Važniji sveci u pravoslavnom kalendaru -

Julijanski kalendar

2. januar

Sveti Ignjatije Bogonosac

 
(nazvan tako jer je stalno u srcu i na usnama nosio ime Boga
živoga, i zato što ga je, kao malog Isus Hristos držao na
rukama)

7.januar

Božić - Rođenje Hristovo

Sam Božić je trodnevni praznik, a ako računamo i Badnji dan

( 6. januar ),
 
kojim se završava zimski četrdesetodnevni post, onda je to
četvorodnevna
svetkovina okrenuta prvenstveno domu i porodici. Božić je
praznik cele
porodice i zato se očekuje da ona tokom prazničnih dana bude
na okupu.
8. januar
 
Sabor Presvete Bogorodice

9. januar

Sveti prvomučenik i arhiđakon Stefan  

( prvi hrišćanin koji je stradao zbog vere u Isusa Hrista )

14. januar

Sveti Vasilije Veliki - Arhiepiskop kesarijski

Rođen je u vreme cara Konstantina. Još dok je bio nekršten

školovao se u
Atini i bio je vrlo obrazovan, petnaest godina je učio filozofiju,
retoriku,
astrologiju i ostale nauke toga vremena. Postavši čvrsti pobornik

pravoslavlja, luča moralne čistote i verske revnosti, ovaj umni

bogoslov se
s pravom naziva Veliki. Živeo je samo pedeset godina, ali je bio
čvrsti stub
Crkve i njen revnosni strojitelj.

19. januar

Bogojavljenje

( krštenje Hrista u reci Jordanu )

20. januar

Sveti Jovan Krstitelj  

( prethodnik, srodnik i kum Isusa Hrista )

27. januar - Sveti Sava, Arhiepiskop Srpski
( utemeljivač samostalne srpske crkve i prosvetitelj - školska
slava )
Rastko Nemanjić, Sveti Sava, sin Stefana Nemanje, velikog
župana
srpskog, rođen je 1169. godine. Dok je bio sasvim mlad
odbegao je u
Svetu Goru i zamonašio se. Zajedno sa svojim ocem podigao je
manastir
 
Hilandar, a potom i druge manastire, crkve i škole po celoj
Srbiji.
Sveti Sava umro je u Trnovu na Bogojavljenje 1236. godine.
Kralj Vladislav
preneo je njegovo telo u manastir Mileševu. Posle 359 godina,
silni
Sinan-paša spalio je svetiteljeve mošti na Vračaru, ali je
svetosavski
duh od tada još jače zaživeo u narodu.

29. januar
 
Sveti apostol Petar - Časne verige

31. januar
Sveti Atanasije Veliki - Arhiepiskop Aleksandrijski

12. februar
 
Sveta Tri Jerarha
14. februar

Sveti mučenik Trifun  

( zaštinik vina i vinogradarstva )

15. februar

Sretenje Gospodnje  

( obrezanje Hristovo )

16. februar

Sveti Simeon Bogoprimac  

( zaštitnik male dece )

23. februar
Sveti mučenik Haralampije

2. mart
 
Sveti velikomučenik Teodor Tiron

22. mart - Svetih 40 mučenika Sevastijskih - Mladenci  

( slavlje venčanih parova u prethodnoj godini )
Ovaj praznik posvećen je uspomeni stradanja svetih četrdeset
Mučenika
Sevastijskih, koji su za Hristovu veru postradali 320. godine.
Svi ovi
mučenici behu mladići, pa je naš narod taj dan uzeo kao praznik
da mladi
supružnici ( mladenci ) u svome domu primaju goste, a gosti im
donose
poklone i na taj način im pomažu na početku njihovog braka i
života u
bračnoj zajednici. Mladenci uvek padaju uz post, jer Časni post
počinje
početkom ili sredinom marta, i zato svaka gozba koja se sprema
ovoga
dana, mora biti posna, radi zdravlja i napretka dece mladih
supružnika.

