14
Banu Pekol
2004 Olimpiyatları’nın yaklaşık 15 milyar
dolarlık maliyetinin Yunanistan
ekonomisinin bugün borç batağında
olmasına yaptığı katkı tartışıladursun,
dünyanın dört bir yanında çeşitli oyunlara
ev sahipliği yapacak ülkeler, biraz da ulusal
gururu kaşıyarak, önemli harcamalara
devam etmekteler. Bu harcamaların büyük
bölümünü görünürlüğü yüksek olan
stadyumların yapımı oluşturuyor. Fakat bu
çoğu devasa büyüklükteki stadyumların
organizasyon sonrası atıl kalması ve yüksek
bakım masrafları mimarları yeni yaklaşımlar
geliştirmeye zorlamış görünüyor. Mesela
2012 Yaz Olimpiyatları’na ev sahipliği
yapacak olan Londra’da 80,000 kişilik
Londra Olimpik Stadyumu’nun mimarı olan
Populus şirketi (2000 Sydney Oyunlari’nin
Olimpik Stadyumu’nun da mimarları) bir
ilke imza atarak bu stadın 55,000’in
koltuğunu ve bu bölümü ayakta tutan yapıyı
sökülebilir olarak tasarladılar. Bu sayede
organizasyon sonrası stadyum kapasitesi
25,000 kişiye indirilerek farklı spor
dallarına ev sahipliği yapması planlanıyor.
500,000 kişinin gelmesi beklenen 2014
Dünya Kupası’na ev sahipliği yapacak olan
Brezilya’da da irili ufaklı stadyumların
inşaati sürmekte. Bunlardan bir tanesi
42,500 kisilik Cuiabá Arena. GCP
Arquitetos ve Stadia Group tarafından
tasarlanan bu stadyumun estetiğinden çok
işlevselliği ön plana çıkarılmış. 40 dereceye
varan Cuiabá yazları göz önünde
bulundurularak stadın havalandırması
mimarların önceliği olmuş ve hava akımının
sürekliliği için stadın kenarları tamamen
boş bırakılmış. Londra Olimpiyat Stadı’na
benzer şekilde bu stadyum da 4 bağımsız
modülden oluşmakta. Bu sayede 42,500
koltuğun %30’unun Dünya Kupası’ndan
sonra bakım maliyetlerini düşürmek
amacıyla kaldırılması planlanıyor.
Polonya ve Ukrayna’nın beraber evsahipliği
yapacağı EURO 2012 için her iki ülkenin de
hazırlıkları sürmekte. Varşova’da yapımı
devam eden 55,000 kişilik Stadion
Narodowy JSK Architekten ve GMP
International tarafından tasarlanmış. Tavanı
hareketli olacak bu stadın dış cephesi için
Polonya’nın tanınmış hasır sepetlerinden
esinlenilmiş ve mimarisi bir tacı andırıyor.
Ulusal gururu okşamak amacıyla stadın dış
renkleri Polonya bayrağını temsilen kırmızı
ve beyaz olacak. Futbol dışındaki spor
faaliyetleri için futbol sahasının zemini
yükseltilerek merkez tribün hizasına
getirilebilecek.
Güney Afrika Dünya Kupası’nda Hollanda-
Uruguay yarı final maçına da ev sahipliği
yapan 64,100 kişilik Green Point
Stadyumu, okyanusa hakim konumuyla ve
“doughnut” şeklindeki mimarisiyle ön
plana çıktı. Alman GMP Architects ve iki
yerli şirket, Louis Karol and Associates ve
Point Architects, tarafından tasarlanan bu
stad yarı saydam, Teflon kaplamalı
fiberglas ile çevrelenmiş. Bu sayede gün
içinde değişen havaya bağlı olarak stadın
işlemeli derisi öğlen mavi, öğleden sonra
Can Yılmaz
STADYUMUN
TANIMI DEĞİŞTİ
Dünyanın dört bir yanında stadyumlara yapılan yatırımların ardı
arkası kesilmiyor. Uluslararası organizasyonlar dışında atıl
kalmaya mahkum bu devasa yapılar, bir müze gibi turist çekerken,
stadyum kavramını yeniden tanımlamaya davetiye çıkarıyor.
