RAPPORT COMMISSIE VAN ONDERZOEK BESLUITVORMING IRAK

COMMISSIE
r
NS
8+.
%BWJET
WPPS[JUUFS

r
NFWSPVX
QSPG
ES
.(8
EFO
#PFS
r
QSPG
ES
$
'BTTFVS
r
NS
5
,PPQNBOT
r
QSPG
NS
/+
4DISJKWFS
r
NFWSPVX
QSPG
ES
.+
4DIXFHNBO
WJDFWPPS[JUUFS

r
NS
"1
WBO
8BMTVN

ONDERSTEUNING
r
ES
++(
WBO
EFS
#SVHHFO
TFDSFUBSJT

r
NFWSPVX
NS
)5
#PT0MMFSNBOO
FFSTUF
BEKVODUTFDSFUBSJT

r
NFWSPVX
EST
.
-JHOBD
UXFFEF
BEKVODUTFDSFUBSJT

r
LPMPOFM
EFS
NBSJOJFST
CE
ES
%$-
4DIPPOPPSE
POEFS[PFLFS

#PPN
m
"NTUFSEBN
© Commisie van onderzoek besluitvorming Irak 2010

#FIPVEFOT
EF
JO
PG
LSBDIUFOT
EF
"VUFVSTXFU
WBO
1912
HFTUFMEF
VJU[POEFSJOHFO
NBH
OJFUT
VJU
EF[F
VJUHBWF
XPSEFO
WFSWFFMWPV
EJHE
PQHFTMBHFO
JO
FFO
HFBVUPNBUJTFFSE
HFHFWFOTCFTUBOE
PG
PQFOCBBS
HFNBBLU
JO
FOJHF
WPSN
PG
PQ
FOJHF
XJK[F
IFU[JK
FMFL
USPOJTDI
NFDIBOJTDI
EPPS
GPUPLPQJFÌO
PQOBNFO
PG
PQ
FOJHF
BOEFSF
NBOJFS
[POEFS
WPPSBGHBBOEF
TDISJGUFMJKLF
UPFTUFNNJOH

WBO
EF
VJUHFWFS

/P
QBSU
PG
UIJT
CPPL
NBZ
CF
SFQSPEVDFE
JO
BOZ
XBZ
XIBUTPFWFS
XJUIPVU
UIF
XSJUUFO
QFSNJTTJPO
PG
UIF
QVCMJTIFS

0OUXFSQ
PNTMBH
3FOÊ
WBO
EFS
7PPSFO
"NTUFSEBN
0OUXFSQ
CJOOFOXFSL
#PFLIPSTU
%FTJHO
$VMFNCPSH
%SVL
FO
BGXFSLJOH
8JMDP
"NFSTGPPSU

*4#/
978 90 8506 992 8

/63
680/697

XXXVJUHFWFSJKCPPNOM
Inhoudsopgave

LIJST VAN AFKORTINGEN 11

1 INLEIDING 15
11 Instelling van de Commissie 17
12


%F
SPFQ
PN
QBSMFNFOUBJS

POEFS[PFL 18
13


#FOPFNJOH
WBO
MFEFO
FO
TUBG
WBO
EF
$PNNJTTJF 19
14

0QESBDIU
BBO
EF
$PNNJTTJF 19
15


0QCPVX
FO
JOIPVE
WBO
IFU
SBQQPSU
PQ
IPPGEMJKOFO 20

2 VERANTWOORDING 25
21


4BNFOTUFMMJOH
WBO
EF
$PNNJTTJF 27
22


0SHBOJTBUJF 27
23


7FJMJHIFJETPOEFS[PFL 28
24


#SPOOFO 28
25


,BNFSWSBHFO 35
26


)FU
SBQQPSU 37

3 VOORGESCHIEDENIS: DE PERIODE 1990-2001 39

31 Inleiding 41
32


3FBDUJFT
PQ
EF
JOWBTJF
WBO
,PFXFJU 41
33


(PMGPPSMPH
17
KBOVBSJ28
GFCSVBSJ
1991

42
34 Resoluties 686 en 687 43
35 Instelling van unscom 44
36


/PëZ[POFT
FO
PQFSBUJF Provide Comfort 45
37


/JFVXF
CPNCBSEFNFOUFO 47
38


0MJFWPPSWPFETFMQSPHSBNNB 48
39


&ďFDU
JO
/FEFSMBOE
WBO
4SFCSFOJDB 48
310


&TDBMBUJF 49
311

0QFSBUJF
Desert Fox 52
312

4UBOEQVOU
WBO
EF
/FEFSMBOETF
SFHFSJOH
FO
EF
5XFFEF
,BNFS
PWFS
PQFSBUJF
Desert Fox 53
313

&FO
IJBBU
WBO
WJFS
KBBS 55
314

#PNCBSEFNFOUFO
OB
1998 56
315 11 september 2001 57
316

5FSVHCMJL 58

4 MAATSCHAPPELIJKE CONTEXT: DE PUBLIEKE OPINIE EN IRAK 61

41

%FCBU
JO
TBNFOMFWJOH
FO
NFEJB
EF
LXFTUJF
WBO
IFU
ESBBHWMBL 63
42

-VJEF
QSPUFTUFO 67
43

%F
QVCMJFLF
PQJOJF
FO
*SBL
WÓÓS
2003 68
44

%F
QVCMJFLF
PQJOJF
JO
EF
FFSTUF
NBBOEFO
WBO
2003 70
45

%F
WPPSMJDIUJOH
WBO
EF
CFWPMLJOH 72
46

%F
JOWMPFE
WBO
EF
QVCMJFLF
PQJOJF
PQ
EF
/FEFSMBOETF
CFTMVJUWPSNJOH 74
47
5FSVHCMJL 77

Inhoudsopgave 5
5 DE POLITIEKE BESLUITVORMING IN NEDERLAND 79
51
)FU
BBOUSFEFO
WBO
IFU
LBCJOFU#BMLFOFOEF
* 81
52
7BO
EFQBSUFNFOUBMF
CSBJOTUPSN
UPU
CJOOFOMBOETF
FO
CVJUFOMBOETF
QPMJUJFLF
EJTDVTTJFT 83
521
"BOMPPQ 83
522
*OJUJBUJFWFO
CJK
#VJUFOMBOETF
;BLFO 84
523
&FSTUF
EFCBUUFO
JO
.JOJTUFSSBBE
FO
QBSMFNFOU 86
524
&FSTUF
JOUFSOBUJPOBMF
DPOUBDUFO 87
53
7PPSUHBBOEF
EJTDVTTJF
NFU
CFUSFLLJOH
UPU
SFTPMVUJF
1441 89
54
7FS[PFL
PN
NJMJUBJSF
CJKESBHF 92
541
.JOJTUFSSBBE 92
542
5XFFEF
,BNFS 93
543
0WFSMFH
NFU
(SPTTNBO
FO
FFO
OJFVXF
CSJFG 94
55
/BBS
EFêOJUJFWF
LFV[FT 96
551
7PPSUHBBOEF
JOUFSOBUJPOBMF
DPOUBDUFO 96
552
1PMJUJFL
EFCBU
PWFS
NJMJUBJSF
TUFVO 98
56
"BOTUVSJOH
FO
DPÕSEJOBUJF
EPPS
EF
NJOJTUFSQSFTJEFOU 100
57
%F
CFTMJTTFOEF
EBHFO 101
571
"NCUFMJKLF
WPPSCFSFJEJOHFO 102
572
.JOJTUFSSBBE
CSJFG
FO
,BNFSEFCBU
17 en 18 maart 103
573
1PMJUJFLF
TUFVO 106
58
)FU
OBPPSMPHTF
EFCBU 111
59
%F
BSHVNFOUBUJF
OBEFS
CF[JFO 113
510
5FSVHCMJL 117

6 FORMATIE EN POLITIEKE BESLUITVORMING 125

61

*SBL
JO
EF
TDIBEVX
WBO
FFO
cda1WE"LBCJOFU
EBU
FS
OPPJU
[PV
LPNFO 127
62

(FFO
TQMJKU[XBN 129
63

$PNQMJDBUJFT 132
64

0QMPQFOEF
TQBOOJOH 135
65

%F
.JOJTUFSSBBE
WBO
17 maart 138
66

%F
POULOPQJOH
18 maart 142
67

5FSVHCMJL 149

7 INTERNATIONALE POLITIEK EN DE NEDERLANDSE BESLUITVORMING 153

71

"DIUFSHSPOE 155
711

)FU
"NFSJLBBOTF
CVJUFOMBOET
CFMFJE
OB
11 september 2001 155
712

/FEFSMBOE
PQ
IFU
JOUFSOBUJPOBMF
UPOFFM 155
72

/FEFSMBOE
LJFTU
LPFST 158
721 Internationale solidariteit 158
722

%F
WJTJF
WBO
IFU
LBCJOFU,PL
** 159
723
/BBS
regime change 160
724

&FO
OJFVXF
NJOJTUFS
CFQBBMU
[JKO
QPTJUJF 161
725

(ZNOJDIPWFSMFH 162
726

1SFTJEFOU
#VTI
NBBLU
EF
HBOH
OBBS
EF
vn 163
727 Een diffuus beeld 165
728

&FO
OJFVXF
SFTPMVUJF 167

6 Inhoudsopgave
 729

%F
ANBKPST
MJTU 169
73

0PSMPH
XPSEU
POBGXFOECBBS 170
731

*OHSJKQFO
JO
[JDIU 170
732 Europa verdeeld 171
733

%F
SPM
WBO
EF
navo 173
734

(FFO
AUXFFEF
SFTPMVUJF 178
735

/FEFSMBOE
JO
EF
"NFSJLBBOTF
DPBMJUJF 182
736

A1PTU4BEEBN*SBL 184
74

%F
/FEFSMBOETF
CFPPSEFMJOH
WBO
EF
XBQFOJOTQFDUJFT 187
741

&FO
LBOT
WPPS
EF
JOTQFDUJFT 188
742 Eerste voortgangsrapportages van unmovic en iaea 189
743

%F
WFSPOEFSTUFMEF
BBOXF[JHIFJE
WBO
BOUSBY 191
744

%F
QSFTFOUBUJF
WBO
NJOJTUFS
1PXFMM 193
745

5XFFEF
WPPSUHBOHTSBQQPSUBHF
WBO
unmovic en iaea 194
746

7FSUSPVXFO
JO
JOTQFDUJFT
HBBU
WFSMPSFO 196
747

#FPPSEFMJOH
EPPS
EF
/FEFSMBOETF
SFHFSJOH 199
75

/FEFSMBOETF
CFMBOHFO
JO
IFU
TQFM 203
751

)FU
/FEFSMBOETF
FDPOPNJTDIF
CFMBOH
CJK
*SBL 203
752

%F
CFOPFNJOH
WBO
%F
)PPQ
4DIFďFS
UPU
TFDSFUBSJTHFOFSBBM
WBO
EF
navo 207
76

5FSVHCMJL 210

8 DE VOLKENRECHTELIJKE GRONDSLAG VAN MILITAIR INGRIJPEN IN IRAK 215

81 Inleiding 217
82
)FU
vnSFDIU
JO[BLF
HFXFMEHFCSVJL 217
83

%F
SFTPMVUJFT
WBO
EF
vnWFJMJHIFJETSBBE
CFUSFďFOEF
*SBL
JO
EF
KBSFO
OFHFOUJH 225
84

%F
TBODUJFT
FO
IFU
PMJFWPPSWPFETFMQSPHSBNNB 229


üøõ
)FU
TBODUJFSFHJNF
OB
EF
CFWSJKEJOH
WBO
,PFXFJU
229


üøö
)FU
PMJFWPPSWPFETFMQSPHSBNNB
LPNU
NFU
NPFJUF
WBO
EF
HSPOE
231


üø÷
8FSLXJK[F
WBO
EF
TBODUJFDPNNJTTJF
233


üøø
#FHJO
WBO
IFU
FJOEF
235
85

&FO
AUXFFEF
SFTPMVUJF
XFOTFMJKL
PG
OPPE[BLFMJKL 236
86 Resolutie 1441 van 8 november 2002 onder de loep 239
87

/FEFSMBOE
FO
EF
7FJMJHIFJETSBBESFTPMVUJFT
JO[BLF
*SBL 242
871

%F
UXFFTQBMU
CJOOFO
IFU
NJOJTUFSJF
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO 243
872

0QWBUUJOHFO
CJOOFO
IFU
NJOJTUFSJF
WBO
%FGFOTJF 252
873

%F
CFTQSFLJOHFO
JO
EF
.JOJTUFSSBBE 255
874

%F
CSJFWFO
BBO
FO
IFU
EFCBU
JO
EF
5XFFEF
,BNFS 258
88

)FU
WPMLFOSFDIUFMJKL
BEWJFT
WBO
-PSE
(PMETNJUI
BBO
EF
#SJUTF
SFHFSJOH 263
89
.JMJUBJSF
TUFVO
WBO
/FEFSMBOE
BBO
EF
TUBCJMJUFJU
FO
XFEFSPQCPVX
OB
EF
PPSMPH 265
810

#BMLFOFOEF
*7
FO
FFO
ABEFRVBBU
WPMLFOSFDIUFMJKL
NBOEBBU
WPPS
WSFEFTNJTTJFT
267
811

5FSVHCMJL 268

9 INLICHTINGEN- EN VEILIGHEIDSDIENSTEN 275

91

0OEFS[PFL
WBO
EF
$PNNJTTJF 277
92

8FUUFMJKLF
UBLFO
WBO
EF
aivd en de mivd inzake Irak 280
93

%F
XJK[F
WBO
LFOOJTWFSXFSWJOH
EPPS
EF
aivd en de mivd 282

Inhoudsopgave 7
94

"MHFNFOF
*OMJDIUJOHFO
FO
7FJMJHIFJETEJFOTU
aivd
286
941 Inleiding 286
942

*OTUBOUJFT
EJF
EF
JOMJDIUJOHFO
WBO
EF
aivd ontvingen 287
943

%PPS
EF
aivd
WFSTUSFLUF
JOMJDIUJOHFO
288
944

#SPOOFO
JOMJDIUJOHFO
FO
BOBMZTF 296
95

.JMJUBJSF
*OMJDIUJOHFO
FO
7FJMJHIFJETEJFOTU
mivd
301
951 Inleiding 301
952

*OTUBOUJFT
EJF
EF
JOMJDIUJOHFO
WBO
EF
mivd ontvingen 301
953

%PPS
EF
mivd
WFSTUSFLUF
JOMJDIUJOHFO
302
954

#SPOOFO
JOMJDIUJOHFO
FO
BOBMZTF 309
96

*OGPSNBUJFWFSTUSFLLJOH
EPPS
EF
aivd en de mivd aan de staten die oorlog voerden
tegen Irak 311
97

*OMJDIUJOHFOWFSTUSFLLJOH
JO[BLF
NBTTBWFSOJFUJHJOHTXBQFOT
%F
CFJEF
EJFOTUFO

met elkaar vergeleken 313
98

%F
JOWMPFE
WBO
EF
JOMJDIUJOHFO
WBO
EF
aivd en de mivd op de besluitvorming 317
981

)FU
NJOJTUFSJF
WBO
"MHFNFOF
;BLFO 317
982

)FU
NJOJTUFSJF
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO 322
983

)FU
NJOJTUFSJF
WBO
%FGFOTJF 325
984

%F
.JOJTUFSSBBE 327
99

)FU
XFSL
WBO
EF
/FEFSMBOETF
JOMJDIUJOHFOEJFOTUFO
FO
EF
4UBUFO(FOFSBBM 328
991

*OGPSNBUJFWPPS[JFOJOH
BBO
EF
5XFFEF
,BNFS
EFS
4UBUFO(FOFSBBM 328
992

#FTMPUFO
JOGPSNBUJFWPPS[JFOJOH
BBO
EF
5XFFEF
,BNFSDPNNJTTJF
WPPS
EF


*OMJDIUJOHFO
FO
7FJMJHIFJETEJFOTUFO
DPNNJTTJF
ivd
337
993

*OGPSNBUJFWPPS[JFOJOH
BBO
EF
&FSTUF
,BNFS
EFS
4UBUFO(FOFSBBM 341
910

5FSVHCMJL
341

10 DE NEDERLANDSE MILITAIRE BETROKKENHEID BIJ IRAK: SEPTEMBER 2002-MAART 2003 345

101 Inleiding 347
102

%F
/FEFSMBOETF
NJMJUBJSF
CJKESBHF
BBO
EF
PQFSBUJF
Enduring Freedom
JO
"GHIBOJTUBO 348
103

(FBMMJFFSEF
WFS[PFLFO
PN
NJMJUBJSF
TUFVO
FO
EF
/FEFSMBOETF
SFBDUJF
EBBSPQ 352
1031
%F
FFSTUF
JOUFSOBUJPOBMF
DPOUBDUFO
PWFS
NJMJUBJSF
TUFVO
BBO
FFO
HFXBQFOE
PQUSFEFO
JO
*SBL 352
1032

)FU
"NFSJLBBOTF
WFS[PFL
PN
NJMJUBJSF
TUFVO
WBO
15 november 2002 355
1033

%F
SFBDUJF
WBO
%FGFOTJF
PQ
IFU
WFS[PFL 360
1034

&FO
#SJUT
JOUFSNF[[P 362
1035

&FO
TUSBUFHJTDIF
BOBMZTF
JO[BLF
FFO
/FEFSMBOETF
CJKESBHF
BBO
PQFSBUJFT
UFHFO
*SBL 364
1036

8BQFOTDIPVX
FO
POEFSIBOEFMJOHTNBOEBBU
365
1037

%F
CFTQSFLJOHFO
JO
5BNQB
17
KBOVBSJ
2003
367
1038

%F
VJU[FOEJOH
WBO
EF
1BUSJPUT 369
1039

7FSEFSF
SFBDUJFT
JO
/FEFSMBOE
PQ
"NFSJLBBOTF
WFS[PFLFO
PN
/FEFSMBOETF


CJKESBHFO
BBO
EF
QMBOOJOH
WPPS
FFO
NPHFMJKL
NJMJUBJS
PQUSFEFO
UFHFO
*SBL 372
10310

*O[FU
WBO
/FEFSMBOETF
NBSJOFTDIFQFO 375
104

0OUIPVEJOH
WBO
NJMJUBJSF
TUFVO 376
105 Host Nation Support 380
106

*O[FU
WBO
/FEFSMBOETF
NJMJUBJSFO 386
1061

-JBJTPO
FO
VJUXJTTFMJOHTPĐDJFSFO 386
1062

%F
BďBJSF#MPN 389
1063

#FSJDIUFO
JO
EF
NFEJB 393
107

5FSVHCMJL 396

8 Inhoudsopgave
11 ARTIKEL 100 VAN DE GRONDWET EN TOETSINGSKADER 2001 401
111 Inleiding 403
112

3FJLXJKEUF
WBO
BSUJLFM
100
(SPOEXFU 403
113

)FU
5PFUTJOHTLBEFS
2001 407
114

7FSIPVEJOH
UVTTFO
BSUJLFM
100
(SPOEXFU
FO
IFU
5PFUTJOHTLBEFS
2001 408
115

#FTMVJUWPSNJOH
EPPS
EF
SFHFSJOH
JO[BLF
*SBL 410
116

.FEFEFMJOHFO
BBO
EF
4UBUFO(FOFSBBM 411
117

%F
UPFQBTTJOH 417
118

5FSVHCMJL 420

12 CONCLUSIES 423

BIJLAGEN 431
"

#FTMVJU
WBO
EF
.JOJTUFS1SFTJEFOU
.JOJTUFS
WBO
"MHFNFOF
;BLFO
FO
EF


.JOJTUFST
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
WBO
%FGFOTJF
FO
WBO
#JOOFOMBOETF
;BLFO


FO
,POJOLSJKLTSFMBUJFT
WBO
6 maart 2009
OS
3075101
IPVEFOEF
JOTUFMMJOH
WBO
FFO


DPNNJTTJF
WBO
POEFS[PFL
*OTUFMMJOHTCFTMVJU
DPNNJTTJF
WBO
POEFS[PFL


CFTMVJUWPSNJOH
*SBL
431
#

cv van Commissieleden 437
$

1SPUPDPM
CFUSFďFOEF
IFU
LFOOJTOFNFO
WBO
JOGPSNBUJF
CFSVTUFOE
CJK
IFU


NJOJTUFSJF
WBO
"MHFNFOF
;BLFO
IFU
NJOJTUFSJF
WBO
#JOOFOMBOETF
;BLFO
FO


,POJOLSJKLTSFMBUJFT
IFU
NJOJTUFSJF
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
FO
IFU
NJOJTUFSJF

WBO
%FGFOTJF
EPPS
EF
DPNNJTTJF
WBO
POEFS[PFL
CFTMVJUWPSNJOH
*SBL


DPNNJTTJF%BWJET

WFSTJF
9 april 441
%

(FSBBEQMFFHEF
BSDIJFWFO 445
&

(FSBBEQMFFHEF
QFSTPOFO 449
'

$ISPOPMPHJF
OBBS
/FEFSMBOETF
UJKESFLFOJOH 453
(


8BU
[JKO
NBTTBWFSOJFUJHJOHTXBQFOT
FO
XBU
[JKO
IVO
FďFDUFO 475
)

)BOEWFTU
WBO
EF
7FSFOJHEF
/BUJFT
VJUUSFLTFM
479
*

0WFS[JDIU
WBO
EF
CFMBOHSJKLTUF
7FJMJHIFJETSBBESFTPMVUJFT
PWFS
EF
LXFTUJF*SBL 487
+

3FTPMVUJF
õøøõ
öôôö
493
,

"BOWVMMFOE
PWFS[JDIU
CVJUFOMBOETF
POEFS[PFLFO 503
-

%F
"NFSJLBBOTF
BJEFNÊNPJSF
PN
NJMJUBJSF
TUFVO
WBO
15 november 2002 509
.

)FU
1BUSJPUTZTUFFN 513

SUMMARY 517

CONCLUSIONS 527

PERSONENREGISTER 535

TREFWOORDENREGISTER 541

KAART IRAK EN REGIO 550

Inhoudsopgave 9
Lijst van af kortingen

AIV
"EWJFTSBBE
*OUFSOBUJPOBMF
7SBBHTUVLLFO
AIVD
"MHFNFOF
*OMJDIUJOHFO
FO
7FJMJHIFJETEJFOTU
ANP
"MHFNFFO
/FEFSMBOET
1FSTCVSFBV
AWACS
"JSCPSOF
8BSOJOH
BOE
$POUSPM
4ZTUFN
AZ
"MHFNFOF
;BLFO

BDZ
#FWFMIFCCFS
EFS
;FFTUSJKELSBDIUFO
BLS
#FWFMIFCCFS
EFS
-BOETUSJKELSBDIUFO
BSG
#VSFBV
4FDSFUBSJT(FOFSBBM
BVD
#JOOFOMBOETF
7FJMJHIFJETEJFOTU
BZ
#VJUFOMBOETF
;BLFO
BZK
#JOOFOMBOETF
;BLFO
FO
,POJOLSJKLTSFMBUJFT
CAVV
$PNNJTTJF
WBO
"EWJFT
JO[BLF
7PMLFOSFDIUFMJKLF
7SBBHTUVLLFO
CDA
$ISJTUFO%FNPDSBUJTDI
"QQÍM
CdP
DIFG
EF
QPTUF
CDS
DIFG
%FGFOTJFTUBG
CENTCOM Central Command
CIA
$FOUSBM
*OUFMMJHFODF
"HFODZ
CIMIC
$JWJM
.JMJUBSZ
$PPQFSBUJPO
CTF
$PNNBOEFS
5BTL
'PSDF
CTIVD
$PNNJTTJF
WBO
5PF[JDIU
CFUSFďFOEF
EF
*OMJDIUJOHFO
FO
7FJMJH
IFJETEJFOTUFO
CVIN
$PNJUÊ
7FSFOJHEF
*OMJDIUJOHFOEJFOTUFO
/FEFSMBOE

%66
%FNPDSBUFO
66
DAB
%JSFDUFVS%JSFDUJF
"MHFNFOF
#FMFJET[BLFO
%FGFOTJF

DAM
%JSFDUJF
"GSJLB
FO
.JEEFO0PTUFO
#VJUFOMBOETF
;BLFO

DAM/GO
%JSFDUJF
"GSJLB
FO
.JEEFO0PTUFO(PMGTUBUFO
DART
%JTBTUFS
"TTJTUBODF
3FTQPOTF
5FBN
DCBC
%FGFOTJF
$SJTJTCFIFFSTJOHTDFOUSVN
DDIS
%FGFODF
*OUFMMJHFODF
4FSWJDF
%FFOT

%FG
%FGFOTJF
DEFAT
EFGFOTJFBUUBDIÊ
DG
EJSFDUFVSHFOFSBBM
DGM
EJSFDUPSBBUHFOFSBBM
.BUFSJFFM
%FGFOTJF

DGPZ
EJSFDUFVSHFOFSBBM
1PMJUJFLF
;BLFO
#VJUFOMBOETF
;BLFO

DJZ
%JSFDUJF
+VSJEJTDIF
;BLFO
%FGFOTJF#VJUFOMBOETF
;BLFO

DJZ/IR
%JSFDUJF
+VSJEJTDIF
;BLFO*OUFSOBUJPOBBM
3FDIU
DOC
%FGFOTJF
0QFSBUJF
$FOUSVN
DPC
%FGFODF
1MBOOJOH
$PNNJUUFF
NAVO

DPC
%JSFDUJF
.JHSBUJF
FO
$POTVMBJSF
;BLFO
#VJUFOMBOETF
;BLFO

DPZ
EJSFDUFVS
1PMJUJFLF
;BLFO
DVB
%JSFDUJF
7FJMJHIFJETCFMFJE
#VJUFOMBOETF
;BLFO

DVB/NN DVB/VDMFBJSF
"BOHFMFHFOIFEFO
FO
/POQSPMJGFSBUJF
DVF
%JSFDUJF
7FSFOJHEF
/BUJFT
FO
*OUFSOBUJPOBMF
'JOBODJÌMF
*OTUFMMJO
HFO
#VJUFOMBOETF
;BLFO

DVVO
%FGFOTJF
7FSLFFST
FO
7FSWPFSTPSHBOJTBUJF
DWH
%JSFDUJF
8FTUFMJKL
)BMGSPOE
#VJUFOMBOETF
;BLFO

EOD
&YQMPTJWF
0SEOBODF
%JTQPTBM
EPAF
&VSPQFBO
1BSUJDJQBUJOH
"JSGPSDFT
EVDB
&VSPQFFT
7FJMJHIFJET
FO
%FGFOTJFCFMFJE
EU
&VSPQFTF
6OJF
EZ
&DPOPNJTDIF
;BLFO
FTE
'VMM
5JNF
&RVJWBMFOU
GBVB
(FNFFOTDIBQQFMJKL
#VJUFOMBOET
FO
7FJMJHIFJETCFMFJE
GEM
(VJEBODF
&OIBODFE
.JTTJMF
1MVT
GPV
(FSFGPSNFFSE
1PMJUJFL
7FSCPOE

GRL
(PPET
3FWJFX
-JTU
(X
(SPOEXFU
HMX
)JHI
.FMUJOH
&YQMPTJWF
HNS
)PTU
/BUJPO
4VQQPSU
I&V
JOMJDIUJOHFO
FO
WFJMJHIFJETEJFOTUFO
IAEA
*OUFSOBUJPOBM
"UPNJD
&OFSHZ
"HFODZ
ICOSCO
*OUFSTFSWJDF
$PNJUÊ
4PVTDIFGT
0QFSBUJÌO
IDB
*OMJDIUJOHFOEJFOTU
#VJUFOMBOE
IKV
*OUFSLFSLFMJKL
7SFEFTCFSBBE
ISAF
*OUFSOBUJPOBM
4FDVSJUZ
"TTJTUBODF
'PSDF
ISG
*SBR
4VSWFZ
(SPVQ
IVD
*OMJDIUJOHFO
FO
7FJMJHIFJETCFIPFGUF
%FGFOTJF

*OMJDIUJOHFO
FO

7FJMJHIFJETEJFOTUFO
CJK
DPNNJTTJF
IVD


JURA
KVSJEJTDI
BEWJTFVS
KFOR
,PTPWP
'PSDF
,-V
,POJOLMJKLF
-VDIUNBDIU
,.BS
,POJOLMJKLF
.BSFDIBVTTFF
KRO
,BUIPMJFLF
3BEJP
0NSPFQ
LNV
NJOJTUFSJF
WBO
-BOECPVX
/BUVVS
FO
7PFETFMLXBMJUFJU
LPF
-JKTU
1JN
'PSUVZO
M
NJOJTUFS
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO

MID
.JMJUBJSF
*OMJDIUJOHFOEJFOTU
MIVD
.JMJUBJSF
*OMJDIUJOHFO
FO
7FJMJHIFJETEJFOTU
MOD

.JOJTUSZ
PG
%FGFODF
MP
NJOJTUFSQSFTJEFOU
MR
.JOJTUFSSBBE
MVW
NBTTBWFSOJFUJHJOHTXBQFOT
NATCO
/BUJPOBBM
$PNNBOEP

NATO
/PSUI
"UMBOUJD
5SFBUZ
0SHBOJTBUJPO
NAVO
/PPSE"UMBOUJTDIF
7FSESBHTPSHBOJTBUJF
NBC
OVDMFBJSF
CJPMPHJTDIF
FO
DIFNJTDIF
XBQFOT
NCC
/BUJPOBBM
$PÕSEJOBUJFDFOUSVN
NIOD
/FEFSMBOET
*OTUJUVVU
WPPS
0PSMPHTEPDVNFOUBUJF
NLTC
/FUIFSMBOET
-JBJTPO
5FBN
CENTCOM
NMR
/BUJPOBM
.JMJUBSZ
3FQSFTFOUBUJWF
NSC
/BUJPOBM
4FDVSJUZ
$PVODJM
OCW
0OEFSXJKT
$VMUVVS
FO
8FUFOTDIBQ
OEF
PQFSBUJF
&OEVSJOH
'SFFEPN
OMV
0OHPJOH

.POJUPSJOH
BOE
7FSJêDBUJPO

Lijst van afkortingen 11

 ONJO.OM
POEFS[PFLTKPVSOBMJTUJFL
WBO
EF
QVCMJFLF
PNSPFQ

0QDFO
0QFSBUJFDFOUSVN
OPS
0QFSBUJÌO
BGEFMJOH

OVSE
0SHBOJTBUJF
WPPS
7FJMJHIFJE
FO
4BNFOXFSLJOH
JO
&VSPQB
PAC
1BUSJPU
"EWBODFE
$BQBCJMJUZ
PCDS
QMBBUTWFSWBOHFOE
DIFG
%FGFOTJFTUBG
PV
QFSNBOFOU
WFSUFHFOXPPSEJHFS
1WE"
1BSUJK
WBO
EF
"SCFJE
RIV
3BBE
WPPS
EF
*OMJDIUJOHFO
FO
7FJMJHIFJETEJFOTUFO
RVD
3JKLTWPPSMJDIUJOHTEJFOTU

SACEUR
4VQSFNF
"MMJFE
$PNNBOEFS
&VSPQF
SFOR
4UBCJMJ[BUJPO
'PSDF
JO
#PTOJB
BOE
)FS[FHPWJOB
SG
TFDSFUBSJTHFOFSBBM
SGP
4UBBULVOEJH
(FSFGPSNFFSEF
1BSUJK
SHAPE
4VQSFNF
)FBERVBSUFST
"MMJFE
1PXFST
&VSPQF
sitreps situation reports
SMO
4UVVSHSPFQ
.JMJUBJSF
0QFSBUJFT
SNR
4FOJPS
/BUJPOBM
3FQSFTFOUBUJWF
SOF
4QFDJBM
0QFSBUJPOT
'PSDFT
SP
4PDJBMJTUJTDIF
1BSUJK
SSA
4FNJ4UBUJTDI
"SDIJFG
%FGFOTJF
Stb. Staatsblad
Stct. Staatscourant
STL
4UBG
5BDUJTDIF
-VDIUNBDIU
TCBU
5JKEFMJKLF
$PNNJTTJF
#FTMVJUWPSNJOH
6JU[FOEJOHFO
TNO
/FEFSMBOETF
0SHBOJTBUJF
WPPS
UPFHFQBTUOBUVVSXFUFOTDIBQQFMJKL

onderzoek
Trb. Tractatenblad
UAV
6ONBOOFE
"FSJBM
7FIJDMF
UNMOVIC

6OJUFE
/BUJPOT
.POJUPSJOH
7FSJêDBUJPO
BOE
*OTQFDUJPO
$PN
mission
UNMIK un
*OUFSJN
"ENJOJTUSBUJPO
JO
,PTPWP
UNSCOM
6OJUFE
/BUJPOT
4QFDJBM
$PNNJTTJPO
V&W
7FSLFFS
FO
8BUFSTUBBU
VAE
7FSFOJHEF
"SBCJTDIF
&NJSBUFO
VGB
WFSLMBSJOH
WBO
HFFO
CF[XBBS
VIR-BI
WPPSTDISJGU
*OGPSNBUJFCFWFJMJHJOH
3JKLTEJFOTU
m
#JK[POEFSF
*OGPS
matie
VK
7FSFOJHE
,POJOLSJKL
VN
7FSFOJHEF
/BUJFT
VNO-NCW
7FSCPOE
WBO
/FEFSMBOETF
0OEFSOFNJOHFO
FO
/FEFSMBOET
$ISJT
UFMJKL
8FSLHFWFSTWFSCPOE
VR
7FJMJHIFJETSBBE
VROM
7PMLTIVJTWFTUJOH
3VJNUFMJKLF
0SEFOJOH
FO
.JMJFVCFIFFS
VS
7FSFOJHEF
4UBUFO
VVD
7PMLTQBSUJK
WPPS
7SJKIFJE
FO
%FNPDSBUJF
VX
UZQF
[FOVXHBT
WMD
8FBQPOT
PG
.BTT
%FTUSVDUJPO
WEU
8FTU&VSPQFTF
6OJF
8JW

8FU
PQ
EF
JOMJDIUJOHFO
FO
WFJMJHIFJETEJFOTUFO

12 Lijst van afkortingen

WMD
8FBQPOT
PG
.BTT
%FTUSVDUJPO
8WP
8FU
WFJMJHIFJETPOEFS[PFLFO

Lijst van afkortingen 13

1
INLEIDING

Inhoudsopgave 15
1.1 Instelling van de Commissie
/BEBU
EF
5XFFEF
,BNFS
EFS
4UBUFO(FOFSBBM
JO
EF
OBDIU
WBO
18 op 19 maart 2003 om
0010
VVS
FFO
[FTUBM
NPUJFT
PWFS
EF
LXFTUJF*SBL
IBE
WFSXPSQFO
TMPPU
EF
WPPS[JUUFS
EF

WFSHBEFSJOH
)JFSNFF
LXBN
FFO
FJOEF
BBO
FFO
SFFLT
WBO
EFCBUUFO
FO
FFO
XJTTFMJOH
WBO

TUVLLFO
XBBSJO
WBOBG
CFHJO
TFQUFNCFS
2002
EF
BBOEBDIU
XBT
HFSJDIU
PQ
FFO
FWFOUVFMF

HFXBQFOEF
BBOWBM
PQ
*SBL
EPPS
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
FO
EF
QPTJUJF
EJF
/FEFSMBOE
EBBSCJK

[PV
NPFUFO
JOOFNFO
%JF
BBOWBM
WPOE
QMBBUT
PQ
20 maart 20031 Een en ander betekende
FDIUFS
OJFU
EBU
*SBL
WBO
EF
BHFOEB
WFSEXFFO
NBBS
[PBMT
EF
NJOJTUFS
WBO
#VJUFOMBOETF

;BLFO
IFU
VJUESVLUF
EF
SFBMJUFJU
WBO
AIFU
NJMJUBJSF
PďFOTJFG
WBO
FFO
DPBMJUJF
POEFS
MFJ
ding van de VS
EFFE
XFM
EF
PQUJFL
WFSBOEFSFO2
.FU
EJF
SFBMJUFJU
BMT
HFHFWFO
HJOH
IFU

XBU
EF
LXFTUJF*SBL
CFUSFGU
JO
IFU
QBSMFNFOU
JNNFST
OJFU
MBOHFS
PN
IFU
CFQBMFO
WBO
IFU

/FEFSMBOETF
CFMFJE
NBBS
PN
IFU
EPPS
EF
SFHFSJOH
BëFHHFO
WBO
WFSBOUXPPSEJOH
PWFS
IFU

WBTUHFTUFMEF
CFMFJE
FO
IFU
DPOTFRVFOU
WPMHFO
EBBSWBO
%F
QBSMFNFOUBJSF
EJTDVTTJF
WPOE

NFEF
IBBS
XFFSTMBH
JO
FFO
NBBUTDIBQQFMJKL
EFCBU
[PBMT
EBU
XFSE
HFWPFSE
JO
EF
NFEJB
FO

POEFS
EFTLVOEJHFO
PQ
WFMFSMFJ
UFSSFJO
CJKWPPSCFFME
IFU
JOUFSOBUJPOBBM
QVCMJFLSFDIU
FO

JOUFS
OBUJPOBMF
WFJMJHIFJE
0WFS
EJU
QPMJUJFLF
FO
NBBUTDIBQQFMJKLF
EFCBU
EBU
UPU
IFEFO

OJFU
JT
WFSTUPNE
HBBU
EJU
SBQQPSU
%F
CFUSPLLFO
LBCJOFUUFO
m
BDIUFSFFOWPMHFOT
#BMLFOFOEF
* JO
EFNJTTJPOBJSF
TUBUVT


**
***
FO
*7
m
IFCCFO
[JDI
HFEVSFOEF
CJKOB
[FT
KBSFO
WFS[FU
UFHFO
FFO
POEFS[PFL
EBU

POBGIBOLFMJKL
WBO
EF
SFHFSJOH
[PV
QMBBUTWJOEFO
0Q
NBBOEBH
2
GFCSVBSJ
2009
LXBN

IJFSJO
WFSBOEFSJOH
0Q
EJF
EBH
[POE
EF
NJOJTUFSQSFTJEFOU
TBNFO
NFU
EF
NFFTU
CFUSPL
LFO
NJOJTUFST
EJF
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
%FGFOTJF
FO
#JOOFOMBOETF
;BLFO
FO
,POJOL
SJKLTSFMBUJFT
HFMJKLMVJEFOEF
CSJFWFO
BBO
EF
WPPS[JUUFST
WBO
EF
&FSTUF
FO
5XFFEF
,BNFS

EFS
4UBUFO(FOFSBBM3
0PL
IJFME
EF
NJOJTUFSQSFTJEFOU
EJF
EBH
FFO
QFSTDPOGFSFOUJF
#JK

EJF
HFMFHFOIFEFO
LPOEJHEF
IJK
BBO
FFO
$PNNJTTJF
UF
[VMMFO
CFOPFNFO
POEFS
WPPS[JU
UFSTDIBQ
WBO
NS
8+.
%BWJET
PVEQSFTJEFOU
WBO
EF
)PHF
3BBE
EFS
/FEFSMBOEFO
%F

$PNNJTTJF
[PV
POEFS[PFL
EPFO
OBBS
EF
CFTMVJUWPSNJOH
PWFS
IFU
/FEFSMBOETF
CFMFJE

inzake Irak in de periode van de zomer van 2002 tot de zomer van 2003
%F
NJOJTUFS
QSFTJEFOU
WFS[PDIU
PN
JOTUFNNJOH
WBO
IFU
QBSMFNFOU
BMWPSFOT
UPU
JOTUFMMJOH
WBO
EF

$PNNJTTJF
PWFS
UF
HBBO

*O
[JKO
CSJFWFO
MJDIUUF
EF
QSFNJFS
[JKO
WPPSOFNFO
BMT
WPMHU
UPF
*O
EF
WPPSBGHBBOEF

XFLFO
IBE
IFU
QBSMFNFOU
XFEFSPN
FFO
HSPPU
BBOUBM
WSBHFO
BBOHFLPOEJHE
PWFS
EF
CF
TMVJUWPSNJOH
CFUSFďFOEF
EF
QPMJUJFLF
TUFVO
WBO
/FEFSMBOE
BBO
EF
PPSMPH
JO
*SBL
JO
2003

%F
SFHFSJOH4
IBE
JO
IFU
WFSMFEFO
PWFS
EJU
POEFSXFSQ
SFFET
VJUWPFSJH
WFSBOUXPPSEJOH

BGHFMFHE
JO
EF
WPSN
WBO
CSJFWFO
CFBOUXPPSEJOH
WBO
WSBHFO
FO
FFO
SFFLT
WBO
,BNFS
EFCBUUFO
&FO
NFFSEFSIFJE
WBO
EF
,BNFST
IBE
IFU
SFHFSJOHTCFMFJE
POEFSTUFVOE
[PBMT

POEFS
BOEFSF
CMFFL
VJU
EF
TUFNNJOHFO
PWFS
FFO
UJFOUBM
NPUJFT
)FU
CFBOUXPPSEFO
WBO

1 #SJFG
NJOJTUFS
WBO
#;
BBO
EF
5XFFEF
,BNFS
Kamerstukken II, 2002/3, 23432
OS 103
0PL
XPSEU
XFM
BMT

datum van de inval genoemd 19 maart 2003
%F[F
MBBUTUF
EBUVN
JT
HFOPNFO
OBBS
EF
UJKESFLFOJOH
JO
EF

7FSFOJHEF
4UBUFO
)JFS
FO
FMEFST
JO
EJU
SBQQPSU
XPSEU
EF
/FEFSMBOETF
UJKESFLFOJOH
BBOHFIPVEFO
2 %F
JO
OPPU
1 HFOPFNEF
CSJFG
3 Kamerstukken II, 2008/09, 31847
OS
1; Kamerstukken I, 2008/09, 31847
OS
"
4 4UBBUTSFDIUFMJKL
CFIPPSU
FFO
POEFSTDIFJE
UF
XPSEFO
HFNBBLU
UVTTFO
ASFHFSJOH
FO
ALBCJOFU
*O
EJU
SBQQPSU

XPSEFO
EF[F
UFSNFO
FWFOXFM
EPPS
FMLBBS
HFCSVJLU
[POEFS
EBU
IJFSNFF
FFO
TUBBUTSFDIUFMJKL
TUBOEQVOU
XPSEU

JOHFOPNFO

Inleiding 17
 ,BNFSWSBHFO
MFFL
EVT
OJFU
NFFS
UF
WPMEPFO
%BBSOBBTU
FJTUF
EF
êOBODJFFMFDPOPNJTDIF

DSJTJT
BMMF
BBOEBDIU
WBO
IFU
LBCJOFU
PQ
%JU
BMMFT
UF[BNFO
CSBDIU
IFU
LBCJOFU
UPU
IFU

WPPSTUFM
PN
FFO
POBG IBOLFMJKLF
DPNNJTTJF
PQESBDIU
UF
HFWFO
PN
POEFS[PFL
UF
EPFO

OBBS
EF
WPPSCFSFJEJOH
WBO
FO
CFTMVJUWPSNJOH
PWFS
EF
QPMJUJFLF
TUFVO
WBO
/FEFSMBOE
BBO

EF
JOWBM
JO
*SBL
%F
CSJFWFO
IBEEFO
JO
JFEFS
HFWBM
IFU
HFMJKL
BBO
IVO
[JKEF
XBBS
XFSE
HFTUFME
EBU
FS

FFO
WFFMIFJE
WBO
WSBHFO
PWFS
EF
"NFSJLBBOTF
JOWBM
JO
*SBL
XBT
HFTUFME
FO
BBOHFLPOEJHE

&WFO[P
XBT
FS
OJFUT
UF
WFFM
HF[FHE
XBBS
XFSE
HFDPOTUBUFFSE
EBU
EF
SFHFSJOH
PWFS
EBU

POEFSXFSQ
BM
WFFM
CSJFWFO
IBE
HFTDISFWFO
FO
EFCBUUFO
NFU
EF
,BNFST
IBE
HFWPFSE
%F

brieven van 2
GFCSVBSJ
2009
CSBDIUFO
OJFU
BBOTUPOET
EF
SVTU
JO
IFU
QBSMFNFOU
PWFS
EF

LXFTUJF*SBL
EJF
IFU
LBCJOFU
CFHFFSEF
*O
EF
5XFFEF
,BNFS
WPMHEF
PHFOCMJLLFMJKL
FFO

EFCBU
XBBSCJK
BBO
EF
NJOJTUFSQSFTJEFOU
FFO
[FWFOUBM
WSBHFO
XFSE
HFTUFME
*O
[PWFSSF

XFSLUF
EF
CSJFG
JO
JFEFS
HFWBM
EF
FFSTUF
EBH
BWFSFDIUT
%F
NJOJTUFSQSFTJEFOU
CFBOUXPPSE
EF
EJF
WSBHFO
SFFET
CJK
CSJFG
WBO
3
GFCSVBSJ
%F
WSBBH
PG
WPPS
BMMF
FFSEFS
HFTUFMEF
WSBHFO

EF
NJOJTUFSJÌMF
WFSBOUXPPSEFMJKLIFJE
HPME
XFSE
NFU
FFO
FFOWPVEJH
KB
CFBOUXPPSE
7PPS

IFU
PWFSJHF
WPMTUPOE
IJK
JO
XF[FO
NFU
FFO
WFSXJK[JOH
OBBS
[JKO
CSJFG
WBO
EF
EBH
UFWPSFO
0Q
4
GFCSVBSJ
2009
CFSBBETMBBHEF
EF
,BNFS
PWFS
IFU
WPPSOFNFO
UPU
JOTUFMMJOH
WBO
FFO

DPNNJTTJF5
&FO
NPUJF
EJF
BBOTUVVSEF
PQ
EF
WPPSCFSFJEJOH
WBO
FFO
QBSMFNFOUBJSF
FORVËUF

XFSE
WFSXPSQFO
%F
VJULPNTU
WBO
IFU
EFCBU
XBT
EBU
FS
WPMEPFOEF
ESBBHWMBL
CFTUPOE
WPPS

IFU
WPPSOFNFO
WBO
EF
SFHFSJOH
%F
CFPPHEF
WPPS[JUUFS
WBO
EF
$PNNJTTJF
WPOE
IJFSJO
OB

PWFSMFH
NFU
EF
NJOJTUFSQSFTJEFOU
BBOMFJEJOH
PN
EF
TBNFOTUFMMJOH
WBO
EF
$PNNJTTJF
FO

EF
WFSEFSF
WPPSCFSFJEJOHFO
WBO
EF
XFSL[BBNIFEFO
UFS
IBOE
UF
OFNFO
#JK
IFU
*OTUFMMJOHTCFTMVJU
DPNNJTTJF
WBO
POEFS[PFL
CFTMVJUWPSNJOH
*SBL
WBO
6 maart
2009
XFSE
EF
$PNNJTTJF
GPSNFFM
JOHFTUFME
)FU
CFTMVJU
JT
HFXJK[JHE
CJK
#FTMVJU
WBO
28
oktober 20096

1.2 De roep om (parlementair) onderzoek

;PBMT
EF
NJOJTUFSQSFTJEFOU
JO
[JKO
CSJFWFO
TUFMEF
IFFGU
IFU
QBSMFNFOU
EF
SFHFSJOH
WFFM
WVMEJH
UFS
WFSBOUXPPSEJOH
HFSPFQFO
PWFS
IFU
/FEFSMBOETF
*SBLCFMFJE
FO
BMMFT
XBU
FSNFF

TBNFOIJOH
EPPS
IFU
TUFMMFO
WBO
WSBHFO
IFU
IPVEFO
WBO
JOUFSQFMMBUJFEFCBUUFO
FO
WBO

NPOEFMJOH
PWFSMFH
#JOOFO
ÊÊO
XFFL
OB
EF
GFJUFMJKLF
JOWBM
UF
XFUFO
PQ
25 maart 2003,
TUFMEFO
WPPS
IFU
FFSTU
MFEFO
WBO
EF
5XFFEF
,BNFS
WSBHFO
PWFS
EF
VJUWPFSJOH
WBO
IFU

/FEFSMBOETF
CFMFJE
%JU
IFFGU
[JDI
WFMF
NBMFO
IFSIBBME
)FU
/FEFSMBOETF
CFMFJE
JT
UVTTFO
19 maart 2003 en 2
GFCSVBSJ
2009 veertien maal
POEFSXFSQ
WBO
CFTQSFLJOH
HFXFFTU
JO
FFO
BMHFNFFO
PWFSMFH
WBO
EF
5XFFEF
,BNFS
PG

WBTUF
,BNFSDPNNJTTJFT
XBBSCJK
JO
NPUJFT
EJF
BMMF
WFSXPSQFO
XFSEFO
JT
PQHFSPFQFO

UPU
IFU
IPVEFO
WBO
FFO
QBSMFNFOUBJS
POEFS[PFL
0PL
EF
&FSTUF
,BNFS
IFFGU
NFFSNBMFO

BBOEBDIU
BBO
IFU
*SBLCFMFJE
CFTUFFE
"BO
CFMBOHTUFMMJOH
IFFGU
IFU
EVT
JO
IFU
QBSMFNFOU

BMMFTCFIBMWF
POUCSPLFO
%F
IPVEJOH
WBO
EF
PQFFOWPMHFOEF
LBCJOFUUFO
UFMLFOT
HFTUFVOE

EPPS
FFO
,BNFSNFFSEFSIFJE
PN
[JDI
IFSIBBMEFMJKL
FO
MBOHEVSJH
UFHFO
OBEFS
POEFS[PFL

UF
WFS[FUUFO
JT
EF
$PNNJTTJF
BMT
IBSEOFLLJH
WPPSHFLPNFO
)FU
[PV
CJOOFO
FO
CVJUFO

5 Handelingen II, 2008/09, 504191

GFCSVBSJ
2009

6 )FU
JOTUFMMJOHTCFTMVJU
FO
IFU
XJK[JHJOHTCFTMVJU
#FTMVJU
OS
3084260
4UDU
16447, 30 oktober 2009

[JKO
CFJEF

NFU
UPFMJDIUJOH
BMT
CJKMBHF
"
JO
EJU
SBQQPSU
PQHFOPNFO

18 Inleiding
 IFU
QPMJUJFLF
TQFFMWFME
WFFM
POHFOPFHFO
IFCCFO
WPPSLPNFO
XBOOFFS
IFU
POEFS[PFL
JO

FFO
FFSEFS
TUBEJVN
IBE
QMBBUTHFWPOEFO
#PWFOEJFO
[PV
EJU
IFU
WPPSEFFM
IFCCFO
HFIBE

EBU
IFU
PQ
FFOWPVEJHFS
XJK[F
IBE
LVOOFO
XPSEFO
VJUHFWPFSE
EBO
UIBOT
OB
CJKOB
[FWFO

KBSFO
*NNFST
EF
LXBMJUFJU
WBO
EF
IFSJOOFSJOH
WBO
EF
CFUSPLLFOFO
JT
EPPS
IFU
WFSTUSJKLFO

WBO
EF
UJKE
BDIUFSVJUHFHBBO
)VO
IFSJOOFSJOHFO
[JKO
UFWFOT
HFLMFVSE
EPPS
EF
POHFMVLLJ
HF

MPPQ
WBO
EF
HFCFVSUFOJTTFO
JO
*SBL
OB
EF
[PNFS
WBO
2003
7PPSUT
IFFGU
IFU
VJUMFLLFO

WBO
CFMBOHSJKLF
CSPOOFO
JOWMPFE
HFIBE
PQ
EF
IFSJOOFSJOH
FWFOBMT
EF
TVHHFTUJF
m
HFXFLU

EPPS
IFU
BG IPVEFO
WBO
FFO
POEFS[PFL
m
EBU
EF
SFHFSJOH
JFUT
CFMBOHSJKLT
UF
WFSCFSHFO
[PV

IFCCFO
"M
NFU
BM
XBT
IFU
CFUFS
HFXFFTU
XBOOFFS
IFU
POEFS[PFL
JO
FFO
FFSEFS
TUBEJVN

IBE
QMBBUTHFWPOEFO

1.3 Benoeming van leden en staf van de Commissie

*O
PWFSFFOTUFNNJOH
NFU
IFU
WPPSTUFM
WBO
EF
CFPPHEF
WPPS[JUUFS7
XFSEFO
CJK
IFU
JOTUFM
MJOHTCFTMVJU
EF
WPMHFOEF
MFEFO
CFOPFNE

m
NS
8+.
%BWJET
WPPS[JUUFS
m
NFWSPVX
QSPG
ES
.(8
EFO
#PFS
m
QSPG
ES
$
'BTTFVS
m
NS
5
,PPQNBOT
m
QSPG
NS
/+
4DISJKWFS
m
NFWSPVX
QSPG
ES
.+
4DIXFHNBO
m
NS
"1
WBO
8BMTVN

%F
TUBG
WBO
EF
$PNNJTTJF
CFTUPOE
VJU

m
ES
++(
WBO
EFS
#SVHHFO
TFDSFUBSJT
m
NFWSPVX
NS
)5
#PT0MMFSNBOO
FFSTUF
BEKVODUTFDSFUBSJT
m
NFWSPVX
EST
.
-JHOBD
UXFFEF
BEKVODUTFDSFUBSJT

*O
FFO
FOJHT[JOT
MBUFS
TUBEJVN
JT
BBO
EF
TUBG
BMT
POEFS[PFLFS
UPFHFWPFHE
m
LPMPOFM
EFS
NBSJOJFST
CE
ES
%$-
4DIPPOPPSE

%F
$PNNJTTJF
IFFGU
NFWSPVX
4DIXFHNBO
UPU
IBBS
WJDFWPPS[JUUFS
CFOPFNE

1.4 Opdracht aan de Commissie

7PMHFOT
IFU
JOTUFMMJOHTCFTMVJU
JT
EF
$PNNJTTJF
POBG IBOLFMJKL
;JK
IFFGU
UPU
UBBL
POEFS
zoek te doen naar de voorbereiding en besluitvorming in de periode zomer 2002 tot
zomer 2003
PWFS
EF
QPMJUJFLF
TUFVO
WBO
/FEFSMBOE
BBO
EF
JOWBM
JO
*SBL
JO
IFU
BMHFNFFO

FO
PWFS
BTQFDUFO
WBO
WPMLFOSFDIUFMJKLF
BBSE
BTQFDUFO
WBO
JOMJDIUJOHFO
FO
JOGPSNBUJF
WPPS[JFOJOH
FO
BTQFDUFO
WBO
WFSNFFOEF
NJMJUBJSF
CFUSPLLFOIFJE
JO
IFU
CJK[POEFS
%F
$PNNJTTJF
IFFGU
IBBS
UBBL
PQHFWBU
BMT
FFO
WBO
XBBSIFJETWJOEJOH
FO
EBBSPN
HF
USBDIU
PN
OBBS
WFSNPHFO
CJOOFO
EF
IBBS
UPFHFNFUFO
UJKE
EF
SFMFWBOUF
GFJUFO
WBTU
UF

7 0Q
25
GFCSVBSJ
IBE
EF
CFPPHEF
WPPS[JUUFS
SFFET
PQ
FFO
QFSTDPOGFSFOUJF
EF
OBNFO
WBO
EF
EPPS
IFN
BBO
EF

NJOJTUFSQSFTJEFOU
WPPSHFTUFMEF
MFEFO
CFLFOEHFNBBLU

Inleiding 19
 TUFMMFO
FO
FFO
[P
PCKFDUJFG
FO
DPNQMFFU
NPHFMJKL
CFFME
WBO
EF
WPPSCFSFJEJOH
FO
CFTMVJU
WPSNJOH
SPOEPN
EF
LXFTUJF*SBL
UF
WFSTDIBďFO

1.5 Opbouw en inhoud van het rapport op hoofdlijnen

6JU
EF
UBBLTUFMMJOH
WBO
EF
$PNNJTTJF
CMJKLU
EBU
IFU
HBBU
PN
EF
SBQQPSUBHF
WBO
FFO
PO
EFS[PFL
PWFS
FFO
POEFSXFSQ
EBU
[PXFM
OBUJPOBMF
BMT
JOUFSOBUJPOBMF
[PXFM
QPMJUJFLF
BMT

KVSJEJTDIF
[PXFM
IJTUPSJTDIF
BMT
NBBUTDIBQQFMJKLF
[PXFM
NJMJUBJSF
BMT
EJQMPNBUJFLF
FO

[PXFM
FUIJTDIF
BMT
FDPOPNJTDIF
BTQFDUFO
IFFGU
%JF
SBQQPSUBHF
LBO
PQ
WFSTDIJMMFOEF
NB
OJFSFO
EJF
BMMF
WFSBOUXPPSE
[JKO
XPSEFO
WPSNHFHFWFO
*FEFS
EBBSWBO
[BM
JO
[JDI
CFSHFO

EBU
FFO
TQFDJêFL
POEFSXFSQ
PG
GFJUFOTVCTUSBBU
PQ
NFFS
EBO
ÊÊO
QMBBUT
UFS
TQSBLF
LPNU

FO
EBU
FS
WFSXJK[JOHFO
UVTTFO
EF
POEFSEFMFO
WBO
IFU
SBQQPSU
OPEJH
[JKO
&FO
HVOTUJH
FG
GFDU
JT
FWFOXFM
EBU
EF
IPPGETUVLLFO
[FMGTUBOEJH
LVOOFO
XPSEFO
HFMF[FO
%F
$PNNJTTJF
IFFGU
FSWPPS
HFLP[FO
PN
EJU
SBQQPSU
JO
UF
EFMFO
WBO
BMHFNFFO
OBBS
CJK
[POEFS
/B
IPPGETUVL
2
XBBSJO
EF
$PNNJTTJF
WFSBOUXPPSEJOH
BëFHU
PWFS
IBBS
XFSLXJK[F

WPMHFO
EF
IPPGETUVLLFO
3 tot en met 6
EJF
EF
EJWFSTF
GBDFUUFO
WBO
EF
DPOUFYU
CFTDISJKWFO

XBBSJO
EF
LXFTUJF*SBL
FO
EF
CFTMVJUWPSNJOHTQSPDFTTFO
EJF
EBBSNFF
TBNFOIJOHFO
NPFU

XPSEFO
HF[JFO
*O
EF
EBBSPQWPMHFOEF
IPPGETUVLLFO
7 tot en met 11
HFFGU
IFU
SBQQPSU

FFO
VJUXFSLJOH
FO
FFO
OBEFSF
BOBMZTF
WBO
UIFNBT
FO
BTQFDUFO
EJF
EBBSWPPS
BM
XFSEFO

HFOPFNE
5FO
TMPUUF
XPSEFO
JO
IPPGETUVL
12
EF
SFTVMUBUFO
WBO
IFU
POEFS[PFL
TBNFOHFWBU

in 49
DPODMVTJFT
*O
EF
CJKMBHFO
[JKO
OBBTU
EPDVNFOUFO
WBO
GPSNFMF
BBSE
FOLFMF
TUVLLFO

PQHFOPNFO
XBBSWBO
EF
JOIPVE
FFO
LFSOSPM
IFFGU
WFSWVME
CJK
IFU
POEFS[PFL
)FU
JO
EJU

rapport opgenomen kaartmateriaal is ontleend aan De Wereld Bosatlas
8PMUFST/PPSEIPď

"UMBTQSPEVDUJFT
(SPOJOHFO
2004

%F
$PNNJTTJF
EBOLU
EF
VJUHFWFSJK
WPPS
IBBS
UPFTUFN
NJOH
EBBSUPF
FO
WPPS
EF
POEFSTUFVOJOH
CJK
EF
BBOQBTTJOH
WBO
EF
LBBSUFO

)JFSPOEFS
WPMHU
JO
IFU
LPSU
FFO
TQFDJêFLFSF
CFTDISJKWJOH
PQ
IPPGEMJKOFO
WBO
EF
POEFS
XFSQFO
FO
WSBHFO
EJF
JO
JFEFS
WBO
EF
IPPGETUVLLFO
3 tot en met 11
XPSEFO
CFIBOEFME
%F
HFCFVSUFOJTTFO
SPOE
EF
JOWBM
WBO
20 maart 2003
TUPOEFO
JO
EF
HFTDIJFEFOJT
OJFU

PQ
[JDI[FMG
OPDI
PQ
JOUFSOBUJPOBBM
OPDI
PQ
OBUJPOBBM
OJWFBV
0N
EJF
SFEFO
XPSEU
JO

IPPGETUVL
3
EF
WPPSHFTDIJFEFOJT
CFTDISFWFO
%BBSCJK
XPSEU
UFSVHHFHBBO
UPU
EF
WFSPWF
SJOH
WBO
,PFXFJU
EPPS
*SBL
PQ
2 augustus 1990
5PFO
EF
QSFTJEFOU
WBO
*SBL
4BEEBN

)PFTTFJO
XFJHFSEF
[JDI
VJU
,PFXFJU
UFSVH
UF
USFLLFO
WPMHEF
PQ
16
KBOVBSJ
1991
FFO
MVDIU

FO
HSPOEPPSMPH
PQFSBUJF
Desert Storm), XBBSJO
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
FO
IFU
7FSFOJHE
,P
OJOLSJKL
FFO
IPPGESPM
TQFFMEFO
0PL
/FEFSMBOE
IBE
[JDI
JO
1990
CFSFJE
HFUPPOE
BDUJFG

JO
EF
TUSJKE
UFHFO
*SBL
UF
QBSUJDJQFSFO
EPPS
IFU
UFS
CFTDIJLLJOH
TUFMMFO
WBO
FFO
PG
NFFS

GSFHBUUFO
%F
7FJMJHIFJETSBBE
IBE
EJU
PQUSFEFO
HFÐOJUJFFSE
FO
HPFEHFLFVSE
/BEBU
*SBL

WFSTMBHFO
XBT
XFSE
POEFS
BVTQJDJÌO
WBO
EF
VN in 1991
FFO
HSPPU
POUXBQFOJOHTQSPHSBNNB

JO
HBOH
HF[FU
"BOEBDIU
XPSEU
CFTUFFE
BBO
EF
XJK[F
XBBSPQ
EJU
QSPHSBNNB
JT
VJUHFWPFSE

EPPS
*SBL
FO
EPPS
IFU
PQUSFEFO
WBO
FFO
EBBSUPF
PQHFSJDIU
DPOUSPMFPSHBBO
UNSCOM, en
IAEA
0PL
XPSEU
POEFS[PDIU
PQ
XFMLF
XJK[F
NBBUSFHFMFO
XFSEFO
HFOPNFO
PN
CFESFJHEF

CFWPMLJOHTHSPFQFO
JO
*SBL
[PBMT
TKJJFUFO
FO
,PFSEFO
UF
CFTDIFSNFO
0N
*SBL
UPU
NF
EFXFSLJOH
BBO
EF
EJWFSTF
VRSFTPMVUJFT
UF
EXJOHFO
WPFSEFO
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
FO
IFU

7FSFOJHE
,POJOLSJKL
FO
BBOWBOLFMJKL
PPL
'SBOLSJKL

CJK
IFSIBMJOH
MVDIUCPNCBSEFNFO
UFO
PQ
IFU
MBOE
VJU
*O
IFU
IPPGETUVL
PWFS
EF
WPPSHFTDIJFEFOJT
LPNU
BBO
EF
PSEF
IPF
EF

/FEFSMBOETF
SFHFSJOH
SFTQFDUJFWFMJKL
EF
LBCJOFUUFO-VCCFST
***
,PL
* FO
,PL
**

FO
EF

5XFFEF
,BNFS
TUPOEFO
UFHFOPWFS
EF[F
BBOWBMMFO
FO
EF
MBBUTUF
HSPUF
MVDIUBDUJF
PQFSBUJF

Desert Fox) JO
EFDFNCFS
1998
EJF
CVJUFO
EF
7FJMJHIFJETSBBE
PN
XBT
HFHBBO

20 Inleiding
*O
IPPGETUVL
4
TUBBU
EF
WSBBH
DFOUSBBM
CJOOFO
XFMLF
NBBUTDIBQQFMJKLF
DPOUFYU
EF
/FEFS
MBOETF
EJTDVTTJFT
PWFS
*SBL
[JDI
BGTQFFMEFO
*O
EF
FFSTUF
QMBBUT
XPSEU
BBOEBDIU
CFTUFFE
BBO

EF
UVSCVMFOUF
QPMJUJFLF
TJUVBUJF
XBBSJO
/FEFSMBOE
JO
IFU
WPPSKBBS
WBO
2003
WFSLFFSEF
7PPSUT

JT
EF
NBBUTDIBQQFMJKLF
DPOUFYU
WBO
CFMBOH
JO
WFSCBOE
NFU
EF
PNTUBOEJHIFJE
EBU
EF
SFHFSJOH

JO
IBBS
CFTMVJU
WBO
18 maart 2003 om alleen politieke steun en geen militaire steun te geven
BBO
EF
JOWBM
JO
*SBL
FYQMJDJFU
IFFGU
WFSXF[FO
OBBS
IFU
OBUJPOBMF
ESBBHWMBL
%BU
[PV
WBOXFHF

IFU
VJUCMJKWFO
WBO
FFO
OBEFSF
VJUTQSBBL
WBO
EF
7FJMJHIFJETSBBE
OJFU
TUFWJH
HFOPFH
[JKO
PN

FFO
BOEFS
CFTMVJU
UF
SFDIUWBBSEJHFO
%F
SFHFSJOH
MJFU
[JDI
JO
IBBS
BSHVNFOUBUJF
OBBS
CVJUFO
UPF

EVT
TUFSL
CFQBMFO
EPPS
EF
HFWPFMFOT
JO
EF
TBNFOMFWJOH
0N
JO[JDIU
UF
HFWFO
JO
EJF
HFWPFMFOT

CFTQSFFLU
EF
$PNNJTTJF
EF
QVCMJFLF
PQJOJF
JO
/FEFSMBOE
FO
EBBSCVJUFO

PWFS
*SBL
FO

WSBBHU
[JK
[JDI
BG
XFMLF
SPM
EF
POEFS[PFLFO
OBBS
EF
QVCMJFLF
PQJOJF
IFCCFO
HFTQFFME
JO
EF

TUBOEQVOUCFQBMJOH
WBO
EF
SFHFSJOH
)PPGETUVL
5
CFIBOEFMU
EF
QPMJUJFLF
CFTMVJUWPSNJOH
JO
%FO
)BBH
)JFSCJK
LPNU
JO
EF
FFSTUF

QMBBUT
EF
WSBBH
BBO
EF
PSEF
IPF
IFU
SFHFSJOHTTUBOEQVOU
JO[BLF
IFU
DPOëJDU
SPOE
*SBL
UPU
TUBOE

JT
HFLPNFO
FO
XFMLF
SPM
IFU
NJOJTUFSJF
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
EBBSCJK
IFFGU
HFTQFFME
)PF

WFSMJFQFO
EF
BNCUFMJKLF
WPPSCFSFJEJOH
EF
GPSNVMFSJOH
WBO
FFO
SFHFSJOHTTUBOEQVOU
EF
EJTDVT
TJFT
JO
EF
.JOJTUFSSBBE
FO
EF
EFCBUUFO
JO
EF
5XFFEF
,BNFS
&O
XBOOFFS
FO
IPF
XFSEFO
EF

NJOJTUFSQSFTJEFOU
FO
EF
NJOJTUFS
WBO
%FGFOTJF
CJK
IFU
PWFSMFH
FO
CJK
EF
,BNFSEFCBUUFO
CFUSPL
LFO
)JFSCJK
XPSEU
UFWFOT
HFLFLFO
OBBS
EF
JOUFSOBUJPOBMF
EJNFOTJF
EJF
IFU
QSPCMFFN
*SBL
CJK

EF
/FEFSMBOETF
CFTMVJUWPSNJOH
IBE
0PL
XPSEU
JO
EJU
IPPGETUVL
JOHFHBBO
PQ
EF
SFBDUJFT
JO

/FEFSMBOE
PQ
SFTPMVUJF
1441
WBO
EF
7FJMJHIFJETSBBE
7SBHFO
BMT
EJF
OBBS
#SJUTF
DPOUBDUFO
NFU
EF

NJOJTUFSQSFTJEFOU
FO
OBBS
EF
"NFSJLBBOTF
WFS[PFLFO
PN
POEFSTUFVOJOH
QPMJUJFL
FO
NJMJUBJS

XPSEFO
FWFOFFOT
BBO
EF
PSEF
HFTUFME
%JU
IPPGETUVL
[BM
PPL
BBOEBDIU
CFTUFEFO
BBO
IFU

QPMJUJFLF
EFCBU
PWFS
EF
CFTMVJUFO
PN
WPPSBGHBBOE
BBO
EF
JOWBM
1BUSJPUSBLFUUFO
NFU
JO[FU

WBO
/FEFSMBOET
NJMJUBJS
QFSTPOFFM

BBO
5VSLJKF
UFS
CFTDIJLLJOH
UF
TUFMMFO
FO
PN
Host Nation
Support UF
WFSMFOFO
BBO
EF
"NFSJLBBOTF
NBUFSJFFM
FO
USPFQFOCFXFHJOHFO
CJKWPPSCFFME
JO
EF

IBWFO
WBO
3PUUFSEBN
0OEFS[PDIU
XPSEU
EF
XJK[F
XBBSPQ
EF
IJFSPQ
CFUSFLLJOH
IFCCFOEF

CFTMVJUFO
WBO
EF
SFHFSJOH
POUTUPOEFO
6JUFSBBSE
TQFFMU
FFO
CFMBOHSJKLF
SPM
EF
WSBBH
IPF
IFU
JO

maart 2003
HFOPNFO
CFTMVJU
UPU
TUBOE
LXBN
PN
HFFO
WFSEFSF
NJMJUBJSF
POEFSTUFVOJOH
UF
WFS
MFOFO
BBO
EF
EBO
BBO
UF
WBOHFO
"NFSJLBBOT#SJUTF
JOWBM
JO
*SBL
NBBS
[JDI
IJFSCJK
UF
CFQFSLFO

UPU
QPMJUJFLF
TUFVO

*O
IPPGETUVL
6
CFTQSFFLU
EF
$PNNJTTJF
JO
IPFWFSSF
EF
QPHJOHFO
JO
IFU
WPPSKBBS
2003 om
een CDA1WE"LBCJOFU
UF
GPSNFSFO
WBO
JOWMPFE
[JKO
HFXFFTU
PQ
EF
CFTMVJUWPSNJOH
JO[BLF

*SBL
;JK
POEFS[PFLU
IFU
XBBSIFJETHFIBMUF
WBO
FFO
UIFPSJF
EJF
TJOET
IFU
,BNFSEFCBU
WBO
18
maart 2003
WFMF
NBMFO
LPO
XPSEFO
HFIPPSE
IFU
UPFO
HFQSFTFOUFFSEF
/FEFSMBOETF
TUBOE
QVOU
JO[BLF
FFO
JOWBM
JO
*SBL
[PV
IFU
SFTVMUBBU
[JKO
WBO
FFO
AEFBM
EJF
CDA
FO
1WE"
BBO
EF

POEFSIBOEFMJOHTUBGFM
WBO
EF
JOGPSNBUFVST
HFTMPUFO
IBEEFO
%F[F
JOGPSNBUJF
MFJEU
UPU
EF

WSBBH
PG
EF
QPMJUJFLF
CFTMVJUWPSNJOH
JO
EF
SFHFSJOH
WBOBG
EF
WFSLJF[JOHFO
WBO
22
KBOVBSJ
2003
JOEFSEBBE
TUFSL
HFLMFVSE
JT
HFXFFTU
EPPS
EF
GPSNBUJF

)PPGETUVL
7
TDIFUTU
EF
JOUFSOBUJPOBMF
EZOBNJFL
SPOEPN
IFU
*SBLEPTTJFS
UFHFO
EF
BDI
UFSHSPOE
WBO
IFU
OB
11
TFQUFNCFS
EPPS
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
OJFVX
JOHF[FUUF
WFJMJHIFJET
CFMFJE
)PF
IFFGU
EF
SFHFSJOH#VTI
JO
EF
BBOMPPQ
UPU
EF
JOWBTJF
IFU
SFHJNF
WBO
4BEEBN

)PFTTFJO
POEFS
ESVL
HF[FU
)PF
SFBHFFSEFO
EF
QBSUOFST
JO
&VSPQB
PQ
EF
WFJMJHIFJETTUSB
UFHJF
WBO
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
&FO
CFMBOHSJKL
BBOEBDIUTQVOU
JO
EJU
IPPGETUVL
JT
EF
XJK[F

XBBSPQ
/FEFSMBOE
[JKO
LPFST
CFQBBMEF
UF
NJEEFO
WBO
EF
QPTJUJFT
BBO
IFU
"UMBOUJTDIF
FO

IFU
&VSPQFTF
GSPOU
/FEFSMBOE
LPPT
POPNXPOEFO
WPPS
IFU
FFSTUF
,PO
/FEFSMBOE
UPFO

OPH
EF
SPM
WBO
CFNJEEFMBBS
WFSWVMMFO
JO
IFU
TUFFET
NFFS
WFSEFFME
SBLFOEF
&VSPQB
&WFO
FFOT
XPSEU
EF
SPM
WBO
/FEFSMBOE
JO
IFU
LBEFS
WBO
EF
NAVO onder de loep genomen, in

Inleiding 21
 IFU
CJK[POEFS
NFU
CFUSFLLJOH
UPU
EF
TUBUJPOFSJOH
WBO
1BUSJPUSBLFUWFSEFEJHJOHTTZTUFNFO
JO

5VSLJKF
0PL
HBBU
IPPGETUVL
7
VJUWPFSJH
JO
PQ
IFU
QSPDFT
WBO
EF
XBQFOJOTQFDUJFT
%BBSCJK

XPSEU
EF
WSBBH
HFTUFME
IPF
CFTUVVSMJKLQPMJUJFL
XFSE
PNHFHBBO
NFU
EF
SBQQPSUBHFT
WBO

UNSCOM en UNMOVIC
7FMFO
IFCCFO
[JDI
JO
EF
BBOMPPQ
UPU
IFU
*SBLPOEFS[PFL
EF
WSBBH

HFTUFME
PG
EF
/FEFSMBOETF
NPUJWFSJOH
WPPS
EF
QPMJUJFLF
TUFVO
BBO
EF
"NFSJLBBOT#SJUTF

JOWBTJF
NPHFMJKL
HFMFHFO
XBT
JO
FDPOPNJTDIF
CFMBOHFO
JO
IFU
CJK[POEFS
XBU
PMJF
CFUSFGU

0PL
EF
CFOPFNJOH
WBO
%F
)PPQ
4DIFďFS
UPU
TFDSFUBSJTHFOFSBBM
WBO
EF
NAVO
JT
XFM
BMT

CFXFFHSFEFO
HFOPFNE
#FJEF
QVOUFO
LPNFO
JO
EJU
IPPGETUVL
BBO
CPE

%F
$PNNJTTJF
CFTUFFEU
JO
IPPGETUVL
8
BBOEBDIU
BBO
EF
WPMLFOSFDIUFMJKLF
HSPOETMBH
WBO

IFU
NJMJUBJSF
JOHSJKQFO
JO
*SBL
%BBSUPF
CFTQSFFLU
[JK
IFU
HFMEFOEF
JOUFSOBUJPOBMF
SFDIU
JO
[BLF
HFXFMEHFCSVJL
NFU
TQFDJBMF
BBOEBDIU
WPPS
IFU
SFDIU
FO
EF
QSBLUJKL
WBO
EF
7FJMJHIFJET
SBBE
*O
EJU
IPPGETUVL
QBTTFSFO
EF
7FJMJHIFJETSBBESFTPMVUJFT
VJU
EF
KBSFO
OFHFOUJH
PWFS
*SBL

EF
SFWVF
FO
POEFS[PFLU
EF
$PNNJTTJF
POEFS
NFFS
PG
IFU
NBOEBBU
UPU
HFXFMEHFCSVJL
WBO

resolutie 678
1990

JO
EF
QFSJPEF
20022003
OPH
HFMEJOH
IBE
JOHFWBM
WBTUHFTUFME
[PV
XPS
EFO
EBU
*SBL
[JKO
POUXBQFOJOHTWFSQMJDIUJOHFO
OJFU
OBLXBN
FO
BMEVT
FFO
XF[FOMJKLF
TDIFO
ding (material breach) QMFFHEF
WBO
EF
WPPSXBBSEFO
XBBSPOEFS
JO
1991
IFU
TUBBLUIFUWVSFO
NFU

*SBL
XBT
PWFSFFOHFLPNFO
0PL
CF[JFU
EF
$PNNJTTJF
EF
HFWPMHFO
WBO
IFU
WBTUMPQFO
WBO
IFU

sinds 1990
JOHFTUFMEF
DPMMFDUJFWF
TBODUJFSFHJNF
UFHFO
*SBL
PQ
NJMJUBJSF
BDUJF
OB
IFU
[XBBSTUF

EXBOHNJEEFM
VJU
IFU
BSTFOBBM
WBO
EF
7FJMJHIFJETSBBE
*O
EF
POEFS[PFLTQFSJPEF
JT
SFTPMVUJF

1441 van 8 november 2002
WBO
HSPPU
CFMBOH
HFXFFTU
%F[F
SFTPMVUJF
HBG
*SBL
OPH
ÊÊO
MBBUTUF

LBOT
PN
BBO
[JKO
POUXBQFOJOHTWFSQMJDIUJOHFO
UF
WPMEPFO
;P
OJFU
EBO
ESFJHEFO
FSOTUJHF
HF
WPMHFO
ATFSJPVT
DPOTFRVFODFT
 %F
$PNNJTTJF
TUBBU
VJUWPFSJH
TUJM
CJK
IFU
QPMJUJFLF
EFCBU
JO

/FEFSMBOE
PWFS
EF
SFDIUTHSPOETMBH
WBO
NJMJUBJS
JOHSJKQFO
)FU
LBCJOFU
IFFGU
WBO
NFFU
BG
BBO

IFU
TUBOEQVOU
JOHFOPNFO
EBU
FFO
OJFVXF
NBDIUJHJOH
WBO
EF
7FJMJHIFJETSBBE
PN
[P
OPEJH

HFXFME
UF
HFCSVJLFO
QPMJUJFL
XFOTFMJKL
NBBS
KVSJEJTDI
OJFU
OPPE[BLFMJKL
XBT
)FU
HSPOEEF

EJU
TUBOEQVOU
PQ
EF
[PHFOBBNEF
ADPSQVTUIFPSJF
EJF
VJUHBBOEF
WBO
EF
TBNFOIBOH
WBO
BMMF

PQ
*SBL
CFUSFLLJOH
IFCCFOEF
SFTPMVUJFT
WBO
EF
7FJMJHIFJETSBBE
TJOET
1990 bevestigde dat in
maart 2003
OPH
FFO
UPFSFJLFOE
NBOEBBU
UPU
HFCSVJL
WBO
HFXFME
BBOXF[JH
XBT
)PF
[JKO
EF

WPMLFOSFDIUFMJKLF
TUBOEQVOUFO
CJOOFO
EF
NJOJTUFSJFT
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
FO
%FGFOTJF

BMTNFEF
EF
PQWBUUJOH
WBO
IFU
LBCJOFU
UPU
TUBOE
HFLPNFO
)FU
EFCBU
NFU
EF
5XFFEF
,BNFS

IJFSPWFS
LSJKHU
TQFDJBMF
BBOEBDIU
5FO
TMPUUF
CFIBOEFMU
EF
$PNNJTTJF
JO
EJU
IPPGETUVL
EF

SFDIUTHSPOETMBH
WBO
EF
NJMJUBJSF
TUFVO
EJF
/FEFSMBOE
IFFGU
HFMFWFSE
BBO
EF
TUBCJMJUFJU
FO
XF
EFSPQCPVX
WBO
*SBL
OB
IFU
"NFSJLBBOT#SJUT
NJMJUBJS
JOHSJKQFO
JO
EF
[PNFS
WBO
2003
%F

$PNNJTTJF
CJFEU
JO
EJU
IPPGETUVL
BBO
IBBS
MJE
7BO
8BMTVN
EF
SVJNUF
PN
JO
FFO
BQBSU

LBEFS
[JKO
WJTJF
UF
HFWFO
PQ
EF
DPOTFRVFOUJFT
WBO
IFU
POUCSFLFO
WBO
FFO
WPMLFOSFDIUFMJKL

NBOEBBU
UPU
EF
NJMJUBJSF
BDUJF
UFHFO
*SBL

%F
$PNNJTTJF
POEFS[PFLU
JO
IPPGETUVL
9 de rol van de AIVD en MIVD
JO
EF
/FEFS
MBOETF
CFTMVJUWPSNJOH
0WFS
XFMLF
JOGPSNBUJF
FO
CSPOOFO
UFO
BBO[JFO
WBO
IFU
*SBBLTF

MVWQSPHSBNNB
CFTDIJLUFO
CFJEF
EJFOTUFO
FO
IPF
XFSEFO
EF[F
CFPPSEFFME
#JK[POEFSF

BBOEBDIU
XPSEU
CFTUFFE
BBO
EF
SFBDUJF
WBO
EF
AIVD en MIVD
PQ
PQFOCBSF

JOMJDIUJOHFO

over MVW
WBO
IFU
7FSFOJHE
,POJOLSJKL
FO
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
%F
EFQBSUFNFOUFO
WBO

"MHFNFOF
;BLFO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
FO
%FGFOTJF
POUWJOHFO
NFU
SFHFMNBBU
SBQQPSUFO

WBO
CFJEF
EJFOTUFO
%F
$PNNJTTJF
IFFGU
POEFS[PDIU
IPF
EF
EFQBSUFNFOUFO
NFU
EF[F

JOMJDIUJOHFO
[JKO
PNHFHBBO
FO
XFMLF
SPM
EF[F
JOMJDIUJOHFO
VJUFJOEFMJKL
IFCCFO
HFTQFFME

JO
IFU
CFTMVJU
WBO
EF
SFHFSJOH
PN
QPMJUJFLF
TUFVO
UF
WFSMFOFO
BBO
EF
PPSMPH
JO
*SBL
0PL

EF
XJK[F
XBBSPQ
EF
SFHFSJOH
IJFSPNUSFOU
WFSBOUXPPSEJOH
IFFGU
BGHFMFHE
BBO
EF
4UBUFO
(FOFSBBM
XPSEU
CFTDISFWFO
5FWFOT
POEFS[PFLU
EF
$PNNJTTJF
EF
JOGPSNBUJFWFSTUSFLLJOH

door de AIVD en de MIVD
BBO
EF
PPSMPHWPFSFOEF
TUBUFO

22 Inleiding
*O
IPPGETUVL
10
LPNU
EF
NJMJUBJSF
CFUSPLLFOIFJE
BBO
EF
PSEF
/FEFSMBOE
XFSE
PQ
15
november 2002
TBNFO
NFU
UBM
WBO
BOEFSF
MBOEFO
EPPS
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
HFWSBBHE

FFO
CJKESBHF
UF
MFWFSFO
[JK
IFU
WPPSMPQJH
JO
EF
QMBOOJOHTGBTF
BBO
EF
PQCPVX
WBO
FFO

NJMJUBJSF
NBDIU
UFHFO
*SBL
&S
[JKO
WSBHFO
HFSF[FO
PWFS
EF
BBSE
WBO
EJU
WFS[PFL
*O
EJU

WFSCBOE
XPSEU
POEFS[PDIU
PG
FFO
CJKESBHF
BBO
EF
NJMJUBJSF
voorbereidingsfase zou kunnen
uitlopen op deelname aan de uitvoeringsfase
WBO
FFO
NJMJUBJSF
PQFSBUJF
JO
*SBL
%F
JOIPVE

WBO
IFU
"NFSJLBBOTF
WFS[PFL
WBO
15
OPWFNCFS
IJFME
EF
/FEFSMBOETF
SFHFSJOH
UFHFOPWFS

EF
4UBUFO(FOFSBBM
HSPUFOEFFMT
HFIFJN
8FMLF
XBSFO
EF
SFEFOFO
EBBSUPF
*O
EJU
IPPGE
TUVL
XPSEU
UFWFOT
EF
WSBBH
BBO
FFO
POEFS[PFL
POEFSXPSQFO
IPF
/FEFSMBOE
PPL
JO

WFSHFMJKLJOH
NFU
BOEFSF
MBOEFO
JT
PNHFHBBO
NFU
IFU
WFS[PFL
PN
Host Nation Support %F

QMBBUTJOH
WBO
EF
1BUSJPUSBLFUUFO
PQ
WFS[PFL
WBO
5VSLJKF
IFFGU
FWFOFFOT
WSBHFO
PQHFSPF
QFO
EJF
FFO
OBEFS
POEFS[PFL
SFDIUWBBSEJHFO
0Q
IFU
UXFFEF
EFFM
WBO
IFU
"NFSJLBBOTF

WFS[PFL
EBU
IPPGE[BLFMJKL
CFUSFLLJOH
IBE
PQ
EF
FWFOUVFMF
JO[FU
WBO
PďFOTJFWF
XBQFOT

JT
/FEFSMBOE
VJUFJOEFMJKL
OJFU
JOHFHBBO
7BO
NFFU
BG
BBO
NBBLUF
EF
SFHFSJOH
IFU
WPPSCF
IPVE
EBU
POT
MBOE
FFSTU
[FMGTUBOEJH
[PV
NPFUFO
WBTUTUFMMFO
PG
FFO
(further) material breach
EPPS
*SBL
WBO
EF
PQ
EBU
MBOE
JO
WFSTDIJMMFOEF
7FJMJHIFJETSBBESFTPMVUJFT
OFFSHFMFHEF
WFS
QMJDIUJOHFO
BBOXF[JH
XBT
WPPSEBU
/FEFSMBOETF
PďFOTJFWF
CJKESBHFO
JO
EF
"NFSJLBBOTF

QMBOOJOH
LPOEFO
XPSEFO
CFUSPLLFO
)PF
NPFU
EJU
TUBOEQVOU
XPSEFO
CFHSFQFO
/FEFS
MBOE
IFFGU
VJUFJOEFMJKL
CFTMPUFO
XFM
QPMJUJFLF
NBBS
HFFO
NJMJUBJSF
TUFVO
UF
WFSMFOFO
BBO

EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
FO
IFU
7FSFOJHE
,POJOLSJKL
CJK
IVO
BBOWBM
PQ
*SBL
%F
NFEF
JO
EJU

IPPGETUVL
CFIBOEFMEF
LXFTUJF
IPF
EJU
CFTMVJU
JOUFSOBUJPOBBM
NPFU
XPSEFO
HFXBBSEFFSE

JT
FFO
WBO
EF
DFOUSBMF
WSBHFO
JO
EJU
POEFS[PFL
#JK
IFSIBMJOH
JT
JO
EF
KBSFO
OB
EF
JOWBTJF

JO
FO
CVJUFO
IFU
QBSMFNFOU
CFXFFSE
EBU
OJFUUFHFOTUBBOEF
IFU
SFHFSJOHTCFTMVJU
PN
HFFO

BDUJFWF
NJMJUBJSF
TUFVO
UF
WFSMFOFO
/FEFSMBOETF
NJMJUBJSFO
WPPS
PG
UFO
UJKEF
WBO
EF
JOWBTJF

IFCCFO
NFFHFEBBO
BBO
NJMJUBJSF
BDUJFT
JO
SPOE
PG
CPWFO
*SBL
%F
$PNNJTTJF
EPFU
JO
EJU

IPPGETUVL
WFSTMBH
WBO
EF
SFTVMUBUFO
WBO
IBBS
POEFS[PFL
PQ
EJU
QVOU

*O
IPPGETUVL
11
XPSEU
FFSTU
FFO
CFTDIPVXJOH
HFXJKE
BBO
EPFM
FO
TUSFLLJOH
WBO
BSUJLFM

100
(SPOEXFU
FO
WBO
IFU
5PFUTJOHTLBEFS
2001
[PBMT
EJF
CMJKLFO
VJU
EF
UPUTUBOELPNJOH

WBO
EJF
SFHFMJOHFO
"BO
EF
IBOE
WBO
EJF
CFTDIPVXJOH
XPSEU
POEFS[PDIU
PQ
XFMLF
SFHF
SJOHTCFTMVJUFO
JO[BLF
*SBL
EF[F
SFHFMJOHFO
WBO
UPFQBTTJOH
XBSFO
FO
PG
EF
SFHFSJOH
EF[F

PQ
DPSSFDUF
XJK[F
IFFGU
OBHFMFFGE
%F
SFHFSJOH
IFFGU
[JDI
XBU
EF
VJU[FOEJOH
WBO
1BUSJPUT

CFUSFGU
CFSPFQFO
PQ
NAVOWFSQMJDIUJOHFO
4USPPLUF
EJU
CFSPFQ
NFU
EF
UFLTU
WBO
BSUJLFM

100
FO
EF
POUTUBBOTHFTDIJFEFOJT
FSWBO
0OEFS[PDIU
XPSEU
PG
EF
NJOJTUFST
EJF
OBNFOT

EF
SFHFSJOH
IFU
XPPSE
IFCCFO
HFWPFSE
PWFS
IFU
IJFS
CFTQSPLFO
POEFSXFSQ
WPMMFEJH
FO

EVJEFMJKL
[JKO
HFXFFTU
JO
IVO
VJUMBUJOHFO
CJKWPPSCFFME
CFUSFďFOEF
IFU
JOTUFNNJOHTSFDIU

WBO
EF
,BNFS

%F
$PNNJTTJF
CFTMVJU
IFU
SBQQPSU
NFU
FFO
PWFS[JDIU
WBO
EF
DPODMVTJFT

Inleiding 23
2
VERANTWOORDING

Verantwoording 25
2.1 Samenstelling van de Commissie
*O
EF
CSJFWFO
BBO
EF
&FSTUF
FO
5XFFEF
,BNFS
WBO
2
GFCSVBSJ
2009,
XBBSJO
EF
NJOJTUFS
QSFTJEFOU
[JKO
WPPSTUFM
UPU
IFU
JOTUFMMFO
WBO
EF
$PNNJTTJF
LFOCBBS
NBBLUF
XFSE
FFO

WPPSLFVS
VJUHFTQSPLFO
PN
FOLFMF
NJOJTUFST
WBO
TUBBU
JO
EF
$PNNJTTJF
PQ
UF
OFNFO
#JK

IFU
NBLFO
WBO
FFO
WPPSTUFM
WPPS
EF
TBNFOTUFMMJOH
WBO
EF
$PNNJTTJF
IFFGU
EF
WPPS[JUUFS

IJFSBBO
BBOEBDIU
CFTUFFE
%JF
BBOEBDIU
HPME
VJUFSBBSE
EF
TQBOOJOH
UVTTFO
EF
POBG IBO
LFMJKLIFJE
XBBSJO
EF
$PNNJTTJF
[PV
NPFUFO
LVOOFO
XFSLFO
FO
EF
QPMJUJFLF
PNHFWJOH

XBBSJO
WSJKXFM
BMMF
NJOJTUFST
WBO
TUBBU
IFU
MBOE
IFCCFO
HFEJFOE
*O
EJU
WFSCBOE
XBSFO
PPL

BM
JO
EF
,BNFS
WSBBHUFLFOT
HF[FU
CJK
EF
JO
EF
CSJFWFO
VJUHFTQSPLFO
WPPSLFVS

%F
WPPS[JUUFS
IFFGU
NPOEFMJOH
FO
UFMFGPOJTDI
HFTQSFLLFO
HFWPFSE
NFU
UXFF
NJOJTUFST

WBO
TUBBU
*O
EF[F
CFJEF
HFTQSFLLFO
LXBNFO
CFUSPLLFOFO
UFMLFOT
HF[BNFOMJKL
UPU
EF

DPODMVTJF
EBU
IFU
CJK
IFU
QSFDBJSF
FO
QPMJUJFL
HFWPFMJHF
LBSBLUFS
WBO
EF
POEFS[PFLTPQ
ESBDIU
WBO
EF
$PNNJTTJF
NJOEFS
HFMVLLJH
[PV
[JKO
XBOOFFS
NJOJTUFST
WBO
TUBBU
EBBSWBO

EFFM
[PVEFO
VJUNBLFO
#PWFOEJFO
CFTDIJLUFO
OBHFOPFH
BMMF
NJOJTUFST
WBO
TUBBU
OJFU

NFFS

PWFS
BDUVFMF
POEFS[PFLTFSWBSJOH
*O
EF
SVJNF
QPMJUJFLF
FSWBSJOH
FO
EF
SVJNF
FS
WBSJOH
JO
IFU
PNHBBO
NFU
WSBBHTUVLLFO
WBO
JOUFSOBUJPOBMF
CFUSFLLJOHFO
FO
JOUFSOBUJP
OBBM
SFDIU
[PBMT
EF
CSJFWFO
WBO
2
GFCSVBSJ
IFU
VJUESVLUFO
[PV
PQ
BOEFSF
XJK[F
NPFUFO

XPSEFO
WPPS[JFO

&FO
FO
BOEFS
IFFGU
EF
WPPS[JUUFS
FS
BM
JO
FFO
WSPFH
TUBEJVN
WBO
[JKO
WPPSCFSFJEJOH
UPF

HFCSBDIU
PN
HFIFFM
BG
UF
[JFO
WBO
EF
JO
EF
CSJFWFO
VJUHFTQSPLFO
WPPSLFVS
1PTJUJFG
HF
TUFME
IJK
SJDIUUF
[JDI
PQ
FFO
TBNFOTUFMMJOH
XBBSJO
JO
JFEFS
HFWBM
BMHFNFFO
FSLFOEF
CF
LXBBNIFEFO
FO
FSWBSJOH
PQ
IFU
UFSSFJO
WBO
IFU
TUBBUTSFDIU
JOUFSOBUJPOBBM
SFDIU
HF
TDIJFETDISJKWJOH
FO
IJTUPSJTDI
POEFS[PFL
EJQMPNBUJFL
WFSLFFS
FO
JOMJDIUJOHFO
FO
WFJMJH
IFJETEJFOTUFO
BBOXF[JH
XBSFO
7PPSUT
XBT
IJK
WBO
PPSEFFM
EBU
EF
OPPE[BBL
WBO
WSVDIU
CBBS
NVMUJEJTDJQMJOBJS
PWFSMFH
FO
QSBLUJTDIF
PNTUBOEJHIFEFO
MFJEEFO
UPU
FFO
BBOUBM
WBO

[FWFO
$PNNJTTJFMFEFO
6JU
IFU
DW
WBO
EF
$PNNJTTJFMFEFO
[JF
CJKMBHF
#

CMJKLU
FFO
HSPUF
WFSTDIFJEFOIFJE
JO

JFEFST
TQFDJêFLF
EFTLVOEJHIFJE
UFWFOT
LBO
NFO
EBBSJO
[JFO
EBU
HFFO
WBO
EF
MFEFO
JO
EF

QSBLUJTDIF
QPMJUJFL
BDUJFG
JT
HFXFFTU
&OLFMF
MFEFO
IFCCFO
[JDI
JO
IFU
WFSMFEFO
PQ
QFS
TPPOMJKLF
UJUFM
VJUHFMBUFO
PWFS
EF
LXFTUJF*SBL1
EBO
XFM
JO
IFU
BMHFNFFO
PWFS
EF
PQQPSUV
OJUFJU
FO
EF
SFDIUTHSPOETMBH
WBO
TBODUJFT
FO
HFXFMEHFCSVJL
JO
EF
JOUFSOBUJPOBMF
CFUSFL
LJOHFO2
)VO
EFFMOBNF
BBO
EF
$PNNJTTJF
FO
IVO
TUFVO
WPPS
EF
JOIPVE
FO
EF
DPODMVTJFT

WBO
IFU
SBQQPSU
EPFO
HFFO
BG CSFVL
BBO
IVO
FFSEFSF
JO[JDIUFO

2.2 Organisatie
7PPSVJUMPQFOE
PQ
IFU
JOTUFMMJOHTCFTMVJU
JT
EF
WPPS[JUUFS
[JDI
PONJEEFMMJKL
OB
IFU
,BNFS
debat van 4
GFCSVBSJ
HBBO
CF[JHIPVEFO
NFU
EF
WPPSCFSFJEJOH
WBO
EF
WFSXBDIUF
XFSL
[BBNIFEFO
0N
OB
EF
EFêOJUJFWF
JOTUFMMJOH
[P
TOFM
NPHFMJKL
BBO
EF
TMBH
UF
LVOOFO
HBBO

1 ;JF
POEFS
NFFS
"1
WBO
8BMTVN
Vijanden en tegenstanders,
$MFWFSJOHBSFEF
26 november 2004
6OJWFSTJUFJU

-FJEFO
/+
4DISJKWFS
A7PMLFOSFDIU
OJFU
EPPS
EF
MPPQ
WBO
FFO
HFXFFS, NRC Handelsblad, 19 maart 2003
Q
û
2 ;JF
WBO
/+
4DISJKWFS
POEFS
NFFS
FFO
VJUWPFSJHF
WFSIBOEFMJOH
PWFS
EF
CFUFLFOJT
WBO
IFU
HFXFMEWFSCPE
JO

IFU
TUBOEBBSEXFSL
WBO
+1
$PU"
1FMMFU.
'PSUFBV
SFE

La Charte des Nations Unies, Commentaire article par
article, 3e
FE
1BSJKT
2005

EM
1
Q
437467

Verantwoording 27
 NFU
EF
VJUWPFSJOH
WBO
EF
UBBLPQESBDIU
IFFGU
IJK
NFU
IFU
NJOJTUFSJF
WBO
"MHFNFOF
;BLFO

BGTQSBLFO
HFNBBLU
PWFS
IFU
BBO
EF
$PNNJTTJF
UFS
CFTDIJLLJOH
UF
TUFMMFO
CVEHFU
FO
NFU

EFSEFO
PWFS
EF
IVVS
WBO
LBOUPPS
FO
WFSHBEFSGBDJMJUFJUFO
FO
PWFS
UFDIOJTDIF
TFDSFUBSJÌMF

FO
IVJTIPVEFMJKLF
EJFOTUWFSMFOJOH
FWFOBMT
IFU
WFS[PSHFO
WBO
QVCMJFLF
JOGPSNBUJFWPPS[JF
OJOH

%F
$PNNJTTJF
JT
JO
CFHJOTFM
JFEFSF
XFFL
JO
WFSHBEFSJOH
CJKFFOHFLPNFO
XBBSCJK
PPL

EF
TUBG
[P
WFFM
NPHFMJKL
BBOXF[JH
JT
HFXFFTU
"MEVT
[JKO
FS
JO
UPUBBM
EFSUJH
WFSHBEFSJOHFO

HFIPVEFO
%BBSOBBTU
JT
FFO
UXFFEBBHTF
XFSLDPOGFSFOUJF
HFPSHBOJTFFSE

2.3 Veiligheidsonderzoek
%F
GVODUJFT
WBO
MJE
FO
NFEFXFSLFS
WBO
EF
$PNNJTTJF
[JKO
PQ
PG
PNTUSFFLT
18 maart
EPPS
IFU
NJOJTUFSJF
WBO
"MHFNFOF
;BLFO
BBOHFXF[FO
BMT
WFSUSPVXFOTGVODUJF
"
BMT
CF
EPFME
JO
EF
8FU
WFJMJHIFJETPOEFS[PFLFO
8WP

)FU
HFWPMH
IJFSWBO
XBT
EBU
WPPS
JFEFS

WBO
IFO
EPPS
EF
AIVD
FFO
WFJMJHIFJETPOEFS[PFL
JT
JOHFTUFME
PQ
EF
WPFU
WBO
BSUJLFM
7 van
EJF
XFU
%BU
HPME
PPL
WPPS
IFO
EJF
BM
FFSEFS
[FMGT
JO
IFU
SFDFOUF
WFSMFEFO
FFO
WFSUSPV
XFOTGVODUJF
IBEEFO
CFLMFFE
"BO
IFU
JOTUFMMFO
WBO
IFU
POEFS[PFL
LMFFGEF
IFU
CF[XBBS

EBU
IFU
SFMBUJFG
WFFM
UJKE
JO
CFTMBH
[PV
OFNFO
%JU
XBT
JO
IFU
CJK[POEFS
CF[XBBSMJKL
PN
EBU
WÓÓS
IFU
BGHFWFO
WBO
EF
WFSLMBSJOH
WBO
HFFO
CF[XBBS
VGB

BBO
EF
CFUSPLLFOFO
HFFO

JO[BHF
XFSE
WFSMFFOE
WBO
TUBBUTHFIFJNF
TUVLLFO
PG
BOEFSF
BMT
TUBBUTHFIFJN
HFLXBMJê
DFFSEF
JOGPSNBUJF
XFSE
WFSTUSFLU
6JUFJOEFMJKL
XBT
BBO
BMMFO
EJF
EBBSWPPS
JO
BBONFSLJOH

LXBNFO
JO
EF
UXFFEF
IFMGU
WBO
BQSJM
EF
VGB
WFSMFFOE
[PEBU
WBOBG
CFHJO
NFJ
BMMF
WFS[B
NFMEF
FO
OPH
UF
WFS[BNFMFO
JOGPSNBUJF
NFU
EF
WPMUBMMJHF
$PNNJTTJF
FO
IBBS
NFEFXFS
LFST
LPO
XPSEFO
HFEFFME

%F
WFSLMBSJOHFO
XFSEFO
XFMJTXBBS
BGHFHFWFO
CJOOFO
EF
UFSNJKO
WBO
BDIU
XFLFO
EJF
BSUJ
kel 6
8WP
EBBSWPPS
TUFMU
NBBS
EBU
OFFNU
OJFU
XFH
EBU
EF[F
QSPDFEVSF
WPPS
EF
$PNNJTTJF

FFO
CFMFNNFSJOH
IFFGU
HFWPSNE
PN
[JDI
WPPSUWBSFOE
BBO
EF
VJUWPFSJOH
WBO
IBBS
UBBL
UF

[FUUFO
%JF
WFSUSBHJOH
JT
OPH
UPFHFOPNFO
EPPSEBU
QBT
OB
EF
WFSMFOJOH
WBO
EF
VGB een aan
WBOH
XFSE
HFNBBLU
NFU
IFU
USFďFO
WBO
WPPS[JFOJOHFO
EJF
PWFSFFOLPNTUJH
IFU
#FTMVJU
WPPS
TDISJGU
JOGPSNBUJFCFWFJMJHJOH
SJKLTEJFOTU
m
CJK[POEFSF
JOGPSNBUJF
VIR-BI
3
OPPE[BLFMJKL

XBSFO
1BT
JO
EF
MPPQ
WBO
KVOJ
2009
XBSFO
BMMF
OPPE[BLFMJKLF
WPPS[JFOJOHFO
HFUSPďFO
5PU

EJF
UJKE
IFFGU
EF
$PNNJTTJF
[JDI
FSOTUJH
HFIJOEFSE
HFXFUFO
JO
EF
CFTUVEFSJOH
FO
WFSXFS
LJOH
WBO
TUBBUTHFIFJNF
JOGPSNBUJF
0WFSJHFOT
WPSNEFO
EF
WFJMJHIFJETNBBUSFHFMFO
PPL

EBBSOB
IJOEFSOJTTFO
CJK
EF
QSBLUJTDIF
CFXFSLJOH
WBO
IFU
NBUFSJBBM

2.4 Bronnen
0N
IBBS
UBBL
VJU
UF
WPFSFO
IFFGU
EF
$PNNJTTJF
HFCSVJLHFNBBLU
WBO
WFSTDIJMMFOEF
CSPO
OFO
m
TDISJGUFMJKL
IFU
POEFS[PFL
[PXFM
WBO

B

PQFOCBSF
CSPOOFO
QBSMFNFOUBJSF
TUVLLFO
EPDVNFOUFO
WBO
EF
7FSFOJHEF
/BUJFT
FO

BOEFSF
JOUFSOBUJPOBMF
PSHBOJTBUJFT
MJUFSBUVVS
NFEJBCFSJDIUFO

BMT
WBO

3 ;JF
BSUJLFM
4
JOGPSNBUJFQSPUPDPM
)FU
CFUSFGU
IJFS
POEFS
NFFS
EF
CFWFJMJHJOH
WBO
XFSLSVJNUFT
FO
EF
JOTUBM
MBUJF
WBO
FFO
CFWFJMJHE
DPNQVUFSOFUXFSL

28 Verantwoording
 C

OJFUPQFOCBSF
UFWFOT
WBBL
TUBBUTHFIFJNF
TUVLLFO
JO
BSDIJFWFO
FO

D

CFSJDIUFO
WBO
EFSEFO

m
NPOEFMJOH
IFU
IPVEFO
WBO

E

JOUFSWJFXT

(a) Openbaar materiaal

%F
PQFOCBSF
CSPOOFO
EJF
EF
$PNNJTTJF
IFFGU
HFSBBEQMFFHE
[JKO
[FFS
PNWBOHSJKL
"MMFFO

BM
EF
SFMFWBOUF
QBSMFNFOUBJSF
TUVLLFO
CFTMPFHFO
FFO
[FTUBM
PSEOFST
7PPSUT
XBSFO
FS
EF

openbare buitenlandse onderzoeksrapporten4
FO
BOEFSF
EPDVNFOUFO
VJU
IFU
CVJUFOMBOE

BMTNFEF
UBMMP[F
SBQQPSUFO
SFTPMVUJFT
FO
WFSTMBHFO
WBO
EF
7FSFOJHEF
/BUJFT

%F
7FSFOJHJOH
WBO
POEFS[PFLTKPVSOBMJTUFO
ONJO

IFFGU
PQ
2 april 2009 aan de Com
NJTTJF
FFO
LPďFS
PWFSIBOEJHE
NFU
BVEJPWJTVFFM
NBUFSJBBM
USBOTDSJQUJFT
WBO
SBEJP
FO

UFMFWJTJFVJU[FOEJOHFO
FO
PWFSJHF
KPVSOBMJTUJFLF
CJKESBHFO
%F
LPďFS
CFWBUUF
SFFET
PQFO
CBBS
HFNBBLU
NBUFSJBBM
FO
HFFO
PSJHJOFMF
CSPOOFO
%F
$PNNJTTJF
IFFGU
WBO
FFO
FO
BOEFS

PQ
OVUUJHF
XJK[F
HFCSVJL
LVOOFO
NBLFO
;JK
IFFGU
FWFOXFM
HFNFFOE
EBU
[JK
OJFUPQFOCB
SF
CSPOOFO
EJF
EPPS
POEFS[PFLTKPVSOBMJTUFO
XFSEFO
HFOPFNE
OJFU
CJK
IFO
LPO
PQWSB
HFO
%F
SFEFO
JT
EBU
EF
$PNNJTTJF
OJFU
JO
TUBBU
XBT
PN
UF
DPOUSPMFSFO
PG
IFU
CSPOOFO
NBUFSJBBM
PQ
SFDIUNBUJHF
XJK[F
XBT
WFSLSFHFO

In een uitzending van Argos van 20
KVOJ
2009
XFSE
NFMEJOH
HFNBBLU
WBO
FFO
EPDVNFOU

XBBSJO
TQSBLF
[PV
[JKO
WBO
TBNFOXFSLJOH
WBO
%VJUTF
FO
'SBOTF
JOMJDIUJOHFOEJFOTUFO
NFU

EJF
WBO
/FEFSMBOE
)FU
,BNFSMJE
)BMTFNB
(SPFO-JOLT

[PV
JO[BHF
JO
EJU
EPDVNFOU

IFCCFO
HFIBE
)BMTFNB
WPOE
BBOMFJEJOH
PN
IJFSPWFS
PQ
26
KVOJ
WSBHFO
UF
TUFMMFO
BBO
EF

NJOJTUFSQSFTJEFOU
0NEBU
IFU
EF
$PNNJTTJF
OJFU
EVJEFMJKL
XBT
PN
XFML
EPDVNFOU
IFU

HJOH
IFCCFO
EF
WPPS[JUUFS
FO
EF
TFDSFUBSJT
IJFSPWFS
NFU
IBBS
FFO
HFTQSFL
HFIBE
)BMTFNB

EFFMEF
NFF
EBU
[JK
OJFU
PWFS
EBU
EPDVNFOU
CFTDIJLUF
EPDI
IFU
HFEVSFOEF
POHFWFFS
FFO

IBMGVVS
JO
IFU
CJK[JKO
WBO
EF
KPVSOBMJTU
+BTQFST
WBO
Argos
IFFGU
LVOOFO
JO[JFO
)FU
[PV

HBBO
PN
FFO
%VJUTUBMJH
EPDVNFOU
WBO
150 à 200
QBHJOBT
WBO
OBBS
IBBS
TDIBUUJOH
FFO

IBMGKBBS
HFMFEFO
%F
JOTUFMMJOH
XBBSWBO
IFU
EPDVNFOU
VJUHJOH
EF
UJUFM
FO
EF
SFEBDUJF

XBSFO
IBBS
POCFLFOE
%F[F
HFHFWFOT
WPOE
EF
WPPS[JUUFS
UF
WBBH
PN
IFU
UF
LVOOFO
BDI
UFSIBMFO
)BMTFNB
IFFGU
UPFHF[FHE
UF
[VMMFO
USBDIUFO
TQFDJêFLFSF
HFHFWFOT
UF
WFSTUSFL
LFO
%F
$PNNJTTJF
IFFGU
IJFSPNUSFOU
PPL
OB
FFO
IFSJOOFSJOH
UF
IFCCFO
HF[POEFO
OJFUT

NFFS
WFSOPNFO

(b) Berichten van derden

5JKEFOT
IFU
EFCBU
WBO
4
GFCSVBSJ
IFFGU
JO
EF
5XFFEF
,BNFS
EF
SPFQ
HFLMPOLFO
EBU
m
[P
BMT
IFU
,BNFSMJE
)BNFS
1WE"

IFU
VJUESVLUF
m
AFFOJFEFS
EJF
WBO
NFOJOH
JT
EBU
IJK
FFO

XBBSEFWPMMF
CJKESBHF
LBO
MFWFSFO
BBO
EF
XBBSIFJETWJOEJOH
POHFIJOEFSE
EF
NPHFMJKLIFJE

NPFU
LSJKHFO
PN
NFU
EF
$PNNJTTJF
JO
DPOUBDU
UF
USFEFO5
%F
$PNNJTTJF
JT
BBO
EBU

WFSMBOHFO
UFHFNPFUHFLPNFO
EPPS
IFU
PQSJDIUFO
WBO
EF
XFCTJUF
XXXPD*SBLOl
%F[F

XBT
[PXFM
JO
IFU
/FEFSMBOET
BMT
JO
IFU
&OHFMT
UF
SBBEQMFHFO
7JB
FFO
SFBDUJFGPSNVMJFS

LPO
FFOJFEFS
FFO
FNBJMCFSJDIU
BBO
EF
$PNNJTTJF
[FOEFO
#PWFOEJFO
JT
PQ
EJF
XFCTJUF

FFO
QPTUBESFT
WFSNFME

5PU
1
EFDFNCFS
2009
JT
EF
XFCTJUF
62253
NBBM
HFSBBEQMFFHE
XBBSWBO
9994 unieke
CF[PFLFST
5PU
EJF[FMGEF
EBUVN
IFCCFO
104
QFSTPOFO
WBO
EF
HFMFHFOIFJE
HFCSVJLHF

4 ;JF
CJKMBHF
,
5 Handelingen II, 2008/09, 504210

Verantwoording 29
 NBBLU
PN
FFO
FNBJMCFSJDIU
UF
[FOEFO
7BO
EF
HFMFHFOIFJE
PN
QFS
QPTU
NFU
EF
$PN
NJTTJF
DPOUBDU
PQ
UF
OFNFO
JT
TMFDIUT
TQPSBEJTDI
HFCSVJLHFNBBLU
%F
$PNNJTTJF
IFFGU

VJUFSBBSE
WBO
BMMF
CFSJDIUFO
LFOOJTHFOPNFO
FO
JOEJFO
EJU
OPEJH
PG
OVUUJH
XFSE
HFPPS
EFFME
IFFGU
EJU
HFMFJE
UPU
IFU
VJUWPFSFO
WBO
OBEFS
POEFS[PFL
FO
JO
FOLFMF
HFWBMMFO
UPU
IFU

PQOFNFO
WBO
FFO
QBTTBHF
JO
IFU
SBQQPSU

(c) Vertrouwelijk en staatsgeheim materiaal

7PPS
EF
$PNNJTTJF
XBT
VJUFSBBSE
OJFUPQFOCBBS
NBUFSJBBM
WBO
FNJOFOU
CFMBOH
%F
WPPS
[JUUFS
IFFGU
SFFET
WÓÓS
EF
GPSNFMF
JOTUFMMJOH
WBO
EF
$PNNJTTJF
EF
BNCUFMJKLF
MFJEJOH
WBO

EF
NJOJTUFSJFT
FO
BOEFSF
TUBBUTJOTUFMMJOHFO
CJK
XJF
OBBS
WFSXBDIUJOH
BSDIJFGPOEFS[PFL

OPEJH
[PV
XPSEFO
BBOHFTDISFWFO
NFU
IFU
WFS[PFL
PN
FS
SFLFOJOH
NFF
UF
IPVEFO
EBU
FFO

EFSHFMJKL
POEFS[PFL
[PV
QMBBUTWJOEFO
*MMVTUSBUJFG
JT
EBU
EF
TFDSFUBSJTHFOFSBBM
WBO
IFU

NJOJTUFSJF
WBO
%FGFOTJF
IJFSPQ
JO
FFO
CSJFG
SFBHFFSEF
NFU
EF
NFEFEFMJOH
EBU
IJK
180
TUSFLLFOEF
NFUFS
BSDIJFGNBUFSJBBM
WPPS
POEFS[PFL
EPPS
EF
$PNNJTTJF
HFSFFEIJFME

5FOFJOEF
OBEFS
UF
SFHFMFO
PQ
XFMLF
XJK[F
EF
$PNNJTTJF
WBO
TUBBUTHFIFJNF
JOGPSNBUJF

LPO
LFOOJTOFNFO
FO
EBBSNFF
WFSEFS
NPFTU
PNHBBO
IFFGU
IFU
NJOJTUFSJF
WBO
"MHFNFOF

;BLFO
WSJKXFM
PONJEEFMMJKL
OB
EF
JOTUFMMJOH
WBO
EF
$PNNJTTJF
IFU
DPODFQU
WPPS
FFO
JO
GPSNBUJFQSPUPDPM
WPPSHFMFHE
%JU
QSPUPDPM
XBT
PQHFTUFME
OBBS
BOBMPHJF
WBO
IFU
QSPUPDPM

WPPS
EF
DPNNJTTJF7BO
EFO
)BBL
FO
BOEFSF
TPPSUHFMJKLF
DPNNJTTJFT
EJF
JO[BHF
IBEEFO

JO
WFSUSPVXFMJKLF
TUVLLFO
%F
$PNNJTTJF
IFFGU
JO
IBBS
FFSTUF
WFSHBEFSJOH
FOLFMF
LBOU
UFLFOJOHFO
CJK
IFU
DPODFQUQSPUPDPM
HFQMBBUTU
%BBSOB
JT
FFO
FFSTUF
QSPUPDPM
POEFSUFLFOE

EPPS
EF
NJOJTUFST
WBO
"MHFNFOF
;BLFO
WBO
#JOOFOMBOETF
;BLFO
FO
,POJOLSJKLTBBOHF
MFHFOIFEFO
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
FO
WBO
%FGFOTJF
BMTNFEF
EPPS
EF
WPPS[JUUFS
WBO
EF

$PNNJTTJF
%JU
QSPUPDPM
JT
WFSWPMHFOT
PQFOCBBS
HFNBBLU
PQ
EF
XFCTJUF
WBO
EF
$PN
missie en in een later stadium ook in de Staatscourant6
*O
EF
NFEJB
POUTUPOE
EJSFDU
OB
EF
QVCMJDBUJF
DPNNPUJF
PWFS
EJU
QSPUPDPM
JO
IFU
CJK
[POEFS
OBBS
BBOMFJEJOH
WBO
FFO
BSUJLFM
WBO
,P
$PMJKO
WBO
27
NBBSU
PQ
EF
XFCTJUF
WBO
Vrij
Nederland
)JFSJO
XFSE
EF
TUFMMJOH
CFUSPLLFO
EBU
IFU
QSPUPDPM
FOLFMF
CFQFSLJOHFO
FO

PQFO
FJOEFO
CFWBUUF
FO
EBU
IFU
BGXFFL
WBO
XBU
JO
IFU
JOTUFMMJOHTCFTMVJU
TUPOE
FO
EPPS
EF

NJOJTUFSQSFTJEFOU
JO
IFU
,BNFSEFCBU
XBT
UPFHF[FHE

&FO
FO
BOEFS
XBT
BBOMFJEJOH
UPU
FFO
TQPFEEFCBU
JO
EF
5XFFEF
,BNFS
EBU
PQ
1 april
XFSE
HFIPVEFO7
5JKEFOT
EJU
EFCBU
LXBN
IFU
BSUJLFM
UFS
TQSBLF
PWFS
JOGPSNBUJF
WBO
JO
MJDIUJOHFOEJFOTUFO
EJF
POEFSXPSQFO
JT
BBO
EF
EFSEFQBSUJKSFHFM8
%F
WSBBH
XFSE
HFTUFME
PG

EF
/FEFSMBOETF
JOMJDIUJOHFOEJFOTUFO
XBOOFFS
[JK
JOGPSNBUJF
WBO
CVJUFOMBOETF
EJFOTUFO

IFCCFO
PWFSHFOPNFO
[JDI
LVOOFO
CFSPFQFO
PQ
EF
XFJHFSJOH
WBO
EJF
CVJUFOMBOETF
EJFO
TUFO
PN
JO[BHF
BBO
EF
$PNNJTTJF
UF
WFSTUSFLLFO

5FWFOT
LXBN
BSUJLFM
7
WBO
IFU
QSPUPDPM
BBO
EF
PSEF
EBU
MVJEEF
A*OEJFO
EF
NJOJTUFS

NFFOU
EBU
IFU
UFS
CFTDIJLLJOH
TUFMMFO
WBO
TUBBUTHFIFJNF
JOGPSNBUJF
BDIUFSXFHF
EJFOU
UF

CMJKWFO
WJOEU
PWFSMFH
QMBBUT
UVTTFO
EF
NJOJTUFS
FO
EF
WPPS[JUUFS
WBO
EF
$PNNJTTJF
%BBS

6 Stct., 2 april 2009
OS
64

7 Handelingen II, 2008/09, 1 april 2009, 715583
FW
8 "SUJLFM
3
WBO
IFU
JOGPSNBUJFQSPUPDPM
MVJEU
A.FU
CFUSFLLJOH
UPU
JOGPSNBUJF
BG LPNTUJH
WBO
CVJUFOMBOETF


JOMJDIUJOHFO
FO
WFJMJHIFJETEJFOTUFO
XFMLF
JT
POEFSXPSQFO
BBO
EF
EFSEFQBSUJKSFHFM
UIJSE
QBSUZ
QSJODJQMF




WJOEU
WFSTUSFLLJOH
WBO
WFSMFOJOH
WBO
JO[BHF
JO
FO
QVCMJDBUJF
WBO
EF
EFTCFUSFďFOEF
JOGPSNBUJF
BBO
EF

$PNNJTTJF
TMFDIUT
QMBBUT
JOEJFO
WBO
EF
EFTCFUSFďFOEF
CVJUFOMBOETF
EJFOTU


EBBSWPPS
UPFTUFNNJOH
JT

WFSLSFHFO

30 Verantwoording
 CJK
JT
EF
NPHFMJKLIFJE
WBO
WFSUSPVXFMJKLF
JO[BHF
EPPS
EF
WPPS[JUUFS
WBO
EF
$PNNJTTJF

OBESVLLFMJKL
BBO
EF
PSEF
%F
WSBBH
XFSE
HFTUFME
PG
EF
$PNNJTTJF
OV
XFM
PG
OJFU
BMMF

JOGPSNBUJF
EJF
OPPE[BLFMJKL
XBT
WPPS
IBBS
SBQQPSU
UFS
CFTDIJLLJOH
LSFFH
)FU
EFSEF
QVOU
EBU
XFSE
PQHFCSBDIU
IBE
CFUSFLLJOH
PQ
BSUJLFM
9
XBBSJO
TUPOE
EBU
IFU

DPODFQUWFSTMBH
WBO
EF
$PNNJTTJF
FO
BOEFSF
EPPS
EF
$PNNJTTJF
WFSWBBSEJHEF
TUVLLFO
WÓÓS

PQFOCBBSNBLJOH
BBO
EF
NJOJTUFS
UFS
JO[BHF
NPFTUFO
XPSEFO
HFHFWFO
PN
UF
CF[JFO
PG

TUBBUTHFIFJNF
JOGPSNBUJF
XBT
WBTUHFMFHE
0QHFNFSLU
XFSE
EBU
IFU
IJFS
CFQBBMEF
JO
TUSJKE

XBT
NFU
EF
UPF[FHHJOH
WBO
EF
QSFNJFS
JO
IFU
EFCBU
WBO
4
GFCSVBSJ
PWFS
EF
HFMJKLUJKEJHF
CF
LFOENBLJOH
WBO
IFU
SBQQPSU
BBO
IFU
LBCJOFU
FO
BBO
IFU
QBSMFNFOU
FO
EF
POBGIBOLFMJKLIFJE

WBO
EF
$PNNJTTJF
EJF
HFTDIPOEFO
[PV
XPSEFO
CJK
JO[BHF
WPPSBG
WBO
FFO
DPODFQUWFSTMBH
(FWPMHHFWFOE
BBO
[JKO
UPF[FHHJOH
JO
IFU
TQPFEEFCBU
HBG
EF
NJOJTUFSQSFTJEFOU

CJK
CSJFG
WBO
9 april9
OBEFSF
JOGPSNBUJF
PWFS
IFU
QSPUPDPM
)JFSJO
XFSE
CFOBESVLU
EBU

IFU
VJUHBOHTQVOU
WPPS
EF
UPFHBOH
UPU
JOGPSNBUJF
EPPS
EF
$PNNJTTJF
JT
OFFSHFMFHE
JO

artikel 5
WBO
IFU
JOTUFMMJOHTCFTMVJU
%JU
BSUJLFM
TUFMU
EBU
EF
$PNNJTTJF
CFWPFHE
JT
[JDI
UF

XFOEFO
UPU
BMMF
JOTUBOUJFT
FO
QFSTPOFO
EJF
BBO
IFU
VJUWPFSFO
WBO
IBBS
UBBL
FFO
CJKESBHF

LVOOFO
MFWFSFO
FO
EBU
EF
$PNNJTTJF
CFWPFHE
JT
LFOOJT
UF
OFNFO
WBO
BMMF
JOGPSNBUJF
EJF

[JDI
CJOOFO
EF
SFMFWBOUF
PWFSIFJETEJFOTUFO
CFWJOEU
%F
CFQBMJOHFO
WBO
IFU
QSPUPDPM

CFPPHEFO
EBBEXFSLFMJKLF
JOWVMMJOH
UF
HFWFO
BBO
EJU
VJUHBOHTQVOU
7PPSUT
XFSE
JO
EJF

CSJFG
BBOHFLPOEJHE
EBU
IFU
QSPUPDPM
[PV
XPSEFO
HFXJK[JHE
BSUJLFM
7
XPSEU
HFTDISBQU
FO

van artikel 9
WFSOVNNFSE
UPU
8

LPNFO
EF
IJFSWPPS
HFDJUFFSEF
XPPSEFO
UF
MVJEFO
A)FU

DPODFQUWFSTMBH
FO
BOEFSF
EPPS
EF
DPNNJTTJF
WFSWBBSEJHEF
TUVLLFO
XPSEFO
WPPS
[PWFS

daarin [door] AIVD
PG
MIVD
PG
BOEFSF
<BMT>
TUBBUTHFIFJN
HFSVCSJDFFSEF
JOGPSNBUJF
JT

WFSXFSLU
WÓÓS
PQFOCBBSNBLJOH
UFS
JO[BHF
BBO
EF
NJOJTUFS
HFHFWFO
PN
UF
CF[JFO
PG
JO

EF
CFUSFďFOEF
QBTTBHFT
TUBBUTHFIFJNF
JOGPSNBUJF
JT
WBTUHFMFHE
%F
IFS[JFOF
UFLTU
WBO
IFU

QSPUPDPM
JT
BMT
CJKMBHF
$
JO
EJU
SBQQPSU
PQHFOPNFO10
%F
$PNNJTTJF
IFFGU
UF
LFOOFO
HFHFWFO
WBO
FFO
BBOUBM
TUVLLFO
WBO
CVJUFOMBOETF
JO
MJDIUJOHFOEJFOTUFO
FO
CVJUFOMBOETF
PWFSIFEFO
BGTDISJGUFO
WBO
EPDVNFOUFO
UF
XJMMFO
POU
WBOHFO
PG
JO[JFO
PG
JOGPSNBUJF
EBBSPWFS
UF
XJMMFO
WFSLSJKHFO
7BO
EF
XJK[F
XBBSPQ
EF

AIVD en de MIVD
NFU
EF[F
WFS[PFLFO
[JKO
PNHFHBBO
XPSEU
WFSTMBH
HFEBBO
JO
IPPGETUVL

9
QBSBHSBBG
92
%F
$PNNJTTJF
IFFGU
OJFU
HFDPOTUBUFFSE
EBU
WÓÓS
PG
UJKEFOT
IBBS
POEFS[PFL
FFO
XJK[J
HJOH
JT
BBOHFCSBDIU
JO
EF
SVCSJDFSJOH
WBO
FOJH
EPPS
IBBS
HFSBBEQMFFHE
TUBBUTHFIFJN
EP
DVNFOU
%F
NJOJTUFSQSFTJEFOU
NFSLUF
EBBSPNUSFOU
JO
[JKO
CSJFG
WBO
9
BQSJM
PQ
A%F
SV
CSJDFSJOH
FO
EF
EBUVN
WBO
SVCSJDFSJOH
<[JKO>
[JDIUCBBS
PQ
IFU
TUVL
BBOXF[JH
&WFOUVFMF

XJK[JHJOHFO
[JKO
EBBSNFF
PPL
EJSFDU
[JDIUCBBS
WPPS
EF
$PNNJTTJF%BWJET
%F
SFHFSJOH

[FHU
UPF
EBU
HFFO
JOGPSNBUJF
JO
BBOMPPQ
OBBS
FO
HFEVSFOEF
IFU
POEFS[PFL
IPHFS
XPSEU

PG
JT
HFSVCSJDFFSE
0WFSJHFOT
NFSLU
EF
$PNNJTTJF
PQ
EBU
JO
/FEFSMBOE
EBBSHFMBUFO
EF
UPFQBTTJOH
WBO
EF

"SDIJFGXFU
OJFU
m
[PBMT
JO
WFFM
MBOEFO
EBBSCVJUFO
XFM
IFU
HFWBM
JT
m
FFO
TUFMTFM
XPSEU
HF
IBOUFFSE
XBBSJO
OB
WFSMPPQ
WBO
[FLFSF
UJKE
FFO
UPFUTJOH
QMBBUTWJOEU
PG
FFO
SVCSJDFSJOH

WFSTPFQFME
PG
PQHFIFWFO
LBO
XPSEFO
EPPS
EFSVCSJDFSJOH11
%F
$PNNJTTJF
IFFGU
JO
BMT

TUBBUTHFIFJN
HFSVCSJDFFSEF
EPDVNFOUFO
JO[BHF
HFIBE
XBBSWBO
[JK
[JDI
IFFGU
BGHFWSBBHE

9 Kamerstukken II, 2008/09, 31 847
OS
12

10 1SPUPDPM
LFOOJTOFNFO
JOGPSNBUJF
DPNNJTTJF%BWJET
WFSTJF
9 april, Stct., 13 mei 2009
OS
87
11 %FSVCSJDFSJOH
HFTDIJFEU
BMMFFO
OB
JOEJWJEVFMF
WFS[PFLFO
UPU
LFOOJTOFNJOH
PQ
CBTJT
WBO
EF
8FU
PQFOCBBS
IFJE
WBO
CFTUVVS
PG
8JW
2002

Verantwoording 31
 XFMLF
EF
SFEFMJKLF
[JO
OPH
LBO
[JKO
WBO
EF
EBBSBBO
HFIFDIUF
SVCSJDFSJOH
(FTDIJFETDISJKWJOH

FO
XBBSIFJETWJOEJOH
XPSEU
IJFSNFF
[POEFS
WPMEPFOEF
HSPOE
CFMFNNFSE12
%F
$PNNJTTJF
IFFGU
POEFS[PFL
WFSSJDIU
JO
EF
BSDIJFWFO
WBO
EF
NJOJTUFSJFT
WBO
"MHF
NFOF
;BLFO
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
WBO
%FGFOTJF
XBBSPOEFS
EF
MIVD
FO
LSJKHTNBDIU
POEFSEFMFO
WBO
#JOOFOMBOETF
;BLFO
FO
,POJOLSJKLTSFMBUJFT
XBBSPOEFS
EF
AIVD, van
&DPOPNJTDIF
;BLFO
FO
WBO
+VTUJUJF13
;PBMT
EF
NJOJTUFSQSFTJEFOU
SFFET
CJK
EJFOT
WPPSTUFM

PN
FFO
$PNNJTTJF
UF
CFOPFNFO
IFFGU
UPFHF[FHE
IFFGU
EF
$PNNJTTJF
EF
OPUVMFO
WBO
EF

JO
EF
POEFS[PFLTQFSJPEF
HFIPVEFO
WFSHBEFSJOHFO
WBO
EF
.JOJTUFSSBBE
LVOOFO
CFTUVEF
SFO
5FWFOT
IFFGU
[JK
JO[BHF
HFIBE
JO
EF
OPUVMFO
WBO
EF
.JOJTUFSSBBE
PWFS
EF
SFMFWBOUF

QFSJPEFT
WBO
EF
WPPSHFTDIJFEFOJT
0PL
IFFGU
[JK
BBOUFLFOJOHFO
WBO
EF
TFDSFUBSJT
WBO
EF

.JOJTUFSSBBE
LVOOFO
SBBEQMFHFO
%F
UBBLTUFMMJOH
WBO
EF
$PNNJTTJF
CSBDIU
NFF
EBU
JO

FFO
BBOUBM
HFWBMMFO
VJU
EF
OPUVMFO
WBO
EF
.JOJTUFSSBBE
JT
HFDJUFFSE
NFU
WFSNFMEJOH
WBO

EF
OBBN
WBO
EF
TQSFLFS

7PPSUT
IFFGU
EF
$PNNJTTJF
WBO
EF
WPPS[JUUFS
WBO
EF
WBTUF
DPNNJTTJF
WBO
EF
5XFFEF

,BNFS
WPPS
EF
JOMJDIUJOHFO
FO
WFJMJHIFJETEJFOTUFO
UPFTUFNNJOH
HFLSFHFO
PN
JO[BHF
UF

IFCCFO
JO
EF
BSDIJFWFO
WBO
EJF
DPNNJTTJF
PWFS
EF
QFSJPEF
OB
2001

/BBS
EF
QBSUJKCFTUVSFO
FO
5XFFEF
,BNFSGSBDUJFT
WBO
CDA
1WE"
VVD
FO
%66 is een
WFS[PFL
VJUHFHBBO
PN
JO[BHF
UF
WFSLSJKHFO
JO
WFSHBEFSTUVLLFO
FO
BOEFSF
SFMFWBOUF
EPDV
NFOUFO
%JU
IFFGU
FSJO
HFSFTVMUFFSE
EBU
EF
$PNNJTTJF
LFOOJT
IFFGU
LVOOFO
OFNFO
WBO

EF
OPUVMFO
WBO
EF
WFSHBEFSJOHFO
WBO
IFU
QBSUJKCFTUVVS
WBO
EF
VVD
WBO
CFLOPQUF

OPUV
MFO
WBO
WFSHBEFSJOHFO
WBO
EF
5XFFEF
,BNFSGSBDUJF
WBO
IFU
CDA en van de CDAGSBDUJFDPN
NJTTJF
#VJUFOMBOETF
;BLFO
WBO
WFSHBEFSTUVLLFO
WBO
IFU
1WE"QBSUJKCFTUVVS
FO
WBO
FFO

BBOUBM
HFMVJETPQOBNFO
HFNBBLU
UJKEFOT
WFSHBEFSJOHFO
WBO
EF
1WE"GSBDUJF
5FWFOT
IFC
CFO
WJDFQSFNJFS
#PT
FO
EF
UPFONBMJHF
JOGPSNBUFVS
-FJKOTF
LPQJFÌO
WBO
QFSTPPOMJKLF

BBOUFLFOJOHFO
VJU
EF
QFSJPEF
WBO
EF
JOGPSNBUJF
JO
IFU
CFHJO
WBO
2003
UFS
CFTDIJLLJOH

HFTUFME
SFTQFDUJFWFMJKL
EBBSWBO
JO[BHF
WFSMFFOE
#JK
EF
HFOPFNEF
NJOJTUFSJFT
EF
AIVD en de MIVD
[JKO
UFMLFOT
PQ
EF
WPFU
WBO
BSUJLFM
7
WBO
IFU
JOGPSNBUJFQSPUPDPM
BNCUFOBSFO
BMT
BBOTQSFFLQVOU
BBOHFXF[FO
AEF
DPOUBDUBNC
UFOBSFO

XJFS
UBBL
IFU
XBT
EF
XFH
UF
XJK[FO
OBBS
PQHFWSBBHEF
EPTTJFST
FO
EPDVNFOUFO

7PPSUT
LPOEFO
[JK
FJHFOFS
CFXFHJOH
EF
$PNNJTTJF
BUUFOU
NBLFO
PQ
CFQBBMEF
TUVLLFO

%F[F
DPOUBDUBNCUFOBSFO
IJFMEFO
POEFSMJOH
SFHFMNBUJH
PWFSMFH
7JFSNBBM
IFCCFO
[JK

PWFSMFH
HFWPFSE
NFU
EF
TFDSFUBSJT
FO
NFEFXFSLFST
WBO
EF
$PNNJTTJF
)PFXFM
EF
$PNNJTTJF
VJUFSBBSE
HFFO
HBSBOUJFT
LBO
HFWFO
EBU
OJFU
FFO
SFMFWBOU
EPDI

IBBS
POCFLFOE
TUVL
WPPS
IBBS
JT
BDIUFSHFIPVEFO
IFFGU
[JK
HFFO
BBOMFJEJOH
UF
WFSPOEFS
TUFMMFO
EBU
CFXVTU
OJFU
JT
WPMEBBO
BBO
EF
PQNFSLJOH
EJF
EF
NJOJTUFSQSFTJEFOU
UJKEFOT
IFU

,BNFSEFCBU
WBO
4
GFCSVBSJ
NBBLUF
A7PPS
IFU
PWFSJHF
IFFGU
IFU
LBCJOFU
BBOHFHFWFO
EF

$PNNJTTJF
BMMF
CFWPFHEIFEFO
UPF
UF
LFOOFO
EJF
IFU
LBO
UPFLFOOFO
[PBMT
POHFMJNJUFFSEF

UPFHBOH
UPU
POEFS
IFU
HF[BH
WBO
IFU
3JKL
WBMMFOEF
EJFOTUFO
FO
PSHBOJTBUJFT
7PPSUT
HBBU

IFU
PN
POHFMJNJUFFSEF
UPFHBOH
UPU
BMMF
EFOLCBSF
TUVLLFO
FO
JOGPSNBUJF
XBBSPOEFS

.JOJTUFSSBBETTUVLLFO14
$POGPSN
BSUJLFM
8
WBO
IFU
*OGPSNBUJFQSPUPDPM
IFFGU
EF
$PNNJTTJF
EJF
EFMFO
VJU
EF

DPODFQUUFLTU
WBO
IFU
SBQQPSU
XBBSJO
TUBBUTHFIFJNF
JOGPSNBUJF
JT
WFSXFSLU
WPPSHFMFHE

BBO
EF
CFUSPLLFO
NJOJTUFSJFT
%F
EFTCFUSFďFOEF
QBTTBHFT
[JKO
VJU
EF
CSFEFSF
DPOUFYU
WBO

12 ;JF
PPL
#FO
EF
+POH
A)PF
USBOTQBSBOU
JT
EF
AIVD 
Liberaal Reveil, 2009
OS
3
Q
133

13 ;JF
CJKMBHF
%
14 Handelingen II, 2008/09, 4
GFCSVBSJ
2009, 504224

32 Verantwoording
IFU
SBQQPSU
HFMJDIU
FO
QFS
NJOJTUFSJF
UFS
JO[BHF
HFHFWFO
"MMF
WPPSHFMFHEF
QBTTBHFT
[JKO

HFEFSVCSJDFFSE
JO
FFO
FOLFM
HFWBM
[JKO
LMFJOF
UFLTUVFMF
BBOQBTTJOHFO
BBOHFCSBDIU

(d) Interviews
&FO
CFMBOHSJKLF
CSPO
WBO
JOGPSNBUJF
[JKO
EF
JOUFSWJFXT
EJF
EF
$PNNJTTJF
IFFGU
HFIPV
EFO
;PBMT
CJK
IFSIBMJOH
JT
VJUHFTQSPLFO
JO
IFU
,BNFSEFCBU
WBO
4
GFCSVBSJ
XBSFO
EF

QFSTPOFO
EJF
EBBSUPF
XFSEFO
VJUHFOPEJHE
OJFU
WFSQMJDIU
PN
IJFSBBO
HFWPMH
UF
HFWFO
OPDI

PN
PQ
WSBHFO
BOUXPPSE
UF
HFWFO
)FU
IFFGU
[JDI
OJFU
WPPSHFEBBO
EBU
VJUHFOPEJHEF
QFS
TPOFO
HFXFJHFSE
IFCCFO
NFU
EF
$PNNJTTJF
UF
TQSFLFO
PG
CFQBBMEF
WSBHFO
UF
CFBOUXPPS
EFO
)FU
UFHFOEFFM
EFFE
[JDI
WPPS
EF
$PNNJTTJF
IFFGU
TJHOBMFO
PQHFWBOHFO
EBU
TPN
NJHF
QFSTPOFO
UFMFVSHFTUFME
XBSFO
EBU
[JK
OJFU
XFSEFO
VJUHFOPEJHE
PN
NFU
IBBS
FFO

HFTQSFL
UF
WPFSFO

%F
$PNNJTTJF
LPO
EFHFOFO
EJF
[JK
JOUFSWJFXEF
OJFU
POEFS
FEF
IPSFO
%F
$PNNJTTJF

IFFGU
OJFU
EF
JOESVL
EBU
FS
CFXVTU
POXBBSIFEFO
[JKO
HF[FHE
8FM
JT
IFU
FFO
FOLFMF
LFFS

WPPSHFLPNFO
EBU
HFÐOUFSWJFXEFO
FFO
BMHFNFFO
WPPSCFIPVE
NBBLUFO
UFO
BBO[JFO
WBO
EF

TDIFSQUF
WBO
IVO
HFIFVHFO
%BBSWBO
JT
JO
EF
WFSTMBHFO
NFMEJOH
HFNBBLU
0N
EF
QSPCMF
NFO
EJF
WPPSUWMPFJFO
VJU
EF
BDIUFSVJUHBOH
FO
LMFVSJOH
WBO
EF
IFSJOOFSJOH
UF
POEFSWBO
HFO
IFFGU
EF
$PNNJTTJF
HFCSVJLHFNBBLU
WBO
EF
JO[JDIUFO
EJF
IJTUPSJDJ
IFCCFO
POUXJL
LFME
UFO
BBO[JFO
WBO
IFU
HFCSVJL
WBO
NPOEFMJOHF
CSPOOFO
;P
[JKO
XBBS
NPHFMJKL

NPOEFMJOHF
CSPOOFO
HFDPNCJOFFSE
NFU
TDISJGUFMJKLF
CSPOOFO
0PL
JT
JOGPSNBUJF
BG
LPNTUJH
VJU
JOUFSWJFXT
PQ
IBBS
KVJTUIFJE
HFDPOUSPMFFSE
EPPS
BOEFSF
SFTQPOEFOUFO
PWFS

EF[FMGEF
NBUFSJF
WSBHFO
UF
TUFMMFO

%F
$PNNJTTJF
IFFGU
NFU
57
QFSTPOFO
HFTQSPLFO
EJF
[JKO
WFSNFME
JO
EF
BMT
CJKMBHF
&

PQHFOPNFO
MJKTU
XBBSJO
EF
WPMHPSEF
JT
BBOHFIPVEFO
WBO
EF
EBUVN
XBBSPQ
NFU
EF
CF
USPLLFOFO
JT
HFTQSPLFO
FO
XBBSCJK
UFWFOT
EF
GVODUJFT
[JKO
WFSNFME
EJF
BBOMFJEJOH
HBWFO

UPU
FFO
HFTQSFL
%BBSOBBTU
IFFGU
FFO
BGWBBSEJHJOH
WBO
EF
$PNNJTTJF
JO
BBOXF[JHIFJE
WBO

FFO
WBO
IBBS
POEFS[PFLFST
NFU
FFO
[FTUBM
NFEFXFSLFST
WBO
EF
AIVD
FO
UXFF
NFEFXFSLFST

van de MIVD
HFTQSPLFO
%F
OBNFO
WBO
EF[F
NFEFXFSLFST
[JKO
PQ
HSPOE
WBO
BSUJLFM
15,
BBOIFG
FO
TVC
D
8JW
2002
OJFU
WPPS
PQFOCBBSNBLJOH
CFTUFNE

;PBMT
VJU
EF
MJKTU
CMJKLU
IFFGU
EF
$PNNJTTJF
FFO
HFTQSFL
HFWPFSE
NFU
[PXFM
QFSTPOFO

EJF
WFSBOUXPPSEFMJKL
XBSFO
WPPS
IFU
EPPS
/FEFSMBOE
HFWPFSEF
CFMFJE
FO
EF
WPPSCFSFJ
EJOH
FO
VJUWPFSJOH
EBBSWBO
PQ
IPPGEMJKOFO
BMT
NFU
QFSTPOFO
EJF
CFMBTU
XBSFO
NFU
NFFS

PQFSBUJPOFMF
FO
VJUWPFSFOEF
UBLFO

%F
FFSTUF
ESJF
HFTQSFLLFO
IFCCFO
QMBBUTHFWPOEFO
NFU
EF
IFSFO
)"'.0
WBO

.JFSMP
3
3ZBO
FO
-+
#SJOLIPSTU
EJF
JO
EF
POEFS[PFLTQFSJPEF
OJFU
CFUSPLLFO
XBSFO

CJK
IFU
/FEFSMBOETF
CFMFJE
JO[BLF
EF
PPSMPH
JO
*SBL
.FU
7BO
.JFSMP
IFFGU
EF
$PNNJT
sie onder meer gesproken omdat deze als minister in 1998
SFDIUTUSFFLT
CFUSPLLFO
XBT
CJK

IFU
CFQBMFO
WBO
IFU
/FEFSMBOETF
TUBOEQVOU
NFU
CFUSFLLJOH
UPU
EF
UPFO
WFSSJDIUF
BDUJFT

JO
*SBL
FO
EF
TUFVO
EJF
/FEFSMBOE
EBBSCJK
IFFGU
CFUVJHE
%F
BBOMFJEJOH
PN
NFU
#SJOL
IPSTU
UF
TQSFLFO
XBT
HFMFHFO
JO
EF
PNTUBOEJHIFJE
EBU
IJK
BM
JO
FFO
WSPFH
TUBEJVN
BMT

NJOJTUFS
JO
IFU
LBCJOFU,PL
**
JO
EF
.JOJTUFSSBBE
BBOEBDIU
IFFGU
HFWSBBHE
WPPS
POU
XJLLFMJOHFO
UFO
BBO[JFO
WBO
*SBL
3ZBO
XBT
JO
EF
KBSFO
2001 en 2002
EF
1FSNBOFOUF

7FSUFHFOXPPSEJHFS
WBO
EF
SFQVCMJFL
*FSMBOE
CJK
EF
VN
XFML
MBOE
UPFO
MJE
XBT
WBO
EF

7FJMJHIFJETSBBE
7BO
IFN
XFOTUF
EF
$PNNJTTJF
BDIUFSHSPOEJOGPSNBUJF
UF
WFSOFNFO

PWFS
IFU
PWFSMFH
FO
EF
CFTMVJUWPSNJOH
JO[BLF
*SBL
JO
EF
7FJMJHIFJETSBBE
WPPSBGHBBOE

aan de inval op 20 maart 2003
5FO
UJKEF
WBO
IFU
HFTQSFL
XBT
3ZBO
EF
*FSTF
BNCBTTBEFVS

JO
/FEFSMBOE

Verantwoording 33
 (FMFU
PQ
EF
UBBLTUFMMJOH
WBO
EF
$PNNJTTJF
FO
EF
IBBS
UPFHFNFUFO
UJKE
IFFGU
[JK
HFNFFOE

[JDI
UF
NPFUFO
CFQFSLFO
JO
IFU
BBOUBM
CVJUFOMBOEFST
EBU
[JK
IFFGU
VJUHFOPEJHE
WPPS
FFO

HFTQSFL
/BBTU
EF
BM
HFOPFNEF
3ZBO
XBSFO
EBU
EF
IFSFO
).
#MJY
FO
1I
4BOET
#MJY

XBT
WBO
1 maart 2000 tot 30
KVOJ
2003 voorzitter van de VNXBQFOJOTQFDUJFDPNNJTTJF

UNMOVIC
4BOET
Queen’s Counsel
FO
IPPHMFSBBS
JO
IFU
JOUFSOBUJPOBMF
SFDIU
JO
-POEFO
JT

BVUFVS
WBO
IFU
CPFL
Lawless World
XBBSJO
IJK
IFU
EPPS
QSFTJEFOU
#VTI
FO
QSFNJFS
#MBJS

HFWPFSEF
CFMFJE
JO[BLF
*SBL
BOBMZTFFSU

%F
$PNNJTTJF
IFFGU
IFU
WPPSTUFM
WBO
EF
NJOJTUFSJFT
BGHFXF[FO
PN
BMMF
VJUOPEJHJOHT
CSJFWFO
CFTUFNE
WPPS
BNCUFOBSFO
DFOUSBBM
BBO
IFU
EFTCFUSFďFOEF
NJOJTUFSJF
UF
[FOEFO

EBU
[JDI
EBO
NFU
EF
VJUSFJLJOH
[PV
CFMBTUFO
;JK
IFFGU
EF
VJUOPEJHJOHTCSJFWFO
EPFO
VJU
HBBO
PQ
JOEJWJEVFMF
OBBN
JO
FFO
FOWFMPQQF
EJF
BBO
EF
CVJUFOLBOU
OJFU
IFSLFOCBBS
XBT
BMT

BG LPNTUJH
WBO
EF
$PNNJTTJF
8BOOFFS
IFU
BNCUFOBSFO
CFUSPG
JT
HFBESFTTFFSE
QB
IFU

EFTCFUSFďFOEF
NJOJTUFSJF
7BO
WPPSNBMJHF

BNCUFOBSFO
WBO
XJF
HFFO
XFSLBESFT
CFLFOE

XBT
JT
BBO
IFU
EFTCFUSFďFOEF
NJOJTUFSJF
IFU
HFMEFOEF
BESFT
HFWSBBHE

1BT
UPFO
EF
QFSJPEF
WBO
EF
HFTQSFLLFO
BM
WFS
HFWPSEFSE
XBT
JT
IFU
EF
$PNNJTTJF
HF
CMFLFO
EBU
EJWFSTF
NFEFXFSLFST
WBO
NJOJTUFSJFT
FO
BOEFSF
PWFSIFJETPSHBOJTBUJFT
EJF
EF

$PNNJTTJF
IBE
VJUHFOPEJHE
WPPS
FFO
HFTQSFL
UFWPSFO
NFU
FMLBBS
PVE
DPMMFHBT
FO

MFJEJOHHFWFOEFO
PWFS
IFU
UF
IPVEFO
HFTQSFL
DPOUBDUFO
IFCCFO
HFIBE
TPNT
VJU
FJHFO

CFXFHJOH
TPNT
PQ
JOJUJBUJFG
WBO
BOEFSFO
FO
EBU
[JK
WBBL
PWFS
TUVLLFO
CFTDIJLUFO
FFO

FOLFMF
NBBM
PPL
TUVLLFO
XBBSPWFS
EF
$PNNJTTJF
[FMG
OJFU
EF
CFTDIJLLJOH
IBE
0WFS
EF

WPPSCFSFJEJOH
JT
BBO
EF
$PNNJTTJF
OBNFOT
EF
DPOUBDUBNCUFOBSFO
NFEFHFEFFME

%F
JOUFSWJFXLBOEJEBUFO
IFCCFO
[JDI
PQ
EF
NJOJTUFSJFT
WBO
"MHFNFOF
;BLFO
#VJUFO
MBOETF
;BLFO
<#JOOFOMBOETF
;BLFO
FO
,POJOLSJKLTSFMBUJFT15>
FO
%FGFOTJF
PQ
WFSHFMJKL
CBSF
XJK[F
LVOOFO
WPPSCFSFJEFO
&FO
JFEFS
IFFGU
FFO
[PHFOBBNEF
ANPEBMJUFJUFOCSJFG 

POUWBOHFO
*O
EF
NPEBMJUFJUFOCSJFG
IFFGU
IFU
NJOJTUFSJF
VJUFFOHF[FU
XFMLF
EF
SFDIUFO
FO

QMJDIUFO
WBO
EF
EFTCFUSFďFOEF
BNCUFOBBS
[JKO
%JU
HJOH
PN
[BLFO
BMT
EJFOTUPQESBDIU
FO

HFIFJNIPVEJOHTQMJDIU
7PPSUT
JT
BBO
EF
BNCUFOBSFO
FO
CFXJOETQFSTPOFO
IFU
BBOCPE
HF
EBBO
EBU
[JK
EF
BSDIJFWFO
LVOOFO
JO[JFO
WPPS
IFU
HFEFFMUF
XBBSCJK
[JK
[FMG
EFTUJKET
XBSFO

CFUSPLLFO


&S
[JKO
HFFO
JOTUSVDUJFT
PG
SJDIUMJKOFO
WFSTUSFLU
PWFS
EF
XJK[F
XBBSPQ
EF

JOUFSWJFXT
[PVEFO
NPFUFO
HBBO

%F
$PNNJTTJF
WJOEU
IFU
POKVJTU
EBU
EF
NJOJTUFSJFT
IBBS
OJFU
JO
IFU
CFHJO
IFCCFO
JOHF
MJDIU
PWFS
EF[F
HBOH
WBO
[BLFO
%F
NJOJTUFSJFT
[JKO
WBO
PPSEFFM
HFXFFTU
EBU
FFO
BNCUFOBBS
EJF
NFU
EF
$PNNJTTJF
FFO

HFTQSFL
IFFGU
HFWPFSE
OPH
VJUESVLLFMJKL
WBO
EF
BNCUFMJKLF
HFIFJNIPVEJOHTQMJDIU
NPFTU

XPSEFO
POUTMBHFO
&FO
EFSHFMJKL
POUTMBH
JT
JO
BMMF
HFWBMMFO
WFSMFFOE
%F
$PNNJTTJF

NFFOEF
EBU
FS
FFO
DPMMFDUJFWF
POUIFĐOH
WBO
EJF
QMJDIU
MBH
CFTMPUFO
JO
BSUJLFM
5
WBO
IFU

instellingsbesluit en artikel 2
WBO
IFU
JOGPSNBUJFQSPUPDPM

%F
EPPS
EF
NJOJTUFSJFT
HFWPMHEF
XFSLXJK[F
IFFGU
HFFO
JOWMPFE
HFIBE
PQ
EF
LXBMJUFJU

WBO
EF
JOUFSWJFXT
%F
NFFTUF
POEFSWSBBHEF
QFSTPOFO
IFCCFO
SFEFMJKL
PQFOIBSUJHF
BOU
XPPSEFO
HFHFWFO
PQ
EF
EPPS
EF
$PNNJTTJF
[PSHWVMEJH
WPPSCFSFJEF
WSBHFO
8BBS
OPEJH

FO
NPHFMJKL
XFSE
EF
WSBBHTUFMMJOH
NFEF
HFCBTFFSE
PQ
TDISJGUFMJKLF
CSPOOFO
7BO
EF
HFTQSFLLFO
NFU
VJU[POEFSJOH
WBO
EJF
HFIPVEFO
NFU
AIVD
FO
MIVDNFEFXFS
LFST
JT
UFMLFOT
FFO
WSJKXFM
XPPSEFMJKL
TDISJGUFMJKL
WFSTMBH
PQHFNBBLU
EBU
JO
IFU
BSDIJFG

15 0PSTQSPOLFMJKL
QFS
BCVJT
XFHHFMBUFO
NBBS
MBUFS
HFDPSSJHFFSE

34 Verantwoording
 WBO
EF
$PNNJTTJF
JT
PQHFOPNFO
#JK
EF
HFTQSFLLFO
EJF
[JKO
HFWPFSE
NFU
EFHFOFO
EJF

SFDIUTUSFFLT
CFUSPLLFO
XBSFO
CJK
IFU
WPPSCFSFJEFO
WBO
IFU
/FEFSMBOETF
CFMFJE
PG
EJF

CFMBTU
XBSFO
NFU
EF
CFIBOEFMJOH
WBO
CFMBOHSJKLF
WSBHFO
FO
BTQFDUFO
WBO
EF
VJUWPFSJOH

[JKO
[P
WFFM
NPHFMJKL
BMMF
MFEFO
WBO
EF
$PNNJTTJF
FO
WSJKXFM
BMUJKE
UFO
NJOTUF
UXFF
WBO

IBBS
NFEFXFSLFST
BBOXF[JH
HFXFFTU
#JK
EF
PWFSJHF
HFTQSFLLFO
JT
WPMTUBBO
NFU
FFO
JO

BBOUBM
CFTDIFJEFOFS
TBNFOTUFMMJOH
%F
WPPS[JUUFS
IFFGU
BBO
OBHFOPFH
BMMF
HFTQSFLLFO

EFFMHFOPNFO

2.5 Kamervragen
3FFET
JO
EF
CSJFWFO
WBO
EF
NJOJTUFSQSFTJEFOU
WBO
2
GFCSVBSJ
2009 aan de voorzitters van
EF
5XFFEF
FO
EF
&FSTUF
,BNFS
JT
HFTUFME
EBU
UFO
BBO[JFO
WBO
EF
XFSLXJK[F
HFMEU
EBU
ABMMF

EPPS
CFJEF
,BNFST
HFTUFMEF
FO
OPH
OJFU
CFBOUXPPSEF
WSBHFO
EJF
FS
UIBOT
MJHHFO
FO
EJF

NPHFMJKL
OPH
LPNFO
JO
IBOEFO
WBO
EF
$PNNJTTJF
XPSEFO
HFMFHE
#JK
EF
SFHFMJOH
WBO
EF
XFSL[BBNIFEFO
WBO
EF
5XFFEF
,BNFS
NFSLUF
IFU
,BNFSMJE

1FDIUPME
%66

POEFS
NFFS
PQ
A7FSEFS
OFFN
JL
BBO
EBU
BMMF
WSBHFO
EJF
FS
OPH
MJHHFO

XPSEFO
EPPSHF[POEFO
FO
JO
IFU
SBQQPSU
UFSFDIULPNFO
)JFSWPPS
NPFU
EBO
XFM
EF
NJ
OJTUFSJÌMF
WFSBOUXPPSEFMJKLIFJE
HFMEFO
)FU
SBQQPSU
NPFU
OJFU
BMMFFO
OBBS
EF
,BNFS

HBBO
EF
SFHFSJOH
NPFU
FS
PPL
IBBS
WFSBOUXPPSEFMJKLIFJE
WPPS
OFNFO16
#JK
CSJFG
WBO
3
GFCSVBSJ
CFWFTUJHEF
EF
NJOJTUFSQSFTJEFOU
EBU
WPPS
EF
EPPSHF[POEFO

WSBHFO
EF
NJOJTUFSJÌMF
WFSBOUXPPSEFMJKLIFJE
HFMEU17
*O
IFU
,BNFSEFCBU
WBO
4
GFCSVBSJ

TUFMEFO
EJWFSTF
TQSFLFST
EF
NJOJTUFSJÌMF
WFSBOUXPPSEFMJKLIFJE
WPPS
EF
CFBOUXPPSEJOH
WBO

WSBHFO
BBO
EF
PSEF18 %F
NJOJTUFSQSFTJEFOU
NFSLUF
EBBSPWFS
PQ
EBU
IFU
LBCJOFU
BOU
XPPSE
IBE
UF
HFWFO
PQ
EF
WSBHFO
WBO
EF
,BNFS
FO
EBU
EBU
XFSE
PQHFOPNFO
JO
IFU
XFSL

WBO
EF
POEFS[PFLTDPNNJTTJF
A%BO
[VMMFO
XJK
POT
PPSEFFM
EBBSPWFS
HFWFO


8JK
[JKO

HFIPVEFO
PQ
BMMFT
XBU
EF
,BNFS
OBBS
WPSFO
CSFOHU
BOUXPPSE
UF
HFWFO
FO
EBU
[VMMFO
XJK

PPL
EPFO19
0QNFSLJOHFO
WBO
HFMJKLF
TUSFLLJOH
XFSEFO
UJKEFOT
IFU
EFCBU
IFSIBBME
&FO

motie20
NFU
EF
TUSFLLJOH
EBU
QBT
UPU
EFêOJUJFWF
JOTUFMMJOH
WBO
EF
$PNNJTTJF
[PV
XPSEFO

PWFSHFHBBO
BMT
BMMF
SFFET
HFTUFMEF
WSBHFO
XBSFO
CFBOUXPPSE
XFSE
WFSXPSQFO21
5JKEFOT
EF
PQ
17
GFCSVBSJ
HFIPVEFO
JOUFSQFMMBUJF
XFSE
WBO
EF
[JKEF
WBO
IFU
,BNFSMJE

,BOU
SP

EF
LXFTUJF
OPHNBBMT
PQHFCSBDIU
JO
LMJOLLMBSF
CFXPPSEJOHFO
A8JK
XJMMFO
HFFO

BOUXPPSEFO
WBO
EF
$PNNJTTJF
NBBS
WBO
IFU
LBCJOFU22
%F
NJOJTUFSQSFTJEFOU
SFBHFFSEF

IJFSPQ
BMT
WPMHU

0Q
EBU
NPNFOU
<OB
IFU
VJUCSFOHFO
WBO
IFU
POEFS[PFLTSBQQPSU>
[BM
EF
SFHFSJOH
IBBS

QPMJUJFL
PPSEFFM
PWFS
EBU
SBQQPSU
VJUTQSFLFO
FO
IBBS
WFSBOUXPPSEFMJKLIFJE
OFNFO
%BU

JT
IFU
NPNFOU
XBBSPQ
EF
SFHFSJOH
EF
QPMJUJFLF
WFSBOUXPPSEFMJKLIFJE
[BM
OFNFO
WPPS
EF

CFBOUXPPSEJOH
WBO
EF
EPPS
EF
5XFFEF
,BNFS
FO
&FSTUF
,BNFS
HFTUFMEF
WSBHFO
)FU
[BM

16 Handelingen II, 2008/09, 494126, 3
GFCSVBSJ
2009

17 Kamerstukken II, 2008/09, 31 847
OS
2
18 Handelingen II, 2008/09, 504191
FW
4
GFCSVBSJ
2009
19 Handelingen II, 2008/09, 504230
20 Kamerstukken II, 2008/09, 31 847
OS
3
21 Handelingen II, 2008/09, 504246
22 Handelingen II, 2008/09, 554430

Verantwoording 35
 JO
CFMBOHSJKLF
NBUF
BG IBOHFO
WBO
PQ[FU
JOIPVE
FO
NBUF
WBO
EFUBJMMFSJOH
WBO
IFU
FJOE
SBQQPSU
WBO
EF
$PNNJTTJF%BWJET
PG
PQ
EBU
NPNFOU
WPMTUBBO
[BM
LVOOFO
XPSEFO
NFU

FFO
WFSXJK[JOH
OBBS
IFU
SBQQPSU
XBBSJO
EF[F
WSBHFO
FYQMJDJFU
[VMMFO
[JKO
CFBOUXPPSE
EBO

XFM
EBU
FFO
XBU
VJUHFCSFJEFSF
SFGFSFOUJF
OBBS
EF
BOUXPPSEFO
OPEJH
[BM
CMJKLFO
)FU
JT
PPL

WPPSTUFMCBBS
EBU
BBOWVMMFOEF
BOUXPPSEFO
WBO
EF
SFHFSJOH
OPEJH
[VMMFO
CMJKLFO
%BBSPWFS

LBO
WBO[FMGTQSFLFOE
QBT
VJUTMVJUTFM
XPSEFO
HFHFWFO
XBOOFFS
EF
FJOESBQQPSUBHF
JT
VJUHF
CSBDIU
.BBS
FS
NBH
HFFO
NJTWFSTUBOE
PWFS
CFTUBBO
EBU
EF
SFHFSJOH
EF
QPMJUJFLF
WFSBOU
XPPSEFMJKLIFJE
WPPS
EF
CFBOUXPPSEJOH
WBO
EF
EPPS
EF
5XFFEF
,BNFS
FO
&FSTUF
,BNFS

HFTUFMEF
FO
OPH
UF
TUFMMFO
WSBHFO
[BM
OFNFO23

0PL
XFSEFO
PQ
EJWFSTF
BOEFSF
QMBBUTFO
JO
EF
QPMJUJFLF
EFCBUUFO
PQNFSLJOHFO
WBO
HFMJKLF

TUSFLLJOH
HFNBBLU
NPOEFMJOH
FO
TDISJGUFMJKL
FO
[PXFM
WBO
EF
[JKEF
WBO
EF
,BNFSMFEFO

BMT
WBO
EJF
WBO
SFHFSJOHTWFSUFHFOXPPSEJHFST24
*O
IFU
JOTUFMMJOHTCFTMVJU
JT
IJFSPWFS
JO
BS
tikel 1
UFSFDIUHFLPNFO

*O
EJU
POEFS[PFL
XPSEFO
CFUSPLLFO
BMMF
EPPS
CFJEF
,BNFST
EFS
4UBUFO(FOFSBBM
HFTUFMEF

WSBHFO
EJF
PQ
IFU
POEFSXFSQ
WBO
POEFS[PFL
CFUSFLLJOH
IFCCFO
BMTNFEF
BMMF
WSBHFO
WBO

C
FJEF
,BNFST
EFS
4UBUFO(FOFSBBM
EJF
UJKEFOT
IFU
POEFS[PFL
WBO
EF
$PNNJTTJF
NPHF
MJKL
OPH
PWFS
EJU
POEFSXFSQ
XPSEFO
HFTUFME

%F
MFEFO
WBO
[PXFM
EF
5XFFEF
BMT
EF
&FSTUF
,BNFS
IFCCFO
FFO
HSPPU
BBOUBM
WSBHFO
HF
TUFME
XBBSPQ
EF
SFHFSJOH
OPH
OJFU
IFFGU
HFBOUXPPSE
%JF
WSBHFO
CFTMBBO
BMMF
BTQFDUFO
WBO

EF
CFTMVJUWPSNJOH
EPPS
EF
SFHFSJOH
JO[BLF
*SBL
XBBSPOEFS
CFHSFQFO
EF
XJK[F
XBBSPQ
OB

de inval op 19 maart 2003
EF
SFHFSJOH
WFSBOUXPPSEJOH
IFFGU
BGHFMFHE
PWFS
IFU
EPPS
IBBS

HFWPFSEF
CFMFJE
%F
$PNNJTTJF
IFFGU
HFNFFOE
FSWBO
UF
NPFUFO
BG[JFO
FFO
QSFBEWJFT
UF
GPSNVMFSFO
PQ

IFU
BOUXPPSE
WPPS
EF
HFTUFMEF
WSBHFO
*O
EF
NFFTU
BMHFNFOF
UFSNFO
LBO
BMT
SFEFO
EBBS
WPPS
HFMEFO
EBU
EF
$PNNJTTJF
OJFU
FFO
BEWJFTDPNNJTTJF
JT
NBBS
FFO
POEFS[PFLTDPN
NJTTJF
4UBBUTSFDIUFMJKL
LBO
[JK
OJFU
JO
EF
WFSBOUXPPSEFMJKLIFJE
WBO
EF
SFHFSJOH
USFEFO
PN

WSBHFO
WBO
MFEFO
WBO
EF
4UBUFO(FOFSBBM
UF
CFBOUXPPSEFO
;PBMT
IJFSWPPS
BM
JT
PQHF
NFSLU
IFFGU
[JK
IFU
BMT
IBBS
UBBL
HF[JFO
PN
OBBS
WFSNPHFO
CJOOFO
EF
IBBS
UPFHFNFUFO

UJKE
EF
SFMFWBOUF
GFJUFO
WBTU
UF
TUFMMFO
%JF
WBTUTUFMMJOH
TUBBU
EF
SFHFSJOH
UFO
EJFOTUF
CJK
IFU

CFBOUXPPSEFO
WBO
EF
JO
IFU
QBSMFNFOU
HFTUFMEF
FO
OPH
OJFU
CFBOUXPPSEF
WSBHFO
XBBS
WPPS
[JK
m
[PBMT
EPPS
IFU
QBSMFNFOU
ÊO
EF
SFHFSJOH
FFO
FO
BOEFSNBBM
OBBS
WPSFO
JT
HF
CSBDIU
m
[FMG
WFSBOUXPPSEFMJKL
JT
%F
$PNNJTTJF
IFFGU
VJUFSBBSE
XFM
TQFDJBBM
HFMFU
PQ
EF

JOIPVE
WBO
EF
WSBHFO
WPPS
[PWFS
EBBSJO
OBBS
WPSFO
LXBN
OBBS
XFMLF
GFJUFO
NFEF
POEFS
[PFL
NPFTU
QMBBUTWJOEFO
&S
[JKO
PPL
FFO
BBOUBM
TQFDJêFLFSF
PNTUBOEJHIFEFO
EJF
EF

$PNNJTTJF
IJFSUPF
IFCCFO
HFCSBDIU
;P
XFSE
OJFU
[FMEFO
HFWSBBHE
OBBS
HFHFWFOT
XBBSPWFS
EF
$PNNJTTJF
OJFU
CFTDIJLU

PNEBU
[JK
FFSEFS
QFSTPPOMJKLF
NFOJOHFO
HFWPFMFOT
CFEPFMJOHFO
FO
HFEBDIUFO
CFUSFďFO

EBO
GFJUFO
%JU
XPSEU
HFÐMMVTUSFFSE
EPPS
EF
PNTUBOEJHIFJE
EBU
FFO
BBOUBM
WSBHFO
CFHJOU

NFU
[JOTXFOEJOHFO
BMT
A8BU
CFEPFMU
EF
NJOJTUFSQSFTJEFOU 
A.PFU
EJU
[P
XPSEFO
WFS
TUBBO
EBU
 
PG
A7JOEU
EF
NJOJTUFSQSFTJEFOU
EBU 

&FO
UXFFEF
PNTUBOEJHIFJE
JT
EBU
WFFM
OPH
OJFU
CFBOUXPPSEF
WSBHFO
UFSVHHSJKQFO
OBBS

23 Handelingen II, 2008/09, 504431

24 8BBSPOEFS
IFU
TQPFEEFCBU
WBO
1 april 2009, Handelingen II, 2008/09, 715583

36 Verantwoording
 BOUXPPSEFO
EJF
EF
SFHFSJOH
PQ
FFSEFS
HFTUFMEF
WSBHFO
IFFGU
HFHFWFO25
)FU
HFWFO
WBO
FFO

BOUXPPSE
PQ
EF
OJFVXF
WSBHFO
[PV
JOIPVEFO
EBU
EF
$PNNJTTJF
FFSTU
EF
FFSEFS
HFHFWFO

BOUXPPSEFO
PQ
IVO
XBBSEF
[PV
NPFUFO
UPFUTFO
%JU
[PV
EF
UBBLTUFMMJOH
WBO
EF
$PN
NJTTJF
UF
CVJUFO
HBBO

5FO
TMPUUF
IFFGU
EF
$PNNJTTJF
HFPPSEFFME
EBU
WFFM
WSBHFO
QPMJUJFL
[JKO
HFUJOU
PQ
FFO

XJK[F
EJF
EF
$PNNJTTJF
CFMFU
PN
EBBSPWFS
FFO
TUBOEQVOU
JO
UF
OFNFO
.FU
BOEFSF
XPPS
EFO
[JK
WSBHFO
OBBS
FFO
QPMJUJFLF
PQWBUUJOH

2.6 Het rapport

In artikel 6
WBO
IFU
JOTUFMMJOHTCFTMVJU
JT
CFQBBME
EBU
EF
$PNNJTTJF
WÓÓS
1 november 2009
SBQQPSU
VJUCSFOHU
%JF
EBUVN
JT
OJFU
IBBMCBBS
HFCMFLFO
WPPSBM
BMT
HFWPMH
WBO
EF
IPFWFFM
IFJE
BBO
CSPOOFONBUFSJBBM
EJF
WFSXPSWFO
FO
CFTUVEFFSE
NPFTU
XPSEFO
FWFOBMT
EF
IPF
WFFMIFJE
UJKE
EJF
IFU
WPMEPFO
EF
WFJMJHIFJETWFSFJTUFO
WPSEFSEF
%F
WPPS[JUUFS
IFFGU
EF

NJOJTUFSQSFTJEFOU
IJFSWBO
JO
LFOOJT
HFTUFME
CJK
CSJFG
WBO
8 september 2009
)JFSJO
IFFGU

EF
WPPS[JUUFS
NFEFHFEFFME
EBU
IFU
SBQQPSU
OJFU
FFSEFS
EBO
15
EFDFNCFS
2009 en niet later
dan 15
KBOVBSJ
2010
[PV
LVOOFO
XPSEFO
VJUHFCSBDIU
/BEBU
EF
NJOJTUFSQSFTJEFOU
EF[F

CSJFG
IBE
EPPSHF[POEFO
BBO
EF
WPPS[JUUFS
WBO
EF
5XFFEF
,BNFS
IFFGU
IFU
,BNFSMJE

1FDIUPME
IJFSPWFS
WSBHFO
HFTUFME
EJF
EPPS
EF
NJOJTUFSQSFTJEFOU
[JKO
CFBOUXPPSE26
#JK

CSJFG
WBO
8 oktober 2009
IFFGU
EF
WPPS[JUUFS
WBO
EF
$PNNJTTJF
OB
BGTUFNNJOH
NFU
EF

NJOJTUFSQSFTJEFOU
PWFS
EJFOT
BHFOEB
BBO
EF[F
CFWFTUJHE
EBU
IFU
SBQQPSU
PQ
12
KBOVBSJ

2010
[BM
XPSEFO
BBOHFCPEFO

)FU
POEFS[PFL
EBU
BBO
EJU
SBQQPSU
UFO
HSPOETMBH
MJHU
JT
PQ
1
EFDFNCFS
2009
BGHFTMPUFO
0Q
4
GFCSVBSJ
2009
OBN
EF
,BNFS
NFU
BMHFNFOF
TUFNNFO
FFO
NPUJF
BBO
XBBSJO
IFU

LBCJOFU
WFS[PDIU
XFSE
BBO
EF
$PNNJTTJF
UF
WFS[PFLFO
[JDI
CFTDIJLCBBS
UF
IPVEFO
PN

NFU
EF
,BNFS
PWFS
IBBS
FJOESBQQPSU
JO
HFTQSFL
UF
HBBO
)FU
WFS[PFL
JT
BBO
EF
$PNNJT
TJF
PWFSHFCSBDIU
%F[F
[BM
HBBSOF
EBBSBBO
WPMEPFO

25 ;JF
CW
WSBHFO
JO
EF
&FSTUF
,BNFS
WBO
19
GFCSVBSJ
2009
WBO
EF
MFEFO
7MJFHFOUIBSU
SP

#ÕIMFS
(SPFO
-JOLT

4DIPVX
%66

FO
,PďFNBO
1BSUJK
WPPS
EF
%JFSFO

TVC
1
A%F
BOUXPPSEFO
EJF
EF
SFHFSJOH
PQ
19
EFDFNCFS
KM
HBG
PQ
EF
WSBHFO
EJF
BM
WÓÓS
EF
[PNFS
WBO
2008
XBSFO
HFTUFME


[JKO
OJFU
OBBS
UFWSFEFOIFJE

WBO
EF
WSBHFOTUFMMFST
26 Handelingen II, 2008/09
"BOIBOHTFM OS
3796

Verantwoording 37
3
VOORGESCHIEDENIS: DE PERIODE 1990-2001

Voorgeschiedenis: de periode 1990-2001 39

3.1 Inleiding
7PPS
FFO
IJTUPSJTDI
PWFS[JDIU
WBO
EF
*SBLDSJTJT
FO
EF
/FEFSMBOETF
CFUSPLLFOIFJE
EBBSCJK

NPFUFO
XJK
UFSVHHBBO
UPU
IFU
KBBS
1990
0Q
2
BVHVTUVT
WBO
EBU
KBBS
WPFSEF
*SBL
FFO
NJMJ
UBJSF
JOWBTJF
VJU
JO
IFU
BBOHSFO[FOEF
,PFXFJU
*O
ÊÊO
EBH
XFSE
IFU
PMJFSJKLF
FNJSBBU
POEFS

EF
WPFU
HFMPQFO
FO
WFSWPMHFOT
EPPS
*SBL
HFBOOFYFFSE
)FU
CFTMVJU
UPU
EF[F
JOWBTJF
HJOH

VJU
WBO
EF
*SBBLTF
QSFTJEFOU
FO
ATUFSLF
NBO
4BEEBN
)PFTTFJO
19372006

5PFO
EF[F
JO

1979
BBO
EF
NBDIU
XBT
HFLPNFO
IJFME
IJK
[JKO
MBOE
JO
FFO
JK[FSFO
EJDUBUPSJBMF
HSFFQ

0QQPTJUJFMFJEFST
FO
BOEFSF
FMFNFOUFO
EJF
FFO
HFWBBS
XFSEFO
HFBDIU
WPPS
IFU
[JUUFOEF

SFHJNF
XFSEFO
[POEFS
QBSEPO
POTDIBEFMJKL
HFNBBLU
PPL
WBBL
[POEFS
WPSN
WBO
QSPDFT

HFÌYFDVUFFSE
WPPS
[PWFS
[JK
IVO
MBOE
BM
OJFU
VJU
FJHFO
CFXFHJOH
XBSFO
POUWMVDIU
7BO
XFHF
FFO
HSFOTHFTDIJM
CFTMPPU
4BEEBN
)PFTTFJO
JO
1980
UPU
FFO
PPSMPH
UFHFO
IFU
CVVS
MBOE
*SBO
*O
EJU
VJUFSNBUF
CMPFEJHF
DPOëJDU
XBBSJO
OBBS
TDIBUUJOH
BBO
CFJEF
[JKEFO
JO

UPUBBM
ÊÊO
NJMKPFO
EPEFO
WJFM
MFFL
BBOWBOLFMJKL
*SBL
UF
[VMMFO
XJOOFO
/B
WFSMPPQ
WBO

UJKE
LSFHFO
EF
*SBBOTF
MFHFST
FDIUFS
EF
PWFSIBOE
*O
EF
TUSJKE
EJF
UPU
1988 duurde en die
JO
FFO
NJMJUBJSF
QBUTUFMMJOH
MBOHT
EF
PPSTQSPOLFMJKLF
HSFOT
UVTTFO
CFJEF
MBOEFO
FJOEJHEF

XFSEFO
EPPS
*SBL
HJGHBTTFO
FO
BOEFSF
DIFNJTDIF
XBQFOT
JOHF[FU
%BU
HFCFVSEF
PPL

onder meer op 16 maart 1988
UFHFO
,PFSEJTDIF
PQTUBOEFMJOHFO
CJK
EF
TUBE
)BMBCKB
FFO

DFOUSVN
WBO
EJF
CFMBOHSJKLF
TFQBSBUJTUJTDIF
NJOEFSIFJE
JO
IFU
OPPSEFO
WBO
*SBL
5FO

NJOTUF
WJKGEVJ[FOE
JOXPOFST
[PVEFO
CJK
EF[F
BBOWBMMFO
VJU
EF
MVDIU
NFU
NPTUFSEHBT
FO

BOEFSF
HJGUJHF
HBTTFO
PN
IFU
MFWFO
[JKO
HFLPNFO1

3.2 Reacties op de invasie van Koeweit

%F
JOWBTJF
WBO
4BEEBN
)PFTTFJO
JO
,PFXFJU
MPLUF
IFGUJHF
JOUFSOBUJPOBMF
SFBDUJFT
VJU

,PFXFJU
XBT
JNNFST
FFO
TPFWFSFJOF
TUBBU
FO
MJE
WBO
EF
7FSFOJHEF
/BUJFT
%F
7FJMJHIFJET
SBBE
WFSPPSEFFMEF
OPH
PQ
EF
EBH
WBO
EF
JOWBTJF
[FMG
JO
SFTPMVUJF
660
WSJKXFM
FFOTHF[JOE

EF
*SBBLTF
BHSFTTJF
BMT
FFO
TDIFOEJOH
WBO
EF
JOUFSOBUJPOBMF
WSFEF
FO
WFJMJHIFJE
FO
FJTUF

FFO
PONJEEFMMJKL
UFSVHUSFLLFO
WBO
EF
JOWBTJFNBDIU
*O
FFO
WFSWPMHSFTPMVUJF
661 van
6
BVHVTUVT

LPOEJHEF
EF
7FJMJHIFJETSBBE
êOBODJÌMF
FO
FDPOPNJTDIF
TBODUJFT
BMT
NFEF
FFO
IBOEFMT
XBQFO
FO
MVDIUFNCBSHP
UFHFO
*SBL
BG
[JF
WFSEFS
SFTPMVUJFT
665 van
25 augustus en 670 van 25 september 1990

0PL
XFSE
FFO
TBODUJFDPNNJTTJF
JOHFTUFME

PN
PQ
EF
OBMFWJOH
WBO
EF
TBODUJFT
UPF[JDIU
UF
IPVEFO
)JFSCJK
[JK
BBOHFUFLFOE
EBU
EF[F

FO
WFSHFMJKLCBSF
SFTPMVUJFT
XBSFO
BBOHFOPNFO
POEFS
IPPGETUVL
7**
WBO
IFU
VN)BOEWFTU

FO
EBBSNFF
JO
UFHFOTUFMMJOH
UPU
EF
BBOCFWFMJOHFO
POEFS
IPPGETUVL
7*
WFSCJOEFOEF

LSBDIU
CF[BUFO
WPPS
EF
MJETUBUFO
WBO
EF
7FSFOJHEF
/BUJFT
5PFO
*SBL
XFJHFSEF
[JDI
UFSVH
UF
USFLLFO
TUFMEF
EF
7FJMJHIFJETSBBE
JO
[JKO
PQ
29 no
vember 1990 met algemene stemmen aangenomen resolutie 678
IFU
MBOE
FFO
VMUJNBUVN

1 %F
/FEFSMBOETF
[BLFONBO
7BO
"OSBBU
XFSE
PQ
9 mei 2007
JO
WFSCBOE
NFU
EF[F
HFCFVSUFOJTTFO
EPPS
IFU

HFSFDIUTIPG
UF
T(SBWFOIBHF
JO
IPHFS
CFSPFQ
UPU
[FWFOUJFO
KBBS
HFWBOHFOJTTUSBG
WFSPPSEFFME
WPPS
NFEF
QMJDIUJHIFJE
BBO
PPSMPHTNJTESJKWFO
WBOXFHF
IFU
MFWFSFO
WBO
HSPOETUPďFO
WPPS
EF
BBONBBL
WBO
HJGHBTTFO

BBO
EF
NBDIUIFCCFST
JO
*SBL
)FU
EPPS
EF
WFSEBDIUF
UFHFO
EF[F
VJUTQSBBL
JOHFTUFMEF
CFSPFQ
JO
DBTTBUJF
XFSE

EPPS
EF
)PHF
3BBE
CJK
BSSFTU
WBO
30
KVOJ
2009, LJN
BG 4822
WFSXPSQFO
NFU
EJFO
WFSTUBOEF
EBU
EF
TUSBG

XFSE
WFSNJOEFSE
UPU
[FTUJFO
KBBS
FO
[FT
NBBOEFO
;JF
PWFS
EJU
QSPDFT
/JDP
4DISJKWFS
A,SPOJFL
7PMLFOSFDIU

Nederlands Juristen Blad 81
2006

Q
527538

Voorgeschiedenis: de periode 1990-2001 41

 %JU
VMUJNBUVN
MJFQ
BG
PQ
15
KBOVBSJ
1991
/B
EJF
EBUVN
XBSFO
EF
MJETUBUFO
WBO
EF
VN
HFNBDIUJHE
UPU
IFU
HFCSVJL
WBO
all necessary means
BMMF
OPPE[BLFMJKLF
NJEEFMFO

m
EJU
LPO

PPL
IFU
HFCSVJL
WBO
HFXFME
JOIPVEFO
m
PN
EF
OBMFWJOH
BG
UF
EXJOHFO
WBO
SFTPMVUJF
660
FO
BMMF
WPMHFOEF
SFMFWBOUF
CFTMVJUFO
WBO
EF
7FJMJHIFJETSBBE
ABMM
TVCTFRVFOU
SFMFWBOU


SFTPMVUJPOT

PN
EF
JOUFSOBUJPOBMF
WSFEF
FO
WFJMJHIFJE
JO
EF
SFHJP
UF
IFSTUFMMFO
AUP
SFT
UPSF
JOUFSOBUJPOBM
QFBDF
BOE
TFDVSJUZ
JO
UIF
BSFB


0OEFS
MFJEJOH
WBO
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
FO
NFU
NBOEBBU
WBO
EF
7FSFOJHEF
/BUJFT
XFSE

OB
EF
JOWBTJF
WBO
,PFXFJU
FFO
HSPUF
JOUFSOBUJPOBMF
DPBMJUJF
HFWPSNE
XBBSCJK
34 landen
[JDI
BBOTMPUFO
/FEFSMBOE
XBT
FFO
WBO
EF[F
MBOEFO
"M
JO
IFU
NAVOPWFSMFH
WBO
10 au
gustus 1990
BBS[FMEF
/FEFSMBOE
OJFU
PN
OBBTU
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
IFU
7FSFOJHE
,P
OJOLSJKL
FO
'SBOLSJKL
FFO
NJMJUBJSF
CJKESBHF
JO
IFU
WPPSVJU[JDIU
UF
TUFMMFO
0Q
13 augustus
CFTMPPU
POT
MBOE
UXFF
GSFHBUUFO
OBBS
EF
1FS[JTDIF
(PMG
UF
TUVSFO
PN
NFF
UF
XFSLFO
BBO

IFU
BGEXJOHFO
WBO
IFU
IBOEFMTFNCBSHP2
&FO
BBOCPE
PN
PPL
FFO
TRVBESPO
'16 ge
WFDIUTWMJFHUVJHFO
JO
5VSLJKF
PG
EF
(PMGSFHJP
UF
TUBUJPOFSFO
XFSE
EPPS
EF
CFUSPLLFO

MBOEFO
BGHFTMBHFO
*O
IFU
LBEFS
WBO
EF
CFMBEJOH
FO
WFSTDIFQJOH
JO
3PUUFSEBN
FO
EF

&FNTIBWFO
WBO
"NFSJLBBOTF
MFHFSFFOIFEFO
UFS
TUFSLUF
WBO
FFO
MFHFSLPSQT
MFWFSEF
/F
EFSMBOE
WBOBG
18 november 1990
HFEVSFOEF
POHFWFFS
[FT
XFLFO
Host Nation Support
)JFS
CJK
XBSFO
500 tot 700
/FEFSMBOETF
NJMJUBJSFO
CFUSPLLFO
/FEFSMBOETF
HSPOEUSPFQFO

XFSEFO
OJFU
OBBS
IFU
DPOëJDUHFCJFE
HF[POEFO
&S
XBT
PPL
OJFU
PN
HFWSBBHE 3

3.3 Golfoorlog (17 januari-28 februari 1991)

4BEEBN
)PFTTFJO
XFJHFSEF
[JDI
POWPPSXBBSEFMJKL
UFSVH
UF
USFLLFO
XBBSOB
JO
EF
OBDIU
WBO

16 op 17
KBOVBSJ
1991 de militaire operatie Desert Storm
CFHPO
NFU
FFO
HSPPU
MVDIUPďFOTJFG

UFHFO
*SBL
/BBTU
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
IBE
[PXFM
IFU
7FSFOJHE
,POJOLSJKL
BMT
'SBOLSJKL
FFO

CFMBOHSJKL
BBOEFFM
JO
EF[F
PQFSBUJF
%F
CPNCBSEFNFOUFO
[PVEFO
[FWFO
XFLFO
EVSFO
0Q

18
KBOVBSJ
FO
JO
EF
EBHFO
EBBSOB
TDIPPU
*SBL
FFO
UJFOUBM
MBOHFBGTUBOETSBLFUUFO
4DVESBLFU
UFO

PQ
5FM
"WJW
FO
)BJGB
BG
JO
FFO
NJTMVLUF
QPHJOH
PN
*TSBÌM
JO
EF
PPSMPH
UF
CFUSFLLFO

/FEFSMBOE
CPPE
*TSBÌM
BBO
1BUSJPUSBLFUUFO
JO
EBU
MBOE
UF
JOTUBMMFSFO
FFO
HFBWBODFFSE
MVDIU
WFSEFEJHJOHTXBQFOTZTUFFN
/B
BBOWBOLFMJKLF
*TSBÌMJTDIF
BBS[FMJOH
FO
PWFSMFH
UVTTFO
EF
/F
EFSMBOETF
NJOJTUFS
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
7BO
EFO
#SPFL
FO
EF
"NFSJLBBOTF
NJOJTUFS
WBO

%FGFOTJF
$IFOFZ
XFSEFO
CFHJO
GFCSVBSJ
1991
JOEFSEBBE
BDIU
MBODFFSJOSJDIUJOHFO
WPPS
1BUSJ
PUSBLFUUFO
NFU
POHFWFFS
[FWFOUJH
NBO
CFHFMFJEFOE
/FEFSMBOET
NJMJUBJS
QFSTPOFFM
SPOE

CFJEF
*TSBÌMJTDIF
TUFEFO
HFQMBBUTU
&FSEFS
XBT
/FEFSMBOE
NFU
5VSLJKF
PWFSFFOHFLPNFO
PPL

1BUSJPUSBLFUUFO
UF
QMBBUTFO
CJK
EF
TUBE
%JZBSCBLJS
JO
IFU
[VJEPPTUFMJKL
HSFOTHFCJFE
NFU

*SBL4
%F
NJMJUBJSF
TUFVO
BBO
EF
DPBMJUJF
LSFFH
EF
JOTUFNNJOH
WBO
WSJKXFM
BMMF
QPMJUJFLF
QBS
UJKFO
JO
EF
5XFFEF
,BNFS
&FO
NPUJF
XBBSCJK
EF
/FEFSMBOETF
EFFMOBNF
BBO
EF
BBOTUBBOEF

PPSMPH
XFSE
BGHFLFVSE
WFSXJFSG
PQ
11
KBOVBSJ
1991
BMMFFO
EF
TUFVO
WBO
(SPFO-JOLT5

2 &FO
BBO
IFU
.JEEFO0PTUFO
DPOëJDU
HFXJKEF
SFFLT
5XFFEF
,BNFSTUVLLFO
POEFS
OVNNFS
21 664 vangt aan

op 13 augustus 1990
;JF
JO
IFU
CJK[POEFS
Kamerstukken II, 1989/90, 21 664
OS
1 en 5
Q
13

WPPS
EF
/FEFS
MBOETF
CFSFJEIFJE
UPU
IFU
MFWFSFO
WBO
FFO
NJMJUBJSF
CJKESBHF
7FSBOUXPPSEFMJKL
WPPS
EF
HBOH
WBO
[BLFO
XBT

IFU
LBCJOFU
-VCCFST
***
7 november 1989
22 augustus 1994

FFO
DPBMJUJFLBCJOFU
WBO
CDA
FO
1WE"
3 Kamerstukken II, 1989/90 en 1990/91, 21 664
OS
1, 18
POEFS
1

FO
21
Q
3

4 ;JF
CSJFG
WBO
EF
NJOJTUFST
WBO
%FGFOTJF
FO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
WBO
11
KBOVBSJ
1991, Kamerstukken II, 1990/91,
21 664
OS
27
&S
XBT
TQSBLF
WBO
FFO
UJFOUBM
MBODFFSJOSJDIUJOHFO
NFU
150 tot 200
NBO
QFSTPOFFM
5 Handelingen II, 1990/91, 11
KBOVBSJ
1991
Q
2673; Kamerstukken II, 1990/91, 21 664
OS
31
NPUJF#FDLFST
%F
#SVJKO

0PL
ÊÊO
MJE
WBO
EF
1WE"
FO
ÊÊO
MJE
WBO
%66
TUFNEFO
WPPS
EF[F
NPUJF

42 Voorgeschiedenis: de periode 1990-2001

 0Q
24
GFCSVBSJ
CFHPO
EF
HSPOEPPSMPH
%F[F
FFSTUF

(PMGPPSMPH
FJOEJHEF
NFU
FFO
UP
UBMF
NJMJUBJSF
OFEFSMBBH
WBO
*SBL
EBU
NVSX
XBT
HFNBBLU
EPPS
EF
POPQIPVEFMJKLF
MVDIU
BBOWBMMFO
PQ
EF
TUFMMJOHFO
WBO
EF
*SBBLTF
USPFQFO
FO
PQ
JOTUBMMBUJFT
JO
IFU
IFMF
MBOE

XBBSPOEFS
#BHEBE
,PFXFJUTUBE
XFSE
PQ
27
GFCSVBSJ
CFWSJKE
XBBSOB
*SBL
EF
TUSJKE
PQ
HBG
FO
WFSLMBBSEF
BMMF
VRSFTPMVUJFT
PWFS
EF
UFSVHUSFLLJOH
WBO
[JKO
USPFQFO
VJU
IFU
FNJ
SBBU
UF
[VMMFO
BBOWBBSEFO

%F
"NFSJLBBOTF
QSFTJEFOU
#VTI
[BH
BG
WBO
FFO
PQNBST
OBBS
#BHEBE
PPL
BM
XFSE
*SBL

NJMJUBJS
WSJKXFM
WFSTMBHFO
HFBDIU
)JK
XBT
[JDI
FSWBO
CFXVTU
EBU
EF
SFTPMVUJFT
WBO
EF

7FJMJHIFJETSBBE
EJF
UPU
EPFM
IBEEFO
,PFXFJU
JO
[JKO
TPFWFSFJOJUFJU
FO
UFSSJUPSJBMF
PO
TDIFOECBBSIFJE
UF
IFSTUFMMFO
OJFU
FFO
WPMEPFOEF
WPMLFOSFDIUFMJKLF
CBTJT
CPEFO
PN
*SBL

UF
CF[FUUFO
[FLFS
OJFU
OBEBU
IFU
MBOE
EF[F
CFTMVJUFO
IBE
BBOWBBSE
0PL
WJFM
UF
WFSXBDI
UFO
EBU
EF
UFHFO
4BEEBN
)PFTTFJO
HFWPSNEF
DPBMJUJF
XBBSWBO
"SBCJTDIF
MBOEFO
NFEF

EFFM
VJUNBBLUFO
VJUFFO
[PV
WBMMFO
XBOOFFS
EF
PPSMPH
XFSE
WPPSUHF[FU
OBEBU
IFU
PPS
MPHTEPFM
EF
CFWSJKEJOH
WBO
,PFXFJU
XBT
CFSFJLU
#VTI
QSPCMFFN
XBT
WFSEFS
EBU
[JDI

WPPS
EF
WFSTMBHFO
*SBBLTF
EJDUBUPS
HFFO
HFTDIJLUF
BMUFSOBUJFWF
SFHFSJOHTMFJEFS
BBOCPPE

UFO
HFWPMHF
WBO
EF
FUOJTDIF
FO
SFMJHJFV[F
WFSEFFMEIFJE
WBO
IFU
MBOE
)FU
CFXJOE
WBO
4BEEBN
)PFTTFJO
TUFVOEF
PQ
EF
UBNFMJKL
NPEFSOJTUJTDIF
OJFUGVO
EBNFOUBMJTUJTDIF
TPFOOJUJTDIF
CFWPMLJOHTHSPFQ
JO
$FOUSBBM*SBL
0Q
FFO
CFWPMLJOH
WBO

OBBS
SFDFOUF
TDIBUUJOHFO

26
NJMKPFO
*SBLF[FO
XBSFO
FS
FDIUFS
NBBS
5
NJMKPFO
TPFOOJF
ten tegenover 5
NJMKPFO
,PFSEFO
JO
IFU
OPPSEFO
FO
16
NJMKPFO
TKJJFUFO
JO
$FOUSBBM
FO

;VJE*SBL6
%F
TKJJFUFO
LPOEFO
SFLFOFO
PQ
EF
TUFVO
WBO
IVO
HFMPPGTHFOPUFO
JO
IFU
GFM

BOUJ"NFSJLBBOTF
FO
GVOEBNFOUFFM
JTMBNJUJTDIF
*SBO
)JFSJO
MBH
PPL
FFO
WFSLMBSJOH
WPPS

EF
TUFVO
EJF
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
JO
EF
*SBBLT*SBBOTF
PPSMPH
MBOHF
UJKE
BBO
4BEEBN

)PFTTFJO
IBEEFO
HFHFWFO
%F
WFSWBOHJOH
WBO
[JKO
CFXJOE
EPPS
FFO
QSP*SBBOT
SFHJNF

XBT
VJUFSBBSE
IFU
MBBUTUF
XBU
EF
"NFSJLBOFO
XFOTUFO
)VO
IPPQ
XBT
EBU
4BEEBN
)PFT
TFJO
OB
[JKO
FDMBUBOUF
OFEFSMBBH
JO
AEF
NPFEFS
WBO
BMMF
PPSMPHFO
[JDI
OJFU
MBOH
NFFS
BMT

QSFTJEFOU
[PV
LVOOFO
IBOEIBWFO
FO
EPPS
FFO
QSP"NFSJLBBOTF
PQWPMHFS
VJU
FJHFO
m

TPFOOJUJTDIF
m
LSJOH
UFS[JKEF
[PV
XPSEFO
HFTDIPWFO

3.4 Resoluties 686 en 687

4BEEBN
)PFTTFJO
CMFFG
BBO
IFU
CFXJOE
XBBSOB
EF
7FJMJHIFJETSBBE
WFSTDIJMMFOEF
SFTP
MVUJFT
BBOOBN
EJF
UPU
EPFM
IBEEFO
EF
*SBBLTF
XBQFOQSPEVDUJF
BBO
CBOEFO
UF
MFHHFO
)FU

TUFMTFM
WBO
FDPOPNJTDIF
TBODUJFT
PN
*SBL
EBBSUPF
UF
EXJOHFO
CMFFG
WPPSMPQJH
HFIBOE
IBBGE
*O
SFTPMVUJF
686 van 2 maart 1991
XFSEFO
BMMF
WSPFHFSF
EFSUJFO

7FJMJHIFJETSBBE
SFTPMVUJFT
JO[BLF
IFU
HFTDIJM
UVTTFO
*SBL
FO
,PFXFJU
CFWFTUJHE
7BO
HSPPU
CFMBOH
XBT

verder de op 3 april 1991 aangenomen resolutie 687
%F[F
SFTPMVUJF
CFPPHEF
EF
POUNBO
UFMJOH
FO
WFSOJFUJHJOH
WBO
IFU
*SBBLTF
BSTFOBBM
BBO
NBTTBWFSOJFUJHJOHTXBQFOT
FO
MBOHFBG
TUBOETSBLFUUFO
NFU
FFO
SFJLXJKEUF
WBO
NFFS
EBO
150
LJMPNFUFS
5PU
EBU
EPFM
NPFTU
*SBL

WPMMFEJH
PQFOJOH
WBO
[BLFO
HFWFO
CFUSFďFOEF
[JKO
QPUFOUJFFM
BBO
OVDMFBJSF
SBEJPMPHJ
TDIF
DIFNJTDIF
FO
CJPMPHJTDIF
XBQFOT7
FO
NFEFXFSLJOH
WFSMFOFO
BBO
IFU
VJUPFGFOFO

WBO
UPF[JDIU
EPPS
JOUFSOBUJPOBMF
XBQFOJOTQFDUFVST
4BEEBN
)PFTTFJO
EJFOEF
WFSEFS

POWPPSXBBSEFMJKL
BLLPPSE
UF
HBBO
NFU
EF
WFSOJFUJHJOH
POEFS
JOUFSOBUJPOBBM
UPF[JDIU
WBO

6 7HM
1BUSJDL
$PDLCVSO
The Occupation. War and Resistance in Iraq
-POEFO/FX
:PSL
2007

Q
13

7 ;JF
CJKMBHF
(

Voorgeschiedenis: de periode 1990-2001 43

 BM
[JKO
DIFNJTDIF
FO
CJPMPHJTDIF
XBQFOT
MBOHFBGTUBOETSBLFUUFO
FO[PWPPSU
0PL
NPFTU

*SBL
BG[JFO
WBO
IFU
CF[JU
FO
EF
POUXJLLFMJOH
WBO
OVDMFBJSF
XBQFOT
FO
BM
[JKO
OVDMFBJS

NBUFSJBBM
POEFS
JOUFSOBUJPOBBM
UPF[JDIU
QMBBUTFO
"MMFFO
EPPS
FFO
VJUESVLLFMJKLF
WFSLMB
SJOH
WBO
*SBL
EBU
IFU
SFTPMVUJF
687
BBOWBBSEEF
[PV
FFO
GPSNFFM
TUBBLUIFUWVSFO
UVTTFO

EF
TUSJKEFOEF
QBSUJKFO
WBO
LSBDIU
XPSEFO
*SBL
MFHEF
EF
HFWSBBHEF
WFSLMBSJOH
JOEFSEBBE

BG
XBBSNFF
BBO
EF
WJKBOEFMJKLIFEFO
FFO
GPSNFFM
FJOEF
LXBN
EBBEXFSLFMJKL
XBSFO
EF[F

al op 28
GFCSVBSJ
1991
HFTUBBLU


*O
GFJUF
XFSE
EPPS
EF[F
SFTPMVUJF
EF
CFXJKTMBTU
EF
ACVSEFO
PG
QSPPG 
EBU
IJK
EF[F

zogenoemde NBCXBQFOT
OJFU
NFFS

CF[BU
CJK
4BEEBN
)PFTTFJO
HFMFHE
;P
NPFTU
IFU

MBOE
CJOOFO
WJKGUJFO
EBHFO
OB
BBOWBBSEJOH
WBO
EF
SFTPMVUJF
WFSTMBH
EPFO
WBO
BMMF
CFXBBS
QMBBUTFO
IPFWFFMIFEFO
FO
UZQFO
WBO
EF
DIFNJTDIF
CJPMPHJTDIF
FO
EBBSBBO
HFSFMBUFFSEF

XBQFOT
XBBSPWFS
IFU
CFTDIJLUF8
*SBL
UPPOEF
[JDI
XFJOJH
DPÕQFSBUJFG
CJK
EF
VJUWPFSJOH
WBO
EF
BBOHFHBOF
WFSQMJDIUJO
HFO
4QPFEJH
XFSE
IFU
MBOE
EBO
PPL
EPPS
EF
7FJMJHIFJETSBBE
JO
HFCSFLF
HFTUFME
#JK

resolutie 707 van 15 augustus 1991
TPNNFFSEF
EF
SBBE
*SBL
PN
POWFSXJKME
WPMMFEJHF
FO

EFêOJUJFWF
PQFOJOH
WBO
[BLFO
UF
HFWFO
PWFS
[JKO
WFSCPEFO
XBQFOT
FO
XBQFO
QSPHSBNNBT
%F
CJK
7FJMJHIFJETSBBESFTPMVUJF
WBO
11 oktober 1991
715

WBTUHFTUFMEF
OBEFSF
VJUXFS
LJOH
WBO
EF
JOTQFDUJFQMBOOFO
WFSMBOHEF
POEFS
NFFS
EBU
*SBL
POWPPSXBBSEFMJKL
[PV
WPM
EPFO
BBO
BM
[JKO
WFSQMJDIUJOHFO
[PBMT
EJF
JO
EF[F
QMBOOFO
XBSFO
PNTDISFWFO
;P
EJFOEF

IFU
UPFHBOH
UF
WFSMFOFO
UPU
BMMF
SFMFWBOUF
POEFS[PFLT
FO
JOEVTUSJÌMF
GBDJMJUFJUFO
HFCPV
XFO
UFSSFJOFO
FO[PWPPSU
7FSEFS
NPFTU
IFU
WPMMFEJH
TBNFOXFSLFO
NFU
EF
JOUFSOBUJP
OBMF
JOTQFDUJFJOTUBOUJFT
*SBL
TUFNEF
TMFDIUT
NFU
BBS[FMJOH
FO
OB
WFFM
WFSUSBHJOH
NFU

EF[F
OBEFSF
VJUXFSLJOH
JO
)FU
SBQQPSUFFSEF
QBT
JO
NFJ
FO
KVOJ
1992
PWFS
EF

CJPMPHJTDIF

FO
DIFNJTDIF
NBTTBWFSOJFUJHJOHTXBQFOT
XBBSPWFS
IFU
CFTDIJLUF
%F[F

SBQQPSUFO
XFSEFO

EPPS
WBO
EF
7FJMJHIFJETSBBE
POCFUSPVXCBBS
FO
WFSSF
WBO
WPMMFEJH
CFWPOEFO9

3.5 Instelling van UNSCOM

%F
XBQFOJOTQFDUJFT
XFSEFO
WPPS
IFU
OVDMFBJSF
HFEFFMUF
UPFWFSUSPVXE
BBO
IFU
Internatio-
nal Atomic Energy Agency
IAEA

FO
WPPS
EF
PWFSJHF
XBQFOT
BBO
EF
JOHFWPMHF
VRSFTPMVUJF

687 van 3 april 1991
EBBSUPF
TQFDJBBM
JO
IFU
MFWFO
HFSPFQFO
United Nations Special Commis-
sion
UNSCOM

IAEA
HJOH
WPPSUWBSFOE
BBO
EF
TMBH
7BO
NFJ
1991
UPU
IFU
FJOEF
WBO
EBU
KBBS

WPOEFO
BDIU
JOTQFDUJFT
JO
*SBL
QMBBUT
#FHJO
PLUPCFS
1991
POUIVMEF
EF
EJSFDUFVSHFOFSBBM

WBO
EF[F
PSHBOJTBUJF
EF
;XFFETF
EJQMPNBBU
#MJY
EBU
PWFSUVJHFOE
CFXJKTNBUFSJBBM
XBT

HFWPOEFO
WBO
IFU
CFTUBBO
WBO
FFO
QSPHSBNNB
WPPS
EF
POUXJLLFMJOH
WBO
LFSOXBQFOT
FO

EBU
IFU
MBOE
JOUFSOBUJPOBBM
BDUJFG
XBT
HFXFFTU

CJK
EF
BBOTDIBG
WBO
EF
EBBSWPPS
CFOP
EJHEF
HSPOETUPďFO
FO
IVMQNJEEFMFO
UFSXJKM
*SBL
EJU
OJFU
[PBMT
WPPSHFTDISFWFO
JO
SFTP
lutie 687, aan de VN
IBE
HFNFME
7PMHFOT
EF
/FEFSMBOETF
SFHFSJOH
JO
FFO
CSJFG
BBO
EF

8 7HM
EF
PWFSXFHJOH
JO
EF
CFLFOEF
7FMJHIFJETSBBESFTPMVUJF
1441 van 8 november 2002
XBBSJO
XFSE
CFUSFVSE

EBU
A*SBR
IBT
OPU
QSPWJEFE
BO
BDDVSBUF
GVMM
êOBM
BOE
DPNQMFUF
EJTDMPTVSF
BT
SFRVJSFE
CZ
SFTPMVUJPO
687
1991

PG
BMM
BTQFDUT
PG
JUT
QSPHSBNNFT
UP
EFWFMPQ
XFBQPOT
PG
NBTT
EFTUSVDUJPO
FO[
NBC R

TUBBU
WPPS

OVDMFBJS
CJPMPHJDBM
DIFNJDBM
FO
SBEJPMPHJDBM

9 3BZNPOE
"
;JMJOTLBT
AUNSCOM
BOE
UIF
UNSCOM
&YQFSJFODF
JO
*SBR
Politics and the Life Sciences
EM
14
OS
2
"VH
1995

Q
230

44 Voorgeschiedenis: de periode 1990-2001

 5XFFEF
,BNFS
WBO
1 oktober 1991,
XFSE
JO
VNWFSCBOE
AIFU
NPHFMJKLF
HFEBBO
PN
*SBL

WPPSBMTOPH
MBOHT
WSFFE[BNF
XFH
UPU
NFEFXFSLJOH
UF
CFXFHFO
%F
/FEFSMBOETF
SFHF
SJOH
BDIUUF
IFU
ABBOOFNFMJKL
EBU
*SBL
CF[JH
XBT
m
AFO
XFMMJDIU
OPH
JT
m
NFU
FFO
LFSOXB
QFOQSPHSBNNB10
/BBS
EF
NFOJOH
WBO
NJOJTUFS
7BO
EFO
#SPFL
TUPOE
SFTPMVUJF
687
AFMLF

NBBUSFHFM
UPF
BMT
IFU
HFCSVJLUF
NJEEFM
NBBS
JO
SFEFMJKLF
WFSIPVEJOH
TUBBU
UPU
IFU
HF
TUFMEF
EPFM
%BU
CFUFLFOEF
CJKWPPSCFFME
BMEVT
EF
CFXJOETNBO
EBU
OJFU
IFU
HFIFMF
MBOE

CFIPFGEF
UF
XPSEFO
WFSPWFSE
PN
CFQBBMEF
OVDMFBJSF
HFHFWFOT
PQ
UF
EJFQFO 11
.JOEFS
WPPSTQPFEJH
WFSHJOH
IFU
EF
JOTQFDUJFT
WBO
EF
UNSCOM
EJF
[JDI
[PVEFO
SJDIUFO

PQ
EF
BBOXF[JHIFJE
WBO
CJPMPHJTDIF
FO
DIFNJTDIF
XBQFOT
%F[F
TQFDJBMF
DPNNJTTJF
XBT

LSBDIUFOT
SFTPMVUJF
687
HFNBDIUJHE
POEFS[PFL
UF
EPFO
PQ
BMMF
EBBSUPF
JO
BBONFSLJOH

LPNFOEF
QMBBUTFO
AUP
DBSSZ
PVU
JNNFEJBUF
POTJUF
JOTQFDUJPO
PG
*SBRT
CJPMPHJDBM
DIF
NJDBM
BOE
NJTTJMF
DBQBCJMJUJFT

%F
XBQFOJOTQFDUJFT
SJFQFO
CJK
EF
*SBBLTF
BVUPSJUFJUFO

WPPSUEVSFOE
WFFM
UFHFOXFSLJOH
PQ
PPL
EPPS
IVO
BBOWBOLFMJKLF
XFJHFSJOH
SFTPMVUJF
715
UF
BBOWBBSEFO
;P
NBBLUFO
[JK
CF[XBBS
UFHFO
JOTQFDUJFT
VJU
EF
MVDIU
NFU
UNSCOMWMJFH
UVJHFO
PG
IFMJLPQUFST
FO
WFSMFFOEFO
[JK
HFFO
UPFHBOH
UPU
CFQBBMEF
QMBBUTFO
PG
HFCPV
XFODPNQMFYFO
1BT
OB
FFO
m
[P
EBEFMJKL
UFS
TQSBLF
LPNFOE
m
NJMJUBJS
JOHSJKQFO
JO
IFU

begin van 1993
CFHPO
EF[F
UFHFOXFSLJOH
BG
UF
OFNFO
)FU
IPPGELXBSUJFS
WBO
UNSCOM
CFWPOE
[JDI
JO
/FX
:PSL
IFU
VJUWPFSFOE
XFSL
XFSE

HFDPÕSEJOFFSE
JO
#BHEBE
FO
#BISFJO
%F
OBUJPOBMF
SFHFSJOHFO
WPPS
[PWFS
BDUJFG
CJK
IFU

UNSCOMXFSL
CFUSPLLFO
SFLSVUFFSEFO
FO
CFUBBMEFO
[FMG
EF
XBQFOJOTQFDUFVST
EJF
UFS

QMBBUTF
POEFS[PFL
[PVEFO
EPFO
OBBS
IFU
*SBBLTF
QPUFOUJFFM
BBO
DIFNJTDIF
FO
CJPMPHJ
TDIF
XBQFOT
FO
EJF
PQ
EF
WFSOJFUJHJOH
EBBSWBO
NPFTUFO
UPF[JFO
0OEFS
IFO
CFWPOEFO

[JDI
FOLFMF
/FEFSMBOEFST
0PNT
WPPSNBMJH
EJSFDUFVS
WBO
IFU
1SJOT
.BVSJUT
-BCPSBUP
SJVN
TNO

XBT
MJE
WBO
EF
PWFSLPFQFMFOEF
TQFDJBMF
DPNNJTTJF
EJF
JO
/FX
:PSL
XFSL
[BBN
XBT
&FO
WBO
EF
CJPMPHJTDIF

XBQFOJOTQFDUFVST
XBT
EF
JNNVOPMPPH
3P[JOH

FWFOFFOT
CJK
TNO
FO
JO
VOJWFSTJUBJS
WFSCBOE
XFSL[BBN
5XFF
NFEFXFSLFST
WBO
%FGFOTJF

maakten deel uit van de Chemical Destruction Group
7BO
*SBBLTF
[JKEF
XFSE
EF
OJFU
HFIFFM

POHFGVOEFFSEF
CFTDIVMEJHJOH
HFVJU
EBU
POEFS
EF
"NFSJLBBOTF
XBQFOJOTQFDUFVST
OPHBM

XBU
CIABNCUFOBSFO
FO
NFEFXFSLFST
WBO
JOMJDIUJOHFOEJFOTUFO
TDIVJMHJOHFO 12

3.6 No-flyzones en operatie Provide Comfort

;PXFM
JO
IFU
[VJEFO
BMT
IFU
OPPSEFO
WBO
IFU
MBOE
LXBNFO
TKJJUJTDIF
FO
,PFSEJTDIF
CF
WPMLJOHTHSPFQFO
OB
EF
OFEFSMBBH
WBO
4BEEBN
)PFTTFJO
JO
NBBSU
1991
JO
PQTUBOE
)VO

WFS[FU
XFSE
FDIUFS
EPPS
EF
3FQVCMJLFJOTF
(BSEF
FO
BOEFSF
BBO
IFU
SFHJNF
USPVX
HFCMF
WFO
MFHFSPOEFSEFMFO
CMPFEJH
OFFSHFTMBHFO
%JU
XFLUF
JO
EF
XFTUFSTF
MBOEFO
WFFM
CFSPF
SJOH
%F
CSVUF
POEFSESVLLJOH
WBO
EF
TKJJFUFO
FO
,PFSEFO
XFSE
EPPS
EF
7FJMJHIFJETSBBE

in resolutie 688 van 5 april 1991
WFSPPSEFFME
OBVXFMJKLT
FFO
XFFL
OBEBU
*SBL
SFTPMVUJF
686
IBE
BBOWBBSE
FO
IFU
TUBBLUIFUWVSFO
GPSNFFM
WBO
LSBDIU
XBT
HFXPSEFO

10 Kamerstukken II, 1991/92, 21 664
OS
78
Q
1, 2

11 Kamerstukken II, 1991/92, 21 664
OS
80
Q
6
12 ;JF
WPPS
FFO
VJUWPFSJHF
CFTDISJKWJOH
WBO
EF
PQ[FU
WBO
UNSCOM
EF
VJUHFWPFSEF
JOTQFDUJFT
FO
EF
*SBBLTF

SFBDUJFT
EBBSPQ
EF
UXFF
FJOE
SBQQPSUFO
EJF
IFU
IPPGE
WBO
UNSCOM
3JDIBSE
#VUMFS
PQ
25
KBOVBSJ
1999 aan
EF
7FJMJHIFJETSBBE
EFFE
UPFLPNFO
7PPS
IFU
/FEFSMBOETF
BBOEFFM
JO
UNSCOM, zie Kamerstukken II, 1992/93, 21
664
OS
88
7FSEFS
3P[JOH
1 september 2009, en, over UNMOVIC en IAEA
#MJY
2 september 2009

Voorgeschiedenis: de periode 1990-2001 45

 ;P
XFSE
EF
MFHJUJNBUJF
WBO
NPHFMJKL
OJFVX
NJMJUBJS
JOHSJKQFO
UFHFO
*SBL
PPL
POEFSXFSQ
WBO

EFCBU
JO
EF
5XFFEF
,BNFS
0Q
WFS[PFL
WBO
EF
WBTUF
DPNNJTTJF
WPPS
#VJUFOMBOETF
;BLFO

MJDIUUF
7BO
EFO
#SPFL
EF
TJUVBUJF
JO
*SBL
FFSTU
TDISJGUFMJKL
FO
MBUFS
NPOEFMJOH
UPF13
%F
MFOJ
HJOH
WBO
EF
TDISJKOFOETUF
IVNBOJUBJSF
OPPE
IBE
WPMHFOT
EF
CFXJOETNBO
EF
IPPHTUF
QSJP
SJUFJU
%JWFSTF
,BNFSMFEFO
WSPFHFO
OBBS
EF
NPHFMJKLIFJE
WBO
NJMJUBJS
PQUSFEFO
CJK
WPPSUEV
SFOEF
WFSIJOEFSJOH
EPPS
*SBL
WBO
EF
OPPEIVMQ
.JOJTUFS
7BO
EFO
#SPFL
HBG
BBO
EBU
NJMJ
UBJS
JOHSJKQFO
[POEFS
FFO
CFTMVJU
WBO
EF
7FJMJHIFJETSBBE
FFO
OJFVX
QSFDFEFOU
[PV
PQMFWFSFO

NBBS
EBU
IJK
EJF
EJTDVTTJF
PQ
EBU
NPNFOU
OJFU
PQQPSUVVO
WPOE14
0N
FFO
CFUFSF
CFTDIFSNJOH
WBO
,PFSEFO
FO
TKJJFUFO
UF
WFS[FLFSFO
TUFMEFO
EF
ESJF
HSPUF

XFTUFMJKLF
NPHFOEIFEFO
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
IFU
7FSFOJHE
,POJOLSJKL
FO
'SBOLSJKL
WFS
WPMHFOT
UXFF
[PHFIFUFO
OPëZ[POFT
JO
%F
FOF
MBH
JO
/PPSE*SBL
UFO
OPPSEFO
WBO
EF
[FT
FOEFSUJHTUF
CSFFEUFHSBBE
FO
XFSE
JO
BQSJM
1991
JOHFTUFME
%F
BOEFS
MBH
JO
;VJE*SBL
UFO

[VJEFO
WBO
EF
UXFFÌOEFSUJHTUF WBOBG
TFQUFNCFS
1996
EF
ESJFÌOEFSUJHTUF

CSFFEUFHSBBE
FO

dateerde van augustus 1992
#FJEF
[POFT
XFSEFO
UPU
WFSCPEFO
HFCJFE
WFSLMBBSE
WPPS
EF

*SBBLTF
MVDIUNBDIU
7PPS
EF
JOTUFMMJOH
WBO
EF
[POFT
JT
OBEJFO
XFM
FFO
CFSPFQ
HFEBBO
PQ

resolutie 688
XBBSJO
*SBL
XFSE
PQHFSPFQFO
EF
POEFSESVLLJOH
WBO
[JKO
,PFSEJTDIF
CFWPM
LJOH
UF
TUBLFO
&FO
VJUESVLLFMJKL
NBOEBBU
UPU
IFU
JOTUFMMFO
WBO
OPëZ[POFT
MBBU
TUBBO
FFO

NBDIUJHJOH
UPU
IFU
HFCSVJL
WBO
HFXFME
CJK
EF
IBOEIBWJOH
WBO
EF[F
[POFT
XBT
JO
EF
SFTPMV
UJF
FDIUFS
OJFU
UF
WJOEFO
%F
7FSFOJHEF
4UBUFO
IFU
7FSFOJHE
,POJOLSJKL
FO
UPU
1998 ook
'SBOLSJKL
IJFMEFO
EPPS
NJEEFM
WBO
QBUSPVJMMFWMVDIUFO
UPF[JDIU
PQ
EF
OBMFWJOH
WBO
EJU
WFS
CPE15
*SBL
FSLFOEF
EF
[POFT
OJFU
NBBS
SFTQFDUFFSEF
[F
JO
EF
QSBLUJKL
XFM
/FEFSMBOE
XBT

OJFU
CFUSPLLFO
CJK
EF
JOTUFMMJOH
FO
IBOEIBWJOH
WBO
EF[F
OPëZ[POFT

8FM
OBN
POT
MBOE
FFO
BDUJFG
BBOEFFM
JO
EF
IVNBOJUBJSF
IVMQBDUJF
EJF
EPPS
EF
7FS
FOJHEF
4UBUFO
'SBOLSJKL
FO
IFU
7FSFOJHE
,POJOLSJKL
POEFS
EF
OBBN
Operation Provide
Comfort in de loop van 1991
XFSE
VJUHFWPFSE
%PFM
WBO
EF
BDUJF
XBT
PN
EF
OBBS
5VSLJKF
FO

POIFSCFSH[BNF
HFCJFEFO
JO
IFU
HSFOTHFCJFE
WBO
*SBL
HFWMVDIUF
,PFSEJTDIF
NJOEFSIFEFO

JO
CFTDIFSNEF
UFOUFOLBNQFO
UF
IVJTWFTUFO
FO
POEFS
NJMJUBJS
HFMFJEF
OBBS
IVO
PPSTQSPO
LFMJKLF
XPPOQMBBUTFO
UFSVH
UF
CSFOHFO
)BMG
BQSJM
1991
CFTMPPU
IFU
LBCJOFU
NFU
POHFWFFS

EVJ[FOE
/FEFSMBOETF
NJMJUBJSFO
BBO
EF
PQFSBUJF
CJK
UF
ESBHFO
%FUBDIFNFOUFO
WBO
IFU

,PSQT
.BSJOJFST
FO
WBO
EF
,POJOLMJKLF
-BOENBDIU
XFSLUFO
UVTTFO
BQSJM
FO
TFQUFNCFS

1991
NFF
BBO
EF[F
TVDDFTWPM
WFSMPQFO
PQFSBUJF16
.JOJTUFS
WBO
%FGFOTJF
5FS
#FFL
[FJ
IJFSPWFS
EBU
EF
BBOXF[JHIFJE
WBO
EF
HFBMMJFFSEF

NJMJUBJSFO
JO
/PPSE*SBL
MFHJUJFN
XBT
FO
EBU
SFTPMVUJF
688
EBBSUPF
FFO
UPFSFJLFOEF
KVSJ
EJTDIF
HSPOETMBH
CPPE17
0Q
26
KVOJ
1991
FSLFOEF
NJOJTUFS
7BO
EFO
#SPFL
EBU
EF
PQFSB
UJF
XFM
XBU
POPSUIPEPY
XBT
)JK
WPFHEF
IJFSBBO
UPF



XBOOFFS
NFO
[PV
XJMMFO
PWFSTDIBLFMFO
OBBS
FFO
VNNBDIU
JO
NFFS
USBEJUJPOFMF
[JO

EBO
JT
EBU
WPMHFOT
EF
PQWBUUJOH
WBO
EF
/FEFSMBOETF
SFHFSJOH
OJFU
HFNBLLFMJKL
UF
EPFO

[POEFS
FFO
OJFVXF
7FJMJHIFJETSBBESFTPMVUJF18

13 Kamerstukken II, 1990/91, 21 664
OS
58
FO
OS
64

14 Kamerstukken II, 1990/91, 21 664
OS
64
Q
6
15 ;JF
PWFS
EF[F
OPëZ[POFT
EF
CSJFG
WBO
EF
NJOJTUFS
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
7BO
"BSUTFO
WBO
14 maart 2001,
Kamerstukken II, 2000/2001, 21 664
OS
113
16 Kamerstukken II, 1990/91, 21 664
OS
60
CSJFG
WBO
EF
NJOJTUFST
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
FO
WBO
%FGFOTJF
WBO

19 april 1991

;JF
PWFS
IFU
/FEFSMBOETF
BBOEFFM
JO
EF[F
PQFSBUJF
%$-
4DIPPOPPSE
Mariniers in Irak en
Turkije 1991. Humanitaire hulpverlening door militairen aan Koerden
.FDIFMFO
1992

17 Kamerstukken II, 1990/91, 21 664
OS
70
Q
1
18 Kamerstukken II, 1990/91, 21 664
OS
76
Q
3

46 Voorgeschiedenis: de periode 1990-2001

3.7 Nieuwe bombardementen
%F
*SBBLTF
XFJHFSJOH
PN
JO
EF
[VJEFMJKLF
OPëZ[POF HFQMBBUTUF
MVDIUBGXFFSJOTUBMMBUJFT

XFH
UF
IBMFO
MFJEEF
PQ
7
KBOVBSJ
1993
UPU
FFO
HFBMMJFFSE
VMUJNBUVN
%F
7FJMJHIFJETSBBE

HBG
WJFS
EBHFO
OB
EJU
VMUJNBUVN
FFO
WFSLMBSJOH
VJU
%BBSJO
XFSE
*SBL
CFTDIVMEJHE
WBO

WPPSUHBBOEF
TDIFOEJOH
WBO
EF
XBQFOTUJMTUBOETPWFSFFOLPNTUFO
)FU
MBOE
XFSE
HFXBBS
TDIVXE
WPPS
EF
HFWPMHFO
IJFSWBO19
5PFO
FFO
FO
BOEFS
HFFO
BBOXJKTCBBS
FďFDU
TPSUFFSEF

WPFSEFO
WMJFHUVJHFO
WBO
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
IFU
7FSFOJHE
,POJOLSJKL
FO
'SBOLSJKL
UVT
sen 13 en 18
KBOVBSJ
1993
BBOWBMMFO
VJU
PQ
*SBBLTF
MVDIUWFSEFEJHJOHTJOTUBMMBUJFT
0PL
MBO
DFFSEFO
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
PQ
17
KBOVBSJ
1993
FFO
BBOWBM
NFU
LSVJTWMVDIUXBQFOT
PQ
FFO

OVDMFBJSF
QSPEVDUJFGBDJMJUFJU
CJK
#BHEBE
.JOJTUFS
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
,PPJKNBOT

EJF
7BO
EFO
#SPFL
UVTTFOUJKET
XBT
PQHFWPMHE
TUFMEF
IJFSPWFS

)FU
*SBBLTF
PQUSFEFO
LBO
NPFJMJKL
BOEFST
XPSEFO
PQHFWBU
EBO
BMT
FFO
VJUEBHJOH
BBO
EF

JOUFSOBUJPOBMF
HFNFFOTDIBQ
CFMJDIBBNE
JO
EF
7FSFOJHEF
/BUJFT
%F
OPPE[BBL
EFFE
[JDI

EFSIBMWF
WPPS
FFO
EVJEFMJKL
UFLFO
UF
HFWFO
EBU
FFO
EFSHFMJKLF
VJUEBHJOH
OJFU
LBO
XPSEFO

HFUPMFSFFSE20

*O
EF
5XFFEF
,BNFS
MFJEEF
EJU
ABGTDIFJETTBMWP
WBO
QSFTJEFOU
#VTI
TS
WFSWPMHFOT
UPU
FFO

WJOOJH
EFCBU
PWFS
EF
WSBBH
PG
EF
SFTPMVUJFT
WBO
EF
7FJMJHIFJETSBBE
FFO
EFSHFMJKL
HFCSVJL

WBO
HFXFME
XFM
UPFMJFUFO
)FU
LBNFSMJE
WBO
(SPFO-JOLT
4JQLFT
EJFOEF
FFO
NPUJF
JO
EJF

TUFMEF
EBU
EF
CPNCBSEFNFOUFO
OJFU
XFSEFO
HFMFHJUJNFFSE
EPPS
EF
SFTPMVUJFT
;JK
USPL
JO

UXJKGFM
PG
SFTPMVUJF
678
EJF
BMT
FOJHF
JO
IFU
HFCSVJL
WBO
HFXFME
WPPS[BH
OPH
XFM
WBO

UPFQBTTJOH
XBT
8BT
EJU
CFTMVJU
OJFU
VJUHFXFSLU
OB
EF
UFSVHUSFLLJOH
WBO
*SBL
VJU
,PFXFJU

.JOJTUFS
,PPJKNBOT
XBT
IFU
IJFS
OJFU
NFF
FFOT
3FTPMVUJF
678 stelde immers dat Irak
ASFTPMVUJF
660
FO
BMMF
OBWPMHFOEF
SFTPMVUJFT
EJFOEF
OB
UF
MFWFO
%F[F
SFTPMVUJF
BMEVT
EF

NJOJTUFS
SJDIUUF
[JDI
OJFU
BMMFFO
PQ
EF
UFSVHUSFLLJOH
VJU
,PFXFJU
NBBS
PPL
PQ
IFU
IFS
TUFM
WBO
WSFEF
FO
WFJMJHIFJE
JO
EF
SFHJP
FO
EJF
TJUVBUJF
XBT
OPH
TUFFET
OJFU
WFSXF[FOMJKLU

&S
CFTUPOE
EBBSPN
WPMHFOT
EF
NJOJTUFS
AFFO
EJSFDUF
DBVTBMF
SFMBUJF
UVTTFO
SFTPMVUJF
678
en andere resoluties, zoals 687
EJF
EJU
IFSTUFM
FWFOFFOT
OBTUSFFGEFO
)JK
XJMEF
PWFSJHFOT

XFM
UPFHFWFO
EBU
IFU
CFUFS
XBSF
HFXFFTU
JOEJFO
OB
GFCSVBSJ
1991

FFO
OJFVXF
FYQMJDJFUF

SFTPMVUJF
UPU
TUBOE
XBT
HFLPNFO
XBBSJO
CJK
OJFUOBMFWJOH
WBO
FFSEFSF
PG
MBUFSF
SFTPMVUJFT

UPU
IFU
HFCSVJL
WBO
HFXFME
XFSE
HFNBDIUJHE
)FU
XBT
FDIUFS
EF
WSBBH
PG
[PO
SFTPMVUJF

JO
EF
7FJMJHIFJETSBBE
PPL
[PV
[JKO
BBOHFOPNFO
A8JK
MFWFO
OV
FFONBBM
JO
FFO
[FFS
PO
WPMNBBLUF
XFSFME
%F
NPUJF4JQLFT
EJF
EBBSPQ
JO
TUFNNJOH
XFSE
HFCSBDIU
LSFFH
BMMFFO

EF
TUFVO
WBO
IBBS
FJHFO
QBSUJK21
&FO
PQ
[JDI[FMG
TUBBOE
JODJEFOU
XBT
FFO
"NFSJLBBOTF
SBLFUBBOWBM
FJOE
KVOJ
1993 op ge
CPVXFO
WBO
EF
*SBBLTF
JOMJDIUJOHFOEJFOTU
JO
#BHEBE
OBEBU
QMBOOFO
BBO
IFU
MJDIU
XBSFO
HF
LPNFO
PN
PVEQSFTJEFOU
#VTI
UJKEFOT
FFO
CF[PFL
BBO
,PFXFJU
UF
WFSNPPSEFO
#JK
EF[F

SBLFUBBOWBM
WJFMFO
PPL
POTDIVMEJHF
TMBDIUPďFST
%F
7FSFOJHEF
4UBUFO
CFTDIPVXEFO
EF
QP
HJOH
PN
IFU
WPPSNBMJHF
TUBBUTIPPGE
UF
MJRVJEFSFO
BMT
FFO
EJSFDUF
BBOWBM
FO
EFEFO
FFO
CFSPFQ

PQ
IFU
SFDIU
UPU
[FMGWFSEFEJHJOH
JO
BSUJLFM
51
WBO
IFU
VN)BOEWFTU
%F
7FJMJHIFJETSBBE
CMFFL

19 Note by the president of the Security Council, 11
KBOVBSJ
1993
OS
425091

20 Kamerstukken II, 1992/93, 21 664
OS
86
Q
2

21 Handelingen II, 20
KBOVBSJ
1993, 3089/91
0Q
EJF[FMGEF
EBH
IBE
UF
8BTIJOHUPO
EF
JOBVHVSBUJF
WBO
QSFTJEFOU

$MJOUPO
QMBBUT

Voorgeschiedenis: de periode 1990-2001 47

 WFSEFFME
PWFS
EF
SBLFUBBOWBM
%F
/FEFSMBOETF
SFHFSJOH
BDIUUF
EF
BBOWBM
ACFHSJKQFMJKL
IFUHFFO

OBBS
IBBS
[FHHFO
OPH
OJFU
JOIJFME
AHFSFDIUWBBSEJHE
&S
XBT
FFO
EBBE
WBO
HFXFME
HFQMFFHE

[POEFS
EBU
XBT
WPMEBBO
BBO
EF
DSJUFSJB
WPPS
IFU
SFDIU
PQ
[FMGWFSEFEJHJOH22

3.8 Olie-voor-voedselprogramma
&FO
BOEFSF
CSPO
WBO
QPUFOUJÌMF
DPOëJDUFO
UVTTFO
IFU
SFHJNF
WBO
4BEEBN
)PFTTFJO
EF

7FSFOJHEF
/BUJFT
FO
EF
HSPUF
XFTUFSTF
NPHFOEIFEFO
XBT
EF
WPPSU[FUUJOH
WBO
IFU
FDP
OPNJTDIF

TBODUJFSFHJNF
UFHFO
*SBL
7PPSLPNFO
NPFTU
JNNFST
XPSEFO
EBU
*SBL
[JDI

NFU
EF
PQCSFOHTU
WBO
[JKO
HSPUF
PMJFWPPSSBEFO
PQOJFVX
[PV
CFXBQFOFO
0OWFSNJKEFMJKL

IBE
EF
IBOEIBWJOH
WBO
EF
TBODUJFT
FDIUFS
FSOTUJHF
HFWPMHFO
WPPS
IFU
XFM[JKO
WBO
EF

*SBBLTF
CFWPMLJOH
%F
IVNBOJUBJSF
UPFTUBOE
XBT
FSOTUJH
%F[F
MBBUTUF
PWFSXFHJOH
MFJEEF

in 1995 UPU
EF
JOTUFMMJOH
WBO
IFU
PMJFWPPSWPFETFMQSPHSBNNa als uitvloeisel van resolutie
986
WBO
EF
7FJMJHIFJETSBBE
5XFF
FFSEFSF
7FJMJHIFJETSBBESFTPMVUJFT
706 en 712) uit 1991,
EJF
IFU[FMGEF
EPFM
CFPPHEFO
FO
XBBSEPPS
EF
*SBBLTF
CFWPMLJOH
WFFM
FMMFOEF
[PV
[JKO

CFTQBBSE
XBSFO
PQ
FFO
XFJHFSJOH
WBO
4BEEBN
)PFTTFJO
HFTUVJU
PNEBU
[JK
EF
*SBBLTF

TPFWFSFJOJUFJU
UF
WFFM
[PVEFO
JOQFSLFO
&YQPSU
WBO
PMJFQSPEVDUFO
XFSE
POEFS
IFU
FJOE

1996
JO
XFSLJOH
HFUSFEFO
QSPHSBNNB
UPFHFMBUFO
PQ
WPPSXBBSEF
EBU
WBO
EF
PQCSFOHTU

NFEJDJKOFO
FO
WPFETFM
XFSEFO
HFLPDIU
WPPS
EF
*SBBLTF
CFWPMLJOH
)FU
CFXJOE
JO
#BH
EBE
EBU
WFSBOUXPPSEFMJKL
XBT
WPPS
EF
EJTUSJCVUJF
WBO
EF
HFLPDIUF
HPFEFSFO
TBCPUFFSEF

EJU
QSPHSBNNB
OBBS
WFSNPHFO
[PBMT
IFU
[JDI
PPL
QPPHEF
UF
POUUSFLLFO
BBO
EF
DPO
trole van de naar Irak uitgezonden VNXBQFOJOTQFDUFVST
%F
IVNBOJUBJSF
TJUVBUJF
JO
IFU

MBOE
CMFFG
FSOTUJH
IFUHFFO
POEFS
NFFS
XFSE
CFXF[FO
EPPS
EF
IPHF
LJOEFSTUFSGUF
)FU

QSPHSBNNB
XFSE
BM
NFU
BM
HFFO
TVDDFT
FO
XFSLUF
EF
DPSSVQUJF
JO
EF
IBOE
[JF
PPL
QBSB
HSBBG
üø


3.9 Effect in Nederland van Srebrenica

0OEBOLT
EF
UFHFOXFSLJOH
WBO
*SBBLTF
[JKEF
WFSMJFQ
IFU
QSPDFT
WBO
JOWFOUBSJTBUJF
FO
WFS
OJFUJHJOH
WBO
OVDMFBJSF
DIFNJTDIF
FO
CJPMPHJTDIF
XBQFOT
FO
SBLFUUFO
OBBS
IFU
PPSEFFM

WBO
EF
/FEFSMBOETF
SFHFSJOH
NFEJP
1993
ASFEFMJKL
TVDDFTWPM23
*SBL
WFSEXFFO
EBBSEPPS
JO

/FEFSMBOE
FOJHT[JOT
VJU
EF
QPMJUJFLF
CFMBOHTUFMMJOH
"OEFSF
HFCFVSUFOJTTFO
[PBMT
IFU

CMPFECBE
WBO
4SFCSFOJDB
JO
EF
[PNFS
WBO
1995
FO
EF
WSBBH
PG
FO
JO
IPFWFSSF
/FEFSMBOE

EBBSWPPS
NFEF
WFSBOUXPPSEFMJKL
LPO
XPSEFO
HFIPVEFO
FJTUFO
EF
BBOEBDIU
PQ
)FU

ESBNB
JO
#PTOJÌ
EBU
EPPS
EF
QVCMJFLF
PQJOJF
JO
POT
MBOE
FO
EF
XFSFME
BMT
FFO
HSPUF

NPSFMF
OFEFSMBBH
XFSE
HF[JFO
MJFU
PPL
JO
IFU
/FEFSMBOETF
*SBLCFMFJE
[JKO
TQPSFO
OB
%F

WBTUF
XJM
CFTUPOE
BBO
EF
WPMLFSFOHFNFFOTDIBQ
EVJEFMJKL
UF
NBLFO
EBU
JO
NJMJUBJS
PQ[JDIU

XFM
EFHFMJKL
PQ
/FEFSMBOE
LPO
XPSEFO
HFSFLFOE
CJK
IFU
WFSWVMMFO
WBO
UBLFO
JO
IFU
WFS
CBOE
WBO
EF
7FSFOJHEF
/BUJFT
0G
[PBMT
#BSUI
WPPSNBMJH
TFDSFUBSJTHFOFSBBM
WBO
%FGFO
TJF
IFU
UFHFOPWFS
EF
$PNNJTTJF
VJUESVLUF
A%F
MFT
EJF
4SFCSFOJDB
POT
IFFGU
HFMFFSE
XBT

EBU
JOEJFO
XJK
WPPSUBBO
BBO
FFO
VJU[FOEJOH
EFFMOFNFO
XJK
IFU
OPPJU
NFFS
[VMMFO
EPFO

NFU
UF
MJDIUF
NJEEFMFO24

22 #SJFG
WBO
NJOJTUFS
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
,PPJKNBOT
WBO
29
KVOJ
1993, Kamerstukken II, 1992/93, 21 664
OS

89, en verslag van een mondeling overleg op 1
KVMJ
1993, Kamerstukken II, 1992/93, 21 664
OS
90
Q
3
23 #SJFG
WBO
NJOJTUFS
WBO
%FGFOTJF
5FS
#FFL
WBO
25
KVOJ
1993, Kamerstukken II, 1992/93, 21 664
OS
88
24 #BSUI
16
KVOJ
2009

48 Voorgeschiedenis: de periode 1990-2001

3.10 Escalatie
In september 1996
LXBN
*SBL
PQOJFVX
JO
EF
5XFFEF
,BNFS
UFS
TQSBLF
UPFO
EF
"NFSJ
LBBOTF
MVDIUNBDIU
JOHSFFQ
UFS
CFTDIFSNJOH
WBO
EF
,PFSEJTDIF
CFWPMLJOH
UFHFO
*SBBLTF

BDUJFT
UFO
OPPSEFO
WBO
EF
[FTFOEFSUJHTUF
CSFFEUFHSBBE
%JU
"NFSJLBBOTF
PQUSFEFO
WPOE

QMBBUT
[POEFS
SVHHFTQSBBL
NFU
BOEFSF
MBOEFO
FO
[POEFS
FYQMJDJFUF
CFTMJTTJOH
WBO
EF

7FJMJHIFJETSBBE
/JFUUFNJO
TQSBL
EF
/FEFSMBOETF
SFHFSJOH
CJK
NPOEF
WBO
NJOJTUFS
WBO

#VJUFOMBOETF
;BLFO
7BO
.JFSMP
IBBS
TUFVO
VJU
WPPS
IFU
"NFSJLBBOTF
PQUSFEFO
4OFMIFJE

WBO
SFBDUJF
WJFM
JO
EJU
HFWBM
UF
WFSLJF[FO
CPWFO
FFO
CSFFE
JOUFSOBUJPOBBM
PWFSMFH
%F

*SBBLTF
BDUJFT
[P
PPSEFFMEF
NFO
LPOEFO
XPSEFO
HF[JFO
BMT
FFO
TDIFOEJOH
WBO
EF
WFS
QMJDIUJOHFO
EJF
CJK
SFTPMVUJF
688
BBO
EBU
MBOE
XBSFO
PQHFMFHE25
In november 1997
IBE
FFO
WFSEFSF
FTDBMBUJF
QMBBUT
JO
EF
HFTQBOOFO
WFSIPVEJOH
UVTTFO

*SBL
FO
EF
XFTUFMJKLF
HFBMMJFFSEFO
*SBL
XFJHFSEF
PQOJFVX
UNSCOMJOTQFDUFVST
UPF
UF
MBUFO

UPU
CFQBBMEF
MPDBUJFT
[PBMT
QSFTJEFOUJÌMF
HFCPVXFO
FO
QBMFJ[FO
0PL
XFOTUF
IFU
CFXJOE

WBO
4BEEBN
)PFTTFJO
VJUTUFM
WBO
WFSEFSF
JOTQFDUJFT
UPUEBU
IFU
XFSL
WBO
UNSCOM
HFÌWBMV
FFSE
[PV
[JKO
0Q
12 november 1997
OBN
EF
7FJMJHIFJETSBBE
FFO
SFTPMVUJF
BBO
XBBSJO
EF

WPPSUEVSFOEF
*SBBLTF
TDIFOEJOHFO
WBO
EF
WFSQMJDIUJOH
UPU
WPMMFEJHF
FO
POWPPSXBBSEFMJKLF

TBNFOXFSLJOH
NFU
UNSCOM
WFSPPSEFFME
XFSEFO
SFTPMVUJF
1137


%F
/FEFSMBOETF
SFHFSJOH
TUSFFGEF
OBBS
FFO
VJUXFH
VJU
EF
JNQBTTF
MBOHT
EJQMPNBUJFLF

XFH
NBBS
NFMEEF
JO
FFO
CSJFG
BBO
EF
5XFFEF
,BNFS
WBO
5
GFCSVBSJ
1998 dat binnen de
&VSPQFTF
6OJF
HFFO
MBOE
PQ
WPPSIBOE
JFEFSF
FWFOUVFMF
NJMJUBJSF
BDUJF
EFêOJUJFG
VJUTMPPU

)FU
EPPS
EF
7FSFOJHEF
/BUJFT
HFMFHJUJNFFSEF
HFXBQFOEF
PQUSFEFO
JO
EF
(PMGPPSMPH
XBT

JNNFST
CFÌJOEJHE
EPPS
FFO
TUBBLUIFUWVSFO
EBU
XBT
PWFSFFOHFLPNFO
POEFS
WPPSXBBS
EF
WBO
WPMMFEJHF
OBLPNJOH
WBO
POEFS
BOEFSF
EF
JOTQFDUJFWFSQMJDIUJOHFO
)FU
MFFL
NJOJT
UFS
7BO
.JFSMP
XFM
NPHFMJKL
FO
OBTUSFWFOTXBBSE
EBU
EF
7FSFOJHEF
/BUJFT
UPU
FFO
IFS
OJFVXEF
DPOTUBUFSJOH
[PVEFO
LPNFO
EBU
FS
TQSBLF
XBT
WBO
NBUFSJÌMF
TDIFOEJOH
WBO
SF
MFWBOUF
SFTPMVUJFT
PNEBU
IJFSWBO
AFFO
LSBDIUJH
TJHOBBM
LPO
VJUHBBO
%BBSFOUFHFO
XBSFO

[JKO
WFSXBDIUJOHFO
PNUSFOU
FFO
ABDUVBMJTFSJOH
WBO
EF
KVSJEJTDIF
CBTJT
WPPS
FFO
FWFOUVFFM

VNPQUSFEFO
JO
*SBL
NFU
NJMJUBJSF
NJEEFMFO
OJFU
IPPHHFTQBOOFO
)FU
[PV
AWSJKXFM
[FLFS

OJFU
NPHFMJKL
[JKO
FFO
SFTPMVUJF
WBO
EJF
TUSFLLJOH
BBOWBBSE
UF
LSJKHFO26
0Q
EJU
UIFNB
WPPSUCPSEVSFOE
MJFU
EF
SFHFSJOH
PQ
13
GFCSVBSJ
1998
BBO
EF
4UBUFO(F
OFSBBM
XFUFO
A6JUHBOHTQVOU
WBO
IFU
/FEFSMBOETF
CFMFJE
JT
FO
CMJKGU
EF
WPMMFEJHF
OBMFWJOH

EPPS
*SBL
WBO
EF
3FTPMVUJFT
WBO
EF
7FJMJHIFJETSBBE
0N
EF
ESVL
PQ
*SBL
UF
WFSTUFSLFO

XFOTUF
[JK
BMEVT
EF[F
WFSWPMHCSJFG
WBO
EF
NJOJTUFST
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
FO
WBO
%F
GFOTJF
[JDI
WPPS
UF
CFSFJEFO
PQ
EF
JO[FU
WBO
NJMJUBJSF
NJEEFMFO
XBOOFFS
FFO
QPMJUJFLF

PQMPTTJOH
WBO
IFU
DPOëJDU
POIBBMCBBS
NPDIU
CMJKLFO
%F
CFXJOETMJFEFO
NBBLUFO
JO
EJU

WFSCBOE
HFXBH
WBO
FFO
WFS[PFL
EBU
EPPS
EF
"NFSJLBBOTF
BNCBTTBEFVS
JO
%FO
)BBH
,

5FSSZ
%PSOCVTI
PQ
10
GFCSVBSJ
XBT
PWFSHFCSBDIU
1SFTJEFOU
$MJOUPO
OPEJHEF
EBBSJO
EF

/FEFSMBOETF
SFHFSJOH
VJU
AUP
KPJO
VT
CZ
QSPWJEJOH
B
NJMJUBSZ
DPOUJOHFOU
FWFO
JG
JOJUJBMMZ

TNBMM
UFOFJOEF
EF
JOUFSOBUJPOBMF
WBTUCFTMPUFOIFJE
EBU
*SBL
[JDI
[PV
IPVEFO
BBO
[JKO

WFSQMJDIUJOHFO
POEFS
SFTPMVUJF
687
UPU
VJUESVLLJOH
UF
CSFOHFO
)FU
[PV
EBBSCJK
LVOOFO

25 #SJFG
WBO
NJOJTUFS
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
7BO
.JFSMP
16 september 1996, Kamerstukken II, 1997/98, 21 664,

OS
91
)FU
FFSTUF
LBCJOFU
POEFS
MFJEJOH
WBO
NJOJTUFSQSFTJEFOU
,PL
XBT
PQ
22 augustus 1994 opgetreden;
IFU
XBT
FWFOBMT
IFU
UXFFEF
LBCJOFU,PL
FFO
DPBMJUJFLBCJOFU
WBO
1WE"
VVD
FO
%66
26 ;JF
EF
CSJFWFO
WBO
7BO
.JFSMP
WBO
14 november 1997 en 5
GFCSVBSJ
1998, Kamerstukken II, 1997/98, 21 664,
OST
92 en 93

Voorgeschiedenis: de periode 1990-2001 49

 HBBO
PN
WFSMFOJOH
WBO
MPHJTUJFLF
FO
USBOTQPSUTUFVO
EJWFSTF
NBSJUJFNF
UBLFO
FO
NFEJTDIF

POEFSTUFVOJOH
)FU
LBCJOFU
HBG
BBO
EJU
WFS[PFL
JO
[PWFSSF
HFWPMH
EBU
FFO
GSFHBU
JO
BG
XBDIUJOH
WBO
WFSEFSF
TUBQQFO
[PV
PQTUPNFO
OBBS
EF
(PMG
)FU
TDIJQ
[PV
FDIUFS
QBT
CJK

FFO
NJMJUBJSF
PQFSBUJF
UFHFO
*SBL
NPHFO
XPSEFO
CFUSPLLFO
BMT
OBBS
IFU
PPSEFFM
WBO
EF

SFHFSJOH
WBTUTUPOE
EBU
BMMF
EJQMPNBUJFLF
JOTQBOOJOHFO
IBEEFO
HFGBBME27
&FO
VJUWPFSJHF
KVSJEJTDIF
POEFSCPVXJOH
WBO
IFU
SFHFSJOHTTUBOEQVOU
IFFGU
EF
DPNNJTTJF

OJFU
BBOHFUSPďFO
JO
EF
BSDIJFWFO
WBO
IFU
NJOJTUFSJF
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
%F
PPHTU

CMFFG
CFQFSLU
UPU
FFO
OPUB
WBO
EF
DIFG
%JSFDUJF
7FJMJHIFJETCFMFJE
WBO
17
GFCSVBSJ
1998, die
CMJKLFOT
EF
BBOIFG
BBO
EF
NJOJTUFS
NPFTU
XPSEFO
EPPSHFMFJE
FO
EJF
WPPSBG
PPL
UFS
LFOOJT

WBO
EF
%JSFDUJF
+VSJEJTDIF
;BLFO
XFSE
HFCSBDIU
*O
EF[F
OPUB
XFSE
WBTUHFTUFME
EBU
FS
HFFO

TQFDJêFLF
SFTPMVUJF
XBT
AEJF
UIBOT
FYQMJDJFU
NJMJUBJS
JOHSJKQFO
BVUPSJTFFSU
*O
FFO
CJKMBHF

XFSEFO
POEFS
EJU
WPPSCFIPVE
UJFO
SFMFWBOUF
SFTPMVUJFT
BBOHFIBBME
%F
DPODMVTJF
XBT
EBU

OBMFWJOH
WBO
EF
WPPSXBBSEFO
WPPS
FFO
TUBBLUIFUWVSFO
FFO
XF[FOMJKLF
DPOEJUJF
XBT
WPPS

IFU
IFSTUFM
WBO
WSFEF
FO
WFJMJHIFJE
A"MT
*SBL
EJF
WPPSXBBSEFO
TDIFOEU
EBO
TDIFOEU
IFU
FT
TFOUJÌMF
WPPSXBBSEFO
WPPS
IFU
IFSTUFM
WBO
WSFEF
FO
WFJMJHIFJE
JO
EF
SFHJP28
*O
EF
5XFFEF
,BNFS
SJFQFO
EF
NJOJTUFSJÌMF
CFTDIPVXJOHFO
UJKEFOT
FFO
BMHFNFFO
PWFS
leg op 19
GFCSVBSJ
1998
CJK
EF
XPPSEWPFSEFS
WBO
IFU
CDA
7FSIBHFO
EF
XFOT
PQ
UPU
WFS
EVJEFMJKLJOH
WBO
IFU
SFHFSJOHTTUBOEQVOU
8BT
FFO
OJFVXF
7FJMJHIFJETSBBESFTPMVUJF
OV

OPPE[BLFMJKL
PG
OJFU
*O
EF
BBO
EF
5XFFEF
,BNFS
HF[POEFO
CSJFG
WBO
13
GFCSVBSJ
XFSE

[PO
OJFVXF
SFTPMVUJF
XFOTFMJKL
HFBDIU
ANBBS
EF
NJOJTUFSQSFTJEFOU
IFFGU
FFSEFS
BBOHFHF
WFO
EBU
JOHSJKQFO
PPL
PQ
HSPOE
WBO
EF
BM
CFTUBBOEF
SFTPMVUJFT
NPHFMJKL
JT
)PF
[XBBS

IFDIUUF
EF
SFHFSJOH
BBO
[PO
OJFVXF
SFTPMVUJF
&FO
WSBBH
EJF
WPMHFOT
7FSIBHFO
EFT
UF

LMFNNFOEFS
XBT
PNEBU
NJOJTUFS
1SPOL
WBO
0OUXJLLFMJOHTTBNFOXFSLJOH
WPPS
EF
SBEJP

IBE
HF[FHE
EBU
IJK
FFO
OJFVXF
SFTPMVUJF
XÊM
OPEJH
BDIUUF
0PL
XJMEF
EF
CDAXPPSEWPFS
EFS
XFUFO
PG
/FEFSMBOE
XFSLFMJKL
FFO
[FMGTUBOEJH
CFTMVJU
LPO
OFNFO
JO[BLF
EF
WSBBH
PG

BMMF
EJQMPNBUJFLF
NJEEFMFO
BM
EBO
OJFU
IBEEFO
HFGBBME
PG
EBU
FS
AUPU
PQ
IFU
MBBUTUF
NP
NFOU
FFO
XFH
UFSVH
JT
)JK
WPOE
EJU
AFFO
XFM
FSH
IZQPUIFUJTDIF
NPHFMJKLIFJE
)JFME

BMEVT
7FSIBHFO
EF
NJOJTUFS
IFU
JOEFSEBBE
WPPS
NPHFMJKL
EBU
/FEFSMBOE
BG[BH
WBO
EFFM
OBNF
BBO
FFO
NJMJUBJSF
BDUJF
BMT
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
EBBSUPF
CFTMPUFO
.JOJTUFS
7BO
.JFSMP
SFQMJDFFSEF
EBU
IJK
CJK
WPPSLFVS
JFEFS
NJMJUBJS
JOHSJKQFO
POEFS
VN
WMBH
HFMFHJUJNFFSE
[PV
XJMMFO
[JFO
EPPS
FFO
OJFVXF
SFTPMVUJF
WBO
EF
7FJMJHIFJETSBBE
5FO

HFWPMHF
WBO
EF
QPMJUJFLF
WFSIPVEJOHFO
CJOOFO
EF
SBBE
XBT
IFU
FDIUFS
WBBL
PONPHFMJKL
FFO

NFFSEFSIFJE
WPPS
FFO
EFSHFMJKLF
SFTPMVUJF
UF
WJOEFO
)JK
BDIUUF
EF
OPH
TUFFET
WBO
LSBDIU

[JKOEF
SFTPMVUJF
678
EPPS
MBUFSF
SFTPMVUJFT
JO
IFU
CJK[POEFS
EF
SFTPMVUJFT
687 en 707, beves
UJHE
A%F
ESJF
SFTPMVUJFT
HFWFO
OBBS
IFU
PPSEFFM
WBO
EF
SFHFSJOH
WPMEPFOEF
KVSJEJTDIF
CBTJT

PN
FFO
FWFOUVFMF
NJMJUBJSF
BDUJF
UF
MFHJUJNFSFO 
[P
WFSLMBBSEF
IJK
UFHFOPWFS
EF
,BNFS
0WF
SJHFOT
CFIJFME
IFU
LBCJOFU
[JDI
IFU
SFDIU
WPPS
PN
A[FMGT
PQ
IFU
BMMFSMBBUTUF
NPNFOU
UF
CF
TMVJUFO
OJFU
NFF
UF
EPFO
NFU
FFO
"NFSJLBBOTF
NJMJUBJSF
BDUJF
#FQBMFOE
XBT
JNNFST
IFU

BOUXPPSE
PQ
EF
WSBBH
PG
BMMF
EJQMPNBUJFLF
NPHFMJKLIFEFO
XBSFO
VJUHFQVU29

27 #SJFG
WBO
EF
NJOJTUFST
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
FO
WBO
%FGFOTJF
7BO
.JFSMP
FO
7PPSIPFWF
WBO
13
GFCSVBSJ

1998, Kamerstukken II, 1997/98, 21 664
OS
95
WPPS
IFU
DJUBBU
Q
2

;JF
WFSEFS
%PSOCVTI
BBO
MP, 10
GFCSVBSJ

1998
(8(000026, AZ
28 /PUB
WBO
$IFG
DVB van 17
GFCSVBSJ
1998, DVB/NNm68/98, BZ
0G
EF[F
OPUB
EF
CFXJOETNBO
IFFGU
CFSFJLU
JT

OJFU
EVJEFMJKL
QBSBGFO
PQ
IFU
TUVL
POUCSFLFO

29 7FSTMBH
WBO
FFO
BMHFNFFO
PWFSMFH
PQ
19
GFCSVBSJ
1998, Kamerstukken II, 1997/98, 21 664
OS
98
Q
34
7FSIB
HFO

11/12
7BO
.JFSMP

;JF
WFSEFS
de Volkskrant van 14
GFCSVBSJ
1998
XBBS
NFMEJOH
XPSEU
HFNBBLU
WBO
EF

EJTTJEFOUF
IPVEJOH
WBO
NJOJTUFS
1SPOL

50 Voorgeschiedenis: de periode 1990-2001

 5JKEFOT
FFO
HFTQSFL
NFU
EF
$PNNJTTJF
PQ
14 april 2009
XFSE
PVENJOJTUFS
7BO
.JFSMP

UPFO
EJU
,BNFSEFCBU
UFS
TQSBLF
LXBN
HFWSBBHE
PG
IJK
JO
2002
IFU[FMGEF
TUBOEQVOU
[PV

IFCCFO
JOHFOPNFO
BMT
JO
1998
;JKO
BOUXPPSE
MVJEEF
EBU
EF
TJUVBUJF
JO
CFJEF
KBSFO
POWFSHF
MJKLCBBS
XBT
*O
1998
CFUSPG
IFU
AQPTUXBSNBBUSFHFMFO
XBBSJO
TMFDIUT
FFO
CFQFSLUF
NJMJ
UBJSF
BDUJF
XBT
WPPS[JFO
JO
IFU
WFSMFOHEF
WBO
FFSEFSF
BDUJFT
JO
2002
XBT
FS
TQSBLF
WBO
FFO

AQSFXBS
BMT
PQNBBU
UPU
FFO
HSPPUTDIBMJHF
JOUFSWFOUJF
EJF
XBT
HFSJDIU
PQ
IFU
UFO
WBM
CSFOHFO

WBO
IFU
SFHJNF
WBO
4BEEBN
)PFTTFJO
FO
EF
CF[FUUJOH
WBO
*SBL
ABMMPVU
XBS


6JUFJOEFMJKL
XJTU
EF
TFDSFUBSJTHFOFSBBM
WBO
EF
7FSFOJHEF
/BUJFT
,Pê
"OOBO
PQ
23
GFCSVBSJ
1998
NFU
*SBL
FFO
BLLPPSE
UF
TMVJUFO
XBBSCJK
EF
UPFHBOH
UPU
BDIU
QSFTJEFOUJÌMF

MPDBUJFT
WPPS
JOTQFDUJFEPFMFJOEFO
BMTOPH
NPHFMJKL
XFSE
HFNBBLU 6OBOJFN
OBN
EF
7FJ
MJHIFJETSBBE
WFSWPMHFOT
PQ
2 maart 1998 resolutie 1154 aan, die dit akkoord bevestigde en
PQOJFVX
TUFMEF
EBU
*SBL
LSBDIUFOT
SFTPMVUJF
687
WFSQMJDIU
XBT
PONJEEFMMJKL
FO
POWPPS
XBBSEFMJKL
UPFHBOH
UF
WFSMFOFO
BBO
EF
JOTQFDUFVST
WBO
IAEA en UNSCOM
%BBSCJK
XBBS
TDIVXEF
EF
SFTPMVUJF
EBU
TDIFOEJOH
WBO
EJU
QSJODJQF
EPPS
*SBL
A[FFS
FSOTUJHF
HFWPMHFO

[PV
IFCCFO
0PL
MJFQ
IFU
EBO
IFU
SJTJDP
WBO
WFSEFSF
WFSMFOHJOH
WBO
IFU
TBODUJFSFHJNF
%F

/FEFSMBOETF
SFHFSJOH
UPPOEF
[JDI
PQ
17 maart 1998
WFSIFVHE
PWFS
EF[F
WSFFE[BNF
BG
MPPQ
WBO
IFU
HFTDIJM
FO
TUFMEF
NFU
WPMEPFOJOH
WBTU
EBU
IFU
*SBBLTF
CFXJOE
[JDI
HFCPOEFO

IBE
BBO
CFMBOHSJKLF
BGTQSBLFO
PWFS
EF
JOTQFDUJFT30
0Q
15
KVOJ
1998
LPO
[JK
EF
5XFFEF
,BNFS
NFMEFO
EBU
CJK
EF
IFSWBUUF
JOTQFDUJFT
EF

NFFTUF
WPPSVJUHBOH
XBT
HFCPFLU
PQ
IFU
OVDMFBJSF
EPTTJFS
"BOXJK[JOHFO
WBO
WFSCPEFO
NB
UFSJBMFO
BQQBSBUVVS
PG
BDUJWJUFJUFO
XBSFO
OJFU
BBOHFUSPďFO
8FM
XBT
FFO
CFWSFEJHFOE
BOU
XPPSE
WBO
*SBBLTF
[JKEF
PQ
FFO
BBOUBM
WSBHFO
WBO
IAEA uitgebleven, zodat dit dossier nog
OJFU
BMT
BGHFTMPUFO
LPO
XPSEFO
CFTDIPVXE
7FMF
POEVJEFMJKLIFEFO
CMFWFO
EBBSFOUFHFO
CF
TUBBO
PQ
IFU
HFCJFE
WBO
DIFNJTDIF
FO
CJPMPHJTDIF
XBQFOT
FO
SBLFUUFO
"BO
EF
SFMFWBOUF

SFTPMVUJFT
WBO
EF
7FJMJHIFJETSBBE
IBE
*SBL
EVT
OPH
TUFFET
OJFU
WPMEBBO31
&FO
OJFVXF
CSFVL
JO
EF
TBNFOXFSLJOH
UVTTFO
*SBL
FO
UNSCOM ontstond op 5 augustus
1998
UPFO
IFU
CFXJOE
WBO
4BEEBN
)PFTTFJO
CFTMPPU
EF[F
TBNFOXFSLJOH
EFFMT
PQ
UF

TDIPSUFO
FO
EFFMT
UF
CFQFSLFO
"BO
IAEA
XFSEFO
TPPSUHFMJKLF
CFMFNNFSJOHFO
JO
EF
XFH

HFMFHE
*SBL
TUFMEF
[JDI
PQ
IFU
TUBOEQVOU
EBU
EF
JOTQFDUJFT
BMT
WPMUPPJE
LPOEFO
XPSEFO

CFTDIPVXE
FO
EBU
FS
HFFO
WFSEFSF
JOUFSOBUJPOBMF
JONFOHJOH
PQ
*SBBLT
UFSSJUPJS
OPEJH

XBT
%F
7FJMJHIFJETSBBE
WFSPPSEFFMEF
PQ
9 september in resolutie 1194 IFU
*SBBLTF
CF
TMVJU
XBBSCJK
[JK
IFSJOOFSEF
BBO
SFTPMVUJF
687
FO
EF
EBBSCJK
BBO
*SBL
PQHFMFHEF
WFSQMJDI
UJOHFO
&S
POUTUPOE
FFO
JNQBTTF
%F
JOUFSOBUJPOBMF
QPMJUJFLF
TJUVBUJF
XFSE
OPH
HSJNNJHFS
OB
IFU
BBOOFNFO
WBO
EF
[PHF
IFUFO
Iraq Liberation Act
EPPS
IFU
"NFSJLBBOTF
$POHSFT
0Q
31 oktober 1998
XFSE
EF[F

WFSLMBSJOH
EPPS
QSFTJEFOU
$MJOUPO
HFUFLFOE
%F
XFU
TQSBL
VJU
EBU
regime change in Irak
"NFSJLBBOTF
TUFVO
WFSEJFOEF
%F
QPMJUJFL
WBO
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
NPFTU
HFSJDIU
[JKO
PQ

IFU
TUFVOFO
WBO
QPHJOHFO
PN
IFU
SFHJNF
WBO
4BEEBN
)PFTTFJO
EPPS
FFO
EFNPDSBUJTDI

CFXJOE
UF
WFSWBOHFO32
%BBSUPF
NBBLUF
EF
XFU
POEFS
NFFS
GPOETFO
WSJK
WPPS
*SBBLTF
PQ

30 ;JF
CSJFWFO
WBO
7BO
.JFSMP
WBO
27
GFCSVBSJ
FO
17 maart 1998, Kamerstukken II, 1997/98, 21 664
OS
96 en 97

31 ;JF
CSJFG
WBO
7BO
.JFSMP
BBO
EF
5XFFEF
,BNFS
WBO
15
KVOJ
1998, Kamerstukken II, 1997/98, 21 664
OS
99
32 -FUUFSMJKL
[FJ
EF
Iraq Liberation Act
EJF
JO
IFU
)VJT
WBO
"GHFWBBSEJHEFO
NFU
PWFSHSPUF
NFFSEFSIFJE
FO
JO
EF

4FOBBU
[FMGT
VOBOJFN
XFSE
BBOHFOPNFO
A*U
TIPVME
CF
UIF
QPMJDZ
PG
UIF
6OJUFE
4UBUFT
UP
TVQQPSU
FďPSUT

UP
SFNPWF
UIF
SFHJNF
IFBEFE
CZ
4BEEBN
)VTTFJO
GSPN
QPXFS
JO
*SBR
BOE
UP
QSPNPUF
UIF
FNFSHFODF
PG
B

EFNPDSBUJD
HPWFSONFOU
UP
SFQMBDF
UIBU
SFHJNF
1SFTJEFOU
#VTI
[PV
FS
OBEJFO
CJK
IFSIBMJOH
FFO
CFSPFQ
PQ

EPFO
UFO
CFXJK[F
EBU
PPL
[JKO
WPPSHBOHFS
[JDI
UPU
VJUESVLLFMJKL
WPPSTUBOEFS
WBO
regime change
IBE
WFSLMBBSE

Iraq Liberation Act, IUUQXXXJSBRXBUDIPSHHPWFSONFOUUS/legislation/ILAIUm [09/11/09>

Voorgeschiedenis: de periode 1990-2001 51

 QPTJUJFHSPFQFO
UFHFO
IFU
CFXJOE
WBO
4BEEBN
)PFTTFJO
"MMFFO
IFU
HFCSVJL
WBO
NJMJUBJSF

NJEEFMFO
EBBSUPF
[POEFS
UPFTUFNNJOH
WBO
IFU
$POHSFT
XBT
OJFU
UPFHFTUBBO
%JF[FMGEF

EBH
CFTMPPU
EF
*SBBLTF
SFHFSJOH
PN
BMMF
TBNFOXFSLJOH
NFU
UNSCOM
UF
WFSCSFLFO
&FO

VOBOJFNF
EPPS
EF
7FJMJHIFJETSBBE
BBOHFOPNFO
SFTPMVUJF
WBO
5 november 1998
SFTPMVUJF

1205

WFSPPSEFFMEF
EF[F
TUBQ
BMT
FFO
AëBHSBOUF
TDIFOEJOH
WBO
SFTPMVUJF
687 en andere re
MFWBOUF
SFTPMVUJFT
*SBL
XFSE
PQHFSPFQFO
EF
TBNFOXFSLJOH
NFU
IAEA en UNSCOM onmiddel
MJKL
UF
IFSWBUUFO
FO
HBG
FFO
UJFOUBM
EBHFO
MBUFS
POEFS
IFWJHF
JOUFSOBUJPOBMF
ESVL
OB
EJQMP
NBUJFLF
CFNJEEFMJOH
EPPS
'SBOLSJKL
FO
3VTMBOE
UPF
%F
/FEFSMBOETF
SFHFSJOH
UPPOEF
[JDI
JO
FFO
CSJFG
WBO
EF
JONJEEFMT
OJFVX
BBOHFUSF
EFO
NJOJTUFS
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
7BO
"BSUTFO
WBO
13 november 1998
BBO
EF
5XFFEF

,BNFS
[FFS
CF[PSHE
PWFS
EF
TJUVBUJF
JO
*SBL
%F
IFSIBBMEF
XFJHFSJOH
WBO
EBU
MBOE
PN

NFF
UF
XFSLFO
BBO
EF
UFOVJUWPFSMFHHJOH
WBO
7FJMJHIFJETSBBESFTPMVUJFT
EJF
NPFTUFO
MFJEFO

UPU
FMJNJOFSJOH
WBO
IFU
*SBBLTF
QPUFOUJFFM
BBO
NBTTBWFSOJFUJHJOHTXBQFOT
XBT
APOBDDFQ
UBCFM
.JMJUBJS
JOHSJKQFO
[BH
EF
NJOJTUFS
OJFUUFNJO
BMT
AFFO
VJUFSTUF
NJEEFM
(FTUFME
WPPS

EF
WSBBH
PG
EF
OJFUOBMFWJOH
WBO
EF
WJHFSFOEF
SFTPMVUJFT
WPMEPFOEF
CBTJT
CPPE
WPPS
FFO

FFO[JKEJH
NJMJUBJS

PQUSFEFO
UFHFO
*SBL
CFBOUXPPSEEF
IJK
EJF
CFWFTUJHFOE
&S
XBT
JN
NFST
EVJEFMJKL
TQSBLF
WBO
FFO
ANBUFSJÌMF
TDIFOEJOH
WBO
SFMFWBOUF
VRSFTPMVUJFT
&FO
WFS
[PFL
PN
NJMJUBJSF
CJKTUBOE
IBE
EF
/FEFSMBOETF
SFHFSJOH
JOUVTTFO
OJFU
CFSFJLU
PPL
OJFU

in een op 12
OPWFNCFS
HFWPFSE
UFMFGPPOHFTQSFL
UVTTFO
QSFTJEFOU
$MJOUPO
FO
NJOJTUFS
QSFTJEFOU
,PL
XBBSJO
EF[F
MBBUTUF
IBE
BBOHFHFWFO
EBU
EF
/FEFSMBOETF
SFHFSJOH
CFHSJQ

[PV
IFCCFO
WPPS
FFO
FWFOUVFFM
NJMJUBJS
PQUSFEFO
WBO
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
UFHFO
*SBL

JOEJFO
BMMF
EJQMPNBUJFLF
NJEEFMFO
XBSFO
VJUHFQVU33

3.11 Operatie Desert Fox

%BU
FFO[JKEJHF
"NFSJLBBOT#SJUTF
NJMJUBJS
JOHSJKQFO
LSFFH
[JKO
CFTMBH
JO
EF
PQFSBUJF

Desert Fox op de avond van 16
EFDFNCFS
1998
%F
EJSFDUF
BBOMFJEJOH
EBBSUPF
WPSNEF
FFO

op 15
EFDFNCFS
EPPS
IFU
IPPGE
WBO
UNSCOM
EF
"VTUSBMJTDIF
EJQMPNBBU
3JDIBSE
#VUMFS

BBO
EF
7FJMJHIFJETSBBE
VJUHFCSBDIU
SBQQPSU
)JK
DPODMVEFFSEF
EBBSJO
EBU
*SBL
OJFU
EF

WPPS
EF
JOTQFDUJFT
OPPE[BLFMJKLF
NFEFXFSLJOH
IBE
WFSMFFOE
FO
[FMGT
OJFVXF
CFQFSLJO
gen aan UNSCOM
IBE
PQHFMFHE
POEBOLT
FFO
IBMG
OPWFNCFS
HFEBOF
CFMPGUF
UPU
IFS
OJFVXEF
TBNFOXFSLJOH
%F
JO
*SBL
OPH
BBOXF[JHF
MFEFO
WBO
UNSCOM
POEFS
XJF
#VUMFS

WFSMJFUFO
IFU
MBOE
XBBSNFF
EF
JOTQFDUJFT
OBBS
CJPMPHJTDIF
FO
DIFNJTDIF
XBQFOT
EVT

XFSEFO
HFTUBBLU
*O
2000
IFFGU
#VUMFS
PWFSJHFOT
WFSLMBBSE
EBU
IJK
IBE
CFTMPUFO
XFH
UF

HBBO
OB
FFO
HFTQSFL
NFU
"NFSJLBBOTF
EJQMPNBUFO
JO
#BHEBE
EJF
IFN
IBEEFO
HF[FHE

EBU
[JK
OJFU
LPOEFO
JOTUBBO
WPPS
[JKO
QFSTPPOMJKLF
WFJMJHIFJE
FO
EJF
WBO
EF
BOEFSF
MFEFO

WBO
EF
TQFDJBMF
DPNNJTTJF34
%F
UPPO
WBO
#VUMFST
SBQQPSU
TUPOE
JO
TDISJM
DPOUSBTU
UPU

IFU
HFMJKLUJKEJH
VJUHFCSBDIUF
IAEASBQQPSU
WBO
.PIBNFE
&M#BSBEFJ
XBBSJO
XFSE
HFTUFME

EBU
*SBL
EF
OPPE[BLFMJKLF
NFEFXFSLJOH
IBE
WFSMFFOE
PN
EF
BDUJWJUFJUFO
WBO
IFU
JOUFS
OBUJPOBMF
BUPPNCVSFBV
PQ
FĐDJÌOUF
FO
FďFDUJFWF
XJK[F
UF
WPMUPPJFO35

33 Kamerstukken II, 1998/99, 21 664
OS100
7HM
/PUVMFO
.JOJTUFSSBBE
WBO
18
EFDFNCFS
1998
)FU
LBCJOFU,PL

*
IBE
PQ
3 augustus 1998
QMBBUTHFNBBLU
WPPS
LBCJOFU,PL
**
34 3JDIBSE
#VUMFS
Saddam Defiant: The Threat of Weapons of Mass Destruction and the Crisis of Global Security
-POEFO

2000

Q
224

35 UN
4FDVSJUZ
$PVODJM
419981172
15
EFDFNCFS
1998


52 Voorgeschiedenis: de periode 1990-2001

 %F
7FJMJHIFJETSBBE
NBBLUF
PONJEEFMMJKL
FFO
BBOWBOH
NFU
EF
CFTQSFLJOH
WBO
CFJEF
SBQ
QPSUFO
;POEFS
EF
VJULPNTU
WBO
EF[F
CFTQSFLJOHFO
BG
UF
XBDIUFO
CFHPO
FDIUFS
PQ
16
EFDFNCFS
FFO
WJFSEBBHTF
SFFLT
"NFSJLBBOTF
FO
#SJUTF
CPNCBSEFNFOUFO
%F[F
MVDIUBBO
WBMMFO
XBSFO
HFSJDIU
PQ
IFU
VJUTDIBLFMFO
WBO
EF
*SBBLTF
NJMJUBJSF
DBQBDJUFJU
NFU
OBNF
IFU

BSTFOBBM
BBO
CJPMPHJTDIF
FO
DIFNJTDIF
XBQFOT
EPPS
IFU
CPNCBSEFSFO
WBO
GBCSJFLFO
FO

JOTUBMMBUJFT
0PL
XBT
IFU
EPFM
LB[FSOFT
FO
DPNNBOEPDFOUSB
UF
WFSOJFUJHFO
PN
[P
EF

TMBHLSBDIU
WBO
EF
3FQVCMJLFJOTF
(BSEF
EF
FMJUFUSPFQFO
WBO
4BEEBN
)PFTTFJO
UF
WFS
NJOEFSFO
#JK
EF[F
BBOWBMMFO
XFSEFO
WFSEFS
IPOEFSEFO
LSVJTWMVDIUXBQFOT
WBO
HFBMMJFFSEF

NBSJOFTDIFQFO
BGHFWVVSE

7BO
EF
WJKG
QFSNBOFOUF
MFEFO
WBO
EF
7FJMJHIFJETSBBE
LFVSEFO
WFSWPMHFOT
ESJF
3VT
MBOE
$IJOB
FO
'SBOLSJKL

EF
"NFSJLBBOT#SJUTF
NJMJUBJSF
BDUJFT
BG
%F[F
BDUJFT
IBEEFO

OJFU
IFU
CFPPHEF
QPMJUJFLF
FďFDU
4BEEBN
)PFTTFJO
HBG
EJU
LFFS
OJFU
PQOJFVX
UPF

UNSCOM
LFFSEF
OJFU
OBBS
*SBL
UFSVH
6JUFJOEFMJKL
[PV
EF
TQFDJBMF
DPNNJTTJF
XPSEFO

POUCPOEFO
&FO
OJFVX
JOTQFDUJFPSHBBO
UNMOVIC
LXBN
FS
JO
1999
WPPS
JO
EF
QMBBUT

3.12 Standpunt van de Nederlandse regering en de

Tweede Kamer over operatie Desert Fox
%F
/FEFSMBOETF
SFHFSJOH
IFU
LBCJOFU,PL
**

XFSE
FOLFMF
VSFO
WPPS
IFU
CFHJO
WBO
EF

CPNCBSEFNFOUFO
EPPS
EF
#SJUTF
SFHFSJOH
JOHFMJDIU
%F
"NFSJLBBOTF
QSFTJEFOU
$MJOUPO
PQ

[JKO
CFVSU
JOGPSNFFSEF
NJOJTUFSQSFTJEFOU
,PL
JO
AFFO
NPOEFMJOHF
CPPETDIBQ
EJF
PQ
17
EFDFNCFS
UPFO
EF
BDUJFT
BM
CFHPOOFO
XBSFO
XFSE
PWFSHFCSBDIU
EPPS
UVTTFOLPNTU
WBO
EF

"NFSJLBBOTF
BNCBTTBEFVS
%BBSJO
XFSE
TUFVO
HFWSBBHE
WPPS
EF
NJMJUBJSF
BDUJF
A*U
JT
WJUBM

UIBU
4BEEBN
VOEFSTUBOET
UIBU
IF
JT
QBZJOH
UIF
JOFWJUBCMF
QSJDF
GPS
SFGVTJOH
UP
DPNQMZ
XJUI

UN
4FDVSJUZ
$PVODJM
SFTPMVUJPOT

*O
FFO
CSJFG
BBO
EF
5XFFEF
,BNFS
PQ
17
EFDFNCFS
1998
36

MJFU
NJOJTUFS
7BO
"BSUTFO
XFUFO
EBU
EF
SFHFSJOH
NFEF
HFMFU
PQ
EF
*SBBLTF
POXJM
NJMJUBJS

optreden ook zonder een daartoe strekkende VRSFTPMVUJF
APOPOULPPNCBBS
BDIUUF

&S
[JKO
EVJEFMJKLF
BBOXJK[JOHFO
EBU
*SBL
OJFU
CFSFJE
JT
BG
UF
[JFO
WBO
EF
POUXJLLFMJOH

WBO
NBTTBWFSOJFUJHJOHTXBQFOT
*O
IFU
WFSMFEFO
IFFGU
4BEEBN
)PFTTFJO
HFUPPOE
CFSFJE

UF
[JKO
EJF
PPL
UF
HFCSVJLFO
%BBSBBO
NPFU
FFO
FJOEF
LPNFO37

&WFOBMT
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
FO
(SPPU#SJUUBOOJÌ
TUFMEF
EF
/FEFSMBOETF
SFHFSJOH
[JDI
PQ

IFU
TUBOEQVOU
EBU
IFU
NJMJUBJSF
PQUSFEFO
XFSE
HFMFHJUJNFFSE
EPPS
AIFU
HFIFFM
BBO
SFTPMV
UJFT
WBO
EF
7FJMJHIFJETSBBE
WBOBG
1991
JO[BLF
*SBL

%F[F
VJUTQSBLFO
XFSEFO
7BO
"BSUTFO
OJFU
EPPS
JFEFS
MJE
WBO
IFU
[JUUFOEF
LBCJOFU
JO

EBOL
BGHFOPNFO
%BU
EF
CSJFG
WBO
17
EFDFNCFS
1998
XBT
VJUHFHBBO
[POEFS
WPPSBG
JO
EF

.JOJTUFSSBBE
UF
[JKO
CFTQSPLFO
XFLUF
CJK
TPNNJHF
NJOJTUFST
POHFOPFHFO
%F
UFHFOTUFM
MJOHFO
XBSFO
EBBSCJK
OJFU
QBSUJKQPMJUJFL
CFQBBME
;P
NFFOEF
NJOJTUFS
1SPOL
UJKEFOT
FFO

EJTDVTTJF
PWFS
EJU
POEFSXFSQ
JO
EF
.JOJTUFSSBBE
WBO
18
EFDFNCFS
EBU
VJUTMVJUFOE
EF

7FJMJHIFJETSBBE
UPU
IFU
HFCSVJL
WBO
HFXFME
NPDIU
CFTMVJUFO
FO
EBU
IFU
[FMGTUBOEJHF
"NF
SJLBBOT#SJUTF
PQUSFEFO
EF
GBDUP
FFO
JOCSFVL
WPSNEF
PQ
EF
HFMEFOEF
SFHFMT
WBO
EF
JOUFS

36 /PUJUJF
SBBEBEWJTFVS
AZ
(FFSUT
BBO
NJOJTUFSQSFTJEFOU
17
EFDFNCFS
1998
OS
689/99)000323

37 Kamerstukken II, 1998/99, 21 664
OS
102
Q
2

Voorgeschiedenis: de periode 1990-2001 53

 OBUJPOBMF
SFDIUTPSEF
NFU
OBNF
PQ
IFU
WFSCPE
WBO
BHSFTTJFPPSMPH
&FSEFSF
7FJMJHIFJET
SBBESFTPMVUJFT
[PBMT
MBBUTUFMJKL
1205
CPEFO
HFFO
WPMEPFOEF
KVSJEJTDIF
HSPOETMBH
WPPS

NJMJUBJS
PQUSFEFO
)JK
XFSE
CJKHFWBMMFO
EPPS
[JKO
MJCFSBMF
BNCUHFOPPU
WBO
+VTUJUJF
,PSU
IBMT
%F[F
WPOE
IFU
POHFXFOTU
EBU
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
[JDI
PQTUFMEFO
BMT
QPMJUJFBHFOU

WBO
EF
HFIFMF
XFSFME
FO
POKVJTU
EBU
EF
7FJMJHIFJETSBBE
OJFU
XBT
HFDPOTVMUFFSE
7BO
FFO

BOEFS
HFWPFMFO
CMFFL
1SPOLT
QBSUJKHFOPPU
NJOJTUFS
WBO
4PDJBMF
;BLFO
,(
EF
7SJFT

/BBS
EJFOT
NFOJOH
XBT
EF
7FJMJHIFJETSBBE
OJFU
WPMEPFOEF
UPFHFSVTU
PN
PQ
TJUVBUJFT
BMT

EF[F
BEFRVBBU
UF
SFBHFSFO
%F
7FJMJHIFJETSBBE
BDIUUF
IJK
JO
[VMLF
TJUVBUJFT
BMUJKE
WFSEFFME

FO
EBBSPN
PONBDIUJH
.BDIUTQPMJUJFL
QSFWBMFFSEF
JO
EJU
HFWBM
CPWFO
FFO
TUSJLUF
UPFQBT
TJOH
WBO
EF
SFHFMT
WBO
EF
JOUFSOBUJPOBMF
SFDIUTPSEF
%F
7FSFOJHEF
4UBUFO
FO
IFU
7FSFOJHE

,POJOLSJKL
XBSFO
CFSFJE
WFSBOUXPPSEFMJKLIFJE
UF
OFNFO
PN
EF[F
JOUFSOBUJPOBMF
SFDIUT
PSEF
UF
IFSTUFMMFO38
.JOJTUFSQSFTJEFOU
,PL
BDIUUF
NJMJUBJS
PQUSFEFO
FWFOFFOT
POPOULPPNCBBS
&S
XBSFO

EVJEFMJKLF
BBOXJK[JOHFO
EBU
*SBL
OJFU
CFSFJE
XBT
BG
UF
[JFO
WBO
EF
POUXJLLFMJOH
WBO
NBT
TBWFSOJFUJHJOHTXBQFOT
8FM
XBT
IFU
[JKOT
JO[JFOT
CFUFS
HFXFFTU
BMT
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
FO

IFU
7FSFOJHE
,POJOLSJKL
IBEEFO
HFXBDIU
NFU
NJMJUBJS
PQUSFEFO
UPUEBU
EF
CJKFFOLPNTU
WBO

EF
7FJMJHIFJETSBBE
XBT
BGHFSPOE
[JK
IFU
EBU
IFU
FWJEFOU
XBT
EBU
EBBSJO
HFFO
DPOTFOTVT
[PV

[JKO
CFSFJLU
*O
EF
5XFFEF
,BNFS
SFBHFFSEF
IJK
EJF[FMGEF
EBH
LPSU
PQ
EF
NJMJUBJSF
BDUJFT

"MT
*SBL
LFFS
PQ
LFFS
EF
HFNBBLUF
BGTQSBLFO
UPUBBM
WFSXBBSMPPTU
LVO
KF
OJFU
CMJKWFO

BBS[FMFO
FO
OJFU
CMJKWFO
[FHHFO
EBU
IJFS
HFFO
EBBELSBDIUJH
BOUXPPSE
PQ
OPEJH
JT



4BEEBN
)PFTTFJO
[FMG
FO
OJFNBOE
BOEFST
ESBBHU
UFHFOPWFS
IFU
*SBBLTF
WPML
EF
WFSBOU
XPPSEFMJKLIFJE
WPPS
IFU
JOHSJKQFO
NFU
NJMJUBJSF
NJEEFMFO39

1BT
PQ
11
GFCSVBSJ
1999
EF
5XFFEF
,BNFS
XBT
PQ
17
EFDFNCFS

NFU
SFDFT
HFHBBO


WPOE
FFO
BMHFNFFO
PWFSMFH
QMBBUT
XBBSJO
EF
IJFSCPWFO
BBOHFIBBMEF
CSJFG
WBO
NJOJTUFS

7BO
"BSUTFO
XFSE
CFTQSPLFO
*O
EJU
EFCBU
NFSLUF
EF
XPPSEWPFSEFS
WBO
EF
1WE"
,PFO
EFST
PQ
EBU
EF
BDUJFT
AWPMTUSFLU
MFHJUJFN
FO
WFSBOUXPPSE
XBSFO
4BEEBN
)PFTTFJO
IBE

EF
7FJMJHIFJETSBBE
AWPPS
TDIVU
HF[FU
3FTPMVUJFT
WBO
EF
SBBE
NPFTUFO
XPSEFO
VJUHFWPFSE

%F
BDUJFT
XBSFO
[JKOT
JO[JFOT
PPL
QSPQPSUJPOFFM
HFMFU
PQ
IFU
HFWBBS
WBO
EF
NBTTBWFSOJF
UJHJOHTXBQFOT
"MT
FS
OJFU
TOFM
PWFSFFOTUFNNJOH
XFSE
CFSFJLU
PWFS
FFO
CFQBBME
JOTQFD
UJFSFHJNF
ESFJHEF
IFU
HFWBBS
WBO
QSPMJGFSBUJF
WBO
XBQFOT
JO
EF
SFHJP
%F
AFOJHT[JOT
BBO
HFUBTUF
SPM
WBO
EF
7FJMJHIFJETSBBE
EJFOEF
[P
TOFM
NPHFMJKL
UF
XPSEFO
IFSTUFME

%F
TQSFLFS
WBO
%66
)PFLFNB
WPOE
EF
NJMJUBJSF
BDUJFT
JO
*SBL
FWFOFFOT
APOPOULPPN
CBBS
8BOOFFS
OJFU
XBT
PQHFUSFEFO
[PV
EBU
AFFO
CFMPOJOH
WPPS
IFU
HFESBH
WBO
4BEEBN

)PFTTFJO
IFCCFO
CFUFLFOE
%F
XPPSEWPFSEFS
WBO
IFU
GPV
7BO
.JEEFMLPPQ
WPOE
IFU
EPPS

EF
5XFFEF
,BNFS
POEFSTDISFWFO
CFSPFQ
PQ
WSPFHFSF
SFTPMVUJFT
WBO
EF
7FJMJHIFJETSBBE
AOJFU

TUFSL
PNEBU
EF[F
BM
AUBNFMJKL
PVE
XBSFO
A&FO
OJFVXF
NFU
Desert Fox
WFSHFMJKLCBSF
BDUJF

[PV
CFTMJTU
FFO
OJFVXF
SFTPMVUJF
WFSHFO
PN
EF
QPMJUJFLF
MFHJUJNBUJF
WFJMJH
UF
TUFMMFO

3POEVJU
LSJUJTDI
UPPOEF
[JDI
(SPFO-JOLT
CJK
NPOEF
WBO
NFWSPVX
7PT
EJF
EF
BDUJFT

ACVJUFOQSPQPSUJPOFFM
FO
AJOFďFDUJFG 
BDIUUF
FWFOBMT
EF
SP
)FU
,BNFSMJE
.BSJKOJTTFO
WBO

EJF
QBSUJK
XFFT
PQ
EF
NPHFMJKLIFEFO
WPPS
EF
*SBBLTF
MFJEFS
PN
NFU
EF
QSPEVDUJF
WBO

NBTTBWFSOJFUJHJOHTXBQFO
EPPS
UF
HBBO
[PMBOH
UNSCOM
EF
JOTQFDUJFT
OJFU
IFSWBUUF

38 "BO
EJU
TUBOEQVOU
WBO
%F
7SJFT
IFSJOOFSEF
NJOJTUFSQSFTJEFOU
#BMLFOFOEF
JO
Elsevier van 3
KBOVBSJ
2009
;JF

&SJD
7SJKTFO
A&FO
LXFTUJF
WBO
QSFTUJHF
Q
1213
39 Handelingen II 1998/99, 17
EFDFNCFS
1998
Q
2812

54 Voorgeschiedenis: de periode 1990-2001

 *O
[JKO
BOUXPPSE
POEFSTUSFFQUF
NJOJTUFS
7BO
"BSUTFO
EBU
EF
JOUFSOBUJPOBMF
HFNFFOTDIBQ

JO
*SBL
UF
NBLFO
IBE
NFU
FFO
AWFSXFSQFMJKL
HFWBBSMJKL
POCFUSPVXCBBS
FO
POWPPSTQFMCBBS

SFHJNF
EBU
FMLF
EBH
TZTUFNBUJTDI
EF
NFOTFOSFDIUFO
TDIPOE
)JK
CFTUSFFE
IFU
LFOOFMJKL

CJK
TPNNJHFO
POUTUBOF
CFFME
EBU
/FEFSMBOE
JO
EF
7FJMJHIFJETSBBE
XBBSWBO
IFU
CFHJO

1999
MJE
XBT
HFXPSEFO

AFFO
TPPSU
TMBBGTF
WPMHFMJOH
[PV
[JKO
WBO
EF
EPPS
8BTIJOHUPO
FO

-POEFO
WFSXPPSEF
TUBOEQVOUFO

&S
JT
TQSBLF
WBO
FFO
LFUFO
WBO
SFTPMVUJFT
XBBSPQ
EBU
<NJMJUBJSF>
PQUSFEFO
JT
HFCBTFFSE
*O

EJF
TJUVBUJF
JT
IFU
OJFU
EF
UBBL
WBO
EF
/FEFSMBOETF
SFHFSJOH
PN
JO
WFSCBOE
NFU
HPFELFV
SJOH
WBO
BDUJFT
BOEFSF
SFHFSJOHFO
UF
DPOTVMUFSFO
;JK
IFFGU
NFUFFO
BBOHFHFWFO
EBU
IFU
JO

EF
JOHFUSFEFO
TJUVBUJF
POWFSNJKEFMJKL
XBT
EBU
EF
NJMJUBJSF
PQFSBUJF
WPMHEF
PPL
BM
NPFTU

EBU
XPSEFO
CFUSFVSE

%F
/FEFSMBOETF
SFHFSJOH
NBBLUF
BMEVT
EF
NJOJTUFS
AFFO
FJHFO
JOIPVEFMJKLF
BOBMZTF
BG

XFHJOH
FO
BSHVNFOUBUJF
;JK
LPO
EBO
[PBMT
PPL
CJK
EF
BDUJFT
WBO
FJOE
1998
IFU
HFWBM
XBT

HFXFFTU
AOBBTU
PQJOJFT
LPNFO
UF
TUBBO
EJF
PPL
EPPS
"NFSJLBOFO
FO
#SJUUFO
XPSEFO

POEFSTDISFWFO
0PH
WPPS
FFO
BOEFSF
CFOBEFSJOH
XBT
FS
FDIUFS
[FLFS
*O
EF
7FJMJHIFJET
SBBE
PWFSMFHEF
/FEFSMBOE
JOUFOTJFG
NFU
EF
'SBOTFO
EJF
BBO
FFO
FJHFO
PQMPTTJOH
WPPS
IFU

QSPCMFFN
WBO
EF
XBQFODPOUSPMF
XFSLUFO40

3.13 Een hiaat van vier jaar

,SBDIUFOT
FFO
7FJMJHIFJETSBBESFTPMVUJF
WBO
17
EFDFNCFS
1999
SFTPMVUJF
1284

XFSE
UNMOVIC
JOHFTUFME
EF
United Nations Monitoring, Verification and Inspection Commission. %SJF
WBO
EF
WJKG

QFSNBOFOUF
MFEFO
WBO
EF
SBBE
3VTMBOE
'SBOLSJKL
FO
$IJOB
POUIJFMEFO
[JDI
WBO
TUFN
NJOH
PNEBU
[JK
NFFOEFO
EBU
*SBL
UF
XFJOJH
UFHFNPFUHFLPNFO
XFSE
.FU
EF
MFJEJOH
WBO

EF
OJFVXF
PSHBOJTBUJF
XFSE
)BOT
#MJY
CFMBTU
EJF
JO
1997
BMT
EJSFDUFVSHFOFSBBM
WBO
IAEA
XBT
UFSVHHFUSFEFO
*O
GFJUF
WFSWVMEF
EF
OJFVXF
PSHBOJTBUJF
EF[FMGEF
UBLFO
BMT
IBBS
WPPS
ganger UNSCOM
%BBSCJK
XFSE
MFSJOH
HFUSPLLFO
VJU
EF
FSWBSJOHFO
EJF
UNSCOM
JO
*SBL
IBE

PQHFEBBO
;P
TUPOEFO
EF
XBQFOJOTQFDUFVST
WBO
UNMOVIC
JO
EJFOTU
WBO
EF
7FSFOJHEF

/BUJFT
FO
OJFU
MBOHFS
JO
EJFOTU
WBO
EF
OBUJPOBMF
SFHFSJOHFO
EJF
IFO
BBO
UNSCOM ter be
TDIJLLJOH
IBEEFO
HFTUFME
XBBSEPPS
FFO
TUSFOHFSF
TFMFDUJF
WBO
EF
JOTQFDUFVST
PQ
HSPOE

WBO
IVO
TQFDJBMJTUJTDIF
CFLXBBNIFEFO
NPHFMJKL
XBT
*SBL
XFJHFSEF
FDIUFS
UPU
OPWFNCFS

2002 UNMOVIC
UPU
[JKO
HSPOEHFCJFE
UPF
UF
MBUFO
WPPS
IFU
VJUWPFSFO
WBO
EF
JOTQFDUJFT
0PL

IAEA
XBT
JO
EF[F
KBSFO
OJFU
XFMLPN
.PHFMJKL
TQFFMEF
CJK
EJF
XFJHFSBDIUJHF
IPVEJOH
FFO

SPM
EBU
4BEEBN
)PFTTFJO
CFEVDIU
XBT
WPPS
IFU
AGBOBUJFLF
*SBO
FO
EBBSPN
EF
XFSFME

HSBBH
JO
EF
XBBO
MJFU
EBU
FS
NFU
IFU
*SBBLTF
XBQFOBSTFOBBM
OJFU
UF
TQPUUFO
WJFM41
1BT
PQ

25 november 2002
[PVEFO
POEFS
TUFSLF
JOUFSOBUJPOBMF
ESVL
EF
FFSTUF
XBQFOJOTQFDUFVST

van UNMOVIC
UPU
*SBBLT
UFSSJUPJS
XPSEFO
UPFHFMBUFO

40 7FSTMBH
WBO
FFO
BMHFNFFO
PWFSMFH
NFU
EF
WBTUF
,BNFSDPNNJTTJF
#VJUFOMBOETF
;BLFO
[JF
Kamerstukken II,
1998/99, 21 664 en 26 301
OS
106
JIC
Q
1
,PFOEFST

3
7PT

4
)PFLFNB

6
7BO
.JEEFMLPPQ

7
.BSJKOJTTFO

FO
810
7BO
"BSUTFO

7HM
IFU
PQ
12 maart 2003
POUWBOHFO
BOUXPPSE
PQ
,BNFSWSBHFO
WBO

IFU
MJE
%F
(SBBG
%66

Kamerstukken II, 2002/03
"BOIBOHTFM
5XFFEF
,BNFS
OS
910
XBBSJO
EJU
WFSTMBH

XPSEU
HFÌWBMVFFSE

41 %JU
IFFGU
IJK
BMUIBOT
JO
HFTQSFLLFO
NFU
EF
FBI
OB
[JKO
HFWBOHFOOFNJOH
FJOE
2003
PQHFNFSLU
7HM
NRC
Handelsblad 2
KVMJ
2009
OTBSDIJWFPSH

Voorgeschiedenis: de periode 1990-2001 55

 %PPS
EF[F
BGXF[JHIFJE
WBO
JOUFSOBUJPOBBM
UPF[JDIU
POUTUPOE
HSPUF
PO[FLFSIFJE
PWFS
EF

NBUF
XBBSJO
*SBL
[JDI
JO
EF[F
QFSJPEF
IBE
LVOOFO
IFSCFXBQFOFO42
;PXFM
#MJY
BMT
[JKO

PQWPMHFS
CJK
IAEA
&M#BSBEFJ
WFSLMBBSEF
EBU
IJK
EPPS
IFU
POUCSFLFO
WBO
JOTQFDUJFNPHF
MJKLIFEFO
OJFU
LPO
SBQQPSUFSFO
PG
*SBL
[JDI
BM
EBO
OJFU
BBO
EF
HFNBBLUF
BGTQSBLFO
IJFME

