luum, unde novum asseritur, id est ultimum. No- modicum infunditur aquae? Alioquin tota vini sub-
vissimum enim hominis testamenlum immobile per- slantia propter gtiltam aquoemulatur, ut quoddam
several, quia testaloris firmaiur morte, juxta quod fiat ex illis confusum, quod nec sit aqua nec vimim.
docet Aposlolus : Testamenlum, inqnit, in moiluis Sic ergo lota fonlis vel fluminis aqua propler modi-
confirmalum esl, aiioquin nondum valet, dum vivit cam vini siillam in confessionis speciem mutaretur,
qui testalus est(Uebr. IX). Porro Tesfamentum di- nec pahis ille posset in eucharisliam conseor-ui, qui
ciiur non solum Scriptura, sed et promissio qucm- factus est de frumenlo, cui forte mislura fueiat
admodum dicit Apostolus : Ideo novi leslamenti unum granum hordei velavena\ Quid aulem si plus
tnedialor est, ut repromissionemaccipianl, qui vocali apponatur aquae quam vini, erit irrilum saciamen-
sunt. wlernm hwredilalis (ibid.). Et secundum hunc tum ? Oportet quidem quod tantuni vini ihi ponatur,
modum dicitur: Hic est sunguis meus novi el mlerni quod aqua commistum saporem vini retineat. Licet
lestamenti (Malth. xxvi), id est confirmator novse autem diligenti studio vinum optimum sit quseren-
et seternaepromissionis. Sicut Dominus ipse pro- duia, ut sacrificium offeiaiur, vilium tamen vini
nillit: Qui manducal carnem meam, el bibit meum n non maculat munditiam sacramenti. Quocirca si\e
sanguinem, habel vitam wternam (Joan. vi). Unde vinum novuni, quod dicitur muslum, sive vinum
nec primum Teslamentum, ul inquit Apostolus, sine acidnm, quod appellatur acetum, in sacrificium
sunguine dediculum esl. Leclo enim universo legis offeratur, sacrameiitum conficilur et divinilus cou-
mundulo, Moyses uccipiens sanguinem hircorum ei secralur.
vitulorum, ipsum quoque tibrum el omnempopulum CAPUTXXX.
aspersil, dicens: Hic est sanpuis novi lestamenti, Ulrum Christus resurgem sunguinem resumpsilquem
quod mandavit ad vosDcus (Hebr, ix; Exod. xxiv). effudit in cruce.
Ecce quam proprie Moyses verba prsedixit, quibus Jam el nlud inquiratur, utrum Christus resurgens
Christus usus esl in coena. a moituis, sanguinem illum resumpsit quem efftidit
CAPUT XXIX. in cruce. Si enim capiilus de capile vestro non pe-
Utrum aqua cum vino converlalur in sanguinem. rit, quanto niagis sanguis ille non periit qui fuil de
Sed quseritur, utrum aqua cum vino converlalur verilate nalurse. Quid ergo de circumcisione prsepu-
in sanguinem ? Si eonveriiiur ergo sacramenlum, lii vcl umbilici praecisione dicetur? an in resurre-
sanguis est, imo populi, nam aquua multoe sunl po- ctione Chrisli similiter rediit, ad veritalem liumauae
877 DE SACROALTARIS MYSTERlOLIBRI SEX. — LIB. IV. S.8
substanliae? Credittir enim in Lateranensi iasilica A vino misium, secundum quod Dominus ob:u'..t,
scilicei inSanc-tosaiiciorumconservari. Licet a qui- off.ramus. Hinc ergo colligitur, qiiod vinum a.;ua
busdam dicaiur, quod praeputium Christi fuit in Je- mistum Chiistus in coenadiscipulis tradidil. .
rnsalem delatum ab angelo, Carolo Magno qui sus- CAPUT XXXIII.
tulit illud et posuit Aquisgrani. Sed post a Carolo I7(iumfermeitlaiumiranssubslantietur.
Calvo positum est in ecclesia Salvatoris apud Caro- Quaerilur autero , ulruin qui fermentalum sacri-
sium. Meliusest tamenDeo totumcomn.ittere, quam ficai, sacriiicium conficiat, pra_sertim si
negligenter
aliud teniere diffinire. vel ignoranier hoc facial? Superius enim sufficien-
CAPUT XXXI. ter oslensum est, quod Chrisius azymum consecra-
De vino post consecraiionemadmhio vit, cum sacramentum inslituii. Sed adhuc multi
Si vero post calicis consecrationem aliud vinum sacrificant de fermenlato, quibus tanquam vereca-
mittalur in calicem, illud quideni non transil in tholicls Ecclesia Romana commnuicat. Verum haec
sanguinein, necsaiiguini commiscetur sed acciden- quaeslio melius solvenda differlur, ut alias corope-
tibus prioris vini comuiistum corpori, quod sub eis tentius solvatur.
latet, undique circumfundilur, non raadidans cir- B CAPUT XXXIV.
cumfusum. Ipsa tamen accidentia unum appositum
videntur afftcere, quod indeconjicilur, quia si aqua ®uaresub "alia speciesumilur eucharis'ia.
_ Tiibtis autem ex caus;s saeramenluin corporis et
pura fuerit apposita, vini suporem assumit. Contin-
sui Chrislus sub alia specie sumendum
gil accidentia permufaresubjeclum, sieut subjectum saRguinis
ad augendum meritum, ad fovendumsen-
coniingit aecideutia permutare. Ceditquippenaiura . instiluit,
Biiraeulo, et virlus supra consuetudinem operatur. sum, ad vitandum ridiculum. Ad augendum meii-
QuiJam autem volueruut astiueie, quod sicut atjua tnm, quouiam aliud ibi cernitur, et aliudesse cre-
ut fides habeat meritum, cui humaiia ratio
p:;ra per a ^usebenedietoe contactum efficitur bene- diiur,
dicia. Sic unum per sacramenii contactuni cfficltiir non prsebet experiinenium. Ad fovetnlum sensiim,
ne abhorreret animus, quod cerneret oculus, quia
consecratiim, et transit in sanguinem, quorum as-
seitioui lalio minime suffragattir. non consuevlmus carnem midam cohiedcre, vel
CAPUT XXXII. sanguinem humanum pofare. Ad vilandum rid.eu-
Utrum vinumsineaqua consecreiur in sanguinem. lum, neinsultaret paganus, cum id ageret Christir-
ut lta verilas adsit et ridiculum desit. Ad hoc
O,uoe.ilurautem, an irriium sit quod geritur, si nus,
Christus sub specie principalis edulii sumen-
forte praetermitlltur aqua. Cautum cst enim in Ca- £ ergodam eucharisliam, ut sensus fovcreiur
none, quod non potesl calix Domini aqua sola csse, in proposuit
vinum nisi misceatui' uno, et fides tcdificarelur in altero. Fovetur enint
uequc soluin, utrumque (io). sensus in
Et Cyprianus: < Calix Domini non est aqua sola, in uno, dum solifa pereipit; sedificaturfides
vinum sicut Domini allero, dum in co quod videt quale sit illud quod
neque solum, nequc corpus pe- non videt
test esse farina sola, nisi fuerit utrumque aduna- agnosrit. Proponilur autem species panis
et vini, quatenus in sumptione corporis et sanguinis
tum, et panis unius compage solidatum. J HOCqui- Christi doceatur esse perfecta refectio, plena quippe
dam constanter affirmani, dicentes, quod sicut aqua
siue vino eonsccrari non potest, sic vlnum sine refectio cibus et potus esi. Cibi aulem et poius, pa-
transsiibsiantiari non de Iatere nis ef vini est principaliter substaulia.
aqua potest, quia
Chrisli simul ulrumque manavil (Joan. xix). Alii CAPUT XXXV.
vero concedunt, quod si quisquam non intendens Quod sacramenlum allaris simul esl verilas et
bseresim inlroducere, ohlivionevel ignorantia prae- fiqttra.
termisert a-juam, illequidem vehementer est corri- Myslerium fidei. Ex his allisque Scriptusa_verbis,
piendus, et gravitcr, non lamen fil irritum sacra- quidam muiiimentum erroris duceie puta\eiunt di-
inentum. Quod ergo praedictum est, hoc esl verum D centes, in sacramento allaris veritaiem corpoiis et
vinum solum offeni non posse, deteiminaii debet, sanguinis Clirisli non esse, sed imaginem tantuin et
quia reeipii exeeptioncm, hoc modo : non potest speciem et figuram , pro eo quod Scriplura memo-
nisi fiat simplielter vel ignoranler; vel non potest, -rct aliquoties id quod in altaii suscipilur, esse sa-
id est non debet, quia non dicitur possefieri, quod cramentum et mysterium et exemplum. Qui pro-
dejurenon fit; nam et GraecorumEcclesia dicitur feclo laqueum erroris incurrunt, quia nec sacra-
aquam non apponere sacramento. Ait enim Cypria- mcnta Dei reverenter suscipiunt, nec auctoriiates
nus (44): « Si quis de antecessoribus nostris vel Sciipturse con\enienter intefligunt, nescienles Scri-
ignoranter vel simpliciter non observa\erit, quod fturas nequevirtutemDei (Malth. xxn). i_uid enim ,
nos Dominus exemplo facere vel magisleiio docuit, nunquid ideo sacramenlum altaris veritas non est,
polest simplicilati ejus iudulgenlia Domini venia quia figuia est? ergo nec mors Christi veritas est,
concedi, nobisvero non potesl ignosci, qui nunc a *juia figura cst. Et resurreclio Christi \eiitas non
Domino instructi sumus, ut calicem Domini cum cst, quia figura est. Nara et mortem et resu_.ree.io*

(45) De consecr.dist, 2, c. 1-3. (ii) In Epht. lib. n,'epist. 5.


873 * INNOCENTII111VkVJE 880
nem Chrisii figuram et imaginein et similitudinem A per habemus nobiscum m propria foima person-e*
esse mauifeste declaral Apostolus dicens : Chiistus Dicilur ergo roysierium iidei quoniam aliud ihi cer-
mortuus esl pro deliclhnobtrh,el resurrexil propier nitur, et aliud creditur. Cernitur species panL et
juslificalionemnoslram (Rom.iv). Et Pelrus aposto- vini, ct creditur verilas carnis et sanguinisBomim.
lus : Christuspassus esl pro nobis , vobis reiinquens Quod aulem hic dicitur mysterium fidei.alibi dici-
exemptum,ut scquaminivestigiaejus(IPelr. n). Ergo tur spiritus et vita. Spiriius enim est mysttriui)),
mors Christi exemplum ftiit, ul peccato moriamur, secunduin illud : Liilera occidit, spiriius autem \i-
et resurrectio ejus exemplum fuit, ut jusliliaeviva- lificul (II Cor. m). Fides est vita, secundum illud :
mus. Nunquid ideo veritas non fuit? ergo Chiisius Juslus ex fide vivit (Rom.i). Ilincergo Dominusail:
vere mortuus non fuit, et vere non resurrexit; si Verbu qucelocutus sum vobis, spiritus et vita sunt
mois ejus vcl rcsurreetio ejus veia non fuit, absit! (Joan. vi).
Nam propiieta de ipso praedixit : Vere languores CAPUT XXXVII,
nostros ipse tulil, el dolores nostros ipse portavit Quodspeciespanh et vini duubusex causis
\erilas inlelligi-
(Isa. LHI). Allarisergo sacramenlum cst et tur sacramentum.
ct iigura. Verum cum conseciatio perficiat sacraroentuni,
CAPUT XXXVI,_ B et posl consecralionem non sit panis in ahaii aut
Desaeramentoet re sucrumenti. vinum, quis panis esl coiporis, aul quod vinumest
Tria qnippe in hoc sacramento sunt discrela vi- sanguinis sacramcntum? Si dicaiur quod panis qui
delicet lorma visibilis, verilas corporis, et virlus fuit, vcl vinum quod exstilit, profeeto nec illud est
spiritualis. Forma panis vini, verilas carnis et san- corporis, nec illud est sanguinis sacramenttini,
guinis, viilus unitalis et chariiaiis. Primiim octtlo " quia panis transivit in corpus, et vinum transivit
cernitur, secundum animo crcditur, tertium covde in sanguinem. Si vero dicatur, quod species qiue
percipitur. Primum cst sacramentum, et non res ; rcroansil, illa quidem nec consistit ex granis, ncc
secundum cst sacramentum et res; terlium cst res confluilex aeinis, quoniam ex his non provenit ac-
et non sacramentum. Sed primum est sacramentum cidens, sed substantia. Quam ergo similitudinem
gemina. rei, lcrlium vero res geniiui saeramenti, assignabimiis inter sacramentum rei, et iem sacia-
secundum aulein est sacramenluin unius, ct res al- menti? Nam si sacramenta non baberent similitu-
terius. Nam forma panis utramque carncm Chrisli dinem rerum quarum sunt sacraincnfa, non dice-
significat, id est veram et mysiicam Sed vcram ear- rentur proprie sacraraenta, sicut sacramentum ba-
nem el conlinel et significat; myslicamveio signifi- pt smi, quod est ablulio carnis exlerior, similitudi-
c
cat, sed non continet. Sicul unus panis ex mullis nem habet significati, quodest ablutio rnenlis inle-
granis conficitur, et unum vinum ex diversis acinis rior. Sane sacramentum istud in hoc gerit siroiliiu-
coiifluit : sic corpus Christi ex multis roemhris dinem corporis, in quo panis simililudinera reprae-
coinponitur, et unitas ecclesiasticaex divcrsis con- sentat. Species ergo panis sacramenium est corpo-
sistit; in pra?deslinatis,vocatis, justificatis et glo- ris, noii solum ralione rei significata.,verum etian.
lificalis. Nam quos prwdeslinnt.il hoset vocuvit, et ratione contentae.
quos vocuvil hos et juslificavil (Rom.vm). Propter CAPUT XXXVIII.
quod dicit Apostolus : Unus panis et unum corpus Utrum forma ponis et vini, vel speciesaccidenlh el
mttlii sumus (I Cor. x). In cujus roi rypo facla est veiitctscotpoiis divha sinl sacramenta.
arca Domini de lignis setim qusesunt impuliihilia, Sed quscritur : ulrum speciespanis el verifas cor-
et albse spinsesimillima (Exod. xxv). Vinuiii autcm poris unura suul sacramenlum, an diversa sunl sa-
in quantum liquet et rubel, similitudinem sangui- cramenia? Scripium estenim : « Perficiantin nobis
nis significat. In quanlum calet, et redolel, pro- ttia, quaesumus,saciameiila quod conlinenl; _ sed
prietatem chariialis signilical et ostendit. Nam vi- et alihi Iegilur : « Prsssta ut hoc tui corporis et san-
num et sanguinemoperalur, et excitat chariiatem, y guinis sacramentum non sit nohis realus ad poe-
quia cor bibentis exhilaral el dilatat. Patet ergo nam, t prsclerea cum eamdcm rem sanctam signi-
quod subsianlia corporis el sanguinis Christi est fieenl, videtur quod sit idem sacramentum. Sed
sacramcntum el res, sed alterius sacramenti res, et cum diveisa sinl signa, videtur quod diversa sunt .
alteritis rei sacramenlum. Est enim res primi, qttia sacramenla. Sunt sane qui dicunt, quod forma pa-
significaiur et coniinetur a primo, videliceta forma nis el vini sunt unum sacramentum, non propier
visihili ; et est sacramenlum lertii, quia significat unum signififatum, sed propter unttm contentum.
ct eflicit terlium, videlicel unitatein ecclesiaslicam. Species atilem panis el verilas corporis sunt unum
Illud ergo sane debet intelligi quod Dominusail : sacramenlum, non propler unum contenlum, sed
Pauperes semper habelis vobhcum, me aulem non propler unum significalum. Hi dehent concedere,
semper habebilis (Mullh. xxvi). Ne viderelur esse quod sicut diversoeres propter idem significalum,
conlrarium illi, quod alibi dicit: Ecce ego vobiscum idem suut saeramentum, sic eadem res propfer di-
sum omnibusdiebus usque ad consummationem sce- versa significala diversa sunt sacramenla. Quihus
culi (Malth. xxvni). Chrislum enim hahemus no- ohjicilur, quod si speciespanis et vcriias corporis
hiscum, sub divini specie sacramcnli, et non sem- idem sunt sacramenlum , cum -speciesuanis sacra-
m DE SACROALTARIS MYSTERIOLIBRI SEX. — LIB. IV. 882
meiitum sit corpoiis, ergo veritas corporis.idemest A meniuro, id est sacrum signiflcans, ct sac.um si-
sacramentum, ei ita sacramenttimesl sui. Nonpro- guaium.
venit, quia species panis est quoddam saciamen- CAPUTXL
tum, quod est veiitas corporis, et est quoddam Quod sacramentum consislit in liibus, in rebus, fa-
quod non est illa , quoniam est duo siguificata di- ctis et verhis.
versa. Alii vcro dicunl, quod sivc sint diversa si- Saciamentum verOconsistit in tribus, rehus, .a-
gnificata,sivediversa sint significatitia, semper di- clis et verbis, secundum proprielatem, simiiitudi-
versa sunt sacramenla. Quos oportei concedere, nem el inteiprelalionem. Leo namque secunduin
quod in altaii ad minus sunt qitaluor sacramenla, proprietatem designat diabolum, unde : Adversus
videlicet species panis, et species vini, veritas car- vester diabolus'tanquam leo rugiens circuil, quwrens
nis ct veritas sanguinis. Prselereacum panis et vini quem devorel(I Petr. v). Seminare secundum si-
diversa sint accidentia, ut sapor, odor, pondus cl niililudinem significat praidicare, unde : Exiit qtti
color,-quantilas et figura, videtur quod singula per seminat seminaresemen suum el alhd cecidilin ter-
se sint varia sacrameuta. Nara qua ratione polius ram bonam, aliud supra peiram, uliud inler spinus
unum, qnam aliud dicendum est sacramentum? Sed ( Luc. vin ). Einmanuelsecundum interpreiationem
cujus rei sacramenlum est odor aul sapir? Potesi B significal Christum, unde : Yocabitur nomen ejus
non incongrue responderi^ quia oninia simnl ac- Emmanucl,qu6dinlerprelalurNobhcumDeus(Matth.
cepta, sunt unum eucbaristise sacramentum, eo i). Res utaqua baplismi, vcl aqua; facliim ut si-
quod nullura sacramentum lotum significet per se, guaculum crucis; veibum ut invocatio Trinitatis,
sed omnla simul panis speciem repraesenlant, quae Singula reperiuniur in boc excellentissimo sacra-
corpus Christi continet, otsignilicat. mento; res, id est corpus et sanguis; factum, id
CAPUT XXXIX esl csus et potus; verbum, hoc esl corpus meum,hic
Dedislinclionesignorum, ubi oslcnditur quod sacra- csl sanguh meus (Matth. xxvi).
menium aclive el pas*ivedicitur. CAPUTXLI.
Signorum atitem alia sunt naturalia, et alia po- Quod sanguis Chihti duplicilerinlelligilur in remis-
silha. Naturalia gtint, quse secundumnaluram si- sioncmpeccatorvmeffusus.
gnificaut.Quorufliqusedamsunt quseper anlecedens Qui pro mullis effundeturin remissionempeccalo-
significat subsequcns, ut ruhore vespertino signifi- mm. Pro solis praedestinatiseffusus est, quantum
calur serenilas matutina. Alia sunt"quse per COB- ad efficientiam.Sed procunclis hominibusesteffusus
sequens significanl antecedens ut fumo vel cinere c' quanlum ad sufficienliam.Effusio quippe sanguinis
significalur ignis. Positiva suiil illa quse secundm.. jusli pro injuslis tam fuit dives ad prelium ut, si
impo.Miioneinsignificant,qu_.iu:n alia sunf-siguuw Unkei-siias crederel in rcdcmplionem, nullum om-
rei sacrse,ut se.pens oeueusercctus in eremo (Num. ninodiaboli vincula relinere.it.Peccalumauteni duo-
ixi). Aliasunt signa rei non sacrae, ul arcus irium- busmodis remitlliur, quoad meritum culpv, clquo-.
phalis erectus in bivio. Signorum rei sacrae, alia ad debitum poeiup. Meritum culpae remilliltir pet
suntsacra, ulbaptisraus; alia non sacra, ut agnus sanguinis fldem, quia justificamur a culpa; debitum
paschalis. Sacra sunt signa Novi Teslamenti, non poensevemittitur per sanguinis pretium, quo redem-
sacra Veteris. Quamvis enim utraque sint signa rei pti sumus a pcena.Omnesenim auasi oveserravimus,
sacrse, id est rem sacram shjnifirantia, nou tamen unusquisqueinviam suam declinavil.El Dominuspo-
utraque surit sacra signa, id est justiflcantia; licet suit in eo iniquitates omnium noslrum. Vulneratus
iionnulli dixerunt, legaliajustificasse. Haecest enira est propter iniquitales noslras, attrilus est proptcr
differentia inter legalia et inter evangelica sacra- sceteranoslia, disciplinapacis noslrw super eumfet
menta, quod illa significabant tantum etnon justi- licore ejussanali sumus. Verelanyuores nostros ipse
ficabant, ha_cauiem significantci justificant. Verum portavil (Isu. tm). Quia ergo justus injustc puni-
quqndogue large quandoque stricle saciamentum D lus, injusti juste sunl liberati. Assumpsit enim poe-
accipiiur. Large secundum quod omne signum rei nam in se pro omnibus, ut daret per se graliam
sacrae, sive sil sacrum, dicilur sacramentum ; unde universis.
signalegalia sacramentadieuntur : stricte secundum CAPUT XLII.
gu<:dsacrum soltimmodosignum djcitur sacramcn- Qttod sumptio eucharistiw non esl nimium diffe-
litm. Sacrameiilum autem et active et passive dici- renda.
tur, quasi sacrum signans, vel sacrum signatum. Ilcec quoliescunquefeccritis.lnp_reepi'Oiiocorpo-
Nam nomine gacramenii quandoque signum rei, lis et sanguinisChristi, magua est nobis adhibenda
«{uandoqueres signi viuie nuncupatur, secundum discretio. Cavendumest enim, ne si nimium difie-
quod sacraineniumaccipilur pro re sigui, sacramen- ralur, niortis periculum ineurratur, Domino proie-
ttim dicitur a sacro et secreto, quasi sacrum secre- sfante: JVtsimanducuveriliscarnemFilii hominis, el
tiun. Speciesergopanis dicilur sacramentum active, biberitisejus sanguinem, non habebilisviiam in vo-
id estsacrum siguificans; unitas aulem Ecclesisedi- bis (Joan. vi). Si vero quis indigne suscipiat, judi-
titursacramciilumpassive, idest sacrum signatum. cium dainnationis incurrai, Apost.lo testante : Qui
Corpus Domini cum uiro.jue modo dieitur sacra- madducalet bibii ii,digne,judkium sibi mandttcata-
885 INNOCENTIIIII VkVJE 884
•bibii(1 Cor. xi). Ideoquejuxta voeem ejusdem Apo-.k principioapudDeum,perquemomniafactasunt quod"
stoli : Probel seipsumhomo, el sic de pane illo edal que carofaelumest,elhabiluvilinnobis (Joan. i).Nam
et de culicebibat (ibid.) Ingens itague nohis videtur illud quidemruminare,medela salubris est, supermel
vel indicitur bene vivendi necessilas, ne corpus Do- et favum(Psal. xvm), dulcisfaucibusanimaediligen-
mini vel indigne sumendo snmamiisjudicium, vel tis. Sedtanluscibusvaldepaucorum, etsoliusmenlis
sumere eessando nilii.omintis incuiramus peiicu- pabulum, quotune animaplenissimesatiabilur, cum
luro. Necessario quippe sumenJus est Agnus, ut a Yerbum ipsum in aeternafelicitate gustabit. At ille
vastante angelo prolegamur, nec exire possumus de qui corpus assumpsitet animam, ut sanaret etani-
-Egj-pto nisi celebrando phase paschalem agnum mam et corpus, pigraenta sua pi-ovidachariiatis
edamus (Exod. xn ). Dixeiit ergo quispiam commu- arte composuit, quibus lelargicam menlem segro"i
nican ium esse quotiJie, dixerit alius quotidie com- renovata quotidiesuse salulis conimemoialione per-
iiiunicandum non esse, fiat untisquisque quod pie celleret, et edentulam, id est sine denlibus plebein
credideiit faciendum. Non enim litigaierunt ad in- (qua; verbum antiquum et seternum principiunr,
vicem, nec alter alteri se proeposuilZachseus( Luc. quasi solidum cibum ruminare non poteral) hoe
xix), ei ille cenlurio cum alter eorum gaudens in dulcissimo confeclo liquamine in pauis et vini sa-
donio sua Chrislum recepil', et.alter eoium dixit: g eramento consuefacere sorbillare.
Domine, ncn snm dignus ul inires sub tectum meum CAPUT XLIY.
(Matlluviu). Audi quid super hoc sentiai Augusti De diversis causis institulionis
nus : « Quotidie, inquit, eucharistiam recipere, nec: Sapientia Dei, qua per visibiiia manifestat, volens
laudo nec \itupero, omnibus diebus tamen Domi- evidenter oslendere quod ipsa cibus est animarum
nicis horlor. Si tamen mens in affectu peccandi est, quoJ carnem assumptam proposuit in edulium,
gravari magis dico eucharistiae pcrceptione, quam ut per cibum huroanilalis invilarel ad gustum di-
purificaii. Et licet quis peecato mordeatur, si ta- vinitatis, de quo dicit Psalmista : Guslaleel videl»
men peccandi de caeteronon habeat volunlalem, et quoniam suavis esl Dominus (Psal. xxxiil). Tolum
«atisfaciat lacrymis el oi-alionibus securus accedat. ergo Chrisius se exliibet nobis in cibum, ut sieut
Ssd hoc de illo loquor, quem mortalia peceata non divinitate nos reficil, quam spiritualiter guslamus
. gra\anl; cautum est enim in canone, quod si non corde, ita nos humaniiate reliciat, quam corpora-
frcqucnlius saltem ler in anno omnes coinmunicehl, liter ore comedimus, ut ila de visibilibus ad in-
quod nolunt ecclesiaslicis carere luminibus ; in visibilia, de temporalibus ad aeterna, de terrenis
Pascha, Pentecoste, et Natati. » ad ccelesiia, de humanis ad divina nos transferai.
CAPUT XLIII. C Ego sum, inquil, panis vivus qui de cmlodescendit
Quod sucramenlum ulluris est commemoratiomorlis (Joan. vi) ; ecee eibus divinilatis. Ei panis quem
Chrisli. ego dabo , caro mea est; ecce cibus humanitalis.
tii mei memoriamfacialis. In hoc sacramento no- Panis igitur angelormn facfus est cihus hoiiiinuiu
bis quotidie mortis Chrisii memoria lenovatur, sic- (Sap. xvi), secundum illud propheticum : Panem
ut Apostolus determinat, dicens : Quotiescunque : angelorum manducavit homo (Psal. LXXVH).Qua-
manducaverith panem hunc, et biberitis calicem, tenus qui secundum animam cibiim divinitaiis ac-
morlem Domini annuntiabitis donec venial (I Cor. cipimus, eliam secundum carnem eibum humani-
xi). Propter quod ipse dicebat apostolis: Hoc fuciie: tatis sumamus, quoniam sicut anima rationalis et
in meam cominemoralionem(Luc.xxu). Ilane ulli- caro unus est liomo, ita Deus et homo unus est
mam sui memoriam Dominus nobis dereliquil ,, Christus. Et quia homo per gustum mortem incur-
quemadmodum si quis peregre proficiscensaliquod[ ril, per gustum quoque vilam acquirit, quatemis
pigniis ei quera diligit derelinquat, ut qttolies tunc; unde mors oriehatur inde vila resurgeret. Diclum
illud aspexerit, ipsius debeat amicitias memorari, est quippe de illo: Quacunquedie comederis,moite
quoniam is si peifecte dilexerit, absque magno fle- morieiis (Gen. n). Dicitur autem de islo : Si quis
lu vel desiderio nequil illud aspicere. Ideoque hoc munducuverilex hoc pane, vivet in wlernum (Joan.
Salvator instiluit sacramenlum, ut quia venerat vi ). Cibus ille morlalis pependit in ligno scienlioe
ejus hora qua de-mundo transiret adPatrem, quia honi et n:ali; cibus iste vitalis pcpcndit in ligno
verum erat quod dicebat apostolis : Quo ego vudo, vitae, quod est in medio paradisi. lllud fuit lignum
vos non poteslh venhe ( Joan. xm). Nam el Petro inobedienlia. ad quod homo manus extendil, ut
diccnti : Domine, quo vadis? Respondil : Quo ego fieret sicut Deus , juxta quod illi serpens promise-
vado, me sequi non potes (ibid.). Compelenlem illis ral: Eiilis sicut dii, scientesbonumct mctlum(Gen.
haeredilatem proscribens, visibilem sui memoriam III ); istud autem lignum est obedieutise, in quo
commciidaral. Hoc, inquit, facite in meam comme- Deus manus exlendit, et factus est homo, juxia
morationcm.Non eniro solura Scripturaruin eom- quod dicit Apostolus : Exinanivit semelipsum, for-
niemoralionem ad hoc sufficerejudicabat, qui letar- mam servi accipiensin similitudhtem Iwminumfa-
gicum venerat aegrotum sanare. Quanta namque clus, el habilu inventus ul homo; faclus obedicns
pars nosiri capit illud quod in E\angelio opliinis usquead mortem, mortemaulem crucis (Philip.u).
unguenlis fragrat, antidotum Verbum, quod erat in U( ergo suam erga nos charitalem ostendercl, cfc
88b DE SACROALTARISMYSTERIOLIBRI SEX. — UB. V. "880
nostram-erga se charitalem accenderet, qui dedit A nitas , corpus et anima. Cum ergo Christus sccun-
se pro nohis in pretium, ipse tribuit se nobis in dum naturam divinam trihus modis in rebus.exi-
cibum, ac per prelium se dedit oro nobis in mor- steret, localiier in co_lo, personaliter in Verho ,
tem et per cibum se tribuit nobis ad vitam, ut mor- sacramenlaliter in altari. Sicut enim secunduir
tem nostram sua morte perimeret, et vitam nostram dhinilatem totus essentialiter esl in omnibus re
sua vila nutriret. Panis iste si digne manducalur, bus, ila secundum humanitatem totiis sacramen
impinguat: et calix iste si digne bibitur, inebrial, laliter est in pluribus locis. Hujus sacramenii vir-
non corpus sed cor, non ventrem sed mentem. tule possibile fit, ut qui de lerra sunt, in coelum
Unde : Ppculum luum inebrians quam praeclaruin ascendant. Ait ipse enim Salvafor : Nemo ascendit
est (Psal. xxn). Per hujus ergo sacramenti virtu- in cxlum, nisi qui de cmlo descendit Fiiitts ho-
tem, universsevirlutes augentur, et omiiiuro gra- minis, qui est in cwlo (Joan. m). Unum el idem
tiarum fructus exuberant. Is -enim iri hoc sacra- est Filius Dei , qui de coelo descendit, Filius ho-
mcnlo sumitur totus et integer, qui est fons et minis qui aseendit in coslumChrislus Jesus, cui
origo totitis virtutis et gratise. Per crucis mjrste- lanquam suo capili cuncla membra corporis annc-
rium eripuit nos a potestate peccali. Per euchari- cluntur, omnes qui per fidemhujus sacramenti ser-
sliae sacramentum liberat nos a tolunlate pec- B vant unilalem Spiritus in vinculopucis(Ephes. iv).
candi;nain eueharislla si digne sumatur, a malo Et sieul unum corpus , una persona, unus Chrislus
liberat, et confirmat in bono, venialia delet et ca- cum suis membris in coelum ascendit, dicitque
vet irorlalia. Unde cum praemitlimus in oratione gratulabundus gloriosam Deo repreesenlans Eccle-
Domiuica: Panem nostrum epiousion, id esl super- siam : Jfoc nunc os ex ossibus meis, el caro de
subsfantialem, da nobis hodie, stalim adjungimus: came mea (Gen. n), et ostendens secum iila in
El dimiite nobisdelila nostra, et ne nos inducas in unam convenisse personam. Erunt, inquit, duo
tentaiionem.Sed libera nos a malo. Amen (Matih. in carne una (ibid.). Hoc autem, ut inquit Apo-
vi). Quia per panem istum coelesiemliberamur a stolus , magnum sacramenlum est hi Chrislo et in
tLalis pr_e.eriiis, praesenlibus, futuris. Dedit ergo Ecclesiq (Ephes. v), quod Eucharistia simul effi-
nobis hoc sacramentum salutis, ut quia nos quo- cit et figurat, secundum quod Dominus ait: Qui
tidie peccamus, et ipse jam mori non potest; per munducal meam camem el bibil meum sanguinem,
hoc sacranientum, quod in memoria mortis ejus in me manet et ego in eo (Joan. vi).Per id ergo
accipimus, remissionem peccatorum quotidie con- quod suscipit ipse de nostro, accipimus ipsi de
Sequamur. Nom enim solum lavit nos a peccalis suo, tam insolubili nexu conjungimur, ut qui est
no-lris in sanguine suo, quando sanguinem suum C unum cum Paire per ineffabilem unilatem, fial
fudit pro nobis in erucis patibulo, verum etiam unum nobiscum per admirabilem unionem , ac pcr
quolidie nos lavat a peccatis nostris in sanguine hoc, ipso communiter mediante, cum Pafre unum
suo, quaudo ejus sanguinem nos accipimus in ea- eflicimur.Paler sancle, inquit, serva eos in nomine
licis poculo. Ascensurus ergo Christus ad Patrem tuo, quos dedisti mihi, ut sinl unum sicut nos. Non
quia promisit apostolis eorumque sequacibus, vo- pro eis aulem rogo lantum, sed et pro illis qui cre-
biscumero cunciis diebususque ad consummalionem diluri sunt per verbumeorumin me, ut et ipsi, iit
swculi (Matlh. xxvm), voluit remanere cum illis nobisunum sini, __munduscredal quia tu me mi-
non solum par inhabitantem gratiam , nec per di- sisti (Joan. xvn). Rogat unitas pro unione, Ver-
vinam lantum essentiam , verum etiam per corpo- hum cum Patre unum est in nalura, homo cum
ralem praesentiam. Et ideo istud sacramenlum in- Verbo unum est in persona, membra-sunl unum
stituit, in quo praesens est nobiscum, sub alia cum capite. Primum est in juslitia, poslmodum
quidem forma",sed in propria vere substanlia. Con- aulem in gloria, quoniam qui adhmret Deo, unus
gruum erat enim, ut Deus qui hominem quem Spiritus est cum eo (1 Cor. vi). Z7( ergo justitia
plasraavit, fecit ad imaginem el similitudinem unum sint, cognoscut mundus quia tu me mishti,
suam , expressius insigniret, Disposuit ergo coe- ul autem et gloria unum sinl, voloul ibi ego sutn,
leslis allitudo consilii, sicut tres sunt personse in el illi sint mecum, ulvideant clarilalem quam de-
uiiitate substaniise, Pater, Verbumel Spirilus , ila disli mihi, quia dilexhti me anle conslitutionem
tres essent substantise in unitate personse, divi- mundi (Joan. 5.vn).

LIBEH QUIINTUS.

CAPUTPRIMUM. ut in sui memoriam hoc faceremus. Idcirco tria


De signhqttm lerho toco fiunt super oblatam cl ibi commemorandaproposuitEcclesia, scilicet ejus
calicem. beatam passionem, nec non ab inferis resurre-
Utidcet memoies.Qnia Dominusipse pracceperat, etionem, sed et in coolos gloriosam asccnsioncm.
887 INNOCENTIIIII PAPJE 888
Qiiorum primum, id est passio, excitit charitalem; A dictum super hac re polui repcrire, dieam salva
secundum, id est resurreclio "{.orroborat fidetn; fide quod sentio sine praejudiciosentenfisemelioris.
terlium, id est ascensio la._i.icat spem. Quid enim In canone siquidem aliud verba siguificant, et aliud
roagis in nobis charitatem accendit, quani quod signa prsetendunt. Verba namque principaliter
proprio Filio suo non pepcrcit Deus, sed pro nobis specfaiU ad eucharisliam consecrandam, signa
omnibus tradidil illum? (Rom. vm.) Chrhtus aulem vero priucipaliler ad hlstoriam recolendam. Nam
pro ttobis faclus esl obediensusque ad morlem, mor- verbis utimur ad conseerandum panem et unum
tem autem crucis (PI.il. n). Quid in nobis magis fi- in corpus et sanguinem Jesu Christi; signis utimur
dcm confirmal, qtiam quod Christus resurrexil a ad recolendum ea qua. per hebdomadam ante pa-
morluis prknftiw dormienlium ? Quoniam quidem scha gesta sunl circa Clirislum, Patet ergo quanlum
per horninemmors, et per hominemresurrectio mor- ad oidinem eucbaristiae consecranda., quod capi-
tuorum. Stcul et in Adam omnes moriunlur, ila et tulum istucl : Qui pridie quam paterelur, in fine
in Clnislo omnes vivificabunlur (I Cor. xv). Quid canonis subjici dehuisset, quoniam in eo consecra-
magis in nobis aniplilical spem, quam quod Chri- tio consummatur. Scd quoniam impedisset ordi-
slus ascendensin allum caplivam dttxil cctplivilalem, ncm historia. recolendae, quia quod ftiit geslum iu
dedit dona IwmhiibusfEphes.iv),ut ubi esl ipse illic *' medio, poneretur in fine, providus canonis ordi-_
sit et minister ipsius? Quia vero dicil Ecclesia, nator, ut ordinem servaret historiae, quasi quadam
memorem se Dominicse passionis, statim acerbio- necessitale compulsus, eapitulum istud : Qui pridie
rem speciem illius passionis commemorai, recolens cfuampateretur, quasi cor canonis, in medio eol-
in quinque crucibus quinque plagas. Deinde per locavit, ut quaeseq.itintur inte.liganlur prseeedere,
partes Dominica. passionis prosequitur sicut sub- secundum illam figuram, qua s;cpe fit, ut quse
sequens exppsilio declarabit, Abhinc igilur usqtie nanalione succedunt, intellectu praecedunl. Vel
dum corporale desuper calicem removetur, Domini pofius , ut tam litterae uuaiu historia. suus ordo
.passio memoratur. Nam ubi dicit sacerdos ; Ho - serveiur. Dicatur itaque, quod signa pertinenl ad
sliam puram, hostiam sanclam, hosliam immacula- liisloriam recolendam. Sed verha non pertinent
tam, panem sanclum vitw mternw, et culicemsalutis ad eucharistiam consecrandam, imo pertinent ad
perpeiuw- Quinarium crucis signaculum imprimit eucharistiam consecratam hoc modo : TVostui
super oblalam et "calicem, significans illa viventis servi, videlicet sacerdotes, el ptebs luu sancla, scili-
petrae foramina , in quibus residet immaculala cet populus Christianus, (nam quod populus agit
columba fructuose nidificans. Cum inler praedictap voto, sacerdotes peragunt mj-sterio,) offerimus
cmcis quinque signacula, quinque dilecti sui pla- prwclurm majeslati iuw, id est prae cseleris clarse.
gas, videlicet duas manuum, totidem pedum, et Nam si justi fulgebunt sicul sol in regno Patrh
(inam laleris, fida tenet et conlemplatur memoria. eorum (Mallh. xm), quanto clarius divina prseful-
Tres autem sacerdos communiter facit super obla- get majesias. J)e luis donis, id est de frugibus^
tam et calicem, quoniam in tribus verbis ulrumque segetum, quantum ad paneui qui conseeratus est
pariter intelligitur. Nunquam enim in crucis si- in carnem. Ac datis, id est ,de frugibus arborum,
gnaculo panis separatur a calice, nisi cum sepa- quanlum ad vinum quod esl consecraiuni in san-
ralim nominatur in canone. Verum ereeta pars guinem. De his, inquain, et illis offerimus hosiiam
crucis solummodo super panem, transversa vero puram, hostium sunctum, hostiam immaculaiam, id
usque super calieem debet protendi, quoniam erecta est eucharistiam , immunem ab omni culpa vel
pars crucis corpus Christi sustinuii, et brachia peccalo originali, veniali, et criminali; vel puram
transversa distendit.. quanlum ad cogitationem; et sanctam, quanlum
ad loculioneni; immaculalam, quanlum ad opera-
CAPUT II. tionem, quia -peccatum non fecit, nec esl invenlus
consecrationem eucharhtiam D dolus in ore ejus (Isa. LIII). HOCest, panem san-
Quare post signa super
ctum, id est saiiciificanlem; datorem vilw mlernm,
fiunt.
quanlum ad stolam carnis; el calicem salutis per-
Hine oritur qusestio non prsetereunda silenlio,,' peluw, quantum ad stolam animse. Secundum illud:
cuni enim plene et perfecte sit consecratio cele- Ego sum panh vivus qu%de cmlodescendi. Si quis
brata, (nam materia panis et vini jam transivit in manducaveril ex hoc pane vivet in ^wlernum(Joun.
suhslantiam carnis et sangttinis.) Quare super eu- vi). Supra quw propitio, Domine, nobis luo sereno
charistiani benedictam et plenissiroe consecralam vullu, id est placabili respectu, dignerh respicere.
adhuc l.enedictionis signum Imprimitur, aut aliud Non quod vultus ejus mulelur aliquando : sed
verbum consecrationis, profertur. Imo talia qu;e- lunc Deus illuminat suum vultum super iios, et
dara subjunguntur in canone, quse videntur in- serenat, cum miserieordiam suam super nos_/_xhihet
nuere, quse nondum sit transsubstantialio consum- et dcclarat. Secundum illud Psalmislse : Ill/iminel
mala. Ego super hac quaes.ione vellern poiius do- vulium suum super nos et misereatur nosiri (Psal^
eeri quam docere. magisqtie referre quam proferre LWI). -
gcttleiuiam. Y_rum quia nihil, a majoiibus aiiquid
889 DE SACROALTARIS MYSTERIOLIBRI SEX. — LIB. V. 890
CAPUT III. k complacui(Matih. m, xvn). Oblaiio vero Melchi-
De figuris Novi Teslumenli qttw prwccsserunl in sedcch lam proprie novum sacrificium praesignavit^
Veleri Testamento. ut inde prsediclum sit : T» es sacerdos in wternum
Sicuti accepla hubere dignatus esi muneruAbel.... secundumordinem Melcltisedech(Psal. cix). Qui per
AJverbium isiud sicuti similitudinem innuit, non omnia, secundum Aposlolum, absimilatus Filio Dei,
exprimit quantitatem. Multo quippe acceptius est manel sacerdosin perpeluumu (Hebr. vn). Abel di-
hoc saerifieiuni, quam quod obtulit Abel, quod cilur puer. non tam a pueritia, quam a puritale,
oblulit Abraham, quod obtulit Melchisedech. Vide- secunduin illud : Ecce puer meus electus qttemelegi',
tar enim amplius res quara umbra, verifas quam posui super ipsum spirilum meum (Isa. XLII).Abra-
ligura. Ipsam ergo similitudinem magis quam ham dicitur patriarcha, non tam Israelilicaeplebis
qnaniitatem debemus atlendere. Similes ergo offe- quam populiChristiani : illius percarnem, hujusqua
rendo sumus Abel, si recte quidein offerentes, per fidem, secundum illud : Non ulira vocabilur,
reete T_ih.lon.inusdividamus, quod quia Cain non nomen luumAbram, sed appellaberh Abraham, quia
egit, peccavit (Gen. iv). Sua namque recte, cui patrem muliarum geniium conslilui te (Gen. xvii).
debebat, obtulit Deo, sed retinuit sibi seipsum, Melchisedechinterpretatus est rex justitim, deinde
-et cor suum auferens Deo, male divisit. Ahel au- B rex Salem, id est pacts propter illud quod legitur :
tem aecepium Deo justus in corde obtulit holo- Orieturindiebusejusjustitiaetabuudanliapachdonec
caustum, quia non se sibi retinuit, sed Deo se auferatur tuna (Psal.LXXI).Sanclumsucrificium,im-
lotum subdidit el impendit. Et ideo respexit Deus maculalam hostiam, hoc addidit in canone Leopapa.
ad Abel et ad munera ejus. Ad Cuin autem et ad ejus CAPUTIV
munera non respexit (ibid). Prius respexit ad Abel, De signis quw quarlo loco fiunt super oblatum et
et postea respexit ad munera, quia non offerens calicem.
plaeuit a munerihus, sed munera placuerunt ab Supplices le rogamus..,.. Dicto hymno, post cos-,
offerenle. Similiter Abraham egregia fide tolum se nam exiit Jesus in montem Oliveti trans lorrentcm
prius offerebat Aliissimo, et propferea cum sua Cedron et progressus pusillum prociditin faciem
duccret offerenda, placidas hostias offerebat, quod suam orans et dicens : Puler, si fieri potest, trans-
ut nos scienies imitaremur, patrios ab illo Deus fer hunc calicem a me. Sed et secur.do et tertio
exegit affectus. Tolle, inquit, filium tuum unige- ahiit, et oravit, eumdem sermonem diccns. Et
nilum quem diligis Isaac, el offer illum in holocau- fttclusin agonia prolixius orabat, et factus est sudor
stum super unum montium quem dixero libi (Gen. n ejus sicut gultw sanguinis decurrentis in lerram,
xxn), sfatimque promptum et obedientem invenit, tunc venil ad dhcipulos suos, dicens : Surgile, eamus,
imo nobis oslendit. Melchisedech quoque, nisi se ecce appropinqttat qui me tradel. Tradiior autem
prius acceptum Deo sacriflcium obtulisset, futuro- dedit eh signum, dicens ; Quem osculalus fuero, ipsa
rum causas minime prsevidisset, quarum intuilu #st, teneteeum. El confeslimaccedens, osculatus est
mysticum panis et vini priraus olHulit sacrificium. eum (Luc. xxn ; Joan. xvm). Jesus i^ilur quia pro-
Eral enhn Dei sacerdos Allissimi (Gen. xiv). Nos cidit orans et dicens: Paler si fieri polest, sacerdos
ergo assistentes ad offerendum, si recte dividimus inclinans orat, dicens : Supptices te rogamus... per
prius, nos ipsos in sacrificium offeramus, _arieti- osculum altaris repraesentans osculum proilitoris.
jiam propter viam , feritatem laurinam , hirci- Qula vero factus in agonia prolixius orabat lertift
namque luxuriam jugulanles. Juxta quod in Psalmo dicens sermonem eumdem, sacerdos facit tres
canlaYimus: Hotocausla medullata offeram libi cum cruces, primam ct secundam distincte super obla-,
incenso arietum, offeramtibi bovescum hircis (Psctl. tametcalicem dicendo : Sacrosanclum Filii tui cor-
LXV).Ac deinde sicut munus Abel, sicut sacrifi- pus el sanguinetp, terlio signando seipsum in fa-
cium Abrahae, sicut hosliam Melchisedech, vola ciem, cum dicit: Omnibenedictionecwlestielgralia;
nostra Dominusacceplabit.Verum non solumoffeien- 0 repleamur. Forte propter sudorem corporis crucem
tibus.sed eiiaminipsisoblalionibus debemus simi- iniprimens super corpus, et propler guitas sanguU
Iitudinem intueri. Nam illa vetera sacrificia, hocno- nis crucem imprimens super sanguinem, et quia
.uni sacrificium figurabant. Quid enim per raunus procidit in faciem suam orans, imprimit sibi cru-_
Abel offerenlisde primogenitis gregis nisi Cbristus «em in facie. Vel potius per duas cruces, quas facit
exprimiturpritnogenifusinmullis fralribus (Rom.uu). sacerdos super corpus et sanguinem, designantur
Quia sicut Abel invidiosefuit interfectus a fratre, vincula et flagella. Vincula, quibus ligatum est
sic ipse maliliose fuit occisus a populo Judaeorum, corpus; flagelia,quibns illisus est sangnis ejas. Nam
NamsecundumApocalypsimJoaunis: Ipse est Agnus devineulis legiiur: MinhiriJu4worv.m comprehen-
qui occisus esl ab origine mundi (Apoc. xni). Quid deruntJesum, el ligaverunl, etjoincientesdnxerupi
per sacrifieium Abrahse dilectum et unicum filium et tradiderunt Pilato (Marc. \v). De jlagelus legi-
offerenlis, nlsi passio Domini designalur ?De quo lur : Apprehendit Pilalus Jesum, el flugetlavn
dititAposlolus :Dilecto Fihosuo non pepercitDeus, (Joan. xix); cujus livore sanali surous. PeF terlianj
sed pro nobis omnibustradidil illum (Rom. vm). vero crucem quam sacerdos sibi in faciem facit,
Hicesi, inquit, Filius meusdileclus in quo tn\hi ben$ rccolilur illud, qui cxspuebant in faciem ejus, ct
INNOCENTIIIII PAPJG «»*
891
in faciem ci dabar.l, et velantes faciem ejus, A sacramenta, ae quibus scnpium est : Allaria lua,
alapas
dicebanl : Prophelha nobis, Christe, quis est qui le Domine virlulum (Psal. LXXXIH). Quaevero sintilla
xxn.) quse petit in sublime altare perferri, determina.
peicussii? (Luc.
CAPUT V. subdens : Utquolquol.....
De ministerio angelorum qui semper in sacrificie Memento,Domine. Orat pia mater Ecclesia, non
prwsentesexhlunt. solum pro vivis, sed etiam pro defunctis, et eos
Jube hwc perferri per munus Tanfoesunt pro- sacrosoUalionis inlerccssione commendat, certis-
fuuditatis ha_c verba, ut inlclleclus humanus vix sime credens, quod sanguis ille pretiosus, qui pro
ea sufficial penetrare. Nam et B. Gregorius tanti mullis effusus est in remissionem peccatorum, noip
saeramenli dignus interpres quoJam in loeo de solum ad salutem viventium, verum etiam ad abso-
illis tanquam de re ineffahili pene ineffabiliter lo- lulioncm valeat defunctorum, qui cum signo fidei
quens. « Quis, inquit, fidelium habere dubium pos- procedunt ad Dominum. Non quod ibi sit fides aut
sit in ipsa immolationis hora ad sacerdotis vocem spes, uhi spccies est et res. Nam Hdesevacuatur,
eoelos aperiri, el in Jesu Christi mj-slerio angelo- charitas aulem nunquam excidit (I Cor. xiu), sed
rum choros adesse, summis ima sociari, id esf signum fidei pro charactere Chrislianilalis accipi-
tcrrenee cceleslibusjungi, unum quid ex invisibili- tur, quo fidcles ab infidelibus disceinuntur, secun-
bus etusibilibus iieri (45). J Idem alibi dicit:« Uno dum illud : Audivi numerum signalorum, centum
eodemqiie leropore ac momento ct in coelorapitur quadraginta qualuor millia signati ex omni tribu
ministerioangelorum consociandum corporiChrisli, filiorum Israel (Apoc. vu). Et dormiunl in sonnw
ct ante oculos saccrdolis in altari videtur. Saho pacis, secundum illud: J» pace in idipsumdormiam
tamen occulto coelestisoraculi sacramento, possunt el requiescam (Psal. iv). Frequenler enim sacia
hsec verba licet simplicius, tamen securius sic in- Scriptura defunctos dormientes appellat, pro eo
tclligi : Jube hwc, vo)a fidelium videlicet et preces, quod sicut dormientes evigilant, ita defuncti resur-
perferri per manus sancti angeli, hoc est per inini- genl. Propler quod dicit Apostolus : Noto vos igno-
stcrium angelorum, secundum illud quod ait angehis rare de dormienlibus; ut non conlrislemini sicul el
ad Tobiam : Quandoorabas cumlacrgmis, ergoobluli cmleri qui spem non habenl (I Thess. iv). El Domi-
oralionem luum Domino(Tob. xn). Jn sublimealtare ntis inquit in Evangelio : Lazarus amicus nosler
tuum, hoc est in conspeclum divinaemajeslatis tuoe. dormil (Joan. xi). Ipsis, Domine, et omnibus in
Porro sicut beatus Augustinus determinat, non di- Cltiisto quiescenlibus.In hoc loco sacerdos, quoruta
cilur angelus orationes nostras offerre Deo, quasi Q maluerit. defunclorum debet agere memoriam spe-
tunc primo Deus noverit quid velimus, quia Deus cialem. Locumrefrigerii, in quo non cst ardorpoe-
oninia novit anlequam fiant, sed quia necesseha- iiarum; lucis, in quo non est obscuritas tenehra-
bet rationalis creatura lemporales causas ad aeter- rum; et pacis, in quonon est conflicius poanarttm.
nitalem referre, sive petcndo quid erga se fiat, sive Nam abstergct Deus omnem lacrymam ab oculis
consulendo quid faciat, ut quoJ, Deo jubente, im- sanctorum (Apoc.xxi). Sed delectabuntur in multi
plendum esse cognoverit, hoc nobis vel evidenter ludine pacis, complacebunt coram Dominoin iu-
vel latenter reporiel. Hinc etiam evidenter apparet, minevivenlium(Psul.h\).
quod angeli semper in sacrilicio praesentesexislunt Nobh quoqucpeccaloribus.Nam bi dixerimus quia
vcl assistunt. Multiplcx aulem altare legilur in peccalum non habemus, nosipsos seducimus, el veri
Scripturis, superius etinferius, interius et exterius. tas in nobis non est (1 Joun. i). Licet enim omni
Quodlibet autem est duplex. Nam aliare superius lempore nos debemus ex corde recognoscere pecca-
est Dei Trinitas, de quo legilur : Non ascendas ad lores, proecipue cum pro remissione peccalorum
altare meum per gradus (Exod. xx). Est et altarc sacrosanctum inj-sterium celebratur. De muttitudine
superius tfiumphans Ecclesia, de qua dieitur : miseralionumiuarum speranlibus, juxla quod inquit
Tnnc imponenlsttper altare luum vilulos (Psal. L). D Psalmisla : Secundum mullitudinem miserationum
Aliare inferius est Ecclesia militans, de quo dici- tuurum, Domine, delc iniquilalem meum(Psal. L).
lur : Si altare lapideum feceris mihi, non wdificabis Una tantum est Dei misericordia,non aliud quidem
illtid de secth lapidibus (Exod. xx). Est et altare quod ipse misericors. Sed multi sunl cjus affeclus
infi'i'ius mensa templi, dequa dieitur : Conslituite qui miseraliones dicuntur. Unde : Reminiscere mi-
diem solemnemin condensis,usque ad coinu allaris seralionum tuarum, Domine, el misericordiarum
(Psul. cxvn). Altare interius est cor mundum, de tuarum qum a smculosunl (Psal. xxiv). POITOcum
quo prsecipitur : Jai.is in allari meosemper ardebit ipse Deussit omnia in omnibus (I Cor. xv), salus ct
(Levil.vi). Est etaltare inlerius lides incainationis, praemiumet gloria singulorum. Salus, inquit, popuii
de qua jubetur : Altare de terra fucielis mihi egosttm (Psai. xxxiv). Quidesl quoJ dicilur: Partem
(Exod. xx). Altare exletius, ara crucis, hoc est aliquamet societatem donatedigneris : lanquamnon
altareholocausli, superquod cremabaiursacrificium omnes siut uiuirn cumdem denarium acccpluri?
vespcilinum. Est et altaie exlerius ecclesiaslica Sane liccf unum <t idem sit praemiumsingul >rt;m,
(ih) Grcgor. papa_,lib. iv. Diol. c. 68.
893 DE SACROALTARIS MYSTERIOLIBRI SEX. — LIB. V. 894
videlicel ipseDeus, in cujus cognitionesalusa.terna i tales, vivificasut transeant in carnem et sanguinem,
consistit, secundumillud quod ipse dicit in Evan- el benedicis ut conferant charitatem et unitalem.
gclio : Hmcest vila mterna, quod cognoscantte ve- Per fpsum lanquam per medialorem, cum ipso
rum Deutn et quem misisli Jesum Christum (Joan. tanquam cum aequali,in ipso tauquam in constib-,
xvn). Tamen secundum differentiam merilorum, slanliali. In Palre quippe notatur auctoritas, in
alii plus, alii mlnus divina visione fruuntur. Nam Filio scqualitas,in Spiritu sancto communitas. Ati-
stella differt a slella in clarilate (1 Cor. xv); pro- ctoiitas in Palre propter principium, sequalitas in
pter quod ipse Dominus ait :ln domo Palrh mei Filioproplerroedium, communilas in Spiritu sancto
mansionesmullw sunt (Joan. xiv). Sicut unus est propter consortium. Tertia et sexta hora crucifixus
sol, cujus lumine parlicipanl iiniversi, alii plus, alii eslDominus, hora terlia linguis Judaeorum, quod
ii-imis, seciiridum differentiam Inluentium. narral Marcus (cap. xv). Hora sexta manibus gen-
CAPUT VI. tilium, quod narrat Joannes (cap. xix). Et circa
De secunda commemoralionesanctorum. horam nonam, inclinalo capile, tradidit spiritum
€um Joanne, Siephano, Matlhia, Barnuba... Tn (Joa.t.xix). Ad recolendam vero cruciftxionem,quoe
haesecunda eommemoratione sanctorum ex magna hora tertia facta est linguis Jtidseorumter claman-
parte supplentur, qui de primitivis sanctis deesse J tium : Crucifigc,crucifigeeum(Luc.xxm), et rursus :
videbantur in prima. Sed qualiter Joannes repeti- Tolle,lolle,crucifigeeum(Joan. xix),sacerdosfacittres
tur, et Stephanus sociaius Joanni praemillilur cruces super oblatam et calicem, cum dicii: Sancii-
Matthiaeac Barnabae? Sane Joannes in prima com- ficas, vivificas, et benedicis.Ad recolendam vero
niemoratione disponitur, et cum ali's numeraitir crucifixionem,qusepost intervallum trium horaj uin
piopter dignitatem apostolatus. ln hac aulem com- facla est manibus gentilium (milites enim crucifixe-
memorationej-epetitur et eum Stepbano sociatur, rtint Jesum), sacerdos iterum facil tres crucescum
propter privilegium ccelibatus. Virgines enim sunt, bostia super calicem dicendo : Per ipsum, et cum
et seqttunlurAgnum quocunque ierit (Apoc. xiv), et ipso, el in ipso. Postmodumautem ad designandam
proplerea cseteris praemiituntur. Virginitas enim divisioneni carnis et animaeDominimorientis facit
Joannis inde maxime commendalur, quia Christus duas cruces in ore calicis cum dicit : Tibi Deo
in cruce matrem discipuloVirginem, virgini cora- Patri omnipolenli,.in unilate Spiritus sancli. Cum
lnendavit. Ex illa hora accepil eam discipulus in cnim in Christo tres sunt unitae subslantiae, videii-
sitftn (Joun. xix). S.ephani vero virginitas ex eo cet divinilas, corpus et anima : duaetantum, id est
waxime commendatur, quia ipse est qui ab api- i corpus et anima, fuerunt in morte divisse.Nam di-
stolis deputatus est ad minislerium viduarum, et vinilas a ueulra est divisa et separala, propteiea
in hoe quod feminis est prsepositus testimonium non tribus crucibus, sedduabus mois Doiniiiide-
ineruerit sincerissimae eastitatis (Acl. vi). Posset signattlr.
.itjtemnon Evangelista, sed Baplista Joannes intel- CAPUT VIU.
ligi, nisi prsemitterelur, cum luh sanclis apostolh De exlensionetnanuumSatvaloris in cruce.
t\c mariyribus. Unde conjieitur, quod apostoli lan- Sacerdos igitur super mensam altaris manus
lum ac mariyres subnotenlur, quamvis Joannes exlendit, quia Christus super aram crucis manus
Baplista merito inter martyres possit numerari. expandit, secundum illud prophelicuoi: Expandil
Nonseslimator meriti, quia non secundum exigen- manus meas ad populumnon credenlem tnihi (Isa.
liam meritorum retribuis, sed minus puniendo, vel LXV),subtilius lamen atque profundius hoc possu-
magisremunerando, quam quisquemeruerit. Unde: mus figurare.
iVotisecundumpeccata noslra facias nobis(Psal. cn), CAPUT IX.
Et alibi: Mensurambonum, conferlam et coagilalam De tribus crucialibusquos Chrislus suslinuit.
ei supereffluer.lem dabuni in sinumveslrum(Luc.vi). Ties quippe cruces significant tres crucialus,
CAPUTVII. ) quos Christus in eruce sustinuit, videlicet passio-
De signisqum quhtlo loco fiunt super corpns el san- nem, propassionem et eonipassioncm. Passionem
guinem, el in latere calicis. iu corpore, propassionem in mente, compassionem
Per quem hwc omnia, Domine,semperbona creas. in corde. De passione corporis ail Dominus per
Nam per eum omniu facla sunl, el sine ipso facium prophelam : 0 vos omnes,qui transilh per viam, at-
esl nihil (Joun. i). Et vidit Deus cuncla quw fece- tendite el videle, si est dolor sicut dolor meus
rat, el eranl vctldebona (Gen. i). Creas ergo con- (Thren. i). Foderunt manus meas et pedes meos,ei
dcnrio iialuram, et sanclificas consecrando mate- dinumeraveruntomnia ossameu (Psal. xu). De pro-
riam, vhifieas transsubslantiando creaturam, et passione menlis Dominus inquit aposlolis : Ttistis
benedicis aecumulando gratiam. Est autem simplex est anima usque ad mortem. CwpitJesus pavere et
pronominis demonstratio, sicut tempits verhi con- tmdcre, cwpit conlristari el mosstusesse (Matth.
fusum. Nam praesensconfusum praesenlisnon tenet xvi; Marc. xiv). Ex eompassione cordis pro cruci-
usum. Hwe enim omnia, id est panem ctvinum et fixoiibus oravit ad Patrem : Pater, inquit, ignosce
atpiatn sempcrbona creas, secundumcausas primor- illis quia nesciuntquid faciunt (Luc. xxm). Si enim
diales, et sanclificas sccuudum cjsusas sacramen- cognavhsent, mtnquamDominumgloriw cruciftxh*
- '
8.S . lNNOCENTIIIII VkVM 89S
sent (I Cor. n). Ideo vero saceidos facit has tres A munera, hwc sancta sacrificia illibafa. Propter ter-
cruces cura hoslia super calicem , quia Christus nam Christi traditionem , quse facta est a Deo, a
sustiauit hujusmodi cruciatus in corpore super pa- Juda, a Juda_o. Secunda vice quinquies , ubi dici-
tibulum ; per calicem enim passio dcsignatur, se- lur : Quam oblalionemlu Deus digneris facere bene-
cundum illud qupd ipse Dominus ait: Doniine Pa- diclam, ascripiam, tuium, ut fial corpus eisanguis;
ter, si fieri potest, iranseal a me calix isie (Malth. propter quinque personas , venditoris , vendili et
XXVi). cmptorum, \idelicet sacerdotum ei Scribarum, et
CAPUT X. Pharisseorum. Terlia vice bis, ubi dicitur : Acci-
De aqua et sangmnequm de luiere Christi fluxerunt. piens Jesus panem, bcnedixitac fregit, dedilquedis-
Duaeveio cruccs, quas facit sacerdos in latere cipulis (Malth. xxvi). Simititer et hunc prmclarum
calicem.Ilem tibi gralias agens benedixit: propler
caiicis, designant duo sacramenta' quae de latere beiiedictionem
Domini profluxerunt, vidclicet aqua regeneralionis, panis qui transsubstantiatur in car-
nem, el viuum quod transsuhstantiatur in sangui-
el sanguis redemptionis, juxia testimonium Joannis nem.
Quarta vice quinquies, uhi dicitur : Hoslium
:
dicenlis Unus militum lancealalus ejus aperuit, el
continuoexivil sanguis et aqua (Joan. xix). purum , hosliam sanclam , hosliam immaculatam,
" panem sanclum vilw wlernw , el calicemsaluth
per-
CAPUT XI. petuw; propler quinque diversas plagas , duas ma-
Descissioneveli. nuuin, totidemque pedum , et unara laleris. Quinla
vice his, tibi dicilur : SacrosanctumFilii lui corpus
Corp"0"_-...eis super calicem removetur, quia velum et sanguinem; proptcr vincula
sassum a deorsum quibus ligatum est
templi est suwno usque (Malih.
hactcnus coipus, et flagellaquibus allisus esl sanguis. Sexta
xxvi). Imo quod de illo scriplum fueral, vice ler, uhi dieilur : Sanclificas, vivificasel bene-
clansum erat, sicut dicitur de quibusdam. Et illud
dicis; prop.er crucifixioneni quae facta est hora
verhtim erat absconditum ah eis, ubi consumma- tertia hnguis Judseorum, ter clamantium : Crucifige
tum, etiam revelatum esl. Nam lignunrniissum in eum (Marc. xv). Septiraa vice quinquies , ubi dici-
Maralh, aquas dulcoravit amaras (Exod. xv). tur: Per ipsum, et cum ipso, et in ipso est libi Deo
CAPUT XII. Patri omnipotenti, in unilate Spirilus sancti. Ter
De sepultura Chrisii et sacrificii exallalione. super caEc£ia_Jpr_}pterlres.cruciatus quos Chnstus
passionis, propassionis et compassionis;
Tunc accedit diaconus et cxaltat aliquantulum sustinuit, cl bis in lalere calicis, propter aqtiam et sangui-
sacrilicium de allari, quod tam ipse quam sacerdos " nem , quse de latere Christi fluxerunl. Inter has
deponit. Quia venit Joseph de Arimathia , venit et septem vices sacrilicium signatur vicibus duabus
Nicodeinus, et impetratum a Pilato corpus Jess: de- bis, et duabus vieihus ler, el duabus vicibus
quin-
ponentes sepelierunt. Et quia ille advolvit saxuns quies, septima bis et ter, simul omnibus
quinquies
magnum ad osiiuin monunienti (Malth. xxvi), dia- quinque, quse sunl simul viginti quinque, qtii nu-
conus super os calicis corporale reponit. merus per se ductus semper in seipsum reducitur ,
CAPUT XIII. si ducatur in inlinituji. Quanlumlibet enim multi-
Osteniilur quare diaconusmensumaltaris el armum plicelur eucharistiae sacramentum, semper esl idem
pontificis oscututur. sacrilicium. In hoc cliam sacramento quinquesen
Quia vero in pacefaclus esl locusejus (Psal. LXXV), sus corporis exereeniur, visus, audilus, odoralus,
diaconusosculatur niensam allaris. Et quia faclus guslus et lactus; circa colorcm, saporem , odorem,
esi principalus super humerum ejus (Isa. tx), dia- fraclionem et sumptionem. Si tamen caro procedat
coiius armum pontificis osculatur, ut in utraque in spirilum, quia spiritus esl qui vivificat,caro .zett
sVgnilicetChristum, et quievisse posl morlem, et prodesl quidquam (Joan. u). Unde quinque scnsus
vicisse post mortem , juxta quod ipse praedixitin Q animse spirituales exuberent, visus intelligentiae,
P..almo : In pace in idipsum dormiam et requie- auditus obedieiilia., oJoratus discretionis, gustus
scam (Psal, iv); el ahbi: 0 mors,ero tnors lua, mor- delectationis ct tactus operis. De quibus reperitur
s%sluus ero,inferne! (Ose, XIII.) Christus enimper in Evangelio : Domine, quinque lalenla tradidhti
moitem iriumphaut de morte. Nam quia factus esi mihi, ecce alia quinque superlucralus sum (Matlh.
obediensusque ad mortem , morlem aulcm cruciss xxv). Sed et hiuarius et ternarius benc congiuuut
jJcirco Z>e«sexaliavit iltum (Philip. n).'IIoc ipsum sacramcnto. Binarius, proptcr carnem et saiigui-
figuravit quod Christus sibi crucem super huine- nem; ternaiius, propler panem et vinum et aquam.
1um liajulavit. Binarius, propter duplicein moJum edendi, sacra-
mentalem sub specie panis, et spirilualem in fide
CAPUT XIV. cordis ; lernarius propter tria quaesunt in hoc sa-
Epilogus de numero et ratione signorum quw fiunt cramento discrela, videlicet forma visihilis, veritas
super oblulam et caliccm. co.poris, et virtus spirituajis. Fonna panis etvini,
Sacrificium itaque scpicm \ie;bus signalur in yeritas carniset sanguinis], elvirtusunilatiset eha-
Ctauonc.Prima vice ter, tibi dicit : lltec dona, hwc litafiSjUi ila tcrnarius per binarium, id csl fidcs
897 DE SACROALTARISMYSTERIOLIBRI SEX. — LIB. V. 808
Ti initattsperdilectionemDsietproximioperetur (40)., A veslra servire iniquitali ad iniquitalem,ita exmoentis
CAPUT XV. ea servirejusliliw in Sanclificctiionem(Rom.vi). Pio
J5evocisexpressior.eel pecioris tunsione. rei petendaeobientione,quia facilius obtiuetur quod
Nonsolum autem crucis imprcssio, veium etiam[ inslantius postulatur ; unde : Petile et accipietis,
vocis expressio, quoagesta sunt juxta crucem, m- pulsate et aperietur vobis (Muith. vn). Pro impelratoe
sinual; cum eiiim ad id ventum "est: Nobis quoque, rei custodia, quia quod ssepiusrequiritur , diligen-
peCcaloribusfamutis tuis, sacerdos paululum ex- tius custodilur ; unde : Tene quod habes, ne alius
pressa voce percusso pectore silentium interium- accipiat coionum tuam (Apoc. ni). Oratur autom
pit, repraesentans contrilionem et confessionemla- et pro bonis adipiscendis, et pro malis x',-
tronis, in illo passionis Dominicaearticulo incrcpan- landis. Pro bonis tempoialibus-, spiritualibus
tis alierum et dioentis : Nos digna faclh recipimus, et aeteinis; pro malis prseteriiis, prsesentibus
Itic vero niltil tnuli gessil; et dicebal ad Jesum : Do- et fuluris. De bonis seternis : Adveniut regnum
tnine, memento mei dum veneris in regnumtuttm, tuum; de spiritualibtts : Fiat volunlas lua, sicut in
propler quod dixit illi Jesus : Amendico libi, hodie in cwloel in lerra; de temporalibus : Pancmnostrum
mecumeris in paradiso (Luc. xxm). Vel per exalla- quotidianum da nobis hodie. _5_lerna petunlur in
lionem vocis et percussionem pectoiis exprimiltir prsemium, spirilualia petunlur in roeritum; lempo-
illuJ quod centurio el qui cum eo erant, \isis his ralia peluntur in sustentaculum. De malis pireler-
quse fiebant, timuerunt valde, dicenles : Vere Fi-. ilis : Ditnitte nobis debita nostra ; de prseseiilibns:
litts Dei eral isle (Matlh. xxvn). El omnis lurba quw Libera nos a malo; de fuluris : Ne nos inducas m
simul aderanl ad speclaculum istud percutientes lentulionem.Prseierita sunl dolenda, pra_senliasunt
veclora sua revertebanlur (Luc. xxm). Quia Jesus vincenda, fulura sunt praecavenda.
veroclamans voce roagna, tradidit spirilum , leval CAPUT XVII.
sacerdos vocem dicendo : Per omnia smculasmculo- De tiumero el ordine pelhionum.
rum. Et quia mulieres Iamentabaniur flcntes Donii- Seplem sunt pefiticnes orationis Dominicaeprne,-
num,chorus quasi lamentando respondit : Amen; ler captalionem bene\olenli<i., quarum tres prim.e
reprsesentans fideles qui Dominum tiilo eorde la- spectant ad patriam, tres ultimaead viam. Mcdia
liienlahaniur ac lugebant, vel qtiondam Abel invidi vero perlinet ad ulramque. Porro tres piimae suc-
fratris lurore parentes ejus lamentabantur occisum cedunt ordine temporis, sed prseceduntordine di-
(Gen. i\J. Jesus ergo voce magna clamavit : Paier gnitatis; tres ultimse suecedunl ordine digniialis,
in inanusluas commendospiritummeum (Luc. xxm), ni sed prsecedunt ordine lemporis. Dominusautcm III
el saeeidos eleva.a voce pronuntiat: Pater noster, oralione secutus est ordinem dignitalis qui est ar-
qni es in cmlis. lificialis, ut de majoribus ad minora descendat.
CAPUT XVI. Doctores in expositione sequuntur ordinem lempo-
De oraiione Dominicu, ubi agiiur de dignilate ris, qui est naturalis, ut de minoribus ad majora
oralionis, et ad quid valeat. condcscendant, vel de temporalibus ad aeteina.
Hsec oiaiio multis ex causis, caeteris orationibus CAPUT XVIII.
aulecellit, aucloritate doctoris, brevilate sermonis, De adaplalioneseplempelilionumetseplem donorum.
sufficientiapetitionum et fecunditate mysleriortim. Fit autem hic adaptalio septem petitionum et
Auctoiitate doctoris , quaefuit ipsius ore prolala. septem donorum, septem virtutum, et sepiem bea-
Os enini Domtniloculum est (Isa. i). Bievilate ser- liludinum, contra septem vilia capitalia. Nam dona
moiiis, quia facile dicilur et profertur; cum, in- pclilionibus, \irtules donis, et beatiludincs virtuti-
quit, oratis nolite multum loqui, sicul ethnicija- bus oblincntur. Septem dona sunt isla : Sapienlin,
ciunt (Mulllt. u). Sufficienliapetilionum, quoniam intellectus, consilium, forliludo, seientia, pietas m
ulriusque vilaeconlinel necessaria; pieias enim pro- timor, de quibus inquit jiropheta : Requiescetsuper
mhsioncmIiabet vilmquw nttncesl et fulurw (1 Tim. p] eum Spiriius Domini, spirilus sapienlimel inlelle-
iv). Fecunditate mysteriorum, tjttoniam imniensa ctus, spiriius consilii et forliiudinis, spirilus srien-
continet saciamenta : Pertransibunl enim plurimi, tiw et pielaiis, el replebtleumspirilus limoris Domhn
et tnultiptex eril scientia (Dan. xn). Scil autem (Isa. xi). Septem autem virtules sunt haec: Pauper-
Dominus, quid velimus , sed vull nos orare voeali- las spiritus, mansuetudo, luclits, esuries jusfitiae,
ter pro excitanda devotione; quia quod facit fljtus. misericordia, munditia-cordiset pax. Seplemautem
carboni, boc facit pronuntialio devotioni. Unde : Ad beatitudines islae sunt: Regnum coelorum, posses-
ipsum ore clamavi, el exallavisub linguamea (Psat. sio lerrae, consolaiio, saturiias, misericordise con-
LxyJ.Proaliorum inslructione,ut coilina corlinam seculio, visio Dei, et filiatio Dei. De quibus Con-
liahat, et qui audii, dical: Veni (Apoc.xxn); un- junctim ait Dominus:-Beati pauperes spiritu, quo-
de: Luxvestralucealcoramhominibus(Malth.v). Pro' niam ipsorum est regnum cmlorum,Beati tnites, quc-
linguse ohsequio, ut quod lingua peccainus, saiis- niam ipsi possidebuntterram. Beali qui lugenl, quo-
faciamus lingua; unde : Sicut exltibuislismembrw niam ipsi consolabvnlur.Beali qui cstiriuntel siliunt

(i'i) VideP. Lcbrun. Expiicaiion liitirale des cirimonies deia messe,prefacc, pagc XII, in-8°.
899 INNOCENTIIIII VkVJE 900
justmam, quoniam ipsi salurabuntur. Beali miseii- A CAPUT XX.
cordes, quoniam misericordiam consequenlur.Beati De triplici tnalo a quo petimus liberari.
mwndocorde, quoniam Deumvidebunt.Bealipacifici, Triplex est malum a quo pelimus libcrari, inna-
quoniamfilii Dei vocabuntur (Matlh. v). Haecaulem tum, additum et inflictum. Primuin contrahimus ,
sunl seplem vilia principalia : Iuanis gloria, ira, in- spcundum eommiltimus, lerlitim sustinemus. Pii-
\idia, acedia, avaritia, gula, luxuria. Quse signifi- mum est originale, secundum acluale, tertium po_-
cata fuerunt in septem populis qui terram Israel nale. Malum autem vitamus per spiritum limoris;
promissam tenehant, videlicet: Hetlneus,Gergezus, nam , ut inqnit Scriptura : Titnor Domini peccaluin
-AmorrhaeiiSjChananaeus, Pherezaeus,Hevaeus,el,Je- expellit (Eccli. i). Porro triplex est limor quo ces-
liusseus (Deui.Mx).Hotno igitur est segrotus, elDeus samus a malo, servilis, initialis ct filialis. Timore
medicus, vitia sunt languores, et petitiones sunt servili cessamus a nialo formidine poenae;filiali ti-
planctus, dona sunl antidota, et virlules sunt sani- more eessamus a malo amore jusiiiiae; initiali ti-
lates, beatitudines vero sunl felicitates et gaudia. more cessamus a malo, partim formidine peense
CAPUT XIX. pariim amore juslitia.. Servilis limor est incipicn-
De captutione benevolentiw. lium, iniliaiis eslproficieniium, filialis est perficien-
Pater noster qui cs in cwlis. Deus generaliter et " tiuro. Quasi dicetur: Da nobis spiritura tiinoris et
specialiter et singulariler dicitur Pater. Deus est paupertalem spii ilus, ut per spiritum timoris vite-
Paicr generalilei omnitim per creaiionem, speciali- mus mala, per paupertalem spirilus abdicemusbona;
ter juslorura per adoplionem, singulariler Chrisli ^juatenus, exclusis vilis elconlempiis lerreuis, ha-
per generationem. Per creationem ut ibi: Fleclo bemus aeternascilicet regnum ccelorum,quod Lu-
genua mea ad Dominum Palrem omnipotentera, a c.fer et primi parentes per inanem gloriam amise-
quo omnis paiernitas in cwlo et in lerra.nomhialur runl, a qua nosrcliahunt limor, spiritus pauperlas
(Ephes. 111).Per adoptionem ut ibi: Si vos,cumsilis el veriias. Ouo \eio sunl boiia quaepaupertalespi-
tnali, nosth bona dala dare filiis vetliis, quanto ma- ritus abdicamus, inlcriora videlicet et exteiiora.
gis Pater veslerde cmlodabit spiriium bonum pelen- Inleriora, deillis cordenon praesumendo;exleriora,
libus se? (Luc. xi.) Per generationem ulihi: JVento eor illis non apponendo, secundum illud: DiviUmst
novil Filium nisi Pater, neque Patrem nisi Fitius, affluanl, nolite cor apponere (Psal. LXI).Illis ergo
et cui voluerit Filius revelare (Mallh. xi). Per hoc compressis, nepraesuiiianiiis, vel istis despeciis ne
'
quod dicil: Paler noster qui es in cmlis, dehorlatur deficiamus, regiium ccelorum consequimur, secun-
nos a duobus : a superbia, ne dicamus : Pater tni, Q dum illud : Beaii patiperesspiriiu, quoniamIpsoruni
repraesentantes proprium quod est commune; ab est regnum cmlorum(Malth. v); quod daemonesct
indignitale, ne reddamur indigni tanto Pairi qui homines pcr inanem gloriam amiserunt. Illi Dei si-
consislit in ccelis. Deus igitur solius Cliristi Paier militudincm, isti Dei scienliam inaniter apponendo,
est per naturam, cui solilicet competenter dicere: Lucifer euim dixit : Ascendamin coelum,et ponani
Puter mi. Fidelium autem Paterpergratiam, quibus sedera meain ad aquilonem, et ero similis Aliissime
compelil dicere : Paler nosler. llle dicit: Pater «it, (Isa. xiv). Primis aulem parentibus dictum esl:
si possibile est, transfer hunc calicetn a me (Marc. Erilis sicul dii scientes bonumel malum (Gen. 111).
xiv); isti dicunl: Paler noster qui es in cwlis, s#.s- CAPUT XXI.
ctificelur nomenluum. Hinc ipsemet dicil: Vudord Dediversislentalionibus, inquas pelimus »«minduci.
Palrem (Joan. xvi) mcum el Patrcin veslrum; mcuiai Ne nos inducas in lentationem. Tenial Deus, len-
per naturam, veslrum per gratiam. Horlatur eti_._n lat homo, tenlat diabolus. Deustentat ul probel,
nos adduo, ad seivandam graliaro adoptionis, cuni homo tentat ut sciat, diabolus tenlat ut fallat. De
dieit: Pater; el unionem fraternitatis, cum aii: piimo legitur : Teutavil Deus Abraham (Gen.xxn);
noster. Benevolentiavero captatur a tiibus, a per- de secundo dicilur : Tenia nos, obsecro, diebusde-
sona cogniloris, paliloris et assessoris. Cognitor D cem (Dan. i); de tertio legilur : Curlenlavit Salanas
eniin est Deus, petitor homb, assessor est angelus. -cor tuum (Act. v). Porro duobus modis tenfamut',
A persona cognitoris cum ait: Paler; petiloris, ctim interius et exterius. Inlerius per deleclationem, ex-
ait: Nosler; assessoris cum ail: Qui es in cwlh. id terius per suggestionein. Verum inteiior tenlatio
est in angelis \el in «anclis, de quibus habetur: parum efficil, et exterior multum pioficit, si non
Cwli enarrunt gloriam Dei (Psal. xvm). Unde nobis consenlialur, sed resistatur. Scriptum est enlm :
spes tribuitur, ut sanclosinos facial vel in ccelis, id Tenlalio vos non appreltendat nhi humana (I Cor.
est in secreto majestalis divinae per quod datur fi- x); rursus : Bealus vir qui sufferl tentationem, quo-
ducia obtinendi douum occultum, quod nec oculus niam cum probaius fueril, accipiel coronam vitm
vidk, nec auris audivit, nec in cor homhiis ascendil (Jac. 1). Cum ergo cilia eonsensum lenlamur, du-
(I Cor. n). Dal ergo fiduciam impetrandi bonum. cimur in lenlajiionen): cum consenlimus, in tenta-
Non dicit: Domine, cui servilur in limore, sed Pa- lionem inducimur, siculpiscis ante captui am in rete
ter cui servitur amore, quasi dlceret : Paler es, ducilur. Cum autem induciiur, capilur et'tenetur,
vis qula in coehs es(, potes ergo nos liberare a lunc impletur quod Jacobus aposlolus ait: Unus-
rnalo quisque tentatur a concitpiscentiasua abslractus-et
901 DE SACRO ALTARIS MYSTERIO LIBRI SEX.— LIB. V. J.02
tlleclus, deinde cum concuphcenlia conceperil, parit A tur. 0_uid ergo debpl illi dimitlcre, qui nec satisfa-
peccalum: vcccalum vero cum consummatum fuerit, cere vult, nec veniam postulare? Sane distinguen-
generat morlem (Jac. i). Porro cum idem apostolus dum est inler pcrfecium el impeifectum. Is qui viam
dicat, quia Deusest inlentator malorum (ibid.), quid perfectionis anipuit, debet etiam-r.on petenti ve-
est quod petimus, ne Deus nos-in lenlationem indu- niam omnimodis indulgere ; qui vero nondum per-
cat? Sed Deus quodamraodo lenfatj ot Deus quo- feciionis votum assumpsit, tenetur quidem ranco-
dammodo non tentat. Tenlat ut probel, secundura rein cordis deponcrc, sed non lenelnr satisfaclioncin
illud : Proba tne Deus, el lenia cor meum (Psal. xxv); dcbitam condonare. Quanquam omnes teneamur
non lentat ul fallat, secundum illud : Deus neminem universalilerdi.ige.eiiiimicos noslros, et henefacere
tentat (Jac. 1). Pelimus ergo ne Deus nos in tenla- his qui oderunt nos, et orare pro perscqueniibus ct
tionern inducat, id est ne permitlat induci, sicul calumniantibus nos (Matlh. v). Quia vero sunt
dicilur : Quia non est tnulum in civilale quod Do- culpae, in quibus eulpa est relaxare vindictam. Et
minus non faciat, id est fieri non permiltat (Amos si peecalum in nos teneamur dimittere, peccaltini
m). Scriplum est enim : Fidelis est Deus, qui non lamen in Deum el peccatum in proximum debenius
patielut vos tenlari supra id quodpotestis (I Cor. x). punire. Quisquis ergo laborat odio, vel invidia, gia-
Qttasi : Da nobis spiritum pietalis, et mansuetudi- B vatur magis hac oratione, quam adjuvetur, ni ,i
nem spiiitus, ut per spirilum pietatis vincamus foite jani propositum Jiabeat dimittendi. Verumfa-
tentalionem, exercendo nos ad pielateni. Et per men non in sua quisque, sed in lotius Ecclesire
mansiietudinem spiritus vincamus iram, non red- persona videlur orare; unde non dicit: Dimiite
dendo nialum pro malo, ul ita possideamus terram mihi dcbita mea, sicut ego dimilto debitoribus
vhentium, quam pcr spiritum pietatis etmansuetu- meis, sed dicit: Dimitte nobis debita noslra, ^sicut
dinis oblinehimus. Nam pietas promissionem habet el nos dimilthnus debitoribusnostris. Quidam lamen
vitat quw nunc est, et futurm (I Tim. iv), et: Beati etiam \olunl infelligi, dimiile nobis..., id est sic
tnites, quoniam ipsi possidebunt ierram (Mallh. v). dimitte nobis debita noslra, ut et nos dimillamus
Unde Psalmista : Jlfaitsueti possidebunt lerram, et debiloiibus nostris, quasi da nobis donum et scien-
de,ectabunlur in mulliludine pacis (Psal. xxvi). liam, et luctum, et virtulem, qtialenus tam nostra
CAPUTXXII. quam aliena peecala cognoscamus et defleamus, ut
Detribus debilis, qttm pelimus nobisdimilti. nobis debita nostra dimiltas, et ila •consalalionem
Debiia dicunlurpeccala, quae nos debitores pee- habebimus adversus invidiam, quae facit liomiiiem
naeconstituunt. Non enim hic agitur de debilis pe- de alieno bono tabescere. Per scientiam enim et
'
cuniarum, sed de debitis offensarum. Tria vero C luctum in prsesenti remissionem accipimus,' et in
sunt debita quae petimus nobis dimitti, videlicel futuro consolaiioneni hahebimus, juxta quod legi-
peccatum in Deum, peccalum in proximum, etpec- tur : A delicto meo munda me, quoniaminiquilatem
oatum in nosipsos. Unde: Peccavimus cum palribus meam ego cognosco (Psal. L) ; et: Beali qui lugent,
noslris, in Deum ; hijuste egimus, in proximuni ; quoniam ipsi consolabunlur (Matlh.-\).L{icUis au-
hiiquitatem fecimus, in nosipsos (Psal. cv). Sed quia tcm dislinguitur in irriguum "superius et inferius,
peccamusin Deum,.idcirco petimus ut ipse dimil- quae Caleb Axsefiliaesuse dedit in dotem (Josue xv).
lat nobis debitu ttoslra; quiapeccamus in proximos, Inferius pro peccatis tam noslris quamalienis;
ideo petimus, ul dimitlat nobis sicut et nos dimilti- unde : Quis infirmalur, el ego non infirmor? quit
mus dMtoribus nostris. IIoc;pacto et ea caulione scandalizalur, elego nonuror? (11 Cor. xi.) Supe-
nobis debila dimitluntur, si nos debitoiibus dimit- rius pro incolalu vitse prsesentis, ei desiderio vilse
timus, alioquin etiam dimissa revocanlur in debi- cosleslis ; unde : Cupio dissolvi, et esse cum Ghrislo
tum, secundum illud : Serve nequam,omne debilum (Philip. i). Sed heu tnihi quia incolalus tneus pro-
dimisi libi, quoniam rogusli me : nonne eryo oporluit lonaulus esl (Psal. cxix).
et te misereri conservo luo, sicut el cgo lui misertus ,Q CAPUT XXIII.
sum? Et iralus dominus ejus, tradidil eum ior'ori- De quinquepanibus quos pctimus nobh dari.
bus, quoadusque redderet universum debitum. Sic esi Panem nostrum... Quinque panes sunt nobis r.e-
Paler tneus cmlestis fuciel vobis, si non dimiseri- cessaiii, quatuorin \ia, el quintusin patria. Cor-
tis unusquique fralri suo de cordibus suis. (Mallh. poralis, spiritualis, doctrinalis, saciamenlalis et
XVIH).Ut ergo Dominus evidenler oslenderel quod selernalis. Corporalis vcro ad suslentationeni, spi-
nullus totius oralionis fructus esl, nisi dehitoribus rilualis ad informalionem, doclriualis ad erudilio-
dimiltamus, in fine subjunxit ad omnia : Si dimise- nem, sacramenlalis ad expiationem, seternalis ad
rilis hominibus peccata eorum, dimittet vobisPater fruitionem. De primo : JVo»in solo pane vivit homo
vesler cwleslis delicla vesira (Mallh. vi). His ergo (Mullh. iv) ; de secundo : Amice, commoda tnihi
qui debitoribus non dimittunt, hasc oralio non vi- ires panes (Luc. xi); delertio : Venite, comeditepa-
detur prodesse, quinimo videtur obesse. Nam qui nem meum (Prov. ix); de quarto : Qui punem Do-
sic petit sibi dimitli, sicut dehitoribus suis ipse mini manducat indigne, reus eril corporis Domini
dimitlit, profecto si non dimiltit ipse debilo- (1 Cor. xi); de quinto : Ego sum panis vivus qui de
rihus suis, videtur petere, ut sibi non dimitla- cwlo descendi (Joan. vi). Cum euim homo fuerit li-
965 INKOCENTlIIII VA.VJE 804
beratus a malo, cum vicerit teniationes, cum fue-, A misericordilttnconsequentur(Matth. v). Sicut cnim
rint dimissa peccaia, necessarlus estei spirilusfor- avariiia consistit in acquirendo 'et retinendo, ita
litudinis, ne piaemium exspectandodeficiat.Et ideo miscricordiaconsistil in dando et dimittendo. Hu-
dicit: Panem nostrum quotidianumda nobis, id est jus petitionis et aliarum duarum impletio inchoatur
nobis quolidie necessnrium. Alioquin.quodnostrum iu via, et consummatm'in palria. Ibi nihil velle po •
esset, nobis dari non posset, nisi prius desineret lerimus, nisi quod Dcumvelle sciemus, lunc dili-
esse nostrum. Da nobishodie,quasi dicat: Danobis gemusDeumex tolocorde, et ex tota menle,ei cx iolct
spirilum fortitudinis, qui multiplici pane roboret anima (Matlh. xxn). Ex cotde, id est intellettu,
animam ne deficiamusin prxsenfi, esuriendojusti- diligemus Filium ; ex lolo, ifl est sine errorc, Ex
tiam, per quam expellenlesaccdiam plena juslitia menie,id est memoiia, diligemus Pairem, tota, id
saturabimur in futuro, secundum illud : Beati qui est sine oblivione. Ex anima, id est \olunlale, dili-
esuriunt et sttiunt juslitiam, qttoniam ipsi salura» •goniusSpiritum sanctum ; tola, id est sineconlia-
bunlur (Malth. v). Mailhaeusdicit: Panem noslium lielatc ;Paliem poienliam, Filium sapienliam, Spi-
supersubslantialem,quod duohtis modis poiest in- rilum sanctum benignitalem.
lelligi. Vel ut una sil diclio, vel ul duae sint dictio- CAPUT XXV.
nes, quasi dicamus : Panem da nobis supersubstan- B De regno Dei, quod pelimus advenire.
tialem, id esl Cbristum, qui esi stipersubstanlialis; id Adveniat rcgnumitium. RegnumDeidicitur mili-
esl super omnessuLstaiuias,quipanisest in altari.Vel lans Ecclesia, quia regilur, el IriumphansEcclesia,
iia : Da nobis panem nostium, id csl ChrisluBa,qul quiaregnat. Item-regnum Dei dicitur et graiia fiJei
propriuscibusesllideliumel hoc supcrpanem,id est el gloriaspeciei.Rursus regnum Dei dicitur inlelle-
supeipraeterpanemsubstai:tialem,id eslnecessarium ctus Scripturaeet locus palrise. De regno militanlis
ad sustenlalionein, quasi dical: Da nobis nostrum Ecclesiaesciiptum est: Exibunl angeli messoies,et
panem, mentis ct corpoiis. Lucas dicit : Panem colligentde regnoejus omnia scandala (Matlh. xir).
noslrum quotidianum, quod tam de corporali quam De regno triumphanlis Ecclesiaereperitur : Venienl
de sacramentali pane potest intelligi, videlicel de et recumbenlcum Abraham, Isaac et Jacob in regno
viat.co. Graecushahet epiousion,quod inlerpretatur cwlorum(Mullh.vm). De regno fidei dieit Scriptu-
supersubslaniialem. Hebr__us\ero sogolla, quod ra : RegnttmDci intra vosest (Luc. xvn). Deregno
interpretatur egregium,\e\ pcculiarem,ob hoc forle speciei Dominus ail: Percipite regnum quod tioois
Lucas videns Mallli3.um sogolla dixisse, quod so- paralum est ab originemundi (Matlh. xxv). Dc re-
nat peculiarem,dixit, quoiidianum. Grsecus autem gno Scripluraelegitur : Auferetura vobisregnumDei,
Interpres Mallhaei,quia vidit eum dixisse sogotlu,G el dubitur gentifacienlifructusejus (Malth. x\i), De
quod sonat egregium,dicil eviousion, id est super- regnopatriae reperiiur ; Fulgebunl jusli sicut sol in
substanliatem. regno Palris eorum (Multh. xm). Sed et ipse Chri-
CAPUTXXIV Sltis dicitur regnum Dei secundumillud : Si ego iu
De voluniate Dei, quam in lerra sicui in cwlo fieri digilo Deiejiciodwmoniu, perfecto pervenil in vos
postalamus. regnum Dei (Maith. xi\). Adveniat igitur regnum
Fiat voluntas lua. Vol&iilasDei dupliciler inlel- tuum, id est venial regnum ad regnum, mililans ad
ligilur, et beneplacitum Dei seternum, et signum tiiumphans; regnum luum adveniat, id est ad vi-
beneplaciti lempoTale. Beneplaciium Dei semper dendum teveniat, utregnum fidei adregnum ira.is-
impletur; undc : Voluntaliejus quis reiistet? (Rom, eal speciei, quoniam Itwcesl vtia wternu, ut cogno-
ix.) Et : Omnittquwcunquevoluit Dominus fecit iti scanl te solum veiumDeuni, et quem misisli Jesum
cwloet in terra (Psal. cxm). Signabeneplacitiquinque Clirhlum (Joan. xui), quasi dicerel: Danobis spi-
stinl: Prsecepiio, prohibilio, promissio, consilium riluin intellectus, quo mundati corde, iiilelligamus
et operatio. Unde : Magna opera Domini, exquisile te in prsesenti reguare per fidem, ut in futuro le
in otnnesvolunlaies ejtts (PsuL cx). Hsecnon semper j, videamus regnantem in nobis per speciem(II Cor.
iniplcntur, sed ut impleantur oralur : Fiat voluntas v); quod est coulra gulam, de qua dicit prophela :
lua, id est opere compleatur, quod praecipis, quod Quiu vinum et ebrietas aufcrl cor (Ose. iv). Tunc
consulis, quod suades ; quia non sufficit volunias cognosceraus sicut el cogniti sumus \idenlcs non
ubi adest facultas. Sicut in cwlo et in lerra, id est per speculttmin mnigmate; sed lunc facie ad faaem
sicut in angelis, ita in hominibus; vel sicut in \idebimus Deumdeoruni in Sion (J Cor. xm).
perfectis, ita et in couversis; vel sicut in Chrislo, CAPUTXXVI.
ita et in Ecclesia, vel siculin mente, ita pariler et De sanclificulionenominis.
in carne, ut caro non concupiscat adversus spiri- Sanctificelurnomenluum. NomenPatris quaiuor
lum, secundumillud: Cor tneumcsl caromeu exsul- sanctificaturmodisin liliis, duobus in via, et duohus
taveruntin Deumvivum(Psal. LXXXIII). Quasi dicat: in pairia. In ua per cflicientiamet persevcrantiam;.
Da nobis spiritum consilii, ut faciamus volunta- in palria per consunimationcni et ostensionem. In
tem tuam, maxime misericordiam quse perimit via namque nomen Patris sanclificatur hi liliis,
avaritiam, quatenus misericordiam consequamur, quando sanciificalioniscffcctum operalur m eis,
secuudum ilhid : Beati mhericordcs, quoniam ipsi vel quando sanclificatioquam acccperunl iu no:;:i:ie
90S DE SACROALTARISMYSTERIOLIBRI SEX. — LIB. VI. 908
Palris perse\erat in iJlis. In patria vero nomen A petii ut liberelur a malo; quia vero tenialio est vita
Patris sanctificalur in filiis, quia sancifur et confir- Itominissuper terram (Job. vm), liberatus a malo,
matur in eis, ut nunquam possint a iiliationis gra- petit ut in tentationem non inducatur. Et quia dum
tia separari. Hlc est enim quasi mobile nomen Pa- in hac vita consistit, semper est in aliquo peccalo :
tris in filiis, nam et Judas quandoque fuit filius, Nam si dixerimus quodpeccatum non habemus,nos
quandoque non fuit ; pro qua possibilitate ipsos seducimus,el veriiasin nobisnon est (Joan. 1):
manendi dixit Apostolus : Casligo corpus meum ideo peiit ut debita dimitlantur. Cum aulem fuerit
et in servitulem redigo, ne forle cum aliis prw- liberalus a malo, cum vicerit tentationes, cum
dicavero,ipse reprobus efficiar(I Cor. ix). Ibique debila fuerint dimissa, quia per se stare non po-
nomen Palris sanctilicatur in filiis, quia tales ibi test, ne diu exspectando deflciat, petit ut sibi panis
sunt filii, in quibus Spiritus sanctus apparet, lunc • quotidianus donelur. Deinde cum fuerit liberalus
erunt manifesli qui nunc sunt occulti, secundum a malis et roboralus in bonis, petit ut fiat volunlas
illud : JYosinsensati vilam illorum mstimabamusin- Dei, sicut in coeloet in lerra. Quaequoniam in hac
saniam, et finem illorum sine honore; ecce quomodo viia perfecte fieri non potest, mox petit ut regnum
compululisuntinler filiosDei, et inter sanctossorsil- adveniat, in quo nomen Palris sanctificeturin filiis,
lorumest (Sap. v). Quasi dicat: Da nobis spirilum B i ul nunquam de caetero possint a sanctificalione
sapientise,proui dicitur a sapore, id est jucundila- separari. Amen. Hebra_usunumex his tribus ponit
tem seternam, ut gustemus quam suavisest Domi- in fine, Amen Salem , quae sonant, vere, semper,
nus (Sap. xn), generantem in nobis pacem, id est pacem, Beatus Gregorius orationem Dominicam
raotuum interiorum quietem, utcaro non concupis- post canonem super hostiam censuit recilari.
cat adversus spiiitum (Gal. v), quia nonesl pax os-
CAPUT XXVIII.
sibusa facie pecealorum(Psal. xxxvn), ul ila sanc-
tificetur nomen luttm, id esl Paler in filiis, quale- De silentio posl Orationem Dominicam.
nus in prsesenli difficile, in fuluro nequaquam a Quod- hinc sequitur seerete , silentium innuit
filiationis gratia separentur. Quod est manifeste Dominicaesepulturae,mediante Sabbato, quo Domi-
contra luxiiriam, qua qui laborat non jucundatur nus in sepulcro quievit. UndeLuca teslaute: Mulieres
in Deo, id est pacem Dei non hahet; flliusDei non quwparaveranl unguenta, Sabbalo quidem siluerunt
est, sed jumento assimilatur, quia quasi jumen- secundummandalum (Luc. xxiui). Sed qui in-sepul
tum in stercore suo computrescit(Joe/.i). cro seeundum carnem quievit, secundum animam
CAPUT XXXVII. descendit ad inferos, ut foriior superveniens fortcm
De duplici ordine. ' IG spoliaret armatum (Mallh. xn). Tunc ergo momor-
Veruni duplex est ordo notandus in oratione dit infernum, ut educeret suos vinclos de tacu, in
Dominica, unus in descendendo, qui concordat quo non eral aqua (Zach. ix). Liberans eos a malis
cum donis; et alter in ascendendo , qui concordat praeteriiis,prsesenlibuselfuturis. Etdans eispacem
vel CQiivenitcum urtulibus. Dona naraque de perpetuam, in qua sunt semper et a peccato liberit
• summis ad ima descendunt. Unde :
Requiescet el a perturbatione securi. Hsecoratio: Libera nos...r
super eumspiriltis sapientiw el inlellectus (lsa. xi). dicitur embolismus, et est expositio novissimsepe-
Homo quidem multis malis circumdatus, primo lilionis orationis Dominicse.

LIBER SEXTUS.

CAPUTPRIMUM D quium sepuliurse.Juxla quod legitur : Quia midieres


De resumplione patenw, quam sacerdos accipiens emerunlaromata , ul venienlesttngerenl Jesum,. et
osculalur. valde inaue una sabbatorum teniunt ad monumen-
Post passionis trisliliam, ad resurrectionis gau- titm, orlo jam sole Et dicebant ad invicem: Quis
dium pervenilur, secundum illud quod legitur : Ad revolvetnobis lapidcm ab osiio monumenli? (Marc.
lesperum demoralilur flelus,el ad malulinum Imli- xvi). Hanc ergo patenam, id est cor amplum lati-
lia (Psal. xxix ). Subdiaconus quidem et diaconus ludine charitalis sacerdos accipit, id esl Ghrislus
repraeseniant patenam, quain sacerdos accipiens accepiat; quia vero crucifixus ardenti desiderio
osculatur, et cum ea signum crucis sibi facit in quaerelialur, juxla quod angelus inquit mulieribus:
facie. Hi tam numero quam obsequio sanelas illas Scioqttod Jesum quwritis crucifixum(Malth.xxvm).
mulieres significant, de quibus narral evangelisla idcirco crux ejus etim palena signaltir in facie sa-
Matlhaeus: Quod vespere Sabbali qum lucescit ht cprdotis, slatimque sacerdos osculatur patenam,
prima Sabbali venit Maria Magdalenaet allera Maria ostendens quod Clnislus confesliroiropleverit desi-
videre sepulcium (Malth. xxvni).Pra.senlarilcspale- deriuni mulierum, mox enim occurril jllis dicens :
nam, iJ cst cor palenslatiludine charitatis in obse- Avete. Quaeprocideiites ienuerunlpedes et .ejus, ado-
PATKOI..CCXYH. 29
907 INNOCENTIIIII PkVJE. 908
raveruni (ibid.), haud dubium quin pedes fuerint A cxtra passionem, quae per calieem designatur.
osculatae. Chrhtus enim resurgens a mortuis,jum non moritur,
CAPUT II. mors illi ulira non dominabilur (Rom. vi). El qtti
De fractione hostim, cujus pariiculam sacerdos ctim ipso sunt sancii, non esurienl umplius, neque
miltit in calicem. siiienl, neqtte cadet super illos sol, neque ullus wslus,
Tunc-sacerdos fraiigil hostiam in tres partes, et quoniam priora transierunl (Apoc. vn, xxi). Tertia
duabus extra calicem reservatis, cum alia signum pars in calicem ponitur, significans eos qui adhuc
crucis ter efficil, supra calicem , de cujus ore dia- in passione consistunt, donec de hac vita migrantes,
'conus removcral corpoiale, et alla voce dicendo: ad caput suum transeanl, nec morianlur amplius,
Pax Domini sit scmper vobiscum,particulam hosiise neque ullatenus paliantur.
«imittit in calicem. Frangit igilur saccrdos hosliam,
CAPUT IV.
ut in fractionc panis Dominum cognoscamus, sictit
ilit duo discipuli Domini cognoverunl, quibus ipso De Agnus Dei.
die resurreciionis Jesus apparuit in Emmaus trans- Non solum autem per signa, sed etiam per verba
euntihus.(Luc. xxiv). Commislio panis et vini de- rcsurrectionis gaudium inlimatur. Sacerdos enim
signat unionem carnis et animse, qitaa in resur- alla voce pronunlians : Pax Domini sit semper vo-
reclione Cbrisli denuo sunt unitae. Nam, ut praa- biscum, insinuat quod die illo una Subbalorumvenit
dictum est, panis ad carnem, et vinum refertur ad Jesus ct sletit in medio dhcipulorum suorutn, et dixit
animam. Et ideo ler signum crucis produciiur cum eis : Pux vobis. Quia vero Jesus slatim ul salutavit
boslia super calicem, quia virtus Trinitatis animam apostolos, dedit eis polestatem rcmittendi peccafa :
crucifixi reducil ad <arnem, ne derelinqueret ani- Quorum, inquit, remheriih peccata, remiltmilui eis;
niam ejus in inferno, nec daret carnem ejus \idere el qttorum relinuerilis , retenla sunt (Joan. xx). Id-
corruplionem. Juxta quod ipse dicit in Psalmo : circo chortis claraal ad ipsum et postulat : Agnvs
Ego dormivi et somnum cwpi et exsnrrexi, quoniam Bei qui tollis peccala mundi, misereie nobis. La\it
Dominussusceptl tne (Psal. xv, 111).Ideo tres cru- enim nos a peccatis nostiis in sanguine suo.
ces fiunt cum hostia super os calicis, quia tres mu- Agnus Graece dicilur ab uyvovquod esl pium , La-
lieres quserebant crucifixum ad osliura monumeiui. tine ab agnoscendo; quoniam in magno grege solo
Unde : Quid quwrilis livenlem cum moiluis ? (Luc. balatu matrem agnoscit. Christus autem in ara
TEXIV.) Os eigo calicis in hoc loco significat ostium crucis, et patrem agnovit et malrem. Pairera obe-
"Bionumenli, de quo diaconus removel corporale, dienlia , malrem cura. Ibique pius obtulit se, pro
degignans quod angelus Domini revolvit lapidcm ab nobis. Et ob hoe in altaiis immolatione ter dicitur
ostio.monuraenti. illud sane debet inlelligi, quod Agnus Dei, quasi, agne qui agnovisli Patrem mise-
dicit sacerdos, cura hostiam miitit in calicem _ rerc nobis, pie qui redemisli mundum danobis pa-
Fiat, inq\iil, .commistio corporis et sanguinh Do- cem. Porro secundum consuetudinem anliquam
niini. Quodulique refcreudum esl ad specics panis scholae canlorum , quam adhtic ipsi conservant, ct
_et vini, quibus contineiur corpus et sanguis. in pluribus servalur Ecclesiis, ut in Lateranensii
CAPUT III. nullalenus variatur, sed tribus \icibus uniformiler
Quid signiftccnl parles iltm quw fiunl de sacrificio. dicilur tniserere nobis, propler tria genera peccafa-
Quid autem illsepartes significent, Sergiuspapa rum, qusepetimus nobis remilti, cogilationis, loeu-
determinat, dicens: c-Tiiforme esl corpus Christi.- tionis et actionis : cogilationis in corde, locutionis
Pars oblaia in calicem missa, corpus Christi quod in ore, aclionis in opere ; vel propter tres ordines
jam r-esurrexil, monsirat. J?ars comesta, ambulans fidelium in Ecclesia, qui sunt Noe, Daniel el Job,
adhuc super lerram. Pars in altari-usque ad finem quos Ezechiel vidit in visione salvandos (Ezech.
remanens, corpus jacens iu sepulcro, quia usque-ad xiv). Et secundtim parabolam evangelicam duo sunt
flnem saeculisanctorum corpora in sepalcro erunt. jj in tecto, dtto sunl in agro, el cluoin mola, quot ttm
Potest et-aliier hoc mysterium explanari. Est euim unus assumeiur, et uiter reiinqueiur (Matlh. xxiv).
-corpus Christi uniyersalis Ecclesia , scilicet caput Poslinodum aulem multis et vanis adversilatibus et
•cum membris, juxta quod dicil Aposlolus: Unus teiroribus Ecclesise ingrueniihus, ccepit ad Domi-
punis et unum corpus mulli sumus (I Cor. x). Et nuin clamare de tribu.atione, dona nobis pacem. Et
inveniuntur in islo coipore quasi tres partes, ex ut clamor ejus facilius audirelur, in ipsa duxi iro-
quibus toiura corpus consistit. Una pars est ipsum molaiionis hora clamandum. Hsec tamen varietas
caput rideiicet Christus, qui ct caput est et pars noii discrepat a consuetudine Veleris Testamenti,
corporis. Altera pars sunt illi, quorum corpora ubi cura secundo repcritur, Parce, Dotnine, parce
requiescunt in tumulis, et animae regnant cum popvlo tuo, terlio varialur, et ne des hwrediiatem
Chrislo. Et sunt quasi simul ha. duae partes vide- luam in opprobrium (Joel. n). Dicamus ergo ttnse-
licel capul cl hiec pars corporis aliera , sicut scri- rere nobis, quantiim ad animam. Ilem mhererc no
ptum est: Ubicunque fueril corpus, illuc congrega- bis, quantum ad carncm ; dona nobis pacem,propter
buntur et aquil/s (Mallh. ixiv). Propterea in altari uiramque;ut habeamus pacem pectoris spirilua-
du33partes seorsum esura ealicem reservantur, quasi lern, et pacem rorporis temporalem. Sergius aul m
969 DE SACRO ALTARIS MYSTERIOLIBRI SEX. — LIB. VI. 910
papa statuit. ut inter communicandum Agnus Dei k et carnis <ad anfmam, vel unionem qua unita est
a clero cantetur. Christo humana natura, sancta Ecclesia, et iidelis
CAPUT V. anima. Ad significandum triplicem pacem, tempo-
Dc osculo pacis. ralem, spiritualem et seternalem, episcopus solem-
Posquam Dominus salutavit apostolos, iterum niler celebrans ter osctilatur minislrum, vel mini-
dixit: Pax vobis (Joan. xx), ostendens quod non siros semel, et secundo diaconum, et teriio sacer-
solum debemus habere pacem in ore, verum eliam dolem. Ad notandum quoque duorum teslaraenlo-
paccm debemushabere in peclore, ne simus de illis rum concordiarn,episcopus duabus vicibus codiccm
qui loquunturpacem cum proximo suo,[mala aulem osculaltir, quia rola conlinetur in medio rotae, et
in cordibttfreorum (Psal. xxvn). Ideo cutn hoc dixis- duo cherubim sese respiciunl versis vultibus in pro-
sel apostolh, insufflavit et ail : Accipite Spirilum pitiatorium (Ezech. i). Ad notandum charitatera, sa-
ianctum (Joan. xx). Ad quod ulique designandum cerdos osculatur palenam, quaedesignat cor patens
sacerdos praebet osculum oris ministro, qui reve- ad altitudinem charilalis. Unde : Nonne cor no-
renter inclinans, pectus osculatur ipsius, el pate- slrum ardens eral in nobh, dumloqueretur in via?
nam exlendit, ut per pacis oseulum atlendatur cha- (Luc. xxix.) In signum reverenlia. diaconus et sub-
rilas, quam patenam supra diximus designare. diaconus pedes et manus summi pontificis osculan-
Quia ergo charilas Dei diffundilur in cordibus no- tur, pedes subdiaconus osculatur, post lectam epi-
siris per Spirilum sanclum, qui dalus est nobis stolam, et diaconusantelegendum evangeliumma-
(Rom. v), ideo pacis osculum per universos fideles num osculaiur, offerens ampullam cum aqua, cali-
diffunditur in Ecclesia. Nam et Apostolus(Rom.xvi) cem cum vino. El subdiaconus offerens patenam
admonet salntare nos invicemin osculo saneto. In cum hoslia, thuribulum cum incenso, uterque
primiliva quidem Ecclesia singuiis diebus qui cele- vero de manu pontificis accipiens eucharisliam. 11-
braiioni missarum intererant, communicare sole- lud quoque yacare non creditur a myslerio quod
feant, sed crescente multitudine fidelium, traditur summus poniifex a ministro septem modis accipit
institutum, ut lanlum diebus communiearent Domi- osculum : ad os, ad peclus, ad humerum, ad manus,
nicis. PoslmoJura autem quia nec hoc potuit ob- ad brachia, ad pedes, ad genua, expressum myste-
servari, leilia secula est inslilulio, ut ter saltetn in rium, sed alias exprimendum.
anno quilibel Christianus debeat aceipere Eucha- CAPUT VII.
Tisiiam, hoc invenio remedio, ut singulis diebus Quare episcopussubdiaconnm el diuconum commu-
osculum pacis dareiur pro mysterio unitatis. Quia ( ! nical.
vero per immolationem hostise salutaris dimissis Tunc episcopus communicat cum minislris insi- "
peecatis reconeiliamur Altissimo, recte pacis oscu- nuans quod Christus post resurreetionem mandu-
lum decre\it Ecclesia, cum pro peccaiis immolatur eavit eum discipulis. Nam convescensprmcepiteis ab
Hostia salutaris. Innocentius autem papa primus Hierosolymh ne dhcederent (Act. i). Quod aulem
aliam causam assignat (£7). < Pacem, inquit, asseris unam partem accipicns, reliquas ministris impen-
ante consecrata mysleria quosdam populis imperare, dit, illud insinuat, quod Lucas evaugelista comme-
vel sibi saccrdotes inler se tradere, cum post om- morat, quia Jesus accipiens panem manducavil co-
nia quseaperire non debeo, pax necessario sit indi- ram suis discipulis, sumensque reliquias dedit illis.
cenda, per quam conslet populum ad omnia quse Etquoniam, eodem evangelista testanle, Jesusacce-
mysteriis agunlur atque in Ecclesia celehrantur pit panem, ac fregit et porrigebdl tllis, quorum cor
praebuisse consensum, ac finita esse pacis conclu- ardens eralineis (Luc, xxiv); idcirco puntifex inte-
dentis signaculo demonsfrenturi gram Eucharistiae medietatein accipiens super pa-
CAPCT VI. tenam, frangit iu partes, et eas porrigit ministris
De diversis osculis quw duntur in missa. comedendas.
*' • CAPCT VIII.
Osculumin sacra Scripfura significat unionem,
charilatem, pacem et reverentiam. De osculounio- De Mutione manuum post Eucharistke snmptionem
nis sponsa dicit in Canticis : Oscutetur me osculo Post sumptum Eueharisiiae sacrificium sacerdos
orh sui (Canl. l). De osculo charitalis Isaac inquit ahluit et perfundil nianus, ne quid incaute remaneat
ad fiiiumsuum : Accedead me et da mihi osculum, ex contaclu divinissimi sacramenli, non quod quid-
filimi(Gen. xxvn). De osculo pacis dicit Apostolus quam immunduni ex contaetu sacramenfi contraxe-
in Epistolis : Salutaie vos invicemin osculo sancte rit, sed ut suam potius indignilatem commemoret,
(Rom. xvi). Deosculoreverentiaeinquit Dominnsad qui se jtidicavit tantis sacramentis celebrandis indi-
Simonem : Osculum mihi non dedisti. Hac autem gnum;-secundum quod Dominusait: Cum omnia
ex quo intravit, non cessavit osculdri pedss tneos bona feceritis, dicite : Servi inuliles sumus (Luc.
(Luc. vn). Ad designandum ergo tres uniones in xvii). Indignum quidem -existeret, ut mairas, quss
Christo, sacerdos ter osculalur allare, videlicetunio- corpus incorruptibile tractaverunt, corpus corru-
nem divinitatisad aniraam. divinitatis ad carnem, ptlbile conlingant, donec studiose laventur. Ahlu-

(47) InnocentiusI, Ad Decentium, c. I.


9H 1NN0GENTIIIII VAVJE. 912
lionis auiem aqua debei in locuni mundum diffundiA cipit oseulum a pontifice, sed in perceptione san-
honeste, IUaltitudo sacramenti reverentius honore- guinis suscipit a diacono, ut qui non in sacris sunt
tur. Tiina vero sacerdotis ahlutio, quae fitin pfin- ainplius honorentur. Quamvis in hoc et myslica
cipio, in medio, in fine, designat mundationemco- possit assignari ratio.
gitatiouis, locutionis et aclionis. Vel purgationem CAPUTX.
originaiis peccali, criminalis et venialis. Sive quod De poslcommunione.
agitur per ignorantiam, negligenliam et iuduslriam, Antiphona quae post communionem concinitur,
ad quorum emundalionem offeriur sacrificium sa- aposiolorum gaudium de Christi resunectione si-
1'utare. Hsec tamen ablulio potest refen i ad ablu- gnifical. Secundum illud quod legitur : Quod ga-
tionem baptismi, cujus formam Chiisttis posl rc- visi sunl dhcipuli viso Domino,'ei prm gaudio mi-
surrectionem instiluit. J3uii.es,inquit, doceie omnes rubuntur (Joan. xx). Quod aulem reciprocando
yenles, baptizanles eos in nominePutris, et Filii, et cantalur, insinuat, quod discipuli resurrectionis
Spiritus suncli. Qui credideril et bapiizatus fuerit, gaudium sibi mutuo nunliabant. Unde duo disci-
salvus erit (Malih. xxvm; Marc. xvij. puli cum invenissent undecim congregatos, et eos
CAPUT IX. qui cum ipsis eront, dicentes : Quia resurrexil Do-
" minus vere, el apparuit Simoni, ct ipsi narrabant
Quod Romanus ponlifex alium in communicando mo-
retn observat. quw gesla eranl in via, el quomodocognoverunleum
Ut autem in perceptione oorporis el sanguinis in fraciione panis (Luc. xxi\). Hmc est ergo dies
Christi nulla possit fallacia suboriri, sed in uiro- quam jecit Dominus, exsutlemusel Imlemurin ea.
que perceptionis veritas evidenter appareat, sum- (Psal. cxvn.)
mus pontifex non slatim pariiculam hosliae dimillit CAPUTXI.
in calicem, sed eam posl irinum crucis signaculum De orutionenovissima.
in patenam reponit, et post osculum pacis ad sedem Peraclo altaris mysterio, ponlifex cura mini-
ascendens, ibi consislens, univcrsiscernentibus par- slris ad allare procedit, et allarc deosculans, eleva-
tem roajorem suscipit oblalss de paiena, quam ei tis manibus, ullimam orationem exsequilur, bene-
diacouus repraesental,ipsanviue videntibusdividens, diclionem iliam significans quam Clnislus ascen-
unaraque particulam sumens, aliara mittit in cali- surus in cceluralegitur dixisse discipulis suis. Nam,
cem, quem tenet coram ^ipso subdiaconus, de quo ul Lucas commemoiat, eduxit eos foras tn Betlta-
saiiguinem haurit cum calamo. Deinde particulam niam, el etevath manibus, benedixit eis. Et facium
unain cum osculo tiauit diacono, aliamque subdia- P est cum benedixhset illis, recessit ab cis, et fereba-
cono sine osculo, quem ad altare minislrantem ei tur in cwlum (Luc. xxiv). Unde post salulalionem
calicem diaconus osculatur. Et tunc subdiaconus novissimam, quam sacerdos facil ad populum, dia-
particulam dimissam in calieesumit cum sanguine. conus alta vocc pronunliat: Ite mhsu est, reprae-
Hujus rei causam, non allegoricam, sed historicam sentans illud quod diclum est ad apostolos_ Hic
a noniiullis audivi, quam quia nunquam in authen- Jesus qui assumptus est uvobis in cwlum (Act. i).
tico scripto potui reperire, melius reticendam cen- Chorus aulem qui Deo gralias gratulandorespondet,
sui quam temere asserendam. Etlicet non omnium, imitatur apostolos qui adorames regressi sunl in
quaea majoribus introducia sunl, ralio reddi pos- Hierusatemcum gaudio magno, el erani semper in
sit, reor, tamen quod in his profunda laleant sa- lemploluudantes,et benedicentesDeum.(Luc. xxiv).
crainenia. Romanus pontifex ideo non communicat Et ad hoc respicit qupd in diebus profeslis dicitur i
ubi frangit, sed ad allare frangit et ad sedemcom- BcnedicamusDomhw; Deo grulius, slalimque hym-
iiiunicat. Quia £hr.slus in Emmaus coram duobns nus el psalmi illi dicunlur : Benedicite et Laudaie.
discipulis fregii; in flierusalem coram undecim apo- Nclandum vero quod Chrisfus post resurrectionem
slolis manducavit. In Emmaus fregisse legitur bis legilur saluiasse discipulos dicens : Pax vobis,
(Luc. xxiv), sed manducassenon legitur; in Hieru- Q in siguumduplicispacis, videlicet temporis et acler
salem non legitur fregisse, sed legitur comedisse nitatis, qwoe secundum prophelam est pax super
Ministri repraesenlantpontifici oblatam el calicem, pacem (Isa. LX\I), de qua Dominusinquil aposiolis:
<juiadiscipuli obtulerunt Chrisio pariem piseis assi, Pucc)n relinquo vobis,pacem tneam do vobis (Joan.
et favum mellis. Pars piscis assi corpus Domini xiv). Hanc duplicenipacem,per duplex osculumsa-
crucifixi, qui fuil in ara crucis assatus, favus mellis cerdos insiuuat, cum prius osculatur ministrum, et
sanguis-Ghrisli, super mel el favum dulcis faucibus poslea allare.
animaediligeniis. Ad notanduni \ero dislinctionem CAPUT XII.
inter sacros ordines, et non sacros, diaconus et Undedicilur missa.
qui superioris sunt ordinis, cum percipiunt Eucha- Missadicilur el ministeiium et mysterium, id est
ristiam, osculum suscipiunt ah episcopo. Acolylhus officiumqtiodprofeitur et sacrificium-quodoffertur.
et qui sunt inferiorum ordinum non suscipiunt. OiHciumvero dividiiur in missam catechumenonim
Subdiaconus vero, quia character hujusmodi quon- et fideliura missam.Missa calechumenorum est ah
dam imer non sacros, nunc autera inter sacros or- introilu usqtieposl offertoiium. Et dicitur missa ah
A-itiesrepulalur, in perceplione corpoiis non sus- emittendo,qula tempore quo sacerdos inc.pit eu-
915 DE SACROALTARIS MYSTERIOLIBRI SEX. — LIB. VI. 914
charisliam consecrare, catechumeni foras de eccle- A secuudum illiid propheticum : El faclus esl prtnci-
sia emiuunlur. Perlecto slquidem evangelio, diaco- palus super humerum ejus (Isa. IX). Principatum
nus clamare solebal : Si quis catechumenusudest, vero Salvatoris exprcssit vox angelica, prophetica
exeat foras. Catechumeni sacris mysteriis interesse et legalis. Angelttseniin inquit ad virginem : Dabit
non debent, quaenon nisi baptizaiis fidelibus com- ei Dominus sedem David patris ejus, el regnabit in
mittuntur. Sicut de quibusdam, qui catechumeno- domoJacob in wternum.el regni ejiis non erit finis
rura, et nondum renalorum typum gerebant. Scri- (Luc. i). Propheta dicil in Psalmis : Sedes lua in
ptum est enim : Ipse autem Jesus non credebat se swculumswctdijvirgarecta et virga regni lui, propler-
illis (Joan. n).Missa fideliumest ab offertorio usque ea unxil te Deus oleo tmlitiw prm consortibui tuis
postcommunionem. Et dicitur missa a dimitiendo, (Psal. XLIV).Moysesinquil in lege : Lwtamini si-
quia lunc ad propria fidelis quisquedimitlitur. Con- mul cwli cum eo, et adorenl eum omnes angdi Dei
slilutum est enim in Aurelianensi eoncilio ut cum (Deut. XXXII). Ad quod designandum, tres huineriim
ad celehrandas missas in Dei nomine convenitur, pontificis in signum revereniiae osculantur : primi-
populus non ante discedat, quam missaesolemnitas cerius in principio, diaconus :n medio, saccrdos in
complealur (48).Totum aulem officiumdiciturmissa, fine.
quasi transmissio, eo quod populus fidells per nii- B CAPUT XIV.
nislerium sacerdolis (qui fungitur mipislerio me-
diatoris inter Deum et homines) preces e't supplica- Be benediclionenovissima.
tiones et vota transmiltat Altissimo. Ipsum sacrifi- Ullima beuedittio qtiam facit episcopus supor po-
cium, id'est hoslia missa vocatur, quasi transmissa. pulum, missionem Spiritus sancfi significal, queni
Primum nobis a Palre ut esset nobiscum, posiea de ccelomisit Dominusin apostolos, juxia quod ois
Palri a nobis, ut intercedat pro nobis ad ipsum. ipse promisit: Aceipietis, inquit, virlulem superve-
Primum nobis a Patre per incarnationem, postea nientis Spiriius sancli in vos (Act.i). Haecbenediciio
Patri a nobis per passionem. Et in sacramenlo pri- per verbum oris et signum crucis exprimilur. Quo-
mum nobis a Patre per sanclilicationem, postea niam illa missio per sonum aeris et linguam ignis
Patri a nobis per oblationem.Hsecest sola sufficiens innotuit, juxla quod Iegitur : Factus est repenle de
et idonea missio seu legalio ad solvendas inter cmlosonus ianqudm advenienth spirilus vehemenlis.
Deum et homines inimicitias et offensas.Cum ergo El apparuerunt illis dispertilw linguw lanquam
diaconus ait: Ile, missa est, idem esl ae si diceret, ignis (ibid.) Licet aulem Spirilus sanclus spe-
rcdite ad propria, quia oblala esl hosfia salutaris. /. cialiter missus fueril in aposlolos, quia lamen indi-
CAPUT XIII. visa sunt opera Trinllalis, missionem illara lota fuit
Quarcsacerdos ponlificishumerumosculalur. Trinilas operala. Ideoque benediclioiiemistam facit
Oratione finila saeerdos qui assislit episcopo episcopus in nomine Tiinitatis, auctoritate Psal-
mensam altaiis et armum pontificis dextium oscula- roistse dieenlis : Bcnedicalnos Deus Deus noster, et.
lur, oslendens hunc esse illum pontificeni,qui se- benedicatnos Deus (Psal. LXVI).Benedictionis for-
cundum legem figurate dexlruin atmum separare mam legis expressit auctoritas, Domino dicenle per
debet de hostiis salutaribus vel paeificis (Lev. \% Moysen : Invocubh nomen meumsuper filios Israel,
vm). Sane per humerum exprimilur principatus, el ego Dominus benedicam(Num. vi).

LIBELLI GONCLUSIO.

Neroo cum expositionem istam audierit, hoc sa- D volui. Prsesertim cum ex officio,totcausarum sim
crificium sufficienter sestimet expositum. Ne forte impeditus incursibus, tot negotiorum nexibus irre-
cum opus liumanum extulerit, divinum extenuet titus, ut infra breve lemporis spalium, nec ad mc-
sacrainenlum. In hoc enim ,officiolot et lanta sunt ditandum otium nec ad dictandum quiverim nan-
iavolula mysleria, ut nemo, nisi per unclionem cisci quielem. Et quidero minor in singulis, divi-
edoclus, ea sufficiatexplicare. Quis enim novitordiT sus ad singulavix potui meditata dictare, nedura
nemcwti,elponetraiionesejusin terra?(Jo6.xxxvnii) medilando concipere. Quocirca non solum beui-
Nam perscrulator majestalis opprimetur a gloria gnum imploro lectorem, verum etiam desidero libe-
(Prov. xxv). Ego quippe non prsevalens lippien- rum correctorem. Hanc solam apud homines hujus-
libus oculis solem in rota conspicere, tanli myslerii opuseuli mercedem exspectans, ut apud misericor-
majestalem, quasi per speculumin wnigmate(1 Cor. dem judicem pro meis peccatis devotas orationes-
xm), mihi visus sum inlueri, nec penetrans ad in- effundant, qui peifecle cognoscit qua cordis inten-
terioia coonaculi,sed prse foribus assidens in vesti- tione tractatum istum eMgerim etsi non mullis,
Jjulo, feci diligenter ut polui, non sufficientcrut saltem aliquibus, aut etiam mihi soli vcl in modieos
(18) Can. 22.
015 '
INNOCENTIIIII VkVM. SIO
profuturum. Quia vero canonein missaeparticulatim A plenior pateat inlellectus, tolum continue censui
exposui, ne quid additum vel sublractum seu irans- svibscribendum
posilum yideatur, ut legentibus ipsius expositionis

Finito libro, sit taus et glotia Chrisio.

mNOCEMTn III F_aF.SE


J)E BEATISSIMA VlRGINE MARIA ET FILIO EJUS JESU CHRISTO ENGOMIUM.

Virgo Dei gemtrix virga est, flos fllius ejus. Prse- B enim tenuis, teneret Ie\is, lenis et pulcher, fla-
sumo pauca, et pauca loqui de virgine virga, et fi- grans et utilis. Quid enim flore islo tenuius cum
lio flore. Mira floris summitas etinattingibilis virgae aslringitur, quid lenerius cum atleritur, quid lenius
proceritas. Hsecest virga recta, virga erecfa, pro- cum alirectat, quid levitis cum portatur, quid spe-
cera, fragilis, gracilis, flexibilis, frondosa, florigera, ciosius cum aspicilur, quid flagranlius cum adora-
fructifera. Recta per justitiam, erecia per devotio- tur, quid utilius cum effectusaltenditur (Psal L\I\).
nem, procera per longanimitatem, fragilis per ab- Filius virginis ei flos tenuis ad indignationem, tener
Jeeiionem sui, gracilis per humiliiatem, flexibilis ad miserationem, lenis per mansueludinem, levis
per mansuetudinem , frondosa per sanctissimam domiiiatione, pulcher moderatione, flagrans repro-
eonversationem,' florigera per virginalem conce- missione, utilis remuneratione. Esl ergo tenuis fla-
ptionem, per partum vilae agternaefructifera. Recta gellis, tener misericordiis, lenis in donis, levis in
per fidem, erecla per spem, procera per charitatem, praeceptis, pulchcr exemplis, flagrans promissis,
fragilis per pudorem, gracilis per despectionem fructuosus in praemiis. Hic ftosfactus est nobis me-
mundi, flexibilis per compassionem proximi, fron- dicina, in ipso potus et esca, ex eo mel et cera.-
dosa per honorum operum exseeutionem, florigera Medkina in redemptione, potuset esca injustifica-
per gloriam virginitatis, fructifera per praerogati-C tione, mel et cera in glorificatione.Ex hac medicina
vam fecundilatis. Mirandalfecundilatis prserogatiya, sempiterna sanitas incorruptionis, ex hac medicina
quod talis talem, taliter genuit. Gracilis virgo ante esca refectionis internae salietatis, ex hac medicina
partum, et \irgo posl parlum.-Qualifer, angelo an- polus ebrietalis spiritualis, seternsefecundifalis, de
nunliante, Spiritu sancto operante, virttue Altis- illius cera splendor summseclarilatis, in ejus melle
simi obumbrante (Luc. i). Qualem, Sanctum sau- dulcedo perpetusefelicitalis. Flos est nobis Clirislus
clprum, unicum roalris virginis, unigenilum Dei in humanitale, fructus iu dhinitate : flos in lerris,
Patris, Deum et Dominum majeslatis. 0 quam hene, fruclus in ccelis; flos in redemptione, fruclus hi
quam recte flos dicitur, quseex virginali virga per- glorificatione. Qttem ipse nobis largire dignevuc
duritur, in quo scmper sunt quoe miremur! Est Amen.

IRIBfOGO&TII III F.&FJSE


DE Vlf A ET PASSIONE DQMINlNOSTRIJESU CHRISTI, ORATI0NES TRES
:
EFFICACISSIM-E

Qui corftrHe et deyote e$s legentibus plurimas coi-tulit reraissioncs et wdulgen ias.

ORATIOI. D udicari, et ut agnus innoeens tuam crucem ferende


Domine Jesu Ghriste, Fili Dei vivi, qui pro re- ad vlctimam duci, clavis perforari, felle et acela
demptione nostra nasci, et circumcidi voluisti, et a potari, alque in cruce morte lurpissima^condem-
Judseis reprobari, a Juda osculo iradi, capi et li- nari, aelancea vulnerari. Tu per has saeratissimas
gari, et cum vinculis Aimse,Caiphse, Herodi, Pilato po?nas ab omnibus pecealis ct poenis nos lihera, et
offeni, et eorara eis illudi, colaphis, alapis flagellis per sanctam cruoem tuam illuc perduc nos miseros
et arundine esedi, facie velari, et sputo conspui, peccatores, quo perduxisti tecum crucifixumlatro-
^iuis coronari, a falsis quoque testibus accusari, nem sero n-enilentem. Qui vivis, etc.
917 ORATIONES TRES ET IIVMNUS. «18
ORATIOII.
ORATIO III.
Auulienlur nobis, pie Domine Jesu Christe, om-
nes passiones tuse, et defendant nos ab omni do- Domine Deus de Deo, lumen de lumine, qui hu-
lore et tristitia , ab omni periculo et miseria, ab manum genus ex praeceplo Patris patibulo crucis
omni peccato et cordis immundilia," ab omni scan- proprio sanguine redimere dignalus es, te supplici-
dalo et infamia, a morhis inalis animae el corporis, ter exoramus, ut non secundum peccata nostra fa-
et a moite subitanea et improvisa, el ah omni cias nohis, sed secundum misericordiam luam sal-
persecutione inimicorum visibilium et invisibilium, vos fac nos indignos famulos luos : tu quoqtie ex-
scimus eniin quod in quacunque hora vel die pas- surge in adjutorium nostrum , et eslo nobis lurris
sionis tuje memoriam habuerimus, salvi erimus : forliludinis , et clypeus inexpttgnahilis justitiae , a
ideo de immensa lua pietate confisi te deprecamur, facie tara corporalis, quam incorporalis inimici,
piissime Salvator, per lienignissimas sacralissi- atque ab omni peccato etpoena misericordiler nos
masque passiones luas, ut benigno nos protegas libera, et ab omni adversitate corporis et anirase
auxilio, et conlinua pielale ab omni malo nos con- clementer nos defende. Qui vivis, ete.
serves. Qui vivis, etc.

INNOCENTII III PAPTE

Orationes tres de omnibus sanclis,' pro defensione et tranquillita.e calhoIic_e ot orllio-


doxae Ecclesice.

ORATIOI. H irihueiis in praesenti, et gloriam in futuro. Per


A cunctis nos, qusesumus, Domine, menlis et euindem Chrislum Doroinum nosirum. Ainen.
corporis defende periculis, et inlercedeute beata ORATIO III.
el gloriosa virgine Dei genitrice Maria : cum beatis Mundet et raunial nos, quaesumus , Domine,
apostolis tuis Pelro et Paulo, alque beato N. el om- unigeniti Filii lui prctiosissimus sanguis effusus
nihus sanctis, salutem nohis tribue benignus et pa- el tibi oblatus in cruce, ct intercedenle beafa
cem, ut destructis adversitalibus et eiroribus uni- virgine Dei genitiice Maria, cum beatis apostolis
versis, Ecclesia tua secura libi serviat libertate. luis Petro et Paulo, atque beato N. et omnibus
Per eumdem Chrisfum Dominum nostrum. Amen. sanctis, a cunctis nos reddas et perversitalibus
ORATIO11. expiatos, et adversitatibus expeditos. Per eumdem
Exaudi nos, salularis noster, ul per unigeniti Dominum nostrum Jesum Chrislum Filium ttium,
Filii lui sacralissirase passionis \irlutera a cunciis qui tecura vivit el regnat in unitafe Spiiitus sancti
nos mentis et corporis hostihus tuearis, gratiain Deus, per omnia saecula sajcuiorum. Amen.

WNOCEtmTU III F-&F.2E

HYMNUS
De Cliristo et beatissirna Virgine Maria dignissima Malre ejus
Ad quem cerlas el magnas'contulil remissiones et indulgeniias.

Ave mundi spes Maria, Me defende peccaiorem,


Ave mitis, ave pia, Et ne tuuni des honorem,
Ave charitaie plena. Alieno et ciudeli,
Virgo dulcis et serena Precor te regina cceli,
Saucta parens Jesu Chrisli Me habeto cxcusatum,
Electa sola fuisti. Apud Christum tuum natum;
Esse mater sine viro, Cujus iram perlimesco,
Et lactare modo miro. Et furorem expavesco
Angelorum imperatrix, Nam peccavi illi soli.
Peccatorum consolatrix, 0 Maiia Virgo, nol
Consolare me lugentem, Esse niihi ahena,
In peccatis jam fetentem, Omni gratia lu plena.
8.9 INNOCENTIIIII VkVJE. S20
Esto custos cordis mei, A Quia vere sum peecator.
Signa me timore Dei, Tu peccata delemea,
Confervitse sanitatem, Et cor mundum in me crea :
Da et morum honeslatem, Da spem firmam, fldemrectam
Da pcccata me vitare, Charilatem da perfeelam.
Et quod justum est amare. 0 Jesu da finem bonum,
0 duleedo \Irginalis, Quod est super omne donum,
Nunquam fuit, nec est talis Ut in corde sic compungar,
Inter nalas mulieium. Tibi Christe quod conjungar
Omniiim Cicator rerum Fac me digne manducare.
Te elegitgenitricem, Corpus tuum saluiare
Qui Mariam peccatricem Ira lua non me gravet,
Emunda\it a reatu. Sanguis tuus sic me Iavet,
Ipse luo me precaiu, In sensibus et in corde
A peccatis cunclis tcrgat, A peccatis et a sorde,
Ne infernus me demergat. ** Ut dum inslat hora raortis,
Eia rosa sine spina, Angelus tunc astet fortis.
Peccatorurn medicina, A te mihi datus custos,
Pro me Deum interpella, Qui me locet inter juslos.
Ut me salvel a procella Mois si carnem meam frangat,
Hujus mundi tam immundi: Mors secunda non me tangat,
Cujus flnctus furihundi Licet caro compufrescat,
Omni parte-me impingunt, Spiritus in le quiescat,
Et peccati zona stringunt. Ut resurgens te visurus,
Christe Fili summi Palris Semper tecum sim mansurus,
Per amorem luae matiis, j. Audi nos, pia mater Christi.
Cujus venler te porlavit, fi Nam te Filius nihil uegans honorat.
Et te dulci lacte pavit: ORATIO.
Te per ipsam oro supplex, Interveniat pro nobis quaesumus, Domine Jesu
Quia lu es salus duplex, C Christe, apud luam clementiam, gloriosissima
Rerum datormundanarum, Virgo Maria dignissima mater tua , c.tjus sanctissi-
Atque salus animarum. mam animam in hora passionis et morfis tuoa
Te nunc precor licet reus: doloris gladius pertransivit : Qui vivis el fegnas
Miserere mei, Deus, cum DeoPalre in unitaie Spirilus sancli Deus, Per
Miserere, miserator: omnia saeculasaeculoruiii.Amen.
921 DE QUADRIPARTITASPE.iE NUPTIAHU.M. 922

INNOCENTII III

ROMANIPONTIFICIS

DI ftlADIffAITM SPIIE NCPflAEUI

LIBER.

Bedw ei Claudii Taurinensis, ilemque aliorum veterum Palrum Opuscula, Rononiae, 1755,
(TRO-IBELLI,
iu quailo.)

1 dotiiini Innocentii
Iiicipit prologus libri De quadriparlita specie nuptiarum papa. tertii
ad Benedictum presbyteruu..

Guudeo,s dilectissimefraler in Domino, quod sludiosum inlelligo circa sacrarum inlelligentiam Scriptu-
rarum; Itocenim sludium decet Domini Sacerdolem, cui datum esl ex offlcio regni Dei noscere mysleria.
Propter quod in veleriSucerdolionoviprwferentefiguram3logion inlercwlera, pontificalepectus ornabai,qnod
quadrangulum erat,elduplex. Quia nimirumralio Sacerdolis, quam et loco prmsiynat, et nomine, debet
discernere intef qualuor: Inter verum, el falsum, ne devielin credendis: et inter bonum, et malum, ne deviet
in agendis, Debetetiamdiscernere pro duobus; pro Sacerdote videlicet,et populo: ne si csecus 4 csecum du-
xerit, ambo prsecipitentur in foveam. Eral ergo quadrangulumpropter quadiifarium intellectum, quem Su-
cerdos in Scripluru debet habere.Erat ei duplexpropier gemhtum testamenium, quod Sacerdoti non expedit
ignorare. Quadiangulum propter Novum, quod in qualuor Evangeliis continetur. Duplex esl propter Vetus,
quod in duabus tubulis exaratur. Quisaulem possil vitare quod nescit? aul quis posstt6agere quod ignoral ?
Scriptum esi enim : 6 Nescierunt, neque intellexerunt, in tenebris arnbulant. Noluit intclligere, ut bene
* non cognovertint vias meas, quihusjuravi in
ageret : iniquitalem meditalus est in cuhili suo. Ipsi vero
ira mea; si introibuut in requiem meam. Tu scientiam s repuli.s-i, et ego te repellam, ne sacerdotio fun-
9 _figypium, quia non habuerunt scientiam.
garis mibi. Proplerea populus meus caplivus duclus est iu 10
Nobiles ejus inlerierunt fame, et multitudo ejus siti exaruit. D.fecerunt ab esca oYes, quia non erant
in prsesepiooves. Cum ergo labia Sacerdolis debeant custodire scienliam, quia legemde ore ejus exquirunt,
tu cupiens esse quod diceris, in lege Domini jugiter medi}aris; el quod luo non prmvales argutnenloperci-.
pere, alieno satagis documentovidere: malensesse verilatis dhcipulus, quum magisler errorh. In ratkmali
quippejudicii, de quofecimus mentionem,Urhn, el Thummim id esl manifeslatio, et verilas, posita fuhse
legunlur; quia in pecloreSucerdoth manifesla debet essecognilio veritalis. Hujus ilaque sludii fervore suc-
censusswpe cum mulla precum instanlia postulusli, quatenus de Nuptiis sponsi, el sponsw compendiosum
libi traciatum exigerem: in quo carnalium, et spirituahum nupliarum simililudines assignarem, et prwcipue
Psalmum quadrageshnumquarlum exponerem, in quo de Nupliis sponsi, et sponsmmultimodalaude iracta-
iur. Ego vero nonmeo, sed luo salhfaciens desiderio, prmbeo. quod optasii; sciens opus non respon-
dere tnateriw, nec wdificiumfundamento.Feci tamen ulcunque, non guod votui, sed quod valui mullis iinpe-
ditus angustih, quas ipsemecum ex magna parte portasli

Exp Ucit pro logus.


1 Sermonem, eumdem titulum habentem, id estde quatuor speciebusdesponsaiionum,recilavit Innocen-
lius III in ConsecrationePontificis pag. 191.9 Tom. 1. sed bievis ille est, et vix ea altingit, quae in eo
traclalu, quem damus, copiose exequitur. An is est Benedictus Cardinalis S. Pelri ad Vincula, ad
quem una cum Cardinale P. XII Aposlolorum dinguntur litterae Innocentii III (pag. 9 el 18, Tora. 2) ?
viderit Lector. Sed cur vocatur is frater, cum presbyieros etiam Gardinales filios appellare Pontifices
soleant? An in amanuensem id referendum est, qui cum in vetusto codice inveneril litteram f. interpre-
talus est frater, cum filius poni debuisset? An Innoceiiiius virum si-biprobatissimum, querii ungustiarum
suarum parlicipem deinceps appellat, fralris' nomine lioneslare voluit? Judicet id quoque Lecior. 3 Exod. •
28, 1S et 16. s%Mallh. cap. 1S, 14. 8 Psalm. 81, 5. 6 Psalm. 55, 4 et 5. ' Psnlm. 74, 11.
8 Osee 4,6. _Ts«?_cS, 15. 10Aut vetustam aliquam versionem sequitur, aut aliquod, sed nostris
lemporibus minime vulg?,tum, adagium.
925 INNOCENTflIII VkVM. m

INCIPITLIBER

DE QUADRIPARTITA SPEGIE NUPTIARUM.

