Sie sind auf Seite 1von 16

Chu’ ong

’ 4

´’ LU’ONG
U’OC .’ THAM SÔ´ CUA
’ D̄A.I LU’ONG
.’
˜ U NHIÊN
NGÂ

˜ nhiên X có tham sô´ θ chua


Gia’ su’’ d̄a.i lu’o.’ng ngâu ´ U’oc
’ biêt. ´’ lu’o.’ng tham sô´ θ là du.’a
vào mâu ˜ ngâu ˜ nhiên Wx = (X1 , X2 , . . . , Xn ) ta d̄ua ´ kê θ̂ = θ̂(X1 , X2 , . . . , Xn )
’ ra thông
d̄ê’ u’oc
´’ lu’o.’ng (du.’ d̄oán) θ.

Có 2 phu’ong ´’ lu’o.’ng:


’ pháp u’oc
i) U’oc ’ chi’ ra θ = θ0 nào d̄ó d̄ê’ u’oc
´’ lu’o.’ng d̄iêm: ´’ lu’o.’ng θ.

ii) U’oc
´’ lu’o.’ng khoang:
’ chi’ ra mô.t khoang ’ (θ1 , θ2 ) chua ´’ θ sao cho P (θ1 < θ < θ2 ) =
1 − α cho tru’oc ´’ (1 − α go.i là d̄ô. tin câ.y cua ´
’ u’oc
’ lu’o.’ng).

´’ LU’ONG ’
1. CÁC PHU’ONG
’ PHÁP U’OC .’ D̄IÊM

1.1 Phu’ ong


’ ´’ lu’ o.’ng
pháp hàm u’ oc
• Mô ta’ phu’ ong
’ pháp
Gia’ su’’ cân ´’ lu’o.’ng tham sô´ θ cua
` u’oc ˜ nhiên X. Tu
’ d̄a.i lu’o.’ng ngâu ˜ ngâu
`’ X ta lâ.p mâu ˜
nhiên WX = (X1 , X2 , . . . , Xn ).
Cho.n thông´ kê θ̂ = θ̂(X1 , X2 , . . . , Xn ). Ta go.i θ̂ là hàm u’oc
´’ lu’o.’ng cua
’ X.
˜ cu. thê’ wx = (x1 , x2 , . . . , xn ). Khi d̄ó u’oc
Thu.’c hiê.n phép thu’’ ta d̄u’o.’c mâu ´’ lu’o.’ng
’ cua
d̄iêm ’ θ là giá tri. θ0 = θ̂(x1 , x2 , . . . , xn ).

a) U’oc
´’ lu’ o’ng không chê.ch
.
´ kê θ̂ = θ̂(X1 , X2 , . . . , Xn ) d̄u’o.’c go.i là u’oc
2 D̄i.nh nghi˜a 1 Thông ´’ lu’o.’ng không chê.ch
’ tham sô´ θ nêu
cua ´ E(θ̂) = θ.

Ý nghi˜a
´’ lu’o.’ng không chê.ch cua
Gia’ su’’ θ̂ là u’oc ’ tham sô´ θ. Ta có
E(θ̂ − θ) = E(θ̂) − E(θ) = θ − θ = 0

69
70 ’ 4. U’oc
Chu’ong ´’ lu’ong
’ tham sô´ cua
’ d̄a.i lu’ong
’ ˜ nhiên
ngâu

´’ lu’o.’ng không chê.ch là u’oc


Vâ.u u’oc ` 0.
´’ lu’o.’ng có sai sô´ trung bı̀nh băng

⊕ Nhâ.n xét
˜ ngâu
’ mâu
i) Trung bı̀nh cua ´’ lu’o.’ng không chê.ch cua
˜ nhiên X là u’oc ’ trung bı̀nh cua

’ ’
tông thê θ = E(X) = m vı̀ E(X) = m.
ii) Phu’ong ` chinh
’ sai d̄iêu ’ cua’ mâu ˜ nhiên S 0 2 là u’oc
˜ ngâu ´’ lu’o.’ng không chê.ch cua

phu’ong
’ sai cua ’ ’ 2 02 2
’ tông thê σ vı̀ E(S ) = σ .

` cao cua
• Vı́ du. 1 Chiêu ’’
’ 50 cây lim d̄u’o.’c cho boi

’ chiêu
Khoang ` cao (mét) sô´ cây lim x0i ui ni ui ni u2i
[6, 25 − 6, 75) 1 6,5 -4 -4 16
[6, 75 − 7, 25) 2 7,0 -3 -6 18
[7, 25 − 7, 75) 5 7,5 -2 -10 20
[7, 75 − 8, 25) 11 8 -1 -11 11
[8, 25 − 8, 75) 18 8,5 0 0 0
[8, 75 − 9, 25) 9 9 1 9 9
[9, 25 − 9, 75) 3 9,5 2 6 12
[9, 75 − 10, 2) 1 10 3 3 9
P
50 -13 95

` cao cua
Go.i X là chiêu ’ cây lim
a) Hãy chi’ ra u’oc ’ cho chiêu
´’ lu’o.’ng d̄iêm ` cao trung bı̀nh cua ’ các cây lim.
’ ´
b) Hãy chi ra u’oc ’ ’ ’
’ lu’o.’ng d̄iêm cho d̄ô. tan mát cua các chiêu ´’ chiêu
` cao cây lim so voi `
cao trung bı̀nh.
c) Go.i p = P (7, 75 ≤ X ≤ 8, 75). Hãy chi’ ra u’oc ’ cho p.
´’ lu’o.’ng d̄iêm

Giai
’ tı́nh cho x và s2 .
Ta lâ.p bang
x0i − 8, 5
Thu.’c hiê.n phép d̄ôi’ biên
´ ui = (x0 = 8, 5; h = 0, 5)
0, 5
Ta có u = − 13
50
= −0, 26. Suy ra
x = 8, 5 + 0, 5.(−0, 26) = 8, 37
 
2 295
s = (0, 5) . − (−0, 26)2 = 0, 4581 ∼ (0, 68)2 .
50
´’ lu’o.’ng là 8,37 mét.
` cao trung bı̀nh d̄u’o.’c u’oc
a) Chiêu
q
b) ¯Dô. tan ´’ lu’o.’ng là s = 0, 68 mét hoă.c ŝ =
’ mát d̄u’o.’c u’oc 50
0, 4581 ∼ 0, 684
50−1