7BO
FFO[FMGEF
PO[FLFSIFJE
HBG
NJOJTUFS
7BO
"BSUTFO
PQ
13
GFCSVBSJ
2001
JO
EF
5XFFEF

,BNFS
CMJKL
UPFO
IJK
PQNFSLUF
EBU
IJK
OJFU
CFTDIJLUF
PWFS
AIBSEF
CFXJK[FO
EBU
*SBL
FFO

UXFFUBM
GBCSJFLFO
IBE
HFCPVXE
WPPS
EF
QSPEVDUJF
WBO
NBTTBWFSOJFUJHJOHTXBQFOT
)JK

EBDIU
EBU
PPL
EF
"NFSJLBOFO
OJFU
PWFS
[VMLF
CFXJK[FO
CFTDIJLUFO43
%F
"NFSJLBBOTF
NJOJTUFS
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
$PMJO
1PXFMM
MFFL
JO
EF[F
QFSJPEF

FWFONJO
FFO
IPHF
EVOL
UF
IFCCFO
WBO
IFU
*SBBLTF
QPUFOUJFFM
BBO
NBTTBWFSOJFUJHJOHTXB
QFOT
5JKEFOT
FFO
PĐDJFFM
CF[PFL
BBO
&HZQUF
WFSLMBBSEF
IJK
PQ
24
GFCSVBSJ
2001 in een
QFSTDPOGFSFOUJF
EBU
EBOL[JK
EF
UFHFO
*SBL
UPFHFQBTUF
TBODUJFT
4BEEBN
)PFTTFJO
OJFU
JO

TUBBU
XBT
HFXFFTU
NBTTBWFSOJFUJHJOHTXBQFOT
UF
POUXJLLFMFO
A)F
IBT
OPU
EFWFMPQFE
BOZ

TJHOJêDBOU
DBQBCJMJUZ
XJUI
SFTQFDU
UP
XFBQPOT
PG
NBTT
EFTUSVDUJPO44
)FU
XBT
JOUVTTFO

POMPPDIFOCBBS
EBU
IFU
FďFDU
WBO
EJF
TFEFSU
1990
WPMHFIPVEFO
TBODUJFQPMJUJFL
KVJTU
JO

EF[F
KBSFO
TUFSL
CFHPO
UF
WFSNJOEFSFO
7PPSBM
EF
EPPS
EF
7FSFOJHEF
/BUJFT
PPHMVJLFOE

HFUPMFSFFSEF
FYQPSU
WBO
*SBBLTF
PMJF
OBBS
OBCVVSMBOEFO
BMT
5VSLJKF
4ZSJÌ
FO
+PSEBOJÌ
OBN

HSPUF
BGNFUJOHFO
BBO
%F
PMJFJOLPNTUFO
PQ
IVO
CFVSU
NBBLUFO
POUEVJLJOH
WBO
IFU

XBQFOFNCBSHP
EPPS
*SBL
HFNBLLFMJKLFS

3.14 Bombardementen na 1998

%F
MVDIUBBOWBMMFO
PQ
*SBBLTF
NJMJUBJSF
EPFMFO
HJOHFO
JOUVTTFO
WPPSU
5VTTFO
FJOE
1998 en
maart 2001
WPFSEFO
EF
"NFSJLBBOTF
FO
#SJUTF
MVDIUNBDIU
DJSDB
30000
QBUSPVJMMFWMVDIUFO

PWFS
*SBBLT
HSPOEHFCJFE
VJU
XBBSCJK
250
NBBM
OBBS
IFU
IFFUUF
VJU
A[FMGWFSEFEJHJOH
UPU
CF
TDIFSNJOH
WBO
EF
OPëZ[POFT
XFSE
PQHFUSFEFO
%PFMXJU
WBO
EF[F
CPNCBSEFNFOUFO
XBSFO

*SBBLTF
SBEBSTZTUFNFO
MVDIUBGXFFSHFTDIVU
FO
DPNNVOJDBUJFDFOUSB
CVJUFO
EF[F
[POFT
FO

op 16
GFCSVBSJ
2001
XBSFO
EBU
NJMJUBJSF
JOTUBMMBUJFT
JO
EF
CVVSU
WBO
#BHEBE

0Q
20
GFCSVBSJ
2001
TUFMEF
IFU
5XFFEF
,BNFSMJE
7PT
WBO
(SPFO-JOLT
BBO
NJOJTUFS
7BO

"BSUTFO
WSBHFO
IJFSPWFS
7PPS
EF
WPMLFOSFDIUFMJKLF
CBTJT
WBO
EF
CPNCBSEFNFOUFO
WFS
XFFT
EF
NJOJTUFS
OBBS
EF
SFFET
FFSEFS
UFS
TQSBLF
HFLPNFO
SFTPMVUJF
688.
%F
/FEFSMBOETF

SFHFSJOH
XBT
PWFSJHFOT
OJFU
WPPSBG
WBO
EF
PQFSBUJFT
PQ
EF
IPPHUF
HFTUFME45
%F
7FSFOJHEF

4UBUFO
LXBMJêDFFSEFO
IVO
NJMJUBJSF
BDUJFT
BMT
HFIFJN
FO
WPOEFO
IFU
POOPEJH
EBBSPWFS

BBO
EF
7FJMJHIFJETSBBE
UF
SBQQPSUFSFO46
*O
EF
.JOJTUFSSBBE
WBO
23
GFCSVBSJ
2001 sprak
NJOJTUFS
1SPOL
[JKO
POHFOPFHFO
PWFS
EF
CPNCBSEFNFOUFO
VJU
IJK
BDIUUF
[F
OJFU
PWFSUVJ
HFOE
CFBSHVNFOUFFSE
%F
NJOJTUFSQSFTJEFOU
UPPOEF
EBBSFOUFHFO
XBBSEFSJOH
WPPS
EF

XJK[F
XBBSPQ
7BO
"BSUTFO
JO
EF
5XFFEF
,BNFS
PQ
EF
HFCFVSUFOJTTFO
JO
*SBL
IBE
HFSFB
HFFSE

42 ;JF
5SFWPS
'JOEMBZ

#FO
.JOFT
AUNMOVIC
JO
*SBR
0QQPSUVOJUZ
-PTU
Verification Yearbook 2003
Q
4563

43 Kamerstukken II, 2000/01, 27 477
OS
2
Q
11
44 XXXUIFNFNPSZIPMFPSHXBSQPXFMMOPXNEPSJHJOBMIUN
45 Handelingen II, 2000/01, 20
GFCSVBSJ
2001, 3831/35; Kamerstukken II, 2000/01, 21 664
OS
113

46 ;JF
IFU
PWFSMFH
WBO
7BO
"BSUTFO
PQ
13
GFCSVBSJ
2001
NFU
EF
WBTUF
,BNFSDPNNJTTJF
WPPS
#VJUFOMBOETF

;BLFO
Kamerstukken II, 2000/01, 27 477
OS
2
Q
11

56 Voorgeschiedenis: de periode 1990-2001

 /PH
FFONBBM
LXBN
EF
MFHJUJNJUFJU
WBO
FFO
HFXBQFOEF
NJMJUBJSF
JOUFSWFOUJF
JO
FFO
BOEFS

MBOE
BBO
EF
PSEF
FO
XFM
CJK
EF
CFTQSFLJOH
WBO
IFU
5PFUTJOHTLBEFS
2001
0Q
13
KVMJ
2001
TUVVSEFO
EF
NJOJTUFST
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
FO
WBO
%FGFOTJF
FFO
CSJFG
PWFS
IFU
5PFU
TJOHTLBEFS
WPPS
EF
VJU[FOEJOH
WBO
/FEFSMBOETF
NJMJUBJSFO
OBBS
EF
5XFFEF
,BNFS
5FO

BBO[JFO
WBO
IFU
NBOEBBU
EVT
EF
PQESBDIU
XBBSPOEFS
EF
NJMJUBJSFO
EJFOEFO
UF
PQFSFSFO

XFSE
IJFSJO
HFTUFME

%F
VJU[FOEJOH
WBO
/FEFSMBOETF
NJMJUBJSF
FFOIFEFO
NPFU
JO
PWFSFFOTUFNNJOH
[JKO
NFU

IFU
JOUFSOBUJPOBMF
SFDIU
*OEJFO
EF
PQFSBUJF
OJFU
PQ
VJUOPEJHJOH
WBO
IFU
CFUSPLLFO
MBOE

XPSEU
VJUHFWPFSE
NPFU
[JK
PQ
FFO
EVJEFMJKL
NBOEBBU
CFSVTUFO
%JU
NBOEBBU
JT
NFFTUBM

BG LPNTUJH
WBO
EF
7FSFOJHEF
/BUJFT
FO
CFUSFGU
JO
CFHJOTFM
FFO
SFTPMVUJF
WBO
EF
7FJMJH
IFJETSBBE
0QFSBUJFT
JO
IFU
LBEFS
WBO
)PPGETUVL
7*
WBO
IFU
)BOEWFTU
WBO
EF
7FSFOJHEF

/BUJFT
LVOOFO
PPL
CFSVTUFO
PQ
FFO
NBOEBBU
WBO
FFO
SFHJPOBMF
WFJMJHIFJETPSHBOJTBUJF



*O
IFU
NBOEBBU
XPSEFO
EF
QPMJUJFLF
FO
NJMJUBJSF
EPFMTUFMMJOHFO
WBO
EF
PQFSBUJF

HFGPSNVMFFSE
&S
NPFU
POEFSTDIFJE
XPSEFO
HFNBBLU
UVTTFO
PQFSBUJFT
XBBSCJK
TQSBLF
JT

WBO
FFO
TQFDJêFLF
EPPS
EF
CFUSPLLFO
JOUFSOBUJPOBMF
PSHBOJTBUJF
WBTUHFTUFMEF
QFSJPEF
FO

PQFSBUJFT
EJF
FFO
CFQBBME
EPFM
NPFUFO
CFSFJLFO47

3.15 11 september 2001

In september 2001
CSBL
FFO
OJFVXF
GBTF
JO
EF
XFSFMEHFTDIJFEFOJT
BBO
%F
XFTUFSTF
MBO
EFO
XFSEFO
[JDI
EJF
NBBOE
UFO
WPMMF
CFXVTU
WBO
EF
ESFJHJOH
EJF
WBO
"M
2BJEB
FO
IFU

JOUFSOBUJPOBMF
UFSSPSJTNF
VJUHJOH
"M
PQ
7 augustus 1998
XBSFO
EF
BNCBTTBEFT
WBO
EF

7FSFOJHEF
4UBUFO
JO
/BJSPCJ
FO
%BS
FT
4BMBBN
EPFMXJU
WBO
BBOTMBHFO
HFXFFTU
%BBSCJK

WJFMFO
WFMF
UJFOUBMMFO
TMBDIUPďFST
%F[F
BBOTMBHFO
XFSEFO
EPPS
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
NFU

NJMJUBJSF
UFHFOBDUJFT
JO
"GHIBOJTUBO
FO
4PFEBO
FO
EPPS
EF
7FJMJHIFJETSBBE
NFU
EPFMHF
SJDIUF
TBODUJFT
UFHFO
0TBNB
CJO
-BEFO
FO
[JKO
PSHBOJTBUJF
CFBOUXPPSE
[JF
VRSFTPMVUJF

1267

%F
BBOTMBHFO
PQ
EF
5XJO
5PXFST
JO
/FX
:PSL
FO
PQ
IFU
1FOUBHPO
JO
8BTIJOHUPO

op 11 september 2001
XBBSCJK
CJKOB
ESJFEVJ[FOE
EPEFO
WJFMFO
SFJLUFO
WFFM
WFSEFS
FO

CSBDIU
SBEJDBMF
WFSBOEFSJOHFO
JO
EF
JOUFSOBUJPOBMF
QPMJUJFL
UF
XFFH

%F
7FSFOJHEF
4UBUFO
CFHPOOFO
IVO
War on Terror(ism)
NFU
FFO
CFSPFQ
PQ
IFU
JO
BSUJLFM

51
WBO
IFU
)BOEWFTU
WBO
EF
7FSFOJHEF
/BUJFT
OFFSHFMFHEF
SFDIU
PQ
[FMGWFSEFEJHJOH
FFO

SFDIUTHSPOE
EJF
EF
7FJMJHIFJETSBBE
EBBHT
EBBSOB
FSLFOEF
JO
EF
VOBOJFN
BBOHFOPNFO

resolutie 1368
0N
EF
USBJOJOHTLBNQFO
WBO
"M
2BJEB
JO
"GHIBOJTUBO
XBBS
PPL
0TBNB

CJO
-BEFO
NFU
FFO
EFFM
WBO
[JKO
BBOIBOH
[JKO
UPFWMVDIU
IBE
HF[PDIU
EFêOJUJFG
UF
WFSOJF
UJHFO
MBODFFSEF
EF
"NFSJLBBOTF
SFHFSJOH
JO
PLUPCFS
2001 de operatie Enduring Freedom

%F[F
NJMJUBJSF
PQFSBUJF
CMFFL
PQ
EF
LPSUF
UFSNJKO
POWFSXBDIU
TVDDFTWPM
&FO
EPPS
"NF
SJLB
FO
BOEFSF
XFTUFSTF
NPHFOEIFEFO
XBBSPOEFS
/FEFSMBOE
HFTUFVOE
CFXJOE
POEFS

MFJEJOH
WBO
JOUFSJNQSFTJEFOU
,BS[BJ
LPO
OB
EF
WFSESJKWJOH
WBO
EF
GVOEBNFOUBMJTUJTDIF

taliban in de loop van 2002
JO
EF
IPPGETUBE
,BCPFM
XPSEFO
HFÐOTUBMMFFSE
0PL
/FEFS
MBOE
QBSUJDJQFFSEF
JO
EF
NJMJUBJSF
PQFSBUJFT
%BU
FS
CBOEFO
CFTUPOEFO
UVTTFO
IFU
CFXJOE

JO
#BHEBE
FO
0TBNB
CJO
-BEFO
XFSE
CJK
IFSIBMJOH
WBO
"NFSJLBBOTF
[JKEF
CFXFFSE
NBBS

LPO
OJFU
XPSEFO
BBOHFUPPOE

47 Kamerstukken II, 2000/01, 23 591 en 26 454
OS
7
Q
5
;JF
PPL
IPPGETUVL
**

Voorgeschiedenis: de periode 1990-2001 57

 %F
"NFSJLBBOTF
QSFTJEFOU
(FPSHF
8
#VTI
CFTMPPU
PPL
FFO
IBSEFSF
MJKO
UF
WPMHFO
UFO

BBO[JFO
WBO
BOEFSF
BBO
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
QPMJUJFL
OJFU
XFMHFWBMMJHF
SFHJNFT
*O
[JKO

State of the Union
[JKO
CPPETDIBQ
UPU
IFU
"NFSJLBBOTF
$POHSFT
WBO
29
KBOVBSJ
2002, re
LFOEF
IJK
*SBL
VJUESVLLFMJKL
UPU
EF
A"T
WBO
IFU
,XBBE
TBNFO
NFU
*SBO
FO
/PPSE
,PSFB
48
)FU
HFEVME
WBO
#VTI
NFU
*SBL
EBU
JO
"NFSJLBBOTF
PHFO
BM
[P
MBOH
EF
XBQFO
JOTQFDUJFT
IBE
HFUSBJOFFSE
FO
EBU
UFHFOPWFS
EF
TUBBU
*TSBÌM
FFO
ESFJHFOEF
UPPO
BBOTMPFH

SBBLUF
EVJEFMJKL
PQ
)FU
HFMPPG
JO
EF
FďFDUJWJUFJU
WBO
IFU
XBQFOFNCBSHP
FO
BOEFSF
TBOD
UJFT
UFHFO
*SBL
CFHPO
UF
UBOFO
-BOEFO
BMT
'SBOLSJKL
FO
3VTMBOE
NBBLUFO
FS
HFFO
HFIFJN

WBO
EBU
[JK
UPFOBEFSJOH
[PDIUFO
UPU
IFU
SFHJNF
JO
#BHEBE
PPL
PN
EF
FDPOPNJTDIF
CBO
EFO
BBO
UF
IBMFO
*O
8BTIJOHUPO
HSPFJEF
EF
XFOT
OBBS
FFO
WFSBOEFSJOH
WBO
IFU
SFHJNF
JO

*SBL
4UFFET
TUFSLFS
XFSE
IFU
SFFET
JO
EF
Iraq Liberation Act van oktober 1998 uitgedrukte
TUSFWFO
[JDI
WBO
4BEEBN
)PFTTFJO
UF
POUEPFO
[JF
WFSEFS
QBSBHSBBG
711


3.16 Terugblik
;P
IFU
CPWFOTUBBOEF
ÊÊO
EVJEFMJKLF
DPODMVTJF
UPFMBBU
EBO
JT
IFU
EBU
*SBL
FFO
TPFWF
SFJOF
TUBBU
[JDI
JO
EF
KBSFO
OB
1990
NFU
IBOE
FO
UBOE
IFFGU
WFS[FU
UFHFO
CFQFSLJOHFO

WBO
[JKO
TPFWFSFJOJUFJU
EJF
IFU
MBOE
EPPS
EF
7FSFOJHEF
/BUJFT
CJK
FFO
SFFLT
CJOEFOEF

SFTPMVUJFT
WBO
EF
7FJMJHIFJETSBBE
XFSEFO
PQHFMFHE
)FU
HPME
IJFS
CFQFSLJOHFO
EJF

EFFMT
IFU
HFWPMH
XBSFO
WBO
EF
TFEFSU
1990
BBO
IFU
MBOE
PQHFMFHEF
FDPOPNJTDIF
TBOD
UJFT
FO
EJF
EFFMT
XBSFO
JOHFHFWFO
EPPS
EF
XFOT
EF
XBQFOBSTFOBMFO
WBO
*SBL
UF
POU
NBOUFMFO
4MFDIUT
NFU
WFFM
NPFJUF
FO
NBBS
[FFS
UFO
EFMF
LPOEFO
EF[F
CFQFSLJOHFO

EPPS
EF
7FSFOJHEF
/BUJFT
XPSEFO
BGHFEXPOHFO
7PPSBM
EF
LPNTU
WBO
JOUFSOBUJPOBMF

JOTQFDUJFPSHBOFO
BMT
UNSCOM, IAEA en UNMOVIC
SJFQ
JO
#BHEBE
WFFM
WFS[FU
PQ
*OTQFD
UJFT
JO
*SBL
XFSEFO
OB
IFU
WFSUSFL
WBO
UNSCOM eind 1998 en voor de komst van UNMO-
VIC in november 2002
OJFU
NFFS
VJUHFWPFSE
%BBSEPPS
POUTUPOE
JOUFSOBUJPOBBM
HSPUF

PO[FLFSIFJE
PWFS
EF
WSBBH
PG
EF
*SBBLTF
NBTTBWFSOJFUJHJOHTXBQFOT
JOEFSEBBE
WFS
OJFUJHE
EBO
XFM
OPH
TUFFET
BBOXF[JH
PG
PQOJFVX
WFSWBBSEJHE
DR
BBOHFTDIBGU
XB
SFO

/FEFSMBOE
OBN
FFO
BDUJFG
BBOEFFM
JO
EF
DPOGSPOUBUJF
UVTTFO
*SBL
EF
7FSFOJHEF

/BUJFT
FO
EF
HSPUF
XFTUFSTF
MBOEFO
JO
EF
QFSJPEF
UVTTFO
1990 en 2002
)FU
UPPOEF

[JDI
CJK
IFSIBMJOH
CFSFJE
NJMJUBJSF
NJEEFMFO
UFS
CFTDIJLLJOH
UF
TUFMMFO
&FO
FWFOUV
FMF
SFDIUWBBSEJHJOH
WPPS
NJMJUBJS
PQUSFEFO
XFSE
HF[PDIU
FO
HFWPOEFO
JO
IFU
EPPS
IFU

SFHJNF
JO
#BHEBE
WPPSUEVSFOE
OJFUPQWPMHFO
WBO
EF
EPPS
EF
7FJMJHIFJETSBBE
BBOHF
OPNFO
SFTPMVUJFT
JO[BLF
*SBL
0OT
MBOE
TUFMEF
[JDI
FDIUFS
PQ
IFU
TUBOEQVOU
EBU
BMMF

EJQMPNBUJFLF
NJEEFMFO
XBBSPOEFS
EF
XBQFOJOTQFDUJFT
VJUHFQVU
NPFTUFO
[JKO
WPPS
EBU
BDUJFG
LPO
XPSEFO
EFFMHFOPNFO
BBO
FFO
NJMJUBJSF
BDUJF
0G
FO
XBOOFFS
EF[F

TJUVBUJF
[JDI
WPPSEFFE
[PV
/FEFSMBOE
[FMG
EJFOFO
VJU
UF
NBLFO
0Q
EJU
QVOU
MJKLFO

48 0WFS
*SBL
NFSLUF
#VTI
JO
EF[F
CPPETDIBQ
PQ
A*SBR
DPOUJOVFT
UP
ëBVOU
JUT
IPTUJMJUZ
UPXBSE
"NFSJDB
BOE

UP
TVQQPSU
UFSSPS
5IF
*SBRJ
SFHJNF
IBT
QMPUUFE
UP
EFWFMPQ
BOUISBY
BOE
OFSWF
HBT
BOE
OVDMFBS
XFBQPOT

GPS
PWFS
B
EFDBEF
5IJT
JT
B
SFHJNF
UIBU
IBT
BMSFBEZ
VTFE
QPJTPO
HBT
UP
NVSEFS
UIPVTBOET
PG
JUT
PXO

DJUJ[FOT
MFBWJOH
UIF
CPEJFT
PG
NPUIFST
IVEEMFE
PWFS
UIFJS
EFBE
DIJMESFO
5IJT
JT
B
SFHJNF
UIBU
BHSFFE
UP

JOUFSOBUJPOBM
JOTQFDUJPOT
UIFO
LJDLFE
PVU
UIF
JOTQFDUPST
5IJT
JT
B
SFHJNF
UIBU
IBT
TPNFUIJOH
UP
IJEF
GSPN

UIF
DJWJMJ[FE
XPSME ;JF
IUUQGSXFCHBUFBDDFTTHQPHPWDHJCJOHFUEPDDHJ ECOBNF@QSFTJEFO
UBM@EPDVNFOUEPDJEQEPVGFP[@UYUQEG

58 Voorgeschiedenis: de periode 1990-2001

HFFO
HSPUF
WFSTDIJMMFO
UF
IFCCFO
CFTUBBO
UVTTFO
IFU
LBCJOFU-VCCFST
***
19891994


FO
EF
LBCJOFUUFO,PL
*
19941998

FO
,PL
**
19982002


Voorgeschiedenis: de periode 1990-2001 59

4
MAATSCHAPPELIJKE CONTEXT: DE PUBLIEKE OPINIE EN IRAK

Maatschappelijke context: de publieke opinie en Irak 61

4.1 Debat in samenleving en media: de kwestie
van het draagvlak
0Q
18 maart 2003
CFTMPPU
EF
/FEFSMBOETF
SFHFSJOH
PN
EF
POBGXFOECBSF
JOWBM
JO
*SBL

WBO
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
FO
IFU
7FSFOJHE
,POJOLSJKL
QPMJUJFL
UF
TUFVOFO
7BO
BDUJFWF

NJMJUBJSF
QBSUJDJQBUJF
XFSE
BGHF[JFO
7PPS
EF
CFTMJTTJOH
PN
HFFO
NJMJUBJSF
TUFVO
UF
WFSMF
OFO
NBBS
BMMFFO
QPMJUJFLF
XFSE
WFSXF[FO
OBBS
IFU
OBUJPOBMF
ESBBHWMBL
%BU
[PV
WBOXFHF

IFU
POUCSFLFO
WBO
FFO
VNNBOEBBU
OJFU
TUFWJH
HFOPFH
[JKO
PN
FFO
BOEFS
CFTMVJU
UF
SFDIU
WBBSEJHFO
%F
SFHFSJOH
MJFU
[JDI
JO
IBBS
BSHVNFOUBUJF
OBBS
CVJUFO
UPF
EVT
TUFSL
CFQBMFO

EPPS
EF
HFWPFMFOT
JO
EF
TBNFOMFWJOH
0N
EJF
SFEFO
TUBBU
EF
$PNNJTTJF
TUJM
CJK
EF
WSBBH

CJOOFO
XFMLF
NBBUTDIBQQFMJKLF
DPOUFYU
EF
EJTDVTTJFT
PWFS
*SBL
[JDI
BGTQFFMEFO
0PL

HFFGU
EF
$PNNJTTJF
FFO
LPSU
PWFS[JDIU
WBO
EF
QVCMJFLF
PQJOJF
JO
/FEFSMBOE
FO
EBBSCVJ
UFO

PWFS
EF
LXFTUJF*SBL
FO
WSBBHU
[JK
[JDI
BG
XFMLF
SPM
POEFS[PFLFO
OBBS
EF
QVCMJFLF

PQJOJF
IFCCFO
HFTQFFME
JO
EF
TUBOEQVOUCFQBMJOH
WBO
EF
SFHFSJOH

%F
/FEFSMBOETF
EJTDVTTJF
PWFS
*SBL
WPOE
QMBBUT
UFHFO
EF
BDIUFSHSPOE
WBO
UVSCVMFOUF

NBBUTDIBQQFMJKLF
FO
QPMJUJFLF
POUXJLLFMJOHFO
%F
KBSFO
WÓÓS
2002
TUPOEFO
JO
IFU
UFLFO
WBO

EF
AQBBSTF
DPBMJUJF
WBO
1WE"
VVD
FO
%66, die sinds 1994
/FEFSMBOE
HFSFHFFSE
IBE
%F[F

DPBMJUJF
XBT
FOFS[JKET
CJK[POEFS
PNEBU
WPPS
IFU
FFSTU
TJOET
1918
DISJTUFOEFNPDSBUFO
JO
EF

SFHFSJOH
POUCSBLFO
BOEFS[JKET
PNEBU
1WE"
FO
VVD
OB
EFDFOOJB
WBO
XFEFS[JKETF
QPMBSJTB
UJF
TBNFOXFSLUFO
%F
DPBMJUJF
NPDIU
[JDI
MBOHF
UJKE
JO
EF
LJF[FSTHVOTU
WFSIFVHFO
FO
UPU

eind 2001
[BH
IFU
FS
OPH
OBBS
VJU
EBU
1BBST
***
JO
IFU
WFSTDIJFU
MBH

%F
BBOTMBHFO
WBO
11 september 2001
JO
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
CSBDIUFO
PPL
JO
/FEFSMBOE

POSVTU
PWFS
EF
HFWBSFO
WBO
SBEJDBMJTFSFOEF
NPTMJNT
.FEF
EBBSEPPS
LXBN
IFU
JOUFHSB
UJFEFCBU
JO
FFO
OJFVXF
GBTF
XBBSCJK
GFMMF
LSJUJFL
XFSE
HFVJU
PQ
IFU
ATPGUF
FO
UPMFSBOUF

PWFSIFJETCFMFJE
&FO
FO
BOEFS
MFJEEF
UPU
EF
PQLPNTU
WBO
OJFVXF
QPMJUJFLF
CFXFHJOHFO

%F
CFMBOHSJKLTUF
EBBSWBO
XBT
EF
LPF
NFU
EF
DIBSJTNBUJTDIF
1JN
'PSUVZO
BMT
MFJEFS
'PS
UVZO
XPO
PQ
6 maart 2002
PQ
PWFSUVJHFOEF
XJK[F
EF
HFNFFOUFSBBETWFSLJF[JOHFO
JO
3PU
UFSEBN
FO
CF[FUUF
JO
ÊÊO
LFFS
17 van de 45
[FUFMT
7PPSBM
EF
QBBSTF
QBSUJKFO
WFSMPSFO
OB
WFOBOU
PPL
JO
EF
SFTU
WBO
/FEFSMBOE

'PSUVZO
[FUUF
IJFSOB
EF
PQNBST
OBBS
EF
MBOEFMJKLF
QPMJUJFL
JO
0Q
14 maart 2002 pu
CMJDFFSEF
IJK
[JKO
CPFL
De puinhopen van acht jaar Paars
EBU
UFWFOT
BMT
[JKO
WFSLJF[JOHTQSP
HSBNNB
GVOHFFSEF
%F
TUFMMJOH
WBO
'PSUVZO
XBT
EBU
1BBST
EF
WFSXBDIUJOH
IBE
HFXFLU

EBU
FS
FFO
GSJTTF
XJOE
EPPS
EF
DPMMFDUJFWF
TFDUPS
[PV
HBBO
.FU
VJU[POEFSJOH
WBO
IFU

CFMFJE
PQ
IFU
HFCJFE
WBO
EF
PWFSIFJETêOBODJÌO
FO
NFU
CFUSFLLJOH
UPU
IFU
IPNPIVXFMJKL

FVUIBOBTJF
FO
BCPSUVT
NFFOEF
'PSUVZO
EBU
UJKEFOT
1BBST
**
WPPSBM
niet
XBT
HFSFHFFSE

'PSUVZO
TUPOE
OJFU
BMMFFO
JO
[JKO
LSJUJFL
PQ
IFU
UXFFEF
QBBSTF
LBCJOFU
#JK
EF
WBM
WBO
EBU

LBCJOFU
BDIUUFO
PPL
23
IPPHMFSBSFO
CSFEF
LSJUJFL
PQ
EF
LBCJOFUUFO,PL
HFSFDIUWBBSEJHE

1BBST
* IBE
FFO
WMJFHFOEF
TUBSU
HFNBBLU
NBBS
CJK
1BBST
**
XBT
IFU
FMBO
JOHF[BLU1
'PSUVZO
IFLFMEF
EF
GSBDUJFEJTDJQMJOF
FO
XBU
IJK
EF
AFMJUFEFNPDSBUJF
OPFNEF
1PMJUJFL

TQFFMEF
[JDI
TMFDIUT
WPPS
FFO
LMFJO
EFFM
BG
JO
EF
PQFOCBBSIFJE
FO
WPMUSPL
[JDI
WPPSBM
WJB

AWPPSHFLPPLU
CFSBBE
JO
BDIUFSLBNFSUKFT
BMT
IFU
A5PSFOUKF
WBO
EF
NJOJTUFSQSFTJEFOU

)FU
QVCMJFLF
EPNFJO
FO
EF
DPMMFDUJFWF
TFDUPS
XBSFO
JO
EF
WJTJF
WBO
'PSUVZO
WFSXPSEFO

UPU
FFO
ANFSJUPDSBUJF
WBO
BNCUFMJKLF
FO
TFNJBNCUFMJKLF
QSPGFTTJPOBMT
EJF
[JDI[FMG
WFS
OJFVXEF
FO
BBOWVMEF
EPPS
DPÕQUBUJF
%F
CVSHFS
NPFTU
XFFS
FFO
TUFN
JO
IFU
HFIFFM

1 )FSNBO
4UBBM
A)PPHMFSBSFO
PWFS
BDIU
KBBS
QBBST
NRC Handelsblad, 20 april 2002

Maatschappelijke context: de publieke opinie en Irak 63

 LSJKHFO2
.FU
[JKO
ALSBDIUJH
IFSTUFMQSPHSBNNB
EFFE
'PSUVZO
UBM
WBO
SBEJDBMF
BBOCFWFMJO
HFO
PQ
EF
UFSSFJOFO
WBO
PQFOCBBS
CFTUVVS
TPDJBMF
WPPS[JFOJOHFO
WFJMJHIFJE
FO
JOUFHSBUJF

7PPS
EF
HFWFTUJHEF
QPMJUJFLF
QBSUJKFO
XBT
IFU
FFO
POHSJKQCBBS
QSPHSBNNB
PPL
PNEBU

FFO
êOBODJÌMF
QBSBHSBBG
POUCSBL
1WE"MFJEFS
.FMLFSU
FO
%66MJKTUUSFLLFS
%F
(SBBG

XF[FO
TBNFOXFSLJOH
PQ
CBTJT
WBO
'PSUVZOT
QSPHSBNNB
BG
%F
MJKTUUSFLLFST
WBO
VVD en
CDA
%JKLTUBM
FO
#BMLFOFOEF
UPPOEFO
[JDI
FWFOFFOT
UFMFVSHFTUFME
JO
IFU
QSPHSBNNB

NBBS
MJFUFO
EF
NPHFMJKLIFJE
WBO
TBNFOXFSLJOH
JO
FFO
DPBMJUJF
PQFO3
/PH
WÓÓS
EF
5XFFEF
,BNFSWFSLJF[JOHFO
WBO
15 mei 2002
XFSE
/FEFSMBOE
PQHFTDISJLU

EPPS
EF
NPPSE
PQ
'PSUVZO
6 mei 2002

%F
NPPSE
MFJEEF
UPU
HFTDIPLUF
SFBDUJFT
FO
FFO

HSJNNJH
NBBUTDIBQQFMJKL
FO
QPMJUJFL
LMJNBBU
;P
XFSE
(SPFO-JOLTGSBDUJFWPPS[JUUFS

3PTFONÕMMFS
EJF
'PSUVZO
IFU
OPEJHF
QPMJUJFLF
UFHFOTQFM
IBE
HFCPEFO
NFU
EF
EPPE

CFESFJHE
[PEBU
IJK
NPFTU
XPSEFO
CFWFJMJHE
)JK
[PV
MBUFS
UFSVHUSFEFO
BMT
GSBDUJFWPPS[JU
UFS
#JK
EF
WFSLJF[JOHFO
EJF
XFSEFO
PWFSTDIBEVXE
EPPS
EF
EPPE
WBO
'PSUVZO
WFSMPSFO

1WE"
FO
VVD
FOPSN
1WE"MFJEFS
.FMLFSU
NPFTU
IFU
WFME
SVJNFO
)FU
CDA, onder lei
EJOH
WBO
EF
OFU
BBOHFUSFEFO
QPMJUJFL
MFJEFS
#BMLFOFOEF
XFSE
NFU
44 zetels de grootste
QBSUJK
%F
LPF
LXBN
NFU
26
[FUFMT
JO
EF
5XFFEF
,BNFS
%JU
CSBDIU
FFO
SFDPSEBBOUBM

OJFVXFMJOHFO
JO
EF
5XFFEF
,BNFS
0Q
CBTJT
WBO
EF
WFSLJF[JOHTVJUTMBH
XFSE
IFU
LBCJOFU#BMLFOFOEF
* van CDA, LPF en VVD
HFGPSNFFSE
EBU
PQ
22
KVMJ
BBOUSBE
"M
TOFM
CMFFL
EBU
EJU
LBCJOFU
FFO
VJUFSTU
JOTUBCJFMF

DPBMJUJF
XBT
WPPSBM
WBOXFHF
EF
JOUFSOF
DPOëJDUFO
CJOOFO
EF
LPF
3FFET
PQ
16 oktober
EJFOEF
QSFNJFS
#BMLFOFOEF
IFU
POUTMBH
JO
WBO
[JKO
LBCJOFU
&S
XFSEFO
OJFVXF
WFSLJF[JO
HFO
VJUHFTDISFWFO
WPPS
22
KBOVBSJ
2003
#JK
EJF
WFSLJF[JOHFO
XPO
EF
1WE"
IFU
JO
NFJ

2002
WFSMPSFO
UFSSFJO
CJKOB
WPMMFEJH
UFSVH
NBBS
IFU
CDA
CMFFG
EF
HSPPUTUF
QBSUJK
%F
LPF
XFSE
HFEFDJNFFSE
%F
WFSLJF[JOHTVJUTMBH
MFJEEF
UPU
FFO
QPHJOH
PN
FFO
LBCJOFU
WBO
CDA
FO
1WE"
UF
GPSNFSFO
%BBSPWFS
NFFS
JO
IPPGETUVL
6

%PPS
EJU
BMMFT
IFFO
TQFFMEF
PPL
EBU
IFU
LBCJOFU,PL
PQ
16 april 2002
XBT
BGHFUSFEFO

BMT
SFBDUJF
PQ
FFO
SBQQPSU
WBO
IFU
NIOD
%BBSJO
XBT
EF
SPM
WBO
/FEFSMBOE
CJK
EF
WBM
WBO

EF
FODMBWF
4SFCSFOJDB
CFTDISFWFO
FFO
ESBNB
EBU
JO
1995 resulteerde in de moord op
EVJ[FOEFO
#PTOJTDIF
NPTMJNT
%PPS
EF
QVCMJDBUJF
WBO
IFU
NIODSBQQPSU
FO
EF
QPMJUJFLF

SFBDUJFT
EBBSPQ
POUTUPOE
PQOJFVX

FFO
QVCMJFL
EFCBU
PWFS
EF
SPM
FO
WFSBOUXPPSEFMJKL
IFEFO
WBO
/FEFSMBOE
FO
NFFS
JO
IFU
CJK[POEFS
WBO
EF
LSJKHTNBDIU
CJK
JOUFSOBUJPOBMF

DPOëJDUFO
%F
5XFFEF
,BNFS
CFTMPPU
UPU
FFO
QBSMFNFOUBJSF
FORVËUF
EJF
JO
2002
XFSE

VJUHFWPFSE
)FU
FJOESBQQPSU
WFSTDIFFO
PQ
27
KBOVBSJ
20034
%F
WFSLJF[JOHTVJUTMBH
WBO
22
KBOVBSJ
2003
UPPOEF
BBO
EBU
EF
SVTU
JO
IFU
QPMJUJFLF
MBOE
TDIBQ
WBO
/FEFSMBOE
OPH
OJFU
IFSTUFME
XBT
7PPSBM
IFU
JOUFHSBUJFEFCBU
MFJEEF
UPU
TUFFET

TDIFSQFSF
UFHFOTUFMMJOHFO
#JOOFO
EF[F
NBBUTDIBQQFMJKLF
DPOUFYU
XBT
EF
BBOEBDIU
WPPS

WSBBHTUVLLFO
WBO
WSFEF
FO
WFJMJHIFJE
m
FO
EBBSNFF
PPL
WPPS
EF
*SBLPPSMPH
m
CFUSFLLF

2 1JN
'PSUVZO
De puinhopen van acht jaar Paars
%JHJUBMF
#JCMJPUIFFL
WPPS
EF
/FEFSMBOETF
-FUUFSFO
2009

2002

Q
1011
3 3BZNPOE
WBO
EFO
#PPHBBSE
A0PL
JO
[JKO
QSPHSBN
JT
'PSUVZO
POHSJKQCBBS
NRC Handelsblad, 13 maart 2003;
A"GXJK[FOEF
SFBDUJFT
PQ
CPFL
'PSUVZO
NRC Handelsblad, 14 maart 2003
4 %F[F
FORVËUF
FO
EF
VJULPNTUFO
FSWBO
IFCCFO
PQWBMMFOE
HFOPFH
HFFO
SPM
HFTQFFME
JO
IFU
HFMJKLUJKEJH

HFWPFSEF
QBSMFNFOUBJSF
*SBLEFCBU
%F
FOJHF
WFSXJK[JOH
OBBS
4SFCSFOJDB
UJKEFOT
IFU
PQ
30
KBOVBSJ
2003
HFWPFSEF
EFCBU
LXBN
WBO
)FSCFO
LPF

)JK
WFSXFFT
JO
WFSCBOE
NFU
EF
CFTMJTTJOH
PN
BM
EBO
OJFU
EFFM

te nemen aan een door de VS
HFMFJEF
NJMJUBJSF
PQFSBUJF
OBBS
EF
BBOCFWFMJOH
WBO
EF
QBSMFNFOUBJSF
FORVËUF
DPNNJTTJF
4SFCSFOJDB
CF[JOU
FFS
HF
CFHJOU
Handelingen II, 2002/03, 382832


64 Maatschappelijke context: de publieke opinie en Irak

 MJKL
NBSHJOBBM
8FMJTXBBS
XBT
VJUFJOEFMJKL
FFO
NFFSEFSIFJE
WBO
EF
/FEFSMBOEFST
UFHFO
EF

"NFSJLBBOTF
JOWBM
JO
*SBL
[JF
IJFSPOEFS

NBBS
FFO
CSFEF
NBBUTDIBQQFMJKLF
EJTDVTTJF

CMFFG
VJU
NRC HandelsbladDPMVNOJTU
#BT
)FJKOF
NFSLUF
PQ
EBU
PWFS
EF
VJUMBUJOHFO
WBO

VVD,BNFSMJE
"ZBBO
)JSTJ
"MJ
PWFS
EF
JTMBN
FO
EF
QFSTPPOMJKLF
NJTTJF
WBO
(SFUB
%VJ
TFOCFSH
UFO
CFIPFWF
WBO
EF
1BMFTUJKOFO
NFFS
JOLU
WMPFJEF
EBO
PWFS
EF
UPFO
OBEFSFOEF

PPSMPH
UFHFO
*SBL5
5PDI
HFUVJHEFO
EF
NFEJB
FS
XFM
WBO
EBU
QPMJUJDJ
KVSJTUFO
QPMJUJDPMP
HFO
PVENJMJUBJSFO
MFJEFST
WBO
WSFEFTCFXFHJOHFO
FO
BOEFSF
NBBUTDIBQQFMJKLF
FO
LFSLF
MJKLF
PSHBOJTBUJFT
EFCBUUFFSEFO
PWFS
EF
WPPST
FO
UFHFOT
WBO
FFO
NPHFMJKLF
JOWBM
JO
*SBL
*O

POEFSTUBBOE
PWFS[JDIU
XPSEU
FFO
OJFUWPMMFEJH
CFFME
HFTDIFUTU
WBO
FFO
BBOUBM
CFMBOHSJKLF

CJKESBHFO
BBO
EJU
*SBLEFCBU
&FO
PQWBMMFOEF
SPM
TQFFMEF
.JFOU
+BO
'BCFS
BMHFNFFO
TFDSFUBSJT
WBO
IFU
*OUFSLFSLFMJKL

7SFEFTCFSBBE
IKV
*O
EF
KBSFO
UBDIUJH
XBT
IJK
EF
HSPUF
WPPSNBO
HFXFFTU
WBO
EF
BDUJFT

tegen de kruisraketten, die in 1981 400000
NFOTFO
PQ
EF
CFFO
CSBDIUFO
JO
"NTUFSEBN

FO
UXFF
KBBS
MBUFS
500000
JO
%FO
)BBH
/V
TDIBBSEF
IJK
[JDI
UPU
WFMFS
WFSSBTTJOH
JO
IFU

kamp van de voorstanders van een inval in Irak en regime change
*O
EJWFSTF
NFEJB
CFBSHV
NFOUFFSEF
IJK
[JKO
TUBOEQVOU
EPPS
[JDI
UF
CFSPFQFO
PQ
IFU
CFMBOH
WBO
EF
,PFSEFO
FO

BOEFSF
POEFSESVLUF
*SBLF[FO
EJF
HFCBBU
[PVEFO
[JKO
CJK
IFU
WFSESJKWFO
WBO
4BEEBN

)PFTTFJO
)PFXFM
IJK
EF
OPEJHF
UXJKGFMT
IBE
PWFS
EF
NPUJFWFO
WBO
#VTI
[BH
IJK
JO
EJFOT

PQUSFEFO
UPDI
FFO
NBOJFS
PN
EBU
EPFM
UF
CFSFJLFO
%JU
TUBOEQVOU
MFJEEF
UPU
WFFM
EJTDVT
TJF
FO
DPOëJDUFO
NFU
[JKO
LFSLFMJKLF
BDIUFSCBO
EJF
JO
PWFSHSPUF
NFFSEFSIFJE
UFHFO
EF

PPSMPH
XBT
;P
WFSPPSEFFMEF
EF
/FEFSMBOETF
CJTTDIPQQFODPOGFSFOUJF
EF
PPSMPH
NFU
IFU

BSHVNFOU
EBU
FS
OPH

HFFO
NPSFMF
MFHJUJNFSJOH
WPPS
EF[F
PPSMPH
XBT6
#JTTDIPQ
7BO

-VJKO
XBT
BMT
FOJHF
PĐDJÌMF
WFSUFHFOXPPSEJHFS
WBO
EF
SPPNTLBUIPMJFLF
LFSL
FFO
WBO
EF

TQSFLFST
CJK
FFO
EFNPOTUSBUJF
PQ
EF
%BN
UFHFO
EF
PPSMPH
JO
*SBL
6JUFJOEFMJKL
[PV
'BCFS

OB
CJKOB
EFSUJH
KBBS

UFSVHUSFEFO
BMT
TFDSFUBSJT
WBO
IFU
IKV7
"OEFSF
PQWBMMFOEF
WPPSTUBOEFST
WBO
EF
JOWBM
XBSFO
EF
QSPNJOFOUF
1WE"FST
1BVM
4DIFG
GFS
FO
.BY
WBO
EFS
4UPFM
7BO
EFS
4UPFM
XBT
WBO
1991 tot 1999 VNSBQQPSUFVS
WPPS
EF
OBMF
WJOH
WBO
EF
NFOTFOSFDIUFO
JO
*SBL
FO
XFSE
EPPS
EF
1WE"GSBDUJF
JO
EF
5XFFEF
,BNFS
PN

BEWJFT
HFWSBBHE
)JK
TQSBL
[JDI
VJU
WÓÓS
TUFVO
BBO
EF
PPSMPH8
)FSTUFM
WBO
EF
NFOTFOSFDI
UFO
JO
*SBL
XBT
WPPS
4DIFďFS
FFO
EPPSTMBHHFWFOE
BSHVNFOU
4DIFďFS
CFBSHVNFOUFFSEF
JO

NRC Handelsblad
VJUWPFSJH
XBBSPN
EF
AMBOH
VJUHFTUFMEF
PPSMPH
UFHFO
*SBL
HFSFDIUWBBSEJHE
XBT

FO
XBBSPN
IFU
EJFQ
WFSEFFMEF
&VSPQB
IFU
CFTU
AFFO
OBVXF
CBOE
<LBO>
POEFSIPVEFO
NFU
EF

7FSFOJHEF
4UBUFO
EF
FOJHF
BOEFSF
TUBCJFMF
EFNPDSBUJF
JO
EF
XFSFME
4DIFďFS
WPFHEF
EBBS
BBO
UPF
A%F
WSFEFTEFNPOTUSBOUFO
NBLFO
[JDI
IFMFNBBM
HFFO
WPPSTUFMMJOH
WBO
FFO
XFSFME

XBBSJO
EF
HFTNBEF
NBDIU
WBO
"NFSJLB
BGXF[JH
[PV
[JKO9
*O
IFU
/FEFSMBOETF
EFCBU
LMPOL
FFO
OFHBUJFWF
CFPPSEFMJOH
EPPS
WBO
EF
"UMBOUJTDIF

WFSIPVEJOHFO
XBBSBBO
/FEFSMBOE
EPPSHBBOT
QSJPSJUFJU
HBG
FO
NFFS
JO
IFU
CJK[POEFS
WBO

IFU
CFMFJE
WBO
EF
"NFSJLBBOTF
SFHFSJOH#VTI
&FO
WPPSCFFME
XBSFO
EF
DPMVNOT
WBO

"OFU
#MFJDI
JO
de Volkskrant10
;JK
TDISFFG

5 #BT
)FJKOF
A0O[F
PPSMPH
NRC Handelsblad, 15
GFCSVBSJ
2003

6 NRC Handelsblad, 20 maart 2003
7 ;JF
PPL
Jaarverslag 2002
*OUFSLFSLFMJKL
7SFEFTCFSBBE
[E
8 +PPQ
)JQQF
1BVM
-VDBSEJF
FO
(FSSJU
7PFSNBO
A,SPOJFL
2003
0WFS[JDIU
WBO
EF
QBSUJKQPMJUJFLF
HFCFVSUFOJT
TFO
WBO
IFU
KBBS
2003
JO
Jaarboek Documentatiecentrum Nederlandse Politieke Partijen
(SPOJOHFO
2003

Q
95

9 NRC Handelsblad
1BVM
4DIFďFS
A#PNNFO
TDIFQQFO
WFSQMJDIUJOHFO
21 maart 2003

10 ;JF
POEFS
NFFS
JO
de Volkskrant, 19 maart 2003

Maatschappelijke context: de publieke opinie en Irak 65

 ;PO
UJFO
KBBS
MBOH
CFO
JL
FFO
PWFSUVJHE
"UMBOUJDB
HFXFFTU
BBOIBOHFS
WBO
EF
"NF
SJLBBOTF
QPMJUJFL
EJF
HFSJDIU
XBT
PQ
WSJKIBOEFM
EFNPDSBUJTDIF
IFSWPSNJOHFO
IFU

CFWPSEFSFO
WBO
NFOTFOSFDIUFO
FO
IFU
POEFSTUFVOFO
WBO
WSFEFTQSPDFTTFO
*FSMBOE

*TSBÌM
FO
1BMFTUJOB

7BO
EBU
"UMBOUJTDI
FOUIPVTJBTNF
JT
XFJOJH
PWFS
FWFO
XFJOJH

XBBSTDIJKOMJKL
BMT
WBO
EF
"UMBOUJTDIF
TBNFOXFSLJOH
BMT
[PEBOJH
%BU
IFFGU
BMMFT
UF

NBLFO
NFU
XBU
$IJSBD
FO
4DISÕEFS
WPMHFOT
NJK
UFSFDIU
BBOEVJEFO
BMT
AEF
PPSMPHTMP
HJDB
JO
IFU
CFMFJE
WBO
#VTI

%BBSUFHFOPWFS
TUPOE
IFU
HFMVJE
WBO
EFHFOFO
EJF
EF
"UMBOUJTDIF
WFSCPOEFOIFJE
POEFS
TUFVOEFO
0PL
IJFS
FFO
WPPSCFFME
%F
QVCMJDJTU
-FPO
EF
8JOUFS
TDISFFG
PQ
8 maart 2003
in Trouw
FFO
PQFO
CSJFG
BBO
EF
WSFEFTEFNPOTUSBOUFO

#MJKLCBBS
XPSEFO
#VTI
FO
#MBJS
HFESFWFO
EPPS
NPUJFWFO
EJF
V
OJFU
POEFSLFOU
PG
NJT

TDIJFO
JO
IFU
HFIFFM
OJFU
LFOU
PG
NJTTDIJFO
[FMGT
OJFU
XJMU
LFOOFO


*O
EF
IVJEJHF

EJTDVTTJF
TDIJKOU
IFU
FFO
OPPE[BLFMJKL
LXBBE
UF
[JKO
EBU
PPSMPH
SJUVFFM
WFSPPSEFFME

XPSEU
EVT
CJK
EF[F
PPL
JL
CFO
UFHFO
PPSMPH
JO
XFMLF
WPSN
EBO
PPL
m
NBBS
JL
LBO

PONPHFMJKL
POULFOOFO
EBU
JL
EBOLCBBS
CFO
EBU
EF
"NFSJLBOFO
JO
EF
5XFFEF
8FSFME
PPSMPH
IFU
GBTDJTUJTDI
HFXFME
NFU
WFFM
HSPUFS
HFXFME
IFCCFO
CFBOUXPPSE
FO
JO
EJF

TUSJKE
[FMGT
FFO
NPOTUFSWFSCPOE
TMPUFO
NFU
EF
UJSBO
4UBMJO


*L
IFC
V
OPPJU
UFHFO
EF

$IJOF[FO
7JFUOBNF[FO
PG
EF
4PWKFUT
[JFO
EFNPOTUSFSFO
XBBSEF
WSFEFTEFNPOTUSBOU

6
IFFGU
[JDI
OPPJU
WFSXBBSEJHE
VX
BGTDIVX
VJU
UF
TQSFLFO
PWFS
EF
NPPSEFOBBST
EJF

[JDI
WBO
TPDJBMJTUJTDIF
"SBCJTDIOBUJPOBMJTUJTDIF
PG
"GSJLBBOTF
BOUJJNQFSJBMJTUJTDIF

SFUPSJFL
CFEJFOFO
6
IFFGU
BMUJKE
POWFSTDIJMMJHIFJE
HFUPPOE
PWFS
EF
JOTUBOEIPVEJOH

WBO
IFU
FYPUJTDIF
LXBBE
m
NBBS
V
IFFGU
OPPJU
CFHSJQ
HFUPPOE
WPPS
EF
"NFSJLBBOTF

WFSEFEJHFST
WBO
VX
WFSUSPVXEF
SFDIUFO
FO
WSJKIFEFO 11

%FSHFMJKLF
VJUJOHFO
WÓÓS
EBO
XFM
UFHFO
"UMBOUJTDIF
TPMJEBSJUFJU
NPOEEFO
WSJKXFM
OPPJU

VJU
JO
EJBMPPH
PG
EFCBU
)FU
CMFFG
CJK
IFU
VJUXJTTFMFO
WBO
WBTUTUBBOEF
NFOJOHFO
%FCBU
UFO
SJDIUUFO
[JDI
WFFMBM
PQ
EF
WPMLFOSFDIUFMJKLF
BTQFDUFO
FO
EF
SPM
FO
CFUFLFOJT
WBO
EF

7FSFOJHEF
/BUJFT
7FSTDIJMMFOEF
IPPHMFSBSFO
JOUFSOBUJPOBBM
QVCMJFLSFDIU
NFOHEFO
[JDI

JO
EF
EJTDVTTJF
JO
EBH
FO
XFFLCMBEFO
NBBS
PPL
JO
EF
WBLCMBEFO
7SJKXFM
VOBOJFN
XBSFO

[JK
WBO
NFOJOH
EBU
EF
PQ
8 november 2002
BBOHFOPNFO
7FJMJHIFJETSBBESFTPMVUJF
1441
POWPMEPFOEF
KVSJEJTDIF
CBTJT
CPPE
WPPS
FFO
JOWBM
JO
*SBL
%F[F
SFTPMVUJF
HBG
*SBL
FFO

MBBUTUF
LBOT
PN
BBO
[JKO
POUXBQFOJOHTWFSQMJDIUJOHFO
UF
WPMEPFO
FO
XFFT
PQ
serious conse-
quences
BMT
IFU
MBOE
[JDI
OJFU
BBO
[JKO
WFSQMJDIUJOHFO
IJFME
%F
IPPHMFSBSFO
TUFMEFO
EBU
IFU

BBO
EF
7FJMJHIFJETSBBE
XBT
FO
OJFU
BBO
JOEJWJEVFMF
MJETUBUFO
PN
WBTU
UF
TUFMMFO
PG
FS

TQSBLF
XBT
WBO
material breach
FO
PG
EBBSPQ
with all necessary means
NPDIU
XPSEFO
HFSFBHFFSE

%JU
POEFSXFSQ
LPNU
VJUHFCSFJE
BBO
EF
PSEF
JO
IPPGETUVL
8
"OEFSF
BSHVNFOUFO
QSP
FO
DPOUSB
EJF
JO
EF
/FEFSMBOETF
NFEJB
OBBS
WPSFO
XFSEFO

HFCSBDIU
IBEEFO
POEFS
NFFS
CFUSFLLJOH
PQ
EF
WFSTDISJLLJOHFO
WBO
FMLF
PPSMPH
WPPSBM

PPL
WPPS
HFXPOF
CVSHFST
7PPSTUBOEFST
CFLMFNUPPOEFO
m
JO
MJKO
NFU
POEFS
NFFS
7BO

EFS
4UPFM
m
EBU
EF[F
PPSMPH
KVJTU
FFO
FJOEF
LPO
NBLFO
BBO
IFU
MJKEFO
WBO
EF
*SBBLTF
CF
WPMLJOH
&FO
WBBL
HFIPPSE
BSHVNFOU
XBT
PPL
EBU
EF
XFSFME
OJFU
PQOJFVX
NPFTU
CVJHFO

WPPS
EF
HSJMMFO
FO
XFOTFO
WBO
FFO
EJDUBUPS
BMT
4BEEBN
)PFTTFJO
7FSHFMJKLJOHFO
NFU
EF

UPFHFFëJKLIFJE
WBO
EF
#SJUUFO
FO
EF
'SBOTFO
KFHFOT
)JUMFS
FO
.VTTPMJOJ
XFSEFO
EBBSCJK

11 Trouw, 8 maart 2003

66 Maatschappelijke context: de publieke opinie en Irak

 OJFU
HFTDIVXE12
&FO
UFSVHCMJL
JO
EF
WFSTDIJMMFOEF
NFEJB
MFFSU
WFSEFS
EBU
EF
OPEJHF
BBO
EBDIU
XFSE
CFTUFFE
BBO
EF
NJMJUBJSUFDIOJTDIF
FO
NJMJUBJSTUSBUFHJTDIF
BTQFDUFO
WBO
EF

PPSMPH
IPF
[PV
EF
TUSJKE
XPSEFO
HFWPFSE
XFMLF
NJEEFMFO
[PVEFO
XPSEFO
JOHF[FU
FO
PQ

XFMLF
NJMJUBJSF
SFBDUJF
WBO
*SBL
NPFTU
XPSEFO
HFSFLFOE
;PBMT
HF[FHE
XFSE
IFU
IJFS
XFFSHFHFWFO
*SBLEFCBU
TMFDIUT
JO
CFQFSLUF
LSJOH
HFWPFSE

%F
HSPUF
NFFSEFSIFJE
WBO
EF
/FEFSMBOEFST
NBBLUF
[JDI
PWFS
IFFM
BOEFSF
[BLFO
ESVL

5PDI
IBEEFO
[JK
WBBL
XFM
FFO
NFOJOH
PWFS
EF
*SBLPPSMPH

4.2 Luide protesten

*O
EF
UXFFEF
IFMGU
WBO
2002
CFHPOOFO
TJHOBMFO
PWFS
FFO
NPHFMJKLF
PPSMPH
TUFFET
TUFSLFS
UPU

IFU
QVCMJFL
EPPS
UF
ESJOHFO
JO
EF
WPSN
WBO
BBOWBOLFMJKL
OPH
CFTDIFJEFO
QSPUFTUFO
JO
EF

7FSFOJHEF
4BUFO
*O
&VSPQB
XBSFO
EF
WSPFHF
BOUJPPSMPHHFMVJEFO
IFU
TUFSLTU
UF
IPSFO
JO

(SPPU#SJUUBOOJÌ
/B
WSJKHBWF
WBO
IFU
#SJUTF
SBQQPSU
PWFS
MVW in Irak op 24 september
200213 zagen de tegenstanders van een militaire interventie daar een oorlogsverklaring aan
*SBL
JO
*O
PLUPCFS
IJFMEFO
EF
QSPUFTUFO
BBO
WPPSOBNFMJKL
JO
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
FO
IFU

7FSFOJHE
,POJOLSJKL
JO
OPWFNCFS
HFWPMHE
EPPS
EFNPOTUSBUJFT
JO
*UBMJÌ
FO
$BOBEB
*O
KB
nuari 2003
XFSE
FS
PQ
WFMF
QMBBUTFO
JO
EF
XFSFME
UFHFO
EF
PPSMPH
HFQSPUFTUFFSE14
%F[F
TUSBBUQSPUFTUFO
DVMNJOFFSEFO
PQ
15
GFCSVBSJ
2003 in betogingen in 600 steden
XFSFMEXJKE
XBBSCJK
&VSPQB
TUFSLFS
WFSUFHFOXPPSEJHE
XBT
EBO
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
&FO

CJKFFOLPNTU
JO
3PNF
IBBMEF
NFU
3
NJMKPFO
EFNPOTUSBOUFO
[FMGT
IFU
Guinness Book of Re-
cords
BMT
EF
HSPPUTUF
BOUJPPSMPHTEFNPOTUSBUJF
JO
EF
HFTDIJFEFOJT
0PL
JO
#BSDFMPOB
FO

-POEFO
XBSFO
NFFS
EBO
FFO
NJMKPFO
NFOTFO
PQ
EF
CFFO15
*O
"NTUFSEBN
EFNPOTUSFFS
den tussen de 45000 en 80000 personen,16
XBBSNFF
IFU
JO
/FEFSMBOEF
HSPPUTUF
WSFEFT
EFNPOTUSBUJF
XBT
TJOET
EF
EFNPOTUSBUJFT
UFHFO
EF
LSVJTSBLFUUFO
)JK
XFSE
HFPSHBOJTFFSE

EPPS
IFU
A1MBUGPSN
UFHFO
EF
/JFVXF
0PSMPH
FFO
TBNFOXFSLJOHTWFSCBOE
WBO
218 orga
OJTBUJFT
WBO
WPPSOBNFMJKL
MJOLTF
FO
LFSLFMJKLF
TJHOBUVVS
PSHBOJTBUJFT
WBO
BMMPDIUPOFO
FO

WSFEFTPSHBOJTBUJFT
5PU
EF
TQSFLFST
CFIPPSEFO
EF
GSBDUJFWPPS[JUUFST
WBO
EF
SP
FO
(SPFO
-JOLT
.BSJKOJTTFO
FO
)BMTFNB
%F
1WE"
TMPPU
[JDI
OJFU
CJK
EF
EFNPOTUSBUJF
BBO
PNEBU

EF
1WE"
FFO
NJMJUBJSF
JOWBM
OJFU
QSJODJQJFFM
VJUTMPPU
'SBDUJFWPPS[JUUFS
#PT
MJFU
IFU
BBO

[JKO
GSBDUJFMFEFO
PWFS
PG
[JK
BM
EBO
OJFU
XJMEFO
EFFMOFNFO
;FMG
MJFQ
IJK
OJFU
NFF17
8FLFO
HF[JFO
EF[F
WFSTDIJMMFO
JO
BBOUBM
EF
/FEFSMBOETF
EFNPOTUSBOUFO
RVB
TUBOEQVOU

BG
WBO
IVO
NFEFTUBOEFST
JO
EF
BOEFSF
&VSPQFTF
MBOEFO
)FU
BOUXPPSE
JT
OFF
[JK
IFU
EBU

12 #W
NRC Handelsblad, 27 maart 2003

13 UK
+PJOU
*OUFMMJHFODF
$PNNJUUFF Iraq’s Weapons of Mass Destruction: The Assessment of the British Government,
september 2002, XXXOVNCFS10HPWVk [10/04/09>
14 ;JF
WPPS
FFO
PWFS[JDIU
A1SPUFTUT
BHBJOTU
UIF
*SBR
8BS

IUUQFOXJLJQFEJBPSHXJLJ1SPUFTUT@BHBJOTU@UIF@*SBR@8Br [12/08/09>
15 IUUQXFCBSDIJWFPSHXFC20040904214302IUUQXXXHVJOOFTTXPSMESFDPSEs [12/08/09>
16 )FU
QFSTCFSJDIU
WBO
IFU
Platform tegen de ‘Nieuwe Oorlog
A(SPPUTUF
WSFEFTEFNPOTUSBUJF
TJOET
KBSFO

IUUQWSFEFTJUFOMOJFVXFPPSMPH2003QMBUGPSN1502IUNl

HFFGU
IFU
HFUBM
WBO
80000; andere bronnen
spreken van 45000
#BT
)FJKOF
A0O[F
PPSMPH
NRC Handelsblad, 15
GFCSVBSJ
2003
17 8FSFMEXJKE
BDUJFT
UFHFO
PPSMPH
JO
*SBL
NRC Handelsblad, 15
GFCSVBSJ
2003
,PPMF
Mensenwerk,
"NTUFSEBN

2009

Q
246 #PT
MJFQ
PPL
OJFU
NFF
CJK
EF
EFNPOTUSBUJF
WBO
22
NBBSU
,PFOEFST
MJFQ
UPFO
CJK
XJK[F
WBO

DPNQSPNJT
EF
UXFFEF
IFMGU
WBO
IFU
QBSDPVST
NFF
,PPMF
Mensenwerk, Q
256.

Maatschappelijke context: de publieke opinie en Irak 67

 BBONFSLFMJKL
NFFS
/FEFSMBOEFST
EBO
BOEFSF
&VSPQFBOFO
[JDI
WPPS
IFU
FFSTU
PQ
IFU
EF
NPOTUSBUJFQBE
CFHBWFO
0PL
XBU
EF
QBSUJKQPMJUJFLF
WPPSLFVS
WBO
EF
EFNPOTUSBOUFO
CF
USFGU
XBSFO
FS
BGXJKLJOHFO
UFO
PQ[JDIUF
WBO
IFU
&VSPQFTF
CFFME
%F
/FEFSMBOETF
EFNPO
TUSBOUFO
CFIPPSEFO
WPPSBM
UPU
IFU
MJOLFSEFFM
WBO
IFU
QPMJUJFLF
TQFDUSVN
%JU
JT
JO
MJKO

NFU
IFU
WFS[FU
WBO
EF
SP
JO
EF
5XFFEF
,BNFS
UFHFO
BMMFT
XBU
NFU
JOHSJKQFO
JO
*SBL
UF

NBLFO
IBE
0QNFSLFMJKL
XBT
FDIUFS
EBU
IFU
BBOEFFM
TPDJBBMEFNPDSBUFO
TMFDIUT
20 pro
DFOU
CFUSPG
UFHFO
FFO
&VSPQFFT
HFNJEEFMEF
WBO
44
QSPDFOU
-JCFSBMFO
FO
DISJTUFOEFNP
DSBUFO
MJFUFO
[JDI
PWFSBM
JO
&VSPQB
CJK
EF
CFUPHJOHFO
XFJOJH
[JFO18

4.3 De publieke opinie en Irak vóór 2003

/FEFSMBOET
POEFS[PFL
VJU
IFU
NJEEFO
WBO
EF
KBSFO
OFHFOUJH
MJFU
[JFO
EBU
FS
JO
CFHJOTFM

TUFVO
CFTUPOE
WPPS
EF
JO[FU
WBO
NJMJUBJSFO
[FLFS
BMT
EJF
EF
CFTDIFSNJOH
WBO
EF
JOUFSOB
UJPOBMF
SFDIUTPSEF
FO
IFU
UFHFOHBBO
WBO
TDIFOEJOHFO
WBO
EF
NFOTFOSFDIUFO
UPU
EPFM
IBE

*O
EJF
HFWBMMFO
XBT
TUFVO
WPPS
NJMJUBJS
JOHSJKQFO
[FMGT
BBO[JFOMJKL
70
QSPDFOU

-BUFS

POEFS[PFL
2000

MFFSEF
EBU
CFMBOHSJKLF
DSJUFSJB
WPPS
/FEFSMBOETF
EFFMOBNF
BBO
FFO

NJMJUBJSF
JOUFSWFOUJF
XBSFO
UPFTUFNNJOH
WBO
EF
VN
EVJEFMJKLIFJE
PWFS
IFU
QPMJUJFLF
EPFM

LBOT
PQ
TVDDFT
NBUF
XBBSJO
NFOTFOSFDIUFO
XFSEFO
HFTDIPOEFO
EFFMOBNF
WBO
NAVO
CPOEHFOPUFO
FO
EF
WFJMJHIFJE
WBO
EF
FJHFO
NJMJUBJSFO19
7FFM
WBO
EF[F
DSJUFSJB
[PVEFO
PPL

FFO
SPM
TQFMFO
JO
IFU
EFOLFO
PWFS
FFO
NPHFMJKLF
PPSMPH
JO
*SBL

*O
SFBDUJF
PQ
EF
BBOTMBHFO
WBO
11 september 2001
HBG
UXFF
EFSEF
WBO
EF
/FEFSMBOEFST

UF
LFOOFO
EBU
IFU
HPFE
[PV
[JKO
BMT
/FEFSMBOE
USPFQFO
CFTDIJLCBBS
[PV
TUFMMFO
PN
HF
[BNFOMJKL
NFU
EF
"NFSJLBOFO
PQ
UF
USFLLFO
0PL
UPFO
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
"GHIBOJTUBO

BBOWJFMFO
JO
FFO
QPHJOH
PN
FFO
FJOEF
UF
NBLFO
BBO
IFU
UFSSPSJTNF
CMFFL
FS
FFO
HSPUF

CFSFJEIFJE
UF
CFTUBBO
PN
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
UF
WPMHFO
PPL
BMT
IFU
HJOH
PN
FFO
VJUCSFJ
EJOH
WBO
EF
PPSMPH
UFHFO
IFU
UFSSPSJTNF
OBBS
BOEFSF
TUSJKEUPOFMFO
XBBSPOEFS
*SBL20
#FHJO
2002
MFFL
FS
POEFS
EF
/FEFSMBOEFST
OPH
BBO[JFOMJKLF
TUFVO
UF
CFTUBBO
WPPS
FFO

NJMJUBJSF
PQFSBUJF
WBO
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
UFHFO
*SBL
5PFO
FFO
EFSHFMJKLF
PQFSBUJF
FDIUFS

DPODSFUFS
XFSE
FO
EF
PPSMPHTESFJHJOH
UPFOBN
CSPLLFMEF
EJF
TUFVO
BG
&S
POUTUPOE
UXJK
GFM
PWFS
EF
XFOTFMJKLIFJE
FO
EF
BBOWBBSECBBSIFJE
WBO
NJMJUBJS
JOHSJKQFO
"MT
EF
XPPSEFO

AHSPOEUSPFQFO
PG
AJOWBTJF
WJFMFO
XBT
EF
SFTQPOT
OPH
BBONFSLFMJKL
OFHBUJFWFS
EBO
XBO
OFFS
FS
TQSBLF
XBT
WBO
MVDIUBBOWBMMFO
PG
CPNCBSEFSFO
%F
CFWPMLJOH
MFFL
[JDI
NBBS
BM

UF
HPFE
UF
SFBMJTFSFO
XBU
FFO
HSPOEPPSMPH
BBO
NFOTFOMFWFOT
[PV
LPTUFO
"M
WSPFH
LXBN
PPL
UPU
VJUJOH
EBU
FS
JO
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
FO
&VSPQB
WFSTDIJMMFOE

XFSE
HFEBDIU
PWFS
EF
SPM
WBO
HFXFME
JO
EF
WFSIPVEJOHFO
UVTTFO
TUBUFO
FO
EF
SPM
WBO

IFU
JOUFSOBUJPOBMF
SFDIU
%JU
WFSTDIJM
LBO
OJFU
MPT
XPSEFO
HF[JFO
WBO
EF
SFMBUJFG
HSPUF

NJMJUBJSF
NBDIU
XBBSPWFS
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
CFTDIJLUFO
BMTNFEF
EF
SFMBUJFG
TUFSLF

18 4UFGBO
8BMHSBWF
FO
+PSJT
7FSIVMTU
A(PWFSONFOU
4UBODF
BOE
*OUFSOBM
%JWFSTJUZ
PG
1SPUFTU
"
$PNQBSBUJWF

4UVEZ
PG
1SPUFTU
BHBJOTU
UIF
8BS
JO
*SBR
JO
&JHIU
$PVOUSJFT
Social Forces, 87
öôôý

÷
Q
13551387

19 )FU
CFUSPG
SFTQFDUJFWFMJKL
FFO
NIPOPOEFS[PFL
WPPS
IFU
4UVEJFDFOUSVN
WPPS
7SFEFTWSBBHTUVLLFO
/JKNFHFO

FO
4UJDIUJOH
.BBUTDIBQQJK
FO
,SJKHTNBDIU
VJU
1995 en een NIPOPOEFS[PFL
WPPS
EF
4UJDIUJOH
.BBUTDIBQQJK

FO
,SJKHTNBDIU
VJU
2000
BBOHFIBBME
JO
&WFSUT
De Nederlanders en de wereld: Publieke opinies na de Koude Oorlog
"TTFO
2006

Q
104
20 0OEFS[PFL
EPPS
EF
&VSPQFTF
$PNNJTTJF
FJOE
2001 en door NIPO
WPPS
EF
4UJDIUJOH
.BBUTDIBQQJK
FO
,SJKHT
NBDIU
GFCSVBSJ
2002
BBOHFIBBME
JO
&WFSUT
De Nederlanders en de wereld
Q
146147

68 Maatschappelijke context: de publieke opinie en Irak


QPMJUJFLF
XJM
EF[F
NBDIU
BBO
UF
XFOEFO
%JU
WFSTDIJM
CFUFLFOEF
FWFOXFM
OJFU
EBU
EF

"NFSJLBBOTF
CFWPMLJOH
EF
TUFVO
WBO
EF
CPOEHFOPUFO
FO
JOTUFNNJOH
WBO
EF
VN niet
CFMBOHSJKL
WPOEFO

/FU
BMT
EF
&VSPQFBOFO
XBSFO
PPL
EF
"NFSJLBOFO
XFJOJH
FOUIPVTJBTU
PWFS
IFU
CFMFJE

WBO
#VTI
BM
XBT
EBU
HFCSFL
BBO
FOUIPVTJBTNF
JO
&VSPQB
TUFSLFS
"NFSJLBOFO
FO
&VSP
QFBOFO
IBEEFO
POHVOTUJHF
PQJOJFT
PWFS
4BEEBN
)PFTTFJO
FO
[JKO
SFHJNF
HFNFFO
;JK

EFFMEFO
FWFOFFOT
EF
[PSH
PWFS
EF
WFSXFSWJOH
WBO
MVW
EPPS
*SBL
BM
XBT
EJF
[PSH
BBO
HFOF

[JKEF
WBO
EF
PDFBBO
HSPUFS
FWFOBMT
EF
BOHTU
WPPS
UFSSPSJTNF
/PDI
JO
EF
7FSFOJHEF
4UB
UFO
OPDI
JO
&VSPQB
XBT
FFO
NFFSEFSIFJE
WBO
EF
CFWPMLJOH
WPPS
FFO
NJMJUBJSF
BDUJF
UFHFO

*SBL
UFO[JK
EF
WSBBHTUFMMJOH
OBESVLLFMJKL
NFMEJOH
NBBLUF
WBO
JOTUFNNJOH
EPPS
EF
7FJ
MJHIFJETSBBE
*O
EBU
HFWBM
OBN
EF
TUFVO
WPPS
NJMJUBJS
JOHSJKQFO
UPF21
*O
KVOJ
2002
XFSE
POEFS[PFL
HFEBBO
EPPS
IFU
German Marshall Fund of the United States
FFO
OJFU
QPMJUJFL
HFCPOEFO
JOTUJUVVU
EBU
[JDI
SJDIU
PQ
NFFS
TBNFOXFSLJOH
FO
XFEFS[JKET

CFHSJQ
UVTTFO
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
FO
&VSPQB

)FU
POEFS[PFL
TUSFLUF
[JDI
VJU
UPU
FFO

[FTUBM
&VSPQFTF
MBOEFO
XBBSPOEFS
/FEFSMBOE
)FU
UPPOEF
BBO
EBU
60
QSPDFOU
WBO
EF

respondenten in de Europese landen een aanval op Irak steunde, mits die aanval de in
TUFNNJOH
WBO
EF
7FJMJHIFJETSBBE
IBE

Preference on using US troops to invade Iraq

The US should ... GB FR GER NL IT PL EUROPE US

not invade Iraq 20% 27% 28% 18% 33% 26% 26% 13%
only invade with UN approval
and support of allies 69% 63% 56% 70% 54% 53% 60% 65%
invade Iraq even if they/
we have to do it alone 10% 6% 12% 11% 10% 10% 10% 20%

0QWBMMFOE
JT
EBU
EF
/FEFSMBOEFST
FO
EF
#SJUUFO
IFU
TUFSLTU
IFDIUUFO
BBO
JOTUFNNJOH
WBO

de VN
WPPS
FFO
FWFOUVFMF
BBOWBM
5FHFMJKLFSUJKE
IBEEFO
[JK
WBO
EF
&VSPQFTF
MBOEFO
EF

NJOTUF
NPFJUF
NFU
FFO
BBOWBM22
In september 2002
XFSE
/FEFSMBOETF
CFUSPLLFOIFJE
CJK
FFO
"NFSJLBBOTF
PQFSBUJF
JO

*SBL
DPODSFUFS
/FEFSMBOET
POEFS[PFL
EBU
UPFO
XFSE
WFSSJDIU
MBBU
[JFO
EBU
FFO
HSPUF

NFFSEFSIFJE
WBO
EF
CFWPMLJOH
UFHFO
FFO
JOWBM
[POEFS
VNNBOEBBU
XBT
0OEFS[PFL
WBO

IFU
#VSFBV
.BVSJDF
EF
)POE
WPPS sbs6 in september 2002
XFFT
VJU
EBU
NBBS
23
QSPDFOU

WBO
EF
/FEFSMBOEFST
FFO
BDUJF
WBO
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
TUFVOEF
BMT
FS
HFFO
VNNBOEBBU

XBT
/FEFSMBOEFST
MFLFO
FSWBO
VJU
UF
HBBO
EBU
4BEEBN
)PFTTFJO
PPL
XFM
[POEFS
HFXFME

POEFS
DPOUSPMF
LPO
XPSEFO
HFIPVEFO
51
QSPDFOU
XBT
EJF
NFOJOH
UPFHFEBBO
0OEFS[PFL

door RTL Nieuws op 7 september 2002
MFFSEF
EBU
TMFDIUT
26
QSPDFOU
NFFOEF
EBU
FFO
BBOWBM

ook buiten de VN
PN
NPFTU
LVOOFO
QMBBUTWJOEFO
&FO
HSPUF
NFFSEFSIFJE
XBT
EBBSUFHFO

%F[F
SFTQPOEFOUFO
MFLFO
[JDI
WPPSBM
UF
MBUFO
MFJEFO
EPPS
WSFFT
WPPS
EF
HFWPMHFO
WBO
FFO

PPSMPH
FFO
HSPUFSF
LBOT
PQ
UFSSFVSBBOTMBHFO
FTDBMBUJF
WBO
EF
PPSMPH
FO
OFHBUJFWF
HFWPM
HFO
WPPS
EF
FDPOPNJF
%BBS
TUPOE
UFHFOPWFS
EBU
40
QSPDFOU
WBO
EF
/FEFSMBOEFST
IFU

21 &WFSUT
A8BU
WJOEFO
EF
NFOTFO
OV
FDIU
WBO
FFO
PPSMPH
UFHFO
*SBL 
Vrede en Veiligheid 31 2002

3, 282284

22 8PSMEWJFXT
2002
A&VSPQFBOT
4FF
UIF
8PSME
BT
"NFSJDBOT
%P
#VU
$SJUJDBM
PG
us
'PSFJHO
1PMJDZ

XXXXPSMEWJFXTPSHLFZ@êOEJOHTUSBOTBUMBOUJD@SFQPSUIUm [01/10/09>

Maatschappelijke context: de publieke opinie en Irak 69

 FFOT
XBT
NFU
TUFVO
BBO
FFO
NJMJUBJSF
BDUJF
WBO
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
BMT
EF
7FJMJHIFJETSBBE

EBBSNFF
JOTUFNEF23

4.4 De publieke opinie in de eerste maanden van 2003

8FMLF
SFTVMUBUFO
MJFU
/FEFSMBOET
POEFS[PFL
OBBS
EF
QVCMJFLF
PQJOJF
[JFO
JO
EF
NBBOEFO

EJSFDU
WPPSBGHBBOE
BBO
EF
BBOWBM
PQ
*SBL
0OEFS[PFL
VJUHFWPFSE
EPPS
EF
6OJWFSTJUFJU

WBO
"NTUFSEBN
JO
EF
XFFL
WBO
27
KBOVBSJ
WJFM
TBNFO
NFU
IFU
NPNFOU
XBBSPQ
EF
VN
XBQFOJOTQFDUFVST
WFSTMBH
BBO
EF
7FJMJHIFJETSBBE
VJUCSBDIUFO
PWFS
EF
[PFLUPDIU
OBBS

MVW
%BU
NPNFOU
XFSE
EPPS
WFMFO
HF[JFO
BMT
IFU
NPNFOU
XBBSPQ
FFO
CFTMVJU
*SBL
BBO

UF
WBMMFO
HFOPNFO
[PV
LVOOFO
XPSEFO
;FMGT
NFU
FFO
VNNBOEBBU
XBT
72
QSPDFOU
WBO

EF
SFTQPOEFOUFO
UFHFO
/FEFSMBOETF
EFFMOBNF
[POEFS
[PO
NBOEBBU
MJFQ
EBU
BBOUBM
PQ

tot 89
QSPDFOU
7PPS
BBOIBOHFST
WBO
BMMF
HSPUF
QPMJUJFLF
QBSUJKFO
HPME
EBU
[JK
JO
NFFSEFS
IFJE
UFHFO
EFFMOBNF
WBO
/FEFSMBOE
XBSFO
PPL
JOEJFO
FS
FFO
VNNBOEBBU
XBT
%F
QFS
DFOUBHFT
UFHFOTUBOEFST
CFESPFHFO
WPPS
EF
LPF 52
QSPDFOU
EF
VVD 56
QSPDFOU
IFU
CDA 68
QSPDFOU

7PPS
EF
1WE"
(SPFO-JOLT
SP
FO
%66
CFESPFH
IFU
BBOUBM
UFHFOTUBOEFST
NFFS

dan 80
QSPDFOU
0PL
[POEFS
/FEFSMBOETF
EFFMOBNF
XBT
EF
CFWPMLJOH
JO
NFFSEFSIFJE
UFHFO
FFO
BBOWBM

PQ
*SBL
%BBSCJK
TQFFMEF
FFO
SPM
EBU
OJFU
NJOEFS
EBO
86
QSPDFOU
WBO
EF
POEFSWSBBHEFO

EBDIU
EBU
IFU
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
OJFU
BMMFFO
HJOH
PN
EF
WFSOJFUJHJOH
WBO
MVW, maar ook
PN
IFU
WFJMJHTUFMMFO
WBO
EF
PMJFUPFWPFS24
&FO
POEFS[PFL
EBU
FJOE
KBOVBSJ
2003 door TNS NIPO
XFSE
VJUHFWPFSE
CFWFTUJHEF

HMPCBBM
EF
VJULPNTUFO
WBO
IFU
POEFS[PFL
WBO
IFU
German Marshall Fund
WBO
KVOJ

2002
%F
VJULPNTUFO
XFLFO
FDIUFS
BG
WBO
IFU
IJFSWPPS
HFOPFNEF
POEFS[PFL
WBO
EF

6OJWFSTJUFJU
WBO
"NTUFSEBN
%F
/FEFSMBOETF
TUFVO
WPPS
NJMJUBJSF
BDUJFT
UFHFO
*SBL

XBT
HSPUFS
EBO
FMEFST
JO
&VSPQB
35
QSPDFOU
WBO
EF
POEFSWSBBHEFO
TUFVOEF
FFO


NJMJUBJSF
BDUJF
52
QSPDFOU
XBT
UFHFO
*OEJFO
HFTUFVOE
EPPS
FFO
7FJMJHIFJETSBBE
SFTPMVUJF
WPOE
[FMGT
EF
IFMGU
WBO
EF
POEFSWSBBHEFO
EBU
NJMJUBJSF
BDUJF
SFDIUNBUJH

XBT
*O
BOEFSF
8FTU&VSPQFTF
MBOEFO
EFFMEF
TMFDIUT
FFO
EFSEF
WBO
EF
CFWPMLJOH
EJF

NFOJOH
%F
LBOT
EBU
NJMJUBJSF
BDUJF
UFHFO
*SBL
[PV
XPSEFO
POEFSOPNFO
BDIUUFO
EF

/FEFSMBOEFST
HSPPU
/JFU
NJOEFS
EBO
83
QSPDFOU
WBO
EF
POEFSWSBBHEFO
NFFOEF
EBU

EF
LBOT
PQ
PPSMPH
SFÌFM
XBT25
%F
KRO liet op 7
GFCSVBSJ
2003
EPPS
#VSFBV
*OUPNBSU
FFO
POEFS[PFL
VJUWPFSFO
NFU

BMT
WSBBHTUFMMJOH
AXFM
PG
HFFO
PPSMPH 
0PL
LXBN
EF
WSBBH
BBO
EF
PSEF
PG
PPSMPH

HFSFDIUWBBSEJHE
XBT
FO
PG
EF
CFWPMLJOH
WPMEPFOEF
JOGPSNBUJF
IBE
HFLSFHFO
PWFS
EF

CFTUBBOEF
PPSMPHTESFJHJOH
%F
SFTVMUBUFO
XBSFO
NJO
PG
NFFS
JO
MJKO
NFU
IFU
TNS
NIPOPOEFS[PFL
FO
HBWFO
BBO
EBU
ESJFLXBSU
WBO
EF
/FEFSMBOEFST
WPOE
EBU
EF
7FS
FOJHEF
4UBUFO
PQ
HPFELFVSJOH
WBO
EF
VN
EJFOEFO
UF
XBDIUFO
,FVSEFO
EF
VN
BDUJFT

23 &WFSUT
A8BU
WJOEFO
EF
NFOTFO
OV
FDIU
WBO
FFO
PPSMPH
UFHFO
*SBL 
Vrede en Veiligheid 31 2002

3, 285
A%F

EFFMOBNF
WBO
/FEFSMBOE
BBO
EF
PPSMPH
JO
*SBL
Vrede en Veiligheid 38 2009

1, 45

24 %FG/SSA, CDS
KBBS
2003
OS
1102
3JKLTWPPSMJDIUJOHTEJFOTU
#JKMBHF
CJK
7FJMJHIFJETNPOJUPS
4USBUFHJFHSPFQ

DPNNVOJDBUJF
BBO
.JOJTUFSSBBE
26
GFCSVBSJ
2003
Q
9
5FO
UJKEF
WBO
EF
(PMGPPSMPH
WBO
1991
XBT
FFO

NFFSEFSIFJE
WBO
NFOJOH
EBU
EF
BBOWPFS
WBO
PMJF
FFO
MFHJUJFN
NPUJFG
WPPS
EF
PPSMPH
XBT
#VSFBV
*OUFSWJFX

oktober 1990
BBOHFIBBME
JO
&WFSUT
De Nederlanders in de wereld
Q
103

25 TNS NIPOQVCMJDBUJFT
7 maart 2003, XXXUOTOJQPDPm [12/08/09>

70 Maatschappelijke context: de publieke opinie en Irak

 JO
*SBL
HPFE
EBO
WPOE
EF
IFMGU
WBO
EF
/FEFSMBOEFST
EBU
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
NPFT
UFO
XPSEFO
HFTUFVOE
%SJFLXBSU
XJMEF
HFFO
POWPPSXBBSEFMJKLF
TUFVO
BBO
QSFTJEFOU

#VTI
HFWFO
0PL
ESJF
LXBSU
WSFFTEF
CJK
FFO
PPSMPH
WPPS
UFSSFVSBBOTMBHFO
/PH
OJFU

EF
IFMGU
WBO
EF
SFTQPOEFOUFO
WPOE
EBU
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
WPMEPFOEF
IBEEFO
BBO
getoond dat Irak over MVW
CFTDIJLUF
TMFDIUT
FFO
LXBSU
XBT
FSWBO
PWFSUVJHE
EBU
EF

7FSFOJHEF
4UBUFO
WPMEPFOEF
HFMPPGXBBSEJHF
CFXJK[FO
UFHFO
*SBL
IBEEFO
5XFF
EFSEF

HFMPPGEF
EBU
#VTI
PPL
FDPOPNJTDIF
NPUJFWFO
IBE
PN
PPSMPH
UF
CFHJOOFO26
0Q
20
GFCSVBSJ
LXBN
IFU
sbs6QSPHSBNNB
Stem van Nederland
NFU
FFO
EPPS
.BVSJDF
EF

)POE
VJUHFWPFSE
POEFS[PFL
XBBSWBO
EF
VJULPNTUFO
FOJHT[JOT
BGXFLFO
WBO
EJF
WBO
IFU

KRO*OUPNBSUPOEFS[PFL
(FMFU
PQ
EF
QPMJUJFLF
WPPSLFVS
CMFLFO
FS
UFO
BBO[JFO
WBO
EF

WSBBH
PG
FFO
BBOWBM
EPPS
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
[POEFS
MFHJUJNBUJF
EPPS
EF
7FJMJHIFJETSBBE

NPDIU
QMBBUTWJOEFO
HSPUF
WFSTDIJMMFO
UF
CFTUBBO

Standpunt t.a.v. mogelijke oorlog in Irak ALLEN CDA PVDA VVD LPF SP GL

Als VN niet unaniem beslist, mogen de

VS + anderen aanvallen 18% 26% 8% 26% 49% 2% 1%
Alleen nadat de VN toestemming geeft 55% 57% 64% 61% 34% 28% 28%
Is nooit gerechtvaardigd 25% 16% 26% 10% 16% 67% 70%
Weet niet / geen mening 2% 1% 1% 3% 1% 2% 0%

7FSMFFOEF
EF
VR goedkeuring voor een aanval, dan meende 63
QSPDFOU
WBO
EF
SFTQPOEFO

UFO
EBU
/FEFSMBOE
m
JOEJFO
EBBSPN
XFSE
HFWSBBHE
m
NFF
NPFTU
EPFO
50
QSPDFOU
WPOE

EBU
EF[F
TUFVO
PPL
EF
JO[FU
WBO
HSPOEUSPFQFO
LPO
CFUSFďFO
)FU
[BH
FSOBBS
VJU
EBU
EF

/FEFSMBOETF
CFWPMLJOH
JO
CFHJOTFM
PPSMPH
UFHFO
*SBL
OJFU
VJUTMPPU
NBBS
UFHFO
FFO
"M
leingang WBO
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
XBT
&S
CMFFL
XFJOJH
WFSUSPVXFO
UF
CFTUBBO
JO
#VTI
FO

EF
"NFSJLBBOTF
NPUJFWFO
52
QSPDFOU
WBO
EF
/FEFSMBOEFST
NFFOEF
EBU
PMJF
WPPS
EF

7FSFOJHEF
4UBUFO
EF
CFMBOHSJKLTUF
SFEFO
XBT
PN
UF
XJMMFO
JOHSJKQFO
%JF
HFEBDIUF
MFFGEF

WPPSBM
BBO
EF
MJOLFS[JKEF
WBO
IFU
QPMJUJFLF
TQFDUSVN

64
QSPDFOU
WBO
EF
/FEFSMBOEFST
WFSXBDIUUF
EBU
FFO
PPSMPH
WÓÓS
FJOE
NBBSU
2003 zou
CFHJOOFO
4MFDIUT
6
QSPDFOU
EBDIU
EBU
FS
HFFO
PPSMPH
[PV
LPNFO
&S
XBSFO
HSPUF
[PSHFO

PWFS
EF
NPHFMJKLF
HFWPMHFO
&FO
LMFJOF
NFFSEFSIFJE
HFMPPGEF
EBU
*SBL
EF
BBOWBM
PQ
*T
SBÌM
[PV
JO[FUUFO
FO
EBU
*TSBÌM
[PV
UFSVHTMBBO
&FO[FMGEF
LMFJOF
NFFSEFSIFJE
WFSXBDIUUF

CJOOFO
FOLFMF
NBBOEFO
OB
IFU
CFHJO
WBO
EF
PPSMPH
EBU
UFSSPSJTUFO
JO
IFU
8FTUFO
BBOWBM
MFO
[PVEFO
QMFHFO
NFU
DIFNJTDIF
PG
CJPMPHJTDIF
XBQFOT
&FO
LXBSU
WBO
EF
/FEFSMBO
EFST
WFSXBDIUUF
BBOTMBHFO
PQ
/FEFSMBOETF
CPEFN
/FEFSMBOEFST
MFLFO
CBOHFS
UF
[JKO

EBO
UJKEFOT
EF
(PMGPPSMPH
JO
19901991
%F
SFEFOFO
EJF
EBBSWPPS
XFSEFO
HFHFWFO
XBSFO

FDIUFS
EJďVVT
FO
WBSJFFSEFO
)FU
LXBN
EPPS
EF
BBOTMBHFO
PQ
11 september 2001, door de
FYQMPTJFWF
TJUVBUJF
JO
IFU
.JEEFO0PTUFO
EPPSEBU
IFU
FFO
JOWBM
JO
FFO
BOEFS
MBOE
CFUSPG

PG
EPPSEBU
#VTI
KS
NJOEFS
LXBMJUFJUFO
CF[BU
EBO
#VTI
TS27

26 AKRO
MBBU
POEFS[PFL
VJUWPFSFO
EPPS
#VSFBV
*OUPNBSU
7
GFCSVBSJ
2003

JO
3JKLTWPPSMJDIUJOHTEJFOTU
#JKMBHF

CJK
7FJMJHIFJETNPOJUPS
4USBUFHJFHSPFQ
DPNNVOJDBUJF
BBO
.JOJTUFSSBBE
26
GFCSVBSJ
2003
27 1FSTCFSJDIU
A/FEFSMBOEFST
[JKO
FSWBO
PWFSUVJHE
EBU
*SBL
PWFS
NBTTBWFSOJFUJHJOHTXBQFOT
CFTDIJLU
SBS6,
20/03/03
PQHFOPNFO
JO
3JKLTWPPSMJDIUJOHTEJFOTU
#JKMBHF
CJK
7FJMJHIFJETNPOJUPS
4USBUFHJFHSPFQ
DPNNVOJ
DBUJF
BBO
.JOJTUFSSBBE
26
GFCSVBSJ
2003

Maatschappelijke context: de publieke opinie en Irak 71

 %F
WSBBH
XBU
EF
/FEFSMBOETF
SFHFSJOH
[PV
NPFUFO
EPFO
BMT
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
CVJUFO

de VN
PN
UPU
PPSMPH
[PVEFO
CFTMVJUFO
HBG
BMT
VJULPNTU
UF
[JFO
12
QSPDFOU
WPOE
EBU

/FEFSMBOE
NPFTU
NFFEPFO
32
QSPDFOU
WPOE
EBU
EF
PPSMPH
QBTTJFG
HFTUFVOE
NPFTU
XPS
den, 29
QSPDFOU
XJMEF
FFO
OFVUSBMF
QPTJUJF
JOOFNFO
FO
34
QSPDFOU
LPPT
FSWPPS
EF
PPSMPH

UF
WFSPPSEFMFO
13
QSPDFOU
LPPT
WPPS
IFU
UFSVHSPFQFO
WBO
EF
/FEFSMBOETF
BNCBTTBEFVS

JO
8BTIJOHUPO
FO
8
QSPDFOU
WPPS
IFU
CFWSJF[FO
WBO
EF
EJQMPNBUJFLF
CFUSFLLJOHFO28

4.5 De voorlichting van de bevolking

8BBS
JO
EF
BBOMPPQGBTF
WBO
EF
EJTDVTTJF
PWFS
*SBL
IFU
NJOJTUFSJF
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO

IFU
WPPSUPVX
IBE
XFSE
CFHJO
2003
EF
SPM
WBO
EF
NJOJTUFSQSFTJEFOU
WBOXFHF
[JKO
DPÕS
EJOFSFOEF
UBBL
TUFFET
CFMBOHSJKLFS
0WFSXFHJOHFO
WBO
CJOOFOMBOET
QPMJUJFL
LSFHFO
FFO

QSPNJOFOUFSF
QMBBUT
JO
EF
CFTMVJUWPSNJOH
&S
CFTUPOE
[PSH
EBU
FFO
PPSMPH
LPO
MFJEFO
UPU

CJOOFOMBOETF
POSVTU
PG
NPHFMJKL
[FMGT
UPU
UFSSPSJTUJTDIF
ESFJHJOH
)FU
JT
PQWBMMFOE
EBU

EF[F
BTQFDUFO
JO
EF
FFSTUF
NBBOEFO
WBO
2003
JO
EF
EJTDVTTJFT
WBO
EF
.JOJTUFSSBBE
WSJKXFM

FWFOWFFM
BBOEBDIU
LSFHFO
BMT
EF
PWFSXFHJOHFO
WBO
CVJUFOMBOETF
QPMJUJFL


0Q
7
GFCSVBSJ
2003
SBBLUF
EF
.JOJTUFSSBBE
EPPSESPOHFO
WBO
EF
OPPE[BBL
WPPSCFSFJ
EFOEF
NBBUSFHFMFO
UF
USFďFO
NFU
IFU
PPH
PQ
FFO
NPHFMJKLF
PPSMPH
UFHFO
*SBL
%F
NJOJT
UFSQSFTJEFOU
TUFMEF
EF
NJOJTUFSJÌMF
4UVVSHSPFQ
SFTPMVUJF
1441
JO
PN
XFLFMJKLT
EF
CFTMVJU
WPSNJOH
JO
EF
.JOJTUFSSBBE
UF
DPÕSEJOFSFO
FO
WPPS
UF
CFSFJEFO
FFO
BNCUFMJKLF
,FSO
groep 1441
CFTUPOE
BM
MBOHFS

0OEFSMJOHF
JOGPSNBUJFVJUXJTTFMJOH
UVTTFO
EF
EFQBSUF
NFOUFO
FO
BEFRVBUF
WPPSMJDIUJOH
BBO
EF
CFWPMLJOH
XFSEFO
CFMBOHSJKL
HFBDIU
&S
EJFOEF

FFO
DPNNVOJDBUJFQMBO
UF
LPNFO
PN
EF
CFWPMLJOH
WPPS
UF
MJDIUFO
PWFS
EF
HFWPMHFO
JO

FJHFO
MBOE
WBO
FFO
PPSMPH
UFHFO
*SBL
(PFEF
DPOUBDUFO
NFU
EF
QFST
[PVEFO
CJKESBHFO
UPU

FFO
WFSBOUXPPSEF
JOGPSNBUJFWFSTDIBĐOH
BBO
EF
CFWPMLJOH29
%F
SFEFO
IBBTU
UF
NBLFO
XBT
[P
TUFMEF
NJOJTUFSQSFTJEFOU
#BMLFOFOEF
EBU
EF
SFBMJUFJU

WBO
FFO
NJMJUBJSF
BDUJF
OBEFSCJK
XBT
HFLPNFO
%F
QSFTFOUBUJF
WBO
NJOJTUFS
WBO
#VJUFO
MBOETF
;BLFO
1PXFMM
JO
EF
7FJMJHIFJETSBBE
IBE
EBBS
TUFSL
UPF
CJKHFESBHFO
*O
FJHFO
MBOE

XBT
IFU
de Volkskrant
EJF
PQ
EF
PDIUFOE
WBO
EF
WFSHBEFSJOH
WBO
EF
.JOJTUFSSBBE
WBO
7
GF
CSVBSJ
NFU
IFU
BSUJLFM
A,BCJOFU
[FU
MFHFS
JO
UFHFO
UFSSFVS
EVJEFMJKL
IBE
HFNBBLU
EBU
FFO

OJFVXF
GBTF
XBT
BBOHFCSPLFO
*O
EF
.JOJTUFSSBBE
OPFNEF
#BMLFOFOEF
EF[F
CFSJDIUHF
WJOH
HF[JFO
EF
FSOTU
WBO
EF
TJUVBUJF
FFO
ACVJUFOHFXPPO
POXFOTFMJKLF
HBOH
WBO
[BLFO

%F
JOGPSNBUJF
XBT
WPMHFOT
IFN
OJFU
IFMFNBBM
BDDVSBBU
&S
MBH
UF
WFFM
OBESVL
PQ
EF
WSFFT

WPPS
BBOTMBHFO
BMT
HFWPMH
WBO
FFO
NPHFMJKLF
/FEFSMBOETF
CFUSPLLFOIFJE
CJK
FFO
PPSMPH

JO
*SBL30
)FU
BSUJLFM
HBG
CPWFOEJFO
UFO
POSFDIUF
BBO
EBU
IFU
LBCJOFU
EJF
EBH
[PV
JOTUFN
NFO
NFU
EF
JO[FU
WBO
EF
,POJOLMJKLF
.BSFDIBVTTFF
FO
XBBS
OPEJH
IFU
,PSQT
/BUJPOBMF

3FTFSWF
UFS
CFTDIFSNJOH
WBO
TUSBUFHJTDIF
QMBBUTFO
FO
WJUBMF
FDPOPNJTDIF
DFOUSB
8FM

KVJTU
XBT
EBU
EF
,BNFS
[PV
XPSEFO
NFFHFEFFME
EBU
1BUSJPUT
OBBS
5VSLJKF
XFSEFO
HF[PO
EFO
%JU
BMMFT
CSBDIU
EF
NJOJTUFSQSFTJEFOU
UPU
EF
DPODMVTJF
EBU
EF
/FEFSMBOETF
SFHFSJOH

PQ
FFO
CSFFE
UFSSFJO
NBBUSFHFMFO
[PV
NPFUFO
USFďFO
UFHFO
NPHFMJKLF
HFWPMHFO
WBO
FFO

NJMJUBJSF
BDUJF
UFHFO
*SBL31

28 #JK
EJU
POEFS[PFL
XBSFO
NFFS
BOUXPPSEFO
NPHFMJKL
&WFSUT
De Nederlanders en de wereld
Q
150

29 De Volkskrant, 7
GFCSVBSJ
2003
30 /PUVMFO
.JOJTUFSSBBE
7
GFCSVBSJ
2003, 3D
31 De Volkskrant, 7
GFCSVBSJ
2003

72 Maatschappelijke context: de publieke opinie en Irak

 )FU
JO[JDIU
EBU
BDUJFG
[PV
NPFUFO
XPSEFO
PQHFUSFEFO
MFJEEF
UPU
WFSTDIJMMFOEF
JOJUJBUJF
WFO
PQ
CJOOFOMBOET
QPMJUJFL
UFSSFJO
;P
TUFMEF
IFU
/BUJPOBBM
$PÕSEJOBUJFDFOUSVN
WBO

IFU
NJOJTUFSJF
WBO
#JOOFOMBOETF
;BLFO
FO
,POJOLSJKLTSFMBUJFT
FFO
Leidraad Preparatie bij een
mogelijke crisis als gevolg van een aanval op Irak TBNFO
)JFSJO
XFSEFO
EJWFSTF
DSJTJTTJUVBUJFT
FO

CFESFJHJOHFO
HFÐOWFOUBSJTFFSE
FO
XFSEFO
QMBOOFO
FO
TDFOBSJPT
VJUHFXFSLU
PN
IJFSPQ

WPPSCFSFJE
UF
[JKO32
0PL
LXBN
FS
FFO
JOUFSEFQBSUFNFOUBMF
TUSBUFHJFHSPFQ
EJF
EF
PQTUFMMJOH
FO
VJUWPFSJOH

WBO
FFO
DPNNVOJDBUJFQMBO
SFTPMVUJF
1441
UPU
UBBL
LSFFH
%F
TUSBUFHJFHSPFQ
XBT
BM
FFSEFS

BDêFG
HFXFFTU
OBNFMJKL
TJOET
IFU
NJMMFOOJVNWSBBHTUVL
FO
IFU
WPFUCBMUPFSOPPJ
&VSP

2000
NBBS
XBT
OPPJU
HFGPSNBMJTFFSE
*O
EF
BBOMPPQ
OBBS
EF
PPSMPH
JO
*SBL
XBT
IFU
NJO

PG
NFFS
WBO[FMGTQSFLFOE
EBU
[PO
TPPSU
UFBN
XFFS
BBO
EF
TMBH
HJOH
7PPS[JUUFS
XBT
JO

FFSTUF
JOTUBOUJF
4JFQFM
BEKVODUEJSFDUFVS
DPNNVOJDBUJF
WBO
IFU
NJOJTUFSJF
WBO
#JOOFO
MBOETF
;BLFO
FO
,POJOLSJKLTSFMBUJFT
*O
TBNFOTQSBBL
NFU
EF
RVD, de ministeries van
#JOOFOMBOETF
;BLFO
FO
,POJOLSJKLTSFMBUJFT
#VJUFOMBOETF
;BLFO
FO
%FGFOTJF
POUXJL
LFMEF
EF
TUSBUFHJFHSPFQ
IFU
HFWSBBHEF
DPNNVOJDBUJFQMBO
)FU
QMBO
XFSE
PQ
14
GFCSVBSJ

2003
BBO
EF
.JOJTUFSSBBE
WPPSHFMFHE33
)FU
CFTUFFEEF
BBOEBDIU
BBO

m
EF
VJUHBOHTQVOUFO
CJK
EF
DPNNVOJDBUJF
SPOE
FFO
FWFOUVFFM
NJMJUBJS
DPOëJDU
NFU
*SBL
m
EF
PSHBOJTBUJF
WBO
EF
WPPSMJDIUJOH
WBO
EF
SJKLTPWFSIFJE
m
EF
WPPS[JFOF
WPPSMJDIUJOHTBDUJWJUFJUFO

*O
IFU
QMBO
XFSE
WBTUHFTUFME
EBU
FFO
NFFSEFSIFJE
WBO
EF
CFWPMLJOH
LSJUJTDI
TUPOE
UFHFO
PWFS
FFO
FWFOUVFMF
NJMJUBJSF
BDUJF
JO
*SBL
)FU
WFSUSPVXFO
JO
EF
PWFSIFJE
XBT
CPWFOEJFO

PQ
EBU
NPNFOU
AIJTUPSJTDI
MBBH
%JU
XFSE
HF[JFO
BMT
FFO
DPNQMJDFSFOEF
GBDUPS
JO
EF

DPNNVOJDBUJF
WBO
EF
PWFSIFJE
NFU
EF
CFWPMLJOH
%F[F
WBTUTUFMMJOH
MFJEEF
UPU
JOUFSOF

EJTDVTTJFT
JO
EF
TUSBUFHJFHSPFQ
%F
WPPS[JUUFS
4JFQFM
XBT
WBO
NFOJOH
EBU
JO
EF
DPN
NVOJDBUJF
FYQMJDJFU
SFLFOJOH
EJFOEF
UF
XPSEFO
HFIPVEFO
NFU
EF
WFSTDIJMMFOEF
WJTJFT
JO

EF
TBNFOMFWJOH
)JK
WFS[FUUF
[JDI
UFHFO
IFU
HFCSVJL
WBO
XBU
IJK
BMT
WFSEPF[FMFOEF
UFSNJ
OPMPHJF
CFTDIPVXEF
&FO
WPPSCFFME
EBBSWBO
XBT
IFU
HFCSVJL
WBO
IFU
XPPSE
ANJMJUBJS

JOHSJKQFO
%F[F
UFSN
IBE
PQ
IPPH
BNCUFMJKL
OJWFBV
EF
WPPSLFVS
CPWFO
APPSMPH
XFMMJDIU

NFU
BMT
BDIUFSMJHHFOEF
SFEFO
EBU
CFUSPLLFOIFJE
CJK
PPSMPH
BBO
EF
4UBUFO(FOFSBBM
EJFO
EF
UF
XPSEFO
HFNFME
IFUHFFO
OPH

OJFU
XBT
HFCFVSE

.JOJTUFS
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
%F
)PPQ
4DIFďFS
IBE
OB
EPPS
EF
FJHFO
XPPSE
WPFSEFS
UF
[JKO
JOHFMJDIU
CF[XBBS
UFHFO
EF
CFOBEFSJOH
WBO
4JFQFM
)JK
MJDIUUF
UPFO
OJFU
EF

WFSBOUXPPSEFMJKLF
NJOJTUFS
3FNLFT
JO
NBBS
EFFE
[JKO
CFLMBH
CJK
EF
NJOJTUFSQSFTJEFOU

#BMLFOFOEF
%F[F
ESPFH
IJFSPQ
EF
EJSFDUFVSHFOFSBBM
WBO
EF
RVD
PQ
EF
TFDSFUBSJTHFOFSBBM

WBO
IFU
NJOJTUFSJF
WBO
#JOOFOMBOETF
;BLFO
FO
,POJOLSJKLTSFMBUJFT
UF
CFMMFO
%F[F
MBBUTUF

NBBLUF
WFSWPMHFOT
4JFQFM
EVJEFMJKL
EBU
IFU
QPMJUJFLF
OJWFBV
[JKO
WJTJF
BMT
UF
HFLMFVSE
CF
TDIPVXEF
4JFQFM
USPL
[JKO
DPODMVTJFT
FO
USBE
UFSVH
BMT
WPPS[JUUFS
WBO
EF
TUSBUFHJFHSPFQ34
%F
FMFNFOUFO
WBO
IFU
DPNNVOJDBUJFQMBO
EJF
JO
EF
QSBLUJKL
XFSEFO
VJUHFWPFSE
CFQFSL
UFO
[JDI
UPU
BGTUFNNJOH
UVTTFO
EF
NJOJTUFSJFT
PWFS
EF
XPPSEWPFSJOHTMJKO
)FU
HJOH
EBBS

32 Leidraad Preparatie NCC
.JOJTUFSJF
WBO
#JOOFOMBOETF
;BLFO
FO
,POJOLSJKLTSFMBUJFT
2003

33 Communicatieplan n.a.v. VR-resolutie 1441.
.JOJTUFSJF
WBO
#JOOFOMBOETF
;BLFO
FO
,POJOLSJKLTSFMBUJFT
2003

34 4JFQFM
24
KVOJ
2009
)PMUTMBH
18
KVOJ
2009
4JFQFM
IBBMU
BMT
WPPSCFFME
WBO
EF
WFSEPF[FMFOEF
UFSNJOPMPHJF

ANJMJUBJS
USFďFO
BBO
*O
BNCUFMJKLF
OPUBT
FO
,BNFSTUVLLFO
XPSEU
FDIUFS
TUFFET
IFU
CFHSJQ
ANJMJUBJS
JOHSJKQFO

HFCSVJLU

Maatschappelijke context: de publieke opinie en Irak 73

 CJK
NFFS
PN
WPPSMJDIUJOH
WBO
EF
CFWPMLJOH
PWFS
DPODSFUF
NBBUSFHFMFO
EBO
PN
VJUMFH
WBO

IFU
SFHFSJOHTCFMFJE
"MT
SFEFO
WPPS
EJU
CFMFJE
WPFSEFO
EF
NJOJTUFSJFT
WBO
#VJUFOMBOETF

;BLFO
FO
%FGFOTJF
IFU
QSBLUJTDIF
QSPCMFFN
WBO
EF
PNHBOH
NFU
TUBBUTHFIFJNF
JOGPSNB
UJF
BBO
&S
XBSFO
[P
XFSE
HFTUFME
HSFO[FO
BBO
EF
WPPSMJDIUJOH
WBOXFHF
EF
SJTJDPT
WPPS

EF
WFJMJHIFJE
[PBMT
IFU
OBBS
CVJUFO
CSFOHFO
WBO
JOGPSNBUJF
PWFS
EF
EPPSWPFS
WBO
"NF
SJLBBOT
NBUFSJFFM
PG
EF
NPHFMJKLIFJE
WBO
UFSSPSJTUJTDIF
BBOTMBHFO35
(PFEF
VJUMFH
PWFS
IFU

CFMFJE
XFSE
PPL
HFIJOEFSE
EPPS
IFU
MBUF
UJKETUJQ
XBBSPQ
EF
SFHFSJOH
CFTMJTTJOHFO
OBN

7BO
4JFQFMT
EPFM
UPU
FFO
USBOTQBSBOUF
FO
PQFO
DPNNVOJDBUJF
NFU
EF
CFWPMLJOH
UF
LPNFO

LXBN
BM
NFU
BM
XFJOJH
UFSFDIU36

4.6 De invloed van de publieke opinie op de

Nederlandse besluitvorming
#JK
IFU
CFQBMFO
WBO
IBBS
TUBOEQVOU
NFU
CFUSFLLJOH
UPU
FFO
JOWBM
JO
*SBL
IFFGU
EF
SFHFSJOH

WFSXF[FO
OBBS
IFU
AESBBHWMBL
BMT
CFMBOHSJKLF
SFEFO
PN
[JDI
UF
POUIPVEFO
WBO
BDUJFWF

NJMJUBJSF
QBSUJDJQBUJF
*O
IFU
WPPSHBBOEF
IFFGU
EF
$PNNJTTJF
FFO
PWFS[JDIU
HFHFWFO
WBO

EF
QVCMJFLF
PQJOJF
CJOOFO
FO
CVJUFO
/FEFSMBOE
PWFS
*SBL
)PF
JT
JO
EF
.JOJTUFSSBBE
FO

IFU
QBSMFNFOU
HFSFGFSFFSE
BBO
EF
POEFS
EF
CFWPMLJOH
MFWFOEF
PQWBUUJOHFO
8BU
WPPS

[JDIUCBSF
SPM
IFCCFO
POEFS[PFLFO
OBBS
EJF
PQWBUUJOH
HFTQFFME
JO
EF
TUBOEQVOUCFQBMJOH

WBO
EF
SFHFSJOH
FO
EF
SFBDUJFT
EBBSPQ
WBO
IFU
QBSMFNFOU

7BOBG
CFHJO
2002
XBT
FS
JO
/FEFSMBOE
BBO[JFOMJKLF
TUFVO
WPPS
IFU
TUBOEQVOU
EBU

&VSPQB
CFSFJE
NPFTU
[JKO
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
UF
TUFVOFO
XBOOFFS
EF
PPSMPH
UFHFO
IFU

UFSSPSJTNF
[JDI
OBBS
*SBL
WFSQMBBUTUF
4BEEBN
)PFTTFJO
XFSE
BMHFNFFO
HF[JFO
BMT
FFO

CFESFJHJOH
WBO
EF
JOUFSOBUJPOBMF
WSFEF
FO
TUBCJMJUFJU
%BU
CFUFLFOEF
FDIUFS
OPH
HFFO

TUFVO
BBO
IFU
CFMFJE
WBO
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
%F
WFSTDIJMMFOEF
UPFTQSBLFO
WBO
#VTI
FO

EF
CSJFêOH
WBO
NJOJTUFS
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
1PXFMM
BBO
EF
7FJMJHIFJETSBBE
PQ
5
GF
bruari 2003
CSBDIUFO
EBBS
OJFU
EJSFDU
WFSBOEFSJOH
JO
;POEFS
MFHJUJNBUJF
WBO
EF
7FJMJH
IFJETSBBE
XBT
TPXJFTP
HFFO
NFFSEFSIFJE
UF
WJOEFO
EJF
FFO
PPSMPH
UFHFO
*SBL
[PV
TUFV
OFO
*O
EF
BBOMPPQ
OBBS
EF
PPSMPH
WFSBOEFSEFO
EF[F
PQWBUUJOHFO
OJFU
XF[FOMJKL
*O
EF
.JOJTUFSSBBE
XFSE
EPPSHBBOT
JO
BMHFNFOF
UFSNFO
BBO
IFU
CFMBOH
WBO
FFO
CSFFE

ESBBHWMBL
HFSFGFSFFSE
4MFDIUT
BG
FO
UPF
XFSE
FYQMJDJFU
WFSXF[FO
OBBS
EF
POEFS
EF
CFWPM
LJOH
IFFSTFOEF
PQWBUUJOHFO
;P
OPFNEF
#BMLFOFOEF
PQ
31
KBOVBSJ
FFO
JO
de Volkskrant van
28
KBOVBSJ
2003
HFQVCMJDFFSE
PQJOJFPOEFS[PFL
%BU
POEFS[PFL
XFFT
VJU
EBU
72
QSPDFOU

WBO
EF
/FEFSMBOEFST
UFHFO
EFFMOBNF
BBO
EF
PPSMPH
JO
*SBL
XBT
[FMGT
BMT
EBBSBBO
FFO

35 /PUVMFO
.JOJTUFSSBBE
14
GFCSVBSJ
2003, 2

36 4JFQFM
TUFMEF
JO
[JKO
HFTQSFL
NFU
EF
$PNNJTTJF
EBU
IFU
POEFSXFSQ
*SBL
CFIBOEFME
XFSE
BMT
FFO
OPSNBBM

CFMFJETPOEFSXFSQ
%BBSCJK
XBSFO
NFEF
EF
QPTJUJF
WBO
EF
CFXJOETQFSTPPO
FO
IFU
NJOJTUFSJF
QVOUFO
WBO

BGXFHJOH
CJK
IFU
OBBS
CVJUFO
CSFOHFO
WBO
JOGPSNBUJF
4JFQFM
24
KVOJ
2009
%BU
EF
WPPSMJDIUJOH
BDIUFSBG

HF[JFO
XFJOJH
PQFO
HFXFFTU
XBT
PWFS
EF
BBOXF[JHIFJE
WBO
MVW
EF
CFUXJTUCBBSIFJE
WBO
EF
KVSJEJTDIF
CBTJT

WPPS
FFO
FWFOUVFFM
JOHSJKQFO
JO
*SBL
FO
EF
LFV[FT
EJF
IFU
LBCJOFU
IBE
HFNBBLU
XBT
OBBS
IFU
PPSEFFM
WBO

4JFQFM
XFJOJH
HFMVLLJH
HFXFFTU
%JU
TUBOEQVOU
MFJEEF
JO
2005
FO
PQOJFVX
JO
2009
UPU
FOJHF
PQTDIVEEJOH

0QNFSLJOHFO
EBBSPWFS
JO
Trouw
A8FHHFTUVVSE
VJU
)BBHT
&HPMBOE
9 april 2005

MFJEEFO
UPU
,BNFSWSBHFO

Kamerstukken II, 2004/05
"BOIBOHTFM
Q
3305

%BU
XBT
PQOJFVX
IFU
HFWBM
OB
FFO
WSBBHHFTQSFL
NFU
4JFQFM

BGHFESVLU
JO
re.Public van 10
GFCSVBSJ
2009
A%F
PWFSIFJETDPNNVOJDBUJF
NPFU
PQ
EF
TDIPQ
%F[F
QVCMJDBUJF

XFSE
HFWPMHE
EPPS
FFO
JOUFSQFMMBUJF,BOU
Handelingen II, 2008/09, 17
GFCSVBSJ
2009, 554430


74 Maatschappelijke context: de publieke opinie en Irak

 SFTPMVUJF
WBO
EF
7FJMJHIFJETSBBE
UFO
HSPOETMBH
MBH
;POEFS
SFTPMVUJF
XBT
89
QSPDFOU
UF
HFO
&S
CFTUPOE
WPMHFOT
#BMLFOFOEF
CJK
WFFM
/FEFSMBOEFST
LFOOFMJKL
FFO
TQBOOJOH
UVTTFO

EF
GFJUFO
FO
EF
QFSDFQUJF
EBBSWBO
NPHFMJKL
BMT
HFWPMH
WBO
POWPMEPFOEF
DPNNVOJDBUJF

/JFNBOE
XBT
WPPSTUBOEFS
WBO
PPSMPH
NBBS
IFU
XBT
WBO
CFMBOH
IFU
QVCMJFL
EVJEFMJKL
UF

NBLFO
EBU
*SBL
UF
NBLFO
LSFFH
NFU
JOHSJKQFOEF
NBBUSFHFMFO
BMT
IFU
[JDI
OJFU
POUXB
QFOEF
#BMLFOFOEF
WFSXBDIUUF
EBU
1PXFMM
PQ
5
GFCSVBSJ
NFU
PWFSUVJHFOEF
JOGPSNBUJF
[PV

LPNFO
JO[BLF
EF
POUXBQFOJOH
WBO
*SBL37
0Q
14
GFCSVBSJ
EF
EBH
WÓÓS
EF
BOUJPPSMPHEFNPOTUSBUJF
TUFMEF
TUBBUTTFDSFUBSJT
3PTT

CDA

JO
EF
.JOJTUFSSBBE
EBU
IFU
CFMBOHSJKL
XBT
SFLFOJOH
UF
IPVEFO
NFU
EF
BGOFNFOEF

TUFVO
JO
/FEFSMBOE
WPPS
FFO
PPSMPH
4UBBUTTFDSFUBSJT
/JDPMBÐ
VVD

TMPPU
[JDI
IJFSCJK

BBO
)JK
IBE
FS
BM
JO
EF
.JOJTUFSSBBE
WBO
31
KBOVBSJ
PQ
HFXF[FO
EBU
WPPS
WFSEFSF
CFTMVJ
UFO
OJFU
BMMFFO
FFO
QPMJUJFL
ESBBHWMBL
WBO
CFMBOH
XBT
NBBS
PPL
EF
TUFVO
WBO
EF
QVCMJFLF

PQJOJF
EJF
WPPSBMTOPH
POUCSBL38
0Q
14
GFCSVBSJ
TUFMEF
IJK
EBU
EF
MJKO
WBO
EF
SFHFSJOH
PN

EF
NJMJUBJSF
ESVL
PQ
*SBL
UF
WFSHSPUFO
UFS
WPPSLPNJOH
WBO
PPSMPH
POWPMEPFOEF
XFFS
LMBOL
WPOE
JO
EF
TBNFOMFWJOH
;PXFM
3PTT
BMT
/JDPMBÐ
SFBHFFSEF
PQ
FFO
JOUFSWFOUJF
WBO

NJOJTUFS
3FNLFT
EJF
WPOE
EBU
EF
CJOOFOMBOETF
EJTDVTTJF
JO
CBMBOT
HFCSBDIU
NPFTU
XPS
EFO
"M
EF[F
PQNFSLJOHFO
MFJEEFO
OJFU
UPU
DPODSFUF
DPODMVTJFT
UFO
BBO[JFO
WBO
IFU
DPN
NVOJDBUJFCFMFJE39
8FM
CMJKLU
VJU
FFO
JOUFSWFOUJF
WBO
EF
NJOJTUFSQSFTJEFOU
JO
EF
.JOJT
terraad van 21
GFCSVBSJ
EBU
IJK
WPOE
EBU
EF
EJWFSTF
EFNPOTUSBUJFT
UFHFO
EF
PPSMPH
IFU

CFFME
IBEEFO
PQHFSPFQFO
WBO
FFO
WFSEFFMEF
XFSFME
%F
EFNPOTUSBUJFT
[PVEFO
LVOOFO

XPSEFO
VJUHFMFHE
BMT
FFO
PWFSXJOOJOH
WBO
4BEEBN
)PFTTFJO
FO
FFO
WFSMJFT
WPPS
EF
7FS
FOJHEF
4UBUFO
%F
FFOTHF[JOEF
WFSLMBSJOH
WBO
EF
&VSPQFTF
3BBE
WBO
17
GFCSVBSJ
IBE
EJU

CFFME
HFMVLLJH
UFOJFUHFEBBO
BMEVT
EF
NJOJTUFSQSFTJEFOU40
5PU
FJOE
KBOVBSJ
2003
XBT
JO
EF
5XFFEF
,BNFS
TMFDIUT
[FFS
[FMEFO
WFSXF[FO
OBBS
EF

QVCMJFLF
PQJOJF41
%BBSOB
OBN
IFU
BBOUBM
WFSXJK[JOHFO
TOFM
UPF
PPL
PNEBU
FS
NFFS
PO
EFS[PFLFO
CFTDIJLCBBS
XBSFO
XBBSOBBS
WFSXF[FO
LPO
XPSEFO
&JOE
KBOVBSJ
WFSXF[FO
EF

PQQPTJUJFQBSUJKFO
[FWFO
LFFS
OBBS
PQJOJFPOEFS[PFLFO
BOEFSF
TQSFLFST
TQSBLFO
TMFDIUT
JO

BMHFNFOF
UFSNFO
PWFS
IFU
PQJOJFLMJNBBU
5JKEFOT
IFU
EFCBU
WBO
12
GFCSVBSJ
NBBLUFO

WPPS
FO
UFHFOTUBOEFST
WBO
NJMJUBJSF
BDUJFT
JO
UPUBBM
FMGNBBM
HFCSVJL
WBO
PQJOJFPOEFS
[PFLFO
PN
IVO
BSHVNFOUFO
LSBDIU
CJK
UF
[FUUFO
5JKEFOT
IFU
EFCBU
WBO
19
GFCSVBSJ
XBT

IFU
BBOUBM
WFSXJK[JOHFO
PQHFMPQFO
UPU
33
%F
HSPUF
EFNPOTUSBUJFT
PQ
15
GFCSVBSJ
XBSFO

IJFS
OJFU
WSFFNE
BBO
0PL
EF
WFSLMBSJOH
OB
EF
EUUPQ
WBO
17
GFCSVBSJ
WPSNEF
FFO
BBO
MFJEJOH
%BBSJO
XFSE
HF[FHE
EBU
*SBL
NPFTU
POUXBQFOFO
NBBS
EBU
EJU
PQ
WSFFE[BNF

XJK[F
NPFTU
XPSEFO
CFSFJLU
PNEBU
EVJEFMJKL
XBT
EBU
EF
CFWPMLJOH
WBO
&VSPQB
EBU
XJM

37 /PUVMFO
.JOJTUFSSBBE
31
KBOVBSJ
2003, 3D

38 /PUVMFO
.JOJTUFSSBBE
31
KBOVBSJ
2003, 3D

39 /PUVMFO
.JOJTUFSSBBE
14
GFCSVBSJ
2003, 2C
*O
EF[F
WFSHBEFSJOH
TUPOE
PPL
IFU
DPNNVOJDBUJFQMBO
PQ
EF

BHFOEB
/PUVMFO
.JOJTUFSSBBE
2B

%JU
MFJEEF
CMJKLFOT
EF
OPUVMFO
TMFDIUT
UPU
PQNFSLJOHFO
WBO
,BNQ
EJF

BBOESPOH
PQ
UFSVHIPVEFOEIFJE
JO
EF
CFSJDIUHFWJOH
PWFS
EF
EPPSWPFS
WBO
"NFSJLBBOT
NJMJUBJS
NBUFSJFFM

WBOXFHF
EF
SJTJDPT
WPPS
EF
WFJMJHIFJE
%POOFS
WPOE
EBU
JO
EF
DPNNVOJDBUJF
OJFU
EF
JOESVL
NPFTU
XPSEFO

HFXFLU
EBU
/FEFSMBOE
FYUSB
HFWPFMJH
[PV
[JKO
WPPS
BBOTMBHFO
BMT
HFWPMH
WBO
IFU
TUBOEQVOU
WBO
EF
SFHFSJOH

7PMHFOT
IFN
XBT
IFU
SJTJDP
WPPS
BMMF
MBOEFO
HFMJKL
POHFBDIU
EF
TUFMMJOHOBNF
WBO
EF
SFHFSJOHFO
40 /PUVMFO
.JOJTUFSSBBE
21
GFCSVBSJ
2003, 3C

41 ;JF
WPPS
FFO
PWFS[JDIU
WBO
EF
WFSXJK[JOHFO
OBBS
EF
QVCMJFLF
PQJOJF
JO
EF
EFCBUUFO
WBO
EF
5XFFEF
,BNFS

Maatschappelijke context: de publieke opinie en Irak 75

 EF42
7PPS
,BSJNJ
(SPFO-JOLT

XBT
EJU
CFTMVJU
BBOMFJEJOH
PN
UJKEFOT
IFU
EFCBU
PQ
UF

NFSLFO
A)FU
XPSEU
UJKE
EBU
EF
QPMJUJDJ
OBBS
IFU
WPML
HBBO
MVJTUFSFO
PPL
JO
/FEFSMBOE43
,PFOEFST
1WE"

XFFT
FS
JO
EBU[FMGEF
EFCBU
PQ
EBU
EF
QVCMJFLF
PQJOJF
OJFU
PWFSUVJHE

XBT
WBO
EF
OPPE[BBL
WBO
FFO
PPSMPH
PQ
EBU
NPNFOU
)JK
DPOTUBUFFSEF
EBU
FS
TQSBLF
XBT

WBO
FFO
EJTDSFQBOUJF
UVTTFO
IFU
SFHFSJOHTCFMFJE
FO
EF
QVCMJFLF
PQJOJF
FO
WSPFH
EF
SFHF
SJOH
IPF
EF[F
EF
LMPPG
EBDIU
UF
EJDIUFO
.JOJTUFSQSFTJEFOU
#BMLFOFOEF
SFBHFFSEF
EPPS

UF
POEFSTUSFQFO
EBU
PPSMPH
OJFU
POWFSNJKEFMJKL
XBT
FO
EBU
OJFNBOE
PPSMPH
XFOTFMJKL

BDIUUF
)JK
[FJ
EF
BOHTU
EJF
EBBSPWFS
JO
EF
TBNFOMFWJOH
CFTUPOE
UF
CFHSJKQFO
NBBS
TUFMEF

PPL
EBU
IFU
EF
WSBBH
XBT
PG
EF
PPSMPHTQMBOOFO
WBO
EF
7FSFOHEF
4UBUFO
OPEJH
XBSFO
BMT

*SBL
AFJOEFMJKL
[JKO
WFSQMJDIUJOHFO
OBLXBN44
%F
CFMBOHTUFMMJOH
WBO
EF
SFHFSJOH
WPPS
EF
PQWBUUJOHFO
WBO
EF
/FEFSMBOETF
CFWPMLJOH

CFSFJLUF
JO
GFCSVBSJ
2003
FFO
IPPHUFQVOU
%F
.JOJTUFSSBBE
MJFU
[JDI
WBOBG
GFCSVBSJ
2003
NBBOEFMJKLT
JOGPSNFSFO
PWFS
EF
QVCMJFLF
PQJOJF
EPPS
LFOOJT
UF
OFNFO
WBO
EF
[PHF
OBBNEF
ACFMFWJOHTNPOJUPS
PPL
XFM
AWFJMJHIFJETNPOJUPS
HFOPFNE

%JU
XBSFO
EPPS
EF

RVD
HFMFWFSEF
TBNFOWBUUJOHFO
WBO
POEFS[PFLFO
OBBS
EF
QVCMJFLF
PQJOJF
)FU
EPFM
XBT
EF

JEFFÌO
WBO
EF
CVSHFS
TDIFSQFS
JO
CFFME
UF
IFCCFO
CJK
IFU
NBLFO
WBO
CFMFJETLFV[FT45
)FU

LBCJOFUTCFMFJE
MJKLU
FDIUFS
OJFU
[JDIUCBBS
EPPS
EF
NPOJUPS
UF
[JKO
CFÐOWMPFE
%BBSWPPS

LXBN
IFU
JOTUSVNFOU
PPL
UF
MBBU
)PFXFM
OJFU
QSFDJFT
USBDFFSCBBS
JT
IPF
EF
SFHFSJOH
[JDI

JO
IFU
BGXFHJOHTQSPDFT
IFFGU
MBUFO
MFJEFO
EPPS
EF
PQWBUUJOHFO
WBO
EF
CFWPMLJOH
JT
UPDI

XFM
EVJEFMJKL
EBU
[JK
EBBS
LFOOJT
WBO
OBN
;P
XFFT
NJOJTUFS
%F
)PPQ
4DIFďFS
FSPQ
EBU

WFSTDIJMMFOEF
WSFEFTCFXFHJOHFO
BBOEBDIU
IBEEFO
HFWSBBHE
WPPS
FUIJTDIF
PWFSXFHJOHFO

JO
EF
TUBOEQVOUCFQBMJOH
UFO
PQ[JDIUF
WBO
PPSMPH
JO
*SBL
0PL
NFMEEF
NJOJTUFSQSFTJ
EFOU
#BMLFOFOEF
PQ
21
GFCSVBSJ
JO
EF
NJOJTUFSJÌMF
4UVVSHSPFQ
SFTPMVUJF
1441
EBU
1BY

$ISJTUJ
IFN
UXFFEVJ[FOE
IBOEUFLFOJOHFO
IBE
PWFSIBOEJHE
UFS
POEFSTUFVOJOH
WBO
EF

BDUJF
A0OUXBQFO
*SBL
[POEFS
PPSMPH
)JK
[FJ
WFSEFS
EBU
JO
IFU
POEFSIPVE
NFU
1BY

$ISJTUJ
PPL
XBT
TUJMHFTUBBO
CJK
EF
CSJFG
WBO
[FT
IPPHMFSBSFO
JOUFSOBUJPOBBM
SFDIU
%JF

IBEEFO
HFTUFME
EBU
VOJMBUFSBBM
NJMJUBJS
JOHSJKQFO
WBO
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
HFWBBSMJKL
XBT

FO
HFFO
SFDIUTHSPOE
IBE46
*O
IFU
EFCBU
WBO
18 maart 2003
XBBS
EF
CFTMJTTJOH
FFO
PPSMPH
JO
*SBL
QPMJUJFL
UF
TUFVOFO

EPPS
EF
SFHFSJOH
XFSE
HFQSFTFOUFFSE
XFSE
JO
UPUBBM
[FWFOUJFO
NBBM
HFSFGFSFFSE
BBO
EF
QV
CMJFLF
PQJOJF
FO
EF
PPL
JO
EF
CSJFG
BBO
EF
,BNFS
WFSXPPSEF
QSPCMFNBUJFL
WBO
IFU
ESBBH
WMBL
#BMLFOFOEF
WFSXFFT
CJKWPPSCFFME
OBBS
EF
QFJMJOHFO
WBO
.BVSJDF
EF
)POE
FO
Stem van
Nederland47
0G
IFU
HFLP[FO
CFMFJE
EBBSEPPS
CFÐOWMPFE
XBT
WBMU
VJU
EF[F
JOUFSWFOUJFT
OJFU
PQ

UF
NBLFO
8FM
CMJKLU
VJU
EF
UFHFOXFSQJOHFO
WBO
EF
PQQPTJUJF
EJF
OBBS
IPHFSF
QFSDFOUBHF

UFHFOTUBOEFST
WBO
EF
PPSMPH
WFSXF[FO
EBO
#BMLFOFOEF
EBU
EF
SFTVMUBUFO
WBO
PQJOJFPOEFS
[PFLFO
EFSNBUF
WFSTDIJMEFO
EBU
[F
WPPS
WFSTDIJMMFOEF
QPMJUJFLF
EPFMFO
LPOEFO
XPSEFO
JO
HF[FU
;P
TUFMEF
)BMTFNB
EBU
70
QSPDFOU
WBO
EF
CFWPMLJOH
UFHFO
IFU
WFSMFOFO
WBO
QPMJUJFLF

TUFVO
XBT
UFSXJKM
.BSJKOJTTFO
OBBS
WPSFO
CSBDIU
EBU
TMFDIUT
23
QSPDFOU
WPPS
QPMJUJFLF
TUFVO

42 0WFS
EF
LXFTUJF*SBL
1IJMJQ
&WFSUT
A%F
EFFMOBNF
WBO
/FEFSMBOE
BBO
EF
PPSMPH
JO
*SBL
Vrede en Veiligheid,




1
Q
5257
0WFS
EF
EUUPQ
$PVODJM
PG
UIF
&VSPQFBO
6OJPO
&YUSBPSEJOBSZ
&VSPQFBO
$PVODJM

#SVTTFMT
17
GFCSVBSJ
2003
43 Handelingen II, 2002/03, 463087
44 Handelingen II, 2002/03, 463093 en 31023103
45 Kamerstukken II, 2002/03, 28 800
OS
14; 29 540
OS
6
46 /PUVMFO
.JOJTUFSSBBE
21
GFCSVBSJ
2003, 3C
47 Handelingen II, 2003/04
OS
50
Q
33053306

76 Maatschappelijke context: de publieke opinie en Irak

 XBT
FO
18
QSPDFOU
WPPS
NJMJUBJSF
TUFVO48
%JU
CSBDIU
#BMLFOFOEF
UPU
EF
WFS[VDIUJOH

A8F
TDIJFUFO
OJFUT
PQ
NFU
EF[F
EJTDVTTJF
)JK
IBE
KVJTU
UF
IPSFO
HFLSFHFO
EBU
JO
IFU
QSP
gramma Stem van Nederland FFO
QFJMJOH
XBT
HFIPVEFO
EJF
VJUXFFT
EBU
47
QSPDFOU
WPPS
IFU

LBCJOFUTCFMFJE
XBT
FO
47
QSPDFOU
UFHFO
UFSXJKM
6
QSPDFOU
IFU
OJFU
XJTU49

4.7 Terugblik
"M
NFU
BM
LBO
HFTUFME
XPSEFO
EBU
IFU
SFHFSJOHTCFTMVJU
PN
QPMJUJFLF
TUFVO
UF
WFSMFOFO
HFCB
TFFSE
XBT
PQ
FFO
JOTDIBUUJOH
WBO
IFU
ESBBHWMBL
CJK
EF
CFWPMLJOH
EJF
OJFU
POEVCCFM[JOOJH

HFTDISBBHE
XFSE
EPPS
EF
SFTVMUBUFO
WBO
EF
PQJOJFPOEFS[PFLFO
%BU
CMJKLU
VJU
FFO
QFJMJOH

van 18 maart 2003
0Q
EF
CFTMJTTJOH
BMMFFO
QPMJUJFLF
FO
HFFO
NJMJUBJSF
TUFVO
BBO
EF
PPSMPH

te geven, reageerde 43
QSPDFOU
QPTJUJFG
FO
46
QSPDFOU
OFHBUJFG
8FM
MBBU
EF[F
QFJMJOH
EVJEF
MJKL
[JFO
EBU
EF
TUFVO
WPPS
NJMJUBJSF
QBSUJDJQBUJF
HFSJOH
XBT
4MFDIUT
18
QSPDFOU
XJMEF
JO
TUFNNFO
NFU
NJMJUBJSF
TUFVO
UFSXJKM
71
QSPDFOU
EBBS
BGXJK[FOE
UFHFOPWFS
TUPOE50
5PU
18
NBBSU
XBT
FS
ÊÊO
EVJEFMJKLF
DPOTUBOUF
JO
EF
PQJOJFPOEFS[PFLFO
%F
JOUFSOBUJP
OBMF
MFHJUJNBUJF
WBO
XFMLF
BDUJF
EBO
PPL
XBT
FFO
IPPGEWPPSXBBSEF
PN
QPTJUJFG
UF
TUBBO

UFHFOPWFS
EF
WFSMFOJOH
WBO
TUFVO
PPL
BMT
IFU
BMMFFO
QPMJUJFLF
TUFVO
CFUSPG
*O
IPPGETUVL

8
[BM
XPSEFO
CFTDISFWFO
EBU
EF
PPSMPH
UFHFO
*SBL
FFO
TPMJEF
SFDIUTHSPOETMBH
POUCFFSEF

PNEBU
FFO
BEFRVBBU
WPMLFOSFDIUFMJKL
NBOEBBU
OJFU
CFTUPOE
+VJTU
PQ
EJU
QVOU
IFFGU
EF

SFHFSJOH
EVT
HFFO
SFLFOJOH
HFIPVEFO
NFU
EF
QVCMJFLF
PQJOJF

48 Handelingen II, 2003/04
OS
50
Q
33053306

49 Handelingen II, 2003/04
OS
50
Q
33053306
50 1IJMJQ
&WFSUT
A%F
EFFMOBNF
WBO
/FEFSMBOE
BBO
EF
PPSMPH
JO
*SBL
Vrede en Veiligheid, 38 2009

1
Q
4346

)FU
POEFS[PFL
WBO
18
NBBSU
XBT
WBO
3.
0QJOJPO
1PMM
O524


Maatschappelijke context: de publieke opinie en Irak 77

5
DE POLITIEKE BESLUITVORMING IN NEDERLAND

De politieke besluitvorming in Nederland 79

5.1 Het aantreden van het kabinet-Balkenende I
%F
QFSJPEF
EJF
EPPS
EF
$PNNJTTJF
JT
POEFS[PDIU
WBMU
WSJKXFM
TBNFO
NFU
IFU
LPSUTUPO
EJHF
CFTUBBO
WBO
IFU
LBCJOFU#BMLFOFOEF
*
%JU
LBCJOFU
USBE
BBO
PQ
22
KVMJ
2002, als
PQWPMHFS
WBO
IFU
LBCJOFU,PL
**
FO
WJFM
SFFET
PQ
16 oktober 2002
*O
EFNJTTJPOBJSF
TUBBU

SFHFFSEF
IFU
FDIUFS
WFSEFS
UPU
27 mei 2003
%F
"NFSJLBBOT#SJUTF
JOWBM
JO
*SBL
WPOE

QMBBUT
UJKEFOT
EF[F
EFNJTTJPOBJSF
QFSJPEF
)FU
LBCJOFU
IBE
FFO
CDALPFVVDTBNFOTUFMMJOH
%F
LPF
-JKTU
1JN
'PSUVZO

IBE
CJK

EF
,BNFSWFSLJF[JOHFO
BMT
OJFVXLPNFS
26
[FUFMT
XFUFO
UF
WFSPWFSFO
%F[F
LPNFFUBDIUJHF

PQLPNTU
IJOH
TBNFO
NFU
EF
UVSCVMFOUJF
EJF
IFU
QPMJUJFLF
MBOETDIBQ
JO
/FEFSMBOE
JO
EF

loop van 2001
XBT
HBBO
LFONFSLFO
EF
$PNNJTTJF
IFFGU
EBBSCJK
SFFET
TUJMHFTUBBO
JO

IPPGETUVL
4
%F
LPF
USBE
UPF
UPU
IFU
LBCJOFU
FFO
WBO
EF
WJDFQSFNJFST
XBT
BBOWBOLFMJKL

de LPFNJOJTUFS
#PNIPď
EJF
FWFOXFM
HFFO
EFFM
NFFS
VJUNBBLUF
WBO
IFU
LBCJOFU
UPFO
IFU

EFNJTTJPOBJS
XFSE
"MT
WJDFQSFNJFS
JT
IJK
UPFO
PQHFWPMHE
EPPS
NJOJTUFS
%F
#PFS
FWFO
eens LPF

%F
LPFNJOJTUFST
XBSFO
OJFVXFMJOHFO
JO
EF
MBOETQPMJUJFL
0PL
EF
CDACFXJOETMJFEFO

NJTUFO
FWFOXFM
SFHFFSFSWBSJOH
)VO
QBSUJK
XBT
UJKEFOT
EF
QBBSTF
LBCJOFUUFO
BDIU
KBBS

MBOH
JO
EF
PQQPTJUJF
HFXFFTU
[PEBU
EBBSOB
FFO
CFSPFQ
NPFTU
XPSEFO
HFEBBO
PQ
SFMBUJFG

POFSWBSFO
LSBDIUFO
%F
NJOJTUFSQSFTJEFOU
IBE
HFFO
NJOJTUFSJÌMF
FSWBSJOH
IJK
XBT
BGHF
[JFO
WBO
4DIFSNFSIPSO
EF
FFSTUF
QSFNJFS
OB
1945
EJF
OPPJU
FFSEFS
NJOJTUFS
XBT
HFXFFTU

%F
NJOJTUFS
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
%F
)PPQ
4DIFďFS
XBT
BMT
BNCUFOBBS
FO
BMT
,B
NFSMJE
CJK
IFU
CVJUFOMBOETF
CFMFJE
CFUSPLLFO
HFXFFTU
%F
VVDNJOJTUFS
WBO
%FGFOTJF

,PSUIBMT
XBT
JO
WFSIPVEJOH
FFO
QPMJUJFLF
SPVUJOJFS
)JK
USBE
FDIUFS
PQ
12
EFDFNCFS

2002
VJU
IFU
LBCJOFU
[JKO
PQWPMHFS
NJOJTUFS
,BNQ
IBE
UPFO
BM
WBO
[JDI
MBUFO
IPSFO
BMT

minister van VROM
0PL
FFO
BOEFSF
VVDNJOJTUFS
WJDFQSFNJFS
3FNLFT
PQ
BZK, kon niet
BMT
OJFVXLPNFS
XPSEFO
CFTDIPVXE
"M
NFU
BM
XBT
QPMJUJFLF
FO
CFTUVVSMJKLF
FSWBSJOH
OJFU

IFU
PQWBMMFOETUF
LFONFSL
WBO
IFU
LBCJOFU
0Q
IFU
NPNFOU
EBU
IFU
LBCJOFU
BBOUSBE
XBT
JO
%FO
)BBH
BM
BBOEBDIU
CFTUFFE
BBO
IFU

QSPCMFFN
*SBL
)FU
XBT
JOUVTTFO
XFM
EVJEFMJKL
HFXPSEFO
EBU
EJU
QSPCMFFN
TJOET
EF

operatie Desert Fox
1998

XBBSBBO
POT
MBOE
CJKWBM
IBE
CFUVJHE
FFO
OJFVXF
GBTF
XBT
JO
HFHBBO
FO
XFMMJDIU
WBO
LBSBLUFS
XBT
WFSBOEFSE
*O
NBBSU
2002
IBE
NJOJTUFSQSFTJEFOU

,PL
FFO
WBO
[JKO
SBBEBEWJTFVST
HFWSBBHE
PN
JOGPSNBUJF
PWFS
AXBU
[JDI
BDIUFS
EF
TDIFS
NFO
BGTQFFMU
JO
8BTIJOHUPO
NFU
CFUSFLLJOH
UPU
*SBL1
)JK
WPFHEF
UPF
A*L
WPFM
NF
m
LPSU

HF[FHE
m
OJFU
HFNBLLFMJKL
CJK
IFU
HFIFFM
)FU
SJTJDP
WBO
iWPPS
IFU
CMPL
HF[FU
UF
XPSEFOu

JT
BMMFSNJOTU
EFOLCFFMEJH
%F
SBBEBEWJTFVS
JOUFSOBUJPOBMF
[BLFO
(FFSUT
WFSTDIBGUF
EF

NJOJTUFSQSFTJEFOU
BDIUFSHSPOEJOGPSNBUJF
%BBSOB
WFSEXFFO
IFU
POEFSXFSQ
XFFS
FOJHF

UJKE
VJU
EF
CFMBOHTUFMMJOH
XBU
OJFU
WFSXPOEFSMJKL
XBT
HF[JFO
EF
QPMJUJFLF
POUXJLLFMJOHFO

JO
EJF
UJKE
4SFCSFOJDBSBQQPSU
WBM
WBO
IFU
LBCJOFU
NPPSE
PQ
'PSUVZO
FO
,BNFSWFSLJF
[JOHFO
*O
EF
XFLFO
EJF
EBBSPQ
WPMHEFO
XFSE
EF
EJSFDUFVSHFOFSBBM
QPMJUJFLF
[BLFO
WBO
IFU

NJOJTUFSJF
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
DGPZ

SFHFMNBUJH
EPPS
EF
/FEFSMBOETF
BNCBTTBEFVS

JO
8BTIJOHUPO
POEFSSJDIU
PWFS
EF
POUXJLLFMJOH
WBO
EF
"NFSJLBBOTF
EFOLCFFMEFO
JO[BLF

*SBL
*O
NFJ
CFSJDIUUF
EF
BNCBTTBEFVS
EBU
EF
"NFSJLBBOTF
NJOJTUFS
WBO
#VJUFOMBOETF

;BLFO
$PMJO
1PXFMM
IBE
VJUFFOHF[FU
EBU
regime change IFU
EPFM
WBO
EF
SFHFSJOH#VTI
XBT

0OEFS
4BEEBN
)PFTTFJO
[PV
*SBL
OPPJU
FFO
WSFEFMJFWFOEF
TUBBU
LVOOFO
XPSEFO
*O
KVOJ

1 AZ, dossier 427029
.FNPSBOEVN
NJOJTUFSQSFTJEFOU
4 maart 2002

De politieke besluitvorming in Nederland 81

 MFHEF
[JKO
CFSJDIU
EF
LMFNUPPO
PQ
EF
"NFSJLBBOTF
WBTUCFSBEFOIFJE
PN
UFHFO
*SBL
PQ
UF

USFEFO
XBBSCJK
WPPSBM
IFU
HFWBBS
WBO
NBTTBWFSOJFUJHJOHTXBQFOT
MVW

FO
WBO
*SBLT
CBO
EFO
NFU
UFSSPSJTUJTDIF
HSPFQFSJOHFO
XFSE
CFOBESVLU
*O
KVMJ
XFSE
NFMEJOH
HFNBBLU
WBO

FFO
UPFTQSBBL
WBO
WJDFQSFTJEFOU
$IFOFZ
XBBSJO
FFO
TOFMMF
BDUJF
UFHFO
*SBL
XFSE
CFQMFJU

PN
IFU
HFWBBS
WBO
CBOEFO
UVTTFO
IFU
*SBBLTF
CFXJOE
FO
"M
2BJEB
BG
UF
XFOEFO
FO
PN

POUXBQFOJOH
WBO
*SBL
BG
UF
EXJOHFO
%F
CPPETDIBQ
XBT
TUFFET
XFFS: ‘*U
JT
UJNF
UP
BDU
2
5PU
CFTMJTTJOHFO
NFU
CFUSFLLJOH
UPU
IFU
EPTTJFS*SBL
JT
IFU
JO
EF
OBEBHFO
WBO
IFU
LB
CJOFU,PL
**
OJFU
HFLPNFO
"BO
EF
FOF
LBOU
HJOH
EF
BBOEBDIU
UPFO
WPPSBM
VJU
OBBS
EF

/FEFSMBOETF
CJKESBHF
BBO
EF
PQFSBUJFT
Enduring Freedom en ISAF
EF
BDUJFT
JO
"GHIBOJTUBO


BBO
EF
BOEFSF
LBOU
NFFOEF
EF
UPFONBMJHF
NJOJTUFS
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
7BO
"BSU
TFO
EBU
NFO
OJFU
UF
WFFM
POEFS
EF
JOESVL
NPFTU
LPNFO
WBO
EF
PPSMPHT[VDIUJHF
UBBM
VJU

8BTIJOHUPO
)JK
IBE
WBO
[JKO
"NFSJLBBOTF
BNCUHFOPPU
CFHSFQFO
EBU
EF
PQTUFMMJOH
WBO

EF
"NFSJLBBOTF
SFHFSJOH
HFFO
PQNBBU
WPSNEF
WPPS
NJMJUBJSF
BDUJWJUFJUFO
JO
*SBL
%F

7FSFOJHEF
4UBUFO
[PVEFO
PQ
EBU
NPNFOU
TMFDIUT
TUSFWFO
OBBS
WFSHSPUJOH
WBO
EF
ESVL
PQ

*SBL
PN
IFU
MBOE
UF
EXJOHFO
UFHFNPFU
UF
LPNFO
BBO
EF
SFTPMVUJFT
WBO
EF
7FJMJHIFJETSBBE

7BO
"BSUTFO
HBG
JO
EF
.JOJTUFSSBBE
UF
LFOOFO
EBU
IJK
EJF
MJKO
POEFSTDISFFG
FO
EJU
MFJEEF

UPFO
OJFU
UPU
UFHFOTQSBBL3
)FU
TUBBU
XFM
WBTU
EBU
EF
NJOJTUFST
JO
EF
FFSTUF
NBBOEFO
OB
IFU
BBOUSFEFO
WBO
IFU

LBCJOFU#BMLFOFOEF
*
BOEFSF
EJOHFO
BBO
IVO
IPPGE
IBEEFO
EBO
CVJUFOMBOETF
QPMJUJFL

;JK
NPFTUFO
UFOTMPUUF
TBNFO
SFHFSFO
FO
WBO
EF
LPFNJOJTUFST
XBSFO
EF
QPMJUJFLF
TUBOE
QVOUFO
PQ
XBU
BMHFNFOF
DSFEPT
OB
OBHFOPFH
POCFLFOE
5PFO
EF
NJOJTUFSQSFTJEFOU
JO

augustus 2002
LFOOJT
[PV
NBLFO
NFU
EF
"NFSJLBBOTF
BNCBTTBEFVS
MJDIUUF
EF
SBBEBEWJ
TFVS
4XBSUCPM
IFN
WPPS
PWFS
EF
TUBOE
WBO
IFU
*SBLEPTTJFS
A)FU
JT
NPFJMJKL
FFO
TUBOEQVOU

UF
CFQBMFO 
BMEVT
EJU
CFSJDIU
A[PMBOH
XJK
OPH
OJFU
QSFDJFT
XFUFO
XBU
EF
"NFSJLBOFO
WBO

QMBO
[JKO
)FU
[PV
EBBSPN
QPMJUJFL
OJFU
BBOUSFLLFMJKL
[JKO
APN
SFFET
UIBOT
UF
CFTMJTTFO
PG

NFO
BM
EBO
OJFU
[BM
EFFMOFNFO
BBO
NJMJUBJSF
PQFSBUJFT
UFS
WFSLSJKHJOH
WBO
regime change in
*SBL
8BU
NFO
UIBOT
WBO
EF
"NFSJLBBOTF
BVUPSJUFJUFO
NBH
WFSXBDIUFO
[P
NFFOEF
EF

SBBEBEWJTFVS
JT
PQUJNBMF
JOGPSNBUJF4
6JU
FFO
CSJFG
WBO
EF
NJOJTUFSQSFTJEFOU
BBO
EF

$PNNJTTJF
CMJKLU
EBU
UJKEFOT
IFU
UPFONBMJHF
PWFSMFH
NFU
EF
"NFSJLBBOTF
BNCBTTBEFVS

IFU
POEFSXFSQ
*SBL
OBVXFMJKLT
TFSJFVT
BBO
EF
PSEF
JT
HFXFFTU5
0Q
BNCUFMJKL
OJWFBV
QSPCFFSEF
NFO
JOUVTTFO
UPU
FFO
CFUSPVXCBBS
CFFME
UF
LPNFO
WBO

EF
POUXJLLFMJOHFO
SPOE
*SBL
;P
SJDIUUFO
EF
JOMJDIUJOHFOEJFOTUFO
SFFET
JO
IFU
WPPSKBBS

van 2002
IVO
BBOEBDIU
TQFDJBBM
PQ
EF
POUXJLLFMJOHFO
CJOOFO
EBU
MBOE
)JFSPWFS
XPSEU

VJUWPFSJH
HFSBQQPSUFFSE
JO
IPPGETUVL
9
0N
FFO
JOESVL
UF
HFWFO
WBO
EF
JO[JDIUFO
XBBS
NFF
IFU
WFSUSFLLFOEF
FO
IFU
OJFVXF
LBCJOFU
JO
EJF
QFSJPEF
XFSEFO
HFDPOGSPOUFFSE
WPMHU

IJFS
FFO
FOLFM
WPPSCFFME
*O
FFO
OPUB
WBO
NFJ
2002
HBG
EF
AIVD aan dat in Irak nog steeds
MBBHWFSSJKLU
VSBOJVN
BBOXF[JH
XBT
%BBSOBBTU
XBT
FS
EF
LFOOJT
FO
UFDIOPMPHJF
PN
IFU

WPPS
LFSOXBQFOT
CFOPEJHEF
IPPHWFSSJKLU
VSBOJVN
UF
QSPEVDFSFO
%JWFSTF
JOMJDIUJOHFO
EJFOTUFO
IBEEFO
WPMHFOT
EF
AIVD
BBOXJK[JOHFO
EBU
*SBL
CF[JH
XBT
EF
QSPEVDUJFGBDJMJUFJ
UFO
XBBSPOEFS
FFO
VMUSBDFOUSJGVHFTZTUFFN
PQOJFVX
PQ
UF
CPVXFO
&O
JO
FFO
OPUJUJF
WBO

21
KVOJ
2002 meldde de MIVD
EBU
IFU
OJFU
VJU
UF
TMVJUFO
XBT
EBU
*SBL
FFO
POCFLFOE
BBOUBM

2 BZ
$PEFCFSJDIU
8BTIJOHUPO
BBO
DGPZ, 7 mei, 21
KVOJ
FO
18
KVMJ
2002
OST
XBTJ152, 203 en 227
;JF
PPL

IPPGETUVL
7
3

/PUVMFO
.JOJTUFSSBBE
22
GFCSVBSJ
2002, 3I
4 AZ
/PUJUJF
4XBSUCPM
BBO
EF
NJOJTUFSQSFTJEFOU
19 augustus 2002
OS
034/02.437478

5 #SJFG
NJOJTUFSQSFTJEFOU
#BMLFOFOEF
BBO
EF
$PNNJTTJF
24 augustus 2009

82 De politieke besluitvorming in Nederland

 SBLFUUFO
WFSCPSHFO
IBE
XFUFO
UF
IPVEFO
WPPS
EF
VNJOTQFDUFVST
0PL
CFSJDIUUF
EF
MIVD
JO
KVMJ
2002
EBU
EF
OVDMFBJSF
QSPHSBNNBT
EPPS
IAEA
HSPUFOEFFMT
XBSFO
POUNBOUFME
NBBS

EBU
*SBL
FFO
CFMBOHSJKL
EFFM
WBO
[JKO
DIFNJTDIF
FO
CJPMPHJTDIF
XBQFOQSPHSBNNBT
BBO
EF

KBSFOMBOHF
JOTQFDUJFT
IBE
XFUFO
UF
POUUSFLLFO
*SBL
[PV
CMJKWFO
CFTDIJLLFO
PWFS
EF
OPPE
[BLFMJKLF
JOGSBTUSVDUVVS
FO
LFOOJT
WBO
[BLFO
PN
QSPHSBNNBT
WBO
OJFUDPOWFOUJPOFMF

XBQFOT
XFFS
PQ
UF
TUBSUFO6
0Q
30 augustus 2002
TUPOE
*SBL
PQ
EF
BHFOEB
WBO
EF
.JOJTUFSSBBE
)FU
HJOH
UPFO

FWFOXFM
VJUTMVJUFOE
PN
[PSHFO
WBO
EF
NJOJTUFSQSFTJEFOU
PWFS
FFO
CJKFFOLPNTU
WBO
EF

*SBBLTF
PQQPTJUJF
JO
/FEFSMBOE
FFO
QVOU
EBU
TMFDIUT
UPU
FOJHF
HFSVTUTUFMMFOEF
XPPSEFO

WBO
TUBBUTTFDSFUBSJT
/JDPMBÐ
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
BBOMFJEJOH
HBG
[JKO
NJOJTUFSJF
[PV

HFFO
FOLFMF
CFNPFJFOJT
IFCCFO
NFU
EF[F
CJKFFOLPNTU
BOEFST
EBO
EF
NFEJB
LFOOFMJKL

IBEEFO
HFTVHHFSFFSE7
0Q
3 september 2002
TUFMEF
EF
5XFFEF
,BNFS
FDIUFS
IFU
POEFS
XFSQ
UFO
QSJODJQBMF
BBO
EF
PSEF
%F
MFEFO
,PFOEFST
1WE"

FO
%F
(SBBG
%66

WSPFHFO

PN
FFO
TQPFEEFCBU
BBO
EF
IBOE
WBO
FFO
CSJFG
WBO
EF
SFHFSJOH
PWFS
EF
QPTJUJF
WBO
/F
EFSMBOE
UFO
BBO[JFO
WBO
EF
MPQFOEF
JOUFSOBUJPOBMF
EJTDVTTJF
PWFS
*SBL
FO
WBO
EF
MFHJUJNJ
UFJU
WBO
NPHFMJKLF
NJMJUBJSF
BDUJFT
EF
,BNFSGSBDUJFT
WBO
CDA en VVD
TUFVOEFO
IFU
WFS[PFL

PN
OBEFSF
JOMJDIUJOHFO
UF
WFSLSJKHFO8 Reeds op 4
TFQUFNCFS
LXBN
IFU
BOUXPPSE
WBO

NJOJTUFS
%F
)PPQ
4DIFďFS
CJOOFO
%BU
MFJEEF
UPU
IFU
CFHJO
WBO
IFU
EFCBU
UVTTFO
SFHF
SJOH
FO
QBSMFNFOU

5.2 Van departementale brainstorm tot binnenlandse

en buitenlandse politieke discussies
5.2.1 AANLOOP
*O
IFU
WSPFHF
OBKBBS
WBO
2002
OBN
EF
"NFSJLBBOTF
PPSMPHTESFJHJOH
[JFOEFSPHFO
UPF
&S

MFLUFO
QMBOOFO
VJU
WBO
IFU
1FOUBHPO
JO[BLF
EF
LFVT
WBO
TDFOBSJPT
WPPS
NJMJUBJSF
BDUJF

.FFS
FO
NFFS
XFSE
EF
WFSXJKEFSJOH
WBO
4BEEBN
)PFTTFJO
m
EVT
regime change m naar voren
HFCSBDIU
BMT
OPPE[BLFMJKLF
WPPSXBBSEF
WPPS
IFU
VJUCMJKWFO
WBO
LSJKHTWFSSJDIUJOHFO
4BE
EBN
)PFTTFJO
IBE
KBSFOMBOH
EF
SFTPMVUJFT
WBO
EF
7FJMJHIFJETSBBE
BBO
[JKO
MBBST
HFMBQU
FO

IJK
XBT
POHFWPFMJH
HFCMFLFO
WPPS
JOUFSOBUJPOBMF
TBODUJFT9
%F
"NFSJLBBOTF
CFWPMLJOH
XFSE

WPPSCFSFJE
PQ
EF
XBBSTDIJKOMJKLIFJE
WBO
FFO
NJMJUBJSF
JOHSFFQ
JO
*SBL
1SFTJEFOU
#VTI
IBE

SFFET
JO
KVOJ
2002
UJKEFOT
FFO
PQFOCBSF
UPFTQSBBL
JO
8FTU
1PJOU
EF
MFFS
WBO
EF
QSFÌNQ
UJFWF
BBOWBMTPPSMPH
POUXJLLFME
pre-emptive strike

WJDFQSFTJEFOU
$IFOFZ
WFSLMBBSEF
JO
BV
HVTUVT
EBU
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
BBOLPFSTUFO
PQ
FFO
PPSMPH
UFHFO
*SBL10
#FHJO
TFQUFNCFS

CF[PDIU
EF
#SJUTF
NJOJTUFSQSFTJEFOU
#MBJS
QSFTJEFOU
#VTI
JO
$BNQ
%BWJE
IFU
MFFL
FSPQ

EBU
FFO
PPSMPHTDPBMJUJF
PQ
QPUFO
XFSE
HF[FU
&OLFMF
EBHFO
MBUFS
WFSLMBBSEF
#VTI
JO
[JKO

SFEF
UPU
EF
"MHFNFOF
7FSHBEFSJOH
WBO
EF
VN
EBU
BDUJF
POWFSNJKEFMJKL
XBT
BMT
*SBL
CMFFG

XFJHFSFO
EF
SFTPMVUJFT
WBO
EF
7FJMJHIFJETSBBE
VJU
UF
WPFSFO
0Q
7
PLUPCFS
IJFME
EF
QSFTJ
EFOU
FFO
HSPUF
SFEF
JO
$JODJOOBUJ
PN
EF
CFWPMLJOH
EVJEFMJKL
UF
NBLFO
XBU
EF
"NFSJ

6 MIVDCSJFêOHT
BBO
EF
NJOJTUFS
WBO
%FGFOTJF
FO
DIFG
%FGFOTJFTUBG
23
KVMJ
FO
30
KVMJ
2002
;JF
WPPSUT
IPPGETUVL
9

7
/PUVMFO
.JOJTUFSSBBE
30 augustus 2002, 2E

8 Handelingen II, 2002/03 , 23 september 2002, 935552
3FHFMJOH
EFS
XFSL[BBNIFEFO

9 $PEFCFSJDIU
8BTIJOHUPO
BBO
DGPZ, 8 augustus 2002
OS
XBTJ252
10 ;JF
PPL
IPPGETUVL
723

De politieke besluitvorming in Nederland 83

 LBBOTF
EPFMFO
JO
*SBL
XBSFO
)JK
MFHEF
WFSCBOE
UVTTFO
EF
*SBBLTF
MVW
FO
IFU
JOUFSOBUJP
OBMF
UFSSPSJTNF
*SBL
[PV
PQ
FML
XJMMFLFVSJH
NPNFOU
LVOOFO
CFTMVJUFO
EF[F
XBQFOT
JO

IBOEFO
WBO
UFSSPSJTUJTDIF
HSPFQFSJOHFO
UF
HFWFO
)FU
MBOE
[PV
CPWFOEJFO
[JKO
OVDMFBJSF

JOTUBMMBUJFT
IFCCFO
IFSCPVXE
FO
BMT
IFU
FSJO
TMBBHEF
DFOUSJGVHFT
FO
VSBOJVN
UF
WFSXFS
WFO
LPO
IFU
CJOOFO
FFO
KBBS
PWFS
LFSOXBQFOT
CFTDIJLLFO11
*O
IFU
MJDIU
WBO
BM
EJU
WFSCBMF
HFXFME
XBT
EF
FFSTUF
PQFOCBSF
SFBDUJF
WBO
EF
/FEFS
MBOETF
SFHFSJOH
JO
EF
WPSN
WBO
EF
CSJFG
BBO
EF
5XFFEF
,BNFS
WBO
4 september 2002 van
NJOJTUFS
%F
)PPQ
4DIFďFS
BBO
EF
HFNBUJHEF
LBOU
7PPSEBU
EF
$PNNJTTJF
OBEFS
JOHBBU

PQ
EJF
CSJFG
FO
PQ
EF
SFBDUJFT
EJF
EF[F
JO
IFU
MFWFO
SJFQ
JT
IFU
OPEJH
TUJM
UF
TUBBO
CJK
EF

WPPSCFSFJEJOH
WBO
IFU
SFHFSJOHTTUBOEQVOU

5.2.2 INITIATIEVEN BIJ BUITENLANDSE ZAKEN

0Q
IFU
NJOJTUFSJF
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
IBE
PQ
9 augustus 2002 onder leiding van de
minister in beperkte kring een brainstormsessie plaatsgevonden ter bespreking van de
/FEFSMBOETF
QPTJUJF
UFO
BBO[JFO
WBO
*SBL
%F
NJOJTUFS
XJMEF
TBNFO
NFU
[JKO
BNCUFOBSFO

EF
[BLFO
JO
LBBSU
CSFOHFO
PN
HPFE
CFTMBHFO
UFO
JKT
UF
LPNFO
UJKEFOT
IFU
PQ
IBOEFO

[JKOEF
(ZNOJDIPWFSMFH
EF
JOGPSNFMF
PWFSMFHSPOEF
UVTTFO
EF
EUNJOJTUFST
WBO
#VJUFO
MBOETF
;BLFO
0PL
PWFS
BOEFSF
POEFSXFSQFO
WPOEFO
JO
EJF
UJKE
XFM
CSBJOTUPSNTFTTJFT

QMBBUT
PN
BMT
IFU
XBSF
EF
OJFVXF
NJOJTUFS
CJK
UF
QSBUFO12
7PPS
EF
TFTTJF
PWFS
*SBL
XBSFO

VJUHFOPEJHE
FOLFMF
IPPGEFO
WBO
EJFOTU
WBO
IFU
NJOJTUFSJF
POEFS
BOEFSF
EF
EJSFDUFVS
HFOFSBBM
1PMJUJFLF
;BLFO
DGPZ

FO
EF
EJSFDUFVSFO
WBO
EF
%JSFDUJF
/PPSE"GSJLB
FO

.JEEFO0PTUFO
DAM

EF
%JSFDUJF
7FSFOJHEF
/BUJFT
FO
*OUFSOBUJPOBMF
'JOBODJÌMF
*OTUFM
MJOHFO
DVF

FO
EF
%JSFDUJF
+VSJEJTDIF
;BLFO
DJZ

%F
PSHBOJTBUJF
WBO
EF
TFTTJF
NVOUUF
VJU

EPPS
FFO
[FLFSF
BDIUFMPPTIFJE
;P
JT
FS
HFFO
WFSTMBH
HFNBBLU
WBO
EF
CSBJOTUPSNTFTTJF

8FM
JT
UFS
WPPSCFSFJEJOH
WBO
EF
TFTTJF
FFO
PWFS[JDIUTEPDVNFOU
TBNFOHFTUFME
EPPS
DAM

)JFSJO
XPSEU
FFO
LPSUF
TDIFUT
HFHFWFO
WBO
EF
QSPCMFNBUJFL
FO
WBO
EF
WFSTDIJMMFOEF
QPTJ
UJFT
*O
EJU
EPDVNFOU
XPSEU
m
WPPSVJUMPQFOE
PQ
EF
CSBJOTUPSNCJKFFOLPNTU
m
HFTUFME

Indien de VS
VJUFJOEFMJKL
[PV
DPODMVEFSFO
EBU
NJMJUBJS
JOHSJKQFO
EF
FOJHF
XFH
JT
MJHU
IFU
JO

EF
SFEF
EBU
/FEFSMBOE
HF[JFO
EF
USBOTBUMBOUJTDIF
CBOE
FO
EF
UPU
OV
UPF
HFWPMHEF
IBSEF
MJKO

NCU
*SBL
FO
MVWT
IFO
QPMJUJFL
m
FO
NPHFMJKL
PPL
NBUFSJFFM
m
EBBSJO
TUFVOU13

)JFSNFF
XPSEFO
m
in a nutshell
m
EF
PWFSXFHJOHFO
HFOPFNE
EJF
EF
MFJESBBE
[PVEFO
WPS
NFO
WPPS
IFU
/FEFSMBOETF
CFMFJE
%F
EFFMOFNFST
IFSJOOFSFO
[JDI
XFJOJH
WBO
EF
CJKFFO
LPNTU
CFIBMWF
EBU
IFU
OPHBM
JOGPSNFFM
UPFHJOH
%F
UPFONBMJHF
TFDSFUBSJTHFOFSBBM
.B
KPPS
XBT
XFHFOT
WBLBOUJF
OJFU
BBOXF[JH
%F
$PNNJTTJF
IFFGU
NFU
CFUSFLLJOH
UPU
FFO

BBOUBM
BNCUFOBSFO
OJFU
NFU
[FLFSIFJE
LVOOFO
WBTUTUFMMFO
PG
[JK
FS
BM
EBO
OJFU
CJK
XBSFO

#JK
DJZ
XFSE
CFTMPUFO
EBU
OJFU
EF
EJSFDUFVS
,POJOHTCFSHFS
[PV
EFFMOFNFO
BBO
IFU
PWFSMFH

NBBS
-JKO[BBE
QMBBUTWFSWBOHFOE
IPPGE
WBO
EF
BGEFMJOH
JOUFSOBUJPOBBM
SFDIU
;JK
CSBDIU
EF

EPPS
IBBS
BGEFMJOH
WBTUHFTUFMEF
WPMLFOSFDIUFMJKLF
CF[XBSFO
OBBS
WPSFO
UFHFO
NJMJUBJS
PQ

11

5IF
8IJUF
)PVTF
A1SFTJEFOU
#VTI
PVUMJOFT
*SBRJ
UISFBU
7 oktober 2002,

IUUQHFPSHFXCVTIXIJUFIPVTFBSDIJWFTHPWOFXTSFMFBTFT200210/20020078IUNl [28/10/09>
12

%F
)PPQ
4DIFďFS
21 september 2009
13 BZ, DAM/02739
3PMMJOH
EPDVNFOU
JO[BLF
EF
QSPCMFNBUJFL
EJF
JT
WFSCPOEFO
BBO
EF
ESFJHJOH
EJF
VJUHBBU
WBO

de MVW
JO
IFU
CF[JU
WBO
*SBL

84 De politieke besluitvorming in Nederland

 USFEFO
[POEFS
VJUESVLLFMJKLF
NBDIUJHJOH
WBO
EF
7FJMJHIFJETSBBE
)JFSPWFS
IFFGU
HFFO

EJTDVTTJF
QMBBUTHFWPOEFO14
/BBS
BBOMFJEJOH
WBO
EF
TFTTJF
IFFGU
FFO
NFEFXFSLFS
WBO
DAM een notitie opgesteld, die
PQ
WFS[PFL
WBO
EF
NJOJTUFS
JT
PNHFXFSLU
UPU
FFO
NFNPSBOEVN
19 augustus 2002

%JU

NFNPSBOEVN
GPSNVMFFSEF
EF
VJUHBOHTQVOUFO
WPPS
IFU
/FEFSMBOETF
CFMFJE
EJF
WBO

HSPUF
JOWMPFE
[JKO
HFXFFTU
PQ
EF
WFSEFSF
CFTMVJUWPSNJOH
%F[F
VJUHBOHTQVOUFO
XBSFO
EF

WPMHFOEF

1
%F
ESFJHJOH
EJF
WBO
*SBL4BEEBN
)PFTTFJO
VJUHBBU
JT
SFÌFM
2
)FU
BOUXPPSE
EBBSPQ
NPFU
HFCBTFFSE
[JKO
PQ
EF
EJWFSTF
SFTPMVUJFT
WBO
EF
7FJMJH
IFJETSBBE
NCU
UPU
*SBL
3
&FSTUF
QSJPSJUFJU
JT
EBBSCJK
UFSVHLFFS
WBO
EF
<XBQFO>JOTQFDUFVST
QBT
EBBSOB
LPNU
EF

NPHFMJKLIFJE
WBO
NJMJUBJS
PQUSFEFO
UFHFO
*SBL
BBO
EF
PSEF


4
%F
CFTUBBOEF
VRSFTPMVUJFT
CJFEFO
WPPS
NJMJUBJS
PQUSFEFO
OBBS
/FEFSMBOETF
NFOJOH

FFO
WPMEPFOEF
PWFSJHFOT
OJFU
<PO>PNTUSFEFO

KVSJEJTDIF
CBTJT
EBU
HFMEU
FWFOXFM
OJFU

voor regime change;
5
)FU
HBBU
FDIUFS
OJFU
BMMFFO
PN
FFO
KVSJEJTDIF
NBBS
FWFO[FFS
PN
FFO
QPMJUJFLF
BGXF
HJOH


EBBSCJK
JT
EF
QPTJUJF
WBO
EF
CVVSMBOEFO
WBO
DSVDJBBM
CFMBOH
6
/BBS
/FEFSMBOETF
PQWBUUJOH
JT
NFEF
JO
EBU
MJDIU
FFO
BDUJFWF
VSJO[FU
PN
FFO
QPMJUJFLF

PQMPTTJOH
WPPS
IFU
*TSBÌMJTDI1BMFTUJKOTF
DPOëJDU
UF
CFWPSEFSFO
WBO
HSPPU
CFMBOH
7
/FEFSMBOE
BDIU
EBBSPN
PPL
JO
HFWBM
WBO
VS
NJMJUBJS
PQUSFEFO
UFHFO
*SBL
FFO
<7FJMJH
IFJETSBBE>SFTPMVUJF
QPMJUJFL
XFOTFMJKL
IPFXFM
KVSJEJTDI
OJFU
BCTPMVVU
OPPE[BLFMJKL
8
/FEFSMBOE
IFDIU
[FFS
BBO
JOUFOTJFWF
DPOTVMUBUJF
NFU
EF
VS in de komende maanden,
[PXFM
CJMBUFSBBM
BMT
JO
NAVOWFSCBOE
FO
QBSBMMFM
EBBSBBO
FFO
OBVXF
EUBGTUFNNJOH15

%BU
EF[F
QVOUFO
XFM
POHFWFFS
EF
MJKO
XFFSHFWFO
EJF
VJU
EF
CSBJOTUPSN
OBBS
WPSFO
XBT

HFLPNFO
XPSEU
POEFS
NFFS
CFWFTUJHE
EPPS
FFO
CSPO
VJU
IFU
BSDIJFG
WBO
DJZ
%BBS
LXBNFO

IBOEHFTDISFWFO
BBOUFLFOJOHFO
BBO
IFU
MJDIU
XBBSTDIJKOMJKL
OBBS
BBOMFJEJOH
WBO
FFO
UFMF
GPPOHFTQSFL
PQ
13 augustus 2002
PWFS
EF
CSBJOTUPSNTFTTJF
NFU
VJUESVLLJOHFO
BMT
AQPMJ
UJFL
XFOTFMJKL
KVSJEJTDI
OJFU
OPPE[BLFMJKL
AOJFU
PWFS
regime change QSBUFO
BMMFFO
XBQFOJO
TQFDUJFT
FO
AVNPQMPTTJOH
JT
FFSTUF
LFVT
HFWPMHE
EPPS
EF
NFEFEFMJOH
ATUVLKF
WPPS
(ZN
OJDI
XPSEU
WPPSCFSFJE16
%F
CSJFG
BBO
EF
5XFFEF
,BNFS
WBO
4 september 2002
XFFSTQJFHFMEF
EF
VJUHBOHTQVOUFO

HFOPFNE
JO
IFU
NFNPSBOEVN
WBO
19
BVHVTUVT
NBBS
XBT
JO
TDIFSQFSF
CFXPPSEJOHFO
HF
TUFME
6JU
IFU
DPODFQU
WBO
EJF
CSJFG
CMJKLU
EBU
DGPZ
4JCMFT[
FOLFMF
XJK[JHJOHFO
JO
EF
UFLTU

IBE
BBOHFCSBDIU
EJF
EBBSBBO
EBU
TDIFSQFSF
LBSBLUFS
HBWFO
%F
CSJFG
CFHJOU
CJKWPPSCFFME

NFU
EF
EPPS
IFN
JOHFCSBDIUF
ESFJHFOE
LMJOLFOEF
XPPSEFO

)FU
MJKEU
XFJOJH
UXJKGFM
EBU
*SBL
CFTDIJLU
PWFS
NBTTBWFSOJFUJHJOHTXBQFOT
%F
WSBBH
JT

WPPSBM
XFMLF
FO
IPFWFFM
#JK
EF
XBQFOJOTQFDUJFT
EPPS
EF
VN, die eind 1998
XFSEFO
BGHF
CSPLFO
CMFFL
*SBL
UF
CFTDIJLLFO
PWFS
FFO
BBO[JFOMJKL
BSTFOBBM
BBO
NBTTBWFSOJFUJHJOHTXB
QFOT
MVW
17

14 ;JF
QBSBHSBBG
871
15 BZ, DAM/00219
.FNPSBOEVN
DAM, 19 augustus 2002
OS
DAM381/02
16 BZ, DJZ/IR/ARA/00525

17 Kamerstukken II, 2001/02, 23 432
OS
56

De politieke besluitvorming in Nederland 85

 &S
CFTUBBU
PWFSJHFOT
FFO
PQWBMMFOEF
HFMJKLFOJT
UVTTFO
EF
PQFOJOHT[JO
WBO
EF
CSJFG
UPFHF
WPFHE
EPPS
4JCMFT[
FO
FFO
PQNFSLJOH
EJF
EF
"NFSJLBBOTF
WJDFQSFTJEFOU
$IFOFZ
LPSU

EBBSWPPS
IBE
HFNBBLU
UJKEFOT
FFO
UPFTQSBBL
JO
/BTIWJMMF
5FOOFTTFF
)JK
[FJ
EBBS
A4JN
QMZ
TUBUFE
UIFSF
JT
OP
EPVCU
UIBU
4BEEBN
)PFTTFJO
OPX
IBT
XFBQPOT
PG
NBTT
EFTUSVDUJ
PO18
4JCMFT[
LPO
UJKEFOT
[JKO
HFTQSFL
NFU
EF
$PNNJTTJF
OJFU
VJUTMVJUFO
EBU
IJK
CJK
IFU

OFFSTDISJKWFO
WBO
EF
PQFOJOHT[JOOFO
WBO
EF
CSJFG
BBO
EF
,BNFS
HFÐOTQJSFFSE
XBT
EPPS

EF
PQNFSLJOH
WBO
$IFOFZ19
%F
CSJFG
BBO
EF
,BNFS
WFSWPMHU
A&S
CFTUBBU
OBBS
NJKO
NF
OJOH
HFFO
UXJKGFM
EBU
*SBL
OB
IFU
WFSUSFL
WBO
EF
VNXBQFOJOTQFDUFVST


JT
EPPSHFHBBO

NFU
POUXJLLFMJOH
WBO
NFU
OBNF
CJPMPHJTDIF
FO
DIFNJTDIF
XBQFOT
%F
ESFJHJOH
EJF
EBBS
WBO
VJUHBBU
JT
SFÌFM
FO
XPSEU
OBBSNBUF
EF
UJKE
WFSTUSJKLU
TUFFET
FSOTUJHFS20
%F
OBESVL

TDIFFO
BMEVT
UF
WBMMFO
PQ
IFU
HFWBBS
WBO
MVW
JO
*SBBLTF
IBOEFO

5.2.3 EERSTE DEBATTEN IN MINISTERRAAD EN PARLEMENT

0WFS
EF
JOIPVE
WBO
EF
CSJFG
WBO
4
TFQUFNCFS
IBE
HFFO
PWFSMFH
QMBBUTHFWPOEFO
NFU
BO
EFSF
NJOJTUFST
PPL
OJFU
NFU
EF
NJOJTUFSQSFTJEFOU
%F
)PPQ
4DIFďFS
IBE
OPH
XFM
HF
QSPCFFSE
FFO
HFTQSFL
UF
PSHBOJTFSFO
NFU
[JKO
DPMMFHB
,PSUIBMT
NBBS
EBU
MFJEEF
QBT
UPU

FFO
HFTQSFL
OB
WFS[FOEJOH
WBO
EF
CSJFG
BBO
EF
,BNFS21
0Q
5
TFQUFNCFS
HBG
EF
SBBEBE
WJTFVS
4XBSUCPM
BBO
EF
NJOJTUFSQSFTJEFOU
FFO
VJUMFH
WBO
EF
CSJFG
WBO
NJOJTUFS
%F
)PPQ

4DIFďFS
)JK
TUFMEF

0GTDIPPO
EF
JOIPVE
WBO
EF
CSJFG
CJOOFO
EF
QBSBNFUFST
WBMU
EJF
UPU
OV
UPF
[JKO
HFTUFME

WPPS
QBTTJFWF
XPPSEWPFSJOH
PWFS
FFO
FWFOUVFMF
BBOWBM
PQ
*SBL
XPSEU
NFEF
EPPS
EF
HF
CF[JHEF
TUFMMJHF
XPPSELFV[F
BMUIBOT
EF
JOESVL
HFXFLU
EBU
FFO
OJFVXF
CFMFJETMJKO
UFO

BBO[JFO
WBO
*SBL
JT
WBTUHFTUFME
)FU
JT
JO
JFEFS
HFWBM
EF
FFSTUF
LFFS
EBU
EF
IVJEJHF
SFHFSJOH

[JDI
JO
FFO
CSJFG
BBO
EF
,BNFS
VJUTQSFFLU
PWFS
CJKW
XFOTFMJKLIFJE
NBBS
HFFO
OPPE[BBL


van een VRSFTPMVUJF

(FMFU
PQ
EF
JOUFSOBUJPOBMF
FO
OBUJPOBMF
HFWPFMJHIFEFO
SPOE
IFU
*SBLWSBBHTUVL
BMTNFEF

EF
NPHFMJKL
WFSHBBOEF
JNQMJDBUJFT
WBO
FFO
SFHFSJOHTTUBOEQVOU
UFS
[BLF
CPOEHFOPPU
TDIBQQFMJKLF
WFSIPVEJOHFO
BSU
100
QSPCMFNBUJFL

XBT
IFU
CFUFS
PG
JO
JFEFS
HFWBM
WFSTUBO
diger dat de MR
<.JOJTUFSSBBE>
BMT
HFIFFM
UPU
FFO
BGXFHJOH
UFS
[BLF
XBT
HFLPNFO22

*O
EF
WFSHBEFSJOH
WBO
EF
.JOJTUFSSBBE
WBO
6 september 2002
WFSLMBBSEF
%F
)PPQ
4DIFG

GFS
EBU
IJK
OJFU
JO
EF
HFMFHFOIFJE
XBT
HFXFFTU
EF
CSJFG
UFS
êBUUFSJOH
BBO
EF
SBBE
WPPS
UF

MFHHFO
HF[JFO
EF
LPSUF
UFSNJKO
XBBSCJOOFO
EF
5XFFEF
,BNFS
NFU
EF
SFHFSJOH
WBO
HF
EBDIUFO
XJMEF
XJTTFMFO
%F
CSJFG
TUJQQFMEF
PWFSJHFOT
WPMHFOT
EF
NJOJTUFS
HFFO
OJFVX
CF
MFJE
VJU
#MJKLFOT
EF
OPUVMFO
WBO
EF
.JOJTUFSSBBE
CFUXJTUUF
NJOJTUFS
)FJOTCSPFL
LPF


EF[F
MBBUTUF
PQNFSLJOH
IFU
LBCJOFU
IBE
JNNFST
OPH
IFMFNBBM
HFFO
CFMFJETMJKO
NFU
CF
USFLLJOH
UPU
*SBL
WBTUHFTUFME
)JK
XBT
EBO
PPL
A[FFS
WFSCBBTE
EBU
EF
JOIPVE
WBO
EF
CSJFG

OJFU
NFU
MFEFO
WBO
EF
.JOJTUFSSBBE
XBT
BGHFTUFNE
0PL
WPMHFOT
NJOJTUFS
%POOFS
[PV

PWFSMFH
XFM
EFHFMJKL
NPHFMJKL
[JKO
HFXFFTU
%BU
[PV
EFT
UF
NFFS
WBO
CFMBOH
[JKO
OV
EF

18 4QFFDI
$IFOFZ
WPPS
7FUFSBOT
PG
'PSFJHO
8BST
/BUJPOBM
$POWFOUJPO
26 augustus 2002

19 4JCMFT[
22
KVOJ
2009
20 Kamerstukken II, 2001/02, 23 432
OS
56
21 ,PSUIBMT
15 september 2009
22 AZ, dossier 439434
/PUJUJF
4XBSUCPM
BBO
EF
NJOJTUFSQSFTJEFOU
CFUSFďFOEF
,BNFSCSJFG
JO[BLF
*SBL
5

september 2002
OS
02.438035

86 De politieke besluitvorming in Nederland

 EZOBNJFL
SPOE
IFU
POEFSXFSQ
VJUFJOEFMJKL
LPO
MFJEFO
UPU
FFO
PPSMPHTTJUVBUJF
.JOJTUFS

7BO
EFS
)PFWFO
WSPFH
OBBS
EF
HFWPMHFO
WBO
FFO
FWFOUVFMF
NJMJUBJSF
JOUFSWFOUJF
JO
*SBL

WPPS
EF
QPMJUJFLF
TJUVBUJF
JO
IFU
.JEEFO0PTUFO
%F
NJOJTUFSQSFTJEFOU
OBN
CMJKLFOT
EF

OPUVMFO
WBO
EF
.JOJTUFSSBBE
OJFU
EFFM
BBO
EJU
EFCBU
XFM
TUFMEF
IJK
BBO
IFU
FJOE
EBBSWBO

WPPS
EF
CSJFG
BBO
EF
5XFFEF
,BNFS
WPPS
LFOOJTHFWJOH
BBO
UF
OFNFO
FO
PN
NJOJTUFS
%F

)PPQ
4DIFďFS
UF
WSBHFO
FFO
OPUJUJF
WPPS
UF
CFSFJEFO
PWFS
EF
TUBOE
WBO
[BLFO
JO
IFU

.JEEFO0PTUFO
FO
EF
JOWMPFE
EBBSPQ
WBO
NPHFMJKLF
POUXJLLFMJOHFO
UFO
BBO[JFO
WBO

*SBL
#FTMPUFO
XFSE
EF[F
JOGPSNBUJF
UPF
UF
WPFHFO
BBO
EF
XFLFMJKLTF
OPUJUJFT
CFUSFďFOEF

APWFSJHF
QVOUFO
WBO
CVJUFOMBOET
CFMFJE23
)FU
,BNFSEFCBU
IBE
JOUVTTFO
PQ
5 september 2002
QMBBUTHFWPOEFO
.JOJTUFS
%F

)PPQ
4DIFďFS
CFUPPHEF
EBU
EF
OPPE[BBL
UPU
WFSBOEFSJOH
WBO
IFU
SFHJNF
JO
*SBL
PQ

[JDI[FMG
POWPMEPFOEF
CBTJT
[PV
PQMFWFSFO
WPPS
IFU
HFCSVJL
WBO
NJMJUBJS
HFXFME
8FMJT
XBBS
[PV
EF
WFSKBHJOH
WBO
4BEEBN
)PFTTFJO
FO
[JKO
USBXBOUFO
FFO
[FHFO
[JKO
WPPS
EF

CVSHFST
WBO
*SBL
NBBS
[P
TUFMEF
EF
NJOJTUFS
A%F
MFHJUJNBUJF
WPPS
PQUSFEFO
WBO
EF
JOUFS
OBUJPOBMF
HFNFFOTDIBQ
MJHU
WPPS
NJK
OBHFMWBTU
JO
EF
LXFTUJF
WBO
EF
NBTTBWFSOJFUJHJOHT
XBQFOT24
%BBSPN
[PV
BMMFSFFSTU
EF
UFSVHLFFS
WBO
EF
XBQFOJOTQFDUFVST
OBBS
*SBL
OPPE
[BLFMJKL
[JKO
EF
7FJMJHIFJETSBBE
[PV
TQPFEJH
FFO
SFTPMVUJF
WBO
EJF
TUSFLLJOH
EJFOFO
BBO

UF
OFNFO
%F
GSBDUJFT
WBO
EF
SFHFSJOHTQBSUJKFO
TUFVOEFO
EF
NJOJTUFS
7FSTDIJMMFOEF
,B
NFSMFEFO
[PBMT
&VSMJOHT
CDA

FO
7BO
EFS
7MJFT
SGP

WJFMFO
EF
NJOJTUFS
CJK
JO
EJFOT

TUFMMJOH
EBU
FFO
OJFVXF
VRSFTPMVUJF
AXFOTFMJKL
NBBS
OJFU
BCTPMVVU
OPPE[BLFMJKL
XBT
BM
WPSFOT
HFXFME
LPO
XPSEFO
HFCSVJLU25
%F
GSBDUJFT
WBO
SP
FO
(SPFO-JOLT
NFFOEFO
EBU
EF

SFHFSJOH
POWPMEPFOEF
BGTUBOE
IBE
HFOPNFO
WBO
NJMJUBJS
PQUSFEFO
UFHFO
*SBL
[PBMT
EBU

OBBS
IVO
NFOJOH
EPPS
EF
"NFSJLBOFO
XFSE
WPPSCFSFJE
%F
GSBDUJFT
WBO
1WE"
FO
%66
IBEEFO
FFO
JFUT
HFOVBODFFSEFS
TUBOEQVOU
EBU
XFSE
OFFSHFMFHE
JO
FFO
NPUJF,PFOEFST
EF
(SBBG
/B
EF
LMFNUPPO
HFMFHE
UF
IFCCFO
PQ
EF
OPPE[BBL
WBO
UFSVHLFFS
WBO
EF
XB
QFOJOTQFDUFVST
JO
*SBL
FO
EF
WPMTUSFLUF
QSJPSJUFJU
WBO
EJQMPNBUJFLF
CPWFO
NJMJUBJSF
NJE
EFMFO
PPSEFFMEF
EF
NPUJF
EBU
FWFOUVFMF
NJMJUBJSF
BDUJFT
UFHFO
*SBL
WPPSBG
HFUPFUTU
NPFT
UFO
XPSEFO
BBO
DSJUFSJB
WBO
MFHJUJNJUFJU
FďFDUJWJUFJU
FO
QSPQPSUJPOBMJUFJU
FO
EF
VJUQVUUJOH

WBO
BOEFSF
CFTUBBOEF
TUSBUFHJFÌO
0PL
TUFMEF
EF
NPUJF
EBU
FFO
VOJMBUFSBBM
UPUTUBOEHFLP
NFO
QSFWFOUJFG
PQUSFEFO
WBO
EF
VS
UFHFO
*SBL
APWFSUVJHFOEF
SFDIUTHSPOE
POUCFFSU
FO

QPMJUJFL
POHFXFOTU
JT26
%F
NPUJF
XFSE
EPPS
EF
NJOJTUFS
POUSBEFO
IJK
WPOE
IBBS
EFFMT

PWFSCPEJH
EFFMT
AXPMMJH

FO
JT
WFSWPMHFOT
EPPS
EF
,BNFS
WFSXPSQFO

5.2.4 EERSTE INTERNATIONALE CONTACTEN

8BU
EF
/FEFSMBOETF
CFTMVJUWPSNJOH
CFUSFGU
TUPOE
EF
NBBOE
TFQUFNCFS
2002
JO
IFU
UF
LFO
WBO
FFO
BBOUBM
JOUFSOBUJPOBMF
DPOUBDUFO
FO
DPOTVMUBUJFT
;P
CF[PDIU
NJOJTUFS
%F

)PPQ
4DIFďFS
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
)JK
TQSBL
PQ
15
TFQUFNCFS
EF
"MHFNFOF
7FSHBEFSJOH

WBO
EF
7FSFOJHEF
/BUJFT
UPF
FO
WPFSEF
EBBSOBBTU
PWFSMFH
NFU
EF
"NFSJLBBOTF
SFHFSJOH

.BBS
PPL
EF
OJFVX
BBOHFUSFEFO
QSFNJFS
XFSE
CFOBEFSE
%BU
EF
/FEFSMBOETF
SFHFSJOH

PQFOMJKL
IBBS
CFEVDIUIFJE
IBE
VJUHFTQSPLFO
PWFS
EF
*SBBLTF
MVW
XBT
EF
#SJUTF
FO
EF

"NFSJLBBOTF
EJQMPNBUJF
OJFU
POUHBBO
7PPSBM
EF
#SJUUFO
HJOHFO
FS
OJFU
UFO
POSFDIUF
WBO

23 /PUVMFO
.JOJTUFSSBBE
6 september 2002, 1H

24 Handelingen II, 2001/02, 5 september 2002, 955666
25 Handelingen II, 2001/02, 5 september 2002, 955649
&VSMJOHT

FO
955658
7BO
EFS
7MJFT

26 Kamerstukken II, 2001/02, 23 432
OS57; Handelingen II, 10 september 2002, 965689

De politieke besluitvorming in Nederland 87

 VJU
EBU
/FEFSMBOE
PQ
IFU
&VSPQFTF
DPOUJOFOU
IVO
USBEJUJPOFMF
CPOEHFOPPU
XBT
%BBSCJK

WBMU
JO
IFU
PPH
UF
IPVEFO
EBU
/FEFSMBOE
PPL
JO
WSFEFTUJKE
PQ
NJMJUBJS
HFCJFE
OBVX

QMBDIU
TBNFO
UF
XFSLFO
NFU
EF
#SJUUFO
FO
EF
"NFSJLBOFO
%F
TBNFOXFSLJOH
UVTTFO
EF

/FEFSMBOETF
FO
EF
#SJUTF
NBSJOF
XBT
CJKWPPSCFFME
BM
MBOHF
UJKE
[FFS
JOUFOTJFG
0Q
25
TFQUFNCFS
TUFMEF
EF
#SJUTF
QSFNJFS
#MBJS
WJB
EF
#SJUTF
BNCBTTBEF
JO
%FO
)BBH

NJOJTUFSQSFTJEFOU
#BMLFOFOEF
FFO
EPDVNFOU
UFS
IBOE
HFLFONFSLU
AGPS
ZPVS
FZFT
POMZ

JO[BLF
EF
*SBBLTF
ESFJHJOH
NFU
DIFNJTDIF
FO
CJPMPHJTDIF
XBQFOT
%F
#SJUTF
BNCBTTBEF

WFS[PDIU
IFU
TUVL
WBO
#MBJS
OB
MF[JOH
SFUPVS
UF
[FOEFO
XBU
PPL
JT
HFTDIJFE
0WFS
IFU
[FMGEF
POEFSXFSQ
XBT
FFO
EBH
FFSEFS
FFO
SBQQPSU
JO
-POEFO
PQFOCBBS
HFNBBLU
%F

$PNNJTTJF
USPG
JO
EF
BSDIJFWFO
FFO
BOBMZTF
WBO
IFU
EPDVNFOU
BBO
EPPS
FFO
NFEFXFSLFS

WBO
"MHFNFOF
;BLFO27
%F[F
NFSLUF
PQ
EBU
#VJUFOMBOETF
;BLFO
AIVD en MIVD nog niet
PWFS
EF[F
JOGPSNBUJF
CFTDIJLUFO
FO
EBU
[JK
ATFQBSBBU
FO
NJOEFS
HFEFUBJMMFFSE
HFÐOGPSNFFSE

[PVEFO
XPSEFO
#JK
EF
CFJEF
JOMJDIUJOHFOEJFOTUFO
FO
CJK
#VJUFOMBOETF
;BLFO
XBT
NFO
not
amused PWFS
EF[F
EJSFDUF
JOUFSWFOUJF
CJK
"MHFNFOF
;BLFO
0WFSJHFOT
JT
BBO
EF
$PNNJTTJF
HFNFME
EBU
FS
XFJOJH
WFSTDIJM
XBT
UVTTFO
EF
JOIPVE
WBO

PQFOCBBS
HFNBBLUF
EPDVNFOUFO
FO
EJF
WBO
EF
GPSZPVSFZFTPOMZEPDVNFOUFO28
;P
IFFGU

NJOJTUFSQSFTJEFOU
#BMLFOFOEF
JO
[JKO
HFTQSFL
NFU
EF
$PNNJTTJF
PQHFNFSLU
EBU
[JKO
SBBE
BEWJTFVS
7JTTFS
IFN
IBE
AHFWSBBHE
PN
EF
CSJFG
FFOT
UF
CFLJKLFO
NBBS
UFHFMJKLFSUJKE
[FJ
IJK

EBU
FS
UFO
PQ[JDIUF
WBO
FFSEFSF
JOGPSNBUJF
OJFU
WFFM
OJFVXT
JO
TUPOE
*L
IFC
EBBSPN
OJFU
UF

WFFM
BBOEBDIU
BBO
EJF
CSJFG
HFTDIPOLFO
%JU
LXBN
PPL
PNEBU
JL
NJK
PQ
EBU
NPNFOU
OJFU

CF[JHIJFME
NFU
EF
[PHFOBBNEF
CFXJKTWPFSJOH
)FU
XBT
FFO
TJHOBBM
WBOVJU
(SPPU#SJUUBOOJÌ

*L
IFC
OPH
HFWSBBHE
BBO
EF
IFFS
7JTTFS
PG
JL
FS
JFUT
NFF
NPFTU
EPFO
NBBS
IFU
BOUXPPSE

XBT
EBU
JL
FS
BMMFFO
LFOOJT
WBO
LPO
OFNFO
PNEBU
IFU
XFJOJH
OJFVXT
CFWBUUF29
)FU
CFTUBBO
WBO
IFU
GPSZPVSFZFTPOMZEPDVNFOU
JT
QBT
JO
EF
MPPQ
WBO
2003 in de
PQFOCBBSIFJE
HFLPNFO
*O
FFO
CSJFG
BBO
EF
5XFFEF
,BNFS
FO
UJKEFOT
FFO
BMHFNFFO

PWFSMFH
CFSJDIUUF
EF
NJOJTUFSQSFTJEFOU
EBU
CJK
EJU
EPDVNFOU
EF
NFEFEFMJOH
XBT
HFWPFHE

EBU
AEF
MIVD, de AIVD
FO
IFU
EFQBSUFNFOU
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
MBOHT
EF[FMGEF
MJKOFO

[PVEFO
XPSEFO
HFÐOGPSNFFSE30
&O
UFHFOPWFS
EF
$PNNJTTJF
WFSLMBBSEF
#BMLFOFOEF

/BEFSIBOE
JT
IJFSPWFS
FFO
,BNFSEFCBU
HFWPFSE
XBBSCJK
CJK
"MHFNFOF
;BLFO
JFUT
HF
CFVSEF
EBU
OJFU
HPFE
XBT
OBNFMJKL
EBU
XFSE
HF[FHE
EBU
JL
FFO
SBQQPSU
IBE
HFLSFHFO

XBBSWBO
EF
NJOJTUFS
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
OJFUT
BGXJTU
%BBS
JT
FFO
DPNNVOJDBUJFGPVU

PQHFUSFEFO
)FU[FMGEF
EPDVNFOU
CFIPVEFOT
IFU
WPMHFOT
EF
IFFS
7JTTFS
LPSUF
WPPS
XPPSE
JT
UPFO
BBOHFMFWFSE
BBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
FO
%FGFOTJF
.BUFSJFFM
HF[JFO
IBE
EFO
EF
CFUSFďFOEF
NJOJTUFST
EVT
EF[FMGEF
LFOOJT
"MT
EJU
CFLFOE
XBT
HFXFFTU
XBT
EF

GPSZPVSFZFTPOMZCSJFG
FFO
TUVL
NJOEFS
TQBOOFOE
HFXFFTU
FO
IBE
FS
FFO
BOEFS
TPPSU

EFCBU
QMBBUTHFWPOEFO31

%F
$PNNJTTJF
IFFGU
OB
POEFS[PFL
WBTUHFTUFME
EBU
IFU
NJOJTUFSJF
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO

WPPS
[PWFS
WBMU
OB
UF
HBBO
IFU
EFTCFUSFďFOEF
EPDVNFOU
OJFU
IFFGU
POUWBOHFO

27 AZ,dossier 385115
/PUJUJF
(-
WBO
EFO
)JM
WPPS
MP
CFUSFďFOEF
*SBL
m
#SJUJTI
*OUFMMJHFODF
25

september 2002
28 ;JF
WFSEFS
QBSBHSBBG
981
29 #BMLFOFOEF
7
KVMJ
2009
30 Kamerstukken II, 2002/03, 23 432
OS
125
9 september 2003

31 #BMLFOFOEF
7
KVMJ
2009

88 De politieke besluitvorming in Nederland

5.3 Voortgaande discussie met betrekking tot resolutie 1441
"DIUFSBG
HF[JFO
LBO
NFO
WBTUTUFMMFO
EBU
EF
SFHFSJOH
NFU
EF
CSJFG
WBO
4 september 2002,
NFEF
EPPS
EF
TUFMMJHF
CFXPPSEJOHFO
XBBSJO
EF[F
XBT
WFSWBU
FFO
OJFVXF
CFMFJETMJKO
UFO

BBO[JFO
WBO
*SBL
IFFGU
VJUHF[FU
)FU
XBT
EF
FFSTUF
LFFS
EBU
EF[F
SFHFSJOH
[JDI
VJUTQSBL

PWFS
EF
XFOTFMJKLIFJE
NBBS
OJFU
EF
OPPE[BLFMJKLIFJE
WBO
FFO
OJFVXF
SFTPMVUJF
WBO
EF

7FJMJHIFJETSBBE
WPPSEBU
UPU
NJMJUBJSF
BDUJF
LPO
XPSEFO
PWFSHFHBBO32
/B
IFU
QMFOBJSF

debat van 5 september vond op 1
PLUPCFS
JO
EF
5XFFEF
,BNFS
FFO
BMHFNFFO
PWFSMFH

QMBBUT
WBO
EF
WBTUF
,BNFSDPNNJTTJF
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
PWFS
*SBL
[VMLT
OBBS
BBO
MFJEJOH
WBO
FFO
CSJFG
WBO
EF
NJOJTUFS
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
WBO
30 september 2002

)JFSJO
HJOH
EF
NJOJTUFS
JO
PQ
FFO
BBOUBM
SFDFOUF
POUXJLLFMJOHFO
[PBMT
IFU
WFSTDIJKOFO

WBO
IFU
#SJUTF
JOMJDIUJOHFOSBQQPSU
[JKO
CF[PFL
BBO
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
FO
EF
UPFTQSBBL

WBO
EF
"NFSJLBBOTF
QSFTJEFOU
#VTI
UPU
EF
VN
*O
IFU
EFCBU
m
EBU
JO
QBSUJKQPMJUJFL
PQ
[JDIU
FFO
BGTQJFHFMJOH
XBT
WBO
IFU
EFCBU
WBO
5
TFQUFNCFS
m
MFFGEF
CJK
EF
NFFTUF
CFUSPL
LFOFO
EF
IPPQ
EBU
IFU
JOEFSEBBE
UPU
FFO
OJFVXF
SFTPMVUJF
WBO
EF
7FJMJHIFJETSBBE
[PV

LPNFO
*O
[JKO
SFBDUJF
PQ
EF
PQNFSLJOHFO
WBO
EF
,BNFSMFEFO
UPPOEF
%F
)PPQ
4DIFďFS

[JDI
WFSIFVHE
PWFS
EF
m
[PBMT
IJK
IFU
VJUESVLUF
m
CFLFSJOH
WBO
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
UPU

IFU
AVNTQPPS33 In dit spoor paste geen regime change
0PL
EF
/FEFSMBOETF
SFHFSJOH
CMFFG
WPPSBMTOPH
[PBMT
IFU
JO
EJF
UJKE
IFFUUF
PQ
IFU

AVNTQPPS
)FU
CVJUFOMBOET
CFMFJE
XBT
HFSJDIU
PQ
EF
UPUTUBOELPNJOH
WBO
FFO
OJFVXF

VRSFTPMVUJF
EJF
*SBL
[PV
HFMBTUFO
EF
XBQFOJOTQFDUFVST
XFEFSPN
UPF
UF
MBUFO
FO
POCF
MFNNFSE
IVO
XFSL
UF
MBUFO
EPFO
*O
EF
SFTU
WBO
PLUPCFS
2002
XBT
FS
JO
EF
.JOJTUFSSBBE

FO
JO
IFU
QBSMFNFOU
XFJOJH
BBOEBDIU
WPPS
*SBL
%BU
WBMU
JO
JOUFSOBUJPOBBM
QPMJUJFL
PQ
[JDIU
XBBSTDIJKOMJKL
UF
WFSLMBSFO
VJU
EF
PQ
EBU
NPNFOU
QMBBUTWJOEFOEF
POEFSIBOEFMJOHFO

PWFS
FFO
OJFVXF
7FJMJHIFJETSBBESFTPMVUJF
FO
JO
OBUJPOBBM
WFSCBOE
VJU
EF
BBOEBDIU
WPPS

IFU
PWFSMJKEFO
FO
EF
CFHSBGFOJT
WBO
QSJOT
$MBVT
6
PLUPCFS

0PL
CSBL
EF
LBCJOFUTDSJTJT

VJU
XBBSEPPS
IFU
LBCJOFU
WBOBG
16
PLUPCFS
EFNJTTJPOBJS
XFSE
%F
LBCJOFUTDSJTJT
TUPOE

PWFSJHFOT
HFIFFM
MPT
WBO
IFU
*SBLEFCBU
%F
UPUTUBOELPNJOH
WBO
SFTPMVUJF
1441, op 8 no
vember 2002
TMPPU
EF[F
FQJTPEF
WBO
SFMBUJFWF
SVTU
JO
IFU
*SBLEFCBU
BG34
0WFS
SFTPMVUJF
1441
TDISFFG
%F
)PPQ
4DIFďFS
PQ
11
OPWFNCFS
FFO
VJUWPFSJHF
CSJFG
BBO

EF
5XFFEF
,BNFS
XBBSJO
IJK
EF
SFTPMVUJF
UPFMJDIUUF
FO
BBOHBG
EBU
EF
SFHFSJOH
WFSIFVHE

XBT
PWFS
EF
VOBOJFNF
BBOWBBSEJOH
WBO
EF
SFTPMVUJF35
0Q
EF
UPUTUBOELPNJOH
FO
EF
CFUF
kenis van resolutie 1441
[BM
EF
$PNNJTTJF
VJUWPFSJH
JOHBBO
JO
IPPGETUVL
8
)FU
JT
IJFS

FDIUFS
WBO
CFMBOH
WBTU
UF
TUFMMFO
EBU
EF
"NFSJLBBOTF
BVUPSJUFJUFO
FS
WSJKXFM
EBEFMJKL
WBO

[JKO
VJUHFHBBO
EBU
4BEEBN
)PFTTFJO
EF
SFTPMVUJF
OJFU
[PV
OBMFWFO
FO
EF
VJUWPFSJOH
FSWBO

[PV
TBCPUFSFO
;JK
CMFWFO
EPPSHBBO
NFU
EF
WPPSCFSFJEJOH
WBO
FFO
NJMJUBJSF
BDUJF
UFHFO

*SBL
)FU
EFCBU
PWFS
EF
SFDIUWBBSEJHJOH
WBO
NJMJUBJS
JOHSJKQFO
HJOH
EVT
JO
IFU
OBKBBS
WBO

2002
HFXPPO
WPPSU

0Q
12 november presenteerde de raadadviseur internationale zaken een notitie ter
WPPSCFSFJEJOH
PQ
FFO
PWFSMFH
WBO
EF
NJOJTUFSQSFTJEFOU
NFU
EF
NJOJTUFST
3FNLFT
%F

32 AZ, dossier 439434
/PUJUJF
4XBSUCPM
BBO
NJOJTUFSQSFTJEFOU
WBO
5 september 2002
8FM
JT
FS
FFO
[FLFSF

PWFSFFOLPNTU
NFU
EF
TUFVO
WBO
IFU
LBCJOFU,PL
BBO
PQFSBUJF
Desert Fox
[JF
IPPGETUVL
3


33 Handelingen II, 2001/02, 5 september 2002, 955668

34 7PPS
EF
UFLTU
WBO
SFTPMVUJF
1441
[JF
CJKMBHF
+
35 Kamerstukken II, 2002/2003, 23 432
OS
63

De politieke besluitvorming in Nederland 89

 )PPQ
4DIFďFS
FO
,PSUIBMT
14 november 2002

PWFS
EF
HFWPMHFO
WBO
SFTPMVUJF
144136 In
EF[F
OPUJUJF
XFSE
HFNFME
EBU
"NFSJLBBOTF
NJMJUBJSFO
SFFET
TPOEBHFT
VJUWPFSEFO
JO
EF

3PUUFSEBNTF
IBWFO
NFU
IFU
PPH
PQ
Host Nation Support
%F
SBBEBEWJTFVS
TUFMEF
WPPS
PN

FFO
QPMJUJFLF
FO
FFO
NJMJUBJSF
MJKO
UF
POUXJLLFMFO
ASFLFOJOH
IPVEFOE
NFU
EF
VNNBSTSPV
UF
#JK
EF
QPMJUJFLF
MJKO
[BH
IJK
BMT
JOIPVEFMJKLF
WSBBHTUVLLFO
TUFVO
WPPS
EF
SFTPMVUJF

PQCPVX
WBO
FFO
QPMJUJFLF

DPBMJUJF
BBOEBDIU
WPPS
EF
SFMBUJF
NFU
EF
"SBCJTDIF
XFSFME

FO[PWPPSU
7FSEFS
XFFT
IJK
PQ
IFU
CFMBOH
WBO
PWFSMFH
NFU
EF
,BNFS
FO
NFU
CPOEHFOPUFO

8BU
EF
NJMJUBJSF
MJKO
CFUSFGU
EJFOEF
FFO
JOWFOUBSJTBUJF
WBO
NJMJUBJSF
TDFOBSJPT
UF
XPSEFO

HFNBBLU
XBBSCJK
FFO
NPHFMJKL
/FEFSMBOETF
NJMJUBJSF
CFUSPLLFOIFJE
NPFTU
XPSEFO
CF
[JFO
XBU
[PV
NJMJUBJSUFDIOJTDI
NPHFMJKL
[JKO
%F
7FSFOJHEF
4UBUFO
[PVEFO
PWFS
FFO
[P

CSFFE
NPHFMJKLF
POEFSTUFVOJOH
XJMMFO
CFTDIJLLFO
[PXFM
WPPS
EFGFOTJFWF
BMT
WPPS
PďFO
TJFWF
BDUJFT
BMEVT
EF[F
OPUJUJF37
%BU
IFU
OPEJH
XBT
PPL
PWFS
FFO
NJMJUBJSF
MJKO
OB
UF

EFOLFO
CMFFL
BM
TOFM
%F
7FSFOJHEF
4UBUFO
EJFOEFO
SFFET
PQ
15
OPWFNCFS
WJB
#VJUFO
MBOETF
;BLFO
FFO
GPSNFFM
WFS[PFL
JO
CFUSFďFOEF
NPHFMJKLF
NJMJUBJSF
TUFVO
*O
FFO
OJFVXF
OPUJUJF
WPPS
EF
NJOJTUFSQSFTJEFOU
UFO
CFIPFWF
WBO
PWFSMFH
NFU
EF
WJDF
QSFNJFST
3FNLFT
FO
%F
#PFS
PQ
19
OPWFNCFS
XFSE
EF
QPMJUJFLF
FO
NJMJUBJSF
MJKO
TUBDDBUP

BMT
WPMHU
HFQSFDJTFFSE


%F
/FEFSMBOETF
SFHFSJOH
JT
BMUJKE
WPPSTUBOEFS
HFXFFTU
WBO
FFO
IFMEFSF
FO
SPCVVTUF

SFTPMVUJF
SJDIUJOH
*SBL


5IBOT
MJHU
FS
[PO
SFTPMVUJF
EJF
VOBOJFN
EPPS
EF
7FJMJHIFJETSBBE
JT
BBOWBBSE



*SBL
JT
OV
BBO
[FU
FO
IFFGU
FFO
MBBUTUF
LBOT
BBO
IBBS
WFSQMJDIUJOHFO
UF
WPMEPFO



*OEJFO
EBU
OJFU
HFCFVSU
[BM
EBU
AFSOTUJHF
DPOTFRVFOUJFT
IFCCFO
MFUUFSMJKLF
UFLTU
SF
TPMVUJF

%BBSPOEFS
WBMU
PPL
FFO
NPHFMJKL
NJMJUBJS
PQUSFEFO
UFS
POUNBOUFMJOH
WBO

NBTTBWFSOJFUJHJOHTXBQFOT
FO
QSPEVDUJFGBDJMJUFJUFO



0PL
/FEFSMBOE
[BM
CJK
WBTUTUFMMJOH
WBO
material breach
EPPS
*SBL
WBO
IFU
HFTUFMEF
JO

SFTPMVUJF

IBBS
WFSBOUXPPSEFMJKLIFJE
BMT
MJE
WBO
EF
JOUFSOBUJPOBMF
HFNFFO
TDIBQ
OJFU
POUMPQFO
%F[F
WBTUTUFMMJOH
[BM
EPPS
EF
/FEFSMBOETF
SFHFSJOH
[FMG
HF
TDIJFEFO38

%F[F
OPUJUJF
WBO
EF
BNCUFMJKLF
BEWJTFVST
WBO
EF
NJOJTUFSQSFTJEFOU
CFWBUUF
JOEFSEBBE
EF

MJKOFO
EJF
JO
IFU
MBUFSF
EFCBU
UFSVH
[PVEFO
LPNFO
0PL
JO
IFU
QBSMFNFOU
XBT
FS
BBOEBDIU

WPPS
7FJMJHIFJETSBBESFTPMVUJF
1441
*O
FFO
BMHFNFFO
PWFSMFH
PQ
19 november 2002 rea
HFFSEFO
EF
CVJUFOMBOEXPPSEWPFSEFST
WBO
EF
WFSTDIJMMFOEF
GSBDUJFT
PQ
EF
SFTPMVUJF
,PFO
EFST
1WE"

WPOE
SFTPMVUJF
1441
FFO
FOJHT[JOT
POHFNBLLFMJKL
DPNQSPNJT
NBBS
XBT

WFSIFVHE
EBU
EF
7FJMJHIFJETSBBE
NFEF
EPPSEBU
POEFS
NFFS
'SBOLSJKL
FFO
SFTPMVUJF
TUFFET

BMT
BCTPMVUF
WPPSXBBSEF
WPPS
FFO
FWFOUVFFM
NJMJUBJS
PQUSFEFO
UFHFO
*SBL
IBE
CFTDIPVXE

FS
VOBOJFN
PWFSFFOTUFNNJOH
PWFS
IBE
CFSFJLU
)JK
TUFMEF
FFO
BBOUBM
WSBHFO
PWFS
EF

WPPSUHBOH
*T
FS
PWFSFFOTUFNNJOH
PWFS
XBU
FFO
material breach
JOIPVEU
*T
IFU
CFHSJQ
serious
consequences
IFU[FMGEF
BMT
IFU
JO
FFSEFSF
SFTPMVUJFT
HFOPFNEF
CFHSJQ
all necessary means
7JOEU

36 AZ, dossier 447858
/PUJUJF
4XBSUCPM
BBO
NJOJTUFSQSFTJEFOU
PWFS
*SBL
VS, VK, 12 november 2002
OS

101/02.443633
37 AZ, dossier 447858
/PUJUJF
4XBSUCPM
WE
#FFL
WE
)JMM
WPPS
NJOJTUFSQSFTJEFOU
CFUSFďFOEF
PWFSMFH
NFU
EF

WJDFQSFNJFST
PWFS
*SBL
19 november 2002
OS
105TUH02(444472/73/75
CJKMBHF
Secret releasable to GoNL.

38 AZ, dossier 464123
/PUJUJF
4XBSUCPM
WE
#FFL
WE
)JM
BBO
MP
PWFS
PWFSMFH
NFU
WJDFQSFNJFST
19 november

2002
OS
105TUH118/56

90 De politieke besluitvorming in Nederland

 EF
/FEFSMBOETF
SFHFSJOH
IFU
XFOTFMJKL
EBU
FS
OB
FFO
FWFOUVFMF
JOCSFVL
PQ
EF
SFTPMVUJF

FFO
OJFVXF
SFTPMVUJF
LPNU
UFO
CFIPFWF
WBO
FWFOUVFMF
NJMJUBJSF
BDUJFT
&VSMJOHT
CDA


CFOBESVLUF
EBU
EF
ESFJHJOH
EJF
WBO
*SBL
VJUHJOH
[P
TOFM
NPHFMJKL
NPFTU
XPSEFO
XFHHF
OPNFO
NFU
FFO
[P
HSPPU
NPHFMJKL
ESBBHWMBL
FO
NFU
[P
XFJOJH
NPHFMJKL
SJTJDPT
%F

CDAGSBDUJF
XBT
CMJK
NFU
EF
VOBOJFN
BBOHFOPNFO
SFTPMVUJF
1441
XBOU
[JK
IBE
FFO
TUFWJHF

SFTPMVUJF
HFSJDIU
PQ
POWPPSXBBSEFMJKLF
VNXBQFOJOTQFDUJFT
NFU
NJMJUBJSF
BDUJF
OBESVL
LFMJKL
BMT
FFO
TUPL
BDIUFS
EF
EFVS
TUFFET
BMT
FFO
QPMJUJFLF
OPPE[BBL
CFTDIPVXE
%F

WFSXJK[JOH
OBBS
FFO
TUPL
BDIUFS
EF
EFVS
LXBN
JO
EF[FMGEF
JOUFSWFOUJF
PWFSJHFOT
OPH
UXFF

LFFS
UFSVH
7BO
#PNNFM
SP

NFSLUF
PQ
A.FEF
PNEBU
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
NFOFO
EBU

NJMJUBJSF
BDUJF
PPL
[POEFS
SFTPMVUJF
HFMFHJUJNFFSE
JT
FO
NFEF
HFMFU
PQ
FFSEFSF
"NFSJ
LBBOTF
PQNFSLJOHFO
PWFS
EF
XFOTFMJKLIFJE
WBO
regime change, biedt de resolutie geen vol
MFEJHF
EVJEFMJKLIFJE
PWFS
IFU
NPNFOU
XBBSPQ
HFXFME
HFMFHJUJNFFSE
XPSEU
HFBDIU
8FM
MJDIU
JT
EJU
FFO
CFXVTUF
LFV[F
UFO
CFIPFWF
WBO
EF
VOBOJNJUFJU
NBBS
IJFSEPPS
CFTUBBU
JO

*SBL
OPH
TUFFET
HSPUF
PO[FLFSIFJE
PG
EF
VS
CJK
QSPCMFNFO
PWFS
EF
VJUWPFSJOH
WBO
EF
SF
TPMVUJF
XFM
PG
OJFU
NJMJUBJS
[VMMFO
PQUSFEFO39
%F
CFLFOEF
GPSNVMFSJOH
EBU
FFO
OJFVXF
SFTPMVUJF
XFOTFMJKL
NBBS
OJFU
OPPE[BLFMJKL

XBT
LFFSEF
NFUFFO
OB
EF
BBOWBBSEJOH
WBO
1441
UFSVH
JO
IFU
WPDBCVMBJSF
WBO
EF
/FEFS
MBOETF
SFHFSJOH
%F
)PPQ
4DIFďFS
WFSXPPSEEF
EJU
BMT
WPMHU

%F
/FEFSMBOETF
SFHFSJOH
WJOEU
EBU
CJK
EF
POWFSIPPQUF
JO[FU
WBO
IFU
HFXFMETNJEEFM
FFO

OJFVXF
SFTPMVUJF
XFOTFMJKL
JT
NBBS
OJFU
OPPE[BLFMJKL
WPPS
EF
WPMLFOSFDIUFMJKLF
MFHJUJNB
UJF
WBO
EBU
HFXFME
;JK
JT
JO
EJF
BM
WPPS
EF
UPUTUBOELPNJOH
WBO
SFTPMVUJF
1441 bestaande
PQWBUUJOH
HFTUFSLU
EPPSEBU
EJF
VOBOJFN
BBOHFOPNFO
SFTPMVUJF
EVJEFMJKL
WFSXJKTU
OBBS

eerdere resoluties, met name naar resolutie 678
FO
OBBS
EF
UPUBMF
JOCSFVL
material breach


EJF
*SBL
EBBSPQ
QFSNBOFOU
IFFGU
HFQMFFHE
EJF
SFTPMVUJFT
XPSEFO
PPL
WFSIFMEFSE
3FTP
lutie 1441
NPFU
EVT
JOEFSEBBE
BMT
ÊÊO
HFIFFM
HFMF[FO
XPSEFO
FO
JT
EVT
PPL
FFO
HFWPMH

WBO
EF
POUXJLLFMJOHFO
JO
EF
BGHFMPQFO
FMG
KBBS
XBBSJO
OJFU
UFHFO
*SBL
XFSE
PQHFUSFEFO

PNEBU
EF
XFSFMEHFNFFOTDIBQ
FO
EF
VN om allerlei politieke redenen daar toen te slap
WPPS
XBSFO
XBBSEPPS
EF
7FJMJHIFJETSBBE
[JKO
HFMPPGXBBSEJHIFJE
ESFJHEF
UF
WFSMJF[FO

)FU
JO
EF
SFTPMVUJF
PQHFOPNFO
UJKETQBE
JT
[FFS
TUSJLU
NBBS
XFM
SFBMJTUJTDI40

%F
)PPQ
4DIFďFS
MJFU
FS
HFFO
UXJKGFM
PWFS
CFTUBBO
XBU
WBO
4BEEBN
)PFTTFJO
XFSE
WFS
MBOHE
UF
XFUFO
POUXBQFOJOH
FO
UPFMBUJOH
WBO
EF
XBQFOJOTQFDUFVST
"MT
*SBL
BBO
EJF

PQESBDIU
OJFU
[PV
WPMEPFO
[PVEFO
WPMHFOT
EF
SFTPMVUJF
ATFSJPVT
DPOTFRVFODFT
UF
WFS
XBDIUFO
[JKO
EBU
XJM
[FHHFO
BMEVT
EF
NJOJTUFS
JO[FU
WBO
IFU
HFXFMETNJEEFM
[JK
IFU
AOJFU

BVUPNBUJTDI
"MT
NJMJUBJSF
BDUJF
POWFSIPPQU
OPEJH
NPDIU
[JKO
EBO
[PV
IFU
PQTQPSFO
FO

vernietigen van de MVW
EF
EPFMTUFMMJOH
EBBSWBO
WPSNFO41
&FO
NPUJF)BMTFNB7BO

#PNNFM
EJF
WBTUMFHEF
EBU
FWFOUVFMF
PWFSUSFEJOHFO
WBO
SFTPMVUJF
1441 ten aanzien van
MVW
HFFO
SFDIUWBBSEJHJOH
LPOEFO
WPSNFO
WPPS
NJMJUBJS
PQUSFEFO
XFSE
EPPS
EF
,BNFS

WFSXPSQFO42
0PL
EF
GSBDUJFT
WBO
1WE"
FO
%66
TUFNEFO
UFHFO
EF[F
NPUJF
)FU
LBCJOFU

MFFL
EBBSNFF
PWFS
WPMEPFOEF
QBSMFNFOUBJSF
TUFVO
UF
CFTDIJLLFO
PN
EF
JO
TFQUFNCFS
2002
HFGPSNVMFFSEF
CFMFJETMJKO
UF
CMJKWFO
WPMHFO

39 Kamerstukken II, 2002/03, 23 432
OS
66
Q
13

40 Kamerstukken II, 2002/03, 23 432
OS
66
Q
5
41 Kamerstukken II, 2002/03, 23432
OS
66
Q
5
42 Kamerstukken II, 2002/03, 23 432
OS
70

De politieke besluitvorming in Nederland 91

5.4 Verzoek om militaire bijdrage
5.4.1 MINISTERRAAD
0Q
29 november 2002
CFTQSBL
EF
.JOJTUFSSBBE
BBO
EF
IBOE
WBO
FFO
OPUJUJF
WBO
EF
NJ
OJTUFST
%F
)PPQ
4DIFďFS
FO
,PSUIBMT
IFU
WFS[PFL
EBU
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
PQ
15 novem
CFS
BBO
/FEFSMBOE
IBEEFO
HFSJDIU
PN
CJK
UF
ESBHFO
BBO
FFO
NPHFMJKL
NJMJUBJS
PQUSFEFO

UFHFO
*SBL 43
"NFSJLBBOTF
WFSUFHFOXPPSEJHFST
[PVEFO
JO
EF
FFSTUF
XFFL
WBO
EFDFNCFS

%FO
)BBH
CF[PFLFO
PN
OBEFS
WBO
HFEBDIUFO
UF
XJTTFMFO
PWFS
EF
/FEFSMBOETF
NPHFMJKL
IFEFO
FO
PONPHFMJKLIFEFO
)FU
XBT
EF
FFSTUF
NBBM
EBU
IFU
LBCJOFU
VJUWPFSJH
JOIPVEFMJKL
PWFS
IFU
QSPCMFFN
*SBL

TQSBL
%F
)PPQ
4DIFďFS
NBBLUF
HFXBH
WBO
IFU
WFS[PFL
EBU
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
BBO
EF

/FEFSMBOETF
SFHFSJOH
IBEEFO
HFSJDIU
PN
CJK
UF
ESBHFO
BBO
EF
NJMJUBJSF
QMBOOJOH
UFO
CF
IPFWF
WBO
FFO
NPHFMJKL
NJMJUBJS
PQUSFEFO
BMT
*SBL
OJFU
PG
POWPMEPFOEF
NFFXFSLUF
BBO
EF

uitvoering van resolutie 1441
/BBTU
/FEFSMBOE
IBEEFO
EF
"NFSJLBOFO
49 andere landen
NFU
FFO
WFSHFMJKLCBBS
WFS[PFL
CFOBEFSE
)FU
WFS[PFL
XBT
UXFFMFEJH
)FU
FFSTUF
EFFM
CFUSPG

POEFS
NFFS
IFU
WFSMFOFO
WBO
PWFSWMJFHWFSHVOOJOHFO
FO
IFU
MFWFSFO
WBO
SBLFUWFSEFEJHJOH

)FU
UXFFEF
EFFM
CFUSPG
IFU
CFTDIJLCBBS
TUFMMFO
WBO
NFFS
PďFOTJFWF
NJMJUBJSF
DBQBDJUFJU44
)FU
LBCJOFU
IBE
FFSEFS
HFXF[FO
PQ
EF
OPPE[BBL
*SBL
POEFS
ESVL
UF
[FUUFO
PN
VJUWPF
SJOH
UF
HFWFO
BBO
EF
WFSQMJDIUJOHFO
VJU
IPPGEF
WBO
SFTPMVUJF
1441
%F
NJOJTUFS
WBO
#VJ
UFOMBOETF
;BLFO
TUPOE
QPTJUJFG
UFHFOPWFS
IFU
WFS[PFL
*O
FFSTUF
JOTUBOUJF
HJOH
IFU
PN
EF

WSBBH
PG
EF
/FEFSMBOETF
SFHFSJOH
CFSFJE
XBT
MPHJTUJFLF
TUFVO
FO
NJEEFMFO
WPPS
EFGFO
TJFWF
UBLFO
UFS
CFTDIFSNJOH
WBO
CPOEHFOPUFO
UPF
UF
[FHHFO
)FU
CFUSPG
BMMFFO
OPH
QMBO
OJOH
FO
OJFU
IFU
EBBEXFSLFMJKL
CFTDIJLCBBS
TUFMMFO
WBO
QFSTPOFFM
FO
NBUFSJFFM
%BU
[PV

FFO
BQBSU
CFTMVJU
WBO
EF
SBBE
WFSHFO
#FTMVJUWPSNJOH
PWFS
IFU
UXFFEF
EFFM
WBO
IFU
"NF
SJLBBOTF
WFS[PFL
XBT
PQ
EBU
NPNFOU
OJFU
BBO
EF
PSEF
%F
CFTMVJUWPSNJOH
TUPOE
FDIUFS

POEFS
ESVL
XBOU
IFU
LBCJOFU
EJFOEF
UPU
FFO
BGHFXPHFO
PPSEFFM
UF
[JKO
HFLPNFO
WPPSEBU

FFO
"NFSJLBBOTF
EFMFHBUJF
/FEFSMBOE
CF[PDIU
.JOJTUFS
,BNQ
VROM

EJF
PQ
12
EFDFNCFS
EF
QPSUFGFVJMMF
WBO
%FGFOTJF
PWFS
[PV

OFNFO
TUPOE
PQ
WPPSIBOE
PPL
QPTJUJFG
UFHFOPWFS
FFO
FWFOUVFMF
NJMJUBJSF
CFUSPLLFOIFJE

CJK
NFFS
PďFOTJFWF
BDUJWJUFJU
XBBS
IFU
UXFFEF
EFFM
WBO
IFU
"NFSJLBBOTF
WFS[PFL
CFUSFL
LJOH
PQ
IBE
8FTUFSTF
EFNPDSBUJFÌO
NPFTUFO
PQUSFEFO
XBBS
EF
NFOTFOSFDIUFO
NFU
WPF
UFO
XFSEFO
HFUSFEFO
.JOJTUFS
7BO
EFS
)PFWFO
OCW

WSPFH
[JDI
BG
PG
XFM
XBT
OBHF
EBDIU
PWFS
EF
DPOTFRVFOUJFT
WPPS
EF
SFHJP
WBO
FFO
FWFOUVFFM
JOHSJKQFO
JO
*SBL
FO
PG

CFLFOE
XBT
IPF
EF
PWFSJHF
EUMJETUBUFO
PQ
IFU
FFSTUF
EFFM
WBO
IFU
WFS[PFL
SFBHFFSEFO
5FO

BBO[JFO
WBO
EF
UXFFEF
GBTF
WSPFH
[JK
[JDI
BG
PG
EF
/FEFSMBOETF
LSJKHTNBDIU
XFM
XBT

UPFHFTOFEFO
PQ
EFFMOBNF
BBO
FFO
FWFOUVFMF
JOWBTJF
JO
*SBL
0PL
WJDFQSFNJFS
3FNLFT

BZK

FO
EF
LPFNJOJTUFST
%F
#PFS
7FSLFFS
FO
8BUFSTUBBU

FO
/BXJKO
7SFFNEFMJOHFO
[BLFO
FO
*OUFHSBUJF

TUPOEFO
QPTJUJFG
UFHFOPWFS
FFO
/FEFSMBOETF
EFFMOBNF
BBO
EF
FFSTUF

GBTF
.JOJTUFSQSFTJEFOU
#BMLFOFOEF
TUFMEF
OPHNBBMT
WBTU
EBU
IFU
"NFSJLBBOTF
WFS[PFL

NPFTU
XPSEFO
HF[JFO
JO
IFU
LBEFS
WBO
IFU
PQWPFSFO
WBO
EF
NJMJUBJSF
ESVL
PQ
*SBL
%BBE
XFSLFMJKL
NJMJUBJS
JOHSJKQFO
WPSNEF
EBBSCJK
FFO
BMMFSMBBUTUF
NJEEFM

.JOJTUFS
%F
)PPQ
4DIFďFS
XFFT
FSPQ
EBU
/FEFSMBOE
[JDI
JOUFSOBUJPOBBM
[PV
JTPMFSFO

XBOOFFS
IFU
FFO
UPF[FHHJOH
JO
IFU
LBEFS
WBO
QMBOOJOHTEPFMFJOEFO
[PV
XFJHFSFO
EU

43 %FG/SSA, DAB
$PMM
7FOFNB
19722005, map 233
/PUJUJF
WPPS
EF
.JOJTUFSSBBE
29 november 2002
A*SBL

verzoek van de VS
%F
OPUJUJF
XBT
OJFU
HFUFLFOE
FO
POUCSFFLU
JO
IFU
BSDIJFG
AZ

44 5FLTU
JO
CJKMBHF
-
CJK
EJU
SBQQPSU

92 De politieke besluitvorming in Nederland

 MBOEFO
IBEEFO
SFFET
BBOHFHFWFO
CFSFJE
UF
[JKO
FFO
CJKESBHF
UF
MFWFSFO
FO
PPL
/FEFSMBOE

XBT
NJMJUBJS
DBQBCFM
HFOPFH
PN
EBU
UF
EPFO
8FM
NFSLUF
EF
NJOJTUFS
PQ
EBU
FS
UFO
BBO
[JFO
WBO
EF
JO[FU
WBO
1BUSJPUSBLFUUFO
FFO
MJOL
CFTUPOE
UVTTFO
IFU
FFSTUF
FO
UXFFEF
EFFM

WBO
IFU
"NFSJLBBOTF
WFS[PFL
)JK
CFTDIPVXEF
EF
1BUSJPUT
FDIUFS
OJFU
BMT
PďFOTJFG
PN
EBU
[JK
XFSEFO
JOHF[FU
UFS
CFTDIFSNJOH
WBO
5VSLJKF
7PPS
FFO
OBEFSF
CFQBMJOH
WBO
EF

/FEFSMBOETF
QPTJUJF
XBT
IFU
FWFOXFM
OPPE[BLFMJKL
PQ
LPSUF
UFSNJKO
BBO
UF
HFWFO
XBU
BBO

QFSTPOFFM
FO
NBUFSJBBM
HFMFWFSE
LPO
XPSEFO
.JOJTUFS
WBO
%FGFOTJF
,PSUIBMT
MFFL
XBU

UFSVHIPVEFOEFS
)JK
XJMEF
WPPSMPQJH
EF
IBOEFO
WSJKIPVEFO
[PMBOH
EF
WSBBH
WBO
NFF
EPFO
OPH
OJFU
BBO
EF
PSEF
XBT
%F
XJK[F
XBBSPQ
EJF
WSBBH
[PV
XPSEFO
CFBOUXPPSE
XBT

WBO
CFMBOH
WPPS
EF
QPTJUJF
EJF
/FEFSMBOE
JOUFSOBUJPOBBM
HF[JFO
JOOBN
7FSWPMHFOT
[PV

[JDI
EF
WSBBH
WPPSEPFO
JO
XFMLF
NBUF
/FEFSMBOE
EJFOEF
UF
QBSUJDJQFSFO
JO
FFO
NJMJUBJSF

JOUFSWFOUJF
%F
/FEFSMBOETF
LSJKHTNBDIU
[PV
[FFS
XFM
JO
TUBBU
[JKO
FFO
CJKESBHF
UF
MFWF
SFO
BMEVT
EF
NJOJTUFS
"BO
IFU
TMPU
WBO
IFU
EFCBU
NFSLUF
EF
NJOJTUFSQSFTJEFOU
PQ
EBU
EF
FYUFSOF
DPNNVOJ
DBUJF
PWFS
AEJU
HFWPFMJHF
POEFSXFSQ
OBVX
MVJTUFSEF
%F
5XFFEF
,BNFS
XBT
UPU
EBO
BMMFFO

PQ
EF
IPPHUF
WBO
FFO
"NFSJLBBOT
QMBOOJOHTWFS[PFL
NBBS
OPH
OJFU
WBO
EF
JOIPVE
/BBS

CVJUFO
UPF
LPO
XPSEFO
HFNFME
EBU
EF
NJOJTUFST
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
FO
%FGFOTJF
EF

.JOJTUFSSBBE
PWFS
IFU
"NFSJLBBOTF
WFS[PFL
IBEEFO
JOHFMJDIU
FO
EBU
EBBSPWFS
OPH
HFFO

DPODSFFU
CFTMVJU
XBT
HFOPNFO
)FU
WFS[PFL
NPFTU
XPSEFO
HF[JFO
JO
IFU
MJDIU
WBO
IFU

opvoeren van de druk op Irak om resolutie 1441
VJU
UF
WPFSFO
%F
SBBE
CFTMPPU
EF
NJOJT
UFSQSFTJEFOU
EF
WJDFQSFNJFST
FO
EF
NJOJTUFST
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
FO
%FGFOTJF
UF

NBDIUJHFO
EF
CFTMVJUWPSNJOH
UFO
BBO[JFO
WBO
IFU
"NFSJLBBOTF
WFS[PFL
WPPS
UF
CFSFJ
EFO45
5FWFOT
XFSE
CFTMPUFO
UPU
JOTUFMMJOH
WBO
IFU
.JOJTUFSJFFM
0WFSMFH
SFTPMVUJF
1441 met
EF
UBBL
BMMF
SFMFWBOUF
CFTMVJUFO
FO
CFMFJETWPPSOFNFOT
[PXFM
WBO
CJOOFOMBOETQPMJUJFLF

BBSE
BMT
WBO
CVJUFOMBOETQPMJUJFLF
BBSE

WPPS
UF
CFSFJEFO
5FS
POEFSTUFVOJOH
LXBN
FS

FWFOFFOT
FFO
BNCUFMJKLF
XFSLHSPFQ
1441

0Q
4
EFDFNCFS
XBT
FS
FFO
NJOJTUFSJFFM
PWFSMFH
NFEF
UFS
WPPSCFSFJEJOH
WBO
FFO
HF
TQSFL
EBU
NJOJTUFS
%F
)PPQ
4DIFďFS
EF
WPMHFOEF
EBH
[PV
IFCCFO
NFU
EF
"NFSJLBBOTF

POEFSNJOJTUFS
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
(SPTTNBO
)FU
WFSTMBH
WBO
EF[F
CJKFFOLPNTU

NFMEU
POEFS
NFFS
EBU
/FEFSMBOE
JO
CFHJOTFM
QPTJUJFG
TUPOE
UFO
PQ[JDIUF
WBO
IFU
FFSTUF

EFFM
WBO
IFU
WFS[PFL
UF
XFUFO
POEFSTUFVOJOH
BBO
VJUWPFSJOH
WBO
QMBOOJOHTNBBUSFHFMFO

NBBS
EBU
CFTMVJUWPSNJOH
JO
EF
.JOJTUFSSBBE
OPH
NPFTU
QMBBUTWJOEFO 7FSEFS
XFSE
HF
TUFME
EBU
/FEFSMBOE
CFSFJE
XBT
IFU
HFTQSFL
NFU
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
WPPSU
UF
[FUUFO
PWFS

IFU
UXFFEF
EFFM
WBO
IFU
"NFSJLBBOTF
WFS[PFL46

5.4.2 TWEEDE KAMER

*O
EF
5XFFEF
,BNFS
WPOE
PQ
3
EFDFNCFS
FFO
BMHFNFFO
PWFSMFH
QMBBUT
NFU
EF
NJOJTUFST
%F

)PPQ
4DIFďFS
FO
,PSUIBMT
PWFS
IFU
"NFSJLBBOTF
WFS[PFL47
*O
IFU
EFCBU
UFLFOEFO
[JDI
EF

JONJEEFMT
CFLFOEF
WFSTDIJMMFO
UVTTFO
SFHFSJOHTQBSUJKFO
FO
PQQPTJUJF
IFMEFS
BG
&VSMJOHT

CDA

JOUFSQSFUFFSEF
IFU
WFS[PFL
WBO
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
BMT
FFO
WFS[PFL
PN
FFO
CJKESBHF

UF
MFWFSFO
BBO
IFU
WFSEFS
PQWPFSFO
WBO
EF
NJMJUBJSF
ESVL
)FU
HJOH
EVT
OJFU
PN
FFO
CJK
ESBHF
BBO
FFO
DPODSFUF
NJMJUBJSF
BDUJF
)PQFMJKL
LPO
KVJTU
NFU
IFU
PQWPFSFO
WBO
EF
ESVL
FFO

45 /PUVMFO
.JOJTUFSSBBE
29 november 2002, 3G

46 AZ,
dossier 469313
7FSTMBH
NJOJTUFSJÌMF
,FSOHSPFQ
SFTPMVUJF
1441, 4
EFDFNCFS
2002
47 Kamerstukken II, 2002/03, 23 432
OS
68
;JF
IJFSWPPS
PPL
IPPGETUVL
11

De politieke besluitvorming in Nederland 93

 WSFFE[BNF
PQMPTTJOH
JO
EF
IBOE
XPSEFO
HFXFSLU
)FU
XFHOFNFO
WBO
EF
ESFJHJOH
WJB
EJ
QMPNBUJF
XBT
FO
CMFFG
JNNFST
EF
CFTUF
XFH
,PFOEFST
1WE"

CFTDIPVXEF
IFU
WFS[PFL
WBO

EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
PN
CJK
UF
ESBHFO
BBO
EF
QMBOOJOH
UFO
CFIPFWF
WBO
FFO
NPHFMJKL
NJMJUBJS

PQUSFEFO
BMT
OJFUPQQPSUVVO
&FO
WPPSCBSJHF
QMBOOJOH
WBO
FFO
PPSMPH
XBT
POHFXFOTU
FO

[PV
OBBS
[JKO
NFOJOH
FFSEFS
MFJEFO
UPU
NFFS
WFSEFFMEIFJE
EBO
UPU
FFO
CSFEF
DPBMJUJF
7FSEFS

TUFMEF
IJK
WSBHFO
PWFS
EF
BBSE
WBO
IFU
WFS[PFL
%F
,BNFSMFEFO
,BSJNJ
(SPFO-JOLT

FO

7BO
7FM[FO
SP

TQSBLFO
IVO
[PSH
VJU
PWFS
EF
QPTJUJFWF
SFBDUJF
WBO
EF
SFHFSJOH
PQ
IFU
"NF
SJLBBOTF
WFS[PFL
,BSJNJ
TUFMEF
EBU
IFU
NJEEFM
WBO
FFO
PPSMPH
FSHFS
XBT
EBO
EF
LXBBM
WBO

IFU
SFHJNF
WBO
4BEEBN
)PFTTFJO
;JK
CFOBESVLUF
EBO
PPL
EBU
/FEFSMBOE
NFUFFO
OFF
IBE

NPFUFO
[FHHFO
UFHFO
IFU
WFS[PFL
WBO
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
7BO
7FM[FO
TUFMEF
EBU
OJFU
BMMFFO

*SBL
NBBS
PPL
BMMF
BOEFSF
MBOEFO
HFCPOEFO
XBSFO
BBO
SFTPMVUJF
1441
1BMN
LPF

BDIUUF

WPPSCFSFJEJOH
UFO
CFIPFWF
WBO
FFO
NPHFMJKL
NJMJUBJS
PQUSFEFO
UFHFO
*SBL
KVJTU
WPMTUSFLU
PQ

IBBS
QMBBUT
)JK
LPO
[JDI
WPPSTUFMMFO
EBU
/FEFSMBOE
VJUFJOEFMJKL
[PV
NPFUFO
CJKESBHFO
BBO

FFO
NJMJUBJSF
BDUJF
UFHFO
EBU
MBOE
7PMHFOT
7BO
"BSUTFO
VVD

XBT
EF
7FJMJHIFJETSBBE
OV

FFSTU
BBO
[FU
NBBS
EJQMPNBUJF
[POEFS
ESVL
[POEFS
GPMMPXVQ
NFU
LSBDIU
FO
NBDIU
[PV

OJFU
XFSLFO
/FEFSMBOE
NPFTU
EBBSPN
NFFXFSLFO
BBO
IFU
PQWPFSFO
WBO
EF
ESVL
PQ
*SBL

)JK
WPOE
OJFU
EBU
FS
TQSBLF
XBT
WBO
FFO
WPPSCBSJH
WFS[PFL
WBO
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
PN
NFF

UF
XFSLFO
BBO
FFO
QMBOOJOH
UFO
CFIPFWF
WBO
FFO
NPHFMJKL
NJMJUBJS
PQUSFEFO
%F
(SBBG

%66

NFFOEF
EBU
FFSTU
EF
SFTVMUBUFO
WBO
EF
XBQFOJOTQFDUJFT
NPFTUFO
XPSEFO
BGHFXBDIU

*O
EBU
MJDIU
XBT
IFU
WFS[PFL
WBO
EF
"NFSJLBOFO
PN
FFO
CJKESBHF
UF
MFWFSFO
BBO
EF
QMBOOJOH

UFO
CFIPFWF
WBO
FFO
NPHFMJKL
NJMJUBJS
PQUSFEFO
WPPSCBSJH

*O
[JKO
SFBDUJF
CFOBESVLUF
EF
NJOJTUFS
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
EBU
EF
CSJFG
WBO
EF
SFHF
SJOH
NPFTU
XPSEFO
HF[JFO
BMT
FFO
OPUJêDBUJF
JO
IFU
LBEFS
WBO
IFU
5PFUTJOHTLBEFS
2001 en de
artikel 100QSPDFEVSF
7PPSUT
XBT
[JK
DPOGPSN
EF
BBOCFWFMJOHFO
WBO
EF
5JKEFMJKLF
$PNNJT
TJF
#FTMVJUWPSNJOH
6JU[FOEJOHFO
%F
SFHFSJOH
IBE
OPH
HFFO
TUBOEQVOU
JOHFOPNFO
OBBS

BBOMFJEJOH
WBO
IFU
WFS[PFL
FS
MBH
EVT
PPL
OPH
HFFO
CFTMVJU
WPPS
%F
CFXJOETNBO
TQSBL

UFHFO
EBU
/FEFSMBOE
OV
WPPSCBSJH
CJK
EF
QMBOOJOH
WBO
FFO
PPSMPH
[PV
XPSEFO
CFUSPLLFO

&FO
CFTMJTTJOH
PWFS
IFU
"NFSJLBBOTF
WFS[PFL
[PV
EF
SFHFSJOH
VJUFSBBSE
BBO
EF
,BNFS
WPPS
MFHHFO
%F
EBBEXFSLFMJKLF
CFTMVJUWPSNJOH
[PV
JNNFST
JO
IFU
QBSMFNFOU
QMBBUTWJOEFO

%F
NJOJTUFS
XBT
WPPSUT
WBO
NFOJOH
EBU
IFU
AVNTQPPS
UPU
IFU
ACJUUFSF
FJOEF
NPFTU

XPSEFO
HFWPMHE
)JK
XFOTUF
OJFU
VJU
UF
HBBO
WBO
FFO
PPSMPH
[PMBOH
EBU
TQPPS
WJB
SFTPMV
tie 1441
OJFU
WPMMFEJH
XBT
BGHFMFHE48

5.4.3 OVERLEG MET GROSSMAN EN EEN NIEUWE BRIEF

0Q
5
EFDFNCFS
WPOE
IFU
PWFSMFH
QMBBUT
UVTTFO
%F
)PPQ
4DIFďFS
FO
EF
"NFSJLBBOTF

POEFSNJOJTUFS
(SPTTNBO
4XBSUCPM
CSBDIU
EBBSWBO
WFSTMBH
VJU
BBO
EF
NJOJTUFSQSFTJEFOU

XBBSCJK
IJK
XFFSHBG
XBU
EF
JOCSFOH
WBO
(SPTTNBO
XBT
%F[F
IBE
POEFS
NFFS
PQHFNFSLU

EBU
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
IFU
VNUSBKFDU
[PVEFO
WPMHFO
NBBS
EBU
PPL
JO
IVO
WJTJF
FFO

OJFVXF
7FJMJHIFJETSBBESFTPMVUJF
XFOTFMJKL
NBBS
OJFU
OPPE[BLFMJKL
XBT
7FSEFS
[PV
mate-
rial breach
EPPS
*SBL
EPPS
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
CSFFE
XPSEFO
VJUHFMFHE
)FU
HJOH
OJFU
PN

EF
WSBBH
XBU
FFO
material breach
[PV
[JKO
NBBS
XFMLF
material breach
[PV
MFJEFO
UPU
FFO
DPO
ëJDU
%F
)PPQ
4DIFďFS
TUFMEF
m
OPH
TUFFET
WPMHFOT
4XBSUCPM
m
EBU
EF
"NFSJLBBOTF
JO
terpretatie van material breach
NPHFMJKL
OJFU
EPPS
BMMF
&VSPQFTF
MBOEFO
[PV
XPSEFO
HF
EFFME
(SPTTNBO
NFSLUF
PPL
OPH
PQ
EBU
IFU
EF
VS niet alleen om militaire voorbereiding

48 Kamerstukken II, 2002/03, 23 432
OS
68

94 De politieke besluitvorming in Nederland

 HJOH
NBBS
PPL
PN
QPMJUJFL
DPNNJUNFOU
.FFS
ESVL
NBBLUF
JNNFST
FFO
DPOëJDU
NJT
TDIJFO
NJOEFS
OPPE[BLFMJKL49
0Q
6
EFDFNCFS
QSFTFOUFFSEFO
EF
NJOJTUFST
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
FO
WBO
%FGFOTJF

JO
EF
.JOJTUFSSBBE
FFO
WPPSTUFM
WPPS
FFO
SFBDUJF
PQ
EF
"NFSJLBBOTF
WPPSTUFMMFO
%BBSCJK

XFSE
UFO
BBO[JFO
WBO
IFU
FFSTUF
EFFM
WBO
IFU
WFS[PFL
WPPSHFTUFME
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
JO

CFHJOTFM
AGVMM
BDDFTT
CBTJOH
BOE
PWFSëJHIU
UF
WFSMFOFO
5FWFOT
XFSE
WPPSHFTUFME
AJO
CFHJO
TFM
FO
WPPS
QMBOOJOHTEPFMFJOEFO
QPTJUJFG
UF
SFBHFSFO
PQ
IFU
WFS[PFL
PN
SBLFUWFSEFEJ
HJOHTNJEEFMFO
FO
EF
PWFSJHF
FMFNFOUFO
WBO
IFU
FFSTUF
EFFM
WBO
IFU
WFS[PFL50
#FJEF
NJOJTUFST
[BHFO
JO
EF
EFNJTTJPOBJSF
TUBUVT
WBO
IFU
LBCJOFU
HFFO
CFMFUTFM
PN
EF[F

WPPSTUFMMFO
BBO
UF
OFNFO
POEFS
NFFS
PNEBU
IFU
OJFU
HJOH
PN
POPNLFFSCBSF
WPPSTUFMMFO
%F

.JOJTUFSSBBE
NBDIUJHEF
CFJEF
NJOJTUFST
PN
QPTJUJFG
UF
SFBHFSFO
PQ
IFU
FFSTUF
EFFM
WBO
IFU

WFS[PFL
IPVEFOEF
IFU
WFSMFOFO
WBO
FFO
PWFSWMJFHWFSHVOOJOH
FO
IFU
GBDJMJUFSFO
WBO
EPPSWPFS

PWFS
IFU
/FEFSMBOET
HSPOEHFCJFE
BMTNFEF
QMBOOJOH
JO[BLF
POEFSTUFVOFOEF
FO
EFGFOTJFWF

UBLFO
[PBMT
IFU
UFS
CFTDIJLLJOH
TUFMMFO
WBO
IFU
1BUSJPUSBLFUWFSEFEJHJOHTTZTUFFN
)FU
UXFFEF

EFFM
CMFFL
NPFJMJKLFS
UF
MJHHFO
.JOJTUFS
7BO
EFS
)PFWFO
IJFME
WPM
EBU
EF
/FEFSMBOETF
SFHF
SJOH
PQ
JFEFS
NPNFOU
FFO
AFJHFOTUBOEJH
PPSEFFM
NPFTU
LVOOFO
WFMMFO
FO
WFSTDIJMMFOEF
CF
XJOETMJFEFO
WJFMFO
IBBS
EBBSJO
CJK
POEFS
BOEFSFO
%F
(FVT
FO
7FFSNBO

0Q
WPPSTUFM
WBO

EF
NJOJTUFSQSFTJEFOU
XFSE
UFO
TMPUUF
CFTMPUFO
EBU
OBEFS
PWFSMFH
[PV
XPSEFO
HFPQFOE
NFU

EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
PWFS
EF
NPEBMJUFJUFO
WBO
EF
/FEFSMBOETF
CJKESBHF51
%F
CFJEF
NJOJTUFST
XFSEFO
XFM
HFNBDIUJHE
JO
PWFSMFH
NFU
EF
QSFNJFS
FO
EF
WJDFQSF
NJFST
DPOGPSN
IFU
5PFUTJOHTLBEFS
2001
IFU
QBSMFNFOU
WBO
EJU
CFTMVJU
PQ
EF
IPPHUF
UF

TUFMMFO
%BU
HFCFVSEF
NFU
FFO
CSJFG
WBO
6
EFDFNCFS
2002
*O
EJF
CSJFG
XFSE
WFSXF[FO

OBBS
IFU
HFTQSFL
NFU
(SPTTNBO
%F
NJOJTUFST
TUFMEFO
POEFS
NFFS

6JU
IFU
POEFSIPVE
JT
BOEFSNBBM
HFCMFLFO
EBU
EF
ESVL
PQ
*SBL
<FSUPF>
EJFOU
PN
UF
CFSFJLFO

EBU
IFU
WPMEPFU
BBO
SFTPMVUJF
1441
FO
EBU
IFU
"NFSJLBBOTF
WFS[PFL
VJUESVLLFMJKL
JO
EBU
LB
EFS
HFQMBBUTU
EJFOU
UF
XPSEFO
7PPSUT
JT
EVJEFMJKL
HFXPSEFO
EBU
IFU
"NFSJLBBOTF
WFS[PFL

BBO
/FEFSMBOE
[JDI
JO
FFSTUF
JOTUBOUJF
SJDIU
PQ
IFU
WFSMFOFO
WBO
PWFSWMJFHWFSHVOOJOHFO
FO

IFU
GBDJMJUFSFO
WBO
EPPSWPFS
PWFS
IFU
/FEFSMBOETF
HSPOEHFCJFE
FO
PQ
QMBOOJOH
JO[BLF

POEFSTUFVOFOEF
FO
EFGFOTJFWF
UBLFO
[PBMT
IFU
1BUSJPUSBLFUWFSEFEJHJOHTZTUFFN
%BBSOBBTU

XJM
EF
VS
NFU
/FEFSMBOE
JO
DPOUBDU
CMJKWFO
PWFS
FWFOUVFMF
BBOWVMMFOEF
CJKESBHFO

*O
IFU
IJFSCPWFO
HFTDIFUTUF
LBEFS
IFFGU
EF
3FHFSJOH
IFEFO
CFTMPUFO
JO
CFHJOTFM
QPTJ
UJFG
UF
SFBHFSFO
PQ
IFU
"NFSJLBBOTF
WFS[PFL
%F[F
CFHJOTFMCFSFJEIFJE
CFUSFGU
WPPSBMTOPH

BMMFFO
IFU
WFSMFOFO
WBO
PWFSWMJFHWFSHVOOJOHFO
FO
IFU
GBDJMJUFSFO
WBO
EPPSWPFS
PWFS
IFU

/FEFSMBOETF
HSPOEHFCJFE
BMTNFEF
QMBOOJOH
WPPS
EF
HFOPFNEF
POEFSTUFVOFOEF
FO
EF
GFOTJFWF
UBLFO
"MWPSFOT
CPWFOHFOPFNEF
CFHJOTFMCFSFJEIFJE
XPSEU
PNHF[FU
JO
FFO
NFFS

DPODSFFU
BBOCPE
WPPS
QMBOOJOHTEPFMFJOEFO
FO
PWFSHFHBBO
XPSEU
UPU
HFSFFETUFMMJOH
EJFOU

OBEFS
PWFSMFH
HFWPFSE
UF
XPSEFO
UVTTFO
/FEFSMBOETF
FO
"NFSJLBBOTF
NJMJUBJSFO
PWFS
EF

QSFDJF[F
NPEBMJUFJUFO
&FO
CFTMVJU
UPU
GFJUFMJKLF
UFS
CFTDIJLLJOHTUFMMJOH
[BM
EF
3FHFSJOH
OF

49 AZ, dossier 469313
/PUJUJF
4XBSUCPM
BBO
MP en SG
PWFS
PWFSMFH
(SPTTNBO
NFU
%F
)PPQ
4DIFďFS
5

EFDFNCFS
2002

*O
IFU
BSDIJFG
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
JT
BMMFFO
FFO
CFLOPQU
WFSTMBH
BBOHFUSPďFO
JO
FFO

DPEFCFSJDIU
WBO
DVB
BBO
8BTIJOHUPO
9
EFDFNCFS
2002
OS
XBTV
075

%BBSJO
TUBBU
EBU
AEF
VS
XFMJTXBBS

TUSFFGEF
OBBS
FFO
UXFFEF
7FJMJHIFJETSBBESFTPMVUJF
NBBS
HFOPFH
BVUPSJUFJU
IBE
PN
UPU
BDUJF
PWFS
UF
HBBO
50 AZ, dossier 447858
/PUJUJF
BZ
FO
%FGFOTJF
UCW
.JOJTUFSSBBE
NFU
FFSTUF
SFBDUJF
PQ
"NFSJLBBOT
WFS[PFL

inzake Irak, 6
EFDFNCFS
2002

51 /PUVMFO
.JOJTUFSSBBE
6
EFDFNCFS
2002, 3E

De politieke besluitvorming in Nederland 95

 NFO
NFEF
PQ
CBTJT
WBO
FFO
FJHFO
PPSEFFM
PG
FS
TQSBLF
JT
WBO
[PHFOBBNEF
ANBUFSJBM
CSFBDI

EPPS
*SBL
%F[F
CFPPSEFMJOH
[BM
XPSEFO
WPPSHFMFHE
BBO
EF
5XFFEF
,BNFS52

*O
EF[F
CSJFG
XFSE
IFU
UXFFEF
EFFM
WBO
IFU
WFS[PFL
OJFU
FYQMJDJFU
CFOPFNE
&S
XFSE

WPMTUBBO
NFU
EF
NFEFEFMJOH
EBU
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
JO
DPOUBDU
XJMEFO
CMJKWFO
PWFS
FWFO
UVFMF
BBOWVMMFOEF
CJKESBHFO
0Q
IFU
NPNFOU
EBU
EF[F
CSJFG
VJUHJOH
IBE
EF
,BNFS
KVJTU

PWFSMFHE
NFU
EF
SFHFSJOH
PWFS
EF
FFSEFSF
BMHFNFFO
HFTUFMEF
CSJFG
WBO
21
OPWFNCFS53 Er
WPMHEF
FFO
OJFVX
PWFSMFH
PQ
18
EFDFNCFS
NFEF
OBBS
BBOMFJEJOH
WBO
EF[F
NFFS
HFTQFDJê
DFFSEF
CSJFG54
)FU
WBMU
PQ
EBU
EF
,BNFSMFEFO
OBVXFMJKLT
JFUT
NFFS
PG
JFUT
BOEFST
OBBS

WPSFO
CSBDIUFO
EBO
UJKEFOT
IFU
FFSEFSF
PWFSMFH
,PFOEFST
CFTDIPVXEF
EF
CJKESBHF
XBBS
PN
EF
"NFSJLBOFO
IBEEFO
HFWSBBHE
FFSEFS
BMT
POEFSTUSFQJOH
WBO
QPMJUJFLF
TUFVO
EBO
BMT

CJKESBHF
BBO
NJMJUBJSF
QMBOOJOH
%BU
TMPPU
PWFSJHFOT
BBO
CJK
XBU
(SPTTNBO
JO
[JKO
HFTQSFL

NFU
%F
)PPQ
4DIFďFS
OBBS
WPSFO
IBE
HFCSBDIU
%F
)PPQ
4DIFďFS
TQSBL
EF
PQWBUUJOH
WBO
POEFS
NFFS
EF
SP tegen dat de voorbereidin
HFO
OFFS
[PVEFO
LPNFO
PQ
IFU
QMBOOFO
WBO
FFO
PPSMPH A%F
/FEFSMBOETF
SFHFSJOH
EPFU
PQ

EJU
NPNFOU
IFU[FMGEF
XBU
EF
&VSPQFTF
CPOEHFOPUFO
EPFO
JODMVTJFG
%VJUTMBOE
%F
NBBU
SFHFMFO
EJF
EF
SFHFSJOH
JO
IBBS
CSJFWFO
OPFNU
IFCCFO
FFO
EFGFOTJFG
LBSBLUFS
)JK
WPOE
EF

QMBOOJOH
EBBSWBO
OJFU
WPPSCBSJH
XBOU
EBBSNFF
LPO
OJFU
XPSEFO
HFXBDIU
UPUEBU
FFO
DPO
ëJDU
XBT
VJUHFCSPLFO
%F
7FJMJHIFJETSBBE
XBT
IFU
PSHBBO
PN
material breach
WBTU
UF
TUFMMFO

"MT
EJU
HFCFVSEF
[PVEFO
EF
serious consequences aan de orde komen die in resolutie 1441
XFSEFO
HFOPFNE
FO
[PV
FFO
OJFVXF
GBTF
JOUSFEFO
7PPS
EF
WPPSCFSFJEJOH
WBO
EF
EJTDVTTJF

EBBSPWFS
JO
EF
7FJMJHIFJETSBBE
WFSUSPVXEF
EF
SFHFSJOH
PQ
IFU
PPSEFFM
WBO
#MJY
FO
EF
[JK
OFO
EF
XBQFOJOTQFDUFVST
EJF
BMT
VNNFEFXFSLFST
UPU
FFO
PCKFDUJFG
FO
POBGIBOLFMJKL
PPS
EFFM
[PVEFO
NPFUFO
LPNFO
%F
NJOJTUFS
XFFT
FSPQ
EBU
EF
7FJMJHIFJETSBBE
BMT
QPMJUJFL

PSHBBO
NFU
FFO
QPMJUJFL
PPSEFFM
[PV
LPNFO
%F
SFHFSJOH
IBE
FFO
TUFSLF
WPPSLFVS
WPPS
FFO

OJFVXF
SFTPMVUJF
NBBS
FFO
WFUP
WBO
FFO
WBO
EF
QFSNBOFOUF
MFEFO
WBO
EF
7FJMJHIFJETSBBE

IPFGEF
OJFU
QFS
EFêOJUJF
EF
EPPSTMBH
UF
HFWFO
*O
BMMF
HFWBMMFO
TUPOE
WPPSPQ
EBU
EF
/FEFS
MBOETF
SFHFSJOH
IBBS
FJHFO
BGXFHJOH
[PV
NBLFO
%F
NJOJTUFS
POEFSTUSFFQUF
IJFSCJK
IFU

CFMBOH
WBO
FFO
[P
CSFFE
NPHFMJKL
QPMJUJFL
ESBBHWMBL
JO
IFU
QBSMFNFOU55
*O
BBOTMVJUJOH
PQ
IFU
IJFSCPWFO
HFNFNPSFFSEF
BMHFNFFO
PWFSMFH
WBO
3
EFDFNCFS
FO
JO

IFU
LBEFS
WBO
EF
CFHSPUJOHTCFIBOEFMJOH
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
XFSE
POEFS
NFFS
FFO

NPUJF
JOHFEJFOE
EPPS
,PFOEFST
FO
%F
(SBBG
XBBSJO
IFU
"NFSJLBBOTF
WFS[PFL
WPPSCBSJH

XFSE
HFOPFNE56
%F[F
NPUJF
XFSE
OJFU
BBOHFOPNFO

5.5 Naar definitieve keuzes

5.5.1 VOORTGAANDE INTERNATIONALE CONTACTEN
*O
IFU
/FEFSMBOETF
QPMJUJFLF
EFCBU
USBE
SPOE
EF
KBBSXJTTFMJOH
20022003
m
XBU
*SBL
CF
USFGU
m
PQOJFVX
FFO
QFSJPEF
WBO
SFMBUJFWF
XJOETUJMUF
PQ
%BU
IBE
UF
NBLFO
NFU
IFU
WFS
LJF[JOHTSFDFT
WBO
EF
5XFFEF
,BNFS
EBU
EVVSEF
WBO
20
EFDFNCFS
2002 tot 22
KBOVBSJ

52 Kamerstukken II, 2002/03, 23432
OS
65

53 Kamerstukken II, 2002/03, 23432
OS
64
54 Kamerstukken II, 2002/03, 23432
OS
74
55 Kamerstukken II, 2002/03, 23432
OS
74
56 Kamerstukken II, 2002/03 28600
7
OS
öö

96 De politieke besluitvorming in Nederland

 2003
"OEFST
EBO
FOLFMF
NBBOEFO
FFSEFS
JO
%VJUTMBOE
XBT
*SBL
OJFU
FFO
QSPNJOFOU

UIFNB
JO
EF
WFSLJF[JOHTDBNQBHOF
IPFXFM
IFU
POEFSXFSQ
[FLFS
BBOEBDIU
LSFFH
0Q
EF

BHFOEB
WBO
EF
.JOJTUFSSBBE
XBT
JO
EF[F
QFSJPEF
FWFONJO
BBOEBDIU
WPPS
*SBL
0Q
20 de
DFNCFS
NBBLUF
NJOJTUFS
%F
)PPQ
4DIFďFS
NFMEJOH
WBO
EF
UFMFVSHFTUFMEF
FFSTUF
SFBDUJFT
PQ

EF
EPDVNFOUFO
EJF
*SBL
PQ
CBTJT
WBO
SFTPMVUJF
1441
IBE
NPFUFO
PWFSMFHHFO
)JK
TUFMEF
EBU

EF
SBBE
FS
SFLFOJOH
NFF
NPFTU
IPVEFO
EBU
FFO
material breach
[PV
XPSEFO
WBTUHFTUFME57
0Q
17 en 24
KBOVBSJ
XFSE
JO
EF
.JOJTUFSSBBE
FWFOFFOT
LPSU
BBOEBDIU
HFXJKE
BBO
*SBL

.JOJTUFS
,BNQ
NFSLUF
PQ
17
KBOVBSJ
PQ
EBU
JO
5BNQB
HFTQSFLLFO
IBEEFO
QMBBUTHFWPO
EFO
PWFS
FFO
/FEFSMBOETF
NJMJUBJSF
CJKESBHF
)JK
[FJ
EBBSPWFS
A%BBSCJK
IFCCFO
EF
VS
BBOHFHFWFO
EBU
[JK
HFFO
/FEFSMBOETF
NJMJUBJSF
TUFVO
XFOTFO
JO
*SBL
[FMG58
0Q
24
KBOVBSJ

NFNPSFFSEF
%F
)PPQ
4DIFďFS
EF
UPFOFNFOEF
LBOT
PQ
FFO
PPSMPH
FO
EF
ESFJHFOEF

QPMJUJFLF
TQMJUTJOH
UVTTFO
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
FO
IFU
7FSFOJHE
,POJOLSJKL
FOFS[JKET
FO

'SBOLSJKL
FO
%VJUTMBOE
BOEFS[JKET
A*O
FFO
TMFDIU
TDFOBSJP
LBO
IFU
FSPQ
OFFSLPNFO
EBU

/FEFSMBOE
NPFU
LJF[FO
UVTTFO
EF
"UMBOUJTDIF
PG
&VSPQFTF
[JKEF59
%F
)PPQ
4DIFďFS

XBT
WBO
NFOJOH
EBU
/FEFSMBOE
PQ
EBU
NPNFOU
FJOE
KBOVBSJ

OPH
HFFO
POHFDMBVTV
MFFSEF
TUFVO
BBO
FFO
NPHFMJKLF
BDUJF
WBO
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
NPFTU
HFWFO
7FSEFS
XFFT

IJK
PQ
IFU
EPPS
EF
5XFFEF
,BNFS
POEFSTUFVOEF
WPPSTUFM
PN
PQ
WFS[PFL
WBO
5VSLJKF

1BUSJPUT
UF
MFWFSFO
.FEF
OBBS
BBOMFJEJOH
WBO
FFO
WSBBH
WBO
NJOJTUFS
%F
#PFS
PG
EF
1B
USJPU
PPL
HF[JFO
LPO
XPSEFO
BMT
FFO
BBOWBMTXBQFO
TUFMEF
IJK
WBTU
EBU
EF
WSBBH
PG
/FEFS
MBOE
1BUSJPUT
BBO
5VSLJKF
MFWFSEF
QPMJUJFL
OJFU
UF
TDIFJEFO
XBT
WBO
EF
WSBBH
PG
/FEFSMBOE

EF
"NFSJLBBOTF
PPSMPH
UFHFO
*SBL
TUFVOEF
&FO
FO
BOEFS
[PV
TBNFOIBOHFO
NFU
EF
SPM

EJF
5VSLJKF
[PV
TQFMFO
JO
IFU
DPOëJDU60
&JOE
KBOVBSJ
TQFFMEF
JO
EF
JOUFSOBUJPOBMF
QPMJUJFL
IFU
WFS[PFL
BBO
EF
NJOJTUFSQSFTJ
EFOU
PN
FFO
PQFO
CSJFG
WBO
&VSPQFTF
SFHFSJOHTMFJEFST
UF
POEFSUFLFOFO
XBBSJO
POWFSLPSU

TUFVO
XFSE
CFUVJHE
BBO
IFU
"NFSJLBBOT#SJUTF
TUBOEQVOU
/B
PWFSMFH
NFU
[JKO
SBBEBEWJ
TFVS
FO
EF
NJOJTUFS
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
XFJHFSEF
EF
QSFNJFS
PN
EF
ACSJFG
WBO
"DIU

van 30
KBOVBSJ
2003
NFEF
UF
POEFSUFLFOFO61
)FU
BSHVNFOU
PN
OJFU
NFF
UF
EPFO
BBO
EF[F

QVCMJDJUBJSF
BDUJF
XBT
IFU
IBOEIBWFO
WBO
[P
WFFM
NPHFMJKL
FFOIFJE
CJOOFO
EF
EU
PG
CFUFS

XFMMJDIU
IFU
WPPSLPNFO
WBO
WFSEFSF
WFSEFFMEIFJE
%F
NJOJTUFSQSFTJEFOU
WFSLMBBSEF
EBU

IJK
JOTUFNEF
NFU
EF
JOIPVE
WBO
EF[F
CSJFG
NBBS
WBO
POEFSUFLFOJOH
IBE
BGHF[JFO
PNEBU

FS
FFO
WFSLFFSE
ATJHOBBM
WBO
VJUHJOH
%F
WFSEFFMEIFJE
WBO
EF
EU
[PV
4BEEBN
)PFTTFJO

TMFDIUT
JO
EF
LBBSU
TQFMFO
FO
NPFTU
EBBSPN
OJFU
OBBS
CVJUFO
UPF
XPSEFO
CFLMFNUPPOE
*O

8BTIJOHUPO
XBT
CMJKLFOT
FFO
NFNP
WBO
EF
%JSFDUJF
8FTUFMJKL
)BMGSPOE
DWH

PQ
IFU

NJOJTUFSJF
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
OJFU
JFEFSFFO
HFMVLLJH
NFU
EF[F
/FEFSMBOETF
POUIPV
EJOH62
%BBSOBBTU
XBT
FS
PWFSJHFOT
PPL
XFM
CFHSJQ
POEFS
NFFS
CJK
NJOJTUFS
1PXFMM
[JF
PPL

QBSBHSBBG
732

%F
WSBBH
PG
EF
WFSEFFMEIFJE
CJOOFO
EF
EU
XFSLFMJKL
WFSIPMQFO
PG
WFSNJO
EFSE
[PV
LVOOFO
XPSEFO
EPPS
EF
/FEFSMBOETF
OJFUPOEFSUFLFOJOH
WBO
EF
ACSJFG
WBO
"DIU

JT
WPPS
[PWFS
EF
$PNNJTTJF
LBO
OBHBBO
OJFU
BBO
EF
PSEF
HFXFFTU
*O
EF
5XFFEF
,BNFS

57 /PUVMFO
.JOJTUFSSBBE
20
EFDFNCFS
2002, 3E

58 /PUVMFO
.JOJTUFSSBBE
17
KBOVBSJ
2003, 2E
;JF
WPPSUT
IPPGETUVL
1037
59 /PUVMFO
.JOJTUFSSBBE
24
KBOVBSJ
2003, 2E
*O
[JKO
HFTQSFL
NFU
EF
DPNNJTTJF
OPFNEF
%F
)PPQ
4DIFďFS

EJF
LFV[F
WPPS
IFN[FMG
FFO
WBO
EF
NFFTU
GSVTUSFSFOEF
FSWBSJOHFO
JO
IFU
*SBLEPTTJFS
60 ;JF
PPL
QBSBHSBBG
1038
61 AZ, dossier 458347
'BY
NFU
DPODFQUUFLTU
PQFO
CSJFG
SFHFSJOHMFJEFST
FJOE
KBOVBSJ
2003

62 BZ, DWH/00055
%PTTJFS
CF[PFL
BBO
8BTIJOHUPO
6 en 7
GFCSVBSJ
2003
.FNPSBOEVN
BBO
.JOJTUFS

5
GFCSVBSJ
2003, kenmerk DWH/N128/027PPSUT
7BO
EFO
#FSH
15
KVOJ
2009

De politieke besluitvorming in Nederland 97

 IFFGU
BMMFFO
EF
XPPSEWPFSEFS
WBO
EF
VVD
7BO
"BSUTFO
EF
IPVEJOH
WBO
EF
SFHFSJOH
PQ
EJU

QVOU
JO
TDIFSQF
CFXPPSEJOHFO
HFIFLFME
AFJHFOMJKL
UF
HFL
WPPS
XPPSEFO
63
0Q
31
KBOVBSJ
LXBN
JO
EF
.JOJTUFSSBBE
IFU
"NFSJLBBOTF
WFS[PFL
PQOJFVX
BBO
EF
PSEF

OBBS
BBOMFJEJOH
WBO
FFO
OJFVX
WFS[PFL
WBO
28
KBOVBSJ
m
WPMHFOE
PQ
IFU
PWFSMFH
NFU
EF

"NFSJLBOFO
EBU
JONJEEFMT
JO
5BNQB
IBE
QMBBUTHFWPOEFO
[JF
WFSEFS
QBSBHSBBG
1037

5FS

WPPSCFSFJEJOH
TUVVSEFO
EF
NJOJTUFST
WBO
%FGFOTJF
FO
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
FFO
OPUJUJF

XBBSJO
IFU
HFWSBBHEF
XFSE
PQHFTPNE
FO
XBBSJO
XFSE
WPPSHFTUFME
WPPSMPQJH
FFO
QPTJUJFG

CFTMVJU
UF
OFNFO
PWFS
IFU
WFS[PFL
EF
1BUSJPUT
UFS
CFTDIJLLJOH
UF
TUFMMFO
&FO
EFêOJUJFG
CF
TMVJU
[PV
EBO
BGIBOLFMJKL
XPSEFO
HFNBBLU
WBO
FFO
GPSNFFM
5VSLT
WFS[PFL64
%F
.JOJTUFSSBBE
TUFNEF
JO
NFU
EJU
WPPSTUFM
%F
NJOJTUFSQSFTJEFOU
HJOH
EBBSCJK
JO
PQ

EF
/FEFSMBOETF
CFMFJETMJKO
JO[BLF
*SBL
)JK
BDIUUF
IFU
WBO
CFMBOH
UF
NFMEFO
EBU
IFU


LBCJOFU
JO[BLF
*SBL
TUFFET
FFO
DPOTJTUFOUF
MJKO
IBE
BBOHFIPVEFO
5FO
FFSTUF
WPOE
IFU

LBCJOFU
EBU
JOUFSOBUJPOBMF
ESVL
PQ
*SBL
PPL
EPPS
NJEEFM
WBO
ESFJHJOH
NFU
HFXFME

OPPE[BLFMJKL
XBT
WPPS
IFU
CFSFJLFO
WBO
FFO
WSFFE[BNF
PQMPTTJOH
7PPSCFSFJEFOEF
NJMJ
UBJSF
QMBOOJOH
XBT
POEFSEFFM
WBO
IFU
PQWPFSFO
WBO
EF[F
ESVL
5PU
TMPU
CMFFG
/FEFSMBOE

OBESVLLFMJKL
IFU
VNTQPPS
WPMHFO65

5.5.2 POLITIEK DEBAT OVER MILITAIRE STEUN

%F
UFSCFTDIJLLJOHTUFMMJOH
WBO
1BUSJPUT
OBN
FFO
FOJHT[JOT
BQBSUF
QMBBUT
JO
CJK
EF
WPPSU
HBBOEF
CFTMVJUWPSNJOH
*O
IPPGETUVL
10
XPSEU
IJFSBBO
VJUWPFSJH
BBOEBDIU
CFTUFFE
)JFS

WPMHFO
TMFDIUT
FOLFMF
PQNFSLJOHFO
PWFS
EF
QPMJUJFLF
BTQFDUFO
%F
"NFSJLBOFO
IBEEFO
BM

JO
IVO
BMHFNFOF
WFS[PFL
PN
POEFSTUFVOJOH
WBO
15 november 2002
HF[JOTQFFME
PQ
IFU

CFTDIJLCBBS
TUFMMFO
WBO
1BUSJPUT
)FU
/FEFSMBOETF
LBCJOFU
UPPOEF
[JDI
CFSFJE
EF[F
WPSN

WBO
POEFSTUFVOJOH
UF
WFSMFOFO
NBBS
NFFOEF
BMMFFO
NBBS
UPU
WFSXF[FOMJKLJOH
UF
LVOOFO

PWFSHBBO
XBOOFFS
EF
5VSLTF
SFHFSJOH
IBBS
EBBSPN
WSPFH
"NFSJLBBOTF
QSFTTJF
PQ
"OLBSB

IBE
OJFU
PONJEEFMMJKL
FFO
5VSLT
WFS[PFL
UPU
HFWPMH
0Q
31
KBOVBSJ
2003
CFTMPPU
EF
.JOJT
UFSSBBE
EF
HFWSBBHEF
1BUSJPUT
UFS
CFTDIJLLJOH
UF
TUFMMFO
OPH
TUFFET
POEFS
EF
WPPSXBBSEF

EBU
5VSLJKF
EBBS
GPSNFFM
PN
[PV
WSBHFO66
0Q
6
GFCSVBSJ
BSSJWFFSEF
EF
5VSLTF
AOPUF
WFS
CBMF
NFU
IFU
MBOHWFSXBDIUF
WFS[PFL
EBU
WSJKXFM
PONJEEFMMJKL
XFSE
JOHFXJMMJHE

.FU
EF[F
EJSFDUF
UPF[FHHJOH
IJFME
EF
SFHFSJOH
[JDI
OJFU
BBO
IBBS
CFMPGUF
BBO
EF
,BNFS

[PBMT
HFEBBO
JO
IBBS
CSJFG
WBO
6
EFDFNCFS
2002
A&FO
CFTMVJU
UPU
GFJUFMJKLF
UFSCFTDIJL
LJOHTUFMMJOH
[BM
EF
3FHFSJOH
OFNFO
NFEF
PQ
CBTJT
WBO
FFO
FJHFO
PPSEFFM
PG
FS
TQSBLF
JT

WBO
[PHFOBBNEF
iNBUFSJBM
CSFBDIu
EPPS
*SBL
%F[F
CFPPSEFMJOH
[BM
XPSEFO
WPPSHFMFHE

BBO
EF
5XFFEF
,BNFS67
6JUMFH
WPMHEF
JO
IFU
,BNFSEFCBU
WBO
12
GFCSVBSJ
2003
.JOJTUFS
,BNQ
LPQQFMEF
m
BO
EFST
EBO
JO
EF
CSJFG
WBO
6
EFDFNCFS
m
IFU
CFTMVJU
OJFU
BBO
QMBOOJOHTEPFMFJOEFO
WPPS
FFO

PQFSBUJF
UFHFO
*SBL
NBBS
BBO
IFU
WFS[PFL
WBO
NAVOCPOEHFOPPU
5VSLJKF
%F
1BUSJPUT

XBSFO
UFS
CFTDIJLLJOH
HFTUFME
UFS
CFWFJMJHJOH
WBO
EF
CVSHFSCFWPMLJOH
JO
EF
TUFEFO
%JZBS
CBLJS
FO
#BUNBO
)FU
/FEFSMBOETF
CFTMVJU
XBT
EVT
OJFU
HFOPNFO
UFS
WFSIPHJOH
WBO
EF

63 Handelingen II, 2002/03, 30
KBOVBSJ
2003, 382826

64 AZ,dossier 458298
/PUJUJF
NJOJTUFSJF
WBO
%FGFOTJF
UCW
.JOJTUFSSBBE
CFUSFďFOEF
"NFSJLBBOT
WFS[PFL

NJMJUBJSF
CJKESBHF
JO
IFU
LBEFS
WBO
*SBL
31
KBOVBSJ
2003
OS
03(450144
65 /PUVMFO
.JOJTUFSSBBE
31
KBOVBSJ
2003, 3D
66 /PUVMFO
.JOJTUFSSBBE
31
KBOVBSJ
2003, 3
D
67 Kamerstukken II, 2002/03, 23432
OS
65

98 De politieke besluitvorming in Nederland

 ESVL
PQ
*SBL68
%F
PQQPTJUJFQBSUJKFO
JO
EF
5XFFEF
,BNFS
XBSFO
OJFU
PWFSUVJHE
&FO

NPUJF,BSJNJ7BO
#PNNFM
WFSLMBBSEF
EBU
IFU
TUBUJPOFSFO
WBO
1BUSJPUT
JO
5VSLJKF
APQ
EJU

NPNFOU
BMMFFO
NBBS
POEFSEFFM
LPO
[JKO
WBO
PPSMPHTWPPSCFSFJEJOHFO
UFHFO
*SBL
FO
EBU

EBBSPN
PWFS
EF
TUBUJPOFSJOH
QBT
CFTMJTU
LPO
XPSEFO
XBOOFFS
JO
EF
NAVO
BMT
HFIFFM
IJFS
PWFS
PWFSFFOTUFNNJOH
[PV
[JKO
CFSFJLU
%F
NPUJF
XFSE
WFSXPSQFO69
&WFOFFOT
WFSXPSQFO

XFSE
FFO
NPUJF,PFOEFST
XBBSJO
FSLFOE
XFSE
EBU
AJO
MBBUTUF
JOTUBOUJF
IFU
NJMJUBJSF
NJE
EFM
UFS
POUXBQFOJOH
WBO
*SBL
OJFU
VJUHFTMPUFO
LPO
XPSEFO
[PEBU
5VSLJKF
BBOTQSBBL
[PV

kunnen maken op steun van de NAVOQBSUOFST
)FU
CFTMVJU
PN
PQ
CJMBUFSBMF
CBTJT
1BUSJPUT

BBO
EF
5VSLFO
UPF
UF
[FHHFO
[PV
FWFOXFM
WPPSUJKEJH
HFOPNFO
[JKO
OV
EF
NAVO nog niet
IBE
WBTUHFTUFME
EBU
IFU
HF[JFO
EF
JOUFSOBUJPOBMF
TJUVBUJF
IFU
KVJTUF
NPNFOU
[PV
[JKO

WPPS
EJU
TPPSU
BDUJFT70
)JFSPWFS
POUTQPO
[JDI
FFO
WJOOJH
EFCBU
UVTTFO
,PFOEFST
FO
NJ
OJTUFS
,BNQ
WPPSBM
PPL
PNEBU
EF
NJOJTUFS
JO
FFSTUF
JOTUBOUJF
TVHHFSFFSEF
EBU
IFU
5VSL
TF
WFS[PFL
EJSFDU
HFLPQQFME
XBT
BBO
BSUJLFM
4
WBO
IFU
NAVOWFSESBH
-BUFS
JO
IFU
EFCBU

WFSLMBBSEF
IJK
EBU
IFU
WFS[PFL
FFO
CJMBUFSBBM
WFS[PFL
XBT
WBO
EF
5VSLFO
EBU
OJFU
FYQMJDJFU

HFLPQQFME
XBT
BBO
BSUJLFM
471
%BU
EF
NPUJF,PFOEFST
CFUSFLLJOH
IBE
PQ
FFO
FTTFOUJFFM
FMFNFOU
JO
EF
EJTDVTTJF
CMJKLU

PPL
VJU
EF
PQNFSLJOH
WBO
NJOJTUFS
%F
)PPQ
4DIFďFS
JO
EF
.JOJTUFSSBBE
WBO
24
KBOV
ari 2003
EBU
EF
1BUSJPUT
XFMJTXBBS
WFSEFEJHJOHTXBQFOT
XBSFO
NBBS
EBU
IFU
QSPCMFFN

HFMFHFO
XBT
JO
EF
UJNJOH
WBO
FWFOUVFMF
MFWFSJOH
BBO
5VSLJKF
(F[JFO
EF
"NFSJLBBOTF
ESVL

PQ
5VSLJKF
XBT
EF
WSBBH
PG
/FEFSMBOE
1BUSJPUT
NPFTU
MFWFSFO
BBO
5VSLJKF
AQPMJUJFL
HF[JFO

OJFU
UF
TDIFJEFO
WBO
EF
WSBBH
PG
/FEFSMBOE
EF
"NFSJLBBOTF
PPSMPH
UFHFO
*SBL
TUFVOU

BMEVT
EF
CFXJOETNBO72
%F[F
QPMJUJFLF
WJTJF
XFSE
FWFOXFM
OJFU
OBBS
WPSFO
HFCSBDIU
JO
IFU

,BNFSEFCBU
"BO
EF
,BNFS
XFSE
PPL
OJFU
HFNFME
EBU
FS
FFO
"NFSJLBBOTF
MVDIUNBDIU
CBTJT
XBT
JO
EF
PNHFWJOH
WBO
EF
TUFEFO
%JZBSCBLJS
FO
#BUNBO
*O
GFCSVBSJ
2003
CFHPOOFO
EF
/FEFSMBOETF
TUSJKELSBDIUFO
EBBEXFSLFMJKL
Host Nation
Support
UF
HFWFO
BBO
EF
"NFSJLBBOTF
PQFSBUJFT
)FU
HJOH
EBBSCJK
BMEVT
NJOJTUFS
,BNQ
JO

FFO
CSJFG
WBO
17
GFCSVBSJ
2003
BBO
EF
5XFFEF
,BNFS
PN
VJUFFOMPQFOEF
GBDJMJUFJUFO
WPPS

EF
EPPSWPFS
WBO
"NFSJLBBOT
NJMJUBJS
NBUFSJFFM
FO
QFSTPOFFM73
%F
JNQMJDBUJFT
WBO
EF[F

WPSN
WBO
POEFSTUFVOJOH
XBSFO
OJFU
POCFMBOHSJKL
FO
m
CPWFOBM
m
[JK
XBSFO
[JDIUCBBS

1PMJUJF
FO
NBSFDIBVTTFF
XBSFO
CJK
EF
CFXBLJOH
FO
EF
CFWFJMJHJOH
WBO
EF
USBOTQPSUFO
CF
USPLLFO
UFSXJKM
PPL
/FEFSMBOETF
NJMJUBJSFO
XFSEFO
JOHF[FU
*O
EF
5XFFEF
,BNFS
MFJEEF

EF[F
WPSN
WBO
POEFSTUFVOJOH
OJFU
UPU
HSPUF
QSPCMFNFO
WPPS
EF
SFHFSJOH
7BO
EF
PQQPTJ
UJFQBSUJKFO
WFS[FUUFO
EF
1WE"GSBDUJF
FO
EJF
WBO
%66
[JDI
OJFU
PNEBU
/FEFSMBOE
IVOT

JO[JFOT
WFSQMJDIU
XBT
BBO
NAVOCPOEHFOPUFO
Host Nation Support
UF
WFSMFOFO
.BBS
SP en
(SPFO-JOLT
CMFWFO
UFHFO
FML
PQUSFEFO
EBU
EF
"NFSJLBBOTF
PPSMPHTWPPSCFSFJEJOH
LPO

POEFSTUFVOFO
[JK
XBSFO
POWFS[PFOMJKL
UFHFO
FMLF
/FEFSMBOETF
CFUSPLLFOIFJE
)FU
MJE

7BO
#PNNFM
SP

VJUUF
EF
WSFFT
EBU
/FEFSMBOE
OV
TUBQKF
WPPS
TUBQKF
EF[F
PPSMPH
JO
HF
SPNNFME
[PV
XPSEFO74
&O
,BSJNJ
(SPFO-JOLT

SJFQ
VJU
EBU
OPH
WPPSEBU
EF
JOLU
WBO

68 Handelingen II, 2002/03, 12
GFCSVBSJ
2003, 433023

69 Kamerstukken II, 2002/03, 23 432
OS
78
70 Kamerstukken II, 2002/03, 23 432
OS
81
71 Handelingen II, 2002/03, 12
GFCSVBSJ
2003, 433023
FW
72 /PUVMFO
.JOJTUFSSBBE
24
KBOVBSJ
2003, 2E
73 ,amerstukken II, 20022003, 23 432
OS
84
0Q
EF
QSFDJF[F
JOWVMMJOH
FO
CFUFLFOJT
WBO
Host Nation Support
XPSEU

VJUWPFSJH
JOHFHBBO
JO
IPPGETUVL
10
74 Handelingen II, 2002/03, 503276, 12
GFCSVBSJ
2003, 432995

De politieke besluitvorming in Nederland 99

 EF
CSJFG
WBO
NJOJTUFS
,BNQ
XBT
PQHFESPPHE
EF
FFSTUF
USFJOFO
NFU
NJMJUBJS
NBUFSJFFM
BM

EPPS
/FEFSMBOE
AEFOEFSEFO75
)FU
SFHFSJOHTTUBOEQVOU
XFSE
OV
JO
EF
,BNFS
WFSEFEJHE

EPPS
EF
NJOJTUFST
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
FO
%FGFOTJF
FO
EF
NJOJTUFSQSFTJEFOU
HF[B
NFOMJKL
EBU
[PV
WPPSUBBO
[P
CMJKWFO

5.6 Aansturing en coördinatie door de minister-president

8BBS
JO
EF
BBOMPPQGBTF
WBO
EF
*SBLEJTDVTTJF
IFU
WPPSUPVX
UPDI
WPPSBM
MBH
CJK
IFU
NJOJT
UFSJF
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
XFSE
JO
EF[F
GBTF
EF
SPM
WBO
EF
NJOJTUFSQSFTJEFOU
TUFFET

CFMBOHSJKLFS
WBOXFHF
[JKO
DPÕSEJOFSFOEF
UBBLTUFMMJOH
8BOU
OBBTU
PWFSXFHJOHFO
WBO
CVJ
UFOMBOETF
QPMJUJFL
XFSEFO
PPL
PWFSXFHJOHFO
WBO
CJOOFOMBOETF
QPMJUJFL
TUFFET
QSPNJ
OFOUFS
;P
CFTUPOE
FS
[PSH
EBU
FFO
PPSMPH
LPO
MFJEFO
UPU
CJOOFOMBOETF
POSVTU
PG
NPHF
MJKL
[FMGT
UPU
UFSSPSJTUJTDIF
ESFJHJOH
)FU
JT
PQWBMMFOE
EBU
JO
EF
FFSTUF
NBBOEFO
WBO
2003
EF[F
BTQFDUFO
JO
EF
EJTDVTTJFT
WBO
EF
.JOJTUFSSBBE
WSJKXFM
FWFOWFFM
BBOEBDIU
LSFHFO
BMT

EF
PWFSXFHJOHFO
WBO
CVJUFOMBOETF
QPMJUJFL
&O
JO
IFU
.JOJTUFSJFFM
0WFSMFH
SFTPMVUJF
1441
HJOH
IFU
JO
GFJUF
JO
FFSTUF
JOTUBOUJF
PWFS
CJOOFOMBOETF
BBOHFMFHFOIFEFO
&FO
DFOUSBMFSF

SPM
WPPS
EF
NJOJTUFSQSFTJEFOU
MBH
EBO
PPL
WPPS
EF
IBOE

0QNFSLJOH
WFSEJFOU
OPH
EBU
EF
WJDFQSFTJEFOU
WBO
EF
3BBE
WBO
4UBUF
5KFFOL
8JMMJOL

JO
FFO
QFSTPPOMJKLF
OPUJUJF
BBO
EF
NJOJTUFSQSFTJEFOU
[JKO
[PSHFO
VJUUF
PWFS
EF
TJUVBUJF
JO

*SBL
FO
EF
NPHFMJKLF
HFWPMHFO76
5KFFOL
8JMMJOL
TUFMEF
FFO
BBOUBM
GVOEBNFOUFMF
WSBHFO

CJK
IFU
"NFSJLBBOTF
CFMFJE
[PBMT
XBBSPN
OV
PQFFOT
FFO
PPSMPH
XFSE
WPPSCFSFJE
FO
OJFU

FFSEFS
FO
XBBSPN
OJFU
XFSE
WBTUHFIPVEFO
BBO
IFU
CFMFJE
WBO
containment
)JK
NFSLUF

EBBSCJK
PQ
EBU
EJU
CFMFJE
UFHFO
EF
4PWKFU6OJF
XBT
WPMHFIPVEFO
PQ
NPNFOUFO
WBO
WFFM

FSOTUJHFS
TDIFOEJOHFO
JOWBM
JO
)POHBSJKF

7FSEFS
VJUUF
IJK
[JKO
[PSHFO
PWFS
IFU
CSFEFSF

.JEEFO0PTUFOCFMFJE
FO
PWFS
EF
WFSIPVEJOH
NFU
EF
JTMBN
PWFS
IFU
POUCSFLFO
WBO

FFO

SFDIUTHSPOE
FO
PWFS
EF
HFWPMHFO
WBO
FFO
PPSMPH
WPPS
NAVO en EU
%F
OPUJUJF
TUBBU
HFEB
UFFSE
PQ
GFCSVBSJ
2003
5KFFOL
8JMMJOL
IFFGU
EF
UFLTU
FWFOXFM
QBT
PQ
17
NBBSU
WFS[POEFO

5KFFOL
8JMMJOL
IFFGU
JO
FFO
FNBJM
BBO
EF
$PNNJTTJF
CFSJDIU
EBU
IJK
EF
OPUJUJF
IFFGU

PQHFTUFME
OBBS
BBOMFJEJOH
WBO
FFO
WPPSHFOPNFO
MVODI
NFU
EF
"NFSJLBBOTF
BNCBTTB
EFVS
EJF
IFN
JO
GFCSVBSJ
EBBSWPPS
IBE
VJUHFOPEJHE
%F
BGTQSBBL
JT
WFS[FU
OBBS
FFO
MB
UFSF
EBUVN
XBU
IFFGU
HFMFJE
UPU
VJUTUFM
WBO
EF
WFS[FOEJOH
WBO
FFO
LPQJF
WBO
EF
OPUJUJF

BBO
EF
NJOJTUFSQSFTJEFOU
1BT
FOLFMF
XFLFO
OB
POUWBOHTU
IFFGU
EF
NJOJTUFSQSFTJEFOU
IFU

CFUPPH
HFMF[FO
%F
OPUJUJF
HJOH
JOEFSEBBE
JO
PQ
FFO
ABBOUBM
GVOEBNFOUFMF
WSBHFO
FO
EJ
MFNNBT
NBBS
CPPE
HFFO
OJFVXF
JO[JDIUFO
BMEVT
#BMLFOFOEF
JO
FFO
CSJFG
BBO
EF
$PN
NJTTJF77
0PL
IFU
CVJUFOMBOEEFFM
WBO
EF
*SBLQPSUFGFVJMMF
WSPFH
TUFFET
NFFS
BBOEBDIU
WBO
EF