Sacra docenle Scriptura, didicimus quatuor esse k sto; propter quam unionem idem Apostolussubdit:
species Nuptiarum juxla quatuor theologicos intel- ss Elenim omnesnos in unum corpus baptizaii su-
lectus : Historicum, Allegoricum, Tropologicum, et mus. De terlia vero dicit idem Aposlolus : S3Qui
Anagogicum. Primum inter virum , et legiiimam adhmret Domino,unus spirilusest, et unusspiii.us
feminam. Secundum inter Chrislum, et sanclam esl cum co, propter quam unionem Joannes Apo-
Ecclesiam.Terlium inler Deura, et justam aiiimam. stolus : s4 Qui manetin charilate, in Deo manet,et
Quarlum inter Verbum, et humanam naluram. De Deus in eo. De quarla, fides Catholica confitetur ,
primis nupliis Proloplastus evigilans prophetavit: quod : " sicut anima rationalh, el caro unus est
" Propter hoc
relinquel homo palrem^suum,et ma- homo: ila Deus, et homounus esl Chrhius; propler
Irem, el adhwrebiluxori sum : el erunt duoin came quam ineffabilem unionem Evangelista tesialur,
una. De secundis nuptiis Angelus in Apocalypsilo- quia S6 Verbum caro faclumest, et habilavit in no-
quilur ad Joannem : ls Veni, el oslendamtibi spon- bis. Primam ergo unionemrecle Carnalem : secun-
sam, uxorem Agni. De tertiis nuptiis ail Doroinus dam Sacramenlalem:lertiam spirilualem : et quar-
pcr Prophetam Oseam : " Sponsubo te tnihi in ju- tam dixerimus Personalem. Carnalem, ut diximus,
stitia, et judicio, et in misericordia, ei mheralioni- inter virum, el mulierem legitimam : Sacramonta-
bus. De quarlis nuptiis sponsa dicit in Canticis : " lem inter Christum, et sanctam Ecclesiam: spiri-
11Egredimini, filimSion, el videte Regem Salomo- lualeminter Deum, et
juslam animam : persoualera
vem in diademale, quo coronavil eum mater sua in inler Verbum, et humanam naluram.
die desponsalionh sum : quasi dicat : 0 filimSion, De causa conjugiiinier Verbum,et humanam natu-
id est Judaei fragiles, et carnalcs, egrediminide ram.
tenebris infidelitaiis, et ignorantiae, et videle non Ut eniin inter Deum, et hominem inimicitiarum
oculis corporis, sed oculis cordis, id est credile, destructo pariete, pacis reformaretur integritas,
RegemSalomonem,id est Christum verum pacificum, nuplialefoedusinterVerbum et humanam naturam
qut fecit le utraque unum, in diademate, quo coro- per Iiicarnationis mysterium esl contractum. Nam
navit eum mater bua, id esl in ilia gratia singulari, , Verbum " caro faclutn est, el habitavit in nobis.
qua concepit eum Virgo Maria sine pruritu carnis, Antequam Verbum caro fieret, proeul habltabat a
sine fervore libidinis, sine labe peccati, sanctum, nobis ; ubi vero factum est Verbuin caro, habiiavit
inunduin el immaculalum : juxta quod Angelusin» in nohis. Juxla quod alibi legitur $s : Inhabiiabo
quil aJ Virginem : lb Spirilus Sctnctus superveniel in eh, el inambulabointer eas, et ero UlorumDeus,
in te, el virlus Aldssimi obumbrabit tibi: ideoque el ipsi erunt tnihi populus. Quia vero nec in angelis,
qttod nascelur ex te Sanclum, vocabiturFilius Dei. nec ifi hominibus parem, aut similem poterat inve-
In die det.ponsalionis,id esl Iiicarnationis suse , nire, secundum illud quod legitur 29.•Quis in r.u-
" Verbumcuro fuclum est, et naluram de- bibus mquabiiur Domino? aut quis similiserit Deo
quando
sponsavil humanam. htler filios Dei? exmanivil se so formam servi ac-
De quadriparlita specieNuptiarum. ctpiens, in similitudinemhominumfaclus, et hubilu
In hac quadripartiia specie Nuptiarum quoddam, invenlusul homo. sl Paulo tninus ab angelis tnino-
et admiralione pariter et veneralione dignissimum raitts est, quando non solum senilem formaui acce-
reperimus; et quod per primam efficitur, ut sint pit, verum et-passibilemnaluram assumpsit.
duo in una carne, per secundam eflicitur, ut sint De Sponsalibus.
duo in uno corpore : per tertiam eflicilur, ul sint a! Non enim Angelos, sed semenAbrahm appre-
duoin uno spirilu ; per quarlam ellicitur, ut sinl duo hendit, cum quo louge prius de malrimonioconira-
in una persona. De prima namque testalur aucto- hendo conveneiat dicens S3: In semine luobenedi-
ritas : 18Erunt duo i» carite una; propter qnam cenlur omnes genles. Non dicil in seminibus, quasi
unionem Yeritas intulil : ls Ilaqne jam non sunl in tuultis, sed quasiin uno semine luo, ** qui ebt
duo, sed una caro. De secunda tlicit Apostolus : s0 n Chrhlus; quasi dicat, de semine tuo carnem acei-
Omniamembracorporh -cumsinl mulla, ttnum cor- piam, propler quam dabitur non solum Jud__is,sed
pus sunt. Ila el nos il unum corpussumus in Clni- omnibus gentibus benedictio.
li Gen. 2, 24. » Cap. 21, 9. » Cap. 2, 19. •* Cap. 3,11. >*Ephes. 2, U, ,6Lucw 1, 55.
"JoA,U. 18G-H.2, 24. l0 Marci. 10, 8. 20I Corinlht 12, -12. sl Rom. 12, 5. S!/ Corinth. 6",17.
"I Corinth. 12,15. s4 Epht. 1. cap. 4, 6. 2CIn Symbolo,quod iribuilur Athunusio. MJo.i,it.
s' Jo. I, 14. SB11 Corhtth. 6, 16. s» Psalm. 8S, 7. 30Philip. 2, 7. 31Psalm. 8, 6. " Hcbr. % l(i.
83Gen. 22, 18. 3i Golat. 5, 16.
025 ' DE QUADRIPARTITASPECIE NUPTIARUM. 9i(>
De Juramento. A De Paranympho.
Eamdem ipsi regi David de conjugio consttm- In hoc vero mipliali commercio paranymphus
mando juravit, secunduin Da\idicum dictum : ss fuit AngelusGahriel, qui missus ad Virginem, eam
Juravit DominusDavidveritalem, elnon frttsirubilur suaviter salutavit : 61Ave, inquit, gratia plena:
eam : deftuclu venfris lui ponamsuper sedem~tuam. Dominus lecum. Statimque thalamum praeparans
Propier quod Angelusinquii ad Virginem S6 : Da- virginalem, adjunxit: M Spirilus Sanctus superve-
bit ei DominusDeus sedem David palris ejus, et niet in ie, et virtus Altissimi obumbrabil tibi. Quo
regnabii in domoJacob in wlernum.Nam et lsaias per consensum Virginis praeparaio : i,s Ecce, in-
Propheta prsedixerat 87 : Super solium David, et quil, ancilla Domini, fial mihi secundum verbum
super regnutnejus sedebit. luum, protinus inter Verburoel humanam natiuam
De Familia. sacrosanctumconjugium est contraclum. Quia : Ver-
Quia ergofilius regis crat, decebat,-ut acciperet bumcaro factum est, el habitavii in nobh et. Reala,
oonjugem de semine regio : Est enim Rex 38 re- "* quw credidit, quoniam omnia completa sunl ei.
gum, et Dominus dominanlium. De cujus nupliis De Teslibus.
epiliialamicum canticum Psalmisfa composuit 3S : Ne vero conjugium esset oninino clandestinum ,
Eructavit cormeum (inquil) verbumbonum;dicoego " qualuor adfuerunt personae; Pater, etMater, Sacer-
opera mea regi. dos, et Paranymphus : quos utique DeumPatrcm et
De Genere. VirgineinMatrem, Spirilum Sanctum et Gabrielem
Et quoniam erat de Patre sine matre, decehal ut Angelumintelligimus. SedPaler et Spiritus Sancius
acciperelconjugem de raaire sinepalre ; secundum interius invisibili.er adfuerunl; Mater et AngeKis
illud Propheticum : *° Egredieiur virga de radicc cxterius visibiliter astiterunt.
Jesse, et flos de radice ejus ascendet. Et itertim : Conlra Mateficum.
Ecce Virgo " concipiet,et pariel filium, et vocabi- Pauci quidem, et tales , quos nullus suspicare-
tur nomen ejus Emmanuel. lur, ad hoc convenere commercium, qualenus In-
De Dote. carnationis mysterium Diabolo celarelur, ne quid
Verum quia .Doi.it.ii 4Sesl terra, el pleniludoejus invidus, et malignus contra salulem machinareliir
orbis terrarum, el universi qui habitant in eo, et ipse humanam. Invidiu 6f namquediaboli mors inlroivit
43 bonorum nostrorum twn indigel, dos ei nec dari in orbem lerrarum.
poterat, nec debebat. De Effeclu.
De Donatione. r Plene lamen ex omni parle rationalis spiritifs in
Sed ipse sicut immensus donationem propter nu- terfuil, eldivinus, angelicus, et huinanus; quia per
ptias fecil eximiam. Postula, inquitu, a tne, el dabo Incarnalionis raysterium non solum inter Deura, et
tibi Genieshwredtalemluam,eipossessionemtuamler- bominem, verum et inter Angeium et hominem
minoslerrw. Omnia 46subjocisli sub pedibus ejus, esset concordiareformala : cum secunduni Aposlo-
oves, el bovesuniversas, ittsuper el pecora campi. - lum : " Et qum in Cmlh, ei qum in terris sunt, re-
De Forma. stauiaverit. El ob hoc illa ccelestis mililise multi-
Ut autem, qui splendor esl glorise,gloriosam sibi tudo psallebat : 6S Gloria in excelsh Deo, et in
desponsarel, et splendidam, eam quidem, et lavit, terra pax hominibusbonwvoluntatis.
etunxit:Iavilabomnilabe peccati, utessetsine ruga De Loco.
prorsus,etmacula; quatenus eam immunem a culpa Locum ergo celebraiidis nupliis, llialaroum Vir-
5&
susciperet. Ascenditenhn *° Dominus nubemlevem, ginis deputavil, seciindum illud propheiicum :
id est assumpsit carnem a peccalis imraunem ; el In sole posuit tabernuculumsuum, et ipse tanquutn.
intravit JEgyptum, id est venit in raundum. Et sponsusprocedensde thulumosuo.
vnxit w oleo twtiiiw prw consorlibus tuh, ut esset De Annulo.
spectabilisforma prm filiis hominum: propier verita' D In lioc thalamo Dei Filius humanam nalurara
lem, el mansuetudinem, et justniam. Spiritus 4S, el aiuiuJo despousavit, et osculo. Nam si Spiriius
inquil, Dominisuper tne, propler quod unxit me, Sanctus per digilum designalur, secundiim illud
60 6S
evangelizare pauperibusmisit me. quod legilur : Digilus Dei esl hic. Et ahbi:
De Tempore. Si ergo in digito Dei ejicio dwmonia, fihi veslri t»
Tcmpusautem plenitudinis, ctannum benignitalis' quo ejiciu-.it?Recle per annulum digiti, donuro Spi-
elegit, iu quo : Mhit V9Deus Filium suum naiutn ritus Sancii debet inlelligi.
de tnuliere,factum sub lege, nl eos,qui sublegeeranl, De Subarrhalione.
redimerel.Nam Lex S0per Moysendata est, gratia, Tunc ergo Dei Verbum humanam naturam aiinuto
et verilas per Jesum Chrhium facla est. subarrhavit, cum eam donis Spiritus Sancti siae

uPsalm. 151, 11: »• Lii.(_ 1, 32. " Isaiw 9, 7, SBApocahjp. 19,16. s9Psalm. 44. *"/«««?
U, 1. " " Is. 7, 14. « Psulm 25, A. 43Psulm. 45,49 1. 4l Psalm. 2, 8. 46 Psalqi.
C1 8, 8. "/««»«
19,1. Pbalm. 44, 8. ^lsaiw 61,1, etLactB i, 18. Gulul. 4, i. "/0.1.17. Lucw h, 28.
Ibid. vers.55. C3Ibid.vers. 58. «Je. i, 14. *»Lucw1, 49. "6Sup. % 24. " Eohes. 1 10. Lucw
2, 14. 59Psal. ,18, 6. 60Eaod. 18, J 61Lucw ll.vers. 19 ct20.
927 INNOCENTIIIII VkVJE. 928

mensura replevit, secundumillud prophetieum : "*. A deficiamus scrulantes scrulinio : quia perscrula-
7E majestatis opprimelur a gloria; et raaxime
Reqttiescet super eutn spirilus saptenliw, el tntellc- tor
ctus, spirilus consiliiet foriiludinis, spirilus scien- ne quis ex verbis falsum pio vero concipiat, pla-
tiw et pielatis, el replevil eum spirilus limoris Do» nius et plenius de Sacramentali, et spiriluali con-
mini. jugio prosequamur.
De Ornatu. De duplici Instilulione Conjugii.
His illam virtutibus velut preliosis monilibus Porro Sacramenlales nuptise contrahuntur ad si-
adornavit. Quasi sponsum,inqult,, C2 decoravit me militudinem carnalium nuptiarum. Sacramenluni
corona, et quasi sponsam ornuvit monilibussuis: In ergo conjugii duplicem inslitulionem legitur ba-
eo quippe secundum Apostolum:6S*Omnesthesuuri buisse ' unatn ante peccalum, et alteram post pec-
sapienliw, el scienliwsunt abscondili. catum. Anle peccalum enim inslitutum est ad ofli-
De Corona. cium, ut propagaretur nalura : posl peccatum insli-
De hac corona Propheta dicit in Psalterio : 6S tutum esl ad remedium, ut cohiheretur offensa: ut
Gloria, el honore coronasii eutn, Domine, el consli- nalura piopagaretur in prole, ul offensacohiberetur
tuisti eutn super opera manuum luarutn : Haecest in fornicatione. De prima inslitutione, quae facla
illa magnificenliasingularilalis, \el polius illa mag- B est ad oflicium, Scriptura Divina teslatur : 74
nificentiae singularitas, de qua dicit Apostolus : 64 Ctescile, el muliiplicamini, et replete terram. Dese-
Dedit illi nomen,quod eslsuper omne nomen, ul in cuiida institutione, quae facta est ad remedium,
nomine Jesu omne genu fleclaiur, cwleslium, lcrre- Aposlolica leslalur atictorilas :, 6 Unusquisqueha-
strium, el infernorum. Vocubitur, inquil Propheta. beat uxorem suam propter fornicalionem,non ulique
66 nomen ejus, admirabilis, consiliarius, Deus
for- commiltendam, sed evilandam: nam 76 Fornicato-
lis, paier fuluri swculi, yrhtcepspacis. res, et adulleri regnum Dei non possidebunt.Quod
De Osculo. aulem in carnall conjugio secundum naluram, hoc
Tunc et osculum ei dedil, curo eam sibi copula- in sacramenlali, et spirituali conjugio secundum
vil personaliter, juxta quod ipsa peiit desideranier graliam inveiiimus. Chrisius enim sanclam sibi
in Canticis : 66 Oseuletur me osculooris sui. Sane conjugavil Ecclesiam el ad propagalionis officium,
duo labia conjunguntur inosculo; quia dusenalurse ut per Sacramenltim regeneraiionis multiplicetur
umunlur iii Christo, Divinitas, et huinaniias, ut in filiis, ei ad fornicalionis remedium, etper cultum
idem ipse sit Deus de Deo, ante sseculagenitus 6S, religionis revocelur ab Idolis. Prius quipps quam
*i homo de homine in sseculonatus. Ecclesia sacramenlaliter Chrislo copulala fuisset,
De Tradiiione. passim cum Idolis moechabalur : sicut impropera-
Htimanam ergo naturam, quam in utero Virginis bal ei Domirus per Prophetam: 77 Farnicala es
desponsavit, ad dexteram Patris traduxit, quando post genles, inter quas pollula es in Idolis earum.
secundum humanitatem assumplam 67ascendit in Et alibi : ",BJudicate malrem vestrum, judicale :
Coelum, et 6S sedet a dexlris Dei, tanto tnctiorAn- quonium ipsu non uxor mea, el egonon vir ejus. Au-
getis effectus,quanlo differenlius prw illis nomen ferat fornicationessuas a facie suu, el adulteria _tia
kmrediluvit. de tnedio uberum suorum.
De Nuplih. De cognationeSpirituali
Cum quibus interim nuptias celebrat in excelsis Ut vero Christus Sacramentaliter sibi copulavit
a quibus ad judicium reverteretur : sicul ipse dicit Ecclesiam, desiit cum Idolis fornicari: veluti per
in Evangelio6S : Et vossimiles hominibusexpecian-. Prophetam ei Dominus poilicetur : 70 Sponsabo le
tibus Dominumsuum, quundo reverlulur a nuptiis. in wternum, el sponsabote mihi infide,el
De Modo. scies,quiu ego Dominus. Indieillo 80 vocabh me :
In hocdivino conjugioiion est unioduaruniperso- Vir meus; et non vocabtstne ullra, Baalim. Et au-
narum in una natura, sedunlo duarum naturarum in rj feram nominaRaalim de ere iuo, etnon recordaberis
una persona. Quianonpersona personam assumpsit, idlra nominis^corum.
sednatuianaturam: necnalurapersonamacccpit, sed De Propagalione Spirilvalt.
persona naturam. Persona vero naturam assumpsit, Ex tunc ccepit Ecclesia multos ubique filios ge-
sed in personam, non in naturam. Talisenini fuit illa nerare : quod prsevidens,et praedicens Isaias Pro-
suseeptio, ut propter ineffabilemunionem et spon- phela descripsit: sl Leva, inquit, in circuilu oculos
sus vocetur, et sponsa, sicut Propheta ipse lesia- luos, et vide : omnesisli congregali sunt, venerunt
tur : ,0 Quasi sponsttmdecoruvitme corona, el quusi libi. Filii tui de longe venienl, el filiw luw delalere
sponsam ornavil me monilibus. Quia vero res est surge.tt. Tunc videbis, el afflues, et mirabilur, el di-
ineffabilis, de qua Ioquimur: inde ncc ipse Joannes lalabitur cor luum, quando conversa fuerii ad te
fuit dianus 71 solvere calceumenii corrigiam. Ne tnuliiludo tnaris, [oriiludo genlium venerit tibi.
•'* Isaiw 11,3. 6Shaiw 61, 10. 6S*Coloss. 2, 5. 6S Psal. 8, 6. 6l Philip. 2, 10. 66 Isaim 9, 0.
*s Cup. 1, 1. 67StimbolumAihanasii. Marc. 16, 19. SymbolumAposl. 66Hebr. 1, 4. 6aLucw12, 56!
,0 lsaiw 61,10. 71Lucw 5, 16. 72Psulm. 65, 7. 7SProverb. 25, 27. 74Genes. 1, 28. 7£1 GorinUZ
7,2. 76/ Gorinlh. 6,10. " Ezech. 25, 50. 7S Osee2,2. " Osee 2, 19 el 20. 80Ibid. vers. 16 ./17."
«• Cap. 60, 4 et 5.
929 DE QUADRIPARTiTASPECIE NUPTIARUM. 950
Sancta quippe maler Ecclesia, nova semper prole3 A Filii, qui fecundiialem afferunt, sed viiginitatem
fecunda concipit, parit, ef nutrit. Concipit, cate-- - non auferunt. Imo virginitatem anima non servarel,
chizando quos instruit. Parit, baptizaiido quoss nisi tales filios procrearel, quia maledicta "' stO'
abluit. Nuiril, commmunicando quos reficit. Eoss rilis, quae non paril. Quod bene significatuui esl in
aulem ex aqua, el Spiritu Sanclo viro suo Christo_ conjugio Joseph et Mariae, quoniam aniequam sa
regenerat; qui ss non ex sanguinibus, nequeex vo- convenirenl invenla estinulero habens de Spiiitu
lunlate viri, sed ss ex Deonali sunl. Quia qttodna- Sancto. Anlequamconvenirentinventaest: Eccevir-
lum esl.ex spiriiu, spiriius est. ginitas in unitale. In uiero hubens: Ecce fecun-
De Spiiiluali Fornicalione. ditas.
His quoque de causis inter Deum el animam con- Deconsensuanimorum, et commislionecorporum.
jugitim spirituale contrahitur : ut anima scilicetett C._lerum duo suni in conjugio : consensus ani=
cohibeatur a viliis, et propagetur in meritis. Nami morum, el comroisiio corporum. Quorum alteium
si juxta Prophelam Idololatria est fornicalio, .et se- significal charitalem, quaeconsislit in spiritu infer
cundum Apostolum avaritia esl idololatria, conslatt Deum et justam aniroam ,• reliquum designat con-
itaque quod avaritia est fornicatio : dicit enim Apo- formitatem, quaeconsislit iu carne inter Christum
• stoius : 8t Avaritia esl Idolorutn servilus. Rursusj " et sanctam Ecclesiam. Magnumquidem Sacramen-
Samuele testante probalur, quod t6 quusi pecca- lura, quodest in carne; sed plane majus quod est
lum ariolandi esl, repugnare, el quasi scetus idolo- in spiritu. Nara spiritus 94esl, qui vivificat: citro
latriw, nolle acquiescere.Quisquis ergo repugnat, aulem non prodesi quidqunm.
et mandatisnon aequiescit Divinis, quasi peccatum( De Charilate sponswad sponsum.
ariolandi, et idololalrise scelus commitiit. SicutI Ad spiriluale conjiigium, quod per animi chari-
enim niulier cum adulteratur carnaliter, proprio) tatem contrahilur inter Deiun el jtistam animam
viro despecto, se subjicit alieno; sic anima cura, speciat illud, quod sponsa de sponso dicit in Can-
p;'a_varicaturmortaliter, vero Deo conlempfo, se, tico : ss Introduxit me rex in cellam rinarium, et
supponil Diabolo. Nou est enim Seconiemio lucis; ordtnavilin mechariluiem.Fulcile meflmibus, slipule
ad tenebras, neque Christiad Belial. Sicut ergo pro- memalis, quia umorelangueo.Loquitur hic vel ani-
pler amorem viri femina cohibetur ab adulterio, ma, vel Ecclesia. Sed anima dicit: lniroduxil me
sic propler amorem Dei anima cohihetur a \iiio. rex in cellam vinariam, id est in sanclam Eccle-
De Spirituali Prole. siam, quasdicitur cella vinaria, quia vinum lsRlifi-
Cujus amoremcumin corde conceperit,perfeclos. cans Spiritus Sancti continet gratiam, de qua legi-
Hliosin opere parit, juxta verbum Psalmisiaedicen-. lur : 96 Vinum Imtificat cor hominis. Vel dicit Ec-
tis : 87 Uxor iua sicul vitis abundans in laleribusi clesia : Inlroduxit me rex in cellamvinurium, id est
domus tum. Filii tui sicul novellwolivarum, in cir- in Sacram Scripturam, quac dicitur cella vinaria,
cuitu mensmtum. Quasi dicat : Uxor tuu, id est fi- quia vinum novum, id est doctrinam continelEvan-
delis anima , sicut vilis abundal, id est jucundos. gelicam, de qua legitur : 9' Nemo millit vinum
operum fruciusahundeprodticit; in ialeribusdomusi novumin utresveteres.El ordinavilinme charilatem,
tuw, id est in sincerilate cordis, et vciilate; ul sin- id est docuit me rcgulam diligendi.
cerilas formet intenlionem, et\erilas finem : qua- De Ordine Cliarilalh.
tenus opera ex sincera inteiuione ad verum finem, Reetus ordo chaihatis hic esl: ut homo primo
procedant. DomusDei, cor purum inlelligiiur, juxta loco diligat Deuni; secundo se ipsum; teitio proxi-
quoii alibi dicit: S8 Perambulabam in innocentiu, mum. Et in se diligai magis quod majus est, id
cordh mei, in mediodomus mew. Cujtis duo sunt la- esl animani; ct minus, quod minus est, id est cor-
tera, sinceritas inlentionis, et verius finis; ul! pus. Inler proximos autem diligat piimo parentes ,
opera fiant: Non es in fermentomalitiw, el nequi- deinde domeslicos , ad ullimum iiiiinicos: et forte
liw; sed in azymis sincerilalis, el verhalis. Filiii D magls bonos debet in charitate prseferre.Deum au-
tui, id *est opera bona, quae tu gignis ex aniina, tom debel diligere propter se, proximum, propter
sunt siculnovellwolivarum, id est viret oleo ohaii- Deum. Sed bor.um in 98 Deo, malum ad Deum.
tatis inlentio. In circuilu mensw luw, id est circai Quantum autem ex ordinala charitate profecerit,
doctrinam Sacrse Scripturae, quam alibi mensam. consequenter ostendit. Fnlcite me floribus, slipate
appellat. Unde : 90Parasii in conspeclutneo men- tnatis, quia amore langueo. Loquilur adolescentulis,
sam. Docet, ut auima sicut vitis abundet exercendoi et expriinit magnitudinem charilalis, quando dicit:
jusliliam; et sicut oliva fructlficetexercendomise- Ego amorelangueo; id est prsemagnitudinecharitatis
ricordiam. Uude Samaritanus 91 appropians vul- infirmor, non in Deo, sed in mundo; non inspiiitu,
neralo, supermfundit vinum et oleum. lsli sunt sed in carne, non in coelestibus, sed in tenenis
*'Jo 1,15. Bi Jo. 3, 6. s4 Coloss. 5, 5. 86 I Reg. 15, 25. 86 II Corinth. 6, ln.
^Psaf.
127 5. "" Psal. 100, 2. 89I Corinth. 5,8. 90Psulm. 22, 5. 91Lucm 10,54. sa Exodt**25, 26.
Deut. 7, 9414. facile ad Imnc locumpertinent : Non eiit mfecunda. Non erit apud te slenlis. Maitli.
9B 86 *7Lucw 6, 64. »?Locuf
i. 18. Joan. -6, 64. Cap. 2. vers. 4 et 5. Psalm. 105, 15.
iste corruvtusessevidelur; sed quomodoemendem,nescio.
951 INNOCENTIlIII VkVJE. 952
Ciipie.ts**dissolvi, el esse cum Chrislo. Quem enitn k Ecclesia et Christus, sunt in carne una, id est in
perfecta charilas imbuit in terrenis prorsus cecidift, una carnis natura. Quia : Verbumcaro factumest,
secundumillud :" 0 Forlis est ut mors dilectio, dura el habitavil in nobis.
sicut infernus mmulalio....Aqummultm,id estpopulii, De Iribttsbonis Conjugii.
tton potuerunt exsiinguere charilatem. Et ideo, vos Tria vero sunl principalia bona conjugii. Fides,
adolescentulse, Futcite me floribus, id est recreale Proles, et Sacramentum. Fides ad castilalem .
me vestris virtutibus. Stipale memulis, idestsu Proles ad feounditalem : Sacramentum ad stabi-
stenfate rae vestris operibus. Per flores enim, e1 htalem referlur. Hsecin sacramentali conjugio sa •
mala opera designanlur et virtutes. Nam anim:a cramentaliter invenimus.
floret in virtutibus, et fructificai in operibtts. Mul De Fide.
lum enim recreatur perfeclus, cum videt proficene Tanta namque fidei puritate Chrislo copulalur
imperfectum : propler quod dicebat Apostolus : 1: Ecclesia , ut inter eos nunquam ccnjugii caslilas
Ves eslis gloria noslru, ei gaudium. violelur. Cnde Salomon in Parobolis Iaudes Eccle-
De Charilate sponsi ad sponsam. siseprosequitui dicens : ls Confiditin ea corvin sui.
Quanta vero charitate Christus amet Ecclesiam,, Cor viri confidit in illa, quam credil castam, quam
oslendit Apostolus dicens : s Viri, diligile uxorets B creditpudicam, quamcredit honestam; dequa nihil
vestras, sicut Christus dilexit Ecclesium, et trudidht suspicalur iniquum, nihil sinistrum, nihil adver-
semeiipsumpro ea. Majorem ergo 8 charilulemnemc; suni. Ne quis autem exislimet, quod per fallaciam
habet, quam ul ponal quis animam suum pro amich; mulieris in hac sua fide fallaiur, diligenter atten-
suis. Sic Deus 4 dilexil mundum, ut Fitium suumi dat, quod super hoc verilas dicat in Evangelio : ,4
unigenitum darel pro mundo. Qui proprio c Filici Cognoscoovesmeas, et cognoscunltne mew. " Alie-
sno non pepercil, sed pro uobis omnibus tradidit: num non sequunlur, scd fugiunl ab eo, quia non no-
illum. verunlvocemalicnorum. Ecclesiasiquidem, quaeper
De Conformilatenaiurm inler sponsum el sponsam. oves, et earum innocentiamdesignatur, non sequi-
Ad sacramentale ergo conjugium, quod per na- lur alienum, non exlraneum, non adulterum, sed
turae conformilalem contrahitur inler Chrislum, ct suum, scilicet propriumvirum, sed dilectum, quem
sanctam Ecclesiam , spectat illud, quod inquit diligenlissime quserit, et invenit, ubi pascit, et ac-
Adam : * Hoc nunc os ex ossibus meis, et caro de' cubal in meridie, ne juxta quod inquit inCanlicis:
earne mea.... Propler hoc relinqttet homopatrem, et 16Incipial vagari post greges sodalium. Ut eniro in-
adhwrebit uxori suw ; et erunl duo in carne tma. violatam Christo fidem servaret Ecclesia, pro fide
Nam : Cum, Chrislus, ' in forma Dei esset, non nominis ejus iiniversa pertulit genera lormenlorum,
rapinam arbhralus esl esse se wquatem Deo: sed ne Christo deserto Idolis adhsereret. Sancti enim *7
semelipsum extnanivit, formum servi accipiens, m ludibria et verbera experli, insuper et vincula, el
similitudinemhominumfaclus, el habilu invenlusut carceres, lapidali sunt, interfectisunl, lenlalisunl, in
homo. Ut recle jam sponsus dicere possit de sponsa: occhione gladii mortui sunt, etc.
Hoc nunc os ex ossibusmeis, el caro de carne mea. De Prolc.
8
Verbum enira caro faclum est, el habilavit in Quanto ergosatagat desiderio prolem Ecclesia de
nobis. Chrislo suscipere, Doctor Ecclesiaemanifeste de-
QuomodoChristus dereliquit patrem, el matrem, et clarat, inter cseleradicens : ,s Filioli mei, quos ile-
adhwsit Ecclesiw. rum parturio, donecformelur Christus in vobis.Nam
Propter hoc ergo, id est propter dileetionemEc- et Lia 19quondam datis mandragoris, mercede con-
clesiae, Christus homo, _dequo dicil Psalmogra- duxit Jacob, ut ad illam intraret, de quo concepit,
phus :' Homo faclus esl ia ea; et ipse fundaviteam et peperil. Chrislus quoque suscipiendseprolisaffe-
Altissimus,dereliquit patrem, id est : Exinanivit 10 ctum per Isaiam exprimit dicens : soNunquid ego,
se, formam servi accipiens, non deserendo natuiam jj qui atios parere facio, ipse non pariam, dicit Domi-
divinam, sed assiiroendo naluram humanam ; quia nus ? Si ego, qui generationemcwleris Iribuo, sterilis
non secundum Divinilatem, sed secundum humani- ero? Prophela quoque dicit in Psalferio sl : Qui
talem apparuil. Et reliquit matrem suam, id est habitare facit sterilem in domo, mulrem filiorum
deseruit Synagogam, de qua secundum carnem or- tmlanlem. Eamdem et slerilem, et tnatrem fitiorum
tus est. In cujns figuram Jesus dereliquit11Jud_eam, appellat : sed prius slerilem, antequam Christo co-
e'l abiit in regionem juxta desertum, in civilatem, pulata fuisset; postea vero malrem filiorum Imlan-
et ibi morabatur cum discipulis suis. Et adh.-esit tem: secundum illud Propheticum :ss Lauda ste- -
uxori suse,'id est Ecclesiae se conjunxit, ut sit: rilis, qum non paris : exulta, quw non parturh, quia
Unum ovile, el unus paslor ls. Et ifa duo. scilicet multi filii deserlw magis, quam ejus, quw habet li-

"P/ui.1,25. vers. 6c.7. 1 T/iessa.. 8 Joa».15,15. * Joa.i. 5,16.


l00Cant.8,
8 Rom.8, 52. 6 Gen. vers. 25 et 24. r 2,20.' aEpte.5,25.
2, Philip. 2,6 el 7. e Joan. 1,14. ° Psalm. 86, 5. "P/ti/ip.2, 7. '
tlJoan. 11,54. " Joan. 10, 16. l> 51, vers. 11. "Joan. 10, 14. "^Joan. 10. 5. 16 Cap. i.
vers. 6. « Hebr. 11, 56. 1BGalat. i, Cap.
19. I9 Gen. 50,16. " Cap. 66, 9. sl Psal. 112. 9, **Jsaiw
64, 1.
955 DE QUADRIPARTITASPECIE NUPTIARUM. 954
rum. Muliiplicabo " sementuum sicul arenam, quw A _ Tixora viro dimiltitur; sic propter apostasiam anima
esl in littore maris. Eos aulem, quos amantissime separatura Christo.
snscipit, religiosissimenutrit, necontingat de nalis De Spirhuali reconeiliaitone.
Ecclesia., quod accidit de filiis Synagogse,de qui- Potest famen reconciliari,si redeat, et viri flagitet
bus ipse conqueritur apud Prophelam : Filios, in- pielaiem, ipso attestante, qui ait 36 : Convertimini
quil, **nulrivi, et exatlavi, ipsi auletn spreverunt ad me, et ego converlar ad vos. Alioquin miltensS7
vie. Ecclesia vero, quos genuit, doctrinis instiluit nianum ad aratrnm, et respiciens Tetro cum uxore
salutaribus, el moribus inforniat honeslis. Cibat Lot 38in salis staluam converletur
eos °s pane vitse, et intellectus, et potat eos aqua Quid hnpediat, aul dirimal Conjugium.
6
sapientisesalufaris. Venile, inquit,! panem come- Licet autem quselibet criminalis offensa spirituale
dite mecum, et bibiie vhtum meum, quod mhcui vo- conjugium, qnod est inter Deum et animam, et im-
bis. Relinquite infanliam, elvivite, el ambulaieinviis pediat contiahendum, et dirimat jam contractum,
prudenliw. Datet panem coelestemet ealirem salu- ^uia charitas non palitur habilare cum vitio, unde
larem,de quo si quis gusiaverit,S7 vivet in wlernum; nemo potest_9_osmiire 39et ma.iimoiKe.-sacraroenlale
omne delectamentum s8 in se hubentem, et omnem tamen conjugium, quod inter Christum est, et Ec-
saporis suavilalem. Hic est panis vivus, 29^tii de D ' clesiam, sola forte vel contrahendum impedit, vel
cwlo descendil; qucm filiis suis tradidil Ecclesia. contraclum impedit, vel dirimit infldelitas. Nam
De Sacramenlo. qui ficte baptizatur, ut Simon, 40etsi iidei suscipiat
Sacramentum auteminterChristum. efEcclesiam sacramcnlum, quia tamen non accipit, a Chrisfo
inseparabilem perseverat; sicut sponsa de sponso dissenlit; et ideo conjugium cum ipso non conlra-
dicil in Cantico : aoInveni quemdiligii anima mea: hit. Quis enim dixerit, quod sine consensu conju-
tenui eum, nec dimillam, donecinlroducam illum in gium contrahatur? .Quisquis aulem, ut Juliauus
domum tnatris mew. Chrislus quoque cum dixisset Apostata, elsi sacramentum fidei non amittat, quia
Apostolis : SI Nunquid et vos vuttis abire ? Petrus tamen fidem sacramenti dimiltit, de Chrisli conjti-
pro tola respondil Ecclesia : Domine verba vilw gio, quasi fornicando, recedit. Omnis ergo, qui my-
wiemw liabes: et ad quemibimus? Ad hoc insepa- sterium Ineanialionis Verbi non credit, ad conju-
rabile Sacramenlum peninere dignosritur, quod gium sacrameniale non credilur pertinere, quodpsr
Christus loquens ApostoIisCatholicaepromittit Ec- Incarnationis myslerium inter Chrislum. et Eccle-
clesiae: ss Ecce ego vobhcumsum omnibus diebus, siam est conlractum.
vsque ad consummationemswculi. Ilsec, quaedicta Quod SacrumentaleGonjugium nunquam dirhnatur.
sunt de tribus bonis conjugii juxta sacramentale " Porro cum anima per apostasiam separalur a
conjugium, facile possunl ad spiiitale conjugium Chrislo, non desinit esse uxor; cum femina, quse
retorqueri. propler niceehiam separalur a viro, uxor esse non
De Conjugalis vinculifirmilale. desinat, etsi alteri copuletur. Nam sicut in illa per-
Porro fides, el proles in ordinato conjugio sem- durat vinculum matrimonii, sic in ista permauei,
per adhaeieiit. Nam interdum casiilas violatur, et Sacramentum baptismi. Et sioul illa contraxit con-
fecunditas impeditur. Sacramentum autem ita sfa- jugium per consensum : sic isfra per fidem; ces-
bile perseverat, ut sine ipso esse non possil conju- sante tamen in illa consensu , conjugium non dis-
gium. Manet antem semper vinculum inter viventes solvitur.
conjugale, ut etiam causa fornicaiionis intervenienli Cur in ista, fide cessante, Conjugiumnoit dhsotva-
divorlio conjugalis vinculi firmitas non solvatur ; tur ?
Domino lesiante, qui ait ss : Quicumque dimherit An forte quselihet anima Christiana non soiiim
uxorem suam, nisi ob fornicationemet aliam duxe- justa, sed apostata conjux est Chrisii, licet adul-
ril, mwchatur; et qtd dimissam duxeril, mwchatur. tera, quia viro suo fidemnon servat, quam servare
Apostolus vero 31necessariam veritatem seculuius Q tenelur, propter debitum Sacramenti, quod etiam
adjunxit: simililerquiabnxore discesserit. Siraili- in aposfata perseverat : alioquin non esset adul-
lerquasi deconjugio Chrisiireeedeiis, et fide; ctvir tera si conjtix ipsa non essel? Sit ila, si nihil est
si discesherilab uxore. quod melius valeat responderi.
De Spiriluali Conjugio, Qumstio.
5
Sic et Aposlala perdita* Sacraroentum fidei non lllud autem videtur obsistere, quod iu Osee Pro -
amitlit, quod lavacro regeneratipnis aecepit; red- pheta Dominus prolestatur : 41Judicate malrem ve-
dereturenira redeunii sibi, si discederet ab admisso, slram, judicate : quoniamipsa non uxor mea, etego
Habel hoc qui recesserit ad cumulum supplicii, non non vir ejus ; auferal fornicaliones suas a facie sua,
ad meritum prsemii. Sicut ergo per fornicationem el adulteria sua de medio uberum suorum. Ecce
«G_n__. 22, 17. " Isaim 1,2. " Eccles. 15, 5, -V Prov.'* 9, '5 et 6. » Joan. 6, 52. " Sap.
tfi, 20. ss Joan. 6, 51. so Cap. 5. vers. 4. 31Joan. 6. 67. M Matth. 28,5.0. " Mallh. 19, 9. ^llic
sensus videlur [Librarii causa\ non nihil deficere.ldem t]u6guc"sncommodum in subsequentiscapitis initio
occurrit. zs Substitue fide, alioquin mdlus in his verbisjeMiemus. S6 Zach. 1, 2. " Luc. cap. 9. vevs,
62. ** Gen. 19, 26. " Mailh. 6, 24. " Acl. 8, 15. Xi^sp,% 2.
Q33 INNOCENTIIIII VkVJE. 936

propter fornicationem, et adulterium dicit disso- .b.sponsa.64 Lapisei angularis, qui fecil*'*utraque unum.
lutum esse conjugium, ul nec ipse sit vir, nee ipsa Nam : Et qui prwibant, et qui sequebanlur, cta-
sii uxor, tnabanl dicenles: Hosanna filio David : Benedicius,
Solulio. qui venilin nomineDomini,Sed el seeunduni aliam
Sane spirituale conjugium,quod per animichari- speciem nupliaruin Chiislus in pleniludine tempo-
tatem Deus cum Synagoga conlraxil, illttd ulique ris sibi conjugavit Ecclssiam, quam olim sibi de-
fuit per idololatriam dissolulum, per quam anima sponsaverat Synagogam. Nam ut essent c" duo in
66
moritur, quia separatur a Deo. Nam sicut eorpus carne una, Verbum caro faclum est, el habitavil
vivit ex anima, sic anima vivit ex Deo. Apostolo in nobis; ut dicere valeat : Hoc br nunc os ex ossibus
verodoceiite4Sdidicimus, quodaltero conjugatorum meis, et caro de carnemea. Secundumbanc speciem
68 co-
defuncio, reliquus a conjugii lege solutus est. Sa- Christus est unicus unicae. Una est, inquit,
cramenlale vero conjugium dissolvi non potest, lumbamea; quam numquam repudiabit, nec aliam
B9
quia nondum Chiistus per nalurse conformilatem superducet, quia pepigit cum ea testamentuni
contraxerat cum Ecclesia, qitia Vcrbum nondum selernumin sanguine suo : Vobiscnm,inquit, 60ero
fuerat incamatum. omnibus diebus, usque ad cansummaiionemswculi.
B
Ulrv.ni parvulus bapiizalus conirahai Sacramenlale In quavero natura Christus est sponsus Eccleshe,
conjugium? in ea unclus est oleotwtitimei prw consoriibussnis;
Si vero quseratur de parvulo, qui non credit, utesset Pontifex, et Sacertios secundum ordinem
utrum Christo per Sacramentum fidei desponselur, Melchisedech, Christus ergo sectindum illud, quod
_orsi.an respondebilur, quod sicut in fide baptiza- est Pqnlifex, non est bigamus, sed monogamus.
VurEcclesise, sic per fidem Ecclesisedesponsalur. Alia quwsliode eodem.
Nam sicut in adulio fides Sacramenti sine Sacra- Illud atitem movere non debet, quod in mulils
mento fidei potcst peccala delere, sic in parvulo auctoribus Scriplurarum multsedescrihuniur Eccle-
Sacramentum fidei sine fide Sacramenti peccafum sise.Paulus enim Apostolus ait6S: Prwier illa, quw
potest dimittere. Qtiid enim si supplct gralia, quod exlrinsecus sunt, instanlia mea quotidiana, sollici-
ne|at natura ? Tametsi verum sil, in carnali conju- tudo omniumEcclesiaium. Et Joannes Apostolus
gio, quod per alienum consensum nemo maiiimo- scribit septein Ecclesiis, qtue snnt in Asia 63:Quod
nialiter obligatur. vides, inquil, scnbe i» libro, el milte seplem Eccle-
Quwslio siis, Ephesum, el Smyrnam, et Pergamum, et Tltya-
Uirum Chrislus dicendus sit bigamus „ iiram, et Sardis, et Philadelphiam, et LaodiciatiA
Cum autem secundum Apostolum 4S oporteat Sieut autem multa sunt membra corporis, ex qui-
Episcopum esse unius uxoris virum, id est monoga- Lus unam corpus efficilur; ita multsesum Eeclesise
mum : quomodo Chrislus, qtii est Pontifex 44futu- parlicularcs, de quibtis una consistit Ecclesia, quss
rorutn bonorum, sacerdosin wlernum secundum or- C-tfholica dicifur, id est universalis, uno Chrisli
dinem Melchhedech,40 repttdiafa Synagoga, super- Spiritu vivificata per totum, sicut el corpus huma-
diii.it Ecclesiam? Sane licet Cbristus ad lempus de- num una per lotum anima vegetatur. Qnod bcne
seruit Synagogam : quoniam ut ipse meminit per significavit Saloraon ubi ait 64: Sapientia wdificaiit
Prophctani : +6Denudavit fomicationessuas, et dis- sibi domum, excidil columnas seplem. Christus est
cooperuil ignominiam suam, el recessit ab ea; po- Dei virius, et Dei sapientia, qui sedificavit sibi do-
slea tamen illam resumpsit in priroitivis fidelibus, mum, id est Ecclesiam, de qua dicit Propheta 6' :
quia, solus ex Judwh est, " cui non superduxit 0 Israel, quam magna est domus Dci! Ei excidit
Ecclesiam, sed inseruit tanquam oleastrum olhae : columnas septem; id est distinxit in ea sepiem
juxla quod ei dixit Apostolus : 48 Quod si aliqui ex dona, vel septem ordiues Sanelorum EG:unilateni
ramis fracti sunl, tu cttm oleasler esses, inserius es enim EcclesiaeDominus in Evangeliocominendavit:
' in
illh, el factus esl socius radicis, el pinguedinis D 6* Tu es, inquil, Pelrus, et super hanc pelrain wdi-
olivw Cwcitas 49enim ex parle cecidil in Israet, ficabo Ecclesiam ineam. Et Propheta dicit in Psal-
donec pleniludoGenliumintraret, efsic omnisIsrael, terio 68: Exallent eum in Ecclesia plebts : et in ca-
salvus fieret. Veiitas quoque cum in Evangelioprae- thedra seniorttmlaudent eum
n.isisset : 60 Animam meam pono pro ovibusmeis ; Item atia quwstiode eodem.
consequeuler adjunxit " : Et alias oveshabeo, quw Verum quid adlmc respondebilur : Cum omnis
non sunl ex hoc ovili : el illas oportel me adducere, anima justa Christo sit desponsata per fidem, et
el vocem meam audient, et erit unum ovile, et unus copulata per charitatem; lot ergo suntChrisli spon-
pastor : id est unus pastor, unus sponsus, et una sie, quot sunt anima. juslse? Quod ergo pertinet ad

42 RO.H.-7,2. « I Timoih. 5, 2. 4i Hebr. 9. 11. 45In ead. Epht. 5, 6. 46Ezech. 25, 18. .« Joan.
-_, 22. mRom. 11, 17. 49vers, 25 el 26. 6660Joan. 10, 15. 61 vers. 16. ss Ephes. 2, 20. 6SIbid.
vers.U. 64_tfar_i11,9. 66Gen. 2, 25. Joan. 1,14. 67 Gen. 2, 25. BSCant. 6/8. es Eccl. 17.
10.etc. Act. 20, 28. 60Mallh. 28, -20. 6i Psahv. 44, 8. oS11 Cor. 11,28. 63Apoc.1,11. «4Prov.
9, 1. 66Baruch. 5, 24. °6 In marghteadjunguntnr Itwc: Virginem Mariam, Angelos, Prophetas, Aposto-
los, Martyres, Confessores, et Virgines. ^7Malth. 16, 18. *sPsal. 106, 52.
957 DE QUADRIPARTITASPECIE NUPTIARUM. 95S
simililudhiis sacramenlum, primam legem conjugii k^ex operibusjuslitiw, qum fecimusnos, sed secundutn
factara in Paradiso, quam Chrislus in Evangelio suam mhericordiam salvos nos fecit per lavacrum
confirmavit: Erunf. inquit 69, non muhi sed duo in regeneralionisSpirilus Sancti, quemeffudit in nobis
came una; id est in uuo carnali eonjugio. Propter abundeper Jesum Ghrhlum Salvalorem nostrum: ut
Itoc relinquet Iwmopalrem, et matrem, et adhwrebil justificatigraliaipsius, hwredessimussecundumspent
non uxoribus, sed uxori. Sacramenlum autem hoc vilw wlernw. Si autem gratia, 81non ex operibtis :
tnagnumest, non inler Deum.et animam, sed, ut in- alioquin gralia jum non est gratia. Non est ergo 8S
quit Apostolus, 70 in Christo, et in Ecclesia. volentis,nequecurrenlis, sed Dei tniserenlis,ai quem
Quanquam omnes animaejustse sint una sponsa, ntillus accedit, nisi ipse praecedat, nemo pervenit,
et una virgo propter unitatem Spirilus ", quam in nisi ipse prsevenial: unde Propheta dijcit in Psal-
vinculo pacis observant. JEmulor, inquil, ~2vos Dei terio ; B3Prwvenisli eum in benediclionibusdulcedi-.
mmulatione: despondit enim vos uni viro virginem nis, et Chrisius in Evarigelio : 84JVemovenit ad me,
castam exhibereChristo, Pluraliter ait vos, et singu- nisi Paler tneus traxeril eutn. Misericordia enim Dei
lariter ait virginem; quia omnes in Chrislo sunt non soliim prsevenit, sed subsequilur. Prsevenit in-
una virgo,propler unum integritatis spirilum.et vir- spirando ; subscquitur adjuvando. Praevenit, ut in-
ginilatis auctorem. Nam 7a divisiones gratiarum B cipiat; subsequituriit perfiGiat.De praevenientidicit
sunt.... Unus autem Spiritus, dividens singulh prout in Psalterio : 8BMhericordia ejus prwveniet me. De
vuli. subsequenti dicit in alio loco : 86 Misericordia lua
De personis legilimis. subsequetur me. Non ergo pro dote, sed tantum cx
Sunt autem nonnullae personse, quae carnale con- gralia Deus animam, vel Chrislus sibi desponsavit
Ecclesiam. Quisenim priors'' deditilli,etretribuelur
jugium inter se contrahere prohibentur. Et quidem ei ? Quoniam ex
anfe legem fuerunt paucissimae : sub lege plures : ipso, et per ipsum, et in ipso sunt
otnnia. Quid igitur habet homo,8S quod non acce-
Propter hoc ~*relinquet Iiomo patrem, et matrem ; id
est propler copulam conjugalem, nec filia patrem, perit? Ipsa caritas, per quam amma Deo spirilua-
nee filiusmatrem accipiet. Christus aulem in con- liter copulatur, sibi datur a Deo : Paulo attestante,
89Carilas Dei diffusa est in cordibus nostris
et qui ait:
jugem accipit matrem, e.t filiam, et sororem, et
omnera omnino personam, quaePatris ejus eflicit per Spiritutn Sanelum, qui datus est nobis.
voluntatem. Quicunque vero fecerit 75volunlatem QuodEhrislus donalionem facil Ecclesiw.
Haeeanimaepeccata dimittit, ut separatam a Dia-
ejus Patrls, qui est in -co__is,ipse suus frater, so- bolo
ror, et mater est. Hic quoque sponsus iu Canlicis " copulet Deo.Caritas enitnsooperit multitudinem
eamdem et sponsam nominal, et sororem 7S: Vulne- pccttorum. EtDominus inquit in Evangelio :sl Di-
rasti cor meum soror mea: sponsa mea vulnerasli missa suntei peccatamulta, quoniam dilexit multum,
Qui cum proposuisset Simoni Pharisaeo, B2quod
eor meum. Similiter eamdem et regenerat, et de-
rftio debiloreserant uni fwneratori, et unus debebat
sponsat: regenerat prolem, et desponsat uxorem. demrios
Kec exspectat septennium pro sponsalibus : nec pro quingenlos,et atius quinquaginta, non ha-
bentibus aulemillisunde redderenl, donavit ulrique.
nupiiis duodennium. Quid itaque mirum, si filiam
ducitin conjugem, qui liliam elegitin matrem?Nam Quis ergo plus diligil ? Recle Simon illi respondil:
et Filiusmatrem~genuit, etfilia peperitGenitorem. Existimo cui plus donavit. Haee est ergo donatio
Nullus ergo spirituale, vel sacramentale conjugium propter nuptias, remissio peccatorum, Nam si ca-
contrahere prohibelur. Quin imo quibuslibet Jiu- ritas est conjugium, propter quod De.usanimae co-
et propler caritatem debila c.ondonantur,
jusmodi copulam inire praecipitur. JVottest enim di- pulatur,
itinclio, sicutdicit Apostolus: 77sedjusiilia Deiper profecto donalio propter nuptias est remissio pee-
et secure dicimus, el libere protestatur,
fidem Jesu Christi super omnes,qui credunt. Omnis, catorum;
causa justifieationis est caritas, secundum
inquit, 78qui venii ad me, non ejiciam foras. Omnes quod
tamen efficitunum, sicut ipse dicit ad Patrem : 79 n Evangelicum, et Apostolicumlestimonium, quod in-
duximus : Dimhsa sunt ei tnulia, quoniam
Ego claritalem, quam dedisli mihi, dedi eis; ut om- dilexil mullum.Et si caritas peccatamultiludinem
nes sint unuin, sicut et nos unum sumus. Ego in eis, operit pec-
et iu in me: at sint consummali in unum, el cogno- catorum (lucem enimtenebrsefugiunt) utiqueluxte-
99 lucis-ad*
nehras fugat. Quia non est conventio
scai mundus, quia tu memisisli.
tenebras, neque Christi ad Belial. Aliam qdoque
Quod EcclesiaChrislo dotemnon tribuit. donationem Chrislus promittit Ecclesiae, quam pu«
Verumitec anima DeOjnec Ecclesia Chrislo do- blicis litteris. Matlhaeus Evangelisla describit: 84
tem aliquara pro suo tribuit conjugio conlrahendo , Beaii pauperesspiriiu, quoniamipsorum eslregnum
quia gralis eam absque dote suscepit. Non enim so Cozlorum.Beali miles, elc.
69Mdlth. 19, 5. 70Epltes. 5, 32. ' Ibid. 4, 5. ~2 II Corinth. 11, 2. 7SI Corintli. 12, 4 et 11. 74
Gen. 2, 24. 76Matlh. 12, 50. 76Cap. 4, 9. 7' Rottt. 5, 22. 78Joan. 6, 57. ™Joan. 17, 22 et 25.
80 Ttt. 5, 5 ei seq. 81Rom. 11, 6. BSRom. 9,16, «' Psalm. 20, 4. ^Joan. 6. 44. 86 Psalm. 58,
11. 86Psalm. 22, <5. 87Rom.-M, 55 et 56. S81 Cor. 4, 7. 8SRom. 5, 5. 90/ Petr. 4, 8. n Luca
7, 47. s\Lucw 7, 41 et seq. 9" II Corinlli. 6, 15. s4 Cap. 5, vers. 5, et seq.
PATROI..CCXVII. 30
959 INNOCENTJlIII PAP.E 940
De mysticis donh, qum Genlititas Chthto prwmhit. \ vid, et habilantibusJerusalem in ablutionempecc,-
Licet autem Ecclesia viro suo doleni non dede- loris, el mensirualm.Vropterquod et Verilas inqtiit
rit, sed donalionem ab ipso receperit, per nuntios in Evangelio : s Nhi quis renalus fuerit ex aqna, it
tamen idoneos, viros ulique nobiles, ct prudentes, Sphitu Sancto, non intrabit in regnum cwlorum.
Jiusedamsuse dilectionis et devolionis mystica dona Sed 4 Qui ^credideril, el baplizalus fuerit, salvtts
pruemisil, quanda genlilijas Magos ab Oriente Je- erii.
5
rosolymam destinavit quaeienles,s Ubinam esset, De Unguento.
qui natus erat Rex Judseorum? Viderunt enim slel- De unguenfo Sponsa dicit ad Sponsum m Canti-
lam ejus in Oriente, cujus signo processernnl, et cis 6 : Cttrremus in odorem unguenlorumluorum.
invenerunt; prociderunl, et adoraverunt. Et uperlis Unguenla sunt Spiritus Sancti chrismaia,quac con-
thesauris suis, oblulerunlei tnunera, aurum, thus, et ficiunlur ex illis pigmenlis, quse Isaias commemo-
6
myrrham. Aurum regi; Thus sacerdoli; Myrrham rat, dicens : Requiescitsuper eum spirilus sapien-
jnorlali. Ttinc t_o_pitimpleri valicinium Prophela- tiot, et intellectus, spiritus consilii, et forlitudinis,
j-um : 96RegesTharsh. et Insulm munera offerenl: spiritus scientim, el pielath, et replevil' eum spirilus
97
RegesArabum, et Saba dona adducent. Omnes de timoris Domini. Hsec sunt aromata tnyrrhm, et
Saba venient, aurum, el Ihus deferentes,et laudem B thuris, et ttniversi pulveris pigtnentarii. Unguenta
Dominoannnncianles. Jsta redolenl, et impinguant. Redolent exlerius
Demultiplicicultu, quemsponsmsponsus adhibttii. bilari fama, impinguaut inlerius spiriluali laetitia.
Christus itaque non ex merilo, sed ev gralia stbi Propter hilarem famam dicit Apostolus : 8 Christi
desponsavit Ecclesiam, quam lavit, et unxit; orna- bonus odor sutnus in omni loco, et:' Domusimplela
vit, et decoravil. Sic per Ezechielem Prophetam sub est ex odoreunguenti. Propter spiritualem Iaelitiam",
typo Synagogse deseribitur: 9SJuravi tibi, el in- inquit "' Psalmista: l"Impinguasti in oleo caputtneum,
gressus sum pactum tecum : ail Dominus Deus: et et: Sicul adipe et pinguedine}repleatura tima mea.
facla es mihi. El lavi le aqua, et emunduvi sangui- Unguentum istud principaliter abnndat-in Christo,
nem tuum ex te: et unxi te oleo. Et vestivi te disco- cui sine mensura dalus esl Spirllus, quia ia Uncius
loribus, ets* lavi te janthino : et cinxi lc bysso, el est oleoImlitim prw consortibus suis. .Sed ungucn-
ivdui te subiilibus. Et ornavi te ornamenlo, et dedt lum 1Sa capite descendit in barbam, et a barba in
armillas.inmattibus Uits,. et torquem circa collum oram vestimenti descendil, quia " de plenitudine
iunm. Ei dedi inaurem super os tuum , et circulos ejus omnes accepimus; primum Aposloli, deinde
auribus tuis, et coronatit decorisin capile tuo. Et cseteri.Hsecest unctio, qum secundum Joaunem ,8
vrnala es auro, el argenlo, el vesliia es bysso, et po- docetde omnibus; qua Regeset Sacerdotes ungun-
lymilo, eltnnliis coloribus: similam, et mel, et oleum tur, sed illi, de quibus Petrus Apostolus ait: '* Vo*
comedhii, et decora facla es vehementer nimis, et estis genus electum, regale sacerdolium.
profcchli in regnum. Ei egressumest nomen tuum in De Crnalu.
Genlespropter speciemtuam, quia perfecta eras in De ornalu loquitur Salomon in Paraholis 1T:
decort meo, quemposueram super te, dicit Domimts Stragulaiam vesiemfecil sibi: byssus, et purpura ve-
Deus. slimentumejus : OmnesIBdomestfciejus vesliti sunt
De Lavucro. duplicibus. Yestes Ecclesiaesunt virtutes, quibus
Lavit ergo Christus Ecclesiam, ut eam a crimini- Eeclesia protegitur, et ornalurj secundum illud
bus emundaret. Unxit me, ut chrismatibus decora- Propheticum : 18Sacerdotes tui induant jusliliam.
ret; ornavit me, ul virtulibus insigniret. De lava- Et:s 0 Induli sunl arietes ovium, ei valles dbunda-
.cro dicit Apostolus ad Ephesios : 10° Viri diligile bunt frumento.Tot igitur habefdiversitates vesliura,
uxores vestras, sicut et Chrhtus dilexit Ecclesiam, el quot hahet varietates virtutum, juxla quod alibi le-
se ipsum reddidil pro ea, ut illam sanclifica- gitur: *'Aslilit regina a dextris tuis in veslilu deau-
ret, mundans lavacro aqum in verba vitm,ul exhibe- D ralo, circumdala varietale. Propter quod domeslici
- relipsc sibi gloriosamEeclesiamnon habenlemmacu- ejus, id est lideles in donto Domini conversantcs »
4am, aul rugam, aut aliquid hujusmodi, sed ut sit dicunlur vestiti duplicibus, id est diversis virluti-
sancla et immaculata. Bapiismus enim abluit non bus ornati. Slragulata vero-vestisest illa, quae nou
taulum corpus, sed cor : per ablutionem corporis solum lexitur ex virtutibus, verum et contexitur ex.
.cxteriorem, significans ablutionem cordis inlerio- operibus, ut varietate, textura firmissima contexa-
•rem. Juxtaquod Dominus per Ezechielem testa- tur; haecesl virlus operans, et operalio virtuosa.
tur_: '* Effundam super vos aquam mundam, el Quia veroduosunt generaFideliumiiiEccIesia, vi-
mundabimini ab omnibus inquinamenth veslris. El delicet Confessores, etMarlyres, recte subjungitnr:
~
Ezechias : In die illa eril fons patens doniui Da- Bysstis, el purpura vestimeniumejus_.Purpura-nam-
96Malth. %i,et seq. "c Psatm. 71, 10. S7Isaiw, 60, 6, »8 16 vers. 8, H seq ss Non nihil
Cap.
distat hwc.interpretatio
* a Vulgata. Anid in Amanuensemreferendumest? Judicet Lector. 10"Cap 5 w*,
25, elseq. Cap, 56, 25. s Cap. 15,1. 3 Joan.5, 5. 4 j!/«rc. /6,16. 6 Cap. 1, 5. * Cap. 11, 2.
' Cunt. caprZ, 6. 8 11 Corinlh. 2.14. *Joan. 12,5. " Psal. 22. 5. " Psal. 62, 6. ,! Psat U {".
« Psai.im, % el 5. 14Joan. 1,16. "»J Joan. 2, 27. " I *' Cap. 51, 22. " Eod, vav.
Petr.%§.
vers. 21. 1SPsalm. 151, 9. soPsaltn. U, 14. u Psdlm. U, 10.
941 DE QUADRIPARTITASPECIE NUPTIARUM. 9_
queMaityrihus convenit propter sanguinem, de quo A De Desponsutione.
tingitur: Byssusauiem congrttit Confessorihuspro- His ergo omata virtulibus Ecclcsia uesponsalur,
pter candorem, quem ex maceralione sortiunlur. elad plenitudinemdesponsationisomnimodam annu-
Quocirca Saceidotjlis ornatus conlextus eral " latur.amplexalur.etosculatur; annulofidei, amplexu
ex auro, et hyacintho, el purpura, coccoquebis tin- spei, osculo carilal.s. In cujus figura pater accnr-
cio, ei byssoretbrta opercjpolymito,id est vario, de rens filio revertenti, cecidit super collum ejus, 3Set
quibus plenius egimus in libello, qui de "" Missariun osculalus esl eum Dixitque pater ad servos
niysteriis appellalui. Gaudeamus ergo et exulle- suos date annulum in manu[ejus, etc.
tmis, quia,venerunlnuplimAgni, ct uxor ejus prmpa- De forma contrahendi.
ravil se. El dalum est illi, ut cooperiat se byssino Forma vero conjugii contrahendi simul in ulro-
splendeitti,et candido. Byssinumenimjuslificaliones quo servalur. Cum enim vir, et mulier ad conlra-
sunt sanctorum. Haecesl Sara raaturior, Rebecca hendum conveniunt, praesenlibus arbitris
uterquo
sapientior, Lia fecundior, Rachele gratior, Anna quserit ab altero, si velit ipsum accipere; cumque
de\otior, Susanna caslior, Juditha animosior, Edissa rcsponderit: Volo;slalim uterque dicit ad alterum:
formosior : Mullw "4 filiw congregaveruntdivilias : Et ego accipio te in meum. Ita cum
catechumenus,
hsecautem supergressaesl universas. g et sacerdos ad baptizandum conveniunt, patrinis
De Pulchriiudinesponsw. prfesentibus, sacerdos interrogat: Utrum catechu-
menus credat in Trinitatem ? Cumque responderit:
Ecce quanlo decore Christus venustavit Eccle-
6 Credo; slatira ille subjungit: Et ego te baptizo in
siam; ut recte dicat in Canticis :S Tola pulchra es, nomine Trinitatis; sacraroenlale
namque coiijugiun.
amicameu, virtulibusdecorata : etmaculanonesl in le in baplismate celebratur. Quod bene
criminibus expoliata. Sed quomodo tota pulchra, et in recolitur, cum
Epiphania quasi carmen nuptiale cantatur : "
sine macula, cum modo macula sit in Luna ? Et Hodiecwlestisponsojuncla est Ecclesia, quoniam in
multi sunt in Eeclesia, qui vitiorum sordibus in- Jordane lavit Chrislus
ejtts crimina ; currunt cum
quinanlur? Nam et Arca~Noe ~6munda conlinuit muneribus Magi ad regales et ex aqua fucto
el immunda : domus Abrahae,S7liberam babuit, et vino Iwtaniur convivw.Ut nupiias;
enim Chrislus ascende-
ancillam • uterus Rebeccaes8 -praedeslinatum re-
*"" ret, quo per sacramentum baptismi sacranienlales
porlavit, et reprobum. Sagena piscatoris bonos
so nuptise contrahuntur, quibus Christo copulala Gen-
recepit, et malos : ager hominis triticum aitulit, tilitas, eodem die, quo fuit adoralus a Ge.Uibus;
et zizania : iex quoque sl bonos, ac malos jussit excursis annis baplizalus est in Jordaue,
sit triginla
ad nuplias inlroduci. Licet autera illud absque ac revoluto
anno, nuptias consecravit. Et sicut in
dubiiatione verissimum secundum stalum triom- Q bapiismo vim 1 sic ad
regenerativamaquis exhibuit,
phaniis Ecclesiae,quem habet in patria : verum est nuptias vim conversivam in aquis~exercuit, curti
lamen secundum statum mililantis Ecclesiae,quem convertil in vinum. Ul queraadmodum fri-
habel in via ; sed quantum ad illos, quid non solum apiam
sed merito : non solum sed nu- gidus liquor est mulalus in calidum, et calidus in
numero, nomine, rubenteni : ita qui frigidus, et pallidus fuerat per
mine sunt in Ecclesia, qui spectant -non solum ad fiat calidus, et rubens per baptismum ,'
peccatum,
sacramenlale, sed et ad spiritualeoonjugium.Porro qui Chrisli sanguine rubricatur.
cum nec infuns unius ss diei sine peccaio sil super
lerratn ': non est enim 3Shomojustus in terra, qui fa- De Paranymphh.
ciat bonum,et non peccet. Et S4si dixerimus, quo- In Sacramenti conjugio, quod inter Christum, et •
niam peccaiumnon.habemus,ipsi nos seducimus, ei Ecclesiamest conlractum, Joannes exlilitparanym-
verilas in nobisnon est, quoniam 36in mullis offen- phus, qui viam ante faciem Domini prseparavit;
dimWsomnes, quomodoverum est,_quod vel anima sicul scriptum est per Isaiam Prophetam dicentem:
40Ego voxclamanth in deserto,parale viam Domini,
jusla tola sil pulchra, et macula non sit in illa ?
Nam si careat criminali, sed non penitus veniali. y. reclas facite semitasDei noslri. Hic est, de quo per
Ceterum venialis culpa non maculat animaepulchri- Malachiam Prophetam Pater inquit ad Filium : 4t
tudinem. Nam sicut stilla situlae non extinguit, sed Ecce ego tniilo Angelummeum; id est Joannem, qtii
accenditfornacisardorem, ita venialisoffensa non dieitur Angelus, non nalurse proprietale, sed oflicii
minuit, sed incendit carilatis fervorem. Seplies dignitale, quia Christum et praenunciavit praesen-
enim "6 in die cadel juzlus vir, et fortior resurget, tem. T~e.itt,inquil, 4Sfortiorme post me, cujus non
Cadit,inquam, non in criminale, sedinveniale pec- sum dignus corrigiumcalceamentisolvere.Et:4a Qui
calum , a quo per sacrificiiim S7contribulatispiri- posl me venil, ante me faclus est.Rursus ' 4: Htc est
lus forlior elevatur. de quo dixi vobh : Ecce Agnus Dei, ecce qui tolli

" Exod. 28, 6. " Apocal. 19, 7 et 8. ~<Prov. 51, 29. " Cap. 4, 7. " G_n.-7,8. " Gatai. 4, 22,
et Gen 16 15. -*Rom. 9, 10, et seq.si 1B_~J«a/i.15, 47.» so Matth. 13, 25. ~" siMntih3i, 10. " Job.
14, 4. secundum70.S7 ss Ecctes. 7, 21.SB I Joan. 1,8. Jaeob. 5, 2. Pn.ir.-2M6- Desunt tame.i
vocesillw in dic. Psal. 50, 19. Lucce 15, 20, el seq. ss Antiph. ad Bened. in ead. Sotemn. w
4! Marc. 1, 7. i3Joan. 1, 15. *' lbid. 1,29.
Cnp .0 5. 41Cap. 5, 1.
8'~> - INNOCENTIIIIIPAPJS '
944
peccalumtnundi, qui prwparabii viam ante le, scih- A ubi vull spirat, et vocemejus audis, sed nescis unde
cet pcenitenliam, ct baplismum. Pwnitenliam, in- venial, aul quo vadat. El "3nemo novit, qum sunt tn
quil,46agile, appropinquavitenim regnumCwlorum, Iwmine, nisi spiritus Dei, qui fecit hominem. Ne
Et '6 Ego baplizo vos aqua; medius aulem vestrum tamen et hOc conjugium sine teslibus contrahaiur,
stul, qui baplizabil vos Spiritu Sanclo, et igni. El tres illi prsesentialiter adsunt 6" Qni tcslimonium
slatim " post annunciationem Joannis, veniet ad dant in Cwlo: Pater, Verbum,el Spiritus Sanclus i
templiimsanclumsuum (idestad Ecclesiam, utillam el hi tres unutn sunl; Filio teslanle, qui att : ~6Si
desponsando sanctilicet: dequa dicitApostolus : 48 quis diligit tne, sermonemmeutn servabit, el Paler
TemplumDominisancium esl, quod eslis vos) Do- meus diliget eum, et ad eum veniemus,et mansioncm
minator, qttemqumrith, et Angelustcslamenii quem apud eum faciemus.
vos rvltis. Mclaplasmiisesl. Comcrlil enim sermo-
nem ad illos, qui Chrisli desiderabant advenlum De traductione.
dicenles : 4SEmitle Agnum,Domine,dominalorem Solet vir desponsare prius puellam, et postea tra-
66
terrm, de petra deserliad tnontemfiltw Sion. Hicest ducere desponsatam. Unde cum essct desponsata
ergo vox Verbi judicis, paranymphus sponsi, lu- malei Jesn Maria Joseph, anlequamconvenirenl,in-
cCrna solis, qui se sponsi vocat amicum, el exhibel j> venia est in ulero habensde Spiriiu Sanclo. Joseph
paranymphum. Qui habet, inquit, ,60sponsum,spon- aulemvir cjus, cumesseljttslus, et nollet eam trudu-
tus csl, umicusaulem sponsi, qui siat, el audil eum, cere, voluitocculledimillereeum. Ita Chrislus Eccle-
guudiogaudelpropler vocemsponsi.Inspirituali vero siam prius desponsavit per fidem, et pos.leatradu-
67
conjugio, quod inler Deum et animain celehratur, cet in speciem. Cum tradideril regnum Deo, et
paranymphtts est limor, qui carilatem inlroducit: Palri, el evacuaveritomnemprincipatum, et polesta-
Nam 61Timor Dominiexpelliipeccalum.Et: Initium iem..,Cum morlalehocinduetimmorluliiatem,et cor-
sapicnliw6" limor Domini. De quo dicitur per pro- ruplibilehoc induel incorruptionem : quando dicet
~8Venite benedicti
plielam : es_l limore iuo, Domine,concepimus,elpe- his, qui a dextris ejus existent:
pcrimus spiritum salulh, Patrh mei, possideteparatum vobis regnum a con-
stiiulione mundi: quando dicet illi, qui duplicavit
De solemniconjitgw. talentum: ~9Euge, serve boneet fidelis,quia in pauca
Sacramenlale conjugium noluit esse clandesli- fttisti fidelis, super mulla te consliluum, htlra in
num, sed omnibus raanifestum. Nam ^4In sole po- 'gaudium Dotnini tui, tunc exclusis extraneis, et in
sitit lubernaculumsuutn; et ipse tanquam sponsus geheniiareclusis, sponsa eum sponso, sola cum solo
proccdcnsde llialamosuo. In sole, id esi roanifeslo; C requioscet in lecio quietis, intra cubieulum gaudii,
juxta quod alihi dicitur : 6bNonvenil lucerna, nt sub umbraculo pacis, de quo Prophela dicit in
ponalnr sub modio, sed super candelabrum.Nolutn Psalmo : 70 Abscondeseos in absconditovullus tui a
enini ~8fecil Dominus salulare suum ; in conspeclu conlurbalione hominum. Venienl,, 71 el recutnbenl
gentiumrevetaviljustitiam suam. Propterea dicebat cum Abraham,el Isaac, et Jacob in regno Cwlorum.
Aposlolis "7 : Quw dico vobisin tenebris, dicile in Tunc exullubunt 7~Sancli in gloria; Iwlabunlur in
luminc; el quwin aure audilis, prwdicatesuper lecla. cubilibussuis. Nam absterget,s Deusomnem lacry-
Eunles 6Sin mundumuniversumprwdicaie Evange- tnam ab oculis Sanctorum : et mors ullra non erit,
lium omni creaturm 7//i aulem profecli prmdi- neqneluclus, neque clamor, nequedolor eril ullra,
caverunt ubique, Domino cooperanle, el sermonem quia priora abierttnl. Ecce ego '" creo cmlosnovos,
confirmante, sequenlibus signis. Quapropler *e In et lerram novum,ail Dominus: et nonerunl in me-.
omnemterrum exivilsonus eorum : et, in finesorbis moria priora, el non ascendent super cos. Sed gau-
terrw verbaeorum. Hoc sacramenlale conjugiura debitis, et exultabitis usque in sentpilernumin his
quilibet Christianus debet publice conliteri; Nam quw ego creo, quia ecce ego creo Jerusalem exulta-
60 corde creditur ad juslitiatn : ore aulem
confessio lionem, et populum ejus gaudium. Et exullabo iti
fil ad saiulem. Propter quod ipsedicil in Evang;clio:D Jerusulem, et gaudeboin populotneo, et twn audie-
Qui me confessusfuerit coram hominibus, confuebor lur in eo ultra Voxflelus, el voxclamorh. In lerra
el ego eum coram Patre meo, qui in cwlisesl. Et 61 sua ^6 dupliciu possidebunt : quoniam in lerra vi-
Qui tne erubueril,et tneos sermones,huncFilius ho- \enlium Sancti geminam glorificationis sloiamae-
minis erubescet,cumveneritin gloria sua, ei Patris, cipient, spiritualem et corporalem; unam menlis,
et sanclorum Angelorum. quaeconsislit intiibus; et alleram carnis, qusecon-
De ClandeslinoConjugio. sislit inqualuor,quoiumproprietatesinveniesassig-
Spiriluale conjugium contrahitur in oeculto,quia nalas in illo sermone, quem Deduplici Corona de-
~~
Deus juslificat hominem sine homine. Spirilus sciipsimus '".
'« Matth. 5, 2 e. 11 46Joan. 1, 26. 47 Mutth. 5, 1. 481 Corinth. 5, 17. ™Isuim 16,1. <"> Joan.
sl **
5,29. 67 Eccti. 1, 27. 68 Psalm. 110,10. 63 Isaim 25,1S. 64Psalm. 18, 6. "~
6 Murc.i, 21. esPsal.
97,2. Malth. 10,17. Marc. 16,15 et 20. ^Psal. 18, 4. "° Rom. 10, 10. 61Matlh. 10, 52. '6S
Lucw 9, 26.« "3Joan. 5, 8. 64/ Corhtlh.
~" 2, 11. 66 I70Joan. 5, 8. 66Jvan. 14,25. 67Maillt. 1, iSet
19. 6B1Corivlh. 15, 24 el 55. Mallh.15, 54. lbid. vers.25. 7150, 21: »" Malih. 8,11. 7S
P al. 149, 5. 74 Apocqt.21. 4, " Istiiw 65, 17, et seq. 76Jsaio; 61 7.
945 DE QUADRIPARTITASPECIE NUPTIARUM. 946
De nupliali Convivio, A caro tneaesl pro mundi vila. Hic est Agnus pasclia-
Cum autem ingreditur Ecclesia in locum 7' taber- lis, ex quo 98non crudum quid nec coclumaquu, sed
naculi admirabilis usque ad domum Dei, tunc, in lanlum assum ignijubemur comcJere, capul cum
voce exultulionis, et confessionh, erit sonus epulan- pedibus, et inleslinh vorare.Si quid residttum fueril.
lis: tunc in Coelipalalio nupliale convivium cele- igni comburere.Illsesus dividilur, et integer maiidu-
brahit, de quo Verilas inquit Aposlolis : '8 Edelis, calur. \i\it manducalus, qui resurrexil occisus.
el bibelis super mensam meam in regno tneo. El An- Manducatus non moritur, quia resurrexil non nio-
, gclus ad Joannem 79 Beati qui ad cwnamnuplia- riturus. Totum comedit, qui quanttimlibet edit,quia
tam Agni vocaii sunt. Fuciel illos so discumbere, et nec qui plus collegeral, habuit ainplius, nec qui mi-
trunsiens minhtrabit itlis. Beali S1qui esuriunt, el ntis paraverat, reperit minus.
siiiunl justiliam, quoniamipsi saturabuntur. Et in- De Vino.'-
ebriabunturs° ab ubertale domus Dei. Quando lor- Piopinatur et\iiiuiii, quale nec Oyprus 9" altulii,
rente voluptatis suw polabit eos, seroper saturabun- nec est repertum in Engaddi : de quo dicit Psal-
lur, et nunquam fastidient. Satuiitas illa nunquam mista :SI poculumtuum incbrians, quam prwclarum
incurretfastidium, quia sttavitas illasemper ingeret " est! Quod non facit ebrios, sed reddit sobrios : Et
desideritim. Tunc plene gustabunt, ss quam duleis quo plus polatur, eo plus affeclatur. General desi-
esl Dominus: cura ipse Deus erit omnia in omnibus; derium, quod non parit fastidium : el ideo qtii plus
64Cibus, potus, saluritas, el satielas singulorum ; bibit, plus silit, donec spes muleiurin rem, et fides
dulcedo ineorporalis : suavitas ineffabiiis : odor in- iu speciem. Hic est calix novi testamenli conlinens
extimabilis. Quam magna 8Smulltludo dulcedinis viniim, in quo slola lavalur,S 8 et pallium in san-
tuw, Domitte,quam abscondistilimenlibus .e/Magna guine uvse.0 magnumel saiutarcconvivium, in quo
quidem est multitudo dulcedinis, quoniam una suf- caro Christi comeditur, et sanguis Cluisti potalui/
ficit omnibus, el non sufliciunt omnes uni, quam Caromunda, caro pura, caro sincera, dclectabilis,
tamen non in prsesenti trihuis, sed in futuro reser- amahilis, suavis. Sanguis praeclarus, sanguis prc-
vas : quoriiam abscondisti eam limenlibus le. Sulia- tiosus, sanguis acceptus, sanctificans, ct vivificans,
bor, inqult, st cum munifestabilurgloria tua. Tu el emundans, super mel et fa\nm dulcis est aniina.
nempe dixisli : S7Ego vincenli dabo manna abscon- diligenti. Quod quisque salubriler cupit, hoc sibi
ditutn. Quodnec oculus 8Svidit, nec auris audivil, suaviler sapil. Nam quomodo virlutes non saperet,
nec in cor hominisuscendil, etc. Egou vincenlidubo in quo est plenitudo vtrtulum? Si cupit virtulem,
edere de ligno viim, qumest in Paradho Dei mei. Q ct sapieii-iam, Christus 9Sest Dei viilus, etsapien-
Ego*0silienlidabo defonte aquw vivwgratis ; de qua tia. Si cupit veritalem, el vitain, Christus 10°est
qv.ibiberit, 91 non sitiet in wternutn. via, et verilas, et vita. Currenli per singula non
De Sacramenlati Convivio. deerunt excmpla. Scriptum est enira : Panem l de
I.ilerim aulem donec sponsa traducalur in rcg- cwlo prmslilhli eis sine labore, omnejdelectamentum
num, »e deficiat expeetando, sponsus ei solemne in se habenlem, ~
el dmnissapoi h suavilatenl. Panis,
convivium praeparavit, quantum, et quale non fuit inijuil, <7-S_f.t ego dabo, caro mea cbt pro mundi
a saeculocelebralum. IHud utique, qttod filiorever- viia. Tanta .carilale sponsus diligit sponsam, ut illi
tenti pater exhibuit, in quo jussit9S occidi \ituium se tribuat non solum habendum, verum el «ome-
saginatum. In hoc conviviodeliciaespirliuales abun- dendum. Nam qui semetipsum dedit in pretium, ut
dant, quaeprae ceteris cibis, et polibus mentem sa- redimeret nos a morie, seiiielipsum tradidilin -ci-
liant, et saginant. bum, ut nulrial nos ad vitam 'Qui 3 munducul me,
De Pane. vivet propter me. Pro corporis ergo, salute, suh
Panis enim ceelestis apponitur, de quo ~s Si quh specie panis caro comedilur; et pro salule spiritus
tnanducaverit,vivetin wlernum. Panis isle sumilur, sub specie vini sanguis potatur; alterulrum sub
tion consumitur _ editur, et non egeritur : mandu- ulroque. Panis enim referlur ad carnem, et vinum
catur, etnonincorporatur, sed manducatus incor- D ad anjmam : quia vinum sanguinem operalur, in
porat, et manducans incorporatur : transsubstan- quo sedes est animse : Moyses quippe testalur,
lialur, non transforniatur, setl transformat, non quod caro pro corpore, sanguis autein offerlur pru
Iranssubslantiat : quotidie manducatur, et non de- aniiiia '.
(icit, nec decrescit, quiaquotidie Iranssubstarilialur, De magniludine convivii.
ct nec proficit, nec accrescit. Ad hoc convivium celehrandum noii sufficil unus
De carne. dies, non suflicil unus mensis, non suflicil- unus
• Vcrum sub forma
panis suhstantia carnis come- annus; sed a passione Christi fuit inilium, el usque
dilur, secundum illud : s4Panis, quem ego dabo. ad finemmundi perdurabit: ut, quia quotidie per
"7Sermo, tjfuemInnocentius hic allegat, is esl, qui secundumobiinet locum tnlet eos, qut tle uno Uiartyie
Lncw 22, 50. s0 Apoc. 81Lucm 12, 57. 8"
inscribunlur pag. 172. Tom. I. 78 Psal. 41, 5. 798S 19,9.
Malih. 5, 6. 8SPsalm. 55, 89 8. ~41 Peir. 2, 5. i Corinilt. 15, 28. 86 Psal. 30, 20. ' 6J"~ Psaltn.
s8 Apoc. 2, 17. J Corimli. 2, 9. 90Apoccd.2, 7. 91/&irf.2l, 6. ss Joun. 4, 15. < Lucm
16,15. 9>
15,25. Joan. fi, 52. 8SJoan. 6, 52. 96Exod.2 12, 9, el seq. se'Cant. 1,15. 4 Psal. 22, 5. ss
"8
Gen.m.ll. 10°I Cotinth. 1,21. Jouiu U, 6. Sap. 16, 20. Joan. 6,52. Jojinl 6, 58.
fsil , _ INNOCENTIlIII VkVJE f>{8
lnfirmitalem peccarous,quoiidie per hanc mcdiei- A Prius igiturper Prophetas, qui prandiuni istud prae-
nam a peccafo sanemur. Vobhcum, inquil, " ero nunciavere, ad prandiura Judaicum populum invi-
cunctis diebus, usque ad consummalionem swculi. lavit, sed veniie negles.il. lteium per aposlolos, qui
Semper est prsesens nobiscura in isto cbnvivio, sub prandium islud annunciavere, ad prandium imiia-
alia quidera forma, sedin propria vere subslantia. \it eundem, sed venire conlempsit : quin immo
Cum enim Christus secundum naluram Divinam quosdam ex illis, et islis affectosconlumeliisocci-
tribus modis in rebus existat : in omnibus per derunt. Ne ut nuplia. jam paratt remanerent, per
cssenliam • iu solis justis per gratiam : in homine diversos praedicatoresGeuiilcm populum invitavit,
assumpto per unionem; voluit idem ipse secundum qui credidil, et accessit; et implelae sunt nuptiae
naturamhuraanam tribus modis in rebus existere: discumbentium.
localiter in Ccelo: personaliter in Verbo : sacra- De tribus ordinibus
mentaliter in Aliari, Sicut cnim secundum Divinita- Licel autem multi sint ordines convivarum,quia
tem tolus essentialiter est in omnibus rebus, ita terribilis "' ut caslrorum esl acies ordinala, tres ta-
secundum humaniiatem tolus Sacramentaliter est men sunl principales, Noe, Daniel, et Job: id est
in pluribus Iocis. Prselati, Continentes, et Conjugali; nara secundum
De Mensa. B parabolam Evangelicam, duo ls sunt in agro; duo
Tanlum estigitur hoccoelesteconvivium, ut nec in lecto; duo in mola, quorum unus assumetur, et
unus locus ejus celeliralioni sufliciat; sed unum, alter relinquetur. lntranlium enim ad nuplias qui-
et idem, in nullo varium ac diversum, super om- dam vestemnon habenl nuptialem14; Quoniam inrfi-
nem meusam altaris per universa mundi climata gne™manducans,judiciumsibi manducat,nondijitdi-
celebratur. Ornatur autem hsec mensa mantilibus cans corpusDomini.Vestis miplialis est cariias, qum
multitudinem operil 10 peccalorum. Probet 'ergo
pretiosis, „ et desuper palia corporalis extenditur,
ut in mundissima sindone sacrosanctum conviviura seipsum homo, "ufrum haljeal carilatem, el.sic de 1B
celebretur- Haecesl mensa, de qua dicit Propheta : pane illo edat, et de calice bibat. Alioquinligalis
6Parasti in conspeclu meo mensam,et de et miltetur in lenebrasexleriores:
qua dicit manibus, pedibus
Apostolus:1 Non potestiscommunicaremenswChri- ibi eril fletus, et stridor denlium.
fii, etrnensm dwmoniorum, De Spiriiuali Convivio.
In spirituali vero conjugio spirituale convivium
De Minislris. "
celebralur. Illudulique, quod per singulos dies
In lioc excellenti cbnvivio divisi sunt ordineg
ministrorum'. Sed in omnihus, etprae omnibustres C septem fllii Job cuin tribtis sororibus faciebant.
Tunc enim septem filii Job cum Irihus sororihus
praecipiii, Subdiaconorum, Levitarum, et Sacer- dona cum tribusvir-
dotum, quos oportet cordis, et corporis habere mun- convivantur, quando septem
tutihus animura, quem afficiunt, interna salietate
diliam, juxta mandatum Prophelicum ; 8 Mundu- ,0 Ecce ego sto ad
mini qui ferlis vasa Domini. reficiunt. De quo Dominusail :
oslium, et pulso : si quis audierit vccem meam, et
De Vasis, tnihi januam, inlrabo ud illum, et cmnabo
Vasa quidem non lignea, quasi vjlia; non vitrea, aperuerit
cum illo, el ipse tnecum. Ad hoc conviviuininvitat
quasi fragilia ; non serea, velut aeruginantia : sed Psalmista, qui ail : "' Guslule, el videle, quoniam
aurea, velargentea, pretiosis lapidibus insignita,in suavisesi Dominus.Pelrus Apostolus: ~~Lacconcu-
quibus tam ordinate ministrant, ut ipsorum mini- piscile, ut in salv-temcrescalh, s\ lamen gusiutk,
strorum ordo mirabilis Divinum innuat Sacramen-
quoniam dulcis estDominus. DulcedinemIstam illa
tmn,
jam gustaverat, quae dicebat : "3 Comedi favum
De Convivis. meum cum melle meo, bibi vinitmmeumcum lacte
Ad hoc generale eonviuum Sponsus omnesgen- meo ; propler quod et alios ad gustaudum inviial:
les invifat: Venile,inquit, 9 ad me, omnesqui labo- Comedite,atnici, et bibile, el inebriamini charisshni.
ralis, el oneralis estis, et-,ego reficium vos. Simile, Guslalur super mensam s4de lignis Selhim quatuor
inquit,I 0 faclum esl regnum Cw.lorumhomini Regi, pedihus subsistentem, super quara s6 panes propo-
qui fecit nuplias ""fitio suo, etc. Parabolam islam sitionis coram Domino ponebanttir. Hsecest mensa
Beatus Gregorfus lam diligenter, et evidenter ex- Scripturse, super quam cibatur Ecclesia Pane
posuit, ut non solum supeiiluunvscd et temera- vilm, 26el intelleclus ct poiatur aqua sapientiwstt-
Hum sitpostillum quidquam addere, vel 'mufare. lularis.
6 Lcvit. 17, 11,15, etc " ~ "
Malth. 28, 20. 7 Psalm. 22, 5. I Cor. 10, 21. Isaiw 52, U. 10
Malth. 11,28. llIbid. 22, 2. 12Hom. 58. itt Evang. ls Cant. 6, 5. ,4Luc 17, 54 ci 55. ~6 Matih.
22, 11. l6 I Cor. 11, 29. ,7 I Pelr. 4, 8. 1Sln supta alleg. eph. D. Pauli cap. II, 28. 19Malth. 22,
15. '" Job. _,i,etseq. sl Apocal,Z, 20. • » Psat. 55, 9. as Episl. 1. cap. 2. v. 2. '"' Cant. 5, 1.
16Exod. 25, 23. "" Ibid. v. 50.
'
D49 DE QUADRIPARTITASPlCIE NUPTIARUM". 950

EPITHALAMIUM
1N LAUDEM SPONSi, ET SP0NS.E.

Sotent igilur canlores et psallentes nuptialibus; A calamus scribmvelociterscribentis: id rst instru-


%lesse conviviis, ut instrumenlis, et canticis lseti- menlum Spirilus Sancti celeriter inspiranlis, qui
(icent discumbentes. Propter quod in illo convivio, non sub humano cruciatu deiiberal, sed Jepenle
quod pater fecit filio revertenli, symphoniam, STel ubicumque"' vult spirat: secundum quod alibi legi-
chorum legimus concrepasse. Per symphoniam in- tur, quia »6factus est repenle de cwlosonus, lan-
ielltgcnles instrumenla chordarum; per chorum quum advenienlis spiritus veltemenlis. Sicut enitn
canlica vocum. Veniat igitur ad hoc nuptiale con- alramenlum dc cornu scriba per calamum impri-
vivium optimus ille cylharista David, et Epilhala- mit pergameno, sie Spiritus Sanctus veritatis scien-
mium,quodeructavit cor ejus, ad honorem sponsi, tiam de Divinilatis arcano, per linguam Prophetse
ct sponssedecanlet. cordi perfudit humano. Scriptor egregius, qui labur
PR_£FATIO. las legis similes omnino prioribus STah utiaquc
De commendationeCanioris. parte rescripsit: Velociter ergo scribet de illo, qui
Eruclavit *s cor meum verbumbonum : dico cgo juxla vaticinium Isaiae88\ocatur : Accelera, spolia,-
opera mea regi. Clamat in persona pulsantis ad detrahe, cito prmdare. _ -,
ostium, utintromittat ad nuptias. Et quasi janifor Inter omnes utriusque sermones Rexcylharcedui,»,
iili respondeat: ideo tibi non patet ingressus, quia B imperat introduci: qui protinus introduclus laudesj
joculatores, et histriones solent esse maledicentes regis excellenter extollit. t-_ •
et adulterantes; insipientes, et arrogantes; Non Narralio de laudibus sponsi. < . . _•
sum, inquit, insipiens, quoniam S9eructavit cor 'Speciosus (iuquit) forma prm filiis hominum^

meum; id est plenum sapientiae verbum protulit. Utriusque laudes et regis, el reginseprosequitur :
Non sum adulator, qui iaudat ex ore, sed non lau- sed regem, quasi majorem, prius laudat, et excel-
dat ex eorde; quia ncn solum os, sed cor eru- lentius; reginam, quasi minorem, posterius, et.re-
ctavit. Non sum arrogans, qui sibi tamquam pro- missius. De sponso praemittit: Speciosus formdprai
prium attribuit alienum : quoniam eruclavit cor filiis hominum. Desponsa sulijungit : Aslilit regina
meum. Non sum maledicus, qui loquitur verbum a dexlris tttis, in vestitudeaurato. Sponsum autem
asperum, et malignum : quoniam eructavit cor quadriformiter Iaudat; a forma : a polestate : a.
meumverbumbonum,verbum dulce, verbum suave, judicio : ab ornalu. A forma cum ait: Speciosits
verbum jucundum : Nam S0ex abundantia cordh forma prw filiis hotninum. k potestale, cum ait:
os loquilur. El bonus homode bono thesauro twva Accingeregladio luo supcr fetnurluum, polenlissime,
profert, etvelera. A judicio, cum subjungit _.Sedestua, Deus, insw-'
Sed quasi janitor replicaverit : Dic ergo mihi tu £ culitm swculi : virga recla est, et virga reyni tui. Ab
rcrbum bonum, ut ego referam illud Regi. Nonde- ornalu, cum subdit : Myrrtta, et gutia, et casia a
cet, inquit, ut tu metas quae non seminasti: pro- vestimenlistuis.
plerea sl Dico ego opera mea, non tua, regi. Regi •"9 Verum a forma multipliciter eum laudat :_com-
non tibi, quia ss dignus esl operarhts mercedesua : parative videlicet, aliis praeferendo, unde speciosus
praeseilimcum inlendat perfecte laudare : videlicet forma prm fitiis hominum : absolute, simpliciter
corde, ore, et opere_ Corde : qiioniam eruclavil cor commendando, unde specie lua, et pulchritudine
meum. Ore : quoniam eructavil verbum bonum. tua intende, prospere, etc. Rursus laudat ipsum a-
Opere, quia dico ego opera tnea regi, scilicel laudes forma secimdum ulramque naturam; Secundum i
sponsi, _et sponsae, quas operalus sum ego inve- huinanitaiem : Speciosusforma prm filiis hominum;,
niendo, et componendo.Dico etiam opera tnea regi; Secundumdivinitatem : Specielua, el pulchtitudine,
id est consecro carmina mea Christo. 'va, etc. Item secundum pulchriludinem corporis :
Et quasi janitor insultaverit, quod verbum ejus Speciosusforma prw filiis hominum; et secundum .
confusum sit, et morosum. Non est, inquit, confu- pulchriludineni cordis : Specietua, et pulchritudine
sum, 3~quia lingua mea est calamus scribwveloci- ttta inlende, prospereprocede,etregna; quasidical:
ter scribentis: quasi dicat, Cur experimentumquwris 0 0 Rex, licel in Isaia de te scriptum legatur 40: Vide.
14ejus, qui in tne loquilur Chrhlus ? Lingua meu est eum non habenlem speciem, neque decorem propler

" Eccli. 15,5. *sLucw 15,25. *' Psa/w. 44. "° Hse,et afiinesaliaeadnolaliones exsiant Codicis
31 3" jn
in
niai^iue.'"Commendalur corde. Matth. et et
12, 54, seq., as cap. 15, 52. Marg. Commehdatur ab
epere. ~~ Lucm cap. 10, V. 8'' Commendaturab ore. II Corhtlh, 15, 5. S6Joan. 5, 8. 37Act..
Marg.
39
2,2. Exod, 51, 1. Cup.S,i. Marg. Laudaiur sponsusa formas ^Cap. 53".vers. 2.
'
<JBi INNOCENTIIIII PkVJE 952
61
ignominiam^desp^icabilispassionis, lu tamen es A derunt : Numquam siclocutusest homo,sicul hic
speciosusforma prmfitiis hominttmpropter gloriam toquitur homo.
62 Sapienliam invidi celant, ut eam aliis non
singularis conceptionis; quia lu solus es concepfus
de Virgine sine crimine, mundus de munda : celcri communicenf. Sed diffusa est gratia in labiis luis
vero nascunlur de corruplis corrupti; peccalores Tu namque dixisli : 6SOmnia quwcumqueaudivi a
6
de peccatoribus.Tu solus es Filius hominis, et non Palre meo, noiu feci vobh. Nam ihesaurus abscon-
liominum : ceteri sunt lilii hominum, el non homi- diius, el sapienlia absconditu,quw ulilitas in ulro-
nis. Et ideo speciosusforma prm filih hominuni.Et que9 Utrumque Scriptura redarguit;et quifrumen-
si verus sis homo, vere lamen es super omnes ho tum 65abscondil in populo; el qui taleutum ~6in
mines, quoniam *" qui de cmlovenil, super omnes terra suffodit.
esl. Etlicel sis spc.iostis forma prmfilih hominum, 67Multi quandoque sapienier loquuntur, qui ta-
quoniam in te desideranl'" Angeliprospicere : vere men libenter non audiuntur. Sed diffusa esl qratia
speciosus factus es, quoniam imniunis a culpa; quia in labih tuis; quia verbum tuum et universis est
43 peccatum non fecil, nec hwentus est dolus in ore gratum, et totum est graliosum, non solum apud
ejus : cum tamen nil obstet intelligi secundum for- homines, sedet apud Deum. Subjicitur : Proplerea
mam "•"• corporis eura prae ceieris hominibus spe- B benedixilte Deusin wlernum, id est, propterea be-
ciosum. nedictionem libi dedil aeternara; scilicet Regnuni,
45 Quoniam vero mulli sunt speciosi secundum 68cvjus nonerit finh; quia per gratiam praedica-
formam, qui non suntgraiiosi secundumlinguam : tionis meruisti gloriam rcsurrectiohis. Quia vero
postquam laudavit sponsum a forma, siatim coia- Cbristus abinilio Tueratbenedictus, juxta quod Eli-
mendat illum a lingua. Diffusaest gralia, inquil, sabeth inquit ad Virginem : 69Benedicla tu inlcr
in labiis tuis. Verbum effusionh, gratiae significat mulieres,et benedictusfructus venlrh tui, polesl sie
largitalem, secundum illud 46Effundam de spiriiu intelligi: Benedixil, id est benedictum ostendit. Si-
meosuper omnemcarnem; et : 47Caritas Dei diffusa mile quoque dixit Apostolus : 70Humiliavit semet-
est in cordibus nostrh 46, quasi dicat : Os tuum ipsum faclus obediens usquead mortcm, tnortemau-
non abundat 49nequilia, nec lingua tua dolum con- tem crucis. Propler quod el Deus eXaltavit illum, et
cinnat; sed diffusa est gralia' in labih tuis. In labiis donavitilli nomen, quod esl super omnenomen.Hoc
*" Moysiest effusavindicta Oculutn,inquit, sl pro nomen et ante morlem habebat, sed quod Filius
ocuio, dentempro dente, adustionempro adustionc: habuerat ante mortem, Pater illi donavit; id estdo-
sed in labiis tuh diffusa esl gratia. Si angariavcrit _ natum ostenditpostmortem. Sicut ipse post resur-
te, inquil, 6S ntille passtts, vade cum illo alia duo. rectionem aiebat: 71 Data esl mihi omnis poiestas
Si abstuleril libi pallium, da ei el tunicam. Si per- in cwlo,etin terra; id est in evidenti nuuc est
eusserit te iu unam maxitlam, prmbeei el alleram. quasi dala.
Nara os lex per Moysen daia est; gratia, et veritas 78 Accingeregladio luo super femur tuum, poten-
per Jesum Chrhlum facta est. lissime. Laudat sponsum a potestale, quem tripli-
1,4Mullifariam,6Bmultisquemodis loquebaris olim citer ostendit armatum : gladio, sagittis, et virga.
Patribus in Prophetis, novissime vero diffusa est Gladioferit propinquos; sagittis percellit remotos;
60
gratia in labiistuis. Moysesde se dixit : Ab heri, virga corripit subdilos. Non est ergo, qui potesta-
el nudiustertius non sum eloquens, el impeditioris, tem ejus possit fugeref dicente Propheta : 73 Quo
el tardioris lingum sum, ex quo locutuses tnilii. Et ibo a spirilu tuo : et quo a fucie tua fugiam? Si
Isaias ; 67 Vwmihi, q-v.lziacui,quia virpollutus la- ascenderoin cwlutn, lu iltic es : si descendeioin in-
biis ego sum, etin mediopopuhpolluta labia habenlh fernum, ades. Praemittit ergo de gladio : Accingere
ego habiio, Et Jeremias : 68A a a, Domine Deus : gladio tuo super femur luum, polentissime.Adjicit
eccenescioloqui, quia puer ego sum : sed diffusaesl de sagitlis : Sagillw luw aculw, populi sub le cadeut.
graiia in labiis iuis. 69Quondam in verbis tuis erat D Subdit de virga : Virga recta esl virga regni lui ;
terror effusus : unde 60perlerriti ac pavore concussi quasi dicat: 0 potentissime, cui Tiemo74potesl re-
Judaei stelerunt procut dicenles Moysi : Loquerelu ' sistere, quaudoquidem diffusa est gralia iu labiis
uobh el audiemus: non loquatur nobis Dominus, ne tuis, ergo accingere gladio spiritus, quod est vci'-
forle moriamur, Nunc aulem diffusa esl gralia in la- bura Dei, ut verbi virtute separes homines a dia-
biisiuis. Undeministri, qui missi fueraut a princi- bolo : quatenus fortior 76superveniens, forlem vin-
pibus Saeerdotum, ut te comprehenderent, respon- cas armalum, et omnia \asa ejus 76diripias. De
4' Joaii.5, 52. 4S I Petr. 1,12. 4S/'irf. 22, 2, 44Acccderehic videtur Innoceniius iltorum senten-
tiw, qui Christum pulchra forma, el venuslo corporefuhse arbitramur. J,bMarg. Laudulur sponsus a lin-"
'gnu. 4Me.. Apost.61 2, 17. 47 Rom. 5, 5. 4SMarg. Divershmoclisexponil. m Psal. 49,19. 60Marg,
Exponit graiiam. Exod. 21, %i. 6~Maith. 5, 59. et seq. 6SJo. 1, 17. MMarg. Exponil labiu.
6' Hebr. 1, 1. »" Exod. 4, 10. " 5. '8 Cap. i, 6. 69Marg. Exponit graliam. 60 Exodi 20,
61Jo. 7, 46. 6SMarg. Cap. 6, 63Joan. 15, 15. 64Eccti. 20, 52. 66Prbverb. 11, 26,
18. Exponit Diffusam.
66 Matlh. 25, 26. 67Marg.Exponit ~8Lucw 1, 55. 69 Ibid. 1, 42. 70Philip.% 8 cl 9. '"
gratium.
Mmh. 28, 18. 7SMarg. Lauduiur sponsus u poleslule. 7SPsal. 158, 7 tl $. "' Ptul. 78 5. « Lucm
11,21.(22. 7CMailh, \% 29,
955 DE QUADRIPARTITASPECIE NUPTIARUM. 954
hoe gladio tu dicis in Evangelio : " iVoitvenipaceni A est hominem pereuntem miseratus respicias, rcdi-
tnillerein lerram, sed gladium. Venienim separan3 mens per humanam, et glorificans per Divinam. Ut
hotninetnadversus patrem suum, el filiatn udversir. s aulem hoc compelenler elficias, prospereprocedead
malrem suam et intnici hominisdomestici ejus passionem, tion utique prosperaius, sed prosperans,
Sed accingeregladio super femur tuum.'" Lego di- ul miseros redimas: et reqna per Resurrectionem,
ctum in Exodo: 7SPonat vir gladium super femut ut redemptos glorifiees. Vel quia diffusa est gralia
suum : Ile, et redite de porla usque ad portam pe\ in labiis tuis, ergo prospere procedepi-sedicalionis
tnediumcastrorum, el occidal unusquhque fratrem.i officio, quia tu es lignum 8S quod plantatum est
et amicum,el proximum suum. Lego quoque scri- secusdecursus aquarum, quodfructum suum dabit in
pfum in Canticis :"° Lectulutn Salomonh sexaginia: lempore suo : el folium ejus non defluel: et omnia,
fortes ambiunt ex fortissimis Israel mtiuscujus- qumcumquefaciet, prosperabuntur. Et ideo gladio
queensissuperfemur suum, propter timores noctur- praedicationis super feratir humaiiilaiis accinctus
nos. Sed et aliter intelligo dictum de illis, et aliter regna;primo per fidem iu Ecclesia militante; de-
intelligo dictum de te. Nam illi super femur ac- mum per speciera-in Ecclesia lriumphante;quate-
cincti sunt, ut culpam carnis restringant; tu vero nus adveniat 89regnumtuum : fiat voluntastua sicut
superfemur accingeris, ut naturam carnis oslendas. in cwlo, et in terra.
Femur enim est scminarium humanse naturse, vel 90 Propler veritatem, el mansuetudinem,el jusli-
propagalionis; juxta quod Abraham dixit ad ser- .iam.IterumSponsum commendat tripliciter. Averi-
vum : 81Potte manum luamsubter femur luum, non late doctrinae: a mansuetudine paticnliae : a jusli-
ait super, sed subler, propter tui reverentiam, qui lia vitse : a veritale doctrinae quam prsedical : a
secundum naturam humanam de illo eras femore mansuetudine palientiae quam exhibet: a juslilia
ss propagandus.
Accingere ilaque super femur, id vitae quam implet.
est super humanitalera, in qua debes diabolum SS 91Haectria maxime necessaria sunt regnanti: ut
expugnare. Aliud siquidem est accingi; aliud est sit verax in ore : mansuetus in corde : justus in
succingi; et aliud est prmcingi. Nam accingimur opere. Ergo propter veritatem, quam prsediCasli
pugnaturi, secundumillutl:S 4 Accingimini,et eslote (unde egoverilatemss dicovobis)expedilvobh, ul ego
ftlii potentes quoniam melius est nobis mori in vadam. Propter mansueludinem,quam exhibuisti .
bello, quamvidere mala gentis nostrw,et Sanctorutn. unde discile 9S a tne, quia mitis sum,*et humilis
Succingimur ituri, secundum illud : 8SSimonPe- corde. Propter justitidm, quam implesli, unde sic'
irus, cutn audisseCfjtdaDominus est, tunica succinxit Q decet S4nos implere omnemjustiliam. Diceris quo-
se, et mhit se in mare. Prsecingimur ministraturi, que verax in promissis implendis : unde lex " per
secundum illud : ~6Tunc prwcingetse, et faciel itlos Moysendataesl; gralia, et veritas per Jesum Chri
discutnbere, et transiens minislrabit illis. Ponitur slum facta est. Ergo regna propler veritatem; nam
tamen frequeuter unum pro alio ; sicut facile pt- de te scriptum est: 9~Ungetur Sanclus Sanctorum^
test ex multis Scripturarum auctorilatibus compro- el implebilur visio, el prophelia, ut delealur iniqui-
bari. tas, et adducalur juslitia sempiterna. Diceris man -
87Speeietua, el pulchritudine tua
intende, pro- suetus in opprobriis perferendis : unde ego sicut 9'
spereprocede,et regna. Solent speciosissimi de pul- agrnastnansuelus, qui portatur ad viclimam. Ergo
chritudine superbire : solent et pofenlissimi prae regna propter mansuetudinem; lu namque dixisli':CK
fortitudine dessevire.Tu vero licet sis speciosusfor- 0 siulti, et turdi corde ad credendum in omnibus,
ma prw filiis hominum,non tamen superbis: et ideo qum locuti sunt Prophetm! Non hwc oportel pali
specie tua, et pulchriludine tua inlende : licet sis Chrhtum, et itainlrarein gloriam suam .'.Diceris
potentissimus, - accincius gladio super femur non juslus in judiciis exercendis : unde Justus 99Domi-
lainen desaevis: et inde prospereprocede,et regiia. nus, et justitiam dilexit, wquilatem vidit vultus
Laudaverat sponsum triplicifer, asserens eum spe- 0 ejus. Ergo regtiapropterjustitiam; jiam de te scri-
ciosissimuro, eloquenlissimura, el polentissiinum : ptum est: 10°Pater omnejudicium dedit Filio....Et
nunc autem singulis singula reddit. Intende, pro- • potestatemdedil ei judicium facere, quia Filhts ho-
spere procedeet regna : uuasi dicat, quia speciosus minis esl.
es forma secundum humanitatem, ergo specie tua Plerique vero potentes humana. conditionis
nobisintende. Sed quia prm filiis hominumspeciosus oblili, solenl esse terribilcs, crudeles, tyranni, fal-
secundum Divinitatem : ergo intendeuobis pulchri- laces,impalientes, iniqui.A levero,'qui«s potentis^
tudine tua; quatenus specietua, et pulchritudinelua simus, haecomnia removentur. Non enim tis terri-
intendens,secundum utramque naluram intendas,id bilis, sed benignus; quia specie tua, el putchritudu

" Matih. 10, Zi, et seq. '8 Marg. Femur dupliciter cxplicatur. '9 Cap. 52.27. 80 Cap. 3, 7 et S.
81Gen.24, 2. 8SIbid. 22, 8. 83 Jo. 5, 8 8VI Mach. 5, 58 el 59. 86Jo. 21, 7. 86Lucw 12, 57.
- 87Slarg. Laudalur Sponsus a>forma secundummramque naluram. 8SPs. 1, 5. 89Malth. 6, 10. 90
Marg. Laudatttr Sponsusde vetitale, mansuetudine, el iuslitia. sl Marg. De tribus, ~°
quw necessariasunt
Regitanli. .9S Joan. 16, 7. 93 Matih. 11, 29. 9' lbid. 5, 15. 98 Joan. 1, 17. Duniel 9, 24. n
Jei. il, 19. ssLucwU,T6 ..26, ~" Psnl. 10, 3, 10~/o"i;. 5, 22 et 27.
855 INNOCENTIIIII PkVJE, &s<8
ne tua tittendis. Non es crudelis, sed pius; <juia J . caritalem. De ferienlibus dlcilur : '" Sagitlm tuw in-
prospereprocedis. Non es tyrannus, sed princeps ; fixwsunlmiki, el confirmaslisuperme manum luath.
quia prospere regnas. Non es fallax, sed verax; De succendentibuslegilur : '* Sagiliwpolenlisacutm
quia inlendissecundumveritalem. Nones impatiens, cum carbonibusdesolalorih. Audi sagilfam ferien-
sed mansuetus; quia procedis sicundum mansuetu- lem ad poeniteiUiam:Genimina14 viperarum,quis
dinem. Non es iniquus, sed juslus; quia regnas se- docuit vos fugerea venluraira ? Facite ergo fructus
cundumjusliiimn. Et quoniam lalis es, dexlera tua, dignospmniteniiw. Inlende ad sagillam succenden-
i 1est potenlia tua; illa videlicet, de qua dicilur : tem ad caritatemvSi quis " diligil me,sermonesmeos
Dexlera lua fccit viriulem; dextera Dotniniexallavit servabit,el Paier tneus ditiget eum, et ad eum veuie-
me : mirabiliier, id est per miracula, te deducet de mus, et mansionemapud eum faciemus. Hane ergo
verbis ad opera, de morte ad vitam, d^ terris ad sagittam noverat illa, quaedicebat:le Vulneralasum
coelos,de Judseisad Genles, per cursus totius lerrse. carilate. Quocirca populossagiltis hujusmodi vul-
Nam ,de te scriptum est: 4 Stupebant omnes, qiti neral. Sub le cadent, id est humiliabunl se tibi. 'ln
eum audiebanl, super prudcnlia, et rcsponshejus. corde, vel in corda inimicorum regh. " Diversilas
El videntesadmirati sunl. Item * Repleti sunt om- lilterse, diversitatem generat intelleclus, et secun-
nes timore, dicenles: Quia vidimusmirabitia hodie. B dum utramque lilleram duobus modis ordinalur
Tihi etiam dictum esl: s Innova signa, et imtnuta constructio. Nam si dicatur in corde, talis est sen-
mirabiliu; quia lu opera illa 4 fecisti, quae nemo sus : Populi tui percussi sagittis cadent, id est hu-
alius umquam fecit. Deducel ergo le mirabililer miliabunlur in corde inimicorum regis, id est in
d xlera tua. corde suo, qui sunt inimici regis, id est inimici lui,
* Sagillw iuw aculw, potentissime,populi sub te
qui es Rex ls magnussuper omnespopulos;el fientde
cadent in corda inimicorumregis. Si per armalurum inimicis amici; ut uhi prius erlgebanlur elati, ihi
intelligitur Sacra Scriptura, per sagittam debet iu- nunc humilientur devoti, sicut Paulus, qui prius
telligi serrao Divinus. Tunc enim de arcu sagiflas erectus, tandem humilialus, co-litus emissa sagiiia,
ciniltimiis, cum de .Sacra Scriptura verba proferi- corde percussus ceciditdicens : "9 Domine,quid mt
mus. Hunc arcum, et has sagiitas noverat, qui di- tis facere? Vel aliter : Populi inimicorum regis, id
cebat : * Arcum suum letendit, et paravit illum.:.. est mulli de inimicis tuis, qui es Rex Regum," et
sagiitas suas ardenlibus effecil.Duo vero sunt in sa- Dominusdominantium,cadent sub te, id est suppo-1
g.lla; Iignum, et ferrum. Lignum directum ut per- nent se libi; in corde, id est ex cQrde; hoc est eJ-
volet :et ferrum acutura, ul penetret; quaeduo ser- r voluntate, quia cum caeterapossit homo nolens/cre-
moni Divinorecte conveniunt. Scriptum estenim : dere non potest Jiisi volens : Volunlarie " sacrifi-
' Qui emillit eloquium suum terrw, velocilercurril cabolibi, et confitebornomini luo, Domine,quoniam
sermo ejus. Item :8 Ftuusest sermoDei, et efficax,et bonumest. Si vero dicatur in corda,talis est sensus:
peneirabilior omni gladw uncipili. Ait «nim : Veie Populi sub te cadent in corda, id est contra corda,
deducel te mirabiliter dexlera lua, quia sugitlw luw inimicorumregis : id est contra voluntatem inimi-
acutw sunt, id est verba tua sunt penetrabilia, et corum tuorum ; non solura Scribarum, el Phari-
compunctiva : penetrant, enim, ut per timorem in- sseorura, verura eliam Regum, et Principum, qui-
troducanl amorem; et compungunt, ut per poeni- busnolentibus el prohibeiilibusj populi crediderunt,
tcntiam trihuanl indulgentiam. Audi sagillam, quae Collegerunt enim s" Ponlifices et Phariswi conci-
penelrat, et.compungit : Omnis arbor, 9 qum non lium, et dicebant:Quid facimus^quiahic Iwmomulla
a3
facitfruclum bonum,excidetur, ct in ignem milletur. signa facil? Ecce mundus totus post eum abiit.
Item : 10Qttid prodeslhomini, si mundumuniversum Si dhnitlemus s4ettm sic, omnescredentin eum. Vel
' tucretur, animm vero sum detrimentum paiialur! aliler : Populi sub te cadenl, id est libi se subdent,
Propterea dicit Sponsa in Canlicis : J1Anima tnea quia sagillw tuw acutw iiifixsesunt in corda inimi-
liquefacta est, ut dileclustneuslocutusest: loquenle D corutn regh, id est transfixerunt corda inimicorum
quippe dilecto, anima Iiquescit, quia verbum Divi- tuoium ad poenilentiam. ~6 Cadunt boni, cadunl
num cor humanum mollificat, et per compunclio- mali : sedboni in facjem, mali cadunt relrorsum.
nis ardorem, utiniquitatis deponat duritiam, et per De bonis legilur: 2" Ceciderunt in facies suas, et
caritatis fervorem, ul jusiitiae formam accipiat. Du- adoruverunlDeum. De malis legitnr :s 7 Afciei-unf re-
plex enim usus sagittae, ad feriendum, et succen- trorsum, el cecideruni in lerram. Bonivero cadunjt
dendum : feriendo plagam infligit, et succendendo sub Christo, et ante Christum ; mali caduntaChri-
ilammam immitiit : .quia sermo Divinus plagando sto, et super Christum. De bonis cadentibus legi-
ferit ad poeuitenliam, et inflammaudosuccendit ad tur : Populi sub te cadenl: Et: S8Procidamus anle

1 Marg. De potestaie abusionh, quw retnovelura Spottso. BPsal. 117, 16. 3 Lucm " 2, 47. 4 Ibid. 5,"
26. ' Eccli. 56, 6.10 6 Joan. 15, 24. J1' Marg, Laudaiur" Sponsusab armatura. Psal. 7, 15, el seq.
Psalm. 147, 15. Ilebr. 4, 12. Maith 5,10. Ibid. 16, 26. ls Cap. 5, 6. ,4 Psalm. 57, 5.
16Psalm. 119, i. 1SLucw 5, 7, et seq. " Jo. 14, 25. 1SCunt. 2, 5. ">Marg. Quatuor modh es-
ponil. so Psalm. 94, 5. " Acl. Aposl 9, 6. ss '~I Timoth. 6, 15. ss Psalm. 95, 8. "Jo. 11,47. "
ISid'. 12, 19. '" Ibid. 11,18. " Marg. Dccasu. 6 Apoc. 5, 14.
957 DE QUADRIPARTITASPECIE NUPTIARUM. 958
Dominum. De malis cadentibus legiiur : ss Cudent A injusle, sed rite, quoniam dilexhti justitiam. Non
a latere luo mille. Et:so Qni ceciderit super lupidem injusla ex causa; quia non fertur conlra mcritum,
islum, conlerelur. sed juxla debitum, quoniam dilexisti juslitiam, et
31Sedes lua, Deus, in smculumsmculi;virga recla odisti iniquilutem. Deus autem diligit juslitiam tri-
est, el virga regni lui. Hica judicio laudat sponsum, bus modis, quia creat, approbat, et remunerat. Et
quem commendnt Iripliciter : a dignilate : ah aequi- eontra, tribus raodis odit iniquitatem, quia piolii-
late.: a purifate. A dignilate secundum ofliciuin : bet, delet, et punit. Duo namque sunt legis nalura-
ab aequitatesecundum judiciura : a purifale secun- lis praecepta : unum ad diligendum justiliam, quod
dumanimum; quasi dicat : Jurisdiclio tuanon est docelur in Evangclio : ss Quwcumquevuliis, ut fa-
delegata, sed ordinaria; non est transiloria, sed ciant_vobis homines, el vos fucite itlis. Altcrum ad
perpetua; quia sedestua, Deus, esl in smculumsmcu- odieudum iniquitatem, quod legitur in Tobia : **
/i.Sententiatua non est prava,sed recta; noniniqua, Quod ab alio tibi oderis fieri, alleri ne feceris. Cum
sed justa ; quia virga recla est, et virga regni tui. .autem hominem iniquum odimus, non humanita-
Voluntas lua non est flcia, sed vera; non est cor- tero, sed tniquilatem debemus odire, sicut monet
rup-a, scd pura ; quia dilexisii jusiiliam, et odisti Ecclesia. Cum hominem iuiquum diligimus, non~
iniquilatem. Nullus ergo de'mutabilitate confidat; " iniquitatem, sed hunianitatem debemus dilfgere ;
qttia sedes lua, Deus, in smculum smculi.Nullus de nam qui 40diligit iniquilalem odil animum suam.
41Propterea unxit leDeus, Deus tuus, oleo Imtitiw
pietate prsesumat; quia virga est recta, el virga
regni tui. Nullus de perversitate succenseat; quia prce consorlibustuis. Non quia dilexisti jusiitiam, et
dilexisti justitiam, elodistiiniquilutem.Forum tuum odisli hviquitatem; sed ut diligeresjusliliam, et odl-
nemopolest accipere; quia sedes tua, Deus, in sm- res iniquitatem. Non enim propterea Christus est
culum smculi.Judicium tuum nemo potest arguere; unctus oleo laelitiseprse consortibus suis, quia di-
quia virga recta est, virga regni tui. Animum tuum lexit justiliam, et odivit iniquiiatem, sed ul dilige-
nemopolesl corrumpere, quia ditexisli jusiilium, et ret juslitiam, et odiret iniquitatem, unctus est oleo
odisti iniquilalem. laetitiseprae consortibus stiis. Oslenditur ergo quis
81Bonus judexdebet habere conslantiam, ne sit unxerit, quia Deus; et
quem unxerit, quia te; et
impeluosus; debet habere jusliliam, nesit iniquus ; quo unxerit, quia oteo tmtiliw; et quanlum unxerit,
debet habere prudenliam, ne sit indiscrelus. Tu quia prw consorlibus luis; et ad quid unxerit, quia,
ergo, qui es Jusius judex, ss forlis, et longanimh, ut diligeresjustitiam, et odires iniquitalem. In qui-
iion cs impctitosus, sed slabilis ; quia sedes lua, P bus verbis Trinitas personarum exprimitur : nam
Deus, in smculumsmculi. Non es iniquus, sed ju- Pater est ungens : Filius unclus : Spiritus Sanclus
stus; quia virga recta est virga regni tui. Non es in- est unctio. Ab hac unclione Filius nomen accepit;
discretus, sed providus ; quia dilexhti justitidm, el qttia Hebraice Messias, Gr_eceChristus,Laline dici-
odisti iniquilatem.Sedcsest judicialis auetorilas, de iur Unctus. De quo Sponsa dicit in Canticis : **
qua Verilas ait: s4In regeneralionecum sederit Fi- Oleumeffusumnomen luum; quia Christus a chri-
lius hominh in sede majeslatis sum, sedebilisel vos smaie dicitur, quod principaliler fit ex o\co:effu-
super sedes duodecim, judicantes duodecim tribus sum, quia ceteri Fideles ab unclione uncti, id est a
Israel: hsecsedes est in smculum swculi; quia quod Christo Christianidicuntur. Ad Iitteram oleo Iwtiliw
statuit, uon inutatur; quod decernif, non irrilalur. intelligitur unctio Sacerdoialis, et regia, quaelaeti-
Per virgam regni, quae Sceptrum vocalur, regalis ficat inunctos. Unxil ergo te Deus et regem, ei sa-
potestas accipitur : quae dicitur virga direclionh, cerdotem, ut sis liex regum, 43 et Dominus domi-
qtiiadistoitos dirigit, 'ustosregil, iniquos conterit, tiantium, et ul sis Sacerdosv*in wlernumsecundum
secundum illud : 3t Reges eos in virga ferrea, et ordinemMelchisedech. Unxit autem oleo tmlitim, id
tamquam vas figuliconfrhtgeseos. est plenitudine gratise, quse mentem lselificat, el ju-
36 Dilexhli justilium, et odisii 46 Gloria nostra
iniquitatem. Sen - D cundat; sicut inquit Apostolus :
tentiatribus modis judicatur iniqua; ex animo, ex hmc est leslimonium conscienliw noslrw. Vel oleo
ordine, ex causa. Ex animo, si feralur contra men- Iwtitiw, id est Spirilu Sancto, qui est lsetilia Pa-
lis sincerilatem : ex causa, si feralur conlra negotii tris, et Filii; amor, et dilectio ulriusque : de quo
vcritatem : ex ordine, si feralur contra juris so- alibi Iegitur : keFluminis impetusIwlificat civilaletn
lcmnitatem. Histribus modis fuit iniqua sententia, Dei. Oleumistud noverat qui dicebat: 4TCompu-
qua duo Presbyteri condemnaveruut 37 Susannam. iruit jugum a facie olei, et ille qui praedixerat; 4*
Senleiiliavero tua non est iniqua ex animo; quia Suxerunt mel rfe petra, et oleum de saxo durisshna.
non ferlur ex malignilate, sed ex carilale, quia Quid sithoc oleum, in Actibus Apostolorum expo-
dilexhlt. Non injusla ex oidine* quia non ferltir nit Petrus : 49Jesum, inquit, Nazarenum,quem un-
" Jo. 18, 6. 30Ps. 94,6. 31Ps. 90,7. as Malth. 21, 44. 3SMarg. Laudalur sponsus a Judicio.
*vMarg. De rebus, q w sunt bono Judici necessariw. ss Ps. 7, 12. i6 Mattlt. 19, 28. 37Ps. 2, 9. s*
S9 Daniel. 13, 11. 40 Mailh. " Cap. 4, 16. 4S Psal 10, 6. *a
Marg. De jusla benletiliu. 7, \%
Marg. De" Unctione. 4~Cap. 1, 2. '*".J Timoih. 6,15. *' Ps. I(W, 4. " // Corinth. 1, 12. i8 Psalm<
45,5. haiw 10, 27,
959 INNOCENTHIII VkVJE 960
xil Deus Spiritu Sancto. Is Ilaque Spirilus Sanctus A citur °8 aromaca sedans tumores, el rcprimens in-
est oleum Iwlitiw,quo Jesus Nazarenus est unciiis, flaluraSjhumilitalem signifieal,quselumorem cordis
prw consortibussuis. ConsortesChrisii sunt univeisi expellit, et inflaturam nientis evacuat. Cusiu, quaa
-Fideles, qui secundum Apostolum 60sunt hwredes dicitur fistula, in humido erescens, et a callido pur-
Dei, cohwredesautem Chrisli; comparlkipes 61pro- gans, lidem significat, quse crescit in aqua baptismi,
mhsionis, id est haereditalis selernse.Chrislus au- et purgat ah aestu peccali. VeslimentaChrisli «unt
tem pleniludiiiem unctionis accepit, quia datus est universi fideles, quibus inquit Aposlolus : ^9 Qui-
ei spiritus sine mensura; in quo pleniludo 6SDivi- cutnque in Chrislo baptizuiicstis, Christum induhlis.
nitaih habitut corporaliter : celeri vero partem ac- Et de quibus inquit Psalmista : m Sicut un-
cipiunt plenitudinis; quoniam Unguenlum 6S de- guentumin capite,quod inoram veslimenti descendit.
scendit a capite in barbam, et a barba in oram ve- Ab his indumentis spirant illsetres virtules redden-
stimenli descendit; quia rfe pleniludine ejus bi om- les odorem; de quibus dieit Apostolus : 61Chrhti
nes accepimus; primum Apostoli, demum celeri. bonusodor sutnusDeo in omui loco. Hsecest Illa ve-
Unxit ergo te Deus, Deus luus oleo Iwliliw prw con- stimenlorum fragrantia, quam sentiens Isaac bene-
sorlibus tuis. Erubescat Judseus, Haereticus, et Pa dhil, et ait: 6SEcce odor filii mei, sicut odor agri
ganus, qui Chrislum tion esse Deum perverso corde pleni cui benedixit Domhtus. Tres istae species di-
menliuntur : cum David, Prophelarum eximius, stinguunt tres ordines fideliiiniin Ecclesia, qui sunt
Cln islum csse Deum aperta voee pronunelet: Vnxit Noe, Daniel. et Job; id est Prselati, Continentes, et
te Deus, Deus luus; DeusPater unxit le, DeusFili. Conjugali. Nam gutla, id est humilitas speeies de-
Quod in Grsecosatis elucet, in quo vocalivus a no- bet inesse Prselalis, secundum illttd :6S Quanto rta-
ininalivo distinguitur; propterquod in praecedenti jor es, humilia le in omnibus.Et: 64Qui major est
versiculo non mutala persona Deum illuin voeavit: in vobis fial sicul junior ; el qui prwcessor, sicut mi-
sedes, inquit, lua, Deus, in swculumswculi. Cui con- nislrator : quia 6Bqui se exaltut, humiliabitur; et
souat Isaias : 66 Vocabilur, inquit, nomenejus, Ad- qui se humiliat, exatlabilur. Myrrha, id est mortifi-
mirabitis, consiliarius, Dens, fortis, pater fuiuri catio carniscouvei.il Con!inenlibus,sccundumillud:
swcnti, princeps pacis. Et Jeremias : ^6 Hic Deus *c-31ortificalemembravestra quw suntsuper lerram:
noster, et non wslimabitur alius prwler eum.... Posl fornicationem,immundiiiam, libidinem, et concupi-
hwc in lerris, visus est, et cum homhtibusconversa- scenliam. Et 6' si spiritu facta carnis morlificaveri-
tus est. Deus igitur unxit Deum, scilicet Deum ho- lis, vivetis.Nam 6scaro concupisciladversus spiri-
minem, propler hominem Deum : Nam et Deus est r lum; spirilus autem adversus carnem. Casia, id esl
Pater Filii secundum Divinitatem; Paler autem est fldes, competitConjugatis, secundumillud:8S Con-
Deus Filii seeundum humanilatem. fidit in ea cor viri sui. Namet tria sunl bona conjugii,
*' Myrrha, el gulla, el casia a vestimenth tuis, a fides',proles, et Saciamentum. Fides, ut propterle-
domibus eburneh, Laudal Sponsum ab ornalu re- gilimum usum uxoris, cum altero, vel altera mi-
rum, et personarum; sed ab ornatu rerum dupli- nime coinquinenlur : quasi dicat: 0 Rex, tu solus
citer ; videlicet a vestibus, et domibus : unde accepisti plenitudiiiem unctioiiis, quia unclus es
Myrrha, et gulta, et casia a vesiimenlh tuis, a do- oleo Iwlitiw prm consorlibus luis; ceteri vero par-
mibus eburneis. Item ab ornalu personatum dupli- tem plenitudinis acceperunt: quia Myrrha, et gulta,
citer: a familia, et a sponsa : unde deleciaverunt et cusia, id esl mortificatio carnis, et humilitas, et
le filiw tegum in honore tuo. Aslitil regina a dexiris fides spirant a vesiimentis tuis, id est a fidelibus
tuisinvestitu deaurato.lnvestibusaulem commen- luis, non ficie, sed vere, quia spirant a domibus
dat odorem conlra fceditatem : in domibus nitorem ebumeis, id est a cordibus puris : '" ebur enim fri-
conlra spurciditatem : in familia lionorem conlra ' gidum cst, el nitidum ; quia frigidum «st, signifi-
scurrililatem : in sponsa decorem contra deformi- cal castitalem : quia nitidum, signifie.itpuritatem.
tatem. De vestimentorum odoreprsemittit: Myrrha, 0 Domus igitur ebumeu est cor mundum, et purum ;
il gulta, et casia a vesiimentis luis. De domoriiin de quo dicil Propheta : '" Perambulabam in-inno-
nitore subjungit . A domibus eburneh. De faniilia. cenliucordis mei, in tnedio domus mem. Quia vero
honore supponit : Deleclaverunt te filiw regum in pennw strulhionis " similes sunl pennm herodii, ne
honore tuo. De sponsae decore concludit: Astitit Angetus73Satanw transfiguret se in angelum luch;
regina a dextth tuis in vestilu deauralo. Myrrha, cum dixisset, quod Myrrha, et gulta, el casia spi-
quaespecies est amara, vermes arcens, ct a putre- ranl a vestimenlis tuis; ul illsevirtutes non fictse,
dine servans, inorlificalionem carnis significat,qua_ sedverseintelligaiilur, adjunxit adomibus eburneh;
vermes camalium tleslderiorum excludit,etapleni- id esl rfe corde puro 74, el conscienliabona, et fide
tudineviliorum spiritalium defendit. <iutia, quse di- tioti ficla. Vel secundum aliam litleram : a gradi
60Deul. 52,15. »" Cap. 10, 58. " Rom. 8, 17. 6SEpltes, 5, 6. sl Coloss.2, 9: **Psultn. 152,
2. 60 Joan. 1, 16. B7Cap. 9. v. 6. 68Baruch. 5, 56 et 58. 6SMarg. Laudatur Sponsus a vestibus. "
6>Ga'. "5, 27. 6S Psu.ro. 152, 2. "~ II Corinlh. 2, 15. ""
Fortasse 66tegendumest aromalica. Gen.
27. Eccli. 20. e~ Lucw 22, 26. 6' Mallh. 25, 12, el Luc. 14. 11, ei alibi. 68 Coloss.5, 5,
27,
69Rom. 8. 15. n 5,Galat. 5, 17, 71 Pre!!_.5I, II, '" Maig. Laudatm sponsus a domibus. 73Psalm.
100, 2. "' Job 59,13.
981 DE QUADRIPARTITASPECIE NUPTIARUM. 962
fcitseburneh; id est ab joperibuspuris, quibus quasi A sponsa : dignilas, cl ornatus. In dignitalc, status,
quibusdam gradibus ascendilur rfe virtule in virlu- et locus; quoniam astitit regina a dexlris tuis. h.
tem, '* donec tiirfeafurDeus deorumin Sion. Gradus ornalu, pretiosiias, el diversitas; quoniam tn vestiti,
isli sunt differenlisemerilorum, de quihus alibi le- deaurato, circumdata varietate. Regina ergo, id esr
gilur : '6 Deusin " gradibus ejus cognoscetur,dum Ecclesia, quia sub le regit, et regnat, asiitit non
stiscipiet eam. limorecurva,sedahioredirecta(quiaper/ee«a caritas
7SEx quibus(odoramentisvirlulum) delectaverunl 89foras iniltil timorem)a dexlris luh non a sinistris,
le filiw regum : offerentes" incensum dignum in ut hsedi,90sedadextris ut agni, id est spintualibus,
odorem suavitatis , Althsimo. Quasi dicat: Dele- et seternis, sed in istis per rem, in illis per spe-
ctabilem habes famiiiam, quia deleclaverunt te : ciem. Jn vestilu deaurato, id est in operibus bonis,
nobilem habes familiam,'quia filiw regum sunt: quae caritaie sunt informata; de quibus alihi legi-
honorabilem hahes familiam, quia dclectaveruntte lur : 91 Omni temporevestimcnia tua sunt candida,
inhonore luo. Talem ergo familiam, tantum decet id est opera tua munda; per aurum enim caritas
regem habere. Filim regum, vel carnalium, velspi- designatur, quia sicut aurum prseeminetuniveisis
ritualium possuntintelligi. Carnalium, utnonnullae melallis, ila caritas excellil universis virtutibus,
virgines reginae, quaecoufemnenlesregna terrena, B secundum illud 9S: Major horumest carifas.Vestilus
virlutum odore regem deleclavere ccelestem. Spi- ergo non aureus, sed deauralus intelligunlur opera,
ritualium, ul omnes Aposloliciviri, qui filiwregum non ipsa caritas, sed quae caritate sunt informata ;
dicuntur, non propter fragilem sexum, sed propler quandoquidem fides per dilectionem secundum
conjugalem affectum, quem de Christo coiicipiunt. Aposlolum94operatur. Regina, dico, circumamicta,
Quod -auteni adjungitur : in honore luo, duobus id est ornata varielate virtulum ; id est non solum
modisvalet intelligi : vel jungalur cum verborfe/e- cperibus, sed virlutibus : variis, sed non contra-
c.auei'un.i.1honore iuo~quasi non suum, sed tuum riis : diversis, sed non aversis : quoniam universae
quserenles honorem, crucis mortificationem80 in virttites sibi invicem suffragantur, ut aliaesine aliis
suo corporepro lui nomiuis honore portantes. Vel, haberi non possint; nam si una virtutum chorda
jungatur cum nomine filiw regum in honore luo ; defuerit, spiritualis dissonat harmonia. Hinc et cor-
id est quos Apostoli non in suo, sed luo genuerunl linse S8Tabernaculi, et vesles Pontificis 95 con-
honore, quia non a Petro pelrini, vel a Paulo pau- texlae fuerunt de quatuor pretiosis colorihus ,
lini, sed a Chrisio Christiani dicunlur; quod tra- opere non tanlum plumario, sed polymito, id est
ctalum est a veteri lege, quse siatuit: 81Si fraler _ vario.
suus morluus fuerit sine semine, accipiat uxorem 96Audi filia, et vide, et inclina aurem luam, el
cjus fraler illius, vel alius de cognalione propin- obliviscere'populum luum, et domum patris lui. In_
quorum, ut suscilet semen, non sibi, sed frairi, boe nupliali convivio quinque sensus spiritualiter
et habeat nalus nomen defuncli. Hoc spirilualiter recreantur. Visus in eo, quod dicilur : Inlende, et
competil Christo, qui secundum Aposlolum8S, est vide. Auditus in eo, quod dicitur : Inclina aurem
primogenitusin tnullis fratribus; de quibus ipse luam, el audi. Odoratus in co, quod dicitur: Myr-
dicit in Psalmo : 6SNarrabo nomen iuum fralribus rha, et gutla, el casia. Gustusin eo, quod dicilur :
meis. Ilem inEvangelio: 8~Varfe, et rfic fratribus, Eructavit cor tneum verbumbonutn.Tactus in eo,
quiamortuusestsinesemine; quiapendens inCruce quod dicitur : Calamus scribw velociter scribentis,
vix unum latrouem concepit: Singulariler, inquit, Laudaturus ergo Propheta Reginam, exhortationem
f" sum ego, donectranseam. Et: Toiadie S6expandi praemittit, admonens eam ad inlelligentiam, uhi
manus meas ad populumnon credentem,el conlradi- ait: Audi filia, et vide; ad obedienliam,ubi addil :
centemmihi.Sed suscitat ei semen frater, qui accipit Iiiclina aurem luam; ad constanliam, ubi subdil :
uxorem ipsius : id est Apostolicusordo, qui spon- Obliviscerepoputumtuum, et dotnutnpatris tui. Ordo
sam Christi, scilicet sanclam Ecclesiam regendam D conveniens, et convenienlia ordinata; ut prius in-
suscepit; qui non sponsus, sed amicus sponsi est, lelligat \eritalem-; postmodum obediat veritati; de-
secundumillud : 8' Qui liubet sponsam,sponsusesl; nium perseveret in veriiate. Ut ergo credat, intelli-
amicusautem sponsi stat, et gaudet propter vocem gat: ut agat, obedial: utperficiat, perseveret. Nam
sponsi.Cujus praedicatione,multitudo genlium in- sine fide "' impossibileest placere Deo. Fides 98au -
iravil ad fidem: et habet nomen defuncii, quia eon- lem sine operibusmortua esl. Qui veroperseverave-
versus ad fidemnomen accipiicrucilixi, ut a Christo ril *' usquein finem, hic salvus erit. Propheta vera
Chrisliani dicantur. tamquam unusexPatribusalloquiturSponsam nuper
88Aslitil reginaa dextris tuis in-vestitudeaurato, traduclam, -quasi gementem, et suspirantera pro
circumdala varietale. Duo commendanlur in domo deserta, et populo derelicto : ac si dicat:
55II Corinlh. 11, 14. '6 I Timotlt. 1, 5. " Psaltn.'' 85, 8. ™ Psalm. 47, 4. .' 9 In aulgata habetur:
domihus. so Marg. Laudalur Sponsusa86famitia. Eccti. 45, 20. 6SII Corinlh. 4, 10. 83Deui. 25,
5. 8" Rom. 8, 29. 86 Psal. 21, 25. Joan. 20,17. 8' Pbalm. 140, 10. 8S Isuiw 65,2, el Rom. 10,
21. S9Joan. 5,29. 90Mare. Laudalur Sponsusso a Sponsu. 811Joun. 4,18. 9! Mutih. 25, 55. 93Eccie.
9,8. **lCorinlh. 15, 15, S6Galut. 5, 6. Exod. 26, 1., s'Jfcirf. 28, 6, S8Marg. Exhorlatioad
Sponsam. 9SHebr. 11, 6.
935 INNOCENTIiIII VkVM 9G4
Aurft ftlia choros canlantium ; el vide ludos psal- k habebant templum, et Sacerdotium, divitias legis,
lentium, quibus aurem inclina, ut deponas mo_sti- ct prophetise. Sicut euim ante Salvatoris advenlum,
tiam; et obliviscerepopulumtuum, qucm dimisisti, quicumque de Tyro, id est de populo gentium cu-
quia meliorem invenies. Nam vullum luum depre- piebant fieri proselyli, dcprecabantur Israel, ut pcr
cabunluromnesdivilcsplebis. El obliviscerepopulum >, eos introducerentur in Templum, ita post Salva-
tuum,'et domumpalris lui, qua exivisli, quia me- toiis advenlum, qulcumque de Israel, id esl de po-
liorem intrabis : nam adducerh in templum regis. pulo Judseorum, volunt fieri Christiani, depreca-
Quod si feceris : ConcupiscetRex speciem tuam, buntur Ecclcsiam, ut cos recipiat ad baptisroum,
• quia ipse esl Dominus^Deusittus. Tu ergo, filia, idl quatenus salulem, quam pefdiderant in Judaea, m-
est Ecclesia quam calechizando coucepi, quam ge- .enianl in Ecclesia. Per vultum beniguitas designa-
nui baplizando, audi pioplielias, el vide complelas; tur, secundum illud : s Illuminet vultum suutn su-
vel audi Evangelium, el vide Detim; in praesentii per nos, et mhereatur nobis.
4 Omnis gloria ejus'filiw
per fidem, in futuro per speeiem. El inclina uurem regis ab intus, in fim-
tuum, ut et \isibililer audias, et libenter ohedias. briis aureh, circumamiclavarietate. Quam reginam
Et ita oblivhcerepopulumtuum, id est idololatrias;• pra_dixerat,filiatn regis appellat; Christtis regene-
et domum putris lui, scilicet conversationem Dia- " rat, quam desponsat. Laudat ergo sponsam a gloria,
boli; quasi dicat: Oblivlscere Rabyloniam, quia1 quam commendat dupliciler : ab ornatu Interiori,
Jerosolymam advenisli; obiiviscere Zabulum, quia1 et ah ornalu exteriori. Ornatus interior, nilor con-
Jesttm accepisti; sicut praeceptumfuerat Abralne: scienlise.Ornatus exlerior est splendor -doctrinae.
"" Egredere de lerra lua, et de cognationetua, et de' De ornatu intcriori Omnis gloria ejus
praemittit:
domopalris lui, et veniin lerram, quummonslravero '
filimregh ab inlus, id cst in conscientia,juxta quod
tibi : ut deseras illos, quibus Domimisait : '""Vos! inquit Apostolus : s G7oria noslra hmc est, tesiimo-
cx palre diaboloeslis. nium conscicnlimnoslrm.Unde : Qui gicriulur, 6
1 Et concuphcet rex decoremtuum, quia ipse esl; in Dominoglorietur. Certe qui foris nitenf, el inlus
Dominus Deusluus. Et adorabunl eum filiw Tyri ini sordent, similes ' sunl sepulcris dealbatis, qum a
muneribns. Supra laudandum ammonuil: nunc am-• • foiis parcnl homhtibus speciosa, inius aulem plena
monilam Jau !at. Sicut autem quatuor modis Iau- sunl ossibus morluorum, et omni spurcilia. Deor-
daverat Sponsum, ita quadriformiter laudal Spou- natu exleriori subjungit : Jn fimbriis aureh, id esl
sarn; a forma scilicel, et a gloria; ab adolescentu- claiis doctrinis, omantur. Haecsunt aurea tinliit-
lis, et a filiis. A forma cum ait: Concuphcel rex: C nabula, quae dependebant 8 a tunica liyacinlhiiia.
tpecietn luam. k gloria cum adjungit : Omnisgloria Per aurum enim sapientia designatiir; qu"a sicut
ejus filiw regutn ab inlus. Ab.adolescentuliscuioii atsrum praecellit universis melallis, ita sapientia
supponit: Adducenlurregi virginesposteam. k filiisi prsceminetomnibusdonis. Requiescelsuper eum, in-
cum concludit: Pro palribus tuis nali sunl tibi fttii: quit, s spirilus sapientim, et intelleclus, elc. Dicit
quasi dicat : Oblivhcerepopulum tuum, el domum igilui -.Astilitreginci a dexiris tuis in vesliittdeau-
palris tui, quia rex, id esl Cbristus concupivitspe- ralo; sed omnis gloria ejus, idest/~/i_e regh est ab
ciem luum, id estacceptavit decorem virtutum, quem in.U5,idest in consGienlia.Non enim 10qui in mani-
pinete fecit in te. Rex, dico, non -qualis fuerat pater festo Judmus est, nequequmin manifesloitt carne,
tuus, id est diabolus, sed DominusDeus iuus; quia circumchio: sedqui in abscondiloJudmus est, elcir-
Deus, est reverendus; quia luus, est diligendus. cumcisiocordh,in spirilu, nonlittera: cujuslaus non
Deus, id est Creator; Dominus, id est Redemptor ; ex hominibus,serfex Deoest. Ejus auteni ornalus
JDeUstuus, quia de suo sanguine redemit, qui non lantum esl inlus in conscienlia, sed etlaai fjiis
creando libi dedit naluram; qui redimendo, tri- est in doctrina. Quoniam in fimbriis .aureis : id cst"
buit libi graliam. Tanlus, et talis, quod adorabunt in doclrinis praeclaris, quae sapienliae Juce reful-
eum Filiw Tyri in muneribus, id esl in caeriinoniis, gent, est circumamicta, id est undique decorala
vot;s, et eleemosynis.Tyrus cnini interpretatur an- - varietate linguarum, secundum illud :•" Loqueban-
gustia, cujusfiliaesunlGenles peccatorum angustiis lur varih linguis, prout Spirilus Sanclusdabal elo-
coarctalae.Unde mulier Chanunwa s a finibusillis; qui iltis; multum enimper aurum sap*entiae,et per
egressa, typum gerens Gentilis Ecclesiae, venit, et argentum eloquentisedecoraiitur. Unde Sponsus ad
adoravil. Quia veio taiuum virum habes, el talem ; Sponsaminquit in Canlicis: ls Murenulas aureas
ideo vullum luum, id cst benign lalem luam, depre- faciemuslibi, vermiculatas argenlo. Per aurum sa-
cabunlur, pro se, omnes divites plebis, id est sa- pienlia, per argentum eloquentia designatur. Nam
picntes, et nobiles hujus sseculi,principes etphilo- de sapienlia scrip'tumest: " Faeies mensamde lig-
sophi; quia jam conversi veneraniur Ecclesi.un. nis Sethim, el inaurabis eam auro mundhsimo.
Vel diviles plebis iiiielliguntur Jtidaai, qui quoudam De eloquenlia vero legitur : 14EloquiaDomini, eto-
"• Jacob. % SS. Malth. 10, 22. sGe»es.l21. s Joan. 8, 4i. 4 Marg. Sponsa taudalur a
forina.
-'Matth. 15, 22 ei 25. 6 Psalm. 66, 2. ' Mai^.Laurfa. Sponsnm a qloria. S II Corintli, i. 12. "i
Gbrhah.\,?A. ~* Matih. 25, 27. " Exod.,28,, 55. li Isuiw U, 2. ' 13Rom. % 28. el-seq. uAct.Ap.
0,65 DE QUADRIPARTITASPECIE NUPTIARUM. 966
qttia casla; argentnm igne examinatum. Decenter k sollicitus est, quw stinl mundi. Virginesergo, qute
ergo per murenulas aureas flores sapientiaedesignan- tam corde,qtia,ni corpore sunt pudicae, adducentur
tur, quibus collum, et pectus Ecclesiae,id est prse- regi, videTicetChristo, in prsesenti pcr fidem, in fu-
dicalores Ecclesise,ct doctores ornantur- Vermicu- iuro per speclem. Et proximw ejus, id est conju-
latas, id est dislinclas, et variatas argento, scilicet gatse, vel viduae, proximo loco post illas, afferen-
eloqueniia, ut juxta varielalem materise, vel per- tur tibi, Rex Christe, ut istis des auream, illis au-
sonae, stylus sermonis, et qualilas varietur, ait: 16 reolam. Nam illarum est fructus "ccnlesimus, ista-
Sapientiamloquimur inler perfectos. Intervos1* non rum sexagesimus, vel tricesimus. Ulrseque tamen
judicavi me scire aliquid, nisi Jesum Chrislum, et afferenlur in Imtilia cordis, e. exultalione corporis,
hunc crucifixum.Et iterum : " Non potui loqui vo- propter geminam stolam. Quia vero s6 non o-mnes
bis quasi spiritualibus, sed quasi carnalibus. Tan- virgines sunt prudentes, sed qtiaedam sunt fatuse,
quam parvulis in Cltrhlo, lac vobh polum rferfi,non- solse vero prudentes intraverunl ad nupiias, et
escam. Si vero per veslem Ecclesise singuli quique clausa est janua : recte subjungiiur : Adducentur
fideles intelligantur, secundum illud, quod ei dici- in lemplum regis, id est in Jerusalem coeleslem, in
lur a Domiiio per Prophetam : 18His omnibusvelui Ecclesiam triumphantem, cum regnum advenerit,
ornamenioveslierh : per fimbriam, quseest exlrema B de quo dicit Psalmographus: s6 In lemplo ejus om-
pars vestis, ultimi lideles debent intelligi, quierunt , nes dicent gloriam. In illud itaque lemplum solae
in line saeculi: ut talis sit sensus : Regina erit cir- prudentes virgines adducentur;t quia sicut pastor
cumdala varietule virtulum, in fimbriis aureis, id s7 separabit agnos ab hsedis, agnos adducet in glo-
est in ultimis sanclis, qui erunt aurei, id est riam, hsedostradet ad poenam. In lemplum aulem
perfecti, sicut aurum 19quod per ignem probntur. militantis Ecclesiaelam prudenles, quam fatuaevir-
" Adduceniur regi virgines pbst eam : proximw gines adducuntur;quia modomixta sunt granacuni
ejus offerenlurtibi. Offerenlur iii twtilia, et exulla- paleis, et lolium cura frttmeiito.
tione : adducenlur in lemplum regis. Solet puella, ss Pro patribus tuis nali sunl tibi
fitii : conslitues
cum de donio patris ad domum sponsi deducitur, eosprincipes super omnem terratn. Spojisa laudatur
contristari pro cognatis, et cognitis, quos dimittit: a filiis : filios autem commendat a magnitudine ;
propter quod ei dicilur : Oblivhcerepopulumiuum, quia sunl nati pro patribus. A fortitudine; quia nati
el domum pairis tiii; quoniam concupivil rex spe- sunt filii. " Ab altitudine; quia cons.iities eos prin-
ciemiuam. Solent venientibus sponsis omnesassur- cipes. k latitudine; quia super omitem lerram. k
gere, ac humiliter inclinare : propter quod dicitur : p gratitudine; quia memoreserunl nominis tui, Do-
Adorabunt eum filiw Tyri in muneribus: vullum tnine. k longiludine; quia in omni generalione, et
tuum deprecabuniuromnesdivilesplebis. Solet sponsa progenie. Patres vero non soluin carne, sed etiam
preciosis vestibus, et variis indumentis ornata pro- fide possunt intelligi, tesle Verilate, quse dicit: '»
cedere: propler quod dicilur: Omnh gloria ejus filim Si filii Abrahw esselis, opera Abrahmfaceretis. Pa-
regh ab intus, in fiinbriis aureis, circumamicta va- trls enim Ecclesiae secundum carnem fuerunt Ido-
rietate. Solet secum paranymphum, non extraneos,~ lolatrae, pro quibus nali sunt Christiani. Patres se-
sed propinquos adducere : propter quod dicitur : cundum fidemfuerunt olim Prophetae, pro quibus
Adrfuceutar regi virgines posl eam, proximw ejus. nati sunt tandem Apostoli. Pro aposlolis aulem
Solentcum hymnis, etcanticis feslive deduci: pro- quotidie nascuntur E-piscopi,quos Ecclesia princi-
pier quod dicitur : Afferentur libi inlmtitia, et exul—- pes-super omnemlerram constituil. Quamvis et ali-
talione. Solent pro consecrando conjugio in tem- ter possit intelligi : Filii nati sunt pro palribus ;
plum adduci; propler quod dicilur": Adducenturin quos generasfilios,collocas tibipalres, cum discipu-
templumregis. Licel aulem una sit universalis Ec- los facis magistros.VerumApostolosnon Spousa,scd
clesia, de qua dicilur :sl Una esl columba mea, per- Sponsus constiiuitprincipessuper terram, quibuspost
31AccipiteSpiri-
fecla tnea, mullse sunt tamen diversilates fidelium, D Resurrectionem insuflavit, el ait:
de quibus adjungitur :ss Viderunteam filiw,et bea- tum Sanclum, quorum remiscriih peccala, remillun-
tisshnam prwdicaveruntreginw, el concubinwlauda- ,tur eis ; et quorum relinueriih, retenta sunt. J5Juu.es
verunleam. Posl eam igitur reginam,"qu_emaler est s! in mundumuniversum,prwdicateEvangeliumotnni
omnium, id est post primilivam Ecclesiam, virgi- crealurw. Qui crediderit, et baplizalus fuerit, salvus
nes adducenlur, el proximw afferenlur; quia facilius eril: qui veronon crediderit, condeinnabilur.Sed ad
merentur-adytum regis virgines, quam viduae; con- utrumque potest referri, quod dicitur : Conslitues
linentes, quam conjugalae.,Nam, ut inquit Aposto- eos principessuper omnemlerram : el ad Sponsam ,
lus : " Qui sine uxore esl, cogilat quw Domini sunl, "de qua praemittitur : Pro patribus luis nati sunt tibi
et quomodoplaceai Deo. Qui autem cum uxore est, filii: et ad Sponsum, de quo subjungilur : Memo-

16Cap. 110. ie-Exod. 25, 25, el seq. " Psulm. 11, 7. ls I Corhtlh:% 6. '» Eod. cap. vers. 2.
" Inead. Epis. cap 5. v. 1, et seq. " Jsaife. 49, 18. ss 1 Petr. 1, 7. ss Marg. Sonpsa taudatur ab
adolescsnltdis,- s4"Cant. 6, 8. s6soIbidem. s6 / ad Corinlh. 7, 52, el seq. s' Malilt. 15, 8. ss Matth.'
25.-vers.3 el 10. Psal. 28, 9. Mailh. 25, 52, et seq. al Marg. Sponsn laudatur a filiis. " Iiic
Ditbiur aliquid deesse; nisi sic dnierpreteris : Nati sunt filii similes patrum (fortium), Requtn.
967 INNOCEXTIIIII VkVJE OPUSCULADUBIA. 908
res erunl nominis tui, Domine. De principibus islis A ht omnem S9terratn exivit sonus eorutn, et in fincs
alibi legitur : ss Principes populorumcongregati sunt orbis terrw verbaeorum. Vel in omni generatione,
cum DeoAbraham. Nimis a4honorali sunl amici lui, el progenie, id est per omnes successores, praedi-
Deus : nimis conforlalus est principalus eorum. cando nomen tuum magnum, et gloriosura, quod
s_ porro principatus iste non tradit dominium, invocatum est super illos.Nomen istud Petrus Apo-
sed tribuit minislerium'; juxta quod Dominus in- stolus exposuit principibus, etsenioribus Judseorum:
quit apostolis : **RegesGenliumdominanlur eorum, Notum, inquil, ^sit omnibusvobis, quoniam in no-
et qui potestatemhabenl super eos, beneficivocanlur. mine Jesu Ghristi Nazareni asial isle coram vo-
Vos aulem twn sic : sed qui major esl inter vos, erit bis sanus Nec enim nomenaliud datum est sub
' sicutjunior :\et qui prwcessor,erit "'sieut minislralor. cwlo hominibus, in quo nos oporteal salvosfieri.Pro-
Et Pelrus Apostolorumraagister . Non quabi do- pterea populiconfitebunturlibi in wtemum, el in sw-
minanles in clero, sed forma facli gregh ex animo. culum swculi. Quasi dicat: quia principes memores
Memoreserunt nominis tui, Domhte, in omni gene- erunt nominis lui, Domine, in omni generdtione, et
ratione, el progenie. Quasi dicat; Accepti beneficii progenie,proptereapopuli Christiani, principes imi-
non erunt ingrati, quia memores erunt noministui, tantes, confiiebuntur-libi,id est laudabunt te. Nam
Dotnine: non tantum alicubi, sed ubique; quoniam 8 quod agitur a majoribus, facile trahitur a minori-
in omni generdlione, et progenie suscepti ofliciinon bus in exemplum. Jtt wternum,el in smculumsmculi,
erunt oblilij; quia propterea populi confiiebunlur id est per omne tempus, et per ipsam aelernitatem.
libi; non lantum semel, sed semper; quoniam in JElernum tamen propter dignitatem prsemittit; et
Cvlernum,el in swculum swculi. Olim notus ss in smculumpropler digniiatem supponit. 41 Vel alte-
Judwa erat Deus, el in Israel tnagnum nomenejus ; rum exposiiio est alteiius; In mternum,et in swcu-
sed apostoli, et Aposlolici viri memores erunt no- lum swculi, hoe est in futurum, quod esl consecu-
minis tui, Domine, in omni generalione, et genera- ti\ um prsesentis.Beati ergo, 4aqui habilant in dotno
lione Jtidoeoium, et progenie Gentium ; quoniam, lua, Domine; in swcutumswculi laudabunt te.

Eocphat hber de QuadriparMa specie rsuptutrum Domini Innocentn papw terln.


88Joan. 8, 59. "' Joan. 20^22, et seq. sb Marc. 16, 15, et seq. ss Psal. 46,10. 87Psalm. 158, 17.
98 Mar. De spiriiuali principalu. 39Lucw 22, 25, e.
seq. 40 I Episl. 5, 5. Respicitad verba illa Luca 22,
52. El tu aliquando conversus confirmafratres tuos. Magislrumporro ApostolorutnPetrum, hic aperiissime
tradit Innocenlius. 41P.a.m. 75, 2. 4SPsalm. 18, 5.

DUBIORUM APPENDIX.

COMMENTARIUM

IN SEPTEM PSALMOS PCENITENTIALES.

(Opp. Innocentii 111,'edit. Colon. 1575, in folio, pag. 208.)

PROCEMIUM.