tarafından tasarlandı. UEFA’nin yeni
belirlediği stadın her koltuğundan en az 9
cm’lik görüş açısı kriterine uymadığı icin
tartışma yaratan stadın en önemli
özelliklerinden biri, düzlüklere kurulan çoğu
stadın aksine, bir tepe üzerine kurulmuş
olması. Dev seffaf çatısı açılır-kapanır
olacak olan stadın çatı kenarları biraz daha
zengin bir görünüm sağlamak amacıyla
stadın dışına taşırılmış. Yine diğer
stadyumların aksine stad dışından
içerisindeki detayların (servis girişleri,
restoranlar gibi) görünmesi amaçlanmış.
Büyük maliyetli bu stadyumlar eskiden beri
gereksiz, atıl yatırımlar olarak
gülpembe, ve gün batımında kırmızı eleştirilegelmiştir. Bu endişeleri bir parça
görünüyor. Bu stadın diğer bir Uluslararası organizasyonlar içen yapılan da olsa gidermek amacıyla mimarlar bu
özelliği ise parabolik yerleştirilmiş stadlara ayırdığımız bu yazıda Türk görkemli eserlerini, onların kalıcı
koltuklarının ve 9000 cam panelden Telekom Arena’ya bir ayrıcalık yapmak kullanımını hesaba katarak tasarlamaya
oluşan ve en yoğun gün ışığını gerekecek. Kayseri’deki Kadir Has Stadıyla baslamış gibi görünüyorlar. İslev ile estetiği
filtreleyen tavanının seyircilere birlikte Türkiye’nin en yeni stadlarından biraraya getirebilen bu eserler, şehirlerin
müthiş bir görüş açısı ve güzelliği olacak 52,000 kapasiteli Türk Telekom turist çeken yapıları arasında yerlerini birer
sağlaması. Arena, dünyaca ünlü mimar Mete Arat birer alıyorlar.
25/07/2010 15
bpekol@gmail.com
TARİHİ GERÇEKLİKTE
2008 yılında Alman erkek iç çamaşırı
markası ‘Balls’, Berlin’den Glow isimli
reklam firmasıyla bir reklam dizisi için
anlaşır. Glow, konu mankeni olarak parlak,
TÜKETİM ÖZLÜ
kaslı vücutlu mankenler yerine, kimi zaman
bodur, kimi zaman cılız vücutları ve güneş
görmemiş bacaklarıyla George Washington,
Kral 14. Louis, Napolyon, Kristof Kolomb ve
Otto von Bismarck’ı kullanır. Bunlardan
KIRILMALAR
George Washington’un kullanıldığı reklam,
19. yüzyılın başında Amerikalı ressam John
Trumbull’un Washington’ı ordunun
başkomutanlığından istifa ederken gösteren
yağlıboya tablosunun, iki fark dışında
aynısıdır. İlk fark, Washington’un yüzünün,
yağlıboya tablodan neredeyse 30 yıl önce
Gilbert Stuart tarafından çizilmiş olan ve Mona Lisa’dan George Washington’a,
daha ziyade 1 dolar banknotlarından aşina
olduğumuz portresi ile değiştirilmiş Mısır Piramitleri’nden Sultanahmet
olmasıdır. Bu değişikliğin, Washington’un Camii’ne... Tarih, reklamcıların kurtarıcısı! 02
reklamda daha tanınabilir olmasını
sağlamak için yapıldığı açık. İkinci Peki ama tüm bu iç-boşaltıcı reklamlar
değişiklik ise daha radikal: Washington’un
üniformasının pantolonu eksik; altında satıcının mesajını verebiliyor mu?
yalnızca boxer donu ve uzun çizmeleri
bulunuyor. Bu reklam serisi, hem tarihi
tabloların hem de ana karakterlerin
cazibesini beklenmedik, çarpıcı ve fark
edilir bir etkiyle kullanıyor. (Bu reklamın
‘Türk Büyükleri’ versiyonunu ülkemizde
görmek, muhtemelen bir hayal!)