30. mart
Prepodobni Aleksije - čovek Božji

7. april
 
Blagovesti

* zvezdicom su označeni oni praznici koji su različitog datuma

svake godine

Pokretni praznici kod pravoslavaca obuhvataju oko dvadesetak

praznika
koji se nalaze u crkvenom kalendaru pravoslavne crkve. Oni se
razlikuju od
godine do godine i unose dosta zabune u vezi sa redosledom  
praznika kod
onih koji ne poznaju pravila određivanja kada se slavi koji
praznik.

* Lazareva subota - Vrbica - 7 dana pre Velike subote

( vaskrsenje Lazarevo )
* Ulazak Gospoda Isusa Hrista u Jerusalim - Cveti
 
7 dana pred Uskrs ( svečani ulazak Hrista u Jerusalim )

* Veliki petak
 
( osuđenje, stradanje i raspeće Gospoda Isusa Hrista )

* Vaskrs ( Uskrs ) - Vaskrsenje Gospoda Isusa Hrista

Slavi se prve nedelje posle prolećne ravnodnevice i punog
meseca.
Datum Vaskrsa određuje se proračunima na osnovu
astronomskih
podataka, a reper tog proračuna su astronomski podaci
meridijana
koji prolazi kroz kupolu Hristovog hrama u Jerusalimu. Baš
zbog toga
može se znatno odstupati od astronomskog punog meseca. U
zavisnosti
od datuma Uskrsa za tekuću godinu, menjaju se i datumi ostalih
uskršnjih praznika. Drugi uslov je da se pravoslavni Uskrs ne
može
praznovati u isti dan ili pre Pashe.

6. maj
 
Sveti velikomučenik Georgije - Đurđevdan

12. maj
 
Sveti Vasilije Ostroški Čudotvorac
14. maj
 
Sveti prorok Jeremija

21. maj

Sveti Jovan Bogoslov - apostol i jevanđelist  

( napisao 4 jevanđelje i otkrovenje )

24. maj

Sveti Ćirilo i Metodije  

( prosvetitelji slovenskih naroda )

* Vaznesenje Gospodnje - Četrdesetnice - Spasovdan

40. dan posle Vaskrsa ( dan kada se Gospod uzneo na nebo )

3. jun

Sveti car Konstantin i carica Jelena

 
( rimski car koji je hrišćansku veru utvrdio kao priznatu
religiju )

* Silazak Svetoga Duha na apostole - Pedesetnice - Trojice

 
( 7 nedelja posle Uskrsa )
20. jun
 
Sveti apostoli Vartolomej i Varnava

28. jun
Sveti velikomučenik car Lazar

7. jul
 
Rođenje svetog Jovana Preteče i krstitelja - Ivanjdan

12. jul
 
Sveti apostoli Petar i Pavle - Petrovdan

21. jul
 
Sveti velikomučenik Prokopije

26. jul
 
Sabor svetog arhangela Gavrila
28. jul
 
Sveti mučenici Kirik i Julita

30. jul
Sveta velikomučenica Marina - Ognjena Marija

2. avgust
 
Sveti prorok Ilija

4. avgust
 
Sveta Marija Magdalena

19. avgust

Preobraženje Gospodnje  

( dan kada se Gospod pojavio pred apostolima u večnosti )

28. avgust
Uspenje Presvete Bogorodice - Velika Gospojina
11. septembar
 
Usekovanje glave Svetog Jovana Krstitelja

14. septembar
 
Prepodobni Simeon Stolpnik - Crkvena Nova godina

21. septembar
 
Rođenje Presvete Bogorodice - Mala Gospojina

22. septembar

Sveti pravedni Joakim i Ana  

( otac i mati Bogorodice )

27. septembar

Uzdizanje časnog Krsta - Krstovdan

( rimski car koji je hrišćansku veru utvrdio kao priznatu

religiju )