Ne mter occupationesmullipiices et sollicitudines G spiritus ubimli sphal (Joan. m),ne sempersic sim
vchementes, quas non soium*ex cura regiminis, tradiius aliis, ut nunquam restiluar ipse mihi. Nam
verum eliam ex malilia lemporis patior ultra vires, el unigenitum Verbum Patris, non sic a Palre de-
quasi totus absorbear a profundo : Iibenter aliquas scendit, ut non^remaneret cum Palre, ipso testante:
horulas mihi furor, quibus ad revocandum et redu- Nemo ascendit in cwlum,nisi qui descendit rfe cwlo,
cendum spiritum ad seipsum, ne a seipso dividatur Filius hominis qui esi in cwlo (ibid.). Flumina quo-
et alienetur omnino, el in lege Domini aliquid me- que non sic egrediuntur de niari, utnon egredian-
ditetur, quod ad hoe ipso profieiatinsplrante, cujus tur ad mare. Quia juxta sententiam Salomonis, «rf'
969 €0~1MENT.IN VII PSALMOSPOENITENT.— PROOEMiUM. - 970
tocum undeexeunl flumina , reverluntur (Eccle, J). i Seplcmquoquepeti.ioneseonlincnUirinOrafioneDo-
Qnia vero sicut qui leltgerit piccm inquinabilur ab minica, tresperlinenicsadvitam futuram, ettresper-
ea (Eccli. xm), sic de occtipationibus el sollicitudi- linentes ad vitam prsesentem,mediaveropertinens ad
nibus hujus ssetuii grandis sa_peculpa conlrahilur, ulramque (Mctlth.vi). Similiter septcm beatitudines
qtis. debei profecto per gravem poenileniiam cx- in sernione Domini dislinguuntur (Maiih.\). Nam
piari: direxi nuper oculum ad Psalmistam, qui ple- octava beatliudo redit ad caput, sicut octava dies
nius et perfeciius de posnileniireVirtute tractavit, redilad principium. Sed et septimus dies, septima
prseseriiniin seplem Psalmis pceniteniialibus,sepfi- hebdomada, seplimus mensis et septimus annus,
formi mttnere inspiratis: ul cum ipso ingrediens sacrati [al. feriali] erant in Iege, prsesertim Pen-
Kanciuarium,inielligam no.issima, si forte clavis tecostalis solemnitas, quaeposl sepiimum dierau,
Dacid, qui claudit el nemo upeiii, aperil el nemo septenarium sequebatur: et post septimum anno-
ctaudil (Isa. xxn ; Apoc.111),aperire digneiur, ut rtim seplenarium observafio jubilei. Seplenarius
in illis humiliato spirilu ct corde contrito humanara enim iiniversilalis, et quielis , et perfectionis, et
miseriam et divinam miserrcordiam invesligans, de sanelificalionis est numerus specialis, quia scptem
torrente prsecipitationis humanserecurram ad fon- diebus agilur et rcpetitur omne tempus, unde Do-
lem propilialionis dlvinae: ipsoque docente, qui " n.inus aif: iVondico libi septics, scd usqve seplua-
doccl hominem scientiam (Isa. xxvm), sic illos et gies sepiies (Matth. xvm), id esi semper ; el: Sep-
intelligere valeamet exponere, ut proficere debeat iimo die requievil Dominusab omni opere quod pa-
etpossit ad gloviam nominis ejus, et- ad salutem trarat (Gen. n), quo Videlicet die ipse Christus
animaeniese, uiilitatem quoque non solum legenlis, requievit in sepulcro. Et ex partibus septenarii
sedvelaudientis; tam etsi non ignorem, quod,^juxta perficitur plenus homo, lernario quanttim ad ani-
sentenliam Sapientis, tempore otii scribenda sit mam, propier tres vires anirosenaturales , el qua-
sapienlia , et qui minorulur, uctu percipial eam lcrnario quantum ad corpus, propter qualuor cor-
(Eccli. xxxvm). At ego non dulcedinem sapientiae, poris elenienta. Hic primus in nionadibus, in se
sed amariludinem paeniteniiaein hac paupere coe- prinmm coniinel perfectum numerum, redditum ex
nula, vel paupercula ccena disposui propinare, suis parlibus aggregalis, et solus multiplicatus,
Veruni clsi plures sinl psalmi pcenitenliales, ra- per suarum alleram partium, ex se general primmu
tione tamen mysterii septem solummodosunt ex- perfeclum numerum in decadibus, ui perfectionem
cepli de pluribus, qui appropriato vocabulo poeni- ipseprimus in seconlineat simplicem, elsolus per-
tenliales dicuniur: quen.admodum, elsi roulti scri- fectionem ex se generet duplicem, ui diclum est ge-
pserunt evangelia, qualuor sunl lamen e multis neralem [al. numeralem ], de cujus numeri sancli-
recepli graiia sacramenii,quispecialiterevangelisla_ ficatione jnbelur in lege; Memenlo,ul diem Subbali
voeantur. sanclifices(Exod.xx).Unde Deus seplem genles de
Sepienarius enim numerus est saciatus propter lerra promissionis.ejecit (Deut. vn), H seplem dse-
septem dona Spii itus sancli, quaeTsaias enumerat monia evpulit de Maria (Marc. xvi), viliorum cje-
dicens: Requiescenssupet euin spiritus sapienlim ct clionem cl peccalorum expulsionem significans,
intelleclus, spirilus consilii et forliludinh, spiritus per quam anima sanctificatur, infusa gratia sepli-
scienlim el pietaih, et replebil eum spirilus limorh foimi. Septenarius quippe numerus non solum sep->
Domini llsa. xi). Unde: Sapienlia mdificavil sibi tem principalia Spiritus sancii dona designat,verum
domum, ei excidit seplem columnus(Prov. ix). Hinc eliam el tres catholicas et quatuor principales vir-
etseptem lucernse fuisse leguntur in uno candela- tutes significat: duos denarios stabularii (Luc, x),
bro (Exod. ii), et septem oculi in lapide uno (Zaclu et quinque corporis sensus: unumbaptisma et sex
ni), seplem quoque bo\es videbantur ascendere de opeia pieialis, quae sanctificalionem perfectam
fluvio uno, ac septem spicse pullulabant in culmo simiil omnia operanlur. Hic ergo numerus non
uno (Gen. LXI): seplem quoque signacula in libro j) solum Cx qualernario clternario, verum etiam ex
uno (Apoc.v), sed et septem fuerunt sporlae re- quinario eU)inario, nec non ex senario et unitale
plciaedefiagmenlis (Matih.xv), et seplem buccinse, coniponitur,'ut homo ex anima peifcctus el cor-
quarum usus eral in jubileo (Jos. vi). Job hahuit pore, duplicatis duobus et quinque talentis, pin*
seplem lilios, qui per singulos dics cuin sororihus exercitium pietatis, de lahore transeal ad quietem,
suis conviviafaciehant (Job i); et aposloli seplem juxta quod Verifas ait: Marlha, Martha, sollicita
viros plenos-Spirilu saneto in diaconos elegerunt es el turbaris erga plurima. Porro, unum est neces-
(Aci. vi). Joannes eiiam scribens septem Ecclesiis, sarium. Maria optimamparlem elegil, qumnon au-
perhibel se vidisse in medio septem candelabrorum fercittr ab ea (ibid.), quam et ipse Psalmista desi-
aureorum timilem Filio homtnis, vestitum podere, deranler optabat, dicens: Unam petii n Domino,
tenenlem in dextra sua sietlas septem, quse septem hanc requiram, ut inhabitemin domo Dominiomni ,
Ecclesiarum, seplem sunt angeli (Apoc. i): el in bus diebus vilm mem(Psal. xxvi). Hinc est quod
medioihroni agnum stanlem tanquam occisum ha- septenarii computatio ad xxvm pertiligit; qu'a
bentem cornua seplem, et oculos seplem,qui sunl gralia sepliformis, duplicato in duplici stola dena-
seplemspititttsDci, mhsi in omnemterram (Apoc.v). rio, qui reddelur in vinea laboraniibtis, ad beatas
PATROL.CCXVII. 31
OTi lPiRGCEKTl.IIH»Ai"_«iOPUSCULADUBIA. 972
resurrectionis pcrducit oclavam, iu qua Deus erit k infer duos consimiles iinusdissimilium collocatur,
omnia in omnibus (I Cor. xv), frucliis ct merces et et iiuer duos dissimiles unus consimilium consii-
prsemium singuloium, quam oclavus dies Domi- tuitur, lioc profeclo designat, quod cura pcenilen-
tiica. .'esiirrectionis prsesignavit. Unde non incon- liales .psalmi solummodo compeianl viatorihus,
gruKS scriptum cst -.-Da-parlesseplem, nec non octo nulla in via suni iia perfecla, quibiis non interve-
(Eccle.<-u),-iltopra;tcrmisso, queniam ad hoc non niat aliquod imperfectum: nec aliqua tam sunt
pertinet quod dicitur per piophelam-: Snscitabimus mala, quibtts non inlercidata.iquod bonuni: qua-
sttper eumpasioresvepiem,et ocloprimates (Mich,\). tcnus nec perfeclis pr_esumplio, nec malis despe-
Et secundum visionem E7echielis, septemyraduum -ralio iribuatur, quod maxime convenit et expedit
erat ascensus atrii exterioris, et in octo gradibus p0_niienli,ut necdemisericordia nimium prapsuniat
orat asccnsus alrii iiUerioris (EzeHi. XL). Piofundn -sperando, necde "uslilia nimium despercl limendo,
crgo et fecunda, mirifica el magnifica stinlsepte- sed inler superiorem e.^infeiioremmolam spirltus
narii sacramenla, quse non solttina theologis, veium 4«/. spirilualiler] conleratur.
-etiam a philosophis commendan.iir. Cuiii auiem inler orones"oialionumspecies ,'post
-Sed ad conimcndalionem sepiem pceidleiitialium orationcm Dominicam , praeemineat psalroodia, si
psalmorum isla suffictant, de quibus nounuUa in B'quis speciales psalmos subliliter invesliget, •perfe-
-coruni exposilione languntur, hoc addiL), quod ideo clam in cis forniani orandi inveniel, ad divinae pro-
.poenitentiales psalnii septenario sunl numero com- pifiationis graliam promerendam. Unde quasdam
pr-ehensi, ut peccala qua?sub hocnumeropra_vari- •oralionis <circumslanlias sensui praelibandas,^qtv.-
cando-commiltimus,sub codein numero pcenitendo bus animus prseinstructus , 01alionis virtulcm _*
delcamus. Sepiom enim «unl vitia principalia, ex psalmis ipsis facilius -assequalur. Notandum ergo,
quibus universa peccata nascunlur, videlicetinanis -quod orat Christus, oranl el angeli, orant daeroo-
gloria, ira, invidia, acedia, avarifia, gula, luxuria, -nes, oranl homines, oranl boni, orant mali, oraut
significala per sepleni populos, quos Dens de lerra vivi, 'orant morlui, orant pro se, et orant.pro aliis;
promissionis cjecil, videlicellletha.um, Gergeza_um, sed inler hos magna ac mulfa est differenlia.
Amorrhaeum,Chananaeuin,Pherezseum,Hevthseum, Christus enim she pro se, sive pro aliis oret,
et Jcbusaeuin (Deut.vn); necnon per seplem spiritus semper iu omnihus exaudilur. Oravit pro se iu
nequiores, quos immundus spirittts adduxit, ut -crucc: Pater, inquit,-in mamts tuus commench spi-
domum scopis mu.tdatam ct omatam, ad habilandum rilummeum (Luc.xvm), et slatim exauditus est,
intrarenl (Luc. n). Ul el quemadmodum macuke _ quoniam inclinalo capite liadidil spiritum. Oravit
cvimiiuim in hoc saeculo, scptem dierum hcbdo- pro aliis; Pater ignosce illis, quia msciiit\t •qttid
mada contialmnlur;>ila horum scptcm psalmorum faciuni (ibid.), et exauditus esl proomnibus, pro
poenitentiadilutMitur, qui sunl jtigitcr coram Do- quibus oiavit, queinadmodum alibi dicit: Pultr
inino contrito c-thumiliato spiritu rccilandi. graiius ago tibi, quoniamexandhli me. Ego autem
Hoium aulem soptem psalmorum. quatuor sunt sciebnm, quia semper me audis (Joan. xi). Pro se
consimiles, el ircs dissimiles in principiis, quan- oravit elexaudilusest; nndePaterinquil aJ ipsuni
lumad figuras et \oces, ila disposiii, quod semper Postula a me, el dabo tibi genles hwreditatem tuain,
ir.ter duos consimiles unus dissimilium constitui- et possessionem ittain tenninos lerrm. (Psal. n).
tur, ct inter duos dissimilcs unusconsimilium col- Oravit pro aliis, cl similUci' exauditus est: unde
Jocalur. Consimiles sunt primus, tenius, quinius cum dixisset ad Palrem : Pater sancie, serva cos,
etsepfimus: dissimiles vero sunl secundtis, quar- quos dedisli mihi, utsinl unum , sicut et uos uniun
tus, Qt sextus. Porro, qualuor consiroilium duo sunius (Joan. x\n); consequciiter subjunvit: El ego
primi sunt cx toto consimiles inter se; similiter rlarilalem, quan, dedisti mihi, dedi eis, nt sinl unum
etiam duo ultiroi, quantum ad figuras, et vocos, sicttt ei tws (ibid.). Ecce idem orat, el idem exaudit.
quia in una perfecla oratione concordant. S_d tluo Q Oral ul liomo, exattdil ui Deus. Unde sane dehct
primi et duo ultiini stint ex parie sibi consirailes inlelligi, qued de Spiritu sanclo ait Aposlolus:' Ipse
in praediclis,quiaconcordant inpiima solummojo Spirilus postulat pro vobisgemilibus inenarrabilibus
diclionc. Veruro in priinis postulat poouitcns averti (Ront. \iu), quia facit nos postulare. Sane advoca-
-furorom, inultimis autem orationeni poslulal exau- tumJinbemusapudPalremJesum Chrhtum, el ipse
diii./Xrium auiem dissimilium, duo sunt ex tolo csl propiliaiio pro peccaih noslris (I Joan. n); qui,
dissimiies inter se, vidclicet primus qui ait de bea- secundunt Aposlolum, semper inlerptllai pro nobis
tiludine graliae: atque ullimiis qui aii de profundo ad Patrem (Rom. vm), semper vivens, ad inlerpcl-
miserise: medius autem , quantum ad liguias et landum pro nobis (Hebr. vn). Quia eliam , ut ail
voces, jliscordat ab dmnibtis, sed qiianlum ad in- ideni Aposiolus: in diebuscarnis suwpreces suppli-
tenlionem eLinlellectum cum universis concordat, calionesqucad eum, qui possil eum salvum fucere a
quoniam alt de culpadelenda, et misericordia im- tnorte, cum cla.norevalido el lnciymis, offerens,ex-
pendenda>pro quibus omnes poeiiitenliales psalmi audilus esl pio sua rcvereniia(Hebr. v). Nonuc
£nnl edili et inveuti; unde sicut ipseijuartus medial autem oravit, ut transirel ah eo calix, eum dixit:
\f>zointer omnes, ita et intellectn. Quod .autem •Abba .Pttter, sipossibile esl transkr calicemhunc a
973 CGMMENT.IN VII PSALMQSPOENITENT^- PRGOEMIUM 974
me? (Marc.\iv). Veruin, ctsi non secundum voluii- k SciO te, quia sis sanclus Dei (Marc. i; Luc. i\).
faleni oralionis, sed voluntatem sensualilatis hoc Oranl quoque conlia alios, elquandoque exaudiun-
dixerit, polesl tamen inlelligi in hoc fxaudilus, lur, ul ibi : Mitte manum tuum, et tange turnem
quia calix ab eo transivit ad alios, quemadroodum ejtis, et os ejus, el lunc vinebis, quod in faciem be-
dixerat filiis Zebedsei: Potesih biberecalicem quem ttedical libi. Dixit ergo Dominusad Salanam : Eccc
ego bibiturus sum? Dicunl <ei,eliaro. Aii illh: Cali- in manu luu _•_(,vcrumlumen animam ejus serva
cemquidemtneum bibelis (Maltlt. xx), etc. Vel po- .(Job n). Quandoque oiant contra alios, et non
tius sieut oravit, sic exstitit exauditus : Oravit eniin cxaudiuntur, ul ibi : Simon, ecce Satanas expetivit
non simplicilcr, sed coiidiiionaliler, dicens : Patcr Vos,ut ctibrarel sicut triltcum, ego vero rogavipro
si vis, iransfer calicetnhunc a tne (Luc. xxn). Mi le, ul non deficiat fides tua, et lu aliquando conver-
Palcr, si fossibile est, transeal a tne calix isle _!JSconfirmafratres luos (Luc. xxn).
(Matth. xxvi) Opiahat enim ut si fieri posset, tranis- Caeterum exaudiunlur boni defuncti.cum orant,
eat ea hoia, unde subjunxil: Verumlamen twn tam pro se, quam pro aliis. Unde in Apocalypsi :
sicul ego volo, sed sicul lu (ibid.): ncn moa \oltui- Vidi subtus ailare Dei animus interfectorumpropter
las fiat, sed lua, et sic obiinuit quod oravit. verbumDei, et clara vocedicebunt: Usquequo,Do-
Similiter orant angeli, cl semper exaudiuntttr a 15tttine, sanclus et vivus, non judicas, et vindicassan-
Dco ; sed pro aliis offerunt precuni suffragia : pr<_ guinem nostrum de his qui habilanl in terra? Et di-
se vero referunt gratiaruni acliones. Oravit angelus clutn est illis, ul requiescerenl lempus adhuc modi-
dicens : DomineDeus exerciiunm, quousqUetu non cum, donec impleanlur conservi eorum, et fratics
taisereberisJeritsalem, ft urbium Jnda, quibus ira- eorum, gui inlerf.ciendisunl, sicut el ipsi (Apoc.vi).
lus es? istejam sepluagcsimiisanntts est. Et respon- ' llem in secundo Machabseorum: Hic est fratrum
dil Dominus angelo verba bona, verba consolaioria : amator et populi Isracl. Hic est qui tnullum orut
Revertar, inquit, «rfJerusatem in mhericordia ; do- pro poputo, et universa civiiale sancla, Jeremias
tmis mea wdiftcubiturin ea, ait Dominnsexerciluum, prophela Dei. Vidit autem ipsum extendhse dexle-
et perpendictdum extendelur super Jerusalem (Zach. ram, et dedhse Judw gladium unreum, diceniem:
i). Ipsi quoqueangeli preces fidelium offerunt Deu, Accipe sanclum gladium, tnunus a Deo, in qvo deji-
sicut angclus Raphael ad Tohiam ait: Quando ora- cies edversarios populi tnei Israel (II Mach. jtv).
bas cum lucrymis, ego oralionem luam obluti Domi- Quid est quod legitur : Si sleierint Moyseset Sa-
no (Tob. xn). Et in Apocalypsi : Angelus venii et mucl coram me, non erit anima tnea ad populum
slelil •oram allari. habens ihunbulum aureum in istum ? (Jer. xv). Sed hoc per hypothesiu dicitur,
tiianu sua, el data sunl ei htcensa tnulia, ui darel c id cst si sfarent, quemadmodum alibi dicitur : In
de orationibus sanctoium omnium sttper allare au- Ms omnibusinter nos et vos chaos mugnumfirmalum
reum, quod e_l anle conspecluin Dei. Et ascendil rst, ul hi qui volunl Itinc Iransire ud vos, non pos-
funtus aromatum incensorum de oraliorubus sanclo- »in/, neque inde huc transmeare {Luc.JXVI , id esi si
rum, demairu ttr.ytfi corctinDeo (Apoc.\in). Dicun- velle.it, non possent.
tur enim offerre Deo angeli preces fideliura, ut Mali jam morlui orant quidem, sed non exau-
oslendat se illas gralas habere : vel super illis ut diunlur, neque pro se, neque pro aliis; unde dives
divinum beueplaciium invesligent, quod ipsi non- mortuus, qui sepultus est in inferno clamabat di-
imnquam hominibus insinuant. Unde angelus ad cens : Pater Abraham, miserere mei, el miite Luza-
Cornelitim: Orationestttwet cleemot-ynwtum ascen- rum, u! inlingut extremum digiti sui in uquam, vt
derunt in memoriam in conspecluDei (Act. x). Pro refrigeret lingnam meam, quia crucior in hac flam-
se vero graliarum referunt actioncs, quemadmo- ma. El dixil illi : Ftli recordare, quia recepisti bo-
dum scriptum est: Fucla esl cum angelo tnullitudo nain vita iua el Lazarus similiter tnala: nunc autem
mililim cmlesiis, laudaulium Deum ei dicentium : hic consolalur, tu vero cruciaris. Hursus ait : Rogo
Gloria in cxcelsis Dco (Luc. n). El alihi : Nunc n ergo te, Paler, ut tniitas eum in domum patris met,
facla esl salus, et tirtus, et regnum Dei noslri, ct habeo enim quinque fratres, ul teslelur illis, ne et
.potestus Christi ejus, quia projectus esl accusaior ipsi venianl in hunc locum lormentorum. Et ait illi
fralrum nosirorum, el ipsi vicerunt illum propter Abraham : Habenl Moysenet prophetas, audiant il-
sanguinemAgni; proptereatmluminicwfi. el qui Ita- los (Luc. xvi).
bitatis in eis. (Apoc.xn). Caeterumboni vivenles, orant "pro se. orant pro
Dsemonespio se qiiiderooranl, non pro aliis, sed aliis, et contra alios : et quandoque exaudiuntur,
conlra alios, et qtiandoque exaudiuntur, quandoque quandoque non. Oravit pro se Petrus, qui cum cm-
non exaudiuntur. Exaudiunlur, ut iibi : Rogubant pissel mergi clamabat, dicens : Domine salvum tne
illutn, ut permitleret illis in porcos ingredi, el pei- fac, exaudirique meruif; quia exlendensJesus tna-
mhit. Exierunt ergo ab hotninedmmonia,el inlrave- num, apprehendil eum dicens: Modicmfidei, quare
runt in porcos (Luc. vm; Mallh. vm ; Mar. v). Non dubilasti? (Malth. xiv). Oravit et Paulus teriio, ut
exaudiuntur, ut ibi : Obmulesce imniunde spiritus, auferretab eo Dominus stimulum carnis, et dixit
et exi ab illo : qui prius voce magna claroaverat illi Dominus : Sufficit tibi gratia mea; nam virlus
dicens : Sine ouid nobis et tibi Jesu Nasarnte? in infirmitate perficilur (II Cor. xn). Quandoque
97S INNOCENTHIII VkVM OPUSCULA DUBIA. 970
-similiter orant conlra alios, et pro aliis, et exau- k specla etttn, quia veniel et non tardabil {Habac.n).
diunttir a Deo; unde Jacobtts ait: Elias homoerat rnterdum eliam usque ad finem exaudire prolongal>
similis -nobis passibilis, el. oraiione oruvil, ul non sicut superius dictum est: Exspeciate donec'im-
plueret zuper lerram, ei non pluil annos tres ct men- plcatui' nuraerus fralrum vcstrorum (Apoc.\i). N si
-sessex. Rursum oravit, et cwlum dedil pluviam, el enim qusedamDominus in finem aliqitando differret
terra dedil fruclum suum (Jac. \ ; 111 Rcg. xvn, et exaudire, Psalinista non diccret: Usqucquo,Domi-
XVIII).Intenhim cliam orant pro aliis, etnon exau- ttc, oblivisceristnein finem (Psal. xn). Et iterum:
diuntur. Uude dicium est Jeremise (cap. vn, xi et Exsurgc, quare •obdormis, Domine, exsurge, et ne
xiv) : Noli orare pro populo isto. Propler qtiodipse repellas in ftnem(Psul. XLIII).
dicebat : C«m clamaveroet rogavetx),exclusil ora- Debei autem oratio esse fidelis, humilis, pia,
tionem meam (Thren. in). Et Samucli : Usquequotu devoia, iiitenla, cprapendiosa, assidua et discrela;
luges Saul, cum cgo projecerim eum? (1 Reg xvi). el qttse lalis fueiit, mcrtiur proculdubio exaudiri.
Conlra alios quoque orant quandoque el non exau- 'Quod -lulein oralio debet esse fidelis, ostendit ipsa
•diuiiiur aliqttando, sicut Jacobus et Joannes qui Veritas dicens : Quidquid petieiitis in oruiwne cre-
dixerunt : Dominc, vis dicimttsul descendul ignis dentes, accrpielh (Matlh. xxi); nam sinefide impos-
-de cwlo, el consumutitlos? Et comenus increpuvit B sibile esl placeie Deo (llebr. xu); Justtts autem ex
itlos dicens • Nescilh cujus spirilus csth (Luc. ix)- fide-vivii (Rom. i). HincJacobus aposiolus aii : Si
Sicel mali vivenles quandoque exaudiuntur pro qnis indigel sapienlia, poslulel a Deo, el dabitur ei.
se, sicul Pbarisseus, qui rogavit Jesuro, ttt mandu- Poslulet autem in fide, itihil hmsitans(Jac. i).
curet cum illo, et htgressus domumPharismi dhctc- Quod debeat esse hurailis, Sapiens protestaltjr :
buit (Luc. vn). Sic cl exauditus est filius prodigus, Orntio humilianlis se peneiral ccslos,etdonec appro-
qui ait: Pater, da mihi portionemsubstantim, qum pinquet non consotabiiur,cl non discedeldonecAliis-
tne conlingil, el divisil illis subsianliam (Luc. \v). simits aspicial (Eccli. xx\v). Hinc esl quod publi-
Nam illud qtiod csecusilluminalus in Evangelio ait: cunus ille ascendens in templuro ul orarci, a longe
Schnus quia Deus peccatores non attdit (Joan. ix), stans, nolebutoculosud cwlnmlevuie, sed percutie-
lanquam falsum ab omnibus reprobatur. Tales enim hut pectus suum, dicens : Dcus, propitius esto tnihi
exaudiuntur inlerdum pro aliis, sictit seniores Ju- peccalori, secundum sentenliam Veritalis descendil
dseorum, qui rogaverunt Jesum pro servo centu- in domumsttam juslificalus. Quia omnis qui se exal-
-rionis, dicenies : Dignus eslul illi hoc prmsles: rfi- lal, humilinbilur ; et qui se Itumiliat, exaltab'.:ur
iigit enim gentemndstram, et synagogamipsewdifi- c (Luc. xvm).
cuvil nobis. Jesus aulem ibat cum illis. Et reversi Quod dcbeat esse pia, ul petat ea qu__perlinenl
qui tnhsi fuerant dotnum, invencntnt servum qui ad animse salutem, Dominus ait: Petite, el acci-
languerai sanum (Luc. m): Dcnique oranl quan- pieiis, ut gaudiutn veslntm plenum sil; quidquid
doque pro se mali, et non exaudiunlur a Deo, si-c- enini petierilh Pairem in nomine meo, id est in
ut Anliochus, de quo legitur : Orabat scclestus nomine Christi Jesu, hoc est in nomine Salvaloris,
ille Dominum, a qtto non csset tniseticordiumconse- quod vidcTcet periineat ad salulem, fiet iitique
culurus (llMac. ix), non solum in hac vita, verum- vobh (Joan. xvi), si pro vobis pelatis, prout pe-
etiam in futura. Unde fatuae virgines clausa janua lere deheatis, fiet, inquam, in prsesenti vel in fu-
-clamabant: Domine, Domine aperi nobis. Respondii turo.
-illis : Amen, dico vobh, nesciovos (Maith. xxv). In- Quod atitem delieat esse devota, ut suaviter tan-
ierdum etiam mali oianles non exaudiuntur pro quam incensum redoleat, Psalmisfa demonsti.il:
aliis, sicut Dominus quibusdam malis sacerdotibus Dirigatur, inquit, oralio mea sicut htcensumin con-
ait: Maledicam benediclionibusvestris (Maluc. n), speclu iuo (Psul. CXL).IIOC incensum in diguuin
id est, preces, quas pro benedicendo populo effun- odorem suavitalis offertur, de quo ahhi legitur :
*ditis, non exaudiam, sed potius maledicam, hoc est, D Ascendilfumus incensorumde orationibussanctorum
•quasi maledictas penitus improbabo ; unde : Cla- in conspectu Domini (Apoc.vm). Proridendum cst
maverunl ad Dotnhtum(Jon. i), eic. ergo, ne muscm morienles pcrdant suuiilate un-
Porro, quandoque festinat Dominuscl exaudit in guenti (Eccle. x), id est ne iinporlunse cogitaiiones
principio, quandoqueprotrahii et exaudit in medio, tollanl devotionem orationis.
quandoque tardat et exaudit iu fine. In principio Quod debeiit esse iiitenta, ut non tam ex ore,
precum exaudivil Danielem : Adlrnc, inquit, me quam ex corde procedal, dicit Scriptura : Delecture
loquenle in oratione^ ecce&abriet vir cilo volans in Domino, et dabil libi pettlionescoidis Itti (Psal.
tetigit me, tempore sacrificii vesperlini, et locutus xxxvi). Apud me,Jnquit, oralio mea Dcovitm mew
est tnihi: Ab exordio precum tuarum egressus esl (Psal. XLI).Talis fuit oralio Josaphat, qui, sicut
sermo (Dan. IX). El alibi : Adhuc le loquente di- legilurin Paralipomenon, tolum se coniulit ud ro-
cam, adsum. Distulit autem Dominus aliquandiu gundum Dominum (II Pur. xx). Unde Anna loque-
exaudire, aliquos iideles clamantes : Veni Domine, batur in corde suo, tanlumque tabia ejus moveban-
et noli lardare, relaxa facinora plehis tuae Israel; lur, et vox penilus non audiebatur, effundens a«i-
juibus prophela respondit: Si moram fecerit. ex- tiiai» suam in conspeclu Domini (I Reg. i). gcri-
977 COMMENT.1N VU PSALMOSPOENITENT. — PROOEMlUM. 978
est enim : Aiue oralionem prwpara attimamt A dem in prsemium; unde : Advenial regnum tuum :
~ piuni
tuam {Eccii.xvm). Expedit lamen, ut devolionem i spiriiualia vero ad meritum; unde : Fiat voluntas
cordis oris pronuntialio comitetur; quia quod1 iua : temporalia ad sustentationem ; unde : Panem
facit flatus carhoni, hoc facit pronuntiatio devo- nosirum quolidianum da nobis hodie. Discrele quo-
Doiii. que petendum est, ul liberemur a malis pisesen-
Quod debeat esse compendiosa, Dominus ait: : tibus, praeleritis, et in futuris; de praeterilis dici-
-Orantes nslile multum loqui, sicut elhnici: pulani[ tur : Dimilienobh debita noslra;. de praeseiilibus :
enim quod in mulliloquio suo exaudianlur (Matlh. Libera nos a malo; de futuris : El ne nos inducas
vi). Unde proiinus discipulos suos brevem edocuitt in lentalionem (ibid.). N
oralionero, <licens: Sic orabilis ; Paler nosier quii Qui taliter orat, nonnunquam obtinel apud Do- ,
es in cwlh (ibid.). Hinc alibi legitur : Non iteress minum, non solum id quod pciil, sed aliud qtiidem,
icrbum in oralione tua (Eccti. v_i), quoniara. ini el amplius. Quemadmodum et Zacharias, qui cui__
imdiUoquio non deest peccalum (Prov. x). Quid estt ingressus fuisset templum Domini, ei omnis multi-
ergo quod legitur, quod et ipse Dominus fuvlus i«* tudo populi hora incensi foris oraret, audivil ab an-
agouia prolixius orabul? (Luc. xxu.) Et: Erul per- gelo : JVctimeas, Zacltctria, ecce audita est oratio
noclanstn oralione Dei? (Luc. vi.) Verum non inu-- B tMt, el Elisabelh uxor tua pariet libi filium, el w-
lile mulliloquium intelligitur, quando oratio estt cabis nomen ejus Joannem (Litc. I). Ezechias quo-
devoia : sed multiloquium iulelligitur, cum ex" que cum regrotasset, et audisset lsaiam propheiam
inutli proiixitale vcrborum oralio tsediosa efft- diceiitem: Dhpone dotnui luw, quia morieris tu, et
citur. non vives: converlit facicm suam ad parielem, et
Quod debeat esse assidua, dicil Paulus : Sine>, oravii ud Dominumflelu magno, stalim per eumden.
intermhsione orate fratres (I Tliess. v). Juxta quodI prophetam audivit: Hwc dicit Dominus DeusDavid
Verilas ait: Oporlet semper orare, et nunquam de- palris iui : Audivi oralionem tuam, et vidi lacry-
ficere{Lttc.xvui). Quoniam ut Jacobus ait: Mullumi tncs luas. Ecce sanavi le, et addam diehus tuis,
vaiel cleprecatiojusii ussidua (Jac. v). nani oratioi qtiindecimannos, el de manu regis Assyriorum er-
jusii imphijual allare (Eccli. xxxv). Unde et ora- uam le, el proiegam urbem isiam. Signum quoque
lio shte iniermissione ab Ecclcsia pro Tctio fiebatf mirabile factura est, ut sol leverteretur decem gra-
ad Dettm, el fuit a carcere liberalus (Act. \n). dibus in. borologio ad pelilionem ipsius (Isa.
J~ropterea Dominus praecepit : Pelile, et dabiiur xxxvm), quemadmodum aJ pelitionem Josue, sol
vobis: quwrile, et invenielis : pulsute, et apetietur tttiius diei spatio in roedio co_li stelit (Josue x).
vobis (Luc. xi). Uiuc est quod ille,_ f.ui pulsansi G Sic et Saloinon audivit a Domino : Quia postulasti
perseveraverat, ab amico panes obtintiit, propter vci-bumhoc, el non posiulusti tibi divitias, nec dies
iniprobilalcm ejus, quoiquot habuil necessarios > multos, aut animas ininiicorum tuorum , sed po-
(ibid.): et vidua, quaeimquo judici molesia fuerat,, slulasti libi sapientiam ad faciendum judicium, ecce
per etiin ah adversaiio meruit libcrari- (Luc. \m). feci libi secundum sermones tuos, et dedi tibi cor
Tanlae namque virtulis cst oralionis. iiistanlia, utt sapiens et inteiligeus, in lanlum, ut nultus ante te
a Deo extorqu^at, quod ipse expresse negaverat,, lui simitis fueiit, nec posl le surreclurus sit. Sed et
sicut in libi-oJudicum dicitur: Non addam.ullra, , haec, quae non poblulasti, dedi libi, divitias scilicet
ul liberem vos. Ile el invoculedeos quos elegisiis,, et gloriam, ut neroo fucrit lui similis in regibus
ipsi tos Hberent in tempore angustiw. Dixerunlque > cunclis relro diebus (// Parat. i).
fitii Ismet ad Denm : Peccdvimus, redde iu nobisj Prcces autem iiidignae sunt aliquando propter
qiiidquid libi placct, tunlum tuttc libera tios. Quii personam, aliquando propler causam, aliqtiando
doluii super mheriis eorum, et por ibanum Jephla.> propier intentionem , aliquando propler modum ,
lbia\i(eos de manibus liliorum Amon (Judic, x). aliquando propler ordinem, aliquando propter
Ilinc est etiam, quod licet Doiuinus responderitS., finem. Proptcr personam indignse sunt preces,
mulieri Chanan.ca.:. Non est bonum sumere panems sicul Dominus ait per Isaiam : Cum multiplt-
filiorum et miiiere canibus, qu~a tamen illa noni caveritis orationem, non exaudiam, tnanus enim ve-
cessaverat posl ipsum et discipulos suos clamare,, slrw sanguhtc plenmsunt (Isa. n). Nec lantum pro-
dicens : Eliam^ Domine, nam et caiellt edunt rfe! pler personam ejus qui, orat, verum etiam propter
tnicis qumcadunt de mensa dominoium suorum, au- personam illius, pro quo oratur. Jttxta quod Do-;
dire meruit: 0 mulier tnagna esi fides tua, fiat tibii jninus prsecepit JeremitE : Noli orure pro populo
sieul vis (Mallh. xv). isto (Jer. vn). Propter causam indignaesunt preces,
Qaod aulera debeat esse discreta, ipse Christus; ]oxta quod aposlolus Jacobtis ait : Petith,'et non
perhibet dicens : Quwrile primum regnum Dei el'. accipilh, eo quod male pelalis, ut videlicet in con-
justitiam ejus, et hwc omnia adjicietV.urvobis(Mntlh. cupiscentih vesirh insnmalis. Adulleri, nescilis quia
vi)-; unde fideles sic docuit, dicens : Advenial re-- amicitia hnjus munJi htimica est Dei? (Isa. iv). De\
gnum iuum. Fiut volunlas lua, sicut in cwlo et ini lali oratione dicitur : Cumjudicatur, exeat condem-
terra. Panem noslrum quolidianum da nobis hodie. tiaius, et oralio ejus fiat hi peccatum (Psal. cvm).
Ostendens quod diserete pefenda sunt, seterna qui- Propter inleiilionera indignap sunt oreces, quales
079 - INNOCENTIIIII PkVJE OPUSCULADUBfA. ggfr
eiant illiuS, qui dixil atl Dominum : Magister, dk i orabo el menle: psallnm spitilu, psallam el menie
fralri meo, nt dividat mecttm hwredilatem. At ille (I Cor. xiv). Deoialione oris inquit Psalmographus:
itixU: Homo, quis me constiluit judicem ac diviso- Ad ipsum ore meo clamavi, el exallavi sub tingv.a
iem super vos? Dixilque ad illos : Videte et cavete tnea (Psak LXV).De oralione operis Sapiens prote-
ub omni avariiia (Luc. n). Propler modum indignae slalur : Absconde eleemosynamin sinu pauperh, et
sunt preces, quales erant Simonis Pctri, qui eum ipsa orabil pro te (Eccli. xxix), qula non desinil
audisset, quod Chrislus pali el occidi deheret, im- orare, qui non desinit benefacere.
prudenier et carnaliter sapiens ail illi: Absit a le, Item quidani jacendo orant, quidam sedendo, et
Domine, non eril iibi hoc. Unde audire promeruit r quiJam stando. Jacens oravil David. quando depre-
Vade posl mc Saiana, quia non sapis ea qum sunt calus esl pro parvulo Domhtum, et ingressus seorsum.
Dei (Mallh. vi). Sic et Elias cum peleret animm jucuil super lerram (11 Reg. yn), Similiter el Eze-
sttm ut morerelnr, propter modum indigne pelivit, ciiias, qui jacens in lecto convertit faciem ad parie-
quia prae propere anle lempus mori voluit, unde iem, el oravit ad Dominum (Isa. xxxvm). Qui ait
ncn exaudiri meruil (III Reg. xix). Propter ordr- illi : Attdivi oraiionem luam cl vidi lacrymas tuas,
tinn indignae sunt preces, quales fuerunl filiorum et ccce sanavi le (Exod. x\n). Sedens aufem Moyses
Zebedaei, qui per matrem submissam pelicrunt J snper lapidem, quem Aaron ei Hur supposuerant ei,
praemium ante merilu-ii, et anle pugnam coronam. orabat quando Josue Aroalecsuperavit. Elias eliaro,
Nam cum illa dixissel : Dir, ut sedani hi duo filii ctim sederel subter unam juniperum , oravil Domi-
riei unus ad dextram, el ulius adsinhtram tuam num, et petivit animwsuw, ul moreretur (III Reg.
m regno iuo, respondil illis Jesus : Poteslh bibere x). Stans aulem a longepublicanus orabal, nec au-
cflicem quem eyo bibiiurus sum ? Dicunt ei : Pos-' debat ocutos ad cwlutn levare (Luc. xvm). Judilh
xSunus.AU iltis : Calicem quidem tneum bibetit : quoque slans anle lectum Holofcrnis orabat Domi-
sedere aulem ad dexlram meam vel sinistram non num, ut conforlaret earo (Jurfilnxin). Rursum qtti-
csi meumdare vobis, sed quibusparatum esi a Paire dam orant oculis ae manibus elevatisin ccelum, qui-
tnco (Matlh. xx), quoniam, ut Apostolus ail: ATe»to dam genibus et eapite dedexis in terram : quidam
eoronabilur, nhi qui legilime cerlaverit (II Tim. n). corpore curvali, et quidam omnino prostrali. Ele-
Propter finem indignaesunl preees illae, quas Do- valis in coelumoculis Christus oiavit, quando La-
ininus reprobat dicens : Cum oratis, non oretis sicnt zarum suscilavit. Et quando dixit : Pater, ctarifica
hupocrilw,qui amani primos recubitus in synagogis, Filium tuum (Joan. xi). Expansis manibus oravit
et in angulis ptalearum stanles orant, ut videanlur Moyses,quandoJosueAmalecsnperavit (j_-.Kirf.xv_.).
ab hominibus. Amen, dico vobis, receperunt merce- C Unde propheta ail: Levemus corda nosira cum ma-
dcm suam. Tu autem cunt oraveris, intra in cubi- thbus ad Dominum in cwlh (Thren. m). Flexis ge-
culum tuum,el clauso oslio, in absconditooraPatrem nihus oiabat Apostolus, qui dicebat: Flecio genua
iutim, el Paler tuus qui videt in abscondito, reddet mea ad Deum,el Palrem DomininoslriJesu Chrhti,
tibt (Mutlli. vi). ex quo omnis paternilas in cwloet in ierra nomhia-
Denique, principaliter tria sunt inter cselera, tur (Epltes. m). Et Elias in vertice Carm<di prottus
qticBorationem ad Deum transire non sinunt, vide- in lerram postiit faciem suam inier grenua sua,
licet sarlago, murus el nubes. Hoc est, concupiscen- orans Dominum, ut darel pluuam super facieni ter-
tia carnis, id est luxuria , in qua velut sarlagine ra?, el facla estpluvia grandis (111 Reg. x.m). lu-
caro frigitur, concupiscentia oculorum, id"est cupi- curvatus est Elisens el oravit, qtiando incurvavit
ditas, in qua opes velut lapides in muro congerun- se superpuerum et oravit Dominum, et calefacta est
tur; et superbia \itse, id est jactantia, quae.velut caro pueri (IV Rtg. i\). Elias eliam expandit se su-
nubes sine aqua circumfertur a ventis. De quibus per puerum et mensus esi, dicens : Domine Deus
Joannes apostolus ait: Quidquidesl in mundo, con- metts,reverlalur, oro, anima pueri hujus 'in viscera
cuphcentia carnis esl, el coiicuphcenlia oculornm, n ejus : et audivit DominusvocemEliw (III Reg. xvn).
et superbia vilm (I Joan. n). De tali sartagine legi- Prostrati auiem oraverunt vigintiquuiuor seniores,
tur : Et tu, fili hominis, sume libi sartaginem fer- qui ceciderunl coram agno, hubentessinguli citharas
ream, et pones eatn inter te et civitatem, et obfirma- aureas, cl phialas plenas odoramentorum, quw snnl
bis faciem tuam ad eam (Ezech. IV). De 'hoc muro oraliones sanctorum (Apoc. v). E( omnes angeli sta-
dicilur : ln te eripiar a lenlalione, ei in Deo meo bunlin circuitu throni viginliqualuor seniorumetani-
transgrediar munim {Psal. xvn). £l de hac nube mulium, et ceciderunl in conspeetuihroni in facies
Iegitur : Opposuisli tibi nubem, ne perlranseat ora- suas, et adoraverunl Deum (Apoc. vn). In his qui
tio tua (Thren. m). Vel potius : Sarlago ferrea est, jacenleso.ant, humililalis nolalur affectus, ad quem
mentis duritia; murus lictilis, iniquitalis defensio; pisecipue rccordatio huraanse conditionis invitat.
et nubes obscura, mentis caligo; quse proculdubio Hinc ille dixil: Memento quwso quod sicul lutum
uon permittunt orationem ad aures Domini uerve- feceris tne et in pulverem rednces me (Job x). In
nire. his qui sedentes orant, conlemplalionis olium desi-
Cseterum,oralur corde, oratur ore, oraturopere, gnalur, de quo legitur, quod cum Dominus dedis-
Uc oratione cordis dicil Apostolus : Qrabo tpiritu . sel David requiem ab omnibus iiiimicis suis. TJI-
98* COMMENT.-INVII PSALMOSPOENITENT.— PSAL. I. 932
yressussedil coramDomhto el ait : Quis ego sum A juxta quod Dominus praecipil: Vigitate et orate, ne
Djmine Deus me.us,et quw domus mea , quia dedu- intreih in tentalioncm (Matth. xxvi). Omnibus au-
xhti me usque kuc ? Tu rcvelasli auriculam serri lui lem oiandi horis profeilur diluculum, de quoPsal-
dicens: Domttmmdificabotibi, pioplereainrenil ser- inisla diccbal : Deus, Deus meus nrf-le de lu&evi-
vus tuus cor suum, ul te oraret hac oralione (II Reg. gilo (Psal. LMI).Et Sapiensproleslalur : Justus cor
vn). Natn elsi homo in oratione devota loqualur suum tradet adwgilandum diluculo;ad Dominumqui
Deo, nihilotuinus tamen in ipsa pariler ot e\ ipsa fecil illum , el in couspeclu Althsimi deprecabilw
contemplationis deguslat diilcedinem, dttm Dcum (Eecle. xxx). In qua hora Jacob, qui lola nocle lu-
quasiprsesentem devofttsinlueUiroralor. In his au- ctatus fuerat cum angejo, meruit bcnedici (Ge»._
tem-qui slanies orant, desiderium patria) ceelcstis xxxu).
designatur, ad quod maxime spes supernse prorois- Licct aulem in omni-loeo possil fidelis orare,
sionis inducil, propter qu id ille dixit : Lmlultts compelcntius lamen in templo, in alio, et in oc-
sum in his quw dicla sunl mihi, in domum Domini culto. Nam de templo Dominus ail :-Domas tnea,
ibimus. Slanles eranl pedes nostri in utrih luh Je- dotnvs oralionh vocubiiur(Mulllt.\\i). EtSalomon :
tusalem (Psa/.ixi). Hi denique qui fkxis genibus, CH.IIti neiii crgo ei oraverit in loco isio, tu exaudies
sed expansis manibus et oculis eLe\atis_oranl, ilbun B jfi cscIo,_Domine,in firmnmenlohabitaculi tui, et fa-
sequuntur quas dicil in Canlicis : Trahe me post te. cies omnia pro quibtts invocaverit te (III Reg. vmj.
Curremus in odoreunguentorum luorum(Canl. i). In altum aulem Jesus cousuevit ascendere ad~ora-
Porro, secundtim exempla veterum tcr aut s. pties lionem, de quo legilur, quod ascendil in montemso-
in die est .orandum. Nam Daniel iiigi;essusdomum lus or_.re,(iu~a'f/t..xi\)._Idcoque locttra ad oianduin
sttam, et fenesiris apcrlis in cwnaculo suo canlra commendat_occultum. TMautcm., inquil, cum ora-
Jerusalem tribus temporibus in die fleclebat genua bh, inlra hi cubiculum luum, el dauso oslio ora Pa-
sua et orabttt, confilebalurque coram Domino Deo irem iuum in abseondho,et Paler luus qui videi in
suo,_sicutet anleafacere consueteral (Dan. \i). Undc abscondito, reddcl libi (Joan. iv). Nam et Chrislus
el Psalmista : Vespereel mane el meridie, narrabo dc loco adoralionis a muliere Samaritana interro-
et annunliabo, et exaudiel vocemmeam.(Psal. u\). galus, respondit : Mulier, crede mihi, quia tenit
Idem quoque dixit de sc : Se;)lies.inrfielaudem dixi Itora, qttandoneque in monte hoc, neque in Jerosoly-
iibi sttperjudicia juslitim tnw (Psal. cx\m). Qucm mh adorabilis patrem, sed veriadoratores udorubunt
niimerura etiain nunc Ecclesia in horis canonicis Patrcm in spiritu el veritale (Psal. LXLV).Sic repro-
observat. Ter in die, propter fidem individuae Tri- bans ct Samarilanoruin errorem, qui dicebanl non
' esselocuni adoralionis nisi in
et
nitatis, septies intcr diem elnoctem, propter dona Gararym^: et Judaeo-
Spiritus sepliformis, qui oranles in fi.le per dona rum, qtii asserehanl non esse locum orandi Deum,
leni-
gratise illuminat el illusfrat. Yerum secundiim te- nisi in Jerusalem. Specialiler lameu Deus In
stiuionia Scripturarum , ter est orandum.de nocte, plo esl adoiandus, secundum illud : Adoraie Domi-
in principio, in medio et in fiue. De pruicipjo nam- num in aula sanc.a ejus (Psal. LXLV).Specialiter
que dicitpropheta : Consurge,lauda de nocleht prin- quoque ad orienlem, sicut legitur : Ad ortum lucis
eipio vigiliatum.luarum,effundesicutaquatncorluum oporiei adorare (Sap. xvi), ulnobis ^doranlibusDo-
aive conspecliunDomini.Dei tui (Thren n). De me- minum, oriatur iusjustitiae vera, quw.Utuminutom~'
dio dicil Psalmisia : Medianocle surgebam ad con- nem hominem lenienlem in hunc mnndum (Joan. )).
fttendum ttbi (Psal. cxvm). Define propheta dixit : Assislunt enim in sacris basilicis angeli Dei.fideli-
1_urge dituculo, multa esi ftdes tua (Thren. m). Et bus adoranlibiis, ut devotas. emum oraliones offe-
Psalmog.aphus ail: Mane oraiio mea prwvenielle rant Deo, sccuiidum illud : ht conspectuangelorum
san-
(Psal. Lx\xvii). Ut sic lhlelis anima ui oratione per- psallam tibi, Dcus meus , adorabo adjemplum
iipctet, conlra tenlafioncs principum tenebrarum, clum luum, et.confiiebornomhii tuo (Rsal. cxxxvti).

TiMus Psalmi paenitentialis talis" est. •_ In finem Bsalmus Davidpro octava, —


prin-i
Tiluli hujus, explicatio.

Cum omne lempus, septem dierum lepeutiam. [) duas \ilas, per seplenarium designatas, succedet.
exteriorsci-
Jecurrat, per octava inlelligitur dies ultima, re- Sicul enim duscsunt hominis parlesj
surrectionis videlicet et judiciivprsesignalaper diem licet,quoe est corp&s,el ililerior, quae est spiri-
circumcisionis oclavum. Qui alia quoque ralione tus : ila duae sunl ejus vitac, una corporalis, qua
ex
tensetur oetavus, quod scilicet, post septem hujus corpus vivit, et alia spirilualis, quaanima vivit
ssculi telates ; succedet octa\a quiesccntiura cum Deo. Haeduaevilse per septonarium designantur,
re-
sexta militanlium concurrenle, quaein primo ince- propler duas partesipsius, quaternarium, qui
vide-
pit adventu, et usque ad ultinium perdurabit. Ideo ferlur ad corpus, propter quatuor elementa,
etiani per octa\am dies judicii designatur, quia post licct terram, ignem,. aerem.et aquam, ex quibus
983 INNOCENTllIII PAPA OPUSCULADUBIA. 984
coroponitur ipsum eorpus, el ternarium, qui refer- A Sensus itaque tiluli lalis est : Psalmus iste diri-
tur ad spiritum, propter tres partes ipsius, videlicet gensnosin finem,-id est Christum, qui est iidelium
rationabilem, irascibilem ct concupiscibileni, in consummalio, in prsesenti quidem saecuload justi-
quibus spiritus ipse subsisiit: cura et in corpore tiam,etin fuluro ssecuload coronam, attribuitur
Iiominis quatuor sint humores, qui secundum qtta- David,id esl homini poeniieiitide suis peccatis, in
tuor anni lempora disponuntur, et in spiritu ires cujus persona David loquilur in hoc psahuo. Psal-
proprietates existant, per quas assimilalur indi\i- mus, inquam, compositus pro octa\a,id est metu
duseTrinilati. Posl has itaque duas\ilas,tanqiiani judicii, quod in oclava icsurrcclioiiis agetur. In quo
octava post septcnarium, dies Judicii subsequetur, vitlelicet psalmo est deprecalivaconfessio,quouiam
in qua justus judex unicuique pro meriiis respon- in eo culpa eonceditur, et \enia poslulalur. Quae
debit. Unde timens peccator poenitens clamat et licet apttd judiccs sseeularessententiam condemna-
orat: Domine,ne in ira luu arguas tne, neque in tionis judicat, apud Doum lainen ahsolutlouis sen-
furore tuo corripias me (Psal. \iV. tenliam promerelur.

PSALMI PRIMI POENITENTIALIS ELUCIDATIO

Domine,ne tn tra tua jurore luo] arguas me, nequc 5) pro curanda duplici plaga et pro lolienda duplicl
in furore luo \ira tua] corripias me (Psat. vi). niora. Pro poena perpetua et transitoria, quod
Psalmus isle secundum translalionem, quam ostendit in piimo versu diceus : Domine, ne in ira
Romana lenet Ecclesia, continet novem versus, iua arguas me, neque in furore luo corripias me^
per quos poenilensgradatim ascendit ad novem or- Ac si dixisset apertius : Ke arguas me in ira, eon-
dincs angelorum ; quia majus esl gaudium angelis demnando in futuro, ncque corripias in furore, pu-
Dei super uno peccaiore pwnitentiam ugenle,quam niendo me in proesenli. Pro plaga corporali el spi-«
super nonaginta novemjuslis, qui non indigenl pw- rituali, quod ostendil in secundoversu dicens: Sana
nileniia (Lnc. xv). Quamvis et numerus decenj me, Domine,quiu conlurbalu sttnl ossa tnea, et ani-
versuttm, quos juxla aliara translalionem habere ma mea inrbala est valde. ks. si dixisset aperlius :
dignosciiur, bene congruat rationi, quoniam homo Sana tne ab aegritudinecorporali, quoniam coniur-
qui cecidit per offensam, resuigit per poenitentiam, balu sunt ossa mea; ab segritudine spiiituali, quo-
ut per eum ordodecimus restaurettir. Meiiloetiam niqm uniniu iurbala esl valde. Pro mora miseriaui
iste psalmus tres habej"ternarios, quia poenilentia auferendi et gloriam conferendi, quod ostendit iu
tres debel habcre paites : conlritionem in corde, tcitio \ersu dicendo : El tu, Domine, usqueqtto?
confessionem in ore et satisfaclionem. in opere: ^ Converlcre,Domine, et eripe animam mcam, salvu.tn
quamlibet aulem ternario suhdislinclam; qtioniam tne fac propler misencordium luum. Ac si dixisset
in contritioue debet habere pcenitens tiroorcm de apertius : El tu, Domine, usquequo? differs sanare;
pcena, dolorem de culpa el amorem de gratia. In quasi dicat, ne moreris, sed eripe animam meam
confessione debel exprimere veritatem, de facto, de a prsesenti miseria. Itemque :- Convertere,Domine,
numero, de modo. ln satisfactione, debet oraiio- quasidical, ne moreris, sed salvum me £.c in fu-
nein dirigere ad Dcum, eleemosynara ad proxi- . tma gloria.
mi.ni, jcjuniuni ad seipsum. Novemquoque versus Attdisti quoraodo poenitens in primo ternario ti-
siiut in hoc psalmo, proptor novem diversitales met et oral, audi quomodo in sccundo tcrnario ge-
peccalorum, dequibus poenitensdebet dolere, vide- mit et ploral. Laboravi, inquit, in gemilu meo, la-
licet propler originale peccalum, mortale el venia- vabo per singulas nocles leclum muum, lacrymis
Ie. Haecsunt : serpens, mulier el vir. Serpens, id meibslraium tneum rigabo. Gemit et plorat propter
est concupiscenlia suggerit originaliter; mulier, id mentis oblivionem, ct propter laudis suppressio-
est delectalio comedit venialiter; vir, id est ratio nem. Propler oblivionem menlis, qtisereprobis est
consenlit mortaliler. Item pcccalum cogitalionis^.. in morte, et propler suppressionem laudis, quae
locutionis, operis. Cogitalionisin corde, locutionis damnalis est in inferno: De quibus in quarto versu
in ore, operationis in consuetudine. liaee est mors prsemiltil dicens : Quoniam non est in tnorle, qui
iu domo, mors in porta, mors in sepulcro. Rursum tnemursil tui, in inferno aulem quis confttebilur
peccalum fragihtatis, simplicilalis, malignitalis : tibi ? Ac si dixi_sel apertius : Ideo luboruviin gc-
fragilitatis per impotentiam, siniplicitatis perigno- milti meo, quoniatu non esl in tnorte,id est in mor-
ranliam, et malignitatis per invidentiam. Hoc est, tali peccato, qui memorsit tui, hoe est qui memi-
peccatum in Patrem, in Filium el in Spiiituin san- nerit legis tna., qtiam praevaiicando contemnil: et
ctuui. In prinio lernario, poeiiitens timet el orai; -ideo luvabo per singulas nocleslcclum meum, quo-
jn medio, gemit el plorat; in uliimo, gaudef et op- niam ln inferno, id est in baratro desperalionis,
lat. Timct et orat, pro amovenda duplici pcena, qui_ confilebitur lihi? quasi dicaf, nullus oniiiiuo,
981 COMMENT.IN VII PSALMOSPOENITENT.-- PSAL. L 920
quimiam de ttia pietate diftidil. Vel in morte, id est A In primis, quoniam exaudivil Dominus,Paier vocem
iii siatu peccatoris jam moi tui, non est qui sit me- flelus tnei. Et in secundis, quoniam exaudivit Do-
mor ttii ad salutem. In inferno aulem, id est in miuus Filius deprecalionemmeam. In lertiis autein,
loco gehennalis supplicii, quis conlitebitur lihi ? quia Dominus Spirilus sanctus oraiioncm meam as-
quasi dicat: Nulius ad laudem. Item gemitetplo- sumpsit. Erubescant igitur et conturbenlurveltemen-
rat, propter turbatura judicium discernendi, et ter omnes inimici mei, conveitanlur et erubescant
propter inveteraium exercitium offerendi, de qui- valde velociler
bus in sexto versu subjungit • Turbalusest prce ira Utautempcenitens facilius oblineat quod impln-
oculus meus, inveteravi inler omnesinimicos meos. ral, captat benevolentiam. Primo a persoua judicis,
Ac si dixisset apertius : Oculus meus, videlicet in- per ejus pulenliam, ubi dicit : Domine, ne in ird lua
tdlectus, lurbaius est, id est obscuratus prm ira, arguas tne, et per ipsiusniisericordiam, ubi dicit :
qua; impedit rationem. Ei inveleravi, prse longa Salvum me fac propter miseticordiam tuam. Se-
p,_ccandiconsuetudine, inter omnes inimicosmeos, cundo a re ipsa, quia infirmitatem habet in carne,
id est vitia et peccala, qtiaesunt mihi inimica. de qua dicit: Conlurbula sunt ossa mea : et infir-'
Attdlsli quomodo poenilens in secundo ternario mitatem habet in mente, de qua ait. Anima mea
geniil et ploral, auJi quomodo in tertio gaudet et ^ turbata est vulde. Tertio, ab opportuniiate teraro-
opiat. Gaudet quod sit exaudilus in Iribus, videli- ris, uudeait: Quoniam non estinmorle quimemor
cet in fletibtis, in oralionibus, in precibus : in fleti- sit tui: el ab opportunitate loci, ubi addit : In
b.is, pro pcena lollenda; in oralionibus, pro culpa inferno autem quh confilebilur libi? Quarto, a pro-
delenda; in precibus, pro gralia conferenda. De pria persona, p opler interiorem devotionem, cuiu
fleiihus exattditis praemittit : Exaudivit Dominus ait: Laboravi in gemiiu meo. Propter camis niorti-
tocem flelus mei. Do precihus receptis adjungit; ttcationem, cum addit : Lavabo per singulas noclns
Exaudhit Dominus depreculionemtneam. De ora- leclutn meum, et lacrymis meis slralum meum ri-
liontbus admissis supponit : Dominus oralionem gebo. Propter cordis turbalionem, unde supponit:
meumassumpsii. Optat inimicis ex charitate com- Turbatus est in ira oculus meus. Propter separalio-
punctionis dolorem, confessionis erubescentiam et nem malorum, unde : Disceditea me omnes qui ope-
pudorem, et satisfaclionis lahorem. Dolorem com- rumini iniquiiatem. Et proplcr inimicoium dilec-
punclionis, cum dix"t : Coniurbenlur; pudorem lionem, unde : Conturbentur omnes inimici mei,
confessionis, cum ait. Eruhescanl; salisfaelionis convertantur et erubescant valdevelociler. Item psal-
lahorem, ubi dieit: Convertanlur, et hoc vatde ve- mus incipit a limore, quoniam initium sapienliw
tociier, ul proiinus libcrentur, timor Domini (Eccle. i). Desinit autem in cbaritate,
Sex vero petitiones facit pcenitens m hcc psalmo, quoniam finis pimcepti charilas (I Tin. i). Ex ii-
d»as ex timore pcense,prsesenlis videlicet et futurae, more nanque; poenitens petit a Domino in princl-
de quibus ait : Domine, ne in ira tua urguas me, pio*ne arguat illum in ira, neque corripiat ilhiin
neqtte in furore tuo corripias me. Item duas prsedo- in furore. Ex charitate vero inimicis suis opiat in
lore culpie, corporalis \ide_icet et spiritualis, de fine, ut erubescant, conturbentur, et coiiverlanlur.
quibus ajdit: Mherere mei, Domine, quoniam in- Et hic est (inis omnis consummalionis, sicut :n alio
firmus sum : sana tne, Domine, quoniam conlurbata psalmo legitur (Psal. cxvm), videlicet eharilatis,
sunt omnia ossa mea. El anhna mea lurbala est quod mandalum latum nimis, quoniam ad inimicos
valde, scd lu, Domine, usquequo?Rursus duas prse exlenditur, juxla quod Dominus prsecepit : Diii-
amore gratise, liberan.is videlicet, et salvantis, de gile inimicos vesiros, benefacile his qui oderunl vos,
quibus subjungit : Converlere, Domine, et eripe et orale pro persequenlibus el calumnianlibus vos
animatn meam,salvumme fac proptcr mtseiicordiam (Mallh. v). lleete ergo timor incipit, el charitas
tuam. In quibus tres limores notantur, senilis, perficit; quia perfccta charitas foras mitlit timorem
iiiiti-tlis et filialis. Singulis autem petilionibus sin- rj (Joan. iv). Incipit crgo a timore, et desinit in
gulas reddit cau.as : Ne, inquit, arguas me in ira amore. Incipil a tristitia, el desiint in lsetilia.Di-
tua, qitia non cst in morle qui memor sil lui. Ne- cit ergo :
que in furore tuo corripias me, quoniam in inferno Domine, ne in ira tua arcjuas me, neque in fu-
quh confilebilur tibi? Rursus: Miserere mei, Do- rore tuo corripias tne. Ae si diceret : Tu es Deus
mine, quouiam laboravi in gemilu meo. Sana me, nieus, judex metis, medicus meus, dux meus, dc-
Domine, quoniaiii lavuboper singulas noctes tecium fensor roeus, sahator meus. Qttia tu cs Deus metts,
meum, et lacrymis meis sti alum meum rigubo. Item: ideo formido te dicens : Domine ne in furore tuo
Convcrlerc, Domine et eripe animum meum, quia arguas tne. Quia tu es judex meus, supplico a le.
conturbalns est prm ira oculus meus. Salvutn me fac Sana me Domine, quonium conturbata sunt ossa
propler misericordiam luam, quoniam inveleravi in- mea, el anima mca turbata esi valde. Quia tu es
ter omnesinimicos meos.Nec lamen despero misc- dux meiis, ideo desidero le sequi dicens : Conver-
rabililer, sed spero raisericorditei', dicens : Disce- tere, Domine. Quia tu es defensor meus, ideo
dire a me omnes qni operamini iniquilatem. Osten- auxijium a te postulo, dicens : Etipe animdm
ditqtie poenilens, se in illis peCtionil/us exaudiluin. - tneom, Qtiia tu e$ sa.vaj.or meus. ideo salulcm fla-
o8I INNOCENTIIIII VkVJE OPUSCULADUBIA. 988
gilo, dicens : Sttlvuin tne fac propler misericordiam A corripias me. Secundum alteram dicitur : Dtiminc,
luam. Tu crgo, Domine,ne in ira lua arguas me, ne in ira tua arguas tne, nequein furore luo corri-
neque in furore tuo corripius tne. Dic miiii, o pec- pias me. Quoniam ex Grsecofuror idem est quod
calor, qui indulgentiam desideras promercri, qua ira, unde ulrumque legilur in Scripturis, et ira
ratione prsesumis profileri in ipso Deo iram et fu- furoris, el furor irse.Porro dicendo furorem et iram
rorem esse, dicendo : Domine, nein im lua arguas de Deo, non significoaffectum alicujus lurbationis
me, nequein furore tuo corripias me; cum non ad in co, de quo non possunt isla, nisi divinam cs-
misericordiam, sed ad iram ; nec ad henignilatem, senliam praedicare; sed consignificoeffectumvche-
sed ad furorem soleat provocari, qui audit se ira- mentislurbationis in hoinine, in quem mciitopec-
cundum, censeri aulem etiam furibundum : quo- calorum suorum lalia exercenlur. Dicil ergo poeni-
niam hoc videlur 11011-ad gloriaui, sed ad injuriam ; lens : Domine, qui omnia potes, cui nihil omnino
non ad laudem, sed ad vitupeiium- redundaie. Di- resistit, ne arguas me in ira lua, id est ne me judi-
cercs saltem : Ne arguas me in ira, nequein furore ces, et convincas ad instar irati, qui ob illalam in-
corripias, ut ad majorem exprcssionem non adde- juriam prsecogitatam vindiclam nititur exercere. '
rcs, in lua videlicet, vel in luo,;.quia iuinus fbrsan, Nequecorripias me in furore luo, id est ne me pu-
hori esceret intellecfus, et magis susiineret audilus, nias et flagelles, more furentis, qui vehementi indi-
si hoc diceres absque illo. Quis etiim hunc vereiL- gnatione commotus-conatur effunderetotam iram :-
delis _equanimiterferaletpaiieiiler auscultet funo- quia si~secundum exigentiam meritorum velles
rein el iram Doinino suo ascribi, maxime, quem agere mecum, profecto non possem subsistere ante
mitissiinum et benignissimum.essenovil? Praeterea. faciem irae luse, nec impelum sustinere furoris tui,
cum petas alibi ab illo :.In verilaie lua,- exaudi cum tam niulTa et magna, cnormia et gravia sint
me, in lua justitia (Pbul. CXLH),et hic dicas : Are peceata, scelera, delicla el criniina mea, quihus
in ira lua atguas me, neque ih furore tuo cortipias ego ingratus, et ifam merui et furorem, quod non
me, profecto videris innuere, quod ejus ira exce- esset pojna sufficicns, aut- vitidfcta• condigna, _
dat jusliliain, et furor exsuperct veritatem, quod ctiam si ignis de coelo descendens me lotum
nefas est senlire de illo, qui judicat orbcm lerrae in consumeret-, vel terra os suum aperiens, dc--
juslilia elpopulos in iniquilate (Psat. xcvn). Cum_- glutiret me vivutn. Volo tamen et cupio, opto
que Scriplura de illo tesletur : T» uulcm, Do- et deposco, ut in pr.nesenlime argnas et corripias.-
mine virlulum cum tranquillilale judicus (Sap. xu), in spiritu lenitatis, quia pater filium quem diligit,.
tu quis es, qui audeas ei diceie : Dominc, ne in fu- p corripit, el itt quem amas, arguis elxasligas (Apoe.
rore luo arguas? Cur, inqtiii, oh"ectiouibus mefa- in): ne in futuro lu Domvte, qui potes et corpus ct~
tigas el quseslionibusarcias, cum lanfus sit niefus animam perdere in gehcnnam, arguas me in ira tua
de poena, tantus-sit moerorde culpa, ut inter tiuio- quanium ad condemnalionissententiam; nequecor-
ris et doloris angustias, quasi menle confusus, vix ripias me in furore, quanlum ad perdiliouis gchen--
valeain rcspondere? ATamex abundanliu cordh os nam, ne videlicet arguas me in judicio, et corripias
loquilur (Luc. vi), ei idcirco illa egiediuntur de in inferno. Ne quis autem intelligat de judicio sal-
ore, quaegerunlur in corde, unde .eiba mea ti- vationis, adjungo :In ira lua, quoniam idem ipse
more sunt plena et dolore. Quaesotamen ne arguas judex et advocatus,accusaloret-testis, contrarepro-
peccatorem,ncque corripias poenitentem,quod tali- bos allegabit: Esurivi, et nondedhlis miltitnandu-
bus vcrbis fatur de Deo, cum ipse Deus lalibus ver- care; silivi, el non dedhlis mihi bibere; hospeseram,
bis loquatur de se per Ezechielem prophetan), di- cl: non colleghth me: nudus, el iion operuhlh me,~
cendo : Ecce , inquit ad terram lsrael, rfe propin- infirmus, el in carcere, et non vhitastis tne (Mattht
quo effttndumiram meam supcr le, el complebofu- xw). Ttinc respondebunt ei impii dicentes: Doroi-
rorem meum in te (Ezech. vn). Ci.r eigo duliitet ne, quando te vidimus esurienlem, aut silienteni,
homo loqui de Deo, quod loquilur ipse Deus.de se D aulhospitem, aut nudum, aut iiifirmum,autincar-
cuin ab illo tiidicerit quid de ipsn loquatur ? Yerum cere, et non niinistravimus tibi? Tunc respondebit
ad loquendum de Creatore vei ba haec tianssumit illis dicens : Amendico vobis, quundiu iwn fechlis
hoiiio de creaiuris, quoniam idonea vcrba non ha- uni ex minimismeh, nec mihi fechlh (ibid.). Neque
het, quibus sectindum proprielatem suaro loquatur corripias me, id est punias in inferno. Sed si quis
de Dco; ct ideo peregrina veiba mendieat, tit scili- intelligat poenamlevem et transitoriam, adjungo :
cel per quamdam similiiudinem loquatur de illo. In Ju furore tuo, id est in igne inexstinguibili et^sela-
creatuiis siquidem ira esliuror animi, de inleiio- no, de quo terribililer iiitonabit: Iie tnaledicti in
ribus ad exteriora prorurapens, ciim qtiis ob illalam ignem mternum, qui prwparalus est diaboloet'angc-
injuriam praecogitatam vindicfam desiderat adim- lis ejus (ibid.) Itevera dies illa, dies i;m, dies tribu-
plere. Furor aulem esl vehemens commotio itidi- lalionh et angusliw, diescalamilaih et miseriw, dies
gnantis, cum gestil adversus alium cffundere to- turbinis ei caliginis, dies furoris et lerroris (Sophon.
tam iram. Interdurn vero unum accipitur pro altcro, i). In quo si justus vix salvabitur, impius etpecca-
}sicut hic secundum unam translationera habetur : tor ubi parebunl (II Pelr. iv). Quia ergo horrenduiii
sDomine,ncin futore tuo arquas me, neaue in ira lua est nimis :,i manus Deivivenlis incidete (Hebr. x"•
SSS COMMENT.-INVII PSALMOSPOE.NTTENT. — PSAL. I. 000
tdcirco clamo tremen. el dolens : Domine,ne in fu- ^ firmor, lunc polens sum (II Cor. MII); quoniam in-
rore tuo corripias me, iiequein ira tua arguas me. fiimi accincti sunl iobore. Nec ut illa ctiam, qtise
Certe si cum omni tranquillitate me argueres in ju- aiebat: Fulcile me floribus,stipale me tna/is, quia
diclo, non possem liberari; quia si innocentem me ' amore langueo (Cant.u); quoniam lalis infirmilas
ostendciem, pravum me esse comprohares, quanlo est procul dubio salularis. Sed nec suni infirnius ut
niinusIiberari \alerem, sl argueres me in ira lua ? 1111, de quibus dicitur : Infirmabunlur et peribunta
Ergo ne intres in judicium cum servo tuo, qttia non facie lua (Psal.vs), quoniara infirmatisunt, et non
jusiificabitur in conspectutuo omnis vivens (Psal. fuit qui adjuvaret. Nee cliam infirmus sum, ut illi,
CXLH). de quibtis legilur : Tradidit illos Deusin passiones
Sane irascilur Pater, irascilur Dominus, el irasci- ignominim(Rom. i), ut faciant ea qu e non conve-
lur jtidex. Pater irascitur lilio, ut illtim corrigat et nitint; quia talis infirmilas procul dubio esl letha-
emendet; dominus irascitur servo, ut illum puniat lis. Sed ex illis me esse confiteor,de quibus dicitur:
et flagellel; Judex irascitur reo, ut illum reprobet Multiplicaimsunt infirmitaleseorum,postea accelerar
ct condemnet. Primam iram postulo adhiheri, se- veruni (Psul. xv). Ex his quoque, de quibus scribi-
ctindam postulo rnitigari, tertiam postulo penitus tur: Conscienlia eorum, cum sil iiifirmale, pollui-
averli. De prima legiiur: Iratus est, el misertus Q lur. Ecce enim accelero clamans: Suna me, Domi-
est nobis (Psal. LIX).Gravisest ira Dei. lallter non ne, quoniamconlurbutusunl ossa mett.Non lua qui-
irasci. Propter quod ait: Zelus raeus recessit a le, dem, quoniam scriptum : Os eniin non commiutie-
ultrajam non irascar lihi (Ezech.xvi). De secunda lisex eo, sivc, os illiub non confringeth(Exod. xn).
legilur; Mtligaslioinnemirum luam, averiisli ab ira Habes enim os divinitalis, de quo lu dicis: Adhw-
indignationislum {Psal. LXXXIV). Nam ctim iraius sifos meum carni mew (Pbul.ci). Hahcs el os hu-
fueris, misericordisereeoidaberis. De terlia scribi- manitatis, de quo dicit Ecclesia: lloc nunc os ex
tur: Exarsil ignis ab ira ttia, et ardebit usque ad osdbus meis, el caro de carne tnea (Gen. n). Sed nec
ififernadeorsum (Psal. LXXXVIII). Ergo averte iram de illis ossibus dico, de quibus inquis in tPsalmo :
luam a nobis, ut non in ao.ernumiiascaris toobis. Sicut aqua effusussum, et dispersa sunl omnia ossa
Triplex est autem ira hominis, naturalis. venialis, mea (Psul. xxi). Et Ecclesia dicit in Threuis: De
.'l criminalis. De prima dicitur: Irascimini, et »io- excelsomisitignemin ossibusmeis (Tltren.i). Neque
l\ie peccate(Psal. IV). Hanc iram habe, si pii [al. de ossibus dico, quae magis sunl turbanlia quam
] i.un] palris iram tibi adhiberi desideras. De se- lurbata: Ossa, inquil, ejus sicut fistulm mris (Job
cunda legitur: Solnon occidat super iracundiumve- XL),etputredoin ossibusejtts (Prov. xn). Ossaejus
stram (Ephes. iv). Hanc iram lempera, si justam <C plena sunt adipe et medullis, ossa ejus irriganiur.
iram Dominicirca le desideras railigari. De terlia Sed de ossibus meis dico, quoniam conturbalasunl
Vi.roscribilur : Ira viri jusliliam Dei non operalur ossa mea, id est virtutes et vircs animaemeae. Sed
(Jac.i). Hanc iram prorstts evita. si severam judi- iU.eper vitia exlerna turbantur, juxla quod dicilur:
cis iram a te desideras prorsus averli. Omnis enim Domittusexturbavit ossa corum qui hominibus pla-
qut irascilur fratri suo, reus eril judicio(Matllt.v). cenl, confusi sunt, quoniam Dcus sprevil eos (Psal,
Ira, inquit, iltis secundum shnililudinem serpeniis, LIIJ. Ista vero per vilia conlurbanlur, juxta quod
et furor aspidis insanabilis (Psal. LVII).Hanc iram dicitur: Ossa mea arueiunl prm caumale(Job xxx),
ct htincfuioreinomnino declina, si furorem eliiam vel sicut in frixorio confrixa sunt. Ergo sana et cu-
Dominidesideras declinare.Dicas ergo: stodi omnia ossa mea, ul unuin ex cis non conte-
Mhereremei, Domine,quoniaminjirmus snm; sa- ralur, ul timor liiussit oss'um inigalio. Spiritualis
tia me, Dpmine, quoniam conlurbala sunl omnia ergo languoresl culpa, el corpoialis est pcena, qu:e
ossa mea. tamen conlingit frequenter ex culpa, jnxta quod
Et anima mea lurbata esl vulde, et lu, Domine, Verilas ail homini, qui habebat in infirmitale sua
vsqdcquo? _ triginla el octoannos : Ecccsanus faclus esjam noti
Redde singula singulis. ATeanjruasme in ira, sed peccarene delciius aliquid libi contingal (Joan. v).
misereremei, quoniam infirmus sum corpore, unde ElAposlolus ait: Qui manducalet bibit indigneju-
eoniurbutasitnl omnia ossamea. Ne cortipias me in diciumsibi manducal et bibit, non dtjudiednscorpus
ftiroretuo,sed saname, quoniamhtfirmus sum men- Domini. Ideo jacenl inler vos ihttlli infirmi et itnbe-
te, unde animamea turbataesl valde.Magnaqtiidem cilles, et dormiunt multi (I Cor. xi). Saluherrimum
estinfirmitas.corporis, quoniam iurbala sunt omniu ergo est consilium, ut qui indigetcoiporali medela,
cssamea; sedmajor esi iufirmilasmentis, quoniam spirilualium prius exigal et accipial "medicinaro,
anima mealurbatu est vulde.Illa-enimesl poena, de quatenus cc_sante causa, cesset el cffeclus.Coipo-
quadieii Apostolus: Fino modicoulere propler fre ralis autem inlirmifas, elsi saepe, non lamen sera-
quentesinfirmitales tuas (I Tim. v). Hsccatitcm es per provenit ex peccato. Quod probal Apostolus
culpa, de qua dicit Psalmisla: Qui tributunlmehti dicens : Ne magniludo revelulionumextolldl me da-
mici mei (Psal. XLI),ipsi infirmati sunl el cecide tus esl mihi slimulus carnis mem, angclus Salanm,
runl (Psal. xxvi).d_rgo mherere mei, Domhie,quo- qui me colaphizet:proplerquod ter Dotmnumrogavi,
nidm infirmussum. Non ul is, qui dicebat : Cumin- vt uuferrel illum a tne, el dixil mihi: Sufficitlibi
991 • INNOCENTIIIII PAP.E OPUSCULADCBIA. 992
gratia mea, nam virlus in htfirmitate perficitur (II J . quod Apostolus ait: Vivus est sermoDei et efficax,
Cor. XII; Jouit. XIJ.Ecce infirniabalur Aposlolus el penetrabilior omni gladio ancipili, pertingens ad
piopter conservalionem suse humilitalis. Yeritas divisionemanimwet spiritus (Hebr. iv). Dicit ilaque
quoque ait in Evangeiio: Infirmiias hmcnonesl ad pa-iiiteiis: Sana me, Domine, a reatu peccali, et
moriem, sed pro gloria Dei, ul glortficeturFilius Dei debes profcclo sanare, quoniamconlurbata sunl ossa
per eam. Et cum interrogaretur a discipulis suis : mea, id est vires animse mese.Vis raiionalis, quse
Rabbi, qttis peccuvil,hic an parcntes ejus, ut cmcus discernitinter boiitim elmalum,vis irasclbilis, quae
nascerelur? Respondit: Neque hic peccavit, neque abjicil maltnn, vis concupiscibilis,quse appetii bo-
parentes ejus, ut cwcus itascerelur,serf ut manifesla- iium, contu.baUsesunt omnes ad poeuileniiamsalu-
rentur opera Dei in illo (Joan. \\). Eece iii.irmaha- tarem.
tur Lazarus, infirmabalur et c_ecus,propter osten- Vis rationalis est lurhata, dum ipsa inler bonum
lalioncni divinaevirlutis. Job quoque propler pro- et malum subtiliter non discernit. Vis irascibilis
balionem patienliaelegitur infirmatus, qui sedens est turbata, dum ipsa malum foriiler non ahjicit.
in slerquilinio lesia saniemradebat (Job n)..Simili- Vis concupi.icibilisest turbata, dum ipsa bonum
ter et Tohias (cap. n), super cujus oculos ex nido . delectabililer non appetit. Et ideo conturbala sunt
hiriindinum calida slercora inciderunt, factus est ossa mea, id ej,t, animse sensualitas turbata est
caecus. Ilanc aulem infinnilatem ideo Dominus valde, quoniam giandis offensa gravem exigit pce-
permisit evenire ei, ut posteris darelur. excmplum nitentiam, ut quse carnaliter deleclatus offendi,spi-
palienti__ipsiug, sictitet sancti Job. Iiiierduni autein ritualiter coiUurbatuspceniteam,quatenus peraliam
propter compassionemproximorum aliquis infirma- viam revertar in regionem meam. Est lurbatio li-
tur. Sicul Apostolus, qtu dicebat: Quh infirmaVtr, moris et cominotionis, de qua legitur : AudiensHe-
cl ego non infirmor? Quis scandatizaiur, el egonon rodes rcx twbalus est, el omnis Hierosolyma cum
ttror? (11 Cor. xi.) Ipse quoqueSahalor vulneialu» illo (Malth. n). Turbatio furoris et confusionis, de
est propter peccata nosiia, alirilus est propter sce- qua dicitur : Turbali sunt sicui ebrius, el omnissu-~
lera nosti-a. Disciplinapacis nostrse stiper eum, et pientia eorum deglutita esl (Psal. cvi). Turbatio
livore ejus sanali sumus, et Dominusin infirmitale laboris el occupalionis, de qua Dominus ail: Mar-
voluit conterere eum. Propter has el multas alias llta, Martha, sollicila es el turbaris crga pluiuna--
causas interdura absque peccali merito infligitur (Luc. \). Turbalio doloris et compunclionis, de qua
infirmitas corporalis, eisi frequenlius ex peccato.. sponsa ait in Canticis : Anima mea lurbata est pro-
Ergo sana tne, Domine, tanquam pius et prudens (1 pler quadrigas Aminadab(Cant.vi). Turbalio mo_ro-
medicus; quia ego sum segrotus; et lu medictts; lis el compassionis, de qua legitur quod Jesus tur-
ego haheo infirmitatem, tu sanitatemj;ego sum in- bavit seipsum, et lacrymalus esl (Joun. m). Tur-
firmus per culpam, tu sana me per graiiam, quo- batio stuporis et admirationis, unde : Maria lurbaia'
niatn conlurbatasunt omnia ossa mea, el anhna mea esl in sermoneangeli, et cogitabat qualis esset ilta
turbatu est vulde. Anima conturbata corpus contur- salulatio (Luc. i). Sunt et aliaemullse lurbalionum
bat, Salomone testante : Spiriius irislis exsiccat species, sed omnes reducuntur ad qualuor, videli-
ossa (Prov. xvn). Piopterquod alibi dicit: A voce cet miserise, culpse,poenseet gralije, de quibus agit
gemitus mei adhasserunlossa mea carni mew (Psal. pcenitens in hoc psalmo : Conturbala sunt, inquit,
Ci). Quin etiam ossa mea sicut in frixorio confrixa ossa tnea, et anima mea lurbala esl valde. Turbutus
sutit ; quia per qttmpeccathomo,per hwcel torquetur est prw ira oculus meus, conturbati sunl ontnesh:i?
(Psul. xi). Quandiu enim spina ralionis pmigit spi- mici mei.
l ittim ex peccato, et vermis conscieiili_emordel ani- Converlere,Dominc;et etipe animam meum : sal-
mtim ex delicto, non solum anima frigilur el tor- vum me fuc propter misericordiamluam._
quelur, sed etiam corpus affligilurct turbatur. Unde Anima in liomine accipitttr multis modis, ipsa
bonum est homini a peccato cessare, non solum D persona, prsesens vita, spirilus ralionis, spirilus,.
jiropter quiclem aeiernain/quam in futuro sseculo animalis, intenlio mentis, et sensuaLlascarnis. De
prseslolatur, verum etiam proptcr requiem leinpo- primo : Musculus,cujus prwpulii caro circumcisa
ralem, quam in praesenli saaculoexperitur ; -quia, non fuerit, delebilur anima illa de populosuo (Gen._
gecundum Aposiolura, pielas piomisssionem vitae xvn); de secundo : Non facio animam meam pre-
Iiabel, quse nunc est et futurse. Potest et aliter hoc tiosoremquam me (Acl. xx); dc tertio : Anima quw-
intelligi, ul per ossa vires mentis inteHigantur, peccaverit,ipsa morieiur (Ezech. xvui); de quarto :
quaiitum ad spiritum, qui fortis esl et promptus; ct Anima carnisin sanguine est (Lcvit.vn); de quinlo :
per atiimam intclligaiur sensualitas, quanlum ad Animammeam hima tibus meisporlo(Psal._cxym);
cariieni, quseesl fragilis et infirroa.Secundumquod de sexlo: Turbalus cst in ira oculus meus, anima
Dominus ait : Spiritus qutdem promplus est, caro mea, et ventermeus (Psal. xxx). Ergo eripe animaui
aulem infirma (Mallh. xxvi). Licet enim spiritus sit meam, id est spiiilum meum, vel meipsum, et ac-
anima, distiiiguiturlamen inter spiritum et animam c.lera, ut eiipias me. Anima enim-mea turbata esi
aliquando, ul spiritus intelligatur pars supeiie-r,id ad poeniientiam. Tu ergo, Domine, qui pius es et
cst nieiiSjct anima inferior, id est sensualitas,juvfa benignus, convetteread me, et ego convertarad te;
993 COMMENT.IN VII PSALMOSTOENITENT.— PSAL. I. 994
quoniam eisi per prophetam dicalur: ConvertiminiA orat David : Ab occullis mcis munda me, Doinine
ad me, ei ego convertar ad vos (Zach. 1), nisi lamen (Psal. xvin). Job namque dicit : Si enitn simplex
lu comcrlaris ad me, ego ad te converti non valco; fuero, hoc ipsum ignorabii anima mea (Job IX). Sa-
ct nisi tu me prsevenias,ego ad te pervenire non lomon quoque ait : Quis dicere petesi: Mundumest
possum. Sed quoniam ad perfectam conversionem •cormeum, et purus sum a peccato? (Prov. x). Ac si
lu semper paraius exisiis, sicul propheta testatur, diceret: Nullus, nisi forsan ei sil revelatum. Quando-
tanquam d.Iucuhimparalum inveniemusillum (Osee. qttidem inter infideles sunt aliqui qui valde dolent
vi), securius dico : Converlere, Domine, id csl, fac de peccatis commissis , el cum animo confilendi
me perfe. te converti aherrore ad \eritatem, a \iliis proponunt abslinere a commiltendis; r.on tamen ipsi
ad virlules. Porro, sicutDeus liibus modis se aver- juslificaniur, quoiiiam aliquod habenl delielun.,
tit abaliquo; pcimo, quando spirilualem subtrahit quod 11011 intelligunt, illud videlicet, de quo Domi-
Hli gratiam, unde alibi dicit: ATeavertas fatiem nus ait: Quinon credil, jam judicalusest (Joctn. 111).
tuam a me{Psal. xxvi) ; secundo, quando teropora- Sic forsitan Clnislianum lalet aliquod grandc pecca-
lem iirogat ei pajnam, unde est illud : Averihli fa- lum, propter quod, qtiia dc illo 11011 pcenitet, jiisttfi-
ciem luam a me, ei faclus sum conlurbaitis (Psal. catio rciardatur, aut forsan quia minus dolel, quam
xxixi; teriio, quando vindiclam inQigil aeternam; " oporteal illum dolere, vcl eliam propter aliam cau-
unde dicitur : Averleiram luam a nobis, nec in mler- - sam Deo cognilam, sed nobis ignolam. Quis enim
___»» irascurh twbis (Psal. LVXXIV) : ilatribus modis audeal ceriam metani imponere gralise, ul dicat *
•seconverlit ad aliquem : primo, quando graiiam ei Si tanluni dolet peccator, aut taliter, peecaUim illi
fphilualem infundit, sicuti hoc loco : Converlere, dimitlitur; sin auiem. 11011 dimittilur illi peccalum?
Domine, et eripe anhnam meam; secundo, quando non esset ergo grafuita, sed debita juslificalio p°c-
temporalem pcciiam remittit, undc est illud : Ccn- catoris. Verum ex divina juslissima d.spensatione
vertere, Domine, 'aliquantulum, et deprecabilh eslo procedit, ut sicut aliquando iiidtilgentia poslulata
super servostuos (Psal. LXXX) ; terlio, quando salu- differlur, s:c intordum prsestjtancscialur, quoniam
tem concedit aelernani, unde : Canvertitniniud me, magis expedit, ut juslificatus dubitet an ipse sit ju-
cl ego converlorud vos [Zach 1). Ac si diceiet : Con- slus, quam injustus credat,'quod ipse sit juslifica-
verthniniad me deserenJo malitiam, el egoconvertnr liis. Differturautem aliquando curaiio, ne segrotus
r.d vos conferendosalutem. Et ideo sine diflicullale pulet, se non medici virtule, sed naturse vigore vel
prorsus et mora eripe miimam meam a prsesenli mediociitale segiitudiiiis sanatum, cl sicvili pendat
miseria, el salvuin me fac in aelenia gloria, propler P medicum et parvipendat languorem. Ut ergo de sua
iiiisericordiani tuam, de qua solummodospero, non viTtule diffidat, magniludinem vero infiimitalis
p^opter merilum meum, de quo nequaquam confido: agnoseat, et auxilium medentis imploret, difierlur
et idco non allego meritum meum quod exigil pce- curalio, donec clamet frequenter et dicat : Sans,
i'._o, sed imploro misericordiam luam, qttseexhibet Domine,anhnam meum, quia peccavi tibi. Nor.dum
graliam. Ecce peccator iste de cttlpa sua valde dole- enim aegrolusiste lam perfecte clamaveral, ul dice-
dat. unde dicebat: Anima mea turbata esl valde. rctur ei : Adhuc te loquenle dicam : Adsum. Ex
Indulgentiam poslulabat, unde clamabat: Miserere difficullale quoque curationis, roagis cavetur ir.hr-
mei, Domine,quoniam infirmus sum: Nec lanien ad- miias; quia qtaod facile sanalur, non multum cave-
Inic juslificalionis grali-.m obtinebat. unde d;cebat: lur : et ideo diffeilur cuiatio -egritudinis, ul diligen-
Et lu, Domine,usqueqiio? Converlcreet eripe ant- tior sit custotlia sanitalis. Sed non est differendtim
tnam. Sed dices : Quid cxigilur amplius ad hoe, ut usque post moitem.
poonitens convertatur, quam ut vahle doleat de Quoniam non esl in morte qui mcmorsil lui, in
commissis, proponens ea fideliter coniileri, et a com- inferno aulem quh confitebiturlibi ?
roiltendis penilus abstinere? Scriplum enim est : Tripbx est mors : x.orporalis,spiritualis el gchen-
Quacunquehora conversus fueril peccalor et inge- D nalis. De prima legitur : Corpus esl mortuum per
tnuerit, omnium peccaiorum non recordabor (Ezech. peccalnm (Rom.VIII); unde : Qitis esi homoqtti vi-
xn). Et ilerum : Dixi: Confiteboradversum me in- vel el tton videbil mortem'>(Psal. LXXX\III.)Quasi
jusliliam tneam Doi ino, et tu remhisti hiiquitatem dicerel : Ntillus esl vivens, qui landem mortem
cordis mei (Psul. xxxi). Csetcrum si ila csl, cum corporis non iiicurrat. De secunda dicitur : Firf«a
sciat homo quando sic poenitpt, scit ergo quando qum in delicih vivil morlua esl (I Thn. v). Et : Est
cauvertilur, et iia quando "uslificatur.Porio justi- peccatum ad tnorlem, non pro eodico ul oret quis
ileari non polesl, nisi prius ei charilas infundalur, (Joan. v); quasi dieeret: Est quoddam morlale
juxta quod Veritas ait : Dimhsu sunt ei pcccula peccatum pro quo non esl orandum, quia neque in
mulia, quoniam dilexii mullum (Luc. vu). Narocha- hoc saeculo, neque in futuro diniilltetur. De ler-
ritas operil muliiiudinem peecatorum(I Peir. IV). tia vero scribituj' : Qui viceiil non tmdelur a morle
Scit ergo quando infunditur ei charitas. quoniam secunda (Apoc. 11).Et : Sicul oves in infenw positi
verum est quod Apostolus dicit: Nihil mihi con- sunl, mors depasceleos (Psal. XLVIII) ; q>:asi riice-
scius sum, non tamenin hoc justificulus sum (I Cor. ret : Sicul ovis non carpil herbam , sed pascil, ut
IV) Nam et delicla quis inlelligil? Dropter quod herha scniDerrenascalur a,l Daslum.ila mors gehen-
«95 INNOCENTIIIII PAPiE OFUSCULADUBIA. 098
nalis non consumit hominem, sed affligit, ut sem- A tem dic'lur lartarus v^l gehcnna>de quo Dominus
per \i\al ad moriem. Est prseterca mors gialiae, de ait: Morluus esl aulem dives, et sepullus esl in in-
-qua dicit Apostohts : Morlui eslis, el vila vestra \erno (Luc. vi). In hoc quidem inferno nullus Do-
abscondila est cum Chrislo in Deo (Golos. ui). Et mino confiielur. Infernus ost el ipse diaboltis : Di-
•Salomon: Fortis ul mors dileclio , el duru sicut in- latavit infernus animam suam absque ullo iermino
fernus mtnululio. Lampadesejus, lampades ignis at- (Isa. \). Si enim secundtim Apocal^psim Joannis,
-queflammarum. Aquw multm non poleiunl exstin- blasphemaverunlhomhtesDeumpropler plagamgrun-
M_mere charitaiem (Cant. VIII).Ipse quoque Christus dinis , quoniam tnagna facia csl vehemenler(Apoc.
«e per prophetam niortem morlis appellal: 0 mort, xvi), quanto magis blasphemabunl in inferno ho-
.nquit, ero mors lua, morsus tuus ero inferne (Osee mines Deum propler incendii eruciatum, qui vehe-
TIU). Mors nalurse separat corpus ab anima, mors menlior quidem erit quam possil eiiam cogitari.
•culpseseparat animam a Deo, mors gehennsesepa- •Reete crgo prophela dixit: Neque infemus confi'e-
ral animam el corpus a gloiia, mors gratiaeseparat bitur tibi, neque mors laudabil te (Isa. XXXVJH).
corpus a mundo. In prima morte plerumque non Non tr.ortui tattdabunt te, Domine (Psal. cxm;
est, in secunda vix est, in teriia nunquam est, Eccle. x\n). Nam a morluo, tanquam ab co qui
qui Dei memor sit ad salulem : in quarta vero, B non esl, perit confessio. Duplex auiem in Stripiu-
semper esl homo Dei memor. Quia ergo in corpo- ris confessio legilur : una peccatoruro, allera pra_-
ralis mortis ariicu~o,iionnunquam est tanla doloiis coniorura. De isia dicitur : ConfileminiDomino in
acerbitas, lanta moleslia passionis, quod moriens ciihara el in psallerio dccem chordarum psalliteilli
in tanlum memoria privetur, ul nulloium valeat (Psal. xxxn). De illa autem : Confitemiuiallerittrum
jneminisse, licet non sit de aliquo desperandum, peccala , vestra (Jac. v). Licet ergo non sit praeco-
donec fueril in vita , tulum tamen non est, ad su- niorum confessio in inferno, esl iamen in eo con-
p.emum mortis arliculum pooiiilentiamdifferre; sed fessio peecatorum, sed infruciiiosa p.'iiilus ct inu-
tunc securum est homini poenilere, cuni praevalet lilis, sicut Sapiens prolestalur : Gemenlespim an-
ipse peccaie. Dimtllat ergo dubium etrelineat cer- guslia spiriltts clicent inlra se pwnileniiamagenlcs :
tum qui \ult a periculo liberari. Sic de spiiituali Erravhnns a via verilutis el lumen jusiitim tion luxil
morle debet intelligi, ^aorf non sil in morle qui tne- nebis. Quid profuit nobis snperbia, aul diviliurum
mor sil tui; quoniam tanta est criminis ohstina- jactaittia qnid conluhl nobis? Transterunt omniailla
lio, ut peccator clesperans devenia,\ix unquain tanquam timbra (Sap. v). Talia, inquil, dixerunt
de Deorecordeiur ad poenitenliam, quem a §e con- „ in inferno hi qui peccaverunt. Eigo confitehuulur
temnendo projecit per superbiam. Juslo quippeju- ad po-nam, sed non eoiivcrleiUur ad veniam. Jti-
dicio lali animadversione pnnitur peccalor, ul rao- siuro eniin est.ul qui noluertint cum poteruiit,
riens obliviscalur ipse stti, qui dum viveret, obli- cum velinl, non possint. Proplerea dives ille, qui
tus cst Dei. Caeterumde morle gehennali sic poiest ciuciabatur in flamma , dicebal ad Abraham : Rogo
ct debel intelligi, quod non est in moric qui memor -te, pater, ul tnilias Lazantm in domum patrh tnei;
sit Dei, quoniam in gehenna non est recordaiio ad hobeoenitn vero quinqtiefralrcs, ttt teslelur illis, n*
salutem, sed polius ad lormenlum : quia danin.iii el ipsi veniant in hnnc locum lormeniorttm.Cui cum
maledicent Altissimo el blasphemabunt Excelsum , Abraham respondisset: Habent Moysen et prophe-
conquerentes eum esse malignum, qui creaverit ias, audiant illos ; subjunxit : Non, paler Abraham,
illos ad pcenam et liunquam incliiielur ad veniam, serf si quis ex morluis resurrexeiil, credenl
(Luc.
optanles illum omnino non esse, per quem con- xv)). Agchat et ipse pcenitenliam in inferno, sed .
queruniur se tam infeliciter esse. Et ideo merito quia cognoscebat illam iiiulilem , logabat ul an-
subditur : In inferno autem quis confitebitur libi? lmnliarelur hoc fratribus suis, quatenus agerent
In sacia Scriplura infernus quandoque dicitur mi- poeniteiitiam in hoc sseculofrucmosam, ei ideo non
seria prsesenlis vitae, unde : Pericula inferni inve- D de futuio, sed de piaeterito pcenitens isie ait:
nerunt me (Psal. cxiv). Quandoque viliorum pro- Laboravi in gemitu meo, lavaboper singulas tio-
fundum, unde est illud : Descenderuntin infernum cles leclutn meum, laciymh meh stralum meum ri-
vivenles (Num. xvi). Quandoqne ipsius qui nahit e/abo.
alios ad iiiteritum, unde : Dolorea infetni circum- Laboral justus in eorde, lanoiat m ore, labornt
dederunl me (Psal. wii). Quandoque hiatus lerrse, in opere. De primo : Laboravi in gemilu meo; de
unde : Dhrupla est lerra in compedibuseorum de- sectindo : Laboruvi clamans, raucw factw sunl fau-
scenderuntque in infernum vivcnles (Num. xvi). ces tnew, dum spero in Deum meum (Psal. Lxvnf);
Quandoque locus po_iiarum, undc : Infernus subler de tertio : Lubores manuuin tuarum , quia mandu-
conlurbalus est in occursumadvcntus tui (Isa. xi\). cabh, beatus es el bene ttbi erii (Psal. cxxvn). Deus
Cujus duae sunl partes. Inferior et superior, propler auiem laborare dicilur per palientiam , ut cxspe-
quod dicittir : Eruisii animam meamex infento in- cletad pceniientiain; unde: Facia sunl mihi tno-
feriori (Psal. LXXW).Superior dicebatur limhus in- lesta, laboravi suslinens (Isa. i). Diaholus vero la-
ferni, vel sinus Abrahae, de quo dicit Job : In hif. borat per fraudulentiara, ut pettrahat ad nequi-
temo descendai viima meu (Job xvn). InferiOr au- liam; tinde : Sub tingua ejus labor et dolor (Psa). x).
997 COMMENT.IN VII PSALMGSPOENITENT-.— PSAL. I. m
Est prseterea lahor mundana» peregrinationis, de A gulas noctes, id est per singulas culpas. Pro sin-
riio legitur : Homo nuscitur ad laborem, el avh ad gulis enim culpis debej pcenitens singulas hostias
volatutn(Job v). Labor humansc transgressionis, de immolare, ut juxla legem divinam , dignum offeral
quodicilur : In laborehominumnon sunt et cum ho- pro peecalo sacrificium, illud ulique, de quo dicilur :
tninibus non flagellabunlur(Psal. LXXII).Et labor Sacrificium Deospirittts conlribulaius (Psul. i.) : in
sempiternsedamnationis, de quo sciibitur : Labo- uuo singula inicstina hostise abluantur. De talibus
rabitin wlemum-etvivet adhuc in finetn.Deraro et noctibus legifur : Qui dormiunt, nocte dormiunl, et
modico gemilu non dixisset : Laboravi in gemitu qui ebrii sunl, nocte ebiii sunl {lThess.\). Job
-tneo, serf de diuturno el conlinuo (Psat. XLVIII). (cap. III) : Noclemillam tenebrosuslurbo possideat.
Quia non laborat in gemitu, qui protinus ridet et Nox in qtta dictum esl: Conceptuiest Iionw.De hu-
gemet profecto non poenilens, qui pcenitenliam jus lecto dicilur : Si dixero : Consolabilurmelectu-
>non.lenens-, sed magis deiidens, de gemilu ad ri- lus tneus , et relevaborloquctibtnecumin sirulu tneo,
-sum proeedil. Ille vero laborabal in gemitu, qui terrebis me per somnia , et per vhiones hoirore con-
dieebat : Tota die conlrhlutus ingrediebar, rugie- cutics (Job \n). Mullis ctiam et aliis modis dicitur
bam u gemiiu cordis mei, el dolor tneusantejue est leclus hominis. Otium conlemplaiionis, unde : Duo
seinper(Psal. xxxvn). Sane columba gemitum ha- " erunl in lecio uno, unus ussumetur, et aller relinquc-
het pro cantu. £t lu , pcenilens anima, si vis esse tur (Luc. xvn). Mundana prosperitas, unde : lnlec-
«olumba , ui carcas felle peccali, pro canlu gemi- tulo tneo per noctesquwsiviquem diligit anima mea
Xuin habcas, pro risu mcerorem. Porro duo sunt (Cant. m). Corporalis infirmilas, unde dirilur : Do-
Jiecessaria poenilenii, utintus gemal et foris fleai. tninus opemferal illi super leclum doloris ejus (Psal.
Propter quod cuni dixisset: Laboravi in gemitu iv). Carnis voluptas, unde : Lascivilis in lecf.sebur-
meo, slalim adjtmxit: Lavabo, id cst .perfundam neis (Amos vi). Negligcntiselorpor, unde : Ponutn
lectum meum materialem per siugulas noclesel lera- cum in leclo, et omnis qtti fornicutur cttm ea (Apoc.
poiales, ipsumque slralum tneum rigabo lacrymis n). Haereticorum doctrina, unde : Inlexui funibns
weis, non soltim inicrioribus , sed eiiam exleiio- leclum incum(Prov. vn). Infcrni profundilas, unde :
xibus. Sane non semcl est Ilemlum, sed saepe.Pro- In lenebris stravi leclulummeum(Job xvn). Ilic au-
pier qund ait : Lavuboper singulus nocles lectum tem lectus accipilur pro secreto conscientise, vcl
tneum.Nec modice est flendum, sed multum; pro- voluplale carnali. Sane sicul septem sunt dics. id
pter quod addit • Lacrymis mcis slratum tneumri- est seplem tlona Spirilus sancli, quibus vita spiri-
gabo. Ubi eiiim irrigaiio, ibi humoris est alun- lualis perficilur in clarilate virlulum : ila seplera
danlia. Neque dicit: In noelibtis, sed per nocles; sunl noctes, id esl septem vilia principalia, qtiibus
ncc per aliquas, sed per singutas; ut ostcndat se carnalis vita peragitur in tcnebris vitiorum. llli si-
conliuuum et diuiinum flelum hahere , illorum du- gnificanlur per septem lucernas in candelabro la-
ritiam reprehendens, qui vix aul raro possutit s.d bernaculi (Exod. x\v), ct per scplem oculos in la-
Saxcum enim uno Islse '
lacrymas emolliri. pecius, lapideum pide (Zach. 111). signilicantur per scptcm
cor, et ferreum hahet is animum , qui pro se non genies de terra promissionis cjeefas (Dcut.vn), ct
tam in corpore morituro, quam forsan in raente per septem spiritus ncquiores, qtios immundus spi-
jam mortua , gemitus non producit, suspiria non ritus assumpsit (Luc. n). Ergo lavabo per singulus
emitilt, el lacrymas non effundit. Sciat ergo se cul- nocleslectummeum.Tiiplex est Ia\acrum, in aqua,
pabiHter durum, el dttre culpabilera, qui corpora- in lacrymis et in sangiiine. De pnroo I.gilur : Mi-
lem amici sui morlem deplorat, et spiritualem ani- sit Chrhtus aquumin pehim, el lavil pedes dhcipu-
msesuaemortem non deflet. Attendc pcenitcnsillius lorum (Joan. xuij : quia nisi quis renalus ftterit ex
lacrymas peccalricis , quse slans retro secus pedes aqua et spiritu sancto, non poiest inlrare in regnum
Domini Jesu, lacrymasrigabal pedesejus, et capillis Dei (Joun. m). De secundo hoc dicitur : Lavaboper
capiiis sui tergebai, et lu fac similiier, si \is audire D singulas noclesleclum meum. Et alihi : Si abluetil
cum illa : Dimiltunlur libi peccata lua [Luc. vu). Domimtssordem filiaruin Sion , et banguinemJem-
Licel aulem non soltim in nocie sit lacrymanduni, suleni luvetit in Spirilu judicii, el spirilu atdoris
sed eliam in die: ideo lamen dicil, Per noctes, et (Isa. iv). De teitio in Apocalypsiscribitur : Isli sunt
'
non : Per dics : quoniam abundantius et frcquen- qui veneruntcx tnagna tribulaiiune , el laverunt sto
lius solel homo lacrymari per noctem, quando solus Itts suas, et dealbavcrunleus in sanguineAgni (Apoc.
esl in abscondito, quam de die, quando cum multis \n). Etiterum : Qui lavit nos a peccuih noslrh in
C£tin publico : cum et in nocte quiescat a tumullu sanguine suo (Apoc.i). Primum el ulliinum, sine
remolus, in die vero laboret in slrepilu conslitulus. medio parura valent; quia nec Laptismus, nec ma--
Per noctera quoque intelligilur culpa, qusemcntem tyrium sine poeniteniiavalent a;l salulcm, cum 11011
obtenebrat, et obscural caliginepeccalortim. Cl per remittaiurimpoenilenii peccatum, originalidunlaxat
iectum intelligilur conscienlia , in qua doimil spi- exceplo, quod sinepo_niteiilia panulisdimittilur in
ritus, quando quiescil ab inquieiudine viliorum. baptismo ; quia sicut in regcneralione , sine con-
Dicit ergo : Lectum meumlavabo , Jd esl niuinlaho sensu dimiltitur transilque reatus , donecpenitus
\_at. inundaboj coiiseientlam mcam : per sin- dimitlafur. Sed quia non dixcrat quibus lavabit Ic-
0.§ iNNOCENTIIII VkVM OPUSCULA DUBIA. iOCO
ctuni, sic dcterminat subdens : Lacrymis slratum i sufficit, quod homo confitealur n geiiere, se niiiVia
meum rigabo. Stinl Iacrymsedolenlis et pceniteniis, commisisse peccala, sed opoiiet ut descendat ad
lacrymse compatientis et diligentis, lacrymse con- speciem , ut de singulis conterantur, maxime quo-
tempiaiitis ct exsullantis, lacrymse imprecantis et i'!im potest per inquisitionis studium recorduti.
desperanlis. De primis logitur: Flevit Ezechias flelu C-Cferumdisiingui polcsl inter lectum et stratum ,
tnacjno,el dicium est ci: Audivi oralionem tuam. et ut per leclum, in quo eorpus cum deleciatione quie-
vidi laciymas tuas, el cccesanaviie (IV Reg. xx ; scit, voluptas corporis designelur: per slraium vero,
Isa. xxxvm). Mulier quoque quweral in civitate pec- in quo pannorum congeries cumulatur, intelligatur
catiix, iacrymis cwpil rigare pedes Domini, et capil- cumulus peccatorum : ut per lacrymas pcenitenlisa
ih capilh sui tergere, et dictum est ei : Dimissa diluatur et deleaiur multiludo peccaminttm, et vo-
sUnt.f'» peccala tua (Litc. vn). De secundis lacry- luptas peccandi. Ideo v.erodicit, Per singulas noctes,
mis legitur, quod Jesusui vidil Mariam plorantem, et non dicil : Per singulos dies, ut innuat quod dies
•e.Judwos qui venerant cum ea plorantes, fremuit el et noctes palialur aliernalim. t}ui enim modo veri-
tutbavit seipsum , et lacrymatus esl. Dixcrunt ergo talis luce perfunditur, et niodo iniquitatis caligine
'Judwi: Ecce quomodoamabat eutn (Joan. n). Joseph obscuratur, tanquam inter dies et noctes alterno
quoque cum amplexatus fuisset in cottum Renjumin „ commutaluraffectu : vcluti nocte sustineat, si caine
fralris sui, flevil, iilo simililer flente super collum serviat legi peccati : diem veio prospiciat, si mente
ipsitts (Gen. XLV).De terliis lacrymis inquit Pro- serviat legi Dei (Rom. vn). Tanquam igiturnon suf-
phela: Fuerunl mihi lacrymw mecepanes die at nocte, ficiat, quod dixerat de praeteriio ; Luboruvi in ge-
quando ingrediar in locum labernaculi, ambulabo miiu mao, adjungit prolinus de fuluro, ut profectum
vsque ad domum Dei (Psat. XLI). Tobias quoque poenitentis oslendat, qui de gemitu procedit ad la-
cumuxore osculalus est filium, et cwperunl.amboflere crymas, et de Iacrymis ad confessionem
prw gaudio (Tob. xi). De quarlis ail Dominus: Mil- Turbttius est prw ira ocutus meus, inveieraviiiile?
tite eum in lcnebrus exleriores, ubi erit flelus el siri- omnesinimicos meos.
dor dentium (Matlh. xxn). Et alibi: Flebuni elplan- Redde singula singulis : Lavabo per shtgulas
gent se super eam omnes reges terrw, qui fornicati twcles lecium menm; quia inveleravi htlcr omnes
sunl cum illa et in deliciis vixerunl (Apoc.xvm). inhnicos meos. Lacrijmh stralum metim rigabo; quia
Porro, abslergpt Deus omnem lacrymam ab oculis lurbalus est prw ira oculus meus. Nolandum vero
sanctorum, el jam noh eril uttra, neque Iwclus, ne- quod estpcccatum obreplionis, quo cilo deserimr,
que clamor, sed nec tilius dolor, quw priora abierunt eleslpeccatumcoiisuetudinis, qtio diulius frequen-
(Apoc. xxi). Ergo beati qui lugent, quoniamipsi con- C i tatur. Utroque modo dolet poenitens se peccasse";
solabunlur (Multh. v). Eunies ibanl et flebanimillen- per obreptionem, propter quod ait : Turbatus csi
tes semina sua. Venienlesaulem venientcum exsulla- prm ira oculusmeus.Nam ira quando dicitttr bre\is
tione, portanles manipulos suos (Psal. cxxv). Csete- furor secundum illud : Sol non occidul super ir_s~
rura qni Iwiuniur cum tnalefecerint, et exsullant in cundiamvestram (Ephes.lv) ; et per consueludinem,
rebus pessimis (Prov. n) : qui lenent lympanttm, et propter quod addit: Inveteravi inler omnesinhniccs
citharam, eCgaudeni ad vocem organi, sedinpunclo meos; nani \etuslas ex diulurnitate procedil. Ocu-
descendunl ad inferna (Job xxi), eorum rhus.dolore lus ergo meus, videlicet intellectus, seu ratio, vol
mhcebilur, et exlrema gaudii lucius occupabit(Prov. iiueniio, lurbatus est prw ira, \el a furore, quod
xi\). Lucrymis ergo meh sliaiummeum rigabo; quia idem est: quoniam ira viri justitiam Dei non opera-
lacrymse abluunt conscicntiam a sordibus peccafo- titr (Jac. 1); ei :
rum, quse quanlo amariores sunt posnilenli, laiifo Impedit ira auinium ne possit cemere verum.
dulciores sunt indulgenii. De talibus lacrymis alibi (liORATIIiS.)
legitur, quod Pelrus egressus foras flevit amare De his oculis L>gilur: Revelaocutos tneosfet con-
(Multh. xxvi). Item : Angelipucis, id esl sacerdbies . siderabo mirabilia de lege tua (Psal. cxvin). Oculi
orantes pro pace, amare flebani(Isa. xxxiu), secuii- sapienlh in capite ejus ( Eccle. 11). Et : Si oculus
dttm illud : Inier veslibulumet allure plorabant sa- luus fuerit simptex, tolum corpus tuum lucidum erit
cerdotes et mhtislri Domini (Joel n). Nam labia sa- (Malth. vi). Tales oculi quandoque turbanlur prae
cerdotis cuslodiunt scientiam. Angelus-enimDomini ira propria, et interdum lurbantur a furore divino :
exerciluum est (Malac. n). Anna quoque Iargiler quiadum peccator prse ira propria solemjustilisB
flehat araaro eorJe (I Reg. i). Lacrymis ergo intc- non sinitur contemplari, a furore divino,justo qui-
rioribus, id est amaritudine pa_nitenli_e, stralum dem judicio, in praesenli tenehras interiores, id est
theum , videlicet sensualilatem , rigabo, ut ferlilis caecilalemmenlisincurrit, inreprobum sensum da-
fiat, qusepiius arida crat ,-ul inigata dignos poeni- lus, et in fuluro tenebras exteriores incurret, quo-
tenlise fruclus producat, quaearefacta spinas et tri- niam tolletur impius, ne videat gloriam Dei : quia
bulos germinabai. De hoc stratu alibi diciiur : Uni- Deus hubitttlluceminaccessibilem(I Tim. vi), exira
versumslralum ejus vcrsasliin infirmitale ejus (Psal. quam penilus erit impius in futuro, ex toto sepa-
XL).Ex hoc vero quod dicit : Lavabo per singulas ratus a Dco : ct ideo tenenrse illae dicunlur exte-
noctes leclum meum, colligitur evidenler, quod non riores, quia faciunt homines penitus exira Iur.ero.
JOOi COMMENT.IN Ylf PSALMOS PGENITENT.-PSAL. I. 10»«
Nonscram auiem pcrobrcptioncm -qunndoqucdell- ,\ vit iiiiniicos, non lamen desperal, scd corrcjilus et
qui, verum etiam per ronsueliidinem saepepeccavi; ^xaudilus a Domino dicil illis :
(jaoniam inveteravicx Ionga constieludinc inter om- Disccdile a me omnes qui operamini iuinuilatm
uesi; imicosmeos.Certe dum anima in hoc soeeulo quoniamcxaudivil Dominus vocemfletus mei.
peregrinalur a Domino, mullos ct magnos patilur Quasi dical : Ego sum separatusa vobis.clsinon
inimlcos de quibusIegilur - Facli sv.nlinimiciejus in alhuc loco, j:mi tamen voto, etsi nnndum corpnrc,
capile (Thren. i). Nam inimicalur ei mundus el jam tamen corde. Non enim possumus in boc mundo
raro,dsmon et honio.Munduscumelementis, unde: neque debemus corporalilcr separari prprsus a ma-
nierito peccalorum
Pugnabil orbis tcrrarum conlra insensatos ( Sap. v ). lis, nisi duntaxat ab illis, qui
Caro cum sensibus, unde : Mors ingredilur per suorum per exconimuiiicaliomsscnlcnliam abEccle-
eibum sumere, se-
fcnestras (Jcr. i\). Oculus animam depraidalur sia ssinlpr.TCisi,cum quibus nec
riebemus: alioqui, sccun-
(Thren. 111).Daamoncum viliis, unde -. Non esl tundum Aposloli verbum,
nobis eolluctaiio adversuscamem el sanguinem, sed dam quod i!cm Aposlokis ait, opoileretnos de hoc
ndversusspirilualia nequilimin caalestibus,adversas mundocxirc (ICor. \ ). Nam cl Dominus prsecepil:
tcctores mundi tenebraruni harum (Ephes. vi). Ho- Nolite eradic re zizania, nesimul eradicetisel triti-
mo cum bcstiis, unde : Cum insurgerent hominesin B cum.Sinite ulraque ciescereusquead messem(Malth.
XIII). Inle.im ergo antequam area ventilelur, qu:a
nos, forle vivosdeglutissentnos (Psal. cxxm ). Po-
suenmt mortalia servorumtuorum, escas volatilibus grana misla sunl cum paleis, ct zizauia cum fru-
carnes sanclorum mento, bonos oportet esse cuni malis. Unde Lot
cccli, tuonnn bestiis lerrai (Psal.
i XXVIII babitabat in' SoJomis, et Job erat iu lerra Hus :
). Iniinici crgo sunt «'remoneset Iiomines,
vitia et pcccata, niundus et earo. De quibus legilur: sponsus quoque dicil ad sponsam in Canticis . Stc-
hiimici noslri dcriserunt nos ( Psal. IAXIX). Con- ut tihu n inler spinas, sic amica mea inler ftlias
Cent. et ipse Chrislus cum puLli-
fvndanlur el revereanluriaimici mei (Psal. xxxiv ). (canis etn). Quaproplermauducabat
Inimicos meos dedisti mihi dorsum. Pcrsequar ini- peccatoribus (Luc. v ). Ciete-
micos meosel comprelicndamillos (Psal. xvn). Por- ium etsi jusli non debcanl in boc mundo corpoia-
vo siculi diabolus esl inimicus virlutum, de quo di- ];ter ab impiis separari, quantum adgeneralem com-
cilur : Quia inimicus homo supcrseminavit zizania muiiionem,quaiidolamen sinescandalo potestlieri,
Mallh. ila Deus vitiorum est separari dcbent ab aliis, quanlum ad familiarem
( xni), inimicus, qui a
de se dicit^ Inimicus ero inhnicis luis (Exod. xxm). cobabilationem; quia mo:es conviclu formanlur, et
miliiiaest vila hominis corrumpuntbonosmores colloquiamala (I Cor. xv ),
Yereigilur superterram (Job C
\n ). D;cit itaque pocnitens : Inveieravi, hoc esl de Uvaquecompacla livoremducit ab uva.
Pvopterquod dicitur : Cun sanclo sanelus eris, ct
longa eonsueludine peccavi, inler omnes inimicos euminnecenteinnocenseris
me et ad -{Psal.xvn). Et alibi le-»
KICDS, undique persequentes, malum tra- : Cum hominibus operanlibus iniquitalem, et
gitiir
hentes, jam lurpis et inutilis factus : a simiii vete- noncomnmnicabocuni eleclis cormn PsaL CXL
ris vestis, quse nec usui est, nec decori. 0 quam Ilcm : ( ).
Eletji abjectus essc in domo Dei mei magis
gravls est vetustas peccati, quam grave velustatis quum habilare in tabemaculis pcccalorum (Psal.
peccalum, ex qua culpa quasi verlilur in uaturam Lxxxiii). Semper crgo spirilualiter, el aiiquando
et natura quasi transit in culpam. Est aulem velu- eliam
coiporaliter separabunturomnino. Dicit itaque
fitas corporis, vetustas sensualitatis, vetustas ratio-
poenitens jusliiiea'us a Deo: Discedite a me omnes
nis, vctustas coiisueludinis, velustas ignorantiae, qui operaminiiniquilalem,quoniam Dominusexaudi-
veluslas culpaj, vetustas legis, vetuslas vita?, vclu- vil vocemflelus mei
stas lemporis et velustas selernitatis. Ezaudivil Dominus Dotni-
De vetuslate corporis legitur : Omncssicul vesli- nus oralionem menm deprecalionemmeam,
assumpsit [al. suscepit].
menlumvelerascent( Psal. ci), de vetustate sensua- Pro tribus oravcral in piiino tcrnario, pro po3na
litatis babetur : Yetus homo noster cum illo affixus D videlicel
amovenda, pro piaga cui anda, ct pro mora
est (Rom. vi), de veluslate rationis accipltur : Quo- tollenda.
Super his trinus segaudet a Dominoexau-
niam tacui, inveteraverunt omnia ossa mea (Psal. dilum diccns : Exaudivil Dominus vocemfletus mei,
xxxi),de vetustale consuetudinis item Iegitur : De- Dominus crationemmeam assnmpsit. Esl fletus in
ponileveleremhominemcumaclibussuis (Epkes. iv), corde, fle us in ore, fletus in opere. In corde ciun
de velustale ignoranfiffi dicitur: Velus error abiil dolore, in ore cnm olamiore, iu
operc cum labaic.
de
(Isa. xxvi.), vetustale vila: legitur : Nemomillit De primo legitur, quod cum Anna esscl amaro ani-
vinum novumin tttres veleres(Luc. v). De vetustale mo, flenslargiter, oravil Dominum ; loquebatur au-
cixlpajitem legitur: Inveteraledierummalorum(Dun. lem in corde suo, et vox penilus non audiebalvr
xin). Devetustate legis scribiiur : Non in veiustale (I Reg. i). De secundo legilur : Vox in Rama
liltera, sed in novitalespirhus (Rom. vn), de vclu- audita esl, ploratus et ululalus mullus, Rachelplo-
slate temporis dicilur : Velusiissimaveterumcome- rans fiiios suos, noluit consolaii (Matth. n). De ter-
detis (Levit. xxvi), de vetuslale seleinilatis narra- tio Iegitur : Mulier qu<e eral in civitale
pcccalrix
tur : Vetus dierum sedit, et libri aperti sunt (Apoc. stans relro sccus pedes Domini Jesu
iacnjmis ccepil
xx). Lieet autem peccator iste inter suos imctera- ligare pedesejus, et capiltis capith sui tergebat (Lvc.
PATROL.GCXVJI. 32
1003 INNOCEKTHIII PAM OFOSCULADUBIA 1004
uiJ.Quidam prsenimia loctitiasa-peploians dc qua- A est tibi, ernbescere noschisti (Jcr. m). Eliseus
l.bus lcgilur, quod Tobias data manu puero, occur- quoque dixit ad Joram regem Israel: Vivit Dumiaus
rtt obviam fdio suo, et suscipiensosculalusest eum exercituum, in cujus conspeclu sto, quod si non
cum uxore sua, cl cceperunl amboflere pra' gaudio vullum Josaphal regis Judwm erubescerem,nec at-
(Jobx). Sic J.Jseph videns palrem suum Jacob tendissem quidem le nec respexissem(f V Reg. m}.
irruil super collum ejus. et inter amplexus flevit, di- Nam ut Sapiehsproiestatur, est confnsio^adduccas
xilque paler ad eum : Jam Imtus moiiar, qnia vidi gloriam, et est confusio adducens ignominiam(Eccli.
faciem luam (Gen.XLVI).Porro et prse nimia lselilia iv). Hinc etiam alibi lcgitur : Ei ubesceSidon uit
el prse nimia tristilia quidam non possunt inlerdum mare (Isai. xxin). Oj>lat autem, ut conturbenlur,
continere voces a fletu, unde legitur quod Joseph secundum aliam litteram, vebementer, qualenus
ultra se cofnberenon poterat, elevavilqnevocemcum conlurbalio sit non solum ingens, sed ^ehemens,
fletu, quam audierunl JEgyptii, omnisque domus id est vse adimens, lioc est selernam damnationem
Pharaonis, et manifesiavit sefiatribus suis (Gen. ascitens, quia nisi talis el tanla sit contuibatio
X<LV), David aulem ascendens in coenaculumponao, pconilentis , ul sufliciat ad avertendam posiiaia
flevit et clamavit voce magna : Fili mi Absalon, aeternam, atterit pioeul dtibio, sed non coiiterit;
Absalon fili mi, quis mild tribuat ul rgo moiiar !) pceiiam infeiens, sed veniam non iinpendens. Sunt
pro le? (II Reg. HI. ) Prius crgo po?nilens nimis enim hic duo paria iuter se, ul gehennalis poeine
<irislisaiebat: Lacrymis slratum meuin rigabo. Nunc debiturn reniillaiur, «t eriminalis culpse vinculum
aulem nimis Iseluseffalur : Exuudivit Domviusde- relaxeiur. Opiat efiam ut a^rtanlur retrorsum,
precationemmcam, Dominusorationemmeamassum- quatenus sicut de •wrlutibus-cori uerunt in ^itia,
psit. Quia ergo Dominus prenilenliam suam mise- mala opeia excrcendo,-'ila de vitiis redeant ad
ricorditer snscipiens examlivit, optat, ut ejus exem- virtntes, bona merita operando : quia non senipcr
plo inimiri poeniteant duplicilcr ita dicens : dimittitur tota pcena, quoiies remittitur tola eulpa.
Erubescant et conlurbenlur vehementeromncsini- Per hoc aulem quod ait- Valde velociler, ostend:t
mici mei; averlantur [al. convertanlur -elerube- quod r.on est conlessio aiiquatenus differrnda:
scanl] retrorsum, et erubescant valde velociter. quia peccatum quoil per pcenileiiliam non diluilur,
Conlurhenlur in corde, per contrilionis duloreni, mox ad aliud pondere suo trahil, cuin sit ipbum
erubescani in ore, per confcssionis pudorem, aver- diflerre, peccare. Nescilis, inquit Dominus, diem
iantur retrorsum in operc, per satisfactionis labo- nequehoram (Matth. xxv). Vceauiem prcegnanlibus
OTi. Et ivpelit ilertim : Erubescant: quoniam et in ,P xl nuirtenlibus illis diebus (Luc. xxi). Prsegnantes
recordatione facinorum debet intus erubescere sunt, qai celanl peecatum conceptum in corde.
Deum, et in confessione peccaminum debet foiis Nulrientes sunt, qui fovent peccatum generaliim
eiubeseere -liominem:-quoniam erubescenlia con- in.opere, quibus erit vse, id esl damnatio ilLs die-
fiientis pojna est non modica pcenitentis ' ct -pudor bus. Polest etUm hoc intelligi diclum non opiantis
confessionis, pars esi non minima salisfactionis. aflectu, sed spirJiu prcphetamis. Qnasi dicat: I)o-
0 cuin quanlo rubore coram altero confitetur, quod minus exaudivil me, sed omncs iniiiiici mei eru-
quis absque magno pudore nec intra se medilalur. bcscant et conlurhentur, id est .conliirbabuntur et
Sed amplius debet erubescere corani Dco, cuncta trubescenl, non utique iu praesenli, ubi niali Lonos
cernenle, nefandas turpiludines exercere, quam derident, sed in fuluro, ubi mali erubescentes de
coram homine qusedam audienle paraelas tiirpitu- se, dicenl de bonis : Hi sunt, quos aliquando Im-
dincs revelare : quamvis eas illi revelrs, non ut buimus in derisum et m similitudinem tmproperii.
homini, sed ul Deo. Erubescanl crgo de peccalis Nos insensali vitamillomm msihnabamus insaniam,
suis ad poenilenliam, quoniam clsi qusedam eruhe- el flnem illorum sine honore. Ecce quomodocom-
scentia sit mala, de qua Dominus ait: Qui meeru- putati sunt inter filios Dei, el intev sanclos sors ilto-
buerit et meossermonescoram hominibus,huncFilius D rum esl (Sap. v). Videutes aulem turbabuntur li •
hominiserubescet coram angelis Dei (Luc. ix). Ec: niore horribili, et mirabunlur in subitalione salu-
Tunc incipies cum rubore novissimum locum lenere tis. Erubescanl autem valde velociler, quia cum
[Luc. xiv). Hsec tamen erubescentia bona est, de dixerint: Pax el securJlas, lunc repenlinus sttperve-
qua dicit Apostolus : Quem ergo fructum liabnislis niet interitus, et calamitas irruet improvisa (Thess.
tunc in illis,in quibus nunc erubescitist (Rom. vi.) v). Sed hic iinis Psalmi reducitur ad princpium,
Et proplieia improperal illi, quse noluerat erube- quia quod in prineipio a se flagitat amovendum, in
scere de peccalis : Frons, inquit, mereiricis facta line prssdieil reprobis irrogandum.

Tilulus secundi psalmi posnitentialis falis est: Intellectus David. — Tituli hujus
cxplicalio.

Titulus iste non indiget alia expositione quam exponetur, cui psalmus alludit, non solum senlen-
psalmus, quoniam iu exposilione psalnii limlus tia, sed sermone, ibi maxime ubi dicitur : Intelli-
IOOS . COMMENT.IN VII PSALMOSPOENITENT.— PSAL. II. 1000
clum tibi dabo, el instiuam le. Noliie fieii sicut A Qui amal animam suam, perdet eam; et qui odit
equus et mulus, quibus non est inlelieclus. Princi- animam suam in hoc mundo, in vilam mternamcu-
paliter autem de gralia et misericordia Dei agil; stodil eam (Joan. xn). Iiem : Mea doclrina non est
unde Apostolusad Romanos (cap. iv), ex ipso sumit mea (Joan. vn). Et: ln iudicium ego veni in hunc
gratiseargumenlum adversus illos, qui de operibus mundum, ul qui non vident, videant; el qui vident,
gloriantur bonis, el merila jactant, dicens, bealilu- cmci fiant (Joan. IV).Relrahit ergo a carnali, el ad
dine.il esse illius hominis, cui Deus fert acccplo spirilualem attrabit intellectum , quem accepit
justiliam, sicul ail Prophela: Reali quorum re- ab illo, qui etiam dat gallo intelligentiamprudentise
missmsunt iniquilates, el quorum lecta sunl peceala. inlellectus ab sevo (/o&xxxvin).
Inclpit ergo a bealitudine vise, et desinit in beati- Psalmus iste secundum translationem nostram
ludine palrise. Inchoalur a gralia, et terminatur in tredecim habet versus, qui ad Trinilalis mysterium
gloria. Unde cum In prinripio Psalmi dicatur: et legis dccalogum referunlur, fidemet operationem
Beali, guorum remissmsunl iniquitates, in iine con- ad bealitudiiiem necessarias exprimeutes. Nam ju~
cluditur " El glonamini omnes recli corde. Iliud slus ex fide vivit (Ilabac. n), et fides sine operibus
autem considerandum occurrit, quod islorum se- morlua est (Jac. 11). Porro secundum aliam trans-
ptem psalmorum duo sunt, quorum uterque spe- " lalionem quatuordecim versus habet, legein et
cialem litulum sortitur a feria, videlicet, primus Evangelium designantes, proplerdecem legis man-
el terlius : item duo sunt, quorum uterque pro- data et qualuor Evangelia, ut ostendalur quod
prium lilulum habet a conlinenlia, videlieet secun- intellcctus quem babel David, id est pcenitentes in
dus et quintus; rursus, duo sunt, quorum uterque hoc psalmo, el Evangelio consonat, et legi concor-
singularem titulum obtinet ab.liistoria, videlicet dat. QuaJripartitus autem est iste psalmus. IQ
quarlus et septimus. Solus denique sextus cum prima parte pceisilens primo commendat in Deo
caeleris canticis graduuoi tilulum legilur habere misericordiam el graliam. Graliam, ex qua Deus
communem. Cseterum cum David super senes se gratis vinculum culpse dissolvit, et miaericordiam,
inlelligere fatealur (Psal. cxvm), videlur profecto, ex qua misericorditer poense debitum dimitltii,
quod psalnius isle, eui prsescribitur inlellectus ostendens quid inde proveniat, id est bealitudo.
David, profundum contineat inlelleclum , illum Unde prscmitlit: Beati quorum remissm sunt ini-
utique, de quo Verilas ait: Spirilus esl qui vivifi- quitates. El: Bealus vir cui non imputabit Dominus
crd, caro non prodest quidquam (Joan. vi): spiri- peccatum. Secundo reprehendit in se negligentiam
tualem videlicet, non carnalem. Sicut enim spiiilus r et superbiam; negligentiam, ex qua peecala sua
\ivificat carnem, sic inlellectus \ivifieat litleiam, diu male subticuit, el superbiam, ex qua merila
qase sine spirituali jacet mortua intellectu. Imo sua diu male ciamavit, ostendens quid inde
plus dicit Apostolus : Litlera occidit, spiritus aulem provenerit, id est inveteratio, uude subjungit:
vivifical (II Cor. m). David enini quasi contranas Quoniamlacui, inveteraverunlomnia ossa mea, dmn
et repugnantes sententias in hoe psalmo proponil, clamaroa tota die. Tertio cirea se vindictam ex-
ut carnalem oceidat, et spiritualem viviflcetintelle- aggerat, quia manus Domini aggravatd esl super
ctum. Ait ergo : Beati, quorum remissm sunl ini- eum : et miseriam : quia conversus est in mrumna,
quitaies, et quorum lecla sunt peccata. Si sunt re- oslendens quid inde sequatur, id est afflictio, quia
missse, quomodo lectse; aut si tectae, quomodo re- configiturspina. Unde subinfertur : Quoniamdie cc
miss<e?Rursus : Quoniam tacui inveleraveruntossa nocle gravata est super me manus tua, eonversus
mea, dum clamarem lota die. Si tacet, quomodo sum in mrumna mea, dum configitur spina. Com-
clamat; aut si clamat , quomodo lacet ? Tales mendans ergo graliam et misericordiam ita iu«
quoyue sentenlias Christus proponit in Evangelio: cipit:

Psalmi XXXI, qui in ordine est secundus pcenitentialium, elucidatio.