NJOJTUFSQSFTJEFOU
'FCSVBSJ
2003
m
UPFO
JO
/FX
:PSL
XFSE
POEFSIBOEFME
PWFS
FFO

AUXFFEF
SFTPMVUJF
m
XBT
FFO
NBBOE
NFU
UBM
WBO
DPOUBDUFO
JO[BLF
*SBL
NFU
CVJUFOMBOETF

DPMMFHBT
;P
IBE
IJK
CFHJO
GFCSVBSJ
POEFS
NFFS
UFMFGPOJTDI
DPOUBDU
NFU
CPOETLBOTFMJFS

4DISÕEFS
;JKO
JO[FU
CJK
EJU
HFTQSFL
XBT
PN
[PSH
UF
VJUFO
PWFS
EF
&VSPQFTF
WFSEFFMEIFJE

FO
EF
%VJUTF
QPTJUJF
UF
CFÐOWMPFEFO
NFU
FFO
CFSPFQ
PQ
EF
JOUFSOBUJPOBMF
WFSBOUXPPSEF

75 Handelingen II, 2002/03, 19
GFCSVBSJ
2003, 463088
[JF
PPL
7BO
#PNNFM
3085

76 AZ,dossier 458298
/PUJUJF
5KFFOL
8JMMJOL
PWFS
DPOëJDU
VS*SBL
FFO
HSPPU
WSBBHUFLFO
GFCSVBSJ
2003

77 #SJFG
#BMLFOFOEF
BBO
$PNNJTTJF
CFUSFďFOEF
PQFOTUBBOEF
WSBHFO
24 augustus 2009

100 De politieke besluitvorming in Nederland

 MJKLIFJE
WBO
EJU
MBOE
BMT
MJE
WBO
EF
7FJMJHIFJETSBBE78
0PL
NFU
$IJSBD
XBT
FS
FFO
POEFS
IPVE
%F
HFTQSFLTOPUJUJF
WBO
EF
SBBEBEWJTFVS
WBO
EF
NJOJTUFSQSFTJEFOU
CFWBUUF
FFO

PQSPFQ
BBO
$IJSBD
PN
IFU
EF
/FEFSMBOETF
NJOJTUFSQSFTJEFOU
NPHFMJKL
UF
NBLFO
ACSVH
HFO
UF
CPVXFO79
#BMLFOFOEF
TMBBHEF
FS
FWFOXFM
OJFU
JO
%VJUTMBOE
FO
'SBOLSJKL
UPU
BO
EFSF
HFEBDIUFO
UF
CSFOHFO
FWFONJO
USPVXFOT
LSFFH
/FEFSMBOE
BOEFSTPN
NFFS
CFHSJQ

WPPS
IFU
m
JO
IPPGETUVL
7
OBEFS
UF
CFTQSFLFO
m
'SBOT%VJUTF
TUBOEQVOU
&JOE
GFCSVBSJ
WPFSEF
#BMLFOFOEF
UFMFGPOJTDI
PWFSMFH
NFU
#MBJS
%BBSUPF
XFSE
EF
WPM
HFOEF
UFLTU
WPPSCFSFJE

*
CFMJFWF
UIBU
UIF
UK
XJUI
UIF
US BOE
4QBJO
IBT
UBLFO
B
WFSZ
JNQPSUBOU
TUFQ
CZ
TVCNJU

UJOH
B
OFX
SFTPMVUJPO
UP
UIF
4FDVSJUZ
$PVODJM
"
WFUP
XJMM
CF
B
EJTBTUFS
)PX
EP
ZPV

TFF
QMBZJOH
JU
PVU
$BO
*
CF
PG
IFMQ
GPS
JOTUBODF
UPXBSET
$IJSBD
*G
JU
DPNFT
UP
FOGPS
DFNFOU
PG
1441
XF
TUFQQFE
VQ
UP
PVS
SFTQPOTJCJMJUJFT
"T
ZPV
LOPX
XF
HSBOUFE
UIF
US
MPHJTUJDBM
TVQQPSU
BOE
XF
UPPL
PVS
SFTQPOTJCJMJUJFT
UP
EFGFOE
5VSLFZ
"T
GBS
BT
GVSUIFS

DPNNJUNFOUT
BSF
DPODFSOFE
PVS
QPTJUJPO
JT
JO
QSJODJQMF
QPTJUJWF
8F
XJMM
NBLF
PVS
êOBM

EFDJTJPO
PO
UIF
CBTJT
PG
UIF
OFX
SFTPMVUJPO80

6JU
EF[F
OPUJUJF
CMJKLU
EBU
IFU
LBCJOFU
FJOE
GFCSVBSJ
OPH
CFSFJE
XBT
UPU
WFSEFS
commitment
NJMJUBJS
CFEPFME

7FSEFS
XPSEU
EVJEFMJKL
EBU
#BMLFOFOEF
m
OFU
BMT
#MBJS
m
PQ
EBU
NP
NFOU
OPH
BBOTUVVSEF
PQ
FFO
OJFVXF
SFTPMVUJF
%BU
CMJKLU
PPL
VJU
EF
HFTQSFLTOPUJUJF
WPPS

FFO
UFMFGPPOHFTQSFL
NFU
#VTI
FWFOFFOT
FJOE
GFCSVBSJ
%F[F
OPUJUJF
XFFL
XFJOJH
BG
WBO

EJF
WPPS
IFU
HFTQSFL
NFU
#MBJS

*G
JU
DPNFT
UP
FOGPSDFNFOU
PG
1441
XF
TUFQQFE
VQ
UP
PVS
SFTQPOTJCJMJUJFT
"T
ZPV
LOPX

XF
HSBOUFE
UIF
US
MPHJTUJDBM
TVQQPSU
BOE
XF
UPPL
PVS
SFTQPOTJCJMJUJFT
UP
EFGFOE
5VSLFZ

"T
GBS
BT
GVSUIFS
DPNNJUNFOUT
BSF
DPODFSOFE
PVS
QPTJUJPO
JT
JO
QSJODJQMF
QPTJUJWF
8F

XJMM
NBLF
PVS
êOBM
EFDJTJPO
PO
UIF
CBTJT
PG
UIF
OFX
SFTPMVUJPO81

5.7 De beslissende dagen

5PFO
EF
"NFSJLBBOT#SJUTF
NJMJUBJSF
BDUJF
PQ
20 maart 2003
FFO
BBOWBOH
OBN
XBT
EBU

FJHFOMJKL
WPPS
OJFNBOE
NFFS
FFO
WFSSBTTJOH
,PSU
WPPSEJFO
XBT
HFCMFLFO
EBU
EF
7FJMJH
IFJETSBBE
OJFU
UPU
FFO
CFTMVJU
LPO
LPNFO
PWFS
FFO
WFSWPMHSFTPMVUJF
PQ
SFTPMVUJF
1441
)FU

TBCFMHFLMFUUFS
XFSE
UPFO
MVJEFS
%F
"NFSJLBBOTF
BNCBTTBEFVS
WSPFH
EF
/FEFSMBOETF

BVUPSJUFJUFO
EF
CFXFHJOHFO
WBO
EF
3BJOCPX
8BSSJPS
IFU
TDIJQ
WBO
(SFFOQFBDF
JO
EF

HBUFO
UF
IPVEFO
PN
UF
WPPSLPNFO
EBU
DJWJFMF
TDIFQFO
JO
LSJKHTIBOEFMJOHFO
[PVEFO

XPSEFO
CFUSPLLFO
NJOJTUFS
%F
)PPQ
4DIFďFS
EJF
MBOH
JO
EF
5XFFEF
,BNFS
IBE
WPMHF
IPVEFO
EBU
PPSMPH
OJFU
POWFSNJKEFMJKL
XBT
TUFMEF
NJEEFO
GFCSVBSJ
JO
EF
.JOJTUFSSBBE

WBTU
EBU
NJMJUBJSF
BDUJF
OV
XFM
APOBGXFOECBBS
XBT
HFXPSEFO82

78 AZ, dossier 456654
(FTQSFLTOPUJUJF
WPPS
HFTQSFL
NJOJTUFSQSFTJEFOUm4DISÕEFS

79 AZ, dossier 458298
4QSFFLQVOUFO
NJOJTUFSQSFTJEFOU
WPPS
HFTQSFL
NFU
$IJSBD
13
GFCSVBSJ
2003

80 AZ, dossier 458298
(FTQSFL
MP#MBJS
28
GFCSVBSJ
2003

81 AZ, dossier 456654
.BJM
CFUSFďFOEF
UFMFGPOJTDI
PWFSMFH
#VTIMP op 28
GFCSVBSJ
2003
[
OS

82 /PUVMFO
.JOJTUFSSBBE
14
GFCSVBSJ
2003, 2C

De politieke besluitvorming in Nederland 101

5.7.1 AMBTELIJKE VOORBEREIDINGEN
;PXFM
CJOOFO
IFU
NJOJTUFSJF
WBO
"MHFNFOF
;BLFO
BMT
EBU
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
XFSE
JO

EF
MBBUTUF
XFLFO
WPPS
EF
JOWBM
OBHFEBDIU
PWFS
EF
WFSTDIJMMFOEF
TDFOBSJPT
EJF
NPHFMJKL

XBSFO
FO
PWFS
EF
UF
LJF[FO
CFMFJETMJKO
#JK
#VJUFOMBOETF
;BLFO
XBT
IFU
POEFS
NFFS
EF

QFSNBOFOUF
WFSUFHFOXPPSEJHFS
CJK
EF
VN
7BO
EFO
#FSH
EJF
FOLFMF
TDFOBSJPT
CFTDISFFG

1
3FTPMVUJF
XPSEU
BBOHFOPNFO



%F[F
HBOH
WBO
[BLFO
QBTU
JO
EF
/FEFSMBOETF
MJKO

4BEEBN
IFFGU
EF
MBBUTUF
LBOT
OJFU
HFHSFQFO
FO
XPSEU
NFU
ATFSJPVT
DPOTFRVFODFT

HFDPOGSPOUFFSE
2
3FTPMVUJF
XPSEU
WFSXPSQFO
EPPS
WFUP
'SBOLSJKL


/FEFSMBOE
[PV
EF
MJKO
LVOOFO

BBOIPVEFO
EBU
IJFS
TQSBLF
JT
WBO
FFO
POSFEFMJKLF
CMPLLFSJOH


PGUFXFM
/FEFSMBOE

POEFSTDISJKGU
VS/VKMJKO
3
3FTPMVUJF
XPSEU
JOHFUSPLLFO


.PDIU
IFU


[PWFS
LPNFO
EBO
LBO
/FEFSMBOE

keuze voor VS/VKMJKO
OPH
TUFFET
BSHVNFOUFSFO
PQ
CBTJT
WBO
CFTMVJUWPSNJOH
WBO
EF

JOUFSOBUJPOBMF
HFNFFOTDIBQ
SFTPMVUJF
1441

FO
EF
FFSEFSF
VJUTQSBBL
EBU
FFO
UXFFEF

SFTPMVUJF
OJFU
TUSJLU
OPPE[BLFMJKL
JT

4
3FTPMVUJF
XPSEU
OJFU
BBOHFOPNFO
NFFS
EBO
6
POUIPVEJOHFO


8FOTU
/FEFSMBOE

EF
[JKEF
WBO
VS/VK te kiezen, dan zal de argumentatie vooral in de Realpolitik ge
[PDIU
NPFUFO
XPSEFO
/FEFSMBOE
XJM
OJFU
BBO
EF
[JKMJKO
TUBBO
BMT
EF
HSPPUTUF
CPOE
HFOPPU
CFTMVJU
JO
*SBL
UF
JOUFSWFOJÌSFO
PN
FFO
PPL
JO
/FEFSMBOETF
PHFO
HFSFDIUWBBS
EJHEF
EPFMTUFMMJOH
UF
CFSFJLFO83

&FO
EFFM
WBO
CPWFOTUBBOE
DJUBBU
JT
VJUHFMFLU
FO
HFCSVJLU
JO
EF
VJU[FOEJOH
WBO
IFU
QSP
gramma Reporter van 27 maart 2007
/BBS
BBOMFJEJOH
EBBSWBO
TUVVSEF
EF
SFHFSJOH
PQ

2 april 2007
FFO
CSJFG
BBO
EF
5XFFEF
,BNFS
)JFSJO
TUFMU
[JK
POEFS
NFFS
EBU
CFMFJETWJTJFT

WFSXPPSE
JO
CFSJDIUFO
WBO
FFO
WBO
EF
EJQMPNBUJFLF
QPTUFO
PONPHFMJKL
HF[JFO
LVOOFO

XPSEFO
BMT
SFHFSJOHTCFMFJE84
%BU
IFU
TDFOBSJP
WBO
7BO
EFO
#FSH
JOIPVEFMJKL
OJFU
WFFM
WFSTDIJMEF
WBO
IFU
EFOLFO
JO

BNCUFMJKL
%FO
)BBH
CMJKLU
VJU
FFO
WFSHFMJKLJOH
NFU
EF
TDFOBSJPT
EJF
HFTDIFUTU
XFSEFO
JO

FFO
OPUJUJF
WBO
EF
SBBEBEWJTFVST
WBO
EF
NJOJTUFSQSFTJEFOU
7BO
EF
#FFL
FO
4XBSUCPM

1
5XFFEF
SFTPMVUJF
XPSEU
OJFU
JOHFEJFOE
NJMJUBJSF
BDUJF
XPSEU
HFCBTFFSE
PQ
1441;

2
5XFFEF
SFTPMVUJF
XPSEU
JOHFEJFOE
NBBS
HFWFUPFE
3
5XFFEF
SFTPMVUJF
XPSEU
JOHFEJFOE
FO
IBBMU
NFFSEFSIFJE
[POEFS
WFUPT
NBBS
NFU
2 à
3
POUIPVEJOHFO
WBO
p5 leden [5
QFSNBOFOUF
MFEFO
WBO
EF
7FJMJHIFJETSBBE>
4
5XFFEF
SFTPMVUJF
XPSEU
JOHFEJFOE
FO
SVJN
HFTUFVOE85

"OEFST
EBO
7BO
EFO
#FSH
HJOHFO
CFJEF
SBBEBEWJTFVST
VJUWPFSJH
JO
PQ
PWFSXFHJOHFO
WBO

CJOOFOMBOETF
FO
CVJUFOMBOETF
QPMJUJFL
;JK
HBWFO
BBO
EBU
BMMFFO
IFU
MBBUTUF
TDFOBSJP
[PV

LVOOFO
MFJEFO
UPU
AWSJKXFM
BVUPNBUJTDIF
QPMJUJFLF
FOPG
NJMJUBJSF
TUFVO
WBO
/FEFSMBOETF

[JKEF
A/JFUJOEJFOJOH
PG
WFSXFSQJOH
<WFSBOEFSU>
KVSJEJTDI
OJFUT
BBO
EF
DPOTJTUFOUJF
WBO

83 $PEFCFSJDIU
WBO
PV VN
/FX
:PSL
EE
25
GFCSVBSJ
2003
OS
OZWJ084, ontvangen 26
GFCSVBSJ
2003

84 Kamerstukken II, 2006/07, 23 432
OS
221
Q
2

85 AZ
/PUJUJF
7BO
EF
#FFL4XBSUCPM
UCW
PWFSMFH
6 maart over Irak en besluitvorming in MR
LFONFSL

03.451735

102 De politieke besluitvorming in Nederland

 EF
/FEFSMBOETF
MJKO
NBBS
CJOOFOMBOET

QPMJUJFL
JT
FS
XFM
EFHFMJKL
FFO
WFSTDIJM86
;JK

XF[FO
POEFS
NFFS
PQ
EF
NPHFMJKLIFJE
EBU
EF
GPSNBUJF
NFU
IFU
EPPS
EF
SFHFSJOH
UF
OF
NFO
CFTMVJU
PQ
TDIFSQ
[PV
LVOOFO
XPSEFO
HFTUFME
7PPSUT
HJOHFO
[F
JO
PQ
EF
WPPSMJH
HFOEF
DPODSFUF
WFS[PFLFO
PN
NJMJUBJSF
TUFVO
;JK
TUFMEFO
EBU
EF
DPODSFUF
WFS[PFLFO
WBO

EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
ANJMJUBJSPQFSBUJPOFFM
JOUFSFTTBOU
[JKO
NBBS
OJFU
[FFS
TJHOJêDBOU

WPPS
IFU
XFMTMBHFO
WBO
FFO
NJMJUBJSF
BDUJF
%F
VS
FO
IFU
VK
[JKO
BBONFSLFMJKL
NFFS
HFÐO
UFSFTTFFSE
JO
EF
QPMJUJFLF
XBBSEF
WBO
NBUFSJÌMF
TUFVO
WPPS
FFO
NJMJUBJSF
BDUJF
.FU
EF[F
DPODMVTJF
WBO
IVO
OPUJUJF
MJKLFO
EF
SBBEBEWJTFVST
EF
XFH
UF
IFCCFO
HFQMBWFJE

WPPS
IFU
CFTMVJU
EBU
EF
SFHFSJOH
VJUFJOEFMJKL
[PV
OFNFO

5.7.2 MINISTERRAAD, BRIEF EN KAMERDEBAT 17 EN 18 MAART 2003

0Q
17 en 18
NBBSU
LXBN
EF
.JOJTUFSSBBE
UXFF
LFFS
JO
FFO
FYUSB
WFSHBEFSJOH
CJKFFO
PN

UPU
FFO
TUBOEQVOU
UF
LPNFO
PWFS
EF
BBOTUBBOEF
BBOWBM
WBO
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
FO
IFU

7FSFOJHE
,POJOLSJKL
%F
)PPQ
4DIFďFS
PQFOEF
EF
CFSBBETMBHJOHFO
)JK
CFUSFVSEF
IFU

EBU
EF
7FJMJHIFJETSBBE
WFSEFFME
XBT
HFCMFWFO
/V
[PV
EF
WSBBH
OJFU
[JKO
APG
NJMJUBJS
PQ
USFEFO
NBH
NBBS
PG
IFU
NPFU87
;JKOT
JO[JFOT
XBT
EBU
IFU
HFWBM
XBOU
OJFUT
EPFO
XBT

HFFO
PQUJF
NJMJUBJS
PQUSFEFO
XBT
POWFSNJKEFMJKL
HFXPSEFO
%BBSCJK
HJOH
IFU
OJFU
PN
IFU

PNWFSXFSQFO
WBO
IFU
SFHJNF

7FSWPMHFOT
HBG
NJOJTUFS
,BNQ
BBO
EBU
/FEFSMBOE
WPPS
[JKO
WFJMJHIFJE
MFVOEF
PQ
EF

7FSFOJHEF
4UBUFO
%BBSPN
PPL
BDIUUF
IJK
TUFVO
BBO
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
WBO
CFMBOH

.BBS
A/FEFSMBOE
JT
OJFU
HFWSBBHE
JO
PďFOTJFWF
[JO
UF
QBSUJDJQFSFO
JO
EF
NJMJUBJSF
JOUFS
WFOUJF
JO
*SBL88
8FM
WFSXFFT
IJK
OBBS
EF
Host Nation Support
FO
OBBS
EF
UFSCFTDIJLLJOHTUFM
MJOH
WBO
EF
1BUSJPUT
,BNQ
XBT
WPPSTUBOEFS
WBO
IFU
VJUTQSFLFO
WBO
QPMJUJFLF
TUFVO
WPPS

IFU
CFTMVJU
WBO
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
FO
IFU
7FSFOJHE
,POJOLSJKL
%F[F
MJKO
XFSE
JO
IFU

WFSEFSF
EFCBU
EPPS
WFSTDIJMMFOEF
NJOJTUFST
FYQMJDJFU
POEFSTUFVOE
%F
XPPSEFO
AQPMJUJFLF

TUFVO
WJFMFO
IFSIBBMEFMJKL
)FU
JT
EBO
PPL
OJFU
HFXBBHE
UF
TUFMMFO
EBU
EF
GPSNVMFSJOH

AQPMJUJFLF
NBBS
HFFO
BDUJFWF
NJMJUBJSF
TUFVO
CSFFE
XFSE
HFESBHFO
EPPS
EF
.JOJTUFSSBBE

*O
IFU
IPPGETUVL
PWFS
EF
GPSNBUJF
XPSEU
VJUWPFSJH
CFTDISFWFO
IPF
POEFS
NFFS
NJOJTUFS

%POOFS
FSPQ
CFEBDIU
XBT
PN
CFQBBMEF
VJUESVLLJOHFO
[P
WFFM
NPHFMJKL
UF
WFSNJKEFO
JO

EF
CSJFG
XBBSJO
IFU
TUBOEQVOU
WBO
EF
SFHFSJOH
[PV
XPSEFO
XFFSHFHFWFO
%BU
CFUSPG

CJKWPPSCFFME
EJTDVTTJFT
PWFS
EF
SFDIUNBUJHIFJE
WBO
EF
PPSMPH
PQ
CBTJT
WBO
SFTPMVUJF

144189
0WFSJHFOT
NFSLUF
IJK
PQ
17
NBBSU
OPH
PQ
EBU
IJK
[JDI
OJFU
PQ
WPPSIBOE
LPO
WJO
EFO
JO
EF
DPOTUBUFSJOH
EBU
NJMJUBJS
JOHSJKQFO
POWFSNJKEFMJKL
[PV
[JKO

+VJTU
PNEBU
IFU
CFHSJQ
AQPMJUJFLF
TUFVO
WFFMWVMEJH
XFSE
HFCSVJLU
JO
IFU
EFCBU
WBO
17 maart,
JT
IFU
PQWBMMFOE
EBU
EF
UFSN
OJFU
WPPSLPNU
JO
EF
CSJFG
BBO
EF
5XFFEF
,BNFS
WBO
18
NBBSU

0PL
JO
EF
EJTDVTTJFT
PWFS
FFO
DPODFQUWFSTJF
EJF
WPPSBGHBBOE
BBO
IFU
WFS[FOEFO
WBO
EF
CSJFG

OPH
JO
EF
.JOJTUFSSBBE
WBO
18
NBBSU
XFSEFO
HFWPFSE
LXBN
IFU
CFHSJQ
OJFU
WPPS
8BBS
TDIJKOMJKL
IFCCFO
EF
PQTUFMMFST
WBO
EF
CSJFG
IJFSNFF
EF
1WE"
UFHFNPFU
XJMMFO
LPNFO
%JU

XPSEU
CFWFTUJHE
EPPS
EF
POMBOHT
WFSTDIFOFO
IFSJOOFSJOHFO
WBO
3VVE
,PPMF
WPPSNBMJH

WPPS[JUUFS
WBO
EF
1BSUJK
WBO
EF
"SCFJE
)JK
TDISJKGU
EBU
IFU
NJOJTUFS
%POOFS
XBT
EJF
#PT
IBE

86 AZ
/PUJUJF
7BO
EF
#FFL4XBSUCPM
UCW
PWFSMFH
6 maart over Irak en besluitvorming in MR
LFONFSL

03.451735.
87 .JOJTUFSSBBE
17 maart 2003, ö
88 .JOJTUFSSBBE
17 maart 2003, ö
89 ;JF
IPPGETUVL
8

De politieke besluitvorming in Nederland 103

 HF[FHE
UF
[VMMFO
QSPCFSFO
IFU
WPPSOFNFO
WBO
EF
SFHFSJOH
PN
EF
JOWBM
QPMJUJFL
UF
TUFVOFO

VJU
EF
CSJFG
XFH
UF
IPVEFO
%JF
IBOESFJLJOH
XFSE
UFOJFUHFEBBO
UPFO
EF
NJOJTUFSQSFTJEFOU

JO
[JKO
WFSLMBSJOH
WPPS
EF
5XFFEF
,BNFS
XFM
EF
XPPSEFO
AQPMJUJFLF
TUFVO
HFCSVJLUF90
0Q
18 maart 2003
FFO
EBH
WPPSEBU
EF
WJKBOEFMJKLIFEFO
FFO
BBOWBOH
OBNFO
[POE
NJOJT
UFS
%F
)PPQ
4DIFďFS
EF
EPPS
EF
.JOJTUFSSBBE
WPPSCFSFJEF
CSJFG
BBO
EF
5XFFEF
,BNFS

PN
NFEFEFMJOH
UF
EPFO
WBO
EF
PQTUFMMJOH
WBO
/FEFSMBOE
JO
IFU
MJDIU
WBO
EF
MBBUTUF
POU
XJLLFMJOHFO
%F
DSVDJBMF
QBTTBHFT
JO
EF
CSJFG
XBBSJO
EF
"NFSJLBBOTF
FO
#SJUTF
MJKO
XPSEU

POEFSTUFVOE
NBBS
WBO
FFO
WFSEFSF
NJMJUBJSF
CFUSPLLFOIFJE
XPSEU
BGHF[JFO
MVJEFO
BMT

WPMHU

"MMFT
BGXFHFOEF
LPNU
EF
SFHFSJOH
UPU
EF
TMPUTPN
EBU
FS
HFMFU
PQ
EF
POWPMEPFOEF
NF
EFXFSLJOH
EPPS
*SBL
TQSBLF
JT
WBO
AGVSUIFS
NBUFSJBM
CSFBDI
;JK
DPOTUBUFFSU
EBU
EF
VS en
IFU
VK
PQ
HSPOE
WBO
FFO[FMGEF
SFEFOFSJOH
EF
IPPQ
PQ
FFO
WSFFE[BNF
PQMPTTJOH
WSJKXFM

IFCCFO
PQHFHFWFO
FO
CFSFJE
[JKO
UPU
NJMJUBJS
PQUSFEFO
%F
SFHFSJOH
TUFVOU
EF
DPODMVTJF

EBU
IFU
POWFSNPHFO
UPU
CFTMVJUFO
WBO
EF
7FJMJHIFJETSBBE
FS
OJFU
UPF
NBH
MFJEFO
EBU
4BE
EBN
)PFTTFJO
POHFNPFJE
XPSEU
HFMBUFO



)FU
VJUCMJKWFO
WBO
FFO
OBEFSF
VRVJUTQSBBL
IFFGU
FDIUFS
PPL
HFWPMHFO
WPPS
IFU
OBUJPOB
MF
ESBBHWBL
WPPS
WFSEFSF
/FEFSMBOETF
CFUSPLLFOIFJE
0Q
EJF
HSPOE
DPODMVEFFSU
EF
SFHFSJOH

EBU
IFU
HFFO
FJHFO
BDUJFWF
NJMJUBJSF
CJKESBHF
[BM
MFWFSFO
BBO
PQFSBUJFT
UFO
BBO[JFO
WBO
*SBL91

%F
CSJFG
IFSIBBMEF
EBU
IFU
CF[JU
WBO
MVW
EPPS
*SBL
AFFO
FSOTUJHF
[BBL
XBT
FO
EBU
7FJ
MJHIFJETSBBESFTPMVUJF
1441
EF
POUNBOUFMJOH
WBO
EF[F
XBQFOT
IBE
HFMBTU
%F
SFHFSJOH

CMFFG
WBO
NFOJOH
EBU
ESFJHJOH
NFU
HFXFME
PN
OBMFWJOH
BG
UF
EXJOHFO
FFO
BBOWBBSECBBS

JOTUSVNFOU
XBT
FO
EBU
EFSIBMWF
IFU
HFCSVJL
EBBSWBO
JO
MBBUTUF
JOTUBOUJF
OJFU
WJFM
VJU
UF

TMVJUFO
)FSIBBME
XFSE
PPL
EBU
FFO
OJFVXF
NBDIUJHJOH
WBO
EF
7FJMJHIFJETSBBE
PN
[P

OPEJH
HFXFME
UF
HFCSVJLFO
A[FFS
XFOTFMJKL
NBBS
OJFU
TUSJLU
OPPE[BLFMJKL
XBT
FO
EBU
EF

/FEFSMBOETF
SFHFSJOH
[FMG
VJUFJOEFMJKL
FFO
FJHFO
CFPPSEFMJOH
[PV
NPFUFO
HFWFO
WBO
EF

NBUF
XBBSJO
*SBL
[JKO
WFSQMJDIUJOH
PN
UF
POUXBQFOFO
XBT
OBHFLPNFO92
%F
CSJFG
MFHEF

WFSEFS
VJU
EBU
*SBL
EF
MBBUTUF
NPHFMJKLIFJE
EJF
SFTPMVUJF
1441
CPPE
OJFU
IBE
BBOHFHSFQFO

FO
EBU
FS
OV
HFFO
BMUFSOBUJFWFO
NFFS
[PVEFO
[JKO
WPPS
NJMJUBJS
PQUSFEFO
)FU
LBCJOFU

TUFVOEF
EF
DPODMVTJF
WBO
EF
"NFSJLBBOTF
FO
#SJUTF
SFHFSJOHFO
EBU
EF
UJKE
WPPS
IFU
UPF
QBTTFO
WBO
NJMJUBJS
HFXFME
XBT
BBOHFCSPLFO
5PDI
DPODMVEFFSEF
EF
CSJFG
WFSWPMHFOT
EBU

IFU
VJUCMJKWFO
WBO
FFO
OBEFSF
7FJMJHIFJETSBBESFTPMVUJF
XFM
HFWPMHFO
IBE
WPPS
IFU
OBUJP
OBMF
ESBBHWMBL
WPPS
WFSEFSF
/FEFSMBOETF
CFUSPLLFOIFJE
WFSEFS
EBO
XBU
UPU
OV
UPF
HF
CFVSE
XBT
[PBMT
1BUSJPUT

0Q
EJF
HSPOE
PPSEFFMEF
EF
SFHFSJOH
EBU
/FEFSMBOE
AHFFO
FJ
HFO
BDUJFWF
NJMJUBJSF
CJKESBHF
[BM
MFWFSFO
BBO
PQFSBUJFT
UFO
BBO[JFO
WBO
*SBL
FFO
PPSEFFM

EBU
HF[JFO
EF
PWFSJHF
JOIPVE
WBO
EF
CSJFG
XFM
FOJHT[JOT
VJU
EF
MVDIU
LXBN
WBMMFO
)FU
,BNFSEFCBU
XFSE
HFPQFOE
NFU
FFO
WFSLMBSJOH
WBO
EF
NJOJTUFSQSFTJEFOU
)JK
IJFME

WPM
EBU
EF
XFSFME
IFU
[JDI
OJFU
LPO
QFSNJUUFSFO
4BEEBN
)PFTTFJO
XFEFSPN
BBO
IFU
MBOH
TUF
FJOE
UF
MBUFO
USFLLFO
%F
SFHFSJOH
[PV
EBBSPN
HFFOT[JOT
OFVUSBBM
CMJKWFO
JO
IFU
DPO
ëJDU
NBBS
[PV
[POEFS
BBS[FMJOH
LJF[FO
WPPS
AQPMJUJFLF
TUFVO
BBO
IFU
NJMJUBJSF
PQUSFEFO

"BOTMVJUFOE
CJK
EF
CSJFG
NFMEEF
IJK
PPL
EBU
EF
SFHFSJOH
OJFU
WPPS
FFO
BDUJFWF
NJMJUBJSF

CJKESBHF
IBE
HFLP[FO
AWBOXFHF
EF
PWFSUVJHJOH
EBU
EF[F
WFS
TUSFLLFOEF
LFV[F
HFCBTFFSE

NPFU
[JKO
PQ
FFO
[P
CSFFE
NPHFMJKL
ESBBHWMBL
JO
EF
TBNFOMFWJOH
FO
JO
EF
,BNFS93

90 3VVE
,PPMF
Mensenwerk, Herinneringen van een partijvoorzitter, öôôõöôôû
"NTUFSEBN
2009

Q
251
91 Kamerstukken II, 2002/03, 23 432
OS
94
Q
4
92 Kamerstukken II, 2002/03, 23 432
OS
94
Q
12
93 Handelingen II, 2002/03, 503276, 18 maart 2003

104 De politieke besluitvorming in Nederland

 7PPS
IFU
,BNFSEFCBU
WBO
18
NBBSU
CSBDIUFO
EF
WFSTDIJMMFOEF
GSBDUJFT
IVO
WPPS[JUUFST
JO

TUFMMJOH
;P
GPSNVMFFSEF
GSBDUJFWPPS[JUUFS
8PVUFS
#PT
WBO
EF
1WE"
IFU
TUBOEQVOU
WBO

[JKO
QBSUJK
NFU
NFFS
QSFDJTJF
EBO
UPU
EBO
UPF
XBT
HFTDIJFE
%F
GSBDUJF
[PV
IFU
NJMJUBJSF

NJEEFM
BMT
MBBUTUF
SFENJEEFM
OJFU
XJMMFO
VJUTMVJUFO
PNEBU
EJU
WPPS
EF
OPPE[BLFMJKLF
VJU
voering van resolutie 1441
WFSFJTU
[PV
LVOOFO
[JKO
.BBS
FWFO[FFS
XBT
EF
GSBDUJF
FSWBO

PWFSUVJHE
EBU
EF
TUBQ
OBBS
FFO
QSFWFOUJFWF
PPSMPH
BMMFFO
HF[FU
LPO
XPSEFO
ABMT
BMMFSMBBUTUF

SFENJEEFM
FO
PQ
CBTJT
WBO
EVJEFMJKLF
QPMJUJFLF
TUFVO
JO
EF
7FJMJHIFJETSBBE
;POEFS
EJF

TUFVO
[PV
IFU
SJTJDP
WBO
WFS[FU
UFHFO
EF
JOUFSWFOUJF
EPPS
NJEEFM
WBO
OVDMFBJSF
CFXBQF
OJOH
FO
UFSSPSJTUJTDIF
SFBDUJFT
FFSEFS
HSPUFS
XPSEFO
EBO
LMFJOFS
7PPS
JOUFSOBUJPOBMF

TBNFOXFSLJOH
EJF
XBT
HFSJDIU
PQ
IFU
PQMPTTFO
WBO
XFSFMEXJKEF
QSPCMFNFO
[PVEFO
XJK

niet buiten de VN
LVOOFO
A)FU
JT
OJFU
QFSGFDU 
BMEVT
#PT
ANBBS
IFU
JT
IFU
CFTUF
XBU
XJK

IFCCFO
;JKO
GSBDUJF
WFS[FUUF
[JDI
EBBSPN
UFHFO
IFU
WFSMFOFO
WBO
QPMJUJFLF
TUFVO
BBO
EF

FFO[JKEJHF
"NFSJLBBOT#SJUTF
JOWBM
%F
GSBDUJF
WBO
%66
WFSUPMLUF
FFO
TPPSUHFMJKL
TUBOE
QVOU
%F
VVDGSBDUJF
TQSBL
[JDI
CJK
NPOEF
WBO
GSBDUJFWPPS[JUUFS
;BMN
JO
PNHFLFFSEF

[JO
VJU
)JK
BDIUUF
IFU
OJFUWFSMFOFO
WBO
FFO
BDUJFWF
NJMJUBJSF
CJKESBHF
POKVJTU
JO
EF
FFSTUF

QMBBUT
PNEBU
/FEFSMBOE
[PO
CJKESBHF
BM
HBG
FO
[PV
NPFUFO
CMJKWFO
HFWFO
FO
JO
EF

UXFFEF
QMBBUT
PNEBU
NFO
BMT
NFO
QPMJUJFLF
TUFVO
HBG
OJFU
PQ
WPPSIBOE
LPO
VJUTMVJUFO

EBU
PPJU
PPL
FFO
NFFS
BDUJFWF
CJKESBHF
WFSFJTU
[PV
[JKO
'SBDUJFWPPS[JUUFS
)FSCFO
WBO
EF

LPF
WJFM
IFN
IJFSJO
CJK
7PPS
EF
CDAGSBDUJF
WFSMFFOEF
7FSIBHFO
POHFDMBVTVMFFSE
TUFVO
BBO

IFU
SFHFSJOHTTUBOEQVOU
.BSJKOJTTFO
SP

FO
)BMTFNB
(SPFO-JOLT

WFSPPSEFFMEFO
FFO

"NFSJLBBOTF
JOWBM
PQ
NPSFMF
KVSJEJTDIF
FO
QPMJUJFLF
HSPOEFO
TPNT
JO
OPHBM
TDISJMMF

CFXPPSEJOHFO
A#VTI
#MBJS
FO
#BMLFOFOEF
XFUFO
EBU
IPPHNPFE
WPPS
EF
WBM
LPNU 
BMEVT

.BSJKOJTTFO94
%F
ESJF
NJOJTUFST
EJF
IFU
SFHFSJOHTCFMFJE
WFSEFEJHEFO
IBEEFO
IFU
CJK
EF
CFBOUXPPS
EJOH
WBO
BMMF
WSBHFO
FO
PQNFSLJOHFO
VJU
EF
,BNFS
OJFU
TUFFET
HFNBLLFMJKL
UPDI
XFSEFO

BBO
IFU
FJOEF
WBO
IFU
EFCBU
BMMF
NPUJFT
EJF
XBSFO
JOHFEJFOE
WFSXPSQFO
%F
QBTTBHF
JO
EF
CSJFG
WBO
18
NBBSU
PWFS
IFU
BG[JFO
WBO
FFO
FJHFO
NJMJUBJSF
CJKESBHF

MFJEEF
BDIUFSBG
OPH
UPU
FFO
SFBDUJF
WBO
WJDFQSFNJFS
%F
#PFS
BBO
EF
NJOJTUFSQSFTJEFOU

.FU
WFSCB[JOH
IFC
JL
OBNFMJKL
LFOOJT
HFOPNFO
WBO
EF
JOIPVE
WBO
EF
CSJFG
WBO
18 maart

2003
WBO
DPMMFHB
%F
)PPQ
4DIFďFS
BBO
EF
5XFFEF
,BNFS
NFU
CFUSFLLJOH
UPU
EF
UFLTU

JO
EF
WPPSMBBUTUF
BMJOFB
A)FU
VJUCMJKWFO
WBO
FFO
OBEFSF
VRVJUTQSBBL
IFFGU
FDIUFS
PPL

HFWPMHFO
WPPS
IFU
OBUJPOBMF
ESBBHWMBL
WPPS
WFSEFSF
/FEFSMBOETF
CFUSPLLFOIFJE
0Q
EJF

HSPOE
DPODMVEFFSU
EF
SFHFSJOH
EBU
IFU
HFFO
FJHFO
BDUJFWF
NJMJUBJSF
CJKESBHF
[BM
MFWFSFO

BBO
EF
PQFSBUJFT
UFO
BBO[JFO
WBO
*SBL
/BBS
NJKO
TUFMMJHF
PWFSUVJHJOH
XBT
EJU
OJFU
EF
DPO
DMVTJF
WBO
EF
.JOJTUFSSBBE
$PMMFHB
,BNQ
IFFGU
BMT
NJOJTUFS
WBO
%FGFOTJF
BBOHFHFWFO

dat de VS
/FEFSMBOE
HFFO
WFS[PFL
IFCCFO
HFEBBO
WPPS
BDUJFWF
NJMJUBJSF
EFFMOBNF
JO
*SBL

%FSIBMWF
LPO
EF
/FEFSMBOETF
SFHFSJOH
WPMTUBBO
NFU
IFU
WFSMFOFO
WBO
QPMJUJFLF
TUFVO
BBO

de VS
FO
[JDI
POUIPVEFO
WBO
BDUJFWF
NJMJUBJSF
TUFVO
%JU
JT
XBU
NJK
CFUSFGU
IFU
TUBOEQVOU

WBO
EF
/FEFSMBOETF
SFHFSJOH
5JKEFOT
EF
CFIBOEFMJOH
JO
EF
.JOJTUFSSBBE
WBO
BGHFMPQFO

WSJKEBH
CMFFL
EBU
EF
DPMMFHBT
WBO
EF
LPF, VVD en CDA
EF[F
WJTJF
EFFMEFO

Indien de VS
EF
/FEFSMBOETF
SFHFSJOH
m
IFUHFFO
POXBBSTDIJKOMJKL
JT
m
BMTOPH
[PV

WSBHFO
PN
FFO
BDUJFWF
NJMJUBJSF
CJKESBHF
JO
*SBL
[PV
EBU
CFUFLFOFO
EBU
IFU
,BCJOFU
EBBS

EBO
JO
EJF
TJUVBUJF
PQOJFVX
FFO
BGXFHJOH
PWFS
[PV
EJFOFO
UF
NBLFO 95

94 Handelingen II, 2002/03, 503276, 18 maart 2003

95 AZ,dossier 458298
#SJFG
NJO
WBO
V&W
3
EF
#PFS

BBO
NJOJTUFSQSFTJEFOU
CFUSFďFOEF
CSJFG
BBO
EF
5XFFEF

,BNFS
WBO
18 maart over Irakoorlog, 25 maart 2003

De politieke besluitvorming in Nederland 105

 *O
EF
WFSHBEFSJOH
WBO
EF
.JOJTUFSSBBE
WBO
21
NBBSU
MJDIUUF
NJOJTUFS
%F
#PFS
[JKO
CSJFG

UPF96
.JOJTUFS
,BNQ
FSLFOEF
EBU
EF
EPPS
%F
#PFS
HFOPFNEF
PWFSXFHJOHFO
POWPM
EPFOEF
JO
EF
CSJFG
WBO
18
NBBSU
UPU
VJUJOH
XBSFO
HFLPNFO97
7BOXFHF
BGXF[JHIFJE
WBO

EF
NJOJTUFSQSFTJEFOU
FO
EF
NJOJTUFS
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
LXBN
IFU
QVOU
PQOJFVX

BBO
EF
PSEF
JO
EF
.JOJTUFSSBBE
WBO
28
NBBSU
#JK
EJF
CFTQSFLJOH
XBT
NJOJTUFS
%F
#PFS

[FMG
BGXF[JH
,BNQ
IFSIBBMEF
XBU
IJK
FFO
XFFL
FFSEFS
IBE
HF[FHE
%F
)PPQ
4DIFďFS

XBT
IFU
EBBS
CMJKLCBBS
OJFU
NFF
FFOT
)JK
WFSXFFT
OBBS
EF
.JOJTUFSSBBE
WBO
6
EFDFNCFS

XBBS
HFTQSPLFO
XBT
PWFS
IFU
UXFFMFEJHF
WFS[PFL
WBO
EF
"NFSJLBOFO
%F
"NFSJLBOFO

IBEEFO
EVT
XFM
FFO
WFS[PFL
BBO
/FEFSMBOE
HFEBBO
A)FU
PQOFNFO
WBO
FFO
QBTTBHF
JO
EF

CSJFG
XBBSJO
IFU
UFHFOPWFSHFTUFMEF
XPSEU
CFXFFSE
XBT
EFSIBMWF
OJFU
NPHFMJKL
%F
5XFF
EF
,BNFS
[PV
JO
EBU
HFWBM
POKVJTU
[JKO
JOHFMJDIU98

5.7.3 POLITIEKE STEUN

)FU
CFHSJQ
AQPMJUJFLF
TUFVO
JT
TJOET
EF
EFCBUUFO
JO
EF
.JOJTUFSSBBE
FO
EF
5XFFEF
,BNFS

van 17 en 18
NBBSU
POEFSXFSQ
WBO
FYFHFTF
HFXPSEFO
WPPSBM
JO
DPNCJOBUJF
NFU
EF
GSBTF

AHFFO
FJHFO
BDUJFWF
NJMJUBJSF
CJKESBHF
*O
IPPGETUVL
6
XPSEU
VJUWPFSJH
BBOEBDIU
CFTUFFE

BBO
EF
WSBBH
PG
FO
[P
KB
IPF
EF
GPSNBUJFCFTQSFLJOHFO
UVTTFO
CDA
FO
1WE"
IFCCFO
CJKHF
ESBHFO
BBO
EF
UPUTUBOELPNJOH
WBO
EF[F
GPSNVMFSJOH
*O
EF[F
QBSBHSBBG
[BM
WBOVJU
FFO

CSFEFS
QFSTQFDUJFG
XPSEFO
HFBOBMZTFFSE
XBU
EF
CFUFLFOJT
JT
WBO
IFU
CFHSJQ
QPMJUJFLF

TUFVO
/BHFHBBO
XPSEU
PG
EF[F
CFUFLFOJT
[P
FFOEVJEJH
JT
EBU
EJF
EPPS
BMMF
CFUSPLLFOFO

XFSE
POEFSTDISFWFO
+VJTU
PNEBU
IFU
CFHSJQ
AQPMJUJFLF
TUFVO
WFFMWVMEJH
XFSE
HFCSVJLU
JO
IFU
EFCBU
JO
EF

.JOJTUFSSBBE
PQ
17
NBBSU
JT
IFU
m
[PBMT
HF[FHE
m
PQWBMMFOE
EBU
IFU
CFHSJQ
OJFU
FYQMJDJFU

WPPSLXBN
JO
EF
CSJFG
WBO
18
NBBSU
%F
GPSNVMFSJOH
EJF
HFCSVJLU
XFSE
JT
A%F
SFHFSJOH

TUFVOU
EF
DPODMVTJF
EBU
IFU
POWFSNPHFO
UPU
CFTMVJUFO
WBO
EF
7FJMJHIFJETSBBE
FS
OJFU
UPF

NBH
MFJEFO
EBU
4BEEBN
)PFTTFJO
POHFNPFJE
XPSEU
HFMBUFO99
%F[F
GPSNVMFSJOH
MFHEF

IFU
BDDFOU
PQ
EF
POWFSNJKEFMJKLIFJE
WBO
IFU
"NFSJLBBOTF
FO
#SJUTF
CFTMVJU
%BU
XBT
m

[FLFS
JO
EF
FYFHFUJTDIF
êKOQSPFWFSJK
SPOE
EF
GPSNBUJF
m
OFU
JFUT
UFSVHIPVEFOEFS
EBO
IFU

VJUTQSFLFO
WBO
QPMJUJFLF
TUFVO
FO
EBBSNFF
OBBS
EF
SFHFSJOH
WFSXBDIUUF
WPPS
EF
1WE"

BDDFQUBCFM
.BBS
JO
EF
WFSLMBSJOH
EJF
#BMLFOFOEF
BëFHEF
OB
BëPPQ
WBO
EF
.JOJTUFSSBBE
PQ

17
NBBSU
FO
EF
WFSLMBSJOH
XBBSNFF
IJK
IFU
EFCBU
WBO
18
NBBSU
PQFOEF
TQSBL
EF
NJOJTUFS
QSFTJEFOU
UPDI
EF
CFMBEFO
XPPSEFO
AQPMJUJFLF
TUFVO
VJU
A%F
SFHFSJOH
WBO
/FEFSMBOE
JT

EBBSPN
OJFU
OFVUSBBM
JO
IBBS
BGXFHJOH
(FTUFME
WPPS
EF
LFV[F
i4BEEBN
)PFTTFJO
PG

#VTI
FO
#MBJSu
LJFTU
[JK
[POEFS
BBS[FMJOH
WPPS
EF
MBBUTUF
%BBSPN
PPL
EF
QPMJUJFLF

TUFVO100
*OEJFO
#BMLFOFOEF
EF
MBBUTUF
UPFWPFHJOH
IBE
XFHHFMBUFO
XBT
XBBSTDIJKOMJKL

HFFO
VJUWPFSJH
EFCBU
NFU
EF
1WE"
POUTUBBO
0PL
#PT
1WE"

IBE
OBNFMJKL
IFSIBBMEFMJKL

WFSLMBBSE
EBU
IJK
HFTUFME
WPPS
EF
LFV[F
UVTTFO
4BEEBN
)PFTTFJO
PG
#VTI
FO
#MBJS
[PO

96 /PUVMFO
.JOJTUFSSBBE
21 maart 2003, 3H

97 *O
EF
.JOJTUFSSBBE
WBO
18
NBBSU
IBE
IJK
JNNFST
HFNFME
EBU
IFU
7FSFOJHE
,POJOLSJKL
FO
"VTUSBMJÌ
XFM
[PO

DPODSFFU
WFS[PFL
IBEEFO
HFIBE
98 /PUVMFO
.JOJTUFSSBBE
28 maart 2003, 17E
#JKMBHF
CJK
EF
CSJFG
#BMLFOFOEF
EE
24 augustus 2009 aan Com
NJTTJF
CFUSFďFOEF
PQFOTUBBOEF
WSBHFO
;JF
WPPSUT
QBSBHSBBG
1028
99 Kamerstukken II, 2002/03, 23 432
OS
94
100 Handelingen II, 2002/03, 18 maart 2003, 503276

106 De politieke besluitvorming in Nederland

 EFS
NFFS
WPPS
EF
MBBUTUFO
[PV
LJF[FO
7FSIBHFO
CDA

NBBLUF
IFU
FS
WPPS
EF
1WE"
OJFU

CFUFS
PQ
UPFO
IJK
JO
[JKO
CFUPPH
XFM
IFFM
FYQMJDJFU
QPMJUJFLF
TUFVO
CFUVJHEF
BBO
EF
7FS
FOJHEF
4UBUFO
FO
IFU
7FSFOJHE
,POJOLSJKL
)JK
MFHEF
VJU
EBU
EF[F
QPMJUJFLF
TUFVO
[JDI
PQ

EJWFSTF
NBOJFSFO
VJUUF
ABMMFSFFSTU
EPPS
IJFS
FYQMJDJFU
PO[F
JOTUFNNJOH
VJU
UF
TQSFLFO101
)JK
HJOH
BMT
WPMHU
WFSEFS

8JK
NPFUFO
PPL
WPPSUHBBO
NFU
TUBQQFO
EJF
EF
SFHFSJOH
NFU
PO[F
JOTUFNNJOH
IFFGU

HF[FU
%BBSCJK
WBMU
VJUFSBBSE
UF
EFOLFO
BBO
IFU
WPPSU[FUUFO
WBO
EF
CFTDIFSNJOH
WBO
EF

5VSLTF
CFWPMLJOH
NFU
PO[F
1BUSJPUFFOIFEFO
0PL
WBMU
UF
EFOLFO
BBO
IFU
CMJKWFO
WFSMFOFO

van Host Nation Support


8JK
HBBO
FSWBO
VJU
EBU
EF
CJKESBHFO
EJF
/FEFSMBOE
OV
MFWFSU

XPSEFO
WPPSUHF[FU


*O
IFU
HFWBM
EBU
[F
OPH
LPNFO
[BM
IFU
CDA JO
JFEFS
HFWBM
QPTJUJFG

SFBHFSFO
PQ
WFS[PFLFO
UPU
IFU
BëPTTFO
WBO
"NFSJLBBOTF
USPFQFO
CJK
SFFET
CFTUBBOEF

vredesoperaties, de zogenaamde backfill102

/B
FFO
JOUFSSVQUJF
WBO
;BMN
VVD

NFSLUF
7FSIBHFO
PQ
EBU
IFU
CDA een verzoek om een
BDUJFWF
NJMJUBJSF
CJKESBHF
PQ
FJHFO
NFSJUFT
[PV
CFPPSEFMFO
)JK
TUFMEF
FWFOXFM
JO
OBWPM
HJOH
WBO
EF
CSJFG
WBO
EF
SFHFSJOH
EBU
FFO
EFSHFMJKL
WFS[PFL
OJFU
HFLPNFO
XBT
FO
EBU
[PO

WFS[PFL
BMMFFO
HFIPOPSFFSE
LPO
XPSEFO
BMT
FS
FFO
CSFFE
ESBBHWMBL
JO
EF
,BNFS
XBT
)JK

WFSXFFT
IJFSCJK
OBBS
FFSEFSF
CFTMVJUFO
7FSIBHFO
WBUUF
EF
WJTJF
WBO
IFU
CDA nog eens sa
NFO
A*L
IFC
HF[FHE
EBU
XJK
QPMJUJFLF
TUFVO
VJUTQSFLFO
EJF
NFFS
JOIPVEU
EBO
BMMFFO
FFO

XPPSE
8JK
POEFSTUFVOFO
BDUJWJUFJUFO
EJF
JO
IFU
LBEFS
WBO
Host Nation [Support], verdedi
ging van bondgenoten en backfill
OPPE[BLFMJKL
[JKO103
)BMTFNB
(SPFO-JOLT

DPOTUB
UFFSEF
A%BU
CFUFLFOU
EVT
EBU
QPMJUJFLF
TUFVO
WPPS
V
PPL
NJMJUBJSF
TUFVO
JT
JO
EF
[JO
WBO

backfill104
%F
$PNNJTTJF
TUFMU
WBTU
EBU
7FSIBHFO
EF
PPL
EPPS
EF
1WE"
HFTUFVOEF
UFSCF
TDIJLLJOHTUFMMJOH
WBO
EF
1BUSJPUT
FO
EF
Host Nation Support uitlegde als invulling van
EF
EPPS
EF
SFHFSJOH
WFSMFFOEF
QPMJUJFLF
TUFVO
EJU
UFSXJKM
EF[F
CFTMVJUFO
FFSEFS
m
JO

FML
HFWBM
JO
IFU
QBSMFNFOU
m
KVJTU
MPTHFLPQQFME
XBSFO
WBO
EF
CFTMVJUWPSNJOH
PWFS

FFO
BBOWBM
PQ
*SBL
*O
BOUXPPSE
PQ
FFO
JOUFSSVQUJF
WBO
.BSJKOJTTFO
[FJ
#PT
EBU
PWFS

EF
1BUSJPUT
JO
EF
,BNFS
FFO
EFNPDSBUJTDI
CFTMVJU
XBT
HFOPNFO
XBBS
EF
1WE"
OJFU

PQ
[PV
UFSVHLPNFO
)JK
TQSBL
[JDI
OJFU
VJU
PWFS
EF
XJK[F
XBBSPQ
7FSIBHFO
EJU
CF
TMVJU
JOUFSQSFUFFSEF105
#PT
TUBL
[JKO
FJHFO
CFUPPH
JO
NFU
EF
WBTUTUFMMJOH
EBU
EF
MJKO
WBO
EF
7FSFOJHEF
/BUJFT

WSPFHUJKEJH
XBT
BGHFCSPLFO
A"MMFFO
BM
PN
EJF
SFEFO
LVOOFO
XJK
IFU
CFTMVJU
WBO
EF
7FS
FOJHEF
4UBUFO
FO
IFU
7FSFOJHE
,POJOLSJKL
OJFU
TUFVOFO106
)JK
TUFMEF
WFSEFS
A0PL
LBO
FS

XBU
POT
CFUSFGU
HFFO
TQSBLF
[JKO
WBO
BDUJFWF
/FEFSMBOETF
CFUSPLLFOIFJE
CJK
IFU
DPOëJDU

%BU
CFUFLFOU
HFFO
NFOTFO
HFFO
NBUFSJFFM
8JK
HBBO
EVT
HFFO
PPSMPH
WPFSFO
FO
OFNFO

PPL
HFFO
WFSBOUXPPSEFMJKLIFJE
WPPS
EF[F
PPSMPH


*L
WSBBH
EF
NJOJTUFSQSFTJEFOU
UF

CFWFTUJHFO
EBU
EF[F
DPODMVTJF
PPL
JO
[JKO
CSJFG
CFTMPUFO
MJHU107
.FFS
TQFDJêFL
WSPFH
IJK

101 Handelingen II, 2002/03, 18 maart 2003, 503277

102 Handelingen II, 2002/03, 18 maart 2003, 503278

103 Handelingen II, 2002/03, 18 maart 2003, 503282

104 Handelingen II, 2002/03, 18 maart 2003, 503282
105 Handelingen II, 2002/03, 18 maart 2003, 503286
106 Handelingen II, 2002/03, 18 maart 2003, 503283

107 Handelingen II, 2002/03, 18 maart 2003, 503284

De politieke besluitvorming in Nederland 107

 Uitspraken over politieke steun tijdens het Kamerdebat van 18 maart 2003

J.P. Balkenende (CDA, minister-president)

De regering betreurt het dat het niet mogelijk is gebleken om tot een nadere resolutie te komen. De regering
constateert dat dit de VS en het VK geen andere mogelijkheid openliet dan om zonder nadere resolutie tot militaire
actie over te gaan. Die actie was op zichzelf uiteindelijk onvermijdelijk, bij gebrek aan medewerking van Saddam
Hoessein. Daarom steunt de regering de conclusie dat het onvermogen van internationale besluitvorming er niet toe
mag leiden dat Saddam Hoessein aan het langste eind trekt en de besluiten van de internationale gemeenschap
naast zich neer kan leggen. (...) De regering van Nederland is daarom niet neutraal in haar afweging. Gesteld
voor de keuze ‘Saddam Hoessein of Bush en Blair’, kiest zij zonder aarzeling voor de laatste. Daarom ook de
politieke steun.

W. Bos (PvdA)
Voor ons blijft enigszins mysterieus waarop dat begrip [politieke steun] betrekking heeft. In ieder geval wordt
uitgelegd dat onder politieke steun moet worden verstaan dat Saddam Hoessein onder geen beding als lachende
derde uit dit conflict tevoorschijn mag komen. Daar zijn wij het natuurlijk mee eens. Ik kan mij niet voorstellen dat
een van de aanwezigen het daarmee oneens is. (...) De brief [van 18 maart] maakt geen melding van expliciete
steun voor het besluit zelf om nu militaire middelen te gebruiken. Daarover kan politieke steun kennelijk ook niet op
slaan. Integendeel, in de brief wordt zelfs betreurd dat het besluit op deze manier tot stand is gekomen. Ik begrijp
dat politieke steun ook niet kan slaan op de [Nederlandse] aanwezigheid op lijsten van landen die menen de
activiteiten van Amerika en het VK volledig te steunen. (...) Politieke steun slaat ook niet op het verklaren van de
oorlog. Ik heb namelijk begrepen dat de minister-president dat niet van plan is. Politieke steun slaat evenmin op
het verbinden van enige feitelijke consequentie aan de huidige situatie in de zin dat mensen en materieel mogen
worden gestuurd. Kennelijk valt vooral heel veel niet onder het begrip.

F. Halsema (GroenLinks)
De terugkerende vraag was wat politieke steun is. De minister-president zei geen lijstjes te wensen, maar hij
was zelf degene die zich in een interruptiedebat met de heer Marijnissen [SP] op één lijn plaatste met Aznar en
Berlusconi. Hij zei: ‘Wij hebben exact hetzelfde standpunt. Die politieke steun betekent dan dat wij niet alleen aan
de kant gaan staan van Bush in een lopende oorlog, maar dat wij nu ook uitdrukkelijk steun zullen geven aan het
begin van een oorlog.’ De suggestie van de heer Bos dat het enkel een passieve keuze zou zijn voor Bush ingeval
van oorlog is door de minister-president dan ook bestreden.

J. Marijnissen (SP)
Dan de kwestie van de politieke steun en de militaire steun. Ik blijf het een vierkante cirkel vinden, iets wat je
wel kan zeggen maar niet kan tekenen. Ik blijf het raar vinden dat je zegt ergens politiek steun aan te geven
maar [dat] je vervolgens niet bereid bent om wanneer een verzoek daartoe wordt gedaan, dat ook militair te
demonstreren. Ik vind dat niet binnen de Nederlandse traditie passen. Het is proberen om van twee walletjes te
eten en om een beetje uit de wind te blijven. De indruk blijft bij mij bestaan dat dit is ingegeven door datgene
wat de kabinetsformatie heeft voortgebracht. Een voorbeeld van de inconsistentie in dezen is het verhaal over het
draagvlak [bij de Nederlandse bevolking]. Als draagvlak relevant is voor militaire steun, dan geldt dat natuurlijk
ook als het gaat om de politieke steun.

M. Verhagen (CDA)
Het uitgangspunt van het wegnemen van het risico [van MVW] brengt de CDA-fractie tot de conclusie dat wij
onze steun moeten uitspreken voor die groep landen die op basis van alle Irakresoluties sinds 1991 de
verantwoordelijkheid op zich neemt om tot ingrijpen over te gaan om daarmee de resoluties te kunnen afdwingen.
Het huidige onvermogen tot verdere besluitvorming in de Veiligheidsraad mag er niet toe leiden dat Saddam
Hoessein ongemoeid wordt gelaten. De politieke steun van de CDA-fractie uit zich op meerdere manieren. Allereerst
door hier expliciet onze instemming uit te spreken. (...) Wij moeten onze instemming uitspreken met de positie
die een aantal landen heeft ingenomen. Wij moeten ook voortgaan met de stappen die de regering met onze
instemming heeft gezet. Daarbij valt uiteraard te denken aan het voortzetten van de bescherming van de Turkse
bevolking met onze Patrioteenheden. Ook valt te denken aan het blijven verlenen van Host Nation Support.

108 De politieke besluitvorming in Nederland

Uitspraken over politieke steun tijdens interviews met de Commissie, 2009

J.P. Balkenende, 7 juli 2009

Politieke steun betekent dat je staat achter het doel van de militaire inval. Ik heb zelf in een debat gebruikt dat
wanneer wij voor de keuze zouden staan [tussen] Saddam Hoessein en Bush, dan kiezen wij voor de laatste, maar
politieke steun betekent gewoon dat men zich schaart achter de inval.

D.J. van den Berg (Buitenlandse Zaken), 15 juni 2009

De Amerikanen hadden geen enkele behoefte aan Nederlands militair materiaal. (...) Nederland bood uiteindelijk
alleen politieke steun, maar voor de VS was dat voldoende om toch te kunnen zeggen dat Nederland aan hun
kant stond.

W. Bos, 9 juli 2009

We konden ons er dus in vinden dat de Amerikanen maar zo snel mogelijk moesten winnen, want dat Hoessein
wint, wil je zeker niet. Die interpretatie sneuvelde heel snel omdat op de dag van het Kamerdebat – ik weet niet
meer in welke volgorde – Verhagen en De Hoop Scheffer heel scherp het standpunt innamen dat het Nederlandse
kabinet de inval politiek steunde en dat dat dus betekende – en daarmee was mijn interpretatie weg – dat men
het op dat moment een gerechtvaardigde inval vond.

J.P.H. Donner (CDA), 6 juli 2009

In de discussie op voorhand zat vooral het punt of inderdaad met kracht van argumenten kon worden volgehouden
dat verder uitstel [van militair ingrijpen] niet verstandig en gerechtvaardigd was of dat verder uitstel geboden moest
worden. Pas later is dat de vraag geworden of dat [politieke] steun was. Het kabinet heeft vervolgens naar mijn
weten op 18 maart 2003 in een brief neergelegd dat men om die reden politieke steun verleende aan de keuze
van de VS en het VK.

J. de Hoop Scheffer (CDA), 21 september 2009

Ik heb politieke steun opgevat als een uiting van de opvatting van de Nederlandse regering dat het nu genoeg is
met het getreuzel van Saddam Hoessein en dat er sprake is van further material breach, ondanks het feit dat dat
door de Veiligheidsraad niet is vastgesteld (...). Zo definieer ik politieke steun. Het alternatief is dat je het oneens
bent met hetgeen de Amerikanen en de Britten gaan doen.

H. Kamp (VVD), 6 juli 2009

Het kabinet was van opvatting dat er moest worden doorgepakt richting Irak. Toen de VS, het VK en Australië dat
deden, kregen ze de [politieke] steun van het kabinet.

A. Koenders (PvdA), 27 augustus 2009

Het [begrip politieke steun] was voor mij echt nieuw. Wij wisten ook niet wat er precies mee bedoeld werd. Ik heb
dat later en misschien ook toen al geïnterpreteerd als: we doen militair niks, maar politiek steunen we het feit dat
er een eenzijdige inval van Amerikanen en geallieerden komt. Dat paste niet in de lijn die de PvdA had ingezet,
dus waren we daarop tegen.

J. Remkes (VVD), 2 juli 2009

Die brief [van 18 maart 2003], daar zijn wij uiteindelijk in politieke zin geland, maar ik heb altijd wel iets gehad
van: het is wel een beetje goedkoop. Wel politieke steun, maar op geen enkele wijze de bereidheid om militair
iets te doen.

M. Verhagen, 8 juli 2009

Wij zaten min of meer op dezelfde lijn als ten tijde van Kosovo. Er is voldoende legitimatie, wij vinden het in
principe noodzakelijk dat je met militaire middelen naleving van deze resolutie [1441] afdwingt en derhalve kun
je eraan meedoen indien dat gewenst is.

De politieke besluitvorming in Nederland 109

 FFO
UPFMJDIUJOH
PQ
EF
EPPS
EF
NJOJTUFSQSFTJEFOU
JO
[JKO
WFSLMBSJOH
HFLP[FO
CFXPPSEJO
HFO
A%JF
GPSNVMFSJOH
SPFQU
CJK
POT
EF
WSBBH
PQ
PG
EF
QPMJUJFLF
TUFVO
XBBSWBO
LFOOFMJKL

TQSBLF
JT
WPPSBM
CFUSFLLJOH
IFFGU
PQ
EF
WSBBH
TUFM
EBU
KF
NPFU
LJF[FO
BMT
[F
NFU
FMLBBS

BBO
IFU
WFDIUFO
[JKO
WPPS
XJF
LJFT
KF
EBO
0G
CFUSFGU
EJF
TUFVO
IFU
PPSEFFM
FO
IFU
CFTMVJU

WBO
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
FO
IFU
7FSFOJHE
,POJOLSJKL 108
*O
[JKO
CFBOUXPPSEJOH
HJOH
EF
NJOJTUFSQSFTJEFOU
OBEFS
JO
PQ
[JKO
JOUFSQSFUBUJF
WBO

QPMJUJFLF
TUFVO
)JK
TUFMEF
EBBSCJK
A%F
LFFS[JKEF
WBO
iHFFO
QPMJUJFLF
TUFVOu
JT
WFSPPSEF
MFO
NBBS
EBBS
LJF[FO
XJK
EVJEFMJKL
OJFU
WPPS 109
*O
[JKO
SFQMJFL
WFSEFEJHEF
IJK
[JDI
PPL

UFHFO
EF
BBOWBMMFO
WBO
EF
SFDIUFSëBOL
EJF
WPPSBM
LXBNFO
WBO
;BMN
VVD

%F[F
IBE

POEFS
NFFS
PQHFNFSLU
A"MT
KF
JFUT
QPMJUJFL
TUFVOU
LBO
IFU
OJFU
[P
[JKO
EBU
KF
OJFU
FFOT
XJMU

LJKLFO
OBBS
FWFOUVFMF
WFS[PFLFO
PN
NJMJUBJSF
TUFVO110
)JFSPQ
BOUXPPSEEF
EF
NJOJTUFS
QSFTJEFOU
A8FUFOE
IPF
EF
HFWPFMJHIFEFO
MJHHFO
JO
EF[F
,BNFS
FO
JO
EF
/FEFSMBOETF

TBNFOMFWJOH
IFCCFO
XJK
OB
BNQFM
CFSBBE
CFTMPUFO
PN
OJFU
UF
LJF[FO
WPPS
FFO
BDUJFWF

NJMJUBJSF
CJKESBHF
JO
IFU
DPOëJDU111
)JK
IJFME
WPM
EBU
IFU
IJFSCJK
OJFU
BMMFFO

PN
EF
1WE"

HJOH
)JK
XFFT
FS
WPPSUT
OPH
FFOT
PQ
EBU
EF
/FEFSMBOETF
QPTJUJFLFV[F
UPDI
OJFU
BMT
FFO

WFSSBTTJOH
LPO
LPNFO
AXBOU
XJK
IFCCFO
FFO
DPOTJTUFOUF
MJKO
HFWPMHE
EJF
IFFGU
HFMFJE
UPU

IFU
VJUTQSFLFO
WBO
EF
QPMJUJFLF
TUFVO112
+F
NBBLU
FFO
BGXFHJOH
UFO
BBO[JFO
WBO
IFU
JOUFS
OBUJPOBMF
USBKFDU
7FSWPMHFOT
OFFN
KF
FFO
CFTMVJU
PWFS
EF
OBUJPOBMF
TJUVBUJF
JO
EF
[JO
WBO

IFU
BM
EBO
OJFU
MFWFSFO
WBO
FFO
BDUJFWF
NJMJUBJSF
CJKESBHF113
#BMLFOFOEF
HBG
NFU
EF[F
UPF
MJDIUJOH
BBO
EBU
BGXFHJOHFO
JO
IFU
LBEFS
WBO
EF
JOUFSOBUJPOBMF
QPMJUJFL
EF
EPPSTMBH
IBE
EFO
HFHFWFO
CJK
IFU
WFSMFOFO
WBO
QPMJUJFLF
TUFVO
UFSXJKM
EF
CFTMVJUWPSNJOH
PWFS
FFO

NPHFMJKLF
BDUJFWF
NJMJUBJSF
CJKESBHF
CFQBBME
XFSE
EPPS
EF
OBUJPOBMF
TJUVBUJF

.FEF
EPPS
FFO
JOUFSWFOUJF
WBO
#PT
POUTQPO
[JDI
OPH
FFO
m
BBO
EF
GPSNBUJF
HFMJFFSE
m

EFCBU
PWFS
EF
WSBBH
PG
QPMJUJFLF
TUFVO
CFUFLFOEF
EBU
HFHFWFO
EF
TJUVBUJF
EJF
XBT
POU
TUBBO
/FEFSMBOE
LPPT
WPPS
#VTI
FO
#MBJS
FO
UFHFO
4BEEBN
)PFTTFJO
PG
EBU
IFU
BDUJFWF

TUFVO
BBO
IFU
WPPSOFNFO
WBO
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
FO
IFU
7FSFOJHE
,POJOLSJKL
JNQMJ
DFFSEF
*O
BOUXPPSE
PQ
#PT
[FJ
EF
NJOJTUFSQSFTJEFOU
A%F
XPPSEFO
iQPTJUJFWF
TUFVOu
JO

EF
CSJFG
[JKO
HFLPQQFME
BBO
EF
TJUVBUJF
EJF
POUTUBBU
XBOOFFS
EF
NJMJUBJSF
BBOWBM
CFHJOU114
#BMLFOFOEF
HBG
IJFS
FOLFMF
JOWVMMJOHFO
EJF
WPPS
IFU
,BNFSMJE
)BMTFNB
OJFU
MFJEEFO
UPU

EF
HFXFOTUF
EVJEFMJKLIFJE
%BBSUPF
VJUHFEBBHE
EPPS
)BMTFNB
TQFDJêDFFSEF
IJK
A"MT
KF

[FHU
EBU
NJMJUBJSF
ESVL
OPEJH
JT
PN
4BEEBN
UF
MBUFO
CFXFHFO
LBO
FS
POEFS
PNTUBOEJH
IFEFO
FFO
NPNFOU
LPNFO
XBBSPQ
KF
EF
NJMJUBJSF
ESVL
NPFU
PN[FUUFO
JO
JOUFSWFOUJF

PNEBU
FS
HFFO
BMUFSOBUJFG
JT
%BU
NPNFOU
MJKLU
OV
BBOTUBBOEF115
%F
HPFEF
WFSTUBBOEFS
[BM
PPL
VJU
EJU
MBBUTUF
BOUXPPSE
PQNBLFO
EBU
EF
NJOJTUFS
QSFTJEFOU
m
BOEFST
EBO
CDAGSBDUJFWPPS[JUUFS
7FSIBHFO
m
CMFFG
MBWFSFO
UVTTFO
UXFF
JOUFS
QSFUBUJFT
)FU
EFCBU
MFWFSEF
HFFO
WFSEFSF
EVJEFMJKLIFJE
PQ

108 Handelingen II, 2002/03, 18 maart 2003, 503287

109 Handelingen II, 2002/03, 18 maart 2003, 503302, kolom 2
8BBSTDIJKOMJKL
JT
PWFSJHFOT
CFEPFME
EF
LFFS[JKEF

WBO
QPMJUJFLF
TUFVO
110 Handelingen II, 2002/03, 18 maart 2003, 503303
111 Handelingen II, 2002/03, 18 maart 2003, 503303

112 Handelingen II, 2002/03, 18 maart 2003, 503304
113 Handelingen II, 2002/03, 18 maart 2003, 503305

114 Handelingen II, 2002/03, 18 maart 2003, 503307
115 Handelingen II, 2002/03, 18 maart 2003, 503307

110 De politieke besluitvorming in Nederland

5.8 Het naoorlogse debat
)FU
EFOLFO
PWFS
EF
UPFLPNTU
WBO
*SBL
JO
IFU
QPTU4BEEBNUJKEQFSL
JT
UF
PO[FOU
WSPFH

CFHPOOFO
.JTTDIJFO
QBTU
EBU
PPL
XFM
CJK
IFU
WSFFE[BNF
[FMG CFFME
EBU
/FEFSMBOE
HSBBH

LPFTUFSU
FO
CJK
EF
OBESVL
EJF
JO
IFU
CVJUFOMBOET
CFMFJE
USBEJUJPOFFM
XPSEU
HFMFHE
PQ
EF

DPOTUSVDUJFWF
LBOUFO
EBBSWBO
[PBMT
POUXJLLFMJOHTTBNFOXFSLJOH
/BBSHFMBOH
EVJEFMJK
LFS
XFSE
EBU
EF
"NFSJLBOFO
OJFU
[PVEFO
SVTUFO
WPPSEBU
regime change
JO
*SBL
XBT
CFSFJLU

LSFFH
EF
WSBBH
OBBS
EF
WFSEFSF
UPFLPNTU
WBO
IFU
MBOE
FFO
HSPUFSF
VSHFOUJF
0Q
#VJUFO
MBOETF
;BLFO
XFSE
BM
WBOBG
BVHVTUVT
2002
PWFS
EBU
QSPCMFFN
OBHFEBDIU
*O
IFU
,BNFSEF
bat van 18 maart 2003
EBU
JO
EF
TDIBEVX
TUPOE
WBO
EF
OBEFSFOEF
NJMJUBJSF
BDUJF
UFHFO
IFU

SFHJNF
WBO
4BEEBN
HJOHFO
WFSTDIFJEFOF
MFEFO
WBO
EF
5XFFEF
,BNFS
FO
PPL
EF
NJOJT
UFSQSFTJEFOU
JO
PQ
WFSTDIJMMFOEF
BTQFDUFO
WBO
EF
QPMJUJFLF
FO
TPDJBMF
UPFLPNTU
WBO
*SBL

0OEFS
BOEFSF
EF
IVNBOJUBJSF
FďFDUFO
WBO
EF
LPNFOEF
"NFSJLBBOT#SJUTF
BDUJF
BMTNFEF

EF
WSFFT
WPPS
FFO
HSPUF
WMVDIUFMJOHFOTUSPPN
LXBNFO
BBO
EF
PSEF
%F
NJOJTUFSQSFTJEFOU

HJOH
JO
PQ
EF
OPPE[BLFMJKLF
XFEFSPQCPVX
WBO
IFUHFFO
JO
IFU
MBOE
XBBSTDIJKOMJKL
[PV

XPSEFO
WFSXPFTU
FO
PQ
EF
IVMQ
EJF
/FEFSMBOE
EBBSCJK
[PV
LVOOFO
CJFEFO116
5PFO
EF
FFSTUF
GBTF
WBO
EF
NJMJUBJSF
BDUJF
WPPSCJK
XBT
XBBSJO
4BEEBN
)PFTTFJO
UFO
WBM

XFSE
HFCSBDIU
FO
*SBL
XFSE
CF[FU
EFEFO
EF
FFSTUF
QSPCMFNFO
PNUSFOU
EF
UPFLPNTUJHF

PSHBOJTBUJF
WBO
IFU
MBOE
[JDI
SFFET
WPFMFO
%F
#SJUUFO
FO
EF
"NFSJLBOFO
HJOHFO
FSWBO
VJU

EBU
[JK
WFSBOUXPPSEFMJKL
XBSFO
WPPS
EF
FFSTUF
TUBQQFO
JO
EF
SJDIUJOH
WBO
FFO
JOUFSJN
CFTUVVS
FO
WBO
IFU
CFHJO
WBO
FFO
OJFVXF
*SBBLTF
CFTUVVSTWPSN
#FJEF
SFHFSJOHFO
BBO
WBBSEEFO
IFU
CFTMVJU
WBO
EF
7FJMJHIFJETSBBE
WBO
22 mei 2003
XBBSJO
XFSE
WBTUHFMFHE
EBU

EF
CFWPMLJOH
WBO
*SBL
IFU
SFDIU
IBE
AGSFFMZ
UP
EFUFSNJOF
JUT
PXO
QPMJUJDBM
GVUVSF
FO
EBU
EF

7FSFOJHEF
/BUJFT
ATIPVME
QMBZ
B
WJUBM
SPMF
JO
IVNBOJUBSJBO
SFMJFG
UIF
SFDPOTUSVDUJPO
PG

*SBR
BOE
UIF
SFTUPSBUJPO
BOE
FTUBCMJTINFOU
PG
OBUJPOBM
BOE
MPDBM
JOTUJUVUJPOT
GPS
SFQSF
TFOUBUJWF
HPWFSOBODF
7FJMJHIFJETSBBESFTPMVUJF
1483

%F
MJETUBUFO
WBO
EF
7FSFOJHEF
/B
UJFT
XFSEFO
JO
EF[FMGEF
SFTPMVUJF
PQHFSPFQFO
CJK
UF
ESBHFO
BBO
EF
UFOVJUWPFSMFHHJOH
WBO
EF

EBBSJO
OFFSHFMFHEF
CFHJOTFMFO
%F
CFMBOHSJKLTUF
DPOTFRVFOUJF
WPPS
/FEFSMBOE
XBT
EBU
EF

NPHFMJKLF
WPMLFOSFDIUFMJKLF
CMPLLBEF
UFHFO
CFNPFJFOJT
NFU
*SBL
EJF
[PXFM
JO
EF
5XFFEF

,BNFS
BMT
JO
IFU
QVCMJFLF
EFCBU
FFO
CFMBOHSJKLF
SPM
IBE
HFTQFFME
OV
XBT
PQHFIFWFO
*O

[JKO
CSJFG
WBO
26 maart 2003
BBO
EF
5XFFEF
,BNFS
HBG
NJOJTUFS
%F
)PPQ
4DIFďFS
UF

LFOOFO
EBU
FS
UPU
EBO
UPF
HFFO
HSPUF
TUSPNFO
POUIFFNEFO
PG
WMVDIUFMJOHFO
PQ
HBOH
XB
SFO
HFLPNFO
8FM
[PV
FS
FFO
CFQFSLUF
NBBS
POPOEFSCSPLFO
USFL
[JKO
WBO
EF
TUFEFO
OBBS

IFU
QMBUUFMBOE
)JFS
FO
EBBS
[PVEFO
IVNBOJUBJSF
QSPCMFNFO
[JDI
WPPSEPFO
POEFS
BOEFSF

EPPS
IFU
VJUWBMMFO
WBO
EF
ESJOLXBUFSWPPS[JFOJOH
FO
TUPSJOH
JO
EF
MFWFSJOH
WBO
FMFLUSJDJ
UFJU117
%F
SFHFSJOH
BMEVT
EF[F
CSJFG
[FUUF
[JDI
JO
WPPS
FFO
DFOUSBMF
SPM
WPPS
EF
VN in de
QPTUDPOëJDUQFSJPEF
FO
FFO
[P
LPSU
NPHFMJKLF
JOUFSJNGBTF
POEFS
NJMJUBJS
CFTUVVS

116 Handelingen II, 2002/03, 18 maart 2003, 503308
;JF
WPPS
EF
PQNFSLJOHFO
WBO
,BNFSMFEFO
PB
#PT
503286;

)BMTFNB
503293
%JUUSJDI
503294 en Rouvoet 503295
117 Kamerstukken II, 2002/03, 23 432
OS
103

De politieke besluitvorming in Nederland 111

 -BUFSF
CSJFWFO
BBO
EF
5XFFEF
,BNFS
WBO
EF
NJOJTUFS
FO
EF
TUBBUTTFDSFUBSJT
WBO
#VJUFOMBOETF

;BLFO
TDIFUTUFO
FFO
XBU
TPNCFSEFS
CFFME
*O
WFSTDIJMMFOEF
TUSFLFO
WBO
*SBL
[PVEFO
CJKWPPS
CFFME
IVNBOJUBJSF
QSPCMFNFO
POUTUBBO
BMT
HFWPMH
WBO
ESJOLXBUFSUFLPSUFO
FFO
TUBHOFSFOE

SJPMFSJOHTTZTUFFN
FO
HFCSFL
BBO
NFEJDJKOFO
%F
SFHFSJOH
SFBHFFSEF
IJFSPQ
NFU
FFO
CFMBOH
SJKLF
êOBODJÌMF
POEFSTUFVOJOH
WBO
JOUFSOBUJPOBMF
JOJUJBUJFWFO
[PBMT
IFU
AëBTI
BQQFBM
WBO
EF

VN
)FU
BMHFNFFO
PWFSMFH
WBO
EF
SFHFSJOH
NFU
EF
WBTUF
,BNFSDPNNJTTJFT
WPPS
#VJUFO
118

MBOETF
;BLFO
WPPS
%FGFOTJF
FO
WPPS
&VSPQFTF
;BLFO
PQ
27 maart 2003
HBG
IPPGE[BLFMJKL

BBOMFJEJOH
UPU
OBLBBSUFO
PWFS
EF
SFDIUNBUJHIFJE
FO
EF
EPFMNBUJHIFJE
WBO
EF
JOWBM
JO
*SBL

4PNNJHF
,BNFSMFEFO
7BO
"BSUTFO
,PFOEFST

TUPOEFO
TUJM
CJK
EF
IVNBOJUBJSF
QSPCMFNFO

FO
EF
SFDPOTUSVDUJF
JO
EJU
PQ[JDIU
[BUFO
[JK
WSJKXFM
PQ
EF[FMGEF
MJKO
BMT
EF
SFHFSJOH119
)FU

EFCBU
XFSE
PWFSJHFOT
CFNPFJMJKLU
EPPSEBU
EF
"NFSJLBBOT#SJUTF
CF[FUUJOH
BMMFSNJOTU
FFO

WSFFE[BNF
TJUVBUJF
JO
IFU
MFWFO
IBE
HFSPFQFO
&S
XFSEFO
TUFFET
NFFS
BBOTMBHFO
HFQMFFHE

WPPSBM
JO
#BHEBE
HFSJDIU
UFHFO
EF
CF[FUUJOHTUSPFQFO
NBBS
PPL
UFHFO
EF
OJFVXF
CFTUVVS
TPSHBOFO
UFHFO
EF
QPMJUJF
UFHFO
IFU
IPPGELBOUPPS
WBO
EF
VN
JO
#BHEBE
FO
UFHFO
TKJJUJ
TDIF
CJKFFOLPNTUFO
*O
EF
WFSEFSF
MPPQ
WBO
2003
OBN
EF[F
TPFOOJUJTDIF
PPSMPHTDBN
QBHOF
[FMGT
MBOH[BBN
JO
IFWJHIFJE
UPF
3FFET
JO
IFU
,BNFSEFCBU
WBO
18 maart 2003
IBE
EF
SFHFSJOH
NFFHFEFFME
EBU
[JK
EF

XFOTFMJKLIFJE
WBO
FFO
NJMJUBJSF
CJKESBHF
OB
CFÌJOEJHJOH
WBO
IFU
DPOëJDU
[PV
PWFSXFHFO

*O
NFJ
XFSE
CFTMPUFO
FFO
WFSLFOOJOHTNJTTJF
OBBS
*SBL
UF
[FOEFO
FO
EF
CFTMJTTJOH
PWFS
IFU

EFFMOFNFO
BBO
FFO
JOUFSOBUJPOBMF
TUBCJMJTBUJFNBDIU
WPPS
*SBL
PWFS
UF
MBUFO
BBO
FFO
OJFVX

LBCJOFU
0Q
6
KVOJ
2003
CFSJDIUUFO
EF
NJOJTUFST
%F
)PPQ
4DIFďFS
FO
,BNQ
OV
BMT
MFEFO

WBO
EBU
OJFVXF
LBCJOFU
#BMLFOFOEF
**

EBU
CFTMPUFO
XBT
NFU
FFO
CBUBMKPO
NBSJOJFST
FO
EF

EBBSCJK
CFIPSFOEF
POEFSTUFVOJOH
CJK
UF
ESBHFO
BBO
FFO
NVMUJOBUJPOBMF
TUBCJMJTBUJFNBDIU

WPPS
*SBL120
5PFO
EF
5XFFEF
,BNFS
IFU
POEFSXFSQ
CFTQSBL
XBT
JOUVTTFO
FFO
JOUFSOBUJPOBMF
EJT
DVTTJF
MPTHFCSBOE
PPL
JO
IFU
7FSFOJHE
,POJOLSJKL
FO
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
PWFS
IFU
GBMFO

WBO
EF
CF[FUUJOHTNBDIU
JO
*SBL
PN
MVW
UF
WJOEFO
)FU
EFCBU
PWFS
EF
SFDIUWBBSEJHJOH
WBO

EF
JOWBM
CSBL
BMT
IFU
XBSF
PQOJFVX
VJU
%BU
HFCFVSEF
PPL
JO
/FEFSMBOE
BM
CFUSPG
IFU

,BNFSEFCBU
GPSNFFM
TMFDIUT
EFFMOBNF
BBO
EF
JOUFSOBUJPOBMF
TUBCJMJTBUJFNBDIU
%F
,B
NFSDPNNJTTJFT
WPPS
#VJUFOMBOETF
;BLFO
FO
%FGFOTJF
IBEEFO
FFO
HSPPU
BBOUBM
WSBHFO

WPPSHFMFHE
BBO
EF
SFHFSJOH
159
TUVLT

%JF
WSBHFO
CFUSPďFO
OJFU
[P[FFS
IFU
CFHJOTFM
WBO

EFFMOBNF
BBO
EF
TUBCJMJTBUJFNBDIU
BMT
XFM
EF
GFJUFMJKLF
WPSNHFWJOH
WBO
EF
/FEFSMBOETF

CJKESBHF
HFCJFETPNTDISJKWJOH
CFWFMTDPOTUSVDUJF
QPUFOUJÌMF
HFWBSFO
SFMBUJF
UPU
IVNBOJ
UBJSF
FO
XFEFSPQCPVXBDUJWJUFJUFO
FO
EFSHFMJKLF
121
#JK
EF
EBBSPQWPMHFOEF
EJTDVTTJF
XFSE

IFU
SFHFSJOHTTUBOEQVOU
HFTUFVOE
EPPS
EF
GSBDUJFT
WBO
CDA, VVD
$ISJTUFO6OJF
SGP
%66
JOUVTTFO
SFHFSJOHTQBSUJK

FO
LPF
BMTNFEF
EPPS
FFO
NFFSEFSIFJE
WBO
EF
1WE"GSBDUJF

5FHFO
XBSFO
EF
GSBDUJFT
WBO
(SPFO-JOLT
FO
SP122
%BBSNFF
XBT
UPFTUFNNJOH
WFSMFFOE

WPPS
EF
VJU[FOEJOH
WBO
/FEFSMBOETF
USPFQFO
OBBS
*SBL
FFO
UPFTUFNNJOH
EJF
FFSEFS
OJFU

BBO
EF
PSEF
XBT
HFXFFTU
0Q
28 augustus 2003
WPOE
BMT
IFU
XBSF
FFO
SFUSPTQFDUJFG
,BNFSEFCBU
QMBBUT
PWFS
EF

SFDIUWBBSEJHJOH
WBO
EF
NJMJUBJSF
BDUJF
UFHFO
*SBL
EJF
EPPS
/FEFSMBOE
JNNFST
QPMJUJFL

118 ;JF
Kamerstukken II, 2002/03, 23 432
OS
104
CSJFG
1 april 2003

FO
OS
107
CSJFG
15 april 2003

119 Kamerstukken II, 2002/03, 23 432
OS
108
Q
89
120 Kamerstukken II, 2002/03, 23 432
OS
116
IFSESVL
121 Kamerstukken II, 2002/03, 23 432
OS
117
122 Kamerstukken II, 2002/03, 23 432
OS
120
Q
43

112 De politieke besluitvorming in Nederland

 XBT
HFTUFVOE
*O
EBU
EFCBU
XBSFO
EF
BSHVNFOUFO
OJFU
TUFFET
EF[FMGEF
BMT
FFO
IBMGKBBS

FFSEFS
EF
MVW
XBSFO
VJU
EF
BSHVNFOUBUJF
WFSEXFOFO

NBBS
EF
GSPOUMJKOFO
CMFWFO
POWFS
BOEFSE
)FU
EFCBU
MJFQ
VJU
JO
FFO
CFTQSFLJOH
WBO
EF
XFOT
WBO
EF
GSBDUJFT
WBO
1WE"
SP en
(SPFO-JOLT
PN
JO[BHF
UF
WFSLSJKHFO
JO
EF
JOGPSNBUJFCSPOOFO
XBBSPWFS
EF
SFHFSJOH
IBE

CFTDIJLU
UPFO
[JK
EF
,BNFS
WPPSMJDIUUF
PWFS
EF
CFXBQFOJOH
WBO
IFU
*SBBLTF
CFXJOE
%F

)PPQ
4DIFďFS
FO
,BNQ
IJFMEFO
WPM
EBU
FS
PPL
BGHF[JFO
WBO
EF
WFSUSPVXFMJKLIFJE
WBO

HFHFWFOT
WBO
JOMJDIUJOHFO
FO
WFJMJHIFJETEJFOTUFO
HFFO
FOLFMF
SFEFO
LPO
[JKO
WPPS
PWFS
MFHHJOH
WBO
EF[F
JOGPSNBUJF
BBO
EF
,BNFS
PNEBU
EF
SFHFSJOH
EF
,BNFS
TUFFET
WPMMFEJH

IBE
JOHFMJDIU
PWFS
IBBS
HF[JDIUTQVOUFO
FO
IBBS
QMBOOFO
%JU
MFJEEF
UPU
JOEJFOJOH
WBO
FFO

NPUJF,PFOEFST)BMTFNB7BO
#PNNFM
EJF
XFSE
WFSXPSQFO123
"BOHF[JFO
NJOJTUFS
%F

)PPQ
4DIFďFS
JO
FFO
FFSEFSF
GBTF
KVJTU
[FFS
TUFSL
EF
OBESVL
IBE
HFMFHE
PQ
EF
SFBMJUFJU
WBO

de dreiging met Iraakse MVW
LXBN
IJK
OBBS
IFU
PPSEFFM
WBO
EF
$PNNJTTJF
OJFU
HFIFFM

[POEFS
LMFFSTDIFVSFO
VJU
EJU
EFCBU
*O
BMHFNFOF
[JO
LBO
NFO
TUFMMFO
EBU
EF
LSJUJFL
PQ
EF
SFHFSJOH
OJFU
MVXEF
UPFO
IFU

CFXJOE
WBO
4BEEBN
)PFTTFJO
UFO
WBM
XBT
HFCSBDIU
%JF
LSJUJFL
CFUSPG
OJFU
BMMFFO
EF
PO
KVJTUIFJE
WBO
EF
FFSEFS
HFHFWFO
JOMJDIUJOHFO
PWFS
MVW
FO
EF
XFJHFSJOH
WBO
EF
SFHFSJOH
PN

JO
EJU
PQ[JDIU
PQFOJOH
WBO
[BLFO
UF
HFWFO
NBBS
PPL
IFU
POUCSFLFO
WBO
FFO
WPMLFOSFDI
UFMJKLF
MFHJUJNBUJF
WPPS
EF
"NFSJLBBOT#SJUTF
JOWBM
FO
EVT
PPL
EF
QPMJUJFLF
TUFVO
EJF

/FEFSMBOE
EBBSBBO
IBE
WFSMFFOE
%BBSOBBTU
CMFFG
EF
QBSMFNFOUBJSF
PQQPTJUJF
OV
[POEFS

%66

IBNFSFO
PQ
EF
WSBBH
XBU
AQPMJUJFLF
TUFVO
OV
XFM
QSFDJFT
NPDIU
XF[FO
XBOOFFS
[JK

WFSTDIJMMFOEF
WPSNFO
WBO
NJMJUBJSF
CJKTUBOE
CMFFL
JO
UF
IPVEFO
1BUSJPUT
Host Nation Sup-
port
FO
NBSJUJFNF
PQFSBUJFT
JO
EF
1FS[JTDIF
(PMG

0Q
EJU
QVOU
LPNU
EF
$PNNJTTJF
VJU
WPFSJH
UFSVH
JO
IPPGETUVL
10
)FU
EFCBU
LXBN
EFSIBMWF
OB
IFU
FJOEF
WBO
EF
NJMJUBJSF
PQFSBUJFT
JO
*SBL
HFFOT[JOT
UPU

SVTU
%F
PQQPTJUJF
JO
EF
,BNFS
EJUNBBM
PPL
JO
EF
&FSTUF
,BNFS
FO
FFO
OJFU
POCFMBOHSJKL

EFFM
WBO
EF
NFEJB
CMFFG
BMMF
WPSNFO
WBO
EFFMOBNF
BBO
EF[F
NJMJUBJSF
PQFSBUJFT
LSJUJTF
SFO124
%F
m
OBBS
/FEFSMBOETF
NBBUTUBWFO
m
HSPUF
CJUUFSIFJE
WBO
EJF
EJTDVTTJF
XFSE
JO
EF

IBOE
HFXFSLU
EPPS
EF
XJTTFMFOEF
BSHVNFOUFO
XBBSNFF
EF
SFHFSJOH
IBBS
IPVEJOH
IBE

WFSEFEJHE
WBO
EF
WSFFT
WPPS
MVW naar de noodzaak van naleving van de VNSFTPMVUJFT

WBO
OJFUNJMJUBJSF
TUFVO
OBBS
OJFUPďFOTJFWF
TUFVO
WBO
BMMFFO
QPMJUJFLF
TUFVO
OBBS
FFO

QMBBUTKF
JO
EF
"NFSJLBBOT#SJUTF
coalition of the willing
%JF
XJTTFMWBMMJHIFJE
m
EJF
VJUFSBBSE

JO
EF
NFEJB
XFSE
VJUWFSHSPPU
m
LPO
BMHBVX
UPU
EF
WFSEFOLJOH
MFJEFO
EBU
IFU
LBCJOFU
HFFO

[VJWFS
TQFM
IBE
HFTQFFME

5.9 De argumentatie nader bezien

%F
$PNNJTTJF
TUBBU
UIBOT
LPSU
TUJM
CJK
EF
BSHVNFOUFO
EJF
NFU
CFUSFLLJOH
UPU
NPHFMJKL

NJMJUBJS
PQUSFEFO
UFHFO
*SBL
XFSEFO
VJUHFXJTTFME
7PPS
[PWFS
EF[F
BSHVNFOUFO
JO
BOEFSF

EFMFO
WBO
IFU
SBQQPSU
BBO
EF
PSEF
LPNFO
[BM
EBBSOBBS
XPSEFO
WFSXF[FO
0WFS
EF
WPMLFOSFDIUFMJKLF
HSPOETMBH
WBO
NJMJUBJS
PQUSFEFO
UFHFO
*SBL
JT
WSJKXFM
BBOIPV
EFOE
HFEFCBUUFFSE
PPL
UPFO
EF
NJMJUBJSF
PQFSBUJFT
BM
PQ
IVO
FJOE
TDIFOFO
UF
MPQFO
*O

EF
5XFFEF
,BNFS
TQJUTUF
IFU
EFCBU
PWFS
EF
HFPPSMPPGEIFJE
WBO
EF
JOHSFFQ
[JDI
WBBL
UPF

123 Kamerstukken II, 2002/03, 23 432
OS
123; Handelingen II, 2002/03, 28 augustus 2003, 865029
124 ;JF
CW
A8F
EPFO
XFM
NFF
BBO
EF
PPSMPH
Vrij Nederland, 5 april 2003
0PL
VJU[FOEJOHFO
Argos, 16 en 30 maart
2003

De politieke besluitvorming in Nederland 113

 PQ
EF
KVSJEJTDIF
HSPOETMBH
EBBSWBO
*O
IPPGETUVL
8 gaat de Commissie uitvoerig in op
EF
WPMLFOSFDIUFMJKLF
BSHVNFOUBUJF
7PPS
EF
XJK[F
WBO
CFTMVJUWPSNJOH
PQ
SFHFSJOHTOJWFBV

[JKO
WPPSBM
EF
WPMHFOEF
PNTUBOEJHIFEFO
WBO
CFMBOH

m

%F
KVSJEJTDIF
EJSFDUJFT
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
FO
WBO
%FGFOTJF
XBSFO
CFJEF
WBO
NFOJOH
EBU
WPPS
NJMJUBJSF
BDUJF
UFHFO
*SBL
FFO
VJUESVLLFMJKLF
NBDIUJHJOH
EPPS
EF
7FJMJHIFJETSBBE
OPEJH
XBT
FO
EBU
SFTPMVUJF
1441
OJFU
[PO
NBDIUJHJOH
JOIJFME
m

%F
NJOJTUFS
WBO
%FGFOTJF
IFFGU
FFO
IJFSUPF
TUSFLLFOEF
OPUB
WBO
28
KBOVBSJ
2003 van
[JKO
KVSJEJTDIF
EJSFDUJF
CFTUVEFFSE
NBBS
FFO
BOEFS
TUBOEQVOU
JOHFOPNFO
OBNFMJKL

IFU
JOUVTTFO
POUXJLLFMEF
SFHFSJOHTTUBOEQVOU
EBU
EF
UPUTUBOELPNJOH
WBO
[PO
NBDI
UJHJOH
EPPS
EF
7FJMJHIFJETSBBE
XFM
[FFS
XFOTFMJKL
XBT
NBBS
KVSJEJTDI
OJFU
OPPE[B
LFMJKL
m

)FU
JT
OJFU
EVJEFMJKL
HFXPSEFO
PG
EF
NJOJTUFS
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
FFO
IJFSUPF

strekkende nota van 13 maart 2003
WBO
[JKO
KVSJEJTDIF
EJSFDUJF
DJZ

PPJU
POEFS
PHFO

IFFGU
HFIBE
NBBS
IJK
WFSLMBBSEF
BDIUFSBG
HPFE
PQ
EF
IPPHUF
UF
[JKO
HFXFFTU
WBO
EBU

TUBOEQVOU
DJZ
XBT
IJÌSBSDIJTDI
POEFSHFTDIJLU
BBO
DGPZ
FO
EF[F
HJOH
FS
UPFOUFSUJKE

van uit dat men in de politiek met de geleerde betogen van DJZ
OJFUT
PQTDIPPU
FFO

TUBOEQVOU
EBU
PWFSJHFOT
EPPS
EF
UPFONBMJHF
TFDSFUBSJTHFOFSBBM
XFSE
HFEFFME125

In september 2002
IBE
IFU
,BNFSMJE
,PFOEFST
1WE"

EF
SFHFSJOH
WFS[PDIU
FFO
TQPFE
BEWJFT
UF
WSBHFO
WBO
EF
$PNNJTTJF
WBO
"EWJFT
JO[BLF
7PMLFOSFDIUFMJKLF
7SBBHTUVLLFO

CAVV

6JU
EF
EPTTJFST
WBO
DJZ
CMJKLU
EBU
BBOWBOLFMJKL
FFO
JOTUFNNFOE
DPODFQU
JT
WFSWBBS
digd en dat ook overleg is gevoerd met de voorzitter van de CAVV over de vraag binnen
XFMLF
UFSNJKO
BEWJFT
[PV
LVOOFO
XPSEFO
VJUHFCSBDIU
&FO
MBUFSF
OPUJUJF
TUFMEF
EF
NJOJT
UFS
WPPS
OJFU
JO
UF
TUFNNFO
NFU
IFU
WFS[PFL
WBO
,PFOEFST
EF
BEWJFTBBOWSBBH
[PV
PWFS
CPEJH
[JKO
JO
IFU
MJDIU
WBO
IFU
EPPS
EF
NJOJTUFS
SFFET
JOHFOPNFO
TUBOEQVOU
UFO
BBO[JFO

WBO
*SBL
%F
OPUJUJF
WPFHEF
UPF
A0WFSJHFOT
TUBBU
IFU
EF
5XFFEF
,BNFS
WSJK
VJU
FJHFO
CF
XFHJOH
EF
CAVV
UF
WFS[PFLFO
BEWJFT
VJU
UF
CSFOHFO
PWFS
FWFOUVFMF
NJMJUBJSF
BDUJFT
UFHFO

*SBL126
%F
MBBUTUF
[JO
JT
XFHHFMBUFO
VJU
IFU
BGXJK[FOEF
BOUXPPSE
EBU
VJUFJOEFMJKL
BBO

,PFOEFST
XFSE
HFHFWFO
-BBUTUHFOPFNEF
CFUSFVSU
BDIUFSBG
EBU
IJK
IFFGU
OBHFMBUFO
FFO
QP
HJOH
UF
XBHFO
EF
,BNFS
FSUPF
UF
CFXFHFO
[FMG
BEWJFT
WBO
EF
CAVV
UF
WSBHFO127
%F
$PN
NJTTJF
LBO
[JDI
NPFJMJKL
BBO
EF
JOESVL
POUUSFLLFO
EBU
EF
UPQ
WBO
IFU
EFQBSUFNFOU
MJFWFS

HFFO
WPMLFOSFDIUFMJKLF
PCTUBLFMT
[BH
PQ
IFU
QBE
EBU
JOUVTTFO
XBT
VJUHFTUJQQFME
[JF
PPL

QBSBHSBBG
871

*O
EF
QSFTFOUBUJF
WBO
IFU
SFHFSJOHTCFMFJE
BBO
EF
5XFFEF
,BNFS
IFFGU
NJOJTUFS
%F
)PPQ

4DIFďFS
BMUJKE
WFFM
OBESVL
HFMFHE
PQ
IFU
HFWBBS
WBO
MVW
JO
*SBBLTF
IBOEFO
#JK
EF
CFPPSEF
MJOH
WBO
EJU
BSHVNFOU
NPFU
NFO
[JDI
FWFO
MPTNBLFO
WBO
EF
XFUFOTDIBQ
EBU
EF[F
XBQFOT

BDIUFSBG
HF[JFO
OJFU
PQ
*SBBLT
HSPOEHFCJFE
[JKO
HFWPOEFO
0PL
XPPSEWPFSEFST
WBO
EF

QBSMFNFOUBJSF
PQQPTJUJF
[PBMT
,PFOEFST
1WE"

FO
,BSJNJ
(SPFO-JOLT

PPSEFFMEFO
EFT
UJKET
EBU
FFO
SFÌMF
ESFJHJOH
WBO
*SBL
VJUHJOH
EPPS
EF
UPFHBOH
WBO
4BEEBN
)PFTTFJOT
SFHJNF

UPU
DIFNJTDIF
FO
CJPMPHJTDIF
XBQFOT128
)FU
WFSTDIJM
NFU
IFU
TUBOEQVOU
WBO
EF
NJOJTUFS
XBT

125
;JF
WPPS
EF
OPUBT
WBO
DJZ
FO
EF
DPNNFOUBSFO
WBO
DGPZ
4JCMFT[
IPPGETUVL
8
%F
)PPQ
4DIFďFS
21 sep

tember 2009
FO
.BKPPS
3
KVMJ
2009
126 BZ, DJZ/IR/ARA/00526

127 ,PFOEFST
27 augustus 2009

128 Handelingen II, 2001/02, 5 september 2002, 955650 en 5654

114 De politieke besluitvorming in Nederland

 EBU
EF[F
WBO
EF
BBOWBOH
BG
VJUESVLLFMJKL
EF
NJMJUBJSF
PQUJF
IFFGU
XJMMFO
PQFOIPVEFO
UFS
XJKM
EF
PQQPTJUJF
NFFOEF
EBU
IFU
WPPSMPQJH
HJOH
PN
IFSWBUUJOH
WBO
EF
XBQFOJOTQFDUJFT
FO

EBU
IFU
WFSWPMH
[PV
BGIBOHFO
WBO
XBU
CJK
EJF
JOTQFDUJFT
[PV
XPSEFO
BBOHFUSPďFO
"BO
EF

SFBMJUFJU
WBO
IFU
MVWBSHVNFOU
JT
BBOWBOLFMJKL
OJFU
HFUXJKGFME

5PFO
EF
XBQFOJOTQFDUFVST
PQ
HSPOE
WBO
SFTPMVUJF
1441
IVO
XFSL[BBNIFEFO
IBEEFO

IFSWBU
NBBLUFO
[JK
JO
FFO
FFSTUF
SBQQPSUBHF
NFMEJOH
WBO
HFCSFL
BBO
BDUJFWF
NFEFXFS
LJOH
EPPS
EF
*SBBLTF
BVUPSJUFJUFO
%F
HF[PDIUF
[FLFSIFJE
PWFS
IFU
BM
EBO
OJFU
CFTUBBO
WBO

MVW
LPO
WPPSBMTOPH
OJFU
XPSEFO
CFSFJLU
[PEBU
NJOJTUFST
FO
,BNFSMFEFO
CMFWFO
WBTU
IPVEFO
BBO
FFSEFS
OBBS
WPSFO
HFCSBDIUF
TQFDVMBUJFT
%F
MIVD en de AIVD
XBSFO
WPPS[JDI
UJH129
/BBSNBUF
EF
PO[FLFSIFJE
PWFS
EF
SFÌMF
CFTDIJLCBBSIFJE
WBO
MVW voortduurde,
XFSE
EF
UPPO
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
TUFMMJHFS
A8JK
HBBO
FSWBO
VJU
EBU
*SBL
EJF
<DIFNJ
TDIF
FO
CJPMPHJTDIF>
XBQFOT
IFFGU 
BMEVT
NJOJTUFS
%F
)PPQ
4DIFďFS
JO
EF
5XFFEF
,B
mer op 18 maart 2003130
0Q
%FGFOTJF
XBT
NFO
EBBS
OJFU
IFMFNBBM
HFMVLLJH
NFF
NBBS

NFO
IFFGU
[JDI
FS
VJUFJOEFMJKL
OJFU
UFHFO
WFS[FU131
4PNNJHF
,BNFSMFEFO
USPLLFO
EF
TUFMMJH
IFJE
XBBSNFF
EF
SFHFSJOH
PWFS
EF
MVW
WBO
4BEEBN
)PFTTFJO
TQSBL
JO
UXJKGFM
FO
WSPFHFO

JO[BHF
WBO
EF
JOGPSNBUJF
XBBSPQ
EJF
TUFMMJHIFJE
XBT
HFCBTFFSE
%JU
WFS[PFL
XFSE
FDIUFS

TZTUFNBUJTDI
HFXFJHFSE
%F
WSBBH
PG
EF
SFHFSJOH
PQ
EF[F
NBOJFS
OBBS
CVJUFO
UPF
FFO
[F
LFSIFJE
UF
LFOOFO
HBG
EJF
EPPS
IBBS
JOGPSNBUJFCSPOOFO
OJFU
XFSE
HFXBBSCPSHE
[BM
JO

IPPGETUVL
9
BBO
EF
PSEF
LPNFO
%F
MVW
CMFWFO
m
NFU
EF
[PSH
PWFS
EF
WPPSUHBOH
WBO
EF
XBQFOJOTQFDUJFT
m
JO
FML
HFWBM

IFU
EFCBU
CFIFFSTFO132
.JOJTUFS
,BNQ
WFSLMBBSEF
OPH
JO
GFCSVBSJ
2003 aan de pers, kort
WPPS
EF
BBOWBOH
WBO
EF
NJMJUBJSF
BDUJF
EBU
IFU
HJOH
PN
EF
VJUTDIBLFMJOH
WBO
EF
MVW
A"MT

EJF
WFSEXJKOFO
IPFGU
EBBS
OJFUT
UF
HFCFVSFO
&S
XPSEU
EBO
OJFUT
BBOHFWBMMFO133
%F
PO[F
LFSIFJE
CFTUPOE
UPFO
FWFOXFM
OPH
TUFFET
)FU
EPPS
4BEEBN
)PFTTFJOT
MVW opgeroepen
TDISJLCFFME
XFSE
EPPS
EF
"NFSJLBBOTF
BVUPSJUFJUFO
UFO
WPMMF
VJUHFCVJU
FO
PPL
EPPS
EF

/FEFSMBOETF
NJOJTUFST
WPPSUEVSFOE
HFIBOUFFSE
5FHFOPWFS
EF
LSJUJFL
VJU
EF
5XFFEF
,BNFS
POUXJLLFMEF
NJOJTUFS
%F
)PPQ
4DIFďFS

FFO
KVSJEJTDI
BSHVNFOU
)FU
[PV
OJFU
EF
UBBL
WBO
EF
/FEFSMBOETF
SFHFSJOH
[JKO
PN
BBO

te tonen dat Irak over MVW
CFTDIJLUF
NBBS
EJF
WBO
4BEEBN
)PFTTFJO
PN
UF
CFXJK[FO

EBU
IJK
EJF
XBQFOT
OJFU
CF[BU
%F
SFTPMVUJFT
WBO
EF
7FJMJHIFJETSBBE
[PVEFO
EF
ACFXJKTMBTU

PQ
4BEEBN
)PFTTFJO
IFCCFO
HFMFHE
BMEVT
%F
)PPQ
4DIFďFS
)FU
JT
KVJTU
EBU
EF
7FJMJH
IFJETSBBESFTPMVUJFT
FFO
SBQQPSUBHFQMJDIU
MFHEFO
PQ
EF
*SBBLTF
SFHFSJOH
%BU
OFFNU
FDI
UFS
OJFU
XFH
EBU
EF
PO[FLFSIFJE
CMFFG
CFTUBBO
[PMBOH
BBO
EJF
SBQQPSUBHFQMJDIU
OJFU
XBT

WPMEBBO
FO
EF
XBQFOJOTQFDUFVST
PQ
EJU
QVOU
OJFU
UPU
EVJEFMJKLF
WBTUTUFMMJOHFO
XBSFO
HF
LPNFO
6JU
FFO
HFCSFLLJH
WPMEPFO
BBO
EF
SBQQPSUBHFQMJDIU
LBO
NFO
OJFU
BëFJEFO
EBU
FS

MVW
XBSFO

*O
IFU
EFCBU
XFSE
WBO
SFHFSJOHT[JKEF
PPL
HFCSVJLHFNBBLU
WBO
FFO
BSHVNFOU
EBU
JO
FFO

MBUFS
TUBEJVN
UPFO
IFU
MVWBSHVNFOU
OJFU
CMFFL
PQ
UF
HBBO
EF
WPMMF
OBESVL
[PV
LSJKHFO

129 ;JF
IPPGETUVL
9
130 Handelingen II, 2002/03, 18 maart 2003, 503311
131
$BTUFMFJKO
26
KVOJ
2009
132
;JF
&VSMJOHT
Kamerstukken II, 2002/03
OS
68
Q12
BMHFNFFO
PWFSMFH
3
EFDFNCFS
2002

FO
Handelingen II,
2002/03, 30
KBOVBSJ2003, 382823
%F
(SBBG
UBQ
382830
,BSJNJ
Handelingen II, 2002/03, 12
GFCSVBSJ
2003, 432992;
)FSCFO
433009
%F
)PPQ
4DIFďFS
433013
133 +PPTU
0SBOKF
A)PMMBOETF
PPSMPHTMPHJDB
NRC Handelsblad, 12
KVOJ
2004
;JF
PPL
,BNQ
Handelingen II,
2002/03, 12
GFCSVBSJ
2003, 433025

De politieke besluitvorming in Nederland 115

 OBNFMJKL
EBU
FFO
OJFVXF
VJUESVLLFMJKLF
NBDIUJHJOH
WBO
EF
7FJMJHIFJETSBBE
UPU
IFU
HFCSVJL

WBO
HFXFME
JO
*SBL
OJFU
OPEJH
XBT
PNEBU
VJU
EF
UPUBMJUFJU
WBO
EF
SFTPMVUJFT
[PO
NBDIUJ
HJOH
LPO
XPSEFO
BGHFMFJE
IFU
ADPSQVTBSHVNFOU
PGUFXFM
m
JO
EF
&OHFMTF
UFSNJOPMPHJF
m

revivaltheory

#JK
EF
CF[FUUJOH
WBO
,PFXFJU
EPPS
*SBBLTF
USPFQFO
IBE
EF
7FJMJHIFJETSBBE

immers resolutie 678
BBOHFOPNFO
XBBSJO
IFU
HFCSVJL
WBO
HFXFME
HFPPSMPPGE
XFSE

WFSLMBBSE
OJFU
BMMFFO
PN
*SBBLTF
USPFQFO
UF
EXJOHFO
,PFXFJU
UF
WFSMBUFO
NBBS
PPL
AUP

SFTUPSF
JOUFSOBUJPOBM
QFBDF
BOE
TFDVSJUZ
JO
UIF
BSFB
)FU
FJOEF
WBO
EF
NJMJUBJSF
PQFSB
UJFT
JO
,PFXFJU
MFJEEF
UPU
FFO
TUBBLUIFUWVSFO
EBU
EF
NBDIUJHJOH
UPU
HFCSVJL
WBO
HF
XFME
XFM
PQTDIPSUUF
NBBS
OJFU
CFÌJOEJHEF
%F
OJFUOBLPNJOH
WBO
SFTPMVUJF
1441 zou in
EF[F
HFEBDIUFHBOH
EJF
NBDIUJHJOH
BMT
IFU
XBSF
SFBDUJWFSFO134
*O
IPPGETUVL
8 zal de
$PNNJTTJF
EF
HFMEJHIFJE
WBO
EF[F
BSHVNFOUBUJF
OBEFS
POEFS[PFLFO
*O
EF
5XFFEF

,BNFS
WFSNPDIU
IFU
EF
UFHFOTUBOEFST
WBO
EF
NJMJUBJSF
BDUJF
OJFU
UF
PWFSUVJHFO
;JK
PPS
EFFMEFO
EBU
NFO
[JDI
NFU
FFO
HFIFFM
OJFVXF
TJUVBUJF
HFDPOGSPOUFFSE
[BH
XBBSJO
BO
EFST
EBO
CJKWPPSCFFME
JO
IFU
HFWBM
WBO
EF
PQFSBUJF
Desert Fox

EF
PPSMPHWPFSJOH
CFTUFNE

XBT
PN
IFU
HFIFMF
MBOE
UF
CF[FUUFO
FO
PN
[JKO
SFHFSJOH
PNWFS
UF
XFSQFO
&S
JT
FFO
BOEFS
BSHVNFOU
EBU
JO
EF
,BNFSEFCBUUFO
OBVXFMJKLT
JT
HFIBOUFFSE
NBBS
EBU

BBO
SFHFSJOHT[JKEF
FO
PPL
CJK
TPNNJHF
QPMJUJFLF
QBSUJKFO
[PBMT
EF
VVD, een grote rol
IFFGU
HFTQFFME
OBNFMJKL
EF
"UMBOUJTDIF
TPMJEBSJUFJU
.JOJTUFS
,BNQ
XBT
FFO
PWFSUVJHE

BBOIBOHFS
WBO
EF[F
MJKO
WBO
EFOLFO
)JK
PPSEFFMEF
JO
EF
.JOJTUFSSBBE
EBU
PPL
EF

5XFFEF
,BNFS
EVJEFMJKL
HFNBBLU
NPFTU
XPSEFO
AEBU
/FEFSMBOE
WPPS
[JKO
WFJMJHIFJE

leunt op de VS
POT
MBOE
[PV
CJK
CVJUFOMBOETF
NJMJUBJSF
PQFSBUJFT
[PBMT
JO
"GHIBOJTUBO

XFJOJH
LVOOFO
VJUSJDIUFO
[POEFS
"NFSJLBBOTF
TUFVO
;P
[PV
IFU
PNHFLFFSE
JO
QSJO
DJQF
CFSFJE
NPFUFO
[JKO
EF
"NFSJLBOFO
UF
TUFVOFO135
%F
)PPQ
4DIFďFS
IBE
PWFSJHFOT

CJK
[JKO
BBOUSFEFO
BMT
NJOJTUFS
BMPN
EF
OBBN
[JDI
JO
[JKO
PPSEFMFO
JO
TUFSLF
NBUF
UF

SJDIUFO
PQ
EF
"NFSJLBBOTF
CVJUFOMBOETF
QPMJUJFL
*O
BQSJM
2003
CFSJDIUUF
DGPZ de minis
UFS
EBU
EF
QPMJUJFLF
WSBBH
XBT
PG
/FEFSMBOE
[JDI
NFFS
UIVJT
WPFMEF
CJK
'SBOLSJKL
3VT
MBOE
FO
$IJOB
EBO
CJK
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
FO
IFU
7FSFOJHE
,POJOLSJKL
)JK
WPFHEF
UPF

A.J
FFO
HFNBLLFMJKLF
LFVT
FFO
[JO
EJF
EPPS
NJOJTUFS
%F
)PPQ
4DIFďFS
XFSE
POEFS
TUSFFQU136
*O
IFU
EUPWFSMFH
MJFUFO
EF
/FEFSMBOETF
WFSUFHFOXPPSEJHFST
[JDI
JO
TUFSLF

NBUF
MFJEFO
EPPS
EF
XFOT
IVO
QBSUOFST
PQ
EF
"NFSJLBBOTF
MJKO
UF
CSFOHFO
%F
XBBS
TDIVXJOHFO
WBO
'SBOTF
FO
%VJUTF
[JKEF
EBU
NFO
EF
JOUFSO
"NFSJLBBOTF
QSFTTJF
PN
BG

UF
SFLFOFO
NFU
4BEEBN
)PFTTFJO
OJFU
NPFTU
POEFSTDIBUUFO
FO
EBBSPN
PPL
EF
"NFSJ
LBBOTF
JOMJDIUJOHFO
NFU
FFO
LSJUJTDI
PPH
NPFTU
CF[JFO
XBSFO
NFFTUBM
HFSJDIU
UPU
EPWF
NBOTPSFO
%F[F
BSHVNFOUFO
EJF
EF
$PNNJTTJF
IJFS
VJUFFO
IFFGU
QPHFO
UF
IPVEFO
MJFQFO
JO
IFU

QPMJUJFLF
EFCBU
WBBL
EPPS
FMLBBS
0PL
HFWPFMTVJUJOHFO
EJF
[JDI
WFSUBBMEFO
JO
VJUTQSBLFO

EBU
4BEEBN
FFO
TDIVSL
XBT
EJF
EF
NFOTFOSFDIUFO
TDIPOE
FO
EJF
XJK
EVT
OJFU
NPFTUFO

IFMQFO
PG
EBU
/FEFSMBOE
UPU
HFFO
QSJKT
CFUSPLLFO
NPDIU
XPSEFO
JO
FFO
QSFWFOUJFWF

PPSMPH
NBBLUFO
EFFM
VJU
WBO
IFU
EFCBU

134 ;JF
PB
NJOJTUFSQSFTJEFOU
#BMLFOFOEF
Handelingen II, 2002/03, 18 april 2003, 50329798

135 /PUVMFO
.JOJTUFSSBBE
17 maart 2003, 2
136 BZ, DJZ/IR/00195
.FNPSBOEVN
WBO
DGPZ, 14 april 2003
OS
982/03

116 De politieke besluitvorming in Nederland

5.10 Terugblik
#F[JFU
NFO
IFU
CFTMVJUWPSNJOHTQSPDFT
JO
EF
POEFS[PDIUF
QFSJPEF
BMT
HFIFFM
EBO
WBMMFO

FOLFMF
BTQFDUFO
EVJEFMJKL
PQ

B

De rol van de minister-president
%F
BNCUFOBSFO
WBO
"MHFNFOF
;BLFO
XBSFO
NFU
-VCCFST
FO
m
[JK
IFU
JO
NJOEFSF
NBUF
m

,PL
BMT
QSFNJFST
HFXFOE
HFSBBLU
BBO
NJOJTUFSTQSFTJEFOUFO
EJF
JO
IFU
LBCJOFU
FFO
OPHBM

EPNJOFSFOEF
QPTJUJF
JOOBNFO
.FU
#BMLFOFOEF
LXBN
EBBS
EVJEFMJKL
WFSBOEFSJOH
JO
)FU

*SBLEPTTJFS
EBU
#BMLFOFOEF
JO
FML
HFWBM
UPU
2009
[PV
CMJKWFO
BDIUFSWPMHFO
XFSE
BBOWBO
LFMJKL
HFIFFM
PWFSHFMBUFO
BBO
EF
NJOJTUFS
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
JO
XJF
EF
NJOJTUFS
QSFTJEFOU
[PXFM
QFSTPPOMJKL
BMT
QPMJUJFL
FFO
HSPPU
WFSUSPVXFO
IBE
%BU
CFUFLFOEF
PPL

dat sommige ambtenaren van dat departement, zoals DGPZ, een onevenredig grote invloed
IFCCFO
HFIBE
PQ
EF
EPPS
/FEFSMBOE
UF
LJF[FO
CFMFJETMJKO
"BO
EF
USJUT
CSBJOTUPSNTFTTJF

in augustus 2002, memorandum van DAM
CSJFG
WBO
4 september 2002
BBO
EF
5XFFEF

,BNFS
NFU
IFU
SFHFSJOHTTUBOEQVOU

IFFGU
EF
NJOJTUFSQSFTJEFOU
WPPS
[PWFS
EF
$PNNJT
TJF
LBO
OBHBBO
QBSU
OPDI
EFFM
HFIBE
8FM
IFFGU
IJK
JO
EF
.JOJTUFSSBBE
EF
CSJFG
WBO
%F

)PPQ
4DIFďFS
IFMQFO
WFSEFEJHFO
UFHFO
EF
EBBSPQ
HFSJDIUF
BBOWBMMFO
)FU
JT
NPHFMJKL
EBU
#BMLFOFOEF
IFU
JO
QPMJUJFL
PQ[JDIU
FYQMPTJFWF
LBSBLUFS
WBO
EF

LXFTUJF*SBL
BBOWBOLFMJKL
OJFU
IFFGU
POEFSLFOE
)JK
XBT
PPL
CF[JH
[JDI
JO
UF
XFSLFO
JO

[JKO
OJFVXF
XFSLPNHFWJOH
UFSXJKM
EF
JOUFSOF
TQBOOJOHFO
CJOOFO
IFU
LBCJOFU
WFFM
WBO

[JKO
UJKE
WFSHEFO
#PWFOEJFO
TQFFMEFO
JO
EJF
UJKE
PPL
BOEFSF
QSPCMFNFO
NFU
FFO
QPMJUJFL

FYQMPTJFG
LBSBLUFS137
#FHJO
GFCSVBSJ
2003
WPOE
PQ
"MHFNFOF
;BLFO
JOUFSO
CFSBBE
QMBBUT

WBO
FFO
BBOUBM
SBBEBEWJTFVST
%JU
CFSBBE
NPOEEF
VJU
JO
FFO
OPUJUJF
PWFS
EF
LXFTUJF*SBL

BBO
EF
NJOJTUFSQSFTJEFOU
WBO
EF
IBOE
WBO
SBBEBEWJTFVS
7JTTFS
XBBSJO
POEFS
BOEFSF
HF
TUFME
XFSE
EBU
IFU
JO
IFU
OBKBBS
WBO
2002
OPH
XBT
HFHBBO
PN
UJKEJHF
WPPSCFSFJEJOH
AWPPS

IFU
HFWBM
EBU
%F
OPUJUJF
WFSWPMHEF
A%BU
TUBUJPO
JT
OV
HFQBTTFFSE
%F
SFHFSJOH
LBO
[JDI

JO
[JKO
WFSBOUXPPSEFMJKLIFJE
OJFU
NFFS
WFSTDIVJMFO
BDIUFS
IFU
GFJU
EBU
FS
OPH
OJFU
UPU
FFO

EBBEXFSLFMJKLF
NJMJUBJSF
BDUJF
JT
CFTMPUFO
%F
JOEJDBUPSFO
XJK[FO
BMMFNBBM
EF[FMGEF
SJDI
UJOH
VJU


%BU
WSBBHU
PN
SFHJF
FO
TUVSJOH
EPPS
EF
MP
%BBSPQ
WPMHEF
FFO
BBOUBM
DPO
DSFUF
TVHHFTUJFT
EJF
NFSFOEFFMT
EF
CJOOFOMBOETF
QSPCMFNFO
CFUSPďFO
CFWFJMJHJOH
CFXB
LJOH
FO
EFSHFMJKLF
138
/B
EF
BBOWBOH
WBO
2003
[JFU
NFO
JOEFSEBBE
EF
NJOJTUFSQSFTJEFOU

NFFS
FO
NFFS
MFJEJOH
HFWFO
BBO
IFU
EFCBU
PWFS
*SBL
[PXFM
JO
EF
.JOJTUFSSBBE
BMT
JO
EF

5XFFEF
,BNFS
%F
CFMBOHSJKLTUF
CFMFJETMJKOFO
MBHFO
UPFO
FWFOXFM
WBTU
0WFSXFHJOHFO
WBO
CJOOFOMBOETF
QPMJUJFL
TQFFMEFO
JO
EF
LFVT
WBO
TUBOEQVOUFO
EPPS
EF

NJOJTUFSQSFTJEFOU
EF
IPPGESPM
%F
OBESVL
EJF
EF
SFHFSJOH
MFHEF
PQ
IBBS
AFJHFOTUBOEJH

PPSEFFM
XBBSTDIJKOMJKL
FFO
DPOUBNJOBUJF
WBO
AFJHFO
FO
A[FMGTUBOEJH

PWFS
IFU
PQUSFEFO
JO

*SBL
FO
EF
OJFUPOEFSUFLFOJOH
WBO
EF
ACSJFG
WBO
"DIU
XJK[FO
PQ
FFO
[FLFSF
POXJM
PN

[JDI
EPPS
CPOEHFOPUFO
FFO
CFTMJTTJOH
UF
MBUFO
PQMFHHFO
%BBSCJK
WBMU
BBO
UF
UFLFOFO
EBU

JO
EJF
KBSFO
EF
FSWBSJOH
WBO
#BMLFOFOEF
PQ
IFU
UFSSFJO
WBO
EF
CVJUFOMBOETF
QPMJUJFL
OPH

CFQFSLU
XBT

137 ;PBMT
EF
EFTUJKET
CFGBBNEF
LXFTUJF.BSHBSJUB
EJF
IFU
0SBOKFIVJT
CFUSPG
XBBS
EF
NJOJTUFSQSFTJEFOU
CJO

OFO
IFU
LBCJOFU
USBEJUJPOFFM
EF
FFSTUF
WJPPM
TQFFMU
138 AZ, dossier 469299
/PUJUJF
3,
7JTTFS
BBO
MP, 3
GFCSVBSJ
2003
OS
3905
;JF
PPL
,VJKLFO
30
KVOJ
2009

De politieke besluitvorming in Nederland 117

 C

Het ministerie van Buitenlandse Zaken
7BOBG
IFU
DPODJQJÌSFO
WBO
EF
FFSTUF
,BNFSCSJFG
PWFS
*SBL
WBO
IFU
LBCJOFU#BMLFOFOEF
WBO

4 september 2002,
OBN
IFU
NJOJTUFSJF
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
IFU
JOJUJBUJFG
JO
EJU
EPTTJFS

(FHFWFO
IFU
CVJUFOMBOET
QPMJUJFLF
LBSBLUFS
WBO
IFU
EPTTJFS
JT
EBU
m
[FLFS
JO
EJF
FFSTUF
GBTF
m
OJFU
WFSXPOEFSMJKL139
6JUFSBBSE
XBT
PQ
QPMJUJFL
WMBL
CJK
EJU
BMMFT
FFO
DFOUSBMF
SPM
XFHHFMFHE

WPPS
NJOJTUFS
%F
)PPQ
4DIFďFS
)JK
HFOPPU
IFU
WPMMF
WFSUSPVXFO
WBO
EF
NJOJTUFSQSFTJ
dent140
FO
HFCSVJLUF
[JKO
QPMJUJFLF
HFXJDIU
PN
EF
PQ
TUFVO
BBO
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
FO
IFU

7FSFOJHE
,POJOLSJKL
HFSJDIUF
LPFST
EPPS
UF
[FUUFO
#JOOFO
IFU
NJOJTUFSJF
XBSFO
OBBTU
EF

NJOJTUFS
EF
TFDSFUBSJTHFOFSBBM
.BKPPS

DGPZ
4JCMFT[

FO
[JKO
QMBBUTWFSWBOHFS
4DIBQFS


EF
CFMBOHSJKLTUF
CFMFJETCFQBMFOEF
QFSTPOFO
JO
IFU
*SBLEPTTJFS
7FSEFS
IBE
EF
BNCBTTBEFVS

JO
8BTIJOHUPO
FO
WPPSHBOHFS
WBO
4JCMFT[
BMT
DGPZ

7BO
&FOFOOBBN
OBVXF
DPOUBDUFO
NFU

XBU
XFM
XFSE
BBOHFEVJE
BMT
IFU
kitchen cabinet

6JUFSBBSE
XFSEFO
[JK
POEFSTUFVOE
EPPS
EF
WFSTDIJMMFOEF
UIFNBUJTDIF
FO
SFHJPOBMF
EJSFDUJFT

NBBS
EF[F
EJSFDUJFT
IBEEFO
OBVXFMJKLT
PG
HFFO
EJSFDU
DPOUBDU
NFU
EF
NJOJTUFS
%F
IPPGE
MJKOFO
WBO
IFU
CFMFJE
MBHFO
WBOBG
BVHVTUVT
2002
WBTU
%F
MFJEJOH
WBO
IFU
NJOJTUFSJF
TUPOE

NFUUFSUJKE
TUFFET
NJOEFS
PQFO
WPPS
HFMVJEFO
EJF
OJFU
PWFSFFOTUFNEFO
NFU
EF
IFFSTFOEF

CFMFJETMJKO
%F
FSWBSJOHFO
WBO
DJZ
XPSEFO
FMEFST
JO
EJU
SBQQPSU
IPPGETUVL
8

VJUWPFSJH

CFTDISFWFO
.BBS
IFU
HPME
PPL
WPPS
BOEFSFO
;P
LXBNFO
VJU
DVB
CF[XBSFO
UFHFO
EF
TUFM
MJHIFJE
XBBSNFF
JO
EF
CSJFG
WBO
4 september 2002
PWFS
IFU
*SBBLTF
MVWQSPHSBNNB
HF
TQSPLFO
XFSE141
0PL
WPPSTUFMMFO
m
LPSU
WPPS
EF
PPSMPH
m
WBO
POEFS
NFFS
EF
BNCBTTBEFVS

JO
1BSJKT142
FO
WBO
EF
EJSFDUFVS
DVF,143
EJF
XBSFO
HFSJDIU
PQ
FFO
DPNQSPNJT
UVTTFO
EF
7FJMJH
IFJETSBBEMFEFO
XFSEFO
OJFU
TFSJFVT
JO
PWFSXFHJOH
HFOPNFO
5FO
TMPUUF
LBO
OPH
XPSEFO

WFSXF[FO
OBBS
EF
BGIPVEFOEF
SFBDUJF
WBO
DGPZ op een voor Irak ontlastende uitspraak van
#MJY
JO
FFO
PWFSMFH
NFU
7BO
EFO
#FSH
[JF
QBSBHSBBG
747


D

De Atlantische reflex
)FU
EUPWFSMFH
PWFS
CVJUFOMBOETF
QPMJUJFL
FO
NJMJUBJSF
TBNFOXFSLJOH
XBT
FJHFOMJKL
BM

POUTQPPSE
UPFO
EF
#SJUUFO
[POEFS
PWFSMFH
NFU
IVO
&VSPQFTF
QBSUOFST
UFS
[BLF
WBO
*SBL

PONJEEFMMJKL
EF
LBOU
LP[FO
WBO
EF
SFHFSJOH#VTI
4PNNJHF
JOGPSNBOUFO
WBO
EF
$PN
NJTTJF
POEFS
XJF
7BO
"BSUTFO
IFCCFO
WPMHFIPVEFO
EBU
EF
SFHFSJOH
PPL
MBUFS
OPH
EF

NPHFMJKLIFJE
IBE
PN
CJOOFO
EF
EU
UPU
FFO
SFÌFM
PWFSMFH
UF
LPNFO
PWFS
EF
LXFTUJF*SBL144
'PSNFFM
JT
FS
XFM
TQSBLF
HFXFFTU
WBO
PWFSMFH
PWFS
EF[F
LXFTUJF
NBBS
EBU
CFQFSLUF
[JDI
JO

GFJUF
UPU
IFU
VJUXJTTFMFO
WBO
TUBOEQVOUFO
%F
WSBBH
JT
PG
EF
/FEFSMBOETF
SFHFSJOH
EFTUJKET

WFFM
WFSEFS
IBE
LVOOFO
LPNFO
.FU
OBNF
EF
#SJUTF
FO
EF
'SBOTF
SFHFSJOHFO
IBEEFO
[JDI

EJFQ
JOHFHSBWFO
JO
1BSJKT
TQFFMEF
FFO
WBO
EF
QFSJPEJFLF
IFSMFWJOHFO
WBO
IFU
HBVMMJTUJTDIF

HFEBDIUFHPFE
FFO
SPM
JO
-POEFO
[FUUF
5POZ
#MBJS
[JKO
FJHFO
QPMJUJFLF
DBSSJÍSF
PQ
IFU
TQFM

EPPS
EF
IPVEJOH
EJF
IJK
BBOOBN
FFO
IPVEJOH
EJF
JO
EF
HFMFEFSFO
WBO
EF
Labour Party

139 3BBEBEWJTFVS
4XBSUCPM
NFSLU
JO
EJU
WFSCBOE
IFU
WPMHFOEF
PQ
A*O
EF
DPOTUJUVUJPOFMF
WFSIPVEJOHFO
JT
EF

NJOJTUFS
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
FFSTUWFSBOUXPPSEFMJKLF
PQ
IFU
HFCJFE
WBO
CVJUFOMBOET
CFMFJE
4XBSUCPM
31
augustus 2009
140 4XBSUCPM
31 augustus 2009

141 +PDIFNT
31 augustus 2009
142 ,SÕOFS
22 september 2009
7BO
,FTUFSFO
14 september 2009
#FJEFO
XF[FO
PQ
EF
NPHFMJKLIFJE
WBO
FFO

WFSTUFSLU
JOTQFDUJFSFHJNF
143 7BO
,FTUFSFO
14 september 2009
144 7BO
"BSUTFO
13
KVMJ
2009

118 De politieke besluitvorming in Nederland

 XFJOJH
CJKWBM
POEFSWPOE145
*O
CFJEF
HFWBMMFO
XBT
FS
FJHFOMJKL
HFFO
XFH
UFSVH146
)FU
JT
JO
EJF

PNTUBOEJHIFEFO
CFHSJKQFMJKL
EBU
EF
/FEFSMBOETF
SFHFSJOH
UFSVHWJFM
PQ
EJF
BOEFSF
BT
WBO

IFU
CVJUFOMBOETF
CFMFJE
OBNFMJKL
EF
"UMBOUJTDIF
WFSCPOEFOIFJE
4XBSUCPM
TUFMEF
JO
[JKO

HFTQSFL
NFU
EF
$PNNJTTJF
EBU
EF[F
LFV[F
[FLFS
OJFU
JO
ATQMFOEJE
JTPMBUJPO
JT
HFNBBLU

&S
JT
WPMHFOT
IFN
XFM
EFHFMJKL
PPL
NFU
BOEFSFO
EBO
EF
"NFSJLBOFO
FO
#SJUUFO
HFEJTDVT
TJFFSE147
*O
IBBS
LFV[F
WPPS
EJF
"UMBOUJTDIF
WFSCPOEFOIFJE
JT
EF
SFHFSJOH
FSH
WFS
HFHBBO

NFU
OBNF
EPPS
JO
EF
,BNFSEFCBUUFO
POWPPSXBBSEFMJKL
BDIUFS
EF
JOUFSWFOUJF
WBO
EF
"NF
SJLBBOTF
NJOJTUFS
$PMJO
1PXFMM
JO
EF
7FJMJHIFJETSBBE
UF
HBBO
TUBBO148
-BUFS
IFFGU
1PXFMM

[JKO
TQJKU
CFUVJHE
PWFS
EF[F
QSFTFOUBUJF
%F
CFJEF
NFFTU
CFUSPLLFO
NJOJTUFST
%F
)PPQ

4DIFďFS
FO
,BNQ
XBSFO
PWFSJHFOT
[FFS
"UMBOUJTDI
HFPSJÌOUFFSE
*O
FML
HFWBM
JO
EF
EPPS

EF
$PNNJTTJF
POEFS[PDIUF
QFSJPEF
QSFWBMFFSEF
EF
"UMBOUJTDIF
SFëFY
CPWFO
FOJHFSMFJ
PQ

&VSPQB
HFSJDIUF
IPVEJOH

E

Regime change
Regime change JO
*SBL
XBT
[FLFS
TJOET
EF
BBOTMBHFO
WBO
11 september 2001
IFU
EPFM
WBO
EF

"NFSJLBBOTF
SFHFSJOH
&FO
TQSBBLNBLFOE
EFFM
WBO
EF
QVCMJFLF
PQJOJF
JO
EF
7FSFOJHEF

4UBUFO
NFU
OBNF
JO
OFPDPOTFSWBUJFWF
LSJOH
CFTDIPVXEF
EF
WFSKBHJOH
WBO
4BEEBN

)PFTTFJO
FO
EJFOT
DMBO
BMT
IPPGEEPFM
WBO
EF
NJMJUBJSF
PQFSBUJF
UFHFO
*SBL
%JU
EPFM
XFSE

EPPS
IFO
OPPJU
POEFS
TUPFMFO
PG
CBOLFO
HFTDIPWFO
*O
EJF
UJKE
XFSE
EF
POUNBOUFMJOH
WBO

de MVW
FO
NFFS
JO
BMHFNFOF
[JO
POUXBQFOJOH
WBO
*SBL
BMT
IPPGEEPFM
HFGPSNVMFFSE
/B

de totstandkoming van resolutie 1441
HBWFO
EF
"NFSJLBOFO
PONJEEFMMJKL
CMJKL
WBO
IVO

POHFMPPG
EBU
IFU
*SBBLTF
CFXJOE
EF
SFTPMVUJF
[PV
OBMFWFO
5PFO
EF
NJMJUBJSF
BDUJF
XFSE

BBOHFLPOEJHE
LSFHFO
4BEEBN
)PFTTFJO
FO
[JKO
OBBTUF
NFEFXFSLFST
OPH
LPSU
EF
HFMF
HFOIFJE
[JDI
VJU
*SBL
UF
WFSXJKEFSFO
PN
EF
BBOWBM
BG
UF
XFOEFO
)FU
HJOH
EVT
POUFHFO
[FHMJKL
PN
regime change. %F
MVW
XFSEFO
OJFU
HFWPOEFO
NBBS
EF
LPMPTTBMF
TDVMQUVVS
WBO

4BEEBN
)PFTTFJO
JO
#BHEBE
XFSE
WPPS
IFU
PPH
WBO
EF
UFMFWJTJFDBNFSBhT
OFFSHFIBBME

&OLFMF
NBBOEFO
MBUFS
XFSE
IJK[FMG
HFWBOHFOHFOPNFO
%F
/FEFSMBOETF
SFHFSJOH
IFFGU
regime change OPPJU
BMT
EPFMTUFMMJOH
WBO
FWFOUVFMF
BDUJFT

UFHFO
*SBL
HFBDDFQUFFSE
%BU
CMFFL
SFFET
UJKEFOT
EF
CSBJOTUPSNTFTTJF
WBO
9 augustus 2002,
FO
IFU
JT
MBUFS
[P
HFCMFWFO149
)FU
NPHFMJKLF
BSHVNFOU
UFHFO
SFHFSJOHTXJTTFMJOH
BMT
EPFM
TUFMMJOH
WBO
NJMJUBJSF
BDUJF
XBT
XBBSTDIJKOMJKL
EF
QSFDFEFOUXFSLJOH
EJF
FSWBO
[PV
LVOOFO

VJUHBBO
CJKWPPSCFFME
CJK
DPOëJDUFO
JO
"GSJLB
%F
VJUESVLLJOH
regime change XFSE
JO
%FO

)BBH
EBO
PPL
BOHTUWBMMJH
WFSNFEFO
.JOJTUFST
FO
BNCUFOBSFO
XBSFO
[JDI
FS
FWFOXFM

EVJEFMJKL
WBO
CFXVTU
EBU
WFSBOEFSJOH
WBO
SFHJNF
IFU
WSJKXFM
[FLFSF
HFWPMH
[PV
[JKO
WBO
EF

"NFSJLBBOT#SJUTF
BDUJF
EBU
XBT
OJFU
UF
WFSNJKEFO150
*O
[PWFSSF
JT
FS
FFO
[FLFSF
IZQPDSJTJF

HFXFFTU
JO
IFU
HFIBOUFFSEF
UBBMHFCSVJL

F

Het juridische obstakel
;PXFM
EF
KVSJEJTDIF
EJSFDUJF
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
BMT
EJF
WBO
%FGFOTJF
TUPOE
PQ
IFU

TUBOEQVOU
EBU
WPPS
NJMJUBJS
PQUSFEFO
UFHFO
*SBL
FFO
VJUESVLLFMJKLF
NBDIUJHJOH
WBO
EF

145 ;JF
1FUFS
EF
8BBSE
Tony Blair. Opkomst en ondergang van een politieke held
"NTUFSEBN
2007

Q
364365
146 7BO
EFO
#FSH
18
KVOJ
2009
147 4XBSUCPM
31 augustus 2009
148 #SJFG
NJOJTUFS
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
BBO
EF
5XFFEF
,BNFS
Kamerstukken II, 2002/03, 23432
OS76
149 ;JF
IJFSWPPS
QBSBHSBBG
ùöö
150 %FO
)POE
1 september 2009

De politieke besluitvorming in Nederland 119

 7FJMJHIFJETSBBE
XBT
WFSFJTU
,SJKHTWFSSJDIUJOHFO
[POEFS
[PO
NBDIUJHJOH
[PVEFO
WPMLFO
SFDIUFMJKL
HF[JFO
POSFDIUNBUJH
[JKO151
8BU
IJFS
BBOUFLFOJOH
WFSEJFOU
JT
EBU
EJU
BSHVNFOU

OBVXFMJKLT
FFO
SPM
IFFGU
HFTQFFME
CJK
EF
LFV[F
WPPS
IFU
SFHFSJOHTTUBOEQVOU
JO
BVHVTUVT
september 2002
EPPS
#VJUFOMBOETF
;BLFO
0Q
EBU
NJOJTUFSJF
PPSEFFMEF
EF
IJÌSBSDIJFLF

DIFG
WBO
DJZ, DGPZ
EBU
EF
PQWBUUJOH
WBO
EJF
KVSJEJTDIF
EJSFDUJF
TMFDIUT
BDBEFNJTDIF
CFUF
LFOJT
LPO
IFCCFO
%F[F
CJKOB
UPUBMF
WFSEXJKOJOH
WBO
EF
KVSJEJTDIF
CF[XBSFO
UFHFO
FFO
[JKEJH
PQUSFEFO
LBO
OBVXFMJKLT
HF[JFO
XPSEFO
BMT
FFO
DPNQMJNFOU
WPPS
IFU
/FEFSMBOETF

CFTMVJUWPSNJOHTQSPDFT

*O
IFU
EFCBU
WBO
18 maart 2003
LFFSEF
EF
KVSJEJTDIF
BSHVNFOUBUJF
UFSVH
EPPS
IFU
CFSPFQ

EBU
EF
NJOJTUFSQSFTJEFOU
EFFE
PQ
IFU
ADPSQVTBSHVNFOU
EF
TBNFOIBOH
WBO
BMMF
A*SBLSFTP
MVUJFT
)JK
WFSNFMEEF
EBBSCJK
EBU
EF
#SJUTF
Attorney General, een politieke ambtsdrager die
POEFS
BOEFSF
KVSJEJTDI
BEWJTFVS
JT
WBO
EF
SFHFSJOH
JO
8FTUNJOTUFS
BBO
EBU
BSHVNFOU
WFFM

CFUFLFOJT
IBE
UPFHFLFOE
JO
FFO
BEWJFT
BBO
#MBJS
)FU
JOSPFQFO
EPPS
EF
SFHFSJOH
WBO
IFU
JO

KVSJEJTDIF
LSJOH
[FFS
CFUXJTUF
ADPSQVTBSHVNFOU152
LBO
IFU
HFCSFL
BBO
EFCBU
PWFS
EF
OPPE
[BBL
WBO
FFO
VJUESVLLFMJKLF
NBDIUJHJOH
UPU
HFXFMEHFCSVJL
OJFU
HPFENBLFO

G

De parlementaire invloed
*O
EF
IFMF
POEFS[PDIUF
QFSJPEF
CFTDIJLUF
EF
SFHFSJOH
JO
EF
5XFFEF
,BNFS
XBU
IFU
CFMFJE

JO[BLF
*SBL
CFUSFGU
PWFS
FFO
DPNGPSUBCFMF
NFFSEFSIFJE
%F
LMFJOF
DISJTUFMJKLF
QBSUJKFO

TUPOEFO
JO
IFU
BMHFNFFO
BBO
EF
LBOU
WBO
EF
SFHFSJOH
%F
MJOLTF
PQQPTJUJFQBSUJKFO
PQQP
OFFSEFO
(SPFO-JOLT
FO
SP
GFM
FO
DPNQSPNJTMPPT
NFU
QBDJêTUJTDIF
FO
JO
FFO
FOLFM
HFWBM

BOUJ"NFSJLBBOTF
POEFSUPOFO
1WE"
FO
%66
XBU
NFFS
HFOVBODFFSE
WPPSBM
PNEBU
[JK

FOFS[JKET
EF
WFSXJKEFSJOH
WBO
MVW
VJU
*SBL
WBO
FNJOFOU
CFMBOH
BDIUUFO
FO
IFU
CFXJOE
WBO

4BEEBN
)PFTTFJO
FFO
SBNQ
WPPS
IFU
MBOE
WPOEFO
NBBS
BOEFS[JKET
NJMJUBJS
PQUSFEFO

UFHFO
FFO
MJETUBBU
WBO
EF
7FSFOJHEF
/BUJFT
[POEFS
VJUESVLLFMJKLF
NBDIUJHJOH
WBO
EF
7FJ
MJHIFJETSBBE
QPMJUJFL
HFWBBSMJKL
BDIUUFO
FO
KVSJEJTDI
CFEFOLFMJKL
%F
SFHFSJOH
FO
EF
SFHF
SJOHTQBSUJKFO
IBEEFO
[JDI
FDIUFS
[P[FFS
WFSTDIBOTU
BDIUFS
IFU
JO
TFQUFNCFS
2002 ingeno
NFO
TUBOEQVOU
EBU
FFO
XFSLFMJKLF
HFEBDIUFXJTTFMJOH
PWFS
EF[F
QVOUFO
OJFU
WBO
EF
HSPOE

LXBN
%BU
IBE
PPL
XFM
BOEFST
HFLVOE
.JTTDIJFO
LXBN
IFU
EBBSEPPS
EBU
IFU
*SBLEFCBU

JO
EF
5XFFEF
,BNFS
PQ
EFO
EVVS
CFHPO
UF
MJKEFO
BBO
FFO
[FLFSF
JOUFMMFDUVFMF
CMPFEBS
NPFEF

H

De binnenlandse politiek
*O
EJU
IPPGETUVL
JT
SFHFMNBUJH
EF
CFUFLFOJT
HFCMFLFO
WBO
JOUFSOF
GBDUPSFO
WPPS
EF
CF
TMVJUWPSNJOH
PWFS
FFO
JOWBM
JO
*SBL
%BU
JT
TPNT
PPL
PQFOMJKL
FSLFOE
%F
CFTMJTTJOH
PN

HFFO
NJMJUBJSF
BMUIBOT
HFFO
PďFOTJFWF
POEFSTUFVOJOH
UF
WFSMFOFO
BBO
IFU
"NFSJLBBOT
#SJUTF
PQUSFEFO
WPOE
IBBS
HSPOETMBH
JO
IFU
APOUCSFLFO
WBO
ESBBHWMBL
JO
EF
CJOOFO
MBOETF
QPMJUJFLF
WFSIPVEJOHFO
%JU
TQFFMEF
PPL
NFF
JO
BOEFSF
FMFNFOUFO
WBO
IFU
CFTMVJU
WPSNJOHTQSPDFT
JO
/FEFSMBOE
%F
EFFMOBNF
BBO
EF
TUBCJMJTBUJFNBDIU
TQSPPU
WPPSU
VJU

MFFSTUFMMJOHFO
PWFS
CVJUFOMBOET
CFMFJE
FO
POUXJLLFMJOHTQPMJUJFL
EJF
EPPS
IFU
OBUJPOBMF

QPMJUJFLF
EFCBU
XBSFO
JOHFHFWFO
&S
[JKO
PPL
HFEBDIUFXJTTFMJOHFO
HFXFFTU
EJF
NFFS
SFDIUTUSFFLT
IFU
JOUFSOBUJPOBMF
WFME
UPU

VJUHBOHTQVOU
IBEEFO
#JK
XJK[F
WBO
WPPSCFFME
LBO
EF
$PNNJTTJF
WFSXJK[FO
OBBS
EF
JOUFSWFO
UJFT
WBO
NJOJTUFS
7BO
EFS
)PFWFO
JO
EF
.JOJTUFSSBBE
EJF
EF
BBOEBDIU
QPPHEF
UF
WFTUJHFO
PQ

151 %F
$PNNJTTJF
TUBBU
VJUWPFSJHFS
TUJM
CJK
EF[F
NBUFSJF
JO
IPPGETUVL
8
152 ;JF
POEFS
BOEFSF
QBSBHSBBG
87

120 De politieke besluitvorming in Nederland

 EF
JOWMPFE
EJF
NJMJUBJSF
BDUJFT
UFHFO
*SBL
LPOEFO
IFCCFO
PQ
EF
TJUVBUJF
JO
IFU
.JEEFO
0PTUFO153
&FO
QSJODJQJFFM
EFCBU
JO
EF
.JOJTUFSSBBE
PWFS
EF
XFFSTMBH
WBO
EJU
TPPSU
BDUJFT
PQ

EF
"SBCJTDIF
XFSFME
JO
IFU
BMHFNFFO
FO
PQ
*SBL
JO
IFU
CJK[POEFS
IFFGU
OJFU
QMBBUTHFIBE
)FU
*SBLEPTTJFS
CFMJDIBBNEF
FFO
CFMBOHSJKLF
WSBBH
WBO
PPSMPH
PG
WSFEF
*O
EF
JOUFSOB
UJPOBMF
SFMBUJFT
WBO
EF
MBBUTUF
IBMWF
FFVX
JT
IFU
WBO
HSPUF
CFUFLFOJT
EBU
FS
HFFO
QSFDFEFO
UFO
XPSEFO
HFDSFÌFSE
EJF
MBUFS
MBTUJH
PG
HFWBBSMJKL
CMJKLFO
UF
[JKO
)FU
)BOEWFTU
WBO
EF

7FSFOJHEF
/BUJFT
CFWBU
FFO
IPPGETUVL
PWFS
EF
WSFFE[BNF
SFHFMJOH
WBO
HFTDIJMMFO
FO
FFO

WFSCPE
WBO
BHSFTTJFPPSMPH
CFQBMJOHFO
EJF
KVJTU
UPU
EPFM
IFCCFO
UF
WPPSLPNFO
EBU
TUBUFO

FMLBBS
BBOWBMMFO
PNEBU
EF
QPMJUJFLF
MFJEJOH
WBO
EF
FFO
EJF
WBO
EF
BOEFS
OJFU
CFWBMU154
%F

BBOWBM
PQ
*SBL
IBE
KVJTU
EF[F
EPFMTUFMMJOH
,SJKHT[VDIUJHF
QPMJUJDJ
FO
NJMJUBJSFO
JO
UBM
WBO

landen zouden kunnen menen daarin een voorbeeld te kunnen zien van toegestane mili
UBJSF
BDUJF
UFHFO
POTZNQBUIJFLF
MBOEFO
"BO
EF
TUSFLLJOH
WBO
IFU
)BOEWFTU
[PV
BMEVT

UFLPSU
XPSEFO
HFEBBO
[VMLT
UPU
TDIBEF
WBO
FML
TUSFWFO
OBBS
JOUFSOBUJPOBMF
WSFEF
FO
WFJ
MJHIFJE
/BBS
IFU
PPSEFFM
WBO
EF
$PNNJTTJF
JT
EF[F
EJNFOTJF
WBO
IFU
*SBLQSPCMFFN
PO
WPMEPFOEF
EPPSHFESPOHFO
UPU
EF
/FEFSMBOETF
SFHFSJOH
FO
IFU
/FEFSMBOETF
CFTMVJU
WPSNJOHTQSPDFT

I

Politieke steun

/B
FFO
VJUWPFSJH
EFCBU
JO
UXFF
GBTFO
17 en 18 maart 2003

LXBN
EF
.JOJTUFSSBBE
UPU

IFU
CFTMVJU
PN
EF
"NFSJLBBOTF
FO
#SJUTF
JOWBM
JO
*SBL
QPMJUJFL
UF
TUFVOFO
NBBS
EBBSBBO

HFFO
BDUJFWF
NJMJUBJSF
CJKESBHF
UF
MFWFSFO
5FSVHCMJLLFOE
PQ
EF
JOIPVEFMJKLF
QPTJUJFT
EJF

IFU
LBCJOFU#BMLFOFOEF
WBOBG
EF
[PNFS
WBO
2002
IFFGU
JOHFOPNFO
LBO
EF
$PNNJTTJF

EF[F
VJULPNTU
OJFU
BMT
FSH
WFSSBTTFOE
CFTUFNQFMFO
[FLFS
OJFU
XBBS
IFU
EF
QPMJUJFLF
TUFVO

CFUSFGU
%F
CSBJOTUPSNCJKFFOLPNTU
WBO
BVHVTUVT
2002
EF
CSJFG
WBO
NJOJTUFS
%F
)PPQ

4DIFďFS
WBO
4
TFQUFNCFS
EF
TUFMMJOHOBNF
JO
JOUFSOBUJPOBMF
FO
CJMBUFSBMF
DPOUBDUFO
EF

AQPTJUJFWF
HSPOEIPVEJOH
BMT
SFBDUJF
PQ
EF
"NFSJLBBOTF
WFS[PFLFO
PN
NJMJUBJSF
TUFVO
EF

LSJUJTDIF
IPVEJOH
UFHFOPWFS
'SBOLSJKL
FO
%VJUTMBOE
IFU
QFSNBOFOU
WPMHFIPVEFO
TUBOE
QVOU
EBU
FFO
UXFFEF
SFTPMVUJF
QPMJUJFL
XFOTFMJKL
NBBS
KVSJEJTDI
OJFU
OPPE[BLFMJKL
XBT

%F[F
FO
UBM
WBO
BOEFSF
TJHOBMFO
XF[FO
PONJTLFOCBBS
WPPSVJU
PQ
IFU
CFTMVJU
PN
QPMJ
UJFLF
TUFVO
UF
HFWFO
BBO
EF
BMMFJOHBOH
WBO
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
FO
IFU
7FSFOJHE
,POJOL
SJKL
8BU
EJU
CFUSFGU
IBE
NJOJTUFSQSFTJEFOU
#BMLFOFOEF
HFMJKL
UPFO
IJK
PQNFSLUF
EBU
EF

MJKO
WBO
EF
/FEFSMBOETF
SFHFSJOH
FFO
DPOTJTUFOUF
XBT155
&O
EBU
IFU
m
POEBOLT
IFU
POU
CSFLFO
WBO
EF[F
XPPSEFO
JO
EF
CSJFG
WBO
18
NBBSU
m
UPDI
XFM
EFHFMJKL
PN
AQPMJUJFLF
TUFVO

WBO
/FEFSMBOE
BBO
EF
JOWBM
JO
*SBL
HJOH
MFJEU
EF
$PNNJTTJF
PPL
BG
VJU
EF
GPSNVMFSJOH

WBO
EF
BBO
IBBS
PQHFESBHFO
UBBLTUFMMJOH
JO
IFU
JOTUFMMJOHTCFTMVJU
XBBSJO
EF
BBOHFIBBMEF

GPSNVMFSJOH
MFUUFSMJKL
[P
TUBBU156
%BU
EJU
TUBOEQVOU
WPPS
EF
IBOE
CMFFL
UF
MJHHFO
CFUFLFOU
OJFU
EBU
IFU
FFO
IFMEFS
TUBOE
QVOU
XBT
;PBMT
JO
QBSBHSBBG
572
JT
XFFSHFHFWFO
JT
IFU
PQNFSLFMJKL
EBU
EF
XPPSEFO
AQP

153 ;JF
/PUVMFO
.JOJTUFSSBBE
6 september 2002, 1g, 29 november 2002, 1g en 24
KBOVBSJ
2003, 2E
7BO
EFS

)PFWFO
8
KVMJ
2009

154 ;JF
)BOEWFTU
7FSFOJHEF
/BUJFT
IPPGETUVL
*
BSU
12

FO
IPPGETUVL
7*
BSU
3338

155 #W
/PUVMFO
.JOJTUFSSBBE
31
KBOVBSJ
2003, 3D
FO
IFU
,BNFSEFCBU
WBO
18 maart 2003

156 #FTMVJU
WBO
EF
NJOJTUFSQSFTJEFOU
.JOJTUFS
WBO
"MHFNFOF
;BLFO
FO
EF
.JOJTUFST
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO

WBO
%FGFOTJF
FO
WBO
#JOOFOMBOETF
;BLFO
FO
,POJOLSJKLTSFMBUJFT
WBO
6 maart 2009
OS
3075101
IPVEFOEF

JOTUFMMJOH
WBO
FFO
DPNNJTTJF
WBO
POEFS[PFL
*OTUFMMJOHTCFTMVJU
DPNNJTTJF
WBO
POEFS[PFL
CFTMVJUWPSNJOH

*SBL

CJKMBHF
"

De politieke besluitvorming in Nederland 121

 MJUJFLF
TUFVO
OJFU
WPPSLPNFO
JO
EF
CSJFG
BBO
EF
5XFFEF
,BNFS
.BBS
#BMLFOFOEF
HF
CSVJLUF
EF
UFSN
XFFS
XFM
JO
FFO
QFSTWFSLMBSJOH
PQ
17 maart, na de eerste sessie van de
TQFDJBMF
.JOJTUFSSBBE
PWFS
*SBL157
%F[F
UFSNJOPMPHJF
LFFSU
WFSWPMHFOT
UFSVH
JO
[JKO
WFSLMB
SJOH
WPPS
IFU
QBSMFNFOU
PQ
18
NBBSU
%BU
MFJEEF
UPU
FFO
OPHBM
UIFPSFUJTDI
EFCBU
PWFS
EF

CFUFLFOJT
WBO
IFU
CFHSJQ
AQPMJUJFLF
TUFVO
JT
IFU
TUFVO
WPPS
IFU
CFTMVJU
PN
FFO
PPSMPH
UF

CFHJOOFO
PG
CFUFLFOU
IFU
EBU
/FEFSMBOE
m
HFHFWFO
EF
SFBMJUFJU
WBO
FFO
PPSMPH
m
QBSUJK

LJFTU
WPPS
#VTI
FO
#MBJS
;PBMT
JO
IPPGETUVL
6
OBEFS
XPSEU
CFTDISFWFO
XBT
WPPSBM
EF

GPSNBUJF
WBO
FFO
NPHFMJKLF
CDA1WE"DPBMJUJF
EFCFU
BBO
EF[F
ATQSBBLWFSXBSSJOH

J

Geen actieve militaire bijdrage
0G
FO
IPF
EF
QPMJUJFLF
TUFVO
FFO
WFSUBMJOH
[PV
NPFUFO
LSJKHFO
JO
NJMJUBJSF
TUFVO
MFJEEF

[P
NPHFMJKL
UPU
OPH
NFFS
WFSXBSSJOH
UPU
JO
EF
.JOJTUFSSBBE
UPF
*O
IPPGETUVL
10
XPSEU

VJUWPFSJH
CFTDISFWFO
XFMLF
WFS[PFLFO
BBO
EF
/FEFSMBOETF
SFHFSJOH
[JKO
WPPSHFMFHE
FO

IPF
IJFSPQ
JT
HFSFBHFFSE
%VJEFMJKL
JT
HFXPSEFO
EBU
HFFO
FOLFMF
/FEFSMBOETF
NJMJUBJS
PG

NJMJUBJSF
FFOIFJE
WPPS
PG
UFO
UJKEF
WBO
EF
JOWBTJF
IFFGU
NFFHFEBBO
BBO
NJMJUBJSF
BDUJFT
JO

SPOE
PG
CPWFO
*SBL158
%BU
EJU
PPL
OJFU
[PV
HFCFVSFO
XBT
WPPS
BMMF
EJSFDU
CFUSPLLFOFO

IFMEFS
%F
UPFONBMJHF
DIFG
%FGFOTJFTUBG
,SPPO
[FJ
CJKWPPSCFFME
JO
FFO
HFTQSFL
NFU
EF

$PNNJTTJF
A"MMFT
XBU
PďFOTJFG
XBT
EBBS
XJMEF
JL
OJFUT
NFF
UF
NBLFO
IFCCFO159
%F
WFSXBSSJOH
JT
WPPSBM
HFMFHFO
JO
EF
JOUFSQSFUBUJF
WBO
EF
"NFSJLBBOTF
WFS[PFLFO
%F

)PPQ
4DIFďFS
JOUFSQSFUFFSEF
IFU
WFS[PFL
WBO
15 november 2002
HFWPMHE
EPPS
IFU
UPF
MJDIUFOEF
CF[PFL
WBO
(SPTTNBO
5
EFDFNCFS

BMT
FFO
DPODSFFU
WFS[PFL
PN
m
PPL
PG
GFOTJFWF
m
NJMJUBJSF
CJKESBHFO
[JK
IFU
PQ
EBU
NPNFOU
GPSNFFM
OPH
WPPS
QMBOOJOHTEPFM
FJOEFO
)FU
MJKLU
FSPQ
EBU
NJOJTUFS
,BNQ
OB
EF
CFTQSFLJOHFO
JO
5BNQB
17
KBOVBSJ
2003


FSWBO
VJUHJOH
EBU
/FEFSMBOE
OJFU
m
[PBMT
IFU
7FSFOJHE
,POJOLSJKL
FO
"VTUSBMJÌ
m
HF
WSBBHE
[PV
XPSEFO
PN
HSPOEUSPFQFO
UF
MFWFSFO
%JU
XFSE
EPPS
IFN
HFÐOUFSQSFUFFSE
BMT

IFU
OJFUHFWSBBHEXPSEFO
PN
FFO
PďFOTJFWF
NJMJUBJSF
CJKESBHF
)FU
FOJHF
XBU
EBBSNFF

OPH
PWFSCMFFG
XBT
EF
NPHFMJKLF
APNMBCFMJOH
WBO
IFU
GSFHBU
)S
.T
7BO
/FT
WBO
PQFSB
tie Enduring Freedom naar operatie Iraqi Freedom
0Q
17
NBBSU
XFSE
CFTMPUFO
PPL
EBU
OJFU
UF

EPFO
%JU
PWFSJHFOT
UPU
WFSSBTTJOH
WBO
CJKWPPSCFFME
$BTUFMFJKO
EF
%JSFDUFVS
"MHFNFOF

#FMFJET[BLFO
WBO
IFU
NJOJTUFSJF
WBO
%FGFOTJF
EJF
IBE
WFSXBDIU
EBU
/FEFSMBOE
[PBMT
CJK

EF
(PMGPPSMPH
WBO
1991,
XFM
XFFS
GSFHBUUFO
UFS
CFTDIJLLJOH
[PV
TUFMMFO160
.FFS
JO
BMHFNFOF
[JO
MJKLU
IFU
FS
PWFSJHFOT
PQ
EBU
m
JO
FML
HFWBM
UFHFOPWFS
EF
CVJUFO
XFSFME
m
PPL
OB
KBOVBSJ
2003
EF
JOESVL
JT
HFXFLU
EBU
FFO
BDUJFWF
NJMJUBJSF
CJKESBHF
XFM

EFHFMJKL
FFO
PQUJF
[PV
[JKO
*O
EJU
WFSCBOE
LBO
XPSEFO
WFSXF[FO
OBBS
FFO
PQWBMMFOEF

VJUTQSBBL
m
CJKOB
FO
NBSHF
HFEBBO
m
WBO
NJOJTUFS
,BNQ
JO
FFO
EFCBU
NFU
EF
5XFFEF

,BNFS
PQ
19
GFCSVBSJ
2003
A*L
IFC
[PFWFO
POEFSTDIFJE
HFNBBLU
UVTTFO
IFU
CFTDIJLCBBS

TUFMMFO
WBO
1BUSJPUT
EPPSWPFS
WBO
"NFSJLBBOT
NBUFSJFFM
FO
IFU
BDUJFG
CJKESBHFO
JO
EF
FFO

PG
BOEFSF
WPSN
BBO
FFO
BDUJF
UFHFO
*SBL
%BBSPWFS
IFFGU
EF
NJOJTUFS
WBO
#VJUFOMBOETF

;BLFO
HF[FHE
EBU
IJK
OPH
OJFU
[PWFS
JT
PN
NFU
FFO
WPPSTUFM
CJK
EF
.JOJTUFSSBBE
UF
LP
NFO
)JK
JT
EFHFOF
EJF
EBU
EPFU161
"MMFSFFSTU
TVHHFSFFSEF
IJK
IJFSNFF
EBU
FFO
OBEFS
WFS
[PFL
PN
FFO
BDUJFWF
NJMJUBJSF
CJKESBHF
XFM
EFHFMJKL
SFBMJTUJTDI
XBT
UFSXJKM
PQ
EBU
NPNFOU

157 Korte verklaring van de minister-president na de Ministerraad, 17 maart 2003
RVD


158 ;JF
IPPGETUVL
10
159 ,SPPO
25 augustus 2009
160 $BTUFMFJKO
26
KVOJ
2009
161 Handelingen II, 2002/03, 19
GFCSVBSJ
2003, 463113

122 De politieke besluitvorming in Nederland

 EF
HFTQSFLLFO
JO
5BNQB
BM
BOEFST
IBEEFO
VJUHFXF[FO
#PWFOEJFO
JT
IFU
UPDI
XFM
PQWBM
MFOE
EBU
EF
NJOJTUFS
WBO
%FGFOTJF
IFU
JOJUJBUJFG
IJFS
[P
POPNXPOEFO
CJK
[JKO
DPMMFHB
WBO

#VJUFOMBOETF
;BLFO
MFHEF

%F
$PNNJTTJF
TUFMU
BM
NFU
BM
WBTU
EBU
EF
WFSTDIJMMFOEF
JOUFSQSFUBUJFT
WBO
IFU
"NFSJ
LBBOTF
WFS[PFL
EPPS
EF
NJOJTUFST
,BNQ
FO
%F
)PPQ
4DIFďFS
EF
EJTDVTTJFT
PWFS
FFO

NJMJUBJSF
CJKESBHF
JO
EF
.JOJTUFSSBBE
FO
EF
CSJFG
WBO
NJOJTUFS
%F
#PFS
FSPQ
XJK[FO
EBU

PQ
EJU
CFMBOHSJKLF
CFMFJETUFSSFJO
UPU
PQ
IFU
MBBUTU
POIFMEFSIFJE
JT
CMJKWFO
CFTUBBO
PWFS
EF

JOUFSQSFUBUJF
WBO
EF
CJOOFOHFLPNFO
WFS[PFLFO
FO
PWFS
EF
UF
WPMHFO
CFMFJETMJKO
0PL

NPFU
XPSEFO
HFDPOTUBUFFSE
EBU
EF
OJFU
EJSFDU
CFUSPLLFO
NJOJTUFST
IJFSPWFS
POWPMEPFOEF

HFÐOGPSNFFSE
XBSFO
%BU
CMJKLU
IFU
EVJEFMJKLTU
VJU
EF
CSJFG
WBO
WJDFQSFNJFS
%F
#PFS

"
GPSUJPSJ
HFMEU
EBU
IFU
QBSMFNFOU
POWPMMFEJH
JT
HFÐOGPSNFFSE
PWFS
EF
"NFSJLBBOTF

WFS[PFLFO
%F
WFS[PFLFO
PN
Host Nation Support
FO
UFSCFTDIJLLJOHTUFMMJOH
WBO
EF
1BUSJPUT

[JKO
EPPS
EF
NFFSEFSIFJE
WBO
EF
5XFFEF
,BNFS
JODMVTJFG
1WE"
FO
%66

HFTUFVOE

%F[F
TUFVO
LXBN
FS
WPPSBM
PNEBU
EF
SFHFSJOH
EF
WFS[PFLFO
QMBBUTUF
JO
IFU
LBEFS
WBO

steun aan NAVOCPOEHFOPUFO
6JUTQSBLFO
JO
EF
.JOJTUFSSBBE162
WBO
NJOJTUFS
%F
)PPQ

4DIFďFS
EBU
FS
UFO
BBO[JFO
WBO
EF
JO[FU
WBO
1BUSJPUT
FFO
MJOL
CFTUPOE
UVTTFO
IFU
FFSTUF

FO
UXFFEF
EFFM
WBO
IFU
"NFSJLBBOTF
WFS[PFL
XFSEFO
OJFU
IFSIBBME
JO
IFU
EFCBU
NFU
IFU

QBSMFNFOU
*O
IPPGETUVL
10
XPSEU
OBEFS
VJUFFOHF[FU
EBU
EF
JO[FU
WBO
EF
1BUSJPUT
JOEFS
EBBE
NJOEFS
VJUTMVJUFOE
EFGFOTJFG
LBO
XPSEFO
HFÐOUFSQSFUFFSE
EBO
EF
SFHFSJOH
IFFGU

WPMHFIPVEFO
&O
PWFS
NPHFMJKLF
WFS[PFLFO
PN
NFFS
PďFOTJFWF
CJKESBHFO
[PBMT
JO
IFU

UXFFEF
EFFM
WBO
IFU
WFS[PFL
WBO
15 november 2002

JT
EF
,BNFS
FJHFOMJKL
JO
IFU
HFIFFM

OJFU
HFÐOGPSNFFSE
%F
SFHFSJOH
IFFGU
EF[F
IBOEFMXJK[F
WFSEFEJHE
NFU
EF
SFEFOFSJOH
EBU

EF
WFS[PFLFO
OJFU
[JKO
VJUHFNPOE
JO
EBBEXFSLFMJKLF
WPPSTUFMMFO163 Erg sterk klonk dat
BMMFNBBM
OJFU

162 /PUVMFO
.JOJTUFSSBBE
29 november 2002, 3G

163 ;JF
IJFSWPPS
PPL
EF
IPPGETUVLLFO
10 en 11

De politieke besluitvorming in Nederland 123

6
FORMATIE EN POLITIEKE BESLUITVORMING

Formatie en politieke besluitvorming 125

6.1 Irak in de schaduw van een CDA -P vdA -kabinet
dat er nooit zou komen
0Q
18 maart 2003
BBO
EF
WPPSBWPOE
WBO
EF
JOWBM
JO
*SBL
WPOE
JO
EF
5XFFEF
,BNFS

FFO
EFCBU
QMBBUT
"BO
IFU
FJOE
WBO
EJU
EFCBU
NFSLUF
3PVWPFU
$ISJTUFO6OJF

PQ
A5PU

TMPU
JL
CFO
OJFU
QPMJUJFL
OBÐFG
*L
[JF
CFTU
EF
DPNQMJDBUJFT
WBO
EF
IVJEJHF
EFNJTTJPOBJSF

QFSJPEF
5PDI
XJM
JL
HF[FHE
IFCCFO
EBU
NJKO
GSBDUJF
IFU
CFUSFVSU
EBU
FFO
EFCBU
PWFS
FFO

[P
[XBBSXFHFOEF
LXFTUJF
BMT
FFO
PPSMPH
EJF
PQ
VJUCSFLFO
TUBBU
JO
IFU
/FEFSMBOETF
QBS
MFNFOU
[P
TUFSL
JO
IFU
UFLFO
WBO
EF
GPSNBUJF
JT
LPNFO
UF
TUBBO
%BU
IBE
XBU
POT
CFUSFGU

OJFU
[P
NPFUFO
HBBO1
*OEFSEBBE
ESVLUF
EF
GPSNBUJF
FFO
LSBDIUJH
TUFNQFM
PQ
IFU
,BNFSEFCBU
WBO
18
NBBSU

)FU
PNHFLFFSEF
XBT
PPL
XBBS
IFU
EFCBU
XBT
EF
EJSFDUF
BBOMFJEJOH
WPPS
FFO
CJKOB
CSFVL
JO
EF
GPSNBUJF
CDA
FO
1WE"
XBSFO
[P
WFS
WBO
FMLBBS
WFSXJKEFSE
HFSBBLU
EBU
EF

WPPSUHBOH
WBO
EF
GPSNBUJF
HFWBBS
MJFQ
/JFU
*SBL
EFFE
FDIUFS
VJUFJOEFMJKL
EF
GPSNBUJF

TUSBOEFO
NBBS
FFO
POPWFSCSVHCBBS
WFSTDIJM
WBO
NFOJOH
PWFS
EF
XFOTFMJKLIFJE
WBO
FYUSB

CF[VJOJHJOHFO2
%JU
BMMFT
CFIPPSU
UPU
EF
HFTDIJFEFOJT
WBO
EF
NJTMVLUF
QPHJOH
PN
JO
IFU
WPPSKBBS
WBO

2003 tot een kabinet van CDA
FO
1WE"
UF
LPNFO
*O
BMHFNFOF
[JO
WBMU
EJF
HFTDIJFEFOJT

CVJUFO
EF
POEFS[PFLTUBBL
WBO
EF
$PNNJTTJF
%F
$PNNJTTJF
EJFOU
FDIUFS
XFM
UF
POEFS
[PFLFO
XBU
IFU
XBBSIFJETHFIBMUF
JT
WBO
FFO
WFSPOEFSTUFMMJOH
EJF
TJOET
IFU
,BNFSEFCBU

van 18 maart 2003
WFMF
NBMFO
JT
HFVJU
OBNFMJKL
EBU
IFU
UPFO
HFQSFTFOUFFSEF
/FEFSMBOETF

TUBOEQVOU
JO[BLF
FFO
JOWBM
JO
*SBL
IFU
SFTVMUBBU
[PV
[JKO
HFXFFTU
WBO
FFO
AEFBM
EJF
CDA en
1WE"
BBO
EF
POEFSIBOEFMJOHTUBGFM
WBO
EF
JOGPSNBUFVST
HFTMPUFO
[PVEFO
IFCCFO
%F[F

WPPSTUFMMJOH
WBO
[BLFO
JT
EF
HBOHCBSF
WJTJF
HFXPSEFO
PQ
XBU
FS
JO
EF
XFLFO
WPPSBGHBBOE

BBO
IFU
SFHFSJOHTCFTMVJU
JO
2003
JT
HFCFVSE
&FO
JO
2007
VJUHFCSBDIU
BNCUFMJKL
BEWJFT

BBO
EF
NJOJTUFSQSFTJEFOU
HFUVJHU
EBBSWBO
*O
IFU
BEWJFT
EBU
UPU
EPFM
IBE
EF
XFHHF[BLUF

LFOOJT
PQ
UF
GSJTTFO
PWFS
EF
QPTJUJF
EJF
EF
1WE"
JO
2003 innam, stond onder meer dat
JOEFSUJKE
BBO
EF
GPSNBUJFUBGFM
FFO
DPNQSPNJT
[PV
[JKO
HFTMPUFO
XBBSJO
XFM
QPMJUJFLF

NBBS
HFFO
NJMJUBJSF
TUFVO
XFSE
UPFHF[FHE3
*O
EJU
IPPGETUVL
POEFS[PFLU
EF
$PNNJTTJF
PG
EF
QPMJUJFLF
CFTMVJUWPSNJOH
JO
EF
SF
HFSJOH
WBOBG
EF
WFSLJF[JOHFO
WBO
22
KBOVBSJ
2003
JOEFSEBBE
[P
TUFSL
HFLMFVSE
JT
HFXFFTU

EPPS
EF
GPSNBUJF
8BU
XBT
QSFDJFT
EF
JOWMPFE
WBO
EF
GPSNBUJF
PQ
EF
TUBOEQVOUCFQBMJOH

1 Handelingen II, 2003/04, 503325

2 ;JF
WPPS
BMHFNFOF
JOGPSNBUJF
PWFS
EF
GPSNBUJF
#SJFG
WBO
+1)
%POOFS
FO
'-FJKOTF
BBO
,POJOHJO
#FBUSJY
EE
12 april 2003
OS
FU 03/061
[JF
XXXGPSNBUJFSFHFSJOHOl

+PPQ
)JQQF
1BVM
-VDBS
EJF
FO
(FSSJU
7PFSNBO
A,SPOJFL
2003
0WFS[JDIU
WBO
EF
QBSUJKQPMJUJFLF
HFCFVSUFOJTTFO
WBO
IFU
KBBS
2003
JO

Jaarboek Documentatiecentrum Nederlandse Politieke Partijen
(SPOJOHFO
2003

$$
WBO
#BBMFO
FB
SFE

Emotie in de politiek. Jaarboek Parlementaire Geschiedenis 2003 %FO
)BBH
2003

3 AZ
/PUJUJF
WBO
IFU
,BCJOFU
WBO
EF
.JOJTUFSQSFTJEFOU
BBO
EF
NJOJTUFSQSFTJEFOU
2 maart 2007
OS
3032043,

CFUSFďFOEF
*SBLQPTJUJF
1WE"
2003

Formatie en politieke besluitvorming 127

 EPPS
EF
SFHFSJOH 4
*O
EJU
IPPGETUVL
XPSEU
EPPSHBBOT
EF
UFSN
AGPSNBUJF
HFCSVJLU
IPF
XFM
IFU
GPSNFFM
HJOH
PN
FFO
AJOGPSNBUJF
%JF
XBT
CFHPOOFO
PQ
24
KBOVBSJ
2003, toen
%POOFS
CDA

XFSE
CFOPFNE
UPU
JOGPSNBUFVS
%POOFS
XBT
PQ
EBU
NPNFOU
NJOJTUFS
WBO

+VTUJUJF
JO
IFU
TJOET
16 oktober 2002
EFNJTTJPOBJSF
LBCJOFU#BMLFOFOEF
*
/B
FFO
SFFLT

DPOTVMUBUJFT
XFSE
CFTMPUFO
EBU
FFSTU
EF
NPHFMJKLIFEFO
WBO
FFO
CDA1WE"DPNCJOBUJF

[PVEFO
XPSEFO
POEFS[PDIU
%BU
MBH
IFU
NFFTU
WPPS
EF
IBOE
HF[JFO
EF
HSPUF
PWFSXJO
OJOH
EJF
EF
1WE"
CJK
EF
5XFFEF
,BNFSWFSLJF[JOHFO
WBO
22
KBOVBSJ
2003
IBE
CFIBBME
%F

TPDJBBMEFNPDSBUFO
XBSFO
UPFO
WBO
23 naar 42
[FUFMT
HFHBBO
CDA en VVD
IBEEFO
FWFOFFOT

HFXPOOFO
IFU
CDA
XPO
ÊÊO
[FUFM
FO
CMFFG
NFU
44
[FUFMT
EF
HSPPUTUF
QBSUJK
EF
VVD
XPO

WJFS
[FUFMT
FO
LXBN
PQ
28
[FUFMT

NBBS
IFU
HSPUF
WFSMJFT
WBO
EF
LPF
EJF
BDIUUJFO
WBO
IBBS

26
[FUFMT
WFSMPPS

NBBLUF
EBU
WPPS[FUUJOH
WBO
EF
DPNCJOBUJF
CDAVVDLPF niet langer als
SFÌFM
HF[JFO
XFSE
BM
XBT
IFU
NBBS
PNEBU
IFU
LBCJOFU#BMLFOFOEF
* aan de ruzies binnen
en met de LPF
UFO
POEFS
XBT
HFHBBO5
0OEBOLT
IFU
WFSMJFT
WBO
EF
LPF
XBSFO
EF
HPMWFO
WBO
EF
A'PSUVZOSFWPMVUJF
OPH
MBOH

OJFU
XFHHFÌCE
3FHFSJOHTEFFMOBNF
EPPS
EF
1WE"
EF
QBSUJK
EJF
BMT
EF
ESBHFOEF
LSBDIU

WBO
1BBST
XFSE
HF[JFO
MBH
EBO
PPL
HFWPFMJH
)FU
CDA
IBE
FS
UJKEFOT
[JKO
WFSLJF[JOHT
DBNQBHOF
HFFO
HFIFJN
WBO
HFNBBLU
FFO
WPPSLFVS
UF
IFCCFO
WPPS
WPPSU[FUUJOH
WBO
EF

TBNFOXFSLJOH
NFU
EF
VVD
#BMLFOFOEF
FO
#PT
IBEEFO
UJKEFOT
EF
DBNQBHOF
EF
OPEJHF

TUFLFMJHIFEFO
VJUHFXJTTFME
#PWFOEJFO
LFOEFO
EF
MFJEFST
WBO
EF
UXFF
HSPPUTUF
QBSUJKFO

FMLBBS
OJFU
WBO
OBCJK
%JU
BMMFT
TQFFMEF
NFF
CJK
IFU
TUSPFWF
CFHJO
WBO
EF
GPSNBUJF
0PL
BM

XFSE
WBO
CFJEF
LBOUFO
HFQSPCFFSE
BGTUBOE
UF
OFNFO
WBO
EF
JSSJUBUJFT
VJU
EF
DBNQBHOF
UJKE
UPDI
[BU
FS
JO
EF
FFSTUF
XFLFO
XFJOJH
TDIPU
JO
IFU
JOGPSNBUJFQSPDFT
)FU
CDA
XJMEF

FFSTU
[JFO
PG
EF
1WE"
IBBS
TVDDFT
CJK
EF
4UBUFOWFSLJF[JOHFO
WBO
11
NBBSU
[PV
XFUFO
UF

IFSIBMFO
7PMHFOT
-FJKOTF
EF
PQ
5
GFCSVBSJ
CFOPFNEF
UXFFEF
JOGPSNBUFVS
VJU
EF
1WE"


IBE
IFU
CDA
EJU
CJK
IFU
CFHJO
WBO
EF
POEFSIBOEFMJOHFO
PQFOMJKL
PQ
UBGFM
HFMFHE
)FU
CDA

4
&S
CFTUBBU
HFFO
BSDIJFG
WBO
EF
JOGPSNBUJF
[JF
CSJFG
%POOFS
BBO
EF
TFDSFUBSJT
POEFS[PFLTDPNNJTTJF
*SBL

26
KVOJ
2009
[
OS
OCI/0900306
(051

FO
FNBJM
WBO
EF
TFDSFUBSJT
WBO
EF
JO
GPSNBUJF
1").
)VJKUT

aan EF
TFDSFUBSJT 0OEFS[PFLTDPNNJTTJF
*SBL
19 augustus 2009
%F
$PNNJTTJF
IFFGU
WPPS
IBBS
SFDPOTUSVDUJF

HFCSVJLHFNBBLU
WBO
TFDVOEBJSF
MJUFSBUVVS
FO
WBO
EJWFSTF
CFSJDIUFO
JO
EF
QFST
;JK
IFFGU
[JDI
WPPSUT
HFCBTFFSE

PQ
WSBBHHFTQSFLLFO
NFU
EF
CFUSPLLFOFO
EF
OPUVMFO
WBO
EF
.JOJTUFSSBBE
EJWFSTF
,BNFSTUVLLFO
OPUVMFO

van de CDA5XFFEF
,BNFSGSBDUJF
PWFS
EF
QFSJPEF
30 oktober 200218 maart 2003
EPDVNFOUFO
FO
QBTTBHFT
VJU

EF
OPUVMFO
WBO
IFU
1BSUJKCFTUVVS
WBO
EF
1WE"
PWFS
EF
QFSJPEF
TFQUFNCFS
2002KVOJ
2004, bandopnamen van
IFU
1WE"GSBDUJFCFSBBE
WBO
18 en 19 maart 2003
BBOUFLFOJOHFO
EJF
EFTUJKET
[JKO
HFNBBLU
EPPS
8
#PT
FFSTUF

POEFSIBOEFMBBS
WBO
EF
1WE"
FO
EF
UXFFEF
JOGPSNBUFVS
'
-FJKOTF
EF
CSJFGXJTTFMJOH
UVTTFO
#BMLFOFOEF
FO

#PT
VJU
EFDFNCFS
2008
OBW
EF
DPODFQUBOUXPPSEFO
PQ
WSBHFO
WBO
EF
&FSTUF
,BNFS
JO[BLF
*SBL
;JF
WPPS

UFSVHCMJLLFO
PQ
EF
GPSNBUJF
WFSEFS
3VVE
,PPMF
Mensenwerk. Herinneringen van een partijvoorzitter, 2001-2007
"NTUFSEBN 2009

$BSMB
)PFUJOL
A"MT
EF
IBNFS
WBMU
)FU
iMJKLFOEPTTJFSu
FO
EF
POUXJLLFMJOH
WBO
POQBSMF
mentair taalgebruik 19342001
JO
$$
WBO
#BBMFO
FB
SFE

Emotie in de politiek
%FO
)BBH
2003

Q
69; Carla
WBO
#BBMFO
FO
8JMMFN
#SFFEWFME
A%F
QBTTJF
NPFU
UFSVH
JO
EF
QPMJUJFL
*OUFSWJFX
NFU
8PVUFS
#PT
PWFS
EF

QFSJPEF
OB
'PSUVZO
JO
ibidem
Q
131134 en Intermediair, 19 maart 2009
Q
3033

5
;JF
EF
WFSLMBSJOH
WBO
#BMLFOFOEF
PWFS
EF
POUTMBHBBOWSBHF
WBO
IFU
LBCJOFU
BGHFMFHE
JO
EF
5XFFEF
,BNFS

op 16 oktober 2002
%BBSJO
TQSFFLU
IJK
PWFS
FFO
AWFSUSPVXFOTCSFVL
UVTTFO
FOLFMF
NJOJTUFST
WBO
EF
LPF
BMT

SFEFO
WPPS
EF
POUTMBHBBOWSBBH
Handelingen II, 2002/03, 10535/536 ;JF
WPPS
EF
UVSCVMFOUF
HFTDIJFEFOJT
WBO

IFU
LBCJOFU#BMLFOFOEF
* PPL
+VUUB
$IPSVT
FO
.FOOP
EF
(BMBO
In de ban van Fortuyn. Reconstructie van een
politieke aardschok "NTUFSEBN
2006

FO
&EVBSE
+
#PNIPď
Blinde ambitie. Mijn 87 dagen met Zalm, Heinsbroek &
Balkenende
"NTUFSEBN
2002


128 Formatie en politieke besluitvorming

 IBE
[P
[PV
HFTUFME
[JKO
UJKE
OPEJH
PN
BGTDIFJE
UF
OFNFO
WBO
IFU
WPPSVJU[JDIU
PQOJFVX

met de VVD
TBNFO
UF
XFSLFO6
"M
NFU
BM
JT
FS
UPU
EF
4UBUFOWFSLJF[JOHFO
WFFM
WFSLFOOFOE

HFTQSPLFO
NBBS
XFJOJH
FDIU
POEFSIBOEFME
PWFS
XBU
EF
CFUSPLLFOFO
BMT
TFSJFV[F
LXFTUJFT

CFTDIPVXEFO
%JF
LXFTUJFT
MBHFO
PQ
IFU
UFSSFJO
WBO
EF
CJOOFOMBOETF
QPMJUJFL
WPPSBM
JO

EF
TPDJBBMFDPOPNJTDIF
TGFFS
%F
WFSXBDIUJOH
XBT
EBU
EÃÃS
EF
HSPPUTUF
PCTUBLFMT
MBHFO

voor een CDA1WE"DPNCJOBUJF
-FJKOTF
XFSE
HF[JFO
[JKO
HSPUF
TPDJBBMFDPOPNJTDIF

FYQFSUJTF
JO
TUBBU
HFBDIU
EJF
CBSSJÍSFT
UF
TMFDIUFO
0PL
XFSE
IJK
OJFU
HFBTTPDJFFSE
NFU

1BBST

(FFO
WBO
CFJEF
JOGPSNBUFVST
CFTDIJLUF
PWFS
FYQFSUJTF
PQ
IFU
UFSSFJO
WBO
IFU
CVJUFO
MBOET
CFMFJE
7JB
*SBL
ESPOH
IFU
CVJUFOMBOE
[JDI
FDIUFS
XFM
IFFM
TUFSL
PQ
-FJKOTF
USBE
BBO

PQ
IFU
NPNFOU
XBBSPQ
EF
"NFSJLBBOTF
NJOJTUFS
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
1PXFMM
NFU

[JKO
CFGBBNEF
UPFTQSBBL
JO
EF
7FJMJHIFJETSBBE
EVJEFMJKL
IBE
HFNBBLU
EBU
*SBL
WPMHFOT
EF

7FSFOJHEF
4UBUFO
JO
IFU
CF[JU
WBO
MVW
XBT
5PDI
XFSE
WBTUHFTUFME
EBU
EF
LXFTUJF*SBL

OJFU
CFIPPSEF
UPU
IFU
QBLLFU
POEFSXFSQFO
XBBSPWFS
UJKEFOT
EF
GPSNBUJF
POEFSIBOEFME

[PV
NPFUFO
XPSEFO
%F
JOGPSNBUFVST
XBSFO
IFU
FS
PQ
TUBBUTSFDIUFMJKLF
HSPOEFO
PWFS

FFOT
EBU
[PMBOH
EF
1WE"
HFFO
EFFM
VJUNBBLUF
WBO
EF
SFHFSJOH
EF[F
QBSUJK
OJFU
NFEFWFS
BOUXPPSEFMJKL
NPDIU
XPSEFO
HFNBBLU
WPPS
MPQFOE
SFHFSJOHTCFMFJE7
"MT
IFU
PN
FFO
NPHFMJKLF
PPSMPH
NFU
*SBL
HJOH
XFSEFO
EF
CFJEF
JOGPSNBUFVST
CFIBMWF

EPPS
PWFSXFHJOHFO
WBO
TUBBUTSFDIUFMJKLF
BBSE
PPL
HFESFWFO
EPPS
FFO
QPMJUJFLF
SFBMJUFJU

"GHFUBTU
NPFTU
XPSEFO
PG
FFO
NPHFMJKLF
OJFVXF
SFHFSJOHTQBSUOFS
JO
EF
UPFLPNTU
CFSFJE

[PV
[JKO
WFSBOUXPPSEFMJKLIFJE
UF
ESBHFO
WPPS
CFMFJE
JO[BLF
*SBL
EBU
EPPS
EF
WPSJHF
DPBMJ
UJF
XBT
POUXJLLFME
%BBSCJK
IBE
%POOFS
EF
NPHFMJKLIFJE
PN
IFU
CFTMVJUWPSNJOHTQSPDFT

JO
IFU
LBCJOFU
UF
CFÐOWMPFEFO
BBO
EF
IBOE
WBO
BMT
JOGPSNBUFVS
WFSLSFHFO
JO[JDIUFO
JO

EF
QPMJUJFLF
IBBMCBBSIFJE
WBO
CFQBBMEF
TUBOEQVOUFO8
#FJEF
JOGPSNBUFVST
XBSFO
[JDI
FS

TDIFSQ
WBO
CFXVTU
JO
FFO
NJKOFOWFME
UF
PQFSFSFO
*NNFST
GPSNFFM
TUPOEFO
*SBL
FO
EF

GPSNBUJF
MPT
WBO
FMLBBS
NBBS
POEFSHSPOET
FO
JOGPSNFFM
XBT
FS
XFM
EFHFMJKL
FFO
WFSCBOE

)VO
EPFM
XBT
EFTPOEBOLT
*SBL
HFFO
TQMJKU[XBN
UF
MBUFO
XPSEFO
JO
EF
GPSNBUJF9

6.2 Geen splijtzwam

#FJEF
CJK
EF
GPSNBUJF
CFUSPLLFO
QBSUJKFO
[JKO
FS
UPU
IFU
EFCBU
WBO
18 maart van uitgegaan
EBU
EF
LXFTUJF*SBL
EF
GPSNBUJF
OJFU
[PV
CMPLLFSFO
0PL
BM
XBT
FS
UJKEFOT
EF
SFHVMJFSF

GPSNBUJFCFTQSFLJOHFO
PWFS
FO
XFFS
EF
OPEJHF
JSSJUBUJF
PQHFCPVXE
XBU
*SBL
CFUSFGU
XBT

EF
XJM
FSVJU
UF
LPNFO
CJK
CFJEF
QBSUJKFO
BBOXF[JH
[P
TUFMEF
7BO
EFS
,OBBQ
JO
FFO
HF
TQSFL
NFU
EF
$PNNJTTJF
7BO
EFS
,OBBQ
XBT
EFTUJKET
TUBBUTTFDSFUBSJT
WBO
%FGFOTJF
FO

XBT
BMT
MJE
WBO
EF
CDAPOEFSIBOEFMJOHTEFMFHBUJF
CFMBTU
NFU
EF
JOUFSOF
AQSPDFTCFXBLJOH10
CDAPOEFSIBOEFMBBS
7FSIBHFO
IFFGU
JO
FFO
HFTQSFL
NFU
EF
$PNNJTTJF
HF[FHE
EBU
[JKO

WFSUSPVXFO
FS
NFU
EF
1WE"
XFM
VJU
UF
LVOOFO
LPNFO
POEFS
NFFS
XFSE
JOHFHFWFO
EPPS

XBU
IJK
WBO
#BMLFOFOEF
IPPSEF
PWFS
IFU
WFSMPPQ
WBO
FFO
WFSUSPVXFMJKLF
CSJFêOH
BBO
#PT

%JF
CSJFêOH
XFSE
HFHFWFO
EPPS
EF
QMBBUTWFSWBOHFOE
TFDSFUBSJTHFOFSBBM
WBO
"MHFNFOF

6 -FJKOTF
2
KVMJ
2009
7FSIBHFO
8
KVMJ
2009

7 -FJKOTF
2
KVMJ
2009;
%POOFS
6
KVMJ
2009

8 %POOFS
6
KVMJ
2009
9 %POOFS
6
KVMJ
2009;
-FJKOTF
2
KVMJ
2009
10 7BO
EFS
,OBBQ
15
KVMJ
2009

Formatie en politieke besluitvorming 129

 ;BLFO
FO
DPÕSEJOBUPS
WBO
EF
JOMJDIUJOHFO
FO
WFJMJHIFJETEJFOTUFO
7JTTFS11
%F[F
CSJFêOH

EJF
PPL
JO
QBSBHSBBG
981
BBO
EF
PSEF
LPNU
WPOE
QMBBUT
JO
PQESBDIU
WBO
#BMLFOFOEF

OB
IFU
BBOUSFEFO
WBO
-FJKOTF
BMT
UXFFEF
JOGPSNBUFVS
PQ
5
GFCSVBSJ
%PFM
XBT
PN
AHFMFU

PQ
EF
ESFJHFOEF
JOUFSOBUJPOBMF
TJUVBUJF
EF
POEFSIBOEFMJOHTQBSUOFST
<JO
EF
GPSNBUJF>
WBO

FFO
HFMJKLF
JOGPSNBUJFQPTJUJF
UF
WPPS[JFO12
*O
QBSBHSBBG
981
DPOTUBUFFSU
EF
$PNNJTTJF

EBU
EF[F
XJK[F
WBO
JOMJDIUJOHFO
WFSTUSFLLFO
PN
NFFSEFSF
SFEFOFO
PQNFSLFMJKL
JT
.FU

IFU
PPH
PQ
EF
GPSNBUJF
JT
WPPSBM
WBO
CFMBOH
EBU
UJKEFOT
EF
CSJFêOH
FFO
POFWFOXJDIUJH

CFFME
XFSE
HFTDIFUTU
WBO
EF
CJK
EF
SFHFSJOH
BBOXF[JHF
JOMJDIUJOHFO
PWFS
IFU
*SBBLTF
MVW
QSPHSBNNB
%F
OVBODFSJOHFO
EJF
IJFS
FO
EBBS
JO
EF
SBQQPSUBHFT
WBO
EF
AIVD en MIVD
UF
MF[FO
XBSFO
NFU
XFMLF
EJFOTUFO
OJFU
WÓÓS
EF[F
CSJFêOH
XBT
PWFSMFHE

XFSEFO
OJFU

HFOPFNE
(FTVHHFSFFSE
XFSE
EBBSFOUFHFO
EBU
EF
EJFOTUFO
NFFS
CFMBTUFOEF
JOGPSNBUJF

over de MVW
JO
*SBL
IBEEFO
EBO
QVCMJFLFMJKL
CFLFOE
XBT13
.FEF
HF[JFO
IFU
GFJU
EBU
7FS
IBHFO
OJFU
HFCSJFGU
XFSE 14
XFLU
EF[F
POFWFOXJDIUJHF
JOGPSNBUJFWPPS[JFOJOH
EF
JOESVL

EBU
IFU
EPFM
JO
EF
FFSTUF
QMBBUT
XBT
IFU
QPMJUJFLF
TUBOEQVOU
WBO
#PT
UF
CFÐOWMPFEFO
#PT

[FMG
MJFU
EF
$PNNJTTJF
XFUFO
EBU
IJK
[JDI
WBO
EF
CSJFêOH
EPPS
7JTTFS
IFSJOOFSEF
EBU

EF[F
[JKO
TUBOEQVOU
NFU
CFUSFLLJOH
UPU
FFO
PPSMPH
NFU
*SBL
OJFU
IBE
WFSBOEFSE
7PPS

IFN
XBT
EF
WSBBH
PG
FS
JO
*SBL
MVW
XBSFO
OJFU
IFU
CFMBOHSJKLTU
NBBS
EF
WSBBH
PG
EF
XFH

WBO
EF
XBQFOJOTQFDUJFT
OPH
QFSTQFDUJFG
CPPE15
0WFSJHFOT
IBE
7FSIBHFO
PPL
BM
LSFFH

IJK
HFFO
CSJFêOH
EPPS
7JTTFS
WJB
IFU
CDACFXJOETQFSTPOFOPWFSMFH
UPFHBOH
UPU
SFMFWBOUF

JOGPSNBUJF
PWFS
IFU
*SBLEPTTJFS16
#JK
SFHVMJFSF
CFTQSFLJOHFO
NFU
EF
JOGPSNBUFVST
TDIPWFO
CFIBMWF
EF
IPPGEPOEFSIBOEF
laars van CDA
FO
1WE"
OBBTU
#PT
XBT
EBU
$SPOF

PPL
SFHFMNBUJH
BOEFSFO
BBO
7PPS
IFU

CDA
XBSFO
EBU
7BO
EFS
,OBBQ
8JKO
FO
+BDL
EF
7SJFT
7PPS
EF
1WE"
[JKO
HFOPFNE
5JN
17

NFSNBOT
7BO
/JFVXFOIPWFO
4BNTPN
FO
,PFOEFST18
0WFSMFH
PWFS
*SBL
WPOE
QMBBUT
JO

ACJMBUFSBBMUKFT
WBO
#BMLFOFOEF
FO
#PT
4MFDIUT
CJK
VJU[POEFSJOH
WPOEFO
UVTTFO
#PT
FO

#BMLFOFOEF
CFTQSFLJOHFO
PWFS
*SBL
QMBBUT
JO
BBOXF[JHIFJE
WBO
EF
JOGPSNBUFVST
7PPS
[P
WFS
EF
$PNNJTTJF
IFFGU
LVOOFO
OBHBBO
WPOEFO
[VMLF
CFTQSFLJOHFO
NFU
EF
JOGPSNBUFVST

plaats op 17
GFCSVBSJ
14, 19 en 24
NBBSU
-BBUTUHFOPFNEF
CJKFFOLPNTU
XBT
CFMFHE
PN
EF

DSJTJT
JO
EF
GPSNBUJF
UF
CF[XFSFO
EJF
XBT
POUTUBBO
EPPS
IFU
WFSMPPQ
WBO
IFU
,BNFSEFCBU

op 18
NBBSU

Een eerste verkenning van de standpunten op 17
GFCSVBSJ
MFJEEF
UPU
PQUJNJTNF
#FJEF

QBSUJKFO
POEFSTDISFWFO
EF
EPFMTUFMMJOH
PN
*SBL
UF
POUXBQFOFO
NFU
[P
MBOH
NPHFMJKL

WFSNJKEJOH
WBO
PPSMPH
%BBSCJK
[PV
XPSEFO
WBTUHFIPVEFO
BBO
IFU
AVNTQPPS
%BU
CF

11 7FSIBHFO
8
KVMJ
2009

12 AZ, kenmerk 212 03MYY59905
7FSTMBH
3
7JTTFS
13
KVMJ
2003
BBOHFIFDIU
BBO
FFO
JOMFJEFOEF
OPUJUJF
5 augustus
2003
7JTTFS
1 september 2009

13 AZ, kenmerk 212 03MYY59905
7FSTMBH
3
7JTTFS
13
KVMJ
2003
BBOHFIFDIU
BBO
FFO
JOMFJEFOEF
OPUJUJF
5 augustus

2003
7JTTFS
1 september 2009

14 7FSIBHFO
8
KVMJ
2009

15
#PT
9
KVMJ
2009

16 7FSIBHFO
8
KVMJ
2009
;JF
PPL
%F
7SJFT
9
KVMJ
2009
%F[F
CFOBESVLUF
IFU
CFMBOH
WBO
IFU
CDACFXJOET
QFSTPOFOPWFSMFH
WPPS
EF
TUBOEQVOUCFQBMJOH
WBO
EF
SFHFSJOH
#FIBMWF
7FSIBHFO
XPPOEF
PPL
%F
7SJFT
BMT

QPMJUJFL
BTTJTUFOU
WBO
#BMLFOFOEF
EJU
PWFSMFH
CJK
7BO
IFU
CFXJOETQFSTPOFOPWFSMFH
CFTUBBO
HFFO
WFSTMBHFO

17 7BO
EFS
,OBBQ
15
KVMJ
2009
%F
7SJFT
9
KVMJ
2009
7FSIBHFO
8
KVMJ
2009

18 ,PPMF
3
KVOJ
2009
#PT
9
KVMJ
2009

130 Formatie en politieke besluitvorming

 UFLFOEF
WPPS
CFJEF
QBSUJKFO
EBU
FFO
UXFFEF
SFTPMVUJF
[FFS
XFOTFMJKL
XBT19
0PL
JO[BLF

EF
LXFTUJF
WBO
EF
Host Nation Support
TUPOEFO
#PT
FO
#BMLFOFOEF
OJFU
MJKOSFDIU
UFHFOPWFS

FMLBBS
)PFXFM
#PT
[FJ
EF
WPPSUHBBOEF
NJMJUBJSF
PPSMPHTWPPSCFSFJEJOH
WBO
EF
7FSFOJHEF

4UBUFO
UF
CFUSFVSFO
FO
BDUJFWF
/FEFSMBOETF
WPPSCFSFJEJOH
OJFU
PQQPSUVVO
UF
BDIUFO

WPOE
IJK
UPDI
EBU
CPOEHFOPPUTDIBQQFMJKLF
WFSQMJDIUJOHFO
WPPSPQTUPOEFO20
"M
NFU
BM

HBG
IFU
PWFSMFH
WBO
17
GFCSVBSJ
IFU
QBSUJKCFTUVVS
WBO
EF
1WE"
BBOMFJEJOH
PN
OPH
EJF
[FMGEF
EBH
UF
DPODMVEFSFO
EBU
CDA
FO
1WE"
XFMMJDIU
PQ
ÊÊO
MJKO
[PVEFO
LPNFO
WJB
AEF

UXFFEF
SFTPMVUJF21
#BMLFOFOEFT
PQTUFMMJOH
JO[BLF
FFO
UXFFEF
SFTPMVUJF
NPFU
JO
EF
DPOUFYU
WBO
EF
JO
QB
SBHSBBG
734
UF
CFIBOEFMFO
POUXJLLFMJOHFO
JO
EF
7FJMJHIFJETSBBE
XPSEFO
HFQMBBUTU
5PU
TUBOELPNJOH
WBO
FFO
UXFFEF
SFTPMVUJF
XFSE
PQ
17
GFCSVBSJ
OPH
BMT
FFO
SFÌMF
NPHFMJKLIFJE

CFTDIPVXE
%JF
BWPOE
[P
[PV
#BMLFOFOEF
UJKEFOT
IFU
JOGPSNBUJFPWFSMFH
HF[FHE
IFCCFO

[PV
IJK
JO
EF
EUUPQ
TUSFWFO
OBBS
FFOIFJE
WBO
TUBOEQVOUFO
)JK
XBT
[P
[FJ
IJK
WÓÓS
FFO

UXFFEF
SFTPMVUJF
NFU
FFO
EFBEMJOF
&FO
EVJEFMJKLF
UFSNJKO
[PV
NPFUFO
XPSEFO
BGHFTQSP
LFO
XBBSCJOOFO
*SBL
[PV
NPFUFO
POUXBQFOFO22
%JU
TUBOEQVOU
LXBN
EJDIU
CJK
EBU
WBO

#PT
)JK
TUFMEF
EBU
IFU
AVNTQPPS
EF
FOJHF
XFH
XBT
PN
POUXBQFOJOH
UF
CFSFJLFO
FO
EBU

IJK
WPPS
FFO
UXFFEF
SFTPMVUJF
NFU
FFO
EVJEFMJKL
EPFM
XBT
%JF
PQTUFMMJOH
XBT
JO
MJKO
NFU

[JKO
VJUTQSBLFO
WBO
EFDFNCFS
2002
%BBSVJU
LPO
XPSEFO
PQHFNBBLU
EBU
UFS
MFHJUJNFSJOH

WBO
FFO
NPHFMJKLF
NJMJUBJSF
JOWBM
JO
*SBL
PPL
WPPS
EF
1WE"
FFO
UXFFEF
SFTPMVUJF
XFOTF
MJKL
NBBS
OJFU
OPPE[BLFMJKL
XBT23
#VJUFOMBOEXPPSEWPFSEFS
&VSMJOHT
IBE
EF[F
VJUMBUJO
HFO
EFTUJKET
HFÐOUFSQSFUFFSE
BMT
FFO
PQFOJOH
JO
EF
SJDIUJOH
WBO
IFU
CDA
#PT
[PV
NFU
[JKO

VJUTQSBBL
PQ
ÊÊO
MJKO
NFU
IFU
CDA komen, aldus Eurlings in de CDAGSBDUJFWFSHBEFSJOH
WBO

18
EFDFNCFS
200224
0Q
18
GFCSVBSJ
[FJ
#PT
JO
Het Parool
PQOJFVX
EBU
WPPS
IFN
FFO
UXFFEF
SFTPMVUJF
XFO
TFMJKL
NBBS
OJFU
OPPE[BLFMJKL
XBT25
%F[FMGEF
PQWBUUJOH
CMJKLU
VJU
EF
PQTUFMMJOH
WBO

,PFOEFST
JO
IFU
,BNFSEFCBU
WBO
19
GFCSVBSJ
EJF
PQ
FFO
WSBBH
WBO
%F
)PPQ
4DIFďFS

BOUXPPSEEF
EBU
1WE"
FO
CDA
IFU
PQ
EJU
QVOU
FFOT
XBSFO
8FM
CFOBESVLUF
,PFOEFST
EBU

EF
1WE"
FFO
BMMFJOHBOH
WBO
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
OPPJU
[PV
TUFVOFO
%F
)PPQ
4DIFďFS

XJMEF
EBBS
OJFU
JO
NFFHBBO
FO
TUFMEF
EBU
JO
[PO
TJUVBUJF
AFFO
OBEFSF
QPMJUJFLF
BGXFHJOH

OPEJH
[PV
[JKO
NFU
BMT
IBOEWBU
EF
WBTUTUFMMJOH
WBO
material breach
)JK
WPOE
FDIUFS
EBU

IFU
WFSTDIJM
JO
QPTJUJF
UVTTFO
1WE"
FO
CDA
OJFU
NPFTU
XPSEFO
PQHFCMB[FO26
%BBSNFF

PQFSFFSEF
IJK
JO
EF
HFFTU
XBBSJO
EF
JOGPSNBUJFCJKFFOLPNTU
WBO
17
GFCSVBSJ
XBT
BGHFTMP
UFO
BGHFTQSPLFO
XFSE
EBU
#PT
UJKEJH
EPPS
#BMLFOFOEF
FO
CJK
EJFOT
BGXF[JHIFJE
EPPS

7FSIBHFO

HFÐOGPSNFFSE
[PV
XPSEFO
%F[F
BGTQSBBL
TMVJU
BBO
CJK
EF
PQTUFMMJOH
WBO
EF

NJOJTUFS
WBO
%FGFOTJF
,BNQ
VVD

%F[F
IBE
JO
EF
.JOJTUFSSBBE
WBO
7
GFCSVBSJ
HF[FHE

19 -FJKOTF
2
KVMJ
2009

20 ;JF
WPPS
IFU
TUBOEQVOU
WBO
EF
1WE"
JO
EF[FO
,PPMF
Mensenwerk, Q
245

21 ,PPMF
3
KVOJ
2009
;JF
PPL
,PPMF
Mensenwerk
Q
247
22 -FJKOTF
2
KVMJ
2009
;JF
WPPS
EF
PQTUFMMJOH
WBO
#BMLFOFOEF
JO
EUWFSCBOE
WFSEFS
QBSBHSBBG
732
23 ;JF
IJFSWPPS
IFU
XBBSTDIJKOMJKL
OPPJU
WFSTUVVSEF

NFNP
WBO
DAM
BBO
.
25
GFCSVBSJ
2003
BZ, DAM/
NA/00219

*O
EJU
NFNP
XPSEU
WFSXF[FO
OBBS
EF
VJUMBUJOHFO
WBO
#PT
FO
EF
FWFOUVFMF
UPFOBEFSJOH
UPU
IFU

CDA
;JF
PPL
IUUQXPVUFSCPTXJ[BSEQWEBOMSFOEFSFSEPNFOV*E327502DMFBS4UBUFUSVFTG220832/

SFUVSO1BHF220832/itemId/500607/realItemId/500607/pageId/23124JOTUBODF*E23159/ [01/12/09>
24 /PUVMFO
CDAGSBDUJF
18
EFDFNCFS
2002
25 Het Parool, 18
GFCSVBSJ
2003
26 Handelingen II, 2002/03, 19
GFCSVBSJ
2003, 4631073108

Formatie en politieke besluitvorming 131

 EF
HSPPUTU
NPHFMJKLF
PQFOIFJE
PWFS
IFU
SFHFSJOHTTUBOEQVOU
JO[BLF
*SBL
UF
CFUSBDIUFO

KFHFOT
EF
1WE"GSBDUJF
UFOFJOEF
DPNQMJDBUJFT
UF
WPPSLPNFO27
"BO
IFU
FJOE
WBO
IFU
JOGPSNBUJFPWFSMFH
WBO
17
GFCSVBSJ
OBNFO
CFJEF
QBSUJKFO
[JDI

CPWFOEJFO
WPPS
PN
EF
WFSTDIJMMFO
WBO
PQWBUUJOH
OJFU
PQ
UF
CMB[FO
UPU
[XBSUXJUUFHFO
TUFMMJOHFO
JOIPVEFMJKL
WFSEFS
UF
TQSFLFO
PWFS
EF
LXFTUJF
WBO
EF
UXFFEF
SFTPMVUJF
FO
EF

EFCBUUFO
POEFS
DPOUSPMF
UF
IPVEFO
[PEBU
FS
HFFO
TQSBLF
[PV
[JKO
WBO
FTDBMBUJF
7PPSLP
NFO
NPFTU
XPSEFO
EBU
*SBL
FFO
TQMJKU[XBN
JO
EF
GPSNBUJF
XFSE28

6.3 Complicaties
5VTTFO
EF
FFSTUF
JOGPSNBUJFCJKFFOLPNTU
XBBSJO
EF
LXFTUJF*SBL
XFSE
CFTQSPLFO
FO
EF

UXFFEF
PQ
14
NBBSU
WPOEFO
EF
1SPWJODJBMF
4UBUFOWFSLJF[JOHFO
WBO
11
NBBSU
QMBBUT29
)FU
SFTVMUBBU
XBT
FFO
HF[BNFOMJKLF
NFFSEFSIFJE
WBO
1WE"
FO
CDA
JO
EF
4FOBBU
/B

EJF
WFSLJF[JOHFO
LXBN
EF
GPSNBUJF
JO
FFO
TUSPPNWFSTOFMMJOH
8BU
*SBL
CFUSFGU
XFSE
EJF

TUSPPNWFSTOFMMJOH
CFQBBME
EPPS
POUXJLLFMJOHFO
CVJUFO
/FEFSMBOE
;PBMT
JO
QBSBHSBBG

734
CFIBOEFME
[BM
XPSEFO
XFSE
EVJEFMJKL
EBU
EF
POEFSIBOEFMJOHFO
JO
IFU
LBEFS
WBO
EF

VN
PWFS
FFO
UXFFEF
SFTPMVUJF
WFSNPFEFMJKL
UPU
OJFUT
[PVEFO
MFJEFO
&FO
BMMFJOHBOH
WBO
EF

7FSFOJHEF
4UBUFO
XFSE
EBBSNFF
TUFFET
XBBSTDIJKOMJKLFS30
%JU
XBT
IFU
NPNFOU
m
13
NBBSU
m
XBBSPQ
#BMLFOFOEF
IFU
JOJUJBUJFG
OBN
WPPS
FFO

HFTQSFL
POEFS
WJFS
PHFO
NFU
#PT
7BO
EJU
PWFSMFH
[JKO
BMMFFO
EF
BBOUFLFOJOHFO
WBO
#PT

CFXBBSE
HFCMFWFO
7PMHFOT
#PT
TQSBL
#BMLFOFOEF
PWFS
EF
TUFNWFSIPVEJOH
JO
EF
7FJMJH
IFJETSBBE
%JF
TUFNWFSIPVEJOH
XBT
WPMHFOT
#BMLFOFOEF
APOEVJEFMJKL31
8FMMJDIU
[PVEFO

3VTMBOE
FO
$IJOB
[JDI
POUIPVEFO
PNEBU
'SBOLSJKL
NPHFMJKL
UFHFO
[PV
TUFNNFO
0Q

EF
WSBBH
WBO
#PT
XBU
UF
EPFO
JOEJFO
HFFO
SFTPMVUJF
[PV
XPSEFO
BBOHFOPNFO
EPPSEBU

'SBOLSJKL
BMT
FOJH
QFSNBOFOU
MJE
FFO
WFUP
[PV
VJUTQSFLFO
[PV
#BMLFOFOEF
HFBOUXPPSE

IFCCFO
A%BO
IFC
JL
OJFU
EF
OFJHJOH
TUFVO
UF
POUIPVEFO32
%JU
BOUXPPSE
QBTU
JO
EF
MJKO

WBO
IFU
TDFOBSJP
EBU
#BMLFOFOEF
CFHJO
NBBSU
WBO
[JKO
SBBEBEWJTFVST
IBE
HFLSFHFO33
8BU

27 /PUVMFO
.JOJTUFSSBBE
7
GFCSVBSJ
2003, 3D
28 -FJKOTF
2
KVMJ
2009
0PL
%POOFS
HBG
JO
[JKO
HFTQSFL
NFU
EF
$PNNJTTJF
BBO
EBU
[JKO
EPFMTUFMMJOHFO
FO

EJF
WBO
-FJKOTF
XBSFO
EF
UFHFOTUFMMJOHFO
UVTTFO
EF
QBSUJKFO
OJFU
WFSEPF[FMFO
NBBS
PPL
OJFU
PQCMB[FO
FO

POPWFSCSVHCBBS
NBLFO
%POOFS
6
KVMJ
2009

29 ;JF
WPPS
EF
FYBDUF
VJUTMBHFO
+PPQ
)JQQF
1BVM
-VDBSEJF
FO
(FSSJU
7PFSNBO
A,SPOJFL
2003
0WFS[JDIU
WBO

EF
QBSUJKQPMJUJFLF
HFCFVSUFOJTTFO
WBO
IFU
KBBS
2003
JO
Jaarboek Documentatiecentrum Nederlandse Politieke Partijen
(SPOJOHFO
2003

Q
2528
30 ;JF
IJFSWPPS
$PEFCFSJDIU
PV VN
/FX
:PSL
25
GFCSVBSJ
2003
OS
OZWJ084, ontvangen 26
GFCSVBSJ
2003
31 #PT
9
KVMJ
2009
WPPSMF[FOE
VJU
[JKO
BBOUFLFOJOHFO
WBO
EFTUJKET
%JU
EFFM
WBO
EF
BBOUFLFOJOHFO
JT
OJFU
JO

IFU
CF[JU
WBO
EF
$PNNJTTJF
;JF
WPPS
#PT
XFFSHBWF
WBO
EJU
PWFSMFH
PPL
,PPMF
Mensenwerk,
Q
248249 #BM
LFOFOEF
IFFGU
JO
[JKO
HFTQSFL
NFU
EF
$PNNJTTJF
HFFO
NFMEJOH
HFNBBLU
WBO
EJU
PWFSMFH
PQ
13 maart, maar
TMFDIUT
JO
BMHFNFOF
[JO
HFTQSPLFO
PWFS
EJWFSTF
ACJMBUFSBBMUKFT
NFU
#PT
#BMLFOFOEF
7
KVMJ
2009

"BOHF[JFO

EF
BBOUFLFOJOHFO
WBO
#PT
JO
EJF
HFWBMMFO
XBBSJO
EF
$PNNJTTJF
[F
LPO
WFSHFMJKLFO
NFU
BOEFSF
CSPOOFO
HFFO

BGXJKLFOEF
PG
UFHFOTUSJKEJHF
JOGPSNBUJF
CMFLFO
UF
CFWBUUFO
HBBU
EF
$PNNJTTJF
FSWBO
VJU
EBU
[JKO
BBOUFLF
OJOHFO
WBO
IFU
PWFSMFH
PQ
13
NBBSU
FFO
CFUSPVXCBSF
CSPO
PQMFWFSFO
32 #PT
9
KVMJ
2009
WPPSMF[FOE
VJU
[JKO
BBOUFLFOJOHFO
33 AZ, dossier 456654
*
31968

/PUJUJF
7BO
EF
#FFL4XBSUCPM
WPPS
MP
UCW
PWFSMFH
6 maart over Irak en

CFTMVJUWPSNJOH
JO
.JOJTUFSSBBE
26 maart 2003
OS
172/162/03.451735; en AZ, dossier 464119
/PUJUJF
7BO

EF
#FFL
WPPS
MP
NFU
JOIPVE
WPPS
TUBUFNFOU
MP
JO
.JOJTUFSSBBE
6 maart 2003
OS
174

132 Formatie en politieke besluitvorming

 ATUFVO
WPPS
#BMLFOFOEF
[PV
JOIPVEFO
XFSE
EPPS
IFN
JO
IFU
HFTQSFL
PQ
13 maart vol
HFOT
#PT
AWPMMFEJH
JO
IFU
NJEEFO
HFMBUFO
#PT
[PV
#BMLFOFOEF
HFBOUXPPSE
IFCCFO
EBU

AJO
EBU
TPPSU
HFWBMMFO
XBU
POT
CFUSFGU
HFFO
FOLFMF
TQSBLF
LPO
[JKO
WBO
BDUJFWF
EFFMOBNF

XFM
NPHFMJKLFSXJKT
WBO
IVNBOJUBJSF
CJKTUBOE
PQ
FOJHFSMFJ
NPNFOU34
)JK
CMFFG
NFU
EJU

TUBOEQVOU
CJOOFO
IFU
LBEFS
WBO
FFO
NPUJF
EJF
IFU
1WE"DPOHSFT
PQ
22
GFCSVBSJ
IBE

BBOHFOPNFO
EF
1WE"
XBT
UFHFO
IFU
WFSMFOFO
WBO
ANPSFMF
NBUFSJÌMF
NJMJUBJSF
PG
BOEFSF

TUFVO
BBO
NJMJUBJSF
BDUJFT
UFHFO
*SBL
[PMBOH
FS
HFFO
JOTUFNNJOH
XBT
AMJFGTU
NFU
VOBOJNJ
UFJU
WBO
EF
7FJMJHIFJETSBBE35
0Q
14
NBBSU
CSBDIU
#PT
PWFS
[JKO
HFTQSFL
NFU
#BMLFOFOEF
WFSTMBH
VJU
BBO
,PFOEFST

,PPMF
%VJKWFTUFJO
7BO
/JFVXFOIPWFO
FO
5JNNFSNBOT
7PMHFOT
,PPMF
NFMEEF
#PT

IJFSCJK
POEFS
NFFS
EBU
#BMLFOFOEF
IFN
IBE
HF[FHE
EBU
IJK
WBO
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
IFU

WFS[PFL
IBE
POUWBOHFO
PN
[PHFOBBNEF
DARTUFBNT WPPS
DJWJFMMPHJTUJFLF
IVMQ
BBO
*SBL

UF
MFWFSFO
OB
CFÌJOEJHJOH
WBO
IFU
NJMJUBJSF
DPOëJDU
0PL
IBEEFO
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO

HFWSBBHE
GSFHBUUFO
UF
[FOEFO
PN
WFSLFOOJOHFO
VJU
UF
WPFSFO36 %F
DPODMVTJFT
WBO
#PT

HFTQSFL
NFU
[JKO
BDIUFSCBO
XBSFO
JO
FFO
TJUVBUJF
XBBSJO
m
EPPS
XFMLF
PPS[BBL
EBO
PPL

m
HFFO
OJFVXF
SFTPMVUJF
UPU
TUBOE
LXBN
[PV
EF
1WE"
BDUJFWF
EFFMOBNF
BBO
FFO
JOUFS
WFOUJF
NFU
NBOTDIBQQFO
FO
NBUFSJFFM
OJFU
TUFVOFO
EF
1WE"
LPO
[JDI
XFM
WPPSTUFMMFO

EBU
/FEFSMBOE
PQ
FOJHFSMFJ
NPNFOU
IVNBOJUBJSF
CJKTUBOE
[PV
WFSMFOFO
JO
FFO
OFVUSBBM

LBEFS
/FEFSMBOEFST
[PVEFO
BMMFFO
UFS
QMFLLF
LVOOFO
[JKO
na de interventie, en niet als
POEFSEFFM
EBBSWBO
%JU
[PV
PPL
IFU
TUBOEQVOU
WBO
EF
1WE"
[JKO
BMT
FS
FFO
SFTPMVUJF

[PV
XPSEFO
BBOHFOPNFO
[POEFS
WFUP
NBBS
NFU
WFFM
POUIPVEJOHFO
XBBSPOEFS
EJF
WBO

'SBOLSJKL
)FU
FOJHF
WFSTDIJM
XBT
JO
EBU
HFWBM
EBU
FS
FFO
GPSNFMF
MFHJUJNBUJF
WPPS
IFU
JO
HSJKQFO
[PV
[JKO
#JK
FFO
VOBOJFN
BBOHFOPNFO
SFTPMVUJF
[PV
BMMFT
AVJUFSBBSE
IFFM
BOEFST

MJHHFO37
#FTMPUFO
XFSE
,PFOEFST
DPOUBDU
UF
MBUFO
PQOFNFO
NFU
%F
)PPQ
4DIFďFS
#PT

HJOH
OBBS
#BMLFOFOEF
PN
UF
CFWFTUJHFO
XBU
IJK
PQ
13
NBBSU
HF[FHE
IBE
BMT
HFFO
TQSBLF

XBT
WBO
FFO
VOBOJFN
BBOHFOPNFO
SFTPMVUJF
[PV
EF
1WE"
PQ
HFFO
FOLFMF
XJK[F
EFFMOBNF

BBO
[PO
JOUFSWFOUJF
TUFVOFO
0PL
EF
BOEFSF
IJFSWPPS
HFOPFNEF
DPODMVTJFT
WBO
IFU
JO
UFSOF
CFSBBE
JO
EF
1WE"
[PV
IJK
POEFS
EF
BBOEBDIU
WBO
#BMLFOFOEF
CSFOHFO38
)FU
XBT
EVJEFMJKL
EBU
EF
1WE"
EPPS
IFU
CJK
EF
4UBUFOWFSLJF[JOHFO
CFIBBMEF
QPTJ
UJFWF
SFTVMUBBU
FFO
TUFSLFSF
POEFSIBOEFMJOHTQPTJUJF
IBE
HFLSFHFO
JO
EF
GPSNBUJF
0PL

XBT
EVJEFMJKL
EBU
NFU
EF
WFSEBNQJOH
WBO
IFU
QFSTQFDUJFG
PQ
FFO
VOBOJFN
BBOHFOPNFO

SFTPMVUJF
EF
NPHFMJKLIFEFO
PN
EF
1WE"
FO
IFU
CDA
PQ
ÊÊO
MJKO
UF
CSFOHFO
BGHFOPNFO

XBSFO
)FU
XBT
EVT
UJKE
PN
JOIPVE
UF
HFWFO
BBO
EF
PQ
17
GFCSVBSJ
VJUHFTQSPLFO
JOUFOUJF

PN
*SBL
HFFO
TQMJKU[XBN
JO
EF
GPSNBUJF
UF
MBUFO
XPSEFO
.FU
EBU
EPFM
DPOGFSFFSEFO

#PT
FO
#BMLFOFOEF
OB
BëPPQ
WBO
FFO
SFHVMJFSF
GPSNBUJFCFTQSFLJOH
PQ
14 maart met
EF
CFJEF
JOGPSNBUFVST39
%F
EJTDVTTJF
TQJUTUF
[JDI
UPF
PQ
EF
UFSNFO
XBBSJO
CDA
FO
1WE"

[PVEFO
LVOOFO
TQSFLFO
PWFS
FFO
JOWBM
EPPS
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
FO
IFU
7FSFOJHE
,P

34 #FJEF
DJUBUFO
#PT
9
KVMJ
2009
35 %PDVNFOUFO
FO
QBTTBHFT
VJU
EF
OPUVMFO
QBSUJKCFTUVVS
1WE"
PWFS
EF
PPSMPH
JO
*SBL
Q
4

36 ,PPMF
Mensenwerk
Q
248
37 "BOUFLFOJOHFO
#PT
38 #PT
9
KVMJ
2009
39 -FJKOTF
IFFGU
JO
[JKO
HFTQSFL
NFU
EF
$PNNJTTJF
JO
BMHFNFOF
UFSNFO
BBO
EJU
PWFSMFH
HFSFGFSFFSE
-FJKOTF
2
KVMJ
2009

0PL
%POOFS
IFFGU
JO
[JKO
HFTQSFL
NFU
EF
$PNNJTTJF
PWFS
EJU
PWFSMFH
HFTQSPLFO
%POOFS
6
KVMJ

2009

%F
TUSFLLJOH
WBO
EJFOT
XFFSHBWF
JT
HFMJKL
BBO
EF
TUSFLLJOH
WBO
EF
BBOUFLFOJOHFO
WBO
#PT
XBBSJO
LPSU

WFSTMBH
XPSEU
HFEBBO
WBO
EJU
PWFSMFH
;JF
PPL
#PT
9
KVMJ
2009
;JF
WFSEFS
,PPMF
Mensenwerk
Q
249

Formatie en politieke besluitvorming 133

 OJOLSJKL
[POEFS
VOBOJFN
BBOHFOPNFO
SFTPMVUJF
)FU
CFHSJQ
AQPMJUJFLF
TUFVO
TQFFMEF
JO

EJF
EJTDVTTJF
WPMHFOT
%POOFS
HFFO
SPM
)FU
HJOH
WPMHFOT
IFN
WPPSBM
PN
EF
WSBBH
APG



NFU
LSBDIU
WBO
BSHVNFOUFO
LPO
XPSEFO
WPMHFIPVEFO
EBU
WFSEFS
VJUTUFM
OJFU
WFSTUBOEJH

FO
HFSFDIUWBBSEJHE
XBT
PG
EBU
WFSEFS
VJUTUFM
HFCPEFO
NPFTU
XPSEFO
1BT
MBUFS
JT
IFU
EF

WSBBH
HFXPSEFO
PG
EBU
TUFVO
XBT40
7PMHFOT
#PT
QSPCFFSEF
%POOFS
AEF
DPOUPVSFO
WBO

FFO
DPNQSPNJT
UF
GPSNVMFSFO
EPPS
UF
CFOBESVLLFO
EBU
IFU
FSH
CFMBOHSJKL
XBT
AXBU
FS

EBO
QSFDJFT
HF[FHE
XPSEU
PQ
[PO
NPNFOU
FO
EBU
FS
OBUVVSMJKL
OPH
FFO
WFSTDIJM
JT
UVTTFO

IFU
VJUESVLLFO
JO
UFSNFO
WBO
iCJMMJKLFO
FO
CFUSFVSFOu
PG
JO
UFSNFO
WBO
iSFDIUWBBSEJHFO

FO
WFSPPSEFMFOu
"MT
JO
UFSNFO
WBO
iCJMMJKLFO
FO
CFUSFVSFOu
XPSEU
HFTQSPLFO
[PVEFO

EF
WFSTDIJMMFO
UVTTFO
EF
QBSUJKFO
CFTU
UF
PWFSCSVHHFO
[JKO
NBBS
BMT
WBO
iSFDIUWBBSEJHFO

FO
WFSPPSEFMFOu
XPSEU
HFTQSPLFO
[JKO
EBU
KVSJEJTDI
WFFM
NFFS
HFMBEFO
UFSNFO
FO
[BM
EBU

BBONFSLFMJKL
NPFJMJKLFS
MJHHFO
%POOFS
[FJ
WFSWPMHFOT
JO
EBU
HFTQSFL
OPH
TUFFET
JO
EF

XPPSEFO
WBO
#PT
A+F
LVOU
KF
WPPSTUFMMFO
EBU
IFU
CDA
FFO
FO
BOEFS
CJMMJKLU
FO
XJK
<EJ
EF

1WE">
IFU
CFUSFVSFO
[PMBOH
KF
IFU
PWFS
EF
QSBLUJTDIF
DPOTFRVFOUJFT
NBBS
FFOT
CFOU
%BU

XBT
EFOL
JL
IFU
CFHJO
WBO
FFO
VJUXFH
EJF
IJK
[PDIU41
)FU
QVOU
XBBSPQ
CFJEF
QBSUJKFO
FMLBBS
[PVEFO
LVOOFO
WJOEFO
MBH
EVT
OJFU
JO
EF

SFDIUWBBSEJHJOH
WBO
EF
JOWBM
NBBS
JO
EF
CMJL
PQ
EF
UPFLPNTU
#MJKLFOT
EF
BBOUFLFOJOHFO

WBO
#PT
TUFVOEF
#BMLFOFOEF
%POOFS
JO
EJFOT
QPHJOHFO
PN
EF
1WE"
BG
UF
IPVEFO
WBO

IFU
HFCSVJL
WBO
EF
UFSN
AWFSPPSEFMFO
#PT
XFSLUF
NFF
EPPS
UF
[FHHFO
EBU
IJK
XFH
XJMEF

CMJKWFO
VJU
EF
KVSJEJTDIF
AIBBSLMPWFSJK
-FJKOTF
WPFHEF
EBBS
CMJKLFOT
EF
BBOUFLFOJOHFO
WBO

#PT
XBBSTDIVXFOE
UFHFOPWFS
MBBUTUHFOPFNEF
BBO
UPF
A%FOL
CJK
BGXJK[JOH
OB
TUFM
EBU
[F

CJOOFO
FFO
QBBS
EBHFO
EF
TNPLJOH
HVO
WJOEFO
8BU
[FH
KF
EBO
PWFS
MFHJUJNJUFJU 42
%F
$PNNJTTJF
MFJEU
VJU
EJU
BMMFT
BG
EBU
EF
JOUFOUJF
WBO
1WE"
FO
CDA op 14 maart
OPH
TUFFET
XBT
*SBL
HFFO
POPWFSLPNFMJKL
PCTUBLFM
UF
MBUFO
XPSEFO
JO
EF
GPSNBUJF
%BU

CMJKLU
PPL
VJU
EF
IFSJOOFSJOHFO
WBO
,PPMF
%F[F
TDISJKGU
EBU
#PT
APQHFMVDIU
XBT
PWFS
IFU

CFSBBE
NFU
EF
JOGPSNBUFVST
&S
[PV
HFDPODMVEFFSE
[JKO
EBU
/FEFSMBOE
CJK
FFO
NJMJUBJSF

BBOWBM
[POEFS
OJFVXF
SFTPMVUJF
PG
XBOFFS
FS
FFO
SFTPMVUJF
[PV
[JKO
NFU
POUIPVEJOHFO

WBO
'SBOLSJKL
FO
3VTMBOE

HFFO
TUFVO
[PV
MFWFSFO
JO
EF
WPSN
WBO
USPFQFO
PG
NBUFSJFFM

/B
EF
PPSMPH
XBT
/FEFSMBOE
XFM
CFSFJE
IVNBOJUBJSF
TUFVO
UF
HFWFO
&S
CMFFG
XFMJTXBBS

FFO
WFSTDIJM
WBO
NFOJOH
CFTUBBO
PWFS
EF
CFPPSEFMJOH
WBO
EF
NJMJUBJSF
BDUJF
NBBS
#PT
WFS
USPVXEF
FSPQ
EBU
IFU
NPHFMJKL
[PV
[JKO
PQ
EJU
QVOU
WFSTDIJMMFOEF
QPTJUJFT
JO
UF
OFNFO

7PPSXBBSEF
EBBSWPPS
XBT
EBU
[PBMT
%POOFS
IBE
HFTVHHFSFFSE
IFU
CDA zou zeggen de
BDUJF
UF
CJMMJKLFO
UFSXJKM
EF
1WE"
EF[F
[PV
CFUSFVSFO43
0Q
14
NBBSU
XFSE
EVT
EF
CBTJT
HFMFHE
WPPS
IFU
SFHFSJOHTCFTMVJU
WBO
17
NBBSU
XBBSJO

XFSE
BGHF[JFO
WBO
EF
WFSMFOJOH
WBO
BDUJFWF
NJMJUBJSF
TUFVO
BBO
FFO
JOWBM
JO
*SBL
EPPS
EF

7FSFOJHEF
4UBUFO
FO
IFU
7FSFOJHE
,POJOLSJKL
&S
[JKO
HFFO
UFLFOFO
EJF
FSPQ
XJK[FO
EBU

#PT
JO
SVJM
EBBSWPPS
CFMPPGEF
FFO
JOWBM
QPMJUJFL
UF
TUFVOFO
)FU
CFHSJQ
AQPMJUJFLF
TUFVO

LXBN
JO
IFU
CFSBBE
WBO
14
NBBSU
OJFU
WPPS44
)FU
XBT
EVJEFMJKL
EBU
FS
UFO
BBO[JFO
WBO
EF

CFPPSEFMJOH
WBO
FFO
NJMJUBJSF
JOWBM
FFO
WFSTDIJM
WBO
NFOJOH
CMFFG
CFTUBBO
%F
VJUXFH
EJF

40 %POOFS
6
KVMJ
2009
41 #PT
9
KVMJ
2009
0PL
JO
[JKO
BBOUFLFOJOHFO
WBO
EFTUJKET
SFGFSFFSU
#PT
BBO
EF
EJTDVTTJF
PWFS
IFU
QPMJUJFLF

CFMBOH
WBO
IFU
HFCSVJL
WBO
UFSNFO
BMT
ACFUSFVSFO
JO
QMBBUT
WBO
AWFSPPSEFMFO
ACJMMJKLFO
JO
QMBBUT
WBO
ASFDIU
WBBSEJHFO

42 "BOUFLFOJOHFO
#PT
43 ,PPMF
Mensenwerk
Q
249
%F[F
XFFSHBWF
TUSPPLU
NFU
EJF
WBO
#PT
9
KVMJ
2009
44 %POOFS
6
KVMJ
2009

134 Formatie en politieke besluitvorming

 %POOFS
EBBS
JOEFSUJKE
WPPS
[PDIU
DPODFOUSFFSEF
[JDI
PQ
EF
UFSNFO
XBBSJO
EF
QBSUJKFO

PWFS
FFO
JOWBM
[PVEFO
TQSFLFO
UFSNFO
EJF
SVJNUF
NPFTUFO
MBUFO
WPPS
CFTUBBOEF
WFSTDIJM
MFO
[POEFS
EBU
EJF
WFSTDIJMMFO
EF
QBSUJKFO
[PVEFO
PQCSFLFO *O
[JKO
HFTQSFL
NFU
EF
$PN
NJTTJF
[FJ
#PT
EBU
IJK
IFU
PWFSMFH
WBO
14
NBBSU
[P
IBE
HFÐOUFSQSFUFFSE
EBU
PQ
FFO
HFHFWFO

NPNFOU
XFSE
WBTUHFTUFME
EBU
AIFU
[FFS
XBBSTDIJKOMJKL
[PV
LVOOFO
[JKO
EBU
XF
IFU
PWFS

m
FWFO
JO
NJKO
XPPSEFO
m
EF
SFDIUWBBSEJHJOH
WBO
EF
JOWBM
OJFU
FFOT
[PVEFO
XPSEFO
NBBS

XFM
PWFS
EF
WSBBH
XBU
KF
FFONBBM
UF
EPFO
TUBBU
PQ
IFU
NPNFOU
EBU
EF
JOWBM
IFFGU
QMBBUT
HFWPOEFO
FO
IPF
KF
EBO
IPPQU
EBU
FS
JFUT
WBO
FFO
SFDIUTPSEF
IFSTUFME
XPSEU45
)PFXFM

EF[F
VJUTQSBBL
XFMMJDIU
OJFU
HFIFFM
WSJK
JT
WBO
IJOFJOJOUFSQSFUJFSFO
TQPPSU
EF
JOUFSQSFUBUJF

WBO
#PT
NFU
EJF
WBO
%POOFS
FO
-FJKOTF
#FJEFO
IFCCFO
EF
$PNNJTTJF
CPWFOEJFO
m
JO

WFSTDIJMMFOEF
CFXPPSEJOHFO
m
MBUFO
XFUFO
EBU
EF
FTDBMBUJF
UJKEFOT
IFU
,BNFSEFCBU
PQ
18
NBBSU
JO
IVO
PHFO
WPPSBM
MJFU
[JFO
EBU
CFJEF
QBSUJKFO
QSFDJFT
EBU
EFEFO
XBBSWBO
[JK
[JDI

op 14
NBBSU
IBEEFO
WPPSHFOPNFO
IFU
OJFU
UF
EPFO
[JDI
WBTUCJKUFO
JO
EF
LXFTUJF
WBO
EF

KVSJEJTDIF
SFDIUWBBSEJHJOH
FO
UFSNFO
HFCSVJLFO
BMT
AWFSPPSEFMFO
UFSNFO
EJF
JOEFSEBBE
m

[PBMT
EF
JOGPSNBUFVST
IBEEFO
WPPS[JFO
m
[PVEFO
[PSHFO
WPPS
FFO
WFSXJKEFSJOH

6.4 Oplopende spanning

0Q
16
NBBSU
EPPL
IFU
CFHSJQ
AQPMJUJFLF
TUFVO
PQ
#PT
IBE
PQ
EJF
EBH
DPOUBDU
NFU

,PFOEFST
EJF
[PBMT
JO
IFU
JOUFSOF
1WE"CFSBBE
PQ
14
NBBSU
XBT
BGHFTQSPLFO
NFU
%F

)PPQ
4DIFďFS
IBE
HFTQSPLFO
%F[F
IBE
UFHFO
,PFOEFST
HF[FHE
WBO
NFOJOH
UF
[JKO
EBU

resolutie 1441
WPMEPFOEF
CBTJT
CPPE
WPPS
FFO
JOUFSWFOUJF
FO
ATDIFSN<EF>
NFU
1998 /
CPNCBSEFNFOUFO
FO
TUFVO
WBO
EF
1WE"
EFTUJKET
0PL
MJFU
IJK
XFUFO
EBU
IJK
PPL
[POEFS

SFTPMVUJF
AWSJK
GPST
WPPS FFO
JOWBM
XBT
ARVB
QPMJUJFLF
TUFVO
#PWFOEJFO
[PV
IJK
HFTUFME

IFCCFO
EBU
/FEFSMBOE
[JDI
XBU
IFN
CFUSFGU
NPDIU
WPFHFO
CJK
EF
coalition of the willing.46
/B
EJU
HFTQSFL
NFU
,PFOEFST
DPODMVEFFSEF
#PT
A4BNFOWBUUFOE
QSPCMFFN
MJHU
WPPSBM

CJK
EF
NBUF
WBO
QPMJUJFLF
TUFVO
EJF
XPSEU
VJUHFTQSPLFO

ergo
<EJL
POEFSTUSFFQU>

nu met JPB
TQSFLFO
FO
IFN
FSBBO
IFSJOOFSFO
EBU
EF
LBOT
HSPPU
JT
EBU
FS
HFFO
SFTPMVUJF

LPNU
PNEBU
FS
HFFO
NFFSEFSIFJE
JT


JO
EBU
TDFOBSJP
QBTU
SBCJBBU
"UMBOUJTDIF
MJKO
WBO

+E)4
OJFU47
#PT
FO
#BMLFOFOEF
TQSBLFO
QBT
EF
WPMHFOEF
PDIUFOE
17
NBBSU

NFU
FMLBBS
JO
EF

NBSHF
WBO
FFO
JOGPSNBUJFCJKFFOLPNTU
PWFS
TPDJBBMFDPOPNJTDIF
POEFSXFSQFO
5VTTFO

EF
CFTQSFLJOH
WBO
EF
POEFSXFSQFO
A;PSH
FO
A*OUFHSBUJFJNNJHSBUJF
m
[POEFSEFO
#BMLF
OFOEF
FO
#PT
[JDI
BG
WPPS
FFO
PWFSMFH
POEFS
WJFS
PHFO
PWFS
EF
LXFTUJF*SBL48
%JF[FMGEF

BWPOE
[PV
FFO
WFSHBEFSJOH
WBO
EF
.JOJTUFSSBBE
QMBBUTWJOEFO
XBBS
EF
SFHFSJOH
IBBS

TUBOEQVOU
[PV
CFQBMFO
)FU
JT
EF
$PNNJTTJF
OJFU
HFCMFLFO
EBU
FS
JO
EJU
CJMBUFSBMF
PWFSMFH
POEVCCFM[JOOJHF

BGTQSBLFO
[JKO
HFNBBLU
PWFS
AEF
NBUF
WBO
QPMJUJFLF
TUFVO
EJF
[PV
XPSEFO
VJUHFTQSPLFO

#PT
FO
#BMLFOFOEF
HFWFO
JO
JFEFS
HFWBM
UPU
PQ
EF
EBH
WBO
WBOEBBH
WFSTDIJMMFOEF
BOUXPPS
EFO
PQ
EF
WSBBH
PG
FS
JFUT
EPPS
#PT
[PV
[JKO
UPFHF[FHE
FO
[P
KB
XBU
EF[F
UPF[FHHJOH

JOIJFME

45 #PT
9
KVMJ
2009
46 ,PPMF
Mensenwerk
Q
250

47 "MMF
DJUBUFO
JO
EF[F
BMJOFB
JODMVTJFG
EF
POEFSTUSFQJOHFO
[JKO
BG LPNTUJH
VJU
EF
BBOUFLFOJOHFO
WBO
#PT
48 -FJKOTF
2
KVMJ
2009
%POOFS
6
KVMJ
2009
#PT
9
KVMJ
2009

Formatie en politieke besluitvorming 135

 %BU
IFFGU
EF
$PNNJTTJF
PQHFNBBLU
VJU
EF
HFTQSFLLFO
EJF
[JK
NFU
CFJEFO
IFFGU
HFWPFSE
FO

VJU
FFO
CSJFGXJTTFMJOH
UVTTFO
#PT
FO
#BMLFOFOEF
EJF
JO
EFDFNCFS
2008
QMBBUTWPOE
"BOMFJ
EJOH
WPPS
EF[F
DPSSFTQPOEFOUJF
XBSFO
EF
DPODFQUBOUXPPSEFO
WBO
EF
SFHFSJOH
XBBSWBO

EF
1WE"
JONJEEFMT
EFFM
VJUNBBLUF

PQ
FFO
BBOUBM
WSBHFO
WBO
EF
&FSTUF
,BNFS
PWFS
*SBL49
*O
FFO
CSJFG
WBO
18
EFDFNCFS
2008
BBO
#PT
FO
3PVWPFU
TDISJKGU
#BMLFOFOEF

7PPSBGHBBOE
BBO
CFTMVJUWPSNJOH
JO
EF
NJOJTUFSSBBE
IFCCFO
EF
UXFF
IPPGEPOEFSIBOEF
laars van CDA en 1WE"
POEFS
WJFS
PHFO
FO
NBSHF
WBO
EF
JOGPSNBUJFCFTQSFLJOHFO
HFTQSP
LFO
PWFS
EF
WSBBH
PG
FO
[P
KB
XFMLF
TUFVO
EF
/FEFSMBOETF
SFHFSJOH
BBO
EF
NPHFMJKLF
JO
WBM
JO
*SBL
[PV
HFWFO
%BBSCJK
XFSE
EF
DPODMVTJF
CFSFJLU
EBU
EF
1WE" geen militaire steun
XJMEF
HFWFO
NBBS
XFM
CFSFJE
XBT
FFO
BDUJF
PQ
CBTJT
WBO
VRSFTPMVUJF
1441
UF
BDDFQUFSFO

7FSWPMHFOT
JT
IJFSNFF
JO
EF
NJOJTUFSSBBE
SFLFOJOH
HFIPVEFO
NFF
JO
PWFSXFHJOH
OFNFOE

EF
NPHFMJKL
BOEFSF
TBNFOTUFMMJOH
FO
QPMJUJFLF
LMFVS
WBO
IFU
LBCJOFU
BMT
HFWPMH
WBO
EF

JOGPSNBUJFCFTQSFLJOHFO
0PL
BM
XBSFO
CFXJOETQFSTPOFO
WPPSTUBOEFS
WBO
IFU
HFWFO
WBO

NJMJUBJSF
TUFVO
BBO
EF
JOWBM
XFSE
NFEF
NFU
IFU
PPH
PQ
IFU
WPPSHBBOEF
CFTMPUFO
EBU
EF

/FEFSMBOETF
TUFVO
BBO
EF
JOWBM
[JDI
[PV
CFQFSLFO
UPU
BMMFFO
QPMJUJFLF
TUFVO
*L
IFC
EBU

UPFO
UFMFGPOJTDI
UFS
LFOOJT
HFCSBDIU
WBO
EF
IFFS
#PT
EJF
EBBSNFF
OBBS
NJKO
JOESVL
JOHF
OPNFO
XBT
&FO
FO
BOEFS
IFFGU
[JDI
WFSUBBME
JO
FFO
JNQMJDJFUF
QBTTBHF
JO
EF
CSJFG
WBO

EF
SFHFSJOH
EE
18
NBBSU
A)FU
VJUCMJKWFO
WBO
FFO
OBEFSF
VRVJUTQSBBL
IFFGU
FDIUFS
PPL

HFWPMHFO
WPPS
IFU
OBUJPOBMF
ESBBHWMBL
WPPS
WFSEFSF
/FEFSMBOETF
CFUSPLLFOIFJE
0Q
EJF

HSPOE
DPODMVEFFSU
EF
SFHFSJOH
EBU
[JK
HFFO
FJHFO
BDUJFWF
NJMJUBJSF
CJKESBHF
[BM
MFWFSFO
BBO

PQFSBUJFT
UFO
BBO[JFO
WBO
*SBL50

#PT
BOUXPPSEEF
QFS
CSJFG
EBU
IJK
HFFO
CF[XBBS
IBE
UFHFO
FFO
UFLTU
EJF
AFS
PQ
XJKTU
EBU
EF

GPSNVMF
iXFM
QPMJUJFLF
TUFVO
FO
HFFO
NJMJUBJSF
TUFVOu
NFEF
EPPS
IFU
EFTUJKET
WFSBOUXPPS
EFMJKLF
LBCJOFU
HFLP[FO
XFSE
NFU
IFU
PPH
PQ
EF
WFSPOEFSTUFMMJOH
EBU
EJU
EF
MPQFOEF
GPS
NBUJFCFTQSFLJOHFO
NJOEFS
[PV
CFMBTUFO
EBO
BMT
FS
XFM
NJMJUBJSF
TUFVO
[PV
[JKO
WFSMFFOE
51
)JK
WFS[FUUF
[JDI
FDIUFS
UFHFO
#BMLFOFOEFT
JOUFSQSFUBUJF
EBU
EF
1WE"
JOEFSUJKE
QPMJUJFLF

TUFVO
[PV
IFCCFO
UPFHF[FHE
BBO
EF
JOWBM
JO
*SBL
PQ
CBTJT
WBO
SFTPMVUJF
144152
0N
FFO
BOUXPPSE
UF
LVOOFO
HFWFO
PQ
EF
WSBBH
XBU
EF
JOWMPFE
JT
HFXFFTU
WBO
EF

GPSNBUJF
PQ
IFU
TUBOEQVOU
EBU
EF
SFHFSJOH
VJUFJOEFMJKL
IFFGU
JOHFOPNFO
JT
EF
WSBBH
XBU

er op 17
NBBSU
WPPSBGHBBOE
BBO
EF
.JOJTUFSSBBE
WBO
17 en 18
NBBSU
OV
QSFDJFT
JT
UPFHF
[FHE
FO
EPPS
XJF
OJFU
WBO
CFMBOH
POUCMPPU
6JU
EF
CSJFG
WBO
#BMLFOFOEF
BBO
#PT
WBO

18
EFDFNCFS
2008
LBO
OJFU
BMMFFO
XPSEFO
PQHFNBBLU
EBU
EF
.JOJTUFSSBBE
IBE
CFTMPUFO

BG
UF
[JFO
WBO
NJMJUBJSF
TUFVO
UFOFJOEF
EF
GPSNBUJF
OJFU
UF
CFMBTUFO
NBBS
PPL
EBU
EJU

CFTMVJU
JOHJOH
UFHFO
EF
XFOT
WBO
ACFXJOETQFSTPOFO
EJF
WPMHFOT
#BMLFOFOEF
AWPPSTUBOEFS

WBO
IFU
HFWFO
WBO
NJMJUBJSF
TUFVO
BBO
EF
JOWBM
XBSFO
HFXFFTU
.FU
BOEFSF
XPPSEFO
IFU

SFHFSJOHTCFTMVJU
XBT
FFO
HFTUF
JO
EF
SJDIUJOH
WBO
EF
1WE"
HFXFFTU

*O
[JKO
HFTQSFL
NFU
EF
$PNNJTTJF
IFFGU
#BMLFOFOEF
HF[FHE
EBU
FS
JO
[JKO
IFSJOOFSJOH

JO
IFU
CJMBUFSBMF
PWFSMFH
NFU
#PT
JT
HFTQSPLFO
PWFS
EF
BBOWBBSEJOH
WBO
SFTPMVUJF
1441 als
AGFJUFMJKLF
HSPOETMBH
WPPS
EF
LPNFOEF
JOWBM
JO
*SBL
%BU
HFCFVSEF
OBEBU
#PT
AHMBTIFMEFS

IBE
BBOHFHFWFO
EBU
AEF
1WE"
OJFU
WPFMEF
WPPS
FFO
NJMJUBJSF
JOUFSWFOUJF

49 Kamerstukken I, 2008/09, 31 700
7
%
19
EFDFNCFS
2008


50 AZ
#SJFG
#BMLFOFOEF
BBO
#PT
FO
3PVWPFU
18
EFDFNCFS
2008

51 AZ
#SJFG
#PT
BBO
#BMLFOFOEF
18
EFDFNCFS
2008

52 AZ
#SJFG
#PT
BBO
#BMLFOFOEF
18
EFDFNCFS
2008

136 Formatie en politieke besluitvorming

 5PFO
JT
GFJUFMJKL
HF[FHE
EBU
XBOOFFS
EJF
JOUFSWFOUJF
<UPDI>
QMBBUTWJOEU
LVOOFO
XF
EBU

BMT
FFO
HFHFWFO
BBOWBBSEFO
XBOU
EBO
JT
IFU
HFXPPO
FFO
GFJU
%BBSNFF
JT
FFO
GFJUFMJKLF

HSPOETMBH
POUTUBBO
FO
BMT
NFO
EJF
BDDFQUFFSU
WFS[FU
NFO
[JDI
OJFU
PQ
WPPSIBOE
UFHFO

FFO
NPHFMJKLF
JOUFSWFOUJF


*L
IFC
IFU
WPSFOTUBBOEF
HFNFME
BBO
EF
.JOJTUFSSBBE
FO

EBU
IFFGU
FSUPF
HFMFJE
EBU
OJFU
XFSE
HFLP[FO
WPPS
NJMJUBJSF
TUFVO
PNEBU
EBBSWPPS
HFFO

ESBBHWMBL
CFTUPOE
.JKO
PWFSUVJHJOH
XBT
EBU
EF
1WE"
UFHFO
NJMJUBJSF
TUFVO
XBT
FO
HSPUF

CFEFOLJOHFO
CJK
BMMFT
IBE
NBBS
VJUFJOEFMJKL
BMT
EF
NJMJUBJSF
JOUFSWFOUJF
EBBS
XBT
XFM
[PV

kunnen aanvaarden dat resolutie 1441
FFO
GFJUFMJKL
HFHFWFO
XBT
0Q
CBTJT
WBO
EJF
BBOOBNF

FO
NJKO
UFSVHLPQQFMJOH
BBO
EF
.JOJTUFSSBBE
JT
UPFO
HFLP[FO
WPPS
EF[F
GPSNVMFSJOH53

6JU
EBUHFOF
XBU
#PT
EFTUJKET
PWFS
IFU
CJMBUFSBMF
PWFSMFH
IFFGU
PQHFUFLFOE
CMJKLU
OJFU
EBU

JFUT
JT
BGHFTQSPLFO
PWFS
EF
BBOWBBSEJOH
WBO
SFTPMVUJF
1441
BMT
AGFJUFMJKLF
HSPOETMBH
WPPS

EF
LPNFOEF
JOWBM
#PT
IFFGU
PQHFTDISFWFO
EBU
IJK
#BMLFOFOEF
XBBSTDIVXEF
EBU
EF
1WE"

FFO
BMMFJOHBOH
WBO
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
OJFU
[PV
TUFVOFO
%JU
HFCFVSEF
OBBS
BBOMFJEJOH

WBO
EF
EPPS
#BMLFOFOEF
BBOHFSPFSEF
LXFTUJF
PG
/FEFSMBOE
UPU
EF
coalition of the willing
XJMEF
CFIPSFO
#BMLFOFOEF
CFHPO
IJFSPWFS
PNEBU
IJK
WFSXBDIUUF
EBU
EJF
WSBBH
TQPFEJH

BBO
/FEFSMBOE
HFTUFME
[PV
XPSEFO54
)FU
JT
OJFU
EVJEFMJKL
PG
#BMLFOFOEF
UJKEFOT
[JKO

HFTQSFL
NFU
#PT
BM
XJTU
EBU
EJF
WSBBH
PQ
13
NBBSU
WJB
EF
/FEFSMBOETF
BNCBTTBEFVS
JO

8BTIJOHUPO
7BO
&FOFOOBBN
BBO
%FO
)BBH
XBT
HFTUFME
)PF
EJU
PPL
[JK
EF
[BBL
MBH

JOEFSEBBE
HFWPFMJH
#PT
NBBLUF
#BMLFOFOEF
EFTHFWSBBHE
EVJEFMJKL
EBU
IFU
êHVSFSFO
PQ

FFO
MJKTUKF
WBO
EF coalition of the willing
AFFO
QSPCMFFN
[PV
PQMFWFSFO55
#BMLFOFOEF
[FJ

IJFSPQ
EBU
XBU
IFU
MJKTUKF
CFUSFGU
AXJK
[FMG
BCTPMVVU
HFFO
BDUJF
[PVEFO
POEFSOFNFO56
0Q
EJU
QVOU
IFCCFO
#BMLFOFOEF
FO
#PT
FMLBBS
EVT
HPFE
CFHSFQFO
)FU
JT
EF
$PNNJT
TJF
FDIUFS
OJFU
HFCMFLFO
EBU
EJU
PPL
HFMEU
WPPS
EF
LXFTUJF
WBO
EF
NPHFMJKLF
BBOWBBSEJOH

EPPS
EF
1WE"
WBO
SFTPMVUJF
1441
BMT
CBTJT
WPPS
TUFVO
BBO
EF
LPNFOEF
JOWBM
5PFO
MBUFS

PQ
EJF
EBH
OBEBU
#PT
-FJKOTF
FO
%POOFS
IBE
CJKHFQSBBU
PWFS
[JKO
HFTQSFL
NFU
#BMLF
OFOEF

CFLFOE
XFSE
EBU
FS
HFFO
UXFFEF
SFTPMVUJF
[PV
LPNFO
XFSE
WBO
EF
LBOU
WBO
EF

1WE"
TDIFSQFS
HFTUFME
EBU
FS
FFO
WFSTDIJM
WBO
NFOJOH
XBT
UVTTFO
1WE"
FO
CDA om de
WSBBH
PG
SFTPMVUJF
1441
FFO
CBTJT
CPPE
WPPS
EF
WFSXBDIUF
CFTMJTTJOH
WBO
EF
7FSFOJHEF

4UBUFO
FO
IFU
7FSFOJHE
,POJOLSJKL
PN
*SBL
BBO
UF
WBMMFO
%F
1WE"
[P
MJFU
#PT
JO
EJWFSTF

UFMFGPPOUKFT
BBO
#BMLFOFOEF
FO
%POOFS
XFUFO
[PV
FFO
ACFTMJTTJOH
nu’ niet steunen en
XBT
UFHFO
BDUJFWF
CFUSPLLFOIFJE
CJK
IFU
DPOëJDU
%BBSOBBTU
HBG
#PT
BBO
XBBS
EF
SVJNUF

JO
IFU
1WE"TUBOEQVOU
[BU
XBBSCJK
IJK
EF
EPPS
%POOFS
VJUHF[FUUF
MJKO
WPMHEF
OBBS
[JKO

NFOJOH
NPDIUFO
1WE"
FO
CDA
NFU
FMLBBS
WBO
NFOJOH
WFSTDIJMMFO
PWFS
IFU
NBOEBBU
WBO

1441
#PWFOEJFO
[PV
EF
1WE"
CJK
FFO
DPOëJDU
BBO
EF
LBOU
WBO
#VTI
TUBBO
FO
OJFU
BBO

EJF
WBO
4BEEBN
)PFTTFJO57
)FU
CDA
LXBN
EF
1WE"
UFHFNPFU
7FSIBHFO
EJF
OBBS
FJHFO

[FHHFO
OBBS
EF
JO
HSPUFO
HFUBMF
WFS[BNFMEF
KPVSOBMJTUFO
XBT
HFTUBQU
UPFO
JO
IFU
EPPS

IFN
CJKHFXPPOEF
CFXJOETQFSTPOFOPWFSMFH
EVJEFMJKL
XBT
HFXPSEFO
EBU
FS
CFTMPUFO
XBT

53 #BMLFOFOEF
7 KVMJ
2009
54 "BOUFLFOJOHFO
#PT
#PT
NFMEEF
EJU
PPL
JO
IFU
GSBDUJFCFSBBE
EBU
EF
1WE"
PQ
18
NBBSU
IJFME

#BOEPQOBNFO
GSBDUJFCFSBBE
1WE"
18 maart 2003
;JF
WPPS
EF[F
LXFTUJF
PPL
QBSBHSBBG
735
55 "BOUFLFOJOHFO
#PT
56 #BMLFOFOEF
7
KVMJ
2009
57 "BOUFLFOJOHFO
#PT
%JU
TUBOEQVOU
XFSE
IFSIBBME
JO
IFU
GSBDUJFCFSBBE
WBO
18 maart 2003
#BOEPQOBNFO

1WE"GSBDUJFCFSBBE
18 maart 2003

Formatie en politieke besluitvorming 137

 UPU
EF
GPSNVMF
AXFM
QPMJUJFLF
TUFVO
FO
HFFO
NJMJUBJSF
58
LPOEJHEF
WPPS
EF
DBNFSBT
BBO

EBU
IJK
BMT
IFU
UPU
FFO
JOWBM
[PV
LPNFO
OJFU
[PV
QMFJUFO
WPPS
NJMJUBJSF
TUFVO
PNEBU
EF

7FSFOJHEF
4UBUFO
/FEFSMBOE
OJFU
WFS[PDIU
IBEEFO
PN
NJMJUBJSF
TUFVO

0Q
CBTJT
WBO
EF
TUBOEQVOUFO
EJF
CDA
FO
1WE"
PQ
17
NBBSU
VJUXJTTFMEFO
UPU
IFU
NP
NFOU
XBBSPQ
EF
.JOJTUFSSBBE
BBOWJOH
PN
2100
VVS

DPODMVEFFSU
EF
$PNNJTTJF
IFU

WPMHFOEF
8BU
EF
1WE"
CFUSFGU
[BU
EF
QPMJUJFLF
SVJNUF
JO
EF
UFSNFO
EJF
EF
SFHFSJOH
[PV

HFCSVJLFO
NFU
CFUSFLLJOH
UPU
TUFVO
BBO
EF
JOWBM
#PT
XJMEF
TUVSFO
PQ
EF
GPSNVMFSJOH

EBU
EF
SFHFSJOH
IPFXFM
[JK
IFU
JOHSJKQFO
CFUSFVSEF
EF
DPODMVTJF
POEFSTUFVOEF
EBU
IFU

onvermogen van de VN
FS
OJFU
UPF
NPDIU
MFJEFO
EBU
OJFUT
XFSE
POEFSOPNFO
UFHFO
4BE
EBN
)PFTTFJO59
%JF
GPSNVMFSJOH
XBT
LFOOFMJKL
BGHFTUFNE
NFU
%POOFS
EJF
IBBS
WSJKXFM

PQ
EF[FMGEF
NBOJFS
[PV
HFCSVJLFO
JO
EF
.JOJTUFSSBBE
WBO
17
NBBSU60
%F
GPSNVMFSJOH

LPNU
PPL
UFSVH
JO
EF
CSJFG
BBO
EF
5XFFEF
,BNFS
WBO
18
NBBSU
0NEBU
FFO
CFTMVJU
PN

NJMJUBJS
JO
UF
HSJKQFO
JO
*SBL
WPPS
#PT
JO
XF[FO
FFO
QPMJUJFLF
CFTMJTTJOH
XBT 61
HJOH
#BMLF
OFOEF
FSWBO
VJU
EBU
PWFSFFOTUFNNJOH
PWFS
EF
KVSJEJTDIF
SFDIUWBBSEJHJOH
WBO
EF
LPNFOEF

PPSMPH
NPHFMJKL
XBT
#BMLFOFOEF
WFSHJTUF
[JDI
EBBSCJK
JO
EF
POXSJLCBBSIFJE
WBO
IFU
EPPS

#PT
IFSIBBMEFMJKL
PWFSHFCSBDIUF
TUBOEQVOU
EBU
EF
UJKE
WPPS
FFO
JOWBM
OBBS
IFU
PPSEFFM
WBO

EF
1WE"
OPH
OJFU
HFLPNFO
XBT
0PL
HPME
OPH
TUFFET
XBU
,PFOEFST
PQ
19
GFCSVBSJ
JO

IFU
,BNFSEFCBU
IBE
UPFHFWPFHE
BBO
EF
VJUTQSBBL
EBU
WPPS
EF
1WE"
FFO
UXFFEF
SFTPMVUJF

XFOTFMJKL
XBT
NBBS
OJFU
OPPE[BLFMJKL
OBNFMJKL
EBU
EF
1WE"
UFHFO
FFO
BMMFJOHBOH van de
7FSFOJHEF
4UBUFO
FO
IFU
7FSFOJHE
,POJOLSJKL
XBT
%BBS
LXBN
OPH
CJK
EBU
SFTPMVUJF
1441
WPPS
EF
1WE"
AUXJKGFMBDIUJH
XBT
BMT
KVSJEJTDIF
HSPOETMBH62
7PPSUT
JT
WBO
CFMBOH
EBU
EF

EPPS
EF
1WE"
WFSPOEFSTUFMEF
SVJNUF
WPPS
FFO
WFSTDIJM
WBO
NFOJOH
PWFS
IFU
WPMLFOSFDI
UFMJKL
NBOEBBU
JO
GFJUF
OJFU
CFTUPOE

6.5 De Ministerraad van 17 maart

%F
CFSBBETMBHJOHFO
JO
EF
.JOJTUFSSBBE
WBO
17
NBBSU
TQFFMEFO
[JDI
BG
JO
EF
[FLFSIFJE

EBU
FS
HFFO
UXFFEF
SFTPMVUJF
[PV
LPNFO
FO
EBU
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
*SBL
TQPFEJH
[PVEFO

BBOWBMMFO
7FSXBDIU
XFSE
[P
TUFMEF
%F
)PPQ
4DIFďFS
EBU
QSFTJEFOU
#VTI
MBUFS
EJF

OBDIU
FFO
UPFTQSBBL
[PV
IPVEFO
XBBSJO
IJK
BBO
4BEEBN
)PFTTFJO
EF
JOWBM
[PV
BBOLPO
EJHFO
%F
/FEFSMBOETF
SFHFSJOH
[PV
FFO
TUBOEQVOU
NPFUFO
JOOFNFO
%F[F
WFSHBEFSJOH

WBO
EF
.JOJTUFSSBBE
EJFOEF
UFS
WPPSCFSFJEJOH
WBO
FFO
CSJFG
BBO
EF
5XFFEF
,BNFS

%F[F
[PV
OB
CFTQSFLJOH
JO
FFO
WFSWPMHWFSHBEFSJOH
WBO
EF
.JOJTUFSSBBE
JO
EF
MPPQ
WBO

EF
WPMHFOEF
PDIUFOE
PQ
18
NBBSU
WFSTUVVSE
XPSEFO
%BBSOB
[PV
FFO
,BNFSEFCBU
WPM
HFO
#JK
EF
WPPSCFSFJEJOH
WBO
EF
CSJFG
FO
IFU
EFCBU
NFU
EF
5XFFEF
,BNFS
[PV
SFLFOJOH

NPFUFO
XPSEFO
HFIPVEFO
NFU
IFU
OBUJPOBMF
FO
JOUFSOBUJPOBMF
ESBBHWMBL
.FU
IFU
BBOHFWFO
WBO
EJU
LBEFS
WFSXFFT
%F
)PPQ
4DIFďFS
JOEJSFDU
OBBS
EF
GPSNBUJF

FO
OBBS
IFU
POUCSFLFO
WBO
FFO
VNNBOEBBU
WPPS
EF
LPNFOEF
JOWBM
%JF
MBBUTUF
LXFTUJF

58 7FSIBHFO
8
KVMJ
2009
BBOUFLFOJOHFO
#PT

59 #BOEPQOBNFO
1WE"GSBDUJFCFSBBE
18 maart 2003
JOUFSWFOUJF
#PT
60 /PUVMFO
.JOJTUFSSBBE
17 maart 2003, 2
61 ;JF
IJFSWPPS
EF
VJUTQSBLFO
WBO
#PT
JO
IFU
EFCBU
WBO
18
NBBSU
Handelingen II, 2002/03, 18 maart 2003, 503285
en 3287

62 #BOEPQOBNFO
1WE"GSBDUJFCFSBBE
18 maart 2003
JOUFSWFOUJF
#PT
Handelingen II, 2002/03, 18 maart 2003, 50
3283
;JF
WPPS
IFU
HFCSVJL
WBO
EF
UFSN
AUXJKGFMBDIUJH
WPPS
EF
SFDIUTHSPOE
WBO
EF
JOWBM
PPL
QBSBHSBBG
872

138 Formatie en politieke besluitvorming

 XBT
HFFO
BBOMFJEJOH
WPPS
EJTDVTTJF
0Q
7
NBBSU
XBT
EF
.JOJTUFSSBBE
FS
BM
WBO
PWFSUVJHE

HFSBBLU
EBU
FFO
UXFFEF
SFTPMVUJF
KVSJEJTDI
HF[JFO
OJFU
OPPE[BLFMJKL
XBT
PN
FFO
JOWBM
UF

MFHJUJNFSFO
%JU
XBT
HFFO
OJFVX
TUBOEQVOU
NBBS
EF
IFSCFWFTUJHJOH
FSWBO
LSFFH
JO
IFU

MJDIU
WBO
EF
PPSMPHTESFJHJOH
VJUFSBBSE
NFFS
HFXJDIU
0PL
FFO
KVSJTU
BMT
%POOFS
IBE

[JDI
[P
[FJ
IJK
JO
FFO
HFTQSFL
NFU
EF
$PNNJTTJF
AJO
EF
EJTDVTTJFT
HFMFJEFMJKL
BBO
MBUFO

PWFSUVJHFO63
5PDI
BDIUUF
IJK
PQ
17
NBBSU
EF
PPSMPH
OPH
TUFFET
OJFU
APOWFSNJKEFMJKL

[PBMT
%F
)PPQ
4DIFďFS
EBU
WPOE
OBBS
EF[F
JO
EF
WFSHBEFSJOH
WBO
EF
.JOJTUFSSBBE

WFSLMBBSEF64
/FU
BMT
EF
BOEFSF
BBOXF[JHFO
WPOE
%POOFS
FDIUFS
EBU
FS
OV
JFUT
NPFTU

HFCFVSFO
)JK
WFSLMBBSEF
EBU
AIFU
POWFSNPHFO
WBO
EF
7FJMJHIFJETSBBE
PN
UPU
FFO
FFOT
HF[JOE
CFTMVJU
UF
LPNFO
FS
<OJFU
UPF>
NBH
MFJEFO
EBU
4BEEBN
)PFTTFJO
[JKO
HBOH
NBH

CMJKWFO
HBBO65
#PT
IBE
BBOHFHFWFO
EBU
PPL
EF
1WE"
[JDI
JO
FFO
EFSHFMJKLF
GPSNVMFSJOH

[PV
LVOOFO
WJOEFO
*O
EF
WFSEFSF
EJTDVTTJFT
WBMU
PQ
EBU
,BNQ
FO
%F
)PPQ
4DIFďFS
EF
SJDIUJOH
CFQBBM
EFO
EPPS
UF
CFOBESVLLFO
EBU
IFU
WPPS
FFO
BEIFTJFCFUVJHJOH
BBO
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
FO

IFU
7FSFOJHE
,POJOLSJKL
OJFU
OPEJH
XBT
NJMJUBJSF
TUFVO
UPF
UF
[FHHFO
%F
SFEFOFO
EJF

[JK
EBBSWPPS
HBWFO
XBSFO
UXFFÌSMFJ
&OFS[JKET
CSBDIUFO
[JK
OBBS
WPSFO
EBU
/FEFSMBOE
EF

7FSFOJHEF
4UBUFO
BM
WPMEPFOEF
UFHFNPFU
XBSFO
HFLPNFO
EPPS
EF
/FEFSMBOETF
CJKESB
HFO
JO
IFU
LBEFS
WBO
ISAF en operatie Enduring Freedom
EPPS
EF
MFWFSJOH
WBO
1BUSJPUT
BBO

5VSLJKF
EF
'16T
JO
,JSHJ[JÌ
FO
IFU
WFSMFOFO
WBO
Host Nation Support
"OEFS[JKET
TUFMEFO

[JK
EBU
QPMJUJFLF
TUFVOWFSMFOJOH
WPMEPFOEF
XBT
PNEBU
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
BMMFFO
IFU

7FSFOJHE
,POJOLSJKL
FO
"VTUSBMJÌ
IBEEFO
HFWSBBHE
PN
PďFOTJFWF
TUFVO
7FSEFSF
NJ
MJUBJSF
CFUSPLLFOIFJE
CJKWPPSCFFME
JO
EF
WPSN
WBO
APNMBCFMJOH
WBO
FFO
GSFHBU
XBT

XBU
,BNQ
CFUSFGU
OJFU
BBO
EF
PSEF
8FM
XBT
IFU
VJUTQSFLFO
WBO
QPMJUJFLF
TUFVO
BBO

IFU
CFTMVJU
WBO
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
FO
IFU
7FSFOJHE
,POJOLSJKL
CFMBOHSJKL
PN
EPPS
EF

7FSFOJHEF
4UBUFO
BMT
CPOEHFOPPU
CFTDIPVXE
UF
XPSEFO66

*O
EF
EBBSPQWPMHFOEF
EJTDVTTJFT
TQSBL
OJFNBOE
PPL
HFFO
WBO
EF
LPFNJOJTUFST

[JDI
VJU
WPPS
IFU
WFSMFOFO
WBO
NJMJUBJSF
TUFVO
1PMJUJFLF
TUFVO
BBO
IFU
POWFSNJKEFMJKL

HFBDIUF
NJMJUBJSF
JOHSJKQFO
XFSE
XFM
CFMBOHSJKL
HFBDIU
%BBSCJK
XFSE
PQ
WFSTDIJMMFOEF

NBOJFSFO
HFSFGFSFFSE
BBO
IFU
OBUJPOBMF
ESBBLWMBL
FO
EF
GPSNBUJF
;P
TUFMEF
NJOJTUFS

%F
(FVT
EBU
EF
GPSNBUJFPOEFSIBOEFMJOHFO
HFFO
JODPOTJTUFOUJF
JO
IFU
LBCJOFUTCFMFJE

SFDIUWBBSEJHEFO
8FM
NPFTU
SFLFOJOH
XPSEFO
HFIPVEFO
NFU
HFWPFMFOT
JO
EF
TBNFOMF
WJOH
*O
IFU
MJDIU
EBBSWBO
XBT
IFU
TUBOEQVOU
WBO
FFO
HSPUF
GSBDUJF
BMT
EJF
WBO
EF
1WE"

SFMFWBOU
3FNLFT
OBN
FFO
WFSHFMJKLCBSF
QPTJUJF
JO
EPPS
UF
CFOBESVLLFO
EBU
IFU
NFU
IFU

PPH
PQ
EF
EFNJTTJPOBJSF
TUBUVT
WBO
IFU
LBCJOFU
WBO
HSPPU
CFMBOH
XBT
EBU
EF
ESJF
DPB
MJUJFQBSUOFST
[JDI
NFU
IFU
SFHFSJOHTTUBOEQVOU
WFSFFO[FMWJHEFO
%JU
PN
UF
WPPSLPNFO

EBU
MFFL
BMTPG
WPPSBM
ÊÊO
GSBDUJF
WPPSTUBOEFS
XBT
WBO
PPSMPH
)JK
JOGPSNFFSEF
BMT
FOJHF

CFXJOETQFSTPPO
FYQMJDJFU
OBBS
IFU
TUBOEQVOU
WBO
EF
1WE"
#BMLFOFOEF
BOUXPPSEEF

IFN
EBU
#PT
IBE
BBOHFHFWFO
IFU
UF
CFUSFVSFO
EBU
IFU
AVNTQPPS
HFFO
PQMPTTJOH
IBE

HFCSBDIU
#PT
XBT
HFFO
WPPSTUBOEFS
WBO
BDUJFWF
NJMJUBJSF
CFUSPLLFOIFJE
WBO
/FEFSMBOE

CJK
EF
PPSMPH
%JU
CFUFLFOEF
OJFU
QFS
EFêOJUJF
TUFMMJOHOBNF
UFHFO
EF
PPSMPH
BMEVT
#BM

63 %POOFS
6
KVMJ
2009
64 /PUVMFO
.JOJTUFSSBBE
17 maart 2003, 2

65 /PUVMFO
.JOJTUFSSBBE
17 maart 2003
2
%POOFS
HFCSVJLUF
UXFFNBBM
WSJKXFM
EF[FMGEF
CFXPPSEJOHFO
%F[F

GPSNVMFSJOH
LFFSU
CJKOB
MFUUFSMJKL
UFSVH
JO
IFU
1WE"GSBDUJFCFSBBE
PQ
18
NBBSU

66 /PUVMFO
.JOJTUFSSBBE
17 maart 2003, 2
;JF
IJFSWPPS
WFSEFS
QBSBHSBBG
103

Formatie en politieke besluitvorming 139

 LFOFOEF67
*O
EF[F
XFFSHBWF
WBO
IFU
TUBOEQVOU
WBO
#PT
CMFFG
POWFSNFME
EBU
#PT
IBE

BBOHFHFWFO
UFHFO
FFO
BMMFJOHBOH
WBO
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
FO
IFU
7FSFOJHE
,POJOLSJKL
UF

[JKO
FO
FFO
AJOWBM
nu’ OJFU
UF
[VMMFO
TUFVOFO
%BBSEPPS
XFSE
EF
WFSXBDIUJOH
HFXFLU
EBU
FS

SFEFO
XBT
PN
BBO
UF
OFNFO
EBU
EF
1WE"
IFU
SFHFSJOHTTUBOEQVOU
[PV
TUFVOFO

)PFXFM
EF
GPSNBUJF
EVT
XFM
EFHFMJKL
FFO
SPM
TQFFMEF
JO
EF
CFTMVJUWPSNJOH 68 is de
PWFSIFFSTFOEF
JOESVL
EBU
IFU
LBCJOFU
JO
EF
.JOJTUFSSBBE
WBO
17
NBBSU
SFMBUJFG
HFNBL
LFMJKL
PQ
ÊÊO
MJKO
LXBN
EPPSEBU
,BNQ
FO
%F
)PPQ
4DIFďFS
NFFEFFMEFO
EBU
FS
WBO

EF
LBOU
WBO
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
HFFO
WFS[PFL
MBH
PN
BDUJFG
NJMJUBJS
UF
QBSUJDJQFSFO69
)FU
CFMBOH
WBO
EBU
BSHVNFOU
CMJKLU
PPL
VJU
IFU
,BNFSEFCBU
WBO
18
NBBSU
%BBS
WFSXFFT

7FSIBHFO
OBBS
FFO
ANPCFSJDIU
EBU
WPPSBGHBBOE
BBO
IFU
EFCBU
XBT
VJUHFHBBO
%BBSJO

IBE
NJOJTUFS
,BNQ
BMEVT
7FSIBHFO
AEVJEFMJKL
BBOHFHFWFO


EBU
NJMJUBJSF
CJKESBHFO

ÛCFSIBVQU
OJFU
BBO
EF
PSEF
[JKO
BBOHF[JFO
OJFNBOE
POT
FFO
WSBBH
IFFGU
HFTUFME
70
,BNQT
JOUFSWFOUJF
JO
IFU
EFCBU
CFWFTUJHEF
EJU71
%BU
IFU
POUCSFLFO
WBO
FFO
"NFSJLBBOT
WFS[PFL
NFU
OBNF
WPPS
EF
LPFCFXJOETMJFEFO

CFMBOHSJKL
XBT
HFXFFTU
PN
[JDI
JO
EF
.JOJTUFSSBBE
WBO
17
NBBSU
BBO
UF
TMVJUFO
CJK
IFU

SFHFSJOHTTUBOEQVOU
CMJKLU
WPPSUT
VJU
EF
BM
JO
IPPGETUVL
5
HFOPFNEF
BDUJF
WBO
NJOJTUFS

FO
WJDFQSFNJFS
%F
#PFS72
%F[F
QSPUFTUFFSEF
OB
IFU
,BNFSEFCBU
UFHFO
EF
XFFSHBWF
WBO

IFU
SFHFSJOHTTUBOEQVOU
JO
EF
CSJFG
BBO
EF
5XFFEF
,BNFS
WBO
18
NBBSU
%BBSJO
IBE
AIFU

POUCSFLFO
WBO
ESBBHWMBL
BMT
SFEFO
WPPS
IFU
SFHFSJOHTTUBOEQVOU
UFO
POSFDIUF
EF
QMBBUT

JOHFOPNFO
WBO
EF
SFEFO
EJF
JO
EF
.JOJTUFSSBBE
WBO
17
NBBSU
WPMHFOT
%F
#PFS
EF
EPPS
TMBH
IBE
HFHFWFO
OBNFMJKL
IFU
GFJU
EBU
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
/FEFSMBOE
HFFO
WFS[PFL

IBEEFO
HFEBBO
PN
BDUJFG
NJMJUBJS
UF
QBSUJDJQFSFO73
0PL
BM
XFSE
JO
EF
.JOJTUFSSBBE
WBO

17
NBBSU
EVT
OJFU
FYQMJDJFU
WFSXF[FO
OBBS
EF
GPSNBUJF
BMT
SFEFO
WPPS
IFU
CFTMVJU
HFFO

BDUJFWF
NJMJUBJSF
TUFVO
UF
WFSMFOFO
UPDI
BDIU
EF
$PNNJTTJF
IFU
OJFU
HFXBBHE
UF
WFSPO
EFSTUFMMFO
EBU
,BNQ
NFU
[JKO
WPPSTUFM
BG
UF
[JFO
WBO
APNMBCFMJOH
WBO
IFU
GSFHBU
FO
IFU

NBSJUJFNF
QBUSPVJMMFWMJFHUVJH
SFLFOJOH
IFFGU
HFIPVEFO
NFU
IFU
TUBOEQVOU
WBO
EF
1WE"

&S
[JKO
JNNFST
BMMFSMFJ
UFLFOFO
EJF
FSPQ
XJK[FO
EBU
JO
JFEFS
HFWBM
%F
)PPQ
4DIFďFS
FO

#BMLFOFOEF
UPU
17
NBBSU
EF
PQUJF
IFCCFO
PQFOHFIPVEFO
EBU
QPTJUJFG
CFTMPUFO
[PV
XPS
EFO
PWFS
EPPS
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
HFWSBBHEF
WPSNFO
WBO
PďFOTJFWF
NJMJUBJSF
TUFVO
[PBMT

67 /PUVMFO
.JOJTUFSSBBE
17 maart 2003, 2
*O
EF
BBOUFLFOJOHFO
WBO
EF
TFDSFUBSJT
WBO
EF
MR
TUBBU
AEBBSNFF
OJFU

HF[FHE
BDUJF
POEFOLCBBS
68 ;JF
EBBSWPPS
PPL
3FNLFT
2
KVOJ
2009
FO
%F
)PPQ
4DIFďFS
22 september 2009
;JF
PPL
NRC Handelsblad,
18 maart 2003
A#PT
XJTU
HJTUFSFO
BM
EBU
LPNU
XFM
HPFE
*O
EJU
CFSJDIU
XPSEU
HFTVHHFSFFSE
EBU
EF
CFXJOET
lieden van de VVD
WPPSBGHBBOE
BBO
EF
.JOJTUFSSBBE
WBO
17
NBBSU
BM
IBEEFO
JOHFTUFNE
NFU
IFU
CFTMVJU
HFFO

NJMJUBJSF
TUFVO
UF
WFSMFOFO
UFOFJOEF
EF
GPSNBUJF
OJFU
JO
HFWBBS
UF
CSFOHFO

69 ;JF
WPPS
FFO
VJUWPFSJHF
CFIBOEFMJOH
WBO
EJU
WFS[PFL
IPPGETUVL
10

70 Handelingen II, 2002/03, 18 maart 2003, 503279
71 Handelingen II, 2002/03, 18 maart 2003, 503311

72 ;JF
IJFSWPPS
PPL
%F
)PPQ
4DIFďFS
22 september 2009
73 /PUVMFO
.JOJTUFSSBBE
21 maart 2003, 3g; AZ, dossier 458298
#SJFG
NJOJTUFS
WBO
V&W
BBO
EF
NJOJTUFS
QSFTJEFOU
CFUSFďFOEF
CSJFG
BBO
EF
5XFFEF
,BNFS
WBO
18 maart over Irakoorlog, 25 maart 2003
;JF
WPPS
EF

SFBDUJF
WBO
%F
)PPQ
4DIFďFS
EF
OPUVMFO
WBO
EF
.JOJTUFSSBBE
28 maart 2009, 17E

140 Formatie en politieke besluitvorming

 IFU
APNMBCFMFO
WBO
FFO
PG
NFFS
GSFHBUUFO74
6JU
EF
HFTQSFLLFO
EJF
%F
)PPQ
4DIFďFS
PQ

16
NBBSU
NFU
EF
1WE"
IBE
HFWPFSE
XBT
FDIUFS
EVJEFMJKL
HFXPSEFO
EBU
PPL
EF[F
WPSNFO

WBO
NJMJUBJSF
TUFVO
WPPS
EF
1WE"
POBBOWBBSECBBS
XBSFO

%F
LXFTUJF
WBO
EF
APNMBCFMJOH
XBT
PPL
WBO
CFMBOH
JO
WFSCBOE
NFU
EF
WSBBH
PG
/F
EFSMBOE
PPL
BM
WFSMFFOEF
IFU
BMMFFO
QPMJUJFLF
TUFVO
UPU
EF
EPPS
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
HF
WPSNEF
DPBMJUJF
XJMEF
CFIPSFO
)PFXFM
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
WBO
QMBO
XBSFO
PPL
MBOEFO

EJF
BMMFFO
QPMJUJFLF
TUFVO
WFSMFFOEFO
PQ
IFU
MJKTUKF
WBO
EF
DPBMJUJFHFOPUFO
UF
[FUUFO
[PV

IFU
êHVSFSFO
PQ
IFU
MJKTUKF
WBO
EF
coalition of the willing
UPDI
EF
JOESVL
XFLLFO
EBU
TQSBLF

XBT
WBO
BDUJFWF
NJMJUBJSF
CFUSPLLFOIFJE
JO
IFU
LBEFS
WBO
EF
DPBMJUJF
WBO
EF
7FSFOJHEF
4UB
UFO
FO
IFU
7FSFOJHE
,POJOLSJKL
%BU
CMJKLU
CJKWPPSCFFME
VJU
EF
EJTDVTTJF
PWFS
IFU
AMJKTUKF

JO
IFU
,BNFSEFCBU
WBO
18
NBBSU75
%F
)PPQ
4DIFďFS
TUFMEF
JO
EF
.JOJTUFSSBBE
WBO
17
NBBSU
EBU
IJK
IFU
POHFXFOTU
BDIUUF

EBU
/FEFSMBOE
PQ
[PO
MJKTUKF
UFSFDIULXBN
.FU
EBU
TUBOEQVOU
HJOH
IJK
JO
UFHFO
IFU
BE
WJFT
WBO
EF
/FEFSMBOETF
BNCBTTBEFVS
JO
8BTIJOHUPO
PN
/FEFSMBOE
BBO
UF
NFMEFO
WPPS

IFU
MJKTUKF76
%BU
%F
)PPQ
4DIFďFS
EF
SBBE
BOEFST
BEWJTFFSEF
CSBDIU
#BMLFOFOEF
FSUPF

BBO
IFU
TMPU
WBO
EF
CFSBBETMBHJOHFO
UF
DPODMVEFSFO
EBU
EF
XFOTFMJKLIFJE
WBO
IFU
WPPSLP
NFO
WBO
/FEFSMBOE
PQ
FFO
"NFSJLBBOTF
MJKTU
WBO
the willing
NPFTU
XPSEFO
POEFS[PDIU
PQ

AFWFOUVFMF
DPOTFRVFOUJFT77
%BBSNFF
WFSXFFT
IJK
JOEJSFDU
OBBS
IFU
CJMBUFSBMF
PWFSMFH
NFU

#PT
%F[F
IBE
IFFM
EVJEFMJKL
HFNBBLU
EBU
IJK
IFU
êHVSFSFO
PQ
[PO
MJKTUKF
BTTPDJFFSEF
NFU

BDUJFWF
NJMJUBJSF
CFUSPLLFOIFJE
CJK
EF
JOWBM78
#BMLFOFOEF
IBE
#PT
CFMPPGE
PQ
IFU
QVOU

WBO
IFU
MJKTUKF
HFFO
BDUJF
UF
POEFSOFNFO
%BBSNFF
HJOH
IJK
JO
UFHFO
EF
FFSEFS
EPPS
%F

)PPQ
4DIFďFS
UFHFOPWFS
,PFOEFST
HFWFOUJMFFSEF
PQWBUUJOH
EBU
/FEFSMBOE
[JDI
XBU
IFN

CFUSFGU
NPDIU
WPFHFO
JO
EF
coalition of the willing79
#BMLFOFOEFT
CFMPGUF
WFSUBBMEF
[JDI
JO

FFO
BOEFSF
PQTUFMMJOH
WBO
%F
)PPQ
4DIFďFS
FO
JO
EF
DPODMVTJF
BBO
IFU
FJOE
WBO
EF
WFS
HBEFSJOH
WBO
EF
.JOJTUFSSBBE
WBO
17
NBBSU
%BU
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
FFO
FJHFO
JOWVMMJOH

HBWFO
BBO
EJU
CFTMVJU
WBO
EF
/FEFSMBOETF
SFHFSJOH
EPPS
WFSWPMHFOT
/FEFSMBOE
PQ
IFU

MJKTUKF
WBO
EF
CPOEHFOPUFO
UF
[FUUFO
JMMVTUSFFSU
EBU
JO
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
BOEFSF
DPOTF
RVFOUJFT
XFSEFO
WFSCPOEFO
BBO
IFU
WFSMFOFO
WBO
QPMJUJFLF
TUFVO
EBO
JO
/FEFSMBOE
*O
EF
CBMBOT
EJF
#BMLFOFOEF
PQ
17
NBBSU
BBO
IFU
FJOE
WBO
EF
WFSHBEFSJOH
WBO
EF
.J
OJTUFSSBBE
PQNBBLUF
XFSE
WBTUHFTUFME
EBU
FS
XBU
EF
.JOJTUFSSBBE
CFUSFGU
TQSBLF
XBT
WBO

material breach
%F
SFTU
WBO
EF
CBMBOT
IBE
FFO
PQFO
FJOEF
#FIBMWF
EBU
IFU
WPPSLPNFO
PQ

FFO
"NFSJLBBOTF
MJKTU
NPFTU
XPSEFO
POEFS[PDIU
PQ
EF
AFWFOUVFMF
DPOTFRVFOUJFT
DPOTUB
UFFSEF
#BMLFOFOEF
EBU
FS
FFO
EJMFNNB
XBT
JO[BLF
IFU
VJUTQSFLFO
WBO
QPMJUJFLF
TUFVO
EPPS

IFU
POUCSFLFO
WBO
FFO
UXFFEF
SFTPMVUJF
)FU
PQFO
LBSBLUFS
WBO
EF[F
ADPODMVTJF
CMJKLU

OPH
EVJEFMJKLFS
VJU
EF
BBOUFLFOJOHFO
WBO
EF
TFDSFUBSJT
WBO
EF
.JOJTUFSSBBE
%BBSJO
TUBBU

TMFDIUT
ADPBMJUJPO
PG
UIF
XJMMJOH
JO
TBNFOIBOH
NFU
TK
CF[JFO
&MLF
WFSXJK[JOH
OBBS
IFU

74 ;JF
CW
EF
UFMFGPPOHFTQSFLLFO
EJF
#BMLFOFOEF
FJOE
GFCSVBSJ
NFU
#MBJS
FO
#VTI
IBE
[JF
PPL
QBSBHSBBG
734


FO
IFU
UFMFGPPOHFTQSFL
EBU
%F
)PPQ
4DIFďFS
NFU
,PFOEFST
IBE
PQ
16
NBBSU
BBOUFLFOJOHFO
#PT

*O
EBU

MBBUTUF
HFTQSFL
[PV
%F
)PPQ
4DIFďFS
OPH
PWFSXFHFO
QPTJUJFG
UF
SFBHFSFO
PQ
WFS[PFLFO
WBO
EF
VS om DARTT

UF
MFWFSFO
FO
FFO
GSFHBU
PN
UF
MBCFMFO
,PPMF
TUFMU
JO
Mensenwerk
Q
248
EBU
PPL
#BMLFOFOEF
JO
[JKO
HFTQSFL

NFU
#PT
PQ
13
NBBSU
BBO
TPPSUHFMJKLF
WFS[PFLFO
WBO
EF
VS
SFGFSFFSEF

75 Handelingen II, 2002/03, 18 maart 2003, 503304
76 BZ, DJZ/IR/NA/00214
&NBJM
7BO
&FOFOOBBN
BBO
%F
)PPQ
4DIFďFS
14 maart 2003

77 /PUVMFO
.JOJTUFSSBBE
17 maart 2003, 2

78 "BOUFLFOJOHFO
#PT
CBOEPQOBNFO
1WE"GSBDUJFCFSBBE
18 maart 2003

79 ,PPMF
Mensenwerk
Q
250

Formatie en politieke besluitvorming 141

 EJMFNNB
JO[BLF
IFU
VJUTQSFLFO
WBO
QPMJUJFLF
TUFVO
POUCSFFLU80
%F
)PPQ
4DIFďFS
IFFGU

JO
FFO
HFTQSFL
NFU
EF
$PNNJTTJF
HF[FHE
EBU
BMMF
BBOXF[JHFO
CFHSFQFO
XBU
POEFS
QPMJ
UJFLF
TUFVO
XFSE
WFSTUBBO
OBNFMJKL
JOTUFNNJOH
NFU
IFU
CFTMVJU
WBO
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO

FO
IFU
7FSFOJHE
,POJOLSJKL
PN
*SBL
BBO
UF
WBMMFO
0G
EBU
OV
IFU
HFWBM
XBT
PG
OJFU
UPDI

NFFOU
EF
$PNNJTTJF
EBU
#BMLFOFOEF
EPPS
PPL
JO
EJU
TUBEJVN
WBO
EF
CFTMVJUWPSNJOH

IFU
CFHSJQ
AQPMJUJFLF
TUFVO
PQFO
UF
MBUFO
EF
EFVS
PQFO[FUUF
WPPS
NJTWFSTUBOEFO
JO
EF
PQ

EF
.JOJTUFSSBBE
WPMHFOEF
DPNNVOJDBUJF
NFU
EF
1WE"
%POOFS
[BH
JO
JFEFS
HFWBM
LFO
OFMJKL
FFO
HFWBBS
JO
EF
GPSNVMFSJOH
IJK
QMFJUUF
FSWPPS
EF
EJTDVTTJF
OJFU
UPF
UF
TQJUTFO
PQ

EF
LXFTUJF
WBO
EF
MFHJUJNJUFJU
WBO
FFO
JOWBM81

6.6 De ontknoping: 18 maart

/B
BëPPQ
WBO
EF
.JOJTUFSSBBE
WBO
17
NBBSU
MFHEF
#BMLFOFOEF
FFO
QFSTWFSLMBSJOH
BG

%BBSJO
[FJ
IJK
IFU
UF
CFUSFVSFO
EBU
IFU
OJFU
XBT
HFMVLU
PN
JO
EF
7FJMJHIFJETSBBE
UPU
PWFS
FFOTUFNNJOH
UF
LPNFO
5FHFMJKLFSUJKE
DPOTUBUFFSEF
IJK
EBU
A4BEEBN
UPU
PQ
IFEFO
HFFO

HFIPPS
IFFGU
HFHFWFO
BBO
SFTPMVUJF
1441
)JK
WPFHEF
EBBSBBO
UPF
EBU
EJU
AJO
EF
MPHJTDIF

redenering van resolutie 1441
CFUFLFOU
EBU


TFSJFV[F
DPOTFRVFOUJFT
OV
BBO
EF
PSEF

[JKO
)JK
TMPPU
EF
WFSLMBSJOH
BG
NFU
EF
NFEFEFMJOH
EBU
IFU
LBCJOFU
IBE
CFTMPUFO
FFO

FWFOUVFMF
BDUJF
UFHFO
*SBL
QPMJUJFL
UF
TUFVOFO
[POEFS
EBBSBBO
FFO
NJMJUBJSF
CJKESBHF
UF

MFWFSFO82
%F[F
WFSLMBSJOH
TUJDIUUF
HSPUF
POSVTU
JO
IFU
1WE"LBNQ
&FSEFS
PQ
EF
BWPOE
IBE

#PT
IFU
QBSUJKCFTUVVS
CJKHFQSBBU
%BBS
XBT
EPPS
WFSTDIJMMFOEF
MFEFO
CFOBESVLU
EBU
EF

TUBQ
EJF
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
ESFJHEFO
UF
[FUUFO
AOJFU
MFHBBM
XBT
FO
PQ
[O
NJOTU
CFUSFVSE

EJFOEF
UF
XPSEFO
FO
MJFGTU
BGHFLFVSE83
#PT
IBE
EBBSPN
BM
FFSEFS
BBOHFTUVVSE
PQ
FFO

GPSNVMFSJOH
XBBSJO
EF
SFHFSJOH
EF
BDUJF
[PV
CFUSFVSFO
#BMLFOFOEF
LXBN
#PT
UFHFNPFU

EPPS
EF[F
OB
BëPPQ
WBO
EF
.JOJTUFSSBBE
UF
CFMMFO
NFU
EF
NFEFEFMJOH
EBU
IFU
LBCJOFU

BG[BH
WBO
NJMJUBJSF
TUFVO
FO
CFSFJE
XBT
UF
ACFUSFVSFO
EBU
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
UPU
EJU
CF
TMVJU
[JKO
HFLPNFO84
)FU
CFHSJQ
AQPMJUJFLF
TUFVO
MJKLU
JO
EJU
HFTQSFL
WBO
#BMLFOFOEF
FO

#PT
OJFU
HFOPFNE
UF
[JKO
IFUHFFO
JO
MJKO
JT
NFU
IFU
POUCSFLFO
WBO
FFO
DPODMVTJF
IJFSPWFS

JO
EF
WFSHBEFSJOH
WBO
EF
.JOJTUFSSBBE
;PBMT
XF
IJFSCPWFO
BM
HF[JFO
IFCCFO
LPNU
IFU

CFHSJQ
AQPMJUJFLF
TUFVO
XFM
WPPS
JO
EF
QFSTWFSLMBSJOH
EJF
#BMLFOFOEF
OB
BëPPQ
WBO
EF

.JOJTUFSSBBE
BëFHEF
*O
EF[F
WFSLMBSJOH
XFSE
EF
UFSN
ACFUSFVSFO
CPWFOEJFO
OJFU
POEVC
CFM[JOOJH
HFLPQQFME
BBO
EF
ESFJHFOEF
BDUJF
WBO
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
0PL
XFSE
HFTVH
gereerd dat resolutie 1441
FFO
SFDIUTHSPOE
CPPE
WPPS
EJF
BDUJF
#BMLFOFOEFT
WFSLMBSJOH

TUJDIUUF
BM
NFU
BM
EF
OPEJHF
WFSXBSSJOH
CJK
EF
1WE"
#PT
SFBHFFSEF
OPH
EJF[FMGEF
BWPOE
JO
EF
NFEJB
EPPS
UF
WFSLMBSFO
EBU
EF
1WE"
FFO

JOWBM
OV
OJFU
[PV
TUFVOFO
%PPS
%POOFS
UF
CFMMFO
IBE
IJK
[JDI
FS
JONJEEFMT
WBO
WFSHF
XJTU
EBU
IFU
LBCJOFU
JOEFSEBBE
WBO
QMBO
XBT
IFU
WPPSOFNFO
WBO
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
PN

80 AZ
"BOUFLFOJOHFO
WBO
EF
TFDSFUBSJT
WBO
EF
.JOJTUFSSBBE
17 maart 2003

81 /PUVMFO
.JOJTUFSSBBE
17 maart 2003, 2
82 7FSLMBSJOH
WBO
EF
NJOJTUFSQSFTJEFOU
OB
EF
.JOJTUFSSBBE
17 maart 2003, XXXNJOB[OM"DUVFFM5PFTQSB
ken/2003/03,PSUF@WFSLMBSJOH@WBO@EF@NJOJTUFS@QSFTJEFOU@OB@EF@.JOJTUFSSBBE@PWFS@EF@POUXJLLFMJO
HFO@SPOE@*SBk [02/11/09>
83 7FSTMBH
WFSHBEFSJOH
QBSUJKCFTUVVS
1WE"
17 maart 2003
,PPMF
Mensenwerk
Q
250
84 ,PPMF
Mensenwerk
Q
250.