12. oktobar
 
Prepodobni Kirijak Otšelnik - Miholjdan
14. oktpbar
 
Pokrov Presvete Bogorodice

19. oktobar
 
Sveti apostol Toma - Tomindan

20. oktobar
 
Sveti mučenici Sergije i Vakho - Srđevdan

27. oktobar

Prepodobna mati Paraskeva - Sveta Petka

 
( rimski car koji je hrišćansku veru utvrdio kao priznatu
religiju )

31. oktobar
Sveti apostol i jevanđelist Luka

8. novemba
 
Sveti velikomučenik Dimitrije - Mitrovdan
11. novembar
 
Sveti Avramije Zatvornik

14. novembar

Sveti Kozma i Damjan  

( vračevi / lekari - Lekarska slava )

16. novembar

Sveti velikomučenik Georgije - Đurđic  

( prenos moštiju Sv. Đorđa )

21. novembar
 
Sveti Arhangel Mihailo - Aranđelovdan

24. novembar

Sveti mučenik Stefan Dečanski - kralj srpski  

( sin kralja Milutina i otac cara Dušana )

26. novembar

Sveti Jovan Zlatousti

 
( ustanovio liturgiju koja se i danas praktikuje u pravoslavnim
crkvama )
27. novembar
 
Sveti apostol Filip

29. novembar

Sveti apostol i jevanđelist Matej

( zabeležio rodoslov Isusa Hrista )

4. decembar
 
Vavedenje Presvete Bogorodice

9. decembar
 
Sveti Alimpije Stolpnik

13. decembar
 
Sveti apostol Andrej Prvozvani

19. decembar

Sveti Nikola Arhiepiskop Mirlikijski - Nikoljdan

( zaštitnik mornara i putnika )

Pravoslavni crkveni kalendar diktira ritam života pravoslavne crkve. Svaki dan u godini
ima svoje svetitelje, praznike, pravila posta. Postoje dve vrste praznika u pravoslavnom
kalendaru : stalni i pokretni ( šetajući ). Stalni praznici se svake godine slave istog dana po
pravoslavnom kalendaru, dok se pokretni praznici menjaju svake godine (npr. Vaskrs ). Da bi
se neki datum iz pravoslavnog ( julijanskog ) kalendara prebacio u gregorijanski potrebno je
dodati 13 dana. U pravoslavlju liturgijska godina počinje 1. septembra.

Pravoslavni verski kalendar je kalendar koji se koristi u pravoslavnim crkvama, a sve do

modernog doba se koristio i u državama gde većinu čine pravoslavci. Temelji se na
julijanskom kalendaru, a godina započinje 1. septembra (1.9.) . Prvi septembar je 244. dan
godine po gregorijanskom kalendaru (245. u prijestupnoj godini), a do kraja godine ima još
121 dan.Osim datumskih i matematičkih razlika postoje i druge razlike sa ostalim crkvenim
kalendarima, a to se pre svega ogleda u relativnom određivanju nekih crkvenih događaja, pre
svega vaskrsa i poštovanja pravoslavnih svetaca.

Pravoslavni sveci se praznuju svakog dana u godini, gde je svakom svecu dodeljen određeni
dan (obično dan smrti, ili stradanja). To je od posebnog značaja za Srpsku pravoslavnu crkvu
u kojoj svaka porodica proslavlja svog sveca zaštitnika, onog dana kada se po ovom
kalendaru taj svetac i proslavlja. Postoje neznatne razlike u pravoslavnim crkvenim
kalendarima različitih pravoslavnih crkava, zavisno od dogovora, koji sveci se u toj crkvi
posebno poštuju.

Julijanski kalendar je proistekao iz reforme rimskog kalendara, uveo ga je Julije Cezar 46

pne., na snagu je stupio 45 pne. Izabran je nakon konsultacija sa astronomom Sozigenom
Aleksandrijskim, verovatno zamišljen tako da aproksimira trajanje tropske godine, poznate
bar od Hiparhovog vremena. Redovna godina kalendara ima 365 dana, podeljene u 12
meseci; svake četvrte godine se dodaje prestupni dan. Tako julijanska godina ima prosečno
365,25 dana.