` cao lim thuô.c khoang


c) Trong 50 quan sát d̄ã cho có 11+18 = 29 quan sát cho chiêu ’
[7, 5 − 8, 5)
Vâ.y u’oc ’ cho p là p∗ =
´’ lu’o.’ng d̄iêm 29
= 0, 58.
50
1. Các phu’ong
’ ´’ lu’ong
pháp u’oc ’ ’
d̄iêm 71

b) U’oc
´’ lu’ o’ng hiê.u qua’
.
´’ lu’o.’ng không chê.ch cua
⊕ Nhâ.n xét Gia’ su’’ θ̂ là u’oc ’ tham sô´ θ. Theo bât ’ thuc
´ d̄ăng ´’
Tchebychev ta có
V ar(θ̂)
P (|θ̂ − E(θ̂)| < ε) > 1 −
ε2
V ar(θ̂)
Vı̀ E(θ̂) = θ nên P (|θ̂ − θ| < ε) > 1 − .
ε2
´ nêu
Ta thây ´ V ar(θ̂) càng nho’ thı̀ P (|θ̂ − θ| < ε) càng gân ´’
` 1. Do d̄ó ta sẽ cho.n θ̂ voi
’ ´
V ar(θ̂) nho nhât.

2 D̄i.nh nghi˜a 2 U’oc ´’ lu’o.’ng không chê.ch θ̂ d̄u’o.’c go.i là u’oc
´’ lu’o.’ng có hiê.u qua’ cua
’ tham
sô´ θ nêu
´ V ar(θ̂) nho’ nhât
´ trong các u’oc´’ lu’o.’ng cua ’ θ.

`’ ta chung
Chú ý Ngu’oi ` nêu
´’ minh d̄u’o.’c răng ´ θ̂ là u’oc
´’ lu’o.’ng hiê.u qua’ cua
’ θ thı̀ phu’ong

’ nó là
sai cua
1
V ar(θ̂) = ∂lnf (x,θ) 2
(4.1)
n.E( ∂θ )
´ cua
trong d̄ó f (x, θ) là hàm mâ.t d̄ô. xác suât ´ Mo.i u’oc
˜ nhiên gôc.
’ d̄a.i lu’o.’ng ngâu ´’
lu’o.’ng không chê.ch θ luôn có phu’ong
’ sai lon ´’ hon ´’
’ V ar(θ̂) trong (4.1). Ta go.i (4.1) là gioi
ha.n Crame-Rao.
2
⊕ Nhâ.n xét Nêu ´ d̄a.i lu’o.’ng ngâu ´ X ∈ N (µ, σ ) thı̀ trung bı̀nh mâu
˜ nhiên gôc ˜ X là
n
´’ lu’o.’ng hiê.u qua’ cua
u’oc ’ kỳ vo.ng E(X) = µ.
n
´ 1X σ2
Thâ.t vâ.y, ta biêt X = Xi ∈ N (µ, )
n i=1 n

Mă.t khác do X có phân phôi ’ nên nêu


´ chuân ´ f (x, µ) là hàm mâ.t d̄ô. cua
’ Xi thı̀
1 2 2
f (x, µ) = √ e−(x−µ) /2σ
σ 2π
∂ x−µ
Ta có lnf (x, µ) = .
∂µ σ2
" #2  2
∂lnf (x, µ) x−µ n ` nghi.ch
Suy ra nE = nE = . Do d̄ó V ar(X) chı́nh băng
∂µ σ2 σ2
’ σ 2 /n.
d̄ao
´’ lu’o.’ng hiê.u qua’ cua
Vâ.y X là u’oc ’ µ.

c) U’oc
´’ lu’ o’ng vung
. ˜’

2 D̄i.nh nghi˜a 3 Thông´ kê θ̂ = θ̂(X1 , X2 , . . . , Xn ) d̄u’o.’c go.i là u’oc


´’ lu’o.’ng vung
˜’ cua
’ tham
´ ´
sô θ nêu ∀ε > 0 ta có
lim P (|θ̂ − θ| < ε) = 1
n→∞
72 ’ 4. U’oc
Chu’ong ´’ lu’ong
’ tham sô´ cua
’ d̄a.i lu’ong
’ ˜ nhiên
ngâu

` kiê.n d̄u
D̄iêu ’ cua
’ u’ oc´’ lu’ o’ng vung
˜’
.
´ θ̂ là u’oc
Nêu ´’ lu’o.’ng không chê.ch cua ´’ lu’o.’ng vung
’ θ và lim V ar(θ̂) = 0 thı̀ θ̂ là u’oc ˜’
n→∞
’ θ.
cua

1.2 Phu’ ong


’ ´’ lu’ o.’ng ho.’p lý tôi
pháp u’ oc ´ d̄a
Gia’ su’’ WX = (X1 , X2 , . . . , Xn ) là mâu
˜ ngâu˜ nhiên d̄u’o.’c ta.o nên tu ˜
`’ d̄a.i lu’o.’ng ngâu

˜ cu. thê wx = (x1 , x2 , . . . , xn ) và θ̂ = θ̂(X1 , X2 , . . . , Xn ).
nhiên X có mâu
´ sô´ θ xác d̄i.nh nhu’ sau:
’ d̄ôi
Xét hàm hàm ho.’p lý L(x1 , . . . , xn , θ) cua
´ X roi
• Nêu `’ ra.c:

L(x1 , . . . , xn , θ) = P (X1 = x1 /θ, . . . , Xn = xn /θ) (4.2)


n
Y
= P (Xi = xi /θ) (4.3)
i=1

´ d̄ê’ ta nhâ.n d̄u’o.’c mâu


L(x1 , . . . , xn , θ) là xác suât ˜ cu. thê’ Wx = (x1 , . . . , xn )
´ X liên tu.c có hàm mâ.t d̄ô. xác suât
• Nêu ´ f (x, θ)

L(x1 , . . . , xn , θ) = f (x1 , θ)f (x2 , θ) . . . f (xn , θ)

’ xác suât
L(x1 , x2 , . . . , xn , θ) là mâ.t d̄ô. cua ’ wx (x1 , x2 , . . . , xn )
´ ta.i d̄iêm

´’ lu’o.’ng ho.’p lý tôi


Giá tri. θ0 = θ̂(x1 , x2 , . . . , xn ) d̄u’o.’c go.i là u’oc ´ d̄a nêu
´ ung ´’ giá
´’ voi
’ θ hàm ho.’p lý d̄a.t cu.’c d̄a.i.
tri. này cua

Phu’ ong
’ pháp tı̀m

Vı̀ hàm L và lnL d̄a.t cu.’c d̄a.i ta.i cùng mô.t giá tri. θ nên ta xét lnL thay vı̀ xét L.