Beali, quorum remissmsunt iniquitates, et quorum D tates, el quorum lecta sunl peccata. De illa subjun-
lecla sunl peccata(Psal. xxxi). gilur : Bealus vir, cui non imputabit Dominus pec-
Beatitudinum alia est in via, et alia in patria. catum, nec est in ore ejus dolus. Unde loquendo de
De isla legitur : Beali immaculali in via, qui ambu- isla, quse hahetur in via prsesenti, utitur verbo
lantinlege Domini (Psal. cxvm) ; de illa dicitur : prsesenlis temporis dicens : Beati quorum remissm
Beati qui habilanl in doino lua, Domine, in smcula sunt iniquilales, et quorum tecla sunt peccata. Lo-
smculorum laudabunt le (Psal. xxxvm). Beatiludo quendo vero de illa, quse habebitur in vita fulura,
Vineconsislit in fide, beatitudo patrise consistit in verbo fuluri temporis utitur dicens : Beatus vir,
spccie; ista consistit in spe, illa consislit in re. De cui non impulabit Dominuspeccatum. Estprseterea
isla prjemiltitur: Beati quorumremissmsunt iniqni- beatitudo divina, quae summa est et seterna, ef
30Q7 INNOCENTHIII PAP.E OPUSCULADUiil.V. ItOS
besiiUJo mundana, quse falsa est et caduca. lllam A quod in r.aminoefficitaqusegutta, lioc in charitate
habet, ut ait Aposlolus, sohis bealusel polens, qui facitvenialisoffensa:oiculellcvisfetor in suavi norj
snlus habefimmortalilatem (I Tim. vi) : islam au- senlilur odore.Illi ergo beati sunt, bealitudine vise,
lem babet, qui tcmporalibus T)onis abundat, de quorumremissmsunl iniquitales, quorum originales
quo dicit Propheta : Bealum dixerunt populumcui cuipsemiligatsevel debililat3esunl in baptisrao, ue
hmcsunt (Psal. CXLIII): sed qui beatum tc dicunt, in hoc mortali corpore domineiiltir; quoniam et<4
illi te dccipiunt. non deletse sunl quanium ad fomitem, propter
Culparum alisesunt oiiginales, quse contrahun- aclum qui remanet, jam tamen delelaa sunt quan-
lur, et alise actuales. quse coinmittuiiliir. De origi- tum ad labem, piopter realumqui transil. Simili-
nalibus ait : Beali quorumremissmsunl iniqukates; ler beali sunt illi bcatitudine vise, quorum peccala
' el de aclualibus addit : Quorumlecta sunl peccata. \enialia tecta sitht, id est cbaritatis operitnento
Casiciumacluales culpas dislinguitin pcccala co- velala;quia charitas operil multiludinempeccato-
gitalionum, locutionum, et actionum. De peccatis rum (I Pelr. IV), videlice! venialium, quorum tanla
cogilationum pnvmiltit: Quorum tecla sunt pec- esl multiludo, ut illi qui perfecti -suni in hac vila,
cula; dcpeccalis aclionutn subjungit : Bcaius vir, non possint omnino catere; sed a charitateJtegun-
cui non imputabit Dominuspeccalum : de peccalis Jj lur, ut non ostendantur per illa dcrormes, qui sunt
loculior.um anneclil : Nccesl in ore ejus dolus. Po- charitalis specie informali. Quod maxime polesl
tesl et alilcr dislingui in isla, ut pcr ea inlelligan- de peccatis cbgitationum inlelligi, qusenonexcunies
tur tresmalcries peccalorum, \idclicet oiiginalium, ad opus, umbraculo gratise tegunlur in rorde. Vel
\enialium, el inorlalium. De oiiginalibus ail : sine dislinctione iniqttitates retnissss intelliganlur
Eeali quorum remissatsunl iniquilates; de \eniali- tecta peccafa, quse'sic in baptismo teguntur sicut
l/.is aildit : El quorum lecta sunl peccaia ; de mor- in mari Rubro (quod fuil figura baptismi) tecti fue-
talibus subuit : Bealus vir, cui non imputabil Domi- risnl jEgypiii, qni figurabant pecrata, insequenles
ints peccatvm. De originalibus dicit quod remittun- Kebrssos, id est perseqitcntes viitutes, quse duo
tur, de venialibus, qnod lcguntur, de mortalibus, siiii invicem adversanlur. Nam sicul mare Rubrum
quo 1non iinputantur beato viro : sic notans sub- texit et delevil .ffigyptios, sic aqua baplismi tegit
liliier et prudenler differentiaminter illa. Originalc et delet originis culpam. Possunt el aliter intelligi
nainque peccatum, et appellalur iniquilas, ul ini- tecla peceata, ut quia quod tegitnr non videtur, ilia
quitalisvoeabulum privalivum silsequllatis. Mqui- peccata tccta sinl Deo , quss non videntur ab eo.
las aillem est, ul filius non portct iniquilatem pa- Deo nanique peccala videre, idem esl quod puni -
tris, nec pater iniquiialemftlii, sed anima qumpecca- ^ rc, juxla quod alibi dicilur : Averte [aciam tuama
veril, ipsa morialur (Ezech. xvm). Oiiginale \ero peccalis meis (Psal. L). Deus autem peccata quse
peccalum filii non commillunt, scd contrahiinl a tegcre voluit, adverlere noluit, et quse non ad\er-
parentibus, ct tamen damnantur pro illis, ut di- luntur a Dro, id cst qusenon videntur, non puniua-
ceie valeant : Paires nostri comedentnl uvam lurabeo, cum idem sil ipsi peccata \idere, quoii
acerbam, el denles fdiorum obslupuerunl(Jer. xxxi). illa punire; unde conscquenter adjungit : Beaius
Et quia prseler hujusmodi sequilateni originale vir, cui non impuiabit Dominus peccatum. Vcl ini-
peccatum puuitur, veiisimiliter iniquitas appella- quitales dicuntur, quse filem et baplismum pisece-
tur, quamvis ex alia causajnsla sit ejus pnena. dunt; peccala vero, qusepost fidem et baplismuni
Tunc aulem originale peccalum est inlcnsum in succedunt. Illa sicut debilum quod gratis remitti-
homine, cum et sccundum reatum, et secundum lur, sine salisfaclione aliqua remitiuniur; quia
actum exislit in illo, ut reatus ad labem, et aclus baptismus et culpani remiltit el pconani. Isla per
ad fomiteni referatur. Yerum in bapiizato labcs satisfactionisstudium sludiose teguntur, ne in j*udi-
mundatur, sed lomes relinquitur; quia transit cio revrlentur in qtto manifesta fienl occulta cor-
reatus et remanet actus, et ideo remissum esl post D dium (I Cor. iv), ct aperta erunt abscondita tene*-
baptismum, quod ante baptismum, erat inten- biarum : V.lhiclecta sint, ibi dctecta.ethicdetecta,
sum. Nam elsi non sil deletum, quanlum aj fomi- sinl ibi tecla. Nam si tu legis, Deus detegit : et si la
tem, esl lamen deletuin, quantum ad labem, ut detegis, Deus tegit. Vel iniquitas, peccalum el do-
jain per iilud homo obligclur ad culpam, sed rxer- lus, possunt distincte referri ad offensam, quaiu
ceatur ad luciam, quis committit in Deum, culpam quam committit
Veniale veio peccaluni non solum habelur cum in se, et noxam quam commitlit in proximum, se-
'vsliis, verum eliaiu cum virlulibus exercetur; qtio- cundumquod alibidiciiur : Peccavitnus tum patri-
niain homo viitulibus prseditus, ssepe commitlil bus nostris, injuste egimus, iniquilatem fecimus
veniale jieccalum. Ilomo autem cum spoliatur vir- (Psal. cv). Ergo
tulibus, lunc nudatur; quia vestes animsesuntvirlu- Beatus vir, cui non hnputabii [al. impulavil ]D&-
lcs scd in nuJo macula cernilur , quse tegitur sub minus peccaium,nec cst in ore [al. spiritu]ejus dotvs.
iiidiito.Eiideocumquisindutusestcharitate,qu;Besi Mortale peccalum quandoquedimittitur,et quan-
vostis nuptialis, subcaquidcm quasi tecturne\istil in titm ad culpam el quanltim ad po3iiam; quandoqne
ilio veiiiale poccaUim,r.litasit, quasi non obsit; quia dimilliiur quanliiin ad culpam, sed non oniiuuo
,nin rmfMENT IN Vli PSALMOS POENITENT.— PSAL. II. 1010
quantum ad pcenam. Porro, duplex est poena, lem- A sus finxil se longiusire(Luc. xxtv,. Item est quoque-
poralis vidclicet, et perpetua. Quandocunque di- simulatio niala, de qua Salomon ail : Stmulator
wiltur culpa morlalis, dimittitur et pcena perpetna ; <,redecipil amicum suum (Prov. u) : r.t simulati i
scd quandoque mortaiis .dimittitur culpa, quod bona, qua David se simulavii iusanum coram
temporalis non dimillitur posna : ut, si tanta noni Acbis rege Geth (IReg. xi). Dominus quoque dis-
sit conlritio, qusead deletionem sufficiat utriusque: simulat peccata hominum propter poenilentiam.
propter quod frequenterinjungitur lemporalis salis- Quia ergo non suflicit,ut quisabstlnrat a peccatc,
factiopGenitenti.LicetenimNathandixeritadDavid: ne sibi ad posnani impuletur a Dco, nisi hoc purr,
Translulit Dominus peccatum tuum (II Reg. xn.;i faciat, ut gloriam consequalur seternam : cum et
prsedixeraltamen : Driam Ethmumperemisti gladio, hjpocrila propter inanem gloriam declinel a malo,
et uxoremejus accepisti in uxorem, quamobremnoni qui lamen beatus non esl, sed prorsus infeLx, quo-
recedetgladius de domo tua usque in sempiternum niam estin spiritu ejits doltts, id estfallacia lictio-
(ibid.). Cum ergo impulare siteiiam poenamtene- nis. Ille ergo esl vel erit beatus vir, cui non imputa
re, lunenonimpulaturpeccaluHLjCumnon leneturili bit Dominus peccatum, nec esl, in ore vel in spirilu
posuam, id est cum ita dimittitur, ulpoena penilusi ejus doius. Sed
relaxetur. QuoduliqiiefieicMHi corruptibile hocindue-. B Quoniamiacui inveleraveruntomnia[al. non habet,
ril incorruplionem,elmorlale hoc indueril iinmoita- omnia] ossa mea, dum clamaremtola die.
litalem (I Ct,r. xv) : quia tuncabstergelDeusomnem Mira senlentia, ut idem el lacuerit et clamavcrit
lacrymam ab oculis sanctorum, et jam non erit luctus; tota die. Sed lacuit crimina sua, quse poterat vere
amplius,necclamor,sednecullusdolor : quoniamprse- clamare, et clamavil inerila sua, quse vere poieraS
t-erilatransierunt (4poc.xxi).VeI deprseterito, illetitr lacere. Tacuit crimina sua, ut celaret, "etclamavit
est bealus, cuinonimpulavitDominuspeccalum,idest merita sua, ut jactarel. Tacuit unde profieeret, et
qui cavit sibi a eriminali peccalo, quod Dominus damavit unde deficerel. Ergo et male tacuit, et male
imputat ad poenam seternam.Et ideo non imputavit clamavit, et idco pcenitens inlerponit : Quoniam ta-
ilti peccalum, quia iniquitates ejus remisit, el pec- cui inveteraverunlossa mea, dum clamarem lota die.
eata texit. Quia vero non semper inlelligitur in Dicil hoc a simili bominis, qui medico plagam oc-
prsesentibeatus, cui pcccatum non imputabitur in cultal; quseidcirto invetcralur, quoniam non c: -a-
futuro, ut si nunc sit in illo peecalum mortale, lur, et ideo non curatur, quia occultatur. Sieut
quod landem per pceniteiuiam dimiltelur, ponse- 'en rii sanies sub cule collecta, tumorem multiplicat,
qnentcr adjung t : Nec est ejus in ore dolus. Ac si . et doloretn, donec ea per apcrlionem educia, tuinor
dicercl manifcslius : Ille vir est bealus, etsi non- sedelur ct dolor : ita putredo pcccati, sub cordis la-
dum per speciem, lamen per fidem, cui Dominus tibulo congregata inflat animum el perturbat, do-
taudrnj non impulabit peccatum ad poenam, et nec ipsa per confessionemejerta, inflationiset per-
inodo eliam non esl dolus in ore ejus, id est excu- lurbationis moleslia penilus mitigctur. Ex qua pro-
tatio in peccatis. Quia modo pcenitens veraciler feclo non solum spirilus hilarescit, sed el eorpus
tonfiletur peccalum suum ad veniam, ut non excu- jucundalur, ut jam allevialum se sentiat, ingenli
cet se, sed accttsct: qualis eral ille Nathanael, de prius ponderepisegiavatus. Licet ergo generaliler
quo Dominusail: Ecee vere Israelila, in quo dolus sjl lacendum ab omni verbo quod nocet, tacendum
twn esl (Joan. i). Et ille humilis pubiicanus, qui tamen iion est a confessione peccaii, sicul hic dici-
dixil ad Domiiium: Deus, propilius esto mihi pecca- tur : Quoniamlacui inveleraverunlossa mea. Neque
tori (Luc. xvm). Dolumenim babet in ore, qui se a laude Dei, sicut alibi legilur : Sihomines tacereni,
f.isedicatessejusluni, cum sitinjustus; a quo dolo lapides clamarent (Luc. xix). Necetiam a reprehen-
ille se reddit immunem, qui suum non excusat sioue iniquitatis, dicenle propheta : Vm mihi quia
excessum, ut lanquam vere poenitens suum veraci- iacui, quia vir pollulis labiis ego sum (Isai. vi).
lc-r confitealur pcccalum. Alia translatio Iiabet, B . Sed neque a prsedicalioneveritatis, eodem propheta
in spiiilu, id est in corde cjus dolus non esl. Quo- tesianle : Propter Sion non tacebo, et propter Jeru-
niam est dolus i« corde, dolus in ore et dolus in salem nonquiescam (Isa. LXH): nisi foiie sint ca-
opere. De prinio dicilur : Dolos lola die medila- nes, aut porci qui audiunt. De quibus Veritas ait :
banlur (Psal. xxxvn); de secundo : Locutus est Nolite sanctum dare canibus, neque margarilas mil-
verbapacifwa in dolo (l Mach. i); de terlio : Non lite ante porcos (Mallh. vn). Unde Psalmisla dice-
dcfecil de plateis ejus usttra el dolus (PsaL LIV), bat : Posui oii meocustodiam, cum consisterel pec-
omnes tamen ex corde procedunt, undc ad remo- calor adveisum me, obmului el humilialus sum, et
vwulum omncs dicit, quod non esl in spirilu cjus silui a bonis (Psul. xxxvin). Et ideo Saiomon ail :
dotus. Aceipitur tamen aliquando Jolus in boao, Esl lcmpus laceudi, cl tcmpns lcqucndi (Ecclc.
jtixta quod inquit Apostolus : Cumessem asiutus, .11).
dolo vos cepi (II Cor. xn). Eslque dolus ille falia- •Certe Pharisseus ille tacuit, dum clamaret, qm
cia;, hic \cro prudentise. Sicut et cst (ictio mala, de ascendens in lemplum ut oraret, supprimebat pee-
qua dicilur : Spiiitus sancius disctplinm effugiet cata, et mcrita expiimcbal; Gralias , iiiquiens, llbi
fctum (Srtp.i): ct fictio bona, de qtia dicilur : Je- ago, Dovine, quod non suin bicui cmieii Iwminitm,
101! INNOCENTIIIII VAPM OPLSCULADUBIA. 1CS2
raptoms, injusli, adulteri, aul eliam ut hic publica~A . Vcium per dicm et r.octcm in hoc loco possunt in-
nus tjejuno bis in Sabbalo , decimasdo o nnium qum telligi clarilas el obscuiitas, ut lalis sit sensus :
possideo. Publicanus aulem a longe slans, nolebat Quoniam die acnocle, hoc esl in manifesto el oc-
nec oculos ad cmlum levare, sed percutiebat pectus culto, manus lua, id esl correclio tua, gravala cst
suum, dicens : Deus, piopiliusesto mihi peccalori super me, hoc esl gravifer me afflixit : more pru-
(Luc. xvm). Ecce publicanus lacebal merita, et cia- denlis medici, cujus manus, cum necessitas exigil,
niabat peccata. Quamobrein, Domlno tesle, desccn- uril et secat, ut curet et sanet. Idcirco in hac c-
dit hic justilicalus in domum suam ab illo iibid.). rumna, id est in hac
gravi affJictione,conversussum
Tacui rtiam ore celando delictum, dum elamarem ad le medicum meum , dum
spina limoris et ralio-
ojiere frequentando peccaium. Tunc enim peccali nis conftgilurmenii, ut conscientia ptincla properrt
clamor ascendit, cum itupius perpelrata frequen- ad salulem. Qnia pars superior rationis,
qua>syn-
tat; jVixtaquod Dominus ait : Clamor Sodomorum deresis appellatur, semper pungit et stimulat, id
ascendil coram me (Gen. xvm). Fruslra enim quis est contradicit ct niurnmrat conlta peccalum, dum
satagit occultare, quod frequcntare non ccssal. Ve- caro concupiscitadversusspiritum, et spiiitus adver-
rum nonnulli glorianlur cum malefecerinl, et in re- sus carnem(Gaht. v), quainvisiu hoc conflietu
ssepe
bus pesshnis exsullant (Prov. n), peccatum suum K ralio sensualitali suceumbat.
quasi Sodoma proedicantes. Potest tamen per spinam intelligi culpa, quse
Plurimseatilem sunldiversitates clamorum, lam pungit, vuluerat et cruenlat. PHiigitin cogitatione,
in bono quam in malo, quselegunlur in Scripturis vulneral in consensu, cruenlatin aclu; quia lunc
divinis; sed omnes referunlur ad tres, videlicel sanguis foras educitur, cumculpa, qtiseper san-
cordis, oris et operis. De rlamore eordis dicit guinem designatur, sectmJum illud : Sanguis san-
Psalmographus: Ad le clamavi dum anxiareiur cor guinem tetigil, ad exleriorem actum piogreditnr
vieum (Psal. LX).Et Aposlolusr In quo clamamus: (Ose. IV). Ut silsensus : Quoniam die ac nocte, ia
Abbapaler (Rom. vm). De clamore eris dk-itPsal- estassidue, manus tua, id esl \indicta tua, gravaia
inista .*Ad ipsum ore meo clamavi, el exsullavisub est super me, id est graulernie afflixit et percussit,
lingua mea (Psal. LXV).Et prophela : Clama, ne ' conversussum in wrumna, boc esl effeclussum se-
cesses,quasi luba exalla voceinluam (Isai. L\m). De rtKimosus,videlicet infelix et miser, dum spina con-
clamore operis Dominus ail : Descendamet videbo figitur, id cst dum eulpa usque ad consenstim et
utrum clamoremqui venil ad me, opere compleverint actum pioducilur; quia lunc spina configilur, cum
(Gen. xvm). El alibi : Sanguis fralris lui clamal ad plagam infligit. Velsccundum aliam lilleiam: Dum
me de terra (Gen. iv). Quid autem proveneril ex ^ configilur spina, id est durn humiliaiur superbia :
utroque, laciluniiiale el clamore, inlerponit el ail: quse sic in spiritu eleval cor, sicut spina in dorso
InveteraveruntKomniaossa mea dum clamarem lota rrigit coipns; cujusfractio non huniiliat ad inter-
die. Ossa, id est anima , scilicet \ires interiores. ilum, sed erigit ad salutem.
Sicut enim homo exterior, id est corpus cum inve- Sunt crgo spinse quscpiingmit, -sunt quse mu-
ieratur deficita virlute, sic omnis forlitudo interio- niunl, el istsesunl bonse. Sunl el sjiiiuequse suffo-
ris hominis, id est aninise, quam designanl ossai cant, ct spinsc qttse pcrimunt, et illae suiil malse.
(quia sicut ossa sunt infra carnetn, et illam susten- Spinse quse pungunt, sunt limor Dei et adversita»
tant, sic infra coipns estanima, illudque gubernat)) sseculi. De iilis dicitui : Conversussi<m'inavumna
ex peccati deficit \ctuslale. Sed quoniam \exatioy mea, dum configiiur spbia: de istis legitttr: Ecce
tribuit intellceiuni, subjungit ct ail: ego sepiam vias luas spinis (Ose. n). Spinse quas
Quoniamdie uc nocte gravctla esl superme mnnus; lminiunt, sunt sollicitudinis sludium et virlutis
lua, eonversus sum in mrumna mea dum configilur• e\enii>lum; de illis dicilur : Sepipossessionemtuam
spina. spinis, de istis legitur : Sepi aures liuis spinis, et
Dies et nox aeci|>iunlurmultipliciter in Scriplu- p noliaildire linguam nequam (Eccli. xxvin); Spinse
ris, videlicetlux et tenebrse, unde : AppellavitDeusi qutc suffocant sunl occiipationcs sieculi, et molus-
lucemdiem, tenebrasveronoctem(Gen.1). Piospeii- illiciti. De illis lcgitur : Simul exorimspinar sufjo-
laset adversitas, unde : Super miiros luos Jeiuia- caverunt illttd (Lucvm). deLlis dicilur : Spinas et
tem constiluicustodes,lola die ac noclenon tacebuni tiibulos germinabit libi (Gen.m); Spinxquse peri-
laudar&nomen Domini (Isa. LXII).Veritas et igno- munt, siint culjiaemortaIcs,el haarelicuapravitates ;
rantia, unde : Nox prmcessit, diesauiem appropin- de lllis dicilur : Sjiinseet tribuli nascuntur in ma-
quavit (Rom. xm). Prudentia et simjdicitas, unde : nibus icmulenti (Prov. xxvi); de istis legilur :
Dies diei eiuctal veibum, el nox nocti indical scien-. Nunquid colliguitl de spinis vvas, aut de tribulis
tiam (Psal. xviu). Justitiaetiniqiiitas, tinde: Siquiss ftcus? (Mallh. \ii.) Ergo vimjustorum sine offendi-
ambulaverilin die non offendit, quia lncem hujus} culo : iler autem impiorum quasi sepes spinaium
mundi videt; si quis aulem ambulaveiil in noclcof- (Piov. xv), et: Sicut lilium inler spinas, sic amica
\endit, quia htx non esl in eo (Joan. xi). Multis au- mea intcr filias (Canl. n).
tem et aliis modis accipiunlur nocteb et dies, dc. Sanc mulla sunl, quibus se poonitensaggravaiiiin
quibus longutn cssct singtilaliinsupponcrc exeinnla.. cstcudi'. Foititado vrdelicet aggi'a\antis, cuin ait j
IOIS COMMENT.m VII PS.VLMOSPOEN.TENT. — PSAL. II. IflU
/
Manustua; magnitudo gravaminis, cuni subjungit: A i qum circumdedil me, exsutlalio mea, erue me a cir-
Gravala cslsuper me; assiduilas gravandi, cum ad- cumdantibus me : quia tu parcis et sanas, tu moiti-
dit: Die ac nocte; iniirmitas aggravala, cum dicil: ficas et vivificas, lu deducis ad inferos et reducis
Conversussum in mrumna; et aculcus gravitalis, (I Reg. ii). Ergo delictummcum cognitum libi feci,
cuni infcrt : Dum configitur spina. Manus aulem ct injusliliam meam non operui.
Doinini diversa circa nos gerit officia. Quandoque Est operimentum natura', operimenlum Scri-
crcanlis. Unde : Manus luw fecerunt me, et plasma- pturse, operimenlum gratise, operimentum pceni-
verunt me (Jobs.); quandoque minaolis , unde : tenlise , operimentum conscientise, operinienlum
Adhnc manus tua exlenta (Isa. v); quandoque per- culpse, operimentum gehennse. De primo : Nec Sa-
culienlis, unde : Manus Doinini leligil me (Job xix); lomon in omni sua gloria cooperlus esl sicut unum
quandoque protegent's , unde : Sub umbra mantis ex istis (Mxttth.vi); et : Sicut opertorium mutabh
sum protexit me (Isa. XLIX) ; quandoque largienlis, eoset mutabunlur (Psal. ci). De secundo : In his qui
unde : Aperis tu manvm luam^ el imples omne ani- pereunt, Evangeliumest cperium (I Cor. iv); et:
mul benedictione((Psal. CXLIV). Sequitur : Cortinsefactse sunt ad operiendum labernaculuin
Deliclum meum cognilumlibi feci, el injustitiam Dei, de hyacintho,purpura, coccobis lincto, ac bysso
meam non operui [al. abscondiL, B retorla, opere polymitario (Exod. xx). De lertio :
In hae secundapartesuam confessionem commen- Gharitas operit multiiudinempeccatorum(I Pet. iv);
dal, oslendens eani esse peifectam, cautam, humi- et : Operuisti peccata eorum (Psal. LXXXIV). De
lem, iiscretam, devolamet efficacem.Perfectara, quia quarlo : Opeyui in jejnnio animam meam (Psal.
ct coniiielur dilecta, et confitetur peceata , unde : LVVIII); et : Operianlur confusione el pudore, qui
Deliclum meum cognitum libifeci; caulam , quia qumrunt maln milii (Psal. LXX).De quinlo : Vas
11011ex casu fortuito, sed ex certo proposilo eoiifi- quodHOHhabelopercutttmestimmundum(Num.s.ix},
tslur. TJnde : Dixi, confiteborinjustiliam meamDo- De sesto : Operli sunt iniquitafe el impielaie sua
mino; bumilem, quia non gloriatur, cxcusando (Psal. LXXII). De srptimo : Vadam el nonrevertar ad*
peecatuin, sed humiliatur, accusando seipsum , terram tenebrosamet opcrtammortis caligine (Job x).
unde : Confilebor advermm me; discrelam, quia Est prselerea operimentura corruplionis, de quo
iion commemorat alienam offeusam , sed pronun- iegitur : Vermes operient eos (Job xxi); operimen-
lial suam culpam , unde : Pronunliabo injuslitiam tum confusionis, de quo dicilur • Operianlur sicut
meam; de\otam, quia non eam indifferenler cui- diploide confusionesua (Psal.cvui); operimentum
libetlsomini, sed reverenter pronuntial ipsi Deo , mortis, de quo scribitur : Operuil nos umbra mor-
uude i. Pronunliabo eam Domino, efDcacem, quia tis (Psal.^hu); et operimenlum ornatus, de quo ad-
nori pronuntiavit eam in vanum, sed ad ma- Luciferum dicitur : Omnisiapis prellosus operimen-
gnum p"ofectum. Unde : El lu remisisli iniquitalem lum tuum (Ezech. xxvin). Ex his potesl trahi simi-
cordis mei. Ergo deliclum meum cognilumtibi feci, lis de recto distinctio, ad id quod jusedictum cstde-
et injitslitiam meam nan operui. fiic seribitur dia- lectis peceatis. Inter delictum et peccatum distin-
psalma : quia cum primo egisset- de gwttia, per gttitur : quia delictum in omitlendo , peccatum, iit
quam reniittuntur iuiquitates et teguntur peccata , commillendo eonsislit; delictum enim est, non
ne imputenlur ad poanam : et secundo egisset de agere faciendum, elpeccalum est facere non agen-
cuipa, per quam peccata tacentur, etmerita excla- dum. Ad delictum perlinet uegligentia, qusefacien-
inantur, unde ossa inveterascunt: et terlio egisset duni omiltit: et ad peceatum pertinel injustitia, quse
de pcena, secdiidum quam manus Dominiaggrava- non agendum committit. Quia ergo poenitens iste
tur, et spina configitur, unde peccalor convertitua- tacendo deliquerat et elamando peccaverat, idcirco
!n acruiHiia: nunc quasi' dividens, et dislinguens , nunc dicit: Deliclum meum cognitumtibi feci, quia
singuloiuni rationes exponit, incipiens prudenter a deliquit tacendo : el injuslilias meas non operui,
medio , ut competentius conjungat extrema. Ac si 0 quia peccavi clamando : patenter oslendens, quoJ
dixisset apertius : Quoniam tacui, inveteraverunt debet posnitens conlileri delicia pariter et peccala,
ossa mea, dum clamarem tota die. IJcirco delictum cum quandoque delictum sit gravius qtiam pecca-
meum cognitum tibi feci, et injusliliam meam non tum. Nam et in Levitico (cap.vn) distincte prsscipi-
operui; sed dixi. Confiteboradver um me injusliliam tur,ut offeratur sacrificium pro delictoet pro peccalo.
tneam Domino,el lu remisisii impielatem eordis mei; Sed dices : Cum Deus'sciat omnia, etiam aiilequam
Ctquoniani beali sunt quoium remissm sunt iniqui- fiant, lanquam prsescius omniiim et conscius sin-
tales, et quorum tecta sunt peccala : et quoniam gulorum quid est, quod iste poenitensdicat ])eo :
beatus vir, cui non imputabit Dominus peccatum, Delictum meum cognitum ttbi feci, tanquam illud
nec esl in ore ejus dolus : ideo pro hac orabit ad le: jirius Deo fuerit abscondilum, sed postea per ejus
omnis sancius, in lempore opportuno. Verumtamen confessionem factum Deo sil nolum. Sciendum est
in diluvioaquarum multarum ad te non approxima- ergo , quod quaudoque sciens scienti, quandoque
bunl. Quoniam autem die ac nocle gravala est super ncsciens nescienti, quaudoque nescienli sciens, et
memanus lua, conversus sum in mrumna mea, dum; qttandoque scienti nesciens aliquid nolum faeit.
configiturspiua. Lieo lu es milii refugium a pressura,, Cum enim duo aliquid sciunt, sed alter alteri super
J0!3 1NN0CENTIIIII PAPM OPUSCULADUOIA. 10IG
ro stiam conscienliam apci it, lunc sciens scienti iVlerllo : Pronuntiavi : ct de ftiluro : Reniittes : se.l
illud cognitum facit. Cumautcm duo idem ignorant, ecnnverso, de ftituro dicit : Pronunliabo : et dc
sed qul non inteiligit, dicit iliud ei, qui statim au- jirseterito : Remisisii : ut patenter oslendat, quod
diliim inlclligit, tunc cognitum illud facit nesciens pcccatuni prius rcmillilur pcr compunctionem cor-
ncscicnli. Ex duobus his membiis inlelfgi possunt dis a Deo, quam pronuntietur per confessionem
reliqua duo niembra. Pcenitens crgo peccalum vcl oris ab homine. Undepalel, quod non est intelli-
deliclum suum dieitur cognituin facere Deo, quando gendum hoc de inlctioti confessioue, quse corde Ct
per confessionem aperit super illo conseienliam Deo, sine qua peccalum nunquam reniiltilur, scd
siiani Dco, ut quod prius volebat ahsrondi, moJo de extcriori confessione, quse or.e fit boniiiii, scili-
sludeat conliteri [«/. rcvelari]. Ne quis ergo prrpe- cct saeerdoti, quse ssepissimesequilur remibsioneni
ram intelligcret, quod deliclum sttum dixerat se peccali. Sed forsan oppones : Quid crgo necesse
fecisse cognitum Deo, tanquam Dcusillud nescisset, estpeefaltini conflteri,si jam esl omnino leuiissuni ?
donec ipsum ei poenilens revelassel, delerminando Profecto, ne redeal per contemptum; quia prsecep-
subjungit: Injuslitias meas non operui, sed dixi: lum cst, quod prseterire non licel: Confiteminiaiter-
Confilebor; oslendens quod idem esl delictum Deo utrum peccaia veslra (Jac. v). Prseceptum cliam
"
cognituni facerr, qttod injustitiam non abscondere, csl in Levilico, ut vir, in cujtis cute \arius color aj>-
sed polius ronliteri. Ait igitur : Injustitias meas paret, venial ad sacerdolcm , ct oslendat se illi
non opervi, sed potius aperui, ut lu operires : (Levit. xin). Per quod datur inlelligi, quod peccati
dctcxi, ut contegeres : cognovi, ut tu ignosceres. confessio (quse per lepram designalur) facienda
Et ideo rsl saccrdoli. Ifoc ipsum innnitur per id quod ju-
Dixi: Pronuniiabo [al. confilebor]adversum mein- bctur, ul vilulus adducalur ad oslium lahernaculi,
iusliliam meam Domino, el lu remisisli iniquilatem ei coram Domino immolclm-(Lccic.IV).Posl culpam
cordis [al. peccali mei]. quoque lemissam necessana est salisfactio, cujus
Estconfessio peccatoiis, confessio laudatoris, ct pars est non niinima pudoris confusio, qttam sus-
confessio assertoris. De prima dicit Jacobus : Con- tinet in confessione peceator. Ego dixi corde:G'oii-
fitemini alterulrum peccaia vcslra, et orate pro invi- fitebor ore. Dia;iprsetciili esl tentporis :quia dieere
cem, ut salvemhti (Jac. v). De seeunda Dominus ail: corde prseeedil rcmissionem peccati'. Dixi ergo non
Confilebor libi, DominePater ceeliel lerrm (Mallh. lanquam improvidus ct incautus, et casu fbrtuilo,
11).De terlia dicit Joannes : Confessusesl,elnon ne- sed lanquain providus et diligens, ex ceiio pro-
gavit, et confessus est, quia non sum ego Chrislus r posito, id est deli!;era\i, statui, el proposui, hoc
(Joan. i). Quolihet istorum modorum quidam hene scilicct: Confileboi; sed contra qucm ? Advcrsuin
conliteniur, quidam malr. Bene David, qui cum meipsum : cui ? Domino, coram rjus vicario, vide-
dixisset: Peccavi, statim audhit: El Dominustrans- hcclsarerdole; quid ? injusliiias meas, a meipso
tulit peccatum tuum (II Reg. xn); male Judas, commissas ; quare? Quia lu solus poles dimillci'}
qui cuni dixisset : Peccavi tradens sanguinemju- peccala, et remisisii iniquitalem coidis mei. Ltcet
sium, statim abiit et laqiteo se suspcndit (Matth. cnim qusedaminiqitilas per aclum corporis cominit-
xxvii). Item bene confitenlur ilii qui dicunt: Con- latui', principaliter tamcn per affcctuai cordis com-
fuebimur libi, Deus, confilebhnnr, et invocabimus miliilur; juxta quod Verilas ail : De corde cxetihl
nomen tunm (Psal. Lxxiv).-Maleconfitciilnr illi, de coyilaliones malm, homicidia, adulleria, foruicatio-
quibus dicitur : Confiiebuntur libi, cum benefeceiis nes,fnrta, falsa leslimonia , blasphemim.Ilce sunl
eis; sivero ncn fucrhtl salurali,murmurabunl (Psal. qum coinquinanl hominem (Multh. xv). Et ideo ni.'r-
XLVHI) ; Rursus bene conlitenlur illi, de quibus di- lalc pcccatum impiclaiem cordis appellal.
citur : Qui me confessus fueril coram hominibus, et Poiro, sunt quidam qui peccalum ulique eonfi-
ego confitcboreum coram Palre mco (Luc xn). Male lentur, non tamen ad\ersus sc, quia rciorquenl
\ero confitentur illi, de quibus dicitur : Confilenlur D illud in proximum, vcl in diaholum, vel in Dcuin,
se nosse Deum, faclis autem negant (Til. i). sicut primi parcntes : Mvlier, inquil Adam, quam
Isla sane peccatori sunt necessaria, ut verepce- dedisli milti saciam, dcdit mihi de ligno, el comcdi.
nitens juslificetur a Domino, videlicet, ut convcrla- Eva quoque respondit : Serpens deccpit me, et co-
lur ct recedat a malo, unde : Conversusin miumna medi (Gen. m). Quidam vero drputant illud falo,
mca, dum configitur spina; quia per malum peense vel eventui, aut nalurse, sicut quidam hseretici,
rrcessi a malo culpse, ut compungatur et dolcat dc meiilientes duas naturas esse in homine, unam bo-
(onimisso, unde : Configitur spina : quia ex posni- nam sccundutn spiritum, quam dicunl a bono Deo
tentia pungitur conscientia; ut corde recognoscat lucis auctore esse : allcram vero malam secundum
ci confilcatur offensas, unde : Deliclum ineum cog- carnem [«/. corpus] qttam dictttit esse maiam, a
nitum libi feci, et injustiliam meam non operui; ut malo Deo, principe tenebrarum. Vel sicul alii inen-
jironoiial et ore suo pronuntiare peccalum, unde : tiunlur, diccnles r\ disposilione stcllarum , quam
Dixi : Ptonunliabo advcisnm me injnsltliam mcam conslcllalioneui appellant, omnia inferiora contin-
Dummo; Et sie adestremissio peccalorum, unde : gere; aliis piorsus fatuis assercntibus, quod om-
Ti, remisisti hnpielalem coidis mci. Non ait depi\e- nia casu coirangunl, unherbis tamcn de vmilate
10H COMMENT.1N VII PSALMOSPOENITENT. — PSAL. II 1018
convenientibusin idijisum : quoniam arbitrii peri- A ram (Gen. iv). Et est confcssio fallaciter simulan-
munt Iibertalem, cum ad casum sufliciat sibi ho- tis, ul Saulis, cum dixissct ad Samuelem: Peccavi
mo : quia solus praecipilare potest seipsum, sed quia prmvaricatus sum sermones Domini, liinens
jam confiacttis ex casu, non potest per scipsum populum : sed mtnc, qumso, porla peccalum meum.
=urgere soltts, sed alio indiget adjutoie. Dicat Ait Samuel ad Saulein : Quia projecisli sermonem
trgo : Ego sum qtti peccavi, ego qui stulte egi, sed Domini, prdjecit le Dominui (I Reg. xv). Et cst
lu, Doniiue,misrrerc mei, sana aniniam meam, quia confessio inuliliter lamentantis, ul eorum qui talia
pcccavi tibi : etiam cum persuadenti consensi, qui in iiifcrno dicturi sunt: Erravhnusa via veiilaiis,
debui dissentire. Unde recte poenilens iste ait : et lamcnjuslilhe non taxit nobis. Quid profuit nolis
Pronuntiabo injustitias meas Domino.Qttasi dicerct: superbia, aut quid diviliarum jaclanlia conlulti no-
N;>nalienas, sed proprias ; quia licet inlrrdum sug- bis ? Transieruut ilta omitia lanquam umbra, ei nos
geicnte alio, semper tamen eo consenliente genm- in malignitale nostra consuinpti sutnus : quia spes
lur, cave Jtamcn pi udenler, ne sic lua conlitearis impii lanquam lanugo est, qum a venlo dispergilur
peccata, ut alicna reveles : ne forte ctim aduite- in procella(Sap. v). Ilumilis autem el vcra confcs-
rium confileris, prodas eam, cum qua adulteriuni sio illa esl salutifera, de qua protinus subdittir:
ipsuni commisisii; quia non alienas, sed tuas de- R Pro hac orabit ad tc omnis sanctus in tempore
bes injustitias confiteri. Scd dices : Quid si pecca- opporluno. Verumtameuhi diluvio aquarum mvlia-
tor non possil expiinicre ciicunistantiam culpse rum ad eum non approximabunt.
sine design.-uionepersonse : puta, si Uliuscum ma- In hactcrtia parle commendalrcmissionempecca-
tre deleslabilem prrpelraril incestum ? Faciel ergo torum,]ier quam jtistificatur impius, el sanclificatur
quod potcst, ul sic suam exprimat cuipam, ut sup- iniqtius : dislinguens inter Dominum sanclificantem
primat alienam offensam : sed non sic alienani el servum sanclificatum : inter causam sanctifi-
snpprimat offensam,ut suam non exprimal culpain, candi, cl tempus sanctificalionis, cum ail: Pro liac
inaxiinecoram idoneo sacerdole, \idelicet discreto orabii ad le omnis sanctus in lempore opporiuno.
et honeslo,<iuiprodesse possit,obesse non jsossil. Satis enim apparctqttis orat, quoniam omnis san-
Tu ergo pcccator quautiscunque sis criminibus ctus, videlicet ser\us sanctilicatus : cl ad quem
aggra\alus, ne dubites aut formides ea Dotnino orat, quoniam ad te, videlicet Dominum sanctifi-
confilcri, lanquam e.onfcssusin judicio condemnari cantem : et quare orat, quia pro hac, id csl pro
dcbeas pro conviclo; qttia secius est in divino ju- impielalis remissione , quae sanclificaiionis cst
dicio, qtiatn huihano. Qui enim coram Deo seipsuni causa : et quando orat, qttia in temporeupponuno,
accusat, Deus illum excusal: et qui coram Deo id est in vita prsesenli, quse sanclificandi opportu-
seipsum excusat, Beus illum accusat. In bumano nilatcm impcndit.
quippe j'udicio, cum rcus peccalum confilclur, ju- Conscquentcr autem adjungitur duplex sanclita-
dex insliuilur; in divino \ero judicio, cum reus tis utiliias : una in fuluro, quoniam indiluvio aqua-
conlitetur peccalum, Detts oblhiscilur. _Namqua- lum mullarum ad eum non approximabunl, id cst
cunquehora peccalor convcrsusfveril el ingemueiii, ad sanctuni : ct altera in prsesonti, quoniani lu,
ommum iniquitaium ejus non recordabor amplius, inqttil sancius ad Dominum,n?/u(/n(»tmeum, apies-
ait Domiitus (Ezech. x\m). In illo judicio cum sura qum circumdedil me. Quasi dical: In fulu.o
JCUSeonfilctur peccaltim, damnatur : in islo vero crijiies ab angusiia, el in pisesenli sanctum ptolc
judicio cum rcus coiifiletur peccalum, absolvitur. ges a pressura. Pro Itac igitur, id est rcmissiot e
Propter qttod dicil : Dixi : Pronunliabo advenum peccali, vcl impietate tollenda, orabil ad le omnis
tne injuslitiam mcamDomino,et tu remisisii impieia- sanclusjn temporeopporluno; qttia iiulltts cst adeo
lem cordis mci. Dic ergo iniquilales tuas ui juilifi- sanctus in vita prsesenti, qui omnino carcal pec-
ceris (Isai. xLiii);quia juslus in jirineipio sermonis calo. Nam si dixerimus quia peccalumnon habemus,
accusalor esl sui (Provcr. xvn); ct : Qui abscondit f) ipsi nos seducimus, el veiilas in nobis non esl (I
ecelera sua, non dirigelur : qui autem eonfessusfue- Joan. i). Ergo quilibcl in hac vila quanturnlibcl
rit el dimiseril ea misericordiam consequelur(Prov. sanctus, indigct remissionr peccati; cl ideo pro
xxviu) sieul Da\id qtiicum di\issel: Peccavi, slatm liac orabit ci le z nnh sanclv :n lcmporeopporluno,
audivil a Nathan propheta : Transiulit Dominus a id csl dum tempus opporltinum exislit ad remil-
te peccaiumluum (II Reg.xn), unde a'ius merito tenda jiecrata, vidclcet prsesens vita. Proptcrquod
elamahal ad Dominuni : Confiiebortibi, Domine, alibi dicitur: Qumiite Dominum, dum inveniri po-
quoniam iralus es milii, conversusesl fuior iuits el tesl: invocaieeum, dum prope csl (Isai. LV); quia
consolaluscs me (Isai. xn). Verum non omnis eon- prope cst Dominusomnibusinvocanlibus cum in ve-
fessio lalis esl. Nam esl confessio miserabiliter rilale (Psal. CXLIV). Adhuc, inquit, le loqucntc, di-
desperanlis, ut Judse, qui dixit : Peccavi tra- cam : Ecce adsum (Isai. LII). ln alia qttippe vila
dens sangtiinem justum, sed abiit et laquro se inulilitcr orat, qui non orat uliliter in hae vila:
suspendil (Mallh. xx\i). Cain qtioque dixit ad Do- quemadinodum dives ille scpultus in inferno, cuin
ininum : Major esi iniquilas mea quam ut veniam clamassel : Pater Abraham, miserere mei, c! milte
mereai : qtti vagus ct piofiijgKsahiit supcr ler- Lazautm,ul inlingat exlicmuindigiiisuiinaqv.amjCt
^
iOU) IN-OCENTII III PAPiE OfUS.ULA DLWA. 1020
rejrigeiellinguam meam, quia cruciorinhac flamma. .A sed assatum tantum igne (Exod. xn). De aqua gia-
Dixil illi Abraham : Ftli, recordare qttia recepisli tiseDoniinusait~. Qtti bibeiit ex aqua quam ego
bonain vita tua, et Lazarus similiiermala : nunc au- daboei, fiet ineo fonsaqum satienlisin vilammiernam
tem hic consolalur, tu vero cruciaris (Luc. xvi). Et (Joan. iv). De aqua culpsedixil Jacob ad Ruben :
in his omnibus inter nos et vos eltaqs magnum Effuivs cs lanquam aqua, non crescas (Gen. XLIX).
firnialum ^st. Ealuae quoquc virgines clama1.ant De aqua posnsedicilur : Tiansivtinus per ignem et
dicenles :Domine,Domine,aperinoiis; quibus Domi- aqttam, el indvxisti nos in refiigcrivm (Psal. LXV;,
rusrespondil:Am«irficot)o/;is,iir5C)ODOs (Malllt.xxv). De aqua miscrise Icgilur ; Iniravciunl aqum usque
Vertimctsi pro hac oret ad te omnib sauclus in ad animammcam (Psal. i.xvm). Llsunl islsc mise-
temporc opporluno : illi tamen qui sunl in diluvio seri;e vel auguslLe, non soluni lempoialcs el IraiiS-
aquantm muliarum, id est iu fitixu carnalium vo- itorise, verum eliam inteirninabiles el jieipeiu.e
luptalum, de qtiibtts legilur : Aquce furlivm dulcio- de quibus legilur : Submersi sunt lanqup-m plvm-
res $u»(caHeris(Prov. i\) : vcl in confusione diver- bum in aquis vehemeniibus(Exod. xv). El : Trai s-
saium seclarum, de quibtts dicitur : Qiti emiliit ibutilrfe«.7«isnivium adcaloremnimivm (Job wiv).
aquas, cuput csl jurgiontm (Prov. x\n), non approxi- Pr.cterca ipse Spiritus sanctus dicitur aqua, unde :
tnabunt ad eum, id esl Deum, hoe esl ad lc, mutala " Flumina de venlreejus fluenl aqvm vivm(Joan. vn).
persona, sicul alibi legilur: Dominiestsalus et super Spiiiuialis intellectus : Implele hydiias aqna (Joan.
populum liium benediclio lua. (Psal. iii). Qitia lab's n). Baptismus : El de lalere Christi p:ofluxit
aquss sanguis et aqita (Joan. xix). Poptilas : Aquse
iiiOigiiisunl,ulDoniii!oajij)'.'opinqtien!.Velipsse
tionapproximabuiUadeum, ideslad santtum : qu'a niullss, populi multi sunt (Apoc.xix). 'El: Oinnes
aqummuHmhonpoleruiilexslinguerecharilalcin^Cunt. dilabuntur qttasi aqum, aum nonreveriuiilui (II lieg.
VIII), sirui non approximarunt aquse ad Noe in xiv). Seqtiilar:
dilttv.o (Gen. vn) : quia in judicio vir sanctus a Tu es mihi refngium a pressura [al. meum a lii-
poenisel angu»tiis eiit landem immunis. Qttasi di- bulalione] qnm chcumd(dil me ; exsuilatio mea,
cat: Liccl in hoc sseeulo vir sanctus non carcat erue vie a circumdaniibusme
omni cul|)a, unde orat pro hac, id est pro remis- Inierduni el upprcssotrs insisluiil, et oppressiones
sione impietatis, in diluvio tamen aquarum tnulla- obsistunl; iulerdum non insislunl opprcssores, scd
rum ttd eum non approximibuui; quia tunc eum obs:stunt oppressiones, inlerduni autem non ob-
curema confusio non lenebit. IIcu quot niergun- sisiunt oppressiones, sed oppressores insislm.t.
ttir, dcmerguiUiir,ctsnbmcrguiilur inislis diluviis; Q Ilis qui sunt fragiles, etsi non inslelerint oppres-
prnptetca clamandum est cum Propheia : Sulvuin sores, obsistunt tamen oppressiones, quia facile
nie fac, Deus, qttoniam intruverunt nq,tm usque ad surcumbunt ad\ersis; his qni forles sunl, ctsi op-
animum meum: infixus sum in limo profundi, et pressores insislanl, non tamen oppiessioi:es ob-
non est subslanlia, veni in aUiludinein maiis,et sistui.t, quia resislunl forliter ad\ersilatibus ; his
tempcslas demersil me (Psat. LX\IH).Dilmium au- atilcm qui sunt meJiocres, cum insistunt oppresso-
lem non solum aceipilur in malo, secuudum illud: res, obsistunt oppressiones : et ideo quia diQicile
Perdam aquis diluvii omnemcantem (Gen. vi), qtioJ csl in igne esse el non ardere, orat vir sanclus non
inlelligenduni est de inoilali peccato, vol finali ju- solitm ab oppiessicnibus, sed et ab oppressotibits
dieio-: sed etiam in bouo, secuudutn illtid : Domi- liberari, eum a't: Tu es refugium mihi a pressuia
nus diltwium inhabitat (Psal. xxvm), quoJ intel- qum chcumdedit me, ixsuliatio mea; erut me acir-
ligendum est de saeramento regenerationis hu- cumdantibus me. Quasi dical : Libera me ab op-
manse, velde profundo disposit;ouis divinse. Aqua piessionibus nieis, quia tu es rcfughtm milti, a
enirn niultis modis accipilurin Scriplnris divinis; pressura qum chcvmdedit me: sed el redime me a
nam est aqua naturse, dociiinse, sapicnlLr, graliae, circumdaniibus n e, id est Iibera me ab oppressori-
euqise, pcense, miseriae.De aqua nalurse Irgitur : D bus mcis.
Spiiitus Domini ferebatur super aquas (Gen. i), et : Sane principales qualuorsunt vntules, qnserarn-
Aqum,qumsvper cmlossitni, laudenl nomen Domini tem viri sancii circumcanl, videlicct jusii!ia,r u-
(Psfl/.cxLvm).De aqua docltin.c dicilur : Tcnebrosa denlia, lemperanlia, el foililu.lo. Ilabel ciiimnb-
uquu in vubibus ueris (Psal. xv )), scd est a-;tia anteriori parte just.tiam, a j-.oslcriorijiarte pruden-
pcrversse docliinse, de qua legitur : Qui emiitil tiam, lemperantiam a dcxlris. fottittidincm a si-
aqvas, capul est jurgioium (Prov. xvn). El aqua nibtris. Coitgruunt bene lota viilulibus; naai jii;e
doctcinse sanse, de quadicilnr:/i<7u«s luas in plalets stuit ante, sunl certa ; quaevero rclro, dubia sn.l;
divide (Prov. v); possunl tainen perverse aquse qusea dcxlris, prospeia, qusea sinistiis, advetsa.
Eanari, juxla illud : Sanavi aqvas has, el nonerii Iii crrtis autem est rxerccnda juslilia, in dubiis rsl
mors in eis ullra, neque steriliias (IV Reg. n). De adliibenda prudenlia, iu piospeiis opus esl tem-
aq.uasapientise legilur : Aqva sapienlim satuiaiis peiantia, in adversis esl necessaria forliludo. Cuin
poiabit illum (Eccli. xv), quod dicitur ad differen- rrgo iniquiias prcmit justiiiam, ojipicssio 'nstal
tiam sapienlise ssecularis, de qua pr.ceipiiur : ante; cum fatttitas premit prudcnliani, oppres^io
Non comedeiisex eo crvdum quid, ncccoctvm uqua, i slat rclro ; cuin siiporflnitas ptcmil lcn.pcraa-
1021 COMMENT.IN VII PSALMOSPOENLTENT.— PSAL. II. 1022
•lam, opprcssio instat a dexttis;et cum pusillani- A a fncie tva fugiam? Si ascenderpin tcelumlu illic es,
milas premit forliludinem, inslat oppressio a sini- si desccndcroad infcinum, ades (Psat. cxxxvin) : tti
stns. Cum aulem diversse oppressiones simul has ergo, nou alins, cs mibi suninium clsujiremum
virtutcs omnes impugnanl, lunc undique menleni rcfugium, a pressura quse eircuindedit me, iil cst
cirrumdanl. El ideo sanclus oral a Circumdantibus atribulatione,quse umlitjue me coiilurbal.In tejaela-
redimi, hoc est ab oppressionibus , quse undique lussum ex ulero de ventromairis mese; lu es protec-
imminent, liberari: Hanc solam petltionem oifert tor meus, iu tecanialiomea semper. Si luadfucris,
rcenitens in boc psalmo, gravidam et fecundam , niltil oberit; situ defucris, nibil prodeiil. Sequilur :
mullaium petilionum intellectuni in se coiitiiientrm Inlelleclum libi dabo, el instruamle in via hacqua
inrlusum, quain poims intelligendam Telinquil, gradieris, firmabo super le oculosmeos.
quam duxerit distinguendam, ut referatur ad intel- In bac Ullimaparte iiitelleclum coinmcndat, qui
leclum, de quo prsemitlilin titulo : Inlelleclus Da- esl secundns in donis, deqtto pracscribilur titulus:
vid. Quidam vero inter pressuras deflciunleltiislan- .Inlelleclus David. Duo sunt talenla homini neces-
tur, ulii proficiunt el lselantur, sieut apostoli, de saria, videlicel intellectus et oprralio. El inlelleclui
qttibus dicitur : Ihant gaudenles a conspeclu con- quidcm ncccssaria est disciplina, opeialioni \ero
cilii, auoniam digni habilisvnl pro notnine Jesu perseveraiitia. Hsecquatuor in hoc j)riiuo versu no-
conlumeliampati (Acl. v). Uinc Jacobus aposlolns - lantur. Inlelleclus, cuin dicilur : Iniellectum tibi
ail: Omnegaudiuin exislimate, fratres mei, cnm.in dabo. Discip.Iina, cum additur: Inslruam le. Opc-
varias tentationes i.icideritis (Jac. i) ; el Paulus ratio, cum subjungilur : In via hac qua gradieris.
ait : Spe gaudenies, in tribulationibusnon deficienles Perseverantia, euni inferlur : Firmabo super le-,ocu-
(Rom. xn). Ul ergo vir sanctus ostcndat se non de- los meos. Porro, circa primum taleiitum duo smit
fecisse, sed piofecisse inler pressuras, interponit opportuna, docilitas discijiuli, et doclrina magislri.
et dicit: Exsullalio mca, erue-me a ciicumdanlibus, De illa projniillil: InleUeclumlibi dabo, ul sis do-
id est, lu Deus iti quo, et de quo inler pressuras cilis ad discendum. Dc isla -siiLjimgilur:Jnstruam
exsulto, rcdimemca circumdanlibusme. te, utdocililas pioficiat ad doctiitiant. Ad secundum
Redemplio quandoque large dicilur liberalio, quoqne laleniuni duo sttni u.cessaria in via boni
quse fit etiam solo dono. Unde -.ReUemit eos de operis gradienti : pes timoris, qiti est sinister, ut
manu inhnici, et dc rcgionibuscongregavilcos (Psal. tiniore peensedeclinet a uialo; ct |>es anioris, qri
cvi). Et iteruin : Liberavit eos de riianti odientitim, est dcxler, ul amore justitioe trnJat ad bo.tutn. Vc-
ei redemit eos de manu inimicorum. Quaudoque r rum, quia nou sui.t in hoinitievise rj'us, scd a Do-
proprie dicilur liberalio, quse fit dato prclio; unde: mino gressus homiiiis Uiiigunlur, ut homo usqtie
Redemplisumns,non corruptibihbus, auroet argento, in finem persevercl in hor.o (Jer. x), Doinintis au
sed prclioso sanguine Agni immaculati (I Petr. i). xilitim promillit, rt ait: Jn via liuc qna grudieris,
Et aliLi: Redemisli nos, Domine, in sangume luo declinando pedem limoris a malo, et lendendo pe-
'
(Apoc. v). Dicilur eliam inlerdum redrmptio ipse, dem amoiis ad boniim, Itrinabo super te oculos
redemptor, ju\la quod Apostolus dicit quod"Chri- meos, videliectoculum correcllonis, ut per flagdla
sius faclus esl nobis sapientia et redemplio(I Cor. i). revoccin le a malo, et oculum consolationis, ut prr
El Psalmographus : Redempiionem misit Dominus beiieficia provocem le aJ bonum, de qttibus aliiii
populo suo (Psal. c\). Prelium aulem 1edemptionis dicitur : Oculi Domini super jusios (Psctl. wxm).
datuni esl regi, ut iiberaret captivum a lyiannide His enini oculis omnia nuda sttnl et apeita; quo-
carcerarii. Dattim est Domino, ut liberarel bumi- niam oculi ejus sicut flaminaignis (Apuc.i).Nonduos
neni a potestate diaboli, el servitute pcccati, el a vero tantum oculos perhibelur habeie, scd scptcm,-
poenis infeini; unde : Ego redemi eos, et ipsi lo- qtii sunl seplemspiritusDeimissiin oinncin leira-.u.,
culi sunl contra me inendatia (Ose. vn). lpse redi- Duo vero sunt qusedisclplinam impediunt: stipci-
tnet Isiaet ex o.unibus iithiuilalibvs ejus (Psal. D bia et stolidilas. Superbi namquc propler arrogs.ii-
cxxix). E&specluntesetiam redemplionemcorpoiis liani discere nolunt, el slolidipropter impiudenti uu
nosln (Rom. \iii). Salvalorem, inquil, exspeciamus discere neqiietinl. Snperbus autem designatur per
Dominum Jcsum Cltrislum, qui reformabil corpus equuin, sloiidus vero per niuluni, a qttilius de-
hitmililalis noslrm, conftguraluin coipori clarilalis botialur, ctiiiiail: Nulile fieii sicul eqtiusel mttlvs,
sum (Phil. m); qui nos de portis niortis et de quibus non est iniellectus. Qtialiier aulem coeicondi
manu iufeii libera\il. Ergo redime mea circumdttn- et casligandi sunt lales, consequenlcr oslcndit, ctim
tibus mc, a diabolo, a peccato et ab iiiferno; quia addil: In chamoel freno maxillas eorum conslrlnge.
lu es refugium mihi a pressura. 0 pie, o cleinens, Multa flagella peccatoris. Equus igilur, id est su-
o bone Deus, a te ad le me oportet coiiftigcre; a perbus refrenandus cst, ne per arrogaiuiam l.iniis
le iialo, ad le placaltim, a le offcnso, ad te piopi- excunal; ct mtilus, id est stolidus cst Uagellai.dus,
lium, a tr juJice, ad te palrem : quia si \ellein fu- ne per imprudeiitiam nimis aberret, el sir non ap-
geie, non possem effugere; sl \elleni tcgi, non proxiinent ad te cogtioscendum, venerandum rl
possem piotcgi : cuin sil nemo qui de manu tua excolendum. Timeudum est auleni, sed non despe-
pOoSitcruerc. Quo cnim ibo a sphiiu luo, aui quo raudum : quoniam ctsi mulla siiil flagella peccalo-
t(P3 INNOCENTU111PAP.E OPUSCULADUI3IA. 102-i
lis, unde prseniillit,ln freno el chamo maxlllas eo- A i autem virlutem iribucl (Prov. xxi). Eqtius malus
rtim consliinge, qui non approximanl ad le, speran- bomo luxuriosus; unde : Sicut fluxus cquorum,flu-
tes tamen in Oominomisericordiacircumdabii; unde xus eoium (Ezech. xxin). Equus, vir improvidus;
ct subjungii: Lmtamini inDomhio etexsultalejusli, unde : Auferamequosdemediolui (Mich.v). E pius,
et gloriamini oinnes recli corde. Mulla sttnt quippe superlus; unde : Ili in curribus, el hi in equis,
fiagellapeccatoris; quoniam non solum puniunl fo- nos autem in nomine Dei noslri magnificabimuv
lis in corpore, verumetiam torquenl intus in corde. (Psal. xix). Equus, -arrogans; unde: Fallax equtis
Kam per quwpeccalhomo,perhmcei lorqueiur(Sap. ad salulem, in abundanlia virlulis sum 11011 salvabi-
M). Sverantesauteinin Dominomiseiicordiacircum- lur (Psal. xxxn). Equus, mollis etfragilis; unde :
tlabit, in prscseiilieonfe.endo \irtutetn, etinfuluio Dormitaverunt qtti ascenderunt equos(Psal. LXV).
conferendo salutem. Ergo Lmtamini in Dominoel Et : Mordens ungulas equi, ut cadal ascensor ejvs
exsullale justi, propler stolam carnis, el gloriamini relro (Gen. XLIX).Sunt prselerea cqui rufi, nigri rt
cmnesrecli corde, propter stolam animse: quia re- pallidi, quos viderunt Ezechiel, Zaeharias et Joan-
cipietis dc nianu Domini duplicia (Isa. xx), et ideo nes, tyranni, hsercliei et bypocritse. Ergo nolile
laetamini corporc, cl exsultale corde, secundum fieri sicul equusel mu/us.Nondicitsicul bos,quia satis
illud : Cor meum el caro mea exsultaverunlin Deum " cst humilis; et canis, qui nimis est sagax, sed sic-
ihum (Psal. LXXXIII). ut equus, qui designat superbum, quia extenlo collo
Oraveral sancttts 2 circumdantibus rrui, et Deus ceuirosus incedit, rl mulus qui significatslolidum,
orationeni ejus cxaudiens, stalim oranli rcspondit. quia esl improviduselmendostts.In Tobiavero (cap.
Jntellectum tibi dabo, et inslruam le in via hac qua yi) par equum et mulum iibidinosi notantur, Ra-
gradieris, firmabosuper te oculosmeos. Contra cir- phaele leslaiite : Qui conjugium, inquil, ita susci-
cumslantcs qui obsident vias, ut vialorcs capiant piunl, ul Deuma sua menteexcludanl, el bumlibidi-
ct disperdaul, dtiplex promittii auxilium, videlicet ni vacent, sicul equuset mulus, quibusnon esl intel-
documenlum el finnamentura, ut cx dociinienlo leclus, habet polestalem dmmoiiiumsttper eos. Vrl
vitent errores iiinerum, ct ex firmamento proprl- per mulum, qui generatur.sed non generat, designa-
lant incursus hoslium. Ad docunienluni perlinel tur ingralus, qui accipit graliam, sed non reddit.
quod prsemilfitur : Inlelleclum libi dabo, ut cogno- Talessuperbiet arrogantcs qui conlra Deumcervicem
scas, qttod omnia bona procedanl ex gialia; et in- exlendunt, altribuendo meritis, quod altribuendiiiii
struam le, ne forte aberres, tuis ea meritis ascri- estgratia»,quasi stolidi clvecordes, diccndo : Labiv
bendo, sed quidquid boni le cognoscis babere, non < noslra a nobis sunt, qvis nosier Dominusesl? (Psal.
luis merilis, sed diunce gratise totum ascribas. xi.) El ideo lalibus non est intellertus ad eogno-
Ccrie qtti secus scntil et credit, dcsipit ct aberral, scendam bumiliter verilatcm, quoniaiu omnedaluni
et talis error impedil intellectum rcclum, quo ad optimum,el omne donum perfeclum desursum est,
voram beatitudincm pervenilur. Instruam vero descendcnsa Palre luminum (Jac. 1). Vtl per cquum
le per unctlonem spiritus, quse docet de omni- intelligilur ille, qui vehit sessorem diabolum, el
lius. Spiriltis ver!lalisvqui docet omnem veiilaleni per mulum intclligilur ille, qui subit onus peccati,
(Joan xvi), doclorum doctor, et m-.tgistrorunima- et lalibus non est inteilecins, quia itolunt intelli-
gisler. Ad firmanienlum autem peiiinet qtiod sub- gcre, ul bene agant, sed iniquilalcm in suis cubiii-
jungilur : lnvia hac qua gradieiis, id esl in cursu bus meditantur. Tu vero Deus,
vitse prsesenlis, firmabo stiper le oculosmeos, id est In chamocl freno maxillas eorum consliiuge, qui
iirnium libi exbibebo praesidiumcustodiseel tutelse. non approxhiitthiad le.
Solemus enim diligeuter perspicere, quodstudiose
volumus custodire. Quia ergo lu levas ad me octtlos Quia chamtts cst illa pars frcni quse niiltilur m
os equi, el omnis pais minor cst suo toto, recleprr
tttos, el ego ftrniabo super le oculos meos. Acceplo cbanium et frcnum possunt major et minor coer-
autcm inlelleclu el inslruclus a Deo, converlil sead J0
cilio designari, quibus maxillx lalium, id esi &u-
superbos el stolidos poenitens, qui suainerjla j"actant
el pcccala defcndiinl. perbia el stoliditas constringuntur, ne ipsi de suis
ineritis glorienlur, quia j)er afilictioiies majores at-
Noliie fieri sicut equusaut mulus q dbus ncn est que minores relundenda et coarclanda suiit 01a,
iniclleclus. qu;e clamant meiita, et tacent pecrata, eortiin \i-
Equus et in bono accipitur et in malo. ISunus delicel, qui non approximant ad te per hutnilein
iquus, corjius Chrisli; unde : Equus albus,el qui confessionem, sed rccedunt a te pcr superhaiiij"a-
scdebalsuper eum, vocabalur fidelis el verax (Apoc. clationem. Quia \ero cqtnis cl mnlus quanfo plus
xix). Equus, angelus vel quilibet sancltts; unde : impiiiguantur, lanlo gia\ius insoltscuni, ad rcpii-
Exercilus qui sunt in cceloseqvebanlvreum in equis mendam eorum lasciviam, restringendum est ali-
albis (ibid.). Equus, prsedicator; unde : Nunqvid quando eis pabulum, propler quod dicit : In clmmo
pmbebis equo forlilvdinem, aul circvmdahis collo tl freno maxillas eorum constiinge,et adhibcnduiu
ejus liinnilum? (Job x\xix.) Equus, vii usUl.s: flagellttm.Propler quod ait : Multa flagella pccca-
undc: Eqnus paialus esi ad diem btlli, Domimis toium, MaxillsesiquidGinct mandibt.laia mandcndo
iC25 COMMENT.1N VII PSALMOSPOENiTENT. — PSAL. II. JOSG
dicuniur, quae profecto mandere ncqueunt, quandc A Lmlainini in Dominoel exsuliale jusii, ei gloria-
sunl freno el chamo eonstriclse. Sic elati hominrs mini omnes recli corde.
et ingrati de incolumilaie cotporum et ahundanlia In speiantibus justis et rectis, ires ordines desi-
reruji superbire constteverunt et insolescere, sed gnanlur, incipientium, prolicienlium et pervenien-
ad rorum nequitiam reprimriidam freno infirmi- lium. Primis exbibetur misericordia, tinde : Spe~
talis et chamo paupertalis sunt aliquando coer- ranles in Doinino misericordia circumdabit; secun-
centli, ut vexalio eis tribuat intellectum. Unde s:c dis, Isetilia; unde : Lmlamini in Domino el exsnl-
sane potest inlelligi : Nolite fieri sicut cquus ei tatejusli; tertiis autem gloria; unde : Gloriamini
mulus, id est nolite superbire et insolescete, sicul omnes recii corde. Lsetantttr quidem jusll, lsslantur
elati faciunt et ingrati, quibus non esl intellecius, cl injusli, srd jusli in Domino, injusti isriantur i»
sed tu Deus, qui singulis malis nosli remediurn ad- mundo. Injusti exsultant de earnalibus et munda-
hibere, constringe tnaxillas eorum, id esl cobibc nis.. Jusli de virtulibus, Injusii de vitiis. De illis le-
arroganliam superborum, in freno el chamo, id csl giltif : Exsultabunl sancli in gloria, Imlabnniur ia
per damnum rerum et dispendium personarum. cubiiibvs snis (Psal. XLIV);de istis dicilur : Lm-
Ecce qui non intelligunl, equo coniparantur el luntnr cum malefecerint, et exsullttnl in relus pes-
muio, sicut aliiti dicitur : Ilomo cum in honore es- simis (Prov. u). Verum justoiuni gaudium felixest
sef, non intellcxil, comparalusesljumenlis insipien- et perpetuum; j*uxtaquod legitur : Petile, el acci-
iibus, el shnilis factus eslillis (Psal. x-Lvm).Quia pictis, ut gavdium veslrumplemimsil; el : Gaudium
tero qui non possunt cahiberi perfrenum, debenl vestrum nemo tollel a vobis(Joan. xvi). Injustoruia
corrlpi per flagellum, subjungit et ait: vcro gauJium infelix est et momentane-.im.Juxta
Multa flagella peccaloris, speranles aulem in Do- quod dititur : Tenent lympanum el ciiharam, et
ivino misericordia circumdabit. gaudent ad sonitum organi, ducunl in buiis dies
Est flagellum correptionis, de quo legitur : Pater stios, et in punclo ad inferna descendunt(Job xxi).
filium quem diligit, corripit (Prov. m). Flagellal Noverat bocillequi dixerat: Veisaeuin luclumcitlta-
autem omneinfilium cjuemrecipit (Ilebr. xu). Fla- ramea,el organummeurninvocemflentium(Jofcxxx1,
4>ellumdetraetionis, de quo dicitur : A flagdlo lin- nain extrema gaudii luclus occupnt(Prov. xvxiv).
-Qumabsconderis, et non timebis calamilalem cum Gaudendumest ergo de iisqme spectant ad met ituni,
aeneril (Job v). Flagellum affliclionis, de quo scti- vel ad jirsemium, ad gratiam vel gloriam, ad virlti-
bilur : Fui flagellalus tota die (Psal. LXXH).E( leni vel ad salulem, de quibus illi gaudebanl, quibtB
flagellum damnationis, de quo legilur : Non acce- C aiebal Chiistus : Gaudele et exsultale, quia merces
det ad ie malum, el flagellvm non appropinquabit veslra mulla esl in cwlis (Mullh. i). Et prophela di
labernacvlo luo (Psal. xc). Ergo flagellantur jusli, feebali Ego autem in Dominogloriabor, el gandebo
ilagellantur el injusti; quia multwsunl tribulaliones in Deo Jesu meo (Uabac. m). Propter hsecduo gau-
j storuin (Psal.nwv). Vertini 1111flagellanlur ut, si dia, unum quod habelur de nieritis, et alteiinu
pceniteiit, corrigantur, si non poenilent, condem- quod habetur de prsemiis, ingeminat Psalmisia,
nentur; ipsi vero tribulantur, ut purgentur a malo cum ait: Lmtamini in Domino, et exsultaie justi.
ct jirobentur in bono; quia quod facit flagellum Quod et Apostolos repetit dicens : Gaudele in Dc-
grano, el ignis auro, idem efficil tribulatio viro ju- mino semper, ilerum dico, gaudele (Phil. IV).Ncc
slo. Multa vero dicunlur flagella pcccatoruni; quia solum gaudendutn est justis, sed et gloriandum:
el in rarne flagellantur exterius, el in mente flagel- unde subjungitur : Et gtoriamini omnesrecti corde.
lanlur interius. Flagellantur in vila prsesenti, el Vos scilicel, qui potestis dieere cum Apostolo :
flagillantur in vila fulura; flagellanlur ex culpa, el Gloria nostra hmc est, testimonium conscientimno-
flagellantur ex poena. Flagellanlur a Deo et flagei- slrm (II Cor. i). Nam omnisgloria filim regis esl ab
lantur ab homine. Flagellantur a mundo, et flagel- intus (Psat. XLIVLOpus ergo suum probet unus-
laniura dsemone.Nec possetquisquam per singula D quisque, el lunc in senielipso gloriam hahebit, rt
cnumerare peccalorum flagella. Nec mirum, si ad- uon in allero. Hjpoerita namque gloriam quserit in
bibito freno indomito animali addatur flagellum. altero, et non in seipso, et gloria ejus est quasi flos
Utinam sic domelur, ut perdonietur I quia veren- feiti (I Peir. i), quod liodieviret, et cras in dibanum
dum est, ne nimium resisiendo, indomitum relin- miilitur (Malth. vi). Sic omnis hypocrilte spes prr-
quatur, et sie evagclur per viamlatam, quse ducil Jbit, quia falsam venalur gloriam apud homines,
ad morlem (Matlh. vn). Sperantes attiem in Domi- el non veram quserit gloriam apud Deum. Iilud
v.o, non in sseculo,in gratia, non in merito, miseii- enim correclum est, quod non aliqua pravitate
cordia circumdabit, hoe cst in omnibus aderit ad dislortutn est, sed ad Deum pura inlentione di-
saiutem, in omni loco et in omni lerapofe, in omni rcctuni.
caasaet in omni negolio, in ceriis et in dubiis, in Ecce cum in printipio de pcenis et culpis egisset,
prosperis et in adversis, in corpore et in corde, iu in fine de gloria el exsullalione concludit, quein
propsenti ct in futuro. Malediclus autem Iwmo,qui morem in hoc sicut el.in aliis poenitentialibuspsal-
cmfidit in homine, el ponil camem brachium suum mis observat.
(Jer, \n). Idco,
4027 INNOCENTIIIII PAP^EOPUSCDLADUBIA. 1028
Titu'as psalmi tertii pamilmtialis talis est: Vsalmus David in rememoratione Sabbati. —
Tituii hujus explicalio.

E c qnilmsdam Seriplurse locis intrlligilur mani- A mundus dat,ego -do vobis (Joan. xiv\ Hic cst prc-
fcsle, quod Sahbatum el seplimttm intcrpretalur el fecto fons proprius, cui non communical alienus.
requies, unde congrue scriplum est, quod requieril Ad quem tanlo ardentius anbelat poanitens post
Deus die septimo ab omni opcre quod pairaral peccatum, quanlo suavius eum gustaverat ipse
[Gen. 1). Tria veto sunt Sabbala, exlerius efsupe- jusius. . , (
jius, videlicet temporale, spirituale el seternale.De Habet autem hic psalmus, secundum translatio-
primo legitur in E\angrlio : Sabbaium esl, non nem quam lenet RomaM Ecclesia, iies versuum
licel iibi lollere grabalum luum (Joan. v), de se- seplenarios, id est viginii ei ununi versus, qui ad
cundo dicilur ab Apostolo ; Relinquetur sabbatis- tiia prsedicta Sabbata nnn immerito referuntur.
r.ins populo Dei (Hebr. IV),de lerlio vpro scribitur Nam Sabualum non solum dicilur srptimus dies,
pcr prophelam : Erit Sabbalumex Sabbato(Isa. LXVI). sedet seplimana dierum, el dies quilibetseplimanse.
Primuni Sabbalum est sacramentum, et non res. Srplimus dies, ibi : Memenlovl diemSabbati san-
Uliimuni auteni est res, et non sacramcnlum. Me- cliftces (Exod. xx). Seplimana dierum, ibi : Jc-
diuin vero res est, et sncramentuni. Quia primum juno bis in Sabbalo (Luc. xvm). Et quilibet dies,
£'gnificat et non significalur, ttltimum vero signifi- ibi : Valde mane una Sabbatorum (Marc. xvi), Ad
raiur el nou signilicat, medium et significatur et " Sabbatum temporale perlinent septem dies; ad
signilical. Agit crgo in boc psalmo poenitens dere- Sabbatum spiriluale septemperiinent virtutes; et ad
nienioratione medii et ultimi Sabbati, hoc est spi- Sabbatum seternale perlinent seplem doles : tres
rilualis et seternalis, utriusque memorando quie- anim.e glorificatse,videliceteogniiio,dilectioetdelec-
tem. Unam, quam perdideiat, etalteram quam de- lalio; qualuor corporis glorificandi,videlicetclaritas,
inerucrat per percalum; undedicebal: Noneslsa- et sublililas, agilitas et impassibilitas. Singuliaulem
nilas in carne mea a vultu irm luw, non cst pax hebdoniaJse dies, proprias laudes habent in lilulis
ossibusmeisafaciepeccaiorummeorum(Psal.wwn). psalmoriim ex Sabbato, prseter teriium, cu-
lacurrat eniin affliclionem menlis et corpoiis ex jus rationem prout potui, alibi assignavi. Sab-
jucealo; quia el vermis conscienliserodebal men- balum aulem hic ponitur pro quiete, secundum
leni inieritts, el passionis aculeus corpus exlerius illud : Sabbalum requielionis est, el requiesSabbaii
siiinuLibal.Unde.vicissimagil ile culpis el de pcenis, sanciificata esl Domino.In Sabbato temporali quie-
miseiiam suam exaggerans mtillis modis. Qusequi- scil Judseus, in Sabbato spirituali quiescit j'uslus,
(lcm cogebant cuni, el deperdiiumpeccatoris el de- et in Sabbato seternali quiescit beatus. llle ab ope-
ineriluni seterniiatis, Sabbalum deplorando ad men- Q ris effectu, isle a criminis actu, et hic a corruplio-
tem ssepius revocare. Qnia sicut dulcis est aqua nis defeclu. Per poenitenlianiergo, quam hisosten-
post sitim, rl suavis umbra posl sestum : ita quies dit se habere de culpis, et patieniiam, quam se de-
est dclectabilis post laborem, maxime tranqiiillilas monstral habere in poenis, seipsura proponit aliis
mentis, quam eliam inler anguslias corporis justus in exemplum, ut imitenlur euni quasi alterum Jcb,
habet. De qiia.Dominus dicebat apostoiis : Pacem vehemenlei affliclum et graviter crucialum.
meuindo vobis, pacem velinquovobis: non quomodo

Psalmi lertii pomitentialis elucidatio.

Dominene in ira tua [al. furore luo] argnas }D arguas me;et apoena eliam purgatorii, cuni adjun-
e, neque in furore [all ira tuaj corripias me git: Nequein furore tuo corripias me. Orationevero
(Psat xxxvn). prsemissa, primo describit poenas quas sustinel,
Psalmus iste quatuor habet partes, in prima poani- seeundo culpas quas egit, tertio miserias quas in-
t -lis dirigit orationem a-J Deum, poslulans liberari currit. Quasi dical : Ego sum qui suslineo poenas
a poenis inferni, cum ait : Domine, ne in ira iua mullas et niagnas, videliret percussionis vulnus,
1020 COMMENT.1N VII PSALMGS PCENITENT.— PSAL. II!. . ~1QZ&
opprefvSionis ptmdtis, carnis alfliclioiiein, eimentis A paler filium quem diligil, corripil (Prov. l); ut poeua
\e\alionem. Vulnus percussionis, quoniam sagiltm sit a miserioordia ad correctioncm, iion ab ira ad
tvm iitfixm sunt mihi. Pondus oppressionis, quia ultionem; ct quidem sufficere dcbent mala qusepa~
confifinasii super me manum luam. Afiliclioiiem tiorin prsesenti, «e patiar in futuro. ,-
cainis, qu.a non est sanilas in carne mea a vultu Quoniam sagittm tum inftxm sunl miln, el confir-'
iiw tnm. Yex-jtionenimentis, quia nonestpax ossi- masti superme manumJnam. _ -
bus nteis a facie peccatorum meorum. Nec niirum, ' Pcrcusslonescrgo quas ego palior; sunt multse,
quia ego sum, qui egi rulpas giandes ct graves, sutit ma*gnseetsunl profttndse: multse, quia sagilim,
fosJas et fatuas. Craiules, -quiainiquitates memsu- non una tas.tum, sed plures: magnse,quia percus-
'
peigiessmsunl capul meum; gra\es quia sicul onus siones tuse non hominis quidem, sed Dei; jirolundse,
grave gravatai sunt super me; 'foedas, qtiia compu- quia htfixm sunl mihi, non foris in cute,1 sed intas
tnieiunl cicairices tnem; faltias, quia detetioi'a\e- in corde; oppressiones quoque importabiles sunt,
l tiiil a facie insipieiilite mem. Quapiqplcr ego sum, quia confirmasti, quasi ex magua virlule, super me,
qni i.icurri miserias contiuuas elprolixas, co:po- quasi de loco sublimi, manum tuam, quasi validam
jales el spiriluales. COiilinuas, quia tola die con- ; ct robustam.
tiislalus ingrediebar; prolixas,"quia miseriis affli- B Sagiltse Doniini comtninationes sunl divinse, quse
cius sum, et turbalus sum usque in finetn ; spiiItua- timorej'udic:i dislriciipet-catoris animo iniigunlur;
le3, quia anima mea impleia esl illusionibus; corpo- secundumquoJ alibi dicilur : Confige timore luo
lales, quia non -estsanitas in carne mea. Oralione carnes meas,ajudiuis ehimtuistimai (Psal. cjcvmj.
crgoprseiiiiltens, clamabat ad- Dominum,- dicens : Hinc eliam beatus Job ait : Sagiitca Domhu iit me
Bomine,ne in ira lua arguas me, neque in furore tuo sunt, qnarunl indignalio ebibil spirilunh meum, ct
• compias me ;.quidanrtiansibunt per ignem elsal- terrores Dominimililanl coiilra me (Job vi). Ergo
\abuiitur,tahi transibunt ad igncm et condcnina- sagillm tum, id est comminaliones tuse de poanis
buutur. Salvabuntur, qtti U'ansibuiH' per ignrm ailernis, infixm sunl mihi, velut 'aculse, qtise usque
jiurgatorii, de quibus dicil Aposiolus((1 Cor. iii), • ad cordis interiora peniiigunt, et ideo limore per-
qjiod salvi Jieut, sic lamen quasi per ignem. Nuni cussus, ciamare compellor : Domine,in ira tua ar-
uuiuscujusque opus quale sii, ignis probabit. Dam- guas me. Tales sagitlse eurn infigitiitur, non jnorti-
nabuntur qui transihunt ad ignem infenii, qiiibus ficant, sed vivificant : non deducunl ad inferos,
Dominus dicet : Ile malcdidi in igiem mternum, , sed reducunt, qitia timore posnsecohibenl manus
qui paralvs estxliabolo et angelis-ejus(Malth. xxv). , ^ib actu culpae. Vel sagittaeDomini sunt pcen.e,quse
Nam tiermiseorum non morieiur, el ignis eorumnon infliguntitr a Deo, unde : Inebriabo sagitlas meas
exsiingueltir(IsaL IA\I). Ab utroqtte igne pefitpce- sanguine, el gladius meusmanducabit carnes, et sa-
iiitenslibeiari, cum ait : Domine, ne in ira lua ar- gillas compleboin els (Deut. xxxit). Ilsec est sagitta
guas me, nequein furore tuo corripias me. Qitasi salutis Domini, et sagitta salutis conlia- Syiiam.
dicat : Domine, Pater et Deusvil.e mese, ne arguas Non sunt tales sagitlse hserelicoriim, dc quibut. le-
me in ira tua, id est tie me eonvincas in dislricto gitur : Paraverunt sagVlas suas in phaietra, ul sa-
judicio, in quo tu reprobis apparebis iralus, rum gitlent in obscuris rectos corde (Psal. x). Nec lales
dices iis qui a sinistris astabunt: Esurivi, el non sunt Judscorum sagillse, de quibus dicitur : Sagillm
dedislis mihi manducare; silivi, el non dedislis miln parvulorumfaclm sunl plctgmeorum(Psal. i.xm). Nee
bibere. Qttandiu enim uni ex his minimismeis non etiam talis sagilta diaboli, de qua sctibitur : A sa-
fecistis, nec mihi fecistis (ibid.). Ecce icdargullo giilavolanleper diem, a dmmoniomeridiano(Psal.\c).
pet-catoruin. Ite ergo maledicli, m ignem mternum, Sagilla; quoque Domiiii sunl vcrLa divina, de qui-
aui paralus esl diabolo et angelis ejus. Ecce liiis alibi legilur : Sagitlm ium aculm potenlissime
judicis ira. Non solum autem arguas me in ira lua, (Psal. XLIV).Item :' Sugittm tttm pertransierunt,
sed neque in furore tuo corripias tne, id esl non D j vox toinlrui lui ni rota (Psal. LXXVI). Et itcrum ;
punias me in purgatorio igne, in quo tanta erit in- Emiiie sagiilas tuas, el conlurbabiseos(PsaI. C\LUI).
cendii vehenientia, quod quasi furcre videberis, lias sagittas Christns et sancti ejus emittunl, qt.i
eliara in electos, cum minor posna quse erit in pur- eliam sagiltse"vocantur, unde : Pcsuit me quasi
gaiorio, censeatur major quantalibet poena qujr csl sagillam eleclam (hai. XLU). El: Sicutsagitlm in
in hoc mundo. Quis aulem illud irse tonitruum, vtanu polenlis, ita filii excussorwn (Psal. cxx-vi).
aiti iiludfuroris fulgur poterit suslinere! Evita cul- Sagillm igilur lum, id esl pcena; a te inflictse, in-
j>am,si vis evadere pcsnam. Vel oral pceniter.s, ut fixm sunt mihi, ei etiam confirmasli super me ma- "
Deus non inferal pcenam ad ullionem iratus, sed num luam.
?.Ucorrectionem miserlus, ul talis sit sensus : Do- Seplem modis ponitur manns in Scriptura sac a.
'.nine, arguasme, sed non in ira; corripeme, sed non Manus divina, Filius, unde : Tollam in coelumma-
in furore. Quasi dicat: Ne arguas me in ira, sed in r.um meam; et: Emilte manum tuam ae alto (Psul.
rniseiicordia argue me, qttia scripturn esl : Deus C\LIII). Potenlia, unde : A forlitudine manus tum
q&osamat, aryuil ei casligal (Bebr. xn) Nrque cor- cgo defeci(Psat. s\itm); et: In manu lua sunl om
itpiao me in furore, sed in maiisucludine; qttia nes ftnes leriw (Pscd xciv). Graiia, uude : Aperieu-
*•«*• INNOCENTIIIII PAPJE OPUSCCLADUBIA. 1052
te te iiiamtm tuam , omnia implebuntur vberlate A (_nem,el caro adversussphitum (Galal. v). Corrupti-
(Psal. Ctli), et : Aperis tu manuin tuam, et implcs bilitas, unde : Et si novimus Clirislum sccundum
omne animal benediclione( Psal. C\LIV').Anxilium, carnem, sed nuncjam non novimus(II Cor. v). Vo-
unde : Cum cecideritjuslvs, non collidelur: quia Do- Itipltiosa eonversalio, unde-:Caro et sangitisregnum
mima suppordl manum suam ( PsaL xxxvi); et : lii Dei non possidebunl(I Cor. xv).. Legalis ohservan-
manibus iuis tempora mea (Psal. xxxix). Protectio, lia. unde : Qui voluutvobis placere in carne, hi so-
undf :Sub umbra manus sum protexil me(Isa.\u\). gvni voseircumcidi (Galal. vi). Tei rena cnnsidera-
Operatio, untle : Manus tum, Domine,fecerunl me, tio, unde : Caro et sangtds non revelavit libi(Mallh.
efplasmaveruut me toium in circutlu (Jofi x); el: x\i). Litteralis inlellectus, unde : Spiritus esl qui
Opera manuumluarum sunl cwii (Psal.cm). Sed hie vivificat, caro non prodest quidquam (Jqan.vi).Con-
mamis Doinini accipitur pro divina vindicta, undc: jugalo opus, un.Ie : Etuiil duo in carne una (Gen.u).
Manum luam longe fac a me, et formido lua non mc Ipsa frroina, unde : Non ex sanguinibus,nequc ex
terreat {Job xv); ct: Adhuc manus ejus extenla voluntate viii', neque ex voluntale carnis, sed ex Deo
( Isai. v). H.er, firmala exstitit in Adani, qui prr nali sunl (Joan. i). Consanguinilas, umic : Nenw
culpam quam commislt, incurrit poenamquam me- unquam carnemsuam odio habuii ( Ephes, v). Culpa
ruil, sicttl Dominus ei fuerat coniminalus -.Quacun- B 1 unde ; Dum appropianl super me, nocenles,ut edant
que die comederis,morle tnorieris(Gen. n).ln nobis earnes meas (Psal. xxvi); et posna, unde : Carnibus
aiiicm confirmata est, qui conUMliimusab eo Gttl- meis saturamini (Job \i\). Non esl, inquam, sani-
pam, et paenam usque ad (inetn vitsc, uliuani non las in carne, quia necessitati nioriendi addicta rst
duiel sine fine post fineni; ille si quidem fuit mise- pei peccaltiin : qnia non satis est sanum, quod. le-
liarum origo, nos auleni sunitis miseriarum propa- viter patcst lsedi; a vnliu irm lum, id esl a conside-
go. Dicit ilaque pcei.itens : 0 Deus, eonfirmasii, iJ ralione indignationis tuse, quastimore futuri judicii
esl gravitcr aggravasti, super me manum tuam, id non soluni mcnlem conlurbat, sed et earncni affli-
tst vindictara tuamlii poenis innumeris et miseiiis git. Nec solummodocarnem, quse fragilis esl, se.l
infinitis, qua^ adeo me cpnturbant, ul prse ingenti el ossa, qusefortia reputantur; quia nonest pax os-
dolore clamare compcllar : Neqne in furore luocor- sibns meis, id est \iriiius menlis mese. A facie, hoc
ripias me. In tanlttm atilcm confirmasii super me cst a rccordalione peccatpruni meorum, qtise ossa
manum tuam, quod coniuibant; quoniam spiriius trislis exsiccal ossa
Non est saniias in carr.e mea a vullu [ al. facie ] (Prov. xvn). Qtds enim resliiit ei, etpacem habuii?
iras tvm, et non est pax ossibns meis, a facie pecca- (Jobix.) Nonest impiis gaudere, dieitDominus (Isai.
torum meorum. XLVIII ); quia per qumpeccathomo, per hmc et tor-
Vullus Dei Pati is est Filius, uude : In lumine quelur (Sup. n). Jitstus auteni confiditut leo (Prov.
vullus lui ambulavimus (Psal. IAXXVJII); et : IIIu- xxviu), de quo l"gitur : Leo fortissimus bcstiaivm,
minet vulimn suumsuper nos (Psal. Lxvij.Cognilio, ad nullius pavebit occursum (Pwv. xxx). Sed et ju-
unde : Quseshi vttlltim tutim, vultum tuum, Domi- stus quidquid occurrerit semper imperlurbalus exi-
ne, requiram ( Psal. xxvi). Propiliatio, unde : De stit, quia nec. ad^ersis deprimitur, nec prosperis
vullu luo judicium mevmprocedat (PsaL xvi). Indi- elevatur. Lselusvigilat, dormit quietus, sedetpaei-
gnatio, nnde : VutlusDcmini super facientesmala ficus, insedit securus; quoniam qui limrt Drum,
(Psal xxxin). Ratio, unde : Signatvm est super nos onmia liment eum. Magnam in prsesenii justitise
lumen vulitts tvi, Domine(Psat. iv). Benignitas, un- suie mcrcedem adeplus, in futuro maximani ade-
de : Vullum luum deprecabuntur omnes divites ple- plurus. Esl autem pax peccalorttni, pax justorum,
bis (Vsal. XLIV).Vultus ergo vel farics Iiic accipitur rl pax beatorum. De piiiiia : Non veni mitlere pa-
j)'0 notitia, qua in vultu cognoscitur unusquisque. cem, sed gladium (Matlh. x); ct : Zelaviin peccalo-
In \ullu qnoque deprrbenditur ira, et plerumque in nbus pacem peccaiorumvidens (Psal. LVXII).De se-
facie denotatur peccaium, secundum illud : fj eimda : Pacem meam do vobis, paceia meuiiirelin-
Ileuquam difficileest crhnen non prodere vuliu. quo vobis (Joan. xiv); et : Pax mulla ditigeniibus
(Ovm.) nomenluum (Psal, cxvin). De teitia : Inpacein id-
Caro quoque multis modis accipilur in Seriptu- ipsum dormiam et requiescam( Psal. iv ); el : Pax
ris. Nam caro dieitur homo, unde : Verbum caro Dei qum exsuperat omnem sensum, cuslodiat corda
faclum esl (Luc. xxiv); et : Videbitamnis caro sa~ vestra ei intelligenlias veslras (Pliil. i\). Et prscleiea
hiiaie Dei (Luc. m), Pars hominis, undc : Palpale; pax comnrunis bonis et malis, de qua legitur : Bo-
et videle,quoniam spirilus camem el ossanon habet,, nus sermo Domini sil ,mHii pax, el verilas in diebus
sicut me videlis habere (Luc xxi\). Animalis natura, noslris. Ipse quoque Christus dicitur pax noslra,
unde : Alia est caro volucrum, alia piscium, et aliai qui fecit utraqne unum, in uno novo homine faciens
juhienlorum (I Cor. xv); et: Dal Deusesccnnomm\ pacem, pacem his, qui prope,4t pacem his qui longe
carni (Pwl. cxxxv). Humana fragililas, unde : Non1 (Eplies.u). Porro quidam nec a peccalo liabent pa->
permanebil spirilus mevs in homine, quia caio esl! cem, neccum peccalo, et lii sunl oplimi; e contra,
( Gen. vi); et: Omniscaro fenum (Isa. XL). Sen- qttidam hahent cum peccato pacem, et non a pec~
sualtlas, undc : Sphiius concvpiscil adversus car- cato, el hi sunt mali. Quidam autem habeul pacin
1033 COMMENT.IN VII PSALMOSPOENTTENT.— PSAL. III. 1034
ct cum peccato et a peccato, el hi sunt pessimi. . { nitentise diluerunt. Cum ergo jam ipse spjritus le-
Qui enim sic dati sunt in reprobumsensum(Rom.i), slimonium perhihet spirilibus eorum, quod ipsi filii
et venundati sub peccalo (Boin.vn), ut ullro se pec- Dei sint, tunc a peccato pacem habent, et non cum
cato ingerant, et de peccato non curent. IHi profe- peccato, effectipacifici veri, qui iilii Dei vocabun-
clo et cum peccalopacem habent, in quo suaviter lur (Rom.vi): pavidi quidem pro suis, sed pro aliis
deleclantur, et a peccalo pacem habent, super quo securi. Patet ergo, quod non habere pacem cum
minime remordentur, de qualibus scriptum esl: peecato semper est bonum, et habere pacem cum
Lmtanlur cum male fecerint, el exsuttant in rebus peccato semper est malum. Habere vero pacem a
pessimis(Prov. n): quoniam impius cum in profun- peccato interdum estbonum, interdum est malurri.
dum malorumveneritcontemnit(Prov. xvm). Sicut Noli ergo cum peccato pacem habere, nOlicontra-
enira, secundumApostolum: Bi qui ea qumlegissunt, here amickiam cum serpente, ne suadendo inficiat,
naluraliler faciunt, ipsi sunt sibi lex(Rom. n) :sic et occidat te veneno. Lethalius est euim venenum
illi qui ea qusepeccali sunt, faciunl libere, ipsi sunt peccali, quam venenum serpenlis. Nam illud interfi-
sibi peccaium, id estpeccali causa, ut jam eis quod- cit corpus, istud vero interimit animam, sine qua
libet boe liceat, non auteni libeat hoc quod licel. corpus non vivit. Si vero concupiscentia corporis
In profundum iniquilatis demersi el absorpli pe- B illeclus, pacem habueris aliquando cum peccato,
nitus a peccato, non cogitantes de poena, nec cu- cave'saltem, ne habeas pacera ab iiio : quia si cum
ranles de culpa, effectisunt sicut equus et mulus, peccato et a peccalo pacem habueris, vivens inter
quibus non est intelteclus ( Psal. xxxi), post suas mortuos deputaberis. Qusevero sit causa, quare iwn
concupiseentiasabeuntes. Qui si quandoque flagel- est sanitas in carne hominis a facie irce Dei, neque
lenlur, ut convertantur, vulnera non senliunt, et pax ossibusa facie peccatorum,consequenler osien-
verbera 11011attendunt, quemadmodum scriplum dit.
-est: Verberaverunlme, et non dolui : traxerunt me, Quoniam iniquilates mem supergressmsunt caput
el non sensi (Prov. xxm). Et hoc maximefit, cum tneum, el sicut onus grave gravalm sunt super
laudalur peccator in desideriis aninise suse, et qui me.
iniqua gerit, benedicitur. Tales pepigerunt fcedus Caput mulieris vir, et caput viri Christus, caput
cum morte, \el ex perfidia non credentes, vel ex Christi Deus (I Cor. xi); unde : Capul dilecti mei
malitia desperantes, quasi quatriduanus mortuus in sicut aurum opiimum (Cant. \). Ipse esl capui cor-
monumenlo ietenles (Joan. n). Qui vero peccatum poris Ecclesim(Colos. 1).Caput animsemens, unde :
operantur, et delectantur in eo, sed tamen remor- Impinguasti capul meum m oleo (Psal. xxn).
dentur et impugnantur ab illo, ipsi quidem cum c Caput rei, principium, unde : In capite libriscrip-
peccato pacem habenl sed non a peccato : quia tuni est de me (Psal. xxxix).Caputprovincise, me-
delectanlur iu culpa, sed a conscientia remorden- tropolis, unde: Capul Syrim Damascus (Isa. vn).
tur. Tales impugnantur, sed non repugnant: quia Caput -populi princeps, unde : Constilues me 111
motus senliunl et consentiunl, abslracli a concupi- caput gentium (Psal. xvn). Caput iniquoruin diabo-
scentia el illecli (Jacob. i). Paivulos non allidunt ad lus, unde : Percussisii caput de domo impii, denu-
pelram (Psal. cxxxvi), sed eos in desiderio suo fo- dasli fundamenta ejus usque ad cotlum (Habac. m);
vent, jacentes et dormientes in voluptate et foedi- et: Tu confregisti capila draconum, dedisli ewin
tate peecali, veluli jumenla quse iu stercore suo escas populis JElhiopum (Psal. LXXIII).Caput mali
computreseunt. quibus redolet fetor, et amaritudo operis, suggeslio diabolica, unde : Capul aspidis
dulcescit. E contra : Quidam tenlationes suslinenl suget el occideleum lingua viperm(Job xx); et : Ipsa
et resistunt, impugnationibusrepugnantes, et hi nec conieret capul luum, el lu insidiaberiscalcaneo ejus
cum percalo pacem habent, nec a peccato; quia (Gen.m). Caput vitiorum, superbia, unde: Si extu-
cum illo luctanlur, ne peccatum in suo mortali cor- lerit caput usque ad nubes quasi sterquilinium hi
pore dominetur. Gravis quidem est lucta, sed utilis rj fine perdetur (Job xx). Caput ergo interioris bomi-
jfugna; quoniam etsi pcenam habet, habebit et co- nis, animse, mens seu ralio intelligilur. De quo
ronam • et quanio difficilior est confliclus, tauto Salomon ait : Oculi sapienlis in capite ipsius, id est
gloriosipr est triumphus. Qui vero tentaliones vice- lides et inlellectus sunt in mente sapienlis. Nam
runt, ut non solum tentationibus non consentiant, oculi corporales sunl etiam in capiteviri stulti;
sed jam eliam tentationes non sentiant, nisi forte huic capili qusedam iniquilas superponitur, illa
levissimas, quse pacem animi non perlurbant, bi iniquitas quse cum timore Dei et sine proposito
profecio pacem babent a peccalo, sed non cum pec- pcenilendi commiltitur, supponitur rationi; quia
calo, ut dicere valeant cum Aposlolo : Gloria no- peccator in ea judicium ralionis reveretur. 11la
sira hmc est, teslimonium conscienlimnoslrm (II vero iniquitas, qusesine timore Dei et sine propo-
£or. i): cum illi veraciter peccalores possint de sito poenitendi committitur, superponitur menti;
pace in Domino gloriari, quos et criminalis culps quia peccalor in ca judicium rationis contemnit.
non mordet. et cauleriata conscienlia non remor Utraqufcgravat, sed isla sicul onus mediocre, illa
det, qnoniam etsi gravia forle peccata commise- vero sicut onus grave, quod in profundum denier-|
runt, illa tamen omnino per condignos fructus pce- git. Ethoc est quod dicil : Iniquilates mece,quas
PATROL.CCXYII. 33
«yxg INNOCENTHIII PAPJE OPUSCULADDBIA. 1050
ego sine timore el proposito 'poenitendi commisi, A peccatum , sicut canis ad vomitum, revertalm?
superposuerunl, id est posuerutil se super caput (II Petr. n). Inimundus estcibus quem canis edit,
meum. Vel secundum aliam litleram, supergressm sed longe immundior est vomitus, ad quem redit;
sunt capul meum,hoc est depresserunt et drspexe- Vel cicatrices memcompuirueiunt aliis, qui exernplo
runt rationem animse mese. Ideoque gravatw sunt mei facinoris quasi felore putredinis sunt corrupti,
super me, non sicut onus mediocre, sed sicul onus et deterioraverunt me, qui frequentando peccatum,
grave, quod usque in profundum vitiorum demer- deterior effectus sum, a facie insipientim mem, id
git. Iniquilas enim secundum propbetam, super est ex culpa negligentise,quse meam insipientiam
talentum plumbi sedere describilur (Zach. v), quia manifeslal; quia videlicet non sum usus \iribus in
nieulem quam deprimit, non sinil ad ccolumerigl, baptismo reeeptis. Quid enim insipientius pecea-
sed cogit ad inferna demergi. Vel iniquilales mem tore, qui et cognoscit facinus el committit', prseci-
superposuerunl, id esl in superbia posuerunt caput pitans se scienler in mortem? Certe brutum animal
meum, id est nienlem meam in superhiam extule- si videt foveam, declinat ab ea, ne labatur in iliam,
runt, et ideo, quoniam omnis qui se exaltal, Itumi- et si foTsanalicubi difficultatem incurrit, non po-
liabilur (Luc. xiv), sicul onus grave gravatmsunl, test illuc sine diflicultatereduci. Homo vero ab illi-
super me, id est mole poanarum me graviter depres - B cito semper illicitur, et in delictis jugiter delecla-
serunt. Quasi diceret: Ego exaltavi me in spiritu tur. Cave igitur poiniteiis ilerare peccatum , ne
superbise, quoniam iniquilales mem supergresswsmt propter ingratitudinis vitium, requiralur a le dehi-
capul meum, et Deus humiliavit me in pondere lum jam dimissum. Ecce , inquit, sanus faclus es.
pcaiise, quoniam sicul onus grave gravatm sunt jam noli peccare, ne delerius aliquid tibt contingat
super me. (Joan. v). Cave quoque, nepeccalum facias in oc-
Estonus Chiisti, onus mundi, onus diaboli; pri- culto, magis autem ne facias in aperto: qula pecca-
mum gralise, secundum poense,tertium culpse. De tum secretum obest tantummodo facienti, manife-
primo : Juguin meum suave est, et onus meum leve stum vero elfacienti obest et imitantl. Velcicatrices
(Matlh.xi); de secundo : Onus Rabylonis,quod vidit mew,id est peccala mea, quse ego post poenitentiani
Isaias filius Amos(Isa. xm); detertio: Nolite poilare ileravi, compulrueruntin me per defectum [al. effe-
onerain die Sabbali (Isa. xvit). Licet enim scriptum ctuni]: quia computrescere me fecerunt, lioc et*,
sil,: Unusquisque onus suum porlabil (Galat. vi), in sordibusvitiorum marcescere,quasi/umeH(o insi-
monettamen Aposlolus: Alter allerius onera por- pientia, quse tesle prophela, computruerunl in stcr-
tale, et sic adimplebilislegem Chrisli (ibid.). Non 'core suo (Joel i), et lanquam illi quorum conipu-
solum autem iniquilales supergressm sunl caput " trescebant prominentes extales (1 Req. v), et sic
meum, verum eliam deterioraverunl a facie insipientimmem, id est pio-
Compulruerunt et delerioraverunt [al. corruptm pter insipienliam- meam deteriorem me fecerunt.
sunl] cicatrices mema facie insipienlimmem- Duabus ex causis solent cicatrices computrescere,
Computrescere multis modis dicitur aliquid. Ra- vc-Iquia non perfecte curantur vulnera, vel quia no-
tione materise, unde~ Lumbare compulruil, quod Je- •civanon plene vitantur. llle namque vulnera pec-
remias abscondit in Euphrale (Jer. xm). Ratione catorum perfecte non cural, qui succidit aclus, sed
poeuse,unde: Philisthiim computrescebantpromineii- non iuterficit cogitatus; quia de refricatione cogi-
tes extales (I Reg. v). Ratione culpse,unde: Cotn- talionis facile' reditur ad consueludinem aclionis.
jmtruerunt jumenta in stercore suo (Joel i) : et ra- Ille quoque nociva vitiorum plene non vitat, qui
.tione gratise, unde: Computruil jugum a facie Dei peccandi oceasioues studiose non fugil. Fuge etgo
(Isa. x). Cicatrix autem est locus vulneris jam sa- personam suspectam , locum idoneunij lempus
-naiL, sed hic .ponilur conlinenspro contenlo : ut aptum, et quidquid est opportunum ad faciendum
cicalrices in carne intelligantur plagse, quae post- peccatum; quia sicut est dilficilein igne esse et non
quam curalse sunl, recidivant, et quidem posterio- pj ardere, ita difficile est hahere opporlunilatem pec-
res plagaelonge suni pejores, quam priores. Sic candi et uon peccare. Sequitur:
cicairices in mente sunt culpse, qusepostquam di- Miseriisaffliclus[al. miser faclus suin] et lurbatus
misssesunt, iterantur, et suiit longe istse graviores, sum usque in finem, tota die contnstatus ingredie-
quam illse,Ait ergo : Cicalricesmem, id est peccata, bar.
quse mibi dimissa.sunt per baptismum, vel poeni- Quis potest omnes uomlnis misenas enarrare,
tentiam, compulruerunt, id est conversasunt in pu- cum tota hominis vila sit miseria 1 Homo namque
tredinem, dum iterala sunlad reaium,quieslmen- nalus de muliere, brevivivens tempore,replelurjnul-
tis putredo. Heu si quis viderit animani peccatri- lis miseriis (Job xiv). Brevis est vita , sed mulise
cem, quani sit foeda, quanL felida et putrida : sunt miserise, quibus repletus asseritur, utnihil in
profecto leprosior est rarne leprosa. Et deteriora- eo vacuum a niiseria relinquatur. In tribus tamen
verunl, idest deteriora factasunt, per ingratitudinis vocabulis tres species miseriarum designat, videli-
viliuni, a facie insipienlimmem,id est ab inslpienlia cet timores , dolores et labores, ad quas onmes
mea,-quseapparel quasi facies manifesla. Qusenam miseri.fi referuntur. Quasi diceret : Afflicius sum
eniin manifestior csl stultitia, qum ul po3uilensad prselabore, cl lurbalus sum prse limoie, coniristalus
1037 COMMENT.IN VII TSALMOSPOENiTENT.— PSAL. III. 1038
sum prse dolore : suntque miserisa meselongaj, quia A 1 Quoniam anima mea replela esl illusionibus, et
turbatus sum usque in fincm: sunt assiduse, qttia non est sanitas in carne mea.
tota die contristalus ingrediebar; siml spiriluales, Innumerabiles sunt illusiones, quas homo patitur
quia unima mea completa est illusionibus : et sunt in hac vita, dum pravis persuasionibus circumven-
corporales, quoniam non est sanitas in carne tus credit falsa pro veris , agit mala pro bonis,
, mea. et dimittit ccelestia pro terrenis, dum pro caducis,
Finis , Christus , unde : Chrislus esl finis tegis \aniset frivolis a divina servitute transfertur, a
ad justitiam omni credenli (Rom.x), qui de se dicil: pia inlentione retrahitur, a sanclo proposito revo-
,Ego sum a et u, principium et fmis (Apoc.1), etde catur , et tunc incipiunt illudere ei dicentes : Hic
quo scribilur : In finem psalmus David. Charitas, homo crepil mdificare, et 11011potuit consummare
unde : Finis prwcepti charitas, de corde puro et (Luc. xiv). Alludit mundus , eludit caro , et illudit
conscienlia bona, ct fide non ficla (I Tim. i); el: diabolus. Mundus alludit per blandilias sseculares,
Omnis consummalionisvidi finem, latum mandalum caro eluditper sensuales illecebras, diabolus illudit
tuum nimis (Psal. CXVHI).Adimjilelio, unde : Ea per spirituales fallacias, Isti enim suut tres fallaces
qum de me 'scripta sunl, finem habenl (Luc. xxn). sophistse, qui miseram animam suis versuliis cir-
Extremitas , unde : In tempore finis complebilur cumvenerunt, elseducunt. Proponit mundus, assu-
visio (Dan. viu). (Finis, beatitudo, unde : Novissi- rxit caro, concludit diabolus. Mundus proponit
tne deslruelur mors, deinde finis (I Cor. xv). Per- sseculariablandimenla, caro assuruit illicita dcsidc-
severalio, unde : Cumdilexisset suos, usque in finein ria, diabolus concludit sempiterna lormenta. Sic
dilexit eos (Joan. xi). Nam aui perseveraverit usque alluditur animse utclidatur, sic eluditur ut illuda-
in finem, hic salvus erit(Matth. x). Finis, terminus, lur. Turpis illusio, quando diaboliis ab illusione
unde : Nolum fac mihi, Domine, finem tneum, et cessando, magis illudit, juxla,quod legitur : Deii-
numerum dierum tneorum (Psal. xxxvm). Finis, debant Sabbala ejus (Thren. 1). Tunc enim dsemo-
consummalio, unde : Finis venit, venit fiuis super nes Sabbata cujuscunque derident, cum ad tempus
quatuor plagas lerrm (Ezeclt. \n). Finis , damnalio, abillorum tentatione desistunt, ut quando incaule
unde :Laborabit in mternum, et vivetadhuc in finem cognoverint a peccalo quiescere , turpius illuni ad
(Psal. XLVIII). Et: Finis illorum mors est {Phil.m). poccandum reducant, el sic qui se sabbalizassc cre-
Ergo lurbalus sum ttsque in finem, id est usque ad dideiat, a dsemonibus deridetur. Propterea ideni
\ilas terminum (de futuro - tanquam de prselerito vir timnratus et j'uslus alibi orat, et ait: Dcus tneus,
loquens) quia certus sum, quod anle mortem mise- Q ( in te confido, non eiubescam, neque irrideant ine
rise minime finientur. Propter quod clamabat Apo- inimici mei (Psal. xiv). Etenim universi qui le exspe-
stolus dicens : Infelix ego homo, quis me liberabit ctant non confundentur.Miiltis ergo modis illudiiur
de corporemorlis hujus? (Rom.vu.) Occupatiomagna animse, persertim in obscenis affeclibus ct cogita-
creata est omnibus hoininibus, et jugum grave super tionibus importunis, quibus improbe irruentibus,
omnesfilios Adam, a die exitus de venlre matris eo- tix anima orare penniltitur, et raro sinitur coiilem-
rum, usque in diem sepulturm in malrem onuiiuin plari, dum corporum imagines occurrunt, quse Je
(Eccii. XL). Ulinam in morte lerminus miseriarum hoc in illud, et de uno in aliud menlein rapiunt ct
existat, ne post mortem cuniulus miseriarum acere- " transducunt. Scriplum est enim : Muscw morientes
scat! quia post mortem incomparabiliter majores perdunt suavilatem unguenti(Eccle. x); quia impro-
eruntmiserise.in inferno, quam sunt ante mortem bse cogitaliones tollunt devolionem oralionis.
in mundo : quoniam ibi erit vermis qui non morie- Quid dicam de illusionibus illis, pcr quas angelns
tur, et iguis qui non exslinguelur (Isa. LXVI).Ibi Satause transfigurat se in angelum lucis (I Cor. \i),
quwrenl hominesmorlem, el 11011 invenient , opla- et viiia simulando virtutes, impielateiu ingerit, sub
bunt tnori, et fugiet mors ab eis (Apoc. ix). Et ideo : specie pietalis. Certe non? potest exjirimi, quanta
iota die conlrislalus ingrediebar inlra cubiculum " sil multitudo et magnitudo illusionum , quas anima
cordis, ut in occulto tristis et moerenspro dilatione patitur in hoc mundo. Unde poenitens ait : Anima
Sabbati, quo cupiebam effundere animam meam meu, completaest illubionibus.Ecce non respersam,
Domino; juxla quod ipse dicit: Cum oraieris, intra sed completam esse illusionibus animam asserit,
in cubiculum luum , el clauso oslio, ora Palrem ul multiludinem elmagnitudinem illusionum osten-
tuum (Matth. vi). Nec semelboe egi, sed ssepe: nec dat. A quibus eliam sanitas non estjn carne mea,
perfuoctorie, sed assidue : quia tota die contri- quse suis illusionibus inquinatur, maxime cum in-
stalus ingrediebar, donee egrediebar tandem ex hac somniis nocturnas polluliones incurrit. Nec istam
vita, et ad illam perveniam, ubi erit in vero Sab- illusionibus speciem reputes esse levem, quoniam
bato requies sine fine. Notent hoc illi, qui pulant ex falsa causa verus procedit effcctus, quoniam etsi
suflicere simul et semel de peccalo dolere, statiin falsa sit in somno imaginatio, vera tamen polluiio
post gemitum recurrentes ad gaudium, et post estin carne. Unde prsecipilur in Levilico, uthomo
fletum ad risum, cum e conlrario pcenitere sit poe- qui pollulus noclurno 'sit somno , egrediatur exlra
nam lenere. Ideo vero tota die conlristatus ingre- caslra, et non rcvertatur, priusquam ad vesperam
diebar. lavetur aqua, et post solis occasuni regrodialur in
1059 INNOCENTIIIII PAP^ OPUSCULADUBIA. II0XO
castra (Lev. xv). Omne peccatum, quodfaal homo, A quem beneficia non emendanl; quapropler ait: in-
extracorptts est, qui vero fornicatur, in corpus suum curvatus sum et humiliatus usquequaque,id est ex
peccal (I Cor. vi). Unde secundum aliam litteram utriusque hominis parie, videlicet exterioris, quan-
dicitur : Lumbi mei impleti sunt illvsionibus , vei tum ad incurvalionem corporis, el interioris, quan-
ignmninia. Nam in lunibis est incenlivum libidinis, tum ad-humiliationemmentis. Quareagemilu cordis
secundum illud : Virtus ejus in lumbis ejus, et for- ingemiscentisinterius de mullitudine, magnitudine,
titudo ejus in umbilico venlris ejus (Job xiv); unde ac turpiludine peccalorum, rugiebamexlerius lugu-
praicipitur : Sint lumbi vestri prmcincli (Luc. xn). bri, querulo et confuso clamore, more leonis ru-
Grandis enim est illusio , et gravis ignominia in gienlis ad escam : quia famem patiens boni operis,
voluptate libidinis : quia prascedunt illam ardor ct »ugiebamdesiderio cibi cceleslis, ad Sabbatum
petulantia, comitantur fetor et immundiiia, se- selernitalis tola mente suspirans.
quuntur dolor et pcenitentia. Sequilur : Cselerumposseul bsec ad poenitentisevirlulem re-
Incurvatus sum et humilialus usquequaque [al. ferri, ut dicat posnitens : Incurvaius sum corpore,
a§iclus sum el humilialus sum nimis], rugiebum a ei sum humiliatus mente, in oratione ac confessione
gemitucoidis mei.- prosiratus : nec humilialus simpliciler, sed etiam
In prima parte, prius commemoravit posnas in- B usquequaque, omnes .oninino circumstantias ex-
fliclas a Deo, acdeinde poenas illatas a se, de illis primendo, ut qui committendo peccatum, superbam
prasmiltens : Sagitlw tum infixmsunt mild, et con- contra Deum cervicem erexi, confitendo peccatum,
firmasti super me manum tuam, et de isiis subjun- pronam ante Deum mentem inclinem. Insuper ru-
gens: Iniqvilates mewsupergresswsunlcaput meum, giebama gemilu cordis mei, allis clamoribus eju-
el sicut onus grave gravatm sunt super me. In hac lans, et profundis suspiriis ingemiscens; quoniam
vero secunda parte, prius commeniorat posnas in- anle te est omne desiderium meum, quia non una
fi.clas a se, ae deinde poenas illatas ab aliis. De pars desiderii mei est ante le, altera post te, ut
iilis enim dicit: Incurvatus sum et humilialus us- unum peccatoruni meorum exprimam confilendo,
quequaque,rugiebama gemitu cordis mei. Cor meum el aliud supprimam occultando, unum aceusando
conturbalumest in me, deseruii me foriiludo mea, et condemnem, el aliud excusando defendam; sed
lumen oculorum meorum non est mecum. De istis omnc desiderium meumesl anle le, quia cum ultimo
addit : Amicimei et proximi mei adversum me ap- desiderio totam conscientiam meam coram te
propinquaverunlel sleterunt, et proximi mei a longe pando. Quod inde conjicis evidenter, quia gemitus
sleterunt. Vim faciebant qui qumrebant anhnam „ meus a le non est absconditus, cujus oculis omnia
meam, et qui inquirebanl mala mihi, loculi sunt va- nuda sunt et aperta.
nitates , et dolos tola die medilabanlvr. Ostendens Ineurvatio in Scripturis in bono accipitur, et ia
quantum ex ulrisqtte profecerit. Nam ex illis pro- malo. Esl enim incurvatio conlractionis, unde :
fecitad desiderium patiise; unde supponit et dicit: Elismus incurvavit se super puerum et revixit (IV
Ego aulem velulsurdus non attdiebam, el sicut mu- Reg. IV); adorationis, unde : Fratres Joseph in-
tus non aperiens os suum. El factus sum sicui homo curvali adoraverunleum (Gen. XLII); huiniliationis,
non audiens, el non habensin ore suo increpaiiunes. unde : Incurvabitur subliinilashominum et humilia-
Agens ergo de pcenis quas patilur, a seipso fa- biiur altitudoviror-um (Isa. v); subjectionis, unde ;
tetur se sustinere incurvationem corporis, et humi- Incurventur anle te filii malris tuw (Gen.xxvn);
liationem menlis; unde : Incvrvatus sum el Itumi- ilem, incurvalio cupiditatis, unde \ Incurvare ut
lialus usqvequaqne.Rugitum oris et gemitum cor- transeamus (Isa. LI); iuiquilatis, unde : Laqueum
dis, unde : Rugiebama gemilu cordis mei. Tsedium paraverunt pedibus meis, et incurvaverunt animain
vivendi et desiderium moriendi, unde : Ante te meam (Psal. LVI); obscenitatis, unde : Scorlum
omne desiderium mevm, et gemilus meus a le non alterius sit uxor lua, et super eam incurventur alii
est abscondilus.Statimque superiorum causas assi- 1D (Job xxxi); et anxietaiis, unde : Vxor Phinees in-
gnat. Cor meum, inquiens, conturbalum est in tne, curvavit se et pepent, irruerunl enim in eam dulores
deseruil me fortiludo tnea, el lumen oculorumtneo- subili (I Reg. lv.
rum non esl mecutn.Ac si diceret manifestius : Dixi Domine,ante te omne desiderium meum, el gemi-
quod rugiebam a gemitu cordis mei; nec mirum ; lus meus.a te non esl abscondilus.
quia cor meum conlurbatum esl in me. Dixi quod Ecce utrumque babet irriguum superius, id est
incurvalus sum et humiliatus usquequaque.Nec mi- desideriura mentis pro bonis patrise, ac infeiius,
runi : quia deseruit me forliludo mea. Dixi quod id est gemilum cordis, pro malis mundi. Ac si di-
ante le esl omne desiderium meum. Nec mirum, reret manifestius: Vidi cuncta qum sub sote fiant,
quia luineu oculorum meorum non esl mecum. Ei et ecce universa vanitas et affliciiospirilus (Eccle.
ideo quia tu, ijui lumen oculorum meorum es, me- 1) : quare jam nihil desidero in hoc mundo, sed
cura non es, desidero esse ante te, ut ego sim te- anie le esl omnedesiderium meum, ut videlicet co-
cum, et non hoc flcle, sed vere; quia gemitusmevs ram te consistam in patria, ubi est vera quies,
a le nonestabsconditus.Ssepequhjem vexaliotribuit plena securitas, summa dulcedo, perfecta lauitia et
inicllectum, quia nonnunquam flagella castigant felicitas sempitetna : ubi in summo bono quidquid
1041 COMMENT.IN VH PSALMOS POENITENT. — PSAL. IIL 1042
boni quseritur, invenitur. Et ideo gemitusmeus, de A confortali sunl super me, et mulliplicati sunt qui
lnnumeris miseriis hujus vitse, quse tota est militia oderunt me inique.
super terram, a le non est absconditus: non solum Sane cum peecator per pcenitentiam se conver-
quia libi cognitus est, qui omnia conspicis et nihil til ad Deum, graviores tenlaliones incurrit, juxta
ignoras, verum etiam quia est tibi placitus, qui quod legitur: Fili, cum accesseris ad servitutem
quodam speciali modo diceris nescire, quse repro- Dei, prmpara animam tuam ad lentalionem (Eccli.
I)as, et scire quse approbas, unde : Non novi -vos n). Unde cum ad pcenilentiam se converlit, ecce,
(Mallh. xxv); et : IVouitDominus qui sunl ejus. Illa instigante diabolo, amici proximi, et vicini contra
qtiippe abscunduntur a Deo, quse divino indigna ipsum insurgunt, propler quod dicit : Amici mei
sunt aspeetu, unde Adam et uxor ejus absconde- et proximi mci appropinquaverunl, non utique pro-
runt se a facie Domini post peccalum (Gen. III) : pter me, ut conferant mibi solalium, sed adversum
quia qui male agit,siae dubio odil lucem (Joan. 111). me, ut inferant nocumentum. Nec perfunctorie, sed
Et ideo instanter : quia non solum approximarunt, sed et
Cor meum conturbatum est in me, deseruit tne tlelerunt adversum me, videlicet ul mihi adversen-
forliludo mea [al. el derelinquil me virtus], et lumen tur. Et quijuxta me erant, id est vicini mei a longe
ocutorum meorum [al. ipsutn] non est mecum, **sleterunt, omne mihi consilium et auxilium salutis
Ostendit seincurrisse anxietatem cordis, unde ait: denegantes. Illi appropiaverunl, ut inferrent di-
Cor meum conturbatum esl in me, propter acerbita- spendium,isli elongaverunt, ne conferrent solatium,
tatem doloris, et debilitatem corporis; uude subdit: ut sic malis totus essem expositus, et ne bonis ali-
Deseruit me fortitudo mea, propter lenuilatem jeju- quatenus essem adjutus.
niorum et obscuritatem luminis, unde : Lumen Et vim faciebant, qui qumrebant animam meam :
ocutorum meorum non est mecum, propter affluen- el qui inquirebanl mala mihi, loculi sunt vanilates,
tiam lacryniarum; et ita jam dignos fructus pce- el dotos tota die medilabanlur.
nilentise fatit (Matth. m). Quandoque cor hominis Agendo de pcenis quas se ab aliis suslinere fate-
conlurbalur in se, quando scilicet per compunctio- tur, ostendit separatim non ab hostibus, sed ab
nis dolorem spiritus tristatur et affiigitur pro se- amicis; non ab alienigenis, sed cognalis; nan ab
ipso, secundum illud : Recogilabo libi omnes annos extraueis, sed vicinis; quia indignus et indignatus,
tneos in amariludine animm mem (Isa. xxxvm). tam ab his quam ab aliis persecutio toleratur. Et
Quandoque conlurbatur in alio, quando scilicet hi me, inquit, multipliciter persequuntur, videlicet
per spiritum compassionis alfligitur pro alio et tri- £, opere, violenter, et odiose, quia vim faciebant qui
slalur, secundum illud : Quis infirmatur, et ego non qumrebant animam meam. Ore, malignanter et stu-
infirmor ? Qttis scandalizatur, el ego non uror?(II diose ; quia qui inquirunt mala inihi, toculi sunt
Cor. xt.) Ait ergo : Cor meumconlurbalum est in me; vanitaies. Et corde, incessanter atque dolose, quia
quia in nieipso est, unde doleam de meipso, quia dolos tola die meditabantur. Heu! quod bodie repu-
deseruit me fortiludo mea. Scriplum est enim, quia tantur amici, qui censendi sunt polius inimici, di-
justi fortitudineni suam mutaiit, dum corporalem ligentes corpus, sed animam odienles. Tales sunt
deponunt et spiritualem [assumuut, propter quod isfi, qui hunc ad Deum converli cernentes, violeu-
dicit Apostolus : Cum infirmor, lum potens sum (II ter impedire nituntur, animam non ad salvandum,
Cor. xn). Et lumen oculorum meorum non esl me- sed ad perdendttm quserentes, cum eum a via Dei
cum, quin potius coutra me : quia mors ingressa est retrahere molianlur, et bona temporalia inquiren-
per feneslras (Jer. ix); et : Oculus animam deprse- tes, spiritualia mala procurant, loquentes vanita-
datur (TAreH.*ni).Unde ipsi oculi jam compuncli lem in dolo, dum ei vana suggerunt et iniqua.
a Deo lacrymis eflluunt, uteorum lumen quasi defi- Ego autem velul surdus non audiebam, et velut
ciens non sil mecum. mulus qui non aperuil [al. non aperiens] ossuum..
D Est surdilas bona, et surditas inala. Rona surdi-
Amici mei et proxhni mei adversum me appropin-
tas est claudere aurem pravis consiliis et malignis
quaverunl el steterunl, et proximi mei [al. qui juxta
me eranl] a longe steterunt. suggestionibus, unde: Quis fecit os hominis, aul fa-
bricaius est mulum et surdum, videnlem et cmcum?
Hactenus prosecutus est poenitens prenas, quas nonne ego ? Exod. iv. Ile, renunliate Joanni : Surdi
palitur intus, aDeo videlicet et a se, amodo prose- audiunt (Matth. n). Nam illi obedjuntDeo, qui sunt
quitur pcenas, quas patitur foris, ab amicis et ini- surdi diabolo. Mala surditas est claudere aurem sa*
micis. De poenis enim a Deo inflictis praedixerat: nis consiliis, el prseceptis divinis, unde : Surde et
Sagitlm tum inpxw sunt milii et confirmasti super mute spiritus, exi ab eo (Marc. ix). Et : Sicut aspi- ,
me manum luam; de poenis a se illatis adj"unxit: dis surdm elobturantis aures suas, qum non exaudiet
Iniquitates mem mpergressw sunl caput meum, et vocemincaniantium et veneficiincanlantis sapientcr
sicut onus grave gravatw sunt super me; nunc vero (Psal. L.vu). Obmutescit aulem quis aliquando ex
dicit de poenis,quas patitur ab amicis : Amici mei caulela; unde : Obmului el humiliatus sum, et si-
el proximi mei a longe slelerunl. De pcenis quas pa- lui abonis (Psal. xxxvm). Aliquando ex palientia;
titur ab inimicis subjungit: Inimici mei vivunt el unde : Quasi agnus coram tondenle se obmulescel
Wi3 INNOCENTHiil PAP-E OPlisr.ur,\ nTinri' IAU
(Isa. LIII). Econlra obmutescit quis aliquando ex A 1 coiam tondentese, sic non apsiuil ossuum (Isa. LIII).
limore; unde_- Canes muli, non valentes latrare Et ideo factus sum sicut homo non audiens, et non
(Isa. LSI), Aliquando ex cauteriata conscientia; habens in ore suo increpaliones. Unde cum unus
itnde : Amice, qvomodo huc intrasli, non habens ministrorum Annse dedisset
alapam Jcsu dicens :
veslem nuptialem? At ille obmutuit (Mailli. xxn). Sic respondespomifici? Jesus non
increpando, sed
Mulus autem et surdus hic accipimUur in bono. ralionenireddendo, respondit : Si male tocutus sum,
Magnasquippe\irtutis est non reddere malum pro lcstimoniumperhibe de malo; si autem bene, quid
inaio, sed quandoque majoris est non reddere raa- me cmdis? (Joan. xvm.)
ledictum pro maledicto (1 Petr. in), cum longe faci-
lius possit hoc reddi quam illud. Adhuc aulem Quoniam in le, Dcmine, spcravi, lu eSsudiesmc,
Deus mcus.
pcrfectioris est patientise,nec offendi, nec offendcre Domine,
verbo, ideoque non repetendo, sed determinando Terlia pars, in qua dicil se inter adversa sperare,
stibjungit : quod magnum est solatium oppressorum ; quia dum
Et facius sum sicut homo non audiens, et nonha- sperant in tribulationibus, non deficiunt, credentes
bens in ore suo increpationes[al. rcdargutiones]. a Domino se liberari. Commendat autem poenitens
Quasi diceret manifesliiis : Non eram in verilate 'B-circa se speidonum.dicens: Quoniamin te, Domine,
surdus et mutus, sed cum audire possem et loqui, speravi; oralionis votum : Quoniam tu exaudiesme,
factus sumsicut homonon audiens, et non habens in Domine Deus meus; discretionis judicium : Quia
ore suo increpaliones: quia non respondebam ma- dixi, mquando insullenl mihi inimici mei; patienlise
ledictum pro maledicto (ibid.). De talibus increpa- meritum, quia dum commoverenturpedes mei, super
tionibus legitur : Usque ad noctem increpuerunl me me magna loculi sunt. Satisfactionis propositum;
renes mei (Psal. xv). Nam sunt et bonse increpatio- quoniam ego in flagella paralus sum. Contrilionis
nes, de quibus dicitur : Increpa feras silvarum affeclum , quia dolor mcus ante me est semper.
(Psal. LXVII);et : Argue, obsccra, increpa(II Tim. Confessionis sonum, quoniam iniquilatem meam
IV). Sunt et alise, de quibus scriplutn esl : lncrepet egopronunlio. Et inquisitionis studium, quia cogi-
in te Deus Salan (Zach. m); et : Increpavil mare tabo pro peccalomeo. Yerumtamen in his omnibus
Rubrum (Psal. xv). Possunl hsec intelligi etiam ex persecutores mihi non desunt. Vivaces el prompli,
persona capitis, ut sint quasi verba Chrisli, non quoniam inimici mei vivunt. Fortes et fiimi, quo-
nisi mutata voce dicentis : Amici mei, non veri, niam conforlali sunt super me. Mullipliceset divcr-
sed ficti, ut hi qui fentando dicebant: Magisler, P si, quoniam multiplicati sunt. Crudeles et impii,
scimus quia verax es, et viamDei in verilate doces,et quoniam oderunt me hiiqtie. Ingrati et detraclores,
non esl ttbi cura de aliqvo, Dic ergo, licel tributum quoniam qui retribuebanlmihimala pro bonis, delra-
dare Cwsari, an non? (Malth. xxn.) Et proximi hebanl mihi. Causam quoque supponit, quare tales
mei, videlicet cognati secundum carnem, ul hi qui sint erga ipsum; quoniam subsecutus sum, inquit,
dicebant: Transi hinc et vade in Judwam, ut dis- justiliam. Vel, secundum aliam litteram, qtiouiam
cipuli tui videant opcra, qum tu facis. Neque enim sequebar bonitalem. Nam et injusti propter jusli-
fralres ejus credebant in eum (Joan. vn). Hi et illi tiam, et mali propter bonitatem persequunlur bonos
appropiaverunt adversum me, coram Pilato dicen- ct juslos. Sicut Cain Abel (Gen. IV), Ismael Isaac
les; Crucifige, crucifige eum (Joan. xix : et stete- (Gen.xxi), Esau Jacob (Gen. xxvn), Saul Davidem,
runt coram Herode constanter me accusantes. Et et Judaieus populus DominumChrislum. Ait ergo:
qui jtixta me erant, id est discipuli, qui mecum Quoniam in le, Domine,speravi, tu exaudies me, Do-
craail conversati, de longe steterunt, fugientes li- mine Deusmeus : qui sperat, credit et diligit, quia
roore morlis. Nani Petrus sequebalura longe(Mallh. nisi crederet, non speraret; et nisi speraret, procul
xxvi). Et qui qumrebantanimammeam, non ad imi- dubio non diligeret. Nam spes non confunditur, id
tandum, sed adperdendumj^/m/aae&aiii.capiendo, f) est non patilur confundi speranlem. Quemadmo-
ligando, colaphizando et conspuendo. Et qui in- dum alibi dictum est : In le, Domine, speravi, non
quirebant mala mihi, cum non invenirent crimina, confundar in mlernum(Psal. xxx). Unde credens et
locuti sunt vanitales, fingendo falsa testimonia, ut; diligens recte sperat a Dominoexaudiri. Qui vero
hi qui dixerunt : Nos audivimus eum dicentem: non sperat, non petit in fide, unde nequaquara
Ego dissolvam templum hoc manu fctclum, el per exaudiri meretur; quia Deo sinc fide plaeere non
triduum aliud non manu faclum rewdificabo (Marc. potest (llebr.n). Ait ergo, Domine,qui tristia mulas
xv), et non erat conveniens testirnonium eorum. in lseta, et adversa converlis in prospera, quia in
Et toia die mediiabantur dolos, id est fallacias, ut,, te speravi, quemadmodum sperandum est, ideo
quando custodes peeunia corruperunt, ut dicerent:: dixi, non lam ore, quam corde, quod tu me exau-
Nobis dormienlibusvenerunt discipuliejus, et furalii dies, hoc est ad optalum exitum audies : Domine
sunt eum (jtfaM/i.xxvm). Ego autem lanquam sur- Deus, creator meus, redemptor et salvator meus;
dus non audiebam, quia non respondebam, quasii qui ereando tribuisli naturam, redimendo dedisti
nibil audirem. Et sicut mnlus, qui non aperuit oss gratiam, et salvando conferes gloriam. Tunc enim
suum, ut impleretur quod scriptum cst: Sicut agnuss cris ccrlissunc meus, cum ultra uon poleris esse
i04S COMMENT.1N VII PSALMOS-POENiTENT.— PSAL. III. 104(5
non meus. Dixi quideni quod exaudies me, nec im- A cadere, ut suam prsesumplionem, mpiudenliam et
merito. infirmitatem agnosccret, et disceret in seipso, qua-
Quia dixi, ne aliquandoinsultent in me [al. super- liter deberet aliis misereri. Unde cum post resur-
gaiideant milii] inimici mei, el dum commoven- rectionem fuisset interrogatus a Domino : Sinion
lur pcdes mei, in me magna locuti sunt. Joannis dilicjis me plus his? Humililcr respondit
Supra non exposuerat quid petierit, nunc autem et caute : Domine, iu scis, quia amo te (Joan. xxi).
illud exponit, quia hoc dixi, hoc pelii, ne aliquando Dimittens dubium, utrum ipse plus cselciis, et cer-
insultenlin me inimici mei, hoc est ne illud agam, tum tenens quod ipsum amarel. Quique ler Domi-
propter quod iuimici mei niihi valeant insullare. num ee timore negaverat, ter quoque eum ex
Qtiemadmodumalibi dictum est: Deus meus in te amore confcssus est, quatenus tiinse negationi
confido, non erubescam,neque irrideanl me inhnici trina confessio redderetur, nec minus amoii quam
mei, eienimuniversi qui le exspeclant non confun- limori lingua serviret; et sic (ierel amoris officium,
denlur. pascere gregem Domini, sicul fuerat timoris judi-
Inler alias quippe causas,propter quas sibi justus cium, negare Dominum gregis. Non solum aulem,
prsecavet a peccato, hsec non est' miuima, ne "quia speravi, dixi, lu exaudies me , Domine Dcus
super illo exsultet et insultet injustus. Proprium est B meus, verum etiam.
euim inimicorum, ut exsultent et insultent incom- Quoniam ego in flagtlla paratus sum, el dolormcus
modis eorum , quos oderunt; et ideo dixi : Ne in- anle me est [al. in conspectumeo] semper.
sultent in me inimici mei, quia dum pedes, id est Ti-ia illa commemorat, quse sunl in vera poeni-
actus mei commoverenturaliquando ex humana in- tenlia necessaria , videlicet dolorem compunctionis
firmitate, ipsi secundum pravam consuetudinem in corde, pronuntiationem eonfessionis in ore, et
locuti sunt conlra me , irrisores videlicet, iirjurias flagellum satisfaclionis in opere : singula innuens
vehemenles. La?talur ergo impius, et insultat, suis circumslanliis. De primo siquidera dicit: Dolor
quando justuni prospicit commoveri, secundum meus ante me cst semper; de secundo ait : Iniqui-
illud : Qui tribulanl me, exsullabunt, si molus tatem meam ego prontfniio; de tertio vero inquit:
fvero (Psal. xn). Sed econtra, pius tristatur et con- Ego ad flagella paratus sum. Dolor enim compun-
dolet, cum lurbari cernitinjuslum, secundum quod ctionis non debet esse-perfunctorius, sed conlinuus;
dicit Aposlolus : Qttis infirmalur, et ego non infir- non levis , sed gravis, quia pcenitere est poenam
mor? quis scandalizatur, et ego non uror? (HCor. tenere; unde conjungit et ait: Dolor meus, empba-
H). Nam peccala proximorum frixorium sunl justo- r, tice, id est de quo doleo, viddieot, causa doloris
runi. Pes hoininis affectus est, opus et sustenlator. semper est coram mc, ante faciem meam, non post
Quilibet duplex, dexler videlicet et sinister. De tergum, ut sempervideam, undedoleam, et paratus
pedibus affectionis dicilur : Lavi pedes tneos, quo- sum, promptus et prsesto ad flagella suscipienda et
modoinquinaboillos ? (Cant. v.) Et: Qui lottis est, suslinenda pro satisfaclione peccati, non solum.
nox indigel, nisi ut pedes lavet. De dextero : Pes jejunium, oralionem et eleemosynain exercere,
meus sletil in via recta, in Ecclesiis beneclicamte, verum etiam corporalem discipliuam subire, in
Domine(Joan. xm). De sinislro : Non veniat mihi Iaboribus, vigiliis et aliis mortificalionibus carnis.
pes superbim,'et manus peccatoris non moveat me Novit poenitens, quod pater flagellal omnem frlium
(Psal. xxv). De pedibus operalionis dicitur : Per- quem diligit (Prov. i), et ideo sponte se offert ad
fecitpedes meos lanquam cervorum(Psal. xvn); et: fiagella suscipienda qusesi sequanimiterlolerentur,
Pedes sanciorum suorum servabil (Prov. m). De non mortificant sed viviflcant; non dcducunt ad
dexlris : Pedes eorum recli (I Isa. LXIX).De sini- inferos, sed reducunl; corripiunt quidem, sed cor-
slris : Pedes eorum ad malum currunt (Ezech. i). rigunt, percutiunt, sic lamen quod sanent. Nec
De pede sustentationis dextro B. Job ait: Oculus solum propter prsedicta exaudies me, DomineDeus
fui cmco,et pes claudo (Job xxix ). De pede suslen- D meus, verum etiam
tationis sinistro Veritas ait; Si pes iuus scan- Qvoniam iniquitalemmeam egopronunlio[ al. an-
dalizat te, abscinde eum , el projice abs te (Matlh. nunliabo], et cogilo [al. cogitabo]propeccato meo.
x\m). Polest et aliter hoc intelligi, ut etsi dixerit, Iniquilatem pronunlio, id est provide nuntio,
ne aliquandosupergaudeantsibi inhnici, non tamen discrete confiteor; vel de futuro pronunliabo, id est
inhocfuerit exaudilus; quia dum commoverenlur, fideliter confitebor, et ideo cogiiabopro peccato
inquit, pedes mei, super me magna loculi sunl meo, ut per investigationem prudentem omnem
(Psal. xxxv). QuodDeus non sine causa quandoque omnino inveniam iniquilatis circumstantiam,quam
permitlit contingere, ut videlicetjustus moveatur et sine omni suppressione, sine omni excusatione, ac
cadat; quia sepiies in die cadit vir juslus, el forlior sine omni allenuatione valeam confiteri. In hoc
resurgil (Prov. xxiv). Resurgit enim humilior, loco rcprehendunlur illi, qui dolentes ad horani
resurgil cautior, resurgit misericordior, sicul Pe- peccala sua improvide confitenlur, nolentes subire
trus, qui quoniam incauie et prsesumpluoserespon- pcenitentiam nisi levem. Sed si diligenter altende-
dit, cum ait: Domine, etsi oporiuerit me mcri le- rent, quod per remedium po?nitcntise,poensefit
eum , non te negabo( Malth. xxvi), pcrmissus est commulalio aeternsein tempoialem, jiihil pro tali
lOH INNOCENTIIIII PAP^E OPUSCULADUBIA. 1048
commutalione reputarent difflcile, quod possent, \ lestis solemsuum oriri facit super bonos et ma-
aliqualenus sustinere. Libenter itaque poenitens los, et pluit super justos et injustos (Malth. v).
onus injunclsesibi satisfactionis suscipiat, etiamsi In quantum aulem est judex, non solum reddil
difficile videalur, et incipiat illud studiose portare. bona pro nobis, sed eliam mala pro malis ; quia
Quod si forte vires ej'us excedit, ad sacerdotem reddil unicuiquejuxta opera suu (Matth.vi). Propter
recurrat, qui discrelo moderamine adhibito illud quoddicit: Meaestullio el egorelribuam(Deut.xxxn).
satagat temperare. Quia vero quod facit flagellum Lucifer autem, in quantum est Salanas, relri-
grauo, et fornax auro, id efficitperseculio \iro ju- buit non solum mala pro malis, verum etiam mala
sto, eiadversitashomini timorato, subjungitetalt: probonis; quoniamodiurapro dilectionesua retribuit
Inimici mei vivunt, el confortali sunt super me, Crealori, quemadmodum de ipso legituret membris
et mulliplicati sunt, qui oderunt me iniqtte. ejus : Superbiaeorum qiti te oderunt, ascenditsem-
Boni semper in sseculomoriuntur, quia seipsos per ad te (Psal. LXXIII). Cseterum et bona et mala,
mortificant, juxla quod ait Aposlolus : Quotidie qusedamsunt temporalia, et qusedamperpetua, quse
morior propler vestram, gloriam, fralres (I Cor. se ila babent, quod pro bonis temporalibus,et tem-
xn). Mali vero vivunt in sseculo, quia cum de- R poralia et perpetua bona reddantur, secundumillud:
siderio prosperitate mundi fruuntur, dicentes : Qui dimiseritpatrem aut malrem,domumaut agrum
Comedamusel bibamus,cras enim moriemur(I Cor. propler me, cenluplumaccipielet vilam mternampos-
xv); non comedentesut vivant, sed viventesut co- sidebit (Mailh. xix). Sirailiter el pro malis tempo-
medant; quos Deus vivere patilur ad probatio- ralibus et temporalia mala el perpetua redduniur,
nem bonorum , et ob hoc, inquit, conforlati sunt quoniam peecalores induuntur, sicutdiploide, con-
super me, ut me forlitudinem superent, et multipli- fusione sua (Psal. xxxiv, cvm). De temporalibus
cati sunl super me, ut me multitudine vincant, qui dictum est: Oculum pro oculo, dentem pro denle
oderunt me inique, cum ego eos perfecte dilexerim. (Exod. xx\m). De perpeluis vero dicetur : Esurivi,
Unde: el nondedislis mihi manducare; siiivi et non dedistis
Qui relribuebant mihimala pro bonis, delrahebant mihi bibere; propterea, ile, maledicli, inignem mler-
mihi, quoniam subsecutussumjusliliam [al. sequebar nuin, qui prmparaius esl diabolo et angelis ejus
bonitatem]. (Matth. xxv). Item pro bonis perpetuis, et perpelua
Quadripartita est retiibulio. Quia retribuuntur et temporalia bona redduntur. Nam quia Deusele-
bona pro bonis(Josuevn), mala pro malis; bona pro ctos glorificabit perpeluo, et elecfi Dominninper-
malis, et mala pro bonis. Retribuebantbonapro bonis C petuo glorificabunt, juxta quod -legitur: Beati qui
Israelitse Raab; mala pro malis, Samson Philistba?is habitant in domo lua, Domine,in swculaswculorum
(Jud. xvi); bona pro malis.Joseph fiatribus suis : laudabunt te (Psal. LXXXIII). De temporalibus vero
mala pro bonis (Gen.XLV),Judad Chrislo ( Mattk. Iegitur, quod operarii pro denario laborantin vinea,
xxvii). Ad reddendum bona pro bonis tenetur qui- dando lemporalia pro setrrnis; sicut et is, de quo
libet, propter illud quod Dominus pnecepit : Quce- legitur, quod iiiventa una pretiosa margarila, dedit
cunquevultisul faciant vobis hoinines, el vos eadem omnia sua, et comparavit eam (Matih. xm). Simi-
[acile illis (Luc. vi). Ad reddendum mala pro malis, liter pro malis perpetuis, et temporalia et perpelua
non tenetur aliquis, nisi judex, propter illud quod mala redduntur. Nam quia Dominus reprobos dam-
in lege praecipitur : Oculumpro oculo, denlem pro nabit perpeluo, etipsi eum perpetuo odibunf,quem-
dente (Exod. xxi). Cseterisautem dicitur : Non.red- admodtimdictumest: Superbiaeorumqui le oderunt,
des malum pro malo, neque maledictum pro male- ascenditsemper(Psal. LXXUI). Ilinc quoquelegitur :
dicto (I Pelr. m). Ad reddendum vero bona pro Vermiseorumnon morietur, et ignis eorum-nonex-
malis, quilibet saltem perfectus tenetur, propfer stinguelur (Isa. LXVIJ,odioet supplicio sese comi-
illud quod Dominus prsecipit : Benefacite his qui lantibus in inferno. Pro perpetuis quoque suppliciis
oderunl vos,et orale pro persequentibuselcalumnian- £) obslinati Deum in prsesenli blasphemahunt; quo-
libus vos (Mallh. v). Ad reddendum autem mala niam si, j'uxta quod legitur, blasphemaverunlhomi-
pro bonis nullus omnino tenetur. Unde cum Domi- nes Deum propter plagam grandinis, quia magna
nus dixisset in Psalmo : Posuerunt adversum mi: facta esl vehemenler(Apoc.xvi), longe forlius ipsum
malapro bonis, et odium pro dilectionemea; statim blasphemabunt, cum audienl pcenam gehennalem
subjunxit: Conslituesuper eum peccatorem,el dia-. sibi ab ipso Domino perpeluo infligendam, ut sic
bolus slel adexlris ejus (Psal. cvni). Ex his qua- qualeni possunt vicissitudinem ei reddant. Pro ma-
luor differentiis surgunt quatuor aliaa negativse, lis quoque temporalibus, et temporalia et perpetua
videlicet non reddere fconum pro bono, et hoc esl; bona redduntur. Nam Cbristus crucifixoribus suis,
maluni; non reddere malum pro malo, et hoc bo pro quibu3 oravit, dicendo: Paler ignosceillis,quia
num est; non reddere bonum pro malo, hoc saltem nesciunlquid faciunl('Luc. xxm), et graliam tribuil
perfectis est malum ; et non malum pro bonis red- in prsesenti et gloriam in fuluro. Pro temporabbus
dere, et hoc est omnibus bonuni. Deus autem ir i autem bonis, quibus homines abutunlur sallem per
quantum est Paler, reddit ct bona pro bonis eii occasionem, etsi non forle per causam, non solum
bona pro malis, juxta quod legilur . Paier cw' temporalia mala, verum etiam perpetua rependen-
1019 COMMENT.IN Yll PSALMOSPOENITENT.— PSAL. IV. 1050
tur. Namhujusmodi bona culpam morlalem, et JMEA hunt, quod subsecutus esl justitiam, et sequitur
nam aggravautgehennalem.Propter quod Dominus bonitalem, Sjnritus sancti gratiam videnlur in eo
ait: Vwvobislegisperilis,qui tulistis clavemscieniim, persequi, et sic in Spiritum sanctum quodammodo
ipsi non introistis, el eos qui introibanl, prohibuislis peccare. Noverunt hoc illi, qui arbilrium prsefe-
(Luc. xi). Quasi diceret: Ex hoc vobis erit vse, id runt graiise,quia secundum Prophetam, non justi-
est seterna damnatio, quod clavem seientise,quse tia sequitur homiiiem, sed homo justitiam: quod
per se bona est, vos male tulislis. Hsecautem ma- gratia Dei prsevenit, ut bona operatio subsequatur.
gis disserendo, quam asserendo sunt dicta. Unde, Ne derelinquasme, DomineDeus meus, ne disces-
quia materia satis est dispulabilis, auctoritas non seris a me. lntende in adjulorium meum, Domine
praejudicet rationi. Quomodoenim odibunt et bla- Deussatutis mew.
spliemabunt homines Deum in futuro, si quemad- Ultima pars, in qua poeuitensdivinum implorat
modum scriplum est, dicent intra se pcenitentiam auxilium, ne inlertot el tantos perseculores deficiat,
agentes, etprae anguslia spiritus gementes: Erra- petens senon solum relinqui, verum etiam adjuvari.
vimus a via veritaiis, et juslitim lumen non luxh Deus enim dupliciter hominein derelinquit el disce-
nobis?Lubsati sumus in viainiquitatis el perdiiionis, dit ab illo : quando sublrahit ei defensionem, de-
et ambulavimusvias difflciles,viam aulem Domini B serendo illum ad poenam,propter quod ait: Ne de-
ignoravimus. Quid profuil nobis superbia, aut divi- relinquas me, Domine Deusmeus. Et quando subtra-
tiaiumjaclanlia quid contulitnobis? Transierunt illa hit ei gratiam, deserens illum in culpa, propter
ianquam umbra, el tanquamnunlius prwcurrcns: et quod subdil: Ne discesserisa me. Primo modo Pa-
lanquam navis qum perlransit flucluantem aquam: ter Filium dereliquit in cruce, undeclamavit: Deus
cujus, cum prmlerieril, 11011 esl vestigium invmire, Deus meus,utquid dereliquisti me? (Psal. xxi.) Sic
neque semilam carinw illius in fluctibus: aut avis Deus illum aliquando derelinquit, a quo ipse mini-
qum transvolat in aere, cujus nullum invenilur argu» me derelinquitur. Nam relictus Job ad poenam, in-
mentum iiineris illius, sed tantum [sonilus alarum nocenliam non reliquit. Secundo modo derelinquit
verberans levemvenlum: el scindenspervim ilineris Dominus peccatorem, sicut legitur de Saule, qui ti-
aerem, commolisalis transvoiavit, et post hoc nul- mebat Davidem,eo quod Dominusessetcum eo, et a
lum signuminvenilurilineris illius, etc, uos aulem se recessisset (I Reg. xvni). Sic Dominus illos so-
in malignitatenostra consumpli sumus (Sap. v). Si lummodo deserit, qui deserunt ipsum. De quibus
ergo de odio et de blasphemia pcenitebunt, sicut legitur : Dereliquerunt venam aquarum vivenlium
de jactanlia et malignilale pceniiere dicuntur, quo- -, Dominum (Jer. xvu). Verum quosdam derelinquit
-modo lunc odibunt et blasphemabunt Altissimum? Deus ad lempus, unde: In modico dereliquile. Ali-
Sed propter acerbitatem poensepcenitebunt de malo quos autem derelinquit in perpeluum, unde: Zelus
prseterito, quo lantam poenam incurrere meru- tneus recessil a le (Isa. LIV).Ergo ne derelinquasme,
erunt. No>ilamen poenilebunt de solo tunc nialo qui ah omnibus derelictus, tibi soli sum relictus ;
prsesenti, quo vehementiusDeum propter acerbila- ne inter perseculiones lot, et tantos persecutores
tem poinseodibuut, cum ab eo nullum remedium deficiam,neve post indultam mihi veniam,teoffen-
exspcctcnt. Quod autera pro malis temporalibus dam, quoniam sicut post convalescentiam gravior
Decs perpelua mala retribuit, 11011 est ei ad iitjusli- esl recidiva, sic et post veniam gravior esl offensa.
tiam deputandum; quoniam etsi lemporalia sunt, Quod si me dereliqueris ad horam, non tamen a
quanlum ad aclum qui transit, perpelua sunt tamen, me discesserisin perpetuum, sed potius inlende in
quanium ad reatum qui remanet, et quantum ad adjulorium meum, ad liberandum et protegendum
odium quodperdurat. Et ideo Deus j'uslepunit re- me, DomineDeus dator et conservatortsa/u(is mem,
probos in perpeluum, quia perpetuos eos invenit ul quem adjuveris in prsesenti, salves etiam in per-
inimicos, quos et ipse jusle in suo punire deerevit peluum. Exsullaiiva conclusio, aliorum pcenitentia-
seterno, dum eum injusle offendereprsesumpserunt. i lium more Psalraorum, qui semper in Isetitia lermi-
Licet aulem omnes delractores sint odibiles Deo nautur.
(Roin.1), illi tamen, qui propterea cuiquam detra-

In psalmum quartum pamitentialem elucidatio. Titulus autem hujus psalmi lalis est: In
finem Psalmus Dayid, cum venit ad eum Nalhan propheta, quando intravit ad Bersabee.
— Tiluli ejusdem explicatio.

Titulus iste patet ex notissima Iiisloria secundi suis partibus aggregatis duos constituit denarios,
libri Regum (cap. xn). Sed illud est studiose no- qui duplicem transgressionem designant: eo quod
tandum, quod psalmus iste in ordine Psalmorum undenarius Decalogumquidem legis transcendit, et
est quinquagesimus, elvigmti continet versus. Vi- ad duodenarium aposlolicum non perlingit. David
eenarius aulem superabundans esl numerus, et ex enim huiic psalmum propter duplicemtrangressio •
1031 INNOCENTIIIII PAP^E OPUSCULADUBIA. 1032
nem specialiter cgit, adulteiium videlicel ethomici- A nitentiales prsecipuus, et in medio collocalus, quin-
dium, quse commisit. Vicenarii vero quinque aggre- quagesimum locum obtinet inter psalmos : quiaper
gativsesuntparles. Unitas quse ad primum, et unum poonitenlialemhumilitatem, sive humileni pceniten-
refeitur ad originale peccatum. Binarius qui refer- tiaru, de qua psalmus isie principaliter agit, et com-
tur ad duas species actualium peccatoruni, quse in missa remilluntur peccata, et bona rcstituuntur
vcnialia et criminalia distinguuntur. Quaternarius, . amissa. Per eum quinquagesimo die lcgeni Scrip-
qui refertur ad quatuor modos peccandi, ex fragili- turse dedit Judseis (Exod. xx), et quinquagesimo
tate vel impotentia, simplicitate vel ignorantia, se- die legem gratise dedil aposlolis (Act. n), non sicut
curitate vel negligenlia, etmalignitale vel invidentia illam in lapideis labulis scriptam, sed in humanis
[al. differenlia]. Quinarius, qui referlur ad quin- cordibus digito Dei (II Cor. m). Quinquagenarius
que corporis sensus, per quos peccatur, visum, au- aulem reddilur ex quadragenarii parlibus aggrega-
ditum, odoralum, gusiura et tactum. Denarius, tis; quia per poenitentialem satisfactionem, quam
qui refertur ad deeem transgressiones Deealogi, designat quadragenarius, qui satisfaclionis est nu-
quas homo, sicut prsedictum cst, peccando com- mcrus specialis, Spirilus sancti gralia operante,
mittit. plena percipitur indulgenlia peccatorum. Unde
"
Quia vero jubiieus quinquagesimus erat aniius in psalmus iste prse csrteris in Ecclesia frequentalur,
lege (Levit. xxv), in quo remiltebantur dehila etie- percuj*us virtutem plurimi ad poenitentiam con-
vocabantur distracta, bene psalmus iste intcr poc- vertunlur.

Psalmi quarti pwnitentialis, qui est in ordine Psalmorum quinquagesimus, enarratio.