142 Formatie en politieke besluitvorming

 *SBL
BBO
UF
WBMMFO
UF
TUFVOFO85
#PT
CFMEF
PPL
#BMLFOFOEF
PN
IFN
UF
MBUFO
XFUFO
XFML

TUBOEQVOU
IJK
WPPS
EF
DBNFSBT
[PV
VJUESBHFO86
%F
TUSFLLJOH
WBO
EF
UFMFGPPOUKFT
NFU

%POOFS
FO
#BMLFOFOEF
XBT
BMEVT
#PT
JO
[JKO
BBOUFLFOJOHFO
ACDA
NPFU
OJFU
IFU
CFTMVJU

TUFVOFO
#JK
MV
<.BYJNF
7FSIBHFO>
MBOHT
HFXFFTU
NFU
EF[FMGEF
CPPETDIBQ87
%POOFS

[PV
EBBSPQ
IFCCFO
HF[FHE
UF
XJMMFO
QSPCFSFO
IFU
WPPSOFNFO
EF
BDUJF
WBO
EF
7FSFOJHEF

4UBUFO
QPMJUJFL
UF
TUFVOFO
VJU
EF
CSJFG
WBO
IFU
LBCJOFU
BBO
EF
,BNFS
UF
IPVEFO
0PL
[PV

FFO
QBTTBHF
XPSEFO
PQHFOPNFO
XBBSJO
IFU
ESFJHFOEF
CFTMVJU
WBO
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO

XFSE
ACFUSFVSE88
/B
EF[F
POSVTUJHF
OBDIU
XBT
IFU
FFOT
UF
NFFS
EVJEFMJKL
EBU
[PXFM
IFU
CDA als de
1WE"
JO
IFU
LPNFOEF
,BNFSEFCBU
FFO
VJUFFOMPQFOE
TDBMB
BBO
QPTJUJFT
FO
CFMBOHFO
NFU

FMLBBS
JO
FWFOXJDIU
NPFTU
[JFO
UF
IPVEFO 0OEBOLT
EF
PONJTLFOCBSF
UPFOBNF
WBO
EF

TQBOOJOH
XBSFO
FS
PQ
EF
PDIUFOE
WBO
18
NBBSU
FDIUFS
OPH
HFFO
UFLFOFO
EBU
1WE"
FO

CDA
EFêOJUJFG
VJU
FMLBBS
XBSFO
HFESFWFO
#PT
HJOH
OBBS
7FSIBHFO
JO
FFO
QPHJOH
FFO
UFLTU

op te stellen voor een CDA1WE"NPUJF
XBBSJO
IFU
CFTMVJU
WBO
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
[PV

XPSEFO
CFUSFVSE
FO
XBBSJO
FFO
HF[BNFOMJKL
TUBOEQVOU
[PV
XPSEFO
HFGPSNVMFFSE
PWFS

EF
TJUVBUJF
OÃ CFÌJOEJHJOH
WBO
EF
PPSMPH89
7BO
EFS
,OBBQ
XBT
CJK
EF[F
POUNPFUJOH
BBO
XF[JH
FO
DPOTUBUFFSEF
EBU
EF
FNPUJFT
JO
EF
BGHFMPQFO
EBHFO
IPPH
XBSFO
PQHFMPQFO90
7BO
7FSIBHFO
XBT
CFLFOE
EBU
IJK
[JDI
UJKEFOT
EF
SFHVMJFSF
GPSNBUJFPOEFSIBOEFMJOHFO
BM

HFÌSHFSE
IBE
BBO
#PT
%F[F
POEFSIBOEFMEF
OBBS
7FSIBHFOT
NFOJOH
UF
WFFM
NFU
EF
GSBDUJF

0PL
CJK
#PT
XBT
EF
OPEJHF
JSSJUBUJF
PWFS
IFU
PQUSFEFO
WBO
7FSIBHFO
PQHFCPVXE91
%BBS

LXBN
OPH
CJK
EBU
[P
MBOH[BNFSIBOE
TQSBLF
XBT
WBO
HSPUF
WFSNPFJEIFJE
BMT
HFWPMH
WBO

EF
OJFUWMPUUFOEF
GPSNBUJF
BMMF
PWFS
FMLBBS
IFFO
CVJUFMFOEF
WFSHBEFSJOHFO
FO
PWFSMFHHFO

UPU
MBBU
JO
EF
OBDIU
UFMFGPPOUKFT
FNBJMT
TNTKFT
NFEJBPQUSFEFOT
FO
TQBOOJOH
PWFS
EF

BBOHFLPOEJHEF
JOWBTJF
WBO
*SBL

%BU
EF
XJM
FSVJU
UF
LPNFO
CJK
EF
1WE"
JO
JFEFS
HFWBM
OPH
CFTUPOE
CMJKLU
VJU
IFU

1WE"GSBDUJFPWFSMFH
WBO
EJF
PDIUFOE
XBBS
IFU
JEFF
WBO
FFO
HF[BNFOMJKLF
NPUJF
JOTUFN
NFOE
XFSE
CFTQSPLFO92
#PT
[FJ
WPPSBM
QSPCMFNFO
UF
WPPS[JFO
NFU
EF
AUSBOT"UMBOUJTDIF

CDAGSBDUJF
FO
NJOEFS
NFU
IFU
LBCJOFU
%BU
EJU
HFFO
POHFHSPOEF
WSFFT
XBT
CMJKLU
VJU
EF

OPUVMFO
WBO
IFU
CDAGSBDUJFCFSBBE
EBU
EJF[FMGEF
PDIUFOE
QMBBUTWPOE93
7FSIBHFO
NBBLUF

HFFO
NFMEJOH
WBO
FFO
QPHJOH
PN
UPU
FFO
HF[BNFOMJKLF
NPUJF
UF
LPNFO
FO
TUFMEF
EBU
#PT

NFU
[JKO
WFSLMBSJOHFO
JO
EF
NFEJB
EF
GPSNBUJF
PQ
TDIFSQ
IBE
HF[FU
7FSIBHFO
HBG
EBU

NFEJBPQUSFEFO
WBO
#PT
CMJKLFOT
EF
OPUVMFO
WBO
IFU
GSBDUJFCFSBBE
JFUXBU
TVCKFDUJFG
XFFS

5FSXJKM
NRC Handelsblad van 18
NBBSU
TDISFFG
EBU
#PT
PQ
17
NBBSU
WPPS
EF
DBNFSB
AHFSVTU
TUFMMFOE
EF
HSFOT
CJK
IFU
OJFUWFSMFOFO
WBO
BDUJFWF
NJMJUBJSF
TUFVO
IBE
HFMFHE
[POEFS
UF

85 ,PPMF
Mensenwerk
Q
251.

86 Handelingen II, 2002/03, 18 maart 2003, 503286

87 "BOUFLFOJOHFO
#PT

88 ,PPMF
Mensenwerk
Q
251.
89 ;JF
CW
EF
CBOEPQOBNF
1WE"GSBDUJFCFSBBE
18 maart 2003
90 7BO
EFS
,OBBQ
15
KVMJ
2009
91 0WFS
EF
XFEFS[JKETF
FSHFSOJT
#PT
9
KVMJ
2009
7FSIBHFO
8
KVMJ
2009
7BO
EFS
,OBBQ
15
KVMJ
2009, en Interme-
diair, 19 maart 2009
Q
3033

92 7HM
,PFOEFST
27 augustus 2009
EJF
[FHU
EBU
FS
HFFO
TQSBLF
XBT
WBO
EF
WPPSCFSFJEJOH
WBO
FFO
HF[BNFOMJK
LF
NPUJF
%F
CBOEPQOBNFO
WBO
IFU
GSBDUJFCFSBBE
WBO
EF
1WE"
WBO
18
NBBSU
MBUFO
FDIUFS
JFUT
BOEFST
IPSFO

;JF
WFSEFS
PPL
7BO
EFS
,OBBQ
15
KVMJ
2009
FO
,PPMF
Mensenwerk
Q
251252

93 /PUVMFO
GSBDUJFCFSBBE
CDA 18 maart 2003

Formatie en politieke besluitvorming 143

 spreken over politieke steun,94
NFMEEF
7FSIBHFO
EBU
#PT
[PV
IFCCFO
HF[FHE
EBU
IJK
OPDI

WPPS
NJMJUBJSF
TUFVO
OPDI
WPPS
QPMJUJFLF
TUFVO
XBT
.JMJUBJSF
POEFSTUFVOJOH
XBT
WPPS

IFU
CDA
OJFU
BBO
EF
PSEF
[P
MFHEF
7FSIBHFO
[JKO
GSBDUJFHFOPUFO
VJU
NBBS
QPMJUJFLF
TUFVO

XBT
NFFS
EBO
AMJQQFOEJFOTU
)FU
CFUFLFOEF
CJKWPPSCFFME
EBU
/FEFSMBOE
CFSFJE
NPFTU

[JKO
UPU
ACBDLêMM95
"M
NFU
BM
LBO
HFDPOTUBUFFSE
XPSEFO
EBU
EF
GSBDUJF
WBO
EF
1WE"
PQ
EF

PDIUFOE
WBO
18
NBBSU
NJOEFS
VJU
XBT
PQ
FFO
DPOGSPOUBUJF
NFU
IFU
CDA
EBO
PNHFLFFSE
5FSXJKM
EF
GSBDUJFT
PWFSMFHEFO
CFTQSBL
EF
.JOJTUFSSBBE
IPF
IFU
PQ
EF
EBH
EBBSWPPS

WBTUHFTUFMEF
SFHFSJOHTTUBOEQVOU
JO
EF
CSJFG
BBO
EF
5XFFEF
,BNFS
WFSXPPSE
[PV
NPFUFO

XPSEFO
;PBMT
BM
JT
CFTDISFWFO
HJOH
#BMLFOFOEF
OBBS
FJHFO
[FHHFO
EF
.JOJTUFSSBBE
WBO

18
NBBSU
JO
NFU
EF
HFEBDIUF
EBU
FS
SVJNUF
[BU
JO
IFU
1WE"TUBOEQVOU
PWFS
TUFVO
WPPS

de naderende inval op basis van resolutie 1441
%JF
HFEBDIUF
XFFL
BG
WBO
XBU
%POOFS

FFSEFS
OBBS
WPSFO
IBE
HFCSBDIU
OBNFMJKL
EBU
EF
SVJNUF
WPPS
FFO
POTDIBEFMJKLF
NBOJFS

PN
NFU
FMLBBS
WBO
NFOJOH
UF
WFSTDIJMMFO
OJFU
JO
EF
LXFTUJF
WBO
EF
KVSJEJTDIF
MFHJUJNBUJF

[BU
NBBS
JO
EF
GPSNVMFSJOHFO
XBBSNFF
EF
SFHFSJOH
CFHSJQ
FO
TUFVO
[PV
VJUTQSFLFO
WPPS

FFO
JO
EF
PHFO
WBO
EF
1WE"
POSFDIUNBUJH
VOJMBUFSBMJTNF
WBO
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
FO
IFU

7FSFOJHE
,POJOLSJKL96
%F
EJTDVTTJFT
JO
EF
.JOJTUFSSBBE
HJOHFO
FDIUFS
CMJKLFOT
EF
OPUVMFO
OJFU
PWFS
EF
JOIPVE

WBO
IFU
CFHSJQ
AQPMJUJFLF
TUFVO
OPDI
PWFS
EF
GPSNVMFSJOHFO
XBBSJO
EBBSPWFS
JO
EF
CSJFG

[PV
XPSEFO
HFTQSPLFO
*O
IFU
MJDIU
WBO
EF
JO
QBSBHSBBG
572
CFTQSPLFO
BDUJF
WBO
NJOJTUFS

%F
#PFS
WBMU
PQ
EBU
VVD
FO
LPFNJOJTUFST
QMFJUUFO
WPPS
PQOBNF
WBO
FFO
QBTTBHF
PWFS
IFU

POUCSFLFO
WBO
FFO
"NFSJLBBOT
WFS[PFL
PN
FFO
NJMJUBJSF
CJKESBHF
BMT
BSHVNFOU
WPPS
EF

/FEFSMBOETF
SFHFSJOH
PN
BG
UF
[JFO
WBO
NJMJUBJSF
TUFVO97
0PL
WBMU
PQ
EBU
JO
XFFSXJM
WBO

%POOFST
XBBSTDIVXJOH
BBO
IFU
TMPU
WBO
EF
WFSHBEFSJOH
WBO
EF
.JOJTUFSSBBE
WBO
17 maart
FFO
HSPPU
EFFM
WBO
EF
EJTDVTTJFT
HFXJKE
XFSE
BBO
EF
LXFTUJF
WBO
EF
WPMLFOSFDIUFMJKLF

HSPOETMBH
WBO
EF
LPNFOEF
JOWBM
;PBMT
OPH
OBEFS
VJUFFOHF[FU
[BM
XPSEFO
JO
QBSBHSBBG

874
JT
EF
VJUFJOEFMJKLF
CSJFG
BBO
EF
5XFFEF
,BNFS
HFTDISFWFO
JO
EF
WFSPOEFSTUFMMJOH
EBU

resolutie 1441
FFO
JOWBM
JO
*SBL
SFDIUWBBSEJHEF
%F[F
WFSPOEFSTUFMMJOH
JT
JO
EF
CSJFG
OJFU

POEFSCPVXE
NFU
FFO
WPMLFOSFDIUFMJKLF
BSHVNFOUBUJF
0Q
FFO
WSBBH
WBO
%F
#PFS
XBBSPN

[PO
QBTTBHF
POUCSBL
BOUXPPSEEF
%F
)PPQ
4DIFďFS
EBU
EJF
CFXVTU
XBT
XFHHFMBUFO

A%F
EFTLVOEJHFO
[JKO
IFU
OJFU
FFOT
PWFS
EF
WSBBH
PG
NJMJUBJS
JOHSJKQFO
WPMLFOSFDIUFMJKL

HFMFHJUJNFFSE
JT 
BMEVT
%F
)PPQ
4DIFďFS98
%F[F
VJUMFH
IFFGU
OJFU
HFMFJE
UPU
FFO
BBOQBTTJOH
WBO
EF
CSJFG
%BBSVJU
WBMU
BG
UF
MFJEFO

EBU
EF
SFHFSJOH
IFU
SFFET
JO
EF
[PNFS
WBO
2002
EPPS
#VJUFOMBOETF
;BLFO
VJUHF[FUUF

TQPPS
UPU
IFU
MBBUTU
UPF
CMFFG
WPMHFO
;JK
LPPT
FSWPPS
OJFU
[JDIUCBBS
UF
NBLFO
EBU
FS

XFUFOTDIBQQFMJKL
HFGVOEFFSEF

EJTDVTTJF
NPHFMJKL
XBT
FO
HFWPFSE
XFSE

PWFS
EF
KVSJ
EJTDIF
HSPOETMBH
WBO
EF
UPFO
OPH
LPNFOEF
JOWBM
%BBSNFF
JNQMJDFFSEF
EF
SFHFSJOH
EBU

94 NRC Handelsblad, 18 maart 2003

95 /PUVMFO
GSBDUJFCFSBBE
CDA, 18
NBBSU
"GHF[JFO
WBO
7FSIBHFO
XPSEFO
JO
EJU
LPSUF
WFSTMBH
HFFO
OBNFO

HFOPFNE
6JU
EF
OPUVMFO
WBO
EJU
CFSBBE
CMJKLU
PWFSJHFOT
EBU
CJOOFO
EF
QBSUJK
WBO
IFU
CDA
FFO
TDBMB
BBO

TUBOEQVOUFO
CFTUPOE
XBBSWBO
EBU
WBO
IFU
CDJA
IFU[FMGEF
XBT
BMT
EBU
WBO
EF
1WE"
96 %BU
XBT
JO
IFU
PWFSMFH
WBO
14
NBBSU
HFCFVSE
XBBS
#PT
#BMLFOFOEF
%POOFS
FO
-FJKOTF
FO
NBSHF
WBO
EF

JOGPSNBUJF
PWFS
*SBL
TQSBLFO
;JF
#PT
9
KVMJ
2009
%POOFS
6
KVMJ
2009
FO
-FJKOTF
2
KVMJ
2009
97 /PUVMFO
.JOJTUFSSBBE
18 maart 2003, 2, ;JF
PPL
QBSBHSBBG
ùõô
PWFS
IFU
CFHSJQ
AQPMJUJFLF
TUFVO
98 /PUVMFO
.JOJTUFSSBBE
18 maart 2003, 2
;JF
PPL
EF
BBOUFLFOJOHFO
WBO
EF
TFDSFUBSJT
WBO
EF
.JOJTUFSSBBE

XBBSJO
CJK
EF
JOUFSWFOUJF
WBO
%F
)PPQ
4DIFďFS
TUBBU
AWPMLFOSFDIU
CFXVTU
VJU
CSJFG
HFIPVEFO
TDIFFMU
2 blz en
[BM
POWPPSXBBSEFMJKL
IPPGEQVOU
XPSEFO

144 Formatie en politieke besluitvorming

 EF
KVSJEJTDIF
BSHVNFOUBUJF
UPFSFJLFOE
XBT
FO
WFSEPF[FMEF
[JK
EBU
IFU
CFTMVJU
EF
JOWBM
UF

TUFVOFO
JO
XF[FO
XBT
HFCBTFFSE
PQ
QPMJUJFLF
PWFSXFHJOHFO
%JF
POEVJEFMJKLIFJE
MFHEF

EF
CBTJT
WPPS
IFU
MBUFSF
IFWJHF
DPOëJDU
UVTTFO
IFU
CDA
FO
EF
1WE"
*NNFST
JO
IFU
,B
merdebat van 18
NBBSU
TUFMEF
IFU
CDA
CJK
NPOEF
WBO
%F
)PPQ
4DIFďFS
7FSIBHFO
FO

#BMLFOFOEF
EBU
FS
TQSBLF
XBT
WBO
FFO
ATMVJUFOEF
KVSJEJTDIF
SFEFOFSJOH
XBBS
IFU
HJOH
PN

EF
SFDIUTHSPOE
WPPS
FFO
NJMJUBJSF
BDUJF
0N
EJU
TUBOEQVOU
LSBDIU
CJK
UF
[FUUFO
WFSXFFT

#BMLFOFOEF
OBBS
IFU
BEWJFT
WBO
-PSE
(PMETNJUI
%PPS
EF[F
TUFMMJHIFJE
LXBN
IFU
TUBOE
QVOU
WBO
EF
1WE"
EBU
SFTPMVUJF
1441
AUXJKGFMBDIUJH
XBT
BMT
KVSJEJTDIF
HSPOETMBH
IBBLT
UF

TUBBO
PQ
EBU
WBO
IFU
CDA99
#BMLFOFOEF
WFSXFFT
MBUFS
JO
IFU
EFCBU
XFMJTXBBS
LPSU
OBBS
EF

WFMF
EJTDVTTJFT
EJF
POEFS
SFDIUTHFMFFSEFO
XFSEFO
HFWPFSE
FO
HBG
EBBSCJK
BBO
EBU
IFU
OV

om een politieke keuze ging,100
NBBS
HFCSVJLUF
EJU
OJFU
WFSEFS
PN
EF
1WE"
UFHFNPFU
UF

LPNFO
%BU
JT
EFT
UF
PQWBMMFOEFS
PNEBU
#PT
PQ
WFSTDIJMMFOEF
NPNFOUFO
JO
IFU
EFCBU

BBOHBG
EBU
EF
LFV[F
PN
FFO
JOWBM
BM
EBO
OJFU
UF
TUFVOFO
JO
[JKO
PHFO
JO
EF
FFSTUF
QMBBUT

FFO
QPMJUJFLF
LFV[F
XBT101
%BU
IFU
CDA
FS
[P
PQ
HFSJDIU
XBT
EF
1WE"
EF
EPPS
IFU
CDA
BBOHFIBOHFO
JOUFSQSF
UBUJF
WBO
EF
ASFDIUNBUJHIFJE
WBO
EF
LPNFOEF
JOWBM
JO
*SBL
UF
MBUFO
FSLFOOFO
JT
EPPS

#BMLFOFOEF
BDIUFSBG
JO
WFSCBOE
HFCSBDIU
NFU
EF
UPF[FHHJOH
EJF
IJK
WBO
#PT
HFLSFHFO

[PV
IFCCFO
#PT
IFFGU
EPPS
FFO
POEFSTDIFJE
UF
NBLFO
UVTTFO
TUFVO
BBO
IFU
CFTMVJU

WBO
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
*SBL
BBO
UF
WBMMFO
FO
TUFVO
BBO
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
BMT
EF
JOWBM

FFONBBM
FFO
GFJU
XBT
#BMLFOFOEF
EF
OPEJHF
SVJNUF
HFCPEFO
PPL
PN
#PT
WFSLFFSE
UF

CFHSJKQFO

5PDI
IFFGU
EF
$PNNJTTJF
[PBMT
HF[JFO
HFFO
BBOXJK[JOHFO
HFWPOEFO
WPPS

FFO
UPF[FHHJOH
WBO
EF
1WE"
EJF
FSPQ
OFFS
[PV
LPNFO
EBU
[JK
EF
ASFDIUNBUJHIFJE
WBO
EF

JOWBM
FSLFOEF

0PL
VJU
EF
CFSBBETMBHJOHFO
WBO
EF
1WE"GSBDUJF
PQ
18
NBBSU
WBMU
JFUT
EFSHFMJKLT
OJFU

PQ
UF
NBLFO
6JUHFTQSPLFO
XFSE
EBU
OJFU
HFGPDVTU
NPFTU
XPSEFO
PQ
EF
LXFTUJF
WBO
EF

KVSJEJTDIF
MFHJUJNBUJF
7FSEFS
XFSE
HFTQFDVMFFSE
PWFS
FFO
AUPWFSGPSNVMF
EJF
CDA
FO
1WE"

FS
WJB
FFO
NPUJF
VJU
[PV
LVOOFO
EPFO
LPNFO102
#PT
[FJ
UF
IPQFO
EBU
IFU
LBCJOFU
[PV

LJF[FO
WPPS
FFO
GPSNVMFSJOH
EJF
FSPQ
OFFS
[PV
LPNFO
EBU
IFU
LBCJOFU
IFU
CFTMVJU
WBO

EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
FO
IFU
7FSFOJHE
,POJOLSJKL
CFUSFVSEF
NBBS
UPDI
LPPT
WPPS
TUFVO

PNEBU
NFO
OJFU
BBO
EF
LBOU
WBO
4BEEBN
)PFTTFJO
XJMEF
TUBBO
"MT
IFU
LBCJOFU
EBBSFO
UFHFO
[PV
LJF[FO
WPPS
IFU
VJUTQSFLFO
WBO
FYQMJDJFUF
TUFVO
WPPS
IFU
CFTMVJU
[PV
IFU
WFFM

NPFJMJKLFS
XPSEFO
WPPS
EF
1WE"103
"G
FO
UPF
LXBNFO
LFOOFMJKL
CFSJDIUFO
CJOOFO
VJU
EF
.JOJTUFSSBBE
0Q
FFO
HFHFWFO

NPNFOU
NFMEEF
#PT
EBU
EF
UVTTFOTUBOE
XBT
EBU
FS
HFFO
TUFVO
[PV
XPSEFO
VJUHFTQSPLFO

WPPS
EF
JOUFSWFOUJF104
%F[F
GPSNVMFSJOH
LPNU
PWFSFFO
NFU
EF
JOIPVE
WBO
EF
CSJFG
BBO

EF
5XFFEF
,BNFS
XBBSJO
IFU
CFHSJQ
AQPMJUJFLF
TUFVO
POUCSFFLU
8FMMJDIU
IFFGU
EF
POSVTU

EJF
XBT
WFSPPS[BBLU
EPPS
EF
QFSTWFSLMBSJOH
WBO
#BMLFOFOEF
PQ
17
NBBSU
JO
EF
.JOJTUFS
raad van 18
NBBSU
UPU
IFU
CFTMVJU
HFMFJE
PN
JO
EF
CSJFG
BBO
EF
,BNFS
OJFU
JO
UF
HBBO
PQ
EF

CFUFLFOJT
WBO
IFU
CFHSJQ
QPMJUJFLF
TUFVO 7PMHFOT
#BMLFOFOEF
[PV
IJK
#PT
OB
BëPPQ
WBO

EF
.JOJTUFSSBBE
WBO
18
NBBSU
UPU
EJFOT
WSFVHEF
IFCCFO
NFFHFEFFME
EBU
EF
/FEFSMBOETF

99 Handelingen II, 2002/03, 18 maart 2003, 503276, 3283, 3285, 3298, 3299, 3300, 3301, 3309, 3310

100 Handelingen II, 2002/03, 18 maart 2003, 503300
101 Handelingen II, 2002/03, 18 maart 2003, 503284, 3307, 33183320
102 #BOEPQOBNF
1WE"GSBDUJFCFSBBE
18 maart 2003
JOUFSWFOUJF
5JDIFMBBS

103 #BOEPQOBNF
1WE"GSBDUJFCFSBBE
18 maart 2003
PQFOJOH
#PT
104 #BOEPQOBNF
1WE"
GSBDUJFCFSBBE
18 maart 2003
JOUFSWFOUJF
#PT

Formatie en politieke besluitvorming 145

 TUFVO
A[JDI
[PV
CFQFSLFO
UPU
BMMFFO
QPMJUJFLF
TUFVO105
0G
IJK
EJU
OV
HF[FHE
IFFGU
PG
OJFU

EF
$PNNJTTJF
BDIU
IFU
OJFU
XBBSTDIJKOMJKL
EBU
#BMLFOFOEF
#PT
EVJEFMJKL
IFFGU
HFNBBLU

XBU
QPMJUJFLF
TUFVO
JO
EF
PHFO
WBO
EF
SFHFSJOH
CFUFLFOEF

%JU
BMMFT
JT
WBO
CFMBOH
NFU
IFU
PPH
PQ
FFO
BOEFS
FMFNFOU
VJU
EF
HBOHCBSF
UFSVHCMJLLFO

PQ
EF
AEFBM
UVTTFO
1WE"
FO
CDA
*O
[JKO
CSJFG
WBO
18
EFDFNCFS
2008
BBO
#PT
TDISJKGU
#BM
LFOFOEF
EBU
IJK
LPSU
WPPS
EF
BBOWBOH
WBO
IFU
,BNFSEFCBU
UPU
[JKO
HSPUF
AWFSCB[JOH
WBO

#PT
[PV
IFCCFO
WFSOPNFO
EBU
AEF
1WE"GSBDUJF
[JDI
WFS[FUUF
UFHFO
IFU
CFSFJLUF
DPNQSP
NJT106
"OEFSF
WFSUFHFOXPPSEJHFST
WBO
IFU
CDA
[PBMT
%F
7SJFT
FO
7BO
EFS
,OBBQ
IFC
CFO
EF
$PNNJTTJF
PPL
WFSUFME
EBU
EF
PQTUFMMJOH
WBO
#PT
JO
IFU
EFCBU
POWFSXBDIU
XBT107
7PPS
#BMLFOFOEF
FO
7FSIBHFO
XBT
EJF
PQTUFMMJOH
[Ó
WFSSBTTFOE
JO
OFHBUJFWF
[JO
EBU
[JK

WBO
AHFTDIPOEFO
WFSUSPVXFO
TQSBLFO108
5FS
WFSLMBSJOH
WBO
EF
WPPS
IFU
CDA
POWFSXBDIUF

PQTUFMMJOH
WBO
#PT
XPSEU
NFFTUBM
7FSIBHFO
BMT
HFUVJHF
BBOHFIBBME109
%F[F
WFSUFMEF
EF

$PNNJTTJF
XBU
IJK
PQ
18 maart 2003
PPL
BBO
#BMLFOFOEF
MJFU
XFUFO
5JKEFOT
IFU
EFCBU

[PV
IJK
FFO
LPĐFQBV[F
JO
FUBCMJTTFNFOU
%VEPL
IFCCFO
HFIPVEFO
BMXBBS
UWPQOBNFO

QMBBUTWPOEFO
%BBS
POUNPFUUF
IJK
IFU
MJE
WBO
EF
1WE"GSBDUJF
"MCBZSBL
%F[F
[PV
7FS
IBHFO
IFCCFO
HF[FHE
EBU
#PT
EPPS
[JKO
GSBDUJF
XBT
UFSVHHFëPUFO
IFUHFFO
EF
SBEJDBMF

PQTUFMMJOH
WBO
#PT
JO
IFU
EFCBU
WFSLMBBSEF110
)FU
WFSIBBM
EBU
#PT
[PV
[JKO
UFSVHHFëPUFO

EPPS
[JKO
GSBDUJF
JT
WFSWPMHFOT
FFO
FJHFO
MFWFO
HBBO
MFJEFO
JO
EF
QFST
FO
JO
BMMFSMFJ
UFSVH
CMJLLFO
PQ
EF[F
FQJTPEF
JO
EF
)BBHTF
WFSTJF
WBO
IFU
*SBLESBNB111
0Q
CBTJT
WBO
EF
CBOEPQOBNFO
WBO
IFU
1WE"GSBDUJFCFSBBE
WBO
18 maart en de verkla
SJOH
WBO
"MCBZSBL
UFHFOPWFS
EF
$PNNJTTJF
EBU
[JK
OJFU
NFU
7FSIBHFO
IFFGU
HFTQSPLFO

DPOTUBUFFSU
EF
$PNNJTTJF
EBU
#PT
OJFU
XFSE
AUFSVHHFëPUFO112
0PL
IFFGU
EF
$PNNJTTJF

HFFO
QMPUTFMJOHF
WFSBOEFSJOH
LVOOFO
POUEFLLFO
JO
EF
JOIPVE
WBO
IFU
TUBOEQVOU
WBO
EF

1WE"
.JTTDIJFO
IFFGU
#BMLFOFOEF
[PBMT
7BO
EFS
,OBBQ
IFU
WFSXPPSEEF 113 op grond
WBO
[JKO
HFTQSFLLFO
NFU
#PT
HFEBDIU
EBU
#PT
EF
MBBUTUF
TUBQ
JO
EF
SJDIUJOH
WBO
EF
SFHF
SJOH
[PV
[FUUFO
EPPS
QPMJUJFLF
TUFVO
UF
WFSMFOFO
BBO
IFU
POBGXFOECBSF
CFTMVJU
WBO
EF

7FSFOJHEF
4UBUFO
FO
IFU
7FSFOJHE
,POJOLSJKL
UFO
PPSMPH
UF
USFLLFO
%BBSPQ
EVJEU
PPL

FFO
VJUTQSBBL
WBO
#BMLFOFOEF
JO
[JKO
HFTQSFL
NFU
EF
$PNNJTTJF
XBBSJO
IJK
[FHU
EBU
IFU

[JKO
APWFSUVJHJOH
XBT
EBU
EF
1WE"
BMT
EF
JOUFSWFOUJF
EBBS
XBT
PWFS
EF
CF[XBSFO
IFFO
[PV

TUBQQFO114
#PT
IBE
FDIUFS
BMEVT
7BO
EFS
,OBBQ
JO
EF
MBBUTUF
HFTQSFLLFO
NFU
#BMLFOFOEF

FO
7FSIBHFO
AEF
ESBBJ
OPH
OJFU
HFNBBLU115
#BMLFOFOEF
FO
EF
[JKOFO
XFSEFO
EVT
JO
FFO

verwachting
UFMFVSHFTUFME
OJFU
JO
FFO
XFSLFMJKL
HFNBBLUF
BGTQSBBL

105 AZ
#SJFG
#BMLFOFOEF
BBO
#PT
18
EFDFNCFS
2008

106 AZ
#SJFG
#BMLFOFOEF
BBO
#PT
18
EFDFNCFS
2008

107 7BO
EFS
,OBBQ
15
KVMJ
2009;
%F
7SJFT
9
KVMJ
2009

108 #BMLFOFOEF
7
KVMJ
2009
7FSIBHFO
8
KVMJ
2009
A-JKNQPHJOH
CDA
FO
1WE"
OPH
NPHFMJKL
de Volkskrant, 19
maart 2003
A'PSNBUJF
JO
JNQBTTF
OB
*SBLEFCBU
de Volkskrant, 20 maart 2003
ACDA
FO
1WE"
[PFLFO
XFFS

UPFOBEFSJOH
Reformatorisch Dagblad, 21 maart 2003
109 0OEFS
NFFS
7BO
EFS
,OBBQ
15
KVMJ
2009
-FJKOTF
2
KVMJ
2009
#BMLFOFOEF
7
KVMJ
2009
110 7FSIBHFO
8
KVMJ
2009
111 ;JF
CW
A'PSNBUJF
JO
HFWBBS
EPPS
PPSMPH
JO
*SBL de Volkskrant, 19 maart 2003
A#PUTJOH
UVTTFO
CDA
FO
1WE"

XBT
UF
WPPS[JFO Trouw, 20 maart 2003
Ai*L
XJTU
FFSTU
OJFU
XBU
QPMJUJFLF
TUFVO
JOIJFMEu
8PVUFS
#PT
PWFS
EF

GPSNBUJFCFTQSFLJOHFO
NFU
IFU
CDA
*SBL
FO
EF
WSFEFTEFNPOTUSBUJFT
NRC Handelsblad, 20 maart 2003
112 "MCBZSBL
UFMFGPPOHFTQSFL
12 oktober 2009

113 7BO
EFS
,OBBQ
15
KVMJ
2009
114 #BMLFOFOEF
7
KVMJ
2009
115 7BO
EFS
,OBBQ
15
KVMJ
2009

146 Formatie en politieke besluitvorming

 "M
NFU
BM
JT
EF
$PNNJTTJF
WBO
NFOJOH
EBU
EF
SFHFSJOH
JO
IBBS
CFTMVJU
PN
BMMFFO
QPMJUJFLF

TUFVO
UF
WFSMFOFO
FO
HFFO
NJMJUBJSF
SFLFOJOH
IFFGU
HFIPVEFO
NFU
IFU
TUBOEQVOU
EBU
EF

1WE"
IFSIBBMEFMJKL
PWFSCSBDIU
%BU
QBTU
JO
EF
QSVEFOUF
PQTUFMMJOH
UFO
PQ[JDIUF
WBO
FFO

NPHFMJKLF
UPFLPNTUJHF
DPBMJUJFQBSUOFS
EJF
PPL
CFQMFJU
XBT
EPPS
EF
JOGPSNBUFVST
%PPS

WBO
EF
1WE"
UF
WFSXBDIUFO
FYQMJDJFU
BG
UF
[JFO
WBO
IFU
TUBOEQVOU
EBU
TUFVO
WPPS
FFO

AJOWBM
nu OJFU
HFHFWFO
LPO
XPSEFO
XFSE
FDIUFS
QSFDJFT
EJF
HSFOT
JO
IFU
NJKOFOWFME
PWFS
TDISFEFO
EJF
EF
CFJEF
JOGPSNBUFVST
IBEEFO
QSPCFSFO
UF
CFXBLFO

%JU
BMMFT
MBBU
POWFSMFU
EBU
#BMLFOFOEF
EJFQ
HFSBBLU
XFSE
EPPS
EF
WPPS
IFN
POWFS
XBDIUF
PQTUFMMJOH
WBO
EF
1WE"
UJKEFOT
IFU
EFCBU
WBO
18
NBBSU
7PPS
FFO
WFSLMBSJOH
WBO
EF

WFSXJKEFSJOH
UVTTFO
1WE"
FO
CDA
[JKO
BGHF[JFO
WBO
EF
BMHFIFMF
WFSNPFJEIFJE
FO
TUSFTT

FOLFMF
GBDUPSFO
WBO
CJK[POEFS
CFMBOH
"MMFSFFSTU
EF
WFSLMBSJOH
EJF
#BMLFOFOEF
BBO
IFU
CF
HJO
WBO
IFU
EFCBU
OBNFOT
EF
SFHFSJOH
IBE
BGHFMFHE
%BBSJO
LXBN
BOEFST
EBO
JO
EF
CSJFG

IFU
CFHSJQ
AQPMJUJFLF
TUFVO
XÊM
WPPS
/BEBU
IJK
IBE
HF[FHE
EBU
4BEEBN
)PFTTFJO
EF
DPO
TFRVFOUJFT
EJF
OV
BBO
EF
PSEF
XBSFO
BMT
VJUWMPFJTFM
WBO
IFU
TDIFOEFO
WBO
SFTPMVUJF
1441,
PWFS
[JDI[FMG
IBE
BGHFSPFQFO
WPFHEF
IJK
EBBSBBO
UPF
A&FO
FWFOUVFMF
BDUJF
UFHFO
4BEEBN

LBO
IFU
LBCJOFU
EBBSPN
QPMJUJFL
TUFVOFO116
6JU
EF
BBOUFLFOJOHFO
EJF
#PT
UJKEFOT
IFU

EFCBU
NBBLUF
TQSFFLU
WFSSBTTJOH
PWFS
EF
UPDI
XFFS
UPFHFWPFHEF
QBTTBHF
PWFS
QPMJUJFLF

TUFVO
)JK
OPUFFSEF
AEF
WSBBH
JT
IPF
IFU
[JU
NFU
EF[F
BDUJF
PQ
EJU
NPNFOU117
%BU
#PT

XJMEF
XFUFO
XBU
XFSE
CFEPFME
CMJKLU
PPL
VJU
[JKO
QPHJOHFO
PN
JO
IFU
EFCBU
PQIFMEFSJOH

UF
LSJKHFO
PWFS
EF
JOIPVE
WBO
IFU
CFHSJQ
AQPMJUJFLF
TUFVO
7PPSBM
7FSIBHFO
TUJDIUUF
PO
SVTU
CJK
#PT
EPPS
JO
EF
PQFOJOHTJOUFSWFOUJF
JO
EF
FFSTUF
UFSNJKO
FFO
NJMJUBJSF
CJKESBHF
JO

EF
UPFLPNTU
OJFU
POEVCCFM[JOOJH
VJU
UF
TMVJUFO118
0PL
TUFMEF
7FSIBHFO
EBU
EF
QPMJUJFLF

steun van de CDAGSBDUJF
[JDI
BMMFSFFSTU
VJUUF
AEPPS
IJFS
FYQMJDJFU
PO[F
JOTUFNNJOH
<WPPS

EJF
HSPFQ
MBOEFO
EJF
EF
WFSBOUXPPSEFMJKLIFJE
PQ
[JDI
OFFNU
PN
UPU
JOHSJKQFO
PWFS
UF

HBBO>
VJU
UF
TQSFLFO119
,FOOFMJKL
IFSIBBMEF
IJK
EJU
OPH
UJKEFOT
IFU
EFCBU
WPPS
EF
DBNFSBT

XBBSWPPS
IJK
TBNFO
NFU
%F
)PPQ
4DIFďFS
WFSTDIFFO
#PT
OPUFFSEF
BMUIBOT
A1SPCMFNFO

7FSIBHFO
FO
DHS
CFQMFJUFO
WPPS
DBNFSB
QPMJUJFLF
TUFVO
DHS
IFFM
EVJEFMJKL
EBO
CFO
KF
IFU

dus eens met de kabinetsbeslissing om SH <4BEEBN
)PFTTFJO>
HBBO
BBOQBLLFO120
#BMLFOFOEF
QSPCFFSEF
CMJKLFOT
IFU
WFSTMBH
WBO
IFU
EFCBU
JO
EF
HFFTU
WBO
IFU
AEPOOFSJ
BBOTF
DPNQSPNJT
GPSNVMFSJOHFO
UF
WJOEFO
XBBSNFF
IJK
EF
1WE"
OJFU
UF
WFFM
WBO
[JDI
[PV

WFSXJKEFSFO121
)FU
XBT
EBO
PPL
OJFU
#BMLFOFOEF
EJF
WPPS
#PT
EF
EFVS
EJDIUEFFE
NBBS

7FSIBHFO122
/BEBU
#BMLFOFOEF
IBE
HF[FHE
A%F
LFFS[JKEF
WBO
iHFFO
QPMJUJFLF
TUFVOu

JT
WFSPPSEFMFO
NBBS
EBBS
LJF[FO
XJK
EVJEFMJKL
OJFU
WPPS 123
[FJ
7FSIBHFO
JO
EF
UXFFEF

UFSNJKO
A%F
NJOJTUFSQSFTJEFOU
XBT
PPL
PWFSEVJEFMJKL
UPFO
IJK
TUFMEF
EBU
EF
LFFS[JKEF

WBO
IFU
OJFUHFWFO
WBO
QPMJUJFLF
TUFVO
FFO
WFSPPSEFMJOH
JT
%F
CDAGSBDUJF
POEFSTDISJKGU

EJF
DPODMVTJF124
#PT
OPUFFSEF
AMV
EF
LFFS[JKEF
WBO
QPMJUJFLF
TUFVO
JT
WFSPPSEFMJOH125

116 Handelingen II, 2002/03, 18 maart 2003, 503275

117 "BOUFLFOJOHFO
#PT
118 Handelingen II, 2002/03, 18 maart 2003, 5032783279
119 Handelingen II, 2002/03, 18 maart 2003, 503277
120 "BOUFLFOJOHFO
#PT
#PT
9
KVMJ
2009
;JF
PPL
%F
)PPQ
4DIFďFS
22 september 2009
%F[F
TUFMEF
EBU
BMMF

NJOJTUFST
CFHSFQFO
EBU
EJU
EF
JOUFSQSFUBUJF
XBT
WBO
IFU
CFHSJQ
AQPMJUJFLF
TUFVO
121 ;JF
CW
Handelingen II, 2002/03, 18 maart 2003, 503302

122 #BOEPQOBNF
1WE"GSBDUJFCFSBBE
19 maart 2003
123 Handelingen II, 2002/03, 18 maart 2003, 503302
124 Handelingen II, 2002/03, 18 maart 2003, 503316
125 "BOUFLFOJOHFO
#PT

Formatie en politieke besluitvorming 147

 7FSIBHFO
CMPLLFFSEF
WFSWPMHFOT
FMLF
VJUXFH
UPFO
IJK
TUFMEF
A)FU
CFTMVJU
UPU
[PO
BDUJF

BG LFVSFO
FO
EF
GFJUFMJKLF
BBOWBM
TUFVOFO
EBU
LBO
OJFU
%BU
JT
FFO
TQBHBBU
EJF
OJFU
NPHFMJKL

JT126
%F
PQTUFMMJOH
WBO
7FSIBHFO
TQSFFLU
BM
VJU
EF
OPUVMFO
WBO
IFU
CDAGSBDUJFCFSBBE
EBU

WPPSBGHJOH
BBO
IFU
EFCBU
7FSIBHFO
XBT
[P
[PV
%POOFS
OB
BëPPQ
BBO
#PT
IFCCFO

WFSUFME
OJFU
HPFE
HFOPFH
EPPS
IFN
CJKHFQSBBU
)FU[FMGEF
HPME
WPPS
%F
)PPQ
4DIFG
GFS
EJF
[P
WFSUFMEF
IJK
EF
$PNNJTTJF
OJFU
PQ
EF
IPPHUF
XBT
WBO
ABM
EBUHFOF
XBU
XFSE

HFXJTTFME
UVTTFO
EF
QSFNJFS
FO
8PVUFS
#PT
FO
BOEFSFO
JO
IFU
LBEFS
WBO
EF
GPSNBUJF127
%POOFS
HJOH
WSPFH
JO
EF
NJEEBH
WBO
18
NBBSU
[JFL
OBBS
IVJT
FO
XBT
POCFSFJLCBBS
WPPS

WFSEFSF
CFNJEEFMJOH128
%POOFS
CFOBESVLUF
UFHFOPWFS
EF
$PNNJTTJF
EBU
EF
FTDBMBUJF
BBO

CFJEF
QBSUJKFO
UF
XJKUFO
XBT
)JK
[FJ
FDIUFS
PPL
IFU
BDIUFSBG
CFUSFVSE
UF
IFCCFO
EBU
IJK

BMT
HFWPMH
WBO
[JKO
[JFLUF
OJFU
JO
TUBBU
XBT
HFXFFTU
PN
UJKEFOT
IFU
EFCBU
CFNJEEFMFOE

PQ
UF
USFEFO129
)PF
EJU
PPL
[JK
FS
LXBN
[PWFFM
XBT
EVJEFMJKL
HFFO
HFNFFOTDIBQQFMJKLF

NPUJF
WBO
IFU
CDA
FO
EF
1WE"
%F
1WE"
TUFVOEF
IFU
CFTMVJU
WBO
IFU
LBCJOFU
OJFU
(FFO

FOLFMF
NPUJF
CFIBBMEF
FFO
NFFSEFSIFJE
)FU
LBCJOFUTTUBOEQVOU
CMFFG
EVT
POHFXJK[JHE

/FEFSMBOE
WFSMFFOEF
QPMJUJFLF
TUFVO
BBO
EF
LPNFOEF
JOWBM
JO
*SBL
EPPS
EF
7FSFOJHEF

4UBUFO
FO
IFU
7FSFOJHE
,POJOLSJKL
)FU
,BNFSEFCBU
WBO
18
NBBSU
MBBU
[JFO
EBU
IFU
OJFU
NPHFMJKL
XBT
EF
LXFTUJF*SBL
CVJ
UFO
EF
GPSNBUJF
UF
IPVEFO
FO
WJDF
WFSTB
5JKEFOT
FO
OB
IFU
EFCBU
MJFQFO
EF
HFNPFEFSFO

IPPH
PQ
#PT
FO
7FSIBHFO
TUPOEFO
JO
EF
XBOEFMHBOHFO
BMT
LFNQIBOFO
UFHFOPWFS
FMLBBS

&S
WJFMFO
XPPSEFO
BMT
AWFSSBBE130
7FSIBHFO
IBE
PQ
EBU
NPNFOU
HFOPFH
WBO
EF
GPSNBUJF

XBBS
IJK
[P
JT
XFM
CFXFFSE
NBBS
OJFU
EPPS
IFN
CFWFTUJHE

OPPJU
FDIU
JO
IBE
HFMPPGE131
#BMLFOFOEF
XJMEF
FDIUFS
QSPCFSFO
VJU
EF
DSJTJT
UF
LPNFO132
%F
[JFLUF
WBO
%POOFS
CPPE

FFO
XFMLPNF
SFEFO
PN
FFO
LPSUF
BG LPFMJOHTQFSJPEF
JO
BDIU
UF
OFNFO
0Q
24
NBBSU
LXB
NFO
#PT
#BMLFOFOEF
%POOFS
-FJKOTF
,PFOEFST
5JNNFSNBOT
7FSIBHFO
FO
%F
)PPQ

4DIFďFS
CJK
FMLBBS
WPPS
FFO
PWFSMFH
XBBSOBBS
JO
EJU
IPPGETUVL
BM
WFSTDIJMMFOEF
NBMFO

JT
WFSXF[FO
*O
EJU
A[XFFULBNFSUKF133
TUPOE
EF
LXFTUJF
WBO
EF
ASFDIUNBUJHIFJE
WBO
EF

JOWBM
JO
*SBL
DFOUSBBM
/B
[FWFO
VVS
QSBUFO
XFSE
FFO
QFSTCFSJDIU
EF
XFSFME
JO
HF[POEFO

%BBSJO
WFSLMBBSEFO
EF
QBSUJKFO
AIFU
CFSPFQ
PQ
SFTPMVUJF
1441
BMT
GFJUFMJKLF
HSPOETMBH
WPPS

EF
JOUFSWFOUJF


UF
BDDFQUFSFO134
%F[F
UFLTU
JT
JO
EF
QFST
VJUHFMFHE
BMT
FFO
CVJHJOH
WBO
EF
1WE"
JO
EF
SJDIUJOH
WBO
IFU

CDA
%F
$PNNJTTJF
BDIU
EJU
CFHSJKQFMJKL
HF[JFO
EF
EVCCFM[JOOJHF
GPSNVMFSJOH
&OFS
135

[JKET
XFSE
BBO
IFU
FJOE
WBO
EF
WFSLMBSJOH
HFTUFME
EBU
AEF
SFDIUNBUJHIFJE
WBO
IFU
IVJEJHF

DPBMJUJFPQUSFEFO
JO
*SBL
EF
QBSUJKFO
OJFU
MBOHFS
WFSEFFME
<IPVEU>136
%JF
GPSNVMFSJOH

126 Handelingen II, 2002/03, 18 maart 2003, 503316

127 %F
)PPQ
4DIFďFS
22 september 2009

128 #PT
9
KVMJ
2009
129 5FMFGPPOHFTQSFL
%POOFS
29 oktober 2009
130 -FJKOTF
2
KVMJ
2009; NRC Handelsblad, 19 maart 2003
131 7FSIBHFO
8
KVMJ
2009; Intermediair, 19 maart öôôý
÷ô÷õ
132 #BMLFOFOEF
7
KVMJ
2009
#PT
9
KVMJ
2009
7FSIBHFO
8
KVMJ
2009
7BO
EFS
,OBBQ
15
KVMJ
2009
133 %F
)PPQ
4DIFďFS
22 september 2009
134 RVD
#VSFBV
8PPSEWPFSJOH
,BCJOFUTGPSNBUJF
1FSTCFSJDIU
24 maart 2003

135 ;JF
CW
A#SPPT
WFSUSPVXFO
CJK
CDA
FO
1WE"
NRC Handelsblad, 25 maart 2003
FO
A#VJHJOH De Telegraaf, 25 maart

2003
;JF
PPL
,PPMF
Mensenwerk, Q
258
FW

136 RVD
#VSFBV
8PPSEWPFSJOH
,BCJOFUTGPSNBUJF
1FSTCFSJDIU
24 maart 2003

148 Formatie en politieke besluitvorming

 XFLU
EF
JOESVL
EBU
EF
QBSUJKFO
FMLBBS
UPFTUPOEFO
PQ
EJU
QVOU
NFU
FMLBBS
WBO
NFOJOH
UF

WFSTDIJMMFO
"OEFS[JKET
TVHHFSFFSU
IFU
XPPSE
ABDDFQUFSFO
EBU
EF
1WE"
BMTOPH
BLLPPSE

XBT
HFHBBO
NFU
EF
PQWBUUJOH
EJF
IFU
CDA
IBE
PWFS
EF
ASFDIUNBUJHIFJE
WBO
EF
JOWBM
0PL

QBSUJKWPPS[JUUFS
,PPMF
BBO
XJF
#PT
PONJEEFMMJKL
OB
IFU
CFSBBE
EF
UFLTU
WBO
IFU
QFSTCF
SJDIU
WPPSMBT
[BH
EF
SJTJDPT
EJF
BBO
EF
UFLTU
LMFFGEFO137
%F
WFSLMBSJOH
MFJEEF
BM
NFU
BM

UPU
WFFM
UFLTUFYFHFTFT
XBU
EF
JOESVL
XFLU
EBU
EF
LXFTUJF*SBL
JO
EJU
TUBEJVN
HFIFFM
XBT

HFSFEVDFFSE
UPU
FFO
XPPSEFOTUSJKE
%F[F
TUSJKE
CSBL
EF
GPSNBUJF
FDIUFS
OJFU
PQ
%JF
MJFQ

VJUFJOEFMJKL
PQ
12
BQSJM
TUVL
PQ
FFO
WFSTDIJM
WBO
NFOJOH
PWFS
EF
XFOTFMJKLIFJE
WBO
FYUSB

CF[VJOJHJOHFO

6.7 Terugblik
0Q
24 maart 2003 WFSLMBBSEFO
IFU
CDA
FO
IFU
1WE"
EBU
EF
SFDIUNBUJHIFJE
WBO
IFU
PQ
USFEFO
WBO
AEF
DPBMJUJF
JO
*SBL
IFO
OJFU
MBOHFS
WFSEFFME
IJFME
5PDI
JT
EBU
QSFDJFT
XBU
FS

TJOETEJFO
JT
HFCFVSE
%JF
LXFTUJF
IPVEU
#PT
FO
#BMLFOFOEF
UPU
PQ
EF
EBH
WBO
WBOEBBH

WFSEFFME
%BU
CMJKLU
OJFU
BMMFFO
VJU
EF
WSBBHHFTQSFLLFO
EJF
EF
$PNNJTTJF
NFU
IFO
IFFGU

HFWPFSE
NBBS
IFU
TQSFFLU
PPL
VJU
EF
BM
BBOHFIBBMEF
CSJFGXJTTFMJOH
UVTTFO
#PT
FO
#BMLFO
FOEF
WBO
EFDFNCFS
2008
%BBSJO
WPFSU
#BMLFOFOEF
EF
WFSLMBSJOH
WBO
24 maart op als
CSPO
WPPS
[JKO
TUFMMJOH
EBU
EF
1WE"
WÓÓS
IFU
EFCBU
WBO
18
NBBSU
CFMPPGE
IBE
FFO
BDUJF

WBO
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
FO
IFU
7FSFOJHE
,POJOLSJKL
UF
BDDFQUFSFO
PQ
CBTJT
WBO
SFTPMVUJF

1441
%BU
JT
WPMHFOT
#BMLFOFOEF
EF
KVJTUF
XFFSHBWF
WBO
IFU
QSPDFT
EBU
MFJEEF
UPU
IFU

regeringsbesluit van 18
NBBSU

0Q
CBTJT
WBO
EF
JO
EJU
IPPGETUVL
HFQSFTFOUFFSEF
SFDPOTUSVDUJF
DPODMVEFFSU
EF
$PN
NJTTJF
IFU
WPMHFOEF
)FU
POEFSXFSQ
*SBL
IFFGU
HFFO
EFFM
VJUHFNBBLU
WBO
EF
GPSNBUJFPO
EFSIBOEFMJOHFO
UVTTFO
1WE"
FO
CDA
8FM
IFFGU
#BMLFOFOEF
FFO
BBOUBM
NBMFO
CJMBUFSBBM

EF
TUBOEQVOUFO
WBO
#PT
WFSLFOE
TPNT
JO
BBOXF[JHIFJE
WBO
EF
JOGPSNBUFVST
%POOFS

FO
-FJKOTF
*O
EJF
WFSLFOOJOHFO
IFFGU
EF
1WE"
OBBS
WPSFO
HFCSBDIU
EBU
EF
QBSUJK
TUFSL

HFLBOU
XBT
UFHFO
BDUJFWF
NJMJUBJSF
QBSUJDJQBUJF
JO
FFO
NPHFMJKLF
EPPS
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO

FO
IFU
7FSFOJHE
,POJOLSJKL
HFÐOJUJFFSEF
PPSMPH
UFHFO
*SBL
.FU
EBU
TUBOEQVOU
IFFGU
EF

SFHFSJOH
JO
EF
VJUFJOEFMJKLF
CFTMVJUWPSNJOH
PQ
17
NBBSU
SFLFOJOH
HFIPVEFO
EPPS
OJFU
UF

WPMEPFO
BBO
FFO
BBOUBM
OPH
PQFOTUBBOEF
"NFSJLBBOTF
WFS[PFLFO
[PBMT
EF
APNMBCFMJOH

WBO
FFO
GSFHBU
"MT
CFMBOHSJKLTUF
BSHVNFOU
PN
OJFU
BDUJFG
NJMJUBJS
UF
QBSUJDJQFSFO
XFSE

JO
EF
EJTDVTTJFT
JO
EF
.JOJTUFSSBBE
FDIUFS
OJFU
EF
GPSNBUJF
HFCSVJLU
NBBS
IFU
GFJU
EBU

EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
BGHF[JFO
WBO
EF
HFOPFNEF
EFFMWFS[PFLFO
/FEFSMBOE
OJFU
WFS[PDIU

IBEEFO
PN
PďFOTJFWF
NJMJUBJSF
TUFVO
5PDI
TQFFMEF
EF
GPSNBUJF
BDIUFS
EF
TDIFSNFO
XFM

EFHFMJKL
FFO
SPM
JO
EF
CFTMVJUWPSNJOH
[FLFS
XBBS
IFU
HJOH
PN
EF
TUFVO
WBO
EF
VVD
CFXJOETMJFEFO
WPPS
IFU
SFHFSJOHTTUBOEQVOU

*O
EF
CJMBUFSBMF
PWFSMFHHFO
IFFGU
#BMLFOFOEF
#PT
OB
LFOOJT
UF
IFCCFO
HFOPNFO
WBO

EJFOT
CF[XBSFO

MBUFO
XFUFO
HFFO
BDUJF
UF
POEFSOFNFO
PN
/FEFSMBOE
PQ
IFU
"NFSJ
LBBOTF
MJKTUKF
WBO
the willing
UF
LSJKHFO
%F
BNCBTTBEFVS
JO
8BTIJOHUPO
LSFFH
HFFO
JO
TUSVDUJF
PN
QPTJUJFG
UF
SFBHFSFO
PQ
IFU
"NFSJLBBOTF
WFS[PFL
EJFOBBOHBBOEF
)FU
CFTMVJU

OJFU
UF
SFBHFSFO
IFFGU
OJFU
LVOOFO
WPPSLPNFO
EBU
/FEFSMBOE
PQ
IFU
MJKTUKF
UFSFDIULXBN

%BU
MJKLU
FDIUFS
OJFU
IFU
HFWPMH
WBO
FFO
BDUJF
WBO
EF
/FEFSMBOETF
SFHFSJOH
)JFSPQ
XPSEU

JOHFHBBO
JO
QBSBHSBBG
735

137 ,PPMF
3
KVOJ
2009
,PPMF
Mensenwerk
Q
258

Formatie en politieke besluitvorming 149

 )FU
JT
EF
$PNNJTTJF
OJFU
HFCMFLFO
EBU
FS
JO
EF
CJMBUFSBMF
PWFSMFHHFO
UVTTFO
#BMLFO
FOEF

FO
#PT
FFO
EVJEFMJKLF
BGTQSBBL
JT
HFNBBLU
PWFS
EPPS
EF
1WE"
UF
WFSMFOFO
BEIFTJF
BBO
IFU

CFTMVJU
WBO
EF
SFHFSJOH
PN
QPMJUJFLF
TUFVO
VJU
UF
TQSFLFO
WPPS
FFO
JOWBM
WBO
EF
7FSFOJHEF

4UBUFO
FO
IFU
7FSFOJHE
,POJOLSJKL
NFU
SFTPMVUJF
1441
BMT
SFDIUWBBSEJHFOEF
HSPOETMBH

#BMLFOFOEF
IFFGU
IFU
1WE"TUBOEQVOU
JO
EF[FO
OJFU
HPFE
JOHFTDIBU
#PT
IFFGU
#BMLF
OFOEF
JO
EF
EBHFO
WPPSBGHBBOE
BBO
IFU
EFCBU
WBO
18
NBBSU
IFSIBBMEFMJKL
MBUFO
XFUFO

EBU
EF
QBSUJK
UFHFO
FFO
BMMFJOHBOH WBO
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
FO
IFU
7FSFOJHE
,POJOLSJKL

XBT
FO
FFO
AJOWBM
nu’ OJFU
[PV
TUFVOFO
%F
PQTUFMMJOH
WBO
EF
1WE"
JO
IFU
,BNFSEFCBU

XBT
DPOTJTUFOU
UFO
PQ[JDIUF
WBO
IFU
FFSEFS
JOHFOPNFO
FO
BBO
#BMLFOFOEF
PWFSHFCSBDIUF

TUBOEQVOU
)FU
JT
EF
$PNNJTTJF
CPWFOEJFO
OJFU
HFCMFLFO
EBU
#PT
[PBMT
EPPS
IFU
CDA is
HFTUFME
EPPS
[JKO
GSBDUJF
JT
AUFSVHHFëPUFO

"BOHF[JFO
#PT
JO
FFO
FFSEFS
TUBEJVN
IBE
MBUFO
XFUFO
OJFU
QSJODJQJFFM
UFHFO
FFO
NJMJUBJ
SF
JOWBM
UF
[JKO
JT
IFU
CFHSJKQFMJKL
EBU
#BMLFOFOEF
NFFOEF
EBU
FS
SVJNUF
[BU
JO
IFU
TUBOE
QVOU
WBO
EF
1WE"
#BMLFOFOEF
IFFGU
JO
IFU
PWFSMFH
NFU
#PT
FDIUFS
OJFU
TDIFSQ
HFOPFH

HFÐOWFOUBSJTFFSE
XBU
EF
NBUF
WBO
QPMJUJFLF
TUFVO
XBT
EJF
WPPS
EF
1WE"
BBOWBBSECBBS
[PV

[JKO
FO
XBBS
EF
HSFO[FO
EBBSWBO
MBHFO
6JU
EF
CFTQSFLJOHFO
JO
EF
.JOJTUFSSBBE
CMJKLU

EBU
IFU
LBCJOFU
FS
CBBU
CJK
NFFOEF
UF
IFCCFO
PQ
WPPSIBOE
UF
XFUFO
XBBS
JO
EF
5XFFEF

,BNFS
EF
NFFSEFSIFJE
MBH
)PFXFM
#BMLFOFOEF
JO
WFSCBOE
EBBSNFF
WPPSBGHBBOE
BBO

EF
.JOJTUFSSBBE
WBO
17 en 18
NBBSU
XFM
NFU
#PT
IFFGU
PWFSMFHE
PWFS
EF
GPSNVMFSJOHFO

XBBSJO
EF
1WE"
FO
IFU
CDA
FMLBBS
[PVEFO
LVOOFO
WJOEFO
[JKO
FS
HFFO
UFLFOFO
EJF
FSPQ

XJK[FO
EBU
#BMLFOFOEF
NFU
#PT
IFFGU
HFTQSPLFO
PWFS
AEF
NBUF
WBO
QPMJUJFLF
TUFVO
EJF

EPPS
EF
SFHFSJOH
[PV
XPSEFO
VJUHFTQSPLFO
0PL
JO
EF
.JOJTUFSSBBE
WBO
17 en 18 maart
IFFGU
#BMLFOFOEF
HFFO
EJTDVTTJF
HFÌOUBNFFSE
PWFS
EF
CFUFLFOJT
WBO
IFU
CFHSJQ
AQPMJUJFLF

TUFVO
)FU
HFWPMH
XBT
EBU
EF
SFHFSJOH
IFU
EFCBU
WBO
18 maart inging met een bepaalde
WFSXBDIUJOH
UFO
BBO[JFO
WBO
IFU
TUBOEQVOU
WBO
EF
1WE"
EJF
OJFU
VJULXBN

5JKEFOT
IFU
EFCBU
XFSE
QJKOMJKL
EVJEFMJKL
EBU
EF
SFHFSJOH
POWPMEPFOEF
IBE
CFTQSPLFO

XBU
IFU
CFHSJQ
AQPMJUJFLF
TUFVO
JOIJFME
[PEBU
WBO
NFFU
BG
BBO
WFSXBSSJOH
CFTUPOE
PWFS

EF
WSBBH
XBU
EF
WFSMFOJOH
WBO
QPMJUJFLF
TUFVO
CFUFLFOEF
%BU
WFSLMBBSU
XBBSPN
7FSIBHFO

FO
#PT
[P
VJU
FMLBBS
XFSEFO
HFESFWFO
7FSIBHFO
JOUFSQSFUFFSEF
QPMJUJFLF
TUFVO
JNNFST

FYQMJDJFU
BMT
JOTUFNNJOH
NFU
IFU
CFTMVJU
WBO
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
FO
IFU
7FSFOJHE
,P
OJOLSJKL
PN
*SBL
CJOOFO
UF
WBMMFO
UFSXJKM
#PT
KVJTU
BBO
#BMLFOFOEF
IBE
MBUFO
XFUFO
EBU

EF
1WE"
[PO
TUBOEQVOU
OJFU
[PV
LVOOFO
BDDFQUFSFO
7PPS
EF
WSBBH
EJF
JO
EJU
IPPGETUVL
DFOUSBBM
TUBBU
JT
EF
MPPQ
WBO
EF
HFCFVSUFOJTTFO

UJKEFOT
IFU
,BNFSEFCBU
FDIUFS
OJFU
WBO
EJSFDU
CFMBOH
%JF
WFSBOEFSEF
JNNFST
VJUFJOEFMJKL

OJFUT
BBO
IFU
CFTMVJU
WBO
EF
/FEFSMBOETF
SFHFSJOH
%F
PPL
WPPS
EF
JOGPSNBUFVST
POWFS
XBDIUF
FTDBMBUJF138
IFFGU
FDIUFS
HSPUF
HFWPMHFO
HFIBE
WPPS
EF
NBOJFS
XBBSPQ
TJOETEJFO

PWFS
EF
JOWMPFE
WBO
EF
GPSNBUJF
JT
HFTQSPLFO
FO
HFTDISFWFO
%BU
CMJKLU
EVJEFMJKL
VJU
EF

CSJFG
WBO
#BMLFOFOEF
WBO
18
EFDFNCFS
2008
"BO
IFU
TMPU
EBBSWBO
TDISJKGU
IJK
FSBBO
UF

IFDIUFO
AEF
GFJUFMJKLIFJE
WBO
EF
HBOH
WBO
[BLFO
JOEFSUJKE
DPSSFDU
UF
IPVEFO
NFEF
JO
IFU

MJDIU
WBO
EF
BBOLPOEJHJOH
BGHFMPQFO
XFFLFOE
WBO
WJDFQSFNJFS
#PT
OB
EF
WFSLJF[JOHFO

PQOJFVX
JO
UF
[VMMFO
[FUUFO
PQ
FFO
POEFS[PFL
OBBS
EF
HBOH
WBO
[BLFO
JOEFSUJKE
%BBS
PN
[P
TUFMU
IJK
IFFGU
IJK
AFFB
JO
CPWFOTUBBOE
EFUBJM
WBTUHFMFHE
JO
EF[F
CSJFG 139
%F
CSJFG
TVHHFSFFSU
EBU
#BMLFOFOEF
NFFOEF
FFO[JKEJH
EF
KVJTUF
XFFSHBWF
WBO
EF
HBOH

WBO
[BLFO
UF
LVOOFO
WBTUTUFMMFO
%F
IJFS
HFQSFTFOUFFSEF
SFDPOTUSVDUJF
MBBU
[JFO
EBU
EF[F

138 %POOFS
6
KVMJ
2009
-FJKOTF
2
KVMJ
2009

139 #SJFG
#BMLFOFOEF
BBO
#PT
FO
3PVWPFU
18
EFDFNCFS
2008

150 Formatie en politieke besluitvorming

 WFSPOEFSTUFMMJOH
OJFU
IPVECBBS
JT
.FU
IFU
QFSTCFSJDIU
WBO
24 maart 2003
IFFGU
EF
1WE"

FDIUFS
FFO
UFLTU
HFBDDFQUFFSE
EJF
FSUPF
IFFGU
CJKHFESBHFO
EBU
#BMLFOFOEFT
XFFSHBWF
WBO

EF
AEFBM
EJF
1WE"
FO
CDA
HFTMPUFO
[PVEFO
IFCCFO
LPO
EPPSHBBO
WPPS
EF
DPSSFDUF
XFFS
HBWF
%F
VJUMFH
EJF
#PT
MBUFS
IFFGU
HFHFWFO
NBBLU
XFM
EVJEFMJKL
EBU
EF
WFSLMBSJOH
OJFU

NPFU
XPSEFO
HFÐOUFSQSFUFFSE
BMT
FFO
MFHJUJNBUJF
BDIUFSBG
WBO
EF
JOWBM
JO
*SBL
5PDI
WFS
TQSFJEU
EF
UFLTU
JOEFSEBBE
[PBMT
#PT
JO
[JKO
BOUXPPSE
BBO
#BMLFOFOEF
TDISJKGU
ANJTU
PWFS

IFU
TUBOEQVOU
WBO
EF
1WE"140
)FU
QFSTCFSJDIU
WBO
24 maart 2003
JT
FFO
CSPO
EJF
HFFO
IFMEFSIFJE
TDIFQU
NFU
CFUSFL
LJOH
UPU
IFU
IPF
FO
XBBSPN
WBO
IFU
SFHFSJOHTCFTMVJU
WBO
17/18
NBBSU
WBO
EBU
KBBS
%F

WFSLMBSJOH
[FHU
WPPSBM
JFUT
PWFS
EF
NBOJFS
XBBSPQ
IFU
CDA
FO
EF
1WE"
PQ
IFU
QSPDFT
WBO

CFTMVJUWPSNJOH
XFOTUFO
UFSVH
UF
LJKLFO
PQ
FFO
NPNFOU
EBU
[JK
EF
GPSNBUJF
OPH
XJMEFO

SFEEFO
%F
MBUFSF
NJTMVLLJOH
WBO
EJF
GPSNBUJF
FO
EF
PNTUBOEJHIFJE
EBU
1WE"
FO
CDA in
2007
UPDI
NFU
FMLBBS
[JKO
HBBO
SFHFSFO
IFFGU
EJF
UFSVHCMJL
PQOJFVX
WBO
LMFVS
WFSBOEFSE

[P
CMJKLU
VJU
EF
CSJFGXJTTFMJOH
UVTTFO
#PT
FO
#BMLFOFOEF
%JF
MBBUTUF
UFSVHCMJL
TUBBU
JO
IFU

UFLFO
WBO
EF
CFUXJTUF
XFOTFMJKLIFJE
WBO
FFO
POEFS[PFL
OBBS
EF
QPMJUJFLF
CFTMVJUWPSNJOH

PWFS
*SBL
1BT
NFU
[JKO
CFTMVJU
FFO
EFSHFMJKL
POEFS[PFL
UPDI
UF
MBUFO
WFSSJDIUFO
IFFGU

#BMLFOFOEF
JNQMJDJFU
FSLFOE
EBU
IFU
QBUFOU
PQ
EF
XBBSIFJE
JO[BLF
*SBL
OJFU
MBOHFS
CJK
EF

SFHFSJOH
MJHU
[P
IFU
EBBS
BM
PPJU
MBH

140 #SJFG
#PT
BBO
#BMLFOFOEF
18
EFDFNCFS
2008

Formatie en politieke besluitvorming 151

7
INTERNATIONALE POLITIEK EN DE NEDERLANDSE BESLUITVORMING

Internationale politiek en de Nederlandse besluitvorming 153

7.1 Achtergrond
7.1.1 HET AMERIKAANSE BUITENLANDS BELEID NA 11 SEPTEMBER 2001
/B
EF
BBOTMBHFO
WBO
11 september 2001
POEFSHJOH
EF
QPMJUJFL
WBO
QSFTJEFOU
#VTI
KS
FFO

GVOEBNFOUFMF
LPFSTXJK[JHJOH
%F
"NFSJLBBOTF
SFHFSJOH
POUXJLLFMEF
JO
2002
FFO
OJFVXF

WFJMJHIFJETTUSBUFHJF
EJF
IFU
CFMFJE
BBOQBTUF
BBO
EF
[P
TUFSL
HFWPFMEF
ESFJHJOH
WBO
JOUFS
OBUJPOBBM
UFSSPSJTNF
FO
QSPMJGFSBUJF
WBO
MVW
%F[F
TUSBUFHJF
JT
CFLFOE
LPNFO
UF
TUBBO
BMT

EF
#VTIEPDUSJOF
%F
TUSBUFHJF
QBTUF
JO
FFO
USBEJUJF
EJF
FFO
WFSXFWFOIFJE
WFSPOEFSTUFMEF

UVTTFO
IFU
"NFSJLBBOTF
CFMBOH
EF
OBUJPOBMF
WFJMJHIFJE
FO
EF
NPSFMF
NJTTJF
PN
WSJKIFJE

FO
EFNPDSBUJF
UF
WFSTQSFJEFO

)FU
NFFTU
DPOUSPWFSTJÌMF
FMFNFOU
WBO
EF
OJFVXF
WFJMJHIFJETTUSBUFHJF
XBT
EBU
EF
7FS
FOJHEF
4UBUFO
[JDI
IFU
SFDIU
WPPSCFIJFMEFO
NJMJUBJS
JO
UF
HSJKQFO
OPH
WPPSEBU
FS
FFO

DPODSFFU
HFWBBS
WPPS
EF
"NFSJLBBOTF
WFJMJHIFJE
XBT
POUTUBBO
PPL
BM
CPPE
IFU
JOUFS
OBUJPOBMF
SFDIU
EBBSWPPS
HFFO
CBTJT
*O
FFO
UJKEQFSL
WBO
HMPCBMJTFSJOH
XBBSJO
EF
XFSFME

NFU
HSPPUTDIBMJH
UFSSPSJTNF
FO
NFU
MVW
JO
QPUFOUJFFM
POCFUSPVXCBSF
IBOEFO
XFSE
HF
DPOGSPOUFFSE
BDIUUF
#VTI
EJU
JEFF
WBO
FFO
QSFWFOUJFWF
BBOWBM1
HFSFDIUWBBSEJHE
%BBSNFF

USBDIUUFO
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
WPPS
[JDI[FMG
IFU
SFDIU
UF
DSFÌSFO
PPSMPH
UF
WFSLMBSFO
BBO

OJFUTUBUFMJKLF
UFSSFVSOFUXFSLFO
FO
ATDIVSLFOTUBUFO
JO
EF
XFSFME
%F[F
ESJF
m
PWFSJHFOT

IFFM
WFSTDIJMMFOEF
m
MBOEFO
/PPSE,PSFB
*SBL
FO
*SBO

XFSEFO
JOHFEFFME
CJK
EF
A"T
WBO

IFU
,XBBE
%F
7FSFOJHEF
4UBUFO
IJFMEFO
[JDI
IFU
SFDIU
WPPS
NJMJUBJSF
NBDIU
UF
HFCSVJLFO

UFHFO
EF[F
TUBUFO
WPPSBM
XBOOFFS
[JK
[JDI
SJDIUUFO
PQ
EF
WFSXFSWJOH
WBO
MVW
*SBL
XBT

FFO
EVJEFMJKLF
LBOEJEBBU
WPPS
IFU
VJUUFTUFO
WBO
EF
OJFVXF
TUSBUFHJF2
%F
SPFQ
PN
regime
change
JO
*SBL
XBT
PWFSJHFOT
SFFET
BBOXF[JH
JO
IFU
CFMFJE
WBO
#VTI
WPPSHBOHFS
$MJOUPO

[JF
PPL
QBSBHSBBG
310


7.1.2 NEDERLAND OP HET INTERNATIONALE TONEEL

/B
EF
5XFFEF
8FSFMEPPSMPH
IFFGU
/FEFSMBOE
[JKO
CVJUFOMBOETCFMFJE
WPPSBM
WPSNHF
HFWFO
EPPS
[JDI
BDUJFG
PQ
UF
TUFMMFO
JO
JOUFSOBUJPOBMF
PSHBOJTBUJFT
*O
1945
XFSE
NFU
EF

PQSJDIUJOH
WBO
EF
VN
HFUSBDIU
FFO
TUFMTFM
WBO
DPMMFDUJFWF
WFJMJHIFJE
JO
IFU
MFWFO
UF
SPFQFO

IFUHFFO
BM
TOFM
FSOTUJH
CFNPFJMJKLU
XFSE
EPPS
IFU
VJUCSFLFO
WBO
EF
,PVEF
0PSMPH
*O
EBU

LMJNBBU
LXBN
JO
1949
IFU
NAVOCPOEHFOPPUTDIBQ
UPU
TUBOE
XBBSCJOOFO
EF
7FSFOJHEF

4UBUFO
WFSVJU
EF
CFMBOHSJKLTUF
TQFMFS
[PV
[JKO

0Q
&VSPQFFT
OJWFBV
XFSE
EF
WSFEF
JO
1952
OBEFS
CF[FHFME
JO
EF
&VSPQFTF
(FNFFO
TDIBQ
WBO
,PMFO
FO
4UBBM
EGKS

MBUFS
HFWPMHE
EPPS
&VSBUPN
FO
EF
&VSPQFTF
&DP
OPNJTDIF
(FNFFOTDIBQ
EEG

WPPSMPQFST
WBO
EF
&VSPQFTF
6OJF
EU

+BSFOMBOH
XBT

/FEFSMBOE
FFO
GFSWFOU
QMFJUCF[PSHFS
WBO
&VSPQFTF
JOUFHSBUJF
NBBS
JO
SFDFOUF
KBSFO
MJKLU

EF
MJFGEF
WPPS
&VSPQB
TPNT
XBU
CFLPFME
/FEFSMBOE
TUFVOEF
JO
EF
KBSFO
OFHFOUJH
EF

UPUTUBOELPNJOH
WBO
FFO
(FNFFOTDIBQQFMJKL
#VJUFOMBOET
FO
7FJMJHIFJETCFMFJE
GBVB

WBO

de EU
/FEFSMBOE
TUFVOEF
PPL
IFU
TUSFWFO
OBBS
FFO
&VSPQFFT
7FJMJHIFJET
FO
%FGFOTJF

1 7PPS
EFêOJUJFT
WBO
EF
CFHSJQQFO
AQSFWFOUJFWF
BBOWBM
FO
AQSFÌNQUJFWF
BBOWBM
FO
IVO
SFMBUJF
UPU
EF
WFJMJH
IFJETTUSBUFHJF
WBO
EF
VS van 2002
[JF
Preëmptief optreden, AIV en CAVV
OS
36
KVMJ
2004

5 en 912

2 The National Security Strategy of The United States of America
TFQUFNCFS
2002

3JDIBSE
'BML
A5IF
/FX
#VTI

%PDUSJOF
The Nation, 27
KVOJ
2002
5IPNBT
%POOFMMZ
A5IF
6OEFSQJOOJOHT
PG
UIF
#VTI
%PDUSJOF
"NFSJ
DBO
&OUFSQSJTF
*OTUJUVUF
1
GFCSVBSJ
2003
.BDLVCJO
5IPNBT
0XFOT
A5IF
#VTI
%PDUSJOF
5IF
'PSFJHO

1PMJDZ
PG
3FQVCMJDBO
&NQJSF
Orbis, A Journal of World Affairs 53
2009

OS
1

Internationale politiek en de Nederlandse besluitvorming 155

 CFMFJE
EVDB

WPPS
[PWFS
EJU
OJFU
JO
DPOëJDU
LXBN
NFU
UBLFO
EJF
PQ
IFU
UFSSFJO
WBO
EF

NAVO
MBHFO

)FU
/FEFSMBOETF
CFMFJE
UFO
BBO[JFO
WBO
OJFVXFSF
UFSSFJOFO
WBO
NPOEJBMF
QPMJUJFL
[P
BMT
POUXJLLFMJOHTTBNFOXFSLJOH
NFOTFOSFDIUFO
XBQFOCFIFFSTJOH
FO
NJMJFVCFMFJE
LSFFH

JO
FFSTUF
JOTUBOUJF
WPSN
CJOOFO
NVMUJMBUFSBMF
LBEFST
NFU
OBNF
CJOOFO
IFU
VNTZTUFFN

/FEFSMBOE
XBT
FO
JT
JO
EF
SFHFM
HSPPU
WPPSTUBOEFS
WBO
EF
UPUTUBOELPNJOH
PG
WFSTUFS
LJOH
WBO
NVMUJMBUFSBMF
WFSESBHFO
EJF
EF
JOUFSOBUJPOBMF
TBNFOXFSLJOH
PQ
EF[F
UFSSFJOFO

TUJNVMFSFO
#FWPSEFSJOH
WBO
EF
JOUFSOBUJPOBMF
SFDIUTPSEF
JT
JO
EF
(SPOEXFU
BSUJLFM
90


WFSBOLFSE
BMT
FFO
WBO
EF
IPPGEEPFMTUFMMJOHFO
WBO
IFU
/FEFSMBOETF
CVJUFOMBOETCFMFJE
%F
ESFJHFOEF
WFSTQSFJEJOH
WBO
MVW
XBT
FFO
POEFSXFSQ
EBU
OB
EF
BBOTMBHFO
WBO

11 september 2001
IPPH
PQ
EF
JOUFSOBUJPOBMF
BHFOEB
LXBN
UF
TUBBO
/FEFSMBOE
USBDIUUF

EJU
QSPCMFFN
BBO
UF
QBLLFO
WJB
WFSTUFSLJOH
WBO
NVMUJMBUFSBMF
OPOQSPMJGFSBUJFSFHJNFT
)FU

OPOQSPMJGFSBUJFCFMFJE
NPFTU
JO
FFSTUF
JOTUBOUJF
HFTUBMUF
LSJKHFO
JO
IFU
LBEFS
WBO
IFU
GBVB
van de EU
[P
TDISFFG
EF
SFHFSJOH
JO
2002
BBO
EF
5XFFEF
,BNFS
0PL
OBUJPOBMF
NBBUSFHF
MFO
[PBMT
WFSTUFSLJOH
WBO
FYQPSUDPOUSPMFT
BDIUUF
EF
SFHFSJOH
WBO
CFMBOH3
*O
EF
QSBLUJKL
JT

/FEFSMBOE
PPL
PQ
FJHFO
UJUFM
FFO
BDUJFWF
SPM
CMJKWFO
TQFMFO
JO
JOUFSOBUJPOBBM
PWFSMFH
PWFS

XBQFOCFIFFSTJOH
POEFS
BOEFSF
CJK
EF
QFSJPEJFLF
IFS[JFOJOHTDPOGFSFOUJFT
WBO
IFU
OPO
QSPMJGFSBUJFWFSESBH
FO
IFU
PQTUFMMFO
WBO
FFO
BMMFTPNWBUUFOE
LFSOTUPQWFSESBH

7BO
PVETIFS
POEFSIPVEU
/FEFSMBOE
HPFEF
SFMBUJFT
NFU
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
%F[F

SFMBUJF
XPSEU
EPPS
WFFM
NFOTFO
BMT
FFO
WBO[FMGTQSFLFOEIFJE
HF[JFO
%F
CFUSFLLJOHFO

XPSEFO
EFFMT
OPH
JNNFS
HFLMFVSE
EPPS
EF
"NFSJLBBOTF
JOTQBOOJOHFO
UJKEFOT
EF
5XFFEF

8FSFMEPPSMPH
0PL
EF
NPHFMJKLIFJE
PN
UJKEFOT
EF
,PVEF
0PSMPH
POEFS
EF
"NFSJLBBO
TF
BUPPNQBSBQMV
UF
TDIVJMFO
WPPS
IFU
4PWKFUHFWBBS
TQFFMU
WPPS
WFMFO
OPH
TUFFET
FFO
SPM

/BBTU
NVMUJMBUFSBMF
TBNFOXFSLJOH
IFU
"UMBOUJTDIF
CPOEHFOPPUTDIBQ
FO
EF
&VSPQFTF

6OJF
CMFFG
EF
CJMBUFSBMF
TBNFOXFSLJOH
NFU
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
FFO
TQFFSQVOU
JO
IFU

CVJUFOMBOETCFMFJE
PPL
OB
EF
%VJUTF
IFSFOJHJOH
FO
IFU
VJUFFOWBMMFO
WBO
EF
4PWKFU6OJF

*O
EF
NBDIUTWFSIPVEJOHFO
EJF
UPFO
POUTUPOEFO
XBSFO
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
EPPS
FFO

DPNCJOBUJF
WBO
QPMJUJFLF
FDPOPNJTDIF
FO
NJMJUBJSF
GBDUPSFO
EF
FOJHF
PWFSHFCMFWFO
NP
HFOEIFJE
EJF
JO
TUBBU
XBT
FFO
NPOEJBMF
SPM
UF
TQFMFO
8FM
NPFTU
&VSPQB
WPMHFOT
EF

7FSFOJHEF
4UBUFO
NFFS
WFSBOUXPPSEFMJKLIFJE
HBBO
ESBHFO
WPPS
WSFEF
FO
TUBCJMJUFJU
JO
EF

FJHFO
SFHJP
&VSPQB
GBBMEF
KBNNFSMJKL
JO
EJU
TUSFWFO
CJK
IFU
VJUFFOWBMMFO
WBO
+PFHPTMBWJÌ

XBBSOB
EF
"NFSJLBOFO
IVO
USBEJUJPOFMF
SPM
BMTOPH
PQQBLUFO
&VSPQB
CMFFG
WPPS
EF
7FS
FOJHEF
4UBUFO
JNNFST
FFO
SFHJP
XBBS
WJUBMF
CFMBOHFO
PQ
IFU
TQFM
TUPOEFO
%F
UPFMJDIUJOH
PQ
EF
CFHSPUJOH
WBO
IFU
NJOJTUFSJF
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
WPPS
2000
MJFU
HFFO
NJTWFSTUBOE
CFTUBBO
PWFS
EF
SFMBUJF
NFU
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
%F
"UMBOUJTDIF

SFMBUJF
XBT
FO
CMFFG
FFO
WBO
EF
IPFLTUFOFO
WBO
IFU
/FEFSMBOETF
CVJUFOMBOETCFMFJE

/JFU
BMMFFO
JO
DVMUVSFFM
NBBS
PPL
JO
HFPQPMJUJFL
PQ[JDIU
[JKO
EF
VS FFO
DSVDJBMF
QBSUOFS

7FSXBOU
BBO
FMLBBS
EPPS
EF
HFTDIJFEFOJT
WFSLOPDIU
BBO
FMLBBS
EPPS
FFO
CFXVTUF
LFV[F

EFMFO
XJK
HF[BNFOMJKLF
PWFSUVJHJOHFO
0OT
CFMFJE
JT
HFÐOTQJSFFSE
EPPS
CFMBOHSJKLF
XBBS
EFO
[PBMT
SFTQFDU
WPPS
SFDIUTSFHFMT
IFU
VJUCBOOFO
WBO
EJTDSJNJOBUJF
CFWPSEFSFO
WBO
HF
MJKLF
LBOTFO
WSJKIFJE
WBO
NFOJOHTVJUJOH
FO
QFSTWSJKIFJE
FO
EF
QMJDIU
WBO
SFHFSJOHFO
[JDI

UF
WFSBOUXPPSEFO
WPPS
FFO
JO
WSJKF
EFNPDSBUJTDIF
WFSLJF[JOHFO
WFSLP[FO
QBSMFNFOU
/F
EFSMBOE
CMJKGU
EF[F
USBOTBUMBOUJTDIF
SFMBUJF
LPFTUFSFO
JO
CJMBUFSBBM
FO
&VSPQFFT
WFSCBOE4

3 Kamerstukken II, 2002/03, 28 600
IPPGETUVL
7
OS
2
Q
10, 6364

4 Kamerstukken II, 1999/2000, 26 800,
IPPGETUVL
7
OS
2
Q
96

156 Internationale politiek en de Nederlandse besluitvorming

 0OEBOLT
EF
AHFMJKLHF[JOEIFJE
PQ
WFFM
UFSSFJOFO
XBT
/FEFSMBOE
OJFU
LSJUJFLMPPT
%F
SFHF
SJOH#VTI
MJFU
[JDI
NJOEFS
HFMFHFO
MJHHFO
BBO
EF
EPPS
/FEFSMBOE
[P
HFLPFTUFSEF
NVMUJMB
UFSBMF
OFUXFSLFO
FO
JOUFSOBUJPOBMF
BGTQSBLFO
;P
CFTMPPU
#VTI
IFU
,ZPUPQSPUPDPM
UFHFO

LMJNBBUWFSBOEFSJOH
OJFU
UF
SBUJêDFSFO
/FEFSMBOE
WSPFH
IFSIBBMEFMJKL
CJK
EF
"NFSJLBBOTF

HFTQSFLTQBSUOFST
BBOEBDIU
WPPS
IFU
HSPUF
CFMBOH
WBO
"NFSJLBBOTF
CFUSPLLFOIFJE
CJK
IFU

NVMUJMBUFSBMF
OFUXFSL
XBBSPOEFS
IFU
OJFVX
PQHFSJDIUF
*OUFSOBUJPOBMF
4USBGIPG5
%F
/FEFSMBOETF
SFHFSJOH
SFBHFFSEF
NJME
PQ
IFU
"NFSJLBBOTF
WFJMJHIFJETCFMFJE
[PBMT

EBU
OB
A11
TFQUFNCFS
WFSBOEFSEF
*O
FFO
SFBDUJF
PQ
EF
OJFVXF
WFJMJHIFJETTUSBUFHJF
EJF
JO

september 2002
XFSE
HFQVCMJDFFSE
TDISFFG
EF
SFHFSJOH
BBO
EF
5XFFEF
,BNFS
EBU
EF

XJK[F
XBBSPQ
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
JO
EF
QSBLUJKL
HFCSVJL
[PVEFO
NBLFO
WBO
IFU
DPODFQU

WBO
QSFÌNQUJFG
PQUSFEFO
NJOTUFOT
[P
CFMBOHSJKL
XBT
BMT
IFU
DPODFQU
[FMG6
*O
EF
5XFFEF

,BNFS
TUFMEF
NJOJTUFS
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
%F
)PPQ
4DIFďFS
EBU
QSFÌNQUJFG
PQUSF
EFO
FFO
HFSFDIUWBBSEJHEF
WPSN
WBO
[FMGWFSEFEJHJOH
LPO
[JKO
)JK
IBBMEF
IFU
WPPSCFFME

WBO
A11
TFQUFNCFS
BBO
PN
EJU
UF
JMMVTUSFSFO
*OEJFO
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
EF[F
BBOWBM

[PVEFO
IFCCFO
[JFO
BBOLPNFO
EBO
IBEEFO
[JK
UPDI
NPHFO
JOHSJKQFO
8FM
XFFT
IJK
PQ

EJTDVTTJF
UVTTFO
WPMLFOSFDIUKVSJTUFO
PWFS
EF
WSBBH
PG
FFO
QSFÌNQUJFG
FO
FFO
QSFWFOUJFG

PQUSFEFO
LPOEFO
XPSEFO
HFLXBMJêDFFSE
BMT
WPSNFO
WBO
[FMGWFSEFEJHJOH7
%F
CBOEFO
UVTTFO
/FEFSMBOE
FO
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
VJUUFO
[JDI
JO
FFO
IFDIUF
EJQMP
NBUJFLF
SFMBUJF
%F
BNCBTTBEF
JO
8BTIJOHUPO
CFTDIJLUF
PWFS
HPFEF
DPOUBDUFO
CJOOFO
EF

IPHFSF
SFHJPOFO
WBO
EF
"NFSJLBBOTF
SFHFSJOH
%F[F
XFSEFO
JO
EF
BBOMPPQ
OBBS
NBBSU

2003
BBOHFXFOE
PN
FFO
CFFME
UF
LSJKHFO
WBO
EF
TUBOE
WBO
[BLFO
JO
EF
CPF[FN
WBO
EF

SFHFSJOH
NFU
CFUSFLLJOH
UPU
*SBL
%F
DPOUBDUFO
WBO
EF
"NFSJLBBOTF
BNCBTTBEF
JO
%FO

)BBH
NFU
EF
NJOJTUFSJFT
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
FO
WBO
"MHFNFOF
;BLFO
XBSFO
FWFO
FFOT
XBSN
%F
BNCBTTBEFVS
FO
NFEFXFSLFST
WBO
EF
BNCBTTBEF
LXBNFO
HFSFHFME
MBOHT

WPPS
HFTQSFLLFO
FO
MJFUFO
WBBL
SBQQPSUFO
FO
OPUJUJFT
BDIUFS
XBBSJO
EF
"NFSJLBBOTF
WJTJF

PQ
EF
LXFTUJF*SBL
XFSE
VJUFFOHF[FU8
5SBEJUJPOFFM
XBSFO
PPL
NFU
-POEFO
EF
EJQMPNBUJFLF
CBOEFO
OBVX
%F
#SJUUFO
LPFT
UFSEFO
FFO
MBOHF
USBEJUJF
WBO
BUMBOUJDJTNF
XBBSJO
FFO
WFSPOEFSTUFMEF
special relationship met
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
FFO
CFMBOHSJKLF
SPM
TQFFMEF
%F
SFMBUJF
UVTTFO
QSFTJEFOU
#VTI
FO
EF

#SJUTF
QSFNJFS
#MBJS
XBT
CJK[POEFS
IFDIU
[FMGT
OBBS
#SJUTF
NBBUTUBWFO
%F
#SJUTF
BNCBT
TBEF
JO
%FO
)BBH
POEFSIJFME
OBVXF
SFMBUJFT
NFU
EF
NJOJTUFSJFT
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO

FO
WBO
"MHFNFOF
;BLFO

0PL
WPPS
%VJUTMBOE
XBSFO
EF
EU
FO
IFU
"UMBOUJTDI
CPOEHFOPPUTDIBQ
EF
CFMBOHSJKLTUF

QJKMFST
WBO
IFU
CVJUFOMBOETF
CFMFJE
5FO
BBO[JFO
WBO
IFU
.JEEFO0PTUFO
[BUFO
%VJUTMBOE

FO
/FEFSMBOE
EPPSHBBOT
FWFOFFOT
PQ
ÊÊO
MJKO
5JKEFOT
FFO
PWFSMFH
JO
NBBSU
2002 op
BNCUFMJKL
OJWFBV
UVTTFO
CFJEF
MBOEFO
XFSE
OPH
WFFMWVMEJH
HFTQSPLFO
PWFS
EF
[PHFOBBN
de Drei-Gruppe
%BBSNFF
XFSE
HFEPFME
PQ
EF
PWFSFFOTUFNNJOH
EJF
EPPSHBBOT
CFTUPOE

UVTTFO
%VJUTMBOE
/FEFSMBOE
FO
IFU
7FSFOJHE
,POJOLSJKL9

5 Kamerstukken II, 1999/2000
OS
26 800
7
OS
2
Q
46

6 Kamerstukken II, 2002/03
OS
28 600
7
OS
12
Q
4
7 Handelingen II, 2002/03
OS
29
Q
2086
*O
KVOJ
2003
IFFGU
EF
SFHFSJOH
PWFSJHFOT
EF
"EWJFTSBBE
*OUFSOBUJPOBMF

7SBBHTUVLLFO
AIV

FO
EF
$PNNJTTJF
WBO
"EWJFT
JO[BLF
7PMLFOSFDIUFMJKLF
7SBBHTUVLLFO
CAVV

HFWSBBHE

BEWJFT
VJU
UF
CSFOHFO
PWFS
IFU
CFHSJQ
AQSFÌNQUJFG
PQUSFEFO
Preëmptief optreden, AIV en CAVV
OS
36
KVMJ
öôôø


8 +PDIFNT
31 augustus 2009
9 $PEFCFSJDIU
WBO
BNCBTTBEF
#FSMJKO
28 maart 2002
CMOJ091, 28/03/02


Internationale politiek en de Nederlandse besluitvorming 157

 %F
'SBOTF
CVJUFOMBOEQPMJUJFL
XBT
PQ
BOEFSF
VJUHBOHTQVOUFO
HFTUPFME
4JOET
IFU
QSFTJ
EFOUTDIBQ
WBO
%F
(BVMMF
XBT
IFU
CFMFJE
WBO
'SBOLSJKL
FSPQ
HFSJDIU
HFXFFTU
[JKO
TUBUVT
BMT

HSPPUNBDIU
JO
EF
XFSFME
UF
CFIPVEFO
%F
'SBOTF
QFSNBOFOUF
[FUFM
JO
EF
7FJMJHIFJETSBBE

FO
IFU
CF[JU
WBO
FFO
FJHFO
LFSOXBQFO
WPSNEFO
FFO
CFMBOHSJKLF
TUFVO
JO
EF
SVH
WPPS
EJU

TUSFWFO
%BBSOBBTU
XBT
'SBOLSJKL
HFOFJHE
[JDI
POBG IBOLFMJKL
WBO
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO

PQ
UF
TUFMMFO
)FU
MBOE
NBBLUF
TJOET
1966 dan ook geen deel meer uit van de militaire
TUSVDUVSFO
WBO
IFU
NAVOCPOEHFOPPUTDIBQ
7BOXFHF
EF[F
WFSTDIJMMFOEF
VJUHBOHTQVOUFO

USPLLFO
/FEFSMBOE
FO
'SBOLSJKL
WFFM
NJOEFS
WBBL
TBNFO
PQ
[FLFS
XBBS
IFU
LXFTUJFT

CFUSPG
EJF
SBBLUFO
BBO
EF
WFSIPVEJOH
NFU
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
)PFXFM
'SBOLSJKL
WPPS

/FEFSMBOE
FFO
[FFS
CFMBOHSJKLF
QBSUOFS
CMFFG
XBSFO
EF
EJQMPNBUJFLF
CFUSFLLJOHFO
CF
EVJEFOE
NJOEFS
IFDIU
EBO
NFU
EF
BOEFSF
UXFF
HSPUF
MBOEFO
JO
&VSPQB
%VJUTMBOE
FO
IFU

7FSFOJHE
,POJOLSJKL
7FSTDIFJEFOF
MBOEFO
LFLFO
NFU
NFFS
BSHXBBO
OBBS
IFU
CFMFJE
WBO
#VTI
OB
A11 sep
UFNCFS
FO
[PVEFO
[JDI
VJUFJOEFMJKL
WFS[FUUFO
UFHFO
[JKO
QMBOOFO
UFO
BBO[JFO
WBO
*SBL

)JFSEPPS
POUTUPOEFO
HSPUF
TQBOOJOHFO
JO
EF
NVMUJMBUFSBMF
LBEFST
XBBSCJOOFO
/FEFS
MBOE
[JKO
CVJUFOMBOET
CFMFJE
WPSNHBG
*O
EF
WPMHFOEF
QBSBHSBGFO
XPSEU
CFTDISFWFO
IPF

EF
/FEFSMBOETF
SFHFSJOH
IJFSNFF
JT
PNHFHBBO

7.2 Nederland kiest koers

7.2.1 INTERNATIONALE SOLIDARITEIT
/B
EF
BBOTMBHFO
WBO
11 september 2001
XBT
&VSPQB
WFSFOJHE
JO
TPMJEBSJUFJU
NFU
EF
7FS
FOJHEF
4UBUFO
0PL
EF
/FEFSMBOETF
NJOJTUFSQSFTJEFOU
,PL
CFUVJHEF
[JKO
TUFVO
BBO
IFU

"NFSJLBBOTF
WPML
FO
WFS[FLFSEF
EBU
EF
/FEFSMBOETF
SFHFSJOH
TBNFO
NFU
EF
&VSPQFTF

QBSUOFST
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
[PV
CJKTUBBO10
%F
NAVO
EFFE
WPPS
IFU
FFSTU
JO
IBBS
HF
TDIJFEFOJT
FFO
CFSPFQ
PQ
BSUJLFM
5
WBO
IBBS
WFSESBH
EBU
JOIJFME
EBU
FFO
BBOWBM
PQ
FFO

WBO
EF
CPOEHFOPUFO
BMT
FFO
BBOWBM
PQ
BMMFO
XFSE
HF[JFO
%FTPOEBOLT
LP[FO
EF
"NF
SJLBOFO
FSWPPS
PN
EF
BBOWBM
JO
IFU
OBKBBS
WBO
2001
UFHFO
IFU
SFHJNF
WBO
EF
UBMJCBO
JO

"GHIBOJTUBO
JO
FJHFO
IBOE
UF
IPVEFO
"OEFSF
MBOEFO
LPOEFO
JOEJFO
[JK
EJU
XFOTUFO
FFO

CJKESBHF
MFWFSFO
BBO
EF[F
coalition of the willing
)FU
7FSFOJHE
,POJOLSJKL
MFWFSEF
WFSSFXFH

IFU
HSPPUTUF
BBOEFFM
NBBS
PPL
'SBOLSJKL
FO
%VJUTMBOE
EFEFO
NFF
%BU
HPME
PPL
WPPS

/FEFSMBOE
[JF
IPPGETUVL
10

In de State of the Union
WBO
EF
"NFSJLBBOTF
QSFTJEFOU
#VTI
WBO
29
KBOVBSJ
2002
LXBN

IFU
FFSTUF
TJHOBBM
EBU
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
IVO
BBOEBDIU
WFSCSFFEEFO
WBO
"GHIBOJTUBO

OBBS
*SBL
)JK
TQSBL
WBO
EF
BM
HFOPFNEF
A"T
WBO
IFU
,XBBE
CFTUBBOEF
VJU
/PPSE,PSFB

*SBO
FO
*SBL
[JF
QBSBHSBBG
315

*O
EF
SFBDUJFT
PQ
EF[F
UPFTQSBBL
UFLFOEFO
EF
FFSTUF

CSFVLMJKOFO
JO
EF
DSJTJT
SPOEPN
*SBL
[JDI
BG
%F
'SBOTF
SFBDUJF
XBT
LSJUJTDI
NJOJTUFS
WBO

#VJUFOMBOETF
;BLFO
%F
7JMMFQJO
WFSPPSEFFMEF
IFU
ATJNQMJTNF
WBO
EF
UPFTQSBBL
EJF
BMMF

QSPCMFNFO
WBO
EF
XFSFME
UFSVHCSBDIU
UPU
EF
TUSJKE
UFHFO
IFU
UFSSPSJTNF
)JK
WFS[FUUF
[JDI

PPL
UFHFO
IFU
PQ
ÊÊO
MJKO
QMBBUTFO
WBO
[FFS
WFSTDIJMMFOEF
MBOEFO
BMT
*SBL
*SBO
FO
/PPSE
,PSFB
0PL
EF
%VJUTFST
WPOEFO
EF
GPSNVMFSJOH
POHFMVLLJH
NJOJTUFS
WBO
#VJUFOMBOETF

;BLFO
'JTDIFS
XBBSTDIVXEF
CPWFOEJFO
WPPS
FFO
BMMFJOHBOH
WBO
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
%F

10 7FSLMBSJOH
NJOJTUFSQSFTJEFOU
8
,PL
OBW
UFSSPSJTUJTDIF
BBOTMBHFO
JO
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
5XFFEF
,BNFS

12 september 2001
Handelingen II, 2001/02, 1016256

158 Internationale politiek en de Nederlandse besluitvorming

 #SJUTF
QSFNJFS
#MBJS
TDIBBSEF
[JDI
BDIUFS
EF
"NFSJLBBOTF
QSFTJEFOU
EPPS
UF
[FHHFO
EBU

IJK
IFU
AFOUJSFMZ
SJHIU
WPOE
EBU
#VTI
[JKO
[PSH
PWFS
*SBL
*SBO
FO
/PPSE,PSFB
VJUTQSBL

%F
TUSJKE
UFHFO
IFU
UFSSPSJTNF
IJFME
OJFU
PQ
CJK
"GHIBOJTUBO
[P
NFFOEF
IJK11
0PL
/FEFSMBOE
LPO
[JDI
WJOEFO
JO
EF
WJTJF
WBO
#VTI
%F
SFHFSJOH
MJFU
XFUFO
EBU
EF

LSJUJTDIF
IPVEJOH
UFO
BBO[JFO
WBO
EF
ESJF
MBOEFO
EJF
#VTI
IBE
HFOPFNE
WPMMFEJH
HF
SFDIUWBBSEJHE
XBT
5VTTFO
EF[F
MBOEFO
CFTUPOEFO
EF
OPEJHF
WFSTDIJMMFO
NBBS
BMMF
ESJF

XFLUFO
HSPUF
[PSHFO
WBOXFHF
IVO
XBQFOQSPHSBNNBT
A;JKO
XPPSELFVT
XBT
NPHFMJKL

OJFU
EF
PO[F
NBBS
XJK
LVOOFO
EF
WJTJF
EJF
VJU
EF[F
XPPSEFO
TQSFFLU
POEFSTDISJKWFO 

BMEVT
NJOJTUFS
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
7BO
"BSUTFO12

7.2.2 DE VISIE VAN HET KABINET-KOK II

In maart 2002
NFMEEF
EF
BNCBTTBEF
JO
-POEFO
EBU
FS
EPPS
IFU
7FSFOJHE
,POJOLSJKL

WBOVJU
XFSE
HFHBBO
EBU
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
NJMJUBJS
[PVEFO
PQUSFEFO
UFHFO
*SBL
FO
EBU

[JK
PN
#SJUTF
EFFMOBNF
[PVEFO
WSBHFO
&FO
[FHTNBO
WBO
EF
BNCBTTBEF
WFSXBDIUUF
PPL

EBU
#MBJS
EJU
OJFU
[PV
XFJHFSFO
%F
#SJUUFO
[PVEFO
WPPSUT
FFO
DBNQBHOF
WPPSCFSFJEFO

XBBSJO
EF
CFWPMLJOH
[PV
XPSEFO
HFÐOGPSNFFSE
PWFS
IFU
TUSFWFO
WBO
*SBL
OBBS
MVW
1SP
CMFFN
EBBSCJK
XBT
PWFSJHFOT
EBU
[JK
[JDI
EBBSCJK
OJFU
LPOEFO
CBTFSFO
PQ
FJHFO
JOMJDIUJO
HFO
PWFS
DPODSFUF
BDUJWJUFJUFO
WBO
*SBL13
%F
BNCBTTBEF
JO
-POEFO
CFSJDIUUF
UFWFOT
EBU

EF
"NFSJLBBOTF
WJDFQSFTJEFOU
$IFOFZ
PQ
11
NBBSU
IFU
POEFSXFSQ
*SBL
POEFS
WJFS
PHFO

NFU
#MBJS
IBE
CFTQSPLFO
;FMGT
EF
#SJUTF
NJOJTUFS
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
4USBX
POUCSBL

CJK
EJU
HFTQSFL
FO
TMFDIUT
[FFS
XFJOJHFO
XBSFO
PQ
EF
IPPHUF
WBO
EF
JOIPVE
FSWBO14
%F

BNCBTTBEF
JO
8BTIJOHUPO
TJHOBMFFSEF
EBU
EF
State of the Union
WBO
#VTI
FSPQ
XFFT
EBU
IFU

EFOLFO
CJOOFO
EF
"NFSJLBBOTF
SFHFSJOH
XBT
WFSTDIPWFO
WBO
ASFBDUJFG 
OBBS
AQSFWFOUJFG 

IBOEFMFO
4DFOBSJPT
WPPS
regime change
XBSFO
JO
POUXJLLFMJOH
NBBS
OPH
OJFU
SJKQ
WPPS

CFTMVJUWPSNJOH

0Q
18 maart 2002
WSJKXFM
QSFDJFT
FFO
KBBS
WPPSEBU
EF
PPSMPH
[PV
CFHJOOFO
XBT
EF

LXFTUJF*SBL
WPPS
IFU
FFSTU
POEFSXFSQ
WBO
HFTQSFL
UVTTFO
EF
NJOJTUFST
WBO
#VJUFOMBOETF

;BLFO
WBO
/FEFSMBOE
FO
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO15
7BO
"BSUTFO
TQSBL
JO
8BTIJOHUPO
NFU

[JKO
BNCUHFOPPU
1PXFMM
/FEFSMBOE
TUSFFGEF
OBBS
EF
POUNBOUFMJOH
WBO
EF
MVW
JO
*SBL

%F
TQPFEJHF
FO
POWPPSXBBSEFMJKLF
UFSVHLFFS
WBO
EF
XBQFOJOTQFDUFVST
XBT
IJFSWPPS

OPPE[BLFMJKL
%F
POUXBQFOJOH
WBO
*SBL
EJFOEF
CJK
WPPSLFVS
PQ
WSFFE[BNF
XJK[F
CF
XFSLTUFMMJHE
UF
XPSEFO
6JUTQSBLFO
WBO
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
EJF
FFO
NJMJUBJSF
BDUJF
OJFU

VJUTMPUFO
IJFMQFO
WPMHFOT
/FEFSMBOE
XFM
PN
EF
ESVL
PQ
*SBL
PQ
UF
WPFSFO
UFOFJOEF
EF

SFTPMVUJFT
WBO
EF
7FJMJHIFJETSBBE
OB
UF
MFWFO16
7BO
"BSUTFO
POEFSTUSFFQUF
UFHFOPWFS
1PXFMM
IFU
CFMBOH
WBO
[PSHWVMEJHF
DPOTVMUBUJF

WBO
CPOEHFOPUFO
JOEJFO
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
[PVEFO
CFTMVJUFO
PN
*SBL
BBO
UF
QBLLFO17
5JKEFOT
FFO
HFTQSFL
NFU
POEFSNJOJTUFS
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
(SPTTNBO
CFQMFJUUF
WBO

11 A/PCPEZ
XBOUT
UP
CF
JO
UIF
iBYJT
PG
FWJMu
The Washington Times, 30
KBOVBSJ
2002

12 Kamerstukken II, 2001/02, 27 925
OS
52, 19 maart 2002

13 $PEFCFSJDIU
WBO
BNCBTTBEF
-POEFO
1 maart 2002
MPOJ053, 01/02/02

14 $PEFCFSJDIU
WBO
BNCBTTBEF
-POEFO
13 maart 2002
MPOJ072, 13/02/02

15 $PEFCFSJDIU
WBO
BNCBTTBEF
8BTIJOHUPO
8 maart 2002
XBTJ077, 09/03/02


16 $PEFCFSJDIU
WBO
DAM aan PV EU, 15 maart 2002
CSFV060, 15/03/02


17 $PEFCFSJDIU
WBO
BNCBTTBEF
8BTIJOHUPO
18 maart 2002
XBTJ094, 19/03/02


Internationale politiek en de Nederlandse besluitvorming 159

 "BSUTFO
FFO
CFUFSF
TBNFOXFSLJOH
UVTTFO
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
EF
EU en de NAVO18
1MBBUT
WFSWBOHFOE
OBUJPOBBM
WFJMJHIFJETBEWJTFVS
)BEMFZ
[FJ
UFHFO
7BO
"BSUTFO
EBU
QSFTJEFOU

#VTI
WBTU
WBO
QMBO
XBT
*SBL
ABBO
UF
QBLLFO
)JK
TUFMEF
OJFU
WFFM
WFSUSPVXFO
UF
IFCCFO
JO

IFSWBUUJOH
WBO
EF
JOTQFDUJFT19
7BO
"BSUTFO
WFSLMBBSEF
UJKEFOT
[JKO
CF[PFL
BBO
8BTIJOH
UPO
BBO
EF
QFST
A%F
BBOXF[JHIFJE
WBO
CBMMJTUJTDIF
SBLFUUFO
FO
NBTTBWFSOJFUJHJOHTXBQFOT

HBBU
OJFU
BMMFFO
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
BBO
NBBS
POT
FWFO[FFS
%F
TJUVBUJF
JO
*SBL
CFESFJHU

PPL
PO[F
EFNPDSBUJF
PO[F
NBOJFS
WBO
MFWFO20
0Q
BNCUFMJKL
OJWFBV
CJOOFO
EF
EU
LXBN
IFU
POEFSXFSQ
*SBL
FWFOFFOT
UFS
TQSBLF

)FU
/FEFSMBOETF
TUBOEQVOU
XBT
EBBS
JEFOUJFL
BBO
EBU
XBU
JO
NBBSU
JO
8BTIJOHUPO
OBBS

WPSFO
XBT
HFCSBDIU
*O
NFJ
XFSE
EBBS
ÊÊO
FMFNFOU
BBO
UPFHFWPFHE
ARegime change staat niet
PQ
EF
/FEFSMBOETF
BHFOEB21
0Q
EF
IFSOJFVXEF
"NFSJLBBOTF
CFSFJEIFJE
*SBL
ABBO
UF
QBLLFO
SFBHFFSEF
IFU
LBCJOFU
,PL
EVT
EPPS
EF
OPPE[BBL
WBO
POUXBQFOJOH
WBO
*SBL
UF
CFWFTUJHFO
FO
UF
XJK[FO
PQ
IFU

AVNTQPPS
BMT
NJEEFM
PN
EJU
EPFM
UF
CFSFJLFO
.JMJUBJSF
ESVL
LPO
IJFSCJK
CFIVMQ[BBN

[JKO
regime change
XBT
OJFU
IFU
EPFM
WBO
EF
/FEFSMBOETF
SFHFSJOH

7.2.3 NAAR REGIME CHANGE

%F
CFOBEFSJOH
WBO
EF
#SJUTF
SFHFSJOH
XBT
HPFE
UF
WFSHFMJKLFO
NFU
EF
/FEFSMBOETF
1SF
NJFS
#MBJS
TDIBBSEF
[JDI
BDIUFS
#VTI
XBBS
IFU
HJOH
PN
EJFOT
JOTDIBUUJOH
WBO
EF
ESFJHJOH

EJF
WBO
*SBL
VJUHJOH
FO
EF
OPPE[BBL
IFU
MBOE
UF
POUEPFO
WBO
MVW
.BBS
regime change
XBT

HFFO
PĐDJFFM
CFMFJE
WBO
EF
#SJUUFO
[P
NFMEEF
EF
Political Director
WBO
IFU
#SJUTF
NJOJTUFSJF

WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
BBO
NFEFXFSLFST
WBO
EF
/FEFSMBOETF
BNCBTTBEF
JO
-POEFO

8FM
XBSFO
#MBJS
FO
[JKO
NJOJTUFS
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
4USBX
WBO
NFOJOH
EBU
EF
XF
SFME
FFO
TUVL
WFJMJHFS
[PV
[JKO
[POEFS
4BEEBN
)PFTTFJO
"MT
NFO
FS
OJFU
JO
[PV
TMBHFO

IFN
UPU
NFEFXFSLJOH
UF
CFXFHFO
PQ
IFU
HFCJFE
WBO
MVW, zouden militaire operaties
NPHFMJKL
[JKO
XFMMJDIU
NFU
regime change BMT
HFWPMH22
(FEVSFOEF
IFU
WPPSKBBS
FO
EF
[PNFS
WBO
2002
XFSEFO
EF
TJHOBMFO
EJF
FSPQ
XF[FO
EBU
EF

7FSFOJHEF
4UBUFO
BG LPFSTUFO
PQ
regime change
JO
*SBL
TUFFET
EVJEFMJKLFS
%F
/FEFSMBOETF
BN
CBTTBEF
JO
8BTIJOHUPO
TDIFUTUF
IJFSWBO
FFO
IFMEFS
TPNT
QSPGFUJTDI
CFFME
;P
WFSNFMEEF

FFO
CFSJDIU
BBO
IFU
NJOJTUFSJF
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
JO
%FO
)BBH
WBO
7 mei 2002
A;PBMT

PPL
EPPS
4FDSFUBSZ
1PXFMM
BGHFMPQFO
XFFLFOE
PQ
UFMFWJTJF
VJUFFOHF[FU
JT
regime change in
*SBL
IFU
EPFM
WBO
EF[F
BENJOJTUSBUJF
&FO
BBOWBM
PQ
*SBL
[PV
OJFU
OPH
EBU
KBBS
[JKO
CFTMBH

LSJKHFO
[P
TDIBUUF
EF
BNCBTTBEF
JO
%F
NJMJUBJSF
PQCPVX
EJF
OPPE[BLFMJKL
XBT
WPPS
FFO

JOWBTJF
WBO
*SBL
[PV
FFO
HSPUF
XFFSTMBH
IFCCFO
PQ
EF
TBNFOMFWJOH
%JU
CFUFLFOEF
EBU
IFU

"NFSJLBBOTF
WPML
EBBSPQ
WPPSCFSFJE
NPFTU
XPSEFO
&FO
NJMJUBJSF
BDUJF
WÓÓS
EF
$POHSFT
verkiezingen in november 2002
MFFL
[P
HPFE
BMT
VJUHFTMPUFO
&S
MBHFO
OPH
HFFO
DPODSFUF

BBOWBMTQMBOOFO
PQ
IFU
CVSFBV
WBO
EF
QSFTJEFOU
[P
XFSE
LFFS
PQ
LFFS
CFOBESVLU23
Eind mei 2002
WFS[PSHEF
FFO
IPPHHFQMBBUTUF
NFEFXFSLFS
WBO
IFU
"NFSJLBBOTF
NJ
OJTUFSJF
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
FFO
CSJFêOH
WPPS
NFEFXFSLFST
WBO
IFU
/FEFSMBOETF

18 $PEFCFSJDIU
WBO
BNCBTTBEF
8BTIJOHUPO
19 maart 2002
XBTJ095, 20/03/02


19 $PEFCFSJDIU
WBO
BNCBTTBEF
8BTIJOHUPO
20 maart 2002
XBTJ100, 21/03/02

20 A7BO
"BSUTFO
i*SBL
CFESFJHU
PPL
PO[F
EFNPDSBUJFu
NRC Handelsblad, 20 maart 2002

21 $PEFCFSJDIU
WBO
DAM aan PV EU, 3 mei 2002
CSFV101, 03/05/02

22 $PEFCFSJDIU
WBO
BNCBTTBEF
-POEFO
18 april 2002
MPOJ107, 18/04/02

23 $PEFCFSJDIU
WBO
BNCBTTBEF
8BTIJOHUPO
7 mei 2002
XBTJ152, 08/05/02

DPEFCFSJDIU
WBO
BNCBTTBEF

8BTIJOHUPO
18 maart 2002
XBTJ094,19 /03/02


160 Internationale politiek en de Nederlandse besluitvorming

 NJOJTUFSJF
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
%F
CSJFêOH
XBT
HFIFFM
HFXJKE
BBO
*SBL
#FOBESVLU

XFSE
EBU
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
FOFS[JKET
EF
EJQMPNBUJFLF
XFH
WPMHEFO
FO
BOEFS[JKET
EF
NP
HFMJKLIFEFO
POEFS[PDIUFO
PN
FFO
regime change
UFXFFH
UF
CSFOHFO24
*O
KVOJ
2002
POUWPVXEF

#VTI
UJKEFOT
FFO
UPFTQSBBL
PQ
EF
NJMJUBJSF
BDBEFNJF
JO
8FTU
1PJOU
EF
IJFSCPWFO
SFFET
HF
OPFNEF
NJMJUBJSF
EPDUSJOF
WBO
EF
QSFÌNQUJFWF
BBOWBM25
"M
TOFM
XFSE
EVJEFMJKL
EBU
IFU
8JUUF

)VJT
EF[F
OJFVXF
EPDUSJOF
PQ
*SBL
WBO
UPFQBTTJOH
BDIUUF
FO
[JDI
IFU
SFDIU
WPPSCFIJFME
JO

UF
HSJKQFO
OPH
WPPSEBU
*SBL
EBBEXFSLFMJKL
JO
TUBBU
[PV
[JKO
MVW
UF
HFCSVJLFO
#FHJO
KVMJ
2002
MJFQFO
EF
CFTQSFLJOHFO
TUVL
EJF
TJOET
NBBSU
WBO
EBU
KBBS
UVTTFO
EF

VN
FO
*SBL
QMBBUTIBEEFO
PWFS
EF
UFSVHLFFS
WBO
EF
XBQFOJOTQFDUFVST
OBBS
*SBL
%JU
IBE

CJK
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
AFFO
LOPQ
PNHF[FU
[P
CFSJDIUUF
EF
/FEFSMBOETF
BNCBTTBEF

7FSTDIJMMFOEF
CSPOOFO
CFWFTUJHEFO
EBU
UPU
PQ
IFU
IPPHTUF
OJWFBV
DPOTFOTVT
CFTUPOE

PWFS
EF
HFEBDIUF
EBU
POUXBQFOJOH
WBO
*SBL
VJUTMVJUFOE
WJB
FFO
regime change
CFXFSLTUFMMJHE

[PV
LVOOFO
XPSEFO
)FU
MFFL
FS
OJFU
PQ
EBU
JOEJFO
*SBL
BMTOPH
[PV
JOTUFNNFO
NFU

JOTQFDUJFT
EJU
FFO
HSPUF
JOWMPFE
[PV
IFCCFO
PQ
EF
"NFSJLBBOTF
CFMFJETMJKO
.FO
HJOH

FSWBO
VJU
EBU
EF
*SBBLTF
NFEFXFSLJOH
[P
TMFDIU
[PV
[JKO
EBU
FFO
JOUFSWFOUJF
OB
FFO
KBBS

BMTOPH
OPPE[BLFMJKL
[PV
[JKO
&O
BMT
*SBL
PQ
IFU
MBBUTUF
NPNFOU
POEFS
HSPUF
NJMJUBJSF

ESVL
BMTOPH
BLLPPSE
HJOH
NFU
JOTQFDUJFT
EBO
[PVEFO
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
NPHFMJKL

reeds een point of no return
HFQBTTFFSE
IFCCFO
A#Z
UIFO
*
GFBS
JU
XJMM
CF
UPP
MBUF 
BMEVT
FFO

NFEFXFSLFS
WBO
IFU
"NFSJLBBOTF
NJOJTUFSJF
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO26
"BO
IFU
FJOE
WBO
EF
[PNFS
WBO
2002
XFSE
FWFOFFOT
EVJEFMJKL
EBU
EJU
TUSFWFO
OBBS
regime
change
[PV
MFJEFO
UPU
JOUFSOBUJPOBMF
WFSEFFMEIFJE
#JOOFO
&VSPQB
XBT
UPU
WFSCB[JOH
WBO

WFMFO
%VJUTMBOE
IFU
NFFTU
LSJUJTDI
%F
#POETEBHWFSLJF[JOHFO
TUPOEFO
WPPS
EF
EFVS
FO

EF
QBSUJK
WBO
CPOETLBOTFMJFS
4DISÕEFS
TUPOE
OJFU
HVOTUJH
JO
EF
QFJMJOHFO
5JKEFOT
FFO

UFMFWJTJFJOUFSWJFX
PQ
3
BVHVTUVT
[FJ
4DISÕEFS
EBU
%VJUTMBOE
OJFU
CFTDIJLCBBS
XBT
WPPS

ABWPOUVSFO
%VJUTMBOE
[PV
FFO
FWFOUVFMF
BBOWBM
PQ
*SBL
OJFU
TUFVOFO
[FMGT
OJFU
XBOOFFS

er een VRSFTPMVUJF
UPU
TUBOE
[PV
LPNFO
)JK
[FJ
EBU
EJU
[FLFS
FFO
UIFNB
JO
EF
WFSLJF
[JOHTDBNQBHOF
[PV
XPSEFO27
*O
EF[F
QFSJPEF
XFSEFO
BM
EF
FFSTUF
DPOUPVSFO
[JDIUCBBS

WBO
EF
'SBOT%VJUTF
BMMJBOUJF
EJF
PWFS
EF[F
LXFTUJF
[PV
POUTUBBO
0Q
30
KVMJ
WPOE
FS
FFO

CJKFFOLPNTU
UVTTFO
EF
SFHFSJOHTMFJEFST
WBO
CFJEF
MBOEFO
QMBBUT
;JK
XBSFO
IFU
FSPWFS
FFOT

dat deelname aan een militaire operatie in Irak uitsluitend zou kunnen plaatsvinden op
CBTJT
WBO
FFO
EBBSUPF
NBOEBUFSFOEF
SFTPMVUJF
WBO
EF
7FJMJHIFJETSBBE28

7.2.4 EEN NIEUWE MINISTER BEPAALT ZIJN POSITIE

%JU
XBSFO
EF
PNTUBOEJHIFEFO
XBBSPOEFS
%F
)PPQ
4DIFďFS
PQ
22
KVMJ
2002
JO
/FEFSMBOE

EF
QPSUFGFVJMMF
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
PWFSOBN
"BOHF[JFO
EF
LXFTUJF*SBL
FFO
TUFFET


QSPNJOFOUFSF
QMBBUT
PQ
EF
JOUFSOBUJPOBMF
BHFOEB
LSFFH
EJFOEF
EF
OJFVXF
NJOJTUFS
TOFM
[JKO

QPTJUJF
UF
CFQBMFO
.FU
IFU
PPH
EBBSPQ
XFSE
PQ
9
BVHVTUVT
PQ
IFU
NJOJTUFSJF
WBO
#VJUFOMBOETF

;BLFO
FFO
CSBJOTUPSNTFTTJF
HFPSHBOJTFFSE
[JF
QBSBHSBBG
522

,PSU
EBBSOB
CSBDIU
%F
)PPQ

4DIFďFS
IFU
EBBS
POUXJLLFMEF
TUBOEQVOU
OBBS
WPSFO
JO
[JKO
JOUFSOBUJPOBMF
HFTQSFLLFO

24 BZ, kerndossier deel 1
.FNPSBOEVN
WBO
DAM/GO, 6
KVOJ
2002
OS
DAM291/02

25 A1SFTJEFOU
#VTI
%FMJWFST
(SBEVBUJPO
4QFFDI
BU
8FTU
1PJOU
1
KVOJ
2002
IUUQHFPSHFXCVTIXIJUFIPVTF

BSDIJWFTHPWOFXTSFMFBTFT2002/06/200206013IUNM
<
09112009>
26 $PEFCFSJDIU
WBO
BNCBTTBEF
8BTIJOHUPO
26
KVMJ
2002
XBTJ236, 27/08/02

27 ASPD
NBDIU
,SJFHTQMBOF
HFHFO
*SBL
[VN
8BIMLBNQG5IFNB
Süddeutsche Zeitung, 3 augustus 2002

28 $PEFCFSJDIU
WBO
BNCBTTBEF
#FSMJKO
31
KVMJ
2002
CMOJ168, 31/07/02


Internationale politiek en de Nederlandse besluitvorming 161

 ;P
TQSBL
EF
NJOJTUFS
PQ
14
BVHVTUVT
NFU
EF
"NFSJLBBOTF
BNCBTTBEFVS
4PCFM
/FEFSMBOE
FS
LFOEF
EBU
*SBL
FO
4BEEBN
)PFTTFJO
FFO
QSPCMFFN
WPSNEFO
WPPS
EF
JOUFSOBUJPOBMF
HFNFFO
TDIBQ
FO
[FUUF
JO
PQ
FFO
PQMPTTJOH
PQ
CBTJT
WBO
SFTPMVUJFT
WBO
EF
7FJMJHIFJETSBBE
[P
[FJ
%F

)PPQ
4DIFďFS
"MT
EF[F
XFH
EPPE
[PV
MPQFO
FO
FFO
FWFOUVFFM
NJMJUBJS
PQUSFEFO
BBO
EF
PSEF

[PV
LPNFO
IBE
/FEFSMBOE
FFO
TUFSLF
WPPSLFVS
WPPS
FFO
OJFVXF
SFTPMVUJF
WBO
EF
7FJMJHIFJET
SBBE
A+VSJEJTDI
JT
EBU
XFMMJDIU
HFFO
BCTPMVUF
OPPE[BBL
NBBS
QPMJUJFL
XFM
[FFS
XFOTFMJKL29
0Q
22
BVHVTUVT
CSBDIU
%F
)PPQ
4DIFďFS
FFO
LFOOJTNBLJOHTCF[PFL
BBO
[JKO
#SJUTF

BNCUHFOPPU
+BDL
4USBX
%BBSCJK
CMFFL
EBU
EF
/FEFSMBOETF
FO
#SJUTF
QPTJUJFT
OBVX
PQ

FMLBBS
BBOTMPUFO
0PL
CJK
EF
#SJUUFO
TUPOE
EF
XFOT
WPPSPQ
EBU
EF
XBQFOJOTQFDUFVST

[PVEFO
UFSVHLFSFO
%BBSOBBTU
IFDIUUF
IFU
7FSFOJHE
,POJOLSJKL
CFMBOH
BBO
EF
NJMJUBJSF

PQUJF
BMT
FYUSB
ESVLNJEEFM
PQ
IFU
SFHJNF
JO
#BHEBE30
%JU
MBBUTUF
IBE
7BO
"BSUTFO
SFFET

HF[FHE
FO
IFU
XBT
PPL
EF
WJTJF
WBO
%F
)PPQ
4DIFďFS
&FO
BOEFSF
PWFSFFOLPNTU
XBT

EBU
CFJEF
MBOEFO
UFHFOPWFS
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
CFOBESVLUFO
EBU
EF
LXFTUJF*SBL
EF

BBOEBDIU
OJFU
NPDIU
BëFJEFO
WBO
EF
OPPE[BBL
[JDI
JO
UF
TQBOOFO
WPPS
FFO
PQMPTTJOH
WBO

IFU
DPOëJDU
UVTTFO
*TSBÌM
FO
EF
1BMFTUJKOFO
&FO
CFMBOHSJKL
WFSTDIJM
NFU
EF
/FEFSMBOETF

QPTJUJF
XBT
EBU
#MBJS
SFFET
JO
FFO
WSPFH
TUBEJVN
EF
PQUJF
WBO
#SJUTF
NJMJUBJSF
EFFMOBNF

BBO
FFO
BDUJF
OBESVLLFMJKL
IBE
PQFOHFMBUFO31
5JKEFOT
FFO
LFOOJTNBLJOHTHFTQSFL
UVTTFO
%F
)PPQ
4DIFďFS
FO
[JKO
'SBOTF
BNCU
HFOPPU
%F
7JMMFQJO
PQ
30 augustus 2002
CMFFL
EF
WFSTDIJMMFOEF
CFOBEFSJOH
WBO
CFJEF

MBOEFO
WBO
EF
LXFTUJF*SBL
%F
7JMMFQJO
CFOBESVLUF
EBU
*SBL
NPFTU
WPMEPFO
BBO
EF
FJTFO

WBO
EF
JOUFSOBUJPOBMF
HFNFFOTDIBQ
NBBS
POUXFFL
EF
WSBBH
WBO
%F
)PPQ
4DIFďFS
IPF
WFFM
UJKE
#BHEBE
JO
EF
'SBOTF
WJTJF
OPH
HFHVOE
[PV
NPFUFO
XPSEFO
PN
EF
VNSFTPMVUJFT

VJU
UF
WPFSFO
%F
UXFF
XBSFO
IFU
FSPWFS
FFOT
EBU
FS
FFO
SPM
WPPS
EF
EU
XBT
XFHHFMFHE

NBBS
MFLFO
WBO
NFOJOH
UF
WFSTDIJMMFO
PWFS
EF
JOIPVE
WBO
EJF
SPM
7PMHFOT
%F
7JMMFQJO

EJFOEF
&VSPQB
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
UPU
FFO
BOEFS
CFMFJE
UF
CFXFHFO32
%F
)PPQ
4DIFďFS

FDIUFS
LPO
[JDI
WJOEFO
JO
EF
"NFSJLBBOTF
TUSBUFHJF
WBO
PQCPVX
WBO
NJMJUBJSF
ESVL

7.2.5 GYMNICH-OVERLEG
0Q
30 en 31 augustus 2002
WPOE
JO
IFU
%FFOTF
)FMTJOH‘S
EF
JOGPSNFMF
IBMGKBBSMJKLTF

CJKFFOLPNTU
WBO
EF
NJOJTUFST
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
WBO
EF
EU
QMBBUT
IFU
[PHFOBBNEF

(ZNOJDIPWFSMFH
)JFS
CFTQSBLFO
EF
MJETUBUFO
EF
LXFTUJF*SBL
WPPS
IFU
FFSTU
PQ
NJOJTUF
SJFFM
OJWFBV
%F
)PPQ
4DIFďFS
CFQMFJUUF
EF
UPUTUBOELPNJOH
WBO
FFO
HFNFFOTDIBQQFMJKL

TUBOEQVOU
PN
JOWMPFE
UF
LSJKHFO
PQ
EF
EJTDVTTJF
JO
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
%BBSCJK
NPFTU

JO
IFU
PPH
XPSEFO
HFIPVEFO
EBU
IFU
BBO
4BEEBN
)PFTTFJO
XBT
PN
UF
CFXJK[FO
EBU
IJK

geen MVW
CF[BU
PG
POUXJLLFMEF
A0QUJFT
JO
IFU
VNTQPPS
NPFUFO
WFSEFS
XPSEFO
BGHFMP
QFO
FWFOUVFMF
OJFVXF
VRSFTPMVUJFT
[VMMFO
BBOHFWFO
XJF
XFM
FO
XJF
OJFU
CFSFJE
JT
*SBL
EF

EVJNTDISPFWFO
WFSEFS
BBO
UF
ESBBJFO 
BMEVT
EF
NJOJTUFS
%F
NJMJUBJSF
PQUJF
NPFTU
WPMHFOT

IFO
EVT
OJFU
PQ
WPPSIBOE
XPSEFO
VJUHFTMPUFO
XBOU
EBO
[PV
IFU
WPPS
4BEEBN
)PFTTFJO

UF
HFNBLLFMJKL
[JKO
PN
[JDI
UF
CMJKWFO
WFS[FUUFO33

29 $PEFCFSJDIU
.
BBO
8BTIJOHUPO
15 augustus 2002
XBTV053, 15/08/02


;JF
PPL
BZ, DWH/NA/00109

/PUJUJF
.4PCFM
14 augustus 2002

30 $PEFCFSJDIU
WBO
BNCBTTBEF
-POEFO
23 augustus 2002
MPOJ200, 23/08/02

31 BZ, BSG00994
(FBOOPUFFSEF
BHFOEB
.
#SJUTF
"NCBTTBEFVS
$PMJO
#VEE
%FO
)BBH
2 september 2002

32 $PEFCFSJDIU
WBO
BNCBTTBEF
1BSJKT
30 augustus 2002
QBSJ140, 30/08/02


33 $PEFCFSJDIU
WBO
DPZ aan PV EU, 3 september 2002
CSFV198, 03/09/02


162 Internationale politiek en de Nederlandse besluitvorming

 %F
NJOJTUFST
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
CFWFTUJHEFO
EBU
*SBL
NPFTU
WPMEPFO
BBO
EF
JOUFS
OBUJPOBMF
WFSQMJDIUJOHFO
FO
EF
VNXBQFOJOTQFDUFVST
PONJEEFMMJKL
UPFHBOH
NPFTU
WFS
MFOFO
UPU
IFU
MBOE
0WFS
FFO
FWFOUVFMF
"NFSJLBBOTF
BDUJF
MJFQFO
EF
NFOJOHFO
JO
EF
EU
VJUFFO
%F
%VJUTF
CPOETLBOTFMJFS
4DISÕEFS
IBE
[JDI
BM
UFHFO
FFO
PPSMPH
UFHFO
*SBL
VJU
HFTQSPLFO
FO
PPL
EF
'SBOTF
QSFTJEFOU
$IJSBD
TUFMEF
[JDI
LSJUJTDI
PQ
%F
#SJUTF
QSFNJFS

#MBJS
TUFVOEF
FDIUFS
IFU
"NFSJLBBOTF
CFMFJE
&FO
CSJFG
BBO
EF
5XFFEF
,BNFS
WBO
4 september 2002
[JF
QBSBHSBBG
522

SFGFSFFSEF

BBO
IFU
(ZNOJDIPWFSMFH
%F
SFHFSJOH
NFMEEF
EBU
EF
EUQBSUOFST
IFU
FFOT
XBSFO
NFU
EF

/FEFSMBOETF
WJTJF
EBU
*SBL
PONJEEFMMJKL
EJFOEF
UF
WPMEPFO
BBO
EF
7FJMJHIFJETSBBESFTPMV
UJFT
FO
EBU
[JK
HSPPU
CFMBOH
IFDIUUFO
BBO
PWFSMFH
NFU
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO34
5JKEFOT
FFO

,BNFSEFCBU
PQ
5
TFQUFNCFS
XBT
%F
)PPQ
4DIFďFS
PQFOIBSUJHFS
PWFS
IFU
HFCSFL
BBO

FFOTHF[JOEIFJE
CJOOFO
EF
EU

*L
IFC
HFUSBDIU
FFO
DPBMJUJF
PQ
UF
CPVXFO
FO
EBBSUPF
PWFSMFHE
NFU
DPMMFHBT
CJOOFO
EF

EU
#F[JFO
JT
PG
EF
EUMBOEFO
PQ
ÊÊO
MJKO
LPOEFO
XPSEFO
HFCSBDIU
%BU
JT
FDIUFS
OJFU

HFMVLU
4PNNJHFO
[VMMFO
[FHHFO
OPH
MBOH
OJFU
HFMVLU
.BBS
EBU
CFUFLFOU
OJFU
EBU
JL
EF

QPHJOHFO
PQHFFG
*O
)FMTJOH‘S
IFCCFO
XJK
[FFS
JOESJOHFOE
PWFS
*SBL
HFTQSPLFO
&S
XBT

PWFSFFOTUFNNJOH
PWFS
EF
FFSTUF
TUBQ
UF
XFUFO
EF
UFSVHLFFS
WBO
EF
XBQFOJOTQFDUFVST

%BU
JT
OJFU
HFOPFH
NBBS
IFU
JT
XFM
FFO
FFSTUF
TUBQ
35

%F
)PPQ
4DIFďFS
CFOBESVLUF
EBU
IJK
IJFSCJK
OJFU
FFO
DPBMJUJF
PQ
IFU
PPH
IBE
PN
PPSMPH

UF
HBBO
WPFSFO
NBBS
EBU
FFO
FFOTHF[JOE
&VSPQFFT
TUBOEQVOU
WFSTDIJM
LPO
NBLFO
JO
EF

EJTDVTTJF
NFU
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO

%F
)PPQ
4DIFďFS
WFSXPPSEEF
EVT
WBOBG
14
BVHVTUVT
JO
[JKO
EJQMPNBUJFLF

DPOUBDUFO

IFU
UJKEFOT
EF
CSBJOTUPSNTFTTJF
CFQBBMEF
TUBOEQVOU
UFO
BBO[JFO
WBO
EF
LXFTUJF*SBL

)JK
[FUUF
JO
PQ
POUXBQFOJOH
WBO
*SBL
EPPS
NJEEFM
WBO
OBMFWJOH
WBO
EF
7FJMJHIFJET
SBBESFTPMVUJFT
FO
UFSVHLFFS
WBO
EF
XBQFOJOTQFDUFVST
.PDIU
EJU
AVNTQPPS
EPPE
MPQFO
EBO
IJFME
IJK
EF
PQUJF
WBO
NJMJUBJS
PQUSFEFO
PQFO
&FO
OJFVXF
SFTPMVUJF
WBO

EF
7FJMJHIFJETSBBE
XBT
EBBSCJK
XFOTFMJKL
NBBS
OJFU
OPPE[BLFMJKL
/FEFSMBOE
XBT
OB

EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
FO
IFU
7FSFOJHE
,POJOLSJKL
FFO
WBO
EF
FFSTUF
MBOEFO
EJF
FFO
[P

TDIFSQ
TUBOEQVOU
JOOBNFO

)FU
[PV
OPH
ESJF
XFLFO
EVSFO
WPPSEBU
EF
5XFFEF
,BNFS
JOHFMJDIU
[PV
XPSEFO
PWFS

EJU
TUBOEQVOU
/PH
PQ
19
BVHVTUVT
EFFE
%F
)PPQ
4DIFďFS
WSBHFO
WBO
7BO
#PNNFM
PWFS

FFO
NPHFMJKLF
"NFSJLBBOTF
BBOWBM
PQ
*SBL
BG
NFU
EF
XPPSEFO
A*L
BDIU
IFU
WPPSCBSJH
JO

UF
HBBO
PQ
EF
NPHFMJKLF
NPEBMJUFJUFO
WBO
FFO
WPPSBMTOPH
IZQPUIFUJTDI
TDFOBSJP36
0Q
4
TFQUFNCFS
TUVVSEF
EF
NJOJTUFS
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
FFO
CSJFG
BBO
EF
5XFFEF
,BNFS

XBBSJO
IFU
TUBOEQVOU
WBO
EF
SFHFSJOH
WFSXPPSE
XFSE
[JF
IPPGETUVL
5


7.2.6 PRESIDENT BUSH MAAKT DE GANG NAAR DE VN

In de zomer van 2002
MFFL
IFU
FS
OJFU
PQ
EBU
EF
"NFSJLBOFO
IFU
WPPSOFNFO
IBEEFO
EF

VN
JO
UF
TDIBLFMFO
PN
IFU
QSPCMFFN
*SBL
BBO
UF
QBLLFO
5PU
WFMFS
PQMVDIUJOH
LPOEJHEF

#VTI
UJKEFOT
EF
"MHFNFOF
7FSHBEFSJOH
WBO
EF
VN op 12 september 2002
FWFOXFM
BBO
EBU

34 Kamerstukken II, 2002/03, 23 432
OS
56

35 Handelingen II, 2002/03, 9556635664

36 Aanhangsel Kamerstukken II, 2001/02
Q
3223

Internationale politiek en de Nederlandse besluitvorming 163

 EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
UPDI
[PVEFO
QPHFO
JO
EF
7FJMJHIFJETSBBE
PWFSFFOTUFNNJOH
UF
CFSFJ
LFO
PWFS
EF
CFOBEFSJOH
WBO
*SBL
5FHFMJKLFSUJKE
MJFU
IJK
FS
HFFO
UXJKGFM
PWFS
CFTUBBO
EBU
EF

7FSFOJHEF
4UBUFO
[JDI
IFU
SFDIU
WPPSCFIJFMEFO
PPL
PQ
UF
USFEFO
JOEJFO
EF
7FJMJHIFJET
SBBE
OJFU
UPU
FFO
OJFVXF
SFTPMVUJF
[PV
LPNFO
A 

UIF
QVSQPTFT
PG
UIF
6OJUFE
4UBUFT

TIPVME
OPU
CF
EPVCUFE
5IF
4FDVSJUZ
$PVODJM
SFTPMVUJPOT
XJMM
CF
FOGPSDFE

37
)FU
MJKLU
FSPQ
EBU
EF
CFTMJTTJOH
WBO
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
PN
IFU
AVNTQPPS
UF
CFXBO
EFMFO
FFO
HFWPMH
JT
HFXFFTU
WBO
JOUFSOBUJPOBMF
ESVL
XBBSCJK
#SJUTF
QSFTTJF
EF
EPPSTMBH

IBE
HFHFWFO38
.JOJTUFS
%F
)PPQ
4DIFďFS
EFFMEF
BBO
EF
5XFFEF
,BNFS
NFF
EBU
PPL

/FEFSMBOE
IJFSPQ
CJK
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
IBE
BBOHFESPOHFO
"NCBTTBEFVS
7BO
&FOFO
OBBN
FO
EF
UXFFEF
NBO
PQ
EF
/FEFSMBOETF
BNCBTTBEF
JO
8BTIJOHUPO
(FFSUT
IFCCFO

CFJEFO
BBO
EF
$PNNJTTJF
WFSLMBBSE
EBU
EJU
JOEFSEBBE
IFU
HFWBM
XBT
FO
EBU
PPL
WBOVJU
EF

BNCBTTBEF
JO
8BTIJOHUPO
LSBDIUJH
HFQMFJU
JT
WPPS
IFU
AVNTQPPS39
%F
"NFSJLBOFO
FO
EF
#SJUUFO
HJOHFO
FS
OPH
WPPSEBU
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
CFTMPUFO

XEF
VNSPVUF
UF
CFXBOEFMFO
WBO
VJU
EBU
[JK
LPOEFO
SFLFOFO
PQ
/FEFSMBOETF
TUFVO
JO
EF

LXFTUJF*SBL
"M
PQ
12
TFQUFNCFS
WFSOBN
EF
SBBEBEWJTFVS
WBO
EF
NJOJTUFSQSFTJEFOU
4XBSU
CPM
EBU
FOLFMF
SFDFOUF
PQNFSLJOHFO
WBO
EF
QSFNJFS
HPFE
XBSFO
HFWBMMFO
JO
EF
7FSFOJHEF

4UBUFO40
5JKEFOT
FFO
QFSTDPOGFSFOUJF
PQ
6
TFQUFNCFS
IBE
#BMLFOFOEF
CJKWPPSCFFME
HF[FHE

EBU
IFU
HPFE
XBT
EF
ANPHFMJKLIFJE
WBO
NJMJUBJSF
ESFJHJOH
CPWFO
EF
NBSLU
UF
IPVEFO
)FU

MFFL
JNNFST
JONJEEFMT
WBTU
UF
TUBBO
EBU
*SBL
JO
IFU
CF[JU
XBT
WBO
MVW41
0Q
9 september
[FJ
IJK
CPWFOEJFO
A4BEEBN
)PFTTFJO
SPFQU
IFU
POIFJM
PWFS
[JDI[FMG
BG
"MT
CMJKLU
EBU
IJK

NBTTBWFSOJFUJHJOHTXBQFOT
IFFGU
EBO
NPFUFO
XF
IFN
LFJIBSE
BBOQBLLFO
HFXPPO
PNEBU

XF
IFN
PQ
EJU
QVOU
OJFU
WFSUSPVXFO
%F
NJOJTUFSQSFTJEFOU
TUFMEF
EBU
WPPS
EF
/FEFS
MBOETF
SFHFSJOH
FFO
NJMJUBJS
JOHSJKQFO
UFHFO
*SBL
IFU
VMUJFNF
JOTUSVNFOU
XBT
BMT
IFU
MBOE

CMFFG
XFJHFSFO
VNJOTQFDUFVST
UPF
UF
MBUFO
A"MT
IFU
BOEFSF
OJFU
XFSLU
LPN
KF
CJK
NJMJUBJS

JOHSJKQFO
%BU
JT
VJUFJOEFMJKL
EFOLCBBS
WPPS
EF
/FEFSMBOETF
SFHFSJOH
*L
TMVJU
IFU
OJFU

VJU42
#BMLFOFOEF
WFSLMBBSEF
WFSEFS
PQ
10
TFQUFNCFS
UJKEFOT
FFO
CJKFFOLPNTU
WBO
&VSPQFTF

DISJTUFOEFNPDSBUJTDIF
MFJEFST
EBU
FFO
"NFSJLBBOTF
BBOWBM
PQ
*SBL
UPU
EF
NPHFMJKLIFEFO

37 4UBUFNFOU
CZ
1SFTJEFOU
#VTI
6OJUFE
/BUJPOT
(FOFSBM
"TTFNCMZ
UN
)FBERVBSUFST
/FX
:PSL
12 septem

ber 2009
IUUQXXX0VOPSHXFCDBTUHB57statements/020912VTB&IUN
<06/11/09>
38 %F
/FEFSMBOETF
BNCBTTBEF
JO
-POEFO
NFMEEF
EBU
WPMHFOT
CSPOOFO
JO
IFU
#SJUTF
NJOJTUFSJF
WBO
#VJUFOMBOE
TF
;BLFO
EF
LPFSTXJK[JHJOH
WBO
#VTI
QBT
PQ
IFU
MBBUTUF
NPNFOU
JO
[JKO
UPFTQSBBL
XBT
PQHFOPNFO
-POEFO

IBE
XFM
FFO
BBOUBM
POUXFSQFO
HF[JFO
NBBS
EF
UFLTU
WBO
EF
SFEF
WFSBOEFSEF
WPPSUEVSFOE
POEFS
JOWMPFE
WBO

IFU
EFCBU
JO
EF
"NFSJLBBOTF
SFHFSJOH
%BU
EF
QSFTJEFOU
IBE
CFTMPUFO
EF
VN nog een laatste kans te geven,
XBT
EVJEFMJKL
HFXPSEFO
UJKEFOT
IFU
PWFSMFH
EBU
QSFNJFS
#MBJS
IFU
XFFLFJOEF
WPPS
EF
UPFTQSBBL
NFU
#VTI

IBE
HFWPFSE
#MBJS
EJF
#VTI
PQ
7
TFQUFNCFS
PQ
$BNQ
%BWJE
IBE
PQHF[PDIU

IBE
EBBSUPF
EF
CFTMJTTFOEF

JNQVMT
HFHFWFO
BMEVT
IFU
#SJUTF
NJOJTUFSJF
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
$PEFCFSJDIU
-POEFO
13 september
2002
OS
MPOJ210
4PNNJHF
BVUFVST
CW
4FMEPO
Blair
-POEFO
2004

Q
578

[JKO
FDIUFS
WBO
NFOJOH
EBU

EF
"NFSJLBOFO
BM
IBEEFO
CFTMPUFO
EF
LXFTUJF*SBL
CJK
EF
VN
OFFS
UF
MFHHFO
%JU
EFCBU
JT
POEFSEFFM
WBO
IFU

HSPUFSF
WSBBHTUVL
WBO
EF
FďFDUJWJUFJU
WBO
EF
[PHFOBBNEF
special relationship
UVTTFO
IFU
VK en de VS

39 7BO
&FOFOOBBN
23
KVOJ
2009
(FFSUT
2 september 2009

40 AZ, 447858
/PUJUJF
4XBSUCPM
BBO
MP over Irak, VS, VK, 12 september 2002
OS
0049/02.43914

41 AZ, 462036
3FMFWBOUF
VJUTQSBLFO
WBO
NJOJTUFSQSFTJEFOU
#BMLFOFOEF
PWFS
NPHFMJKLF

*SBBLTF
NBTTBWFS

OJFUJHJOHTXBQFOT

42 /JFVXTCFSJDIU
A#BMLFOFOEF
i*SBL
JT
PPL
&VSPQFFT
QSPCMFFNu
8FCTJUF
SFHFSJOHOM
IUUQXXXSFHFSJOH
OM"DUVFFM1FST@FO@OJFVXTCFSJDIUFO20024FQUFNCFS09#BMLFOFOEF@*SBL@JT@PPL@&VSPQFFT@QSP
bleem [17/09/09>

164 Internationale politiek en de Nederlandse besluitvorming

 CFIPPSEF
BMT
CMFFL
EBU
*SBL
MVW
IBE
FO
BMT
IFU
CMFFG
XFJHFSFO
XBQFOJOTQFDUFVST
UPF
UF

MBUFO43
%F
)PPQ
4DIFďFS
IBE
JO
[JKO
EJQMPNBUJFLF
DPOUBDUFO
UF
LFOOFO
HFHFWFO
EBU
WPPS

/FEFSMBOE
FFO
OJFVXF
SFTPMVUJF
WBO
EF
7FJMJHIFJETSBBE
OJFU
OPPE[BLFMJKL
XBT

;PXFM
EF
NJOJTUFSQSFTJEFOU
BMT
EF
NJOJTUFS
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
IBE
[JDI
EVT
VJU
HFMBUFO
PQ
FFO
XJK[F
EJF
BBOTMPPU
CJK
EF
"NFSJLBBOT#SJUTF
MJKO
%BU
CMFFG
JO
8BTIJOHUPO

OJFU
POPQHFNFSLU
&FO
NFEFXFSLFS
WBO
EF
/BUJPOBMF
7FJMJHIFJETSBBE
/BUJPOBM
4FDVSJUZ

$PVODJM
NSC

CFWFTUJHEF
UFHFOPWFS
EF
/FEFSMBOETF
BNCBTTBEFVS
JO
8BTIJOHUPO
EBU
OJFU

BMMFFO
[FFS
HPFE
OPUB
XBT
HFOPNFO
WBO
EF
/FEFSMBOETF
QPTJUJF
NBBS
PPL
EBU
IFU
PQHFWBM
MFO
XBT
EBU
/FEFSMBOE
IFU
FFSTUF
EUMBOE
XBT
OB
IFU
7FSFOJHE
,POJOLSJKL
EBU
EVJEFMJKL

TUFMMJOH
IBE
HFOPNFO44
%F[F
PQTUFMMJOH
PPHTUUF
WFFM
XBBSEFSJOH
1SFNJFS
#MBJS
OBN
PQ
13
TFQUFNCFS
IFU
JOJ
UJBUJFG
UPU
FFO
UFMFGPPOHFTQSFL
NFU
#BMLFOFOEF
PN
IFN
UF
CFEBOLFO
WPPS
EF
ANPFEJHF

IPVEJOH
WBO
/FEFSMBOE
JO
EF
*SBLEJTDVTTJF45
0PL
EF
"NFSJLBOFO
XBSFO
WFSIFVHE
[P

CMFFL
UJKEFOT
FFO
CF[PFL
WBO
%F
)PPQ
4DIFďFS
BBO
8BTIJOHUPO
FJOE
TFQUFNCFS
2002

)JK
TQSBL
UJKEFOT
EJU
CF[PFL
POEFS
BOEFSF
NFU
EF
NJOJTUFS
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO

1PXFMM
OBUJPOBBM
WFJMJHIFJETBEWJTFVS
3JDF
EF
DIFGTUBG
FO
WFJMJHIFJETBEWJTFVS
WBO
WJDF
QSFTJEFOU
$IFOFZ
-JCCZ
FO
POEFSNJOJTUFS
WBO
%FGFOTJF
8PMGPXJU[
"MMFO
CFOBESVLUFO

IVO
FSLFOUFMJKLIFJE
WPPS
EF
IPVEJOH
WBO
EF
/FEFSMBOETF
SFHFSJOH
UFO
BBO[JFO
WBO
EF

LXFTUJF*SBL46
%F
)PPQ
4DIFďFS
HBG
PQ
[JKO
CFVSU
UF
LFOOFO
JOHFOPNFO
UF
[JKO
NFU

EF
UPFTQSBBL
WBO
#VTI
JO
EF
VN47
"NCBTTBEFNFEFXFSLFS
(FFSUT
IFFGU
BBO
EF
$PNNJT
TJF
WFSLMBBSE
EBU
%F
)PPQ
4DIFďFS
EF
VNSPVUF
LSBDIUJH
UFHFOPWFS
[JKO
"NFSJLBBOTF

HFTQSFLTQBSUOFST
WFSEFEJHEF48
.BBS
EJU
JT
OJFU
JO
EF
HFTQSFLTWFSTMBHFO
WBTUHFMFHE
8FM

WBMU
FS
UF
MF[FO
EBU
%F
)PPQ
4DIFďFS
JOGPSNFFSEF
OBBS
EF
"NFSJLBBOTF
HFEBDIUFO
PWFS

FFO
OJFVXF
SFTPMVUJF
WBO
EF
7FJMJHIFJETSBBE
FO
OBBS
IFU
EFOLFO
CJOOFO
EF
"NFSJLBBOTF

SFHFSJOH
PWFS
FFO
FWFOUVFFM
QPTU4BEEBNUJKEQFSL

7.2.7 EEN DIFFUUS BEELD

%F
HFTQSFLLFO
EJF
%F
)PPQ
4DIFďFS
FJOE
TFQUFNCFS
JO
8BTIJOHUPO
WPFSEF
WFSTDIBGUFO

FFO
CFFME
WBO
IFU
LSBDIUFOWFME
CJOOFO
EF
"NFSJLBBOTF
SFHFSJOH
7FSTDIJMMFOEF
HSFNJB

CJOOFO
EF[F
SFHFSJOH
[BUFO
BMMFSNJOTU
PQ
ÊÊO
MJKO
PWFS
EF
NFU
CFUSFLLJOH
UPU
*SBL
UF

WPMHFO
LPFST
1PXFMM
XFSE
HF[JFO
BMT
FFO
AEVJG 
FO
[JKO
NJOJTUFSJF
WBO
#VJUFOMBOETF
;B
LFO
IFU
State Department
TUPOE
WFSIPVEJOHTHFXJKT
IFU
NFFTU
QPTJUJFG
UFHFOPWFS
EF
VN
FO
IFSWBUUJOH
WBO
EF
XBQFOJOTQFDUJFT
1PXFMM
CFOBESVLUF
EBO
PPL
UFHFOPWFS
%F
)PPQ

4DIFďFS
EBU
QSFTJEFOU
#VTI
EF
LXFTUJF*SBL
IBE
UFSVHHFCSBDIU
OBBS
XBBS
EJF
WBOEBBO

LXBN
EF
VN
%F
CFJEF
NJOJTUFST
TQSBLFO
WSJK
VJUWPFSJH
PWFS
EF
NPEBMJUFJUFO
WBO
FFO

FWFOUVFMF
OJFVXF
SFTPMVUJF
WBO
EF
7FJMJHIFJETSBBE

43 AZ, 462036
3FMFWBOUF
VJUTQSBLFO
WBO
NJOJTUFSQSFTJEFOU
#BMLFOFOEF
PWFS
NPHFMJKLF

NBTTBWFSOJFUJHJOHTXB
QFOT
44 $PEFCFSJDIU
WBO
BNCBTTBEF
8BTIJOHUPO
13 september 2002
XBTJ280, 14/09/02


45 BZ
,FSOEPTTJFS
EFFM
1
.BJM
EE
16 september 2002

46 $PEFCFSJDIU
WBO
BNCBTTBEF
8BTIJOHUPO
26 september 2002
XBTJ291, 26/09/02


DPEFCFSJDIU
WBO
8B
TIJOHUPO
24 september 2002
XBTJ292, 26/09/02

DPEFCFSJDIU
WBO
8BTIJOHUPO
24 september 2002
XBTJ

295, 26/09/02


47 $PEFCFSJDIU
WBO
BNCBTTBEF
8BTIJOHUPO
24 september 2002
XBTJ294, 26/09/02


48 (FFSUT
2 september 2009

Internationale politiek en de Nederlandse besluitvorming 165

 $IFOFZ
EBBSFOUFHFO
TUPOE
CFLFOE
BMT
FFO
AIBWJL
FFO
WFSUFHFOXPPSEJHFS
WBO
IFU

O
FPDPOTFSWBUJFWF
HFEBDIUFHPFE
"BOIBOHFST
WBO
EF[F
MJKO
[BHFO
EF
VN
WPPSOBNFMJKL
BMT

FFO
PCTUBLFM
FO
IBEEFO
XFJOJH
WFSUSPVXFO
JO
EF
XBQFOJOTQFDUJFT
3JDF
FO
-JCCZ
VJUUFO

UFHFOPWFS
%F
)PPQ
4DIFďFS
IPHF
WFSXBDIUJOHFO
PWFS
EF
NPHFMJKLIFJE
PN
*SBL
UPU
FFO

NPEFSOF
TFDVMJFSF
FO
EFNPDSBUJTDIF
TUBBU
PN
UF
WPSNFO
[POEFS
EBU
IFN
EVJEFMJKL
XFSE

XBBSPQ
[JK
EJU
PQUJNJTNF
CBTFFSEFO49
"MT
HFWPMH
WBO
EF[F
WFSTDIFJEFOIFJE
LXBNFO
FS
WFSTDIJMMFOEF
TJHOBMFO
VJU
8BTIJOHUPO

PWFS
EF
EPFMTUFMMJOHFO
WBO
EF
"NFSJLBOFO
UFO
BBO[JFO
WBO
*SBL
4PNT
MFFL
IFU
FSPQ
EBU

OB
EF
HBOH
WBO
#VTI
OBBS
EF
VN
EF
OBESVL
HFMFJEFMJKL
NJOEFS
PQ
regime change
LXBN
UF

MJHHFO
.BBS
EBU
XBT
TDIJKO
[PBMT
#VTI
[FMG
CJKWPPSCFFME
PQ
21 oktober nog eens beves
UJHEF
A5IF
TUBUFE
QPMJDZ
PG
PVS
HPWFSONFOU


JT
SFHJNF
DIBOHF
m
CFDBVTF
XF
EPOU

CFMJFWF
UIF
SFHJNF
JT
HPJOH
UP
DIBOHF50

/FEFSMBOE
WPFMEF
[JDI
POHFNBLLFMJKL
CJK
EF
OBESVL
EJF
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
MFHEFO

op regime change
6JU
WPMLFOSFDIUFMJKL
HF[JDIUTQVOU
XBT
EF
UPFQBTTJOH
WBO
HFXFME
NFU

EBU
EPFM
NPFJMJKL
UF
WFSEFEJHFO
%JU
XBT
EBO
PPL
FFO
WBO
EF
BBOEBDIUTQVOUFO
WPPS
FFO


UFMFGPPOHFTQSFL
UVTTFO
#VTI
FO
#BMLFOFOEF
EBU
HFQMBOE
TUPOE
WPPS
20 september 200251
Er bestonden zorgen over een resolutie die op 11
PLUPCFS
JO
IFU
"NFSJLBBOTF
$POHSFT
[PV

XPSEFO
BBOHFOPNFO
%F[F
SFTPMVUJF
NBDIUJHEF
#VTI
NJMJUBJS
JO
UF
HSJKQFO
NFU
IFU
EPFM

regime change
UF
CFXFSLTUFMMJHFO
OBBTU
IFU
WFS[FLFSFO
WBO
EF
POUNBOUFMJOH
WBO
EF
*SBBLTF

MVW
%JU
[PV
BG CSFVL
EPFO
BBO
EF
LBOTFO
PQ
FFO
CSFEF
DPBMJUJF
[P
WSFFTEF
IFU
NJOJTUFSJF

WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO

0PL
EF
#SJUTF
SFHFSJOH
XBT
NJOEFS
HFMVLLJH
NFU
IFU
WFSTDIJM
JO
CFOBEFSJOH
UVTTFO
IFU

7FSFOJHE
,POJOLSJKL
FO
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
UFO
BBO[JFO
WBO
regime change
%F
7FSFOJHEF

4UBUFO
[BHFO
EJU
BMT
FFO
[FMGTUBOEJHF
IPPGEEPFMTUFMMJOH
WBO
IFU
*SBLCFMFJE
EJF
PPL
[PV

CMJKWFO
CFTUBBO
BMT
EF
XBQFOJOTQFDUFVST
XBSFO
UPFHFMBUFO
IFU
7FSFOJHE
,POJOLSJKL
[BH

regime change
BMT
FFO
CJKQSPEVDU
WBO
EF
WFSXJKEFSJOH
WBO
*SBBLTF
MVW52
%F
)PPQ
4DIFďFS

WFSEFEJHEF
EF[FMGEF
MJKO
A 

EF
BBOEBDIU
<NPFU>
WPPSBMTOPH
HFSJDIU
CMJKWFO
PQ


EF

Iraakse MVW
*OEJFO
BMT
VJULPNTU
WBO
IFU
UF
WPMHFO
VNUSBKFDU
BMT
iVMUJNVN
SFNFEJVNu

NPFU
XPSEFO
PWFSHFHBBO
UPU
NJMJUBJSF
BDUJF


[PV
SFHJNF
DIBOHF
EBBSWBO


FFO
HF
WPMH
LVOOFO
[JKO 
[P
TDISFFG
%F
)PPQ
4DIFďFS
BBO
EF
5XFFEF
,BNFS53
/JFU
BMMFFO
PWFS
IFU
EPFM
WBO
FFO
FWFOUVFFM
NJMJUBJS
JOHSJKQFO
LXBNFO
WFSTDIJMMFOEF

TJHOBMFO
VJU
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
PPL
XFSEFO
WFSTDIJMMFOEF
BSHVNFOUBUJFT
OBBTU
FMLBBS

HFCSVJLU
)FU
WFSPOEFSTUFMEF
CF[JU
WBO
NBTTBWFSOJFUJHJOHTXBQFOT
FO
EF
EJSFDUF

ESFJHJOH

EJF
EF[F
WPPS
EF
XFSFMEWSFEF
[PVEFO
JOIPVEFO
XBSFO
WBBL
HFOPFNEF
BSHVNFOUFO

)FU
BGEXJOHFO
WBO
SFTPMVUJFT
WBO
EF
7FJMJHIFJETSBBE
FO
IFU
CFTDIFSNFO
WBO
EF


HFMPPGXBBSEJHIFJE
WBO
EF[F
JOTUFMMJOH
XFSEFO
PPL
BMT
BSHVNFOU
WFFM
HFIPPSE
%BBSOBBTU

XFSE
HFCSVJLHFNBBLU
WBO
IVNBOJUBJSF
BSHVNFOUFO
EF
NFOTFOSFDIUFOTJUVBUJF
FO
IFU

MPU
WBO
EF
*SBBLTF
CFWPMLJOH
POEFS
ESVL
WBO
EF
TBODUJFT
%FNPDSBUJTFSJOH
WBO
*SBL

PG
[FMGT
WBO
EF
HFIFMF
SFHJP
XFSE
PPL
XFM
BBOHFWPFSE
5FWFOT
XFSE
XFM
CFUPPHE

EBU

WFSBOEFSJOH
WBO
SFHJNF
JO
*SBL
FFO
QPTJUJFG
FďFDU
LPO
IFCCFO
PQ
IFU
*TSBÌMJTDI
1BMFTUJKOTF
DPOëJDU

49 $PEFCFSJDIUFO
WBO
BNCBTTBEF
8BTIJOHUPO
24 september 2002
XBTJ292, 26/09/02
XBTJ294, 26/9/02


50 $PEFCFSJDIU
WBO
BNCBTTBEF
8BTIJOHUPO
21 oktober 2002
XBTJ315, 22/10/02

51 AZ, 439434
(FTQSFLTOPUJUJF
5FMFGPPOHFTQSFL
MP
NFU
QSFTJEFOU
#VTI
20 september 2002

52 $PEFCFSJDIU
WBO
BNCBTTBEF
-POEFO
29
KVMJ
2002
MPOJ185, 30/07/02


53 Kamerstukken II, 200102, 23 432
OS
56
4 september 2002


166 Internationale politiek en de Nederlandse besluitvorming

7.2.8 EEN NIEUWE RESOLUTIE
/BEBU
4BEEBN
)PFTTFJO
PQ
16 september 2002
IBE
BBOHFLPOEJHE
EBU
IJK
JOTUFNEF
NFU

EF
POWPPSXBBSEFMJKLF
UFSVHLFFS
WBO
EF
VNXBQFOJOTQFDUFVST 54
HBWFO
WFSTDIJMMFOEF
MBO
EFO
XBBSPOEFS
3VTMBOE
BMT
IVO
PQWBUUJOH
EBU
FFO
OJFVXF
SFTPMVUJF
OJFU
NFFS
OPEJH
XBT

;JK
XBSFO
WBO
NFOJOH
EBU
EF
XBQFOJOTQFDUFVST
LPOEFO
XFSLFO
PQ
CBTJT
WBO
SFTPMVUJF

1284
XBBSNFF
UNMOVIC in 1999
XBT
JOHFTUFME
0PL
'SBOLSJKL
[BH
JO
FFSTUF
JOTUBOUJF
EF

OPPE[BBL
WBO
FFO
OJFVXF
SFTPMVUJF
OJFU
JO
%JU
TUBOEQVOU
XBT
NFEF
JOHFHFWFO
EPPS
EF

WSFFT
EBU
EF[F
SFTPMVUJF
POUXPSQFO
[PV
XPSEFO
UFS
SFDIUWBBSEJHJOH
WBO
EF
QMBOOFO
WBO

EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
PN
OBBS
FJHFO
HPFEEVOLFO
PQ
UF
USFEFO
JO
*SBL
%F
"NFSJLBOFO
FO
#SJUUFO
[FUUFO
FDIUFS
IVO
QMBOOFO
PN
UPU
FFO
OJFVXF
SFTPMVUJF
UF

LPNFO
EPPS
;JK
NFFOEFO
EBU
EF
XBQFOJOTQFDUJFT
PQ
CBTJT
WBO
EF
CFTUBBOEF
SFTPMVUJF

1284
POWPMEPFOEF
SPCVVTU
[PVEFO
[JKO
&FO
BBOHFTDIFSQU
JOTQFDUJFSFHJNF
XBT
WPMHFOT

IFO
OPPE[BLFMJKL
PN
UPU
POUXBQFOJOH
WBO
*SBL
UF
LPNFO
&FO
EFSHFMJKLF
SFTPMVUJF
[PV

CPWFOEJFO
EF
WBTUCFSBEFOIFJE
WBO
EF
JOUFSOBUJPOBMF
HFNFFOTDIBQ
POEFSTUSFQFO
FO
EBBS
NFF
EF
ESVL
PQ
4BEEBN
)PFTTFJO
IBOEIBWFO55
)FU
7FSFOJHE
,POJOLSJKL
BDIUUF
FFO

OJFVXF
SFTPMVUJF
EBBSOBBTU
OPPE[BLFMJKL
PN
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
UF
UPOFO
EBU
[JK
FS
HPFE

BBO
IBEEFO
HFEBBO
IFU
VNTQPPS
UF
LJF[FO
%F
7FSFOJHEF
4UBUFO
IBEEFO
JO
EF
#SJUTF
WJTJF

FFO
HSPUF
DPODFTTJF
HFEBBO
0N
IFO
BBO
IFU
VNTQPPS
UF
CJOEFO
XBT
IFU
JO
JFEFST
CFMBOH

EBU
[JK
[PVEFO
[JFO
EBU
IFU
MPPOEF
PN
WJB
EF
VN
UF
XFSLFO56
&JOE
TFQUFNCFS
CFHPO
JO
EF
7FJMJHIFJETSBBE
IFU
POEFSIBOEFMJOHTQSPDFT
WPPS
FFO

OJFVXF
SFTPMVUJF
)FU
7FSFOJHE
,POJOLSJKL
QSFTFOUFFSEF
PQ
27 september een uitzon
EFSMJKL
IBSEF
UFLTU
FO
MBBEEF
IJFSNFF
WPMHFOT
'SBOLSJKL
EF
WFSEFOLJOH
PQ
[JDI
EBU
IFU

[JDI
WPPS
IFU
LBSSFUKF
WBO
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
IBE
MBUFO
TQBOOFO
%F
UFLTU
CFWBUUF
FFO

BBOUBM
DPOUSPWFSTJÌMF
FMFNFOUFO
;P
[PV
FML
QFSNBOFOU
MJE
WBO
EF
7FJMJHIFJETSBBE
FFO

WFS[PFL
NPHFO
SJDIUFO
UPU
EF
XBQFOJOTQFDUFVST
PN
CFQBBMEF
MPDBUJFT
UF
JOTQFDUFSFO

0PL
[PVEFO
QFSNBOFOUF
MFEFO
BBOXF[JH
NPHFO
[JKO
CJK
EF[F
JOTQFDUJFT
&O
XFJHFSJOH

WBO
*SBL
PN
BBO
EFSHFMJKLF
JOTQFDUJFT
NFF
UF
XFSLFO
[PV
MFJEFO
UPU
JO[FU
WBO
all necessary
means
IFUHFFO
EJQMPNBUJFL
KBSHPO
JT
WPPS
IFU
HFCSVJL
WBO
HFXFME
[JF
IPPGETUVL
8

&MLF

GPVUJFWF
PG
POWPMMFEJHF
WFSLMBSJOH
PG
FMLF
XFJHFSJOH
WBO
*SBL
PN
PONJEEFMMJKL
FO
WPM
MFEJH
BBO
VJUWPFSJOH
WBO
EF
SFTPMVUJF
NFF
UF
XFSLFO
[PV
FFO
XF[FOMJKLF
JOCSFVL
material
breach

JOIPVEFO
)FU
IPPGE
WBO
UNMOVIC
#MJY
[PV
CJOOFOTLBNFST
IFCCFO
MBUFO
XFUFO

POUTMBH
UF
[VMMFO
OFNFO
XBOOFFS
FFO
SFTPMVUJF
NFU
EFSHFMJKLF
FMFNFOUFO
BBOHFOPNFO

[PV
XPSEFO57
5JKEFOT
FFO
HFTQSFL
NFU
EF
/FEFSMBOETF
QFSNBOFOUF
WFSUFHFOXPPSEJHFS

JO
/FX
:PSL
TUFMEF
#MJY
EBU
EF
POBGIBOLFMJKLIFJE
WBO
EF
JOTQFDUFVST
NFU
[PO
SFTPMVUJF

OJFU
NFFS
HFXBBSCPSHE
[PV
[JKO58
;PXFM
JO
IFU
VNLBEFS
BMT
JO
CJMBUFSBMF
DPOUBDUFO
NFU
EF
"NFSJLBOFO
IFFGU
/FEFSMBOE

IFU
CFMBOH
WBO
IFU
WPMHFO
WBO
IFU
AVNTQPPS
CFOBESVLU
FWFOBMT
EF
XFOTFMJKLIFJE
WBO
FFO

OJFVXF
SFTPMVUJF
/FEFSMBOE
XBT
JO
EF[F
KBSFO
OJFU
JO
EF
7FJMJHIFJETSBBE
WFSUFHFOXPPS
EJHE
FO
XBT
EVT
PPL
OJFU
JO
EF
QPTJUJF
PN
WFFM
JOWMPFE
VJU
UF
PFGFOFO
PQ
EF
JOIPVE
WBO

resolutie 1441
%F
/FEFSMBOETF
QFSNBOFOUF
WFSUFHFOXPPSEJHFS
JO
/FX
:PSL
POUWJOH
JO

2002
TMFDIUT
ÊÊO
JOTUSVDUJF
VJU
%FO
)BBH
PWFS
*SBL
%F[F
CFUSPG
FFO
WFSLMBSJOH
WBO
EF

54 VN
%PD
42002/1034

55 $PEFCFSJDIU
WBO
PV VN
/FX
:PSL
17 september 2002
OZWJ474, 17/09/02



56 $PEFCFSJDIU
WBO
BNCBTTBEF
-POEFO
17 september 2002
MPOJ212, 17/09/02

57 $PEFCFSJDIU
WBO
PV VN
/FX
:PSL
27 september 2002
OZWJ496, 29/09/02

58 $PEFCFSJDIU
WBO
PV VN
/FX
:PSL
11 oktober 2002
OZWJ520, 12/10/02


Internationale politiek en de Nederlandse besluitvorming 167

 EU
WPPS
FFO
PQFO
EFCBU
JO
EF
7FJMJHIFJETSBBE
PWFS
*SBL
EBU
PQ
16
PLUPCFS
QMBBUTWPOE
59

%F[F
JOTUSVDUJF
HBG
EF
JONJEEFMT
CFLFOEF
/FEFSMBOETF
MJKO
XFFS
5PFHFWPFHE
XBT
EBU
EF

7FJMJHIFJETSBBE
[PSH
EJFOEF
UF
ESBHFO
WPPS
EF
POUXBQFOJOH
WBO
*SBL
EPPS
NJEEFM
WBO

FFO
FďFDUJFG
JOTQFDUJFSFHJNF
EBU
NJOEFS
LXFUTCBBS
XBT
WPPS
UFHFOXFSLJOH
WBO
*SBBLTF

[JKEF
%BBSNFF
TUFVOEF
/FEFSMBOE
IFU
TUSFWFO
OBBS
FFO
WFSTUFSLU
JOTQFDUJFSFHJNF


)FU
XBT
EVJEFMJKL
EBU
EF
FFSTUF
POUXFSQUFLTU
WBO
EF
#SJUUFO
CFIPVEFOT
EPPS
EF

7FSFOJHEF
4UBUFO
OJFU
EPPS
EF
BOEFSF
QFSNBOFOUF
MFEFO
WBO
EF
7FJMJHIFJETSBBE
HFTUFVOE

XFSE
/B
FOLFMF
XFLFO
ESVL
EJQMPNBUJFL
WFSLFFS
QSFTFOUFFSEFO
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
PQ

23 oktober 2002
FFO
POUXFSQSFTPMVUJF
)JFSVJU
XBSFO
FOLFMF
DPOUSPWFSTJÌMF
FMFNFOUFO

[PBMT
EF
TQFDJBMF
CFWPFHEIFEFO
WBO
QFSNBOFOUF
7FJMJHIFJETSBBEMFEFO
WFSEXFOFO
%F

resolutie stelde dat Irak reeds in material breach
WBO
7FJMJHIFJETSBBESFTPMVUJFT
WFSLFFSEF
FO

EBU
WPPSUEVSFOEF
OJFUOBMFWJOH
[PV
MFJEFO
UPU
serious consequences

)FU
CFMBOHSJKLTUF
HFTDIJMQVOU
CMFFG
EF
GPSNVMFSJOH
WBO
EF
AUSJHHFS
WPPS
BDUJF
UFHFO

*SBL
'SBOLSJKL
3VTMBOE
FO
$IJOB
WFS[FUUFO
[JDI
UFHFO
FMLF
WFSXJK[JOH
EJF
BVUPNBUJTDI

IFU
HFCSVJL
WBO
HFXFME
[PV
BVUPSJTFSFO
XBOOFFS
*SBL
EF
SFTPMVUJF
OJFU
OBMFFGEF
.FU

OBNF
'SBOLSJKL
QMFJUUF
WPPS
FFO
UXFFTUBQQFOQMBO
&FSTU
[PV
FS
FFO
SFTPMVUJF
NPFUFO

LPNFO
EJF
IFU
JOTQFDUJFSFHJNF
[PV
WFSTUFSLFO
8BOOFFS
[PV
CMJKLFO
EBU
*SBL
[JDI
OJFU

BBO
EF[F
SFTPMVUJF
[PV
IPVEFO
[PV
EF
7FJMJHIFJETSBBE
PQOJFVX
CJKFFOLPNFO
PN
[JDI

EBBSPWFS
UF
CFSBEFO
*OEJFO
EF
MFEFO
EJU
OPEJH
BDIUUFO
[PV
EF
7FJMJHIFJETSBBE
JO
FFO
BG
[POEFSMJKLF
SFTPMVUJF
IFU
HFCSVJL
WBO
HFXFME
UFHFO
*SBL
LVOOFO
BVUPSJTFSFO
*O
EF
MBBUTUF

XFLFO
WPPS
EF
TUFNNJOH
PWFS
EF
SFTPMVUJF
TQJUTUFO
EF
POEFSIBOEFMJOHFO
[JDI
UPF
PQ
EF

[PHFOBBNEF
AIJEEFO
USJHHFST
JO
EF
DPODFQUUFLTU
WBO
EF
SFTPMVUJF

0Q
IFU
NJOJTUFSJF
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
EBDIU
NFO
OB
PWFS
EF
WSBBH
XBU
UF
EPFO

BMT
EF
SFTPMVUJF
IFU
OJFU
[PV
IBMFO
%F
FFSTUF
BNCBTTBEFTFDSFUBSJT
PQ
EF
QFSNBOFOUF

WFSUFHFOXPPSEJHJOH
CJK
EF
VN
CFEBDIU
FFO
NPHFMJKLF
SFEFOFSJOH
EJF
EF
NJOJTUFS
EBO

[PV
LVOOFO
HFCSVJLFO
FO
EJF
BBOTMPPU
CJK
EF
UPU
EBO
UPF
HFWPMHEF
MJKO
%F
VJULPNTU
WBO

EF
EJTDVTTJF
JO
EF
7FJMJHIFJETSBBE
NPDIU
FS
OJFU
UPF
MFJEFO
EBU
4BEEBN
[JKO
HBOH
LPO

HBBO
[P
PQFOEF
EF
SFEFOFSJOH
*OTQFDUJFT
MFLFO
HFFO
LBOT
WBO
TMBHFO
UF
IFCCFO
FO
*SBL

WFSLFFSEF
BM
KBSFOMBOH
JO
material breach
WBO
IFU
CFTUBBOEF
DPSQVT
BBO
SFTPMVUJFT
[P
XFSE

WFSWPMHE
A4BEEBN
NPFTU
XPSEFO
BBOHFQBLU
FO
EF
VS
JT
CFSFJE
EBU
UF
EPFO
,PSUPN
XF

[VMMFO
EVT
WFSEFS
NPFUFO
NFU
EF
JOUFSOBUJPOBMF
DPBMJUJF
UFHFO
4BEEBN
[PBMT
EJF
EPPS

de VS
XPSEU
HFMFJE60
%F
NJOJTUFS
IPFGEF
HFFO
HFCSVJL
UF
NBLFO
WBO
EF[F
SFEFOFSJOH
XBOU
PQ
8 november
2002
XFSE
SFTPMVUJF
1441
VOBOJFN
BBOHFOPNFO
*SBL
LSFFH
FFO
MBBUTUF
LBOT
UF
POUXBQF
OFO
)FU
MBOE
NPFTU
CJOOFO
EFSUJH
EBHFO
FFO
DPSSFDUF
FO
WPMMFEJHF
WFSLMBSJOH
PWFS
[JKO

XBQFOQSPHSBNNB
PWFSIBOEJHFO
0OKVJTUIFEFO
PG
PNJTTJFT
JO
EF[F
WFSLMBSJOH
[PVEFO

een material breach
WBO
EF
SFTPMVUJF
JOIPVEFO
7PMHFOT
EF
SFTPMVUJF
NPFTUFO
EF
XBQFOJO
TQFDUFVST
WBO
EF
VN
UNMOVIC en IAEA

PONJEEFMMJKLF
POWPPSXBBSEFMJKLF
FO
POCFMFN
NFSEF
UPFHBOH
LSJKHFO
UPU
*SBL
8BOOFFS
*SBL
OJFU
BBO
EF[F
FO
WPPSHBBOEF
SFTPMVUJFT
[PV

HFIPPS[BNFO
[PVEFO
serious consequences
WPMHFO
%JSFDU
OB
BBOWBBSEJOH
CMFFL
EBU
EF
MFEFO
WBO
EF
7FJMJHIFJETSBBE
EF
SFTPMVUJF
WFSTDIJM
MFOE
JOUFSQSFUFFSEFO
WPPSBM
NFU
CFUSFLLJOH
UPU
EF
WSBBH
PG
FFO
UXFFEF
SFTPMVUJF
OPEJH

XBT
WPPS
IFU
HFCSVJL
WBO
HFXFME
0PL
POUTUPOE
POFOJHIFJE
PWFS
EF
WSBBH
XJF
material

59 $PEFCFSJDIU
DVF
BBO
/FX
:PSL
PV, 11 oktober 2002
OZWV096, 11/10/02


60 BZ,
kerndossier deel 1
/PUJUJF
EE
23 oktober 2002

168 Internationale politiek en de Nederlandse besluitvorming

 breach
WBO
EF[F
SFTPMVUJF
NPDIU
DPOTUBUFSFO
8BBS
WSJKXFM
BMMF
VRMFEFO
TUFMEFO
EBU
#MJY

SBQQPSUFFSEF
PG
FS
TQSBLF
XBT
WBO
material breach
WFSLMBBSEFO
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
EBU
PPL

FFO
MJETUBBU
FFO
DPOTUBUFSJOH
WBO
material breach
OBBS
WPSFO
LPO
CSFOHFO61
0WFS
EF[F
LXFT
UJFT
SBQQPSUFFSEF
EF
/FEFSMBOETF
QFSNBOFOUF
WFSUFHFOXPPSEJHJOH
VJUHFCSFJE
BBO
%FO

)BBH62
0Q
EF
JOIPVE
FO
CFUFLFOJT
WBO
EF[F
SFTPMVUJF
FO
EF
SFBDUJF
WBO
EF
/FEFSMBOETF

SFHFSJOH
[BM
EF
$PNNJTTJF
OBEFS
JOHBBO
JO
IPPGETUVL
8

7.2.9 DE ‘MAJORS LIST’

0Q
11
EFDFNCFS
2002
BSSJWFFSEF
FFO
PQWBMMFOE
CFSJDIU
VJU
8BTIJOHUPO
)FU
CMFFL
EBU
EF

7FSFOJHEF
4UBUFO
IFU
WPPSOFNFO
IBEEFO
PN
/FEFSMBOE
PQ
EF
ANBKPST
MJTU
UF
QMBBUTFO

FFO
MJKTU
WBO
MBOEFO
EJF
FFO
HSPPU
BBOEFFM
JO
EF
QSPEVDUJF
WBO
ESVHT
IFCCFO
PG
FFO
CF
MBOHSJKLF
EPPSWPFSIBWFO
WPPS
ESVHT
WPSNFO
"NCBTTBEFVS
7BO
&FOFOOBBN
MVJEEF
EF

OPPELMPL
A"MMFFO
ESVL
PQ
QPMJUJFL
OJWFBV
[PV
IFU
UJK
OPH
LVOOFO
LFSFO
)JK
CFQMFJUUF

EBU
%F
)PPQ
4DIFďFS
TQPFEJH
DPOUBDU
[PV
PQOFNFO
NFU
1PXFMM
FO
EBU
m
[P
OPEJH

m
EF
NJOJTUFSQSFTJEFOU
[JDI
UPU
EF
QSFTJEFOU
[PV
XFOEFO
%F
OFHBUJFWF
FďFDUFO
WBO

FFO
WFSNFMEJOH
NPDIUFO
OJFU
XPSEFO
POEFSTDIBU
BMEVT
EF
BNCBTTBEFVS
A)FU
GFJU
EBU

/FEFSMBOE
TUSBLT


JO
ÊÊO
BEFN
[PV
XPSEFO
HFOPFNE
NFU
MBOEFO
BMT
"GHIBOJTUBO

#JSNB
FO
$PMPNCJB
JT
GOVJLFOE
WPPS
EF
CFFMEWPSNJOH
OJFU
BMMFFO
JO
EF
VS maar ook
EBBSCVJUFO
7BO
&FOFOOBBN
MJFU
EF
BSHVNFOUFO
JO
IFU
PďFOTJFG
UFHFO
QMBBUTJOH
PQ
EF

ANBKPST
MJTU
OPH
FFOT
EF
SFWVF
QBTTFSFO
)JK
OPFNEF
*SBL
FYQMJDJFU



EF
CFUSFLLJOHFO
UVTTFO
EF
VS
FO
/FEFSMBOE
[JKO
HFFO
FFOSJDIUJOHTWFSLFFS
XJK
PO
dersteunen de VS
PQ
WFMF
GSPOUFO
EF
TUSJKE
UFHFO
IFU
UFSSPSJTNF
FE
"GHIBOJTUBO
*SBL


FO
EF
POEFSIBWJHF
LXFTUJF
JT
WPPS
POT
[P
CFMBOHSJKL
EBU
VS daar serieus rekening mee
EJFOU
UF
IPVEFO
&S
CFTUBBU
CPWFOEJFO
HFSFEF
LBOT
EBU
QMBBUTJOH
PQ
EF
ANBKPST
MJTU
[BM

TBNFOWBMMFO
NFU
CFMBOHSJKLF
QPMJUJFLF
CFTMJTNPNFOUFO
JO
/FEFSMBOE
WFSLJF[JOHFO
EF
CBU
PWFS
*SBL
63

/FEFSMBOE
JT
VJUFJOEFMJKL
OJFU
JO
EF
ANBKPST
MJTU
PQHFOPNFO
7BO
&FOFOOBBN
IFSJOOFSEF

[JDI
JO
FFO
HFTQSFL
NFU
EF
$PNNJTTJF
EBU
FS
DPOUBDU
XBT
PQHFOPNFO
NFU
1PXFMM
PN
EJU

UF
CFXFSLTUFMMJHFO
*O
EF
QFST
JT
MBUFS
FFO
WFSCBOE
UVTTFO
EJU
GFJU
FO
EF
/FEFSMBOETF
TUFVO

BBO
*SBL
HFTVHHFSFFSE
7BO
&FOFOOBBN
POULFOEF
UFHFOPWFS
EF
$PNNJTTJF
IFU
CFTUBBO

WBO
FFO
EJSFDU
WFSCBOE
PNEBU
IFU
JOJUJBUJFG
PN
/FEFSMBOE
PQ
EF
MJKTU
UF
QMBBUTFO
VJU

FFO
IFFM
BOEFSF
IPFL
WBO
EF
"NFSJLBBOTF
SFHFSJOH
LXBN
)JK
UZQFFSEF
IFU
WPPSWBM
XFM

BMT
FFO
WPPSCFFME
WBO
FFO
TJUVBUJF
XBBSCJK
TQSBLF
XBT
WBO
WFFM
"NFSJLBBOTF
ESVL
%BU

/FEFSMBOE
XBSNF
CBOEFO
NFU
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
POEFSIJFME
FO
PQ
XFMXJMMFOEIFJE

61 %F
BNCBTTBEFVS
WBO
EF
VS
[FJ
JO
[JKO
TUFNWFSLMBSJOH
CJK
SFTPMVUJF
1441
A*G
UIFSF
JT
B
GVSUIFS
NBUFSJBM
CSFBDI

SFQPSUFE
UP
UIF
DPVODJM
CZ
UNMOVIC
UIF
IAEA
PS
B
NFNCFS
TUBUF
UIF
NBUUFS
XJMM
SFUVSO
UP
UIF
$PVODJM

BT
SFRVJSFE
JO
QBSBHSBQI
12
4UBUFNFOU
CZ
"NCBTTBEPS
+PIO
/FHSPQPOUF
PG
UIF
US

/PWFNCFS
2002,
IUUQHMPCBMQPMJDZPSHDPNQPOFOUDPOUFOUBSUJDMF168/36071IUNM
<16/09/09>
0G
EJU
PPL
CFUFLFOEF

dat volgens de VS
EF
7FJMJHIFJETSBBE
NPFTU
CFTMJTTFO
PG
FS
BBOMFJEJOH
XBT
WPPS
serious consequences komt in
IPPGETUVL
8
UFS
TQSBLF
62 $PEFCFSJDIU
WBO
PV VN
/FX
:PSL
8 november 2002
OZWJ574, 09/11/02


63 $PEFCFSJDIU
WBO
BNCBTTBEF
8BTIJOHUPO
11
EFDFNCFS
2002
XBTJ377, 11/12/02


Internationale politiek en de Nederlandse besluitvorming 169

 LPO
SFLFOFO
JO
8BTIJOHUPO
ESPFH
FSUPF
CJK
EBU
EF
"NFSJLBOFO
UFHFNPFU
XJMEFO
LPNFO

BBO
EF[F
USPVXF
CPOEHFOPPU64

7.3 Oorlog wordt onafwendbaar

7.3.1 INGRIJPEN IN ZICHT
"M
TOFM
OB
EF
BBOWBBSEJOH
WBO
SFTPMVUJF
1441
CFHPOOFO
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
XFSL
UF
NB
LFO
WBO
EF
PQCPVX
WBO
FFO
JOUFSOBUJPOBMF
NJMJUBJSF
DPBMJUJF
)BMG
OPWFNCFS
TUVVSEFO
[JK

WFS[PFLFO
PN
NJMJUBJSF
TUFVO
OBBS
[PO
WJKGUJH
MBOEFO
XBBSPOEFS
/FEFSMBOE
%F
/FEFS
MBOETF
SFHFSJOH
XBT
WBO
NFOJOH
EBU
EF
PQCPVX
WBO
NJMJUBJSF
ESVL
CFIVMQ[BBN
LPO
[JKO

PN
*SBL
FSUPF
UF
CFXFHFO
UF
WPMEPFO
BBO
SFTPMVUJF
1441 en reageerde daarom in beginsel
QPTJUJFG
PQ
IFU
WFS[PFL
[JF
QBSBHSBBG
1032
65
%F[F
/FEFSMBOETF
CFOBEFSJOH
TUPOE
JO
TDIFSQ
DPOUSBTU
NFU
EF
'SBOTF
%F
"NFSJ
LBBOTF
WFS[PFLFO
WJFMFO
OJFU
HPFE
JO
1BSJKT
FO
XFSEFO
CFUJUFME
BMT
QSFNBUVVS
FO
OBÐFG

UFNFFS
EBBS
[JK
HFEBBO
XFSEFO
PQ
EF
EBH
EBU
EF
FFSTUF
UNMOVICJOTQFDUJF
WBO
TUBSU
HJOH66
&FO
TVDDFTWPM
WFSMPPQ
WBO
EF
JOTQFDUJFT
TUPOE
JO
EF
'SBOTF
WJTJF
WPPSPQ
0Q
EBU
NPNFOU

PQFOMJKL
BBO
NJMJUBJSF
WPPSCFSFJEJOH
EPFO
XBT
IZQPDSJFU
FO
DPOUSBQSPEVDUJFG
%JU
[PV

4BEEBN
)PFTTFJO
JNNFST
SFEFO
HFWFO
UF
EFOLFO
EBU
m

XBU
IJK
PPL
EFFE
m
IJK
UPDI
XFM

HFCPNCBSEFFSE
[PV
XPSEFO67
#FHJO
KBOVBSJ
2003
TJHOBMFFSEF
EF
BNCBTTBEF
WFSTDIJMMFOEF
NBMFO
EBU
EF
"NFSJLBBOTF

SFHFSJOH
WSJKXFM
POWFSNJKEFMJKL
PQ
FFO
NJMJUBJS
JOHSJKQFO
PQ
BG[JFOCBSF
UFSNJKO
MFFL
BBO

UF
TUVSFO
0Q
27
KBOVBSJ
[PVEFO
EF
VNXBQFOJOTQFDUFVST
FFO
FFSTUF
WPPSUHBOHTSBQQPS
UBHF
BBO
EF
7FJMJHIFJETSBBE
VJUCSFOHFO
#SPOOFO
CJOOFO
EF
NSC MJFUFO
EF
/FEFSMBOETF

BNCBTTBEFVS
XFUFO
EBU
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
OJFU
WBO
QMBO
XBSFO
EBBSOB
CFTMJTTFOEF

VJUTQSBLFO
UF
EPFO
%F
SFHFSJOH
XBT
WPPSOFNFOT
PN
JO
EF
XFFL
FSOB
PQ
FFO
OPH

OBEFS
UF
CFTMJTTFO
EBUVN
FO
QMBBUT
AEF
DBTVT
UFHFO
*SBL
QVCMJFLFMJKL
UF
QSFTFOUFSFO 

FFO
WPPSBBOLPOEJHJOH
WBO
EF
MBUFS
[P
CFLFOE
HFXPSEFO
UPFTQSBBL
WBO
1PXFMM
JO
EF

7FJMJHIFJETSBBE
%BBSOB
[PVEFO
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
QSPCFSFO
FFO
OJFVXF
VNSFTPMVUJF

UPU
TUBOE
UF
CSFOHFO68
0PL
IFU
7FSFOJHE
,POJOLSJKL
XBT
OJFU
WBO
QMBO
EF
FFSTUF
WPPSUHBOHTSBQQPSUBHF
WBO

de VNXBQFOJOTQFDUFVST
BBO
UF
HSJKQFO
PN
NJMJUBJS
PQUSFEFO
UF
CFQMFJUFO
#JK
HFCSFL

BBO
CFXJKT
XBT
EF
QPMJUJFLF
TJUVBUJF
OPH
OJFU
SJKQ
WPPS
FFO
NJMJUBJS
PQUSFEFO
UFHFO
*SBL

FO
NPFTUFO
EF
JOTQFDUFVST
NFFS
UJKE
LSJKHFO
PPSEFFMEFO
EF
#SJUUFO
&S
XBSFO
PQ
EBU

NPNFOU
IPPHTUXBBSTDIJKOMJKL
POWPMEPFOEF
TUFNNFO
WPPS
FFO
NBOEBUFSFOEF
SFTPMVUJF

PN
UFHFO
*SBL
UFO
TUSJKEF
UF
USFLLFO
FO
EJF
[BH
EF
#SJUTF
SFHFSJOH
UPDI
XFM
HSBBH69

64 7BO
&FOFOOBBN
23
KVOJ
2009
%F
$PNNJTTJF
IFFGU
JO
EF
DPEFCFSJDIUFO
HFFO
BBOXJK[JOHFO
HFWPOEFO
EJF

XJK[FO
PQ
FFO
WFSCBOE
UVTTFO
IFU
GFJU
EBU
/FEFSMBOE
HFFO
TBODUJFT
LSFFH
PQHFMFHE
XFHFOT
EF
EFTUJKET
UPFOF
NFOEF
NFOTFOTNPLLFM
WBOVJU
/FEFSMBOE
OBBS
EF
VS
FO
EF
/FEFSMBOETF
QPMJUJFLF
TUFVO
7BO
#PNNFM
TUFMEF

IJFS
FFO
WSBBH
PWFS
30
KBOVBSJ
2009
Kamerstukken II, 2008/09, 11510
65 Kamerstukken II, 2002/03, 23 432
OS
65
6
EFDFNCFS
2002

66 $PEFCFSJDIU
WBO
BNCBTTBEF
1BSJKT
28 november 2002
QBSJ218, 28/11/02


67 $PEFCFSJDIU
WBO
BNCBTTBEF
1BSJKT
5
EFDFNCFS
2002
QBSJ222, 05/12/02


68 $PEFCFSJDIU
WBO
BNCBTTBEF
8BTIJOHUPO
8
KBOVBSJ
2003
XBTJ004, 09/01/03

DPEFCFSJDIU
WBO
BNCBTTBEF

8BTIJOHUPO
16
KBOVBSJ
2003
XBTJ018, 17/01/03

69 $PEFCFSJDIU
WBO
BNCBTTBEF
-POEFO
17
KBOVBSJ
2003
MPOJ010, 17/02/03


170 Internationale politiek en de Nederlandse besluitvorming

 )FU
NJOJTUFSJF
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
XBT
EVT
HPFE
PQ
EF
IPPHUF
WBO
EF
"NFSJLBBOTF

FO
#SJUTF
WPPSOFNFOT
FO
LPO
[JKO
SFBDUJF
EBBSPQ
BGTUFNNFO
5JKEFOT
FFO
UFMFGPPOHF
TQSFL
NFU
#VTI
PQ
27
KBOVBSJ
EF
EBH
WBO
EF
SBQQPSUBHFT
WBO
EF
XBQFOJOTQFDUFVST

WFSLMBBSEF
#BMLFOFOEF
EBO
PPL
EBU
JOEJFO
OPEJH
EF
JOTQFDUJFT
NFFS
UJKE
[PVEFO
NPFUFO

LSJKHFO70
0Q
EF
QSFTFOUBUJF
WBO
1PXFMM
FFO
XFFL
MBUFS
JO
EF
7FJMJHIFJETSBBE
SFBHFFSEF
EF

/FEFSMBOETF
SFHFSJOH
EPPS
EF
WSBBH
UF
TUFMMFO
PG
JOTQFDUJFT
OPH
XFM
[JO
IBEEFO
XBBS
NFF
[F
EF
WPPSTUFMMJOH
WBO
[BLFO
EPPS
1PXFMM
POEFSTDISFFG
1BSBHSBBG
74 gaat nader in
PQ
EF[F
XFOEJOH
0Q
29
KBOVBSJ
2003
IJFME
#VTI
[JKO
State of the Union
XBBSJO
IJK
EF
"NFSJLBBOTF
CF
WPMLJOH
WPPSCFSFJEEF
PQ
EF
NPHFMJKLIFJE
WBO
FFO
PPSMPH
UFHFO
*SBL
5FWFOT
HBG
IJK
IFU

TJHOBBM
EBU
FML
MJE
WBO
EF
JOUFSOBUJPOBMF
HFNFFOTDIBQ
PQ
LPSUF
UFSNJKO
[PV
NPFUFO

CFQBMFO
PG
IFU
EF
"NFSJLBOFO
[PV
TUFVOFO71

7.3.2 EUROPA VERDEELD

%F
QPHJOHFO
WBO
/FEFSMBOE
PN
EF
EU
PQ
ÊÊO
MJKO
UF
LSJKHFO
XBSFO
FJHFOMJKL
UFWPSFO
BM

UPU
NJTMVLLFO
HFEPFNE
%F
IPPQ
PQ
FFO
HF[BNFOMJKLF
EUCFOBEFSJOH
WBO
EF
LXFTUJF
*SBL
XBT
JO
2002
BM
PQHFHFWFO
NFFOEF
#PU
EFTUJKET
QFSNBOFOUF
WFSUFHFOXPPSEJHFS
JO

#SVTTFM72
/FEFSMBOE
IBE
JO
EF
LXFTUJF*SBL
EF
[JKEF
WBO
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
FO
IFU

7FSFOJHE
,POJOLSJKL
HFLP[FO
UFSXJKM
'SBOLSJKL
FO
%VJUTMBOE
[JDI
UFHFO
FFO
NJMJUBJSF

JOUFSWFOUJF
JO
*SBL
IBEEFO
HFLFFSE
5PFO
PQ
31
KBOVBSJ
2003 in een aantal toonaange
WFOEF
LSBOUFO
FFO
JOHF[POEFO
CSJFG
WFSTDIFFO
WBO
BDIU
&VSPQFTF
SFHFSJOHTMFJEFST
XBBSJO

TUFVO
XFSE
CFUVJHE
BBO
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
WFSCBBTEF
IFU
HF[JFO
IFU
SFFET
WFSTDIJMMFOEF

NBMFO
HFWFOUJMFFSEF
/FEFSMBOETF
TUBOEQVOU
EBU
#BMLFOFOEF
OJFU
UPU
EF
POEFSUFLFOBBST

CFIPPSEF73
%F
SFHFSJOH
WPFSEF
BMT
SFEFO
BBO
EBU
EF
CSJFG
EJF
BM
TOFM
CFLFOETUPOE
BMT

EF
ACSJFG
WBO
"DIU
OJFU
XBT
POEFSUFLFOE
PN
EF
&VSPQFTF
WFSEFFMEIFJE
OJFU
WFSEFS
UF

CFOBESVLLFO
%F
)PPQ
4DIFďFS
WPOE
NFU
OBNF
EF
UJNJOH
POHFMVLLJH
[P
LPSU
OB
FFO

EUWFSHBEFSJOH
5JKEFOT
EJF
WFSHBEFSJOH
XBT
OJFUT
PWFS
FFO
CSJFG
HF[FHE
74

%F
WFSEFFMEIFJE
JO
&VSPQB
XBT
UPFO
FDIUFS
PPL
UPU
GSVTUSBUJF
WBO
IFU
(SJFLTF
7PPS
[JUUFSTDIBQ
BM
FFO
GFJU
%JU
LXBN
TDIFSQ
OBBS
WPSFO
UJKEFOT
FFO
HFTQSFL
EBU
%F
)PPQ

4DIFďFS
WPFSEF
NFU
[JKO
'SBOTF
BNCUHFOPPU
PQ
29
KBOVBSJ
%F
)PPQ
4DIFďFS
XJMEF
EF

NPHFMJKLIFEFO
WFSLFOOFO
PN
FFO
CSVH
UF
TMBBO
UVTTFO
1BSJKT
FO
-POEFO
7PMHFOT
%F

7JMMFQJO
XBSFO
EBBSUPF
HFFO
NPHFMJKLIFEFO
[PMBOH
EF
#SJUUFO
[JDI
BBO
EF
"NFSJLBBOTF

BBOQBL
DPOGPSNFFSEFO75
'SBOLSJKL
PPSEFFMEF
EBU
EF
JOTQFDUJFT
IVO
WSVDIUFO
BGXJFSQFO

FO
XBT
EBO
PPL
OPH
OJFU
UPF
BBO
FFO
OJFVXF
SFTPMVUJF
EJF
HFXFME
UFHFO
*SBL
MFHJUJNFFSEF

0PL
%VJUTMBOE
TJOET
KBOVBSJ
MJE
WBO
EF
7FJMJHIFJETSBBE
WFS[FUUF
[JDI
UFHFO
FFO
FWFOUV
FMF
OJFVXF
SFTPMVUJF

70 BZ, DVB02757
4QSFFLQVOUFO
MP#VTI
(FTQSFL
MPQSFTJEFOU
#VTI
27
KBOVBSJ
2003

71 $PEFCFSJDIU
WBO
BNCBTTBEF
8BTIJOHUPO
29
KBOVBSJ
2003
XBTJ037, 30/01/03


72 #PU
7
KVMJ
2009

73 A&VSPQF
BOE
"NFSJDB
NVTU
TUBOE
VOJUFE
The Times
-POEFO

30
KBOVBSJ
2003
%F
CSJFG
XBT
POEFSUFLFOE

EPPS
EF
SFHFSJOHTMFJEFST
WBO
(SPPU#SJUUBOOJÌ
4QBOKF
*UBMJÌ
1PMFO
)POHBSJKF
%FOFNBSLFO
1PSUVHBM
FO

5TKFDIJÌ

74 %F
)PPQ
4DIFďFS
22 september 2009
75 BZ, AMB
PARIJS/2008/00498
.FNPSBOEVN
EE
30
KBOVBSJ
2003 van PS aan HMA
1BSJKT
PWFS
UFMFGPPOHFTQSFL

.
NFU
%F
7JMMFQJO

Internationale politiek en de Nederlandse besluitvorming 171

 %F
#SJUTF
QSFNJFS
#MBJS
EJF
EF
ACSJFG
WBO
"DIU
HFÐOJUJFFSE
IBE
TUFMEF
[JDI
WJFSLBOU
PQ

BDIUFS
IFU
CFMFJE
WBO
#VTI
0Q
31
KBOVBSJ
POUNPFUUFO
[JK
FMLBBS
PQ
IFU
8JUUF
)VJT
XBBS
[JK

DPODMVEFFSEFO
EBU
4BEEBN
)PFTTFJO
HFFO
VJUWPFSJOH
IBE
HFHFWFO
BBO
SFTPMVUJF
1441
0N

EFFM
UF
LVOOFO
OFNFO
BBO
EF
JOWBTJF
WBO
*SBL
IBE
#MBJS
PNXJMMF
WBO
IFU
QPMJUJFLF
ESBBHWMBL

JO
[JKO
BDIUFSCBO
FDIUFS
CFIPFGUF
BBO
FFO
UXFFEF
SFTPMVUJF
WBO
EF
7FJMJHIFJETSBBE
#VTI

[FHEF
UPF
EBU
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
[JDI
JO
[PVEFO
[FUUFO
WPPS
FFO
EFSHFMJKLF
SFTPMVUJF76
)FU
POUCSFLFO
WBO
EF
IBOEUFLFOJOH
WBO
#BMLFOFOEF
POEFS
EF
ACSJFG
WBO
"DIU
WFS
BOEFSEF
OJFUT
BBO
EF
WFSEFFMEIFJE
CJOOFO
&VSPQB
%F
WFSIPVEJOHFO
XBSFO
BM
EVTEBOJH

TMFDIU
EBU
/FEFSMBOE
HFFO
CSVHHFOCPVXFS
LPO
[JKO
)FU
JT
PPL
[FFS
EF
WSBBH
PG
/F
EFSMBOE
EBU
WBOBG
IFU
CFHJO
PPL
CJOOFO
EF
EU
FFO
TUFSL
QSP"NFSJLBBOTF
QPTJUJF
IBE

JOHFOPNFO
XFM
FFO
HFTDIJLUF
LBOEJEBBU
XBT
PN
EJF
SPM
UF
WFSWVMMFO
.BBS
IFU
OJFU

POEFSUFLFOFO
WBO
EF
CSJFG
WPSNEF
XFM
FFO
QPTJUJFG
TJHOBBM
JO
EF
SJDIUJOH
WBO
'SBOLSJKL

FO
%VJUTMBOE
PN
EF
&VSPQFTF
HF[JOEIFJE
WBO
/FEFSMBOE
UF
POEFSTUSFQFO
A)FU
XBT
FFO

QPMJUJFL
KVJTUF
LMFVSCFLFOUFOJT
[POEFS
VJUFJOEFMJKL
WFFM
FďFDU
UF
TPSUFSFO 
BMEVT
,SÕOFS

EFTUJKET
/FEFSMBOET
BNCBTTBEFVS
JO
1BSJKT77
%F
7FSFOJHEF
4UBUFO
IBEEFO
CFHSJQ
WPPS

EF
/FEFSMBOETF
PQTUFMMJOH
%F
"NFSJLBOFO
[PVEFO
WPPSBM
LJKLFO
PG
MBOEFO
XFSLFMJKL

CFSFJE
XBSFO
JFUT
UF
EPFO
PG
FSWPPS
LP[FO
QBTTJFG
UF
CMJKWFO
[P
NFMEEF
POEFSNJOJTUFS

(SPTTNBO
BBO
EF
/FEFSMBOETF
BNCBTTBEFVS
JO
8BTIJOHUPO78
0PL
1PXFMM
HBG
FOJHF
UJKE

MBUFS
BBO
EBU
IFU
OJFU
POEFSUFLFOFO
EPPS
/FEFSMBOE
WBO
EF
ACSJFG
WBO
"DIU
WPPS
EF

7FSFOJHEF
4UBUFO
HFFO
FOLFM
QVOU
XBT79
0Q
17
GFCSVBSJ
2003
LXBN
OBBS
BBOMFJEJOH
WBO
EF
DSJTJT
PWFS
*SBL
FFO
CVJUFOHFXPOF

&VSPQFTF
3BBE
CJKFFO
5PFO
IFU
QMBO
POUTUPOE
FFO
FYUSB
CJKFFOLPNTU
WBO
EF
&VSPQFTF

3BBE
JO
UF
MBTTFO
IBE
/FEFSMBOE
BBOHFHFWFO
EBBSJO
HFFO
IFJM
UF
[JFO
WBOXFHF
IFU

SJTJDP
EBU
IFU
HFCSFL
BBO
FFOTHF[JOEIFJE
CJOOFO
&VSPQB
BM
UF
WFFM
BBO
EF
PQQFSWMBLUF

[PV
LPNFO80
%F[F
WJTJF
WFSXPPSEEF
%F
)PPQ
4DIFďFS
PPL
UJKEFOT
FFO
EFCBU
JO
EF

5XFFEF
,BNFS
PQ
12
GFCSVBSJ
A8JK
XBSFO
OJFU
MBBJFOE
FOUIPVTJBTU
PWFS
IFU
JEFF
WBO
FFO

FYUSB
UPQDPOGFSFOUJF


NBBS
XJK
IFCCFO
EF
UPQDPOGFSFOUJF
OJFU
XJMMFO
CMPLLFSFO81
%F

)PPQ
4DIFďFS
TQSBL
JO
EF[FMGEF
HFFTU
NFU
[JKO
(SJFLTF
DPMMFHB
1BQBOESFPV
%F[F
EFFE

OBNFOT
IFU
WPPS[JUUFSTDIBQ
FFO
LMFNNFOE
CFSPFQ
PQ
/FEFSMBOE
PN
XBBS
NPHFMJKL
UF

IFMQFO
FFO
HFNFFOTDIBQQFMJKLF
&VSPQFTF
QPTJUJF
UF
CFXFSLTUFMMJHFO82
7PPSBGHBBOE
BBO
EF
&VSPQFTF
3BBE
TDISFFG
#BMLFOFOEF
PQ
14
GFCSVBSJ
FFO
CSJFG
BBO

EF
(SJFLTF
QSFNJFS
*O
EF[F
CSJFG
XFSE
BMT
TUBOEQVOU
WBO
EF
/FEFSMBOETF
SFHFSJOH
WFS
XPPSE
EBU
FFO
SFTPMVUJF
[FFS
XFOTFMJKL
XBT
NBBS
EBU
CJK
WPPSUHBBOEF
material breach
IFU

HFCSVJL
WBO
HFXFME
FFO
MBBUTUF
NJEEFM
LPO
[JKO
#BMLFOFOEF
SJFQ
PQ
UPU
FFOIFJE
CJOOFO

de EU
0QWBMMFOE
JT
EBU
#MBJS
FFO
WSJKXFM
JEFOUJFL
PQHFCPVXEF
CSJFG
IBE
WFS[POEFO
EJF

op 12
GFCSVBSJ
UFS
LFOOJTOBNF
BBO
EF
MP
JT
HF[POEFO83

76 $PEFCFSJDIU
WBO
BNCBTTBEF
-POEFO
3
GFCSVBSJ
2003
MPOJ026, 03/02/03


4BOET
22 september 2009
77 ,SÕOFS
22 september 2009

78 $PEFCFSJDIU
WBO
BNCBTTBEF
8BTIJOHUPO
31
KBOVBSJ
2003
XBTJ040, 02/02/03

79 $PEFCFSJDIU
WBO
BNCBTTBEF
8BTIJOHUPO
7
GFCSVBSJ
2003
XBTJ049, 08/02/03

80 $PEFCFSJDIU
WBO
DPZ aan PV EU, 3
GFCSVBSJ
2003
CSFV030, 03/02/03

81 Handelingen II, 2002/03
OS
43
Q
3019
82 BZ
"NC
1BSJKT2008/00498
.FNPSBOEVN
WBO
PS, 10
GFCSVBSJ
2003
OS
PS/03/55
JO[
UFMFGPPOHFTQSFLLFO

.
NFU
'JTDIFS
FO
4USBX
83 AZ, dossier 456098
#SJFG
WBO
#MBJS
UHW
TQFDJBMF
&VSPQFTF
3BBE
12
GFCSVBSJ
2003
#SJFG
#BMLFOFOEF
BBO

voorzitter EU, 14
GFCSVBSJ
2003

172 Internationale politiek en de Nederlandse besluitvorming

 #BMLFOFOEF
SJFQ
UJKEFOT
EF
&VSPQFTF
3BBE
PQ
EF
GPDVT
XFFS
UFSVH
UF
CSFOHFO
OBBS
IFU

HFNFFOTDIBQQFMJKLF
EPFM
WBO
EF
EU
POUXBQFOJOH
WBO
*SBL
)JK
WPFHEF
EBBSBBO
UPF
EBU

NJMJUBJSF
BDUJF
OJFU
VJUHFTMPUFO
XBT
/JFUUFNJO
XBT
/FEFSMBOE
CFSFJE
AUP
XBML
UIF
FYUSB

NJMF
VOUJM
UIF
MBTU
DFOUJNFUFS
GPS
B
QFBDFGVM
TPMVUJPO
.FFS
UJKE
WPPS
EF
XBQFOJOTQFDUJFT

[PV
BMMFFO
OVUUJH
[JKO
JOEJFO
EF
*SBBLTF
QSFTJEFOU
WPMMFEJH
NFFXFSLUF
&FO
TQFDJBMF
WFS
BOUXPPSEFMJKLIFJE
PN
FFOIFJE
CJOOFO
EF
EU
UF
CFSFJLFO
MBH
CJK
EF
ESJF
HSPPUTUF
MBOEFO

BMEVT
#BMLFOFOEFT
HFTQSFLTQVOUFO84
0OEBOLT
EF
HSPUF
NFOJOHTWFSTDIJMMFO
CJOOFO
EF
EU
XBSFO
EF
SFHFSJOHTMFJEFST
UPDI
JO

TUBBU
PN
EF
CJKFFOLPNTU
WBO
EF
&VSPQFTF
3BBE
NFU
HFNFFOTDIBQQFMJKLF
DPODMVTJFT
BG

UF
TMVJUFO
%BU
HJOH
XFM
UFO
LPTUF
WBO
EF
JOIPVE
%F
VJUFFOMPQFOEF
TUBOEQVOUFO
WBO
EF

WFSTDIJMMFOEF
MBOEFO
XBSFO
HPFE
[JDIUCBBS
;P
XBT
EF
WPMHFOEF
QBTTBHF
BG LPNTUJH
VJU

IFU
'SBOT%VJUTF
LBNQ
A)FU
EPFM
WBO
EF
6OJF
NFU
CFUSFLLJOH
UPU
*SBL
CMJKGU
WPMMFEJHF

FO
EBBEXFSLFMJKLF
POUXBQFOJOH
PWFSFFOLPNTUJH
EF
EFTCFUSFďFOEF
SFTPMVUJFT
WBO
EF
VN
7FJMJHIFJETSBBE
NFU
OBNF
SFTPMVUJF
1441
8JK
XJMMFO
EJU
PQ
WSFFE[BNF
XJK[F
CFSFJLFO

%BBSOB
WPMHEF
FDIUFS
FFO
UPFWPFHJOH
WBO
IFU
LBNQ
POEFS
MFJEJOH
WBO
IFU
7FSFOJHE
,P
OJOLSJKL
A(FXFME
NBH


JO
MBBUTUF
JOTUBOUJF
HFCSVJLU
XPSEFO85
*O
FFO
CSJFG
BBO
EF
5XFFEF
,BNFS
WBO
18
GFCSVBSJ
HBG
EF
NJOJTUFS
WBO
#VJUFOMBOETF

;BLFO
FFO
QPTJUJFWF
CFPPSEFMJOH
WBO
EF
VJULPNTUFO
WBO
EF
CVJUFOHFXPOF
&VSPQFTF
3BBE

A)PFXFM
OJFU
BMMF
NFOJOHTWFSTDIJMMFO
WBO
UBGFM
[JKO
MFWFSEF
EF
CJKFFOLPNTU
FFO
LSBDI
UJHF
HF[BNFOMJKLF
QPTJUJF
PQ

86
5JKEFOT
FFO
EFCBU
JO
EF
5XFFEF
,BNFS
PQ
19
GFCSVBSJ

EFFE
%F
)PPQ
4DIFďFS
FDIUFS
HFFO
NPFJUF
PN
EF
WFSEFFMEIFJE
JO
&VSPQB
UF
WFSCMPFNFO

A6JU
IFU
PQFO
EFCBU
<WBO
EF
NJOJTUFST
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO>
CMFFL
EVJEFMJKL
FFO
GVO
EBNFOUFFM
WFSTDIJM
WBO
NFOJOH
UVTTFO
EF
CFMBOHSJKLF
MJETUBUFO
5PDI
IJFME
IJK
WPM
EBU
EF

DPODMVTJFT
WBO
EF
&VSPQFTF
3BBE
JO
MJKO
XBSFO
NFU
EJF
WBO
EF
/FEFSMBOETF
SFHFSJOH87
1BSJKT
-POEFO
FO
#FSMJKO
TQSBLFO
IVO
PQMVDIUJOH
VJU
PWFS
EF
HFNFFOTDIBQQFMJKLF
WFS
LMBSJOH
#MBJS
IBE
EF
PQTUFMMJOH
WBO
#BMLFOFOEF
[FFS
HFXBBSEFFSE
[P
NFMEEF
3ZDSPGU

de Private Secretary
WBO
#MBJS
BBO
EF
/FEFSMBOETF
BNCBTTBEF
JO
-POEFO88
%F
DPODMVTJFT

van de Europese Raad van 17
GFCSVBSJ
WPSNEFO
EF
MBBUTUF
WFSLMBSJOH
PWFS
*SBL
XBBSPWFS

NFO
PQ
&VSPQFFT
OJWFBV
PWFSFFOTUFNNJOH
LPO
CFSFJLFO
WÓÓS
IFU
VJUCSFLFO
WBO
EF
WJK
BOEFMJKLIFEFO

7.3.3 DE ROL VAN DE NAVO

%F
SPM
WBO
EF
NAVO
JO
EF
WPPSCFSFJEJOHFO
PQ
EF
PPSMPH
UFHFO
*SBL
XBT
FFO
UBNFMJKL
POEFS
HFTDIJLUF
7BO
CFHJO
BG
BBO
XBT
EVJEFMJKL
EBU
CJK
FFO
FWFOUVFMF
NJMJUBJSF
JOUFSWFOUJF
JO
*SBL

HFFO
SPM
WPPS
IFU
CPOEHFOPPUTDIBQ
XBT
XFHHFMFHE
)PPHVJU
WJFM
UF
EFOLFO
BBO
FFO
SPM
CJK

EF
TUBCJMJTBUJF
WBO
*SBL
OB
FFO
PPSMPH
FO
CJK
EF
CFTDIFSNJOH
WBO
NAVOCPOEHFOPPU
5VSLJKF

JO
IFU
HFWBM
EBU
*SBL
[JKO
CVVSMBOE
[PV
XJMMFO
USFďFO
OB
FFO
"NFSJLBBOTF
JOWBTJF

%BU
EF
EJTDVTTJF
CJOOFO
EF
NAVO
IJFS
CFTQSPLFO
XPSEU
HFTDIJFEU
WPPSBM
PNEBU
EJF

EJTDVTTJF
NFEF
CFUSFLLJOH
IBE
PQ
EF
JO[FU
WBO
EF
/FEFSMBOETF
1BUSJPUT
%JF
JO[FU
LPNU

OBEFS
BBO
EF
PSEF
JO
QBSBHSBBG
1038
WBO
EJU
SBQQPSU
%F
/FEFSMBOETF
PQTUFMMJOH
PQ
IFU

84 AZ,dossier KMP 456098
4QSFFLQVOUFO
MP
FYUSB
ER, 17
GFCSVBSJ
2003

85 $PODMVTJFT
WBO
EF
CVJUFOHFXPOF
CJKFFOLPNTU
WBO
EF
&VSPQFTF
3BBE
#SVTTFM
17
GFCSVBSJ
2003
86 Kamerstukken II, 2002/03, 23 432
OS
85, p 1
87 Handelingen II, 2002/03, 463106
88 $PEFCFSJDIU
WBO
BNCBTTBEF
-POEFO
18
GFCSVBSJ
2003
MPOJ035, 18/02/03


Internationale politiek en de Nederlandse besluitvorming 173

 QVOU
WBO
EF
CFTDIFSNJOH
WBO
5VSLJKF
XBT
EVCCFMIBSUJH
*O
FFOESBDIUJHF
TBNFOXFSLJOH

NFU
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
XFSLUF
/FEFSMBOE
BBO
EF
UFSCFTDIJLLJOHTUFMMJOH
WBO
1BUSJPUT

BBO
5VSLJKF
UFSXJKM
IFU
CJOOFO
EF
NAVO een voorkeur uitsprak voor maatregelen in bond
HFOPPUTDIBQQFMJKL
WFSCBOE
0NEBU
EF
NAVO
BMMFFO
CJK
DPOTFOTVT
LBO
CFTMVJUFO
XBT
IFU
WBO
CFMBOH
EF
HFMFEFSFO

UF
TMVJUFO
-BOEFO
BMT
%VJUTMBOE
'SBOLSJKL
FO
#FMHJÌ
HBWFO
FDIUFS
EF
WPPSLFVS
BBO
IFU

WPMHFO
WBO
IFU
AVNTQPPS
FO
IFU
WPPSLPNFO
WBO
PPSMPH
"NFSJLBBOTF
ESVL
EJF
XBT

CFEPFME
PN
EF
MJETUBUFO
UF
CFXFHFO
EF
NAVO
FFO
SPM
UF
HFWFO
XFSLUF
DPOUSBQSPEVDUJFG

1BT
OB
WFFM
PWFSMFH
LPO
EPPS
FFO
QPMJUJFL
AIBOEJHIFJEKF
BMTOPH
FFO
SPM
WPPS
EF
NAVO
[JK

IFU
PQ
FFO
[JKUPOFFM
XPSEFO
HFDSFÌFSE
.FO
WPOE
FFO
VJUXFH
EPPS
EF
CFTMVJUWPSNJOH

OJFU
UF
MBUFO
QMBBUTWJOEFO
JO
EF
/PPSE"UMBOUJTDIF
3BBE
XBBS
EF
QPMJUJFLF
BVUPSJUFJU
FO

CFTMVJUWPSNJOHTCFWPFHEIFJE
CFSVTUFO
NBBS
JO
IFU
Defence Planning Committee
%BU
DPNJUÊ

HFFGU
SJDIUMJKOFO
BBO
EF
NJMJUBJSF
BVUPSJUFJUFO
WBO
EF
NAVO
'SBOLSJKL
NBBLU
EBBSWBO
HFFO

EFFM
VJU
;P
LPO
OBEBU
%VJUTMBOE
PWFSTUBH
XBT
HFHBBO
BMTOPH
PWFSFFOTUFNNJOH
XPSEFO

CFSFJLU
PWFS
NBBUSFHFMFO
UFS
CFTDIFSNJOH
WBO
5VSLJKF
0Q
10 september 2002
TUFMEF
TFDSFUBSJTHFOFSBBM
3PCFSUTPO
JO
FFO
UFMFGPPOHFTQSFL

NFU
EF
"NFSJLBBOTF
QSFTJEFOU
#VTI
EF
LXFTUJF*SBL
BBO
EF
PSEF
3PCFSUTPO
IBE
EBBSJO

HF[FHE
EBU
A*SBL
OJFU
NPDIU
MFJEFO
UPU
WPPSUJKEJHF
UFSVHUSFLLJOH
WBO
NAVOUSPFQFO
VJU

"GHIBOJTUBO
5FWFOT
IBE
IJK
[JKO
[PSH
HFVJU
PWFS
NPHFMJKLF
POFOJHIFJE
JO
EF
NAVO inzake
FFO
FWFOUVFFM
JOHSJKQFO
JO
*SBL89
In september 2002 boog SHAPE
IFU
NAVOIPPGELXBSUJFS
JO
&VSPQB
[JDI
PWFS
EF
NPHF
MJKLF
HFWPMHFO
WBO
FFO
PPSMPH
UFHFO
*SBL
WPPS
IFU
CPOEHFOPPUTDIBQQFMJKL
HSPOEHFCJFE

SHAPE
WPPS[BH
EBU
BMT
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
*SBL
[PVEFO
BBOWBMMFO
FFO
4DVEBBOWBM
PQ

5VSLJKF
PG
UFSSPSJTUJTDIF
BBOWBMMFO
PQ
TDIFQFO
PG
FFOIFEFO
WBO
NAVOMBOEFO
UF
MBOE

EFOLCBBS
XBSFO
"MT
FFO
BSUJLFM
5TJUVBUJF
WBO
UPFQBTTJOH
LPO
[JKO
XBU
JOIJFME
EBU
FFO

HFXBQFOEF
BBOWBM
UFHFO
FFO
PG
NFFS
MJETUBUFO
BMT
FFO
BBOWBM
UFHFO
BMMFO
[PV
XPSEFO

CFTDIPVXE

EBO
NPFTU
EBBSWPPS
XPSEFO
HFQMBOE
%F
/PPSE"UMBOUJTDIF
3BBE
NPFTU

EBBSUPF
FFSTU
QPMJUJFLF
SJDIUMJKOFO
HFWFO90
)FU
/FEFSMBOETF
NJOJTUFSJF
WBO
#VJUFOMBOETF

;BLFO
[BH
NPHFMJKLF
DPOTFRVFOUJFT
WPPS
5VSLJKF
FDIUFS
BMT
FFO
QVOU
WPPS
MBUFS91
5JKEFOT
[JKO
LFOOJTNBLJOHTCF[PFL
BBO
IFU
LBCJOFU#BMLFOFOEF
*
PQ
28 oktober IFSJO
nerde NAVOTFDSFUBSJTHFOFSBBM
3PCFSUTPO
NJOJTUFSQSFTJEFOU
#BMLFOFOEF
FO
EF
NJOJTUFST

WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
FO
%FGFOTJF
%F
)PPQ
4DIFďFS
FO
,PSUIBMT
FSBBO
EBU
PPL

UJKEFOT
EF
(PMGPPSMPH
VJU
WPPS[PSH
JO
5VSLJKF
NAVOFFOIFEFO
XBSFO
POUQMPPJE92
0Q
FFO
NAVOUPQ
JO
1SBBH
PQ
21
OPWFNCFS
CSBDIUFO
EF
SFHFSJOHTMFJEFST
FFO
HF[BNFO
MJKLF
WFSLMBSJOH
VJU
XBBSJO
[JK
WFSLMBBSEFO
EBU
EF
NAVOCPOEHFOPUFO
CFSFJE
XBSFO
BDUJF
UF

ondernemen om de VN
CJK
UF
TUBBO
CJK
IFU
WFS[FLFSFO
WBO
EF
OBMFWJOH
WBO
SFTPMVUJF
1441
EPPS
*SBL93
0OEFSNJOJTUFS
WBO
%FGFOTJF
8PMGPXJU[
HBG
PQ
4
EFDFNCFS FFO
CSJFêOH
PWFS

EF
NPHFMJKLIFEFO
WBO
EF
MJETUBUFO
PN
WJB
EF
NAVO invulling te geven aan deze verkla
SJOH
FO
NFF
UF
XFSLFO
BBO
EF
POUXBQFOJOH
WBO
*SBL
&S
IPFGEF
OJFU
EBEFMJKL
UF
XPSEFO

CFTMPUFO
PWFS
EF
WSBBH
PG
FO
IPF
EF
NAVO
[PV
CJKESBHFO
NPDIU
FFO
NJMJUBJSF
BDUJF
OPEJH

CMJKLFO
8PMGPXJU[
XFFT
FOLFMF
NBOJFSFO
BBO
XBBSPQ
EF
NAVO
CFIVMQ[BBN
LPO
[JKO
EPPS

89 $PEFCFSJDIU
WBO
PV NAVO, 10 september 2002
CSOJ387, 10/09/02


90 %FG/DOC
SHAPE NMR NL aan DCBC
0QT
16 september 2002
91 $PEFCFSJDIU
WBO
DVB aan PV NAVO, 20 september 2002
CSOV128, 20/09/02

92 $PEFCFSJDIU
WBO
DVB aan PV NAVO, 29 oktober 2002
CSOV144, 29/10/02

93 A1SBHVF
4VNNJU
4UBUFNFOU
PO
*SBR
IUUQXXXOBUPJOUEPDVQS2002/p02133FIUN
<09/11/09>

174 Internationale politiek en de Nederlandse besluitvorming

 JO[FU
WBO
DPMMFDUJFWF
NJEEFMFO
BMT
Airborne Warning and Control Systems
AWACS

Standing Naval
Forces
FO
NJKOFOWFHFST
NBBS
PPL
EPPS
MPHJTUJFLF
TUFVO
TUFVO
BBO
CPOEHFOPUFO
EJF
NJMJUBJS

XJMEFO
CJKESBHFO
FO
EPPS
TUFVO
BBO
CVVSMBOE
5VSLJKF
BMT
IFU
[JDI
CFESFJHE
WPFMEF
0PL

IVNBOJUBJSF
IVMQ
FO
TUFVO
BBO
EF
TUBCJMJTBUJF
OB
BëPPQ
WBO
IFU
DPOëJDU
XBSFO
NPHFMJKL
%F

EFVS
TUPOE
PQFO
WPPS
FMLF
WPSN
WBO
TUFVO
BMEVT
8PMGPXJU[94
5FS
VJUXFSLJOH
WBO
EF
WPPSTUFMMFO
EJF
8PMGPXJU[
IBE
HFEBBO
QSFTFOUFFSEF
EF
"NF
SJLBBOTF
QFSNBOFOUF
WFSUFHFOXPPSEJHFS
#VSOT
PQ
14
KBOVBSJ
2003
OBEFSF
WPPSTUFMMFO

%BBHT
EBBSWPPS
IBEEFO
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
BM
EF
XFOT
HFVJU
EBU
EF
/PPSE"UMBOUJTDIF

3BBE
FFO
GPSNFMF
PQESBDIU
BBO
EF
NATO Military Authorities zou geven om tot prudent
military planning
UF
LPNFO
[POEFS
OPH
UF
WSBHFO
PN
DPODSFUF
TUFVOUPF[FHHJOHFO
WBO
EF

NAVO
PG
WBO
NAVOCPOEHFOPUFO
95

%F
QFSNBOFOUF
WFSUFHFOXPPSEJHFS
CJK
EF
NAVO
1BUJKO
TQSBL
EF
WFSXBDIUJOH
VJU
EBU

/FEFSMBOE
IFU
PQTUBSUFO
WBO
EF
QMBOOJOH
[PV
WFSXFMLPNFO
FO
EF
NFFTUF
NBBUSFHFMFO

[PV
POEFSTUFVOFO
*O
OBWPMHJOH
WBO
EF
5VSLTF
DPMMFHB
UXJKGFMEF
IJK
JO
EF[F
GBTF
BBO
IFU

nut van postwarQMBOOJOH
PQ
EBU
NPNFOU
0PL
3PCFSUTPO
UPPOEF
[JDI
WPPSTUBOEFS
WBO

prudent military planning
%F
NFFTUF
MBOEFO
TUFVOEFO
EJU
CFMFJE
'SBOLSJKL
FO
%VJUTMBOE

IBEEFO
SFTFSWFT
#FTMPUFO
XFSE
OPH
OJFU
JOIPVEFMJKL
UF
SFBHFSFO
PQ
EF
"NFSJLBBOTF

WPPSTUFMMFO96
*O
EF
/PPSE"UMBOUJTDIF
3BBE
WBO
15
KBOVBSJ
2003
EFFE
EF
"NFSJLBBOTF
WFSUFHFO
XPPSEJHFS
FDIUFS
SFFET
IFU
WPPSTUFM
EF
NJMJUBJSF
BVUPSJUFJUFO
EF
PQESBDIU
UF
HFWFO
UPU

QMBOOJOH
WBO
NPHFMJKLF
NAVOTUFVO
BBO
FFO
NJMJUBJSF
PQFSBUJF
UFHFO
*SBL
FO
PN
UF
CF[JFO

PG
FO
IPF
5VSLJKF
WFSTUFSLU
[PV
LVOOFO
XPSEFO
)JK
CFOBESVLUF
EBU
EJU
OJFU
JNQMJDFFSEF

EBU
FFO
BBOWBM
PQ
*SBL
BBOTUBBOEF
PG
POWFSNJKEFMJKL
XBT97
)FU
NJOJTUFSJF
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
HBG
1BUJKO
EF
JOTUSVDUJF
EBU
/FEFSMBOE

QPTJUJFG

stond ten aanzien van prudent planning
&FO
CFTMJTTJOH
PWFS
JO[FU
LPO
QBT
XPSEFO
HFOP
NFO
PGXFM
XBOOFFS
EF
7FJMJHIFJETSBBE
UPU
EF
DPODMVTJF
WBO
material breach
XBT
HFLPNFO

HFWPMHE
EPPS
FFO
SFTPMVUJF
EJF
JOWVMMJOH
HBG
BBO
EF
ATFSJPVT
DPOTFRVFODFT
VJU
SFTPMV
tie 1441
PGXFM
XBOOFFS
EF
7FJMJHIFJETSBBE
HFFO
PWFSFFOTUFNNJOH
LPO
CFSFJLFO
7PPS

EF

QMBOOJOH
LPO
FFSEFS
UPFTUFNNJOH
XPSEFO
HFHFWFO
NJUT
FFO
CFTMVJU
EBBSUPF
XFSE


HFQMBBUTU
JO
IFU
LBEFS
WBO
IFU
PQWPFSFO
WBO
EF
ESVL
PQ
*SBL
%F
.JOJTUFSSBBE
CFTMPPU
PQ

17
KBOVBSJ
EF
NJOJTUFST
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
FO
%FGFOTJF
UF
NBDIUJHFO
JO
UF
TUFNNFO

NFU
IFU
"NFSJLBBOTF
WPPSTUFM
NFU
EF
BBOUFLFOJOH
EBU
/FEFSMBOE
UFSVHIPVEFOE
TUPOE

ten aanzien van een rol voor de NAVO
PQ
IVNBOJUBJS
HFCJFE
%F
WSBBH
PG
/FEFSMBOE
BBO

FFO
TUBCJMJTBUJFNBDIU
HJOH
EFFMOFNFO
XBT
OPH
OJFU
BBO
EF
PSEF98
%PPS
EF
SFBDUJFT
WBO
EF
MJETUBUFO
SFBMJTFFSEFO
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
[JDI
EBU
IFU
OJFU

IBBMCBBS
XBT
EF
NAVO
FFO
SPM
UF
HFWFO
CJK
FFO
FWFOUVFFM
NJMJUBJS
DPOëJDU
NFU
*SBL
)FU

POUXFSQ
WPPS
EF
UBBLPQESBDIU
SJDIUUF
[JDI
EBBSPN
PQ
EF
CFTDIFSNJOH
WBO
5VSLJKF
;P
XFM
EF
"NFSJLBBOTF
BMT
EF
5VSLTF
SFHFSJOH
ESPOHFO
FSPQ
BBO
PQ
21
KBOVBSJ
FFO
CFTMVJU

UF
OFNFO
PWFS
FFO
QMBOOJOHTPQESBDIU
(FFO
WBO
EF
QFSNBOFOUF
WFSUFHFOXPPSEJHFST

TUFMEF
EF
JOIPVE
WBO
EF
WPPSHFTUFMEF
PQESBDIU
UFS
EJTDVTTJF
IFU
HJOH
PN
EF
UJNJOH
%F

NFFTUF
MBOEFO
QMFJUUFO
FSWPPS
IFU
WPPSTUFM
UF
BBOWBBSEFO
#FMHJÌ
%VJUTMBOE
'SBOLSJKL

94 $PEFCFSJDIU
WBO
PV NAVO, 4
EFDFNCFS
2002
COSJ578, 04/12/02


95 $PEFCFSJDIU
WBO
PV NAVO, 13
KBOVBSJ
2003
COSJ008, 13/01/03

96 $PEFCFSJDIU
WBO
PV NAVO, 14
KBOVBSJ
2003
CSOJ009, 14/01/03

97 $PEFCFSJDIU
WBO
PV NAVO, 15
KBOVBSJ
2003
CSOJ010, 15/01/03

98 /PUVMFO
.JOJTUFSSBBE
17
KBOVBSJ
2003, 2K

Internationale politiek en de Nederlandse besluitvorming 175

 FO
-VYFNCVSH
XJMEFO
FDIUFS
VJUTUFM
UPU
OB
EF
QSFTFOUBUJF
WBO
IFU
UNMOVICSBQQPSU
JO

EF
7FJMJHIFJETSBBE
PQ
27
KBOVBSJ
&FO
CFTMVJU
LPO
BOEFST
XPSEFO
VJUHFMFHE
BMT
NAVO
WPPSCFSFJEJOH
PQ
FFO
BDUJF
UFHFO
*SBL
FO
[PV
EF
EJQMPNBUJFLF
JOTQBOOJOHFO
JO
EF
VN om
FFO
PPSMPH
UF
WPPSLPNFO
IJOEFSFO
"OEFSF
MBOEFO
WSFFTEFO
EBU
EPPS
IFU
VJUCMJKWFO
WBO

FFO
CFTMVJU
EF
WFSEFFMEIFJE
CJOOFO
EF
NAVO
OBBS
CVJUFO
[PV
LPNFO99
Er ontstond een impasse die tot 16
GFCSVBSJ
[PV
CMJKWFO
CFTUBBO100
1BUJKO
LXBN
NFU

IFU
WPPSTUFM
PN
EF
UBLFO
EJF
CFUSFLLJOH
IBEEFO
PQ
5VSLJKF
PQ
LPSUF
UFSNJKO
HPFE
UF

LFVSFO
*O
"OLBSB
CFTUPOE
CFIPFGUF
BBO
FFO
EVJEFMJKL
TJHOBBM
WBO
TPMJEBSJUFJU
%VJUTMBOE

EBBSFOUFHFO
HBG
FS
EF
WPPSLFVS
BBO
UF
XBDIUFO
PQ
EF
7FJMJHIFJETSBBE101
%F
"NFSJLBBOTF
BNCBTTBEFVS
JO
"OLBSB
EFFE
JOUVTTFO
PQ
BBOXJK[JOH
WBO
8BTIJOHUPO

FFO
EFNBSDIF
PWFS
JO[FU
WBO
EF
/FEFSMBOETF
1BUSJPUT
;PBMT
JO
QBSBHSBBG
1032 aan de
PSEF
LPNU
IBEEFO
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
/FEFSMBOE
BM
PQ
15 november 2002 om Theatre
Missile Defence
JO
EJU
HFWBM
1BUSJPUT

HFWSBBHE
JO
IFU
LBEFS
WBO
IFU
PQWPFSFO
WBO
EF
NJMJ
UBJSF
ESVL
PQ
*SBL
/FEFSMBOE
IBE
EBBSPQ
JO
CFHJOTFM
QPTJUJFG
HFSFBHFFSE
NBBS
EBBS
EF

WPPSXBBSEF
BBO
HFLPQQFME
EBU
5VSLJKF
PN
1BUSJPUT
[PV
WSBHFO
%F
5VSLFO
SFBHFFSEFO

QPTJUJFG
PQ
IFU
JEFF
WBO
EF
LPNTU
WBO
1BUSJPUT
[P
LSFFH
%FO
)BBH
PQ
30
KBOVBSJ
UF

IPSFO
NBBS
FFO
GPSNFFM
WFS[PFL
[PV
PQ
[JDI
MBUFO
XBDIUFO102
*O
IFU
NAVOIPPGELXBSUJFS
MJFQFO
JO
EF[F
EBHFO
EF
HFNPFEFSFO
IPPH
PQ
#JOOFO
EF

NAVO
XFSE
WBOBG
IFU
IPPHTUF
OJWFBV
LFOCBBS
HFNBBLU
EBU
IFU
OJFU
PQ
QSJKT
[PV
XPSEFO

HFTUFME
JOEJFO
/FEFSMBOE
PQ
CJMBUFSBMF
CBTJT
1BUSJPUT
BBO
5VSLJKF
CFTDIJLCBBS
[PV
TUFM
len, aangezien dat de pogingen om tot een multilateraal NAVOQBLLFU
UF
LPNFO
[PV

POEFSHSBWFO
1BUJKO
BOUXPPSEEF
EBU
/FEFSMBOE
"OLBSB
TMFDIUT
JOGPSNFFM
IBE
HFQPMTU

PG
FS
CFIPFGUF
XBT
BBO
/FEFSMBOETF
1BUSJPUT
IFU
/FEFSMBOETF
LBCJOFU
IBE
EBBSPWFS
OPH

HFFO
CFTMJTTJOH
HFOPNFO
)FU
DPOUBDU
NFU
5VSLJKF
XBT
BMMFFO
CFEPFME
PN
UJKEJH
UF
LVO
OFO
SFBHFSFO
WPPS
IFU
HFWBM
EBU
EF
NAVOCFTMVJU
WPSNJOH
OJFU
PG
QBT
[FFS
MBBU
UPU
TUBOE

[PV
LPNFO
7PPS
/FEFSMBOE
IBE
CFTMVJUWPSNJOH
JO
NAVOWFSCBOE
EF
WPPSLFVS
CPWFO

CJMBUFSBMF
CFTMVJUWPSNJOH

1BUJKO
NFMEEF
UFWFOT
BBO
%FO
)BBH
EBU
EF
"NFSJLBBOTF
BNCBTTBEFVS
CJK
EF
NAVO
QFTTJNJTUJTDI
XBT
PWFS
EF
NPHFMJKLIFJE
PN
PWFSFFOTUFNNJOH
PWFS
IFU
NAVOPOEFSTUFV
OJOHTQBLLFU
UF
CFSFJLFO
FO
KVJTU
BBOESPOH
PQ
CJMBUFSBMF
JO[FU
WBO
1BUSJPUT
%F
7FSFOJHEF

4UBUFO
PWFSXPHFO
JO
FFO
FYUSB
CJKFFOLPNTU
WBO
EF
/PPSE"UMBOUJTDIF
3BBE
UPU
CFTMVJU
WPSNJOH
UF
LPNFO
%F
7FSFOJHEF
4UBUFO
IBEEFO
IFU
WPPSOFNFO
IVO
WPPSTUFMMFO
UFSVH

UF
USFLLFO
JOEJFO
EJU
OJFU
[PV
TMBHFO
FO
UF
DPODMVEFSFO
EBU
CJKTUBOE
MBOHT
CJMBUFSBMF
XFH

NPFTU
HFTDIJFEFO
1BUJKO
POUSBBEEF
EF[F
LPFST
7FSUSBBHEF
CFTMVJUWPSNJOH
XBT
WPMHFOT

IFN
CFUFS
EBO
HFFO
CFTMVJU103
0Q
31
KBOVBSJ
CFTMPPU
EF
.JOJTUFSSBBE
1BUSJPUTZTUFNFO
BBO
5VSLJKF
CFTDIJLCBBS
UF

TUFMMFO
POEFS
EF
WPPSXBBSEF
EBU
FS
FFO
GPSNFFM
5VSLT
WFS[PFL
XFSE
HFEBBO
;PESB
IFU

5VSLTF
WFS[PFL
BSSJWFFSEF
LPO
IFU
CFTMVJU
XPSEFO
HFBDUJWFFSE104
5VSLJKF
XJMEF
FFO
GPS
NFFM
WFS[PFL
FDIUFS
QBT
PWFSXFHFO
OBEBU
EF
NAVO
UPU
TUFVO
IBE
CFTMPUFO
#SFEF
NAVO

99 $PEFCFSJDIU
WBO
PV NAVO, 21
KBOVBSJ
2003
CSOJ019, 21/01/03


100 $PEFCFSJDIU
WBO
PV NAVO, 23
KBOVBSJ
2003
CSOJ024, 23/01/03

101 $PEFCFSJDIU
WBO
PV NAVO, 28
KBOBVSJ
2003
CSOJ032, 28/01/03

102 $PEFCFSJDIU
WBO
BNCBTTBEF
"OLBSB
30
KBOVBSJ
2003
BOLJ019, 30/01/03

103 $PEFCFSJDIU
PV NAVO, 30
KBOVBSJ
2003
CSOJ049, 30/01/03

104 %FG/SSA, BSG, doos 5
KBBS
2003, dossier d104/2003
CJKM

7FSTMBH
4UVVSHSPFQ
.JMJUBJSF
0QFSBUJFT

4
GFCSVBSJ
2003

176 Internationale politiek en de Nederlandse besluitvorming

 TUFVO
[PV
IFU
JO
EF
5VSLTF
QVCMJFLF
PQJOJF
CFUFS
EPFO
%BBSOBBTU
[PV
NJMJUBJSF
QSFTFOUJF

POHFBDIU
WBO
XFML
MBOE
EF
UFSVHIPVEFOEF
QPTJUJF
WBO
5VSLJKF
UFO
PQ[JDIUF
WBO
EF
7FS
FOJHEF
4UBUFO
POEFSHSBWFO
)FU
XBT
NPFJMJKL
IPVECBBS
PN
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
CVJUFO

EF
EFVS
UF
IPVEFO
UFSXJKM
XFM
FFO
BOEFS
MBOE
PQ
5VSLT
HSPOEHFCJFE
XFSE
UPFHFMBUFO

;PBMT
OBEFS
VJUFFO
XPSEU
HF[FU
JO
QBSBHSBBG
1038
XBSFO
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
FO
5VSLJKF

JO
NPFJ[BNF
CFTQSFLJOHFO
WFSXJLLFME
PN
"NFSJLBBOTF
USPFQFO
WBOBG
5VSLT
HSPOEHF
CJFE
FFO
UXFFEF
GSPOU
JO
*SBL
UF
MBUFO
PQFOFO
)FU
XBT
EVT
EF
WSBBH
PG
BMT
NAVOTUFVO

OJFU
XFSE
HFIPOPSFFSE
5VSLJKF
XFM
FFO
WFS[PFL
BBO
/FEFSMBOE
[PV
EPFO
.PHFMJKL
[PV
EFO
EF
5VSLTF
BVUPSJUFJUFO
XJMMFO
XBDIUFO
UPU
IFU
NPNFOU
XBBSPQ
IFU
5VSLTF
QBSMFNFOU

UPFTUFNNJOH
IBE
HFHFWFO
UPU
TUBUJPOFSJOH
WBO
"NFSJLBBOTF
USPFQFO105
0Q
5
GFCSVBSJ
CFTMPPU
EF
5VSLTF
SFHFSJOH
FDIUFS
FFO
QSPBDUJFWFSF
LPFST
UF
WBSFO
WPPS
IFU

HFWBM
EBU
EF
/PPSE"UMBOUJTDIF
3BBE
OJFU
JOTUFNEF
NFU
IFU
QBLLFU
BBO
POEFSTUFVOFOEF

NBBUSFHFMFO
;JK
TUPOE
UPF
EBU
CJMBUFSBMF
HFTQSFLLFO
NFU
/FEFSMBOE
PWFS
EF
LPNTU
WBO

1BUSJPUT
XFSEFO
BBOHFHBBO106
0Q
6
GFCSVBSJ
BSSJWFFSEF
IFU
GPSNFMF
5VSLTF
WFS[PFL
PN
EF

1BUSJPUT
EBU
PQ
7
GFCSVBSJ
EPPS
EF
.JOJTUFSSBBE
XFSE
JOHFXJMMJHE
%F
NAVO
IBE
JOUVTTFO
OPH
TUFFET
HFFO
PWFSFFOTUFNNJOH
XFUFO
UF
CFSFJLFO
PWFS
TUFVO
NBBUSFHFMFO
WPPS
5VSLJKF
/BEBU
FFO
WPPSTUFM
WBO
EF
TFDSFUBSJTHFOFSBBM
IFU
OJFU
IBE

HFIBBME
TUFMEF
5VSLJKF
PQ
10
GFCSVBSJ
EBU
IFU
[JDI
CFESFJHE
WPFMEF
FO
WSPFH
DPOTVMUBUJFT

BBO
JO
IFU
LBEFS
WBO
BSUJLFM
4
WBO
IFU
NAVOWFSESBH107
&FO
OJFVX
EFCBU
MFWFSEF
XFJOJH

PQ
PPL
OJFU
OBEBU
EF
WPPS[JUUFS
WBO
IFU
.JMJUBJS
$PNJUÊ
XBBSJO
EF
DIFGTWBOTUBWFO

WBO
EF
MJETUBUFO
[JUUJOH
IFCCFO

IBE
HFXF[FO
PQ
EF
ESFJHJOH
WBO
EF
UXBBMG
4DVESBLFUUFO

EJF
*SBL
OPH
CF[BU
%JF
XBSFO
XFMJTXBBS
POUNBOUFME
NBBS
LPOEFO
TOFM
XFFS
JO
FMLBBS

XPSEFO
HF[FU
.FU
FFO
DPOWFOUJPOFMF
CJPMPHJTDIF
PG
DIFNJTDIF
LPQ
XFSEFO
EF[F
4DVET

BMT
FFO
TFSJFV[F
ESFJHJOH
HF[JFO
#JMBUFSBMF
IVMQ
BBO
5VSLJKF
XBT
XBBSEFWPM
NBBS
OJFU

IFU[FMGEF
BMT
FFO
HFÐOUFHSFFSEF
NAVOWFSEFEJHJOH
%F
/FEFSMBOETF
PQTUFMMJOH
XBT
OPH

TUFFET
EBU
FFO
MBBU
CFTMVJU
CFUFS
XBT
EBO
HFFO
CFTMVJU108
7PMHFOT
1BUJKO
TUFNEF
EBU
XBU
EF

NAVO
VJUESPFH
OJFU
PWFSFFO
NFU
EF
IJFSWPPS
HFOPFNEF
WFSLMBSJOH
UJKEFOT
EF
NAVOUPQ
JO

1SBBH
WBO
21 november 2002109
0WFS
EF
JOIPVE
WBO
EF
NBBUSFHFMFO
CFTUPOE
HFFO
WFSTDIJM
WBO
NFOJOH
IFU
HJOH
PN

EF
NPHFMJKLF
QFSDFQUJF
WBO
FFO
NAVOCFTMVJU
EBU
NJMJUBJS
JOHSJKQFO
POWFSNJKEFMJKL
XFSE

BMEVT
EF
'SBOTF
WFSUFHFOXPPSEJHFS
5VSLJKF
XJMEF
EBU
EF
NAVO
IFU
HFWBBS
TFSJFVT
OBN
%F

7FSFOJHEF
4UBUFO
XBSFO
UFMFVSHFTUFME
FS
XBT
SVJNUF
WPPS
POEFSIBOEFMJOH
NBBS
EF
JO[FU

van AWACS
1BUSJPUT
FO
NBCCFTDIFSNJOH
EJFOEF
PWFSFJOE
UF
CMJKWFO
1BUJKO
NFFOEF
EBU
BMT

5VSLJKF
FO
EF
WPPS[JUUFS
WBO
IFU
.JMJUBJS
$PNJUÊ

VJUHJOHFO
WBO
FFO
SFÌMF
CFESFJHJOH
WBO

EF
5VSLTF
WFJMJHIFJE
EF
NAVO
WFSESBHTNBUJH
HFIPVEFO
XBT
IJFSPQ
UF
SFBHFSFO110
#FMHJÌ
FO
'SBOLSJKL
IFSIBBMEFO
EBU
MPTLPQQFMJOH
WBO
IFU
*SBLEFCBU
JO
EF
7FJMJHIFJET
SBBE
PONPHFMJKL
XBT
%VJUTMBOE
BDIUUF
NFFS
UJKE
OPEJH
WPPS
FFO
PQMPTTJOH
EJF
UFHFMJK
LFSUJKE
TUFVO
BBO
5VSLJKF
HBG
EF
NAVO
CJKFFOIJFME
FO
EF
*SBLLXFTUJF
PQMPTUF
3PCFSUTPO

105 $PEFCFSJDIU
WBO
BNCBTTBEF
"OLBSB
4
GFCSVBSJ
2003
BOLJ022, 04/02/03


106 $PEFCFSJDIU
WBO
BNCBTTBEF
"OLBSB
5
GFCSVBSJ
2003
BOLJ025
05/02/03

107 "SUJLFM
4
MVJEU
A%F
1BSUJKFO
[VMMFO
POEFSMJOH
PWFSMFH
QMFHFO
UFMLFOT
XBOOFFS
OBBS
EF
NFOJOH
WBO
FFO
WBO

IFO
EF
UFSSJUPSJBMF
POTDIFOECBBSIFJE
QPMJUJFLF
POBGIBOLFMJKLIFJE
PG
WFJMJHIFJE
WBO
FFO
EFS
1BSUJKFO
XPSEU

CFESFJHE
108 $PEFCFSJDIU
WBO
PV NAVO, 10
GFCSVBSJ
2003
CSOJ070, 10/02/03

109 $PEFCFSJDIU
WBO
DVB aan PV NAVO, 10
GFCSVBSJ
2003
CSOV026, 10/02/03

110 $PEFCFSJDIU
WBO
PV NAVO, 11
GFCSVBSJ
2003
CSOJ072, 11/02/03


Internationale politiek en de Nederlandse besluitvorming 177

 XBBSTDIVXEF
WPPS
TDIBEF
BBO
EF
BMMJBOUJF111
)JK
HJOH
FSWBO
VJU
EBU
%VJUTMBOE
VJUFJOEFMJKL

BLLPPSE
[PV
HBBO
NFU
FFO
QMBOOJOHTQBLLFU
WPPS
5VSLJKF
7PPS
IFU
HFWBM
'SBOLSJKL
FO

XFMMJDIU
PPL
#FMHJÌ
[JDI
[PV
CMJKWFO
WFS[FUUFO
XJMEF
IJK
EJU
QBLLFU
WPPSMFHHFO
BBO
IFU

Defence Planning Committee
EF
/PPSE"UMBOUJTDIF
3BBE
NJOVT
'SBOLSJKL
DPC

%F
#FMHFO

[PVEFO
EBO
JO
EF
QPTJUJF
LPNFO
EBU
[JK
NPFTUFO
LJF[FO
UVTTFO
IFU
MBUFO
WBMMFO
WBO
1BSJKT

PG
IFU
CMPLLFSFO
WBO
EF
DPCDPOTFOTVT
%BU
MBBUTUF
[PV
IFO
UPU
EF
HFCFUFO
IPOE
WBO
EF

7FSFOJHEF
4UBUFO
FO
EF
SFTU
WBO
EF
NAVO
NBLFO
1BUJKO
HBG
%FO
)BBH
JO
PWFSXFHJOH
EF

#FMHFO
PQ
QPMJUJFL
OJWFBV
UF
XBBSTDIVXFO
WPPS
EF
SJTJDPT
WFSCPOEFO
BBO
IFU
AWBTUHFQMBLU

[JUUFO
BBO
1BSJKT112
#FMHJÌ
XBBS
FFO
LBCJOFUTDSJTJT
PWFS
EF
LXFTUJF
ESFJHEF
XBT
CFSFJE
UPU
FFO
DPNQSPNJT

NBBS
OJFU
UPU
FMLF
QSJKT
&FO
WSFFE[BNF
PQMPTTJOH
WBO
EF
DSJTJT
SPOE
*SBL
TUPOE
WPPSPQ

%F
#FMHFO
IBEEFO
PWFSJHFOT
HFFO
QSPCMFFN
NFU
EF
NBBUSFHFMFO
EJF
CFEPFME
XBSFO
WPPS

5VSLJKF
NJUT
EJF
OJFU
[PVEFO
MFJEFO
UPU
QBSUJDJQBUJF
JO
FFO
NJMJUBJSF
PQFSBUJF
UFHFO
*SBL

/BEBU
3PCFSUTPO
IBE
HF[FHE
EBU
IJK
BMT
NFO
FS
EJF
EBH
OJFU
VJU
LXBN Supreme Allied
Commander Europe
SACEUR) alsnog de ruimte zou bieden om tot planning over te gaan,
LXBN
IFU
PQ
[POEBH
16
GFCSVBSJ
UPU
FFO
DPNQSPNJT
%JU
DPNQSPNJT
WFSXFFT
OBBS
IFU

CFTMVJU
UJKEFOT
EF
NAVOUPQ
JO
1SBBH
XBBS
TUFVO
XBT
VJUHFTQSPLFO
WPPS
JNQMFNFOUBUJF

van resolutie 1441
FO
IFU
WPMHFO
WBO
IFU
AVNTQPPS
CJK
IFU
WJOEFO
WBO
FFO
WSFFE[BNF

PQMPTTJOH
)FU
CFTMVJU
MJFQ
OJFU
WPPSVJU
PQ
FOJHF
NJMJUBJSF
PQFSBUJF
WBO
EF
NAVO
%VJUT
MBOE
FO
#FMHJÌ
HJOHFO
BLLPPSE
'SBOLSJKL
LPO
MFWFO
NFU
IFU
CFTMVJU
XBBSBBO
IFU
OJFU
XBT

HFCPOEFO113

7.3.4 GEEN ‘TWEEDE RESOLUTIE’

*O
KBOVBSJ
2003
CFHPOOFO
EF
TQFDVMBUJFT
PWFS
FFO
OJFVXF
SFTPMVUJF
WBO
EF
7FJMJHIFJET
SBBE
*SBL
IBE
JONJEEFMT
FFO
WFSLMBSJOH
BGHFHFWFO
PWFS
[JKO
XBQFOQSPHSBNNBT
FO
EF

XBQFOJOTQFDUJFT
XBSFO
WBO
TUBSU
HFHBBO
[JF
QBSBHSBBG
74

%F
7FSFOJHEF
4UBUFO
FO
IFU

7FSFOJHE
,POJOLSJKL
XBSFO
FDIUFS
WBO
NFOJOH
EBU
*SBL
OJFU
NFFXFSLUF
FO
EVT
JO
further
material breach van resolutie 1441
WFSLFFSEF
;PBMT
JO
QBSBHSBBG
731
JT
CFTQSPLFO
XJMEFO

QSFNJFS
#MBJS
FO
QSFTJEFOU
#VTI
QSPCFSFO
FFO
UXFFEF
SFTPMVUJF
UPU
TUBOE
UF
CSFOHFO

XBBSJO
EJU
XFSE
WBTUHFTUFME

0Q
5
GFCSVBSJ
OB
EF
QSFTFOUBUJF
WBO
1PXFMM

CMFFL
VJU
FFO
HFTQSFL
UVTTFO
#BMLFOFOEF

FO
4DISÕEFS
EBU
MBBUTUHFOPFNEF
FFO
OJFVXF
SFTPMVUJF
OJFU
[PV
TUFVOFO
*O
SFBDUJF
EBBSPQ

XFFT
EF
QSFNJFS
PQ
EF
/FEFSMBOETF
[PSH
PWFS
EF
&VSPQFTF
WFSEFFMEIFJE
%BBSOBBTU
EFFE

IJK
FFO
CFSPFQ
PQ
IFU
WFSBOUXPPSEFMJKLIFJETHFWPFM
WBO
%VJUTMBOE
BMT
MJE
WBO
EF
7FJMJH
IFJETSBBE
%VJUTMBOE
[PV
[JDI
FSWBO
CFXVTU
NPFUFO
[JKO
EBU
EF
7FJMJHIFJETSBBE
[JDI
JO

EF
WJTJF
WBO
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
CVJUFOTQFM
[PV
[FUUFO
BMT
EF[F
OV
AOJFU
UIVJT
[PV
HFWFO

#BMLFOFOEF
QMFJUUF
FSWPPS
EBU
WBOXFHF
EF
[XBBSXFHFOEF
JOUFSOBUJPOBMF
CFMBOHFO
FFO

UXFFEF
SFTPMVUJF
PPL
WPPS
%VJUTMBOE
CFTQSFFLCBBS
[PV
NPFUFO
[JKO
4DISÕEFS
WPOE
EBU

EF
XBQFOJOTQFDUFVST
NFFS
UJKE
EJFOEFO
UF
LSJKHFO
%F
CPOETLBOTFMJFS
[FJ
UFWFOT
EBU
EF

7FSFOJHEF
4UBUFO
XJTUFO
XBU
[F
WBO
%VJUTMBOE
LPOEFO
WFSXBDIUFO
XBOOFFS
FFO
OJFVXF

111 $PEFCFSJDIU
WBO
PV NAVO, 12
GFCSVBSJ
2003
CSOJ083, 12/02/03


.FEJBCFSJDIUFO
VJU
8BTIJOHUPO
XBSFO

XFJOJH
WMFJFOE
[JF
IJFSWPPS
%FG/SSA, DAB, 19912004, doos 11, map 38
1PMBGE
8BTIJOHUPO
BBO
QMW
DGPZ,
DVB, DPZ
DD
PVNAVO, DWH/NM
%FG/DAB, 12/03/03, ôôöý
VVS

112 $PEFCFSJDIU
WBO
PV NAVO, 13
GFCSVBSJ
2003
CSOJ085, 13/02/03


113 $PEFCFSJDIU
PV NAVO
BBO
.
16
GFCSVBSJ
2003
CSOJ089, 17/02/03


178 Internationale politiek en de Nederlandse besluitvorming

 SFTPMVUJF
JOHFEJFOE
[PV
XPSEFO114
)FU
HFTQSFL
CSBDIU
CFJEF
MFJEFST
OJFU
OBEFS
UPU
FMLBBS

&OLFMF
EBHFO
MBUFS
TQSBL
%F
)PPQ
4DIFďFS
[JKO
%VJUTF
BNCUHFOPPU
'JTDIFS
EJF
FWFO
FFOT
UF
LFOOFO
HBG
EBU
%VJUTMBOE
FFO
UXFFEF
SFTPMVUJF
OJFU
[PV
TUFVOFO
)JK
[FJ
IFU
[FFS

UF
CFUSFVSFO
EBU
#BMLFOFOEF
FO
4DISÕEFS
OJFU
OBEFS
UPU
FMLBBS
XBSFO
HFLPNFO115
'JTDIFS

EJF
FFO
HFOVBODFFSEFSF
PQWBUUJOH
IBE
EBO
EF
CPOETLBOTFMJFS
CFTFGUF
EBU
FFO
WFSEFFMEF

EU
FFO
ESBNB
[PV
PQMFWFSFO
116

/FEFSMBOE
XBT
FFO
TUFSL
WPPSTUBOEFS
WBO
FFO
UXFFEF
SFTPMVUJF
[P
CMFFL
PPL
PQ
7
GF
CSVBSJ
UPFO
%F
)PPQ
4DIFďFS
FFO
CMJLTFNCF[PFL
BBO
8BTIJOHUPO
CSBDIU
)JK
TQSBL
NFU

1PXFMM
FO
1MBBUTWFSWBOHFOE
/BUJPOBBM
7FJMJHIFJETBEWJTFVS )BEMFZ
%F
)PPQ
4DIFďFS

TUFMEF
JO
CFJEF
HFTQSFLLFO
IFU
CFMBOH
WBO
FFO
UXFFEF
SFTPMVUJF
BBO
EF
PSEF
0GTDIPPO
FS

JO
EF
/FEFSMBOETF
PQWBUUJOH
HFFO
KVSJEJTDIF
OPPE[BBL
UPF
XBT
XBT
IFU
QPMJUJFLF
CFMBOH

WBO
FFO
UXFFEF
SFTPMVUJF
FWJEFOU
)JK
TUSFFGEF
OBBS
CSFEF
QBSMFNFOUBJSF
TUFVO
WPPS
IFU

/FEFSMBOETF
*SBLCFMFJE
FO
QMFJUUF
WPPS
FFO
IBBMCBSF
m
EVT
OJFU
POOPEJH
IBSEF
m
UFLTU

0Q
24
GFCSVBSJ
EJFOEFO
EF
#SJUUFO
NFEF
OBNFOT
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
FO
4QBOKF
FFO

POUXFSQSFTPMVUJF
JO
/PH
EJF
BWPOE
WFSLMBBSEFO
$IJSBD
%F
7JMMFQJO
4DISÕEFS
FO
'JTDIFS

HF[BNFOMJKL
OJFUT
JO
FFO
OJFVXF
SFTPMVUJF
UF
[JFO117
4MFDIUT
JOEJFO
EF
JOTQFDUFVST
WFSLMBBS
EFO
EBU
BMT
HFWPMH
WBO
UFHFOXFSLJOH
EPPS
*SBL
IVO
POUXBQFOJOHTNJTTJF
OJFU
MBOHFS

TVDDFTWPM
LPO
XPSEFO
VJUHFWPFSE
XBT
FFO
OJFVXF
SFTPMVUJF
WPPS
EF
'SBOTFO
CFTQSFFL
CBBS118
0PL
%VJUTMBOE
[PV
FFO
OJFVXF
SFTPMVUJF
OJFU
TUFVOFO
*OEJFO
EF[F
PQTUFMMJOH
[PV

SFTVMUFSFO
JO
FFO
HFTQMFUFO
7FJMJHIFJETSBBE
EBO
XBT
EBU
TMFDIU
NBBS
EF
7FJMJHIFJETSBBE

[PV
TPXJFTP
BM
WFFM
WBO
[JKO
XBBSEF
WFSMJF[FO
JOEJFO
IJK
[PV
XPSEFO
HFSFEVDFFSE
UPU

MFHJUJNFSFOE
MJDIBBN
WPPS
VOJMBUFSBBM
HFOPNFO
CFTMVJUFO119
&S
WPMHEFO
BDIUUJFO
EBHFO
WBO
JOUFOTJFWF
POEFSIBOEFMJOHFO
FO
EJQMPNBUJF
XBBSJO
/F
EFSMBOE
[JDI
LSBDIUJH
CMFFG
VJUTQSFLFO
WPPS
FFO
UXFFEF
SFTPMVUJF
0Q
28
GFCSVBSJ
WPFSEF

NJOJTUFSQSFTJEFOU
#BMLFOFOEF
FFO
UFMFGPPOHFTQSFL
NFU
QSFTJEFOU
#VTI
)FU
HFTQSFL

XBT
WSJFOEFMJKL
WBO
"NFSJLBBOTF
[JKEF
[FMGT
KPWJBBM
[P
NFMEEF
IFU
HFTQSFLTWFSTMBH
5FO

BBO[JFO
WBO
EF
"NFSJLBBOTF
QPTJUJF
MJFU
#VTI
HFFO
NJTWFSTUBOE
CFTUBBO
CJOOFOLPSU
[PV

FFO
NJMJUBJSF
BDUJF
CFHJOOFO
A0OF
XBZ
PS
UIF
PUIFS
XF
XJMM
HP
BIFBE
*
EPOU
MJLF
UP
VTF

NZ
USPPQT
CVU
*
XJMM
#BMLFOFOEF
MFFL
[JDI
BBO
UF
TMVJUFO
CJK
EF
MJKO
WBO
#VTI
UPFO
IJK

IFU
/FEFSMBOETF
TUBOEQVOU
VJUFFO[FUUF
4BEEBN
)PFTTFJO
NPFTU
POUXBQFOFO
JOTQFDUJFT

LPOEFO
OJFU
FJOEFMPPT
EPPSHBBO
BMEVT
EF
NJOJTUFSQSFTJEFOU
%F
7FJMJHIFJETSBBE
EJFOEF

[JKO
WFSBOUXPPSEFMJKLIFJE
UF
OFNFO
FO
EBBSPN
TUFVOEF
/FEFSMBOE
FFO
UXFFEF
SFTPMVUJF

Resolutie 1441
XBT
EVJEFMJKL
[P
[FJ
EF
QSFNJFS
#JK
WFSEFSF
material breach door Irak zou
den serious consequences
NPFUFO
WPMHFO
#BMLFOFOEF
NFSLUF
PPL
PQ
EBU
EF
VN
FFO
DSVDJBMF

SPM
EJFOEFO
UF
TQFMFO
JO
EF
SFDPOTUSVDUJFGBTF
OB
FFO
NJMJUBJS
JOHSJKQFO120

114 BZ, DVB/03656
/PUJUJF
WBO
4XBSUCPM
KMP/AZ

6
GFCSVBSJ
2003
JO[
UFMDPO
MP4DISÕEFS
AZ, dossier 456654

(FTQSFLTOPUJUJF
WPPS
HFTQSFL
MP4DISÕEFS

115 BZ
"NC
1BSJKT2008/00498
.FNPSBOEVN
WBO
PS, 10
GFCSVBSJ
2003
OS
PS0355
JO[
UFMFGPPO
HFTQSFLLFO

.
NFU
'JTDIFS
FO
4USBX
116 %F
)PPQ
4DIFďFS
22 september 2009
117 $PEFCFSJDIU
WBO
PV VN
/FX
:PSL
24
GFCSVBSJ
2003
OZWJ081, 25/02/03


118 $PEFCFSJDIU
WBO
BNCBTTBEF
1BSJKT
20
GFCSVBSJ
2003
QBSJ037, 20/02/03

119 $PEFCFSJDIU
WBO
BNCBTTBEF
#FSMJKO
3 maart 2003
CMOJ076, 03/03/03

120 BZ, DVB/02809
/PUJUJF
WBO
3PC
4XBSUCPM
BBO
DGPZ, DVB, PS
"NC
8BTIJOHUPO
28
GFCSVBSJ
2003
JO[

UFMFGPPOHFTQSFL
MP#VTI
QMVT
TQSFFLQVOUFO

Internationale politiek en de Nederlandse besluitvorming 179

 %JF[FMGEF
EBH
TUPOE
PPL
FFO
HFTQSFL
UVTTFO
#BMLFOFOEF
FO
#MBJS
HFQMBOE
7PMHFOT
EF

HFTQSFLTQVOUFO
IJFSWPPS
XBT
IFU
HFXFOTU
EBU
#BMLFOFOEF
EF
POUXFSQSFTPMVUJF
UFS
TQSBLF

CSBDIU
EJF
IFU
7FSFOJHE
,POJOLSJKL
TBNFO
NFU
4QBOKF
FO
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
IBEEFO
JO
HFEJFOE
#BMLFOFOEF
TUFVOEF
EF[F
TUBQ
#MJY
IBE
JNNFST
OPH
OJFU
WFSLMBBSE
EBU
4BEEBN

)PFTTFJO
FJOEFMJKL
CFHSFFQ
XBU
EF
JOUFSOBUJPOBMF
HFNFFOTDIBQ
WBO
IFN
FJTUF
.BBS
XBU

BMT
#MJY
PQ
7
NBBSU
[PV
SBQQPSUFSFO
EBU
4BEEBN
)PFTTFJO
OV
XÊM
CFHSFFQ
XBU
WBO
IFN

XFSE
WFSXBDIU
%BU
[PV
EF
JOUFSOBUJPOBMF
QPMJUJFLF
TJUVBUJF
LVOOFO
DPNQMJDFSFO
FO
IFU

MBTUJH
NBLFO
EF
WFSFJTUF
WPPSTUFNNFO
UF
LSJKHFO
FO
WFUPT
UF
WPPSLPNFO
&FO
WFUP
[PV

FFO
SBNQ
[JKO
BMEVT
EF
HFTQSFLTQVOUFO
0WFS
WFSEFSF
/FEFSMBOETF
NJMJUBJSF
CJKESBHFO

XFSE
WFSNFME
EBU
/FEFSMBOE
EBBS
JO
QSJODJQF
QPTJUJFG
UFHFOPWFS
TUPOE
%F
VJUFJOEFMJKLF

CFTMJTTJOH
[PV
HFOPNFO
XPSEFO
PQ
CBTJT
WBO
EF
OJFVXF
SFTPMVUJF121
%F[F
TQSFFLQVOUFO
JNQMJDFSFO
EBU
XBOOFFS
#MJY
[PV
DPOTUBUFSFO
EBU
*SBL
NFFXFSLUF

NFU
EF
XBQFOJOTQFDUJFT
EJU
WPPS
/FEFSMBOE
niet de noodzaak tot oorlog en dus tot een
UXFFEF
SFTPMVUJF
XFH
[PV
OFNFO
%BU
JT
PQWBMMFOE
BBOHF[JFO
WFFMWVMEJH
XBT
HFTUFME
EBU

OBMFWJOH
EPPS
*SBL
WBO
EF
7FJMJHIFJETSBBESFTPMVUJFT
IFU
EPFM
WBO
EF
/FEFSMBOETF
SFHFSJOH

XBT
8BOOFFS
*SBL
NFFXFSLUF
NFU
EF
XBQFOJOTQFDUJFT
[PV
EJU
EPFM
CFSFJLU
[JKO
FO
[PV

JO
EF[F
SFEFOFSJOH
WPPS
/FEFSMBOE
EF
OPPE[BBL
UPU
PPSMPH
FO
EVT
UPU
FFO
UXFFEF
SFTP
MVUJF
[JKO
WFSWBMMFO %JU
XBT
FDIUFS
OJFU
EF
SFEFOFSJOH
EJF
JO
EF[F
HFTQSFLTQVOUFO
HFIBO
UFFSE
XFSE
0Q
3
NBBSU
TQSBL
#BMLFOFOEF
PQOJFVX
NFU
#MBJS
%F
NJOJTUFSQSFTJEFOU
[FJ

EBU
BMMFT
JO
IFU
XFSL
NPFTU
XPSEFO
HFTUFME
PN
EF
7FJMJHIFJETSBBE
PQ
ÊÊO
MJKO
UF
LSJKHFO

)JK
WSPFH
OBBS
FFO
JOTDIBUUJOH
WBO
EF
SPM
EJF
/FEFSMBOE
LPO
TQFMFO
NBBS
EBBSPQ
HBG

#MBJS
HFFO
EVJEFMJKL
BOUXPPSE122
0Q
5
NBBSU
TMPOLFO
EF
LBOTFO
PQ
FFO
UXFFEF
SFTPMVUJF
OPH
WFSEFS
%JF
EBH
HBWFO

'SBOLSJKL
%VJUTMBOE
FO
3VTMBOE
FFO
HF[BNFOMJKLF
WFSLMBSJOH
VJU
EJF
FFO
BGXJK[JOH
JO
IJFME
WBO
FFO
DPODFQUSFTPMVUJF
EJF
FFO
NBDIUJHJOH
UPU
IFU
HFCSVJL
WBO
HFXFME
[PV
JOIPV
EFO
%JF[FMGEF
EBH
CSBDIUFO
EF
'SBOTF
FO
%VJUTF
BNCBTTBEFVST
JO
%FO
)BBH
FFO
CF[PFL

BBO
%F
)PPQ
4DIFďFS
XBBSCJK
[JK
EF
HF[BNFOMJKLF
WFSLMBSJOH
QSFTFOUFFSEFO
'SBOLSJKL

FO
%VJUTMBOE
[PVEFO
UFHFOTUFNNFO
JOEJFO
EF
SFTPMVUJF
JO
TUFNNJOH
[PV
XPSEFO
HF
CSBDIU
XBU
JO
IFU
HFWBM
WBO
'SBOLSJKL
FFO
WFUP
JOIJFME

%F
NJOJTUFS
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
SFBHFFSEF
CJK[POEFS
GFM
PQ
EF[F
EFNBSDIF
)JK

TQSBL
JO
POEVCCFM[JOOJHF
CFXPPSEJOHFO
[JKO
UFMFVSTUFMMJOH
VJU
PWFS
EF
QPTJUJF
EJF
EF[F

UXFF
CFMBOHSJKLF
&VSPQFTF
QBSUOFST
HFLP[FO
IBEEFO
)JK
TUFMEF
EBU
'SBOLSJKL
FO
%VJUTMBOE

andere EUMJETUBUFO
WPPS
FFO
PONPHFMJKLF
LFV[F
QMBBUTUFO
UVTTFO
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
PG

een deel van de EU
7PPS
FFO
MBOE
BMT
/FEFSMBOE
FFO
pays fondateur
EBU
[JDI
JO[FUUF
WPPS
EF

EU
FO
UFHFMJKLFSUJKE
FFO
TUFSLF
"UMBOUJTDIF
USBEJUJF
IBE
XBT
EJU
FFO
[FFS
NPFJMJKLF
LFV[F

)JFSNFF
[PVEFO
[JK
OJFU
BMMFFO
HSPUF
TDIBEF
UPFCSFOHFO
BBO
EF
EU
NBBS
PPL
BBO
EF
"UMBO
UJTDIF
SFMBUJFT
BMEVT
%F
)PPQ
4DIFďFS123
*O
[JKO
HFTQSFL
NFU
EF
$PNNJTTJF
LXBMJêDFFSEF

%F
)PPQ
4DIFďFS
EF
PQTUFMMJOH
WBO
CFJEF
BNCBTTBEFVST
UJKEFOT
EBU
POEFSIPVE
BMT
AFFO

TDIBOEFMJKL
PQUSFEFO
7PPS
IFN
BMT
NJOJTUFS
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
[PV
FFO
BOEFSF
LFV[F

EBO
EJF
WPPS
EF
"NFSJLBBOT#SJUTF
MJKO
CVJUFOHFXPPO
NPFJMJKL
[JKO
HFXFFTU124

121 AZ, 459298
4QSFFLQVOUFO
HFTQSFL
MP#MBJS
28
GFCSVBSJ
2003
&FO
WFSTMBH
WBO
IFU
HFTQSFL
JT
OJFU
BBOHF

USPďFO

122 BZ
,FSOEPTTJFS
EFFM
2
/PUJUJF
WBO
3PC
4XBSUCPM
KMP/AZ

3 maart 2003
JO[
UFMFGPPOHFTQSFL
MP#MBJS

123 $PEFCFSJDIU
WBO
DAM, 7 maart 2003
DJSD132, 07/03/03



124 %F
)PPQ
4DIFďFS
22 september 2009

180 Internationale politiek en de Nederlandse besluitvorming

 %F
WPMHFOEF
EBH
PQ
6
NBBSU
TQSBL
%F
)PPQ
4DIFďFS
NFU
EF
"NFSJLBBOTF
BNCBTTB
EFVS
4PCFM
)JFSCJK
CSBDIU
IJK
EF
/FEFSMBOETF
WPPSLFVS
WPPS
FFO
OJFVXF
SFTPMVUJF
OPH

FFOT
LSBDIUJH
OBBS
WPSFO
%F
NJOJTUFS
POEFSTUSFFQUF
IFU
A[FFS
HSPUF
CFMBOH
PN
IFU
AVN
TQPPS
UF
CMJKWFO
WPMHFO
FO
XBBSTDIVXEF
EBU
JOEJFO
IFU
POWFSIPPQU
BOEFST
NPDIU
MPQFO

EF
TJUVBUJF
JO
EF
&VSPQFTF
JOUFSOBUJPOBMF
NBBS
PPL
CJOOFOMBOETQPMJUJFLF
DPOUFYU
VJUFSTU

NPFJMJKL
FO
HFDPNQMJDFFSE
[PV
XPSEFO
4PCFM
EFFE
FFO
ESJOHFOE
WFS[PFL
BBO
/FEFSMBOE

FFO
CF[PFL
UF
CSFOHFO
BBO
1BSJKT125
&FO
'SBOT
WFUP
XFSE
HFWSFFTE
0PL
UFHFOPWFS
[JKO

BNCUHFOPPU
4USBX
TUFMEF
%F
)PPQ
4DIFďFS
EBU
/FEFSMBOE
AXBOIPQJH
CFIPFGUF
IBE
BBO

FFO
UXFFEF
SFTPMVUJF
4USBX
BOUXPPSEEF
EBU
IFU
7FSFOJHE
,POJOLSJKL
JO
FFO
WFSHFMJKLCBSF

QPTJUJF
WFSLFFSEF126
&OLFMF
EBHFO
MBUFS
WPFSEF
%F
)PPQ
4DIFďFS
UFMFGPOJTDI
PWFSMFH
NFU

[JKO
BNCUHFOPPU
'JTDIFS
%F[F
[FJ
OJFU
UF
HFMPWFO
EBU
FS
OFHFO
TUFNNFO
WPPS
EF
OJFVXF

SFTPMVUJF
UF
WJOEFO
[PVEFO
[JKO127
0PL
IFU
NJOJTUFSJF
WBO
"MHFNFOF
;BLFO
PWFSMFHEF
NFU
EF
#SJUUFO
PWFS
EF
OJFVXF

SFTPMVUJF
;P
TQSBL
PQ
6
NBBSU
EF
SBBEBEWJTFVS
4XBSUCPM
[JKO
#SJUTF
FWFOLOJF
.BOOJOH

4XBSUCPM
[FJ
EBU
EF
JNQBTTF
JOHSJKQFOEF
HFWPMHFO
IBE
WPPS
EF
JOUFSOBUJPOBMF
WFSIPV
EJOHFO
%BBSPN
XBT
JFEFSF
QPHJOH
WBO
IFU
7FSFOJHE
,POJOLSJKL
PN
CSVHHFO
UF
TMBBO

XFMLPN
/FEFSMBOE
XBT
UF
BMMFO
UJKEF
CFSFJE
BDUJFG
NFF
UF
XFSLFO
BBO
IFU
CFSFJLFO
WBO

DPOTFOTVT
[P
[FJ
4XBSUCPM128
0Q
10
NBBSU
TQSBL
4XBSUCPM
VJUHFCSFJE
NFU
EF
#SJUTF
BN
CBTTBEFVS
#VEE
4XBSUCPM
WSPFH
POEFS
BOEFSF
OBBS
EF
KVSJEJTDIF
BSHVNFOUBUJF
WPPS
FFO

NJMJUBJSF
PQFSBUJF
[POEFS
UXFFEF
SFTPMVUJF
#VEE
BOUXPPSEEF
EBU
IFU
7FSFOJHE
,POJOL
SJKL
EBBSPWFS
OBEBDIU
A1441
MFFL
HFFO
TMVJUFOEF
WPMEPFOEF

KVSJEJTDIF
CBTJT 
[P
NFMEU

IFU
WFSTMBH
WBO
EJU
HFTQSFL
4XBSUCPM
WPPS[BH
EBU
IFU
/FEFSMBOETF
LBCJOFU
JO
FFO
QPMJ
UJFL
MBTUJHF
TJUVBUJF
UFSFDIU
[PV
LPNFO
BMT
EF
SFTPMVUJF
WFSXPSQFO
[PV
XPSEFO
QPMJUJFLF

PG
NJMJUBJSF
TUFVO
XBT
EBO
[FLFS
HFFO
BVUPNBUJTNF129
*O
EF
MBBUTUF
UXFF
XFLFO
WBO
EF
POEFSIBOEFMJOHFO
MBODFFSEF
IFU
7FSFOJHE
,POJOLSJKL

OFU
BMT
$BOBEB
OPH
LPPSUTBDIUJH
JOJUJBUJFWFO
PN
UPU
FFO
OJFVXF
SFTPMVUJF
UF
LPNFO
(F
TQSPLFO
XFSE
PWFS
SFTPMVUJFT
NFU
AEFBEMJOFT
WPMHFOT
XFMLF
*SBL
CJOOFO
FFO
WBTUHFTUFMEF

UJKE
BBO
CFQBBMEF
WPPSXBBSEFO
[PV
NPFUFO
WPMEPFO
5JKEFOT
FFO
QFSTDPOGFSFOUJF
NFU

,Pê
"OOBO
PQ
11
NBBSU
TQSBL
#BMLFOFOEF
[JKO
TUFVO
VJU
WPPS
FFO
EFSHFMJKLF
SFTPMVUJF130
%F
/FEFSMBOETF
QFSNBOFOUF
WFSUFHFOXPPSEJHFS
CJK
EF
VN
XBT
FS
EFTUJKET
FDIUFS
BM
WBO

PWFSUVJHE
EBU
EF
WFSTDIJMMFOEF
DPNQSPNJTWPPSTUFMMFO
HFFO
LBOT
WBO
TMBHFO
NFFS
IBE
EFO131
0Q
10
NBBSU
LPOEJHEF
QSFTJEFOU
$IJSBD
BBO
EBU
'SBOLSJKL
FFO
WFUP
[PV
VJUTQSFLFO

XBOOFFS
EF
POUXFSQSFTPMVUJF
JO
EF
7FJMJHIFJETSBBE
JO
TUFNNJOH
[PV
XPSEFO
HFCSBDIU

)JFSPQ
MJFQ
PQ
14
NBBSU
EF
EJQMPNBUJF
WBTU
%JF
EBH
CFMEF
%F
)PPQ
4DIFďFS
NFU
[JKO

DPMMFHB
%F
7JMMFQJO
6JU
IFU
HFTQSFL
XFSE
EVJEFMJKL
EBU
EF
'SBOTF
SFHFSJOH
POWFSLPSU

125 $PEFCFSJDIU
PS
BBO
8BTIJOHUPO
6 maart 2003
XBTV010, 06/03/03



126 AZ, dossier 458298
7FSTMBH
WBO
HFTQSFL
NFU
EF
/FEFSMBOETF
NJOJTUFS
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
6
NBBSU
127 BZ, kerndossier deel 3
$PODFQU
DPEF
WBO
PS, 10 maart 2003
JO[
UFMFGPPOHFTQSFL
.
NFU
%VJUTF
DPMMFHB

128 AZ, dossier 464119
/PUJUJF
4XBSUCPM
BBO
EF
NJOJTUFSQSFTJEFOU
6 maart 2003
OS
00164
JO[
#SJUTF
QPTJUJF

*SBL
129 AZ, dossier 458258
/PUJUJF
4XBSUCPM
BBO
NJOJTUFSQSFTJEFOU
10 maart 2003
OS
167/03(451727
JO[
*SBL


(FTQSFL
NFU
$PMJO
#VEE

130 %FO
)BBH
/FEFSMBOE
11 maart 2003
m
A4FDSFUBSZ(FOFSBMT
QSFTT
FODPVOUFS
XJUI
1SJNF
.JOJTUFS
+BO
1FUFS

#BMLFOFOEF
PG
UIF
/FUIFSMBOET
IUUQXXXVOPSHBQQTTHPďUIFDVďBTQ OJE395 [29/10/09>
131 7BO
EFO
#FSH
15
KVOJ
2009

Internationale politiek en de Nederlandse besluitvorming 181

 HFLBOU
CMFFG
UFHFO
JFEFS
DPNQSPNJT
EBU
HFXBQFOE
JOHSJKQFO
MFHJUJNFFSEF132
0Q
16 maart
IJFMEFO
QSFTJEFOU
#VTI
QSFNJFS
#MBJS
FO
EF
4QBBOTF
QSFNJFS
"[OBS
FFO
PWFSMFH
PQ
EF

"[PSFO
XBBSCJK
QSFNJFS
#BSSPTP
WBO
1PSUVHBM
BMT
HBTUIFFS
PQUSBE133
%BBS
CFTMPUFO
[JK

EBU
IFU
WFSEFS
WPMHFO
WBO
IFU
VNTQPPS
HFFO
[JO
NFFS
IBE
%F
WPMHFOEF
EBH
LPOEJHEF

EF
"NFSJLBBOTF
WFSUFHFOXPPSEJHFS
CJK
EF
VN aan de resolutie niet in stemming te zullen
CSFOHFO
7BOBG
EBU
NPNFOU
TUPOE
WBTU
EBU
NJMJUBJS
JOHSJKQFO
[POEFS
FFO
UXFFEF
SFTPMV
UJF
[PV
QMBBUTWJOEFO

7.3.5 NEDERLAND IN DE AMERIKAANSE COALITIE?

/B
[JKO
HFTQSFL
NFU
%F
7JMMFQJO
MFFL
%F
)PPQ
4DIFďFS
EF
IPPQ
PQ
FFO
OJFVXF
SFTPMVUJF

UF
IFCCFO
PQHFHFWFO
4JOETEJFO
OBNFO
IJK
FO
#BMLFOFOEF
WPPSBM
DPOUBDU
PQ
NFU
DPMMFHBT

WBO
MBOEFO
EJF
EF
"NFSJLBBOTF
MJKO
TUFVOEFO
;P
CFMEF
IJK
[JKO
%FFOTF
DPMMFHB
.PMMFS
#FJ
EFO
DPODMVEFFSEFO
EBU
EF
TUBOEQVOUFO
WBO
/FEFSMBOE
FO
%FOFNBSLFO
HSPUFOEFFMT
QBSBMMFM

MJFQFO
&FO
UXFFEF
SFTPMVUJF
WBO
EF
7FJMJHIFJETSBBE
XBT
IPPHTU
XFOTFMJKL
[PXFM
PN
SFEF
OFO
WBO
JOUFSOBUJPOBMF
QPMJUJFL
BMT
PN
SFEFOFO
WBO
OBUJPOBMF
QPMJUJFL
.BBS
CFJEFO
WPOEFO

dat resolutie 1441
WPMEPFOEF
KVSJEJTDIF
CBTJT
WPSNEF
WPPS
FFO
NJMJUBJS
JOHSJKQFO134
&S
CFTUBBO
PQWBMMFOEF
HFMJKLFOJTTFO
UVTTFO
IFU
/FEFSMBOETF
FO
IFU
%FFOTF
CFMFJE
UFO

BBO[JFO
WBO
*SBL
&WFOBMT
EF
/FEFSMBOETF
SFHFSJOH
IFDIUUFO
PPL
EF
%FOFO
BBO
IFU
[P
MBOH

NPHFMJKL
WBTUIPVEFO
BBO
IFU
AVNTQPPS
NBBS
[JK
PPSEFFMEFO
VJUFJOEFMJKL
EBU
FFO
OJFVXF

SFTPMVUJF
WBO
EF
7FJMJHIFJETSBBE
AQPMJUJFL
XFOTFMJKL
NBBS
KVSJEJTDI
OJFU
OPPE[BLFMJKL
XBT

0PL
EF
%FFOTF
SFHFSJOH
PPSEFFMEF
EBU
NJMJUBJS
JOHSJKQFO
NPHFMJKL
XBT
PQ
CBTJT
WBO
SFFET

CFTUBBOEF
SFTPMVUJFT135
&FO
CFMBOHSJKL
WFSTDIJM
UVTTFO
IFU
/FEFSMBOETF
FO
IFU
%FFOTF
TUBOE
QVOU
XBT
EBU
%FOFNBSLFO
PPL
EBBEXFSLFMJKL
NJMJUBJSF
TUFVO
[PV
HBBO
WFSMFOFO
BBO
EF

JOWBTJF
WBO
*SBL
FO
/FEFSMBOE
[JDI
CFQFSLUF
UPU
IFU
VJUTQSFLFO
WBO
QPMJUJFLF
TUFVO
)FU

%FFOTF
LBCJOFU
XBT
CPWFOEJFO
OJFU
EFNJTTJPOBJS
[PBMT
IFU
/FEFSMBOETF

/FEFSMBOE
XFSE
HPFE
PQ
EF
IPPHUF
HFIPVEFO
WBO
EF
MBBUTUF
POUXJLLFMJOHFO
EPPS
EF

MBOEFO
EJF
TQPFEJH
UFO
TUSJKEF
[PVEFO
USFLLFO
0Q
16
NBBSU
TQSBL
%F
)PPQ
4DIFďFS

NFU
[JKO
4QBBOTF
DPMMFHB
"OOB
1BMBDJP
;JK
JOGPSNFFSEF
EF
NJOJTUFS
PWFS
EF
UF
WFSXBDI
UFO
VJULPNTU
WBO
EF
UPQ
PQ
EF
"[PSFO
EJF
EF[FMGEF
EBH
[PV
QMBBUTWJOEFO136
#BMLFOFOEF