´’ 1: Tı̀m ∂lnL
Bu’ oc
∂θ

´’ 2: Giai ∂lnL
Bu’ oc ’ phu’ong
’ trı̀nh (Phu’ong
’ trı̀nh ho.’p lý)
∂θ
Gia’ su’’ phu’ong
’ trı̀nh có nghiê.m là θ0 = θ̂(x1 , x2 , . . . , xn )

´ ´ ∂ 2 lnL
Bu’ oc
’ 3: Tı̀m d̄a.o hàm câp hai
∂θ
2
´ ta.i θ0 mà ∂ lnL ´’
Nêu < 0 thı̀ lnL d̄a.t cu.’c d̄a.i. Khi d̄ó θ0 = θ̂(x1 , x2 , . . . , xn ) là u’oc
∂θ
’ ho’p lý tôi
lu’o.’ng d̄iêm ´ d̄a cua
’ θ.
.
2. Phu’ong
’ ’
pháp khoang tin cây 73

2. PHU’ONG
’ ’
PHÁP KHOANG TIN CÂ
.Y
2.1 Mô ta’ phu’ ong
’ pháp
’ thê’ có tham sô´ θ chua
Gia’ su’’ tông ´ Ta tı̀m khoang
’ biêt. ’ ´’ θ sao cho
(θ1 , θ2 ) chua
´’
P (θ1 < θ < θ2 ) = 1 − α cho tru’oc.
Tu`’ d̄a.i lu’o.’ng ngâu ´ X lâ.p mâu
˜ nhiên gôc ˜ ngâu
˜ nhiên WX = (X1 , X2 , . . . , Xn ). Cho.n
´ kê θ̂ = θ̂(X1 , X2 , . . . , Xn ) có phân phôi
thông ´ xác suât
´ xác d̄i.nh dù chua ´ θ.
’ biêt
Voi´’ α1 khá bé (α1 < α) ta tı̀m d̄u’o.’c phân vi. θα1 cua ´’ là P (θ̂ < θα1 ) = α1 ).
’ θ̂ (tuc
Voi´’ α2 mà α1 + α2 = α khá bé (thu’ong ´ α ≤ 0, 05) ta tı̀m d̄u’o.’c phân vi. θ1−α2 cua
`’ lây ’
´
θ̂ (tuc
’ là P (θ̂ < θ1−α2 ) = 1 − α2 ).
Khi d̄ó

P (θα1 ≤ θ̂ ≤ θ1−α2 ) = P (θ̂ < θ1−α2 ) − P (θ̂ < θα1 ) = 1 − α2 − α1 = 1 − α (∗)

Tu`’ (*) ta giai ’ vê`da.ng P (θ̂1 < θ < θ̂2 ) = 1 − α.


’ ra d̄u’o.’c θ. Khi d̄ó (*) d̄u’o.’c d̄ua
´ 1 − α gân
Vı̀ xác suât ` 1, nên biên
` băng ´ cô´ (θ̂1 < θ < θ̂2 ) hâu ` nhu’ xay ’ ra. Thu.’c hiê.n
´ voi
mô.t phép thu’’ d̄ôi ´’ mâu
˜ ngâu ˜ nhiên WX ta thu d̄u’o.’c mâu ˜ cu. thê’ wx = (x1 , x2 , . . . , xn ).
`’ mâu
Tu ’
˜ cu. thê này ta tı́nh d̄u’o.’c giá tri. θ1 = θ̂1 (x1 , x2 , . . . , xn ), θ2 = θ̂2 (x1 , x2 , . . . , xn ).
´’ 1 − α cho tru’oc,
Vâ.y voi ˜ cu. thê’ wx ta tı̀m d̄u’o.’c khoang
´’ qua mâu ´’ θ sao
’ (θ1 , θ2 ) chua
cho P (θ1 < θ < θ2 ) = 1 − α.

’ (θ1 , θ2 ) d̄u’o.’c go.i là khoang


• Khoang ’ tin câ.y.

´’ lu’o.’ng.
’ u’oc
• 1 − α d̄u’o.’c go.i là d̄ô. tin câ.y cua

’ tin câ.y.
• |θ2 − θ1 | d̄u’o.’c go.i là d̄ô. dài khoang

2.2 U’ oc
´’ lu’ o.’ng trung bı̀nh
Gia’ su’’ trung bı̀nh cua ’ thê’ E(X) = m chua
’ tông ’ biêt.´ Ta tı̀m khoang ´’
’ (m1 , m2 ) chua
´ ´
m sao cho P (m1 < m < m2 ) = 1 − α, voi’ 1 − α là d̄ô. tin câ.y cho tru’oc.

`’
i) Tru’ ong ho.’p 1
(
´ V ar(X) = σ 2
Biêt
n ≥ 30 hoă.c (n < 30 nhung
’ X có phân phôi ’
´ chuân)

´ kê
Cho.n thông √
(X − m) n
U= (4.4)
σ
´ U ∈ N (0, 1).
Ta thây
74 ’ 4. U’oc
Chu’ong ´’ lu’ong
’ tham sô´ cua
’ d̄a.i lu’ong
’ ˜ nhiên
ngâu

Cho.n că.p α1 và α2 sao cho α1 + α2 = α và tı̀m các phân vi.
P (U < uα1 ) = α1 , P (U < uα2 ) = 1 − α2
’ có tı́nh chât
Do phân vi. chuân ´ uα1 = −u1−α1 nên

P (−u1−α1 < U < u1−α2 ) = 1 − α (4.5)


Du.’a vào (4.4) và giai ´ phu’ong
’ hê. bât ’ trı̀nh trong (4.5) ta d̄u’o.’c
σ σ
X − √ u1−α2 < m < X + √ u1−α1
n n

’ ´ xung
’ tin câ.y d̄ôi ´’ ta cho.n α1 = α2 = α và d̄ă.t γ = 1 − α
¯Dê d̄u’o.’c khoang 2 2
thı̀
σ σ
X − √ uγ < m < X + √ uγ
n n