Miserere mei, Deus, secundummagnam misericor- Nee semel lantum, sed ssepepeccavi, et ideo am-
diam tuam, plius lava me. Nec uniformitcr lantum, scd multi-
Dividitur aulem psalmus iste in quinque parles, formiler, et ideo munda me, non solum ab inju-
quse suis locis congruedislinguuntur. In jirimaigi- slitia, quseconsislit in commitlendo, verum etiani a
tur parte pcenitens propriara culpam exaggerat, et delicto, quod in omittendo consistit. David auleni
misericordiam divinam iraplorat, quam peiil sibi r. non solum adulterium et homicidium perpetravit,
trijiliciter exhiberi, ut videlicet delealur iniquitas verum etiam et dblurn et contemptum adjecit, quo-
cordis, unde : Dele iniquitalem meam ; ut lavetur ab niam el per ipsum Uriam, cujus uxorem cognove-
iujuslitia oris, unde : Lava me ab injustitia mea; rat (II Reg. n), lifteram moriis ejus direxit, et sus
et ut mundelur a culpa operis, unde : A peccalo contempsit confiteri peccata, donec per .Natlian
tneo munda me. Ergo misereremei, Deus, quia potes prophetam exstitit redargutus.Propter bsecqualuor
misereri el liabes unde miserearis. distincta peccala, distincte quatuor modis orat.Nam
Misereri si quidem potcs, cum sit niisericordia propler adulterii crimen, ait: Misereremei,'Deus,se-
taa magna, unde : Miserere mei, Deus, secundum cundum magnam misericordiam luam; quia ma-
tnagnam misericordiam tuam. Et habes unde misc- gnum est adulterii flagitium, quod ego ex miseria
rearis, cum tuse miseralianes sint multse (Psal. fiagililatis humanse commisi. Et propter homici-
cvni), unde : Secundum mulliludinem miserationum dii crimen addit: Et secundum mullitvdinemmise-
luarum dele iniquilalem meam. Debes etiam mise- rationum tuarum dele iniquilalem meam; quia per
rcri, quoniam ego peccatum meum agnoscendo meum iniquum mandatum non solum Urias, veruni
confiteor, ct impugnando detestor, undc : Iniquila- et multi aiii-diequiter sunl occisi. Rursus, propter
tem tneam ego cognosco,et peccaium meum coram D erimen.prodilionis ei doli suhjungit: Ampliuslava
me est semper. Et scis cuj'us miserearis, quia te me ab injusliliamea, quoniam injustiliam exercui
prsesente pariter et videnle peccavi; unde : Tibi amjdiorem, dum per virum innocentem ct juslum,
peccavi, el malum coram te feci. Quia ergo justus litteras suse mortis dolose ac prodiliose transmisi.
in principio sermonis accusator esl sui, pcenitens Et.propier crimen negligenfiseac contemplus con-
iste justificari desiderans, exaggeral in prineipio cludit: Et a deliclo meo mnnda me: quia valde
culpas suas, ostendens quod sua peccata sunt ma- deliqui, dum peccata mea confiteii distuli et de-
gna, sunl multa, sunt fetida, sunt et foada: nee se- spexi. Non ait: Miserere David, sed Misereie mei.
mel tantum, sed ssepe, nec uniformiler ipse pecca- Ac si diceret manifeslius : Alibi nomen proprium
vit. Quasi diceret : Magna sunt, Deus, peccata exprimere consuevi, cura rae gratiara credebam
mea, et ideo miserere mei secundum magnam mi- liabere, dicendo : Memenlo, Domine, David, et
seiicordiam tuam. Multa sunt, Deus, peccata omnis mansuetudinisejus (Psal. cxxxi). Hic aulem
mea et ideo secundum multitudinem miseraiio* nomen proprium expiimeie vereor, cum me gra-
num tuarum dele iniquitalem meam. Fetida sunt tiam amisisse cognoscam, ne Deus audito nefandi
et fosdapcccata mea, et ideo lava me, et mundame. TiOminepcccatoris, magis ad vindictam, quam ad
1053 COMMENT.IN vii rSALMOSPOENITENT.- PSAL. IV. . 10154
mdulgcntiam piovocetur. Ergo : Miserere mei, A featus. Dele, quceso, iniquilatem meam, ne sim ex
Dsus, secundummagnammisericordiamluam. Mise- illis de quibus dicitur : Deleanlur de iibro viven-
rere mei Deus, quia libi proprium est misereri, cum tium, et cum justis non scribantur (Psal. LXVHI).
non sit tibi aliud miscreri quam^esse. Misericordia Itemque : Nomina eorum de cmlestiin mternum, et
quippetua plena est terra (Psal. xxxn), et tniseralio- in swculumsmculi(Psal. IX). Quia vero mitius agi-
nes lum super omnia opera tua (Psal. CXLIV). Ergo tur cum sponle confesso, poenilens isle culpam
misereremei, agendo mecum secundum misericor- suara non celat, non exlenuai, sed revelat, sod
diam [al. non secundum vindictam, sed secundum exaggerat, sed condemnal dicendo:
misericordiam], non secundum juslitiam; nec ut- Amplius lava me ab iniqnilate mea, et a delicto
cunque secundum modicam, sed omnino secun- [al. peccatd] tneo tnunda me.
ilum magnam, unde : Misereremei secundum ma- Amptius, id est magis ac magis lava me ab inju-
gnam misericordiam tuam, quse esl immensa et stitia mea, quam ego magis ac magis cxercui, pec-
infinita ; quia magna miseria magna eget miseri- cala peccalis addendo. Quam vilis, inquit, facla es
cordia ; et multa impietas, multa indiget pielate. iterans vias luas (Jer. n).' El a delicto meomunda
Certe tam magna, multa et lurpia sunt scelera me, quoniam animam meam valdereddit fcedamet
mea, quodprse magnitudine, multitudine ac turpi- B fetidam. Etideo a foeditate me lava, eta fetore me
tudine desperarem, nisi scirem misericordiam luam munda. Porro,"cum culpa non divisim per parles,
incomparabiliter, iucomprehensibiliier el ineffaLi- sed tota simul in vera poenitenliadimittatur, quia
liler esse magnam, etideo de mea desperans mise- Deusveniam non dimidiat, qui totum hominemsa-
ria_, sed detua sperans misericordia, clamo confi- navil in Sabbalo, quid est, quod poenitens isle petit
denter, et dico : Miserere mei, Devs, secundum amplius lavari ab injuslilia, quasi non sit in pceiii-
tnagnammisericordiamtuam ; quseest profecto tam tentia omnino dimissa? Sed culpa, quse nunc re-
magna, quodipsum unigenitum Deuni de coslode- center dimitlitur, licet tola per pcenitenliamdilua-
posuit, el corpore induil, ut in eo paleretur et mo- tur, adhuc tamen pcenilenti fctel et sordet, qtti se-
icretur pro humana tollenda miseria, et peccato- curilatem et serenilatemconscienlisenondum habet.
ruui indulgenlia conferenda. 0 quam delectabilis Et idco petit ab hujus fetore lavari [al. liberari],
sermo, suavis locutio, dulce verbum, necessarium qui jam est a reatus fcedilate mundalus, ut secura
prccatori, ulile misero, congruum pceniienti, non de venia conscieniia serenctur quamvis et a pcccalo
semel, sed ssepe cum amaritudine cogitaudum, quod purgatum est, quoad culpam, purgari peltf
cum dolore dicendum, cum lacrymis itei'andum : f, , amplius : quoad pcenam : quia non quolies dimit-
ex tolo corde, ex tota mente, ex lota anima tiltir lota culpa, toties eliam remittilur tota poena.
(Matth. xxn), lotis affectibus, totis \isceribus, Vel amplius, id est insuper me lava : ac si dicat :
tolis medullis; cum suspiriis , cura singullibus , Dele iniquitatem meam, quam commisi in Deum,
cum lacryinis [al. lamentis]: Miserere mei, Deus, et insuper lava me ab in jusiilia mea, quam com-
setundum magnam misericordiam tuam. Miserere, niisi in proximum; et prselerea muvda me ab iniqui-
Domine, mihi misero. Domine, misero mihi inise- late mea, quam in meipsum commisi : quoniam ei
rere, secundumtnagnam misericordiamtuam. in Deura, ct in proxiniuin, et in meipsum peccavi.
Et secundummulliludinemmiseralionum luarum, Verum el si poenitens isle valde peccaverit, quia
dele iniquitatemmeam, tamen facilius consequilur indulgeniiam, qui se re-
Prudenter distinguit ad misericordiam magnitu- cognoscit, quam qui se ignorat errasse , quive gra-
dinem et ad miserationes mullitudinem referendo ; viter quam qui Ieviterde suo dolet peceato, ei qui
quia miscricordia Dei una est in natura, sed mise- occtilie quam qui manifesle peccavit, cum prsemi-
rationes ejus multsesunt in efleclu. Propter quod sissct, amplius lava me ab iniqidtale mea , et a de-
alibi ait : Reminisceremiseralionum tuarum, Do- liclomeomunda me, ut oslendal quod ei debeat faci-
mine, ct misericordimtuw, qum,videlicel miseratio- D • lius induigeri, subjungit:
nes, a smculosunt (Psal. xxiv). Alicubi tamen mi- Quoniaminiquitalem meamegoagnosco[al. cogno-
sericordise pro miserationibus ponuntur effective, sco] et deliclum[al. peccatum]meumcoram [al. con-
ut ibi: Mhericordim Domini mullm, quia non su- tra] me est semper.
mus consumpli(Thren. m). Ergo secundum mttlli- • Asserit ergo se suani non ignorare , sed cogno-
tudinem miserationum iuarum, id est secttndum scere culpam, quoniam iniquilatem, inquit, meam
multiplices effectus misericordisetuse, deleiniqvita- ego cognosco: sed dicit non leviier, sed graviier de
lem meam.quse prse nimia niultitudine quasi nu- sua cuipa se dolere, quia peccalummeumcoram me
merum arense maris excedit. Quis enim peccato- esl semper. Neque se manifeste sed occulle pec-
rum et delictorum et negligentiarum numerum va - casse : quia tibi soli pcccavi, et exponens, quid sit
leat comprehendere? Nullus omnino. Dele igitur ei soli peccasse, subjungit: Et malumcorumte feci,
iniqtdtatemmeam, ut quemadmodum per novacula videlicet le solo vidente ; unde volens David suum
littera de pergamenodelelur, ul iiullum remancat celare pcccalum , rcvocavit Uriam , ut ingredcretur
ejus vestigium, ita per tuam misericordiam eulpa ad Bersabee toivjugemsuam, quam ipse David gra-
de meo animo deleatur, ut nullus remaneat iu co vidaverat. ul sic de Uria videretursuscenisse con-
105-5 1NNOCENTII111PAP.E OPUSCULADUBIA. 1056
ceplum (Reg. n). Neque peccatum illud voluit con- j\. quo Jesus Nazarcnus fuit unctus oleo Imtitimprw
fiteri, donec per Nathan prophetam de illo exslitit consortibussuis (Psal. xnv), et factus cst sacerdos
redargutus. Vel potius, quia quidam peccantper in mternum secundum ordinem Melchisedech(PsuL
jgnorantiara, alii per negligentiam, alii per indu- cix), regntun non dedignatur sacerdotio subjacere-i
sti iam, ut ostendat hic poenitensse graviter exces- Quod eliam inde patet, qttia unctio sacerdotis re-
sisse, reinovet a se prinium et secundura modos mansit in capile; unclio vero regis a capite descen-
peccandi, qtii sunt leviores, et attribuit sibi lertium, dit in humerum. Unde cum prius esset regnum sa-
qui esl gravior, ita dicens : Tibi soli peccavi: non cerdotale, sicut Moyses inquit in lege (Exod. xvi),
quidem per ignorantiam, quoniaminiquilatem meam nunc sacerdotiumest regale, sicut Petrus in Epi-
ego agnosco: nequeper negligcnliam,quia peccalum stola sua dicit. Et qui dicit beato Petro : Quodcun-
meum coram me est semper, sed per induslriam, que tigaverissuper terram, erit ligalum el in cmlis
quia malum coram te feci. Quasi dicat : Miserere (Mullh. xvi) : dicendo. Quodcunque, nihil excepit,
rnei, lava et munda me: quoniam iniquitalem meam ut oslenderet manifeste, quod tam reges quam alios
ego agnosco,cum non sim ex illis, qui sua scelera tradita sihi potest auctoritate ligare. Quamvis in
noii iiitelligunt,-nec etiam inlelligere volunt, ut ia hoc ei subjaceant propter Deum, et ipse in hoc il-
voluntalibus suis liberius delectentur. Et peccatum lis prsemineat vice Dei. Quare cum princeps boc
meumcoram meest semper : quia nec sum ex iis, modo peccat ponlifici, peccat nihilorainus soli [al.
qtti peccala sua quandoque recogilant, et sla'iwa ipsi) Deo. Et malum adullerii vel eliam homicidii,
obli.viscunlur eorum, quasi projicienles illa post quod in proximum perpetravi, coram te feci, videli-
tergum (Isa. XXXVHI), el ante faciemnon hahentes, cet te vidente pariter etpisesenle, quia tu omitia
dum ea negligunt et poslponunt : sicut ipse David intueris, et ubiqtte prsescns existis. Cum igitur
peccatum suum ante faciem non habebat, sed quasi inexcusabilis sit offensa, qusecoram judice perpe-
posttergtim abj'eceral, cum sentenliam dedit in di- tratur, absque dubio nostras offensasexcusare non
vitem, qui rapuit overa pauperi, oblitus iii hacsen- possumus, quas omnes cominiltimus coram Deo.
lentia ipse sui. Peccatum itaque suum coram se Quid igitur de hoc malo quasi specialiterdicit, quod
dicit semper existere : quia opportunis et compe- illud fecerit corara Deo? Si vero respondealur lioc
tentibus horis de illo recogilat, sicul alibi dicitur : esse dictum, quoniam in oerulto peccavit, ubi con-
Oporlelsemperorare,etitunquamdeficere(Luc.xvm). spicit solus Deus, non aulem in manifesto ubi ho-
Recogitat, inquam, addolendum, videlicet ad de- mines quoqtte vident, id profeclopeccatum non »g-
lendum, non ad refrigerandum [al. refricaiiduan]n gravat, sed extemiat: quia gravius est in manifesio,
aut iterandum. Unde litiera illa magis proprium quam in occulto peccare. Sed malum quod est co-
exprimit inlelleclum, qua dicitur : Pcccalum meum ram le, id est quod in memoria semper habes, qtti
contra me est semper, ut videlicet quasi contraiium el tibi displicet vehementer, illud ego scienter egi,
illud persequar, non velut amicum ampleclar. videlicet, primum et secundum peccatuni, quse in
Tibisoli peccavi,et malum coram le feci, ul jusli- secunda labula prohibentur, ut: Non occides, non
ficeris in sermonibus luis, el vincascum judicaris. mmchaberis (Deut. v). Unde in ^cquenlibus ait :
David ergo culpam suam exaggerat, et a digni- Averlefaciem tuam apeccafismeis.Estenim malum,
tate personse, qusepeccalum commisit, et a subli- qttod Deus patienler dissitnulat, et illud quodam-
mitate personse, in quam peccalum commisil; quia modo non videtur existere coram illo; et est raa-
videlicet rex peccavit in Deum. Quorum primum luiii, quod Deus peniius detestatur, et illud oinui-
notat, cum ail: Tibi soli peccavi: et allerum, cum bus modis eoram illo videlur exislere; unde exag-
addit. Et malum coram le feci, unde magis te con- geratione peccati, quod Deusomnibus modis detr-
tempsi. Ac si diceret manifestius : Peccatum meum statur, hic dicit: Malumcoram tefeci, siculelalibi
tibisoli relinquilurpuniendum, eo quod alium non dicitur : Paler, peccaviin cmlumel coram te (Luc.
habeam superiorem, qui me possit punire, cum D xv). Ut jusiificeris in sermonibusluis , el vincas cum
ipse sim rex; sed inde magis peccavi, quia quanlo judicaris. Putari polerat, qttod propter lam grave
major est excellenlia, tanto gravior est ruina. Po- ac grande peccalum, quod Davidet in Deum cotn-
tentesenim polenler tormenta palientur (Sap. vi), et: misei;at et in proximum, Deus revocassel proniis-
Judicium duruin fiet kis, qui prmsunt (ibid.). Sane sum, quod fecerat ei de Chrislo ex suo semiue na-
aliud est in aliquem, et aliud esl alicui peccare; in scituro. Juravit, inquil, Dominus David veritalem,
aliquem peccat, qui commillit in illura offensam; et non fruslrabitur eum : De fructu veniris tui po-
alicui peccat, qui ejus subjacci ullioni. Rex itaque nam super sedemtuam (Psal. cxxxi). Ad hoc igitur
soli Deo : cseteriveio et Deo peccant et regi. Quid removendum, ut videlicet promissum hujusmodi
ergo, non possunt Ecclesiarum prselati, maxime non debeat revocari, praaraisitet ait: Misereremei,
summus ponlilex, punire principes sseculares, si lava et munda me, ut ita peccalo dimisso, jus.lifice-
moniti contempserint satisfacerede commissis, lan- ris, id est, j'ustus reperiaris et verax in sermonibus
qtiam ipsi soli Deo, et non homini peccent ? Nam et luis, qui sunl de promissione Chrisli, quam mihi
cor regis in manu Dei esl, et quocunquevoluerit ver- fecisti, el sic tmtcas illos qui le hujusmodi dicunt
(et illud (Prov. xxi). Possunt quidetn , quoniam ex proinissum revocasse, oslendo illos esse mendaces,
mi COMHENT.IN VII PS\LMOS POENITENT.— PSAL. IV. 1058
cum judicaris ab eis non esse faclurus, qtiod laliler A hominem judicalur, in cujus conspeclu nec astra
promisisti. Ille igltur jndexest valde limendus, cu- sunt munda, et in angelis suis-reperit pravitatevn.
jits sajiientiam nihil potest latere, cuj'us justitise Porro, secundum aliam litteram non est hic sub-
nemo polest resistere. Talis est Deus. Propter quod junctiva conjunclio, sed cum sit: Tibi soli peccavi
fjoeniiensiste ait: Sapientiam quam Deuslatere non el malum coram le feci, statim sine omni conjun-
possum, quiamalum coram le feci. Justiliam tuam ctione subjungitur : Justificeris in sermonibus tuis,
Deus nequeo corrumpere, quia juslificaris in sermo- el^vincascuin judicaris. Posnitens ergo secundum
nibus. Potentise tuse, Deus, non possum resistere, priorem statum Deum obsecrans inearnandum, ju-
quia vincis cumjudicaris, id est judicaveris. Propte- slificeris, inquit, hoc est fias mihi jtistus, ut me re-
rea scriplum esl: Noli qumrere esse judex (Eccle, dimas per justitiam, non meam profecto, sed tuam.
vn), nisi lua viilute possis inlquitates irrurapere. Advocatumenim habemus apud Pairem Jesum Chri-
Quis ergo non timealillum judicem, qui adeo sem- stum juslum, el ipse esl propitiatio pro peccalis no-
per est sapieus, ut ejus oculis omnia nuda sint et stris(Joan. n). Juslificeris, inquam, in sermonibus
aperla?Qui adeo semper est justus, quod reddit luis, id est secundum sermones luos, quos per le-
unicuiquesecundumopera sua? (Mailh. x) qui adeo " genfloculus es etprnphetas,quodvidr]icet per tuam
semper rst potens, quod voluntali rj'us nihil resi- pcenam redimeres hominem a sua culpa , sicut per
stit? Quis enim reslilit ei, et pacem habuil? (Job IX) prophetam lestaris : 0 mors! ero mors tua; morsus
Jure igitur iste pcenitens non implorat j'udicium , tuus cro, inferne (Ose. xm). Nam disciplina pacis
sed misericordiam interpellat: Miserere mei, Deus, hostrse super eum, et livore ipsius sanali sumus.
quia malum coram te feci, ul juslificeris in sermoni- Et vincas mortera, dum judicaris ad mortem , mor-
bus luis, et -vincascum judicaris. Ut juslificeris, id tem culpse, per mortem pcense. Viiicas juste, dum
esl ut justus rt verax appareas in sermonibus iuis, judicaris injuste a Pilato et Jutlseis.
qtiibus dixisti : Qultcunquehora peccator conversus Ecce enim in iniquitatibvs conceplussum, el in de-
fuerit el ingemuerit, omnium iniquitalum ejus non lictis peperit (al, peccalis concepil) me mater mea.
recordabor (Ezech. xvui). Et uincas >.id esl convin- Adhuc et istepoenilens exaggerat culpam suam,
cas adversarios verilalis, cum judicaris, id est ar- ostendens, quod non solum actualem culpam com-
gueris ab eis, quasi justus non sis, pro eo quod es misit, verum et originalem coniraxit. De actuali
sufflimemisericors , grave peccalum facile indul- namque culpa prsemiserat: Tibi soli peccavi, et ma-
gendo, sicut facile indulsisti David, qui cum audito 0 lum coram le feci. De originali verosubjungil: Ecce
Naihan hoc solum dixisset: Peccavi, protinus ei in iniquilalibus conceplussum, et in delictis peperit
respondit : Et Dominus translulil peccalum luum me maler mea. Duplex est aulem conceptio, una
{II Reg.xn). Gloriosa victoria, cum Deus delet et seminum, altera naturarum. Parentes enim actualem
'destruit universa quse servus inobediens et rebellis commitiunt culpam in prima, et proles originalem
egerat contra eum : ipsumque servum seduetum et contrahit in secunda. Propter quod ait: Ecce enim
oecupatum ab hoste nequissimo revocatet reducit in iniquitatibus conceplussum, quas in'coiieepiione
ad se per hoc solum, quod ignoscit errata. Si vero seminum mei commisere parentes, et in delictis pe-
sermo dirigatur ad Christum, potest intelligi con- peril me mater mea,quse in conceptione naturse ego
venienter hoc modo : Tibi soli peccavi, o Christe, ipse contraxi. Absit omnino, ut hac occasion<sdi-
'
quia tu solus poies inter bomines juste jmnire, qui calur, quod David fuerit conceptus de adulterio,
nullum habes omnino peccalum. Et ila lu solus es cum Isai pater ejus de legitima genuerit iilunf
justus punitor, cum non sit in te quod est in alio uxore. Verum etsi dicatur, quod coitus conjugalis
puniendum, quemadmodum Scrihis et Pharisseis de interdum propter bona conjugii ab omni reatu cri-
muliere in adullerio deprehensa dixisti : Qui sine rj minis excuselur : quia tamen frequentius solet in
peccato esl vesirum, prius su eam lapidem mitlat commercio illo peccari, propter id quod solet fre-
(Joan, vin). Tu en!m solus talis es inler homines , qnenlius evenire, dicit se iu parentum iniquitatibus
Isaia propheta testanie, qui peccalum non fecit, nec esse conceptum. Si vero, quod verius est, dicatur,
invenlusest dolusin ore ejus(Isa. LIII). Omnisautera quod conjugalis concubitus, qui ordinale lit, a crt-s
alius homomendax (Psal. cxv); ul ita justificeris in minali quidera peccato, sed non a veniali, per bo^a,
sermonibustuis, id eslmt omnes sermones tui jusli conjugii excusetur, iniquitates hiclarge propeccatis
sinl t:t vetaces. Quis enim alius non offendit in etiam venialibus appellantur, secundum quod Joan-
verbo? Et vincas, Id est superes in "ustitia omnes nes aposlolus in Epislola dicit: Omnis qui facit
homines, cuin judicaris, id est cum eis in judicio peccalum, el iniquiiatem facit, et peccatum est ini-
compararis; quia nonjustificabilur in conspectu luo quilas (I Joan. JII). Sequitur : Et in deliclis vel
omfiis vivens(Psal. CXLII).Tantse namque justitise in peccatis peperil vel concepitme mater mea. Dicit
Christus est, ut non renuat cum homine jndicari, autem pluraliter, in deliclis vel in peccatis, propler
Judica, inquit, inter me et vineammeam (Mich. yi). tres originales corruptiones , quibus tres vires
Et quasi sub judice suam eausam exponens : Po- animse naturales originaliter corrumpuntur, Quis
pule, inquit, meus quid feci tibi, aul quid moleslus enim nesciat concubitum etiam conjugalero nun-
fui ? respondemilit. Vincit crgo cum inler ipsum et qtiam omnino committi sine prurilu caniis, ac sine
1059 INNOCENriIHIPAP.E OPUSCULADUBIA. 1CG0
fervore ac felore concupiscentise,unde seniina con- A et rcmanet reatu; el attendiiur bujusmodi qualitas
cepta foedanlurel corrumpuntur. Propler quod alihi et privalio circa vira "concupiscibilcni prsesolpto
legitur: Quis poleslfaceremundumde immundocon- modo corruplam atque fcedatam quoniam ex con
ceptum semine? (Job xiv). Ex seminibus ergofoeda- cupiscenlia procedil prurilus circa januam humanse
lis atque corruplis concipitur corpus corruptum propaginis, per quam fundilur originalis causa pec-
pariter elfosdatum, cuianimatandem infusacorrum- cali. Sufficiatautem isla in hoc loco dixisse : quia
piiur ct fcedatur, non ab integritate vel mundilia licel hsecmateria valde sit dispulabilis, magis tamen
quam babuii, sed ab integritale vel munditia quam esl flebilis, quoniam ab ipsa radice propago noslrse
haberel, si non uniretur fcedator.orpori et eorruplo, originis vitialur. Propter quod dicebat Aposiolus,
quoniam ex creando infunditur, et infundendo crea- quod nalura filii irw suinus (Ephes.n).Etipse David
lur. Sicui enim ex vase corruplo liquor infusus fiebat, cum dicerel: Ecce enhn in iniquitatibus con-
corrumpitur, et pollutum conlingcns ex ipso con- ceplus sum, et in peccatis concepitme mater mea;
lartu polluilur, sic ex contagio corporis anima cor- quse in hoc loco simpliciter et plane inlelliguntur
rumpitur et foedatur. Habet euira anima tres natu- foeditaset pronitas ad peccaudura. Jusiificeiis, in-
ralesvires: ralionalem, ut discernat inter bonum quam, in scrmonibusluis, el vincas cum judicaiis.
et malum; irascibilcm, ut respuat malum; concu- B Necmirum: quia ecce in persona geueralis hominis
piscibilem, ut appetat bonum. Istsevero tres vires loquens, in iniquitalibus conceplussum; egoquoque
originaliter corrumpunlur, quibus corruptis anima libi soli peccavi,el malumcoramlefeci; necmirum;
conlrahit Ires defeclus opposilos, vidclicet: igno- quia in delictis peperil mcmater mea. Etsi superius
ranliam, ut difficilediscernat inter honum et malum; sit dislinctum inter iniquitales atque delicta , pos- ,
iracundiam, ut facile respuat bonum; concupi- sunl tamen iniquitates accipi prodeliclis , ul lam
scenliam, ulfacile appetat malum. In carnali quippe iniquitates quam delicta referantur ad prolem, qu;«
cmnmercio ralionis sopitur inluitus, libidinis irri- in sua conceptionecorrumpitur, et fcedalur; in con-
tatur pruritus, et volupialis satiatur affectus , ex ceplione seminum, quantum ad corpus, et in con-
quibus tres illi defectus originalitcr contrahuntur. ccptionenaiurarum, quantum ad animam. Auende
Tales ergo corruptioncs sive defectus appellantuv pcenitens, et observa qualiler Daviduniversa conli-
in hoc Ioco delicta sive peccata, in quibus asserit, lelur peccata, et omncs circumslanliaspeccalorum,
quod eum concepitaut peperitmater stia. Nunquid ut et tu onines omnino diversitaiesetcircumstaniias
ergo dicendum est, quod iria simul ab anima pec- peccatorum studeas conliteri,secundum quod magis
cala originalia contrahantur, videlicet difficultasvel peccasti, in loco, iri lempore, in uumero, in per-
tardilas discernendi inter bonum et malum, qusc sona: secunduni setatem, secundum scientiam, se-
spcctat ad ignoianliam; et facilitas sive pronitas cundum gradum, secttndum ordinem: si facile, si
rcspuendi bonum, quae speciat ad iracundiam ; ei .frequeiitcr; si manifeste, si perseveratiler: quoniam
pronitas seu facilitas appelendi malum, qusespectal hsecel alia, si qua sint, peccalum exaggerant. Et
ad concupiscenliam. Hoc aulem quibusdam also- ideo nonsuntin illojudicio sujyprimenda, in quo,
num non videtur, quamvis probabiliter dici possit, qui coram Deo seipsum accusat, Deus ilium excu -
unum esse in anima originale peccalum, quod lamen sat: et qui coram Deo seipsum excusat, Deus illum
minus proprie peccaiura vocalur, et complectitut aceusat.
in se duo, videlicet, labem et fomilem. Labes esl Ecce enim vcritatem dilexisli, incerta el occulla
foeditascorporis, ex qua anima est immunda, pro- sapienliw lum manifestusli mihi.
pter quam indigna est visione divina, vel potius Secunda pars, in qua poenilensdona Dei el data
carentia divinse visionis est digna, secundum quod commemorat, et danda commendat; in datis autem
legitur: Beali mvndo corde, quoniamipsi Deumvi- commemoratveram peccatorum confessionem,cuni
debunt (Maltli. v). Et ab hac foeditate vel inunun- ail: Ecce enhn veritalem dilexisti: el plenam oc-
ditia purgatur anima parvuli ex aqua et spirilu pei D cullorum cognitionem, cum addit: Incerta et oc-
baptismum. Adultivero non solum per bapiismun; culla sapientimtumtnanifeslasti mihi. Nam qui Deo .
regeneralionis in aqua, verum etiam perbapiisnuur sua revelal peccata, Deus ei sua manifesta occultai.
compunctionis iu lacrymis, sive passionis in san- In dandis vero commendal mundalionem futuram
guine, ut gratia baptismi manenle, non sit ultrs pcr aspersionem sanguinis Christi, cum ail :•As-
visionis indigua, sed digna potius visione divina, pergesme, Domine, hyssopo,el mundabor: et purifi-
Foroes autem esi inflrmilas seu languor nalurse, cationem fuluram, per ablutionem aquse baptismi,
qusedam videlicel passibilis qualitas, sive qusedan cum addit : Lavabis me, el super nivem dealbabor.
privatio, ex qua pr.imimotus peccandi sive concu- Rursus, in dandis commendat gaudium de remis-
piscendi procedunt. Et talis qualitas vel privalk i sione peccalorum, et Imlitiam de proinissione prx-
manet eliam post baptismum. Unde dicitur, quoti mioruni, et sic exsuliabvnl ossa humiliata. Porro,
originale peccalum transR reatu , quanlurn acl quidam nesciunl, quidam negligunt, quidam excti-
labera, et rcmanet actu, quanlum ad fomilem, e? sanl, et quidam exlenuant cuipas suas : et quia
qucsurgunl actus vel motus peccandi: sicul e con tales non sunt digni vcnia, sed vindicta, pceniiens
trario solel dici, qttod actiiale peccatum iransit actt i rcinovcnsa se ista : Non ignoro, inquil, sed agno-
1061 COMMENT.1N VII PSALMOSPCENITENT. — PSAL. IV. 1002
sco peccaluni meum. Quoniam iniquilatem meam A traciis, tu munifeslasli mihi, per splritum prophe-
ego agnosco.Neque negligo, sed impugno peccatum tise. Non possum ergo excusari per ignorantiam :
meum : quia delictum meum conlra me est semper; quia incerta el occulta sapienlim ium manifestasii
nec defendo, sed accuso peccalum meum : quia milti. Servus enim sciens volunlatem domini, ct
tibi soli peccavi,el malum coram te feci. Neque pec- non faciens, vapulabit plagis multis (Luc. xn). Da-
calum meum extenuo, sed exaggero : quoniam in vid aulem hic reddit causam, quare Deus Pater
htiquitalibus conceptus sum, el in peccatis peperit juslilicari debeat in sennonibus suis de incarna-
me mater mea. Et lanquam Deus ab ipso qusereret: tioneChristi praedictis; quia videlicet diligit veri-
Cur tam diligenler lua conlileris peccata ? Respon- latem, et ideo non debet facere irrita, quse de suis
det: Quia ecce in e\identi est, quod lu dilexisti labiis processerunt; nam inceita, inquit, el occulia
veiitalem confessionis sine fraude, ut peccator sapienlim luw manifestasti mihi, videlicet, adven-
omnes omnino confiteatur circumstanlias peccato- lum Unigeniti tui, qui tua est sapientia, cujus ad-
rum; quia non est vera, sed frauduleiua coiifessio, ventus aliis erat incertus, el aliis occultus. Deni-
qtise factum exprimit el supjirimit modum, atque que, possuni illa non solum ad superiora, verum
uuum uni, et alterum alteri peccatum revelat; unde ctiam ad inferiora referri. Ac si aperle ditat: In-
cavendum est, ne confessionis pudor, confessionis B certa el occulta sapienliw lum manifeslasti mihi;
impediat puritalem. Potesl et hoc aliler intelligi, quoniam
tanquam Deus ab eo qusereret: Cur tam dislincte Asperges me, Domine, hyssopo et mundabor, la-
tuum punis peecatum. ut dixeris : Peccalum coram vabis me, el super nivem dealbabor.
me est semper.Respondet: Ul in puniendo peeca- Aspergesme, Domine,hyssopohumilitatis, el mun-
tum tuseveritati coneordem : quia lu veriiatem di- dabor a labe : lavabis me, cum per te fuero purgalus
lexisti, ut sis et verus punilor, et verus iudultor, a viliis, et dealbabor, cum perte fucro virtutihusde-
secundum illud : Misericordiam et verilatem diligit coralus. Lavabisme per indulgenliam, et dealbabor
Dominus (Psal. LXXXIII).Deus enlm servat et in per graliam, utique super nivem, quoniam candar
veritate misericordiam, et in misericordia verita- nivis non intenditur, sed remittitur. Candor autem
tem; nam cl jusle ignoscit, et pie punit; veritas gratiasnon remittilur, sed intenditur: quia charitas
est, quod punitur peccatum, misericordia est, quod aui proficit semper, aut deficil, undr amitti potest,
liberatur prccator. Vel reddil singula singulis. sedremitli non potest. Quia vero aliud eslalhum et
Dixerat enim : Justificeris in sermonibus luis, et aliud dealbatum, per nivem, quseper se naturaliter
vincuscum judicaris. Nec mirum, quia ecce verita- alba est, polest intelligi virlus pcr se naluraliicr
lem dilexisti, non duplicilalem aut falsitatem, sed " bona, de qua dicitur : Nive dealbabuntur in Sel-
el simplicilalem et purilalem, iste quippe "jusli- tnon (Psul. LXVII).Et per dealbationem polest in-
flcatur -in sermonibus suis, qui diligit veijtatem. telligi operatio deTirtute procedens, ul sil seusus :
Rursus dixerat : Ecce in iniquitalibus conceptus Super nivem, id est super viriulem, quse albet in-
sum, el in peccatis concepil me maler mea, quorum terius, dealbabor exterius opere bono, ut per fun-
prinium erat incertum, el alterum occultum. Et dameutum virtutis sediliciumboni operis erigatur :
quasi Dcusab eo quaercret: Cur incertum et occul- et sic prius juslificationis ordo notatur, cum dici-
tum affirmas? Respondet: Quia incerta et occulla tur: Asperges me, Domine, lujssopo el mundabor,
sapiendw lum manifeslasli mihi. Sane, incertum et postea justificati profectus [al. perfecle juslifica-
crat, utrum iniquitates aliquas commisissent in lionis] osienditur, cum subj'ungilur : Lavabis me,
sua conceptione parentes. Nam coitus conjugalis et super nivemdealbabor. Est enim hyssopus herba
interdum excusalur a crimine, ul cum conjtiges humilis, sed medicinalis, quse figit radicem in pe-
ordinale conveniunt, causa sobolis procreandse; tra, et valet ad purgandum pulmonem; hsec humi-
interdum autem nou excusatur a culpa, ut cum litatem signilicat, quse figit in humili Cbristo ra-
conjugcs causa explenda? libidinis inordinate mi- n dicem, purgatque inflationem pulmonis, id est tu-
scentur. Item, occultum erat, qua ralione aniraa morem mentis depellit. Hsecigilur cum advenerit,
teueatur peccato, quod nec\oluniale nec actu eom- ut peccator ad veram poeniteniiam se humiliet,
misit, cum scriptum sit, quod filius non portabit statim aspeigitur rore gratise, el mundalur a labe
iniquitalem palris, nec pater iniquilatem filii, sed culpse; nisi enim gratia inlundatur, culpa procul
anhna qumpeccaverit, ipsa morietur (Ezech. xvm). dubio non depellilur, quemadmoduin et tenebise
Non erit ultra proverbium istud in Israel, ail Do- non fttgantur, nisi lux superveniat, quse tenebras
"niinus : Patres comederunluvam acerbam, el dentes ipsas depellat. Docet hoc Veiilas dicens : Dimissa
filiorum obslupuerunt(ibid.). Porro, Deus ei et illud sitnt ei peccata multa, quoniamdilexil multum (Luc.
incertum et hoc oecultum per Spiritum sapientise vn). Tu ergo, Domine, aspergesme hyssopo, id est
fevelavit; quare non temere divit: Ecce in iniqui- per virlutem humilitatis rore gratise me perfundes^
latibus conceplus sum, et in peccalis concepit me et mundabor a sordibus viliorum. Nec erit oliosa
maler mea:~quia incerla, inquit, de parenlum ini- mundalio, quia lavabis me a peccalis, et
quitalibus, in mea conceplione conimissis, et oc- super nivem, id est super candorcm virtutis
cutia de peccatis propriis in mca conceptione con- etiam bonis operibus ~dealbabor.ln hoc solo spes
1065 INNOCENTIIIIIPkPM OPUSCULADUBIA. 1064
tribuitur peccalori, ut per pcenitenliam possil re- A observant. Nota denique prudens lector, in re-
dire non solum ad priorem munditiam, verum demptis pluralilatem, in Redemptore humililatem,
etiam ad longe majorem, quse confidenlia multum et in redemptione ulilitatem. Pluralitatem in xe-
est utilis, ne subrepat aliqua despeialio, quse cun- demplis, cum dieitur : Asperges. Quod enim as-
ctis gravior est peccalis. Sane tres status homi- pergitur, circumfundilur multis locis. Propter
num hic notantur, incipientium, proficientium, et quod Veritas ait : Hic est sanguis novi testamenti,
pervenientium ; sive conversorum, j'ustorum et qui pro multis effundetur in remissionem peccalo-
perfeclorum. Slatus incipientium, vel converso- rum (Maltlt. xxvi). Humililatem in Redemplore,
rum notalur, cum primo dicitur : Asperges me cum addilur, hyssopo, quas medicinalis est et hu-
hyssopo, el mundabor. Slatus proftcientium vel milis herba, quia Christus per suam superabun-
juslorum notalur , eum secundo subjungiiur : dantem humilitatem fidelibussuis salutarem tribuit
Lavabis me. Status pervenienlium vel perfeeto- medicinam; unde dicebat: Discite a me, quia mitis
rum tenio nolatur, cum inferlur : Super nivem sum, et humilis corde (Matth. xi). Utilitatem iu re-
dealbabor. Quibus verbis satis expresse notatur demplione, cum subditur : Mundabor; quoniam, ut
progressus seeundum hos status, quotiiam aspergi " Joannes apostolus ait, sanguis Jesu Filii Dei mun-
minus est quam lavari, minusque lavari quam dal nos ab omni peccalo (I Joan. 1). Tria vero per-
dealbari. Quod ulique plene Uet, cum mortale hoc tinent ad effectum baplismi : remissio culpse,
induet immorlalilalem, el corruplibile hoc induel relaxatio pcenseet infusio gralise. Primum notalur,
incorruptionem (1 Cor. xv); quia fulgebunl jusii cum dicitur : Lavabis me: seeundum cum additur :
sicul sol in regno Palris eorum, el tunc vestimenla Dealbabor; lertium cura adjungitur : Super nivem.
Chrisli erunt alba sicut nix (Malllt. xm). Quia vero Effundam, inquit Dominus per prophetam, super
per sanguinem CJiristi et aquam baplismi, anima vos aquam mundam, et mundabimini ab omnibus
perfecle mundatur non solum a culpa, sed eliam inquhiamentis veslris (Ezech. xxxvi). In die illa
a poena, David in persona generalis fidelis ad istas erit fons palens domui David, et habitanlibus Je-
mundationes dirigens inlelleclum, non solum in- rusalem,in ablulione peccaiorisel menslruaim(Zach.
quil : Incerla et occulla sapienlim tum manifestasti XHI). Cum igitur audis : Asperges me hyssopo et
mihi, verum eliam : Aspergesme sanguine Chrisli, mundabor, in aspersione sanguinis Christi fidem
el lavabis me aqua baplismi, el sic mundabor et passionis intellige. Cum aulem, Lavabis me, audis,
dealbabor etiam super nivem, id est plus quam ex- el super nivem dealbabor, in ablutione aquse, bap-
primere possum, non utique super illam, de qua „ lismi sacramentum non agnosce. Porro, cum lides
dicilur : Non limebit domui sum a frigoribus ni- adultis sine sacramenlo proficiat, ubi sacramentuni
vis (Prov. xxxi), nec supcr illam, de qua dicitur : non religionis contemptus, sed articulus necessiiatis
Qui timet pruinam, irruel super eum nix (Job vi); excludit; sacramentum vero baptismi sine fideaduliis
sed super eam potius, de qua legitur : Si lolus non valeat, j'uxta quod Veritas ait : Qui credideril
fuero quasi aquis nivis, etc. (Job ix). Ac etiam el baptizatus fuerit, hic salvus eiit; qui vero non
super illam, de qua legitur : Si fuerint peccaia crediderit, condemnabilur(Marc. xvi. Quid est quod
vestraut coccinum,sicut nix dealbabunlur (Isa. 1). in hoc loco plus atlribuitur sacramento quam fidei?
Nam in rebus materialibus nihil polest nive can- Nam minus est aspergi quam ablui, et minus mun-
didius inveniri. Hic est enim, qui venit per aquasa dari quam dealbari, maxime super nivem.Scimdum
el sanguinem Jesus Citristus, de cujus latere san- estergo, quod fides Christi, qusejustificat impium,
guis et aqua fluxerunt. Quod aulcm dicit: Asperges revera mundat a culpa, sed non semper ab omni
me hyssopo, alltidit veteri legi, seciindum quam poena. Sacramenlnm verum baptismi si digne su-
aspersorium ratione mysterii fiebat ex hyssopo, matur, liberat omnino a culpa pariter el a poena.
gicut et Apostolus ait : Lecto omni mandaio legis a Unde sacramenlum regeneralionis a Domino appel-
Moyseuniverso populo, accipiens sanguinem hirco- D latur, cum ait: Nisi quis renatus fuent ex aqua et
rum et vitulorum, cuin aqua el lana coccinea et Spiritu sancto,non intrabil in regnumDei (Joan. m);
ttyssopo, ipsum quoque librum el omnem populum quia per hoc sacramenlum homo regeneralur in
uspersil dicens : Hic est sanguis teslamenii, quod gralia, liberalur a culpa pariler et poena; quia
mandavil ad vos Deus. Eliam tabernaculum, el om- natus fueraf in ira eulpse,simul subjeclus et poense.
nia vasa ministerii sanguine similiter aspersit. Et Recle igilur lavabis me per sacramentum baptismi,
omnia pene mundanlur in sanguinesecundumlegem, rt super nivem gratise, quse mundal a culpa deal-
el sme sanguinis effusionenon fil remissio(Bebr. ix). babor eliam sacramenti virtute ah omni pcena, prse-
Hyssopus enim, sicut est superius praelibalum, ter illam duntaxat, quam necessilas primse corrup-
bumilitatem designat, seeundum quod Christus tionis inducit. Merito igitur.
exinanivit se formam servi accipiens,faclus obediens Audilui meo dabis gaudium el Imlitiam el ex-
usque ad mortem, mortem autem crucis (Phil. n), svllabunt ossa humiliata.
jn qua sanguinem suum fudit, quo per bumilitatis Duplex esl quidera auditus : exlerior, de quo
virtutem asperguntur fideles, et ab iniquilale mun- diril Apostolus : Fides esl ex auditu, audilus aulem
dantur, illi nimirum, qui humilitalis ejus formam per vcrbum Dei (Rom. x). Interior, de quo dicit
'005 COMMENT.1N VII PSALMOSPOENITENT.— PSAL. IV. 1CG0
PropTieta : Audiatn quid luquatur in me DominvsA t sentiam non excludi, cutn inquit : Ne piojicias me
Deus (Psal. LXXXIV) : de ulroque hoc potest intel- a facie lua, et sjiirilualis sanctilic.Uionissibi gra-
ligi : Auditui meo dabis gaudium, de remissione liam non auferri, cttm ail; Spirilum sanclum luum
peccatorum; quia non estimpiis gaudere, dicit Do- ne auferas'a tne. Rursus petit sibi lajtitiam de
niiiius. Nec esl pax ossibitsmeis a facie peccalorum Chiisti promissione restiiui, cum prsemitlit: Redde
meorum(Psat. xxxvn), Ei Imlittam, de protnissione milii Imtiliamsalutaris lui, et robur sibi de Spiritus
praemiorum, juxla quod Veritas ait : Gaudele el sanrti confirmalione conr.edi, eum subdit : Spirilu
exsultate, qiwniam merces veslra copiosacst in cw- principali confirma me. Eree patet quam prudens,
iis (Mallh. v). Sed de audilu interioii melius inlel- modestus ar-diligens iste fuerit in pelendo, cum ea
ligitur, de quo prophela dicehat : Domine, quis cre- petal quse Iicent, quss decent, et quaj expediunt,
didit audilui noslro,el bruchiumDominicui revelatum jtista, hotiesla, et necessaria, ut el tu discas talia
fesf?(Isa. xxxv.) Huic utique qui dicebal : Bomine, poslu'are : ne si foite pelieris injlista, fiat tua ora-
audiviauditumluumet timui; consideravioveratnaet iio in peccaiuin (Psal. cvm) : si \ero pefieris in-
expavi(Eabac.m), dabisetiamgaudium cordis, el lse- honesta, non accipias, eo quodmale petas (Joan. iv):
Tiliamcorporis secundumillud: Cormeumet caromca et si petieris inulilia, dicatur tibi, Nescis quid pe-
exsuhaverunlin Deum vivum(Psal. LXXXIH). I las (Matth. xx). Sicut autera paenitens iste perso-
Gaudct B
eor, cum ctedit se a spirituaii foeditate pu-gaium, nara rei multipliciter accusaverat, iia persouam
et telatur coi'pus, cum sentil se a carnali fetore judicis mullis modis commendat, ul facilius indtti-
mundaium : ct sic dnjvlici'setilia exsuiiabunt ossa gcntiam consequatur. Acsi dieewl: Tu justus es co-
Inuniliala, non ta:n co poris quidem, quam mentis : gnitor; unde : Verilalem dilexisti; ,tu djscretus es
videlicet \ircs animae,qusa prius humiiialse, id est doctor, unde : Incerta el occulla sapientim mani-
drj"ectasac incuivalaa fuerant per peccaluui, nunc festasli milti. Tu sanclus es expialor, unde: Asperges
aulem humiliatse, id esl ad audiendum et obedien- vte hyssopoet mundabor, iavabis me et super nivem
dum sunl iuclinatne. Nam qui humililer audit rt dealbabor; tu es Iiberalis promissor, unde : Auditui
reverenier obedit, hic esl jirofecto amicus sponsi, meo daiiis gaudium et Imtiliam et exsullabunt osse.
ijui slat el audil, et gavdio gaudet proplcr vscein humiliala; lu propitius es iudultor, unde : Averti
Sponsi (Joan. m). O quam pauci sunt illi, qui gau- faciem tuam a peccatis meis, el omnes iniquitates
dent de spirilualibus et sclernis, respectu illorum meas dele; lu es omnipolens Creator, unde : Cor
qui laelantur de carnalibus el lerrenis! Sed extrema mundtimcrea in me Deus; lu es mirahilis innovatorj
gaudii luclus occupat, quia twlanlur cum malefe- , unde : Spiritum reclum innova in visceribus meisz
cerinl, et exsultant in rebus pessimis (Pivv. xiv). tu es irrevocabilis elargilor, unde : Ne projicias
lllorum ergo gaudium feiix est et perpetuum, juxta me a fatie tua; tu es utilis reslitutor, unde : Redde
quod dicitur : Petile el accipieth, ut gaudium ve- mihi Jeilitiani salularis tui; tu es prsecipuus confir-
sirum sit plenum;et: Gaudium vestrum nemo tollat mator, unde : Spiritu principali confirma mc. Ait
a vobis (Joan. xiv). lstorum vero gaudium esi in- ergo : Quoniam talis ac lantus es, averle facietn
felix el momentaneum, j'uxta quod legitur : Tenenl luam, non a me, verum a peccatis meis, ne anim-
lympcinumet citltaram, et gaudent ad sonitum or- advertas in me propter peccata mea quia non.
gaui; ducunt in bono dies suos, et in puncio ad possem subsistere anie faciem irse tuse. Averte,
iiifcrnum descendunl(lob xxi). Tu vero Deus au- inquam, faciem luam a peccatis meis, quia ego ad-
dttui tnco, id esi ititeliectui, dabis gaudium el Iwti- verto ante faciem meam peccatum meum. Tu ergo"
liam, non falsam et transitoriam, de carnalibus et faciem tuam ab illis averlas, ne juste punias, quia
terrcnis, sed [ai. rtsi ] vera et spirituali Iselilia cgo ante faciem meam adverto illa, ut digne pos-
exsultabuiil ossa huiniliala, id est interiora mea, niteam. Si enim homo advertit culpam, Deusavertit
velul ossa latentia, quse piius erant per fastum poenam, quia ipse esl virga vigilans, qui dicit ad
erecta, nunc sunt ad [al. per] obedientianr in- nj Jeremiam :Qvtd lu vides, Jeremia? Virgam, inquit,
ciinata. Quandiu enim anima eiigitur in super- vigilantem ego video(Jer. i). Virga quijipe vigilans
biam, non potest vera exsuliatione gaudere, sed Deus est, qui vig.lat supcr populum suum ad pu-
i-uui deponit superuiam et IiuniHitalein assunni, niendum, si llle dormit ad po3nitendum,et e con-
tijtic vera iu Domino jucunditate lselatur. \erso. Si vigilat iste ad pcenitendum,ille doimit ad
Averte faciem luam a peccatis meis, el omnesini- puuiendum : qtiia non dormitat,neque dormiel, qui
quilates meas dele. cusloditIsrael (Psal. cxx). Nam iile non dormilabita
Quarta pars, in qua pcenitens assumpia fiducia ~poena, nisi hic dormiat a culpa; quare subjungit: Et
pelit a se posnas aveitL, cum ait : Averie faciem He/Edeluanoliliaomnesiniquitalesmeas;nerecorderis
luam a peccatis meis; et culpas deleri, cum addit : peccalaiiiea,r.eque\indictanisumasdepeccatismel3,
Omnes iniquitates meas dete. Rursus petit in .se DomineDeus meus; lu namque dixisti : Quacunqne
mnnditiam creari, cum dicit: Cor mundum crea liora peccator conversus fueril ct ingemuerit, om-
in me, Deus,e\,rectitudinem spirittis innovari, citni ntnm iniquiialum ejtts non recordabor(Ezec/i.xvm).
subdil : Spiritum reclum innova tn visceribus Supra singulariter dixeral: Dele iniquiialem meani,
- meis. item trms
pctit a se divina; contemplationis prse- hic autrm uni\ersaliterdicil: Oinnesiniqnuates
t',
PATBOL.CCXVJI.
iWl INNOCENTIIIII PAP^E OPUSCULADUBIA. lOufJ
dele; nam accrpla fiducia jam pltts prsosumitquam A que, ut cor creetur, el innovetur mUndumet re-
ante, secure deposcens jam non unam lanlum ini- ctum, et spiritus innovelur et creelur rectus et
quitatem, sed omnesomnino deleri: quia non habet mundus. Sed propter florem sermonis verba so-
unani solum iniquitatem, sed multas. Unde non lummodo \arianlur, vel potius quia David -pcr
singulariter ait: Dele unam iniquilalcm, sed uni- adultetii feditatem a munditia cordis exclderat,
versaliter inqnit : Omnes iniquilales meas dele; sed propter homieidii pravitatem a rectitudine
quoniam in multis offendhnus omnes (Jac. m). spiritus detlinaveiat, eo quod non omnino perdi-
Cor viundum crea in me, Deus, el spiritttm rectum derat judieium ralionis, sed virtulem castitatis
innovain visceribusmeis. prorsus amiserat, discrete ac rccte petit sibi dari
Cum autem crcare sit aliquid de nihilo facere, gratiam, ut in eo munditia cordis -creetur, et re-
ac innovare sit aliquid in slatum pristinum refor- formari naturam, ut rectifudo spiritus innovetar.
mare, quid esl quod dissimiliter ait: Cor mundum Et idcirco dislinguit : Cor mundum crea, el spiri-
crea, et spiritum rectum>innova? Nam si petat ut tnm reclum innova. Cor qtiidem mundum petit
Deus iu se creel cordis mundiliam, pari ratione creari, propter mundos ad diligendum affectus : et
petere debet ut Deus in se crcet recliiudineni ^ rectutiipelit creari, propler rnundos ad dillgendum
spiritus, cum utrumque perdideril per peccatum; affertus : et reclum petit spiritum Innovari, propler
et si dicalur quod amiserat ipsum cor, propter rectos int"llectus, ad discernendum, ut haheat
illud quod legilur : Ephraim quasi columba seducla, z,eluni secundum scienliam, ad diligendum since-
nonhabens cor (Ose: vn), pari forsan ratione dicen- rmti, et discrrnenduni discrelum. Quod aulem ad-
dum est quod amiserat ipstim spiiitum, propter dil in visceribus meis, ad utrumque respicit prsc-
illtid quod legitur, quia regina Saba videns sapien- missorum, ut et cor munduro ereetur, el recius
tiain Salomonis, ultra spirilum nonhabebat (III spirilus innovclur in visceribus suis, quateniis
Reg. x); illud etiam quod in quodam psalmo dicit viscera ejus cum eorde simul et spiritu reci'eentur
de spiritu : Defecit spiritus meus (Psal. CXLH).llle et renoventur in ipso. Nam lanta est familiaritas
quippe cor suum amiltere dicitur, qui pisevaii- inter earnem et animam in hotnine counita, ut
catur in Deum; unde propheta : Redite, prwvaricate- utrumque ab allera, nunc ad hoc, nunc ad illud

res, ad cor (lsa. XL\I) illeque derelinquil cor propriis illecebris insligetur. Quoniam etsi scri-
suum, qui alienalur aDco; unde ijise Psaltnibta: plum sit, quod earo concupisciladversus spirilum,
Cor meum dcrcliquit me (Psal. xxxix). Verum et spiritus adversus carnem (Gal. v), quod utique
sanc potest inlelligi, quod secundum statum defoi- , verum esi quantum ad sensualiiatem et rationem,
matse natura), quem habebat cor ejus, antequam seripluni est tamen, quia corpus quod corrumpitur,
essel mundaluni a culpa, quasi nihil erat contpa- «ggravat aiiimam (Sap. IX); et: Spiritus trislis
ratione status gratise reformantis, quem habet exsiccat ossa (Prov. xvn).Nam mors ingreditur per
postquam est a culpa mundatus, secundum quod feneslras (Jer. ix), oculus animain depraB.'atur
Jacohus ait: Voluntarie nos genuit verbo veritalis, (Thren. m); unde: Ab ea qum dormit in sinu tuor
ut simus aliquod initium creaturm ejus (Jac. i); et custodi claustra oris lui (Mich.vn). Aii ergo David:
Paulus : Si qua in Christo nova crealura, vetera Spirilum reclum innovain visceribusmeis, ex qui-
iransierunt (I Cor. v) : cum et creare recte possit bus exit adultcrium, quoniam in renibus sedes
hic poni pro recreare, juxta quod legilur: Populus est voluptalis; unde de diabolo Iegilur, qui est
qui creabitur, laudabit Dominum (Psal. ci). Nam voluplatis incentor, quod' virtus in lumbis ejus,
ille populus digne laudat, qui per gratiam crcatur. et fortiludo ejus in umbilicoventris ejus (Joh XL),
Quare pcenitens iste petit corsuurn mundutn in se Sequitur:
crcari : ul videlicel Deus in eo crcel mundos cordis Ne projicias me a facie tua, el Spirilum sanctunt
affectus, cogilaliones et voluntales pndicas, nc ultro luum ne auferas a me,
declinet ad immunditiam, sicut ipse David. Nam D Quasi dical: A peccalis meis averte faciem, srd
de corde procedunt affectus sive boni, sive mali. ne projicias me a facie tua, ne abjicias me a con-
De bonis legitur: Omni cuslodia serva cor tuum, spectu tuoj ne donges me a gralia fua, ne alienes
quia ex ipso vita procedil (Prov. i\). De malis di- me a misericordia tua, ne excludas me a cogni-
ritur: Ex corde exeiint -cagitaliones malm, furta, tionetua, nerepellas me contemplalione tua. Nani
cdulleria, homicidia, falsa lestimonia, perjuria, et avertente te fuciem luam, omnia lurbabuntur (Psat.
shnilia,qum coinquinanthominem(Matth.w). Petit -cm); et'. Quo ibo a spirilu tuo, vct a facie lua
eigo recHim in se spiritum inno\ari, scilicct Spi- quo fugiam ? (Psal. cxxxvm.) Cor ergo faciem
ritum sanclum sibi denuo reslitui, qui Spirilus rec- tuam abscondis? Oslende faciem tuam, et salvi
lus diellur, quia facit reclos; qui ulique, quantum erhnus (Psat. LXXIX).Illumina vullum tuum su-
ad suam naluram, est penilus immulabilis; unde per nos, et miserere nostri (Psat. LXVI).0 quam
quantum ad effectum, eum in se postulat innovari, periculosum est a facie Dei projici ICerte, ipse
ne ad iniquilalem ullra declinet, sicut ipse Da- est lux, ipse salus, et qui a facie ejus projicitur,
vid, qui fecerat iniquum homicidiura perpetiari. ipse uiique tauquam reprobus projiciclur in lene-
Utrumque tamen dici potrst congrue de utro- bras exteriores, ubi erit fleius el stridor denlium
*069 COMMENT.IN VII PSALMGS-POENITENT.— PSAL. IV. 1070
{Mallh. xin), ubi est vermis qui non moritur, et A dit indignutn , amiltit ulique hanc lsetiiiam salu-
ignisqui non exslingvitur (Isa. xxvi). Tolle, inquit, taris. Sed cum conversus fuerit ei ingemuerit, po-
implum, ne videal gloriam Dei. Sicprojectus Luci- stulat cam dimisso peccato sibi i'cstilui. Proptrr
fer,. draco magnus, serpeiis anliquus (Apoc. xn). quod ait: Paler piissime, pater milissime , pater"
Sic projicienlur et 1111, quibus in line dicitur: dulcissime, redde mihi Iwiiliam satuiuris lui, et
Ite, maledicii, in ignem imternum, qui paratus *si " salvatoris mei,'qui tolus esl salutaris, quoniam
diabolo et ang^lisejus (Mallh. xxv). Ergo Ne averlas a le tradilus : et meus salvalor, quohiam pro niie
faciem tuam ame, quoniamsi averleris, ero shnilii reJdlltts ; unde : Adjuva uos, Deus, salularis nosier,
descendenlibusinlacum(Psal. CLII).E( spiritum san- elc. (Psal. Lxxvui.) David aulem lseliliam salularis
etumiuum ne auferas a me, sine quo niiiil boni facerc hujus amiserat, cum adulterium ethomicidium per-
possum; nam Ipse est dator omnium graliarum. pclrando promissionem sibi de Clnislo factam se
£am pojnitens iste Spirilum sanctum habebat, sine demeiuisse timebat; unde dicebat: Cum lu Deus.
cujus dono sic humiliari non posset. Vel cerle mihi peecatum dimisCris, ergo redde mihi Imti-
David spiritum prophetise sibi posluiabat non iiam salularis tui; el ne illttd ullra admitlarri •,
auferri, quem preiiosiorem rebus cseteris reputa- confirma me in beneplacito tuo, ul nort revertar
bat. Sed cave magis , ne lu te Spiritui sancto " ad vomitum , ui non respiciam retro, nec unquam
auferas, quam se Spirilus sanctus tibi. Nonne in slaUaaminraitiali salis convertar. Et ne htijus'
naluraliter cst prius commillere culpam , quam modi contirmafio valcat infirmari, confirma me
ainitterc grnliam, cum per meriium culpse donum spiritu principali, qtrasi auctoritate prsecipua, cui
graliaa amiltatur? Denique splendor solis honrini nemo valet conlraire. Qui eliam dicilur spiritus
se non subtrahit, nec est in sole, qui semper lu- prineipalis, quia tecum et cum salutari luo cst
«ei, ut non \idealur abhomine, sed est in homine, i'iium universale principium, unus univeisbrum
qtti aliquando claudit oeulos, ut tunc non videat Crtator. Per hocsane qUod ter dicit spiritum, no-
ipse solem. Sed dices: Quomodo possem Spirllum" (ant quidam hie trinilalem in Deo, qui spiritus
sancfuni amiitere, nisi prius essem ab ipso di- rst, non corpus. Reclum quippe Spiritum dicunt
missus ? Nemo enim quod non habet, amittit; sed Fiiium, et suo nontine Spititum sanctum intelli-
Spiritus sanctus amitlilur vel aufertur, non tam gtint, Palrem autem accipiunt Spirilum prineipa-
quando haberi desinit, quam quando iucipit non lem ; quoniam ipsum Patrem principiuni sine prin-
iiaberi. El sic amittilur, cum jam non habelur ab cipio iides catholica confitetur. Polest lamen et
Irotnine, sed mox ante ab homine habebaiur, quia aliter prudens lector individuam in his verbis intel-
«o;i esl convenlio lucis ad lenebras (II Cor. vi), '' ligere Trinitalem. Cum crfim audis : Cor muiidunl
quse illis advenientibus effugatur. Si ergo Spiriium crea i« me , Deus, Deum Patrcm Creatorem iiltel-
sanctum tibi desideras non auferri, cave non solum Iige. Cumveio audis: Redtle mihi Iwlitiam salu-
ab immundis operibus, verum etiam a cogitaiioui- laris tui, Deum Filiumaceipe salvatorem. Cdmqtte
blis impudicis, quia Spiritus sancius disciplinmef- audis : Spiritum sancthm luum lie auferas a me,
pigiet ficlum, et auferet se a cogilalionibusquw sunt beum sanctificatorem agnosce ; quani\is universis
%ineinlellectk (Sap. 1). Sequilur : el singulis creare, salvare ac sanclificare conve-
Reddemihi Imiitiamsalularis iui; et spirilu prin- niat, cum sinl unum. Qttia tres sunt qui lestimo-
cipali confirma me. nium danl in cwlo, Palcr, verbutn, et Spiritus
0 quanlum pia mens jucundalur, quanium fi- sanctus, et hi tres vnum svnl (I Joan. v). Unus la«
delis anima hilarescit, cum recolit et considerat men ex tribus hic proprie dicitur spiritus reclusj
beneficia Redemptoris qui venil qumrere et salvare sanclus et principalis ; quoniam ipse appropria'o
qmd perierai (Lnc. xix) ; qui venit, non ut judicet vocabulo facit reclos, efficit sanclos et constituit
tnundum,sedul salveturmundusper ipsum (Joan.xn); principales : quemadmodilm dicilur spiritus sa-
qtii venit, ulomnh quicredit in illum, non pereat, g pientise, spiritus inlellectus, et spiritus fortiiu-
sed habeal vilam wlernam (Joan. ni ) ; qui laiit nos dinis (Isa. li), aliisque nominibus appellatnr,
a peccaiis noslris in sanguine stto (Apoc. i); quia secundum dillerentias gratiarum.
tkorluus est propier peceala ttoslia , et rssurrexit Dotebo iniquos vias tuas, et impii ad te conver-
ptapter juslificalionem nostram (Rum. iv). Vere ienlvr.
languores noslros ipse lulit, et dolores nostros ipse Quaiia pars, in qua patenter oslenditUf quan-
porlavil. Vulneratus esl propler iniquitates noslras, lum iste profecerit per humilem pcenitentiam et
altiilus est propler scelera nostra, dlsciplina pacis orationem devotam ; quia dc prsevaricatore factus
iwslrw super cum, el livore ejus sanuli sumus-(Isa. est prsedicator, sicul Patilus de persecutore aposto-
de publicano evangr-
LIII). Proprio Filio suo non pepercil Deus, sed lus (Ad. xix), et Mattbaiis
pronobisomnibus iradidit ilinm (Rom. vmj. Hujus lisla (Matlh. lx). tnde Psalmi David , el Epislolse
Isptitiarasalutaris ille senscral, qui dicebal: Ego in Pauli, el Evangelium Mattlisei, jnse caHerisscri-
Domino gloriabor, el gaudcboin DeoJesu meo (Ha- pturis in Ecclesia-frequenlantur, utdiscant prcca-
bac. m). Cumboraoaulem graviter oflendendo,tanlre tores eorum exemplo, non desperare de culpa,
reddit se tantdque bono se rcd- sed sperare de giatia, cum inlelligttnl illos a Deo
gratise ingralum,
i m INNOCENTIIIII VAPM OPUSCULAMJBIA. 1073
non solitm lantarum-ciimiiium indulgentiain, vc- A mei abundanl panibus , egu autem hic fume peieo.'
rum eiiam charismalutn graiiam accepisse. Duo Sed cerle peccalor converti non pptesl ad Deum ,
quippe principaliter poslulaverat, remissionem cri- nisi Deus convertatur ad eum. Unde cum adhuc
tiiinum , et infusionem cbarismatum : et quasi longe essel, vidil evm pater ejus, et misericordia
Drus ab eo quajreret, cur postulet liberari a lol ct motus est, el accurrenscecidit svper collumejtts, ei
tantis peccatis ,_et donari lot et lanlis muneribus , osculatus est eum (Luc. xv). Non ergo peccatores.
quis ergo fructus inde proveniet? Respondet : Pro- de sua confessione diffidanl qrantumlibet sint
fecto magnus, quia cedet boc aliorum utilitali, Ionginqui, de illius promissione sccuii , qui ait;
unde: Doceboiniquos vias luas, el impii ud le con- Conveithnhii ad me , el ego conxertar acl vos
vertentur. Cedel saluti mese, quia cxsultabil lingua ( Ezech. xvin). Quasi diceret: Converliminiad me
mea justitium luam. Cedet in laudem luam, quia pcenilendo, et ego converlar ad \os indulgendo;
os meumannuniiabil iaudem luam. Et ut digne \a- quoniam pcccator ad Dtuni prrvenire non
leam adimjilere, prius libera me de sanguinibus; et potet , nisi Deus prajveniat peccatorem, secun-
poslea labia mea aperies ; quia : dum illud : Niseiicordia lua subseqvelurme (Psal.
Turpe esl doctori, cum culpa redarguil ipsum. xxu); quia limor intmdueil amorem.limor a Deo ,
(CATO.) B sed non limor cum Deo. Amor ex Deo pariler et
Oslendit ergo quos doceal; quia docebo, inquit, rum Deo ; quoniam scriptum est : Timor non est
iniquos. Quid doceat: quia docebovias tuas El quo in chaiiiale, sed perfecla eharitas foras milttt thnc-
line doceat, quia hnpii ad le converlentur.Qualis rem (I Joan. IV). Porro qidmanet in chartlale, in
eliam debeat esse, qui doceal, cunl oral : Libera Deomanet, elDeusht co(ibid.). Ut autem\alearadi-
tne de sanguinibus, Deus. Et qualilerdebeal docerr, gne dieere,
cum ait: Exstdtabit lingua mea juslitiam luam. Mra Liberaine desanguinibus,Deus,'Deussalulis mew
ergo doclrina non estoliosa", quia docebo iniquos el exsullabil lingua mea justiliam tuam.
vias luas; nec infrucluosa, quia impii ad le conver- . Ostendit aperle quod.indignus esl doctor qtti
tcnlur; nec mcostuosa, quoniam exsullabit lingua habet in se quod in alio reprehendit, el dicilur ei:
mea justitiam tuam. Sic sane docere licet, et de- Medice,cura ieipsuni(Luc. iv). Rypocrila, ejicepri-
cet, et expedii. Licel. quia docebovias luas. Decet, mo trabem de ocuto tuo, et lunc ejiciesfesiucamde
qu'a exsullabil linguamea justiliam luam. Expedit, oculo fraliis lui (Mallh. vn). Qui prwdicas iien mce-
quia impii ad le conveitenlur. Desideroergo docere chandum, mwcltaris!el qui prmdicasnon furandum,
alios, unde : Docebo iniquos vias luas. Desideroa furaris !(Rom.u.)Nam peccaloridixiiDeus: Quare lu
meis liherari peccaiis , unde : Libera me de san- enarras juslilias meas,etassumis lestamenlummeum
guinibus,Deus. Desidero te iaudare, quia exsultabit peros tuum? (Psal. xLix.)Ergo libcra me in pracsenli
lingua meajustiiiam tuam. Desiderotibi sacrificium de sanguinibus, id esl de peccalis mortalibus, de
acceplum oflerre, quia sacrificium Deo spirilus quibus legitur : Sanguis sanguinemtetigil (Ose.iv),
conlribulalus, corconlriiumel humilialum, Deus,nun ui in fuiuro liberes me de sanguinibus, id est de
dcspicies. Desideromuros tusecivitatis construere , suppliciis infernalibus , de quibus dicitur : In-
quare bcnignefac, Doinhie, in bona volunlate tua ebriubosagiltas meas sanguine (Dent.xxxn). Negli-
Sion, ut mdificenlurmitri Hierusalem. Et sic meum gentia quijvpe doeloris solel in Scripturis noniine
in bonis adimplebitur desideiium. Quia lune acce- sanguinis designari; juxta quod ait Dominus per
ptabis sacrificiumjusiilim, oblationeset holocausta, propheiam : Si non annundaveris impioiniqvilutein
tunc hnponentsuper altare luum vilulos. Ergo doce- suum, sanguinemejvs demanu iua lequiram (Ezeck.
bo, non solum verbo, sed cxrraplo ; quia dum ui). El Aposlolus ditit:' Manus meseroundaesunt
mihi parcitur, aliis spes donalur, ne iniqui de stia a sanguine omnium veslrum. Non enim subicifugi,
iniquitale desperent. Et ideo docebo hdquos vias quo minus aiinunliarem omne consiliumDei vcbis
tuas, videlicet misericordiam el verilalem ; quia D (Acl. xx). Doclurus ilaque iste pcenitens vias Do-
omnesviwtummisericordiaei veritas (Psal. cxvm). mitii, recte pelit ab his sanguinibus libeiari, qtiibus
MiscriGOrdiamnamque docebo, quia indulsisti pcc- pro iniqua interfectione, non soltimUrise, \erum cf
catori; et veritatem docebo, quia non revocasti aiiorum erat infectus , de qualibus sanguiiiibus di-
promissa, et sic impii, qui pisedicunlur iniqui, citur : Viri sanguinumet dolosinondimidiabvnldies
piovocati a me verbo pariter et exemplo, conver- suos (Psal. Liv).EigoHberamede sangvinibus,Dcvs,
tentur -ad te ; ut et ipsis remittas peccata, et ron- auctor vel dator salutis memin prsesentiper spem,
cedas promissa. Ergo doccbo iniquob vias luas, et et in fuluro per rem : quia tu solus poles prscslate
non erit mea infructuosa doctrina ; quoniam impii salutem ; qui de leipso alibi dicis : Salus pop-.tli
ad te convertenlur, et sic etiam, reveitentur ad se. ego sum. Nam Dominiest satus (Psal. m), qui sal-
Nam quaudo pecrator alienatur a Deo, elongalur vat sperantes in se (Dan. xm). Et sic exsullabit, id
etiam a 'seipso : quemadmodum de filio prodigo est exsultanter annunliabit, lingua mea jusiiiiuni
legiiur, qui postquam abiit in regionem lotigin- tuam. Doctor enim non debel esse deses, sed alacer
quam , et dissipavit omnia bona sua , in aoipsuni in docendo, ui jiroponat hilariter verbtini Dri, bicut
re\ersus dixit: Qvunti mercenarh in domo patris aliii legilur : E.tsuliuvisnb lingua mea (Vsal. IAV).
53"3 COMMENT.IN VII PSALMOSPOENITENT.— PSAL. IV. 1074
Ei talis alaciilas, quam non solum habere debetin A iniquosvias tuas, el impii ad te convertenlur.Ad di-
corde, veium etiam ostcndere debetin corpore, ut leelioneni sui pertinet iliud quod addit: Libera mt
el motu oris , et gestu corpoi is atti ahat auditores, de sanguinibus, Deus, Deussalulis mem.Ad dilectio-
qtto iiiis magis esfutilis, eo sibi amplius frttctuosa. nem Dei pertinct illud quod subdit: Os meum an-
Exsultabit ergo, id esl cum exsulialione cordis an- nunliabit laudem tuam. Hocest sacrificium laudis ,
nuiitiabit, lingua meajusiitium luam , id est man- de qtto dixisti : Sacrificium laudis Iwnorificabitme;
data lua qusejusta sunl. Unde in tuis justificationi- el illtc iter est, quo oslendamtlli salulare Dei (Psal.
bus meditabor, non obliviscar sertnonesluos (Psal. XLIX).Ergo imnwla Deosacrificium laudis, et redde
CXVIII). Allisshnovola lua (ibid.).
Ad expiimendum attlem intenlionis ardorem , el Quoniam si voluissessaciificium, dedissemuiique,
mrntis affectum, cum alaciitale cordis et corpoiis, holocaus'is non deleclaberis.
qu« in proponendo verbum Deidebet doctor hahere, Oraverat supra Davidprophelisesibi spirilum non
bmnia in hoc loco loquendi commemorat instru- aufrrri, et nunc ostendilur exauditus, quiadele-
inenla, videlicet os, linguam el labia, ut nihil in eo galium sacrificiorumabolilione prophetat. Quoniam
vacuum ab instruclione proximi, et laudis Dei va- si voluisses, inquit, sacrificium, dedissem ulique;
leat inveniri. Os namquepronuntiat, lingua format, " posnitcns autcin promiserat quod pro expiatione
ellabb verba conciiinant. Exsultabit igitur lingua peccali sacrificium laudis offerrel dicendo : Domine,
tnea j litiam luam, non tamen ex sua virtule sed labia mea apeiies, et os meumannuntiabil laudem
lua ; quia lu, tuam. Et qttasi quserereiur ab ipso : Cur sacrificiuin
Domine, labia mea aperies, et os meutiiannunlia- legis non offers? Respondet: Quia jam legalia sa-
liabil luudenituam. crificia, et carnalia bolocausia non sunl Deo placila
Non enim vos esiis qui toquimini, ait Dominus, vel accepta. Quoniam.si, tu Deus , votuissessacrifi-
ied Spiritns Pulris vestri, qui lequilvr in vobis cium legale a me accipere, dedissemuliqne, tuseobe-
i.Mallh.x). An experimenlvin, inquit Apostolus , diens voluntali : sed holocausliscarnalibus non de-
qumrilis ejus, qui in me loquitur Cltristus? (II Cor. _ lectaberis, maxime postquam unicum et verum sa-
XIII.)El alius : Audiam quid hqualur in me Domi- criflciumfueril inslitutum. Inter holocausta vero et
nus Deus (Psal. LXXXIV). Nam tujus labia uon ape- sacrificia hsec eral in lege veteri differeiuia, quod
'
rit Dominus, sed loquitur ex seipso, sibi, non Deo holocausla tota simul incendebantur, sic dicta ab
sapientiam et eloquentiam ascribendo (sicut bi qui holo, quod est totum, et cauma, quod est incensum;
dicebant: Labia noslra a nobh sunt, quis nosler Do- (P sacrificia vero cremabantur non tota, sed ex ipsis
minus esl (Psal. xi)? illius ulique os non annun- sacerdolibus offerenlibus partes debitsa servaban-
tiat bumiliter laudem Dei, sed suam laudem jac- tur. Potro, inter illa vefera sacriflciael hocnovum,
tanler extollil; et talis aut vix aiil nunquam sedifi- talis diffcrentiaest, quod illa significabant lanluin
x:at auditores : quia non illorum salutem, sed suam et non j'ustificabant, hoc aulem et significal et ju-
laudem exquirit. Prsediealor itaque, secundum do- slificat. Nam illa fiebantde irrationalibus animali-
ctrinam Aposloli, non insistat persuasibitibushuma-' bus, videlicet \olucribus et pecoribus. Impossibile
nm sapieniiwverbis,sed ejus sit sermo in oslensione esl enhn , ut inquit Apostolus , sanguine tuurorum
spiritus el virluiis, ut per virlutem sermonis osten- aut hircorum aufeiri peccata (Hebr. \). Hoc solum
datillum, qui in seloquilurspiritus (ICor. n). Quod non ralionabile, sed etiam ralionalr, videlicetverus
ulique recte faciel, si a Deopostuletsapienliam,quidal bomo , idem ipse sacerdos et sacrilicium , medicus
omnibusujfluenter,etnon improperat(Jac. \), et siclo- et medicina, de quo Idem dicit Apostolus : Pascha
quatuifl/uasi sermonesDei (I Petr. iv). Qtti cum in nostrumimmolatus est Cltristus (I Cor. v) : el Ipse-
cordibus auditorum vim susevirtulis fuerint operali, roet ait : Qui manducal me , vivel vita propter me
illura profecto spirilum ostendenl, qui per os prsa- (Joan. vi). Hoc ulique sacrificium prsefert significa-
dicatoris invisibiliter loqttebatur. Ilic est qui dicit: I) tionem in spe, quse significat; j'ustificationemautem
Aperi os tuum, et ego adimpleboillud (Psal. LXXX). exhibet in re, qusejustificat; nam idem ipsum esi
Tu aperi, tanquam minister obediens, et ego adim- Ctsaeramentum et res, sed res unius et sacramen-
plebo, lanquam magistcr erudiens. Tu ergo, Domi- tum 3lterius. llla quidem fuerunt figura , et istud
ne, labia mea aperies, quse-prius erant clausa pio- \eriias : illa fuerunt uinbra , et istud lumen ; qui»
pler peccata, et sic os corpoiis proferet mentis eum veritas venit, figura cessavit; etevanuit um-
arcanum, quoniam annunliabit laudem luam, vide- bra, cuni lumen effulsit, quemadmodumipsa Veritas
licel opera creationis et reerealioiiis [al. opera Crea- per lmnc eumdeni Psalniistam dixerat: Sacrificium
toris et crealionis], quse te super omnia laudabilem et oblationemnoluisii, corpns autem perfecisti milii.
proieslantur. Et nota quod tria debemus e\ chari- Holocausta eliam pro deliclo non postulasli, tunc
lale diiigere, Deum, nosipsos el proximum. Diliges, dixi: Ecce venio(Psal. xxxix). Utrum autem sacri-
inquit Doniinus,Deutn tuum ex tolo cordeluo; ecce ficia opera fuerint meritoria, non immerito-dubila-
p: imum : et sicut teipsum; ecee secundum: diliges tur, cum dehis dicat Dominus per projiheiam : Dedi
j3)'OM'mi;m;eecetertium (Deut.iv; Malth.xxu).Addi- eis prwcepta non bona<eljuslificaiionesin qmbusnon
lecijoncm\ero prbxiniipcrtinetilludqtto'' ail: Docebo vivant (Ezcch. xx). Propter quod etiaui Aposlolus
10?S PNOCENTII IH^PAPiE OPUSCULADUBIA. 1076
ait, quia lex ilia neminem ad perfeelum adduxii A qui veneranles in eorum siguifiesttionenijsteriuiti,
(Hebr. vn). U;:de per ipsum Psalmislsuu Dominus ea ex charilate propter obedientiam adiniplebam,
ait : Nonsuper sacrificia lua arguamje. Uolocausla non solum tempoialeni pcenamvitabant, \erum et
aulcm tua in conspectumeo sunt setnper. Non acci- \ilim merehantur seternara. Quod autem sacrifi-
piam de donw tua vitulos , neque de gregibus Ittis cittin Deo semper placuerit, et post legem, et ante
hircos. Nuncjiddmanducabocarnes tauroium, aut legem, et etiam inter legem, ostendit, cum subdit:
sanguhjem hircoium potabo? (Psal. \u\). Et per SucrificiumDeospirilus conlribulatus, cor contri-
Is-iiam propliela.niDomRiusdicil : Qui hnmolat bo- ivm ei humiliatumDeusnon spernil [al. despecies-l.
vem, quasi qui interficii virum, el qui maclat pecus, Possunthie sex sacrificiorumetsex sacrificaiuium
quasi qui excerebrel canem. Qui.offerj oblalifiiiem, species denolari. Sacrificiumlaudis el legis, sacrifi-
quasi qui sunguinemsuillum offerul. Qui recorda ur c.miipoeniteiUiseetjustitise^sacriliciumperfectioiiiset
llturis , qua/i qvi benedicatidolo (Isa. LX\I). Idem prsedicationis.Deprimodicitur: Osmeumannuntiabii
eiiam per eumdem : Quotnihi mutliludinemvicthn.t- lauiein luam;desecundo: Quoniamsivoluissessacri-
rum vestraruin, dicil Dominus?Plenus sum , holo- ficium,dedissemulique, Itolocauslisnon deleclaberis;
causia arietum et adijiem pinguium, el sanguinein de tertio : Sacrificium Deo spirilus contribulalus,cor
vitulprum, agnorum et hircorumnolui. Cum venire- contrilum el liumilialum, Deus, non despicies; de
lh anle conspeclummeum,quis qumsivilhwcde ma- quarto dicilur: Tiuicacceptabissacrifitium juslitiw;
nibus veslris? (Isa. i). Sie ergo hujusmodi saciifi- de quinto dicitur : Acceplabisoblalioneset lwlocau~
cia Deo non erant placila vel accepta , cum insti- sta; de sexto dicilur : Tunc hnponent super allare}
tula fuerint, non ad prsemittmseleinum merendum, luum vitulos. Primum est sacrificium confilenliunT,
sjed ad rebellcm et cenicosum populum edortian- et secundum Hebrseorum,terlium est sacrifieiumi
dum et coercendum, ut bis bileuli saciificiis , ad jioeiiileiitium,cl quartum juslorum, quintum saeri-
-idolola,(riamnon defltiereni, ipsa transgressi gra\i- fitium conlemplantium, et scxlum doctorum, sicut
ter puiiirentur. Proplcr quod Petrus apostolus ait: in exposilionisseriepleniusostendetur.Possuntet iiic
Quid ienlalis imponerejugum super cervicesdiscipu- illa tria con\enienierintel.ligi,qusesuntinverapoetti-
lorum, quod neque puiies noslri, nec nos portare tenlia uecessaria, videlicel, cordis compunclio, oris-
potuimus? (Acl. xv). Quare illoium exsecutio vide- confessioet operis satisfaclio, ut contribulatiorclc-
tur a;ternseglorisemeritoiia non fuisse. Porro, cum raturad satisfactionem, contritio adcompunctionem,
prseter prsedictas causas ad sigiiificandum etiam et lmrailiatio ad confessionein. Contribulatur cniiu
iucriiu inslituta, et ab ipso Deo essent qusecunque spirilus, id estcum corpore tribulatur, quando sus-
de quacunque causa praecepta; quieunque illa ex iinelcompunctionisdolorem,huniiliatui'aulem, eum
radice charilalis et virtute obedientiseperagebant, sustinet confessionispudorem. Contribulatur itaque
videbantur procul dubio promereri : quoniam sic spiriltis ad puniendam operationem lascivam. Con-
transgressio pcenain, observatio prsemiummereba- lerilur cor ad punieiidum operationem iniquanu
lur. Dicalur ergo, si placet, quod ilia mandata in se Et humilialur os ad puniendum' locutionem super-
•ulique bona erant, sed illis erant non bona,
qui ca bam. Tale ulique sacrificium contribulati spiritus^
indigne fgerebanl. Quibus improbat Domlnus per contriti et huniiliati cordis Detts non despicit, sed
prophetam : Cum exlenderilis manusveslras , aver- acceplat. Et ideo sacrificium Deo beneplacilumest^
tam oculos meosa vobis; et : Cum mulliplicaveritis non hiicus aul tauius, sed spiritus contribulatus,
oralionem , twn exaudiam : manusenim vestrmsuti- Unde lu, Deus, cor contritum el humilialumnonde-
guine plenmsunt (Isa. i). Situl de novo el vero sa- spicies,quin potius acceplabis.
crifieio,dicit Apostolus,quod qui tnanducal indigne, Benignefac',Domine, ia bona voluntale tua Sion,
jujiicium sibi manducat, non dijudicans corpus Do• ul mdificenturmuri Ilierusalem.
tnJHl([ Coj. xi). Ad bunc itaque sensum sunl om- Quintapars, ubi reprobala prius cum suis cai-
iija, prsedicla testimonia refei'cnda. Vel ad tempus D nalibus sacriiiciis Synagoga,orat David pro Eccle-
gratise rcferuntur^quo post veruin sacriliciumiusti- sia conslruenda, in qua spiritualia sacrificia Deo
tnlum illa non erantex debilo sacrilicia exeitenda; placita offerentur. Ipsam autem Ecclesiam tribus
sicut etiam Apostolusait superitis, dicens: Hostias designat vocahulis, appellans illam Sion, Hierusa-
ej oblationeset holocaustomatapro peccalonoluhti, lem et altare, proptcr tres ordines qui sunt in Ec-
nec placila sunl ttbi, quw secundumlegem offerun- clesia, regularem, laicalem el clericalem, qui alibi
tur, tuncdixi: Ego venio,ulfaciam,Deus, volunlalem desigranlur per Noe, Danielemet Job, quos vidit
luam : aufert primum, ul sequensstatval,inquavo- propheta salvandos. Et in Evangelio, duo in agro,
luntate sqnclilicalisumusper\oblalionemcorporisJesu duo in mola, etduoin leclo, existere perhibentur
Ghristi.(P.sal.xxxvi; Hebr. x). Sic ttbi ergolegatur, (Matth. xxiv). Vita regularis esl conteniplativa et
illa sacrittciorum opera mciitoria non fulsse, intel- spiritalis. Et talem vilam gerenles habitant inferius
ligenda est generalitas cum exceptionepaucorum : in civitate Hierusalem. Vita tlericalis quasi mista
quoniam peue omnes non amoie, sed tiinoie opera cst et communis. Et talem vitam gerentes ministrant
illa exercebanl, non ut libeii, scd ut servi, pcenam in medio ad allare ; quia hsecpartim est ssecularis,
ttmentes , sed juslitiam non amantes. Paucivero in quantum muiidana possidet, et parlim est siinili-
"
1077 GOMMENT.IN VII PSALMOSPGKXITENT.— PSAL. IV. 1078
ter spiritalis, in quantum divina ministrat. Unde A qua dicit Dominus per Psalmistam; In pace in id-
ipsum templum ubi erat altare, in medio cousiste- ipsum, doimiam et requiescam (Psat. iv).
bat inter montem Sion, qui prseeminebat superius, Tunc acceptabis sacrificiumjusliliw, oblationcs et
et civitatem Hierusalem, quse inferius subsistebal. holocausta, lunc imponentsuper allare tuum vitulos.
Ergo benigne fac, Domine, Sion, id est Ectlesise, Istud lunc potest respicrre vel ad statum Jerusa-
quse nunc speculatur per fidem, ct tandem per spe- lem terrestris, id esl Ecclesise mililanlis, cui dici •
ciem conieinpfabilur; quia videmus nunc per spe- lur : Surge, iliuminare, Jerusalem, quia venit lumen
culuin in wnigmate, tunc autein videbimus facie ad tuum, et gloria Domini super te orta est (Isa. LX);
faciem (I Cor. xin). vel ad statum Jerusalem ccelestis, id esl Eeclesiai
Sion, qui specula vel speculaliointerpretalur, be- triuiiiphantis, de qua dicilur : llia quw sursum est
nigne fac, inquara, in bona voluntate tua, hoc esl Jerusalem maler nostrd ( Galat. iv). Tunc ergo, vi-
jtixta luse beneplacitum voluntalis, vel in Spititu delicet cum sediiicali fuerint muri Jerusalem, id
sanclo tuo, qui est bona lua voluntas. Nam in san- esi cum Ecclesia geniium collecta fuerit et disposi-
cla indhidua Trinitate, Palri approprialur mens, ta, lu Dcus aceeptabissacrificium juslitiw, id estspi-
Filio ratio et Spiritui sancto voluntas, Ul mdificen- riiuale sacrificium, quod in ea offerenl tibi justi.
tur muri Hierusalem, sancli videlicet, qui muniunt 8 Nam elsi quselibet virtus suum offeral sacrificium,
Hierusalem, id esl Ecclesiam, de quibus legilur: quia suum exhibel sacrum faclum : in communi
Lapidespreliosi omnesmuri tui (Isa. xvi). Et alibi: tamen cujuslibet opus virtutis, sacrificium justitise
Supermurostuos, Hierusalem, conslituicuslodes(ha. appellalur, quia justitia communis est virlus; unde
LXII).Sed et Chrislus est murus muroruin, de quo omnes virluosi dicuntur justi. Porro, sunt carnalia
legitur : Urbs forliludinis nostrm Sion, salvalor po- Jtidseorum holocausta, in quibus Dominus non de-
netur in ea murus (Isa. xxvi). Istorura sane muro- lectatur, sicul prsedictum csl: Holocaustisnon de-
lum j)rimumet pisecipuum fundaiuenlum, quasi lectabcris; et sunt holocausta Clirisiianorum spiti-
fundamentum fundamentorum, estChristus,de quo tualia, qua? Deus acceplal, de quibus hic dicilur :
dicil Apostolus: Fundamentum posilum est, prmler Accepiabis oblaiionesel hotocausta, id cst eos qui se
quod aliud poni non polest, quod est Chrislus Jesus offerunt tibi in holocaustum, videlicet viros perfe-
(I Cor. m), Secunda vero et seeundaria funda- ctos, qui se igne charilalis in amorem tuum totos
inenla sunt apostoli, de quibus idem Apostolus incendunt, pro te oninia diinittentes, et iiihserenles
ait: Superwdificatiestis supra fundamenlumaposto- penilus libi soli, tuse (anluin coniemplatioui va-
lorum et prophelarum (Ephes.-ii); et alibi: Funda- P cando. Potest aiitem inlcr oblationes et holocausla
mentaejusin montibussanclis (Psal. LXXXVI). Lapides dislingui, ut per oblationes perfecti, et per holocau-
vero sunt universi fideles, dequibus legilur: Ster- sla perfeclissimi designentur. Tunc eliam hi, ad
namperorbemlapidespretiosos(7sa.Liv).Hisunt lapi- quos Ecclesise dispositio pertinel, id esl majores
desquos ferrumnon tetigit, dequibusDominussedi- prselati, imponent vilulos, non quales \acc.e felse
licarl sibi prsecepitaltare. Sed et Christus est lapis domi conclusos dimiserant, pergentes uno itinere
lapidttm, qui secundum propheiam, de monte sine Bethsamet (I Reg. vi), el quales pro peccato sacer-
iaanibus est excisus. De quo dicit ipse Psalmista : dolis et multitudinis Deus oflerri prsecepit. Impo-
Lapidemquemreprobaveruntmdificantes,hic factus nent, inquam, tittdos, id est prsedicaiores moribus
esl in caput angvli (Psal. cxvn). Csementum.vero, innocenles et mugitibus personanles, de qualibus
quo spirituales lapides connecluntur, esl glutiiium dicitur : In omnem terram exivil sonus eorum, et in
charltatis, quod designatum est per illum bitumen,( fines orbis terrm verba eorum (Psal. xviu). Super al-
quo diverssetabulsefuertintconjunclaBin arca NoeK lare, id est super Ecclesiam constiluendo illos re-

quo et ipsa arca liuita fuit intus et extra, de quo clores et doclores Ecclesise, juxta quod legitur
dicit Aposlolus: Charitas Dei diffusa est iji cordi- Super montem excelsum ascende lu, qui evangelizas
bus noslris, per Spirilum sanclum, qui datus est tw- JJ Sion (Isa. XL). Similes illi vilulo, qui unum est de
bis (Rom.Y.)Sed et Cbrislusest cliarilas, quasi gluli-. quatuor_animalibus, quse secunduni visionem Eze-
num, de quo Joaunes apostoius ail: Deus charitas cliielis principales prsedicatores, id est quatuor
esl, el quimanet in charilale; inDjo manel, et Deus Evangelislas designant (Ezech. 1); de qualibus le-
in eo (I Joan.v,). Ergo benignefacSion, idest ordiui gilur jam adultis : Boves arabant, et asinm pasce-
prselatbrum, qui positi sunt in specula, sicut dicitur bantur juxta eos (Job i); de quibus dicilur per pro-
ad prophetam; Fili hominis, speculalorem dedi te phetam : Salietissicutvituli de armenlo (Malach. i\)
domui Israel (Ezech. m), ut per eos mdificentur De hoc altari Dominus prsecepit: Si allare lapideum
muri Hierusalem, id est universitas fideliumin Ec- feceris mihi, non wdificabis illud de seclis lapidibus
clesia disponatur. Hierusalem quippe. visio pacis (Exod. xx). Nam qui mullitudinem fidelium Deo
interprelatur. Hsecest Ecclesia, quseTicet nunc pa- congregal, debet cavere prudenter, ne congreget
cem exteriorem non videat, videt tamen interiorem, illam de personis per hseresimaut schisma divisis,
de qua Dominusait: Pacem meam rfo vobis, pacem " sed per fidem et charitalem unitis. Vel per vilulos
lelinquovobis. Non quomodomundus dal, ego do vo- possunl intelligimartyres, et per altare, fides, de qua
bis (Joan. xiv). Ej landem viclebitsupeiioreni, de- Dominus jubet: Altare de lerra facietis nalii (ibid.).
4079 INNOCENTIIIII PAPJE . OPUSCULADUBIA. 1080
iisec est fides incarnationis etmortis Chris!irquam A jores et minores electos, quia stella diffcri a stella
secundiim lerrenam subslantiam ipse suscejui. Ei- iu claritale (I Cor. xv ), totos in le igne charilalis
go imponcntvitvlos, id esl martyres, qui maclaban- incensos : quia tunc electi le diligent ex tote cerde,
tur propter fidem incarnnlionis et mortis Chrisli, ex lota menie, ex toia anhna (Mullli. xxn), id esi
super ipsum allare fidei : quia fundamentum tnar- intellectu, sine errore, memoria, sine oblivione, ac
tyrii fides esl, de qua dicit Apostolus : Fides est \okintale, sine conlrarietate; quoniam nibil omni-
snbsianlia rerum sperandarum,argumentum iwn ap no volent, nisi quod te velle cognoscent. Ei lunc
partntium ( Hebr. xi). Tales uliqtie imilantur illum angcli messores imponent vitulos, id rst sanclos
\itulum saginatum, qui pro reveisione filii prodigi absque ullo jugo peccali, super altare luttm, id est
cst occisus (Luc. xy); de qualibus Veritas ail : super Ecclesiam triiimphantem, quseest supremmu
Tqttii tnei el altitia mea occisa sunt ( Matth. \\v ); altare post individuam Trinilaiem, de qua legitur :
de quibus etiam dicil ipse Psalmista : Confrhiget Non ascendesadallare meumpergradus (Exod.xxix);
Bominus cedros, cl comminueleos lanquam vhulum quia in jpsa individua Tiinitate gradus constiluere
Libani (Psal. xxvm). Quid est autem quod in Apn- non debemus, ul dicamus Patiem majorem, Fi-
calypsi Joannes apostolus dicil : Vidi sublus altaie liuni minovem, et minimum Spirittim sanciutn, sic-
anhnas interfecioruinpiopter verbum Dei, et propler R ut impius asserit Arianus. AJ allare veio Eccle-
testhnonium quod habebanl? ( Apoc.vi .) Sed aliud sise iiiumphantis per gradus ascenditur, id est per
est istud, el aliud illttd allare; super illud in via differenlias raerilOrum; de quibus legitur : Deus
passi suiu martyres, et sub islo in patria requie- in gradibusejus cognoscelur,dum suscipieteam(I'sat.
scunt. Si vero accipialur hoc non de sfatu qui est XLWI).Isli super allare cordis, te qtio Dominusa]t :
in via, sed de slalu qui est in palria, sic sane po- Ign is in allari meosemperardebit(Levit.vi), imponent
lest inlelligi: Tunc, id est in fuluro sseculo, acce- viltilos labiorum, id est perfectisbiinas Dei laudes.
plabis sacrificiumjustitim, id est justissimse laudis ; Kam Beali qui habilanl in domo lua, Domine,in sw-
quia tunc sancli te j'uslissimelaudabunl liberati per cula scsculorumlaudabunl ie (Psal. LXXXIII).
te ob omni corruptione animarum el corporum, du- ECGCpsalmus iste a culpa incipil et miseria, e£
plicibus stolis induli, videlicet stola glorificationis in gloriam desinit et Iselitiam : quia de miseria
jn corpore, ac stola glorificalionis in menle. Tunc peccatorum per veram ascendilur poenilenliaiu ad
etiam accepjabisoblalionesel Iwtocausta,id esi ma- gloriam bealorum.

In psahnum quintum pamitentialem Elucidalio. — Tituhts autem hujus psalmi taiis est;.
Oratio pauperis cum anxiaretur, et in conspectuTJomini effuuderet preeem suam. — Ti-
iuli ejusdem explicatio.

Per honiinem pauperem humilis pojnitens in ti- C nidos, filius aulem hominisnonhabet ubi eaput suum
tulo designatur, qui pro suis anxiatur miseriis, et rcclinel (Malth. vm; Luc. ix); tinde: Bealus qui in-
cffundit in conspectu Domini preces suas. Est au- lelligitsuper egenum et pauperem ( Psal. XL) : qtiia
tem pauperlas bona et mala, et media. Bona pau- ipse dives pro nobis faclus est pauper, ut nos pau-
peitas humililatis, mala paupertas cupidilatis, el pcres, in se faeeret divites. Nostras enim pauperta-
niedia pauperlas necessitalis. Priraa facit pauperes tes accepil, et divilias suas nobis dedit: quoniam
Ghiisti, secunda Zahuli, lertia pattperes mtindi. Le cx quo desceiidit in lerram, ul Deus cuiit homini-:
priniis dicitur : Pauper el inops laudabunt nomen bus negolium exerceret, aliler cum eis negociari
tuum (Psal. LXXIII);et : Becuipauperesspiriiu,quo- non potuit, nisi merces eorum reciperet et retri-
ttiain ipsorumcsi regnum ccelorum(Mallh. v). De bueret eis suas. Diviles itaque dedit merces quas
secundis : Nescis qtda tu es pauper et mherJdlis habebat, et recepit pauperes quos iuvenit. Dedit
(Apoc. iii); et : Pauperes facli sumusinmis (Psal. virtutes divinas, et recepit defectus humanos : as-
LXXVIII). De lerliis : Pauper etiam umicosuo est odibi- sumpsit servilutem, et contulit liberlalera : et ut
lis (Prov.xiv); etiPauperes semper habebitisvobU- multa breviter perslringam, accepit moilem et de-
cum, me aulem non semperhabebilis(Maltlt. xxvi). dil vitam : largitus est gloriam, et sortilns est mi-
Ipse quoque Christus, cum verus sit Dcus, et D seriam, propter quod humilis pcenitens hujusmodi
verus homo, simul in unum est dives et pauper, negotium prosequens in boc psalmo, pVius expri-
qtti de se dicebat :Pauper el dolensegosum (Psul. inil huuiatiam miseriam, ac inde gloriam d.vicam
VS.MII).Nam vulpesfoveashabenl, et volucres cwli exponil^

Psalmi centesimi primi in ordine Psahnorum, in urdine vero pmnitenlialium qjiinti


explicatio.

Domine, cxaudi oramnem meqm,etclamoi meus Psalmtts iste in ordine Psalmorttm poenilcnfa-
ad le pervcniat[al. veniai]. liutnest quhitus, \iginti quinqvc [al. viginlir.oviiuj
1USI COMMENT.-INVII FSALMOSPOENITENT.— PSAL. V. 1082
continensversus, in quinque quinarios dividendos, A hi qiircunqiie die tribulor, inclhia ad me autem
el in principio serialim quinquc peliliones exponil, luam. Et quia sunt oppirlunse ct efficaces, In qua-
ul quinarii sacramenlum per omnia commendelur, Miinquedie invocaverote, v,lociter exaudi me. Ait
quod Ezechiel (cap. x) expresse coinmendat in de- eigo : Domine, exaudi orutionem nteam, et clamor
scriptione lenipli, dicens veslibulum templi per gy- meits ud le perveniat. Clamor hic non tam \ocis in-
rr.m esseiniongitudine viginti quinque cubitorum, tenlio, quam cordis devotiodebet inielHgi. Sic cla-
el in lalitu.iine quinque. Sane quia quinarius per mavit Susanna, qumflens suspexil in cwlum : erat
se ductus semperin seipsum redttcitur, setemitatem enhn cor ejus fiduciam habcnsin Domino, el ideo
designat, quse in se permanens semper eadem per- exaudivilDominus vocetnejus (Dan. xin). Clamor
severat. Hanc psalmus iste in qttinque locis com- ilaque meus ad te perveniai, non sicul clamor So-
memorat. Primo : Tu aulem Doaiine in wierm.m domorum, qui te provocavil ad iram (Gen. xvui),
pcrmanes,et memoridleluumin gencrationeel gene- sed sicutclamor Ninivitarum , qui te ad indulgen-
rationem; secundo ; Ne revocesme in dimidio die- liam inclinavit (Jon. m). Cselerum tria sunt quaj
rum meorum, in smculumsmculi anni tui; terlio ; impediunt, ne clamor peiveniat ad Allissimi aures,
Ipsi peribunt, tuautem permanes; quarto : Tu au- ul exaudiatur ab co, videlicct sarlago, murus , et
tem, Domine, idem ipsees, ct anni lui non defi- B nubes. De sartagine legitur : El lu, fili hominis,
cienl; quinto : Filii servorum luorum inhabitabunt sumetibi surlaginemferream , el poneseam inler le
ibi [al. libi], hoc est in annis luis. Unde subjungi- cl inler civitatem,ct obftrmabhfaciem tvam ad eam
tur : Et semeneorum in smculumsmculidirigelur. (Ezech. iv); dc muio dicitur : In te eripiur a ien-
Ad hoc igitur designandum psalmus iste vigtnti (alione, et in Deo meo trnnsgrediar murum (Psal.
quinque [al. vigintinovem] continet versus, qui red- xvn); de nube scribitur : Opposuisti nubemtibi ne
dunlurex quinario per seipsum multiplicato, et iu transeal oiatio (Thren. ui).Quiahsec sunt exposita
seipsum reduclo. ln^primo quinario pceniteiis for- non sunl bic iteitim repetenda. Sequitur :
rjiam oralionis, et causam exaudilionis ex-ponit. Ne averlas faciem tuam a me; in quacunquedie
De forma otationis prsemitlit : Domine,exaudi tribulor, ir.clintiad me aurem tuam.
oralionemtneam; decausa exaudilionis subjungit: In quacunqne die invocaverole, velociter exuudt
Quia defecerunl sicut fumus dies mei; quinquies tne.
autem formam orationis sine aliqua interpositione Faciem quidem severilalis et animadversionis
multiplica!. Primo : Exaudi orationem meam; se- averle, sed faciem benignilalis el propitiationis
cundo : Clumor v,e:ts ad le venial; tertio : Ne Q ostende. Deilla legitur : A facie lua non abscondar,
crverlasfaciem luam a me; quarlo ; Inclina ad a facie irm lum (Job xm). Ab hac facie Adam ciiin,
tne aurem tuam; quinto : Velociterexaudi me : ut uxoi-esua se voluit abscondere in medio paradisi;
unum idemque lolies rerdicando , patenler oslen- sed profecto non potuit, propter illud quod legilur:
dat quanta supplicationis insfantia, quove devo- QMOibo a spiriiu tuo, elqno a facie tua fugiuin?-
tionis affeotu Deum debemus orare. Verumtanicn (Psal. cxxxvin). De isla dicitur : Cur fatiem tuam,
etilfud innuit, quod interdura aliquis lam exiliter abscondis? Ostendeitobisfaciemtuam, ei salvi eiiinus
orat ut ejus oratio non possit exaudiri. Nonnun- (Psal. LXXIX).Jnxta quod inquit Jarob : Vidi Do-.
quam aulem forliter clamat, sed clamor ejus nou viinuin facie ad faciem, et salva facla esl animamect
permitlitur ad principempervenire. Aliquandoeliam (Gen, xxxn ). Facie ad laciem , est corporalis &4
clamor pervenit ad prineipem, sed ipse a preeibus spiiilualempetduclio, siculalibidicilui : Qv.iavidis^
aurem avertit. Quandoque vero aures inelinat, cum ti me, credidisli (Joau. xx). Ergo ne aveiius faciem
exigil opporlunitas, sed nimis differl exaudire pre- tuam a me, sedaverte faciam luam a peccatis meis
^antem. Ad removendum igitur hsecquinque impe- (Pbal. L),quia nonnaturam odisli,sedculpam. ATi7a'!
dimenla, pcenitens iste tolies orationem multipli- enim odhtieorum qumfecisti,Domine(Saj).xi). Quia
catdicens: Domine,creator et reciealor, exaudi ora- ' ' vero frequenter tribulor, et in corpore et in mente,
lioneinmeam, quse non exigua, vel exilis, sed clara tam a dsemone,quam ab homine, a mundo et carne,
jiariteret clamosa. ldeoque clamormeus adteperve- idcirco in quacunquedie tiibulor, inclina , sublim*
v.iat, el cum perveneril, ne averlas faciem tuam a ad humilem, aurem luam, id est bcnignitatis audi-
me, sed cum aurem inclinaveris, inclina eum in lum. In quucunquedie invocaverote, velocilerex-
trmpore opporluno. Et ideo, in quacunque die tri- audi me, ut tua implealur promissio. Adhuc te
bulor, inclina ad me aurem luam, et cum lempus loquente, dicani: Ecceadsum (Gen. XLVI).
opportunum aderit, non diu differas exaudire. Quia defecerunt sicut fumus dies mei, el ossa
Idroque in quacunque die invocaverote, vetgciler measiculin fiixoiio confrixa sunt [al. cremiumante-
exaudi tne. Ostendit hic pcenitenspreces suas esse runt\.
dignas, devotas, gralas, necessarias et humiles, op- Exponit miserias quas patitur in seipso, videlicet,
poitunas eteflicaces. Ergoquia dignsesunt, Exaudi brevitatem vitse, unde : Defecerunlsicul fumus dies
oraiionemmeam. Quia devotsesuiit^ Clamor meus mei. Anxietalemanimse sua;, unde : Ossa mca sicut
ad le veniat. Quia gralse sunt, Ne averlas faciem in frixorio confrixa suni. Anditateni toidis, unde :
luciina me. Kem quia necessarisesttnt et huroilcs, Pcrcusbitssumsicutlenum,et a.ruilcoiwcuw.Etdebj-
1985 INNOCENTllIII PAP^E OPUSCULADUBIA. lOSi
titatem corporis, unde : Oblilus sum manducare A t cata per inaciein, quasi fi'ansissevidetur in ossa.
punemmeum: et sic a voce gemilus mei adhmsertint Undepauper istc merilo anxiatur et ait: Percussus
ossa mea carni inem, sumqueatlenuatus sicut pelli- sum moriis senlentia in Adam, diccnle Domino:
canus in soliiudine, sicul nyeiicorax in domicilio,el Quacunque die comederis^morle morieris (Gen.n).
passer unicus in mdificio,qusead litteram siint aves A quo in posteios esl materia propagala. Per-
nitnis macilentse. Debes ergo velociler exaudire, cussus sum sicut fenum,-iA est ad similitudinem
quia defeceruntsicui fumus dies mei. Esl fuums spi- 'feni, quod antequam percuiiatur, viret et floret :
rationis, unde : Qumesl isla, qumascendit"siculvir- ubi vero percttlilur, decidit et arescil; sic homo
gula fumi, ex aromalibus myrrhmet thuris ? (Cant. antequam peccaret, slabat rectus el innocens : ubi
in). Oratiouis, unde : Ascendil fntnus aromatum in vero peccavit, cecidit miserabilis et infelix. Vel
conspcctuDominide manu angeli(Apoc.viu). Com- percussus sum veneno serpentis, id est suggeslione
jvunctionis, unde : Tunge monles, et fumigabunt diaboli, promitlenlis : Erilis sicul dii, scienlesbo-
(Psttl. CXLIII).Contemplationis, unde : Domuscom- nuin et malum (Gen. m). Percussus, inquam, iit
plela est fumo (Isa. vi). El: Populus videbatmonlem fenum, quia revera sum fenum, id est fiagilis et
fuiniganiem(Exod.xx).Item fumusdefectionis,unde: morlalis. Nam oiiMiiscaro fenum, et omnis gloria
Sicutfumusdeficit,deficiant(Psal.xxxvi). Admonitio- B ejus qitasi flos feni (I Pelr. i), quod Iwdie viret, et
nis, unde: Triasunlquwexpellunt Iwminemdedomo: cras ndililur in clibanum (Matth. vi). Sic homo
fumus, stillicidium, el tnala uxor. Elalionis, unde : nunc vivil, et mox in infernum demergitur. Est
Lux impii sicut procella, dies ejus sicul fumus qui enim fragililas carnis, unde : Omnis caro fenuin;
spargitur (Sap. v). Simulationis, unde : Lignum fu- et : Vere fenum est populus (Isa. XL). Viriditas
tnigans non exslinguetur (lsa. XLH).Corruptionis, mentis, unde : Florebunt sicul fenum terrm (Psal.
unde : De fumo pulei exiervitt locustm(Apoc.ix). LXXI);el: Producil in nwnltbus fentim(Psal. CXLVI).
Damnationis, unde : Ascendil fitmuscorum in gsne- Vanilas cordis, unde : Piwco)-dia falui sicul rota
valione, el desolabiiurin smcula smculorum (Apoc. carri (Eccli. xxxiu), quseporlal fenum et semper
xi\). Dies itaqtte mei defecerunt sicut fumus, hoc murmurat. Carnalis horao, unde : Fenumui bos
est velocilcr vita mea transil, sicul ftimus \elociter comedet(Job \L). Ij>saqttoque humanitas Chrisli,
evanescif. Juxta quod legitur : Quid est vila nostra? unde : Producens fenumjumenlh , et herbam servi-
Vapor ad modicumparens (Jac. jv). Et alibi dici- tu:i hominu-.n(Psal. cm); quia Christus tanquam
tur : Dies mei velociusiransierunt, quam a texenle fenum fuit in prsesepioreclinalus.
tcla succiditur (Job vu). Vel quia fumus elalionis,
P Et aruit cor meum, quia sterilitate peccali viri-
quo Adam fuil inobediens Creatori, causa exstite- ditatem, id esl virtulem amisit. Homo namque pec-
rat propter quam boino necessitati addictus est cando spolialuseslgratuitis, ct innaturalibusvulne-
moriendi, dies mci defecerunt sicut fuinus , id est ratus, et »ic relicttis est semivivus. fiedde singula
ad similitudinem fumi, qui hunc defeclum induxit. singulis, quia percussussum sicut fenum, defecerunt
Nam vita decrescendo declinat, sicut fumus deficit sicut fumubdies mei, el quia cor tneum aruit, ossa
ascendendo. Moraliter autem dies illius deficiunt, mea sicut cremium aruerunt, el hoc inde piovcnit,
cujus conversalio a fructu boni operis est inanis. quia oblilus sutn manducare panem tneum. Homo
El ossa mea sicul in frixorio confrixa sunt, id est liamque cibum sibi prohibitum nianducavit, el pa-
vires animse mese eontiitse sunl pr.e angustia, nem sibi a Deo datum, hoc est verbuin sibi a Deo
quasi in frixoiio, sicut caro urilur in sartaginc, dictum, manducare, id esl cuslodire, neglexit. De
juxta quod alibi legitur : Ossa mea aruentnt prm ligno, inquit, scienlimboniel mali ne comedas(Gen.
cauinate (Job xxx). Nam cuni anima preiuilur el n). Non enim in solo pane vivil homo, sed in omni
aflligiiur, vifes animse coiUrahunlur et siccantur, verbo Dei (Mattli. iv). Panis quippe mullipliciler
prsesertim ex i'ecordalione peccati, ct limore judi- accipitur in Scripturis. Ipse Chrislus secundumdi-
cii: quia lunc homo frigilur , curn se llmcl arsu- D \iiii'.alem, unde : Panem a.igelorum manducabil
rum. Moraliter aulem ossa mea, id est interiora, Iwmo (Psd. L\x\ u); el : Panetn de cmloprmstilisli
simt confrixa, hoc est compassione pioxitnorum eis, habentem omnedeleclamenlumin se, et saporis
afflicta; sicut aiebat Apostolus : Quis infirma'm; et omnis suavilaiem (Sap. xw). Idem secundum hu-
ego iion infirmor? Qnis scandulizulur , el ego non manitalein, unde : Ego sum panis vivus qui de ccelo
uror? (IIGor. u.) Nam scandalum proximoruni, descendil(Joan. vi);etejus cato, utide : Panh quem
frixorium est juslorum. Volens autem ostenderr egodubo, caro mea est pro mundivita (ibid.) uElerna
unde sibi defectus dierum, el frixura ossiura pro- bealiludo, uude : Bealus qui mauducabil panem in
Venerit, subjungit: regno Dei (Luc. xiv). Coslestedesiderium, unde :
Percussus sum ut fenum,el aruit cor meum, quia Panem desiderabilemnon comedi(Dan. x). Univer-
oblitus sum comedcrepanem ineum. salis Ecclesia, unde : Unus panhelunum corpussu-
Omnia pene mea sonant niiseriam, defectus, fti- mus in Chrisio (I Cor. x). Bonum opus, unde : Pa-
xura, percussio, ariditas, oblivio, gemilus, elma- nem nostrum comedemns(Isa. IV); et : Comedetis
cies, quse nolanlur, cum dieilur : Adhmseruniossa azymos panes cum laclucis agrestibus (Exod. xn).
\X\cacarni mem: quia caro mea attenuafa, et desio- Sjera Scriplura, undc : Patvuli vctietutit ptaicm.
1083 COMMENT.IN VII PSALMOSPOENITENT.— PSAL. V. 1086
et noiieral qui frangerel eis (Thren, iv); et : In su- iVroenitentia transil de mundo ad solitudinem, ibique
dore vullus lui vescerh pane luo (Gen. III). Vrrbum attcnualur \igiliis, et jejuniis, aliisque maceratio-~
Dei, unde : Aro)iin solo pane vivil homo,sed in omni nibus corporis, et conlritioiiibus cordis, habens
verboquod procedit de ore Dei (Malth. iv); el : Ci- quasi pellem pro carne, is profecto similis est pel-
babilillum pane vilm(Eccli. xv). Vera pup.nilenlia, licano in solitudinepermanenti. Qui vero gemens et
iinde : Surgile poslquam sederitis, qui manducalis ploraiis a sosculari conversatione se subtrahit, et a
panem doloris(Psal. cxxvi); et : Fuerunt miln la- placitis abslinens, lentationis vitat insidias, quasi
ciymmmempanes die ac nocle (Psal. XLI).Sinrna noctis curam agendo, is incunttanter quasi nycli-
ebariias, unde : Si pelierii panem, nunquid lapidcm corax in domicilio satagit vigilare, Porro qui libi-
dubitilli ? (Mallh. vn). Robur ment^s, unde : Panis dinis opera deserit, et castitatis amplectilur coeli-
confirmaicor Iwminis (Psal. cui); et: Omnefirma- batuni, is utique factus est sicut passer, non jam
menlumpanis conlrivii (Psal. civ). Donuni Spiiilus libidinosus, sed unicus, id est caslus, a passione
sancti, unde : Pauperes ejus salurabo panibus ignominise liberatus, manens in sedilicio vel in
(Psal. cxxxi). Prseterea, panis esl hserelicorum do- teclo, de quo Dominus ait; Qui in leclo est, non
ctiina, unde : Suavis est lioinini panis inendacii descendalaliquid lollere de clomo(Malth. xxiv). Ut
(Prov. xx); et: Cumse moveritad quwrendumpa- B omnis mdificaiio-constructacrescat in lemplum san-
iiem, novitquodparalus sii in manu ejus dies tene- ctum in Domino (Ephes. u). Ait ilaque pcenitens
brarum (Jobxv). Hypocritarum vila, unde; Ephruim generalis : Similisfaclus suin pellicanoin solitudine,
faclus est subcineiicius panis, qui non reversatur quaiitum ad primam maneriem poenitenliuni: et
(Ose.MI). Deleclatiopeccali, unde : Panis abscon- sicul nyciicorax , quanlum ad alleram : et st'cu<
' dilus est suavior
(Prov. ix); et: Venile,edile panes passer unicusin mdificio,quanlum ad terliatn.
occullos (ibid.). Ssecularisjucunditas, unde: Panis - Potest el altliT hoc exponi, ut intelligatur prius
eorum verlelur in fel asptdum (Job sx). cxprimere culpam, quam intiigne commisit, et pce-
A voce gemitus mci adhwsil os meum-canii niieiiliam, quam digne peregit, ad similitudinem
mew. jvrinii hominis, id est Adse, ac deinde tenlaliones
Ergo percussus sum sicut fenum, et aruil cor quas a diabolo passus esl, et persecutiones quas
xncnin,quia oblilus sum comederepanemmeum, id sustinuit ab hominihus, ad sirailitudinem secundi
csl quia non relinui firmiter in memoria Dei ver- bominis, id cst Christi, ut talis sit sensus : Per-
iiurn, nec custodivi. Quare a voce gemilus mei, hoc cu^sussum suggestione diaholi, s/cu( fenum, id est
est a suggestione diaboli, qui esl gemitus meus, id Adam, qui revera fenum fuit, quia mane creationis
est causa cur gemam, adhmsil os metimcand mcm, floruit in virtutibus, vespere transgressionis cecidit
id esl ratio sensualitati ronsrnsit, quaudo vir uxori in miseriam. Et aruit cor meum in sterililale pec-
acquievit. Mulier, inqttit, quum dedhti milti, dedit cati, (juia oblilus smn manducare panem meum, id
yihi de ligno, el coniedi(Gen.m). Vel quia vcrbum cst observare mandatum Domiiii, sirut Adam, qui
Dci non custodivi, a voce gemitus'mei adhmserunl neglexit custodire prjecrpluin Dei , dicenlis ad
ossa mea cami mew, quoniara spintus trislis ex- 'ijisuni : Dc ligno scienlim boni ei mali ne comedas
siccat ossa (Prov. xvn). Iti Chrislo autem adlicvsit (Gen. m). Culpam aulem cognoscens,pcenitui, quo-
os carni, quaudo divinilas esl uniia humanilali, niara a vocegemilus mei adhmberunlossa mea carni
quoniam Verbum caro faclum est (Joan. 1). In Ec- mew. Fuit ergo milii geniittis compunclionis in
clesia vero adhmsilcarni, quando fortes supjioilaut corde, de quo proccssil vox confessionis in ore, ao
infirmos, juxta quod dicit Apostolus : Nos lirmi de- deinde aifliciiosalisfactionis in opere, quia dislrU
bemus infirmitalem infirmorumportare (Roin. xjy). ctum egi jrjuniunv, unde : Adhwserunt ossa mea
Sequitur : carnimem. Post jejunium vero lentatus fui a dia-
$im\lh' faclus sum pellicano solitudinh , faclus bolo, siculClnistus, in tribus vitiis, in dcserto de
su;n sicul nyclicoraxin domicilio, jj gula, in moiile deavarilia, et in templo de jaclantia
Vigilavi, et factus sum sicul passer nnicus ix scu superbia. Chrislus enim fuit auasi pellicanus n\
mdificio[al. solilarius in leclo]. soiiludine, quando jejunavit in deserlo qtiadraginla
Dislinguit hoc loco Psalmista tres aves,.pcllica- diebus et quadraginla noctibus, el postca esui iit
nuni, nyclicoracem,et passerem; solitudinein, do- (Matlh. iv). Nam pellicanus nimia conlicilur macie
micilium,et sedificiumsivetectum. Pellicanus a\is in soliludine manens. Idem fuit sicul nyclicoruxin
est macilentain soiiludine manens; nyclicorax die domicilio,quando in supercilio monlis ostcndil ei
quiescit, et nocte vigilat, in parietibus habitans, et diabolus omnia regna niundi. Nycticorax enira lira-
tristem vocem emittens; passer cst libidinosus el pidissimum habet intuilum, unde clare videt et \\\
callidus, sed castus eflicilur, cum in sedificiomanet itocte. Ipse quoque fuil sicul passer unicus in mdi-
solus. Perhas tres aves, tres nianeriespoenilentium ficio, sive solitarins in leclo, solus de palre, soltts
denotanlur. Quidain enim pro agenda poenilei.lta de matre. De patre sihe malre, de malrc sine palre,
omnino deserunt sseculum; quidam attlsrn adhuc Solitarius in utero, solitarius in sepulcro. El sicut
inattenl in sseculo; alii vero partim sseculumdese- ipse testalur : A^moascenditin cwlum, nisi qui dc-
luuf, ct paitim mancnl in sseculo.Qui pro agcnda scendilde cwlo, filius Iwminis,uui esl in ecelo(Joan.
1087 INNOCENTHIII PAP.E OPUSCULADUBIA. 1088
JII). Nec lar.tum tentaliones passus sum a diabolo, A in saciilicium, et alter diinitlebatur in agrum; quia
sicut Christus , sed et ab hoiiiininus, sicut et ipse bunianitas Chrisli esl immolata pro niuiuianda hu-
sustinuil aJttdseis; quia lota die exprobrabantmihi inani generis lepra, et dhinil.is in jwssione Iibeia
inimici mei, el qui lavdabanl me, adversumme ju- esl dimissa. Dicitur etiam passer, sensus hominia,
labant. Licct atiiem verhum vigilavi ponatur in uiide : Nonne quinqve passeies asse veneunt?
medio, perlinet tanien non solum ad ir.edium, (Mallh. \.) Ratio cordis, unde : Passer invenilsibi
\erum etiam ad primum et ttllimum, ut dicautr : domum, el lurlur nidum (Psal. LXXXUI). DieituF
Similis factus sum pellicanoin sclitudine. Vigilavi, cllam vir justus, unde : Anima nostra sicut passer
et fuctvs svm sicul passer unicusin wdificio,qtiia erepta est de laqueo venantium (Psal. cxxm); et :
qtiilibet in quolibet loco vigilare tenetur contra dse- Illic passeres nidificabunt(Psal. cm). Dicitur etiam
mones, mundum et carnem. Non sit igilur eremita homo carnalis, unde : Multhpasseribus pluris estis
in solitudine securus, nec monachus securus in vos (Luc. xn). Superbus haereiieus, unde : Trans-
claustro, quia tenlalus est Adam in p.iradiso et Je- migra in monlemsicut passer (Psal. x). ,
sus in deserlo. Sitne vigilat Deus, vigilat angejus, Tota die exprobrabanl mihi inimici mei, el qui
vigilatbomo, vigilat Zabubts. Drus vigilat per mi- laudabanl me, adversummejurabanl.
sericordiam et j.isiitiam, ad lndulgenJum ct pu- "* ln quinario primo poenitens exposuit interiores
niendum, unde : Cvm accebserhadDominum,slatini miserias, quas patitur in seipso; in hoc autem se-
evigilabit ad ie (Job vm). Item : VigilavilDominus cundo quinario exponit miserias exleriores, quas
super maliliam, et adduxit super nosillam (Dan. ix). sentil se ab aliis sustinere. Patitur enim imsiones
Propler quodipsedicitur virgavigilans(Jer. i).Vigilat coiitinuas, et conspiraliones occultas, a veris ini-
angelus per diligentiamel caulelam, ad custodien- micis et falsis amieis, unde : Tola die exprobrabant
(lumetadjuvandum,unde : Vigil el sanclus de cccto i mihiinimici mei, et qui lavdubctnlme, adversumme
descendit(Dan,i\) et: Insenteniia vigilum decrelum jurabanl. Patitur aulem ideo, qvia in fletu et ci-
esl (ibid.). Homo vero per circumspeclioiieni, nere panem meum manducabam, et potum meum
unde : Pasloies eranl in regione eadein vigilanles, cum fletu miscebam.Cum enim diabolus conspicit
el cuslodientesvigilias noclis super grcgem suum'. pcccatorem converli ad posiiitentiam, commovet
(Luc. n). Per informalionem, unde : Angilo Sardisr irrisores, qui eum exprohrando confundaul, et
Ecclcsimscribe : Eslo vigilans et confirma cwtera. conj'uiatores inducit, qui eum conspirando subvcr-
quw eiant moiiiura (Apoc. m). Per prsedicalio-.' tanl, tales videlicet,quos ipse non facile deprehen»
nem , unde : Vicjila in onwibus, labora, opus fac; rQ dat, fictosvidelicet laudatores; vel illos etiam, qui
evangeliblw(II Thn. iv). Per orationeiii, unde :; eum Iau'iabanl sseculari vita secum friientem, ut
Vigiluieel orale, ne huretis in tenlalionem(Matth. pcrpatcntes injurias, el per latentcs insidias eum
xxvi). Per coiilemjdalioncm,unde : Ego dormio, etr revoccnt a studio posnilendi. Ecce quantum dolei
for meumvigilat (Canl. v). Per attenlionem, unde:; diabolus de poenilentiapeccatoris, quantumque la-
Bealus qui vigilat ad fores sapientim,el'obbervalad! borat ut eum revocet ad peccatum. Ergo qui lau-
postes tabernaculi mei (Prov. vm). Zabulus autem( dabant me, adversumme jurabanl.
vigilat adnocendumelseducendum. UndePelrusad- Quia cinerem lanquam panem manducubam, cl
monet dicens : Sobrii esloleel vigilale,quia adver- polum meumcum flelu lemperabam[al. miscebam].
sarius vester diabolus, tanquatn leo rugiens, circuitt Nolat in poeiiilenievilitatem cibi, cum ait : Ctne-
qiimrens quem devoret, cui reshlite forles in fide» remsicut panemmanducabam, et potusasperilatem,
(I Pelr. v). Vigilat etiara cumfacil bomines in ma- cum addit: Polum iiteuin cvm flelu iniscebam.Est
lilia vigilare, unde : Non dormiunt, nisi malefece- cinis Dominicsepassionis, unde : Facies lebetcsad
ftnt,,et rapilur somnusab eis, nhi supplanlaveiiul l suscipiendoscineres (Exod. xxvn). Hic est cinis vi-
(Prov. >iv). Ipsa quoque malitia dicilur vigilare,, tulse rufse,de quo dicit Apostolus : Si sanguis hir-
cum vigilat quis in ea, unde : Vigiiavii jugum ini- D I corum, et laurorum, el cinis vilulwaspersus inqui-
quilalum eorum (Thren. i). Ergo Evigilale,justi, ett nalos sancltficalad emundaiionemcamis (Hebr. ix),
liotttepeccare(ICor.\y).Vigilate,quoniamnescilisquai Cinis posnilenlialis sanciificalionis,unde : Agopm-
hora Dominusveniat, sero, an media nocle, an gallii nilenliam in favilla et cineie (Job XLII); ct: Operui
canlu, aitmane,ne, cum venerit repente, inveniat vos s cinere carnem meam(Job xvi). Cinis htimanse abje-
dormienles(Marc. xin). Becttinamquesunl servi ilti, ctiouis, uiide : Loqttai ud Dominvinmeum,cum snn
quos, cumveneritDominus,inveneritvigilanles(Luc. pulvis el cims (Gen. xvm); cl : In domo cineris
xn). Vigilaenim Iwnestalhlabefacietcarnes,et cogiia- aspergite vos cinere (Jer. xxv); et cinis exlrenuu
tusiUiusauferclsomnum(Eccli.xxxi). Janitori pr,cce- conuptionis, unde : Ilomo in cinerem reverleiur
pilDominus ul vigilet, addens: Quod vobh dico,om- (Job xxxiv); el : Cinis es , el in cinerem reverteih
nibus dico : Vigilale (Marc, xm). Passer quoque3 (Gen.ui). Polus quoque mullipliciler accipilur in
porial niultiplicem in Scriptura liguram. Nara pas-- Scripturis. E»t enim polus Eucharislise, unde : Cor
ser dicitur Chrislus, unde : Faclus sum sicul passerr meumel caro mea exsultaverunl in Deum vivuin
solilnrius in leclo, Ilinc lcprosus mundalus, duos3 (Psut. LXXXIII). liUelligpntise,unde : Aqua sapientim
V\os passrres ofle-ebaf, qtto-.umuntis iinniolabalur r salularis volavit eum (Eccli. xv). Doctrinie, unde •
'
I0S9 COMMENT.IN VII PSALMOS PQENITENT. — PSAL. V. 1000
Inler medium mojilnimperlransibuni aqitm,polabunt A scalur. Oslrndit unde sit fletus, qttem cum polu
camomnesbeslimagii (Psal. ciu). Glorise,unde: Tor- miscebat: A fucie, inquil, itm indignaiionh tua;
icnievolupiaihtumpolabh eos(Psal. xxxv). Compun- hoc est a manifesta vindicla, quam iratus exercui-
ctionis, unde :Polasli nos ifino coinpunctionis sli ab inilio in Adam de cujus propagine nali,,quasi
(Psal. ux). Afflictionis, unde : Poium dabis nobis nctlura sumus filii irm (Ephes. n), quod palet, quia
in lacrymis in mcnsura (Psal. LXXVI).Ostensionis, elcvans me gloi-ia et honore, creando me ad ima-
unde: In siti mez polaverunt me accto (Psal. LXVIII). ginero et similitudiiiem tuam, el prseficiendo me \o-
Deceplionis, unde : Vm,qui polvm dat amico ad- lalilibus coali, piscibus maris, et bestiis terrse, alli-
miscens fel! (Rabuc. u.) Manducabam ergo cinerem sisti me, cum in illo piimo parente piojecisti me
sicul panem, id est cinerem cum pane, vel pan°m de paradiso, et in miseriam hujus exsilii dejecisti
cum cineie, videlicet vilem et despeelum, quasi ci- (Gen. 1,111),qttam non suffiiiodeplorarr. Quia ergo
nerosum panem vel einericium. Et polum meum ego decliimi a vcro sdle, merito
cum flelu mhcebam; quia erat afiluenlia lanla Ia- Dies mei bical umbra declinaverunt, el egO sicvt
crymarum, ut effundeiem illas in potum. Aliter : fcnuin aiui.
Cinis est id quod remanet de ligno igne consttmpto. Sicvt enim umbra cura deciinalet transit, ntilluin
Lignum autem igne consumplum est peccatum, B sui vestigium felinquit, ita dies mei declinuverunt,
chariiale dimissum, secundum illud : Dimhsa sunt et Iransieiunl inuliles et inanes, nullum fructum
eipeccala multa, quoniam dilexit mullum (Luc. vn). boni operis relinquentes, et amisso virore gratisr,-
Ipsum quoque peccalum noiinunquam in memoria arui sicut [eiium, peccati falco succisus. Est umbra
deleelal)ililer rrfricatur, et bsec refricalio, quse re- incarnalionis, unde: Virtus Altissimi obumbiabit
inanel de peccato, est cinis ipsius, et ipsa pecca- tibi (Luc. 1); proleclionis, unde: Sub umbra manus
tttm. Hunc ergo cinerem manducabam, id est con- suw protexit me (Isa. XLIX); i'cfrigeraiionis, unde:
sumebam per poenitentiam, sicut panem, qui cum Sub umbra illiusquem desideraveramsedi (Canl. 11);
manducatur, consumilur. Vel per panem intellige dissolulionis, unde: Operuit nos u,mbia morlh (Psal.
peccatum , quod actum delectat. Unde : Panis abs- XHII); oblivionis, unde : Obscurenl euin lenebrw, et
conditus esl suavior (Prov. IX). Nam Ievia peccata umbramortis (Job m); kicis, unde : Operuitmonl.TS
per veram poenitentiam sunt consumenda : et wnbra ejus (Psal. LXXIX) ; ignorantise, unde: Illumi-
poium ineum, id est calicera amaritudinis et dolo- nare his qui in tenebris et in umbra mortis sedent