IBE
PQ
17
NBBSU
OPH
DPOUBDU
NFU
#MBJS
UPFO
EF
MBBUTUF
PQ
XFH
XBT
OBBS
EF
"[PSFO137
%JF[FMGEF
EBH
FJTUFO
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
JO
FFO
VMUJNBUVN
EBU
4BEEBN
)PFTTFJO

FO
[JKO
[POFO
CJOOFO
48
VVS
IFU
MBOE
[PVEFO
WFSMBUFO138
0PL
CF[PSHEF
BNCBTTBEFVS

132 BZ, DVB/03333
.FNPSBOEVN
WBO
PS, 17 maart 2003
OS
PS0365
JO[
SFDFOUF
DPOUBDUFO
.
NFU
DPMMFHBT

JO[BLF
*SBL

133 A"[PSFT
1SFTT
$POGFSFODF
IUUQXXXHVBSEJBODPVLXPSME2003/mar/17JSBRQPMJUJDT2 [12/11/09>

134 BZ, DVB/03333
.FNPSBOEVN
WBO
PS, 17 maart 2003
OS
PS0365
JO[
SFDFOUF
DPOUBDUFO
.
NFU
DPMMFHBT

JO[BLF
*SBL
135 1FUFS
7FEFM
,FTTJOH
FO
+FOT
7FETUFE)BOTFO
War or Crime? The Danish Military in Iraq
/JKNFHFO
2009


Q
315
136 BZ, DVB/03333
.FNPSBOEVN
WBO
PS, 17 maart 2003
OS
PS0365
JO[
SFDFOUF
DPOUBDUFO
.
NFU
DPMMFHBT

JO[BLF
*SBL
)FU
WFSTMBH
WFSNFMEU
FDIUFS
OJFU
XBU
EF[F
UF
WFSXBDIUFO
VJULPNTU
JOIJFME
137 ;JF
$BNQCFMM
The Blair Years
Q
678
WPPS
IFU
DPOUBDU
#BMLFOFOEF#MBJS
BM
XPSEU
EBBS
JOIPVEFMJKL
OJFU
PQ

JOHFHBBO
138 A1SFTJEFOU
TBZT
4BEEBN
)VTTFJO
NVTU
MFBWF
*SBR
XJUIJO
48
IPVST

17 maart 2003
IUUQHFPSHFXCVTI
XIJUFIPVTFBSDIJWFTHPWOFXTSFMFBTFT2003/03/200303177IUNM
<09/11/09>

182 Internationale politiek en de Nederlandse besluitvorming

 4PCFM
FFO
CFEBOLCSJFG
WBO
QSFTJEFOU
#VTI
BBO
QSFNJFS
#BMLFOFOEF
A8F
XJMM
OPU
GPSHFU

UIPTF
XIP
MJLF
5IF
/FUIFSMBOET
TUBOE
XJUI
VT 
[P
TDISFFG
#VTI
A"T
*
TBJE
JO
PVS
SFDFOU

UFMFQIPOF
DPOWFSTBUJPO
5IF
/FUIFSMBOET
DPOUSJCVUJPOT
UP
UIF
XBS
PO
UFSSPSJTN
BOE

ZPVS
TUSPOH
QVCMJD
TUBOE
BSF
NBLJOH
B
TJHOJêDBOU
EJďFSFODF
*
BOE
UIF
QFPQMF
PG
UIF
US,
BQQSFDJBUF
ZPVS
SFTPMWF139
0QWBMMFOE
HFOPFH
XFSE
EF[F
CSJFG
CF[PSHE
OPH
WPPSEBU
EF

/FEFSMBOETF
SFHFSJOH
FFO
CFTMVJU
IBE
HFOPNFO
UFO
BBO[JFO
WBO
TUFVO
%F
$PNNJTTJF

IFFGU
OJFU
LVOOFO
DPOTUBUFSFO
EBU
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
/FEFSMBOE
IFCCFO
HFDPOTVMUFFSE

WÓÓS
IVO
EFêOJUJFWF
CFTMJTTJOH
UFHFO
*SBL
UFO
TUSJKEF
UF
USFLLFO140
0Q
18 maart besloot de regering politieke, maar geen militaire steun aan de aanstaande
PPSMPH
UF
WFSMFOFO
5JKEFOT
FFO
TDIPSTJOH
WBO
IFU
,BNFSEFCBU
EBU
EJF[FMGEF
EBH
PWFS

EF[F
CFTMJTTJOH
XFSE
HFIPVEFO
XFSE
%F
)PPQ
4DIFďFS
HFCFME
EPPS
[JKO
"NFSJLBBOTF

BNCUHFOPPU
1PXFMM
%F[F
TQSBL
[JKO
XBBSEFSJOH
VJU
WPPS
EF
DPOTUSVDUJFWF
PQTUFMMJOH
WBO

EF
/FEFSMBOETF
SFHFSJOH
JO
EF
LXFTUJF*SBL
%JU
HBG
EF
CFXJOETNBO
EF
HFMFHFOIFJE
[JKO

"NFSJLBBOTF
BNCUHFOPPU
UF
NFMEFO
EBU
/FEFSMBOE
IFU
OJFU
BMMFFO
CJK
QPMJUJFLF
TUFVO

XJMEF
MBUFO
/FEFSMBOE
CFPPHEF
JO
EF
OBPPSMPHTF
GBTF
CJK
WPPSLFVS
POEFS
IFU
NBOEBBU

WBO
EF
7FSFOJHEF
/BUJFT
FFO
QPTJUJFWF
CJKESBHF
UF
MFWFSFO
BBO
JOTQBOOJOHFO
PQ
IFU
HF
CJFE
WBO
IVNBOJUBJSF
IVMQ
FO
XFEFSPQCPVX
JO
EF
QPTUDPOëJDUGBTF141
)FU
WBMU
PQ
EBU

EJU
HFTQSFL
UVTTFO
EF
CFXJOETQFSTPOFO
QMBBUTIBE
OPH
WPPSEBU
EF
NPUJFT
JO
TUFNNJOH

XBSFO
HFCSBDIU

Eveneens op 18
NBBSU
LPOEJHEF
1PXFMM
BBO
EBU
NBBS
MJFGTU
45
MBOEFO
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO

TUFVOEFO
JO
IVO
PPSMPH
UFHFO
*SBL
/FEFSMBOE
XFSE
HFOPFNE
JO
EF
MJKTU
WBO
EFSUJH
MBOEFO

EJF
CFIPPSEFO
UPU
EF
coalition of the willing
5JKEFOT
IFU
EFCBU
JO
EF
5XFFEF
,BNFS
WPFMEF
IFU

MJE
%JUUSJDI
EF
QSFNJFS
IJFSPWFS
BBO
EF
UBOE
)PF
WFSIJFME
EJU
[JDI
UPU
IFU
GFJU
EBU
/FEFS
MBOE
QPMJUJFLF
NBBS
HFFO
NJMJUBJSF
TUFVO
WFSMFFOEF
#BMLFOFOEF
SFBHFFSEF
EPPS
UF
[FHHFO

EBU
IJK
OJFU
HJOH
PWFS
EF
DPODMVTJF
EJF
BOEFSFO
BBO
EF
/FEFSMBOETF
TUFMMJOHOBNF
WFSCPO
EFO142
)FU
XBT
FDIUFS
BMMFSNJOTU
EF
CFEPFMJOH
HFXFFTU
EBU
/FEFSMBOE
PQ
IFU
"NFSJLBBOTF

MJKTUKF
NFU
DPBMJUJFQBSUOFST
UFSFDIU
[PV
LPNFO
/PH
JO
EF
.JOJTUFSSBBE
WBO
17
NBBSU
IBE

%F
)PPQ
4DIFďFS
OBBS
WPSFO
HFCSBDIU
EBU
IJK
EJU
OJFU
XFOTFMJKL
BDIUUF143
)PF
JT
/FEFSMBOE
PQ
EJU
MJKTUKF
UFSFDIUHFLPNFO
0Q
EPOEFSEBHBWPOE
13 maart kreeg
BNCBTTBEFVS
7BO
&FOFOOBBN
FFO
UFMFGPPOUKF
%JF
[POEBH
16
NBBSU

[PV
EF
"NFSJ
LBBOTF
QSFTJEFOU
FFO
MJKTU
WBO
DPBMJUJFQBSUOFST
PQNBLFO
FO
EF
WSBBH
XBT
PG
/FEFSMBOE

PQ
EF
MJKTU
XJMEF
7BO
&FOFOOBBN
HBG
EF
WSBBH
EPPS
BBO
%FO
)BBH
XBBS
NFO
HFÐSSJUFFSE

HFSFBHFFSE
[PV
IFCCFO
%BBS
XBSFO
EF
GPSNBUJFPOEFSIBOEFMJOHFO
UVTTFO
IFU
CDA en de
1WE"
BBO
EF
HBOH
*SBL
XBT
FFO
HFWPFMJH
POEFSXFSQ
UVTTFO
EF
CFPPHEF
DPBMJUJFQBSUOFST

7BOXFHF
EF
GPSNBUJF
[PV
NFO
XFMMJDIU
OJFU
JO
TUBBU
[JKO
FFO
BOUXPPSE
PQ
UF
TUFMMFO144
%F

1WE"
XBT
UFHFO
FMLF
BDUJFWF
NJMJUBJSF
CFUSPLLFOIFJE
WBO
/FEFSMBOE
CJK
EF
PPSMPH
UFHFO

*SBL
[POEFS
7FJMJHIFJETSBBESFTPMVUJF

139 AZ, 456654
#SJFG
4PCFM
BMT
CFHFMFJEJOH
WBO
CFEBOLCSJFG
#VTI
17 maart 2003

140 5JKEFOT
IFU
,BNFSEFCBU
WBO
5
TFQUFNCFS
IBE
%F
)PPQ
4DIFďFS
HF[FHE
EBU
A[PXFM
EF
"NFSJLBBOTF

QSFTJEFOU
BMT
EF
NJOJTUFS
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
1PXFMM
IFCCFO
HF[FHE
EBU
[JK
WPPSEBU
[JK
IVO
QMBOOFO

êOBMJTFSFO
JOUFOTJFG
CPOEHFOPUFO
[VMMFO
DPOTVMUFSFO

141 BZ, DVB/03019
.FNPSBOEVN
WBO
PS
BBO
8BTIJOHUPO
20 maart 2003
OS
PS0369
JO[
UFMFGPPOHFTQSFL

.
NFU
VSDPMMFHB

142 Handelingen II, 2002/03, 503304

143 /PUVMFO
.JOJTUFSSBBE
17 maart 2003, 2

144 7BO
&FOFOOBBN
23
KVOJ
2009

Internationale politiek en de Nederlandse besluitvorming 183

 *O
%FO
)BBH
WSPFH
NFO
[JDI
BG
PG
OJFU
SFBHFSFO
CJK
EF
"NFSJLBOFO
UPU
EF
DPODMVTJF

[PV
MFJEFO
EBU
/FEFSMBOE
BG IBBLUF
7BO
&FOFOOBBN
XBT
WBO
NFOJOH
EBU
BGXF[JHIFJE

PQ
IFU
MJKTUKF
EF
/FEFSMBOETF
QPTJUJF
HFFO
HPFE
[PV
EPFO
)JK
ESPOH
EBO
PPL
CJK
[JKO

NJOJTUFS
BBO
PQ
EJFOT
êBU
WPPS
PQOBNF
WBO
/FEFSMBOE
PQ
EF
MJKTU145
%F
)PPQ
4DIFďFS

BEWJTFFSEF
EF
.JOJTUFSSBBE
WBO
17
NBBSU
BOEFST
IJK
BDIUUF
IFU
OJFU
XFOTFMJKL
EBU
/FEFS
MBOE
PQ
EF
MJKTU
WBO
FFO
coalition of the willing
LXBN
UF
TUBBO
%F[F
UFSVHIPVEFOEIFJE
XBT

WFSNPFEFMJKL
HFMFHFO
JO
IFU
TDIFSQF
POEFSTDIFJE
EBU
/FEFSMBOE
NBBLUF
UFO
BBO[JFO
WBO

IFU
WFSMFOFO
WBO
EFGFOTJFWF
FO
PďFOTJFWF
NJMJUBJSF
TUFVO
)FU
êHVSFSFO
WBO
/FEFSMBOE
PQ

CFEPFMEF
MJKTU
[PV
EF
JOESVL
LVOOFO
XFLLFO
EBU
FS
TQSBLF
XBT
WBO
PďFOTJFWF
NJMJUBJSF

CFUSPLLFOIFJE
#BMLFOFOEF
DPODMVEFFSEF
EBU
EF
XFOTFMJKLIFJE
WBO
IFU
WPPSLPNFO
WBO

/FEFSMBOE
PQ
EF
MJKTU
NPFTU
XPSEFO
POEFS[PDIU
PQ
AFWFOUVFMF
DPOTFRVFOUJFT146
%F
BNCBTTBEFVS
JO
8BTIJOHUPO
POUWJOH
HFFO
JOTUSVDUJF
VJU
%FO
)BBH
PN
UF
SFBHFSFO

PQ
IFU
WFS[PFL
FO
IFFGU
EBU
EBO
PPL
OJFU
HFEBBO
/BEBU
#BMLFOFOEF
PQ
17
NBBSU
IBE

WFSLMBBSE
EBU
/FEFSMBOE
QPMJUJFLF
TUFVO
WFSMFFOEF
BBO
EF
BBOTUBBOEF
PPSMPH
JO
*SBL

USPLLFO
EF
"NFSJLBOFO
IVO
FJHFO
DPODMVTJFT
FO
QMBBUTUFO
/FEFSMBOE
PQ
EF
MJKTU
[JF
PPL

QBSBHSBBG
65

7PPS
EF
"NFSJLBOFO
XBT
IFU
MFWFSFO
WBO
PďFOTJFWF
NJMJUBJSF
TUFVO
HFFO

OPPE[BLFMJKLF
WPPSXBBSEF
PN
FFO
TUBBU
UPU
EF
coalition of the willing
UF
SFLFOFO
%F
7FSFOJH
EF
4UBUFO
IBEEFO
OJFU
[P[FFS
CFIPFGUF
BBO
EJSFDUF
PďFOTJFWF
TUFVO
WPPS
EF
JOWBTJF
WBO

*SBL
BMT
XFM
BBO
NFEFTUBOEFST
EJF
IFO
JO
QPMJUJFLF
[JO
CJKTUPOEFO
FO
TUFVO
MFWFSEFO
JO

EF
WPSN
WBO
PQFOTUFMMJOH
WBO
IFU
MVDIUSVJN
FO
HSPOEHFCJFE
WPPS
EPPSWPFS
WBO
NJMJUBJS

NBUFSJFFM
Host Nation Support

/FEFSMBOE
XBT
EBBSPN
JO
EF
"NFSJLBBOTF
HFEBDIUFHBOH

zonder meer onderdeel van de coalition of the willing

7.3.6 ‘POST-SADDAM-IRAK’
*O
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
CFTUPOE
FFO
HSPPU
PQUJNJTNF
UFO
BBO[JFO
WBO
EF
NPHFMJKL
IFEFO

*SBL
UF
EFNPDSBUJTFSFO
5JKEFOT
IFU
CF[PFL
BBO
8BTIJOHUPO
WBO
NJOJTUFS
%F
)PPQ


4DIFďFS
JO
TFQUFNCFS
2002
VJUUF
[PXFM
3JDF
BMT
)BEMFZ
EFSHFMJKLF
PQUJNJTUJTDIF
HFEBDI
UFO
UFHFOPWFS
EF
NJOJTUFS
;P
XBT
3JDF
WBO
NFOJOH
EBU
*SBL
[FMGT
FFO
NPEFM
[PV
LVOOFO

XPSEFO
WPPS
FFO
NPEFSOF
TFDVMJFSF
EFNPDSBUJTDIF
TUBBU
JO
EF
SFHJP147
/FEFSMBOE
EFFMEF
EJU
PQUJNJTNF
OJFU
0Q
IFU
NJOJTUFSJF
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
XBT

IFU
EFOLFO
PWFS
EF
UPFLPNTU
WBO
*SBL
JO
IFU
QPTU4BEEBNUJKEQFSL
BM
WSPFH
CFHPOOFO
*O

een notitie voor de brainstormsessie in augustus 2002
XFSE
FFO
XFJOJH
SPPTLMFVSJH
CFFME

HFTDIFUTU
WBO
EF
NPHFMJKLF
TDFOBSJPT
WPPS
EF
UPFLPNTU
WBO
*SBL
OBEBU
4BEEBN
WBO
IFU

UPOFFM
WFSEXFOFO
[PV
[JKO
(FDPODMVEFFSE
XFSE
EBU
IFU
JO
EF
SFEF
MBH
EBU
/FEFSMBOE
EF

7FSFOJHEF
4UBUFO
[PV
TUFVOFO
)FU
MBH
JO
JFEFS
HFWBM
WPPS
EF
IBOE
EBU
/FEFSMBOE
BDUJFG

[PV
CJKESBHFO
BBO
EF
QPMJUJFLF
FO
FDPOPNJTDIF
XFEFSPQCPVX
WBO
IFU
MBOE
OB
BëPPQ
WBO

FFO
PPSMPH
[P
XBT
JO
EF
OPUJUJF
UF
MF[FO148
%F
DAM signaleerde dat er in geval van regime change een groot gevaar bestond voor

GSBHNFOUBUJF
WBO
*SBL
)FU
MBOE
LFOEF
HFFO
EFNPDSBUJTDIF
USBEJUJF
FO
EF
*SBBLTF


CFWPMLJOH
XBT
TUFSL
WFSEFFME
JO
SFMJHJFVT
FUOJTDI
USJCBBM
FO
TPDJBBMFDPOPNJTDI
PQ[JDIU

145 BZ, DJZ/IR/NA/00214
&NBJM
7BO
&FOFOOBBN
BBO
%F
)PPQ
4DIFďFS
14 maart 2003

146 /PUVMFO
.JOJTUFSSBBE
17 maart 2003
Q
2

147 $PEFCFSJDIU
WBO
BNCBTTBEF
8BTIJOHUPO
24 september 2002
XBTJ292, 26/09/02

148 BZ, DAM/02739
A3PMMJOH
EPDVNFOU
JO[BLF
EF
QSPCMFNBUJFL
EJF
JT
WFSCPOEFO
BBO
EF
ESFJHJOH
EJF
VJUHBBU
WBO

EF
NBTTBWFSOJFUJHJOHTXBQFOT
JO
IFU
CF[JU
WBO
*SBL

184 Internationale politiek en de Nederlandse besluitvorming

 DAM
DPODMVEFFSEF
EBU
JOEJFO
EF
JOUFSOBUJPOBMF
HFNFFOTDIBQ
OJFU
CFSFJE
[PV
[JKO
[FMG

MBOHEVSJH
EF
UFSSJUPSJBMF
JOUFHSJUFJU
UF
XBBSCPSHFO
FFO
TDFOBSJP
XBBSJO
FFO
TFNJ
BVUPSJ
UBJS
SFHJNF
JO
#BHEBE
BBO
EF
NBDIU
LXBN
IFU
XBBSTDIJKOMJKLTU
XBT149
/BBSNBUF
EF
PPSMPH
OBEFSEF
HSPFJEFO
JO
%FO
)BBH
EF
[PSHFO
PNUSFOU
IFU
HFCSFL

BBO
WBTUPNMJKOEF
QMBOOFO
JO
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
;P
DPODMVEFFSEF
EF
BNCBTTBEF
JO

8BTIJOHUPO
JO
OPWFNCFS
2002
EBU
CJOOFO
EF
"NFSJLBBOTF
SFHFSJOH
IFU
EFOLFO
PWFS

FFO
QPTU4BEEBN*SBL
OPH
POWPMEPFOEF
POUXJLLFME
XBT
&FO
WBTUPNMJKOE
QMBO
POU
CSBL
;P
XBT
NFO
FS
CJKWPPSCFFME
OPH
OJFU
PWFS
VJU
IPFWFS
NFO
NPFTU
HBBO
NFU
IFU

AEF#BBUIJTFSFO
WBO
IFU
MFHFS
FO
EF
WFJMJHIFJETEJFOTUFO
PPL
XBT
IFU
EFOLFO
PWFS
EF

FDPOPNJTDIF
SFDPOTUSVDUJF
OPH
OJFU
WFS
HFWPSEFSE150
5PFO
JO
KBOVBSJ
2003
EF
JEFFÌO
JO

8BTIJOHUPO
PWFS
EF
QPTU4BEEBNGBTF
WPSN
CFHPOOFO
UF
LSJKHFO
CMFFL
EBU
FS
HSPUF


NFOJOHTWFSTDIJMMFO
CJOOFO
IFU
"NFSJLBBOTF
SFHFSJOHTBQQBSBBU
FO
UVTTFO
EF
7FSFOJHEF

4UBUFO
FO
IFU
7FSFOJHE
,POJOLSJKL
CFTUPOEFO
PWFS
EF
WSBBH
PG
FS
FFO
NJMJUBJS
PG
FFO

DJWJFM
JOUFSJNCFTUVVS
[PV
NPFUFO
LPNFO
)FU
NJOJTUFSJF
WBO
%FGFOTJF
XBT
WPPS
FFO

NJMJUBJS
CFTUVVS
UFSXJKM
IFU
NJOJTUFSJF
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
FO
EF
#SJUTF
SFHFSJOH

IJFSUFHFO
HFLBOU
XBSFO
%F
WPPSTUBOEFST
WBO
FFO
NJMJUBJS
CFTUVVS
MFLFO
EF
PWFSIBOE
UF

IFCCFO
TDIBUUFO
NFEFXFSLFST
WBO
DAM
JO151
)FU
NJOJTUFSJF
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
LPO
[JDI
TMFDIU
WJOEFO
JO
EF
QMBOOFO
WPPS

FFO
NJMJUBJS
CFTUVVS
*O
EF
/FEFSMBOETF
WJTJF
XBT
FS
JO
EF
QPTUDPOëJDUGBTF
JO
*SBL
FFO

IPPGESPM
WPPS
EF
VN
XFHHFMFHE
)FU
WFSWVMMFO
WBO
[PO
SPM
[PV
MFHJUJNJUFJU
WFSTDIBďFO

FO
CPWFOEJFO
CFTUPOE
FS
WFFM
LFOOJT
FO
QSBLUJTDIF
FSWBSJOH
CJOOFO
EF
VNPSHBOJTBUJFT
JO

IFU
DPÕSEJOFSFO
WBO
QPTUDPOëJDUTJUVBUJFT
%F
/FEFSMBOETF
JEFFÌO
TUFNEFO
OBVX
PWFSFFO

NFU
EJF
WBO
IFU
7FSFOJHE
,POJOLSJKL
EBU
FFO
DJWJFM
VNCFTUVVS
FO
FFO
HSPUF
CFUSPLLFO
IFJE
WBO
EF
JOUFSOBUJPOBMF
HFNFFOTDIBQ
CJK
EF
XFEFSPQCPVX
WBO
*SBL
CFQMFJUUF152
)FU
NFOJOHTWFSTDIJM
CJOOFO
EF
"NFSJLBBOTF
SFHFSJOH
LXBN
IFMEFS
OBBS
WPSFO
UJKEFOT

EF
HFTQSFLLFO
EJF
%F
)PPQ
4DIFďFS
JO
8BTIJOHUPO
WPFSEF
NFU
1PXFMM
FO
QMBBUTWFSWBO
HFOE
/BUJPOBBM
7FJMJHIFJETBEWJTFVS
)BEMFZ
5FHFO
1PXFMM
[FJ
%F
)PPQ
4DIFďFS
HSPPU

CFMBOH
UF
IFDIUFO
BBO
FFO
PWFSLPFQFMFOEF
VNSPM
JO
EF
PWFSHBOHTQFSJPEF
OBBS
FFO
OJFVX

*SBBLT
CFTUVVS
1PXFMM
XBT
IFU
EBBSNFF
FFOT
FS
[PVEFO
[P
WFFM
NPHFMJKL
JOUFSOBUJP
OBMF
BDUPSFO
CJK
CFUSPLLFO
NPFUFO
XPSEFO
.BBS
CJOOFO
EF
SFHFSJOH
XBT
EBBSPWFS
OPH

HFFO
DPOTFOTVT
&S
XBSFO
TUSPNJOHFO
EJF
FFO
"NFSJLBBOT
NJMJUBJS
CFTUVVS
WPPSTUPOEFO

)BEMFZ
IBE
CFEFOLJOHFO
CJK
FFO
HSPUF
VNSPM
%F
VN
XBT
USBBH
FO
CPWFOEJFO
BDIUUF
IJK

IFU
WBO
CFMBOH
EBU
EF
WFSBOUXPPSEFMJKLIFEFO
OJFU
[PVEFO
XPSEFO
PQHFTQMJUTU
PWFS
UF

WFFM
WFSTDIJMMFOEF
BDUPSFO
%F
7FSFOJHEF
4UBUFO
UFOEFFSEFO
OV
OBBS
FFO
NJMJUBJS
CFTUVVS

XBBSCJK
IFU
CFTUVVS
[P
TOFM
NPHFMJKL
[PV
XPSEFO
PWFSHFESBHFO
BBO
*SBLF[FO153
%F
/FEFSMBOETF
[PSHFO
PNUSFOU
EF
"NFSJLBBOTF
QMBOOFO
[JKO
WFFMWVMEJH
HFVJU
UF
HFOPWFS
EF
"NFSJLBOFO
;P
QMFJUUF
BNCBTTBEFVS
7BO
&FOFOOBBN
EJWFSTF
NBMFO
CJK
[JKO

"NFSJLBBOTF
HFTQSFLTQBSUOFST
WPPS
FFO
[JDIUCBSF
FO
CFUFLFOJTWPMMF
SPM
WPPS
EF
VN in de

149 BZ, DJZ/IR/ARA/00526
1BQFS
A5PFLPNTU
WBO
*SBL

150 $PEFCFSJDIU
WBO
BNCBTTBEF
8BTIJOHUPO
18 november 2002
XBTJ351, 19/11/02


151 BZ, DJZ/IR/00557
.FNPSBOEVN
WBO
$IFG
DAM
BBO
.
FO
3
30
KBOVBSJ
2003
OS
DAM062/03
JO[
*SBL
QPTU

4BEEBN
)PFTTFJO

152 $PEFCFSJDIU
WBO
BNCBTTBEF
-POEFO
31
KBOVBSJ
2003
MPOJ023, 03/02/03

153 $PEFCFSJDIU
WBO
BNCBTTBEF
8BTIJOHUPO
7
GFCSVBSJ
2003
XBTJ049, 08/02/03

;JF
PPL
#PC
8PPEXBSE

Plan of Attack
/FX
:PSL
2004

4FZNPVS
.
)FSTDI
Chain of Command: The Road from 9/11 to Abu Ghraib
-POEFO
2004

+BNFT
'BMMPXT
A#MJOE
JOUP
#BHEBE
JO
The Atlantic Monthly
KBOVBSJGFCSVBSJ
2004

Internationale politiek en de Nederlandse besluitvorming 185

 XFEFSPQCPVXGBTF154 7BOBG
FJOE
GFCSVBSJ
OBNFO
NFEFXFSLFST
WBO
EF
BNCBTTBEF
EFFM
BBO

CJKFFOLPNTUFO
WBO
EF
[PHFOBBNEF
core coalition countries
%F[F
CJKFFOLPNTUFO
XBBSWPPS

JO
FFSTUF
JOTUBOUJF
FFO
CFQFSLU
BBOUBM
MBOEFO
XBT
VJUHFOPEJHE
EJF
FFO
ACFUFLFOJTWPMMF

CJKESBHF
BBO
EF
QPMJUJFLNJMJUBJSF
DPBMJUJF
[PVEFO
MFWFSFO
XBSFO
CFEPFME
PN
UF
TQSFLFO

PWFS
QPTU4BEEBN*SBL
&S
XFSE
[P
NJO
NPHFMJKL
SVDIUCBBSIFJE
BBO
EF[F
CJKFFOLPN
TUFO
HFHFWFO155
/FEFSMBOE
XBT
PWFSJHFOT
OJFU
IFU
FOJHF
MBOE
EBU
EBBS
QMFJUUF
WPPS
FFO

IPPGESPM
WBO
EF
VN
OB
BëPPQ
WBO
EF
PPSMPH

%F
"NFSJLBBOTF
QMBOOFO
CMFWFO
UPU
IFU
MBBUTU
UPF
POEVJEFMJKL
1BT
FOLFMF
EBHFO
WPPS

de aanvang van de oorlog, op 14
NBBSU
WFSUFMEF
EF
*SBLBEWJTFVS
WBO
#VTI
BBO
FFO
NFEF
XFSLFS
WBO
EF
/FEFSMBOETF
BNCBTTBEF
JO
8BTIJOHUPO
EBU
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
PWFSUVJHE

XBSFO
HFSBBLU
WBO
EF
OPPE[BBL
WBO
FFO
DPÕSEJOFSFOEF
SPM
WPPS
EF
VN
JO
EF
QPTUDPOëJDU
GBTF
.BBS
JO
IFU
1FOUBHPO
HJOHFO
OPH
TUFFET
TUFNNFO
PQ
EJF
FFO
IPPGESPM
[BHFO
XFH
HFMFHE
WPPS
EF
EPPS
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
HFMFJEF
DPBMJUJF156
*O
%FO
)BBH
XBT
NFO
FS
EBO

PPL
OJFU
WBO
PWFSUVJHE
EBU
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
EBBEXFSLFMJKL
CFLFFSE
XBSFO
/FEFSMBOE

CMFFG
PPL
JO
EUWFSCBOE
QMFJUFO
WPPS
FFO
IPPGESPM
WPPS
EF
VN157
6JUFJOEFMJKL
CMFFL

EF
UPF[FHHJOH
WBO
EF
"NFSJLBOFO
XFJOJH
XBBSE
%F
SFDPOTUSVDUJFGBTF
XFSE
JO
IBOEFO

WBO
IFU
1FOUBHPO
HFMFHE
FO
BBO
EF
VN
XFSE
TMFDIUT
FFO
CFQFSLUF
FO
POEFSHFTDIJLUF
SPM

UPFHFLFOE

%F
/FEFSMBOETF
BNCBTTBEF
JO
8BTIJOHUPO
IBE
NPFJUF
NFU
IFU
POEFSTDIFJE
UVTTFO

QPMJUJFLF
FO
NJMJUBJSF
TUFVO
EBU
EF
/FEFSMBOETF
SFHFSJOH
NBBLUF
%JU
MFWFSEF
OBNFMJKL

QSPCMFNFO
PQ
WPPS
EF
/FEFSMBOETF
QBSUJDJQBUJF
JO
BDUJWJUFJUFO
WPPS
EF
IVNBOJUBJSF
FO

XFEFSPQCPVXGBTF
OB
CFÌJOEJHJOH
WBO
EF
WJKBOEFMJKLIFEFO
7PPS
EF[F
GBTF
NBBLUFO
EF

"NFSJLBOFO
HFFO
TUSJLU
POEFSTDIFJE
UVTTFO
NJMJUBJSF
FO
DJWJFMF
CJKESBHFO

/B
EF
TUBSU
WBO
EF
PPSMPH
LSFHFO
EF
CJKFFOLPNTUFO
WBO
EF
core coalition countries een
NJOEFS
CFTMPUFO
NBBS
PPL
FFO
NFFS
NJMJUBJS
LBSBLUFS
;P
XFSE
EF
/FEFSMBOETF
BN
CBTTBEFVS
WFS[PDIU
[JDI
CJK
EF
CJKFFOLPNTU
WBO
26 maart te laten vergezellen door de
EFGFOTJFBUUBDIÊ
WBO
EF
BNCBTTBEF
*O
IFU
MJDIU
WBO
EF
OFU
VJUHFCBSTUFO
BďBJSF#MPN
[JF

QBSBHSBBG
1062

HBG
EF
BNCBTTBEFVS
BBO
EJU
WFS[PFL
HFFO
HFWPMH
FO
HJOH
IJK
BMMFFO
7BO

&FOFOOBBN
TJHOBMFFSEF
EBU
EF
MJKTU
NFU
NPHFMJKLF
CJKESBHFO
EJF
EF
"NFSJLBOFO
IBEEFO

PQHFTUFME
VJUFFOMJFQ
AWBO
HFNFDIBOJTFFSEF
JOGBOUFSJFCBUBMKPOT
UPU
NBUFSJFFM
FO
QFSTPOFFM

WPPS
XBUFSWPPS[JFOJOH
FO
XFH
FO
XBUFSCPVX
/JFU
BMMFFO
XFSE
IFU
POEFSTDIFJE
UVTTFO

NJMJUBJS
FO
DJWJFM
OJFU
HFNBBLU
PPL
MFLFO
EF
"NFSJLBOFO
CJK
EF
SFDPOTUSVDUJFGBTF
HFFO

rol in te ruimen voor de VN

0Q
27
NBBSU
XFSE
FFO
CJKFFOLPNTU
HFIPVEFO
NFU
EFGFOTJFBUUBDIÊT
WBO
23
DPBMJUJFMBO
EFO
UFS
CFTQSFLJOH
WBO
NPHFMJKLF
CJKESBHFO
WBO
EF[F
MBOEFO
BBO
EF
SFDPOTUSVDUJFGBTF

8FEFSPN
XFSE
JO
IFU
MJDIU
WBO
EF
BďBJSF#MPN
CFTMPUFO
EBBS
FFO
NFEFXFSLTUFS
WBO
EF

QPMJUJFLF
BGEFMJOH
WBO
EF
/FEFSMBOETF
BNCBTTBEF
OBBSUPF
UF
TUVSFO
"M
OB
FFO
IBMGVVS

154 ;JF
CW
DPEFCFSJDIU
WBO
BNCBTTBEF
8BTIJOHUPO
21
GFCSVBSJ
2003
XBTJ071, 22/02/03


DPEFCFSJDIU
WBO


BNCBTTBEF
8BTIJOHUPO
28
GFCSVBSJ
2003
XBTJ080, 01/03/03

DPEFCFSJDIU
WBO
BNCBTTBEF
8BTIJOHUPO

6 maart 2003
XBTJ094, 07/02/03

DPEFCFSJDIU
WBO
BNCBTTBEF
8BTIJOHUPO
7 maart 2003
XBTJ100,
08/03/03

155 $PEFCFSJDIU
WBO
BNCBTTBEF
8BTIJOHUPO
20
GFCSVBSJ
2003
XBTJ069, 21/02/03

DPEFCFSJDIU
WBO
BNCBTTBEF

8BTIJOHUPO
28
GFCSVBSJ
2003
XBTJ080, 01/03/03

156 $PEFCFSJDIU
WBO
BNCBTTBEF
8BTIJOHUPO
14 maart 2003
XBTJ107, 15/03/03


157 $PSFV
WBO
%FO
)BBH
BBO
"UIFOF
18 maart 2003
JO[
COMEM COPOL
*SBR
QPTUDSJTJT
IBHD200, 18/03/03


186 Internationale politiek en de Nederlandse besluitvorming

 CFMEF
[JK
PQ
NFU
EF
NFEFEFMJOH
EBU
[JK
BMT
FOJHF
WSPVX
JO
CVSHFS
BBOXF[JH
XBT
XFH
HFHBBO
PNEBU
[JK
XFSE
HFXBBSTDIVXE
EBU
CNN
PN
EF
IPFL
TUPOE158
7BO
&FOFOOBBN
WFSLMBBSEF
UJKEFOT
[JKO
HFTQSFL
NFU
EF
$PNNJTTJF
EBU
IJK
WBO
NFOJOH

XBT
EBU
/FEFSMBOE
EPPS
HFFO
NJMJUBJSF
TUFVO
UF
HFWFO
BBO
JOWMPFE
IBE
JOHFCPFU
WPPS

XBU
IFU
QPTU4BEEBNUJKEQFSL
CFUSFGU
A 

EPPS
EF
GPSNVMFSJOH
WBO
IFU
LBCJOFU
LPOEFO

XF
PPL
WBBL
OJFU
BBOXF[JH
[JKO
FO
PPL
HFFO
JOCSFOH
IFCCFO
JO
EF
WFSEFSF
BBOQBL
WBO
IFU

QSPCMFFN


LFFS[JKEF
WBO
IFU
OJFUNJMJUBJSNFFEPFO
JT
EBU
WFFM
JOWMPFE
FO
[FHHFOTDIBQ

XFSE
WFSMPSFO
UFO
BBO[JFO
WBO
IFU
WFSWPMHUSBKFDU159
%JU
QSPCMFFN
XBT
PPL
EFTUJKET
EPPS
7BO
&FOFOOBBN
HFTJHOBMFFSE
/V
IFU
FSPQ
MFFL

EBU
IFU
1FOUBHPO
UJKEFOT
EF
TUBCJMJTBUJFGBTF
EF
UFVHFMT
JO
IBOEFO
[PV
IPVEFO
[BU
/F
EFSMBOE
JO
FFO
MBTUJH
QBSLFU
BMT
IFU
UPDI
BBO
EF[F
GBTF
XJMEF
CJKESBHFO
"MT
/FEFSMBOE

OJFU
EFFM
LPO
OFNFO
BBO
EFSHFMJKLF
CJKFFOLPNTUFO
LPO
IFU
PPL
HFFO
JOWMPFE
VJUPFGFOFO

PQ
IFU
CFWPSEFSFO
WBO
VNCFUSPLLFOIFJE
%F
LXFTUJF
XBT
PQ
26
NBBSU
VSHFOU
XBOU
FS

XFSEFO
SFFET
DPOUSBDUFO
BBO
"NFSJLBBOTF
êSNBT
HFHVOE
FO
IFU
QSPDFT
WBO
UPF[FHHJOHFO

WBO
DPBMJUJFMBOEFO
BBO
EF
TUBCJMJTBUJF
FO
SFDPOTUSVDUJF
XBT
BM
JO
WPMMF
HBOH
7BO
&FOFO
OBBN
TUFMEF
EBBSPN
EF
WPMHFOEF
SFUPSJTDIF
WSBHFO

4UFMMFO
XJK
POT
CVJUFO
FFO
POT
NJOEFS
XFMHFWBMMJH
LBEFS
FO
EBBSNFF
CVJUFO
IFU
MPQFOEF

QSPDFT
NCU
EF
XFEFSPQCPVX
WBO
IFU
OBPPSMPHTF
*SBL
PG
MBUFO
XJK
PO[F
TUFN
CJOOFO

EBU
LBEFS
IPSFO
FO
[P
KB
NFU
XFMLF
SBOEWPPSXBBSEFO
FO
EPPS
XJF 160

7.4 De Nederlandse beoordeling van de wapeninspecties

/FEFSMBOE
TUFVOEF
EF
PPSMPH
PNEBU
*SBL
WPMHFOT
EF
SFHFSJOH
JO
further) material breach
WBO
7FJMJHIFJETSBBESFTPMVUJFT
WFSLFFSEF
EPPSEBU
IFU
MBOE
POWPMEPFOEF
NFFXFSLUF
BBO

[JKO
POUXBQFOJOHTWFSQMJDIUJOHFO
%JU
CMFFL
VJU
IFU
HFCSFL
BBO
NFEFXFSLJOH
WBO
*SBL

aan de VNXBQFOJOTQFDUJFT
WBO
UNMOVIC en IAEA
EJF
OB
IFU
BBOOFNFO
WBO
SFTPMVUJF
1441
in november 2002
XBSFO
IFSWBU161
%F
/FEFSMBOETF
CFPPSEFMJOH
WBO
EF
XBQFOJOTQFDUJFT

WPSNEF
BMEVT
FFO
DSVDJBBM
FMFNFOU
JO
IFU
CFTMVJU
EF
PPSMPH
UF
TUFVOFO

7FSVJU
EF
CFMBOHSJKLTUF
CSPO
WPPS
EF
CFPPSEFMJOH
WBO
EF
XBQFOJOTQFDUJFT
XBSFO
EF

SBQQPSUBHFT
EJF
EF
XBQFOJOTQFDUFVST
QFSJPEJFL
BBO
EF
7FJMJHIFJETSBBE
VJUCSBDIUFO
%F

/FEFSMBOETF
JOMJDIUJOHFOEJFOTUFO
SBQQPSUFFSEFO
BM
WBOBG
EF
FFSTUF
IFMGU
WBO
2002 aan de
SFHFSJOH
PWFS
EF
ESFJHJOH
EJF
VJUHJOH
WBO
IFU
*SBBLTF
MVWQSPHSBNNB
[JF
IPPGETUVL
9


%F
/FEFSMBOETF
QFSNBOFOUF
WFSUFHFOXPPSEJHJOH
CJK
EF
VN
MFWFSEF
PPL
JOGPSNBUJF
FO

JO[JDIUFO
PWFS
EF
XBQFOJOTQFDUJFT
FWFOBMT
EF
/FEFSMBOETF
BNCBTTBEFT
JO
8BTIJOHUPO

-POEFO
FO
#BHEBE

%F
SBQQPSUFO
WBO
UNSCOM en IAEA
EJF
HFEVSFOEF
EF
KBSFO
OFHFOUJH
XBSFO
HFQVCMJDFFSE

[JF
IPPGETUVL
3

WPSNEFO
FFO
BOEFSF
CSPO
WBO
JOGPSNBUJF
%F[F
SBQQPSUFO
WFSTDIBGUFO

FFO
HFEFUBJMMFFSE
CFFME
WBO
XBU
CFLFOE
XBT
PWFS
IFU
MVWQSPHSBNNB
JO
*SBL
UPU
1998,
UPFO
EF
XBQFOJOTQFDUJFT
XFSEFO
BGHFCSPLFO
(FEVSFOEF
EF
KBSFO
OFHFOUJH
CFTUPOEFO
FS

158 $PEFCFSJDIU
WBO
BNCBTTBEF
8BTIJOHUPO
27 maart 2003
XBTJ128, 28/03/03


159 7BO
&FOFOOBBN
23
KVOJ
2009
160 $PEFCFSJDIU
WBO
BNCBTTBEF
8BTIJOHUPO
26 maart 2003
XBTJ126, 27/03/03

DPEFCFSJDIU
WBO
BNCBTTBEF

8BTIJOHUPO
27 maart 2003
XBTJ128, 29/03/03

7BO
&FOFOOBBN
23
KVOJ
2009

161 Kamerstukken II, 2002/03, 23 432
OS
94
18 maart 2003


Internationale politiek en de Nederlandse besluitvorming 187

 PPL
DPOUBDUFO
UVTTFO
/FEFSMBOEFST
EJF
BMT
JOTQFDUFVS
WPPS
UNSCOM
PG
IAEA
XFSL[BBN

XBSFO
FO
IFU
NJOJTUFSJF
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
%F
BBOTUFMMJOH
WBO
XBQFOJOTQFDUFVST

WFSMJFQ
WJB
EJU
NJOJTUFSJF
8BQFOJOTQFDUFVS
3P[JOH
IFFGU
UFO
PWFSTUBBO
WBO
EF
$PNNJT
TJF
WFSLMBBSE
EBU
IJK
OB
JFEFSF
NJTTJF
JO
*SBL
FFO
CSJFêOH
HBG
PQ
IFU
NJOJTUFSJF
%F[F

DPOUBDUFO
NFU
XBQFOJOTQFDUFVST
[JKO
OJFU
TZTUFNBUJTDI
WBTUHFMFHE
%PPS
EF[F
HFCSFLLJHF

EPTTJFSWPSNJOH
IFFGU
EF
$PNNJTTJF
[JDI
EBO
PPL
HFFO
CFFME
LVOOFO
WPSNFO
WBO
EF

JOIPVE
FO
GSFRVFOUJF
WBO
EF[F
DPOUBDUFO
0PL
EF
BVD
POEFSIJFME
HFEVSFOEF
EF
KBSFO

OFHFOUJH
DPOUBDUFO
NFU
XBQFOJOTQFDUFVST
[JF
QBSBHSBBG
944


/BEBU
EF
JOTQFDUJFT
WBO
UNMOVIC en IAEA eind 2002
WBO
TUBSU
XBSFO
HFHBBO
IFFGU
IFU

NJOJTUFSJF
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
FFO
FOLFMF
NBBM
[FMG
DPOUBDU
HFIBE
NFU
WPPSNBMJHF


VNXBQFOJOTQFDUFVST
&S
WPOEFO
FDIUFS
HFFO
CSJFêOHT
QMBBUT
JO
%FO
)BBH
NFU
/FEFS
MBOETF

XBQFOJOTQFDUFVST
EJF
JO
*SBL
JOTQFDUJFT
WFSSJDIUUFO
[PBMT
EBU
XBT
HFCFVSE
JO
EF

KBSFO
OFHFOUJH
)JFSPOEFS
XPSEU
FFO
CFFME
HFTDIFUTU
WBO
EF
NBOJFS
XBBSPQ
EF
SFHFSJOH

JT
PNHFHBBO
NFU
EF
JOGPSNBUJF
PWFS
EF
XBQFOJOTQFDUJFT
EJF
IBBS
UFS
CFTDIJLLJOH
TUPOE

FO
XPSEU
HFBOBMZTFFSE
IPF
EF
,BNFS
EBBSPWFS
JT
HFÐOGPSNFFSE

7.4.1 EEN KANS VOOR DE INSPECTIES?

7BO
EFO
#FSH
EF
QFSNBOFOUF
WFSUFHFOXPPSEJHFS
CJK
EF
VN
JO
/FX
:PSL
TJHOBMFFSEF
JO

september 2002
EBU
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
EF
JOTQFDUJFT
WBO
UNMOVIC
OBVXFMJKLT
FFO
LBOT

XJMEFO
HFWFO
OPH
WPPSEBU
EF[F
XBSFO
CFHPOOFO
7PPS
WFMFO
CJOOFO
EF
"NFSJLBBOTF

SFHFSJOH
TUPOE
WBO
UFWPSFO
BM
WBTU
EBU
*SBL
OJFU
[PV
NFFXFSLFO
NFU
EF
JOTQFDUJFT
0PL

TUPOE
EF
QMBOOJOH
WBO
IFU
IPPGE
WBO
UNMOVIC
#MJY
PQ
HFTQBOOFO
WPFU
NFU
EF
"NF
SJLBBOTF
NJMJUBJSF
QMBOOJOH
WPPS
FFO
JOWBM
JO
*SBL
#MJY
IBE
BM
SVJN
WPPS
EF
IFSWBUUJOH

WBO
EF
JOTQFDUJFT
UF
LFOOFO
HFHFWFO
EBU
EF[F
NJOTUFOT
FFO
KBBS
[PVEFO
NPFUFO
EVSFO

PN
WSVDIUFO
UF
LVOOFO
BGXFSQFO162
%F
USPFQFOPQCPVX
JO
EF
SFHJP
XBT
BM
JO
HBOH
HF[FU

FO
EF
"NFSJLBBOTF
NJMJUBJSF
QMBOOFST
BDIUUFO
PN
NFUFPSPMPHJTDIF
SFEFOFO
FFO
BDUJF
JO

de eerste maanden van 2003
FO
OJFU
MBUFS
HFXFOTU
"MT
HFWPMH
EBBSWBO
TQFDVMFFSEF
7BO

EFO
#FSH
SFFET
JO
PLUPCFS
2002 dat als de hardliners
CJOOFO
EF
SFHFSJOH
WBO
EF
7FSFOJHEF

4UBUFO
EF
PWFSIBOE
[PVEFO
LSJKHFO
[JK
JO
EF
LPNFOEF
NBBOEFO
FFO
BBOMFJEJOH
[PVEFO

WJOEFO
PN
FFO
PQFSBUJF
UFHFO
*SBL
UF
TUBSUFO163
%BU
*SBL
PQ
16 september 2002
UF
LFOOFO
IBE
HFHFWFO
JO
UF
TUFNNFO
NFU
EF
UFSVHLFFS

van de VNXBQFOJOTQFDUFVST
MFJEEF
OJFU
EJSFDU
UPU
FFO
IFSWBUUJOH
WBO
EF
JOTQFDUJFT
#MJY

BDIUUF
IFU
OJFU
PQQPSUVVO
IJFSNFF
UF
CFHJOOFO
PQ
FFO
NPNFOU
XBBSPQ
EF
7FJMJHIFJET
SBBE
PQ
IFU
QVOU
TUPOE
OJFVXF
SFHFMT
WPPS
EF
JOTQFDUJFT
WBTU
UF
TUFMMFO164
)JK
XBDIUUF

EF
POEFSIBOEFMJOHFO
JO
EF
7FJMJHIFJETSBBE
BG
/BEBU
SFTPMVUJF
1441 op 8 november 2002
XBT
BBOHFOPNFO
HJOHFO
EF
XBQFOJOTQFDUJFT
WBO
TUBSU
0N
UF
WPMEPFO
BBO
EF
SFTPMVUJF

bood Irak op 7
EFDFNCFS
2002
EF
WPPS[JUUFS
WBO
EF
7FJMJHIFJETSBBE
FFO
PWFS[JDIU
BBO

WBO
EF
ADVSSFOUMZ
BDDVSBUF
GVMM
BOE
DPNQMFUF
EFDMBSBUJPO
WBO
[JKO
MVW
FO
CBMMJTUJTDIF

SBLFUQSPHSBNNB
%F
WFSLMBSJOH
HJOH
WFSHF[FME
WBO
12000
QBHJOBT
BBO
EPDVNFOUFO165

162 ;JF
CW
DPEFCFSJDIU
WBO
PV VN
/FX
:PSL
16 september 2002
OZWJ465, 17/09/02


163 $PEFCFSJDIUFO
WBO
PV VN
/FX
:PSL
10 oktober 2002
OZWJ516, 11/10/02

FO
11 oktober 2003
OZWJ520,
12/10/02

164 $PEFCFSJDIU
WBO
PV VN
/FX
:PSL
3 oktober 2002
OZWJ509, 04/10/02

165 A5BCMF
PG
$POUFOUT
$VSSFOUMZ
"DDVSBUF
'VMM
BOE
$PNQMFUF
%FDMBSBUJPO
%FDFNCFS
7, 2002
XDPWFSJOH

MFUUFS
GSPN
.PIBNNFE
"
"MEPVSJ
1FSNBOFOU
3FQSFTFOUBUJWF
UP
UIF
UN
IUUQXXXGBTPSHJSQ
OFXT2002/12JSBR120702QEG
<16/04/09>

188 Internationale politiek en de Nederlandse besluitvorming

 $PSDPSBO
FFO
NFEFXFSLFS
WBO
UNMOVIC
EJF
CFMBTU
XBT
NFU
IFU
POEFSIPVEFO
WBO
EF
DPO
UBDUFO
NFU
EF
JOMJDIUJOHFOEJFOTUFO
XBBSTDIVXEF
JO
FFO
HFTQSFL
NFU
NFEFXFSLFST
WBO

EF
/FEFSMBOETF
QFSNBOFOUF
WFSUFHFOXPPSEJHJOH
CJK
EF
VN op 16
EFDFNCFS
EBU
OJFU
UF

WFFM
NPFTU
XPSEFO
WFSXBDIU
WBO
IFU
PPSEFFM
PWFS
EF
*SBBLTF
EPDVNFOUFO
0Q
IFU
FFSTUF

HF[JDIU
MFLFO
[JK
XFJOJH
OJFVXT
UF
CJFEFO
$PSDPSBO
XBT
FS
[FLFS
WBO
EBU
*SBL
MVW bezat
EJF
OJFU
JO
EF
WFSLMBSJOH
TUPOEFO166
0Q
19
EFDFNCFS
HBWFO
#MJY
FO
&M#BSBEFJ
IPPGE
WBO
IAEA
FO
WFSBOUXPPSEFMJKL
WPPS

IFU
OVDMFBJSF
HFEFFMUF
WBO
EF
JOTQFDUJFT

FFO
FFSTUF
PPSEFFM
PWFS
EF[F
*SBBLTF
WFSLMBSJOH

;JK
UZQFFSEFO
EF[F
BMT
FFO
AHFNJTUF
LBOT
A3JDI
JO
WPMVNF
CVU
QPPS
JO
OFX
JOGPSNBUJPO

BCPVU
XFBQPO
JTTVFT
BOE
QSBDUJDBMMZ
EFWPJE
PG
OFX
FWJEFODF
PO
TVDI
JTTVFT 
BMEVT
#MJY167
%F
EPDVNFOUFO
CFBOUXPPSEEFO
HFFO
WBO
EF
PQFOTUBBOEF
WSBHFO

%F
)PPQ
4DIFďFS
MJDIUUF
EF
.JOJTUFSSBBE
JO
PWFS
EF
GPSTF
LSJUJFL
WBO
[PXFM
EF


7FSFOJHEF
4UBUFO
BMT
UNMOVIC en IAEA
PQ
IFU
EPPS
*SBL
BBOHFMFWFSEF
PWFS[JDIU168
%F

"NFSJLBOFO
WFSLMBBSEFO
EBU
[JK
EJU
BMT
FFO
material breach van resolutie 1441
CFTDIPVXEFO

FO
PPL
EF
#SJUUFO
MJFUFO
XFUFO
FSOTUJH
UFMFVSHFTUFME
UF
[JKO169
%F
NFFTUF
&VSPQFTF
MBOEFO

XJMEFO
FDIUFS
OJFU
[PWFS
HBBO
FO
EF
XBQFOJOTQFDUFVST
NFFS
UJKE
HFWFO
%F
/FEFSMBOETF

SFHFSJOH
HBG
BMT
SFBDUJF
PQ
EF
WFSLMBSJOH
WBO
*SBL
EBU
IFU
JO
FFSTUF
JOTUBOUJF
BBO
EF
7FJ
MJHIFJETSBBE
XBT
FFO
PPSEFFM
UF
WFMMFO
PWFS
EF
JOIPVE
WBO
EF
*SBBLTF
EPDVNFOUFO
FO
EF

WSBBH
PG
FS
TQSBLF
XBT
WBO
material breach170
0Q
17
KBOVBSJ
2003
XFSE
CFLFOE
EBU
EF
JOTQFDUFVST
FFO
BBOUBM
m
MFHF
m
DIFNJTDIF

HSBOBUFO
IBEEFO
BBOHFUSPďFO
%F
)PPQ
4DIFďFS
WFSLMBBSEF
PONJEEFMMJKL
JO
IFU
Radio 1
Ochtendjournaal
EBU
EF[F
AWPOETU
IFN
HSPUF
[PSHFO
CBBSEF171
0PL
JO
EF
.JOJTUFSSBBE
WBO

EJF
EBH
CFTUFFEEF
IJK
IJFS
BBOEBDIU
BBO
%F
DIFNJTDIF
MBEJOH
XBT
XFMJTXBBS
OJFU
BBOHF
USPďFO
NBBS
%F
)PPQ
4DIFďFS
TQSBL
UPDI
WBO
FFO
ATVCTUBOUJÌMF
WPOETU
EJF
BBOUPPOEF

EBU
*SBL
OJFU
BMMF
XBQFOT
IBE
PQHFHFWFO
/FEFSMBOE
XBT
EBBS
CF[PSHE
PWFS
NBBS
XBDIUUF

IFU
SBQQPSU
WBO
#MJY
WBO
27
KBOVBSJ
BG172
/PH
EJF[FMGEF
EBH
EFFE
#VJUFOMBOETF
;BLFO
OBWSBBH
CJK
EF
MIVD en stelde op basis
EBBSWBO
FFO
NFNP
PQ
)JFSJO
XFSE
EVJEFMJKL
HFNBBLU
EBU
IFU
PN
NJMJUBJS
POCFMBOHSJKLF

BSUJMMFSJFHSBOBUFO
HJOH173
)FU
JT
OJFU
CFLFOE
PG
EF
JOIPVE
WBO
EJU
NFNP
EF
NJOJTUFS

IFFGU
CFSFJLU
WPPSEBU
IJK
JO
EF
.JOJTUFSSBBE
WBO
FFO
TVCTUBOUJÌMF
WPOETU
TQSBL
*O
JFEFS

HFWBM
IFFGU
EF
NJOJTUFS
[JKO
VJUTQSBLFO
MBUFS
OJFU
HFOVBODFFSE

7.4.2 EERSTE VOORTGANGSRAPPORTAGES VAN UNMOVIC EN IAEA

7PMHFOT
%F
)PPQ
4DIFďFS
IBEEFO
EF
VNXBQFOJOTQFDUFVST
OPH
OJFU
BBOHFUPPOE
EBU
*SBL

over MVW
CFTDIJLUF
PG
EBU
IFU
[JDI
OJFU
IJFME
BBO
SFTPMVUJF
1441
[P
[FJ
IJK
PQ
24
KBOVBSJ
JO

166 $PEFCFSJDIU
WBO
PV VN
/FX
:PSL
16
EFDFNCFS
2002
OZWJ631, 17/12/03



167 A#SJFêOH
UP
UIF
4FDVSJUZ
$PVODJM
19
EFDFNCFS
2002
*OTQFDUJPOT
JO
*SBR
BOE
B
QSFMJNJOBSZ
BTTFTTNFOU
PG

*SBRT
XFBQPOT
EFDMBSBUJPO
IUUQXXXVONPWJDPSH
<28/10/09>

168 /PUVMFO
.JOJTUFSSBBE
20
EFDFNCFS
2002, 3E
169 $PEFCFSJDIU
WBO
PV VN
/FX
:PSL
19
EFDFNCFS
2002
OZWJ642, 20/12/02

170 Kamerstukken II, 2002/03, 23 432
OS
67
17
EFDFNCFS
2002


171 "SDIJFG
BZ, DVB/02757
A7POETU
SBLFULPQQFO
SFEFO
UPU
HSPUF
[PSH
m
*OUSBOFU
BZ
172 /PUVMFO
.JOJTUFSSBBE
17
KBOVBSJ
2003, 2K
173 BZ, DVB/02757
.FNP
WBO
DVB/NN via DVB aan DGPZ, 17
KBOVBSJ
2003
OS
DBN/NN18/03
JO[
*SBLWPOETU

DIFNJTDIF
HSBOBUFO

Internationale politiek en de Nederlandse besluitvorming 189

 EF
.JOJTUFSSBBE
%F
QSFTFOUBUJFT
WBO
UNMOVIC en IAEA op 27
KBOVBSJ
NPDIUFO
WPMHFOT
EF

NJOJTUFS
EBO
PPL
OJFU
BMT
EFBEMJOF
XPSEFO
HF[JFO
;PBMT
JO
QBSBHSBBG
731
JT
WFSNFME
XBT

EF
)PPQ
4DIFďFS
FS
SFFET
WBO
PQ
EF
IPPHUF
EBU
EF
#SJUUFO
FO
"NFSJLBOFO
PPL
OJFU
WBO

QMBO
XBSFO
PN
OB
IFU
SBQQPSU
CFTMJTTFOEF
VJUTQSBLFO
UF
EPFO
*OEJFO
OPEJH
NPFTU
BBO
EF

XBQFOJOTQFDUFVST
NFFS
UJKE
XPSEFO
HFHVOE
%F
NJOJTUFS
LBSBLUFSJTFFSEF
EF
IPVEJOH
WBO

#MJY
WPPSBMTOPH
BMT
BNCJHV
*SBL
WFSMFFOEF
WPMMFEJHF
NFEFXFSLJOH
NBBS
TUFMEF
[JDI
UFHF
MJKLFSUJKE
XFJOJH
QSPBDUJFG
PQ
CJK
IFU
MFWFSFO
WBO
CFXJK[FO
EBU
IFU
IBE
POUXBQFOE
#MJY
IBE

WPMHFOT
EF
NJOJTUFS
EF
TJUVBUJF
BMT
ATFSJPVT
FO
AEBOHFSPVT
CFTUFNQFME174
5JKEFOT
EF[FMGEF
WFSHBEFSJOH
WSPFH
NJOJTUFS
WBO
'JOBODJÌO
)PPHFSWPSTU
IPF
HSPPU
EF
LBOT

XBT
EBU
*SBL
FSJO
[PV
TMBHFO
MVW
WFSCPSHFO
UF
IPVEFO
%F
XBQFOJOTQFDUFVST
IBEEFO
WPPS
BMTOPH
HFFO
XBQFOT
HFWPOEFO
FO
IJK
WSPFH
[JDI
BG
PG
EJU
CFUFLFOEF
EBU
FS
HFFO
MVW
BBOXF[JH

XBSFO
%F
)PPQ
4DIFďFS
SFBHFFSEF
EPPS
UF
TUFMMFO
EBU
IFU
OJFU
FFOWPVEJH
XBT
BBO
UF
UPOFO

EBU
*SBL
PWFS
DIFNJTDIF
FO
CJPMPHJTDIF
XBQFOT
CFTDIJLUF
7FFM
POEFSEFMFO
EBBSWPPS
XBSFO

PPL
WPPS
BOEFSF
EPFMFJOEFO
UF
HFCSVJLFO
)JK
TUFMEF
EBU
IFU
OJFU
NPHFMJKL
XBT
PN
WJB
JOTQFD
UJFT
POPNTUPUFMJKL
BBO
UF
UPOFO
EBU
*SBL
HFFO
capacity to produce IBE
%F
NJOJTUFS
CFOBESVLUF
EF

SFDFOUF
WPOETU
WBO
EF
HSBOBBULPQQFO
FO
WBO
EPDVNFOUFO
EJF
BBOUPPOEFO
EBU
IFU
POEFS[PFL

EBU
*SBL
EFFE
OBBS
VSBOJVNWFSSJKLJOH
OJFU
NPFTU
XPSEFO
POEFSTDIBU
.JOJTUFS
,BNQ
WPFHEF

IJFSBBO
UPF
EBU
FS
SFLFOJOH
NFF
NPFTU
XPSEFO
HFIPVEFO
EBU
EF
XBQFOJOTQFDUFVST
HFFO
IBSEF

CFXJK[FO
[PVEFO
WJOEFO
%F
7FSFOJHEF
4UBUFO
IBEEFO
FDIUFS
BM
XFM
FFO
EPTTJFS
TBNFOHFTUFME

NFU
TUFSLF
BBOXJK[JOHFO
WPPS
EF
BBOXF[JHIFJE
WBO
MVW175
0Q
27
KBOVBSJ
SBQQPSUFFSEFO
#MJY
FO
&M#BSBEFJ
WPPS
EF
FFSTUF
NBBM
BBO
EF
7FJMJHIFJET
SBBE
&M#BSBEFJ
WFSLMBBSEF
HFFO
CFXJK[FO
UF
IFCCFO
EBU
*SBL
[JKO
OVDMFBJSF
QSPHSBNNB

IBE
IFSWBU
0NEBU
WPPSBM
PO[FLFSIFJE
CFTUPOE
PWFS
IFU
DIFNJTDIF
FO
CJPMPHJTDIF
XB
QFOQSPHSBNNB
WBO
*SBL
HJOH
EF
NFFTUF
BBOEBDIU
VJU
OBBS
EF
WPPSUHBOHTSBQQPSUBHF

WBO
#MJY
)JK
XBT
WSJK
LSJUJTDI
PWFS
EF
*SBBLTF
NFEFXFSLJOH
7BO
EF
7FJMJHIFJETSBBEMFEFO

HSFQFO
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
FO
IFU
7FSFOJHE
,POJOLSJKL
NFU
JO
IVO
LJFM[PH
4QBOKF
FO

#VMHBSJKF
EF
QSFTFOUBUJF
WBO
27
KBOVBSJ
BBO
PN
UF
TUFMMFO
EBU
*SBL
JO
material breach ver
LFFSEF
FO
EBU
EF
UJKE
PN
CFTMJTTJOHFO
UF
OFNFO
TOFM
OBEFSCJK
LXBN
%F
NFFTUF
MFEFO
WBO

EF
7FJMJHIFJETSBBE
WPOEFO
FDIUFS
EBU
EF
JOTQFDUJFT
NPFTUFO
CMJKWFO
EPPSHBBO176
*O
FFO
CSJFG
BBO
EF
5XFFEF
,BNFS
WBO
30
KBOVBSJ
2003
TQSBL
EF
SFHFSJOH
IBBS
[PSH
VJU

PWFS
IFU
EPPS
#MJY
HFTJHOBMFFSEF
POUCSFLFO
WBO
TFSJFV[F
BDUJFWF
NFEFXFSLJOH
WBO
*SBL

5PDI
XBT
[JK
WPPSBMTOPH
WBO
NFOJOH
EBU
EF
JOTQFDUFVST
EF
UJKE
NPFTUFO
LSJKHFO
IVO
XFSL

overeenkomstig resolutie 1441
BG
UF
NBLFO177
*O
EF
5XFFEF
,BNFS
TPNEF
%F
)PPQ
4D
IFďFS
FFO
BBOUBM
LXFTUJFT
PQ
XBBSPWFS
WPMHFOT
#MJY
OPH
PO[FLFSIFJE
CFTUPOE
0PL
NF
NPSFFSEF
IJK
EBU
FS
SFDFOUFMJKL
JO
FFO
QSJWÊXPOJOH
WBO
FFO
*SBBLTF
XFUFOTDIBQQFS
3000
QBHJOBT
BBO
EPDVNFOUFO
PWFS
EF
WFSSJKLJOH
WBO
VSBOJVN
XBSFO
HFWPOEFO
*O
IFU
MJDIU

IJFSWBO
CFTDIPVXEF
%F
)PPQ
4DIFďFS
EF
NJMJUBJSF
WPPSCFSFJEJOHFO
EJF
EF
"NFSJLBOFO

USPďFO
BMT
OJFU
NFFS
EBO
MPHJTDI178

174 /PUVMFO
.JOJTUFSSBBE
24
KBOVBSJ
2003, 2E

175 /PUVMFO
.JOJTUFSSBBE
24
KBOVBSJ
2003, 2E
176 $PEFCFSJDIU
WBO
PV VN
/FX
:PSL
29
KBOVBSJ
2003
OZWJ039, 30/01/03


177 Kamerstukken II, 2002/03, 23 432
OS
69
Q
12

178 Handelingen II, 2003/03, 382835
30
KBOVBSJ
2003


190 Internationale politiek en de Nederlandse besluitvorming

7.4.3 DE VERONDERSTELDE AANWEZIGHEID VAN ANTRAX
*O
EF
.JOJTUFSSBBE
WBO
31
KBOVBSJ
XFSE
HSPUF
CFMBOHTUFMMJOH
HFUPPOE
WPPS
EF
FFSTUF
WPPSU
HBOHTSBQQPSUBHFT
WBO
EF
XBQFOJOTQFDUFVST
4UBBUTTFDSFUBSJT
7BO
"SEFOOF
EJF
CJK
BGXF[JH
IFJE
WBO
%F
)PPQ
4DIFďFS
IFU
XPPSE
WPFSEF
MJDIUUF
BBO
EF
IBOE
WBO
FFO
OPUJUJF
WPPS

de raad de rapporten van 27
KBOVBSJ
UPF
#MJY
IBE
OJFU
VJUHFTMPUFO
EBU
*SBL
PWFS
MVW be
TDIJLUF
NBBS
FS
POUCSBL
OPH
WFFM
JOGPSNBUJF
)FU
XBT
OJFU
EVJEFMJKL
XBU
FS
NFU
EF
BOUSBY

NJMUWVVS

XBT
HFCFVSE
XBBSWBO
UNSCOM
IFU
CFTUBBO
FFSEFS
IBE
HFNFME
7FSEFS
XBT
EP
DVNFOUBUJF
HFWPOEFO
XBBSVJU
LPO
XPSEFO
HFDPODMVEFFSE
EBU
*SBL
OPH
PWFS
POHFWFFS
6500
DIFNJTDIF
ACPNNFO
[PV
CFTDIJLLFO
%F
JOTQFDUFVST
IBEEFO
PPL
HSPOETUPďFO
HFWPOEFO

NFU
CFIVMQ
XBBSWBO
NPTUFSEHBT
LPO
XPSEFO
HFQSPEVDFFSE
#MJY
IBE
HFDPOTUBUFFSE
EBU
EF

QSPBDUJFWF
NFEFXFSLJOH
WBO
IFU
*SBBLTF
SFHJNF
POWPMEPFOEF
XBT179
In een door DVB
PQHFTUFME
NFNPSBOEVN
XFSE
PQ
3
GFCSVBSJ
HFTUFME
EBU
[PXFM
EF
OP
UJUJF
WPPS
EF
.JOJTUFSSBBE
BMT
EF
CSJFG
BBO
EF
5XFFEF
,BNFS
WBO
30
KBOVBSJ
AGPVUJFWF
QB
SBGSBTFSJOHFO
CFWBUUFO
WBO
EF
SBQQPSUBHFT
WBO
#MJY180
%F
UFLTUFO
XBSFO
OJFU
WPPSHFMFHE

BBO
EF
BGEFMJOH
EJF
[JDI
PQ
IFU
NJOJTUFSJF
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
NFU
MVW
CF[JHIJFME

DVB/NN

;P
NFMEEF
EF
,BNFSCSJFG
A#JK[POEFS
WFSPOUSVTUFOE
JT
POEFS
NFFS
EBU
*SBL

volgens UNMOVIC
JO
IFU
CF[JU
[PV
LVOOFO
[JKO
WBO
EF
[FFS
HJGUJHF
VXBHFOUFO
FO
WBO
NFFS

BOUSBY
EBO
IFU
JO
[JKO
WFSLMBSJOH
WBO
7
EFDFNCFS
2002
CFXFFSE
IFFGU
UF
CF[JUUFO181 Irak
IBE
JO
EF[F
WFSLMBSJOH
CFXFFSE
EBU
IFU
[PXFM
EF
VX
BMT
BOUSBYWPPSSBEFO
IBE
WFSOJFUJHE

en niet
NFFS
CF[BU
7PMHFOT
#MJY
IBE
*SBL
WFSLMBBSE
EBU
IFU
POHFWFFS
8500
MJUFS
BOUSBY
IBE

aangemaakt, maar reeds in de zomer van 1991
FFO[JKEJH
IBE
WFSOJFUJHE
)JK
WPFHEF
EBBS
BBO
UPF
EBU
*SBL
XFJOJH
CFXJKT
WPPS
EF
BBONBBL
FSWBO
IBE
HFMFWFSE
FO
HFFO
PWFSUVJHFOE

CFXJKT
WBO
EF
WFSOJFUJHJOH
&S
XBSFO
FDIUFS
TUFSLF
BBOXJK[JOHFO
EBU
*SBL
NFFS
BOUSBY

IBE
BBOHFNBBLU
EBO
IFU
IBE
WFSLMBBSE
0PL
XBT
IFU
NPHFMJKL
EBU
FS
UFO
NJOTUF
JFUT
WBO

CFXBBSE
XBT
HFCMFWFO
OB
1991
A*U
NJHIU
TUJMM
FYJTU 
WFSLMBBSEF
#MJY
%F
BOUSBY
[PV
NPFUFO

XPSEFO
PQHFTQPPSE
FO
WFSWPMHFOT
POEFS
UPF[JDIU
WBO
UNMOVIC
XPSEFO
WFSOJFUJHE
PG

*SBL
NPFTU
PWFSUVJHFOE
CFXJKT
MFWFSFO
EBU
EF
BOUSBY
JOEFSEBBE
JO
1991
XBT
WFSOJFUJHE182
)FU
XBT
BM
FFOT
FFSEFS
WPPSHFLPNFO
EBU
EF
BGEFMJOH
EJF
[JDI
PQ
IFU
NJOJTUFSJF
WBO

#VJUFOMBOETF
;BLFO
NFU
MVW
CF[JHIJFME
DVB/NN

OJFU
CJK
EF
PQTUFMMJOH
WBO
TUVLLFO

CFUSPLLFO
XFSE
UFSXJKM
EBU
XFM
IBE
NPFUFO
HFCFVSFO
OBNFMJKL
CJK
IFU
PQTUFMMFO
WBO
EF

CSJFG
BBO
EF
5XFFEF
,BNFS
WBO
4 september 2002
DVB
JT
EF
EJSFDUJF
EJF
EF
DPOUBDUFO

POEFSIPVEU
NFU
EF
JOMJDIUJOHFOEJFOTUFO
%PPS
DVB
OJFU
UF
SBBEQMFHFO
XFSE
JO
EF
OPUJUJF

WPPS
EF
.JOJTUFSSBBE
PPL
OJFU
WFSNFME
XBU
EF
JOMJDIUJOHFO
FO
WFJMJHIFJETEJFOTUFO
IBE
EFO
HFSBQQPSUFFSE

%F
SFHFSJOH
IBBMEF
EF
PO[FLFSIFJE
PWFS
XBU
FS
XBT
HFCFVSE
NFU
EF
BOUSBY
WFFMWVMEJH

BBO
PN
IBBS
BSHVNFOUFO
LSBDIU
CJK
UF
[FUUFO
PWFS
IFU
HFCSFL
BBO
NFEFXFSLJOH
WBO
*SBL

179 /PUVMFO
.JOJTUFSSBBE
31
KBOVBSJ
2003, agendapunt 3D

180 BZ, DVB/02758
.FNPSBOEVN
WBO
DVB/NN aan DVB, 3
GFCSVBSJ
2003
OS
DVB/NN035/03
JO[
A'PVUJFWF


QBSBGSBTFSJOH
SBQQPSUBHF
#MJY
JO
,BNFSCSJFG
FO
.JOJTUFSSBBEOPUJUJF
%F
UPFONBMJH
EJSFDUFVS
DVB
IFFGU
UFO

PWFSTUBBO
WBO
EF
$PNNJTTJF
WFSLMBBSE
EBU
IJK
FSWBO
PWFSUVJHE
XBT
EBU
EF
OPUJUJF
WPPS
EF
.JOJTUFSSBBE

FO
EF
CSJFG
WPPS
EF
5XFFEF
,BNFS
OJFU
PQ[FUUFMJKL
XBSFO
POUIPVEFO
BBO
[JKO
BGEFMJOH
)JK
XFFU
EJU
BBO

UJKEHFCSFL
FO
XFMMJDIU
IFU
JEFF
EBU
CFTUPOE
CJK
NFEFXFSLFST
WBO
EF
DAM
EJF
EF
OPUJUJFT
PQTUFMEF

EBU
[JK
EF

SBQQPSUBHFT
WBO
#MJY
[FMG
PPL
XFM
LPO
JOUFSQSFUFSFO
+PDIFNT
31 augustus 2009

181 Kamerstukken II, 2002/03, 23 432
OS
69
Q
1

182 UNSC
6QEBUF
PO
*OTQFDUJPO
)BOT
#MJY
&YFDVUJWF
$IBJSNBO
PG
UNMOVIC, 27
KBOVBSJ
2003

Internationale politiek en de Nederlandse besluitvorming 191

 NFU
EF
XBQFOJOTQFDUFVST
FO
IFU
BDVUF
HFWBBS
EBU
WBO
IFU
SFHJNF
VJUHJOH
%F
LXFTUJF

HJOH
[P
FFO
FJHFO
MFWFO
MFJEFO183
.FU
EF
BBOTMBHFO
NFU
NJMUWVVSCSJFWFO
JO
EF
7FSFOJHEF

4UBUFO
JO
2001
OPH
WFST
JO
IFU
HFIFVHFO
IBEEFO
EF[F
CFSJDIUFO
FFO
BOHTUBBOKBHFOEF

XFSLJOH

*O
IFU
A8PSLJOH
%PDVNFOU
WBO
UNMOVIC van 6 maart 2003
HFUJUFME
A6OSFTPMWFE
%JT
BSNBNFOU
*TTVFT
*SBRT
1SPTDSJCFE
8FBQPOT
1SPHSBNNFT
XBBSPWFS
[P
EBEFMJKL
NFFS


IFSIBBMEF
#MJY
XBU
IJK
FFSEFS
JO
EF
7FJMJHIFJETSBBE
IBE
HF[FHE
FS
NPFTU
CFXJKT
LPNFO

WPPS
IFU
CFTUBBO
WBO
DIFNJTDIF
PG
CJPMPHJTDIF
XBQFOT
PG
WPPS
EF
WFSOJFUJHJOH
FSWBO

UNMOVIC
TQSBL
JOEFSEBBE
BMT
ATUSPOH
QSFTVNQUJPO
VJU
EBU
10000
MJUFS
BOUSBY
OJFU
XBT

WFSOJFUJHE
%BBSBBO
XBT
UPFHFWPFHE
A"T
B
MJRVJE
TVTQFOTJPO
BOUISBY
TQPSFT
QSPEVDFE

15
ZFBST
BHP
DPVME
TUJMM
CF
WJBCMF
UPEBZ
JG
QSPQFSMZ
TUPSFE
*SBL
IBE
NFU
EF
EVVS[BNF

PQTMBH
WBO
BOUSBY
HFÌYQFSJNFOUFFSE
NBBS
UNMOVIC
HBG
HFFO
BOUXPPSE
PQ
EF
WSBBH
PG

EBU
TVDDFTWPM
XBT
WFSMPQFO184
0WFS
BOUSBY
TUPOE
JO
FFO
TBNFOWBUUJOH
WBO
EF
A6OSFTPMWFE
%JTBSNBNFOU
*TTVFT
EJF

EF
NJOJTUFS
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
PQ
18 maart 2003
OBBS
EF
5XFFEF
,BNFS
[POE
A)FU

MJKLU
WPMHFOT
UNMOVIC
POXBBSTDIJKOMJKL
EBU
EF
CFXFFSEF
WFSOJFUJHJOH
WBO


BOUSBY
JO

1991
IFFGU
QMBBUTHFWPOEFO
10000
MJUFS
[PV
OPH
BBOXF[JH
[JKO185
8BQFOJOTQFDUFVS
3P[JOH
EJF
WFSBOUXPPSEFMJKL
XBT
WPPS
EF
PQTQPSJOH
WBO
CJPMPHJ
TDIF
XBQFOT
UF
WFMEF
FO
PPL
SFFET
WPPS
UNSCOM
IBE
HFXFSLU
XFFT
EF
$PNNJTTJF
FSPQ

EBU
*SBL
OJFU
JO
TUBBU
XBT
HFXFFTU
BOUSBY
JO
QPFEFSWPSN
UF
QSPEVDFSFO
"MMFFO
JO
EJF

WPSN
XBT
IFU
MBOH
IPVECBBS
*SBL
IBE
BMMFFO
BOUSBY
JO
WMPFJCBSF
WPSN
LVOOFO
QSPEV
DFSFO
FO
EBU
UZQF
BOUSBY
XBT
JOTUBCJFM
"MT
IFU
FS
JO
2003
OPH
XBT
HFXFFTU
XBT
IFU
OJFU

HFWBBSMJKL
NFFS
)FU
IBE
3P[JOH
EBO
PPL
WFSCBBTE
EBU
NJOJTUFSQSFTJEFOU
#BMLFOFOEF
PQ

IFU
HFWBBS
WBO
BOUSBY
IBE
HFXF[FO
%FTLVOEJHFO
WBO
TNO
PG
EF
MIVD
IBEEFO
EVJEFMJKL

LVOOFO
NBLFO
EBU
EJU
APO[JO
XBT186
#MJY
IFFGU
FS
JO
[JKO
SBQQPSUFO
OPPJU
PQ
HFXF[FO
EBU
EF
WMPFJCBSF
BOUSBY
JO
2003 on
TDIBEFMJKL
XBT
HFXPSEFO187
%F
MIVD
EBBSFOUFHFO
IBE
BM
JO
KVOJ
2002 gesteld dat indien
*SBL
PWFS
SFTUBOUFO
CJPMPHJTDIF
TUSJKENJEEFMFO
[PV
CFTDIJLLFO
EF
LXBMJUFJU
[PEBOJH
[PV

[JKO
UFSVHHFMPQFO
EBU
WBO
FFO
FďFDUJFWF
JO[FU
OBVXFMJKLT
TQSBLF
LPO
[JKO188
%F
EJFOTU

CMFFG
EJU
JO
MBUFSF
SBQQPSUFO
IFSIBMFO
#JK
EF
CFPPSEFMJOH
WBO
EF
SBQQPSUFO
WBO
#MJY
MJKLU

NFO
PQ
IFU
NJOJTUFSJF
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
EF[F
JOGPSNBUJF
WBO
EF
JOMJDIUJOHFO
FO

WFJMJHIFJETEJFOTUFO
OJFU
UF
IFCCFO
CFUSPLLFO
[JF
PPL
QBSBHSBBG
982
189

183 Kamerstukken II, 2002/03, 23 432
OS
94
18 maart 2003


184 UNMOVIC
8PSLJOH
%PDVNFOU
A6OSFTPMWFE
%JTBSNBNFOU
*TTVFT
*SBRT
1SPTDSJCFE
8FBQPOT
1SPHSBNNFT

6 maart 2003
Q
98

185 A"OBMZTF
8PSLJOH
1BQFS
UNMOVIC, 6 maart 2003
CJKMBHF
CJK
Kamerstukken II, 2002/03, 23 432
OS
94
186 Rozing, 1 september 2009
187 *O
[JKO
HFTQSFL
NFU
EF
$PNNJTTJF
HBG
#MJY
BBO
EBU
IJK
EJU
OJFU
BMT
[JKO
UBBL
PQWBUUF
#MJY
2 september 2009
188 /PUJUJF
MIVD van 21
KVOJ
2002,
A*SBL
QPMJUJFLNJMJUBJSF
TJUVBUJF
IBE
PPL
IFU
NJOJTUFSJF
WBO
#VJUFOMBOETF

;BLFO
CFSFJLU
;JF
PPL
IPPGETUVL
9
189 %JU
JT
PPL
[JDIUCBBS
JO
EF
TJUSFQT
EJF
WBOBG
EFDFNCFS
2002
XFSEFO
WPPSCFSFJE
#JK
EF
CFTQSFLJOH
WBO
EF

SBQQPSUBHFT
WBO
#MJY
XFSE
OJFU
HFCSVJLHFNBBLU
WBO
JOMJDIUJOHFO
PG
UFDIOJTDI
NJMJUBJSF

BOBMZTF
CFIBMWF
CJK

EF
CFTQSFLJOH
WBO
IFU
XFSLEPDVNFOU
WBO
#MJY
WBO
5 maart 2003

192 Internationale politiek en de Nederlandse besluitvorming

7.4.4 DE PRESENTATIE VAN MINISTER POWELL
0Q
5
GFCSVBSJ
IJFME
1PXFMM
[JKO
QSFTFOUBUJF
WPPS
EF
7FJMJHIFJETSBBE
.FU
CFIVMQ
WBO

HFMVJETGSBHNFOUFO
FO
TBUFMMJFUCFFMEFO
USBDIUUF
IJK
BBO
UF
UPOFO
EBU
*SBL
BBO
FFO
MVW
QSPHSBNNB
XFSLUF
FO
EF
XBQFOJOTQFDUFVST
PN
EF
UVJO
MFJEEF
1PXFMM
WFS[FLFSEF
[JKO

HFIPPS
EBU
EF
GFJUFO
FO
DPODMVTJFT
XBSFO
HFCBTFFSE
PQ
ATPMJE
TPVSDFT190
%F
CSJFêOH
XBT

WPPSBM
FFO
IFSIBMJOH
WBO
[FUUFO
NBBS
HBG
NFFS
JO[JDIU
JO
IFU
BDIUFSMJHHFOEF
JOMJDIUJO
HFOQSPDFT
1PXFMM
DPODMVEFFSEF
EBU
*SBL
JO
further material breach
WFSLFFSEF
4BNFO
NFU
EF

TUSJKEMVTUJHF
State of the Union
EJF
#VTI
FOLFMF
EBHFO
FFSEFS
IBE
VJUHFTQSPLFO
WPSNEF
EF[F

QSFTFOUBUJF
POEFSEFFM
WBO
FFO
TUSBUFHJF
WBO
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
PN
IFU
EJQMPNBUJFLF

QSPDFT
POEFS
ESVL
UF
[FUUFO

%F
/FEFSMBOETF
QFSNBOFOUF
WFSUFHFOXPPSEJHFS
7BO
EFO
#FSH
XBT
POEFS
EF
JOESVL

WBO
EF
QSFTFOUBUJF
WBO
1PXFMM
FO
UZQFFSEF
EF[F
JO
[JKO
WFSTMBH
BBO
%FO
)BBH
BMT
ALSBDIUJH

FO
HFMPPGXBBSEJH
1PXFMM
HBG
BMEVT
IFU
WFSTMBH
BBOUBMMFO
QMBBUTFO
FO
OBNFO
PQ
FFO
XJK[F

EJF
IFU
[FMGT
WPPS
FFO
LSJUJTDIF
XBBSOFNFS
OBVXFMJKLT
NFFS
NPHFMJKL
NBBLUF
EF
*SBBLTF

JOUFOUJFT
UF
POULFOOFO191
0PL
#BMLFOFOEF
FO
%F
)PPQ
4DIFďFS
MJFUFO
JO
IVO
SFBDUJFT

BBO
EF
QFST
XFUFO
EBU
[JK
POEFS
EF
JOESVL
XBSFO
A%JU
JT
CFXJKTNBUFSJBBM 
[FJ
QSFNJFS

#BMLFOFOEF
AEBU
WBMU
OJFU
UF
POULFOOFO
%F
)PPQ
4DIFďFS
OPFNEF
EF
HFHFWFOT
APWFS
UVJHFOE192
0PL
EF
NJOJTUFSJÌMF
4UVVSHSPFQ
SFTPMVUJF
1441 ondersteunde op 7
GFCSVBSJ
EF

DPODMVTJF
EBU
EF
QSFTFOUBUJF
WBO
1PXFMM
APWFSUVJHFOE
FO
LSBDIUJH
XBT
FO
FFO
POEFSCPV
XJOH
WPSNEF
WBO
EF
TUFMMJOH
EBU
*SBL
[JDI
BBO
SFTPMVUJF
1441
POUUSPL
,XBN
EBBS
HFFO

WFSBOEFSJOH
JO
EBO
LPO
EF
DPODMVTJF
WBO
EF
7FJMJHIFJETSBBE
OJFU
BOEFST
[JKO
EBO
EBU
*SBL

EF
SFTPMVUJF
TDIPOE193
0Q
10
GFCSVBSJ
TDISFFG
%F
)PPQ
4DIFďFS
BBO
EF
5XFFEF
,BNFS

EBU
EF
DPOTUBUFSJOHFO
WBO
1PXFMM
FO
EJF
WBO
#MJY
JO
[JKO
SBQQPSU
WBO
27
KBOVBSJ
EF
WSBBH

PQSJFQFO
PG
JOTQFDUJFT
POEFS
EF
IVJEJHF
PNTUBOEJHIFEFO
XFM
LBOT
WBO
TMBHFO
IBEEFO

1PXFMM
IBE
JNNFST
WPMHFOT
%F
)PPQ
4DIFďFS
AIBSEF
BBOXJK[JOHFO
HFMFWFSE
WPPS
IBSE
OFLLJHF
UFHFOXFSLJOH
WBO
*SBBLTF
[JKEF194
"M
TOFM
POUTUPOE
FWFOXFM
UXJKGFM
PWFS
EF
IBSEIFJE
WBO
EF
ACFXJK[FO
EJF
1PXFMM
BBO

EF
7FJMJHIFJETSBBE
IBE
HFQSFTFOUFFSE
0Q
11
GFCSVBSJ
XBT
PQ
IFU
NJOJTUFSJF
WBO
#VJUFO
MBOETF
;BLFO
CFLFOE
EBU
EF
UPFTQSBBL
WBO
1PXFMM
AUFO
EFMF
WPPSULPNU
VJU
FFO
"NFSJ
LBBOTF
BDBEFNJTDIF
TDSJQUJF195
#MJY
XFFT
FS
UJKEFOT
FFO
HFTQSFL
NFU
7BO
EFO
#FSH
JO
/FX

:PSL
PQ
12
GFCSVBSJ
PQ
EBU
EF
AEFDPOUBNJOBUJPO
USVDLT
VJU
EF
UPFTQSBBL
WBO
1PXFMM
JO

XFSLFMJKLIFJE
XBUFSUSVDLT
XBSFO
5FWFOT
IBE
#MJY
PQHFNFSLU
A 

EF
PWFSUVJHJOH
WBO

TPNNJHFO
EBU
*SBL
PWFS
GPSTF
BSTFOBMFO
NWX
CFTDIJLUF
<JT>
OJFU
ADPOWJODJOH


)JK

WPFHEF
EBBSBBO
UPF
EBU
IFU
UPDI
XFM
QBSBEPYBBM
[PV
[JKO
BMT
4BEEBN
XFJHFSEF
PN
NFF

190 VN
EPDT
4PV/4701
Q
5

191 $PEFCFSJDIU
WBO
PV
/FX
:PSL
5
GFCSVBSJ
2003
OZWJ053, 06/02/03


192 Handelingen II, 2002/03, 433021
12
GFCSVBSJ
2003

-BUFS
PWFSHFOPNFO
JO
A)PMMBOETF
PPSMPHTMPHJDB

NRC Handelsblad, 12
KVOJ
2004
;JF
PPL
A&FSTUF
SFBDUJF
WBO
NJOJTUFSQSFTJEFOU
#BMLFOFOEF
PQ
EF
WFSLMBSJOH

WBO
EF
"NFSJLBBOTF
NJOJTUFS
WBO
#VJUFOMBOETF
[BLFO
1PXFMM
JO
EF
7FJMJHIFJETSBBE
5
GFCSVBSJ
2003,
IUUQXXXNJOB[OM"DUVFFM5PFTQSBLFO2003/02 [23/10/09>
193 %FG/SSA, CDS, 2003
EPDOS
860
$PODMVTJFT
.JOJTUFSJFFM
0WFSMFH
3FTPMVUJF
1441, 07/02/03
OS
03(449583
194 Kamerstukken II, 2002/03, 23 432
OS
76
195 BZ
,FSOEPTTJFS
EFFM
2
7FSTMBH
*SBLPWFSMFH
11/2
1PXFMM
WFSXFFT
JO
[JKO
QSFTFOUBUJF
OBBS
IFU
SBQQPSU

Iraq – its infrastructure of concealment, deception and intimidation, EBU
EPPS
EF
#SJUTF
SFHFSJOH
XFSE
HFQVCMJDFFSE

0WFS
EJU
SBQQPSU
POUTUPOE
LPSU
OB
IFU
WFSTDIJKOFO
WFFM
DPNNPUJF
UPFO
CMFFL
EBU
IFU
EFFMT
XBT
PWFSHFTDISF
WFO
VJU
FFO
BSUJLFM
JO
FFO
JOUFSOBUJPOBBM
UJKETDISJGU

Internationale politiek en de Nederlandse besluitvorming 193

 UF
XFSLFO
PN
UF
WPPSLPNFO
EBU
NFO
[PV
VJUWJOEFO
IPF
XFJOJH
MVW
*SBL
OV
FJHFOMJKL

IBE
UFSXJKM
EF
VS
CFSFJE
XBT
PN
UFO
PPSMPH
UF
USFLLFO
UFSXJKM
FS
NPHFMJKL
XFJOJH
MVW te
WJOEFO
[PVEFO
[JKO 196
3FFET
FFSEFS
IBE
#MJY
EF
/FEFSMBOETF
QFSNBOFOUF
WFSUFHFOXPPSEJHFS
HFXBBSTDIVXE

WPPS[JDIUJH
PN
UF
HBBO
NFU
intelligence
5PU
EBO
UPF
XBT
BMMF
JOGPSNBUJF
EJF
OBUJPOBMF

JOMJDIUJOHFOEJFOTUFO
BBO
UNMOVIC
IBEEFO
WFSTDIBGU
POKVJTU
PG
POCFUSPVXCBBS
HFCMFLFO

#MJY
CFOBESVLUF
EBU
[FLFSIFJE
PWFS
EF
*SBBLTF
QMBOOFO
OJFU
MPVUFS
PQ
CBTJT
WBO
TBUFM
MJFUCFFMEFO
UF
WFSLSJKHFO
XBT

0Q
28
GFCSVBSJ
NFMEEF
EF
AIVD
EBU
EF
BMVNJOJVNCVJ[FO
XBBSPWFS
1PXFMM
JO
[JKO
QSF
TFOUBUJF
IBE
HFSFQU
WPMHFOT
IAEA
PQ
HFFO
FOLFMF
NBOJFS
UPFQBTCBBS
XBSFO
BMT
DFOUSJGVHF

WPPS
EF
WFSSJKLJOH
WBO
VSBOJVN
BMT
FFSTUF
TUBQ
JO
EF
POUXJLLFMJOH
WBO
FFO
OVDMFBJS
XB
QFO
[PBMT
EF
"NFSJLBOFO
IBEEFO
HFTUFME197 IAEA
IBE
HFWFSJêFFSE
EBU
*SBL
JOEFSEBBE
EF

BMVNJOJVNCVJ[FO
WPPS
EF
GBCSJDBHF
WBO
SBLFUUFO
HFCSVJLUF198
%F[F
JOGPSNBUJF
JT
[PXFM

NFU
IFU
NJOJTUFSJF
WBO
"MHFNFOF
;BLFO
BMT
NFU
EBU
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
HFEFFME
[JF

QBSBHSBBG
943


%F
SFHFSJOH
IFFGU
EF
5XFFEF
,BNFS
OJFU
PQ
EF
IPPHUF
HFTUFME
WBO
EF
CFEFOLJOHFO
EJF

BM
TOFM
SF[FO
PNUSFOU
EF
CFUSPVXCBBSIFJE
WBO
IFU
EPPS
1PXFMM
HFQSFTFOUFFSEF
CFXJKTNB
UFSJBBM
0PL
IBEEFO
EF[F
CFEFOLJOHFO
HFFO
JOWMPFE
PQ
IFU
PPSEFFM
WBO
EF
SFHFSJOH
PWFS

EF
WSBBH
PG
JOTQFDUJFT
POEFS
EF
CFTUBBOEF
PNTUBOEJHIFEFO
XFM
FOJHF
LBOT
WBO
TMBHFO

IBEEFO
/VBODFSFOEF
HFMVJEFO
CFSFJLUFO
EF
,BNFS
OJFU

0Q
11
GFCSVBSJ
WFSTQSFJEEF
'SBOLSJKL
NFU
TUFVO
WBO
%VJUTMBOE
FFO
AOPOQBQFS

XBBSJO
WPPSTUFMMFO
XFSEFO
HFEBBO
UPU
WFSTUFSLJOH
FO
VJUCSFJEJOH
WBO
IFU
JOTQFDUJFSF
HJNF
%F[F
WPPSTUFMMFO
[PVEFO
FDIUFS
OJFU
PQ
TUFVO
WBO
/FEFSMBOE
NPHFO
SFLFOFO
[P

XFSE
EF

NJOJTUFS
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
WBO
BNCUFMJKLF
[JKEF
HFBEWJTFFSE
;JK
[PVEFO


WPPSCJKHBBO
BBO
FFO
BBOUBM
FTTFOUJÌMF
SBOEWPPSXBBSEFO
;POEFS
BDUJFWF
NFEFXFSLJOH

WBO
*SBL
IBE
VJUCSFJEJOH
WBO
IFU
BBOUBM
JOTQFDUFVST
XFJOJH
[JO
#PWFOEJFO
[PV
*SBL

IPPHTUFOT
CFSFJE
[JKO
UPU
NFEFXFSLJOH
POEFS
[XBSF
NJMJUBJSF
FO
EJQMPNBUJFLF
ESVL

7FSTUFSLJOH
WBO
EF
JOTQFDUJFT
BMMFFO
[PV
EJF
ESVL
OJFU
WFSTUFSLFO
PG
WBTUIPVEFO
%BBS
OBBTU
CFTUFFEEFO
EF
WPPSTUFMMFO
HFFO
BBOEBDIU
BBO
IFU
PQ
BEFRVBUF
XJK[F
UFHFOHBBO
WBO

IFU
WFSCFSHJOHTNFDIBOJTNF
WBO
*SBL199
*O
FFO
CSJFG
WBO
12
GFCSVBSJ
2003
JOGPSNFFSEF

%F
)PPQ
4DIFďFS
EF
5XFFEF
,BNFS
PWFS
[JKO
BGXJK[FOEF
IPVEJOH
UFO
BBO[JFO
WBO
EF

'SBOTF
WPPSTUFMMFO

7.4.5 TWEEDE VOORTGANGSRAPPORTAGE VAN UNMOVIC EN IAEA

5JKEFOT
EF
WFSHBEFSJOH
WBO
.JOJTUFSSBBE
PQ
14
GFCSVBSJ
TDIBUUF
%F
)PPQ
4DIFďFS
JO

EBU
EF
QSFTFOUBUJF
WBO
EF
UXFFEF
WPPSUHBOHTSBQQPSUBHF
WBO
UNMOVIC die middag in
/FX
:PSL
NFMEJOH
[PV
NBLFO
WBO
FFO
QSPDFEVSFMF
WPPSVJUHBOH
NBBS
PPL
WBO
FFO

JOIPVEFMJKL
UFLPSUTDIJFUFO
/BBS
[JKO
WFSXBDIUJOH
[PV
material breach niet onverkort kunnen

196 $PEFCFSJDIU
PV VN
/FX
:PSL
12
GFCSVBSJ
2003
OZWJ066, 13/02/03



197 AZ, dossier 458028
/PUJUJF
7BO
EFO
)JM
BBO
EF
NJOJTUFSQSFTJEFOU
OS
11/2003/03(452473, inzake
ACVJ[FO
WPPS
OVDMFBJSF
XBQFOT
28
GFCSVBSJ
2003.
198 .PIBNNFE
&M#BSBEFJ
A5IF
4UBUVT
PG
/VDMFBS
*OTQFDUJPOT
JO
*SBR
14
'FCSVBSZ
2003
6QEBUF

XXXJBFBPSH/FXT$FOUFS4UBUFNFOUT2003/ebsp2003n005TIUNM
<10/04/09]
199 BZ, BRE AANH/01471
&YUSB
RAZEB
FO
&VSPQFTF
3BBE
#SVTTFM
17
GFCSVBSJ
2003
'SBOT%VJUT
JOJUJBUJFG

194 Internationale politiek en de Nederlandse besluitvorming

 XPSEFO
WBTUHFTUFME
*O
EBU
PQ[JDIU
EFFMEF
%F
)PPQ
4DIFďFS
IFU
"NFSJLBBOTF
TUBOEQVOU

OJFU
)FU
XBT
CPWFOEJFO
BBO
EF
7FJMJHIFJETSBBE
EBU
WBTU
UF
TUFMMFO
[P
WPFHEF
IJK
FSBBO

UPF200
5JKEFOT
[JKO
QSFTFOUBUJF
JO
EF
7FJMJHIFJETSBBE
EJF
EBH
IFSIBBMEF
#MJY
[JKO
LSJUJFL
PQ

EF
QSFTFOUBUJF
WBO
1PXFMM
%F
/FEFSMBOETF
QFSNBOFOUF
WFSUFHFOXPPSEJHFS
CFSJDIUUF
EBU

EF[F
QSFTFOUBUJF
WBO
#MJY
NJMEFS
XBT
EBO
EJF
WBO
27
KBOVBSJ
)JK
CFOBESVLUF
EBU
WPMHFOT

#MJY
EF
JOTQFDUJFT
FFO
SFBMJTUJTDI
BMUFSOBUJFG
WPPS
PPSMPH
CMFWFO
WPSNFO
0PL
TUPOE
7BO

EFO
#FSH
TUJM
CJK
EF
SFBDUJF
WBO
'SBOLSJKL
EBU
TUFMEF
A*SBL
JT
HFFO
PPSMPH
XBBSE
XBOU
EF

ESFJHJOH
WBO
4BEEBN
JT
OJFU
HSPPU
HFOPFH
[FLFS
OJFU
iJNNJOFOUu
FO
IFU
JT
WPMEPFOEF

PN
IFN
iJO
UIF
CPYu
UF
IPVEFO


/BBTU
WFSTUFSLJOH
WBO
IFU
JOTQFDUJFSFHJNF
NPFU

[PSHWVMEJH
XPSEFO
HFGPSNVMFFSE
XBU
*SBL
OPH
BBO
POUXBQFOJOHTUBLFO
IFFGU


%F[F

JOUFSWFOUJF
WBO
EF
'SBOTF
NJOJTUFS
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
XBT
BBOMFJEJOH
UPU
BQQMBVT

JO
EF
7FJMJHIFJETSBBE201
5FS
WPPSCFSFJEJOH
WBO
FFO
CSJFG
BBO
FO
FFO
EFCBU
JO
EF
5XFFEF
,BNFS
NBBLUF
DVB
WBO
IFU
NJOJTUFSJF
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
TBNFOWBUUJOHFO
WBO
EF
SBQQPSUFO
WBO
#MJY

FO
EF
QSFTFOUBUJF
WBO
1PXFMM
%F[F
TBNFOWBUUJOHFO
CFQFSLUFO
[JDI
UPU
FFO
VJUHFCSFJEF

PQTPNNJOH
WBO
EF
OPH
PQFOTUBBOEF
WSBHFO
UFO
BBO[JFO
WBO
EF
POUXBQFOJOH
WBO
*SBL

"MMFFO
EJF
PQNFSLJOHFO
WBO
#MJY
XFSEFO
HFDJUFFSE
XBBSJO
IJK
[JDI
OFHBUJFG
VJUMJFU
PWFS

EF
NFEFXFSLJOH
WBO
*SBL
%F
EPPS
EF
QFSNBOFOUF
WFSUFHFOXPPSEJHFS
JO
/FX
:PSL

HFTJHOBMFFSEF
NJMEFSF
UPPO
WBO
#MJY
LSFFH
HFFO
WFSNFMEJOH
EF
LSJUJFL
WBO
#MJY
PQ
EF

QSFTFOUBUJF
WBO
1PXFMM
FWFONJO202
*O
FFO
CSJFG
WBO
18
GFCSVBSJ
BBO
EF
5XFFEF
,BNFS
LXBN
EF
UXFFEF
WPPSUHBOHTSBQ
QPSUBHF
WBO
#MJY
BBO
EF
PSEF
%F
)PPQ
4DIFďFS
SFTVNFFSEF
JO
EF[F
CSJFG
EBU
*SBL

XFMJTXBBS
QSPDFEVSFFM
NFEFXFSLJOH
WFSMFFOEF
NBBS
EBU
EF
JOIPVEFMJKLF
NFEFXFSLJOH

UF
XFOTFO
PWFSMJFU
%F
NJOJTUFS
TDISFFG
POEFS
NFFS
A 

VJU
EF
CSJFêOHT
<CMJKLU>
EBU

*SBL
POEFS
NFFS
FFO
WFSCPEFO
SBLFUQSPHSBNNB
IFFGU
EBU
IFU
EPPS
UNSCOM vernietigde
QSPEVDUJFGBDJMJUFJUFO
IFFGU
IFSCPVXE
FO
EBU
IFU
32
UPO
WBO
IFU
IPPHXBBSEJHF
FYQMPTJFWF

HMX uit de door IAEA
WFS[FHFMEF
WPPSSBBE
IFFGU
WFSXJKEFSE
[POEFS
EBU
IFU
EVJEFMJKL
LBO

NBLFO
XBU
IJFSNFF
JT
HFCFVSE203
%F
CSJFG
WFSNFMEEF
EBU
#MJY
IBE
HFSBQQPSUFFSE
EBU
*SBL
FFO
BBOUBM
TUBQQFO
IBE
HF[FU

PN
UPU
CFUFSF
NFEFXFSLJOH
UF
LPNFO
%F
DPODMVTJF
XBT
EBU
EF
EJQMPNBUJFLF
FO
NJMJUBJSF

ESVL
CMJKLCBBS
FOJH
FďFDU
IBE
HFIBE
.BBS
EF
HFCPFLUF
WPPSUHBOH
XBT
POWPMEPFOEF

#MJY
IBE
BBOHFHFWFO
EBU
POUXBQFOJOH
CJOOFO
CFUSFLLFMJKL
LPSUF
UFSNJKO
NPHFMJKL
XBT

JOEJFO
IFU
MBOE
PONJEEFMMJKL
FO
POWPPSXBBSEFMJKL
NFU
UNMOVIC en IAEA
NFFXFSLUF
A&FO

JNQMJDJFUF
FSLFOOJOH
EBU
FS
WBO
FFO
EFSHFMJKLF
NFEFXFSLJOH
UPU
PQ
IFEFO
HFFO
TQSBLF

JT 
[P
PPSEFFMEF
%F
)PPQ
4DIFďFS
%F
JOUFSOBUJPOBMF
HFNFFOTDIBQ
LPO
OJFU
FJOEFMPPT

PQ
*SBL
CMJKWFO
XBDIUFO
%F
JOUFSOBUJPOBMF
QPMJUJFLF
FO
NJMJUBJSF
ESVL
NPFTU
EBBSPN

XPSEFO
PQHFWPFSE204
%F
HFMVJEFO
PWFS
IFU
HFSJOHF
HFWBBS
EBU
WBO
*SBL
VJU
[PV
HBBO
WPOEFO
OJFU
IVO
XFH
OBBS

EF
,BNFS
6JU
EF
PQNFSLJOHFO
WBO
#MJY
EBU
EF
NFEFXFSLJOH
WBO
*SBL
WFSCFUFSEF
FO
EBU

200 /PUVMFO
.JOJTUFSSBBE
14
GFCSVBSJ
2003, 2C

201 $PEFCFSJDIU
PV VN
/FX
:PSL
14
GFCSVBSJ
2003
OZWJ073, 15/02/03

;JF
PPL
VN
%PD
4PV
4707
Q
1112
202 BZ, DVB/02870
.BJM
NFU
CJKMBHFO
18
GFCSVBSJ
2003
JO[
ACJKESBHF
LBNFSCSJFG
FO
EPTTJFS
QMFOBJSF
18 03

203 Kamerstukken II, 2002/03, 23 432
OS
85
Q
4

204 Kamerstukken II, 200203, 23 432
OS
85
Q
35

Internationale politiek en de Nederlandse besluitvorming 195

 POUXBQFOJOH
CJOOFO
CFUSFLLFMJKL
LPSUF
UFSNJKO
[PV
LVOOFO
QMBBUTWJOEFO
USPL
EF
SFHF
SJOH
OJFU
EF
DPODMVTJF
EBU
POUXBQFOJOH
OBCJK
XBT
%JU
XBT
UFLFOFOE
WPPS
EF
EPOLFSF
CSJM

XBBSNFF
[JK
OBBS
EF
XBQFOJOTQFDUJFT
LFFL

7.4.6 VERTROUWEN IN INSPECTIES GAAT VERLOREN

0Q
21
GFCSVBSJ
BOUJDJQFFSEF
%F
)PPQ
4DIFďFS
JO
EF
.JOJTUFSSBBE
PQ
WFSHFMJKLCBSF
XJK[F

BMT
EF
XFFL
EBBSWPPS
PQ
EF
QSFTFOUBUJFT
WBO
UNMOVIC en IAEA die voor 28
GFCSVBSJ
PQ
EF

BHFOEB
TUPOEFO
%F
WFSXBDIUJOH
XBT
EBU
EF[F
SBQQPSUFO
OJFU
XF[FOMJKL
[PVEFO
BGXJKLFO

WBO
EF
FFSEFSF
*SBL
WPMEFFE
PQ
FFO
HSPPU
BBOUBM
QVOUFO
OJFU
BBO
SFTPMVUJF
1441205
0WFS

IFU
HFTQSFL
EBU
EF
EUUSPKLB206
IBE
NFU
&M#BSBEFJ
JOGPSNFFSEF
%F
)PPQ
4DIFďFS
EF

.JOJTUFSSBBE
OJFU
&M#BSBEFJ
IBE
EBBS
HF[FHE
EBU
*SBL
WPMEPFOEF
NFFXFSLUF
BBO
EF

JOTQFDUJFT
[JK
IFU
EBU
IFU
OPH
OJFU
NPHFMJKL
XBT
WSJKFMJKL
HFUVJHFO
CVJUFO
*SBL
UF
IPSFO

0PL
LPO
*SBL
OPH
OJFU
BGEPFOEF
WFSLMBSFO
XBU
FS
NFU
EF
CJPMPHJTDIF
FO
DIFNJTDIF
XB
QFOT
XBT
HFCFVSE
EJF
*SBL
WPPSIFFO
IBE
CF[FUFO207
%F
#SJUUFO
IBEEFO
FS
HFFO
WFSUSPVXFO
NFFS
JO
EBU
#MJY
XJMEF
NFFXFSLFO
BBO
FFO
TQPF
EJHF
DPODMVTJF
[P
NFMEEF
EF
BNCBTTBEF
JO
-POEFO
PQ
21
GFCSVBSJ
%F[F
NFOJOH
XBT

HFCBTFFSE
PQ
#MJY
QSFTFOUBUJF
WBO
14
GFCSVBSJ
FO
PQ
"NFSJLBBOTF
FO
#SJUTF
HFTQSFLLFO
EJF

TJOETEJFO
NFU
IFN
IBEEFO
QMBBUTHFWPOEFO
#MJY
[PV
HFTQSPLFO
IFCCFO
PWFS
JOTQFDUJFT
UPU

KVOJ
FO
[JDI
SJDIUFO
PQ
IFU
UJKETDIFNB
WBO
SFTPMVUJF
1284
ABMM
WFSZ
MFJTVSFMZ
BMEVT
IFU
#SJUTF

NJOJTUFSJF
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
NBBS
OJFU
SFMFWBOU
WPPS
EF
CFTUBBOEF
TJUVBUJF208
)FU
UNMOVICSBQQPSU
WBO
28
GFCSVBSJ
CFUSPG
WPPSBM
FFO
PWFS[JDIU
WBO
EF
FJHFO
BDUJ
viteiten in de periode van 1
EFDFNCFS
2002 tot 28
GFCSVBSJ
2003
)FU
DPODMVEFFSEF
EBU

*SBL
[JDI
NFFS
JOTQBOOJOH
IBE
LVOOFO
HFUSPPTUFO
EF
OPH
PQFOTUBBOEF
QVOUFO
PQ
UF

IFMEFSFO
)FU
XBT
NPFJMJKL
UF
CFHSJKQFO
XBBSPN
EF
NBBUSFHFMFO
EJF
*SBL
WBOBG
NJEEFO

KBOVBSJ
2003
IBE
HFUSPďFO
OJFU
FFSEFS
HFOPNFO
IBEEFO
LVOOFO
XPSEFO
%BU
IBE
UPU

NFFS
SFTVMUBBU
LVOOFO
MFJEFO
5PDI
[FJ
#MJY
EBU
OBBS
[JKO
PQWBUUJOH
EF
JOTQFDUJFT
OPH

QFSTQFDUJFG
CPEFO
)JK
EBDIU
EBU
IFU
NFU
FOLFMF
NBBOEFO
MBOHFS
JOTQFDUFSFO
NPHFMJKL

NPFTU
[JKO
FFO
CFUSPVXCBBS
CFFME
WBO
EF
*SBBLTF
MVW
UF
WFSLSJKHFO
#MJY
XJMEF
UJKEFOT

FFO
MVODI
NFU
EUBNCBTTBEFVST
HFFO
FYQMJDJFU
PPSEFFM
HFWFO
PWFS
EF
LXBMJUFJU
FO
PNWBOH

van de Iraakse MVW
.BBS
IJK
MJFU
EPPSTDIFNFSFO
XFM
FOJHF
UXJKGFM
UF
IFCCFO
PG
IFU

Iraakse MVWQPUFOUJFFM
OV
XFM
[P
JOESVLXFLLFOE
XBT
[P
SBQQPSUFFSEF
BNCBTTBEFVS

7BO
EFO
#FSH
BBO
%FO
)BBH 209
%F
TBNFOWBUUJOH
WBO
EF[F
SBQQPSUBHF
EJF
DVB
PQ
IFU
NJOJTUFSJF
JO
%FO
)BBH
IBE

WPPSCFSFJE
NBBLUF
IJFSWBO
HFFO
NFMEJOH
%F[F
WPPS
EF
NJOJTUFS
CFEPFMEF
TBNFOWBUUJOH

MFHEF
IFU
BDDFOU
PQ
EF
LSJUJTDIF
IPVEJOH
WBO
#MJY
UFHFOPWFS
IFU
CMJKWFOEF
HFCSFL
BBO

NFEFXFSLJOH
WBO
*SBL
#MJY
SBQQPSUBHF
XFSE
HFUZQFFSE
BMT
FFO
AHSBCCFMUPO
;PXFM
EF

205 /PUVMFO
.JOJTUFSSBBE
21
GFCSVBSJ
2003, 3C

206 %F
EUUSPKLB
CFTUBBU
VJU
EF
NJOJTUFS
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
WBO
IFU
MBOE
EBU
IFU
WPPS[JUUFSTDIBQ
WBO
EF

EU
CFLMFFEU
JD
1BQBOESFPV

EF
)PHF
7FSUFHFOXPPSEJHFS
WPPS
IFU
GBVB
JD
4PMBOB

FO
EF
&VSPQFTF

DPNNJTTBSJT
WPPS
#VJUFOMBOETF
[BLFO
JD
1BUUFO


207 $PEFCFSJDIU
WBO
PV VN
8FOFO
20
GFCSVBSJ
2003
XFWJ021, 20/02/03

208 $PEFCFSJDIU
WBO
BNCBTTBEF
-POEFO
21
GFCSVBSJ
2003
MPOJ036, 22/02/03

209 UN
4FDVSJUZ
$PVODJM
A5XFMGUI
RVBSUFSMZ
SFQPSU
PG
UIF
&YFDVUJWF
$IBJSNBO
PG
UNMOVIC
28
GFCSVBSJ
2003,

OS
42003/232
Q
13
$PEFCFSJDIU
WBO
PV VN
/FX
:PSL
28
GFCSVBSJ
2003
OZWJ088, 01/03/03



196 Internationale politiek en de Nederlandse besluitvorming

 WPPSTUBOEFST
WBO
DPOTUBUFSJOH
WBO
material breach
BMT
EFHFOFO
EJF
EF
JOTQFDUFVST
NFFS
UJKE

XJMEFO
HVOOFO
LPOEFO
FS
BSHVNFOUFO
BBO
POUMFOFO210
8FMMJDIU
XFSE
EF
QFTTJNJTUJTDIF
IPVEJOH
WBO
DVB
UFO
BBO[JFO
WBO
EF
XBQFOJOTQFDUJFT

mede ingegeven door een gesprek dat op 4
GFCSVBSJ
QMBBUTWPOE
NFU
MVJUFOBOULPMPOFM

8PMUFSCFFL
%F[F
XBT
WBO
1991 tot en met 1998
BMT
JOTQFDUFVS
XFSL[BBN
HFXFFTU
WPPS

UNSCOM, en van 1999 tot 2000 voor UNMOVIC
8PMUFSCFFL
HBG
[JKO
m
UFHFO
EJF
UJKE
WFS
PVEFSEF
m
WJTJF
PQ
EF
HBOH
WBO
[BLFO
UJKEFOT
UNSCOM
FO
EF
WFSSJDIUJOHFO
WBO
UNMOVIC
en IAEA
)FU
WFSTMBH
WBO
EJU
HFTQSFL
NFMEEF
EBU
WPMHFOT
8PMUFSCFFL
*SBL
OPH
TUFFET
OJFU

CFSFJE
MFFL
EBBEXFSLFMJKL
UF
POUXBQFOFO
FO
EBU
IFU
BDUJFG
EF
JOTQFDUJFT
UFHFOXFSLUF
%F

DBQBDJUFJU
WBO
UNMOVIC
XBT
POWPMEPFOEF
PN
IFU
TVDDFTWPM
PQ
UF
OFNFO
UFHFO
IFU
*SBBLTF

verbergingsapparaat, dat 6000
NBO
TUFSL
[PV
[JKO
FO
EPPS
4BEEBN
)PFTTFJO
[FMG
BBOHF
TUVVSE
[PV
XPSEFO
*SBL
[PV
PQ
HSPUF
TDIBBM
DPOUBJOFST
NFU
QSPEVDUJFNBUFSJBBM
EPPS
IFU

MBOE
WFSWPFSFO
)FU
CFTUBBOEF
JOTQFDUJFSFHJNF
[PV
IPPHTUFOT
EF
*SBBLTF
QSPHSBNNBT

POEFSHSPOET
EXJOHFO
EBBEXFSLFMJKLF
WPOETUFO
[PVEFO
[POEFS
BDUJFWF
NFEFXFSLJOH

WBO
*SBL
CMJKWFO
CFSVTUFO
PQ
UPFWBMTUSFďFST
"MT
EF
JOTQFDUFVST
IFU
MBOE
[PVEFO
WFSMBUFO

FO
EF
TBODUJFT
[PVEFO
XPSEFO
PQHFIFWFO
LPO
*SBL
[JKO
QSPHSBNNBT
A[FFS
TOFM
IFSWBU
UFO
)FU
WFSTMBH
NFMEEF
OJFU
PQ
XFMLF
CSPOOFO
8PMUFSCFFL
EF[F
VJUTQSBLFO
CBTFFSEF211
*O
EF
WFSHBEFSJOH
WBO
.JOJTUFSSBBE
PQ
28
GFCSVBSJ
LXBNFO
EF
JOTQFDUJFT
XFFS
UFS
TQSB
LF
)FU
SBQQPSU
EBU
#MJY
EJF
EBH
JO
EF
7FJMJHIFJETSBBE
[PV
QSFTFOUFSFO
XBT
UPFO
OPH
OJFU

CFLFOE
%F
)PPQ
4DIFďFS
WFSLMBBSEF
EBU
*SBL
OPH
TUFFET
HFFO
NFEFXFSLJOH
WFSMFFOEF

aan de uitvoering van resolutie 1441
BM
XBT
IFU
OJFU
VJUHFTMPUFO
EBU
IFU
FOJHF
"M
4B
NPVE

2SBLFUUFO
[PV
WFSOJFUJHFO
#MJY
[PV
EBO
LVOOFO
DPOTUBUFSFO
EBU
*SBL
PQ
TPNNJHF
QVO
UFO
CFUFS
NFFXFSLUF
%F[F
[PV
OJFU
JO
EF
QPTJUJF
XJMMFO
XPSEFO
HFNBOPFVWSFFSE
EBU

[JKO
SBQQPSU
EJSFDUF
BBOMFJEJOH
UPU
FFO
NJMJUBJS
JOHSJKQFO
[PV
XPSEFO
*O
EF
SBQQPSUFO

WBO
#MJY
[PV
XBBSTDIJKOMJKL
EF
BBOXF[JHIFJE
WBO
MVW
OJFU
XPSEFO
BBOHFUPPOE
%JU
HBG

NJOJTUFS
WBO
+VTUJUJF
%POOFS
BBOMFJEJOH
UPU
EF
WSBBH
PG
EF
DPOTUBUFSJOH
EBU
*SBL
OJFU
BBO

de in resolutie 1441
BGHFTQSPLFO
QSPDFEVSFT
WPMEFFE
WPMEPFOEF
HSPOE
XBT
WPPS
FFO
NJMJ
UBJS
PQUSFEFO
)JK
XJMEF
EBU
EF
GFJUFO
XBBSPQ
FFO
/FEFSMBOETF
BGXFHJOH
XFSE
HFCBTFFSE

FYQMJDJFUFS
JO
EF
.JOJTUFSSBBE
BBO
EF
PSEF
LXBNFO
%F
NJOJTUFSQSFTJEFOU
DPODMVEFFSEF

EBU
WPPS
FFO
WPMHFOE
PWFSMFH
SFMFWBOUF
UFLTUFO
EJFOEFO
UF
XPSEFO
WPPSCFSFJE 212
%JU
QVOU

LXBN
PWFSJHFOT
JO
EF
WFSHBEFSJOH
WBO
EF
SBBE
PQ
7
NBBSU
UFSVH
.JOJTUFS
WBO
-BOECPVX

7FFSNBO
NFFOEF
EBU
#MJY
NFFS
EJQMPNBBU
EBO
POEFS[PFLFS
XBT
%F
)PPQ
4DIFďFS
PO
EFSTDISFFG
EF[F
UZQFSJOH
7BO
#MJY
LPO
OJFU
XPSEFO
WFSXBDIU
EBU
IJK
EFHFOF
XBT
EJF
IFU

TUBSUTDIPU
WPPS
EF
PPSMPH
HBG213
)FU
7FSFOJHE
,POJOLSJKL
MFFL
JO
UPFOFNFOEF
NBUF
EF
POUFWSFEFOIFJE
WBO
EF
7FSFOJH
EF
4UBUFO
PWFS
#MJY
FO
EJFOT
PQFOCBSF
VJUTQSBLFO
UF
EFMFO
#MJY
IBE
PQ
FFO
QFSTDPOGF
SFOUJF
HF[FHE
EBU
IFU
GFJU
EBU
*SBL
SBLFUUFO
IBE
WFSOJFUJHE
AEBBEXFSLFMJKLF
POUXBQFOJOH

JOIJFME
XBU
CFQBBME
OJFU
BMT
CFIVMQ[BBN
XFSE
HF[JFO
#MJY
[PV
XJMMFO
WBTUIPVEFO
BBO

IFU
XFSL
FO
SBQQPSUBHFSJUNF
WBO
SFTPMVUJF
1284
IFUHFFO
IFU
JOTQFDUJFQSPDFT
[PV
SFL
LFO
UPU
EJFQ
JO
EF
[PNFS
7PPSUT
[PV
#MJY
BBO
EF
"NFSJLBBOTF
BNCBTTBEFVS
CJK
EF
VN

210 BZ, DVB/02870
"OBMZTF
WBO
UNMOVICT
LXBSUBBMSBQQPSUBHF
EE
28
GFCSVBSJ
2003

211 BZ, DVB/02758
7FSTMBH
HFTQSFL
8PMUFSCFFL
"MMFFO
CJK
EF
CFTQSFLJOH
WBO
*SBLT
OVDMFBJSF
DBQBDJUFJUFO
XFSEFO

CSPOOFO
WFSNFME
OBNFMJKL
AVK
SBQQPSU
FO
AWFSTMBH
*SBLFTF
PWFSMPQFS

212 .JOJTUFSSBBE
28
GFCSVBSJ
2003, 3C

213 .JOJTUFSSBBE
7 maart 2003, 3b

Internationale politiek en de Nederlandse besluitvorming 197

 /FHSPQPOUF
IFCCFO
MBUFO
XFUFO
EBU
IJK
[JDI
JO
EF
7FJMJHIFJETSBBE
OJFU
NFFS
[P
LSJUJTDI

PWFS
*SBL
[PV
VJUMBUFO
BMT
IJK
PQ
27
KBOVBSJ
IBE
HFEBBO214
/PH
PQ
EF[FMGEF
EBH
28
GF
CSVBSJ
VJUUF
#BMLFOFOEF
UFHFOPWFS
#MBJS
EF
WSFFT
EBU
#MJY
[JDI
QPTJUJFG
[PV
VJUMBUFO
PWFS

EF
NFEFXFSLJOH
WBO
*SBL
XBU
EF
LBOTFO
PQ
FFO
AUXFFEF
SFTPMVUJF
[PV
WFSLMFJOFO
%F[F

WSFFT
MFFL
CFXBBSIFJE
UF
XPSEFO
[JF
QBSBHSBBG
734

0Q
4
NBBSU
WFS[POE
EF
[BBLHFMBTUJHEF
JO
#BHEBE
FFO
CFSJDIU
OBBS
%FO
)BBH
*O
EU
LBEFS
IBE
FFO
POUNPFUJOH
QMBBUTHFWPOEFO
NFU
1FSSJDPT
#MJY
QMBBUTWFSWBOHFS
JO
#BHEBE

5FWFOT
IBE
EF
[BBLHFMBTUJHEF
HFTQSPLFO
NFU
EF
/FEFSMBOEFS
3P[JOH
PWFS
EF
NFEFXFSLJOH

EJF
*SBL
WFSMFFOEF
BBO
EF
JOTQFDUJFT
*O
UFHFOTUFMMJOH
UPU
IFU
AEJQMPNBUJFL
HFCBMBODFFS
WBO

#MJY
TUBL
1FSSJDPT
[JKO
DZOJTNF
KFHFOT
#BHEBE
OJFU
POEFS
TUPFMFO
PG
CBOLFO
)FU
*SBBLTF

SFHJNF
HBG
TMFDIUT
CFFUKF
CJK
CFFUKF
UPF
OFU
[PWFFM
BMT
QPMJUJFL
XFOTFMJKL
XBT
BMEVT
EF
[BBL
HFMBTUJHEF
7FSUSBHFO
XBT
EF
TUSBUFHJF
3P[JOH
EBBSFOUFHFO
CFTQFVSEF
PQ
IFU
HFCJFE
WBO

CJPMPHJTDIF
XBQFOT
FFO
WFSCFUFSEF
IPVEJOH
&FO
QPTJUJFWF
UFOFVS
JO
#MJY
UPFTQSBBL
WPPS
EF

7FJMJHIFJETSBBE
[PV
PQ
[JKO
QMBBUT
[JKO
BMEVT
3P[JOH
1FSSJDPT
[BH
FDIUFS
PPSMPH
PQ
LPSUF

UFSNJKO
BMT
POBGXFOECBBS
FO
WFSCBBTEF
[JDI
FSPWFS
EBU
[JDI
OPH
EJQMPNBUFO
JO
#BHEBE
CF
WPOEFO215
*O
IPFWFSSF
EF[F
UBNFMJKL
OFHBUJFWF
CPPETDIBQ
WBO
EF
[BBLHFMBTUJHEF
WBO
JOWMPFE

JT
HFXFFTU
PQ
IFU
/FEFSMBOETF
CFMFJE
WBMU
OJFU
OB
UF
HBBO
5JKEFOT
EF
WFSHBEFSJOH
WBO
EF
.JOJTUFSSBBE
PQ
7
NBBSU
XFSE
IFU
A'FJUFOSFMBBT
*SBL

WFSTQSFJE
BMT
BOUXPPSE
PQ
IFU
WFS[PFL
WBO
%POOFS
UJKEFOT
EF
WPPSHBBOEF
WFSHBEFSJOH

PN
EF
GFJUFO
XBBSPQ
FFO
/FEFSMBOETF
BGXFHJOH
XFSE
HFCBTFFSE
FYQMJDJFUFS
BBO
EF
PSEF

UF
MBUFO
LPNFO
%JU
'FJUFOSFMBBT
JT
MBUFS
JO
WFSLPSUF
WPSN
BMT
CJKMBHF
CJK
EF
CSJFG
BBO
EF

5XFFEF
,BNFS
WBO
18 maart 2003
PQHFOPNFO216 DVB
ESPFH
FSBBO
CJK
NFU
FFO
TUVL
PWFS

EF
AMVWDBQBDJUFJUFO
WBO
*SBL
)FU
TDIJMEFSEF
FFO
XPSTUDBTFTDFOBSJP
[POEFS
WFFM
LBOU
UFLFOJOHFO
FO
[POEFS
EVJEFMJKL
UF
NBLFO
EBU
IFU
QSPCMFFN
WBO
EF
MVW
ESBBJEF
PN
IFU

CFXJKT
WBO
EF
WFSOJFUJHJOH
FSWBO
;P
NFMEEF
DVB
A%F
EPPSCSBBL
WPPS
UNSCOM
LXBN
QBT

OBEBU
)PFTTFJO
,BNBM
EF
TDIPPO[PPO
WBO
4BEEBN
)PFTTFJO
JO
BVHVTUVT
1995 overliep
OBBS
+PSEBOJÌ
)JFSCJK
CMFFG
POWFSNFME
EBU
FS
WPPSBM
TQSBLF
XBT
HFXFFTU
WBO
FFO
EPPS
CSBBL
NFU
CFUSFLLJOH
UPU
IFU
CFTUBBO
WBO
CJPMPHJTDIF
XBQFOQSPHSBNNBT

%F
IPFWFFMIFJE
BOUSBY
WPPS
EF
QSPEVDUJF
FO
WFSOJFUJHJOH
XBBSWBO
*SBL
HFFO
BGEPFOEF

CFXJKT
IBE
HFMFWFSE
XBT
OV
PQHFMPQFO
UPU
NPHFMJKL
25000
MJUFS217
0Q
OVDMFBJS
HFCJFE

XBT
IFU
POEVJEFMJKL
PG
*SBL
BMVNJOJVNCVJ[FO
IBE
EJF
CFTUFNE
XBSFO
WPPS
EF
VSBOJ
VNWFSSJKLJOH
[P
TUPOE
JO
IFU
TUVL
WBO
DVB
0WFS
EJF
CVJ[FO
IBE
EF
AIVD al op 28

GFCSVBSJ
HFSBQQPSUFFSE
EBU
[JK
OJFU
WPPS
EF
VMUSBDFOUSJGVHF
XBSFO
CFEPFME
[JF
QBSBHSBBG

943
218
0Q
7
NBBSU
CSBDIUFO
#MJY
FO
&M#BSBEFJ
IVO
WPPSUHBOHTSBQQPSUBHFT
VJU
BBO
EF
7FJ
MJHIFJETSBBE
#MJY
XBT
OV
QPTJUJFG
PWFS
EF
*SBBLTF
NFEFXFSLJOH
)JK
WFSLMBBSEF
EBU
*SBL

[JDI
JOTQBOEF
PN
EF
OPH
VJUTUBBOEF
WSBHFO
PWFS
DIFNJTDIF
FO
CJPMPHJTDIF
XBQFOT
UF

CFBOUXPPSEFO
)JK
CFOBESVLUF
EBU
FS
HFFO
CFXJKT
XBT
HFWPOEFO
WPPS
NPCJFMF
QSPEVD
UJFGBDJMJUFJUFO
WPPS
CJPMPHJTDIF
XBQFOT
PG
POEFSHSPOETF
PQTMBHQMBBUTFO
XBBSWBO
EF

214 $PEFCFSJDIU
-POEFO
6 maart 2003
MPOJ043, 06/03/03



215 $PEFCFSJDIU
#BHEBE
4 maart 2003
CBHJ009, 10/03/03

216 Kamerstukken II, 200203, 23 432
OS
94
FO
CJKMBHF
APOUXBQFOJOH
TJOET
1991

217 %JU
XBT
WFSNPFEFMJKL
HFCBTFFSE
PQ
FFO
OPUJUJF
AOPOQBQFS

EJF
WFSTQSFJE
XBT
EPPS
EF
"NFSJLBBOTF
BNCBT
TBEF
JO
%FO
)BBH
0PL
1PXFMM
IBE
JO
[JKO
UPFTQSBBL
PQ
5
GFCSVBSJ
2003 gezegd dat Irak volgens UNSCOM
25000
MJUFS
[PV
LVOOFO
IFCCFO
HFQSPEVDFFSE

218 BZ, DVB, 02870
.FNPSBOEVN
WBO
DVB aan DGPZ, 6 maart 2003
OS
DVB/NN79/03

198 Internationale politiek en de Nederlandse besluitvorming

 "NFSJLBBOTF
JOMJDIUJOHFOEJFOTUFO
HFXBH
IBEEFO
HFNBBLU
.FFS
EPDVNFOUFO
XBSFO
CF
TDIJLCBBS
HFLPNFO
PWFS
BOUSBY
FO
VX
NBBS
WFFM
EBBSWBO
XBT
SFFET
FFSEFS
PWFSHFESBHFO

0PL
IBE
*SBL
WPPSHFTUFME
PN
NFU
HFBWBODFFSEF
NFUIPEFO
EF
QMBBUT
UF
POEFS[PFLFO

XBBS
IFU
BOUSBY
IBE
WFSOJFUJHE
0Q
EF
WSBBH
PG
*SBL
OV
AJNNFEJBUFMZ
VODPOEJUJPOBMMZ

BOE
BDUJWFMZ
NFFXFSLUF
[PBMT
SFTPMVUJF
1441
FJTUF
BOUXPPSEEF
#MJY
EBU
IFU
OV
ABDUJWF

XBT
NBBS
EBU
IFU
OJFU
AJNNFEJBUF
XBT
HFXFFTU
FO
OJFU
PQ
FML
UFSSFJO
0OEFS
EF
WJHFSFOEF

PNTUBOEJHIFEFO
LPOEFO
FDIUFS
CJOOFO
FOLFMF
NBBOEFO
EF
OPH
PQFOTUBBOEF
WSBHFO
XPS
EFO
CFBOUXPPSE219
0Q
11
NBBSU
JOGPSNFFSEF
EF
NJOJTUFS
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
EF
5XFFEF
,BNFS
OBEFS

PWFS
EF
CFWJOEJOHFO
WBO
#MJY
*O
EF[F
CSJFG
LMPOL
EJUNBBM
EF
QPTJUJFWFSF
UPPO
WBO
#MJY

XFM
EPPS
*SBL
XFSLUF
ANJTTDIJFO
XFM
BDUJFG
[FMGT
XFM
QSPBDUJFG 
NFF
NBBS
EF[F
NFEF
XFSLJOH
XBT
[FLFS
OJFU
APONJEEFMMJKL
HFXFFTU
[P
XBT
UPFHFWPFHE
%F
CSJFG
DPODMVEFFSEF

EBU
EF
SFHFSJOH
WBO
NFOJOH
XBT
EBU
OPH
TUFFET
OJFU
XBT
HFCMFLFO
EBU
4BEEBN
)PFTTFJO

CFSFJE
XBT
UF
EPFO
XBU
EF
JOUFSOBUJPOBMF
HFNFFOTDIBQ
WBO
IFN
WFSMBOHEF
A%VJEFMJKL
JT

EBU
*SBL
OPH
TMFDIUT
LPSUF
UJKE
LBO
XPSEFO
HFCPEFO
BMWPSFOT
NPFU
XPSEFO
WBTUHFTUFME
PG

IFU
SFHJNF
JO
#BHEBE
OPH
BMUJKE
OJFU
CFSFJE
JT
EF
WFSFJTUF
NFEFXFSLJOH
UF
WFSMFOFO
FO
EBU

IFU
BMTEBO
EF
DPOTFRVFOUJFT
EBBSWBO
[BM
NPFUFO
ESBHFO220
%F
SFHFSJOH
HBG
EVT
FOFS[JKET
BBO
EBU
*SBL
OV
BDUJFG
NFFXFSLUF
NBBS
DPODMVEFFSEF

BOEFS[JKET
EBU
4BEEBN
)PFTTFJO
OPH
TUFFET
OJFU
CFSFJE
XBT
UF
EPFO
XBU
EF
JOUFSOBUJ
POBMF
HFNFFOTDIBQ
WBO
IFN
WFSMBOHEF
%F
WSBBH
SJKTU
XBU
*SBL
BMT
IFU
CMJKLCBBS
PQ
EBU

NPNFOU
BDUJFG
NFFXFSLUF
NFU
EF
JOTQFDUJFT
OPH
IBE
LVOOFO
EPFO
PN
EF
/FEFSMBOETF

SFHFSJOH
UFWSFEFO
UF
TUFMMFO
&S
XFSE
OJFU
WFSNFME
waarom
*SBL
OPH
TMFDIUT
LPSU
UJKE
LPO

XPSEFO
HFCPEFO
%F
SFEFO
MJKLU
EBU
EF
"NFSJLBBOTF
FO
#SJUTF
PQCPVX
JO
EF
SFHJP
XBT

WPMUPPJE
FO
EBU
NJMJUBJSF
BDUJF
JO
EF
[PNFSNBBOEFO
WBOXFHF
EF
IPHF
UFNQFSBUVSFO
NJO
EFS
XFOTFMJKL
XBT
"MT
NJMJUBJSF
BDUJF
QMBBUT
[PV
WJOEFO
EJFOEF
EJF
TQPFEJH
UF
CFHJOOFO

7.4.7 BEOORDELING DOOR DE NEDERLANDSE REGERING

*O
EF
,BNFSCSJFG
WBO
18 maart 2003
XBBSJO
EF
NJOJTUFS
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
EF

,BNFS
JOGPSNFFSEF
PWFS
IFU
CFTMVJU
WBO
EF
/FEFSMBOETF
SFHFSJOH
PN
QPMJUJFLF
TUFVO
UF

WFSMFOFO
BBO
EF
BBOTUBBOEF
PPSMPH
UFHFO
*SBL
TUPOE
IJK
VJUHFCSFJE
TUJM
CJK
IFU
WFSNFFO
EF
HFCSFL
BBO
NFEFXFSLJOH
WBO
*SBL
&FO
CFMBOHSJKLF
QMBBUT
LFOEF
IJK
EBBSCJK
UPF
BBO

IFU
BM
HFOPFNEF
XFSLEPDVNFOU
EBU
UNMOVIC op 7
NBBSU
IBE
WSJKHFHFWFO
A6OSFTPMWFE

%JTBSNBNFOU
*TTVFT
*SBRT
1SPTDSJCFE
8FBQPOT
1SPHSBNNFT
XBBSJO
A128 openstaande
WSBHFO
CFUSFďFOEF
EF
POUXBQFOJOH
WBO
*SBL
XBSFO
PQHFTPNE
%BU
PWFS
[PWFFM
WSBHFO

OPH
HFFO
EVJEFMJKLIFJE
CFTUPOE
MFJEEF
EF
SFHFSJOH
UPU
EF
DPODMVTJF
EBU
*SBL
OJFU
XFOTUF

NFF
UF
XFSLFO
BBO
[JKO
POUXBQFOJOH
%F
CSJFG
TUFMEF
PPL
EBU
HFFO
FOLFM
OPH
PQFOTUBBOE

vraagstuk uit de UNSCOMQFSJPEF
19911998

FO
VJU
EF
KBSFO
EBBSOB
XBT
PQHFMPTU
8BU

*SBL
EF
MBBUTUF
UJKE
BBO
ACFXFHJOH
IBE
MBUFO
[JFO
XBT
VJUTMVJUFOE
IFU
HFWPMH
WBO
ESFJHJOH

NFU
NJMJUBJS
PQUSFEFO
%F
SFHFSJOH
LXBN
UPU
EF
TMPUTPN
EBU
HFMFU
PQ
EF
POWPMEPFOEF

NFEFXFSLJOH
WBO
*SBL
TQSBLF
XBT
WBO
further material breach221

219 UN
/FXT
$FOUSF
A#MJY
8FMDPNFT
"DDFMFSBUFE
$PPQFSBUJPO
CZ
*SBR
#VU
4BZT
6OSFTPMWFE
*TTVFT
3FNBJO

XXXVOPSHBQQTOFXTTUPSZBTQ /FXTID6383$SJSBR$S1JOTQFDt [22/04/09>

220 Kamerstukken II, 2002/03, 23 432
OS
92

221 Kamerstukken II, 2002/03, 23 432
OS
94
Q
34

Internationale politiek en de Nederlandse besluitvorming 199

 0PL
JO
IFU
,BNFSEFCBU
WBO
18
NBBSU
HFCSVJLUF
NJOJTUFSQSFTJEFOU
#BMLFOFOEF
EJU
XFSL
EPDVNFOU
WBO
#MJY
BMT
BSHVNFOU
WPPS
IFU
HFCSFL
BBO
NFEFXFSLJOH
WBO
4BEEBN
)PFT
TFJO
A*O
EF
SBQQPSUBHF
WBO
#MJY
JT
HFSFQU
PWFS
material breach
8JK
IFCCFO
SBQQPSUFO
HFIBE

*L
IPFG
UPDI
OJFU
UF
IFSIBMFO
EBU
FS
BBO
128
QVOUFO
OJFU
JT
WPMEBBO 222
*O
EF
SBQQPSUFO
WBO
#MJY
[JKO
EF
XPPSEFO
material breach
FDIUFS
OFSHFOT
UF
WJOEFO
0PL

HBG
EF
SFHFSJOH
FFO
POKVJTUF
WPPSTUFMMJOH
WBO
IFU
EPFM
FO
EF
CFUFLFOJT
WBO
IFU
XFSLEP
DVNFOU
WBO
UNMOVIC
%JU
EPDVNFOU
XBT
PQHFTUFME
PN
HFWPMH
UF
HFWFO
BBO
EF
DMBVTVMF

van resolutie 1284
XBBSJO
TUPOE
EBU
FFO
MJKTU
NFU
ALFZ
EJTBSNBNFOU
UBTLT
NPFTU
XPSEFO

PQHFTUFME
)FU
HJOH
PN
HFWBMMFO
XBBSJO
EF
XBQFOJOTQFDUFVST
OPH
OJFU
NFU
IPOEFSE

QSPDFOU
[FLFSIFJE
IFU
CFTUBBO
PG
EF
WFSOJFUJHJOH
WBO
CFQBBMEF
XBQFOT
PG
TUPďFO
IBE
EFO
LVOOFO
WFSJêÌSFO
8BOOFFS
PQIFMEFSJOH
PWFS
EF[F
LXFTUJFT
XBT
WFSLSFHFO
[PV
QBT

WPMMFEJHF
EVJEFMJKLIFJE
CFTUBBO
PWFS
IFU
*SBBLTF
MVWQSPHSBNNB

%PPS
EJU
XFSLEPDVNFOU
LPO
HFFO
POEVJEFMJKLIFJE
NFFS
CFTUBBO
CJK
*SBL
XBBSPWFS
IFU

OPH
PQIFMEFSJOH
EJFOEF
UF
WFSTDIBďFO
FO
IPF
IFU
EBU
[PV
LVOOFO
EPFO
%JU
XFSLEP
DVNFOU
XBT
EVT
BOEFST
EBO
EF
BNCUFOBSFO
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
JO
FFO
TQSFFLUFLTU

WPPS
IVO
NJOJTUFS
FO
EF
NJOJTUFSQSFTJEFOU
TUFMEFO
HFFO
ATDIPLLFOE
PWFS[JDIU


WBO

EF
WFSCPEFO
BDUJWJUFJUFO
WBO
4BEEBN
)PFTTFJO
PQ
XBQFOHFCJFE
JO
EF
MBBUTUF
12
KBBS223
)FU
EPDVNFOU
LPO
JNNFST
OJFU
XPSEFO
HF[JFO
BMT
IFU
CFXJKT
EBU
*SBL
BBO
128
AQVOUFO

OJFU
IBE
WPMEBBO
FO
EVT
OJFU
NFFXFSLUF
)FU
XBT
FFO
PWFS[JDIU
WBO
[BLFO
EJF
OPH
PQHF
IFMEFSE
EJFOEFO
UF
XPSEFO
IFU[JK
PNEBU
PWFSUVJHFOE
CFXJKT
POUCSBL
IFU[JK
PNEBU
IFU

CFXJKT
UFHFOTUSJKEJH
XBT
NFU
EF
PQHBWFO
WBO
*SBL
%BU
EF[F
QVOUFO
OPH
OJFU
XBSFO
PQ
HFIFMEFSE
LPO
OJFU
[POEFS
NFFS
XPSEFO
HF[JFO
BMT
HFWPMH
WBO
FFO
HFCSFL
BBO
NFEFXFS
LJOH
*O
FFO
BBOUBM
HFWBMMFO
XBT
IFU
PPL
CJK
WPMMFEJHF
NFEFXFSLJOH
MBTUJH
UF
WFSJêÌSFO

PG
FFO
CFQBBMEF
HSPOETUPG
PG
XBQFOWPPSSBBE
EBBEXFSLFMJKL
XBT
WFSOJFUJHE
[PBMT
*SBL

CFXFFSEF
)FU
HJOH
OJFU
PN
128 openstaande vragen, maar om 128 suggesties voor de
NBOJFS
XBBSPQ
*SBL
POEVJEFMJKLIFEFO
PWFS
EF
XBQFOQSPHSBNNBT
LPO
PQIFMEFSFO224
;PBMT
FFSEFS
HFCFVSE
XBT
CJK
BOEFSF
EPDVNFOUFO
OBN
EF
SFHFSJOH
OVBODFSJOHFO
EJF
JO

IFU
EPDVNFOU
UF
WJOEFO
XBSFO
OJFU
PWFS
#JKWPPSCFFME
EBU
UNMOVIC rapporteerde geen enkel
CFXJKT
UF
IFCCFO
HFWPOEFO
WPPS
IFU
CFTUBBO
WBO
NPCJFMF
QSPEVDUJFFFOIFEFO
WPPS
CJPMPHJ
TDIF
XBQFOT
POEFSHSPOETF
QSPEVDUJFGBDJMJUFJUFO
PG
IFU
WFSQMBBUTFO
WBO
WFSCPEFO
XBQFOT

%F
JOMJDIUJOHFO
XBBSPQ
HFSVDIUFO
EBBSPNUSFOU
XBSFO
HFCBTFFSE
XBSFO
WPMHFOT
UNMOVIC
WBO
AWBSJBCMF
DSFEJCJMJUZ
UNMOVIC signaleerde ook dat Irak sinds 1998
PQ
CJPMPHJTDI
FO
DIF
NJTDI
UFSSFJO
OBVXFMJKLT
BDUJWJUFJUFO
IBE
POUQMPPJE
0Q
IFU
HFCJFE
WBO
SBLFUUFDIOPMPHJF

XBT
FDIUFS
XFM
FFO
HSPFJFOEF
BDUJWJUFJU
XBBSOFFNCBBS225
%F
/FEFSMBOETF
SFHFSJOH
XBT
OJFU
EF
FOJHF
EJF
EF
SBQQPSUFO
WBO
#MJY
PQ
EF
IJFSWPPS

CFTDISFWFO
XJK[F
JOUFSQSFUFFSEF
0PL
EF
#SJUUFO
FO
"NFSJLBOFO
HJOHFO
FSWBO
VJU
EBU

XBOOFFS
#MJY
[FJ
EBU
IJK
JFUT
OJFU
LPO
WFSJêÌSFO
4BEEBN
)PFTTFJO
JFUT
WFSCPSHFO
IJFME

)FU
QSPCMFFN
CMFFG
EBU
FS
OBVXFMJKLT
CFXJKT
XBT
WPPS
EF
FFO[JKEJHF
WFSOJFUJHJOH
WBO

XBQFOT
NFU
FFO
DIFNJTDIF
PG
CJPMPHJTDIF
MBEJOH
EPPS
*SBL
%F
UFSN
AVOBDDPVOUFE
GPS

222 Handelingen II, 2002/03, 503301

223 BZ, DVB/02757
4QSFFLQVOUFO
.MP
OBW
EF
KPOHTUF
LXBSUBBMSBQQPSUBHF
WBO
EF
IFFS
#MJY
FO
EJFOT
CSJFêOH

aan de VR op 7 maart 2003

224 AUNMOVIC
8PSLJOH
%PDVNFOU
6OSFTPMWFE
%JTBSNBNFOU
*TTVFT
*SBRT
1SPTDSJCFE
8FBQPOT
1SPHSBNNFT
6
.BSDI
2003
Q
3

225 7HM
A173
QBHJOBT
PQFO
LXFTUJFT
NRC Handelsblad, 12 maart 2003
%F[F
TBNFOWBUUJOH
WBO
IFU
XFSLEPDVNFOU

JT
FFO
TUVL
FWFOXJDIUJHFS
EBO
EF
JOUFSQSFUBUJF
WBO
EF
/FEFSMBOETF
SFHFSJOH

200 Internationale politiek en de Nederlandse besluitvorming

 MFJEEF
UPU
EF
WSBBH
PG
EBU
CFUFLFOEF
EBU
EF[F
XBQFOT
OJFU
NFFS
CFTUPOEFO
FO
OJFU
NFFS

LPOEFO
XPSEFO
HFWPOEFO
PG
EBU
[JK
XFM
EFHFMJKL
OPH
CFTUPOEFO
NBBS
OPH
OJFU
XBSFO

HFWPOEFO
%F
7FSFOJHEF
4UBUFO
QSFGFSFFSEFO
EF
MBBUTUF
JOUFSQSFUBUJF

5VTTFO
EF
MBOEFO
EJF
JO
IVO
WJTJF
PQ
UNMOVIC
PQ
EF
#SJUT"NFSJLBBOTF
MJKO
[BUFO
WPOE

DPÕSEJOBUJF
QMBBUT
OPH
WPPSEBU
IFU
XFSLEPDVNFOU
WBO
UNMOVIC
XBT
HFQVCMJDFFSE
7JB
WFS
TDIJMMFOEF
XFHFO
JOGPSNFFSEF
IFU
7FSFOJHE
,POJOLSJKL
[PXFM
IFU
NJOJTUFSJF
WBO
"MHFNFOF

;BLFO
BMT
EBU
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
PWFS
EF
HFQMBOEF
#SJUTF
SFBDUJF
PQ
IFU
XFSLEPDV
NFOU
WBO
#MJY
0Q
5
NBBSU
IBE
EF
#SJUTF
NJOJTUFS
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
4USBX
UFMFGPOJTDI

DPOUBDU
NFU
[JKO
4QBBOTF
DPMMFHB
1BMBDJP
5JKEFOT
EJU
HFTQSFL
NFMEEF
EF
#SJUTF
NJOJTUFS

EBU
IJK
IFU
XFSLEPDVNFOU
IBE
HF[JFO
)FU
XBT
FFO
[FFS
CSVJLCBBS
EPDVNFOU
[P
NFFOEF

4USBX
PNEBU
IFU
BMMF
[BLFO
VJUFFO[FUUF
EJF
4BEEBN
OJFU
HFEBBO
IBE
)FU
7FSFOJHE
,P
OJOLSJKL
XBT
WBO
QMBO
IFU
EPDVNFOU
UF
WFSXFMLPNFO
PN
UF
ESBBJFO
FO
IFU
UFHFO
'SBOLSJKL

FO
%VJUTMBOE
UF
HFCSVJLFO
1BMBDJP
XBT
IFU
FFOT
NFU
EF[F
TUSBUFHJF226
4XBSUCPM
IBE
[PBMT
JO
QBSBHSBBG
735 is vermeld, op 6
NBBSU
FFO
HFTQSFL
NFU
[JKO

#SJUTF
UFHFOIBOHFS
.BOOJOH
%F[F
DPOTUBUFFSEF
EBU
IFU
XFSLEPDVNFOU
WBO
#MJY
FFO

AWFSZ
JNQPSUBOU
EPDVNFOU
XBT
XBBSJO
JO
POHFWFFS
170
QBHJOBT
FFO
UPUBBMCFFME
WBO

EF
*SBBLTF
POHFIPPS[BBNIFJE
BBO
7FJMJHIFJETSBBESFTPMVUJFT
JO
EF
BGHFMPQFO
UXBBMG
KBBS

XFSE
HFTDIFUTU227 Eveneens op 6
NBBSU
TQSBL
%F
)PPQ
4DIFďFS
NFU
4USBX
4USBX
WFS
UFMEF
IFU
XFSLEPDVNFOU
EFFMT
HFMF[FO
UF
IFCCFO
#MBE[JKEF
OB
CMBE[JKEF
XBT
UF
MF[FO
EBU

*SBL
HFFO
HFWPMH
HBG
BBO
EF
VRSFTPMVUJFT
)FU
XBT
WFSCB[JOHXFLLFOE
IPFWFFM
BOUSBY
*SBL

IBE
PQHFTMBHFO
BMEVT
4USBX

5JKEFOT
EF
WFSHBEFSJOH
WBO
EF
.JOJTUFSSBBE
PQ
7
NBBSU
NBBLUF
%F
)PPQ
4DIFďFS
FFO

BBOUBM
PQWBMMFOEF
PQNFSLJOHFO
PWFS
EF
SBQQPSUBHFT
WBO
#MJY

*O
EF
OJFUHFQVCMJDFFSEF
CJKMBHFO
WBO
EF
SBQQPSUBHF
[JKO
FDIUFS
XFM
IBSEF
DPODMVTJFT
UF

WJOEFO
XBBSVJU
CMJKLU
EBU
FS
XFJOJH
WFSUSPVXFO
CFTUBBU
JO
EF
NFEFXFSLJOH
WBO
*SBL
&MLF

TUBQ
WPPSXBBSUT
HBBU
HFQBBSE
NFU
UXFF
TUBQQFO
BDIUFSXBBSUT
#PWFOEJFO
XPSEU
JO
EF

CJKMBHF
WBTUHFTUFME
EBU
IFU
*SBLFTF
SFHJNF
JO
IFU
CF[JU
JT
WBO
MVW
%JU
CFFME
XPSEU
EPPS

WFSTDIJMMFOEF
JOMJDIUJOHFOEJFOTUFO
CFWFTUJHE 228

)JK
WFSNFMEEF
OJFU
PN
XFMLF
JOMJDIUJOHFOEJFOTUFO
IFU
HJOH %F
)PPQ
4DIFďFS
[FJ
IFU

WBO
CFMBOH
UF
BDIUFO
OB
UF
HBBO
XBBSPN
EF
JOGPSNBUJF
JO
EF
CJKMBHFO
BGXFFL
WBO
EF
QV
CMJFLF
JOGPSNBUJF
FO
[FJ
FSWPPS
UF
[VMMFO
[PSHFO
EBU
EJU
PQFOCBBS
XFSE
*O
EF
EJTDVTTJF

SFBHFFSEF
NJOJTUFSQSFTJEFOU
#BMLFOFOEF
NFU
EF
PQNFSLJOH
IFU
CFMBOHSJKL
UF
WJOEFO

OBBS
CVJUFO
UF
CSFOHFO
EBU
EF
BDIUFSMJHHFOEF
GFJUFO
OJFU
PWFSFFOTUFNEFO
NFU
EF
NPOEF
MJOHF
SBQQPSUBHF
WBO
#MJY
JO
EF
7FJMJHIFJETSBBE

5JKEFOT
FFO
UFMFGPPOHFTQSFL
PQ
10
NBBSU
NFU
EF
$BOBEFTF
NJOJTUFS
WBO
#VJUFOMBOE
TF
;BLFO
(SBIBN
TQSBL
%F
)PPQ
4DIFďFS
FWFOFFOT
PWFS
AWFSUSPVXFMJKLF
SBQQPSUFO

XBBSVJU
FFO
ANFFS
[XBSU
EBO
HSJKT
CFFME
OBBS
WPSFO
[PV
LPNFO
;PXFM
EF
JOIPVE
WBO
EF

SBQQPSUFO
BMT
IFU
GFJU
EBU
#MJY
[JKO
QVCMJFLF
SBQQPSUBHFT
OJFU
PQ
EF[FMGEF
XJK[F
JOLMFVSEF

HFFGU
BBOMFJEJOH
UPU
[PSH
[P
[FJ
EF
NJOJTUFS229

226 AZ, 458298
7FSTMBH
WBO
HFTQSFL
NFU
EF
4QBBOTF
NJOJTUFS
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
5
NBBSU

227 AZ, 464119
/PUJUJF
WBO
3PC
4XBSUCPM
BBO
EF
NJOJTUFSQSFTJEFOU
6 maart 2003, kenmerk 00164
JO[
#SJUTF

QPTJUJF
*SBL
228 /PUVMFO
.JOJTUFSSBBE
7 maart 2003, 3C1
229 BZ, DVB/03333
.FNPSBOEVN
WBO
PS
BBO
0UUBXB
10 maart 2003
OS
PS0302
JO[
UFMFGPPOHFTQSFL
.
NFU

$BOBEFTF
NJOJTUFS
(SBIBN

Internationale politiek en de Nederlandse besluitvorming 201

 %F
)PPQ
4DIFďFS
IFFGU
BBO
EF
$PNNJTTJF
WFSLMBBSE
EBU
IJK
JOEFSUJKE
IBE
HFEPFME
PQ

IFU
XFSLEPDVNFOU
WBO
#MJY
%JU
EPDVNFOU
XFSE
PQ
7
NBBSU
OBEBU
EF
.JOJTUFSSBBE

XBT
BGHFMPQFO
WSJKHFHFWFO
EPPS
#MJY
%BU
HFCFVSEF
UJKEFOT
EJFOT
PWFSMFH
NFU
EF
7FJMJH
IFJETSBBE
%F
)PPQ
4DIFďFS
LPO
IFU
EPDVNFOU
EVT
OJFU
HF[JFO
IFCCFO
UPFO
IJK
FS
JO

EF
.JOJTUFSSBBE
PWFS
TQSBL

%F
CFTDISJKWJOH
WBO
%F
)PPQ
4DIFďFS
WBO
EJU
EPDVNFOU
UJKEFOT
EF
.JOJTUFSSBBE

van 7
NBBSU
CFWBUUF
IPF
EBO
PPL
FOLFMF
POKVJTUIFEFO
&S
XBT
HFFO
TQSBLF
WBO
OJFU
HFQVCMJDFFSEF
CJKMBHFO
WBO
FFO
SBQQPSU
NBBS
WBO
FFO
[FMGTUBOEJH
XFSLEPDVNFOU
*O

EJU
XFSLEPDVNFOU
XBSFO
HFFO
IBSEF
DPODMVTJFT
UF
WJOEFO
FO
PPL
HFFO
PPSEFFM
PWFS
EF

NFEFXFSLJOH
WBO
*SBL
MBBU
TUBBO
EF
WBTUTUFMMJOH
EBU
*SBL
JO
IFU
CF[JU
XBT
WBO
MVW
%F

JOGPSNBUJF
JO
IFU
XFSLEPDVNFOU
XFFL
CPWFOEJFO
OJFU
BG
WBO
QVCMJFLF
JOGPSNBUJF
%F

)PPQ
4DIFďFS
WFSXPPSEEF
[JKO
POKVJTUF
WJTJF
PQ
IFU
XFSLEPDVNFOU
OPH
PQ
10 maart
UFHFOPWFS
[JKO
$BOBEFTF
DPMMFHB
UFSXJKM
IFU
EPDVNFOU
UPFO
BM
ESJF
EBHFO
PQFOCBBS
XBT

%F
$PNNJTTJF
MFJEU
IJFSVJU
BG
EBU
EF
NJOJTUFS
[JKO
PPSEFFM
PWFS
IFU
XFSLEPDVNFOU

HFIFFM
IFFGU
HFCBTFFSE
PQ
JOGPSNBUJF
WBO
[JKO
#SJUTF
DPMMFHB
4USBX
EJF
IFN
PQ
6 maart
PWFS
IFU
XFSLEPDVNFOU
IBE
WFSUFME
0Q
27 maart 2003
UPFO
EF
PPSMPH
BM
JO
WPMMF
HBOH
XBT
IBE
EF
/FEFSMBOETF
BNCBT
TBEFVS
JO
/FX
:PSL
7BO
EFO
#FSH
XFFS
FFO
HFTQSFL
NFU
#MJY
)FU
DPEFCFSJDIU
BBO
%FO

)BBH
PWFS
EJU
HFTQSFL
CFWBU
EF
WPMHFOEF
QBTTBHF

<#MJY>
TUFMEF
OPH
FFOT
EBU
UNMOVIC OPPJU
IBE
HF[FHE
EBU
*SBL
PWFS
MVW
CFTDIJLUF

MPVUFS
EBU
IFU
OJFU
PQ
CBTJT
WBO
CFUSPVXCBSF
HFHFWFOT
IBSEF
VJUTQSBLFO
LPO
EPFO
)JK

XBT
[FFS
OJFVXTHJFSJH
OBBS
FWFOUVFMF
WPOETUFO
EJF
EF
NJMJUBJSFO
OV
[PVEFO
EPFO
NBBS

IJK
[PV
OJFU
WFSSBTU
[JKO
BMT
NFO
OJFUT
PG
FSH
XFJOJH
[PV
WJOEFO
)JK
MJFU
FFO
EPDVNFOU

zien gedateerd 19
NBBSU


XBBSJO
*SBL
OPH
QSPCFFSEF
EVJEFMJKL
UF
NBLFO
EBU
IFU
HFFO

BOUSBY
IBE230

5JKEFOT
[JKO
HFTQSFL
NFU
EF
$PNNJTTJF
WFSUFMEF
7BO
EFO
#FSH
EBU
%FO
)BBH
PQ
EBU
NPNFOU

HFFO
CFIPFGUF
IBE
BBO
EFSHFMJKLF
HFMVJEFO
A%BU
JT
FFO
DPEF
XBBSPQ
EPPS
%FO
)BBH
DGPZ

JT

HFSFBHFFSE
NFU
EF
PQNFSLJOH
EBU
[F
EFSHFMJKLF
DPEFT
MJFWFS
OJFU
XJMEFO
POUWBOHFO231

%F
$PNNJTTJF
DPOTUBUFFSU
EBU
EF
/FEFSMBOETF
SFHFSJOH
EF
XBQFOJOTQFDUJFT
TUFVOEF
[P
MBOH
EF[F
EF
"NFSJLBBOT#SJUTF
NJMJUBJSF
QMBOOJOH
OJFU
JO
EF
XFH
TUPOEFO
/PH
WPPSEBU

EF
JOTQFDUJFT
XBSFO
IFSWBU
XBT
BM
EVJEFMJKL
EBU
FS
WPPS
TVDDFTWPMMF
JOTQFDUJFT
NFFS
UJKE

OPEJH
[PV
[JKO
EBO
IFU
UJKETDIFNB
WBO
EF
NJMJUBJSF
QMBOOJOH
UPFTUPOE
#MJY
WFSXBDIUUF

in november 2002
JNNFST
NJOTUFOT
FFO
KBBS
OPEJH
UF
IFCCFO
UFSXJKM
FFO
FWFOUVFMF
BBO
WBM
WPPS
IFU
BBOCSFLFO
WBO
EF
*SBBLTF
[PNFSIJUUF
EJFOEF
QMBBUT
UF
WJOEFO
5FSXJKM
#MJY

OBBSNBUF
EF
JOTQFDUJFT
WPSEFSEFO
QPTJUJFWFS
XFSE
PWFS
EF
*SBBLTF
NFEFXFSLJOH
[FUUF

EF
/FEFSMBOETF
SFHFSJOH
KVJTU
TUFFET
HSPUFSF
WSBBHUFLFOT
CJK
EF
[JO
WBO
WPPSUHBBOEF
JO
TQFDUJFT
0Q
IFU
NPNFOU
XBBSPQ
EF
"NFSJLBBOTF
NJMJUBJSF
PQCPVX
JO
EF
SFHJP
WPMUPPJE

XBT
TUFMEF
EF
/FEFSMBOETF
SFHFSJOH
WBTU
EBU
*SBL
JO
further material breach van resolutie 1441
WFSLFFSEF
FO
BDIUUF
[JK
EF
JOTQFDUJFT
OJFU
MBOHFS
[JOWPM
/FEFSMBOE
WPMHEF
EBBSNFF
EF

"NFSJLBBOT#SJUTF
MJKO

230 $PEFCFSJDIU
WBO
PV VN
/FX
:PSL
27 maart 2003
OZWJ132, 28/03/03



231 7BO
EFO
#FSH
15
KVOJ
2009

202 Internationale politiek en de Nederlandse besluitvorming

 )FU
NJOJTUFSJF
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
FO
[JKO
NJOJTUFS
WFS[VJNEFO
EF
OVBODFT
EJF
JO

de rapportages van UNMOVIC
UF
WJOEFO
XBSFO
UF
DPNNVOJDFSFO
BBO
EF
.JOJTUFSSBBE
FO

EF
,BNFS
%F
/FEFSMBOETF
SFHFSJOH
JOUFSQSFUFFSEF
SBQQPSUBHFT
WBO
UNMOVIC bovendien
TFMFDUJFG
%F
OBESVL
XFSE
HFMFHE
PQ
IFU
HFCSFL
BBO
NFEFXFSLJOH
WBO
*SBL
FO
EF
OPH

POCFBOUXPPSEF
WSBHFO
%F
SFHFSJOH
HBG
CJKWPPSCFFME
FFO
POKVJTUF
WPPSTUFMMJOH
WBO
EPFM

FO
CFUFLFOJT
WBO
IFU
XFSLEPDVNFOU
EBU
UNMOVIC op 7 maart 2003
WSJKHBG
FO
HSFFQ
EJU

EPDVNFOU
BBO
PN
IBBS
BSHVNFOUFO
PWFS
IFU
HFCSFL
BBO
NFEFXFSLJOH
WBO
*SBL
LSBDIU

CJK
UF
[FUUFO

&FO
[FLFSF
HSFUJHIFJE
PN
FFO
smoking gun
UF
DPOTUBUFSFO
XBT
EF
/FEFSMBOETF
SFHFSJOH
OJFU

WSFFNE
HFUVJHF
IFU
WPPSWBM
WBO
EF
AWPOETU
WBO
EF
MFHF
DIFNJTDIF
HSBOBUFO
PQ
17
KBOVBSJ

2003
%JU
XBT
PPL
IFU
HFWBM
OB
EF
QSFTFOUBUJF
WBO
NJOJTUFS
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
1PXFMM

JO
EF
7FJMJHIFJETSBBE
XBBSWBO
BM
TOFM
CMFFL
EBU
EF[F
PQ
POEFVHEFMJKLF
JOMJDIUJOHFO
XBT

HFCBTFFSE
&FO
BOEFS
WPPSCFFME
XBT
IFU
*SBBLT
CF[JU
WBO
BMVNJOJVNCVJ[FO
XBBSWBO
CMFFL

EBU
EJF
OJFU
WPPS
FFO
LFSOXBQFOQSPHSBNNB
CFTUFNE
XBSFO
0PL
EF
WFSXJK[JOHFO
EPPS
EF

SFHFSJOH
OBBS
EF
BBOXF[JHIFJE
WBO
BOUSBY
OBNFO
TUFFET
QSPNJOFOUFSF
WPSNFO
BBO
UFSXJKM

EF
FJHFO
JOMJDIUJOHFOEJFOTUFO
BM
WSPFH
IBEEFO
MBUFO
XFUFO
EBU
CJPMPHJTDIF
TUSJKENJEEFMFO

JO
*SBL
[P
EF[F
OPH
[PVEFO
CFTUBBO
IVO
XFSLJOH
WFSMPSFO
[PVEFO
IFCCFO

/VBODFSFOEF
FO
SFMBUJWFSFOEF
JOGPSNBUJF
PWFS
IFU
WFSPOEFSTUFMEF
*SBBLTF
MVWQSP
HSBNNB
BG LPNTUJH
WBO
EF
FJHFO
JOMJDIUJOHFOEJFOTUFO
XFSE
EPPS
IFU
NJOJTUFSJF
WBO

#VJUFOMBOETF
;BLFO
OJFU
PG
OBVXFMJKLT
HFCSVJLU
4JHOBMFO
WBO
#MJY
BBO
EF
/FEFSMBOETF

WFSUFHFOXPPSEJHJOH
CJK
EF
VN
m
JOIPVEFOEF
EBU
WBO
*SBL
HFFO
TFSJFV[F
ESFJHJOH
VJUHJOH

m
CFSFJLUFO
EF
5XFFEF
,BNFS
OJFU
)FU
JT
EF
WSBBH
PG
EF
/FEFSMBOETF
SFHFSJOH
OPH
XFM

PQFOTUPOE
WPPS
EFSHFMJKLF
HFMVJEFO

7.5 Nederlandse belangen in het spel?

7.5.1 HET NEDERLANDSE ECONOMISCHE BELANG BIJ IRAK
%F
WSBBH
PG
PMJFCFMBOHFO
WPPS
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
FFO
PWFSXFHJOH
WPSNEFO
PN
*SBL

CJOOFO
UF
WBMMFO
JT
UPU
PQ
EF
EBH
WBO
WBOEBBH
POEFSXFSQ
WBO
EFCBU
*O
QBSBHSBBG
44
JT
FFO
POEFS[PFL
OBBS
EF
QVCMJFLF
PQJOJF
BBOHFIBBME
EBU
MJFU
[JFO
EBU
JO
2003 velen in
/FEFSMBOE
HFMPPGEFO
EBU
EF
JO
*SBL
BBOXF[JHF
PMJFWPPSSBEFO
WPPS
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO

EF
CFMBOHSJKLTUF
SFEFO
XBSFO
PN
UF
XJMMFO
JOHSJKQFO
JO
EBU
MBOE
7PPSNBMJH
NJOJTUFS
7BO

"BSUTFO
WFSLMBBSEF
JO
2003,
FOLFMF
XFLFO
WPPS
BBOWBOH
WBO
EF
PPSMPH
EBU
FDPOPNJTDIF

CFMBOHFO
WPPS
%FO
)BBH
XFM
EFHFMJKL
FFO
SPM
TQFFMEFO

In maart [2002>
CSBDIU
JL
FFO
CF[PFL
BBO
8BTIJOHUPO
FO
TQSBL
EBBS
NFU
$PMJO
1PXFMM
FO

NFOTFO
WBO
IFU
1FOUBHPO
"MT
/FEFSMBOE
NBOJGFTUFFS
KF
KF
EBBS
JO
EF
EJTDVTTJF
PWFS
IFU

QPTU4BEEBNUJKEQFSL
/BUVVSMJKL
EPF
KF
EBU
PPL
PNEBU
KF
XFFU
EBU
FS
/FEFSMBOETF
FDPOP
NJTDIF
CFMBOHFO
JO
IFU
TQFM
[JKO


JL
[PV
XFM
FFO
MPVTZ
NJOJTUFS
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO

HFXFFTU
[JKO
BMT
JL
EJF
FDPOPNJTDIF
CFMBOHFO
OJFU
JO
NJKO
BDIUFSIPPGE
[PV
NFFOFNFO232

232 A0MJFCFMBOH
TQFFMU
SPM
JO
QPMJUJFL
NRC Handelsblad, 22
GFCSVBSJ
2003

Internationale politiek en de Nederlandse besluitvorming 203

 4QFFMEF
PMJF
FFO
SPM
JO
EF
/FEFSMBOETF
BGXFHJOHFO
0G
IBE
EF
/FEFSMBOETF
QPMJUJFLF

PQTUFMMJOH
JO[BLF
*SBL
KVJTU
FFO
SFNNFOEF
XFSLJOH
PQ
EF
IBOEFMTCFUSFLLJOHFO
)BE
/F
EFSMBOE
PPL
FDPOPNJTDIF
CFMBOHFO
JO
*SBL
EJF
EJSFDU
PG
JOEJSFDU
FFO
ESJKGWFFS
LVOOFO
[JKO

HFXFFTU
WPPS
EF
PQTUFMMJOH
WBO
EF
/FEFSMBOETF
SFHFSJOH
UFO
BBO[JFO
WBO
JOHSJKQFO
JO
*SBL
*SBL
JT
OB
4BPFEJ"SBCJÌ
IFU
MBOE
NFU
EF
HSPPUTUF
PMJFWPPSSBEFO
UFS
XFSFME
)FU

MBOE
JT
EVT
JO
QPUFOUJF
[FFS
JOUFSFTTBOU
BMT
IBOEFMTQBSUOFS
FO
WPPS
PMJFNBBUTDIBQQJKFO

)BOEFMESJKWFO
NFU
*SBL
XBT
FDIUFS
BMMFFO
NPHFMJKL
POEFS
IFU
[PHFOBBNEF
PMJFWPPS
WPFETFMQSPHSBNNB
XBBSWPPS
EF
SFHFMT
XBSFO
OFFSHFMFHE
JO
7FJMJHIFJETSBBESFTPMVUJF
986
van 14 april 1995
[JF
QBSBHSBBG
84

%F
CFMBOHTUFMMJOH
WBO
POEFSOFNFST[JKEF
PN
JO
*SBL
[BLFO
UF
EPFO
XBT
OJFUUFNJO
CF
USFLLFMJKL
HSPPU
*O
FFO
PQ
13 maart 2001
EPPS
WFSTDIJMMFOEF
,BNFST
WBO
,PPQIBOEFM

VNO-NCW en MKB/FEFSMBOE
HFPSHBOJTFFSEF
CJKFFOLPNTU
PWFS
[BLFOEPFO
JO
*SBL
LXBNFO

CJKWPPSCFFME
POEFSOFNFST
JO
HSPUFO
HFUBMF
BG233
)FU
/FEFSMBOETF
CFESJKGTMFWFO
[BH
FDI
UFS
[JKO
LBOTFO
CFQFSLU
EPPS
EF
LSJUJTDIF
IPVEJOH
WBO
EF
/FEFSMBOETF
SFHFSJOH
UFO
BBO
[JFO
WBO
*SBL
-BOEFO
EJF
IFU
VNTBODUJFCFMFJE
BDUJFG
TUFVOEFO
[PBMT
/FEFSMBOE
XJTUFO

JO
*SBL
JO
DPNNFSDJFFM
PQ[JDIU
XFJOJH
WPFU
BBO
EF
HSPOE
UF
LSJKHFO
%F
*SBBLTF
SFHFSJOH
IFDIUUF
FSBBO
EBU
IBBS
QPMJUJFLF
WPPSLFVS
WPPS
3VTMBOE
'SBOLSJKL

$IJOB
FO
EF
"SBCJTDIF
MBOEFO
EPPS
IBOEFM
[JDIUCBBS
XBT
%F[F
MBOEFO
IBEEFO
EF
TUBUVT

WBO
ACFHVOTUJHEF
MBOEFO
PG
AOFVUSBMF
MBOEFO
%F
JNQPSU
VJU
EFSHFMJKLF
WPPSLFVSTMBOEFO

XBT
OJFU
POBBO[JFOMJKL
/FEFSMBOE
MFFL
PQ
EF
MJKTU
WBO
ANJOTU
CFHVOTUJHEF
MBOEFO
UF
TUBBO

FO
WFSLFFSEF
EBBSNFF
JO
IFU
HF[FMTDIBQ
WBO
IFU
7FSFOJHE
,POJOLSJKL
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO

FO
+BQBO
1MBBUTJOH
PQ
EFSHFMJKLF
MJKTUFO
[PV
IFU
QSFTJEFOUJFFM
QBMFJT
BBO
EF
NJOJTUFSJFT

EJDUFSFO
8BBS
IFU
PN
/FEFSMBOE
HJOH
[PV
EJU
NFEF
FFO
HFWPMH
[JKO
WBO
EF
BDUJFWF
TUFVO

BBO
EF
(PMGPPSMPH
WBO
1991
0PL
TQFFMEF
NFF
EBU
/FEFSMBOE
[JDI
IFSIBBMEFMJKL
LSJUJTDI

PWFS
IFU
CFXJOE
WBO
4BEEBN
)PFTTFJO
FO
IFU
*SBBLTF
XBQFOQSPHSBNNB
IBE
VJUHFMBUFO

%BU
/FEFSMBOE
JO
19992000
IFU
WPPS[JUUFSTDIBQ
WBO
EF
VNTBODUJFDPNNJTTJF
IBE
CF
LMFFE
FO
[JDI
IBE
VJUHFTQSPLFO
WPPS
IBOEIBWJOH
WBO
EF
TBODUJFT
FO
NFEF
SFTPMVUJF
1284
IBE
POUXPSQFO
[PV
PPL
FFO
GBDUPS
[JKO
HFXFFTU
;P
PPL
EBU
.BY
WBO
EFS
4UPFM
BMT
VN
SBQQPSUFVS
WPPS
EF
NFOTFOSFDIUFO
[JDI
LSJUJTDI
PWFS
*SBL
IBE
VJUHFMBUFO
%BU
IJK
HFFO

WFSUFHFOXPPSEJHFS
WBO
EF
/FEFSMBOETF
SFHFSJOH
XBT
[PV
WPPS
*SBL
HFFO
WFSTDIJM
IFCCFO

HFNBBLU
*SBL
XJMEF
TMFDIUT
PQ
[FFS
CFQFSLUF
TDIBBM
IBOEFM
NFU
/FEFSMBOE
ESJKWFO
/F
EFSMBOETF
POEFSOFNFST
EJF
JO
IFU
WFSMFEFO
[BLFO
NFU
*SBL
IBEEFO
HFEBBO
TUPOEFO
WPPS

FFO
HFTMPUFO
EFVS234
8FM
CMFLFO
/FEFSMBOETF
QSPEVDUFO
*SBL
UF
CFSFJLFO
WJB
MBOEFO
EJF
UPU
EF
WPPSLFVST
MBOEFO
CFIPPSEFO
NBBS
EBU
XFSLUF
LPTUFOWFSIPHFOE
*O
EF
IBOEFM
TQFFMEF
PWFSJHFOT

OJFU
BMMFFO
EF
QSJKTLXBMJUFJUWFSIPVEJOH
FFO
SPM
IFU
HPME
UFWFOT
FFSEFSF
MFWFSJOH
FO
HPFEF

DPOUBDUFO
FWFOBMT
EF
CFSFJEIFJE
UPU
IFU
CFUBMFO
WBO
DPNNJTTJF
PN
UPFHBOH
UPU
EF
*SBBL
TF
NBSLU
UF
LSJKHFO235
"M
NFU
BM
XJTUFO
/FEFSMBOETF
POEFSOFNJOHFO
WJB
IFU
PMJFWPPS
WPFETFMQSPHSBNNB
NBBS
XFJOJH
PSEFST
CJOOFO
UF
IBMFO
*O
2000
IBE
EF
/FEFSMBOETF

VJUWPFS
OBBS
*SBL
TMFDIUT
FFO
XBBSEF
WBO
35
NJMKPFO
FVSP236
4PNNJHF
POEFSOFNFST
EJF

233 EZ, BEB/DMA/OM, 01003967
A0MJF
WPPS
WPFETFM
;BLFOEPFO
NFU
*SBL
EF
BDIUFSHSPOE
FO
EF
QSBLUJKL

13 maart 2001
234 EZ, BEB/DMA/OM, 01003967
.FNPSBOEVN
CDP
"NNBO
BBO
DAM, 24 april 2001
OS
AMM/IMM/135/2001

235 EZ, BEB/DMA/OM, 01003967
$PEFCFSJDIU
"NNBO
24 april 2002
OS
BNNJ028

236 EZ, BEB/DMA/OM, 01003967
*SBL
*OGPSNBUJFEPTTJFS
14 maart 2002

204 Internationale politiek en de Nederlandse besluitvorming

 POEFS
PN[FUWFSMJF[FO
MFEFO
WSPFHFO
[JDI
BG
XBBSPN
/FEFSMBOETF
QPMJUJDJ
OJFU
XBU
OFV
USBMFS
XBSFO237
In april 2000 stelden de DAM en DPC
NJHSBUJF
FO
DPOTVMBJSF
[BLFO

WBO
IFU
NJOJTUFSJF

WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
WPPS
PN
EF
BNCBTTBEF
JO
#BHEBE
EJF
TJOET
EF
(PMGPPSMPH
WBO

1991
HFTMPUFO
XBT
HFCMFWFO
UF
IFSPQFOFO
*O
EF
MPPQ
WBO
2001
OBN
IFU
BBOUBM
MBOEFO

EBU
JO
#BHEBE
XBT
WFSUFHFOXPPSEJHE
WPPSUEVSFOE
UPF238
0N
NFFS
EBO
ÊÊO
SFEFO
XFSE

IFSPQFOJOH
WBO
EF
BNCBTTBEF
WBO
CFMBOH
HFBDIU
"MMFSFFSTU
WBOXFHF
EF
BTJFMQSPCMFNB
UJFL
%F
HSPPUTUF
HSPFQ
OJFVXF
BTJFM[PFLFST
JO
/FEFSMBOE
XBT
BG LPNTUJH
VJU
*SBL
0N

EF[F
BTJFMBBOWSBHFO
UF
CFIBOEFMFO
IBE
IFU
NJOJTUFSJF
WBO
+VTUJUJF
HSPUF
CFIPFGUF
BBO

JOGPSNBUJF
PWFS
*SBL
5FWFOT
XFSE
IFU
WBO
CFMBOH
HFBDIU
FFO
CFUFS
CFFME
UF
LSJKHFO
WBO

EF
NFOTFOSFDIUFOTJUVBUJF
JO
*SBL
0PL
XJMEF
NFO
EF
EPPS
/FEFSMBOE
HFêOBODJFSEF
IV
NBOJUBJSF
IVMQQSPKFDUFO
CFUFS
LVOOFO
NPOJUPSFO
FO
CFTUPOE
EF
CFIPFGUF
BBO
PCKFDUJFWF

JOGPSNBUJF
PWFS
EF
QPMJUJFLF
POUXJLLFMJOHFO
JO
*SBL

&FO
MBBUTUF
SFEFO
XBT
EF
CFMBOHFOCFIBSUJHJOH
WBO
IFU
/FEFSMBOETF
CFESJKGTMFWFO
)FU

/FEFSMBOETF
CFESJKGTMFWFO
IBE
m
JO
WFSHFMJKLJOH
UPU
IFU
CFESJKGTMFWFO
JO
BOEFSF
EUMJETUB
UFO
EBU
XFM
WJB
[JKO
PWFSIFJE
XBT
WFSUFHFOXPPSEJHE
JO
#BHEBE
m
UPU
EBO
UPF
OBVXFMJKLT

EF
NPHFMJKLIFEFO
WBO
IFU
PMJFWPPSWPFETFMQSPHSBNNB
LVOOFO
CFOVUUFO
7FSEJFQJOH

WBO
EF
FDPOPNJTDIF
CFMBOHFO
JO
*SBL
[PV
[POEFS
WFSUFHFOXPPSEJHJOH
UFS
QMBBUTF
OJFU

IBBMCBBS
[JKO
[P
XFSE
HFTUFME239
)FU
WPPSTUFM
UPU
IFSPQFOJOH
WBO
EF
BNCBTTBEF
XFSE

HPFEHFLFVSE
7BO
PWFSIFJETXFHF
CFTUPOE
EVT
EF
CFSFJEIFJE
UPU
IFU
CFIBSUJHFO
WBO
EF

CFMBOHFO
WBO
IFU
/FEFSMBOETF
CFESJKGTMFWFO
CJOOFO
EF
NPHFMJKLIFEFO
EJF
IFU
PMJFWPPS
WPFETFMQSPHSBNNB
EBBSWPPS
CPPE
)FU
EVVSEF
OPH
UPU
10 april 2002
WPPSEBU
/FEFSMBOE
[JKO
BNCBTTBEF
JO
*SBL
IFS
PQFOEF
NFU
FFO
UJKEFMJKL
[BBLHFMBTUJHEF
BMT
DIFG
EF
QPTUF
NFU
TUBOEQMBBUT
"NNBO
%F

IFSPQFOJOH
WBO
EF
BNCBTTBEF
XBT
WPPS
TPNNJHF
CFESJKWFO
BBOMFJEJOH
PN
UF
CF[JFO

PG
PVEF
IBOEFMTCBOEFO
XFFS
LPOEFO
XPSEFO
BBOHFIBBME
%BU
XFSE
FDIUFS
CFNPFJMJKLU

EPPSEBU
#VJUFOMBOETF
;BLFO
FFO
OFHBUJFG
SFJTBEWJFT
WPPS
*SBL
IBE
VJUHFWBBSEJHE
XBBS
EPPS
FS
WFS[FLFSJOHTQSPCMFNFO
WPPS
CF[PFLFOEF
POEFSOFNFST
POUTUPOEFO240
In mei 2002
TQSBL
EF
UJKEFMJKL
[BBLHFMBTUJHEF
3FJOUKFT
NFU
EF
*SBBLTF
NJOJTUFS
WBO

#VJUFOMBOETF
;BLFO
4BCSJ
%F[F
OPFNEF
EF
CJMBUFSBMF
CFUSFLLJOHFO
NFU
/FEFSMBOE

HPFE
NBBS
IFU
LMBLLFMPPT
WPMHFO
WBO
IFU
BOUJ*SBLCFMFJE
WBO
8BTIJOHUPO
FO
-POEFO
FO

FFO
SPOEVJU
BOUJ*SBLIPVEJOH
JO
EF
7FJMJHIFJETSBBE
FO
BOEFSF
VNGPSB
WJFMFO
JO
#BHEBE

OJFU
HPFE
%F
BBOTUFMMJOH
WBO
FFO
UJKEFMJKL
[BBLHFMBTUJHEF
OB
NFFS
EBO
FMG
KBBS
BGXF[JH
IFJE
XFSE
PQ
QSJKT
HFTUFME
NBBS
*SBL
[BH
HSBBH
FFO
WPMXBBSEJHFS
QSFTFOUJF
4BCSJ
TUFMEF

EBBSCJK
BOEFSF
&VSPQFTF
MBOEFO
UFO
WPPSCFFME
0N
EF[F
SFEFOFO
LPOEFO
/FEFSMBOETF

CFESJKWFO
OPH
TUFFET
OJFU
PQ
FFO
WPPSLFVSTCFIBOEFMJOH
SFLFOFO241
/FEFSMBOETF
CFESJKWFO
UPPOEFO
JOUVTTFO
JOUFSFTTF
JO
EFFMOBNF
BBO
EF
JO
OPWFNCFS

2002
UF
IPVEFO
International Trade Fair
JO
#BHEBE
(FNBLLFMJKL
XFSE
IFU
EF
POEFSOFNFST

237 A*SBL
MVTU
HFFO
LPFL
VJU
)PMMBOE
NFFS
Algemeen Dagblad, 24 maart 2001
A0OEFSOFNFST
MPOLFO
WFSMFLLFSE

OBBS
*SBL
Trouw, 14 maart 2001
238 EZ, BEB/DMA/OM, 01003967
.FNPSBOEVN
CDP
"NNBO
BBO
DAM/GO, 29 augustus 2001
OS
AMM/IMM/

272/2001
239 BZ, DAM/02895
.FNPSBOEVN
WBO
DAM en DPC
BBO
.
26 april 2000, DAM215/00
JO[
*SBL

7FSUFHFOXPPS

EJHJOH
OBBS
%VJUT
NPEFM

240 3FJOUKFT
26 augustus 2009
241 EZ, BEB/DMA/OM, 01003967
$PEFCFSJDIU
"NNBO
27 mei 2002
OS
BNNJ042

Internationale politiek en de Nederlandse besluitvorming 205

 FDIUFS
OJFU
HFNBBLU
"MT
CVJUFOMBOETF
EFFMOFNFST
[FMG
FFO
TUBOE
XJMEFO
JOSJDIUFO
NPFTU

FFO
CJKESBHF
XPSEFO
CFUBBME
%F
JOWPFS
WBO
NPOTUFST
FO
TUBOENBUFSJBBM
WFSMJFQ
NPFJ
[BBN
FO
OBN
WFFM
UJKE
JO
CFTMBH
)PUFMQSJK[FO
XBSFO
WFSEVCCFME
#PWFOEJFO
FJTUF
*SBL

POEFSUFLFOJOH
WBO
FFO
GPSNVMJFS
UFS
POEFSTUFVOJOH
WBO
FFO
ACPZDPU
WBO
*TSBÌM
%BU
BMMFT

TDISJLUF
BG
NBBS
XFFSIJFME
3VTMBOE
FO
TPNNJHF
&VSPQFTF
MBOEFO
OJFU242
&OLFMF
/FEFS
MBOETF
CFESJKWFO
OBNFO
EFFM
BBO
EF
Fair
NBBS
3FJOUKFT
IFSJOOFSEF
[JDI
OJFU
EBU
EBBSVJU

DPOUSBDUFO
XBSFO
WPPSUHFLPNFO243
%F
WSBBH
PG
PMJFCFMBOHFO
FFO
SPM
TQFFMEFO
JO
EF
CFTMVJUWPSNJOH
PNUSFOU
*SBL
LXBN
JO

november 2002
JO
EF
5XFFEF
,BNFS
BBO
EF
PSEF
/BBS
BBOMFJEJOH
WBO
[PSHFMJKLF
CFSJDIUFO

JO
EF
#SJUTF
QFST
TUFMEF
7BO
#PNNFM
SP

PQ
5 november 2002 vragen aan de minister van
#VJUFOMBOETF
;BLFO
PWFS
"NFSJLBBOTF
FO
&VSPQFTF
PMJFNBBUTDIBQQJKFO
%F
WSBHFO
XBSFO

OJFU
WBO
FFO
QPMJUJFLF
MBEJOH
POUCMPPU
PNEBU
WBO
#PNNFM
UFWFOT
WSPFH
PG
EF
7FSFOJHEF

4UBUFO
VJU
XBSFO
PQ
PPSMPH
%F
LFSO
WBO
EF
WSBHFO
XBT
FDIUFS
PG
EF
NJOJTUFS
EF
WSFFT

EFFMEF
EBU
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
&VSPQFTF
PMJFNBBUTDIBQQJKFO
CVJUFO
CFTDIPVXJOH
MJFUFO
CJK

IVO
QMBOOFO
WPPS
EF
JOSJDIUJOH
WBO
*SBL
OB
FFO
FWFOUVFMF
CFÌJOEJHJOH
WBO
IFU
SFHJNF
WBO

4BEEBN
)PFTTFJO
0PL
XJMEF
7BO
#PNNFM
XFUFO
PG
EF
NJOJTUFS
WBO
QMBO
XBT
EF
CFMBOHFO

WBO
EF
/FEFSMBOETF
FO
&VSPQFTF
PMJFNBBUTDIBQQJKFO
CJK
EF
"NFSJLBOFO
UF
CFWPSEFSFO

.JOJTUFS
%F
)PPQ
4DIFďFS
HBG
HFFO
SFDIUTUSFFLT
BOUXPPSE
PQ
EF[F
WSBHFO244
)FU
WPPSCFSFJEFOEF
EPTTJFS
WPPS
FFO
CF[PFL
WBO
%F
)PPQ
4DIFďFS
BBO
8BTIJOHUPO

op 7
GFCSVBSJ
2003
CFWBUUF
JO
EF
TFDUJF
AUPFLPNTU
WBO
*SBL
BMT
PQWBMMFOE
QVOU
A3FHBSEJOH

PJM
TFDUPS
NL
CFMJFWFT
UIBU
TJUVBUJPO
PG
iMFWFM
QMBZJOH
êFMEu
TIPVME
CF
DSFBUFE
GPS
UIF

QSJWBUF
TFDUPS
XIJDI
XF
USVTU
JT
UIF
US
BQQSPBDI
%JU
QVOU
JT
FWFOXFM
OJFU
JO
IFU
WFSTMBH

WBO
EF[F
POUNPFUJOH
UFSVH
UF
WJOEFO245
%F
SPFQ
PN
FFO
AMFWFM
QMBZJOH
êFME
HFMJKLF
LBOTFO

WPPS
PMJFNBBUTDIBQQJKFO
XBT

POEFSEFFM
WBO
EF
QPHJOHFO
WBO
IFU
/FEFSMBOET#SJUTF
4IFMM
PN
OB
EF
JOWBM
XFFS
WPFU

BBO
EF
HSPOE
JO
*SBL
UF
LSJKHFO
(FEVSFOEF
EF
QFSJPEF
WBO
IFU
TBODUJFSFHJNF
IBE
4IFMM

OBVXFMJKLT
BDUJWJUFJUFO
JO
*SBL
FO
EFFE
IFU
XFJOJH
BOEFST
EBO
EF
CBOEFO
XBSN
IPVEFO246
&S
CFTUPOE
POHFSVTUIFJE
CJK
4IFMM
EBU
CFQBBMEF
NBBUTDIBQQJKFO
[PVEFO
XPSEFO
WPPSHF
USPLLFO
4IFMM
IBE
BBO
IFU
EFQBSUFNFOU
WBO
BZ
MBUFO
XFUFO
EBU
IFU
FFO
MPCCZ
WBO
/FEFS
MBOE
WPPS
FFO
AMFWFM
QMBZJOH
êFME
[PV
WFSXFMLPNFO247
%JU
POEFSXFSQ
LXBN
PPL
BBO
EF

PSEF
UJKEFOT
FFO
HFTQSFL
UVTTFO
SBBEBEWJTFVS
4XBSUCPM
FO
EF
#SJUTF
BNCBTTBEFVS
#VEE

op 10 maart 2003
#VEE
NFMEEF
EBU
#MBJS
#VTI
BM
FFOT
IBE
BBOHFTQSPLFO
PWFS
EF
[PSHFO

WBO
4IFMM248
3POE
EJF[FMGEF
UJKE
WPOE
JO
-POEFO
FFO
POUNPFUJOH
QMBBUT
UVTTFO
NBOBHFST

WBO
4IFMM
FO
NFEFXFSLFST
WBO
#MBJS
4IFMM
QMFJUUF
PPL
EBBS
WPPS
FFO
AMFWFM
QMBZJOH
êFME

WPPS
EF
PMJFNBBUTDIBQQJKFO
[PEBU
JFEFSFFO
FFO
FFSMJKLF
LBOT
[PV
LSJKHFO249

242 EZ, BEB/DMA/OM, 01003967
5EM
;BBLHFMBTUJHEF
#BHEBE
BBO
EVD en NCH, 22 mei 2002
OS
TZB/004/02

243 3FJOUKFT
26 augustus 2009

244 ABP
$IJFG
'FBST
US
8JMM
$BSWF
VQ
*SBRJ
0JM
3JDIFT
The Guardian, 30 oktober 2002,
XXXHVBSEJBODPVLVL2002PDU30PJMJSBR
<08/09/09]; Kamerstukken II, 2002/03
"BOIBOHTFM
OS
451
Q

949
245 BZ, DWH/NA/00055
/PUJUJF
4QSFFLQVOUFO
"DUJFG
.8BTIJOHUPO
6 en 7
GFCSVBSJ
2003

246 3FJOUKFT
26 augustus 2009

247 BZ, DJZ/IR/ARA/00557
.FNPSBOEVN
WBO
$IFG
DAM
BBO
.
FO
3
30
KBOVBSJ
2003
OS

DAM062/03
JO[
*SBL
QPTU4BEEBN
)PFTTFJO

248 AZ, 458258
/PUJUJF
WBO
4XBSUCPM
BBO
NJOJTUFSQSFTJEFOU
10 maart 2003
JO[
*SBLHFTQSFL
NFU
$PMJO
#VEE

249 A0JM
(SPVQT
4UBLF
&ZF
JO
8BLF
PG
$POëJDU
Financial Times, 11 maart 2003

206 Internationale politiek en de Nederlandse besluitvorming

 )PFXFM
IFU
NJOJTUFSJF
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
EF
CFMBOHFO
WBO
4IFMM
CFQMFJUUF
MJKLFO

CFESJKGTCFMBOHFO
OJFU
WBO
JOWMPFE
HFXFFTU
UF
[JKO
PQ
IFU
CFTMVJU
WBO
EF
/FEFSMBOETF
SF
HFSJOH
PN
EF
PPSMPH
UFHFO
*SBL
UF
TUFVOFO
)BOEFMT
PG
PMJFCFMBOHFO
[JKO
PQ
HFFO
FOLFM

NPNFOU
POEFSEFFM
WBO
EJTDVTTJFT
PWFS
*SBL
JO
EF
.JOJTUFSSBBE
HFXFFTU
&DPOPNJTDIF

GBDUPSFO
IFCCFO
PPL
OJFU
PG
OBVXFMJKLT
POEFSEFFM
HFWPSNE
WBO
EF
BNCUFMJKLF
BEWJTFSJOH

BBO
EF
NJOJTUFS
PWFS
EF
LXFTUJF*SBL
%F
DPODMVTJF
MJKLU
HFSFDIUWBBSEJHE
EBU
IFU
/FEFSMBOETF
FDPOPNJTDIF
CFMBOH
JO
*SBL

JO
EF
KBSFO
EJSFDU
WPPSBGHBBOE
BBO
EF
PPSMPH
HFSJOH
XBT
%JU
CFMBOH
TQFFMEF
JO
EF


/FEFSMBOETF
QPMJUJFLF
CFTMVJUWPSNJOH
EBO
PPL
HFFO
SPM
WBO
CFUFLFOJT
)FU
/FEFSMBOETF

CFMFJE
XBT
FDIUFS
WPPS
*SBL
XFM
WBO
CFMBOH
FO
EBU
VJUUF
[JDI
JO
CFQFSLJOH
WBO
EF
IBO
EFM
UVTTFO
CFJEF
MBOEFO
*SBL
LPO
/FEFSMBOE
[P
ATUSBďFO
WPPS
IFU
HFWPFSEF
*SBLCFMFJE


%F
HFEBDIUF
EBU
OB
BëPPQ
WBO
FFO
FWFOUVFMF
PPSMPH
EF
LBOTFO
WPPS
IFU
/FEFSMBOETF

CFESJKGTMFWFO
HSPUFS
[PVEFO
LVOOFO
XPSEFO
XFSE
BM
FJOE
2002
BGHF[XBLU
EPPS
CFSJDIUFO

EBU
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
EBO
EF
IBOEFM
NFU
*SBL
[PVEFO
EPNJOFSFO
PPL
PN
EF
SFWF
OVFO
UF
LVOOFO
HFCSVJLFO
WPPS
EF
XFEFSPQCPVX
%F
HSPUF
*SBBLTF
TDIVMEFOMBTU
FO
EF

PO[FLFSF
UPFLPNTU
WBO
IFU
MBOE
CPEFO
PQ
LPSUF
UFSNJKO
XFJOJH
VJU[JDIU
PQ
CMPFJFOEF

IBOEFMTCFUSFLLJOHFO
UVTTFO
/FEFSMBOE
FO
*SBL
JO
FFO
OBPPSMPHTF
QFSJPEF

7.5.2 DE BENOEMING VAN DE HOOP SCHEFFER TOT SECRETARIS-GENERAAL VAN DE NAVO

3FHFMNBUJH
WFSTDIFOFO
CFSJDIUFO
JO
EF
QFST
EJF
FFO
WFSCBOE
TVHHFSFFSEFO
UVTTFO
EF

CFOPFNJOH
WBO
%F
)PPQ
4DIFďFS
UPU
TFDSFUBSJTHFOFSBBM
WBO
EF
NAVO in september 2003
FO
EF
/FEFSMBOETF
TUFVO
BBO
EF
PPSMPH
UFHFO
*SBL
6JUTQSBLFO
WBO
EF
WPPSNBMJHF
"NFSJ
LBBOTF
POEFSNJOJTUFS
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
"SNJUBHF
JO
KBOVBSJ
2009 versterkten deze
HFSVDIUFO
"SNJUBHF
[FJ
UPFO
EBU
EF
QPMJUJFLF
TUFVO
WBO
/FEFSMBOE
BBO
EF
PPSMPH
JO
*SBL

HFIPMQFO
IBE
CJK
EF
CFOPFNJOH
WBO
%F
)PPQ
4DIFďFS
UPU
NAVODIFG
.JOJTUFSQSFTJEFOU

#BMLFOFOEF
XFFSTQSBL
EF[F
CFXFSJOHFO
)JK
[FJ
EBU
FS
HFFO
WFSCBOE
CFTUPOE
FO
EBU
EF

PQWPMHJOH
WBO
TFDSFUBSJTHFOFSBBM
3PCFSUTPO
OPH
OJFU
TQFFMEF
PQ
IFU
NPNFOU
XBBSPQ

/FEFSMBOE
TUFVO
VJUTQSBL
WPPS
EF
PPSMPH
JO
*SBL250
%F
$PNNJTTJF
IFFGU
POEFS[PDIU
IPF

EF
CFOPFNJOH
WBO
%F
)PPQ
4DIFďFS
UPU
TFDSFUBSJTHFOFSBBM
WBO
EF
NAVO
JT
WFSMPQFO

%F
/FEFSMBOETF
QFSNBOFOUF
WFSUFHFOXPPSEJHJOH
CJK
EF
NAVO vernam op 21
KBOVBSJ

2003
WBO
IFU
WPPSOFNFO
WBO
3PCFSUTPO
PN
HFFO
UXFFEF
UFSNJKO
UF
WFSWVMMFO
BMT
TFDSFUB
SJTHFOFSBBM
WBO
EF
NAVO251
%F
WPMHFOEF
EBH
PQ
22
KBOVBSJ
HBG
EF
NAVO
FFO
QFSTCFSJDIU

VJU
EBU
CFWFTUJHEF
EBU
3PCFSUTPO
JO
EFDFNCFS
2003
[PV
BGUSFEFO252
%JU
HFHFWFO
XBT
EVT

BMHFNFFO
CFLFOE

0Q
21 maart 2003
ÊÊO
EBH
OB
EF
TUBSU
WBO
IFU
NJMJUBJSF
JOHSJKQFO
JO
*SBL
CFSJDIUUF

EF
/FEFSMBOETF
QFSNBOFOUF
WFSUFHFOXPPSEJHFS
CJK
EF
NAVO
1BUJKO
WPPS
IFU
FFSTU
PWFS

EF
PQWPMHJOH
WBO
3PCFSUTPO
;PBMT
UF
EPFO
HFCSVJLFMJKL
DJSDVMFFSEFO
JOUVTTFO
EF
FFSTUF

MJKTUKFT
NFU
NPHFMJKLF
PQWPMHFST
1BUJKO
OPFNEF
WJFS
OBNFO
EJF
DJSDVMFFSEFO
FO
CFTQSBL

250 A/BBS
*SBL
WPPS
JOWMPFE
FFO
JMMVTJF
de Volkskrant, 23 maart 2007
A4UFVO
*SBLPPSMPH
IJFMQ
CFOPFNJOH
%F

)PPQ
4DIFďFS
NRC Handelsblad, 30
KBOVBSJ
2009
A1SFNJFS
XFFSTQSFFLU
CFXFSJOHFO
"SNJUBHF
NRC Handelsblad,
31
KBOVBSJ
2009

251 $PEFCFSJDIU
WBO
PV NAVO, 21
KBOVBSJ
2003
CSOJ019, 21/01/03


252 NATO
1SFTT
3FMFBTF
2003
003
ANATO
4FDSFUBSZ
(FOFSBM
-PSE
3PCFSUTPO
UP
TUBOE
EPXO
%FDFNCFS
2003

22
KBOVBSJ
2003

Internationale politiek en de Nederlandse besluitvorming 207

 EF
WPPST
FO
UFHFOT
WBO
FML
WBO
EF[F
LBOEJEBUFO
&S
TUPOEFO
HFFO
/FEFSMBOEFST
PQ
EF

MJKTUKFT
)FU
CFSJDIU
NFMEEF
EBU
EF
"NFSJLBOFO
NFFOEFO
EBU
FFO
TOFMMF
CFTMJTTJOH
PWFS

EF
PQWPMHJOH
XFMMJDIU
NPHFMJKL
XBT
;JK
XBSFO
JOHFOPNFO
NFU
UXFF
WBO
EF
HFOPFNEF

LBOEJEBUFO
1BUJKO
NFFOEF
EBU
FS
HFFO
HSPUF
IBBTU
HFNBBLU
IPFGEF
UF
XPSEFO
FO
BEWJ
TFFSEF
BEEJUJPOFMF
LBOEJEBUFO
UF
JEFOUJêDFSFO
%F
)PPQ
4DIFďFS
XFSE
JO
EJU
CFSJDIU

OJFU
HFOPFNE253
*O
NFJ
NFMEEF
1BUJKO
EBU
FFO
JOGPSNFMF
CJKFFOLPNTU
WBO
EF
NAVOBNCBTTBEFVST
IBE

QMBBUTHFWPOEFO
PN
WBO
HFEBDIUFO
UF
XJTTFMFO
PWFS
EF
PQWPMHJOH
WBO
3PCFSUTPO
)FU
MJKTUKF

NFU
OBNFO
UFMEF
OPH
TUFFET
WJFS
LBOEJEBUFO
NBBS
EF
TBNFOTUFMMJOH
EBBSWBO
XBT
XFM
JFUT

HFXJK[JHE
7PPSNBMJH
NJOJTUFS
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
+P[JBT
WBO
"BSUTFO
XBT
PQ
IFU
MJKTUKF

WFSTDIFOFO
1BUJKO
HBG
UF
LFOOFO
EBU
EF[F
OBBN
OJNNFS
EPPS
IFN
OBBS
WPSFO
XBT
HFCSBDIU

AEPDI
JT
PQHFLPNFO
JO
8BTIJOHUPO
FO
0UUBXB
1BUJKO
WSPFH
PN
JOTUSVDUJFT
AIPF
PN
UF

HBBO
NFU
IFU
GFJU
EBU
EF
OBBN
WBO
EF[F
CFLFOEF
/FEFSMBOEFS
UIBOT
PQFOMJKL
BMT
NPHFMJKLF

LBOEJEBBU
DJSDVMFFSU
7FSEFS
XFSE
HFNFME
EBU
IFU
FSPQ
MFFL
EBU
8BTIJOHUPO
BM
FFO
LFVT
IBE

HFNBBLU
WPPS
FFO
WBO
EF
BOEFSF
LBOEJEBUFO254
)FU
CFSJDIU
BBO
%FO
)BBH
XFLU
EF
JOESVL

EBU
IFU
BMT
FFO
WFSSBTTJOH
LXBN
EBU
7BO
"BSUTFO
JO
#SVTTFM
XFSE
HFOPFNE

%F
)PPQ
4DIFďFS
IFFGU
BBO
EF
$PNNJTTJF
WFSLMBBSE
EBU
UJKEFOT
FFO
NAVOUPQ
JO

.BESJE
PQ
3 en 4
KVOJ
2003
IFN
WPPS
IFU
FFSTU
UFS
PSF
LXBN
EBU
IJK
HFOPFNE
XFSE
BMT

NPHFMJKLF
LBOEJEBBU
A7PPS
IFU
FFSTU
IFC
JL
EBBSWBO
HFIPPSE
VJU
EF
NPOE
WBO
XBU
MBUFS

NJKO
WPPSHBOHFS
CMFFL


-PSE
3PCFSUTPO


[FJ
UPFO
UFHFO
NJK
EBU
IJK
WPOE
EBU
JL

IFN
NPFTU
PQWPMHFO
*L
XBT
flabbergasted


&S
XBT
IPPHTUXBBSTDIJKOMJKL
WPPSBGHBBOE

BBO
EF
WFSHBEFSJOH
XFM
JFUT
ACFLPLTUPPGE
[P
NFFOEF
%F
)PPQ
4DIFďFS
8BOU
AEJF[FMGEF

EBH
PG
EF
EBH
FSOB
[FJ
NJOJTUFS
%F
7JMMFQJO
UFHFO
NJK
i#POKPVS
NPOTJFVS
MF
4FDSÊUBJSF

(ÊOÊSBMu
CJK
XJK[F
WBO
HSBQKF
)JK
WPOE
IFU
FWFO[FFS
NFSLXBBSEJH
EBU
EF
'SBOTFO
FO

%VJUTFST
EF
LFVT
PQ
JFNBOE
MJFUFO
WBMMFO
EJF
EF
QPTJUJF
WBO
EJF
MBOEFO
JO
IFU
*SBLEFCBU

CFQBBME
OJFU
IBE
HFTUFVOE255
#BMLFOFOEF
IFFGU
BBO
EF
$PNNJTTJF
WFSLMBBSE
EBU
IJK
FO
%F
)PPQ
4DIFďFS
OB
EF

NAVOUPQ
BGTQSBLFO
EBU
[JK
[PVEFO
BGXBDIUFO
IPF
IFU
TFMFDUJFQSPDFT
[JDI
WFSEFS
[PV

POUXJLLFMFO
A8F
[PVEFO
[FMG
HFFO
BDUJF
POEFSOFNFO
*L
IBE
FFO
HPFEF
NJOJTUFS
WBO

#VJUFOMBOETF
;BLFO
EVT
FS
XBT
PPL
HFFO
SFEFO
XBBSPN
JL
WPOE
EBU
IJK
XFH
NPFTU 
BMEVT

#BMLFOFOEF256
1BUJKO
MFFL
WBO
EF[F
POUXJLLFMJOHFO
PQ
11
KVOJ
2003
OPH
OJFU
PQ
EF
IPPHUF
UF
[JKO
)JK

CFSJDIUUF
EBU
EF
OBBN
WBO
7BO
"BSUTFO
HFMFJEFMJKL
OBBS
EF
BDIUFSHSPOE
WFSEXFFO
%JU

XBT
ANFEF
PQ
CBTJT
WBO
EF
NFU
V
BGHFTQSPLFO
MJKO
EBU
iFS
HFFO
/FEFSMBOETF
LBOEJEBBU

JTu
FO
NFEF
JO
BBONFSLJOH
HFOPNFO
EBU
IJK
SFDFOU
UPU
GSBDUJFWPPS[JUUFS
JT
CFOPFNE
)FU

CFSJDIU
WFSWPMHEF

*L
XJM
OBESVLLFMJKL
WFSNFMEFO
EBU
JL
SFDFOUFMJKL
NFFSNBMFO
EPPS
DPMMFHBT
CFO
BBOHF
TDIPUFO
NFU
EF
WSBBH
PG
/FEFSMBOE
FDIU
HFFO
LBOEJEBBU
XJM
TUFMMFO
XBBSCJK
VJUESVLLF
MJKL
HFÐOGPSNFFSE
XPSEU
OBBS
EF
CFTDIJLCBBSIFJE
WBO
NJOJTUFS
%F
)PPQ
4DIFďFS
%F[F

PVWFSUVSFT
CFBOUXPPSE
JL
UPU
OPH
UPF
NFU
EF
BGHFTQSPLFO
MJKO

253 $PEFCFSJDIU
WBO
PV NAVO, 21 maart 2003
CSOJ175, 21/03/03


254 $PEFCFSJDIU
WBO
PV NAVO, 20 mei 2003
CSOJ294, 22/05/03

255 %F
)PPQ
4DIFďFS
22 september 2009
256 #BMLFOFOEF
7
KVMJ
2009

208 Internationale politiek en de Nederlandse besluitvorming

 7FSWPMHFOT
TUFMEF
1BUJKO
PQ
CBTJT
WBO
[JKO
JOTUSVDUJF
AHFFO
/FEFSMBOETF
LBOEJEBBU

WPPS

EBU
IJK
FFO
QMFJEPPJ
[PV
IPVEFO
WPPS
FFO
WBO
EF
BOEFSF
LBOEJEBUFO
*OEJFO
NFO
WPPS
EF

[PNFS
OJFU
UPU
PWFSFFOTUFNNJOH
LXBN
TMPPU
IJK
OJFU
VJU
EBU
EBO
EF
ESVL
PQ
/FEFSMBOE

[PV
UPFOFNFO
PN
BMTOPH
FFO
LBOEJEBBU
UF
TUFMMFO257
1BUJKO
NFFOEF
EBU
EF
TVHHFTUJF
PN

%F
)PPQ
4DIFďFS
JO
PWFSXFHJOH
UF
OFNFO
BG LPNTUJH
XBT
WBO
4QBOKF
FO
XFSE
PWFSHF
OPNFO
EPPS
EF
#SJUUFO258
0Q
17
KVOJ
2003
WPOE
FFO
UXFFEF
WFSHBEFSJOH
WBO
BNCBTTBEFVST
QMBBUT
PWFS
EJU
POEFS
XFSQ
&S
DJSDVMFFSEFO
PQ
EBU
NPNFOU
OPH
NBBS
UXFF
OBNFO
XBBSPWFS
HFFO
PWFSFFOTUFN
NJOH
CFSFJLU
LPO
XPSEFO
1BUJKO
SBQQPSUFFSEF
EBU
AJO
#FSMJKO
BMT
NPHFMJKLF
LBOEJEBBU
EF

OBBN
WBO
WPPSNBMJH
QSFNJFS
,PL
JT
HFWBMMFO
FO
EBU
EF
*UBMJBBOTF
DPMMFHB
VJUESVLLFMJKL

JOGPSNFFSEF
OBBS
EF
CFTDIJLCBBSIFJE
WBO
NJOJTUFS
%F
)PPQ
4DIFďFS
*O
FFO
SFBDUJF

IBE
1BUJKO
UFHFOPWFS
[JKO
DPMMFHBT
EF
BGHFTQSPLFO
MJKO
IFSIBBME
EBU
FS
HFFO
/FEFSMBOETF

LBOEJEBBU
XBT
FO
BBOHFHFWFO
EBU
EF
/FEFSMBOETF
WPPSLFVS
OBBS
FFO
WBO
EF
UXFF
PWFS
HFCMFWFO
LBOEJEBUFO
VJUHJOH259
0Q
2 september 2003
TQSBL
%F
)PPQ
4DIFďFS
UJKEFOT
FFO
CF[PFL
BBO
8BTIJOHUPO

NFU
POEFSNJOJTUFS
WBO
%FGFOTJF 8PMGPXJU[
%F
PPL
CJK
IFU
HFTQSFL
BBOXF[JHF
DGPZ
4JCMFT[
NFFOEF
EBU
EJU
HFTQSFL
BDIUFSBG
HFLXBMJêDFFSE
[PV
LVOOFO
XPSEFO
BMT
FFO
AFYB
NFO260
7PMHFOT
BNCBTTBEFVS
7BO
&FOFOOBBN
XBT
8PMGPXJU[
XFM
NFFS
EFHFOF
EJF
WPPS

EF
QSFTJEFOU
NFOTFO
EF
NBBU
OBN
0Q
3
TFQUFNCFS
POUWJOH
%FO
)BBH
UXFF
CFSJDIUFO

VJU
#SVTTFM
PWFS
IFU
POEFSXFSQ
TFDSFUBSJTHFOFSBBM
)FU
FFSTUF
CFSJDIU
NFMEEF
EBU
FFO
WBO

EF
LBOEJEBUFO
CFTFGUF
EBU
IJK
IFU
OJFU
[PV
IBMFO
FO
[PDIU
OBBS
FFO
QBTTFOEF
HFMFHFOIFJE

PN
EF
UFSVHUSFLLJOH
CFLFOE
UF
NBLFO
)FU
CFTDIJLCBBS
LPNFO
WBO
%F
)PPQ
4DIFďFS

[PV
EBBSUPF
FFO
HFMFHFOIFJE
CJFEFO261
)FU
UXFFEF
CFSJDIU
NFMEEF
EBU
EF
*UBMJBBOTF
BN
CBTTBEFVS
OBESVLLFMJKL
OBBS
EF
CFTDIJLCBBSIFJE
WBO
%F
)PPQ
4DIFďFS
JOGPSNFFSEF262
0Q
22
TFQUFNCFS
LXBNFO
EF
BNCBTTBEFVST
PQOJFVX
CJKFFO
XBBSCJK
XFSE
AHFDPOTUBUFFSE

EBU
BMMFO
LPOEFO
JOTUFNNFO
NFU
EF
CFOPFNJOH
WBO
%F
)PPQ
4DIFďFS
UPU
TFDSFUBSJT
generaal van de NAVO
/PH
EJF[FMGEF
EBH
XFSE
IJFSUPF
GPSNFFM
CFTMPUFO
JO
EF
/PPSE
"UMBOUJTDIF
3BBE
FO
XFSE
EF
CFOPFNJOH
QVCMJFL
HFNBBLU263
%F
$PNNJTTJF
DPODMVEFFSU
EBU
EF
LBOT
PQ
FFO
CFOPFNJOH
WBO
%F
)PPQ
4DIFďFS
UPU

TFDSFUBSJTHFOFSBBM
WBO
EF
NAVO
OJFU
WBO
JOWMPFE
JT
HFXFFTU
PQ
IFU
CFTMVJU
WBO
EF
/FEFS
MBOETF
SFHFSJOH
PN
QPMJUJFLF
TUFVO
UF
WFSMFOFO
BBO
EF
PPSMPH
UFHFO
*SBL
%F
LXFTUJF
WBO
EF

PQWPMHJOH
WBO
3PCFSUTPO
TQFFMEF
EFTUJKET
BM
XFM
NBBS
EF
"NFSJLBOFO
TUFVOEFO
UPFO
FFO

BOEFSF
OJFU/FEFSMBOETF
LBOEJEBBU
/JFUUFNJO
JT
IFU
[P
EBU
EF
/FEFSMBOETF
TUFVO
BBO

EF
PPSMPH
JO
*SBL
EF
NPHFMJKLIFEFO
WPPS
/FEFSMBOE
PN
FFO
LBOEJEBBU
WPPS
EF[F
GVODUJF

UF
MFWFSFO
QPTJUJFG
IFFGU
CFÐOWMPFE
)FU
JT
NPFJMJKL
EFOLCBBS
EBU
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
[JDI

[PVEFO
VJUTQSFLFO
WPPS
FFO
LBOEJEBBU
VJU
FFO
MBOE
EBU
IFU
"NFSJLBBOTF
CFMFJE
JO
*SBL

OJFU
IBE
HFTUFVOE
/FEFSMBOE
XBT
WPPS
BMMF
NAVOMBOEFO
BDDFQUBCFM
BMT
MFWFSBODJFS
WBO
FFO

OJFVXF
TFDSFUBSJTHFOFSBBM
1BUJKO
WFSXPPSEEF
IFU
EFTUJKET
BMT
WPMHU
UPFO
IJK
NFMEEF
EBU
EF

ESVL
PQ
/FEFSMBOE
PN
FFO
LBOEJEBBU
UF
MFWFSFO
OPH
XFM
FFOT
UPF
[PV
LVOOFO
OFNFO

257 $PEFCFSJDIU
PV NAVO, 11
KVOJ
2003
CSOJ335, 12/06/03


258 1BUJKO
23
KVOJ
2009
259 $PEFCFSJDIU
PV NAVO, 17
KVOJ
2003
CSOJ355, 17/06/03

260 4JCMFT[
22
KVOJ
2009
7BO
&FOFOOBBN
23
KVOJ
2009
261 $PEFCFSJDIU
PV NAVO, 3 september 2003
CSOJ427, 03/09/03


262 $PEFCFSJDIU
PV NAVO, 3 september 2003
CSOJ428, 03/09/03

263 $PEFCFSJDIU
PV NAVO, 22 september 2003
CSOJ451, 22/09/03


Internationale politiek en de Nederlandse besluitvorming 209

 0OT
MBOE
<DPNCJOFFSU>
FFO
USBEJUJPOFMF
"UMBOUJTDIF
PSJÌOUBUJF


NFU
EF
TUBUVT
BMT
foun-
ding member van de eu
%BBSOBBTU
CFTUBBU
WFFM
XBBSEFSJOH
WPPS
PO[F
PQFSBUJPOFMF
PVUQVU

CJK
WSFEFT
FO
TUBCJMJTBUJF
PQFSBUJFT


FO
EF
DPOTUSVDUJFWF
NJEEFOQPTJUJF
EJF
/FEFSMBOE

IFFGU
JOHFOPNFO
UJKEFOT
EF
QPMJUJFLF
*SBLDSJTJT264

7.6 Terugblik
%F
LXFTUJF*SBL
LXBN
OB
EF
BBOTMBHFO
WBO
11 september 2001
m
OB
KBSFO
WBO
CFUSFLLFMJK
LF
MVXUF
m
PQOJFVX
JO
EF
TDIJKOXFSQFST
UF
TUBBO
)FU
"NFSJLBBOTF
CFMFJE
POEFSHJOH
FFO

USBOTGPSNBUJF
/V
[PV
IFU
*SBL
WBO
4BEEBN
)PFTTFJO
OBEBU
IFU
HFLXBMJêDFFSE
XBT
BMT

MJE
WBO
EF
A"T
WBO
IFU
,XBBE
PQ
EF
LOJFÌO
HFEXPOHFO
NPFUFO
XPSEFO
EPPS
NJEEFM
WBO

regime change
%F
SFDIUWBBSEJHJOH
WPPS
FFO
QSFÌNQUJFG
PQUSFEFO
UFHFO
*SBL
XFSE
HF[PDIU

JO
IFU
HFWBBS
EBU
[PV
VJUHBBO
WBO
FFO
EPPS
4BEEBN
)PFTTFJO
IFJNFMJKL
IFSPQHFCPVXE

MVWQSPHSBNNB
*O
IFU
BOHTUJHF
LMJNBBU
EBU
EF
XFSFME
JO
EF
OBEBHFO
WBO
A11
TFQUFNCFS

JO
[JKO
HSFFQ
IJFME
IBEEFO
EF[F
BSHVNFOUFO
FFO
HSPUF
PWFSSFEJOHTLSBDIU
5FHFOHFMVJEFO

XBSFO
FS
XFM
NBBS
EF
SFHFSJOH#VTI
XJMEF
EJF
OJFU
IPSFO
7BOBG
EF
OB[PNFS
WBO
2002
OPH
WPPS
EF
HBOH
WBO
#VTI
OBBS
EF
VN
LPPT
/FEFSMBOE

PONJTLFOCBBS
EF
#SJUTF
FO
"NFSJLBBOTF
MJKO
%F[F
LFV[F
CMFFL
UF
MFJEFO
UPU
EJFQHSB
WFOEF
NFOJOHTWFSTDIJMMFO
NFU
'SBOLSJKL
FO
%VJUTMBOE
FO
UPU
UXFFTQBMU
CJOOFO
EF
EU
%F

"UMBOUJTDIF
CFUSPLLFOIFJE
XBT
QSPNJOFOU
FO
XFSE
JOHFHFWFO
EPPS
HFPQPMJUJFLF
PWFSXF
HJOHFO
FO
WFSCPOEFOIFJE
NFU
IFU
"NFSJLBBOT
JEFBMJTNF
-PZBMJUFJU
KFHFOT
EF
7FSFOJHEF

4UBUFO
WBOXFHF
IVO
SPM
JO
EF
CFWSJKEJOH
WBO
/FEFSMBOE
UJKEFOT
5XFFEF
8FSFMEPPSMPH

TQFFMEF
EBBSCJK
OPH
TUFFET
FFO
SPM
%F
)PPQ
4DIFďFS
TQSBL
JO
IFU
HFTQSFL
NFU
EF
$PN
NJTTJF
EF
IPPQ
VJU
EBU
IFU
OJFU
TOFM
XFFS
[PV
WPPSLPNFO
EBU
FFO
/FEFSMBOET
LBCJOFU

m
OPH
MPT
WBO
EF
LFV[F
UVTTFO
WPMLFOSFDIUFMJKLF
WPPST
FO
UFHFOT
m
XFFS
[PV
NPFUFO

LJF[FO
UVTTFO
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
FO
IFU
7FSFOJHE
,POJOLSJKL
FOFS[JKET
FO
%VJUTMBOE
FO

'SBOLSJKL
BOEFS[JKET265
/FEFSMBOETF
QPMJUJFLF
TUFVO
JO
EF
LXFTUJF*SBL
XBT
OJFU
[POEFS
CFMBOH
WPPS
EF
7FS
FOJHEF
4UBUFO
%F
"NFSJLBOFO
XBSFO
IBSE
PQ
[PFL
OBBS
NFEFTUBOEFST
FO
XBSFO
UFWSFEFO

NFU
EF
QPMJUJFLF
TUFVO
FO
EF
EFGFOTJFWF

NJMJUBJSF
CJKESBHFO
WBO
POT
MBOE
%F
7FSFOJHEF

4UBUFO
IPFGEFO
XFJOJH
ESVL
VJU
UF
PFGFOFO
PN
/FEFSMBOE
JO
IFU
"NFSJLBBOTF
LBNQ
UF

LSJKHFO
6JU[POEFSJOH
IJFSPQ
XBT
EF
ESVL
BBO
EF
WPPSBWPOE
WBO
EF
JOWBTJF
XBBSNFF
EF

7FSFOJHEF
4UBUFO
/FEFSMBOE
PQ
EF
MJKTU
WBO
CPOEHFOPUFO
XJMEFO
QMBBUTFO
%F
7FSFOJHEF

4UBUFO
MFLFO
/FEFSMBOETF
QPMJUJFLF
TUFVO
BMT
NJO
PG
NFFS
WBO[FMGTQSFLFOE
UF
CFTDIPV
XFO
%F
/FEFSMBOETF
SFHFSJOH
QBTUF
IFU
FJHFO
CFMFJE
BBO
IFU
"NFSJLBBOTF
BBO
FO
VJUUF

XFJOJH
LSJUJFL
UFO
BBO[JFO
WBO
IFU
"NFSJLBBOTF
CVJUFOMBOETF
FO
NJMJUBJSF
CFMFJE
/FU
BMT
NFU
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
XBSFO
EF
EJQMPNBUJFLF
CBOEFO
NFU
IFU
7FSFOJHE

,POJOLSJKL
[FFS
IFDIU
&S
XFSE
WFFM
TUSBUFHJTDIF
FO
QPMJUJFLF
JOGPSNBUJF
VJUHFXJTTFME

)FU
7FSFOJHE
,POJOLSJKL
CPPE
/FEFSMBOE
PQ
EJWFSTF
NPNFOUFO
PQFOJOH
WBO
[BLFO

XBBSCJK
EF
DPODMVTJF
NPFJMJKL
BOEFST
LBO
[JKO
EBO
EBU
EJF
NFEF
CFEPFME
XBT
PN
/F
EFSMBOE
JO
IFU
#SJUTF
LBNQ
UF
USFLLFO
)FU
NFFTU
NBSLBOUF
WPPSCFFME
IJFSWBO
JT
EF
BMT

FYDMVTJFG
WPPSHFTUFMEF
JO[BHF
EJF
QSFNJFS
#MBJS
BBO
QSFNJFS
#BMLFOFOEF
WFSTDIBGUF
NFU

EF
[PHFIFUFO
GPSZPVSFZFTPOMZCSJFG
%F[F
CSJFG
NPFTU
NJOJTUFSQSFTJEFOU
#BMLFOFOEF

264 $PEFCFSJDIU
WBO
PV NAVO, 11
KVOJ
2003
CSOJ335, 12/06/03


265 %F
)PPQ
4DIFďFS
22 september 2009

210 Internationale politiek en de Nederlandse besluitvorming

 JO[JDIU
HFWFO
JO
EF
ESFJHJOH
EJF
WBO
IFU
*SBL
WBO
4BEEBN
)PFTTFJO
VJUHJOH
FO
XBT
PO
NJTLFOCBBS
CFEPFME
PN
EF
NJOJTUFSQSFTJEFOU
UF
CFÐOWMPFEFO
0PL
BOEFSF
EPDVNFOUFO

LSFFH
/FEFSMBOE
WJB
EF
#SJUTF
MJKO
UFS
JO[BHF
WPPSEBU
[JK
XFSEFO
HFQVCMJDFFSE
[PBMT
IFU

LXBSUBBMSBQQPSU
WBO
#MJY
WBO
28
GFCSVBSJ
2003266
)PF[FFS
IFU
7FSFOJHE
,POJOLSJKL
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
PPL
TUFVOEF
JO
IVO
BBOQBL

WBO
*SBL
QSFNJFS
#MBJS
IBE
NFFS
EBO
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
FFO
TUFSLF
WPPSLFVS
WPPS
IFU

WPMHFO
WBO
IFU
AVNTQPPS
0PL
IJFS
MBH
FFO
UFSSFJO
XBBS
EF
#SJUTF
FO
/FEFSMBOETF
WJTJFT

QBSBMMFM
MJFQFO
%BU
IFU
/FEFSMBOETF
CFMFJE
JO
EF
QBT
MJFQ
NFU
EBU
WBO
IFU
7FSFOJHE
,P
OJOLSJKL
CMFFL
CJK
EF
VJUXJTTFMJOH
WBO
TUBOEQVOUFO
PWFS
EF
WPPSUHBOH
FO
IFU
FďFDU
WBO

de VNXBQFOJOTQFDUJFT
%BU
CFUFLFOEF
OJFU
EBU
EF
#SJUUFO
BMUJKE
FWFO
TVCUJFM
PQFSFFSEFO

FO
NFU
/FEFSMBOE
PWFS
IVO
PQTUFMMJOH
PWFSMFHEFO

7BOBG
IFU
NPNFOU
EBU
4BEEBN
)PFTTFJO
IBE
BBOHFHFWFO
EBU
EF
XBQFOJOTQFDUFVST

LPOEFO
UFSVHLFSFO
OBBS
*SBL
XBT
EVJEFMJKL
EBU
FS
FFO
TQBOOJOHTWFME
CFTUPOE
UVTTFO
EF

UJKE
EJF
EF
VNXBQFOJOTQFDUFVST
XFSE
HFHVOE
FO
EF
UJKE
EJF
EF
"NFSJLBOFO
OPEJH
IBE
EFO
WPPS
NJMJUBJSF
PQCPVX
JO
EF
SFHJP
WÓÓS
IFU
OBEFSFO
WBO
EF
[PNFSIJUUF
/FEFSMBOE

TDIBBSEF
[JDI
IJFSCJK
OJFU
BBO
EF
[JKEF
WBO
'SBOLSJKL
FO
%VJUTMBOE
EJF
WÓÓS
BMMFT
FFO

WPPSU[FUUJOH
WBO
EF
XBQFOJOTQFDUJFT
XJMEFO
[POEFS
[JDI
BBO
EF
PQUJF
WBO
PPSMPH
UF

DPNNJUUFSFO
/FEFSMBOE
TQSBL
[JDI
[FLFS
OB
EF
QSFTFOUBUJF
WBO
1PXFMM
OJFU
VJU
WPPS
EF

PQUJF
EF
XBQFOJOTQFDUFVST
NFFS
UJKE
UF
HFWFO
PN
HFMFHFOIFJE
UF
HFWFO
WBTU
UF
TUFMMFO
EBU

*SBL
[JDI
JOEFSEBBE
IBE
POUXBQFOE
*OUFHFOEFFM
IFU
NJOJTUFSJF
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO

FO
[JKO
NJOJTUFS
ESVLUFO
[JDI
XFJOJH
[PSHWVMEJH
VJU
UFO
BBO[JFO
WBO
EF
SBQQPSUBHFT
WBO

EF
XBQFOJOTQFDUFVST
&S
CFTUPOE
FFO
[FLFSF
HSFUJHIFJE
PN
FFO
smoking gun
UF
DPOTUBUF
SFO
%F
/FEFSMBOETF
SFHFSJOH
JOUFSQSFUFFSEF
SBQQPSUBHFT
WBO
UNMOVIC
TFMFDUJFG
8BOOFFS

#MJY
[FJ
EBU
JFUT
OJFU
LPO
XPSEFO
HFWFSJêFFSE
LPPT
#VJUFOMBOETF
;BLFO
EF
MJKO
EBU
*SBL

IJFSPWFS
JOGPSNBUJF
BDIUFSIJFME
FO
OJFU
NFFXFSLUF
BBO
EF
JOTQFDUJFT

%F
SFHFSJOH
MJFU
[JDI
UFHFOTUSJKEJH
VJU
PWFS
EF
WSBBH
BBO
XJF
IFU
[PV
[JKO
PN
material
breach
WBTU
UF
TUFMMFO
%F
$PNNJTTJF
[BM
IJFSPQ
UFSVHLPNFO
JO
IPPGETUVL
8
0Q
17 maart
TUFMEF
EF
SFHFSJOH
AFJHFOTUBOEJH
WBTU
EBU
*SBL
JO
material breach verkeerde, zonder dat de
7FJMJHIFJETSBBE
UPU
EJU
PPSEFFM
XBT
HFLPNFO
%F
SFHFSJOH
EFFE
EJU
PQ
CBTJT
WBO
FFO

POKVJTUF
WPPSTUFMMJOH
WBO
EF
CFWJOEJOHFO
WBO
EF
XBQFOJOTQFDUFVST
JO
IFU
CJK[POEFS
WBO

IFU
XFSLEPDVNFOU
EBU
UNMOVIC op 7 maart 2003
WSJKHBG
/VBODFSFOEF
FO
SFMBUJWFSFOEF
JOGPSNBUJF
PWFS
IFU
WFSPOEFSTUFMEF
*SBBLTF
MVWQSPHSBN
NB
EJF
BG LPNTUJH
XBT
WBO
EF
FJHFO
JOMJDIUJOHFOEJFOTUFO
XFSE
OJFU
PG
OBVXFMJKLT
HFCSVJLU

&FO
WPPSCFFME
EBBSWBO
JT
EF
WFSPOEFSTUFMEF
BBOXF[JHIFJE
WBO
BOUSBY
EJF
FFO
FJHFO
MFWFO
JT

HBBO
MFJEFO
UFSXJKM
EF
FJHFO
JOMJDIUJOHFOEJFOTU
TJHOBMFFSEF
EBU
CJPMPHJTDIF
TUSJKENJEEFMFO

[P
EF[F
OPH
[PVEFO
CFTUBBO
OB
UJFO
KBBS
WSJKXFM
[FLFS
POTDIBEFMJKL
XBSFO
HFXPSEFO

&WFO[FFS
XFSEFO
EF
TJHOBMFO
HFOFHFFSE
EJF
#MJY
BBO
EF
/FEFSMBOETF
WFSUFHFOXPPSEJ
HJOH
CJK
EF
VN
HBG
UPFO
IJK
MJFU
XFUFO
EBU
WBO
*SBL
HFFO
TFSJFV[F
ESFJHJOH
NFFS
VJUHJOH

%F
/FEFSMBOETF
SFHFSJOH
TUPOE
CMJKLCBBS
OJFU
NFFS
PQFO
WPPS
EFSHFMJKLF
OVBODFSFOEF

HFMVJEFO
;JK
CFSFJLUFO
EF
5XFFEF
,BNFS
BMUIBOT
OJFU

/FEFSMBOE
IFFGU
HFUSBDIU
PQ
UXFF
QVOUFO
JOWMPFE
VJU
UF
PFGFOFO
PQ
EF
MPPQ
WBO
EF

HFCFVSUFOJTTFO
)FU
AVNTQPPS
WPMHFOE
IFFGU
/FEFSMBOE
JO
EF
BBOMPPQ
OBBS
SFTPMVUJF
1441
EF
XFOTFMJKLIFJE
WBO
FFO
EFSHFMJKLF
SFTPMVUJF
CFLMFNUPPOE
#PWFOEJFO
IFFGU
/FEFSMBOE
JO

GFCSVBSJ
2003
BBO
[PXFM
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
BMT
IFU
7FSFOJHE
,POJOLSJKL
LSBDIUJH
LFOCBBS

HFNBBLU
EBU
/FEFSMBOE
CFMBOH
IFDIUUF
BBO
FFO
[PHFOBBNEF
UXFFEF
SFTPMVUJF

266 $PEFCFSJDIU
PV VN
/FX
:PSL
28
GFCSVBSJ
2003
OZWJ088, 29/02/03



Internationale politiek en de Nederlandse besluitvorming 211

 )FU
UXFFEF
QVOU
XBBS
/FEFSMBOE
CJK
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
PQ
IFFGU
BBOHFESPOHFO
XBT
PN

de VN
FFO
QSPNJOFOUF
SPM
UPF
UF
LFOOFO
JO
EF
TUBCJMJTBUJF
FO
SFDPOTUSVDUJFGBTF
OB
BëPPQ

WBO
EF
PPSMPH
)FU
EFOLFO
PWFS
IFU
QPTU4BEEBNUJKEQFSL
XBT
CJK
#VJUFOMBOETF
;BLFO
BM

WSPFH
CFHPOOFO
)FU
NJOJTUFSJF
XBT
PQ
EF
IPPHUF
WBO
EF
HFCSFLLJHF
"NFSJLBBOTF
QMBO
OJOH
FO
POSFBMJTUJTDIF
WFSXBDIUJOHFO
EJF
JO
8BTIJOHUPO
CFTUPOEFO
UFO
BBO[JFO
WBO
EF

XFEFSPQCPVX
WBO
*SBL
OB
WFSESJKWJOH
WBO
4BEEBN
)PFTTFJO
%F[F
XFUFOTDIBQ
JT
FDIUFS

OJFU
CFUSPLLFO
CJK
IFU
CFTMVJU
EF
PPSMPH
UF
TUFVOFO

)PFXFM
/FEFSMBOE
[JDI
JO
EJU
TPPSU
OFUFMJHF
LXFTUJFT
HSBBH
BMT
CSVHHFOCPVXFS
CF
TDIPVXU
XBSFO
EF
NPHFMJKLIFEFO
CFQFSLU
PN
CJOOFO
&VSPQB
FFOIFJE
UF
CFXFSLTUFMMJ
HFO
0N
UXFF
SFEFOFO
LPO
/FEFSMBOE
EF[F
SPM
OJFU
TQFMFO
&OFS[JKET
LXBN
EBU
EPPSEBU

BM
WSPFH
EVJEFMJKL
XBT
EBU
EF
NFOJOHFO
CJOOFO
&VSPQB
WFS
VJUFFOMJFQFO
FO
EF
LBOTFO
PQ

FFO
HFNFFOTDIBQQFMJKLF
EU
PG
NAVOQPTJUJF
EVT
CFQFSLU
XBSFO
BOEFS[JKET
EPPSEBU
/F
EFSMBOE
SFFET
JO
FFO
WSPFH
TUBEJVN
EVJEFMJKL
QPTJUJF
IBE
JOHFOPNFO
JO
FFO
WBO
EF
UXFF

LBNQFO
XBU
/FEFSMBOE
NJOEFS
HFTDIJLU
NBBLUF
WPPS
FFO
CFNJEEFMFOEF
SPM

0OEBOLT
EF
HPFEF
CFUSFLLJOHFO
EJF
PQ
BOEFSF
UFSSFJOFO
CFTUPOEFO
WPOE
FS
XFJOJH

EJBMPPH
QMBBUT
UVTTFO
/FEFSMBOE
FO
EF
MBOEFO
EJF
[JDI
OBESVLLFMJKL
VJUTQSBLFO
WPPS

FFO
WSFFE[BNF
POUXBQFOJOH
WBO
*SBL
'SBOLSJKL
FO
%VJUTMBOE267
%VJEFMJKL
XFSE
EBU

EF[F
MBOEFO
FFO
BOEFSF
LPFST
[PVEFO
WBSFO
EBO
/FEFSMBOE
/BBTU
FMFDUPSBMF
SFEFOFO

%VJUTMBOE

FO
FFO
TUSFWFO
[JDI
BG
UF
[FUUFO
UFHFO
EF
"NFSJLBBOTF
HSPPUNBDIU
'SBOL
SJKL

TQFFMEFO
WPPS
CFJEF
MBOEFO
PPL
JOIPVEFMJKLF
BSHVNFOUFO
FFO
SPM
;JK
[BHFO
JO

EF
XBQFOJOTQFDUJFT
FFO
SFÌFM
BMUFSOBUJFG
WPPS
PPSMPH
0PL
TQSBLFO
[JK
EF
WSFFT
VJU
EBU

PPSMPH
DIBPT
JO
*SBL
[PV
POULFUFOFO
FFO
GPSTF
EFTUBCJMJTBUJF
JO
EF
SFHJP
WBO
IFU
.JEEFO
0PTUFO
[PV
WFSPPS[BLFO
FO
EF
SBEJDBMJTFSJOH
WBO
&VSPQFTF
NPTMJNT
[PV
BBOXBLLFSFO
/FU
BMT
JO
EF
EU
LPPT
/FEFSMBOE
JO
EF
NAVO
WPPS
EF
"NFSJLBBOTF#SJUTF
MJKO
(FIFFM

[VJWFS
XBT
EJF
QPTJUJF
UFO
PQ[JDIUF
WBO
EF
NAVO
FWFOXFM
OJFU
/FEFSMBOE
TDIBBSEF
[JDI

BDIUFS
JOTQBOOJOHFO
PN
UPU
FFO
HF[BNFOMJKL
TUBOEQVOU
UF
LPNFO
UFS
POEFSTUFVOJOH
WBO

EF
CFTDIFSNJOH
WBO
5VSLJKF
UFSXJKM
IFU
UFHFMJKLFSUJKE
TPMJTUJTDI
PQUSBE
EPPS
PQ
CJMBUFSBMF

CBTJT
1BUSJPUT
BBO
5VSLJKF
BBO
UF
CJFEFO
0Q
EF[F
NBOJFS
NBBLUF
/FEFSMBOE
IFU
OJFU

FFOWPVEJHFS
PN
UPU
FFO
HFNFFOTDIBQQFMJKL
NAVOQBLLFU
WPPS
5VSLJKF
UF
LPNFO
/FEFS
MBOE
USPL
CJK
EF
TUBUJPOFSJOH
WBO
1BUSJPUT
HF[BNFOMJKL
PQ
NFU
EF
"NFSJLBOFO
XBBSCJK

EF
"NFSJLBOFO
[FMG
IFU
WPPSXFSL
JO
"OLBSB
EFEFO
PN
EF[F
TUBUJPOFSJOH
JO
IFU
HPFEF

TQPPS
UF
LSJKHFO

/FEFSMBOE
XFFT
WBOBG
IFU
CFHJO
EF
EPFMTUFMMJOH
WBO
regime change
BG
PNEBU
IFU
TUSFWFO

EBBSOBBS
WPMLFOSFDIUFMJKL
OJFU
HFMFHJUJNFFSE
LPO
XPSEFO
/PH
JO
EF
.JOJTUFSSBBE
WBO
17
maart 2003
IJFME
%F
)PPQ
4DIFďFS
WPM
EBU
POUXBQFOJOH
WBO
*SBL
WPPSPQTUPOE
FO
IFU

PNWFSXFSQFO
WBO
IFU
SFHJNF
OJFU
EF
SFEFO
XBT
WPPS
NJMJUBJS
JOHSJKQFO
*O
EJU
IPPGETUVL

is uiteengezet dat regime change
XFM
IFU
GFJUFMJKLF
EPFM
WBO
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
XBT
%JU

XFSE
OPH
FFOT
HFÐMMVTUSFFSE
EPPS
IFU
VMUJNBUVN
PN
IFU
MBOE
CJOOFO
48 uur te verlaten
EBU
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
WPPS
BBOWBOH
WBO
EF
PPSMPH
)PFTTFJO
FO
[JKO
[POFO
TUFMEFO
)FU

EPFM
WBO
EF
/FEFSMBOETF
SFHFSJOH
XBT
POUXBQFOJOH
NBBS
EJU
XBT
OJFU
EF
EPFMTUFMMJOH
WBO

EF
PPSMPH
XBBSBBO
[JK
QPMJUJFLF
TUFVO
WFSMFFOEF

%F
$PNNJTTJF
IFFGU
HFFO
BBOXJK[JOHFO
HFWPOEFO
EJF
FSPQ
XJK[FO
EBU
IFU
VJUTQSFLFO

WBO
QPMJUJFLF
TUFVO
WPPS
EF
"NFSJLBBOT#SJUTF
JOWBTJF
JO
*SBL
XBT
HFNPUJWFFSE
EPPS

/FEFSMBOETF
IBOEFMTCFMBOHFO
JO
IFU
CJK[POEFS
IFU
FYQMPJUFSFO
WBO
EF
*SBBLTF
PMJFWFM
EFO
8FM
[BHFO
NVMUJOBUJPOBMT
FO
BOEFSF
HSPUF
CFESJKWFO
LBOTFO
JO
IFU
OBPPSMPHTF
*SBL

267 0PL
3VTMBOE
FO
#FMHJÌ
CFWPOEFO
[JDI
JO
EJU
LBNQ

212 Internationale politiek en de Nederlandse besluitvorming

%F
/FEFSMBOETF
SFHFSJOH
POEFSTUFVOEF
IFU
CFESJKGTMFWFO
EPPS
CJK
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO

UF
QMFJUFO
WPPS
FFO
AMFWFM
QMBZJOH
êFME
%F
IPPQ
WBO
IFU
CFESJKGTMFWFO
XFSE
FDIUFS
EF

CPEFN
JOHFTMBHFO
EPPSEBU
EF
WFJMJHIFJETTJUVBUJF
JO
*SBL
TOFM
WFSTMFDIUFSEF
#PWFOEJFO

XFSE
EF
BBOCFTUFEJOH
EPPS
EF
Coalition Provisional Authority
HFSFHFME
XBBSCJK
"NFSJLBBOTF

CFESJKWFO
WFFMBM
EF
DPOUSBDUFO
CJOOFOIBBMEFO
%F
$PNNJTTJF
IFFGU
HFDPOTUBUFFSE
EBU
EF
CFOPFNJOH
WBO
%F
)PPQ
4DIFďFS
UPU

TFDSFUBSJTHFOFSBBM
WBO
EF
NAVO
OJFU
WBO
JOWMPFE
JT
HFXFFTU
PQ
IFU
CFTMVJU
WBO
EF
/FEFS
MBOETF
SFHFSJOH
PN
QPMJUJFLF
TUFVO
UF
WFSMFOFO
BBO
EF
PPSMPH
UFHFO
*SBL
%F
OBBN
WBO

%F
)PPQ
4DIFďFS
DJSDVMFFSEF
OPH
OJFU
PQ
IFU
NPNFOU
XBBSPQ
EF
CFTMVJUWPSNJOH
JO

/FEFSMBOE
PWFS
*SBL
QMBBUTWPOE
%F
)PPQ
4DIFďFS
XFSE
BMT
BMUFSOBUJFWF
LBOEJEBBU
WPPS

EF[F
GVODUJF
QBT
FOLFMF
NBBOEFO
MBUFS
HFOPFNE
)FU
JT
XFM
[P
EBU
EF
/FEFSMBOETF
TUFVO

BBO
EF
*SBLPPSMPH
FFO
QPTJUJFWF
JOWMPFE
IBE
PQ
EF
NPHFMJKLIFEFO
WPPS
/FEFSMBOE
PN

FFO
LBOEJEBBU
WPPS
EF[F
GVODUJF
UF
MFWFSFO

Internationale politiek en de Nederlandse besluitvorming 213

8
DE VOLKENRECHTELIJKE GRONDSLAG VAN MILITAIR INGRIJPEN IN IRAK

De volkenrechtelijke grondslag van militair ingrijpen in Irak 215

8.1 Inleiding
(FEVSFOEF
EF
QFSJPEF
20022003
IFFGU
FFO
JOUFOTJFG
EFCBU
HFXPFE
PWFS
EF
WSBBH
OBBS
EF

SFDIUTHSPOETMBH
WPPS
NJMJUBJS
JOHSJKQFO
JO
*SBL
)FU
JT
PPL
FFO
WBO
EF
EFFMPOEFSXFSQFO

WPPS
POEFS[PFL
EJF
JO
IFU
JOTUFMMJOHTCFTMVJU
WBO
EF
$PNNJTTJF
HFOPFNE
XPSEFO
%JU

IPPGETUVL
HBBU
PQ
EF[F
LXFTUJF
JO
)FU
TDIFUTU
BMMFSFFSTU
IFU
HFMEFOEF
JOUFSOBUJPOBMF

SFDIU
JO[BLF
HFXFMEHFCSVJL
[PBMT
EBU
NFU
OBNF
VJU
IFU
)BOEWFTU
WBO
EF
7FSFOJHEF
/B
UJFT
WPPSUWMPFJU
QBSBHSBBG
82

7FSWPMHFOT
CFIBOEFMU
IFU
IPPGETUVL
EF
TFSJF
SFTPMVUJFT

WBO
EF
7FJMJHIFJETSBBE
VJU
EF
KBSFO
OFHFOUJH
WPPS
[PWFS
EF[F
EJSFDU
PG
JOEJSFDU
WBO
CF
MBOH
[JKO
WPPS
NPHFMJKL
HFXFMEHFCSVJL
UFHFO
*SBL
QBSBHSBBG
83

-BOHF
UJKE
XBT
FFO

VJUHFCSFJE
QBLLFU
WBO
TBODUJFT
UFHFO
*SBL
WBO
LSBDIU
NBBS
FWFOFFOT
FFO
UPFOFNFOEF

SFFLT
VJU[POEFSJOHFO
XBBSWPPS
UFWFOT
IFU
[PHFIFUFO
APMJFWPPSWPFETFMQSPHSBNNB
JO

IFU
MFWFO
XFSE
HFSPFQFO
1BSBHSBBG
84
HBBU
JO
PQ
EF
POWPMLPNFOIFEFO
WBO
EJU
TBODUJF
SFHJNF
FO
CFIBOEFMU
XFMLF
JOWMPFE
EJU
IFFGU
HFIBE
PQ
EF
CFTMVJUWPSNJOH
PWFS
EF
NPHF
MJKLF
JO[FU
WBO
NJMJUBJSF
NJEEFMFO
JO
EF
QFSJPEF
20022003

&S
JT
JOUFSOBUJPOBBM
FO
PPL
JO
/FEFSMBOE
WFFM
EFCBU
HFXFFTU
PWFS
EF
KVSJEJTDIF
OPPE[BBL

EBO
XFM
MPVUFS
QPMJUJFLF
XFOTFMJKLIFJE
WBO
FFO
AUXFFEF
SFTPMVUJF
EBU
XJM
[FHHFO
FFO
OBEFSF

SFTPMVUJF
WBO
EF
7FJMJHIFJETSBBE
EJF
FYQMJDJFU
UPU
IFU
HFCSVJL
WBO
HFXFME
UFHFO
*SBL
NBOEB
UFFSEF
QBSBHSBBG
85

&FO
TMFVUFMLXFTUJF
JT
EF
JOUFSQSFUBUJF
WBO
EF
JOIPVE
FO
EF
CFUFLFOJT
WBO

resolutie 1441 van 8 november 2002
EJF
JO
QBSBHSBBG
86
POEFS
EF
MPFQ
XPSEU
HFOPNFO
1B
SBHSBBG
87
BOBMZTFFSU
IFU
WFSMPPQ
WBO
IFU
QPMJUJFLF
EFCBU
JO
/FEFSMBOE
PWFS
EF
SFDIUTHSPOE
TMBH
WBO
NJMJUBJS
JOHSJKQFO
JO
*SBL
BBO
EF
IBOE
WBO
EF
PQWBUUJOHFO
WBO
IFU
LBCJOFU
FO
IFU
EFCBU

JO
EF
5XFFEF
,BNFS
%BBSCJK
XPSEU
PPL
JOHFHBBO
PQ
EF
UPUTUBOELPNJOH
WBO
EF
TUBOEQVOUFO

CJOOFO
NFU
OBNF
EF
NJOJTUFSJFT
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
FO
%FGFOTJF

1BSBHSBBG
88
CFIBOEFMU
IFU
WPMLFOSFDIUFMJKL
BEWJFT
WBO
-PSE
(PMETNJUI
BBO
EF
#SJUTF

SFHFSJOH
FO
QBSBHSBBG
89
EF
NJMJUBJSF
TUFVO
WBO
/FEFSMBOE
BBO
EF
TUBCJMJUFJU
FO
XFEFS
PQCPVX
WBO
*SBL
OB
IFU
"NFSJLBBOT#SJUT
NJMJUBJS
JOHSJKQFO
%F
FSWBSJOHFO
EJF
JO
IFU

QPMJUJFLF
EFCBU
JO
/FEFSMBOE
[JKO
PQHFEBBO
IFCCFO
HFSFTVMUFFSE
JO
FFO
DPBMJUJFBGTQSBBL

WBO
IFU
LBCJOFU#BMLFOFOEF
*7
PWFS
EF
OPPE[BBL
WBO
FFO
ABEFRVBBU
WPMLFOSFDIUFMJKL

NBOEBBU
XBBSPQ
JO
QBSBHSBBG
810
LPSU
XPSEU
JOHFHBBO
1BSBHSBBG
811
TMVJU
BG
NFU
FFO

UFSVHCMJL

8.2 Het VN-recht inzake geweldgebruik

In 1945
CFPPHEFO
EF
PQSJDIUFST
WBO
EF
7FSFOJHEF
/BUJFT
FFO
TUFMTFM
WBO
DPMMFDUJFWF
WFJMJH
IFJE
JO
IFU
MFWFO
UF
SPFQFO
)PFLTUFOFO
[JKO
EF
QMJDIU
UPU
WSFFE[BNF
HFTDIJMMFOCFTMFDI
UJOH
FO
IFU
HFXFMEWFSCPE
JO
EF
JOUFSOBUJPOBMF
CFUSFLLJOHFO1
)FU
WFSCPE
UPU
IFU
WPFSFO

WBO
FFO
BHSFTTJFWF
PPSMPH
XPSEU
WSJK
BMHFNFFO
HF[JFO
BMT
FFO
EXJOHFOEF
OPSN
WBO
BMHF

1 ;JF
BSUJLFM
2
WBO
IFU
VN)BOEWFTU
PQHFOPNFO
JO
CJKMBHF
)

De volkenrechtelijke grondslag van militair ingrijpen in Irak 217

 NFFO
WPMLFOSFDIU2
)FU
)BOEWFTU
WBO
EF
7FSFOJHEF
/BUJFT
LFOU
UXFF
VJU[POEFSJOHFO
PQ

IFU
HFXFMEWFSCPE
;P
IFFGU
POEFS
BSUJLFM
51
FFO
TUBBU
EJF
IFU
TMBDIUPďFS
JT
WBO
FFO
HFXB
QFOEF
BBOWBM
m
IFU
AJOIFSFOUF
SFDIU
UPU
[FMGWFSEFEJHJOH
m
PQ
FJHFO
LSBDIU
PG
JO
DPMMFDUJFG

WFSCBOE
8FM
NPFU
EF
BBOHFWBMMFO
TUBBU
EF
HFXBQFOEF
BBOWBM
PONJEEFMMJKL
BBO
EF
7FJMJH
IFJETSBBE
NFMEFO
FO
[JKO
[FMGWFSEFEJHJOHTBDUJF
FWFOUVFFM
TUBLFO
[PESB
EF
7FJMJHIFJETSBBE

[FMG
DPMMFDUJFWF
NBBUSFHFMFO
OFFNU
UPU
IFSTUFM
WBO
EF
WSFEF
FO
WFJMJHIFJE
%JU
SFDIU
UPU

HFXBQFOEF
[FMGWFSEFEJHJOH
TUSFLU
[JDI
POEFS
CFQBBMEF
TUSJLUF
WPPSXBBSEFO
VJU
UPU
BOUJ
DJQBUPJSF
PPL
XFM
HFOPFNE
QSFÌNQUJFWF

[FMGWFSEFEJHJOH
XBOOFFS
FFO
TUBBU
IFU
EPFMXJU

JT
WBO
FFO
PQIBOEFO
[JKOEF
HFXBQFOEF
BBOWBM
)FU
NPFU
EBO
UFO
NJOTUF
XFM
FWJEFOU
[JKO

EBU
FFO
HFXBQFOEF
BBOWBM
JFEFS
NPNFOU
LBO
QMBBUTIFCCFO
FO
EBU
FFO
HFXBQFOEF
QSF
FNQUJFWF
[FMGWFSEFEJHJOHTBDUJF
OPPE[BLFMJKL
FO
QSPQPSUJPOFFM
JT3
#PWFOEJFO
NPFU
EF

[FMGWFSEFEJHJOHTBDUJF
XPSEFO
VJUHFWPFSE
NFU
JOBDIUOFNJOH
WBO
IFU
JOUFSOBUJPOBMF
IVNB
OJUBJSF
SFDIU
%F
UXFFEF
VJU[POEFSJOH
PQ
IFU
HFXFMEWFSCPE
JT
FFO
CFTMVJU
WBO
EF
7FJMJHIFJETSBBE

IBOEFMFOE
POEFS
IFU
EXBOHIPPGETUVL
7**
WBO
IFU
)BOEWFTU
EBU
NJMJUBJSF
BDUJF
HFCPEFO

JT
PN
EF
JOUFSOBUJPOBMF
WSFEF
FO
WFJMJHIFJE
UF
IBOEIBWFO
PG
UF
IFSTUFMMFO
0PL
SFHJPOBMF

PSHBOJTBUJFT
NPHFO
HFFO
HFXBQFOEF
BDUJF
POEFSOFNFO
[POEFS
UPFTUFNNJOH
WBO
EF
7FJ
MJHIFJETSBBE
[P
CFQBBMU
BSUJLFM
53, lid 1
WBO
IFU
)BOEWFTU

&FO
SFDIUTHFMEJH
CFTMVJU
WBO
EF
7FJMJHIFJETSBBE
PWFS
OJFUQSPDFEVSFMF
LXFTUJFT
LBO

VJUTMVJUFOE
UPU
TUBOE
LPNFO
JOEJFO
FFO
NFFSEFSIFJE
WBO
UFO
NJOTUF
OFHFO
WBO
EF
WJKGUJFO

MFEFO
WBO
EF
7FJMJHIFJETSBBE
WÓÓS
TUFNU
FO
HFFO
WBO
EF
WJKG
QFSNBOFOUF
MFEFO
FFO
UFHFO
TUFN
WFUP

VJUCSFOHU4
%JU
XBT
JO
1945
CFEPFME
BMT
FFO
JOHFCPVXEF
WFJMJHIFJETLMFQ
PN

UF
WPPSLPNFO
EBU
FFO
NFFSEFSIFJE
WBO
EF
SBBE
DPMMFDUJFWF
EXBOHBDUJF
UFHFO
EF
[JO
WBO

FFO
QFSNBOFOU
MJE
WBO
EF
7FJMJHIFJETSBBE
PG
[FMGT
UFHFO
EJF
TUBBU
[FMG
[PV
LVOOFO
OF
NFO
5FO
UJKEF
WBO
EF
,PVEF
0PSMPH
JT
[PO
NBDIUJHJOH
TMFDIUT
JO
FFO
FOLFM
HFWBM
WFS
MFFOE
OBNFMJKL
NFU
EF
PQSPFQ
WBO
EF
7FJMJHIFJETSBBE
JO
1950
PN
[JDI
POEFS
VNWMBH

NBBS
POEFS
"NFSJLBBOT
DPNNBOEP
UF
WFSFOJHFO
UFOFJOEF
;VJE,PSFB
NJMJUBJS
CJK
UF

2 "SUJLFM
53
WBO
IFU
8FFOT
7FSESBH
JO[BLF
WFSESBHFOSFDIU
1969

PNTDISJKGU
FFO
EXJOHFOEF
OPSN
WBO
BMHF
NFFO
WPMLFOSFDIU
jus cogens) BMT
AFFO
OPSN
EJF
BBOWBBSE
FO
FSLFOE
JT
EPPS
EF
JOUFSOBUJPOBMF
HFNFFOTDIBQ

WBO
TUBUFO
JO
IBBS
HFIFFM
BMT
FFO
OPSN
XBBSWBO
HFFO
BGXJKLJOH
JT
UPFHFTUBBO
FO
EJF
TMFDIUT
LBO
XPSEFO

HFXJK[JHE
EPPS
FFO
MBUFSF
OPSN
WBO
BMHFNFFO
WPMLFOSFDIU
WBO
EF[FMGEF
BBSE
5FLTU
JO
Trb 197251 en verta
ling in Trb 198579
;JF
PWFS
IFU
CFHSJQ
jus cogens +
8PVUFST
A#SPOOFO
WBO
IFU
JOUFSOBUJPOBBM
SFDIU
JO
0

3JCCFMJOL
/
)PSCBDI
3
-FGFCFS
SFE

Handboek Internationaal Recht
%FO
)BBH
2007

Q
95101
;JF
PWFS

EF
TUBUVT
WBO
IFU
HFXFMEWFSCPE
POEFS
NFFS
1)
,PPJKNBOT
Internationaal publiekrecht in vogelvlucht
A 10de druk,
%FWFOUFS
2008

Q
21
1"
/PMMLBFNQFS
Kern van het internationaal publiekrecht
4de
ESVL
%FO
)BBH
2009

Q

212 en 288
#7"
3ÕMJOH
Volkenrecht en vrede (3de
ESVL
%FWFOUFS
1985

Q
143

3 ;JF
IJFSPWFS
IFU
HF[BNFOMJKLF
BEWJFT
WBO
EF
"EWJFTSBBE
*OUFSOBUJPOBMF
7SBBHTUVLLFO
FO
EF
$PNNJTTJF
WBO
"EWJFT

JO[BLF
7PMLFOSFDIUFMJKLF
7SBBHTUVLLFO
PreÌmptief optreden
SBQQPSU
OS
36
%FO
)BBH
KVMJ
2000
FO
EF
SFHFSJOHTSFBDUJF

EBBSPQ
WFSWBU
JO
FFO
CSJFG
BBO
EF
5XFFEF
,BNFS
EE
29 oktober 2004, Kamerstukken II, 2004/05, 29800
7
OS
56

4 "SUJLFM
27 lid 3
WBO
IFU
VN)BOEWFTU
CFQBBMU
EBU
CFTMVJUFO
WBO
EF
15
MFEFO
UFMMFOEF
7FJMJHIFJETSBBE
PWFS
OJFU
QSPDFEVSFMF
LXFTUJFT
BBOHFOPNFO
XPSEFO
NFU
NJOJNBBM
9
MFEFO
WÓÓS
POEFS
XJF
EF
5
QFSNBOFOUF
MFEFO
*O

EF
QSBLUJKL
JT
FFO
OJFVXF
HFXPPOUFSFDIUFMJKLF
SFHFM
POUTUBBO
EJF
EF[F
TUFNQSPDFEVSF
FOJHT[JOT
WFSTPFQFMU

EPPS
TMFDIUT
UF
FJTFO
EBU
HFFO
WBO
EF
5
QFSNBOFOUF
MFEFO
UFHFOTUFNU
%JU
UFOFJOEF
QFSNBOFOUF
MFEFO
JO

TUBBU
UF
TUFMMFO
[JDI
WBO
TUFNNJOH
UF
POUIPVEFO
[POEFS
EF
UPUTUBOELPNJOH
WBO
FFO
CFTMVJU
UF
CMPLLFSFO
5PU

1 september 1965
UFMEF
EF
7FJMJHIFJETSBBE
11
MFEFO

218 De volkenrechtelijke grondslag van militair ingrijpen in Irak

 TUBBO
FO
EF
BHSFTTJF
WBO
/PPSE,PSFB
UF
LFSFO5
%BBSOBBTU
NBDIUJHEF
EF
7FJMJHIFJETSBBE

in 1961
EF
7FSFOJHEF
/BUJFT
OJFU
EF
MJETUBUFO

PN
JO
$POHP
[P
OPEJH
NFU
HFXFMEHFCSVJL

FFO
FTDBMBUJF
WBO
EF
CVSHFSPPSMPH
UF
WPPSLPNFO6
5FO
TMPUUF
WFSMFFOEF
EF
7FJMJHIFJETSBBE

IFU
7FSFOJHE
,POJOLSJKL
FFO
NBDIUJHJOH
PN
UFS
BGEXJOHJOH
WBO
IFU
IBOEFMTFNCBSHP

UFHFO
;VJE3IPEFTJÌ
[P
OPEJH
HFXFME
UF
HFCSVJLFO
UFHFO
UBOLFST
PQ
[FF
EJF
FSWBO
WFS
EBDIU
XFSEFO
PMJF
UF
WFSWPFSFO
EJF
CFTUFNE
XBT
WPPS
IFU
CMBOLF
NJOEFSIFJETSFHJNF
WBO

*BO
4NJUI7
/B
IFU
FJOEF
WBO
EF
,PVEF
0PSMPH
WFSMFFOEF
EF
7FJMJHIFJETSBBE
EJWFSTF

LFSFO
NBDIUJHJOHFO
UPU
HFXFMEHFCSVJL
PQ
CBTJT
WBO
EF
WBTUTUFMMJOH
EBU
TQSBLF
XBT
WBO
FFO

CFESFJHJOH
WBO
EF
WSFEF
PG
FFO
WSFEFTCSFVL
%BBSCJK
IFFGU
[JDI
TJOET
1990
JO
EF
SFDIUT
QSBLUJKL
WBO
EF
7FJMJHIFJETSBBE
FFO
DPOTJTUFOUF
CFMFJETMJKO
POUXJLLFME
EJF
JOIPVEU
EBU

FFO
EFSHFMJKLF
SFTPMVUJF
FYQMJDJFU
NBOEBUFFSU
UPU
IFU
HFCSVJL
WBO
all necessary measures TPNT

ook all necessary means

IFUHFFO
IFU
EJQMPNBUJFLF
KBSHPO
JT
WPPS
IFU
HFCSVJL
WBO
NJMJUBJS

HFXFME8
7PPSCFFMEFO
[JKO
EF
SFTPMVUJFT
JO[BLF
IFU
IFSTUFM
WBO
EF
TPFWFSFJOJUFJU
FO
UFSSJ
UPSJBMF
JOUFHSJUFJU
WBO
,PFXFJU
SFTPMVUJF
678, 1990

IFU
BGEXJOHFO
WBO
IFU
WMVDIUWFSCPE

CPWFO
#PTOJÌ)FS[FHPWJOB
SFTPMVUJF
816, 1993

FO
IFU
CFTDIFSNFO
WBO
EF
AWFJMJHF
HFCJF
EFO
JO
EBU
MBOE
SFTPMVUJF
836, 1993

IFU
NBOEBBU
UPU
HFXFMEHFCSVJL
CJK
EF
EPPS
'SBOL
SJKL
HFMFJEF
IVNBOJUBJSF
PQFSBUJF
Turqoise
UFO
UJKEF
WBO
EF
CVSHFSPPSMPH
JO
3XBOEB
SFTP
lutie 929, 1994

IFU
NBOEBBU
BBO
FFO
NVMUJOBUJPOBMF
USPFQFONBDIU
POEFS
MFJEJOH
WBO
"VT
USBMJÌ
PN
EF
WSFEF
FO
WFJMJHIFJE
JO
0PTU5JNPS
UF
IFSTUFMMFO
SFTPMVUJF
1264, 2001

EF
JO
ternationale assistentie via ISAF
CJK
IFU
CFXFSLTUFMMJHFO
WBO
TUBCJMJUFJU
JO
"GHIBOJTUBO
SFTP
lutie 1386, 2001

EF
TUBCJMJTBUJFNBDIU
JO
*SBL
OB
EF
WBM
WBO
IFU
SFHJNF
WBO
4BEEBN
)PFTTFJO

SFTPMVUJF
1511, 2003

IFU
HFXFMENBOEBBU
WPPS
EF
TUSJKENBDIU
WBO
EF
&VSPQFTF
6OJF
&V
GPS

JO
EF
%FNPDSBUJTDIF
3FQVCMJFL
$POHP
SFTPMVUJF
1671, 2006

FO
WPPS
EF
PQFSBUJF
WBO

EF
&VSPQFTF
6OJF
JO
5TKBBE
SFTPMVUJF
1778, 2007

FO
IFU
NBOEBBU
WPPS
FWFOUVFFM
HFXB
QFOE
PQUSFEFO
JO
EF
XBUFSFO
SPOEPN
4PNBMJÌ
FO
[FMGT
PQ
4PNBMJTDI
HSPOEHFCJFE
UFS
CF
TUSJKEJOH
WBO
QJSBUFSJK
SFTPMVUJFT
1816 en 1851, 2008

%F
UBCFM
WBO
EF[F
m
PWFSJHFOT
OJFU

VJUQVUUFOEF
m
MJKTU
WBO
SFMFWBOUF
FO
SFQSFTFOUBUJFWF
WPPSCFFMEFO
MBBU
[JFO
EBU
CJK
FFO
NBO
EBBU
UPU
HFXFMEHFCSVJL
EF
7FJMJHIFJETSBBE
DPOTJTUFOU
BBOHFFGU
UF
IBOEFMFO
POEFS
IPPGETUVL

7**
0Q
HSPOE
WBO
BSUJLFM
39
WBO
IFU
)BOEWFTU
TUFMU
EF
7FJMJHIFJETSBBE
WBTU
EBU
FS
TQSBLF

JT
WBO
FFO
CFESFJHJOH
WBO
EF
WSFEF
PG
EBU
FFO
WSFEFTCSFVL
IFFGU
QMBBUTHFWPOEFO
7FSWPMHFOT

CFTMVJU
EF
SBBE
EBO
BBO
CFQBBMEF
MJETUBUFO
EBO
XFM
BBO
FFO
VNWSFEFTPQFSBUJF
FFO
NBOEBBU

UPU
HFXFMEHFCSVJL
UF
HFWFO
WJB
EF
XPPSEFO
use of all necessary measures

5 7FJMJHIFJETSBBESFTPMVUJF
83, 27
KVOJ
1950, aangenomen met 7 leden voor, 1 tegen en 2
POUIPVEJOHFO
&HZQUF

FO
*OEJB

%F
4PWKFU6OJF
WPFSEF
JO
EJF
EBHFO
FFO
AMFHFTUPFMQPMJUJFL
VJU
QSPUFTU
UFHFO
IFU
OJFU
UPFLFOOFO
WBO

EF
$IJOFTF
[FUFM
BBO
EF
7PMLTSFQVCMJFL
$IJOB
3FTPMVUJF
83
1950

SJFQ
TUBUFO
PQ
AUP
GVSOJTI
TVDI
BTTJTUBODF

UP
UIF
3FQVCMJD
PG
,PSFB
BT
NBZ
CF
OFDFTTBSZ
UP
SFQFM
UIF
BSNFE
BUUBDL
BOE
UP
SFTUPSF
JOUFSOBUJPOBM
QFBDF

BOE
TFDVSJUZ
JO
UIF
BSFB
SFTPMVUJF
84 van 7
KVMJ
1950
EFFE
EF
BBOCFWFMJOH
EBU
BMMF
MJETUBUFO
AQSPWJEJOH
NJMJUBSZ

GPSDFT
BOE
PUIFS
BTTJTUBODF


NBLF
TVDI
GPSDFT
BOE
PUIFS
BTTJTUBODF
BWBJMBCMF
UP
B
VOJêFE
DPNNBOE
VOEFS

UIF
6OJUFE
4UBUFT
PG
"NFSJDB

6 ;JF
7FJMJHIFJETSBBESFTPMVUJFT
161 en 169
1961

3FTPMVUJF
161
NBDIUJHEF
EF
VN
UPU
ABMM
BQQSPQJBUF
NFBTVSFT
UP

QSFWFOU
UIF
PDDVSSFODF
PG
DJWJM
XBS
JO
$POHP
JODMVEJOH


UIF
VTF
PG
GPSDF
JG
OFDFTTBSZ
JO
UIF
MBTU
SFTPSU
FO

resolutie 169
UPU
AUP
UBLF
WJHPSPVT
BDUJPO
JODMVEJOH
UIF
VTF
PG
UIF
SFRVJTJUF
NFBTVSF
PG
GPSDF
JG
OFDFTTBSZ

7 7FJMJHIFJETSBBESFTPMVUJF
221
1966

EJF
IFU
7FSFOJHE
,POJOLSJKL
NBDIUJHEF
AUP
QSFWFOU
CZ
UIF
VTF
PG
GPSDF
JG

OFDFTTBSZ
UIF
BSSJWBM
BU
#FJSB
PG
WFTTFMT
SFBTPOBCMZ
CFMJFWFE
UP
CF
DBSSZJOH
PJM
EFTUJOFE
GPS
4PVUIFSO
3IPEF
TJB

8 ;JF
/.
#MPLLFS
A*T
UIF
"VUIPSJ[BUJPO
"VUIPSJ[FE
1PXFST
BOE
1SBDUJDF
PG
UIF
UN
4FDVSJUZ
$PVODJM
UP

"VUIPSJ[F
UIF
6TF
PG
'PSDF
CZ
i$PBMJUJPOT
PG
UIF
"CMF
BOE
8JMMJOHu, European Journal of International
Law
EM
11
2000

541568

De volkenrechtelijke grondslag van militair ingrijpen in Irak 219

Tabel 8.1
VOORBEELDEN VAN VEILIGHEIDSRAADRESOLUTIES VANAF 1990 MET MANDAAT TOT GEWELDGEBRUIK

Veiligheidsraadresolutie Situatie en doelstelling

S/RES/678 Herstel van de soevereiniteit en territoriale integriteit

29 november 1990 van Koeweit en van de vrede en veiligheid in de
Hoofdstuk VII VN-Handvest regio
‘breach of international peace and security’
(zie S/RES/660)

S/RES/816 Het afdwingen van een vliegverbod boven

31 maart 1993 Bosnië-Herzegovina

Hoofdstuk VII
‘(...) threat to international peace and security’

S/RES/836 Het beschermen van de ‘veilige gebieden’ in

4 juni 1993 Bosnië-Herzegovina

Hoofdstuk VII
‘(...) threat to international peace and security’

S/RES/1244 Creëren van een stabiel en veilig klimaat voor en

10 juni 1999 politieke oplossing van de crisis in Kosovo

Hoofdstuk VII
‘(...) threat to international peace and security’

S/RES/1264 Multinationale troepenmacht onder leiding van

15 september 1999 Australië om vrede en veiligheid te herstellen in
Oost-Timor
Hoofdstuk VII
‘(...) threat to peace and security’

S/RES/1386 Internationale assistentie via ISAF bij het handhaven van

20 december 2001 de veiligheid in Kaboel en omgeving, Afghanistan

Hoofdstuk VII
‘(...) threat to international peace and security’

S/RES/1497 Multinationale troepenmacht ter ondersteuning van de

1 augustus 2003 implementatie van de staakt-het-vurenovereenkomst in
Liberia
Hoofdstuk VII
‘(...) threat to international peace and security’

220 De volkenrechtelijke grondslag van militair ingrijpen in Irak

Mandaat tot geweldgebruik Afgegeven aan

‘Authorizes (...) to use all necessary means’ (par. 4) 'Member States co-operating with the Government of
Kuwait’

‘Authorizes (...) to take (...) all necessary measures’ ‘Member States, (...) acting nationally or through
(par. 2) regional organizations (...) in close coordination with
the Secretary-General and UNPROFOR’

- ‘Authorizes (...) to take the necessary measures, - ‘UNPROFOR’ (par. 9)

including the use of force’ (par. 9) - ‘Member States, acting nationally or through regional
- ‘Decides (...) may take (...) all necessary measures’ organizations (...) subject to close coordination with
(par. 10) the Secretary-General and UNPROFOR’ (par. 10)

‘Authorizes (...) to establish the international security ‘Member States and relevant international
presence in Kosovo (...) with all necessary means to organizations’
fulfil its responsibilities’ (par. 7)

‘Authorizes (...) to take all necessary measures’ ‘States participating in the multinational force’
(par. 3)

‘Authorizes (...) to take all necessary measures’ ‘Member States participating in the International
(par. 3) Security Assistance Force’

‘Authorizes (...) to take all necessary measures’ ‘Member States participating in the Multinational Force
(par. 5) in Liberia’

De volkenrechtelijke grondslag van militair ingrijpen in Irak 221

 Veiligheidsraadresolutie Situatie en doelstelling

S/RES/1511 Multinationale troepenmacht voor het handhaven van

16 oktober 2003 de veiligheid en stabiliteit in Irak na de val van het
regime van Saddam Hoessein
Hoofdstuk VII
‘(...) threat to international peace and security’

S/RES/1546 Internationale assistentie (multinationale troepenmacht)

8 juni 2004 bij de handhaving van vrede en veiligheid bij de
wederopbouw en democratische processen in Irak
Hoofdstuk VII
‘(...) threat to international peace and security’

S/RES/1529 Multinationale troepenmacht ter ondersteuning van

29 februari 2004 de veiligheid en het constitutionele politieke proces in
Haïti
Hoofdstuk VII
‘(...) threat to international peace and security’

S/RES/1556 Internationale assistentie bij het bestrijden van handel

30 juli 2004 in wapens en van het trainen e.d. van gewapende
niet-statelijke entiteiten in Darfur, Soedan
Hoofdstuk VII
‘(...) threat to international peace and security’

S/RES/1851 Internationale assistentie bij het bestrijden van piraterij

16 december 2008 voor de kust en tot op het grondgebied van Somalië

Hoofdstuk VII
‘(...) threat to international peace and security’

© Commissie van onderzoek besluitvorming Irak, 2010

222 De volkenrechtelijke grondslag van militair ingrijpen in Irak

Mandaat tot geweldgebruik Afgegeven aan

‘Authorizes (...) to take all necessary measures’ ‘A multinational force under unified command’
(par. 13) (‘urges Member States to contribute assistance (...) to
the multinational force’)

‘Decides (...) to take all necessary measures’ ‘the multinational force’

(par. 10)

‘Authorizes (...) to take all necessary measures’ ‘Member States participating in the Multinational
(par. 6) Interim Force’

‘Decides (...) shall take the necessary measures’ ‘all states’

(par. 7-8)

‘Decides (...) may take all necessary measures’ ‘States and regional organizations’
(par. 6)

De volkenrechtelijke grondslag van militair ingrijpen in Irak 223

 /BBTU
EF
UXFF
JO
IFU
VN)BOEWFTU
PQHFOPNFO
VJU[POEFSJOHFO
JT
FFO
SFDIUTPOUXJLLFMJOH

XBBSOFFNCBBS
EJF
IFU
HFCSVJL
WBO
HFXFME
JO
VJU[POEFSMJKLF
IVNBOJUBJSF
OPPEPNTUBO
EJHIFEFO
SFDIUWBBSEJHU
PPL
JOEJFO
EF
7FJMJHIFJETSBBE
EBBSPWFS
HFFO
PWFSFFOTUFNNJOH

LBO
CFSFJLFO
&S
NPFU
EBO
TQSBLF
[JKO
WBO
ëBHSBOUF
FO
NBTTBMF
TDIFOEJOHFO
WBO
EF
SFDI
UFO
WBO
EF
NFOT
EJF
HSPUF
HSPFQFO
CVSHFST
EBO
XFM
FFO
CFWPMLJOHTHSPFQ
JO
IFU
CJK[POEFS

AFUOJTDIF
[VJWFSJOH

FSOTUJH
JO
IVO
SFDIU
PQ
MFWFO
PG
JO
IVO
SFDIU
PQ
CFTUBBO
BMT
FUOJ
TDIF
HSPFQ
CFESFJHFO9
7PPSCFFMEFO
WBO
IVNBOJUBJSF
JOUFSWFOUJFT
[JKO
PQFSBUJF
Provide
Comfort in Irak in april 1991
UFS
CFTDIFSNJOH
WBO
EF
,PFSEFO
FO
TKJJFUFO
JO
SFTQFDUJFWFMJKL

/PPSE
FO
;VJE*SBL
[JF
IPPGETUVL
3

FO
EF
,PTPWPBDUJF
WBO
UJFO
NAVOMBOEFO
JO
1999
UFHFO
IFU
+PFHPTMBWJÌ
POEFS
QSFTJEFOU
4MPCPEBO
.JMPØFWJDñ
%F
HFPPSMPPGEIFJE
WBO
FFO

IVNBOJUBJSF
JOUFSWFOUJF
JO
EFSHFMJKLF
OPPEPNTUBOEJHIFEFO
JT
OJFU
POPNTUSFEFO
#JOOFO

IFU
LBEFS
WBO
EF
7FSFOJHEF
/BUJFT
JT
IFU
UPU
PQ
IFEFO
OJFU
HFMVLU
PWFSFFOTUFNNJOH
UF

CFSFJLFO
PWFS
EF
DSJUFSJB
WPPS
FFO
IVNBOJUBJSF
JOUFSWFOUJF
8FM
IFFGU
IFU
NFEF
IJFSBBO

ten grondslag liggende beginsel van responsibility to protect toenemende erkenning gevon
EFO
POEFS
NFFS
UJKEFOT
EF
8FSFMEUPQ
JO
TFQUFNCFS
2005
UFS
HFMFHFOIFJE
WBO
EF
WJFSJOH

WBO
IFU
[FTUJHKBSJH
CFTUBBO
WBO
EF
7FSFOJHEF
/BUJFT
%F
FSLFOOJOH
WBO
EF
responsibility to
protect
XPSEU
FWFOXFM
HFLPQQFME
BBO
EF
WFSBOUXPPSEFMJKLIFJE
WBO
EF
7FJMJHIFJETSBBE
AUP

UBLF
DPMMFDUJWF
BDUJPO
JO
B
UJNFMZ
BOE
EFDJTJWF
NBOOFS10
*O
IFU
7FSESBH
JO[BLF
EF
PQSJDI
UJOH
WBO
EF
"GSJLBBOTF
6OJF
JT
IFU
SFDIU
WBO
EF[F
6OJF
WBTUHFMFHE
UPU
IVNBOJUBJSF
JOUFS
WFOUJF
JO
FFO
MJETUBBU
JOEJFO
EBBS
FSOTUJHF
JOUFSOBUJPOBMF
NJTESJKWFO
[PBMT
WPMLFSFONPPSE

XPSEFO
CFHBBO11
0PL
XPSEFO
XFM
BOEFSF
VJU[POEFSJOHFO
PQ
IFU
HFXFMEWFSCPE
HFDMBJNE
XBBSPOEFS

QSPEFNPDSBUJTDIF
JOUFSWFOUJF
JOUFSOBUJPOBMF
HFXBQFOEF
TUFVO
BBO
OBUJPOBMF
CFWSJKEJOHT
PPSMPHFO
PG
NJMJUBJSF
BDUJF
UFHFO
EF
WFSTQSFJEJOH
WBO
NBTTBWFSOJFUJHJOHTXBQFOT
WPPS

[PWFS
EF[F
OJFU
PQ
CBTJT
WBO
IFU
SFDIU
PQ
[FMGWFSEFEJHJOH
HFSFDIUWBBSEJHE
LVOOFO
XPS
EFO
%FSHFMJKLF
DMBJNT
[JKO
TUFSL
PNTUSFEFO
FO
IFCCFO
JO
IFU
HFMEFOEF
JOUFSOBUJPOBBM

SFDIU
WPPSBMTOPH
HFFO
XPSUFM
LVOOFO
TDIJFUFO12
5FO
TMPUUF
XPSEU
WFSEFEJHE
EBU
EF
WPMLFOSFDIUFMJKLF
CBTJT
BMMFFO
OJFU
CFTMJTTFOE
LBO

[JKO
WPPS
EF
SFDIUWBBSEJHJOH
WBO
JOUFSOBUJPOBBM
PQUSFEFO
WBO
TUBUFO13
%F
OBMFWJOH
WBO

WPMLFOSFDIUFMJKLF
SFHFMT
JT
[FFS
CFMBOHSJKL
NBBS
LBO
OJFU
BMUJKE
EF
EPPSTMBH
HFWFO
4PNT

TUBBO
JO
FFO
JOUFSOBUJPOBBM
DPOëJDU
XBBSEFO
PQ
IFU
TQFM
WBO
[VML
FFO
JNQPSUBOUJF
EBU

9 ;JF
IJFSPWFS
IFU
BEWJFT
WBO
EF
"EWJFTSBBE
*OUFSOBUJPOBMF
7SBBHTUVLLFO
FO
EF
$PNNJTTJF
WBO
"EWJFT
JO[BLF

7PMLFOSFDIUFMJKLF
7SBBHTUVLLFO
Humanitaire interventie
SBQQPSU
OS
13
%FO
)BBH
BQSJM
2000 en de regerings
SFBDUJF
EBBSPQ
WFSWBU
JO
FFO
OPUJUJF
BBO
EF
5XFFEF
,BNFS
EE
30 oktober 2001, Kamerstukken II 2001/2002,
27 742
OS
5

10 ;JF
IFU
TMPUEPDVNFOU
WBO
EF
8FSFMEUPQ
JO
TFQUFNCFS
2005
"RES/60/1, 16 september 2005
QBSBHSBGFO

138139
FO
EF
SFDFOUF
TUBOE
WBO
[BLFO
JO
IFU
SBQQPSU
WBO
TFDSFUBSJTHFOFSBBM
#BO
,JNPPO
Implementing the
Responsibility to Protect, VN
%PD
"63/677, 12
KBOVBSJ
2009

11 ;JF
BSU
4
I

WBO
IFU
PQSJDIUJOHTWFSESBH
WBO
EF
"GSJLBBOTF
6OJF
2000

PWFS
IFU
SFDIU
WBO
EF
"GSJLBBOTF

6OJF
AUP
JOUFSWFOF
JO
B
.FNCFS
4UBUF
QVSTVBOU
UP
B
EFDJTJPO
PG
UIF
"TTFNCMZ
JO
SFTQFDU
PG
HSBWF
DJSDVN
TUBODFT
OBNFMZ
XBS
DSJNFT
HFOPDJEF
BOE
DSJNFT
BHBJOTU
IVNBOJUZ
;JF
PPL
""
:VTVG
A5IF
SJHIU
PG

JOUFSWFOUJPO
CZ
UIF
"GSJDBO
6OJPO
B
OFX
QBSBEJHN
JO
SFHJPOBM
FOGPSDFNFOU
BDUJPO  African Yearbook of
International Law, 11
2003

Q
321
12 ;JF
$
(SBZ
International Law and the Use of Force
3EF
ESVL
0YGPSE
2008

Q
3066
13 ;JF
5.
'SBODL
Recourse to Force: State Action Against Threats and Armed Attacks $BNCSJEHF
2002

TMPUIPPGETUVL

10

224 De volkenrechtelijke grondslag van militair ingrijpen in Irak

 TUBUFO
[JDI
HFEXPOHFO
LVOOFO
WPFMFO
UF
IBOEFMFO
PPL
XBOOFFS
EJU
OJFU
DPOGPSN
IFU
HFM
EFOEF
WPMLFOSFDIU
NPDIU
[JKO
%BU
[JKO
FWFOXFM
VJU[POEFSMJKLF
TJUVBUJFT
XBBSCJK
IFU
HBBU

PN
[FFS
ESJOHFOEF
NPSFMF
NBBUTUBWFO
0PL
EBO
CJFEFO
IFU
KVSJEJTDI
BEBHJVN
AOPPE
CSFFLU

XFU
FO
IFU
WPMLFOSFDIUFMJKLF
SFDIUTCFHSJQ
state of necessity
FWFOXFM
WFJMJHIFJETLMFQQFO
CJOOFO

IFU
SFDIU
PN
IJFS
FFO
VJUXFH
UF
LVOOFO
WJOEFO
)FU
JT
PQWBMMFOE
EBU
IFU
EFCBU
PWFS
EF

NPHFMJKLF
SFDIUWBBSEJHJOH
WBO
EF
*SBLPPSMPH
OJFU
MBOHT
EF[F
XFHFO
IFFGU
QMBBUTHFWPOEFO

8.3 De resoluties van de Veiligheidsraad betreffende Irak

in de jaren negentig
*O
EF
QFSJPEF
TJOET
EF
JOWBM
EPPS
*SBL
JO
,PFXFJU
IFFGU
EF
7FJMJHIFJETSBBE
FFO
HSPPU

BBOUBM
SFTPMVUJFT
BBOHFOPNFO
XBBSJO
*SBL
XPSEU
HFOPFNE
7SJKXFM
BM
EF[F
SFTPMVUJFT
CF
WBUUFO
FFO
WFSXJK[JOH
OBBS
IPPGETUVL
7**
WBO
IFU
VN)BOEWFTU
;PBMT
JT
CFTQSPLFO
JO

IPPGETUVL
3
WFSPPSEFFMEF
EF
7FJMJHIFJETSBBE
OPH
PQ
EF[FMGEF
EBH
WBO
EF
JOWBM
WSJKXFM

FFOTHF[JOE
+FNFO
IJFME
[JDI
BG[JKEJH
CJK
EF
TUFNNJOH

EF
JOWBTJF
WBO
,PFXFJU
EPPS

*SBBLTF
USPFQFO
FO
CFTUFNQFMEF
IJK
EF[F
BMT
FFO
WFSCSFLJOH
WBO
EF
JOUFSOBUJPOBMF
WSFEF

FO
WFJMJHIFJE
"MEVT
PQFOEF
EF
7FJMJHIFJETSBBE
NFUFFO
EF
EFVS
OBBS
IFU
USFďFO
WBO

EXBOHNBBUSFHFMFO
POEFS
IPPGETUVL
7**
WBO
IFU
VN)BOEWFTU
"MT
WPPSMPQJHF
NBBUSFHFM

onder artikel 40
FJTUF
EF
SBBE
EBU
*SBL
[JDI
PONJEEFMMJKL
FO
POWPPSXBBSEFMJKL
VJU
,PF
XFJU
UFSVHUSPL
FO
SJFQ
IJK
QBSUJKFO
PQ
EJSFDU
POEFSIBOEFMJOHFO
UF
CFHJOOFO
PN
IVO
HF
TDIJMMFO
PQ
UF
MPTTFO
CJKWPPSCFFME
NFU
CFIVMQ
WBO
EF
"SBCJTDIF
-JHB
SFTPMVUJF
660,
1990

5PFO
EBU
CJOOFO
FOLFMF
EBHFO
OJFU
HFCFVSEF
[FUUF
EF
7FJMJHIFJETSBBE
FFO
HSPUF

stap verder door onder artikel 41
FFO
PNWBOHSJKL
QBLLFU
WBO
FDPOPNJTDIF
TBODUJFT
UFHFO

*SBL
FO
CF[FU
,PFXFJU
BG
UF
LPOEJHFO
SFTPMVUJF
661, 1990

EJF
CJOEFOE
BBO
BMMF
MJETUBUFO

XFSEFO
PQHFMFHE
%F
NBBUSFHFMFO
PNWBUUFO
POEFS
NFFS
FFO
IBOEFMTFNCBSHP
FFO
CFWSJF
[JOH
WBO
BMMF
êOBODJÌMF
USBOTBDUJFT
FO
FFO
WFSQMJDIUJOH
WBO
TUBUFO
FS
OBVXLFVSJH
PQ
UPF
UF

[JFO
EBU
FFOJFEFS
EJF
[JDI
POEFS
[JKO
SFDIUTNBDIU
CFWPOE
JODMVTJFG
TDIFQFO
EJF
POEFS

[JKO
WMBH
WPFSFO

[JDI
TUSJLU
BBO
EF
CFWFMFO
WBO
EF
7FJMJHIFJETSBBE
IJFME
4MFDIUT
WPPS

NFEJDJKOFO
FO
PQ
IVNBOJUBJSF
HSPOEFO
CFOPEJHEF
WPFETFMMFWFSBOUJFT
XFSE
FFO
VJU[POEF
SJOH
HFNBBLU
*O
EF[F
SFTPMVUJF
661
CFTMPPU
EF
7FJMJHIFJETSBBE
UFWFOT
FFO
TBODUJFDPNNJT
TJF
JO
UF
TUFMMFO
CFTUBBOEF
VJU
BMMF
MFEFO
WBO
EF
SBBE
%JU
DPNJUÊ
IBE
BBOWBOLFMJKL
UPU
UBBL

EF
SBQQPSUFO
WBO
EF
TFDSFUBSJTHFOFSBBM
WBO
EF
7FSFOJHEF
/BUJFT
PWFS
EF
VJUWPFSJOH
WBO

IFU
FDPOPNJTDI
FNCBSHP
UF
POEFS[PFLFO
FO
CJK
TUBUFO
JOMJDIUJOHFO
JO
UF
XJOOFO
CFUSFG
GFOEF
EF
NBBUSFHFMFO
EJF
[JK
POEFSOPNFO
IBEEFO
PN
BBO
EF
SFTPMVUJF
HFWPMH
UF
HFWFO

0PL
LPOEFO
TUBUFO
IFU
DPNJUÊ
PN
OBEFSF
VJUMFH
PWFS
EF
UPFQBTTJOH
WBO
EF
TBODUJFSFTP
MVUJFT
WSBHFO
;P
WSPFH
/FEFSMBOE
JO
1990
EF
TBODUJFDPNNJTTJF
PG
IFU
WFSSJDIUFO
WBO

EJFOTUFO
[PBMT
DPOTVMUBODZ
FO
CBHHFSXFSL[BBNIFEFO
JO
*SBL
PPL
POEFS
EF
SFJLXJKEUF

van resolutie 661
WJFM
IFUHFFO
CFWFTUJHFOE
XFSE
CFBOUXPPSE
*O
EJWFSTF
SFTPMVUJFT
JT

FOFS[JKET
IFU
TBODUJFSFHJNF
WFSTUFSLU
POEFS
NFFS
NFU
FFO
MVDIUFNCBSHP
JO
SFTPMVUJF

670

FO
[JKO
BOEFS[JKET
EF
VJU[POEFSJOHFO
WFSSVJNE
NFU
OBNF
WPPS
WPFETFMMFWFSBOUJFT

FTTFOUJÌMF
HPFEFSFO
FO
PWFSJHF
IVNBOJUBJSF
IVMQ

%F
TBODUJFT
FO
EF
TBODUJFDPNNJTTJF

[PVEFO
VJUFJOEFMJKL
UPU
JO
IFU
KBBS
2003
CMJKWFO
WPPSUCFTUBBO
0Q
EF
GFJMFO
WBO
IFU
TBOD
UJFSFHJNF
FO
IFU
XFSL
WBO
EF
TBODUJFDPNNJTTJF
XPSEU
JO
EF
WPMHFOEF
QBSBHSBBG
WBO
EJU

IPPGETUVL
VJUWPFSJH
JOHFHBBO

"SUJLFM
42
WBO
IFU
VN)BOEWFTU
CFQBBMU
EBU
NPDIU
EF
7FJMJHIFJETSBBE
WBO
PPSEFFM

[JKO
EBU
EF
ANBBUSFHFMFO
XBBSBBO
HFFO
XBQFOHFXFME
UF
QBT
LPNU
POWPMEPFOEF
[PVEFO

De volkenrechtelijke grondslag van militair ingrijpen in Irak 225

 [JKO
HFCMFLFO
IJK
LBO
PWFSHBBO
UPU
NJMJUBJSF
EXBOHNBBUSFHFMFO
0Q
25 augustus 1990
OBN
EF
7FJMJHIFJETSBBE
EF
FFSTUF
SFTPMVUJF
BBO
EJF
FFO
LMFJOF
TUBQ
JO
EF[F
SJDIUJOH
[FUUF

In resolutie 665
HBG
IJK
UPFTUFNNJOH
UPU
CFQFSLU
HFXFMEHFCSVJL
PN
EF
OBMFWJOH
WBO
EF

TBODUJFT
PQ
[FF
BG
UF
EXJOHFO
-JETUBUFO
NFU
NBSJOFFFOIFEFO
JO
EF
SFHJP
XFSEFO
PQHF
SPFQFO
TDIFQFO
PQ
XFH
OBBS
PG
WBO
*SBL
PQ
WPMMF
[FF
BBO
UF
IPVEFO
UFOFJOEF
IVO
WSBDIU

FO
CFTUFNNJOH
UF
DPOUSPMFSFO
8FJHFSEFO
EF
LBQJUFJO
FO
[JKO
CFNBOOJOH
NFEFXFSLJOH

EBO
XBSFO
NBBUSFHFMFO
NPHFMJKL
AJO
WFSIPVEJOH
NFU
EF
TQFDJêFLF
PNTUBOEJHIFEFO
BMT

OPPE[BLFMJKL
POEFS
IFU
HF[BH
WBO
EF
7FJMJHIFJETSBBE
CJKWPPSCFFME
FFO
XBBSTDIVXJOHT
TDIPU
WPPS
EF
CPFH
PG
[P
OPEJH
ESBTUJTDIFS
PQUSFEFO
5PFO
EVJEFMJKL
XFSE
EBU
*SBL
OJFU
WBO
[JOT
XBT
[JDI
VJU
,PFXFJU
UFSVH
UF
USFLLFO
OBN
EF