’ tin câ.y (x − ε, x + ε), trong d̄ó


Tóm la.i, ta tı̀m d̄u’o.’c khoang
* x là trung bı̀nh cua ’ mâu˜ ngâu
˜ nhiên.
σ ’ muc
´’ uγ là phân vi. chuân ´’ γ = 1 − α
* ε = uγ √ (d̄ô. chı́nh xác) voi 2
n

• Vı́ du. 2 Khôi ´ lu’o.’ng san ’ là d̄a.i lu’o’ng ngâu


’ phâm ˜ nhiên X có phân phôi ’ voi
´ chuân ´’ d̄ô.
.
’ σ = 1. Cân thu’’ 25 san
lê.ch tiêu chuân ’ ta thu d̄u’o’c kêt
’ phâm ´ qua’ sau
.
´ lu’o.’ng) 18 19 20 21
X (khôi
ni (sô´ lu’o.’ng 3 5 15 2
´’ lu’o.’ng trung bı̀nh khôi
Hãy u’oc ´ lu’o.’ng cua
’ san ’ voi
’ phâm ´’ d̄ô. tin câ.y 95 %.

Giai
xi ni xi ni
18 3 54
19 5 95
20 15 300
21 2 42
P
25 491
491
Ta có x = 25
= 19, 64kg.
α
¯Dô. tin câ.y 1 − α = 0, 95 =⇒ α = 0, 025 =⇒ γ = 1− 2
= 0, 975 Ta tı̀m
d̄u’o.’c phân vi. chuân’ uγ = u0,975 = 1, 96. Do d̄ó
1 1
ε = u0,975 √ = 1, 96. = 0.39
25 5
x1 = x − ε = 19, 6 − 0, 39 = 19, 25
x2 = x + ε = 19, 6 + 0, 39 = 20, 03
’ tin câ.y là (19, 25; 20, 03).
Vâ.y khoang
2. Phu’ong
’ ’
pháp khoang tin cây 75

`’
ii) Tru’ ong ho.’p 2
(
σ 2 chua ´
’ biêt
n ≥ 30
´’ mâu
`’ ho.’p này kı́ch thu’oc
Tru’ong ˜ lon´’ (n ≥ 30) có thê’ dùng u’oc
´’ lu’o.’ng cua 0
’ S 2 thay
0
cho σ 2 chua ´ (E(S 2 ) = σ 2 ), ta tı̀m d̄u’o.’c khoang
’ biêt ’ tin câ.y (x − ε, x + ε) trong d̄ó
˜ cu. thê.’
’ mâu
* x là trung bı̀nh cua
0
s ’ muc
´’ uγ là phân vi. chuân ´’ γ = 1 − α ’
* ε = uγ √ voi 2
và s0 là d̄ô. lê.ch tiêu chuân
n
` chinh
d̄iêu ’ cua
’ mâu˜ cu. thê.’

• Vı́ du. 3 Ngu’oi ´ hành nghiên cuu


`’ ta tiên ´’ o’’ mô.t tru’ong
`’ d̄a.i ho.c xem trong mô.t tháng
´ bao nhiêu tiên
trung bı̀nh mô.t sinh viên tiêu hêt ´ mô.t mâu
` go.i d̄iê.n thoa.i. Lây ˜ ngâu
˜ nhiên
` ´
gôm 59 sinh viên thu d̄u’o.’c kêt qua’ sau:
14 18 22 30 36 28 42 79 36 52 15 47
95 16 27 111 37 63 127 23 31 70 27 11
30 147 72 37 25 7 33 29 35 41 48 15
29 73 26 15 26 31 57 40 18 85 28 32
22 36 60 41 35 26 20 58 33 23 35
´’ lu’o.’ng khoang
Hãy u’oc ’ tin câ.y 95% cho sô´ tiên
` go.i d̄iê.n thoa.i trung bı̀nh hàng tháng
’ mô.t sinh viên.
cua

Giai
`’ các sô´ liê.u d̄ã cho, ta có
Tu

n = 59; x = 41, 05; s0 = 27, 99


α ’ ’ ta có
¯Dô. tin câ.y 1 − α = 0, 95 =⇒ 1 − 2
= 0, 975. Tra bang phân vi. chuân
u0,975 = 1, 96.
Do d̄ó ε = 1, 96. 27,99

59
= 7, 13.

x − 7, 13 = 33, 92; x + 7, 13 = 48, 18

’ tin câ.y cua


Vâ.y khoang ´’ lu’o.’ng là (33,92; 48,18).
’ u’oc

`’
iii) Tru’ ong ho.’p 3
(
σ 2 chua ´
’ biêt

´ chuân
n < 30 và X có phân phôi

´ kê T = (X − m) n
Cho.n thông 0 ∈ T (n − 1).
S
76 ’ 4. U’oc
Chu’ong ´’ lu’ong
’ tham sô´ cua
’ d̄a.i lu’ong
’ ˜ nhiên
ngâu

0
S
’ tin câ.y (x − ε, x + ε) trong d̄ó ε = tγ √
Ta tı̀m d̄u’o.’c khoang
n
´’ tγ là phân vi. Student muc
voi ´’ γ = 1 − α ´’ n − 1 bâ.c tu.’ do và s0 là d̄ô. lê.ch tiêu
voi
2
’ d̄iêu
chuân ` chinh
’ cua’ mâu˜ cu. thê.’

• Vı́ du. 4 Dioxide Sulfur và Oxide Nitrogen là các hóa chât ´ d̄u’o.’c khai thác tu`’ lòng
´ ´ ´ ´ ´ ta.o
’ tro’’ la.i mă.t d̄ât
d̄ât. Các chât này d̄u’o.’c gió mang d̄i rât xa, kêt ho.’p thành acid và roi
thành mua ’ acid. Ngu’oi ’ Dioxide Sulfur (µg/m3 ) trong khu rung
`’ ta d̄o d̄ô. d̄â.m d̄ă.c cua `’
Bavarian cua ’ nu’oc´’ ¯Duc.´’ Sô´ liê.u cho boi ’’ bang ´’ d̄ây:
’ du’oi

52,7 43,9 41,7 71,5 47,6 55,1


62,2 56,5 33,4 61,8 54,3 50,0
45,3 63,4 53,9 65,5 66,6 70,0
52,4 38,6 46,1 44,4 60,7 56,4

´’ lu’o.’ng d̄ô. d̄â.m d̄ă.c trung bı̀nh cua


Hãy u’oc ´’ d̄ô. tin câ.y 95%.
’ Dioxide Sulsfur voi

Giai
Ta tı́nh d̄u’o.’c x = 53, 92µg/m3 , s0 = 10, 07µg/m3 .
α ’ phân
¯Dô. tin câ.y 1 − α = 0, 95 =⇒ α = 0, 025 =⇒ 1 − 2 = 0, 975. Tra bang
vi. student muc ´
’ 0,975 bâ.c n − 1 = 23 ta d̄u’o.’c t23;0,975 = 2, 069.
Do d̄ó ε = 2, 069 10,07

24
= 4, 25.

x − ε = 53, 92 − 4, 25 = 49, 67, x + ε = 53, 92 + 4, 25 = 58, 17

’ tin câ.y là (49,67; 58,17).