Julijanski kalendar je u nekim zemljama (naročito pravoslavnim) ostao u upotrebi do 20. veka
kao nacionalni kalendar, ali je generalno zamenjen novijom verzijom, tj. gregorijanskim
kalendarom. Još uvek ga koriste neke nacionalne pravoslavne crkve (među kojima i srpska),
Sveta Gora u Grčkoj i Berberi u Severnoj Africi. One pravoslavne crkve koje više ne koriste
julijanski kalendar, nisu prihvatile gregorijanski kalendar, već revidirani julijanski kalendar,
po predlogu naučnika Milutina Milankovića.

Julijanski kalendar je bio u opštoj upotrebi u Evropi i Severnoj Africi od vremena Rimskog
Carstva do 1582., kada je papa Grgur XIII uveo gregorijanski kalendar. Reforma je bila
potrebna zato što je u julijanskom sistemu dodavano previše prestupnih dana u odnosu na
astronomske početke godišnjih doba. Prosečno, solsticiji ("suncostaji" — dugo- i
kratkodnevice) i ekvinokciji (ravnodnevice) napreduju za oko 11 minuta godišnje u odnosu
na julijansku godinu. Ovo je bilo od značaja jer se datum Uskrsa računa u odnosu na
prolećnu ravnodnevicu. Dok su Hiparh i verovatno Sozigen bili svesni da je godina nešto
kraća od 365,25 dana, mada ne i za koliko, očigledno se u vreme julijanske reforme nije
smatralo da je to značajno. Međutim, greška se vremenom akumulirala i to brzinom od
jednog dana svakih oko 128 godina. Do 1582., odstupanje je iznosilo desetak dana u odnosu
na ono što je trebalo da bude 325., u vreme Nikejskog sabora. Poređenja radi, te godine je
prolećna ravnodnevica bila 11. marta umesto idealnog 21. marta.
Većina katoličkih zemalja je ubrzo prihvatila gregorijanski kalendar (npr. Španija, Portugal,
Poljska, većina Italije). Protestantske zemlje su to učinile kasnije, a pravoslavne još kasnije.
U Britanskoj imperiji (uključujući Američke kolonije), posle srede 2. septembra 1752., došao
je četvrtak 14. septembar. Švedska je tokom 12 godina od 1700. koristila modifikovani
julijanski kalendar, gregorijanski kalendar je prihvatila 1753. U Rusiji je julijanski kalendar
korišćen do 1918. (mada je iz gregorijanskog kalendara 1700. preuzet 1. januar kao početak
godine, umesto 1. septembra), malo iza revolucije. U kraljevini Srba, Hrvata i Slovenaca,
kalendar je izjednačen 1919. U Grčkoj je do promene došlo tek 1923. Za sve to vreme se
uvećavala razlika između gregorijanskog i julijanskog kalendara; od početnih 10 dana, 1700.
se uvećala na 11, od 1800. na 12 i od 1900. na 13, koliko će ostati do 2100.

Mada su sve pravoslavne države (uglavnom u istočnoj i jugoistočnoj Evropi) usvojile

gregorijanski kalendar do 1927., njihove nacionalne crkve su postupale nejednako. Tokom
sinoda u Carigradu, maja 1923., naučnik Milutin Milanković je ispred srpske delegacije
predložio revidirani julijanski kalendar, čiji bi solarni deo bio identičan gregorijanskom do
2800. a lunarni deo je podrazumevao računanje Uskrsa astronomskim putem, u odnosu na
jerusalimske koordinate. Nijedna crkva nije prihvatila lunarni deo (Finska pravoslavna crkva
koristi gregorijanski Uskrs).