7FJMJHIFJETSBBE
OB
JOUFOTJFG
EJQMPNBUJFL
PWFSMFH
XBBSCJK
EF
UPFONBMJHF
"NFSJLBBOTF
NJ
OJTUFS
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
+BNFT
#BLFS
FFO
IPPGESPM
TQFFMEF
PQ
29 november 1990
resolutie 678
BBO
%BBSJO
CFTMPPU
EF
SBBE
NFU
UXBBMG
TUFNNFO
WÓÓS
ÊÊO
POUIPVEJOH

$IJOB

FO
UXFF
UFHFOTUFNNFO
$VCB
FO
+FNFO

*SBL
CJK
XJK[F
WBO
AFFO
QBV[F
WBO
HPFEF

XJM
OPH
ÊÊO
MBBUTUF
LBOT
WBO
47
EBHFO
UF
CJFEFO
[JKO
USPFQFO
VJU
,PFXFJU
UFSVH
UF
USFLLFO

WÓÓS
PG
PQ
15
KBOVBSJ
1991
;P
OJFU
EBO
TUPOE
EF
7FJMJHIFJETSBBE
,PFXFJU
FO
[JKO
CPOEHF
OPUFO
UPF
ABMMF
OPPE[BLFMJKLF
NBBUSFHFMFO
UF
OFNFO
PN
EF
TPFWFSFJOJUFJU
FO
EF
UFSSJUPSJBMF

JOUFHSJUFJU
WBO
,PFXFJU
BMTNFEF
EF
JOUFSOBUJPOBMF
WSFEF
FO
WFJMJHIFJE
UF
IFSTUFMMFO

%F
7FJMJHIFJETSBBE
HBG
IJFSCJK
BBO
POEFS
IPPGETUVL7**
UF
IBOEFMFO
FO
WFSXFFT
OBBS

de eerdere resolutie 660
1990

XBBSJO
IFU
CFTUBBO
WBO
FFO
JOUFSOBUJPOBMF
WSFEFTCSFVL

XBT
WBTUHFTUFME
%F
TMFVUFMQBSBHSBBG
WBO
SFTPMVUJF
678
MVJEEF
AAuthorizes .FNCFS
4UBUFT

DPPQFSBUJOH
XJUI
UIF
(PWFSONFOU
PG
,VXBJU
VOMFTT
*SBR
PO
PS
CFGPSF
15
+BOVBSZ
1991
GVMMZ
JNQMFNFOUT


UIF
BCPWFNFOUJPOFE
SFTPMVUJPOT
UP
VTF
BMM
OFDFTTBSZ
NFBOT
UP

VQIPME
BOE
JNQMFNFOU
SFTPMVUJPO
660
1990

BOE
BMM
TVCTFRVFOU
SFMFWBOU
SFTPMVUJPOT
BOE

UP
SFTUPSF
JOUFSOBUJPOBM
QFBDF
BOE
TFDVSJUZ
JO
UIF
BSFB
%F[F
GPSNVMFSJOH
NBBLU
EVJEFMJKL

EBU
HFFO
OBEFSF
CFTMVJUWPSNJOH
EPPS
EF
7FJMJHIFJETSBBE
OPEJH
XBT
"MMF
TUBUFO
XFSEFO

PQHFSPFQFO
HFQBTUF
TUFVO
WPPS
EF[F
NBBUSFHFMFO
UF
CJFEFO
5PFO
*SBL
[JDI
OJFU
VJU
,PFXFJU
UFSVHUSPL
WPSNEF
EF[F
SFTPMVUJF
EF
SFDIUTHSPOETMBH

voor operatie Desert Storm
XBBSEPPS
,PFXFJU
XFSE
CFWSJKE
FO
JO
[JKO
TPFWFSFJOJUFJU
FO

UFSSJUPSJBMF
JOUFHSJUFJU
XFSE
IFSTUFME
1BT
OB
PQTDIPSUJOH
WBO
EF
WJKBOEFMJKLIFEFO
FO
OB

FFO
WPPSMPQJHF
CFTUBOETPWFSFFOLPNTU
UVTTFO
EF
"NFSJLBBOTF
HFOFSBBM
4DIXBS[LPQG
FO

EF
*SBBLTF
MFHFSUPQ
OBN
EF
7FJMJHIFJETSBBE
PQ
2 maart 1991
FFO
OJFVXF
SFTPMVUJF
BBO

%F[F
SFTPMVUJF
686
FJTUF
POEFS
NFFS
EBU
*SBL
[JKO
QPHJOHFO
UPU
BOOFYBUJF
WBO
,PFXFJU

HFIFFM
PQHBG
BBOTQSBLFMJKLIFJE
POEFS
JOUFSOBUJPOBBM
SFDIU
BBOWBBSEEF
WPPS
BMMF
TDIBEF

BMT
HFWPMH
WBO
EF
JOWBTJF
FO
EF
POSFDIUNBUJHF
CF[FUUJOH
WBO
,PFXFJU
FO
BMMF
WJKBOEFMJKL
IFEFO
CFÌJOEJHEF
JODMVTJFG
SBLFUBBOWBMMFO
FO
WMVDIUFO
WBO
[JKO
MVDIUNBDIU
%F
SBBE

NBDIUJHEF
EF
EPPS
EF
VS
HFMFJEF
DPBMJUJF
*SBL
POEFS
TDIPU
UF
IPVEFO
[PMBOH
IFU
OJFU
BBO

BMMF
FJTFO
IBE
WPMEBBO14
/BEBU
*SBL
TDIPPSWPFUFOE
BMMF
FJTFO
WBO
EF
7FJMJHIFJETSBBE
IBE
HFBDDFQUFFSE
WFSWJOH

EF
SBBE
EJU
WPPSMPQJHF
TUBBLUIFUWVSFO
PQ
3 april 1991
EPPS
FFO
NBOEBUPJS
WSFEFTQBLLFU

In deze resolutie 687
m
EF
MBOHTUF
SFTPMVUJF
VJU
IFU
CFTUBBO
WBO
EF
SBBE
m
GPSNVMFFSEF
EF

7FJMJHIFJETSBBE
FFO
PNWBOHSJKL
QBLLFU
WSFEFTWPPSXBBSEFO
EBU
IJK
BBO
*SBL
PQMFHEF

%F[F
IBEEFO
POEFS
NFFS
CFUSFLLJOH
PQ
EF
BG CBLFOJOH
NFU
CFIVMQ
WBO
EF
VN, van de
HSFOT
UVTTFO
,PFXFJU
FO
*SBL
EF
MFHFSJOH
WBO
FFO
NJMJUBJSF
XBBSOFNFSTNJTTJF
WBO
EF
VN

14 Resolutie 686
1991

CFQBBMEF
EBU
AEVSJOH
UIF
QFSJPE
SFRVJSFE
GPS
*SBR
UP
DPNQMZ


UIF
QSPWJTJPOT
PG
QBSB
HSBQI
2
PG
SFTPMVUJPO
678
1990

SFNBJO
WBMJE

226 De volkenrechtelijke grondslag van militair ingrijpen in Irak

 JO
FFO
HFEFNJMJUBSJTFFSEF
[POF
UVTTFO
EF
UXFF
MBOEFO
WFSOJFUJHJOH
FO
WFSXJKEFSJOH
WBO

BMMF
DIFNJTDIF
FO
CJPMPHJTDIF
XBQFOT
BMTNFEF
QMBBUTJOH
WBO
BM
IFU
JO
*SBL
BBOXF[JHF

OVDMFBJSF
NBUFSJBBM
POEFS
UPF[JDIU
WBO
IAEA
FO
EF
CJK
EF[F
SFTPMVUJF
JOHFTUFMEF
TQFDJBMF

VNDPNNJTTJF
UNSCOM
POUNBOUFMJOH
WBO
BMMF
MBOHFBGTUBOETSBLFUUFO
NFU
FFO
CFSFJL
WBO

meer dan 150
LJMPNFUFS
IBOEIBWJOH
WBO
EF
TBODUJFT
NFU
VJU[POEFSJOHFO
WPPS
NFEJDJK
OFO
WPFETFM
FO
HPFEFSFO
WPPS
FTTFOUJÌMF
MFWFOTCFIPFGUFO
WBO
CVSHFST
EJF
*SBL
FWFOUVFFM

NPDIU
êOBODJFSFO
NFU
EF
FYQPSU
WBO
CFQBBMEF
HPFEFSFO
[PBMT
PMJF
HFEFUBJMMFFSEF
VJUXFS
LJOH
WBO
IFU
XBQFOFNCBSHP
FO
IFU
OJFU
QMFHFO
PG
POEFSTUFVOFO
WBO
EBEFO
WBO
JOUFSOB
UJPOBBM
UFSSPSJTNF

5FO
TMPUUF
WFSLMBBSEF
EF
7FJMJHIFJETSBBE
EBU
BMMFFO
OBEBU
*SBL
PĐDJFFM
BMMF
DPOEJUJFT

IBE
BBOWBBSE
FFO
GPSNFFM
TUBBLUIFUWVSFO
UVTTFO
*SBL
FO
EF
,PFXFJUDPBMJUJF
[PV
HFMEFO

QBSBHSBBG
33
15
0Q
6 april 1991
[POE
*SBL
FFO
[FFS
VJUWPFSJHF
CSJFG
XBBSJO
IFU
EF
JOIPVE

WBO
EJU
PQHFMFHEF
WSFEFTQBLLFU
TDIFSQ
CFLSJUJTFFSEF
*O
EF
WPPSMBBUTUF
[JO
TUFMEF
EF

*SBBLTF
SFHFSJOH
FDIUFS
EBU
[JK
AIBT
OP
DIPJDF
CVU
UP
BDDFQU
UIJT
SFTPMVUJPO16
0Q
CBTJT

EBBSWBO
TUFMEF
EF
QSFTJEFOU
WBO
EF
7FJMJHIFJETSBBE
PQ
11 april 1991
WBTU
EBU
FFO
GPSNFFM

TUBBLUIFUWVSFO
XBT
JOHFHBBO17
/BEBU
EF
NVMUJOBUJPOBMF
DPBMJUJF
IFU
*SBBLTF
MFHFS
WFSOJFUJHFOE
IBE
WFSTMBHFO
CSBLFO

JO
WFSTDIFJEFOF
HFCJFEFO
WBO
*SBL
PQTUBOEFO
VJU
IFUHFFO
UPU
FFO
HSPUF
TUSPPN
WMVDIUF
MJOHFO
OBBS
EF
CVVSMBOEFO
*SBO
FO
5VSLJKF
MFJEEF
;PBMT
JT
CFTQSPLFO
JO
IPPGETUVL
3,
CBBSEF
WPPSBM
IFU
MPU
WBO
EF
,PFSEFO
FO
TKJJFUFO
WFFM
[PSHFO
BBOHF[JFO
[JK
JO
IFU
WFSMFEFO

FFSEFS
EPFMXJU
WBO
NFFEPHFOMP[F
BBOWBMMFO
WBO
IFU
*SBBLTF
MFHFS
XBSFO
HFXFFTU
0Q
#SJUT

JOJUJBUJFG
OBN
EF
7FJMJHIFJETSBBE
IJFSPWFS
PQ
5 april 1991 resolutie 688 aan, met tien
TUFNNFO
WPPS
ESJF
UFHFO
$VCB
+FNFO
FO
;JNCBCXF

FO
UXFF
POUIPVEJOHFO
$IJOB
FO

*OEJB

*O
EF[F
SFTPMVUJF
WFSPPSEFFMEF
EF
SBBE
EF
POEFSESVLLJOH
WBO
EF
*SBBLTF
CVSHFS
CFWPMLJOH
FO
TUFMEF
IJK
EBU
EF
HFWPMHFO
EF
JOUFSOBUJPOBMF
WSFEF
FO
WFJMJHIFJE
CFESFJHEFO

%BBSNFF
[JOTQFFMEF
IJK
PQ
EF
NPHFMJKLIFJE
JO
EF
UPFLPNTU
FWFOUVFFM
EXBOHNBBUSFHFMFO

POEFS
IPPGETUVL
7**
BBO
UF
OFNFO
BM
XFSE
EF[F
SFTPMVUJF
OPH
OJFU
POEFS
EJU
IPPGETUVL

HFQMBBUTU
"MEVT
MFHEF
EF
SBBE
FFO
WPPS
EJF
UJKE
PQNFSLFMJKL
WFSCBOE
UVTTFO
EF
SFDIUFO

WBO
EF
NFOT
FO
WSFEFTIBOEIBWJOH
%JU
OJFUUFHFOTUBBOEF
EF
WFSXJK[JOH
OBBS
BSUJLFM
2, lid 7
WBO
IFU
)BOEWFTU
IFUHFFO
JOEJSFDU
SFTQFDU
WPPS
EF
*SBBLTF
TPFWFSFJOJUFJU
JNQMJDFFSEF18

%F
7FJMJHIFJETSBBE
FJTUF
EBU
*SBL
EF
POEFSESVLLJOH
WBO
[JKO
CVSHFSCFWPMLJOH
PONJE
EFMMJKL
CFÌJOEJHEF
FO
TQSBL
EF
IPPQ
VJU
EBU
FFO
APQFO
EJBMPPH
[PV
QMBBUTIFCCFO
PQEBU

EF
NFOTFOSFDIUFO
FO
QPMJUJFLF
SFDIUFO
WBO
BMMF
*SBBLTF
CVSHFST
[PVEFO
XPSEFO
HFSFTQFD
UFFSE
%F
SBBE
WFS[PDIU
EF
TFDSFUBSJTHFOFSBBM
IVNBOJUBJSF
IVMQ
UF
JOJUJÌSFO
%F
WFSTMFDI
UFSFOEF
TJUVBUJF
WBO
EF
,PFSEFO
MFJEEF
CFHJO
BQSJM
1991
UPU
HSPPUTDIFFQTF
JOUFSOBUJPOBMF

BDUJF
XBBSPOEFS
FFO
NJMJUBJSF
BDUJF
WBO
XFTUFSTF
MBOEFO
PN
JO
/PPSE*SBL
FFO
AWFJMJH

HFCJFE
safe haven

PPL
XFM
AFODMBWF
PG
ACFTDIFSNE
HFCJFE
HFOPFNE
JO
UF
TUFMMFO
%F[F

operatie Provide Comfort XBT
FFO
IVNBOJUBJSF
JOUFSWFOUJF
EJF
OJFU
PQ
CBTJT
WBO
FFO
NBOEBBU

15 1BSBHSBBG
33 van resolutie 687
1991

CFQBBMEF
EBU
AB
GPSNBM
DFBTFêSF
JT
FďFDUJWF
CFUXFFO
*SBR
BOE
,VXBJU

BOE
UIF
.FNCFS
4UBUFT
DPPQFSBUJOH
XJUI
,VXBJU



16 ;JF
VN
%PD
422456, 6 april 1991

17 ;JF
VN
%PD
422485, 12 april 1991
18 )JFSPWFS
/+
4DISJKWFS
A4PWFSFJHOUZ
versus
)VNBO
3JHIUT
"
5BMF
PG
UN
4FDVSJUZ
$PVODJM
3FTPMVUJPO
688
1991

PO
UIF
1SPUFDUJPO
PG
UIF
,VSEJTI
1FPQMF
JO
.
$BTUFSNBOT
'
WBO
)PPG
FO
+
4NJUI
SFE

The Role of
the Nation-State in the 21st Century: Human Rights, International Organizations and Foreign Policy. Essays in Honour of Peter
Baehr
%FO
)BBH
1998

Q
347357

De volkenrechtelijke grondslag van militair ingrijpen in Irak 227

 WBO
EF
7FJMJHIFJETSBBE
XBT
POEFSOPNFO
/PDI
SFTPMVUJF
678
1990

OPDI
SFTPMVUJFT
687 en
688
1991

CPEFO
IJFSWPPS
FFO
SFDIUTHSPOETMBH
SFTPMVUJF
678
IBOEFMEF
JNNFST
PWFS
EF
TJUV
BUJF
UVTTFO
,PFXFJU
FO
*SBL
SFTPMVUJF
687
CFWBUUF
FFO
GPSNFFM
TUBBLUIFUWVSFO
FO
SFTPMVUJF

688
XBT
OJFU
POEFS
IPPGETUVL
7**
BBOHFOPNFO
FO
CFWBUUF
HFFO
NBOEBBU
UPU
HFXFMEHF
CSVJL
5PDI
CMFWFO
TUFSLF
QSPUFTUFO
UFHFO
EF[F
NJMJUBJSF
PQFSBUJF
VJU
(F[JFO
EF
IVNBOJ
UBJSF
OPPEPNTUBOEJHIFEFO
XFSE
BMEVT
EF[F
LPSUTUPOEJHF
FO
TVDDFTWPMMF
NJMJUBJSF
PQFSBUJF

PN
EF
WMVDIUFMJOHFO
FO
POUIFFNEFO
CFTDIFSNJOH
UF
CJFEFO
HFCJMMJKLU
EPPS
WSJKXFM
EF
HF
IFMF
TUBUFOHFNFFOTDIBQ
JODMVTJFG
EF
QFSNBOFOUF
MFEFO
WBO
EF
7FJMJHIFJETSBBE

(FFO
WBO

EF
MFEFO
WBO
EF
7FJMJHIFJETSBBE
SPFSEF
EF[F
LXFTUJF
JO
EF
SBBE
BBO

%F[F
NJMJUBJSF
PQFSBUJF
CBBOEF
CPWFOEJFO
EF
XFH
WPPS
EF
PONJEEFMMJKLF
MFWFSJOH
WBO

JOUFSOBUJPOBMF
IVNBOJUBJSF
IVMQ
FO
EF
WFTUJHJOH
WBO
IVNBOJUBJSF
DFOUSB
WBO
EF
7FSFOJHEF

/BUJFT
JO
EF
CFUSPLLFO
HSFOTHFCJFEFO
FO
EF
TUBUJPOFSJOH
WBO
FFO
DPOUJOHFOU
VNXBDIUFO

blue guards

PN
BBO
EF
CFTDIFSNJOH
WBO
EF
IVNBOJUBJSF
BDUJWJUFJUFO
CJK
UF
ESBHFO
;PBMT

JO
IPPGETUVL
3
JT
CFTDISFWFO
XFSE
EF
CFTDIFSNJOH
WBO
EF
,PFSEFO
PPL
HFTDISBBHE
EPPS

de instelling in 1991
WBO
FFO
WMJFHWFSCPE
WPPS
EF
*SBBLTF
MVDIUNBDIU
UFO
OPPSEFO
WBO
EF

zesendertigste breedtegraad en in 1992
UFO
CFIPFWF
WBO
EF
CFTDIFSNJOH
WBO
EF
TKJJFUFO

UFO
[VJEFO
WBO
EF
UXFFÌOEFSUJHTUF
CSFFEUFHSBBE
OPëZ[POFT

*O
EF
KBSFO
OFHFOUJH
IFC
CFO
"NFSJLBBOTF
FO
#SJUTF
USPFQFO
EJWFSTF
NBMFO
HFXBQFOEFSIBOE
EF[F
WMJFHWFSCPEFO

BGHFEXPOHFO
POEFS
NFFS
NFU
IFU
OFFSTDIJFUFO
WBO
*SBBLTF
.JHT
;PBMT
PPL
CFTQSPLFO
JO
EF
IPPGETUVLLFO
3 en 7
USBE
JO
EF
MPPQ
WBO
EF
KBSFO
OFHFOUJH

OPH
IFSIBBMEFMJKL
FFO
FTDBMBUJF
WBO
TQBOOJOHFO
PQ
UVTTFO
*SBL
FO
NFU
OBNF
EF
7FSFOJHEF

4UBUFO
%JWFSTF
LFSFO
NPOEEF
EJU
VJU
JO
MVDIUCPNCBSEFNFOUFO
WBO
*SBBLTF
EPFMFO
EPPS
EF

7FSFOJHEF
4UBUFO
NFU
GSFRVFOUF
NFEFXFSLJOH
WBO
IFU
7FSFOJHE
,POJOLSJKL
FO
JODJEFOUFMF

NFEFXFSLJOH
WBO
'SBOLSJKL
KBOVBSJ
1993

%F[F
TQBOOJOH
DVMNJOFFSEF
JO
PQFSBUJF Desert
Fox
FFO
NFFSEBBHT
FO
[FFS
JOUFOTJFG
MVDIUCPNCBSEFNFOU
WBO
WFMF
*SBBLTF
TUSBUFHJTDIF
EPF
len in 1998
5FMLFOT
HBWFO
EF[F
CPNCBSEFNFOUFO
BBOMFJEJOH
UPU
EJTDVTTJFT
PWFS
IVO
SFDIUT
grondslag, nu resolutie 687
KVJTU
FFO
GPSNFFM
TUBBLUIFUWVSFO
FO
FFO
PNOJCVTQBLLFU
BBO

NBOEBUPJSF
WSFEFTNBBUSFHFMFO
CFIFMTEF
FO
TDIFOEJOH
EPPS
*SBL
WBO
POEFSEFMFO
EBBSWBO

OBBS
EF
PQWBUUJOH
WBO
WFMF
TUBUFO
HFFO
SFDIUTCBTJT
CPPE
PN
[POEFS
OBEFSF
NBDIUJHJOH
WBO

EF
7FJMJHIFJETSBBE
EF
OBMFWJOH
PQ
FJHFO
HF[BH
HFXBQFOEFSIBOE
BG
UF
EXJOHFO19
%JU
MFJEEF

JO
EF
HSPFQ
WBO
MBOEFO
EJF
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
JO
IVO
IBSEF
MFFT
NJMJUBJSF

BBOQBL
WBO

*SBL
XJMEF
TUFVOFO
UPU
FFO
UXFFMFEJHF
EJQMPNBUJFLF
QSBLUJKL
&OFS[JKET
XFSE
PQ
WBBL
DSFB
UJFWF
XJK[F
HFQSPCFFSE
JO
EF
SFTPMVUJFT
678, 687 en 688 dingen te lezen die er niet stonden
FO
CMJKLFOT
EF
WPPSHFTDIJFEFOJT
WBO
EF
SFTPMVUJFT
PPL
OJFU
[P
CFEPFME
XBSFO
BOEFS[JKET

XFSEFO
EJWFSTF
EJQMPNBUJFLF
QPHJOHFO
POEFSOPNFO
PN
EF
7FJMJHIFJETSBBE
FFO
OJFVXF
SF
TPMVUJF
UF
EPFO
BBOOFNFO
EJF
FFO
FYQMJDJFU
NBOEBBU
UPU
HFXFMEHFCSVJL
CFWBUUF
%JU
JT
EF

QSPCMFNBUJFL
WBO
EF
[PHFOBBNEF
UXFFEF
SFTPMVUJF
%F[F
JT
OBVX
WFSCPOEFO
NFU
IFU
EFCBU

PWFS
EF
FďFDUJWJUFJU
WBO
EF
JOHFTUFMEF
TBODUJFT
*NNFST
BSUJLFM
42
WBO
IFU
VN)BOEWFTU

CFQBBMU
EBU
EF
7FJMJHIFJETSBBE
UPU
NJMJUBJSF
BDUJF
LBO
CFTMVJUFO
JOEJFO
IJK
WBO
PPSEFFM
JT
EBU

OJFUNJMJUBJSF
EXBOHNBBUSFHFMFO
POWPMEPFOEF
[JKO
HFCMFLFO

19 ;JF
$
(SBZ
A'SPN
6OJUZ
UP
1PMBSJ[BUJPO
*OUFSOBUJPOBM
-BX
BOE
UIF
6TF
PG
'PSDF
BHBJOTU
*SBR
.
#ZFST

A5IF
4IJGUJOH
'PVOEBUJPOT
PG
*OUFSOBUJPOBM
-BX
"
%FDBEF
PG
'PSDFGVM
.FBTVSFT
BHBJOTU
*SBR
JO
European
Journal of International Law 13
2002

119
SFTQ
2141

228 De volkenrechtelijke grondslag van militair ingrijpen in Irak

8.4 De sancties en het olie-voor-voedselprogramma
%F[F
QBSBHSBBG
TDIFUTU
IPF
EF
QSPCMFNBUJFL
SPOE
EF
TBODUJFT
UVTTFO
EF
*SBBLTF
JOWBTJF
JO

,PFXFJU
JO
1990
FO
EF
"NFSJLBBOT#SJUTF
JOWBM
JO
2003
EF
CFTMVJUWPSNJOH
m
PG
IFU
VJU
CMJKWFO
EBBSWBO
m
JO
EF
7FJMJHIFJETSBBE
IFFGU
CFÐOWMPFE20
%F
TBODUJFT
XBSFO
JOHFTUFME
JO

BOUXPPSE
PQ
EF
*SBBLTF
JOWBTJF
JO
,PFXFJU
;JK
CFIFMTEFO
FFO
WSJKXFM
WPMMFEJH
IBOEFMTFN
CBSHP
EBU
JO
CFHJOTFM
BMMF
IBOEFM
FO
êOBODJÌMF
USBOTBDUJFT
NFU
*SBL
WFSCPPE
6JUHF[PO
EFSE
XBSFO
TMFDIUT
WPPS
TUSJLU
NFEJTDIF
EPFMFJOEFO
CFTUFNEF
QSPEVDUFO
FO
PQ
IVNBOJ
UBJSF
HSPOEFO
CFOPEJHEF
MFWFOTNJEEFMFO
%F
TBODUJFT
XBSFO
WBO
LSBDIU
WBO
6 augustus
1990
SFTPMVUJF
661

UPU
22 mei 2003
SFTPMVUJF
1483

)VO
QSJNBJSF
EPFM
JT
JO
EF
MPPQ
WBO

EJF
UJKE
HFÌWPMVFFSE
&FSTU
HJOH
IFU
FSPN
*SBL
UPU
UFSVHUSFLLJOH
WBO
[JKO
USPFQFO
VJU

,PFXFJU
UF
CFXFHFO
FO
OBEBU
EJU
EPFM
XBT
CFSFJLU
m
OJFU
PWFSJHFOT
EPPS
EF
TBODUJFT
NBBS

EPPS
EF
(PMGPPSMPH
Desert Storm

m
XFSEFO
EF
TBODUJFT
JO
TUBOE
HFIPVEFO
PN
4BEEBN

)PFTTFJO
UPU
OBMFWJOH
WBO
EF
EPPS
IFN
BBOWBBSEF
XBQFOTUJMTUBOETWPPSXBBSEFO
UF
EXJO
HFO

8.4.1 HET SANCTIEREGIME NA DE BEVRIJDING VAN KOEWEIT

Resolutie 687 van 3 april 1991
XFSE
BMEVT
EF
ACJKCFM
WBO
IFU
TBODUJFSFHJNF
&OJHT[JOT

WFSTUPQU
JO
EF
QSFBNCVMF
HBG
EF
SFTPMVUJF
BBO
PN
XFMLF
SFEFOFO
EF
7FJMJHIFJETSBBE
IFU

OPEJH
IBE
HFPPSEFFME
EF
TBODUJFT
PPL
OB
EF
CFWSJKEJOH
WBO
,PFXFJU
UF
IBOEIBWFO


EF
CFIPFGUF
WFS[FLFSE
UF
[JKO
WBO
*SBLT
WSFFE[BNF
CFEPFMJOHFO
JO
IFU
MJDIU
WBO
[JKO

POSFDIUNBUJHF
JOWBTJF
FO
CF[FUUJOH
WBO
,PFXFJU

EF
WFSLMBSJOHFO
XBBSCJK
*SBL
HFESFJHE
IBE
DIFNJTDIF
PG
CJPMPHJTDIF
XBQFOT
UF
HF
CSVJLFO
FO
IFU
GFJU
EBU
IFU
DIFNJTDIF
XBQFOT
HFCSVJLU
IBE

IFU
HFCSVJL
EPPS
*SBL
WBO
CBMMJTUJTDIF
QSPKFDUJFMFO
JO
OJFUVJUHFMPLUF
BBOWBMMFO

EF
SBQQPSUFO
JO
IFU
CF[JU
WBO
MJETUBUFO
WPMHFOT
XFMLF
*SBL
HFQSPCFFSE
IBE
NBUFSJB
MFO
UF
WFSXFSWFO
WPPS
FFO
LFSOXBQFOQSPHSBNNB

ESFJHJOHFO
JO
IFU
SFDFOUF
DPOëJDU
EPPS
*SBL
HFVJU
HFCSVJL
UF
NBLFO
WBO
UFSSPSJTNF

UFHFO
EPFMFO
CVJUFO
*SBL
FO
HJK[FMBBST
UF
OFNFO21

%F[F
PQTPNNJOH
LMJOLU
BGHF[JFO
WBO
*SBLT
HFCSVJL
WBO
DIFNJTDIF
XBQFOT
JO
EF
KBSFO

UBDIUJH
OJFU
FSH
POEFSCPVXE
NBBS
4BEEBN
)PFTTFJOT
GBTDJOBUJF
NFU
NBTTBWFSOJFUJ
HJOHTXBQFOT
MVW

XBT
MBOH[BNFSIBOE
[P
CFSVDIU
EBU
EF
SFTPMVUJF
[POEFS
POUIPVEJO
HFO
EPPS
QFSNBOFOUF
MFEFO
FO
TMFDIUT
NFU
FFO
$VCBBOTF
UFHFOTUFN
FO
POUIPVEJOHFO

EPPS
&DVBEPS
FO
+FNFO

XFSE
BBOWBBSE

%PPSEBU
IFU
OB
EF
"NFSJLBBOT#SJUTF
JOWBTJF
WBO
NBBSU
2003
TUFFET
EVJEFMJKLFS
XFSE

EBU
*SBL
PQ
EBU
NPNFOU
IFMFNBBM
HFFO
MVW
NFFS
CF[BU
XPSEU
OV
XFM
FFOT
WFSHFUFO

IPFWFFM
WBO
EJF
WFSCPEFO
XBQFOT
FO
NBUFSJBMFO
EF
JOTQFDUFVST
WBO
UNSCOM en IAEA voor
BM
JO
EF
FFSTUF
ESJF
KBSFO
WBO
IVO
NBOEBBU
POEBOLT
*SBBLTF
UFHFOXFSLJOH
FO
NJTMFJEJOH

IFCCFO
PQHFTQPPSE
FO
DPOGPSN
EF
FJT
WBO
SFTPMVUJF
687
WFSOJFUJHE
WFSXJKEFSE
PG
PO
TDIBEFMJKL
HFNBBLU
"M
EJF
WPOETUFO
[JKO
HFEPDVNFOUFFSE
NBBS
WPPS
FFO
WPMMFEJH
CFFME

20 %F[F
JOGPSNBUJF
CFSVTU
NFEF
PQ
EF
XBBSOFNJOHFO
WBO
$PNNJTTJFMJE
7BO
8BMTVN
EJF
HFEVSFOEF
EF
QFSJ
ode 19992000
EF
*SBLTBODUJFDPNNJTTJF
WPPS[BU
21 7FJMJHIFJETSBBESFTPMVUJF
687
SFTQ
4de, 8ste, 14de, 15de en 23ste
QSFBNCVMBJSF
QBSBHSBBG

De volkenrechtelijke grondslag van militair ingrijpen in Irak 229

 van Iraks totale MVWCF[JU
BBO
IFU
CFHJO
WBO
EF
(PMGPPSMPH
[PV
EBBS
OPH
CJK
NPFUFO

XPSEFO
PQHFUFME
XBU
*SBL
[FMG
WPPSBGHBBOE
BBO
EF
JOTQFDUJFT
IFJNFMJKL
IFFGU
WFSOJFUJHE

)FU
GFJU
EBU
*SBL
WÓÓS
Desert Storm
1991

PQ
BMMF
WJFS
EF
MVWHFCJFEFO
OVDMFBJS
DIF
NJTDI
CJPMPHJTDI
FO
SBLFUUFO

HSPUF
BDUJWJUFJU
IBE
POUQMPPJE
FO
EBU
IFU
OB
Desert Fox
1998

HFFO
XBQFOJOTQFDUFVST
NFFS
IBE
UPFHFMBUFO
MFJEEF
JO
IFU
CFHJO
WBO
EF[F
FFVX
BMT

WBO[FMG
UPU
EF
OBHFOPFH
XFSFMEXJKEF
WFSPOEFSTUFMMJOH
EBU
4BEEBN
)PFTTFJO
PWFS
UFO

NJOTUF
DIFNJTDIF
FO
CJPMPHJTDIF
XBQFOT
CFTDIJLUF
Resolutie 687
CFWBUUF
OJFU
BMMFFO
TUSJLUF
UFSNJKOFO
XBBSCJOOFO
*SBL
BBO
[JKO
WFSQMJDI
UJOHFO
EJFOEF
UF
WPMEPFO
NBBS
CFQBBMEF
UFWFOT
CJOOFO
IPFWFFM
UJKE
PQ
CBTJT
EBBSWBO

EPPS
EF
TFDSFUBSJTHFOFSBBM
WFSEFSF
QMBOOFO
BBO
EF
7FJMJHIFJETSBBE
UFS
HPFELFVSJOH
[PV
EFO
XPSEFO
WPPSHFMFHE
#JOOFO
WJKGUJFO
EBHFO
OB
EF
BBOWBBSEJOH
WBO
EF
SFTPMVUJF
NPFTU

*SBL
UXFF
WFSLMBSJOHFO
BGHFWFO
EF
FOF
PNUSFOU
EF
MPDBUJFT
IPFWFFMIFEFO
FO
UZQFO
WBO

[JKO
EPPS
EF
POEFSIBWJHF
SFTPMVUJF

WFSCPEFO
DIFNJTDIF
FO
CJPMPHJTDIF
XBQFOT
FO
CBM
MJTUJTDIF
QSPKFDUJFMFO
EF
BOEFSF
NFU
EF
PWFSFFOLPNTUJHF
JOGPSNBUJF
CFUSFďFOEF
[JKO

EPPS
IFU
OPOQSPMJGFSBUJFWFSESBH

WFSCPEFO
OVDMFBJSF
[BLFO
#JOOFO
45 dagen na de
BBOWBBSEJOH
WBO
EF
SFTPMVUJF
[PVEFO
EPPS
EF
TFDSFUBSJTHFOFSBBM
HFEFUBJMMFFSEF
QMBOOFO

WPPS
IFU
QSPDFT
WBO
AWFSOJFUJHJOH
WFSXJKEFSJOH
PG
POTDIBEFMJKLNBLJOH
BBO
EF
7FJMJH
IFJETSBBE
XPSEFO
WPPSHFMFHE
EJF
EBO
OB
HPFELFVSJOH
EPPS
EF
SBBE
CJOOFO
45 dagen
NPFTUFO
XPSEFO
VJUHFWPFSE
5FO
TMPUUF
[PV
CJOOFO
120 dagen na de aanvaarding van de
SFTPMVUJF
EPPS
EF
TFDSFUBSJTHFOFSBBM
FFO
WPPSTUFM
UPU
FFO
TUFMTFM
WBO
EPPSMPQFOEF
DPO
USPMF
Ongoing Monitoring and Verification
BGHFLPSU
OMV

BBO
EF
7FJMJHIFJETSBBE
XPSEFO

WPPSHFMFHE
0NEBU
NBH
XPSEFO
BBOHFOPNFO
EBU
[PO
WPPSTUFM
QBT
OBBS
EF
SBBE
HBBU
BMT

[JKO
BBOWBBSEJOH
WFS[FLFSE
JT
HJOH
SFTPMVUJF
687
FS
EVT
WBO
VJU
EBU
WBOBG
CFHJO
BVHVTUVT

NFU
FFO
TUFMTFM
WBO
SPVUJOFDPOUSPMF
LPO
XPSEFO
WPMTUBBO
)PF
EJF
OMV
FS
QSFDJFT
[PV

IFCCFO
VJUHF[JFO
XFFU
OJFNBOE
XBOU
IJK
JT
FS
OPPJU
HFLPNFO
&S
JT
XFM
WFFM
PWFS
HFQSBBU

vooral in 1999 in de periode van stagnatie tussen Desert Fox en resolutie 1284
UPFO
#SB[J
MJÌ
EF
JNQBTTF
IPPQUF
UF
EPPSCSFLFO
EPPS
JOWPFSJOH
WBO
ASFJOGPSDFE
OMV
NBBS
UPFO
XBT

EF
7FJMJHIFJETSBBE
JO
NFFSEFSIFJE
WBO
NFOJOH
EBU
OB
FFO
KBBS
[POEFS
XBQFOJOTQFDUJFT
EF

POUXBQFOJOHTGBTF
OPH
OJFU
LPO
XPSEFO
BGHFTMPUFO

"BO
EF
BBOWBBSEJOH
WBO
SFTPMVUJF
687
XBT
PWFSJHFOT
JO
8BTIJOHUPO
FFO
JOUFOTJFG
EFCBU

WPPSBGHFHBBO
PWFS
EF
WSBBH
PG
IFU
OJFU
WFSTUBOEJHFS
[PV
[JKO
IFU
CFTUBBOEF
NJMJUBJSF

WPPSEFFM
UF
CFOVUUFO
PN
EPPS
UF
TUPUFO
OBBS
#BHEBE
FO
BBO
IFU
CFXJOE
WBO
4BEEBN

)PFTTFJO
FFO
EFêOJUJFG
FJOEF
UF
NBLFO
)FU
EJMFNNB
EBU
[JDI
UJFO
KBBS
MBUFS
PQOJFVX

[PV
WPPSEPFO
XBT
EBU
FS
WPPS
EF
PNHBOH
NFU
4BEEBN
)PFTTFJO
NBBS
UXFF
PQUJFT
XB
SFO
TBODUJFT
PG
PPSMPH
4BODUJFT
[JKO
EF
PQ
FFO
OB
[XBBSTUF
EXBOHNBBUSFHFM
JO
IFU
BSTF
OBBM
WBO
EF
7FJMJHIFJETSBBE
FO
WPMHFO
JO
EF
SBOHPSEF
EF
NJMJUBJSF
JOHSFFQ
PQ
EF
WPFU

)BWJLFO
FO
EVJWFO
XBSFO
IFU
FSPWFS
FFOT
EBU
FS
WPPS
EF
DPOGSPOUBUJF
NFU
FFO
NBO
BMT

4BEEBN
)PFTTFJO
HFFO
WFSEFSF
PQUJFT
XBSFO
FO
EVT
XFSE
EPPS
EF
UFHFOTUBOEFST
WBO
EF

EPPSTUPPU
IBSUTUPDIUFMJKL
EF
POWFSLPSUF
IBOEIBWJOH
WBO
EF
TBODUJFT
CFQMFJU
%JF
DBUFHP
rie, die in 1991
EVT
BBO
IFU
MBOHTUF
FJOE
USPL
CFQFSLUF
[JDI
PWFSJHFOT
BMMFSNJOTU
UPU

NFOTFO
EJF
PWFS
EF
IFMF
MJOJF
BMT
EVJWFO
LPOEFO
XPSEFO
CFUJUFME
7FMFO
WBO
IFO
MJFUFO

[JDI
MFJEFO
EPPS
EF
PWFSXFHJOH
EBU
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
OB
EF
WFSESJKWJOH
WBO
4BEEBN

)PFTTFJO
HFOPPE[BBLU
[PVEFO
[JKO
IFFM
*SBL
UPU
JO
MFOHUF
WBO
KBSFO
UF
CF[FUUFO
PN
EFT
JOUFHSBUJF
WBO
IFU
MBOE
FO
BMT
HFWPMH
EBBSWBO
UPFOBNF
WBO
EF
NBDIU
WBO
*SBO
UF
WPPSLP
NFO
5XFF
WBO
IFO
XBSFO
QSFTJEFOU
(FPSHF
)8
#VTI
FO
NJOJTUFS
WBO
%FGFOTJF
%JDL

$IFOFZ
%BU
EF
TBODUJFT
WBO
SFTPMVUJF
661
CFEPFME
XBSFO
PN
OJFU
MBOHFS
EBO
FOLFMF
NBBOEFO

WBO
LSBDIU
UF
[JKO
CFSVTUUF
PQ
FFO
SFBMJTUJTDIF
CFPPSEFMJOH
WBO
EF
NJMJUBJSF
LSBDIUTWFS

230 De volkenrechtelijke grondslag van militair ingrijpen in Irak

 IPVEJOH
UVTTFO
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
FO
*SBL
.BBS
EBU
UFO
UJKEF
WBO
IVO
WFSMFOHJOH
CJK

resolutie 687
XFEFSPN
JO
UFSNFO
WBO
NBBOEFO
XFSE
HFEBDIU
PNEBU
EF
PWFSXJOOBBST

FSWBO
VJUHJOHFO
EBU
EF
WFSTMBHFO
4BEEBN
)PFTTFJO
FS
CFMBOH
CJK
IBE
[JDI
TOFM
WBO
EF

TBODUJFT
UF
CFWSJKEFO
CFSVTUUF
PQ
FFO
NJTSFLFOJOH
EJF
[JDI
OJFU
HFNBLLFMJKL
MBBU
WFSLMB
SFO
1SFDJFT
UXFF
XFLFO
WPPS
EF
BBOWBBSEJOH
WBO
SFTPMVUJF
687
IBE
OBNFMJKL
IFU
SBQQPSU
"IUJTBBSJ
IFU
MJDIU
HF[JFO
.BSUUJ
"IUJTBBSJ
XBT
JO
EJF
UJKE
POEFSTFDSFUBSJTHFOFSBBM
WPPS

BENJOJTUSBUJF
FO
NBOBHFNFOU
WBO
EF
7FSFOJHEF
/BUJFT
MBUFS
WBO
1994 tot 2000, XBT
IJK

QSFTJEFOU
WBO
'JOMBOE
FO
JO
2008
POUWJOH
IJK
EF
/PCFMQSJKT
WPPS
EF
7SFEF
;JKO
SBQQPSU

van 20 maart 1991
HBG
FFO
JOESJOHFOEF
CFTDISJKWJOH
WBO
EF
IVNBOJUBJSF
OPPE
EJF
UFO

HFWPMHF
WBO
EF
(PMGPPSMPH
JO
*SBL
XBT
POUTUBBO
IFU
TQSBL
WBO
FFO
CJKOB
BQPDBMZQUJTDIF

VJUXFSLJOH
PQ
EF
FDPOPNJTDIF
TUSVDUVVS
WBO
XBU
UPU
KBOVBSJ
1991
FFO
SFMBUJFG
IPPH
HFÛS
CBOJTFFSEF
FO
HFNFDIBOJTFFSEF
TBNFOMFWJOH
XBT
HFXFFTU
&FO
NPHFMJKLIFJE
EJF
JO
IFU

SBQQPSU
XFSE
HFTVHHFSFFSE
PN
EF[F
OPPE
UF
IFMQFO
MFOJHFO
XBT
EBU
*SBL
[PV
XPSEFO

UPFHFTUBBO
PQOJFVX
PMJF
UF
FYQPSUFSFO
FO
EF
PQCSFOHTU
EBBSWBO
BBO
EF
JOWPFS
WBO
IVNB
OJUBJSF
IVMQHPFEFSFO
BMT
NFEJDJKOFO
FO
WPFETFM
UF
CFTUFEFO
)FU
SBQQPSU
WPOE
HSPUF

XFFSLMBOL
FO
SPOE
EF[FMGEF
UJKE
EBU
EF
TBODUJFT
CJK
SFTPMVUJF
687
XFSEFO
HFDPOUJOVFFSE

CFTMPPU
EF
7FJMJHIFJETSBBE
PQ
CBTJT
WBO
"IUJTBBSJT
TVHHFTUJF
FFO
QMBO
VJU
UF
XFSLFO

8.4.2 HET OLIE-VOOR-VOEDSELPROGRAMMA KOMT MET MOEITE VAN DE GROND

;P
4BEEBN
)PFTTFJO
BM
FFO
PHFOCMJL
IBE
PWFSXPHFO
MPZBBM
BBO
EF
VJUWPFSJOH
WBO
SFTP
lutie 687
NFF
UF
XFSLFO
EBO
NPFTU
EF
FNPUJPOFMF
POUWBOHTU
WBO
IFU
SBQQPSU
"IUJTBBSJ

IFN
UPDI
XFM
PQ
EF
HFEBDIUF
IFCCFO
HFCSBDIU
EBU
IFU
BMHFNFOF
NFEFHFWPFM
NFU
EF

*SBBLTF
CFWPMLJOH
WPPS
IFN
WBO
QPMJUJFLF
XBBSEF
LPO
[JKO
FO
EBU
TBODUJFT
EJF
WBO
LSBDIU

CMFWFO
PNEBU
IJK
OJFU
NFFXFSLUF
IFN
XFM
FFOT
NFFS
[PVEFO
LVOOFO
PQMFWFSFO
EBO
EF

MPG
EJF
IJK
[PV
PPHTUFO
BMT
IJK
XFM
NFFXFSLUF
.BBS
POEFSUVTTFO
[BU
EF
7FJMJHIFJETSBBE
BM
PQ
IFU
TQPPS
WBO
IFU
PMJFWPPSWPFETFMQSP
HSBNNB
XBU
JO
BVHVTUVT
FO
TFQUFNCFS
1991 resulteerde in de aanvaarding van resoluties 706
en 712
EJF
WPPS[BHFO
JO
EF
WFSLPPQ
POEFS
UPF[JDIU
WBO
EF
7FSFOJHEF
/BUJFT
WBO
FFO

WPPSBG
WBTUHFTUFME
NBYJNVN
WPMVNF
*SBBLTF
PMJF
"GOFNFST
WBO
EJF
PMJF
EJFOEFO
IVO
CFUB
MJOH
UF
TUPSUFO
PQ
FFO
EPPS
EF
7FSFOJHEF
/BUJFT
CFIFFSEF
êEVDJBJSF
SFLFOJOH
WBO
XBBSVJU

EF
SFLFOJOHFO
WPPS
EF
EPPS
EF
7FSFOJHEF
/BUJFT
HPFEHFLFVSEF
*SBBLTF
BBOTDIBĐOHFO
WBO

WPFETFM
NFEJDJKOFO
FO
NBUFSJBBM
WPPS
FTTFOUJÌMF
DJWJFMF
CFIPFGUFO
XFSEFO
WPMEBBO
#FJEF
SFTPMVUJFT
XFSEFO
FWFOXFM
WBO
EF
IBOE
HFXF[FO
EPPS
*SBL
EBU
EF
WPPSHFTUFMEF

QSPDFEVSFT
BMT
FFO
TDIFOEJOH
WBO
[JKO
TPFWFSFJOJUFJU
CFUJUFMEF
%JU
CSBDIU
EF
POUXJLLF
MJOHFO
BBO
IFU
TBODUJFGSPOU
UPU
TUJMTUBOE
NBBS
JONJEEFMT
IBE
[JDI
BBO
IFU
JOTQFDUJFGSPOU

IFU
LBUFONVJTTQFM
POUQMPPJE
EBU
WJB
EF
NFEJB
XFSFMEXJKEF
CFLFOEIFJE
[PV
WFSXFSWFO

%F
PQ[FU
WBO
SFTPMVUJF
687
XBT
FFSTU
WFSLMBSJOH
EPPS
*SBL
FO
EBO
JOTQFDUJF
EPPS
UNSCOM
PG
IAEA
%F
WFSLMBSJOH
NPFTU
EF
WFSCPEFO
[BLFO
items

JEFOUJêDFSFO
FO
EF
JOTQFDUJFT

LPOEFO
PONJEEFMMJKL
UFS
QMFLLF
XPSEFO
WFSSJDIU
In april 1991
HBG
*SBL
UXFF
WBO
[VMLF
WFSLMBSJOHFO
BG
7PMHFOT
EF
FFSTUF
CF[BU
IFU
MBOE

FOLFMF
DIFNJTDIF
XBQFOT
FO
NBUFSJBMFO
FO
53
CBMMJTUJTDIF
QSPKFDUJFMFO
WBO
IFU
"M
)VT
TFJO
FO
4DVE#UZQF
%F
WFSLMBSJOH
TUFMEF
VJUESVLLFMJKL
EBU
*SBL
HFFO
QSPHSBNNB
WPPS

CJPMPHJTDIF
XBQFOT
IBE
%F
UXFFEF
WFSLMBSJOH
CFWBUUF
FFO
JOWFOUBSJT
WBO
OVDMFBJS
NBUF
SJBBM
EJF
OJFU
TVCTUBOUJFFM
BGXFFL
WBO
EF
PQHBWF
EJF
BM
FFSEFS
EPPS
*SBL
JO
IFU
LBEFS
WBO

[JKO
safeguardPWFSFFOLPNTU
POEFS
IFU
OPOQSPMJGFSBUJFWFSESBH
BBO
IAEA
XBT
WFSTUSFLU
0O
HFWFFS
FFO
NBBOE
OB
EF
FFSTUF
WFSLMBSJOH
QSPEVDFFSEF
*SBL
BBOWVMMFOEF
WFSLMBSJOHFO
PWFS

DIFNJTDIF
XBQFOT
FO
CBMMJTUJTDIF
QSPKFDUJFMFO
XBBSJO
EF
EBBSJO
WFSNFMEF
BBOUBMMFO
PQ

De volkenrechtelijke grondslag van militair ingrijpen in Irak 231

 XBBSUT
XFSEFO
CJKHFTUFME
#JKTUFMMJOH
WBO
EF
BBOUBMMFO
WBO
WFSCPEFO
JUFNT
XBT
PWFSJHFOT

niet alleen te danken aan aanvullende verklaringen door Irak, maar in toenemende mate
BBO
TQFDUBDVMBJSF
POUEFLLJOHFO
EPPS
EF
XBQFOJOTQFDUFVST
*O
KVMJ
1991 ontdekte IAEA dat
*SBL
[JDI
IBE
UPFHFMFHE
PQ
EF
QSPEVDUJF
WBO
IPPHWFSSJKLU
VSBOJVN
MBOHT
IFU
QSPDFT
WBO

FMFLUSPNBHOFUJTDIF
JTPUPPQTDIFJEJOH
EMIS

FO
EPFOEF
XBT
EF
EBBSWPPS
WFSFJTUF
DBMV
USPOT
UF
CPVXFO
)FU
EMISQSPDFT
XBT
PPL
UPFO
BM
FFO
IBMWF
FFVX
PVE
FO
JOHFIBBME
EPPS

NPEFSOFSF
QSPDFTTFO
WBO
VSBOJVNWFSSJKLJOH
NBBS
IFU
IFFGU
JO
IFU
.BOIBUUBO
1SPKFDU

van 1945
XFM
GFJMMPPT
EJFOTUHFEBBO
WPPS
EF
WFSWBBSEJHJOH
WBO
EF
CPN
EJF
PQ
)JSPTIJNB

JT
BGHFXPSQFO
"MEVT
CFHPO
EF
QFSJPEF
WBO
WFSIVMMJOH
FO
NJTMFJEJOH
EPPS
*SBL
FO
FWFO

WBTUIPVEFOEF
JOTQFDUJFT
EPPS
UNSCOM en IAEA
EJF
UPU
EF
UFSVHUSFLLJOH
PG
VJUXJK[JOH
WBO

EF
JOTQFDUFVST
JO
EFDFNCFS
1998
[PV
WPPSUEVSFO
0OEFSUVTTFO
CMFFG
BBO
IFU
TBODUJFGSPOU
EF
7FJMJHIFJETSBBE
PQ
[PFL
OBBS
FFO
PMJFWPPS
WPFETFMQSPHSBNNB
EBU
WPPS
4BEEBN
)PFTTFJO
BBOWBBSECBBS
[PV
[JKO
%PPS
EF
WFSTMFDI
UFSFOEF
IVNBOJUBJSF
TJUVBUJF
LXBN
PPL
EF
SBBE
[FMG
TUFFET
NFFS
POEFS
ESVL
UF
TUBBO

%BBSPN
LXBN
IFU
OJFU
HFIFFM
BMT
FFO
WFSSBTTJOH
UPFO
JO
1995
CJOOFO
EF
7FJMJHIFJETSBBE

NBBS
OPH
OJFU
NFU
*SBL

FFO
BLLPPSE
XFSE
CFSFJLU
0Q
14 april 1995 aanvaardde de raad
unaniem resolutie 986
EJF
TUBUFO
NBDIUJHEF
EF
JOWPFS
WBO
PMJF
FO
PMJFQSPEVDUFO
BG LPN
TUJH
VJU
*SBL
UPF
UF
TUBBO
ABMT
UJKEFMJKLF
NBBUSFHFM
PN
JO
EF
IVNBOJUBJSF
CFIPFGUFO
WBO
EF

*SBBLTF
CFWPMLJOH
UF
WPPS[JFO
UPU
EF
OBMFWJOH
EPPS
*SBL
WBO
EF
SFMFWBOUF
7FJMJHIFJETSBBE
SFTPMVUJFT
%F
SFTPMVUJF
HBG
#BHEBE
EF
FFSTUF
WFSBOUXPPSEFMJKLIFJE
WPPS
EF
EJTUSJCVUJF

WBO
IVNBOJUBJSF
HPFEFSFO
NFU
VJU[POEFSJOH
WBO
EF
,PFSEJTDIF
HFCJFEFO
JO
IFU
OPPSEFO

XBBS
EF
7FSFOJHEF
/BUJFT
[FMG
WFSBOUXPPSEFMJKL
CMFWFO
)FU
FTTFOUJÌMF
WFSTDIJM
NFU
EF

opzet van resoluties 706 en 712
XBT
EBU
*SBL
OV
[FMG
LPO
CFQBMFO
BBO
XJF
IFU
PMJF
WFS
LPDIU
FO
WBO
XJF
IFU
IVNBOJUBJSF
HPFEFSFO
LPDIU
%FTPOEBOLT
BBS[FMEF
4BEEBN
)PFTTFJO
OPH
SVJN
FFO
KBBS
UPU
IJK
JO
NFJ
1996
IFU

programma op basis van een aanvullend memorandum of understanding BBOWBBSEEF
&S
EFEFO

[JDI
EBBSOB
OPH
EJWFSTF
DPNQMJDBUJFT
WPPS
NBBS
JO
EFDFNCFS
WBO
EBU
KBBS
USBE
IFU
PMJF
WPPSWPFETFMQSPHSBNNB
FJOEFMJKL
JO
XFSLJOH
XBBSOB
EF
FFSTUF
WPFETFMUSBOTQPSUFO
*SBL

in maart 1997
CFSFJLUFO
7BOBG
EBU
NPNFOU
XFSEFO
EVT
EF
[XBBSTUF
FDPOPNJTDIF
EXBOH
NBBUSFHFMFO
PPJU
EPPS
EF
7FSFOJHEF
/BUJFT
JOHFTUFME
HFUFNQFSE
EPPS
IFU
HSPPUTUF
IV
NBOJUBJSF
IVMQQSPHSBNNB
VJU
EF
HFTDIJFEFOJT
WBO
EF
WPMLFSFOPSHBOJTBUJF
%JU
GFJU
IFFGU
OJFU
LVOOFO
WPPSLPNFO
EBU
IFU
PMJFWPPSWPFETFMQSPHSBNNB
OB
[JKO

PQIFĐOH
PQ
21 november 2003
BMTOPH
JO
EJTLSFEJFU
SBBLUF
UPFO
[JKO
WPPSOBBNTUF
UBLFO

FFONBBM
XBSFO
PWFSHFESBHFO
BBO
EF
Coalition Provisional Authority FO
TUVLLFO
BBO
IFU
MJDIU

LXBNFO
XBBSVJU
CMFFL
EBU
IFU
QSPHSBNNB
WBO
NFFU
BG
BBO
EPPS
DPSSVQUJF
HFQMBBHE
XBT

HFXFFTU
0OEFS[PFLTDPNNJTTJFT
TDIPUFO
WPPSBM
JO
"NFSJLB
VJU
EF
HSPOE
NBBS
FS
XFSE

[FMEFO
FFO
WFSCBOE
HFMFHE
NFU
IFU
GFJU
EBU
EF
7FJMJHIFJETSBBE
[FMG
JO
1995
PWFSTUBH
XBT

HFHBBO
FO
4BEEBN
)PFTTFJO
JO
SFTPMVUJF
986
FFO
CJK
VJUTUFL
GSBVEFHFWPFMJHF
QSPDFEVSF

IBE
BBOHFSFJLU
"MT
4BEEBN
)PFTTFJO
[FMG
LPO
CFQBMFO
BBO
XJF
IJK
[JKO
PMJF
WFSLPDIU

LPO
IJK
[JKO
LFVT
MBUFO
BG IBOHFO
WBO
EF
CFSFJEIFJE
WBO
EF
LPQFS
FFO
UPFTMBH
UF
CFUBMFO

FO
EF[F
PQ
FFO
BOEFSF
SFLFOJOH
EBO
EF
êEVDJBJSF
SFLFOJOH
WBO
EF
7FSFOJHEF
/BUJFT
UF

TUPSUFO
%JU
XBT
WPMTUSFLU
JMMFHBBM
PPL
WPPS
EF
LPQFS
NBBS
EF
DPODVSSFOUJF
[PSHEF
FS

XFM
WPPS
EBU
WPMEPFOEF
BGOFNFST
CFSFJE
XBSFO
EF[F
UPFTMBH
WBO
IPPHVJU
FFO
IBMWF
EPMMBS

QFS
WBU
OFFS
UF
UFMMFO
5PFO
IFU
NFU
EF[F
UPFTMBHFO
PQ
EF
VJUWPFS
WBO
PMJF
[P
NBLLFMJKL

CMFFL
UF
HBBO
CFTMPPU
*SBL
BM
TQPFEJH
PPL
JO
EF
BOEFSF
SJDIUJOH
m
EF
JOWPFS
WBO
IVNBOJ
UBJSF
HPFEFSFO
m
JMMFHBMF
UPFTMBHFO
UF
IFďFO
;P
POUTUPOEFO
EF
after-sales-service-kosten en
EF
CJOOFOMBOETF
USBOTQPSULPTUFO
EJF
PPL
EPPS
WFFM
CVJUFOMBOETF
CFESJKWFO
[POEFS
NPS
SFO
XFSEFO
CFUBBME

232 De volkenrechtelijke grondslag van militair ingrijpen in Irak

 In april 2004
CFOPFNEF
TFDSFUBSJTHFOFSBBM
"OOBO
FFO
POBG IBOLFMJKLF
POEFS[PFLTDPN
NJTTJF
POEFS
MFJEJOH
WBO
1BVM
7PMDLFS
WPPSNBMJH
WPPS[JUUFS
WBO
EF
"NFSJLBBOTF
DFO
USBMF
CBOL
Federal Reserve Board PGXFM
'FE

%F
7FJMJHIFJETSBBE
BBOWBBSEEF
IJFSPQ
SFTPMV
tie 1538
XBBSJO
7PMDLFS
FO
[JKO
DPNNJTTJF
OJFU
XFSEFO
HFOPFNE
NBBS
EF
JOTUFMMJOH
WBO

IFU
POEFS[PFL
the independent high-level inquiry

XFSE
WFSXFMLPNE
%F
DPNNJTTJF
QVCMJ
DFFSEF
PQ
3
GFCSVBSJ
2005
IBBS
FFSTUF
JOUFSJNSBQQPSU
XBBSJO
WPPSBM
POSFHFMNBUJHIFEFO

CJOOFO
IFU
BQQBSBBU
WBO
EF
7FSFOJHEF
/BUJFT
BBO
EF
LBBL
XFSEFO
HFTUFME
%JU
XFSE
HF
WPMHE
EPPS
WFSEFSF
JOUFSJNSBQQPSUFO
PQ
28 maart en 8
BVHVTUVT
FO
BGHFTMPUFO
NFU
UXFF

eindrapporten, een definitive report op 7 september en een final report op 27 oktober 2005

)FU
SBQQPSU
WBO
7
TFQUFNCFS
HJOH
PWFS
IFU
NBOBHFNFOU
WBO
IFU
QSPHSBNNB
EPPS
EF

7FSFOJHEF
/BUJFT
FO
EBU
WBO
27
PLUPCFS
PWFS
EF
NBOJQVMBUJF
WBO
IFU
QSPHSBNNB
EPPS

IFU
*SBBLTF
SFHJNF
*O
FFO
QFSTWFSLMBSJOH
CJK
IFU
SBQQPSU
WBO
7
TFQUFNCFS
TUFMEF
7PMDLFS

EBU
EBOL[JK
IFU
PMJFWPPSWPFETFMQSPHSBNNB
POHFUXJKGFME
WFFM
MFWFOT
XBSFO
HFSFE
.BBS

PPL
XBSFO
FS
EJOHFO
NJTHFHBBO
XBBSEPPS
EF
SFQVUBUJF
FO
EF
HFMPPGXBBSEJHIFJE
WBO
EF

7FSFOJHEF
/BUJFT
XBSFO
HFTDIBBE
%F
WFSBOUXPPSEFMJKLIFJE
EBBSWPPS
MBH
OJFU
VJUTMVJUFOE

CJK
IFU
TFDSFUBSJBBU
-FEFO
WBO
EF
7FJMJHIFJETSBBE
FO
EF
TBODUJFDPNNJTTJF
NPFTUFO
FFO

EFFM
WBO
EF
TDIVME
PQ
[JDI
OFNFO
XFHFOT
IVO
WFSBOEFSMJKLF
FO
XFJGFMFOEF
CFTUVVS
JO
EF

VJUWPFSJOH
WBO
IFU
QSPHSBNNB22

8.4.3 WERKWIJZE VAN DE SANCTIECOMMISSIE

&S
XBSFO
PPL
JOTUJUVUJPOFMF
WFSLMBSJOHFO
WPPS
IFU
POCFWSFEJHFOEF
GVODUJPOFSFO
WBO
IFU

PMJFWPPSWPFETFMQSPHSBNNB
"MMF
BBOLPQFO
EPPS
*SBL
BOEFST
EBO
WPFETFM
FO
NFEJDJKOFO

NPFTUFO
XPSEFO
HPFEHFLFVSE
EPPS
EF
*SBLTBODUJFDPNNJTTJF
&FO
TBODUJFDPNNJTTJF
IFFGU

BMUJKE
EF[FMGEF
TBNFOTUFMMJOH
BMT
EF
7FJMJHIFJETSBBE
NFU
EJU
WFSTDIJM
EBU
IFU
VJUTMVJUFOE
PQ

DPOTFOTVTCBTJT
CFTMVJUFO
OFFNU
%JU
CFUFLFOU
EBU
JO
GFJUF
FML
WBO
EF
WJKGUJFO
MFEFO
FFO
SFDIU

WBO
WFUP
CF[JU
"MT
FFO
MJE
FFO
BBOWSBBH
WPPS
DJWJFMF
VJUWPFS
OBBS
*SBL
WPPSHFMFHE
LSJKHU

IFFGU
IFU
ESJF
PQUJFT
IFU
LBO
HPFELFVSFO
approve

BBOIPVEFO
hold

PG
BGXJK[FO
block

7BO

EF
MBBUTUF
UXFF
PQUJFT
XPSEU
HFCSVJLHFNBBLU
BMT
IFU
JO
UF
WPFSFO
DJWJFMF
QSPEVDU
PPL
WPPS

NJMJUBJSF
EPFMFJOEFO
LBO
XPSEFO
HFCSVJLU
dual use

*O
EBU
HFWBM
LBO
FS
JO
EF
DPNNJTTJF

PWFS
XPSEFO
HFEFCBUUFFSE
NBBS
EJU
HFCFVSU
POEFS
OPSNBMF
PNTUBOEJHIFEFO
XFJOJH
PNEBU

IFU
EFCBU
UPDI
OJFU
NFU
FFO
CFTMJTTFOEF
TUFNNJOH
LBO
XPSEFO
BGHFTMPUFO
*O
EF
*SBLTBODUJFDPNNJTTJF
IFFSTUFO
[FLFS
OB
1997
HFFO
OPSNBMF
PNTUBOEJHIFEFO

%F
"NFSJLBBOTF
EFMFHBUJF
NBBLUF
WPMHFOT
BOEFSF
EFMFHBUJFT
XBBSPOEFS
TPNT
PPL
EF

#SJUTF
XFM
FSH
WMPU
HFCSVJL
WBO
IBBS
SFDIU
PN
PQ
FFO
WPPSHFTUFMEF
USBOTBDUJF
FFO
hold te
MFHHFO
4PNT
WFSFJTUF
IFU
XFM
FOJH
WPPSTUFMMJOHTWFSNPHFO
PN
UF
[JFO
IPF
FFO
QSPEVDU

[PBMT
UBOEQBTUB

WPPS
NJMJUBJSF
EPFMFJOEFO
LPO
XPSEFO
BBOHFXFOE
NBBS
EF
"NFSJLB
OFO
TUFMEFO
[JDI
PQ
IFU
TUBOEQVOU
EBU
EJU
WPPSTUFMMJOHTWFSNPHFO
WBO
EF
DPNNJTTJF
XFSE

WFSXBDIU
%F
3VTTJTDIF
FO
EF
$IJOFTF
EFMFHBUJFT
XBSFO
NFFTUBM
HFOFJHE
IFU
EBBSCJK
UF

MBUFO
NBBS
EF
'SBOTFO
MJFUFO
[FMEFO
FFO
HFMFHFOIFJE
WPPSCJKHBBO
PN
JO
EF
DPNNJTTJF

NFU
"NFSJLB
EF
TUSJKE
BBO
UF
CJOEFO
"BO
IFU
JOTQFDUJFGSPOU
IBE
'SBOLSJKL
[JDI
JONJE
EFMT
PPL
TQFDUBDVMBJS
WBO
EF
"NFSJLBOFO
FO
EF
#SJUUFO
HFEJTUBOUJFFSE
EPPS
[JDI
PQ
23
oktober 1997
NFU
3VTMBOE
FO
$IJOB
UF
POUIPVEFO
WBO
TUFNNJOH
PQ
SFTPMVUJF
1134
XBBS
JO
EF
7FJMJHIFJETSBBE
*SBLT
IFSIBBMEF
XFJHFSJOH
UNSCOM toegang te verlenen tot de door

22 A1SFTT
3FMFBTF
*OEFQFOEFOU
*ORVJSZ
$PNNJUUFF
IUUQXXXJJDPďQPSHTUPSZ074FQU05IUN

De volkenrechtelijke grondslag van militair ingrijpen in Irak 233

 EF[F
BBOHFXF[FO
MPDBUJFT
sites

WFSPPSEFFMEF
7BOBG
EBU
NPNFOU
IFFGU
'SBOLSJKL
PQ
EF

CFMBOHSJKLF
SFTPMVUJFT
JO
IFU
*SBLEPTTJFS
OPPJU
NFFS
BOEFST
HFTUFNE
EBO
3VTMBOE
FO
$IJ
OB
0Q
12 augustus 1999
QVCMJDFFSEF
UNICEF
FFO
SBQQPSU
PWFS
EF
WFSPOUSVTUFOEF
TUFSGUF
WBO

LJOEFSFO
FO
NPFEFST
JO
*SBL
XBBSJO
POEFS
BOEFSF
XFSE
HFTUFME
EBU
JO
IFU
EJDIUCFWPMLUF

[VJEFO
FO
NJEEFO
WBO
IFU
MBOE
IFU
QFSDFOUBHF
WBO
EF
LJOEFSFO
EBU
WÓÓS
IFU
WJKGEF
MFWFOT
KBBS
LXBN
UF
PWFSMJKEFO
UXFFNBBM
[P
IPPH
XBT
BMT
UJFO
KBBS
UFWPSFO
%PPS
EF
UFHFOTUBO
EFST
WBO
EF
TBODUJFT
XFSE
IFU
SBQQPSU
NFU
WFFM
PQIFG
BBOHFHSFQFO
PN
POWPPSXBBSEF
MJKLF
FO
WPMMFEJHF
PQIFĐOH
WBO
EF
TBODUJFT
UF
FJTFO
NBBS
WFSEFEJHFST
WBO
IFU
TBODUJF
SFHJNF
TUFMEFO
WPPSBM
EF
TZTUFNBUJTDIF
UFHFOXFSLJOH
EPPS
4BEEBN
)PFTTFJO
WPPS
EF

JOFďFDUJWJUFJU
WBO
IFU
TZTUFFN
BBOTQSBLFMJKL
;JK
CSBDIUFO
JO
IFSJOOFSJOH
EBU
*SBL
WBO
1991
tot 1995
FO
OPH
SVJN
FFO
KBBS
EBBSOB
EF
JOWPFSJOH
WBO
IFU
PMJFWPPSWPFETFMQSPHSBNNB

IBE
UFHFOHFIPVEFO
*O
EF
NFEJB
POUXJLLFMEF
[JDI
FFO
GFMMF
EJTDVTTJF
UVTTFO
EF
CFJEF

QBSUJKFO
%FHFOFO
EJF
PONJEEFMMJKLF
PQIFĐOH
WBO
EF
TBODUJFT
CFQMFJUUFO
XBSFO
WFSTUBO
EJH
HFOPFH
PN
UFHFMJKL
IVO
BGTDIVX
WBO
IFU
SFHJNF
JO
#BHEBE
UF
MBUFO
CMJKLFO
;F
XJMEFO

UPU
FMLF
QSJKT
WBO
EF
TBODUJFT
BG
OJFU
BMMFFO
WBOXFHF
EF
CFWJOEJOHFO
WBO
UNICEF maar ook
PNEBU
TBODUJFT
4BEEBN
)PFTTFJO
JO
EF
LBBSU
[PVEFO
TQFMFO
EPPS
IFN
BMT
FOJHF
WFSEFMFS

WBO
EF
HFÐNQPSUFFSEF
IVNBOJUBJSF
HPFEFSFO
OPH
NFFS
HSJQ
PQ
EF
CFWPMLJOH
UF
HFWFO
%F

WFSEFEJHFST
WBO
EF
TBODUJFT
USPLLFO
EF
CFWJOEJOHFO
WBO
UNICEF
OJFU
JO
UXJKGFM
NBBS
IFSJO
OFSEFO
TMFDIUT
BBO
EF
OPPE[BBL
UF
WPPSLPNFO
EBU
4BEEBN
)PFTTFJO
EF
CFTDIJLLJOH

kreeg over MVW
%F
FFSTUF
QBSUJK
IBE
EVJEFMJKL
EF
XJOE
NFF
NBBS
ESFJHEF
EBBSEPPS
PWFS
IFU
IPPGE
UF

zien dat UNICEF
[FMG
NFU
CFUSFLLJOH
UPU
EF
PPS[BBL
WBO
EF
IVNBOJUBJSF
OPPEUPFTUBOE
FFO

HFOVBODFFSEFS
TUBOEQVOU
IBE
JOHFOPNFO
*O
IFU
UNICEFSBQQPSU
XFSE
BBOCFWPMFO


EBU
EF
JOUFSOBUJPOBMF
HFNFFOTDIBQ
BBOWVMMFOEF
GPOETFO
CFTDIJLCBBS
[PV
TUFMMFO

WPPS
EF
IVNBOJUBJSF
JOTQBOOJOH
JO
*SBL

EBU
EF
SFHFSJOH
WBO
*SBL
NFU
WPPSSBOH
EF
VJUWPFSJOH
WBO
EF
HFSJDIUF
WPFEJOHTQSP
HSBNNBT
[PV
CFTQPFEJHFO

EBU
[PXFM
EF
SFHFSJOH
WBO
*SBL
BMT
EF
VNTBODUJFDPNNJTTJF
WPPSSBOH
[PV
HFWFO
BBO
DPO
USBDUFO
EJF
FFO
PONJEEFMMJKLF
VJUXFSLJOH
[PVEFO
IFCCFO
PQ
IFU
XFM[JKO
WBO
LJOEFSFO

)FU
HSPUF
UXJTUQVOU
EBU
UJFO
KBBS
MBUFS
OPH
TUFFET
OJFU
HFIFFM
JT
PQHFIFMEFSE
CFUSPG
EF

WSBBH
PG
4BEEBN
)PFTTFJO
XJMMFOT
FO
XFUFOT
FFO
CFMFJE
WPFSEF
EBU
EF
IVNBOJUBJSF
OPPE

EFFE
UPFOFNFO
PN
EBBSNFF
EF
SPFQ
PN
WPMMFEJHF
PQIFĐOH
WBO
EF
TBODUJFT
UF
WFSTUFS
LFO
&S
[JKO
JO
EJF
EJTDVTTJF
PWFS
FO
XFFS
NPFJMJKL
CFXJKTCBSF
CFTDIVMEJHJOHFO
VJUHFXJT
TFME
8BT
IFU
XBBS
EBU
*SBBLTF
LJOEFSFO
TUJFSWFO
PNEBU
[JK
EPPS
IFU
TBODUJFSFHJNF
WBO
EF

CFOPEJHEF
NFEJDJKOFO
WFSTUPLFO
CMFWFO 23
&O
XBT
IFU
XBBS
EBU
PVEFST
WBO
PWFSMFEFO

LJOEFSFO
EF[F
OJFU
PONJEEFMMJKL
NPDIUFO
CFHSBWFO
PNEBU
FS
UFS
XJMMF
WBO
IFU
QVCMJDJ
UBJSF
FďFDU
EPPS
IFU
SFHJNF
DPMMFDUJFWF
CBCZCFHSBGFOJTTFO
XFSEFO
HFPSHBOJTFFSE 24
)FU
JT

NPFJMJKL
PN
BMMFT
OV
OPH
NFU
[FLFSIFJE
OB
UF
HBBO
UFNFFS
EBBS
FS
CJOOFO
OPDI
CVJUFO

*SBL
OPH
WFFM
CFMBOHTUFMMJOH
WPPS
CFTUBBU
.BBS
UPFO
JO
EF
KBSFO
OFHFOUJH
IFU
TBODUJFSF

23 #SJFG
WBO
3BNTFZ
$MBSL
BBO
EF
MFEFO
WBO
EF
7FJMJHIFJETSBBE
WBO
26
KBOVBSJ
2000
A4BODUJPOT
BSF
HFOPDJEF
24 A*SBR
4VSWFZ
(SPVQ
'JOBM
3FQPSU
30
4FQUFNCFS
2004
3FHJNF
4USBUFHJD
$POUFOU
&ďPSUT
5P
-JGU
4BOD
UJPOT
XXXHMPCBMTFDVSJUZPSHXNEMJCSBSZSFPSUJTHêOBSFQPSUJTHêOBMSFQPSU@WPM1@STJ@
IUN

234 De volkenrechtelijke grondslag van militair ingrijpen in Irak

 gime steeds vaker en luider voor de dood van steeds grotere aantallen kinderen verant
XPPSEFMJKL
XFSE
HFTUFME
JT
EBU
EF
MFEFO
WBO
EF
TBODUJFDPNNJTTJF
OBUVVSMJKL
OJFU
JO
EF

LPVEF
LMFSFO
HBBO
[JUUFO
5FOTMPUUF
XJMEFO
PPL
[JK
WBO
EF
TBODUJFT
BG
NBBS
OJFU
QSFDJFT

PQ
EF
NBOJFS
XBBSPQ
EJU
EPPS
EF
HFCSVJLFMJKLF
UFHFOTUBOEFST
WBO
IFU
TBODUJFSFHJNF
XFSE

CFQMFJU

8.4.4 BEGIN VAN HET EINDE

*O
IFU
OBKBBS
WBO
2000
XFSE
IFU
TUFFET
EVJEFMJKLFS
EBU
IFU
TBODUJFSFHJNF
PQ
[JKO
MBBUTUF

CFOFO
MJFQ
4BODUJFT
XFSEFO
EPPS
EF
MJETUBUFO
JO
UPFOFNFOEF
NBUF
OJFU
PG
OJFU
WPMMFEJH

OBHFMFFGE
FO
JO
/FX
:PSL
XFSE
IFU
TUFFET
NPFJMJKLFS
JFNBOE
UF
WJOEFO
EJF
IFU
TUFMTFM
OPH

QSJODJQJFFM
WFSEFEJHEF
5PFO
PQ
7 november 2000
(FPSHF
8
#VTI
FFONBBM
UPU
QSFTJEFOU

XBT
WFSLP[FO
XFSE
EPPS
EF
NFFTUFO
WBO
IFO
EJF
NFU
EF
IBOEIBWJOH
WBO
IFU
TBODUJFSF
HJNF
CFMBTU
XBSFO
[POEFS
NFFS
BBOHFOPNFO
EBU
EF
OJFVXF
SFHFSJOH
WSPFH
PG
MBBU
NFU

4BEEBN
)PFTTFJO
[PV
BGSFLFOFO
FO
WFFM
WBO
IFO
XBSFO
EBBS
OJFU
SPVXJH
PN
%FTPOEBOLT
CMFFG
JO
EF
7FJMJHIFJETSBBE
EF
#SJUTF
EFMFHBUJF
WBTUCFSBEFO
EPPSXFSLFO
BBO

IBBS
QMBO
UPU
TUSPPNMJKOJOH
WBO
IFU
TBODUJFSFHJNF
EBU
EF
XFH
[PV
PQFOFO
WPPS
[PHF
naamde smart sanctions
EJF
NFFS
TQFDJêFL
UFHFO
NJMJUBJSF
FO
dual useHPFEFSFO
HFSJDIU
[PVEFO

[JKO
FO
IVNBOJUBJSF
HPFEFSFO
[POEFS
NFFS
[PVEFO
EPPSMBUFO
%F
#SJUUFO
NBBLUFO
FS
HFFO

HFIFJN
WBO
EBU
[JK
PQ
EF[F
XJK[F
4BEEBN
)PFTTFJO
EF
NPHFMJKLIFJE
XJMEFO
POUOFNFO
IFU

TBODUJFSFHJNF
WPPS
BMMF
UFLPSUFO
BBO
NFEJDJKOFO
FO
WPFETFM
WFSBOUXPPSEFMJKL
UF
TUFMMFO

NBBS
WFSNPFEFMJKL
PN
QSFDJFT
EJF
SFEFO
XBT
IFU
QMBO
EPPS
3VTMBOE
FFSTU
WBO
EF
IBOE
HF
XF[FO
0Q
14 mei 2002
IBE
3VTMBOE
[JKO
NFFS
EBO
FFO
KBBS
PVEF
WFS[FU
UFHFO
IFU
QMBO

FDIUFS
PQHFHFWFO
XBU
EF
7FJMJHIFJETSBBE
JO
TUBBU
TUFMEF
UPU
VOBOJFNF
BBOWBBSEJOH
WBO
SFTP
lutie 1409
2002

WPMHFOT
XFMLF
BMMF
JNQPSUFO
JO
*SBL
[POEFS
NFFS
XFSEFO
UPFHFMBUFO

UFO[JK
IFU
HPFEFSFO
CFUSPG
EJF
PQ
EF
[PHFOBBNEF Goods Review List GRL

WPPSLXBNFO
%JU

XBT
OJFU
FFO
MJKTU
WBO
HPFEFSFO
EJF
OJFU
LPOEFO
XPSEFO
JOHFWPFSE
IFU
XBT
TMFDIUT
FFO
WBO

UFWPSFO
PWFSFFOHFLPNFO
MJKTU
WBO
HPFEFSFO
EJF
OBEFS
POEFS[PFL
WFSMBOHEFO
PNEBU
[F
[P
XFM
WPPS
MFHJUJFN
DJWJFM
BMT
WPPS
QPUFOUJFFM
NJMJUBJS
HFCSVJL
HFÌJHFOE
XBSFO

*SBL
WFSLMBBSEF
[JDI
CFSFJE
NFF
UF
XFSLFO
BBO
EF
VJUWPFSJOH
WBO
EF
SFTPMVUJF
FO
EF

TFDSFUBSJTHFOFSBBM
WBO
EF
"SBCJTDIF
-JHB
"NS
.PVTTB
WFSXFMLPNEF
EJU
7FSTDIJMMFOEF

DPNNFOUBUPSFO
OPFNEFO
SFTPMVUJF
1409
EF
CFMBOHSJKLTUF
SFWJTJF
WBO
IFU
TBODUJFSFHJNF

sinds resolutie 1284 van 17
EFDFNCFS
1999
XBBSCJK
IFU
QMBGPOE
PQ
*SBLT
PMJFFYQPSU
XBT

PQHFIFWFO
*O
/FX
:PSL
XBT
EF
SFBDUJF
XBU
NJOEFS
PQHFUPHFO
%F
JOWPFSJOH
WBO
EF
smart
sanctions XFSE
BMHFNFFO
UPFHFKVJDIU
NBBS
WFMFO
WSPFHFO
[JDI
BG
IPF
SFMFWBOU
EJF
OPH
XB
SFO
0PL
EF
#SJUUFO
[FMG
NBBLUFO
[JDI
EBBS
TUFFET
NJOEFS
JMMVTJFT
PWFS

7PPS
EF
"NFSJLBOFO
XBT
EF
OBEFSFOEF
PPSMPH
POEFSUVTTFO
HFFO
SFEFO
PN
EF
Goods
Review List BMT
NJOEFS
SFMFWBOU
UF
CFTDIPVXFO
;JK
ESPOHFO
BMHBVX
BBO
PQ
VJUCSFJEJOH
WBO

EF
MJKTU
NFU
FFO
HSPPU
BBOUBM
[FFS
TQFDJêFLF
QSPEVDUFO
XBBSWBO
BUSPQJOF
EF
NFFTUF
BBO
EBDIU
USPL
EPPSEBU
*SBL
[JDI
FS
[P
IFGUJH
UFHFO
WFS[FUUF
"USPQJOF
JT
FFO
MFHJUJFN
HFOFFT
NJEEFM
NBBS
LBO
PPL
XPSEFO
HFCSVJLU
BMT
UFHFOHJG
WPPS
[FOVXHBT
*SBL
XBBSTDIVXEF

WPPS
EF
FSOTUJHF
DPOTFRVFOUJFT
WPPS
[JKO
UPDI
BM
[P
OPPEMJKEFOEF
HF[POEIFJET[PSH
BMT

BUSPQJOF
OJFU
NFFS
POCFQFSLU
CFTDIJLCBBS
[PV
[JKO
NBBS
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
LPQQFMEFO

IVO
CFSFJEIFJE
IFU
PMJFWPPSWPFETFMQSPHSBNNB
UF
WFSMFOHFO
BBO
EF
CFSFJEIFJE
WBO
EF

PWFSJHF
MFEFO
WBO
EF
7FJMJHIFJETSBBE
NFU
OBNF
3VTMBOE

BUSPQJOF
PQ
EF
GRL
UF
QMBBUTFO

0Q
30
EFDFNCFS
2002
BBOWBBSEEF
EF
7FJMJHIFJETSBBE
SFTPMVUJF
1454
XBBSJO
BUSPQJOF
AJO

EPTFT
HSFBUFS
UIBO
06
NHNM aan de GRL
XFSE
UPFHFWPFHE

%JU
XBT
OJFU
BMMFFO
EF
MBBUTUF
SFTPMVUJF
WBO
IFU
KBBS
2002
IFU
XBT
PPL
EF
MBBUTUF
SFTP

De volkenrechtelijke grondslag van militair ingrijpen in Irak 235

 MVUJF
WBO
EF
7FJMJHIFJETSBBE
PWFS
IFU
*SBL
WBO
4BEEBN
)PFTTFJO
%F
FFSTUWPMHFOEF
SFTP
MVUJF
PWFS
*SBL
1472 van 28 maart 2003

HJOH
PWFS
IFU
EPPS
EF
PPSMPH
POEFSCSPLFO

PMJFWPPSWPFETFMQSPHSBNNB
FO
WFSWBOHFOEF
OPPENBBUSFHFMFO
%F
QSFBNCVMF
WJOH
BBO

NFU
EF
DPOTUBUFSJOH
EBU
WPMHFOT
BSUJLFM
55
WBO
EF
7JFSEF
(FOFFGTF
$POWFOUJF
EF
CF[FU
UFOEF
NBDIU
EF
QMJDIU
IBE
UF
WFS[FLFSFO
EBU
EF
CFWPMLJOH
WBO
EF
MFWFSJOH
WBO
WPFETFM
FO

NFEJTDIF
WPPSSBEFO
WFS[FLFSE
CMFFG
-BBUTUHFOPFNEF
UXFF
SFTPMVUJFT
1454 en 1472
[JKO
WBO
POEFSHFTDIJLU
CFMBOH
FO
[PV
EFO
IJFS
OJFU
HFOPFNE
[JKO
BMT
EF[F
QBSBHSBBG
OJFU
EF
TBODUJFT
FO
IFU
PMJFWPPSWPFETFM
QSPHSBNNB
UPU
POEFSXFSQ
IBE
HFIBE
7BOBG
8 november 2002
CFTUPOE
CJKOB
BMMFFO
OPH

BBOEBDIU
WPPS
EF
JOUFSQSFUBUJF
WBO
SFTPMVUJF
1441
FO
EBU
POEFSXFSQ
CMJKLU
OPH
BMUJKE

BDUVFFM
%F
BBOWBBSEJOH
WBO
EJF
SFTPMVUJF
JT
JO
EF
NFFTUF
IPPGETUFEFO
NFU
PQMVDIUJOH

CFHSPFU
8BU
WPPSBM
XFSE
WFSXFMLPNE
XBT
IFU
GFJU
EBU
EF
SFTPMVUJF
VOBOJFN
XBT
BBO
HFOPNFO
&S
CFTUPOE
JOEFSEBBE
FFO
PQWBMMFOE
WFSTDIJM
UVTTFO
EF
SFTPMVUJFT
1284
1999


en 1441
2002

3FTPMVUJF
1284 van 17
EFDFNCFS
1999
XBBSCJK
UNMOVIC
XFSE
PQHFSJDIU

XBT
OB
NPFJ[BNF
POEFSIBOEFMJOHFO
WBO
FFO
IBMGKBBS
BBOHFOPNFO
NFU
POUIPVEJOHFO

WBO
$IJOB
'SBOLSJKL
.BMFJTJÌ
FO
3VTMBOE
ESJF
WBO
EF
WJKG
QFSNBOFOUF
MFEFO

FO
XBT

PONJEEFMMJKL
WBO
EF
IBOE
HFXF[FO
EPPS
*SBL
EBU
TJOET
EF
UFSVHUSFLLJOH
WBO
UNSCOM
en IAEA
JO
EFDFNCFS
1998
WBO
XBQFOJOTQFDUJFT
HFWSJKXBBSE
XBT
HFXFFTU
%F
UFHFOPWFS

*SBL
WFFM
POWFSCJEEFMJKLFS
SFTPMVUJF
1441
XFSE
EPPS
EF
7FJMJHIFJETSBBE
VOBOJFN
BBOHF
OPNFO
FO
PPL
FOLFMF
EBHFO
MBUFS
BBOWBBSE
EPPS
*SBL
XBBSOB
EF
XBQFOJOTQFDUFVST
EF

ADPOWFOUJPOFMF
OV
BMT
UNMOVIC

PQ
27
OPWFNCFS
IVO
XFSL
JO
*SBL
LPOEFO
IFSWBUUFO
%JU
DPOUSBTU
IJFME
OBUVVSMJKL
WFSCBOE
NFU
OPH
FFO
BOEFS
WFSTDIJM
SFTPMVUJF
1284
XBT

BBOHFOPNFO
POEFS
IFU
containmentCFXJOE
WBO
$MJOUPO
FO
SFTPMVUJF
1441
JO
IFU
LBEFS
WBO

de regime change WBO
#VTI
"MT
EF
"NFSJLBBOTF
USPFQFOPQCPVX
FS
OJFU
HFXFFTU
XBT
[PV
FS

PPL
HFFO
VOBOJFN
BBOHFOPNFO
FO
EPPS
4BEEBN
)PFTTFJO
BBOWBBSEF
SFTPMVUJF
1441
IFC
CFO
CFTUBBO
.BBS
EJF
SFTPMVUJF
XBT
FS
OV
FFONBBM
EF
JOTQFDUFVST
XBSFO
XFFS
BBO
IFU

XFSL
FO
BMT
[F
NFFS
UJKE
OPEJH
IBEEFO
NPFTU
IVO
EJF
VJUFSBBSE
XPSEFO
HFHVOE
)FU

QSPCMFFN
XBT
BMMFFO
EBU
*SBLT
CFSFJEIFJE
PN
NFU
EF
JOTQFDUFVST
TBNFO
UF
XFSLFO
PPL

WBO
EF
"NFSJLBBOTF
USPFQFOPQCPVX
BG IBOLFMJKL
XBT
FO
EBU
EJF
PQCPVX
OJFU
POCFQFSLU

LPO
XPSEFO
HFDPOUJOVFFSE
%F
NBOJFS
XBBSPQ
QBSUJKFO
NFU
EJU
EJMFNNB
[JKO
PNHFHBBO
WBMU
CVJUFO
IFU
LBEFS
WBO

EF[F
QBSBHSBBG
0Q
22 mei 2003
BBOWBBSEEF
EF
7FJMJHIFJETSBBE
SFTPMVUJF
1483 met 14
WPPSTUFNNFO
4ZSJÌ
XBT
BGXF[JH

XBBSCJK
EF
TBODUJFT
m
NFU
VJU[POEFSJOH
WBO
IFU
XB
QFOFNCBSHP
m
PONJEEFMMJKL
XFSEFO
PQHFIFWFO
ATIBMM
OP
MPOHFS
BQQMZ

FO
CFTMPUFO

XFSE
CJOOFO
[FT
NBBOEFO
IFU
PMJFWPPSWPFETFMQSPHSBNNB
BG
UF
CPVXFO
FO
EF
TBODUJF
DPNJTTJF
PQ
UF
IFďFO

8.5 Een ‘tweede resolutie’: wenselijk of noodzakelijk?

%F
LXFTUJF
WBO
EF
[PHFOBBNEF
UXFFEF
SFTPMVUJF
EJF
FFO
FYQMJDJFU
NBOEBBU
UPU
HFXFME
HFCSVJL
[PV
NPFUFO
UPFLFOOFO
TQFFMEF
JO
UXFF
WFSTDIJMMFOEF
GBTFO
WBO
EF
LXFTUJF*SBL

OBNFMJKL
WÓÓS
19912002

FO
OB
BBOWBBSEJOH
WBO
SFTPMVUJF
1441 op 8 november 2002

7PPS
EF
FFSTUF
QFSJPEF
[JKO
EF
CFXPPSEJOHFO
IFU
WPPSXFSQ
FO
IFU
EPFM
WBO
NFU
OBNF

236 De volkenrechtelijke grondslag van militair ingrijpen in Irak

 de resoluties 678
1990

FO
687
1991

WBO
HSPPU
CFMBOH 25
WPPS
EF
UXFFEF
QFSJPEF
VJUFS
aard die van resolutie 1441
2002


Resolutie 678, aangenomen op 29 november 1990
JT
FFO
CFUSFLLFMJKL
LPSUF
SFTPMVUJF

EJF
[JDI
HPFE
MBBU
QBTTFO
JO
IFU
JO
IFU
VN)BOEWFTU
WPPS[JFOF
TUFMTFM
WBO
DPMMFDUJFWF

WFJMJHIFJE
*NNFST
FFSTU
IBE
EF
7FJMJHIFJETSBBE
EVJEFMJKL
POEFS
IFU
PQFOJOHTBSUJLFM
39
WBO
IPPGETUVL
7**
WBO
IFU
)BOEWFTU
WBTUHFTUFME
EBU
EF
JOWBTJF
WBO
,PFXFJU
EPPS
*SBL

FFO
CSFVL
WBO
EF
JOUFSOBUJPOBMF
WSFEF
FO
WFJMJHIFJE
WPSNEF
FO
POEFS
BSUJLFM
40
XBSFO

WPPSMPQJHF
NBBUSFHFMFO
HFUSPďFO
SFTPMVUJF
660

5PFO
EF[F
OJFU
IFU
PONJEEFMMJKL
HF
XFOTUF
FďFDU
TPSUFFSEFO
LPOEJHEF
EF
SBBE
PWFSFFOLPNTUJH
BSUJLFM
41 een bindend pak
LFU
FDPOPNJTDIF
FO
êOBODJÌMF
TBODUJFT
UFHFO
*SBL
BG
SFTPMVUJF
661

5PFO
PPL
EF[F
OJFU

SFTVMUFFSEFO
JO
FFO
UFSVHUSFLLJOH
WBO
*SBL
VJU
,PFXFJU
[FUUF
EF
SBBE
IFU
MJDIU
WPPSXBBS
EFMJKL
PQ
HSPFO
WPPS
FFO
NJMJUBJSF
BDUJF
UPU
IFSTUFM
WBO
EF
UFSSJUPSJBMF
JOUFHSJUFJU
FO
TPF
WFSFJOJUFJU
WBO
,PFXFJU
WBOBG
16
KBOVBSJ
1991
SFTPMVUJF
678

3FTPMVUJF
678 vormde aldus
FFO
TPMJEF
SFDIUTHSPOETMBH
WPPS
EF
NJMJUBJSF
BDUJF
UPU
CFWSJKEJOH
WBO
,PFXFJU

/B
EF
TVDDFTWPM
WFSMPQFO
PQFSBUJF
Desert Storm
OBN
EF
7FJMJHIFJETSBBE
JO
SFTPMVUJF
686
van 2 maart 1991
LFOOJT
WBO
IFU
WPPSMPQJH
TUBBLUIFUWVSFO
FO
WBO
EF
JOUFOUJF
WBO
EF

MJETUBUFO
EJF
TBNFOXFSLUFO
NFU
,PFXFJU
AUP
CSJOH
UIFJS
NJMJUBSZ
QSFTFODF
JO
*SBR
UP
BO

FOE
BT
TPPO
BT
QPTTJCMF
DPOTJTUFOU
XJUI
BDIJFWJOH
UIF
PCKFDUJWFT
PG
UIF
SFTPMVUJPO
%BBS
toe eiste de raad dat Irak alsnog alle voorgaande resoluties zou aanvaarden en ten uitvoer
[PV
CSFOHFO
XBBSPOEFS
BGTUBOE
OFNFO
WBO
[JKO
FFSEFSF
PĐDJÌMF
QMBOOFO
UPU
JOMJKWJOH

WBO
,PFXFJU
WSJKMBUJOH
WBO
HFWBOHFOFO
VJU
,PFXFJU
FO
EFSEF
MBOEFO
FO
UFSVHHBWF
WBO
EF

CVJUHFNBBLUF
HPFEFSFO
%F[F
SFTPMVUJF
686
IJFME
JO
QBSBHSBBG
4
EF
HFXFMETPQUJF
VJU
ESVLLFMJKL
PQFO
EPPS
UF
TUFMMFO
EBU
HFEVSFOEF
EF
QFSJPEF
EJF
*SBL
OPEJH
IBE
PN
BBO
EF

FJTFO
WBO
EF[F
SFTPMVUJF
UF
WPMEPFO
AUIF
QSPWJTJPOT
PG
QBSBHSBQI
2
PG
SFTPMVUJPO
678
1990

SFNBJO
WBMJE

%F
FFO
NBBOE
MBUFS
BBOHFOPNFO
PNOJCVTSFTPMVUJF
687
JT
FFO
BBO[JFOMJKL
HFDPNQMJ
DFFSEFSF
SFTPMVUJF
NBBS
OJFU
[P[FFS
VJU
IFU
PPHQVOU
WBO
IFU
NBOEBBU
UPU
HFXFMEHFCSVJL

%F[F
SFTPMVUJF
CF[FHFMEF
FFO
GPSNFFM
TUBBLUIFUWVSFO
JO
EF
WPPSMBBUTUF
TMPUQBSBHSBBG

BMT
WPMHU
ADeclares
UIBU
VQPO
PĐDJBM
OPUJêDBUJPO
CZ
*SBR
UP
UIF
4FDSFUBSZ(FOFSBM
BOE
UP

UIF
4FDVSJUZ
$PVODJM
PG
JUT
BDDFQUBODF
PG
UIF
BCPWF
QSPWJTJPOT
B
GPSNBM
DFBTFêSF
JT

FďFDUJWF
CFUXFFO
*SBR
BOE
,VXBJU
BOE
UIF
.FNCFS
4UBUFT
DPPQFSBUJOH
XJUI
,VXBJU
JO

BDDPSEBODF
XJUI
SFTPMVUJPO
678
1990

;PBMT
IJFSCPWFO
JT
WFSNFME
EFFE
*SBL
EBU
GPS
meel op 6 april 1991
FO
EBBSPQ
WFSLMBBSEF
EF
QSFTJEFOU
WBO
EF
7FJMJHIFJETSBBE
EBU
IFU

TUBBLUIFUWVSFO
PĐDJFFM
WBO
LSBDIU
XBT

7PPS
EF
WPMMFEJHIFJE
NPFU
XPSEFO
PQHFNFSLU
EBU
JO
QBSBHSBBG
4 van resolutie 687
OPH
XFM
EF
XPPSEFO
AVTF
PG
BMM
OFDFTTBSZ
NFBTVSFT
WPPSLPNFO
OBNFMJKL
JO
IFU
WFSCBOE

WBO
EF
HBSBOUJF
WBO
EF
7FJMJHIFJETSBBE
WPPS
EF
POTDIFOECBBSIFJE
WBO
EF
JOUFSOBUJPOBMF

HSFO[FO
UVTTFO
EF
UXFF
MBOEFO
*O
EJWFSTF
VJUTQSBLFO
m
EF
SFTPMVUJFT
773
1992

806
1992

FO
833
1993

m
IFSIBBMEF
EF
SBBE
EF[F
HBSBOUJF
NBBS
TUFFET
JO
WFSCBOE
NFU
[JKO

WBTUCFSBEFOIFJE
EF
POTDIFOECBBSIFJE
WBO
EF
HSFOT
UVTTFO
,PFXFJU
FO
*SBL
UF
HBSBOEF
SFO
/BBTU
EF
CFXPPSEJOHFO
WPMHU
PPL
IJFSVJU
EBU
IFU
EPFM
WBO
SFTPMVUJF
687
XBT
PN
EF

NJMJUBJSF
BDUJFT
UF
CFÌJOEJHFO

25 /BBS
BOBMPHJF
WBO
IFU
WFSESBHFOSFDIU
XPSEFO
HFXPPOMJKL
PPL
7FJMJHIFJETSBBESFTPMVUJFT
HFÐOUFSQSFUFFSE
PQ

CBTJT
WBO
EF
HFXPOF
CFUFLFOJT
WBO
EF
HFCSVJLUF
CFXPPSEJOHFO
JO
IVO
DPOUFYU
FO
JO
IFU
MJDIU
WBO
IVO
WPPS
XFSQ
FO
EPFM
7HM
BSUJLFM
31
WBO
IFU
8FFOTF
7FSESBH
PWFS
WFSESBHFOSFDIU
WBO
1969, Trb 197251 en vertaling in
Trb 198579

De volkenrechtelijke grondslag van militair ingrijpen in Irak 237

 7FMF
SFTPMVUJFT
PWFS
EF
LXFTUJF*SBL
[PVEFO
OPH
WPMHFO
POEFS
NFFS
JO
IFU
WFSCBOE
WBO

IFU
LBUFONVJTTQFM
UVTTFO
*SBL
FO
EF
7FJMJHIFJETSBBE
PWFS
EF
XBQFOJOTQFDUJFT
EF
TBOD
UJFT
FO
IFU
PMJFWPPSWPFETFMQSPHSBNNB
(FFO
WBO
EF[F
SFTPMVUJFT
CFWBUUF
FFO
IFSMFFGE

NBOEBBU
UPU
HFXFMEHFCSVJL
PPL
OJFU
EJF
XFMLF
*SBL
TDIFSQ
WFSPPSEFFMEFO
WBOXFHF
FFO

XF[FOMJKLF
JOCSFVL
material breach

PQ
[JKO
POUXBQFOJOHTWFSQMJDIUJOHFO 26
EF
PQTDIPSUJOH

WBO
EF
TBNFOXFSLJOH
NFU
EF
TQFDJBMF
XBQFOJOTQFDUJFDPNNJTTJF
UNSCOM en IAEA27
PG
IFU

WFSCSFLFO
EPPS
*SBL
WBO
EF
TBNFOXFSLJOH
NFU
UNSCOM
SFTPMVUJF
1205, 5 november 1998


)FU[FMGEF
HFMEU
WPPS
EF
SFTPMVUJFT
EJF
*SBL
ESFJHEFO
NFU
hTFSJPVT
DPOTFRVFODFTh
[PBMT

resoluties 688
1991

FO
1194
1998


*O
EF
QSBLUJKL
WBO
EF
7FJMJHIFJETSBBE
XPSEU
IFU
CFHSJQ
serious consequences gebezigd als een
BBOEVJEJOH
EBU
EF
MFEFO
WBO
EF
7FJMJHIFJETSBBE
IVO
HFEVME
CFHJOOFO
UF
WFSMJF[FO
FO
EBU
JO

HFWBM
WBO
WPPSUHF[FUUF
OJFUOBMFWJOH
WBO
EF
SFTPMVUJFT
EF
SBBE
TFSJFVT
[BM
PWFSXFHFO
PN
FFO

NBOEBBU
UPU
HFXFMEHFCSVJL
POEFS
IPPGETUVL
7**
WBO
IFU
VN)BOEWFTU
UF
WFSTUSFLLFO
&S
JT
XFM
HFTUFME
EBU
EF
BMHFNFOF
EPFMTUFMMJOH
WBO
SFTPMVUJF
678
AUP
SFTUPSF
JOUFSOBUJP
OBM
QFBDF
BOE
TFDVSJUZ
JO
UIF
BSFB
VJUHFMFHE
LBO
XPSEFO
BMT
FFO
BMHFNFFO
NBOEBBU
UPU

HFXFMEHFCSVJL
EBU
EJU
MBBUTUF
MPTLPQQFMU
WBO
[PXFM
IFU
UJKEWBL
19901991 als van de spe
DJêFLF
TJUVBUJF
UVTTFO
,PFXFJU
FO
*SBL
%F
CFXPPSEJOHFO
[JKO
JOEFSEBBE
EFSNBUF
BMHF
NFFO
EBU
EF
UPFO
OPH
OJFU
BBO
EF
PSEF
[JKOEF
CFESFJHJOH
WPPS
EF
JOUFSOBUJPOBMF
WSFEF
FO

WFJMJHIFJE
JO
EF
SFHJP
EJF
VJUHJOH
WBO
EF
MVW
WBO
*SBL
IJFSCJK
POEFSHFCSBDIU
[PV
LVOOFO

XPSEFO
6JU
EF
POUTUBBOTHFTDIJFEFOJT
WBO
SFTPMVUJF
678
WPMHU
FWFOXFM
EBU
EF[F
[JOTOFEF

WPPSBM
TMBBU
PQ
EF
XFOT
WBO
EF
7FJMJHIFJETSBBE
EF
QSPCMFNBUJFL
WBO
WSFEF
FO
WFJMJHIFJE

JO
IFU
.JEEFO0PTUFO
JO
CSFEFS
WFSCBOE
UF
CF[JFO
/B
EF
(PMGPPSMPH
SFTVMUFFSEF
EJU

POEFS
NFFS
JO
EF
QFOEFMEJQMPNBUJF
WBO
EF
"NFSJLBBOTF
NJOJTUFS
WBO
#VJUFOMBOETF
;B
LFO
+BNFT
#BLFS
PN
IFU
WSFEFTQSPDFT
UVTTFO
*TSBÌM
FO
EF
"SBCJTDIF
XFSFME
WJB
FFO
JOUFS
OBUJPOBMF
.JEEFO0PTUFODPOGFSFOUJF
OJFVX
MFWFO
JO
UF
CMB[FO
"BOWBOLFMJKL
MFFL
EF[F

BBOQBL
NFU
EF
UPQ
WBO
.BESJE
FO
EF
0TMPBLLPPSEFO
PPL
FOJH
TVDDFT
UF
IFCCFO28
/PH

BGHF[JFO
WBO
IFU
GFJU
EBU
IFU
[JDI
JO
IFU
TUFMTFM
WBO
DPMMFDUJFWF
WSFEF
FO
WFJMJHIFJE
[PBMT

WPPS[JFO
JO
IFU
VN)BOEWFTU
NPFJMJKL
MBBU
JOQBTTFO
EBU
MJETUBUFO
FFO
JO
UJKE
FO
HFPHSBê
TDIF
SFJLXJKEUF
POHFMJNJUFFSE
HFXFMENBOEBBU
WFSXFSWFO
JT
EF[F
CSFEF
JOUFSQSFUBUJF
WBO

EF
XPPSEFO
AUP
SFTUPSF
JOUFSOBUJPOBM
QFBDF
BOE
TFDVSJUZ
JO
UIF
BSFB
UF
WFSTUSFLLFOE
WBO

BBSE
8FM
JT
IFU
KVJTU
EBU
IFU
CFQFSLUF
HFXFMEHFCSVJL
UFHFO
*SBL
EBU
PQ
HF[FUUF
tJKEFO in
EF
WPSN
WBO
MVDIUCPNCBSEFNFOUFO
QMBBUTIBE
EPPS
EJWFSTF
[P
OJFU
FFO
NFFSEFSIFJE
WBO

EF
MFEFO
WBO
EF
7FJMJHIFJETSBBE
XFSE
HFCJMMJKLU
BMT
BOUXPPSE
PQ
EF
WPPSUEVSFOEF
OJFU
OBLPNJOH
EPPS
*SBL
WBO
[JKO
WFSQMJDIUJOHFO29

26 ;JF
CJKWPPSCFFME
SFTPMVUJF
707, 15 augustus 1991

27 ;JF
SFTPMVUJF
1194, 9 september 1998
28 ;JF
+
,BVGNBOO
A5IF
.JEEMF
&BTU
1FBDF
1SPDFTT
PQHFOPNFO
JO
[JKO
The Diplomacy of International Relations.
Selected Writings
%FO
)BBH
1998

Q
6578
29 *O
UXFF
QSFTJEFOUJÌMF
WFSLMBSJOHFO
WBO
SFTQ
8 en 11
KBOVBSJ
1993
WFSLMBBSEF
EF
3BBE
EBU
EF
BDUJFT
WBO
*SBL

FFO
AVOBDDFQUBCMF
BOE
NBUFSJBM
CSFBDI
WBO
SFTPMVUJF
687
WPSNEFO
FO
EBU
WFSEFSF
OJFUOBLPNJOH
WBO
[JKO

WFSQMJDIUJOHFO
ATFSJPVT
DPOTFRVFODFT
[PV
IFCCFO
;JF
VN
%PDT
4PV3161
FO
4PV3162
;JF
PPL
3
;BDLMJO
The United Nations Secretariat and the Use of Force in a Unipolar World: Power v. Principle $BNCSJEHF

2010

%JU
UF
WFSTDIJKOFO
CPFL
CFWBU
FFO
VJUXFSLJOH
WBO
EF
-BVUFSQBDIU
MFDUVSFT
BBO
EF
6OJWFSTJUFJU
WBO

$BNCSJEHF
WBO
EF[F
UPFONBMJHF
"TTJTUBOU
4FDSFUBSZ(FOFSBM
PG
-FHBM
"ďBJST
JO
2008
%F
MF[JOHFO
[JKO
UF

SBBEQMFHFO
PQ
IUUQXXXMDJMDBNBDVL.FEJBMFDUVSFTQEG
200708@SBMQI@[BDLMJOQIQ

238 De volkenrechtelijke grondslag van militair ingrijpen in Irak

8.6 Resolutie 1441 van 8 november 2002 onder de loep
*O
EF
IPPGETUVLLFO
3 en 7
JT
IFU
JOUFSOBUJPOBBM
QPMJUJFLF
HFTUFSOUF
CFTDISFWFO
XBBSPO
EFS
WBOBG
NFEJP
TFQUFNCFS
2002
IFU
TUSFWFO
OBBS
FFO
OJFVXF
SFTPMVUJF
WBO
EF
7FJMJH
IFJETSBBE
JO
FFO
TUSPPNWFSTOFMMJOH
LXBN
&OFS[JKET
XBT
EBU
FFO
SFBDUJF
PQ
EF
WPPSUEV
SFOEF
QSPCMFNFO
UVTTFO
EF
XBQFOJOTQFDUFVST
FO
*SBL
PWFS
EF
NPEBMJUFJUFO
WBO
EF
XB
QFOJOTQFDUJFT
FO
IFU
GBMFOEF
TBODUJFSFHJNF
UFHFO
*SBL
IFUHFFO
JO
EF
XFSFME
WBO
OB
A11
TFQUFNCFS
SFTVMUFFSEF
JO
FFO
WBTUCFSBEFOIFJE
WBO
NFU
OBNF
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
PN

*SBL
PQ
EF
LOJFÌO
UF
EXJOHFO
"OEFS[JKET
LXBNFO
EF[F
EJQMPNBUJFLF
QPHJOHFO
UPU
FFO

OJFVXF
SFTPMVUJF
PPL
WPPSU
VJU
EF
BBOLPOEJHJOH
WBO
QSFTJEFOU
#VTI
NFEF
PQ
TUFSL
#SJUT

BBOESJOHFO
UJKEFOT
[JKO
SFEF
PQ
12 september 2002
WPPS
EF
"MHFNFOF
7FSHBEFSJOH
WBO

EF
7FSFOJHEF
/BUJFT
EBU
IJK
[JDI
JO
[PV
[FUUFO
WPPS
FFO
BBOQBL
WBO
EF
LXFTUJF*SBL
WJB

EF
7FJMJHIFJETSBBE

1SFTJEFOU
#VTI
TUFMEF
EBU
EF
VN
TUPOE
WPPS
AB
EJĐDVMU
BOE
EFêOJOH
NPNFOU
A"SF

4FDVSJUZ
$PVODJM
SFTPMVUJPOT
UP
CF
IPOPVSFE
BOE
FOGPSDFE
PS
DBTU
BTJEF
XJUIPVU
DPOTF
RVFODF
8JMM
UIF
6OJUFE
/BUJPOT
TFSWF
UIF
QVSQPTF
PG
JUT
GPVOEJOH
PS
XJMM
JU
CF
JSSFMF
WBOU 
%F
QSFTJEFOU
HBG
[JKO
CFSFJEIFJE
BBO
PN
NFU
EF
7FJMJHIFJETSBBE
TBNFO
UF
XFSLFO

NBBS
MJFU
PPL
HFFO
UXJKGFM
CFTUBBO
PWFS
"NFSJLBT
WBTUCFSBEFOIFJE
A5IF
4FDVSJUZ
$PVO
DJM
SFTPMVUJPOT
XJMM
CF
FOGPSDFE


PS
BDUJPOT
XJMM
CF
VOBWPJEBCMF
BOE
B
SFHJNF
UIBU
IBT

MPTU
JUT
MFHJUJNBDZ
XJMM
BMTP
MPTF
JUT
QPXFS30
,PSU
EBBSWPPS
PQ
EF[FMGEF
PQFOJOHTEBH
WBO
EF
"MHFNFOF
7FSHBEFSJOH
IBE
TFDSFUBSJT
HFOFSBBM
,Pê
"OOBO
EVJEFMJKL
HFTUFME
A 

XIFO
4UBUFT
EFDJEF
UP
VTF
GPSDF
UP
EFBM
XJUI

CSPBEFS
UISFBUT
UP
JOUFSOBUJPOBM
QFBDF
BOE
TFDVSJUZ
UIFSF
JT
OP
TVCTUJUVUF
GPS
UIF
VOJRVF

MFHJUJNBDZ
QSPWJEFE
CZ
UIF
6OJUFE
/BUJPOT31
/B
XFLFO
WBO
JOUFOTJFG
POEFSIBOEFMFO
UVTTFO
NFU
OBNF
EF
WJKG
QFSNBOFOUF
MFEFO
PQ

CBTJT
WBO
ESJF
POUXFSQSFTPMVUJFT
PQHFTUFME
EPPS
SFTQFDUJFWFMJKL
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
IFU

7FSFOJHE
,POJOLSJKL 32
3VTMBOE
FO
'SBOLSJKL
OBN
EF
7FJMJHIFJETSBBE
PQ
8 november in
PQWBMMFOEF
FFOTHF[JOEIFJE
SFTPMVUJF
1441
BBO33
%F
SFTPMVUJF
TUFMEF
*SBL
JO
TDIFSQF
CFXPPS
EJOHFO
JO
HFCSFLF
WBOXFHF
[JKO
GBMFO
UF
WPMEPFO
BBO
EF
POUXBQFOJOHTWFSQMJDIUJOHFO
FO
EF

JOTQFDUJFT
WBO
UNMOVIC en IAEA
PONJEEFMMJKLF
POWPPSXBBSEFMJKLF
FO
POCFMFNNFSEF
UPF
HBOH
UF
WFSTDIBďFO
0PL
WFSXFFU
EF
SBBE
*SBL
HFFO
EVJEFMJKLF
BGTUBOE
UF
OFNFO
WBO
UFSSP
risme overeenkomstig de eis in resolutie 687
#PWFOEJFO
IFLFMEF
EF
SBBE
EF
WPPSUHF[FUUF

POEFSESVLLJOH
WBO
EF
CVSHFSCFWPMLJOH
JO
TUSJKE
NFU
SFTPMVUJF
688

Resolutie 1441
TUFMEF
EBU
*SBL
NFU
OBNF
WBOXFHF
IFU
GBMFO
PN
NFU
EF
VNJOTQFDUFVST

en IAEA
TBNFO
UF
XFSLFO
FFO
XF[FOMJKLF
TDIFOEJOH
WBO
[JKO
WFSQMJDIUJOHFO
QMFFHEF
*O

SFBDUJF
IJFSPQ
CFTMPPU
EF
SBBE
FWFOXFM
*SBL
FFO
MBBUTUF
HFMFHFOIFJE
AB
êOBM
PQQPSUVOJUZ

30 %F
SFEF
WBO
QSFTJEFOU
#VTI
JT
PQHFOPNFO
JO
(FOFSBM
"TTFNCMZ
0ĐDJBM
3FDPSET
êGUZTFWFOUI
TFTTJPO
2nd

QMFOBSZ
NFFUJOH
12
4FQUFNCFS
2002, VN
%PD
"57/PV2, 12 september 2002
Q
59
PQ
SFTQ
Q
8
FO
Q
9
31 Ibidem
Q
13
PQ
Q
2
32 )FU
"NFSJLBBOT#SJUTF
POUXFSQ
[PBMT
HFQVCMJDFFSE
JO
The New York Times van 1 oktober 2002 bevatte een
NBOEBBU
UPU
HFXFMEHFCSVJL
%F
EFTCFUSFďFOEF
QBSBHSBBG
MVJEEF
ADecides UIBU
GBMTF
TUBUFNFOUT
PS
PNJTTJPOT

JO
UIF
EFDMBSBUJPOT
TVCNJUUFE
CZ
*SBR
UP
UIF
$PVODJM
BOE
GBJMVSF
CZ
*SBR
BU
BOZ
UJNF
UP
DPNQMZ
BOE
DPPQFS
BUF
GVMMZ
JO
BDDPSEBODF
XJUI
UIF
QSPWJTJPOT
MBJE
PVU
JO
UIJT
SFTPMVUJPO
TIBMM
DPOTUJUVUF
B
GVSUIFS
NBUFSJBM

CSFBDI
PG
*SBRT
PCMJHBUJPOT
BOE
UIBU
TVDI
CSFBDI
BVUIPSJTFT
NFNCFS
TUBUFT
UP
VTF
BMM
OFDFTTBSZ
NFBOT
UP

SFTUPSF
QFBDF
BOE
TFDVSJUZ
JO
UIF
BSFB

33 ;JF
VN
%PD
4PV
4644 and 4644
$PSS
1, 8 november 2002

De volkenrechtelijke grondslag van militair ingrijpen in Irak 239

 QBSBHSBBG
2

UF
CJFEFO
PN
[JDI
UF
POUEPFO
WBO
[JKO
MVW
FO
MBOHFBGTUBOETSBLFUUFO
PWFS
eenkomstig resolutie 687
1991

%BBSUPF
[FUUF
EF
SBBE
FFO
TUSFOH
FO
VJUHFCSFJE
JOTQFD
UJFSFHJNF
PQ
%F
NPEBMJUFJUFO
WBO
EF
WFSHSPUF
FO
WFSTDIFSQUF
JOTQFDUJFT
[PBMT
)BOT
#MJY

van UNMOVIC
FO
.PIBNFE
&M#BSBEFJ
WBO
IAEA
EF[F
JO
FFO
HF[BNFOMJKLF
CSJFG
WBO
8 ok
tober 2002
BBO
*SBL
IBEEFO
WPPSHFMFHE
XFSEFO
CJK
EF[F
SFTPMVUJF
CJOEFOE
BBO
*SBL
PQ
HFMFHE
%F
CSJFG
XFSE
BMT
CJKMBHF
BBO
EF
SFTPMVUJF
UPFHFWPFHE
XBBSEPPS
EF[F
JO
[JKO
HF
IFFM
POEFSEFFM
VJUNBBLUF
WBO
EF[F
CJOEFOEF
SFTPMVUJF
UNMOVIC en IAEA moesten overal
JO
IFU
MBOE
FO
PQ
FMLF
QMBBUT
JOTQFDUJFT
LVOOFO
WFSSJDIUFO
JODMVTJFG
JO
QSFTJEFOUJÌMF
QB
MFJ[FO
0PL
NPFTU
*SBL
CJOOFO
EFSUJH
EBHFO
OB
IFU
BBOOFNFO
WBO
EF
SFTPMVUJF
FFO
WPM
MFEJH
FO
BDDVSBBU
SBQQPSU
PWFSMFHHFO
PWFS
BMMF
BTQFDUFO
WBO
[JKO
QSPHSBNNBT
PQ
IFU

UFSSFJO
WBO
DIFNJTDIF
CJPMPHJTDIF
FO
OVDMFBJSF
XBQFOT
BMTNFEF
EF
PWFSCSFOHJOHTNJE
EFMFO
FO
PWFSJHF
QSPHSBNNBT
PQ
BM
EF[F
UFSSFJOFO
EJF
OJFU
XBQFOHFSFMBUFFSE
XBSFO

%F
7FJMJHIFJETSBBE
TUFMEF
EBU
WBMTF
WFSLMBSJOHFO
PG
POWPMLPNFOIFEFO
JO
EF
SBQQPSUFO

FFO
WFSEFSF
XF[FOMJKLF
TDIFOEJOH
AB
GVSUIFS
NBUFSJBM
CSFBDI

WBO
*SBLT
WFSQMJDIUJOHFO

[PVEFO
WPSNFO
FO
BBO
EF
SBBE
[PVEFO
XPSEFO
HFSBQQPSUFFSE
QBSBHSBBG
4

5FWFOT

kregen UNMOVIC en IAEA
EF
PQESBDIU
EF
SBBE
PONJEEFMMJKL
UF
CFSJDIUFO
JOEJFO
*SBL
EF

JOTQFDUJFBDUJWJUFJUFO
[PV
IJOEFSFO
EBO
XFM
[PV
GBMFO
PN
BBO
[JKO
POUXBQFOJOHTWFSQMJDI
UJOHFO
UF
WPMEPFO
QBSBHSBBG
11


*O
EF
TMPUQBSBHSBGFO
LPOEJHEF
EF
SBBE
BBO
PONJEEFMMJKL
CJKFFO
UF
LPNFO
OB
POUWBOHTU

WBO
FFO
SBQQPSU
[PBMT
HFOPFNE
JO
EF[F
QBSBHSBGFO
4 en 11, teneinde dan de situatie en de
noodzaak tot volledige naleving van alle relevante resoluties van de raad te bezien met
BMT
EPFM
EF
JOUFSOBUJPOBMF
WSFEF
FO
WFJMJHIFJE
WFJMJH
UF
TUFMMFO
%BBSCJK
SJFQ
EF
SBBE
JO

IFSJOOFSJOH
EBU
*SBL
CJK
WPPSUEVSJOH
XBT
HFXBBSTDIVXE
EBU
IFU
FSOTUJHF
HFWPMHFO
[PV

POEFSWJOEFO
BMT
HFWPMH
WBO
EF
WPPSUHF[FUUF
TDIFOEJOHFO
WBO
[JKO
WFSQMJDIUJOHFO
QBSB
HSBBG
12


%F
SFTPMVUJF
XFSE
BBOHFOPNFO
POEFS
IPPGETUVL
7**
WBO
IFU
)BOEWFTU
FO
MFHEF
*SBL

FFO
HSPPU
BBOUBM
TQFDJêFLF
WFSQMJDIUJOHFO
PQ
[PXFM
UFO
BBO[JFO
WBO
SBQQPSUBHF
BMT
UFO

BBO[JFO
WBO
WPMMFEJHF
FO
POHFIJOEFSEF
TBNFOXFSLJOH
NFU
JOTQFDUJFT
)FU
XPPSEHFCSVJL

EBU
EF
SBBE
JO
EF[F
SFTPMVUJF
CF[JHEF
LBO
[POEFS
NFFS
BMT
CJOEFOE
FO
ESFJHFOE
XPSEFO

BBOHFNFSLU
%JU
CMJKLU
PPL
VJU
EF
TQFDJêFLF
WFSXJK[JOHFO
JO
IFU
PQFOJOHTHFEFFMUF
EF

QSFBNCVMF

WBO
EF
SFTPMVUJF
OBBS
EF
FFSEFSF
SFTPMVUJFT
678 en 687
FO
IFU
TQFDJêFL
JO

IFSJOOFSJOH
SPFQFO
EBU
SFTPMVUJF
678
EF
MJETUBUFO
NBDIUJHJOH
HBG
UPU
HFXFMEHFCSVJL
FO

IFU
WFSEFS
JO
IFSJOOFSJOH
SPFQFO
AGVSUIFS
SFDBMMJOH

EBU
SFTPMVUJF
687
OBEFSF
WFSQMJDI
UJOHFO
BBO
*SBL
IBE
HFTUFME
XBBSWBO
EF
OBLPNJOH
EF
CBTJT
WPSNEF
WPPS
IFU
JO
EJF
MBBUTUF

SFTPMVUJF
PQHFOPNFO
TUBBLUIFUWVSFO

Resolutie 1441
TUFMEF
XFMJTXBBS
POPNXPOEFO
WBTU
EBU
*SBL
[JKO
WFSQMJDIUJOHFO
IBE

HFTDIPOEFO
FO
JO
ANBUFSJBM
CSFBDI
QBSBHSBBG
1

XBT
NBBS
PPL
EBU
IFU
MBOE
OPH
FFO

MBBUTUF
HFMFHFOIFJE
AB
êOBM
PQQPSUVOJUZ
QBSBHSBBG
2

LSFFH
PN
[JKO
WFSQMJDIUJOHFO
XFM

OB
UF
LPNFO
*OEJFO
IFU
EJF
LBOT
OJFU
HSFFQ
EBO
WPPS[BH
EF
SFTPMVUJF
EBU
EJU
BBO
EF

7FJMJHIFJETSBBE
UFS
CFPPSEFMJOH
[PV
XPSEFO
WPPSHFMFHE
AXJMM
CF
SFQPSUFE
UP
UIF
$PVO
DJM
GPS
BTTFTTNFOU
QBSBHSBBG
4

FO
EBU
EF
3BBE
[JDI
EBO
[PV
CFSBEFO
ADPOTJEFS
UIF

TJUVBUJPO
BOE
UIF
OFFE
GPS
GVMM
DPNQMJBODF
QBSBHSBBG
12

XBBSCJK
EVJEFMJKL
XFSE
HFTUFME

EBU
*SBL
AFSOTUJHF
HFWPMHFO
ATFSJPVT
DPOTFRVFODFT
QBSBHSBBG
13

UFHFNPFU
LPO
[JFO

;PBMT
JO
EF
WPSJHF
QBSBHSBBG
CFTQSPLFO
JT
EJU
CFHSJQ
ATFSJPVT
DPOTFRVFODFT
NFU
FFO

zekere regelmaat door de raad gebezigd in resoluties en verklaringen over Irak met de
CFEPFMJOH
EF
ESVL
PQ
*SBL
PQ
UF
WPFSFO
FO
UF
ESFJHFO
NFU
WFSEFSF
EXBOHNBBUSFHFMFO

[POEFS
EBU
IJFSVJU
EF
HFWPMHUSFLLJOH
LBO
XPSEFO
HFNBBLU
EBU
EJU
CFHSJQ
TZOPOJFN
JT

240 De volkenrechtelijke grondslag van militair ingrijpen in Irak

 BBO
AVTF
PG
BMM
OFDFTTBSZ
NFBOT34
;PBMT
#MJY
JO
[JKO
HFTQSFL
NFU
EF
$PNNJTTJF
IJFSPWFS

SBQQPSUFFSEF
A*
SFNFNCFS
UIBU
$POEPMFF[[B
3JDF
XPVME
DPNF
XJUI
B
CVODI
PG
JOUFS
QSFUBUJPOT
TIF
TBJE
UIBU
iBGUFS
BMM
XF
XFSF
VQIPMEJOH
UIF
BVUIPSJUZ
PG
UIF
4FDVSJUZ

$PVODJMu
)PX
DBO
ZPV
QPTTJCMZ
TBZ
UIBU
XIFO
ZPV
DBOOPU
HFU
B
NBKPSJUZ
GPS
JU
:PVS

BDUJPO
JT
BHBJOTU
UIF
XJMM
PG
UIF
NBKPSJUZ
PG
UIF
$PVODJM
TBZJOH
ZPV
BSF
VQIPMEJOH
UIF

BVUIPSJUZ
BHBJOTU
ZPVS
XJMM
*U
JT
TNBSU
QPMJUJDBMMZ35
&FO
BNFOEFNFOU
EBU
FSPQ
HFSJDIU
XBT
EVJEFMJKL
UF
TUFMMFO
EBU
EF
7FJMJHIFJETSBBE
JO

HFWBM
WBO
TDIFOEJOH
PQOJFVX
CJKFFO
[PV
NPFUFO
LPNFO
UFOFJOEF
IJFSPWFS
FFO
WFSWPMHCF
TMVJU
UF
OFNFO
JT
JO
EF
VJUFJOEFMJKLF
UFLTU
OJFU
PQHFOPNFO
)FU
JT
JO
[PXFM
EF
QPMJUJFL

BMT
JO
EF
EJQMPNBUJF
OJFU
POHFCSVJLFMJKL
PN
XFMPWFSXPHFO
EVCCFM[JOOJHF
GPSNVMFSJOHFO

UF
LJF[FO
UFOFJOEF
[P
WFFM
NPHFMJKL
EJSFDU
CFUSPLLFOFO
FOJHT[JOT
UFWSFEFO
UF
TUFMMFO
FO

BBO
CPPSE
UF
IPVEFO
%F[F
FO
FOLFMF
BOEFSF
EVCCFM[JOOJHIFEFO
JO
EF
SFTPMVUJF
[PBMT

IFU
FYQMJDJFU
JO
IFSJOOFSJOH
SPFQFO
WBO
SFTPMVUJF
678
JO
EF
QSFBNCVMF

WFSNPHFO
FWFOXFM

OJFU
EF
CFWPFHEIFJE
WBO
EF
7FJMJHIFJETSBBE
UPU
PPSEFFMTWPSNJOH
FO
UPU
CFTMVJUWPSNJOH

PWFS
WFSWPMHBDUJF
UF
EFMFHFSFO
BBO
JOEJWJEVFMF
MJETUBUFO
&FO
PCKFDUJFWF
JOUFSQSFUBUJF
WBO

de tekst van resolutie 1441
JO
EF
DPOUFYU
WBO
IFU
*SBLEFCBU
JO
IFU
OBKBBS
WBO
2002 en in
IFU
MJDIU
WBO
IBBS
WPPSXFSQ
FO
EPFM
LBO
EBO
PPL
TMFDIUT
UPU
EF
DPODMVTJF
MFJEFO
EBU
EF[F

HFFO
NBDIUJHJOH
BBO
JOEJWJEVFMF
MJETUBUFO
HBG
PN
[POEFS
OBEFSF
CFTMVJUWPSNJOH
WBO
EF

7FJMJHIFJETSBBE
UPU
HFXFMEHFCSVJL
PWFS
UF
HBBO
%JU
WPMHU
PPL
NFEF
VJU
IFU
SFDIU
FO
EF

QSBLUJKL
WBO
EF
7FJMJHIFJETSBBE
[PBMT
JO
EJU
IPPGETUVL
CFTQSPLFO

#PWFOEJFO
XFSE
EF[F
JOUFSQSFUBUJF
CFWFTUJHE
JO
EF
TUFNWFSLMBSJOHFO
WBO
WSJKXFM
BMMF

MFEFO
WBO
EF
7FJMJHIFJETSBBE
JODMVTJFG
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
EJF
[JK
IFCCFO
BGHFMFHE
CJK

IFU
BBOOFNFO
WBO
SFTPMVUJF
1441 op 8 november 200236
;P
[FJ
EF
"NFSJLBBOTF
BNCBT
TBEFVS
/FHSPQPOUF
EBU
AUIJT
SFTPMVUJPO
DPOUBJOT
OP
iIJEEFO
USJHHFSTu
BOE
OP
iBVUPNB
UJDJUZu
XJUI
SFTQFDU
UP
UIF
VTF
PG
GPSDF
)JK
WPFHEF
FS
FWFOXFM
BBO
UPF
A*G
UIF
4FDVSJUZ

$PVODJM
GBJMT
UP
BDU
EFDJTJWFMZ
JO
UIF
FWFOU
PG
GVSUIFS
*SBRJ
WJPMBUJPOT
UIJT
SFTPMVUJPO

EPFT
OPU
DPOTUSBJO
BOZ
.FNCFS
4UBUF
GSPN
BDUJOH
UP
EFGFOE
JUTFMG
BHBJOTU
UIF
UISFBU

QPTFE
CZ
*SBR
PS
UP
FOGPSDF
SFMFWBOU
6OJUFE
/BUJPOT
SFTPMVUJPOT
BOE
QSPUFDU
XPSME
QFBDF

BOE
TFDVSJUZ37
%F
#SJUTF
BNCBTTBEFVS
(SFFOTUPDL
[FJ
IFU[FMGEF
NBBS
JFUT
NFFS
WFSQBLU

A5IFSF
JT
OP
iBVUPNBUJDJUZu
JO
UIJT
SFTPMVUJPO
*G
UIFSF
JT
B
GVSUIFS
*SBRJ
CSFBDI
PG
JUT

EJTBSNBNFOU
PCMJHBUJPOT
UIF
NBUUFS
XJMM
SFUVSO
UP
UIF
$PVODJM
GPS
EJTDVTTJPO
BT
SF
RVJSFE
JO
QBSBHSBQI
12


8F
XPVME
FYQFDU
UIF
4FDVSJUZ
$PVODJM
UP
NFFU
JUT

SFTQPOTJCJMJUJFT38
"NCBTTBEFVS
-FWJUUF
WFSXFMLPNEF
OBNFOT
'SBOLSJKL
EBU
ABMM
BNCJHVJ
UZ
PO
UIJT
QPJOU
BOE
BMM
FMFNFOUT
PG
BVUPNBUJDJUZ
IBWF
EJTBQQFBSFE
GSPN
UIF
SFTPMVUJPO

FO
SJFQ
JO
IFSJOOFSJOH
EBU
ABMM
PG
'SBODFT
EJQMPNBUJD
FďPSUT
JO
SFDFOU
XFFLT
XFSF
EJSFD
UFE
UPXBSET
HJWJOH
QFBDF
B
DIBODF39
%F
3VTTJTDIF
BNCBTTBEFVS
-BWSPW
CFOBESVLUF
EBU
EF
QBSBHSBGFO
4, 11 en 12 een duide
MJKL
TDIFNB
WPPS
BDUJF
EPPS
EF
7FJMJHIFJETSBBE
JOIJFMEFO
JO
HFWBM
WBO
SBQQPSUBHF
PWFS
FFO

34 0PL
JO
EF
+PFHPTMBWJÌDSJTJT
IFFGU
EF
7FJMJHIFJETSBBE
JO
EF[F
[JO
EJWFSTF
LFSFO
IFU
CFHSJQ
serious consequences
HFCSVJLU
7PPSCFFMEFO
[JKO
SFTPMVUJF
871
1993

FO
EJWFSTF
WFSLMBSJOHFO
WBO
EF
WPPS[JUUFS
WBO
EF
7FJMJHIFJET
raad, VN
%PD
425162
25
KBOVBSJ
1993

426199
30
KVMJ
1993

FO
4PRST/1994/23
4 mei 1994


35 #MJY
2 september 2009

36 ;JF
VN
%PD
4PV4644
FO
4PV4644
$PSS
1, 8 november 2002
37 ;JF
VN
%PD
4PV4644
Q
÷
38 Ibidem
Q
45
39 Ibidem
Q
ù

De volkenrechtelijke grondslag van militair ingrijpen in Irak 241

 material breach
)JK
TUFMEF
A 

UIF
SFTPMVUJPO
KVTU
BEPQUFE
DPOUBJOT
OP
QSPWJTJPOT
GPS
UIF

BVUPNBUJD
VTF
PG
GPSDF
FO
A8IBU
JT
NPTU
JNQPSUBOU
JT
UIBU
UIF
SFTPMVUJPO
EFëFDUT
UIF

EJSFDU
UISFBU
PG
XBS
BOE
UIBU
JU
PQFOT
UIF
SPBE
UPXBSET
GVSUIFS
XPSL
JO
UIF
JOUFSFTUT
PG

B
QPMJUJDBM
EJQMPNBUJD
TFUUMFNFOU40
%F
$IJOFTF
BNCBTTBEFVS
TUFMEF
WBTU
A5IF
UFYU
OP

MPOHFS
JODMVEFT
BVUPNBUJDJUZ
GPS
BVUIPSJTBUJPO
PG
UIF
VTF
PG
GPSDF41
0PL
EF
OJFUQFSNBOFOUF
MFEFO
OBNFO
TPPSUHFMJKLF
TUBOEQVOUFO
JO
%F
*FSTF
BNCBT
TBEFVS
3ZBO
MFHEF
WBTU
A8F
IBWF
OPUFE
DBSFGVMMZ


UIF
BTTVSBODFT
HJWFO
CZ
UIF
TQPO
TPST
UIBU
UIFJS
QVSQPTF
JO
QSFTFOUJOH
UIJT
SFTPMVUJPO
XBT
UP
BDIJFWF
EJTBSNBNFOU
UISPVHI

JOTQFDUJPO
BOE
OPU
UP
FTUBCMJTI
B
CBTJT
GPS
UIF
VTF
PG
NJMJUBSZ
GPSDF42
.FYJDP
WFSLMBBSEF

A 

UIJT
SFTPMVUJPO
BMTP
DPOTUJUVUFT
QSPHSFTT
BT
JU
FMJNJOBUFT
UIF
DPODFQU
PG
BVUPNBUJ
DJUZ
JO
UIF
VTF
PG
GPSDF
JO
SFTQPOTF
UP
B
TFSJPVT
WJPMBUJPO
XJUIPVU
UIF
FYQMJDJU
BHSFFNFOU

PG
UIF
$PVODJM43
0PL
4ZSJÌ
IBE
WPPS
EF
SFTPMVUJF
HFTUFNE
AIBWJOH
SFDFJWFE
BTTVSBODFT



UIBU
JU
XPVME
OPU
CF
VTFE
BT
B
QSFUFYU
GPS
TUSJLJOH
BHBJOTU
*SBR
BOE
EPFT
OPU
DPOTUJ
UVUF
B
CBTJT
GPS
BOZ
BVUPNBUJD
TUSJLFT
BHBJOTU
*SBR


*U
SFBĐSNT
UIF
DFOUSBM
SPMF
PG
UIF

4FDVSJUZ
$PVODJM
JO
BEESFTTJOH
BMM
QIBTFT
PG
UIF
*SBRJ
JTTVF44
&FO
BSHVNFOU
UFO
PWFSWMPFEF
WPSNFO
EF
"NFSJLBBOT#SJUT4QBBOTF
QPHJOHFO
JO
IFU

WPPSKBBS
WBO
2003
PN
EF
7FJMJHIFJETSBBE
FFO
AUXFFEF
SFTPMVUJF
UF
EPFO
BBOOFNFO
XBBS
WBO
EF
TMFVUFMCFXPPSEJOHFO
HFNPEFMMFFSE
XBSFO
OBBS
IFU
HFXFMENBOEBBU
[PBMT
HFGPS
NVMFFSE
JO
QBSBHSBBG
2 van resolutie 678
1990
45
;PBMT
FFSEFS
JO
EJU
SBQQPSU
JT
VJUFFO
HF[FU
MFEFO
EF[F
QPHJOHFO
TDIJQCSFVL
PNEBU
FFO
NFFSEFSIFJE
WBO
EF
MFEFO
WBO
EF

7FJMJHIFJETSBBE
EF
JOTQFDUJFT
NFFS
UJKE
XJMEFO
HVOOFO
PWFSFFOLPNTUJH
EF
XFOT
WBO
EF

voorzitter van UNMOVIC
)BOT
#MJY

8.7 Nederland en de Veiligheidsraadresoluties inzake Irak

%F[F
QBSBHSBBG
HBBU
JO
EF
FFSTUF
QMBBUT
JO
PQ
EF
UPUTUBOELPNJOH
WBO
EF
TUBOEQVOUFO

JO[BLF
EF
WPMLFOSFDIUFMJKLF
MFHJUJNBUJF
WBO
NJMJUBJS
JOHSJKQFO
JO
*SBL
PQ
EFQBSUFNFOUBBM

OJWFBV
6JU
IFU
BSDIJFGPOEFS[PFL
JT
HFCMFLFO
EBU
EF
NJOJTUFSJFT
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO

FO
%FGFOTJF
[JDI
CF[JHIJFMEFO
NFU
EF[F
UIFNBUJFL
0Q
EF
NJOJTUFSJFT
WBO
"MHFNFOF

;BLFO
FO
+VTUJUJF
XBT
WSJKXFM
HFFO
BBOEBDIU
WPPS
EF
WPMLFOSFDIUFMJKLF
BSHVNFOUBUJF

7FSWPMHFOT
XPSEU
JOHFHBBO
PQ
EF
CFTQSFLJOH
WBO
IFU
WPMLFOSFDIUFMJKL
WSBBHTUVL
PQ
NJ
OJTUFSJFFM
OJWFBV
"BOHF[JFO
EJU
WSBBHTUVL
OBVXFMJKLT
FFO
SPM
TQFFMEF
JO
EF
POEFSSBEFO

WBO
EF
.JOJTUFSSBBE
XPSEU
FOLFM
JOHFHBBO
PQ
EF
CFTQSFLJOH
WBO
EJU
WSBBHTUVL
JO
EF

.JOJTUFSSBBE
5FO
TMPUUF
XPSEU
IFU
SFHFSJOHTTUBOEQVOU
CFTDISFWFO
[PBMT
EJU
JT
WFSXPPSE

JO
EF
CSJFWFO
BBO
FO
EF
EFCBUUFO
JO
EF
5XFFEF
,BNFS

40 ;JF
vn
%PD
4ĦĬ
øúøø
Q
8
41 Ibidem
Q
13
42 Ibidem
Q
7
43 Ibidem
Q
6
44 Ibidem
Q
10
45 ;JF
EF
POUXFSQSFTPMVUJF
EE
7 maart 2003 van de VS
IFU
VK
FO
4QBOKF
JO
VN
%PD
42003/2015

242 De volkenrechtelijke grondslag van militair ingrijpen in Irak

8.7.1 DE TWEESPALT BINNEN HET MINISTERIE VAN BUITENLANDSE ZAKEN
%F
KVSJEJTDIF
WSBBHTUVLLFO
XBBS
IFU
NJOJTUFSJF
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
NFF
UF
NBLFO

IBE
XFSEFO
CFIBOEFME
EPPS
EF
%JSFDUJF
+VSJEJTDIF
;BLFO
DJZ

%F
4UBBUTBMNBOBL
2002
en 2003
EF
KBSFO
WBO
EF
POEFS[PFLTQFSJPEF
WBO
EF
$PNNJTTJF

OPFNEF
BMT
POEFSEFFM

van de taak van DJZ
AOBTUSFWFO
WBO
WFSEFSF
POUXJLLFMJOH
WBO
EF
JOUFSOBUJPOBMF
SFDIUTPS
EF
DJZ
XBT
JO
20022003
FFO
[PHFOBBNE
DFOUSBBM
EJFOTUPOEFSEFFM
FO
XBT
PSHBOJFL
OJFU

JOHFEFFME
POEFS
FFO
EJSFDUPSBBUHFOFSBBM
*OEJFO
FFO
BEWJFT
WBO
DJZ aan de minister een
QPMJUJFLF
EJNFOTJF
IBE
WFSMJFQ
EF
IJÌSBSDIJTDIF
MJKO
WJB
IFU
EJSFDUPSBBUHFOFSBBM
1PMJUJFLF

;BLFO
DGPZ

FO
EF
TFDSFUBSJTHFOFSBBM
SG
46 DGPZ
XBT
JNNFST
CFMBTU
NFU
BBOHFMFHFOIF
EFO
CFUSFďFOEF
QPMJUJFLF
XFSL[BBNIFEFO
WBO
BMMF
EJSFDUJFT
DJZ bestond uit een aantal
BGEFMJOHFO
POEFSWFSEFFME
OBBS
WFSTDIJMMFOEF
SFDIUTHFCJFEFO
%F
BGEFMJOH
JOUFSOBUJPOBBM

SFDIU
DJZ/IR

IJFME
[JDI
CF[JH
NFU
WPMLFOSFDIUFMJKLF
WSBBHTUVLLFO
XBBSPOEFS
[PXFM
ius
ad bellum
SFDIU
UPU
PPSMPHWPFSJOH

BMT
ius in bello
IVNBOJUBJS
PPSMPHTSFDIU
47
%F
$PNNJTTJF
IFFGU
JO
IFU
BSDIJFG
WBO
IFU
NJOJTUFSJF
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
POEFS
[PDIU
PQ
XFMLF
XJK[F
EF
KVSJEJTDIF
POEFSCPVXJOH
WBO
IFU
SFHFSJOHTTUBOEQVOU
PQ
IFU

EFQBSUFNFOU
UPU
TUBOE
JT
HFLPNFO
%F
$PNNJTTJF
IFFGU
UFWFOT
POEFS[PDIU
IPF
IFU

standpunt van DJZ
CJOOFO
IFU
EFQBSUFNFOU
XFSE
POUWBOHFO
FO
IPF
IFU
VJUFJOEFMJKLF

TUBOEQVOU
WBO
IFU
EFQBSUFNFOU
XFSE
HFWPSNE

Volkenrechtelijke adviezen in de jaren negentig

#MJKLFOT
IFU
BSDIJFG
WBO
DJZ
JT
PPL
JO
EF
KBSFO
OFHFOUJH
KVSJEJTDI
BEWJFT
HFWSBBHE
PWFS

NPHFMJKL
NJMJUBJS
JOHSJKQFO
JO
*SBL
*O
1992
WSPFH
EF
EJSFDUFVS
1PMJUJFLF
;BLFO
DPZ

BBO

EF
KVSJEJTDI
BEWJTFVS
JURA

PG
[POEFS
OBEFS
CFTMVJU
WBO
EF
7FJMJHIFJETSBBE
OBMFWJOH
EPPS

Irak van resolutie 687
NFU
NJMJUBJSF
NJEEFMFO
LPO
XPSEFO
BGHFEXPOHFO48
%F
BTTJTUFOU

van JURA
BOUXPPSEEF
PQ
28
KVMJ
1992
EBU
EF
NBDIUJHJOH
UPU
HFXFME
JO
SFTPMVUJF
678 be
QFSLU
XBT
UPU
EF
CFÌJOEJHJOH
WBO
EF
JMMFHBMF
CF[FUUJOH
WBO
,PFXFJU
EPPS
*SBL
*O
QBSB
HSBBG
34 van resolutie 687
TUPOE
EBU
EF
7FJMJHIFJETSBBE
[PV
CFTMVJUFO
PWFS
FWFOUVFMF

NBBUSFHFMFO
NFU
CFUSFLLJOH
UPU
EF
JNQMFNFOUBUJF
WBO
EF
SFTPMVUJF
/JFVX
NJMJUBJS
PQ
USFEFO
[PV
EBO
PPL
FFO
OJFVX
CFTMVJU
WBO
EF
7FJMJHIFJETSBBE
WFSFJTFO49
In 1996 vroeg de plaatsvervangend DGPZ
OBBS
BBOMFJEJOH
WBO
MVDIUBDUJFT
WBO
EF
VS in
*SBL
UFS
CFTDIFSNJOH
WBO
EF
,PFSEJTDIF
CFWPMLJOH
BEWJFT
PWFS
EF
KVSJEJTDIF
CBTJT
WBO
EJU

PQUSFEFO
JURA
BOUXPPSEEF
JO
FFO
NFNPSBOEVN
BBO
EF
NJOJTUFS
PQOJFVX
EBU
SFTPMVUJF

678
BMMFFO
CFUSFLLJOH
IBE
PQ
IFU
CFXFSLTUFMMJHFO
WBO
EF
UFSVHUSFLLJOH
WBO
*SBBLTF
USPF
QFO
VJU
,PFXFJU
*O
SFTPMVUJF
687 en 688
XFSE
XFMJTXBBS
PWFS
IVNBOJUBJSF
OPEFO
HFTQSP
LFO
NBBS
OJFU
BMT
BVUPSJTBUJF
PN
HFXFME
UF
HFCSVJLFO
JURA stelde dan ook dat de rede
nering van de VS
AëJOUFSEVO
MFFL50
In 1998
LXBN
EF
LXFTUJF
PQOJFVX
BBO
EF
PSEF
UPFO
NJMJUBJS
PQUSFEFO
WBO
EF
VS in Irak
ESFJHEF
0Q
12
GFCSVBSJ
1998
TDISFFG
JONJEEFMT

DJZ/IR
FFO
BOBMZTF
WBO
EF
KVSJEJTDIF

HSPOETMBH
WPPS
EF
NJOJTUFS
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
UFO
CFIPFWF
WBO
EF
.JOJTUFSSBBE

46 %F
BG LPSUJOH
DGPZ
XPSEU
JO
EF
UFLTU
PPL
HFCSVJLU
WPPS
EF
QFSTPPO
WBO
EF
EJSFDUFVSHFOFSBBM
QPMJUJFLF

[BLFO

47 *O
EF
IVJEJHF
PSHBOJTBUJFTUSVDUVVS
[JKO
EF
UBLFO
FO
WFSBOUXPPSEFMJKLIFEFO
PQ
EF[FMGEF
XJK[F
WFSEFFME
48 %F
GVODUJF
WBO
KVSJEJTDI
BEWJTFVS
IFFGU
CFTUBBO
UPU
1998
%F[F
GVODUJPOBSJT
IBE
WJB
EF
SG
EJSFDUF
UPFHBOH
UPU

EF
NJOJTUFS
*O
1998
WPOE
FFO
SFPSHBOJTBUJF
QMBBUT
FO
XFSE
DJZ
PQHFSJDIU
,POJOHTCFSHFS
17
KVOJ
2009

49 BZ
NFNPSBOEVN
WBO
"TT
JURA aan DVB/OV
A*SBL*NQMFNFOUBUJF
SFTPMVUJF
687
28
KVMJ
1992
OS
32/92

50 BZ
NFNPSBOEVN
WBO
"TT
JURA
BBO
.
WJB
DGPZ
FO
4
A+VSJEJTDIF
CBTJT
SFTPMVUJFT
7FJMJHIFJETSBBE
WPPS
PQUSF

den VS
JO
*SBL
10 september 1996
OS
115473

De volkenrechtelijke grondslag van militair ingrijpen in Irak 243

 DJZ/IR
DPOTUBUFFSEF
EBU
*SBL
JOEFSEBBE
EF
VJU
SFTPMVUJF
687
WPPSUWMPFJFOEF
WFSQMJDIUJO
HFO
IBE
HFTDIPOEFO
%JU
MFJEEF
UPU
EF
WSBBH
XBOOFFS
POEFS
XFMLF
WPPSXBBSEFO
FO
PQ

XFMLF
XJK[F
BOEFSF
TUBUFO
PQ
EF[F
TDIFOEJOH
LPOEFO
SFBHFSFO
DJZ/IR
BOUXPPSEEF

"BO
SFDIUNBUJH
JOHSJKQFO
JO
*SBL
EJFOU
FFO
7FJMJHIFJETSBBESFTPMVUJF
WPPSBG
UF
HBBO
XBBS
JO
IFU
JO
HFCSFLF
CMJKWFO
WBO
*SBL
XPSEU
WBTUHFTUFME
XBBSJO
BBO
*SBL
FFO
VMUJNBUVN
XPSEU

HFTUFME
FO
XBBSJO
EF
TUBUFO
WBO
EF
DPBMJUJF
EF
UPFTUFNNJOH
LSJKHFO
m
OB
WFSMPPQ
WBO
EF

UFSNJKO
FO
CJK
IFU
BDIUFSXFHF
CMJKWFO
WBO
*SBBLTF
NFEFXFSLJOH
m
JO
UF
HSJKQFO51

6JU
SFTPMVUJF
678
WMPFJEF
EBO
PPL
OJFU
WPPSU
EBU
NJMJUBJS
JOHSJKQFO
JO
*SBL
SFDIUNBUJH
[PV

[JKO
[POEFS
UVTTFOLPNTU
WBO
EF
7FJMJHIFJETSBBE
)FU
BEWJFT
WBO
DJZ/IR
XBT
AEF
UPU
OV
UPF

PQHFCPVXEF
SFDIUWBBSEJHJOH
WPPS
JOHSJKQFO
JO
*SBL
BG
UF
XJK[FO
5PFO
CFHJO
1999 operatie Desert Fox PN
FFO
SFBDUJF
WSPFH
BEWJTFFSEF
DJZ/IR met een
IBOEHFTDISFWFO
OPUJUJF
PQ
FFO
EPPS
EF
BGEFMJOH
(PMGTUBUFO
WBO
EF
%JSFDUJF
"GSJLB
FO

.JEEFO0PTUFO
DAM/GO

HFDPODJQJFFSEF
UFLTU
OJFU
UF
TUFMMFO
EBU
EF
KVSJEJTDIF
CBTJT

WPPS
HFCSVJL
WBO
HFXFME
CFTUPOE
VJU
IFU
HFIFFM
WBO
7FJMJHIFJETSBBESFTPMVUJFT
7PPSHF
TUFME
XFSE
UF
FSLFOOFO
EBU
EF[F
CBTJT
XFMJTXBBS
AEVO
XBT
NBBS
EFTPOEBOLT
ALBO
XPSEFO

HFBETUSVFFSE52
%F
$PNNJTTJF
IFFGU
OJFU
LVOOFO
WBTUTUFMMFO
IPF
JO
EF
KBSFO
OFHFOUJH
EF[F
KVSJEJTDIF

BEWJF[FO
CJOOFO
IFU
NJOJTUFSJF
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
[JKO
HFXPHFO
8FM
JT
VJU
EF
DPN
NVOJDBUJF
NFU
EF
5XFFEF
,BNFS
HFCMFLFO
EBU
EF
BSHVNFOUFO
WBO
JURA en later DJZ niet
[JKO
PWFSHFOPNFO
[JF
IPPGETUVL
3


Volkenrechtelijke standpunten in öôôööôô÷

In 2002
XBT
IFU
FFSTUF
BEWJFTNPNFOU
WBO
DJZ/IR een memo van 27 mei 2002
HFSJDIU
BBO

DAM/GO
*O
EF[F
QFSJPEF
XFSE
AJO
WFSCBOE
NFU
EF
CFSJDIUFO
EBU
EF
VS
PWFS
FOJHF
UJKE

NPHFMJKL
FFO
NJMJUBJSF
BBOWBM
[PV
EPFO
PQ
*SBL
POEFS
DPÕSEJOBUJF
WBO
DAM/GO een be
MFJETEPDVNFOU
HFDPODJQJFFSE
PQ
CBTJT
WBO
JOCSFOH
WBO
BMMF
CJK
EJU
POEFSXFSQ
CFUSPLLFO

BGEFMJOHFO
"BO
DJZ/IR
XBT
EF
WSBBH
HFTUFME
PG
AFFO
EFSHFMJKLF
BBOWBM
WPMLFOSFDIUFMJKL

UPFMBBUCBBS
[PV
[JKO
*O
BOUXPPSE
HBG
DJZ/IR
LPSU
BBO
EBU
FS
JO
IFU
WPMLFOSFDIU
UXFF

POPNTUSFEFO
VJU[POEFSJOHFO
XBSFO
PQ
IFU
WFSCPE
PQ
IFU
HFCSVJL
WBO
HFXFME
OBNFMJKL

IFU
SFDIU
PQ
[FMGWFSEFEJHJOH
FO
FFO
NBDIUJHJOH
WBO
EF
7FJMJHIFJETSBBE
&FO
EFSEF
VJU
[POEFSJOH
HFXFMEHFCSVJL
JO
IFU
LBEFS
WBO
IVNBOJUBJSF
JOUFSWFOUJF
XBT
PNTUSFEFO
DJZ/
IR
WPPSTQFMEF
JO
IFU
NFNP
EBU
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
FFO
BBOWBM
PQ
*SBL
NPHFMJKL
[PVEFO

QPHFO
UF
SFDIUWBBSEJHFO
NFU
AFFO
WFSXJK[JOH
OBBS
JO
IFU
WFSMFEFO
VJUHFWBBSEJHEF
SFTPMV
UJFT
WBO
EF
7FJMJHIFJETSBBE
EJF
FFO
NBDIUJHJOH
[PVEFO
WFSTDIBďFO
WPPS
IFU
NJMJUBJSF

PQUSFEFO
/B
FFO
CFTDISJKWJOH
WBO
EF[F
SFTPMVUJFT
TUFMEF
DJZ/IR
WBTU
EBU
FS
FFO
AEJFQ
HBBOE
WFSTDIJM
WBO
NFOJOH
CFTUPOE
UVTTFO
EF
MFEFO
WBO
EF
7FJMJHIFJETSBBE
PWFS
XBU
EF

51 BZ, memorandum van DJZ/IR aan de minister via de SG
A+VSJEJTDIF
HSPOETMBH
WPPS
FFO
NPHFMJKLF
JOUFSWFOUJF

JO
*SBL
BBOUFLFOJOH
UFO
CFIPFWF
WBO
EF
.JOJTUFSSBBE
EE
13
GFCSVBSJ
1998
12
GFCSVBSJ
1998
OS
DJZ/IR
m

122307
52 BZ
%PTTJFS
VR*SBL.JMJU
"DUJFT
A-FHJUJNBUJF
i%FTFSU
'PYu
EPPS
DAM/GO opgesteld 8
GFCSVBSJ
1999,

gezien door DJZ/IR
UCW
AO
EPTTJFS
DGPZ

11
GFCSVBSJ
1999
WFSEFSF
LFONFSLFO
POUCSFLFO

%JU
EPDVNFOU

XFSE
CMJKLFOT
FFO
NFNPSBOEVN
WBO
14 maart 2003, kenmerk DJZIR/10003, door DJZ/IR
VJU
IFU
BSDIJFG

HFMJDIU
OBBS
BBOMFJEJOH
WBO
IFU
WFS[PFL
WBO
DAM/GO
PN
OB
UF
HBBO
PG
DJZ/IR omstreeks 1998
FFO
NFNP
IBE

HFTDISFWFO
JO[BLF
PQFSBUJF
Desert Fox.
)FU
NFNPSBOEVN
WBO
GFCSVBSJ
1998
XFSE
UPFO
OJFU
HFWPOEFO

244 De volkenrechtelijke grondslag van militair ingrijpen in Irak

 DPOTFRVFOUJFT
WBO
TDIFOEJOH
WBO
EF
SFTPMVUJFT
EPPS
*SBL
[PVEFO
[JKO
DJZ/IR
DPOTUB
teerde dat resolutie 678
UFNQPSFFM
POHFMJNJUFFSE
XBT
FO
EBU
IFU
EPFM
AUP
SFTUPSF
QFBDF

BOE
TFDVSJUZ
JO
UIF
SFHJPO
WSJKXFM
POCFHSFOTE
XBT
&FO
VJUMFH
WBO
EF
SFTPMVUJF
XBBSCJK

WPPSBGHBBOE
BBO
FFO
NJMJUBJSF
BBOWBM
EF
7FJMJHIFJETSBBE
HFQBTTFFSE
[PV
XPSEFO
XFSE

volgens DJZ/IR
FDIUFS
OJFU
HFTUFVOE
EPPS
EF
POUXJLLFMJOH
WBO
IFU
WPMLFOSFDIU
TJOET
1991,
OPDI
EPPS
TUBUFOQSBLUJKL
OPDI
EPPS
EPDUSJOF
5FO
BBO[JFO
WBO
EF
SFDIUWBBSEJHJOH
WBO

FFO
NJMJUBJSF
BBOWBM
EPPS
IFU
BSHVNFOU
WBO
regime change stelde DJZ/IR
EBU
EJU
WPMLFOSFDI
UFMJKL
SPOEVJU
POKVJTU
XBT
8BU
EF
/FEFSMBOETF
QPTJUJF
CFUSFGU
DPOTUBUFFSEF
DJZ/IR dat in
EF
WPPSHBBOEF
KBSFO
CJKWPPSCFFME
OBBS
BBOMFJEJOH
WBO
PQFSBUJF
Desert Fox,
TUFVO
XBT
HF
HFWFO
BBO
EF
NJMJUBJSF
BDUJFT
WBO
EF
VS
FO
IFU
VK
UFHFO
*SBL
)JFSCJK
IBE
EF
/FEFSMBOETF

SFHFSJOH
[JDI
PQ
IFU
TUBOEQVOU
HFTUFME
EBU
EJU
HFMFHJUJNFFSE
XFSE
EPPS
EF
CFTUBBOEF

SFTPMVUJFT

DJZ/IR
DPODMVEFFSEF
[FMG
A*OEJFO
CFTUBBOEF
7FJMJHIFJETSBBESFTPMVUJFT
BM
FFO
SFDIUTCBTJT

HFWFO
WPPS
FFO
UPFLPNTUJHF
"NFSJLBBOTF
NJMJUBJSF
BDUJF
JT
EF[F
CBTJT
ëJOUFSEVO
%BBS
OBBTU
XBBSTDIVXEF
DJZ/IR
WPPS
FFO
BBOUBM
DPOTFRVFOUJFT
WBO
IFU
QBTTFSFO
WBO
EF
7FJMJH
IFJETSBBE
3FLFOJOH
NPFTU
XPSEFO
HFIPVEFO
NFU
NJOEFS
MFHJUJNBUJF
WPPS
IFU
HFXFME
HFCSVJL
QSFDFEFOUXFSLJOH
FO
PQ
EF
MBOHF
UFSNJKO
FFO
POEFSNJKOJOH
WBO
IFU
CFHJOTFM
WBO

de rule of law
5PU
TMPU
XFSE
HFBEWJTFFSE
EBU
/FEFSMBOE
OJFU
LSJUJFLMPPT
NFU
FFO
NJMJUBJSF

BBOWBM
EJFOEF
PN
UF
HBBO
BBOHF[JFO
FFO
EFSHFMJKLF
BBOWBM
FFO
[PSHWVMEJHF
SFDIUWBBSEJ
HJOH
CFIPFGEF53
0Q
22
KVMJ
2002
USBE
%F
)PPQ
4DIFďFS
BBO
BMT
NJOJTUFS
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
;PBMT

JO
QBSBHSBBG
522
VJUHFCSFJE
BBO
EF
PSEF
JT
HFLPNFO
XFSE
PQ
9
BVHVTUVT
UFO
CFIPFWF
WBO

EF
OJFVXF
NJOJTUFS
FFO
CSBJOTUPSNTFTTJF
PWFS
*SBL
HFPSHBOJTFFSE
)FU
CFMFJETEPDVNFOU

XFSE
VJUFJOEFMJKL
WPPSBGHBBOE
BBO
EF
CSBJOTUPSNTFTTJF
WBO
9 augustus 2002 door DAM/GO
als rolling document OPUJUJF
JO
POUXJLLFMJOH
aan de minister en vervolgens ook aan alle be
USPLLFO
BGEFMJOHFO
HFTUVVSE
)FU
NFNP
WBO
DJZ/IR van 27 mei 2002
XBT
CJKHFWPFHE
BMT

CJKMBHF
*O
IFU
rolling document
XFSE
UFO
BBO[JFO
WBO
EF
HSPOETMBH
WPPS
NJMJUBJS
PQUSFEFO
HF
TUFME
EBU
IFU
CFTMVJU
PN
NJMJUBJS
PQ
UF
USFEFO
AJO
CFHJOTFM
FFO
QPMJUJFL
CFTMVJU
XBT
&FO
KV
SJEJTDIF
HSPOETMBH
XFSE
OJFUUFNJO
XFM
WBO
CFMBOH
HFBDIU
&FSEFS
IBE
/FEFSMBOE
CJK
PQFSB
tie Desert Fox
TUFVO
WFSMFFOE
BBO
CPNCBSEFNFOUFO
&FO
JOWBTJF
FO
FFO
EBBSPQWPMHFOEF
re-
gime change XBSFO
WPMHFOT
DAM/GO
XFM
WBO
FFO
BOEFSF
EJNFOTJF
%F
KVSJEJTDIF
CBTJT
WPPS
FFO

EFSHFMJKL
VOJMBUFSBBM
"NFSJLBBOT
NJMJUBJS
PQUSFEFO
UFHFO
*SBL
XFSE
JO
EJU
HFWBM
ANBHFS
HF
BDIU
XBBSCJK
XFSE
WFSXF[FO
OBBS
IFU
CJKHFWPFHEF
NFNP
WBO
DJZ/IR

#JK
EF
CSBJOTUPSNTFTTJF
WBO
9
BVHVTUVT
XBT
DJZ
VJUHFOPEJHE
&FO
TDISJGUFMJKL
WFSTMBH
FO

QSFTFOUJFMJKTU
WBO
EF[F
TFTTJF
POUCSFLFO
"MT
WFSUFHFOXPPSEJHFS
WBO
DJZ/IR
XBT
-JKO[BBE

CJK
EF
CSBJOTUPSNTFTTJF
BBOXF[JH
FO
WFSXPPSEEF
[JK
IFU
TUBOEQVOU
WBO
IBBS
BGEFMJOH

(F[JFO
EF
BGXF[JHIFJE
WBO
FFO
WFSTMBH
FO
IFU
GFJU
EBU
NFEFXFSLFST
FMLBBS
UFHFOTQSFLFO

JT
IFU
OJFU
HPFE
NPHFMJKL
UF
SFDPOTUSVFSFO
PG
FO
PQ
XFMLF
XJK[F
FFO
EJTDVTTJF
PWFS
IFU

WPMLFOSFDIUFMJKLF
WSBBHTUVL
JT
HFWPFSE

53 BZ, DJZ/IR/ARA/00525
.FNPSBOEVN
WBO
DJZ/IR aan DAM/GO
A*SBL
CFMFJETEPDVNFOU
27 mei 2002, kenmerk

DJZ/IR/2002/169

De volkenrechtelijke grondslag van militair ingrijpen in Irak 245

 %F
)PPQ
4DIFďFS
WFSLMBBSEF
JO
IFU
HFTQSFL
NFU
EF
$PNNJTTJF

6
LVOU
FSWBO
VJUHBBO
EBU
UPFO
JL
BBOUSBE
JL
PQ
EF
IPPHUF
XBT
WBO
PQWBUUJOHFO
EJF
CJO
OFO
EF
KVSJEJTDIF
EFMFO
WBO
IFU
EFQBSUFNFOU
PWFS
EF
PQQPSUVOJUFJU
FO
EF
MFHJUJNJUFJU
PG

IFU
HFCSFL
EBBSBBO
MFFGEFO
%BU
XBT
OJFU
OJFVX
WPPS
NJK54

5FWFOT
TUFMEF
IJK

*L
XBT
PWFS
IFU
DPOUJOVÛN
WBO
EF
CFMFJETMJKO
WBO
BZ
SFEFMJKL
HPFE
UPU
HPFE
PQ
EF
IPPHUF



%F
DPSQVTUIFPSJF
TUPOE
NJK
IFMEFS
WPPS
PHFO55

/BBS
BBOMFJEJOH
WBO
EF
CSBJOTUPSNTFTTJF
FO
UFS
WPPSCFSFJEJOH
WBO
IFU
KBBSMJKLTF
(ZNOJDI
overleg tussen de EUNJOJTUFST
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
TDISFFG
DAM/GO op 19 augustus
2002
FFO
NFNP
)JFSJO
XFSE
BMT
VJUHBOHTQVOU
HFOPNFO
EBU
EF
CFTUBBOEF
SFTPMVUJFT
FFO

AWPMEPFOEF
PWFSJHFOT
OJFU
POPNTUSFEFO

KVSJEJTDIF
CBTJT
CPEFO
WPPS
NJMJUBJS
PQUSFEFO

%F
BGXFHJOH
XBT
FDIUFS
OJFU
BMMFFO
KVSJEJTDI
ANBBS
FWFO[FFS


QPMJUJFL
&FO
OJFVXF

SFTPMVUJF
[PV
QPMJUJFL
XFOTFMJKL
IPFXFM
KVSJEJTDI
AOJFU
BCTPMVVU
OPPE[BLFMJKL
[JKO56
%F

CFIBOEFMFOE
CFMFJETNFEFXFSLFS
WBO
DAM
UZQFFSEF
EF
BGXFHJOH
OB
EF
CSBJOTUPSNTFTTJF

BMT
WPMHU
A 

ëJOUFSEVO
JT
IJFS
NJTTDIJFO
EJL
HFOPFH
WPPS
POT
PN
FSNFF
EPPS
UF

HBBO57
0Q
19 augustus 2002
WSPFH
EF
NJOJTUFS
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
WJB
EF
QMBBUTWFSWBOHFOE

DGPZ aan DJZ
UF
SFBHFSFO
PQ
IFU
EJF[FMGEF
EBH
JO
EF
Financial Times
WFSTDIFOFO
BSUJLFM
WBO
NS

"1
WBO
8BMTVN
PVEDGPZ
FO
WPPSNBMJH
/FEFSMBOET
WFSUFHFOXPPSEJHFS
JO
EF
7FJMJHIFJET
SBBE58
*O
FFO
SFBDUJF
WBO
26 augustus 2002 bestreed DJZ/IR
EF
TUFMMJOH
WBO
7BO
8BMTVN
EBU

VJU
IFU
NAVOJOHSJKQFO
JO
IFU
,PTPWPDPOëJDU
JO
1999
XBT
HFCMFLFO
EBU
FS
HFFO
OPPE[BBL

XBT
UPU
FFO
SFTPMVUJF
JOEJFO
[JDI
FFO
VJU[POEFSMJKLF
ESFJHJOH
WPPSEFFE
PG
JOEJFO
FFSEFSF

SFTPMVUJFT
TUFMTFMNBUJH
XBSFO
HFTDIPOEFO
&FO
VJU[POEFSMJKLF
ESFJHJOH
LPO
WPMHFOT
DJZ/IR
XFM
FFO
BBOMFJEJOH
[JKO
PN
BSUJLFM
51
WBO
IFU
VN)BOEWFTU
JO
XFSLJOH
UF
EPFO
USFEFO
.BBS

IFU
AFOLFM
CF[JUUFO
WBO
MVW
BDIUUF
DJZ/IR
HFFO
HSPOE
WPPS
HFXFMEHFCSVJL
VJU
[FMGWFSEFEJ
HJOH
)FU
TUFMTFMNBUJH
TDIFOEFO
WBO
7FJMJHIFJETSBBESFTPMVUJFT
LPO
WPMHFOT
DJZ/IR volken
SFDIUFMJKL
[FLFS
OJFU
JO
IFU
BMHFNFFO
BMT
SFDIUTHSPOE
WPPS
HFXFMEHFCSVJL
XPSEFO
POEFS
TDISFWFO
%F
WFSXJK[JOH
WBO
7BO
8BMTVN
OBBS
,PTPWP
MFFL
DJZ/IR
OJFU
UPFQBTTFMJKL
PNEBU

EBBSCJK
TQSBLF
XBT
WBO
FFO
IVNBOJUBJSF
JOUFSWFOUJF
5FO
BBO[JFO
WBO
*SBL
LPO
WPMHFOT
DJZ/
IR
PQ
EBU
NPNFOU
FWFOXFM
OJFU
HFDPOTUBUFFSE
XPSEFO
EBU
[JDI
FFO
PONJEEFMMJKL
ESFJHFOEF

HSPPUTDIBMJHF
FSOTUJHF
TDIFOEJOH
WBO
GVOEBNFOUFMF
NFOTFOSFDIUFO
WPPSEFFE
%BU
EF
7FJ
MJHIFJETSBBE
EF
NAVOPQFSBUJF
JO
,PTPWP
OJFU
CJK
SFTPMVUJF
IBE
WFSPPSEFFME
CFUFLFOEF
BMEVT

DJZ/IR
HFFO
BMHFNFOF
WSJKCSJFG
WPPS
NJMJUBJSF
BDUJFT
[POEFS
FYQMJDJFUF
NBDIUJHJOH
WBO
EF

7FJMJHIFJETSBBE59

54 %F
)PPQ
4DIFďFS
21 september 2009

55 %F
)PPQ
4DIFďFS
21 september 2009
56 BZ, DJZ/IR/ARA/00543
.FNPSBOEVN
WBO
8OE
DAM
BBO
.
WJB
QMW
DGPZ
A*SBL
/FEFSMBOETF
QPTUJUJF
19

augustus 2002
LFONFSL
DAM391/02

57 'SBOU[FO
25 augustus 2009
58 Financial Times, 19 augustus 2002
Q
12

59 BZ,DJZ/IR/ARA/00525
.FNPSBOEVN
WBO
DJZ/IR
BBO
.
WJB
DGPZ
FO
4
A*OHF[POEFO
CSJFG
.S
7BO
8BMTVN

BBO
'JOBODJBM
5JNFT(FXBQFOEF
BDUJF
UFHFO
*SBL/PPE[BBL
WBO
VRSFTPMVUJF
26 augustus 2002
LFONFSL

DJZ/IR/2002/283

246 De volkenrechtelijke grondslag van militair ingrijpen in Irak

 1MBBUTWFSWBOHFOE
DGPZ
4DIBQFS
CFSJDIUUF
OB
MF[JOH
WBO
EJU
NFNP
TDISJGUFMJKL
BBO
DJZ dat
EF
7FJMJHIFJETSBBE
JO
IFU
JOUFSOBUJPOBBM
SFDIU
XBU
WSFEF
FO
WFJMJHIFJE
CFUSFGU
XFMJTXBBS

IFU
IPPHTUF
PSHBBO
XBT
NBBS
EBU
EF
SBBE
JO
EF
QSBLUJKL
QSJNBJS
FFO
QPMJUJFLF
FO
OJFU
FFO

KVSJEJTDIF
BGXFHJOH
NBBLUF
)JFSEPPS
IBEEFO
OBBS
IFU
PPSEFFM
WBO
EF
QMBBUTWFSWBOHFOE

DGPZ
BMMF
EJTDVTTJFT
PWFS
EF
KVSJEJTDIF
DPOTFRVFOUJFT
WBO
SFTPMVUJFT
QFS
EFêOJUJF
FFO
TUFS
LF
TPNT
PWFSIFFSTFOEF
QPMJUJFLF
EJNFOTJF
/B
MF[JOH
EPPS
EF
NJOJTUFS
TUVVSEF
SG
.B
KPPS
IFU
NFNPSBOEVN
AJO
EBOL
SFUPVS
BBO
DJZ/IR60
DAM/GO
XFSLUF
WFSWPMHFOT
BBO
EF
,BNFSCSJFG
WBO
4 september 2002
%F
WPMLFOSFDI
UFMJKLF
SFEFOFSJOH
VJU
IFU
NFNP
WBO
DAM/GO van 19
BVHVTUVT
XFSE
IJFSCJK
BMT
VJUHBOHT
QVOU
HFLP[FO
DJZ/IR
XFSE
OJFU
CFUSPLLFO
CJK
EF
WPPSCFSFJEJOH
WBO
EF
CSJFG
OPDI
CJK
IFU

,BNFSEFCBU
WBO
EF
EBH
FSOB61
*O
FFO
OPPU
JO
IFU
EPTTJFS
WPPS
EF
NJOJTUFS
WBO
#VJUFO
MBOETF
;BLFO
WPPS
IFU
TQPFEEFCBU
PQ
5
TFQUFNCFS
TDISFFG
DAM/GO
EBU
EF
LXBMJêDBUJF

AëJOUFSEVO
WBO
DJZ/IR
CFUSFLLJOH
IBE
PQ
EF
SFDIUTCBTJT
WBO
NJMJUBJSF
BDUJF
CJK
regime
change
7PMHFOT
EF[F
OPPU
XBT
PPL
DJZ/IR van mening dat resolutie 678 temporeel onge
MJNJUFFSE
XBT
FO
FFO
CJKOB
POCFHSFOTE
EPFM
OBTUSFFGEF
%F
SFDIUTCBTJT
LPO
BMEVT
JO
EF

CFTUBBOEF
SFTPMVUJFT
HFWPOEFO
XPSEFO62
0Q
12 september 2002
WSPFH
5XFFEF
,BNFSMJE
,PFOEFST
1WE"

BBO
EF
NJOJTUFS
WBO

#VJUFOMBOETF
;BLFO
PG
IJK
CFSFJE
XBT
FFO
TQPFEBEWJFT
UF
WSBHFO
BBO
EF
$PNNJTTJF
WBO

"EWJFT
JO[BLF
7PMLFOSFDIUFMJKLF
7SBBHTUVLLFO
CAVV

JO
IFU
MJDIU
WBO
FWFOUVFMF
NJMJUBJSF

BDUJFT
UFHFO
*SBL
*O
EJU
BEWJFT
[PV
CFLFLFO
LVOOFO
XPSEFO
XBU
EF
SFJLXJKEUF
WBO
EF

CFTUBBOEF
SFTPMVUJFT
UFO
BBO[JFO
WBO
*SBL
XBT
WBO
IFU
SFDIU
PQ
[FMGWFSEFEJHJOH
WBO
IFU

DPODFQU
WBO
QSFWFOUJFWF
BBOWBMMFO
FO
IPF
FFO
FWFOUVFMF
OJFVXF
SFTPMVUJF
HFGPSNVMFFSE

[PV
LVOOFO
XPSEFO63
*O
FFO
FFSTUF
DPODFQUBOUXPPSE
BEWJTFFSEF
DJZ/IR
BBOWBOLFMJKL
JO

UF
TUFNNFO
NFU
IFU
WSBHFO
WBO
EJU
TQPFEBEWJFT64
*O
FFO
DPODFQU
WBO
FOLFMF
EBHFO
MBUFS

adviseerde DJZ/IR
FDIUFS
PQ
WFS[PFL
WBO
EF
EFQBSUFNFOUTMFJEJOH
EBU
JO
IFU
MJDIU
WBO
IFU

door de minister reeds ingenomen standpunt ten aanzien van Irak een spoedadvies van
de CAVV
OJFU
OPPE[BLFMJKL
XBT65
%F
$PNNJTTJF
IFFGU
WBTUHFTUFME
EBU
DJZ/IR van oktober 2002 tot maart 2003 geen
BOEFSF
TDISJGUFMJKLF
WPMLFOSFDIUFMJKLF
BEWJF[FO
IFFGU
HFHFWFO
OBBS
BBOMFJEJOH
WBO
EF
ESFJ
HJOH
WBO
NJMJUBJSF
BDUJFT
JO
*SBL
6JU
EF
EPPS
EF
$PNNJTTJF
HFWPFSEF
HFTQSFLLFO
LPNU

OBBS
WPSFO
EBU
EF
BGEFMJOH
XFM
FFO
NPOEFMJOHF
CJKESBHF
MFWFSEF
BBO
IFU
PWFSMFH
CJOOFO

IFU
NJOJTUFSJF
PWFS
*SBL
%F
JOIPVE
WBO
EF[F
CJKESBHF
CMJKLU
FDIUFS
OJFU
VJU
IFU
BSDIJFG
0Q
13 maart 2003
HBG
DJZ in een memo aan de minister op verzoek van DGPZ
4JCMFT[

FFO
KVSJEJTDIF
POEFSCPVXJOH
WBO
HFXFMEHFCSVJL
JO
*SBL
[POEFS
UXFFEF
SFTPMVUJF
WBO
EF

60 0QNFSLJOHFO
JO
EF
LBOUMJKO
WBO
CPWFOTUBBOE
NFNPSBOEVN
WBO
DJZ/IR door plaatsvervangend DGPZ en de

SG

61 #MPLLFS
17
KVOJ
2009

62 BZ, BSG/00731
.FNPSBOEVN
WBO
DAM
BBO
.
WJB
DGPZ
FO
4
A4QPFEEFCBU
JO[BLF
*SBL
5 september 2002


63 Aanhangsel Handelingen II, 2002/03
OS
56
Q
113
64 BZ, DJZ/IR/ARA/00526
.FNP
WBO
DJZ/IR aan de minister via de SG
A4QPFEBEWJFT
BBO
EF
CAVV over militaire

BDUJFT
UFHFO
*SBL
13 september 2002
LFONFSL
DJZIR 301/2002

65 BZ, DJZ/IR/ARA/00526
.FNPSBOEVN
WBO
DJZ/IR aan de minister via DGPZ en de SG
A4QPFEBEWJFT
BBO
EF

CAVV
PWFS
NJMJUBJSF
BDUJFT
UFHFO
*SBL
18 september 2002
LFONFSL
DJZIR 301/02
%JU
BOUXPPSE
XFSE
BBO
EF

5XFFEF
,BNFS
HFHFWFO
[JF
QBSBHSBBG
8745FMFGPPOHFTQSFL
NFU
+(
-BNNFST
WPPSNBMJH
IPPGE djz/ir,

7
EFDFNCFS
2009

De volkenrechtelijke grondslag van militair ingrijpen in Irak 247

 7FJMJHIFJETSBBE
EFFM
"
66
#FIBMWF
BBO
EF[F
POEFSCPVXJOH
CFTUFFEEF
DJZ
JO
IFU
NFNP

PPL
BBOEBDIU
BBO
EF
WPMLFOSFDIUFMJKLF
UFHFOBSHVNFOUFO
EFFM
#

%F
POEFSCPVXJOH
JO

EFFM
"
WFSXFFT
OBBS
EF
SVJNF
NBDIUJHJOH
WBO
SFTPMVUJF
678
AUP
SFTUPSF
JOUFSOBUJPOBMF

QFBDF
BOE
TFDVSJUZ
JO
UIF
BSFB

FO
IFU
POUCSFLFO
WBO
FFO
UJKETMJNJFU
JO
EF[F
SFTPMVUJF

%BBSOBBTU
XBT
JO
PQWPMHFOEF
SFTPMVUJFT
XBBSPOEFS
OV
PPL
SFTPMVUJF
1441

HFDPOTUBUFFSE

EBU
*SBL
EF
FJTFO
EJF
CJK
IFU
TUBBLUIFUWVSFO
XBSFO
HFTUFME
JO
SFTPMVUJF
687
OJFU
IBE

OBHFMFFGE
)FU
OJFVXF
JOTQFDUJFSFHJNF
WBO
SFTPMVUJF
1441 bood Irak een laatste kans tot
NFEFXFSLJOH
/JFU
XBT
PQHFOPNFO
JO
SFTPMVUJF
1441
EBU
HFXFMEHFCSVJL
QBT
OB
FFO
UXFF
EF
SFTPMVUJF
NPHFMJKL
[PV
[JKO
FOLFM
XBT
CFQBBME
EBU
EF
7FJMJHIFJETSBBE
CJKFFO
[PV
LP
NFO
PN
EF
SBQQPSUFO
UF
CFTQSFLFO
DJZ
NBBLUF
FFO
WFSHFMJKLJOH
NFU
EF
NAVOCPNCBSEF
NFOUFO
JO
IFU
,PTPWPDPOëJDU
JO
1999
FO
IFU
HFXBQFOE
PQUSFEFO
JO
-JCFSJB
JO
1990
*O

CFJEF
HFWBMMFO
XBT
FS
OJFU
FFO
FFSEFSF
NBDIUJHJOH
UFSXJKM
EF[F
FS
JO
SFTPMVUJF
678 voor
*SBL
XFM
XBT
7PPS
EF
WPMMFEJHIFJE
CFTQSBL
DJZ
JO
EFFM
#
WBO
IFU
NFNP
PPL
EF
CF[XBSFO

WBO
WSJKXFM
IFFM
WPMLFOSFDIUFMJKL
/FEFSMBOE
UFHFO
IFU
SFHFSJOHTTUBOEQVOU
%F
LFSO
WBO

de tegenargumenten van DJZ
XBT
EBU
SFTPMVUJF
678
CFUSFLLJOH
IBE
PQ
EF
TJUVBUJF
JO
1991
OB
EF
*SBBLTF
JOWBM
JO
,PFXFJU
*O
EF
7FJMJHIFJETSBBE
IBEEFO
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
FO
IFU

7FSFOJHE
,POJOLSJKL
TJOET
1991
OBVXFMJKLT
TUFVO
WFSLSFHFO
WPPS
IVO
[JFOTXJK[F
EBU
SF
solutie 678
PPL
OB
EF
CFWSJKEJOH
WBO
,PFXFJU
OPH
LPO
EJFOFO
BMT
SFDIUTCBTJT
WPPS
HF
XFMEHFCSVJL
UFHFO
*SBL
0PL
TFDSFUBSJTHFOFSBBM
,Pê
"OOBO
WBO
EF
7FSFOJHEF
/BUJFT

WPOE
NJMJUBJSF
BDUJF
[POEFS
CFUSPLLFOIFJE
WBO
EF
7FJMJHIFJETSBBE
JO
TUSJKE
NFU
IFU
VN
)BOEWFTU67 DJZ
BDIUUF
IFU
OJFU
POEFOLCBBS
EBU
/FEFSMBOE
NFU
EF[F
QPTJUJF
FFO
QSPDF
EVSF
WPPS
IFU
*OUFSOBUJPOBBM
(FSFDIUTIPG
[PV
WFSMJF[FO68
)FU
NFNP
XFSE
BGHFTUFNE
NFU
DAM
EF
%JSFDUJF
7FSFOJHEF
/BUJFT
FO
*OUFSOBUJPOBMF

FO
'JOBODJÌMF
*OTUFMMJOHFO
DVF

FO
EF
%JSFDUJF
8FTUFMJKL
)BMGSPOE
DWH

FO
XFSE
WJB

DGPZ
4JCMFT[
FO
SG
.BKPPS
WPPSHFMFHE
BBO
EF
NJOJTUFS
%F
$PNNJTTJF
IFFGU
HFFO
BBO
69

XJK[JOHFO
EBU
DJZ/IR
CFUSPLLFO
JT
HFXFFTU
CJK
IFU
PQTUFMMFO
WBO
EF
,BNFSCSJFG
WBO

18 maart 2003

Tweespalt na 18 maart 2003

#JKOB
FFO
NBBOE
OB
IFU
SFHFSJOHTCFTMVJU
UPU
QPMJUJFLF
TUFVO
BBO
EF
JOWBM
JO
*SBL
CMFFL
IFU

WPMLFOSFDIUFMJKL
WSBBHTUVL
PQ
IFU
NJOJTUFSJF
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
OPH
FFO
TUBBSUKF
UF

LSJKHFO
0Q
14
BQSJM
SJDIUUF
DGPZ
4JCMFT[
[JDI
WJB
EF
SG in een memo tot de minister ter
GPSNFMF
SFBDUJF
PQ
IFU
NFNP
WBO
DJZ van 13
NBBSU
DJZ
POUWJOH
IFU
NFNP
JO
LPQJF
4J
CMFT[
MFHEF
AHFMFU
PQ
NPHFMJKLF
BBOEBDIU
WBO
IFU
OBHFTMBDIU
WPPS
EF[F
LXFTUJF
NBBS
PPL

VJU
FFO
PPHQVOU
WBO
QSPGFTTJPOFMF
JOUFHSJUFJU
[JKO
PWFSXFHJOHFO
WBTU
NFU
CFUSFLLJOH
UPU

EF
SFDIUTHSPOE
WBO
NJMJUBJS
PQUSFEFO
4JCMFT[
HBG
BBO
FFSEFS
BM
HFNFSLU
UF
IFCCFO
EBU
DJZ
IFU
EPPS
EF
SFHFSJOH
JOHFOPNFO
TUBOEQVOU
AOJFU
JK[FSTUFSL
WPOE
&FO
IFSIBMJOH
WBO
EF[F

XBBSTDIVXJOH
MFFL
IFN
SFEFMJKL
NBBS
EF
NBOJFS
XBBSPQ
WPOE
IJK
POKVJTU
*O
EF
KBSFO

66 )FU
NFNP
LXBN
CJK
DJZ/IR
WBOEBBO
NBBS
XBT
PQ
HF[BH
WBO
DJZ
WFS[POEFO
67 A*G
UIF
US
BOE
PUIFST
XFSF
UP
HP
PVUTJEF
UIF
$PVODJM
BOE
UBLF
NJMJUBSZ
BDUJPO
JU
XPVME
OPU
CF
JO
DPOGPSNJUZ

XJUI
UIF
$IBSUFS
TFDSFUBSJTHFOFSBBM
WBO
EF
VN
,Pê
"OOBO
QFSTDPOGFSFOUJF
10 maart 2003, zie
XXXVOPSHBQQTTHPďUIFDVďBTQ OJE394
68 BZ, DJZ/IR/00195
.FNPSBOEVN
WBO
DJZ aan de minister via DGPZ en de SG
A*SBL
m
KVSJEJTDIF
POEFSCPVXJOH

HFXFMEHFCSVJL
[POEFS
UXFFEF
SFTPMVUJF
13 maart 2003
LFONFSL
DKZ/IR/2003/96

69 %JU
JT
HFCMFLFO
VJU
EF
EPPS
EF
$PNNJTTJF
HFWPFSEF
HFTQSFLLFO
*O
IFU
BSDIJFG
JT
HFFO
FYFNQMBBS
WBO
IFU

NFNP
NFU
EF
QBSBBG
WBO
EF
NJOJTUFS
EF
SG
PG
DGPZ
HFWPOEFO

248 De volkenrechtelijke grondslag van militair ingrijpen in Irak

 OFHFOUJH
IBE
JNNFST
EF
UPFONBMJHF
KVSJEJTDI
BEWJTFVS
NJMJUBJS
JOHSJKQFO
POEFSTDISFWFO

[JK
IFU
NFU
EF
LBOUUFLFOJOH
EBU
EF
SFEFOFSJOH
WBO
EF
SFHFSJOH
WPMLFOSFDIUFMJKL
AEVO
XBT

*O
IFU
NFNP
WBO
DJZ
XFSE
BGHFXFLFO
WBO
EJU
TUBOEQVOU
NBBS
IFU
CFWBUUF
WPMHFOT
4JCMFT[

HFFO
CFIPPSMJKLF
KVSJEJTDIF
POEFSCPVXJOH
4JCMFT[
XFFT
IFU
GPSNBMJTUJTDIF
HFIBMUF
WBO

EF
EJTDVTTJF
WBO
EF
IBOE
FO
WPFSEF
[FMG
BBO
EBU
EF
CFTMVJUWPSNJOH
JO
EF
7FJMJHIFJETSBBE

QPMJUJFL
FO
OJFU
KVSJEJTDI
WBO
BBSE
XBT
%F
HFWPFSEF
BSHVNFOUFO
EJFOEFO
PPL
OJFU
KVSJ
EJTDI
NBBS
QPMJUJFL
WBO
BBSE
UF
[JKO
/BBS
IFU
PPSEFFM
WBO
4JCMFT[
XBT
IFU
EBO
PPL
FFO

QPMJUJFLF
WSBBH
PG
/FEFSMBOE
A[JDI
NFFS
UIVJT
WPFMU
CJK
'SBOLSJKL
3VTMBOE
FO
$IJOB
PG

CJK
EF
VS
FO
IFU
VK
8BU
4JCMFT[
CFUSFGU
XBT
EJU
FFO
CFUSFLLFMJKL
HFNBLLFMJKLF
LFV[F
%F

QPMJUJFLF
MFHJUJNJUFJU
WPPS
NJMJUBJS
PQUSFEFO
EJFOEF
HF[PDIU
UF
XPSEFO
JO
IFU
SJTJDP
EBU

WBO
4BEEBN
)PFTTFJO
VJUHJOH
FO
IFU
UFLPSUTDIJFUFO
WBO
EF
XBQFOJOTQFDUJFT
FO
TBODUJFT

+VJTU
IJFSWPPS
IBEEFO
EFHFOFO
EJF
PQ
GPSNFMF
HSPOE
NJMJUBJS
PQUSFEFO
BGXF[FO
HFFO

BOUXPPSE
[P
TUFMEF
4JCMFT[
%F
NJOJTUFS
SFBHFFSEF
OB
MF[JOH
JO
EF
LBOUMJKO
IFU
ANFU
EF

argumentatie van DGPZ
FFOT
UF
[JKO70
*O
HFTQSFL
NFU
EF
$PNNJTTJF
HBG
4JCMFT[
BBO
EBU

IJK
WPPSBM
WFSCBBTE
XBT
HFXFFTU
PWFS
EF
PQ[FU
FO
JOIPVE
WBO
IFU
DJZNFNP
WBO
13
NBBSU

)JK
XBT
[JDI
AFS
OJFU
WBO
CFXVTU
EBU
DJZ
BM
JO
FFSEFSF
HFMFHFOIFEFO
IBBS
TUBOEQVOU
OBBS

WPSFO
IBE
HFCSBDIU
FO
[BH
EF
CF[XBSFO
WBO
DJZ naar eigen zeggen op 13 maart pas voor
IFU
FFSTU
DJZ
XBT
JO
NBBSU
EVT
JO
EF
PHFO
WBO
DGPZ
AUF
TUFSL
FO
UF
MBBU71
7FSWPMHFOT
SJDIUUF
DJZ
[JDI
JO
FFO
NFNP
WBO
29 april 2003
UPU
EF
NJOJTUFS
)FU
JT
EJU

DJZNFNP
EBU
VJUMFLUF
FO
JODMVTJFG
PQNFSLJOHFO
JO
EF
LBOUMJKO
PQ
26
KBOVBSJ
2009 door
NRC Handelsblad
XFSE
HFQVCMJDFFSE
&WFOFFOT
VJU
IFU
PPHQVOU
WBO
QSPGFTTJPOFMF
JOUFHSJ
72

UFJU
FO
UFO
CFIPFWF
WBO
IFU
OBHFTMBDIU
NBBS
PPL
NFU
IFU
PPH
PQ
UPFLPNTUJHF
TJUVBUJFT

voelde DJZ
[JDI
HFSPFQFO
UF
SFBHFSFO
PQ
IFU
NFNP
WBO
DGPZ
DJZ
TUFMEF
IFU
BMT
IBBS
UBBL

UF
[JFO
PN
EF
NJOJTUFS
[P
EFTLVOEJH
FO
PCKFDUJFG
NPHFMJKL
UF
JOGPSNFSFO
POEFS
NFFS

PWFS
EF
HSFO[FO
WBO
IFU
WPMLFOSFDIU
JO
FFO
HFHFWFO
TJUVBUJF
*OEJFO
FFO
WPMLFOSFDIUFMJKL

advies van DJZ
OJFU
HFWPMHE
XFSE
EPPS
EF
NJOJTUFS
EBO
[PV
DJZ
EF
NJOJTUFS
AVJUFSBBSE

CJKTUBBO
WPPS
EF
WFSEFEJHJOH
WBO
IFU
JOHFOPNFO
TUBOEQVOU

DJZ
TUFMEF
EBU
[JK
HFFO
XF[FOMJKL
BOEFSF
QPTJUJF
IBE
JOHFOPNFO
EBO
EF
KVSJEJTDI
BEWJ
seurs in 1998
%F[FO
IBEEFO
BBOHFHFWFO
EBU
EF
SFDIUTHSPOE
WPPS
IFU
JOHFOPNFO
TUBOE
QVOU
KVSJEJTDI
AEVO
XBT
IFUHFFO
DJZ ook in 2002 en 2003
IBE
HFUSBDIU
EVJEFMJKL
UF
NB
LFO
DJZ
MJDIUUF
WFSWPMHFOT
EF
FJHFO
QPTJUJF
OBEFS
UPF
%F
NBDIUJHJOH
UPU
HFXFMEHFCSVJL

in resolutie 678
XBT
HFSJDIU
PQ
EF
VJUWPFSJOH
WBO
SFTPMVUJF
660
FO
ABMM
TVCTFRVFOU
SFMFWBOU

SFTPMVUJPOT
7PMHFOT
DJZ
CFUSPG
EJU
EF
SFTPMVUJFT
EJF
UVTTFO
SFTPMVUJF
660 en 678
XBSFO

BBOHFOPNFO
%BU
IFU
CFUSFLLJOH
[PV
IFCCFO
PQ
EF
SFTPMVUJFT
OB
678
XBT
POXBBSTDIJKO
MJKL
%F
7FJMJHIFJETSBBE
HBG
OPPJU
EFSHFMJKLF
ex anteNBDIUJHJOHFO
&O
PPL
JOEJFO
EJU
XFM

IFU
HFWBM
[PV
[JKO
EBO
XBT
SFTPMVUJF
678 volgens DJZ
VJUTMVJUFOE
HFSJDIU
PQ
EF
CFWSJKEJOH

WBO
,PFXFJU
%F
EPFMTUFMMJOH
AUP
SFTUPSF
JOUFSOBUJPOBM
QFBDF
BOE
TFDVSJUZ
JO
UIF
BSFB

NPFTU
PPL
JO
EF[F
DPOUFYU
XPSEFO
HF[JFO
%F
CJK
IFU
TUBBLUIFUWVSFO
BBOHFOPNFO
SF
solutie 687
IBE
WPMHFOT
DJZ
FFO
BGSPOEFOE
LBSBLUFS
FO
CFWFTUJHEF
JO
EJU
LBEFS
EF
FFSEFS

BBOHFOPNFO
SFTPMVUJFT
.FU
EF
BBOWBBSEJOH
EPPS
*SBL
WBO
EF
JO
SFTPMVUJF
687 genoemde
WPPSXBBSEFO
XFSE
IFU
EPFM
WBO
SFTPMVUJF
678
HFBDIU
UF
[JKO
CFSFJLU

70 BZ, DJZ/IR/NA/00195
.FNPSBOEVN
WBO
DGPZ
BBO
.
A*SBL
14 april 2003
,FONFSL
982/03

71 4JCMFT[

KVOJ

72 BZ, DJZ/IR/NA/00195
.FNPSBOEVN
WBO
DJZ aan de minister via de SG
A*SBL
m
SFDIUTCBTJT
NJMJUBJS
JOHSJKQFO

29 april 2003
LFONFSL
DJZ/IR/2003/158, zie ook NRC Handelsblad, 26
KBOVBSJ
2009
A.FNPSBOEVN
DJZ/

IR/2003/158
+VSJTUFO
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
BDIUUFO
*SBLPPSMPH
WBO
NFFU
BG
BBO
POXFUUJH

De volkenrechtelijke grondslag van militair ingrijpen in Irak 249

 %F
EPPS
EF
SFHFSJOH
HFLP[FO
WPMLFOSFDIUFMJKLF
BSHVNFOUBUJF
TDIPPU
WPMHFOT
DJZ
[PXFM

NBUFSJFFM
BMT
QSPDFEVSFFM
UFLPSU
)FU
NBUFSJÌMF
UFLPSUTDIJFUFO
XBT
EBBSJO
HFMFHFO
EBU
FFO

VJU[POEFSJOH
PQ
EF
GVOEBNFOUFMF
CBTJTOPSN
WBO
IFU
HFXFMETWFSCPE
BMUJKE
WPMEPFOEF

EVJEFMJKL
NPFTU
[JKO
%F
BSHVNFOUBUJF
WBO
EF
SFHFSJOH
POUCFFSEF
EF[F
EVJEFMJKLIFJE

BBOHF[JFO
FS
HFFO
FYQMJDJFUF
JOTUFNNJOH
WBO
EF
7FJMJHIFJETSBBE
XBT
WPPS
IFU
HFCSVJL
WBO

HFXFME
JO
EF
HFHFWFO
TJUVBUJF
0PL
EF
WBTUTUFMMJOH
WBO
material breach kon volgens DJZ alleen
EPPS
EF
XFEFSQBSUJK
WBO
*SBL
CJK
IFU
TUBBLUIFUWVSFO
XPSEFO
HFEBBO
UF
XFUFO
EF
7FJMJH
IFJETSBBE
)FU
QSPDFEVSFMF
UFLPSUTDIJFUFO
CFTUPOE
WPMHFOT
DJZ in de veronderstelling
WBO
EF
SFHFSJOH
EBU
EF
7FJMJHIFJETSBBE
[JDI
OJFU
OPPE[BLFMJKLFSXJKT
PQOJFVX
IPFGEF
VJU

UF
TQSFLFO
PWFS
IFU
HFCSVJL
WBO
HFXFME
*O
EF
TMPUQBSBHSBBG
WBO
SFTPMVUJF
687
XFSE
HF
TUFME
EBU
EF
7FJMJHIFJETSBBE
ADecides
UP
SFNBJO
TFJ[FE
PG
UIF
NBUUFS
BOE
UP
UBLF
GVSUIFS

TUFQT
BT
NBZ
CF
SFRVJSFE
GPS
UIF
JNQMFNFOUBUJPO
PG
UIF
QSFTFOU
SFTPMVUJPO
BOE
UP
TFDVSF

QFBDF
BOE
TFDVSJUZ
JO
UIF
SFHJPO
7PMHFOT
DJZ
CMFFL
IJFSVJU
EBU
IFU
BBO
EF
7FJMJHIFJETSBBE

XBT
PN
WBTU
UF
TUFMMFO
PG
*SBL
[JDI
BBO
[JKO
POUXBQFOJOHTWFSQMJDIUJOHFO
IJFME
FO
UF
CF
TMJTTFO
PG
FO
[P
KB
XFMLF
NBBUSFHFMFO
HFUSPďFO
EJFOEFO
UF
XPSEFO
+VSJEJTDI
HF[JFO

CSBDIU
SFTPMVUJF
1441
IJFS
XFJOJH
WFSBOEFSJOH
JO
DJZ
XFFT
FSPQ
EBU
CJOOFO
EF
7FJMJHIFJET
raad al sinds 1998
XFJOJH
TUFVO
IBE
CFTUBBO
WPPS
EF
VOJMBUFSBMF
JOUFSQSFUBUJF
WBO
EF

7FSFOJHEF
4UBUFO
FO
IFU
7FSFOJHE
,POJOLSJKL
7FSWPMHFOT
MFHEF
DJZ
DPOGPSN
IFU
NFNP

van 26 augustus 2002
VJU
XBBSPN
EF
LXFTUJF,PTPWP
WBO
FFO
BOEFSF
BBSE
XBT
FO
XBU
EF

SFJLXJKEUF
XBT
WBO
EF
VJU[POEFSJOH
EJF
HFNBBLU
XFSE
WPPS
IVNBOJUBJSF
JOUFSWFOUJF
5PU

TMPU
XFFT
DJZ
PQ
IFU
CFMBOH
WBO
EF
WPMLFOSFDIUFMJKLF
CBTJTSFHFM
WBO
IFU
HFXFMEWFSCPE

WPPS
EF
UPFLPNTU
%F
JOUFSOBUJPOBMF
EJTDVTTJF
EJF
OBBS
BBOMFJEJOH
WBO
IFU
NJMJUBJS
JOHSJK
QFO
JO
*SBL
XFSE
HFWPFSE
BDIUUF
DJZ
PPL
WPPS
/FEFSMBOE
WBO
HSPPU
CFMBOH73
%JU
DJZNFNP
IFFGU
EF
NJOJTUFS
[PBMT
CFLFOE
OJFU
CFSFJLU
4FDSFUBSJTHFOFSBBM
.BKPPS

TUVVSEF
IFU
NFNP
UFSVH
NFU
EBOL
FO
NFU
EF
PQNFSLJOH
IFU
HPFE
PQ
UF
CFSHFO
JO
IFU

BSDIJFG
WPPS
IFU
OBHFTMBDIU
)JK
BDIUUF
IJFSNFF
EF
EJTDVTTJF
AWPPS
EJU
NPNFOU
HFTMPUFO

*O
HFTQSFL
NFU
EF
$PNNJTTJF
HBG
.BKPPS
BBO
EBU
IJK
IFU
ABCTPMVVU
OJFU
OPPE[BLFMJKL

WPOE
PN
FJOE
BQSJM
PQ
IFU
NPNFOU
EBU
EF
PPSMPH
JO
*SBL
GPSNFFM
CJKOB
XBT
CFÌJOEJHE

EJU
ABDIU
CMBE[JKEFO
UFMMFOEF
FO
WPPS
IFU
HSPPUTUF
HFEFFMUF
IFSLBVXFOEF
NFNP
WPPS
UF

MFHHFO
%F
NJOJTUFS
XBT
PQ
EBU
NPNFOU
OBBS
IFU
PPSEFFM
WBO
.BKPPS
AWBO
EJU
EFCBU
OV

XFM
WPMEPFOEF
PQ
EF
IPPHUF74
%F
)PPQ
4DIFďFS
TUFMEF
JO
HFTQSFL
NFU
EF
$PNNJTTJF

A*L
XBT
[FFS
HPFE
FO
JO
EFUBJM
PQ
EF
IPPHUF
WBO
EF
PQWBUUJOH
WBO
DJZ75
%F
$PNNJTTJF
DPOTUBUFFSU
EBU
JO
19921998 JURA en later DJZ
HSPUFOEFFMT
EF[FMGEF
SF
EFOFSJOH
IBOUFFSEFO
BMT
JO
20022003
.FO
XBT
JO
EF
KBSFO
OFHFOUJH
[FMGT
OPH
XBU
SFT
USJDUJFWFS
JO
EF
JOUFSQSFUBUJF
WBO
SFTPMVUJF
678

%F
DPODMVTJF
WBO
IFU
NFNP
WBO
DJZ van 27 mei 2002
XBT
EBU
EF
CFTUBBOEF
7FJMJHIFJET
SBBESFTPMVUJFT
FFO
ëJOUFSEVOOF
SFDIUTCBTJT
HBWFO
WPPS
NJMJUBJS
JOHSJKQFO
JO
*SBL
DJZ er
LFOEF
XFM
EBU
SFTPMVUJF
678
UFNQPSFFM
POHFMJNJUFFSE
XBT
FO
FFO
CJKOB
POCFQFSLUF
EPFM
TUFMMJOH
IBE
%F
EPPS
DJZ/IR
HFHFWFO
LXBMJêDBUJF
AëJOUFSEVO
XFFSLMPOL
JO
EF
FFSTUF

WFSTJFT
WBO
IFU
EPPS
DAM opgestelde rolling document
XBBSJO
EF
SFDIUTCBTJT
ANBHFS
XFSE

HFOPFNE
*O
EF
EPDVNFOUFO
OB
EF
CSBJOTUPSNTFTTJF
WFSEXFFO
EF[F
FSLFOOJOH
%F
KVSJ
EJTDIF
CBTJT
XFSE
JO
IFU
EPPS
EF
NJOJTUFS
HFBDDPSEFFSEF
NFNP
WBO
DAM van 19 augustus

73 BZ, DJZ/IR/NA/00195
.FNPSBOEVN
WBO
DJZ aan de minister via de SG
A*SBL
m
SFDIUTCBTJT
NJMJUBJS
JOHSJKQFO

29 april 2003
LFONFSL
DJZ/IR/2003/158
74 .BKPPS
3
KVMJ
2009
75 %F
)PPQ
4DIFďFS
22 september 2009

250 De volkenrechtelijke grondslag van militair ingrijpen in Irak

 2002
AWPMEPFOEF
HFBDIU
FFO
OJFVXF
SFTPMVUJF
XBT
AKVSJEJTDI
OJFU
POPOUCFFSMJKL
*O
IFU

EPTTJFS
WPPS
EF
NJOJTUFS
UFO
CFIPFWF
WBO
IFU
,BNFSEFCBU
PQ
5 september 2002 sugge
reerde DAM/GO
UFO
POSFDIUF
EBU
DJZ
HFFO
QSPCMFFN
[BH
JO
EF
HFLP[FO
WPMLFOSFDIUFMJKLF

SFEFOFSJOH
)FU
WBMU
PQ
EBU
DJZ
JO
EF
DSVDJBMF
QFSJPEF
WBO
TFQUFNCFS
UPU
IBMG
NBBSU
HFFO
TDISJGUF
MJKLF
BEWJF[FO
IFFGU
HFHFWFO
PWFS
EF
SFDIUTHSPOETMBH
WBO
FFO
FWFOUVFFM
NJMJUBJS
PQUSFEFO

JO
*SBL
)FU
UPFONBMJHF
QMBBUTWFSWBOHFOE
IPPGE
DJZ/IR
TUFMEF
IJFSPWFS

8JK
IBEEFO
PPL
OJFU
[P
WFFM
UF
CJFEFO


)FU
CMJKGU
FFO
JOHFXJLLFMEF
CPPETDIBQ
EJF
XJK

LPOEFO
CMJKWFO
IFSIBMFO
NBBS
EBBSWBO
IBE
JFEFSFFO
IFU
HFWPFM
EBU
[JK
EBU
XFM
XJTUFO
8JK

WPOEFO
EBU
XJK
JFUT
IFFM
FTTFOUJFFMT
[FJEFO
XBU
XJK
OJFU
WBBL
HFOPFH
LPOEFO
IFSIBMFO
NBBS

IFU
NBBLU
EBU
KF
CVJUFO
EF
EJTDVTTJF
HFSBBLU76

7PPS
EF
,BNFSCSJFG
WBO
4 september 2002
XFSE
DJZ
HFFO
CJKESBHF
HFWSBBHE
0PL
IBE
EF

UPQ
WBO
IFU
NJOJTUFSJF
HFFO
CFIPFGUF
BBO
FYUFSO
KVSJEJTDI
BEWJFT
[PBMT
CMFFL
CJK
EF
BGXJK
[JOH
WBO
IFU
WFS[PFL
FFO
WPMLFOSFDIUFMJKL
BEWJFT
BBO
EF
CAVV
UF
WSBHFO
EF
NJOJTUFS
IBE

[JKO
TUBOEQVOU
SFFET
JOHFOPNFO
*O
HFTQSFL
NFU
EF
$PNNJTTJF
TUFMEF
%F
)PPQ
4DIFG
GFS

*L
WJOE
EBU
FFO
SFHFSJOH
FFO
NJOJTUFS
IFU
WPMLFOSFDIU
BMT
FFO
CFMBOHSJKL
POEFSEFFM
WBO

[JKO
CFMFJETBGXFHJOH
EJFOU
UF
CFTDIPVXFO
NBBS
OJFU
BMT
IFU
FYDMVTJFWF
FO
FOJHF
POEFSEFFM

WBO
[JKO
CFMFJETBGXFHJOH
%BU
JT
WPPS
NJK
EF
LFSO
WBO
EF
[BBL
FO
EBU
JT
EF
SFEFO
EBU

JL
JO
IFU
DPOUJOVÛN
[PBMT
JL
EBU
IFC
HFOPFNE

WBO
EF
QPTJUJF
JOHFOPNFO
EPPS
NJKO

BNCUTWPPSHBOHFST
WBO
CFHJO
UPU
FJOE
EJF
TUFMMJOH
IFC
HFIBOUFFSE

77

5PFONBMJH
BNCBTTBEFVS
JO
8BTIJOHUPO
7BO
&FOFOOBBN
TUFMEF
A#VJUFOMBOETF
;BLFO
JT
JO

FFSTUF
BBOMFH
FFO
QPMJUJFL
CFESJKG
XBBSCJK
EF
KVSJEJTDIF
EJNFOTJF
[FLFS
FFO
CFMBOHSJKLF
SPM

TQFFMU78
5FO
BBO[JFO
WBO
EF
SPM
WBO
DJZ
CJOOFO
IFU
NJOJTUFSJF
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
JT
WBO

belang dat DJZ in 20022003
HFFO
SFDIUTUSFFLTF
UPFHBOH
UPU
EF
CFXJOETQFSTPOFO
WBO
IFU

NJOJTUFSJF
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
IBE
$PNNVOJDBUJF
NFU
EF
NJOJTUFS
WFSMJFQ
BMUJKE
WJB

DGPZ
EJF
TUFSL
IFU
QSJNBBU
WBO
EF
QPMJUJFLF
CPWFO
EF
KVSJEJTDIF
CFOBEFSJOH
CFOBESVLUF
79

%JU
IBE
BMT
DPOTFRVFOUJF
EBU
XBU
DJZ
WBO
KVSJEJTDI
CFMBOH
BDIUUF
FFSTU
EF
QPMJUJFLF
UPFUT

van DGPZ
NPFTU
EPPSTUBBO
%BBS
LXBN
CJK
EBU
CJOOFO
IFU
EFQBSUFNFOU
WFSTDIJMMFOEF

visies bestonden op de rol van DJZ
8FSE
DJZ
HFBDIU
PQ
UF
USFEFO
BMT
IVJTBEWPDBBU
BMT

POBGIBOLFMJKL
KVSJEJTDI
BEWJTFVS
PG
BMT
CFJEF
)FU
JT
EVJEFMJKL
EBU
DJZ
JO
IFU
NFNP
WBO

13 maart 2003
CFJEF
SPMMFO
IFFGU
XJMMFO
WFSWVMMFO
UFSXJKM
DGPZ alleen de eerste nuttig
BDIUUF

76
-JKO[BBE
15
KVMJ
2009
77 %F
)PPQ
4DIFďFS
21 september 2009
78 7BO
&FOFOOBBN
23
KVOJ
2009

79 5PU
FJOE
KBSFO
OFHFOUJH
IBE
EF
+VSJEJTDI
"EWJTFVS
WBO
IFU
NJOJTUFSJF
XFM
WJB
EF
SG
SFDIUTUSFFLTF
UPFHBOH
UPU

EF
NJOJTUFS
;PBMT
VJU
EF
WPMHFOEF
TVCQBSBHSBBG
CMJKLU
XBT
EBU
FO
JT
EBU
OPH
TUFFET
PPL
EF
QPTJUJF
WBO
EF

[VTUFSEJSFDUJF
DJZ
CJK
IFU
NJOJTUFSJF
WBO
%FGFOTJF

De volkenrechtelijke grondslag van militair ingrijpen in Irak 251

8.7.2 OPVATTINGEN BINNEN HET MINISTERIE VAN DEFENSIE
%F
$PNNJTTJF
JT
JO
IBBS
POEFS[PFL
UFWFOT
OBHFHBBO
PQ
XFMLF
XJK[F
EF
WPMLFOSFDIUFMJKLF

POEFSCPVXJOH
WBO
FFO
PPSMPH
JO
*SBL
PQ
IFU
EFQBSUFNFOU
WBO
%FGFOTJF
JT
CFTQSPLFO

0PL
IFU
NJOJTUFSJF
WBO
%FGFOTJF
CFTDIJLUF
PWFS
FFO
%JSFDUJF
+VSJEJTDIF
;BLFO
DJZ

*O

EF
4UBBUTBMNBOBL
2002 en 2003
XFSE
BMT
FFSTUF
UBBL
WBO
DJZ
CFTDISFWFO
ACFXBLFO
WBO
EF

KVSJEJTDIF
FO
CFTUVVSMJKLF
[PSHWVMEJHIFJE
WBO
IFU
EFGFOTJFCFMFJE
%BBSOBBTU
XFSE
DJZ
HFBDIU
EF
CFXJOETMJFEFO
FO
EF
HFIFMF
EFGFOTJFPSHBOJTBUJF
KVSJEJTDI
UF
POEFSTUFVOFO
FO
UF

BEWJTFSFO
FO
KVSJEJTDIF
SBOEWPPSXBBSEFO
UFO
CFIPFWF
WBO
EF
CFMFJETWPSNJOH
UF
POUXJL
LFMFO
DJZ
XBT
POEFSEFFM
WBO
EF
DFOUSBMF
PSHBOJTBUJF
FO
XFSE
JOTUJUVUJPOFFM
HFMJKLHFTUFME

BBO
EF
%JSFDUJF
"MHFNFOF
#FMFJET[BLFO
DAB

*OEJFO
DJZ
[JDI
XJMEF
SJDIUFO
UPU
EF
NJOJT
UFS
WBO
%FGFOTJF
EBO
HFTDIJFEEF
EJU
EPPS
UVTTFOLPNTU
WBO
EF
SG
"BO
DAB
XFSE
EBO
WBBL

FFO
BGTDISJGU
WFS[POEFO
DJZ
WBO
%FGFOTJF
IBE
JO
EF
POEFS[PFLTQFSJPEF
EFSIBMWF
NFFS

SFDIUTUSFFLTF
UPFHBOH
UPU
EF
NJOJTUFS
EBO
DJZ
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
DJZ
CFTUPOE
VJU
FFO
BBOUBM
BGEFMJOHFO
POEFSWFSEFFME
OBBS
WFSTDIJMMFOEF
SFDIUTHFCJF
EFO
%F
BGEFMJOH
*OUFSOBUJPOBMF
FO
+VSJEJTDIF
#FMFJETBBOHFMFHFOIFEFO
IJFME
[JDI
WPMHFOT

EF
4UBBUTBMNBOBL
2002 en 2003
POEFS
NFFS
CF[JH
NFU
IFU
BEWJTFSFO
PWFS
KVSJEJTDIF
FO

CFTUVVSMJKLF
JNQMJDBUJFT
WBO
IFU
PQUSFEFO
WBO
/FEFSMBOETF
TUSJKELSBDIUFO
JO
IFU
CVJUFO
MBOE
FO
IFU
DPÕSEJOFSFO
FO
BEWJTFSFO
UFO
BBO[JFO
WBO
KVSJEJTDIF
FO
CFTUVVSMJKLF
XFSL
[BBNIFEFO
PQ
IFU
HFCJFE
WBO
EF
JOUFSOBUJPOBMF
SFDIUTPSEF
FO
WFJMJHIFJE80

Volkenrechtelijke standpunten
0Q
12
GFCSVBSJ
1998 adviseerde DJZ
EF
NJOJTUFS
WBO
%FGFOTJF
AJO
IFU
LBEFS
WBO
EF
CFSBBE
TMBHJOHFO
SPOE
FFO
FWFOUVFMF
/FEFSMBOETF
EFFMOBNF
BBO
NJMJUBJSF
PQFSBUJFT
UFHFO
*SBL

%F
NJOJTUFS
IBE
EF
WSBBH
HFTUFME
PG
FFO
OJFVXF
7FJMJHIFJETSBBESFTPMVUJF
OPPE[BLFMJKL
[PV

[JKO
PN
FFO
OJFVX
NJMJUBJS
PQUSFEFO
UF
MFHJUJNFSFO
DJZ
HBG
BBO
EBU
EF
7FJMJHIFJETSBBE

UBMMP[F
NBMFO
IBE
WBTUHFTUFME
EBU
*SBL
[JKO
WFSQMJDIUJOHFO
POEFS
EF
SFMFWBOUF
SFTPMVUJFT

OJFU
XBT
OBHFLPNFO
0PL
IBE
EF
7FJMJHIFJETSBBE
BBOHFLPOEJHE
IFU
WPPSOFNFO
UF
IFCCFO

QBTTFOEF
NBBUSFHFMFO
UF
USFďFO
JOEJFO
EF
TJUVBUJF
EBBSUPF
OPPQUF
DJZ
TUFMEF
EBU
CJK
BGXF
[JHIFJE
WBO
FFO
OJFVXF
SFTPMVUJF
EF
"NFSJLBBOTF
SFEFOFSJOH
BBOWBBSE
LPO
XPSEFO
%F

ëBHSBOUF
TDIFOEJOHFO
EPPS
*SBL
ASFDIUWBBSEJHFO
EBU
EF
XFSLJOH
WBO
EF
CFQBMJOHFO
WBO
IFU

TUBBLUIFUWVSFO
XPSEU
PQHFTDIPSU
FO
EBU
EVT
NJMJUBJSF
NBBUSFHFMFO
POEFS
EF
WJHFVS
WBO

resolutie 678
[JKO
UPFHFTUBBO
DJZ
CSBDIU
JO
IFSJOOFSJOH
EBU
HFCSVJL
WBO
HFXFME
EPPS
EF

7FSFOJHEF
4UBUFO
UFHFO
*SBL
JO
1996
PPL
OJFU
UPU
TUBQQFO
WBO
EF
XFSFMEHFNFFOTDIBQ
PG

WFSPPSEFMJOH
EPPS
EF
7FJMJHIFJETSBBE
IBE
HFMFJE81
0Q
3 september 2002 voorzag DAB
EF
NJOJTUFS
WBO
%FGFOTJF
ANFU
IFU
PPH
PQ
VX
HF
TQSFL
NFU
EF
NJOJTUFS
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
WBO
FFO
OPUJUJF
PWFS
EF
PPSMPHTESFJHJOH

UFHFO
*SBL
)JFSJO
XFSE
JOHFHBBO
PQ
EF
ESFJHJOH
EJF
WBO
*SBL
VJUHJOH
EF
XBBSTDIJKOMJKL
IFJE
EBU
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
UPU
FFO
BBOWBM
[PVEFO
PWFSHBBO
FO
EF
NPHFMJKLF
BëPPQ
WBO

FFO
PPSMPH
0PL
XFSE
TUJMHFTUBBO
CJK
EF
WPMLFOSFDIUFMJKLF
HSPOETMBH
WBO
NJMJUBJS
JOHSJK
QFO
#FTMPUFO
XFSE
NFU
FOLFMF
TVHHFTUJFT
WPPS
FFO
NPHFMJKLF
/FEFSMBOETF
QPTJUJF
0O
EFS
EF
QBSBHSBBG
A(SPOETMBH
CFTDISFFG
DAB dat indien de VS zouden overgaan tot een
BBOWBM
PQ
*SBL
IFU
EBO
[PV
HBBO
PN
FFO
QSFWFOUJFWF
BBOWBM
&FO
EFSHFMJKLF
BBOWBM
XBT

WBOVJU
IFU
PPHQVOU
WBO
EF
JOUFSOBUJPOBMF
SFDIUTPSEF
AQSPCMFNBUJTDI
DAB
TDIFUTUF
EBU
FS

80 0PL
JO
EF
IVJEJHF
PSHBOJTBUJFTUSVDUVVS
[JKO
EF
UBLFO
FO
WFSBOUXPPSEFMJKLIFEFO
BMEVT
WFSEFFME
81 %FG/SSA
/PUB
1MW
DJZ
%F
,FJ[FS

BBO
EF
NJOJTUFS
WBO
%FGFOTJF
A/PPE[BBL
WPPS
OJFVXF
WFJMJHIFJETSBBESF
TPMVUJF
JWN
NPHFMJKL
NJMJUBJS
PQUSFEFO
UFHFO
*SBL
12
GFCSVBSJ
1998
OS
98000413 C 98/229

252 De volkenrechtelijke grondslag van militair ingrijpen in Irak

 [XBBSXFHFOEF
BSHVNFOUFO
[PVEFO
NPFUFO
[JKO
PN
IFU
WFSCPE
PQ
BHSFTTJF
UFS[JKEF
UF

TDIVJWFO
%BBSOBBTU
[PV
IFU
NPFJMJKL
[JKO
WBTU
UF
TUFMMFO
PG
IFU
BBOWBMMFOEF
MBOE
WFSCPS
HFO
EPFMTUFMMJOHFO
OBTUSFFGEF
FO
MBH
IFU
HFWBBS
WBO
XJMMFLFVS
PQ
EF
MPFS
3FDIUWBBSEJHJOH

WBO
FFO
QSFWFOUJFWF
BBOWBM
XBT
WPMHFOT
DAB
NPHFMJKL
JOEJFO
BBO
ESJF
WPPSXBBSEFO
XFSE

WPMEBBO
OBNFMJKL
EBU
FS
TQSBLF
XBT
WBO

õ
FFO
EVJEFMJKLF
JOUFOUJF
WBO
IFU
BBO
UF
WBMMFO
MBOE
PN
LXBBE
VJU
UF
SJDIUFO
ö
FFO
[FLFSF
NBUF
WBO
BDUJFWF
WPPSCFSFJEJOHFO
IJFSWPPS
FO
÷
FFO
BMHFNFOF
TJUVBUJF
XBBSJO
BGXBDIUFO
PG
JFUT
BOEFST
EPFO
EBO
HFXBQFOE
PQUSF
den, de dreiging [niet]82
EPFU
BGOFNFO

DAB
WFSXFFT
IJFSCJK
OBBS
FFO
LMBTTJFL
XFSL
PQ
IFU
UFSSFJO
WBO
IFU
ius ad bellum
EPPS
.

8BM[FS83
;F
WFSXBDIUUF
EBU
BBO
EF
FFSTUF
UXFF
WPPSXBBSEFO
WPMEBBO
LPO
XPSEFO
[JK
IFU

EBU
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
EJU
PQ
EBU
NPNFOU
OPH
OJFU
FYQMJDJFU
IBEEFO
CFBSHVNFOUFFSE

%F
EFSEF
WPPSXBBSEF
XBT
HFDPNQMJDFFSEFS
PNEBU
FS
XFMMJDIU
OPH
XFM
FďFDUJFWF
BMUFSOB
UJFWFO
WPPS
FFO
HFXBQFOE
PQUSFEFO
XBSFO
DAB stelde dat naast de vraag naar legitimiteit
PPL
EF
WSBBH
OBBS
QSPQPSUJPOBMJUFJU
CFBOUXPPSE
EJFOEF
UF
XPSEFO
)JFSCJK
EJFOEF
UF

XPSEFO
PWFSXPHFO
PG
IFU
HFCSVJL
WBO
HSPPUTDIBMJH

HFXFME
JO
WFSIPVEJOH
TUPOE
UPU
EF

SFEFO
WPPS
IFU
JOHSJKQFO
DAB
TUFMEF
EBU
CJK
WPPSLFVS
VJUESVLLFMJKLF
HPFELFVSJOH
WBO
EF

7FJMJHIFJETSBBE
WFSLSFHFO
EJFOEF
UF
XPSEFO
NBBS
WPFHEF
IJFSBBO
UPF

0PL
[POEFS
EF[F
VJUESVLLFMJKLF
HPFELFVSJOH
[PV
IFU
ADPSQVT
BBO
SFTPMVUJFT
WBO
EF
7FJ
MJHIFJETSBBE
PWFSJHFOT
WPMEPFOEF
CBTJT
LVOOFO
CJFEFO
WPPS
FFO
PQUSFEFO
HFSJDIU
UFHFO
EF

NBTTBWFSOJFUJHJOHTXBQFOT
WBO
*SBL 84

;POEFS
FFO
TBODUJPOFSJOH
WBO
EF
7FJMJHIFJETSBBE
BDIUUF
DAB
FDIUFS
AEF
WPMLFOSFDIUFMJKLF

HSPOETMBH
WBO
FFO
FWFOUVFMF
BBOWBM
UXJKGFMBDIUJH
;F
WSPFH
[JDI
PPL
BG
XBU
EF
HFWPMHFO

[PVEFO
[JKO
WBO
EJU
QSFDFEFOU
WPPS
EF
DPOëJDUFO
UVTTFO
CJKWPPSCFFME
*OEJB
FO
1BLJTUBO

PG
$IJOB
FO
5BJXBO

%F
UPFONBMJHF
EJSFDUFVS
WBO
DJZ
FO
[JKO
NFEFXFSLFS
LPOEFO
[JDI
EFTHFWSBBHE
OJFU
IFSJO
OFSFO
PG
[JK
CJK
EF
PQTUFMMJOH
WBO
EJU
NFNP
CFUSPLLFO
XBSFO
HFXFFTU
NBBS
BDIUUFO
IFU
OJFU

XBBSTDIJKOMJKL
PPL
PNEBU
IFU
NFNP
BBOWBOLFMJKL
OJFU
BBO
DJZ
XBT
HFBESFTTFFSE85
)FU

NFNP
JT
JO
FFO
MBUFS
TUBEJVN
XFM
BBO
DJZ
EPPSHF[POEFO
XBBSTDIJKOMJKL
WBOVJU
IFU
CVSFBV

van de SG
0QWBMMFOE
JT
EF
EBUVN
WBO
IFU
NFNPSBOEVN
BBO
EF
NJOJTUFS
WBO
%FGFOTJF

OBNFMJKL
3 september 2002
FFO
EBH
WPPSEBU
EF
NJOJTUFS
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
[JKO
CSJFG

BBO
EF
5XFFEF
,BNFS
[POE
)FU
MJKLU
EF
$PNNJTTJF
FDIUFS
OJFU
XBBSTDIJKOMJKL
EBU
IFU

NFNPSBOEVN
WBO
JOWMPFE
JT
HFXFFTU
PQ
EF[F
CSJFG
)FU
NJOJTUFSJF
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO

IBE
EF
CSJFG
JNNFST
[POEFS
SVHHFTQSBBL
NFU
IFU
NJOJTUFSJF
WBO
%FGFOTJF
PQHFTUFME

%F
UPFONBMJHF
EJSFDUFVS
WBO
DJZ
FO
[JKO
NFEFXFSLFS
TUFMEFO
JO
HFTQSFLLFO
NFU
EF

Commissie dat tot 28
KBOVBSJ
2003
WPPSBM
XBT
HFTQSPLFO
PWFS
EF
KVSJEJTDIF
EJNFOTJF
WBO

82 %F
$PNNJTTJF
WFSNPFEU
EBU
IFU
XPPSE
AOJFU
JO
EF[F
[JO
NPFU
XPSEFO
JOHFWPFHE
%JU
TUBBU
FDIUFS
OJFU
JO

EF
UFLTU
WBO
IFU
NFNPSBOEVN
83 .JDIBFM
8BM[FS
Just and Unjust Wars. A Moral Argument with Historical Illustrations 3de
ESVL
/FX
:PSL
2000
[1977>

Q
81
84 %FG/SSA
/PUB
DAB aan de minister via de SG
A0PSMPHTESFJHJOH
UFHFO
*SBL
3 september 2002
OS
%02/716
85 :CFNB
14
KVMJ
2009
#PEEFOT
)PTBOH
14
KVMJ
2009

De volkenrechtelijke grondslag van militair ingrijpen in Irak 253

 EF
ESFJHFOEF
BBOWBM
PQ
*SBL86
%F
$PNNJTTJF
IFFGU
JO
EF
WFSTMBHFO
WBO
IFU
CFSBBE
WBO
EF

TFDSFUBSJTHFOFSBBM
NFU
[JKO
EJSFDUFVSFOHFOFSBBM
FOLFM
PQ
21
KBOVBSJ
2003
FFO
WFSXJK[JOH

OBBS
IFU
WPMLFOSFDIUFMJKLF
WSBBHTUVL
HFWPOEFO
*O
EJU
CFSBBE
TUFMEF
EF
EJSFDUFVS
WBO
DJZ
:CFNB
EBU
AEF
NJOJTUFS
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
BM
NFEFEFMJOHFO
IFFGU
HFEBBO
PWFS
EF

XFOTFMJKLIFJE
WBO
SFTPMVUJFT
NBBS
EBU
EBBSPWFS
AJO
EF
MR
<.JOJTUFSSBBE>
OPH
HFFO
EJT
DVTTJF
IFFGU
QMBBUTHFWPOEFO
:CFNB
TUFMEF
EBU
EF
NJOJTUFS
WBO
%FGFOTJF
JO
IFU
LBEFS
WBO

EF
CFTMVJUWPSNJOH
UFO
BBO[JFO
WBO
WSFEFTPQFSBUJFT
FFO
[FMGTUBOEJHF
SPM
IFFGU87
0Q
28
KBOVBSJ
2003
WFSTDIFFO
IFU
FFSTUF
NFNP
WBO
DJZ
PWFS
EF
KVSJEJTDIF
LBEFST
WBO

FFO
NPHFMJKLF
BBOWBM
PQ
*SBL
"BOMFJEJOH
WPPS
EJU
NFNP
XBT
EF
CFTQSFLJOH
UVTTFO
EF

/FEFSMBOETF
WFSUFHFOXPPSEJHFST
FO
EF
"NFSJLBBOTF
BVUPSJUFJUFO
JO
5BNQB
FFSEFS
EJF

NBBOE
PWFS
FFO
NPHFMJKLF
/FEFSMBOETF
NJMJUBJSF
CJKESBHF
DJZ
TUVVSEF
IFU
NFNP
BBO
EF

NJOJTUFS
FO
EF
TUBBUTTFDSFUBSJT
EPPS
UVTTFOLPNTU
WBO
EF
SG
FO
NFU
BGTDISJGU
BBO
EF
DIFG

%FGFOTJFTUBG
FO
DAB
DJZ
TDISFFG
IFU
NFNP
PQ
FJHFO
JOJUJBUJFG
BMEVT
EF
EJSFDUFVS
)FU

NFNP
WJOH
BBO
NFU
EF
PQNFSLJOH

)PFXFM
FFO
HFEFHFO
SFDIUTHSPOE
PQ
[JDI
HFFO
HBSBOUJF
CJFEU
WPPS
IFU
VJUCMJKWFO
WBO

KVSJEJTDIF
PG
QPMJUJFLF
HFWPMHFO
JT
EF
BBSE
WBO
EF
KVSJEJTDIF
POEFSCPVXJOH
FDIUFS
XFM

CFQBMFOE
WPPS
EF
PWFSUVJHJOHTLSBDIU
JO
FWFOUVFMF
HFSFDIUFMJKLF
GPSB

7FSWPMHFOT
CFTDISFFG
DJZ
EF
WPPS
EF
TJUVBUJF
WBO
EBU
NPNFOU
SFMFWBOUF
SFDIUTHSPOEFO

WPPS
NJMJUBJS
JOHSJKQFO
5FO
BBO[JFO
WBO
EF
JO
BSUJLFM
51
WBO
IFU
)BOEWFTU
WBO
EF
7FS
FOJHEF
/BUJFT
CFTDISFWFO
HSPOE
WBO
[FMGWFSEFEJHJOH
TUFMEF
DJZ dat er op dat moment
HFFO
CFXJKT
XBT
EBU
*SBL
PQ
IFU
QVOU
TUPOE
FOJH
MBOE
BBO
UF
WBMMFO
%F
TUSJKE
UFHFO
IFU

UFSSPSJTNF
XBT
WPMHFOT
DJZ
OJFU
WPMEPFOEF
DPODSFFU
HFLPQQFME
BBO
*SBL
&FO
NBOEBUF
SFOEF
SFTPMVUJF
WBO
EF
7FJMJHIFJETSBBE
XBT
FFO
BOEFSF
NPHFMJKLIFJE
WPPS
FFO
SFDIUT
HSPOE
3FTPMVUJF
1441 bevatte volgens DJZ geen mandaat voor een eventueel militair op
USFEFO
A'VSUIFS
NBUFSJBM
CSFBDI QBSBHSBBG
4

[PV
JNNFST
BBOMFJEJOH
[JKO
WPPS
FFO

ABTTFTTNFOU EPPS
EF
7FJMJHIFJETSBBE
QBSBHSBBG
12

)FU
TBNFOTUFM
WBO
EF
SFFET
MBOHFS

CFTUBBOEF
SFTPMVUJFT
XFSE
BMEVT
DJZ
EPPS
TPNNJHFO
ABMT
HFWPMH
WBO
EF
[FFS
JOHFXJL
LFMEF
EXBSTWFSCBOEFO
FO
LSVJTMJOHTF
WFSXJK[JOHFO
OPH
JNNFS
BMT
FFO
SFDIUTHSPOE
CF
TDIPVXE
DJZ
TUFMEF
FDIUFS
EBU
IFU
EF
UBBL
WBO
EF
7FJMJHIFJETSBBE
XBT
EF
DPODMVTJF
UF

USFLLFO
EBU
EF
UFLPSULPNJOHFO
WBO
*SBL
EVTEBOJH
[XBBSXFHFOE
XBSFO
EBU
FS
TQSBLF
XBT

van non-compliance WBO
EF
TUBBLUIFUWVSFOSFTPMVUJF
687
%F
7FJMJHIFJETSBBE
[PV
EBO
WFS
WPMHFOT
PPL
EF
HFWPMHFO
IJFSWBO
NPFUFO
WBTUTUFMMFO
"MMFFO
EBO
LPO
EF
HFXFMETNBOEB
tering van resolutie 678
IFSMFWFO

DJZ
TJHOBMFFSEF
EBU
FFO
OJFVX
BBO
UF
OFNFO
NBOEBUFSFOEF
SFTPMVUJF
WBO
EF
7FJMJHIFJET
SBBE
WPPSBMTOPH
EPPS
EF
/FEFSMBOETF
SFHFSJOH
BMT
XFOT
OBBS
CVJUFO
XBT
HFCSBDIU
FO
OJFU

BMT
FFO
FJT
$PODMVEFSFOE
TUFMEF
DJZ
EBU
ACF[JFO
WBOVJU
FFO
[VJWFS
KVSJEJTDIF
JOWBMTIPFL

UIBOT
BMMFFO
FFO
OJFVX
BBO
UF
OFNFO
CFTMVJU
WBO
EF
7FJMJHIFJETSBBE
BMT
HSPOETMBH
[PV

LVOOFO
EJFOFO
WPPS
FFO
SFDIUNBUJHF
BBOWBM
PQ
*SBL88

86 :CFNB
14
KVMJ
2009
FO
#PEEFOT
)PTBOH
14
KVMJ
2009

87 %FG/SSA
7FSTMBHFO
SG/DGCFSBBE
WFSTMBH
21
KBOVBSJ
2003
88 %FG/SSA, nota DJZ aan de minister via de SG
A*SBL
28
KBOVBSJ
2003
OS
2003000311

254 De volkenrechtelijke grondslag van militair ingrijpen in Irak

 %F
$PNNJTTJF
IFFGU
JO
EF
BSDIJFWFO
WBO
IFU
NJOJTUFSJF
WBO
%FGFOTJF
HFFO
TUVL
BBOHFUSPG
GFO
XBBSVJU
EVJEFMJKL
XPSEU
PG
FO
IPF
IFU
NFNP
XFSE
POUWBOHFO
EPPS
EF
HFBESFTTFFS
EFO
0PL
VJU
EF
HFWPFSEF
HFTQSFLLFO
JT
EF
$PNNJTTJF
OJFU
HFCMFLFO
XFMLF
SFBDUJF
WBO
EF

QPMJUJFLF
MFJEJOH
WBO
IFU
NJOJTUFSJF
WBO
%FGFOTJF
PQ
IFU
NFNP
WPMHEF

)FU
JT
HFCMFLFO
EBU
IFU
TUBOEQVOU
WBO
DJZ
WBO
%FGFOTJF
JO
1998
XF[FOMJKL
BOEFST
XBT

dan dat in 20022003
&FO
WFSLMBSJOH
IJFSWPPS
IFFGU
EF
$PNNJTTJF
OJFU
LVOOFO
WJOEFO

BOEFST
EBO
EBU
JO
EF[F
MBBUTUF
QFSJPEF
BGHFTUFWFOE
XFSE
PQ
FFO
WPMMFEJHF
PPSMPH
UFHFO

*SBL
FO
FS
TQSBLF
XBT
WBO
WFSTDIJMMFOEF
BVUFVST

*O
KBOVBSJ
2003
CSBDIU
DJZ
FFO
WPMLFOSFDIUFMJKL
NFNPSBOEVN
VJU
UFO
CFIPFWF
WBO
FFO

CFPPSEFMJOH
WBO
FFO
NPHFMJKLF
NJMJUBJSF
BBOWBM
%JU
IBE
UF
NBLFO
NFU
EF
CFTQSFLJOHFO

JO
5BNQB
FO
EF
NPHFMJKLIFJE
EBU
/FEFSMBOE
FFO
NJMJUBJSF
CJKESBHF
[PV
MFWFSFO
*O
IFU

memorandum nam DJZ
FFO
WFSHFMJKLCBBS
TUBOEQVOU
JO
BMT
DJZ
WBO
IFU
NJOJTUFSJF
WBO

#VJUFOMBOETF
;BLFO

)FU
WBMU
PQ
EBU
FS
JO
20022003
OBVXFMJKLT
FFO
WPMLFOSFDIUFMJKL
EFCBU
MJKLU
UF
IFCCFO

QMBBUTHFWPOEFO
PQ
IFU
NJOJTUFSJF
WBO
%FGFOTJF
%BBSCJK
[JK
WFSNFME
EBU
IFU
WPPS
EF

$PNNJTTJF
CFEVJEFOE
NPFJMJKLFS
JT
HFXFFTU
CJK
IFU
NJOJTUFSJF
WBO
%FGFOTJF
EBO
CJK
EBU

WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
PN
IFU
NPOEFMJOH
PWFSMFH
FO
FNBJMDPOUBDU
PWFS
EJU
WSBBHTUVL

JO
LBBSU
UF
CSFOHFO
7BO
FOJHF
UXFFTQBMU
CJOOFO
IFU
EFQBSUFNFOU
JT
EF
$PNNJTTJF
OJFU

HFCMFLFO
%JU
IFFGU
XFMMJDIU
UF
NBLFO
NFU
IFU
POUCSFLFO
WBO
JOTUJUVUJPOFMF
TQBOOJOH

UVTTFO
EF
KVSJEJTDIF
FO
QPMJUJFLF
EJSFDUJFT
NBBS
WPPSBM
PPL
NFU
EF
CFQFSLUFSF
SPM
EJF
IFU

NJOJTUFSJF
WBO
%FGFOTJF
CJK
EF
QPMJUJFLF
CFTMVJUWPSNJOH
JO
IFU
*SBLWSBBHTUVL
IFFGU
HF
TQFFME
8FM
NFFOEF
EJU
NJOJTUFSJF
EBU
IFU
CJK
EF
CFTMVJUWPSNJOH
PWFS
EF
QPUFOUJÌMF
JO[FU

WBO
/FEFSMBOETF
NJMJUBJSFO
FFO
[FMGTUBOEJHF
SPM
IBE

8.7.3 DE BESPREKINGEN IN DE MINISTERRAAD

*O
EF
.JOJTUFSSBBE
XBT
EF
WPMLFOSFDIUFMJKLF
EJNFOTJF
WBO
FWFOUVFFM
NJMJUBJS
JOHSJKQFO
JO

*SBL
WPPS
IFU
FFSTU
PQ
6 september 2002
POEFSXFSQ
WBO
HFTQSFL
.JOJTUFS
%F
)PPQ

4DIFďFS
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
IBE
PQ
4
TFQUFNCFS
FFO
CSJFG
PWFS
*SBL
BBO
EF
5XFFEF

,BNFS
HF[POEFO
FO
IJFS
PQ
5
TFQUFNCFS
NFU
EF
,BNFS
PWFS
HFEFCBUUFFSE
%F
CSJFG
XBT

WPMHFOT
EF
NJOJTUFS
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
XFHFOT
UJKETESVL
OJFU
UFS
êBUUFSJOH
BBO
EF

.JOJTUFSSBBE
WPPSHFMFHE
%F
NJOJTUFS
IBBTUUF
[JDI
IJFSBBO
UPF
UF
WPFHFO
EBU
EF
CSJFG

HFFO
OJFVX
CFMFJE
CFWBUUF
&FO
NJMJUBJSF
JOUFSWFOUJF
XFSE
EPPS
EF
NJOJTUFS
PPL
[POEFS

OJFVXF
7FJMJHIFJETSBBESFTPMVUJF
OJFU
VJUHFTMPUFO
HFBDIU
*OEJFO
IFU
*SBBLTF
SFHJNF
[PV

CMJKWFO
XFJHFSFO
EF
SFTPMVUJFT
POWPPSXBBSEFMJKL
VJU
UF
WPFSFO
EBO
LPO
NJMJUBJS
PQUSFEFO

ANFU
IFU
EPFM
OBMFWJOH
WBO
EF
SFMFWBOUF
7FJMJHIFJETSBBESFTPMVUJFT
BG
UF
EXJOHFO
BBO
EF

PSEF
LPNFO
%F
NJOJTUFS
HBG
UF
LFOOFO

&FO
EFSHFMJKL
NJMJUBJS
PQUSFEFO
[PV
CJK
WPPSLFVS
IFU
HFXFOTUF
QPMJUJFLF
ESBBHWMBL
NPF
UFO
LSJKHFO
EPPS
FFO
OJFVXF
7FJMJHIFJETSBBESFTPMVUJF
)FU
TUBOEQVOU
WBO
EF
/FEFSMBOETF

SFHFSJOH
NPFU
FDIUFS
OJFU
PQ
WPPSIBOE
BG IBOLFMJKL
XPSEFO
HFTUFME
WBO
FFO
FWFOUVFFM
VJU
gesproken veto binnen de VN7FJMJHIFJETSBBE
UFHFO
FFO
NJMJUBJSF
JOUFSWFOUJF
&FO
OJFVXF

SFTPMVUJF
JT
TUSJLU
KVSJEJTDI
HF[JFO
WPPS
FFO
NJMJUBJSF
BDUJF
OJFU
OPPE[BLFMJKL
%F
CF
TUBBOEF
7FJMJHIFJETSBBESFTPMVUJFT
XBBSUFHFOPWFS
*SBL
JO
HFCSFLF
CMJKGU
CJFEFO
EBBSWPPS

JO
QSJODJQF
WPMEPFOEF
CBTJT89

89 /PUVMFO
.JOJTUFSSBBE
6 september 2002, 1H

De volkenrechtelijke grondslag van militair ingrijpen in Irak 255

 %F
NJOJTUFS
[FJ
JO
EF
5XFFEF
,BNFS
UF
IFCCFO
HFDPOTUBUFFSE
EBU
FFO
OJFVXF
SFTPMVUJF

WPPS
EF
GSBDUJFT
WBO
EF
1WE"
FO
%66
FFO
VJUESVLLFMJKLF
WPPSXBBSEF
XBT
WPPS
TUFVO
BBO

FFO
NJMJUBJSF
JOUFSWFOUJF

0Q
8
OPWFNCFS
NFMEEF
EF
NJOJTUFS
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
EBU
EF
OJFVXF
SFTPMVUJF

1441
PQ
LPSUF
UFSNJKO
EPPS
EF
7FJMJHIFJETSBBE
[PV
XPSEFO
BBOHFOPNFO
%F
XBQFOJO
TQFDUJFT
[PVEFO
WFSWPMHFOT
PQ
LPSUF
UFSNJKO
CFHJOOFO
%F
NJOJTUFS
TDIFUTUF
IFU
TDFOBSJP

BMT
WPMHU

;PESB
*SBL
OJFU
CMJKLU
NFF
UF
XFSLFO
BBO
EF
VJUWPFSJOH
WBO
EF
SFTPMVUJF
[BM
EF
7FJMJH
IFJETSBBE
CJKFFOLPNFO
PN
EF
TJUVBUJF
FO
EF
EBBSEPPS
POUTUBOF
OPPE[BBL
UPU
WFSWPMH
TUBQQFO
UF
CFTQSFLFO
.JMJUBJSF
BDUJF
JT
EBBSCJK
OBESVLLFMJKL
FFO
NPHFMJKLIFJE90

*SBL
XFSE
HFBDIU
PQ
8
EFDFNCFS
FFO
VJUQVUUFOE
PWFS[JDIU
UF
WFSTDIBďFO
JO[BLF
EF
TUBBU

WBO
IFU
MVWQSPHSBNNB

5JKEFOT
EF
WFSHBEFSJOH
WBO
EF
.JOJTUFSSBBE
PQ
6
EFDFNCFS
MFHEF
EF
NJOJTUFS
WBO
#VJUFO
MBOETF
;BLFO
VJU
EBU
JOEJFO
FS
TQSBLF
[PV
[JKO
WBO
FFO
material breach EPPS
*SBL
JO
EF
7FJMJH
IFJETSBBE
FFO
EFCBU
[PV
QMBBUTWJOEFO
0PL
JOEJFO
EF
7FJMJHIFJETSBBE
material breach zou vast
TUFMMFO
EBO
OPH
[PV
EF
/FEFSMBOETF
SFHFSJOH
IJFSPWFS
FFO
FJHFO
BGXFHJOH
NBLFO91
0Q
20
EFDFNCFS
DPOTUBUFFSEF
EF
NJOJTUFS
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
EBU
[PXFM
EF
7FS
FOJHEF
4UBUFO
BMT
UNMOVIC en IAEA
GPSTF
LSJUJFL
IBEEFO
HFVJU
PQ
IFU
PWFS[JDIU
EBU
*SBL
PQ

7
EFDFNCFS
IBE
WFSTDIBGU
%F
.JOJTUFSSBBE
EJFOEF
EBO
PPL
SFLFOJOH
UF
IPVEFO
NFU
FFO

BBOMPPQ
OBBS
IFU
WBTUTUFMMFO
WBO
material breach van resolutie 1441
&FSTU
[PV
JO
EF
7FJMJH
IFJETSBBE
HFTQSPLFO
XPSEFO
7FSXBDIU
XFSE
EBU
EF
"NFSJLBBOTF
SFHFSJOH
JO
EF
MBBUTUF

XFFL
WBO
KBOVBSJ
2003 tot een oordeel zou komen, al dan niet op basis van een besluit
WBO
EF
7FJMJHIFJETSBBE
%F
NJOJTUFS
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
WPFHEF
IJFSBBO
UPF
A%BU
JT

IFU
NPNFOU
XBBSPQ
EF
/FEFSMBOETF
SFHFSJOH
EJFOU
UF
CFTMVJUFO
PG
XFM
PG
OJFU
XPSEU

PWFSHFHBBO
UPU
EFFMOBNF
BBO
EF
PQFSBUJF92
0Q
24
KBOVBSJ
TUFMEF
EF
NJOJTUFS
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
EBU
IJK
WFSXBDIUUF
EBU
EF

7FSFOJHEF
4UBUFO
CJOOFO
FOLFMF
XFLFO
[PVEFO
CFTMVJUFO
UPU
JO[FU
WBO
NJMJUBJSF
NJEEFMFO

UFHFO
*SBL
%F
NJOJTUFS
XBT
WBO
NFOJOH
EBU
/FEFSMBOE
OJFU
[POEFS
NFFS
APOHFDMBVTV
MFFSEF
TUFVO
NPFTU
HFWFO
BBO
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
JOEJFO
OJFU
XBT
BBOHFUPPOE
EBU
*SBL

over MVW
CFTDIJLUF
PG
JOEJFO
*SBL
[JDI
XFM
BBO
SFTPMVUJF
1441
IJFME
"MT
[PV
XPSEFO

HFDPOTUBUFFSE
EBU
*SBL
SFTPMVUJF
1441
TDIPOE
EBO
NPFTU
EF
7FJMJHIFJETSBBE
UPU
FFO
BGXF
HJOH
LPNFO
/FEFSMBOE
IBE
WPMHFOT
EF
NJOJTUFS
FFO
TUFSLF
WPPSLFVS
WPPS
FFO
OJFVXF

SFTPMVUJF
NBBS
EF
SFHFSJOH
[PV
XFM
m
OB
DPOTVMUBUJF
WBO
EF
5XFFEF
,BNFS
m
FFO
FJHFO

BGXFHJOH
NBLFO93
*O
KBOVBSJ
XBSFO
EF
POEFSIBOEFMJOHFO
PWFS
FFO
NPHFMJKLF
UXFFEF
SF
TPMVUJF
CFHPOOFO
*O
EF
WFSHBEFSJOHFO
WBO
EF
.JOJTUFSSBBE
TDIFUTUF
EF
NJOJTUFS
WBO

#VJUFOMBOETF
;BLFO
EF
WPPSUHBOH
IJFSWBO

5JKEFOT
EF
WFSHBEFSJOH
WBO
EF
.JOJTUFSSBBE
PQ
7
GFCSVBSJ
TUFMEF
EF
NJOJTUFSQSFTJEFOU

EBU
EF
/FEFSMBOETF
SFHFSJOH
FFO
AFJHFOTUBOEJHF
BGXFHJOH
[PV
NBLFO
PQ
CBTJT
WBO
EF

JOGPSNBUJF
EJF
EPPS
EF
JOTQFDUFVST
[PV
XPSEFO
BBOHFMFWFSE94

90 /PUVMFO
.JOJTUFSSBBE
8 november 2002, 2F

91 /PUVMFO
.JOJTUFSSBBE
6
EFDFNCFS
2002, 3E
92 /PUVMFO
.JOJTUFSSBBE
20
EFDFNCFS
2002, 3E

93 /PUVMFO
.JOJTUFSSBBE
24
KBOVBSJ
2003, 2E

94 /PUVMFO
.JOJTUFSSBBE
7
GFCSVBSJ
2003, 3D

256 De volkenrechtelijke grondslag van militair ingrijpen in Irak

 *O
EF
WFSHBEFSJOH
WBO
EF
.JOJTUFSSBBE
PQ
28
GFCSVBSJ
2003
[FJ
EF
NJOJTUFSQSFTJEFOU
UF

WFSXBDIUFO
EBU
EF
CFTMVJUWPSNJOH
JO[BLF
*SBL
JO
FFO
TUSPPNWFSTOFMMJOH
[PV
LPNFO
.J
OJTUFS
WBO
+VTUJUJF
%POOFS
TUFMEF
EF
WSBBH
XFMLF
SFDIUWBBSEJHJOH
/FEFSMBOE
IBE
JOEJFO

IFU
FFO
GFJUFMJKLF
BDUJF
WBO
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
FO
IFU
7FSFOJHE
,POJOLSJKL
[POEFS
FFO

SFTPMVUJF
[PV
TUFVOFO
)JK
XBT
WBO
NFOJOH
EBU
EF
GFJUFO
XBBSPQ
FFO
/FEFSMBOETF
BGXF
HJOH
[PV
[JKO
HFCBTFFSE
WFFM
FYQMJDJFUFS
JO
EF
.JOJTUFSSBBE
BBO
EF
PSEF
EJFOEFO
UF
LP
NFO
"MT
IFU
IPPGE
WBO
UNMOVIC
#MJY
EF
BBOXF[JHIFJE
WBO
MVW
OJFU
LPO
BBOUPOFO
XBT

IFU
WBO
CFMBOH
WBTU
UF
TUFMMFO
XBBS
/FEFSMBOE
EF
TUFMMJOH
PQ
CBTFFSEF
EBU
*SBL
XFM
PWFS

MVW
CFTDIJLUF
%F
NJOJTUFSQSFTJEFOU
TUFMEF
EBU
EF
CFPPSEFMJOH
PG
FS
TQSBLF
[PV
[JKO

van een material breach
EF
DSVDJBMF
BGXFHJOH
XBT
JO
EF
LXFTUJF*SBL
.JOJTUFS
%F
(FVT
WBO

4PDJBMF
;BLFO
HBG
IJFSPQ
BBO
CFIPFGUF
UF
IFCCFO
BBO
NFFS
JOGPSNBUJF
XBBSPOEFS
EF

MFUUFSMJKLF
UFLTUFO
WBO
EF
SFMFWBOUF
SFTPMVUJFT
FO
EF
SBQQPSUBHFT
WBO
EF
VNXBQFOJOTQFD
UJFT
PN
UPU
FFO
PPSEFFM
UF
LVOOFO
LPNFO
%F
NJOJTUFS
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
[FHEF

UPF
EF[F
JOGPSNBUJF
UF
MFWFSFO
FO
TUFMEF
WBTU
EBU
FS
JO
EF
.JOJTUFSSBBE
OPH
HFFO
CFTMJTTJOH

XBT
HFOPNFO
PWFS
EF
MFHJUJNBUJF
WBO
FFO
NPHFMJKL
NJMJUBJS
JOHSJKQFO95
7PPS
EF
WFSHBEFSJOH
WBO
EF
.JOJTUFSSBBE
PQ
7
NBBSU
WPPS[BH
EF
NJOJTUFS
WBO
#VJUFO
MBOETF
;BLFO
EF
SBBE
WBO
FFO
A'FJUFOSFMBBT
*SBL96
%F
NJOJTUFS
WBO
+VTUJUJF
TUFMEF
EBU
EF

FFSTUF
WSBBH
EJF
[PV
NPFUFO
XPSEFO
CFBOUXPPSE
XBT
PG
EF
SBBE
WBO
NFOJOH
XBT
EBU
FS

TQSBLF
XBT
WBO
material breach
*OEJFO
EF[F
WSBBH
CFWFTUJHFOE
[PV
XPSEFO
CFBOUXPPSE
EBO

LXBN
WFSWPMHFOT
EF
WSBBH
BBO
EF
PSEF
PG
EF
SBBE
WBO
NFOJOH
XBT
EBU
EJU
FFO
NJMJUBJSF

BBOWBM
PQ
*SBL
SFDIUWBBSEJHEF
*OEJFO
PPL
EF[F
WSBBH
CFWFTUJHFOE
[PV
XPSEFO
CFBOU
XPPSE
NPFTU
XPSEFO
CFEBDIU
PG
/FEFSMBOE
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
TUFVOEF
%F
NJOJTUFS

WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
TUFMEF
EBU
*SBL
[JDI
BM
TJOET
1991
TDIVMEJH
NBBLUF
BBO
material
breach
7PMHFOT
EF
NJOJTUFS
FSLFOEF
PPL
#MJY
EBU
*SBL
OJFU
WPMEFFE
BBO
SFTPMVUJF
1441
)FU

DPSQVT
BBO
SFTPMVUJFT
WPPSBGHBBOE
BBO
SFTPMVUJF
1441
WPSNEF
WPMHFOT
NJOJTUFS
%F
)PPQ

4DIFďFS
EF
WPMLFOSFDIUFMJKLF
MFHJUJNBUJF
WPPS
FFO
NJMJUBJS
JOHSJKQFO
*O
EF
WFSHBEFSJOH
WBO
EF
.JOJTUFSSBBE
PQ
17
NBBSU
TUFMEF
EF
NJOJTUFSQSFTJEFOU
WBTU

EBU
JONJEEFMT
EVJEFMJKL
XBT
HFXPSEFO
EBU
FS
HFFO
UXFFEF
SFTPMVUJF
[PV
LPNFO
%F
7FS
FOJHEF
4UBUFO
FO
IFU
7FSFOJHE
,POJOLSJKL
IBEEFO
BBOHFHFWFO
PQ
[FFS
LPSUF
UFSNJKO
*SBL

BBO
UF
WBMMFO
)FU
NPNFOU
XBT
EBO
PPL
BBOHFCSPLFO
WPPS
IFU
LBCJOFU
PN
FFO
TUBOEQVOU

UF
CFQBMFO
%F
NJOJTUFS
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
HBG
BBO
EBU
CFIBMWF
4ZSJÌ
HFFO
FOLFM
MJE

WBO
EF
7FJMJHIFJETSBBE
WBO
NFOJOH
XBT
EBU
*SBL
WPMEPFOEF
NFFXFSLUF
%F
WSBBH
XBT

WPMHFOT
EF
NJOJTUFS
OJFU
[P[FFS
PG
NJMJUBJS
PQUSFEFO
NPDIU
BMT
XFM
PG
IFU
NPFTU
%F

NJOJTUFS
WBO
+VTUJUJF
TUFMEF
OV
EBU
EF
EJTDVTTJF
[JDI
OJFU
[PV
NPFUFO
UPFTQJUTFO
PQ
EF

MFHJUJNJUFJU
WBO
EF
PPSMPH
NBBS
PQ
EF
WSBBH
APG
IFU
HFSFDIUWBBSEJHE
JT
EBU
IFU
POWFSNP
HFO
WBO
EF
7FJMJHIFJETSBBE
PN
UPU
FFO
FFOTHF[JOE
CFTMVJU
UF
LPNFO
FSUPF
NBH
MFJEFO
EBU

4BEEBN
)PFTTFJO
[JKO
HBOH
NBH
CMJKWFO
HBBO97
*O
EF
WFSHBEFSJOH
WBO
EF
.JOJTUFSSBBE
PQ
18
NBBSU
XFSE
EF
CSJFG
CFTQSPLFO
EJF
EJF
[FMGEF
EBH
OBBS
EF
5XFFEF
,BNFS
[PV
HBBO
7JDFQSFNJFS
%F
#PFS
WSPFH
[JDI
BG
XBBSPN

JO
EF
DPODFQUCSJFG
EF
WPMLFOSFDIUFMJKLF
LBOU
WBO
EF
BSHVNFOUBUJF
OJFU
XBT
HFOPFNE

.JOJTUFS
%POOFS
WBO
+VTUJUJF
BDIUUF
IFU
APOXFOTFMJKL
EBU
IFU
LBCJOFU
[JDI
MBBU
NFF[VJHFO

JO
FFO
JOIPVEFMJKLF
EJTDVTTJF
PWFS
EF
WPMLFOSFDIUFMJKLF
MFHJUJNBUJF
WBO
FFO
NJMJUBJS
PQUSF

95 /PUVMFO
.JOJTUFSSBBE
28
GFCSVBSJ
2003, 3C

96 &FO
EPDVNFOU
NFU
EF[FMGEF
OBBN
[PV
BMT
CJKMBHF
CJK
EF
CSJFG
WBO
18
NBBSU
HFWPFHE
XPSEFO
%JU
XBT
FFO

WFSLPSUF
WFSTJF
WBO
IFU
BBO
EF
.JOJTUFSSBBE
WFSTUSFLUF
EPDVNFOU
Kamerstukken II, 2002/03, 23 432
OS
94

97 /PUVMFO
.JOJTUFSSBBE
17 maart 2003, 1 en 2

De volkenrechtelijke grondslag van militair ingrijpen in Irak 257

 EFO
%F
NJOJTUFS
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
TUFMEF
EBU
IFU
FFO
CFXVTUF
LFV[F
XBT
HFXFFTU

PN
EF
WPMLFOSFDIUFMJKLF
BTQFDUFO
JO
EF
CSJFG
XFH
UF
MBUFO
%FTLVOEJHFO
XBSFO
IFU
OJFU

FFOT
PWFS
EF
WSBBH
PG
NJMJUBJS
JOHSJKQFO
PQ
CBTJT
WBO
EF
CFTUBBOEF
SFTPMVUJFT
WPMLFOSFDI
UFMJKL
HFMFHJUJNFFSE
XBT
)JK
WPFHEF
EBBSBBO
UPF
EBU
WPMLFOSFDIU
OJFU
TUBUJTDI
XBT
HF
UVJHF
CJKWPPSCFFME
EF
NJMJUBJSF
PQFSBUJFT
JO
,PTPWP
"BO
EF
CSJFG
XFSE
[PBMT
HF[FHE
FFO

A'FJUFOSFMBBT
*SBL
UPFHFWPFHE
XBBSJO
XFM
BBOEBDIU
XFSE
CFTUFFE
BBO
EF
WPMLFOSFDIUFMJKLF

MFHJUJNFSJOH
WBO
EF
PPSMPH98
%F
$PNNJTTJF
DPOTUBUFFSU
EBU
JO
EF
.JOJTUFSSBBE
PQ
HFFO
FOLFM
NPNFOU
FFO
GVOEB
NFOUFMF
HFEBDIUFXJTTFMJOH
IFFGU
QMBBUTHFWPOEFO
PWFS
EF
WBMJEJUFJU
WBO
EF
ADPSQVTUIFPSJF

OPDI
PWFS
EF
WSBBH
XJF
material breach
WBTUTUFMU
*O
[JKO
HFTQSFL
NFU
EF
$PNNJTTJF
TUFMEF

NJOJTUFSQSFTJEFOU
#BMLFOFOEF
A%F
BOEFSF
MFEFO
<WBO
EF
.JOJTUFSSBBE>
LPOEFO
VJU
EF

5XFFEF
,BNFSEFCBUUFO
FO
EF
JOUFSOBUJPOBMF
EFCBUUFO
PQNBLFO
EBU
FS
WSBHFO
MFFGEFO

NBBS
PQ
FFO
HFHFWFO
NPNFOU
LPN
KF
XFM
UPU
FFO
CFQBBMEF
LFV[F99
8FM
WBMU
PQ
EBU
EF

SFHFSJOH
FS
LFOOFMJKL
BBO
IFDIUUF
FFO
WPMLFOSFDIUFMJKLF
SFDIUWBBSEJHJOH
WPPS
IFU
FWFOUV
FMF
NJMJUBJSF
JOHSJKQFO
OBBS
WPSFO
UF
CSFOHFO
7BOBG
EF
FFSTUF
CFTQSFLJOH
JO
TFQUFNCFS

2002
TUFMEF
EF
NJOJTUFS
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
JO
EF
.JOJTUFSSBBE
EBU
IFU
TUBOEQVOU

WBO
EF
SFHFSJOH
OJFU
BG IBOLFMJKL
EJFOEF
UF
XPSEFO
HFTUFME
WBO
FFO
CFTMVJU
WBO
EF
7FJMJH
IFJETSBBE
5PFO
CFHJO
NBBSU
CMFFL
EBU
FS
HFFO
OJFVXF
SFTPMVUJF
BBOHFOPNFO
[PV
XPSEFO

LPO
WPMHFOT
EF
/FEFSMBOETF
SFHFSJOH
FFO
WFSEFSF
material breach
TOFM
WBTUHFTUFME
XPSEFO
FO

XFSE
EF
WPMLFOSFDIUFMJKLF
MFHJUJNBUJF
HFWPOEFO
JO
AIFU
DPSQVT
BBO
SFTPMVUJFT
%F
OBESVL

XFSE
HFMFHE
PQ
EF
OPPE[BBL
WBO
NJMJUBJS
PQUSFEFO
6JUFJOEFMJKL
XFSE
CFTMPUFO
PN
JO
EF

,BNFSCSJFG
[FMG
OJFU
EF
BBOEBDIU
UF
WFTUJHFO
PQ
EF
QSFDJF[F
WPMLFOSFDIUFMJKLF
MFHJUJNBUJF

[JF
IJFSWPPS
PPL
EF
IPPGETUVLLFO
5 en 6


8.7.4 DE BRIEVEN AAN EN HET DEBAT IN DE TWEEDE KAMER

*O
IPPGETUVL
3
JT
VJUHFCSFJE
CFTDISFWFO
IPF
WBO
1991 tot 2002
IFU
HFCSVJL
WBO
HFXFME

UFHFO
*SBL
EPPS
EF
PQFFOWPMHFOEF
SFHFSJOHFO
JO
WFSTDIJMMFOEF
PNTUBOEJHIFEFO
JT
CFPPS
EFFME100
%F
WPMLFOSFDIUFMJKLF
NPUJWFSJOH
[PBMT
EJF
JO
CSJFWFO
FO
UJKEFOT
EFCBUUFO
JO
EF

5XFFEF
,BNFS
XFSE
HFHFWFO
XBT
WBBL
TVNNJFS
5PDI
XFSE
JO
EF[F
KBSFO
FFO
WPMLFOSFDI
UFMJKLF
MJKO
VJUHF[FU
EJF
WBO
HSPPU
CFMBOH
[PV
XPSEFO
WPPS
IFU
TUBOEQVOU
WBO
EF
SFHFSJOH

in 20022003
)JFSPOEFS
XPSEU
XFFSHFHFWFO
IPF
EF
SFHFSJOH
JO
20022003
BBO
EF
5XFFEF

,BNFS
NPHFMJKL
HFXFMEHFCSVJL
UFHFO
*SBL
WPMLFOSFDIUFMJKL
NPUJWFFSEF

*O
EF
CSJFG
WBO
4 september 2002 zette minister van #VJUFOMBOETF
;BLFO
%F
)PPQ

4DIFďFS
WPPS
IFU
FFSTU
VJUFFO
PQ
XFMLF
XJK[F
IFU
HFESBH
WBO
*SBL
PQOJFVX
SFEFO
[PV

LVOOFO
WPSNFO
WPPS
NJMJUBJS
JOHSJKQFO

%F
SFHFSJOH
BDIU
EF
BBOIPVEFOEF
XFJHFSJOH
WBO
*SBL
PN
VNXBQFOJOTQFDUFVST
POWPPS
XBBSEFMJKL
UPF
UF
MBUFO
OJFU
BBOWBBSECBBS
*SBL
CFXFFSU
XFMJTXBBS
HFFO
MVWT
NFFS
JO
[JKO

CF[JU
UF
IFCCFO
NBBS
IFU
JT
BBO
*SBL
PN
EJU
UF
CFXJK[FO
FO
XFM
EPPS
NFF
UF
XFSLFO
BBO

IFU
EPPS
EF
JOUFSOBUJPOBMF
HFNFFOTDIBQ
PQHFMFHEF
JOTQFDUJFSFHJNF


98 /PUVMFO
.JOJTUFSSBBE
18 maart 2003, 2

99 #BMLFOFOEF
7
KVMJ
2009
100 )JFSCJK
JT
HFLFLFO
OBBS
[PXFM
EF
,BNFSTUVLLFO
BMT
EF
.JOJTUFSSBBETUVLLFO
%F
JOUFSOF
CFIBOEFMJOH
WBO

EJU
WSBBHTUVL
PQ
EF
EFQBSUFNFOUFO
JT
JO
IPPGETUVL
3
OJFU
BBO
EF
PSEF
HFLPNFO
%F
QFSJPEF
OB
EF
PQFSBUJF

Desert Storm
XPSEU
JO
EF
QBSBHSBGFO
871 en 872
LPSU
CFTQSPLFO

258 De volkenrechtelijke grondslag van militair ingrijpen in Irak

 8BOOFFS
VJUFJOEFMJKLF
ESVL


POWPMEPFOEF
[PV
CMJKLFO
TMVJU
JL
OJFU
CJK
WPPSCBBU
VJU

EBU
JOEFSEBBE
NJMJUBJS
PQUSFEFO
NFU
IFU
EPFM
EF
OBMFWJOH
WBO
EF
SFMFWBOUF
VRSFTPMVUJFT

BG
UF
EXJOHFO
BBO
EF
PSEF
LBO
LPNFO
&FO
EFSHFMJKL
NJMJUBJS
PQUSFEFO
[PV
[PXFM
JO

EF
SFHJP
BMT
EBBSCVJUFO
IFU
HFXFOTUF
QPMJUJFLF
ESBBHWMBL
LVOOFO
WFSXFSWFO
EPPS
FFO

OJFVXF
VRSFTPMVUJF
UFS[BLF
%F
SFHFSJOH
BDIU
FFO
EFSHFMJKLF
SFTPMVUJF
XFOTFMJKL101

%F
5XFFEF
,BNFS
CMFFL
PQ
5
TFQUFNCFS
CFIPFGUF
UF
IFCCFO
BBO
FFO
OBEFSF
UPFMJDIUJOH

PQ
POEFS
NFFS
EF
MFHJUJNJUFJU
WBO
NJMJUBJS
PQUSFEFO
PQ
CBTJT
WBO
EF
CFTUBBOEF
SFTPMVUJFT

*O
SFBDUJF
IJFSPQ
TUFMEF
EF
NJOJTUFS

.JKO
GPSNFFM
KVSJEJTDIF
BSHVNFOU
JT
EBU
IFU
IVJEJHF
BBOUBM
7FJMJHIFJETSBBESFTPMVUJFT
OFU

[PBMT
CJK
Desert Fox
FO
OFU
BMT
CJK
,PTPWP
FFO
KVSJEJTDIF
CBTJT
LBO
CJFEFO
WPPS
IFU
HFCSVJL

WBO
HFXFME


)FU
IFFGU
WFSVJU
NJKO
WPPSLFVS
PN
FFO
ultimum remedium


WBTU
UF
MFH
HFO
JO
FFO
OJFVXF
SFTPMVUJF
WBO
EF
7FJMJHIFJETSBBE102

%BBSCJK
MBH
EF
MFHJUJNBUJF
WPPS
PQUSFEFO
WBO
EF
JOUFSOBUJPOBMF
HFNFFOTDIBQ
WPPS
EF
NJOJT
UFS
AOBHFMWBTU
JO
EF
LXFTUJF
WBO
EF
NBTTBWFSOJFUJHJOHTXBQFOT
&S
XBT
WPPS
EF
GPSNVMFSJOH

AXFOTFMJKL
HFLP[FO
FO
OJFU
WPPS
AOPPE[BLFMJKL
PNEBU
EF
SFHFSJOH
[JDI
EBO
ACJK
WPPSCBBU

IFU
JOTUSVNFOU
FO
IFU
BSHVNFOU
[PV
MBUFO
POUOFNFO
PN
[P
KF
EBBSUPF
[PV
XJMMFO
PWFSHBBO

FFO
TUBQ
WFSEFS
UF
[FUUFO
*O
EJU
EFCBU
XFSE
PPL
EF
LXFTUJF
WBO
EF
CFXJKTMBTU
BBOHFSPFSE

%F
NJOJTUFS
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
TUFMEF
FSWBO
VJU
UF
HBBO
EBU
*SBL
CFTDIJLUF
PWFS
MVW

)FU
XBT
WPMHFOT
IFN
DPOGPSN
EF
CFTUBBOEF
SFTPMVUJFT
BBO
*SBL
PN
IFU
UFHFOEFFM
UF
CFXJK
[FO103
%F
,BNFSMFEFO
,PFOEFST
FO
%F
(SBBG
%66

EJFOEFO
WFSWPMHFOT
FFO
NPUJF
JO

XBBSJO
EF
SFHFSJOH
POEFS
NFFS
XFSE
WFS[PDIU
[JDI
JO
UF
[FUUFO
WPPS
FFO
7FJMJHIFJETSBBESF
TPMVUJF
*O
EF[F
NPUJF
XFSE
UFWFOT
HFTUFME
EBU
VOJMBUFSBBM
QSFWFOUJFG
PQUSFEFO
WBO
EF
7FS
FOJHEF
4UBUFO
UFHFO
*SBL
PWFSUVJHFOEF
SFDIUTHSPOE
POUCFFSEF
FO
EBU
FWFOUVFMF
NJMJUBJSF

BDUJFT
NPFTUFO
XPSEFO
HFUPFUTU
BBO
DSJUFSJB
WBO
MFHJUJNJUFJU
FďFDUJWJUFJU
FO
QSPQPSUJPOBMJ
UFJU
%F[F
NPUJF
LSFFH
EF
TUFVO
WBO
EF
GSBDUJFT
WBO
EF
SP
(SPFO-JOLT
1WE"
FO
%66
%F

PWFSJHF
GSBDUJFT
TUFNEFO
UFHFO
XBU
MFJEEF
UPU
WFSXFSQJOH
WBO
EF
NPUJF104
Een maand later, op 1
PLUPCFS
LXBN
EF
LXFTUJF
JO
FFO
BMHFNFFO
PWFSMFH
LPSU
PQOJFVX

BBO
EF
PSEF
%F
NJOJTUFS
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
MJFU
[JDI
UPFO
BMT
WPMHU
VJU
A(FXFME
JT
FO

XBT
IFU
iVMUJNVN
SFNFEJVNu
i8BTu
IFU
VMUJNVN
SFNFEJVN
XBOU
PPL
EF
SFTPMVUJFT
687
en 1284
MFHJUJNFSFO
POEFS
PNTUBOEJHIFEFO
IFU
HFCSVJL
WBO
HFXFME
105
*OUVTTFO
XFSE
JO
EF
7FJMJHIFJETSBBE
IBSE
HFXFSLU
BBO
EF
UPUTUBOELPNJOH
WBO
FFO

OJFVXF
SFTPMVUJF
0Q
8 november 2002
XFSE
SFTPMVUJF
1441
VOBOJFN
BBOHFOPNFO
%F

NJOJTUFS
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
EFFE
JO
EJFOT
CSJFG
WBO
11
OPWFNCFS
FFO
QPHJOH
IFU

OJFVXF
JOTUSVNFOU
OBEFS
UPF
UF
MJDIUFO

%F
SFTPMVUJF
TUFMU
EBU
[PESB
FS
FFO
WFSEFSF
material breach door de VNXBQFOJOTQFDUFVST

HFDPOTUBUFFSE
FO
BBO
EF
VR
HFNFME
XPSEU
EF
SBBE
CJKFFO
[BM
LPNFO
PN
[JDI
UF
CFSBEFO

%F
SFTPMVUJF
HBBU
OJFU
JO
PQ
EF
WSBBH
XFMLF
NBBUSFHFMFO
JO
EBU
HFWBM
HFOPNFO
LVOOFO
PG

101 Kamerstukken II, 2001/02, 23 432
OS
56
Q
2

102 Handelingen II, 2002/03
OS
95
Q
5666

103 Handelingen II, 2002/03
OS
95
Q
5665
104 Handelingen II, 2002/03
OS
96
Q
5688
105 Kamerstukken II, 2002/03, 23 432
OS
61
Q
6

De volkenrechtelijke grondslag van militair ingrijpen in Irak 259

 NPFUFO
XPSEFO
FO
B
GPSUJPSJ
OJFU
PQ
EF
WSBBH
PG
FFO
FWFOUVFFM
HFCSVJL
WBO
HFXFME
JO
FFO

OJFVXF
VRSFTPMVUJF
NPFU
XPSEFO
CFLSBDIUJHE106

*O
IFU
EBBSPQWPMHFOEF
BMHFNFFO
PWFSMFH
PQ
19 november vroegen diverse leden van de

WBTUF
,BNFSDPNNJTTJF
WPPS
#VJUFOMBOETF
;BLFO
OBBS
EF
JOUFSQSFUBUJF
WBO
EF
SFTPMVUJF

%F
NJOJTUFS
TUFMEF
JO
SFBDUJF
IJFSPQ
EBU
IFU
OJFU
WPMEPFO
BBO
EF
SFTPMVUJF
OJFU
BVUPNB
UJTDI
CFUFLFOEF
EBU
WFSWPMHFOT
IFU
HFXFMETNJEEFM
[PV
XPSEFO
JOHF[FU
0Q
EJU
QVOU
XBT

UFO
CFIPFWF
WBO
EF
VOBOJNJUFJU
FFO
QPMJUJFL
DPNQSPNJT
HFTMPUFO
FO
WPPS
EVCCFM[JOOJHF

UFSNJOPMPHJF
HFLP[FO
7PPS
EF
NJOJTUFS
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
[FMG
XBT
FDIUFS
XFM

EVJEFMJKL
EBU
EF
WFSNFMEJOH
WBO
ATFSJPVT
DPOTFRVFODFT
JO
EF
SFTPMVUJF
BMMFFO
LPO
XPSEFO

HFMF[FO
BMT
AEF
JO[FU
WBO
FFO
HFXFMETNJEEFM
7PPS
FFO
CFTMVJU
PN
IJFSUPF
PWFS
UF
HBBO

[PV
XFM
FFO
BQBSUF
BGXFHJOH
OPEJH
[JKO
EJF
PQ
IFU
EFTCFUSFďFOEF
NPNFOU
NPFTU
XPS
EFO
HFNBBLU
)FU
EPFM
WBO
FFO
FWFOUVFMF
NJMJUBJSF
BDUJF
[PV
JO
EBU
HFWBM
[JKO
IFU
PQTQP
ren en vernietigen van MVW
%F
BDUJF
[PV
IPQFMJKL
PPL
MFJEFO
UPU
EF
CFÌJOEJHJOH
WBO
IFU

SFHJNF
WBO
4BEEBN
)PFTTFJO
%F
NJOJTUFS
IFSIBBMEF
EBU
IFU
TUBOEQVOU
WBO
EF
/FEFS
MBOETF
SFHFSJOH
XBT
EBU
FFO
OJFVXF
SFTPMVUJF
XFOTFMJKL
NBBS
OJFU
OPPE[BLFMJKL
XBT
WPPS

EF
WPMLFOSFDIUFMJKLF
MFHJUJNBUJF
WBO
IFU
HFXFME
3FTPMVUJF
1441 sterkte de regering in de
CFTUBBOEF
PQWBUUJOH
EPPSEBU
EJF
SFTPMVUJF
EVJEFMJKL
WFSXFFT
OBBS
FFSEFSF
SFTPMVUJFT

XBBSPOEFS
NFU
OBNF
SFTPMVUJF
678107
5JKEFOT
FFO
BMHFNFFO
PWFSMFH
NFU
EF
WBTUF
,BNFSDPNNJTTJFT
WPPS
#VJUFOMBOETF
;B
LFO
FO
%FGFOTJF
PQ
3
EFDFNCFS
2002
LXBN
EF
NJOJTUFS
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
UFSVH
PQ

EF
WSBBH
IPF
FO
EPPS
XJF
material breach van resolutie 1441
HFDPOTUBUFFSE
LPO
XPSEFO
%F

NJOJTUFS
TUFMEF
EBU
JO
EF
7FJMJHIFJETSBBE
CFTQSPLFO
[PV
NPFUFO
XPSEFO
PG
*SBL
AFFO

DPOTJTUFOU
QBUUFSO
PG
OPODPNQMJBODF
WFSUPPOEF
/FEFSMBOE
IBE
EBBS
WPMHFOT
EF
NJ
OJTUFS
PPL
FFO
FJHFO
TFQBSBUF
BGXFHJOH
UF
NBLFO108
*O
[JKO
CSJFG
WBO
30
KBOVBSJ
2003
TDIFUTUF
EF
NJOJTUFS
WFSWPMHFOT
FFO
QFTTJNJTUJTDI

CFFME
WBO
EF
NFEFXFSLJOH
WBO
*SBL
BBO
EF
XBQFOJOTQFDUJFT
7PMHFOT
EF
NJOJTUFS
TUJQV
leerde resolutie 1441
EBU
EF
CFXJKTMBTU
CJK
*SBL
MBH
OJFU
CJK
EF
XBQFOJOTQFDUFVST
"MT
[PV

NPFUFO
XPSEFO
HFDPODMVEFFSE
UPU
material breach
EBO
IBE
EF
SFHFSJOH
FFO
WPPSLFVS
WPPS

FFO
OJFVXF
7FJMJHIFJETSBBESFTPMVUJF
)JFSJO
[PVEFO
EF
WFSEFSF
NBBUSFHFMFO
UFHFO
*SBL

FYQMJDJFU
LVOOFO
XPSEFO
HFTBODUJPOFFSE
%F
NJOJTUFS
TUFMEF

%F
SFHFSJOH
[BM
[JDI
PWFSJHFOT
POEFS
BMMF
PNTUBOEJHIFEFO
m
OBEBU
material breach
JT
HFDPO
TUBUFFSE
m
IJFSPWFS
FFO
[FMGTUBOEJH
PPSEFFM
WPSNFO
FO
FFO
FJHFO
BGXFHJOH
NBLFO
XFMLF

TUBQQFO
EF
SFHFSJOH
HFSFDIUWBBSEJHE
BDIU
FO
XFMLF
CJKESBHF
/FEFSMBOE
EBBSBBO
[PV
XJM
MFO
FO
LVOOFO
MFWFSFO109

*O
IFU
IJFSPQWPMHFOE
EFCBU
PQ
30
KBOVBSJ
2003
XFSE
PQOJFVX
BBOEBDIU
CFTUFFE
BBO
EF
JOUFS
pretatie van resolutie 1441
%F
NJOJTUFS
MFHEF
VJU
EBU
JO
SFTPMVUJF
1441 niet stond dat voor

106 Kamerstukken II, 2002/03, 23 432
OS
63
Q
2

107 Kamerstukken II, 2002/03, 23 432
OS
66
Q
5
108 Kamerstukken II, 2002/03, 23 432
OS
68
Q
6
%JU
XFSE
IFSIBBME
OBEBU
IFU
*SBBLTF
PWFS[JDIU
WBO
IFU
MVW
programma op 7
EFDFNCFS
XBT
PWFSIBOEJHE
A)FU
JT
JO
FFSTUF
JOTUBOUJF
BBO
EF
7FJMJHIFJETSBBE
PN
FFO
PPS
EFFM
UF
WFMMFO
PWFS
EF
JOIPVE
WBO
EF
*SBBLTF
EFDMBSBUJF
FO
EF
WSBBH
PG
FS
XFM
PG
OJFU
TQSBLF
JT
WBO
[PHFIFUFO

NBUFSJBM
CSFBDI.’ Kamerstukken II, 2002/03, 23 432
OS
67
Q
1

109 Kamerstukken II, 2002/03, 23 432
OS
69
Q
3

260 De volkenrechtelijke grondslag van militair ingrijpen in Irak

 IFU
WBTUTUFMMFO
WBO
serious consequences
FFO
OJFVXF
SFTPMVUJF
OPPE[BLFMJKL
XBT
)FU
XBT
BM
HF
OPFH
BMT
FS
JO
FFO
EFCBU
EPPS
EF
7FJMJHIFJETSBBE
PWFS
EF
XBQFOJOTQFDUJFT
HFDPOTUBUFFSE
[PV

XPSEFO
EBU
*SBL
OJFU
NFFXFSLUF
FO
FS
EVT
TQSBLF
XBT
WBO
material breach
%BO
[PVEFO
WPMHFOT

de minister de serious consequences
BVUPNBUJTDI
JO
XFSLJOH
USFEFO
FO
[PV
EF
SFTPMVUJF
UPU
FFO

BVUPNBUJTDI
HFWPMH
MFJEFO110
0QOJFVX
EJFOEFO
EF
,BNFSMFEFO
,PFOEFST
FO
%F
(SBBG
FFO

NPUJF
JO
XBBSJO
EF
SFHFSJOH
POEFS
NFFS
WFS[PDIU
XFSE
[JDI
JO
UF
[FUUFO
WPPS
FFO
OJFVXF

7FJMJHIFJETSBBESFTPMVUJF
)JFSBBO
UFO
HSPOETMBH
MBH
EF
HFEBDIUF
EBU
serious consequences enkel
NPDIUFO
QMBBUTWJOEFO
NFU
CSFEF
QPMJUJFLF
TUFVO
JO
EF
EU
0PL
EJU
LFFS
XBT
EF
TUFVO
WBO
EF

leden van de SP
(SPFO-JOLT
1WE"
FO
%66
OJFU
WPMEPFOEF
WPPS
FFO
NFFSEFSIFJE111
0Q
19
GFCSVBSJ
2003
DPOTUBUFFSEF
NJOJTUFSQSFTJEFOU
#BMLFOFOEF
JO
FFO
5XFFEF
,B
NFSEFCBU
EBU
AEF
UJKE
PQ
CFHJOU
UF
SBLFO
WPPS
*SBL
)PF
MBOH
IFU
QSFDJFT
[PV
EVSFO

NPFTU
WPMHFOT
EF
NJOJTUFS
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
JO
EF
7FJMJHIFJETSBBE
CFTMPUFO
XPS
EFO112
/B
EF
SBQQPSUBHF
WBO
EF
VNXBQFOJOTQFDUFVST
PQ
7 maart 2003 bleek er een ge
CSFL
BBO
PWFSFFOTUFNNJOH
UF
CFTUBBO
CJOOFO
EF
7FJMJHIFJETSBBE
PWFS
EF
CFPPSEFMJOH

IJFSWBO
%F
NJOJTUFS
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
TUFMEF
PQ
11
NBBSU
[FMG
A 

OV
JT
EF
UJKE

BBOHFCSPLFO
PN
WBTU
UF
TUFMMFO
PG
*SBL
EF
MBBUTUF
LBOT
IFFGU
XFUFO
UF
HFCSVJLFO113
0Q
17
NBBSU
EFFMEF
EF
NJOJTUFS
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
BBO
EF
5XFFEF
,BNFS
NFF
EBU

EF
DPODFQUSFTPMVUJF
JO[BLF
*SBL
XBBSBBO
JO
EF
XFLFO
EBBSWPPS
HFXFSLU
XBT
OJFU
JO
TUFN
NJOH
HFCSBDIU
[PV
XPSEFO114
%F
7FJMJHIFJETSBBE
IBE
HFFO
PWFSFFOTUFNNJOH
XFUFO
UF
CF
SFJLFO
PWFS
FFO
VJUTQSBBL
PWFS
EF
NBUF
WBO
NFEFXFSLJOH
WBO
*SBL
BBO
SFTPMVUJF
1441

*O
EF
,BNFSCSJFG
WBO
18
NBBSU
TUFMEF
EF
/FEFSMBOETF
SFHFSJOH
[JDI
PQ
IFU
TUBOEQVOU

EBU
IFU
NPNFOU
WPPS
FFO
FJHFO
CFPPSEFMJOH
XBT
BBOHFCSPLFO
)FU
FJHFO
VJUHBOHTQVOU

XBT
WPMHFOT
EF
SFHFSJOH
JO
EF
NBBOEFO
FSWPPS
HFXFFTU
EBU
IFU
CF[JU
WBO
MVW door Irak
FFO
FSOTUJHF
[BBL
XBT
EJF
EPPS
EF
7FJMJHIFJETSBBE
NPFTU
XPSEFO
BBOHFQBLU
&FO
OJFVXF

NBDIUJHJOH
WBO
EF
7FJMJHIFJETSBBE
UPU
HFXFMEHFCSVJL
XBT
A[FFS
XFOTFMJKL
NBBS
OJFU
TUSJLU

OPPE[BLFMJKL
%F
SFHFSJOH
CSBDIU
JO
IFSJOOFSJOH
EBU
FS
UFO
UJKEF
WBO
EF
PQFSBUJF
Desert
Fox in 1998
PPL
HFFO
PWFSFFOTUFNNJOH
CFTUPOE
PWFS
NJMJUBJS
PQUSFEFO
JO
*SBL
5PFO
IBE

/FEFSMBOE
NJMJUBJS
PQUSFEFO
BMT
POPOULPPNCBBS
PNTDISFWFO
FO
IBE
EF
SFHFSJOH
m
HF
TUFVOE
EPPS
EF
5XFFEF
,BNFS
m
EF
TUFMMJOH
JOHFOPNFO
EBU
EF
TJOET
1990
EPPS
EF
7FJ
MJHIFJETSBBE
BBOHFOPNFO
SFTPMVUJFT
PQ
[JDI
WPMEPFOEF
SFDIUTCBTJT
WPSNEFO
WPPS
NJMJ
UBJS
PQUSFEFO
%F
SFHFSJOH
WPFHEF
EBBS
WPPS
EF
POEFSIBWJHF
LXFTUJF
BBO
UPF
EBU
EF
WSBBH

OV
OJFU
[P[FFS
XBT
PG
NJMJUBJS
PQUSFEFO
NPDIU
BMT
XFM
PG
IFU
NPFTU

5PFHFWPFHE
XFSE
EBU
CFIBMWF
4ZSJÌ
HFFO
FOLFM
MJE
WBO
EF
7FJMJHIFJETSBBE
WBO
NFOJOH

XBT
EBU
*SBL
WPMEPFOEF
NFFXFSLUF
0PL
EF
/FEFSMBOETF
SFHFSJOH
WPOE
EF
NFEFXFSLJOH

van Irak aan de uitvoering van resolutie 1441
POWPMEPFOEF
FO
TUFMEF
EBU
FS
TQSBLF
XBT
WBO

further material breach
"MMFT
XFFT
FS
WPMHFOT
EF
SFHFSJOH
PQ
EBU
*SBL
OPH
TUFFET
EF
JOUFOUJF

IBE
[JKO
MVWDBQBDJUFJU
UF
CFIPVEFO
%F[F
JOUFOUJF
MFFL
OJFU
UF
LVOOFO
XPSEFO
HFTUPQU

EPPS
TBODUJFT
FO
JOTQFDUJFT
%BBSOBBTU
XBT
EF
SFHFSJOH
WBO
PPSEFFM
EBU
IFU
FďFDU
WBO

ESVL
EPPS
NJMJUBJSF
ESFJHJOH
OJFU
POCFQFSLU
LPO
XPSEFO
WPPSUHF[FU
%F
TMPUTPN
IJFSWBO

XBT
A%F
SFHFSJOH
TUFVOU
EF
DPODMVTJF
EBU
IFU
POWFSNPHFO
UPU
CFTMVJUFO
WBO
EF
7FJMJH
IFJETSBBE
FS
OJFU
UPF
NBH
MFJEFO
EBU
4BEEBN
)PFTTFJO
POHFNPFJE
XPSEU
HFMBUFO115
/F

110 Handelingen II, 2002/03
OS
38
Q
2839

111 Handelingen II, 2002/03
OS
38
Q
2845 en 2849
112 Handelingen II, 2002/03
OS
46
Q
3107
113 Kamerstukken II, 2002/03, 23 432
OS
92
Q
4
114 Kamerstukken II, 2002/03, 23 432
OS
93
115 Kamerstukken II, 2002/03, 23 432
OS
94
Q
4

De volkenrechtelijke grondslag van militair ingrijpen in Irak 261

 EFSMBOE
[PV
FDIUFS
HFFO
FJHFO
BDUJFWF
NJMJUBJSF
CJKESBHF
MFWFSFO
BBO
FFO
BBOWBM
"BO
EF
,BNFSCSJFG
XFSE
FFO
BBOUBM
CJKMBHFO
UPFHFWPFHE
XBBSPOEFS
EF
SFMFWBOUF
SFTP
MVUJFT
FO
FFO
PWFS[JDIU
WBO
EF
XBQFOJOTQFDUJFT
%BBSOBBTU
HBG
EF
SFHFSJOH
JO
FFO
CJKMBHF

HFUJUFME
A'FJUFOSFMBBT
*SBL
FFO
FJHFO
XFFSHBWF
WBO
EF
WPPSHFTDIJFEFOJT
)JFSJO
XFSE
EF

WPMLFOSFDIUFMJKLF
SFEFOFSJOH
WBO
EF
SFHFSJOH
QSFDJF[FS
VJUFFOHF[FU
3FTPMVUJF
687 legde
WPMHFOT
EF
SFHFSJOH
SFFET
EF
ACVSEFO
PG
QSPPG 
JO[BLF
POUXBQFOJOH
CJK
*SBL
EPPS
EF
FJT

WBO
WPMMFEJHF
PQFOJOH
WBO
[BLFO
JO[BLF
IFU
MVWQSPHSBNNB
FO
WBO
NFEFXFSLJOH
BBO

EF
JOTQFDUJFT
%F
HFXFMENBOEBUFSJOH
VJU
SFTPMVUJF
678
FO
EF
WPPSXBBSEFO
WPPS
IFU

TUBBLUIFUWVSFO
VJU
SFTPMVUJF
687
XFSEFO
WPMHFOT
EF
SFHFSJOH
JO
SFTPMVUJF
1441
HFSFDBQJ
UVMFFSE
%F
TJOET
1991
CFTUBBOEF
NBDIUJHJOH
UPU
IFU
HFCSVJL
WBO
HFXFME
XFSE
EBBSNFF

IFSCFWFTUJHE

*O
IFU
EFCBU
JO
EF
5XFFEF
,BNFS
EJF[FMGEF
EBH
18
NBBSU

QMBBUTUFO
WFSTDIJMMFOEF

,BNFSMFEFO
LSJUJTDIF
LBOUUFLFOJOHFO
CJK
EF
KVSJEJTDIF
BSHVNFOUBUJF
WBO
EF
SFHFSJOH116
%F
NJOJTUFSQSFTJEFOU
EJTUBOUJFFSEF
[JDI
WBO
JFEFS
WFSXJKU
EBU
EF
SFHFSJOH
PQ
MJDIU[JO
OJHF
XJK[F
[PV
IFCCFO
HFSFBHFFSE
PG
[JDI
NFEFQMJDIUJH
[PV
IFCCFO
HFNBBLU
BBO
FFO

TDIFOEJOH
WBO
IFU
WPMLFOSFDIU
#BMLFOFOEF
CSBDIU
JO
IFSJOOFSJOH
EBU
IFU
ATUFFET
FFO

VJUHBOHTQVOU
WBO
EF
/FEFSMBOETF
SFHFSJOH
<XBT>
HFXFFTU
EBU
FFO
TDIFOEJOH
EPPS
*SBL

WBO
EF
WFSQMJDIUJOHFO
JO
SFTPMVUJFT
687 en 1441
CFUFLFOEF
EBU
AIFU
PWFSFFOHFLPNFO

TUBBLUIFUWVSFO
POHFEBBO
[PV
XPSEFO
HFNBBLU
3FTPMVUJF
678
FO
EF
EBBSJO
CFTDISFWFO

HFXFMENBOEBUFSJOH
AXPSEU
PQOJFVX
HFBDUJWFFSE
BBOHF[JFO
EF[F
WPPS
POCFQBBMEF
UJKE

XBT
VJUHFWBBSEJHE
0Q
CBTJT
WBO
EF
NBOEBUFSJOH
WBO
SFTPMVUJF
678
LPO
NFU
HFXFME
EF

OBMFWJOH
WBO
EF
WFSQMJDIUJOHFO
WPPS
*SBL
VJU
EF
BOEFSF
SFTPMVUJFT
XPSEFO
BGHFEXPOHFO

%F
NJOJTUFSQSFTJEFOU
IBBMEF
PQFSBUJF
Desert Fox
BBO
BMT
WPPSCFFME
WBO
FFO
FFSEFSF
BDUJ
vering van resolutie 678
%BU
EF
KVSJEJTDIF
SFEFOFSJOH
TMVJUFOE
XBT
CMFFL
WPMHFOT
EF

NJOJTUFSQSFTJEFOU
PPL
VJU
IFU
SBQQPSU
WBO
EF
#SJUTF
Attorney General
-PSE
(PMETNJUI117
7PPS
EF
NJOJTUFSQSFTJEFOU
XBT
EVJEFMJKL
HFXPSEFO
EBU
*SBL
OJFU
WPMEFFE
BBO
EF
JO

resolutie 1441
HFTUFMEF
WFSQMJDIUJOHFO
%F
7FJMJHIFJETSBBE
XBT
FDIUFS
OJFU
JO
TUBBU
HFCMF
LFO
PN
JO
FFO
SFTPMVUJF
EJU
PPSEFFM
OFFS
UF
MFHHFO
FO
IJFSBBO
DPOTFRVFOUJFT
UF
WFSCJOEFO

%F
/FEFSMBOETF
SFHFSJOH
NPFTU
FFO
[FMGTUBOEJHF
BGXFHJOH
NBLFO
PN
further material breach
vast te stellen.
%F
NJOJTUFS
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
WPFHEF
IJFSBBO
UPF
EBU
FS
JO
SFTPMVUJF

1441
OFSHFOT
TUPOE
EBU
EF
7FJMJHIFJETSBBE
FFO
CFTMVJU
NPFTU
OFNFO
PWFS
XBU
NPFTU
WPM
HFO
PQ
EF
SFTPMVUJF
*O
EF
TMPUUFLTU
TUPOE
EBU
EF
7FJMJHIFJETSBBE
AXJMM
DPOTJEFS
UIF
NBU
UFS
FO
EJU
CFIFMTEF
WPMHFOT
EF
NJOJTUFS
HFFO
OBEFSF
CFTMJTTJOH
"MT
EJU
XFM
OPEJH
[PV

[JKO
HFXFFTU
EBO
XBT
HFLP[FO
WPPS
EF
GPSNVMFSJOH
EBU
EF
7FJMJHIFJETSBBE
AXPVME
EFDJEF

XIBU
OFFEFE
UP
CF
EPOF
UP
SFTUPSF
JOUFSOBUJPOBM
QFBDF
BOE
TFDVSJUZ
BMEVT
EF
NJOJTUFS

%F
NJOJTUFSQSFTJEFOU
CFOBESVLUF
EBU
IFU
MJETUBUFO
WBO
EF
VN
WSJKTUPOE
JO
EF
HFHFWFO

PNTUBOEJHIFEFO
PQ
CBTJT
WBO
SFTPMVUJF
678
EF
OPPE[BLFMJKLF
NBBUSFHFMFO
UF
OFNFO
PN

OBMFWJOH
WBO
EF
SFMFWBOUF
SFTPMVUJFT
BG
UF
EXJOHFO

%F
WSBBH
OBBS
EF
KVSJEJTDIF
SFEFOFSJOH
WBO
EF
SFHFSJOH
LXBN
OB
EF
PPSMPH
JO
*SBL
OPH

FOJHF
NBMFO
UFSVH
JO
EF
CFJEF
LBNFST
WBO
EF
4UBUFO(FOFSBBM
#JK
WPPSUEVSJOH
CSBDIU
EF
SF
HFSJOH
EBBSCJK
OBBS
WPSFO
EBU
EF
QPMJUJFLF
TUFVO
XBT
HFHFWFO
PQ
CBTJT
WBO
EF
KBSFOMBOHF
OJFU

116 Handelingen II, 2002/03
OS
50
Q
32753328

117 %F
NJOJTUFSQSFTJEFOU
[FHEF
UPF
EJU
SBQQPSU
BBO
EF
5XFFEF
,BNFS
UFS
CFTDIJLLJOH
UF
TUFMMFO
*O
KVOJ
2004
NFNPSFFSEFO
EF
,BNFSMFEFO
,PFOEFST
FO
7BO
#PNNFM
EBU
EJU
OPH
OJFU
XBT
HFCFVSE
.JOJTUFS
WBO
#VJUFO
MBOETF
;BLFO
#PU
TUVVSEF
EBBSPQ
EF
PQFOCBBS
HFNBBLUF
EPDVNFOUFO
CFUSFďFOEF
IFU
SBQQPSU
EE
17 maart
2003
BMTOPH
OBBS
EF
,BNFS
Kamerstukken II, 2003/04, 23 432
OS
171
NFU
UXFF
CJKMBHFO

262 De volkenrechtelijke grondslag van militair ingrijpen in Irak

 OBMFWJOH
WBO
SFTPMVUJFT
WBO
EF
7FJMJHIFJETSBBE
EPPS
*SBL118
.JOJTUFS
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO

7FSIBHFO
TUFMEF
JO
2007
JO
FFO
EFCBU
JO
EF
&FSTUF
,BNFS
OBBS
BBOMFJEJOH
WBO
EF
CFBOUXPPS
EJOH
WBO
,BNFSWSBHFO
EBU
IFU
WPMLFOSFDIUFMJKL
NBOEBBU
JO[BLF
EF
PPSMPH
JO
*SBL
BEFRVBBU
FO

UPFSFJLFOE
XBT
NBBS
OJFU
POPNTUSFEFO119
)JK
WPFHEF
IJFSBBO
UPF
EBU
EF
7FJMJHIFJETSBBE
FFO

QPMJUJFL
PSHBBO
XBT
EBU
CFXVTU
LPPT
WPPS
WBHF
CFXPPSEJOHFO
EJF
SVJNUF
WPPS
JOUFSQSFUBUJF

MBUFO
/BBS
[JKO
PPSEFFM
LPOEFO
EF[F
BMT
AFFO
JNQMJDJFUF
NBOEBUFSJOH
XPSEFO
PQHFWBU

%F
$PNNJTTJF
DPOTUBUFFSU
EBU
EF
SFHFSJOH
WBOBG
IFU
FFSTUF
DPOUBDU
NFU
EF
5XFFEF
,BNFS

in september 2002
EF
ADPSQVTUIFPSJF
IFFGU
VJUHFESBHFO
0OEFSEFFM
IJFSWBO
XBT
IFU
TUFFET

UFSVHLFSFOEF
TUBOEQVOU
EBU
FFO
OJFVXF
SFTPMVUJF
NFU
FFO
HFXFMENBOEBUFSJOH
AQPMJUJFL
XFO
TFMJKL
NBBS
KVSJEJTDI
OJFU
OPPE[BLFMJKL
XBT
%F
SFHFSJOH
UPPOEF
[JDI
JO
,BNFSEFCBUUFO

XFJOJH
HFOFHFO
JOIPVEFMJKL
JO
UF
HBBO
PQ
BOEFSTMVJEFOEF
WPMLFOSFDIUFMJKLF
BSHVNFOUFO

%F
SFHFSJOH
JT
EBBSOBBTU
OJFU
FFOEVJEJH
HFXFFTU
PWFS
EF
SPM
WBO
EF
7FJMJHIFJETSBBE
JO

IFU
WBTUTUFMMFO
WBO
FFO
material breach FO
JO
IFU
CFTMVJU
PWFS
serious consequences PG
PWFS
EF

inzet van all necessary means

8.8 Het volkenrechtelijk advies van Lord Goldsmith

aan de Britse regering
*O
FFO
TDISJGUFMJKL
BOUXPPSE
PQ
FFO
WSBBH
WBO
FFO
#SJUT
QBSMFNFOUTMJE
OBBS
EF
SFDIUTHSPOE
TMBH
WBO
HFXFMEHFCSVJL
UFHFO
*SBL
HBG
Attorney General
-PSE
(PMETNJUI
PQ
17 maart 2003,
BBO
EF
WPPSBWPOE
WBO
EF
BBOWBM
FFO
BOUXPPSE
WBO
OFHFO
QVOUFO
;PBMT
JO
EF
WPSJHF
QBSB
HSBBG
JT
WFSNFME
IFFGU
EJU
BEWJFT
FFO
SPM
HFTQFFME
JO
EF
CFSBBETMBHJOHFO
JO
EF
.JOJTUFSSBBE

op 18
NBBSU
FO
IFU
EBBSPQWPMHFOEF
EFCBU
JO
EF
5XFFEF
,BNFS
*O
[JKO
BOUXPPSE
CFTDISFFG

(PMETNJUI
EF
ESJF
TMFVUFMSFTPMVUJFT
678, 687 en 1441
/BBS
[JKO
NFOJOH
IBE
SFTPMVUJF
687
IFU
HFXFMENBOEBBU
[PBMT
WFSWBU
JO
SFTPMVUJF
678
OJFU
CFÌJOEJHE
NBBS
MPVUFS
PQHFTDIPSU

)JK
XBT
WBO
NFOJOH
EBU
FFO
XF[FOMJKLF
TDIFOEJOH
material breach

WBO
SFTPMVUJF
687 dit ge
XFMENBOEBBU
LPO
EPFO
IFSMFWFO
EF
[PHFOBBNEF
SFWJWBMUIFPSJF

3FTPMVUJF
1441 van 8 no
vember 2002 stelde vast dat Irak in material breach
XBT
NBBS
HBG
IFU
MBOE
PPL
OPH
AB
êOBM

PQQPSUVOJUZ
UP
DPNQMZ
XJUI
JUT
PCMJHBUJPOT
POEFS
EF
XBBSTDIVXJOH
EBU
BOEFST
ATFSJPVT

DPOTFRVFODFT
[PVEFO
ESFJHFO
(PMETNJUI
TUFMEF
EBU
IFU
EVJEFMJKL
XBT
EBU
*SBL
OJFU
BBO

[JKO
WFSQMJDIUJOHFO
IBE
WPMEBBO
FO
EBBSEPPS
OPH
TUFFET
JO
material breach
XBT
0Q
CBTJT

EBBSWBO
DPODMVEFFSEF
IJK
EBU
EF
CFWPFHEIFJE
PN
HFXFME
UF
HFCSVJLFO
POEFS
SFTPMVUJF
678
PQOJFVX
XBT
HBBO
HFMEFO
AUIF
BVUIPSJUZ
UP
VTF
GPSDF
VOEFS
SFTPMVUJPO
678
IBT
SFWJWFE
BOE

TP
DPOUJOVFT
UPEBZ

/BBS
[JKO
NFOJOH
TUPOE
EF
UFLTU
WBO
SFTPMVUJF
1441
EBU
OJFU
JO
EF
XFH

A3FTPMVUJPO
1441
XPVME
JO
UFSNT
IBWF
QSPWJEFE
UIBU
B
GVSUIFS
EFDJTJPO
PG
UIF
4FDVSJUZ

$PVODJM
UP
TBODUJPO
GPSDF
XBT
SFRVJSFE
JG
UIBU
IBE
CFFO
JOUFOEFE
5IVT
BMM
3FTPMVUJPO
1441
SFRVJSFT
JT
SFQPSUJOH
UP
BOE
EJTDVTTJPO
CZ
UIF
4FDVSJUZ
$PVODJM
PG
*SBRT
GBJMVSFT
CVU
OPU

BO
FYQSFTT
GVSUIFS
EFDJTJPO
UP
BVUIPSJTF
GPSDF
)JK
GPSNVMFFSEF
EF
[PHFOBBNEF
ADPSQVT
U
IFPSJF
BMT
WPMHU
A 

UIF
BVUIPSJUZ
UP
VTF
GPSDF
BHBJOTU
*SBR
FYJTUT
GSPN
UIF
DPNCJOFE
FG
GFDU
PG
SFTPMVUJPOT
678, 687 and 1441
"MM
PG
UIFTF
SFTPMVUJPOT
XFSF
BEPQUFE
VOEFS
$IBQUFS

7**
PG
UIF
UN
$IBSUFS
XIJDI
BMMPXT
UIF
VTF
PG
GPSDF
GPS
UIF
FYQSFTT
QVSQPTF
PG
SFTUPSJOH

JOUFSOBUJPOBM
QFBDF
BOE
TFDVSJUZ120

118 #JKWPPSCFFME
Kamerstukken II, 2002/03, 23 432
OS
112
Q
8
FO
OS
124
Q
1; Kamerstukken I, 2004/05
OS
5,
Q
191, Kamerstukken I, 2006/07, 30800
7
OS
#
Q
11; Kamerstukken II, 2008/09, 31 700
7
OS
%
Q
11, 12 en 15
119 Handelingen I, 2006/07
OS
38
Q
1197
120 Kamerstukken II, 2003/04, 23 432
OS
171
CJKMBHF

Q
1
[JF
PPL
IUUQXXXQVCMJDBUJPOTQBSMJBNFOUVL

De volkenrechtelijke grondslag van militair ingrijpen in Irak 263

 ;PBMT
IJFSCPWFO
JT
VJUFFOHF[FU
LBO
EF
$PNNJTTJF
EF[F
JOUFSQSFUBUJF
WBO
EF
SFTPMVUJFT
678,
687 en 1441
OJFU
POEFSTDISJKWFO
#FEBDIU
NPFU
XPSEFO
EBU
-PSE
(PMETNJUI
BMT

Attorney
General
EFFM
VJUNBBLUF
WBO
EF
#SJUTF
SFHFSJOH
FO
JO
EJF
IPFEBOJHIFJE
IFU
CSJUTF
CFMFJE
PPL

KVSJEJTDI
NPFTU
WFSEFEJHFO
&OLFMF
KBSFO
MBUFS
JT
CPWFOEJFO
HFCMFLFO
EBU
-PSE
(PMETNJUI

BBOWBOLFMJKL
FFO
HFOVBODFFSEFS
TUBOEQVOU
IBE
JOHFOPNFO121
)FU
CMFFL
EBU
IJK
PQ
7 maart
FFO
[FFS
VJUWPFSJH
BEWJFT
BBO
QSFNJFS
#MBJS
IBE
HFTDISFWFO
NFEF
PQ
CBTJT
WBO
EJTDVTTJFT

NFU
NJOJTUFS
4USBX
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
EF
#SJUTF
VNBNCBTTBEFVS
(SFFOTUPDL
FO
FFO

XFSLCF[PFL
BBO
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
*O
EJU
MBOHF
NFNPSBOEVN
TUFMEF
IJK
EBU
SFTPMVUJF

1441
POEVJEFMJKL
XBT
PWFS
EF
WSBBH
XJF
EF
7FJMJHIFJETSBBE
PG
JOEJWJEVFMF
TUBUFO

NPDIU

CFQBMFO
EBU
*SBL
EF
MBBUTUF
LBOT
OJFU
IBE
CFOVU
0N
EJF
SFEFO
IFSIBBMEF
IJK
[JKO
FFSEFS

JOHFOPNFO
TUBOEQVOU
EBU
AUIF
TBGFTU
MFHBM
DPVSTF
XPVME
CF
UP
TFDVSF
UIF
BEPQUJPO
PG
B

GVSUIFS
SFTPMVUJPO
UP
BVUIPSJTF
UIF
VTF
PG
GPSDF
/V
IFN

FDIUFS
HFCMFLFO
XBT
EBU
EJU
QPMJ
UJFL
OJFU
NPHFMJKL
XBT
BDDFQUFFSEF
IJK
EBU
AB
SFBTPOBCMF
DBTF
DBO
CF
NBEF
UIBU
SFTPMVUJPO

1441
JT
DBQBCMF
JO
QSJODJQMF
PG
SFWJWJOH
UIF
BVUIPSJUZ
JO
678
XJUIPVU
B
GVSUIFS
SFTPMVUJPO
)JK
WPFHEF
FSBBO
UPF
EBU
EF[F
SFEFOFSJOH
BMMFFO
IPVECBBS
XBT
BMT
IFU
GFJUFMJKLF
CFXJKT
NBUFSJBBM
WPPS
EF
OJFUOBMFWJOH
EPPS
*SBL
WBO
[JKO
WFSQMJDIUJOHFO
TQJKLFSIBSE
XBT
FO
EBU

de rapportages van UNMOVIC en IAEA onder resolutie 1441
JO
EBU
PQ[JDIU
IPPHTU
CFMBOHSJKL

XBSFO
0N
EJF
SFEFO
TDISFFG
IJK
BBO
QSFNJFS
#MBJS
A 

ZPV
XJMM
OFFE
UP
DPOTJEFS
FYUSF
NFMZ
DBSFGVMMZ
XIFUIFS
UIF
FWJEFODF
PG
OPODPPQFSBUJPO
BOE
OPODPNQMJBODF
CZ
*SBR
JT

TVĐDJFOUMZ
DPNQFMMJOH
UP
KVTUJGZ
UIF
DPODMVTJPO
UIBU
*SBR
IBT
GBJMFE
UP
UBLF
JUT
êOBM
PQ
QPSUVOJUZ
#PWFOEJFO
WPFHEF
(PMETNJUI
OPH
FFO
BOEFS
caveat
UPF
EPPS
UF
TUFMMFO
EBU
AB

SFBTPOBCMF
DBTF
OPH
OJFU
CFUFLFOEF
EBU
AJG
UIF
NBUUFS
FWFS
DBNF
CFGPSF
B
DPVSU
*
XPVME

CF
DPOêEFOU
UIBU
UIF
DPVSU
XPVME
BHSFF
XJUI
UIJT
WJFX
)FU
[PV
PPL
IFFM
HPFE
LVOOFO

[JKO
BMEVT
(PMETNJUI
EBU
FFO
SFDIUFSMJKLF
JOTUBOUJF
[PV
DPODMVEFSFO
EBU
EF
QBSBHSBGFO

4 en 12 van resolutie 1441
AEP
SFRVJSF
B
GVSUIFS
$PVODJM
EFDJTJPO
JO
PSEFS
UP
SFWJWF
UIF

BVUIPSJUZ
JO
SFTPMVUJPO
678
5FO
TMPUUF
CFOBESVLUF
(PMETNJUI
OPH
EBU
EF
SFDIUNBUJH
IFJE
WBO
FFO
NJMJUBJSF
BDUJF
OJFU
BMMFFO
CFQBBME
XFSE
EPPS
EF[F
WSBBH
OBBS
EF
SFDIUT
HSPOETMBH
NBBS
PPL
EPPS
EF
XJK[F
XBBSPQ
EF
NJMJUBJSF
BDUJF
[PV
XPSEFO
VJUHFWPFSE
)FU

NPFTU
HBBO
PN
FFO
NJMJUBJSF
BDUJF
EJF
QSPQPSUJPOFFM
XBT
EBU
XJM
[FHHFO
FFO
HFQBTUF
SF
BDUJF
PN
EF
EPFMTUFMMJOH
m
OBMFWJOH
WBO
EF
POUXBQFOJOHTWFSQMJDIUJOHFO
WBO
*SBL
m
UF

CFSFJLFO
FO
EJF
CFQFSLU
XBT
UPU
XBU
OPPE[BLFMJKL
XBT
PN
EBU
EPFM
UF
CFSFJLFO
*O
[JKO

TMPUBMJOFB
HJOH
IJK
PPL
OPH
JO
PQ
EF
LXFTUJF
WBO
regime change

5IBU
JT
OPU
UP
TBZ
UIBU
BDUJPO
may OPU
CF
UBLFO
UP
SFNPWF
4BEEBN
)VTTFJO
GSPN
QPXFS

JG
JU
DBO
CF
EFNPOTUSBUFE
UIBU
TVDI
BDUJPO
JT
B
OFDFTTBSZ
BOE
QSPQPSUJPOBUF
NFBTVSF
UP

TFDVSF
UIF
EJTBSNBNFOU
PG
*SBR
#VU
SFHJNF
DIBOHF
DBOOPU
CF
UIF
PCKFDUJWF
PG
NJMJUBSZ

BDUJPO
5IJT
TIPVME
CF
CPSOF
JO
NJOE
JO
DPOTJEFSJOH
UIF
MJTU
PG
NJMJUBSZ
UBSHFUT
BOE
JO

NBLJOH
QVCMJD
TUBUFNFOUT
BCPVU
BOZ
DBNQBJHO122

)FU
VJUWPFSJHF
BEWJFT
WBO
(PMETNJUI
WBO
7 maart 2003 lekte in 2005
VJU
FO
XFSE
UXFF

NBBOEFO
MBUFS
EPPS
QSFNJFS
#MBJS
PQFOCBBS
HFNBBLU123
"BO
EF
/FEFSMBOETF
SFHFSJOH

121 4BOET
22 september 2009

122 IUUQXXXJDPHPWVLVQMPBEEPDVNFOUTMJCSBSZGSFFEPN@PG@JOGPSNBUJPOOPUJDFTBOOFY@B@@BUUPS
OFZ@HFOFSBMT@BEWJDF@070303QEG
123 ;JF
WPPS
FFO
WFSHFMJKLJOH
WBO
CFJEF
EPDVNFOUFO
1I
4BOET
Lawless World. The Whistle-blowing Account of How
Bush and Blair Are Taking the Law into Their Own HandT
-POEFO
2005

IPPGETUVL
12

;JF
PPL
EF
BOBMZTF
WBO
"

-FTUFS
qc
A5IF
EPDVNFOU
BOE
XIBU
JT
NFBOT
The Guardian, 28 april öôôù
÷

264 De volkenrechtelijke grondslag van militair ingrijpen in Irak

 XBT
VJUTMVJUFOE
IFU
CPOEJHF
FO
JO
EJWFSTF
PQ[JDIUFO
OPHBM
BOEFSTMVJEFOEF
BEWJFT
CFLFOE

%JU
XBT
POEFS
NFFS
BBO
DJZ
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
UPFHF[POEFO
*O
(SPPU#SJUUBOOJÌ

XFSE
IFU
PQ
17
NBBSU
PQFOCBBS
HFNBBLU
)FU
BEWJFT
WBO
(PMETNJUI
TQFFMEF
PPL
FFO
SPM

JO
EF
NFEJB
FO
JO
IFU
,BNFSEFCBU
WBO
18
NBBSU
[JF
QBSBHSBBG
874


8.9 Militaire steun van Nederland aan de stabiliteit en

wederopbouw na de oorlog
;PBMT
JT
CFTDISFWFO
JO
EF
WPSJHF
IPPGETUVLLFO
USPLLFO
EF
"NFSJLBOFO
FO
#SJUUFO
PQ

20 maart 2003
UFHFO
*SBL
UFO
PPSMPH
PN
[P
EF
ESFJHJOH
WBO
IFU
NPHFMJKLF
HFCSVJL
WBO
MVW
XFH
UF
OFNFO
FO
FFO
FJOEF
BBO
IFU
CFXJOE
WBO
4BEEBN
)PFTTFJO
UF
NBLFO
*O
EF
CFUSFL
LFMJKL
LPSUF
UJKE
WBO
[FT
XFLFO
TMBBHEFO
[JK
FSJO
IFU
MBOE
POEFS
NJMJUBJSF
DPOUSPMF
UF
LSJKHFO

0Q
1 mei 2003
WFSLMBBSEF
QSFTJEFOU
#VTI
OBBS
BDIUFSBG
CMFFL
OPHBM
WPPSCBSJH
EBU
EF
WJK
BOEFMJKLIFEFO
HSPUFOEFFMT
UFO
FJOEF
XBSFO
HFLPNFO124
)FU
CFTUVVS
PWFS
*SBL
LXBN
EBBSPQ
WPPSMPQJH
JO
IBOEFO
WBO
EF
UXFF
CF[FUUFOEF

NPHFOEIFEFO
EJF
UF[BNFO
BMT
AEF
"VUPSJUFJU
XFSEFO
BBOHFEVJE
&YUFSO
CMFWFO
EF
TPF
WFSFJOJUFJU
EF
QPMJUJFLF
POBGIBOLFMJKLIFJE
FO
EF
UFSSJUPSJBMF
JOUFHSJUFJU
WBO
*SBL
CFTUBBO

%F[F
HJOHFO
OJFU
PWFS
PQ
EF
CF[FUUFOEF
NPHFOEIFEFO
%BBSOBBTU
XFSE
JO
KVOJ
2003 een
CSFFE
TBNFOHFTUFMEF
JOUFSJNCFTUVVSTSBBE
WBO
*SBLF[FO
HFWPSNE
EJF
EF
"VUPSJUFJU
CJK
TUPOE
CJK
IFU
CFTUVSFO
WBO
*SBL
FO
EF
XFH
NPFTU
CBOFO
WPPS
FFO
OJFVXF
*SBBLTF
SFHFSJOH

OB
WSJKF
FO
FFSMJKLF
WFSLJF[JOHFO
%F[F
GFJUFMJKLF
TJUVBUJF
WBO
CF[FUUJOH
OBBS
HFMEFOE
PPS
MPHTSFDIU
JT
FSLFOE
JO
SFTPMVUJF
1483
WBO
EF
7FJMJHIFJETSBBE
EJF
PQ
22 mei 2003 met 14
TUFNNFO
WPPS
FO
OVM
UFHFO
4ZSJÌ
BGXF[JH

XFSE
BBOHFOPNFO
3FTPMVUJF
1483
MJFU
[JDI

OJFU
VJU
PWFS
EF
SFDIUNBUJHIFJE
PG
POSFDIUNBUJHIFJE
WBO
EF
NJMJUBJSF
JOUFSWFOUJF
JO
*SBL

WBOBG
NBBSU
2003

Resolutie 1483 bepaalde dat de situatie in Irak nog steeds een bedreiging vormde voor
EF
JOUFSOBUJPOBMF
WSFEF
FO
WFJMJHIFJE
FO
XFSE
EBBSPN
BBOHFOPNFO
POEFS
IPPGETUVL
7**

WBO
IFU
VN)BOEWFTU
%F
SFTPMVUJF
SFHFMEF
POEFS
NFFS
EF
PQIFĐOH
WBO
EF
TJOET
1990
HFMEFOEF
TBODUJFT
UFHFO
*SBL
NFU
VJU[POEFSJOH
WBO
FFO
WPPSUHF[FU
XBQFOFNCBSHP
EF

CFOPFNJOH
WBO
FFO
TQFDJBMF
WFSUFHFOXPPSEJHFS
WBO
EF
VN voor Irak, de rol van de VN op
EF
UFSSFJOFO
WBO
IVNBOJUBJSF
IVMQ
EF
UFSVHLFFS
WBO
WMVDIUFMJOHFO
FO
XFEFSPQCPVX
FO

EF
JOTUFMMJOH
WBO
FFO
POUXJLLFMJOHTGPOET
,SBDIUFOT
IFU
CF[FUUJOHTSFDIU
FO
PPL
SFTPMVUJF

1483
XBT
IFU
FWFOXFM
EVJEFMJKL
EBU
EF
FFSTUF
WFSBOUXPPSEFMJKLIFJE
CJK
EF
"VUPSJUFJU
MBH
FO

dat de VN
TMFDIUT
EF
SPM
WBO
FFO
CJKXBHFO
IBE

)FU
JOUFSOBUJPOBMF
SFDIU
CFQBBMU
EBU
CF[FUUFOEF
NPHFOEIFEFO
EF
QMJDIU
IFCCFO
EF

SFHFMT
WBO
IFU
JOUFSOBUJPOBMF
IVNBOJUBJSF
SFDIU
OB
UF
MFWFO
XBBSPOEFS
NFU
OBNF
EF
CF
TDIFSNJOH
WBO
MJKG
MFWFO
FO
HPFE
WBO
m
JO
EJU
HFWBM
m
EF
*SBBLTF
CFWPMLJOH
0PL
IFCCFO

[JK
EF
QMJDIU
PN
[P
WFFM
NPHFMJKL
EF
PQFOCBSF
PSEF
FO
WFJMJHIFJE
UF
WFS[FLFSFO
PQFOCBSF

WPPS[JFOJOHFO
PQ
QFJM
UF
IPVEFO
FO
WPFETFM
FO
NFEJDJKOFO
UF
MFWFSFO
&FO
FO
BOEFS
JT

NFU
OBNF
HFSFHFME
JO
IFU
)BBHTF
-BOEPPSMPHSFHMFNFOU
WBO
1907
FO
EF
7JFSEF
(FOFFGTF

$POWFOUJF
JO[BLF
EF
CFTDIFSNJOH
WBO
CVSHFST
JO
PPSMPHTUJKE125

124 IUUQHFPSHFXCVTIXIJUFIPVTFBSDIJWFTHPWOFXTSFMFBTFT2003/05/2003050115IUNM
125 7FSESBH
OPQFOT
EF
XFUUFO
FO
HFCSVJLFO
WBO
EF
PPSMPH
UF
MBOE
18 oktober 1907, Trb 1909231
7FSESBH
WBO

(FOÍWF
CFUSFďFOEF
EF
CFTDIFSNJOH
WBO
CVSHFST
JO
PPSMPHTUJKE
12 augustus 1949, Trb 195175
"BOWVMMFOE

1SPUPDPM
CJK
EF
7FSESBHFO
WBO
(FOÍWF
WBO
12 augustus 1949
CFUSFďFOEF
EF
CFTDIFSNJOH
WBO
TMBDIUPďFST
WBO

JOUFSOBUJPOBMF
HFXBQFOEF
DPOëJDUFO
1SPUPDPM
*
1977

Trb 198087

De volkenrechtelijke grondslag van militair ingrijpen in Irak 265

 5FS
LXJKUJOH
WBO
IBBS
UBBL
PQ
IFU
UFSSFJO
WBO
IFU
CFWPSEFSFO
WBO
TUBCJMJUFJU
FO
WFJMJHIFJE

TUFMEF
EF
"VUPSJUFJU
FFO
TUBCJMJTBUJFNBDIU
JO
)FU
CFUSPG
IJFS
OJFU
FFO
WSFEFTCFXBSFOEF
PG

WSFEFTBGEXJOHFOEF
PQFSBUJF
NFU
FFO
NBOEBBU
PG
NBDIUJHJOH
WBO
EF
7FJMJHIFJETSBBE
[PBMT

JO
"GHIBOJTUBO
ISAF

0PTU5JNPS
NVMUJOBUJPOBMF
USPFQFONBDIU

PG
,PTPWP
UNMIK en
KFOR, na resolutie 1244

%JU
CMFFL
POEFS
NFFS
VJU
IFU
GFJU
EBU
EF
NBDIUJHJOH
AUP
VTF
BMM

OFDFTTBSZ
NFBOT
POUCSBL
JO
SFTPMVUJF
1483
FO
EBU
PPL
OJFU
BBO
EF
TUBCJMJTBUJFNBDIU
BMT
[P
EBOJH
XFSE
HFSFGFSFFSE
8FM
LBO
NFO
TUFMMFO
EBU
SFTPMVUJF
1483
2003

FFO
CFMBOHSJKLF
MFHJ
UJNFSFOEF
SPM
IBE
UFO
BBO[JFO
WBO
EF
JOTUFMMJOH
WBO
EF[F
TUBCJMJTBUJFNBDIU
FO
EFFMOBNF
WBO

EFSEF
MBOEFO
EBBSBBO
BBOHF[JFO
EF
7FJMJHIFJETSBBE
TUFMEF
A8FMDPNJOH
...