Vâ.y khoang
´ d̄u’o.’c nêu
`’ ta biêt
Ngu’oi ´ d̄ô. d̄â.m d̄ă.c cua ´’ hon
’ Dioxide Sulfur trong mô.t khu vu.’c lon ’
3
20µg/m thı̀ môi tru’ong `’ trong khu vu.’c bi. phá hoa.i boi ’’ mua
’ acid. Qua vı́ du. này các
nhà khoa ho.c d̄ã tı̀m ra d̄u’o.’c nguyên nhân rung ` tro.ng năm
`’ Bavarian bi. phá hoa.i trâm
1983 là do mua’ acid .

Chú ý (Xác d̄i .nh kı́ch thu’oc´’ m^ a~u)


´ muôn
Nêu ´ d̄ô. tin câ.y 1 − α và d̄ô. chı́nh xác ε d̄a.t o’’ muc
´’ cho tru’oc
´’ thı̀ ta cân
` xác
´
d̄i.nh kı́ch thu’oc
’ n cua’ mâu.˜
´ V ar(X) = σ 2 :
`’ ho.’p biêt
i) Tru’ong
´’ ε = u2γ √σ ta suy ra
`’ công thuc
Tu n

σ2
n = u2γ
ε2

`’ ho.’p chua
ii) Tru’ong ´ σ2:
’ biêt
2. Phu’ong
’ ’
pháp khoang tin cây 77

˜ cu. thê’ d̄ã cho (nêu


Du.’a và mâu ´ chua’ có mâu˜ thı̀ ta có thê’ tiên
´ hành lây
´ mâu
˜ lân
`
` voi
d̄âu ´’ kı́ch thu’oc ’
´’ n1 ≥ 30) d̄ê tı́nh s . Tu
02 `’ d̄ó xác d̄i.nh d̄u’o.’c

02
2s
n= uγ 2
ε

´’ mâu
Kı́ch thu’oc ˜ n phai ’ là sô´ nguyên. Nêu
´ khi tı́nh n theo các công thuc
´’ trên d̄u’o.’c
´ phân
giá tri. không nguyên thı̀ ta lây ` nguyên cua ´’ 1.
’ nó cô.ng thêm voi
" # " #
2 02
´’ là n = 2σ 2s
Tuc uγ 2 + 1 hoă.c n = uγ 2 + 1.
ε ε

2.3 U’ oc
´’ lu’ o.’ng ty’ lê.
’ thê’ d̄u’o’c chia ra làm hai loa.i phân
Gia’ su’’ tông ’’ Ty’ lê. phân
` tu. ´ A là p
` tu’’ có tı́nh chât
.
chua ´ U’oc
’ biêt. ´’ lu’o.’ng ty’ lê. là chi’ ra khoang ´’ p sao cho P (f1 < p < f2 ) = 1−α.
’ (f1 , f2 ) chua
’ ’ bài toán d̄u’o.’c d̄on ’ ta cho.n mâu˜ voi´’ kı́ch thu’oc
´’ n khá lon.
´’
¯Dê cho viê.c giai ’ gian,
Go.i X là sô´ phân ´ A khi lây
` tu’’ có tı́nh chât ´ ngâu ` tu’’ tu
˜ nhiên mô.t phân ’ thê’ thı̀
`’ tông
˜ nhiên có phân phôi
X là d̄a.i lu’o.’ng ngâu ´ xác suât
´

X 0 1
P 1-p p

Go.i Xi (i = 1, n) là sô´ phân ´ A trong lân


` tu’’ có tı́nh chât ´ thu´’ i.
` lây
n
1X ´ u’oc ’ cua
´’ lu’o.’ng d̄iêm
Ta có X = ` suât
Xi chı́nh là tân ’ p = E(X). Mă.t khác, theo
n i=1
´ nhi. thuc ´’ B(n, p). Tu p(1 − p)
chu’ong
’ 2, nX có phân phôi `’ d̄ó E(X) = p và V ar(X) = .
n

´ (f − p) n
Cho.n thông kê U = q ` tu’’ cua
, trong d̄ó f là ty’ lê. các phân ˜ có tı́nh
’ mâu
p(1 − p)
´ A.
chât
´’ thı̀ U ∈ N (0, 1). Giai
Khi n khá lon ’ quyêt ´ bài toán tu’ong ´’ lu’o.’ng trung
’ tu.’ nhu’ o’’ u’oc
bı̀nh, thay X boi’’ f , σ boi
2 ’’ f (1 − f )... ta d̄u’o.’c
s s
f (1 − f ) f (1 − f )
f − uγ < p < f + uγ
n n
’ tin câ.y (f1 , f2 ) = (f − ε, f + ε), trong d̄ó
Tóm la.i, ta xác d̄i.nh d̄u’o.’c khoang
` tu’’ cua
f là ty’ lê. các phân ’ mâu ´ A
˜ có tı́nh chât
s
f (1 − f )
ε = uγ (d̄ô. chı́nh xác) (4.6)
n
78 ’ 4. U’oc
Chu’ong ´’ lu’ong
’ tham sô´ cua
’ d̄a.i lu’ong
’ ˜ nhiên
ngâu

voi ’ muc
´’ uγ là phân vi. chuân ´’ 1 − α .
2

Tu`’ (4.6) ta có



ε n
uγ = q
f (1 − f )

f (1 − f )
n = u21− α
2 ε2

Chú ý Ta có thê’ tı̀m khoang


’ tin câ.y cua ` cách khác nhu’ sau:
’ p băng
`’ khoang
Tu ’ tin câ.y cua ’ p:
 s s   s 
f
p(1 − p) p(1 − p)  |f
p(1 − p) 
− uγ < p < f + uγ hay − p| < uγ
n n n