Absolut Votka 1985 yılında Andy
Warhol’dan içkilerinin reklamı için bir resim
yapmasını istemişti. Bu resmin başarışı,
Absolut’u bir sanat ikonuna dönüştürdü ve
reklam dünyasının üst saflarına yerleşti.
Ancak, Warhol’un bir reklam sanatçısı
olarak var olması burada bitmeyecekti; Çek
Cumhuriyeti’nden Mark/DDBO reklam
03
ajansının tasarladığı Orbit çiklet reklamında
Warhol’un muz çizimi, meşhur dört-renkli söylenebilir. İronik bir şekilde, Hilton Oteli,
kompozisyonlarından biri içerisinde rejisi Halit Refiğ’e ait olan 1964 yapımı,
karşımıza çıktı. ‘Gurbet Kuşları’ filminde, ana karakterlerin
Amerika’ya gitmeyi konuştukları bir
Avustralya’dan Grey reklam ajansının sahnede arka planda tam ortalarında
tasarladığı ve Leonardo da Vinci’nin Mona gözükerek, modernizmin simgesi olarak
Lisa’sının daha gür saçlı bir versiyonunu sunulur.
gördüğümüz, ‘zamanla yıpranmış’ saçlara
özel Pantene şampuan reklamı size ilk Mimarlık’ın İstanbul’daki markası olan
bakışta çekici görünebilir. Ancak Mona Lisa Hilton’un böyle bir ihtiyacı olmadığı iddia
tablosunun bunun yanında Audi, Bic, Louvre edilebilirse de, diğer yandan günümüzde
Müzesi ve hatta Head&Shoulders Küçükçekmece’de inşaatı devam eden ve
şampuanları için de kullanıldığı minyatür bir Boğaz hayatını tamamen
düşünüldüğünde bu tarihi objenin etkisini şekilsel olarak sunan ‘Bosphorus City’ toplu
kullanmak ne derece özgün sayılabilir? konutlarına ne demeliyiz? Boğaz’ın yıllar
içindeki oluşumunu ve otantikliğini göz ardı
Reklamlarda sanat tarihinin önemli ederek, kopyaya dayalı bir etki yaratmaya
tablolarını kullanmak, Türkiye’de olmasa dayanan bu yapılar, geçmişi kullanmanın
da, Batı’da sıkça görülen bir durum. Ancak günümüzde geldiği en uç noktadır.
bunlar sadece tablolarla sınırlı değil; tarihi
olaylar ve hatta yapılar da aynı şekilde Tarihten alınan içi boş referansların
reklamlara konu olabiliyor. Dubai’li Memac günümüzde reklamlarda, içinde yaşadığımız
Ogilvy reklam ajansı tarafından hazırlanan binalarda ve müzelerin ana binalarından
ve DHL’in battal boyutta teslimat da uzak yerlerde açılan müze dükkânlarında
yaptığını aktaran reklamda kullanılan Truva baş göstermesi ve tarihsel motiflerin tarihi
Atı, aslen hilekârlık ve vahşet içeren bir 01 değerlerinden sıyrılarak, sadece etkileyici
hikâyeyi tamamen göz ardı ederek sadece Lights reklam posterlerinde de önemli bir reklamında, otelin Sultanahmet Camii’nin olmak adına metalaştırılarak kullanılması,
olay konusu objenin biçimsel özelliklerini yer kaplıyordu ve sigara ile piramitler yanına yerleştirilmesinde de göze çarpar. bu tür yorumları yaratıcılıktan oldukça uzak
önemsiyor. arasında bir bağlantı olmamasına rağmen Piramitler ve Sultanahmet Camii’nin bir noktaya taşıyor.
bu imaj sorgulanmaksızın tüketiciye kalıcılığı, eskiliği, asaleti, egzotikliği gibi
Mısır piramitleri, klasik Camel sigara sunuluyordu. Benzer bir yaklaşım, İstanbul özelliklerin reklamdaki markaların 01-03 Pantene şampuan, Orbit sakız ve Balls
paketlerinin yanı sıra, 1980’lerdeki Camel Hilton Oteli’nin ilk açıldığı yıllardaki bir imajlarını güçlendirmek için kullandıkları erkek çamaşırı reklamları.