UIF
XJMMJOHOFTT

PG
PUIFS
4UBUFT
UP
DPOUSJCVUF
UP
TUBCJMJUZ
BOE
TFDVSJUZ
JO
*SBR
CZ
DPOUSJCVUJOH
QFSTPOOFM

FRVJQNFOU
BOE
PUIFS
SFTPVSDFT
VOEFS
UIF
"VUIPSJUZ126
/B
IFU
QBSMFNFOU
PWFSFFOLPNTUJH
EF
JO
BSUJLFM
100
(SPOEXFU
WPPSHFTDISFWFO

QSPDFEVSF 127
WPPSBG
UF
IFCCFO
JOHFMJDIU
CFTMPPU
EF
SFHFSJOH
PN
NFU
FFO
1100 man sterke
FFOIFJE
BBO
EF[F
TUBCJMJTBUJFNBDIU
JO
*SBL
EFFM
UF
OFNFO
%F
TQFDJêFLF
UBBL
WBO
/FEFS
MBOE
XBT
IFU
CFXBSFO
WBO
TUBCJMJUFJU
FO
WFJMJHIFJE
JO
EF
[VJEFMJKLF
QSPWJODJF
"M
.V
UIBOOB

/BBS
HFSBQQPSUFFSE
JT
IFFGU
/FEFSMBOE
JOUFOTJFWF
EJQMPNBUJFLF
QPHJOHFO
POEFSOP
men om in resolutie 1483
FFO
POEFSTDIFJE
UF
JOUSPEVDFSFO
UVTTFO
EF
CF[FUUFOEF
NPHFOE
IFEFO
FO
PWFSJHF
USPFQFO
MFWFSFOEF
MBOEFO128
%JU
PNEBU
/FEFSMBOE
FSBBO
IFDIUUF
OJFU

BMT
FFO
CF[FUUFOEF
NPHFOEIFJE
HF[JFO
UF
XPSEFO
'PSNFFM
OBN
/FEFSMBOE
JOEFSEBBE

TMFDIUT
BBO
FFO
WBO
EF
UBLFO
WBO
EF
"VUPSJUFJU
EFFM
OBNFMJKL
IFU
WFS[FLFSFO
WBO
TUBCJMJ
UFJU
FO
WFJMJHIFJE
FO
EFFMEF
/FEFSMBOE
OJFU
JO
EF
CFTUVVSTWFSBOUXPPSEFMJKLIFEFO
)FU

XBT
FWFOXFM
EF
WSBBH
PG
WBO
EF
*SBBLTF
CFWPMLJOH
JO
EF
CFUSPLLFO
QSPWJODJF
SFEFMJKLFS
XJK[F
WFSXBDIU
NPDIU
XPSEFO
EBU
[JK
EJU
TVCUJFMF
POEFSTDIFJE
UVTTFO
CF[FUUFOEF
FO
OJFU
CF[FUUFOEF
NPHFOEIFEFO
CFHSFFQ
#PWFOEJFO
XBT
PPL
/FEFSMBOE
JO
JFEFS
HFWBM
HFIPV
EFO
IFU
JOUFSOBUJPOBMF
IVNBOJUBJSF
SFDIU
UFO
UJKEF
WBO
EF
CF[FUUJOH
WBO
*SBL
OB
UF
MFWFO

FO
XBT
EF
NJMJUBJSF
FFOIFJE
HFIPVEFO
EF
PSEFST
WBO
EF
#SJUTF
DPNNBOEBOU
PQ
UF
WPM
HFO129
In 2003
WFSMJFQ
IFU
CFTUVVS
PWFS
FO
EF
CF[FUUJOH
WBO
*SBL
WFSSF
WBO
HFNBLLFMJKL
&FO

BBOIPVEFOEF
SFFLT
CPNBBOTMBHFO
JO
WFMF
EFMFO
WBO
IFU
MBOE
NBBLUF
UBM
WBO
TMBDIUPďFST

WPPSBM
POEFS
*SBLF[FO
NBBS
PPL
POEFS
"NFSJLBBOTF
FO
#SJUTF
TPMEBUFO
FO
VNNFEFXFS
LFST
#PWFOEJFO
CMFFG
EF
JOUFSOBUJPOBMF
HFNFFOTDIBQ
WFSEFFME
PWFS
EF
PQQPSUVOJUFJU
FO

EF
NPEBMJUFJUFO
WBO
IFU
WPPSUHF[FU
CFTUVVS
WBO
*SBL
EPPS
EF
CF[FUUFOEF
NPHFOEIFEFO

&FO
CFMBOHSJKL
DPNQSPNJT
EBBSPWFS
XFSE
OFFSHFMFHE
JO
7FJMJHIFJETSBBESFTPMVUJF
1511, die op
16 oktober 2003
VOBOJFN
XFSE
BBOHFOPNFO
%BBSJO
XFSE
EF
TJUVBUJF
JO
*SBL
OPH
TUFFET
BMT

FFO
CFESFJHJOH
WBO
EF
JOUFSOBUJPOBMF
WSFEF
FO
WFJMJHIFJE
BBOHFEVJE
FO
XFSEFO
EF
UFSSPSJTUJ
TDIF
BBOTMBHFO
JO
*SBL
TDIFSQ
WFSPPSEFFME
)BOEFMFOE
POEFS
IPPGETUVL7**
CFQBBMEF
EF

7FJMJHIFJETSBBE
EBU
EF
JOUFSJNCFTUVVSTSBBE
FO
EF
*SBBLTF
NJOJTUFST
EF
WPPSOBBNTUF
CF

126 1SFBNCVMF
WBO
7FJMJHIFJETSBBETSFTPMVUJF
1483
QBSBHSBBG
15, 22 mei 2003

127 ;JF
POEFS
NFFS
WFSTMBH
IPPS[JUUJOH
5XFFEF
,BNFS
Kamerstukken II, 2002/03, 23 432
OS
121
128 Kamerstukken II, 2002/03, 23 432
OS
115
7BO
EFO
#FSH
15
KVOJ
2009
-JKO[BBE
15
KVMJ
2009
129 ;JF
IJFSPWFS
PPL
-
-JKO[BBE
A)PX
/PU
UP
#F
BO
0DDVQZJOH
1PXFS
4PNF
3FëFDUJPOT
PO
UN
4FDVSJUZ

$PVODJM
3FTPMVUJPO
1483
BOE
UIF
$POUFNQPSBSZ
-BX
PG
0DDVQBUJPO
JO
-JKO[BBE
FB
SFE

Making the Voice
of Humanity Heard Essays on Humanitarian Assistance and International Humanitarian Law in Honour of HRH Princess
Margriet of the Netherlands
-FJEFO#PTUPO
2004

;JF
PPL
0OEFS[PFL
POEFSWSBHJOHFO
JO
*SBL
3BQQPSU
WBO

EF
$PNNJTTJF
WBO
0OEFS[PFL
OBBS
EF
CFUSPLLFOIFJE
WBO
/FEFSMBOETF
NJMJUBJSFO
CJK
NPHFMJKLF
NJTTUBOEFO

CJK
HFTQSFLLFO
NFU
HFEFUJOFFSEFO
JO
*SBL
DPNNJTTJF
7BO
EFO
#FSH

18
KVOJ
2007

266 De volkenrechtelijke grondslag van militair ingrijpen in Irak

 stuurslaag in Irak vormden en dat niet later dan 15
EFDFNCFS
2003
JO
TBNFOXFSLJOH
NFU
EF

"VUPSJUFJU
FO
EF
7FSFOJHEF
/BUJFT
FFO
UJKEQBE
PWFSFFOHFLPNFO
NPFTU
XPSEFO
WPPS
FFO

OJFVXF
HSPOEXFU
WBO
*SBL
FO
WPPS
EFNPDSBUJTDIF
WFSLJF[JOHFO
%BBSOB
EJFOEF
EF
NBDIU

WPMMFEJH
BBO
IFU
*SBBLTF
WPML
UF
XPSEFO
PWFSHFESBHFO
0QWBMMFOE
XBT
EBU
EF
7FJMJHIFJETSBBE

FFSTU
UPFO
EF
WFTUJHJOH
WBO
FFO
NVMUJOBUJPOBMF
USPFQFONBDIU
JO
IFU
WPPSVJU[JDIU
XJMEF
TUFMMFO

NFU
FFO
NBOEBBU
PN
ABMMF
OPPE[BLFMJKLF
NJEEFMFO
MFFT
NJMJUBJSF
NJEEFMFO

UF
HFCSVJLFO

UFOFJOEF
EF
QPMJUJFLF
NBDIUTPWFSHBOH
UF
WFSHFNBLLFMJKLFO
FO
CJK
UF
ESBHFO
BBO
EF
WFJMJHIFJE

FO
WSFEF
JO
IFU
MBOE

8.10 Balkenende IV en een ‘adequaat volkenrechtelijk

mandaat’ voor vredesmissies
*O
IFU
SFHFFSBLLPPSE
WBO
IFU
LBCJOFU#BMLFOFOEF
*7
XFSE
BMT
CFMBOHSJKL
EPFM
WBO
IFU

SFHFSJOHTCFMFJE
PNTDISFWFO
EBU
/FEFSMBOE
AFFO
SFMFWBOUF
FO
DPOTUSVDUJFWF
QBSUOFS
CMJKGU

JO
EF
XFSFME
FO
JO
&VSPQB
%F
FFSTUF
QJKMFS
WBO
IFU
BLLPPSE
XBT
EBO
PPL
HFUJUFME
A&FO

BDUJFWF
JOUFSOBUJPOBMF
FO
&VSPQFTF
SPM
1VOU
4
WBO
EF[F
QJKMFS
MVJEEF

/FEFSMBOE
TUFNU
IFU
WFJMJHIFJETCFMFJE
BG
PQ
EF
OJFVXF
TJUVBUJF
JO
EF
XFSFME
FO
SJDIU

[JDI
PQ
WSFEFTNJTTJFT
PQ
CFTUSJKEJOH
WBO
UFSSPSJTNF
PQ
DPOëJDUQSFWFOUJF
FO
PQ
XFEFS
PQCPVX
Een adequaat volkenrechtelijk mandaat
JT
WFSFJTU
CJK
EFFMOBNF
BBO
NJTTJFT
NFU
JO[FU

WBO
/FEFSMBOETF
NJMJUBJSFO
)FU
[H
5PFUTJOHTLBEFS
JT
MFJESBBE
CJK
EF
CFTMVJUWPSNJOH

XBBSCJK
QBSMFNFOUBJSF
JOTUFNNJOH
JT
WFS[FLFSE130

%F
[JOTOFEF
ABEFRVBBU
WPMLFOSFDIUFMJKL
NBOEBBU
[PSHEF
CJK
EF
CFTQSFLJOH
WBO
EF
SFHFSJOHT
WFSLMBSJOH
JO
EF
&FSTUF
FO
EF
5XFFEF
,BNFS
WPPS
WFFM
EJTDVTTJF
0N
EF
POEVJEFMJKLIFJE
PWFS

EF
CFUFLFOJT
WBO
EF[F
[JOTOFEF
XFH
UF
OFNFO
[FHEF
EF
SFHFSJOH
FFO
OPUJUJF
UPF131
0Q
22
KVOJ
2007
XFSE
EF
A/PUJUJF
SFDIUTHSPOETMBH
FO
NBOEBBU
WBO
NJTTJFT
NFU
EFFM
OBNF
WBO
/FEFSMBOETF
NJMJUBJSF
FFOIFEFO
HFQSFTFOUFFSE132
"MT
BMHFNFFO
VJUHBOHTQVOU

IBOUFFSEF
EF
SFHFSJOH
EBU
AWPPS
JFEFSF
TUBBU
HFMEU
EBU
HFXFMETUPFQBTTJOH
FO
VJU[FOEJOH

WBO
NJMJUBJSFO
JO
PWFSFFOTUFNNJOH
EJFOU
UF
[JKO
NFU
IFU
JOUFSOBUJPOBMF
SFDIU
/BBS
IFU

PPSEFFM
WBO
IFU
LBCJOFU
HPME
EJU
WPPS
/FEFSMBOE
JO
IFU
CJK[POEFS
JO
WFSCBOE
NFU
AEF

HSPOEXFUUFMJKLF
QMJDIU


EF
POUXJLLFMJOH
WBO
EF
JOUFSOBUJPOBMF
SFDIUTPSEF
UF
CFWPSEF
SFO
FO
EF
SFQVUBUJF
WBO
%FO
)BBH
BMT
AKVSJEJTDIF
IPPGETUBE
WBO
EF
XFSFME133
%F
WFSFJTUF

SFDIUTHSPOETMBH
XBT
BBOXF[JH
JOEJFO
FS
TQSBLF
XBT
WBO
FFO
WBO
EF
VJU[POEFSJOHFO
PQ
EF

WPMLFOSFDIUFMJKLF
IPPGESFHFM
WBO
IFU
HFXFMEWFSCPE
7PPS
EF
JO[FU
WBO
NJMJUBJSFO
XBT

daarnaast een mandaat OPEJH
FFO
PQESBDIU
NFU
EF
EBBSJO
PNTDISFWFO
QPMJUJFLF
FO
NJMJ
UBJSF
EPFMTUFMMJOHFO
WBO
EF
PQFSBUJF
FO
EF
NFFS
TQFDJêFLF
UBBLPNTDISJKWJOH
)FU
NBOEBBU

TUPFMEF
PQ
EF
SFDIUTHSPOETMBH
FO
XFSE
EPPSHBBOT
PQHFOPNFO
JO
FFO
SFTPMVUJF

%F
OPUJUJF
MFHEF
FYQMJDJFU
IFU
WFSCBOE
NFU
NJMJUBJSF
NJTTJFT
XBBSBBO
/FEFSMBOE
HFFO

NJMJUBJSF
NBBS
XFM
QPMJUJFLF
TUFVO
WFSMFFOEF
)JFSPNUSFOU
XFSE
HFTUFME
A)PFXFM
QPMJ
UJFLF
TUFVOWFSMFOJOH
WBO
FFO
BOEFSF
PSEF
JT
EBO
EFFMOBNF
BBO
FFO
NJMJUBJSF
NJTTJF
JT
IFU

130 3FHFFSBLLPPSE
#BMLFOFOEF
*7
7
GFCSVBSJ
2007, XXXB[Ol
$VSTJWFSJOH
UPFHFWPFHE

131 Kamerstukken II, 2006/07, 29 521
OS
39
Q
7
132 Kamerstukken II, 2006/07, 29 521
OS
41
133 Kamerstukken II, 2006/07, 29 521
OS
41
Q
3

De volkenrechtelijke grondslag van militair ingrijpen in Irak 267

 CFTUBBO
WBO
FFO
WPMLFOSFDIUFMJKLF
HSPOETMBH
PPL
EBBSWPPS
FFO
WFSFJTUF134
%F
OPUJUJF
HJOH

JO
PQ
EF
WFSTDIJMMFOEF
VJU[POEFSJOHFO
WBO
IFU
HFXFMEWFSCPE
"DIUFSFFOWPMHFOT
QBTTFFS
EFO
EF
SFWVF
[FMGWFSEFEJHJOH
UPFTUFNNJOH
WBO
EF
7FJMJHIFJETSBBE
VJUOPEJHJOH
EPPS
IFU

HBTUMBOE
FO
IVNBOJUBJSF
JOUFSWFOUJF
0WFS
EF
NBDIUJHJOH
WBO
EF
7FJMJHIFJETSBBE
WPPS
IFU

HFCSVJL
WBO
HFXFME
TUFMEF
EF
SFHFSJOH

"VUPSJTBUJFT
WBO
EF
7FJMJHIFJETSBBE
WPPS
IFU
HFCSVJL
WBO
HFXBQFOE
HFXFME
XPSEFO
OFFS
HFMFHE
JO
7FJMJHIFJETSBBESFTPMVUJFT
XBBSJO
IFU
HFCSVJL
WBO
BMMF
OPPE[BLFMJKLF
NBBUSFHF
MFO
BMM
necessary means
PG
BMM
necessary measures

XPSEU
UPFHFTUBBO

*OEJFO
EF
7FJMJHIFJETSBBE
HFFO
PWFSFFOTUFNNJOH
LPO
CFSFJLFO
PWFS
FFO
SFTPMVUJF
LPO
EF

TJUVBUJF
[JDI
WPPSEPFO
EBU
AJO
EF
JOUFSOBUJPOBMF
HFNFFOTDIBQ
FFO
CSFFE
HFESBHFO
HFWPFMFO

CFTUBBU
EBU
NJMJUBJS
PQUSFEFO
MFHJUJFN
JT
BMEVT
EF
OPUJUJF
"MT
WPPSCFFME
IJFSWBO
OPFNEF
EF

SFHFSJOH
EF
IVNBOJUBJSF
JOUFSWFOUJF
FO
EF
SJTJDPT
WBO
BG[JKEJHIFJE
PG
POWPMEPFOEF
EPFMUSFG
GFOE
PQUSFEFO
POEFS
WFSXJK[JOH
OBBS
IFU
GBMFO
WBO
EF
JOUFSOBUJPOBMF
HFNFFOTDIBQ
CJK
EF

HFOPDJEFT
JO
3XBOEB
FO
4SFCSFOJDB
%F
OPUJUJF
HJOH
OJFU
JO
PQ
IFU
TDFOBSJP
[PBMT
[JDI
EBU

IBE
WPPSHFEBBO
JO
20022003
JO[BLF
*SBL
#JK
EF
CFTQSFLJOH
WBO
EF
OPUJUJF
JO
EF
5XFFEF

,BNFS
XFSE
IJFS
VJUFSBBSE
XFM
OBBS
HFWSBBHE
%F
SFHFSJOH
IJFME
WPM
EBU
FS
JOEFSUJKE
TQSBLF

XBT
WBO
[PXFM
FFO
WPMLFOSFDIUFMJKLF
HSPOETMBH
BMT
WBO
FFO
NBOEBBU
.JOJTUFS
7FSIBHFO
WBO

#VJUFOMBOETF
;BLFO
BOUXPPSEEF
OB
WFFM
LSJUJTDIF
WSBHFO
A*L
TQSFFL
PPL
OJFU
PWFS
FFO
POPN
TUSFEFO
WPMLFOSFDIUFMJKL
NBOEBBU
JL
TQSFFL
PWFS
FFO
BEFRVBBU
WPMLFOSFDIUFMJKL
NBOEBBU
EBU

XJM
[FHHFO
UPFSFJLFOE
)FU
XBT
WPMHFOT
IFN
AFFO
LXFTUJF
WBO
JOUFSQSFUBUJF135

8.11 Terugblik
Volkenrecht en vrede
&FO
CFMBOHSJKLF
QJKMFS
WBO
EF
OBPPSMPHTF
JOUFSOBUJPOBMF
TBNFOXFSLJOH
JT
IFU
TUFMTFM
WBO

DPMMFDUJFWF
WFJMJHIFJE
[PBMT
OFFSHFMFHE
JO
IFU
VN)BOEWFTU
%JU
WPPS[JFU
JO
FFO
QSJNBJSF

WFSBOUXPPSEFMJKLIFJE
WBO
EF
7FJMJHIFJETSBBE
WPPS
EF
IBOEIBWJOH
PG
IFU
IFSTUFM
WBO
EF

JOUFSOBUJPOBMF
WSFEF
FO
WFJMJHIFJE
)PFLTUFOFO
WBO
EJU
TUFMTFM
[JKO
EF
QMJDIU
UPU
WSFFE
[BNF
JOUFSOBUJPOBMF
HFTDIJMMFOCFTMFDIUJOH
FO
IFU
HFXFMEWFSCPE
NFU
BMT
HFTDISFWFO
VJU
[POEFSJOHFO
IFU
SFDIU
PQ
[FMGWFSEFEJHJOH
FO
DPMMFDUJFWF
NJMJUBJSF
BDUJF
PQ
CBTJT
WBO
FFO

NBOEBBU
WBO
EF
7FJMJHIFJETSBBE

)FU
VN)BOEWFTU
JT
HFFO
TQPPSCPFLKF
EBU
LMJQFOLMBBS
BBOHFFGU
IPF
EF
7FJMJHIFJET
SBBE
FO
EF
MJETUBUFO
JO
FMLF
HFHFWFO
TJUVBUJF
EJFOFO
UF
IBOEFMFO
)FU
)BOEWFTU
WPSNU

WFFMFFS
IFU
OPSNBUJFWF
SBBNXFSL
XBBSCJOOFO
EF[F
EJFOFO
UF
PQFSFSFO
FO
PPL
OJFVXF

SFDIUTPOUXJLLFMJOHFO
FO
TUBUFOQSBLUJKL
[JDI
LVOOFO
NBOJGFTUFSFO
JO
SFBDUJF
PQ
TUFSL

HFWPFMEF
OJFVXF
PWFSUVJHJOHFO
FO
WJUBMF
OBUJPOBMF
FO
JOUFSOBUJPOBMF
CFMBOHFO
;P
LSJTUBM
MJTFSFO
EF
SFBDUJFT
PQ
EF
WPMLFSFONPPSEFO
FO
ëBHSBOUF
NFOTFOSFDIUFOTDIFOEJOHFO
JO

3XBOEB
FO
WPPSNBMJH
+PFHPTMBWJÌ
[JDI
HFMFJEFMJKL
VJU
JO
EF
FSLFOOJOH
WBO
EF
PQ
JFEFSF

134 Kamerstukken II, 2006/07, 29 521
OS
41
Q
3

135 Kamerstukken I, 2006/07
OS
38
Q
1197 en 1203
0OEFS
WFSXJK[JOH
OBBS
.BSUJOVT
/JKIPďT
HFEJDIUFOCVOEFM
Lees
maar; er staat niet wat er staaU
CFLSJUJTFFSEF
PVENJOJTUFS
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
,PPJKNBOT
EF
BSHVNFOUBUJF

WBO
EF
/FEFSMBOETF
SFHFSJOH
JO
[JKO
CJKESBHF
A#BMLFOFOEF
*7
FO
EF
*SBLDPOOFDUJPO
JO
5IJKT
+BOTFO
+BOOF

/JKNBO
FO
+BO
8JMMFN
4BQ
SFE

Burgers en barbaren. Over oorlog tussen recht en macht
"NTUFSEBN
2007

Q
178
184

268 De volkenrechtelijke grondslag van militair ingrijpen in Irak

 TUBBU
SVTUFOEF
WFSQMJDIUJOH
WBO
FFO
responsibility to protect
WBO
[JKO
CVSHFSCFWPMLJOH
EJF
EF

TPFWFSFJOJUFJU
WBO
TUBUFO
CFHSFOTU
FO
FFO
BBOWVMMFOEF
WFSBOUXPPSEFMJKLIFJE
WBO
EF
7FS
FOJHEF
/BUJFT
CFIFMTU
*OEJFO
EF
7FJMJHIFJETSBBE
OJFU
UJKEJH
FO
CFTMVJUWBBSEJH
IBOEFMU

XPSEU
EF[F
responsibility to protect
XFM
JOHFSPFQFO
PN
IFU
SFDIU
[P
OJFU
EF
QMJDIU
WBO
EFSEF

TUBUFO
UPU
FFO
NJMJUBJSF
JOUFSWFOUJF
JO
IVNBOJUBJSF
OPPEPNTUBOEJHIFEFO
UF
MFHJUJNFSFO

UFOFJOEF
HFOPDJEF
NJTESJKWFO
UFHFO
EF
NFOTFMJKLIFJE
FO
FSOTUJHF
PPSMPHTNJTESJKWFO
UF

WPPSLPNFO
JOEJFO
EF
PWFSIFJE
WBO
IFU
CFUSPLLFO
MBOE
OJFU
JO
TUBBU
ÓG
OJFU
CFSFJE
JT
EF[F

CFTDIFSNJOH
BBO
[JKO
CVSHFSCFWPMLJOH
UF
CJFEFO
%JU
CMJKGU
FWFOXFM
FFO
PNTUSFEFO
PO
EFSXFSQ
XBBSPWFS
WPPSBMTOPH
HFFO
BMHFNFOF
SFHFMT
CFTUBBO

De primaire verantwoordelijkheid van de Veiligheidsraad en het falen van collectieve diplomatie

5FOFJOEF
FFO
EPFMUSFďFOE
PQUSFEFO
WBO
EF
7FSFOJHEF
/BUJFT
UF
WFS[FLFSFO
IFCCFO
EF
MJETUB
ten in 1945
EF
WFSBOUXPPSEFMJKLIFJE
WPPS
EF
IBOEIBWJOH
WBO
EF
JOUFSOBUJPOBMF
WSFEF
FO

WFJMJHIFJE
JO
EF
FFSTUF
QMBBUT
BBO
EF
7FJMJHIFJETSBBE
PQHFESBHFO
%F
MJETUBUFO
IFCCFO
[JDI

WFSCPOEFO
EF
CFTMVJUFO
WBO
EF
7FJMJHIFJETSBBE
PWFSFFOLPNTUJH
IFU
)BOEWFTU
UF
BBOWBBSEFO

FO
VJU
UF
WPFSFO136
5F
MBOHF
UJKE
JT
EF
7FJMJHIFJETSBBE
IFU
OJFU
FFOT
LVOOFO
XPSEFO
PWFS
FFO

FďFDUJFWF
BBOQBL
WBO
EF
LXFTUJF
WBO
EF
MVW
JO
*SBL
)JFSEPPS
LPOEFO
IFU
PQHFMFHEF
TBOD
UJFSFHJNF
FO
IFU
PMJFWPPSWPFETFMQSPHSBNNB
POUBBSEFO
JO
UBOEFMP[F
JOTUSVNFOUFO
EJF
XFM

EF
*SBBLTF
CVSHFSCFWPMLJOH
USPďFO
NBBS
IFU
SFHJNF
[FMG
HFIFFM
CVJUFO
TDIPU
IJFMEFO
)FU
JO

IFU
[BEFM
CMJKWFO
WBO
4BEEBN
)PFTTFJO
WPSNEF
FFO
HFWBBS
WPPS
EF
*SBBLTF
CFWPMLJOH
FO
PQ

UFSNJKO
WPPS
EF
JOUFSOBUJPOBMF
WSFEF
FO
WFJMJHIFJE
&FO
HFSFEF
WSFFT
CFTUPOE
EBU
4BEEBN

)PFTTFJO
WSPFH
PG
MBBU
NFU
IFU
JOTUPSUFO
WBO
IFU
TBODUJFSFHJNF
XFFS
EF
CFTDIJLLJOH
[PV

LSJKHFO
PWFS
EF
FOPSNF
*SBBLTF
PMJFPQCSFOHTUFO
FO
EF[F
[PV
BBOXFOEFO
WPPS
EF
BBONBBL

FO
BBOTDIBG
WBO
WPMEPFOEF
QMVUPOJVN
PG
IPPHWFSSJKLU
VSBOJVN
PN
[JKO
TMVJNFSFOEF
LFSO
XBQFOQSPHSBNNB
XFFS
PQ
UF
TUBSUFO
%JU
[PV
EFTBTUSFV[F
HFWPMHFO
IFCCFO
WPPS
EF
TUBCJMJ
UFJU
JO
IFU
.JEEFO0PTUFO
FO
IFU
XFSFMEXJKEF
OPOQSPMJGFSBUJFCFMFJE
EBU
UPDI
BM
FSH
POEFS

ESVL
TUPOE137
%F
WPPSUHF[FUUF
JOTQFDUJFT
FO
TBODUJFT
XBSFO
NFEF
HFSJDIU
PQ
IFU
WPPSLPNFO

WBO
EJU
HFWBBS
*O
EBU
TMVJNFSFOEF
HFWBBS
WBO
FFO
IFSMFWJOH
PQ
UFSNJKO
WBO
EF
LFSOXBQFODB
QBDJUFJU
WBO
*SBL
LPO
JO
EF
HFHFWFO
PNTUBOEJHIFEFO
HFFO
BSHVNFOU
HFWPOEFO
XPSEFO
WPPS

JOEJWJEVFMF
MJETUBUFO
XFMLF
EBO
PPL
PN
IFU
SFDIU
JO
FJHFO
IBOE
UF
OFNFO
;PBMT
#MJY
JO
[JKO

HFTQSFL
NFU
EF
$PNNJTTJF
TUFMEF
A 

JG
*SBRT
DPOEVDU
XBT
TVĐDJFOU
KVTUJêDBUJPO
GPS
UIF

US
BOE
UIF
UK
BOE
PUIFST
UP
HP
UP
XBS
VOEFS
BMM
SFTPMVUJPOT
UIFO
QSFTVNBCMZ
JU
XPVME
IBWF

CFFO
UIF
TBNF
BVUIPSJ[BUJPO
GPS
UIF
$IJOFTF
BOE
UIF
3VTTJBOT
BT
XFMM
CFDBVTF
UIFZ
BSF
BMTP

QBSU
PG
UIF
4FDVSJUZ
$PVODJM


*
UIJOL
UIBU
TIPXT
UIF
BCTVSEJUZ
PG
JU
7PPSUT
NFSLUF
#MJY

PQ
A 

JU
JT
OPU
CFDBVTF
JU
JT
JOIFSFOUMZ
PS
BVUPNBUJDBMMZ
WFUPFE
CZ
3VTTJB
PS
$IJOB
JU
JT

CFDBVTF
UIFZ
UIJOL
UIBU
UIF
VTF
PG
GPSDF
JT
OPU
B
TFOTJCMF
XBZ
PVU138

136 ;JF
EF
BSUJLFMFO
24 en 25
WBO
IFU
VN)BOEWFTU

137 ;JF
IJFSPWFS
7FJMJHIFJETSBBESFTPMVUJF
1540
2004

EJF
POEFS
NFFS
XJM
WFSIJOEFSFO
EBU
OJFUTUBUFMJKLF
BDUPSFO

OVDMFBJSF
DIFNJTDIF
FO
CJPMPHJTDIF
XBQFOT
NBLFO
POUXJLLFMFO
CF[JUUFO
WFSWPFSFO
PG
HFCSVJLFO
%F[F

SFTPMVUJF
BBOHFOPNFO
POEFS
IPPGETUVL
7**
WBO
IFU
)BOEWFTU
WFSQMJDIU
MJETUBUFO
EBBSUPF
XFUHFWJOH
VJU
UF

WBBSEJHFO
PG
UF
WFSTUFSLFO

138 #MJY
2 september 2009

De volkenrechtelijke grondslag van militair ingrijpen in Irak 269

 Kanttekening Commissielid Van Walsum

Het Commissielid Van Walsum onderschrijft de conclusie van de Commissie dat het volkenrechtelijke standpunt
van de regering – te weten dat de schending door Irak van het samenstel (corpus) van de sinds 1990 door de
Veiligheidsraad aangenomen resoluties militaire actie tegen Irak juridisch rechtvaardigde – niet goed te verdedigen
viel. Aan de toch al niet algemeen geaccepteerde geldigheid van deze ‘corpustheorie’ was op 8 november
2002 door de aanvaarding van resolutie 1441 een eind gekomen. In weerwil van enkele dubbelzinnigheden
in de tekst stelde deze resolutie per saldo buiten twijfel dat voor de volkenrechtelijke legitimering van een inval
in Irak een ‘tweede resolutie’ onontbeerlijk was. Van Walsum verbindt hieraan echter niet de conclusie dat
de regering verkeerd heeft gehandeld door voor de Amerikaans-Britse inval Nederlands politieke steun uit te
spreken. Volgens hem dient een verantwoordelijke regering zich niet alleen door de regels van het volkenrecht
maar ook door de eisen van de internationale politiek te laten leiden. Als de twee met elkaar in botsing komen
ontstaat een dilemma, maar geen regering zal accepteren dat haar vitale politieke doelstellingen onder alle
omstandigheden voor het volkenrecht zullen moeten wijken.
Een dwingende eis van de internationale politiek en daardoor ook voor ons land een vitale politieke doelstelling
is de preventie van nucleaire proliferatie. Het was in 2002 niet duidelijk hoe zonder de bereidheid van de
Verenigde Staten en het Verenigd Koninkrijk zo nodig zonder mandaat van de Veiligheidsraad in Irak militair
in te grijpen nog kon worden voorkomen dat na de onafwendbare instorting van het sanctieregime Saddam
Hoessein de enorme Iraakse olieopbrengsten zou gebruiken om zijn sluimerende kernwapenprogramma te
reactiveren. Als dat was gebeurd, zouden vermoedelijk nog voordat Irak zelf over een operationeel kernwapen
beschikte verschillende andere landen in de regio besloten hebben Iraks voorbeeld te volgen. Nederland had er
dus belang bij de Amerikaans-Britse operatie politiek te steunen. Het had er beslist geen belang bij samen met
Frankrijk en Duitsland de volkenrechtelijke onrechtmatigheid van die operatie aan de kaak te stellen.
Het rapport concludeert dat in het gevaar van een herleving op termijn van de kernwapencapaciteit van
Irak geen argument kan worden gevonden voor individuele lidstaten om het recht in eigen hand te nemen. Van
Walsum onderschrijft deze stelling maar vraagt wel aandacht voor het feit dat hier alleen van recht en niet van
politiek sprake is. Een regering die tot de conclusie is gekomen dat alleen de verdrijving van Saddam Hoessein
een rampzalige kettingreactie van nucleaire proliferatie in het Midden-Oosten kan voorkomen, zou haar plicht
verzaken als zij zich tegen een niet door de Veiligheidsraad gemandateerde interventie verzette om de enkele
reden dat een interventie met dat oogmerk naar geldend volkenrecht vooralsnog niet is toegestaan.
Het is opmerkelijk dat de regering het gevaar dat Irak op enig moment weer de vrije beschikking over zijn
olie-inkomsten krijgt en die dan aanwendt om zijn MVW-programma te reactiveren, wel noemt in haar Kamerbrief
van 18 maart 2003 waar zij uitlegt dat er geen alternatief voor militair optreden denkbaar is,* maar verder
voornamelijk uitspraken doet die de indruk wekken dat in haar visie de Iraakse dreiging in de eerste plaats van
onmiddellijk inzetbare biologische en chemische wapens uitgaat.** Dat was geen gelukkige keuze omdat die
wapens er ten slotte niet bleken te zijn, maar nog ongelukkiger is de hardnekkigheid waarmee de regering haar
volkenrechtelijke standpunt is blijven verdedigen dat Iraks schending van het ‘corpus’ van sinds 1990 door de
Veiligheidsraad aangenomen resoluties de inval ook na de aanvaarding van resolutie 1441 legitimeerde.
Van Walsum vraagt zich af of de regering er niet beter aan zou hebben gedaan de Kamer en het Nederlandse
volk uit te leggen dat er voor de inval volkenrechtelijk geen overtuigende rechtsgrond was, maar dat een militaire
ingreep om de aangegeven redenen toch geboden was en daarom Nederlands politieke steun verdiende. Ook
dan zou er in Nederland grote onenigheid zijn overgebleven, maar misschien minder onvrede over het feit dat
de regering geen open kaart had gespeeld.

*


,BNFSTUVLLFO
**
2002/03, 23 432
OS
94
Q
3

**

,BNFSTUVLLFO
**
2001/02, 23 432
OS
56
Q
1

270 De volkenrechtelijke grondslag van militair ingrijpen in Irak

 Op zoek naar een rechtsgrondslag voor het militair ingrijpen in Irak
"MPN
XPSEU
FSLFOE
EBU
EF
SFDIUTHSPOETMBH
WPPS
IFU
HSPPUTDIBMJHF
HFCSVJL
WBO
HFXFME

UFHFO
*SBL
JO
IFU
WPPSKBBS
WBO
2003
OJFU
HFWPOEFO
LBO
XPSEFO
JO
IFU
SFDIU
WBO
[FMGWFSEF
EJHJOH
%F[F
SFDIUTHSPOE
[PV
BMMFFO
JOHFSPFQFO
IFCCFO
LVOOFO
XPSEFO
JOEJFO
IFU
JO

IPHF
NBUF
BBOOFNFMJKL
XBT
EBU
*SBL
PQ
IFU
QVOU
TUPOE
MVW tegen andere landen te ge
CSVJLFO
)PF[FFS
FS
PPL
FFO
HFSFFE
WFSNPFEFO
LPO
CFTUBBO
EBU
*SBL
PWFS
EF[F
XBQFOT

CFTDIJLUF
IFU
XBT
JO
EF
POEFS[PFLTQFSJPEF
20022003
PQ
CBTJT
WBO
EF
JOTQFDUJFT
FO

PWFSJHF
JOGPSNBUJF
JO
WPMEPFOEF
NBUF
EVJEFMJKL
EBU
FS
HFFO
BDVVU
HFWBBS
WBO
FFO
BBOWBM

door Irak met MVW
CFTUPOE
0PL
IFFGU
HFFO
FOLFMF
TUBBU
HFUSBDIU
IFU
NJMJUBJSF
JOHSJKQFO

UF
TUPFMFO
PQ
IFU
MFFSTUVL
WBO
EF
IVNBOJUBJSF
JOUFSWFOUJF
PPL
BM
TUPOE
IFU
SFHJNF
CFLFOE

PN
FFO
WFFMWVMEJHF
TDIFOEJOH
WBO
EF
SFDIUFO
WBO
FUOJTDIF
FO
SFMJHJFV[F
HSPFQFSJOHFO
FO

QPMJUJFLF
PQQPOFOUFO
%F
NJMJUBJSF
JOUFSWFOUJF
XBT
POHFUXJKGFME
EPPS
EF
"NFSJLBBOTF

regering mede bedoeld om regime change BG
UF
EXJOHFO
FO
CJK
UF
ESBHFO
BBO
IFU
POUTUBBO

WBO
FFO
EFNPDSBUJTDIF
SFDIUTTUBBU
JO
*SBL
0QFFOWPMHFOEF
/FEFSMBOETF
NJOJTUFST
WBO

#VJUFOMBOETF
;BLFO
IFCCFO
FFO
EFSHFMJKL
NPUJFG
WPPS
NJMJUBJS
JOHSJKQFO
TUFFET
WFSXPS
QFO
)PF
WFSBDIUFMJKL
IFU
SFHJNF
WBO
4BEEBN
)PFTTFJO
PPL
HFXFFTU
NPHF
[JKO
IFU
JO
UFSOBUJPOBMF
SFDIU
CPPE
HFFO
SFDIUTCBTJT
WPPS
IFU
TUSFWFO
WBO
JOEJWJEVFMF
MJETUBUFO
PN

WJB
NJMJUBJS
JOHSJKQFO
JO
FFO
EFSEF
TUBBU
FFO
EJDUBUPS
VJU
IFU
[BEFM
UF
TUPUFO
FO
FFO
BOEFSF

SFHFSJOH
BBO
EF
NBDIU
UF
CSFOHFO
;PBMT
EF
LXFTUJF)BÐUJ
BBOUPPOU
IFFGU
EF
7FJMJHIFJET
SBBE
CJK
IPHF
VJU[POEFSJOH
FFO
QSPEFNPDSBUJTDIF
JOUFSWFOUJF
HFCJMMJKLU
NBBS
EJU
FOLFMF

HFWBM
LBO
CJK
HFCSFL
BBO
OBWPMHJOH
JO
BOEFSF
TJUVBUJFT
FO
IFU
POUCSFLFO
WBO
FFO
IFFS
TFOEF
SFDIUTPQWBUUJOH
EBBSPWFS
WPPSBMTOPH
OJFU
BMT
CBTJT
WPPS
FFO
OJFVXF
POUXJLLFMJOH

JO
IFU
WPMLFOSFDIU
BBOHFEVJE
XPSEFO139
#PWFOEJFO
IBEEFO
EF[F
JOUFSWFOUJFT
JO
)BÐUJ
EF

JOTUFNNJOH
WBO
EF
7FJMJHIFJETSBBE

De ‘corpustheorie’ en de kwestie van de wezenlijke schending

%F
XFTUFSTF
MBOEFO
EJF
EF
NJMJUBJSF
BDUJF
IFCCFO
VJUHFWPFSE
EBO
XFM
EBBSBBO
QPMJUJFLF
TUFVO

IFCCFO
HFHFWFO
IFCCFO
EF
SFDIUTHSPOETMBH
WPPS
EF
BDUJF
WPPSOBNFMJKL
HF[PDIU
JO
IFU
TB
NFOTUFM
WBO
EF
SFTPMVUJFT
EJF
EF
7FJMJHIFJETSBBE
TJOET
EF
JOWBM
EPPS
*SBL
JO
,PFXFJU
IFFGU

BBOHFOPNFO
JO
IFU
CJK[POEFS
EF
SFTPMVUJFT
678
1990

687
1991

FO
1441
2002
140
%F[F
ADPSQVTUIFPSJF
WFSUPPOU
OBBS
IFU
PPSEFFM
WBO
EF
$PNNJTTJF
FWFOXFM
FSOTUJHF

NBODPT
3FTPMVUJF
678 van 29 november 1990
HBG
*SBL
OPH
ÊÊO
MBBUTUF
LBOT
PN
[JDI
VJU

,PFXFJU
UFSVH
UF
USFLLFO
PQ
PG
WPPS
15
KBOVBSJ
1991
%FFE
*SBL
EBU
OJFU
EBO
NBDIUJHEF

EF
7FJMJHIFJETSBBE
ANFNCFS
4UBUFT
DPPQFSBUJOH
XJUI
UIF
(PWFSONFOU
PG
,VXBJU


UP

VTF
BMM
OFDFTTBSZ
NFBOT
SFTPMVUJF
678
QBSBHSBBG
2

%JU
XBT
EF
WPMLFOSFDIUFMJKLF
HSPOE
slag voor operatie Desert Storm in 1991
3FTPMVUJF
687 van 3 april 1991 legde Irak een om
WBOHSJKL
QBLLFU
WBO
WFSQMJDIUJOHFO
PQ
XBBSPOEFS
POUXBQFOJOH
5FHFMJKLFSUJKE
CF[FHFMEF

EF
SFTPMVUJF
PPL
IFU
PWFSFFOHFLPNFO
TUBBLUIFUWVSFO
FO
CFWBUUF
[JK
XFM
FFO
WPPSUHF[FU

TBODUJFSFHJNF
NBBS
HFFO
WPPSUHF[FU
NBOEBBU
UPU
HFXFMEHFCSVJL
Resolutie 1441 van 8 november 2002
HBG
*SBL
OPH
ÊÊO
MBBUTUF
HFMFHFOIFJE
BBO
[JKO

SBQQPSUBHFWFSQMJDIUJOHFO
PWFS
EF
PQHFMFHEF
POUXBQFOJOH
WBO
MVW
UF
WPMEPFO
*OEJFO

*SBL
EF[F
MBBUTUF
HFMFHFOIFJE
OJFU
CFOVUUF
[PVEFO
CMJKLFOT
EF
UFLTU
WBO
EF
SFTPMVUJF

139 ;JF
7FJMJHIFJETSBBETSFTPMVUJF
940, 31
KVMJ
1994 en 1529, 29
GFCSVBSJ
2004
;JF
PPL
%BWJE
.
.BMPOF
Decision-

making in the UN Security Council: The Case of Haiti, 1990-1997
0YGPSE
1998

140 7PPS
FFO
VJUFFO[FUUJOH
WBO
EF
"NFSJLBBOTF
QPTJUJF
[JF
IFU
BSUJLFM
WBO
EF
KVSJEJTDI
BEWJTFVS
FO
EF
BTTJTUFOU

KVSJEJTDI
BEWJTFVS
WBO
IFU
US
4UBUF
%FQBSUNFOU
8)
5BGU
*7
FO
5'
#VDIXBME
A1SFFNQUJPO
*SBR
BOE
*OUFS
OBUJPOBM
-BX
The American Journal of International Law, 97
2003

557563

De volkenrechtelijke grondslag van militair ingrijpen in Irak 271

 OBEFS
CFSBBE
QBSBHSBGFO
4 en 12

FO
ATFSJPVT
DPOTFRVFODFT
QBSBHSBBG
13

WPMHFO
NBBS

EF
TMFVUFMXPPSEFO
use of all necessary means
TUBBO
OJFU
JO
EF
SFTPMVUJF
3FTPMVUJF
1441
XBT

EBBSNFF
OJFU
FFO
SFTPMVUJF
EJF
JOEJWJEVFMF
MJETUBUFO
NJMJUBJS
JOHSJKQFO
[POEFS
OBEFSF

CFTMVJUWPSNJOH
WBO
EF
7FJMJHIFJETSBBE
UPFTUPOE
%BU
EJU
CFTFGU
XFSE
LBO
PPL
BGHFMFJE

XPSEFO
VJU
EF
WFSXPFEF
QPHJOHFO
JO
IFU
WPPSKBBS
WBO
2003
PN
FFO
[PHFOBBNEF
UXFFEF

SFTPMVUJF
BBO
UF
OFNFO
EJF
XFM
expressis verbis UPU
HFXFMEHFCSVJL
[PV
NBOEBUFSFO
)FU

EBBSUPF
TUSFLLFOEF
POUXFSQ
WBO
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
IFU
7FSFOJHE
,POJOLSJKL
FO
4QBO
KF
XBT
HFNPEFMMFFSE
PQ
CBTJT
WBO
SFTPMVUJF
678
1991
141
7PMEPFOEF
TUFVO
POEFS
EF
MFEFO

WBO
EF
7FJMJHIFJETSBBE
CMFFG
FWFOXFM
VJU
)FU
XBT
OJFU
BMMFFO
FFO
LXFTUJF
WBO
EF
WFFM
CFTQSPLFO

ESFJHFOEF
FO
APOSFEFMJKL
HFOPFNEF
WFUPT
WBO
3VTMBOE
'SBOLSJKL
FO
$IJOB

NBBS
PPL
WBO
IFU
POUCSFLFO
WBO
TUFVO
POEFS
FFO
NFFSEFSIFJE
WBO
EF
HFLP[FO
MFEFO

XBBSPOEFS
[JDI
PPL
%VJUTMBOE
FO
EJWFSTF
POUXJLLFMJOHTMBOEFO
CFWPOEFO

%F
/FEFSMBOETF
SFHFSJOH
IFFGU
[PXFM
WPPS
BMT
OB
EF
BBOWBBSEJOH
WBO
SFTPMVUJF
1441
2002

EF
KVSJEJTDIF
SFDIUWBBSEJHJOH
WBO
EF
NJMJUBJSF
BDUJF
UFHFO
*SBL
HFTUPFME
PQ
EF

TDIFOEJOH
EPPS
*SBL
WBO
IFU
TBNFOTUFM
IFU
ADPSQVT

WBO
EF
SFTPMVUJFT
EJF
EF
7FJMJHIFJET
SBBE
JO
EF
LXFTUJF*SBL
IFFGU
BBOHFOPNFO
NFU
OBNF
EBU
IFU
SFHJNF
WBO
4BEEBN
)PFT
TFJO
IBE
HFGBBME
WPMMFEJH
FO
PWFSUVJHFOE
UF
CFXJK[FO
EBU
*SBL
OJFU
NFFS

PWFS
MVW be
TDIJLUF
%F[F
UIFPSJF
JT
NFU
OBNF
EPPS
EF
#SJUTF
Attorney General
-PSE
(PMETNJUI
HFIBO
teerd op 17
NBBSU
JO
BOUXPPSE
PQ
FFO
WSBBH
WBO
IFU
#SJUTF
QBSMFNFOU
FO
FFSEFS
VJUWPFSJH

EPPS
IFN
CFBSHVNFOUFFSE
JO
FFO
WFSUSPVXFMJKL
NFNPSBOEVN
WBO
7 maart 2003 aan
QSFNJFS
#MBJS
NBBS
[JKO
PQWBUUJOH
JT
JOUFSOBUJPOBBM
PNTUSFEFO
FO
TUFSL
CFLSJUJTFFSE
HF
CMFWFO
*O
FFO
HFTQSFL
NFU
EF
$PNNJTTJF
UZQFFSEF
4BOET
EF[F
UIFPSJF
BMT
AOPU
WBMJE
BU

BMM


5IBU
SFTPMVUJPO
XBT
POMZ
JOUFOEFE
UP
HFU
*SBR
PVU
PG
,VXBJU142
*O
IFU
IFMF
MBUF

TUBEJVN
OBNFMJKL
17 maart 2003

WBO
EF
BBOMPPQ
OBBS
EF
PPSMPH
JT
EF
/FEFSMBOETF
SF
HFSJOH
JODMVTJFG
EF
NJOJTUFSQSFTJEFOU
PQ
IFU
KVSJEJTDI
LPNQBT
WBO
-PSE
(PMETNJUI

HBBO
WBSFO143
)FU
JT
EF
$PNNJTTJF
OJFU
HFCMFLFO
EBU
EF
FJHFO
KVSJEJTDIF
EJFOTU
WBO
#VJ
UFOMBOETF
;BLFO
FOPG
%FGFOTJF
PN
FFO
PPSEFFM
PWFS
EJU
#SJUTF
BEWJFT
JT
HFWSBBHE

*O
TBNFOIBOH
NFU
EF
ADPSQVTUIFPSJF
JT
EPPS
EF
/FEFSMBOETF
SFHFSJOH
PPL
WFFMWVMEJH

FFO
CFSPFQ
HFEBBO
PQ
EF
XF[FOMJKLF
TDIFOEJOH
material breach

EPPS
*SBL
WBO
[JKO
WFS
QMJDIUJOHFO
UPU
POUXBQFOJOH
FO
NFEFXFSLJOH
BBO
JOTQFDUJFT
BMT
FFO
[FMGTUBOEJHF
SFDIUT
HSPOE
WPPS
EF
MFHJUJNBUJF
WBO
IFU
HFXBQFOEF
JOHSJKQFO
%F
$PNNJTTJF
DPOTUBUFFSU
EBU

IFU
CFHSJQ
material breach
WBOBG
SFTPMVUJF
707 van 15 augustus 1991 een aantal keren door
EF
7FJMJHIFJETSBBE
JT
HFCF[JHE
PPL
JO
[PHFOBBNEF
QSFTJEFOUJÌMF
WFSLMBSJOHFO
WBO
EF

SBBE
FO
MBBUTUFMJKL
JO
SFTPMVUJF
1441
%JU
BBO
IFU
WFSESBHFOSFDIU
POUMFFOEF
SFDIUTCFHSJQ

HFFGU
JO
IFU
BMHFNFFO
FFO
EFS
DPOUSBDUQBSUJKFO
IFU
SFDIU
UFHFONBBUSFHFMFO
UF
OFNFO
JO

HFWBM
WBO
OJFUOBLPNJOH
EPPS
EF
BOEFSF
QBSUJK
WBO
EF
WFSQMJDIUJOHFO
EJF
BBO
EF
LFSO

WBO
EF
BBOHFHBOF
PWFSFFOLPNTU
SBLFO144
*O
EJU
HFWBM
LBO
EBU
BMMFFO
EF
7FJMJHIFJETSBBE

[JKO
FO
LVOOFO
JOEJWJEVFMF
MJETUBUFO
EJU
OJFU
EPFO
)FU
IFL
SBBLU
JNNFST
WBO
EF
EBN

BMT
POHFWSBBHE
TUBUFO
NFU
FFO
HSPUF
NJMJUBJSF
DBQBDJUFJU
CJKWPPSCFFME
EF
7FSFOJHEF
4UB
UFO
3VTMBOE
PG
$IJOB
[JDI
PQXFSQFO
BMT
EF
EFVSXBBSEFST
WPPS
VJUWPFSJOH
WBO
EF
CF
TMVJUFO
WBO
EF
7FJMJHIFJETSBBE

141 ;JF
EF
POUXFSQSFTPMVUJF
EE
7 maart 2003 van de VS
IFU
VK
FO
4QBOKF
JO
VN%PD
42003/2015

142 4BOET
22 september 2009

143 Handelingen II, 2002/03, 503299
144 ;JF
BSUJLFM
60
WBO
IFU
8FFOTF
7FSESBH
PWFS
WFSESBHFOSFDIU
IJFSCPWFO
HFOPFNE
JO
OPPU
25

272 De volkenrechtelijke grondslag van militair ingrijpen in Irak

 0Q
EJWFSTF
NPNFOUFO
IFFGU
EF
/FEFSMBOETF
SFHFSJOH
CJK
NPOEF
WBO
EF
NJOJTUFS
WBO

#VJUFOMBOETF
;BLFO
PG
EF
QSFNJFS
HFTUFME
FFO
AFJHFO
AFJHFOTUBOEJHF
PG
A[FMGTUBOEJHF

BGXFHJOH
UF
[VMMFO
NBLFO
PPL
OBEBU
EF
7FJMJHIFJETSBBE
HFTQSPLFO
IBE
%BBSCJK
MJKLFO

EJLXJKMT
UXFF
LXFTUJFT
EPPS
FMLBBS
UF
IFCCFO
HFMPQFO
%F
/FEFSMBOETF
SFHFSJOH
IBE

JOEFSEBBE
EF
CFMFJETWSJKIFJE
PN
FFO
[FMGTUBOEJHF
BGXFHJOH
UF
NBLFO
PG
[JK
BM
EBO
OJFU

QPMJUJFLF
FO
FWFOUVFFM
NJMJUBJSF
TUFVO
BBO
IFU
"NFSJLBBOT#SJUTF
JOHSJKQFO
[PV
HFWFO

;JK
CFTDIJLUF
FWFOXFM
OJFU
PWFS
EF
CFMFJETWSJKIFJE
PN
[FMGTUBOEJH
WBTU
UF
TUFMMFO
PG
*SBL

[JDI
BM
EBO
OJFU
BBO
FFO
WFSEFSF
XF[FOMJKLF
TDIFOEJOH
further materiaal breach

WBO
[JKO

WFSQMJDIUJOHFO
TDIVMEJH
IBE
HFNBBLU
%JU
JT
JNNFST
PQ
HSPOE
WBO
BSUJLFM
25
FO
IPPGE
TUVL
7**
WBO
IFU
VN)BOEWFTU
EF
FYDMVTJFWF
CFWPFHEIFJE
WBO
EF
7FJMJHIFJETSBBE

Inbreng van volkenrechtelijke argumenten binnen het ministerie van Buitenlandse Zaken
"OEFST
EBO
CJOOFO
EF
PSHBOJTBUJFTUSVDUVVS
WBO
IFU
NJOJTUFSJF
WBO
%FGFOTJF
IFFGU
EF

BGEFMJOH
*OUFSOBUJPOBBM
3FDIU
WBO
DJZ
FFO
POEFSHFTDIJLUF
QPTJUJF
CJOOFO
IFU
NJOJTUFSJF

WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
7PPS
FFO
MBOE
EBU
[JDI
[P
EJLXJKMT
MBBU
WPPSTUBBO
PQ
[JKO
WPM
LFOSFDIUFMJKLF
USBEJUJF
JO
IFU
CVJUFOMBOET
CFMFJE
JT
IFU
PQNFSLFMJKL
EBU
EF
JOCSFOH
WBO

WPMLFOSFDIUFMJKLF
BEWJF[FO
BBO
EF
UPQ
WBO
IFU
NJOJTUFSJF
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
[PO

MBOHF
XFH
EPPS
EF
BNCUFMJKLF
IJÌSBSDIJF
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
NPFU
BëFHHFO
%JU

CFNPFJMJKLU
PPL
EF
QPTJUJFWF
EPPSXFSLJOH
EBBSWBO
JO
IFU
QPMJUJFLF
PWFSMFH
UVTTFO
#VJUFO
MBOETF
;BLFO
"MHFNFOF
;BLFO
%FGFOTJF
FO
BOEFSF
CFUSPLLFO
NJOJTUFSJFT
0N
EJF
SF
EFOFO
EPFU
EF
$PNNJTTJF
EF
BBOCFWFMJOH
EF
QPTJUJF
WBO
FFO
WPMLFOSFDIUFMJKL
BEWJTFVS

CJOOFO
IFU
NJOJTUFSJF
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
UF
IFSTUFMMFO145
%F
$PNNJTTJF
CFPPSEFFMU
EF
VJUHFMFLUF
UXFFTQBMU
CJOOFO
IFU
NJOJTUFSJF
WBO
#VJUFO
MBOETF
;BLFO
PWFS
EF
LXFTUJF*SBL
BMT
IPPHTU
POHFMVLLJH
FO
TDIBEFMJKL
WPPS
IFU
BBO[JFO

WBO
EF
PWFSIFJETEJFOTU
;JK
LBO
[JDI
OJFU
BBO
EF
JOESVL
POUUSFLLFO
EBU
[PXFM
DGPZ als DJZ
[JDI
JO
FFO
WFFM
UF
MBBU
TUBEJVN
NFU
FMLBBS
WFSTUPOEFO
FO
EBU
FML
WFSWPMHFOT
QSPCFFSEF

IFU
FJHFO
HFMJKL
UF
IBMFO
PQ
FFO
NPNFOU
EBU
EJU
WPPS
EF
CFTMVJUWPSNJOH
JO
/FEFSMBOE

MPVUFS
NPTUFSE
OB
EF
NBBMUJKE
XBT

Slotopmerking
)PFXFM
HFDPOTUBUFFSE
LBO
XPSEFO
EBU
EF
7FJMJHIFJETSBBE
EF
LXFTUJF
WBO
IFU
HFXFMEHF
bruik tegen Irak in met name resolutie 1441 op diverse punten enigszins dubbelzinnig
IFFGU
CFIBOEFME
JT
TMFDIUT
EF
DPODMVTJF
NPHFMJKL
EBU
WPPS
IFU
FFO[JKEJHF
NJMJUBJS
HFXFME

UFHFO
*SBL
WBO
"NFSJLBBOT#SJUTF
[JKEF
HFFO
BEFRVBBU
WPMLFOSFDIUFMJKL
NBOEBBU
CFTUPOE

0OEBOLT
IFU
POUCSFLFO
WBO
FFO
TPMJEF
WPMLFOSFDIUFMJKLF
HSPOETMBH
IFFGU
EF
/FEFSMBOE
TF
SFHFSJOH
LFFS
PQ
LFFS
CFUPPHE
EBU
AFFO
UXFFEF
SFTPMVUJF
QPMJUJFL
XFOTFMJKL
NBBS
KVSJ
EJTDI
OJFU
OPPE[BLFMJKL
XBT
/BBS
IFU
PPSEFFM
WBO
EF
$PNNJTTJF
IFFGU
IFU
LBCJOFU

[JDI[FMG
HFFO
EJFOTU
CFXF[FO
EPPS
[JKO
CFMFJE
UF
HSPOEWFTUFO
PQ
FFO
WPMLFOSFDIUFMJKLF

TUBOEQVOU
EBU
OJFU
HPFE
UF
WFSEFEJHFO
WJFM
WPPSBM
OJFU
OB
IFU
BBOOFNFO
WBO
SFTPMVUJF

1441
EPPS
EF
7FJMJHIFJETSBBE
PQ
8 november 2002

145 ;JF
PPL
IFU
SBQQPSU
WBO
EF
7JTJUBUJFDPNNJTTJF
+VSJEJTDIF
GVODUJF
FO
XFUHFWJOH
Met recht verbonden, maart

2007
[JF
XXXKVTUJUJFOl

De volkenrechtelijke grondslag van militair ingrijpen in Irak 273

9
INLICHTINGEN- EN VEILIGHEIDSDIENSTEN

Inlichtingen- en veiligheidsdiensten 275

9.1 Onderzoek van de Commissie
&FO
POEFSXFSQ
EBU
JO
EF
EJTDVTTJF
SPOE
*SBL
WFFM
BBOEBDIU
IFFGU
HFLSFHFO
JT
EF
LXFTUJF

XFMLF
SPM
EF
UXFF
/FEFSMBOETF
JOMJDIUJOHFO
FO
WFJMJHIFJETEJFOTUFO
EF
"MHFNFOF
*OMJDI
UJOHFO
FO
7FJMJHIFJETEJFOTU
AIVD

FO
EF
.JMJUBJSF
*OMJDIUJOHFO
FO
7FJMJHIFJETEJFOTU

MIVD

JO
EF
/FEFSMBOETF
CFTMVJUWPSNJOH
IFCCFO
HFTQFFME
*O
IFU
JOTUFMMJOHTCFTMVJU
WBO

EF
$PNNJTTJF
JT
EBO
PPL
CFQBBME
EBU
[JK
POEFS[PFL
EPFU
OBBS
ABTQFDUFO
WBO
EF
JOMJDI
UJOHFO
FO
JOGPSNBUJFWPPS[JFOJOH
UFO
BBO[JFO
WBO
EF
AWPPSCFSFJEJOH
FO
CFTMVJUWPSNJOH

in de periode zomer 2002 tot zomer 2003
PWFS
EF
QPMJUJFLF
TUFVO
WBO
/FEFSMBOE
BBO
EF

JOWBM
JO
*SBL1
%F
$PNNJTTJF
IFFGU
CJK
IBBS
XFSL[BBNIFEFO
VJUWPFSJH
BBOEBDIU
HFTDIPO
LFO
BBO
IFU
CJK
EF
CFJEF
JOMJDIUJOHFOEJFOTUFO
BBOXF[JHF
NBUFSJBBM
FO
WFSEFSF
BSDIJFG CF
TUBOEFO
EJF
SFMFWBOU
LPOEFO
XPSEFO
HFBDIU
WPPS
IBBS
POEFS[PFL
7FSEFS
IFFGU
[JK
[JDI

UPU
EF
DPNNJTTJF
WPPS
EF
JOMJDIUJOHFO
FO
WFJMJHIFJETEJFOTUFO
WBO
EF
5XFFEF
,BNFS

DPNNJTTJF
IVD

HFXFOE
NFU
IFU
WFS[PFL
EBBS
BBOXF[JHF
WFSTMBHFO
FO
BOEFS
NBUFSJBBM

WPPS
[PWFS
WPPS
IBBS
POEFS[PFL
UFS
[BLF
UF
NPHFO
JO[JFO
"BO
EJU
WFS[PFL
JT
HFOFSFVT

HFWPMH
HFHFWFO
5FWFOT
IFFGU
[JK
[PXFM
EF
UPFONBMJHF
IPPGEFO
WBO
EF
JOMJDIUJOHFOEJFO
TUFO
BMT
FFO
BBOUBM
UPFONBMJHF

NFEFXFSLFST
WBO
EF
EJFOTUFO
NPOEFMJOH
POEFSWSBBHE

7PPSUT
IFFGU
EF
$PNNJTTJF
NFU
ESJF
GSBDUJFWPPS[JUUFST
WBO
EFTUJKET
HFTQSPLFO
EJF
BBO
EF

WFSHBEFSJOHFO
WBO
EF
DPNNJTTJF
IVD
EFFMOBNFO
%F
$PNNJTTJF
IFFGU
EBBSOBBTU
[PSHWVM
EJH
BDIU
HFTMBHFO
PQ
IFUHFFO
PWFS
IFU
POEFSXFSQ
WBO
EF
JOMJDIUJOHFO
FO
WFJMJHIFJETEJFO
TUFO
JO
EF
BGHFMPQFO
KBSFO
JO
EF
/FEFSMBOETF
FO
JOUFSOBUJPOBMF
NFEJB
XFSE
HFQVCMJ
DFFSE
5FO
CFIPFWF
WBO
IBBS
POEFS[PFL
FO
PN
UPU
FFO
[P
HPFE
NPHFMJKLF
CFTDISJKWJOH
WBO

IBBS
CFWJOEJOHFO
UF
LPNFO
IFFGU
EF
$PNNJTTJF
[JDI
EF
WPMHFOEF
WSBHFO
HFTUFME
WPPS

EF
BOUXPPSEFO
XPSEU
WFSXF[FO
OBBS
EF
BDIUFS
EF
WSBBH
HFOPFNEF
QBSBHSBGFO


B

8FMLF
JOMJDIUJOHFO
IFCCFO
EF
AIVD en de MIVD verstrekt aan de departementen en
CFXJOETMJFEFO
UFO
CFIPFWF
WBO
EF
CFTMVJUWPSNJOH
WPPSBGHBBOE
BBO
EF
PPSMPH
JO

*SBL
QBSBHSBGFO
943 en 953

C

0WFS
XFMLF
CSPOOFO
FO
JOMJDIUJOHFO
CFTDIJLUFO
EF
AIVD en de MIVD
FO
IPF
[JKO
EF[F

JOMJDIUJOHFO
HFBOBMZTFFSE
QBSBHSBGFO
944 en 954

D

8FMLF
JOGPSNBUJF
IFCCFO
EF
AIVD en de MIVD verstrekt aan de staten die oorlog
WPFSEFO
UFHFO
*SBL
QBSBHSBBG
96

E

)PF
[JKO
EF
JOMJDIUJOHFO
WBO
EF
AIVD en de MIVD door de departementen en be
XJOETMJFEFO
CFUSPLLFO
CJK
EF
CFTMVJUWPSNJOH
QBSBHSBBG
98

F

8FMLF
JOMJDIUJOHFO
[JKO
EPPS
EF
CFXJOETMJFEFO
WFSTUSFLU
BBO
EF
4UBUFO(FOFSBBM

QBSBHSBBG
99

%F[F
WSBHFO
IFCCFO
EF
AIVD en de MIVD
[JDI[FMG
PPL
HFTUFME
;P
IFFGU
EF
AIVD begin

2009
FFO
BBOWBOH
HFNBBLU
NFU
FFO
JOUFSOF
SFDPOTUSVDUJF
)FU
XBT
OBBS
BMMF
XBBSTDIJKO
MJKLIFJE
FFO
DPODFQUWFSTJF
WBO
EF[F
SFDPOTUSVDUJF
HFEBUFFSE
4 maart 2009, die op 28
maart 2009 in De Telegraaf
VJUMFLUF2
%F
EFêOJUJFWF
WFSTJF
WBO
EF
SFDPOTUSVDUJF
XFSE
PQ
16

1 )FU
JOTUFMMJOHTCFTMVJU
NFU
UPFMJDIUJOH
JT
BMT
CJKMBHF
"
PQHFOPNFO
2 AAIVD
GBBMEF
SPOE
*SBL
De Telegraaf, 28 maart 2009
%F[F
VJUHFMFLUF
WFSTJF
XBT
PPL
BBO
EF
EJFOTUMFJEJOH

BBOHFCPEFO
&FO
WPMHFOEF
WFSTJF
XFSE
OPH
WPPS
IFU
VJUMFLLFO
WBO
EF
FFSEFSF
WFSTJF
JO
De Telegraaf, naar de
NJOJTUFS
WFS[POEFO
/B
NBBSU
2009
XFSE
EF
SFDPOTUSVDUJF
WFSEFS
CFXFSLU
FO
BBOHFWVME

Inlichtingen- en veiligheidsdiensten 277

 KVMJ
2009 aan de dienstleiding van de AIVD
BBOHFCPEFO
%F
$PNNJTTJF
IFFGU
CFJEF
WFS
TJFT
CFTUVEFFSE3
%F
EFêOJUJFWF
OPUJUJF
LPNU
EF
$PNNJTTJF
VJUQVUUFOEFS
WPPS
EBO
EF

DPODFQUOPUJUJF
EJF
FFO
XBU
WMVDIUJH
LBSBLUFS
IFFGU
#FJEF
WFSTJFT
WBO
EF
OPUJUJF
CFPHFO

JO
LBBSU
UF
CSFOHFO
XFMLF
JOGPSNBUJF
EF
AIVD
IFFGU
WFSTUSFLU
FO
PWFS
XFMLF
CSPOOFO
EF

EJFOTU
CFTDIJLUF4
%F
MIVD
FO
EF
%JSFDUJF
"MHFNFOF
#FMFJET[BLFO
WBO
IFU
NJOJTUFSJF
WBO
%FGFOTJF
DAB


IFCCFO
SFFET
JO
EF
[PNFS
WBO
2003
PQ
IPPGEMJKOFO
HFUSBDIU
UF
SFDPOTUSVFSFO
XFMLF
JO
MJDIUJOHFO
EF
MIVD
IBE
WFSTUSFLU
PWFS
IFU
NBTTBWFSOJFUJHJOHTXBQFOQSPHSBNNB
MVW
QSPHSBNNB

WBO
*SBL
0Q
3
KVOJ
2003 legde de MIVD
FFO
LPSU
PWFS[JDIU
WBO
EF
SBQQPS
UFO
EJF
EF
EJFOTU
WPPSBGHBBOE
BBO
EF
PPSMPH
IBE
PQHFTUFME
PWFS
IFU
*SBBLTF
MVWQSP
HSBNNB
BBO
EF
NJOJTUFS
WBO
%FGFOTJF
WPPS
0Q
BDIUFSFFOWPMHFOT
23
KVMJ
FO
1 augustus
2003 trok DAB
PQ
CBTJT
IJFSWBO
DPODMVTJFT
JO
UXFF
OPUBT
BBO
EF
NJOJTUFS
WBO
%FGFOTJF

%BBSOBBTU
IFFGU
IFU
IPPGE
WBO
IFU
MIVDUFBN
*SBL
JO
2005
FFO
FWBMVBUJF
HFTDISFWFO
WBO

IFU
GVODUJPOFSFO
WBO
IFU
UFBN
[PXFM
WPPS
BMT
UJKEFOT
FO
OB
EF
PPSMPH
0PL
EF[F
TUVLLFO

IFFGU
EF
$PNNJTTJF
CFTUVEFFSE

#JK
IBBS
POEFS[PFL
OBBS
EF
JOMJDIUJOHFO
FO
WFJMJHIFJETEJFOTUFO
IFFGU
EF
$PNNJTTJF

SFLFOJOH
NPFUFO
IPVEFO
NFU
EF
WPMHFOEF
CFQFSLJOHFO

Derdepartijregel
In artikel 3
WBO
IFU
JOGPSNBUJFQSPUPDPM
WBO
EF
$PNNJTTJF
JT
FFO
WPPSCFIPVE
HFNBBLU

JO[BLF
EF
WBO
CVJUFOMBOETF
JOMJDIUJOHFOEJFOTUFO
BG LPNTUJHF
JOGPSNBUJF
XBBSPWFS
EF

AIVD en de MIVD
CFTDIJLUFO
5FO
BBO[JFO
WBO
EF[F
JOGPSNBUJF
HFMEU
EF
UVTTFO
JOMJDIUJO
5

HFOEJFOTUFO
HFCSVJLFMJKLF
EFSEFQBSUJKSFHFM
PPL
XFM
third party rule
HFOPFNE
EJF
JOIPVEU

EBU
WFSLSFHFO
JOGPSNBUJF
TMFDIUT
WFSEFS
NBH
XPSEFO
WFSTQSFJE
JOEJFO
EF
EJFOTU
XBBSWBO

EF
JOGPSNBUJF
BG LPNTUJH
JT
EBBSWPPS
UPFTUFNNJOH
IFFGU
WFSMFFOE6
%F
$PNNJTTJF
IFFGU

de AIVD en de MIVD
WFS[PDIU
EF
CVJUFOMBOETF
EJFOTUFO
UF
CFOBEFSFO
EJF
JO
EF
QFSJPEF

20022003
JOGPSNBUJF
IFCCFO
WFSTUSFLU
PWFS
EF
TJUVBUJF
JO
*SBL
JO
IFU
CJK[POEFS
PWFS
IFU

MVWQSPHSBNNB
)JFSCJK
JT
HFWSBBHE
[PXFM
PN
EF
SBQQPSUFO
EJF
IFU
TUBOEQVOU
WBO
EF

SFHFSJOH
POEFSCPVXEFO
BMT
PN
EF
SBQQPSUFO
EJF
DPOUSBJOEJDBUJFT
BBOSFJLUFO
5PU
UF
MFVSTUFMMJOH
WBO
EF
$PNNJTTJF
JT
EJF
UPFTUFNNJOH
TMFDIUT
WBO
EF
JOMJDIUJOHFO
FO
WFJMJH
IFJETEJFOTUFO
WBO
ÊÊO
MBOE
WFSLSFHFO
0PL
EJFOTUFO
OBBS
XFMLT
GVODUJPOFSFO
JO[BLF

Irak in de periode 20022003 soms diepgaand onderzoek is ingesteld door de eigen
OBUJPOBMF
SFHFSJOHFO
IFCCFO
[FMGT
JOEJFO
[VML
POEFS[PFL
UPU
QVCMJDBUJFT
IFFGU
HFMFJE

EF
HFWSBBHEF
NFEFXFSLJOH
HFXFJHFSE
FO
WPMTUBBO
NFU
FFO
WFSXJK[JOH
OBBS
EJF
QVCMJDB
UJFT
&FO
BBOUBM
EJFOTUFO
IFFGU
OJFU
HFSFBHFFSE
PQ
EF
WFS[PFLFO
)FU
JT
BMEVT
WPPS
EF

$PNNJTTJF
OJFU
NPHFMJKL
OB
UF
HBBO
XFMLF
SPM
EF
MBUFS
POKVJTU
HFCMFLFO

JOMJDIUJOHFO

3 %F
$PNNJTTJF
JT
IJFSCJK
XFM
HFIJOEFSE
HFXFFTU
EPPS
EF
UPFQBTTJOH
WBO
EF
EFSEFQBSUJKSFHFM aangezien in
EF[F
OPUJUJFT
PPL
EF
CFUFLFOJT
WBO
JOMJDIUJOHFO
WBO
CVJUFOMBOETF
EJFOTUFO
JT
HFBOBMZTFFSE
IFUHFFO
WPPS
EF

$PNNJTTJF
WBOXFHF
EF
POUCSFLFOEF
UPFTUFNNJOH
OJFU
JO[JDIUFMJKL
JT
HFNBBLU

4 "BOHF[JFO
EF
OPUJUJF
JO
CFJEF
WFSTJFT
NFFS
JOWFOUBSJTFSFOE
EBO
PQJOJÌSFOE
WBO
BBSE
JT
[BM
EF
$PNNJTTJF

EF[F
OJFU
OBEFS
BOBMZTFSFO
NBBS
WFFMFFS
IBBS
FJHFO
SFDPOTUSVDUJF
WBO
EF
JOGPSNBUJFWFSTUSFLLJOH
FO
EF
CSPO
nen van de AIVD
HFWFO
UFOFJOEF
CPWFOTUBBOEF
WSBHFO
UF
CFBOUXPPSEFO
%JU
HFMEU
HPFEEFFMT
PPL
WPPS
EF

SFDPOTUSVDUJFT
WBO
EF
MIVD
[JK
IFU
EBU
IJFSPQ
OPH
[BM
XPSEFO
JOHFHBBO
JO
QBSBHSBBG
983
5 Kamerstukken II, 2008/09, 31 847
OS
12
CJKMBHF

[JF
PPL
CJKMBHF
#
WBO
EJU
SBQQPSU
6 ;JF
PPL
BSUJLFM
37
8JW
2002
7PPS
FFO
OBEFSF
CFTQSFLJOH
WBO
EF[F
SFHFM
[JF
UFWFOT
IFU
UPF[JDIUTSBQQPSU
WBO
EF

CTIVD
OS
22"
JO[BLF
EF
TBNFOXFSLJOH
WBO
EF
AIVD
NFU
CVJUFOMBOETF
JOMJDIUJOHFO
FOPG
WFJMJHIFJETEJFOTUFO

Kamerstukken II, 2009/10, 29 924
OS
39
CJKMBHF

Q
24
PPL
CFTDIJLCBBS
PQ
XXXDUJWEOl

278 Inlichtingen- en veiligheidsdiensten

FO
EF
MBUFS
POCFUSPVXCBBS
HFCMFLFO

CSPOOFO
WBO
CJKWPPSCFFME
EF
#SJUTF
FO
EF
"NF
SJLBBOTF
EJFOTU
IFCCFO
HFTQFFME
JO
EF
CFFMEWPSNJOH
WBO
EF
AIVD en de MIVD
)FU
FOF

MBOE
EBU
UPFTUFNNJOH
UPU
JO[BHF
WFSMFFOEF
TUFMEF
IJFSCJK
XFM
BMT
WPPSXBBSEF
EBU
PQ

HFFO
FOLFMF
XJK[F
JO
EF
QVCMJFLF
WFSTMBHMFHHJOH
WBO
EF
$PNNJTTJF
EF
OBBN
WBO
EF
EFT
CFUSFďFOEF
EJFOTUFO
FO
EF
JOIPVE
WBO
EF
SBQQPSUFO
WFSNFME
[PV
XPSEFO
%F
$PNNJTTJF
IFFGU
HFDPOTUBUFFSE
EBU
[PXFM
EF
AIVD als de MIVD
[JDI
IFFGU
JOHFTQBO
OFO
PN
EF
WFSFJTUF
UPFTUFNNJOH
UF
WFSLSJKHFO
WBO
EF
SFMFWBOUF
EJFOTUFO
%F
$PNNJTTJF

IFFGU
UFO
CFIPFWF
WBO
EF[F
PPSEFFMTWPSNJOH
JO[BHF
HFWSBBHE
FO
HFLSFHFO
JO
EF
HF
WPFSEF
DPSSFTQPOEFOUJF
EJF
HFFO
BOEFSF
DPODMVTJF
UPFMBBU
EBO
EBU
[JK
[JDI
CJK
EF[F
XFJ
HFSJOH
[BM
NPFUFO
OFFSMFHHFO

Modus operandi en bronbescherming

%F
AIVD en de MIVD
IFCCFO
[JDI
PQ
IFU
TUBOEQVOU
HFTUFME
EBU
BSUJLFM
15
WBO
EF
8FU
PQ
EF

JOMJDIUJOHFO
FO
WFJMJHIFJETEJFOTUFO
2002
FFO
OBEFSF
CFQFSLJOH
JOIPVEU
WBO
EF
JO
IFU
JO
GPSNBUJFQSPUPDPM
BBO
EF
$PNNJTTJF
UPFHFLFOEF
CFWPFHEIFEFO
"SUJLFM
15
MVJEU

%F
IPPGEFO
WBO
EF
EJFOTUFO
ESBHFO
[PSH
WPPS
B
EF
HFIFJNIPVEJOH
WBO
EBBSWPPS
JO
BBONFSLJOH
LPNFOEF
HFHFWFOT
C
EF
HFIFJNIPVEJOH
WBO
EBBSWPPS
JO
BBONFSLJOH
LPNFOEF
CSPOOFO
XBBSVJU
HFHFWFOT

BG LPNTUJH
[JKO
D
EF
WFJMJHIFJE
WBO
EF
QFSTPOFO
NFU
XJFS
NFEFXFSLJOH
HFHFWFOT
XPSEFO
WFS[BNFME

%F
EJFOTUFO
BDIUUFO
[JDI
PPL
UFO
BBO[JFO
WBO
EF
$PNNJTTJF
WFSQMJDIU
EF
TQFDJêFLF

XFSLXJK[F
WBO
EF
EJFOTUFO
EF
[PHFOBBNEF
NPEVT
PQFSBOEJ
FO
EF
JEFOUJUFJU
WBO
NFOTF
MJKLF
CSPOOFO
HFIFJN
UF
IPVEFO
%JU
IFFGU
DPOTFRVFOUJFT
HFIBE
WPPS
[PXFM
IFU
BSDIJFG
POEFS[PFL
BMT
EF
EPPS
EF
$PNNJTTJF
HFWPFSEF
HFTQSFLLFO
*O
IFU
LBEFS
WBO
EF
HFIFJN
IPVEJOH
WBO
EF
NPEVT
PQFSBOEJ kreeg de Commissie in een aantal gevallen geen inzage
JO
EF
TQFDJêFLF
XJK[F
XBBSPQ
EF
AIVD en de MIVD
JO
IVO
PQFSBUJPOFFM
POEFS[PFL
UF
XFSL

[JKO
HFHBBO
*O
IFU
LBEFS
WBO
EF
CFTDIFSNJOH
WBO
EF
JOGPSNBOUFO
FO
BHFOUFO
WBO
EF
AIVD
en de MIVD
EF
[PHFOBBNEF
CSPOCFTDIFSNJOH

JT
EF
$PNNJTTJF
OJFU
HFÐOGPSNFFSE
PWFS

EF
JEFOUJUFJU
WBO
CSPOOFO

(FDPOGSPOUFFSE
NFU
EF[F
CFQFSLJOHFO
IFFGU
EF
$PNNJTTJF
FS
CJK
EF
AIVD en de MIVD op
BBOHFESPOHFO
UF
WFSEVJEFMJKLFO
PN
XFMLF
JOGPSNBUJF
IFU
HJOH
FO
IJFSPNUSFOU
PPL
JOIPV
EFMJKL
OBEFSF
UPFMJDIUJOH
UF
HFWFO
%F
AIVD en de MIVD
IFCCFO
IJFSPQ
HFÐOEJDFFSE
JO
XFMLF

JOEJWJEVFMF
HFWBMMFO
PQ
CBTJT
WBO
EF[F
CFQFSLJOHFO
HFFO
JO[BHF
XBT
WFSMFFOE
7PMHFOT
EF

EJFOTUFO
HJOH
IFU
PN
FFO
CFQFSLU
BBOUBM
PQFSBUJFT
XBBSPNUSFOU
WFSWPMHFOT
XFM
UPFMJDIUJOH

BBO
EF
$PNNJTTJF
JT
HFHFWFO
)PFXFM
EF
$PNNJTTJF
CFHSJQ
IFFGU
WPPS
EF
UFSVHIPVEFOE
IFJE
WBO
EF
AIVD en de MIVD
JO
IFU
WFSTUSFLLFO
WBO
HFWPFMJHF
JOGPSNBUJF
JT
[JK
WBO
NFOJOH

EBU
EF
EJFOTUFO
[JDI
WPPSBM
JO
EF
CFHJOGBTF
WBO
IFU
POEFS[PFL
XFM
JFUT
SVJNIBSUJHFS
IBE
EFO
LVOOFO
PQTUFMMFO
PPL
PNEBU
EF
MFEFO
FO
TUBG
WBO
EF
$PNNJTTJF
BBO
EF
IPPHTUF
FJTFO

WBO
IFU
KFHFOT
IFO
JOHFTUFMEF
WFJMJHIFJETPOEFS[PFL
IBEEFO
WPMEBBO
#PWFOEJFO
HJOH
IFU

IJFS
PN
FFO
IJTUPSJTDI
POEFS[PFL
OBBS
FFO
JONJEEFMT
BGHFTMPUFO
FQJTPEF
0OEBOLT
EF[F

CFQFSLJOHFO
IFFGU
EF
$PNNJTTJF
EF
JOESVL
[JDIU
UF
IFCCFO
HFLSFHFO
PQ
EF
XJK[F
XBBSPQ

NFU
EF[F
HFWPFMJHF
PQFSBUJFT
JT
PNHFHBBO
XFMLF
JOGPSNBUJF
VJU
EF[F
PQFSBUJFT
JT
WPPSUHF
LPNFO
FO
PQ
EF
CFUSPVXCBBSIFJE
WBO
EF[F
JOGPSNBUJF
5JKEFOT
IFU
BSDIJFGPOEFS[PFL
WBO
EF
$PNNJTTJF
CMFFL
EBU
CJK
EF
NFFSEFSIFJE
WBO
EF

SBQQPSUFO
WBO
[PXFM
EF
AIVD als de MIVD
BOOPUBUJFT
POUCSBLFO
0PL
XBSFO
FS
HFFO
BGHF
CBLFOEF
EPTTJFST
WBO
BDIUFSMJHHFOEF
TUVLLFO
CJK
EF
SBQQPSUFO
CFTDIJLCBBS
PNEBU
EF[F

Inlichtingen- en veiligheidsdiensten 279

 OPPJU
HFWPSNE
[JKO
%JU
IFFGU
IFU
POEFS[PFL
WBO
EF
$PNNJTTJF
HFIJOEFSE
BBOHF[JFO
IFU

IBBS
EBBSEPPS
OJFU
BMUJKE
JO[JDIUFMJKL
JT
HFXPSEFO
PQ
XFMLF
CSPOOFO
EF
DPOTUBUFSJOHFO
FO

DPODMVTJFT
JO
EF
SBQQPSUFO
XBSFO
HFCBTFFSE7
%F
$PNNJTTJF
JT
WPPS
IFU
PWFSJHF
OJFU
POUFWSFEFO
PWFS
EF
EPPS
EF
AIVD en de MIVD ver
MFFOEF
NFEFXFSLJOH
/JFU
BMMFFO
XFSEFO
EF
EPPS
EF
$PNNJTTJF
HFWSBBHEF
EPDVNFOUFO

NFU
JOBDIUOFNJOH
WBO
EF
IJFSCPWFO
PNTDISFWFO
CFQFSLJOHFO
UFS
CFTDIJLLJOH
HFTUFME
NBBS

PPL
XBT
EF
WSPFHFSF
MFJEJOH
WBO
CFJEF
EJFOTUFO
CFSFJE
EF
$PNNJTTJF
JOMJDIUJOHFO
UF
WFS
TDIBďFO
)FU[FMGEF
HPME
WPPS
FFO
BDIUUBM
NFEFXFSLFST
WBO
EF
EJFOTUFO
PQ
EF
AXFSLWMPFS

NFU
XJF
TPNT
JOESJOHFOEF
HFTQSFLLFO
[JKO
HFWPFSE
5FO
BBO[JFO
WBO
EF[F
MBBUTUCFEPFMEF

QFSTPOFO
JT
BGHFTQSPLFO
EBU
IVO
JEFOUJUFJU
OJFU
JO
IFU
SBQQPSU
[BM
XPSEFO
POUIVME

Overige opmerkingen
*O
EJU
IPPGETUVL
[VMMFO
EF
VNXBQFOJOTQFDUJFT
JO
IFU
WPPSKBBS
WBO
2003 alleen ter sprake
LPNFO
WPPS
[PWFS
IFU
EF
JOMJDIUJOHFO
WBO
AIVD en de MIVD
IJFSPWFS
CFUSFGU
%F
CFPPSEF
MJOH
WBO
EF
JOTQFDUJFT
EPPS
EF
SFHFSJOH
FO
EF
DPOTUBUFSJOH
WBO
material breach op basis
IJFSWBO
LPNFO
VJUHFCSFJE
BBO
EF
PSEF
JO
QBSBHSBBG
74
A%F
/FEFSMBOETF
CFPPSEFMJOH
WBO

EF
XBQFOJOTQFDUJFT

9.2 Wettelijke taken van de AIVD en de MIVD inzake Irak

0Q
29 mei 2002
USBE
EF
8FU
PQ
EF
JOMJDIUJOHFO
FO
WFJMJHIFJETEJFOTUFO
2002
8JW
2002


JO
XFSLJOH
%F
#JOOFOMBOETF
7FJMJHIFJETEJFOTU
BVD

LSFFH
FFO
JOMJDIUJOHFOUBBL
FO
HJOH

"MHFNFOF
*OMJDIUJOHFO
FO
7FJMJHIFJETEJFOTU
AIVD

IFUFO
0PL
EF
.JMJUBJSF
*OMJDIUJO
HFOEJFOTU
MID

LSFFH
OJFVXF
UBLFO
FO
HJOH
.JMJUBJSF
*OMJDIUJOHFO
FO
7FJMJHIFJETEJFOTU

MIVD

IFUFO8
/BBTU
FFO
VJUCSFJEJOH
WBO
UBLFO
WPPS
CFJEF
EJFOTUFO
XFSEFO
EF
EBBSCJK

IPSFOEF
CFWPFHEIFEFO
JO[JDIUFMJKL
FO
MJNJUBUJFG
JO
EF
XFU
WBTUHFMFHE

AIVD
%F
WPPSOBBNTUF
UBBL
WBO
EF
AIVD
EF
[PHFOBBNEF
WFJMJHIFJETUBBL
CMFFG
JO
EF
8JW
2002
POHFXJK[JHE
;PXFM
EF
8JW
1987, die in 2002
XFSE
JOHFUSPLLFO
BMT
EF
8JW
2002
TDISJKGU

voor dat de AIVD
POEFS[PFL
WFSSJDIU
OBBS



PSHBOJTBUJFT
FO
QFSTPOFO
XFMLF
EPPS
EF
EPFMFO
EJF
[JK
OBTUSFWFO
EBO
XFM
EPPS
IVO

BDUJWJUFJUFO
BBOMFJEJOH
HFWFO
UPU
IFU
FSOTUJHF
WFSNPFEFO
EBU
[JK
FFO
HFWBBS
WPSNFO
WPPS

IFU
WPPSUCFTUBBO
WBO
EF
EFNPDSBUJTDIF
SFDIUTPSEF
EBO
XFM
WPPS
EF
WFJMJHIFJE
PG
WPPS

BOEFSF
HFXJDIUJHF
CFMBOHFO
WBO
EF
TUBBU9

7 0PL
JO
EF
JO
2009 door de AIVD
[FMG
HFNBBLUF
SFDPOTUSVDUJFT
XPSEU
HFDPOTUBUFFSE
EBU
SFDPOTUSVDUJF
WBO
EF

CFUFLFOJT
WBO
CSPOOFO
NPFJMJKL
JT
EPPS
IFU
POUCSFLFO
WBO
BOOPUBUJF
8 *O
EJU
IPPGETUVL
[VMMFO
EPPSHBBOT
EF
OBNFO
AIVD en de MIVD
HFIBOUFFSE
XPSEFO
PPL
JOEJFO
EF
BDUJWJUFJUFO

CFUSFLLJOH
IFCCFO
PQ
EF
QFSJPEF
WÓÓS
EF
JOXFSLJOHUSFEJOH
WBO
EF
8JW
2002

9 "SUJLFM
8 lid 2
TVC
B
8JW
1987 en artikel 6 lid 2
TVC
B
8JW
2002
*O
EF
8JW
2002
XFSE
UFO
BBO[JFO
WBO
BMMF

UBLFO
WBO
EF
EJFOTUFO
UPFHFWPFHE
EBU
EF[F
AJO
IFU
CFMBOH
WBO
EF
OBUJPOBMF
WFJMJHIFJE
WFSSJDIU
EJFOEFO
UF

XPSEFO

280 Inlichtingen- en veiligheidsdiensten

 0OEFSEFFM
WBO
EF[F
UBBL
JT
IFU
POEFS[PFL
OBBS
EF
QSPMJGFSBUJF
WBO
NBTTBWFSOJFUJHJOHTXB
QFOT
MVW

%JU
POEFS[PFL
IFFGU
UPU
EPFM
IFU
POEFSLFOOFO
WBO
IFJNFMJKLF
QPHJOHFO
WBO

WSFFNEF
NPHFOEIFEFO
FO
OJFUTUBUFMJKLF
BDUPSFO
CJKWPPSCFFME
UFSSPSJTUJTDIF
HSPFQFSJO
HFO

PN
JO
PG
WJB
/FEFSMBOE
NBUFSJBBM
PG
LFOOJT
UF
WFSXFSWFO
UFO
CFIPFWF
WBO
MVW
QSPHSBNNBT
5PFO
OB
EF
(PMGPPSMPH
IFU
VNTBODUJFSFHJNF
UFHFO
*SBL
JO
XFSLJOH
USBE

SJDIUUF
IFU
POEFS[PFL
WBO
EF
BVD en later de AIVD
[JDI
PPL
PQ
QSPMJGFSBUJF
WBO
MVW door
*SBL
%F
EJFOTU
IBE
UPU
UBBL
EF
WPPS
IFU
OPOQSPMJGFSBUJF
FO
FYQPSUCFMFJE
WFSBOUXPPS
EFMJKLF
NJOJTUFSJFT
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
FO
&DPOPNJTDIF
;BLFO
IJFSPNUSFOU
WBO
BE
WJFT
UF
WPPS[JFO

*O
IFU
LBEFS
WBO
EF
WFJMJHIFJETUBBL
IJFME
EF
AIVD
[JDI
JO
EF
QFSJPEF
20022003 ook
CF[JH
NFU
EF
NPHFMJKLF
HFWPMHFO
WBO
FFO
PPSMPH
JO
*SBL
WPPS
EF
/FEFSMBOETF
TBNFOMF
WJOH
5FO
CFIPFWF
IJFSWBO
XFSE
POEFS[PFL
WFSSJDIU
OBBS
IFU
FďFDU
WBO
EF
POUXJLLFMJOHFO

JO
*SBL
PQ
JO
/FEFSMBOE
WFSCMJKWFOEF
NJOEFSIFEFO
FO
EF
CFESFJHJOH
WBO
/FEFSMBOETF

CFMBOHFO
CJK
IFU
WFSMFOFO
WBO
TUFVO
PG
EFFMOBNF
BBO
EF
PPSMPH
0PL
POEFS[PDIU
EF
AIVD
WBOVJU
EF
WFJMJHIFJETUBBL
EF
POHFXFOTUF
CFNPFJFOJT
WBO
EF
*SBBLTF
JOMJDIUJOHFOEJFOTU
JO

/FEFSMBOE

.FU
EF
JOXFSLJOHUSFEJOH
WBO
EF
8JW
2002 kreeg de AIVD
FS
FFO
OJFVXF
POEFS[PFLUBBL

CJK
EF
JOMJDIUJOHFOUBBL
CVJUFOMBOE
/BEBU
JO
1994
EF
POEFS
IFU
NJOJTUFSJF
WBO
"MHFNFOF

;BLFO
SFTTPSUFSFOEF
*OMJDIUJOHFOEJFOTU
#VJUFOMBOE
IDB

XBT
PQHFIFWFO
XFSE
IFU
BBO
WBOLFMJKL
OJFU
MBOHFS
OPEJH
HFBDIU
FFO
EJFOTU
NFU
CJK[POEFSF
CFWPFHEIFEFO
JOMJDIUJOHFO

UF
MBUFO
WFSHBSFO
PWFS
QPMJUJFLF
NBBUTDIBQQFMJKLF
FO
FDPOPNJTDIF
POUXJLLFMJOHFO
JO
IFU

CVJUFOMBOE
%F
BVD
CFTDIJLUF
EBO
PPL
OJFU
PWFS
FFO
EFSHFMJKLF
CFWPFHEIFJE
.FU
EF
JO
XFSLJOHUSFEJOH
WBO
EF
OJFVXF
8JW
WFSBOEFSEF
EJU
FO
XFSE
EF
AIVD
FFO
JOMJDIUJOHFO
EJFOTU
0Q
CBTJT
WBO
BSUJLFM
6 lid 2
TVC
E
8JW
2002
IFFGU
EF
AIVD
UPU
UBBL
PN
JO
IFU
CF
MBOH
WBO
EF
OBUJPOBMF
WFJMJHIFJE
POEFS[PFL
UF
WFSSJDIUFO
ACFUSFďFOEF
BOEFSF
MBOEFO
UFO

BBO[JFO
WBO
POEFSXFSQFO
EJF
EPPS
0O[F
.JOJTUFS1SFTJEFOU
.JOJTUFS
WBO
"MHFNFOF

;BLFO
JO
PWFSFFOTUFNNJOH
NFU
0O[F
CFUSPLLFO
.JOJTUFST
[JKO
BBOHFXF[FO
#JK
EF

uitvoering van deze taak mag de AIVD
CJK[POEFSF
JOMJDIUJOHFONJEEFMFO
JO[FUUFO
)FU

FFSTUF
GPSNFMF
NJOJTUFSJÌMF
BBOXJK[JOHTCFTMVJU
XFSE
PQ
18 maart 2003
VJUHFWBBSEJHE10 In
IFU
PQFOCBSF
EFFM
XFSE
JO
BSUJLFM
1
BBOIFG
FO
TVC
F
BMT
POEFSXFSQ
WBO
POEFS[PFL
BBO
HFXF[FO
APOUXJLLFMJOHFO
JO
MBOEFO
EJF
SFMFWBOU
[JKO
JO
IFU
LBEFS
WBO
EF
QSPMJGFSBUJF
WBO

NBTTBWFSOJFUJHJOHTXBQFOT
FO
IVO
PWFSCSFOHJOHTNJEEFMFO
*SBL
XFSE
JO
IFU
HFIFJNF
EFFM

HFOPFNE
BMT
SFHJP
WBO
POEFS[PFL
WPPS
XBU
QSPMJGFSBUJF
CFUSFGU
)JFSVJU
CMJKLU
EBU
JO
EF

QFSJPEF
WPPSBGHBBOE
BBO
EF
PPSMPH
JO
*SBL
OPH
OJFU
GPSNFFM
XBT
WBTUHFMFHE
EBU
JO
IFU

LBEFS
WBO
EF
JOMJDIUJOHFOUBBL
CVJUFOMBOE
POEFS[PFL
CFUSFďFOEF
EBU
MBOE
WFSSJDIU
NPFTU

XPSEFO
&S
XFSE
FDIUFS
BM
XFM
HFXFSLU
BBO
EF
POUXJLLFMJOH
FO
PQCPVX
WBO
EF
JOMJDIUJO
HFOUBBL
CVJUFOMBOE
PPL
UFO
BBO[JFO
WBO
*SBL

MIVD
;PBMT
HFTUFME
XFSE
PPL
EF
UBBLPNTDISJKWJOH
WBO
EF
MIVD
NFU
EF
JOWPFSJOH
WBO
EF
8JW
2002
WFSSVJNE
*O
WFSCBOE
NFU
EF
HFXJK[JHEF
UBBLTUFMMJOH
WBO
EF
LSJKHTNBDIU
OB
IFU
FJOEF
WBO

EF
,PVEF
0PSMPH
XFSE
IFU
XFOTFMJKL
HFBDIU
EF
MIVD
NFFS
CFWPFHEIFEFO
UF
HFWFO
UFO
CF
IPFWF
WBO
NPHFMJKLF
WSFEFTPQFSBUJFT11
/FU
BMT
EF
AIVD kreeg de MIVD
FFO
JOMJDIUJOHFOUBBL

10 #FTMVJU
WBO
18 maart 2003, Staatscourant, 25 maart 2003
OS
59, 7

11 "SUJLFM
7 lid 2 sub a 2
FO
TVC
D
3, zie ook Kamerstukken II, 1997/98, 25 877
OS
3
NWU
CJK
XFUTWPPSTUFM
8JW

2002

Q
12

Inlichtingen- en veiligheidsdiensten 281

 CVJUFOMBOE
FO
XFM
UFO
BBO[JFO
WBO
EPPS
EF
EFTCFUSFďFOEF
NJOJTUFST
BBOHFXF[FO
POEFSXFS
QFO
NFU
NJMJUBJSF
SFMFWBOUJF
BSUJLFM
7 lid 2
TVC
F
8JW
2002


%F
UBBL
PN
JOMJDIUJOHFO
CFUSFďFOEF
IFU
CVJUFOMBOE
UF
WFSHBSFO
XBT
FDIUFS
WPPS
EF

MIVD
OJFU
OJFVX
;PXFM
EF
OJFVXF
BMT
EF
PVEF
JO
2002
JOHFUSPLLFO
8JW
1987
TDISJKGU
BMT

FFSTUF
UBBL
WPPS
EBU
IFU
POEFS[PFL
WBO
EF
MIVD
[JDI
SJDIU
PQ
AIFU
QPUFOUJFFM
FO
EF
TUSJKE
LSBDIUFO
WBO
BOEFSF
NPHFOEIFEFO
XFMLF
OPEJH
[JKO
WPPS
FFO
KVJTUF
PQCPVX
FO
FFO

EPFMUSFďFOE
HFCSVJL
WBO
EF
LSJKHTNBDIU12
%F
NJOJTUFS
WBO
%FGFOTJF
TUFMU
KBBSMJKLT
EF
HFIFJNF

*OMJDIUJOHFO
FO
7FJMJHIFJETCF
IPFGUF
%FGFOTJF
IVD

WBTU
XBBSJO
XPSEU
CFTDISFWFO
JO[BLF
XFMLF
POEFS[PFLTHFCJFEFO

de MIVD
JOMJDIUJOHFO
NPFU
WFSHBSFO
FO
WFSTUSFLLFO
*O
2002 en 2003
XBT
*SBL
BBOHFNFSLU

BMT
FFO
[PHFOBBNE
DBUFHPSJF
**HFCJFE
0OEFS
EF[F
DBUFHPSJF
WBMMFO
MBOEFO
XBBS
EF

LSJKHTNBDIU
LBO
XPSEFO
JOHF[FU
PG
MBOEFO
EJF
FFO
TQFDJêFL
CFMBOH
IFCCFO
JO
IFU
/FEFS
MBOET
WFJMJHIFJETCFMFJE13
5FO
BBO[JFO
WBO
EF[F
MBOEFO
LBO
EF
MIVD
CJK[POEFSF
CFWPFHE
IFEFO
JO[FUUFO
#JOOFO
IFU
POEFS[PFL
OBBS
QSPMJGFSBUJF
XBT
*SBL
JO
EF
IVD
BBOHFXF[FO

BMT
FFO
MBOE
NFU
EF
IPPHTUF
QSJPSJUFJU
0OEFS[PFL
OBBS
EF
NPHFMJKLF
BBOXF[JHIFJE
WBO

MVW
JO
*SBL
XFSE
PQ
CBTJT
WBO
EF
BM
CFTUBBOEF
JOMJDIUJOHFOUBBL
WPPSBGHBBOE
BBO
EF
JO
XFSLJOHUSFEJOH
WBO
EF
8JW
2002 door de MIVD
WFSSJDIU
%JU
POEFS[PFL
LPO
OB
2002
OBEFS
VJUHFCPVXE
XPSEFO
PQ
CBTJT
WBO
EF
OJFVXF
UBLFO
0PL
WPPS
EF
MIVD
HPME
EBU
IFU

FFSTUF
GPSNFMF
NJOJTUFSJÌMF
ABBOXJK[JOHTCFTMVJU
QBT
PQ
18 maart 2003
WFSTDIFFO14 In de
HFIFJNF
CJKMBHF
IJFSWBO
XFSE
OFU
BMT
CJK
EF
AIVD
*SBL
BBOHFXF[FO
BMT
BBOEBDIUTHFCJFE
JO

IFU
LBEFS
WBO
QSPMJGFSBUJF

9.3 De wijze van kennisverwerving door de AIVD en de MIVD

0Q
FFO
WFS[PFL
WBO
EF
WBTUF
DPNNJTTJF
WPPS
#VJUFOMBOETF
;BLFO
WBO
EF
5XFFEF
,B
NFS
PN
UF
XPSEFO
HFÐOGPSNFFSE
PWFS
EF
JOGPSNBUJF
FO
CSPOOFO
XBBSPWFS
EF
SFHFSJOH

LPO
CFTDIJLLFO
NFU
CFUSFLLJOH
UPU
EF
SFÌMF
ESFJHJOH
EJF
VJUHJOH
WBO
IFU
CF[JU
EPPS

*SBL
WBO
NBTTBWFSOJFUJHJOHTXBQFOT
IFFGU
NJOJTUFS
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
%F
)PPQ

4DIFďFS
JO
FFO
CSJFG
BBO
EF
5XFFEF
,BNFS
WBO
22 augustus 2003 medegedeeld dat de
LFOOJT
WBO
EF
SFHFSJOH
PQ
ESJF
QJKMFST
CFSVTUUF
%F
FFSTUF
QJKMFS
CFUSPG
PQFO
CSPOOFO

UF
XFUFO
PQFOCBSF
SBQQPSUFO
WBO
UNSCOM, IAEA en UNMOVIC
5FO
UXFFEF
XBSFO
FS
EF

PQFOCBSF
JOMJDIUJOHFOEPDVNFOUFO
FO
QSFTFOUBUJFT
WBO
WPPSBM
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
FO

IFU
7FSFOJHE
,POJOLSJKL
%JF
JOGPSNBUJF
XBT
BMEVT
EF
NJOJTUFS
BMMFFO
HFCSVJLU
OB

A[PSHWVMEJH
UF
[JKO
HFUPFUTU
EPPS
EF
AIVD en de MIVD
%BBSOBBTU
XBSFO
CVJUFOMBOETF

JOMJDIUJOHFO
PQ
WFSUSPVXFMJKLF
CBTJT
HFEFFME
[PXFM
UVTTFO
JOMJDIUJOHFOEJFOTUFO
POEFS
MJOH
BMT
JO
IFU
NAVOLBEFS
FO
EF
JOUFSOBUJPOBMF
FYQPSUDPOUSPMFSFHJNFT
%F
EFSEF
QJKMFS

CFUSPG
EF
JOMJDIUJOHFO
EJF
EF
MIVD en AIVD
VJU
FJHFO
CSPOOFO
IBEEFO15
*O
BOUXPPSE
PQ
WSBHFO
WBO
IFU
5XFFEF
,BNFSMJE
7BO
#PNNFM
SP

TQJUTUF
NJOJTUFS
WBO

#JOOFOMBOETF
;BLFO
FO
,POJOLSJKLTSFMBUJFT
3FNLFT
PQ
25 augustus 2004 namens de re

12 "SUJLFM
9 lid 2
TVC
B
8JW
1987 en artikel 7 lid 2 sub a 1
8JW
2002

13 $BUFHPSJF
*
CFUSFGU
MBOEFO
XBBS
EF
LSJKHTNBDIU
BBOXF[JH
JT
PG
[BM
[JKO
%F[F
MBOEFO
IFCCFO
WPPS
EF
MIVD
EF
IPPHTUF
QSJPSJUFJU
$BUFHPSJF
***
CFUSFGU
JOUFSFTTFHFCJFEFO
XBBS
EF
MIVD
EF
OPEJHF
SFMFWBOUF
JOGPSNBUJF

PWFS
WFS[BNFMU
JO
CFHJOTFM
[POEFS
IJFS
CJK[POEFSF
CFWPFHEIFEFO
WPPS
JO
UF
[FUUFO
$BUFHPSJF
*7
CFUSFGU

PWFSJHF
HFCJFEFO
UFO
BBO[JFO
XBBSWBO
EF
MIVD
HFFO
CJK[POEFSF
CFWPFHEIFEFO
JO[FU

14 #FTMVJU
WBO
18 maart 2003, Staatscourant, 25 maart 2003
OS
59, 8
15 Kamerstukken II, 2002/03, 23432
OS
124

282 Inlichtingen- en veiligheidsdiensten

 HFSJOH
EF[F
NFEFEFMJOH
OBEFS
UPF
PQ
EF
JOMJDIUJOHFOEJFOTUFO
%F
MIVD en de AIVD
IBE
EFO
[JDI
JO[BLF
EF
NPHFMJKLF
BBOXF[JHIFJE
WBO
MVW in Irak gebaseerd op rapporten van
UNSCOM en UNMOVIC
PQ
JOMJDIUJOHFONBUFSJBBM
EBU
JO
JOUFSOBUJPOBBM
WFSCBOE
XFSE
HF
EFFME
FO
PQ
FJHFO
POEFS[PFL
.JOJTUFS
3FNLFT
WPFHEF
FS
OPH
BBO
UPF
EBU
EF
SBQQPSUFO

WBO
CVJUFOMBOETF
JOMJDIUJOHFO
FO
WFJMJHIFJETEJFOTUFO
XFSEFO
HFÌWBMVFFSE
PQ
CBTJT
WBO

WFSHFMJKLJOH
NFU
BOEFS
JOMJDIUJOHFONBUFSJBBM
FFO
XFHJOH
WBO
EF
IFSLPNTU
WBO
EF
JOGPS
NBUJF
FO
FFO
JOIPVEFMJKLF
CFPPSEFMJOH
PQ
DPOTJTUFOUJF
FO
XBBSTDIJKOMJKLIFJE
%F
MIVD en
AIVD
IBEEFO
BMEVT
EF
CFXJOETNBO
PWFS
IVO
CFWJOEJOHFO
TUFFET
PQ
HFOVBODFFSEF
XJK[F

HFSBQQPSUFFSE16
%F
$PNNJTTJF
[BM
JO
QBSBHSBBG
98 en 99 nader ingaan op deze door de
SFHFSJOH
OB
EF
PPSMPH
JO
*SBL
HFHFWFO
UPFMJDIUJOH
PQ
EF
SPM
FO
XFSLXJK[F
WBO
EF
JOMJDI
UJOHFOEJFOTUFO
;PXFM
EF
AIVD als de MIVD
WFSSJDIUUF
JO
EF
QFSJPEF
20022003
POEFS[PFL
OBBS
IFU
*SBBL
se MVWQSPHSBNNB
%F
$PNNJTTJF
TUFMU
WBTU
EBU
IPFXFM
EF
UBLFO
WBO
EF
EJFOTUFO
FMLBBS

EFFMT
PWFSMBQUFO
EF[F
PWFSMBQQJOH
HFFO
BBOUPPOCBBS
OFHBUJFWF
DPOTFRVFOUJFT
IFFGU
HFIBE

WPPS
EF
SBQQPSUBHF
BBO
EF
CFXJOETQFSTPOFO
FO
EFQBSUFNFOUFO
;PXFM
EF
EJFOTUMFJEJOH
BMT

CFOBEFSEF
NFEFXFSLFST
WBO
CFJEF
EJFOTUFO
IFCCFO
JO
IVO
HFTQSFLLFO
NFU
EF
$PNNJTTJF

BBOHFHFWFO
HFFO
GVOEBNFOUFMF
QSPCMFNFO
UF
IFCCFO
POEFSWPOEFO
NFU
EF[F
PWFSMBQQJOH17
0Q
XFSLOJWFBV
XFSE
GSFRVFOU
DPOUBDU
POEFSIPVEFO
8FM
HJOHFO
EF
EJFOTUFO
JO
IVO
POEFS
[PFL
PQ
HFIFFM
FJHFO
XJK[F
UF
XFSL
%F
SBQQPSUFO
WBO
EF
MIVD
HFWFO
CMJKL
WBO
FFO
TUFSLF

NJMJUBJSUFDIOJTDIF
PSJÌOUBUJF
%F
AIVD
SBQQPSUFFSEF
PWFS
IFU
*SBBLTF
MVWQSPHSBNNB
WBO
VJU
FO
UFO
CFIPFWF
WBO
EF
JO
/FEFSMBOE
HFDPOTUBUFFSEF
WFSXFSWJOHTQPHJOHFO
*O
EF
QBSB
HSBGFO
94, 95 en 97
[VMMFO
[PXFM
EF
PWFSFFOLPNTUFO
BMT
EF
WFSTDIJMMFO
JO
IFU
HFCSVJL
WBO

CSPOOFO
EF
BOBMZTF
FO
SBQQPSUBHF
UPU
VJUJOH
LPNFO
)JFSPOEFS
[BM
UFO
CFIPFWF
WBO
FFO

HPFE
CFHSJQ
WBO
EF[F
QBSBHSBGFO
LPSU
EF
DPOUFYU
FO
EF
XJK[F
WBO
LFOOJTWFSXFSWJOH
EPPS

CFJEF
EJFOTUFO
XPSEFO
HFTDIFUTU
%BBSOBBTU
[JK
WFSXF[FO
OBBS
CJKMBHF
(
WBO
EJU
SBQQPSU

XBBSJO
FFO
PWFS[JDIU
XPSEU
HFHFWFO
WBO
EF
WFSTDIJMMFOEF
UZQFO
MVW
FO
EF
FďFDUFO
WBO
EF[F

TUSJKENJEEFMFO
%F
AIVD en de MIVD
LVOOFO
PQ
WFSTDIJMMFOEF
XJK[FO
JOMJDIUJOHFO
WFSHBSFO
XBBSPOEFS

NFU
IFJNFMJKLF
WFFMBM
PQ
EF
QSJWBDZ
JOCSFVL
NBLFOEF
POEFS[PFLTNJEEFMFO
%F[F
[PHF
OBBNEF
CJK[POEFSF
CFWPFHEIFEFO
XPSEFO
JO
EF
BSUJLFMFO
18 tot 30
WBO
EF
8JW
2002 be
TDISFWFO
FO
PNWBUUFO
POEFS
NFFS
EF
JO[FU
WBO
BHFOUFO
HFTUVVSEF
NFOTFMJKLF
CSPOOFO


UFMFGPPOUBQT
FO
BOEFSF
UFDIOJTDIF
CSPOOFO
FO
PCTFSWBUJF
#JK
EF
JO[FU
IJFSWBO
[JKO
EF

EJFOTUFO
HFCPOEFO
BBO
EF
CFHJOTFMFO
WBO
OPPE[BLFMJKLIFJE
QSPQPSUJPOBMJUFJU
FO
TVCTJ
EJBSJUFJU
BSUJLFMFO
18, 31, 32
8JW
2002

%JU
IPVEU
POEFS
NFFS
JO
EBU
EF
EJFOTUFO
CJK
IFU

WFSSJDIUFO
WBO
POEFS[PFL
eerst gebruik dienen te maken van open, voor eenieder toegan
LFMJKLF
CSPOOFO
%F[F
LVOOFO
WFSWPMHFOT
UFDIOJTDI

XPSEFO
HFBOBMZTFFSE
FO
FWFOUVFFM

XPSEFO
HFUPFUTU
BBO
JOGPSNBUJF
BG LPNTUJH
WBO
CVJUFOMBOETF
JOMJDIUJOHFO
FO
WFJMJHIFJET
EJFOTUFO
%BBSOB
LBO
XPSEFO
BGHFXPHFO
PG
CJK[POEFSF
CFWPFHEIFEFO
JOHF[FU
EJFOFO
UF

XPSEFO

16 Aanhangsel Handelingen II, 2002/03 OS
2104

17 ;PBMT
JO
EF
KBBSWFSTMBHFO
WBO
CFJEF
EJFOTUFO
WBO
2008
JT
CFTDISFWFO
[JKO
JO
TFQUFNCFS
2008
EF
OPO
QSPMJGFSBUJFUFBNT
WBO
EF
AIVD en de MIVD
TBNFOHFWPFHE
UPU
ÊÊO
VOJU
%JU
XBT
PPL
FFO
BBOCFWFMJOH
WBO
EF

$PNNJTTJF
WBO
5PF[JDIU
CFUSFďFOEF
EF
*OMJDIUJOHFO
FO
7FJMJHIFJETEJFOTUFO
CTIVD

JO
IBBS
POEFS[PFL

OBBS
EF
SFDIUNBUJHIFJE
WBO
IFU
MIVD
FO
AIVD
POEFS[PFL
OBBS
QSPMJGFSBUJF
WBO
NBTTBWFSOJFUJHJOHTXBQFOT

FO
PWFSCSFOHJOHTNJEEFMFO
[JF
SBQQPSU
OS
5a, aanbeveling 51 en rapport 5b, aanbeveling 61
#FTDIJLCBBS
PQ

XXXDUJWEOl

Inlichtingen- en veiligheidsdiensten 283

 7PPS
XBU
IFU
MVWQSPHSBNNB
WBO
*SBL
CFUSFGU
XBSFO
PQFO
CSPOOFO
BBOXF[JH
WBO
FFO

CJK[POEFS
LBMJCFS
EF
SBQQPSUFO
WBO
EF
VNXBQFOJOTQFDUFVST
%F
FJOESBQQPSUFO
WBO
UNSCOM
en IAEA
CFWBUUFO
IPPHXBBSEJHF
JOGPSNBUJF
PWFS
EF
TUBOE
WBO
EF
WFSOJFUJHJOH
WBO

IFU

Iraakse MVWQSPHSBNNB
%BBSOBBTU
XFSE
PWFS
*SBL
WFFM
HFQVCMJDFFSE
JO
EF
NFEJB
0O
EFS
NFFS
XBT
BMHFNFFO
CFLFOE
EBU
IFU
*SBBLTF
SFHJNF
FS
JO
EF
KBSFO
UBDIUJH
OJFU
WPPS

XBT
UFSVHHFEFJOTE
MVW
UFHFO
NJOEFSIFEFO
JO
FJHFO
MBOE
FO
UFHFO
IFU
*SBBOTF
MFHFS
UF

HFCSVJLFO

7PPS
FFO
HPFEF
JOGPSNBUJFQPTJUJF
JO[BLF
IFU
MVWQSPHSBNNB
WBO
*SBL
XFSE
EBBSOBBTU

EF
CFTDIJLLJOH
PWFS
CVJUFOMBOETF
JOMJDIUJOHFO
EPPS
[PXFM
EF
AIVD als de MIVD
WBO
DSVDJBBM

CFMBOH
HFBDIU
%F
TBNFOXFSLJOH
NFU
CVJUFOMBOETF
JOMJDIUJOHFO
FO
WFJMJHIFJETEJFOTUFO
XBT

WBBL
CJMBUFSBBM
%F
MIVD
QBSUJDJQFFSEF
UFWFOT
JO
WFSTDIJMMFOEF
JOMJDIUJOHFOGPSB
WBO
EF
NAVO

%F
AIVD
XBT
PQ
VJUOPEJHJOH
WBO
IFU
NJOJTUFSJF
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
BDUJFG
JO
EJWFSTF

JOUFSOBUJPOBMF
FYQPSUDPOUSPMFSFHJNFT
XBBSCJOOFO
JOMJDIUJOHFO
XFSEFO
VJUHFXJTTFME
PN

WFSCPEFO
WFSXFSWJOHTBDUJWJUFJUFO
UF
POEFSLFOOFO18
*O
EF
CJMBUFSBMF
TBNFOXFSLJOH
NFU
CVJUFOMBOETF
JOMJDIUJOHFO
FO
WFJMJHIFJETEJFOTUFO

HFMEU
FFO
BBOUBM
TQFMSFHFMT
;P
XPSEFO
EF
JOMJDIUJOHFO
EPPSHBBOT
OJFU
[PNBBS
HFHFWFO

NBBS
UVTTFO
EF
EJFOTUFO
AHFSVJME
8JF
[FMG
OJFUT
UF
CJFEFO
IFFGU
LBO
OJFUT
WFSXBDIUFO19
&S
[JKO
XFM
ACFWSJFOEF
TUBUFO
NBBS
HFFO
ACFWSJFOEF
EJFOTUFO
%BBSCJK
HFMEU
EBU
EF
TB
NFOXFSLJOH
NFU
WFJMJHIFJETEJFOTUFO
EPPSHBBOT
TPFQFMFS
WFSMPPQU
EBO
EF
TBNFOXFSLJOH

NFU
JOMJDIUJOHFOEJFOTUFO
7FJMJHIFJETEJFOTUFO
WBO
CFWSJFOEF
MBOEFO
[JKO
NFU
FMLBBS
WFS
CPOEFO
JO
IVO
HFNFFOTDIBQQFMJKLF
WFJMJHIFJETCFMBOHFO
FO
FS
CFTUBBU
BMEVT
FFO
[FLFSF

XFEFS[JKETF
BG IBOLFMJKLIFJE
*OMJDIUJOHFOEJFOTUFO
EBBSFOUFHFO
IFCCFO
WBBL
UFHFOTUSJK
EJHF
CFMBOHFO
WBO
HFP
QPMJUJFLF
BBSE20
%BBSOBBTU
NPFU
CJK
IFU
VJUXJTTFMFO
WBO
JOGPSNBUJF
TUFFET
SFLFOJOH
XPSEFO
HFIPVEFO

NFU
EF
NPHFMJKLIFJE
EBU
EF
WFSTUSFLUF
JOGPSNBUJF
QPMJUJFL
HFLMFVSE
JT
PG
FFO
NBOJQVMB
UJFG
LBSBLUFS
IFFGU
#VJUFOMBOETF
JOMJDIUJOHFOEJFOTUFO
[JKO
FS
FWFONJO
BG LFSJH
WBO
PN

IFU[JK
SFDIUTUSFFLT
IFU[JK
WJB
IVO
BNCBTTBEFT
QFSTPOFO
NFU
SFHFSJOHTWFSBOUXPPSEFMJKL
IFJE
JO
BOEFSF
PPL
CPOEHFOPPUTDIBQQFMJKLF
MBOEFO
UF
CFOBEFSFO
NFU
JOMJDIUJOHFO
%F[F

JOMJDIUJOHFO
LPNFO
[P
EJSFDU
CJK
QFSTPOFO
NFU
SFHFSJOHTWFSBOUXPPSEFMJKLIFJE
UFSFDIU

[POEFS
FFSTU
EPPS
EF
FJHFO
WFJMJHIFJETEJFOTU
UF
[JKO
HF[FFGE
FO
HFWBMJEFFSE
%F
EPPS

Prime Minister
#MBJS
BBO
NJOJTUFSQSFTJEFOU
#BMLFOFOEF
WFSTUSFLUF
GPSZPVSFZFTPOMZ
CSJFG
JT
IJFSWBO
FFO
UZQFSFOE
WPPSCFFME
[JF
QBSBHSBBG
981

5FO
BBO[JFO
WBO
IFU
MVW
QSPHSBNNB
WBO
*SBL
XBT
PPL
WFFM
JOGPSNBUJF
VJU
"NFSJLBBOTF
CSPO
QPMJUJFL
HFLMFVSE

UFNFFS
EBBS
EF
"NFSJLBOFO
WBO
IVO
JOUFOUJFT
HFFO
HFIFJN
NBBLUFO

)FU
LBO
PPL
[JKO
EBU
JOGPSNBUJF
XBBSIFJETHFUSPVX
MJKLU
PNEBU
[JK
WBO
WFSTDIJMMFOEF

[JKEFO
EPPS
CVJUFOMBOETF
EJFOTUFO
CFWFTUJHE
XPSEU
)FU
HFWBBS
EBU
IFU
NBUFSJBBM
KVJTU

EBO
POCFUSPVXCBBS
JT
PNEBU
WFSTDIJMMFOEF
EJFOTUFO
FMLBBS
OBQSBUFO
FO
EF
JOGPSNBUJF

EVT
ASPOE[JOHU
FFO
[PHFOBBNEF
information loop

JT
JO
[VMLF
HFWBMMFO
SFÌFM
0Q
IFU
UFSSFJO

18 %JU
CFUSFGU
CJKWPPSCFFME
IFU
.JTTJMF
5FDIOPMPHZ
$POUSPM
3FHJNF
XXXNUDSJOGo

EF
"VTUSBMJB
(SPVQ

XXXBVTUSBMJBHSPVQOFt

FO
EF
/VDMFBS
4VQQMJFST
(SPVQ
XXXOVDMFBSTVQQMJFSTHSPVQPSg

19 7PPS
NFFS
UPFMJDIUJOH
PQ
IFU
RVJE
QSP
RVP PG
XFEFSLFSJHIFJETCFHJOTFM
[JF
5PF[JDIUTSBQQPSU
WBO
EF
CTIVD
OS
22"
JO[BLF
EF
TBNFOXFSLJOH
WBO
EF
AIVD
NFU
CVJUFOMBOETF
JOMJDIUJOHFO
FOPG
WFJMJHIFJETEJFOTUFO
Kamerstukken II, 2009/10, 29 924,
OS
39
CJKMBHF

Q
12
PPL
CFTDIJLCBBS
PQ
XXXDUJWEOl
20 5PF[JDIUTSBQQPSU
WBO
EF
CTIVD
OS
22"
JO[BLF
EF
TBNFOXFSLJOH
WBO
EF
AIVD
NFU
CVJUFOMBOETF
JOMJDIUJOHFO

FOPG
WFJMJHIFJETEJFOTUFO
Kamerstukken II, 2009/10, 29 924,
OS
39
CJKMBHF

Q
19
PPL
CFTDIJLCBBS
PQ

XXXDUJWEOl

284 Inlichtingen- en veiligheidsdiensten

 WBO
IFU
MVWQSPHSBNNB
WBO
*SBL
EFFE
EF[F
TJUVBUJF
[JDI
WFFMWVMEJH
WPPS
PNEBU
EF

NFFTUF
[P
OJFU
BMMF
EJFOTUFO
JO
EJU
MBOE
FFO
CFQFSLUF
JOGPSNBUJFQPTJUJF
IBEEFO
FO
EF

CFSFJEIFJE
HSPPU
XBT
PN
CJK
HFCSFL
BBO
OJFVXT
CFSJDIUFO
WBO
BOEFSFO
PWFS
UF
OFNFO

*O
EJU
PQ[JDIU
WFSEJFOU
FFO
PQNFSLJOH
WFSNFMEJOH
EJF
VNXBQFOJOTQFDUFVS
#MJY
CJK
[JKO

HFTQSFL
NFU
EF
$PNNJTTJF
NBBLUF
*O
FFO
DPOWFSTBUJF
NFU
EF
'SBOTF
QSFTJEFOU
$IJSBD

begin 2003
IBE
EF[F
HFTUFME
EBU
*SBL
XBBSTDIJKOMJKL
IFMFNBBM
OJFU
PWFS
MVW
CFTDIJLUF
5PFO

#MJY
IFN
FS
CFMFFGE
PQ
XFFT
EBU
[JKO
FJHFO
HFIFJNF
EJFOTU
EBBS
BOEFST
PWFS
EBDIU
[PV
EF

QSFTJEFOU
IFCCFO
HFBOUXPPSE
EBU
EF
CVJUFOMBOETF
EJFOTUFO
AIBE
JOUPYJDBU
FE
FBDI
PUIFS

FMLBBS
IBEEFO
CFEXFMNE21
5FO
TMPUUF
LPOEFO
EF
AIVD en de MIVD
JO
IFU
POEFS[PFL
OBBS
IFU
MVWQSPHSBNNB
WBO

*SBL
[FMG
CJK[POEFSF
POEFS[PFLTCFWPFHEIFEFO
JO[FUUFO
%F
NPHFMJKLIFEFO
PN
NFOTF
MJKLF
CSPOOFO
JO
UF
[FUUFO
EJF
PWFS
EJU
QSPHSBNNB
JOGPSNBUJF
LPOEFO
BBOMFWFSFO
XBSFO

FDIUFS
CFQFSLU
.FO
LPO
CJKWPPSCFFME
QSPCFSFO
PN
JO
/FEFSMBOE
DPOUBDU
UF
NBLFO
NFU

QFSTPOFO
EJF
BMT
XFUFOTDIBQQFS
PG
EFTLVOEJHF
CFUSPLLFO
XBSFO
HFXFFTU

CJK
IFU
*SBBL
se MVWQSPHSBNNB
6JUFSBBSE
NPFTU
EF
WBO
EF[F
QFSTPOFO
WFSLSFHFO
JOGPSNBUJF
[FFS

[PSHWVMEJH
XPSEFO
HFXPHFO
POEFS
BOEFSF
WBOXFHF
EF
NPHFMJKLF
QPMJUJFLF
CJKCFEPFMJO
HFO
WBO
EF[F
QFSTPOFO
#PWFOEJFO
HFMEU
KVJTU
IJFS
EF
BMHFNFOF
FSWBSJOHTSFHFM
EBU
NFOTF
MJKLF
CSPOOFO
WBBL
AGBLF
EVT
WBMTF
JOGPSNBUJF
WFSTDIBďFO
0PL
LBO
IFU
[JKO
EBU
CSPOOFO

HFFO
OJFVXF
JOGPSNBUJF
BBOMFWFSFO
NBBS
[JDI
CBTFSFO
PQ
JOUFSOFU
PG
PQ
BOEFSF
PQFO

CSPOOFO
)FU
BBOTUVSFO
WBO
NFOTFMJKLF
CSPOOFO
in *SBL
XBT
WPPS
[PXFM
EF
MIVD als de
AIVD
OJFU
BMMFFO
KVSJEJTDI
NBBS
PPL
QSBLUJTDI
DPNQMFY
)FU
CMFFL
FWFONJO
HFNBLLFMJKL

PN
NFU
EF
JO[FU
WBO
UFDIOJTDIF
CSPOOFO
[PBMT
UFMFGPPOUBQT
PG
TJHOBBMJOUFSDFQUJF
NFFS

UF
XFUFO
UF
LPNFO
PWFS
IFU
MVWQSPHSBNNB
WBO
*SBL

"MMF
JOGPSNBUJF
EJF
CJK
EF
EJFOTUFO
CJOOFOLPNU
POEFSHBBU
FFO
QSPDFT
WBO
BOBMZTF

XBBSCJK
EF
CSPOOFO
FO
EF
JOGPSNBUJF
PQ
CFUSPVXCBBSIFJE
XPSEFO
HFUPFUTU
FO
UFHFO
FM
LBBS
XPSEFO
BGHFXPHFO
0PL
EF
CJK
EF
EJFOTUFO
BBOXF[JHF
UFDIOJTDIF

JO[JDIUFO
FO

FSWBSJOHFO
XPSEFO
IJFSJO
NFFHFXPHFO
[FLFS
XBOOFFS
IFU
FFO
POEFS[PFLTUFSSFJO
BMT

OPOQSPMJGFSBUJF
FO
MVWQSPHSBNNBT
CFUSFGU

&FO
CFMBOHSJKL
WFSTDIJM
UVTTFO
EF
AIVD en de MIVD in de periode 20022003
XBT
EBU
EF

MIVD
WPPSBM
FFO
JOMJDIUJOHFOEJFOTU
XBT
FO
EF
AIVD
WPPSBM
FFO
WFJMJHIFJETEJFOTU
#FJEF

EJFOTUFO
IBEEFO
XFMJTXBBS
TJOET
EF
JOWPFSJOH
WBO
EF
8JW
2002
[PXFM
FFO
AJ
BMT
FFO
AW
UBBL
NBBS
EF
PSJÌOUBUJF
WBO
EF
KBSFO
OFHFOUJH
XBT
OPH
TUFSL
[JDIUCBBS
5PFONBMJH
IPPGE

van de AIVD
7BO
)VMTU
HBG
IJFSPWFS
JO
HFTQSFL
NFU
EF
$PNNJTTJF
BBO
EBU
/FEFSMBOE

POEFS
NFFS
WBOXFHF
IFU
POUCSFLFO
WBO
HFPQPMJUJFLF
CFMBOHFO
WBO
OBUVSF
OJFU
TUFSL
HF
PSJÌOUFFSE
XBT
PQ
QPMJUJFLF
JOMJDIUJOHFO
PWFS
IFU
CVJUFOMBOE
5FO
BBO[JFO
WBO
EF
AIVD
TUFMEF
IJK
EBU
EF
EJFOTU
OPH
WPPSBM
FFO
WFJMJHIFJETEJFOTU
XBT
XBBSWBO
EF
LXBMJUFJU
MBH
JO

IFU
LVOOFO
TDIFUTFO
WBO
EF
POUXJLLFMJOHFO
JO
/FEFSMBOE
%F[F
LXBMJUFJU
XFSE
WPMHFOT

7BO
)VMTU
CJOOFO
EF
QPMJUJFLF
HFNFFOTDIBQ
PNBSNE22

21 #MJY
2 september 2009

22 7BO
)VMTU
29
KVOJ
2009

Inlichtingen- en veiligheidsdiensten 285

9.4 Algemene Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (AIVD)
9.4.1 INLEIDING
%F
AIVD
IJFME
[JDI
WBOVJU
EF
WFJMJHIFJETUBBL
SFFET
EFDFOOJBMBOH
CF[JH
NFU
IFU
UIFNB

OPOQSPMJGFSBUJF
WBO
MVW
)FU
UFBN
EBU
EJU
UIFNB
POEFS[PDIU
PNWBUUF
FJOE
KBSFO
OFHFO
UJH
FFO
UXJOUJHUBM
QFSTPOFO
POEFS
XJF
BOBMJTUFO
FO
PQFSBUFVST
)FU
UFBN
SJDIUUF
QBT

WBOBG
NFEJP
2001
[JKO
BBOEBDIU
PQ
*SBL
%BBSWÓÓS
XBT
EF
GPDVT
WPPSBM
HFSJDIU
PQ
FO
LFMF
BOEFSF
MBOEFO
JO
IFU
.JEEFO0PTUFO
XBBS
EF
POUXJLLFMJOH
WBO
LFSOXBQFOT
OJFU

POEFOLCFFMEJH
MFFL
*O
20022003
XFSEFO
CJOOFO
EJU
UFBN
POHFWFFS
WJKG
FTE besteed aan
IFU
POEFS[PFL
OBBS
OPOQSPMJGFSBUJF
JO
SFMBUJF
UPU
*SBL
)FU
EPFM
WBO
EF
XFSL[BBNIFEFO

XBT
IFU
POEFSLFOOFO
WBO
WFSXFSWJOHTQPHJOHFO
JO
/FEFSMBOE
0N
UF
LVOOFO
POUEFLLFO

XFMLF
HPFEFSFO
*SBL
NPHFMJKL
JO
/FEFSMBOE
XJMEF
WFSXFSWFO
USBDIUUF
IFU
UFBN
IFU
[PHF
OBBNEF
*SBBLTF
CPPETDIBQQFOMJKTUKF
JO
LBBSU
UF
CSFOHFO
)FU
UFBN
WFSSJDIUUF
EBO
PPL

POEFS[PFL
OBBS
EF
TUBUVT
WBO
IFU
*SBBLTF
MVWQSPHSBNNB
7PPSNBMJH
QMBBUTWFSWBOHFOE

IPPGE
WBO
EF
AIVD
5I1-
#PU
CFOBESVLUF
JO
IFU
HFTQSFL
NFU
EF
$PNNJTTJF
EBU
IFU

WPMHFO
WBO
BDUJWJUFJUFO
in *SBL
OJFU
CFIPPSEF
UPU
EF
QSJNBJSF
POEFS[PFLT
UBBL
WBO
IFU

OPOQSPMJGFSBUJFUFBN23
%FTBMOJFUUFNJO
WFSTDIFOFO
FS
JO
20022003
WFSTDIJMMFOEF
SBQQPS
UFO
PWFS
IFU
*SBBLTF
MVWQSPHSBNNB
%F
OJFVXF
JOMJDIUJOHFOUBBL
CVJUFOMBOE
CPPE
WPPS

EJU
NFFS
JOMJDIUJOHFONBUJHF
POEFSEFFM
WBO
IFU
POEFS[PFL
OBBS
MVW een uitbreiding van
EF
POEFS[PFLTNPHFMJKLIFEFO

*O
IFU
LBEFS
WBO
EF
JOMJDIUJOHFOUBBL
CVJUFOMBOE
XBT
FS
JO
2002
FFO
UFBN
PQHFSJDIU
EBU

*SBL
BMT
FFO
WBO
[JKO
BBOEBDIUTHFCJFEFO
IBE
)FU
POEFS[PFL
EJFOEF
[JDI
UF
SJDIUFO
PQ
EF

IFJNFMJKLF
QPMJUJFLF
JOUFOUJFT
WBO
IFU
SFHJNF
%JU
UFBN
CFWPOE
[JDI
JO
FFO
PQTUBSUGBTF

EJF
BBO[JFOMJKLF
UJKE
JO
CFTMBH
OBN
XBBSEPPS
EF
JOGPSNBUJFQPTJUJF
JO
20022003 nog zeer
CFQFSLU
XBT
)FU
UFBN
LFFL
POEFS
NFFS
OBBS
EF
QPMJUJFLF
TJUVBUJF
JO
*SBL
FO
EF
NPHF
MJKLF
CBOEFO
UVTTFO
*SBL
FO
"M
2BJEB

7BOVJU
EF
WFJMJHIFJETUBBL
XFSE
JO
20022003 daarnaast onderzoek gedaan naar de
NPHFMJKLF
FďFDUFO
WBO
FFO
PPSMPH
JO
*SBL
PQ
EF
/FEFSMBOETF
TBNFOMFWJOH
/BBSNBUF
EF

PPSMPH
EJDIUFSCJK
LXBN
XFSE
EJU
POEFS[PFL
HFDFOUSBMJTFFSE
FO
HFÐOUFOTJWFFSE
FO
XFSEFO

TUFMTFMNBUJH
EF
CJOOFOMBOETF
SJTJDPT
HFBOBMZTFFSE

%F
POEFS[PFLTPQESBDIU
WBO
EF
$PNNJTTJF
IFFGU
CFUSFLLJOH
PQ
EF
JOGPSNBUJF
EJF

NPHFMJKL
FFO
SPM
IFFGU
HFTQFFME
JO
EF
CFTMVJUWPSNJOH
WBO
EF
/FEFSMBOETF
SFHFSJOH
PWFS

EF
QPMJUJFLF
TUFVO
BBO
EF
PPSMPH
JO
*SBL
)FU
HJOH
JO
EJU
WFSCBOE
PN
JOGPSNBUJF
XBBSVJU

LPO
CMJKLFO
PG
*SBL
EF
7FJMJHIFJETSBBESFTPMVUJFT
OBMFFGEF
%JU
CFUFLFOU
EBU
JO
IFU
WFSWPMH

WBO
EJU
IPPGETUVL
WPPSBM
HFLFLFO
[BM
XPSEFO
OBBS
EF
JOGPSNBUJF
PWFS
MVW
FO
IFU
WFS
loop van de VNXBQFOJOTQFDUJFT
%BBSOBBTU
[BM
LPSU
BBOEBDIU
XPSEFO
CFTUFFE
BBO
IFU

NPHFMJKLF
WFSCBOE
UVTTFO
*SBL
FO
"M
2BJEB

%F
AIVDBOBMZTFT
WBO
EF
CJOOFOMBOETF
SJTJDPT
WBO
FFO
PPSMPH
JO
*SBL
CMFLFO
WBO
CFMBOH

WPPS
EF
UF
USFďFO
CJOOFOMBOETF
NBBUSFHFMFO
JO
IFU
LBEFS
WBO
POEFS
NFFS
CFXBLJOH
FO

CFWFJMJHJOH24
)JFSPNUSFOU
XFSEFO
CFTMJTTJOHFO
HFOPNFO
JO
EF
NJOJTUFSJÌMF
4UVVSHSPFQ

23 5I
#PU
24
KVOJ
2009
24 %F[F
NBBUSFHFMFO
CFUSPďFO
POEFS
BOEFSF
EF
WPPSCFSFJEJOH
PQ
UFSSPSJTUJTDIF
BBOTMBHFO
NFU
CJPMPHJTDIF

FO
DIFNJTDIF
XBQFOT
)JFSCJK
XFSE
OJFU
FFO
EJSFDU
WFSCBOE
HFMFHE
NFU
EF
ESFJHJOH
EJF
WBO
IFU
*SBBLTF

MVWQSPHSBNNB
VJUHJOH
8FM
XFSE
WPPS
NPHFMJKL
HFIPVEFO
EBU
EF
PPSMPH
JO
*SBL
JOEJWJEVFO
[PV
LVOOFO

NPUJWFSFO
EFSHFMJKLF
BBOTMBHFO
UF
QMFHFO
;PBMT
PPL
CMJKLU
VJU
EF
CSJFG
WBO
EF
NJOJTUFS
WBO
VWS van 13
EFDFNCFS
2002
XBT
EF
TQBOOJOH
SPOEPN
*SBL
XFM
BBOMFJEJOH
SFFET
HFNBBLUF
ESBBJCPFLFO
JO
EJU
HFWBM
WPPS

IFU
QPLLFOWJSVT
UF
BDUJWFSFO
;JF
Kamerstukken II, 2002/03, 25 295
OS
9
Q
5

286 Inlichtingen- en veiligheidsdiensten

 Resolutie 1441
XBBSWBO
EF
AIVD
PWFSJHFOT
[FMG
HFFO
EFFM
VJUNBBLUF
%F[F
SJTJDPBOBMZTFT

IFCCFO
HFFO
SPM
HFTQFFME
JO
IFU
CFTMVJU
WBO
EF
SFHFSJOH
PN
BMMFFO
QPMJUJFLF
FO
HFFO
NJ
MJUBJSF
TUFVO
UF
WFSMFOFO
"BO
EF[F
SJTJDPBOBMZTFT
[BM
EF
$PNNJTTJF
EBO
PPL
WFSEFS
HFFO

BBOEBDIU
CFTUFEFO
0PL
XPSEU
OJFU
OBEFS
JOHFHBBO
PQ
EF
JOGPSNBUJF
EJF
OB
EF
JOWBM
JO

Irak door de AIVD is verzameld en verstrekt aan de departementen, omdat dat buiten de
POEFS[PFLTPQESBDIU
WBO
EF
$PNNJTTJF
WBMU

9.4.2 INSTANTIES DIE DE INLICHTINGEN VAN DE AIVD ONTVINGEN

)FU
POEFS[PFL
EBU
EF
AIVD
WFSSJDIU
PQ
HSPOE
WBO
BSUJLFM
6 lid 2
8JW
2002,
IFFGU
UPU
EPFM

EF
WFSBOUXPPSEFMJKLF
JOTUBOUJFT
UJKEJH
UF
LVOOFO
XBBSTDIVXFO
WPPS
NPHFMJKLF
CFESFJHJO
HFO
WBO
EF
JO
EF
UBBLPNTDISJKWJOH
HFOPFNEF
HFXJDIUJHF
CFMBOHFO25
.FU
EF
JOMJDIUJOHFO
UBBL
CVJUFOMBOE
XPSEU
CFPPHE
JO
IFU
CFMBOH
WBO
EF
OBUJPOBMF
WFJMJHIFJE
EF
CFIPFGUFTUFM
MFOEF
EFQBSUFNFOUFO
UF
WPPS[JFO
WBO
JOGPSNBUJF
PWFS
EF
BBOHFXF[FO
MBOEFO
FO
UIF
NBT

*O[BLF
EF
JOMJDIUJOHFO
EJF
WBO
CFMBOH
[JKO
WPPS
EJU
POEFS[PFL
IJFME
EF
AIVD in de
FFSTUF
QMBBUT
EF
FJHFO
NJOJTUFS
EF
NJOJTUFS
WBO
#JOOFOMBOETF
;BLFO
FO
,POJOLSJKLTSFMB
UJFT
PQ
EF
IPPHUF
WBO
CFMBOHSJKLF
CFWJOEJOHFO
%F[F
NJOJTUFS
TUVVSEF
HFSFHFME
AIVD
JOMJDIUJOHFOSBQQPSUFO
EPPS
BBO
EF
NJOJTUFSQSFTJEFOU
FO
BBO
EF
NJOJTUFS
WBO
#VJUFO
MBOETF
;BLFO
5FO
CFIPFWF
WBO
EF
3BBE
WPPS
EF
*OMJDIUJOHFO
FO
7FJMJHIFJETEJFOTUFO

RIV

FFO
POEFSSBBE
WBO
EF
.JOJTUFSSBBE
MFWFSEF
IFU
IPPGE
WBO
EF
AIVD
JODJEFOUFFM
FFO

CJKESBHF26
%F[F
POEFSSBBE
CFTUPOE
JO
20022003
VJU
EF
NJOJTUFSQSFTJEFOU
EF
WJDF
QSFNJFST
FO
EF
NJOJTUFST
WBO
#JOOFOMBOETF
;BLFO
FO
,POJOLSJKLTSFMBUJFT
%FGFOTJF
#VJ
UFOMBOETF
;BLFO
FO
+VTUJUJF
0Q
BNCUFMJKL
OJWFBV
XFSE
WBOBG
IFU
OBKBBS
WBO
2002 meer
NBMFO
JOGPSNBUJF
WFSTUSFLU
BBO
IFU
$PNJUÊ
7FSFOJHEF
*OMJDIUJOHFOEJFOTUFO
/FEFSMBOE

CVIN
27
)FU
CVIN
JT
IFU
BNCUFMJKL
WPPSQPSUBBM
WBO
EF
RIV
FO
XPSEU
WPPSHF[FUFO
EPPS
EF

DPÕSEJOBUPS
JOMJDIUJOHFO
FO
WFJMJHIFJETEJFOTUFO
I&V

*O
2002 en 2003
CFTUPOE
IFU
CVIN
verder uit de DG
7FJMJHIFJE
WBO
#JOOFOMBOETF
;BLFO
FO
,POJOLSJKLTSFMBUJFT
EF
DG
1PMJ
UJFLF
;BLFO
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
EF
DG
3FDIUTIBOEIBWJOH
WBO
+VTUJUJF
IFU
IPPGE

AIVD
FO
EF
EJSFDUFVS
MIVD
5FS
WPPSCFSFJEJOH
WBO
EF
RIV
FO
IFU
CVIN rapporteerde de AIVD
van 19
EFDFNCFS
2002 tot 20 maart 2003
HF[BNFOMJKL
NFU
IFU
NJOJTUFSJF
WBO
#VJUFO
MBOETF
;BLFO
FO
EF
MIVD
BDIUNBBM
JO
EF
WPSN
WBO
[PHFOBBNEF
situation reports
TJUSFQT

25 Kamerstukken II, 1997/98, 25 877
OS
3
NWU
CJK
XFUTWPPSTUFM
8JW
2002

Q
55; Kamerstukken II, 2003/04, 29
743
OS
3
NWU
CJK
XFUTWPPSTUFM
"GHFTDIFSNEF
(FUVJHFO

Q
5

26 5JKEFOT
EF
RIV van 4 maart 2003
HBG
IFU
IPPGE
WBO
EF
AIVD
FFO
QSFTFOUBUJF
PWFS
*SBL
)JFSCJK
LXBN
IFU

POEFSXFSQ
MVW
OBVXFMJKLT
BBO
EF
PSEF

27 7PPS
[PWFS
EF
$PNNJTTJF
IFFGU
LVOOFO
SFDPOTUSVFSFO
JT
IFU
CVIN in de onderzoeksperiode zevenmaal
CJKFFOHFLPNFO
&S
XFSE
HFFO
JOGPSNBUJF
PWFS
*SBL
FO
MVW
PG
"M
2BJEB
WFSTUSFLU
PQ
21
KVOJ
30 augustus, 15
november en 13
EFDFNCFS
2002 en 24
KBOVBSJ
2003
&S
XFSE
JOGPSNBUJF
PWFS
EF
CBOEFO
UVTTFO
"M
2BJEB
FO

*SBL
WFSTUSFLU
UJKEFOT
IFU
CVIN van 20
TFQUFNCFS
*O
EF
FYUSB
WFSHBEFSJOH
WBO
9
EFDFNCFS
SFJLUF
EF
AIVD een
OPUJUJF
VJU
PWFS
JOUFSOBUJPOBMF
SJTJDPT
WBO
FFO
FWFOUVFMF
/FEFSMBOETF
CJKESBHF
BBO
FFO
NJMJUBJS
JOHSJKQFO
JO

*SBL
0Q
9
EFDFNCFS
XFSE
PPL
BBO
EF
IBOE
WBO
FFO
OPUJUJF
WBO
EF
MIVD gesproken over de taakverdeling
tussen AIVD, MIVD
FO
IFU
NJOJTUFSJF
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
JO
EF
JOGPSNBUJFWPPS[JFOJOH
PWFS
*SBL
%F
AIVD
SFLFOEF
[JDI
UPU
[JKO
WPPSOBBNTUF
UBBL
PN
SJTJDPBOBMZTFT
PQ
UF
TUFMMFO
HFSJDIU
PQ
EF
CJOOFOMBOETF
FďFDUFO

WBO
FFO
FWFOUVFMF
PPSMPH
JO
*SBL
6JU
EF
BSDIJFWFO
WBO
IFU
NJOJTUFSJF
WBO
"MHFNFOF
;BLFO
CMJKLU
OJFU
EBU

tussen 24
KBOVBSJ
FO
21 maart 2003
WFSHBEFSJOHFO
WBO
IFU
CVIN
IFCCFO
QMBBUTHFWPOEFO

Inlichtingen- en veiligheidsdiensten 287

 PWFS
*SBL
%BBSOBBTU
WFS[POE
EF
AIVD
JOMJDIUJOHFOSBQQPSUFO
BBO
EF
%JSFDUJF
7FJMJHIFJET
CFMFJE
WBO
IFU
NJOJTUFSJF
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
FO
BBO
EF
DPÕSEJOBUPS
JOMJDIUJOHFO
FO

WFJMJHIFJETEJFOTUFO
WBO
IFU
NJOJTUFSJF
WBO
"MHFNFOF
;BLFO
.FU
IFU
NJOJTUFSJF
WBO
#VJ
UFOMBOETF
;BLFO
WPOE
PPL
NPOEFMJOH
PWFSMFH
QMBBUT

%F
AIVD verzond in de periode 20022003
UXFF
BNCUTCFSJDIUFO28
WBOXFHF
HFDPOTUB
UFFSEF
WFSXFSWJOHTQPHJOHFO
UFO
CFIPFWF
WBO
*SBL
&FO
BNCUTCFSJDIU
XFSE
WFS[POEFO
BBO

IFU
NJOJTUFSJF
WBO
&DPOPNJTDIF
;BLFO
FO
FFO
BBO
EF
MBOEFMJKL
PĐDJFS
WBO
KVTUJUJF
WPPS

UFSSPSJTNFCFTUSJKEJOH
*O
IFU
LBEFS
WBO
EF
CJK
XFU
WPPSHFTDISFWFO
TBNFOXFSLJOH29
XFS
EFO
PPL
JOMJDIUJOHFO
VJUHFXJTTFME
NFU
EF
MIVD
&JOE
GFCSVBSJ
2003 stelde de AIVD vast dat
EF
TJUVBUJF
SPOE
*SBL
FFO
DMJNBY
OBEFSEF
&S
XFSE
CFTMPUFO
PWFS
UF
HBBO
PQ
EBHFMJKLTF

SBQQPSUBHF
CFUSFďFOEF
JOUFSOBUJPOBMF
POUXJLLFMJOHFO
FO
EF
FWFOUVFMF
SFQFSDVTTJFT
EBBS
WBO
PQ
EF
/FEFSMBOETF
WFJMJHIFJETTJUVBUJF
%F
EBHFMJKLTF
SBQQPSUFO
WFSTDIFOFO
WFSWPM
HFOT
JO
UXFF
WBSJBOUFO
)FU
BMT
HFIFJN
HFSVCSJDFFSEF
Brandpunt Irak
XFSE
WFS[POEFO
BBO

CFXJOETQFSTPOFO
FO
FFO
TFMFDU
BBOUBM
CFUSPLLFO
TFDSFUBSJTTFOHFOFSBBM
FO
EJSFDUFVSFO
HFOFSBBM
5FO
CFIPFWF
WBO
CFMFJETNBLFST
FO
VJUWPFSFOEF
JOTUBOUJFT
TUFMEF
EF
AIVD daar
OBBTU
IFU
BMT
DPOêEFOUJFFM
HFSVCSJDFFSEF
Dagrapport Irak
PQ
7BO
26
GFCSVBSJ
2002 tot 22
april 2003
XFSEFO
WBO
[PXFM
Brandpunt Irak als Dagrapport Irak 37
FYFNQMBSFO
WFS[POEFO

XBBSWBO
JO
UPUBBM
16 voor en 21 na de inval in Irak op 20
NBBSU

9.4.3 DOOR DE AIVD VERSTREKTE INLICHTINGEN

Inleiding
0Q
20 maart 2002 besteedde de AIVD
JO
FFO
AESFJHJOHTBOBMZTF
*SBL
LPSU
BBOEBDIU
BBO

Irak en MVW
%F[F
BOBMZTF
XFSE
JO
IFU
LBEFS
WBO
IFU
CVIN en onder de betrokken minis
UFST
WFSTQSFJE
*O
NFJ
2002 stelde de AIVD een uitgebreide nota op met als titel Status van
de Iraakse massavernietigingswapens- en ballistische en raketprogramma’s
%F[F
OPUB
XFSE
JO
NFJ

2002
BBOHFCPEFO
BBO
EF
%JSFDUJF
7FJMJHIFJETCFMFJE
DVB

WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
FO
JO

september 2002
JO
FFO
HFBDUVBMJTFFSEF
WFSTJF
EPPS
UVTTFOLPNTU
WBO
EF
NJOJTUFS
WBO
#JO
OFOMBOETF
;BLFO
FO
,POJOLSJKLTSFMBUJFT
BBO
EF
NJOJTUFSQSFTJEFOU
FO
EF
NJOJTUFS
WBO

#VJUFOMBOETF
;BLFO
%F
CFWJOEJOHFO
JO
EF[F
OPUB
XFSEFO
JO
EF
QFSJPEF
20022003 als
uitgangspunt door de AIVD
HFIBOUFFSE
&OLFMF
NBMFO
XFSE
JO
SBQQPSUFO
PQ
CBTJT
WBO

OJFVXF
JOGPSNBUJF
IFU
CFFME
BBOHFQBTU
PG
BBOHFWVME
#FMBOHSJKLF
SBQQPSUBHFNPNFOUFO

MBUFS
JO
IFU
KBBS
CFUSFďFO
EF
AIVDSFBDUJF
WBO
13 september 2002 op een CIASBQQPSU
PWFS

IFU
*SBBLTF
MVWQSPHSBNNB30 en de AIVDSFBDUJF
WBO
3 oktober 2002
PQ
IFU
PQ
24 sep

28 %JU
[JKO
CFSJDIUFO
XBBSJO
JOGPSNBUJF
XPSEU
WFSTUSFLU
BBO
FFO
JOTUBOUJF
EJF
CFWPFHE
JT
OBBS
BBOMFJEJOH

IJFSWBO
NBBUSFHFMFO
UF
USFďFO
UFHFO
EF
QFSTPPO
PG
JOTUBOUJF
PQ
XJF
PG
XBBSPQ
IFU
CFSJDIU
CFUSFLLJOH
IFFGU

7PPS
NFFS
JOGPSNBUJF
PWFS
EF
XJK[F
WBO
JOGPSNBUJFWFSTUSFLLJOH
EPPS
EF
AIVD
JO
BNCUTCFSJDIUFO
[JF
A3BQ
QPSU
WBO
EF
$PNNJTTJF
WBO
5PF[JDIU
CFUSFďFOEF
EF
*OMJDIUJOHFO
FO
7FJMJHIFJETEJFOTUFO
OS
9a inzake de
door de AIVD
VJUHFCSBDIUF
BNCUTCFSJDIUFO
JO
EF
QFSJPEF
WBO
KBOVBSJ
2004 tot oktober 2005
Kamerstukken II,
2005/06, 29 924
OS
9
CJKMBHF

0PL
CFTDIJLCBBS
PQ
XXXDUJWEOl
29 "SUJLFM
58
8JW
2002
30 .FU
CFSPFQ
PQ
EF
EFSEFQBSUJKSFHFM
IFFGU
EF
AIVD
IFU
SBQQPSU
[FMG
OJFU
BBO
EF
$PNNJTTJF
WFSTUSFLU
NBBS

FOLFM
EF
SFBDUJF
WBO
EF
AIVD
IJFSPQ
)FU
CIASBQQPSU
JT
OJFU
PQFOCBBS
HFXPSEFO

0Q
EF
XFCTJUF
WBO
EF
CIA
XXXDJBHPW

[JKO
XFM
BOEFSF
SBQQPSUFO
UF
WJOEFO
XBBSPOEFS
IFU
CIAQBQFS
WBO
PLUPCFS
2002
Iraq’s Weapons
of Mass Destruction Programs

288 Inlichtingen- en veiligheidsdiensten

 UFNCFS
PQFOCBBS
HFNBBLUF
SBQQPSU
WBO
EF
#SJUTF
SFHFSJOH
HFUJUFME
Iraq’s Weapons of Mass
Destruction
#FJEF
SFBDUJFT
XFSEFO
WFS[POEFO
BBO
EF
NJOJTUFSQSFTJEFOU
#FHJO
2003 is
WPPSBM
EF
SFBDUJF
PQ
EF
QSFTFOUBUJF
WBO
EF
"NFSJLBBOTF
NJOJTUFS
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO

1PXFMM
JO
EF
VNWFJMJHIFJETSBBE
PQ
5
GFCSVBSJ
WBO
CFMBOH
%F[F
XFSE
WFS[POEFO
BBO
EF

FJHFO
NJOJTUFS
FO
CFTQSPLFO
NFU
IFU
NJOJTUFSJF
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO

Nucleaire strijdmiddelen
*O
EF
ESFJHJOHTBOBMZTF
WBO
20 maart 2002 stelde de AIVD
EBU
*SBL
XBBSTDIJKOMJKL
OPH
POEFS
[PFLTDBQBDJUFJU
IBE
WPPS
OVDMFBJSF
TUSJKENJEEFMFO
NBBS
EBU
IFU
POUCSBL
BBO
EF
CFOPEJHEF

IPFWFFMIFEFO
TQMJKUCBBS
NBUFSJBBM
*O
EF
OPUB
WBO
NFJ
2002
HBG
EF
AIVD aan dat IAEA na 1991
alle bekende voorraden weapons grade
TQMJKUTUPG
VJU
*SBL
IBE
WFSXJKEFSE
%JU
OBN
WPMHFOT
EF

AIVD
OJFU
XFH
EBU
JO
*SBL
OPH
MBBHWFSSJKLU
VSBOJVN
BBOXF[JH
XBT
%BBSOBBTU
XBT
FS
PPL
OPH

EF
LFOOJT
FO
UFDIOPMPHJF
PN
IFU
WPPS
LFSOXBQFOT
CFOPEJHEF
IPPHWFSSJKLU
VSBOJVN
UF

QSPEVDFSFO
%JWFSTF
JOMJDIUJOHFOEJFOTUFO
IBEEFO
WPMHFOT
EF
AIVD
BBOXJK[JOHFO
EBU
*SBL

CF[JH
XBT
EF
QSPEVDUJFGBDJMJUFJUFO
XBBSPOEFS
FFO
VMUSBDFOUSJGVHFTZTUFFN
PQOJFVX
PQ
UF

CPVXFO
%F
AIVD
TUFMEF
[FMG
QPHJOHFO
UF
IFCCFO
HFDPOTUBUFFSE
UPU
IFU
CFNBDIUJHFO
WBO

dual useHPFEFSFO
UFO
CFIPFWF
WBO
IFU
OVDMFBJSF
QSPHSBNNB
WBO
*SBL
8FTUFSTF
JOMJDIUJOHFO
diensten bevestigden volgens de AIVD
EF
JOTDIBUUJOH
WBO
,IJEJS
)BN[B
FFO
*SBBLTF
PWFS
MPQFS
EJF
WPPS
IFU
LFSOXBQFOQSPHSBNNB
IBE
HFXFSLU
EBU
*SBL
CJOOFO
ESJF
KBBS
PWFS
ESJF

UPU
WJKG
LFSOXBQFOT
[PV
LVOOFO
CFTDIJLLFO31
"MT
*SBL
EJSFDU
IPPHWFSSJKLU
VSBOJVN
[PV

LVOOFO
CFNBDIUJHFO
[PV
EJU
BM
FFSEFS
IFU
HFWBM
LVOOFO
[JKO
$PODMVEFSFOE
TDIBUUF
EF
AIVD
JO
EBU
FS
TUFSLF
WFSNPFEFOT
XBSFO
EBU
*SBL
[JKO
LFSOXBQFOQSPHSBNNB
OB
IFU
WFSUSFL
WBO

IAEAJOTQFDUFVST
IBE
IFSWBU
FO
EBU
TMFDIUT
IFU
POUCSFLFO
WBO
TQMJKUTUPG
LPO
WFSIJOEFSFO
EBU

*SBL
WSJK
TOFM
EBU
XJM
[FHHFO
CJOOFO
FOLFMF
KBSFO
PWFS
LFSOXBQFOT
[PV
CFTDIJLLFO
*O
EF

ESFJHJOHTBOBMZTF
EJF
EF
AIVD voor de CVINWFSHBEFSJOH
WBO
20
TFQUFNCFS
WFSTQSFJEEF
XFSE

IJFSBBO
UPFHFWPFHE
EBU
OJFU
LPO
XPSEFO
VJUHFTMPUFO
EBU
*SBL
CJK
FFO
BBOWBM
EPPS
EF
7FS
FOJHEF
4UBUFO
HFCSVJL
[PV
NBLFO
WBO
OVDMFBJSF
XBQFOT

0Q
3 oktober 2002 rapporteerde de AIVD
EFTHFWSBBHE
BBO
EF
NJOJTUFSQSFTJEFOU
PWFS

IFU
BM
HFOPFNEF
PQFOCBSF
SBQQPSU
WBO
EF
#SJUTF
SFHFSJOH
%F
AIVD
TUFMEF
[FMG
HFFO
JOGPS
NBUJF
UF
IFCCFO
PWFS
IFU
UFSVHSPFQFO
WBO
TQFDJBMJTUFO
WPPS
XFSL
BBO
IFU
LFSOXBQFOQSP
HSBNNB
[PBMT
IFU
#SJUTF
SBQQPSU
TUFMEF
0PL
UFO
BBO[JFO
WBO
EF
EPPS
EF
#SJUUFO
WFSPO
EFSTUFMEF
QPHJOHFO
WBO
*SBL
PN
VSBOJVN
BBO
UF
TDIBďFO
WJB
MBOEFO
JO
"GSJLB
TUFMEF
EF

AIVD
HFFO
FJHFO
JOGPSNBUJF
UF
IFCCFO
-BUFS
JO
Brandpunt Irak van 12 maart 2003, meldde
de AIVD
EBU
IPFXFM
IAEA
WBO
NFOJOH
XBT
EBU
EF
EPDVNFOUFO
XBBSVJU
EF[F
QPHJOHFO

[PVEFO
NPFUFO
CMJKLFO
AOJFU
BVUIFOUJFL
XBSFO
WPPSBMTOPH
WFSTDIFJEFOF
JOMJDIUJOHFO
FO

WFJMJHIFJETEJFOTUFO
FSWBO
VJUHJOHFO
EBU
EF
*SBBLTF
QPHJOHFO
UPU
BBOLPPQ
WBO
VSBOJVN

EBBEXFSLFMJKL
IBEEFO
QMBBUTHFWPOEFO
*O Brandpunt Irak van 14 maart 2003 onderkende
de AIVD
EF
NPHFMJKLIFJE
WBO
EF
WBMTIFJE
WBO
EF
EPDVNFOUFO
*O
[JKO
QSFTFOUBUJF
JO
EF
7FJMJHIFJETSBBE
TUFMEF
1PXFMM
EBU
*SBL
TJOET
1998 langs ver
TDIJMMFOEF
XFHFO
HFQSPCFFSE
IBE
EF
IBOE
UF
MFHHFO
PQ
BMVNJOJVNCVJ[FO
%F[F
CVJ[FO

LPOEFO
WPMHFOT
1PXFMM
POEFS
NFFS
HFCSVJLU
XPSEFO
JO
FFO
VMUSBDFOUSJGVHFTZTUFFN
UFO

CFIPFWF
WBO
VSBOJVNWFSSJKLJOH
*O
Brandpunt Irak van 28
GFCSVBSJ
TUFMEF
EF
AIVD uit be
USPVXCBSF
CSPO
UF
IFCCFO
WFSOPNFO
EBU
IAEA
WBO
NFOJOH
XBT
EBU
EF
BMVNJOJVN
CVJ[FO

31 )BN[B
TDISFFG
JO
2000
TBNFO
NFU
+
4UFJO
FFO
CPFL
NFU
EF
UJUFM
Saddam’s Bombmaker: The Terrifying Inside Story

of the Iraqi Nuclear and Biological Weapons Agenda
*O
KVMJ
2002
[PV
)BN[B
JO
EF
"NFSJLBBOTF
4FOBBUTDPNNJTTJF

WPPS
#VJUFOMBOETF
;BLFO
WFSLMBSFO
EBU
*SBL
NFFS
EBO
UJFO
UPO
WFSSJKLU
VSBOJVN
UPU
[JKO
CFTDIJLLJOH
IBE

Inlichtingen- en veiligheidsdiensten 289

 APQ
HFFO
FOLFMF
NBOJFS
UPFQBTCBBS
[JKO
WPPS
EF
POUXJLLFMJOH
WBO
FFO
OVDMFBJS
XBQFO32
%F
AIVD besteedde uitsluitend in de nota van mei 2002
LPSU
BBOEBDIU
BBO
SBEJPMPHJ
TDIF
XBQFOT
*O
EF
NFEJB
XFSE
HFTVHHFSFFSE
EBU
4BEEBN
)PFTTFJO
CF[JH
XBT
FFO
AWVJMF

CPN
UF
POUXJLLFMFO
XBBSJO
SBEJPBDUJFG
NBUFSJBBM
[PV
[JKO
WFSXFSLU
%F
AIVD stelde deze
CFSJDIUFO
OJFU
UF
LVOOFO
CFWFTUJHFO33

Biologische strijdmiddelen
In de nota van mei 2002
CSBDIU
EF
AIVD
JO
IFSJOOFSJOH
EBU
*SBL
UJKEFOT
EF
(PMGPPSMPH

PWFS
EVJ[FOEFO
MJUFST
CJPMPHJTDIF
TUSJKENJEEFMFO
[PBMT
BOUSBY
CPUVMJOF
UPYJOF
BëBUPYJOF

FO
SJDJOF
CFTDIJLUF
%F
JOTDIBUUJOH
WBO
UNSCOM
FJOE
KBSFO
OFHFOUJH
XBT
WPMHFOT
EF
AIVD
EBU
*SBL
PWFS
ESJF
UPU
WJFS
LFFS
EF
EPPS
IFU
MBOE
[FMG
PQHFHFWFO
PQHFHFWFO
IPFWFFMIFJE

CJPMPHJTDIF
TUPďFO
CFTDIJLUF
%F
AIVD
TUFMEF
PQ
CBTJT
WBO
JOGPSNBUJF
WBO
CVJUFOMBOETF

EJFOTUFO
UF
WFSNPFEFO
EBU
*SBL
OPH
BMUJKE
HSPUF
IPFWFFMIFEFO
CJPMPHJTDIF
TUSJKENJEEFMFO

CF[BU
)JFSBBO
XFSE
FDIUFS
UPFHFWPFHE
EBU
EJU
OJFU
CFUFLFOEF
EBU
EF[F
IPFWFFMIFEFO
OV

OPH
JO[FUCBBS
[PVEFO
[JKO
%F
AIVD
MJDIUUF
OJFU
OBEFS
UPF
XBBS
EJU
WPPSCFIPVE
PQ
HFCB
TFFSE
XBT
%F
AIVD
TUFMEF
[FMG
EBU
*SBL
OBBS
BMMF
XBBSTDIJKOMJKLIFJE
NFU
OPH
BBOXF[JHF

LFOOJT
NBUFSJBBM
FO
WPPSSBEFO
PQOJFVX
CJPMPHJTDIF
TUSJKENJEEFMFO
IBE
POUXJLLFME
%F

QSPEVDUJFDBQBDJUFJU
WPPS
FFO
BBOUBM
WBO
EF[F
NJEEFMFO
XBT
WPMHFOT
EF
AIVD
OPH
BBOXF
[JH
1SPEVDUJFGBDJMJUFJUFO
[PVEFO
TPNT
POEFS
FFO
EFLNBOUFM
GVODUJPOFSFO
FO
FOLFMF
QSP
EVDUJFGBDJMJUFJUFO
XBSFO
OB
WFSOJFUJHJOH
XFFS
PQHFCPVXE
%F
AIVD besteedde in deze
OPUB
XFJOJH
BBOEBDIU
BBO
EF
HSPPUTDIBMJHF
WFSOJFUJHJOH
WBO
CJPMPHJTDIF
XBQFOT
EPPS

UNSCOM tot 1998
&S
XFSE
BMMFFO
HFTUFME
EBU
UNSCOM
IFU
*SBBLTF
CJPMPHJTDIFXBQFO
QSPHSBNNB
IBE
HFUZQFFSE
BMT
FFO
A[XBSU
HBU34
*O
SFBDUJF
PQ
FFO
SBQQPSU
WBO
EF
MIVD vulde de AIVD op 15
KVMJ
2002
BBO
EBU
CFLFOE
XBT
EBU

EF
JOGSBTUSVDUVVS
PN
CJPMPHJTDIF
XBQFOT
UF
WFSWBBSEJHFO
EF
BGHFMPQFO
KBSFO
XFFS
XBT
PQHF
CPVXE
FO
EBU
*SBL
SFFET
JO
TUBBU
NPFTU
XPSEFO
HFBDIU
PN
EFSHFMJKLF
XBQFOT
UF
QSPEVDFSFO

0Q
13 september 2002 rapporteerde de AIVD
BBO
EF
NJOJTUFSQSFTJEFOU
FO
EF
NJOJTUFS
WBO

#VJUFOMBOETF
;BLFO
PWFS
IFU
BM
HFOPFNEF
CIASBQQPSU
*O
EF[F
SBQQPSUBHF
TUFMEF
EF
AIVD dat
de CIA
WFS[VJNEF
EF
TUFMMJOH
OBEFS
UF
POEFSCPVXFO
EBU
*SBL
EF
CFTDIJLLJOH
[PV
IFCCFO
PWFS

NPCJFMF
QSPEVDUJFGBDJMJUFJUFO
7PMHFOT
EF
AIVD
XBSFO
EF
XFTUFSTF
JOMJDIUJOHFO
FO
WFJMJHIFJET
EJFOTUFO
FS
PPL
FFSEFS
OJFU
JO
HFTMBBHE
FOJH
CFXJKT
IJFSWPPS
UF
MFWFSFO
*O
[JKO
SFBDUJF
WBO
3 oktober 2002
PQ
IFU
PQFOCBSF
SBQQPSU
WBO
EF
#SJUTF
SFHFSJOH

stelde de AIVD
PWFS
EF
WPPSUHBOH
WBO
EF
QSPEVDUJF
WBO
CJPMPHJTDIF
TUSJKENJEEFMFO
HFFO

FJHFO
JOMJDIUJOHFO
UF
IFCCFO
NBBS
XFM
JOGPSNBUJF
WBO
CVJUFOMBOETF
EJFOTUFO
EJF
IFU
JO

IFU
#SJUTF
SBQQPSU
HFTDIFUTUF
CFFME
CFWFTUJHEF
0WFS
NJMJUBJSF
QMBOOFO
WPPS
FO
IFU
HF
CSVJL
WBO
CJPMPHJTDIF
XBQFOT
FO
NPCJFMF
MBCPSBUPSJB
IBE
EF
AIVD
HFFO
FJHFO
JOGPSNBUJF

%F
AIVD
IBE
JO
/FEFSMBOE
HFFO
WFSXFSWJOHTQPHJOHFO
WPPS
dual use-goederen ten be
IPFWF
WBO

CJPMPHJTDIF
XBQFOT
HFDPOTUBUFFSE

32 IAEA verklaarde dit ook op 7 maart 2003
BBO
EF
7FJMJHIFJETSBBE

33 In de rapporten van UNSCOM, UNMOVIC en IAEA
CMJKLU
IJFSWPPS
PWFSJHFOT
PPL
HFFO
CJK[POEFSF
BBOEBDIU
UF

[JKO
HFXFFTU
34 %F[F
LXBMJêDBUJF
JT
EF
$PNNJTTJF
OJFU
UFHFOHFLPNFO
JO
EF
PĐDJÌMF
SBQQPSUBHF
WBO
UNSCOM
7PPSNBMJH

IPPGE
WBO
UNSCOM
#VUMFS
IFFGU
EF[F
LXBMJêDBUJF
HFCSVJLU
JO
JOUFSWJFXT
[JF
CJKWPPSCFFME
PQ
6 november
1997
XXXQCTPSHOFXTIPVSCCNJEEMF@FBTUKVMZEFD97JSBR@116IUNM

290 Inlichtingen- en veiligheidsdiensten

 0Q
7 maart 2003 meldde de AIVD desgevraagd aan de DVB
WBO
IFU
NJOJTUFSJF
WBO
#VJUFO
MBOETF
;BLFO
OJFU
PWFS
CSPOOFO
UF
CFTDIJLLFO
EJF
CFWFTUJHEFO
EBO
XFM
POULFOEFO
EBU

*SBL
CFTDIJLUF
PWFS
IFU
QPLLFOWJSVT
%F
AIVD
BDIUUF
IFU
OJFU
POEFOLCBBS
EBU
*SBL
IFU

WJSVT
CF[BU
NFEF
PNEBU
UJKEFOT
EF
UNSCOMJOTQFDUJFT
IJFSWPPS
BBOXJK[JOHFO
XBSFO
HF
WPOEFO
0Q
13 maart 2003
MJDIUUF
EF
AIVD
IFU
EJSFDUPSBBUHFOFSBBM
7PMLTHF[POEIFJE
WBO

IFU
NJOJTUFSJF
WBO
7PMLTHF[POEIFJE
8FM[JKO
FO
4QPSU
JO
PWFS
EF[FMGEF
LXFTUJF
%F
AIVD
TUFMEF
WPPSFFSTU
EBU
IFU
HFFO
FJHFO
CSPOOFO
IBE
%BBSBBO
XFSE
FDIUFS
UPFHFWPFHE
EBU
IFU

OJFU
POEFOLCBBS
XBT
EBU
*SBL
PWFS
IFU
QPLLFOWJSVT
LPO
CFTDIJLLFO
NBBS
EBU
BBOXJK[JO
HFO
IJFSPNUSFOU
WPPSOBNFMJKL
circumstantial
XBSFO

Chemische strijdmiddelen
In de nota van mei 2002 stelde de AIVD dat Irak sinds 1991
POEFSEFMFO
WBO
[JKO
DJWJFMF
DIF
NJTDIF
JOGSBTUSVDUVVS
XFFS
IBE
PQHFCPVXE
*SBL
IBE
WPMHFOT
EF
AIVD
EBO
PPL
UPU
BBO
IFU

HFBMMJFFSEF
JOHSJKQFO
UJKEFOT
0QFSBUJF Desert Fox in 1998
TVCTUBOUJÌMF
IPFWFFMIFEFO
WBO
EF

[FOVXHBTTFO
TBSJO
FO
UBCVO
VX
FO
IFU
USBEJUJPOFMF
NPTUFSEHBT
HFQSPEVDFFSE
)FU
XBT
EF

AIVD
POCFLFOE
PG
*SBL
OBEJFO
PQOJFVX
XBT
CFHPOOFO
NFU
EF
QSPEVDUJF
WBO
DIFNJTDIF

TUSJKENJEEFMFO
%F
AIVD
TUFMEF
XFM
PWFS
JOGPSNBUJF
UF
CFTDIJLLFO
EBU
FOLFMF
FFSEFS
WFSOJF
UJHEF
QFTUJDJEFGBCSJFLFO
XFFS
XBSFO
PQHFCPVXE
FO
NPHFMJKL
WPPS
EF
QSPEVDUJF
WBO
DIFNJ
TDIF
TUSJKENJEEFMFO
XFSEFO
BBOHFXFOE
&S
XBSFO
WPMHFOT
EF
AIVD
BBOXJK[JOHFO
EBU
TMFVUFM
QPTJUJFT
CJOOFO
EF[F
GBCSJFLFO
XFSEFO
JOHFOPNFO
EPPS
QFSTPOFFM
EBU
FFSEFS
JO
EF
DIFNJTDIF
XBQFOJOEVTUSJF
IBE
HFXFSLU
0N
UF
LPNFO
UPU
PNWBOHSJKLF
QSPEVDUJF
IBE
*SBL
XFM

HPFEFSFO

FO
LFOOJT
VJU
IFU
CVJUFOMBOE
OPEJH
UNSCOM zou volgens de AIVD
WPPSBM
WFFM
POEVJEFMJKLIFJE

IFCCFO
HFIBE
PWFS
EF
EBBEXFSLFMJKLF
WPPSSBBE
VX
7BTU
TUPOE
XFM
EBU
*SBL
EF
CFTDIJLLJOH

IBE
PWFS
EF
UFDIOPMPHJF
PN
FFO
IPHF
LXBMJUFJU
VX
UF
WFSWBBSEJHFO
WBO
FFO
MBOHF
IPVECBBS
IFJE
FO
QFSTJTUFOUJF
%F
AIVD
IBE
[FMG
POCFWFTUJHEF
JOGPSNBUJF
EBU
*SBL
UVTTFO
1996 en 1998
VX
JO
3VTMBOE
[PV
IFCCFO
JOHFLPDIU
/BBS
FFO
TDIBUUJOH
WBO
EF
AIVD
CFTDIJLUF
*SBL
OPH
PWFS

FOLFMF
UJFOUBMMFO
UPOOFO
POHFUSBDFFSEF
WPPSSBEFO
VX
TBSJO
FO
NPTUFSEHBT
0WFS
EF
MFWFSJOH

van VX
EPPS
3VTMBOE
BBO
*SBL
XBT
EF
AIVD
JO
FFSEFSF
SBQQPSUFO
VJUHFTQSPLFOFS
*O
IFU
HF
IFJNF
EFFM
CJK
IFU
KBBSWFSTMBH
WBO
2001
XFSE
HFTUFME
A7PPSUT
[JKO
FS
VJU
FJHFO
BVDCSPOOFO

JOEJDBUJFT
WBO
MFWFSJOH
WBO
[FOVXHBT
VX
BBO
*SBL
WBOVJU
3VTMBOE
)JFSPQ
[BM
XPSEFO
UFSVH
HFLPNFO
JO
QBSBHSBBG
944 onder de noemer Eigen bron inzake MVW.
*O
SFBDUJF
PQ
IFU
PQFOCBSF
SBQQPSU
WBO
EF
#SJUTF
SFHFSJOH
TUFMEF
EF
AIVD op 3 oktober
2002
HFFO
FJHFO
JOGPSNBUJF
UF
IFCCFO
PWFS
EF
QSPEVDUJF
WBO
DIFNJTDIF
TUSJKENJEEFMFO

*OGPSNBUJF
WBO
CVJUFOMBOETF
EJFOTUFO
CFWFTUJHEF
WPMHFOT
EF
AIVD
IFU
EPPS
EF
#SJUTF
SF
HFSJOH
HFTDIFUTUF
CFFME
XFM
0WFS
NJMJUBJSF
QMBOOFO
WPPS
HFCSVJL
FO
BSSBOHFNFOUFO
WPPS

EBBEXFSLFMJKL
HFCSVJL
WBO
DIFNJTDIF
XBQFOT
IBE
EF
AIVD
HFFO
FJHFO
JOGPSNBUJF
&S

XBSFO
EPPS
EF
AIVD
JO
/FEFSMBOE
HFFO
WFSXFSWJOHTQPHJOHFO
WPPS
dual use-goederen ten
CFIPFWF
WBO

DIFNJTDIF
XBQFOT
HFDPOTUBUFFSE
0Q
5
EFDFNCFS
2002 meldde de AIVD
JO
FFO
ASJTJDPBOBMZTF
*SBL
BBO
EF
NJOJTUFS
WBO

#JOOFOMBOETF
;BLFO
FO
,POJOLSJKLTSFMBUJFT
EBU
AIFU
FFO
GFJU
JT
EBU
*SBL
SFDFOUFMJKL
IFFGU

HFQSPCFFSE
PN
JO
5VSLJKF
IFU
NJEEFM
BUSPQJOF
UF
LPQFO
0NEBU
EJU
NJEEFM
EF
HFWPMHFO

WBO
[FOVXHBT
UFHFOHBBU
[BH
EF
AIVD
EF[F
JOGPSNBUJF
BMT
FFO
BBOXJK[JOH
WPPS
EF
JOUFOUJF

WBO
*SBL
PN
DIFNJTDIF
XBQFOT
JO
UF
[FUUFO35
5FO
TMPUUF
CMFFL
WPMHFOT
EF
AIVD uit de op 5
GFCSVBSJ
2003
EPPS
1PXFMM
HFUPPOEF
GPUPT

WBO
FFO
GBCSJFL
JOEFSEBBE
EBU
DIFNJTDIF
WPPSSBEFO
WFSQMBBUTU
XBSFO

35 *O
QBSBHSBBG
84
XPSEU
OBEFS
JOHFHBBO
PQ
EF
*SBBLTF
XFOT
UPU
EF
JOLPPQ
WBO
BUSPQJOF
FO
IFU
TBODUJFSFHJNF

Inlichtingen- en veiligheidsdiensten 291

 Overbrengingsmiddelen
*O
EF
ESFJHJOHTBOBMZTF
WBO
20 maart 2002 stelde de AIVD
EBU
IFU
WFSNPFEFO
CFTUPOE
EBU

*SBL
OPH
EF
CFTDIJLLJOH
IBE
PWFS
FOJHF
4DVESBLFUUFO
WBO
WPPS
EF
(PMGPPSMPH
NFU
FFO

bereik van 650
LJMPNFUFS
PG
NFFS
%F
AIVD
XBBSTDIVXEF
EBU
EJU
[PV
CFUFLFOFO
EBU
EF

[VJEëBOL
WBO
IFU
HSPOEHFCJFE
WBO
EF
NAVO
CFSFJLU
LPO
XPSEFO
In de nota van mei 2002
CSBDIU
EF
AIVD
JO
IFSJOOFSJOH
EBU
UNSCOM
IBE
HFSBQQPSUFFSE

EBU
FS
SBLFULPQQFO
CPNNFO
IFMJLPQUFST
FO
WMJFHUVJHFO
NFU
TQSPFJUBOLT
JO
*SBL
XBSFO

WPPS
EF
WFSTQSFJEJOH
WBO
CJPMPHJTDIF
FO
DIFNJTDIF
TUSJKENJEEFMFO
[PBMT
BOUSBY
)FU
XBT

de AIVD
POCFLFOE
PG
EF[F
PPJU
XBSFO
WFSOJFUJHE
*SBL
[PV
EBBSOBBTU
UPU
FJOE
KBSFO
OF
HFOUJH
POEFS[PFL
IFCCFO
HFEBBO
OBBS
IFU
HFCSVJL
WBO
POCFNBOEF
WMJFHUVJHFO
)FU
XBT

de AIVD
POCFLFOE
PG
EF
*SBBLTF
FYQFSJNFOUFO
TVDDFTWPM
XBSFO
HFXFFTU
5FO
BBO[JFO
WBO
IFU
CBMMJTUJTDIFSBLFUQSPHSBNNB
TUFMEF
EF
AIVD vast dat UNSCOM erin
XBT
HFTMBBHE
IFU
WSJK
PNWBOHSJKLF
WFSNPHFO
WBO
*SBL
UF
WFSOJFUJHFO
%FTBMOJFUUFNJO
XBT

de AIVD
WBO
NFOJOH
EBU
*SBL
OPH
TUFFET
CFTDIJLUF
PWFS
FFO
CFQFSLU
BBOUBM
4DVEWBSJBOUFO

MBODFFSJOSJDIUJOHFO
FO
SBLFULPQQFO
WPPS
EF
WFSTQSFJEJOH
WBO
DIFNJTDIF
FO
CJPMPHJTDIF

TUSJKENJEEFMFO
7FJMJHIFJETSBBESFTPMVUJF
687
TUPOE
*SBL
UPF
LPSUFBGTUBOETSBLFUUFO
UF
POUXJLLFMFO
NFU

FFO
NBYJNVNCFSFJL
WBO
150
LJMPNFUFS
%F
AIVD
UFLFOEF
IJFSCJK
BBO
EBU
EJU
*SBL
JO
EF

HFMFHFOIFJE
TUFMEF
PN
EF
IJFSCJK
HFCSVJLUF
UFDIOJFLFO
UPF
UF
QBTTFO
PQ
FFO
QSPHSBNNB

WPPS
MBOHFBGTUBOETSBLFUUFO
%F
AIVD
WFSXBDIUUF
EBU
IFU
UZQF
LPSUFBGTUBOETSBLFU
"M
4B
NPVE
OB
UF
[JKO
PQHFWPFSE
180
LJMPNFUFS
[PV
LVOOFO
CFSFJLFO
#JK
IFU
PQIFďFO
WBO

FDPOPNJTDIF
TBODUJFT
BDIUUF
EF
AIVD
IFU
XBBSTDIJKOMJKL
EBU
*SBL
OPH
MBOHFSF
BGTUBOEFO

[PV
OBTUSFWFO
%F
AIVD
TUFMEF
OFU
BMT
BOEFSF
JOMJDIUJOHFOEJFOTUFO
[FMG
WFSXFSWJOHTQPHJO
HFO
WPPS
PWFSCSFOHJOHTNJEEFMFO
UF
IFCCFO
HFDPOTUBUFFSE

0Q
13
TFQUFNCFS
HBG
EF
AIVD
BBO
EBU
FS
JO
UFHFOTUFMMJOH
UPU
XBU
JO
IFU
CIASBQQPSU

HFDPODMVEFFSE
XFSE
HFFO
BBOXJK[JOHFO
XBSFO
EBU
*SBBLTF
FYQFSJNFOUFO
NFU
POCFNBOEF

WMJFHUVJHFO
TVDDFTWPM
XBSFO
HFXFFTU

*O
SFBDUJF
PQ
IFU
PQFOCBSF
SBQQPSU
WBO
EF
#SJUTF
SFHFSJOH
TUFMEF
EF
AIVD een maand later
PWFS
PWFSCSFOHJOHTNJEEFMFO
HFFO
FJHFO
JOGPSNBUJF
UF
IFCCFO
)FU
JMMFHBBM
BDIUFSIPVEFO

WBO
"M
)VTTFJOSBLFUUFO
FO
EF
UFTU
WBO
SBLFUNPUPSFO
LPO
EF
AIVD op geen enkele manier
CFWFTUJHFO
0WFS
EF
QPHJOHFO
IFU
CFSFJL
WBO
EF
"M
4BNPVE
FO
"CBCJM100SBLFUUFO
UF

WFSHSPUFO
IBE
EF
AIVD
XFM
JOGPSNBUJF
WBO
DPMMFHBEJFOTUFO
5FO
BBO[JFO
WBO
WFSXFSWJOHT
QPHJOHFO
WPPS
NBUFSJBBM
WPPS
EF
DPOTUSVDUJF
WBO
MBOHFBGTUBOETSBLFUUFO
LPO
EF
AIVD
XFM

[FMG
BBOXJK[JOHFO
DPOTUBUFSFO
0WFS
EF
QSFTFOUBUJF
WBO
1PXFMM
JO
EF
7FJMJHIFJETSBBE
TUFMEF

de AIVD
JO
GFCSVBSJ
2003
EBU
EF[F
HFFO
OJFVXF
JOGPSNBUJF
IBE
PQHFMFWFSE

5JKEFOT
EF
UNMOVICJOTQFDUJFT
XFSE
FFO
WPPSSBBE
APQHFWPFSEF
"M
4BNPVESBLFUUFO
HF
WPOEFO
%F
AIVD rapporteerde op 25
GFCSVBSJ
EBU
4BEEBN
)PFTTFJO
OJFU
XJMEF
NFFXFSLFO

BBO
EF
WFSOJFUJHJOH
IJFSWBO
0Q
28
GFCSVBSJ
CMFFL
EBU
*SBL
IJFS
UPDI
NFF
IBE
JOHFTUFNE

5JKEFOT
EF
UNMOVICJOTQFDUJFT
XFSE
UFWFOT
HFDPOTUBUFFSE
EBU
JO
*SBL
PQ
BGTUBOE
HFMFJEF

MVDIUWBBSUVJHFO
HFUFTU
XBSFO
%F
AIVD
TUFMEF
EBU
EJU
SFFET
MBOHFS
CFLFOE
XBT
NBBS
EBU
JO
IFU

BMHFNFFO
EF
JOMJDIUJOHFOEJFOTUFO
EF
QSPFGWMVDIUFO
BMT
OJFU
FSH
TVDDFTWPM
[BHFO

Algemene conclusie MVW

%F
AIVD
IBOUFFSEF
WBOBG
EF
ESFJHJOHTBOBMZTF
WBO
20 maart 2002
BMT
BMHFNFFO
VJUHBOHTQVOU



FS
CFTUBBO
JOUFSOBUJPOBBM
CJOOFO
JOMJDIUJOHFO
FO
WFJMJHIFJETEJFOTUFO
CSFFE
HFEFFMEF

WFSNPFEFOT
EBU
*SBL
HFCSVJL
IFFGU
HFNBBLU
WBO
EF
BGXF[JHIFJE
WBO
FOJHF
JOUFSOBUJPOBMF

DPOUSPMF
FO
POEBOLT
TBODUJFSFHJNF
PQ
CJKOB
BMMFT
m
CFIBMWF
WPFETFM
FO
NFEJDJKOFO
m

IBSE
IFFGU
HFXFSLU
BBO
EF
XFEFSPQCPVX
WBO
[JKO
MVWQSPHSBNNBT

292 Inlichtingen- en veiligheidsdiensten

 ;PBMT
VJU
IFU
WPSFOTUBBOEF
SFFET
WJFM
BG
UF
MFJEFO
SBQQPSUFFSEF
EF
AIVD
PPL
EJSFDU
BBO

POEFS
NFFS
EF
NJOJTUFSQSFTJEFOU
FO
EF
NJOJTUFS
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
PWFS
#SJUTF
FO

"NFSJLBBOTF
JOMJDIUJOHFOSBQQPSUFO
/BBS
BBOMFJEJOH
WBO
IFU
EBBHT
EBBSWPPS
POUWBOHFO

CIASBQQPSU
TUFMEF
EF
AIVD op 13 september 2002
VJU
UF
HBBO
WBO
FFO
XFEFSPQCPVX
WBO

MVWQSPHSBNNBT
)FU
SBQQPSU
CSBDIU
WPMHFOT
EF
AIVD
OJFUT
OJFVXT
XBU
IFU
SFFET
CF
TUBBOEF
CFFME
[PV
LVOOFO
XJK[JHFO
%F
CIA poneerde enkele veronderstellingen die niet
WFSEFS
POEFSCPVXE
XFSEFO
%F
HFQSFTFOUFFSEF
DPODMVTJF
LPO
EBO
PPL
OJFU
NFU
EF[FMGEF

TUFMMJHIFJE
EPPS
EF
AIVD
XPSEFO
POEFSTDISFWFO
5FS
UPFMJDIUJOH
PQ
IFU
FJHFO
TUBOEQVOU

stuurde de AIVD
EF
HFBDUVBMJTFFSEF
WFSTJF
WBO
EF
OPUB
WBO
NFJ
2002
NFF
*O
SFBDUJF
PQ
IFU
PQFOCBSF
SBQQPSU
WBO
EF
#SJUTF
SFHFSJOH
Iraq’s Weapons of Mass Destruc-
tion, stelde de AIVD op 3 oktober 2002
BMMFSFFSTU
EBU
PPL
EJU
SBQQPSU
OJFUT
OJFVXT
CFWBUUF

XBU
IFU
CFTUBBOEF
CFFME
[PV
LVOOFO
XJK[JHFO
%F
AIVD
NFMEEF
WFSWPMHFOT
CJK
FMG
WBO
EF

WFFSUJFO
QVOUFO
VJU
EF
TBNFOWBUUJOH
WBO
IFU
#SJUTF
SBQQPSU
OJFU
PWFS
FJHFO
JOGPSNBUJF
UF

CFTDIJLLFO
%FTPOEBOLT
DPODMVEFFSEF
EF
AIVD
PWFS
IFU
#SJUTF
SBQQPSU

%F
AIVD
JT
PWFSUVJHE
WBO
EF
WBMJEJUFJU
WBO
EF
JOGPSNBUJF
WBO
EF
#SJUTF
JOMJDIUJOHFO
FO

WFJMJHIFJETEJFOTUFO
[PBMT
EJF
JT
WFSXFSLU
JO
IFU
SBQQPSU#MBJS

0PL
IJFS
TMPPU
EF
AIVD de nota uit mei 2002
CJK

/B
EF
QSFTFOUBUJF
WBO
EF
"NFSJLBBOTF
NJOJTUFS
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
1PXFMM
JO
EF

7FJMJHIFJETSBBE
PQ
5
GFCSVBSJ
2003 rapporteerde de AIVD
BBO
EF
FJHFO
NJOJTUFS
FO
BBO
IFU

NJOJTUFSJF
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
0WFS
1PXFMMT
POUIVMMJOHFO
[FJ
EF
AIVD



HFFO
TNPLJOH
HVO
NBBS
XFM
DPODSFUFSF
BBOXJK[JOHFO
EBO
UPU
PQ
IFEFO
OBBS
CVJUFO

<[JKO>
HFCSBDIU

%F
AIVD
WBUUF
WFSWPMHFOT
JO
[JKO
SFBDUJF
EF
QSFTFOUBUJF
WBO
1PXFMM
TBNFO
[POEFS
EF[F

OBEFS
UF
XFFSMFHHFO
PG
UF
POEFSCPVXFO36
5FO
BBO[JFO
WBO
EF
HFSVDIUFO
EBU
*SBL
[JKO
XBQFOWPPSSBEFO
[PV
IFCCFO
POEFSHF
CSBDIU
JO
CVVSMBOEFO
TUFMEF
EF
AIVD
JO
SFBDUJF
PQ
1PXFMMT
QSFTFOUBUJF
PPL
[FMG
PWFS
m

vooralsnog voor de AIVD
POCFWFTUJHEF
m
JOMJDIUJOHFO
UF
CFTDIJLLFO
EJF
IJFSPQ
XF[FO

UNMOVIC
XBT
CF[JH
EJU
WPPS
[PWFS
NPHFMJKL
UF
POEFS[PFLFO
*O
Brandpunt Irak van 6 maart
2003 stelde de AIVD
UPDI
HFFO
OBEFSF
BBOXJK[JOHFO
UF
IFCCFO
EBU
*SBL
[JKO
WPPSSBEFO
JO

PNSJOHFOEF
MBOEFO
IBE
PQHFTMBHFO
[PBMT
FFSEFS
WFSTDIJMMFOEF
JOMJDIUJOHFOEJFOTUFO
IBE
EFO
HFTVHHFSFFSE

VN-wapeninspecties
In de nota van mei 2002 stelde de AIVD
EBU
TJOET
IFU
WFSUSFL
WBO
EF
UNSCOMJOTQFDUFVST

eind 1998
EF
JOUFSOBUJPOBMF
HFNFFOTDIBQ
IFU
[JDIU
PQ
EF
POUXJLLFMJOH
WBO

NBTTBWFSOJF
UJHJOHTXBQFOT
JO
*SBL
IBE
WFSMPSFO
*SBL
IBE
IFU
JO
1999
PQHFSJDIUF
UNMOVIC nog niet toe
HFTUBBO
JOTQFDUJFT
UF
WFSSJDIUFO
0Q
EBU
NPNFOU
HJOH
EF
AIVD
FSWBO
VJU
EBU
CJK
OJFVXF
JO
TQFDUJFT
IFU
ALBUFONVJTTQFMMFUKF
PQOJFVX
[PV
CFHJOOFO

36 1PXFMM
WFSXFFT
JO
[JKO
QSFTFOUBUJF
OBBS
IFU
SBQQPSU
Iraq – Its Infrastructure of Concealment, Deception and

Intimidation, dat op 3
GFCSVBSJ
EPPS
EF
#SJUTF
SFHFSJOH
XBT
HFQVCMJDFFSE
0WFS
EJU
SBQQPSU
POUTUPOE
WMBL
OB

IFU
WFSTDIJKOFO
WFFM
DPNNPUJF
UPFO
CMFFL
EBU
IFU
EFFMT
XBT
PWFSHFTDISFWFO
VJU
FFO
BSUJLFM
JO
FFO
JOUFSOBUJP
OBBM
UJKETDISJGU
%F
AIVD en de MIVD
IFCCFO
HFFO
JOIPVEFMJKLF
SFBDUJF
PQ
EJU
SBQQPSU
HFHFWFO

Inlichtingen- en veiligheidsdiensten 293

 0Q
16 september 2002 stemde Irak in met de terugkeer van de VNXBQFOJOTQFDUFVST
0Q
8
OPWFNCFS
XFSE
SFTPMVUJF
1441
BBOHFOPNFO
XBBSJO
IFU
JOTQFDUJFSFHJNF
BBO[JFOMJKL
XFSE
BBO
HFTDIFSQU
*SBL
XFSE
HFTPNNFFSE
VJUFSMJKL
8
EFDFNCFS
FFO
VJUQVUUFOE
PWFS[JDIU
UF
WFSTDIBďFO

JO[BLF
EF
TUBBU
WBO
IFU
MVWQSPHSBNNB
%F
AIVD rapporteerde op 4
EFDFNCFS
BBO
IFU
CVIN
OBBS
BBOMFJEJOH
WBO
FFO
AHFTQSFL
NFU
UNMOVIC
6JU
EJU
HFTQSFL
XBT
HFCMFLFO
EBU
UNMOVIC er
PQ
CBTJT
WBO
EF
CFTDIJLCBSF
JOMJDIUJOHFO
[FLFS
WBO
XBT
EBU
*SBL
WFSCPSHFO
XBQFOBSTFOBMFO

IFSCFSHEF
EJF
OJFU
JO
IFU
PWFS[JDIU
WFSNFME
[PVEFO
XPSEFO

)FU
PWFS[JDIU
EBU
*SBL
PQ
7
EFDFNCFS
BBO
EF
7FJMJHIFJETSBBE
BBOCPPE
CMFFL
FFO
FOPSNF

PNWBOH
UF
IFCCFO
0Q
27
KBOVBSJ
2003 presenteerde UNMOVIC naar aanleiding van dit over
[JDIU
FO
EF
SFFET
WFSSJDIUF
JOTQFDUJFT
FFO
JOUFSJNSBQQPSU
%F
AIVD
DPNNVOJDFFSEF
CFHJO

GFCSVBSJ
BBO
IFU
NJOJTUFSJF
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
EBU
EF
EJFOTU
UFO
CFIPFWF
WBO
EF
XFSL
[BBNIFEFO
WBO
UNMOVIC
JOMJDIUJOHFO
IBE
WFSTUSFLU
UNMOVIC
IBE
PQ
EBU
NPNFOU
OBBS

BBOMFJEJOH
WBO
EF[F
JOMJDIUJOHFO
OPH
HFFO
JOTQFDUJFT
WFSSJDIU
%F
AIVD meldde dat deze
NBOJFS
WBO
IBOEFMFO
MFFL
UF
QBTTFO
JO
IFU
TDFOBSJP
EBU
UNMOVIC
IFU
JOTQFDUFSFO
WBO
JOMJDI
UJOHFONBUJH
WFSLSFHFO
MPDBUJFT
[P
MBOH
NPHFMJKL
XJMEF
VJUTUFMMFO
PNEBU
EJU
XFM
FFOT
FFO

smoking gun
LPO
PQMFWFSFO
EJF
AIFU
TUBSUTDIPU
WPPS
FFO
PPSMPH
LPO
[JKO
%F
AIVD
XFLUF
NFU

EF[F
CFXFSJOH
EF
JOESVL
EBU
UNMOVIC in dat stadium nog geen MVW wilde BBOUSFďFO

%F
NFU
EF
MIVD
FO
IFU
NJOJTUFSJF
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
PQHFTUFMEF
TJUSFQT
WBO
KBOV
BSJ
UPU
IBMG
NBBSU
2003
CFTUFFEEFO
WFFM
BBOEBDIU
BBO
EF
VNXBQFOJOTQFDUJFT
%F
JOGPS
NBUJF
IJFSJO
CFQFSLUF
[JDI
UPU
FFO
XFFSHBWF
WBO
EF
POUXJLLFMJOHFO
WPPSBM
HFCBTFFSE
PQ

EF
PQFOCBSF
WFSLMBSJOHFO
WBO
#MJY
FO
&M#BSBEFJ
FO
JOGPSNBUJF
WBO
IFU
NJOJTUFSJF
WBO

#VJUFOMBOETF
;BLFO
FO
OJFU
PQ
JOMJDIUJOHFO

/BBS
BBOMFJEJOH
WBO
1PXFMMT
QSFTFOUBUJF
JO
EF
7FJMJHIFJETSBBE
SBQQPSUFFSEF
EF
AIVD op
6
GFCSVBSJ
BBO
EF
FJHFO
NJOJTUFS
EBU
WBO
UNMOVIC
XBT
WFSOPNFO
EBU
1PXFMM
EF
HFMVJET
GSBHNFOUFO
BM
FFSEFS
BBO
UNMOVIC
IBE
PWFSIBOEJHE
%F
QSFTFOUBUJF
CFWBUUF
WPPS
UNMOVIC
EBO
PPL
HFFO
OJFVXF
HFHFWFOT
7PMHFOT
EF
AIVD merkte UNMOVIC
EBU
EF
*SBBLTF
IPVEJOH

van defiance
PQFOMJKLF
POHFIPPS[BBNIFJE

POWFSBOEFSE
XBT
FO
EBU
FS
HFFO
BBOXJK[JOH

XBT
EBU
EF[F
IPVEJOH
[PV
WFSBOEFSFO
.FO
NBBLUF
[JDI
CJK
UNMOVIC zorgen over de
FWFOUVFMF
FWBDVBUJF
WBO
EF
XBQFOJOTQFDUFVST

In Brandpunt Irak van 6 maart stelde de AIVD
VJU
CFUSPVXCBSF
CSPO
UF
IFCCFO
WFSOPNFO

EBU
IFU
EF
WPMHFOEF
EBH
BBO
EF
7FJMJHIFJETSBBE
UF
QSFTFOUFSFO
SBQQPSU
WBO
#MJY
NJME
FO

OFVUSBBM
HFGPSNVMFFSE
[PV
[JKO
FO
EBU
IFU
WPPS
AFML
XBU
XJMT
WPPS
BMMF
CFUSPLLFO
MJETUBUFO

[PV
CFWBUUFO
%F
AIVD
IBE
VJU
EF[F
CSPO
PPL
WFSOPNFO
EBU
UNMOVIC
HFFO
WFSUSPVXFO
NFFS

IBE
JO
EF
*SBBLTF
NFEFXFSLJOH
%F
JOTQFDUJFT
XBSFO
WPMHFOT
EF[F
CSPO
OJFU
FďFDUJFG
*SBL

bezat naar de overtuiging van UNMOVIC nog immer kleine voorraden MVW
FO
CPWFOEJFO
IFU

WFSNPHFO
EF[F
WPPSSBBE
JO
LPSUF
UJKE
PQ
UF
CPVXFO
NFU
CFIVMQ
WBO
EF
OPH
GVODUJPOF
SFOEF
JOGSBTUSVDUVVS
%F
POXJM
WBO
*SBL
PN
NFF
UF
XFSLFO
BBO
EF
XBQFOJOTQFDUJFT
CMFFL

volgens de AIVD
PPL
VJU
IFU
CFQFSLUF
BBOUBM
QFSTPOFO
EBU
HFIPPSE
LPO
XPSEFO

In Brandpunt Irak van 14 maart stelde de AIVD dat UNMOVIC geen enkele verandering in de
TBNFOXFSLJOHTIPVEJOH
WBO
*SBL
[BH
%F[F
IPVEJOH
[PV
TMFDIUT
QSPDFEVSFFM
FO
HFFOT[JOT

JOIPVEFMJKL
DPOTUSVDUJFG
UF
OPFNFO
[JKO
&S
XFSE
EPPS
UNMOVIC
OJFU
WFSXBDIU
EBU
IFU
CFXJKT

EBU
4BEEBN
)PFTTFJO
EJF
EBH
[PV
PWFSMFHHFO
PWFS
EF
WPPSSBEFO
VX,
PWFSUVJHFOE
[PV
[JKO

Verwervingspogingen
%F
DPOTUBUFSJOH
EPPS
EF
AIVD
WBO
*SBBLTF
WFSXFSWJOHTQPHJOHFO
JT
JO
EF
5XFFEF
,BNFS

NFFSNBMFO
BBOHFESBHFO
BMT
WPPSOBBNTUF
WPPSCFFME
WBO
FJHFO
JOMJDIUJOHFOXFSL37

37 Kamerstukken II, 2002/03, 23 432
OS
120
Q
33, Kamerstukken II, 2002/03, 23 432
OS
124
Q
3, Handelingen II,
2003/04
OS
90,
Q
5816

294 Inlichtingen- en veiligheidsdiensten

 %F
AIVD stuurde op 7 maart 2002
FFO
BNCUTCFSJDIU
BBO
IFU
NJOJTUFSJF
WBO
&DPOPNJTDIF

;BLFO38
5FO
CFIPFWF
WBO
EF
UBBL
WBO
EJU
NJOJTUFSJF
JO[BLF
EF
FYQPSUDPOUSPMF
JOGPS
meerde de AIVD
HFSFHFME
PWFS
BM
EBO
OJFU
BBOXF[JHF
CBOEFO
WBO
QFSTPOFO
PG
CFESJKWFO

NFU
EF
QSPMJGFSBUJF
WBO
MVW
FOPG
NJMJUBJS
HFWPFMJHF
QSPKFDUFO
)FU
BNCUTCFSJDIU
NFME
de dat de AIVD
VJU
CFUSPVXCBSF
CSPOOFO
IBE
WFSOPNFO
EBU
FFO
/FEFSMBOET
CFESJKG

IBOEFMESFFG
NFU
FFO
CFESJKG
EBU
POEFSEFFM
XBT
WBO
FFO
+PSEBBOTF
WFSXFSWJOHTPSHBOJTBUJF

WPPS
IFU
*SBBLTF
MVW
FO
SBLFUQSPHSBNNB
%F
AIVD
IBE
WFSNPFEFOT
EBU
IFU
/FEFS
MBOETF
CFESJKG
PQ
EF
IPPHUF
XBT
WBO
EF
WFSXFSWJOHTBDUJWJUFJUFO

In de nota van mei 2002 stelde de AIVD
OFU
BMT
BOEFSF
JOMJDIUJOHFO
FO
WFJMJHIFJETEJFO
TUFO
BBOXJK[JOHFO
UF
IFCCFO
EBU
*SBL
POEFS
NFFS
QSPCFFSEF
FFO
VMUSBDFOUSJGVHFTZTUFFN

PQ
UF
CPVXFO
%F
AIVD
NFMEEF
[FMG
QPHJOHFO
UF
IFCCFO
HFTJHOBMFFSE
PN
dual use-goede
SFO
UF
WFSXFSWFO
%F
AIVD
IBE
FDIUFS
HFFO
BBOXJK[JOHFO
EBU
*SBL
USBDIUUF
IPPHWFSSJKLU

VSBOJVN
UF
WFSXFSWFO
*O
IFU
HFIFJNF
EFFM
WBO
IFU
AIVDKBBSWFSTMBH
WBO
2001 stond ver
NFME

&S
LPNFO
TUFFET
NFFS
TJHOBMFO
EBU
*SBL
CF[JH
JT
NFU
IFU
IFSWBUUFO
WBO
[JKO
QSPHSBNNBT

voor MVW
FO
CBMMJTUJTDIF
SBLFUUFO
.FFS
EFUBJMT
EBBSPWFS
XFSEFO
EPPS
EF
BVD verzameld,
POEFS
BOEFSF
PWFS
EF
WFSXFSWJOHTDPOTUSVDUJFT
FO
SPVUFT
WJB
+PSEBOJÌ
FO
4ZSJÌ
SJDIUJOH

*SBL
&FO
BBOUBM
+PSEBBOTF
CFESJKWFO
JO
#BHEBE
XFSLU
TBNFO
NFU
IFU
*SBLFTF
.JMJUBSZ

*OTQFDUJPO
$PNNJUUFF
MIC

PN
TUSBUFHJTDIF
FO
dual useHPFEFSFO
UF
JNQPSUFSFO

0Q
16 oktober 2002 stuurde de AIVD
FFO
BNCUTCFSJDIU
BBO
EF
MBOEFMJKL
PĐDJFS
WBO
KVTUJ

UJF
WPPS
UFSSPSJTNFCFTUSJKEJOH
*O
EJU
BNCUTCFSJDIU
NBBLUF
EF
AIVD
NFMEJOH
WBO
EF[FMGEF

JOGPSNBUJF
BMT
JO
IFU
FFSEFSF
BNCUTCFSJDIU
BBO
IFU
NJOJTUFSJF
WBO
&DPOPNJTDIF
;BLFO

FO
HBG
EBBSCJK
VJUHFCSFJEFSF
JOGPSNBUJF
PWFS
IFU
CFESJKG
FO
EF
HFDPOTUBUFFSEF
BDUJWJUFJUFO

%F
AIVD
WFSTUSFLUF
WPPSUT
TQFDJêFLF
JOGPSNBUJF
PWFS
EF
HFDPOTUBUFFSEF
WFSXFSWJOHTQP
gingen aan UNMOVIC
*O
EJWFSTF
SBQQPSUFO
NFMEEF
EF
AIVD
[FMG
WFSXFSWJOHTQPHJOHFO
UF

IFCCFO
HFDPOTUBUFFSE
6JU
IFU
BSDIJFGPOEFS[PFL
FO
EF
HFTQSFLLFO
NFU
AIVDNFEFXFS
LFST
JT
EF
$PNNJTTJF
HFCMFLFO
EBU
EF
HFDPOTUBUFFSEF
WFSXFSWJOHTQPHJOHFO
CFUSFLLJOH

IBEEFO
PQ
dual useHPFEFSFO
EJF
NPHFMJKL
HFCSVJLU
LPOEFO
XPSEFO
JO
FFO
OVDMFBJS
QSP
HSBNNB
PG
UFO
CFIPFWF
WBO
EF
POUXJLLFMJOH
WBO
SBLFUUFO
&S
XBT
EPPS
EF
AIVD geen
WFSXFSWJOH
WBO
dual use-
HPFEFSFO
HFDPOTUBUFFSE
WPPS
EF
POUXJLLFMJOH
WBO
CJPMPHJTDIF

PG
DIFNJTDIF
XBQFOT

Banden tussen het Iraakse regime en Al Qaida

In de nota van mei 2002 stelde de AIVD
HFFO
BBOXJK[JOHFO
UF
IFCCFO
EBU
*SBL
CBOEFO

POEFSIJFME
NFU
IFU
UFSSPSJTUJTDIF
OFUXFSL
"M
2BJEB
0PL
JO
EF
HFBDUVBMJTFFSEF
WFSTJF
WBO

september 2002, in een notitie over de Iraakse oppositie die op 8
BVHVTUVT
BBO
IFU
CVIN
XFSE
WFSTUSFLU
FO
JO
FFO
ESFJHJOHTBOBMZTF
EJF
JO
TFQUFNCFS
BBO
EF
NJOJTUFS
WBO
#JOOFO
MBOETF
;BLFO
FO
,POJOLSJKLTSFMBUJFT
FO
JO
IFU
CVIN
XFSE
WFSTUSFLU
IFSIBBMEF
EF
AIVD dat
PWFSUVJHFOEF
BBOXJK[JOHFO
WPPS
IFU
CFTUBBO
WBO
EF[F
CBOEFO
POUCSBLFO
*O
FFO
UXFFUBM

SJTJDPBOBMZTFT
JO[BLF
/FEFSMBOETF
CFUSPLLFOIFJE
CJK
NJMJUBJS
JOHSJKQFO
HFSJDIU
BBO
EF
NJ
OJTUFS
WBO
#JOOFOMBOETF
;BLFO
FO
,POJOLSJKLTSFMBUJFT
PQ
SFTQFDUJFWFMJKL
18 november en 5
EFDFNCFS
IJFME
EF
AIVD
FDIUFS
XFM
FFO
TMBH
PN
EF
BSN

38 0QWBMMFOE
HFOPFH
XFSE
JO
EF
ESFJHJOHTBOBMZTF
WBO
20 maart 2002
OPH
HFTUFME
A%F
BVD
IFFGU
HFFO
DPODSFUF

BBOXJK[JOHFO
EBU
*SBL
HPFEFSFO
WPPS
EF[F
<MVW>QSPHSBNNBT
JO
/FEFSMBOE
XFSGU

Inlichtingen- en veiligheidsdiensten 295

 )PFXFM
FS
HFFO
DPODSFUF
BBOXJK[JOHFO
[JKO
EBU
FS
CBOEFO
CFTUBBO
UVTTFO
IFU
*SBBLTF
SF
HJNF
FO
UFSSPSJTUJTDIF
PSHBOJTBUJFT
FO
"M
2BJEB
WBMU
FFO
EFSHFMJKLF
SFMBUJF
OJFU
HFIFFM
VJU

UF
TMVJUFO
"M
2BJEB
HFCSVJLU
EF
XFTUFSTF
JONFOHJOH
JO
EF
"SBCJTDIF
XFSFME
BMT
BSHVNFOU

PN
UFSSPSJTUJTDIF
BDUJWJUFJUFO
UF
POUQMPPJFO

*O
[JKO
QSFTFOUBUJF
JO
EF
7FJMJHIFJETSBBE
WBO
5
GFCSVBSJ
2003
USBDIUUF
1PXFMM
OBEFS
UF
CFBS
HVNFOUFSFO
PQ
XFMLF
XJK[F
IFU
"M
2BJEBOFUXFSL
POEFS
MFJEJOH
WBO
EF
+PSEBBOTF
UFSSPSJTU

"M
;BSRBXJ
BBO
IFU
CFXJOE
WBO
4BEEBN
)PFTTFJO
HFSFMBUFFSE
LPO
XPSEFO
%F
AIVD rea
HFFSEF
PQ
EF[F
QSFTFOUBUJF
JO
FFO
SBQQPSU
BBO
EF
NJOJTUFS
WBO
#JOOFOMBOETF
;BLFO
FO

,POJOLSJKLTSFMBUJFT
FO
BBO
IFU
NJOJTUFSJF
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
PQ
SFTQFDUJFWFMJKL
6 en 7
GFCSVBSJ
2003
0PL
HJOH
IFU
IPPGE
WBO
EF
AIVD
IJFSPQ
JO
FFO
QSFTFOUBUJF
BBO
EF
.JOJTUFS
raad op 7
GFCSVBSJ
OBEFS
JO
%F
BBOXF[JHIFJE
WBO
UFSSPSJTUJTDIF
USBJOJOHTGBDJMJUFJUFO
PQ

*SBBLT
HSPOEHFCJFE
FO
EF
CFUSPLLFOIFJE
EBBSCJK
WBO
EF
+PSEBBOTF
UFSSPSJTU
"M
;BSRBXJ

XFSE
EPPS
JOGPSNBUJF
WBO
EF
AIVD
CFWFTUJHE
)JFS
XFSE
FDIUFS
BBO
UPFHFWPFHE

%F
DPODMVTJF
EJF
1PXFMM
BBO
EF[F
HFHFWFOT
WFSCJOEU
OBNFMJKL
EBU
FS
FFO
EJSFDUF
MJOL
[PV

[JKO
UVTTFO
IFU
*SBBLTF
CFXJOE
FO
"M
2BJEB
JT
WPMHFOT
EF
AIVD
OJFU
BBOHFUPPOE

*O
UXFF
EBHSBQQPSUFO
PQHFNBBLU
JO
GFCSVBSJ
FO
NBBSU
IFSIBBMEF
EF
AIVD dat er geen aan

XJK[JOHFO
XBSFO
EJF
FFO
EJSFDU
WFSCBOE
BBOUPPOEFO
%F[F
CPPETDIBQ
XFSE
OPH
FFOT
IFS
IBBME
JO
TBNFO
EF
NFU
EF
MIVD
FO
IFU
NJOJTUFSJF
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
HF[BNFOMJKL

opgestelde sitrep van 18
GFCSVBSJ
%F
AIVD
TUFMEF
IJFSJO
OJFU
PWFS
JOMJDIUJOHFO
UF
CFTDIJLLFO

EJF
CFXF[FO
EBU
FS
TQSBLF
XBT
WBO
TBNFOXFSLJOH
UVTTFO
IFU
SFHJNF
WBO
4BEEBN
)PFTTFJO

FO
JTMBNJTUJTDIUFSSPSJTUJTDIF
HSPFQFSJOHFO
FO
OFUXFSLFO
[PBMT
"M
2BJEB

%FTHFWSBBHE
EFFMEF
EF
AIVD
BBO
EF
$PNNJTTJF
NFF
EBU
EPPSEBU
FS
HFFO
CSPOOFO
XBSFO

EJF
DPODSFUF
BBOXJK[JOHFO
MFWFSEFO
WPPS
CBOEFO
UVTTFO
"M
2BJEB
FO
IFU
*SBBLTF
CFXJOE
EF

AIVD
OJFU
PWFSUVJHE
XBT
WBO
IFU
EPPS
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
WFSPOEFSTUFMEF
WFSCBOE

9.4.4 BRONNEN, INLICHTINGEN EN ANALYSE

Inleiding
)FU
XBT
TJOET
IFU
WFSUSFL
WBO
EF
UNSCOMJOTQFDUFVST
JO
1998
NPFJMJKL
HFXFFTU
[JDIU
UF

LSJKHFO
PQ
IFU
MVWQSPHSBNNB
WBO
*SBL
%F
#SJUTF
QSFNJFS
#MBJS
TUFMEF
JO
EF
JOMFJEJOH
WBO

IFU
SBQQPSU
WBO
[JKO
SFHFSJOH
JO
TFQUFNCFS
2002
EBU
IFU
WFS[BNFMFO
WBO
JOMJDIUJOHFO
JO
*SBL

OJFU
HFNBLLFMJKL
XBT
WBOXFHF
EF
HFTMPUFOIFJE
WBO
IFU
MBOE
FO
IFU
SFHJNF
*O
SFBDUJF
IJFSPQ

HBG
EF
AIVD
BBO
A%JU
HFMEU
WPPS
EF
AIVD
BMT
LMFJOFSF
EJFOTU
FWFOSFEJH
In de nota van mei 2002
MJDIUUF
EF
AIVD
UPF
WBO
XFMLF
CSPOOFO
HFCSVJL
XFSE
HFNBBLU

7PPSOBNFMJKL
[BM
XPSEFO
UFSVHHFHSFQFO
PQ
XBU
CFLFOE
XBT
UPU
BBO
IFU
WFSUSFL
WBO
EF

VNJOTQFDUFVST
BBOHFWVME
NFU
JOGPSNBUJF
VJU
FJHFO
CSPO
PG
WBO
XFTUFSTF
JOMJDIUJOHFO
FO

WFJMJHIFJETEJFOTUFO
PWFS
EF
POUXJLLFMJOHFO
WBO
1998
FO
OV

%F[F
CSPOOFO
XBBSPOEFS
PPL
FFO
BBOUBM
FJHFO
CSPOOFO
[VMMFO
IJFSPOEFS
XPSEFO
CF

TQSPLFO
%F
$PNNJTTJF
IFFGU
HFFO
BBOXJK[JOHFO
EBU
EF
AIVD
NFOTFMJKLF
CSPOOFO
JO
*SBL

IBE
*OMJDIUJOHFOMJBJTPOT
WBO
EF
AIVD
IFCCFO
HFFO
JOGPSNBUJF
HFHFOFSFFSE
PWFS
IFU
*SBBL

296 Inlichtingen- en veiligheidsdiensten

 se MVWQSPHSBNNB39
*O
IFU
OBWPMHFOEF
[BM
XPSEFO
JOHFHBBO
PQ
EF
CSPOOFO
WBO
EF
AIVD,
EF
JOMJDIUJOHFO
EJF
IJFSVJU
WPPSUWMPFJEFO
FO
EF
XJK[F
XBBSPQ
EF
AIVD
EF[F
IFFGU
HFBOB
MZTFFSE
FO
VJUFJOEFMJKL
IFFGU
HFQSFTFOUFFSE
JO
[JKO
SBQQPSUFO

Open bronnen
7PPS
XBU
EF
JOMJDIUJOHFO
PWFS
EF
TUBUVT
WBO
EF
MVW
WBO
*SBL
CFUSFGU
XBSFO
FS
EF
PNWBOH
SJKLF
PQFOCBSF
SBQQPSUFO
WBO
UNSCOM, IAEA en, in een later stadium, UNMOVIC
%F[F
SBQ
QPSUFO
MJKLFO
WPPS
EF
AIVD
EF
CFMBOHSJKLTUF
CSPO
WBO
JOGPSNBUJF
UF
[JKO
HFXFFTU
*O
EF

nota van mei 2002 presenteerde de AIVD
JOGPSNBUJF
EJF
WPPS
FFO
HSPPU
EFFM
BG LPNTUJH

XBT
VJU
EF
FJOESBQQPSUFO
WBO
UNSCOM en IAEA

)FU
JT
EF
$PNNJTTJF
PQHFWBMMFO
EBU
EF
CFWJOEJOHFO
WBO
EF
VNXBQFOJOTQFDUJFT
OJFU

BMUJKE
FWFOXJDIUJH
[JKO
XFFSHFHFWFO
EPPS
EF
AIVD
*O
FFO
BBOUBM
HFWBMMFO
JT
WPPSBM
BBO
EBDIU
WPPS
EF
OFHBUJFWF
FMFNFOUFO
FO
OJFU
WPPS
IFUHFFO
EPPS
EF
VNXBQFOJOTQFDUJFT

SFFET
XBT
CFSFJLU
WÓÓS
1998
%BBSOBBTU
XBSFO
UNMOVIC en vooral ook IAEA in de laatste
GBTF
WBO
EF
JOTQFDUJFT
WPPS[JDIUJH
PQUJNJTUJTDI
PWFS
EF
WPPSUHBOH
FO
EF
*SBBLTF
NFEF
XFSLJOH
*O
EF
SBQQPSUFO
WBO
EF
AIVD
XFSEFO
EF[F
PQUJNJTUJTDIF
VJUTQSBLFO
OJFU
CF
USPVXCBBS
HFBDIU
%F
FJHFO
CSPOOFO
MFWFSEFO
BOEFSF
JOGPSNBUJF
0OEFS
Eigen contacten met
UNSCOM, UNMOVIC en IAEA XPSEU
IJFSPQ
OBEFS
JOHFHBBO

Buitenlandse diensten
In diverse interne AIVDEPDVNFOUFO
WBO
OÃ
2003
DPOTUBUFFSEF
EF
EJFOTU
EBU
EF
JOMJDIUJOHFO

WBO
DPMMFHBEJFOTUFO
EF
WPPSOBBNTUF
JOMJDIUJOHFOCSPO
XBSFO
PQ
CBTJT
XBBSWBO
EF
AIVD
[JKO

FJHFO
JOTDIBUUJOHFO
PWFS
*SBL
LPO
NBLFO
%F
JOUFSOF
SFDPOTUSVDUJF
WBO
EF
AIVD van 16
KVMJ

2009
TUFMEF
UFSVHLJKLFOE
EBU
IFU
HSPPUTUF
EFFM
WBO
EF
JOGPSNBUJF
WBO
(SPPU#SJUUBOOJÌ

BGLPNTUJH
XBT
HFWPMHE
EPPS
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
%F
AIVD
POUWJOH
EBBSOBBTU
JOMJDIUJOHFO

WBO
BBOUBM
BOEFSF
WFFMBM
&VSPQFTF
JOMJDIUJOHFO
FO
WFJMJHIFJETEJFOTUFO
6JU
EF
JOMJDIUJO
genrapporten viel volgens de AIVD op te maken dat ook voor deze diensten de openbare
JOGPSNBUJF
WBO
EF
VNXBQFOJOTQFDUFVST
WBO
HSPPU
CFMBOH
XBT
FO
EBU
PPL
EF[F
EJFOTUFO

NPFJUF
IBEEFO
NFU
IFU
WFSHBSFO
WBO
FJHFO
JOMJDIUJOHFO
%F
SFFET
VJUHFWPFSEF
POEFS[PFLFO

OBBS
IFU
GVODUJPOFSFO
WBO
JOMJDIUJOHFO
FO
WFJMJHIFJETEJFOTUFO
JO
POEFS
NFFS
EF
7FSFOJHEF

4UBUFO
FO
IFU
7FSFOJHE
,POJOLSJKL
CFWFTUJHFO
EJU
CFFME
[JF
CJKMBHF
,
WBO
EJU
SBQQPSU


%F
$PNNJTTJF
IFFGU
TMFDIUT
LFOOJT
LVOOFO
OFNFO
WBO
EF
EPPS
ÊÊO
CVJUFOMBOETF

dienst aan de AIVD
WFSTUSFLUF
SBQQPSUFO
%F[F
CVJUFOMBOETF
EJFOTU
QVUUF
JOEFSEBBE
WPPS

FFO
HSPPU
EFFM
VJU
PQFOCBSF
CSPOOFO
FO
HBG
FFO
FOLFMF
LFFS
BBO
PQ
CBTJT
WBO
FJHFO
JO
MJDIUJOHFO
BBOXJK[JOHFO
UF
IFCCFO
WPPS
EF
IFSWBUUJOH
WBO
IFU
MVWQSPHSBNNB
WBO
*SBL

)FU
JT
EF
$PNNJTTJF
OJFU
HFCMFLFO
EBU
JOGPSNBUJF
WBO
EF[F
EJFOTU
WPPS
EF
AIVD van
EPPSTMBHHFWFOEF
XBBSEF
XBT
%F
$PNNJTTJF
JT
EPPS
EF
XFJHFSJOH
WBO
JO[BHF
JO
EF
PWF
SJHF
HFIFJNF
CVJUFOMBOETF
JOMJDIUJOHFOSBQQPSUFO
OJFU
JO
TUBBU
UF
CFPPSEFMFO
IPF
EF
AIVD
EF[F
CSPOOFO
IFFGU
HFXPHFO
&S
LBO
BMMFFO
XPSEFO
CFLFLFO
IPF
EF
AIVD
GPSNFFM
IFFGU

HFSFBHFFSE
PQ
FFO
ESJFUBM
CVJUFOMBOETF
CFSJDIUFO
)FU
CFUSFGU
EF
IJFSCPWFO
VJUHFCSFJE

BBO
EF
PSEF
HFLPNFO
SFBDUJFT
UFO
CFIPFWF
WBO
CFXJOETQFSTPOFO
PQ
IFU
SBQQPSU
WBO
EF

CIA
13 september 2002

IFU
#SJUTF
PQFOCBSF
SBQQPSU
3 oktober 2002

FO
EF
QSFTFOUBUJF

WBO
1PXFMM
5
GFCSVBSJ
2003


39 7PPS
NFFS
JOGPSNBUJF
PWFS
/FEFSMBOETF
JOMJDIUJOHFOMJBJTPOT
JO
IFU
CVJUFOMBOE
[JF
IFU
UPF[JDIUTSBQQPSU
WBO

de CTIVD
OS
22"
JO[BLF
EF
TBNFOXFSLJOH
WBO
EF
AIVD
NFU
CVJUFOMBOETF
JOMJDIUJOHFO
FOPG
WFJMJHIFJET
diensten, Kamerstukken II, 2009/10, 29 924,
OS
39
CJKMBHF

Q
21
22
PPL
CFTDIJLCBBS
PQ
XXXDUJWEOl

Inlichtingen- en veiligheidsdiensten 297

 )FU
WBMU
EF
$PNNJTTJF
PQ
EBU
EF
AIVD
JO
SFBDUJF
PQ
EF[F
CVJUFOMBOETF
CFSJDIUFO
PWFS
IFU

Iraakse MVWQSPHSBNNB
JO
EF
NFFTUF
HFWBMMFO
HFFO
FJHFO
JOMJDIUJOHFO
BBOESPFH
0PL

XFSE
OJFU
HFUSBDIU
EF
EPPS
EF
CVJUFOMBOETF
EJFOTUFO
BBOHFESBHFO
DPODMVTJFT
UF
POEFS
CPVXFO
PG
UF
XFFSMFHHFO
%F
AIVD
TUFMEF
JO
IFU
BMHFNFFO
EBU
EF
CVJUFOMBOETF
CFSJDIUFO

XFJOJH
OJFVXF
JOGPSNBUJF
BBOMFWFSEFO
FO
QBTUFO
JO
IFU
CJK
EF
AIVD
CFTUBBOEF
CFFME
*O
EF

SFBDUJF
WBO
13 september 2002
PQ
IFU
CIASBQQPSU
NBBLUF
EF
AIVD
FFO
WPPSCFIPVE
UFO

BBO[JFO
WBO
EF
TUFMMJHIFJE
WBO
EF
DPODMVTJFT
BBOHF[JFO
OBEFSF
POEFSCPVXJOH
FSWBO
POU
CSBL
%F
PWFSUVJHJOH
WBO
EF
AIVD
EBU
EF
JOGPSNBUJF
JO
IFU
PQFOCBSF
#SJUTF
SBQQPSU
WBMJEF

XBT
XBT
EBO
PPL
WPPSBM
HFCBTFFSE
PQ
EF
WFSPOEFSTUFMEF
CFUSPVXCBBSIFJE
WBO
EF
#SJUTF

EJFOTU
7PPSNBMJH
IPPGE
WBO
EF
AIVD
7BO
)VMTU
MFHEF
VJU
EBU
EJU
WFSUSPVXFO
HFCBTFFSE

XBT
PQ
EF
KBSFOMBOHF
SFMBUJF
UVTTFO
CFJEF
EJFOTUFO40
*O
[JKO
HFTQSFL
NFU
EF
$PNNJTTJF

op 24
KVOJ
2009
[FJ
IFU
WPPSNBMJH
QMBBUTWFSWBOHFOE
IPPGE
5I1-
#PU
EBU
IJK
UFSVHLJK
kend vindt dat de AIVD
UPDI
XBU
TUFMMJH
JT
HFXFFTU
PWFS
HFHFWFOT
WBO
CVJUFOMBOETF
EJFO
TUFO
"DIUFSBG
HF[JFO
[JKO
FS
OBBS
[JKO
PPSEFFM
PQ
CBTJT
WBO
EVO
NBUFSJBBM
TUFWJHF
DPODMV
TJFT
HFUSPLLFO
&FO
OBBS
BBOMFJEJOH
IJFSWBO
HFMFFSEF
MFT
XBT
WPMHFOT
#PU
PN
NFFS
PQ
EF

LFOOJT
FO
DBQBDJUFJUFO
WBO
EF
FJHFO
EJFOTU
UF
WFSUSPVXFO

%F
$PNNJTTJF
DPOTUBUFFSU
EBU
EF
AIVD
CJK
IFU
POUCSFLFO
WBO
FJHFO
JOGPSNBUJF
EF
JO
ESVL
XFLUF
EF
EPPS
EF
"NFSJLBBOTF
FO
#SJUTF
EJFOTUFO
BBOHFESBHFO
JOGPSNBUJF
WPPS
XBBS

BBO
UF
OFNFO
[JK
IFU
XFMMJDIU
OJFU
BMUJKE
NFU
EF[FMGEF
TUFMMJHIFJE
*O
EF
SFBDUJF
PQ
EF[F

CVJUFOMBOETF
SBQQPSUFO
WPPS
EF
/FEFSMBOETF
CFXJOETQFSTPOFO
HBG
EF
AIVD
XBU
EJU
CFUSFGU

HFFO
CMJKL
WBO
FFO
FJHFO
LSJUJTDIF
BOBMZTF
%F
FOLFMF
LFFS
EBU
EF
AIVD
CVJUFOMBOETF
JOGPS
NBUJF
XFM
FYQMJDJFU
JO
UXJKGFM
USPL
CFUSPG
IFU
HFFO
VJUTQSBLFO
PWFS
IFU
*SBBLTF
MVWQSP
HSBNNB
NBBS
EF
EPPS
1PXFMM
HFTVHHFSFFSEF
CBOEFO
UVTTFO
*SBL
FO
"M
2BJEB

Bronnen in het kader van verwervingspogingen

)FU
POEFS[PFL
OBBS
WFSXFSWJOHTQPHJOHFO
EBU
VJUFJOEFMJKL
MFJEEF
UPU
EF
WFS[FOEJOH
WBO

EF
UXFF
BNCUTCFSJDIUFO
BBO
EF
MBOEFMJKL
PĐDJFS
WBO
KVTUJUJF
WPPS
UFSSPSJTNFCFTUSJKEJOH

FO
IFU
NJOJTUFSJF
WBO
&DPOPNJTDIF
;BLFO
WJOH
BBO
NFU
CFSJDIUFO
WBO
CVJUFOMBOETF
EJFO
TUFO
7FSWPMHFOT
IFFGU
FFO
UXFFUBM
FJHFO
PQFSBUJFT
WBO
EF
AIVD
JO
CJK[POEFSF
NBUF
CJKHF
ESBHFO
BBO
IFU
JO[JDIU
JO
*SBBLTF
WFSXFSWJOHTQPHJOHFO
JO
/FEFSMBOE
FO
JO
FFO
CSFEFS

JOUFSOBUJPOBBM
WFSXFSWJOHTOFUXFSL
%F
AIVD
LXBMJêDFFSEF
EF
JOGPSNBUJF
EJF
VJU
EF[F

CSPOOFO
WPPSULXBN
BMT
CFUSPVXCBBS

*O
WFSCBOE
NFU
EF
EFSEFQBSUJKSFHFM
IFFGU
EF
$PNNJTTJF
HFFO
JO[BHF
HFLSFHFO
JO
EF

CFSJDIUFO
WBO
EF
CVJUFOMBOETF
EJFOTUFO
%F
$PNNJTTJF
IFFGU
XFM
LFOOJTHFOPNFO
WBO
EF

dossiers van beide AIVDPQFSBUJFT
0N
SFEFOFO
WBO
NPEVT
PQFSBOEJ
FO
CSPOCFTDIFS
NJOH
LBO
IJFS
JO
IFU
PQFOCBBS
XFJOJH
PWFS
HF[FHE
XPSEFO
7BO
CFMBOH
JT
UF
WFSNFMEFO

EBU
OBBS
IFU
PPSEFFM
WBO
EF
$PNNJTTJF
EF
AIVD
SFEFMJKLFSXJKT
IFFGU
LVOOFO
DPODMVEFSFO

EBU
EF
JOGPSNBUJF
EJF
WPPSULXBN
VJU
EF[F
CSPOOFO
CFUSPVXCBBS
XBT
%F
VJUTQSBLFO
EJF

JO
EF
BNCUTCFSJDIUFO
XFSEFO
HFEBBO
PWFS
EF
BDUJWJUFJUFO
WBO
FFO
/FEFSMBOET
CFESJKG

XPSEFO
EPPS
EF
JOGPSNBUJF
VJU
EF[F
CSPOOFO
HFEFLU
*O
EF
BNCUTCFSJDIUFO
XFSEFO
EF

CVJUFOMBOETF
CFESJKWFO
XBBSNFF
EPPS
IFU
/FEFSMBOETF
CFESJKG
IBOEFM
XFSE
HFESFWFO

HFUZQFFSE
BMT
AWFSXFSWJOHTPSHBOJTBUJFT
WPPS
IFU
*SBBLTF
NBTTBWFSOJFUJHJOHTXBQFO
FO
SB
LFUQSPHSBNNB
%F[F
DPOTUBUFSJOH
JT
EFFMT
BG LPNTUJH
VJU
FJHFO
POEFS[PFL
FO
EFFMT
VJU

CVJUFOMBOETF
JOMJDIUJOHFOSBQQPSUFO
)FU
FJHFO
POEFS[PFL
WBO
EF
AIVD komt de Commis
TJF
CFUSPVXCBBS
WPPS
%F
CFWJOEJOHFO
VJU
CVJUFOMBOETF
JOMJDIUJOHFOSBQQPSUFO
[JKO
WPPS

EF
$PNNJTTJF
WBOXFHF
EF
EFSEFQBSUJKSFHFM
OJFU
UF
UPFUTFO

40 7BO
)VMTU
29
KVOJ
2009

298 Inlichtingen- en veiligheidsdiensten

 Eigen bron inzake MVW
%F
$PNNJTTJF
IFFGU
UFWFOT
HFDPOTUBUFFSE
EBU
EF
AIVD van 2000 tot begin 2002
DPOUBDU

IFFGU
HFIBE
NFU
FFO
NFOTFMJKLF
CSPO
EJF
JOGPSNBUJF
BBOMFWFSEF
PWFS
IFU
MVWQSPHSBN
NB
WBO
*SBL41
%F[F
CSPO
MFWFSEF
EBUB
PWFS
EF
MPDBUJFT
QFSTPOFO
FO
UFDIOJFLFO
XBBSWBO

IJK
TUFMEF
[FMG
LFOOJT
UF
IFCCFO
PQHFEBBO
*O
EF
JOUFSOF
JOGPSNBUJFSBQQPSUFO
HBG
EF

AIVD
CJK
WPPSUEVSJOH
BBO
EBU
AEF
CFUSPVXCBBSIFJE
WBO
EF
CSPO
OPH
OJFU
JT
WBTU
LPNFO

UF
TUBBO
)FU
MBBUTUF
HFTQSFL
NFU
EF[F
CSPO
XBT
JO
KBOVBSJ
2002
*O
BVHVTUVT
2002
XFSE

IFU
DPOUBDU
NFU
EF
CSPO
GPSNFFM
CFÌJOEJHE
"MT
NPUJWFSJOH
IJFSWPPS
XFSE
BBOHFHFWFO

EBU
FS
HFMFU
PQ
EF
FWBMVBUJF
WBO
HFMFWFSEF
JOGPSNBUJF
UXJKGFMT
XBSFO
PWFS
[JKO
CFUSPVX
CBBSIFJE
7FSEFS
XBT
[JKO
JOGPSNBUJF
WBBL
UF
BMHFNFFO
FO
HFEBUFFSE
%FTPOEBOLT
HFCSVJLUF
EF
AIVD
EF
JOGPSNBUJF
EJF
EF[F
CSPO
BBOMFWFSEF
FDIUFS
WFSTDIJM
MFOEF
LFSFO
*O
QBSBHSBBG
943
XFSE
POEFS
Chemische strijdmiddelen melding gemaakt van
VJUTQSBLFO
JO
IFU
AIVDKBBSWFSTMBH
WBO
2001 over VXUSBOTQPSUFO
WBO
3VTMBOE
OBBS
*SBL

%F[F
VJUTQSBLFO
XFLUFO
EF
JOESVL
EBU
FS
WFSTDIJMMFOEF
CSPOOFO
XBSFO
EJF
EF[FMGEF
JO
GPSNBUJF
IBEEFO
WFSTUSFLU
NBBS
VJU
EF
EPTTJFST
FO
HFTQSFLLFO
JT
HFCMFLFO
EBU
EF
FOJHF

CSPO
CPWFOCFEPFMEF
NFOTFMJKLF
CSPO
XBT
%F
NFEFXFSLFST
WBO
EF
AIVD
LPOEFO
IJFS

EFTHFWSBBHE
HFFO
OBEFSF
WFSLMBSJOH
WPPS
HFWFO
BBO
EF
$PNNJTTJF
%F
AIVD verstrekte van eind 2001
UPU
EF
FFSTUF
IFMGU
WBO
2002
PPL
FOLFMF
NBMFO
JOGPS
NBUJF
BG LPNTUJH
WBO
EF[F
CSPO
BBO
EF
"NFSJLBBOTF
EJFOTU
FO
CJOOFO
EF
Australia Group,
FFO
JOUFSOBUJPOBBM
GPSVN
WPPS
FYQPSUDPOUSPMF
*O
FFO
CFSJDIU
BBO
CVJUFOMBOETF
EJFOTUFO

XFSE
HFTUFME
A5IF
BVD
BTTFTTFT
UIBU
UIF
TPVSDF
QSPWJEFE
SFMJBCMF
JOGPSNBUJPO
UIBU
IBT

BMXBZT
CFFO
EFUBJMFE
0PL
JO
IFU
KBBSWFSTMBH
WBO
2001
XFSE
EF
JOESVL
HFXFLU
EBU
EF
JO
GPSNBUJF
CFUSPVXCBBS
XBT

#JK
IFU
WFSTUSFLLFO
WBO
JOGPSNBUJF
WBO
EF
CSPO
XFSE
BMEVT
EF
JOESVL
HFXFLU
EBU
EF

CSPO
CFUSPVXCBBS
XBT
UFSXJKM
VJU
JOUFSOF
EPDVNFOUBUJF
CMFFL
EBU
EBU
EJU
OPH
OJFU
WBTU
TUPOE
%BBSOBBTU
IBEEFO
EF
VJUTQSBLFO
WBO
EF
CSPO
PWFS
VXMFWFSJOH
EPPS
3VTMBOE
CF
USFLLJOH
PQ
IFUHFFO
IJK
IBE
HFPCTFSWFFSE
WPPS
IFU
WFSUSFL
WBO
EF
XBQFOJOTQFDUFVST
JO

1998
"BOHF[JFO
EF
NFEFEFMJOH
JO
IFU
KBBSWFSTMBH
WBO
2001
XFSE
HFEBBO
XFLUF
EJU
EF

JOESVL
EBU
IFU
FFO
PQ
EBU
NPNFOU
SFDFOUF
MFWFSJOH
CFUSPG

%F
$PNNJTTJF
DPOTUBUFFSU
EBU
EF
AIVD
UFLPSU
JT
HFTDIPUFO
JO
EF
[PSHWVMEJHF
WFSXFS
LJOH
WBO
EF
JOGPSNBUJF
EJF
EF[F
NFOTFMJKLF
CSPO
BBOMFWFSEF
%F
EJFOTU
IFFGU
CJK
IFU
HF
CSVJLFO
WBO
EF
BBOHFMFWFSEF
JOGPSNBUJF
POWPMEPFOEF
BDIU
HFTMBHFO
PQ
EF
CFQFSLJOHFO

WBO
FO
PO[FLFSIFEFO
PWFS
EF[F
CSPO

Eigen contacten met UNSCOM, UNMOVIC en IAEA

,PSU
OB
EF
PQSJDIUJOH
WBO
UNSCOM
XFSEFO
EF
MJETUBUFO
WBO
EF
VN opgeroepen om UNS-
COM
UF
BTTJTUFSFO
POEFS
NFFS
EPPS
IFU
MFWFSFO
WBO
FFO
CJKESBHF
JO
QFSTPOFFM
FO
LPTUFO
42

/FEFSMBOE
IFFGU
IJFS
TJOET
CFHJO
KBSFO
OFHFOUJH
HFIPPS
BBO
HFHFWFO
EPPS
LFOOJT
FO

NBUFSJFFM
UFS
CFTDIJLLJOH
UF
TUFMMFO43
5PFO
JO
1999
JO
EF
JOUFSOBUJPOBMF
NFEJB
TQFDVMB
UJFT
WFSTDIFOFO
NFU
BMT
TUSFLLJOH
EBU
OBUJPOBMF
JOMJDIUJOHFOEJFOTUFO
UF
WFFM
JOWMPFE
PQ

EF
XFSL[BBNIFEFO
WBO
UNSCOM
VJUPFGFOEFO
XFSEFO
JO
EF
5XFFEF
,BNFS
WSBHFO
HF
TUFME
*O
BOUXPPSE
IJFSPQ
WFSLMBBSEF
EF
NJOJTUFS
WBO
#JOOFOMBOETF
;BLFO
FO
,POJOL
SJKLTSFMBUJFT
EBU
EF
BVD
WFSUSPVXFMJKLF
JOGPSNBUJF
BBO
UNSCOM
UFS
CFTDIJLLJOH
TUFMEF
EJF

41 )FU
CFUSFGU
IJFS
[PBMT
SFFET
JO
EF
JOMFJEJOH
JT
BBOHFHFWFO
HFFO
NFOTFMJKLF
CSPO
in *SBL

42 7FJMJHIFJETSBBESFTPMVUJF
699
1991

QBS
4
43 Kamerstukken II, 1992/93, 21 664
OS
88; Kamerstukken II, 1997/98, 21 664,
OS
92

Inlichtingen- en veiligheidsdiensten 299

 UNSCOM
CJK
EF
VJUWPFSJOH
WBO
EF
JOTQFDUJFT
JO
*SBL
LPO
HFCSVJLFO
FO
XBBSPWFS
UNSCOM
vervolgens aan de BVD
UFSVHLPQQFMJOH
LPO
HFWFO44
*OGPSNBUJF
VJU
EF
BSDIJFWFO
WBO
EF
AIVD
CFWFTUJHU
EBU
JO
EF
KBSFO
OFHFOUJH
DPOUBDU
JT

POEFSIPVEFO
NFU
[PXFM
UNSCOM als IAEA
%F
$PNNJTTJF
JT
OJFU
HFCMFLFO
EBU
JO
EF
QFSJ
ode 20022003
JOGPSNBUJFVJUXJTTFMJOH
IFFGU
QMBBUTHFWPOEFO
UVTTFO
EF
AIVD en IAEA
8FM

CFTUPOE
FS
GSFRVFOU
DPOUBDU
UVTTFO
EF
AIVD en UNMOVIC
%F
AIVD
IFFGU
FFO
BBOUBM
NBMFO

TDISJGUFMJKLF
JOGPSNBUJF
WFSTUSFLU
BBO
UNMOVIC
%F[F
JOGPSNBUJF
LXBN
WPPSU
VJU
FJHFO

PQFSBUJPOFMF
JOTQBOOJOHFO
FO
EF
WFSTUSFLLJOH
IBE
UPU
EPFM
UNMOVIC onderzoeksmateri
BBM
BBO
UF
SFJLFO
%PPS
EFTUJKET
CFUSPLLFO
AIVDNFEFXFSLFST
JT
NFEFHFEFFME
EBU
VJU
EF

JOIPVEFMJKLF
UFSVHLPQQFMJOH
EPPS
UNMOVIC
CMFFL
EBU
EF
JOGPSNBUJF
OJFU
IBE
HFMFJE
UPU

EF
WPOETU
WBO
POEFSEFMFO
WBO
IFU
*SBBLTF
MVWQSPHSBNNB

*O
EF
VJU[FOEJOH
WBO
IFU
QSPHSBNNB
Zembla op 15 oktober 2004
HFUJUFME
A%F
XBBSIFJE

WBO
EF
XBQFOJOTQFDUFVST
XFSE
HFTUFME
EBU
EF
AIVD
PQ
CBTJT
WBO
DPOUBDUFO
NFU
VNXBQFO
JOTQFDUFVST
IBE
NPFUFO
XFUFO
EBU
*SBL
HPFEEFFMT
POUXBQFOE
XBT
*O
EF
5XFFEF
,BNFS
FO

PPL
JO
EF
DPNNJTTJF
WPPS
EF
*OMJDIUJOHFO
FO
7FJMJHIFJETEJFOTUFO
XFSEFO
WFSWPMHFOT
WSB
HFO
HFTUFME
7PPS
EF
CFTQSFLJOH
FO
CFPPSEFMJOH
IJFSWBO
[JK
WFSXF[FO
OBBS
QBSBHSBBG
99

6JU
IFU
BSDIJFGPOEFS[PFL
FO
EF
HFWPFSEF
HFTQSFLLFO
JT
IFU
EF
$PNNJTTJF
OJFU
HFCMF
ken dat de AIVD
EF
DPOUBDUFO
CJK
UNSCOM, IAEA en UNMOVIC
PQ
FOJHFSMFJ
XJK[F
IFFGU
BBO
HFTUVVSE
7PPS
[PWFS
EF
$PNNJTTJF
EF[F
IFFGU
LVOOFO
SFDPOTUSVFSFO
CFUSPG
EF
EPPS
EF

HFTQSFLTDPOUBDUFO
WFSTUSFLUF
JOGPSNBUJF
JOGPSNFMF
FJHFO
JOTDIBUUJOHFO
PWFS
IFU
WFSMPPQ

WBO
EF
JOTQFDUJFT
6JU
EF
DPOUBDUFO
NFU
UNMOVIC in 20022003
LXBN
FFO
QFTTJNJTUJTDIFS

CFFME
WBO
EF
JOTQFDUJFT
OBBS
WPSFO
EBO
#MJY
IBE
HFHFWFO
JO
[JKO
SBQQPSUFO
&S
XFSE
HFFO

JOGPSNBUJF
WFSTUSFLU
PWFS
EF
BGXF[JHIFJE
WBO
MVW
JO
*SBL
PG
PWFS
EF
POKVJTUIFJE
WBO
EF

NFEFEFMJOHFO
WBO
1PXFMM
)FU
WBMU
EF
$PNNJTTJF
IJFSCJK
PQ
EBU
EF
AIVD de uitspraken van
HFTQSFLTDPOUBDUFO
CJK
UNMOVIC
[XBBSEFS
MJFU
XFHFO
EBO
EF
PĐDJÌMF
UNMOVICVJUTQSBLFO
FO

SBQQPSUFO
%F
UPPO
WBO
IFU
SBQQPSU
WBO
EF
AIVD
PWFS
EF
XBQFOJOTQFDUJFT
XBT
NFEF


IJFSEPPS
QFTTJNJTUJTDI45
5FWFOT
WBMU
PQ
EBU
EF
AIVD
CJK
IFU
SBQQPSUFSFO
PWFS
EF
JOGPSNB
UJF
WBO
EF
HFTQSFLTDPOUBDUFO
TQSFFLU
PWFS
XBU
UNMOVIC
WJOEU
UFSXJKM
IFU
WPPS
EF
$PN
NJTTJF
OJFU
WBTUTUBBU
EBU
EF
VJUTQSBLFO
SFQSFTFOUBUJFG
XBSFO
WPPS
EF
PSHBOJTBUJF

Speculaties over mogelijke contacten tussen de AIVD en F. van Anraat

*O
EF
NFEJB
FO
JO
EF
5XFFEF
,BNFS
JT
NFFSNBMFO
HFTQFDVMFFSE
PWFS
NPHFMJKLF
DPOUBDUFO

UVTTFO
'
WBO
"OSBBU
XJFOT
DBTTBUJFCFSPFQ
UFHFO
[JKO
WFSPPSEFMJOH
WPPS
NFEFQMJDIUJH
IFJE
BBO
PPSMPHTNJTEBEFO
PQ
30
KVOJ
2009
EPPS
EF
)PHF
3BBE
XFSE
WFSXPSQFO
FO
EF

AIVD
%F
$PNNJTTJF
[BH
IFU
BMT
IBBS
UBBL
UF
POEFS[PFLFO
JO
IPFWFSSF
EF[F
TQFDVMBUJFT

WBO
CFMBOH
XBSFO
WPPS
IFU
WFSWVMMFO
WBO
EF
POEFS[PFLTPQESBDIU
%F
$PNNJTTJF
IFFGU

IJFSUPF
LFOOJTHFOPNFO
WBO
EF
JOGPSNBUJF
EJF
PPL
JO
2005
NFU
EF
DPNNJTTJF
IVD is be
TQSPLFO46
0Q
CBTJT
WBO
EF[F
JOGPSNBUJF
LPNU
EF
$PNNJTTJF
UPU
IFU
PPSEFFM
EBU
EF[F

LXFTUJF
OJFU
WBO
CFMBOH
JT
WPPS
IBBS
POEFS[PFL

44 Handelingen II, 1999/2000
"BOIBOHTFM OS
108

45 In de samen met de MIVD
FO
IFU
NJOJTUFSJF
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
PQHFTUFMEF
TJUSFQT
LXBN
EJU
PWFSJHFOT

OJFU
UPU
VJUESVLLJOH
46 Kamerstukken II, 2005/06, 30 542
OS
1

300 Inlichtingen- en veiligheidsdiensten

9.5 Militaire Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (.*7% )
9.5.1 INLEIDING
3FFET
WÓÓS
2002
IBE
EF
MIVD
IFU
MVWQSPHSBNNB
WBO
*SBL
JO
IFU
WJ[JFS
7PPSNBMJH

EJSFDUFVS
MIVD
%FEEFO
[FJ
JO
[JKO
HFTQSFL
NFU
EF
$PNNJTTJF
PQ
30
KVOJ
2009 dat
WBOBG
CFHJO
KBSFO
OFHFOUJH
FFO
[PHFOBBNE
OPSNCFFME
WPPS
*SBL
XFSE
CJKHFIPVEFO
%F

MIVD
HFCSVJLU
EF
UFSN
AOPSNCFFME
WPPS
FFO
CBTJTSBQQPSU
PWFS
FFO
BGHFCBLFOE
POEFS
[PFLTUFSSFJO
XBBSBBO
OJFVX
CJOOFOLPNFOEF
JOGPSNBUJF
HSPOEJH
FO
QFSJPEJFL
HFUPFUTU

EJFOU
UF
XPSEFO
*O
TFQUFNCFS
2002
BDIUUF
EF
MIVD
IFU
XFOTFMJKL
FFO
JOUFSEJTDJQMJOBJS

AUFBN*SBL
PQ
UF
SJDIUFO
%JU
UFBN
LSFFH
EF
PQESBDIU
*SBL
JOUFOTJFG
UF
HBBO
WPMHFO
)FU

team bestond uit een kerngroep van zeven personen en ontving ondersteuning van alle
HFMFEFSFO
WBO
EF
EJFOTU47
%F
BBOEBDIU
WBO
IFU
UFBN
EJFOEF
WPMHFOT
EF
UFBNPQESBDIU

WPPSBM
VJU
UF
HBBO
OBBS
EF
TUBCJMJUFJU
WBO
FO
QPMJUJFLNJMJUBJSF
POUXJLLFMJOHFO
JO
*SBL
FO

OBBS
IFU
MVWQSPHSBNNB
WBO
*SBL
*O
EF
SBQQPSUFO
WBO
EF
MIVD in de periode 2002
2003
XFSE
SVJNF
BBOEBDIU
CFTUFFE
BBO
EF
DPOWFOUJPOFMF
NJMJUBJSF
NJEEFMFO
WBO
*SBL

0OEFS
EF
OPFNFS
OPODPOWFOUJPOFMF
NJEEFMFO
XFSE
PWFS
MVW
HFSBQQPSUFFSE
%BBS
OBBTU
LXBN
[PXFM
EF
JOUFSOF
BMT
EF
SFHJPOBMF
BMT
EF
JOUFSOBUJPOBMF
QPMJUJFLF
TJUVBUJF

HFSFHFME
BBO
EF
PSEF

0PL
WPPS
EF
JOGPSNBUJF
WBO
EF
MIVD
PWFS
*SBL
HFMEU
EBU
EF
$PNNJTTJF
[JDI
JO
IBBS

POEFS[PFL
IFFGU
HFSJDIU
PQ
EF
JOGPSNBUJF
EJF
FFO
NPHFMJKLF
SPM
IFFGU
HFTQFFME
JO
EF
CF
TMVJUWPSNJOH
WBO
EF
/FEFSMBOETF
SFHFSJOH
EJF
VJUNPOEEF
JO
IFU
CFTMVJU
QPMJUJFLF
TUFVO

UF
WFSMFOFO
BBO
EF
PPSMPH
JO
*SBL
6JU
IFU
POEFS[PFL
JT
HFCMFLFO
EBU
EJU
JOGPSNBUJF
CF
USFGU
XBBSVJU
[PV
LVOOFO
CMJKLFO
PG
*SBL
EF
7FJMJHIFJETSBBESFTPMVUJFT
OBMFFGEF
IFUHFFO

CFUFLFOU
EBU
WPPSBM
HFLFLFO
[BM
XPSEFO
OBBS
EF
JOGPSNBUJF
PWFS
MVW
FO
IFU
WFSMPPQ
WBO

de VNXBQFOJOTQFDUJFT48
%F
SBQQPSUFO
PWFS
EF
QPMJUJFLF
TJUVBUJF
FO
EF
DPOWFOUJPOFMF

NJMJUBJSF
NJEEFMFO
[VMMFO
EBBSPN
OJFU
XPSEFO
CFTQSPLFO
0PL
[BM
HFFO
BBOEBDIU
XPS
EFO
CFTUFFE
BBO
EF
JOGPSNBUJF
EJF
na de inval in Irak door de MIVD is verzameld en ver
TUSFLU
PNEBU
EF[F
CVJUFO
EF
POEFS[PFLTPQESBDIU
WBO
EF
$PNNJTTJF
WBMU

9.5.2 INSTANTIES DIE DE INLICHTINGEN VAN DE MIVD ONTVINGEN

)FU
POEFS[PFL
EBU
EF
MIVD
WFSSJDIU
PQ
HSPOE
WBO
BSUJLFM
7 lid 2
8JW
2002,
IFFGU
JO
EF
LFSO

UPU
EPFM
EF
WFSBOUXPPSEFMJKLF
JOTUBOUJFT
UJKEJH
UF
LVOOFO
XBBSTDIVXFO
WPPS
NPHFMJKLF
CFESFJ
HJOHFO
WBO
EF
JO
EF
UBBLPNTDISJKWJOH
HFOPFNEF
HFXJDIUJHF
CFMBOHFO49
.FU
EF
JOMJDIUJOHFO
UBBL
CVJUFOMBOE
XPSEU
CFPPHE
JO
IFU
CFMBOH
WBO
EF
OBUJPOBMF
WFJMJHIFJE
EF
CFIPFGUFTUFMMFOEF

EFQBSUFNFOUFO
UF
WPPS[JFO
WBO
JOGPSNBUJF
PWFS
EF
BBOHFXF[FO
MBOEFO
FO
UIFNBT

*O
EF
SFHVMJFSF
AEBHFMJKLTF
CSJFêOHT
WBO
EF
MIVD
XBT
*SBL
JO
20022003 een terugkerend
POEFSXFSQ
WBO
BBOEBDIU
%F[F
CSJFêOHT
XFSEFO
HFQSFTFOUFFSE
BBO
IFU
%FGFOTJF
$SJTJT
CFIFFSTJOHTDFOUSVN
DCBC

XBBS
POEFS
NFFS
EF
DIFG
%FGFOTJFTUBG
FO
EF
TPVTDIFG
0QF
SBUJÌO
FS
LFOOJT
WBO
OBNFO
%F[F
EBHFMJKLTF
CSJFêOHT
XFSEFO
EBBSOBBTU
WFSTUVVSE
BBO
EF

NJOJTUFS
WBO
%FGFOTJF
EF
TFDSFUBSJTHFOFSBBM
WBO
%FGFOTJF
EF
%JSFDUFVS
"MHFNFOF
#F

47 #JK
EF
MIVD
[JKO
EF
JOMJDIUJOHFONBUJHF
EJTDJQMJOFT
CJKWPPSCFFME
NFOTFMJKLF
UFDIOJTDIF
PG
PQFO
CSPOOFO
PG

EF
BOBMZTF
EBBSWBO
POEFSHFCSBDIU
JO
FJHFO
BGEFMJOHFO
*O
FFO
UFBN
JT
JFEFSF
EJTDJQMJOF
WFSUFHFOXPPSEJHE
48 7PPS
FFO
UPFMJDIUJOH
PQ
NBTTBWFSOJFUJHJOHTXBQFOT
FO
IVO
FďFDUFO
[JF
CJKMBHF
(
WBO
EJU
SBQQPSU
49 Kamerstukken II, 1997/98, 25 877
OS
3
NWU
CJK
XFUTWPPSTUFM
8JW
2002

Q
55; Kamerstukken II, 2003/04, 29
743
OS
3
NWU
CJK
XFUTWPPSTUFM
"GHFTDIFSNEF
(FUVJHFO

Q
5

Inlichtingen- en veiligheidsdiensten 301

 MFJET[BLFO
WBO
%FGFOTJF
EF
TFDSFUBSJTHFOFSBBM
WBO
"MHFNFOF
;BLFO
FO
EF
WFSUFHFO
XPPSEJHFS
WBO
IFU
NJOJTUFSJF
WBO
%FGFOTJF
CJK
EF
NAVO

0PL
JO
EF
SFHVMJFSF
XFLFMJKLTF
intelligence summaries
XFFLJOUTVNT

XFSE
JO
20022003
HFSFHFME
PWFS
*SBL
HFSBQQPSUFFSE
[JK
IFU
EBU
EF
OBESVL
EBBSCJK
WPPSBM
MBH
PQ
EF
DPOWFO
UJPOFMF
NJMJUBJSF
NJEEFMFO
%F
XFFLJOUTVN
XFSE
CSFFE
WFSTQSFJE
CJOOFO
IFU
NJOJTUFSJF

WBO
%FGFOTJF
EF
LSJKHTNBDIUPOEFSEFMFO
EF
JOUFSOBUJPOBMF
TUBWFO
FO
EF
EFGFOTJFBUUBDIÊT

%BBSOBBTU
XFSE
FFO
FYFNQMBBS
WFS[POEFO
BBO
EF
TFDSFUBSJT
WBO
IFU
CVIN
FO
EF
%JSFDUJF

7FJMJHIFJETCFMFJE
WBO
IFU
NJOJTUFSJF
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO

*ODJEFOUFFM
TUVVSEF
EF
MIVD
PPL
OPUJUJFT
BBO
EF
FJHFO
NJOJTUFS
EF
%FGFOTJFTUBG
IFU

NJOJTUFSJF
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
FO
IFU
NJOJTUFSJF
WBO
"MHFNFOF
;BLFO
%BBSOBBTU

XFSEFO
MIVDBQQSFDJBUJFT
CFUSFďFOEF
EF
TJUVBUJF
JO
*SBL
BBO
EF
%JSFDUFVS
"MHFNFOF


#FMFJET[BLFO
HF[POEFO
%F
EJSFDUFVS
WBO
EF
MIVD
WFSTUSFLUF
FFO
FOLFMF
LFFS
NPOEFMJOH
JOGPSNBUJF
JO
IFU

CVIN
5FO
CFIPFWF
WBO
EF
CVINWFSHBEFSJOH
WBO
20 september 2002 leverde de MIVD een
50

notitie aan inzake de dreiging van de Iraakse MVW51 In de RIVWFSHBEFSJOHFO
WBO
15 okto

ber en 4
NBBSU
HBG
EF
EJSFDUFVS
MIVDQSFTFOUBUJFT
XBBSJO
POEFS
NFFS
IFU
MVWQSPHSBN
NB
WBO
*SBL
BBO
EF
PSEF
LXBN
%F
MIVD
MFWFSEF
EBBSOBBTU
FFO
CJKESBHF
BBO
EF
FFSEFS

HFOPFNEF
TJUSFQT
[JF
QBSBHSBBG
942


9.5.3 DOOR DE MIVD VERSTREKTE INLICHTINGEN

Inleiding
0Q
21
KVOJ
2002 stelde de MIVD een notitie op met de titel Irak: politiek-militaire situatie
%F

OPUJUJF
XFSE
CSFFE
WFSTQSFJE
CJOOFO
[PXFM
IFU
NJOJTUFSJF
WBO
%FGFOTJF
BMT
IFU
NJOJTUFSJF
WBO

#VJUFOMBOETF
;BLFO
FO
PPL
EF
TFDSFUBSJTHFOFSBBM
WBO
IFU
NJOJTUFSJF
WBO
"MHFNFOF
;BLFO

POUWJOH
FFO
FYFNQMBBS52
%BBSOBBTU
QSFTFOUFFSEF
EF
EJSFDUFVS
WBO
EF
MIVD
EF
JOIPVE
WBO
EF

OPUJUJF
PQ
EF[FMGEF
EBH
BBO
IFU
CVIN53
5FO
CFIPFWF
WBO
EF
CVINWFSHBEFSJOH
WBO
20 septem
ber 2002 leverde de MIVD
WFSWPMHFOT
FFO
CJKESBHF
NFU
BMT
TQFDJêFL
POEFSXFSQ
EF
ESFJHJOH

die uitging van de Iraakse MVW
%F
JOIPVE
WBO
EF[F
CJKESBHF
LXBN
HSPUFOEFFMT
PWFSFFO

NFU
EF
EBHFMJKLTF
CSJFêOH
WBO
23 september 2002
%F[F
CSJFêOH
LBO
HF[JFO
XPSEFO
BMT
IFU

AOPSNCFFME
WBO
EF
MIVD
WBOBG
TFQUFNCFS
2002
%F
MIVD
TUFMEF
[JDI
UPU
EPFM
CJK
EF
BOBMZTF

WBO
OJFVX
CJOOFOLPNFOEF
JOGPSNBUJF
EF[F
UF
UPFUTFO
BBO
EJU
OPSNCFFME

50 0Q
9
EFDFNCFS
2002
XFSE
BBO
EF
IBOE
WBO
FFO
OPUJUJF
WBO
EF
MIVD gesproken over de taakverdeling tussen

de AIVD, de MIVD
FO
IFU
NJOJTUFSJF
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
JO
EF
JOGPSNBUJFWPPS[JFOJOH
PWFS
*SBL
%F
MIVD
CFTDIPVXEF
BMT
[JKO
WPPSOBBNTUF
UBBL
EF
SFFET
VJUHFCSBDIUF
EPDVNFOUFO
PWFS
EF
QPMJUJFLNJMJUBJSF
TJUVBUJF

JO
*SBL
FO
IFU
*SBBLTF
MVWQSPHSBNNB
HFSFHFME
UF
BDUVBMJTFSFO

51 %F[F
OPUJUJF
JT
XFM
JO
IFU
BSDIJFG
WBO
IFU
NJOJTUFSJF
WBO
"MHFNFOF
;BLFO
BBOXF[JH
NBBS
OPDI
VJU
IFU
CVIN
verslag van 20 september 2002
OPDI
VJU
IFU
BSDIJFG
LBO
XPSEFO
PQHFNBBLU
XBU
FS
NFU
EJU
EPDVNFOU
JT

HFCFVSE
52 6JU
IFU
BSDIJFG
WBO
IFU
NJOJTUFSJF
WBO
"MHFNFOF
;BLFO
CMJKLU
OJFU
EBU
EF
BNCUFOBSFO
EF
NJOJTUFSQSFTJEFOU

PQ
EF
IPPHUF
IFCCFO
HFTUFME
WBO
EF[F
OPUJUJF

53 0Q
19
KVMJ
2002
TQSBL
EJSFDUFVS
WBO
EF
MIVD
7BO
3FJKO
NFU
UPFTUFNNJOH
WBO
EF
NJOJTUFS
WBO
%FGFOTJF
NFU

FVSPDPNNJTTBSJT
#PMLFTUFJO
%F
TQSFFLUFLTU
WPPS
EJU
HFTQSFL
HFFGU
EF[FMGEF
MJKO
XFFS
BMT
EF
OPUJUJF
WBO
21
KVOJ
2002
%BBSOBBTU
CFOBESVLUF
7BO
3FJKO
EBU
EF
MIVD
FSWBO
VJUHJOH
AEBU
"NFSJLBBOTF
HFHFWFOT
PWFS
*SBL

EJF
OBBS
CVJUFO
XPSEFO
HFCSBDIU
JO
TUFSLF
NBUF
HFQPMJUJTFFSE
[JKO

302 Inlichtingen- en veiligheidsdiensten

#FMBOHSJKLF
SBQQPSUBHFNPNFOUFO
JO
IFU
OBKBBS
WBO
2002
CFUSPďFO
WFSEFS
EF
UXFF
SFBDUJFT

van de MIVD
PQ
IFU
#SJUTF
SBQQPSU
*O
EF
EBHFMJKLTF
CSJFêOH
WBO
25
TFQUFNCFS
HBG
EF
MIVD
FFO
LPSUF
TBNFOWBUUJOH
FO
CFPPSEFMJOH
0Q
3
PLUPCFS
XFSE
IFU
#SJUTF
SBQQPSU
VJUWPFSJHFS

CFPPSEFFME
JO
FFO
SFBDUJF
EJF
PQ
WFS[PFL
WBO
EF
NJOJTUFSQSFTJEFOU
XBT
PQHFTUFME
0PL

EF
CSJFêOH
EJF
EF
EJSFDUFVS
WBO
EF
MIVD op 15 oktober voor de RIV
HBG
HJOH
JO
PQ
IFU