Giai ´ phu’ong
’ bât ’ trı̀nhnày ta tı̀m d̄u’o.’c
q q
nf + 0, 5u2γ − 0, 25u2γ − nf (1 − f ) nf + 0, 5u2γ + 0, 25u2γ − nf (1 − f )
p1 = , p2 =
n + u2γ n + u2γ

’ tin câ.y cua


Khi d̄ó (p1 , p2 ) là khoang ´’ d̄ô. tin câ.y 1 − α.
’ p voi

• Vı́ du. 5 Kiêm ’ tra 100 san ’ phâm ’ trong lô hàng thây ’
´ có 20 phê´ phâm.
’ có d̄ô. tin câ.y 99 %.
´’ lu’o.’ng ty’ lê. phê´ phâm
i) Hãy u’oc
´ d̄ô. chı́nh xác ε = 0, 04 thı̀ d̄ô. tin câ.y cua
ii) Nêu ´’ lu’o.’ng là bao nhiêu?
’ u’oc
´ muôn
iii) Nêu ´ có d̄ô. tin câ.y 99% và d̄ô. chı́nh xác 0,04 thı̀ phai ’ tra bao nhiêu
’ kiêm

’ phâm?
san

Giai
20
i) n = 100, f= 100
= 0.2

(f −p) 100
Xét U= √
pq
∈ N (0, 1).
Ta có
α
1 − α = 0, 99 =⇒ α = 0, 01 =⇒ 1 − = 1 − 0, 005 = 0, 995
2

0, 2.0, 8 0, 4
ε = u0,995 √ = 2, 58. = 0, 1
100 10
f1 = f − ε = 0, 2 − 0, 1 = 0, 1
f2 = f + ε = 0, 2 + 0, 1 = 0, 3
2. Phu’ong
’ ’
pháp khoang tin cây 79

’ tin câ.y là (0, 1; 0, 3).


Vâ.y khoang

0, 04. 100
ii) u1− α2 = √ =1
0, 2.0, 8
Tı̀m d̄u’o.’c
α
1− = 0, 84 =⇒ 1 − α = 0, 68
2
Vâ.y d̄ô. tin câ.y là 68%.
iii)1 − α = 0, 99 =⇒ α = 0, 01 =⇒ 1 − α2 = 0, 995. Tı̀m d̄u’o.’c u0,995 = 2, 576.
Do d̄ó
(2, 576)2 .0, 2.0, 8
n≈ = 6, 635.100 = 663, 5
(0, 04)2
Vâ.y n = 664

2.4 U’ oc
´’ lu’ o.’ng phu’ ong
’ sai
Gia’ su’’ d̄a.i lu’o.’ng ngâu
˜ nhiên X có phân phôi ’ voi
´ chuân ´’ phu’ong
’ sai V ar(X) = σ 2
chua ´ Cho 0 < α < 0.05. U’oc
’ biêt. ´’ lu’o.’ng phu’ong ’ (σ12 , σ22 )
’ sai V ar(X) là chi’ ra khoang
´’ σ sao cho P (σ1 < σ < σ2 ) = 1 − α.
chua 2 2 2 2

˜ ngâu
`’ X lâ.p mâu
Tu ˜ nhiên WX = (X1 , X2 , . . . , Xn ) và xét các tru’ong
`’ ho.’p

´ E(X) = µ.
a) Biêt
n
´ kê χ2 =
X (Xi − µ)2
Cho.n thông
i=1 σ2
´ χ2 có phân phôi
Ta thây ´ ”khi-bı̀nh phu’ong”
’ ´’ n bâ.c tu.’ do.
voi
Cho.n α1 và α2 khá bé sao cho α1 + α2 = α. Ta tı̀m d̄u’o.’c các phân vi. χ2α1 và χ21−α2
’ mãn
thoa

P (χ2α1 < χ2 < χ21−α2 ) = 1 − α (4.7)

’ thuc
Thay biêu ´’ cua
’ χ2 vào (4.7) và giai
’ ra ta d̄u’o.’c
P P
(Xi − µ)2 (Xi − µ)2
< σ2 <
χ21−α2 χ2α1

α
Cho.n α1 = α2 = 2
thı̀
P P
(Xi − µ)2 (Xi − µ)2
< σ2 < (4.8)
χ21− α χ2α
2 2

Voi´’ mâu ’ P(xi − µ)2 và du’a vào (4.8) ta


˜ cu. thê’ wx = (x1 , x2 , . . . , xn ), tı́nh các tông .
’ tin câ.y (σ12 , σ22 ), trong d̄ó
tı̀m d̄u’o.’c khoang
80 ’ 4. U’oc
Chu’ong ´’ lu’ong
’ tham sô´ cua
’ d̄a.i lu’ong
’ ˜ nhiên
ngâu

P
(xi − µ)2 ni
σ12 =
χ2 α
P n,1− 2 2
(xi − µ) ni
σ22 =
χ2n, α
2

´’
voi
χ2n,1− α là phân vi. ”khi−bı̀nh phu’ong”
’ ´’ 1 −
muc α ´’ n bâ.c tu.’ do.
voi
2 2

χ2n, α là phân vi. ”khi−bı̀nh phu’ong”


’ ´’
muc α ´’ n bâ.c tu.’ do.
voi
2 2

b) Chua ´ E(X).
’ biêt

´ kê χ2 = (n − 1)S 2
Cho.n thông
σ2
´ kê này có phân phôi
Thông ´ ”khi−bı̀nh phu’ong ´’ n − 1 bâ.c tu.’ do. Tu’ong
’ voi ’ tu.’ nhu’
2 2 ´
’ tin câ.y (σ1 , σ2 ) voi’
trên ta tı̀m d̄u’o.’c khoang

(n − 1)s2 (n − 1)s2
σ12 = ; σ22 =
χ2n−1,1− α χ2n−1, α
2 2

• Vı́ du. 6 Muc ´’ hao phı́ nhiên liê.u cho mô.t d̄on ’ là d̄a.i lu’o’ng ngâu
’ phâm
’ vi. san ˜ nhiên
.
có phân phôi ’ Xét trên 25 san
´ chuân. ’ ta thu d̄u’o’c kêt
’ phâm ´ qua’ sau:
.
X 19,5 20 20,5
ni 5 18 2
´’ lu’o.’ng phu’ong
Hãy u’oc ´’ d̄ô. tin câ.y 90 % trong các tru’ong
’ sai voi `’ ho.’p sau:
´ kỳ vo.ng µ = 20g.
i) Biêt
ii) Chua ´ kỳ vo.ng.
’ biêt