ris, cum flelu temperabam. De quo alibi dicitur (Psal. LXXXWI);culpse, unde: Sub uinbra dormit,
Polasti nos vino coinpunctionh (Psal. LIX), id est ct in secreto lltalami (Job XL); miserise, unde : Qua-
affluentia lacrymarum , juxta quod legitur : Secun- ^ si flos egrediiur el conleritur, et fvgit velut umbra
c.um mvltilvdinem dolorum meorum in corde meo, (Jobxw); gehennse, unde: Terra mheriw el lene-
cotisolationes tvm Imlificaverunt unimam meam brarum, ubi umbra mortis et nullus ordo, sed sem-
(Psal. xcui). Mullum enim temperalur amariludo piternus horrorinltabitat (Job x). Ego ergo sum vel-
dolorum ex dulcedine laci-ymarum, quse quanlo ul umbra el sicul fenum:
sunt amariores ex causa, lanto sunt dulciores cx Tu aulem, Domine, in wlernum perinanet, el me-
line. Vel : Inimici mei exprobrabanl mild tota clie, moriale tuum in smculum smculi [aj. a» generalione
sed ego gaudebam , quia cinerem- tanquam punem et generationem].
manducabam : quia reflciebar opprobrio sicut lau- Postquam pcenitens suas enumeravit miseriis,
de, secundum illud quod alibi legitur : Ibaitl apo- converlit se ad Dei gloriam enarrandam, ul facilius
Sloli gaudentes a conspectu concilii, quoniam digni apud eum gratiam et misericordiam consequatur,
habiii sunt pro nomine Jesu conlumeliam pati commendans illum a natura, quse esl seierr.a: Qtiia
(Acl.v), hoc enim maxiroe ad nieritum proficit tu, Domine, in wiernum permanes : el a fama qwa
posnitenli. Et polum meum, id esl temporalero lse- esl perpelua, quia memoriale tuum in swcnlum sw--
titiam, de qua legitur : Vinum lceiificat cor hominis r> culi. A misericordia,- quse esllarga, quia tu exsur-*
(Eccli. XL), cum fleiu mhcebatn, memor ejus qttod gens misereberis Sion; et a sapientia, quse est pro-'
legitur : In die bonorum ne sis immemor malorum vida, quia venit tempus miserendi ejus; el a fainilia,-
(Eccti. xi); et : Extrema gaudii luclus occttpat quse est placida, quia beneplacilum habuerunl servi
(Prov. xiv). Sed quasi qusererelur ab eo : Unde tuilapides ejus, et eadem pariler quse esl pia, quia-'
tibi tanlus fletus? Respondet : terrm ejus miserebuntur; a reverentia, quse cst mul-
A facie irw indignationis tuw, quoniain elevans la, quia timebunt genles nomen tunm, Domhte; et a
allisisti me. gloria, quse est ntagna, quia timebunl omnes-
Superius ostensum est qualiter ira vel indigna- reges lerrm gloriam tuam; a potentia, quse est
tio sint intelligendsede Deo; unde non est ilerum inclila, quia wdificabit Dominus Sion; ab honorifi-
lepetendum, sed attente notandum, quod singuia eentia, quse est surama, >quia videbilur in mnjeslaie"
pene verba miseriam indicant et dolorem, expio- sua. Quis ergo tantum non timeat, auf lalcm non
bratio, inimicitia, conjuralio, cinis, lletus, ira, in-- diligat Redemptorem? Propierea insislens commcn-
dignatio, allisio, umbra, declinalio el aridilas, ut dalionipcenitens ait: Tuauiem, Domine,in wlernum
quan!* sit anxictas IiujVispaupeiis liquido cogno- permanes, quia principio cares el fine, cum tu sis
1391 INNOCENTMIII PAPiE OPUSCULADURIA, 1002
a et tt,'principiuni el fmis (Apoc.i), per qttem nalu- A omnia niediator. Quodenim iu mediolocorum appa-
ram accipimus et gloriam obtinemus. Et mcnwriale ruerit, oslrndil Psalmista cum ait: Deus rex nosler
luum inswculumsmculi.Licet eniui homoex sua con- aule smcula operalus esl salutem in inedio lerrm
dilione sit quctsi \cniun el umbra, si lamen memor (Psal. LXXIII).Quod aulem apparurrit in medio
sit tui ad obedienduni libi per omnia, trque super lemporiun, Sapiensinnuerevidctur,ita dicens : Dum
omnia diligendum, eril leCum in swculnm smculi, mcdiumsilentium lenerentomnia, el nox in suo cursu
futtirum scilicel, quod eril consecutivaimprsesentis; mcdium itcr perageret, omnipolenssenno luus, Do-
quia quod ei ex stta nalura ncgaiur, ex tua gratia mine, a regalibus sCdtbusvenit (Sap. xvm). Jusluin
conceditur. E( memorialeluiim, id est is qui memor qttippe esl, ut semper,medittmteneat niediator. Un-
est tui, non traiisibil ut umbra, sed crit in smculum de propbela : In roedioduorum animalium cngno-
stcculi, id est inperpetuum permanebit resurrectio- sceris, dum adveneril tempus Ostenderis(Ezeclt.i).
nis gloria decoralus; quoniam temporalem senabis Et parenles inveneruitteum in tnedio doctorum ait-
aeleinus.VeljHcmoiia/c(u«nt,id est jiromissum de le dienlemillos elinlerroganlein(Lvc. n). Judseiquoque
memorabiIe,quotu memor es noslri, autlua memo- Crncifixerunlcumeo duoslatronesIttncinde, medtuin
ria, quanostrlmcmor existis, eritiu generalioneprsa- uutemJesum (Joan. xix). Sed Joannes viJil»! medio
senti, et usque in generaiioncmfuturam:quiapi las septcm cuitclelubrorumaureorum similem filiohomi--
promissionem habet vilse qUsenunc estj, et fulura- itis veslilttmpodere(Apoc l). Rursum \ idit in medio
(/Tim.iv).Unde: seniontm agnum stantem tanquam occisum (Apoc.
Tu exsUrgens,Domine(i9), misereberisSioii, quia \). Ilinc de se dicit: Ubi duo vtl tres congregatifue-
ivnil tempus mlserendiejns [al. quia iempus miscren- rint in nomine tneo, ibi ego sum in medio eorum
di ejus, quia venil lempus]. (Mallh.wnt); et itrruni: Ego in inedioveslrumsum,
Quantse sit virtutis et efficaciseVera et humilis sicut qui minislral (Luc. xxnj. Et post resurrectio-
poenitentia manifeste pi'obatur etiam secUndurti nem slelii Jesus in mcdto disciptilorum suoYuin,et
Spirilum prophetise. Ecce enim in hoc tertio quina- dixil eis : Pax vobh (Ltic. xxiv). Sed dices, hoc sta-
rio de Chrislo etEcclesia vaticinando prophetat in- re non posse, propler id quod Paulus Apostolusait:
ter csetera dicens : Quia tempus miserendivenii, rt ATosSiijuus,in quos fmes swculorum devenervnt(I
secundum aliam translalionem repetil, quia venit Cor. x); et Joannes apostolus ail: Filioli, novisshna
iempus. Hsecrcpetilio confirmalionem designat, se- Iwra est (I Joan. nl. Porro cum Domiiius dicat:
cundum quod Josepb inqUit ad Pharaonetn : Quod Oportelprimvm hwc fteri, sed nonclumstaiim ftnis
secundo vidisd ad eaindemrem pertinens somnium, C (Lvc. xxi); et Aposloius adThessalonicences admo-
firmilalh est indichim (Gcn. XLI).Vel repeliiio ista net, ne terreantur tanquam instel dies Domini(II
expriinit desiderium, secundum quod alibi dicitur: Tltess.ii),procul dubiofinissasculivelnovissimahora
Miscreremei, Deus,mherere mei (Psal. LVI). inlelligitursctasultinia,quamhujusasseiioroj)iiiionis
Quia vero univerbW viw Do.iini miseritordia stnit diceret duraturam,quanlum cseterseduraverunt, ad
el verilas (Psal. xxiv), propter quod ipse Psahni- simililudinemselatum hominis, qttarum ultima non-
sla testalur : Mhcricordiamel judicium canlabolibi, nunquam plus csetens perdural. Nara prima selas
Domine (Psul. c): constat quod misericordia el ju- hominis est infaiitia, quse dural Usque ad seplCJU
tlicium convenerunt; sed illa manifesla, bsecautem annos; srcunda puerilia, qu.e duratusqtie ad qua-
occulla. ldcoque bis dicit, quia venil tempus, quia tuordecim annos; tertia adolcsceiilia,quasduial us-
tempusvenii.QuoniamSalomonetcstanle, Tempuscst que ad \iginli quinque; qr.arla jtivenlus, usquc ad
omni rei quse sub cceloest (Eccle.m). Sed in primo quinquaginta; quinta seneclus, usque ad oclo-
miseiicordiam ponit el exprimit, dicens : lempus ginla: namSiinpoientaUbusocloginluanni, plurimum
mherendi venit, quia misericordia cxistil manifestd; eorum labor et dolor (Psal. LXXXIX) ; sexfa seninni,
ih secundo vero nec exprimit nec ponil justiliam, quod durat usque ad finem \ilse, quanlumcunque sit
sed dicit siinpliciler : Quia venit lempus, quiajusti- [) homo \iclurus ; sic sunl sex setates ssecuii.Pritna,
lia erat occulta. Ilocest tempusplrniludinis, de qiio ab Adam tisque ad Noe; secunda, a Noe usque ad
dicil Apostolus : Ubivenit pleniiudo lcinpoiis, mhit Abraham ; leriia, ab Abraham usqtte ad David;
Deus Filiutn suuin natttm ex "ndiere, factum sUb quarla, a David usque ad transmigialionem Baby-
lege, ul eos qui sub lege eranl recltmeret(Galat. iv). Ionis; quinla, a transmigralione Babylonis usque
Sed dices : Nunquid non semper exislit lempus ad Chrislura ; scxta, a Christo usque ad fincmsa;-
miserendi? Vel: Cur Deus lanlo lempore distulil mi- cUli : qiianlumcunque ipsa sit duratura. Si ergo
sereri ? Possrt forsan aliquis respondere, quod me- alicujus horainis sctas ultima durasse ponatur,
dialorDei eihominum Christusinmundum veniens, tjuanliim cseterse duraverunt, inVenieturille honio
sicut in medio locorum apparttit, ita in medio tem- centum sexaginta annis vixisse; qui si dividanmr
poitira \oIuil apparere, ut quanlani moram fecerat in sex partes sequales, singulse habebunt viginli
a principio roundi usque ad primumadventum, lan- sex annos et oclo menses integros, sedecira aulem
tam faceretmoram antesecundum athentum usque dimidios, nc a senario recedatur. Qui nttmeri duo,
std fincm mundi. qualenus es-id in omnibus. et per quadraginla duo efiiciuntsimul juncti, quol fuerur.t
(49) Al. non babet Domine.
1095 COMMENT.IN VH FSALMOSPOENITENT.- PSAL. V. 1094
mansiones fifiorumIsrael in deserto. Et tale pro- j\ uilit voltintatcm per gratiam. Prsemisit itaque
fecto mysterium conveniret huniano generi, per Deus legem naturalem, per quam convincercl
dcsertumhuj'ussseculitranseunti. Egoautem opinio- transgrrssorem, ne forlassis excusalionem prselen-
nem hujusmodi nec asserere volo, nee debeo, deref, dicens : Cecidi qnidem, quia stare non po-
propter id quod Dominus ail: Non est vestrum lui. Scd tollilur excusatio, quia per bonuiri na-
nosse tempora vel momenla, quw Pater posuit in sua tursepntuit in bono stare, sed noluit. Praomisil et
potestate(Act.i). Itemque:Dc dieilla nemonovil,ne- legem scriptam, per quam cofivincerel prsesumpto-
queangelus,nequeFiiius (Matth.\\i\), videiicetadop- rem, ne fortassis excusalionem prsetenderet dicens:
tivus, veleliam unigenilussecundum humanitatisna- Cecidi, quia stare nescivi. Sed lollilur cxcttsa-
luram. Autcerle nonnovit nobis, quia non fecit nos- lio, quia per docunienium Scriplurse potuit a malo
se, cura lisec magis expediat nobis ignorare, quam declinare, sed noluit. Et ideo post utraraquelcgem,
scire. IUud quoque huic assei'tioni maxime con- tempore congruo, scilicet cum nox rulpse medium
Iradicit, quod Dominus de die judicii loquens in iter perageret, omnipolens sermo venit, id est, Ver-
parabola decem virginibus, in fine eoncludit: Vi- bum caro facltim esl (Joan. i), et contulit legem
gilate ergo, quia nescitis diem nequehoram (Matth. gratise, ut quod poleral per naluram, et noverat
xxm). Et alibi : Cum non putalis, filius hominh per Scripturam, impleret per gratiam. Eliseus
veniet (Luc. xu). Quoniam, ut inquit Apostolus, quoque prsemisit baculum ad suscitandum filium
dies Domini, sicul fur innccte, iia veniet. Cutnenim Sunamilis, per quem cum ille non surgeret, ipse-
dixerinl pax et securiias, lunc repenlinus eis super- met venit, et contrahens se puero coaplawl, el sic"
venietinteritus (I Thess.v). Illa vero bujus dilationis mortuus exsurrexit (IV Reg. IV). Tu ergo exsur-
est ratio, quam Sapiens in prsemissis verbis insi- gens~inhereberis Sion. Ac si dicerel manifestius:
nuat : Dum medium, inquit, silenlium lenerent Tu qui videharis tam diu differendodormire, nitnc
omnia, et nox in suo cursu inediumiler perageret, tandem exsurgens misereberis Sion. Proptcr quod
omitipotenssernw luus, Domine, a regalibussedi- anliqui ftdelesclamabant: Exsurge, Domine, adjuvd
bus venil (Sap. xvm). Licet enim aliter et aliter hoc tws, et libera nos propter noinenluum (Psal. XLVI)V
ab aliis et aliis exponatur, congrue lamen poiesl in- Exsurge, quare obdormh, Domine, exsurge, et ne
telligi primum silentium in lcge nalurse, secundum repellas in finem(Psal. XLIII); quia venit lempusint-
in lege Scriplura:, terlium iu Iege gralise. Indidit serendi ejus. Duo populierant, Judaicus et Genlilis,
cnim condilor Deus legem naturalem mentibus ho- utriusqtie in adventu suo voluit Dominus misc-
minum ab ipso creationis exordio, geminum conli- «•<sereri, ut duos diversos pai'ietes in uno angulari
nentera maiidatum, unum aflirmalivum, quod ad lapide copularel. Et prius quidem miserlus est Jtt-
prsestandum beneficia docefur in Evangelio : Qum- dseorum; unde prsemillit":Tu exsurgens mhereberis
cunque vullis ut vobh facianl homines, et vos facite Sion, id est Judsese,cuj'us metropolis erat Sion.
illis (Mailh, vn). Alterum negalivum, quod ad vi- Postea vero miserlus genlium ; unde subjungit:
tandum injurias legitur in Tobia (cap. iv) : Qum Et -thnebunl gentes nomen iuum, Domiue. Quod
tibi odis fieri, alii ne facias. Sed lex isla silttit ab benesignatum cstin pasloribus, qui cum essenlJit-
Inilio, cum Cain interfecit Abel (Gen. iv), faciens dsei, piius de vicino venerunt ad vocem angcli
alii, quodsibi nolletfieri.Ei sicfactum est primum (LIIC.II); et in magis, qui ctiniessentgentiles, post-
silenlium usquead Moysen,per quem suscilavitles- ea de longinquo venerunt ad signum stellse(.Ma((/i.
thnonivmin Jacob, et prmceptmnposuilinlsrael (Psal. n). Utrique lamen ad eura qui esl pax noslra, qui
i.xxvii), dans per eum legis Decaloguminduabus la- fecit utraque tinum, in uno Iwmine faciens pacem,
bulis scriplum, altera continentedileclionemDei,rc- pacem his qui prope , el pacem his qui longe.
liquapi'Oximi,inquibus duabus pendetlex etprophetm (Ephes. u). El fortassis propterhos duos populos,
(Matth. xxu). Sedlex isla siluilab initio, cum popu- quibus veniens est misertus, prius dicit, Quta ve-<
lus vitttlum coiiflalilemadoravil (Exod. xxui),con- D nil tempus miserendi Judseis, et postea dicit, Quia '
tra primum legis pi'seceplum, adorans deos alie- venit tcmpus mherendi gentilibus. Vere misereberis
nos, et sic factum est secundum silentium usqtte Sion:
ad Christum, qtii misertus adveniens eonlulit le- Quoniam placuerunt- servis luis lapides ejus, et
gem gralise, scribens eam in cordibus hominura ierrw ejus mtserebuntur.
dtgilo Dei. Sed Iex isla silebit in ultimo, cuhweve- Lapis isle ipse Christus esi; unde : Laph auem
labiitir fiiius perditionis, qui exlolletur super omnc, reprobaveruntwdificanles,hic faclus est in cupul an-
qttod dicilur, aul quod colilur Deus (II Thess.n), guli (Psal. cxvn). Hic est lapis offensionh, el pelra
Et forte jam silet, quoniam superabundavitiniqui- scandali (I Petr. u), laph excisusdemontesinemani-
las, et refrixit cbaritas mullorum (Malih. xviv). bus (Dan.ii).Angelicusordo, unde : Omnislaph prej
Noneslqui faciat bonum,noncsl usqueadunum(Psal. liosus operiinenlumtuum (Ezech. xxxvm). Sancta
XIII).In primavero legeconlulitDeushominiposse,in Ecclesia, unde : Sumentes lapidem posuerunl subter
secunda contulit nosse, in tertia conlulit velle. In eum (Tltren.m). Item lapis, quilibel sanctus, unde:
prima contulit potentiain per naluram, in secunda Slernam per orbem lapidespretiosos (Isa, LIV); et;
-eontulit scientiam per scripluram, in terlia con- Dhpeisi sunt lapides sancluarii in capite omniutn
IG95 NNOCENTIlIII PAP^E OPUSCULADUBIA. -I0S8
plalearum (Tltren. i\). Gcnlilis populus, tinde : La- A eos, el curarenlur a Umguoribussuis (Act.\). Sic
pis caloie svivtus in ws vertitur (Job xxvni); rl : ergo scrvis tuts placuervnt lapides cjus, et teirw
Potens est Deus de lapidiius islis suscitaie filios ejus mherebunlur. Non soium r.ulem Slon, id est
Abrahm (I Cor. m). Indutattts Juda-us, unde : Av- Judsei raisericordiam consequentur, sed
feram a te cor lapideum, et dabo libi cor carneum El limebunl gentcsnomenluum, Domine, el omnes
(Ezech. xi). Rui'sus lapis, spirilualis virlus, unde : yregesterrm gloiiam tuam.
Fundamenta civitalh omni prelioso lapide ornaia Timebunt quidem omnes, omnino, 11011 soltim mi-
(Apoc. xxi). Et : Aiius mdiflcat annim, argentum nores, ut gentes, sed majores, ul rcges, secundum
el lapides preliosos (I Reg, xvn). Sacra scriptura, quod alibi dicitur : Adorabunt euin oinnes reges
jd est lex divina, unde : David elegii quinqueHmpi- lerrce, omnes gentes servienl ei (Psal. LXXJ).Time-
dissimos lapides de torrenle, et misil eos Sn peram bunl, non timore muiidano, de quo dicitur : I//ic
pastoralem. Litteralis inlellecttis, unde : Iira( spelvn- trepidaverunt timore, ubi non erai timor (Psal. xm);
cg, et lapis superposiluserat ei (Joan. xi). El accedens neque timore servili, de quo Irgitur : Timor iwn
revolvitlapidem ab oslio moiiumenli(Matth. xxvm). est in chariiale, sed perfecla charilas foras miltil li-
Pwierea, lapis cst diabolus, unde : Cor ejus indu- morcm (I Joan. iv) : sed timore ii-iliali, de quo di-
labhur quasi lapis, eCaslringelur, quasi mallealorh cilur ; Inilium sapiendw limor Dotnini (Eccle. i)j
tncus (Job XLI).Vir iniquus, unde : Angelus sustu- \el potius filiali, de qutr legitur : Timor Domini
tit lapidemquasi molurem, el misil in mare (Apoc. sanclus permanel in smculum swculi (Psal. xvm).
xvm). Gravedo peeeali, unde : Devenerunt tn pro- Hoc timore, qni est devotionis el revei-cnliai, time-
fundum tanquainlaph (Exod. xv). Lapides aulem buni genles, id est genlilis populus ad fidem con-
Sion, in hoe loco inlelliguntur prophelaj, in fide versus, nomen luum, Domhie, non leriibile, sed
forles et stabiles, et scrvi Christi accipiunlur apo- amabile. lllud utique, de quo legitur : Vocabisno-
Bloli, de quibus ipse dicebat: A^onest servus major men ejus Jesum, quod inlcrpreialur Salvator. Ipse
doimno suo (Joan. xm). Ergo lapides ejus, id est, enim salvum faciet poputumsuum a peecath eorum
propbelse, placuerunl servh tuh, hoc est apostolis ; (Maiib. i). Hoc est enim nomen sanctura et glorio-
quia secundum leslimonium projihetarum, apostoli sum, quod invocaium cst supernos, nec est aliud
Judscis Evangelium prsedicabant per auctoi'itales KOinensub ccelodalum hominibus,in quo illos opor-
prophetJ';r.sprsedicaiionemevangelicam,ubi fundafa teat salvas fieri (Act. iv), de quo propheta dkebat;
fueratprophetia: uam ibicceperuntapostoliprsedicare Ego aulem in Dartdnogloriabor, ct gaudebo in Deo
ubicceperanl vaticinaii pi'ophetse;quiarfeSionexibit•(; Jesu ntco (Habac. uj). Etob boc omnesreges lenm
lex, et verbumDoinini de Bierusalem (Isa. ji). Vel limebunt gloriatn luam, sive nomei) illud sanclum
lapides Sion inlelliguntur ipsi Judsei, prius quidem el gloriosum, quod invocabilur luper eos : sive
duri, sed ad prsedicalionem apostolorum postea naturam divinam, in qua cum Patre ac Spiritu san-
emolliti, juxla quod legitur, quod ipso die Pente- cto paritergloriaris, de quo duo Seraphin clantubuni
costes, auditis \erbis quse dixeral Petrus, com- cller ad alierum : Sanclus, sanclus, sanctus, Dcmi-
puncli sttnt corde, el dixeninl ad Pctrum et ad ic- nus Deus Sabaolh. Plena esl omnis teira gloria lua
liquos apostolos : Quidfaciemus, viii fralres? (Act. (Isa. vi). H.ecauteni ideirco fienf,
ii.) Qui ei'go receperunt sermonem ejus bajrtizati Quonian mdificabitDominusSion, el videbitus in
suiit, et appositse sunt jlla die anirase circiler tria majestale sua [al. in gloria sua].
millia. Vere ergo tu exsurgehs mherebeiis Sion : Sion pi'ius accipiebatur secundum litteram pro
quoniamtapides ejus, id est primilivi Judsei ad fi- Judsea, nunc autem accipilur secundum spiiitum
dcm conversi, placuerunt servis luis, id esl aposto- pro Ecclesia, Tribus enim modis accipitur : bislo-
lis, qui eos prsadicando et baptizando converterunt rice, pro Hierosolyma, unde . Be Sionexibil lex, el
ad fidem. El lerrm ejus miserebuntur; si jier lapides veibum Domhii de Jlierusalem (Isu. u); allegoiice,
jntelliguutur fortes et slabiles, per terram debenl D pro Ecelesia, unde : Benigne fac in bona voluniate
inlelligi debiles et iiifirmi, sive corpore, sive menle, tua Sion, ul mdificenlurmuri Jerusalem (Psal. L);
quorum apostoli sunt miserti, aliquorum monilis et rt tropologice, pro aniroa, unde : Dabo in Sion sa-
doctrinls, revoeando eos f,b errore ad veritaleni, el luiem, et in Jerusulem gloriam meam (Isa. XLVJJ.
itvitiis ad virtutes : ul illos qui ad pi'sedicaiioneni S:on quippe inlerprelatur speculatio, sive specula,
aposlolorum vcndebant peculia sua, et prelium anie hoc est universalis Ecclesia, sive fidelis anima,
pedps eoruni ponebant, cl crat mutiiludinis creden- qnsr nunc Deum speculalur per fidesi, et tandem
lium cor unwni el anima una, nec inter eos quis- conlemplabilur ipsura per spedem : quia videmus
quam egebat, quia dividebalnr singulis proul cvi- nanc per speculumin mnigmaie,tunc autem facie ad
que opus eral (Act. iv). Aliorum autem misereban- faciem videbimus non per speeulum, sed faciem
tur apostoli prodigiis et viriutibus, sanando eos a cognoscenies,sicut et cognili sumus (I Cor. xm).
diversis languoribus, et spirilibus immundis cu- lianc ergo SMW,id est Ecclesiam, mdificavtiDomi-
rando; ut illos de quibus legitur, quod conckrrct- nus de Judaaisel genlibus, quos coiiverlit ad fidem.
bal muliiiudo vicinarum civilalum Jerusalem, ut Et rum tedificatafucrit ex lolo, jiostquam plcnitudo
xenienie Peiro salieni umbra illiits obiunbraret geniium inlrab'lad fidem, el sic omttis Israel salnts
'
1097 COMMENT.1N VII PSALMOSPOENITENT. PSAL. V. — 1098
fiet (Rom. xiL. ipse qui prius visus est humilis et A oblivioni tradahlur, in generatione allera, hoc est
despectus, secundum illud : Yidimus 6Um non ha- ad ppus generationis alterius, videlicel populi Chri-
henlem speciem nec decorem (Isai. LIU) : lunc, sliani, cui proficient magis; quia per ea, quse spi-
advenienle j'udicin,videbitur in majestale sua, glo- ritu prophelico sunt prsedicta, Christiani amplius
riosus aique sublimis, sicut ipse testatur : CUIJI solidabuntur in fide, quam ihtelligent propheticis
venerit Filius hominis in inajestate sua, el omnes leslimoniis coromendalam. Et sic populus qui crea-
angeli ejus cum eo, tunc sedebit super sedem majc- bitur, id est populus Christianus, qui recreabitur
slalis sum, et congregabunturante omneseum tjenles per graliam rederaptionis, ut nova sit creatura, se-
(Matth. xxv), et videbit eum omnis caro (Luc. 111), cundUhi qUbd difcit Aposiolus : In Christo Jesu,
et qui eumpupugerunt (Apoc.!), ele. Sic crgo neque circumcisio aliijuid vatet, neque prmputium,
. Respexit in oraiionem pauperum [al. Aunit/tutu], sed nova crealura (Gat. vi); et: Veleia transieruni:
el non sprevit precemeorum. eccenova facta sunt omnia (II Cor. v). Ille, inquam,
Olim antiqui fideles qui erant pauperes spiiltu, popidus taudabil Dominum, corde, ore, et opeie :
clamabanl cum mullo dcsiderio, et orabant ut Cliri- diligendo, confitendo, et ohsequendo, ul ad perfe-
stus veniret, et scdi/icaret Sion, id esi Ecclesiam clam laudem conveniant, vita, lingua, et conscieutia.
congregaret, dicenles ad Patrem : Emitte agnum, In crratione siquidem homt) faclus esl ad imaginem
Dnmine, dominatorem terrce, de petra deserli, ad Dei (Gen.I), sed in recrCationeDeus factus est ad
tWoniem ftlim Sion (Isat. xvl). tn bas oratioiies pau- imagihem et simiTitudinemhOniinis. Et certe illud
perum ipse respexil, cum de ccelodeseendit, ut fdios majoris est dignitatis, hoc autem majoris dignatio-
Dei qui erant dispersi, congregaret in unum. Et hoe nis exislit. Yeltralat Propheia, quatcnus hsecdigilo
faciens noji sprevit yrecem eorum. sed misericordi- Dei scribantui' in cordibus aliorum, ut populus qui
tcr exaudi\it. cj-ca«i(ui',protinuspro tanlis heneficiis laudet Deum.
Scribanlur hmc in generationc -attera, el populus Est enim Scriplui'a superior el inferior, interior et
qui creabitur, laudabil Dominum. exterior. ScrlplUra sUpeHor,est divina prscdestina-
Kon solum quse dteta sunt, sM eliam qhse dicen- lio, quse dicilur liber vitse seu Scrjptura verilatis,
da in hoc quarto quinario, tanquam Dei magnalia unde t Deleantur de libro vivenlium, el cum juslis
sunt scribenda fideliter, et solemniter collaudanda. non scribaniur (Psal. LXVUI) ; ct : Gaudele, qma
Scribenda, ut firmiter memorise commendentur, nomina veslra scripla sunt in ccelis(Luc. x). Non
unde: Scribanlur hmc in generatione allerai Lau=> delebonomiiia' eorum de libro vilm (Apoc. IIJ). Et:
danda, ut Deo grales humililer referantur, unde i p Aiifiun(iti6otibi, quod expressum est in Scripturis
Populus qui creabitur, laudabit Dominum. Deinde veritatis (Dan. x). Scriptura inferior est macula
causam exponit, quare a populo, qui creabilur, criminalis; unde dicitur : Recedentesa tein terra
Iaudahilur Dominus : quia cum sit natura stihliinis, scribentur. Et peccalumJudw scriptum est stylo fer-
unde : P.rospcxit de excelso sancto sUo, ex gratia teo in ungue adamantino"u(Jer,xvu). S_criplurainle--
factus est humilis, unde : Dominus de cmloin ter- rior est unclio spirilualis, unde i Epistola nostra
ram aspexit. 0 quara bene in ipso conveniunt su- voseslhi sciipla non atramento, sed spiritu Lei vivi
blimitas et humili.as, ut sublimis sit humilis, et (II Cor. m); et; Cujusest imaqolimcet superscriptio?
humilis sublimis : Deus homoj et homo Deus. Amo-> (Matth. xxu.) Scriptura exterior est exaralio litie-
do Teddit causas, cur DominUs de cceloin teiTam ralis, unde : Ingressi omnes sapienles.non potuerunt
prospexit, videlicet ut audiret gemiluscompeditorum, Scripluram legere, nec interpretalionemejus indicare
ecce dignationis affectus. El sotverel filios interem- regi (Dan. v); el: Inlerpretabalur ht omnibusScri-
ptorum, ecce rniseralionis affectus. Ot annuniTetttr pluns, qum de ipso crant (Luc. xxiv)» Superiorem
in Sion nomen Dotnini, ecce praedicatio veritatis: et et ipferiorem scribit DeUs,unde : Aul dimitte eis
iaudem ejus in Jerusatem, ecce glorificatio majesta- hanc noxdm, aut dele me de libro tuo, quem scyi-
tis. Jn conveniendopopulos in unum, erce vinculum D psisti (Exod. xxxn); et : Scribes contra me amari-
pacis. Et reges, ut servianl Domino, eece obsequium tudinem (Job xui). Item ; Dedil Moysesdu,astabu-
servilulis. Sane duse sunt geueraliones, una malo- tas lesthnonii lapideas^ scriptas digilo Dei (Exod.
rUm, de qua dicilur : Generaiio prava et adultera xxxiv); et: Qui ea, qumlegis sunt, naturaliler fa-
(Malih. xn). Altera bonorum, de qua scribitur : ciunt, habent legem Dei scriptam in cqr/iibus suis
Hmcesl generatioqumrenliumDominum(Psal.xxui); (Rbm. u). Exteriorem scribit homo, unde : Quem
et: Generalio reclorum benedicetur(Psal. lu). Hwc scripsit Moyses in tege et prbphelm, invenimusJe-
ergo qusedieta sunt, videlicet deformatio per Adam sum filium Joseph a Nazareth (Joan. i). Et scripsit
facla, et reformalio facienda per Chrislum, scri- Moyses tanticum Domiuo. Inferiorem autem scri-
battlur, ut memorise commendentw, in generalione bit di2bolus, aut etiam vir iniquus, unde : Pseudc-
allera, id est in generalione bonorum, qui ea cu- prophetse scribebant el prOphetabant, quos tamen
piuut intelligere : non auteni in generalione malo* Dominus non mittebat. Est igilur scriba summus
rum, qur ea considerare contemnunt; iiem, una Spiritus sanctus, de quo legitur : Lingua mea cala-
Judseorum generatio, quseprsecessit,fit altera Chri- mus scribm vetociter scribenth (Psal. XLIV).Scriba
niatiorum quaj successit. Ergo scribantur hwc, ne mediusj de quo dicilur : Omnis scriba doctus in
PATIIOL.GCXViIr- 35
1099 INNOCENTIIIII OPUSCULADUBIA. 4T00
recjno cmlorum,simitis esthomini palrifamilias, etc. A spexil Dominusin terram, ut audirct gemitus viucn-
(Mallh. XIII).Et scriba infiraus, malus prselalus, de iatorum, id est exaudiret gemebundas jircces eorutn,
quo dicilur : Super ealhedram Moysi sederum scri- qui tenebantur in inferno, quasi iigati vel conipedili
bm et Pharismi, quwcumque dixerint vobis, facite; \inculis tenebrarum, quos Christus in triduo mortis
quw aulem faciunt, facere nolite (Mallh. xxm). Vel descendens ad inferos tiberavit. Et tunc soiutis in-
hsec, qua? scripta sunl in generatione Judseorum ferni doloribus, in sanguine teslanienti sui eduxit
per legem et prophelas, scribantur in generalio- vinctos suos de lacu, in quo no;i erat aqua, capti-
ne gentium, per translaliones et per interpretatio- vitalem nostiam sua ducens virlute capiivatam.
nes, quod faclum est tempore Plolomsei Philadcl- Et ipse de cmlo in ienam prospcxil, vi solverct a
phi rcgis jEgypli, qui bibliothecamJudseorttmtrans- pcccatis filiosinterempiorum,i\ est prinioium pa-
ferri fecit pcr Septuaginta inlerpi'elcs in linguam i'entum, qui fuerunt intereinplorcs et inlcrempli,
Grsecorum; raagis scribantur in coi'dibushominum quia causam interemptionis et mortis, id esl origi-
digito Dei. nale peceatum ad filios iransmiserunt. Nam, ut iu-
Quia prospexil de txcetso sanclo stto, Dominusde quit Aposlolus, per unvm hominem,id est Adara ct
cmloin ierram aspexit. Evam, qui fueruntduo in carne una.etiam ht omnes
Cluistus esl Sanctus sanctorum, inter sanctos B homincsmors pertransiil (Rom. v). Et ipsi quidem
«xcelsus, qui sanctus est Dei Palris, sicut ipse propter inobedientiam interempti fuerunt, morteni
dicit in Psalmo: Arondabis sanclum luum videre corporis etanimseincurrentes, sicutfuerat illis prse-
•corruplionem(Act. u). Etad ipsum dicilur in Evan- dicluni: Quacunque die comederitis , moiiemitii
"gelio: SCJOquod sanctus Dei sis (Marc. i). De hoc (Gen. u). Ergo prospexit, utsolvei'eta peccatis filios
-excetsosancto suo Dominus Pater prospexit, Li est interemptorum, id esl generis humani, quod a pri-
generi humano providit, mittendo ipsum in mtin- niis parentibus inleremptoribusquidem et interem-
dum, ut genus humanum redimeret suo sanguine ptis est carnaliter propagalum. Vel, vinculalos et
prelioso. Vel prospexit ipse Chrhtus de excelso san- compeditos appellat sanctos, qui timore Dei veiut
cle suo, id est de sublimitale suse divinse nalurse, quibusdam vinculis et compedibus sunt ligali, de
•qusenon solum est sancla, sed sanctitas, quia nihil quibus Sapiens testatur : Audi fili mi, el exripe sen-
•est in ea quod non sit sanctum. Unde subdit expo- tenliam meam, et ne abjicias consilium ineum, el
nens: Dominus de cmlo, id est de divina natura infer pedem tuum in compedesillius, el in torqutm
prospexit in terram, id est adliumanam miseriara, ejus collumtuum, et erunt libi compedesin protectio-
ut miseros liomines liberaret. Sic enim aliquando item foriiludhth, et torques illius in stolam g'orim
ccelum et terra in divinis accipiuntur Scripturis, (Eccli. vi). Dominus autrm de ccelo prospexil in
sicut inferius ostendelur. Cur autem Cnristus de ierram, tit talium compeditorumgemilus exaudirel,
cceloin lerram prospexit, determinat subdens : quigemebanlet poslulabanl ut Christus ad redcm-
Ul audiret gemiluscompeditorum,el soiveret filios plionem humani generis adveniret el solveret nos a
interemplornm. nexibus criminum, et redderet filiosinteremptorum,
Suntvincula corporis, unde: Sancli ludibria et id est imilatores eorum, qui pro verilate sunt nior-
'oerbera experli, insuper et vincula et carceres lificali et interemjiti, ut multi prophclse in Vrtrii
(Hebr. n). Pauperfatis, unde: Si fiterinl in calenis, Testamento, et martyres omnes in Novo, quorum
el vinciantur funibus pauperlaiis, indicabis opera suntfilii, qui fidemsectanlureorum. Dominusetiam
•eonimeis (Job xxxvi). Pacis, unde: Solliciti ser- de cwio prospexit in ierram, quando de divina misc-
Vareunitatem spiritus in vinculo pach (Ephes. IV). ricordia respexitad humanam miseriam, ul audirei
Charitalis, unde : Chariiatem habete, quod est vin- cum effectu gemilus compediiorum, id est eorum
culum perfeclionis (Colos. 111)."Sapientise, undc: qui sunt peccatis mortalibus in-elili, qui suam mi-
Vincuiuilhus alligalura sanilatis (Eccli. vi). Legis, seriam cognoscentes, cum gemitu clamahant ad
tinde: Dirumpamus vittcula eorum, et projiciamus U Dominuro, ut per suara gialiam liberarenlur. Et
a nobis jugum ipsorum(Psal. \\i\). Doctrinse,unde: solvereifilioscompedilorum,id esl imilalores eoi uiu,
Dirupisli vincuia mea, el dixisti, iionserviam (Psal. qui fraude diaboli suntperempli, a paternis illos
cxv). Timoris, unde: Exciiasd vincala usque ad erroribus liberando. Hoc enim Dominus quotiJie
cervices. Prseterea sttnt \incula peccalorttm, unde operatur, cum etlltos, qui propria pecrata coramit-
dicilur: Dirupisti vincula mea, iibi sacrificabo ho- lunl, et cos, qui ^diena jjeccata seclaniur, per pce-
sliam laudis (Psal, cv). Tenebrarum, unde: jPeisua- nitentiam revocal ad salulem. Ad quid aulem audi-
sum habenl iniqui, dominari posse nalioni sanctw ret et gcmerel, subjungit:
vinculis' tenebrarum (Sap. xvu). Torinentorum, Ut annunlient m Sion nomeiiDomini, el laudent
unde: angelos qui suum non servaverunt priucipa- ejus in Jerusaletu,
tum, sed dere-iquerunt suum domicilium, in judi- Noraen Dei multipliciter accipitur in Scripluris.
ciuro Dei magni sub caligiue vinculis reservavit. Nam aliud esl inessentiale, quod communiier desi-
Ad hocautem spiriiualiter venit Christus in mun- gnatessenliara, utHeloi, Adonai, Deus Dominus,et
dum, ut roortuos liberaret ab inferis, et vivos sol- hujiisinodi. Aliud personale, quod specialiter ap-
veret a peccatis. Et hoc est quod ait: De ccelopro- pellat personam, ut Pater, Filius, el Spiritus san-
— -" "
1101 COMMENT. 1N Vll PSALMOS POENITENT. PSAL. V. HG2
clus, Christus, Jesus, etsimilia. Nomen auteraj A salem superior et inferior, intenor et exlerior. Su-
quandoque designat polenliam, iinde: Opera qua3 perior est in patria, inferior est in via, inlerior est
ego facioin neinine Patiis mei , ipsa tesiinwniumi in anima, exterior est in Palseslina. De superiori
perhibent de me (Joan. v). Quandoque notitiam,, legltur: Jerusalem quw mdificalur ul civilas, cujus
unde : Paler, manifestavi nomen tuum homhiibus,, parlicipalio ejus in idipsum (Psal. cxxi); ad infe-
quos dedisti tniliide mundo (Joan. xvn). TJuandoquc > rioreni dicitur: Siirge, illuminare Serusalem, quia
iuvocalionem, unde : Baplizale omnes gentes in no- venit lumen tuum, el gloria Domini super te orla
minePalris et Filiiet Spirilus sancli(Mallh. xxvm). est (Isai. LX); de interiori legilur: Dabo in Sion
Quandoque honorem , unde: In nomine tuo levubo i salutem, et in Jerusuletn gloriam ineam {Isai. XLVI).
manus ineas (Psal. LXII).Quandoque famam, unde:: Ad exteriorem dicitur: Jerusalem, Jerusalem, qum
Per vos nomen Domini blasphematur in genlibits• occidis prophetas, et lapidas eos, qvi ad le missi
(Rom. n). Interdum immutabililatem, unde: Sidi- sunt (Matlh.xxu).
xerint filii Israei, quod est nomen ejus, quid dicain In conveniendopopulos in imum el recjes ul ser-
cis? Dixit Dominus: Ego sum qui sum (Exod. ui). vianl Domino.
Inlerdum cullum, unde: DeusAbraham,Deus Isaac, Non soliim prsedicla fecit nl annunlietur J'J>Sion
"
el Deus Jacob, misit tne ad vos, hoc nomen mifii ebl nomen Domini et laus ejus in Jerusalem, verume-
in (euriiuin (Exod. vi). Interdum secrctum, unde: tiam in conveniendopopulos in unum, Judaicum et
Nomenmeumadonag, non indicavi eh (ibid.). Inter- gentilem in unum cultum, et unam lidem , ut sit
duni juslidain, unde: IIoc est nomen, quod vocabunt unum ovile et unus pastor (Joan. x) : quia unus est
eum, Dominus justus nosler (Jer. xxiu). Est et no- Deus, una fides, unum baplhma (Epltes. JV). Et in
men Domini tetragammalon, I, e, v, e, quod -dici- conveiuendo eliara regna mundi„ ut scrviant Do-
iur, ineffabile trinitatis et unilatis myslerium signi- mino, ilh videlicet, de quo dicilur : DomhtumDeum
fieans excellenter, sicut alibi designavit. Notnina tuum adorabis, et illi soli servies (Mallh. iv), id est
quoqueFilii sunldiversa. Dicitur enim Jesus, unde: ei soli servitutem adoralionis iinpendes, quse grsece
Vocabisnoinenejus Jesum, quod inlerpretalur salva- latria nuncupatur. Hic est enim qui habet in vesti-
lor. Ipse eniiii salvum faciel populumsuum apecca- mento et in femore suo scriplum : Rex regum, ct
tis eorum. Dicilur Cbristus , unde : Genuil Joseph Dominus dominantiuni (Apoc. xix), cui servire ic-
virum Murim, de qua natus est Jesus, qui vocalur gnare cst.
Chrisius quodexponitur uncius (Matlh. xi): quoniara Responditti in via virlulh sum : Paucilatem die-
unxil eum Deus oleo Iwtitiw prw consoriibus suis Q rum meorum enumera [al. enuntiu] mihi. El ne re-
(Psal. XLIV),unde; Oleum effusum nomen iuum vocesme in dhnidio dierum meorum,in generatione et
(Canl. vi). Dicitur Emmanuel, quod interpretalur, generalionem anni lui.
nobhcumDeus. Dicitur oriens, unde: Eccevir Oriens Commendat hic in Ecclesia siiigularis persecutio-
nomenejus (Zach. vi): quoniam visilavit nos Oriens nis propositum, unde : Respondit ei in via virtulh
cx allo (Luc. i). Isaias aulein mulla ejus nomina sum; supernsepatrise desiderium, unde: Paucitalem
simulenttmerat, dicens: Vocabitur iwmen ejus, ad- dierum meorum enunlia mihi; iinalis perseverantia»
mirabilis, consiliarius , Deus, forlis, Palcr fuluri initium, unde : ATcrevoces me in dimidio dierum
swculi, princeps pacis (Isai. ix). Ipseestnomen Do- tneorum: selei'nsebealitudinis prsemiuni, unde : In
mini, de quo dicil Propheta: Ecce nomen Domini smculum swcuh anni lui (Psal. ci). Prsedictis enim
venit de longinquo(Isai. xxx), cui datum eslnomen, beneficiis Ecclesia provocata, et in amorem selerni-
quod est super omne notnen, utin nomine Jesu omne talis accensa, respondit DominoinJiliis perfectis ct
genu fleclaiur (Philip. u). Merito ergo Psalmogra- virluosis, nonauleniininfirmisetimperfectis, (Nam
phus exclamabal: Domine, Domnus nosler, qitam carnem habet et ossa, de quibus prsedixeral: Ad-
admirabile ebt nomenluum in universa lcrra ! (Psal. hwserunl ossa mea carni mem) postulans et iniplo-
VIII.) Hlos ergo P<pminusexaudivit et solvit, ut per Drans ingenti desiderio sestuando, ut indicet ei,
eos animnlielur in Sion , id est Ecclesia, quod sit utrum sit post paucos dies ad ccelestis bealiludinis
tiomen [at. quodlibet nomen] ej'us glorificandutn, patriam perventura. Cupiebat dissolvi el esse cum
benediceudum, et collaudandum , et ut per illos Christo (Pldlip. i). Hsec enim esl differentia inler
ctiam annunlietur laus ejus de magnilicis operibus perfectos et imperfectos : quod perfecti mortem
in desiderio, et vitam in palienlia; imper-
pro salute hoininum geslis in Jerusalera, id est in habent
Ecclesia sanctorum, qui propterealaudabunlDeum. fecti vero mortem habent in patientia, et viTamin
Quid est autem quod cum Sion jungit nomen, et desiderio. Ei ergo, id est Domino respondil Jerusa-
cum Jerusalcm jtingit Iaudem, nisi quia virtutem lem, hoc est Ecclesia, non lam voce quam corde;
divini nominis speculatores inlelligunt, el laudis ncctamvei'bo, quam desiderio. Respondit, inquam;
prseconiuiii pacem videntes attollunt. Sion quippe in via virluiis suw, id est in illis, qui jam sunt viam
dicitur speculalio, et Jerusalem vhio pacis. Qualuor suse virlulis et perfectionis aggressi, non atitem in
autem modis Jerusalem accipitur, secundum qua- eis, qui adhue per viam infirmitatis et imperfectio-
luor tbeologicos intellectus, historicum , allegoriE nis incedunt. Hoc sane respondit : Enuiuia mihi
cum, tropologicum, et aiiagogicuru. Est enim Jeru- paucilatem dieru-n meorum, id est indica mihi,
1105 INNOCENTIIIII OPUSCULADUBIA. 1104
ulrum ego paucis diebus debeara in hoc percgrina- A liura jn proximo terminari. Et ideo ne revocesme
tionis exsilio pernianei'e, quoniam ad regnam tuum in dimidio dierum meorum,ut lantum supersit mihi
desidero pervenire. Unde jugiter oro, ut adveniui de\ita, quantum de illa prseccssil; nam illud est
regiium tnum (Mailh. vi). Nequis aufem putaret, recle mediuni, quod distat sequaliter ab extremis.
quod propler pavcilatem dicrnm , quam optal ante Vel quia pancitalem diemm desidero, ut citius ad
finem stcculi, esset Ecclesia finienda, subjungit et annos scternilalis perveniam ne revoces me, id est
ail: Ne revocesme in dimidio dierum meorum, id non sinas rae revoctfri in dimidiumdierum meorum,
rst anle sseculi finem (nam mcdium cst, quod in- id est ad vilani illam, quam in carnalibus desideriis
fer duo consistit extrema), cumpromiseris fidelibus consueverunt adoleseenles vel j'uvenes exei*cere,
iitis, quod cuni eis eris cunctisdiebus vsque ad con- qtisead coelestempalriam impediret ascensum; nam
summationem smculi (Matlh. xxvm). Non rnim adolescenlia et j'uventus medisesunt selales inter
paucilatem dierum desidero, ut anle finem sseculi Infauliam et senectutem ae senitim. Vel quia dies
rsse desinam, sod ut finis sseeuli appropinquet. 5111 sunt nostri, quibus bene vivimus, et vilam seter-
Unde nec cerluni, sed propinquum sseculi diera nam meremur; illi vero non noslri, sed polius
inihi poslulo revelari, ne vcniam conlra illam sen- alieni, quibus opera diaboli exercemus. Quamvis
tentiam evangclicam : De die illa el hora nemono- optet Ecclesia dierum teniporalium paucitalem, non
vit, nec angelus, nec Filius, nhi solusPater (Malth. vult tamen tu dinddio spiritualium j-evocari, ne ipsi
xxiv); nain dies Dominisicul fur ila in nocleveniet. minuantur. El hoc est quod ait: A^erevoces me in
Et licet desiderem dies hujus sseculi breviari, cupio dimidio dierum meorum, id est ne diminuas niihi
tamcn csse leeum in annis selernitatis : quoniam in spirituales dies, qui vere ac proprie mei sunt, ne
swculum smculi anni lui (Psal. ci); qui nunquam diminui,o merilo diminuatur ct prsemium, sed anni
deTiciunf, quia nec principium habenl nrc fmem. \itse perpeluse, qui revera sunttui, quia post re-
llsee est seternilas lua, quse cum sit una et eadem, surrectionem vilse solunimodo sancti vhenlT pro-
pcr amios pluraliter designatur, sicut el alibi plu- pter quod dicit Aposlolus, quia tu eris omniain om-
Taliter designalur per dies, dicenle propheta de nibus (I Cor. xv), illi sunt mibi in swculum swculi,
Christo : Egrcssus ejus ab inilio a diebus mlernila- ul semper lecum in seterna felicitate consistam. Vel
tis (Mich. v); quia eum omnibus annis et cunclis inlelligatur Dominus icspondere, ac si diceret ma-
diebus permanct immutabilis, nihil habens prseleri- nifeslius : Tu petis, ne revocemle in dimidiodicrum
lum vel fulurum. Polest el aliler hoc intelligi, ut tuorum, et ego tibi respondeo,quod erunt t» smcnlum
quia pi'sedixerat sedificandamesse Sion, et Dorai- Q seeculianni tui.Ne.ra,Domine, anni lui sunt in ssecu-
num iii majestate videnduni, Ecclesia per Sion de- lum sseculi, cum sis seternus, omnem naturam prse-
signata, majestatem Domini videre desiderans re- cedens, quoniam
spendit ei desiderio et affectti in via virluth sum, Iniliotu, Domine, terram 'undasli, et opera ma-
videlicet Domini, non Sion, ut possessivuro prono- nuum tuarum sunt cxli
men non ad Sion, sed ad Dominum referatur. Re- Ecce eii'ca creationis opera in Deocommendatur
spondil ergo non in via virlulis suse, id est non ex aucloritas ; quia in initioiu, Domine, teiram fun
merito sui operis, ne!de sua virtute praasumal; sed dasli. Subliraitas, quia operamanuum luarum sunt
in via virtuth sum, id est fide Christi, non jam pas- cmli, Slabilitas, quia ipsi peribunl, lu autem perma-
sibilis el mortalis, sed immorlalis, el impassibilis, nebis. Poleslas, quia sicul opeiimenlum muiabis
lioc est, in fide resurrectionis ipsius, per quam vir- eos, el mulabnnlur. jEternilas, quia tu idem ipse es,
tus ejus excellenter apparet. Hsec est enim via, et anni lui 11011 deftcienl. Liberalitas et benignitas,
per quam pervenitur ad vitam. Et in hac via virlu- quia ftlii servorum tuorum inltabilabunl ibi, et semen
tis respondit Ecclesia, quoniam ad gloriam resur- eorum in smcutum smculi dirigeiur. Nec mireris, sl
reclionis anhelat. Quid autem respondit?Hoe scili- propheta loquendo de opcribus Dei, modo dirigit
cet: Exiguitalem dierummeorumenunlia milii, non D serraonem ad unam personam, et modo ad alteram,
diem mortis, quem expedit ignorare. Propter quod quoiiiam indivisa sunt opera Trinitatis. Tiia vero
Dominus ait : Nescitis diem neqiie horam (Mallh. simul ereata fuerunt, angelus, mundus et lempus.
xxv), ut hie sempervivere libeat lanquam mori Et in creatione mundi simul creata fuerunt, coelum
semper oporteat. Si quis enim diem mortis prsesci- et lerra*, primum et infimum intcr quatuor ele-
ret, .multum sibi de cai*nisillecebris et mundivolu- menla , et cum ipsis pariter dttomedia, videlicet
ptatibus indulgeret, de finali poenileiuia prsesu- aer et aqua confusa insimul et commista, quoniam
mcndo. Nec est contrarium, quod alibi dicitur : aqua vaporabilis erat et aer spissus, sed postea di-
Nolum fac milti,Domine, finein meum, el numerum screta sunt et divisa. Quia vero Moyses dixerat,
tlierum meorum quis est, ut sciam quid desil mild quod in principio creavit Deusewlumet lerram, etc.
('Psat. xxxvm). Quia si sanefueiil exposilum, ad (Gen. 1), ne quis ordinem verborum attendens. pu-
hunc non pertinet intellectum. Sed exiguitatem, larct, quod prius coelumet postea leiTam cieasset,
inquit, dieruin meorumindica mihi, ut sciam non occurrit David in hoe loco, prius nomiiians terram
quando scd quam cilo dierum meorum numcrus quam coelum, ut oslendatur quod coelumet terra
iinietur, cum desiderem mese peregrinatiouis exsi- simul fuerunt creala, sed quod poluit<sim>ul lieri,
1103' COMMENT.IN Vii PSALMOSPOENITENT.— PSAL. V. 1106
non potuit simul dici. Multiplex autem iniliuin sive A el possessionemtuam terminos lerrm (Psal. u). Fl-
jirincipium legitur in Scripluris. Dicitur aulem delis homo, unde : Terra, ne operias sanguinem jtt-
principium Deus Pater, unde : in principioerat Ver- stum (Job xvi). Viraclivus, unde : Adtiocaui!cwlum
bum (Joan. i). Deus Filius, unde: Ego principium, desuper et terrain, ul discernat populumsuum (Dsat.
quiel loquorvobh. Deus Spirilus sanclus, quia tres xLix).Mensauditoiis,unde : Tcrra super se venientem
sttnt unuin principitim, unde : Tecum principiumin bibens imbrem, generat herbam optimam (Heb. vi).
die virlulh lum (Psal. cix). Princip.uin lempoiis, Opus bonum, unde : Det libi Deusde rore cmli, et de
unde : AnlcQuamquidquam facercl, a principioor- pinguedinelerrw abundantiam frumenti, vini el olei
dinata sum^ 'Prov. vm). Principiura dignitatis, (Gen. xxvu). Sacra Scriptura, unde : Qui operalur
itnde : Ipse esl principium viarum Dei (Job XL). lerram suam, salurabilur panibus (Prov. xu). Caro
Principium virtulis, unde ; Inilium sapientim timor Cluisti, unde : Terra data esl in manu iinpii. Ccele-
Domini (Psal. cx), etpiincipium vitiorum , unde : slis patria, unde •.Credoviderebona Dominiin lerra
Iniiium omnis petcali superbia (Eccli. x). Dicitur viventium(Psal. xxvi). Virgo Maria, unde : Terra
• etiam principium cujuslibel rei exordium, unde : noslra dabit fruclum suum (Psal. LXXXIV). Ssecularis
Principium loquendiDominoin Osee (Osee.i). Cum conversatio, unde : Adltwsit in lerra venler noster.
enira dicitur ; In inilio lu, Domine,terram fundasii, " Carnalis voluptas, unde : AToninvenielur in lerra
polest intilligi vel de principio temporum, quia suaviter viventium (Job xxviu). Terrcnus intelle-
terra simul fuit cum lempore creala; vel de pnn- clus, unde : Argentum igneexaniinalum, probatum -
cipio rerum, id est de Filio, qui est omnium rerum lerrw, purgatum septuplum (Psal. xi). Peccatum,
inilium, per quem et in quo Deus Pater terram unde : Terram comedescunclis diebus vitwtum (Gen.
fuiidavit. Nam utrumque de ipso^legitur: Omnia III). Mens reprobi, unde : Terra proferens spinas et
per ipsum facla sunl (Joan. i), et : Omnia in sapi- tribulos, reprobaest,etmaledictoproxima(Heb. vi).
enlia fechti, Domitie^E*ec/i.xxvm). In uno desi- Infernus, unde : Antequam vadamad lerram tene-
gnalur aucloritas, cum dicitur Patrr omnia fecisse brosam et operlammorlis caligine (Job x). Quamvis
per Filium, quoniam boc ipsum Filius accepit a autem leiTam bonam Deus Pater creavit in initio,
Palre. In allero vero consubslantialilas denotatur, id est in Tilio, lerram tamen, secundum quod qua-
cum dicitur, omnia fecisse Pater in Filio, quia Fi- tuor primts modis accipitur, in initio temporis, cuni
litis consubslantialis est Patri, propter quod alibi tempore ipse creavit. El opera manuum luarum sunt
dicit: Ego in Patre, et Pater in me est (Joan. x). cwli.
Adnotandaratamen distinctionemtrium personarum Est coslum divinuro, unde : Descendi de emlo
in una substanlia, dicit Aposlolus; quod ab ipso, el C (Joa». vi), id est, de arcano majestatis divinse, fa
per ipsum, et in ipso sunl omnia (Rom.xi). Ergo in ctus visibilis : el: Nemo ascenditin cmlum,nhi qui
iniiio tu, Domine,lerram fundasli, hoc est in infinio de cmlodescendit(Joan. III). Empyreum, unde; In
collocasti; nam inter sedificii partes est infimum principio ereavil Deus cmlumet terram (Gen, i). Si-
[al. in omni sedificio plano inlimum] funda- dereum, unde : Fiant luminaria magna in firma-
inenluui, et in sphajricotorpore illud est infimum, menlo cmli (Iiid.). Et aereum, unde: Aves ccelico-
quod est medium. Lieet autem coelorum et terra- mederuntillud (Luc. vm). Item coelum angeli sunt,
ruin distiuctio nimis prolixa paleat in Scripluris, unde : Gelu de cwlo quis genuit ? (Job. xxxvin.)
quia tamen ad intelligentiam hujus Ioci estmaxime Sancli prsedicatores, unde : Cwli enarranl gloriam
necessaria, oportet illam hic exprimi sub compen- Dei (Psal. xvm). Fidelis anima, unde : Cmlummi-
dio comprehensam. Terra ergo est machina mun- hi sedes est (Isa. LXVI).Sacra Scriptura, unde :
dialis, unde : In principio creavil Deus cmlum et Cmlumut liber plicabitur (Apoc.vi). Spiritualis vita,
tetram (Gen. i), 'id est naluram angelicam el mun- unde : Noslra conversalioin cmlis est (Pltil. m).
danam. Quartum elementum, unde : VocavitDeus Pi'seterea diaboli et angeli ejus, qui secundum Apo-
aridam lcrram (Ibid.). Quselibetregio, unde: Primo U stolum sunt spirilualia nequiliwincmlestibus(Epltes.
lemporc alleviata esl terra Zabidon et terra Nepllta- vi), unde : Ignis de cwlocecidit, et laclas ovesel pue-
lim (Isa. ix). Hsec est habitabilis zona , unde dici- ros consumpsit (Job J). Hic est, qui elatus in super-
tur : Rex noster, Deus ante smculaoperatusesl salu- biam de seipso dicebat :Ascendamin coelum, el po-
lem in tnedio lerrw (Psal. LXXIII).Humana nalura, nam scdem meam ad Aquilonem, similis ero Altis-
unde : Voseslis sal terrm (Matlh. v). Caro noslra, simo : et ipsum imitantur superbi, qui
(Isai. xiv)
unde : Terram ungula fodit (Job xxxix). Sublimalis
ponunt in ccelum os suum, cum eorum lingua trans-
acr, unde : Projeclus esl draco magnus, serpens an- eat
in super terram. Oranes hos ccelos, prseter ulti-
tiquus terram (Apoc. x-u), id est hunc aerem ca-
suiil raali, fecit primum coelum,quod non
liginosum. Sancta Ecclesia, unde : Benedixhti, Do- mos, qui
tnine,lerramluam (Psal. LXXXIV). Perfida Synagoga, esl factura sed factor, et ideo ei dicitur: Opera ma-
unde : Vidiangelumforlem descendentemde cwlo, nuum tuarum, id est luse poleslatis, sunt cmli, quso
el dextrum pedemposuil super mare,'sinhtrum au- cum sit una, per manus tamcn pluraliter designa-
lcm superterram (Apoc,x). Genlilis populus, unde: tur, propter diversos effectus, quia creat, disrjonit,
1'ostula a me, el dabo liln genies hmreditatemtuam, conlinel, et gubernat, sicul et alibi dicilur : Manus
HG7 INNOCENTflIII OPUSCULADUBIA. 1108
tnm, Domine, fecerunl mc, el plasmaverunl me (Job.. A viilnus populi sui, el percussnram ptagw ejus sana-
1
x), cte. verii (Isa.wx). Salubreeonsiliurn dedit Apostolus:
Ipsi peiibunt,tu aulem permcinebh[aL permanesj,, ATo/iplns sapere, quam oportetsapere, sed sapere ao
et omnesul [al. sicut] t>es(t*nien(u»i veterasccnl. Ett sobrietcttem(Rom. xu); et alius : Altiora tene qum
sicul opericrium mutubis cos, ct mulubuntnr. sieris, et majoia te ne fnerh scmtatus (Eccli, JII)
Super hoe Seripturse divinsenon solum varia, sed1 quia defecerunt scmtanles scrulinio (Psal. LXIII)
et contraria videntur testimonia pertullsse. Ecce2 Qitid enim sseculi prsecessilinitium, et quid ssecttl
enim Psalmista teslaiur, quod cwli peribunl, et om- linem sequatur, \elata sunt nobis: mediavero stint
nes ut vestimenium veterascent. Iluie consonat Pe- maiijfesla, quod in duobits Seraphin est egregie de-
trus apostolus, dicens : Advenietdies Domini sicui1 signalam, qui dnabus alis velabant Domini faciem,
fur, inquo cwli magnohnpelu transibunl (II Pelr.ni). et duabus velabant pedesipsius, et duabus volabanl
Idemquede ccolo cl tena teslalur^, quod cwli, quii (Isa. vi). fSane vero potesl intelligi, quod cum dici-
nuncsunt, el terra, eodem verbo repositi swnl, ignii tur: Ipsi peribunt, verbum non aetum, sed apittit-
servati in diem judieii (Ibid,). Verltas quoque diciti dinem notat: quia quod de nihilo factum est, natu.-
in Evarigelio : Cmlumet terra transibunl, verba au- raliter redire posset in nihilum : sed quadam exgratia
tem mea iwn iransibunl (Luc. xxi). Conirarium veroi R perpetuoconservabuntur,cum etde angelisscriplum
\ideiur idem Psalmista dixisse, qui cuni prseniisis- sit, quoniam qui ei serviunt non sunt stabiles (Job
set in psaimo : Laudate eum cmli cmlorum,et aquce iv), quod utique referendum est ad naturam. Vel
qumsuper cmlossunt laudent noinenDomini (Ibid.), inlelligatur dc juslis, qui elsicosli dicantur, quoniam
conseqneiiter adjungil: Statuil eain mlernum et in eorum conversatio esl in cmlh (Philip. m), omnes
smculum smculi (Ibid.). Et Salomon : Terra, inquit, tamen secundum corpus peribunt: quod est aninne
»« wlernum stal (Eccles. i). -Idemque de coelo dicit; vestimentum. Et propterea recle diciiur, quod om-
et terra. Novimus, Domine, quod fabricasti tihi do- nes ut vestimentum veterascent, id esl quanlum ad
mum perpetuam, ccelum et terram et mare; qua.u- coipus delicient, quia quod veterascit et senescit,
vis in Apocalypsi dicatur, quod marejam non erit prope interitum esf.
(Apoc.xxi) Et sicut opertorinm mutabis eos, et mutabuniur.
Ne vri-0»sacrsQSeriptura?sibi eonlradicere videan- Operlorium frequenter el mullipliciter mulalur in
lur, dicalur quod revera cmlum ei terra transibunt mundo: quoniam homo natus de mnliere, brevi vi-
(Matlh. xxiv), quantuni' ad qualilatem et formam, vens tcmpore,nunquam in eodemslatu permanet (Job
sed permanebmU, quantum ad substanlram et na- xiv). Quis autem universas mulalioiies morlalis ho-
turam. Et de coslis quidem aei'eis planum est, quod C minis valeat explicare ? Unde suflrciat hic exjxmere
ipsi et lerra per ignem absque dttbio purgabuntur, dtias. Tu ergo eos, id est justos, qui ccelivoeantur»
et in meHoremformam transibunt, sicul Petrus ait, in mortis dissolutione mulabis; et ipsi tandem in
quod cwli ardenies solvenlut; elementavero ignis ar- resiHreclionis gloria mulabunlur. Sed et ccelimate-
dore tabescent (II Petr. m), quod hlc apei'le nota- rialis recte operlorio comparantur, quia csetera ope-
tur, cumdicilur : Si*cu(operlorium muiabis eos, et riuntinfra posita; unde eosli dicli sunt a coelando.
mutabuntur. De sttperioribus aulem cceliscum side- Cwli ergo peribunt.
libus et aliis Himiuaribus non cst certum omnino, Tu autem iclemipse es, el anni iui non deficient.
iilrum et ipsi shit aliquatenus immulandi, cum ad Quia invariabilis es omnino et immulabUis, niliil
eos foelor et foeditasex pravis hominum opeiibns habens in le, nisi te, nec in te aliud esl habens ab
non perveneril: quanquam in illis augeli peccaver.int habito, nec aliud habitum ab haliente, quamvis ha-
apostatici, qui sunt dc ccelo projecti. Nam iu ange- bentisnullus sithabilus, nec alicuj'ushabilus ipsum
tis suis reperit pravitalem (Job iv). Et quidem Joan- sit habens, cum ens idem sil in le omnino, quod
nes aposlolus in Apocalypsi testalur dixisse illura esse; nanr esse non est aliud, quani quodes, sed
qui sedebat in throno: Ecce nova facio oinnia, se- n idem omnino. Et anni lui non deficient.Hoc supe-
que vidrsse cmlumnovumet terram novam.Primum rius exposilum esl, sed repetit illud, ut addat:
cnim cwlum abiit et prhna terra (Apoc. xxi). Et Filii servorum luorum inltabitabunl [al. habita-
Isaias : Ecceego creocmlumnovumei novam terram, bvnl] ibi, el semen eorum in swculum dirigelur.
etnon erunl in memoriapriora (Isa. LXV).IIJ Apoca- Largus est Dominus et benignus,.gloriam suant
lypsi vero Joannis legitur, quod civilas non eget sole, comrounicansservis suis. Ibi ergo, id est in annis
ttequeluna, ut luceanlin ea, nam claritas Dei illumi- tuis habitabunt, id est pcrpetuo permanebunt filii
nat eam,el lucerna ejits esl Agpus (ApoC.xxi). Item servorumtuorum, id est imitalores aposlolorum, qtii.
Isaias r Non erii tibi amplius sot ad lucendum per supi-adicti sunt servi lui: nec lantum ipse vel eo-
diem, nec splendor lunmilluminabil le, sed eril libi rum iilii, sed eorum semen, id est omnes qui eorum
Doininusin lucem sempuernam, el Deus tuus in glo- fidem el opera imilantur, dirigenlur in sa-culuni
riamluam(Isa.i,x). Idem autemalibidicit, quod eril sseculi, boc esl in selernitatis gloriam perducentur.
1'tx lunm, sicui lux solis et lux soliserit septemplicilei; Lseta conclusio",qua; felicitalis seternsegaudia rcpro-
stcut luxseptemdietum, in die quaalligaveritDominus miltit.
4109 COMMENT.IN VII PSALMOSPOENITENT.-^ PSAL. VL H18

ln psahnum sexlum paenitentialem Elucidatio. Titulus autem hujus psalmi talis est:
Canticum giaduutn. — Tituli ejusdem explicalio.

Psatmus isle inler cantica gi'aduum est undect- A et hoc numero remanserunl apostoli subtraclo pro-
tnus, et inter poenitentialespsalmos cst sextus. Per dilore Juda, sed ad duodenarium redierunt, 'substi-
scnarium aulem nolatur perfeclio, quia senarius luto Malthia. His ergo dalur intr.lligl, quod quan-
numerus est perfectus, eo quod reddilur ex stiis tsecunqueperfeclionis exislataliquis, non tamenest
parlihus aggregalis. Unde sexto die perfecit Deus sine nmni peccato. Nam si dixerhnus, quod pecca-
coelumetterram, et omnem ornalum eorum (Ge»^ lum non habemus,nos ipsos seducintus,et veritasin
u). Et eum in pleniludine lemporis sexla vcnisset nobis non esl (/' Joan. i), quoniani tn multis offen-
atate, sexla die sub hora sexta genus redemit hu- dimus omnes (Jac. iti), Salomone testanle: Quis
manum; idcmque sex ullima verba dixit in cruce. polesl dicere : Munduinesl cor meum,et purus sum
Per undenarium vero transgressio designatur, quia apeccato? (Prov, xx.) Quia nullus in hac vita mor-
undenarius denarium legis excedit, et ad duodena- tali adeo esl perfectus, cui poenitentia pro peccato
riumapostoLcumnon peningit.Unde undecim quo- necessaria non exislat, quod bene significal in boe
que vela 'capillacia sivc saga cilicina erant in ta- Jocoundenarius senario coDulatus.
bcrnaculo Doaiini, fil undecim sunt psalmi Asaph,

Bsalmi centesimi vigesiminoni inordine Psaimorum, in ordine vero pomitentialium psalmo-*-


rum sexti explicatio

De profundh clamavi ad te, Domine, Domine, B scribitur: ProfuMum est cor hominisel inscrutabile
exaudi vocemmeam. (Jer. xvu). Itemqueprofundura damnahilis culpj»,
Psalmus isle oclo continet versus, monenset do- unde : Impius cumvenerilin profundumpcccalorum
cens nos ila debere percuirere seplem huj'us sseculi conteinnit(Prov. xvm). Profundum ssecularismise-
dies, ut ad diem resurreclionis octavum rcereamur riae,unde: Infixus sumin Ihno profundi(Psal. LXVHI)»-
fclicilerpervenire,in quo Deusab omni corruplione Et profundum infernalis gehennse, unde: Pele tibi
tircumcidet elcctos, et lunc ex loto redimet Israel signum a DomhwDeo tuo in profunduminferni (Isa.
« omnibus iniquilalibus ejus. Ostendit autem poe- vu). De omnibus his profundis aliqui clamant, et
nitens in lioe psalmo, unde clamaverit, quoniara exaudiri merculur, ullimo duntaxal excepto, de quo
De profundh, non uno tanlum, sed mullis. Ad quem? clamans nullalenus exauditur, quoniam in infei'no_
quoniam ad le, Dominequi solus prsevalesliberare. nulia esl redemptio. Unde cum dives ille, qui sepul-
Quid? hoc videlicel: Exaudi oralionemmeam. Quo tus fuerat in inferno, clamassel: Paler Abraham,
affectu?Certe humili et devoto, unde : Fiant aures tniserere mei (Luc. xvi), etc, de pilmo profundo
lum intendenlesin orationetnservi lui. Quanta ne- Apostolus admirando clamahat: 0 altitudo divitia-.
eessilale?Magnaquidemetmulla; quoniamsi hdqui- rum sapienliw el scientiw Dei, quam inscrulabilia
lales observaverisDomine,Dominequis svsiiuebit ? G sunl judicia ejus, ct invesligabilesviw ejus! Quis
Qua iiducia? Plena pariter et secura; quoniamapud cognovilsensum Domini, aut quis consitiariusejus
te propiliatio est, el propter legem luain sustinui le, fuil ? (Rom. xi.) Ipse quoque raplus est usque ad
Doinine.Quomodo? sperando et suslinendo, unde: lerlium coelum, ubi audivit arcana vei;ba,qum non
Sus(i»j(i(anima mea in verbo ejus, speravit aidma licet hominiloqui (II Cor. xu). De secundoprofun*
mea in Domino. Quandiu? A cuslodia matulina do clamabat orando David: Revelaoculos meos, et
usque ad noclem, speret Israel in Domino, in jjro- considerabomirabilia de lege (ua;el Dominusreve-
speris videlicetet adversis. Qua de causa? quia Deus lavit auriculam cjus, quia super senes iiitcllexit.
et volenset valens liberare tu es; nam apud Domi- (Psal. cxvm). De teilio profundo DanieLorando
nummhericordia esl, et copiosaapud eum redemplio^ clamabal ad Domiiiutn, suis socih indicando regni
Quo denique fine? Utique grato ct salutari; quia negolium, ut quwrerent misericordiam a facie Dei
ipseredimelIsrael ex omnibusiniquitatibusejus. Ei'- cwli, super sacramenloregis, ne ipsi perirent cum
go: Deprofundisciamaviad le, Domine,Domineexau- cwleris sapienlibusBabylonh (Dan, u). Et quidem.
di orationem tneam. Est profunduin divinsesapien- meruit exaudiri, qula ttinc ei nocle per visionem
tise, de quo dicilur : Domine,nimis profundw sunt n mysterium revelatum est. De quarlo profundo pu-
cogitaiioneslum (Psal. xci). Profundum saci'seScri- blicanus ingemiscendoclamabat: Deuspropitius esto
pturse, de quo iegitur : Revetalprofunda de. tenebris mild peccalori, et ipse in doinumsuam justificatus.
(Jobxu). Et profundumluimanseconscientisedcquo descendit(Luc. xviu), Dc quinto profttndo Petrus,
*
IIII INNOCENTHIII OPUSCULADUBIA. 1H2
naulragaudo clamabat: Domine, salvum me fac, et: A Et hascest duplex, videlicet, aui-is inlelligentise,
continno exlendens Jesus manuin apprehendit eumi de qua dicitur : Qui habel aures audiendi, audiat
dicens: Modhmfidei, quare dubitasli ? (Matlh. xty.)I quid spirituS dical Ecclesiis (Apoc. u). Et auiis
Cseterum sub his profundis quidam jacent ila sub- obedientlse,de qua legitur : Populus qnein non co-
mersi, ut omnino non claroent, de quibus diekui : guovi, servivit mihi, in audilu auris obedivit mila
Devenei'unt in profundum tanquam Iapis (Matth. (Psal. xvu). Auiis quoque dsemonisduplex est, una
xvm). Talis erat is, qui dicebal: Ji/a_joresl iniqui- quamobturat ad bomim, tinde : Furoriile secun-
ths mea, quam ut veniam merear (Gen. iv). Nimisi tfuni similitudinem serpentis, sicut aspidis surdee,
wiim sunt in profundo submcrsi, qui cura peccalisi et oblurantis aures suas (Psal. LVIJ),et alia quam
sint obruli, et iniquilatibus presst, nec ipsi cla- inclinat ad malum, ttnde : Soniius terroris semper
inaiit, hec alios voluntatj.lire clamantes, quin etiam in auribus ejus, et cmn pax fueril, ille semper insi-
claniare monentes irriJenl. Sciens autem hic pos- dias suspicaiur (Job xv). Csclerum auris Dei, licet
nitens, quod Dominus ex Basau 'eonverfit (PsaL sil una, quia laraen mullos habet egeclus, pceni-
LXVII) el mittit crystullum,suam shut buccetlas(PsaI. tens liic- p-iualiler dicit : Fiant aures inm, id est
CXLVII),clamat ad eum, qui Jonain in ventrc ceti auditus miseiicordioe tuse, imus ad rrmitlenduro
clamantem audivit (Matth. xu). Clamat uliquc non " culpam, et alius ad dimillendum pocnam, fiant,
tafn voce,qiiain corde, fortiter et instanler, ejus ex- inquani, viicndentesin oralionem servi tui, hoc est
eniiilo, qui sna forti damore et instanli illuminari intendal nuserieoidia tua mihi, ut et culpam d.i-
proraeruit, quem cum luiboe increjiaient undiijtte, mitlas et pcenaro, quia sei-uus tuus sum, et filius
ut laceret, ipse magis ac magis clamabat: Jesu fdt ancillw tum (Psal. cxv). Servus eondilione, redem-
David, misereremei, suoque clamore fecit slarc Je- plione, el professione. Ul autem sim servtts luus
sum, et sic clamans oblinuil quod volebal (Luc. veiteratione, devotione, dilectione, fibera.me a ser,-e
xvni) ; quia de profundis clamabat, \d esl do iiitunis \i,tute peccali, de qtia lcgilur : CUJJJ, sei;uj essetis
visceribus et oecullis medullis, de quibus clamor pcccali. liberi fuislisjustijiw (Rom. vi): nam a quo,
egrediens usque ad rodum, ad Dei aures ascendit. quis vincilur, ct ejus servus etticilur. De talihus
Clamal autem hic po&nitensnon de uno lantum sci'iplum esl ; Serve nequam, omne debilum dimi&\
profundo, seil de mutlts profuudis, videlicetde pro- tibi, quia rogasti me, nonne oporly.ilet te misereri
fundo pervei'silatis, et de profmido adversila.ti&, conservilui, sicul el ego iniserlus SUMtui ? (Malilt.
sive de profundo culpse, el de profundo miserise, in xvm): unde : Servopessimolaius sanguinare (Eccli,,
quibus feescnlii jacerc submefsum, cum non dical: r XLII). C\ba.ria et yirga, c( onus asino, panis et
Clamo',tatiquam incipiat nunc damare, sed dicil'; dhciplina, el opus scrvo (Eccli. x,xxui). Fac me
Clamavi, tanquam a longo tempore j"amclamave- servum juslitise, ut sim ex illis, de quibus legi-
rit: quonjam oportet semperorare, el non deficere lur : Servus tneus es lu, in le gloriabor (Isa\.
(Ibid.). Cldmavi,inquam, ad texDomine, qui cum XLix).Et : in scrvis suis consolabitur Deus (Psal.
sis omnipolens, potens es libcrare. Fiducialiter er- cxxxiv). Servije Domino in thnore el exsultate ei
go clamavi, hoc scilicet; Domine, exaudi orationem cum tremore (Psat. u). Spero autem, quod velis
meam, quia licct ego indignus simi exaudiri, pra- et digneris hoc facere quia cu,m sis Dgmi.iiusom-
pter nimias offensas,et innumeras negligentiasmcas, nium, faetus es pro me servus, siculde le Paulus
tu tamen dignus exaudire, propter tuam j>ielatem apostolus ait: Cum hi form.a Dei essel, non rapinam
iminensam et misericordiam ialinitam. Quapro- arbitralus est, esse se wqualem Deo, sed exinanivil
pter. $e, formam sei't't accipiens, in simililudinein homi-
Fiant aures ium hfjendeiitesin oxaiktnemserui tui num fa,clus, et habilu inventus ut homo(Philip. 11),
[al. t» ttocemdeprecationismem]. Et Deus Pater per Isaiam : Ecce setjvus meus, su-
Est auris numinis, auris hominis et auris dsemo- scipiam eum (Isai. XLII). Est ergo servilus bona,
nis. Quselibetautem multipliciter aecipilur in Scri- D id est, bumilitatis, de qua Dominus ait; Qui majox
ptiiiis; nam auris numiuis ipsa est, quam Deus esl inter vos, eril omniuvi scrvus (Marc. x), et ser-
apefit ad clementiam, et haec est auris misericor- vitus mala, id est, iniquitatis, de qua Veritas dicit:
dise, de qua dicilur : Inclhiu, Domine, aurem Cuum, Qui facit peccatum,servns esl peccati (J,o.an.viu).
et exaudi me (Psal, LXXXV) : iinde : AudivitDomhms, E,t servitus indifferens, id cst necessilatis, de qua,
el miserlusesl mei (Psal. xxjx). Et auris quam ape- dicit Aposlolus : Servusvocatus es,non sijjibi cuirn,
rit ad vindictanj, et haetfesl auris justitise, de qUa scd si poles liber fieri, tnagis tttere (I Coi\ vn).
legilur : Auris coeli dij'udirat omnia (Matlh. xvi), Iiemque alihi: Servi subd.itieslole ht omni ihnozc
unde : Audivit Dominus et sprev'%1, el ad nihilum dominis, iwn lanlum bonh et modeslh, sed el d%sca-
redegit nlmis Israel(P-d. LXXVII). Amis honiiiiis lis (I Petr. u). Ergo fianl tturesttcw intendml$shi
alia corporalis, tie qua d ;ilur : A'ecoculus vidit, nec oraiioitemservi lui%
auris aud,ivil,necin cor Iwminisascendil,qwmprmpa- Si iniquitates observaveris,Dejnhie, Domine quis
ravitDeus diligenlibusse(ICor.u),elc. Alia spii'itua- suslinebit?
Iis,jdeijuadicitur : Aurhaudiens bealificahaimc, el Duplex est obscrvatio, una quideni ad consitle-
oculus videns tcsiimonivm reddebalmihi (Job xxi\). randuni, ct c\plorandum : alis verb ad obedienduui
lili COMMENT.IN VII PSALMOSPOENITENT.— PSAL. VI. 1114
et obsequendum; de illa legitur : Observasti omnes A De prima : Lex Dominiimmaculata, irreprehensibi-
sendlasmeas, el vestigictpedum meoru-nconsiderasti th, eonverlcns animas (Psal. xvm). Nam lex per
(Job XIII), etc, et : Pharismi obscrvabanl Domi- Moywi dala esl, gratiaM verilas per Jesum Chri-
num (Lue. TI) ut caperent eum in sermone (Malth. itum facla est (Joan. i). De secunda : Propter hoc
xxu). De ista dicilur ; Dcum lime, el mandala ejus legem staluit dclinquentibusin via (Psal xxiv). Et :
observa, hocesl oinnis Iwmo (Eccle. xu); el: Si vis lsruel in lege justilim non pervenil(Rom. ix). De
jiitrare ad vitam, observa mandata (Prov. vn), Si tertia : Lex clemenlim in ore ejus (Prov. xxx). De
ergo lii, Domine, observaveris, id esl ad poenam quaita : CUJ»gentesea, qumlegis sunt, naturaliter
releinam servaveris iniquiiates cujuslibet, Domine faciunt, ipsi sibi sunl lex (Rom.u). De quinta : Lex
quis substinebit te judicem? Non ait ; Ego non su- subintravit, ut abundaret delictum (Rom. v). De
slinebo, sed quis suslinebil ? Quasi diceret: Penc srxta : Sentio aliam iegem in membris meis, repu-
nullus : quia piope omnis conscienlia suis cogita^ gnanlem legi menlh mece,el caplivanlem mein lege
tionibus accusatur, unde : Sijuslus vix salvabilur, peccati (Rom. vu). Ergo propler legem clemenlise-
impius ei peccalor ttbi parebnnt ? (Petr. iv.) Ouanlo luse, tuara semper propitiaiionem exspectans sum,
miuus ego potero sustinere, qui surn replelus ini • ™AHoquipro multitudiiie, magniludine ac turpilu-
quitalibus? Quoniam iniqtdlales mem supergressw diueiniquitalum mearum penitus despcrassem. Sed
sunl caput meum el sicut onus grave gravatw sunl ijullus omnino desperet; qiiia apud le propitiatio,
sttper me (Psal. xxxvu). De his ergo prafundh cla- id est propiliator existit, qui qttidem dislincUis est
mavi, postulans exaudiri, ut itiiquitates meas lu, a te in pei'sona, sed idem tecum est iu cssentia,
Doiuiiie, non obsetves. Et quidem exaudiri con- consubslantialis et coomnipolens,cosequaiiset cose-r
iido. lernus, cum Soiritu Paraclelo qui ab ulroque pro-
Quia apud te propitiatio est, el propterlegemtkiam cedit. Etitleo
suslinui le, Domiite, Sus(j»uj( anima mea in verboejus, speravit anima
Idem est propUialor et propitialio, medicus mea in Domino,
ct medicina, sacerdos et sacrificiura videlicet, uui- Quem propitialionem prsedixerat, modo verbum
genilus Dei Fjlius Jesus Christus, Vei'bum in appellal: quia ut propitiatio nobis fieret, "Fej^um
ptincipio apud Deum (Joan. i); de quo Joait- cajo factum est et habiiavit hi nobh (Joan. i). Unug,
nes apostolus ail : Advocalum habemus apud hic erat ex illis, qui cum nimio desiderio Redem-
DeumPalrem Jesum Chrhtum, el ipse estj prop\liq- ptoris exspeclabant adventuin,-dicentes : Veni,Do-
lio pro peccaih nostris (I Joan, n). Ergo apud le, r mine (Apec. xxu), al noli tardare, relaxa facinora
Pater omnipotens , est propitialio nostra, vivens plebis tuseIsrael. DomineDeus virlutum , converle
semperaadnterpellandumprc nobis, (Hebr. vu). Nee nos, el ostende faciem tuam, et salvi erimus (Psal*
duliito quin oblineat quod iinplorat, quoniam, ttt LXXJX).Ulinam dirumperes cwlos et descenderes
inquitApostolus,[jj)'osua J-eve!-CH(iaexaudIlur(//cij'. (Isa. LXIV).Epcila potentiam tttam, et veni, ut sal-
v), quemadmodumipse dicit ad Patrem : Ego mlem vosnos facias (Psut. LXIX).Oslendenobh, Domine,
sciebam quia semper tne audis (Joan. u), Nam idem mhericordiam tuam, el salutare tuum da nobis,
poslqiat et exaudil, postulat qttidem, ut hamo, et (Psal. ixxxiv). Memenlonostri, Domine, in bene-.
exaudit, ul Deus; quia Verbumerat apud Deum, el placilo populi tui, et visitaitos in salutari tuo (Psal..
Deuseral Verbum(Joan. 1). Potest ergo sic notari cv). EmitteAgnum, Domine,Dominaloremtow, de.
T/rinitaspersonarum, ut fideliter et reote dicalur petra deserti ad montemfitim Sion (Iscti. xvi). Hu
epudle Pater propiliatio est Filitis. Et propler le- jus ille desideiio sestuabat, qui dicebal in Canticis •<
gero tuam, vidclicet Spiritum sanctum, qui est lex Osculelur tneosculooris sui, quia meliorasmt ubera,
salularis, scripta, non in tabutis lapideh, sed *JI t$a vino, fragranlia unguenlis opiimis (Canl. i).
cordibus homiiium (II Cor. iu);qtiia charilas Dei Hinc ille Simeon senex, j*ustuset liraoralus, ex^.
diffusa esl in cordibus noslrh per Spirilum sanftym, D speclans redemptionem Israel, cum responsuro ac->.
qui daluscsl nobis'(Rom.\). Propler hanc, inquam, cepisseta Spiritu sancto, non visurumse niortem^
legem, quse esl charitas tua, benignitas tua, unctio nisi videret Cliristum Domini, in spiritu venlt ii\
tua, docens de omnibus, sustinni, lioc est exspe- iemplum,et recipiens eum in ulnas suas, benedixit
plavi te, Domine,ut pcr eumdem, Spiritum tuum et dixil: Nunc ckimillh iervum inum, Domine, se-
mihi peccata dimillas, et sic, qui paulo ante dice- cundvin verbum tuum in pace, elc. (Luc. u). Hino
bam, quod si observaresiniquitaies, sustinere nou ipse dicebat apostolis : Mulli propltelm el reges vo-
et non videntnt, elc.
possem, jam dicam, quod propter iegem i%amsusti- luerunl vidcre, quw videlis,
nui ie, Oomjjie.Bicsane Spirilusesl lex gratise,quoc (Luc. x). Sustinuit anima meaiii verbumtuum, illud
dixisti : Nvlo mor-.
qujnquagesinio die in sono et igne apostolis est videlicet, quod per prophetam
dala de coelo (Act. u), sicut olim lex lilterse quin-. tem pcccaloris, sed ut convertalnr et vivat (Ezeck.
qtiagesimodie fuil data Judseis in fulgure ac toni- xxxin), ct quod Verbum tuum inqult in Evangelio;
ti uo de monte Sina (Exod. xix). Multiplexauleni lex N011veni vocare justos, sed peccatores(Matlh. lx).
legilur in Scripturis. Lex gralise, iex juslitise, lex Et : Venit Filius hominis quwrere et salvare quod
clemcntia?,lex nalurse, lex Scriplurjc et lex culpse. perieral (Mallh. xvui). Et ideo speravit anima mea
1113 INNOCENTIIIII OPUSCULADUBIA. 1116
in Domino,in ipso vcrbo, de quo scripium csl prr A sugg-siionis initium, per quod dae.nones ingrrdi
projilirtain, qtiod Dominusest noinenei(Psal. LWII). moliunlur in inentem. Ille igitut' non confundilur,
Speravit, inqttain, non in se, non in hoinine, non qui contradicendoet reclarrando suis loquitur ini-
iiimuiido, sed lanlura tn Domino,qui solttssahare micis in porta, ut slatim in ipso p.-avassttggestionis
polest, nec derelinquit speranles in se. Quare initio dsemonesahjiciat et propellat, ct ne fiant ini-
Acustodiamalulina usquead noclemsperet Israel mici ej"usin capile,parvulos allidatad petrani (Psal.
in Domino. cvxxiv). Non esl itaqueconlemiicnda vigiliavel cus-
Esl niane lemporis, mane sseculi,inane horainis, lodia matutina, dicentePsalmisla: In matulinoinler-
mane diei, mane salutis, mane peccatoris, mane ficiebamomnespeccaloresterrm (Psal c). Nam cl in
gloiise, mane prosperitaiis et mane culpse. Mane vigiliamaluiinarespexit DOJH'»US super caslraJEgyp-
temporis cst creationis inilium, de quo dicifur ad tiorum, et submersit illa in niare Rubrum (Exod.
Luciferum : Quomodocecidhti, Lucifer, qtii inane xiv). Quare a custodia r-tatutina nsque ad noclem
oriebarh? (Isah xiv.) Mane sseculi, prima seias, de speret Israel in Domino,el meiito potest sperare
qua legilur : Exiil primo mane conducereoperarics Quia apud Dominummhericordia, el copiosaapttd
in vincamsuam (Matlh. xx). Mane hominis, pueri- cum redemplio.
lia, de qua Verilas ail : Vigilale, quia nesciih J3 Eundemdicit miscricordiamquem propiiiationenv
qitaudo Dominitsveniel,seroan media nocte, an gnlli prsedixerat, id cst Chrislum, juxta quod alibi dici-
cantu, an mane (Marc. xm). Mane diei, diluculur?., tur : Misit Deus misericordiain suam et verilalem
de quo legilur : Valde mane una Sabbatorum suam. lpse quoque Redemplor alibi appellatur re-
(Marc. x\i). Mane salutis. incarnatio Redemptoris, demplio, unde Paulus : Faclus esl nobis sapientia
de qua dlcilur : Vesperescietis, quia veniet Domi- el redempiio(Cor. J) ; cl Psalmista : Redemptionem
ttus, cl tnane videbilis gloriam ejus (Exod. xvi). misil Dondnus poptdosuo (Psal c\). Ipsmn ergo di-
Mancpeccaloris, infusio graiise, dc qua projihela : cil miseiicordiam, ul ostendal, unde maximenti-
In tribulalionesua ntane consurgenl ai me (Osee seiicoi's propiliator exisfat, quia vi.lclicet apvd
vi). Mane glorise, resui-reciio, de qua dicit Psalnu- eutn esl copiosaredcmplio, id est aspcrsio sangtiinis
sla : Mane astabo tibi et videbo,quoniam non Dcus cjusdem, quinque paitibus abundanler cffttsi, ad
volens iniqvitalem (u es (Psal. i). Mane prospeiila- plenam redemplionem sufficiens universis. Qtto-
lis, airisio temporalis, de qua dicitur : Vw terrm, niam cum ipse sit verus Deus, et ob boc OUJJISS gen-
cujus principes mane coinedunt (Ec:le. x). Manc tes reputenlur quasi nihilum coi'ameo (Isai. LXX\),
culpse,prava suggcsliode qua dicitur : Quasi maxe unus pro universis suffecit, imo supei'abunda\it
expansus super monles (Joel u). Ergo a cuslodia C omiiino. Et ideo non dicit, quod ne'cessaria, sed
matulina usquc ad nociem, id cst ab infusione gia- qnod copiosa sit apud ipsum redcmplio. Redemptt-
li-fiusque ad finemvil-e, de qtta legitur : Venit nox, enim sumus non corruptibilibus auro el argento, scd
quando iiemo poiesl operari (Joan. IX). Vel ab hora prelioso sanguine agni immaculali (I Pet. i); j'uxta
jncarnalionis usqtie ad tempus jttdicii, de quo dici- quod alibi dicilur : Redemistinos, Dumine,in san-
tur : Medid nocie clamor facius eit (Matlh. xx\). guine tuo (Apoc. v); nam rcdcmplio pioprie dici-
Si\e a stalu prosperitatis usque ad adversilalis ar- ttir libcratio quse fit dalo pretio. Horao namque se-
ticulum; de quo Iegilur : Per diem sol non uret le, ipsura \endere poluit iu servilutem diaboli, seJ
nequeluna per noclem((Psal. c\x). Sperel hract, id rcdimere non potuit seipsum a servitttle diaboli;
est vir iidclis, ttt Domino.Polesl etiam sic inlcl* unde ad redemplionem ipsius necessaria fuit intse-
ligi : A cnslodianialutina usquead iwctem,.id esl a ricordia Domini copiosa. Sane homo peccando ser-
justo usque ad pcccatoreni, omnes oniniuo sperent vum subtraxit ct abstulit Deo, quem tradidit et
in Doinino.Ex quo cnim infundilur hcmini gralia, subjccit diabolo.Pax igitur inter cos rationabibler
perscvcrare debet in bono, ut merito speret de Deo fieri non polerat, nisi damnum quod intulerat,
usque ad liiiem vilse ; qttoniam qui perseveraveriin restauraret. Homo vero nihil liabcbat, quod Dco
ttsquein finem.hicsalcus eril (Mulilt.x, xxiv). Unde digne i-ecompensaretpro damno; quia, si quid de
in lege capttl el cauda hostijr debebanl offerti (Lev. irrationabili redderetur creatura, pro rationabili
\u). A leinpore iiicatnationis Clu'isli data estceila substantia minus esset. Sed hominera non potucral
spes popttloChristiano, ut de resiirrcrlionis glorifi- digne rcstituere, quia juslum cl innoceniem abslu-
cationc cotifidaljprjeserlimcx quoDominus a morle lerat et neminem nisi peccalorem inveniebat. Vi-
resunexit. Sed a mane usqtie ad nociem, id esl in dens itaque Deus hominem sua virlule non posse
prospetis ct ajversis homo fidelis sperare debel iu jiigum damnationis evadere, prsevenileum per so-
Domitio,ul jn illocoiifidens,ncc prosperiselevelur, lam roisericoj-diam,ul deinde liberarel eliain per
nec drjicialur adversis. Estque scmper ab ipso mane justiliam. Ul ergo Deus placari posset ah homiiie,
cuslodia siue vigil a necrssaria, ne per serpcntis drdil Dcus homini gralis, quod homo ex debilo
aslutiam pia inlentio corninipatur. Propier quod reddeiet Deo. Dedit igilur hominem homini, quem
alibi dicitur : ATouconfundeiur,cum lcjueiur inimi- restitueret homo pro homine , qui, ut rccompen-
ch tuis in porla (Psal. cxxvi).Ininiici naraque sjnl salio digna fieret, jvrioii non solum cssct sequalis.
dtemoncs, qui liomini adversantur ; porla rsl pr.ivs t-cd etiani maior. E( quidcm opoilebal cum rsse
1117 COMMENT.IN VII PSALMOSPOENITENT. — PSAL. VII. 1H8
majorem, utunuspro universis sufliciens habere- A Servus qitidem rcgcm offenderat, pi'opier qttol
lur. Quocirca Verbum caro factum est (Joan. i), ut traditus erat tyranuo, qui eum in carcerem deli-
darelur hominibus Deus homo, sicut jirsedixerat nens graviter aflligebat; cumque per se liberavi non
Isaias : Puer natus esl nobis, el filius datus est no posset, pius adfuit mediator, qui, solvens poenam
bis (Isa. ix), ut in carne mundissima, quse pror- pro culpa, satisfecit regi jjroservo; et sic cessante
sus esset immunis a culpa, sustinendo posnam in- causa, cessavil effecttis. Unde liberatus est servus
debitam, pretium redemplionis bumanse Deo Patri a debilo culpse, a jugo lyranni et ab ergastulo car-
persolveret, faclus obediens nsque ud morlem, mor- ceris. Servushomo, rex Deus, mediator Christus,
tem autem crucis (Phil. u). Suscrpit igilur in se offensa inobrdienlia, tyrannus diaholus et carce-r
poenam pro omnibus, ut daret per se gloriam uni- infernus. Chrisins autem pro culpa hominis poenani
versis, Isaia tcstante,qui ait : Vulneraius eslpro- morlis Deo Palri persolvit, etsic dalo pretio re-
pler htiquilates noslras , allritus est propler scelera dewptus est homo a peccato, diabolo et inferno
noslra, etc. (Isai LIU). ATelpotius apud Dominum Ilicest ergo qui redemil Israelex omnibus iniqui-
Filium miseiicordia est, qui nosfras dignatus est latibus ejus. Israel intrrpretatur vir videns Deum,
miserias experiri, juxla quod dicit Apostolus : A^OJJ unde hic non cai'nalis, scd spirilualis Isiael debet
habemus ponlificemqui non possit compali infirmi- Bintclligi, quia spiriius est qui vivificat, .caro non
latibus twslris, tentaium,per omnia pro similiiu- prodest quidquam (Joan. vi). Illos itaque Christus-.
dine absque peccalo (Heb. iv). In eo enim, in quo sua passione redemil abomni culpa, ettandem re-
passus est ipse et tentatus, polens est et eis qui diroeiillosab omni poena, cum absterget Deusomnem.
lentantur auxiliari. Reete itaque subditur : lacrymam ab oculis sanctorum, eljam non erit am-
Et ipse redimet Israel ex omnibus iniquilatibus plius nec luctus, elc. (Apoc. xxi). Grala conclusio»
ejus. quia de tristi principio lselus finis orocedit.

In psalmum seplimum painitentialem Elucidatio. Titulus autem hujus psalmi' talis est:
Psalmus David, quando persequebatur eum lilius suus Absalonis. — Tituli ejusdem
explicatio.

Historia, quam titulus tangit, ex secundo libro C probus filius persequilur palrem et proles iniqua
Regum (Sap. xvu) estnola ; de qua tamen Psalmus parentem , sicut e "conlrario bonus affectus relicit
non agit, sed de significalione tautura ipsius : quia, spiritum et pia cogitatio mentem. Habel aulem bic
sicut Absalon persequehalur David palremsuum, psalmus [quatuordecinius] tredecim versus, desi-
sic illicilus motus perturhat et persrquilur ani- gnans quod ab hac persecutione oportet animunr.li-
mum , de quo nascitur et procedit. Propter quod berari per ohservationem dccalogi et fidem indi-
pcenitens ait : Persecvtus est hiimicus animam viduse Trinitatis. Vel per septem Spiritus sanct"
meam, humiliavil in terra vitam meam. I a ergo re- dona et sex opera pietalis.

Psalmi ccnlesimi quadragesimi secundi in ordine psalmorum, in ordinepanitcntialium


nsalmorum ultimi expiicatio.

Domine, exaudi oralionem meam, auiibus percipe D iionem ineam, aui ibus percipe obsecrationem meam
obsecralionem meam /u veritale lita; exaudi i»e in verilate lua; exaudi me in lua juslitia. Exaudi
i» tua justilia. orationem meum, quam prosterno eoram le, non in
Psalmus istein quatuor parlibus dividitur,qua- jiislificationihus weis, sed in miserationibus luis;
rttm prima formam el causam poslulalionis expo- auribus percipe obsccrationemmeam , quam cffundo
nit. Sed formam poslulalionis in orationem el ob- coram te, non in meis auribus, sed in lua volun-
secrationem distingttit, quas in vcriiate ac j*nsliiia tale et verifate confidens; nec de merilis meis, sed
poslulat exaudiri, unde : Domine, exaudi oralio- de lua j'ustitia sperans. Et ideo in verilale tua,
ncmmeam, auiibus percipe obsecraiionemmeam, etc. exaudi me in tua jusiiiia. Rcpelil idero jdiversis
Car.sam vero postulalionis dislinguens oslendit, verbis cum dicit: Exaudi orationcm meam , ct ad-
qttod non decet Dominura in judiciiim intrare cum dil : Percipe obsecrationcmmeam, per repetilionem
seivo,ncc expedit servo in judicium inlrare cum hujus exprimens desiderium el diclum confiriiians.
Domino; unde : ATo»inircs in jvclicium cum servo Potest aiitcm inter oralionem et obsecrationeni
iuo, etc. Ait ilaqtte poenilens : Domine, exaudi ora- distincui, ut oratio sit qua? cura supjilicationepuo-
1119 INNOCENTIIIII OPUSCULA DUBIA. 1120
ponilur, ul : Exaudi qumsumus Domine supplicnm A £ Est judicium auctoritalis, quo judicat tota Trini-
pteccs (50). Obseeralio vero quse ctira adjuralione tils, juxla quod legilur : Judica, Domine, nocentes
proferiur, ut : Per crucem et passionem iuam li- me (Psal. xxxi\). lpse judicabil paupercshujvspopuli
bcra nos, Doininc(51). Auribus ergo, id est auditu (Psal, LXXI).EIego in spiritu meo judico. Etjudi-
Imnignitalis el pietatis, quse cum sil una, diversos cium raanifestalionis, unde:Pfl(ei'ijoijjitrftca£quem-
hahet cffectus, quia et pcenain dimitlitel culpam, quam, sed omne judicium dedil Fitio (Job v) :
percipe obsecraiionem meam, non in mea verilate, quia solus Filius in judicio apparebit, et secunduin
scd tua : sirailiter i» lua jusiitia, non in mea. Est approprialionem magis ad sapienliam, quam ad
eniin verilas esscnlise, unde : Deusverax est, omnis polenliam vel benignitatem videlur judicium perti-
homo mendax (Rom. ui); el: Ipse est verus Deuset nere. Judicium discrelionis, unde : Ego in judicium
vita mtema (Joan. v). Doclrinse,unde: Scimus quia veni in hunc mundum (Joan. ix ); et: Judica mc,
verax es cl viam Deiin verilale doces (Matth. xxu). Deus, et dhcerne causam meam(Psal. XLII).Discus-
ScripluraJ, undc : Expressumesl in Scriptwa veri- sionis, unde : Si mquilas judicii quwritur, nemopro
latis (Dan. x). Censurse, unde : Judicabit orbem me audel dicere teslinwnium(Job ix). Et ideo Psal-
tcrrm in juslilia ct poputosin verilatesua (Psal, xcv). misla clamabat: Are t'»(i-esin judicium cum servo
Promissi, unde : Lex per Moysen data esl, graiia B * tuo : quia itonjuslificabilur hi conspeclu luo omnis
el veritas per Jesum Chrislutii facla est (Joan. i). vivens. Coirectionis, unde : Tempus est, ut judi-
Maiidati,unde : Omniamandala tua veritas (Psal. cium incipial a domo Dei (I Petr. lv), Cum judica-
cxviu). Testiraonii, unde : Ad hoc veniin mundum, mur a Domino, corriphnur (I Cor. u ). Excaecatio-
lU teslimcnium perhibeam verilati (Joan. xviu). Sa- nis, unde : Qui non credil, jam judicalus est (Joan.
cranienli, uude : Caro meuvereesl cibus, et sanguis iu). Salvationis, unde : Non damnabit eum, cumju-
incus vere est poius (Joan. vi). Cordis, unde : In dicabhur illi (Psal. xxxvi). Damuationis, unde :
spiritu el verilale oportet adorare (Joan. iv). Oiis, Fornicalores el adullerosjudicabit Deus (Hebr. xu).
unde : Loquiminiverilatemunusquhquecumproximo Comparationis, unde : Regina Austri surget in judi-
suo (Eplies. JV).Operis, unde : Iuveni de filiis luis cio cum generalioneista, et condemnubileam, quia
ambulanles in veritate (II Joan.). His omnibus mo- venil a finibus terrm audire sapienliam Sulomonh
dis Chrislus est verax, unde ipse anlononiastice (Luc. li). Prsesumptionis, unde : Tu quh es, qv.iju-
dicitur Yeritas. Ego sum, tnquit, via, verilas et dicas alienum servum? ( Rom. xiv .) Suspicionis ,
vila, etc. (Joan. xiv). Ergo exaudi me in verilate uiide : Mihi aulem pro minimo est, ul a vobisjudi-
lua, ut verax appareas, qut'a pramisisli : Qua- („ cer, ab hwnauo die, etc. (I Cor. iv). Non ergo diseu-
cttnque hora peccalor conversus fueril et inge- tias in judicio merita mea, quia si secundum exi-
ihuerit, omnium iniquitatuni ejus non i'ecordabor genliam meritorum mcoruin me volueris judieare,
(Ezech. xxxm). Et: Exaudi me in lua jusiilia, ut absque dubio justificari non potero, cum sintmerita
justus appareas, quia tu decrevisti: Aro/omorlem mca mala, non gratia digna, sed poena : non indul-
pcccatoris, sed ut converlalur cl vivut (Ibid.). Sit grnlia, sed vinriicla.Si eiiim iniquitales observavens
ilaque veritas sccundum promissum etjustitia se- Domine,Domine,quh suslinebil ?\Psal. cxxix.) Nul-
cundum decretum, ut inveniaris j'ustus et verax. lus omnhio. Ergo Jie t'n(j'esinjudicio cumservo luo,
Cei'te justilia esl, ut sicut perversis irasceris, ila Domine, mecum videlicet, qui ulique stim senus
miscrearis conversis. Vel quia secundum senten- luus; quia non decet Dominum judicium intrare
tiam evangelicam, tien'adoralores adorabunt Patrem cum servo, jirsesertim immensum cum infimo, de
j» spirilu el veritale (Joan. iv), tu, Domine Pater, quo pi'a3terjudicium potest omniiio suum beaepla-
exaudi meir. veriiate tua, id est in Filio tuo, in quo cilum adimplere. Nec cxpedit servo, ul tu, quies.
et per queni omnia operaris. In ipso ergo , quem Doniinus omnium, in judiciuni inlres cum ipso :
apud le propiliatorem et mediatO)'em habemus, ' quia in conspectuluo, id est coram te, qui conspicis
exaudi me in lua jusliiia, divina videlicel, non hu- D universa (quoniam oculis luis omnia nuda sunl ct
mana ; nam secundum humaiiam justiliam, cuni aperla ) HOJI juslificabilur omnis vivensin hac carne
yeus confitetur peccatum, coiivictus a judice con- morlali. Nullus est enim in hac vila prassenti, qui
dcmnalur : secundum divinam, absolutus a Domino non sit astrictus vinculis peccalorum, unde ; St
pon damnalur, juxta quod legitur : Dic tu iniqui- dixerimus quia peccatum non liabemus, nosmetipsos
tates luas, ul justificerh (Eccli, IV); et: Dia;j':Co«- scducimus,et verilas in nobisnon^esl(Joan. i); nani
fitebor,et luremhhli impieialem cordh mei (Psal. in multis offendimusomnes (Jac. m). Saloiuone
\xxi). Homo quippe j'udicat secundum quod per- testante; Quh polest dicere: Mundum esl cor meum,
\ersus mala commisit, Deus aulem secundum quod el purus sum a peccalo? Nec infans unius dici, sine
conversus niala dimisit. Sit ergo : In veritate iua , peccato est super terram. Ille aulem in judicium
exaudi mein tua justilia. inlrat cum Domino, qui j'uslitiam suam staluens»
Et ne intres in judicium cum servo tuo , Domine, j'ttslilisedivinsenon est subjectus, de quo praphela ;
quia non justificabitur in conspcctu tuo omnis Quid vullis mecuinin judicio coniendere? omnes de-
rivens. religuislis me , dicit Dominus (Jcr, n). Ego crgo
(50)Pflic. eccL (51) Litan, sancL
1121 COMMENT.IN VII PSALMOSPOENITENT.— PSAL. VII. 1122
uolo lccura conlendcre in judicio, quia mcam justi- A nis vivens. Ergo exaudi orationcm titeam, ut libeivs
liam non conslituo, sed injustitiam n eain damno, nie a persequenlibusme (Psal. cxi.i).
scieiis,quod inconspectu tuo non juslificabilur omnh Quia perseculus est inhuicus animam meam, hit-
vivens,Meticulosum e.sl igitur omni vivenli eoram tnilimit in terravilam mcam.
tecausam agere criminalem, qttia cum sis potcn- Qiianluni ad lilteiam , \ideltir innuere se di-
tissimus, manustuas nemo potest effugerc, cum sis micasse citm hoste, sed ab eo fuisse con-
sapientissimus, oculos luos nihil potest latere : cum versum in fiigam. Quia pcrsecutus est, inquil,
sis justissimus, animum luum nemo polest corrum- inimicus animain mcttm : pioslralum in terra,
pere, coram quo accusatrix est conscientia, rea quia humiliavil in lerra vilam meam : conclusuni
mens, advotatiix ralio, jeslis memoria : et tu ju- in carcere, quia collocavit me in obscuro, non
dex, qui es justus, potens, et sapiens, imo jusli- utique amplo et elaro, sed tencbroso el arcto, sicut
lia, polentia, et sapienlia , reddens unicuique se- -tumulus ntorluorum ; unde subjtiiigit.: Sicut mor-
cunduni opera sua. Sed dicel aliquis : Ncnne in tuos swculi. Et ideo prse anguslia carceris «»a;ia-
hac vila morlali sunt aliqui jusli, qui etsi non tus est in me spirilus meus, et prse ipsius obscu-
ojnnino a peccatis venialibus liberi, sunl lamen a ritate in me turbatum est cor meum, pi'sesertimex
criminalibus libei-ali. Numquid tales juslo possent " recordatione felicilalis anliquse; quia JJJCJHOJ'fui
judicio condemnari? quoniam verum esl, quod in dierum aniiquorum, quibus florerc solebam, unde :
conspeclu/Deinonjustificabilur omnis vivens.Posset Mediialus sum in omnibus operibustuis, quibus me
foi'silan responderi, quod sicut esl bona mors, ifa recolo prosperalum; ct eiiam mediiabar in factis
et mala vila. De ista dicitur : Fortis est, ut mors; manuum tuarum, quibus me desidero prosperan-
dileclio, el dura, si'cu( infernus, mmulatio. Aqum dum. Et mei'ilo, quia tantam palior in carcere ipso
muttm non possunt exslinguere charitatem ( Cant. miseriam, quod prse aridilate sitis expandi manus
VIII).Et: Morlui estis, et vila veslra absconditaest meas ad te : quoniam anima mea est ad le suspi-
cum Christo in.Deo (Colos. m). De illa legilur : rans, SJ'CU( terra sine aqua, et nisi prolinus libera -
Vidua , quw i» delichs vivil, vivens mortua esl veris, in brevi animam exhalabo, ideo veloeiter
(I Tim. v). Et filius prodigus, qui abiil in regio- exaudi me, quia jam quasi defecil spiritus meus.
tiem longhiquam, dhsipavit omnem substaniiam Ergo JICarertas faciem tuam a me, quia si averte-
suam vivendoluxuriose (Luc. xv). Qui ergo vivunt ris, similh ero descendenlibus in lacum, velut in
sibi, non Christo ; carni, non spiiilui; mundo, non profundum submersus. Undelibei'are non differas
Dco, hi profecto in conspeclu Dei justificari non r ultra dicm, sed auditam mihi fac manc mhericor-
possunt, nisi prius moilantur sibi, ut vivant Chri- diam tuam, quia non in me, sed in te speravi, Do-
slo ; moriantur carni, ul vivant spiritui; morian; mine. Et cum deduxeris me de carcere, HotamjjitVii
lur mundo, ut vivant Deo. Taliler iste poenitens fac viam, in qua ambulem, quia non ad alinm, scd
noverat se vixisse. Quocirca petebal, ut Dominus ad le levavi anhnam meam : et ne ab inimicis mei3
in judicium non inlraret cum ipso, quia in conspectu iterum compreliendar, enpe t»e de inimicis meis,
ejus non justificabitur omnis homo talis, et laliler quoniam ad le confugi, tanquam ad munimentum
vivens.Porro cum nemo j"uslificetur nisi ex dono seeurum. Quare doce me facere votunlalem tuam,
gratise, palet, quod nullus juslificalur ex mei'ilo ut in nullo illam offendam,propler quod tuam de-
vitse.Nam infusio gratise proprie justificalio appel- fensionem amittam; qtiia (u, non alius, es Deus
latur, quam Deus nulli concederet, si eum secun- proteclor meus. Spero igilur, quod spiritus tuus bo*
duni merilorum exigentiam judicaret. Vel de judi- HHSdeducetme in viam rectam, ne aberrem ab ilir
cio comparaiionis potest intelligi, ut sit sensus : nere recto, ut sic ad le cilo perveniam. Et propter
In conspectu tuo, id est in comparatione tui, JIOK nomen luum, Domine, quodin meum auxilium in-
justificabitur, hoc est, non apparebit juslus ojiinis vocavi, lu vivificabis me, quasi j'am niorluum prse
riuetjs, sive angelus, sive homo. Unde non additur D nimia miseria, quam sustineo : et hoe facics non
aliquis specialis terminus substanlivus, ut inlefli- in justitia mea, sed in mquilale lua. Sic igitur erfu»
gatur de otnni vivente, quoniam in conspectu ejus ces de tribulalione, quam patior, animam meam, et
nec astra sunt munda. Unde beatus Job ait: Vere in mhericordia lua, non ex raeritis meis disperdcs
scio, quia non juslificabitur Iwmo comparalus Deo omues tnimicosmeos, quasi vagos et profugos su-
(Job xv). Et : Si innocentcmme oslendero,pravtim per terram. El perdes omnes qui tribulant animam
me comprobabil (Job i\). Nam omnis mundilia meam, hac profecto de causa, quoniam servus tuus
crealurae immunda est, comparata munditise crea- ego sum. Et lu, Domine, scrvos luos vindicas el de-
loris. Propter quod ab eodemsanclo Job dicilur : fcndis. Ait ei'go : Persecutus est inimicus animain
Si loius fueroquasi aquh nivium, et fulserint velut meam. Secunda pars, in qua narrat et illa quse pa-
mundhsimw maiius mem, tamen sordibus me intin- tjtur, et illa quse agit. Patitur enim perseculiouem
ges, et abominabunimeveslimentamea (Ibid.). Sicut in anima, unde : Persecutus est inimicus animam
enim stella comparala soli non lucet, et argentum meam. Humilialionem in \ita, unde : Humiliavit
comparatum auro vilescit : sie, imo incomparabi- in lerra vitammeam. Obscuritalemin carcere, unde:
liler magis, in conspectuDei «OHjustiftcabilur om- Coliocavii vie in obscuro sicut mortuos swculi.
1123 INNOCENTHIII OPUSCULA DUBIA. 1124
Anxiel&tcm in spirilu, undc : Anxiatus esl in me' A sicut mortuos swculi, hoc est, sicut homines ssecu-
spiritus meus. El lurbalioiiem in corde, unde : Tur- lares mortuos in peccatis; iu corpore qtiidem \i-
balum esl in me cor meum. Agit autem memoriam ventes, quantum ad sseculum, sed in anima mor-
dediebus anliquis, quibus ipse in tempore floruit, tuos, quantum ad Dominuin. Unde eognoscens
unde : Memor fid dierum aniiquomm. De diunis suum periculum, a».TJa(usesl in me spiritus meus,
operibus, quibus Deus saeculum condidit, unde : vehemenli timore cori'eptus. Et i» ine lurbalum est
Medilalus sum in omnibus operibus luis. El de fa- cor meum, vchementi dolote compunctum : 11011
clis Dominicis, quibus Christus mundum redemit, isolum autem intra me, sed et conlra me, anxialus
unde : In faclis manuvm luaruin medilabar. Agil est in tne spiriius meus, et turbatum est cor meuin,
-elraiii de manibus ad orationem exlensis, unde : quia ego buj"usanxietatis et turLationis sum causa,
Expandi manus meas ad le; ac de spii-ituad dcsi- qui culpabiliter egi, unde mihi cordis tuibatio, et
deiium inffammalo, unde : Antma mea SJ'CU( terra anxielas spirilus provenerunt: non refundo culpam
sine aqua libi. Persecutus esl igitur tntjjitcusanhnam in alium, sed meipsum accuso, ul merear Indulgen-
meani, non uuus tantum, sed multiplex, damion et liam facilius obtinere. Ne vero desperalionem iu-
homo, mundus et caio, vilium et peecatum. Pro- " curram, sed consolationem inveniara,
pler quod alihi ait : Inveleravi inlcr oinnesinimicos Memorfid dierum antiquoruin,el [al. et non habel]
incos (Psal. vi). Et: Respice inimicos ineos, quo- medilalussum in omnibusoperibusluis, et [al. et non
niain muiliplicati sunl (Psal. xxiv). Et persequendo habel] in factis manuum luarum meditabar[al. uiedi-
me, mullum invaluit contia me, quoniam hunvilia- tabor].
vil in terra, id est in terrenls voluplatibus, vilam Magna est consolatio inter tribulalionuni angu-
tneam, ut tcrram comederein, quasi serpens niale- slias miseralicnum Domini recordari, et ideo me-
diclus a Deo (Gen. m). Sicut enim qui conspicit tnor fui dierum antiquorum, quibus Deus anliqttis
coelestia, exaltatur ad ccelum, ita qui terram desi- Patribus roulla consolationnni remedia praaslilit ab
derat, humiliatur ad terram. Ille vero qtti suff-idit antiquo. El medilalussum in omnibus'operibusiuis,
in lerra lalenlum, meruit a Domino repiobari quae ad creationem pertinent et naluram, ita ut
(Maltlt. xxv). Ad hoc enim tendit persecutio inimi- universilas extendalur non ad singula genera, sed
ci, ul a spe cccleslium dejiciat aiiimani ad concu- ad genera singulorum. Etetiam meditaborin factis
piscentiani tei'renorum. Vita Chrislus, qui de se manuum tuarum, perlinentibus ad i-edempiionemct
dicit : Ego sum resurrectio el vila (Joan. u). Vita gratiam, quse fecerunt propre manus tuse, ex qui-
nalurse, unde : Inspiravit in faciemejus^piraculum Q bus omnibus spem liberationis concipio in variis
vtlw (Gen. u). Doctriuse,unde : Cibavit eum Domi- tribulationibus constitutus. Et ideo
r.us pane vilw el intelleclus (Eccli. xv). Gralise, Expandi maiius inedsad te, anima mca sicut terra
iinde : Vivojam non ego, vivit vero in me Chrislus sine aqua libi.
(Galat. u). Glorise, unde : Hmc es( viia mterna, ul Confidenter ergo expandi ad te, Domine, manus
cognoscant te solum verum Deum, ct quein mhisli meas, qtiia tu digiianlerexpandisli promeluas, in
Jesum Cltristum (Joan. xvn). Sunt et hominum mul- palibulo crucis cxtcnsas. Et ego manus meas in
1.Bvilse, ut acliva, contemplativa, regularis, ssecu- formani ciucis expandi, glorians cum ApostiJo in
Is-ris, etbujusmodi, unde legitur : Mclior esl mise- cruce tua, Domine Jesu Christe (Gdtal. \i), quse
ticordia lua super vilas (Psal. LXIJ).Est prseterea milii salulis exslitit causa. Expandi etiam tnanus
Vila culpse, unde : Abiit tn regionem longinquam, meus, id est affectus et opera dilalavi, quse prius
et dhsipavil omnem subslanliam vivendo luxuriose erant quodam modo contracta, dum minus de libc-
(Luc. xv). Miserise,unde : Iloino nalus de muliere ralione sperabara. Manus hominis mulliplex. Ope-
brevi vivens lempore, reptelur mullis tnherih (Job ralionis, unde : Manus tnew stillaverunl tnynham
xiv). Poense, unde : Laudavi magis morluos, quam (Cant. v); et: Labores manuum luarum quia mandu-
viventes(Eccle. iv). Et gehennte, unde : Laborabit D cabh, bealus es (Psal. cxxvn). Orationis, unde :
in.mlernum, el vivel adhuc in finem (Psal. XLVIII). Levantes puras inanus in oralione (I Tim. u). Cuni-
Non solum aulem humiliavil in terra vilam meam, quelevaret Moysesmanusin ordtione, vincebalIsrael
sed ciiani (Exod, xvn). Conteniplationis, unde : JlfanusItomi-
Collocavit mein obscuro sicuthnorluos swculi, ct nis sub pennh eorum (Ezech. i); et : Slellio mani-
anxiatus esl in me [al. super me] spiritus meus, in btts nititui; el moratur in wdibus regum(Prov. \\\).
me turbatum esl cor meum. Curalionis, unde : Super agros manus imponent,et
- Redde singula singulis. Anxiatus est, inquil, in benehabebunt (Marc. \VJ); et : Dedit illi manum, et
me spiritus meus: quoniam •mijnicttsmeus, quantum erexit illam (Act. ix). Laudationis, unde : Oinnes
in se fuit, humiliavit in terra vitammeain. Et in me genles plaudite mantbus (Psal. XLVJ);et: Flumina
turbalum estcormeum: quia collocavittneinobscurh, plaudent manibub in idipsum (Psal. xcvu). Ideo au-
id est in leuebi'is viliofum, quae menlem obtene- tem manus ad coelumin oralione expandi, quoniam
brant et obscurant, quemadmodum de peccatoribus anima mea est tibi sicut terra sine aqua, quse c-
intjuit Aposlolus. Obscuratum est insipiens cor eo- rens humore virtuinm, germen boni operis uon
rum (Rom,i). Coltocavit, inquit. me in obscuris, producit, undc desiderat ImLrein, ut gennlnel ini-
1125 COMMENT.IN VII PSALMOS POENITENT. - PSAL. VII. 1120
gala. Ne vero pi orstts areseat et slrrilis fiat, A dere </uasttucernmlucenii in caliginosoloco, aatuc
Velociter exaudi me, Domine, defecit spirilus illvcescal dies (II Pet. i). Ipse namque viam veri-
meus. tatis oslendit, id est fidem catholicam, per quara
Ne averlas faciem tuam a me. et similis ero de- ambulare bonis operibus debemus, ut perveniamus
scendenlibusin lacum. ad vilam. Qui vero per aliam \iam lendit, ut Ju-
Tertia pars, in qua exprimil illa, qusepostulat, et dscus, hsereticiis, vel paganus, ipse profccto non
postulandi causas exponit. Postulat pi imo divinam peigil ad \itam, sed vadit ad mortem. Is quoque
a se faciem non averli, unde : Non averlas faciem qui est tiis, veritas el vila (Joan. xiv), nolam fecit
luam a me. Causaraque subjungit, quoniam si aver- semilam, notara fecil se viam, per quam acceda-
teres, similis ero descendenlibusin tacum. Seeundo mus ad ipsani vitam, cum Deitatis lumen in huma-
poslulat misericordiain sibi atlesse divinara, unde : nitatis tesla proposuit, utper formam servi proce-
Avdilam fac mild mane misertcordiamluam ; et cau- dsmus ad forinam Dci, adlumen piissimum, Verbum
sam assignat : Quia in te, Doniine, speravi. Tei tio quod erat in prineipio apu.l Dcuiu (Joan. 1). Hanc
poslulat \iam, in qua ambulet, fieri sibi nqlam, ergo viam in qua ambulemnolam fac mihi. Et certe
unde : ATo(a))i mihi fac vlam in qua ambulem; red- dcbes, quia ad le levavi animam meum, non ad
ditque prolinus causani: Quia levavi ad le animam mundum curva\i, sed aflerens vas ad fonleni, ut
tneam. Quailo postulat ab bostibus liberari, uiu.e : implcas illud aqua saliente in vitam seternain (Joan.
Eripe ine de inimich meis, et rausam oslendit, quo- IV).Ntilliis crgo de suo sibi prscsumat ingenio suara
niam ad te, Domine confugi. Quinto postulat edoccri scientiam sufflcci'e raltts ad cognoscendam viam,
divinam facere voluntatem, unde : Doce me facere per quam lendat ad patriam : quia non suiit in ho-
voIwUalemtuam, etstalim expriniitcattsam : Quia inine \iseejus, sed a Doniino gressui hominis diri-
tu es Deus meus. Vere itaque Domine, anima mca cjuniur (Psal. xxxvi). Est auleni t'ia, qum videlur
esl sicut terra shte aqua : quia defecit spiritus meus, hoinini recta, novissiinaautem ejus ducunt ad iuie-
non a vita naturse, sed gralise, quam per peccalum rilum (Prov. xiv). Ergo notumfac mihi viam in qua
aniisi; vel : Exaudi me Domine, quia defecitspiri- ambulemquia ad te, Domine, levavianimammeam :
lus meus, id est factus sum pauper spiritu, dcfi- non enim eam contuiui quasi suflicientem in me,
eiente superbia et proficiente Itumilitate. Quareno» sed levavi eam velut insuflicientrm ad te, ut ad
ci'ci'(as faciemluam, id est benignitatem tuam a me, cognoseendum viain, in qua ambulem, a te poslu-
sed reddas bumili, quod abstulisli superbo. Eleiiiin, lem inlelleclum. Unde levavi eam- ad ccelestia de
si faeiem luam avei leris, ero similis descendenlibusC terrenis; nam onine datum oplhnuin, el omnedonum
in lucuin, id est in profundum peccati, de quo alibi perfeclum de sursum esl descendensa Putre luminum
dicilur : Impius cum veneril in profundumpeccato- (Jacob. i). In ipsa vero salulis via,
rum, contemidl (Prov. xvtn) : quia sine spe venise, Eripe me de inimicis meis, Doinine, ad te confugi :
licenliam sibi peccandi proponil, laxalis iniquitalum doce iue facere voluntalem luam , auia Deus meus
babenis; vel : Ero similis descendeniibusin lacum, es lu.
id est unus ex reprobisdescendentibusad infernum. Multi sunt iniraici qui obsident viam, ut deviare
Esl enim lacus culpse, unde : Satvasti me a descen- faciant viatores, visibileset invisibiles, spirituales et
dcniibusin lacum (Psal. xxix). Miserise,unde : Edu- corporales.//ehisoniJiibusini;nicj'sen'j)etJic,neimpe-
xit me de lacu miseriwet de lulo fwcis (Psal. xxxix). diant viam meam, quoniamarf(e confugi,qui es refu-
Etgehennse, unde : JEstimalus sum cum descenden- giumspeianlium inte, Domine.Nemoquippetepolest
tibus in.lacum (Psal. LXXXVH). Ergo, ne averlas fa- effugere. unde quilibet ad te debet confugere, qui
cieina me. ad te venientes foras non ejicis, sed intrare perinit-
Auditam fac mihi manc misericordiam luam, quia tis. Et ne a te ullra recedam, doce me per Spiritunt
in te sveravi Domine [al. 11011 habet Domine]. sanclum luum, quiest unctio, _docens de omnibus
Mune, id estin ortu lucis, in infusione videlicet " (I Joan. n), facere voluntaiemluam, id est Implere
gtatise,fac mihi auditam tnhericordiam luam, id est prsecepta tua. Voluntas enim Dei quse Deus est, et
facme audire, hoc est iutelligere illam, quse Iucem heneplacltum appellatur, illa non fit, sed facit
veritatis et charitalis facit in anima coruscare. Vel omuia qua?eunque\ult fieri, in cmlo el in .erra, in
iiiane resurrectionis, poit finem sseculi fac me au- maii etin abtjsso (Psal. cxxxiv). Iisec ulique una
dire misericordiam luam, videlicet vei'bum illud mi- esl, sed ejus multa sunt signa, de quibus pluraliter
seiicordia lua plenujn : VenitebenedicliPcitris tnei, dicit : Magna opera Domini, cxquhitu in omnes vo-
percipite regnum, elc. (Matth. xxv). Quoniam in le lunlales ejus (Psal. cx). lnler quse sunt consiliuin
speraviDomine,ul mihi conferas el graliam in prse- el pi'seeeptuin,de quibus ait : Doceme facere volun-
senti, et gloriam in futuro. Ul autem ad illam reeto taiem luain, ut illud agam quod tu consulis et prse-
tramite valeahi pervenii'e, cipis faciendum.Ad te confugi,quia lu cs Deusmeus.
Noiam fac mihi viam in qua ambtdem, quia ad le Ad alium quippe fugerem,"si ab alio faclus essem;
levavianimammeam. sed quia tu es Deus meus, crealor meus, ad te con-
lloc utique fecit Deus, cum prophelicum sermo- fugi : quare doceme facere votuntalem luum, ^'.i\
ueai accendit, cui sicut Petrus ait, debemus allen- lu es magister ct doclor meus
•H-27 ' INNOCENTII111OPUSCULADUIilA. 112S
,
Spiritus tuiis bonus de ducet tne in viam rectam, A celtarum pars culicis eorum (Psal. x). Porro, spiritus
propter nonXenluum Doinine vivificabis me in wqui- Juus bonus deducelme in viam reclam. Hic est, qui
iate tua. mihi viam, per quam ambutem, facit notam, etluam
Quarla pars, in qua circa se beneficiadivina com- me docet fatere voluntalem (Psal. CXLII): quoniam
mendat: quia Deuseril duetor ipsius ( A^WJK. X ), jpse me t"«viam rectam deducel.Ronus quidem in se,
unde: Spiritus tuus bonus deducel me in viam re- quia est ipsa bonilas;>et bonus in nobis, quia nos
ctam. Vivificalor ipsius, unde : Vivificabh meln m- eflicit bonos. 0 quam bonus, quam pius, et quam
quitate lua. Liberalor ipsius, quia educes de tribu- betlighus, qUam suavis, quam dulcis et quam j'u-
/atione animam meam; et ullor ipsius, quia dhper- cundusestspirilus luus, Domine, hisqui te diligunt
des omnesinimicos meos. Qui ei'go prius spem libe- ex corde puro, et conscientia bona et fide JJOIJ ficta.'
rationis conceperil, jam obtinetccititudineni. unde (1 Tiin.i.) nic dcducet mein viam rectam. idest in
secure dicit : Spiritus luus bonusdeducet me in viam diam mandatorum luorum (Psal. cxvm), per quam
reclam. Et Spiritus divinus, de quo dicitur :Spin'lus recte itur ad patriam.Poteslet jam Spiriius Deibonus
esl Deus, et eos qui adorant eum, t» spiritu et veri- inielligi,l)onus angelus, qui dalusest ad custodiam.
tate oportel adorare (Joan. iv). Spccialiter autem Ipse quidem deducet me in viam reclam. Siquidem
B
'ertia in Trinilale persona, unde: Tres sunt qui te- spiritusmeus malus mededuxit in viam pravam, sed
slhnonium danl in cmio, Pater, FVius el Spirilus spiriths -tuusbonus deduceltne in Viamrectam, non
sanctus, el hi tres unum sunl (I Joan v). Spiiitus propler meritum meum, sed propter nomen tuum, ut
angelieus, unde : Qui facil angelos suos spirilus, et rem Impleas nominis tui, quod est Jesus, id esl Sal-
minislros suos ignem Urentem(Psal. ciu ). Et: Om- vator. Ego quippe me occidi per culpam, tu vero
nes sunt adminhlralorii spiritus, in minisleriuin me justificabis per gratiam, sed ipsa gralia non
tnissi (Hebr. i). Spii-ilus humanus, unde : In ejus eril sine j'uslitia, quia vivificabisme in wquilate, non
manu est anhna omnis vivenlh, el spirilus universm mea quidem, sed lua, sicut superitts esl ostensuni.
camis hominis (Job xu). Spiriius dsemoniacus, Vel Vivificabhme in wquilale tua, propler nomen
unde : Non est nobiscolluclalio adversus carnem el tuum, ut nominatus inde gloriose lauderis, juxta
sanguinem, serf adveisus spiiilualia nequitiw in cw- quod alibi dicitur: A^on jioftis Domhte, non nobis,
lestibus (Ephes. vi). Et spirilus aniinalis»unde di- sed iiominiluo da gtoriam (Psal. cxui).
citur : Quis novit, si spiritus filiorum Adam ascen- Educes de tnbuialione animam meam, et in mi-
dut sursum, el spiritus jumentorum descendal deor- sericordia lua disperdesinimicos meos.
sum? ( Eccli. III.) Item spiritus gralise, unde : St Q Quandiu anima in hoc mortali corpore manet iu-
spiritu facla carnis morlificaverilis, viveiis (Roni. clusa, multis affliclionibustribuktur, sed cum ab
VJII); et : Spirilu ambutale el desideria cumh non illo educitur carcere, de trihulalione IiujVismundi
perficietls (Galat.v). Spirilus prophetise, iiude i liberatur, ne graviorem tribulalionem incunat.
Spirilns prophetarum eral eis subjeclus (I Cor. xiv). Propter quod alibi Psalmista dicebat : Educ de
Spirilus sapientise, unde : Verba qum locutus sum carcere animam meam, ad confttendumnomini tuo
Vobis,spiritus el vilasunl (Joan. vi). Spiritus Scii- (Psal. CXLI). ElPaulus aposlolus : Infetix egohomo,
pturse, unde : Liltera oceidil, spirilus autem vivift* quis JHCliberabil de corporemortis hujus ? (Rom.vu )
cal (II Cor. III ). Nec non spirilus potestalis, unde : ttoc itaque fit, cum remissione indulla peccatoruni,
Vbi eral impetus, id est poteslas spirilus illic gra- Deus animam de corpore jubet cxire, quasi de car-
diebantur (Ezech. i), sive ad bonum salutare, si\e cere liberalam. Et in mheiicordia tua, quantum ad
tid malum damnabile. Et de quo Aposlolus : Domi- me qui non merui, dhpcrdes omnesinimicos meos,
nus Jesus inlerficiet eum spirilu oris sui (II Thess. ut ullra mihi nocr.re non possint. De spirilualihus
n). Spiritus volunlatis, uude : Qui adhmret Deo, iuimicis, id est dsemonibus, ahsque dubio veruin
unus spirilus est cum eo (I Cor. vi). Spirilus indi- est, quod omnes disperdes, ct de corpoj-alibusquo»
gnalionis, unde : A^o»permanebit spirilus meus in •Dque, omnes qui usque ad mortcm suam persevera-
hotnine in mternum,quia caro cst (Gen. vi). Et spi- verunt inimici. Nofanda "suntautem, quaa dicunlur
rilus conlemplationis, unde : Elevavit me spirilus 111fine praecedenlisversus, et in fine sequentis»Natn
inter cmlumet lerram, et adduxit me in Jerusalem ibi dicitur : Vivificabis me in mquilale iua , et hic
invisione Dei (Ezech. vin). Spirilus virtutum, dicilur : ln mhericordia lua disperdes inimiCoS
unde : Requiescelsuper eum spiritus sapieniim el in- meos: cum polius videalur, quod ad juslificandum
tellectus, ctc. (Isa. u). Spii-itus \iliorum, unde : misericordia, et ad pcrdendum sequitas debeat prr-
Vidi de ore dracotiis, et de ore bestim, et de ore tincre, sed utrumque pertinet ad ulrumque : quo-
pseudopropltetmtres spiritus hninundos exire in tno- niam : Omnesviw Domini mhericordia sunt et veri-
dutn ranarum (Apoc. xvt). Et : Ecce dum n.ulieres las (Psal. xxiv). Propler qtiod ei misericordiam ct
egredienteb, et spiritus in alis earum ( Zachar.v). judicium Psalmista canlabat (Psal, cx). Quia \ei'o
lli sunt spirilussuperbise, xenodoxise,et huj'usiuodi. quidara inimicorum meorum prsedeslinati sunt ad
Spirilus segritudinum, unde : Ecce mulier quwha- vitam aeternam , et ad aeternam mortem aliqui re-
bebat spiritiiminfinnitatis annis decemet octo (Luc. probali, de prsedeslinalisoptando omnino dico, quod
xui). Etspiritus lempeslatum, unde : Spirilus pro- f» misericordiatua, id cst per effectum misericordije
1129 REGULA ORDlNlS S. SPIRITUS DE SAXIA. 1150
tuaa,axsperaesonijtestmmicos meos, IUesi omnes eo- Litionem immicorum suorum, Deo inspirante, prse-
rum inimicilias, ut fiant de inimicis amici, secun- dicit.
dum illud quod alibi dicitur : Verle impios , et iwn Quoniam in humanis operibus nihil est ex oimii
eiunt (Prov. xn). De r-eorobatis autem spiritu pro- parte' perfectum, benigne hujus operis quseso le-
phetandi dico : ctorem, quatenus si quid in eo dignum invenerit,
Et perdes omnesqui tributant animam meam, quo- dhinse gratise totum ascribat. Quidquid aulem in
niam ego servus luus sum. ipso cognoverit minus dignum, ad bumanum refe-
Omneshujusmodi perdes in gehenna ignis seterni, j'at iinperfectum, rogans humiliter, ut ipse pro me
qui ohstinato corde tribulant 'animam meam, quo- suppliciler inlercedat apud piissimura Patrem , et
niam servusluus ego sum, id est in pcena peccali, juslissimum j'udicem, ut plenara raihi concedat in^
quo me servura luum nequiter persequunlur. Vel dtilgentiam peccatorum , per virtutem verse ac fru-
propterea tribulant animam meam,
perdes eos, 17111 ctifei'se pcenitentise, quam in hac poenitenliaiium
quoniam seivustuus ego sum, id est quoniam tibi expositione Psalmorum ulcunque descripsi, ad lau-
servio. Est et hoc grave peccalum, propterea per- dem et gloriam nominis Jesu Clu-isti; qui cum Pa-
sequi aliquein, quoniam servit Deo. Exsultativa tre el Spiritu sancto vivit, et regiiatDeusbenediclus
cjuclusio, qua liberationem animse suse ac perd- in saeculasseculorum. Amen.
Commenlariorum D. Jnnocentii in seplem Psalmos pwnilenliales
finis.

REGULA ORDINIS S. SPIRITUS

DE SAXIA,
AB INNOCENTIO III, TJT VIDETUR, FUNDATI.
Codea;Regularum, t. V, p. 495.)
/BROCKIE,

OBSERVATIO CMTICA.

Inter prsecipua charitalis Clnislianseofficia, haud B prsefecit. Eorum cura est peregrinos el inflrraos su-
minimum religiosum munus repulalur hospitalibus scipere et curare, ac pueros et infantes alere. Vo*
inser\ire, aique curam segrotorum gerere, aliorum- cantur autem fratres S. Spiritus a collegio certe
que miserorum hominum necessitalibus succurrere; magnifico sttb tutela et patrocinio S. Spirilus sedi-
utide omni 33voexcita\il Deus viros tanla misericor- ficato. In Saxia aulem vel quia collegiura esl sub
dia prsedilos, ut proximis suis lam sanclum ministe- saxo seu raslro Neronis; vel quia Saxones Germa-
rium exhibere plurimi haud dedignati sint. Inter nise poptili ibi olim habitaverr. »
plttres igifur ordinrs religiosos ssectiloXHel sequenti Inierim sunt nonnulli, qui hujus ordinis ortum
erectos, nonnulli dicti sunt Hospitalarii, ad lioc piura longe anliquiorem esse volunt, asserentes, illum a
oflieium observandum specialifer deputati, prout S. Lazaro fratre sanclissiraarum yirginum Marthse
prsesens sacer ordo instilutus erat, rtadhue amplis- et Mariseexortttm fuisse , qui apud Massiliam in
simum totius Ecclesisecatholicse hospilale sub sua Calliis appulsus ibidem ordinem militarem et exi-
directione possidet, cujns ortum miraculosum reve- miuni xenodochiiira in honorem S. Spirilus erexisse
rendissimus Ascanius Tamburinus olim abbas ge- fei tur. De quo fabuloso exordio plwa inferius di-
neralis Vallis-Umbrosae, De jure abbalvm, lom. II, cendasunt, cum suslinendo talrs nugas, interhujus
disput. xxiv, qusest. iv, pag. 514, quamvis alii aliler sacii ordinis inquilinos, praasertim Ilalos, et Gallos
originem proferaut. dirse exorlse sint contentiones. Alii dein scripto:es
Verum ante alios auctores audiamus laudatum seque inaniter ordinis principium a quodam S. Cy-
Tamburiuum de orlu hujits oi'dinis sic loqueulem : riaco sive Juda Quiriaco desumere volunt,,prout
1 Sancti Spiritus in Saxia ordo, seu congregalio C Trilhemiusin Chronico Ilirsaugiensi parl. 1, fol. S27
litleris apostolicis sub Regula S. Augustini sic nun- scrihit; quorum eliam seiuentia oninino rejicienda
cupata, rairabile quidem babuitprincijiiiiin ablnno- esl, cum nullseveritatis fundamento innitalur. Nun-
centio 111summo ponliftce. Huic enim oranli facta quam enim piimis Ecclesise sseculis reperimus ali-
est vox de ccelo dicens : Innocenli! vade piscalum quem determinaluin Hospilalariorum ordinem in-
adTiberim fluvium. Re cum S. R. E. cardinalibus slitutum fuisse, et S. Cyriacus ille nec Hierosoly-
commuuicata ad Tiberim se contulit, et laxatis re- mitanus episcopus exstitit, tempbreinventaBS. cru-
tibus, prima vicc octoginta septem, secunda vero cis, nec sub Juliano Aposiata sedem illam occupare
trecentos, et quadraginla extraxit infantes aborti- potuit, prout pluribus doclissimi socti Bollandiani
vos, ab inipiis roatribus suffocatos et in Tibei'im docent lom. I Maii ejusdem Acla ad diem quartuui
Vrojectos. Non defuit piissimo pontifici remediura dicli niensiserudiiis notis exornantes, quera qttidem
divinitus re\elatura. Cougregatis enim quam pluri- Judam Qutriacum noininant.
inis piis hominibus, eos ad curam hospitalis Sancti Necdesunt sciiptoi-es, qui huj'us ordinis exordium
Spiritus, quod llomse eirca annum 1201 construxit, sutnmo poiilificilnnoceniio 11111011 denegant, sed
PATROL. CCXVIl. 36
1131 INNOCENTIIIII PAPiE OPUSCULADUBIA. 1132
voiunt illum non institulum fuisse sub prolectione, A Saxonibus antiquis habitatoribus denominationem
el invocalione S. Spiritus, donec piissimus Montis- sumpsisse videatur, cum etiamnum hodte de Sassia
prssulani comes Guido constitulus est arciuhospi- vel in Saxia nuncupatus sit.
talis Romani primus magister. Et quidem in con- Verum quod miraculosum exordium attinet,
fesso est apud omnes, hunc Montispessulani conii- etiamsi summus ille pontifex in sua laudata bulla
tem paulo ante Innocenlium III in sua civitate ere- nullam ejus memoriam faciat, ut supra dictum est,
\isse insigne hospitale; illudque sub invocalione et allamen ejusdem suecessores, Nicolaus IV et Xi-
proteclione S. Spiritus instituisse, qui lameu post- stus IV in stiis bullis exerte de illo agunt; alque in
ra ab ipso summo pontifice Romam vocatus, et ipso sumptuosissimo hospitali adest antiqua labula
archihospitalis Romani constilulus est primus ma- depicta totara hisloriam mirabilem reprjesentans ,
gisler, alque utrumque xenodochium sub invoca- qusequidem omnia salis piam tradilionem denotare
lione S. Spirilus guberiiavit, quod quidem ex mox possunt. Ulut hsecsint, repei'imus quoddam \esli-
diccndis clarius patebit. gium huj'us miraeulosi exordii apud ipsas piissimi
Adeoqueagnoscere debemus Innoccniium III pa- poiuiiicis Innocentii IH epistolas a clarissimoBalu-
pam seque ac Guidonem comitem , pro hu,us sacri zio edilas, quando epist. 112, concedit indulgentias
ordinis instiluloribtts, sed sub dherso i'especiu, illis , qui merelrices in legitimas uxores duceient,
cum summus ille ponlifex auctor fuerit archil)Ospi- cum per lalia proslibula, committi soleant lalia fre-
talis, sub cujus jurisdictione oinnia i'etiqua depen- quentia infanticidia. Est autem epistola talis tenoris;
debant; piissimus aulem comes erexit piimum xe- ii Universis Christi fidelibus, ad quos litterse istse
nodochium, alleri lamen subjicieudum. Parvi enini ,," perveneiint. Inter opera charitatis, quse imitanda
refert, an ab inilio, sacri bujtts ordinis lnqttilini, nobis auctoritate sacrse paginse proponuntur, sicut
sub uno vel alleio, nomine segrotis inservierinl, et Evangelica testatur auctoritas, non miuimum esse
Deo militaverinl, cum intcr utritisque hospilalis errantem ab erroris sui semita revocare, ac prseser-
ereclionem pauci laiitum anni intercesserim. Ac tim mulieres volupluose viventes, et admiltenles
sane piissimus ille ponlifex per solemnem bullam iiidifferenler quoslibet ad commercium carnis , ut
anno 1204 datain, et eidem Guidoni uiriusque xe- caste vhanl, ad legitimi tori consortium invitare.
nodochii magislro directam, exerle dicit, hoc archi- Hoc igilur attendentes, prsesentium auctoritate sta-
liospitale Roinanum ab ipso erectum esse in loco, tuimus, ut omnibus qui publicas mulieres de lupa-
qui dicitur ad S. Mariara in Saxia.proul ipsa bulla nari exlraxerint et duxeiintiii uxores, quod agunt,
in Bullario Romano, lom. I, pag. 5&,edila, quam et in remissionem proficiat pecealorum. Datum Romse
hic exhibeie lubel. apud S. Pctrum , ni Kalend. Maii, pontificatus no-
st'i anno primo. J
Bulla Innocentii III,papm confirmans erectionem Ciim igilur immediate posl electionrm summi
archihospitalis Romani, ejusque unionem cum ho- pontificis.lnnoeentii lll factam fuisse coelestem re-
spitali Monlispessulani, velaiionem dieant nonnulli; sic oplime inferri po-
INNOCENTIUS episcopus, servus servorum Dei Goi- test, et hoc decretum circa meretticum conuubia
DONImagistro hospitalium S. Manse in Saxia et ineuuda illum edidisse, simulque hoc hospilale con-
S. Spirilus in Montepessulano, ejusque fiatribus - didisse ad suscipiendos el nutriendos tales iufantes
tam pra;senlibus, quam futuris. regulareiu vitam exposilos, ut deinceps crimen infanticidii eessai-et.
• rofessis in perpetuum. C Cum igilur hoc celeberrimum xenodochiura per-
Interopera pietatis, etc. Vide Regeslorum/io.vu, fccluii)fueritanno 1201et sic ante concessamlauda-
col 577, lo:n. 11. lam confirmationis bullam, ej'usdem magister con-
Dalum Laterau., per manura Joannis S. R. E. stiiuius erat Guido Montispessulanihospitalis fun-
subdiaconi et notarii xm Kal. Julii, nidiclione vu, dator, alque tamlem hospitale S. Spirilus nominari
Incarnationis Dominicseanno 1204, ponlifieatusvcro coepil. Iliiic vera origo canonicorura regularium
domini lnnocentii III, anno vn. ordinis S. Spiiitus deduci dehet, ab utroque hospi-
lloc igitur xenodocbiuni Romanum tempore ere- tali denominationem sumens. Gerrse enim sunt et
clionis nuncupaLalur llospitale S. Marisein Saxia, inanes nsenia;, quas proferunt nonnulli circa quem-
et lorsan ab lpsis Saxonibus-Anglis, nomen sum- dam ordinem militarem S. Sjrintus jam a p.imis
sil, utpote in eodera loco ereclum, ubt olim piissi- Christianse religionis annis a S. Lazaro, ejusdemque
mus Ina SaxonuraOrieiiialium in Anglia rex eccle- sauelisbiuiis sororibus Martlia et Mariafereclum,
siam anno 713 in honoiem S. Marise Deiparse vir- proutsupradixinius, atquessepelaudalusHippolylus
gini^ excitari curaverat. Hic quippe rex piissimus, Eliot in sua leligiosorum ordinum Hisloria, tom. 11,
postea et circa annum 718 Romam accedens ad vi- cap. 50, ubi quidem eiudue refulat fabulosum ll-
sitanda loca sacra, ibidem insigne xenodochium luni ordinem miluarem , quibusdam commentitiis
erexit, illudque amplissimis reddilibus auxit ad su- legendis soltiramodosuffultum. Nullam enim aliam
scipieudos suos Saxones Orienlales loca sacra visi- auctoritaiein miiites S. Spiritus pro sua fabulosa
tantes. Sic etiam ad Insepium exemplum Offa Me- aiiliquitate adducere valent, nisi quoddam legen-
diterianeorum Saxonum sive Marciorum rex, ibi- D dum ex breviarioaliquo circa annum 1BS3impresso
dem hospitale regiis donis locupletavit, qutjd lamen desumptum, ubi iu leclionibus S. Martbaehsecverba
deinceps ad incilas penitus rcdaclum est. Nam anno legeLantnr : t Dum aulem Magdalena devotioni ei
817 tanlis flammis liicendilur, ttt illse non nisi mi- coutemplatioiii se totam exponeret, Lazarus quo-
raculo exstingui potuerint; postquam uimirum piis- que plus militias vacaiet, Martha prudens, et soro-
sirous pontilex Pasehabs 1, cum miraculosa Dei- ris et fralns partes strenue gubernabat, acfamulis,
parse virginis imagineadprocessionaliter concomi- et militibus sedulo minislrabat. i Nolo ego hic lo-
tante clero, et populo locum accedens ignis ex- lam illam historiam de S. Lazaro et sanctissimis
slinclus esl. Atque etiamsi anno 847 in cineres re- sororibus suis iuvertere, cuni viri erudili el catho-
dactum, illud pielate summi ponlilicis Leoms IV , lici sans eamdeni a fabulosis mendis purgariiit, et
ac libei'alitate regum Anglise ilerura restauralum ipsa verba hujus legendi valde sublestum argumen-
sit, attamen saecuhsXI et XII reperimus, illam par- tuiu infei'ant pio antiquitate tahs ordinls militaris
leni civitalis Rmnanse, ubi sttuin eral, adeo deva- stabilienda.
stalajn per Guelphorum, el Gibellinorum factiones intcriin, reliclis his anilibus nseniis, ad certioia
ul lempore Iniioeeiiliilll papai anno 1198calhedram argumeir.a adducenda piogrediamur, quse verum
S. Pelri occupantes vixilbus hospitalis Oiientalium exordium et antiquum statuin hujus ordinis deno-
Saxouum memoiia superavit. Unde merilo ptissi- tare possunt, qui ordo apud llalos vocalur Sancii
mus pontifex Innoceiitius III illius verus l-estaura- Spiritus in Saxia, et apud GallosS. Spiritus de MOJ»-
tor, et fundalor nominari debet, quarovis locus a lepessulano iiuneupatur. in primis igitur ceriuiu
1153 REGULAORDINISS. SPIRITUS DE SAXIA. 1131
est, primum Iiujus ordinis adliue florentis sub pro- A Italos et Siculos, sed etiam per Angliam , Germa-
tectione el prsesidio S. Spiritus auctorem exstitisse niam, Hungariam rt Poloniam disperstts est; atque
prjefalum Guidouetn, qui labente sseculoXH apud tandem sub ponlificalu Nicolai IV itenim unioneni
Monlempessulanum, pro srstenlandis segrotis, et cum Italis inire voluerunt hospitalarii Montispessu-
pauperibus amplissimum xenodochium condideraf, iani, submissionem quamdam magistro geheraii
ct ab InnocentioIII papa vocatus Romam , curam Romano facietttes, in etijus agnitionrm eidem exsol-
novi hospitalis ab ipso stiramo ponliiice ererti ad vere promiserunt annualim tres florenos attreos,
S. Mariam in Saxia gessit, quod deinceps desi- piout ex ejtisdem pontificis bulla anno 1292 data
gnariccejiithospitaleS.Spirilusin Saxia; postqttam ertiinms. Sunl lameit nonnulli sciiptores, qtti vohint
utrumque in unum adunare voluit prsedictus sum- Cregorium XI papam , 1370 electum hospitalarios
mus pontifex. Deinde denegare nequit, quod ab Montispessulaiiiin pristinam libertatem ab Hono-
exordio hoc salubre inslilulum plttribus laicis, rio III ipsis concessamrestituissr, cujus taraen bul-
quam ecclesiasticis personis combinaluin fuerii. • lam, tanquam supposililiam rejiciunt alii auetores,
Hospilalarii enim Montispessulani, nullis sarris or- prseserlim Launierus hujus ordinis hisloricus, et
dinibus iniliati erant, alque suramtis pontifex Inno- archiliospitalis Romani superior, cum illa directa
centius III per supra adductam bullam decrevit, ut' sit Berengario Gioni generaii archihospitali militi.e
in archihospilaii Romano adesscnl tantum quatuor S. Spiriius piimtim mortuo anno 148(3vel sequenti,
clerici regulam ejus.iem hospilalis adamussim ob- qui pioin grneralatttm u]fj'a rentesimum annum
servanleset sacramcnla inlirtnis administrarites in- prolraxisse debuil, quod asserere vidieulosissimum
dependeiiter a magistro , aliisque fratribus ordinis, R foret. Inlerim ex his, aliisqueadductis monumenlis,
ac soli summo pontificisubjecti, prout verba bullasi ^-omnino conslat hunc sacrum ordineni S. Spirilus in
declarant. Saxia mansisse clericis et laicis replrtum , per ali-
Atque liascest vera et sincera origo sacri oi'dinis qua saliem ssecuia, nec proprie religiosum e\sti-
canonicorumS. Spiiitus de Saxia; qui etiamsi ma- tisse, ctim laici illi, quibtis stibjiciebantur cleriri
gis a laicis, quam clerieis giibernarelur, lamen ntillis solemnibus volis religiosis aslricti fueriiil.
ejusdem inquilinis piissimus pontifrx pi\escrlpsisse Hinc exorli tot abusus et eleemosynarumdilapida-
videlur RegulatnAugustiiiianaui pro conimuni nor- tiones, dum quilibrt xenoiiochiimagisler, lanqu.-vm
ma vitse regularis, adj'ectisquibusdam eonstitutio- «ommendatarius ssecularisviveret, el patrjmonium
nibus, quas et hic adjicimus. Ex quibtis constilu- paupertsm in suos usus conveneret, prout supra
tionihus conslat Reguia pnesens ab omnibus fraiii- dicttim est. Adeoque hattd anle annum I4S8 liic
bus slricle observata , qui per illam asti'ingttnlur, sacer ordo veram rationetn religiosi ordinis induit,
non solum expositos infantes diligenter nuti-ire et qnando suramus ponlifrx Pius II prseJiclo anno ele-
instruere, verum etiam omnes segrolos, et infirmos cttis, onuies illos magistros commendalarios sttp-
advenienlcs suscipere, illisque omni meliori modo pressit, rt novo suo ordini militari de Rethlehem
inservire. Et quamvis piissimus ponlifex luecduo supposititias illas eommeitdas adunavit, prout bulla
archixenodochia, nimiium Roroaiiumet Montispes- illitts teslatur, queni exhibet darissimus Leibniiius
sulanum suh uno magistro conjunxerit, et hoc isti in s:to Codicejuris gcntium. Ex quo lempore, sacer
submiserit, altamen voluit quamjani bonoruin se- hic ordo vere religiosus incepit existere ab omri-
paralionem observari. Hine slatuit, ut omnes elee- bus laieis magistris vel stiperioribtts liheralus, et a
mosynseper Ilaliam, Stciliam, Angliam, et Ilunga- C Solis religiosis vitis gubernatus. Sic enim suramns
riam colleclse ad Ronianttm pertinereut, quemad- ponlifex Xislus IV per solemnembullam anno 147(i
moditm et ampl ssimi reddilus in ipsa ttrbe, ct vici- inandavit: « Statuenles ac etiaiu decernenles, quod
nia sili; ad Monlispessulaui xcnodocliiumperveni- ipsius onlinis liospitalia, pr«ceptorise, membra rt
renl reliquseeleemosynseper Gallias, Hispaniam et loca nulli, ctijusctinque dignilatls , status, gra.kss,
alias Europseparles collectse.Postquani autem sum- vel conditionis fuerit, prjelerquam ipsius nostri
mus ponlifex ilonorius UI Iianc unionem dissolvere hospitalis fratribus, et ordinem ipsum cxpressepi'0-
voluit, atque Gallis suuin magisirum generalem fessis, eis tamen pro solo nulu dicti prjeceptoris
concesserat, lune et sacei' hie ordo quodammodo ' exislentis , el pio tempore ad clausttutn, quolie,
dissipaii ccepit. Licetenim a primsevo iusiituio lai- cxpedierit, tevocandus, in liluluni vel commendam
cis et clericis mislus exstilerit, tamen ip.si laici conferi'i valeant, sive possint. >
semper hObpitalariorumteinporalem j"uiisdictionem Ev hac etiam authenlica bulla in Bullario Magna
retiiienles, taudem uon lanqtiani magislii rrguiares Romano rrlata tom. I, pag. AM, discimus, quos-
sese gesseruiit, sed ut praxeptores Sieculares et dam Tiansaljiinos praeccptores vel raagistros, et
peipetui commendalarit \ivere voluerunt, in suos prsecipuein Gallia mandaiis summorum pontificmu
usus paliimonium pauperum converleutes, nec ma- Pit H et Pauli II non'obtemperasse, sed taiia hospi-
gistro generali ohedientiam prajstantes. Ex quibus talia in suos usus convertisse, et generalimagislio
exorti sunt mililes S. Spiritus, quaiuvis sub nullo Romano debitam obedientiam denegasse, nec tan-
oi-diiiemilitari exstiterint, nec unquam sicut alii quam religiosos viros, sed polius qua»i sseculaes
in.Iiiarium ordmuin iuquilini ad sacra bella ineunda D commendatarios sese gessisse, quos proiu acriter
vocati fuci-int, prout oumes h storici fatentur. el ex his verbis perstringit omnem rerura proprietatein
jam diclis de iabuiosa eorum origine a S. Lazaio ab ipsis auferen:. : < Cum ilaque, sicuti accepimus
omniuo patet. Nolo ego Ilic referre diras rixas olint displicanler, nonuulli iu ipsius hospitalis fratres,
venttlalas inler hujus ordinis clericos£l supposili- etiara prseceplorias, bospitalia, tnembra, et ioci
tios illos milites, cum de illis satis luse agat ssepe pia ab ipso hospilali in Saxia depeudeutia, obli-
laudalus Hijjpoljlus Eliot, quem lectores consulere nentes, ambitione et cupiditate cseca inducti et sub
possunt. Non enun integrani hisloriam bujus sacri termiiiis non conlenti temcritate propria se ,-gene-
ordinis exhibere intendimus, sed solum adducimus rales prseceptoresdicli ordinis, prsecipueultraiuou-
illa , quaj ad meliorem seqiienliuin conslitutiouum tanes nominare, elc. « Adeoque otnnes milites com-
liotitiam conduceie possunt, quaaquidem non pro mendatarii hujus ordinis sunt suppressi, et aucto-
Galhs, sed pro Italis condilsevideiuur. Neque hie ritate apostolica reliqui omnes prseceptoresethospi-
serraoneiii iacimus deceleberrimo equestri oidine lalarii ubique subjicielianlur magistro generali Ro-
S. Spttilus adnuc apud Gallos floreiue, qui ab Hen- mano, sic enim ibidem prsecipitur ; « Quinimo om-
rico 1Utege iusututus, nuiiquam cum Moulispessu- «es et singuli dieti orJinis prseciplores, hospitalarii,
lani hospu.ilanib comraercium mivit, nec inter or- et religiosi, quos eidem piseceplorinoslri hospilahs
dmes rel.giosos nuiuerari solet. in Saxia pleno jure subesse voluraus, et tanquam
Yeium ad s,acium ordtnem S. Spiritus in Saxia suo supenori obedientiam, et reverentiam congruam
reJeatnus, qui late se extendebat, non soluni apud exhibere; a'c salva hujus sedis auctoritale ni oinni-
1135 1NN0CENTTIIh. PAP& OPllSCULADUBIA. mfi
bus sicnti unieo eorum prseceptoii, obtemperare A chilirspitale Romanum adeo late palel, superbis
teneantur, el debeant. n sedificiis instrurltim, ac amplissimis redditibus cu-
Ab htijns igitur bullse pontificioRpromulgalione, mulaltim, ut grande castellum reprasentare vide3-
eliam apud Gallos, omnes pwceplores, rt hospita- tur, plura palatia variis spatiorum intervallis di-
S. Spiritus, sub jurisdirlione magistri gene- siincla conlinens, in quibtis degunt \aria hominuiri
' larii
ralis Romani vixerunt, el per liia solemnia vola ulriusque sextis genera. In uno autem palatio ino-
facti sunt veri religiosi, usque ad exordium sseculi rantur ultra cenlum nutrices, quse lactant jiarvylos
XVII; nam anno 1619, summus pontifex Paulus e\posifos; ibidem enim suseipiuntur tales infantcs
V concessit Gallis viearium generalem, sed a tain legitimi, qtiam illegitimi, ne fame pereant. in
Romano generali ordinis quodammodo dependen- altero autem habitant pueii adolescenlioresnumero
tera, et Gregorius XV papa constituit, ut taiis vica- circiter quingenti, qui a piis prseceploribusinstru-
lius, elvisitator generalis eroitteret tria vota so- untur in doctiina Christiana, aliisque diversis arti-
lemnia religiosa, ethabitum oi'dinisinduerel. Adeo- Ims et scientiis. In tertio dein palalio degtini toti-
que non nisi anno 1625, summus pontifex Urba- - dem numei'o pttelte, qusea sanctimouialihus femi-
nus VIII ad instanliam Ludovici XIII regis, ma- nis ejusdem ordinis in onmi virttttum genrre in-
gisti uin generalem xenodochii Montispessulani, struntur, sicut in regulaii aliquo mouasteiio. i>i
aliosque prseceptores, bospitalarios per regna Gal- quailo denique paiatio duo sunt longissima ambu-
liseet Navarrse dispersos reddidil liberos a jurisdi- lacra, ita, ut quodlibet mille lectis sil impktum :
clione magistri generalis Romani. Ilinc exoita est unum quidem continet inlinnos viios, allritim au-
oinnis disciplinseregularis rela\atio, et in lllis par- g teni aegrolasfeminas, etc. Asi prseter li.ec omnia et
libus, prseceptores et magislri eomineudataiii ite- jilura alia superba sedificiapro infantibus expositis
rum recrudcscereco?perunt„su| posititium militarem et segiotis personis eliam peregrinis ad\eniciilibus
ordinem ubique introducere conanles. Et quamvis ordinaia, adest ibidem magnificum ccenobiuma re-
lalibus usuipationibus acriter restiterint zelosiores, ligiosis vnis iiriiabilalum, qui diu, noctuque divinis
etmagis pii prseceptoies; altamen nihil effecerunl, laudibus intenti j'egularem vitam sub Regula S. Au-
donec anno 1700 niagnaniraus Galliarum rex Lu- gustini et seqtteniibus eonslilutionibus degunt, ubi
dovicus XIV hunc oidinem S. Spinttis in /Saxia etiam magister generalis totius ordinis habifaie
declaravit, debere sestimari vei um ordinem regula- solet. Atque in hoc archihosj)itali in ustim iullimo-
rera, atque ul praeceploresilli sseculai'eset com- rum expendunlur anmtatim stipra ducenta miliia
jnendalaiii supprimeientur. Sed tandem ad fre- scutoitiin Roinanorum coinpuiando unum aiinum
quenles quoruindam roagnatuin attlicorum impor- citinaltero.
tunitates, cnnslituius esl magister generalis hujus Sed i-edeamus ad sequentes conslitutiones exhi-
ordinis per Gaiiias quidain ex pnma nobilitate bendas, qttas anno 1564, Romse edidit rcverendis-
regni, sub cujus direcfione omnes rehgiosi el fratres siinus dom. Bernaidinus Cyriilus Aquiianus, tolius
laici vivere debent, el ubique bospilalilateni m om- ordinis prseceptor et generaiis magisler; illasqt.e
uibus xenodochiis rite observare, qui ideo magister nominal Regulam sacii ordinis Sancli Sphilus in
ordinis S. Spnitus dc Montepessulanonominatur. Saxia. Qusequidem constilutiones cum bulla sumini
Inlerea, reliqua hujus sacri ordinis xeuodochia pontificis Innocenlii III, cum omnino conveniant;
per alias regiones extra Italiam el Siciliara ereeta Q sic Iiaud ambigere licet, quin piissimus ille poiui-
sub jurisdicuonearcliibosiJitalisRomanimanseruni, fex htinc ordincm instituens eadem slatufa religio-
quorura iiiqiulini legulain ab Innocentio 111,paj)a sis utrittsque sexus prsBscripserit;quamvis et ill.s
praesciiplain rue observanl. Hujns rei insigne piw.- eti.tm Regulain Augustiniatiam aliis hospilaiaiiis
bet exempluin Memniingenseliospitale m civtute counnuiiem pro norma vilse tradiderit. Altamen
impeiiali ejusdem noininis situm, quod eUanisia qoisquis has coiisUl'i.ionesvel le\iler peilustret,
Lutheiano magistiatu quoad teinpoialem junsdi- facile peicipere potrsl, nou Ojiuiiastatula hic exhi-
clionem dependeal, atiamen rehgiosi hospitalarii bila ab exordio ordinis fuisse usitata, sed succe=su
pubbcuiti calholicserehgionis exereittum obtment. leniporis plui'a ex ilhs fuisse superaddita.
Nain illis mlegruni est m propria ecclesia pulsatis ' Cum enini onniino conslet a primsevainstitutione
caropaiiis rem divinam diu, nocluqtte soleraniter hunc sacrum ordinem fuisse a sseculatibuspotius,
celebrare, saciamenia adniinjstiaie, sanotissiuiam quara rcligiosis personis guberna.ura, sicsujjpres-
eucharistiaiii adse^iotos, etiam in domibus Luthe- sis illis sseculanbus prseceptoribusvel maystns,
ranoruin decumbentes ritu catbolico cum camp.i- necesse omniiio erat, non nulla condere nova sla-
nula el lumine deferre, morluos puijhce sepelue, luta, omnibus ulriusque sexus leligiosis cominunia.
omnesque alias cseremoniasapud oilhodoxos Ciin- Interini prsesenlcs conslilutiones ad gt.bernanda, et
slianos usitatas cum debita rcvereulia peiagere. regenda xenodochia maxime salutateo sunl. Omnes-
Eral etiam oliin in eodem Suevise circulo, ajmd queuiriusquesexushomines.prselerlriasoleniniavo-
Wimpinam urbem impenalem, eximium, hujus ta religiosaeliara ad gereiidamspecialemcuiam segio-
ordinis xenodochium, quod lempore mulate reli- ]0 toruni et infanlum exposjlorum astrlngunlur. ilinc
•^ionis ad incitas est redaclum, sed illuU circa me- plurinns gaudenl piivilegns, el eximunlur a juris jic-
tliuTtisseculi XVII, religosi Memniiiigensesrestau- iioneo.imium ordinaronutn, omniaque aliorum sa-
rare laborabant, et quamvis amjjlissmios i-edonus croium ordinum priviirgiaipsissuiuconcessa. Quod
jjoluerinl, suistamen expensts aiitemreligiosihujusoid.iiisaveant senominare Ca-
nunquam recuperaresustentaie solent. Pro his duo- nonicos regulares, boc tanluni eveuil ex illo lempoie,
quosdain religiosos
bus hospitalibus in Germania sitis, j)rspceptorxeno- quo verain regulaiem vitam ducere coepcrunl juxta
dochii Meromingeiisis,inrecoguilionein sulijeclioiiis Regulani S. Augustini, et postquam congregatio
archihospitalc Roinano debit.c, annualini exsolvere caiionicorum regulanum S. Spiritus per Galhas et
solebat seplcm Bizantinos aureos, proul ex antiquis Lolhariiigiam dispersa illiincedere associata esl. Nunquani
raonumeiitis urbis Memmingeiisiseruitur. tamen habitu canonico solent; iliorttm
Nrc ambigere licel, quin rebqna aniplissima xe- eiiini habitus idem prorsus est cum illo clericorum
nodochia per vanas catholici oibis jJroviiicia»dis- ssecularium, nisi quod ad dislinetionem supi-a ha-
debeant geslare cracem albam ad
peisa, lioc idem pwsiiieiinl, ptout pluiima, quse bitura nigrum
per Hisjianiam, Belgium, Hungariam, Poloniam pectus assutam, dupliciter lrans\ersam, quarum
mnior est, piottt refert Tauiburinus supra
sujierhunt, etiaiimum liodie debitum suum pensum piima
aiiiiuatim huic archiho^pitali Romano tauquam su- laudalus. Sequilur jam ipsius Regulse lenor, prout
prenium inagistrum generalem oiunium hospitala- nob s in ms. luit coinmuiiicalus
rioruin S. Spiritus agnoscunt. Et quidem hoc ar
i.lZl REGULA ORDINIS S. SPIRITUS DE SAXIA. 1138

REGULA ORDINIS S, SPIRITUS IN SAXIA.

Fratribns ordinis Sancti Spiiilus in Saxia ubilibet A deperditum qusaralur.Ejusdem Spiritussanctivirtus


constitulis,Bemardinus Cyrillus AQOJLAMJS ejusdrm soletur inler nos, pusillanimes; el, si qui sint, in-
ordiuis prseceptor, el generalis magister. quielos corripiat; projcctos, Jaiiguentesque,et loca
Regulam ordinis noslri, et velerum nostrorum nostra stta dextera tueatur, etprotegat. Mihi insu-
insliiulaPatrum, fralres dilectissimi, denuo vobis per (qui pro vobis omnibus, et me ipso rationem
ostendimus; ad quorum observantiam omni vos, reddere teneor) ej'us dono, vcstiisque orationibus,
quo possumus, officio, et affeclu hortamur. Ut per compati et misercri di^netur. Valeal quis veslrum
ea nos Deus omnipotens dirigat in viam suani, et in Domino, et ej'us in timore ijisius mandata, et
sancti ejus Spirilus munere, vestrisque pi-ecibus, si rcgularia hascprsecepla servet
quid noslro in ordine infirmum sit, coeiesti ope so- Romse, in sacra hospitah a>de Saucti Spiiitus.
lidelur, sanelur segrolum , alligetur confractum, Kal Aprilis, 1584.
reducatur abj'ectum, et pia chaiitalis ttffeelione,

EJUSDEM SACRI ORDINIS SANGTI SPIRITUS FUNDAMENTUM.