Giai
´ µ = 20g.
i) Biêt
xi ni xi − 20 (xi − 20)2 (xi − 20)2 ni
19,5 5 -0,5 0,25 1,25
20 18 0 0 0
20,5 2 0,5 0,25 0,5
P
n=25 1,75

α α
¯Dô. tin câ.y 1 − α = 0, 9 =⇒ α = 0, 1 =⇒
2
= 0, 05 =⇒ 1−
2
= 0.95

´’ n = 25 bâ.c tu.’ do ta d̄u’o.’c


’ phân vi. χ2 voi
Tra bang

χ225;0,05 = 14, 6; χ225;0,95 = 37, 7


3. Bài tap
.̂ 81

Do d̄ó P
(xi − 20)2 ni 1, 75
σ12 = 2
= = 0, 046
χ25;0,95 37, 7
P
(xi − 20)2 ni 1, 75
σ22 = 2
= = 0, 12
χ25;0,05 14, 6
’ tin câ.y là (0, 046; 0, 12).
Vâ.y khoang
ii) Khi chua ´ kỳ vo.ng ta tı̀m s02 = 0, 0692.
’ biêt
’ phân vi. khi bı̀nh phu’ong
Tra bang ´’ bâ.c tu.’ do n − 1 = 24.
’ voi

χ20,05 = 13, 85; χ20,95 = 36, 4

và tı́nh
24s02 24 × 0, 0692
σ12 = 2
= = 0, 046
χ0,95 36, 4
24s02 24 × 0, 0692
σ22 = 2
= = 0, 12
χ0,05 13, 85
’ tin câ.y là (0, 046; 0, 12).
Vâ.y khoang

3. BÀI TÂ
.P
1. Mô.t mâu˜ các tro.ng lu’o.’ng tu’ong ´’ là 8,3; 10,6; 9,7; 8,8; 10,2 và 9,4 kg. Xác d̄i.nh
’ ung
´’ lu’o.’ng không chê.ch cua
u’oc ’

’ thê,’
’ tông
a) trung bı̀nh cua
b) phu’ong
’ sai cua ’ thê.’
’ tông

˜ d̄ô. d̄o 5 d̄u’ong


2. Mô.t mâu `’ kı́nh cua ` là 6,33; 6,37; 6,36; 6,32 và 6,37cm. Xác
’ qua’ câu
´
d̄i.nh u’oc ’ trung bı̀nh và phu’ong
’ lu’o.’ng không chê.ch cua ’ sai cua `’ kı́nh qua’
’ d̄u’ong
`
câu.

3. ¯Dê’ xác d̄i.nh d̄ô. chı́nh xác cua ´ cân ta. không có sai sô´ hê. thông,
’ mô.t chiêc ´ ngu’oi
`’ ta
´ ` ´ ’
tiên hành 5 lân cân d̄ô.c lâ.p (cùng mô.t vâ.t), kêt qua nhu’ sau:

94, 1 94, 8 96, 0 95, 2 kg

´’ lu’o.’ng không chê.ch cua


Xác d̄i.nh u’oc ’ sai sô´ d̄o trong hai tru’ong
’ phu’ong `’ ho.’p:

´ khôi
a) biêt ´ lu’o.’ng vâ.t cân là 95kg;
´ khôi
b) không biêt ´ lu’o.’ng vâ.t cân.

`’ kı́nh cua
4. ¯Du’ong ˜ ngâu
’ mô.t mâu ˜ nhiên cua’ 200 viên bi d̄u’o.’c san ´ boi
’ xuât ’’ mô.t máy
’ 1,07mm. U’oc
` có trung bı̀nh 20,9mm và d̄ô. lê.ch tiêu chuân
trong mô.t tuân ´’ lu’o.’ng
`’ kı́nh cua
trung bı̀nh d̄u’ong ´’ d̄ô. tin câ.y (a) 95%, (b) 99%.
’ viên bi voi
82 ’ 4. U’oc
Chu’ong ´’ lu’ong
’ tham sô´ cua
’ d̄a.i lu’ong
’ ˜ nhiên
ngâu

5. ¯Dê’ khao ´’ bên


’ sát suc ` chi.u lu.’c cua ´ công nghiê.p ngu’oi
’ mô.t loa.i ông ´ hành d̄o
`’ ta tiên
´ ´
9 ông và thu d̄u’o.’c các sô liê.u sau

4500 6500 5000 5200 4800 4900 5125 6200 5375

Tu`’ kinh nghiê.m nghê` nghiê.p ngu’oi`’ ta biêt ` suc


´ răng ´’ bên ’
´ chuân
` d̄ó có phân phôi
voi ’
´’ d̄ô. lê.ch chuân σ = 300. Xác d̄i.nh khoang
’ tin câ.y 95% cho suc ´’ bên
` trung bı̀nh
´
’ loa.i ông trên.
cua

`’ nguyên sinh, ngu’oi


6. Ta.i mô.t vùng rung `’ ta d̄eo vòng cho 1000 con chim. Sau mô.t
´ ´ ´’ lu’o.’ng sô´ chim
`’ gian, băt la.i 200 con thı̀ thây có 40 con có d̄eo vòng. Thu’’ u’oc
thoi
´’ d̄ô. tin câ.y 99%.
`’ d̄ó voi
trong vùng rung
´ ty’ lê. nay
7. Biêt ` cua
’ mâm ´ là 0,9. Voi
’ mô.t loa.i ha.t giông ´’ d̄ô. tin câ.y 0,95, nêu
´ ta
´ ’ tin câ.y cua
muôn d̄ô. dài khoang ’ ty’ lê. nay ` `
’ mâm không vu’o.’t quá 0,02 thı̀ cân phai

gieo bao nhiêu ha.t?
´ qua’ quan sát vê`hàm lu’o.’ng vitamine C cua
8. Kêt ’ mô.t loa.i trái cây cho o’’ bang
’ sau:

Hàm lu’o.’ng vitamine C (%) Sô´ trái


6−7 5
7−8 10
8−9 20
9 − 10 35
10 − 11 25
11 − 12 5

a) Hãy u’oc ´’ lu’o.’ng hàm lu’o.’ng vitamine C trung bı̀nh trong mô.t trái voi ´’ d̄ô. tin câ.y
95%.
b) Qui u’oc ´’ nhung˜’ trái có hàm lu’o.’ng vitamine C trên 10% là trái loa.i A. U’oc ´’ lu’o.’ng
ty’ lê. trái loa.i A voi ´’ d̄ô. tin câ.y 90%.
´
c) Muôn d̄ô. chı́nh xác khi u’oc ´’ lu’o.’ng hàm lu’o.’ng vitamine C trung bı̀nh là 0,1 và
d̄ô. chı́nh xác khi u’oc ´’ lu’o.’ng ty’ lê. trái loa.i A là 5% voi
´’ cùng d̄ô. tin câ.y 95% thı̀ cân `
quan sát thêm bao nhiêu trái nua? ˜’ A

`’ kı́nh cua
9. ¯Do d̄u’ong ´ máy do mô.t phân xu’ong
’ 100 chi tiêt ’’ san ´ ta d̄u’o.’c kêt
’ xuât, ´ qua’
cho o’’ bang
’ sau:

`’ kı́nh (mm)
¯Du’ong Sô´ chi tiêt
´ máy
9,85 8
9,90 12
9,95 20
10,00 30
10,05 14
10,10 10
10,15 6
3. Bài tap
.̂ 83

Theo qui d̄i.nh, nhung ˜’ chi tiêt´ có d̄u’ong


`’ kı́nh tu ´ 10, 1mm là nhung
`’ 9, 9mm d̄ên ˜’ chi
´ ’
tiêt d̄a.t tiêu chuân kỹ thuâ.t.

a) U’oc
´’ lu’o.’ng ty’ lê. và u’oc
´’ lu’o.’ng trung bı̀nh d̄u’ong
`’ kı́nh cua ’ nhung ˜’ chi tiêt´ d̄a.t tiêu
’ voi
chuân ´’ cùng d̄ô. tin câ.y 95%?

b) ¯Dê d̄ô. chı́nh xác khi u’oc ´’ lu’o.’ng d̄u’ong
`’ kı́nh trung bı̀nh cua ’ nhung ˜’ chi tiêt´ d̄a.t
tiêu chuân ’ là 0, 02mm và d̄ô. chı́nh xác khi u’oc ’
´ d̄a.t tiêu chuân
´’ lu’o.’ng ty’ lê. chi tiêt
là 5% voi´’ cùng d̄ô. tin câ.y 99% thı̀ cân ´ bao nhiêu chi tiêt
` d̄o thêm ı́t nhât ´ nua?
˜’

’ ban
10. ¯Dô. dài cua ’ Do 10 ban
’ kim loa.i tuân theo luâ.t chuân. ’ kim loa.i d̄ó ta thu d̄u’o.’c
¯
´
sô liê.u sau:

4, 1 3, 9 4, 7 4, 4 4, 0 3, 8 4, 4 4, 2 4, 4 5, 0

Hãy xác d̄i.nh

’ tin câ.y 90% cho d̄ô. dài trung bı̀nh trên;


a) Khoang
’ tin câjy 95% cho phu’ong
b) Khoang ’ sai cua’ d̄ô. dài d̄ó.

11. Ngu’oi ` sâu cua


`’ ta d̄o chiêu ’ sai lê.ch ngâu
’ biên, ´ phân phôi
˜ nhiên d̄u’o.’c gia’ thiêt ´ theo
’ ’
´’ d̄ô. lê.ch tiêu chuân là 20m. Cân
qui luâ.t chuân voi ` d̄o bao nhiêu lân ’
` d̄ê xác d̄i.nh
` ’ ´
’ biên voi’ sai lê.ch không quá 15m và d̄ô. tin câ.y d̄a.t d̄u’o.’c 95%?
chiêu sâu cua

12. Theo dõi sô´ hàng bán d̄u’o.’c trong mô.t ngày o’’ mô.t cua ´ qua’ ghi
’’ hàng, ta d̄u’o.’c kêt
o’’ bang
’ sau:

Sô´ hàng bán d̄u’o.’c (kg/ngày) Sô´ ngày


1900 − 1950 2
1950 − 2000 10
2000 − 2050 8
2050 − 2100 5

´’ lu’o.’ng phu’ong
Hãy u’oc ’ lu’o.’ng hàng bán d̄u’o.’c môi
’ sai cua ´’ d̄ô. tin câ.y 95%?
˜ ngày voi
´ α1 = α2 ).
(cho biêt

• TRA’ LOI
2 `’ BÀI TÂP
.
1. a) 9, 5kg, b) 0, 74kg 2
2. x = 6, 35cm, s2 = 0, 00055cm2 .
´ lu’o.’ng m = 95kg. U’oc
3. a) Trung bı̀nh khôi ´’ lu’o.’ng không chê.ch cua
’ phu’ong
’ sai là
n 5
1X 1X
(xi − m)2 = (xi − 95)2 = 0, 41
n i=1 5 i=1
n 5
1X 1X
b) X = xi = xi = 95, 5
n i=1 5 i=1
84 ’ 4. U’oc
Chu’ong ´’ lu’ong
’ tham sô´ cua
’ d̄a.i lu’ong
’ ˜ nhiên
ngâu

U’oc
´’ lu’o.’ng không chê.ch cua
’ phu’ong
’ sai là
n 5
1 X 1X
s2 = (xi − X)2 = (xi − 95, 5)2 = 0, 7rf f
n − 1 i=1 4 i=1

4. (a) 20, 9 ± 0, 148mm, (b) 20, 9 ± 0, 195mm.


5. (5092, 89 ; 5484, 89).
6. 0, 1271 < p < 0, 2729
’ sô´ chim trong vùng rung
Tông ` trong khoang
`’ năm 1000
’ ( 0,2729 1000
, 0,1271 )
q
7. 2 × 1, 96 0,9×0,1
< 0, 02. Giai ´ phu’ong
’ bât ’ trı̀nh ta có n > 3457.
n

8. a) 9, 06; 9, 54), c) 467 trái.


9. a) (0, 792 < p < 0, 928); (9, 982 < m < 10, 006). b) 221.
10. a) (4, 09 ; 4, 49), b) (0, 064 ; 0, 456).
`
11. 7 lân.
12. (1253, 8 < σ 2 < 3983, 8).

Das könnte Ihnen auch gefallen