Lectio S. Evangelii secundumMailhwum,cap. \xv. B Mari83.cl sanclo Spiritui, et dominis nostris inliiv
In illo tempore, dixit Jesus discipulis stiis. CKJJJ mis iccipimus le, et animam patris tui, et malris
vsneril Filius, etc.: usquead, Jusli aulem in vilam tuse in missis, matulinis, jejuniis et oralionibsis,
alernam. eleemosynis, et in cunclis bene factis, qusefiunt, et
STEPIUNOS divina miseratione lituli S. Maiise fient in domo Sancti Spirilus: ut Deus lalem par-
trans Tiberim presbyter, et RMNDIUUS S. Marise in lero tibi relribtial, qualem unusquisquc nostruiiL
Cosmediu diacouus, cardinales: dilectis filiis, ma- babere exspeclat. Et domus Sancti Spiritus pa-
gislro, et capilulo domus S. Sjnritus de Urbe Ro- nem et aquam tibi proniillii, et \estem humilem
mana, etuniversis i'ectoribus, frati ibus, et sororibtts dabit.
aliarum domorum sub ipsius ordine et roagisterio Quo finito, si prseceptorisive magistro, ct capitulo
Mmmoranlibus, salutem in Domino.Hsecct Regula, videtur, prseceptor sive raagister, vel prior accipial
quam de mandato el auctoiitale sedis aposlolicse mantellum : et ostendit ei crueem, et ponat ad col-
vobis observare prajcipimus," et a summo ponlificc lum ejusdicens: Per hoc signum crucis fugial a te
scilicet domino Innoeentio papa III, data fuit, et omne malignum, et Chrislus te pei'ducal ad regiium
omnibus sacrosancl.fi Ecclesise cardinalibus con- seternum. Aracn.
lirmata, quse sic incipit: " His dictis, proni in terra preeespro eo faciant ad
CAP.I.— Suncli Spiriius adsit nobis gralia. , Dominum; et prior, sive magister, vel aliquis sacer-
In nomine Domini et individuseTrinitatis.Palris, dos incipiat Psalraum scilicet : Deus misereatur,
et Filii, el Spiritus saucli, Amen. Oranibus fialri- cum Gloria Patri: deinde dicil Eyrie eleison. Pater
bus el soroiibus tam prsesentibus quam fuluiis noster.
totius ordinis S. Spiritus prsecipiendo inandamus, y. Et ne nos inducas in tenfationem.
ut sub obedientia, incastilate, el sine proprio vi- i^. Sed libera nos a malo.
\ar.t, ad^curam et servitium pauperum piirtcipaliter f. Salvum fac sei-vumtuum, Domine.
intendendo. $. Deus meus, sperantem in te.
CAP.II. — De promissionenoviliorum. f. Mitle ei, Domine, auxilium de sanclo.
Ego N. offeroel trado meipsum Deo, ct beatsc i^. El de Sion tuere eum.
Maiise,et sancto Sjmitui, et dominis nqstris infir- y. Eslo ei, Domine, lurrisforlitudinjs.
inis, ut omnibqs diebus viue mesesim servus illo- i^. A facie inimici.
rum. Promitto castitatem, cum Dei auxilio servare; y. Domine, exattdi oralionem meam.
et sitie proprio vivere, ct tibi N. et successoribus ry ^. Et clamor meus ad le veniat.
tuis obedienliamtenere, el bona ipsoruin pauperum j>, Dominusvobiscum. i^. Et cum Spiril,u tno.
fidelifercuslodire. Sic me Deus adjuvet et hsec Oremus.
sancta E\angelia.
Et offerat se cum libroad altare, elc. Protege, Domine, famulum tuum (vel famulaiu
CAP.III. — De receplione iwviliorum. tuam) et gralise tttse dona in eo mulliplica : ul ab
Per promissionem , quam Deo fecisli, et beala cmnibus tuealur offensis, et a lemporalibus HOIJ
1139 INNOCENTIIIII PAP./E OPUSCULADUBIA. lUd
dcslituafur auxiliis: sed spiritualibus sempileniis A « Damus tibi (vel vobis) sociefatem nostram es
gaudeat institulis. Per Christum. participalione oralionutn nostraruni, et beneficium
Deus, cui proprium est misereri scmper et par- eleemosynarumnostrarum. »Et diciturDeo gratias.
. cere: suscipedepiecationem noslram: et famulum Postea osculetur a fratribus, el scribalur in libro
luum, quem delictorum catena constringit, misera- confraternitalis, et illud etiam, quod dare promi-
tio tuse pielatis absolvat. Per Chrislum. seritin unoquoque anno: et cum defunctus fuerit,
Deus,qui aposlolis tuis sanctum dedisli Spirilum, (onscribalur in Kalendario.
concede famulo tuo pisepelitionis effectum: ut, cu-i CAP.V. — Qvando atiquis offcrlvr in puerilict
dedisli fidem, largiaris et paeem. Per Dominum in devolionepaternu.
nostrum. DomineDeus omnipotens, qui es ijicomprehen-
CAP.IV. — Qualiter societasnoslra petcnlibus sibiiis et immensus, qui tuum plasma voeatione
dettir. sancta eligere dignatttses, concede huic famulo,
Cum aliquis societalem fralrum petit, et oralio- vel puero, vitam honestam, eonvwsalionem studio-
nibuseorum \oluerit se conunendaFe, in capituk) sam, oralionem placabilem, quatenus dignus efli-
proslernalur in terra. Et hicincipiat prior vel sa- ciatur socielale sanctorum. Per te, qui cs benedi-
crrdos hos jisalmos : Levavioculos meos. De pro- B ctus in sseculasseculorum. Anien.
fundis. Ecce quam bonum. Kyrie elrison. Patcr Cxr. VI. — Quid fratres ex debilo qumreredebeanl
nosler. el noii amplius.
f. Et ne nosinducas in tentalionem Nullus suum aliquid prsesumat dicere: Sic de
i^. Sed libeia nos a raalo. primis Cluisli discipulis diclum est: Erant illis
f. Salvumfac servum tuHm. omnia communia(Act. tv). Procurator vero domus
n). Deusmeus sperantem in te. secmidum necessitatem uniuscujusque fideliter
f. Mitte ei, Domine, auxilium de sancto. omnibus admjnistret, sicutctiam scriptuin esl: Di-
n). Et de Sion laere eum. videbatur singulis prout cuique opus eral (ibid.).
y. Ostendenobis, Domine, misericordiam lita:M. Fi-atres non quserantamplius ex debilo nisi panem
i^. Et salutare tuum da nob's. et aquam: etveslitus eorum sit humilis, quia Do-
y. Domine, exaudi oralionrm meara. mini sunt pauperes, quorum servos nos esse fale-
i}. Et clamor meus ad le veniat. mur: nudi et sordidi incedunt, et turpe esl servo,
f, Doiniiius vobiscum. ^. Etcum Spiritu tuo. ut sit supeiijus, et dominus ejus sit bumilis.
Oicitiws. CAP.VII. — Quid, et a quo porletur ad mensam.
Dcus, qui es fons lotius misericordise, spcs et " Nemoprseter cellerariumdecibo vel potu ad men-
consolalor lugentium, vita et salus ad te claman- sam, vel a mensa, nisi per licentiam magistri ali-
lium , exaudi preces populi lui, et illorum , qui se quid porlet. Similiter si fieri polest, ad mensam,
in noslris oralionibus comroendanl, ul eum tuae -simulomnes accedant, et simul post versum, sur
potentisedextera protegal, et defendat: qui quate- „enlesdiscedant.
nus libi soli Dominosecura mcnte valeat deservire, CAP.VIII, — Versusmensm,nisi clericisinl prm-
alqueabomnitenlalionum molestia liberalus, tran- senles, ila fial.
quilla pacis salute pietati tuse continuas agei-egra- Benedieite.Cleriei respondent^ Benedicile. Kyrie
tlas mereatur. PerDominum. eleison, Christe eleison, Pater nosier. Secrete di-
Alia oralio. calur. Quod si procurator domus fuerit prsesens,
Deus, qui es justorurn gloria et misericordia pec- vel qui locum ejus tenuerit, dicat;
caloruro : pielatem tuam humili prcce deposuimus: ii). Et ne nos inducas in tentationem.
ut famulum tuuni N. benigne recipias, et pielatis Alii respondeanl: ^. Sed libera nos a malo.
tuse ei custodiam impendas, ut ex lota menle tihi Adjung3t: In nomine Palris et Filii et Spirilus
deserviat, et sub tua proteetione consistat. Et _ sancti. Amen.
quando eis extrema dies advenerit, socielatem san- Et sic ad mensam sedeanl. Postea dicant omncs:
ctorum percipiat: cum quibus inenarrabilem glo- Amen.
liam sine fine possideat. Pcr Christum. Postmodumsurgenles a mensa dicant: Miserere
Alia oraiio. mei Dcus
Precamur te, Domine, ul intereedente beata Vir- Post bupmngatur: Gloiia Patri, etc. Sicut erat.
gine Maria eum omnibus sanclis luis, famulo tuo Dcinde, Ryneeleison. Christe eleison. Palernosler.
N. indulgentiam liibuas pcccatoium, opus ejus y. Et ne nosinducas in tentationeni.
perficias in bonum, miserieordiam et gratiam tuam i^. Sed libera nos a malo.
ci.concedas, fide, spe, et charitale eum repleas; Dicat ille, qui benedictionem dixerat, j'esponden-
mentem ejus ad ccelestia desidena erigas, et ab libus aliis: Sed libera nos a malo
omni adversitatedefendaseum, etad bonam perse- • Adjungalur: Benedicarous Doroino," et ouines
verantiain perdueas. Pcr Dominum. respondeanl: Deo gralias
Post haecdetur illi cum libro et stola, petiia so- Qui vero ignoraveiint, Miserere mei Deus; di-
cieias, priore vel sacerdote itadicente: :anl quiuquies Pater uoster.
'
Uil REGULA QRDINISS. SPIRITUS DE SAXIA. 1U2
CAP.IX. — Delectore ad rnensam. A vel invitaverit eos. Qtti autem hssc prsesumpseril:
Per hebdomadamunus clericus legat, fraler vero tribus diebus continuisjej'unet in panc et aqua: et
uaus laicorum serviat: quibus absentibus magister quatuordecim diebus in terra sine mensa et mapjia
per alios suppleri faciat. comedet.
CAP.X. — Vl non comedanljiisi bis in die. CAr.XVI. -*- Dehis, qui aliquo vadunt.
Probibemus autem fratribus, et sororibus, ut non Si quis ex nostris habuerit necessitatem, quo-
comedant, nisi bis in die, prseter eos, qui sunt in- quam eundi, cum quibus magister jusseril ire, eat.
firmi, et imbecilles. Ipsa autem imhecillitas in ar- ln via vero videat, ne in omnibus moribus suis
bitrio et providenlia magislri sit: nil ob favorem, fiat, quod cujusdam offendat aspectum,et quod
vel graliam personse seu,quod absil! ob invidiam, suam dedeceat sanclitatem. Sedens ad mensam,
faciendo, sed cum Dei tiniore discrete agat. secundum posse, silentium tenere studeat.
CAP.XI. — De jejunio: CAP.XYII. — Vl nullus soluseat.
A Dominicaprima post festura Omnium Sancto- Nullus pedes solus per urbem vadat, nec sociuni
rum usque ad Natalem Domini sicut in Quadrage- sibi sumat, nisi qui amagistro sibi fueiit sociatus,
siraa jejunent. Omni vero quarta et sexta feria a vel ab eo, qui, magistro absente, vices suas gerit.
feslo SanclaaCiucis usquead festum Resun-ectionis Providcal autem magister, vel qui vices suas gerii,
Domini, sicut in Quadragesima jejunent. Et qui honestam societatem. Qui sine mahdato vel sine
renueri[, vino sequenti die careat; ct si secundo ^societale, ut prsedictum est, ire prsesumpserit,
tecerit, quarta et sexta feria, in pane et aqua j'e- prima vice in lerra sedeat: secunda duobus diebus,
junet. tertia vice septem diebus poeniteat, el quarta et
CAP.XH. — De esu carnium. sexla feria in pane et aqua jejunet.
Carnes vero non comedant nisi ter in hebdo- CAP.XVIll. — De processionein Iwspilali.
mada: videlicetdie Martis, die Jovis, et die Dorai- In hospitali ad processionem in quadragesiraa
nico, nisi causa infirraitaiis, vel nisi festuin Natalis Sancti Martini, et majori, clerici et laici, et sorores
Dominifuerit. Et qui contra feceril, tres dies in conveniant, et dicto complelorio fratres ad suuru
pane et aqua jejunet. dormitorium accedant, et sorores ad suum cum si-
CAP.XIII. — De recipiendh infirmis, el minhtran- lenlio, ubi nullus extraneus admittalur,ad jacendum,
libus iliis. et nunquam nudi jaceant, sed vesliti camisiis lineis
Cum ergo venerint infirmi, vel deportali fuerint aut laneis, aut aliis quibuslibet vestimentis, soli
in domum Sancli Spiiitus, tali modo suscipiantur: jacentes. Silentium etiam ibidem usque niane ob-
C
Piimode peccatispreshylero confiteaniur, et reli- servetur; quod qui ruperil, vinum unius diei amillat,
giose communicentur; el poslea ad lectum depor- si se non correxerit, alias puniatur secundum pro-
tentur, sive ducantur: et ibi quasi domini, secun- visionem prseceptori-u
dum posse domus, omni die antequam fratres eant CAP.XIX.-—Desilenliofn ecctesia.
pransum, charilalive reficiantur. Et Dominicisdie- Similiter silenliura in ecclesia teneaiur, ut non
bus sacerdoles, et clerici, fratres, et sorores cum possit divinum ofliciura impediil. Si quid autem
p ocessione in domo Sancti Spiritus pergenles , dicendum fuerit de necessiiale, in aure fratris diV
missa, vel Epistola et Evangeliura lanlum dicatur. calur : etqui silentium ruperit, vinum amittaL
Ilora autem prandiipauperum, et hora cosnse,cam- CAP.XX. — De conservaiuiacharitale.
pana pulselur, ad cujus sonitum fratres, qui non Charitatem ad onines homines habei'e studcant:
sunt in operibus, stalim occurrant, et devote ser- inler se pacem et coucordiain habeant, avaritiam,
\iant. invidiam, stiperbiam, odium, iram, detractiones,
CAP.XIV. — De honeslate fralrum, el eorum murmuraliones, et maliliam a se oninino abji-
serviliocirca infinnos. cianl.
Conslituluraesteliam, utin ecelesiahonestus sit ^ CAP.XXI.— De capitulo fratrum generali,
eoruni incessus, et conversatio idonea, scilicet ut Per Qualuor Tempora anni primis diebus jejunio*-
cleriri ad altare cum albis vestibus deserviant pre- rum prseceptordomus cum fra-
QuatuorTemporum
sbytero; diaconus vel subdiaconus, et, si necessi- tribtis suis gcnerale capilulum teneat, et de negotiis
tas fuerit, alius clericuslioc idem exerceat officium, domus lideliler traclet. Qui si tunc forte non fece-
et lumen in ecclesia sit semper, die, noctuque. Et
jil, infra octo dies, quam citius poleril, faciat dili-
ad iiifirmoruinvisitalionem presbyter cum albis ve-
slibus incedat: religjose porlans corpus Domini: et grnter.
vel saltera ferens lan- CAP.XXII. — De communitalemaghtri.
djaconus prsecedat, acolytus et com-
Sollicite autem provideat prseceptor,
ternam cum caiidela accensa , et spongiam cum "
benedicta. munitalem fratrum, et consuetudiuem laudabilem
aqua omnia teneri fa-
CAP.XV, — Qualiter fratres ire, et maneredebeitt. domus, et prseceptaRegulse per
In civitatibus, vel in villis seu castehis, in qui- ciat.
bus proprias domos habueiinl, nihil omnino come- CAP.XXIII.—De comniunilaiemensmfralrum.
daul extra illas domos, nisi prselalus loci tenuerit, Prseccptor ad coinmunem mensam fratrum sem-
1U3 INNOCENTIIIII PAPJE OPUSCULADLBIA. UU
per comedat, nisi propter hospitrs, vel alias ex A CAP.XXXI.—De pwnis fornicaniium.
honesta causa seu necessaria remanrat Si quis fralrum, vel si qtta soror deprehendatur
CAP.XXIV. — De zleclionemaghlri. in fornicatior.e, volumus ipsum ineludi in carce-
Electio vero ejus infra mensem post decessum rem, et per annum ibi habitet, omni occasione re-
alteiius per commune ftatrum consilium celebre- mota, et vita sua sit talis : Sexta feria in pane et
tur, nec eligatur secundum dignilatem gentis, sed aqua jejunet, et per totum annum non prsesumat
secundum vitse meritum, et sapientise doctrinam, carnes manducare, nec vinuro potare; elpost an-
CAP.XXV. — De silenlio mensse. num, si invenlus fuerit castigatus, et bonis TDO-
Ad mensam, sicut ait Apostolus (II Tltess. m), ribus ornatus, secundum arbitrium pi'sesidentis, in
fratres panem suum cum silenlio comedant, lectio- conventum cum cseteris fralribus redeat. Ita fial in
nem sine tttmultu audiant, ne solse fattces sumant prima vice; ct si secunda deprehendalur, per duos
cibum, sed et aures esuriant verbum Dei. Quod annos fiat, sicut superius est relatum. Et si forte,
si necossaiiura fueiit Ioqui, uni servilorum in quodDeus aveitat! tali facinore fueiit iterum de-
aure sub silentio dical. Magister vero maj'or, si prehensus, omni vila sua absque remedio ibi ha-
voluerit in audienlia oranium pro necessitale lo- bitet. Feria sexta infra octavas Natalis Domini li-
qui potest : cum disci'elione tamen et mensura cenliam habeat bibendi vinum. Et si opus fuerit
hoc faciat. El post completorium non bibant, et in infra. Octavas Paschse sinuliler. Si eliam feslivitas
lectis silenlium teneant, sicul superius scriptum Omniuin Sanctorum cvcnerit ;iu sexla feria, quo-
est. rura vigilia quiula feria celebratur in pane et aqua,
CAP.XXVI. —rDe correctione clericorum. liceat ei uli cibis conditis in ipsa festivilate; elsit
Cori ectio vero clericorum el specialium aliorum in potestale praeceptoris cum consilio capiluli ali-
ad j))'seceploremlaicum non pertineat, sed ad car- quando, si necesse fuerit, poenammitigare.
dinales, qttjbua a domino papa ipsa domus fuerit — De fratribus altercanlibus, el percu-
recommendaia. Ipsi vero cardinales ad tempus CAP.XXXII. tientibus allerutrum
quandiu voluerint, alicui clerico de ipsa domo po-
lerunl commiltere vices suas. Frater si allr.rcatus fuerit cum aliquo fratre, et
:
CAP.XXVII. — De officioclericorum el de primatu. clamorem habuerit prseceptor, talis sit pcena Se-
dsebus jejunet, quarta et sexla feria in pane
Prssfafi vero clerici in diurnis et nocturnis offi- ptem
etmanuler-
ciis coiisuetudinem Romanse cuiise observent, et etaqua, comedens in lerra sinejnensa
in refectorio insimul in una parte ante lai- n gio. Et si percusserit, quadraginfa diebus mandu-
primi oet in terra, et si sanguinem effuderit, habitum
cos sedcant, piiorilale inter eos sacrorum oi'dinum
dimiUat. Si vero recesserit a domo sine volunlate
observata.
CAP.XXVin.—De condilioneclericorum. prseceploris sui, cui commissus fuerlt, et postea
Si ,quando vero contigerit aliquem de clericis reversus fueril; quadraginta diebus manducet in
fratribus ad aliquam filiam destinari, vel illius terra j'ejunans quarta et sexta feria in pane, et
cleriei commiserinl vices suas : ita lamen,quodse-> aqua. Etper tantum temporis permaneat in loco
cundum lenorem privilegii domini lnnoceiuii papse extraneo quantum loris exstiteiit.
tertii, semper in ipso bospitali quatuor ad minus GAP.XXXIII.— De consiiluiione horarum.
gint clerici Regulam ejusdem hospilalis prolessi, Fratres cum ad matutinas surrexerint, et in ec-
qui pro nobis, et prsedecessoribns noslris, ac suc- clesia fuerint, matutinas et horas Bealse Marise,
cessojibus noslris, ac fialribus vivis pariter ac stanles erecli, vel flexis genibus audiant, nisi in-
defunctis specialiter obsecrantes, omnia spiritualia firmitas impedierit. Ad matulinas diei, et horas,
libere administrent. dum psalmi dicuntur, lecliones leguntur et rcspon-
CAP.XXIX. — De correclione clericorum. soria cantantur, fratres sedeant, sed a Gloria Patri
Clerici vero, si in his deliquerinl, pro quibus D propter reverentiam Trinitalis se eleient, et ad
laici sedebunt in terra in refeclorio sine mappa, altare caput inclineut. Fratres, qui ordinati non
in bonore ordinis clericalis in terra non sedeant, sunl, et in Ecclesia non fuerint, pro malutinis
ne ex tali quasi publica poenitenlia penes graves BeatK MarisedicantPater nosler 12; et pro matu-.
Ct bonos quodammodo efiicianlur iiifames, sed tinis diei similiter, et pro aliis horis singulis Bealse
loco illius posnse singulis diebus, in quibus sic MarisePater noster 7; et pro illis similiter diei, et
pcenilere debent, uno piiventur ferculo, et iri loco pro vesperis 9, et pro deftinctis 9, similiter. Omni-
Ultimo sedeant, nedum posl clericos, sed post laicos bus compufatis, sunt 155 Pater noster.
fratres suos. CAP.XXXIV.— De fralribus maie se habenlibus.
' CAP.XXX. — De capilulo. Fraler si non bene se habens, si ab aliis fralri-r
Semel in hebdomada ad minus magister, vel bus bis atque ler correptus el admonitus fuerit, et
qui locum ejus lenuerit, cum fratnbus capitulum diabolo instigante , se emendare noluerit, nohis
teneat. Cum sororibus vero magister capitulum mitlatur pedester cum charta continenti suum deli-
teneat cum sacerdote fraire, et cum duobus aliis ctum : lamen procuralio rara ei donelur, ut ad ncs
fratribus. venire possit, eumque corrigemus.
15*5 REGULAORDINISS. SPIRITUS DE SAXIA. - 1U<5
CA?. XXXV.— De fralribus cum proprio viven- A , CAP.XLI. — De orpltanis nutriendis el feminis prm-
tibus. gnantibus.
Si quis fratruni in morle sua proprietatem Iia- » Orphani infantes projecti pro posse domus nu-
buerit, vivensque magistro suo, vel sacerdoti ad triantur : et pauperes feminseprsegnantesgratanler
utililatem domus non ostenderit: nullum divinuin suscipiantur, et eis charitalive minislretur.
ofliciumpro eo agatur, sed quasi excommunicaius CAP.XLH.— De servitio pauperum.
cum ipsa proprielate, extra coemeterium sepeliatur. Sororcs infirmis hospilalis die Martis capita, die
El si vivens proprietalem habuerit incolumis, eique Jovis pedes abluant; et linleamina, quando prseci-
reperta fuerit, et magislro suo celaverit, ac poslea pitur, eis abluant.
super eum inventa fuerit : ipsa pecunia ad colluni CAP.XLIII. — De panperibus suscipiendis.
ejus ligetur, et per hospitale Saneli Spiiitus, vel Communes pauperes qui in dorao Sancli Spiritus
aliae domos, ubi peimanserit, ducalur. hospitaii voluerint, pro posscdomus libenter susci-
CAP.XXXVI.— De proprietarih. pianlur, et cbaiitalive Iraclcntur.
Omni anno in capilulo Pentecostes proprielarii CAP.XLIY.— De religiosissuscipiendis.
excommuuicentur,et, absolulionerecepta, restituant Si aliquis religiosus ad bospitandum in eadem
pecuniam, et septem diebus poenilrant quai'ta et B doino, sivein domibus noslris venerit, quasi servus
sexta feria jejunantes in pane et aqua. Et, si se- Dei benigne suscipiatur, et charilative illi submj-
cundo reperti fuerint, poenaduplicetur eis; si tertio uislretur. .
idern crimen, quod absil! incurrerint, quadraginta CAP.XLV.— De Itospiiiomagnalum.
diebus poenileant,ab <vninifratrum consortio sepa- Si vero aliqua magna persona fuerit, speciale
rati. sibi hospitium prseparetur, et secundum possibili-
CAP.XXXVII.—De officiofaciendo pro fratribus el tatem domtts, ei reverenter serviatur.
sororibus defunclis. CAP.XLVL— De peccalricibussuscipiendh.
Cum sit valde necessarium, firmiter praecipimus Mulieres peccatrices, quse pro conservanda casti-
fieri, et pracipiendo mandamus, -ut de omnibus tate in domo Sancli Spiiitus per septimanam san-
fratribus et sororibus viaro universsecarnis ingre- clam habitare voluerint usque post octavas Paschse
dienlibus in omnibus obedicnliis quibuscunque sine contradiclione concedalur eis.
obierint in domo S. Spiritus, 50 diebus missse pro CAP.XLVII.— De litieiis deferendis.
anima fratris et sororis celebrentur. Presbyteri Nullus Iltteras portet, nisi prius audieril legeie;
vero, qui fuerint in domo S. Spiritus quinque missas (P et si, leclis litteris, audierit in eis aliquid conti-
fratris vel sororis illius reddant. Cseteri vero, cle- ljeii, unde aliquod malum possit oriri, eas nullus
riei duo; psalteria fratres laici, si septem psalmos poitet; quia Urias detulil lilleras mortis suse (II
sciverint, septem vicibus illos dicant: si illos nesck Reg. xi).
200 CAP. X LYIH. — De deposiio,
veriut, Pater noster dicant.
Csmmendationemnullus recipiat sine conseientia
CAP.,XXXYHI.— Dejudicio in capituto. magistri, et aliquorum fratrum, excepto hospitala-
De omnibus [clamoribus in capitulo j'udicetur, et rio, qui peregrinorum tantum, et forensium poterit
discernatur secundum amorem Dei et judicium re- deposiia custodire.
ctum. Et bsec omnia, ut supra diximus, cx parte CAP.XLIX. — Ut iiulli liceat ecclesiam conslruere.
Dei omnipotenlis et beatse Marise^semper virginis, Nullus construere faciat ecclesiam vel domutu,
et sancti Spirilus et dominorum nostrorum infir- ahsque jussu magistri et eapituli. Et si contra fe«
niorum prsecipimus,ut cum summo studio, ita per ceiit, quadraginta dies poenileat : quarta et sexla,
oinnia tenealur. feria in pane, et aqua j'ejunet.
CAP.XXXIX.— De indumenlis pauperum. CAP.L. — De injuriis vilandh.
Paupei'es in hieme, laneis veslibus a festo Om- 0 NulluSaliquem fratrem clainare audeat prodito-
nium Sanctorum usque ad Nalalem Domini: et in rem, vel regeneralum, neque ore fcetentem^ve}
sestale, a Pentecoste usque ad festum S. Joannis, menlilum, vel lilium merelricis, el qui in culpisislis,
ad rainus quadraginta de pannis veteribus fratrum ceciderif, sine poena non sit, sed septem diebus,
et etiam infirmoruin vestiantur. Hanc autem elee- graviter puniatur. Et quarta et sexta feria in jiane,
liiosynam magister cum consilio duorum fra- et aqua jejunet.
trum, semper indigentibus, secundum charita- CAP.LL —;De suslentandis leprosk.
tem Dei, non specialem affeclum,vel amorem lar- Statuimus,'ut si quis fratrum nostrorum, \e\
glatur. sororum in leprsemorbum inciderit,in domo Sancti^
CAP.XL. — De pauperibusrequirendis. Spirilus providealur ei tanquam uni ex aliis fra-s
tribus in aliquo loco domus.
Pauperes infirmi per vicos, una die cujuslibet CAP.LII. — De receptionemunerum.
hebdomadse, et per plateas quserantur, et in do- Si quis ex noslris rem sibi coliatam celaverit^
inum Sancti Spiritus deferantur, et eorum cura punialur, et tanquam proprietarius judicetur. Etsi
diligentissimehabealur. Crateraut sorer eulp-fia?vel munusculum acce|ierij
U47 INNOCENTIIIII PAVM OPUSCULADUBIA. 1148
a parentibus, vel amicis suis : lion audeat ea sibi A CAP.LYIII. — De obsequiisfralrum defuncloruiih
et peregrhwrum.
xetinere, nisi de licentia, et voluntate prseceploris,
el si conlra fecerit, ipsas rulogias araittat, et qua- Prsecipimuseliam, ut ontnia corpora inortuoruni,
tuor dies pceniteat: quaila et scxta feria in pane et atque aliorum Chrislianorum, qui post horam om-
aqua jej'unet. nium vesperarum obierint, sepeliri usque in cra-
CAP.LIII. — Vl nullus veslesvendat, vel emat. stinum differantur. Et in hospitali, ubi obieriut
Pi'secipimusfirmiler et districte, ul nullus prse- non sine lumine jaeeant in ferelris, de quibus iu-
sumat vestes vendere, vel emere, nisi de consensu dicitur, ul anle primam ad ecclesiamdeferantur.
magistri, vel qui locum ejus lenuerit: ul sicut pa CAP.LIX. — De cunabulis puerorum.
scimini ex uno cellario, sic induamini ex uno ve- Ad opus infantium peregriuarum mulierum, qui
stiario. Et vestimentum sit humile, sicut scriptum in domibus Sancti Spiritus nascuntur, parva cu-
est, et a magistro, vel camerario cmptum. Si vcro nabula fiant : ul seorsum soli jaceant, ne aliquid
aliter factum fuerit, magister arcipiat, el ipse sit in incommodi infanlibus possit evenire.
poE.uaseptem dierum, et quarta et sexta feria in CAP.LX. — Vt maghter proprielalem non habeut.
panr, et aqiia jejuuet. Magister eliam proprielalem non habeat. Et, si
B inventus fuerit in morte habere, sine conscienlia

CAP.LIV. Si quis fratrum inciderit in hmresim, clerici fraliis
hospilalis, cui cardinalis commiserit
Si quis fratrum in hseresim, quod absit! inci- vices suas, et camerarii, el aliorum duorum fra-
derit, vel hsereticorumscienler participationem, et trum, nullum pro eo, sicttt scriplum est, ofliciuiu
familiaritatem habuerit, et hoc ad noliliam magi- a fratribus agalur, sed quasi excommunicatusextra
stri vel fratrum pervenerit, domino papse denun- coemeterium sepeliatur.
lietur, vel ejus visitatori. Si quis autem alicui fra- CAP.LXI. — De dhcretione senum, et puerorum.
truiu tantum crimen obj"eceiit,quod probare ne- Senes et pueri in discretione prseecploris per-
quiverit, poenampatiatur, quam passus esset alter. maneant.
Si vero aliquis ex familiaritate hsereticorum su- CAP.LXII. — De recloribus filiarum domorum.
speclus fuerit, coram capitulo moneatur, et man- Omnes filiarum domorum rectoros, quas genuit
delur ei ex parle capituli, ut eortim familiaritatem domus Sancti Spiritus de Roma, a magistro et ca-
vitet, qui si post prseceptum capituli vitare nolue- pilulo iu ea rectoriam vel habilum suscipiant; ncc
rit, in carcere segnegalus ab aliis, poenilentiam ipsi aliquero, vel aliquam absque jussu magistri
agat. p prsesumant recipere; quod si fecerint, habitum
CAP.LV. — Qualiler fralres a fratribus sunt corri- amittant et pro excommunicalis judicentur, et rei
gendi. perjurii habeantur, etc.
Fratres si duo, vel tres, vel amplius, fuerint, et CAP.LXIII.— Ne uxoralus vel conjugalusrecipiatur.
unus illorum nequiteret malc vivendo se habuerit; Si aliquis vel aliqua roattimonio legali conjuucti
alter frater non dcbet eum diffamare, neque po- sint, nullo modo in ordine recipiatur ad habitum,
pulo, neque prseceptori; sed primo per se ipsum quia scriptum est : Quod Deus conjunxithomonon
casligare; etsi se noluerit casligare, adhibeat se- separet (Mallh. xix)
cum duos, vel tres ad eum castigandutn; et si se CAP.LXIY. — De eleclione maghtri.
emendaverit, inde gaudere debct. Si se noluerit Postquam vero magister eleclus fuerit, si forte
emendare, tunc culpam ejus scribat secreto ma- deprehensus fuerit culpabilis, admoneatur a fra-
gistro suo : et secundum quod magister miserit, l-ribus usque ter. Et si a pravitate, quod absil! \iam
ita fiat de iUo. suam non converterit, doraino papse denunlietur,
CAP.LVI. — Qualiler fraler fralrem accusaredebet. non cardinali visitatori, quem dominus papa de-
Fraler alium fralrem accusare non- debet, deiit : et poena debila corrigalur, et eliam depo-
nisi possit bene probare. Qui si de illo crimina D nattir, si justum fuerit, el culpa ejus hoc exegerit;
dixerit, et in probatioue defecerit, eamdem poe- et alius, qui dignus sil, in locum ejus subrogetur.
nam, quam ipse passurus essef, sustinebit. CAP.LXY. — De camerarih domus.
CAP. LVH. — Qualiter fralres crucis vexillum habeat Domus.nunquam sit sine cameratio, qui pienam
portare debent. potestalem adminisliandi, et pro\idendi in
necessariis fralrum, el sororum, et pauperum,
Fratres onmium obedientiarum, qui nunc, vel tamen cum consilio magistri et capituli singulis
ia anlea offerunt se Deo, et hospitali Sancli Spi- Kalendisitenealur reddete rationem, Et si tunc non
tus, crucis signum in cappis et in mantellis drfe- fecerit, infra spalium octo dierum facere non post-
raot. In cappis ante pectus, in mantellis autem in ponat; quod si non feceril, dum lamen fuerit re-
sinistro latere, ut per illud vexillum et operatio- quisilum a magislro, el fralribus, in secunda, et
nem, et obedientiam Deus nos custodiat, et a dia- quarta et sexla feria in pane et aqua jejunet,
lioli potestate nos in hoc sseculoet in futuro de- quousque id fecerit, et alias secundum providen-
friidat in anima et corpore, et similiter omnes tiam magislri, et fratrum, si 111protervia manserit,
benefaclores nostros. puniatur. Et si aliqui de capilulo ratiouein audire
1149 BEGULAORDINISS. SPIRITUS DE SAXIA. H50
dum
renuerint, magister cum residuis audiat. Quod si A et prsecepla domus voluntaue adimptebo, et
iterum prse-
magistii negligentia vel malitia differrelur, idem vi.vero dominis infirmis servus ero;
aut ju-
magioter huic poense subjaceat, ut sexta feria in ceptor inquirat ab eo, si uxorem habuerit, fe-
pane et aqua jejunet. Clerici vero fralres, si vo- raverit, et si promissionem cuiquam religioni
luerint, intersint: ut si minus hene actum viderint, ceiit, aut debitum habuerit.Si ipse omnia ista
super hoc moneant fralres suos. Et si se negle- negaverit, recipi poterit : si vero dixerit, quod
xerint emendare, proclament ad dominum papam, uxoiera habuerit, vel juraverii, vel alterius reli-
\el ad cardinalem, qui eis fuerit deputatus. gionis fuerit, seu promissionem fecerit, vel debitum
CAP.LXYI. — De proventu doinus et expensis, habuerit, non recipiatur, nisi litteras ab episcopo,
Yolunius-eliam ut oranes inlraUe vel proventus seu a monasterio suo habuerit, et debilum solverit.
domus reponanlttr immo sciinio, in quo sinl tres CAP.LXXI. — De receplionealicujus in probalione.
claves : quarum unam leneat magister, et aliam Nulli concedatur introitus ordinis nostri nisi
teneat capitulum et aliam ca.nerarins. Ila tamen
unius anni spatio probetur. Regula et constitutiones
quod provenlus, qui proveneiiiu, primo veniant ad tunc ei leganlur per ordinem, et dicatur ei: Ecce
notitiam magislri, et capituli, el canierarii, et ex
jj lex, sub qua militare \is. Qui si Regulam et consti-
tunc in scrinio reponantur. Camerarius vero ex luliones
domus, et cuncla sibi imperata promiserit
ibto scrinio recipial sumptus domus, quos facere
observare, et cum humilitate liabilum petierit, ei
debeat : et in ipso scrinio siglllum capituli repo- habilus et de ofticiostto semper in domo
coneedatur,
natur.
— seniat, et hoc de voluntate prseceptoris, vel illius
CAP.LXVIII. De infirmaria fratrum.
ut una domus sit inlirmis fratri- qui vices ejus gerit; qui si renueritfacere, tanquaro
Yolumus, prp elatus et inobediens, dimiltalur. Non enim videtur
bus, et unus fiater sit infirmarius, qui de eis cu- servum se pauperum staluisse, qui quod in sseculo
iam, et soUicitudinem habeat el diligentiam. Qui
etiatn habeat servientes, quot-sibi sunl hecessarii, bus egit pro suis necessariis acquirendis, pro pauperi-
et opporluni, et quod a camerario recipiat viginti ipsis facere dedignetur.
CAP. LXXII. — Vl nulltis iwstriiin inlret allerum
1 bras provenirntium in Ascensione Doniini; et ordinem.
expensis iUis,"si plus fuerit opportunum, tribuatur Nullus audeatordinem nostrum temere transmu-
ei a camerario sine conlradictione alicujus, usque tare, nisi ad ai'cliorem vitam terit, et hoc cum lit-
ad alium annum : et quse sibi pro infirmis petierit, leris capituli sui faciat. Qui conira fecerit. sciat se
de ceUario tribuatur. Et ipse infirmarius ter in C esse in sententia excommtinicalionis
anno teneatur reddere rationem. CAP.LXKIIL — Vt nutlus pwnas stalutas renuat.
CAP.LXYUl. — De conlumacia filiarum domorunu Si quis fratruro in superbia elevata pcenani statu-
Si aliqua domus Sancti Sphiius in rebellione tam observarerenuerit, duplicetur eipoena: quam si
contra praecepiutuRegulse insurrexeiit, per mas;i- non complerit, coram capilulo moneaiur : quod si
sirum cum consilio capituli acriter ptiniatur. Et si ad mandatum capituli non fecerit, crux ei aufera-
obedire noluerit, RomanseEcclesiaedenuntielur, ct lur sine volunlate capituli non reddenda. Si autem.
per ejus mandatum etiam ssecularis potentise auxi- cruce sibi ablala. obedientias sibi injUnctas obser-
liuiu requiratur.' vare non vellel, secundum foi'mamprivilegii, «icut
CAP.LXIX. — De juramentis fratrum. lurbator doraus puniatur, el adjungantur ei pro
Staluimus, ut nullus omnino fralrum juret, nisi paena quatuordecim dies, quarla et sexta feria iu
pra necessariis causis domus : et lunc prsebeat pane -et aqua jej'unet.
jusjuraudum laicus de consensu prseceptoris, cle- CAP.LXXIV. -- De obedientia.'
i-icus vero de mandato cardinalis, qui eis protector Prsecipimus in virtute obedientise fratribus et
fueril deputatus vel illius, cui ipse cardinalis coin- sororibus nostris obedientiam bonam non soluiu
mjserit \ices suas, nec non de conscientia nrsece- D exhibere magistro; sed prsecipimtts,ut in bonis obe-
ptoris. diant sibi ipsis adinvicem fralres," scientes se per
CAP.LXX. — Quomodo fratres sunl suscipiendi. hanc obedienliam ituros ad Christum.
Quando aliquis confraternitatem exigit Jiospitalis CAP.LXXV. —De formajuramenti, quam magister
Sancti Spirilus, prseccptor cum fralribus habeat prmslabit.
consilium, si ipsum rccipere voluerint. Si vero il- Ego N. magister hospitalis Sancti Spiritus, juro
lum reeeperint , venial coram omnibus fiatribus et promitto, quod negolia ipsius hospitalis bona flde
iu capilulo, et prseccptor inquirat ab eo, si frater- tractabo : ad bonorem Dei el ulilitatem ipsius do-
tiilalem domus voluerit, si religionem suslinere mus : ad sustentationem pauperumet infirrooruia,
poterit, si castitatem servaveiit, si obedientiam de quibus cum auxilio Dei curam, et diligentiam
tcnuerit, si sine proprio vixerit, in corde suo pro- ego ipse habebo, et ab aliis faciam adhiheri. Ele-
\ideat, antequam professionem faciat. Nam ante, emosynas et p.ovenlus ejusdembospitalisnon cou-
cum in dominio suo fuit, quod voluit, fecit; sed verlam in alios usus, nisi ad quos sunl principali-
cum in religlone erit, in potestate alterius erit. Si ter deputati, videhcet ad sustentationem pauperum
vero dixeril: Religionemcum Dci auxilio suslinebo, et lnfij-morurohospitum et familte, de quibus hil>il
'
1151 INNOGENTIIIII PAP.fi OPUSCULADUBIA. 4132
fraudulenler transleram, vel transmittam ad aliam A lalium juslitiam reddat. Si vero latronem, aut for-
domum, vel aliam quamcunquepersonam. Posses- nicatorem, vel malefactorem vocaverit, et hoe per
siones et instrumenta ipsius hospilalis nullo modo fratres nequiveiit probarc,per palatium et claustrum
distraham, nec aliquo litulo alienabo, inconsulto verberetur, et usque ad porlam perculiendo duca-
Roinano pontifice, cui ero per omnia obediens et tur, et a domo projicialur, ct merccs sui servitii
fidelis. Sic Deus me adjuvet, et hasc sancla Evan- sibi reddatur.
gelia. CAP.LXXXIII.— De servienlibus,si furlum fecc-
CAP.LXXYI. — De puellh relinendh. vel conju- rini.
gandis. Servientes si abquara reni hospilalis, vel panem
umnibus puellis proj'eclis domui Sancli Spiritus integrum furali fuerint, aulvendiderint, ct pro certo
qusead servitium pauperum remanere desiderant, probari poterit, res illse, quas furati fuerint ad col-
et \ivere sub obedientia, et in caslilate, et sine pro- luni eorum ligentur et per palatium usque ad por-
prio, ad curam pauperum principaliter inlendendo, lam verberentur; et panem in manibus suis porlan-
promittunl: concedalur eis panis et aqua domus. tcs a domo projicianlur, el postea conventio, ijtta
Alisr.autem maritali conjugio copulentur. servierint, eis reddalur.
CAP.LXXYH.—De inlercessioneprofratribus. CAP.LXXXIY.— De fralre transmiitendoad alium,
Voluraus autem, ut si aliquis frater pcenas incur- domum.
rerit, quas esedeminstitutiones conlinent, et ipsas Statuimus ul, si frater domus Sancti Spiritus de
exsolverit, si contigerit ibidem aliquem ex magna- Urbe, moralurus in aliqua domo filia transrailtaiur,
libus inleresse, seu reiigiosos advenire, qui magi- honoiifice recipiatur ibidem : et primus sitibi post
stro et capilulo preces fundanl, ul eidem fratri pa- iilum, qui jirsefuerit in eadrm domo, nisi propter
tienti indulgeie dignetur, suorum precaminuni in- excessumsuum, vel culpainad illam ecclesiamtrans-
lerventu, magister el capitulum eum libenter ct miftatur.
liberaliter debeantexaudire. CAP.LXXXV.— De servicnlibuslixuniibus.
CAP.LXXYIII.=- Quodomnes in communidormilo- Servientes, si inter se rixati sunt, et clamor ad
rio jaceant. praaceptoremet fraires pervenerit, rei, qtti offensas
>olumus, ut nullus fralrum vel sororum seu obla- feceruut, coram omnihus per hospilale corrigiis,
torum ad cubandum cameram babeat specialem, vcl virgis forliter verberenlttr : quod si injuiiosis
sed omnes in communi jaceaut dormitoiio; et ca- verbis, vel sanguinolentis verberibus sese oiTende-
merarius in eodem habeat scrinium juxta lectum, r rint, aut gladiis, vel apidibus, seu cullellis se per-
inquo sint sumptusdomus : quia thesaurum domus cusseiint, reis, qui per lestes fuerint comprobati,
tulius ab omnibus custodiri credimus in communi hsec eis poena inferatur : per claustrum, et hospi-
dorraitorio conslitutum, quam in camera speciali lale usque poiiara ducanlur nudi, et durissime cor-
singulari mancipatum custodise. rigiis flagellentur : et a domo projiciantur, mcrces-
CAP.LXXIX. — Vt qui habent habilum, prmsint. que eorum retineanlur.
Volumus, ut si frater domus, qtti habet aliquam CAP.LXXXYI,— De fralribus recipiendis.
balivam et cum eo oblatus stelerit; idem fraler Yolumus, ut niilli tradatur habitus, nec ullus in
prsesil oblalo habitum non habenti. oblatum vel in probalione rceijuatur ibidem, nisi
Cir. LXXX. — Vt femhiw capita fralrum non la- in capitulogenerali; prseterquatnsi necessitas duxe-
venl. rit aliter faciendum, scilicet ut prseler geuerale ca-
Capita fralrura feminse non lavent, nec pedes : pitulum aliquis recipialur ibidem, et lunc sit de
nec lectos eorum faeiant, nec caleeamenla eorum congi'uentiadomini eai'dinalis.
exlrahant. Simililer nec fratres femiuis: sed viri CAP.LXXXVIl,-—Deeleemosyniscotligendis.
viris, et mulieres serviant mulieribus, nisi causa Pro eleemosynis colligendis fideleset houestse
infiimilatis, et lioe de licenlia et mandato magislri. D transmittanlur personse, quse sobrie vivant, et caste
CAP.LXXXl.—De fratre perculienleservientem. et laudabiliter conserventur, ne inde ordo regularis
Fraler_si servientem domus percusserit, vel prav vilescat el devotio bomiimm retardelur.
cepior hoc viderit, vel clamoi'eminde habuerit, poe- CAP.LXXXVIII.— Vl nullus exlraneus in donw
pileatperseptimanam. Si sanguinem fecerit, excepta, retineatur
de naso, per dies -40. Si vero per plagam illam Statuimus, ut ncmini ab oclodiebus ullra, victus
ubieril, habitum perdat, et ad dominumpapam ten- in domo vel extra domum cxhibeatitr: absque vo-
dat, et ab ipso poenilentiamaccipiat. Postea si lilte- luntate et eonsensu prseceptoriset capituli. Ad roa-
ras domini papse secum attulerit, et misericordianii tutinura vero omnes surgant, quando alii religiosi
qusesierit, salva justilia domus, quadraginta diesi de Urbe surrexerint.
poenitentiam illo agente recipiatur. CAP.LXXXIX.— De visitalore domus.
CAP. LXXXII. — De serviente conlra fralrem n- Quoniara domus ipsa Saneli Spiiitus de bonis
.vanle. Romanse Eccleshe dolala esl, decrevimus ut sem-
Serviens si contra fratrem rixalus fuerit, el ips(> per a domino papa caidinalis pelatur, qui ejusJem
fratcr clamoreniprseceptori fecerit, serviens per pa- domus \isitaior sit et prolector.
1155 REGULA ORDINISS. SPIRITUS 0E SAXIA. 1154
CVP.XC. —Dc his, qtd superbiunt pro bonis. A tia prscceploris^vcl qui biberil usque ad ebiielaiem,
Si quis propter bona, quaj Deus per eum fecil in septem diebus poenileat, et quarla et sexta feria sit
domo Sancti Spiritus fortasse elatus, communem in pane ct aqua. Postea a prseceptqrecorripialur, ct
fratrum vitam renuerit observare, et eam dtixerit si in ebrietate sua persevei'are voluerlt, et noluerit
segregatam quasi suflicienter bene fueiit operatus, emendare, ad doinuin millatur, in qua vini abuu-
et quod, suis meritis exigenlibus, deceat ipsum dautia non exislat, ne Inebriari valeat.
mensa refectorio, et dormitorio, fet singulis aliis CAP.XCV. — De balivisdomus,
specialibus prsepotiri, acriter puhiatur, adjunclis Volumus, til omiies balivse domus dislribtiantur
septeui diebus in pane et aqua sedens in teri'a sine de volunlale prseceploris, et lolius capituli slabi-
mappula. Quia taliier se babenteni, hypocritam liantur et auferanlur. Et si quis fiatrum vel soro-
credimus, et pomposum, et quod bona, quseegit, rum contra consilium ire tenlaverit : vel cum indi-
non pro animse suse salute feceiil, sed ad quamdam gnatione a mensa surrexerit, quatuordecim diebus
inanem gloriaro, aut ad tempus serviens, in tem- pceniteat.
porerequiescere meditans, morem secutusillius, de CAP.XCYI.— De comminalionibusel indutgenliis.
quo dicitur In Evangelio: Anima mea, habes multa Nullus fi'atrutn alteri faciat comminari nee eliaiu
bona repositainfiiinosplurimos,requiesce,comede,el preces pro se piocuret offerri, ut balivam liabeal,
iibe (Luc. xu). vrlretineal, vel aliquod indulgeatur sibi contra ic-
CAP.XCI. — De Ith qtd Iranseunl alicubi, quam ubi gularia instituta. Qui contra hsec fecerit, ab omni
prmceplor miltit. lratrum societale projiciatur.
Prsecipuehoc vitium ladicitus ampulandum est de CAP.XCVII.Vt eidemRegulmsorores sitbjaceant.
ordine nostro ne quis prsesuinat transire de loco Quidquid in Regula conslitutum est, de fraliibtts
adlocum sine jussione magistri, quod si fecerit se- elsororibus intelligitur, ut eidemRegulsesubjaceanl,
Citcidtimarbitrium magistri puniatur. Nec prsesumat quia indignum salis videretur, si in -donio Sancti
quisquam referre foris, pisecunqueviderit, aut au- Spiritus acceptio vel correclio fratrum vel sororum
dierit in capitulo, quia pluiima destiuclio est: quod duobus modis fieret; unde ordinaluin est, ut sicut
si quis prsesumpserit, septem diebus poeniteat, et sub una Regula vivimus, ita sub eisdem judiciis
quarta et sexla feria in pane et aqua jejunet. Regulsesubjecli esse debemus.
CAP.XCn. — Vt nullus aliquid inhonestumde domo CAP.XCVIII. — De hh qui sine jussione prmceptoris
dicat. - junguntur excommunicatovel inobedienti.
Nullus aulem aliquid inlionestum de domo, vel (p Si quisiraler vel soror pisesumpserit sine jussio-
de fratre suo alicui extradomum revelareprsesumat, ne prseceptoris, vel qui vices suas gerit, fratribus
ntsi domino papoe,vel fratribus ej'us, seu visitatori. vel sororibus excommunicalis, vel inobedientibus
Quod si de illo aliquid compertum est, habiluaia se j'ungere, aut loqui eum eo, vel mandalum eis
amiltat; si autem amplius id fecerit, cum magislri dirigere, similem palialur excommunicalionispoe-
consilio acriler punialur. nam vcl vindictam.
CAP.XCIIL-—Devicario magistri eligendo. CAP.XCIX. — De fralre inobediente.
Magisterordinis nostri si habuerit quoquam eura-
di necessitatem, convocet congregationem ipse, el Si prseceptorfralri prseceperil,utaliquam domutii
dical, quo ilttrus est, etde fralribus eligatur unus a Sancti Spiritus, velaliquod negoliumdomus faciat,
et ipse facere noluerit, sit in septena; si secundo
magislro et a capitulo, qui ttsque ad reditum suum
domum. vcro non rer.uerit, similiter sit; si vero per obedienliaro
regat lpse qui eligitur, sit raul-
tum cdax, non elatus, non luibtilenlus, non inju- prasceperit, el obediie ille frater nolueiit, habitum,
et balivam, quam habuerit, amiltat. Si quarto per
riosus, non tardtts, non piodigus; sedtimens Deum,
animam suam custodiat, sitque niemor verbi Apo- obedientiara prseceperit, sit in carentia, et in car-
stolici: Qui bene administraverit, gradum bonum 1.. cere ponalur, comedens panem et aquam. Si vero
sibi acquirii (I -Tim. m). Infii-morum, infantium, misericordiam petierit: habiius sibi reddalur,"et ad
miltatur.
liospilum, et pauperum cum omni sollicitudine cu- domum aliam
ram gerat: sciens sine dubio, quia pro his omnibus CAP.C. — De fralre in villajacenle.
in die judicii rationem est redditurus. Et si quis ex Frater si in villa jacere praBsumpserit,levitate
eis, aliqua inflatus superbia, repeiius fucritrepre- corporis sui, sive timore magistri, vel quoquo mo-
bensibilis, correctus semel, et ilerum, alque tertio, do, et domus propinqua fuerit, et in ea j'acere no-
si se emendare noluerit, deponatur, et aller in loco luerit, habitum amittat. El si a domo recesserit, et
ejus, qui dignus sit, succedat. postea reversus fuerit, et iniserieordiam 'petieril,
CAP.XCIV.— Vt nullus habitum dimitlat. recipialur, el quantum lemporis foris exstilit, fan-
Si quis habitum sponlanea voluntate dimiserit tum in Ioco extraneo permanebit. Termino expleto,
siue consilio capituli, absque certa poenanon reci- magister cum fratribus habitum sibi reddant; et si
piatur, et disciplina: scilicet secunda, et quarta et eis videbitur expedire, per quadraginta dies pceni-
sexla feiia. Vcl si jejunium ante temptis solverit, teat, et quarta et scxla feria in pane et aqua je-
vel se a coromunimensa subtraxerit, absque licen- junet.
4155 INNOCENTHIII PAPM OPUSCULADUBIA. USS
CAP.Cl. De fratre fallente. 1A minis in sede majestalis suse. Evangelio dicto, pro-
Fraler si monelam in villa, aut manticam, aut cessio ad ecclesiam redeal, fralribus in capilulo
bisaccias suas commendaveril, et magister de pe- remanenlibus. Tunc prior, aut frater alius, vel ali-
cunia, et rebus aliis inquisierit; et ille pannos suos quis alius sermoneni faciat. Sermolie diclo, magl-
iu villa commeiidasse dixerit, per quadraginta dies sler fratribus inslitutiones et Regulam S. Spiritus
jjoeniteat. Si vero pecuniam, etbisaccias suas in ostendal; eleemosynas postea vivorum et defun-
villa cororaendassenegaverit, et postea bisaceisein- ctorum, quas secum delulerunt, requirat; deinde
venise fuerint, furti judicio condemnetur; in dispo- fratribus j'ubeat, ut unusquisque balivamsuam re&-
silione tamen magistri ponatur. dat. His peraclis, proprium a fratribns exigal :
CAP.CH. — De fratre fugienle. poslea domorum conlinentiam, et balivarum, a
Frater si monelam in domo, vel in hospitali ac- Iralribus inquirat; si habent animalia, debitum,
ceperit, vel aliquid aliud, et ad sseeularia fugeiit, aut victualia; et si sint omnia prosp--ra el lalitcr
et pecuniam illam vivendo luxuriose, vel aliter dis- polrrit cognoscere, quis deterius aul mclius tracla-
sipaverit, et postea ad emendationem venerit, in verit domum, aut oflicium sive balivam sibi coin-
providentia magistri fialrum ponatur, si fueril j-e- missam. Et si magister de aliquo fralre voluerit
cipiendus. Et si eum receperint, habilum ei reddere U 1 eiamorem facere, vel aliquis fraler adversus vfra-
debent, et quadraginta dies poeniteat. trem, fratres audianf claroorem, similiter et re-
CAP.CIII. — De fralre superboet irreligioso. sponsionem. Clamoiibus auditis, frali-es j'uxla cla-
Frater si rem hospilalis, vel domus comitibus, morem juslum judicium judicent; et reus, qui per
baronibus, et ssecularibus quibuslibet mutuaverit, testes probatus fuerit, secundumj tenorem Regulse
vel plegariam fecerit, vel sub pignoi'e pro aliquo adimpleat jusliliam domus. Ilis diclis, magister
sseculari rem hospitalis posuerit, habitum amittal, cum quibusdam fratribus eligat hospitalarium,
et a domo projicialur. Si fraler noviler sit receplus, priorem in ecclesia, carnerarium in domo, et the-
a magistro per habitura conjuretur, si non a fratri- saurarium sive de illis, qui ante fuerant, sive de
bus prseceplum istud audhit; si autem se non au- " aliis, qui jjrsecepta domus, et negotia fideliter pos-
dissc dixeiit, per quadragiiua dies poeniieat. sint adimplere. Ilis itaque electis, ad capilulum
CAP.CIY. —De fralribus post compleloriumrixan- redeanl, magister et capitulum dicant, et magister
tibus. eis balivas assignet, osculum pacis tribuens. Simi-
Fratres, si post completorium rixatij fuerint, vel liter prseceptores discreti sint in cseteris domibus
in dormilorio verba otiosa inter se dixerint, primo ordinati. Ileruui magisler si de
aliquo facto vel do-
<
debent corriju; si secundo cessare noluerint, se- " mus ncgotio fratrum consilium
iuterrogaverit, fra-
ptensejudicio puniantur; si terlio iniquis sermoni- tres piout melius poterunt consilium prsebeant:
bus liligaverint, videlicet manulenentes reges et omnes autem esgardi, el electiones in
providcntia
principes, punianlur per quadraginta dies. Nam magistri et ejus discrelione ponantur.
solent hse invidise frequenler deslructionem gcne- Capitulo explelo, prior ecclesisepro pace preccs,
rare, unde lanquam ruina domus, debet a fratribus pro domino papa, pro regibus, pro fratribtis, pro
evitari. Inde Apostolus : CornujiptMiienim BOJIOSbenefactoribus nostris, etc. cum orationibus di-
mores colloquia mala (I Cor. xv). cat. Orationibus diclis, fralres magistrum osru-

CAP.CY. De capitulo in Penlecosten. lantes, et inter se osculum pacis danles : adlali-
Ad capilulum venientes domus, in qua debet te- vas suas cilo remeantes, animalia et res
domus,
neri, mundetui'. Fralres iu ea coadunentur, et quse intus et foris sunt, bene custodiant; vineas
prior ecclesise cum processione clericorum diacono fodere, terras excolere, et seminare facianl, nam
revestito, et subdiacono, ad capitulum veniant, et qui defecerit in semine, non gaudebit in messe.
incipiant : Yeni crealor Spiritus, ter flecte-itrs ge- Si foililer iaboraverinl, ea quse necessaria fuejint,
nua cum fratribus, et terlia yice cantalo veisu Veni sufficienter habebunt. Ipse Doniinus tribuat omni-
Creator : cantetur tolus hymnus. Quo finito, dia- bus fratribus et sororihus, qui per omnia vivil, et
conus Evangelium Irgat : Cum venerit Filius lio- regnat, ctc.

Fratribus ejusdem ordinis B. Cyrillus generaiis prceceptor.

Vivendi Regulam, veteribus a Palribus nobis rando, solemni vofo, sumus pollicill. Ad quorum
tradilam vidistis, dileclissimi fratres. Quam quis- observationem nedum ex Regula ipsa, et velerum
que nostruin non piecario, clam, aut vi, professus Palrum institulis, sed observantia roandaloi ttm
est. Suapte enim sponte uos ipsos obmlimus, et Dei, et Domini noslri Jesu Christi exemplo.ante
sanclo Dei Spirilui, beatse Virgini et dominis m- emissam pi-ofessionemtenebamur, et modo magis
firmis tradidimus, ut perpelui essemus eorum servi. atque magis lenemur. Elenim ea oiunia ipse Deus
Castitalem, paupertatem, obedienliam, et humilem nosterfccit, el docuit, ut uos ejus actioue instrue-
palientiam actu libero," nemine cogente, jurej'u- remur.
1137 .LGULA ORDINIS S. SPIRITUS DE SAXIA. 1158
Castilafem, quani cum Dei adjutorio servarei A etjudicium omnibus injuriampalientibus (Psal. CXLV),
proinisiraus, nos ipse Dei Filius servare prsecepit,, et fratribus nostris dimitlamus ut nostra Dominus
et docuit, matrem castam, el virgiuem sibi elegit;; nobis dimitlat.
virgo ipse permansit, et vii-ginum Sponsus dici vo- Obedientiam insuper, maj'oribus ipse Dominus
luit, nec baplizari nisi a viigine, nec matrem nisii exbibendam prsecipit, prout ipsi Patri, et parenti-
virgini commendare sibi placuit. Visus supra mon- bus exhibuit; el descenditcum eis et venit Nazare h,
lem Sion eslAgnus, et vox dlhaiizantium ante! el erat subdilus illh (Luc u); cibumque dicebat
sedem"Dei audita est, neque polerant dicere canti-. esse suum, voluntatem ejus, qui eum miserat per-
cum nisi empti de lerra, el qui CUJJJmulieribus non ficere (Joan. iv), et voluntalem non suam, sed Pa-
sunt coinquinati; qui Agnum sequebantur, quocun-• * tris quserere (Maltlt. xu) : et humilians seipsum
que ibat (Apoc. xiv). Hsec el similia castitatem ser- faclus obediens (Phtlipp. u), nojt tiica, inquil, volnn-
vantibus a Domin'opropontintUr. "tas,sed tua ftat (Luc, xxn). Discere atque debrmus
Pauperlatem etiam ipse Dominus noster est am- exinde poslquam solemni volo nos Deo tradidimus,
plexus. Etenim, dum nascitur, in prsesepe reclina- . velle, et nolle, apud nos non remansisse, scd apud
tur : dum vivit, Ioeura, in quo reclinet caput, non JJ eos, qui nobis prsesunt; caveamusque, ne per in-
habet : dtim raoritur, nudus cruci afligitur. Non obedientiam incidamus in senlentiam illam : Quia
Labet, unde veetigal solvat : fatigatus ex itinere vocavi el renuislh, extendi manum meam, et non
aquam a muiiere sibi dari pelit. Pauperes sihi so- fuit qui aspicerel; ego quoque in inlerilu vestro ri-
cios assumpsit; pauperibus beatitudinem promittit. debo, el subsannabo, cum vobh, quod thnebath, ad-
Pauperlatem itaque libenti animo seclemur, fra- venerit (Prov. i).
tres, nam Domino relictus est pauper, et nobis or- Pauperlas, palientia, obedicntia, manstieludo, et
phanis erit'adj'utor. his similia, militisenoslra?"fructus sunt, quos asse-
Humilitatera quoque ipse Dominus servanao, ser- cuti sunt Christi servi. Esurimus ct sitimus, dicebat
vandam nobisostendit. Ex Nav.arelh, humili Galilsese Paulus , et nudi sumus, et colaphiscwdimur, et in-
vico nascitur; ex matre liumili, rujus Dominus siabiles suinus, et laboramus operantes manibus no-
humilitalem respexerat: humiles dilexit, cum humi- stris; maledichnur et benedicimus, ipersecutionem
libus est versatus, humililatem docuit. Dhcite ame, palimur, el sustinemus; blaspliemamur, et obsecra-
iuquit, quia mitis sum et humilis (Matlh. xi). Ad mus, lanquam purgamenta mundi facli sumus {I
quam factis ostendendam Jerusalem iturus, non Cor. i\). Jportet crgo per patienliam currere ad
equum sed asinum ascendit; discipulorum pedes C ( propositum nobis certamen, inspieienles in aucio-
lavat, et in humilitalis actu inclinato capite decedit. rem iidei Jesum. Qui proposito sibi gaudio, susfi-
Ej'us ilaque documenta imitemur, quia suscipit nuit crucem . confusionc coutempta. Ea itaque
oralionem humilium (Psal. ci), et liumilia respicit, omnia, ut scimus, fralres, nemine cogente, solemni
el alla a longe cognoscit (Psal. cxxxvu), et humi- voto Deo spopondimus, et ad aralrum manum mi-
lium semper ei placuit deprecatio, ut nos in lem- siinus. Si quis noslrum aspicere retro volueiit,
pore tiibulationis exaudiat. regno Dei non erit aptus. Minime putandum est ex
Palienliam et mansueludinem docuit, cura a «m- eo, quod caslitatem et obedienliam voverimus,
dseisverbis et faclis injurias patienter sustinuit : susceperimusque alia regularia vota, nos bealaiu
liunc ipsum Samaritanum, dsemonium habentem , vilara posse consequi; si virlul.bus mandatcrum
nunc in Belzebub expellenlem dsemones, nunc bla- Dei juncta non fuerint. Quorum quidem mandalo-
sphemum;, nune cum pcccatoribus roanducanlein rum finis charitas est, ordinis et religionis nostrse
ajjpellando , aliisque veiborura conlumeliis aflicie- pisecipuum fundamenlum : in ea igiiur nostra oinnia
bant; faclis insuper, ejecerunt eura extra civilalem, fiant opera, in ea iirmati, in ea crescamus; inaler
sustulerunt lapides, ut in eum jacerent; captum et est optima, fovet infirmos, exercct provectos, ar-
D guit inquielos, diversis diversa
Iigatum, seductorem appellant; principes eum illu- Denigne exhibens;
dunt; unus ministrorum dal alapam , nunc alba, et ut filios omnes diligil. Est enim dum arguii, mi--
nune purpurea veste indutum ostendunl: flagellis tis; cum blanditur, simplex : pie stevit, sine doloie
csedunt; prasponunt ei lalronem Barabbam : morie mulcet, patienler irasritur, humiliter indignatur,
laudem turpissima eum daranant; nec propterea a adversa tolerat, prospera temperat, oronia suffrrl,
patientia et mansuetudine recedit; prodilorem ami- omnia credlt, omnia sperat, omnia sustinet. Ipsam
cum nominans, pro persecutoribus exorans, et si ampleclamur, fratres, nulriet inter nos concor-
cum malediceretur, non maledicebat, cum paterelur, diam, servabit unionem, ae in Spiiitu sancto con-
non comminabalur (I Petr. li). Nos itaque ipsius gregali, Detis pacis, et consolalioitis eiit nobis-
Domini nostri exemplum imitantes non malttm pro cum, qui sil benediclus in ssecula, Amen.
malo inter nos, nec maledictum pro maledicto red- Sequitur modo Regula S. P. Augusthd, quam eliam
denles, vincamus in bono malum. Et injuriis affecti profitenlui; nempe:
recuiramus ad Dominum, qui facit misericordiam Anleomnia, fratrescharissimi,diligaiurDeus, etc.

INDEX EPISTOLARUM

IWNOCEWTII III

SECUNDUM LITTERAM INITIALEM ORDINATUS.

PRIOB. NUMERUS IJBRUM, POSTERIOR EPISTOLAM INDICAT.

A Accedcntibnsstdsedem XVI, 24. Ad dissolvendum I, 525.


Accedenlibusolim.I, 408. Ad ecclesiasticabqnod.
ona.XIII, 1O0.
A memoriavfestra.XVI,55. Accedentibusolim. XVI,18. Ad ecclesiasticabona.XIII,105.
k raolesiatione.I, 489. Accepimuscx lit eris. XVI,52 Ad eliminandam.X,150.
A mnllismultoties.X, 161. Accepimus ex relalione. VII, 223. Ad evellendum.X, 14.
A nobis est ssepe.II, 61. Accepimusquod.VIII, 11. AdhocDeus. 1,362.
A nobisfuit. Snppl. 35. Accepimusquod.VIII, 145. AdhocDeus. VII, 119.
A nobisfuit. Suppl.36. Ac constderantesnos. I, 5. Adhoc Deus.VII, 120.
Anobistua. II, 229. Ad apostolicamsedem. I, 455. Adhoc Deus. VIII,137
A parenlummeorum.I, 498. Adapostolicam sedem.IX, 255. Ad hocBeus. JX, 150.
A regalis eelsiluJinis X, 172. Ad aposlohcaesedis,V, 80. Adliocexemplaria.XIII, 177.
A sanclitatevrslra. XV, 182. Ad audientiamapost.,I, 428 Adliocin domo.II, 240.
AbbalesancljSilvini.XII,33. Adaudientiamapost.I, 428. Adhocin Ecclesia.I, 519.
Ab co credimus.X, 176. Adaudventiamaposl.1,450. Adhocin Ecclesia.X, 182.5
Al)eo qui neminem.XVI,123. Ad audienliamapost.I, 446. Ad hocnos honestas.Vli, 151.
Abolendaestin.V, 66. Adaudtenliamapost. 11,150. Adhoconus. VI,41.
Absita nobis.XI, 141. Adaudientiamapost.II, 147 Adhoesumus.XV,1.
Absila le, flli.VIII,9. Ad audienliamapost.II, 164. Adhoeuniversalis.VI, 207.
Accedensad aposlolicam.I»442\ Adaudipnliamapost.Suppl.156. Adliocunivers.dis.X, 224.
Accedensad apostolicam.I, 443. Adaudtentiamnostram 1, 244. Adhoc unxitnos.I, 37.
Accedensad aposlolicam.II, 224. Adaudientiamnoslram.1, 274. Ad honoremDei. YII, 10.
AccedensadapostolicamIII, 8. Ad audienliamnostram.f, 28!. Adinfamiam.Eegislr. de neg.imp.
Accedensad apostolicam.VII, 227. Adaudientiamnoslrjm. I, 530. 121.
Accedens ad apostolicam.VIII, Ad audientiamnostram.I, 556. Ad instar illius.IX, 218.
£7. Ariaudienliamnosiram.II, 14. Ad liberandamTerram.Suppl.233.
Accedensad apostolieam.IX, 59. Adaudienli.imuoslram.lf, 211. AdIitterasquas.VII, 127.
Accedensad uostram.XV,192. Ad audientiamnoslram.II, 282. Admeritumlibi. 1, 408.
Accedensadprsesenliam.I, 20. Adaudienliam nost>am.V, 143. Adnostramaudienliam.X-,158.
Accedensad pra?sentiam. 1,104. Adaudienttamnostram. Vr, 155. Ad nostram audientiam. XIY,130.
Accedensad praesenliam. I, 273. Ad.audienli.imnosiram.MI,17. Adnostramaudienliam.Registr. de
Accedensad praesentiam.I, 456. Adaudientiamnosiram.^ II, 23. neg. imp. 12i
ACcedensadprajsentiam.II, 195. Ad audientiamnostram. VII, 96. Ad nostramdudum.II, 265.
Accedensad praesentiam.VI, 208. Adaudientiamnoslram. VII, 141. Ad noslramno\eris. I, 41o.
Accedensad praesentiam,VII, \1%. Ad audienliamnostram.VII, 178. Ad nostiamnoveris.I, 444.
Accedensad praesenliam.VIII, 54. Ad audientiam r-ostrani. Ylll , Adnoslramnoveris.I, 571.
Accedensad pr-esenliam,IX, 174. 147. Ad nostramno\eris. II, 169.
Accedensad prassentiatu.IX, 256. Ad audientiamnostram.IX, 151 Adnoslramnoveris.V, 148.
Accedensadprsesenttam,X, 34, Adaudientiamnoslram,IX,268. Adnostramnovens. VI, 15.
Accedens ad praesentiam.XVI, Ad audjenliainnostram.X, 2U4. Adnostramnovens. VI, 28.
85. Ad audientiam nostram. XI, 22. Ad nostramnoveris.VI, 198.
Accedens ad praesenliam.Suppl. Ad audientiamnoslram.XI, 52. Adnostramnoveris.VIII, 16.
128. Ad audientiamnostram. XIII, 21. Adnostramnoveris.X, 50.
Accei.cnsad sedem.Suppl.240. Ad audientiamnostram. XIII, 42. Adnostramnoverls.X,128.
Accedensolim.X, 53. Ad audientiamnoslram.XV,28. Ad nostramno\ers X, 154.
Aocedensolim.XIII,54.. Adaudienliamnoslram.XV,201 Adnoslramno\eris. XI, 9.
Accedensolim.XVI,69. Ad audientiam nostram. XV,216. Adnostramnoveris.Xlf,5S.
Accedentes ad apostolicam.X, Ad audientiam nostram. Suppl. Adnoslramno\eris. XV,22.
117. 60. Adnostramno\eris. XV,88.
Accedenlesad praesentiam.1,214. Ad audienliam nostram. Suppl. Adnostramno\eritis 1,510.
Accedentesad prresentiam.I, 352, 65. Adnostramnoveruis.V, 21.
Accedenlesadprassentiam.I, 589, Ad augmentalionem. VI, 258. Adnostramnoveritis.V, 105.
Accedenlesad praBsentiam. II, 111. Ad aures apostolatus.I, 57. Adnoslramnoverilis. VI,126.
Accedentesad prssentiam. 11.112. Adaures nostras.X, 156. Ad nostramnoveruis.VI, 257.
-Accedentesadprassentiam.X, 128. Ad auresnosiras.Suppl.113. Adnosiramno^eri.is.V11,154.
Accedentescausa.V, 78. Adcommemorandas. X, 179, Adnostranmoverilis.YI-I,187.
Accedenlesnuper. II, 78. Ad confusionem. IX, 228. Adiiostramiio\erilis.VIII,205,
Accedentesnuper. II, 285. Ad conquisiUonem. Suppl.,33. Ad nostramnoveritis.IX, 56.
Accedentesnuper. V,56. ^Ad convincendam. II, 85. Adnostramnoveritis.X, 84.
Accedenlibusad apostolicam.XIV, 'Adderetur insupef.111,43. Adnoslramnoverilis.X, 104.
85. Ad decorem et conimodum . IX, Adnoslramnoveritis.XI, 174.
Aecedentibusad praesenliam.IX, 111. Adnostramnoverilis.XI, 244.
111. Ad defensionem rerum.Suppl.152. Ad nostramnoverilis XIV,73.
Accedentibusad prassentianj.X, Ad designandam.Kegislr.de neg. Adnostramnoverilis.XIV,121.
!87. hip. 141. Adnoslramnoveritis.XV,76.
1161- INDEXEPIST. INNOCENTIIIII JUXTA LITTERAMINIT. 1162
Adnoslramnoverilis,XV,93. . Apostolieasedes, IX, 98. Causamqnaeverlebatur,VI,74.
Ad nostramnoyeritis.'Regisir.da Apostolieae sedis, I,'45. - " Causamquae\ertebalur, XIII,178.
neg.imp.H5. Aposlolicae sedis, I, 86. Causam quaevertebatur,XV,4.
JLdposlram noveritis.Registr. de - Aposlolica? sedis,I, 481. CausamquasYerlilur,"YI,79.
neg. imp., 123. Apostolicae sedis, I, 525. Causamqtiaeverlitur, IX, 112.
Adnostramnoveritis.Suppl.68. Apostolicae sedis, II, 209. Causam superecclesia,X, 211.
Adnostramprasentiam,IX, 198 - Apostolicas sedis,VIII, 27. Celsitudims ttiaj.Suppl.76.
Adnostrampraeseiitiam, IX, 199. Aposlolicae sedis,VIII, 152. Certojam pridem.Hegislr.de neg.
', Adnostrampraesenliam, X 184. Apostolicas sedis, VIII, 211. imp. 45.
Adnotttiamapostolatus,11,119. Apostolieajsedis, IX, 45. Cerlojampridem.Suppl. 44.
Ad petilionemdilecli.VI, 176. Apostolicaesedis, XV,138. CharissimainChristo,XVI,25.
AdpeULionem dilecli. IX, 264. Apostolicae sedis, XVI, 27. Charissimusin Christo,1,211.
Ad pelilionemdileeli.XV,164. sedis. Suppl.185. Charissimusin Chrislo,V, 145.
Adpetilionemvenerabilis,XI, 214. AposLoliese
Apostolicaeservilutis, IX, 159 Charissimusin Christo,IX, 105
AdpetilionemWalleri,XIII, 1. - Apudrejigiosos,_I, 3 28. Chjnssimusin Christo.XI, 41.
Ad preudendumcivilati-> VIII, 59. Ascenditad nos,tVI,184. Charissimus in Chrislu,XI, 90.
P.
Adpro\isionem , II, 206. Asetlisaliisin partem,XVI,151 Charissimus in Chnsto,XII, 114. "
Adreconcilialionem,lii, 167. ~ Assumenlesacconsiderantes,I, 2. Charissimus in Cnrislo,Xlll, 170.
Ad reformandum,I, 273. . Allendentesdevotionem,XII, 127. Charissimusiu Chrislo.Uegistr. de
Adreformationem. Suppl. 211. AltendenLesdevotionem,XII, 128. neg. imp. 27.
Adreligionis.Suppl.59 bis. Attendenlesolim,VII,8!. l Circaradicesinfructuosae,XV,115.
Adreprimendammalitiam,I, 228 Attendentesolim,VII,82. Cireareformalionem,I, 4.
Ad signandum devolionis, Xfll Attestationesquas nobis,XV, 113 Circastatum Ecelesiae,I, 566.
150. AuctorKovi et VeterisJ,I, 92. Orcavenerabilemfrjtrem,XI, 102,
Ad signandnm de\otionis, XIH Auctoritateprassentium,VIII,25. ClerusGraecorum, XIII, 41.
131. Auctoritatepraesentium,X, 46. Collalotibi quondam,II, 276.
Ad sollieitandos,I, 544. Auditiset iuleilectis,VIII,35. Commissa nobis,YI, 185.
Ad sponsa?sua, VII, 79. Audiliset intelleetis,VIII,203. Commissae nobis, V, 165.
Adsubditorumexcessus,VI, 63 et
Audilis inlelleclis,XIII, 84. Commissinnbis,XVI,127.
Adsupplicationem, VI, 59 Auditiset intellectis,XVI,63. Compatipalienlibus,I, 28.
Ad supplicationem.Suppl.78. Auditiset inlellectis.Suppl.202, Compatienteslaboribus,VII, 174.-
Ad tantam«icut. X, 115. Audilisolim,XVI,81. Compatientestuis, MI, 175.
Ad tollendaslites, L,46. Audilisveibis.XV, 254. Concessiones quas.Suppl.43.
Ad tuam volumus,V, 5t Auditojam pridem,YIII,126. Confirmalionisiioslra?, I, 118. "
Ad tuilionem Ecclesiarum,XIII, Audito processu,XII, 40. Congruamofficii,I,'292. ,
169. Auditoquondam.Suppl. 48. Congruamofficii,IX, 240.
Ad ubera sacrosanctae, XI, 66. Audivimusquod,I, 87. Congruam officii,XI, 202.
Ad universa capitula. Regislr.ds Audivimuset audienles.Suppl.54. Conquerentedilecto, I, 291
neg imp. 159. Auresbabuitetnon, XV, 235. Conqucrentevenerabili,VII, 118.
Aduniversalislicclesiae,1, 51. Auribusnoslris noveris,VIII,148, Conqoerente venerabiii, XI, Ap-
Aduniversa.isEcclesiae,I, 74. Autheiiticumbonas,X,228. pend. 1. „
Ad usitatamfallendi. "Regislr.de Aulhenticumfelicis,X, 227 Conquerenlevenerabili.Suppl. 4fi.
nsg. imp.90, Conquerenlibusdilectis.Suppl.72,
Ad\ eslramcredimus,Y, 158. B ConquerenliSus olim, XV,lb&.
Ad veslramjamdudum,XVI, 126, Conquestionem dilecti, XIII,108.
Ad leslram^volumus,Y, 22. Barlholomffiuspauppr, VUI, 1!S. Conquestionem dilecti,XIII, 111.
Adversarius nosler. Itegistr. de Benediclivos,XI,230. Conqoestionem\enerabilis, XUI,
neg imp. 46. Benedietio et claritas,III, 15. 171.
Adversusquosdamclericos,XIV,11. " BenedictusDeus,III, 14. Conquestusest coram,I, 246.
Ad\ersus quosdamclericos, XV, BenedietusDeus,V, 89. Conquestaest nobis,X, 55.
218. BenediclusDeus,"VIII,lf6. Conquestisunt, VI, 117.
jEdifieavitsicuttinea, VI, 259. BenedictusDeus, XIII, 11. Conquestisuntnobis,XI,55.
Affectumdileclionis,XI, 150. BenedictusDeus. Registr. de neg. Conqueslisunt nobis,XIH,102.
Aflectum dilectionis.Regislr. de imp. 179. Conquestusest riobis,XIII, 109.
neg imp.151. Benedictusomnipolens,XII, 108. Conqueslisunt nobis,XIII, 112.
AlioquinBurgum,I, 122. Benevolenliamquamcirca,1, 85. Consideratiscircumstantiis,VIII,
Aliquodubitalionis,II, 2. BenigDitateapostolicae,VI, 197. 151.
Altera die post, 1, 23. Benignitalejuris, II, 15. Constliumnostrum,IX, 3.
Ampla divino munere,I, 41. B. nobilismulieris,X, 63. Constanlianituaemeutis,I, 562.
Angltnos cura, XII, 2. Bonajmemoriae,V, 14- Constilutioiiibus quae,II, 10.
Angitnoscura, XII,3. Bonasmemoriae,Y, 15. Constilutimpraesenlia,I, 164.
e t
Arigustias aerumnas, IX.132. Bonaememoriac,VI, 19. Constitulisin nostra,XV,196.
Angustiiset pressuris,Y, 96. Bonsememoriae,YITI,159. ConstitutisIn nostra, XVI,159
Annoseplimo,VII,229. Boussmemoriae,VIII,154. Conslilutisin praesentia,111,54
Annuereconsue\it, IX, 64 Bqnasmemoriae,XI, 170. Constitmisin prsssentia,VIII, 78.
Annuereconsuevit,XI, 71. Bonipastons,VI, 82. Conslitulisinpraesenlia,XII, 44.
. Annuereeonsuevit,XIII,17. Bonorumornnium,VI, 80 Conslitutusin pr^sentia, l, 512.
Annuereconsuevit,XIII, 143. Bonorumomnium.Regislr. neg. de Constitultisin praesenlia,I, 558.
Annuereconsuevit.Suppl.4t. imp.56. Conslitutusin praesentta,11,12i
Annuereconsuevil.Suppl. 120. Brevi sedem,I, 589 Conslitulusin praesenlia,11,299.
Annueresolet,Vlir, 14. Burgensieapitulo,XIII, 62. Constitutusin praesenlia,III, i.
Annueresolet, VIII,143. Constilutusin pra?sentia,V. 150.
,Annueresolet, VIII,213. c Conslitutusin praesenLia, Vfl, 97.
Annueresolet,VIII,216. ConstituLusin pracsentia,VII, 122.
Annueresolel. Suppl. 105. GaputEcclesise,XII, 39. 193. Constitutusin praasenlia,IX, 9.
Anliquam Atheniensis, X I, 2-56. Cassataolim electione,II, Constitutusin praesentia,X, 77. '
- \Antiquas-eontroversias, 11,155. Tassataquondam,V, 6. Constitulusin praesentia,XI, 31.
Antiquascontroversias, II, 136. Cassataquondam,VI, 87. Constitutusin pr«sentia,XIV,App.
Anxiaiurin nobis,II, 197. Cassataquondam,VI, 158. 9.
Anxietalecordis,I, 260. Causamquamdilectus,XI, 36. Constitulusin praesentia,XV, 119
Aposlolicasedes,1, 373. Causamquaainter, 1, 62. Constllutusin praesentia,XVI,64.
Aposlolicasedes,II, 43. Causamquaeinter, I, 3C5. Constitutusin prajsenlia,XVI, 148.
Apostolieasedes,II, 57. Causamquaeinter, I, 451. Conslilutusinnostra,XVI,177.
58.
Apostolicasedes,II, 59. Causamquajinter, II, 35. Constitulusin prajsenlia.Supp} H.
Aposlolicasedes,II, - Causamquaeinler, VII, 196. Consuevitannuere,VI, 115>
Aposlolicasedes, II, 202 Causamquajinter, XIV, 51. ConsuevitannuerPSt.^rpu75.
sedes,V, 116. Causam quaeinter, XVI, 21. ConstiHi sums§, vll, 66.
" Apos.olica Causamauaeinter.Suool.185
Aoostolicasedes,Yi, 188 noSjVIII, 201.
Consului-j},;,
PATUOL.CCXVII. 37
1NDEXEPISTOLARTJM INNOCENTIIIII 116*
ConlingitinterJum,IX,4. Cumanobispelitur, XI,222. Cttmad monasterium, V, 82.
Coiittngitinlerdum,XV,202. Cuma nobispetitur,Xl,I238. Cumadnostramdudum,XI, 205
Contragravamina.Suppl.121. Cuma nobispelilur, XI, 259. Cttmad nostramnuper,I, 523.
Contrapessimampeslem,XI, 76 Cuma nobispelitur,XI, 240. Cum ad nostrum exsequeniiiim,
Contrapraesulem,XV,110. Cuma nobispetitur,XI, 241. XII, 57.
Conlroversiam quae,II, 117. Cuma nobispetitur, XI, 242. Cwnad obedienliam,VX,154.
Controversiam quatuor,II, 119. Cuma nobispetitur,XI,243. Cumad obedientiam,XV,155.
Contumaciampraepositi, V, 75 Cuma nobispetitur,XI, 279. Cumad quorumdam, I, 140.
ContumaciamJoannis. Regist ad Cuma nobispelitur,XII,70. C.um supplicis,XII,26.
ad
78.
neg. imp.dilecto 'Cuma nobispetitur, XII,71. Cumad universos.Suppl.28.
Coram filio,XV,128. Cuma nobispetitur,XII,72. Cumad vindictam,II, 239.
Coramdilectofilio,XV,152. Cumanobis pelitur, XII, 111. Cumad vindidam,III, 5.
Coramdileclofilio,XV,223, Cuma nobispetitur, XII,112. CumAlexandrinam, IX,9*5
CoramdilectoOlio,XVI,96. Cuma nobis pelilur, XII, 135. Cumaliireges,XIII,190.
Coramillo fate.i.ur,IX, 74. Cuma nobispelilur, XII, 159. Cumaliquos,V,27.
Correctionemonasterii,XII,14 'Cuma nobispetitur, XII,160 Cumantequamesses,IX, 156.
Coeleslisagricola,XIII,128. Cuma nobispetitur, XII,16t. Cumanliquiliostis,I, 506.
CoelestisPatrisfamilias,111,ti. Cuma nobispelitur, XII, 162. CumaposLolica, 1,15.
Credebamus haclenus,VI, 58 Cum anobis pelitur, XII, 163. . Cum apostolica.Suppl.111.
Cfedebamus haclenus,XVI,117. Cuma nobispetitur, XIII,56. Cumaposlolieasedes,1,51;.
'Credebamus nos,VI, 151. Cum a nobis pelitur, XIII, 77. Cumaposlolicasedes,I, 5o5.
Cuma calholicis,XI, 12. Cuma nobispelitur, XIII,79 Cumapostolicasedes,IX, 149.
>Cum a catholicis,XI, 15. Ctima nobtspetitur, XIII,121. Cumapostolicae sedis,II, 4.
a
Cwn calholicis,XI, 14. Cum a nobis pelitur, XIII, 145. Cumapostolicae sedis,VIII,102.
Cuma -catholicis, XI, 15. Cuma nobis petilur, XIII,192. Cumapudsedem,1,123.
6uma nobis pefilur,1,134. Cuma nobispelitur, XIII,200. Cumapudsedem,I, 555.
Cuma nobispetitur, 1,1CS. Cuma nobis pelitur, XIV,7. CumArehitejjsis,I, 474.
Cum.inobfspelitur, I, 139. Cuma nobispelitur, XIV,23. Cumasperitatemerito.Suppl.239-.
Cuma nobispetitur, 1,111 Cuma nobispelitur,XIV,23. Cumassumpseris signum,VIII,99>.
Cuma nobispetitur, I, 154. Cuma nobtspetitur, XIV,49. Cumavariliaefervor,XII, 142.
Cuma nobispetitur,1,156 Cuma nobispetilur, XIV,51. CumB. monachus,XIV,152
Cuma nobispelitur,1,137. Cuma nobis petilur,XIV,54. , CumBalmensemonasterium, I, 114.
,Cum a nobis petitur,1,158 Cuma nobis pelitur, XIV, 1 15. Cum beatus Pelrus,IX, 82.
Cuma noblspetitur,1,159. Cuma nobispelilur, XIY,119. CumbealusPelrus,IX, 85.
Cuma nobispelHur,I, 198. Cuma nobtspetitur, XIV,153. CumBertholdusmiles,VIII,8.
Cutna nobispetitur,I, 207. Cuma nobispetitur, XIV,159. Cumbonasint.II, 181.
Cuma nobispelilur, I, 216 Cuma nobispetilur, XIV,141. Cumbona?memorije.V, 106.
Cuma nobispetitur,I, 217. Cuma nobispelilur, XIV,164. Cumbonaememoriae. VII,9S).
Cuma nobispetitur,I, 229 Cumanobispelilur, XV,5. Cumbonaememorias. XV,15.
Cuma nobispetilur,1,252. Cuma nobispetitur, XV,25. Cumbonijudicis.VI, 224.
Cuma nobispetitur,I, 256. Cuma nobispetitur,XV,54. CumBononiensis, XVI,184.
Cuma nobis-pelitur»I, 272. Cuma nobispetilur, XV,51. CumBucca)Leonis.XV,53.
€uma nobispetitur,I, 280. Cuma nobispetitur, XV,55. Cumcapelianobilis,IX, 265.
Oim a nobispetilur,1,285. Cum a nobis petitur,XV, 59.- CumcastrumVallis.XII,5.
"Cumanobispelilur,1,293. Cuma nobispetilur, XV,68. Cumcalholicipauperes.XV,95.
Cuma nobispetitur, 1,363. Cuma nobispefitur,XV,86. Cumcausaqua?.I, 592.
'Cuma nobispelitur,I, 370. Cum a nobispetitur, XV, 96. Cumcausaquae.VIII,215.
Cumanobis petitur,I, 423. Cuma nobispelitur, XV,135. « Cumcausaquae.X. 162.
Cuma nobispelitur,!, 465. Cuma nobispetitur, XV,165. Cumcausaquae.XVI,183
Cuma nobispetittir,II, 68. <Cum a nobis petitur, XV, 220. Cumcausamquaa.II, 295
Ctma uobispelitur,11,72. Cuma noblspetitur,XVI,68 Cumcausamquae.VI, 112.
Cuma nobispetitur,II, 89. Cuma nobispelitur, XVI,115. Cumcausamqnas.IX, 109.
Cuma noliispetitur,II, 92. Cum a nobispetilur,XVI, 123. Cumcausamquae.XI, 253.
Cuma nobispetilur, II, 101. Cuma nobispelitur, XVI.157. Cumeausamquae. XII, 11.
•Cuma nobispetilur,II, 126. Cuma nobispetitur,Suppl.5. Cumcausamquae.XHI,182.
"Cuma nobispefitur, II, 128. Cuma nobispetitur,Suppl.16 Cnmcausamquae.XIV,87.
Cuma nobispetitur,II, 138. Cunia nobispetitur,Suppl.20. Cumcausamquae.XIV,88v
Cumanobis peLilur,II, 140. Cuma nobispelitur, Suppl. 35 ler. Cumcausamqua?.XV,2
€uma nobispetitur, II, 171. Cuma nobispelilur,Suppl.69. Cumcausamquae.XV,123.
Cuma nobispelitur, II, 222. Cuma nobispelitur,Suppl.104. Cumcausamquae.XVr,141.
&
Cum nobispetitur,11,219. Cuma nobispetitur,Suppl.137. Cumcausamquae.XV,150.
Cuma nobispelilur, II, 2'J0. Cuma nobispelitur,Suppl.145. Cumcausamsuper.XVI,112.
Cuma nobispelitur,II, 263. Cuma nobispelitur, Suppl.147. Cumcertasint. XI, 212.
Cum a uobis pelilur, II, 264. Cum a ijobispetilur,Suppl. 169. Cumcerlasinl. XI, 213.
Cuma nobispelilur, II, 281. Cuma nobispetitur,Suppl.174. Cumcharissimi.II, 184.
Cuma nobispetitur, II, 501 Cuma nobis petitur,Suppl. 194 Cumcharissimo. VIII,209.
Cuma nobispelilur,VI, 45. Cuma nobispetilur, Suppl.22"'. Cum charissimo. Re»istr.de peg.
Cutua nobispetitur, VI, 148. Cuma nobispetitur,Suppl.251. imp. 152.
Cumanobis pelitur, VII, 65. a
Cum quibusdam,VIII, 158. Cumcharissimus.VII.55.
Cuma nobispetitur, VII, 80. Cuma sede apostolica,XII,100. Cumcharissimus.Registr. de neg.
Camanobispelilur,VII,143. CumabbatiNeritonensi,XVl,8. .mp.60
Cuma nobispelilur, VII, 146. Cumab illisapostolicae. Registr. de Cumcharissimus.Regislr. de neg.
Cumanobispelilur, VIII, 4. neg. imp.72. Imp.188.
CUEIanobis pelilur, IX, 51. ab
Cum omnispecie,I, 576. CumChristussit. VI, 116.
Cuma nobis
' Cuma nobispelilur, IX, 11i. Cum acceplumangelusRegistr. de CumChristussil. VIII, 43.
pelilur, IX, 155. imp. 180. CumChristussit. IX,44.
€uma nobispetilur,IX, 193. Cumaccessissent, I, 59. CumChristipatrimonium.XVI,14.
Cum a nobis pelitur, IX, 226. Cum accessissent,Y, 74. CumClsterciensis. XI, 259.
Cuma nobispetilur,IX,244. Cumaccessissent,IX,260. CumCislerciensis. XII, 10.
Cuma nobispelitur,X, 13. Cumaccessisset,II, 180. CumcivilasParmensis. I, 403.
Cum a nobis pelitur,X, 99. Cum adeo scripla,I, 279. Cum civilatem.II, 156.
£um a nobispetilur,XI, 72. Cumadcapiendas,1,165." €um clerici.VI,106.
Cuma nobispelilur,XI, 125. Cumad consilium,VIII,115. CumclericipraenimiaXIII, 186.
Cuma nobis%petilur, XI, 148. Cum»dca exsequenda,I, 400. CumConradus,II, 288.
Cuma nobispetitur,XI,190. Cumadecclesiastici, 1,152. CumConslantinopolitanum X, 57.
Cuma nobispetilur, XI, 191. Cum ad exhortandos,T, 409. Cumconstetvos. VIII, 119.
Cuma nobispetitur, XI, 199 Cumadjllamecclesiam,VIII,136. Cumconstet Jolosanam|SuppI.109-
Cuina nobispetltur,XI,2Q9. Cumad mandalum,XV,214. Cumcontingat iuterdum.XIII,127.
JUXTA LITTERAM INITIALEM.
Lumcreaamuste. III, 24. Cumdissensionis.Regislr.de neg. Cumfinem rerum. Regislr.ae'neg.
CuincustodiaEeclesiae. IX, 120 imp. 155. imp. 98.
Cumdecisaein nostra.XV, 145. Cumdissensionis.Registr. de neg. Cumfinis non pugna, Regi&tr de
Cumdecoremdomus.IX, 255. imp. 157. neg. imp. 100,
Cnmdefensioveslra.II, 192. Cumdissensionis,Registr. de neg. Cumfortiussit. I, 447.
Cumdepulatisitis.IX, 50. imp. 158. Cumfratrilmet. V, 147.
CumDeusde hoc. IX,191. Cumdivinatestante. V, 160. CumgemitusEcclesiae.XVI,5,
Cumdevotionisaffeclum.II, 262 Cumdominivestri. XII, 88. Cumgeramusin terris. X, 68.
Cumde charissimo.XVI,155. Cumdonaliones.XIV,28. Cumgratiamnostram.II, 62.
Cum de Cltristiani.YIII, 197. Cumea omniaquie.XV,8i. Cumgraliamnostram.VII,156,
Cumde constitulione,II, 125. Cumei simus.1, 25. CumHerveuselR. XIII, 205,
Cumde discordia.Registr. de neg. Cumejus locum.VII, 67. CumHilariusquondam.X, 25.
Imp. 21. Cumejus locum.VII, 94. CumHilariusquondam.X,26.
Cumde latere noslroII, 165. - Cumejus vicesgeramus. XV, 114. Cumhonestastua. XI, 219
Cum de matrimonio.Registr. de Cumeo faciente.-XVI, 120. /Cumhonou sit. VIII,10,
neg.imp. 169. Cumecclesia.I, 457. Cumigitur nostris.XfV,50.
Cumde ordinanda.XV,58. Cumecclesia.II, 283. Cumii qui olim. Registr, de neg,
Cumde superni.IX, 28. Cum ecclesia.VII, 46. imp. lis.
Cumd.abolusmisisset.XI, 173. Cumecclesia.VIII,26. Cumillam reeolimus.XV,189.
Cumdilectain Christo.XI, 265. Cumecclesia.X, 93. Cumilliuslocum.X,226.
Cumdilectasm Ctirislo.IX, 108. Cum ecclesia.X, 94. Cumiliiusloeum.XIV,45.
Cumdileetifllii.I, 60. Cumecclesia.XIII,52. Cumiilius vicem.I, 40.
Cumdtleclifilii.I, 282. Cumecclesia.XIII, 159. Cumillius\icem. 1,109.
Cumdilectifllii.I, 544. Cumecclesia.XIII,160. Cumillosqtti.1,151.
Cumdilectifilii.VI, 227. Cumecclesia.XIII,185. Cumimpunitasscelerum.II, 225.
Cumdilectifilii.VII, 28. Cumecclesia.Registr.de neg.imp. Cuminestimabile.XIII, 78.
Cumdileclifilii.VIII,76. 85. Cuminestimabile.XIII,94.
Cumdiiectifilii.YHI,161. , Cumecclesiam.XVI.155. Cuminjunctumnobis.Suppl.153.
Cumdileclifilii.VIII,188. Cumecclesiarum.1,155. Cuminstanlianoslra. 1,473.
Cumdileclifilii.IX, 40. . Cumecclesiae.I, 8. Cuminslanlk nostra. I, 568.
Cumdilectililii.X, 51. Cumeeclesiasticae. I, 59. Cumin aliquos.I, 206.
CumdileeUfilii. X, 195. " Cum electionis confirmalio.XIV, Cumin Carlhaginiensi.Suppl,175.
Cumdilectifilii.XI, 45. 67. Cumin Carlhagimensi.Suppl. 176,
Cumdileclifilii.XI, 205. Cumemergentium.1,108. Cumin causa.XIII, 61.
Cumdileelifilii.XI, 225. Cumenormesexcessus.II, 95. Cumin crucp.Domini.XVI,178.
Cumdilectifilii.XI, 268, Cumepiscopatnsvesler. XV," 5i. Cumin cruce Domini.XVI,179.
CumdileclifiUiXII, 146. Cumesse \os Ecclesia?.II, 163. Cumin dioecesitua. XL,272.
Cumdileclifilii.XIII,49. Cumesset dtlectus.XII, 170. Cumin dislnbuentibus.III, 32,
Cum ailecli fifii.XIII, 208. Cumesset dtlectus.XII, 171. Cumin Ecclesia.I, 155. ,
CumdilectiDlii.XIV,86. Cumesset dilectus.XII, 175. Cumin Ecclesia.I, 160.
Cum<5ilecti filu".XIV,157. Cumesset dilectus.XII, 174. Cumin Ecclesia.I, 309.
Cumdileclifilii. Suppl.14. Cumesset dilectus.XII, 176. Cumin Ecclesia.II, S75,
CumdilecliDlii.Suppl.89. Cumesset dilectus.XII,.174. Cumin Ecclesia.XI, 13i3,
Cumdileclisfiliis.VI, 213. Cumet aliasoves.XIII,6. Cumin ecclesiis.1,148.
Cumdilectisfiliis.X, 188. Cumexcommunicatis. XVI,94. . Cumin habitu.VI, 137.
Cum dilecfis filiis.XII, 53. Cumexcommumcatorum. Xvj, 116. Cumin jure peritus,XI, 176.
Cumdileclisftliis.XIV,56. Cutnexitus quadriennii.XI, 108. Cumin juvenlute.VI, 73.
Cumdileclisfiliis.XV,160. Cumexspeclaverimus. XIV,56. Cumin Juventute.IX, llo.
Cumdilectumfilium.XV,167. CumexspectaverimUs. XIV,57, Cuminjuventute.XIII, 12.
Cumdilectumfilitim.XY,169. Cumexspectaverimus. XIY,58, Cumiu Lateranensi.X, 155.
Cumdileetus filius.1,101. Cumex aposlolatus.I, 472. Cumin lege.I, 296.
Cumdileclusfilius.I, 247. Cumex aposlolatus.I, 529. Cuminmanu.VI, 101,
Cumdilectusfilius.1,299. Ctimex apostolicse.XI, 177. Cum in memoria.XVI,129.
Cumdilectusfilius.I, 377, Cumex concessa.XIV,27. Cumin memoria.XVI,182.
CumdileetusDlius.I, 542. Cumex couquestione.JI, 94. Cumm negotiis.II, 54.
Cumdilectusfilius.II, 91. Cumex conquestione.II, 186. Cumm negotiis.II, 55.
Cumdilectusfilius. 1!,*1S7. Cumex eo.quod.IX, 221. CuminnobilesTiros.XIV,59.
Cumdilectusfilius.II, 174. Cumex guerraquae.Suppl.186, ",umin partibus'.I, 554.
Cumdileclusfilius.V, 12 Cumex illo generali. I, 50. Cumin Roncelinum.XIV,40.
Cumdileclusfilius.VI, 128. Cumex illorumincuria.X, 17. Cum in susceplione.llegistf, de
Cumdileclusfilius.VII, 50. Cumex injuncto.I, 452. neg. imp. 114.
Cumdilectusfilius.VII, 123. Cumex injuncto.I, 455. Cumm tantum,I, 597.
Cumdilectusfilitis.VII, 165. Cumex iniuncto.II, 40. Cumin tua dicucesi,XV, 184.
OumdilectusDhus.VIII,50. Cumex injuncto.II. 41. Cumin Turonensi,1, 205.
Cumdilectusfilius.VIII, 109. Cumex injunclo.II, 42. Cuminter alios,I, 485.
Cumdilectusfilius.IX, 51. Cumex injuncto.II, 141. Cuminteralios,-1,5tl.
Cumdileclusfilius.IX, 94. Cumex injuncto.'V,152. Cuminter Armemae,XIV,6t.
Cumdilectusfilius.X, 56. Cumex injuneto.X, 109. Cuminter Armeniae,XIV,65.
Cumdilectusfilius.X,58. Cumex injunclo.XI, 125, Cuminter Armenise,XIV,66.
Cumdileclusfilius.X, 207. Cumex-iniunclo.XIII,57. Cuminter caHera.Registr. de neg.
Cumdileclusfilius.XI, 154, Cumex injunelo.XIII,205. imp. 135.
Cumdilectusfilius.XI, 164. Cumex injunclo.XIV,12. Cuminter dilectam,IIT,40.
Cumdilectusfilius.XII,62. Cumex injuncto.XIV,26. Cuminter dileclos,II, 47.
Cum<3ieetusfilius.XII,152. Cumex iDJuneto.XIV,14g. Cuminter dilectum,II, 30.
Cunfdilectusfilius.XIII,5. Cumex injuncto.XIV,161. Cuminter coconomum, XIII,194, .
Cum-dilectus filius.XIII,40. Cumex naluralis.I, 502. Cuminter omnes,XIV,108.
Cumdilectusfilius.XIII,135. Cumex naluralis.I, 505. Cuminter pnncipes, I, 318.
Cumdilectusr-iius.XV,90. Cumex nostridebito. Suppl.146. - Cuminter teac, XIII,141.de
Curadilectusfilius.XV,117, Cumex officiinostri. V, 114. Cum inter te ac, Regislr, neg,
CumdilectusjjliusXVI,54 Cumex officiinostri. X, 131. imp. 128,
Cumdilectuslilius.XVI,170. tumexofficio.VIII,149. Cuminter te et, I, 573.
Cumdilectusfilius.Suppl.188. Cumiexpaucitate.XI, 135. Cuminter te ex parte, XV,126.
CumdifeclusDlius.Suppl.189. Cum ex pise recordaltonis.VII Cuminter tuae.VI, 157.
Cumdileclusfilius.Suppl.192. 226. Curainter universas,If, 190..
Cumdiligenter.IX.240. Cumfaclisimus?II, 230. Cuminter venerabilemjI, 318.
Cumdiligentibus.VII, 111. Cumfelicisrecordationis.I, 55. Cuminter venerabilem,11,13.
€tim dtssensjf-iis.Re^istr. de neg. Cumfelicisrecordationjs.XV,185. Cuminter venerabilem,II,'16.
imp 134. Cumfiliidissidentes.VI, 234. Cumjnter venerabilem,'XI,81.'"
1167 INDEXEPISTOLARUMINNOCENTIIIII
Ctimintcr venerabilem,XIII, 158. Cumolimde prabenda,XIII,43. Cum per Constsnlinopolitani, IX,
Cum inter vos,I, 285. Cumolimdilecti,I, 535.
Ctiminter vos,V, 5. Cumolimdilecti,III, 45. Cum per i.lius gratiam. Suptil.
Cumitiler\os, V, 100. Cumolimdilecli,XI, 265. 197.
Cuminler vcs, VI,52. Cumolimdilecli,XVI,119. Cumper ipsiusgraliam,XVI,153.
Cuminler vos,VIII,212. Cumolimdilecto,VIII, 157. Cumper ipsiusgratiam,XVI,156.
Cuminter vos,XI, 127. Cumolimdilectus,I, 188. Cum per ipsius graliam. Suppl.
Cuminter vos,XI,|166. ' Cumolimdileclus,V.-32. 181 ,
Cuminter vos,XIII,53. Cumolimdilectus,VI,57. Curaper manusnostras,VIII, 179.
Cuminter vos,XIII,56.; Cumolimdilectus,VI,89. Cumper manusnostras,IX, 196.
Cuminter vos,XV,98.1' Cumolimdilectus,VII, 220. Cumper manusnoslras,X, 56.
Cumirreprehensibilem, I, 70. Cumolimdilectus,X, 197. Cumper medium,XIII,90.
is
Cum qui macula,VI, 168. CumolimEcclesia,V, 28. Cumper pri\ilegium,X, 97.
Cumis quisuperbis.Suppl.196. Cumolimessemus,II, 79. Cumper privilegium, X, 170.
CumJ. et A. canonici,XI,276. Cumolimessemus,II, 286. Cum per venerabiles.Regislr. de
CnmJacobusjudex,1, 68. Cumolimesses,II, 144. neg. imp.95.
Cumjamannos,XIII,85. Cumolimex offlcii.Registr.de neg. Cum per vos fralres. Regislr. de
CumjamcapitisXV,213. imp. 178. neg. imp.94.
Cumiam dudumsuper, III, 4!. Cttmolimex officii.Registr.de neg. Cumpetentibusveniam,VII, 225
Cumjudicium.Suppl.212. imp.181. Cumpiaerecordationis,VI, 121.
Cumjuralumsit, X, 152. Cum olim ex officii.Regislr de UimPisanicontra,XIV,101.
CumjustusDominus,I, 75. neg. imp. 182. Cumplena cuilibet,X, 215.
CumjuxLacanonicas,X, 5. Cumolimex parte, XIV,132. Cumpleniludolegis,II, 59.
Cumjuxla canonicas,XI,62. Cumolimex parle, XVI Append. Cumplerumqueexpediat,XV,71.
Cumjuxtacanonicas,XIII,122. 1. CumPosnanienses,XIV,89.
Cumjuxta legitimas,VI, 40. Cumolimex parte, XVI,Apppnd.2. 'Cumpostalia, XII, 71.
, Cum juxla teslimonium,VI, 146. Cumolim fuimus,ViI,175. Cumpostevangelicum,I, 44.
CumLateranensem,XV,81. Cumolimgrandes,XV,195. Curopraelatiecclesiarum,I, 45.
lex
Cum inhibeat,VII, 115. Cum olim inler, II, 152. Cum praelerdeeem et oclo, XIV,
Cumliberamonasteria,XIII,39. Cumoliminter,VI, 55. •0.
Cumliles qnae,V, 72. Cumoliminter, VI, 104. Cumprajlersolitum,II, 205.
Cum litigantium ulilitatis, XVI Cum olim inter, VII, 75. CumprincipesAlemanniae. Regislr.
159. Cumoliminler, VII,101. deneg. imp., 164
Cumlitigalurus,I, 293. Cumoliminter, IX,52. Cumprodierithactenus,IX, 16S.
Cumlongaconsuetudine,VII, 182. Cumoliminter, X,91. Cumprovidadeliberatione,IX, 59>.
Cumlupirapaces,VIII,105. Cumoliminter, XII,54. Cumprovisioclericorum.X, 125.
Cumlupusprocurator,XIII,70 Cumolimnobis,II, 277. Cumprobenefieiorum,XII,20.
^umM.Ferrariensis,I, 98. Cumolimnoslris,XII, 1. Cumpro causa,I, 519.
M.
I".um mulicr,XIII, 80. Cumolimnunlius,XVI,4. Cumpro causa,IX, 46.
Cummanifestishserelicis,XII, 172. Cumolimpro canonicis,X, 66. Cumprocontroversia,II, 199.
CumMartkaR circa,V,121. Cumolimpropler,111,26. Cumprocontroversiis,I, 529,
Cummonasteriun), I, 268. Cum olim quaestio,VI, 202. Cumprodilecto,XI, 267.
Cummonasterium,I,'b0l. Cumolimquidam,X, 85. Cumprodilecto,V, 152.
Cummonaslerium,II, 257. Cumolimsieut,I, 267. Cumproecelesia, XI, 156
Cummovissesolim,XIII,7. Cum olim super, XI, 147. Cumprohis tibi, I, 515.
CumNarnienses,XI, 145. Cumolimtamcontra,XII, 177. Cumpro quaeslione, V, 35,
Cumnemosuis,VII,108. Cumolimtibi,frater,VIII,155. Cumproquaestlone,Y, 75.
Cumnemovestrnm,IX,252. Cumolimtu, VI, 232. Cumproquaastione,XVI,25.
Cum Nicolaum diaconum, XVI, 88. Cum olim Tullensis,IX, 55. Cumpro recontiliatione.XVI,85.
Cumnobilisvir, XII, 155. Cumolimvenerabili,VII,60. Cumpropter defeclum.Regislr.ds
Cumnobilisvir, XII, 168. Cum olim venerabili,IX, 165. neg. imp. 112.
Cumnobislicet, I, 443. Cumolimvenerabilis,II, 257. Cumproplerlaicorum.I, 52!.
Cumnobislicet, I, 499. Cumolimvenerabilis,XI, 248. Cumquanlagloria,VIII,92.
Cumuobissit, IX, 116. Cumolimvenerabilis,XII,36. Cumquanla^rloria,IX, 101.
Cumnoset progenilores,XV,222. Cumolimvenerabilis,XYI,65 CumquamdamWalkeriam,XI, 83.
Cumnos favorabiles,VI, 11. Cumomnesunum,I, 192. Cumquaedam capitula,XIY,144.
Cumnosnniversis,VII, 162. Cumomnesunum,VII, 7. Cumquaedam casalia,XV,65.
Cumnonliceat,II, 150. Cum omnia orla,I, 4. Cum quaedam casalia,XV,66.
€um nonpossit ecclesiis,XVI,138. Cumomnibusecelesiis,XII, 179. Cumquaedam dioecesis,XYI,153.
Cum nonnullaepossessioncs,XIII, Cum omnibus ecclesiis. Suppl. Cum quaidampossessioues,XIV,
173. 252. 71.
Cumnoslris dudum, XVI,append. (,umomnibusteneamini,VIII,73. Cumquidamde fralribus,XV,91.
6. Cumomniumecclesiarum,X, 93. Cumquidampontifices,XVI,174.
Cumnuperapud,XII, 107. Cumoporteat,IX, 160. Cumquidampresbyleri,XII, 148.
Cumnuper ecclesia?,Y, 23. Cumorlhodoxae fidei,XI, 137. Cum quieti Yirziliaeensis , XIV,
Cumnuperex parle, X, 50. Cumorthodoxae fidei,XI, 251. t27.
Cumnuperopposueris,III, 23. Cum Otto dicltis imperator,XIV, Cumrecidivilanguores,VIII, 67.
€um nuper Parisius,XV,45. 78. Cumregia serenitas,YI, 68.
Cumnuper vobis,XV,85. CumP. diaconus,I, 248. Cumregiaserenitas,VI, 69.
Cum ob reverenliam.Registr. ad CumP. et J. presbyteri,XII, 25 Cumregiaserenitas,VI, 70.
neg. imp. 105. Cum et
paci quieti, V, 61. Cum regnorumstatus, 1,480.
Cumoccasioneillius, I, 211. Cumpartesinter, I, 50. CumreprobusOtlo. Suppl.195.
Cumolimabbali,XI, 237. '_ Cumparles inler Suppl.l. Cumregendoimperio,X, 120.
Cum olim ab M., XVI, 13. Cum parlibusapud,V, 56. Cumres Palerinorum,X, 105.
Cumolimad aures IX, 145. CumpastoresEcclesiaj,XVI,121. CumRoncelinus,XIV,95
ad
Cumolim nostram,V, 141. Cumpaslorissentenlia,VII, 57. CumRoncelinus,XIY,96.
Cumolimad noslram,VI, 159. Cumpaler€t filius,IX, 76. CumS. ballivoquondam,XIII,167.
Cumolimad nostraro,VII,95. Cum paternassollicitudinis,YII t CumS. quondam.II, 275.
.Cumolimad nostram,XI, 251. 132. Cumsacriscanonibus,I, 416.
Cutnolimad petitionem,XIII, 14. Cumpeccatisexigentibus,VII, 18. Cumsacrosancta,I, 582.
Cunuelim-ad sedem,VI, 109. Cumperditionisfilius,Suppl. 187. Cumscriptumsil, 1,107. ,
Cumolimbonae,I, 341. CumperditionisDlius.Suppl.245. Cumsecundum.Suppl.,52
Cum olim eausam,XIII, 153. Cum personamtuam,XIV, 4 . Cumsecundumapostolum,I, 76
Cumolimcausam,XVI,II. Cumpersonamtuam,XIV,5. Cum-secundum aposlolum,IX,141.
Cumolimeausam,XVI,72. Cumpersonamtuam,XIV,154. Cumsecundumaposlolum,X, 173.
CumolimchaTissimus, Vl, 56 Cumper aliaslitteras,XV, 17.' Cum seeundumaposlolum, XV,
Cumolimcive;,,XVI,147. Cumper Conslantinopolitani, VIII, 219.
Gutnolimp. l' 564. 156. Cumsecnndumdoelrinam,I, 414.
1163 JUXTA LITTERAMLMTIALEM. 1170
Cumsecundnradoctrinam,I, 466. Cumvenerabilis,XIV,51. Dileetifllil.VI,122.
Cumsecundumevangelicamj,VI, t Cumtenerabilis,XV,12. Dileclifilii.VI, 161.
62. Cumvenerabilis.Regislr. ad neg. Dileclifilii.VIII, 31.
Cumsecundumevangelicam,IX,
" ' imp. 74. Dileelifilii.VIII,45.
102. , Cumvenerabilis.Suppl.,30. Dilecllfilii.VIII,74.
Cumsecundum traditionem,I, 471. Cum\enerabilem,XIII,116. Dileclifilii.X, 4.
Cumsedesapostolica,I, 490. Cumvenerabilem,XV,62. Dilectifilii X, 210.
Cumsedesaposloica, 1, 491. Cum\cnerabilem,XV,63. Dilectifilii.X, 221
Cumsedes apostolica,I, 492. Cumvenerabilem,XV,64. Dileclifilii.XI,59.
Cumsedesaposlolica,I, 495. Cumvenissenlad, II, 175. Dileclifilii.XI, 142.
Cumsicutassentis,XI, 63. Cumvenissentad, VI,78. Dileetifilii.XI, 171.
, Cumsicutaudivimus,J, 71 ( um\enissetad, VII, 5. Dilecli filii.XII,182.
Cumsiculcbaris-ima,XIII,58. Cumvenissetolim,I, 1J9. Dilectifiiii.XIII,15.
Cumsiculdilectis,XIV,124. Cum\esler et Ecclesiae,III, 51 Dilectifilii. XIII,28.
Cumsicutdilectus,XIII,2. Comveslraeutilitali,XI,21. Dileclifilil. XIII,29.
Cumsicutper Vestras,X,200. Cumvigordislriciionis,VII, 197. Dilectifilii.XIII,50.
Cumsicutvenerabilis,XV,29. ' Cumvirlus,mutuo,X, 201. Dilectifilii.XIII,111.
Cumsicut veslra discrclio, XVI Cnmvobisaliis,IX, 107. DilecliDlii.lXlII,166.
173 Cumvobisdedimus,VI, 221. Dilecljfilii.XIV,94.
Cumsimusin sede,II, 105. Cum\os audivimus,II, 226. Dileclifilii.XIV,98.
Cumsimuslieet immeriti,IX, 103. Cumvoset Ecclesia,II, 118. Dileclifilii.XIV,112.
Cumsimusomnibus,I, 477. CumvotaMeldensis,X, 165. Dilectifilii.XIV,120.
Cumsimussecundum, XII, 57. Cura Winloniensisecclesia, VIII, Dileclifilii.XIV,123.
Cumsimussingulis,1,402. 104. Dileclifilii.XIV,Apper.d.11.
Cumsimusvins. VI, 10. Cupientessecundum,XVI,164. Dileclililii.XV,10.
Cumsilis operibus,VI, 107. Cupienlesolim,XI, 84. Dileclifilii.XV,41.
Cumsint diligentius,MI, 26. Curapasloralis,XII,2i. DilectiDlii.XV,49.
sit
Cum onus,VIII, 144. Curasuscepti,VII, 179. Dileclifilii. XV,121.
Gimsitregi, VIIJ, 41. Dileclifilii.XV,147
Cumsit regula,II, 143. D Dilectifilii.XV,178.
Cumsine capile,II, 204. Dileclifilii.XV,240.
Cumsine pallio,X, 154. DilectifiIii.XVI,97,
Cumstatusecclesiarum,I, 189. Danielepropheta,XVI,57. Dilectifilii.Suppl.50.
CumsuperbisDeus,X, 65. Debitumcharitatis,VII,210. Dileclifilii.Suppl.97.
Cumsuperabbalia,II, 58. Debitumoffieii,IX, 159. Dilectifilii.Suppl.101.
Cum super faclo. Regislr.de neg. Debitum officii,X, 42. Dilectifilii.Suppl.168.
imp 89. Debitumprosequeris,VI, 83. DilecliDlii.Suppl.182.
Cumsuperbis quae,VIII,106 Deferendumregi, I, 151. Dileclifilii.Suppl.215.
Cumsuperliberlate,I, 427. DefuncloRomaefelicis,XI, 101. Dileclifilii.Suppl.225.
Cumsupernegotio,X, 219. Deoetvobis,XIII,210. Dileclisfiliis.1,54.
<Cumsuper praebenda I, 215. Derivatain nos, I, 556. Dileclisfiliis.VI, 12.
Cumsuperprioratu,I, 535. Desideriumquod,XIV,61. DilectisfiIiis.IX,77.
Cumsuperproeessu,X, 5. Detestabile facinus,XIII,152. Dilectisfiliis.X,185.
Cumsuper reformalioup, XIV,82. De\olionemet fidei.Suppl.90. Dilectis filiis.X, 189.
Cnmsuper sorle, XIII,142. Devolionemet reverenliam,XI, 7 Dilectisfiliis.XI, 43.
Cumsuper translatione,VIII,165. Devotionemquamte. Suppl.209. Dileclisfiliis.Xr,128.
Cumsuperusu,XIII, 197. Devolionem"vestram, XII, 129. Dilectisfiliis.XIV,12b.
Cumtalisessedebeat,XIII,65. Devolionemvestram,XV,172. Dilectisfiliis.Suppl.116. .
Cumlalisesse debeat,XV,94. Devotionemveslram. Regislr. ds Diteclisin Christo.VIII, 5
Cumlamtu quam,1,178. neg.imp. 102. Dilectofilio.1,225.
Cumtemporebonae,I, 517. Devotioniset Sdei,II, 182. Dilectofilio.V, 124.
Cumterra sancla,1,457. Devotionitus, VIII, 175. Dilecloiilio.V,149.
<.umte Credamus,I, 545. Devoltotiituae,XV,175. Dileclofilio.VII, 25.
Cumte noiisolum,VI, 151. Devotionistuae,VIII,"154. Dilectofilio.X, 186.
Curate a Barlholomaeo, XV,158. Devolionisvestroe,VI, 25. Dilectofilio.XI.255.
Cum-tibi,frater, X, 22. Devotionisvestrae.Suppl.258. Dilectofilio.XIII,72.
Cumlibi curam,XVI,101. De commisso nobis.I, 147. Dileclofilio.XIII,75.
Cumlibide benignitate,V, 40. De dissensioneinter vos. XV, 188 Dilectofilio.XIII,157
CumluetB, 1,514. De faciliperpendere.IX,271. ©ilectofilio.XVI,57.
Cumtufili,VI, 111. De hominiiqui. XI, 146. Suppl.179.
Cumtu, frater,VII,84. Deinfide.ibusad. 1,514. • Dilectorumfiliorttm.
Diieclorumfiliorum.XIII,137.
Cum te tanquam.Regislr.de neg. Dementis veslras.Vl, 251. DileclorumfiliorumXlll, 151.
imp. 47. Demonialibus.Y, 1. Dilectosfilios.II, 256
Cumlua pro te, IX,227. De prudenliadileclorum.XI, 226. Dileetumfilium.XI, 54.
Cumtuumin mullis,XVI,114. De prudentiaSenonensis.XV,108, DilectumDlium.Begistr. de nog.
Cumthesaurariam,XI, 254. DeprudentiaSenoriensis. XV,125. imp.166.
CumThessalonicensis,Xl, 106. De singulorumprovisione.VII, 98. DileclusDlius.I, 210
CumTraversam,VI,206. De testibusqui, I, 515. Dilectusfilius.I, 218.
C.umturpissil omnis,IX,222. De tua confisi.XVI,143. Dileclusfilius.II, 245.
Cumunhersi,VIII,192 De veslradiscretione.1,508, Dilectuslilius.111,19.
Cumuni-.ersis.Suppl.,7. Dignitaleset caetera.1,82. de Dileclusfilius.V, 97.
Cumunhersorum,1,84. Dignasfraternitali.Regisir. neg. Dilectusfilius.V, 123.
Cumuniversum,VIII,151. Imp.157. DileclusfHius.,V,126.
CumunusDominus,1. 94. Dignislaudibus.Suppl.207 Dilectusfilius.VI, 20.
Cumvenerabilis,1,125. Dilectain Christo.IX,58. Dilectusfilius.VI, 241.
Cumvenerabilis,1,185. DilectainCliristo.XIV,Append.l. Dilectnsfilius.VII,52.
Cumvenerabilis,1, 596. DilectainChristoXVI,144. Dileetusfiiius.VII,124.
Cumveneranilis.I, 546. DilectainChristo.XVI,185. Dileclusfilius.VIII,168.
Cumvenerabiis,II, 500. DileclainChristo.Suppl.143 Dilectusfilius.IX,W.
Cumvcnerabilis,VII, 27. DilectaeinChrislo.VIII,68. Diieclusfilius.IX, 146.
; Cum Dilectasin Christo.VIII,208. filius.IX, 186
venerabilis,"VIII.^IOS. Dilectaein Chrislo.XI, 56. - Dilectns
Dilectusfilius.IX, 209.
1s Cum venerabilis,XI, 75.
Cum\ enerabilis,XI, 168. Dilectaein Christo.XI, 57. Dileclusfilius.X, 45.
Cumvenerabilis,XI, 192. Dileetifilii.I, 77 Dilectusfilius.X,70.
Cumvenerabilis,Xli, 92. Diiectifilii.1,219. Dileclusfillus.XI,7<».
Cumvenerabilis,XII, 93. Dileclifilii.1,551. DilectusDlius.XI,103.
•Cumvenerabilis,XIII, 8. Diiectifilii.Y,9S. Di.eclusfilius.XI, 107. - -
•Curavenerabilis,XIII,106. Dilecttfilii.VI,96. DilecUisniius.XI,169.
1171 INDEXEPISTOLARUMINNOCENTIIIII 1172
DilectusDlius.XI, 261. Eamue discretione,I, 429,^ E\aminatacausa,XIV.91. <
Dileclusfilitis.XII, 41. Eamde serenitale,I, 9 Examinalacausa,XIV,92.
Dilectusfilius.XII,75, Kamgerimusde lua, XV, 181. Examinatafides,XIII,9.
Dilectusfilius.XIIl,16. Eece chanssimus,VI, 4 lixaminatamluaa,I, 584.
Dileitusfllius.XIII, 68. Eccej'amlempus. Regislr. neg. JDxcellentissimo
de domino,1.590.
Dilectusfilius.XIII,118. imp. 159. Evcursus saeeuli,IX, 185.
Diieclusfilius.XIII,195. Eccemillimusvobis,XII,28. Exhibiianobis,XVI,61.
Dilectusfilius.XIII, 196. EcclesiaMediolanej.si, XV, 112. Exhibitanobis,XVI,9.2.
Diieclusfilius.XIV,1. icelesiaRav nnae,XI, 280: Exhibitanobis.Suppl.15.
Dilectusfiiius,XIV,21. EcclesiaS. Mariae,II,259. Exhibitasnobis,YIH,182.
Dilectus iilius. XIV,80. Ecclesu sancti,V, 57. Exuibiias coramnobis,XVI,19.
Dileclusfibus.XIV,105. EcclesiaVullerana,IX, 171. Exoplataregni,II, 179.
Dileclusfilius.XIV,155, Ecclesiamsuam,1, 250. .Expedit ssepius.Regislr. de neg.
Dilectus filius. XV,23, EeclesiarumuLilitati,V, 144. imp. 67.
Dilectusfilius.XV,55. Ecclestarumulilifalibus,V, 155. Experimentodidicimus,XI, I.
Dilectusfilius.XV,57. Ecclesiarumutililatibus,V,131. Kxpositanobis,I, 186.
Dilectus liiius. XV,67. Edocerianobis, XI, 5. Expositanob s, VIII,54.
Dilecluafilius.XV,70. Efleclurajusta, 1,174. Expositanobis,IX,-63.
Dieclusfilius.XV,78. Effectumjusta, I, 286. Exposilanbbis, XI, 153.
Dieelus filius.XV,82. Effeciumjusta,I, 475. Exposilanobis,XIII, 154,
Dilectusfilius.XV,105. Effeclumjusta,IX, 265. Exposilanobis,XV,48,
Dilectusfilius.XV,151. Effeclumjusta, X , 60. Expositamnobis,II, 80.
Dilectusfilius.XV,175. liffectamjusLa,XV,145. Exposilamnobis,II, 287.
DilecLusfilius.XV,171, Ego chartammitto, VI, 142. Exposilisnobis,XII, 9.
pileclusfilius.XV,205. EgressusSatan,VII,56. .Exposuistinobis,I, 507.
Pileclusfilius.XVI,23. Ei a quo est omne,II, 255. Exposuislinobis,Y, 10.
Dilectus filius. XVI,145. Ei qui de malisnovit, XVI, 79. Exposuilnobis,I, 190.
DjlecLuslilins.Suppl.112. Jiiquinonvult, XVI,81. Exposuitnobis,1,221.
Dileclusfibus.Suppl 177. Ejus exemplo.,IX, 66. Exposuilnobis,1,226.
Piligensdebet. VII,215. Fjus exemplo,X, 89. Exposuilnobis.Xiil,161
Diligenterauditis.XI,138, Ejus exemplo,XI, 196. Exposuitnobis,XIII,161.
Diligenler audilis. XI, 149. Ejus exemplo,XII,66. Exsp-clansexspectavit,VIII,130.
piligenlerauditis.XIV,48. Ejus exemplo,XIII,85. 282 Exspeclanlesexspecta\imus.llegi-
Diligenterauditis.XV, 45. Emergenle dudum,IX, str. de neg.imp. 56.
DUigenterauditis.XV,89. Enormesexcessus,V, 95. Exspectavimushaetenus, VI,45.
audiiis.XV,106. Eo libentiusluis, X, 73. Exspeelavimushactenus. Registr,
' Diligenter
Diligenler auditis.XV, 127.i Eonobisexistis,Tfl, 16. de neg. imp.68.
Diligenleraudilis.XV,150. Eo le credimus,XV,40. Exsuitamuspro vobis,III, 48
Diiigenteraudilis.XV,152. Eo zeloet charitatis.Suppl.91. Exsultavitcornoslrum,VI,2L4.
Diligenter examinatis. XVI,156, Kquo rufo,de quo,XVI, 167. Ex apostolicas servitulis,X, -101
Piscrelioni tuae.IX, 26. Et apostolicae setiis,X, 55. Ex atfeclusincerjB. Regislr. de neg.
Discrelioni\estrae.VIII,97. Ei canonicatradit,X, 52. imp. 171.
DisperdatDominus.V80. I, 150. Et ipsajustitiae,IX, 89. Ex assupta:bpnignilalis,XIV,45.
Piu multumque.XII, Etofflciinostri,VII, 123. Ex commisso nobis,VII, 59.
Piversisfallaciis.VI, 105. Et ordorationis,VIII, 117. Ex commissonobis,XIII,48.
Diversislitleris. XI, 40. El qui mortificat.Registr. de neg. Ex conqueslionedileeli,!l,215.
Pivina providenlia.XVI, 74. imp. 91. Ex conqueslionedilecli. Suppl.15,
Divinaelegisinjuria.VI, 255. lit si rem grandem.Suppl.172. Ex conqueslionedileclorum.Suppl.
Pivinaeordinationis.XI, 20. Et tibi congaudemus, II, 255. 8t.
Pivisisaliis\estibus. YIII,55. Et Yerbera patns, III, 39. Ex conquestionenobilis,II, 188.
non
Dolemus modicum.V, 161 Et ztzanianon,I, 38, Ex conquesljonevenerabijis, X,
Doletet do'uil. VI, 114. Etsi apostolattts,XVI,5. 92.
Psloris aculeus.V, 50. Etsi aegre tulerimus. Regislr. de Ex conquestjonevenerabiiis, XI,
polorum urgenlium.IX,204, neg. imp. 58. 17.
Dominosanclo.VI, 88. htsi Christuspraeceperit,IX, 24. Ex conqueslionevenerabilis,X-U,
PomusPomijji.XIII,67. Etsicommendabilis. de
ftegislr. neg. 145.
Duduma nobis.X, 72. imp. 44. Ex continenlialitterarum,I, 405.
Pudumad aures. XIII, 50. Etsi cunctisfidelibus,XVI.128. Ex divinaleclione,VI, 164.
Pudum archidiacojno. X, 57. Etsi debito pastoralis,XVI,75. Ex eo le radicjtum,II, 218.
PudumdilecLisfiliis.XV,124 Etsi devotionem,VII, 15. Ex eo te sedi,XI, 114.
Pudum nos\obis. IX, 248. Etsidiiectumfilium,XV,134. Ex eo le sedi, XI,115.
Dum a nobis petitur. Suppl. 218. Etsi EcclesiamDei, IX,48. Ex gratiaquam,III, 12.
Dumnonsolum.1,176. Etsi ecclesiarum,VII, 61. Exhocnonmodicum,IX, 188..
pum olimfraler. XI, 167. Etsi fraternaecharitalis,X,48. Exillagralia, VIII,129.
Pum personamtuam VI, 8. Eisi Judaeosquos,YTH,121. Ex illo singnlaris,1,16.
Pum propriaesalutis.VI, 149. Etsi juxta officii,IX,85. Ex uno«odemque.Regislr.de neg,
Puo simul,consultalionem. 1,515. Etsi minimedubitemus,XV, 168. imp.55.
Pura ssepemandata.j, 255. Etsi modernis,II, 254. Exineffabiliprovidenlia,YIII, 120.
Etsi necesse sit, II, 75 Ex injunclonobis,II, 52.
E Etsinobiliumvirorum,XVI,171. Ex injunctonobis,IX, 73.
Ea est in fovendis,II, 25.3, Elsi non displiceal,VII, 186. Ex injunctonobis.Suppl.160,
Ea nobisde tuis, III, 55. Elsi nostrinavieula,YJJ,76. Ex insinuatione,I, 553.
Ea nobisde tuis, 111,56. Etsi plus solito,III, 50. Ex insinualione,I, 550.
Ea quaea fralribus,I, 511 Etsi precibustuis, XV,194. Ex insinualione,VII,2J6,
Ea quaea praedecessoribus, II, 133. Etsi quidam imperalores.Registr. Exinsinualtone,X, 157.
Ea quaead ampliandum, I, 470. de neg. imp. 55. , Ex insinualione,XIII, 170.
Ea quaeaucloritate,I, 458. Elsiquihbet in, X, 49. Ex leclionedivina,VI, 165.
Jjilaquaeconcordja,II, 145. Etsirem grandem,VII, 70. Ex iitterisbonas,YI,84.
Ea qusede mandatp,1,507. Etsj rcsecandassint, XV,212 Ex litterisbnnae.YI,175.
Ea quaedemandalo,VIII,186. Elsisecundumrigorpin,XII, 83. Exlilteris charissimi,XIII,119.
Ea quaeillicite,XV,"256. Etsi semperinter,VIII, 1. Ex HLterischarissimi,XIII,184,
Ea qua3judicio,Suppl.161. Etsi te devotum,VI, 132. Ex HLteris charissimi,XV,227.
Ea quaepro defensione,XV,129, Etsi Tolosanorum,XVI,172. Ex litlens chartssimi,XV.228,
Ea quaeralione,XII,50. Etsi umversies cclcsis, VIII, 191. Ex lillens dilecli,VII, 185.
Ea quaesunljuris, 1,542. Etsiverbaevangelizaiilium,VIi,159. Ex Hllerisdilecti,,VIII,82.
Ea quibusapostolicae,I, 75. JJxaminalaeausa,IX, 206. Ex Htlerisdlecli, IX,79.
Ea semperEcclesi»,1,271. Examinatacausa,IX, 207. ExliLterisdilectorum,I, 551.
Ea te crediinus,VI, 147,. Exjminatarausa, Xt 29. Ex ljlteris ililcctorum,V, 1,56,
1175 JUXTA.LITTERAMINlTlALEM. U74
Ex Htterisdilectorum,IX, 118. Ex parte tua, VII, 166, Felicisrecordationis.XVI,73.
Ex litteris dilectorum,XI, 204. Et parle tua, VII, 176. Fervor religionis.II, 121.
Exlitterisdilectorum,XIV,95. £l parte tua, VII, 177. Fervor religionis.VI, 5.
Ex litteris electi,VII, 114. Ex parle tua, YII, 198. Fidemet devolionem.VII, 61.
Ex Htleriset conquestione,I, 540. Ex partelua, VIII,46. Fidemet prudentiam.VII, 44.
• Ex lilterisnuper,V, 140. Ex parte tua, YIII, 185 Firmam gerimus.Registr. de nee.
Ex litteris piae,XIII,140. Expartetua, VIII,184. imp. 184.
Ex lilterisquas, I, 422. Ex parte lua, VI(1,195. Flagitiosam et detestabilem.YI,
Ex lilteris quas,Y, 108. Ex parLelua.IX, 17. 162.
Exlitterisquas,I, 7. Ex parte lua, IX, 27. Formamapostolicae. II, 272.
Ex lilteris.quasXVI,3i. Ex partelua, IX, 30. Formaraapostolicae.II, 305.
Ex litlerisTegiae,XI, 65. Ex parte tua, 1X,,53. Fraternilalemtuam. V, 51.
£x litteris tuaa,III, 34. Ex parle tua, IX,253. Fraternitatemtuam,VII, 104.
Ex litteris luae,V. 79. Exfparte lua, X, 82. Fratermilatemtuam.XII,12.
Ex lillens tuae,VI, 52. Expartelua.X, 107. Fraternilati tuae.VI, 72.
Ex lilteris tuaa,VI, 92. Ex parte tua, X, 155. Fralernilatitua?.XI, 217.
Ex lilleris tua?,VII, 170. Ex parle lua, X, 196. Fraternitati luae.XI.218.
£x lilteris tuw, VII, 219. Ex parte lua, XI, 25. Fralernilali tuae.XIV,77.
Ex lilteris tua?,VIII, 156. Ex-partetua, XI,110.' Frateraitati tuae.XVI,154.
Ex litteris (uaa,IX, 42. Ex parte tua,XI, 165. Fraternitativestrae.XI, 91.
Ex litteris tuis, VII, 54. Ex parle tua, XII, 25. FraternilalivesLrae.XIV, 102.
£x litteris venerabilis,YI, 6. £x parte lua, XIV,74. Fralernitalisluae IX, 104.
Exlitleris venerabilis,VI, 218. Ex parte tua, Suppl.85. Fratres et coepiscopos.1, 572.
Ex litterisvenerabilisVII,7L Ex pa'rtevenerabibs,I, 54. Fratres et coepiseopos.VI, 57.
Ex lilteris venerabilis,VII,71. Ex parte venerabilis,1, 508. Fratreset coepiscopos.Suppl. 52
Ex litteris venerabilis,X, 44. Ex parle venerabilis,11,56. Fratribus et coepiscopis.1, 64.
Ex lilteris \ enerabilis,X, 140. Ex parte venerabilis,VI, 50. Fratnbuset coeplscopis.I, 287.
Ex lilleris \enerabilis,X,178. Ex parte venerabilis.JX,52. FVatrumet coepiscoporum. I, 576.
£x liueris venerabilis,XII, 9i. ix parte venerabilis,IX,49. • Fralrum et coepiscoporum , II,
Ex Jitterisvenerabilis,XII, 95. £x parte venerabilis,IX, 213.
Ex Htterisvenerabilis,XIII, 154 Ex parte \enerabilis,XIII,92. Fralrum et coepiscoporum,X,
Es litteris venerabilium,I, 566. €.xparte venerabilis,XV,55.
Ex litlerisvestrae,XI, 274. Ex parte vestra,I, 175. Frequenteraccepimus,VI, 216.
Ex litteris vestris,IX, 78. Ex parte vestra,I, 252. Frustra jacitur rete. Registr. de
Ex litteris"vastris,XI, 82. Ex parlevestra,VIJ, 150. neg. imp. 115.
Ex litteris vestris,XI, 187. Ex parle vestra, IX, 177. Fundamentumet fundator.X, 157.
Ex litteris veslris, Suppl.150. Ex parte vestra, X, 21.
Exmultarumtenore, XVI,152. Ex partevestra,X, 199.
Ex multiplicitate,I, 181. Ex parle veslra, XI, 195.
Ex ore sedentis,I, 290. Ex parte vestra, XIV,110.
Exoresedenlis, ¥111,20*. - Ex parte-vestra,XVI,151.
Ex parte abbatissae,V, 157. Ex parte vestra. Suppl. 256. Gaudemusln Domino.V, 85.
Ex paTleAstensis,VII,90. Ex pastoralisofficii,If, 73. Gaudemusin-Domino.IX, 169.
Ex parle charissimi,XV,215. Ex paternaebenignitalis,XI, 216 Gaudemusin Domino.XII,90.
Ex parte communis,XVI,20. Ex privilegiofelicis,X, 159; Gaudemusin Domino.XYI, 111.
Ex parle decani,VI, 98. Ex privilegiofelicis,XI, 194. Gaudemusin Domino.Regislr.de
Ex parte dilecli,1,19. £x publicoinstrumento,VII, 155. neg. imp.57
Ex parte dilecti, VI, 27. Ex jelalionedilecii, VI, 54. Gaudemusiu Domino.Reglstr.d»
Ex partedilecli,VI, 155. Ex relatione dileclorum. Suppl. neg. imp. 48.
Ex partedilecli,VIII, 110. 77. Gaudemusplurimum.IX,158.
Ex dilecti,IX, 60. Exserie lilterarum.XV,59. Gaudemusplurimum.XV,103
£x parte dilecli,IX, 75. Ex sinrero devolionis.XII, 55. Gauderedebetis.XVI,80.
Ex parte
parle dilecti,XIII,21. Ex specialidileclionis.XI,4. Gaudere debes. Regislr. de neg.*
Ex parte dilecti,XIII, 209. £x specialidileclionis.XI, 5. imp. 59.
Ex parte dilecti,XV,141. Ex specialiquam.VIII,169. Gauderedebes. Registr. de neg.
Ex parte dilecti,XV,217. Ex susceptaenobis.Y, 81. imp. 40.
Ex parte dilectas,XVI,130. , Ex susceptaenobis.XV,232. Gauderedebes. Registr. de neg.
Ex parte dileclorum,I,278.i Ex tenorelitterarum. V, 94. imp. 41.
Ex parte dileclorum,I, 289. Ex tenorelillerarum.VI, 120. Gavisisumus.III, 49.
Ex parle dileelorum,II, 70. Ex tenore htterarum.VIII,141. Glorialaus et honor.II, 219,
Kx*partedileclorum,VIII, 4t. Ex tenore Htterarum.VIII,180. Glorianominis.X, 54.
l|x parte dilectorum,IX, 69. Extenore lillerarum.IX, 245. Glorianlesliactenus.XII, 156.
Ex parte dilectorum,IX, 71. Ex tenore litterarum.X, 206. GlorianleshactenusXII, 157.
Ex parte dilectorum,X, 20. Ex tenorelitterarum.XI, 188. Gratacivitalis.XI, 81.
Ex parte dileclorum,X,83. Et tenore Hlterarum.XI, 208. Gralesmullimodas.I, 569.
Ex parLedileetorum,X, 167 Ex tenorelillerarum XIV,59. Gratiaquamaposlolica.XVI,58.
Ex parte dilectorum,XV,21 Ex tenorelillerarum. Suppb 152. Gratiasagimus.T,581.
Ex parte dilectorum.Suppl. 66. Ex tenoreluarum.XII, 61. Gratiasagimus.VIII,72.
1« parte dilectorum.Suppl.67. Ex tenorevestrarum.VI, 177. Graliasagimus.VIII,195.
Ex parte E. mulieris,IX, 86. ISxtua confessione,I, 579. Gratiaseximias.XlV, 149.
Ex parte l.egionensis,I, 255. Ex tua insinualione.Suppl.257. Gratiasuberes.II, 178.
Ex parte M.mulieris,XI, 206. Ex tuaedevotionis.X, 5f. Gratumgerimus.VI,145,
Ex parle nobilis,XVI,56. ' £x tuarum,frater. XII, 17. Gratumgerimus.VII,85.
Ex parle parentum,IX,12. Ex tuarum perpendimus. XII Gratumgerimus.VII, 105.
Ex parte Pragensis,I, 78. ,9. Gratumgerimus.VII,157.,
Ex partetua, I, 259. Ex tuarum perpendimus. XH , ' Gratum gerimus.VIII,2..
Gratumgerimus.VIII, 198.
•Exparle tua, IT,158. 102.
Expatletua, II, 279. Ex tuarum perpendimus. XV, Gralumgerinius.XII,8.
Expartetua, 111,2. *40. Gratumgerimus.XIV,116.
Ex parte tua, V, 19. Ex tuarum tenore.XII, 18. Gratumgerimus.XIV,160.
Ex parte tua, V, 25. Ex veslrisaccepimus.XVI,58. Gratumgerimus.Registr. de npg.
Ex parte tua, V,58. Exvestris accepimus.XVI,62. imp. 11,
Ex parte tua, VI, 199. Gratumgerimus.Registr.de neg.
Ex parte tua, VI, 201. imp. 42.
Ex parte lua, VII, 72. F Gratumgerimus. Registr. de neg.
Ex parte tua,VII, 121 imp. 59.
Ex parte tua, XU,142. Facimtistibi nolum.V, 118. Gratumgerimus.Registr.
" de seg.
_Exparletua, VII, 156. Felicisrecordationis.XVI,-60^ ijnp. 170.
1175 INDEX EPISTOLARUMINNOCENTIIIII 1176
Gratumgerimus.Registr. de neg. Illamgerimus,V, 111." Juslis pelentium,II, 116.
imp. 186. llle sineera) dilectionis, XIY Juslispetentium,II, 127.
Gratumgerimus.Suppl.118. 52. Justis petenlium,II, 129.
Gralumgerimus.Suppi.127. Illis esmerito, X, 145. Justispetentium,II, 152.
Gratustui nominis.I. 595. Illius leslimonium,X, 115 Juslis pelentium,II, 170.
Gravegerimus.II, 289. Illius testimonium,XIV,114. Juslispetentium,il, 205.
Gra\e gerimus.VI, 204. Illius lestimonium,XV,.107. Justispelenlium,II, 225.
Gravegetimus.VII, 91. Illo eharilalisaffeclu,XI,58. Jusfispetenlium,II,"248.
Gravegenmus.VII, 147. Illo charitatisaffecUt,XI, 59. Juslispetenlium,III, 55.
Gravegerimus,IX,161. Illo voscredimus,VI, 110. * Justis petenlium,III, 55.
Gravegerimus.XI, 215. IllosChrisliana d evolio, XIV, 165. Justis pelentium,llf, 56.
Gravegerimus.XI,260. Illudquodquidam,Xll, 27. Justispetentium,VI,"55.
Gravegerimus.XII, 77. Immaculataordinis,V, 2. Juslis pelentium,VI, 205.
Gravegerimus.XIII,57. Imminetnobis,I, 126. Justispetentium,VI,235.
Gra\e gerimus.XIY,109 Imperialisexcellenliie,1, 353. Juslis petenlium,VII,45
Gra\e gerimus.XVI,110. Impetitodudum,XII,130. Juslispetentium,VII, 63.
Gravegerimus. Suppl. 203. Inaudilae praesumplionis, YI, 160 Justispetentium,VII, 88.
Gra\e nobisest. I, 251. Inaudilamhaclenns,1, 5i9. Justispelenlium,VII, 102.,
Gravemad nos XII, 115. Inaudttumfalsllatis,1, 540 Juslispelpntium,VII, 144.
Gravemad nos,XII, 116. Inclytaerecordationis,V, 112. Jusfis pelonlium,VII, J80 •>
Gravenicontrate. Registr.de neg. InronslaDtiamet. Registr.de neg Justi»pelenlium,IX, 81.
Imp. 26. jmp. 127. Juslispelenlium,IX,126.
Gravemcontravos. XII, 69. InconsulJlisDomini,XVI, 105. Justispetentium,IX, 127.
Gravemdilecli.V, 92. lneumbituobis,I, 65. Justispetentium,IX, 128.
Gravemdilecti. XV,101. Incumbitnobis,1, 464. Justispetentium,IX, 129.
Gravemdilectorum.XIII,156. Incumbit nobis,II, 120. Juslispeienlium,IX, 154,
GravemdileclorumSuppl.155. Indemnilalivestrae.Suppl. 142 Juslis petenlium,IX, 179.
Gravemet lacrymabilem.XII.40 Inductidudum,XI, 129. Juslis petenlium,IX, 194.
Gravemin praescnlia,VII, 189 Ineffabilis sapienlia,I, 1. Justispelentium,IX, 224.
Gravemlapsum,I, 476. Injunctinobis, 1,191. Justis petennum,IX, 246,
' Gravem Injunclinobis,VIII,75. Juslispetenlium,IX,247.
nobis, VIII,55.
Gravemnobis,XI, 49. Innotuitaposlolatui,1,482. Justis pelentium,IX, 252.
Gravemnobis,XIII.27. Innotuitnobis,I, 225. Justispelentium,IX,262.
Gravemvenerabilium.XTIL98. Innoluilnobts,I, 224. Justispelenlium,IX,f269,
GTavesoppressiones,XIII, 75. Innotuit nobis,XI, 5i. Juslispetentium,X, 18.
Gra\es orientalis,II, 270. IrmovaUir quasi,V, lo5. Juslispetenlium,X.98.
Gravinobisdilectus,XIV,101. Innovalurquasi.Suppl.65. Juslispelentium,X, 142.
Gravisexparte, I, 184. Inquisilioniluae,XI, 269. Justispetenlium,X, 166.
Graviternos angit, X, 71. Inquisitionisnegotium,XY,191. Justispetentium,X, 195,
lusinuanlediieclo,VIII, 199. Juslispetentium,X, 217.
InsinuanteMalhilda,XV,199. Justispetentium,XI, 44.%
H Tnsinuante V . nobili,II, 252. Justispelenlium,XI, 157
Insinuanle venerabili. Supplem. Justispetenlium,XI, 159
154. Justispetenllum,XI, 151.
XIT,122.
- Habuissebajulos,
labuissebajulos,15, 86.
Tnsinuanlibus T., XI, 55.
Insinuatanobis,X, 79. Juslispelentjum,XI, 210
Justis petenlium,XII, 42.
Hancinter corporalia,I, 494. Jnsinuatiodileeli,1,146. Justis petentium,XII, 52.
Janc jnter spirjtualia,I. 522. Jnsinuationetibi, IX,10. Justispetentium, XII,154.
Haecest ordinalio,XI,152. Insinualionevestrarum, IX, 165. Juslis petentium,X[1,165.
Hicfuit legatorum.llegislr.de ncg. Insinuavitnobis,I, 227. Jtistispelenlium,XII, 167
Imp.142. Instantianostra, IX, 142. Jusiispelentium,XIII,25.
Hisfidueialius,YIII,62. Intelleclaratione, XIV,158. Juslis petentium,X III, 53.
Hisnos convenit,XIII,51; Intelleclopaternitatis,VI, 99. Jusiispetentium,XIII,54.
Hisnos convenil,XIII,52. Inlelleximustam per liiLeras,XI, Juslispetentium,XIII,76.
Hisnosconvemt,XIII,69.' 70, Juslispetentinm,XIII, 97.
Hispraecipuepraelati,I. 95. Intelleximusquod,XIII,4. - Juslispetenlium,XIII, 144.
^Hisquaea fralribus,I, 265. te
Inlellexisse credimus,III, 11. Juslispetentium,XIII,147.
His quaead ampliandam,1,298. Intelligentes quod. Supplem.67 Justispelentium,XIII,148.
His quae ad ecclesiarum, XV,' Hs. JustispelenUum,XIII,149
157. Inlerrogamuste, IX, 217. Juslis pelenlium,XIII,150.
His qusejndicis,XIII,129. Inlimanlevenerabili,II, 151. Juslispelenlium,XIII, 165-
Hisqui abjeeli,VII, 149. Inveteratapravilatis,X, 149. Juslis petentium,XIII, 180
Homo uui cum in honore, IX , Imiti acdolenles,XVI,2, 'JuslispeLentium, XIII, 198.
175. Justis petenlium,XIII, 204
Hominesde domo,XV,58. Jttslis peteiJlium,XIY,16.
HoiJeslatemCis>lerciensis, I, 594, 3 Justispetentium,XIV,41,
Honorantissimo et, V, 117. Justispelenlium,XIV,46.
Honoriluascelsitudmis,XV,7i. JuslispeLenfium, XIV,47.
Horrendum et exsecrabile, XIV, .Tamderident,IX, 18. Juslispetenlium,XIV,50.
Append.2. Jam derident,IX, 19. Juslispelenlium,XIV,162
Humililatemtuam, XI, 165, Jamduduminobedientes,IX, 90. Justis petenlinm,XV,8. '
Jam olimUrmiter,II, 205. Justispelenlium,XV,52
I Jam pridamne, III, 47. Juslispelentium,XVI,86.
Jamsemelsecundo,XIII,165. Juslispelenlium,XVI,99.
Jam saepiusnoslrum,II, 225. Juslis pelenlium,XVJ,109.
fdeosumusad apicem,IX, 254. J. syndico et quibusdam.Suppl. Juslispelenlium. Suppl.6.
Ideo sumus ad uuiversalis, X , Justis pelenlinm.Suppl.21.
lo. Jucundustuorum.Registr.de neg. JuslispelenliumSuppl. 27.
Ideosumus,licet,X, 28. imp, 177. Juslis petentium Suppl.51,
. Illa diutinaquaeslio,IX,154 Justis petentium,1,52. Justis pelentium.Suppl.55bis
Illa quofidiana,IX, 261. Justispetentium,1,195. Justis petentium.Suppl."58.
Illa specialis.Supp!.22. Justispetenlium,I, 258. Juslis pelenlium.Suppl. 81.
Wa le cordis.Registr.de neg. imp. Justispetenlium,I, 245. Justispeleutium.Suppl.102,
28. ' Juslis petentium,I, 506. Juslispelenlium.Suppl. 106.
Hla le, flli charissime,XIV, 156. Justispetenlium,I, 579. Justispetenlium.Suppl.107.
Illa le obtentu,XVI,107. Justis petentjum,II, 90. JuslispeLenlium.Siippl. 115.
Illa \enerabiles,X, 135. Justispelenlium,II, 95. Justispetentium. Slippl.167
JlUmdeprcbitate, XV,14', Jusijspetentjum,II, 109, Justjs petentium.Suppl.204.
JUXTA LITTERAMINITIILEM. 1178
Juslispetentium.Suppl.223. Licetgra\iter, VI, 71. Licet unlversl,VI, 212
Jusliliaezelus.Suppl.224. Licet hacleiius,1, 575. Licel universis,1,10.
Licetbactenus,X,138. Lieet unumsit, II, 155.
LicetHeli summus,II, 260. Licet venerabilem,VII, 110.
L Licetiliamgeramus,IX, 155 Licet venerabilis,XI, 79.
Licel injunctte,1,170. Licet venerabilis,XII, 78.
Lacrymabiiem afflictionem,I, 486. Licet iujunclae,I, 554. Licet venerabilis,XIV,10.
Lacrymabilem dileclarum, VII, 20. Licel injunctae,XVI,50. Licet venerabilis,XV,195.
Lacrvmabilem dileclarum,VII, 21. Licetin agro, H, 228 XV,166. , .
Ligneisaedificiis,
Lacrymabilem dilecti,IX, 258. Licetin beato,I, 277. Litteraequaenobis.Hegislr.deneg.
Lacrymabilemvenerabilis, XIII, Licel in corrigendis,X, 171. imp. 15.
101. Licetin Ezechiele,1,168. Litterarumperlecio, V, 99.
Lacrvmabilem
" venerabilis, XIII Licet inEzechtele,1,169. Litleras et nuntios,V, 122.
115. Licel in forma,"SIII,22 Lilteras imperaloriae, VII, 153.
Laerymabilemvenerabilis, XIII, Licetin prmlegio, X. 40. Litterasnobilitatis,IT,292. -
120. Licetin tantum,II, 278. Lilterasquasnobis,I, 557.
Lacrvmabilis
* venerabilis. Suppi. Licetis de cujus,II, 503. Litteras quasnobis,XII, 4. , ,
73. Licet juxta teslimonium,1,182. Lilterasquasnobis.Suppl.164.
Largitoriomnium.Regislr.de neg. Licetloeisreligiosis,XI, 61. Litterasquaspro.Suppl.175.
imp.,148. Licet Luipuldus.Kegistr. de ncg. Lilteras sanclilalis,II, 177,
Laleranensisconcilii,VIII, 13. 144. Litterastuas accepimus,IX, .172.
Laudabilisvita,I, 179. -imp.,
Licet Marcualdus, VII,151. Lillerastuas palerna,XH, 159.
Legatusapostolicas, VII, 230. Licetmonasterii.Suppl.87. Lilteras tuas plenas. Registr, de
m
Legimus Daniele,VII,202. 151. Licetmonasterium,X, 108. neg. imp. 172.
Legissete credimus,X, . Licetmonasterium,X, 205. Lilteras luas plenas. Registr. ' de
Licetab antiquo,X, 47. Licetmultitudini,III, 58. neg.imp. 175.
Licet adampliandum, I, 440 Licet multolies,Vl, 196, Litteras tuae serenilalis. Regislr.
Licetad depositiones,XV,226. Licet nec reprehensibiie, VII, de neg. imp, 150.
l.icet ad felicem,I, 561. 116. Litleras vestras'accepimus,Vn,
Licet ad promovendum, XII , Licetnefanda?, VIT,228. 85.
121. Licetnobilisur, XVI,105. Litteras vestras accepimus,VIII,
Licet ad promoveudum, XII , Licet nobisecelesia,XVI,106. 61.
123. Licet nobisjamdudum,XI, 252, Litleras vestras recepimus, IX,
Licetad regimen,1,549. Licet nobisvir, XVI,105. 110.-
Licet Adolphus.Registr. de neg. Licet nullipenitus,VIII,23. Litteras vestraediserelionis, VII.
imp, 14^0. Licet olimduxerimus,XVI, 175. 165.
Licel"antiquam.Registr. de neg. Licet omnesecelesias,V, 104. Locadlviniscultibus,YII, 50.
162.
imp., ante Licetomnesecelesias, Y, 164.
Licet luas, VII, 49. Licetomnibusligandi,VIII, 214.
Licet aposto'alus,XV, 250. Licet omnium ecclesiarum. II , M
Licet apostolieae, I, 578. 102.
Licet appellalionis,V, 24. Licet pactionesqua3,YIII,155.
Licet apuddistrictissimum. Registr. Licetpercutienti,1, 510. MagisterHugo,XV,27.
f!eneg. unp., 149. Licetperfidia, I I, 502. Magisleriumlotius.*Supplem. 89
l.icet apudjudices,XIV,158. Licet per alias.Registr. de neg. vis.
Licet apud judices. Supplement, imp., 118. Magnasdevotionis,I, 69.
lt>6. Licet per apostolicum,XI, 68. MagnificavitPominus,I, 556.
I.icelarehiepiscopum, VIII,140. Licetpercertas.YTII, 171. MajoresEcclesiae,IX, 205.
Lieet icquanimiter,XI, 255. LicetperdileclumvRegistr. de neg. 588.
Maliliaefilioi'um,I,
Licet Bambergensis, XI, 220. imp. 168. Manifestisprobatum,XV,24.
Licet Bambergensis, XV,225. Licetpontificalis, VIII, 190. Manifestumest castrum, XV, 188.
Licelbons memoriae,1,254. Licet post necem.Ttegistr de neg Marliniclericis,XVI, 55.
Liiet causamquas,X, 9. lmp.167. MediatorDei,I, 355.
I.icet causamquae,X, 10. Lieet prresenlia,XV,179. MediatorDei,»VI,24.
Licetcausamquae,X, 11. LicelpraHernegligentise, VII, 74 MedialorDei, VI, 23.
Licet eausamqu3?,X, 12. Licet primum,II, 82. - Meminimus nos,II, 26.
Licetcausamquae,X,116. Licet processum,XV,109. Meminimus Registr. de neg.
nos.
Licetcharissimum. Regislr.de ueg. Licet quibusdam,IX, 62. imp., 43.
imp, 58 Licetquibusdam,XI, 178. Meminimus vobis,VIII,60.
Licetcharissimus.Regist de neg. Licelquidam, V, 88. Memoresdevotionis,XVI, 95.
irop, 101. Licet quisque,I, 459. Millenocendimodos,I, 262.
I.icetcircastatum, I, 558. Licet quodlegalis, VT,16. Mirabilecogimur.Regislr.de neg,
LicetColoniensis,X, 19. Licet quondamepiscupum, XVI, imp., 16.
Licelcommissa,1,545. 15. - Mirabilisarchitectus,TI,243.'
- Mramurnon
Licet ConslanlinopoHlanum, VIII, LicetRaimundus,XV,102. modicum. Registr.de
Licet Romana,I, 595. neg. imp. 99.
LicetcontraGilibertum,X, 90. Licet secundumapostolum, XV, Miraricogimur,I, 88.
Lieet <Jefraternitale. Regist. de 142. Miraricogimur,I, 557.
neg.imp.,80, Licet secundumapostolum, XV, Miraricogimur,VI, 191
l.icet dextera,I, 171. 155. Miraricogimur,XIV,79.
Licetdilectusfilius,VII, 200. Licetsit appellantibus,I, 208. Miraricogimur,XV, 122. ,
Lieetailectusfilius.XVI,160. Licetsolitae,II, 122. Miserabilemclamorem,VI, 65.'
Licel Dominus,I, 516. Licetsuccessores,III, 28. - Missusad praaentiam,XI/57.
I,icetea quae,III, 46. Licet summipatrisfamilias,XV Monetet movet.Suppl.54.
' Monet
Licet ecclesiarum,1,67. 170. nos aposlolicae, 1, 571.
Licet ecclesiarum, X, 155. Licetsnper omnium,XI,236. Monet nos apostolicae.Supplem.
Licet ecclesiaslicis, I, 468. Licetsuper solutione,VI, 215 117.
Licetepistola,VI, 236. Licet tesle apostolo,XV,148. Monet«os apostolicae.Supplem.
Licet ex apostolica,XI, 281 Licel tractatus.Registr. de neg. 119.
Licel excollata,I, 557, imp., 147. Monetnos tuae,VII,52.
Licetex eo quod,VII, 8. LicetTraj'ectensis, X, 208. Morepiipatris, XI, 221.
Licetex eo quod, VII, 9. LicelTranenses,V, 69. Motajampridem,XIII,20.
Lieetex iujunctae,I],110. Licet ubicuuquelocorum, XII, Motaejamdudum,X,215.
ex
Licet injuncto,jl, 150. 55. Movemurquodcum.I, 51,
Licet^x inj"uncto, XI, 223. Licet undique confluentium , XI Multaet diversa,I, 583.
Licete\ litlens, XI, 102bis. 271. Multasinclinationes,VH,8,
Licet ex susceplo,IX,72. Licelunhersa, I, 149. Multasinclinatjones,VII, 231,
ticet frigesceutc.S.npp'empnt.39. Licetuuiversa,II. 25»!, Multaeiiobis alfculit,II, 211',
1179 INDEX EPISTOLARUMINNOGENTIIIII HSO
Mullifariemultisque,VIII, 70 Nosigiturveritate, YIII, 177. Olfminter le. Suppl.83.
Multifarlemultisqne,VIII, 71. Nostrisfuit auribus,I, 420. Olim J. de cella. VI,217.
Multoliesaudivimus.Suppl. 144. Nostrisfuit auribus,I, 421. Olimnobisper tuas. XII,158.
Nostroapostolalm,X, 102. Olimnobisregalis,VII, 58.
N Noslro noveris,X, 129. Olimper litteras,XI, 184.
Novaqua?dam nuper, XIII, 187. Olim per litteras, XII,159.
NovanenslsEcclesiae,XH, 15. Olimpia?reeordalionis,VI, 77.
Negarenoluimus,Y, 62. Novella? planlationes,IX, 148. Olimprimovobis,YI, 97.
Neminidebet,XII, 49. Noveritfralernitas,1, 288. Olimpro B. Y, 142.
Ne causasentenliali,X, 145. Noveritregalis,XIV,165. Ohmpro dilecto.VII, 195.
Ne fianl conlroversiae, II, 46. Noverit regalis. Registr. de neg OHmsi bene,V, 154.
Ne laedaturlibertas,I, 512. imp., 158. Olimsi bene. Regislr.de neg. imp.
Ne lites amicabili,VI, 75. Noveritsanclitasvestra,III,17. 111.
Ne nosej'uslangeret, XI, 26. NoveritsanctilasVestra,XII, 109. Olimvenerabili,IX, 184.
Nenos ej'ustangeret,XI, 27. Novimusexpedire,XI, 257. Olimvenerabili,XV,69.
Ne pastoralisprovisio,XI, 227v Novitillequi.YII, 42. Olimvenerabilibus,XYI,137.
Ne populusTsrael,VIT,212. Novitillequi, VIII,88. Olimvenerabilis,X,"74.
Ne pra?texlu,X, 161. Novitille qui,VIII, 115. Olimvobisdedisse,I, 259.
Ne promotionis.1,85. Novitille qui, IX, 25. Omnegaudium,XV,255. j
Ne quisde caelero,XI, 197. Novitille qtii,XV,221. Deo,III, 29.
Ne quis de castero,XV 457 Novltille qui.Regislr.de neg. imp. Omnipotenti
OmnipotentiDeo,XI, 282i
Nesi semen, III, 27. 155.
Ne si universis,1, 117. Novitis quinihil, II, 268. P
Ne super mandato,X, 222. Novitis quinihil,U, 269.
Ne vineaDomini,XIV,122. Novit scrutalor. Registr. de neg. Paci et tranquillitali,I, 431.
Necmater filiorum,XI, 80. imp., 92. Pastoralisofficii,I, 22.
Nec novumdebelis,I, 504. Nunliosvestros,II, 246*. Pastoralisofficii,V, 41.
Necnovumnec, I, 411. Nuntiosvestros,11,247. Pastoralis-officii, VII,169
Nectu nobis,IX, 6. Nuntioset apices,XII, 125. Palernitalivestr», XI, 180.
Necvosnec alios. Registr. de neg. Nunliosetlilleras. Registr.de neg. Paternitalisvestra?,Y, 45.
imp.50. Imp. 175. Palernitatis vestra?,V,'47.
Nihilest pene, II, 256. Nupera nobis,H, 66. Paternitalisvestra?,YT,100.
Nihilmagisesse, I, 467. Nuperad nos, II, 251. Paucisdiebus, 1,559.
Nisi constantiam.Registr.de ueg Nusquammelius,1,27. Pauperibuscleritis, XVI,5*.
imp. 95. Per alias Jitteras, I, 93.
Nisi cumpridem,IX, 1. o Per aliaslitteras, T,177.
Nisiessent viri, IX, 257. Per apostobcaslilteras, II, 258.
Nisinobis diclum,II, 271. Oblatanobis,VIII, 166. Per has palrntes, XVI,76.'
Nisipravapopuh, IX, 131. Oblatanobis,XII,60. Per hoc scriptum,V,86.
Nisipraesumplorum, XV,237. Oblatanobis,XII, 117. Per Inquisilionem,YTIf,116.
Nisislatum vestrum,VI, 192. Oblatanobis,XV,99. Per liUerasdileclorum,VI, 123
Nisi viri prudenLes,I, 456. Oblalanobis,XVI,49. Per Htterasquas,XIV,76.
Nobilitatemtuam, III, 22. Oblatanobis,XVI,66. Per lilteras \enerabilis,XIII,45.
Nobi.itatemluam,XI, 119. Obl.Uauobis.Suppl.71. Per litleras veslras,VII, 24.
Nobilitatemtuam,Xr, 120. Oblata?nobis, XI, 100. I'er litlerasveslras, XIV,97.
Nobilitalemtuam,XI, 121. Oblata?nobis,XII,81 Per nostraspostulasli, 1,-264.
Nobilitatemvestram,XI, 116. Oblatisnobis,XV,224. Per nostrasvobis,IX, 87.
Nobilitalemveslram,XI, 117. Ocoasionediscordia?, XIII,125. Per originalesbtteras,XI, 150.
Nobilitatemvestram,XI, 118. Occurreredebet,X, 78. Per prudentissimos, II, 210.
Nobilitatituae,V, 50. Occurreredebet,V, 67 Per sttasnobis,X, 53.
Nobililalituae,VI,121. Officiinoslri,1,152. Per tuas nobis,1,522.
Nobilitatituae,VIII,152. OiHicii
nostri, I, 375. Per tuas Y, 8.
Nobilitatituae,XV, 171. Ofliciinostii, V, 150. Per tuas nobis,
nobis,V,113.
Nobilisviri, VI, 18. Officiinoslri.Suppl.12. Per tuasnobis, 157.
Nobisnec immerito,1,115. Officiinostri. Suppl.150. Per luas nobis,V, 2.
Nonabsquedolore,I, 204. Ofilciinostri Suppl.220. Per luas nobis,VI, VI, 118.
"Nonabsquedolore.Suppl. 55. Offlciitui, XI, 262. Per tuas nobis,YI,
Nonabsquedolore.Suppl. 94. Officionostro,I, 49. Per tuasnobis,Vfl,244. 107.
Nondebet alii. Registr. de neg. Officiumeredilae,II, 216. Per tuasnobis,VII,207.
imp 69 OfDcium exigit, V, 5. Per tuas nobis, VJII,18.
Nondeeet eos, VII, 19'i. Ofuciuminjuncta?,I, 505. Per tuasnobis,VIII,162.
Nondecet tanti. XIII, 188. Olimad inslantiam,II, 148. Per Luasnobis,IX, 43.
Nonduritiaenostra?,III, 6. Olimad instanliam,XVI,169. Per tuasnobis,IX,125,
NOHest amicus. Regislr.de neg. Olimad petitionem,XIV,115. Per tuas nobis,IX,197.
imp. 119' Olimad pelilionem,XIV, 116. Per tuasnobis,X,81.
None"stDeusin, XV,186. Olimad petitionem,XIY, 117. Per tuasnobis, X, 146.
Nonest dicendus,I, 5. Olimad petilionem,XIV,118. Per luas nobis,XII,34.
Nonest ineongruum,IX, 157. Olimbonaememoriae,XI, 96. Per luasnobis,iIIJ,-181.
Nonest tibi ltegislr de neg. imp. Oltmbona?memoria?, XI, 97. Per luas nobis,XV,139.
110. Olimbonaememoria?, XI, 98. Per luasnobis,XVf,10.
Nonhominumsed Dei,XI,207. OHmcausamquaa,XIII, 96. Per tuasnobis,XVI,95.
Nonlicet a capite,I, 265. Olimcausamquae,XV,229. Per tuas nobis. Regislr. de neg.
Nonmeritavestra, II, 27. Olimcoramdileclo,XII, 147. 165.
Nonminuspro illorum,VIII,50. , "Olimcum ageretur, XVI, Appen- imp. Per venerabilem,V, 128.
Nonmullum.Registr.de neg. imp. dix7. Per vestrasnobis,IX, 15.
57. Olimdileetifilii,XIII, 13. Per vesLrasnobis,IX, 144.
Nonnisitestimonio,XV,155. Olimdileetusfilius,VI,-47 Per veslras nobis,IX, 176.
de
Non oportet ut. Registr. neg. Olim dileelusfilius,XIII,46. Per veslrasnobjs,XIII,195.
jmp. 82. Olim dilectus UIius,XIV, 14. Perculerat siquidem,IX, 218.
Nonpotestfacere,V, 59. Olimex litteris, XV,6. Perfidiamarchiepiscopi.UegisLr. de
Nonprocessilab, V, 48. Olimex parte, IX, 55. neg. imp. 83.
Nonsine dolore,VIII,91. Olimexpositanobis,X, 126. PerJalusest clamor.Suppl.241.
Nonsine grandi,V, 107. Olimfuistis, X, 87. Perseculionisolim,I, 413.,
Nonsolumzelus,XIV, 126. Olimin dilecti,XIV,15. Personas el monaslerium.Suppl.
Nonsufficimusverbis,IX , 54. Ohmin,praesenlia,VIII,47. 180.
Nontammiserabilis,VII,171. Oliminler procuralores,VIII,202. Personasvestras.Suppl.184.
Nontain1'etro,V,11. Olim inter procuratores,XI, Ap- Pervenitad audienliam,II, 111.
Nonut apponeres,IX,5 ]
pend. 4« ( Perveuilad audieutiain,II, 227
1181 JUXTA LITTERAM1N1TIALEM. 1182
Petenlibusvobis,VIJT,159. Pra?sidiumfavoris,XVI,9. Quanlamihifecerii,Vf, 210.
Petiistispersedem,XV,162. Pra?sumpluosam, V, 146. Quantanunc neeessilas,XV,13.
Pelridiaconi,1,297. Pra?lerdebitum,I, 58: Quantasit cirea,I, 15.
Pelrusdiaconus,T,525. Pra?tergenerale, 1, 561 Quanlasit obedipnliic.Regislr. de
Pia Patrum,I, 172. Praetergenerale,I, 564 neg. imp. 101.
Pia Patrum,I, 185. 1'recesdilecli, XII, 16 Quanla?digmlalis,XV,18.
Pis malrisofiicium,XII,58. Preces dilecU,XIII,2o. Quanta?j"ucunditalis,IX, 249.
Pia?postulatio,1,166. Precibusdileclorum.Suppl. 141 Quanlaeprasumplionis,I, 24
Piseposlulatio,I, 281. Pridemeo bullae.Suppl.254. Quanlaeprudentia?,V, 65.
Piaepostulatio,II, 74. Prior el canonicj,IX, 80. Quanlamvenerabilis.Regislr. de
Pia?poslulatio,II, 98, Priusquam nos. Registr. neg. ncg.imp 70.
ad de
Pia?postuIalio, II, 100. imp. 161. Quanloamplius,I, 465.
Pia?postulalio,TX.242. Pro dileclofilio,IT,51. Quantoamplius,XIV,142.
Piaepostulalio,X. 27. Pro dilecto filio.Suppl. 170 QuautoAnLioehena, XV,207.
Pia?postulalio,XI, 111. Pro his et nos,I, 559. QuanloAnliochenam,I, 505.
Pia?poslulatio,XIV,156. Pro quaeslionibus, II, 214. Quanloeharissimum. Suppl.29.
Pia?postulatio,XV,52. in
Probata mullis,II, 161. QuautoCorbeiensem,XI, 74.
Piaeposiulalio. uppl.105. Procuraloribusvenerabilis,XI, 77. QuanloCorbeiensem, XI, 75.
Pia?postulatio.SSuppl.163. Profecturusad, XII, 151. Quanlocrealori,I, 155.
Pium et sanetum, XVI, 29. Proposita nobis, II, 11. Quanlode benignitate,II, 212.
Pium et sanctum,XVI,31. Proposita nobis Suppl.80. Quanlode fervore,VI,51.
Piumet sanctum,XYI,36. Proposilumest nobis,I, 55. Quantodevolio,I, 80.1
Pium videtur,V, 64. Proposuislidudum,XIII,201. Quantodevotius,XV,57.
Pielas quaepromissionem, IX, 117. Proposuisti n obis,VI, 22. QuanlodilecLam, XI, 162.
Placuitbealitudini,IX,93. Proposuisli n obis,X, 75. Quantodileclus.XII, 74.
Placuitvenerabili,XIII,10. Proposuisti n obis, XI, 246. Quantodiligentius,XV,58. •
Plenamgerentes,XI,86. Proposuisti n obis, XI, 247. Quanloexeellenlius,T, 61.
Plenamgerentes.Registr.de-neg. Proposuisti n obis, XV, 50. Quantoex dissensionibus,XV,210
imp.185. Proposuisli nobis,XV,46. Quanloferveulius,X,209.
Plenitudinempotestatis,I, 89. Proposuit c oram, Vlll, 96. Quanlogravioribus, T,500.
PlerumqueconLingit, I, 116 Proposuitdudum,XIII,202. Quantomajor.Registr.deneg. imp.
Plerumquecontingit,XI, 275. Proposuil nobis,I, 127. 50. _
Ploransploravit,1, 502. Proposuit nobis,VII, 151. Quantomajori,III, 9.
Policastrensiecclesiae,XIV,81 Prolectorin se, XY,185. Quanlomajorem,VI, 94.
Porrcclanobis,VII, 217. Pro\idendumest. VIII,127. Quanlomefiorest. Suppl.190.
Porrectanobis,XI,55. Providererectorem,VIII,142'. Quantomodernis,I, 79.
Porrectonobis,Suppl.5. Providipastoris,VIII, 51. " QuantoMontispessulani, XII,178.
Porreclumnobis,1, 524. Prudentibusvirginibus,I, 548. Quantonobilis.Suppl.26.
Possessionesadmensam,I, 10'>. Prudentibus'virginibus,II, 108. Quantono\ella,XII, 26,
Postulaulequondam,Suppl.216. Prudenlibusvirginibus,VI, 213. Quantoper»onam,1,111.
Poslulastiper sedem,X, 62. Prudenlibus\irgtnibus,IX, 106. ' Quantopersonam,I, 535.
Poslulasliper sedem,XI,258. Prudenlibusvirginibtis,X, 6. Ouantopersonam,II, 28.
Postulasliper sedem,XV,118. - Prudentibusvirginibus,X, 59 Quaniopersonam,VI, 191,
Poslulasliper sedem,X\ I, 26. Prudentibus-virginibus, X, 106. Quanlopersonas,XI, 245.
Postulasliper sedem,XVI.165. Prudentibusvirginibus,XV,79. Quanloperprofessionem, 1,-212,
Postulastisa nobis,XI.198. Quanlopopulus,II, 254.
Postulastisnuper,II, 12. ,Q Quanlorecenrior,I, 465.
Postulastisper sedem,XIV,iiO. Quanloreligiosi,X, 2.
Poslulavita nobis,II, 255. Qualiterarchiepiscopus, V, 17. QuanloSardinia,VI, 29.
Postulavita uobis,IX, 178. Qualilercirca, VII,208. 200. QuaulospecialiuSjXII, 157. .
Postulatumfuit,1, 327. Qualiteret quando,VIII, Quanlospeeialius,XIII,91.
Postulalioniquam,VII,159. Qualiteret quantum,IX, 55. Quautospecialius,XYI, 82.
Post cessionemdilecti,IX, 164 Qualiteret quantum,IX, 56. Quanlote magis,II, 50.
Post Deumquiest, V, 45 Qualiterel quantum,IX, 37. QuanLovenerabilem,XI, 95.
Post dies aliquot,I, 555. Qualiterin causa,VI, 15. Quantovenerabilem,XI, 94.
Post diulinae,IU, 15. Qualiterjuramentum.Regislr. de Quanlovenerabilem,XI, 95.
Post eleclionem,V, 54. neg. imp. 126. Quantumapostolicae, II, 280.
Post electionem,V,55. Qualiterparlibus,Y, 90. QuaDtum apostolicae, VI,54.
Postmiserabile,I, 536. Qualiter post interfectionem,XI, Quantum auxilii.Registr. de neg.
Post obitum,Y, 70. 55. imp. 191.
Post obilum,VI, 200. Qualilerpost obitum,II, 185. Quantumeelsifudiui,XI, 223.
Post obitum,VIII,56. Qualitersitet, VI, 66. Quantumcunque chanssimum, V,49.
Postobitum,VIII,57. Qualitersuper facto,X, 41. Quantumcunque sit, XII, 118:
Post obilum,VIII,58. Qualiterveteres,II, 134. de Quantumcunque sit, XIf,119.
Posl obilum,VIII,59. Qoamdetestabile.Regislr. neg. Quanlumcunque sil, XI1,120.
Post obilum,VIII,40. imp. 125. Quamtuiieunque sit, XII, 121.
Post translalionem,XI, 219. Quamexsecrabile,VI, 51, QuantumDeodebeas. Registr. de
Postquamabsolutionis,
' Regislr.de Quamgravipoenae,III, 37. neg. iinp. 63.
neg imp. 145. Quamgraviteret, XVI,142.124. Quanlumdilectus,IX, 190.
PoslquamAdulphus,XI. 88. Quamgravilernobilis,V III, Quantumdilectus.Y,131. 107.
Poslquamcumexercilu,XII, 106. Quamlaudabile,XYf,180. Quantumet quandiu,XIII, 208.
Poslquamdextora,VII, 204 Quaramagnumsit, II, 215. Quantumexpediat,XV,209.
Poslquam,\ocanleDomino,IX, 119. Quampermeiosum,I, 599. Quantumexpediat,XV,
PolesLatisapostolica?, I, 495. Quamsmcerum,XVI, 55. Quantumex impeiii. Registr. de
Potestatisaposlobcae, I, 496. Quamsit grave, 1,145 50. neg. imp. 31.
Traedecessorum nostrorum,VI, 18. Quamsitnecessarium,XI, Quanlumfuerit, IX, 181. de
Praediclarum ecclesiarum,III, I. Quamsit necessarium,XI, 51. Quanlumgraliae.Registr. ueg.
Praerogalivadilectionis,VIII,19 Quamvisad abolendam,I, 261. imp. 54.
Praesentatanobis,XIV, 15v. de
Quamvis facili,X, 185. 159.
Quantumhonoris,II, 160.
Praesenlatauobis.Suppl.214 Quamvisecclesiarum,XI,172. Quantumhonoris,II,
Praesenlium tibi,VIII, 172. Quamvislnsula,I, 521.520. Quanlumhonoris.Regislr. de neg.
Praesentiumlibi, IX, 216. Quamvisinsula,I, imp. 151.
Prasenliumvobis,V,87. Quamvisuniversa,1,157.167. . Quantumnos et, V, 60.
Praesenlium\obis, VIII,206. Quam\isuniversis,VIII, Quantum sit inobedientiae,XVI,
Praesentium \obis,XI,6. Qnaiiquam virtus,X, 159. 165.
Praesenlium vobis,XII, 150 Quanla debeat. Retzistr de neg. Quantuintibi et.VHI, 158.
Praesenlium vobis,XIV.55. imp.2. Quautumluai.Registr.deneg.imp.
P,ra?seniium
vobis,XV,176. Quanla,fecerit nobis,YI, 211. 129.
•U83 INDEXEPISTOLARUMLNNOCENTII III LS4
Quantumvenerabili.Regislr. deneg. QuodInsulaSardiniae, VII,109. Recepimuslitteras.Rrgislr.deneg.
jmp. 71. Quod inter curas,VIII, 153. imp. 146.
Quanlusinpersona,II, 175. Quodjuxta vcrbum,X\ II, 108. Recepimuslitteras.Registr.4c neg.
Quaproptei- dilecti,Suppl.82. Quodlegimusiu, II, 99. imp. 174.
Quarto decimo die, XVf, 89. non
Quod immemor,XI, 2. Recepimusnuntios,VII, 155.
Quasiex adipe,VII, 45. Quod orLbodoxa? fidei,XIII, 63. RecipiendiBpeliatione, 1,32.
Quasinon suffecissenl,XI, 110. Quodpetitiones,XIV,57. Receptis a vobis, IX,201.
Qua?adamplrandum, 1,254. Quodpielalem,VI, 195. Receptis et intelleclis,XIV,81.
Quaead decorem,Suppl.61. Quodprimaprimi,I, 565. Receplis l ilteris, VI, 143.
Quasadecclesiarum,II, 29L Quod promolio.Regislr. ad neg. Receptisliltcris,VI, 144.
a d
Quae pacemprincipum.V, 110. imp. 49. Receptislilteris,XVI,141.
Quaeauctoritatenoslra,II, 25 Quodprovocala,X, 214. Receptistam deliclorum,1,574.
in
Quae derogalionem,II, 115 Quodquaerentibus, X, 67. Recogitantesin, VI,152.
i n
Quae ecclesiarum, II, 7. Quod sedem apostolicam, II, 77. Rediensdepartibus, I, 461
Qua?in lavorem,I, 197. Quod sedem apostolicam, II, 284. Referente dilecto,I, 219.
in
Qua? monasterio,I, 105. Quodsicutex liltens, Y,85. Referentedileclo,II, 36.
Qua?pro religiosorum,I, 66. Quodsuperhis, II, 261. Referentevenerabili,II, 196.
Quaesubhabitu.Suppl.61. Quodlibi apostolica?, I, 574. Regalismagnificentiae, VI,7.
•Quaeslionem prioratus,I, 545. Quodvobisapostoliea?, VI, 93. Regiascelsitudinis,VII, 129.
si
Quemadmodumvir, X, 114. Quodvobissablrahimus,VI, 59. Regiaemagnitudinis, V, 103
Quemadmodum vullis. Registr.de Quoniamde regia, I, 580. Regia?serenilalis,Y, 44.
neg, imp. 185. Quoniamde volnntate,VIII,170. Regularemvitam,IX,67.
Querelavenerabilis,I, 209. Quouiamde diligeniibus.Registr. Regularem\itam. Suppl.108.
<2uerelavenerabilis.Suppl.47. de neg. imp.96. Relalioneilluslrium,XVI,16S.
Querelamdilecti,IX, 158. Quoniamea<jua?, II, 244. Relalumesl nobis,IX, 11.
Querelamdilecli,XIV,105. QuoniamEcclesia,VI, 189. Religionisintuitu, XV,131.
Querelamdileclorum,XI, 60. Quoniamelegislis,VII, 55. Reiigionismonasticae, VII,185.
Querelamdilectorum.Suppl.59. Quoniamex commisso, XV,111. Religiosalides,XI, 229.
Querejamdilectorum.SuppI. 219. Quoniamex injuncto,1, 276. Religiosam vitam,1,97.
ex
Querelam parte, VIII,128. Quoniamfrequenler,XI, 266. Religiosamvitam,I, 423.
Quer.elam nobilis,XVI,Append.8 illius
Quomam locum,X, 127. Rel giosamvitam,I, 5l7.
Querelamquamdilectus,VIII,86. Quoniamimpunitas,VI, 17. Religiosam 'vitam,1,351.
Querelamvenerabilis,I, 223. Quoniamindignumest, I, 462. Religiosam vitam,II, 3. .
Querelamvenerabilis,II, 146. Quoniamiii PoloniaeJX,225. Religiosamvitam,Tl,19.
Querdamvenerabilis,V,77. Quoniam juxtacauonicas,X, 177. Religiosamvilam,II, 8l.
Querelamvenerabilis,XII, 97. Quoniamjuxta sententiam,XII,85. Religiosamvitam,II, 69.
Querelamvenerabilis,XIII,117 Quoniamjuxta sententiam, XVI, Religiosam\itam,11,274.
Querelamvenerabilis,XIII,165 124. Reigiosamvitam,V,9.
Querelarumdiversitas,V, 59. QuoniamMarcualdus, VH,150. Religiosamvilam,VI, 180. '
Quigeneralemgerit, VIII,185. Quoniam nimis,VII,51. Religiosam vitam,VII,184.
Qui monitisacquiescrre,1,121 Quoniamnimis,XVI,122. Religiosamvilam,VIII,52.
Quioperatusesl,II, 2L Quoniamnonignoras,IX, 258. Religiosamvitam,X,192.
Quitenemurjurgiis,VI, 5. Quoniam per administralionem,XII, Religiosam vilam,XI, 145.
Quia cireaminima,XVI,118. 46. Religiosamvitam,XI,200.
Quia dantur gi-atia?,VIII, 2L. Quor.iam per adminislrationem 1
XII, Religiosamvitam,XII,166.
Quiadiversitatem,II, 60. 51. Religiosamvitam,XIII,51.
Quia liberae.Regislr.de ueg. imp. Quoniampropter,IX, 99. Religiosamvitam.Suppl.4. 2
Quoniamuni\ersalis,XII,101. Religiosam\itam. Suppl.
Quiamajornunc,XVI,28. Quolicsa lilits,VII,221. Religiosam\itam. ?uppl.-19
Quia nolnsin beato,V,119. Quoties a nobis,II, 55. Relfgiosam vitam.Suppl.42.
Quianonminorest, VII,164 Quoliesauobis,II, 296. Religiosam\itam. Suppl.79.
Quianoiinulla?, VII,167. Quotiesa nobis,VI, 155. Religiosamvitam.Suppl.36
Quianonnunquam,XV,259. Quoties a nobis,VII,5<i. Religiosamvitam.Suppl.92.
Quiaomnecaput,VII, 75. Quoties a nobis,XI, 278. Religiosainvitam.Suppl.124.
Quiaomneregnum,VII,55 Quotiesa nobis,XIII,81. Religiosam\itam Suppl.125.
Quiaper lua?,V, 127. Quotiesa nobis,XIV,6. Rehgiosisdesideriis,XVI,146
Quiapietas,1,550. Quotiesa nobis,XIV,C2. Religiosis\olis,1,150.
Quiaproptcrfer-vorem, XI, 151. Quoties a nobis,XV, 16. Remcrudelemaudivimus,XI, 2!J.
Quh qui ambulat,Y, 109. Quotiesa nobis,XV,251. ReprobalaDei,I, 55i.
Quiasaeculosenescente,VIII,5*. Quolies a nobis.Suppl.17. Requisislide his,XII,58.
Quiasaeculosenescente,A'III,194. Quotiesa nobis.Suppl.70. Requisivitanobis, XII,143.
Qulate sicut, XIII,55. Quotiesilluda nobis,XI, 193. RespexitDominus, II, 266.
te
Quia tanquam,I, 251. Quoties illitda nobis.Suppl.131. Responsonoslro,XI, 267.
Quiaveremur\os, VI,250, Quotiesilluda nobis.Suppl.242. Retulitnobisdilectus,VIII,28.
Quidamelerici,I, 469. Quotiesilluda nobis.Suppl.244. Reverendoin Christo,II, 252.
Quidamviolenti,IX, 7. Quoties persuggestionem, XIV,55. Rex noster potenlissimus,XIV,
Quidamviolenli,IX, 8. Quoties p oslulalur, XV,120. 58.
Quid ad consultalionem, I, 545. Quotiespro communi,XII,180. Rexregum,1.11.
Quid charissimo in, VI, lC6. Quoliesle monitis,IX, 96. Rexregum,VII,1.
Quidper novalis,X, 110. fiex regum,VII,2.
Quidscribamus,II, 215. R Rex regum,XVI, 131.
Quidtuisrneritis,VI, 167. Rigoremmansuetudine,XV,113.
Quid\obissuper,VIII.84. Ranunliusde Clera,X,225. Rogamusinsuper,1,12.
Quintavallisvicarius,VI, 219. Recepimuslilleras,V,4.
Quocircauniversilati,I, 42. RecepimusHtteras,Y, 120. S
ad
Quod tollendum,VIT, 1 06. Recepimuslitteras,VI, 165.
Quodcharissimo/Registr.de neg. Recepimuslitteras,VI,229. SacradocenteScriptura,I, 526
jmp. 165. RecepimuslilteraSjIX, 195 SaerosanclaRomana, 1,128.
Quodclerici. Suppl.156. Recepimuslilteras,X,205. Sacrosancla Romana,I, 426.
QuodColoniasedis.Registr.de neg. Recepimus litteras,XI, 32 Sacrosancta Romana,I, b"i.
jmp.150. Recepimuslilteras,XIV,147. SacrosanclaItomana,I, 570.
QuodcontraDeum,I, 567. Reeepimus litteras,XIV,148. Sacrosancla Romana,II, 21.
Quoddieac nocle,V, 46. Recepimuslitteras,XIV,155 Sacrosancla Romana,JI, 67^
Quodfuturasint, II, 221. Recepimuslitteras,XVI,158. Sacrosancla Romana,II, 1?-T.
QuodimperanteDomino,VI, 209. Recepimuslitteras. Sacrosancta
Registr.deneg. Sacrosancta Romana,II, 292.
Quodindubiis,I, 581. imp.64. Romana,III, 57.
Quodin his qua?,VIII.81. Recepimus litteras. R»gislr. de Sacrosancta Romaua,IX,229
Quo-Jin obsequio,1, 365.' ncg,imp.84. Sacrosancta RonianajX, 16,
U85 JUXTA LITTERAMINTFIALEM. 11*6
SacrosanetaBomana,X, 168. Si memoriter,IX,219. Sieutnobistuis,II, 166.
SacrosanctaRomana,XI, 113. Si multiludmem,II, 168. Siculnobisluis,II, 172.
Sacrosancta Romana, XI, 201. Si naluram et, V, 84. Siculitoslris esl,1, 417.
Sacrosancta Romana,XI, 250. Si nec divinam,X, 141. - Sicutnostrisest, VI, 127.
SacrosanctaRomana, XII, 51. Si nex simplex. Regislr. de neg. Sicutnoslrisest, VII, 89.
SacrosanclaRomana,XII, 141. imp. 55. ,Mcutnostroesl,I, 520.
Sacrosancta Romana,XIII,5. Si notasses,VI, 81. Sicutnostroest,II, 251. -
SacrosanclaRomana,XIII,84.. Si olimin veteri,XI, 124. Sicutnostroimminet,VI,225.
SacrosanctaTtomaiia, XIII, 95. Si parielemcordis,X, 69. Siculnuntiis.Regislr.de ncg imp.
Sacrosancta Romana,XIII,155. Si precesapostolicas, XII, 115 156.
Sacrosancta Romana,XVI,176. Si quamsuavesit, XI, 67. Sicutoblalusdilecli,VIII, 114.
Sacrosancta Romana.Suppl.23. Si quandoa fratnbus,1,153. Siculofficiinostri,1,110.
SaerosanctaRomana.Supp!.-140. Si quanlumin multis,IX. 20 Sicutper alias,II, 207.
Sacrosancta Romana.Suppl.158. Si quaecunque super,IX, 256. Siculper veslras,XIII,175.
Sacrosaocta Romana.Suppl.229. Si quemadmodum, XH,-67. Sicul precesveslras,VI, 14.
Saluliferumlua?,I, 598. Si quemadmodum, XIT,C8. Sicutralionabile,VI, 225
SanclaRomana,II, 297. Si Solemniacensis, IX,267. Sicutregali prudenliae, "X.59.
SauctamDei Ecclesiam,XIII,107. Si sua quiquej'ura, I, 56. Sicut sibi spiritualis.Regislr. de
Sancta?paternilati\eslrae.XVI,78. Si sub polenli,V, 26. neg. imp.97.
Sanctitatemveslram,XII, 105. • Si super commisso,I, 483. Sicutstalula,VI, 226.
Sanequiasicut,I, 91. Si te iiiligenter,XIV, 8. Sicut tenor vestrarum,1,56.
Satishactenus,1,560. Si te servum,XII, 96. Sicutte accepimus,XIV,129.
Saepecoiitingii,II, 106. te
Si servum,XIII,113. Sicuttu, fili prior, XV,161.
Sa?pecontingit,XV,2")8 Si terrailla, XIV,72. Sicutuniversitatis,1, 401.
Saepenobisac sa?pius,VIII,29. • Si lua fraleriiilas,XIII,18. Sicutvenerabiles,XV,75.
Saspeperuostras,X, 12i. Si tua regalis,XI,28. Sicutvenerabilis,I, 452.
Scienlesserenitatem,V, 18. Si utile ac sincerum,XVI,70. Siculvenerabilis,1,453.
Scientialitteralis,IX, 266. Si ulile ac sincerum,XVI,71. Sicutvenerabilis,XI,Append.2.
Scienliaedonum,XV,177. Si venerabilisfrater, XIII,19. Sicut\enerabilis,XII, 64.
Scribimuscharissimo,XIII,191. Si vere vospaenilet,VI, 102. Sicut venerabilis,XII,65.
Scripsimuscharissimo,I, 547. Siveri Chnsliana?,I. 200. Sicut venerabilis,XV,3.
ScriplaMoyses,VII,509. Si \iros scientia,IX, 125. Sicutveridica,XIV,69.
Scriptuma tua, II, 208. Si apostolicasedes,I, 550. Significante dilecto,I, 55.
Scriptumest in, XV,156. Sicnervoecclesiastica?, XIV,65 Sigmficanle ^ilecto, VII, 158.
Scriptnmestquod,VI,-64. Sicnervoecclesiaslicae,XV,100. Significante N. de Camilla,VII,92.
Scrutatorrenum. Regislr. de neg. Sic nobis vestris,II, 48. Significantenobili, I, 341.
imp.79. Sicnosde singularum,II, 52. Significantenobis,II, 45.
Si ab agro Dominico,VII, 112. Sicsibispiritualis,VI1,54. Significatilenobis,II, 44.
Si adaclus tuos,I, 407. Sicutdilectifilii,JJ, 151. Significantevenerabili,I, 500.
Si ad Deum,IX, 152. Sicutdileclifilii,VI, 193. Significantevenerabili,X, 111 -
Si ad excitandos,I, 404. Sicutddectusfilius,XIV,128. Significantevenerabili,XIII,93.
Siadowle, III, 7. Sicutdileclusfilius,XIV,153. SigniQcanle venerabili,XV,136.,'
Siadremotas, VIII, 103. Sicutdilectusfilius,XV,9. - Significanlibus dilectis,1,21. .
Siadversusvos,VIII,85. Sicutdileclusfilius.Suppb,98. Significantibus dileclis,I, 488
Si aliquando,VI, 130 SicutDominus,VIII,20. Significanlibus dileclis. SuppL.64.
Si aliquando,VII, 224. Sicutea quae,I, 240. Significanlibus dilectis.Suppl.,123
Si atlenderes,VI, 170. Sicutea qua?,T. 245, Significantibus filiis,V, 16.
Si carnaleccuijugium, XV, 206. Sicutea quae,XII, 140. Significanlibus nobis,1,162
Si ca?eiet claudi,XV,146. Sicut ea quae,XV,31. Significantibus nobis,V, 91.
Si clarissimse,1,412. Sicutecclesiarum,II, 142. Significaniibus nobis,XV,165.
Si charissimo,X, 160. Sicutecclesiaslica?, II, 191. Signilicantibus oiim,VI, 220.
Si charissimus,XI, 224. Sieutecclesiaslicae. Suppl.,2". Significantibus V. laico,VI,26.
Si circumspectius, XV,97. Sicutexhibilanobis,XIV,131. Significanlibusvenerabilibus,XIII.
Sicommode posset.Registr.de neg. Sicut expedirecredimus,X, 131 99.
imp.194. Siculexperimento.X, 191. Significastinnbis,I, 48.
Si consuetatemeritas,X, 180. Sicutex littens, I, 29. SigniGcasti nobis,1,250.
Si credilastibi, 1,18. Sicutex litleris,J, 90. Signifieastinobis,II, 185.
Si cuiquamex vobis,IX,220 Sicutex litteris, I, 96. Significastinobis,VII,158.
Si debitasolliciludine,II, 195. Sicutex liUeris,V, 76. Mgnificasti iiobisXII,59.
SiDeus scientiarum,XI, 10 Slcutcx litteris, VII,58. Significastisiquidem,1,124
Si de provisione,IX, 182. Sicutex lilteris,XIV,29. Significaslisnobis,I, 102.
Si de provisione,lx, 185. Sicut ex Hlleris,XIV,150. Significarunt nobis,V, 129.
Si diligenter,1, 557. SiculexofHcio,1,291. Signilicaruutnobis,VII,24. 69.
Si diligenler,V, 139. Sicutex parte, I, 521. Signiflcarunt nobis,X,
Si diligenler,VI, 174. Sicul ex parte, I, 572. Significarunt nobis,XI, 105
Si diligenler,VIII,5. Sicut ex parte, X,25. Significarunt nobis, XII,6.
Si diligenler,X, 86. Sicutex lenore, T,454. Significaruntnobis,XIII,104.
Si diligenter,XI, 89. Sicutex tenore,VI, 242. Signifiearuntdilecti.Suppl.49.
Si diligentimeditalione,IX, 63. Siculex luarum,I, 585. Significa\erunt nobis,1,199.
Si diligenlimeditalione,XVi,6. Sicut ex tuarum,X, 156. Significavcrunt uobis,VII,215.
Si eamquaeapud,I. 418. Sicutex vestrarum,XIV,107, Significaverunt nobis,VIII,210
Si eorumpetilionibus,I, 478. Sicutfiliusdilectus,XI, 58. Significavitnobis, 1, 100.
Sieorumpelitiombus,1, 479. Sieut frequenler.Registr.de neg. Significavit nobis,I, 201.
Si esigenlediei,Yl, 159. imp. 22. Sigmficavit nobis, I, 269.
Si eximia-facta.Regislr. de neg. Sicutimpietatem,VI, 115. Sigiiificavitnobis,I, 516.
imp. 154. Sicutin arca fcederis,XVI,150. Significavitnobis, II, 198.
Sifiliieslis,VIII,83. Sicutin aulhenlico,\lf, 160. Significavit nobis,II, 290.
Si gratiamquam. Regislr. de ncg. Sicutinlitleris, 1,501. Significavitnobis, V, 102.
imp.75. Sicut irrationabilia,IX, 115. Significavit nobis,Yll, 22.
Si gratis factam,f, 144. Sicutisqui imentus,"\II, 78 Significavil nobis,VII,47.
Si humililatis,XV,56. Sicntis qui sufiiciens,XIV,52. Significavit nobis,VII, 68.
Sijudexqui,"Wl,168. Sicutis qui sufiiciens,XIV,35. Significavitnobis, VIII, 112
SijudicaretDominus,VII;41. Siculuobisest, I, 517. StgnificaVit nobis,VIII,164
Sijustafilii.Suppl.,74. Sicutnobisper, I, 449. Significavit nobis, IX,156.
Sijuxta praeceplum, VIII,160. - Sicutnobislua, II, 3. Signifieavitnobis, IX,200.
Sijuxta tuorum,VI, 240. Siculnobistua,II, 6. Significavit nobis,IX, 210.
Si licuissetnobis,V, 71. Sicutnobistua,II, 29. Significavit nobis,IX,214. -
Si Magdeburgensis, YIII,77, Sicul nobistua, II, 54. Significavit nobis,X, 118.
1187 INDEXEPIST. INNOCENTIIIII 3UXTALITTERAMINIT. 1188
nobis,XI, 16.
Significavit Soletannuere,XI, 112. Supernaprovldentia, II, 20.
Significavitnobis,XI, 18. 'Solet annuere,XI,122. Superquaestionum, VII,29.
nobis,XI, 19.-
Significavit Soletannuere,XI,126. Superquibusdam,XII,154.
nobis,XI,25.
Significavit Solelannuere,XI, 162. Superquibusdam, XII,_169.
nobis,XI, Append.5.
Significavit Solel annuere, XII,47. Super speculamDomini,IX, 270.
nobis,XIII,82.
Significavil Soletannuere,XII,110. Supplicaruntnobis, VII,55.
nobis,XIII,183.
Significavit Soletannuere,XII,155. Supplicavisllnobis,XI, 160.
SiguiGcavitnobis,XIY,3. Solet annuere,XII, 151. Supplicavilnobis,VII, 56.
nobis,XV,87.
Significavit Soletannuere,XII, 164. Suppiieavitnobis, VII,57.
itobis,XV,149.
Significavit Solet annuere,XIII,22. Supplicavitnobis,XIV,55.
Significavitnobis,XV,201. SoletannuereXIII,55. Supplieavitnobis,XV,101,
Slgmficavitnobis,XVI,144. Soletannuere,XIII,6i. Supplicavitnobis,XV,200.
nobis.Suppl.208.
Significavit Solet annuere,XIII,U6. Supplicavitnobis.Registr.de ncg.
nobis.Suppl.215.
Significavit Soletannuere,XIII,199. imp. 76.
Significatumest uobis,XIV,85. Soletannuere,XIII,206. Suseeptiregiminis,VT,169.
Sinceraecharilalis,XIV,151. Solelannuere,XIII,211. Suscepliregimiuis,VII,62.
• Sincera?intenLionis.Regislr. fle Soletannuere,XIV,17. Suseitalasuper,XIII, 59.
neg, imp.105. Soletannuere,XIV,24. Suscitatasuper, XIII, 60.
Sincerissima?charitatis,XII,75. Soletannuere,XIV,42.
Sincerissima?charitatis,XII,76. Soletannuere,XVI,100. T
Sinceritatemeornm,1,187. Soletannuere. SuppL10. Taclisumusdolore,I, 586.
Smceritalidevolionis.Registr. de Soletannuere. Suppl.56. Tactisumusdolore,J, 518,
neg imp. 117. Soletannuere. Suppl. 58. Tactisumusdolore,III, 10.
Sinedoloretibi, I, 504. Soletannuere.Suppl.85. Tactisumusdolore,V, 158
Soletad se mora,VIII,90. Soletannuere.Suppl.95. Taclisumusdolore,V, 162
Solet annuere,V, 65. Soletannuere. Suppl.95. Tactisumusdolore,VI, 46.
Soletannuere,V, 95. Soletamiuere.Suppl.96. Tactisumusdolore,IX, 167
Soletannuere,VI, 21. Soletannuere.Suppl.100. Tactisumusdolore,IX, 168
Soletannuere,VI, 55. Soletannuere.Suppl.148. Tactisumusdolore.Registr.deiirg
Soletannuere,VI, 44. Soletannuere.Suppl.154. imp. 75
Soletannuere,VT,49. Soletannuere.Suppl, 162. Taetisumusdolore.Suppl.155.
Solelannuere,VI, 60. Soletannueie. Suppl.165 Talisdebet esse.VIII,12.
Soletannuere,VI,91. Soletannuere.Suppl.171. Tamclericiquampopuli,I, 583
Soletannuere,VI, 125 Soletannuere.Suppl.178. Tamclericiquampopuli.Suppl.il.
Soletannuere,VI, 154. Soletannuere.Suppl.210. Tamex litteris.II, 189.
Soletannuere,VI, 156. Soletesse tam messis.Registr.de Tamex litteris, XIV,90.
Solet annuere,VI, 138 neg. imp.108.
Solet aunuere,VI, 156. Solidatain devolionem.Regislr.de Tamlilteris veslris,VI, 58.
Tamlitteris veslris,VI,61.
Solet aunuere,VI, 178. neg. imp.1 Tam Mosaicaquam,III, 20
Soletannuere,VI, 179. Sollicitudinem nostram,XVI,7. Tammultafuerunt,VIII, 107.
Soletannuere,VI, 186. Sollicitudinem pastoralis,X,165. Tamper litleras, X,147.
Soletannuere,VI, 187. Sollicitudinem tuam,XI, 25. Tamsuppliciterquam.Suppl.233.
Solet annuere,VI, 228. Sollicitudinipastoris,VIII,15. Tantoin hoc tempeslatis,XV,187.
Solel annuere,VII, 16. Sollicitudinipasloris.Suppl.,99.
• Soletannuere,VII,19. Sollicitudinisnostrae.XII,43. Tempestasimperii,IX, 97.
Soletannuere,VII, 86. Soiiicitudinistuae,XII, 89. Temporefelicis,X, 212.
Tenorem litlerarum,XI, 144
Solet annuere,VII,87. Specialisdilectionis,I, 270.' TetendisseDominus,XI, 85.
Soletannuere,VII,110. Speciosusforma,VI, 171. Thebanadudum,XIII,158.
Solet annuere,VII, 181. Speroin Deum,VII,6. Thebanadudum,XIII,159.
Solet annuere,VII, 187. SpiritualiPatri, VI, 85. Tractatonegotio,VI,140.
Solet annuere,VII, 188. Statumet processum,VII, 201. Transmissam nobis,I, 424.
Solet annuere,VII,190. Suanobisytoehor,VII,1i0. Transmissa nobis,IX,91.
Soletannuere,VII,195. Suanobisvenerabilis,IX,143. Transmissanohis.Suppl.159.
Solet annuere,VII,199. Suanobisvenerabilis,XI, 21. Transmissanobis,II, 107.
Soletannuere,VII, 211. Suanobisvenerabilis,XI,179. Tua VII,214.
Solet annuere,VII,218. Suanobisvenerabilis.Suppl.,158. Tuafraternitas,
Soletanuuere,VIII,48. Suamad nos,IX, 212 fralernitas,XI, 101.
Suamad nos,XIII,155. Tuanobisfralernitas,II, 242.
Soletannuere,VIII,49. fraternitas,Y, 55.
Solet annuere,VIII,65. Suamapud nos. Registr. de neg. Tuanobis
Tuanobisfralernilas,V, 54.
Soletannuere,VIII,66. imp..120. Tuanobisdevotio.Suppl.193
Solelannuere,VIII,89. Suamnobisdilecti,I, 220. Tuanosduxit, II, 65.
Soletannuere,VHI,174. Suamnobisdilecti, XIII, 44. Tuanos duxil,V, 7.
Soletanuuere,VIII,176. Suamnobisdilecli,XIII,125. Tua nos duxit, VI, 108.
Soletannuere,VIII,181. Suamnobisdilecti,XIII,126. Tuanos duxit,X, 169.
Soletannuere,IX, 16. SubbeatiPetri. Suppl. 226. Tuanosduxit,XIV,159.
Soletannuere,IX, 58. Subhacforma,IX,47 Tuamin Domino,XI,175.
Soletannuere,IX,92. Subortadudum,X, 96. Tuarumnos tenor, I, 450.
Soletannuere,IX, 121. Suggestorscelerum,XII, 105. Tua?devotionis,VI, 42.
Soletannuere,IX, 124. Suggestorscelerum,XII,104. Tua?discretionis,~Y, 101.
Soletannuere,IX, 162. Superamaritudine,XIII,66. Tua?fideipuritalem,YI, 55,
Solelannuere,IX, 170. Supercausaconjugii,XI,185. 181. Tttaefralernitalis,VIII, 189.
Solet annuere,IX, 180. Supercausaconjugii,XI, Tua?fralerciitalis,IX,254.
Soletanouere,IX, 192. Supercommissanobis,XIV,75. TuaefraternitaUs, X, 61.
Soletannuere,IX, 211. Superdiscordia,XII,45. Tuaenobisexhibitae,IX,70.
Soletannuere,IX,225. Supereo de quo, 1,167. Tua?nobis praesentatae,VII, 192,
Soletannuere,IX, 255. Supereo quod. Registr. de neg. Tuisquaestionibus, XI, 46.
Solet annuere,IX,2i5. imp.176. Tunclibenlius,I, 255..
Soletannuere,X, 119. Supereo quod.Suppl.250. Turbulenlissimam quaeslionem, XI,
Soletannuere,X, 141. Superepiscoporum, XI,155. 99.
Solet annuere,X, 152. Supergenteset regna. 1, 410 Tyrannidem quam,III, 25,
Soletannnere,X, 174. Superhisde quibus.V, 155. '
Soletannuere,X, 181. Superlitterisquae,XI, 161. ur
Solet annuere,X, 216.' Supermiseriaterrae,XT,109.
Soletannuere,X,220. Supernegotio,I, 55". Undefraternitati,I, 17. ,
Soletannuere,X, 225. Supernegotio,1, 560. Uuiversitalem vesLram, II, 200.
Soletannuere,XI, 42. Supernegolio,XI, 211. Universiiatem „vestram,,YH,103.
Solelannuere,XI, 48. Supernegolio,XI, 255. Unhersitativestrae,XI, 155.
Solelannuere,XI, 64. Supernegotio,XII,91. TJniversitali
\estr;s, XVI,77,
1189 ORDORERUM QVM IN HOG TOMOCONTINENTUR. 4190
Usqueaaeo nos, 1,196. Venerabilisfrater,XI, 189. Veniens"ad praesentiam, XII, 15.
Usque adeo se, VII, 51. Venerabilis frater, XII, 144 ad
Veniens praeseuliam, XII,19.
in
Usque seneclam,VIII, 207 Venerabilis frater,XIII, 47. Venicns ad praesentiam, XII,152.
Utililaset necessitas,II, 8 Venerabilisfrater,XIII,162 Veniensad praesentiam,XII,-155.
Utinamcharissimus, XIII,74. Venerabilisfraler, XIII,172' Veniensad praeseiitiam,XII, 168.
UtinamDominus,XI, 185. Yenerabilisfrater,XIII,174 Yenieusad praesenliam, XV,7.
UtinamDominus,XI, 186. Venerahilisfraler, XIV,15. Yeniehsad praesentiam,XV,19.
Utinamgemitus,Y, 68. Venerabilisfrater, XV,26. Veniensad pra?sentiam,XV,42.
Utinamiutelligat.lTT, 18. Yenerabilisfrater, XV,50. Veniensolimad, J, 129.
Utinamlabor,VI, 182. Venerabilis fraler,XV,44. Yeniensolimad, Y, 29.
Utinamnonfuisset,VI, 181. Venerabilisfrater,XV,47. Venientemad apostolicam,JX,189.
Utrumgloriosus.Suppl.201. Venerabilisfrater,XV,60. Venientemad apostoIieam,XV,211.
Ut AdofphusColoniensis.Registr Venerabifisfrater, XV,72. Venienlemad apostolicam.XVI.-fll.
de neg.imp. 116. Venerabilisfrater, XV,75. Yenientemadapostolicam.Registr.
Utcharissimus,XI, 154. Yenerabilisirater,XV,77. de neg.imp. 135.
Ut charissimos.Regislr. Je neg. Venerabilisfrater,XV,80. Veuientemad nos,I, 487.
-imp.25. VenerabilisTrater,XV,83. Venientesad apostolica?,III, 30.
Utclericostuos, I, 72. Venerabilisfrater,XV,197. Venientesad aposto)icam,YI, 9.
Ut contra crudelissimos, XI, 158. Yenerabilis frater, XV, 198. Venientesad apostolicam,VII,128.
Ut contra crudelissimos,XI, 139. Yenerabilisfrater,XVI,1. VenienLesad apostolicam,VH, 206.
Ut efficaciusossis,XVI,52. Aenerabilisfraler, XVI,17. Venientesad apostolicam,XIV, 115.
Ut essetCainpvagus,X, 190. Venerabilisfraler, XVI,85. Venienlesad apostolicam, XIV,157.
lit evidenlius,1, 526. VenerabiHs frater,XVI, 98. Arenientes nuper,III, 21.
. Ut famaetua?consulas,VI, 185. Venerabilisfrater, XVI,140. Yenientibusad apostolicam, XII,82.
Dt hi qui orthodoxae, XII, 87. Venerabilisf raler. Suppl. 198. Venientibusad nostram,II, 17t»
Ut hi quiorthodoxa?, XiJI,iS7. Yenerabilisfralris,XI, 252. Venientibus a d praesentiam. Suppl.
Utii qui super. Registr. de ncg. Venerabilifralri, XV,II.
imp. 24. Venerabilemfralrem. Registr. de Yenientibusnuper, IX, 22.
Utilli complaceas,XV,92. neg. imp.62. Yenientibusnuper,IX, 25.
Utin cruce Domini,VII, 12. Venerabilifralre,I, 222. Ventilata,diutius,.II,84.
Ut in paceappareat,IX, 208. Venerabiliet sanctissimo,V, 115. Yentilatadiulius,II, 85.
Ut inter devotos,XV,20. Venerabiliin Christo,VII, 202. Yentilatadiutius,II, 86.
Ut lapsumbumani,VI, 129. Venerabilesfratres,XIII,158. Ventilatadiutihs,11,87.
Ut lapsumhumani,VII,222. Veuerabilesfratres,XIV,111. Ventilatadiulius,II, 88.?
Ut litlerarumtuarum,XI,*47. Venerabilesfratres,Suppl.149. Verbumest sapientis,X, 100.
Ut focareligiosa,1,163. Venerabiliumfratrum, XIII, 110. Vergentejam in senium,1, 509.
Ut negligentium, I, 460. Yenerabilium locorum,XIV,18 Vergentisinsenium,II, 1.
Ut nonsolum.Registr.de neg imp. Yeniensad apostolicam,V, 15. Vestrameretur. Suppl.57.
Veniensad ap stolicam, Y, 52. Vestranobilitas,VI, 50.
Utnostrumprodeat,I, 368. Yeniensad aposlolicam, VI, 90. Yestra nobis devotio. Suppl. 221.
Ut palmesquem,VII,148. Veniensad apostolicam, VI, 93. Vestra nobis insinuatio. Suppi
Ut sitisin lidelitate,VIII,42. Veniensad apostolicam, VI, 154. 222.
Ut tua?rraternitatis,VII, 155. Veniensad apostolicam , XV,205. Yestranovituniversitas,I, 142.
Ut lua?nobilitatis,XIII,189. Veniensad aposlolicam, VII, 117. Vestraprudentia,X, 15.
Ut Tyrensisecclesia,VI, 155. Veniens ad apostolicam,VII, 152. Vineacullurae,XIV,106.
Vernensad apostolicam, VIII, 87. VineamDomini,XVI,50.
V Veniensad apostolicam, YHI, 111. Yir unusde Ramatha,VIII,69.
Veniens apostolicam,IX, 54.
ad Virisreligiosis,I, 161.
Yacantequadam,XVI,166. Veniensad apostolicam,XI, 50. VitiumSimoniacae, I, 497.
Vehementernoscomedit, XIV,9. Veniens ad apostolicam,XI, 182. Viliumpravitatis,XVI,90.
Yenditiones et alineationes. I Veniensad apostolicam,XIII, 89 Yobisquieslis caput,II, 217.
115. Veniensad pra?sentiam, I, 565. Vosqui elegistis.Suppl.217.
Venerabilis frater, YITI,6. Veniensad praesentiam, I, 580. Volensapostolicasedes,VII, 15.
Veuerabilisfrater,IX, 251. Veniensad praesenliam, I, 587. Volensaposlolicasedes, VII, 14.
Venerabilisfrater,X, 7. Veniensad praesenliam,IX, 205. Volensfralernilas,1, 65.
Venerabilisfrater,X, 8. Veniensad praesentiam,X, 124. VoxclamantisSuppl.88.
Veuerabilisfrater,X, 100. Veniens ad praesentiam,XI, 277. Willehadiprtfposilns.Suppl. 22S.

ORDO RERUH

QUJE IN HOC TOMO CONTINENTUR.

INNOCENTIUSIII[PONTIFEX ROMANUS. IV. —AOr loren.mumanoatemet fratres"monasteril


SUPPLEMENTUM ADREGESTA. de CampoB. Mariae.— Eorumpossessioneset prhilegia
ANNO1198. confirmal. 16

V. Adabbatemet fratresCluniaeenses.— Confirma-
I. — Ad praepositum, decanumet canonicosMajoris tio de Mercuriicurte. (19
Argentinensis.— Pra?bendam
ecclesia? a F. praepositoS. VI.—Admagistrumetfratres domusDeiPruvinensis.
Tbom<e resignalam,ipsisconfirmat. 9 — Pra>bend<e in ecclesiaS. Quiriaci

II. Malthaeum abbatemS. Nicolaide Pratis Ribodi confirmat. ' possessienem ipsis
20
L audunensis d —
iaeceseos. sub — ,
Montis, Recipiuntur pro- VII. AdRanulfumabbatemAurelracensismonaste-
tectione B.-Petri, "et enumeranturbona ad ipsos spe- rii, ejusquefralribus,tampraesentibusquamfuturis,re-
ctanlia. 10 gularemvitamprofessis,in perpetuum. —
- Confirmat eis
III —Ad... Suessionensem episeopum, e tabbatemS. bonaac po&essiones. . , CJQ
Germanide PratisParisiensisj- Ut abbatemet conven- VIII.— AdRobertumabbatemS. GermaniParisiensis
tum S. Dionysiiadversus episeopuraAntissiodorensem ejusquefralres.— Recipiteos subprolccLione,et bona
aliosquetum ecclesiasticos*tumlaicos,tueanturacde-" ac possessionesipsisconfirmat. 26
fcudant. 15 IX.—Ad abbatemPraemonstratensem; II. archidia
1191 ORDORERUM 1192
ceiiiimet magistrum R. canonietimLaudunensem.— lippi regis Francorum inlerdictosub'aceat, Hceat eis
CausamquaeInler abbatemmonachosquirS.Nicolaide ( suppressavoce,januis clausisJ ^Jivinaofiiciacelebrare.
ItibodiMonte, acW. diaconum,super ecclesiade Yil- 65
larf sicco\erlebatur, dijudicandam jpbiscommitlit. 51 —
XXXVI. Ki convenlumS.tJermanide Pralis."—In-
— i n
X. Adabbatemel comentummonaslerii Gengen- dulgeteis, ut, temporeinlerdicti,duo vel tres eorum
bacli,Argenlinensisdiceceseos.— Confirmalio privilegio- simulhorascanouicaslegere valeant. 64
rum. — 56 XXXVII.—Ad arehiepiscoposet episeoposper re-

XI. AdDanorumregem. Ut contraSuevi tyran- gnumAngliaeconstilulos.—Varia privilegiaconcedit.
nidemaccingalur. 56 64
•—
XII. — Ad Petrum Arusiensemepisc. Sex primas —
XXXVIII. AdDobilemmulieremGelam. Confir- —
praebendasArt sienstsecclesiaeconfirmal. 57 m3lfundalionemmonasteriiB. Marissde Sparmaliain
XIII —Ad abbalem monaslern Nonantulani d icecesis Honkeuliel. 63

Mutinensis. Conceditulquosdam excommunicatos ab- XXXIX. — Ad decanumet capitulum "Remonse. —
solvat. 38 Lt canoniciRemeusescommuniconvicluiadhaereant.
AKN01I99. 66

XIV. Ad patriarchamJerosolymitanum. Utprior — XXXIX bis. — Armachanensi efTuamensi archiepisco-
et canoniciS. "Sepulcriliberamhabeantpoteslalemordi pis, uni\ersis,ppiscopis, abbalibus,prioribus; et canoni-
uandidomoset pnoralusobedienltarum. 59 cis, ordinemArroasiensemln Hibernia profcssis.—Ut,
XV AdabbatemE. praepositum et C canonicumS. secundumstatutaordimsArroasiensis,ad antiuumcapi-

Emmeramiltatisponensis. Utj'uraparochiin Riekofen lulum ejusdemloci unussaltemvelduo eorum " accedere
contraccenobiumWolderbachtueanlur. 59 non poslponant. 67

XVI. Ad Gerbodonem abbatem et cdnventamS. XL. — Formain qua consulit dominus papa de flivortio
Wu mari, Boloniensisdia>eesei s. — Senteiuianifn ipso- celebrando. - 68
rum favorem,ab episcopoMorinensiet conjudicibus, in ANNO1201.
causa, quae inler ipsos ac abbalemCluniacensem super XLI. — Adcanonicos S. TrinttatisLondoniensis.—
libertale eligendi abbales,vertebatur,lalam coufirmat. Eos et eorumpossessionessubsua proleclionesuscipit.
40 .69

XVII. AdGerbodonem abbatemSancti Wulmari, XLIL—AdThadds?um abbatemet fralres monaslerii
ejusque fralres lani praesemesquam fuluros —- Reci- de FerrariaTheanensis d ieecesis.—Eorum privilegiacon-
pil eos sub prolectioneB Petn, et enumeranturbonaad firmnt.
— —
70
lpsosspeclautia. 41 XLIII. Adfratres S. Remigu Remensis. Confir-
XVIII.—JoanniabbatiS. Bertini,ej'usquefratribus tam matiode piseatura de Coiirmorislerue] et xxlibris cerae,
praesenlibusquamfuturisin perpetuum.— De confirma- et xx modiisviniillis ab archiepiscoporelaxatis. 74
tione privifegiorum. 46 XLIV.— Ad... episcopumArgentinensem.— Olloiii Ut
XIX.— AdUeham abbatem et fratres S. Mariaede imperatorielectolaveat. . 74
Begniaco. — Privilegiorumconfirmatio. 47 —
XLV. Ad Senonensemarchiepiscopum.' Pro Cla- —

XX. Adabbatem et conventumS. Germani d e Pra- rembaldo Meldensisecclesiaecancellario. 75
tis. — Confirmateis possessiones,quas nobilis muher —
XLVI. Ad OdonemPafisiensemepiscopumet abbn-
Philippa eorummonasterioconcesserat. 51 tem LaliniacensemcontraclerjcosResbacenses. 76
XXI.— Ad abbatem et conventummonasteriiAlti- XLYH.— Ad PelrumSenonensemarchiepiscopum et
mojilensis.— Capellaede Grantreingpossessionem ipsis abbatemS. Columba?. — Deinstitutionedecanorumru-
eonfirmat. 52 raliumin ecclesiaMeldensi. ' 77
XXII.— AdJoannemabbatem S. Genovefae Parisien- XLVIII.— Ad Raymundum Nonantulanumabbatem.

sis. Conceditei usummitra?. 52 — Ejuseleclionem confirmat. • 78
XXIII.— Ad decauumet capitulum SanclaeMariaeel —
XLIX. Ad"decanum et archidiaconum Ambianense-s.
SancliTheobaldi llelensis. — Recipiunlur sub prole- — Utsententiam excommuriieationis lalam conlraBui^-
clione beati Petri, et eonOrmalureis speciaHtereecle- gensessanctjAudomari,pro injustadelentionecujusdam
siaSancta?Crucis,neciioncapellaS. Eerrucii. 55 aquaeatquequarumdampaludum,ad ecclesiamsancti

XXIV. LeprosisS. La/.ari
M eldensisn nam praeben- Berlinide jure spectanlium,faciantusaue ad condignam
dam in ecclesia sancti Slephani Meldensisconfirmat. satisfaclionem inviolabililerobservari. 80
55 —
L. AdabbalesS. Petri, S. Maria?,et de Tembaeli.
. XIV. — Ad universosChrisli fideles in Saxoniaet — Ut sententiamin favoremmonachorumde CellaVil-
Westphalia conslilutos. — Ut pro fideChristiana \ iriliter marilaLam observarifaciant. 81
accingantur. 54 —
Ll. AdAndreamLundensemarchiepiscopum.—Ejus
. XXVI.— AdOdonemParisiensemepiscopum,ej"usque ecclesiaepnvilegiaconlirmat., 82
successores.—De confirmationebonorumel privilegio- LII. —AdAndreamAfheruntinumarchiepiscopum —
" 84
_rum. 55 Ecclesia?Acherunlina? pnvilegia confirmat.
XXVII.— Adabbalemet conventumS. MaximiniMi- LIII.•—AdOdonem Parisiensemepiscopum.—Litem

ciacensis. Conlirmatureis possessioecclesiaeS. Mariae interipsumOdonemet abbatemSanctaeGenovefae Pan-
de Burgo. 57 siensisde possessionejuris parochialisin parochiade
ANNO1200. Montediu agitatamdirimit,pra?finiendo jura ulriusque
XXVIII.— AdfratreshospilalisHierosolymilani. — In partis. 86
terris ab Ecclesiainlerdictiscelebrareampliusnonpra?- —
LIV. DomesticoGuillelmiMonspeliensis sacellopri-
sumant, 57 vilegiaconfirmat. 90
XXIX.— AdN.— Ulsententiaminterdicti adversus ANNO1202.
Philippum,regemFrauciae,lataminviolabililerobservari LV. — Adunrversosarchiepiscopos, episcopos,elc.,
faciat. 58 per Franciamconstituios—PromonasterioFusniacensi.
XXX.— AdcapilulumLingonense.— De prousoria 90
sustenlationeepiscopiLingonensisepiscopalum resignan- —
LVT. Ad abbatemet canonieosS. Genovefae Pari-
tis. —
58 siensis. Compositionem et
intcr ipsorum S. Vicloris
XXXI.— AdR. abbatemet conventumS. Michaelis. ecclesiassuperaquaBreviaeinilam, aucLorilateaposlo-
— Confirmateis quasdampossessiones. 58 licaconfirmal. 92
XXXII.— AdThiemonemBambergensem —
LVII. Ad Guallerum Lunensem —
episcopum. Ejus
•—De canonizalionesancta?Cunegundis. episcopum. 59 conventionesel permutationescum canonicisLunensi-
XXXIII.— Ad plebanoset universumclerumCastella- bus,juraque omma et possessionesLunensisecclesije
nensisepiscopatus.— Ut nomenJoannispatriarchaeGra- confirmal. 92
densis nominiducis' Yenetiarumin benedictionecerei LVIII.— Adabbatemet conventumS. BerLini.Utnul-
juxla antiquam consuetudinemac dignitalemGrauensis lus in eos, vel ecclesiassuas, aut capellanossuos ser-
patriarchae,proferatur. 60 vientesin eis,absquemanifeslaet rationabii causa, in-
XXXlllbis. — Ad.abbatemet conventumDcrvensem. lerdictisuspensionisvel excommunicalionis sentenliam
— Confirmatio ecclesiarumel juriumindicecesiTrecensi. audeatpromulgare. 9t
61 —
LIX. Adabbates de Blangeioel de Alciacoel prio-
XXiXIII —
ler. Adeosdem.—Privilegiumde Gigneio, rem de Hesdin. Utsubmiuiscensurarumecclesiastica-
et de ecclesiisindicecesiCatalaunensi 61 rum prohibeantcanonicosSanctiAudomaridivinacele-
XXXIV.—Ad universosarchiepiscopos,episcopos, brare, praesenlibusburgensibtisSancli Audom;ri, ex-
abbales.-—Ut privilegia,abbali et oonventuiFusruacensi communicalisratioue mjuriarum illatarum abbati et
concessatueanturet deferulant. 62 conventuiSancliBerlini." _ 94

XXXV. Ad Sandionjsianos.— Utdumterra Phi- . LX. — Ad Willelmum,archiepiscopum Remensein
QUM IN HOC TOMOCONTINENTUR.
Sancla?Sabina?cardinalem, A. S. L. abbatemS. Remigii, Lx.Aj.vi.— Ad stepnanum aDcatemmonasternde
et deeanumRemenses.—Ut excommunicalionis senten- Los,ejusquefratres.—Recipiuntur subprotectione B.
tiamcontra burgensesSanctiAudomarijuste Jatam, oc- Petri, et enumerantur —
bonaad ipsosspectantia. 120
•casioneablatarumquarumdampaludum ad Bertinianos LXXXYII. AdabbatemS. Germanide PTatis. —
pertmenlium, publicarifaciantet observari. 95 Senlenliam,qua CeelestinusPP. III concessionemqua-

LXT. Ad Rothomagensemarchiepiseopumet ejus rumdamecclesiarumnon vacanliumcertisclericisfactam's
sufiraganeos. — Utabbaliamde Lucemaadversusmale- declaraveratirritam, auctoritate apostolicaconfirmat.
•facloresdefendantet snceurrantei in angustiis. 96 125
ANNO1205. LXXXVIH.— AdOddonemabbatemet fratresroona-
,LXIL—- Ad eapitulumArusiense.—Institulionem pra?- sterii S. Joannis in Yenere.—Eorum privilegiaconfirmat.
bendarumconfirmat. 96 125

LXIII.— Ad praelatosBremenses- InterfectoresC. —
LXXXIX. ElectionemEcbertiepiscopiBambergen-
-episcopi Wursburgensis anathematizat 97 sis rejtcit,eumque propriaauetoritateconsecrat. »129
LXIV.— AdEngelbergensemet Murensemabbates.— LXXXIX —
bis. Ad EcbertumBambergensemepisco-

Ut militesbonaecclesia?Beronensisinvadentes,addam- pum. Palliumei concedit. 150
ni illati compensationem adigant. 99 —
XC. AdabbatemMassiliensem. — Usum mitrae con-

LXV. AdabbatemS. Columba?,M.archidiaconum cedit. 152
SenonensemetmagistrumscholarumAurelianensium.— XCI. EpistolaP. — sedis aposlolica? legati, ad cano-
Super procuratoribus •—
et visitalionibusepiscopiParisien- nieos Lingonenses. De reliquiis sancti Mammantis
sis. 100 martyris. 152
LXYI.—Yenerabiiifratri, Ruthenensiepiscopo,el di- ANNO1205.
lectis filiis, Ippolitode Monte-Salvio,et priori Sancti
Antonini,Ruthenensisdieeceseos,salutemet apostohcam XCII.—Adabbatemet fratresmonasleriiLoci-Dei.—
b enedictionem.— Ut controversiaminter capitulaS. Eorumprivilegiaconfirmat. 154
Caeciliae et S.SalviiAlbiens.superecclesiamS. Marciana? XCIH.—Adabbatem S. YincentiiSilvanectensisejus-
diffiniant. 101 que fratres. — Eeclesia? de Alvers possessionemipsis
LXVJI.— AdRuthenensemepiscopum,praeposilum de coiifirmat. 158
Monte-Salvio e tpriorem S. Antonini,Ruthenensis —
dioece- XCIV. Adarchiepiscopos, episcopos,etc, ad quos

-sis. ContracanonicosB. SaLvii Albiensis. 101 littera? istaepervenennt. — Ut abbates et fratresPra?
LXYJlbis. — Pelagiicardinalistituli S. Cascilia?epi- monslralensisordinisadversusmalefactoreset molesta-
slola ad GuillelmumepiseopumAlbiensem.— Ejusdem lores lueanturet defendant. 158
argumenti. 102 XCV. — Adabbatemetconventum S.VincentiiLaudu-
^ LXVIII.— Adabbatemet conventumS. Dionysii P a- nensis. — Confirmatio bonorom. 140

risiensis. Ut clencorumvilla?S. Dionysii, non ob- —
XCYL Adabbatemet conventumS.YincentiiSilva-
stanle appellationeab ipsisemissa,temeritatemcompe- nectensis. — Compositionem inter ipsos et capitulaS.
scant. 102 Reguli ac Frambaldi,super redditibusquibusdam,a Pe-
LXIX.—Fundationem collegiata? ecclesiaedeMirabello tro quondamAtrebatensiepiscopoet conjudicibus initam
confirmat. 105 aucloriiateapostoliea confirmat. 144
ANNO1204. XCVH. — Ad abbatem,priorem et cantoremS. Ger-
manide
LXX.— Gerungo,praepositoecclesiaeOmniumSancto- moleslatores PratisParisiensis. — UtmonasteriiS. Dionysii
rumin Nigra-Silva,ordinisPraemonstratensis,Argenti- compeseant. 145
XCYIII. — Commissorium conlra
nensisdiceceseos, ejusquefratribusin perpetuum.— Re- Ralisbon.ConradumlV,supermoleslalione papale
d
episeopum
omusfeuda-
cipit eossub protectione,et enumeranturbonaad ipsos lis. 146
spectantia. 105 XCIX. — Ad Guillelmum Remensem
LXXI.—Adpraepositum decanumet cusiodemMinden- Privilegiumde alienationibusrevoeandis archiepiscopum.
sem. —Pro canonicisS. WillehardiBremensis. 104 monasterioS.
LXXII.— Ad episcopum,praepositumet decanumHil- Remigii concessum. . 146

C. Atl pnorem Grandimontensem.—Utillillceat
deshemensem.— Ut Bremensescanonieosad exhibnio- fratresabsolvere
nem privilegiorumipsorumcompellant. 105 excommunicalionis qui ante assumptumreligionishabitum
LXXIII.—AdepiseopumPaderbornensem.— Ut bona sententiamincurrerunt. 147
ecclesiaeBremensis,«b H. comitepalalinoRheni invasa, CI. —Ad procuratores et iratres ecclesia? Dominici
— DecanonicisobedienUam tenenlibus. 148
archiepiscopo Bremensirestilui curet. 106 Sepulchri.

CII. AdclerumS. Maria? Massiliensis.—Capellam
LXXIV.— Ad prioremde Charitate.— Approbatcon- illisasserit. - 148
suetudiuemorandipro malefactoribus. 107 quamdam
CIII. — Ad HenricumArgentinensemelectum. —
LXXV.—AdAdelamreginamFrancia?.—Ut possit Confirmat ei jus patronatusin cellaVilmari., 149
sepeliriapud Pontiniacum. 108 CIV. — Ad fratres S.Joannis
LXXVI.— Ad regem Anglorum.— Praedicatonbus taui.— Eorum hospitalis Hierosolymi-
cumrege transfrelanlibus,equitandifacultatemconcedit. firmat. possessiones i n Bohemia et Moravia con-
109 149
CV. — AdBonaecursium praepositum et fratresS. Gi-
LXXVII.—Ad AmelinumCenomanensem episcopum —
el abbalemde Persegnia,etc. — De reformalioneeccle- nesii Lueanaedicecesis. Eorum privilegiaconfirmat. 149
sia?S.MartiniTuronensis. 109 CVbis. —AdabbatemCasinensem. — Conceditutalie-
LXXVIII.—De episcopatuCarleonensi,ad instanliam nalionesa praedeeessore
InnocenliiIII papa?archiepiscopo Bagusino concesso.110 appellationisobstaculo,revocare.ipsiusfaelas illi liceat, sublato
LXXIX.— AdabbalemFusniacensemejusque iratres 152
in perpeluum.— Recipiteossub protectione,et privile- ANNO1206.
giaipsisconfirmat.

111 CVI.—AdOlomucensemepiscopum.— Litteras qui-
LXXX. Adelectumdecanumet arehidiaconum Atre- bus Premyslaus,rex Bohemorum,ecclesia?Olomucensis
batenses.— Ul nobilem\irum, Philippum,comilemNa- HberLates et immumtatesadauxit, redditusquepraeposi-
murcensem, et baUivos baldumi, Flandria?comitis, per tura?assignavit,confirmat. 155
censuramecclesiasticam ad,
compellant, juxlapromissio- CVII. — AdfralresS. Joannis Hierosolymitani — Im-
nemeorum,conservandas Hbertatesabbatiset conventus munilateseis a Wladislaomarchionein Moraviaconces-
S. Bertini,et adsatisfaclionemimpendendamde damnis sas, una cumpossessionibus in Kauniceet capellainHir-
et mjuriis illalisdicLisabbati et couventui,oecasione sowanconfirmat. 155
excommunicationis burgensiumSancliAudoman. 115 . —
CVrJII. AdHermannumabbatemet fratres— ecclesias
LXXXI. —Ad JoannemabbatemS. Berlini.— Conce- Jf. Maria?in Sayna ordinis Praemonstratensis. Eorum
'dilur ei facullasbenedicendipallasaltarium,et sacerdo- privilegiaconfirmat. 156
taliaindumenta. 116 —
CIX. Ad arcliiepiscopum et capitulumNarbonense.
LXXXII.—AdPetrumprioremet fratres S. Reparatae — DeconseeratioueFulconisepiseopiTolosani. 159
Lueensis—Eorumjurapossessionesque confirmat. 117 CX. — MonasteniS. Petri Carnolensislibertates immu-
LXXXni.— Ad abbatemet convenlumS. Bertini.— nitatesqueconfirmat,et j'useltgendiabbatissolisej"usdem
Confirmat eis quasdampossessionessuas. 118 monasteriifratribus,vel certe sanioriillorumparli con-

LXXXIY. Ad abbalemS. Viucenlii, archidiaconum cedit. 160
et succenloremSilvanectenses. —Ut controversiaminter CXI.— Abbatiet monachisS.Petri CarnotensisJicen-
capilulumS. Franbaldi,comitemdomniMarLim, et alios, Uamindulgetea in eorumjus revocandiqua?ab ipsorum
dirimant. 119 domhrioilbciteabalienalaesse constiterit. 160

LXXXV. AdLaudensemarcbiepiscopum. Conce- — —
CXII. Adarchipresbyterum et Guidonem de Bagnolo
•ditul viUicumquerndamabsolval. —
119 canonieumBononiensem. PelitionemabbatisNonantu-
PATROL.CCXVII 38
ms ORDORERUM IMO
lanide primariolapidead constructionemoratorii apon- Plain et alios, paetum super summapecuniaeepiseopo
tificemittendo,illiscommittitexaminandam. 160 Ratisponensisolvenda?inilumimpedientes. 195
CXXXIX. — Ad episcopumRaUsponensem. — Confir-
ANNO1207. matiopriviiegiia papaCoelesUno III anno1192 concessi.
CXIII. — Ad episeopum et archidiaeonum Atrebaten- 195
ses. — Ut de rajuriis, a dominode Ardesabbatiet con- CXL.— Ad abbatemel fratresconventusSS. Cosmae
ventuiS.— Bertiniillatis, cognoscant. 160 et Damianide Monle. — Pri\ilegiorum confirmatio.
i1 CXIV. Ad^abbatemet conventumCompendiensem. 194
—Composilioriem, super parochia S. Germani CXLI.'"—
Compeu- nitates Ad archidiaconum —
Fiscannensem. Immu-
e t
xliensis, aliis, inter et ac
ipsos episcopum capitulum abbatia?
F iscannensis confirmat. 194
Suessionenseauctoritate episcopi Parisiensis faetam, CXLII.—Adabbatemet convenlumS. Remigii Be-
confirmat. 161 mensis. — Privilegiumper quod monasteriumS. Remi-
CXV. — Ad capitulum Arusiense. — Confirmatio gii eximitura debitis,nisi in ulilitatem ejusdem mona-
praebendarum tertiaepartis decimarumGiafet juns in spi- sterii converlanlur. 195
Titualibus et aliis.
' CXVI.— Addeeanumet 162
maj'orem archidiaeonumPa- ANNO1210.

risiensem,et O.Scholasticum. Concessioallariumde CXLni.— AdepiscopumMisnensem.— Pro abbalissa
Driencourt,et de Villariin silva, et de Lupivivia. 162 Quedlimburgensi. 195
CXYII.—AdLudovicumabbatem monasLerii S . Yilo- CXLIY. — AdepiscoposGalliae.— Devitanda simonia
nis Virdunensis,ejusquefratres. —Recipiteos sub pro- in receplionemonachorum autsanclimonialium. 195
teciione B. Petri, et enumeranlurbonaad ipsosspeclau- CXLV.—Ad abbatem, et conventummonasteriide
tia. . 164 Los.— Confirmateis annuos reddilus oclo modiorum
CXVHI.— Ad abbatem,et conventumS. Berlini. — frumenti, quos Balduinuscomes concesseratecclesiae
Congratulatureis quod generose receperintpriorem et de Laude,supertenis et pralis de.Haia et de Skelmis.
monachosCantuariensisEcelesiae,quoscrudehspersecu- 198
^tio propritssedibusexsularecoegeral. 167 CXLVL—Ad Bernardumabbatem etmonachosS. Gre«
CXIX.— AdJoannemabbatem S. Germanide Pralis, gorii Basileensisdioeceseos. — Ne pra?bendasin ipsorum

ejusque fratres in perpetuum. RecipiLeos sub proLe- ecclesiasa?cularibus personisconferant. 199
ctione apostolica,et enumeranturbonaad eos speclan- CXLVTI. — Adabbatemet conventum S. MartiniGlan-
_tia. 169 deriensis.— Confirmalio b onorum. 199
CXX.—Ab abbatemetconvenlumSanciiBertini. — CXLYIII.— Adpriotem et conventumde Noviaco.—
"Divisionescanloriarumet personatuumde Calais,el a'ia- Confirmatio pacisinter comitemRegiteslensem,uxorem-
fum paroehiarum,faclas per judicesab apostolicasede que ejus, et priorem ac conventumde Noviacoinitae.
delegalos,confirmat. 171

200
ANNO1208. CXLIX Ad Conradum electum Mindensem.— Super
eleclione
—Privilegiumquodproeuratio praelato- scopumBremensem. Osnaburgensisepiseopi Gerhardiin arehiepi-
CXXI-CXXII. 201
rumnontrauscendatvalorem1Ymarcarum. 171 CL. —Ad Lubeeensemet Livonensemepiscopos.—Su-
CXXIU.—AbbaliSanctiEvurtii, decanoSanctiAviti, eodem. 202
et arebidiaconoAnrelianensi.— Ut episcopumCenoma- perCLf. —Ad Gerhardum Osnaburgensemsu-
nensem,ad conservandainstrumentapacisinter aLbatem per ejusdem eleclione inepiscopum archiepiscopumBremensem.
et conventumS. Dionysiiac vicecomitemCaslrodum<>e- 205
lebratae, c ogant. 172 —
CLJI. Adarchiepiscopum, decanumet capilulumBi-
• CXXIV.— Adabbatem et fratres Welegradenses.— tuncense.—De
Confirmat fundationemmonasterii Welegradensis,jura- archiepiseopi. canomzaiioneS. GuillelmiBiluricensis 205
que et regulas fratrumejusdemstabilit. 175 CLilT. — Bulla pro monialibusParci-Dominarum.
CXXY.— Ad Petrum abbatem monasteriiS. Mana? 204
Novi-Castri,ejusquefralres. — Recipit eos sub prole- ANNO 1211.
ctione, et enumerantur bona eorum. 176 —
CLIV. Adabbalemet conventumde Los. —De eo-
CXXVI.— Adabbatemet conventumWestmonasle- dem
riensem.— Omnibusqui anmialimad Sancti Edwardi argumento ac in epistola145supra. 206
ecclesiam Weslmonasteriiaecesserint, unius anni et —
CLV. Ad Maurianensemepiscopumet priorem
quadraginta dierumindulgentiameoneedif. 177 Aquae-Bella? Maurianensis.•— Pro monaslerioSavilia-
CXXYII.— Ad burgenses S. Remigii Remensis.— nensi. — Adpra?positumet fralres EcclesiaeSiclinien-
206
Privilegiumde asslsia. 178 sis.CLVI.
— De cerlisreddilibus
CXXVIII.—Ad abbatemde Gerstvn, ITenricumde dis solis fratribus dicti capilulide Sicliniodistribuen-
Witinet Tutonem.de Heibnrch, plebanosPataviensis celebritalimissarum capituli,qui omnibusoffichset
dioscesis.— CausamquamdammonasleriiMedficensis,ni curavenntinleresse. 207
CLVII.—Adabbatem
qua ab episcopoOlomucensiminusaequa sententia pro- firmatipsispossessionemeliratresS. bonornm. Wulmari.—Con-
lata esse perhibebalur,de novoinquiri mandat. 178 quorumdam 208
CXXIX— AdBartholomaeum Theatinum episcopum. censis. CLVIII.—Ad pra?posilumetfiatres ecclesia?Marba-
— PrivilegiaomniaEcelesia?Theatinaea Rom.impp. et — Reeipit eos sub protectione, et enumerantur
bonaad ipsosspectantia. 209
' summis pontificibus indultaconfirmat.
CXXX.— Adabbalemet conventumS. VedastiAlre- —CLLX.
179 — Adarcblpresbylerumet capitulumPisanum.
Ut
batensis.— Inhibet ne quis sine testimoniolillerarum lus ecclesiasticos Marsucco de Cajetanis,ponlificis
eorum pecuniamconeedatmuluo alieui monacliorum. ablatosrestituant. capellano,proven- 209
CLX. — Gerardi,Albanensiselecti, aposlolicaesedis
181 ad prsepositumet canonicosPJacenlinos.— Illis
CXXXI.— Ad Odonemabbatem S. Vedastiej'usque legati,
fralres. —De conlirmationeprivilegiorum. 182 communemconvictumpraescribit. 210

CXXXII. Adarcbiepiscoposet episeoposper Sar- CLXI. — Adabbatem et conventum de Laude.— Con-

diniamconstitutos. Pro monasterioCasinensi. 185 firmat quamdamcompositionem factaminter monasteria

CXXXIII. Abbalia?Casinensisprivilegia/confirmat. de Laude, et de Sanclo Salviode Valentianis, relative
185 ad possessionesdictimonasLeriide Laude, apudFrange-
CXXXIV. — Ad JordanumLexoviensemepiscopumet res. 211
abbatesdePersenniaet de Saviagneio.—Ut —
CLXTI. Ad abbaliaeconventumde Los. Confirmat —
abbatibuset eisreddilusarmuos octo modiorumfrumenli, quos illis
monachisS. Miehaelisin Periculo Maris signiflcent
mandalumapostolicumde sui reformationemonasterii. Hanomae. dederalin eleemosynamBalduinus,comes Flandriaeet
187 211
CXXXV. — AdJoannem Anglorumregem. —De ne- CLXIII. — Ad et fratresS. Evasiide Ca-
sali.— praepositum
Confirmatio 212
gotioarchiepiscopi C antnariensis. 188 — pnvilegiorum. —
CXXXVI. — Formainterdietiab InnocentioIII in Aii- CLXIV. Ad regem Angliae. De intendendoad
gliamconstituta. 190 succursum TerraeSancta?. 215

CLXV. Prhilegium proparthenoneS. Petri inDich-
ANNO1209. kirchen. 214
GXXXVTL — AdArnoldumprioremet fratres Laber- ANNO1212.
dowicenses.— Eorumpossessioneset privilegiaconfir- CLXVI.— Ad episcopumet custodemArgentinensem.
mat. 192 — Ut circa purgalionemReimboldicaule procedant.

CXXXVTII, Commissorium papaleconlracomitemde 214-
1197. QUM IN HOGTOMOCONTINENTUR.
CLXVn.— AdG. presbyterum.— Donationemquam- CXCIV. — Adpriorcmet monacliosS. Maria?de Cam-
damreddituumaltari SS.Pelri el Pauli, in ecclesia Sil- pis Corboliensis.— Eorum possessioneset privilegla
vanectensi,c—onfirmat. 214 confiimal. 254
CLXYHI. Adarchiepiscopum et capitulumTj rense. —
CXCV. Adabbatem Cluniacensem. Ut non ob- —
—Pro Januensicapitulo. 215 slantibus appellalionibusa monachissuis, absquejure
CLXIX.—Adreetoremac fratresHospitalisdomusDei inlerposilis,eorumexcessuscasligarepossit. 254

de Pinchonio. Recipileos sub protecUoueB. Petri, et —
CXCVI. Adpopulumci.vitatisAsculanae.— Ut Aldro-
ipsorumpossessiones confirmal. 2)6 vandino Estensi et Anconitano marchioni o bedientiam
CLXX.—AdprioremGrandimontensem. 216 praestareampliusnonrecusent. 255
— — —
CLXXI. AdcanonicosMarbacenses. Possessionem CXCVH. AdEustaehiumde Vesci. Mandatnerex —
quorumdam bonorumipsiseonfirmat. _ 217 Angliae aliquid incommodipatiatur, propter discor-
CLXXIL — Ad canonicos —
Pisanos. Ut quindecim diamjam tandeminter illumetbarones-sopitam. 256
dierumJabente spatio Marsuccum,clericum suum, ab —
CXCVIII. Ad NicolaumTuseulaueusemepiscopum.
ipbise canonicorumalbo erasum, pristinaeasserantdi- — De relaxalioneinterdicli. 257
gnitati. • - 217 CXCIX. — Epistola 0. Coloniensiss cholasliciet sedis
CLXXIII.—Ad decanumet capitulumBiturieense.— apostolica? legati illustricomitiNamurcensi.— De va-
Decanonizatione S. GuillelmiBituricensisarehiepiscopi. riis crucis apparitioiiibus,dumcrucempra?dicaret,de-
218 que multitudinecrucesignalorum in provineiaColoniensi.

CLXXIV. Ad decanumeapitulumqueS. Theobaldi 258
Metensis.—Subanathematisinterminationeprohibetne CG. — Philippi II stabilimentumcrucesignatorum.
quis clericusmajorisecclesiaein eorum ecclesiapraeben- §59
dambabere praesumat. 219 ANNO1215.
ANN01215. CCI.— Adabbatemet conventumS. Dionysii.— Om-
_CLXXV.—AdpatriarchamJerosolymitanum,aposlo- nibusqui ad B.Dionysiireliquiasvenerandasdevolicon-
lica?sedislegatum.— Pro eapiluloJanueusi.
—CLXXYI. 219 venerint,quadragintadies de injunctis sibi poenitentii»
—Adepiscopumet capitulumAcconense.— relaxat. 241
Ejusdemargumenli. 220 CCII.— Ad Giroldumabbatemet conventumClunia-
CLXXYIl. — AdabbatesS. Faroniset de Caveaet de- censem.— Jus indulgeteligendiet instiluendi priorem
canumMeldensem.— Dat eis provinciamlnquirendi, in monasterioChariLatis. - 242
num abbasCluniacensis revera coactusfuerit per violen- —
CCIII. Ad Magnardinum Imolensem episcopum.—
tiam, ad conferendumprioratum de BenhardofilioBalivi Imolensis ecclesiaeprivilegia confirmat. 242
comitisNivernensis. - 220 —
CCIV. Adabbatemet conventumS. Berlini.—Con-
CLXXVIII. — Ad prioremet conventummonasteriide firmateis quasdam possessiones. 244

Noveio. Recipiuntur sub proteetioneapostolica,et —
CCV-CCVi. Ad magnatesAuglia?. De pace re-—
confirmantur ipsorumpossessiones. 221 formanda— inter regem et baronesAngliae. 245
CLXXIX.'— AddecanumJ. archidiaconumNouomen- CCVU. AduniversosEcelesiarumpraalatosper Au-
sem et cantoremNoviomensem. — Dat eis provinciam gliamconstitutos.— Chartamregis Anglia?de eleclione
examinandicausamqua?erat inter W. de Avesnis, ex liberauniversiset singulisEcclesiisconcessa,confirmat.
una parte, et EcelesiamLescieu.ex allera,superquibus- 246
dampossessionibus. 222 CCVIII.— AduniversosAngliaemagnates. Ut so- —

CLXXX. MonasteriiS. Petri Carnolensisproteclio- litumab antiquoscutagiumreddantAnglia?regi. 248

nem suscipit, possessionesqueet privilegiaconlirmal. CCIX. EpiscopoMagalonensi in feudumdat coniila-
224 tum Melgorii. 248
— —
CLXXXI. Adpra?latosnobileset populumHiberuia?. CCX. Adabbatemet fratresmonasteriiin Prule Ra-
— Ut perseverent m fidelitateregisAngliaeet haeredum tisponensis diceeesis.— Ecclesias in Weihenlochet
suorum. 224 Talmassing eisasserit. 249
CLXXXII. —AdabbatemS. Michaelisde Castro Brit- —
CCXI. Ad abbatemet fratres ccenobiiCassinensis.
tonum. 224 — Yaria ad eorumreformalionem suggerit. 249
ANNO1214. CCXII.— Ad consulesMutinenses.—ProNonantula-
255
CLXXXni.— AdPistoriensemepiseopumet abbatem nis. CCXIII.—Ad episcopumMutinensem. Pro Nonan-—
S.Trinilalis Florentinensium.— In causa qua?Soflre- tulanis. 255
duminter Pistoriensem episcopumvertebatur et com- CCXIV. —
— Adabbatemet fratresS. Dionysii. Ut eis
munePistoriisuperjurisdietionequorumdamcastrorum liceatdecimas et feodade manibusdetinentiumrecipere.
— Ad abbatemet fratres S. Dionysii.— 225 254
CLXXXIY. CCXV. — Adabbatem,prioremet prjpposilumS. Eligii
Eorumprotectionemsuscipitet possessionesconfirmat Noviomensis. — Compositionem inler priorem et con-
226
— AdJoannemAnglorumregem. — Decla- ventumde Noviacoet comitemRegiLeslensem contirmat.
CLXXXV. 254
rat quodrex vel capellasua interdici vel exeommuni-
carinon possitsine mandatosedis apostolicaespeciali. ANNO1216.
226 CCXVI. — AdAntissiodorensem e piscopum. — De ju-
CLXXXVL — Adeumdem.— De treuga inter reges risdictionesuper abbatiaS. Germaniexercenda. 255
Angliaeet Franciae ineunda. 227 CCXVII —Aduni\ersos crueesignatos per Bremensem
CLXXXVII. — Aduniversumclerum Bremensispro- provinciam constitutos. 255
vinciae.— UtWaldemarumexeommunicatum p ublicede- —
CCXVllT. Parlhenonis de Ostecbolteproleclionem
nuntient. __ 227 suscipit ejusque bonaet privilegiaconfirmat. 258
CLXXXYfll. — Ad populosSpolefaniducatus.— Ut CCXIX. — Yetatne G.clericusBremensisdioeceseos
Aldrovandino MarchiomEstensiet Anconitanoauxilium ab archiepiscopo Harlurigo II olim depositus,in capitu-
et favorempra?beant. 228 lum introducatur. 259
CLXXXIX. — Ad potestatem et populos Anconitanae CCXX. — AdSlephanumabbatemet conventumCasi-
marchiae.— Ut Aldrovandino marchioniEslensi et An- nensem.— Quodnulla?sint alienationes,insciaconven-
conilanoohtemperent. 228 tus sanloriparte confectae. 260
CXC.— Ad PhilippumFrancorumregem. — Usuras CCXXI. — Adabbatemet comentum S. Dionysii.—
in suoregnoin poslerumrexnon patiatur. 229 De decimisa—laicisredimendis. 260
CXCI.—Ad magistrumetlratres militia?Templi.— CCXXII. Adabbatemet conventnmS. Dionysii.—
Ipsosa petitione abbalisae monasleriiCiuniacensis, su- Indulgetut proeuralionesepiscopisseu aliis praelatisnon
per quemdamvenditioniscontractum,in quo prioralus teneanlur exhibere. 260
de Charitate graviter la?susesse dicebatur, absolvit. CCXXIII. — Adabbatemet conventumS. Dionysii.—
250 Donalioaes i psisfaelascoufirmat. 261
CXCII.— Adepiscoposet praelatosmarchiaeAneoni- CCXXIV. — Frisombus per Bremensemprovinciam
tanae.— Ut consiliumet auxihum praestentAldrovan- constitutis mandat, excommunicatum Waldemarumde
dinomarchioniEslensl et Auconitano,ad recuperandam eorumfinibusejieiant. 262
eamdemmarchiam. 252 • CCXXV. — Ad decanumS. Frambaldi,et CantoresS.
CXCHI. — Ad populosmarchia?Anconitana?. —Ut Al- Frambaldi et S. Reguli,Silvaneclenses.—Ut senlen-
drovandino marchioniEstensiet Anconitano morigeri sint tiam ab episcopoSilvanecLensi infavoremabbatiset con-
et obsequentes. 255 ventus S. Dionysii, in causa quadamlatam observari
1198- ORDO RERUM 1200
faciaiit. — , . , 2b3 XIII.— PhilippiAugusliregis Francorumad Innocen-
CCXXVI. AdabbalissamS. Mariaede Aeuis Massi- tium papamIII. —Declaralse nullam injuriaminlulisse
liensis— Proteclibnemejus suseipitet ejuspossessiones episcopoCameracensi, nec adhaerere Philippoimperatori
confirmat. — 285 adversussedem sed
apostolieam, posse foedusinire cum
CCXXVTI. Ad abbatissametsorores de Rysebiarq.— adversariisOttoms. 299
Earumpossessiones el privilegia confirmat. 265 XIV. — Pbilippiregis Franeorum. — Pro ecclesiaBi-

CCXXVIH. Ad archiepisecpum... Sententiamex- turieensl. 500
communicalionis ab A... praepositoS. WilleJialdi e tT.de XV.—P. comitisAntissiodorensis adlnnoeentium pa-
tertium. — Declarat se tenere a eomilissa
WallecanonicoBremensiconlra episcopum...impelra- pam Malliacum et Vitriacum.
Campamae
tam revocal,et poenameontraidictumpraepositum prola- goo
tam confirmat. 264 XVI — Frideriei II imp. cessiocomitatus FundaniIn-

CCXXIX. Adabbatemetfratres S. Thomae de Para- nocentio III. SJJI
confirmat. — 265 —
XVII. Frideriei II imp. promissioInnocentioIil
cleto; eorum privilegia
—Ad nobilesUpsallenses. Gratiasagil pro Psp-2. 501
CCXXX. — .
censuHberalileret devotesoluto. 263 XVIII. Joanms Angforumregis. —-De convenlione

CCXXXI. Adabbatem et conventum monasterli S. inter et
regem ipsum regtoam Berengariamquondam

YedastiAtrebatensis. Confirmat eis libertalem, ipsis a uxorem Rieardiregis 505
Ludovico,Francorumregisfilio primogenilo, concessam,- XIX. — FridericiII promissiode coronaSicilia?abim-
qua bominesliberimonasteriieorum,per liberos 266 perio abbalis separanda. 503
liominesjudicenlur. i — —
XX. Joaimisregis Anglorum. Qua?sit baronum
CCXXXII. —
— Ad abbalemet fralres S. Tiberii. Eo- contumacianarratnec non quodpropterhanccausamiter
rum possessioneset pnvilegiaconfirmat. 266 in terramsanclamsuseiperenequit. 506
— —
XXI. G.pnoris Camaldulensis. Monasleriosuoia
ANNO1198-1216. favillasredaclo,commendatitias a ponlifieepetit lilteras
a
pro obtinendis fidelibussubsidiis. 508
CCXXXIII. •- Domini I nnocentii expeditionis p ro reeu-
peranda Terra Sancta ordinatio. 269 4DPERUMINNOCENTIIIIIPARS ALTERA.—SER-
CCXXXlV. — Ad universosarchiepiscnpos,episcopos, OPUSCULA.
— Conlra falsalores e t con- MONES,
et aliosecclesiarumprrelalos.
tra censores— malignos. 275 I. SERMOXES. "
CCXXXV. Ad abbatem<3eBeeeo. — Ne loci dioece- Prologus. 509
sanuscontrapersonas monasterii inquirat, 275 SERMONES DETEMPORE.
CCXXXVI — Ad eumdem. — Coucedit facultalemut SCRMO PBIMDS. —DomimcaI AdventusDomini. 513
ex pluribusceljis unamconficial. , 27S SERMO II. — In eadem Dominiea. 519
CCXXXVIL— Ad eumdem.—Concedit facultatem quos- SCKMO —
III. In eademDominica. 525
dammonachosa— b lEregularitate absolvendi. 275 SERMO IV. — Dominica seeunda in Adventu Domim.
CCXXXYIII. Ad abbatem et (ratres monasterii de 527
Loco-Dei. 276 SERMO —
V. In eademDominica. 555

CCXXXIX. AdRothomagensemarehiepiscopum. — SERMO YI. — Dominicaterlia in Adventu Domiin.
Increpalquod mandatum de
pontificium beneficio, 276 clerico 557
cuidaraconfereudo,minus recle intellexeril. SERMO —
YII. —In eademDominica. 541

CCXL. Ad abbalemet conventumS. Miehaelis de SERMO VIII. Doimnicapnma postEpiphaniam. 545

Terrascha. Ut promissum ' R. clericoconferatur bene- SERMO IX. — Dominicain SepLuagesima. 551
Bcium. 277 SEKMO —
X. In eademDominica. 555
CCXLI.—Ad. Turritanensemanhiepiscopum. Ut — SERMOXI. — In die Cmerumseu capileje„unii. 557
monaslerioCasinensiecelesias quasdam restitui curet. SLRMO —
XII. In eodem die Cinerum. 567
,277 SERMO XIIIv— Domimcaprimain quadragesima. 571
Epistolwtres qumsequunlurlocosuoexciderant. SERMO XIV.—In sabbatoquatuorTemporum. 575
CCXLTI. — Ad GuillelmumabbatemmonasleriiGlan- SEKUO XV.—Dommicalertia in Quadragesima. 581
nafoliensis.— Possessioneset privilegiamonasteriicon- SEEMOXVL — FeriaV post pnmam Domuieam Qua-
firmat. • 278 dragesima?. — 583

CCXLTII. Aduniversumclerum Bremensisprovin- SERMO XYII Dominica quarta in Quadragesima.
cia?. — Ut Waldemarumexcommunicatum publice 280 de- 589
nuntient. SERMO —
XVIII. DominicaLwlare,sivede Rosa. 595

CCXLIV. Bullapro Garinoabbate S.Joannis in Va- SERMO XIX. — Jn ccenaDomim. 597
leia. 281 SERMO XX. — Dominica primapost Pascha. 599
ADINNOCENTIUM III. SDRMO XXI.—DommicasecundaposfPascha. 403
EPISTOLiEYARIORUM SERMO XXII.— Int,olemnitateAscensionisDominino-
I. — G. Lingonensis,R. Cabilonensis,episeoporum; slnSEKMO Jesu Christi. 409
G.de Cistereio,N. de Firmitate, G.de Ponliniaco,et 0. XXIII.— In solemniLalesancta?Pentecosles.
de Claravalle,abbatum.— Pro militibusde Calatrava. 415
283 SERMO —
XXIV. In eademsolemnitate. 419
II. — JuramentumfidelitatisquodfeeilJoannesde Cec- SERMO XXV.— In eademsolemmtate. 421
cano RomanaeEcclesiae,pro tuendiset eonservandisre- "SCRMO —
XXVI. DomimeanonapostdctavamPenteco-
galibussanctiPetri. 280 stes. 427
, SERMO —
XXVII. ln solemnitatededicationisecelesiaa.
II bis. — De fidelitaleet hominio RomanaeEceles)ae 455
praestitisab Andreade Calviniaeo,et cuslodia burgi Do- SERMO —
XXVIH. In consecrationealtaris. 459
lensis— commissaeidem. S^S —
III. Ottonisimperalorispaetum cum Adolfosr.hi- SERMO XXIX. In eademsolemnitateenarratioevan-
episcopo Coloniensi. 287 gebcaeleclioms. 441
IV. —RegisAnglia?. — Orat ne ante peractum quin- SERMONES DESANCTIS.
quennium GalfridusfiliusPetriperegrinelur. 288
, V. — Henrici HungaTiae regis. — Conlra quosdamqui SERMO pRjjrcs.— In NatrvitateDomini. 451
constitutionesab apostolica? sedislegatopromulgatasnon SERMO II. — Iu eademsolemnitate. 453
admiserant. 289 SEHMO 111.— iu eademsolemmtate. 559
VI. —Instrumentumde Oslro Nympharumtradito do- SERMO —
IV. In Circumeisione Domini. 463
minopapaeTunoeenlio III. 290 SERMO —
Y. DeResurrectioneDommi. 469

VII. HenricifratrisimperatorisConsianlinopolitani. SERMO VI. — Domimcalis. 475
— Qualiterdebellatuset captusMtimperatorBalduinus. SERMOVH.—la testoD. Silvestris pontificismaximi.
292 481
VIII.i—Ejusdem — Similisargnmenti 294 SEBMO —
VIII. In solerrmitateApparitionisDomim"no-
IX — Philippi, Romanorum'regis, promissapapse. striSERMO Jesu Christi. 485
295 —
IX. In feslo Conversionis D. Pauli apostoli.
X. — Philippipactumcum Coloniensibus. 297 489

XI. PhilippiscriplumeLlegatioad papam. 298 SERMO —
X. In eodemfesto. 495

XII. Instrumentumde homagiofactca comiteHde- SERMO —
XI. In NatlvitateSanctaeMariae. 497
brandinodominopapa?InnocenlioIII. 298 SERMOXII. — Jn solemmtatePurificationisgloriosissi-
1201 QU^E IN HOC TOMOCONTINENTUR.
maesemperVirginisMaria?. 505 CAP.XXTV.. — De virinilatemortis. 715
SERMO XIII. — [n fesloD. Gregoriipapa?,
" huj'us nomi- CAP. XXV. — De lerrore somniorum. 714
nisl. 5J5 CAP. XX\I. — De compassione amicorum. 714
SEBMO XIV.— In solemnitateAnnuntiationisB. Ma- CAP.XXVlt.— Desubitisinfortuniis. 713
ria?. 521 CAP. XXVIII. — Deinnumerabilibuss*peciebusasgritu-
SERMO XV.—Tndiesanclo Parasce\es. 525 dinum. 715
SERMO XVI.—Jn solemmtateS. JoannisBaplista?.529 —
CAP.XXIX. De diversis generibustormentorum.
SERMO XVII.—In eodemfesto. 555 715
SECSIO XVIII.— In eodemfesto. 559 CAr. X XX. —De quodam horrendo facinore,scilicet
SERMO XIX.— In eodemfesto. 541 quodqua?dam muliereomeditinfantemsuum. 716
SLRMO XX.— ln fesloBeaLiPetri. 545 CAP. XXXI. — Quod quandoquepunitur innocens,et
SERMO XXI.— In solemmtaLeD. apostolorumPelri et noeensabsolvilur. 716
Pauli. 547 LIBERSECUNDUS.
SEEMO XXTT. —In eademsolemnitate. . 535
SLRMO XXIII.— ln solemnitatebeatissimae CAPUT
Maria?Mag- affectare.PRIMOM. — Quaenam soleanlhominescommuniter
dalena?. 557 717
— In festoB. Petri adVincula —
CAP.II. De cupidilate. 717
• SERMO
SERMO
XXTV.
XXV.— In fesloD. Laurentiimartyris.
561
565 —
CAP.III. De iniquismuneribus. 717
SERMO —
XXVI. In eodemfesto. 571 CAP. IV. — De acceplionepersonarum. 718.
SERJIOXXYJI.— In solemnilaleAssumptionisB.Maria?. CAP.V. —De —
venditionejustitiae. 719
575 CAP.VI De insaliabilidestderiocupidorum. 719
SERMO —
XXVIII. Tneademsolemnitate. 581 CAP. VII. — Quarecupidussaliarinon polest. 720,
SEBMO —
XXIX. In solemnitateNativitalisB. Maria?. CAP. VITI. — De falsonommedivitiarum. 720
Wi —
CAP.JX. Exemplaeonlracupiditatem. 720
SEBMO —
XXX. Jn solemnitateOmniumSanctorum. CAP. X. — De superfiua solliciLudine cupidorum. 720

CAPXf. De avaritia. 721
i'87 —
SEBMO XXXI.— In eadem solemnitate,habilusin mo- CAP.XII. Curavaritiasitservitusidolorum.

721
nastenoSubiacensi. 5S9 CAP. XIII. De quibusdamproprietaubusavaritia?.
SERMOXES INNATALITnS ETFESTISSS.APOSTO- CAP.XIV.— De 721
LORUM,ETC. — iniquapossessionediviliarum. 722
SERMO —
T. De apostolis. 595 CAP. XV. De licitis opibus. 722
SEEMO II. —In communiApnstolorum. —
CAP.XVI. De mcertiludinediviliarum. 725
601 — 725
SERMO III. — JncommunideEvangelislis. 603 CAP.XVII. De gula.

SERMO —
IV. In communide unomartyre. 609 CAP.XVIII. Exemplacontragulam. 724
SEBMO V.— In communide nno mart\re 615 —
CAr.XIX.— De ebrielate. 724
SEBMO VI. — In communimartyrumplurimorum. 617 CAP.XX —Exemplacontraebrietatem. 724
SEBMO VII.— In communimartyrumplurimorum.621 CAP. X XT. De luxuiia. 725
SERMO VIII.—In iesloplurimorummarlyrum. 627 —
CAP.XXII. De generalitateluxuriae. 725
SERMO IX. — In feslomartyrum. —
CAP.XXUI. Dediversisspeciebusluxuria? pcems et
655 carum. 725
SERMO X. — In communide uno coufessore. 659 — 726
SEBMO XI.— In fesloconfessorum. 641 CAP.XXIV. Decoitu contranaluram
SERMO XII. — ln communide una\irgine. —
CAP.XXV. De po?nahujussceleris. 726
645 CAP.XXVI— De ambiLioso. 727
SERMONES DE DIVERSIS. —
SERMO I. — In consecralionepontificis. 649 CAP.XXVII. De nimiaconcupiscenlia ambiliosorum.
SEBMO II. — In consecralioneponlifieismaximi. 655 727
SERMO TII.—in consecrationepontificis. 659 CAP.XXVIII.—De ambitionisexemplo. 727
SrRMo IV.—In eonsecralioneponlificis. —
CAP.XXIX. De brevi el misera vita magnatum.
665 728
SEBMO V.• Adclaustrales. 671
SERMO VI. — In couciliogenerali Lateranensihabilus. CAP.XXX.— De diversis proprictatibussuperborum.
675 728
SEBMO VII. — In conciliogeneraliLateranensihabilus. —
CAP.XXXI. De superbiaet casuLucifer. 729
679 CAP.XXXII.— De arrogantiahommum. 729
Sermo magislriRomanicardinalis.— Depoenitenlia. CAP.XXXIII.—De abominatione superbia?. 750
687 —
CAP.XXXIV. Conlraarroganliamsuperborum. 750
II. OPUSCULA. CAP.~XXXY. — Contrafraudem ambitiosorumeiem-
"Plura- .
DIALOGUS TNTERDEUMET PECCATOREM. — De ll\
751
Monilum. 691 CAP. XXXVI. proprielalibusa rroganlium.

CAP.XXXVII.—De superliuocultu. 752
IncipitDialogusinter Deumet ' peccalorem. 691 CAP.XXXVIil. Contrasuperfluumornalnm. 752
DECONTEMPTU MUNDI.
LIBERPRIMUS. CAP.XXXIX.—Quam plusdeferturvestibus quamvirtu-
Proiogus,, - 701 tibus 1®$
CAPCT PBIMDM. CAP. XL. —• D e
—De miserabili humana?conditionis CAP.XLI.—De immundiLiafucatione colorum. 7a5
cordis. 754
ingressu. 701 CAP.XLII.—•De dolonbus, quos mali patiuntur m
CAP.II. De vilitatemateria?ipsiushominis. 705 morte. 1^1
CAP.III. Di\isio conceptionis. 705 —
CAP.IV. De conceptioneinfanlis. 705 CAP.XLTIT. De adventuChristiad diem mortiscu-
CAP.V. Qualiciboconceplusnutriaturin utero. 704 juslibet hominis. "3u-
CAP.VI. DeimbecilHLale infantis. 704 LIBERTERTIUS.
CAP.VII.De dolorepartus et ejulatuinfantis. 705 CAPUT PBIMOM. — Deputredinecadaverum. 7o5
CAP.VIII.Deuuditalehominis. 705 —
CAP.II. —De tristimemonadamnalorum. /57
CAP.IX. Quemfructumhomoproducit. 705 CAP.III. De lnutilipo?nilentiadamnalorum. 757
CAP.X. De incommodissenectutiset brevilate vila? CAP.IV. — De pcemsinfernidiversis. 758
hominis. 706 —
CAP.Y. Deineffabiliangusliadamnatorum. 759 759
CAP.XI.De incommodis senectulis. 706 CAP.VI. — De igne gehennali.
CAP.XII.De laboremortalium. 706 —
CAP.Sll. De lenebrisanferni. 7o9
OAP.XIII.De studiosapientum. 707 —
CAP.VIII. De confusionepcenarum. 7J0
CAP.XIV.Devariisstudusliominum. 707 CAP.IX. — De indeficientialormentorum. 740
CAP.XV.Dediversisanxietatibus. 708 CAP.X. — Curreprobinunquamliberabuntura po?nis.
CAP.XVI.Demiseriadhitis et pauperis. 708
CAP.XVII — De miseria servorumet dominorum. CAP.XI. — Testimoniade suppliciisaeternalibus. 742 "i 2
709 CAP.XII. —Dedie judicii. .
CAP.XVIII.— De miseria continentiset eoniugali. CAP.XIII. — De iudieium praecedentetnbulalione 743
709
CAP.XIX.—De miseriabonorumet malorum. 711 CAP.XTV. —De signisjudiciumpraecedentibus. 7*5
CAP.XX.— Dehoslibushominis. 712 CAP. XV. —De polentia,sapienlia et justilia judicis.
CAr.XXI.—De carcereammae,quodest corpus. 715
CA«.XXII.— Debrevilaetitiahominis. 715 CAP.XVI.— De divinojudicio. 745
CAP.XXIII.— De inopinatodolore. 715 CAP.XYH.— Quodnihil proderit damnalis. <*°
1203 ORDO RERUM 1204
LIBELLUSDEELEEMOSYNA. "CAP.LII. — Dezonaet suceinctorio. 795
CAPDT —
PRtMUM. Dale eleemosynamet ecco omnia —
CAP.LUL QuareRomanuspontifex post albamora-
mundasuntvobis. 747 le, et post orale crucemassumat. 795

CAP.II. Effectuseleemosyna?ex sacra?Scripturae^te- CAP. LIV. -- De stola. 791
stimoniismultifariamprobari. 748 —
CAP.LV. De tunica. 794

CAP.III. Eleemosynamm peccatisfactamnonvalere —
CAP.LYI. De.dalmatica. 794
ad meritum,nee suumeffeetumsortiri, essetamenpra?- CAP.LYII. — De chirolheeis. 795
paratoriam— ad gratiamDei consequendam. 750 CAP. —
T.YIIL De planeta. 795
CAP.IV. Eleemosynam j'ejunioet oratione esse me- —
CAP.LIX. De manipulo. 795
liorem,nec quemquamab ea excusari. 752 CAP.LX. •— Demitra. 796
CAP.V. —Eleemosyna? faciendsequisnam debeat es=e CAP. LXI. — De annulo. 796
ordo,modus, causaet finis. 755 —
CAP.LXII. De baculo,et quaresummuspontifexpa-

CAP.VI. Adeleemosynamsicut ad quodlibelbonum storalivirganonutitur. 796
opus,neeessariorequiriperseverantiam. 7.'i9 CAP. LXltl.—Depallio, ubi materia et formasecun-
ENCOMIUM CHARITATIS. • 761 dum mysterium exponunlur. 797
MYSTERTORUM EVANGELIC/E LEGIS ET SACRA- CAP.LXIY. — Dearmaturavirtutum. 799
MLNTIEUCHARISTl^ LIBRISEX. CAP. LXV. — De quatuorcoloribusprineipalibus,qui-
Ordomissae. 765 bus secundumproprietatesdierumvestes suul ^istinguen-
De sacroaliarismyslerio. s dae. 799
J'ro'ogus. 775 LIBER SECUNDUS.
LIBERPRIMUS. CAPLT PRIMEM. — De accessuponlificisadaltare. 801
CAPUT PRJMUM. — De sex oTdinibusclericorum. 775 CAP.TI.— De presbyteroetdiaconoqui deducuntpon-
CAP.II. — De primieeriisel cantonbus. 775 tificemIiinc— inde. 801

CAP.III. De acolylhis,quodsit eorum mimsterium. CAP. I II. De subdiaeonoqui praecedit,e lausum por-
775 tans codicemEvangelii. 802

CAP.IV. De subdiaconibus. 776 —
CAP.IV. De pontificequi pervenitad altare. 805

CAP.V. Dediaconibus. 776 _ CAP. V. — De processioneRomani ponlificisa secreta-
CAP.VI. —De minoribusetmajoribussacerdoUbus. 777 rio ad allare. 805
CAP.VII.De significationenominumepiscopi et pre- —
CAP.YI. De duobusdiaconis,qui ducuntponlificem.
sbj teri. 777 805
CAP.YHI.— De primatu romaniponlificis. 778 —
CAP.VII. De mappula,qua?portatur super pontifi-

CAP.IX. Deconvenientiaet differentia polestatum cem,quatuor bacuhseolligata. 804
inler episeoposet presbyteros. 779 CAP. VIII. — Decereiset incenso. 804
CAP.X. — Decommumbuset specialibusindumentis —
CAP.IX. De igtiequem mampulosluppa?ponlifex
pontificumet sacerdotum. indumenlisseeundum 780 apponit in choro. 804
CAP.XI.—De legalibus histo- X.
CAP. —De primicerio,quipontifieisdexlrumhume-
riam. , 781 rum oseulatur. 805

CAP.XIT. De typolegaliumindumenlorum secundum —
CAP.XI. De tribus sacerdotibusqui coraniallarire-
allegoriam.— 782 verenler inclinant, os et peclus pontificisoseulautes.
CAP.XIII. De vestibuslegalibus secundumtropolo- 805
giam. 785 CAP. XII. — De processionisdisposilione. 805

CAP.XIV. DeHnea. 785 —
CAP.XIII. De confessioneet peetoris tunsione,in

CAP.XV Dezona. 785 qua tna notantur,ictus,taelus et sonus. 806

CAP.XVI. De tunica. 785 CAP.XIY. — De incenso, quod sacerdosrepraesenlat
CAP.XVII.•—Demalagranatiset tintinnabulisaureis. in capsula,et episcopusapponitthuribulo. 806
784 —
CAPXV. De tripliciosculo,videlicetoris, altariset
CAP.XVIII.— De superhumerali. 784 peeloris. 807

CAP.XIX. De duabusoris. 784 —
CAP.XVI. De thnrificatione,qua ponlifexincensat

CAP.XX. De duobusonjchinR 784 allare et sacerdosepiseopum., 807
CAP.XXI.— De duodeeimnominibusfiliorumTsrael. CAP.XVII.— Deforma Ihuribuli,et de daplici causa
784 thurificandi,spiritualiet Htterali. 808

CAP.XXII. —De duabuscalenulis. 784 —
CAP.XVIII. De antiphonaquaediciturad introilum,
CAP.XXIII. Deduobusuneinis. 785 et cur ipsarepetitur, inlerposilaglonaTrinitatis,etquis

CAP.XXIV. De rationali. 785 eamcantariconstituit. 808

CAP.XXV. De quadraturarationalis, et duplicitale. —
CAPXIX De Kyrieeleison,et quare novies decan-
785 tatur el qnaresex vicibusdiciturKyrie eleison,el tribus

CAP.XXYI. De qnatnorordinibus lapidum. 785 Christecleison. 809
— 1
CAP.XXVII. De duodecimlapidibus. 785 —
CAP.XV. De Gloriain excelsis,et de triplici pace,
CAP.XXVIII.— Decydari. , 785 et quishymnumangelicumcanlariad missam constituit.
CAP.XXIX.— Delaminaaurea. "85 810
CAP.XXX. — De nomine Domini letragrammaton. CAP. XXI.—De eandelabriset cruce,qua?super medio
786 colloeaiiluraltaris
CAP.XXXI.— De varietaleoperis. 786 CAP. XXII. — De mutationesaeerdotisab una pjrle811 ad
CAP.XXXII.— De quafuoreolonbus. 786 aliam. 811
CAP.XXXIII.— De veslibusevangelicisacerdotis 886 CAP.XXni. —De depositioneTnilra?pontificis 812
CAP.XXXIV.— De pontificalibusindumenlis,secun- CAPXXIV.— De salulalioneponlificiset sacerdolis
dumquodChristoconveniunt. 787 adpopulum. 8)2

CAP.XXXV. Deamietu. 787 —
CAP.XXV. Ut sacerdosnonminusquamduobuspra?-
CAP.XXXVI.— De alba. 787 seutibusdebeatcelebrare. 812
CAP.XXXVII. — De ciuguloet suceinclono. 788 CAP. XXVI.— De oralioneet conelusione. 815

CAP.XXXVIII. Destola. 788 CAPXXVII.—Quareorationesdicanlurcollecta?,et
CAP.XXXIX. — De tunica. 788 quot suut in missadicenda?. 814
CAP.XL.— De dalmalica. 789 CAP.XXVIII. — De extensionemanuumsacerdotisin
CAP.XLI.—De chirotheris. 789 missa. 815
CAP.XLII.— De planeta,ubi etiamagitur de anleriori CAP.XXIX.—De epistolaquaepraemiltiturEvangelio.
et posterioriparle planetee. 789 816
CAP.XLTII.— De manipulo. 790 CAP.XXX.— Dereverentia quamsubdiaconusexhibet
CAP.XLIV.— De milra. 790 episcopopost lectamepistolam. 817
CAP.XLV.— Debaculo. 790 CAP. X XXI. — De graduali. 817
CAP.XLVI.— De aimulo. 790 CAP.XXXII.—De Alleluia. 818
CAPXLYII.—*Dequinquepsalmis. 791 C4P.XXXIII.—De \ersu qualisesse debeat, et quali-
CAP.XLYIII.— De poiiUficalibus jndumenlLs,secun- ler interponatur. 819
dum quodmembriseonveiiiunt,u' bi agitur de caligis et CAP.XXXIV.—De sacerdotisconsessu,dum epislola
sandalis. 792 legilur, et gradualecantatur. 820
CAP.XLIX.— De ablutionenianuum. 792 CAP.XXXV.—Demutaiione sacerdolisabuna
CAP.L.—Deamietu, ubi agilur de duobus vasculis, altarisad aliam,cumlecturusest E\ angelium. parte 820
quibusamictusanie pectusligaLur. 792 —
CAP.XXXVI. Quarediaeonus,qm leeluruseslEvan-
CAP.LI — Dealba 795 gelium,dexlramponlificisosculalur. 820
QVM IN HOC TOMO CONTINENTUR. 12.16
CAP.XXXVII. — Quandomanuset pedes summiponli- etatlriio. 861
ficisdebeantosculari. 821 CAP. X . — De eonfessione Berengarii. 862
CAP.XXXVIII. — De benedictionequamdiaconuspetit CAP.XI. — Quid etiama mure <omeditur,cum sacra-
et accipit. 821 mentumcorrodtlur. 865

CAP.XXXIX. De suseeptionecordisEvangelii de al- CVP. XII — Quale corpus Christusdedit in ccena. 865
tari. 822 CAP.XIII. — UtrumJudas accepit. 864
CAP.XL. —Dehis qui praeceduntdiaconumcumcereis —
CAP.XIV. De duobusmodisEucharistiamcomedendi.
el mcenso. 8-22 866 '
CAP. —
XLI. Qualiter subdiaconusin eundo sequitur, —
CAP.XV. Quidfiatde corporeChristi,postquamfue-
et in redeundopraecedit,referens Evangelium. 825 rit sumptumet comeslum. 867
CAP.XLII.— Quare diaconusper unam parlem aseen- CAP.XVI.— Quodsi secessusaut vomituspost solam
dit in pulpitum,et per aliamdescendit. 825 Eucharistiaeperceptionemeveniat. ,867

CAP.XLIH. Quareversus aquilonemlegitur E\an- — fiat
CAP.XVII. Quando transsubstantialio. 868
geiium. 821 CAP. XVIII. — De formaverborum. 869

CAP.XLIV. De crucis mysterio, et de mulliplici CAP.XIX.—Ulrumpanistranssubstantieturin Christum
ejus effectu. 824 869
CAP.XLV,—Quomodosignum crucis sit exprimen- CAP. XX. — De modotranssubstantiationis. 870
dum. 825 CAP.XXI.— CurEuehansliasub duplicijspeeieconse-
CAP.XLYI.—De salutatione qua?prssmiuilur Evan- cralur. 871
geiio. 826 CAP. XXII. — Utrum panis sine vino,vel vinum sine
CAP.XI,Vn.— De pra?eminentiaEvangelii. 826 pane valeat conseerari. 872

CAPXLYIII. Quare post EvangeliumHberet thuri- —
CAP.XXin. Quaeriturutrum, necessitate cogente,
bulumad episcopumreportantur. 826 vel casuintereedente,sola panis materia posslt in Eu-
CAP.XLIX.— De Syrnbolo, quod post Evangelium charisliamconsecrari. 875
canlatur. 827 —
CAP.XXIV. Cautelaquandosacerdos post consecra-
CAP.L. — De duodecimpartibus utriusque Symboli, tiouemin\ enit pra?termissumvinum. 875
t-irnapostoliciquamConslantinopolilani. 827 —
CAP.XXV. De diversissacerdotibussuper eamdem
CAP. LI Quibus diebus Symbolumsit dicendum in hostiam celebrantibus. " 875
missa. 829 CAPXXVI.— Dehorainstitutionis. 874

CA. LI-I. A quibus,et ubi Symbolumsit cantandum. —
CAP.XXVII. QuodcorpusChristi totumest in pluri-
850 bus loeissimul. 875
CAP.LIII. — De offertorio. 850 —
CAP.XXVIII. Quare sanguis Chrisli dicatur novum
CAP.LIY.De silentiopost offertorium. 851 Testamenlum. 875
CAP.LY. — Deablutionemanuumanlequamsacrittcium CAP.XXIX.— Utrum aqua cum vino convertatur in
offeratur. 851 sanguinem. 875
CAP. —
LYI. De corporalibus,"et quare una pars ex- —
CAP.XXX. Utrum Christusresurgenssanguinemre-
tendilur et altera romplicatur. 852 sumpsitquemeffuditin cruce. 876

CAP.LYIl. De oblationeet incenso,et quare sacer- —
CAP.XXXI. De vino post consecrationemadmisLo.
dos tertio circumducitet reducit incensum, et quare 877
totum undiqueincensaturaltare. 852 CAP.XXXII.— Ulrum\inum sine aqua consecreturin

CAP.LYlll. De modoet ordinesaerificium offerendi, sanguinem. 877
et de eommislioneaquaeetvini. - 855 —
CAP.XXXIII. Utrum ferrnentalumtranssubstantie-
CAP.LIX.— De palena, superquam sacrificium panis tur. 878
oiierlur. 854 —
CAP.XXXIV. Quaresub alia specie sumiturEuchari-

CAP.LX. De sacerdotisinclinatione. 854 stia. 878
Or. LXI. — De praefatione. 855 CAP.XXXV.— Quodsacramentumaltarissimulest \e-
CAP.LXII. — De expositione praafationisejusdem. ritas et figura. 878
856 —
CAP.XXXVT. De sacramentoet re sacramenfi. 879
LIBERTERTIUS. —
CAP.XXXVII. Quodspecies pams et vini duabusex
CAPLT —
PIMUM.Desilentiopostpraefationem. 859 causisintelligilur sacramentum. 880
CAP. II. — De his quorummemoria co itur in seerela. CAP.XXXYIII.— Utrum formapanis et vini, vel spe-
840 ciesaccidentiset veritascorporis divisasiut saeramenla.

CAP.TH. De tribus signisquaefiuntsuper oblalamet 880
calicem.- 841 CAP.XXXIX.— De disfinclioncsignorum,ubi ostendi-
CAP.IV. — DetribussacrificiisEcclesia?. 812 tur, quodsacramenlumacLiveet passivediciLur.' 881
CAP.Y. — Pro quibussacnficiumofferatur. 845 CAP.XL. — Quodsacramentumconsistit in tribus, in

CAP.VI. In quo locodebeauLvi\orum nomina reci- rebus, factiset verbis. - 882
tari. 845 —
CAP.XLI. QuodsanguisChrisli dupliciter intelligi-

CAP.VII. De tribus bonis pro quibus sacrificium lur in remissionempeccalorumeffusus. 882
laudis offerlur: temporalibus,spintualibus et aeternis. CAP.XLII.— Quodsumplio Eucharisliaenon est ni-
846 miumdifferenda. 882
CAP.YIII.—Quodsacrifieiumaltaris a?qualilerofferlur —
CAP.XLIII. Quodsacramentumaltarisest commemo-
toli Trimtati. 847 ralio morlis Christi. 885
CAP.IX.—De trina commemoralionesanctorum, qua? —
CAP.XLIV. De diversiscausisinstilulionis. 884
fit in canone. 848 LIBERQUINTUS.
CAP.X. — Quarenonfit commemoralioconfessorumm CAPDT PRIMUM. — De signisqua?terlio loco fiunt super
canone. 849 obiatam" et calicem. 885
CAP. XI. — Quod sacrificiumsoli Deo offerendum sit, CAP. II -- Quare posteonsecralionemsigna super Eu-
unde distinguunlurdua?speciesservilulis. 819 charistiamfiunt. 887

CAP.XII. De quinque signisqua? fiunt secundosu- —
CAP.Ilf. De figuris Novi Testamenti quae praeces-
per oblatam et calicem,et de Chrisii de
veiidilione; per- serunl m Veteri Testamenlo. 889
s>onavenditoriset\eudi.i etemenlis. 850 —
CAP.IV. De signisquaequarto locofiunt super obla-
LIBERQUARTUS. tam eLcalicem. 890
CAPUT —
PRIMTOI.De sacramentoEueharistiae. 851 CAP.V. — Deministerio angelorumqui semper in sa-

CAP.II. Dediver-risflgurisEuchanstiae,quaepraeces- cnfieiopra?senlesexistunt. 891
scrtintin Veteri Teslamenlo. 855 —
CAP.VI. De secunda commemoralionesanctorum.
CAP.III. — Quare sacramentnmcorporis et sanguinis 895
coi.slilutumeslsub speeiepanis et \im. 854 CAP.YII. —De signisqua?quintolocofiunt super cor-
CAP. IV. — De azymo et fermenlalo pane. 854 pus et sanguinem,et in laLerecalicis. 895

CAP.V.—De Lribus\ erbis quaeforma?consecrationis CAP.Ylll. De extensionemanuumSalvatorisin cru-
videnturadjecta. 8"j8 ce. 894
CAP.YI. — QuomodoChristuseonfeeit,et sub qtiafor- —
CAP.IX. De tribuscruciatibus quos Chrislus susli-
ma. 839 nuil. 894

CAPVII. De veritale corporis et sanguinis Chrisli —
CAP.X. De aqua et sanguinequa?de latere Christi
sub specfepanis et \ini. 859 fluxerunt. 895
CAP.VIII.—Quodsub tota formatotum corpusexislit. —
CAP.XI. De scissioneveli. 895
861 CA-P. —
XII. De sepulturaChristiet sacriflciiexaltatio-
CAP.IX. — De fraetione,ubi dicitur, quare fraclioiiat ne. 895
i-207 ORDORERUM 1208
CAP.XIII.— Oslenditurquare diaconusmensam alta- CArVI — Quidfratresex debito qua?reredebeanlet
ris et armumpontificisosculatur. 895 non amplius, 1140

CAPXIV. Epilogusde numeroet ratione signorum —
CAP.VII. Quidet a quoportelur ad mensam. 1140
qu* fiuntsuper oblatamet calicem. 893 CAP.VIII.— Versusmcnsae,nisi clerici sint praseu-
CAP.XV.— De vocisexpressioneet pectoristunsioue. tes, iLafiat. 1140
897 —
CAP.IX. Delectoread mensam. 1141

CAP.XVI. Pe orafione Dominica,ubi agitur de di- CAP.X.— Ut non comedanl bis
msi in die. 1141
gnitateorationis et axlquidvaleat. 897 —
CAP.XL De jejunio. 11il

CAP.XVII. Denumeroel ordinepetitionum. 898 —
CAP.XII. Deusu carnium. 1141

CAP.XVIII. De adaptalioueseplem petilionum el —
C4p.XIII. De recipiendisinfirmis, e tmimstraritibus
septemdonorum. 898 illis. 1141
CAP.XIX.— De captationebenevolenlia?. 899 —
CAPXIV. De honestalefratrum,et eorum servitio

CAP.XX. De triplici malo a quo petimus liberari. circainfirmos 1141
| CAP.XXI.— De diversis 900 CAP.XV.— Qualiter fratres ire, et manere debeut.
tenlationibus,in quaspetimus 1141
non induci. - 900 —
CAP.XVI. De iis, qui aliquovadunt. 1142

CAP.XXII. De tribusdebitis,qua?petimus nobisdi- ( AP.
X —
VII. Ut nuilussoluseat. 1142
milti. 901 —
CAP.XVIII. De processioneiri liospitali. 1142

CAP.XXIII. De quinquepanibusquospetimusnobis —
CAP.XIX. Desilentioin ecclesia. 1142
dari. 902 —
CAP.XX. Deconservanda charitate. 1142
CAP.XXIV.— De voluntateDei^ quamin lerra sicut —
CAP.XXI. De eapitulofratrumgenerali. 1142
in ceelofieri postulamus. 903 —
CAP.XXII. De communilalemagislri. 1142
CAP.XXV.—Deregno Dei, quod pelimus advenire. —
CAP.XXIII De communilatemensa?fratrum. 1142
904 CAP.XXIV.— De eleclionemagistri. -.1145

CAP.XXVI. De sanetificatione nominis. 904 CAP.XXV.—De silentiomensj?. 1145

CAP.XXVII. De duplieiordine. 903 —
CAP.XXVI. Decorreclioneclericorum. 1145
CAP.XXYIII.—De silentiopost orationemDominieam. CAP.XXVII.— De offieioclericorumet de primalu.
906 1145
LIBERSEXTUS. CAP.XXVIII. — De condilioneclericorum. 1145
CAPUT —
PRIMUM.De resumplionepateuae,quamsacer- —
CAP.XXIX. Decorreclioneclerieorum. 1145
dds aeeipiensoseulalnr. 907 CAP.XXX.— Decapilulo. 1145
GAP.11.,—De fraclionehostia?,cujusparliculamsacer- —
CAP.XXXI. De pcrnisfornicantium. 1144
dosmiltil in calicem. 907 — et
CAP.XXXII. Defralnbusaltercantibus percutien-
CAP.III. — Quidsignificentpartes illa? qua? fiuntde tibus alterulrum. 1144
sacrificio. 907 —
CAP.XXXIII. Deconstitutionehorarum. 1144
-^-
CAP.IV. De agnusDei. 908 —
CAP.XXXIV. Defralribusmale se habentibus.1144
CAP.Y. T— De osculopacis. 909 CAP.XXXV.— De fratnbus cum propno viveutibus.
CAP.VI. —De diversisosculis quae dantur in missa. 1145

909 ' CAP.XXXYI. De proprietariis. 1145

CAP.YTI. Qnareepiscopussubdiaeonum —
et diacoimra CAP.XXXVII. De offieiofaeiendopro fratribus so- et
communicat. 910 ronbusdefunclis. 1145
— —
YIII. De ablutione manuumpost Eucharislia? CAP.XXXVIII. De judicioin capitulo.
CAI». 1145
sumplionem. 910 CAP. —
XXXIX. Deindumenlispauperum. 1145
CAP.IX. — QuodRomanusponlifexaliumin communi- CAP.XL.— De pauperibusrequirendis. 1143
eandomoremobservat. 911 —
CAP.XLI. Be orphanis nutriendiset feminisprae-

CAP.X. De postcommunione. 912 gnantibus. 1146
CAP.XI. — De orationenovissima. 912 CAP.XLII.— De servitiopauperum. 1146

CAP.XII. Undedicilurmissa. 912 —
CAP.XLIII.—De paupenbussuscipiendis. 1146

- CAP.XUL Quaresacerdospontificishnmerumoscu- CAP.XLIV. De hospitiomagnalum. 1146
latur. 915 —
CAP.XLY. De religiosissuscipiendis. 1146
CAP.XIV.— Debenediclionenovissima. 914 CAP.XLYl.— De peecalricibus suscipiendis. 1146
LIBELIJCO^CLUSIO. 914 —
CAP.XLYII. —De litleris deferendis. 1146
De beatissimaYirgineMariaet filio ejus Jesu Chrislo CAP.XLYIII. De deposito. 1146
encomium. I 915 CAP.XLIX. — ULnulli liceat ecclesiamconstruere.
De vita el passioneDomininosln .JesuChrisli, oialio- 1146
nes tres efficacissima?, qui conlnte et devoleeaslegenLi- CAP.L.—De injuriisvitandis. 1146
bus plunmascontuht remjssioneset indulgentias. 915 —
CAP.LI. De sustentandislepTOsis. 1146
Orationestres de omnibus'sanetis pro defensioneel CAP.LII. — De receptionemunerum. 1146
catholicaeet orlhodoxaeEcclesia? 917 —
CAP.LIIl. Utnullus vestes vendalvelemat. 1147
itranquillitate
Hymnusde ChrisLoet beaLissima YirgineMariamalre CAP.LIY. — Si quis fratrum incideTilin haeresim.
ejus; ad quemcertaset magnascontulUremissioneset 1147
indulgentias. 917 —
CAP.LV. Qualilerfratresa fralribus sunt corrigen-
Llberde quadriparlilaspecienupliarum. 921 di. 1147
Epilhalamium in laudem et
sponsi sponsa?. 949 —
CAP.LYI. QualiLerfrater fratrem aceusaredebet.
DUBIORUM APPENDIX. 1147
- CAP.LYII.— Qualilerfratreserueis vexillumporlare
COMMENTARIUM IN SEPTEMPSALMOS POENITEN- debent. 1147
TIALES. CAPLVIII.— De obsequiisfratrum defunctorumet
Prooemium. 967 peregrinorum. 1U8
Elucidatioprimipsalmipcenitentialis. 985 —
CAP.LIX. De cunabulispuerorum. 1148
Elticidaliosecundipsalmipcenilentialis. 1005 CAP.LX. — Ut maeisler propnetatem non habeat.
Elucidatiopsalmilertii pcenitentialis. 1027 1148
Elucldatioquartipsalmi'poei)itenlialis. 1051 —
CAF.JJKI. De discrelione senum et puerorum.
Elucidatiopsalmiprenitenlialisquinti. 1079 1148
Elucidatiosexli pcenilenlialis psalmi. 1109 —
CAPLXII. DereeloribusDHarum domorum. 1148
Elucidatioseplimipsalmipcemlentialis. 1117 CAP.LXIII.—Neuxoratusvel conjugalusrecipiatur.
REGULAORDINISS. SPIRITUSDE SAXIAab Inno- 1148
cenlioIII, ut videtur,fundali. CAP.LXlY.—De eleclionemagistri. 11481
Observatiocrilica. 1129 CAP.LXV.— De camerariisdomus. 1148
Regula ordinis S. fundamentum. 1157 CAr.LXVT.—De proveuludomusetexpensis. 1149
CAPUT PRIMUM. —Spiritus
Sancli Spiritus adsit nobis gratia. CAP.LXVII.— De infirmariafratrum. 1149
1157 —
CAP.LXVIII. De contumaeiafiliarumdomorum.
CAP.II. — De promissionenovitiorum. 1157 1149
CAP.III. — De receptionenoviliorum. 1157 CAP.LXIX. — De juramenlisfratrum. 1149
CAP.IV. — Qualilersocietasnostra petentibus delur. CAP.LXX. — Quomodofratres sunt suscipiendi.
1159 1149

CAP.Y. Quandoaliquisofferlurin puenlia in devo- CAP LXXI — De receptione alicuiusin probatione.
tionepaterna. , 1140 1150
1209 QUJE IN HOG TOMO CONTIKENTUR. 1210
CAP.LXXII.— Ut nullusnostrum inlret alterumordi- CAP.LXXXYIll. — Utnullus'cxtraneusin domoreii-
nem. 1150 nealui. - 1152
CAP.LXXni. — Ut nullus pcenas statutas reiiuat. CAP. LXXXIX. — De \isilatore domus. 1152
1150 CAP.XC — De his qui transeunt alicubi quam ubi
CAP.LXXIV.— De obedienlia. 1150 p-a?cepiormiltit.

1155
CAP.LXXV.— De forma juramenti quam magister CAP.XCl. De Jiis qnisuperbiuntpro bonis.

1155
tira?slabit. — 1150 CAI-.XCII. Ut nullus aliquid inhonestum de domo
CAP.LXXYI. De puellis relinendis,vel conjugaudjs. dicat. . 1155
llol CAP.XCTII.— De vicaTiomagislrieligendo. 1155
CAP.LXXYII.— De intereessionepro fratribus. 1151 —
CAP.XCIV. UtnuIIus habilumdimillat. 1155
CAP.LXXYIII.•—Quodomnesin commumdormitorio —
CAP.XCV. De balivisdomus. 1154
.aeeant. 1151 CAP.XCVL—De comminalionibus etindulgenUis. 1154
CAP.LXXIX.— Ut qui habent babilurn, praesint. CAP.XCMI.—Lleidemregula?

sororessubjaceanl.1154
1151 CAP.XCYIII. De Lis qui stne jussione praeceptoris

CAP.LXXX. Ul feminaecapita fratrum non ]a\ent. iungtinturexcommumcato velinobedienli. 1154
1151 —
i AP.XCIX. Defralre inobedieute. 1154
CAP.LXXXI.—De fralre perculiente servienlem. •— in
CAP.C. De fralre villaj'acenle. 1154
1151 CAP.CI.— De fralre fallenle. 1155
CAP.LXXXII.— Deserviente contra fratrem rixante. CAPCII.—-Defratrefugienle. 1155
1151 —
Cir. (111. De fratre stiperbo et irreligioso. 1155
CAP.LXXXIII.— De servientibus,si furlum fecennt. CAP.CIY.—De fratribus post completoriumrixanti-
1152 bus. «55
CAP. —
LXXXIV. De fratre transmittendoadaliamdo- —
CAP.CV. De capiluloin Pentecoslen. 1155
mm. 1152 Fratribus ejusdemordinis B. Cyrillus generalis prae-
CAP.LXXXY.— De serviontibusrixantibus. 1152 ceptor. H55
CAP.LXXXVT. — Delratribusrcclpiendis. 1152 1I\DEXepistolarum InnocenliiIII juxta lilteram initia-
CAP.LXXXVIf.— De eleeiuosyniscolligendis. 1152 lem. IIM»

FINIS TOMIDUCENTESIMIDECIMISEPTIMI.

EBITORIS PROFE5SIO FIDEI.

Hunc iafitur Cursum ratrologim complelum, cum tota proslrali animi demissione, Sanclfe Sedis judfcio
Lens submiuo ; et, si qrid, vel immodica celeiitale abreptus, vel scientia? inlirmiiale delusus, vel im-
mensa ir-iiliusaiarduarumque rerum copia distraelus, sanctum dogma, sanctam moralein, sanclam disci-
plinam lanlispcr lajdeiis, inscius certe non ullroneus ediderim, totum istud heterodoium absque miseri-
cordia cito sil anafbema. Qusecunque autein in operibus meis approbaveril Pius nonus, cum summa
sui laude et sunimoEcclesia; bono feliciter regnans, festinus approbo; qusecunque ut minus recte sonantia
dfemnaverit, damno; quia scienlia mea coram scienlia Domini mei, Docforis mei, Judicis mei, tanquam
lucernula coram sole meridiano cvanescit. Ego enim, ul quivis omnimode calholicus, sanctam Ecclesiam
Roiiianam, cujus summus Pontilex visibile solus est el immediate caput, sub Clnislo invisibili capite,
proliteor esse malrcm dominamque omnium Ecclesiarum, centrum unilatis, fontem omnis jurisdictionis,
luterpretem oninisverilalis, normam omnis juslilia?, judicem omnis controversiae, custodem infaliibilcm
cl indefeclibilcm doctrinae sanctae; ex bis 3utem quibus pollet Ecclesia tilulis, ipsa decus ct potestatem
adipiscitui', mibi vero lolidem prolinus incumbunt olficia.
Si en;m mater esl Ecclesiatuni quaeipsas paiturienles et fecunda? sunt oves, quanlo magis et maler
ost mei, inter agnellos iiilirnnssimi, niliil ex nie meisque viribus creare valentis ! Imo illa mihi maler est
pra? caetens malribus; nati »iquidem qui matre indiguerunt ut in lucem venirenl, labenlibus annis cor-
roborali, suis necessilatibus almnde suppetere possunl; ego vero nec sine ca nasci, nec sine ea vivere
queo; \itis enim est gemmam suam germinans el nutriens; quocunque' momento ab ejus vita \lla niea
discesserit, pereo, perii. Cum vero mater mea sit, opoi lel ut quasi infantulus nonien ejus semper in ore,
bonum ej"usseinper in niente, amorem ejus semper m torde feiam, illius lieliliis laelus, illius doloribus
dolens.
Si omniiim domina est Ecclesiarum, quanto niagis esl buinillimi domina sacerdotis! Hujus ergo prae-
ceptis impulsibusque docilem me praestare debeo, solius ejus scienliaj sciens, solius ejus sapientia
sapiens.
Si centrum est unitatis, nusquam alio centrum illud mibi invesligandum, ac propterea omne prorsus
abjiceie debeo quod se ab ea sejungil, omnique adhaarcre quod ei adluerel. Extra eam scilicel omnes, vel
scliismatici frangunt unitalem, vel hajretici quamdam veritatem abnegant; aut erroris alicujus venenum
djffundunt.
Si omnis jurisdiclionis fons est, memelipsum non possttm mittere; cum ea debeo consociari, riee ullam
inibi veram poteslalem creditam ai'bi.rari, nisi quam ipsa mediate velimmediute commiseril.
Si omnis est veritatis iiiterpres, meas omiies cogilationes ipsi subiniltere debeo, ideoque tanquam
verum credere et aniplecti quod illa veiuinpionuntiant, 1'alsumvero babere el abominari, quodtanquam
falsum explodeiit vcl nota alfeccrit.
Si omnis est justitias regula, onines illi actioncs meas debeo subjicere, ac lanquam bonum approbare
quod ipsa bonum declaraveril, malum aulein repudiaie quod ipsa malum edixent.
Si oittnis controversiiE judex est, onmes meas rtiflicuitates ejus pedtbus debeo substernere; omnenique
rem quamlibet elaiani, cenam ac deiiiiilam agnoscere, siatim ut illa pronuntiavent. Roma locuta cst,
causc finila esl.
Si dmni tidei moralisque depositi custos infallibilis cst> credere debeo omnes quas lulit approbationis
•sententias juslas esse, omniaque doetrinalium damnationum dccreta quae.eondidit, nteritissima. Eam
'nsuper so'.amaudire debeo, quoniam ipsa sola. scu dubilantis animieruciatus comprimens, seu errantis
ingenii nube„ iiscutiens, intellectus mei inslabiles motusaistere potest, si omne quod credendum docet
Crediderim, quia omne quod verum est credam; ipsaque sola pacem cordi meo Infundere, omnem scilicet
ab eo remorsus ac slimuli possibililalem amovendo, si omiiequod agendum prsescribitegerim,quia onme
quod bonum est agam. > * (>.
Si indefectibilis est, non inter ista versalur qusevitaemortisqtie vices per reeenliofa degem et novem
saicula subierunt; econtra flxum animis esse debet onine quod extra Ecclesiamvi\it"jnortiesse obnoxium,
quanlumvis exleriori sanilatis specie diuturnitalem longaevitatemqueominetur. -, V
0 sancta Romana Ecclesia! qualem te Chrislus stabilivii, tittilisque et prierogativishoiiestavjt, ita in
religione necessariam te profiteor, ut nisi divinitus exstares.ereanda ab bominibusesses, spirftuum orbem
regendi et componendi causa. Tibi ex praecordiis inhaerendum; et, eo quod sis, gratiae Deo litandaesuut
in perpetuum. .. -.,-
0 sancta Romana Ecdesia! quotquot, post Christum, edidisli oracula typis celebrare jamjam^gestio
speroque, ut apprime noscat orbis nniversus quanla, in omni tempore, sapientia,-doctrina,provldentia ' •
sanclitaleque eminueris.
0 sancla Romana Ecclesia! si te verbo quolibet unquam laadere audeam, adhaereatlingua mea fauci-
bus meis, quippe matricida foret; et si quid adversus te dextera mea delineare audeat, arescat et oblivioni
detur, quippe matricida foret.
0 sancla Roniana Ecclesia! quotiescunque aliquid de te faustum audio, nempe populumquemdam qui
sedebat in umbra morlis ad lumen ttium accessisse, vel magni nominis peccatorem in graliani tecum
rediisse, vel scriplorem quemdain impium iisdem quibus antea le lacessiverat armis, amicum nunc le
adjuvare, lunc dilatatur cormeum ac gaudio superabundat. Econtra, si quis te calumniis aut facinorosis
operibus inseclatur, si quis te deseril, immenso dolore aflligor, sed te eo majori veneratione eoque magls
filiali amore prosequor quo le saevioi'esappetunt injuriae,aut molestioresattingunt prodiliones; eo arcliori
vinculo libi adbaereo,quo insolentius lua polestas contemnilur; quia spretaedignitatis sublimitali, accedit
magni decus infortunii, sacraque nobilium in le corona aKrumnarum.Plagas tuas osculis operio et lacry-
mis irrigo, ex illisque spero.sicut olime cruore marlyrnm, emergas patientia gloriaqueeminentior. Quid
tibi persecutiones, quid proditiones, quid caluinnise,quid aposfasi.ie,nisi coram sole nebulaj?Aliquantis-
per fulgorem ejus obscurare videntur; intactum vero ab liis inviolatumque sidus proeedit, tanquam
spousus e ihalamo. In le senilis majestas juvenili robori sociatur, tjuia Fundatoris tui ad exemplum,
forma enites semper antiqua semperque nova. j
0 sancta Romana Eeelesia! quid de le senliam aperui, intima mea tibi patent"; gaudeboet sufficitmihi,
si, quamvis ex me ipso nec scientem nec sapientem, in agendo nie slimnlaverint pura causa, et purus
liiiis,glorianempeDeiac"Virginisimmaculatae,tuique bonum, et cleri catbolici decus.
Et sic me adjavet Deus Optimus Maximus, lueatur immaculaia virgo Maria, aspeclu excitet Ecclesia,'
exopfetque clerus ut alios omnes sanctasdoclrinae ramos, tiblicorum ac theologicorum instar, magis
ac magis fauste indefessus cxcolam !
• LWbbtiMIGSE.

au PetiVMontrouge.
ix Tj^ii»L. MIGMS,

Das könnte Ihnen auch gefallen