#SJUTF
SBQQPSU
#FHJO
2003
XBT
WPPSBM
EF
SFBDUJF
PQ
EF
QSFTFOUBUJF
WBO
EF
"NFSJLBBOTF

NJOJTUFS
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
1PXFMM
JO
EF
7FJMJHIFJETSBBE
PQ
5
GFCSVBSJ
WBO
CFMBOH

%F
MIVD
TUVVSEF
EF[F
SFBDUJF
BBO
EF
FJHFO
NJOJTUFS

Nucleaire en radiologische strijdmiddelen

In de notitie van 21
KVOJ
2002
XJTU
EF
MIVD
IFU
[FLFS
*SBL
CFTDIJLUF
PQ
EBU
NPNFOU
OJFU

PWFS
OVDMFBJSF
XBQFOT
%JU
XFSE
JO
WSJKXFM
BMMF
SBQQPSUFO
EBBSOB
IFSIBBME
FO
OPPJU
JO

UXJKGFM
HFUSPLLFO
*O
EF
EBHFMJKLTF
CSJFêOH
WBO
23 september stelde de MIVD
EBU
EF
EJSFD
UFVSHFOFSBBM
WBO
IAEA al in november 1993
IBE
WFSLMBBSE
EBU
EF
NJTTJF
WBO
EF
POUNBOUF
MJOH
WBO
IFU
*SBBLTF
OVDMFBJSF
QSPHSBNNB
XBT
HFTMBBHE
IAEA
XJMEF
FDIUFS
HFFO
FJOEPPS
EFFM
HFWFO
PNEBU
*SBL
OPH
OJFU
BBO
BMMF
HFTUFMEF
WPPSXBBSEFO
IBE
WPMEBBO
%F
MIVD
WFSPOEFSTUFMEF
EBU
*SBL
QPPHEF
EF
LFOOJT
FO
LVOEF
[P
WFFM
NPHFMJKL
PQ
QFJM
UF
IPVEFO

[PEBU
IFU
OVDMFBJSF
QSPHSBNNB
[PV
LVOOFO
XPSEFO
HFSFBDUJWFFSE
*O
EF
TJUVBUJF
WBO
EBU

moment nam de MIVD
BBO
EBU
*SBL
WPPSBM
WBOXFHF
IFU
TBODUJFSFHJNF
OJFU
EF
GBDJMJUFJUFO

IBE
PN
PQ
LPSUF
UFSNJKO
PWFS
OVDMFBJSF
XBQFOT
UF
CFTDIJLLFO
/B
PQIFĐOH
WBO
EF

TBODUJFT
[PV
IFU
WPMHFOT
EF
MIVD
WJKG
UPU
[FWFO
KBBS
EVSFO
WPPSEBU
*SBL
FFO
TJNQFM
LFSO
XBQFO
POUXJLLFME
[PV
LVOOFO
IFCCFO
*OEJFO
FS
SFFET
WPMEPFOEF
TQMJKUTUPG
BBOXF[JH

[PV
[JKO
LPO
FFO
TJNQFM
LFSOXBQFO
CJOOFO
ÊÊO
KBBS
POUXJLLFME
XPSEFO
*O
FFO
OPUJUJF

voor DAB van 16 november voegde de MIVD daaraan toe dat Irak niet alleen niet over nu
DMFBJSF
XBQFOT
CFTDIJLUF
NBBS
PPL
OJFU
EF
BEFRVBUF
JOGSBTUSVDUVVS
IBE
WPPS
EF
WFSSJK
LJOH
WBO
VSBOJVN

0Q
5
GFCSVBSJ
2003 reageerde de MIVD
PQ
EF
EPPS
1PXFMM
FFSEFS
EJF
EBH
HFIPVEFO
QSF

TFOUBUJF
(FSFTVNFFSE
XFSE
EBU
1PXFMM
FFO
BBOUBM
WPPSCFFMEFO
IBE
HFOPFNE
PN
BBO
UF

UPOFO
EBU
*SBL
CF[JH
XBT
[JKO
OVDMFBJSF
GBDJMJUFJUFO
OJFVX
MFWFO
JO
UF
CMB[FO
[PBMT
EF

JNQPSU
WBO
BMVNJOJVNCVJ[FO
FO
DPOUBDUFO
WPPS
IFU
BBOLPQFO
WBO
OVDMFBJSF
DPNQPOFO
UFO
%F
MIVD
USBDIUUF
OJFU
EF[F
BBOXJK[JOHFO
UF
CFWFTUJHFO
PG
UF
XFFSMFHHFO
%F
EJFOTU

CFWFTUJHEF
TMFDIUT
EBU
*SBL
EF
OVDMFBJSF
PQUJF
PQFOIJFME
FO
EBU
[POEFS
TBODUJFT
EF[F

PQUJF
CJOOFO
FOLFMF
KBSFO
HFSFBMJTFFSE
LPO
XPSEFO
%F
MIVD
SBQQPSUFFSEF
JODJEFOUFFM
PWFS
SBEJPMPHJTDIF
XBQFOT
*O
EF
EBHFMJKLTF
CSJFêOH

van 23 september stelde de MIVD
HFFO
BBOXJK[JOHFO
UF
IFCCFO
EBU
*SBL
PQ
EBU
NPNFOU

PWFS
SBEJPMPHJTDIF
XBQFOT
CFTDIJLUF
*O
IFU
WFSMFEFO
XBSFO
EF
QPHJOHFO
WBO
*SBL
UPU
EF

POUXJLLFMJOH
WBO
SBEJPMPHJTDIF
XBQFOT
JOFĐDJÌOU
HFCMFLFO
FO
IBE
*SBL
[F
EBBSPN
HF
TUBBLU
/JFUUFNJO
NPFTU
IFU
MBOE
XFM
JO
TUBBU
XPSEFO
HFBDIU
NFU
EF
BBOXF[JHF
LFOOJT

EFSHFMJKLF
XBQFOT
SFMBUJFG
HFNBLLFMJKL
UF
LVOOFO
QSPEVDFSFO

Biologische strijdmiddelen
In de notitie van 21
KVOJ
2002
XFSE
BBOHFOPNFO
EBU
*SBL
FFO
EFFM
WBO
[JKO
CJPMPHJTDIF
XBQFOQSPHSBNNB
BBO
EF
JOTQFDUJFT
IBE
XFUFO
UF
POUUSFLLFO
;FMGT
JOEJFO
*SBL
PWFS
FFO

SFTUBOU
TUSJKENJEEFMFO
[PV
CFTDIJLLFO
[PV
WPMHFOT
EF
MIVD
EF
LXBMJUFJU
FDIUFS
[PEBOJH

[JKO
UFSVHHFMPQFO
EBU
WBO
FFO
FďFDUJFWF
JO[FU
OBVXFMJKLT
TQSBLF
LPO
[JKO
&FO

HSPUFSF

ESFJHJOH
HJOH
EBO
PPL
VJU
WBO
EF
NPHFMJKLIFJE
WBO
*SBL
PN
IFU
CJPMPHJTDIFXBQFOQSP
HSBNNB
PQOJFVX
[JK
IFU
PQ
LMFJOF
TDIBBM
UF
IFSWBUUFO
*O
EF
EBHFMJKLTF
CSJFêOH
WBO
23
september voegde de MIVD
IJFSBBO
UPF
EBU
IFU
JO[FUUFO
WBO
CJPMPHJTDIF
TUSJKENJEEFMFO

Inlichtingen- en veiligheidsdiensten 303

 EPPS
NJEEFM
WBO
CBMMJTUJTDIF
SBLFUUFO
NFU
FFO
FFOWPVEJHF
CJPMPHJTDIF
LPQ
CVJUFOHFXPPO

NPFJMJKL
XBT
PNEBU
FS
FFO
HSPUF
LBOT
CFTUPOE
EBU
IFU
NFSFOEFFM
WBO
IFU
TUSJKENJEEFM

EPPS
EF
JOTMBH
[PV
XPSEFO
WFSOJFUJHE
0PL
BMT
IFU
TUSJKENJEEFM
EF
JOTMBH
PWFSMFFGEF
[PV

TMFDIUT
FFO
SFMBUJFG
LMFJO
HFCJFE
XPSEFO
CFTNFU
)FU
#SJUTF
SBQQPSU
EBU
FFO
EBH
MBUFS

WFSTDIFFO
XFLUF
WPMHFOT
EF
MIVD
UFO
POSFDIUF
EF
JOESVL
EBU
*SBL
CJOOFO
45 minuten
CJPMPHJTDIF
XBQFOT
FďFDUJFG
LPO
JO[FUUFO

*O
[JKO
QSFTFOUBUJF
WPPS
EF
7FJMJHIFJETSBBE
USBDIUUF
1PXFMM
BBO
UF
UPOFO
EBU
*SBL
PWFS
CSFOHJOHTNJEEFMFO
WPPS
CJPMPHJTDIF
XBQFOT
CF[BU
%F
MIVD
OVBODFFSEF
EJU
JO
EF
SFBDUJF

aan de eigen minister door te stellen dat met deze overbrengingsmiddelen alleen binnen
EF
HSFO[FO
WBO
*SBL
HFPQFSFFSE
LPO
XPSEFO
1PXFMM
CFOBESVLUF
EBBSOBBTU
JO
[JKO
QSFTFO
UBUJF
EBU
*SBL
OPH
TUFFET
CJPMPHJTDIF
TUSJKENJEEFMFO
IBE
XBBSPOEFS
HSPUF
IPFWFFMIFEFO

BOUSBY
%F
MIVD
TUFMEF
JO
SFBDUJF
IJFSPQ
EBU
FS
JOEFSEBBE
HFFO
CFXJKT
XBT
EBU
EF
SFTUBOUFO

CJPMPHJTDIF
XBQFOT
XBSFO
WFSOJFUJHE


%BU
EF[F
NJEEFMFO
OPH
TUFFET
HFQSPEVDFFSE
XFSEFO
USBDIUUF
1PXFMM
BBO
UF
UPOFO
NFU

GPUPT
WBO
XBU
NPCJFMF
QSPEVDUJFFFOIFEFO
[PVEFO
[JKO
%F
MIVD
WPOE
IJFSJO
FFO
PWFS
UVJHFOE
CFXJKT
WBO
1PXFMMT
TUFMMJOH
EBU
*SBL
OPH
TUFFET
USBDIUUF
CJPMPHJTDIF
XBQFOT
UF

QSPEVDFSFO
0Q
EF
WSBBH
OBBS
EF
IPVECBBSIFJE
WBO
EF[F
CJPMPHJTDIF
XBQFOT
XFSE
OJFU

JOHFHBBO
1PXFMM
IBE
FFO
CVJTKF
NFU
FFO
QPFEFS
EBU
BOUSBY
NPFTU
WPPSTUFMMFO
HFUPPOE

%F
MIVD
DPOTUBUFFSEF
OJFU
EBU
*SBL
BOUSBY
VJUTMVJUFOE
JO
CFQFSLU
IPVECBSF
WMPFJCBSF

WPSN
IBE
XFUFO
UF
QSPEVDFSFO
UFSXJKM
EBU
WPMHFOT
XBQFOJOTQFDUFVS
+
3P[JOH
XFM
EVJ
EFMJKL
XBT
HFXPSEFO
UJKEFOT
EF
UNSCOMJOTQFDUJFT54

Chemische strijdmiddelen
0Q
21
KVOJ
2002 meldde de MIVD
EBU
FS
WPPSBMTOPH
WBO
VJU
NPFTU
XPSEFO
HFHBBO
EBU
*SBL

PWFS
FOLFMF
IPOEFSEFO
UPOOFO
DIFNJTDIF
TUSJKENJEEFMFO
LPO
CFTDIJLLFO
)FU
XBT
FDIUFS

OJFU
CFLFOE
WBO
XFMLF
TBNFOTUFMMJOH
FO
LXBMJUFJU
EF
PWFSHFCMFWFO
DIFNJTDIF
TUSJKENJE
EFMFO
XBSFO
0PL
XBT
OJFU
EVJEFMJKL
PG
*SBL
SFDFOUFMJKL
OJFVXF
TUSJKENJEEFMFO
IBE
HF
QSPEVDFFSE
%F
EBHFMJKLTF
CSJFêOH
WBO
23
TFQUFNCFS
WPFHEF
IJFSBBO
UPF
EBU
*SBL
JO
TUBBU

XFSE
HFBDIU
EF
QSPEVDUJF
WBO
DIFNJTDIF
TUSJKENJEEFMFO
PQ
LMFJOF
TDIBBM
UF
IFSWBUUFO

/FU
BMT
CJK
EF
CJPMPHJTDIF
TUSJKENJEEFMFO
CFOBESVLUF
EF
MIVD
EBU
IPFXFM
*SBL
EF
LFOOJT

CF[BU
PN
FFO
FFOWPVEJHF
DIFNJTDIF
LPQ
PQ
FFO
CBMMJTUJTDIF
SBLFU
UF
NPOUFSFO
EF
FG
GFDUJWJUFJU
WBO
[PO
XBQFO
CFQFSLU
XBT
*O
*SBL
XBT
FDIUFS
EF
LFOOJT
FO
LVOEF
BBOXF[JH

PN
BSUJMMFSJFHSBOBUFO
FO
SBLFUUFO
UF
QSPEVDFSFO
NFU
DIFNJTDIF
TUSJKENJEEFMFO
7BO
EJF

kennis en kunde ging volgens de MIVD
EF
WPPSOBBNTUF
CFESFJHJOH
VJU
)FU
#SJUTF
SBQQPSU

EBU
FFO
EBH
MBUFS
WFSTDIFFO
XFLUF
WPMHFOT
EF
MIVD
UFO
POSFDIUF
EF
JOESVL
EBU
*SBL
CJO
nen 45
NJOVUFO
DIFNJTDIF
XBQFOT
FďFDUJFG
LPO
JO[FUUFO

/BBS
BBOMFJEJOH
WBO
EF
EPPS
1PXFMM
BBOHFESBHFO
JOGPSNBUJF
TUFMEF
EF
MIVD op 5
GFCSV
ari 2003
EBU
FS
JOEFSEBBE
WBO
VJU
NPFTU
XPSEFO
HFHBBO
EBU
*SBL
DIFNJTDIF
XBQFOT
CF[BU

EJF
CJOOFO
*SBL
SFMBUJFG
HFNBLLFMJKL
[PVEFO
LVOOFO
XPSEFO
JOHF[FU
%F
MIVD
USBDIUUF

OJFU
EF
BBOXJK[JOHFO
WBO
1PXFMM
PWFS
IFU
WFSQMBBUTFO
WBO
DIFNJTDIF
XBQFOT
UF
CFWFTUJHFO

PG
UF
XFFSMFHHFO

Overbrengingsmiddelen
%F
OPUJUJF
WBO
21
KVOJ
2002
FSLFOEF
EBU
IFU
OJFU
VJU
UF
TMVJUFO
XBT
EBU
*SBL
FFO
POCFLFOE

BBOUBM
SBLFUUFO
WFSCPSHFO
IBE
XFUFO
UF
IPVEFO
WPPS
EF
VNJOTQFDUFVST
$POGPSN
EF
VRSF

54 Rozing, 1 september 2009

304 Inlichtingen- en veiligheidsdiensten

 TPMVUJFT
XBT
IFU
*SBL
HFPPSMPPGE
PN
PWFS
LPSUFBGTUBOETSBLFUUFO
UF
CFTDIJLLFO
NFU
FFO
NBYJ
maal bereik van 150
LJMPNFUFS
EF
"M
4BNPVE
FO
"CBCJM100SBLFUUFO

)FU
QSJNBJSF
EPFM

WBO
EF[F
QSPHSBNNBT
MFFL
WPMHFOT
EF
MIVD
WPPSBM
IFU
CFIPVE
WBO
LFOOJT
FO
FYQFSUJTF
PQ

IFU
HFCJFE
WBO
CBMMJTUJTDIF
SBLFUUFO
)FU
XBT
FDIUFS
POEVJEFMJKL
JO
IPFWFSSF
*SBL
JO
TUBBU
[PV

[JKO
PN
PQ
LPSUF
UFSNJKO
EF
QSPHSBNNBT
WPPS
NJEEFMMBOHFBGTUBOETSBLFUUFO
UF
IFSWBUUFO

CFSFJL
10003000
LJMPNFUFS

%F
MIVD
OBN
JO
EF
EBHFMJKLTF
CSJFêOH
WBO
23 september aan
dat indien de VNTBODUJFT
OJFU
NFFS
WBO
LSBDIU
[PVEFO
[JKO
IFU
*SBL
NFU
CVJUFOMBOETF
IVMQ

BMTOPH
WJKG
UPU
[FWFO
KBBS
[PV
LPTUFO
PN
FFO
SBLFU
NFU
FFO
CFSFJL
WBO
1000 kilometer te
POUXJLLFMFO
%F
MIVD
TMPPU
OJFU
VJU
EBU
*SBL
FFO
SFTUBOU
WBO
POHFWFFS
FFO
EP[JKO
CBMMJTUJTDIF

SBLFUUFO
NFU
FFO
NBYJNBBM
CFSFJL
WBO
650
LJMPNFUFS
EF
"M
)VTTFJOSBLFUUFO

CF[BU

*O
EF
EBHFMJKLTF
CSJFêOH
WBO
25 september 2002 reageerde de MIVD
PQ
IFU
EBBHT
EBBSWPPS

WFSTDIFOFO
#SJUTF
PQFOCBSF
SBQQPSU
%F
CFMBOHSJKLTUF
LBOUUFLFOJOH
EJF
EF
MIVD
IJFSCJK

QMBBUTUF
IBE
[PBMT
IJFSCPWFO
BM
XFSE
BBOHFHFWFO
CFUSFLLJOH
PQ
EF
TUFMMJOH
EBU
*SBL
EBBE
XFSLFMJKL
CFTDIJLUF
PWFS
DIFNJTDIF
FO
CJPMPHJTDIF
XBQFOT
EJF
CJOOFO
45 minuten konden
XPSEFO
JOHF[FU
%F
MIVD
WFSPOEFSTUFMEF
EBU
EJU
TMFDIUT
FFO
WFSXJK[JOH
XBT
OBBS
CFTUBBOEF

*SBBLTF
TMBHWFMEXBQFOT
[PBMT
DIFNJTDIF

BSUJMMFSJFHSBOBUFO
NFU
FFO
CFQFSLU
CFSFJL
FO
FFO

HFMJNJUFFSEF
NJMJUBJSF
UPFQBTCBBSIFJE
7PMHFOT
EF
MIVD
XBSFO
FS
AVJUESVLLFMJKL
HFFO
XBQFOT

NFU
FFO
HSPUFS

CFSFJL
EJF
NPHFMJKL
NFU
FFO
LPSUF
XBBSTDIVXJOHTUJKE
HFCSVJLU
[PVEFO
LVO
OFO
XPSEFO
BMT
iQTZDIPMPHJTDIFu
UFSSFVSXBQFOT
UFHFO
SFHJPOBMF
CFWPMLJOHDFOUSB
%F
MIVD
BDIUUF
IFU
IFU
NFFTU
XBBSTDIJKOMJKL
EBU
DIFNJTDIF
XBQFOT
UFHFO
HSPOEUSPFQFO
JO
*SBL
LPO
EFO
XPSEFO
JOHF[FU
*O
EF
SFBDUJF
BBO
EF
NJOJTUFSQSFTJEFOU
PQ
3 oktober noemde de MIVD
EF
#SJUTF
A45
NJOVUFODMBJN
A[FFS
TVHHFTUJFG 
0PL
JO
EF
QSFTFOUBUJF
WPPS
EF
RIV op 15 oktober
USPL
EF
EJSFDUFVS
WBO
EF
MIVD
7BO
3FJKO
EF[F
DMBJN
TUFSL
JO
UXJKGFM
)JK
WPFHEF
IJFSBBO
UPF

EBU
*SBL
AOJFU
JO
TUBBU
JT
UPU
FFO
FďFDUJFWF
BBOWBM
PQ
CVVSMBOEFO

*O
EF
EBHFMJKLTF
CSJFêOH
WBO
27 november55 stelde de MIVD
EBU
IFU
WFSNPFEFO
CFTUPOE

EBU
FS
OPH
UXJOUJH
"M
)VTTFJOSBLFUUFO
JO
*SBL
BBOXF[JH
XBSFO
NBBS
EBU
IJFS
HFFO
CFXJK
[FO
WPPS
XBSFO
%F
MIVD
TDIBUUF
EF
CFUSPVXCBBSIFJE
FO
PQFSBUJPOFMF
HFSFFEIFJE
WBO
EF[F

SBLFUUFO
MBBH
JO
%F
SBLFUUFO
IBEEFO
JNNFST
BMT
[F
OPH
[PVEFO
CFTUBBO
MBOH
PQHFTMBHFO

HFMFHFO
%F
MIVD
WFSXBDIUUF
WFSEFS
OJFU
EBU
EF
EPPS
EF
VN
UPFHFTUBOF
DPOWFOUJPOFMF
LPS
UFBGTUBOESBLFU
"CBCJM100
PQ
LPSUF
UFSNJKO
PQFSBUJPOFFM
[PV
XPSEFO
%F
EPPS
EF
VN toe
HFTUBOF
"M
4BNPVESBLFU
XFSE
XFM
HFBDIU
PQFSBUJPOFFM
UF
[JKO
*O
EF
CSJFêOH
WBO
20
EFDFN
CFS
XFSE
IJFSBBO
UPFHFWPFHE
EBU
FS
HFFO
JOEJDBUJFT
XBSFO
EBU
*SBL
JO
TUBBU
XBT
PN
EF
"M

4BNPVESBLFU
VJU
UF
SVTUFO
NFU
FFO
DIFNJTDIF
PG
CJPMPHJTDIF
LPQ
0Q
8
KBOVBSJ
2003
stelde de MIVD
JO
EF
EBHFMJKLTF
CSJFêOH
EBU
FS
BBOXJK[JOHFO
XBSFO
EBU
UXFF
WBSJBOUFO
XBSFO

POUXJLLFME
NFU
FFO
PQHFWPFSE
CFSFJL
WBO
SFTQFDUJFWFMJKL
180 en 280
LJMPNFUFS
%JU
PWFS
TDISFFE
IFU
EPPS
EF
VN
UPFHFTUBOF
CFSFJL
%F[F
WBSJBOUFO
IBEEFO
WPMHFOT
EF
MIVD in ver
HFMJKLJOH
NFU
EF
4DVE#SBLFU
FFO
LMFJOFSF
MBEJOH
FO
XBSFO
POOBVXLFVSJHFS
FO
NJOEFS
FG
GFDUJFG
5FWFOT
XFSE
FSWBO
VJUHFHBBO
EBU
*SBL
CFTDIJLUF
PWFS
FFO
UJFOUBM
[FMG
POUXJLLFMEF

MBODFFSWPFSUVJHFO
0Q
4
GFCSVBSJ
TUFMEF
EF
MIVD vast dat UNMOVIC
IBE
POUEFLU
EBU
LPSUF
BGTUBOESBLFUUFO
[PBMT
EF
"M
4BNPVE
CJK
QSPFëBODFSJOHFO
BGTUBOEFO
WBO
161 tot 183 kilome
UFS
IBEEFO
BGHFMFHE
%JU
MBH
CPWFO
IFU
EPPS
EF
VN toegestane bereik van 150
LJMPNFUFS
0Q

3 maart rapporteerde de MIVD dat UNMOVIC
IBE
HFDPOTUBUFFSE
EBU
*SBL
FFO
BBOWBOH
IBE

HFNBBLU
NFU
IFU
WFSOJFUJHFO
WBO
EF[F
AJMMFHBMF
SBLFUUFO
0WFS
EF
CBMMJTUJTDIF
SBLFUUFO
TUFMEF
1PXFMM
JO
[JKO
QSFTFOUBUJF
WBO
5
GFCSVBSJ
EBU
FS
JOEJ
DBUJFT
XBSFO
EBU
4BEEBN
)PFTTFJO
CFTDIJLUF
PWFS
FOLFMF
EP[JKOFO
SBLFUUFO
WBO
EF
4DVE

55 %F[F
JOGPSNBUJF
XFSE
JO
EF
EBHFMJKLTF
CSJFêOH
WBO
9
KBOVBSJ
2003
IFSIBBME

Inlichtingen- en veiligheidsdiensten 305

 variant met een bereik van 650 tot 900
LJMPNFUFS
FO
EBU
FS
CFXJK[FO
XBSFO
EBU
*SBL
IFU

CFSFJL
WBO
[JKO
LPSUFBGTUBOESBLFUUFO
IBE
WFSHSPPU
%F
MIVD
CSBDIU
IJFSUFHFO
JO

)FU
JT
EF
WSBBH
PG
EF
CBMMJTUJTDIF
SBLFU
NFU
FFO
CFSFJL
WBO
650900 kilometer nog steeds

JO[FUCBBS
JT
&S
JT
TJOET
1995
FFO
EJTDVTTJF
HBBOEF
PWFS
EF[F
XBQFOT
FO
FS
[JKO
HFFO
CF
XJK[FO
HFMFWFSE
EBU
EF[F
XBQFOT
PQFSBUJPOFFM
JO[FUCBBS
[JKO

5JKEFOT
[JKO
QSFTFOUBUJF
JO
EF
RIV op 4
NBBSU
TUFMEF
EF
EJSFDUFVS
WBO
EF
MIVD

&S
EJFOU
SFLFOJOH
HFIPVEFO
UF
XPSEFO
NFU
FFO
SBLFUESFJHJOH
UPU
650 km buiten de grens

WBO
*SBL
%F
LBOT
EBU
*SBL
EBBEXFSLFMJKL
JO
TUBBU
JT
PN
FFO
"M
)VTTFJOSBLFU
BG
UF
WVSFO

PG
EF
LBOT
LSJKHU
PN
IFU
UF
EPFO
XPSEU
BMT
LMFJO
JOHFTDIBU

%F
MIVD
SBQQPSUFFSEF
PPL
PWFS
EF
*SBBLTF
POUXJLLFMJOH
WBO
POCFNBOEF
WMJFHUVJHFO

Unmanned Aerial Vehicle, UAV

BMT
PWFSCSFOHJOHTNJEEFM
WPPS
MVW
*O
EF
XFFLJOUTVN
WBO
26
KVMJ
2002 stelde de MIVD
EBU
IFU
EPPS
*SBL
WFSEFS
POUXJLLFMEF
UZQF
-29
OJFU
CJK
VJUTUFL

HFTDIJLU
XBT
BMT
CBTJT
WPPS
FFO
CFXBQFOEF
UAV
WBOXFHF
EF
MBHF
TOFMIFJE
FO
IFU
CFQFSLUF

WMJFHCFSFJL
7PPS
EF
WFSTQSFJEJOH
WBO
DIFNJTDIF
FO
CJPMPHJTDIF
TUSJKENJEEFMFO
[PVEFO

XFM
CSBOETUPGUBOLT
HFCSVJLU
LVOOFO
XPSEFO
%JU
[PV
FDIUFS
UFO
LPTUF
HBBO
WBO
IFU
CF
SFJL
*O
EF
OPUJUJF
WPPS
IFU
CVIN van 20 september nam de MIVD aan dat een bereik tot 600
LJMPNFUFS
NPHFMJKL
XBT
*O
[JKO
QSFTFOUBUJF
JO
EF
7FJMJHIFJETSBBE
IBE
1PXFMM
PPL
HFTUFME

EBU
*SBL
WFSEFS
HFWPSEFSE
XBT
NFU
EF
POUXJLLFMJOH
WBO
UAVT
UPU
FFO
CFSFJL
WBO
500 kilo
NFUFS
%F
MIVD
TUFMEF
IJFSPWFS
[POEFS
OBEFSF
UPFMJDIUJOH
A0Q
IFU
QVOU
WBO
PWFSCSFO
HJOHTNJEEFMFO
WPPS
CJPMPHJTDIF
FO
DIFNJTDIF
TUSJKENJEEFMFO
IFFGU
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO

OJFVXF
JOGPSNBUJF
WFSTUSFLU
PNUSFOU
EF
PQFSBUJPOFMF
JO[FU
WBO
UAVT

Algemene conclusie MVW

*O
EF
EBHFMJKLTF
CSJFêOH
WBO
23 september 2002 oordeelde de MIVD,
OB
EF
WFSTDIJMMFOEF

TUSJKENJEEFMFO
UF
IFCCFO
CFTQSPLFO
A%F
ESFJHJOH
EJF
NPNFOUFFM
WBO
*SBL
VJUHBBU
JT

WPPSOBNFMJKL
EF
*SBBLTF
LFOOJT
FO
LVOEF
PQ
IFU
HFCJFE
WBO
NBTTBWFSOJFUJHJOHTXBQFOT

%F[F
BMHFNFOF
DPODMVTJF
XFSE
DPOTJTUFOU
HFIBOUFFSE
JO
EF
SBQQPSUFO
FO
LXBN
UFWFOT

UFSVH
JO
IFU
PQFOCBSF
KBBSWFSTMBH
WBO
EF
MIVD over 2002
%F
MIVD memoreerde daarnaast
EBU
IFU
SFHJNF
WBO
4BEEBN
)PFTTFJO
JO
IFU
WFSMFEFO
IBE
CFXF[FO
CFSFJE
UF
[JKO
UPU
IFU

JO[FUUFO
WBO
DIFNJTDIF
TUSJKENJEEFMFO
FO
SBLFUUFO
*O
EF
OPUJUJF
WBO
21
KVOJ
2002 bear
gumenteerde de MIVD
XFM
EBU
EF
JO[FU
WBO
MVW
A[FLFS
HFFO
BVUPNBUJTNF
JT
PG
[BM
HF
TDIJFEFO
PQ
CBTJT
WBO
JSSBUJPOFMF
PWFSXFHJOHFO

*O
EF
EBHFMJKLTF
CSJFêOHT
WBO
23 en 30
KVMJ
2002 stelde de MIVD
EBU
FSWBO
VJU
LPO
XPSEFO

HFHBBO
EBU
*SBL
OB
IFU
CFÌJOEJHFO
WBO
EF
JOTQFDUJFT
JO
1998
NFFS
WSJKIFJE
WBO
IBOEFMFO
IBE

HFLSFHFO
PN
JO
IFU
CVJUFOMBOE
CFOPEJHEIFEFO
WPPS
[JKO
MVWQSPHSBNNB
UF
WFSXFSWFO

.FU
EF
BBOXF[JHF
LFOOJT
WBO
[BLFO
NBBS
PPL
NFU
EF
BBOXF[JHF
JOGSBTUSVDUVVS
BDIUUF
EF

EJFOTU
*SBL
JO
TUBBU
PN
IFU
MVWQSPHSBNNB
UF
SFBDUJWFSFO
%F[F
NPHFMJKLIFJE
OVBODFFSEF

de MIVD nadat DAB op 3 september 2002
JO
FFO
OPUJUJF
BBO
EF
NJOJTUFS
WBO
%FGFOTJF
WSJK
WFS
HBBOEF
VJUTQSBLFO
IBE
HFEBBO
PWFS
IFU
HFWBBS
WBO
IFU
*SBBLTF
MVWQSPHSBNNB
[JF
QBSB
HSBBG
983

*O
EF
OPUJUJF
BBO
DAB van 5 september stelde de MIVD dat Irak tijdens de UNSCOM
QFSJPEF
ANFU
FFO
BBO
[FLFSIFJE
HSFO[FOEF
XBBSTDIJKOMJKLIFJE
OJFU
JO
TUBBU
XBT
HFXFFTU
NBUF
SJBMFO
UFO
CFIPFWF
WBO
IFU
MVWQSPHSBNNB
UF
WFSXFSWFO
0OEBOLT
EF
HSPUFSF
WSJKIFJE
WBO

IBOEFMFO
WPPS
*SBL
TJOET
EF
CFÌJOEJHJOH
WBO
EF
JOTQFDUJFT
WFSPOEFSTUFMEF
EF
MIVD dat op dit
HFCJFE
JO
EF
QSBLUJKL
sindsdien
OJFU
XF[FOMJKL
WFFM
WFSBOEFSE
[PV
[JKO
%F
DPODMVTJF
MVJEEF
EBO

306 Inlichtingen- en veiligheidsdiensten

PPL
A*SBL
CFTDIJLU
OJFU
NFFS
PWFS
EF
NPHFMJKLIFEFO
EF
CFOPEJHEF
NJEEFMFO
JO
FOJHF
PNWBOH

MPLBBM
UF
QSPEVDFSFO
EJU
BMT
HFWPMH
WBO
EF
EPPS
UNSCOM
POUNBOUFMEF
JOGSBTUSVDUVVS
UFS[BLF

*OEJFO
FS
EVT
OJFVX
HFQSPEVDFFSEF
DIFNJTDIF
PG
CJPMPHJTDIF
TUSJKENJEEFMFO
[PVEFO
[JKO

EBO
HJOH
IFU
PN
FFO
[FFS
CFQFSLUF
IPFWFFMIFJE

%F
MIVD
PPSEFFMEF
JO
EF
EBHFMJKLTF
CSJFêOH
WBO
25 september 2002
EBU
IFU
#SJUTF

PQFOCBSF
SBQQPSU
TMFDIUT
FFO
TBNFOWBUUJOH
MFFL
UF
[JKO
WBO
XBU
PPL
CJK
EF
MIVD al langer
CFLFOE
XBT
PWFS
IFU
*SBBLTF
XBQFOBSTFOBBM
)FU
SBQQPSU
CFWBUUF
WPMHFOT
EF
MIVD geen
OJFVXF
DPODSFUF
POXFFSMFHCBSF
CFXJK[FO
NFU
CFUSFLLJOH
UPU
IFU
*SBBLTF
MVWQSPHSBNNB

%F
DPODMVTJFT
WBO
IFU
SBQQPSU
XBSFO
JO
MJKO
NFU
EF
BOBMZTF
WBO
EF
MIVD aangaande de
Iraakse MVWQSPHSBNNBT
"MMFFO
EF
A45
NJOVUFODMBJN
XFSE
EPPS
EF
MIVD
POULSBDIU
[PBMT

IJFSCPWFO
JT
CFTDISFWFO
%F
MIVD
USPL
EF
FJHFO
DPODMVTJF
EBU
EF
LFSO
WBO
EF
[BBL
XBT
EBU

EF
ESFJHJOH
EJF
PQ
EBU
NPNFOU
WBO
*SBL
VJUHJOH
OJFU
[P[FFS
CFSVTUUF
PQ
EF
SFTUDBQBDJUFJU

van MVW
BMT
XFM
PQ
EF
LFOOJT
FO
EF
LVOEF
PQ
IFU
HFCJFE
WBO
MVW
%BBSOBBTU
IBE
IFU
SF
HJNF
JO
IFU
WFSMFEFO
CFXF[FO
EBU
IFU
JO[FUUFO
WBO
DIFNJTDIF
TUSJKENJEEFMFO
FO
CBMMJTUJTDIF

SBLFUUFO
FFO
SFÌMF
PQUJF
XBT
*O
EF
SFBDUJF
PQ
IFU
#SJUTF
SBQQPSU
EJF
EF
MIVD op 3
PLUPCFS
BBO
EF
NJOJTUFSQSFTJEFOU

WFSTUVVSEF
XFSEFO
EF[F
LBOUUFLFOJOHFO
OBEFS
UPFHFTQJUTU
)FU
CFFME
EBU
WBO
IFU
SBQQPSU

XFSE
HFTDIFUTU
XFSE
FS
OJFU
HVOTUJHFS
EPPS
)FU
#SJUTF
SBQQPSU
HBG
WPMHFOT
EF
MIVD
JO
XF
[FO
TMFDIUT
EF
SFFET
CFLFOEF
JOGPSNBUJF
VJU
EF
QFSJPEF
19911998
XFFS
7PPS
XBU
EF
JOGPS
NBUJF
VJU
EF
QFSJPEF
EBBSOB
CFUSFGU
HBG
IFU
HFFO
PWFSUVJHFOE
CFXJKT
)FU
SBQQPSU
XBT

volgens de MIVD
PQHFTUFME
WPPS
QVCMJFLF
DPOTVNQUJF
FFO
POEFSCPVXJOH
NFU
GFJUFO
POU
CSBL
;P
XFSE
EF
HFTUFMEF
ASFÌMF
ESFJHJOH
EJF
WBO
4BEEBN
)PFTTFJO
FO
[JKO
MVWQSPHSBN
NB
VJU
[PV
HBBO
OJFU
VJUHFMFHE
0OEVJEFMJKL
CMFFG
JO
IPFWFSSF
*SBL
JO
TUBBU
[PV
[JKO
EF
MVW
EBBEXFSLFMJKL
JO
UF
[FUUFO
%F
DMBJN
EBU
*SBL
CJOOFO
45
NJOVUFO
DIFNJTDIF
FO
CJPMPHJTDIF

XBQFOT
JO
LPO
[FUUFO
OPFNEF
EF
MIVD
A[FFS
TVHHFTUJFG 
7BO
HSPPUTDIBMJHF
XFEFSPQCPVX

WBO
IFU
MVWQSPHSBNNB
LPO
HFFO
TQSBLF
[JKO
%F
JO
IFU
#SJUTF
SBQQPSU
HFOPFNEF
WPMVNFT

MVW
XBSFO
WPMHFOT
EF
MIVD
XBBSTDIJKOMJKL
HFëBUUFFSE
FO
XBSFO
EVT
BBO
EF
IPHF
LBOU
%F

MIVD
QMBBUTUF
BMEVT
OBEFSF
JOIPVEFMJKLF
LBOUUFLFOJOHFO
CJK
EF
WFSPOEFSTUFMMJOH
WBO
EF
ASFÌMF

ESFJHJOH
%BU
IFU
*SBBLTF
MVWQSPHSBNNB
FFO
[FLFS
SJTJDP
JOIJFME
POULFOEF
EF
MIVD
OJFU

0PL
UJKEFOT
EF
RIV op 15
PLUPCFS
MJFU
EJSFDUFVS
MIVD
7BO
3FJKO
[JDI
LSJUJTDI
VJU
PWFS
IFU

#SJUTF
SBQQPSU
5JKEFOT
IFU
HFTQSFL
NFU
EF
$PNNJTTJF
[FJ
7BO
3FJKO
EBU
[JKO
PQNFSLJOH

EBU
IFU
#SJUTF
SBQQPSU
XBT
AHFQPMJUJTFFSE
OJFU
HPFE
WJFM
CJK
EF
CFXJOETMJFEFO

0QWBMMFOE
JT
EBBSFOUFHFO
EBU
EF
QSFTFOUBUJF
WBO
1PXFMM
JO
EF
7FJMJHIFJETSBBE
PQ
5
GF
CSVBSJ
FFO
QPTJUJFWF
FO
XFJOJH
LSJUJTDIF
CFPPSEFMJOH
LSFFH
%F
JOGPSNBUJF
XBT
XFMJTXBBS

CJK
EF
MIVD
CFLFOE
NBBS
AOJFVX
JT
EBU
EF
JOGPSNBUJF
OBESVLLFMJKL
JT
POEFSCPVXE
NFU

CFXJK[FO
BG LPNTUJH
VJU
JOUFSDFQUJFT
TBUFMMJFUGPUPT
FO
NFOTFMJKLF
CSPOOFO
%F
CFPPSEF
MJOH
IJFSWBO
XBT
BMT
WPMHU

%F[FS[JKET
XPSEU
FSWBO
VJUHFHBBO
EBU
EF
POEFSCPVXJOH
JT
HFCBTFFSE
PQ
IBSEF
GFJUFO
FO

FS
HFFO
TQSBLF
JT
WBO
HFNBOJQVMFFSE
NBUFSJBBM
(FDPOTUBUFFSE
NPFU
BMEVT
XPSEFO
EBU
IFU

SFHJNF
WBO
4BEEBN
)PFTTFJO
EF
MBDVOFT
JO
EF
JO
EFDFNCFS
2002
JOHFEJFOEF
EPDVNFO
UFO
OPH
TUFFET
OJFU
IFFGU
UPFHFMJDIU
FO
EBU
FS
TQSBLF
JT
WBO
NJTMFJEJOH
FO
UFHFOXFSLJOH

WBO
EF
JOTQFDUFVST
%F
TNPLJOH
HVO
JT
OPH
OJFU
HFWPOEFO

VN-wapeninspecties
5JKEFOT
EF
WFSHBEFSJOH
WBO
IFU
CVIN op 15 november 2002 deelde de MIVD
NFF
ATQFDJêFLF

BBOEBDIU
UF
HBBO
CFTUFEFO
BBO
IFU
ANPOJUPSFO
WBO
EF
VNXBQFOJOTQFDUJFT
NFU
IFU
PPH

PQ
UJKEJHF
JOGPSNBUJF
PWFS
NPHFMJKLF
material breaches 0Q
4
GFCSVBSJ
2003 rapporteerde de

Inlichtingen- en veiligheidsdiensten 307

 MIVD
WPPS
IFU
FFSTU
OBBS
BBOMFJEJOH
WBO
EF
PQ
18 november 2002
BBOHFWBOHFO
XBQFOJO
TQFDUJFT
"BOMFJEJOH
XBT
IFU
SBQQPSU
WBO
UNMOVIC van 27
KBOVBSJ
%F
MIVD memoreerde
dat UNSCOM en IAEA
JO
IFU
WFSMFEFO
WFFM
IBEEFO
WFSOJFUJHE
UNMOVIC moest uitzoeken
IPFWFFM
OJFUPQHFHFWFO
SFTUBOUFO
MVW
OPH
BBOXF[JH
FO
CSVJLCBBS
XBSFO
0PL
NPFTU

WBTUHFTUFME
XPSEFO
PG
*SBL
OB
1998
OJFVXF
MVW
IBE
HFQSPEVDFFSE
FO
[P
KB
XFMLF
/B
FFO

TBNFOWBUUJOH
WBO
IFU
SBQQPSU
PPSEFFMEF
EF
MIVD
EBU
IFU
EPDVNFOU
AJO
[FFS
WPPS[JDIUJHF

CFXPPSEJOHFO
XBT
HFTUFME
UNMOVIC
IBE
AOJFU
PG
OBVXFMJKLT
IBSEF
BBOXJK[JOHFO
WPPS
IFU

CF[JU
EBO
XFM
IFU
DPOUJOVFSFO
WBO
QSPHSBNNBT
WPPS
NBTTBWFSOJFUJHJOHTXBQFOT
LVOOFO

WJOEFO
*SBL
IBE
FDIUFS
OPH
HFFO
BGEPFOEF
BOUXPPSEFO
HFHFWFO
PQ
WSBHFO
WBO
EF
JOTQFD
UFVST
FO
#MJY
HBG
BBO
NFFS
UJKE
OPEJH
UF
IFCCFO
/BBS
BBOMFJEJOH
WBO
EF
QSFTFOUBUJF
WBO

1PXFMM
JO
EF
7FJMJHIFJETSBBE
TUFMEF
EF
MIVD op 5
GFCSVBSJ
A7BTUHFTUFME
JT
EBU
*SBL
PQ
FFO

HSPWF
XJK[F
SFTPMVUJF
1441
NFU
WPFUFO
USFFEU
&S
NPFU
OJFU
WPPS
XPSEFO
UFSVHHFTDISPLLFO

EF
OPEJHF
BDUJF
UF
POEFSOFNFO
PN
UPU
POUXBQFOJOH
WBO
*SBL
UF
LPNFO
XBU
EBU
PPL
[BM

JOIPVEFO
0Q
17
GFCSVBSJ
WPMHEF
FFO
TBNFOWBUUJOH
FO
CFPPSEFMJOH
WBO
IFU
PQ
14
GFCSVBSJ
WFSTDIFOFO

rapport van UNMOVIC
%F
MIVD
HBG
BBO
EBU
IFU
SBQQPSU
JO
WPPS[JDIUJHFS
CFXPPSEJOHFO
XBT

gesteld dan de presentatie van 27
KBOVBSJ
#MJY
MJFU
[JDI
SFEFMJKL
QPTJUJFG
VJU
PWFS
EF
NFEF
XFSLJOH
EJF
EF
JOTQFDUFVST
LSFHFO
"OUXPPSEFO
PQ
EF
POKVJTUF
POWPMMFEJHF
PG
POUCSF
LFOEF
PQHBWFO
XBSFO
FS
OPH
OJFU
%F
DPODMVTJF
WBO
EF
MIVD
XBT
EBU
A4BEEBN
)PFTTFJO

TUFFET
FFO
CFFUKF
NBBS
OJFU
WPMMFEJH
NFFXFSLU
NFU
IFU
VNJOTQFDUJFSFHJNF
*SBL
LXBN
OBBS

IFU
PPSEFFM
WBO
EF
MIVD
ABCTPMVVU
POWPMEPFOEF
UFHFNPFU
BBO
EF
EPFMTUFMMJOH
WBO
EF
SFTP
MVUJF
UF
XFUFO
POUXBQFOJOH
FO
WPMMFEJHF
NFEFXFSLJOH
BBO
EF
JOTQFDUJFT
0Q
21
GFCSVBSJ
TUFMEF
EF
MIVD
JO
FFO
CSJFêOH
EBU
VJU
FFO
FJHFO
CSPO
CMFFL
XFMLF
NJTMFJ
EJOHTUFDIOJFLFO
*SBL
UJKEFOT
EF
UNSCOMJOTQFDUJFT
IBE
HFCSVJLU
%F
MIVD
BDIUUF
IFU
IFFM

HPFE
EFOLCBBS
EBU
EF[F
UFDIOJFLFO
PPL
XFSEFO
UPFHFQBTU
UJKEFOT
EF
UNMOVICJOTQFDUJFT

*O
FFO
CSJFêOH
WBO
3 maart maakte de MIVD
NFMEJOH
WBO
IFU
PQ
28
GFCSVBSJ
EPPS
#MJY
CJK

EF
7FJMJHIFJETSBBE
JOHFEJFOEF
SBQQPSU
0QOJFVX
TUFMEF
#MJY
AOJFU
PG
OBVXFMJKLT
IBSEF

BBOXJK[JOHFO
UF
IFCCFO
LVOOFO
WJOEFO
WPPS
IFU
CF[JU
WBO
MVW
EBO
XFM
IFU
DPOUJOVFSFO

van MVWQSPHSBNNBT
*SBL
IBE
OPH
TUFFET
HFFO
FFOEVJEJHF
FO
DPNQMFUF
BOUXPPSEFO

LVOOFO
HFWFO
PQ
EF
WSBHFO
WBO
EF
JOTQFDUFVST
7FSTDIJM
XBT
FDIUFS
XFM
EBU
*SBL
XBT
CF
HPOOFO
NFU
IFU
WFSOJFUJHFO
WBO
"M
4BNPVESBLFUUFO
EJF
IFU
EPPS
EF
VN toegestane bereik
PWFSTDISFEFO
%F
MIVD
DPODMVEFFSEF
PQOJFVX
EBU
*SBL
AOPH
TUFFET
FFO
CFFUKF
NBBS
OJFU

WPMMFEJH
NFFXFSLU
FO
[FLFS
OJFU
BDUJFG
BBO
IFU
VNJOTQFDUJFSFHJNF

0Q
10 maart vatte de MIVD de voortgangsrapporten van UNMOVIC en IAEA van 7 maart
TBNFO
#MJY
IBE
BBOXJK[JOHFO
EBU
IFU
JOTQFDUJFQSPDFT
OJFU
[POEFS
XSJKWJOHFO
WFSMJFQ
NBBS

EBU
FS
SFMBUJFG
XFJOJH
QSPCMFNFO
WPPSLXBNFO
UJKEFOT
EF
JOTQFDUJFT
&M#BSBEFJ
TUFMEF
EBU
FS

FFO
CFMBOHSJKLF
WPPSUHBOH
XBT
HFCPFLU
JO
IFU
BBOHFWFO
EPPS
*SBL
WBO
XBU
SFTUFFSEF
WBO
EF

OVDMFBJS
HFSFMBUFFSEF
BDUJWJUFJUFO
IAEA
IBE
EF
HFSVDIUFO
PWFS
EF
BMVNJOJVNCVJ[FO
PWFS
EF

NBHOFUFO
UFO
CFIPFWF
WBO
IFU
WFSSJKLFO
WBO
VSBOJVN
FO
PWFS
EF
VSBOJVNJNQPSU
VJU
/JHFS

XFUFO
UF
POULSBDIUFO
%F
MIVD observeerde dat de dubbelzinnige opstelling van UNMOVIC
UPU
WFSEFSF
WFSTDIFSQJOH
WBO
EF
UFHFOTUFMMJOHFO
MFJEEF
%F
DPODMVTJF
VJU
EF
CSJFêOHT
WBO
17
GFCSVBSJ
FO
3 maart kon volgens de MIVD
XPSEFO
IFSIBBME
4BEEBN
)PFTTFJO
XFSLUF
TUFFET

FFO
CFFUKF
NBBS
OJFU
WPMMFEJH
NFF
NFU
IFU
VNJOTQFDUJFSFHJNF

*O
IFU
WPPSKBBS
WBO
2003
XFSE
UFWFOT
HFSFHFME
JO
EF
NFU
EF
AIVD
FO
IFU
NJOJTUFSJF
WBO

#VJUFOMBOETF
;BLFO
HF[BNFOMJKL
PQHFTUFMEF
TJUSFQT
FFO
LPSUF
TBNFOWBUUJOH
HFHFWFO
WBO

EF
PĐDJÌMF
SBQQPSUBHFNPNFOUFO
WBO
IAEA en UNMOVIC

308 Inlichtingen- en veiligheidsdiensten

 Banden tussen het Iraakse regime en Al Qaida
0WFS
EF
WFSPOEFSTUFMEF
CBOEFO
UVTTFO
IFU
*SBBLTF
SFHJNF
FO
"M
2BJEB
SBQQPSUFFSEF
EF

MIVD
TMFDIUT
OB
EF
QSFTFOUBUJF
WBO
1PXFMM
JO
EF
7FJMJHIFJETSBBE
PQ
5
GFCSVBSJ
%F
MIVD
TUFMEF
EBU
1PXFMM
OJFU
PG
OBVXFMJKLT
OJFVXF
GFJUFO
IBE
HFQSFTFOUFFSE
FO
EBU
JO
EF
QSFTFO
UBUJF
EF[F
JOGPSNBUJF
WFSIPVEJOHTHFXJKT
IFU
[XBLTU
XBT
#JK
WFSTDIJMMFOEF
JOMJDIUJOHFO
EJFOTUFO
CFTUPOEFO
UXJKGFMT
PWFS
EF
CFUSPVXCBBSIFJE
WBO
EF
WFSTUSFLUF
JOGPSNBUJF
PWFS

EF[F
CBOEFO
%F[F
CPPETDIBQ
XFSE
IFSIBBME
JO
EF
NFU
EF
AIVD
FO
IFU
NJOJTUFSJF
WBO

#VJUFOMBOETF
;BLFO
HF[BNFOMJKL
PQHFTUFMEF
TJUSFQ
WBO
18
NBBSU

9.5.4 BRONNEN, INLICHTINGEN EN ANALYSE

Inleiding
6JU
EF
SBQQPSUFO
WBO
EF
MIVD
CMJKLU
[FMEFO
WBO
XFMLF
CSPOOFO
HFCSVJL
JT
HFNBBLU
*O
EF

presentatie in de RIV op 15
PLUPCFS
TUFMEF
EF
EJSFDUFVS
WBO
EF
MIVD
EBU
POEBOLT
IFU
POU
CSFLFO
WBO
SFDFOUF
HFHFWFOT
APQ
CBTJT
WBO
EF
FJOETJUVBUJF
WBO
UNSCOM
FO
UFDIOJTDIF
GBDUP
SFO
WBO
JOWMPFE
PQ
EF
QFSJPEF
EBBSOB
FFO
SFEFMJKL
CFUSPVXCBSF
TDIBUUJOH
<JT>
UF
NBLFO

&FO
FJHFO
JOWFOUBSJTBUJF
WPOE
QMBBUT
OBBS
BBOMFJEJOH
WBO
5XFFEF
,BNFSWSBHFO
WBO
4 en 18
KVOJ
FO
22
KVMJ
2003
PWFS
EF
JOGPSNBUJF
WBO
EF
JOMJDIUJOHFOEJFOTUFO
%F
MIVD
TDISFFG
FFO

korte, ongedateerde nota aan DAB
NFU
FFO
CSPOCFPPSEFMJOH
WBO
EF
JOGPSNBUJF
PWFS
*SBL

%F
MIVD
CFOBESVLUF
BMT
EPFM
UF
IFCCFO
HFIBE
Aonafhankelijk de situatie in Irak te beoordelen
UFO
CFIPFWF
WBO
EF
NFOJOHTWPSNJOH
WBO
EF
/FEFSMBOETF
SFHFSJOH
0N
EF
TJUVBUJF
JO
*SBL

UF
LVOOFO
CFPPSEFMFO
XBT
HFCSVJLHFNBBLU
WBO
WFSTDIFJEFOF
PQFO
FO
HFTMPUFO
CSPOOFO

0Q
1 augustus 2003 stuurde DAB
FFO
OPUB
BBO
EF
NJOJTUFS
WBO
%FGFOTJF
NFU
POEFS
NFFS

FFO
BOUXPPSE
PQ
EF
WSBBH
XFMLF
JOMJDIUJOHFO
QPTJUJF
EF
MIVD
IBE
%F[F
OPUB
TUFMEF

)FU
HSPT
WBO
EF
HFHFWFOT
PQ
CBTJT
XBBSWBO
EF
MIVD
IBBS
CFPPSEFMJOHFO
IFFGU
HFGPSNV
MFFSE
XBT
BG LPNTUJH
WBO
"NFSJLBBOTF
FO
#SJUTF
CSPOOFO
[PXFM
PQFO
BMT
HFTMPUFO
%BBS
OBBTU
JT
HFCSVJL
HFNBBLU
WBO
JOGPSNBUJF
VJU
NAVOEPDVNFOUFO
FO
VNLBOBMFO
UNSCOM,
UNMOVIC, IAEA

5FO
TMPUUF
CFTDIJLUF
EF
MIVD
PQ
[FFS
CFQFSLUF
TDIBBM
PWFS
[FMGTUBOEJH

JOHFXPOOFO
JOGPSNBUJF

5FO
BBO[JFO
WBO
EF[F
MBBUTUF
DBUFHPSJF
[FMG
JOHFXPOOFO
JOGPSNBUJF
TUFMEF
WPPSNBMJH

EJSFDUFVS
MIVD
%FEEFO
JO
IFU
HFTQSFL
NFU
EF
$PNNJTTJF
EBU
BDIUFSBG
HF[JFO
AEF
JOGPS
matiepositie van de MIVD
NFU
CFUSFLLJOH
UPU
IFU
EPTTJFS
NBTTBWFSOJFUJHJOHTXBQFOT
EVO

JT
HFXFFTU

Open bronnen
%F
IPFWFFMIFJE
BBO
PQFO
CSPOOFO
PWFS
*SBL
XBT
JO
EF
QFSJPEF
WPPSBGHBBOE
BBO
EF
PPS
MPH
[FFS
HSPPU
HFXFFTU
[P
DPOTUBUFFSEF
EF
MIVD in de zomer van 2003
)FU
XBT
OJFU

VJUHFTMPUFO
EBU
OJFU
BMMF
JOGPSNBUJF
XBT
WFSXFSLU
NBBS
FS
XBSFO
HFFO
BBOXJK[JOHFO
EBU

de beoordelingen van de MIVD
IJFSEPPS
BBO
XBBSEF
IBEEFO
JOHFCPFU
6JU
IFU
IJFSCPWFO

HFTDIFUTUF
XPSEU
JOEFSEBBE
EVJEFMJKL
EBU
EF
MIVD
WFFM
JOGPSNBUJF
VJU
EF
PQFOCBSF
SBQ
porten van UNSCOM, IAEA en UNMOVIC
HFCSVJLUF
%F
$PNNJTTJF
WFSNPFEU
EBU
EF[F
SBQ
porten voor de MIVD
EF
CFMBOHSJKLTUF
CSPO
WBO
JOGPSNBUJF
WPSNEFO
)FU
JT
EF
$PNNJTTJF
HFCMFLFO
EBU
EF
MIVD
EF
CFWJOEJOHFO
WBO
EF
XBQFOJOTQFDUJFT

FWFOXJDIUJH
XFFSHBG
%F
JOGPSNBUJF
VJU
IFU
FJOESBQQPSU
WBO
UNSCOM
XFSE
PQ
OVDIUFSF

XJK[F
JO
LBBSU
HFCSBDIU
%BBSOBBTU
XFSE
[FMGTUBOEJH
HFBOBMZTFFSE
XFMLF
ESFJHJOH
FS
VJU

Inlichtingen- en veiligheidsdiensten 309

 LPO
HBBO
WBO
IFU
*SBBLTF
MVWQSPHSBNNB
[PBMT
EJU
VJU
IFU
UNSCOMFJOESBQQPSU
OBBS

WPSFO
LXBN
FO
[JDI
TJOETEJFO
NPHFMJKL
IBE
POUXJLLFME
%F
PQ
CBTJT
IJFSWBO
HFUSPLLFO

DPODMVTJFT
XBSFO
HFOVBODFFSE
0PL
JO
IFU
WPPSKBBS
WBO
2003
XFSEFO
EF
SBQQPSUFO
WBO

UNMOVIC
PQ
IVO
NFSJUFT
CFPPSEFFME
%F
MIVD
IFDIUUF
IJFSBBO
FDIUFS
XFM
EF
QPMJUJFLF


DPODMVTJF
EBU
*SBL
CJK
WPPSUEVSJOH
OJFU
WPMEPFOEF
NFFXFSLUF
BBO
EF
VJUWPFSJOH
WBO
SFTP
lutie 1441

Buitenlandse diensten
;PXFM
JO
EF
QSFTFOUBUJF
JO
EF
RIV op 15 oktober als in de notitie voor DAB van 18 novem
ber 2002 stelde de MIVD
EBU
PPL
JO
EF
HFIFJNF
"NFSJLBBOTF
FO
#SJUTF
JOGPSNBUJF
SF
DFOUF
HFHFWFOT
PWFS
EF
QSFDJF[F
TUBOE
WBO
[BLFO
SPOE
MVW
JO
*SBL
WSJKXFM
POUCSBLFO

5PDI
HBG
EF
EJFOTU
JO
FFO
QPHJOH
UPU
FWBMVBUJF
WBO
EF
FJHFO
XFSLXJK[F
JO[BLF
MVW in Irak
na de oorlog in de zomer van 2003
UPF

)FU
HSPT
WBO
EF
HFHFWFOT
PQ
CBTJT
XBBSWBO
EF
MIVD
IBBS
CFPPSEFMJOHFO
IFFGU
HFGPSNV
MFFSE
JT
EVT
BG LPNTUJH
WBO
"NFSJLBBOTF
FO
#SJUTF
CSPOOFO
[PXFM
PQFO
BMT
HFTMPUFO

%F
HFHFWFOT
BG LPNTUJH
WBO
CVJUFOMBOETF
CSPOOFO
XFSEFO
WPMHFOT
EF
MIVD
BMUJKE
BBO
FFO

BGXFHJOH
POEFSXPSQFO
PN
EF
CFUSPVXCBBSIFJE
WBTU
UF
TUFMMFO
)JFSCJK
XFSEFO
AEF
FSWBSJO
HFO
VJU
IFU
WFSMFEFO
NFU
EF[F
CSPOOFO
NFFHFXPHFO
FO
UFWFOT
XFSE
CF[JFO
JO
IPFWFSSF
EF

CSPO
QBSUJK
XBT
JO
EF
TJUVBUJF
FO
EF
POUXJLLFMJOHFO
JO
*SBL
%F
NFFTUF
CSPOOFO
XBSFO

AQBSUJK
HFXFFTU
JO
EF
(PMGPPSMPH
[P
TUFMEF
EF
MIVD
WBTU
%BBSOBBTU
DPOTUBUFFSEF
EF
EJFOTU

A%F
XFJOJHF
HFHFWFOT
EJF
OJFU
EJSFDU
WBO
EF
"NFSJLBOFO
PG
#SJUUFO
BGLPNTUJH
XBSFO
CMFLFO

OB
OBEFSF
BOBMZTF
WJB
IFU
JO
JOMJDIUJOHFOLSJOHFO
CFLFOEF
iSPOE[JOHFOu
WBO
JOGPSNBUJF

WBBL
UPDI
WBO
IFO
BG LPNTUJH
)JFS
NBBLUF
EF
MIVD
EVT
[FMG
NFMEJOH
WBO
FFO
[PHFOBBNEF

information loop EJF
UJKEFOT
EF
BOBMZTF
WBO
EF
JOGPSNBUJF
XBT
POEFSLFOE
)JFSBBO
XFSE
UPF
gevoegd dat de MIVD
JO
EF
BOBMZTF
WBO
EF
HFHFWFOT
ASFHFMNBUJH
UPU
BOEFSF
conclusies
LXBN
EBO

EF
"NFSJLBBOTF
FO
#SJUTF
QPMJUJFL
MFJEFST
QSFTFOUFFSEFO
%F
MIVD droeg als voorbeelden
BBO
EF
JOTDIBUUJOHFO
PWFS
EF
JO[FU
FO
BBOXF[JHIFJE
WBO
MVW
FO
EF
DBQBDJUFJUFO
WBO
IFU

*SBBLTF
MFHFS
PN
[JDI
UFHFO
FFO
"NFSJLBBOT#SJUTF
BBOWBM
UF
WFSEFEJHFO

;PBMT
FFSEFS
WFSNFME
IFFGU
EF
$PNNJTTJF
TMFDIUT
LFOOJT
LVOOFO
OFNFO
WBO
EF
EPPS

ÊÊO
CVJUFOMBOETF
EJFOTU
BBO
EF
MIVD
WFSTUSFLUF
SBQQPSUFO
)FU
JT
EF
$PNNJTTJF
OJFU

HFCMFLFO
EBU
JOGPSNBUJF
WBO
EF[F
EJFOTU
WPPS
EF
MIVD
WBO
EPPSTMBHHFWFOEF
XBBSEF
XBT

%F
$PNNJTTJF
JT
WBOXFHF
EF
XFJHFSJOH
WBO
JO[BHF
JO
EF
PWFSJHF
HFIFJNF
CVJUFOMBOETF

JOMJDIUJOHFOSBQQPSUFO
OJFU
JO
TUBBU
UF
CFPPSEFMFO
IPF
EF
MIVD
EF[F
CSPOOFO
IFFGU
HFXP
HFO
&S
LBO
TMFDIUT
XPSEFO
CFLFLFO
IPF
EF
MIVD
GPSNFFM
IFFGU
HFSFBHFFSE
PQ
IFU
#SJUTF

PQFOCBSF
SBQQPSU
25 september en 3 oktober 2002

FO
EF
QSFTFOUBUJF
WBO
1PXFMM
5
GF
bruari 2003

%F
$PNNJTTJF
TUFMU
WBTU
EBU
EF
MIVD
IFU
#SJUTF
PQFOCBSF
SBQQPSU
LSJUJTDI
UPFUTUF
FO
EBU

EF
EJFOTU
JOEFSEBBE
EFFMT
UPU
BOEFSF
DPODMVTJFT
LXBN
%F[F
BOEFSF
DPODMVTJFT
MFLFO
OJFU

[P[FFS
HFCBTFFSE
PQ
BOEFSF
FJHFO

JOMJDIUJOHFOCSPOOFO
BMT
XFM
PQ
FFO
FJHFO
NJMJUBJS
UFDIOJTDIF
BOBMZTF
WBO
EF
BBOHFESBHFO
JOGPSNBUJF
5PFONBMJH
EJSFDUFVS
MIVD
7BO
3FJKO

TUFMEF
PWFS
EF[F
BOBMZUJTDIF
FYQFSUJTF
JO
[JKO
HFTQSFL
NFU
EF
$PNNJTTJF
PQ
29
KVOJ
2009
EBU
EF
NJMJUBJSUFDIOJTDIF
LFOOJT
EJF
TJOET
EF
KBSFO
UBDIUJH
XBT
PQHFEBBO
OPH
TUFFET
WBO

HSPUF
CFUFLFOJT
XBT
WPPS
IFU
POEFS[PFL
WBO
EF
MIVD naar de MVWQSPHSBNNBT
JO
*SBL

(FMFU
PQ
EF
LSJUJTDIF
UPFUTJOH
WBO
IFU
#SJUTF
SBQQPSU
WBMU
IFU
EF
$PNNJTTJF
FDIUFS
PQ

EBU
EF
SFBDUJF
WBO
EF
MIVD
PQ
EF
QSFTFOUBUJF
WBO
1PXFMM
EF[F
FJHFO
BOBMZTF
HFIFFM
NJTUF

%F
EPPS
1PXFMM
BBOHFMFWFSEF
JOGPSNBUJF
MJKLU
[POEFS
EF
BOBMZUJTDIF
UPFUT
BBO
IFU
FJHFO

310 Inlichtingen- en veiligheidsdiensten

 OPSNCFFME
UF
[JKO
BBOHFOPNFO
)FU
CMJKLU
OJFU
EBU
FJHFO
POEFS[PFL
JT
WFSSJDIU
*OUFHFO
EFFM
EF
JOGPSNBUJF
XFSE
WPPS
XBBS
BBOHFOPNFO
PQ
CBTJT
WBO
EF
WFSPOEFSTUFMMJOH
EBU

EF[F
HFCBTFFSE
XBT
PQ
IBSEF
GFJUFO
FO
OJFU
XBT
HFNBOJQVMFFSE

Technische bronnen
%F
$PNNJTTJF
IFFGU
HFFO
BBOXJK[JOHFO
EBU
EF
MIVD
UFDIOJTDIF
CSPOOFO
TJHOBBMJOUFS
DFQUJF
UFMFGPPOUBQT
FU
DFUFSB

IBE
EJF
JOGPSNBUJF
PWFS
IFU
*SBBLTF
MVWQSPHSBNNB
HF
OFSFFSEFO

Menselijke bronnen
%F
$PNNJTTJF
CFTDIJLU
FWFONJO
PWFS
BBOXJK[JOHFO
EBU
EF
MIVD
NFOTFMJKLF
CSPOOFO
JO

*SBL
IBE
%F
MIVD
IBE
XFM
FFO
BBOUBM
NFOTFMJKLF
CSPOOFO
JO
/FEFSMBOE
%F
$PNNJTTJF

IFFGU
LVOOFO
WBTUTUFMMFO
EBU
WBO
ÊÊO
CSPO
JOGPSNBUJF
JT
HFCSVJLU
JO
FFO
SBQQPSU
)FU

CFUSFGU
EF
EBHFMJKLTF
CSJFêOH
WBO
21
GFCSVBSJ
2003
XBBSJO
EF
MIVD
CFTDISFFG
EBU
FFO
SF
DFOUF
CSPO
IBE
BBOHFHFWFO
WBO
XFMLF
NJTMFJEJOHTUFDIOJFLFO
*SBL
UJKEFOT
EF
UNSCOMJO
TQFDUJFT
HFCSVJLNBBLUF
%F
MIVD
BDIUUF
IFU
IFFM
HPFE
EFOLCBBS
EBU
PPL
EF
UNMOVIC
JOTQFDUFVST
NFU
TPPSUHFMJKLF
QSBLUJKLFO
XFSEFO
HFDPOGSPOUFFSE
%JU
QBTUF
WPMHFOT
EF

MIVD
JO
EF
FFSEFS
HFHFWFO
LSJUJTDIF
CFPPSEFMJOH
WBO
EF
NFEFXFSLJOH
WBO
*SBL
%F[F
JO
UFSQSFUBUJF
WBO
EF
EPPS
EF
CSPO
BBOHFMFWFSEF
JOGPSNBUJF
MJKLU
EF
$PNNJTTJF
WBMJEF
%F

MIVD
IBE
FDIUFS
DPOGPSN
BSUJLFM
12 lid 4 8JW
2002
JO
EF
EBHFMJKLTF
CSJFêOH
EJFOFO
BBO

UF
EVJEFO
IPF
CFUSPVXCBBS
EF
CSPO
XBT
/JFU
BMMFFO
JO
EF
CSJFêOH
NBBS
PPL
JO
JOUFSOF

EPDVNFOUFO
POUCSFFLU
FFO
CFPPSEFMJOH
WBO
EF
CFUSPVXCBBSIFJE
WBO
EF
CSPO
JO
EF
QFSJ
ode 20022003
%F
MIVD
IBE
HFFO
HFTQSFLTDPOUBDUFO
CJK
UNMOVIC
&S
XBT
OPDI
JOGPSNBUJF
BBO
UNMOVIC
WFSTUSFLU
OPDI
WBO
UNMOVIC
JOGPSNBUJF
POUWBOHFO
%F
SFDIUTWPPSHBOHFS
WBO
EF
MIVD
IBE

JO
EF
KBSFO
OFHFOUJH
XFM
FFO
BBOUBM
DPOUBDUFO
CJK
UNSCOM
7BO
HFTQSFLLFO
NFU
EF[F
DPOUBDU
QFSTPOFO
[JKO
FDIUFS
JO
EF
BSDIJFWFO
HFFO
WFSTMBHFO
HFWPOEFO

9.6 Informatieverstrekking door de AIVD en de MIVD aan

de staten die oorlog voerden tegen Irak

,PSU
WPPS
IFU
VJUCSFLFO
WBO
EF
PPSMPH
XFSEFO
JO
&VSPQB
WFSCMJKWFOEF
*SBLF[FO
HFXPSWFO

EPPS
EF
"NFSJLBOFO
PN
FFO
CJKESBHF
UF
MFWFSFO
BBO
EF
PPSMPH
JO
*SBL
)FU
BDUVBMJUFJUFO
programma Netwerk
CFTUFFEEF
JO
GFCSVBSJ
TFQUFNCFS
FO
OPWFNCFS
2003
BBOEBDIU
BBO
EF

XFSWJOH
WBO
*SBLF[FO
JO
/FEFSMBOE
*O
EF
VJU[FOEJOHFO
LXBNFO
*SBLF[FO
BBO
IFU
XPPSE

EJF
OBBS
FJHFO
[FHHFO
EPPS
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
XBSFO
CFOBEFSE
%JFHFOFO
EJF
IJFSNFF

IBEEFO
JOHFTUFNE
[PVEFO
JO
GFCSVBSJ
OBBS
FFO
"NFSJLBBOT
USBJOJOHTLBNQ
JO
)POHBSJKF

WFSUSFLLFO
PN
HFUSBJOE
UF
XPSEFO
WPPS
CVSHFSGVODUJFT
JO
IFU
MFHFS
XBBSPOEFS
EF
GVODUJF

WBO
UPML

/BBS
BBOMFJEJOH
WBO
EF[F
VJU[FOEJOHFO
TUFMEFO
%F
(SBBG
FO
#BLLFS
%66

,BNFSWSB
HFO
%F
NJOJTUFS
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
BOUXPPSEEF
CJK
IFSIBMJOH
EBU
EF
/FEFSMBOETF

PWFSIFJE
OJFU
CFUSPLLFO
XBT
CJK
EF
XFSWJOH
FO
TDSFFOJOH
WBO
*SBLF[FO56
%F
"NFSJLBBOTF

56 Aanhangsel Handelingen II, 2002/03
OS
1034; Aanhangsel Handelingen II, 2003/04
OS
309; Handelingen II, 2003/04,
OS
27, Q
1913

Inlichtingen- en veiligheidsdiensten 311

 PWFSIFJE
IBE
CJK
EF
XFSWJOH
HFFO
CFSPFQ
HFEBBO
PQ
EF
AIVD
8FM
IBE
EF
AIVD, zo meldde
EF
NJOJTUFS
PQ
CBTJT
WBO
FJHFO
JOGPSNBUJF
EF
"NFSJLBBOTF
BVUPSJUFJUFO
PQ
CFQBBMEF

PQFSBUJPOFMF
SJTJDPT
HFXF[FO
%F
DPNNJTTJF
IVD
XBT
IJFSPWFS
JOHFMJDIU
%JU
MBBUTUF
HF
beurde op 13 maart 2003
*O
IFU
WFSTMBH
WBO
EF
WFSHBEFSJOH
TUBBU
TMFDIUT
WFSNFME
EBU
IFU

IPPGE
WBO
EF
AIVD
IJFS
FFO
AVJUFFO[FUUJOH
PWFS
HBG
5JKEFOT
IFU
EPTTJFSPOEFS[PFL
JT
EF
$PNNJTTJF
HFCMFLFO
EBU
EF
AIVD
JO
GFCSVBSJ
2003
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
PQ
EF
IPPHUF
CSBDIU
WBO
JOGPSNBUJF
CFUSFďFOEF
FFO
JO
/FEFSMBOE

WFSCMJKWFOEF
*SBLFFT
%F
AIVD
WFSPOEFSTUFMEF
EBU
BMT
EF
CFUSPLLFOF
EPPS
EF
7FSFOJHEF

4UBUFO
HFXPSWFO
[PV
XPSEFO
IJK
EF
"NFSJLBBOTF
CFMBOHFO
[PV
LVOOFO
TDIBEFO
/BBS

aanleiding van deze melding ontving de AIVD
WBO
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
FFO
MJKTU
WBO
QFS
TPOFO
EJF
NPHFMJKL
HFXPSWFO
[PVEFO
XPSEFO
%F
AIVD verstrekte vervolgens ook ten
BBO[JFO
WBO
BOEFSF
QFSTPOFO
PQ
EF[F
MJKTU
JOGPSNBUJF
BBO
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO

5JKEFOT
EF
PPSMPH
JO
*SBL
JT
EF
VJUXJTTFMJOH
WBO
JOGPSNBUJF
UVTTFO
EF
/FEFSMBOETF

EJFOTUFO
FO
EF
EJFOTUFO
WBO
EF
TUBUFO
EJF
NFU
*SBL
JO
PPSMPH
XBSFO
EPPSHFHBBO
&FO

enkele keer is door de AIVD en de MIVD
JOGPSNBUJF
WFSTUSFLU
BBO
EF
PPSMPHWPFSFOEF
MBO
EFO
JO
IFU
LBEFS
WBO
IVO
QSFTFOUJF
JO
*SBL
)FU
CFUSPG
IJFSCJK
POEFS
BOEFSF
EPPS
EF
AIVD
en de MIVD
XBBSHFOPNFO
POUXJLLFMJOHFO
PG
TJUVBUJFT
CJOOFO
*SBL
EJF
NPHFMJKL
FďFDU

LPOEFO
IFCCFO
PQ
EF
NJMJUBJSF
PQFSBUJF

In april 2003
SFJTEF
FFO
NFOTFMJKLF
CSPO
WBO
EF
AIVD, een agent op basis van artikel 21
8JW
2002
NFU
NFEFXFUFO
WBO
EF
AIVD
OBBS
*SBL
%F
AIVD
CSBDIU
EF
CSPO
JO
DPOUBDU
NFU

FFO
WBO
EF
PPSMPHWPFSFOEF
MBOEFO
%F
NFOTFMJKLF
CSPO
IFFGU
EJU
MBOE
UJKEFOT
FO
OB
EF

PPSMPH
JO
*SBL
WPPS[JFO
WBO
JOGPSNBUJF
EJF
JO
EF
PHFO
WBO
EJU
MBOE
[FFS
XBBSEFWPM
XBT
%F
$PNNJTTJF
DPOTUBUFFSU
EBU
EF
JOGPSNBUJFWFSTUSFLLJOH
FO
TBNFOXFSLJOH
JO[BLF

[PXFM
EF
XFSWJOH
WBO
*SBLF[FO
EPPS
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
BMT
EF
TJUVBUJF
JO
*SBL
UJKEFOT
EF

PPSMPH
QMBBUTWPOE
JO
IFU
LBEFS
WBO
EF
HFCSVJLFMJKLF
TBNFOXFSLJOH
UVTTFO
JOMJDIUJOHFO

FO
WFJMJHIFJETEJFOTUFO
)FU
JT
EF
$PNNJTTJF
OJFU
HFCMFLFO
EBU
EPPS
EF
SFHFSJOH
BBO
EF

AIVD en de MIVD
JOTUSVDUJFT
[JKO
HFHFWFO
PN
UFO
BBO[JFO
WBO
*SBL
EF
TBNFOXFSLJOH
NFU

EF
PPSMPHWPFSFOEF
MBOEFO
PGXFM
UF
JOUFOTJWFSFO
PGXFM
UF
CFÌJOEJHFO
;PBMT
BSUJLFM
59 lid
2B
8JW
2002
WPPSTDISJKGU
EJFOU
TBNFOXFSLJOH
BMMFFO
QMBBUT
UF
WJOEFO
JOEJFO
EJU
OJFU

TUSJKEJH
JT
NFU
EF
CFMBOHFO
EJF
EF
AIVD en de MIVD
IFCCFO
UF
CFIBSUJHFO
%F
CFMBOHFO
EJF

EF
EJFOTUFO
IFCCFO
UF
CFIBSUJHFO
MJKLFO
WPPS
UJKEFOT
FO
OB
EF
PPSMPH
JO
*SBL
OJFU
BBO

WFSBOEFSJOH
POEFSIFWJH
UF
[JKO
HFXFFTU


5XFFEF
,BNFSMJE
)BMTFNB
(SPFO-JOLT

IFFGU
JO
IBBS
WSBHFO
WBO
29
KVOJ
2009
EF
LXFT
UJF
BBOHFSPFSE
PG
CFLFOE
XBT
EBU
WPPS
FO
UJKEFOT
EF
PPSMPH
JO
*SBL
EF
%VJUTF
FO
'SBOTF
JO
MJDIUJOHFOEJFOTUFO
OBVX
NFU
EF
"NFSJLBBOTF
EJFOTUFO
TBNFOXFSLUFO57
)FU
JT
EF
$PNNJT
sie niet gebleken dat de AIVD
PG
MIVD
IJFSWBO
PQ
EF
IPPHUF
XBT
0PL
WFS[PDIU
)BMTFNB

BOUXPPSE
PQ
EF
WSBBH
PG
NFEFXFSLFST
WBO
EF
AIVD
PG
MIVD
WPPS
PG
UJKEFOT
EF
JOWBM
JO
*SBL

PQ
EF
'SBOTF
BNCBTTBEF
XBSFO
HFXFFTU
0PL
EJU
JT
EF
$PNNJTTJF
OJFU
HFCMFLFO

57 Handelingen II, 2008/09
"BOIBOHTFM
OS
3181

312 Inlichtingen- en veiligheidsdiensten

9.7 Inlichtingenverstrekking inzake massavernietigings-
wapens. De beide diensten met elkaar vergeleken
0N
EF
LXBMJUFJU
WBO
EF
BBO
EF
/FEFSMBOETF
SFHFSJOH
WFSTUSFLUF
JOGPSNBUJF
PWFS
EF
FWFOUV
FMF
BBOXF[JHIFJE
WBO
MVW in Irak in de periode maart 2002NBBSU
2003
[P
HPFE
NPHFMJKL

UF
LVOOFO
CFPPSEFMFO
MPPOU
IFU
EF
NPFJUF
EF
EPPS
EF
UXFF
/FEFSMBOETF
JOMJDIUJOHFOEJFO
TUFO
JOHFXPOOFO
FO
WFSTUSFLUF
JOGPSNBUJF
POEFSMJOH
UF
WFSHFMJKLFO
%BBSCJK
XPSEU
POEFS
TDIFJE
HFNBBLU
UVTTFO
ESJF
UJKEWBLLFO
)FU
FFSTUF
CFTMBBU
EF
QFSJPEF
NBBSUTFQUFNCFS

2002,
UPFO
EF
LXFTUJF*SBL
[JDI
BMMFOHT
PQ
EF
WPPSHSPOE
ESPOH
FO
EF
/FEFSMBOETF
SFHFSJOH

IBBS
TUBOEQVOU
NPFTU
CFQBMFO
)FU
UXFFEF
UJKEWBL
PNWBU
EF
NBBOEFO
PLUPCFSEFDFNCFS

2002
XBBSJO
WPPSBM
HFSFBHFFSE
XFSE
PQ
EF
JOGPSNBUJF
BGLPNTUJH
WBO
EF
CIA
FO
EF
#SJUTF

SFHFSJOH
)FU
EFSEF
UJKEWBL
CFUSFGU
EF
QFSJPEF
KBOVBSJ18 maart 2003
XBBSJO
EF
SFBDUJFT
PQ

EF
QSFTFOUBUJF
WBO
1PXFMM
JO
EF
7FJMJHIFJETSBBE
FO
PQ
EF
SBQQPSUFO
WBO
EF
XBQFOJOTQFD
UFVST
DFOUSBBM
TUPOEFO
5FO
TMPUUF
XPSEU
TUJMHFTUBBO
CJK
EF
BMHFNFOF
DPODMVTJFT
EJF
CFJEF

EJFOTUFO
USPLLFO
PWFS
EF
BBO
PG
BGXF[JHIFJE
WBO
MVW
JO
*SBL

Uitgangspositie (maart-september 2002)

%F
MIVD
XBT
FSWBO
PWFSUVJHE
EBU
*SBL
OJFU
CFTDIJLUF
PWFS
OVDMFBJSF
TUSJKENJEEFMFO
%F

EJFOTU
CFSJFQ
[JDI
EBBSWPPS
PQ
HFHFWFOT
FO
SBQQPSUFO
WBO
IAEA
EBU
BM
JO
EF
KBSFO
OFHFOUJH

EF[F
DPODMVTJF
HFUSPLLFO
IBE
OBEBU
EF
POUNBOUFMJOH
WBO
IFU
*SBBLTF
OVDMFBJSF
QSPHSBN
NB
XBT
WPMUPPJE
8FM
XFSE
SFBDUJWFSJOH
WBO
IFU
XBQFOQSPHSBNNB
NPHFMJKL
HFBDIU
BBOHF
[JFO
*SBL
EF
OPEJHF
LFOOJT
FO
LVOEF
JO
IVJT
IBE
/B
PQIFĐOH
WBO
EF
TBODUJFT
UFHFO
IFU

MBOE
[PV
IFU
JOUFSOBUJPOBBM
OVDMFBJSF
TQMJKUTUPG
LVOOFO
WFSXFSWFO
XBBSOB
IFU
WPMHFOT
EF

MIVD
CJOOFO
WJKG
UPU
[FWFO
KBBS
FFO
LFSOXBQFO
LPO
POUXJLLFMFO
CF[BU
IFU
EJF
TQMJKUTUPG

BM
EBO
LPO
CJOOFO
ÊÊO
KBBS
FFO
TJNQFM
LFSOXBQFO
XPSEFO
HFQSPEVDFFSE
&S
XBSFO
HFFO

BBOXJK[JOHFO
EBU
*SBL
PWFS
SBEJPMPHJTDIF
XBQFOT
CFTDIJLUF
NBBS
IFU
MBOE
NPFTU
JO
TUBBU

XPSEFO
HFBDIU
EFSHFMJKLF
XBQFOT
SFMBUJFG
HFNBLLFMJKL
UF
LVOOFO
QSPEVDFSFO
%F
AIVD
NFFOEF
EBU
JO
*SBL
HFFO
TQMJKUCBBS
NBUFSJBBM
NBBS
XFM
MBBHWFSSJKLU
VSBOJVN

BBOXF[JH
XBT
0PL
XBSFO
FS
BBOXJK[JOHFO
EBU
IFU
MBOE
PQOJFVX
QSPEVDUJFGBDJMJUFJUFO

PQCPVXEF
XBBSPOEFS
FFO
VMUSBDFOUSJGVHFTZTUFFN
6JU
EF
EPPS
EF
AIVD
[FMG
HFDPOTUB
UFFSEF
WFSXFSWJOHTQPHJOHFO
USPL
EF
EJFOTU
EF
DPODMVTJF
EBU
*SBL
HPFEFSFO
QPPHEF
UF

JNQPSUFSFO
UFO
CFIPFWF
WBO
[JKO
OVDMFBJSF
QSPHSBNNB
A&S
CFTUBBO
TUFSLF
WFSNPFEFOT

EBU
*SBL
[JKO
LFSOXBQFOQSPHSBNNB
OB
IFU
WFSUSFL
WBO
IAEAJOTQFDUFVST
JO
1998
IFFGU

IFSWBU
#JOOFO
ESJF
UPU
WJKG
KBBS
[PV
*SBL
PWFS
LFSOXBQFOT
LVOOFO
CFTDIJLLFO
"MMFFO
IFU

POUCSFLFO
WBO
TQMJKUTUPG
XBT
EBBSWPPS
FFO
PCTUBLFM
%F
AIVD
XBT
PQ
IFU
QVOU
WBO
EF

OVDMFBJSF
TUSJKENJEEFMFO
WFSHFMFLFO
NFU
EF
MIVD
EVT
BBONFSLFMJKL
BMBSNFSFOEFS
JO
[JKO

CFSJDIUHFWJOH
%F
AIVD
TMPPU
[FMGT
JO
TFQUFNCFS
2002
IFU
HFCSVJL
WBO
OVDMFBJSF
XBQFOT

EPPS
*SBL
CJK
FFO
BBOWBM
EPPS
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
OJFU
VJU
%F
AIVD
WFSNPFEEF
PQ
CBTJT
WBO
JOGPSNBUJF
WBO
CVJUFOMBOETF
EJFOTUFO
EBU
*SBL
OPH

BMUJKE
PWFS
HSPUF
IPFWFFMIFEFO
CJPMPHJTDIF
TUSJKENJEEFMFO
CFTDIJLUF
[POEFS
EBU
IVO
JO
[FUCBBSIFJE
EBBSNFF
WBTUTUPOE
1SPEVDUJFDBQBDJUFJUFO
FO
JOGSBTUSVDUVVS
WPPS
EF
WFSWBBS
EJHJOH
WBO
EJU
TUSJKENJEEFM
XBSFO
OPH
BBOXF[JH
FO
XFSEFO
XBBSTDIJKOMJKL
PPL
CFOVU

A*SBL
[BM
OBBS
BMMF
XBBSTDIJKOMJKLIFJE
PQOJFVX
CJPMPHJTDIF
HJGTUPďFO
IFCCFO
POUXJLLFME

NFU
EF
OPH
BBOXF[JHF
LFOOJT
NBUFSJBBM
FO
WPPSSBEFO
NFJ
2002

%F
AIVD ging ervan uit
dat Irak tot eind 1998
JO
TUBBU
XBT
HFXFFTU
OJFVXF
DIFNJTDIF
TUSJKENJEEFMFO
UF
QSPEVDF
SFO
%F
EJFOTU
TMPPU
OJFU
VJU
EBU
EF
QSPEVDUJF
OB
EF
CPNCBSEFNFOUFO
UJKEFOT
PQFSBUJF
Desert Fox
XBT
IFSWBU
0N
UPU
FFO
PNWBOHSJKLF
QSPEVDUJF
UF
LPNFO
IBE
IFU
MBOE
FDIUFS

XFM
HPFEFSFO
FO
LFOOJT
VJU
IFU
CVJUFOMBOE
OPEJH

Inlichtingen- en veiligheidsdiensten 313

 %F
MIVD
OBN
BBO
EBU
*SBL
FFO
EFFM
WBO
[JKO
CJPMPHJTDIFXBQFOQSPHSBNNB
BBO
EF
JOTQFDUJFT

IBE
XFUFO
UF
POUUSFLLFO
NBBS
EBU
WPPS
FďFDUJFWF
JO[FU
WBO
FFO
FWFOUVFFM
SFTUBOU
BMT
HFWPMH

WBO
EF
UFSVHHFMPQFO
LXBMJUFJU
OJFU
HFWSFFTE
IPFGEF
UF
XPSEFO
0PL
HJOH
EF
MIVD ervan uit
EBU
FS
OPH
FOLFMF
IPOEFSEFO
UPOOFO
DIFNJTDIF
TUSJKENJEEFMFO
WBO
POCFLFOEF
LXBMJUFJU

XBSFO
EJF
OBVXFMJKLT
FďFDUJFG
LPOEFO
XPSEFO
JOHF[FU
%F
CJPMPHJTDIF
FO
DIFNJTDIFXB
QFOQSPHSBNNBT
LPOEFO
WPMHFOT
EF
MIVD
XPSEFO
IFSWBU
[JK
IFU
PQ
LMFJOF
TDIBBM
5FO
BBO[JFO
WBO
EF
[PHFOBBNEF
PWFSCSFOHJOHTNJEEFMFO
HJOH
EF
AIVD ervan uit dat,
PPL
BM
XBT
WFFM
NBUFSJFFM
POEFS
UPF[JDIU
WBO
UNSCOM vernietigd, Irak nog steeds be
TDIJLUF
PWFS
FFO
CFQFSLU
BBOUBM
4DVESBLFUUFO
MBODFFSJOSJDIUJOHFO
FO
SBLFULPQQFO
WPPS

EF
WFSTQSFJEJOH
WBO
CJPMPHJTDIF
FO
DIFNJTDIF
TUSJKENJEEFMFO
[PBMT
BOUSBY
%BBSUPF

TUSFLLFOEF
WFSXFSWJOHTQPHJOHFO
IBE
EF
EJFOTU
[FMG
LVOOFO
DPOTUBUFSFO
%F
MIVD
IJFME
SFLFOJOH
NFU
IFU
WFSCPSHFO
IPVEFO
EPPS
*SBL
WBO
FFO
POCFLFOE
BBOUBM

WFSCPEFO
SBLFUUFO
%F
LBOT
EBU
EF[F
OPH
PQFSBUJPOFFM
JO[FUCBBS
XBSFO
XFSE
FDIUFS
LMFJO

HFBDIU
7PPS
IFSWBUUJOH
WBO
FFO
QSPHSBNNB
WBO
NJEEFM
MBOHFBGTUBOETSBLFUUFO
[PV
OB

PQIFĐOH
WBO
EF
TBODUJFT
OBBS
TDIBUUJOH
WJKG
UPU
[FWFO
KBBS
OPEJH
[JKO

Eerste reacties op buitenlandse rapporten (september-december 2002)

%F
FFSTUF
SFBDUJF
PQ
FFO
CVJUFOMBOET
SBQQPSU
LXBN
WBO
EF
AIVD
%F
AIVD
UPPOEF
[JDI
JO

september 2002
TDFQUJTDI
PWFS
FFO
CIASBQQPSU
PWFS
IFU
*SBBLTF
MVWQSPHSBNNB
%JWFSTF

WFSPOEFSTUFMMJOHFO
XBBSPOEFS
EJF
JO[BLF
EF
BBOXF[JHIFJE
WBO
NPCJFMF
QSPEVDUJFGBDJMJUFJ
UFO
JO
*SBL
BDIUUF
EF
AIVD
OJFU
WPMEPFOEF
POEFSCPVXE
;PO
LSJUJTDIF
CFOBEFSJOH
POUCSBL

FDIUFS
CJK
EF
AIVD
UFO
BBO[JFO
WBO
IFU
#SJUTF
PQFOCBSF
SBQQPSU
Iraq’s Weapons of Mass Destruc-
tion van 24
TFQUFNCFS
*OGPSNBUJF
WBO
CVJUFOMBOETF
EJFOTUFO
[PV
EF
#SJUTF
TUFMMJOH
PWFS
EF

SFDFOUF
QSPEVDUJF
EPPS
*SBL
WBO
CJPMPHJTDIF
FO
DIFNJTDIF
TUSJKENJEEFMFO
CFWFTUJHFO
%F

AIVD
WPOE
JO
IFU
SBQQPSU
OJFUT
PQ[JFOCBSFOET
PNEBU
IFU
AEJFOBBOHBBOEF
OJFUT
<NFMEU>
EBU

IFU
CFTUBBOEF
CFFME
[PV
LVOOFO
XJK[JHFO
7FSXFSWJOHTQPHJOHFO
WBO
HPFEFSFO
UFO
CFIPFWF

WBO
CJPMPHJTDIF
FO
DIFNJTDIF
XBQFOT
XBSFO
EPPS
EF
AIVD
[FMG
OJFU
HFDPOTUBUFFSE
0PL

WPPS
IFU
PWFSJHF
LPO
EF
AIVD
EF
JOGPSNBUJF
OJFU
UPFUTFO
%F
EJFOTU
HJOH
EBO
PPL
BG
PQ
EF

CFUSPVXCBBSIFJE
WBO
EF
#SJUTF
EJFOTU
FO
XBT
EBBSPN
APWFSUVJHE
WBO
EF
WBMJEJUFJU
WBO
EF

JOGPSNBUJF
6JUFSBBSE
JT
EJU
FFO
XFJOJH
PWFSUVJHFOE
BSHVNFOU

%F
MIVD
SFBHFFSEF
OJFU
PQ
IFU
CIASBQQPSU
NBBS
XFM
[FMGT
UXFFNBBM
PQ
IFU
#SJUTF
SBQ
QPSU
%F
EBH
OB
EF
PQFOCBBSNBLJOH
DPODMVEFFSEF
EF
MIVD
EBU
IFU
#SJUTF
SBQQPSU
ATMFDIUT

FFO
TBNFOWBUUJOH
MFFL
UF
[JKO
WBO
XBU
CJK
EF
EJFOTU
[FMG
BM
MBOHFS
CFLFOE
XBT
%F
BMT
OJFVX

GFJU
EPPS
EF
#SJUUFO
HFQSFTFOUFFSEF
A45
NJOVUFODMBJN
XBBSCJK
XFSE
HFÐOEJDFFSE
EBU
*SBL

CFTDIJLUF
PWFS
FFO
TZTUFFN
WPPS
EF
JO[FU
WBO
MVW binnen 45
NJOVUFO
UZQFFSEF
EF
MIVD
BMT
ATMFDIUT
FFO
WFSXJK[JOH
OBBS
TMBHWFMEXBQFOT
NFU
FFO
CFQFSLUF
NJMJUBJSF
UPFQBTCBBSIFJE

*O
IFU
SBQQPSU
BBO
EF
NJOJTUFSQSFTJEFOU
FFO
XFFL
MBUFS
OPFNEF
EF
MIVD
EF[F
A45 minu
UFODMBJN
[FMGT
A[FFS
TVHHFTUJFG 
)FU
#SJUTF
SBQQPSU
XBT
WPMHFOT
EF
MIVD
APQQFSWMBLLJH
FO

CFWBUUF
BMMFFO
SFFET
CFLFOEF
JOGPSNBUJF
VJU
EF
QFSJPEF
19911998

Reacties op de presentatie van Powell en op de wapeninspecties van UNMOVIC (januari-maart 2003)

%F
AIVD en de MIVD
HBWFO
BMT
FFSTUF
SFBDUJF
PQ
1PXFMMT
QSFTFOUBUJF
EBU
EF[F
DPODSFUFSF

BBOXJK[JOHFO
OBBS
WPSFO
IBE
HFCSBDIU
PWFS
IFU
*SBBLTF
MVWQSPHSBNNB
NBBS
EBU
FS

geen smoking gun
XBT
HFWPOEFO
#FJEF
EJFOTUFO
XJTUFO
VJU
FJHFO
XFUFOTDIBQ
BBO
EF
QSF
TFOUBUJF
WBO
1PXFMM
UFO
BBO[JFO
WBO
EF
MVW
XFJOJH
UPF
UF
WPFHFO
OPDI
JO
CFWFTUJHFOEF

OPDI
JO
POULFOOFOEF
[JO
0PL
XBT
FS
OPDI
CJK
EF
AIVD,
OPDI
CJK
EF
MIVD sprake van een
BOBMZTF
WBO
EF
HFQSFTFOUFFSEF
JOGPSNBUJF
7PPSBM
WPPS
EF
MIVD
IBE
[PO
BOBMZTF
HF[JFO

IFU
EPPS
EF[F
EJFOTU
FFSEFS
HFUPPOEF
UFDIOJTDI
JO[JDIU
JO
EF
SFEF
HFMFHFO
;P
OBN
EF

314 Inlichtingen- en veiligheidsdiensten

MIVD
OBBS
BBOMFJEJOH
WBO
1PXFMMT
QSFTFOUBUJF
BBO
EBU
EF
GPUPT
EJF
NPCJFMF
QSPEVDUJF
FFOIFEFO
[PVEFO
WPPSTUFMMFO
FFO
PWFSUVJHFOE
CFXJKT
XBSFO
WPPS
EF
TUFMMJOH
EBU
*SBL
OPH

TUFFET
USBDIUUF
CJPMPHJTDIF
XBQFOT
UF
QSPEVDFSFO
5FO
BBO[JFO
WBO
IFU
EPPS
1PXFMM
HF
QSFTFOUFFSEF
BOUSBY
JO
QPFEFSWPSN
XJFSQ
EF
MIVD
HFFO
WSBHFO
PQ
PWFS
EF
IPVECBBSIFJE

OPDI
OPFNEF
EF
EJFOTU
IFU
GFJU
EBU
*SBL
TMFDIUT
WMPFJCBBS
BOUSBY
IBE
HFGBCSJDFFSE
%JU

UFSXJKM
EF
MIVD
JO
FFSEFSF
SBQQPSUBHFT
XFM
IBE
WFSNFME
EBU
EF
LXBMJUFJU
WBO
EF
SFTUBOUFO

CJPMPHJTDIF
TUSJKENJEEFMFO
[PEBOJH
[PV
[JKO
UFSVHHFMPQFO
EBU
EF[F
OJFU
NFFS
FďFDUJFG

JOHF[FU
LPOEFO
XPSEFO
%F
MIVD
XBT
LMBBSCMJKLFMJKL
POEFS
EF
JOESVL
WBO
IFU
EPPS
1P
XFMM
BBOHFESBHFO
CSPOOFONBUFSJBBM
FO
DPODMVEFFSEF
EBU
AEF
POEFSCPVXJOH
JT
HFCBTFFSE

PQ
IBSEF
GFJUFO
FO
FS
HFFO
TQSBLF
JT
WBO
HFNBOJQVMFFSE
NBUFSJBBM
%F
AIVD
WFSXPPSEEF

EJU
OJFU
[P
FYQMJDJFU
NBBS
MFFL
EF
CFUSPVXCBBSIFJE
WBO
EF
BBOHFESBHFO
JOGPSNBUJF

HFFOT[JOT
UF
CFUXJKGFMFO

8FM
USPLLFO
CFJEF
EJFOTUFO
IFU
EPPS
1PXFMM
HFQSFTFOUFFSEF
WFSCBOE
UVTTFO
IFU
*SBBL
TF
SFHJNF
FO
"M
2BJEB
JO
UXJKGFM
7PPSBM
EF
AIVD
CFTUSFFE
EF[F
TVHHFTUJF
NFU
OBESVL

1PXFMMT
CFXFSJOH
EBU
*SBL
BMVNJOJVNCVJ[FO
USBDIUUF
UF
WFSXFSWFO
WPPS
FFO
VMUSBDFO
USJGVHFTZTUFFN
UFO
CFIPFWF
WBO
VSBOJVNWFSSJKLJOH
XFFSTQSBL
EF
AIVD
FJOE
GFCSVBSJ
2003
NFU
FFO
WFSXJK[JOH
OBBS
IAEA
5FO
BBO[JFO
WBO
NBUFSJBBM
WPPS
EF
DPOTUSVDUJF
WBO
MBOHFBG
standsraketten kon de AIVD
XFM
BBOXJK[JOHFO
WPPS
[VMLF
WFSXFSWJOHTQPHJOHFO
WBTUTUFM
MFO
%F
EPPS
1PXFMM
BBO
EF
IBOE
WBO
GPUPT
UPFHFMJDIUF
WFSQMBBUTJOH
WBO
DIFNJTDIF
TUSJKE
NJEEFMFO
XFSE
EPPS
EF
AIVD
CFWFTUJHE

/BEBU
EF
XBQFOJOTQFDUFVST
IVO
XFSL
JO
*SBL
XBSFO
CFHPOOFO
DJUFFSEFO
EF
CFJEF

diensten uitgebreid uit de openbare rapporten van UNMOVIC en IAEA
%F
MIVD vatte deze
SBQQPSUFO
JO
IFU
BMHFNFFO
WSJK
FWFOXJDIUJH
TBNFO
NBBS
TDISPPNEF
OJFU
EF
DPODMVTJF
UF

trekken dat Irak resolutie 1441
OJFU
OBMFFGEF
%F
AIVD
TDIFUTUF
NFEF
PQ
CBTJT
WBO
FJHFO

HFTQSFLTDPOUBDUFO
CJK
UNMOVIC
FFO
OPH
QFTTJNJTUJTDIFS
CFFME
WBO
EF
XBQFOJOTQFDUJFT
FO

USPL
PPL
EF
SBQQPSUBHFT
WBO
#MJY
JO
UXJKGFM
OBBSNBUF
EF[F
PQUJNJTUJTDIFS
XFSEFO
%F

TJUSFQT
EJF
EPPS
IFU
NJOJTUFSJF
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
HFDPÕSEJOFFSE
XFSEFO
FO
XBBS
voor de AIVD en de MIVD
JOGPSNBUJF
BBOMFWFSEFO
CFWBUUFO
HFFO
JOMJDIUJOHFO
WPPS
[PWFS

XFSE
HFTQSPLFO
PWFS
MVW
FO
XBQFOJOTQFDUJFT
)FU
NJOJTUFSJF
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO

TUFMEF
EF
TBNFOWBUUJOHFO
WBO
EF
XBQFOJOTQFDUJFT
FO
WBO
EF
HFCFVSUFOJTTFO
JO
EF
7FJMJH
IFJETSBBE
TBNFO
%F
AIVD en de MIVD
WPFMEFO
[JDI
OJFU
HFSPFQFO
PN
IJFSBBO
[FMG
FFO

CJKESBHF
UF
MFWFSFO

Algemene gevolgtrekkingen over de aanwezigheid van MVW

7PMHFOT
EF
MIVD
CFSVTUUF
EF
ESFJHJOH
EJF
WBO
*SBL
VJUHJOH
WPPSOBNFMJKL
PQ
EF
JO
EBU
MBOE

CFTUBBOEF
LFOOJT
FO
LVOEF
PQ
IFU
HFCJFE
WBO
MVW
EJF
CJK
EF
QSPEVDUJF
WBO
OJFVXF
XB
QFOT
HFNBLLFMJKL
[PV
LVOOFO
XPSEFO
JOHFSPFQFO
0PL
XFFT
EF
EJFOTU
PQ
IFU
JO[FUUFO

WBO
[VMLF
XBQFOT
EPPS
*SBL
JO
IFU
OBCJKF
WFSMFEFO
/B
IFU
BBOWBOLFMJKL
WPPS
NPHFMJKL
UF

IFCCFO
HFIPVEFO
EBU
*SBL
PPL
RVB
JOGSBTUSVDUVVS
IFU
MVWQSPHSBNNB
LPO
SFBDUJWFSFO

LXBN
EF
MIVD
IJFS
CFHJO
TFQUFNCFS
2002
PQ
UFSVH
*SBL
LPO
[PXFM
UJKEFOT
BMT
OB
UNSCOM
OJFU
JO
TUBBU
XPSEFO
HFBDIU
MVW
WBO
FOJHF
PNWBOH
UF
QSPEVDFSFO
.FU
EJU
VJUHBOHTQVOU

XFSE
IFU
PQFOCBSF
#SJUTF
SBQQPSU
PQ
FFO
BBOUBM
QVOUFO
CFLSJUJTFFSE
#JK
EF
QSFTFOUBUJF

WBO
1PXFMM
FO
PPL
CJK
EF
SFBDUJFT
PQ
EF
VNXBQFOJOTQFDUJFT
CMFFL
EJF
POBG IBOLFMJKLF

CFPPSEFMJOH
FDIUFS
WFSEXFOFO

%F
AIVD
IBOUFFSEF
BMT
VJUHBOHTQVOU
EBU
FS
ACSFFE
HFEFFMEF
WFSNPFEFOT
CFTUPOEFO
EBU

*SBL
OB
IFU
WFSUSFL
WBO
UNSCOM
[JKO
MVWQSPHSBNNBT
IBE
IFSWBU
%F
WFSXFSWJOHTQP
HJOHFO
EJF
EF
EJFOTU
[FMG
IBE
HFDPOTUBUFFSE
WFSTUFSLUFO
EJU
CFFME

Inlichtingen- en veiligheidsdiensten 315

 Gesprekken met de dienstleiding van de AIVD en de MIVD
%F
$PNNJTTJF
IFFGU
NFU
EF
UPFONBMJHF
EJFOTUMFJEJOH
WBO
CFJEF
JOMJDIUJOHFOEJFOTUFO

VJUHFCSFJE
HFTQSPLFO
PWFS
IFU
GVODUJPOFSFO
WBO
EF
EJFOTUFO
FO
PWFS
EF
DPOUBDUFO
WBO
EF

EJFOTUFO
NFU
EF
CFUSPLLFO
EFQBSUFNFOUFO

7BO
3FJKO
EJSFDUFVS
MIVD van tot 1
KBOVBSJ
2003
TUFMEF
EBU
EF
JO
*SBL
BBOXF[JHF
LFOOJT

FO
LVOEF
PQ
IFU
UFSSFJO
WBO
MVW
AIFU
FOJHF
FDIUF
TVCTUBOUJÌMF
SJTJDP
XBT
)JK
CFTUSFFE

dat de MIVD
HFFO
FJHFO
POEFS[PFL
IBE
HFEBBO
BM
XBSFO
FS
HFFO
NFOTFMJKLF
CSPOOFO
JO

*SBL
JOHF[FU
5FS
POEFSCPVXJOH
WBO
[JKO
TUFMMJOH
XFFT
IJK
PQ
EF
FJHFO
LFOOJT
WBO
EF

EJFOTU
WPPS
XBU
IFU
*SBBLTF
NBTTBWFSOJFUJHJOHTXBQFO
CFUSFGU
PQHFCPVXE
TJOET
EF
KBSFO

UBDIUJH
%BBSEPPS
XBT
POEFS
NFFS
WFFM
CFLFOE
PWFS
*SBBLTF
SBLFUUFOCPVX
7PMHFOT
IFN

IBE
EF
MIVD
BM
JO
FFO
WSJK
WSPFH
TUBEJVN
AFSOTUJHF
UXJKGFMT
HFIBE
PWFS
EF
WSBBH
PG
EF

DPODMVTJFT
WBO
EF
"NFSJLBOFO
HFESBHFO
XFSEFO
EPPS
EF
HFHFWFOT
EJF
[JK
BBOMFWFSEFO

AEF[FMGEF
[BDIUF
HFHFWFOT
BMT
XJK
IBEEFO

)FSIBBMEF
WFS[PFLFO
BBO
EF
"NFSJLBBOTF

FO
#SJUTF

JOMJDIUJOHFOEJFOTUFO
PN
NFFS
CSPOJOGPSNBUJF
CMFWFO
FDIUFS
POCFBOUXPPSE

In een vergadering van de RIV van 15 oktober 2002
IBE
7BO
3FJKO
IFU
XPPSE
AHFQPMJUJ
TFFSE
JO
EF
NPOE
HFOPNFO
PN
EF
"NFSJLBBOTF
FO
#SJUTF
JOGPSNBUJF
UF
PNTDISJKWFO
FFO

PCTFSWBUJF
XBBSNFF
OBBS
[JKO
[FHHFO
EF
FWFOFFOT
CJK
EF[F
WFSHBEFSJOH
BBOXF[JHF
NJOJT
UFSQSFTJEFOU
AOJFU
CMJK
XBT
HFXFFTU
*O
IFU
WFSTMBH
WBO
EJF
WFSHBEFSJOH
XBSFO
EF
EPPS
7BO

3FJKO
BBOHFCSBDIUF
OVBODFSJOHFO
PWFSJHFOT
HSPUFOEFFMT
XFHHFMBUFO
)JK
BEWJTFFSEF
OBBS

[JKO
[FHHFO
NFU
NFFS
TVDDFT
UFHFO
EF
EPPS
EF
NJOJTUFSQSFTJEFOU
HFVJUF
XFOT
PN
EF

/FEFSMBOETF
EJFOTUFO
UF
CFXFHFO
UPU
IFU
PQFOCBBS
NBLFO
WBO
IVO
CFWJOEJOHFO
PWFS

MVW
JO
*SBL
JO
OBWPMHJOH
WBO
IFU
#SJUTF
JOJUJBUJFG
58

%FEEFO
EJSFDUFVS
WBO
EF
MIVD van 1
KBOVBSJ
2003 tot 1 mei 2006
TQSBL
BMT
[JKO
NFOJOH

uit dat de MIVD
OPDI
IFU
CFXJKT
EBU
FS
MVW
JO
*SBL
XBSFO
OPDI
IFU
CFXJKT
EBU
[F
FS
OJFU

XBSFO
PPJU
FDIU
IFFGU
LVOOFO
MFWFSFO
;FMG
HJOH
IJK
FSWBO
VJU
EBU
JO
JFEFS
HFWBM
SFTUBOUFO

MVW
FO
PWFSCSFOHJOHTNJEEFMFO
BBOXF[JH
NPFTUFO
[JKO
%F
MIVD
IBE
EFTUJKET
AHFFO
HPFEF

BBOXJK[JOHFO
PN
[P
TUFMMJH
OBBS
BBOMFJEJOH
WBO
1PXFMMT
QSFTFOUBUJF
UF
LVOOFO
VJUTQSFLFO

EBU
FS
HÊÊO
TQSBLF
LPO
[JKO
WBO
HFNBOJQVMFFSE
NBUFSJBBM
%F
JOGPSNBUJFQPTJUJF
WBO
EF
MIVD
XBT
OBBS
[JKO
NFOJOH
AEVO
PNEBU
EF
EJFOTU
[JDI
OJFU
LPO
CBTFSFO
PQ
NFOTFMJKLF

CSPOOFO

EJF
UFS
QMBBUTF
LPOEFO
WBTUTUFMMFO
XBU
EF
TJUVBUJF
XBT59
7BO
)VMTU
IPPGE
WBO
EF
AIVD van 1997 tot 2007
WFSLMBBSEF
HFDPOGSPOUFFSE
NFU
FO
kele uitspraken in rapporten van de AIVD
EBU
AXBU
XJK
WPOEFO
HFFO
FOLFMF
JNQBDU
IFFGU

HFIBE
PQ
EF
EJTDVTTJF
PWFS
XFM
PG
OJFU
OBBS
*SBL
HBBO
PWFS
XFM
PG
OJFU
TUFVOFO

5I1-
#PU
QMBBUTWFSWBOHFOE
IPPGE
WBO
EF
AIVD van medio 2001
UPU
OBKBBS
2008,
CFLMFNUPPOEF
EBU
PPL
JO
IFU
POEFS[PFL
OBBS
MVW
EF
PSJÌOUBUJF
WBO
[JKO
EJFOTU
OJFU

[P[FFS
XBT
HFSJDIU
PQ
*SBL
BMT
XFM
PQ
/FEFSMBOE
A0O[F
PSJÌOUBUJF
XBT
WFFM
NFFS
EF

CFTDIFSNJOH
WBO
/FEFSMBOE
IJFS
EBU
/FEFSMBOE
HFFO
EPPSWPFSIBWFO
[PV
XPSEFO
FO
CJK

/FEFSMBOETF
CFESJKWFO
EJF
PQ
EBU
UFSSFJO
<WBO
EF
WFSXFSWJOHTQPHJOHFO>
BDUJFG
NPDIUFO

[JKO
JO
TBNFOXFSLJOH
NFU
&DPOPNJTDIF
;BLFO
WFSIJOEFSFO
EBU
[JK
EBU
TPPSU
HPFEFSFO

[PVEFO
FYQPSUFSFO
(FWSBBHE
OBBS
EF
CSPOOFO
XBBSPQ
EF
EJFOTU
[JDI
CBTFFSEF
TQSBL
IJK

BMT
[JKO
NFOJOH
VJU
A5FSVHLJKLFOE
WJOE
JL
EBU
XJK
UPDI
XFM
XBU
TUFMMJH
[JKO
HFXFFTU
PWFS

HFHFWFOT
WBO
DPMMFHBEJFOTUFO
%F[F
IFCCFO
MBUFS
PPL
UPFHFHFWFO
EBU
IVO
CSPOOFO
OJFU

EFVHEFO
)JK
TMPPU
OJFU
VJU
EBU
EF
MIVD
CFUFS
XBT
HFÐOGPSNFFSE
AHFHFWFO
IVO
NJMJUBJSF

TBNFOXFSLJOHTWFSCBOEFO
0Q
EF
WSBBH
PG
IJK
LPO
BBOHFWFO
XBBS
EF
AIVD
BDIUFSBG
HF
[JFO
UFLPSU
XBT
HFTDIPUFO
XBT
[JKO
BOUXPPSE
A%BU
XJK
EFEVDUJFT
FO
FYUSBQPMBUJFT
IFC

58 7BO
3FJKO
29
KVOJ
2009
59 %FEEFO
30
KVOJ
2009

316 Inlichtingen- en veiligheidsdiensten

 CFO
HFQMFFHE
PQ
CBTJT
WBO
UF
EVOOF
FJHFO
XBBSOFNJOHFO


8F
IFCCFO
XFMMJDIU
UF
WFFM

WFSUSPVXE
PQ
JOGPSNBUJF
VJU
IFU
WFSMFEFO
%JF
CFQBBMEF
IFU
CFFME
FO
EBBS
IBEEFO
XJK

NFFS
FJHFO
XBBSOFNJOHFO
PQ
MPT
NPFUFO
MBUFO
BMWPSFOT
DPODMVTJFT
UF
USFLLFO60

9.8 De invloed van de inlichtingen van de AIVD en de MIVD

op de besluitvorming
6JU
EF
HFWPFSEF
HFTQSFLLFO
CMJKLU
EBU
EF
EJFOTUMFJEJOH
FO
NFEFXFSLFST
WBO
EF
AIVD en de
MIVD
XFJOJH
êEVDJF
IBEEFO
JO
EF
JOWMPFE
WBO
EF
BBOHFMFWFSEF
JOMJDIUJOHFOSBQQPSUFO
PQ

EF
CFMFJETWPSNJOH
MBBU
TUBBO
PQ
EF
VJUFJOEFMJKLF
CFTMVJUWPSNJOH
%F
$PNNJTTJF
IFFGU

QFS
EFQBSUFNFOU
POEFS[PDIU
XBU
FS
NFU
EF
JOMJDIUJOHFO
WBO
EF
AIVD en de MIVD is ge
EBBO61
%JU
MFWFSU
IFU
WPMHFOEF
CFFME
PQ

9.8.1 HET MINISTERIE VAN ALGEMENE ZAKEN

0Q
IFU
NJOJTUFSJF
WBO
"MHFNFOF
;BLFO
CFTUPOE
WBOBG
IFU
OBKBBS
WBO
2002 een groeiende
JOUFSFTTF
WPPS
BBOXJK[JOHFO
PWFS
IFU
MVWQSPHSBNNB
WBO
*SBL
)JFSCJK
XBT
FFO
CJK[PO
EFSF
SPM
XFHHFMFHE
WPPS
EF
DPÕSEJOBUPS
JOMJDIUJOHFO
FO
WFJMJHIFJETEJFOTUFO
I&V

EJF

DPOGPSN
BSUJLFM
4
8JW
2002
BMT
XFUUFMJKLF
UBBL
IFFGU
IFU
PWFSMFH
UVTTFO
EF
AIVD en de MIVD
WPPS
UF
CFSFJEFO
MJE
3
TVC
B

FO
EF
VJUWPFSJOH
WBO
EF
UBLFO
WBO
EF
AIVD en de MIVD te
DPÕSEJOFSFO
MJE
2
TVC
C

%F
GVODUJF
WBO
DPÕSEJOBUPS
I&V
XFSE
JO
EF
POEFS[PFLTQFSJPEF

WFSWVME
EPPS
EF
SBBEBEWJTFVS
UFWFOT
QMBBUTWFSWBOHFOE
TFDSFUBSJTHFOFSBBM
7JTTFS

0Q
13
TFQUFNCFS
POUWJOH
IFU
NJOJTUFSJF
WBO
"MHFNFOF
;BLFO
EF
SFBDUJF
WBO
EF
AIVD op
IFU
CIASBQQPSU
$PÕSEJOBUPS
I&V
7JTTFS
SFTVNFFSEF
EF[F
FO
DPODMVEFFSEF
EBU
ADPODSFUF

CFXJK[FO
WPPS
EF
BBOXF[JHIFJE
WBO
NBC-XBQFOT
JO
*SBL
OJFU
<XPSEFO>
HFHFWFO
IFUHFFO

PWFSJHFOT
PPL
OJFU
UF
WFSXBDIUFO
XBT62
%F
DPÕSEJOBUPS
CSBDIU
EF
NJOJTUFSQSFTJEFOU
JO

IFSJOOFSJOH
EBU
EF
#SJUTF
QSFNJFS
#MBJS
IBE
UPFHF[FHE
ABBOXJK[JOHFO
m
FO
XFMMJDIU
CFXJK
[FO
m
EJF
FFO
HFXBQFOE
PQUSFEFO
SFDIUWBBSEJHFO
PQFOCBBS
UF
[VMMFO
NBLFO
%F
DPÕSEJ
nator stelde voor de AIVD en de MIVD
UF
WSBHFO
APN
EF
SFHFSJOH
UF
WPPS[JFO
WBO
NBUFSJBBM

dat te gebruiken is in eventueel overleg in de tk
<5XFFEF
,BNFS>
PWFS
FFO
SFHFSJOHT
TUBOEQVOU
UBW
FFO
BBOWBM
PQ
*SBL
%F
NJOJTUFSQSFTJEFOU
HJOH
IJFSNFF
BLLPPSE63 In de
CVINWFSHBEFSJOH
WBO
20
TFQUFNCFS
XFSE
BBOHFLPOEJHE
EBU
FOLFMF
EBHFO
MBUFS
FFO
#SJUT

openbaar rapport over de MVW
WBO
*SBL
HFQSFTFOUFFSE
[PV
XPSEFO
"BO
EF
MIVD en de
AIVD
EFFMEF
EF
DPÕSEJOBUPS
I&V
NFF
EBU
EF
NJOJTUFSQSFTJEFOU
IFU
XFOTFMJKL
[PV
WJOEFO

BMT
/FEFSMBOE
PPL
FFO
EFSHFMJKL
PQFOCBBS
SBQQPSU
[PV
LVOOFO
QSFTFOUFSFO
%F
AIVD en
de MIVD
IBEEFO
EBBSUFHFO
FFO
BBOUBM
CF[XBSFO
)FU
JT
EF
$PNNJTTJF
OJFU
HFCMFLFO
EBU

IJFSPQ
OBEFS
JT
UFSVHHFLPNFO
OPDI
EBU
WBOVJU
IFU
NJOJTUFSJF
WBO
"MHFNFOF
;BLFO
PQ

FFO
BOEFSF
XJK[F
JT
HFUSBDIU
EF
EJFOTUFO
UF
CFXFHFO
JOMJDIUJOHFO
UF
WFSTUSFLLFO
UFO
CF
IPFWF
WBO
FFO
POEFSCPVXJOH
WBO
IFU
SFHFSJOHTTUBOEQVOU

60 5I1-
#PU
24
KVOJ
2009
61 )FU
NJOJTUFSJF
WBO
#JOOFOMBOETF
;BLFO
FO
,POJOLSJKLTSFMBUJFT
LPNU
OJFU
BBO
EF
PSEF
BBOHF[JFO
EJU
EFQBS
UFNFOU
OJFU
BBOXJKTCBBS
HFUSBDIU
IFFGU
FFO
QPTJUJF
JO
UF
OFNFO
JO[BLF
IFU
MVWQSPHSBNNB
WBO
*SBL
FO
EF

WFSPOEFSTUFMEF
CBOEFO
WBO
IFU
*SBBLTF
SFHJNF
NFU
"M
2BJEB

62 NBCXBQFOT
JT
FFO
BOEFSF
UFSN
WPPS
MVW
FO
TUBBU
WPPS
AOVDMFBJSF
CJPMPHJTDIF
FO
DIFNJTDIF
XBQFOT

63 /PUJUJF
LFONFSL
3844, 16 september 2002

Inlichtingen- en veiligheidsdiensten 317

 0Q
25
TFQUFNCFS
POUWJOH
EF
DPÕSEJOBUPS
I&V
WBO
EF
#SJUTF
BNCBTTBEF
UXFF
JOMJDIUJOHFOSBQ
QPSUFO
PQ
WPPSXBBSEF
EBU
EF[F
OB
VJUTMVJUFOEF
LFOOJTOBNF
EPPS
EF
NJOJTUFSQSFTJEFOU

SFUPVS
[PVEFO
XPSEFO
HF[POEFO
%F
SBQQPSUFO
[PVEFO
MBUFS
EF
XFSFME
JO
HBBO
BMT
EF
GPS
ZPVSFZFTPOMZCSJFG
0Q
EF
EBH
WBO
POUWBOHTU
MFHEF
EF
DPÕSEJOBUPS
I&V de rapporten voor
BBO
EF
NJOJTUFSQSFTJEFOU
NFU
EBBSCJK
FFO
OPUJUJF
XBBSJO
TUPOE
BBO
EBU
JOMJDIUJOHFOJOGPS
NBUJF
XFHFOT
CSPOCFTDIFSNJOH
NPFJMJKL
OBEFS
UPFHFMJDIU
LPO
XPSEFO
NBBS
EBU
AXJK
FSWBO

VJU
LVOOFO
HBBO
EBU
EF
#SJUUFO
PPL
JOEFSEBBE
PQ
HPFEF
HSPOEFO
EJF
DPODMVTJFT
USFLLFO64
%F
DPÕSEJOBUPS
I&V
WPFHEF
PPL
IFU
PQ
24
TFQUFNCFS
QVCMJFL
HFNBBLUF
SBQQPSU
CJK
XBBSCJK

IJK
TUFMEF
EBU
EJU
AVJUFSBBSE
OJFU
NFFS
OJFVXT
<CFWBU>
EBO
IFUHFFO
CMJKLU
VJU
CFJEF
JOUFMMJHFO
DFSBQQPSUFO
7PMHFOT
#MBJS
XBT
IFU
ACVJUFO
UXJKGFM
EBU
*SBL
CFTDIJLU
PWFS
DIFNJTDIF
FO

CJPMPHJTDIF
MVW
0WFS
IFU
PQFOCBSF
SBQQPSU
XBT
EF
DPÕSEJOBUPS
WSJK
MPWFOE
IJK
TUFMEF
EBU

AEF
XJOTU


JT
EBU
FS
OV
FFO
PQFOCBBS
UPUBBM
PWFS[JDIU
JT

%F
DPÕSEJOBUPS
TUFMEF
EBU
IFN
CJK
EF
PWFSIBOEJHJOH
WBO
IFU
SBQQPSU
XBT
HF[FHE
EBU

IFU
NJOJTUFSJF
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
EF
AIVD en de MIVD
MBUFS
ATFQBSBBU
FO
NJOEFS
HF
EFUBJMMFFSE
HFÐOGPSNFFSE
[PVEFO
XPSEFO
6JU
HFTQSFLLFO
NFU
NFEFXFSLFST
WBO
EF
AIVD
en de MIVD
JT
EF
$PNNJTTJF
HFCMFLFO
EBU
EF[F
POUTUFNE
XBSFO
PWFS
EF
XJK[F
XBBSPQ
EF

#SJUUFO
IBEEFO
HFNFFOE
EF
NJOJTUFSQSFTJEFOU
SFDIUTUSFFLT
JOMJDIUJOHFO
UF
NPFUFO
FO

LVOOFO
WFSTUSFLLFO
[POEFS
UVTTFOLPNTU
PG
CFUSPLLFOIFJE
WBO
EF
AIVD
PG
EF
MIVD
)FU

HFWBBS
XBT
JNNFST
OJFU
EFOLCFFMEJH
EBU
/FEFSMBOETF
QPMJUJDJ
EPPS
EF[F
SFDIUTUSFFLTF

JOGPSNBUJFWPPS[JFOJOH
VJU
IFU
CVJUFOMBOE
CFÐOWMPFE
[PVEFO
XPSEFO
A8JK
WPOEFO
IFU

POHFIPPSE 
[FJ
IFU
QMBBUTWFSWBOHFOE
IPPGE
WBO
EF
AIVD
5I1-
#PU
IJFSPWFS
%F
AIVD
[BH
EJU
BMT
AFFO
CSFVL
JO
EF
WFSIPVEJOHFO65
6JU
IFU
BSDIJFG
WBO
IFU
NJOJTUFSJF
WBO
"MHFNFOF
;BLFO
CMJKLU
EBU
EF[F
GPSZPVSFZFT
POMZCSJFG
OJFU
IFU
FOJHF
CVJUFOMBOETF
JOMJDIUJOHFOEPDVNFOU
XBT
EBU
[POEFS
SFDIUTUSFFL
se tussenkomst van de AIVD
PG
MIVD
POEFS
EF
PHFO
WBO
EF
NJOJTUFSQSFTJEFOU
FO
[JKO

EFQBSUFNFOUBMF
NFEFXFSLFST
JT
HFLPNFO
*O
EJWFSTF
OPUJUJFT
BBO
EF
NJOJTUFSQSFTJEFOU

NBBLUF
EF
DPÕSEJOBUPS
I&V
NFMEJOH
WBO
JOGPSNBUJF
EJF
WPPSU
[PV
WMPFJFO
VJU
CVJUFO
MBOETF
JOMJDIUJOHFOSBQQPSUFO
%F[F
SBQQPSUFO
LSFFH
DPÕSEJOBUPS
I&V
7JTTFS
UFS
JO[BHF

WBO
CVJUFOMBOETF
JOMJDIUJOHFOEJFOTUFO
[JK
XFSEFO
OBEBU
EBBSWBO
XBT
LFOOJTHFOPNFO

HFSFUPVSOFFSE
%FTHFWSBBHE
WFSUFMEF
7JTTFS
BBO
EF
$PNNJTTJF
EBU
NFU
EF
CVJUFOMBOETF

EJFOTUFO
XBT
BGHFTQSPLFO
EBU
EF
JOGPSNBUJF
EJF
IJK
POUWJOH
PPL
EPPS
EF
CVJUFOMBOETF

diensten aan de AIVD en de MIVD
[PV
XPSEFO
HFHFWFO66
%F
DPÕSEJOBUPS
QSFTFOUFFSEF
EF

JOGPSNBUJF
WBO
EF
CVJUFOMBOETF
EJFOTUFO
FDIUFS
EJSFDU
BBO
EF
NJOJTUFSQSFTJEFOU
)FU
JT

EF
$PNNJTTJF
OJFU
HFCMFLFO
EBU
EF
JOGPSNBUJF
UFS
UPFUTJOH
WBO
EF
WBMJEJUFJU
FO
CFUSPVX
CBBSIFJE
BBO
EF
AIVD en de MIVD
XBT
WPPSHFMFHE
6JU
EF
OPUJUJFT
WBO
EF
DPÕSEJOBUPS
BBO

EF
NJOJTUFSQSFTJEFOU
CMJKLU
EBU
SBQQPSUFO
WBO
CVJUFOMBOETF
EJFOTUFO
BMT
HF[BHIFCCFOE

XFSEFO
HFQSFTFOUFFSE
;P
XFSE
JO
EF
OPUJUJF
WBO
30
KBOVBSJ
2003
HFTUFME
EBU
WBO
FFO
IJFS

OJFU
OBEFS
UF
OPFNFO

CVJUFOMBOETF
EJFOTU
XBT
WFSOPNFO
EBU
AIFU
*SBBLTF
MFHFS
CFTDIJLU

over zogenaamde Unmanned Aerial Vehicles
UAVT

EJF
HFMBEFO
LVOOFO
XPSEFO
NFU
DIFNJ

64 AZ
/PUJUJF
25september 2002, kenmerk 3850

65 5I1-
#PU
24
KVOJ
2009
66 #SJFG
WBO
7JTTFS
BBO
EF
$PNNJTTJF
OBBS
BBOMFJEJOH
WBO
IFU
WFSTMBH
WBO
IFU
HFTQSFL
NFU
EF
$PNNJTTJF

4
EFDFNCFS
2009

318 Inlichtingen- en veiligheidsdiensten

 TDIF
FOPG
CJPMPHJTDIF
XBQFOT67
0PL
JOGPSNFFSEF
EF
DPÕSEJOBUPS
I&V
EF
NJOJTUFS
QSFTJEFOU
m
[POEFS
WPPSCFIPVE
m
PQ
CBTJT
WBO
EJU
TPPSU
CVJUFOMBOETF
JOGPSNBUJF
PWFS
EF

Iraakse pogingen verboden materialen te verbergen en MVW
JO[FUCBBS
UF
NBLFO

%F
$PNNJTTJF
JT
WBO
PPSEFFM
EBU
EF[F
XFSLXJK[F
WBO
EF
DPÕSEJOBUPS
PQ
HFTQBOOFO

WPFU
TUBBU
NFU
EJFOT
XFUUFMJKLF
UBBLPNTDISJKWJOH
%F[F
UBBL
JT
JNNFST
QSJNBJS
HFSJDIU
PQ

EF
DPÕSEJOBUJF
WBO
EF
BDUJWJUFJUFO
WBO
EF
EJFOTUFO
FO
OJFU
PQ
IFU
POUQMPPJFO
WBO
FJHFO

JOMJDIUJOHFOBDUJWJUFJUFO
EPPS
EF
DPÕSEJOBUPS
;FMGTUBOEJHF
WFSHBSJOH
FO
IFU
[POEFS
PWFS
leg met de AIVD en de MIVD
WPPS
CFMFJETEPFMFJOEFO
HFCSVJLFO
WBO
JOMJDIUJOHFO
WBO
CVJ
UFOMBOETF
EJFOTUFO
JT
POXFOTFMJKL
%F
DPÕSEJOBUPS
I&V
JT
OJFU
HFÌRVJQFFSE
PN
EF
CF
USPVXCBBSIFJE
FO
WBMJEJUFJU
WBO
CVJUFOMBOETF
JOMJDIUJOHFO
UF
CFPPSEFMFO

%F
$PNNJTTJF
IFFGU
OJFU
LVOOFO
WBTUTUFMMFO
EBU
EF
SBQQPSUFO
WBO
EF
MIVD
XBBSVJU
IFU

OPSNCFFME
CMFFL
FFO
SPM
IFCCFO
HFTQFFME
JO
EF
CFFMEWPSNJOH
PWFS
MVW
JO
*SBL
PQ
IFU

NJOJTUFSJF
WBO
"MHFNFOF
;BLFO68
&FO
FOLFMF
LFFS
XFSEFO
CSJFêOHT
WBO
EF
MIVD niet
[PSHWVMEJH
XFFSHFHFWFO69
0PL
XBT
FS
HFFO
BBOEBDIU
WPPS
EF
OVBODFT
FO
EF
UFDIOJTDIF

CF[XBSFO
EJF
NFU
OBNF
EF
MIVD
IBE
CJK
TUFMMJHF
VJUTQSBLFO
PWFS
MVW
JO
*SBL
7BO
EF

QSFTFOUBUJF
WBO
EF
EJSFDUFVS
WBO
EF
MIVD op 15 oktober in de RIV
XFSE
BDIUFSBG
BMT
DPO
DMVTJF
HFOPUFFSE
A%F
MIVD
NFMEU
EBU
*SBL
PWFS
DIFNJTDIF
XBQFOT
CFTDIJLU
FO
XFMMJDIU

PPL
PWFS
CJPMPHJTDIF
XBQFOT70
)FU
XBT
KVJTU
EF[F
QSFTFOUBUJF
XBBSJO
MIVDEJSFDUFVS
7BO

3FJKO
CJK[POEFS
LSJUJTDI
XBT
PWFS
EF
WFSTUSFLLFOEF
DPODMVTJFT
JO
IFU
#SJUTF
SBQQPSU
FO

XBBSJO
IJK
EF
UFDIOJTDIF
CF[XBSFO
WBO
EF
EJFOTU
OBEFS
UPFMJDIUUF
*O
IFU
WFSTMBH
EBU
7BO

3FJKO
[FMG
PQNBBLUF
WMBL
OB
EF
WFSHBEFSJOH
WBO
EF
RIV
TUFMEF
IJK
EBU
EF
NJOJTUFSQSFTJ
EFOU
HFWSBBHE
IBE
XBBS
EF
TUFSLF
OVBODFSJOH
EPPS
EF
MIVD
PQ
HFCBTFFSE
XBT
7BO
3FJKO

IBE
HFBOUXPPSE
EBU
EF[F
OVBODFSJOH
IFU
SFTVMUBBU
XBT
WBO
FFO
NJMJUBJSUFDIOJTDIF
CFPPS
EFMJOH
WBO
EF
BBOXF[JHF
JOGPSNBUJF
XBBSPOEFS
NFU
OBNF
IFU
FJOESBQQPSU
WBO
UNSCOM
%F
QVCMJFLF
SFBDUJF
WBO
EF
NJOJTUFSQSFTJEFOU
PQ
EF
QSFTFOUBUJF
WBO
1PXFMM
XBT
MPWFOE

)JK
OPFNEF
EF[F
AFFO
OJFVX
JKLQVOU
FO
TUFMEF



BMT
IFU
HBBU
PN
EF
CFXJKTWPFSJOH
<[JKO>
XF
XFM
FFO
TUVL
WFSEFS
%F
CFXJK[FO
EJF
WBO
EBBH
[JKO
BBOHFESBHFO
EPPS
EF
IFFS
1PXFMM
[JKO
CVJUFOHFXPPO
FSOTUJH
UF
OFNFO
*L
WPOE

67 AZ
/PUJUJF
30
KBOVBSJ
2003, kenmerk 03g455682
*O
EF[F
OPUJUJF
XPSEFO
OPH
[FT
BOEFSF
QVOUFO
HFOPFNE

BG LPNTUJH
WBO
CVJUFOMBOETF
JOMJDIUJOHFOEJFOTUFO
/PUJUJFT
BMT
EF[F
XFSEFO
XFLFMJKLT
WFS[POEFO
EPPS
EF

DPÕSEJOBUPS
I&V
BBO
EF
NJOJTUFSQSFTJEFOU
FO
CFWBUUFO
OBBTU
JOGPSNBUJF
WBO
CVJUFOMBOETF
EJFOTUFO
PPL
WFS
USPVXFMJKLF
JOGPSNBUJF
BG LPNTUJH
WBO
EF
/FEFSMBOETF
WFJMJHIFJETEJFOTUFO
EFQBSUFNFOUFO
FO
/FEFSMBOETF

BNCBTTBEFT

68 )FU
JT
EF
$PNNJTTJF
OJFU
HFCMFLFO
EBU
BBO
EF
MIVDOPUJUJF
WBO
21
KVOJ
2002
FO
EBHFMJKLTF
CSJFêOH
23 sep
tember 2002
WFFM
HFXJDIU
XFSE
UPFHFLFOE
69 AZ
/PUJUJF
30
KBOVBSJ
2003, kenmerk 03g455682
;P
[PV
EF
MIVD
JO
EF
EBHFMJKLTF
CSJFêOH
WBO
9
KBOVBSJ

2003
IFCCFO
HFTUFME
EBU
EF
"M
)VTTFJOSBLFUUFO
XBBS
*SBL
PWFS
[PV
CFTDIJLLFO
AJO
QSJODJQF
PPL
HFTDIJLU

[JKO
WPPS
USBOTQPSU
WBO
NBTTBWFSOJFUJHJOHTXBQFOT
%F[F
JOGPSNBUJF
JT
FDIUFS
OJFU
JO
EF
CFUSFďFOEF
CSJFêOH

UFSVH
UF
WJOEFO
70 AZ
.FNP
WMD’s Irak 2002-2003, 18
KVMJ
2003, kenmerk 04.486442
0WFS
IFU
WFSTMBH
WBO
EF
WFSHBEFSJOH

7 november 2002, kenmerk 02.441557"

NFSLUF
EF
EJSFDUFVS
MIVD
PQ
IFU
PNTMBHCMBE
PQ
A'MJOL
XBU
WBO

EF
OVBODF
WBO
NJKO
WFSIBBM
JT
CJK
EF[F
WFSLPSUF
XFFSHBWF
WFSMPSFO
HFHBBO
A0Q
IPPGEMJKOFO
LPO
IJK
XFM

MFWFO
NFU
IFU
WFSTMBH
*O
IFU
HFTQSFL
NFU
EF
$PNNJTTJF
SFGFSFFSEF
%F
)PPQ
4DIFďFS
PPL
BBO
EJU
WFSTMBH
FO

IBBMEF
IJFS
BMT
CFMBOHSJKLTUF
DPODMVTJF
VJU
EBU
EF
EJSFDUFVS
WBO
EF
MIVD
IBE
HFTUFME
EBU
A*SBL
CFTDIJLU
PWFS

DIFNJTDIF
XBQFOT
FO
XFMMJDIU
PPL
PWFS
CJPMPHJTDIF
XBQFOT
%F
)PPQ
4DIFďFS
22 september 2009

Inlichtingen- en veiligheidsdiensten 319

 EBU
1PXFMM
FFO
HPFEF
CFTDIPVXJOH
IFFGU
HFHFWFO
PWFS
XBU
FS
HFCFVSU
JO
*SBL
BMT
IFU
HBBU

PN
IFU
QSPCFSFO
UF
WFSEVJTUFSFO
WBO
CFXJKTNBUFSJBBM71

%F[F
SFBDUJF
XBT
HPFEEFFMT
JO
MJKO
NFU
EF
FFSTUF
SFBDUJF
WBO
EF
CFJEF
EJFOTUFO
PQ
EF

QSFTFOUBUJF
WBO
1PXFMM
0Q
14
GFCSVBSJ
TUVVSEF
EF
NJOJTUFSQSFTJEFOU
FFO
CSJFG
BBO
EF

(SJFLTF
QSFNJFS
EJF
PQ
EBU
NPNFOU
WPPS[JUUFS
WBO
EF
EU
XBT
)JK
TUFMEF
EBU
IFU
QSP
CMFFN
WPPS
EF
&VSPQFTF
MFEFO
WBO
EF
JOUFSOBUJPOBMF
HFNFFOTDIBQ
AUIF
WFSZ
SFBM
UISFBU

QPTFE
CZ
UIF
QPTTFTTJPO
CZ
*SBR
PG
XFBQPOT
PG
NBTT
EFTUSVDUJPO
BOE
JUT
MBDL
PG
BDUJWF

DPPQFSBUJPO
XJUI
UIF
XFBQPO
JOTQFDUPST
XBT72
)FU
JT
EF
$PNNJTTJF
OJFU
HFCMFLFO
EBU

EF
NJOJTUFSQSFTJEFOU
IFFGU
HFSFBHFFSE
PQ
EF
CFWJOEJOH
WBO
EF
AIVD van 28
GFCSVBSJ
EBU

EF
BMVNJOJVNCVJ[FO
XBBS
1PXFMM
JO
[JKO
QSFTFOUBUJF
PWFS
TQSBL
OJFU
HFTDIJLU
XBSFO
WPPS

EF
POUXJLLFMJOH
WBO
FFO
OVDMFBJS
XBQFO

6JU
IFU
BSDIJFG
CMJKLU
EBU
PQ
HFFO
NPNFOU
PPL
OJFU
OB
EF
QSFTFOUBUJF
WBO
1PXFMM
CJO
OFO
IFU
NJOJTUFSJF
WBO
"MHFNFOF
;BLFO
IFU
TUBOEQVOU
XFSE
JOHFOPNFO
EBU
IFU
CFTUBBO

WBO
EF
CBOEFO
UVTTFO
"M
2BJEB
FO
IFU
SFHJNF
WBO
*SBL
XBBSTDIJKOMJKL
XBT

5PFO
JO
EF
[PNFS
WBO
2003 nog steeds geen MVW
XBSFO
HFWPOEFO
XFSE
CJK
"MHFNFOF

;BLFO
HFUSBDIU
UF
SFDPOTUSVFSFO
XFMLF
JOGPSNBUJF
FS
XBT
POUWBOHFO
PWFS
EF
BBOXF[JH
IFJE
WBO
MVW
JO
*SBL
%F
DPODMVTJF
MVJEEF
EBU
EF
AIVD en de MIVD
AJOMJDIUJOHFO
BBO
EF

SFHFSJOH
IFCCFO
WFSTUSFLU
XBBSVJU
CMJKLU
EBU
FS
BBOXJK[JOHFO
[JKO
EBU
*SBL
JO[FUCBSF
MVW
WPPSIBOEFO
IFFGU73
%F[F
SFDPOTUSVDUJF
XFLU
CJK
EF
$PNNJTTJF
EF
JOESVL
FFO
POFWFO
XJDIUJHF
XFFSHBWF
UF
[JKO
WBO
EPPS
EF
AIVD en de MIVD
BBO
IFU
NJOJTUFSJF
WBO
"MHFNFOF

;BLFO
WFSTUSFLUF
JOMJDIUJOHFO
%F
MIVD
QMBBUTUF
JNNFST
LBOUUFLFOJOHFO
CJK
EF
JO[FUCBBS
IFJE
WBO
EF
SFTUBOUFO
TUSJKENJEEFMFO
FO
EF
AIVD
TQSBL
[JDI
PWFS
EF
JO[FUCBBSIFJE
OBVXF
MJKLT
VJU
(FDPODMVEFFSE
XFSE
PPL
EBU
EF
AIVD en de MIVD
AHFFO
BEWJF[FO
BBO
EF
NJOJTUFS
QSFTJEFOU
<IBEEFO>
WFSTUSFLU
UBW
EF
JO
UF
OFNFO
QPTJUJFT
PWFS
MVW74
6JU
HFTQSFLLFO

NFU
NFEFXFSLFST
WBO
EF
EJFOTUFO
JT
EF
$PNNJTTJF
HFCMFLFO
EBU
NFO
IFU
QSJNBJS
UPU
[JKO

UBBL
SFLFOEF
UF
JOGPSNFSFO
FO
EBBSCJK
EF
DPODMVTJFT
BBO
CFMFJETNBLFST
PWFS
UF
MBUFO

%F
$PNNJTTJF
IFFGU
EBBSOBBTU
HFDPOTUBUFFSE
EBU
WBOVJU
"MHFNFOF
;BLFO
PQ
FFO
PODPO
WFOUJPOFMF
NBOJFS
JOMJDIUJOHFO
[JKO
WFSTUSFLU
PWFS
IFU
MVWQSPHSBNNB
WBO
*SBL
*O
FFO

uitzending van Argos van 17
GFCSVBSJ
2006
TUFMEF
1WE"GSBDUJFWPPS[JUUFS
#PT
A*L
CFO
XFM

eens, begin 2003
CJKHFQSBBU
PWFS
XBU
FS
BMMFNBBM
TQFFMEF
JO
*SBL
FO
PPL
JOMJDIUJOHFOQPTJUJFT

FO
EFSHFMJKLF75
%F
SFHFSJOH
CFBOUXPPSEEF
FFO
WSBBH
WBO
EF
5XFFEF
,BNFS
OBBS
IFU
CFTUBBO

WBO
EJU
POEFSIPVE
NFU
EF
XPPSEFO
A)FU
JT
OJFU
BBO
EF
SFHFSJOH
EF[F
WSBBH
UF
CFBOUXPPSEFO76
In gesprek met de Commissie op 9
KVMJ
2009
NFNPSFFSEF
#PT
EBU
IJK
JO
EF
QFSJPEF
WBO
EF

GPSNBUJFPOEFSIBOEFMJOHFO
FFO
HFTQSFL
IBE
HFWPFSE
NFU
EF
DPÕSEJOBUPS
I&V
)JK
NFFOEF

[JDI
UF
IFSJOOFSFO
EBU
EF
DPÕSEJOBUPS
I&V
WFSHF[FME
XFSE
EPPS
AÊÊO
PG
UXFF
NFOTFO
WBO
EF

JOMJDIUJOHFOEJFOTUFO
;JK
[PVEFO
IFN
APQ
UBNFMJKL
JOESJOHFOEF
XJK[F
IFCCFO
HFQSPCFFSE

71 3FBDUJF
WBO
EF
NJOJTUFSQSFTJEFOU
PQ
EF
QSFTFOUBUJF
WBO
1PXFMM
PQ
5
GFCSVBSJ
2003, in RTL Nieuws en in Met het

oog op morgen
0PL
XFFSHFHFWFO
JO
EF
EPPS
IFU
NJOJTUFSJF
WBO
"MHFNFOF
;BLFO
TBNFOHFTUFMEF
AUJKEMJKO
*SBL

4
KVOJ
2009, kenmerk 3082337
Q
11

72 AZ
#SJFG
#BMLFOFOEF
BBO
WPPS[JUUFS
EU, 14
GFCSVBSJ
2003
OS
456098

73 AZ
/PUJUJF
27 augustus 2003, kenmerk 260/036449393

74 AZ
.FNP
WMD’S Irak öôôööôô÷, 18
KVMJ
2003, kenmerk 04.486442

75 5F
WJOEFO
PQ
XXXEFPDIUFOEFOOl
76 Kamerstukken II, 2005/06, 29 622
OS
3
Q
2

320 Inlichtingen- en veiligheidsdiensten

 FSWBO
UF
PWFSUVJHFO
EBU
[JK
EF
CFTDIJLLJOH
IBEEFO
PWFS
JOMJDIUJOHFO
EJF
FSPQ
XF[FO
EBU
FS

TQSBLF
XBT
WBO
BBOXF[JHIFJE
WBO
MVW
JO
*SBL
%F
JOMJDIUJOHFO
[PVEFO
WBO
FFO
CSPO
BG
LPNTUJH
[JKO
VJU
EF
PNHFWJOH
WBO
4BEEBN
)PFTTFJO

6JU
IFU
BSDIJFG
WBO
IFU
NJOJTUFSJF
WBO
"MHFNFOF
;BLFO
FO
VJU
IFU
HFTQSFL
NFU
UPFO
NBMJHF
DPÕSEJOBUPS
I&V
7JTTFS
CMJKLU
EBU
JO
GFCSVBSJ
2003
JO
PQESBDIU
WBO
EF
NJOJTUFS
QSFTJEFOU
JOEFSEBBE
FFO
HFTQSFL
NFU
GSBDUJFWPPS[JUUFS
#PT
XFSE
HFBSSBOHFFSE
)FU
QSF
DJF[F
UJKETUJQ
WBO
IFU
HFTQSFL
JT
OJFU
CFLFOE
FO
FFO
IFFU
WBO
EF
OBBME
HFTDISFWFO
WFSTMBH

WBO
IFU
HFTQSFL
POUCSFFLU
1BT
JO
KVMJ
2003
TUFMEF
EF
DPÕSEJOBUPS
I&V een verslag op, nadat
#PT
JO
EF
DPNNJTTJF
IVD
EF
NJOJTUFS
WBO
%FGFOTJF
IJFSPNUSFOU
IBE
CFOBEFSE
[JF
QBSB
HSBBG
992, vergadering van 25
KVOJ
2003

6JU
EBU
WFSTMBH
CMJKLU
OJFU
EBU
CJK
IFU
HFTQSFL

NFEFXFSLFST
WBO
EF
AIVD
PG
MIVD
BBOXF[JH
XBSFO
)FU
WFSTMBH
HFFGU
BMT
EJSFDUF
BBOMFJ
EJOH
WPPS
EJU
HFTQSFL



EF
EFFMOBNF
PQ
EBU
NPNFOU
WBO
EF
1WE"
BBO
EF
POEFSIBOEFMJOHFO
WPPS
EF
WPS
NJOH
WBO
FFO
OJFVX
LBCJOFU
FO
EF
XFOTFMJKLIFJE
PN
HFMFU
PQ
EF
ESFJHFOEF
JOUFSOBUJPOBMF

TJUVBUJF
EF
POEFSIBOEFMJOHTQBSUOFST
WBO
FFO
HFMJKLF
JOGPSNBUJFQPTJUJF
UF
WPPS[JFO77

A)FU
HFWFO
WBO
CJK[POEFSF
JOMJDIUJOHFOJOGPSNBUJF
XFSE
UPFMBBUCBBS
HFBDIU
BBOHF[JFO
#PT

BMT
GSBDUJFWPPS[JUUFS
WBO
EF
1WE"
EFFM
[PV
VJUNBLFO
WBO
EF
DPNNJTTJF
IVD
7PMHFOT
IFU

WFSTMBH
IBE
EF
DPÕSEJOBUPS
I&V
JO
IFU
HFTQSFL
NFEFHFEFFME



EBU
EF
SFHFSJOH
JONJEEFMT
LFOOJT
IBE
LVOOFO
OFNFO
m
WJB
JOMJDIUJOHFOEJFOTUFO
m

PWFS
BDIUFSHSPOEJOGPSNBUJF
WBO
EF
VS
FO
IFU
VK
JO[BLF
EF
XBBSTDIJKOMJKLF
BBOXF[JHIFJE

WBO
WFSTDIJMMFOEF
NBTTBWFSOJFUJHJOHTXBQFOT
FO
QSPEVDUJFNPHFMJKLIFEFO
EBBSWPPS

%F
DPÕSEJOBUPS
CFOBESVLUF
EBU
IFU
HJOH
PN
WFSTDIJMMFOEF
CVJUFOMBOETF
JOMJDIUJOHFO
diensten en dat ook de AIVD en de MIVD
EJF
JOGPSNBUJF
IBEEFO
HFUPFUTU
FO
POEFSTDISF
WFO
)JK
TUFMEF
EBU
EF[F
JOGPSNBUJF
ANFEF
XBT
HFCBTFFSE
PQ
FFO
[FFS
HPFE
HFQPTJUJP
OFFSEF
CSPO
%F
ACFTUVVSMJKLF
DPODMVTJF
MJFU
EF
DPÕSEJOBUPS
BMEVT
IFU
WFSTMBH
JO
IFU

NJEEFO
#PT
IBBMEF
WFSWPMHFOT
GSBDUJFHFOPPU
,PFOEFST
CJK
IFU
HFTQSFL
FO
EF
DPÕSEJOBUPS

WFSUFMEF
PQOJFVX
PWFS
EF
BDIUFSHSPOEJOGPSNBUJF
NFU
VJU[POEFSJOH
WBO
EF
WFSXJK[JOHFO

OBBS
EF
HPFE
HFQPTJUJPOFFSEF
CSPO

*O
IFU
HFTQSFL
NFU
EF
$PNNJTTJF
IFFGU
UPFONBMJH
DPÕSEJOBUPS
I&V
7JTTFS
HF[FHE
EBU

IFU
POEFSIPVE
NFU
#PT
OJFU
NFU
EF
AIVD en de MIVD
XBT
WPPSCFSFJE
NBBS
QMBBUTWPOE
PQ

JOTUJHBUJF
WBO
EF
NJOJTUFSQSFTJEFOU78
%F
AIVD en de MIVD
IFCCFO
UFHFOPWFS
EF
$PNNJT
TJF
WFSLMBBSE
OJFU
CJK
IFU
HFTQSFL
CFUSPLLFO
UF
[JKO
HFXFFTU
%F
JOMJDIUJOHFO
EJF
7JTTFS

BBO
#PT
WFSTUSFLUF
XBSFO
WPMHFOT
7JTTFS
EFFMT
BG LPNTUJH
VJU
EF
GPSZPVSZFTPOMZCSJFG
%F
$PNNJTTJF
JT
WBO
PPSEFFM
EBU
IFU
PQ
EF[F
XJK[F
WFSTUSFLLFO
WBO
JOMJDIUJOHFO
PN

NFFSEFSF
SFEFOFO
POXFOTFMJKL
JT
*O
EF
FFSTUF
QMBBUT
CFUSPG
IFU
WPPSBM
JOGPSNBUJF
EJF
OJFU

EPPS
FFO
WBO
EF
FJHFO
JOMJDIUJOHFOEJFOTUFO
XBT
HFBOBMZTFFSE
NBBS
EPPS
IFU
NJOJTUFSJF

WBO
"MHFNFOF
;BLFO
[FMG
XBT
HFTFMFDUFFSE
VJU
SBQQPSUFO
WBO
CVJUFOMBOETF
EJFOTUFO
%F

BBOEBDIU
XFSE
EBBSCJK
WPPSBM
HFWFTUJHE
PQ
JOMJDIUJOHFO
FO
HFIFJNF
CSPOOFO
WBO
IFU

7FSFOJHE
,POJOLSJKL
XBBSBBO
EF
SFHFSJOH
LMBBSCMJKLFMJKL
CFMBOHSJKLF
XBBSEF
UPFLFOEF

)FU
CFIPPSU
[PBMT
IJFSCPWFO
SFFET
JT
HFTUFME
OJFU
UPU
EF
UBLFO
PG
LXBMJUFJUFO
WBO
IFU

77 AZ
7FSTMBH
13
KVMJ
2003
NFU
BBOHFIFDIU
FFO
JOMFJEFOEF
OPUJUJF
5 augustus 2003, kenmerk 212 03.458805

78 7JTTFS
1 september 2009

Inlichtingen- en veiligheidsdiensten 321

 NJOJTUFSJF
WBO
"MHFNFOF
;BLFO
PN
JOMJDIUJOHFO
WBO
CVJUFOMBOETF
JOMJDIUJOHFOEJFOTUFO
PQ

IVO
XBBSEF
UF
TDIBUUFO
%BBSWPPS
POUCSFLFO
EF
WFSFJTUF
QSPGFTTJPOBMJUFJU
FO
LVOEJHIFJE

*O
EF
UXFFEF
QMBBUT
XFSE
FFO
POFWFOXJDIUJH
CFFME
HFTDIFUTU
WBO
EF
CJK
EF
SFHFSJOH
BBOXF
[JHF
LFOOJT
%F
OVBODFSFOEF
HFMVJEFO
WBO
EF
AIVD en de MIVD
XFSEFO
OJFU
HFOPFNE
&S

XFSE
OBESVLLFMJKL
EF
JOESVL
HFXFLU
EBU
EF
AIVD en de MIVD
NFFS
CFMBTUFOEF
JOGPSNBUJF

over de MVW
JO
*SBL
IBEEFO
EBO
QVCMJFLFMJKL
CFLFOE
XBT
*O
EF
EFSEF
QMBBUT
LBO
EF
$PN
NJTTJF
[JDI
OJFU
BBO
EF
JOESVL
POUUSFLLFO
EBU
EF[F
XJK[F
WBO
JOGPSNBUJFWFSTUSFLLJOH
QSJ
NBJS
UPU
EPFM
IBE
IFU
QPMJUJFLF
TUBOEQVOU
WBO
GSBDUJFWPPS[JUUFS
WBO
EF
1WE"
#PT
UF
CFÐO
WMPFEFO
[JF
PPL
IPPGETUVL
6


9.8.2 HET MINISTERIE VAN BUITENLANDSE ZAKEN

6JU
IFU
BSDIJFG
WBO
IFU
NJOJTUFSJF
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
CMJKLU
EBU
FS
HFFO
[FLFSIFJE
CF
TUPOE
PWFS
EF
CBOEFO
UVTTFO
IFU
*SBBLTF
SFHJNF
FO
"M
2BJEB
7PPS
[PWFS
FS
FFO
CFMFJET
TUBOEQVOU
XFSE
HFGPSNVMFFSE
IJFME
EJU
JO
EBU
NFO
PO[FLFS
XBT
PWFS
IFU
CFTUBBO
WBO
EF[F

CBOEFO
;P
WFSXJKEFSEF
DGPZ
4JCMFT[
VJU
IFU
EPPS
EF
%JSFDUJF
"GSJLB
FO
.JEEFO0PTUFO

DAM

PQHFTUFMEF
DPODFQU
WPPS
EF
,BNFSCSJFG
WBO
4 september 2002
FFO
[JO
XBBSJO
EF

NPHFMJKLIFJE
WBO
IFU
WFSTUSFLLFO
WBO
MVW
EPPS
*SBL
BBO
UFSSPSJTUFO
XFSE
CFTDISFWFO
%F[F

CSJFG
HJOH
EBO
PPL
OJFU
OBEFS
PQ
EJU
WSBBHTUVL
JO
&FO
VJU[POEFSJOH
PQ
EF[F
PO[FLFSIFJE

JT
FFO
VJUTQSBBL
WBO
TUBBUTTFDSFUBSJT
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
7BO
"SEFOOF
PQ
3 maart 2003

*O
FFO
HFTQSFL
NFU
IFU
ANP
PWFS
EF
FďFDUFO
PQ
"GSJLB
WBO
FFO
NPHFMJKLF
PPSMPH
JO
*SBL

TUFMEF
[JK
A"MT
IJK
<4BEEBN
)PFTTFJO>
NBTTBWFSOJFUJHJOHTXBQFOT
WFSIBOEFMU
BBO
UFSSPSJTUFO

FO
EBU
EPFU
IJK
OV
EBO
JT
EBU
PPL
POWFJMJH
WPPS
"GSJLB79
)FU
JT
EF
$PNNJTTJF
OJFU
HFCMFLFO

XBBSPQ
EF[F
VJUTQSBBL
HFGVOEFFSE
XBT
,PSU
OB
EF
QSFTFOUBUJF
WBO
1PXFMM
TQSBLFO
NFEF
XFSLFST
WBO
EF
AIVD, plaatsvervangend DGPZ
4DIBQFS
FOLFMF
NFEFXFSLFST
WBO
EF
%JSFDUJF

7FJMJHIFJETCFMFJE
DVB

FO
DAM
NFU
FMLBBS
PWFS
EF
NPHFMJKLF
CBOEFO
UVTTFO
IFU
*SBBLTF

SFHJNF
FO
"M
2BJEB
%F
POULFOOJOH
WBO
EF[F
CBOEFO
EPPS
EF
AIVD
NBBLUF
CMJKLFOT
IFU

WFSTMBH
WBO
EF[F
QSFTFOUBUJF
JOESVL
PQ
#VJUFOMBOETF
;BLFO
FO
CFUFLFOEF
WPMHFOT
IFU
AIVD
WFSTMBH
AFFO
LBOUUFLFOJOH
CJK
IFU
UPU
EBO
UPF
CFQBBMEF
TUBOEQVOU
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO

"BO
EF
NJOJTUFS
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
XFSE
WPPS
IFU
QMFOBJSF
EFCBU
JO
EF
5XFFEF
,BNFS

op 12
GFCSVBSJ
2003 meegegeven dat de AIVD
HFFO
BBOXJK[JOHFO
IBE
WPPS
EF
CBOEFO
UVTTFO

"M
2BJEB
FO
IFU
*SBBLTF
SFHJNF
)JFSBBO
XFSE
UPFHFWPFHE
A%BU
CFXJKTU
VJUFSBBSE
OJFU
EBU

EFSHFMJKLF
CBOEFO
OJFU
[PVEFO
LVOOFO
CFTUBBO80

)FU
NJOJTUFSJF
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
CFQBBMEF
JO
EF
[PNFS
WBO
2002
[JKO
QPTJUJF

PWFS
IFU
*SBBLTF
MVWQSPHSBNNB
7PPS
EF
CSBJOTUPSNTFTTJF
WBO
9 augustus 2002
IBE

EF
BGEFMJOH
/VDMFBJSF
"BOHFMFHFOIFEFO
FO
/POQSPMJGFSBUJF
WBO
EF
%JSFDUJF
7FJMJH
IFJETCFMFJE
DVB/NN

JOGPSNBUJF
BBOHFMFWFSE
%F[F
BGEFMJOH
IBE
CJOOFO
IFU
NJOJTUFSJF

UPU
UBBL
IFU
EPTTJFSMVW
UF
CFIFSFO
)FU
XBT
EF[F
BGEFMJOH
EJF
DPOUBDU
POEFSIJFME

NFU
IFU
NJOJTUFSJF
WBO
%FGFOTJF
FO
PPL
NFU
EF
AIVD en de MIVD
FO
EJF
HFBDIU
XFSE
PQ

EF
IPPHUF
UF
[JKO
WBO
EF
SBQQPSUFO
WBO
EF[F
EJFOTUFO
)FU
EPDVNFOU
EBU
DVB/NN voor
de brainstormsessie aanleverde, stelde dat Irak nog restanten MVW
IBE
XBBSWBO
EF

ALXBMJUFJU
XBBSTDIJKOMJKL
OJFU
IPPHTUBBOE
XBT
%BBSOBBTU
XBT
*SBL
AXBBSTDIJKOMJKL

EPPSHFHBBO
NFU
EF
QSPEVDUJF
WBO
MVW
DVB/NN
CFOPFNEF
EF
ESFJHJOH
EJF
IJFSWBO

79 #PVLF
#FSHTNB
A"GSJLB
[BM
MJKEFO
POEFS
BBOWBM
PQ
*SBL
JOUFSWJFX
7BO
"SEFOOF
NFU
ANP, 3 maart 2003

80 BZ, DAM/02942
1MFOBJS
EFCBU
*SBL
12
GFCSVBSJ
2003

322 Inlichtingen- en veiligheidsdiensten

 VJUHJOH
OJFU
FYQMJDJFU
7PPS
EF
CSBJOTUPSNTFTTJF
[FMG
XBT
DVB
PG
DVB/NN niet uitgeno
EJHE
*O
EF
OPUJUJF
EJF
DAM na de brainstormsessie op 19 augustus opstelde, stond
FDIUFS
WPPSPQ
A%F
ESFJHJOH
EJF
WBO
*SBL4BEEBN
)PFTTFJO
VJUHBBU
JT
SFÌFM
"BO
IFU

TMPU
WBO
EF
OPUJUJF
XFSE
HFTUFME
EBU
EF
ESFJHJOH
APONJTLFOCBBS
XBT
FO
[JDI
SJDIUUF
PQ

AEF
CFWPMLJOH
WBO
*SBL
EF
MBOEFO
WBO
EF
SFHJP
WBO
IFU
.JEEFO0PTUFO
FO
EF
JOUFSOB
UJPOBMF
WFJMJHIFJE
*O
MJKO
NFU
EJU
VJUHBOHTQVOU
XFSEFO
[PBMT
PPL
JO
QBSBHSBBG
522
BM
JT
CFTDISFWFO
JO

EF
,BNFSCSJFG
WBO
4 september 2002 verstrekkende en toonzettende uitspraken gedaan
PWFS
IFU
MVWQSPHSBNNB
WBO
*SBL
%F[F
CSJFG
XBT
JO
FFSTUF
DPODFQU
PQHFTUFME
EPPS

DAM
&S
CFTUPOE
WPMHFOT
EJU
DPODFQU
ABBOMFJEJOH
WPPS
HFSFEF
WFSNPFEFOT
EBU
*SBL
PQ
OJFVX
MVW
IBE
POUXJLLFME
%F
ESFJHJOH
IJFSWBO
XFSE
BMT
ASFÌFM
JOHFTDIBU
FO
[PV
AOBBS
NBUF
EF
UJKE
WFSTUSJKLU
TUFFET
FSOTUJHFS
XPSEFO
)FU
DPODFQU
XFSE
EPPS
DGPZ
4JCMFT[

WFSEFS
BBOHFTDIFSQU
4JCMFT[
MJFU
EF
CSJFG
CFHJOOFO
NFU
EF
[JOOFO
A)FU
MJKEU
XFJOJH
UXJK
GFM
EBU
*SBL
CFTDIJLU
PWFS
NBTTBWFSOJFUJHJOHTXBQFOT
%F
WSBBH
JT
WPPSBM
XFMLF
FO
IPFWFFM

)JK
WFSBOEFSEF
WFSEFS
ABBOMFJEJOH
WPPS
HFSFEF
WFSNPFEFOT
VJU
IFU
DPODFQU
JO
AHFFO
UXJK
GFM81
%F
GFJUFMJKLF
HSPOETMBH
WBO
[PXFM
EF
DPODFQUCSJFG
BMT
EF
EPPS
4JCMFT[
BBOHFCSBDIUF

XJK[JHJOHFO
CMJKLU
OJFU
VJU
IFU
BSDIJFG
WBO
IFU
NJOJTUFSJF
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
*O
IFU

HFTQSFL
NFU
EF
$PNNJTTJF
FO
MBUFS
PPL
TDISJGUFMJKL
HBG
4JCMFT[
BBO
OJFU
NFFS
UF
XFUFO
PQ

CBTJT
XBBSWBO
IJK
EF
GPSNVMFSJOHFO
JO
EF
CSJFG
IBE
BBOHFTDIFSQU
)JK
IJFME
IFU
WPPS

NPHFMJKL
EBU
EF
EPPS
EF
AIVD
HFDPOTUBUFFSEF
WFSXFSWJOHTQPHJOHFO
IJFSBBO
IBEEFO
CJKHF
dragen, alsmede de door de MIVD gedane algemene uitspraken over MVW82
0PL
UPFONB
MJH
NJOJTUFS
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
%F
)PPQ
4DIFďFS
IBBMEF
EF
EPPS
EF
AIVD
HFDPO
TUBUFFSEF
WFSXFSWJOHTQPHJOHFO
BBO
BMT
FFO
WBO
EF
SFEFOFO
XBBSPN
IJK
EF
VJUTQSBLFO
PWFS

MVW
JO
EF
CSJFG
AWPMTUSFLU
HFSFDIUWBBSEJHE
WPOE
83

%F
$PNNJTTJF
DPOTUBUFFSU
EBU
EF
JO
EF
CSJFG
HFCSVJLUF
CFXPPSEJOHFO
OJFU
[JKO
UFSVH

te vinden in de voor 4 september 2002
CJK
IFU
NJOJTUFSJF
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
BBOXF
zige rapporten van de AIVD en de MIVD
;PBMT
VJU
EF
QBSBHSBGFO
943 en 953
CMJKLU

TUPOEFO
EF
JO
EF
SBQQPSUFO
BBOXF[JHF
OVBODFT
EFSHFMJKLF
POHFDMBVTVMFFSEF
VJUTQSBLFO

OJFU
UPF
0WFS
EF
SFTUBOUFO
TUSJKENJEEFMFO
TUFMEF
EF
MIVD
JNNFST
CJK
WPPSUEVSJOH
EBU
EF

TBNFOTUFMMJOH
FO
LXBMJUFJU
PGXFM
OJFU
WBTUTUPOE
JO
IFU
HFWBM
WBO
DIFNJTDIF
TUSJKENJE
EFMFO

PGXFM
EPPS
IFU
WFSTUSJKLFO
WBO
EF
UJKE
[P
XBT
UFSVHHFMPQFO
EBU
EF[F
OJFU
NFFS

FďFDUJFG
LPOEFO
XPSEFO
JOHF[FU
JO
IFU
HFWBM
WBO
CJPMPHJTDIF
TUSJKENJEEFMFO

0PL
EF

TUFMMJOH
EBU
EF
ESFJHJOH
EJF
IJFSWBO
VJUHJOH
ASFÌFM
XBT
XFSE
JO
EF
SBQQPSUFO
WBO
EF
MIVD
OJFU
CFWFTUJHE
%F
WPPSOBBNTUF
ESFJHJOH
XBT
WPMHFOT
EF
MIVD immers te vinden in de
A*SBBLTF
LFOOJT
FO
LVOEF
PQ
IFU
HFCJFE
WBO
NBTTBWFSOJFUJHJOHTXBQFOT
OJFU
JO
EF
PQ
EBU

NPNFOU
NPHFMJKL
BBOXF[JHF
SFTUBOUFO
TUSJKENJEEFMFO
PG
WFSEFS
POUXJLLFMEF
MVW
%F

door de AIVD
HFDPOTUBUFFSEF
WFSXFSWJOHTQPHJOHFO
IBEEFO
CPWFOEJFO
CFUSFLLJOH
PQ
dual
useHPFEFSFO
EJF
NPHFMJKL
HFCSVJLU
LPOEFO
XPSEFO
JO
FFO
OVDMFBJS
QSPHSBNNB
PG
UFO

CFIPFWF
WBO
EF
POUXJLLFMJOH
WBO
SBLFUUFO
)JFSVJU
LPO
HFFOT[JOT
EF
DPODMVTJF
XPSEFO

HFUSPLLFO
EBU
*SBL
OVDMFBJSF
XBQFOT
CF[BU
PG
WFSEFS
XBT
HFHBBO
NFU
EF
POUXJLLFMJOH
WBO

DIFNJTDIF
FO
CJPMPHJTDIF
XBQFOT
[JF
EF
GPSNVMFSJOH
WBO
EF
CSJFG
WBO
4
TFQUFNCFS


%BBS
LPNU
CJK
EBU
DVB/NN
EF
BGEFMJOH
EJF
HFTQFDJBMJTFFSE
XBT
JO
MVW
FO
JO
DPOUBDU

stond met de AIVD en de MIVD
OJFU
XBT
HFSBBEQMFFHE
CJK
EF
PQTUFMMJOH
WBO
EF[F
CSJFG

81 %F
VJUFJOEFMJKLF
CSJFG
JT
UF
WJOEFO
JO
Kamerstukken II, 2001/02, 23 432
OS
56

82 4JCMFT[
22
KVOJ
2009
#SJFG
WBO
4JCMFT[
BBO
EF
$PNNJTTJF
OBBS
BBOMFJEJOH
WBO
IFU
WFSTMBH
WBO
IFU
HFTQSFL

met de Commissie, 28 augustus 2009
83 %F
)PPQ
4DIFďFS
22 september 2009

Inlichtingen- en veiligheidsdiensten 323

 /PDI
DAM
OPDI
DGPZ
MFHEF
IFU
DPODFQU
UFS
BEWJTFSJOH
BBO
EF[F
BGEFMJOH
WPPS
/BEFS
IBOE
CMFFL
EBU
PPL
DVB/NN
[JDI
OJFU
JO
EF
HFLP[FO
GPSNVMFSJOHFO
LPO
WJOEFO 84
%F
$PNNJTTJF
DPOTUBUFFSU
EBU
EF
VJUTQSBLFO
PWFS
IFU
*SBBLTF
MVWQSPHSBNNB
JO
EF

,BNFSCSJFG
WBO
4 september 2002
OJFU
HFEFLU
XFSEFO
EPPS
UFDIOJTDIF

BOBMZTFT
BG
LPNTUJH
WBO
EF
EBBSUPF
BBOHFXF[FO
JOTUBOUJFT
7FFMFFS
CFTUBBU
EF
JOESVL
EBU
HFQPPHE
JT

EF
HFLP[FO
QPMJUJFLF
MJKO
UF
POEFSCPVXFO
NFU
TUFMMJHF
TMFDIU
HFGVOEFFSEF
VJUTQSBLFO

PWFS
IFU
*SBBLTF
MVWQSPHSBNNB
;PBMT
SFFET
JO
QBSBHSBBG
522 is gesteld, kon de toen
malige DGPZ
UJKEFOT
IFU
HFTQSFL
NFU
EF
$PNNJTTJF
OJFU
VJUTMVJUFO
EBU
IJK
HFÐOTQJSFFSE

XBT
EPPS
EF
VJUTQSBLFO
EJF
EF
"NFSJLBBOTF
WJDFQSFTJEFOU
$IFOFZ
PQ
27 augustus 2002
IBE
HFEBBO85
;PBMT
CFTDISFWFO
JO
QBSBHSBBG
74
EFFE
EF
NJOJTUFS
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
UJKEFOT
EF

XBQFOJOTQFDUJFT
VJUTQSBLFO
PWFS
MVW
EJF
OJFU
EPPS
GFJUFMJKLF
JOGPSNBUJF
XFSEFO
HFEFLU

0PL
JO
EF[F
HFWBMMFO
XBT
DVB/NN
OJFU
CFUSPLLFO
CJK
IFU
PQTUFMMFO
WBO
TQSFFLUFLTUFO
DVB
XBT
XFM
CFUSPLLFO
CJK
IFU
PQTUFMMFO
WBO
FFO
PWFS[JDIU
WBO
EF
MVWDBQBDJUFJUFO
WBO
*SBL

UFO
CFIPFWF
WBO
EF
.JOJTUFSSBBE
WBO
7 maart 2003
%JU
PWFS[JDIU
CFWBUUF
FFO
XBU
FFO[JK
EJHF
XFFSHBWF
WBO
EF
XFSL[BBNIFEFO
WBO
EF
VNXBQFOJOTQFDUFVST
EBBSOBBTU
XFSE
JOHF
HBBO
PQ
EF
BOEFSF
JOGPSNBUJFCSPOOFO86
*O
EF
FFSTUF
QMBBUT
XFSE
HFXBH
HFNBBLU
WBO
NAVO
JOMJDIUJOHFO
XBBSVJU
[PV
CMJKLFO
EBU
UNMOVIC, net als UNSCOM
JOEFSUJKE
TMFDIUT
IFU
*SBBLTF

MVWQSPHSBNNB
POEFSHSPOET
[PV
EXJOHFO
FO
EBU
EF
WPOETU
FO
WFSOJFUJHJOH
WBO
MVW
[PV
CFSVTUFO
PQ
UPFWBMTUSFďFST
*SBL
WFSWPFSEF
APQ
HSPUF
TDIBBM
DPOUBJOFST
NFU
QSPEVDUJF
NBUFSJBBM
EPPS
IFU
MBOE
"MT
UXFFEF
XFSEFO
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
BMT
JOMJDIUJOHFOCSPO

BBOHFIBBME
XBBSCJK
POEFS
NFFS
XFSE
HFDJUFFSE
VJU
EF
QSFTFOUBUJF
WBO
1PXFMM
FO
FFO
EPPS

EF
"NFSJLBBOTF
BNCBTTBEF
BBO
IFU
NJOJTUFSJF
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
WFSTUSFLU
AOPO
QBQFS
5FO
TMPUUF
XFSEFO
WPPS
IFU
FFSTU
FYQMJDJFU
EF
EPPS
EF
AIVD
HFDPOTUBUFFSEF
WFSXFS
WJOHTQPHJOHFO
HFOPFNE
7PPS
DVB
MFFL
BMEVT
EF
JOGPSNBUJF
BG LPNTUJH
WBO
EF
7FSFOJHEF

4UBUFO
FO
EF
NAVO
EJF
[POEFS
WFSEFSF
BOBMZTF
XFSE
PWFSHFOPNFO
WBO
HSPUF
JOWMPFE
PQ
IFU

JOHFOPNFO
TUBOEQVOU

%F
$PNNJTTJF
IFFGU
OPDI
JO
EF
BSDIJFWFO
OPDI
JO
EF
HFTQSFLLFO
BBOXJK[JOHFO
HFWPO
EFO
EBU
WBOVJU
IFU
NJOJTUFSJF
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
PQ
FOJHFSMFJ
XJK[F
ESVL
JT
VJUHFPF
GFOE
PQ
EF
AIVD en de MIVD
PN
JOMJDIUJOHFO
BBO
UF
MFWFSFO
EJF
IFU
SFHFSJOHTTUBOEQVOU

POEFSCPVXEFO
%F
$PNNJTTJF
IFFGU
EBBSFOUFHFO
WFSOPNFO
EBU
EF
AIVD en de MIVD de
JOESVL
IBEEFO
EBU
EF
BBOHFMFWFSEF
SBQQPSUFO
IFU
CFMFJE
WBO
IFU
NJOJTUFSJF
WBO
#VJUFO
MBOETF
;BLFO
OBVXFMJKLT
CFÐOWMPFEEFO
%F
DPOUBDUFO
PQ
EF
XFSLWMPFS
NFU
DVB/NN
XFS
EFO
XFMJTXBBS
BMT
DPOTUSVDUJFG
FO
QPTJUJFG
FSWBSFO
NBBS
CJK
EF
EJFOTUFO
XBT
EVJEFMJKL

HFXPSEFO
EBU
BBOHFMFWFSEF
JOGPSNBUJF
OJFU
WFFM
HFXJDIU
JO
EF
TDIBBM
[PV
MFHHFO
HF[JFO
EF

EPPS
IFU
NJOJTUFSJF
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
JO
FFO
WSPFH
TUBEJVN
HFLP[FO
MJKO
"M
PQ
4
september 2002
XFSE
WBOVJU
EF
PSHBOJTBUJF
BBO
EF
EJFOTUMFJEJOH
WBO
EF
AIVD medegedeeld
EBU
WBO
IFU
NJOJTUFSJF
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
XBT
WFSOPNFO
EBU
AIFU
CFTMVJU
PN
BM
EBO
OJFU

TUFVO
BBO
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
<UF
WFSMFOFO>
MPVUFS
PN
PQQPSUVOJTUJTDIF
SFEFO
[BM
XPSEFO

HFOPNFO
PG
*SBL
OV
XFM
PG
OJFU
PWFS
NBCXBQFOT
CFTDIJLU
5PFONBMJH
QMBBUTWFSWBOHFOE

IPPGE
WBO
EF
AIVD
5I1-
#PU
TUFMEF
JO
[JKO
HFTQSFL
NFU
EF
$PNNJTTJF

84 +PDIFNT
31 augustus 2009
7BO
-PPQJL
25 augustus 2009
0PL
IFU
NJOJTUFSJF
WBO
%FGFOTJF
XBT
OJFU
HFSBBE

QMFFHE
[JF
QBSBHSBBG
ùö÷
FO
QBSBHSBBG
983
85 4JCMFT[
22
KVOJ
2009
86 7PPS
FFO
WFSEFSF
CFTQSFLJOH
WBO
EJU
POEFSXFSQ
[JF
QBSBHSBBG
74
BZ
.FNPSBOEVN
MVW capaciteiten Irak, van
DVB aan DGPZ, 6 maart 2003
OS
DVB/NN79/03

324 Inlichtingen- en veiligheidsdiensten

 8JK
XJTUFO
JO
FTTFOUJF
IPF
#VJUFOMBOETF
;BLFO
FSPWFS
EBDIU
FO
EBU
UFO[JK
XJK
BBOXJK[JO
HFO
WBO
IFU
WPMTUSFLUF
UFHFOEFFM
IBEEFO
FO
EJF
IBEEFO
XF
OJFU
FFSEFS
IFU
UFHFOEFFM


EBBS
HFFO
WFSBOEFSJOH
JO
LPO
XPSEFO
HFCSBDIU
7PPS
IFU
PWFSJHF
QPPHEFO
XJK
XBU
XJK
XFM

[BHFO
FO
XJTUFO
[P
QSFDJFT
FO
HFOVBODFFSE
NPHFMJKL
PWFS
IFU
WPFUMJDIU
UF
LSJKHFO87

5PFONBMJH
IPPGE
WBO
EF
AIVD
7BO
)VMTU
TUFMEF
UFO
BBO[JFO
WBO
EF
IPVEJOH
WBO
EF
MFJ
EJOH
WBO
IFU
NJOJTUFSJF
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
A0WFS
XFSLFMJKL
HFÐOUFSFTTFFSE
EPPSWSB
HFO
IFSWSBHFO
PWFS
XBU
XJK
PWFS
MVW
IFCCFO
HFTDISFWFO
LBO
JL
NJK
OJFUT
IFSJOOFSFO88
7BO
3FJKO
EJSFDUFVS
MIVD
UPU
KBOVBSJ
2003
BOUXPPSEEF
PQ
EF
WSBBH
WBO
EF
$PNNJTTJF

OBBS
EF
SFBDUJF
WBO
IFU
NJOJTUFSJF
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
PQ
MIVDSBQQPSUFO

&S
XFSE
HFSFBHFFSE
NFU
IFFM
XFJOJH
XPPSEFO
)FU
HBG
OPPJU
BBOMFJEJOH
UPU
HSPUF
EJT
DVTTJFT
PG
WSBHFO
WBO
EF
LBOU
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
*L
IBE
OJFU
EF
JOESVL
EBU
FFO

WFSEJFQJOHTTMBH
XFSE
BBOHFCSBDIU89

7PMHFOT
UPFONBMJH
DVB
+PDIFNT
IBE
IJK
JO
20022003 niet de indruk dat de AIVD en de

MIVD
NFFS
XJTUFO
EBO
EF
#SJUUFO
FO
EF
"NFSJLBOFO
*O
EJFOT
CSJFG
BBO
EF
$PNNJTTJF

90

TDISFFG
DGPZ
4JCMFT[
A)FU
XBT


WPMEPFOEF
EBU
EF
JOGPSNBUJF
WBO
AIVD/MIVD
FSPQ
XFFT

EBU
FS
JO
FML
HFWBM
iSPPLu
XBT91
%F
)PPQ
4DIFďFS
[FJ
JO
[JKO
HFTQSFL
NFU
EF
$PNNJTTJF

dat de AIVD en de MIVD
AOPPJU
IBEEFO
HFSBQQPSUFFSE
EBU
FS
HÊÊO
MVW
JO
*SBL
BBOXF[JH

XBSFO
%F
CVJUFOMBOETF
JOMJDIUJOHFOSBQQPSUFO
XBSFO
TUFMMJHFS
HFXFFTU
JO
EF
DPOTUBUFSJO
HFO
PWFS
EF
ESFJHJOH
EJF
WBO
IFU
*SBBLTF
MVWQSPHSBNNB
VJUHJOH
%F
)PPQ
4DIFďFS

WFSLMBBSEF
EBU
IJK
[FMG
JO
20022003
APQ
HFFO
FOLFM
NPNFOU
BDIUFSEPDIU
IBE
HFLPFTUFSE

EBU
EF
JOGPSNBUJF
WBO
JOMJDIUJOHFOEJFOTUFO
VJU
IFU
CVJUFOMBOE
CJKWPPSCFFME
VJU
EF
7FS
FOJHEF
4UBUFO
PG
IFU
7FSFOJHE
,POJOLSJKL

XBSFO
HFQPMJUJTFFSE
PN
IFU
CFTMVJUWPSNJOHT
QSPDFT
UF
CFÐOWMPFEFO
%F
AIVD en de MIVD
IBEEFO
EF
CVJUFOMBOETF
JOMJDIUJOHFOSBQQPS
UFO
XFMJTXBBS
AHFOVBODFFSE
NBBS
OPPJU
XFFSTQSPLFO
%F
FSWBSJOH
WBO
%F
)PPQ
4DIFďFS

XBT
EBU
EF
AIVD en de MIVD
A[JDI
BMUJKE
[VMMFO
JOEFLLFO
NFU
WPPS[JDIUJHF
GPSNVMFSJOHFO

FO
DMBVTVMFSJOHFO92

9.8.3 HET MINISTERIE VAN DEFENSIE

%F
MIVD
XBT
FO
JT
PSHBOJFL
HFQMBBUTU
POEFS
EF
TFDSFUBSJTHFOFSBBM
WBO
IFU
NJOJTUFSJF
WBO

%FGFOTJF
%F
MIVD
SJDIUUF
[JDI
JO
[JKO
SBQQPSUBHF
PWFS
IFU
*SBBLTF
MVWQSPHSBNNB
JO

EF
FFSTUF
QMBBUT
UPU
EF
FJHFO
NJOJTUFS
%F
%JSFDUJF
"MHFNFOF
#FMFJET[BLFO
DAB

WBO
EJU

ministerie adviseert de departementsleiding over de internationale en nationale politieke
FO
NBBUTDIBQQFMJKLF
GBDUPSFO
EJF
WBO
CFMBOH
[JKO
WPPS
IFU
EFGFOTJFCFMFJE
4UBBUTBMNBOBL

2002 en 2003
,2

;P
DPODJQJFFSEF
DAB op 3 september 2002 een notitie voor de minis
UFS
ANFU
IFU
PPH
PQ
VX
HFTQSFL
NFU
EF
NJOJTUFS
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
%JU
HFTQSFL

87 5I1-
#PU
24
KVOJ
2009
88 7BO
)VMTU
29
KVOJ
2009
89 7BO
3FJKO
29
KVOJ
2009
90 +PDIFNT
31 augustus 2009
91 #SJFG
WBO
4JCMFT[
BBO
EF
$PNNJTTJF
OBBS
BBOMFJEJOH
WBO
IFU
WFSTMBH
WBO
IFU
HFTQSFL
NFU
EF
$PNNJTTJF
28
augustus 2009

92 %F
)PPQ
4DIFďFS
22 september 2009

Inlichtingen- en veiligheidsdiensten 325

 zou op 5
TFQUFNCFS
QMBBUTWJOEFO
*O
EF[F
OPUB
TDISFFG
DAB
EBU
*SBL
FFO
QPUFOUJÌMF
ESFJ
HJOH
WPSNEF
WPPS
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
FO
EF
XFTUFSTF
XFSFME
DAB
BDIUUF
IFU
XBBSTDIJKO
MJKL
EBU
*SBL
TJOET
IFU
WFSUSFL
WBO
EF
JOTQFDUFVST
JO
1998
XBT
EPPSHFHBBO
NFU
EF
QSPEVD
UJF
WBO
DIFNJTDIF
FO
CJPMPHJTDIF
XBQFOT
0PL
XBSFO
FS
WPMHFOT
DAB
TUFSLF
BBOXJK[JOHFO

EBU
*SBL
XFSLUF
BBO
FFO
OVDMFBJS
XBQFO
BM
[PV
IFU
OPH
WJKG
UPU
[FWFO
KBBS
EVSFO
WPPSEBU

FFO
FFOWPVEJH
XBQFO
POUXJLLFME
LPO
XPSEFO
DAB
XBBSTDIVXEF
EBU
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO

FS
CJK
FFO
JOWBM
SFLFOJOH
NFF
EJFOEFO
UF
IPVEFO
EBU
MVW
JOHF[FU
[PVEFO
XPSEFO
UFHFO

"NFSJLBBOTF
NJMJUBJSFO
DAB
HBG
EBBSOBBTU
BBO
EBU
FS
OPH
HFFO
PWFSUVJHFOEF
CFXJK[FO

XBSFO
WBO
CBOEFO
WBO
*SBL
NFU
"M
2BJEB
%F
MIVD voorzag DAB op 5
TFQUFNCFS
WBO
DPNNFOUBBS
PQ
EF
OPUJUJF
BBOHF[JFO
EF[F

niet in een eerder stadium met de MIVD
XBT
BGHFTUFNE
*O
EF
CFHFMFJEFOEF
CSJFG
WFS[PDIU

EJSFDUFVS
7BO
3FJKO
AUFOFJOEF
FWFOUVFMF
NJTWFSTUBOEFO
BBOHBBOEF
ESFJHJOHTBQQSFDJBUJFT

WPPS
EF
UPFLPNTU
UF
WPPSLPNFO


PPL
JO
TQPFEFJTFOEF
PNTUBOEJHIFEFO
NFU
EF
MIVD
BG
UF
TUFNNFO
7BO
3FJKO
[FHEF
UPF
XBBS
NPHFMJKL
BMMF
TUFVO
UF
WFSMFOFO
6JUHFMFHE
XFSE

EBU
*SBL
UJKEFOT
EF
UNSCOMQFSJPEF
ANFU
FFO
BBO
[FLFSIFJE
HSFO[FOEF
XBBSTDIJKOMJKLIFJE

OJFU
JO
TUBBU
XBT
HFXFFTU
NBUFSJBMFO
UFO
CFIPFWF
WBO
IFU
MVWQSPHSBNNB
UF
WFSXFSWFO

0OEBOLT
EF
HSPUFSF
WSJKIFJE
WBO
IBOEFMFO
WPPS
*SBL
TJOET
1998
TDIBUUF
EF
MIVD in dat op
EJU
HFCJFE
JO
EF
QSBLUJKL
OJFU
XF[FOMJKL
WFFM
WFSBOEFSE
[PV
[JKO
A*SBL
CFTDIJLU
OJFU
NFFS

PWFS
EF
NPHFMJKLIFEFO
EF
CFOPEJHEF
NJEEFMFO
JO
FOJHF
PNWBOH
MPLBBM
UF
QSPEVDFSFO

dit als gevolg van de door UNSCOM
POUNBOUFMEF
JOGSBTUSVDUVVS
UFS
[BLF
%F
MIVD ging
WFSWPMHFOT
NFFS
TQFDJêFL
JO
PQ
EF
WFSTDIJMMFOEF
TUSJKENJEEFMFO
DPOGPSN
EF
XJK[F
XBBS
PQ
IJFSPWFS
XBT
HFSBQQPSUFFSE
JO
EF
OPUJUJF
WBO
21
KVOJ
7BO
*SBL
HJOH
WPMHFOT
EF
MIVD
FFO
AQPUFOUJÌMF
ESFJHJOH
VJU

In een nota van DAB van 1 augustus 2003
XFSE
FFO
JOWFOUBSJTBUJF
HFNBBLU
WBO
EF
JOMJDI
tingen van de MIVD
FO
EF
XJK[F
XBBSPQ
IFU
LBCJOFU
EF[F
IBE
HFCSVJLU
%F
OPUB
XBT
JO

PWFSMFH
NFU
EF
EJSFDUFVS
MIVD
%FEEFO
UPU
TUBOE
HFLPNFO
DAB
IBBMEF
BBO
EBU
EF
SFHFSJOH

[JDI
CJK
IBBS
VJUFJOEFMJKLF
PPSEFFMTWPSNJOH
IBE
MBUFO
MFJEFO
EPPS
EF
PQFOCBSF
SBQQPSUFO

van UNSCOM, IAEA en UNMOVIC
7FSEFS
IBE
EF
SFHFSJOH
LFOOJTHFOPNFO
WBO
FFO
BBOUBM

PQFOCBSF
JOMJDIUJOHFOEPDVNFOUFO
FO
QSFTFOUBUJFT
WBO
WPPSBM
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
FO
IFU

7FSFOJHE
,POJOLSJKL
DAB
TUFMEF
A*O
EF
VJUFJOEFMJKLF
PPSEFFMTWPSNJOH
JT
EF[F
JOGPSNBUJF

niet at face value
HFOPNFO
NBBS
JODMVTJFG
EF
m
PWFS
IFU
BMHFNFFO
OVBODFSFOEF
m
UPFUTJOH

door de MIVD
DAB
DPODMVEFFSEF

%F
BMEVT
BGHFXPHFO
JOMJDIUJOHFOJOGPSNBUJF
XBBSPWFS
EF
SFHFSJOH
VJUFJOEFMJKL
CFTDIJLUF

CFWFTUJHEF
IFU
CFFME
WBO
EF
SBQQPSUFO
WBO
UNMOVIC
PWFS
POUPFSFJLFOEF
JOIPVEFMJKLF


NFEFXFSLJOH
BBO
IFU
JOTQFDUJFSFHJNF
FO
POUPFSFJLFOEF
*SBBLTF
BOUXPPSEFO
PQ
WSBHFO

PWFS
APOUCSFLFOEF
NBTTBWFSOJFUJHJOHTXBQFOT

%F
VJUTQSBLFO
WBO
EF
SFHFSJOH
UFO
BBO[JFO
WBO
EF
*SBBLTF
MVW
LXBNFO
WPMHFOT
DAB
PWFSFFO
NFU
PG
XFSEFO
HFEFLU
EPPS
EF
DPODMVTJFT
WBO
EF
MIVD
[JK
IFU
EBU
FOLFMF
VJUTQSB
LFO
[PSHWVMEJHFS
HFGPSNVMFFSE
IBEEFO
LVOOFO
XPSEFO

*O
[JKO
HFTQSFL
NFU
EF
$PNNJTTJF
IFFGU
UPFONBMJH
NJOJTUFS
WBO
%FGFOTJF
,PSUIBMT

BBOHFHFWFO
AOJFU
CJK[POEFS
HFMVLLJH
UF
[JKO
HFXFFTU
NFU
FOLFMF
QBTTBHFT
VJU
EF
CSJFG
WBO

EF
NJOJTUFS
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
WBO
4 september 200293
)FU
NJOJTUFSJF
WBO
#VJUFO
MBOETF
;BLFO
IBE
CPWFOEJFO
OBHFMBUFO
PQ
BNCUFMJKL
OJWFBV
DPOUBDU
UF
[PFLFO
NFU
%FGFO

93 ,PSUIBMT
15 september 2009

326 Inlichtingen- en veiligheidsdiensten

 TJF94
;PBMT
JO
IPPGETUVL
10
[BM
XPSEFO
CFTQSPLFO
XBT
,PSUIBMT
OPHBM
TDFQUJTDI
PWFS
FFO

QSFTFOUBUJF
PWFS
IFU
*SBBLTF
MVWQSPHSBNNB
EJF
EF
CIA eind september 2002
HBG
/BWSBBH

WBO
,PSUIBMT
CJK
EJSFDUFVS
MIVD
7BO
3FJKO
EFFE
EF[F
TDFQTJT
OJFU
WFSEXJKOFO
,PSUIBMT

BNCUTPQWPMHFS
,BNQ
TUFMEF
JO
IFU
HFTQSFL
NFU
EF
$PNNJTTJF
EBU
IJK
FS
OPH
WPPSEBU
IJK

NJOJTUFS
WBO
%FGFOTJF
XFSE
BM
WBO
PWFSUVJHE
XBT
EBU
FS
SFLFOJOH
NFF
NPFTU
XPSEFO
HFIPV
den dat Irak nog over MVW
CFTDIJLUF
0WFS
EF
MIVDSBQQPSUFO
TUFMEF
IJK
A*L
IFC
PPL
OJFU

de indruk dat er door de MIVD
JFUT
OJFVXT
HF[FHE
JT95
*O
IFU
HFTQSFL
NFU
EF
$PNNJTTJF

TUFMEF
UPFONBMJH
TUBBUTTFDSFUBSJT
7BO
EFS
,OBBQ
PWFS
EF
MIVDSBQQPSUFO
EBU
IJK
AEBBS
OJFU

BMUJKE
WBO
POEFS
EF
JOESVL
XBT
3FEFO
IJFSWPPS
XBT
EBU
EF
MIVD
[JDI
OBBS
[JKO
NFOJOH

ABMUJKE
JOEFLUF
)JK
TUFMEF
A*L
XJM
[F
<EF
MIVD>
OJFU
EJTLXBMJêDFSFO
NBBS
NFU
FFO
[FLFS
IFJETHSBBE
WBO
NJO
10 tot plus 25
TDPPS
KF
BMUJKE
HPFE
OBUVVSMJKL96

9.8.4 DE MINISTERRAAD
*O
EF
.JOJTUFSSBBE
WBO
6 september 2002
IFSIBBMEF
NJOJTUFS
%F
)PPQ
4DIFďFS
WBO

#VJUFOMBOETF
;BLFO
IFU
TUBOEQVOU
EBU
IJK
JO
EF
CSJFG
WBO
4
TFQUFNCFS
FO
JO
IFU
,BNFS
debat van 5
TFQUFNCFS
IBE
JOHFOPNFO
*SBL
IBE
MVW
HFIBE
IBE
EF[F
FFSEFS
HFCSVJLU
FO

FS
XBSFO
HFSFEF
WFSNPFEFOT
EBU
*SBL
OB
IFU
WFSUSFL
WBO
EF
VNXBQFOJOTQFDUFVST
XBT

EPPSHFHBBO
NFU
EF
POUXJLLFMJOH
FSWBO
%F
NJOJTUFS
IFSIBBMEF
EBU
EF
ESFJHJOH
EJF
IJFS
WBO
VJUHJOH
SFÌFM
XBT
FO
OBBSNBUF
EF
UJKE
WFSTUSFFL
TUFFET
FSOTUJHFS
XFSE97
/PDI
JO
EF[F

WFSHBEFSJOH
OPDI
JO
MBUFSF
WFSHBEFSJOHFO
JO
IFU
OBKBBS
WBO
2002
TQSBL
EF
.JOJTUFSSBBE

over de beoordeling door de AIVD en de MIVD
WBO
IFU
MVWQSPHSBNNB
WBO
*SBL
7PPS

[PWFS
EF
.JOJTUFSSBBE
PWFS
JOGPSNBUJF
WBO
EF
JOMJDIUJOHFO
FO
WFJMJHIFJETEJFOTUFO
TQSBL

CFUSPG
IFU
BMMFFO
IFU
FďFDU
WBO
EF
POUXJLLFMJOHFO
CFUSFďFOEF
*SBL
PQ
EF
CJOOFOMBOETF

TJUVBUJF
*O
IFU
OBKBBS
XFSE
BBO
EF
.JOJTUFSSBBE
XFM
[POEFS
OBEFSF
UPFMJDIUJOH
NFFSNB
MFO
EF
ESFJHJOH
EJF
WBO
IFU
*SBBLTF
SFHJNF
VJUHJOH
WPPSHFIPVEFO
;P
TUFMEF
NJOJTUFS

,BNQ
WBO
VROM op 29
OPWFNCFS
EBU
4BEEBN
)PFTTFJO
FFO
CFESFJHJOH
WPPS
EF
HFIFMF

XFSFMEPSEF
WPSNEF
%F
NJOJTUFS
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
CFWFTUJHEF
EJU98
*O
EF
WFSHBEFSJOHFO
WBO
EF
.JOJTUFSSBBE
JO
EFDFNCFS
2002
FO
KBOVBSJ
2003
XFSE
HFSF
HFME
BBOEBDIU
CFTUFFE
BBO
EF
WPSEFSJOHFO
WBO
EF
VNXBQFOJOTQFDUJFT
)JFSPQ
JT
JOHF
HBBO
JO
QBSBHSBBG
74
0Q
7
GFCSVBSJ
DPOTUBUFFSEF
NJOJTUFSQSFTJEFOU
#BMLFOFOEF
EBU
FFO

NJMJUBJSF
BDUJF
EJDIUFSCJK
XBT
HFLPNFO
)JK
WFSXFFT
POEFS
NFFS
OBBS
EF
QSFTFOUBUJF
WBO

1PXFMM
JO
EF
7FJMJHIFJETSBBE
UXFF
EBHFO
EBBSWPPS
(FCMFLFO
XBT
EBU
*SBL
AEF
BM
KBSFO

EVSFOEF
QSBLUJKL
WPPSU[FU
WBO
WFS[FU
UFHFO
EF
POUXBQFOJOH
FO
WFSOJFUJHJOH
WBO
MVW en
WBO
IFU
OFHFSFO
WBO
IFU
HFTUFMEF
VMUJNBUVN
.JOJTUFS
3FNLFT
WBO
#JOOFOMBOETF
;BLFO

FO
,POJOLSJKLTSFMBUJFT
WPFHEF
IJFSBBO
UPF

7PMHFOT
EF
JOTDIBUUJOH
WBO
EF
"MHFNFOF
*OMJDIUJOHFO
FO
7FJMJHIFJETEJFOTU
AIVD

JT

IFU
EPPS
NJOJTUFS
1PXFMM
HFMFWFSEF
CFXJKTNBUFSJBBM
PWFSUVJHFOE
%F
SFDIUTUSFFLTF
CBOE

UVTTFO
*SBL
FO
"M
2BJEB
LPO
OJFU
POPNTUPUFMJKL
XPSEFO
BBOHFUPPOE
IFUHFFO
PPL
JO
EF

TQFFDI
WBO
NJOJTUFS
1PXFMM
UPU
VJUESVLLJOH
XFSE
HFCSBDIU99

94 ;JF
PPL
IPPGETUVL
5
5FWFOT
TQFFMU
IJFSJO
FFO
SPM
EBU
EF
EJSFDUJF
EJF
EPPSHBBOT
EJU
DPOUBDU
IBE
DVB/NN, niet

XBT
CFUSPLLFO
CJK
IFU
PQTUFMMFO
WBO
EF
CSJFG
95 ,BNQ
6
KVMJ
2009
96 7BO
EFS
,OBBQ
15
KVMJ
2009
97 .JOJTUFSSBBE
6 september 2002, 1H

98 .JOJTUFSSBBE
29 november 2009, 3G
99 .JOJTUFSSBBE
7
GFCSVBSJ
2003, 3D

Inlichtingen- en veiligheidsdiensten 327

 .JOJTUFS
%F
)PPQ
4DIFďFS
DPODMVEFFSEF
PQ
17
NBBSU
EBU
*SBL
OJFU
IBE
XJMMFO
EVJEFMJKL

NBLFO
XBU
IFU
IBE
HFEBBO
NFU
EF
MVW
EJF
CJK
EF
JOTQFDUJFT
JO
IFU
WFSMFEFO
XBSFO
BBO
HFUSPďFO
%F
.JOJTUFSSBBE
LXBN
WFSWPMHFOT
UPU
EF
AFJHFOTUBOEJHF
BGXFHJOH
EBU
*SBL
EF

VRSFTPMVUJFT
IBE
HFTDIPOEFO
7PPS
FFO
CFTQSFLJOH
WBO
EF
UPUTUBOELPNJOH
WBO
EF[F

CFPPSEFMJOH
[JK
PQOJFVX
WFSXF[FO
OBBS
QBSBHSBBG
74
6JU
EF
WFSTMBHFO
WBO
EF
WFSHBEF
SJOHFO
WBO
EF
.JOJTUFSSBBE
PQ
7, 17 en 18
NBBSU
CMJKLU
OJFU
EBU
EF
JOMJDIUJOHFO
WBO
EF
AIVD
en de MIVD
IJFSCJK
BBO
EF
PSEF
[JKO
HFLPNFO

9.9 Het werk van de Nederlandse inlichtingendiensten en

de Staten-Generaal

9.9.1 INFORMATIEVOORZIENING AAN DE TWEEDE KAMER DER STATEN-GENERAAL

Voorafgaand aan de oorlog in Irak

%F
SFHFSJOH
CFSJDIUUF
JO
EF
QFSJPEF
WPPSBGHBBOE
BBO
EF
PPSMPH
JO
*SBL
NFFSNBMFO
BBO
EF

5XFFEF
,BNFS
PWFS
IFU
*SBBLTF
MVWQSPHSBNNB
FO
EF
ESFJHJOH
EJF
IJFSWBO
VJUHJOH
.FU

EF
CSJFG
WBO
NJOJTUFS
%F
)PPQ
4DIFďFS
WBO
4 september 2002
CMFFL
EF
UPPO
WPPS
IFU

TUBOEQVOU
WBO
EF
SFHFSJOH
UF
[JKO
HF[FU
%F
UPUTUBOELPNJOH
WBO
EF
WSJK
TUFMMJHF
VJUTQSB
LFO
JO
EF[F
CSJFG
[JKO
JO
QBSBHSBBG
982
SFFET
CFTQSPLFO
5JKEFOT
IFU
,BNFSEFCBU
WBO
5
TFQUFNCFS
WSPFH
,PFOEFST
1WE"

OBBS
EF
AQSFDJF[F
BBSE
WBO
EF
CFESFJHJOH
EJF
WBO
IFU

Iraakse MVWQSPHSBNNB
VJUHJOH
FO
OBBS
AIFU
UZQF
CFXJK[FO
EBU
WFSFJTU
JT
%F
(SBBG

%66

WSPFH
EF
NJOJTUFS
OBBS
FFO
AUPFMJDIUJOH
PQ
[JKO
TUFMMJOH
PWFS
EF
*SBBLTF
MVW omdat
AEBU
OV
OFU
JFUT
JT
XBU
XJK
OJFU
XFUFO
NBBS
BMMFFO
WFSNPFEFO
7BO
#PNNFM
SP

TUFMEF
EF

WFSPOUXBBSEJHJOH
EBU
*SBL
PWFS
MVW
[PV
CFTDIJLLFO
ACVJUFOHFXPPO
TFMFDUJFG 
UF
WJOEFO

FO
SFGFSFFSEF
BBO
MBOEFO
BMT
*OEJB
1BLJTUBO
FO
*TSBÌM
A8JF
PG
XBU
XPSEU
FS
PQ
EJU
NP
NFOU
CFESFJHE
EPPS
*SBL 
WSPFH
IJK
[JDI
BG
5FHFMJKLFSUJKE
XBT
FS
WSJKXFM
OJFNBOE
EJF
JO

UXJKGFM
USPL
EBU
FS
WBO
*SBL
FFO
ESFJHJOH
VJUHJOH
&FO
CMPFNMF[JOH
VJU
EF
Handelingen moge
EJU
JMMVTUSFSFO
A8JF
JO
*SBL
HFFO
SFÌMF
CFESFJHJOH
[JFU
JT
CFBOHTUJHFOE
OBÐFG 
,PFOEFST


A)FU
SFHJNF
JT


[FLFS
CFESFJHFOE
%F
(SBBG

A7PPS
PO[F
GSBDUJF
CFTUBBU
FS
HFFO

UXJKGFM
BBO
EF
ESFJHJOH
EJF
WBO
*SBL
VJUHBBU
&VSMJOHT
CDA

0PL
PWFS
EF
BBOXF[JHIFJE

van MVW
CFTUPOE
OJFU
WFFM
DPOUSPWFSTF
EBU
4BEEBN
)PFTTFJO
DIFNJTDIF
FO
CJPMPHJTDIF

XBQFOT
ACF[JU
FO
POUXJLLFMU
TUBBU
WBTU
,BSJNJ
(SPFO-JOLT

A*SBL
CF[JU
NBTTBWFSOJFUJ
HJOHTXBQFOT
[JF
IFU
PWFSUVJHFOEF
SBQQPSU
WBO
UNSCOM
7BO
"BSUTFO
VVD
100
%F
NJOJTUFS
HJOH
WFSWPMHFOT
JO
PQ
XBU
IJK
AFFO
WBO
EF
IPPGEQVOUFO
WBO
EJU
EFCBU
OPFNEF

UF
XFUFO
A4BEEBN
)PFTTFJO
WPSNU
FFO
MFWFOTHSPUF
CFESFJHJOH
WPPS
EF
SFHJP
FO
CSFEFS
%JU

CMFFL
WPMHFOT
EF
NJOJTUFS
VJU
IFU
UNSCOMSBQQPSU
WBO
1999
EBU
AIVJWFSJOHXFLLFOE
XBT
HF
[JFO
EF
HSPUF
IPFWFFMIFEFO
XBQFOT
EJF
EF
JOTQFDUFVST
IBEEFO
BBOHFUSPďFO
/B
PQFSBUJF
Desert Fox
XBSFO
EF
DIFNJTDIFXBQFOGBDJMJUFJUFO
WPMHFOT
EF
NJOJTUFS
XFFS
PQHFCPVXE
FO
EF[F

LPOEFO
HFCSVJLU
XPSEFO
WPPS
EF
QSPEVDUJF
WBO
DIFNJTDIF
XBQFOT
%F
NJOJTUFS
HJOH
FSWBO

VJU
EBU
*SBL
PQ
EBU
NPNFOU
OJFU
PWFS
OVDMFBJSF
XBQFOT
CFTDIJLUF
NBBS
XFM
PWFS
EF
LFOOJT
PN

EF[F
UF
GBCSJDFSFO
7BO
#PNNFM
WSPFH
XBBSPN
BMT
EF
NJOJTUFS
[JDI
PQ
FFO
SBQQPSU
WBO
1999
CBTFFSEF
EJU
OJFU
FFSEFS
FFO
BBOMFJEJOH
XBT
HFXFFTU
PN
PQ
CBTJT
EBBSWBO
UF
ESFJHFO
NFU
HF
XFME
%F
NJOJTUFS
HBG
BMT
BOUXPPSE
EBU
IFU
HFFO
UXJKGFM
MFFE
EBU
EF
TUBOE
WBO
[BLFO
JO
*SBL

100 Handelingen II, 2001/02, 9556495663

328 Inlichtingen- en veiligheidsdiensten

 IJFS
BBOMFJEJOH
UPF
HBG
7BO
#PNNFM
WSPFH
WFSWPMHFOT
A)FFGU
V
CFXJK[FO
PG
FFO
BBOMFJEJOH

*L
TUFM
V
EJF
WSBBH
DPODSFFU
PNEBU
V
BMMFFO
CFTDIJLU
PWFS
IFU
SBQQPSU
VJU
1999
%F
NJOJTUFS

SFQMJDFFSEF
EBU
7BO
#PNNFM
NFU
EF[F
WSBBH
AFFO
WSFFNEF
ESBBJ
NFU
CFUSFLLJOH
UPU
EF
CFXJKT
MBTU
WFSUPPOEF
BBOHF[JFO
IFU
BBO
4BEEBN
)PFTTFJO
XBT
UF
CFXJK[FO
EBU
IJK
niet over MVW
CFTDIJLUF
)JK
QMBBUTUF
WFSWPMHFOT
IFU
CFMBOH
WBO
EF
*SBBLTF
MVW
WPPS
IFU
TUBOEQVOU
WBO
EF

SFHFSJOH
PQ
EF
WPPSHSPOE
EPPS
UF
TUFMMFO
A%F
MFHJUJNBUJF
WPPS
PQUSFEFO
WBO
EF
JOUFSOBUJP
OBMF
HFNFFOTDIBQ
MJHU
WPPS
NJK
OBHFMWBTU
JO
EF
LXFTUJF
WBO
EF
NBTTBWFSOJFUJHJOHTXBQFOT



)FU
HBBU
PN
IFU
CF[JU
WBO
EF[F
XBQFOT
FO
EF
FOPSNF
ESFJHJOH
EJF
FSWBO
VJUHBBU
101
0Q
30
TFQUFNCFS
TUVVSEF
EF
NJOJTUFS
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
FFO
CSJFG
BBO
EF
5XFFEF

,BNFS
XBBSJO
IJK
POEFS
NFFS
JOHJOH
PQ
IFU
PQ
24 september openbaar gemaakte rap
QPSU
WBO
EF
#SJUTF
SFHFSJOH
)JK
TUFMEF

%F
BOBMZTF
JO
EJU
SBQQPSU
WBO
IFU
TUSFWFO
WBO
IFU
*SBBLTF
SFHJNF
PN
JO
TUSJKE
NFU
EF
VR
SFTPMVUJFT
DBQBDJUFJU
UF
WFSXFSWFO
NFU
CFUSFLLJOH
UPU
NBTTBWFSOJFUJHJOHTXBQFOT
BMTNFEF

EF
ESFJHJOH
EJF
EBBSWBO
VJUHBBU
JO
IFU
MJDIU
WBO
EF
BBSE
WBO
IFU
CFXJOE
JO
#BHEBE
TUFNU

PWFSFFO
NFU
IFU
CFFME
EBU
EF
/FEFSMBOETF
SFHFSJOH
EBBSWBO
IFFGU102

5JKEFOT
IFU
BMHFNFFO
PWFSMFH
EF
WPMHFOEF
EBH
NFFOEF
7BO
#PNNFM
EBU
AIFU
#SJUTF
SBQ
QPSU
WFFM
DPODMVTJFT
CFWBU
EJF
TMFDIUT
JO
FOLFMF
HFWBMMFO
NFU
CFXJK[FO
XPSEFO
HFTUBBGE

%F
(SBBG
TUFMEF
EBU
VJU
IFU
#SJUTF
SBQQPSU
OJFU
CMFFL
EBU
*SBL
PQ
EBU
NPNFOU
FFO
BDVVU

HFWBBS
WPSNEF
FO
EBU
IFU
FJHFOMJKL
CFTUPOE
VJU
APQHFXBSNEF
LMJFLKFT
&VSMJOHT
WSPFH
EF

NJOJTUFS
JO
UF
HBBO
PQ
AEF
NFFTU
BMBSNFSFOEF
QBTTBHFT
FO
EF
POEFSCPVXJOH
EBBSWBO103
%F
NJOJTUFS
BOUXPPSEEF

%F
EJTDVTTJF
PWFS
IFU
#SJUTF
SBQQPSU
NBH
EF
BBOEBDIU
OJFU
BëFJEFO
WBO
IFU
GFJU
EBU
IFU

BBO
4BEEBN
JT
PN
BBO
UF
UPOFO
EBU
IJK
OJFU
CFTDIJLU
PWFS
NBTTBWFSOJFUJHJOHTXBQFOT
FO

EF
HSPUF
IPFWFFMIFJE
NBTTBWFSOJFUJHJOHTXBQFOT
EJF
OPH
BBOXF[JH
XBT
UPFO
EF
XBQFOJO
TQFDUFVST
JO
1998
*SBL
WFSMJFUFO
IFFGU
MBUFO
WFSOJFUJHFO104

)JK
WPFHEF
EBBSBBO
UPF
EBU
FS
HFFO
SFEFO
XBT
PN
BBO
UF
OFNFO
EBU
4BEEBN
XBT
HFTUPQU

NFU
EF
POUXJLLFMJOH
WBO
MVW
6JU
IFU
#SJUTF
SBQQPSU
FO
EF
CSJFêOHT
JO
EF
7FSFOJHEF

4UBUFO
CMFFL
WPMHFOT
IFN
EBU
*SBL



VMUSBDFOUSJGVHFBQQBSBUVVS
IFFGU
HFÐNQPSUFFSE
LMBBSCMJKLFMJKL
NFU
IFU
EPFM
PN
[JKO

BSTFOBBM
DIFNJTDIF
FO
CJPMPHJTDIF
XBQFOT
NFU
BUPPNXBQFOT
VJU
UF
CSFJEFO
)FU
HFWBBS

EBU
IJFSWBO
VJUHBBU
XPSEU
OPH
WFSHSPPU
EPPS
EF
XFUFOTDIBQ
EBU
IJK
JO
IFU
WFSMFEFO
NFU

WFSTDISJLLFMJKLF
HFWPMHFO
DIFNJTDIF
XBQFOT
IFFGU
JOHF[FU

101 Handelingen II, 2001/02, 955666

102 %F[F
CSJFG
IFFGU
HFFO
,BNFSTUVLOVNNFS
"BOHF[JFO
XFM
JO
IFU
BMHFNFFO
PWFSMFH
WBO
1 oktober 2002,
Kamerstukken II, 2002/03, 23 432,
OS
61
BBO
EF[F
CSJFG
XFSE
HFSFGFSFFSE
IFFGU
EF
$PNNJTTJF
OBWSBBH
HFEBBO

CJK
EF
BSDIJFGEJFOTU
WBO
EF
5XFFEF
,BNFS
"MEBBS
JT
EF
CSJFG
HFWPOEFO
%F
CSJFG
JT
XFM
CFIBOEFME
JO
IFU

EFCBU
NBBS
BCVTJFWFMJKL
OJFU
BMT
,BNFSTUVL
HFESVLU
%F
CSJFG
NFU
BMT
POEFSXFSQ
ATUBOE
WBO
[BLFO
*SBL
JT

op 30 september 2002 met BZLFONFSL
DAM450/02
OBBS
EF
5XFFEF
,BNFS
HF[POEFO

103 Kamerstukken II, 2002/03, 23 432
OS
61
Q
15
104 Kamerstukken II, 2002/03, 23 432
OS
61
Q
7

Inlichtingen- en veiligheidsdiensten 329

 )FU
#SJUTF
SBQQPSU
XFSE
OJFU
OBEFS
JOIPVEFMJKL
CFTQSPLFO
%F
LSJUJTDIF
LBOUUFLFOJOHFO

van de MIVD
CJK
EJU
SBQQPSU
[JF
QBSBHSBBG
953

MJFU
EF
SFHFSJOH
POWFSNFME
)FU
EFCBU

NBBLUF
XFM
EVJEFMJKL
EBU
EF
/FEFSMBOETF
SFHFSJOH
[JDI
WJFSLBOU
BDIUFS
IFU
#SJUTF
SBQQPSU

TDIBBSEF

0Q
10
GFCSVBSJ
2005105
TUVVSEF
EF
NJOJTUFS
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
FFO
CSJFG
BBO
EF

5XFFEF
,BNFS
XBBSJO
IJK
POEFS
NFFS
SFBHFFSEF
PQ
EF
QSFTFOUBUJF
WBO
1PXFMM
JO
EF
7FJ
MJHIFJETSBBE
PQ
5
GFCSVBSJ
%F
NJOJTUFS
CFPPSEFFMEF
EF[F
QSFTFOUBUJF
BMT
WPMHU

0Q
CBTJT
WBO
EF
WFSTUSFLUF
JOGPSNBUJF
XBBSPOEFS
TBUFMMJFUGPUPT
FO
BGHFMVJTUFSEF
HFTQSFL
LFO
MJKLU
EF
DPODMVTJF
UF
NPFUFO
XPSEFO
HFUSPLLFO
EBU
IFU
*SBBLTF
WFSCFSHJOHTNFDIBOJTNF

EBU
EF
JOTQFDUJFT
UFO
UJKEF
WBO
UNSCOM
PN
EF
UVJO
NPFTU
MFJEFO
XFFS
PQFSBUJPOFFM
JT106

0N
[JKO
CFPPSEFMJOH
LSBDIU
CJK
UF
[FUUFO
SFGFSFFSEF
EF
NJOJTUFS
WPPS
IFU
FFSTU
JO
IFU

LBEFS
WBO
IFU
*SBBLTF
MVWQSPHSBNNB
BBO
EF
/FEFSMBOETF
JOMJDIUJOHFO
FO
WFJMJHIFJET
EJFOTUFO
)JK
TUFMEF
A7FFM
WBO
XBU
EPPS
1PXFMM
OBBS
CVJUFO
XPSEU
HFCSBDIU
JT
SFFET
MBOHFS

JO
JOMJDIUJOHFOLSJOHFO
CFLFOE
FO
JT
JO
MJKO
NFU
IFUHFFO
VJU
/FEFSMBOETF
JOMJDIUJOHFO
CSPOOFO
JT
HFCMFLFO107
*O
IFU
QMFOBJSF
EFCBU
PQ
12
GFCSVBSJ
USPLLFO
WFSTDIJMMFOEF
,BNFSMFEFO
EF
IBSEIFJE
WBO

EF
QSFTFOUBUJF
WBO
1PXFMM
JO
UXJKGFM
A)FU
JT
OJFU
PWFSUVJHFOE
,BSJNJ

A*OUFSFTTBOUF

CFFMEFO


NBBS
HFFO
CFXJK[FO
7BO
#PNNFM

"OEFSF
,BNFSMFEFO
CFBBNEFO
EF
CF
PPSEFMJOH
WBO
EF
SFHFSJOH
A$PODSFUF
CFXJK[FO
&VSMJOHT

A)FU
HFMFWFSEF
CFXJKTNBUFSJBBM

<JT>
PWFSUVJHFOE
)FSCFO
LPF

)VJ[JOHB
$ISJTUFO6OJF

WSPFH
[JDI
BG
IPF
EF
VJUTQSBBL

WBO
EF
NJOJTUFSQSFTJEFOU
A)BSE
CFXJKT
JO
EF
QFST
[JDI
WFSIJFME
UPU
EF
CSJFG
XBBSJO
XFSE

HFTQSPLFO
PWFS
AIBSEF
BBOXJK[JOHFO
%F
)PPQ
4DIFďFS
BOUXPPSEEF
EBU
EF
SFHFSJOH
EF

QSFTFOUBUJF
WBO
1PXFMM
APWFSUVJHFOE
WPOE
%F
QSFTFOUBUJF
CFWBUUF
WPMHFOT
EF
NJOJTUFS

ACFXJK[FO
WBO
IPF
4BEEBN
)PFTTFJO
FS
BMMFT
BBO
EPFU
PN
EF
XBQFOJOTQFDUFVST
UF
NJTMFJ
EFO
%F
CJK
EJU
EFCBU
FWFOFFOT
BBOXF[JHF
NJOJTUFSQSFTJEFOU
WPOE
EBU
IFU
IPF
EBO
PPL

ACVJUFOHFXPPO
FSOTUJH
HFOPNFO
NPFTU
XPSEFO
OV
AVJU
HFMVJETPQOBNFT
CMJKLU
IPF
FS

XPSEU
PNHFTQSPOHFO
NFU
IFU
WFSCPSHFO
NBUFSJBBM108
*O
EF
EJTDVTTJF
PWFS
CFXJK[FO
FO

BBOXJK[JOHFO
IFSIBBMEF
%F
)PPQ
4DIFďFS
NFU
LMFN
EBU
OJFU
WFSHFUFO
NPFTU
XPSEFO
EBU

EF
CFXJKTMBTU
CJK
OJFNBOE
BOEFST
EBO
4BEEBN
)PFTTFJO
MBH
)JK
JMMVTUSFFSEF
EJU
VJUHBOHT
QVOU
NFU
EF
NFUBGPPS
EBU
EF
XBQFOJOTQFDUFVST
OJFU
JO
*SBL
NFU
FFO
[BLMBOUBBSO
IPFGEFO

SPOE
UF
MPQFO
NBBS
EBU
A4BEEBN
)PFTTFJO
IFU
MJDIU
BBO
NPFTU
EPFO
.JOJTUFS
,BNQ

TUFMEF
BM
FWFO
JMMVTUSBUJFG
EBU
BMT
EF
MVW
VJU
*SBL
WFSEXFOFO
FS
AEBBS
OJFUT
<IPFGU>
UF
HF
CFVSFO
&S
XPSEU
EBO
OJFUT
BBOHFWBMMFO


%F
WMBH
LBO
EBO
JO
UPQ
%F
CPUFO
LVOOFO

EBO
UFSVH109
/B
EF
QSFTFOUBUJF
WBO
1PXFMM
WPMHEFO
EF
SBQQPSUFO
WBO
UNMOVIC en IAEA
FMLBBS
TOFM
PQ

%F
SFHFSJOH
HBG
IJFS
FFO
BBOUBM
NBMFO
FFO
SFBDUJF
PQ
JO
EF
5XFFEF
,BNFS
UPU
[JK
PQ
18
NBBSU
FFO
VJUFJOEFMJKLF
CFPPSEFMJOH
HBG
APWFS
EF
NBUF
XBBSJO
*SBL
[JKO
WFSQMJDIUJOH
PN

105
7BO
OPWFNCFS
2002
UPU
KBOVBSJ 2003
LXBNFO
EF
vnXBQFOJOTQFDUJFT
NFFSEFSF
NBMFO
JO
EF
5XFFEF
,BNFS

BBO
EF
PSEF
)JFSPQ
XPSEU
JOHFHBBO
JO
QBSBHSBBG
ùø
106 Kamerstukken II, 2002/03, 23 432
OS
76
Q
1
107 Kamerstukken II, 2002/03, 23 432
OS
76
Q
2
108 Handelingen II, 2002/03, 433013
109 Handelingen II, 2002/03, 433025

330 Inlichtingen- en veiligheidsdiensten

 UF
POUXBQFOFO
OBLPNU110
0QWBMMFOE
JT
EF
CJKMBHF
WBO
EF
CSJFG
WBO
18 maart 2003 getiteld
A0OUXBQFOJOH
TJOET
1991
VJU
UNSCOM/UNMOVIC/IAEASBQQPSU

%F[F
CJKMBHF
JT
FFO
EFFM

WBO
IFU
PWFS[JDIU
EBU
PQ
7
NBBSU
BBO
EF
.JOJTUFSSBBE
XFSE
WFSTUSFLU
*O
QBSBHSBBG
74 is
IJFS
OBEFS
BBOEBDIU
BBO
CFTUFFE
*O
IFU
CFTMJTTFOEF
EFCBU
JO
EF
5XFFEF
,BNFS
PQ
18
NBBSU
TUFMEF
EF
NJOJTUFS
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
FSWBO
VJU
UF
HBBO
EBU
*SBL
DIFNJTDIF
FO

CJPMPHJTDIF
XBQFOT
IBE
FO
EBU
IJK
[JDI
AHSPUF
[PSHFO
NBBLUF
PWFS
EF
NPHFMJKLF
JO[FU

IJFSWBO111
7PPSBGHBBOE
BBO
EF
PPSMPH
HBG
EF
SFHFSJOH
BMEVT
OJFU
HFNPUJWFFSE
BBO
XBBS
EF
WFSPO
EFSTUFMMJOHFO
PWFS
IFU
MVWQSPHSBNNB
PQ
XBSFO
HFCBTFFSE
)JFS
XFSE
FDIUFS
JO
EF

5XFFEF
,BNFS
PPL
OJFU
EJFQHBBOE
OBBS
HFWSBBHE
,BNFSMFEFO
EJF
EPPSWSPFHFO
OBBS
EF

JOGPSNBUJF
XBBS
EF
NJOJTUFS
[JDI
PQ
CBTFFSEF
XFSEFO
BGHFEBBO
NFU
EF
SFEFOFSJOH
EBU
EF

CFXJKTMBTU
OJFU
CJK
EF
SFHFSJOH
NBBS
CJK
4BEEBN
)PFTTFJO
MBH
&OLFMF
WSBHFO
PWFS
IFU

PQFOCBSF
#SJUTF
SBQQPSU
XFSEFO
NFU
EF[FMGEF
SFEFOFSJOH
WBO
UBGFM
HFWFFHE
UFSXJKM
UFHF
MJKL
EVJEFMJKL
XBT
EBU
EF
SFHFSJOH
BBO
IFU
SBQQPSU
HSPUF
XBBSEF
IFDIUUF

Na afloop van de oorlog in Irak

5JKEFOT
EF
PPSMPH
XFSEFO
FS
HFFO
MVW
HFWPOEFO
JO
*SBL
0Q
10 april 2003 stelde de
NJOJTUFS
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
JO
EF
5XFFEF
,BNFS
EBU
EF
POWJOECBBSIFJE
WBO
MVW
HFFO
SFEFO
XBT
WPPS
FFO
EJTDVTTJF
PWFS
EF
MFHJUJNJUFJU
WBO
EF
PPSMPH
%F[F
MFHJUJNJUFJU

XBT
JNNFST
HFTUPFME
HFXFFTU
PQ
IFU
OJFUCFBOUXPPSEFO
EPPS
4BEEBN
)PFTTFJO
WBO

WSBHFO
PNUSFOU
POUXBQFOJOH112
,BSJNJ
TUFMEF
JO
FFO
EFCBU
WBO
24
BQSJM
EBU
IFU
OJFU
vinden van de MVW
UPDI
XFM
FFO
HFMPPGXBBSEJHIFJETQSPCMFFN
PQMFWFSEF
WPPS
EF
7FS
FOJHEF
4UBUFO
FO
IFU
7FSFOJHE
,POJOLSJKL113
0Q
4
KVOJ
XFSEFO
EF
FFSTUF
WSBHFO
HFTUFME

PWFS
EF
JOGPSNBUJF
PQ
CBTJT
XBBSWBO
EF
SFHFSJOH
TUFVO
IBBS
IBE
VJUHFTQSPLFO
WPPS
EF

PPSMPH
JO
*SBL
,PFOEFST
XBT
IJFSCJK
JO
IFU
CJK[POEFS
HFÐOUFSFTTFFSE
JO
EF
JOGPSNBUJF
PWFS

AEF
NBUF
WBO
ESFJHJOH
WBO
NBTTBWFSOJFUJHJOHTXBQFOT114
%F
NJOJTUFS
WBO
#VJUFOMBOETF

;BLFO
HBG
JO
[JKO
BOUXPPSE
PQ
10
KVOJ
WFSWPMHFOT
FFO
PQTPNNJOH
WBO
EF
BBOXF[JHF
JO
GPSNBUJF
UF
XFUFO



EPPS
EF
VS
IFU
VK en andere bondgenoten in NAVOLBEFS
HFEFFMEF
JOGPSNBUJF
EF

presentatie in de VN7FJMJHIFJETSBBE
PQ
5
GFCSVBSJ
EPPS
4FDSFUBSZ
PG
4UBUF
$PMJO
1PXFMM

FO
IFU
SBQQPSU
WBO
EF
#SJUTF
SFHFSJOH
JO[BLF
EF
NBTTBWFSOJFUJHJOHTXBQFOT
JO
*SBL
WBO

FJOE
WPSJH
KBBS115

%F
NJOJTUFS
WPFHEF
IJFSBBO
UPF
EBU
EF[F
JOGPSNBUJF
WPPSUEVSFOE
XBT
CFPPSEFFME
JO
IFU

MJDIU
WBO
EF
SBQQPSUFO
WBO
UNSCOM, UNMOVIC en IAEA
BMTNFEF
EF
JOGPSNBUJF
EJF
EF
FJHFO

JOMJDIUJOHFOEJFOTUFO
UFS
CFTDIJLLJOH
IBEEFO
%F
QSPDFEVSF
IJFSCJK
XBT
WPMHFOT
EF
NJOJTUFS

EBU
EF
BBOXF[JHF
JOGPSNBUJF
XFSE
CFPPSEFFME
EPPS
EF
MIVD en AIVD
7FSWPMHFOT
XFSE
AEF

CFPPSEFMJOH
WBO
HFOPFNEF
JOGPSNBUJF


JO
TBNFOXFSLJOH
NFU
IFU
NJOJTUFSJF
WBO
#VJUFO
MBOETF
;BLFO
TBNFOHFCSBDIU
JO
FFO
XFLFMJKLTF
SBQQPSU
BBO
EF
CFXJOETQFSTPOFO
#JK
EF

110 Kamerstukken II, 2002/03, 23 432
OS
94
Q
2

111 Handelingen II, 2002/03, 503311
112 Kamerstukken II, 2002/03, 23 432
OS
113
Q
8
113 Kamerstukken II, 2002/03, 23 432
OS
112
Q
4
114 Aanhangsel Handelingen II, 2002/03
OS
1391
115 Aanhangsel Handelingen II, 2002/03
OS
1391

Inlichtingen- en veiligheidsdiensten 331

 CFPPSEFMJOH
JO
JOUFSEFQBSUFNFOUBBM
LBEFS
IBEEFO
AEF
AIVD en de MIVD
FFO
CFMBOHSJKLF
SPM

%F
$PNNJTTJF
DPOTUBUFFSU
EBU
EF[F
UBBLWFSEFMJOH
PWFSFFOTUFNU
NFU
EF
GPSNFMF
QSPDFEVSF

;PBMT
FDIUFS
JO
WPPSHBBOEF
QBSBHSBGFO
HFCMFLFO
JT
IFCCFO
EF
NJOJTUFSJFT
WBO
#VJUFOMBOETF

;BLFO
FO
"MHFNFOF
;BLFO
JO
EF
QSBLUJKL
NFU
CFUSFLLJOH
UPU
EF
MVW
JO
*SBL
TMFDIUT
TFMFD
UJFG
HFCSVJLHFNBBLU
WBO
EF
SBQQPSUFO
WBO
EF
AIVD en de MIVD
%F[F
SBQQPSUFO
XFSEFO

FOLFM
BBOHFIBBME
WPPS
[PWFS
EF[F
EF
SFFET
JOHFOPNFO
TUBOEQVOUFO
POEFSTDISFWFO

0Q
18
KVOJ
2003
WSPFH
,PFOEFST
WFSEFS
EPPS
PWFS
EJU
POEFSXFSQ
)JK
XJMEF
XFUFO
XBBSPQ

EF
SFHFSJOH
IBBS
DPODMVTJFT
PWFS
IFU
*SBBLTF
MVWQSPHSBNNB
IBE
HFCBTFFSE
0Q
8
KVMJ

CFOBESVLUF
EF
NJOJTUFS
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
EF
AFJHFO
BGXFHJOH
WBO
EF
SFHFSJOH
0WFS

IFU
WFSPOEFSTUFMEF
TUSFWFO
WBO
*SBL
OBBS
MVWDBQBDJUFJUFO
TUFMEF
EF
NJOJTUFS
EBU
EJU
APPL
JO

MJKO
<XBT>
NFU
IFUHFFO
VJU
/FEFSMBOETF
JOMJDIUJOHFOCSPOOFO
JT
HFCMFLFO116
5JKEFOT
IFU
BM
gemeen overleg van 25
KVOJ
WSPFH
7BO
#PNNFM
OBBS
EF
SBQQPSUFO
WBO
EF
JOMJDIUJOHFOEJFO
sten over MVW
*ONJEEFMT
XBSFO
HSPUF
UXJKGFMT
POUTUBBO
PWFS
EF
WBMJEJUFJU
WBO
IFU
PQFOCBSF

SBQQPSU
WBO
EF
#SJUTF
SFHFSJOH
WBO
24 september 2002
%F
NJOJTUFS
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO

IBE
JOEFSUJKE
HF[FHE
EBU
IFU
SBQQPSU
PWFSFFOTUFNEF
ANFU
IFU
CFFME
EBU
EF
/FEFSMBOETF

SFHFSJOH
EBBSWBO
IFFGU117
%F
NJOJTUFS
WBO
%FGFOTJF
[FJ
PWFS
EF
MIVDSBQQPSUFO
PWFS
MVW

A*L
IFC
EJF
SBQQPSUFO
OPH
SFEFMJKL
WPPS
PHFO
%BU
XBSFO
HFOVBODFFSEF
SBQQPSUFO
XBBSJO

BBOHFHFWFO
XFSE
EBU
FS
WFFM
PO[FLFSIFEFO
XBSFO
%F
PPS[BBL
WBO
EJF
PO[FLFSIFEFO
XBT

HFMFHFO
JO
EF
XFJHFSJOH
WBO
IFU
*SBBLTF
SFHJNF
PN
BOUXPPSEFO
UF
HFWFO
PWFS
PQFOTUBBOEF

POUXBQFOJOHTWSBBHTUVLLFO
&S
NPFTU
EVT
PQ
FFO
BOEFSF
NBOJFS
HFSFDPOTUSVFFSE
XPSEFO

XBU
FS
NPHFMJKL
BBO
EF
IBOE
XBT
0Q
HSPOE
WBO
EF
CFTDIJLCBSF
JOGPSNBUJF
ACFTUPOE
XFM

EFHFMJKL
EF
JOESVL
EBU
FS
FFO
ESFJHJOH
WBO
NBTTBWFSOJFUJHJOHTXBQFOT
XBT
%F
NJOJTUFS
IBE

EF
PWFSUVJHJOH
EBU
EF
SBQQPSUFO
HFOVBODFFSE
FO
WFSBOUXPPSE
XBSFO
FO
IBE
ABDIUFSBG
EBO

PPL
OJFU
EF
CFIPFGUF
PN
FS
BGTUBOE
WBO
UF
OFNFO118
%F
WPMHFOEF
EBH
EJFOEF
7BO
#PNNFM
FFO
NPUJF
JO
XBBSJO
IJK
JO[BHF
WFS[PDIU
JO
IFU

rapport van de MIVD
XBBSVJU
EF
PWFSFFOTUFNNJOH
CMFFL
NFU
IFU
SBQQPSU
WBO
EF
#SJUTF
SF
gering van 24 september 2002
7BO
#PNNFM
BDIUUF
EBU
#SJUTF
SBQQPSU
DSVDJBBM
WPPS
EF

EJTDVTTJF
EJF
WPPSBGHBBOE
BBO
EF
PPSMPH
HFWPFSE
XBT
PWFS
IFU
BDVUF
HFWBBS
WBO
IFU
*SBBLTF

SFHJNF
%F
NJOJTUFS
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
SFBHFFSEF
IJFSPQ
EPPS
EF
TUFMMFO
A,PN
NJK

OJFU
BBO
NFU
WFSIBMFO
EBU
EF
/FEFSMBOETF
SFHFSJOH
IBBS
QPTJUJF
IFFGU
CFQBBME
PQ
HSPOE
WBO

XFML
JOMJDIUJOHFOSBQQPSU
PPL119
)FU
HJOH
EF
SFHFSJOH
JNNFST
PN
EF
OJFUOBMFWJOH
WBO
EF

SFTPMVUJFT
%F
NJOJTUFS
WBO
%FGFOTJF
WPFHEF
EBBSBBO
UPF
EBU
IJK
[JDI
CJK
EF
CFTMVJUWPSNJOH

AOPPJU
PQ
FFO
[PEBOJHF
NBOJFS
PQ
EF
SBQQPSUFO
WBO
EF
MIVD
IBE
CFSPFQFO
)FU
HFWFO
WBO

inzage in interne MIVDSBQQPSUFO
XBT
EBO
PPL
AWPMLPNFO
[JOMPPT120
7BO
#PNNFM
XBT

WFSCBBTE
PWFS
IFU
WFSTDIJM
UVTTFO
EF
PO[FLFSIFJE
EJF
EF
NJOJTUFST
TDIFUTUFO
PWFS
EF
MVW in
*SBL
FO
EF
[FLFSIFJE
XBBSNFF
IFU
#SJUTF
SBQQPSU
TUFMEF
EBU
*SBL
CJOOFO
45
NJOVUFO
DIFNJ
TDIF
FO
CJPMPHJTDIF
XBQFOT
[PV
LVOOFO
JO[FUUFO
)JK
WSPFH
[JDI
BG
IPF
EBO
EF
SFHFSJOH
JO

EF
CSJFG
WBO
30 september 2002
IBE
LVOOFO
BBOHFWFO
EBU
IFU
#SJUTF
SBQQPSU
FO
IFU
CFFME

WBO
EF
/FEFSMBOETF
SFHFSJOH
PWFSFFOTUFNEFO
%F
NPUJF
XFSE
BMMFFO
HFTUFVOE
EPPS
EF

GSBDUJFT
WBO
EF
SP
(SPFO-JOLT
FO
EF
1WE"
FO
EVT
WFSXPSQFO121

116 Aanhangsel Handelingen II, 2002/03
OS
1591

117 %F[F
CSJFG
IFFGU
HFFO
,BNFSTUVLOVNNFS
%F
CSJFG
NFU
POEFSXFSQ
A4UBOE
WBO
[BLFO
*SBL
JT
PQ
30 septem
ber 2002 met BZLFONFSL
DAM450/02
OBBS
EF
5XFFEF
,BNFS
HF[POEFO
;JF
OPPU
FFSEFS
JO
EF[F
QBSBHSBBG
118 Kamerstukken II, 2002/03, 23 432
OS
120
Q
33
119 Handelingen II, 2002/2003, 834818
120 Handelingen II, 2002/2003, 834819
121 Handelingen II, 2002/03, 834835

332 Inlichtingen- en veiligheidsdiensten

 %F
WBTUF
DPNNJTTJF
WPPS
#VJUFOMBOETF
;BLFO
WFS[PDIU
WFSWPMHFOT
PQ
22
KVMJ
2003 om
TDISJGUFMJKL
PQ
EF
IPPHUF
UF
XPSEFO
HFTUFME
WBO
EF
JOGPSNBUJF
PQ
CBTJT
XBBSWBO
EF
SFHF
SJOH
VJUTQSBLFO
IBE
HFEBBO
PWFS
IFU
MVWQSPHSBNNB
WBO
*SBL
)FU
BOUXPPSE
IJFSPQ
JO

FFO
CSJFG
WBO
22
BVHVTUVT
JT
SFFET
JO
QBSBHSBBG
93
BBO
EF
PSEF
HFLPNFO
)JFSVJU
CMFFL

dat, na de rapporten van de VNXBQFOJOTQFDUFVST
EF
SBQQPSUFO
WBO
CVJUFOMBOETF
JOMJDI
UJOHFOEJFOTUFO
WBO
CFMBOH
XBSFO
HFXFFTU
%F[F
JOGPSNBUJF
XBT
WPMHFOT
EF
CSJFG
BMMFFO

CFUSPLLFO
JO
EF
VJUFJOEFMJKLF
PPSEFFMTWPSNJOH
WBO
EF
SFHFSJOH
AOB
[PSHWVMEJH
UF
[JKO

getoetst door de MIVD en AIVD122
5FO
TMPUUF
ACFTDIJLUF
EF
SFHFSJOH
PWFS
EF
JOMJDIUJOHFO

die de MIVD en AIVD
VJU
FJHFO
CSPOOFO
IFCCFO123
"M
EF[F
JOMJDIUJOHFOJOGPSNBUJF
CFWFT
UJHEF
WPMHFOT
EF
NJOJTUFS
IFU
CFFME
WBO
EF
SBQQPSUFO
WBO
UNMOVIC
APWFS
POUPFSFJLFOEF

JOIPVEFMJKLF

NFEFXFSLJOH
BBO
IFU
JOTQFDUJFSFHJNF
FO
POUPFSFJLFOEF
*SBBLTF
CFBOU
XPPSEJOH
WBO
EF
OPH
PQFOTUBBOEF
WSBHFO
%F
QBTTBHFT
VJU
EF
CSJFG
WBO
4 september
2002
EBU
IFU
AXFJOJH
UXJKGFM
MFFE
EBU
*SBL
CFTDIJLUF
PWFS
MVW
FO
EBU
FS
AHFFO
UXJKGFM
CF
TUPOE
PWFS
EF
WPPSUHF[FUUF
POUXJLLFMJOH
EPPS
*SBL
WBO
MVW
XBSFO
AHSPUFOEFFMT
HFCB
TFFSE
PQ
AIFU
FJOESBQQPSU
WBO
UNSCOM
IFU
SBQQPSU
WBO
"NCBTTBEFVS
"NPSJN124 en de
JOTDIBUUJOHFO
WBO
EF
OBUJPOBMF
JOMJDIUJOHFOEJFOTUFO
7PMHFOT
EF
NJOJTUFS
DPODMVEFFSEF
[P
XFM
EF
AIVD als de MIVD
EBU
AFSWBO
VJU
NPFTU
XPSEFO
HFHBBO
EBU
*SBL
OPH
CFTDIJLUF
PWFS

SFTUWPPSSBEFO
CJPMPHJTDIF
FO
DIFNJTDIF
TUSJKENJEEFMFO
FO
EBU
*SBL
PWFS
EF
DBQBDJUFJU
FO

LFOOJT
CFTDIJLUF
PN
EF
QSPEVDUJF
FSWBO
PQ
LPSUF
UFSNJKO
UF
IFSWBUUFO125
%F
AIVD en de
MIVD
IBEEFO
XFMJTXBBS
HFFO
ADPODSFUF
BBOXJK[JOHFO
WPPS
EF
IFSWBUUJOH
WBO
EF
QSPEVDUJF

NBBS
TUFMEFO
XFM
EBU
*SBL
TJOET
1998
AFFO
HSPUFSF
WSJKIFJE
WBO
IBOEFMFO
IBE
HFIBE
#PWFO
EJFO
XBSFO
APPL
EPPS
EF
AIVD
WFSXFSWJOHTQPHJOHFO
WBO
*SBL
HFDPOTUBUFFSE
$PODMVEFSFOE

TUFMEF
EF
NJOJTUFS
EBU
AEBBSPN
XFSE
HFDPODMVEFFSE
EBU
EF
ESFJHJOH
EJF
WBO
*SBL
VJUHJOH

SFÌFM
XBT
FO
OBBSNBUF
EF
UJKE
WFSTUSFFL
FSOTUJHFS
XFSE
)FU
ESFJHJOHTCFFME
XBT
OJFU
WFSBO
EFSE
TJOET
EF
CSJFG
WBO
4
TFQUFNCFS
%F
SBQQPSUFO
WBO
UNMOVIC gaven daar geen aanleiding
WPPS
HF[JFO
EF
DPOTUBUFSJOHFO
WBO
#MJY
PWFS
EF
HFWPOEFO
[FTUJFO
WFSCPEFO
DIFNJTDIF
HSB
OBUFO
[JF
QBSBHSBBG
74

EF
APQHFWPFSEF
"M
4BNPVESBLFUUFO
EF
IFSCPVX
WBO
EF
JOGSB
TUSVDUVVS
WPPS
SBLFUPOUXJLLFMJOH
FO
EF
WFMF
POCFBOUXPPSEF
WSBHFO

*O
IFU
EFCBU
PQ
28 augustus 2003
IFSIBBMEF
NJOJTUFS
,BNQ
WBO
%FGFOTJF
EBU
EF
MIVD
AJO
BMHFNFOF
[JO
FSH
WPPS[JDIUJH
JT
FO
JOGPSNBUJF
WBO
CVJUFOMBOETF
EJFOTUFO
OJFU
BBO
TDIFSQUF
NBBS
WFFMBM
OVBODFFSEF126
%F
5XFFEF
,BNFS
IBE
WPMHFOT
,BNQ
ABMMF
JOGPSNBUJF

HFLSFHFO
EJF
WBO
CFMBOH
FO
SFMFWBOU
JT
7PPS
XBU
EF
MIVD
CFUSFGU
LPO
IFU
PQFOCBSF
KBBS
verslag over 2002
WPMTUBBO
XBBSJO
FOLFMF
VJUTQSBLFO
XFSEFO
HFEBBO
PWFS
EF
NPHFMJKLF

BBOXF[JHIFJE
WBO
MVW
JO
*SBL
FO
XBT
HFTUFME
EBU
AEF
HSPPUTUF
ESFJHJOH
FDIUFS
VJU<HJOH>

WBO
*SBLT
LFOOJT
FO
LVOEF
6JUHBBOE
WBO
IFU
WFSUSPVXFO
AEBU
EF
5XFFEF
,BNFS
JO
EF

122 Kamerstukken II, 2002/03, 23 432
OS
124
Q
3

123 Kamerstukken II, 2002/03, 23 432
OS
124
Q
3
124 "NCBTTBEFVS
"NPSJN
XFSE
PQ
30
KBOVBSJ
1999 als voorzitter van een panel door de president van de
7FJMJHIFJETSBBE
BBOHFTUFME
AUP
NBLF
SFDPNNFOEBUJPOT
UP
UIF
4FDVSJUZ
$PVODJM
PO
IPX


UP
SFFTUBCMJTI

BO
FďFDUJWF
EJTBSNBNFOUPOHPJOH
NPOJUPSJOH
BOE
WFSJêDBUJPO
SFHJNF
JO
*SBR
"NPSJN
SBQQPSUFFSEF
PQ

27 maart 1999
BBO
EF
7FJMJHIFJETSBBE
6JU
IFU
BSDIJFG
CMJKLU
EBU
IFU
NJOJTUFSJF
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
VJU

IFU
SBQQPSU
BëFJEEF
EBU
*SBL
OPH
WFSCPEFO
XBQFOT
IBE
PNEBU
IJFSJO
XFSE
HFTUFME
A5IF
QBOFM
OPUFT
UIBU



*SBR
NJHIU
SFDPOTUJUVUF
JUT
QSPTDSJCFE
XFBQPOT
QSPHSBNNFT
PS
SFUBJO
QSPTDSJCFE
JUFNT
$PODMVTJF
WBO

IFU
QBOFM
XBT
FDIUFS
PPL
AUIF
CVML
PG
*SBR{T
QSPTDSJCFE
XFBQPOT
QSPHSBNNFT
IBT
CFFO
FMJNJOBUFE
;JF

3BQQPSU
"NPSJN
41999/356, en BZ
4QSFFLQVOUFO
WPPS
EF
NJOJTUFS
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
WPPS
EFCBU

23 augustus 2003
125 Kamerstukken II, 2002/03, 23 432
OS
124
Q
3
126 Handelingen II, 2002/03, 865016

Inlichtingen- en veiligheidsdiensten 333

 SFHFSJOH
NBH
IFCCFO
XBT
IFU
WPMHFOT
EF
NJOJTUFS
AWFSBOUXPPSE
EBU
EF
,BNFS
AHFOPFHFO

OFFNU
NFU
EF
JOGPSNBUJF
EJF
OBNFOT
EF
SFHFSJOH
JT
WFSTDIBGU127
*O
EJU
EFCBU
XFSE
PPL

EF
WSBBH
HFTUFME
PG
EF
/FEFSMBOETF
SFHFSJOH
FFO
WPPSQVCMJDBUJF
FFO
ABEWBODF
DPQZ
WBO

IFU
#SJUTF
SBQQPSU
WBO
TFQUFNCFS
2002
IBE
POUWBOHFO
FO
PG
EJU
EPPS
EF
MIVD en AIVD
HFÌWBMVFFSE
XBT
%F
NJOJTUFS
WBO
%FGFOTJF
XJTU
IJFS
OJFU
WBO
%F
NJOJTUFS
WBO
#VJUFO
MBOETF
;BLFO
[FJ
EBU



EF
NJOJTUFSQSFTJEFOU
PQ
CBTJT
WBO
FFO
QFSTPPOMJKL
DPOUBDU
UVTTFO
QSFNJFS
#MBJS
FO

IFN[FMG
NFU
EF
VJUESVLLFMJKLF
BGTQSBBL
FO
WPPSXBBSEF
EBU
IFU
VJUTMVJUFOE
WPPS
IFN
BMMFFO

CFTUFNE
[PV
[JKO
JO[BHF
<IFFGU>
HFIBE
JO
BDIUFSMJHHFOEF
HFIFJNF
SBQQPSUFO
EJF
VJUFJOEF
MJKL
IFCCFO
HFMFJE
UPU
EF
PQ
JOUFSOFU
HFQVCMJDFFSEF
WFSTJF
WBO
IFU
#SJUTF
SBQQPSU128

%F[F
JOGPSNBUJFWFSTUSFLLJOH
[PV
EF
XFSFME
JO
HBBO
BMT
EF
GPSZPVSFZFTPOMZCSJFG
%F

NJOJTUFS
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
HBG
BBO
EBU
BOEFSF
CFXJOETQFSTPOFO
HFFO
LFOOJT
IBE
EFO
HFOPNFO
WBO
EJU
EPDVNFOU
/B
EJU
EFCBU
EJFOEFO
,PFOEFST
)BMTFNB
FO
7BO
#PN
NFM
FFO
NPUJF
JO
NFU
IFU
WFS[PFL
EF
,BNFS
UF
JOGPSNFSFO
PWFS
EF
UPFUTJOH
EPPS
EF
MIVD
en AIVD
WBO
EF
JOGPSNBUJF
PWFS
EF
*SBBLTF
MVW
%F
NPUJF
XFSE
WFSXPSQFO129
0Q
9 september 2003
TDISFFG
EF
NJOJTUFSQSFTJEFOU
FFO
CSJFG
BBO
EF
5XFFEF
,BNFS

OBBS
BBOMFJEJOH
WBO
WSBHFO
WBO
,PFOEFST
PWFS
EF
GPSZPVSFZFTPOMZCSJFG
)JFSJO
TUFMEF

IJK
EBU
CJK
EF
PWFSIBOEJHJOH
WBO
EF
CSJFG
EF
NFEFEFMJOH
XBT
HFEBBO
EBU
EF
MIVD, AIVD en
IFU
NJOJTUFSJF
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
AMBOHT
EF[FMGEF
MJKOFO
[PVEFO
XPSEFO
HFÐOGPS
NFFSE
IFUHFFO
PQ
26 september 2002
[PV
[JKO
HFCFVSE
)JFSEPPS
IBE
EF
WFSTUSFLLJOH

WBO
EF
GPSZPVSFZFTPOMZCSJFG
AHFFOT[JOT
EF
[PSHWVMEJHF
FO
DPMMFHJBMF
TBNFOXFSLJOH

CJOOFO
IFU
LBCJOFU
JO
EF
XFH
HFTUBBO
%F
AIVD en de MIVD
IBEEFO
WFSWPMHFOT
EF
NJOJT
UFSQSFTJEFOU
IVO
CFPPSEFMJOH
HFHFWFO
WBO
IFU
PQFOCBSF
SBQQPSU
XBBSEPPS
WPMHFOT
EF

NJOJTUFSQSFTJEFOU
IFU
BBO
IFN
QFSTPPOMJKL
WFS[POEFO
SBQQPSU
AHFFO
BQBSUF
CFUFLFOJT

IFFGU
HFIBE
JO
EF
WFSEFSF
CFTQSFLJOH
FO
CFTMVJUWPSNJOH130
%F
WBTUF
DPNNJTTJF
WPPS
#VJUFOMBOETF
;BLFO
TUFMEF
WFSWPMHFOT
PQ
26 september 2003
55
WSBHFO
POEFS
BOEFSF
PWFS
EF
NPHFMJKLF
LFOOJTBDIUFSTUBOE
WBO
BOEFSF
MFEFO
WBO
IFU

LBCJOFU
FO
EF
WFSTDIJMMFO
UVTTFO
IFU
PQFOCBSF
#SJUTF
SBQQPSU
EF
SBQQPSUFO
EJF
EF
AIVD,
MIVD
FO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
POUWJOHFO
FO
EF
GPSZPVSFZFTPOMZCSJFG
%F
NJOJTUFSQSF
TJEFOU
BOUXPPSEEF
TDISJGUFMJKL
PQ
20 oktober 2003
EBU
FS
ANBUFSJFFM
HFFO
WFSTDIJM
XBT

UVTTFO
EF
#SJUTF
SBQQPSUFO
EJF
"MHFNFOF
;BLFO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
EF
AIVD en de MIVD
IBEEFO
POUWBOHFO
)FU
HJOH
PN
FFO
UXFFUBM
EPDVNFOUFO
WBO
WJKG
CMBE[JKEFO
XBBSWBO

EF
JOIPVE
CFUSFLLJOH
IBE
PQ
TMFDIUT
FFO
EFFM
WBO
EF
NBUFSJF
EJF
JO
IFU
PQFOCBSF
SBQQPSU

XBT
CFIBOEFME
%F
EPDVNFOUFO
CFWBUUFO
AHFFO
OJFVXF
FO
PQ[JFOCBSFOEF
GFJUFO
FO
HBWFO

HFFO
BBOMFJEJOH
AUPU
CJK[POEFSF
BBOEBDIU
PG
UPU
BBOQBTTJOH
WBO
AIFU
/FEFSMBOETF
CFMFJE

FO
XBSFO
POEFSEFFM
WBO
FFO
SFFLT
JOGPSNBUJF
EJF
WBOVJU
IFU
7FSFOJHE
,POJOLSJKL
BBO
EF

SFHFSJOH
XBT
WFSTUSFLU131
%F
SFHFSJOH
IFSIBBMEF
EBU
EF
HFIFJNF
#SJUTF
JOGPSNBUJF
AHFFO

BQBSUF
CFUFLFOJT
<IFFGU>
HFIBE
JO
EF
CFTMVJUWPSNJOH
PWFS
EF
VJUFJOEFMJKLF
QPMJUJFLF
TUFVO

BBO
EF
NJMJUBJSF
JOUFSWFOUJF
UFHFO
*SBL132

127 Handelingen II, 2002/03, 865017
5019

128 Handelingen II, 2002/03, 865025
129 Kamerstukken II, 2002/03, 23 432
OS
123, Handelingen II, 2002/03, 865029
130 Kamerstukken II, 2002/03, 23 432
OS
125
Q
1
131 Kamerstukken II, 2002/03, 23 432
OS
129
Q
5 en 7
132 Kamerstukken II, 2002/03, 23 432
OS
129
Q
6

334 Inlichtingen- en veiligheidsdiensten


%F
$PNNJTTJF
DPOTUBUFFSU
EBU
JO
IFU
HFTQSFL
UVTTFO
EF
DPÕSEJOBUPS
I&V
7JTTFS
FO
#PT
FFO

BOEFSF
JOESVL
XFSE
HFXFLU
[JF
QBSBHSBBG
941

7JTTFS
CFOBESVLUF
JNNFST
IFU
CFMBOH
WPPS

EF
SFHFSJOH
WBO
HFIFJNF
CSPOOFO
XBBSCJK
BMEVT
7JTTFS
JO
[JKO
HFTQSFL
NFU
EF
$PNNJTTJF

WPPSBM
PPL
XFSE
HFQVU
VJU
EF
GPSZPVSFZFTPOMZCSJFG
%BBSOBBTU
DPOTUBUFFSU
EF
$PNNJTTJF

EBU
JO
IFU
BSDIJFG
WBO
IFU
NJOJTUFSJF
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
FOLFM
IFU
PQFOCBSF
#SJUTF
SBQ
QPSU
JT
HFWPOEFO
&FO
EPDVNFOU
EBU
ANBUFSJFFM
HFMJKL
XBT
BBO
EF
GPSZPVSFZFTPOMZCSJFG

IFFGU
EF
$PNNJTTJF
OJFU
BBOHFUSPďFO
#JK
EF
AIVD en de MIVD
XBSFO
XFM
EJWFSTF
#SJUTF
JOMJDI
UJOHFOSBQQPSUFO
PWFS
IFU
*SBBLTF
MVWQSPHSBNNB
VJU
IFU
OBKBBS
WBO
2002
BBOXF[JH133

%F
WBTUF
DPNNJTTJF
WPPS
#VJUFOMBOETF
;BLFO
IBE
PPL
FFO
BBOUBM
NFFS
TQFDJêFLF

vragen over de AIVD en de MIVD
)FU
BOUXPPSE
XBT
LPSU
A%F
SFHFSJOH
HBBU
OJFU
JO
PQ

WSBHFO
PWFS
CSPOOFO
NPEVT
PQFSBOEJ
FO
IFU
BDUVFMF
LFOOJTOJWFBV
WBO
EF
JOMJDIUJOHFO
EJFOTUFO
%F
SFHFSJOH
TUFMEF
EFTHFWSBBHE
EBU
HFFO
WBO
EF
EJFOTUFO
PQ
FOJH
NPNFOU
CF
PPSEFMJOHTGPVUFO
IBE
HFNBBLU
%F
PQNFSLJOHFO
JO
EF
CSJFG
WBO
EF
NJOJTUFS
WBO
#VJUFO
MBOETF
;BLFO
WBO
4 september 2002
TMPUFO
WPMHFOT
EF
NJOJTUFSQSFTJEFOU
BBO
CJK
JO
IFU

PQFOCBSF
KBBSWFSTMBH
2002 van de MIVD
WFSNFMEF
JOGPSNBUJF
PWFS
EF
*SBBLTF
MVW
%BBS
OBBTU
CFBOUXPPSEEF
EF
NJOJTUFSQSFTJEFOU
EF
WSBBH
XBU
EF
CFPPSEFMJOH
EPPS
EF
/FEFS
MBOETF
JOMJDIUJOHFOEJFOTUFO
WBO
EF
A45
NJOVUFODMBJN
XBT
(FTUFME
XFSE
EBU
EF
AIVD deze
TUFMMJOH
OJFU
IBE
LVOOFO
CFPPSEFMFO
FO
EBU
AEF
MIVD
EF
NPHFMJKLIFJE
OJFU
FYQMJDJFU
<LPO>

VJUTMVJUFO
EBU
*SBL
JOEFSEBBE
JO
TUBBU
[PV
[JKO
CJOOFO
45
NJOVUFO
NBTTBWFSOJFUJHJOHTXB
QFOT
JO
UF
[FUUFO134
%F
$PNNJTTJF
CSFOHU
JO
IFSJOOFSJOH
EBU
EF
MIVD
KVJTU
PQ
EJU
POEFSEFFM
WBO
IFU
#SJUTF

SBQQPSU
TDIFSQF
LSJUJFL
IBE
[JF
QBSBHSBBG
953

FO
EBU
EF
SFHFSJOH
EJU
JO
2002 onver
NFME
IBE
HFMBUFO
#PWFOTUBBOE
BOUXPPSE
LBO
EFSIBMWF
OJFU
BOEFST
EBO
BMT
POKVJTU
XPS
EFO
CFTUFNQFME

0Q
22 oktober 2003
NFMEEF
EF
SFHFSJOH
EBU
EF
EPPS
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
JOHF[FUUF

XBQFOJOTQFDUFVST
WBO
EF
Iraq Survey Group nog geen MVW
IBEEFO
HFWPOEFO
NBBS
EBU
OPH

OJFU
HFDPODMVEFFSE
LPO
XPSEFO
EBU
EF
WPPSSBEFO
FS
OJFU
XBSFO135
*O
KBOVBSJ
2004 stelde
IFU
WPPSNBMJH
IPPGE
WBO
EF
Iraq Survey Group
EBU
FS
HFFO
CFMBOHSJKLF
IPFWFFMIFEFO
DIF
NJTDIF
FO
CJPMPHJTDIF
XBQFOT
HFWPOEFO
[PVEFO
XPSEFO
,BSJNJ
TUFMEF
IJFSPNUSFOU

vragen die op 24
GFCSVBSJ
EPPS
NJOJTUFS
#
#PU
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
CFBOUXPPSE

XFSEFO136
.JOJTUFS
#PU
TUFMEF
UFO
BBO[JFO
WBO
EF
JOGPSNBUJFQPTJUJF
JO[BLF
*SBL
WPPS
BGHBBOE
BBO
EF
PPSMPH
A&S
CFTUPOE


WFFM
LFOOJT
NBBS
VJUFSBBSE
m
WBOXFHF
POWPM
EPFOEF
NFEFXFSLJOH
WBO
*SBBLTF
LBOU
m
HFFO
[FLFSIFJE
PWFS
EF
*SBBLTF
QSPHSBNNBT

WPPS
NBTTBWFSOJFUJHJOHTXBQFOT137
%F
VJU[FOEJOH
WBO
IFU
QSPHSBNNB
Zembla
HFUJUFME
A%F
XBBSIFJE
WBO
EF
XBQFOJOTQFDUFVST

op 15 april 2004
EFFE
EF
EJTDVTTJF
JO
EF
5XFFEF
,BNFS
XFFS
PQMBBJFO
*O
EF
VJU[FOEJOH
XFSE

gesteld dat de AIVD
PQ
CBTJT
WBO
[JKO
DPOUBDUFO
NFU
VNXBQFOJOTQFDUFVST
IBE
NPFUFO
XFUFO

EBU
*SBL
BM
WPPS
EF
PPSMPH
HPFEEFFMT
POUXBQFOE
XBT
,PFOEFST
WSPFH
FS
PQ
20 april naar in
IFU
NPOEFMJOHF
WSBHFOVVS
.JOJTUFS
3FNLFT
WBO
#JOOFOMBOETF
;BLFO
FO
,POJOLSJKLTSFMBUJFT

BOUXPPSEEF
EBU
FS
AFFO
BBOUBM
LFFS
DPOUBDUFO
XBSFO
HFXFFTU
UVTTFO
UNSCOM en de voorma
lige BVD,
NBBS
EBU
IJK
APWFS
EF
BBSE
WBO
EF
DPOUBDUFO
FO
PWFS
EF
BBSE
WBO
EF
JOGPSNBUJF
JO
IFU

133 )JFSWBO
IFFGU
EF
$PNNJTTJF
HFFO
LFOOJT
LVOOFO
OFNFO
JO
WFSCBOE
NFU
IFU
POUCSFLFO
WBO
#SJUTF
UPFTUFN
NJOH

134 Kamerstukken II, 2002/03, 23 432
OS
129
Q
10
135 Kamerstukken II, 2002/03, 23 432
OS
131
Q
3
136 %F[F
IBE
PQ
2
EFDFNCFS
2003
EF
QMBBUT
JOHFOPNFO
WBO
%F
)PPQ
4DIFďFS
137 Handelingen II, 2003/04
"BOIBOHTFM
OS
908
Q
1924

Inlichtingen- en veiligheidsdiensten 335

 PQFOCBBS
HFFO
NFEFEFMJOHFO
LPO
EPFO138
8FM
XBT
IJK
CFSFJE
EF
DPNNJTTJF
IVD
UF
JOGPSNF
SFO
IFUHFFO
PPL
JT
HFCFVSE
XBBSWPPS
[JK
WFSXF[FO
OBBS
QBSBHSBBG
992
0Q
12
KVOJ
2004
QVCMJDFFSEF
NRC HandelsbladKPVSOBMJTU
+PPTU
0SBOKF
FFO
BSUJLFM
PO
EFS
EF
UJUFM
A)PMMBOETF
PPSMPHTMPHJDB
%BBSJO
TUFMEF
IJK
EBU
EF
5XFFEF
,BNFS
WPPSBG
HBBOE
BBO
EF
PPSMPH
JO
*SBL
POKVJTU
PG
POWPMMFEJH
XBT
JOHFMJDIU
PWFS
EF
LXFTUJF
WBO

MVW
JO
*SBL
*O
FFO
EPPS
,PFOEFST
HFWSBBHEF
SFBDUJF
XFFT
NJOJTUFS
,BNQ
WBO
%FGFO
sie op 21
KVOJ
EF[F
WFSPOEFSTUFMMJOH
NFU
LMFN
BMT
JODPSSFDU
WBO
EF
IBOE
,BNQ
XJMEF

OJFU
BBO
IFU
WFS[PFL
UPU
WFSTUSFLLJOH
WBO
JO
IFU
BSUJLFM
HFOPFNEF
TUVLLFO
UFHFNPFU
LPNFO
BBOHF[JFO
EBU
WPMHFOT
IFN
IFU
GVODUJPOFSFO
WBO
EF
JOMJDIUJOHFOEJFOTUFO
FO

WBO
EF
PWFSIFJE
JO
BMHFNFOF
[JO
[PV
TDIBEFO
&WFONJO
XJMEF
,BNQ
JOHBBO
PQ
EF
JO
IPVE
WBO
EF[F
EPDVNFOUFO
XBBSJO
POEFS
BOEFSF
[PV
[JKO
HFTUFME
EBU
EF
MIVD
BDI
UFSBG
LBOUUFLFOJOHFO
[PV
IFCCFO
HFQMBBUTU
CJK
EF
XJK[F
XBBSPQ
IFU
LBCJOFU
EF
5XFFEF

,BNFS
PWFS
EF
MVW
IBE
JOHFMJDIU
8FM
NFMEEF
IJK
EBU
EF
AIVD
[FMG
AWFSXFSWJOHTQPHJO
HFO
<IBE>
HFDPOTUBUFFSE
EJF
IFU
LBCJOFU
TUFSLUFO
JO
EF
DPODMVTJF
EBU
IFU
SFHJNF
JO

XFFSXJM
WBO
VNSFTPMVUJFT
CMFFG
TUSFWFO
OBBS
IFU
CF[JU
WBO
NBTTBWFSOJFUJHJOHTXBQFOT

*O
IFU
EFCBU
OBBS
BBOMFJEJOH
WBO
EF[F
CSJFG
PQ
30
KVOJ
MJDIUUF
NJOJTUFS
3FNLFT
EF

door de AIVD
HFDPOTUBUFFSEF
WFSXFSWJOHTQPHJOHFO
UPF
*OUFSOBUJPOBBM
XBT
CFLFOE
EBU

*SBL
QSPCFFSEF
ACFESJKWFO
FO
LFOOJTJOTUJUVUFO
POCFXVTU
FO
POHFXJME
UF
CFUSFLLFO
CJK

MFWFSBOUJFT
BBO
WFSTDIJMMFOEF
*SBBLTF
QSPHSBNNBT
%F
AIVD
IBE
FFO
CFXVTUXPSEJOHT
QSPHSBNNB
WPPS
/FEFSMBOETF
CFESJKWFO
FO
JOTUJUVUFO
VJUHFWPFSE
BMT
POEFSEFFM
WBO
IFU

/FEFSMBOETF
OPOQSPMJGFSBUJFCFMFJE

In de zomer van 2001
OBNFO


EF
TJHOBMFO
UPF
EBU
*SBL
PPL
XFSLFMJKL
WFSXFSWJOHT
QPHJOHFO
JO
/FEFSMBOE
POEFSOBN
%F
AIVD
IFFGU
UPFO
[JKO
POEFS[PFL
HFÐOUFOTJWFFSE

FO
TUFMEF
WFSWPMHFOT
JO
FFO
BBOUBM
HFWBMMFO
WBTU
EBU
FS
JOEFSEBBE
TQSBLF
XBT
WBO
WFSXFS
WJOH
EPPS
*SBL
*O
FFO
FOLFM
HFWBM
NPFTU
PN
EF[F
WFSXFSWJOH
UF
TUPQQFO
JO
IFU
LBEFS

WBO
IFU
FYQPSUDPOUSPMFSFHJNF
FFO
BNCUTCFSJDIU
XPSEFO
VJUHFCSBDIU
BBO
IFU
NJOJTUFSJF

WBO
&DPOPNJTDIF
;BLFO
*O
FFO
WBO
EF[F
[BLFO
IFFGU
IFU
OM een opsporingsonder
[PFL
JOHFTUFME139

5PFO
JO
KVMJ
2004
IFU
SBQQPSU
WBO
EF
"NFSJLBBOTF
4FOBBUTDPNNJTTJF
PWFS
IFU
POEFS
[PFL
OBBS
EF
LXBMJUFJU
WBO
IFU
XFSL
WBO
EF
CIA inzake de MVW
JO
*SBL
VJULXBN
XBT
EJU

WPPS
7BO
#PNNFM
BBOMFJEJOH
WSBHFO
UF
TUFMMFO
PWFS
EF
XFSL[BBNIFEFO
FO
CSPOOFO
WBO

EF
/FEFSMBOETF
JOMJDIUJOHFOEJFOTUFO
*O
EF
CSJFG
WBO
25 augustus 2004, die reeds in
QBSBHSBBG
93
BBO
EF
PSEF
JT
HFXFFTU
MJDIUUF
NJOJTUFS
3FNLFT
UPF
PQ
XFMLF
CSPOOFO
EF

AIVD en de MIVD
[JDI
IBEEFO
HFCBTFFSE
"DIUFSFFOWPMHFOT
HJOH
IFU
PN
ASBQQPSUFO
WBO

UNSCOM en UNMOVIC
PN
JOMJDIUJOHFONBUFSJBBM
EBU
JO
JOUFSOBUJPOBBM
WFSCBOE
XFSE
HF
EFFME
FO
PN
FJHFO
POEFS[PFL140
%F
EJFOTUFO
IBEEFO
EF
JOGPSNBUJF
WBO
CVJUFOMBOETF

EJFOTUFO
WFSHFMFLFO
NFU
BOEFSF
JOGPSNBUJF
FO
CFPPSEFFME
PQ
IFSLPNTU
JOIPVEFMJKLF

DPOTJTUFOUJF
FO
XBBSTDIJKOMJKLIFJE141
.JOJTUFS
3FNLFT
IFSIBBMEF
EBU
EF
MIVD en de
AIVD
PWFS
IVO
CFWJOEJOHFO
ATUFFET
PQ
HFOVBODFFSEF
XJK[F
HFSBQQPSUFFSE
IBEEFO
0WFS

EF
TBNFOXFSLJOH
NFU
CVJUFOMBOETF
EJFOTUFO
BMT
EF
CIA
TUFMEF
EF
NJOJTUFS
A/FEFSMBOE

138 Handelingen II, 2003/04
OS
68
Q
44414444

139 Handelingen II, 2003/04, 905816
140 Handelingen II, 2003/04
"BOIBOHTFM OS
2104
Q
1
141 Handelingen II, 2003/04
"BOIBOHTFM OS 2104
Q
1

336 Inlichtingen- en veiligheidsdiensten

 EJFOU
PQ
EJU
QVOU
OJFU
BG IBOLFMJKL
UF
[JKO
WBO
BOEFSF
MBOEFO
FO
NPFU
[FMGTUBOEJH
JO
MJDIUJOHFO
LVOOFO
WFSHBSFO
%JU
CFWPSEFSU
PPL
EF
NPHFMJKLIFEFO
UPU
UPFUTJOH
WBO
JO
MJDIUJOHFO
EJF
WBO
CVJUFOMBOETF
EJFOTUFO
XPSEFO
WFSLSFHFO142
&S
XBSFO
EBO
PPL
HFFO

HSPOEFO
PN
AFFO
IFSPWFSXFHJOH
WBO
EF
XFSL[BBNIFEFO
WBO
EF
/FEFSMBOETF
JOMJDIUJO
HFO
FO
WFJMJHIFJETEJFOTUFO
PG
WBO
AEF
TBNFOXFSLJOH
NFU
EF
CIA
UF
NBLFO

%F
LXFTUJF
WBO
EF
MVW
JO
*SBL
LXBN
OB
EF
[PNFS
2004 nog een aantal keren terug
JO
EF
5XFFEF
,BNFS
WBBL
OBBS
BBOMFJEJOH
WBO
HFHFWFOT
EJF
POEFS[PFLTKPVSOBMJTUFO

QSFTFOUFFSEFO143
%F
SFHFSJOH
CMFFG
BOUXPPSEFO
JO
MJKO
NFU
EF
CPWFOTUBBOEF
SFEFOFSJO
HFO
7FSTDIJMMFOEF
,BNFSMFEFO
WFSXFUFO
EF
SFHFSJOH
EBU
FS
OPPJU
EPPS
IBBS
BGTUBOE

XBT
HFOPNFO
WBO
EF
VJUTQSBLFO
PWFS
EF
MVW
UFSXJKM
EJU
JO
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
FO
IFU

7FSFOJHE
,POJOLSJKL
XFM
XBT
HFEBBO
%JU
WFSXJKU
QBSFFSEF
EF
SFHFSJOH
UFMLFOT
XFFS

EPPS
UF
IFSIBMFO
EBU
WPPS
IBBS
AEF
FTTFOUJF
XBT
EBU
*SBL
EF
SFTPMVUJFT
OJFU
IBE
OBHF
MFFGE144
%F
BDIUFSEPDIU
JO
EF
5XFFEF
,BNFS
PWFS
EF
SPM
WBO
EF
AIVD en de MIVD
XFSE

HFWPFE
EPPS
EF
HSPUF
UFSVHIPVEFOEIFJE
WBO
EF
SFHFSJOH
PN
QSJKT
UF
HFWFO
XFMLF
JO
GPSNBUJF
EF
JOMJDIUJOHFOEJFOTUFO
IBEEFO
WFSTUSFLU
%F
JOESVL
EBU
EF
AIVD en de MIVD,
OFU
BMT
EF
"NFSJLBBOTF
FO
#SJUTF
EJFOTUFO
TUFMMJHF
FO
GPVUJFWF
JOGPSNBUJF
BBO
EF
SFHF
SJOH
IBEEFO
WFSTUSFLU
WBUUF
IJFSEPPS
CJOOFO
EF
5XFFEF
,BNFS
TUFFET
TUFSLFS
QPTU145

9.9.2 BESLOTEN INFORMATIEVOORZIENING AAN DE TWEEDE KAMERCOMMISSIE VOOR DE

INLICHTINGEN- EN VEILIGHEIDSDIENSTEN (COMMISSIE IVD)
&FO
CSJFG
WBO
EF
NJOJTUFST
WBO
"MHFNFOF
;BLFO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
FO
%FGFOTJF
WBO
19
EFDFNCFS
2008
CPPE
BBO
EF
&FSTUF
,BNFS
EFTHFWSBBHE
FFO
PWFS[JDIU
WBO
EF
NPNFOUFO

XBBSPQ
EF
SFHFSJOH
EF
DPNNJTTJF
IVD
IBE
HFÐOGPSNFFSE
PWFS
*SBL
7PMHFOT
EJU
PWFS[JDIU

IBE
WJKG
LFFS
PWFSMFH
QMBBUTHFWPOEFO
NFU
EF
DPNNJTTJF
IVD146
FO
XBT
UXFF
LFFS
TDISJGUF
MJKLF
JOGPSNBUJF
WFSTUSFLU147
%F
$PNNJTTJF
IFFGU
[PBMT
JO
QBSBHSBBG
91
WBO
EJU
IPPGETUVL
JT
WFSNFME
WBO
EF
DPN
missie IVD
UPFTUFNNJOH
HFLSFHFO
PN
EF
WFSTMBHFO
FO
BBO
EF
DPNNJTTJF
IVD verstrekte
CSJFWFO
WPPS
[PWFS
SFMFWBOU
WPPS
EJU
POEFS[PFL
JO
UF
[JFO
*O
FFO
FOLFM
HFWBM
IFFGU
EF

$PNNJTTJF
PPL
FFO
LPSU
WFSTMBH
BBOHFUSPďFO
EBU
XBT
HFNBBLU
EPPS
EF
MIVD
PG
AIVD

%BBSOBBTU
IFFGU
EF
$PNNJTTJF
HFTQSPLFO
NFU
ESJF
GSBDUJFWPPS[JUUFST
EJF
JO
20022003
EFFM
VJUNBBLUFO
WBO
EF
DPNNJTTJF
IVD
UF
XFUFO
7FSIBHFO
CDA
UFWFOT
WPPS[JUUFS

7BO

"BSUTFO
VVD
MJE
WBOBG
17 mei 2003

FO
#PT
1WE"
EF
HFIFMF
QFSJPEF
MJE

%F
$PNNJT
TJF
DPOTUBUFFSU
EBU
EF
WFSTMBHFO
WBO
EF
DPNNJTTJF
IVD
SVEJNFOUBJS
JO
EF
QFSJPEF
2002

142 Handelingen II, 2003/04
"BOIBOHTFM nr. 2104
Q
2

143 #JKWPPSCFFME
Kamerstukken II, 2005/06, 29 622
OS
2 en 3, Handelingen II, 2005/06, 9487505, Handelingen II,
2006/07, 5732313263
144 Handelingen II, 2006/07
OS
57
Q
3249
145 ;P
XFSE
OPH
PQ
28 maart 2009 in De Telegraaf
OBBS
BBOMFJEJOH
WBO
HFMFLUF
EPDVNFOUFO
HFTUFME
EBU
EF
AIVD de
JOMJDIUJOHFO
PWFS
IFU
MVWQSPHSBNNB
WBO
*SBL
[POEFS
WFSJêDBUJF
PG
DPOUSPMF
IBE
PWFSHFOPNFO
146 Kamerstukken I, 2008/09, 31 700
7
%
Q
7
BDIUFSFFOWPMHFOT
PQ
13 maart 2003, 25
KVOJ
2003, 3
KVOJ
2004, 30
KVOJ
2004 en 14
EFDFNCFS
2004
147 Kamerstukken I, 2008/09, 31 700
7
%
Q
7
BDIUFSFFOWPMHFOT
PQ
28 mei 2004 en 11
KVOJ
2004
0Q
7 maart en
25 april 2006
HBG
EF
NJOJTUFS
WBO
%FGFOTJF
PQFOCBBS

BOUXPPSE
PQ
WSBHFO
PWFS
EF
WFSUSPVXFMJKLF
JOGPSNB
UJFWPPS[JFOJOH
%F
CFBOUXPPSEJOH
XBT
JO
MJKO
NFU
IFUHFFO
JO
EF
5XFFEF
,BNFS
WBOBG
IBMWFSXFHF
2003
XBT

HFTUFME
Kamerstukken II, 2005/06, 29 622
OS
2 en 3

Inlichtingen- en veiligheidsdiensten 337

 2003

EBO
XFM
CFLOPQU
JO
EF
QFSJPEF
WBOBG
2004

[JKO148
)JFSEPPS
JT
IFU
HFWPFSEF
EFCBU

FO
EF
NPOEFMJOH
VJUHFXJTTFMEF
JOGPSNBUJF
TMFDIU
UF
SFDPOTUSVFSFO
1BT
WBOBG
2004, toen
PPL
IFU
BBOUBM
BBO
EF
$PNNJTTJF
EFFMOFNFOEF
GSBDUJFWPPS[JUUFST
XBT
VJUHFCSFJE 149
XFSE

EF
JOGPSNBUJFVJUXJTTFMJOH
JO[JDIUFMJKLFS
UFWFOT
PNEBU
WBOBG
EBU
NPNFOU
WSBHFO
NFFS

EBO
FFOT
TDISJGUFMJKL
XFSEFO
HFTUFME
FO
CFBOUXPPSE
6JU
EF
EPPS
EF
$PNNJTTJF
CFTUVEFFSEF
WFSTMBHFO
JT
HFCMFLFO
EBU
IFU
MVWQSPHSBNNB

WBO
*SBL
WPPSBGHBBOE
BBO
EF
PPSMPH
HFFO
HFTQSFLTPOEFSXFSQ
WPSNEF
JO
EF
DPNNJTTJF

IVD
0PL
EF
CPWFOHFOPFNEF
UPFONBMJHF
GSBDUJFWPPS[JUUFST
LPOEFO
[JDI
OJFU
IFSJOOFSFO

EBU
JOGPSNBUJF
IJFSPNUSFOU
WFSTUSFLU
PG
HFWSBBHE
XFSE
JO
EF[F
QFSJPEF

)FU
JO
2008
BBO
EF
&FSTUF
,BNFS
WFSTUSFLUF
PWFS[JDIU
WFSNFMEEF
EBU
PQ
13 maart 2003
WPPS
IFU
FFSTU

JOGPSNBUJF
PWFS
JOUFSOBUJPOBMF
POUXJLLFMJOHFO
SPOE
*SBL
FO
PWFS
EF
HFWPM
HFO
WPPS
EF
CJOOFOMBOETF
WFJMJHIFJE
XBT
WFSTUSFLU
%JU
JT
KVJTU
[JK
IFU
EBU
UPFO
OJFU
OBEFS

over MVW
FO
EF
CBOEFO
UVTTFO
IFU
*SBBLTF
SFHJNF
FO
"M
2BJEB
XBT
HFTQSPLFO
8FM
LXBN

EF
XFSWJOH
EPPS
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
POEFS
*SBLF[FO
JO
/FEFSMBOE
BBO
EF
PSEF

*O
KVOJ
2003
MBBJEF
EF
EJTDVTTJF
PWFS
EF
OJFUHFWPOEFO
MVW in Irak en de rol van de
JOMJDIUJOHFOEJFOTUFO
JO
EF
JOGPSNBUJFWPPS[JFOJOH
XFFS
PQ
JO
EF
5XFFEF
,BNFS
6JU
IFU

WFSTMBH
WBO
EF
WFSHBEFSJOH
WBO
EF
DPNNJTTJF
IVD van 25
KVOJ
CMJKLU
EBU
BMMFFO
IFU
KBBSWFS
slag van de MIVD
XFSE
CFTQSPLFO
6JU
IFU
WFSTMBH
JT
OJFU
PQ
UF
NBLFO
EBU
WSBHFO
PWFS
*SBL

XFSEFO
HFTUFME
PG
JOGPSNBUJF
XFSE
WFSTUSFLU
%F
AIVD
CFSFJEEF
XFM
NJOJTUFS
WBO
#JOOFO
MBOETF
;BLFO
FO
,POJOLSJKLTSFMBUJFT
3FNLFT
TDISJGUFMJKL
WPPS
PQ
WSBHFO
)FN
XFSE
HFBE
WJTFFSE
EF
DPNNJTTJF
IVD
UF
JOGPSNFSFO
PWFS
EF
WFSXFSWJOHTQPHJOHFO
EJF
EF
AIVD
IBE
HF
DPOTUBUFFSE
FO
VJU
UF
MFHHFO
XBBSPN
EF
AIVD in september 2002
IBE
BBOHFHFWFO
PWFSUVJHE

UF
[JKO
WBO
EF
WBMJEJUFJU
WBO
IFU
#MBJSSBQQPSU
%F
NPUJWFSJOH
IJFSWBO
XBT
BMT
WPMHU

%F[F
LXBMJêDBUJF
XBT
HFCBTFFSE
PQ
EF
FSWBSJOHFO
EJF
XFSEFO
PQHFEBBO
UJKEFOT
EF
KBSFO
MBOHF
TBNFOXFSLJOH
NFU
EF
#SJUTF
[VTUFSEJFOTU
FO
EF
EPPS
EF
#SJUTF
EJFOTU
WFSTDIBGUF

JOGPSNBUJF
PWFS
EF
XJK[F
XBBSPQ
EFFMT
JO
IFU
#MBJSSBQQPSU
UFSFDIUHFLPNFO
JOTDIBUUJOHFO

UPU
TUBOE
XBSFO
HFLPNFO
#JK
EF
XBBSEFSJOH
WBO
IFU
#MBJSSBQQPSU
XFSE
PWFSJHFOT
FYBDU

BBOHFHFWFO
XBU
EF
AIVD
VJU
FJHFO
XBBSOFNJOH
LPO
CFWFTUJHFO
FO
XBU
OJFU

6JU
IFU
WFSTMBH
CMJKLU
EBU
OPDI
EF
NJOJTUFS
WBO
#JOOFOMBOETF
;BLFO
FO
,POJOLSJKLTSFMB
UJFT
OPDI
IFU
IPPGE
WBO
EF
AIVD
BBOXF[JH
XBT
CJK
EF
WFSHBEFSJOH
#PWFOTUBBOEF
[PBMT

SFFET
FFSEFS
JT
PQHFNFSLU
OJFU
FSH
PWFSUVJHFOEF
NPUJWFSJOH
[BM
EBO
PPL
OBBS
BMMF
XBBS
TDIJKOMJKLIFJE
JO
EF
DPNNJTTJF
IVD
OJFU
[JKO
NFEFHFEFFME
*O
EF[F
WFSHBEFSJOH
JT
WPMHFOT

IFU
WFSTMBH
XFM
LPSU
HFTQSPLFO
PWFS
IFU
HFTQSFL
EBU
#PT
JO
EF
UJKE
WBO
EF
GPSNBUJF
HFIBE

IBE
NFU
7JTTFS
PWFS
EF
BBOXF[JHIFJE
WBO
MVW
JO
*SBL
[JF
QBSBHSBBG
972

*O
IFU
WFSTMBH

TUBBU
TMFDIUT
EBU

148 )FU
JT
EF
$PNNJTTJF
OJFU
EVJEFMJKL
XBBSPN
FS
HFFO
EFHFMJKL
WFSTMBH
XFSE
HFNBBLU
WBO
EF
WFSHBEFSJOHFO

*O
EF
5XFFEF
,BNFS
[JKO
EF
WPPS[JFOJOHFO
BBOXF[JH
EJF
IFU
TUBBUTHFIFJNF
LBSBLUFS
WBO
EF[F
EPDVNFOUFO

LVOOFO
XBBSCPSHFO
6JUHFCSFJEFSF
WFSTMBHMFHHJOH
[PV
PNXJMMF
WBO
EF
SFDPOTUSVDUJF
WBO
EF
JOGPSNBUJFWFS
TUSFLLJOH
FO
IFU
QBSMFNFOUBJS
EFCBU
[FFS
BBO
UF
SBEFO
[JKO
PPL
BM
[VMMFO
EF[F
WFSTMBHFO
EPPSHBBOT
BMMFFO

EPPS
FFO
TFMFDU
QVCMJFL
JOHF[JFO
LVOOFO
XPSEFO
149 )JFSUPF
XFSE
OB
FFO
WPPSTUFM
WBO
IFU
QSFTJEJVN
CFTMPUFO
PQ
18
EFDFNCFS
2003, Kamerstukken II, 2003/04, 29
375
OS
1; Handelingen II, 2003/04, 392904

338 Inlichtingen- en veiligheidsdiensten

 

EF
NJOJTUFS
CFIBMWF
IFUHFFO
SFFET
CFLFOE
JT
HFFO
EVJEFMJKLIFJE
<LPO>
WFSTDIBďFO

%F
DPNNJTTJF
IVD
XBT
PWFSJHFOT
WFSCBBTE
EBU
EF
NJOJTUFS
WBO
%FGFOTJF
OJFU
WBO
EF[F

JOGPSNBUJFPWFSESBDIU
PQ
EF
IPPHUF
XBT

%F
FFSTUF
LFFS
EBU
EF
DPNNJTTJF
IVD
HFSJDIUF
WSBHFO
TUFMEF
PWFS
IFU
MVWQSPHSBNNB
WBO

*SBL
XBT
PQ
28 april 2004, na de eerdergenoemde uitzending van Zembla
HFUJUFME
A%F
XBBS
IFJE
WBO
EF
XBQFOJOTQFDUFVST
#PT
JOJUJFFSEF
EF[F
WSBHFO
0NEBU
EF
WSBHFO
TDISJGUFMJKL

[JKO
HFTUFME
FO
CFBOUXPPSE
PQ
28 mei 2004
[JKO
EF[F
WPPS
EF
$PNNJTTJF
JO[JDIUFMJKL
;JK

IBEEFO
WPPSBM
CFUSFLLJOH
PQ
EF
DPOUBDUFO
WBO
EF
AIVD
NFU
EF
XBQFOJOTQFDUFVST
*O
IFU

BOUXPPSE
TUFMEFO
EF
NJOJTUFST
3FNLFT
FO
,BNQ
EBU
EF
DPOUBDUFO
EJF
EF
AIVD
IBE
HFIBE

NFU
EF
XBQFOJOTQFDUFVST
WBO
UNSCOM en UNMOVIC
UPU
TUBOE
XBSFO
HFLPNFO
EPPS
UVTTFO
LPNTU
WBO
IFU
NJOJTUFSJF
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
0Q
HFFO
FOLFM
NPNFOU
XBSFO
EF
DPO
UBDUFO
CJK
UNSCOM en UNMOVIC aangestuurd in de zin van artikel 21
8JW
2002
IFU
HJOH
PN

WSJKCMJKWFOEF
HFTQSFLTDPOUBDUFO
BSUJLFM
17
8JW
2002

6JU
EF[F
DPOUBDUFO
NFU
EF
XBQFOJO
TQFDUFVST
LXBN
WPMHFOT
EF
NJOJTUFST
FFO
TPNCFSEFS
CFFME
OBBS
WPSFO
EBO
VJU
EF
SBQQPSUFO

WBO
#MJY
&S
MFFL
CJOOFO
UNMOVIC
NJOEFS
WFSUSPVXFO
UF
CFTUBBO
JO
EF
CFSFJEIFJE
WBO
*SBL

PN
BBO
EF
JOTQFDUJFT
NFF
UF
XFSLFO
6JU
EJF
DPOUBDUFO
CMFFL
OJFU
EBU
FS
CJOOFO
UNMOVIC
FSOTUJHF
UXJKGFMT
XBSFO
PWFS
EF
KVJTUIFJE
WBO
EF
NFEFEFMJOHFO
WBO
1PXFMM
%BBSFOUFHFO

CMFFL
EBU
EF
QSFTFOUBUJF
WBO
1PXFMM
PWFSFFOTUFNEF
NFU
IFU
BMHFNFOF
CFFME
EBU
CJK
UNMOVIC
UFO
BBO[JFO
WBO
*SBL
CFTUPOE

0Q
CBTJT
WBO
EF
CFWJOEJOHFO
[PBMT
CFTDISFWFO
POEFS
Eigen contacten met UNSCOM, UNMO-
VIC en IAEA
JO
QBSBHSBBG
944
DPOTUBUFFSU
EF
$PNNJTTJF
EBU
EF
DPOUBDUFO
WBO
EF
AIVD
JOEFSEBBE
QFTTJNJTUJTDIFS
XBSFO
PWFS
EF
JOTQFDUJFT
EBO
#MJY
JO
[JKO
SBQQPSUFO
%F
$PN
NJTTJF
IFFGU
HFFO
BBOXJK[JOHFO
EBU
EF
EFTCFUSFďFOEF
DPOUBDUFO
WPPSBGHBBOE
BBO
EF
PPS
log in Irak aan de AIVD
SBQQPSUFFSEFO
PWFS
EF
BGXF[JHIFJE
WBO
MVW
JO
*SBL
PG
UXJKGFMT

WFOUJMFFSEFO
PWFS
EF
QSFTFOUBUJF
WBO
1PXFMM
[PBMT
JO
Zembla XFSE
HFTUFME
#PT
IBE
PPL
FFO
BBOUBM
WSBHFO
PWFS
EF
JOMJDIUJOHFOBOBMZTF
EPPS
EF
AIVD en de MIVD
HFTUFME
%F
NJOJTUFST
WBO
%FGFOTJF
FO
#JOOFOMBOETF
;BLFO
FO
,POJOLSJKLTSFMBUJFT
BOU
XPPSEEFO
EBU
IFU
AOPSNCFFME
UPU
TUBOE
XBT
HFLPNFO
PQ
HSPOE
WBO
IFU
AFJOESBQQPSU
WBO

UNSCOM in 1998
EF
SBQQPSUFO
WBO
UNMOVIC
FO
IFU
PWFSMFH
NFU
CVJUFOMBOETF
EJFOTUFO

*OGPSNBUJF
WBO
CVJUFOMBOETF
EJFOTUFO
XFSE
HFUPFUTU
BBO
IFU
OPSNCFFME
FO
APWFS
CFMBOH
SJKLF
BGXJKLJOHFO
PQ
IFU
OPSNCFFME
XPSEU
BMUJKE
HFSBQQPSUFFSE
BBO
EF
QPMJUJFLF
BNCUF
MJKLF
FO
NJMJUBJSF
MFJEJOH
%F
VJUTQSBLFO
WBO
IFU
LBCJOFU
PWFS
EF
QSFTFOUBUJF
WBO
1PXFMM

CFSVTUUFO
WPMHFOT
EF
NJOJTUFST
ANFEF
PQ
IFU
PPSEFFM
WBO
EF
JOMJDIUJOHFOEJFOTUFO

5JKEFOT
EF
WFSHBEFSJOH
WBO
3
KVOJ
2004
XFSEFO
BBO
EJSFDUFVS
WBO
EF
MIVD
%FEEFO
FOLFMF

WSBHFO
HFTUFME
PWFS
EF
WFSIPVEJOH
WBO
EF
SBQQPSUFO
WBO
EF
MIVD tot de uitspraken van de
SFHFSJOH
FO
EF
QSFTFOUBUJF
WBO
1PXFMM
&S
XFSE
HFBOUXPPSE
JO
MJKO
NFU
EF
WFSTUSFLUF
CSJFG150
5JKEFOT
EF
WFSHBEFSJOH
WBO
30
KVOJ
2004
XFSE
OBEFS
HFTQSPLFO
PWFS
EF
HFMFLUF
EPDV
NFOUFO
XBBSPQ
IFU
FFSEFSHFOPFNEF
BSUJLFM
A)PMMBOETF
PPSMPHTMPHJDB
JO
NRC Handelsblad
van 12
KVOJ
2004
XBT
HFCBTFFSE
%F
DPNNJTTJF
EJTDVTTJFFSEF
[POEFS
FFOEVJEJHF
VJU
LPNTU
PWFS
EF
WSBBH
PG
EF
5XFFEF
,BNFS
PWFS
EF
JOGPSNBUJF
VJU
EF[F
EPDVNFOUFO
IBE

NPFUFO
XPSEFO
HFÐOGPSNFFSE

150 %F
WPPS[JUUFS
WBO
EF
DPNNJTTJF
IVD
WSPFH
BBO
EF
NJOJTUFST
WBO
%FGFOTJF
FO
#JOOFOMBOETF
;BLFO
FO

,POJOLSJKLTSFMBUJFT
PN
JO
EF
CSJFG
WBO
28 mei 2004
BBO
UF
HFWFO
XFMLF
HFEFFMUFO
WPPS
EF
PQFOCBBSIFJE

HFTDIJLU
XBSFO
0Q
11
KVOJ
2004
HBWFO
CFJEF
NJOJTUFST
TDISJGUFMJKL
BMT
BOUXPPSE
EBU
EF
WFSTUSFLUF
JOGPSNBUJF

DPOGPSN
EF
NFU
EF
DPNNJTTJF
IVD
CFTUBBOEF
BGTQSBLFO
HSPUFOEFFMT
HFIFJN
EJFOEF
UF
CMJKWFO

Inlichtingen- en veiligheidsdiensten 339

 0Q
14
EFDFNCFS
2004
XFSE
PQOJFVX
JOHFHBBO
PQ
EF
WSBBH
OBBS
EF
LFOOJT
WBO
EF
JOMJDI
tingendiensten over MVW
1WE"GSBDUJFWPPS[JUUFS
#PT
TUFMEF
OPH
BBOWVMMFOEF
WSBHFO
UF

IFCCFO
OBBS
BBOMFJEJOH
WBO
IFU
BSUJLFM
WBO
12
KVOJ
2004
)JK
WSPFH
[JDI
BG
XBBSPQ
EF

NJOJTUFS
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
[JDI
IBE
HFCBTFFSE
UPFO
IJK
JO
[JKO
CSJFG
WBO
4 septem
ber 2002
TQSBL
PWFS
AXFJOJH
UXJKGFM
JO[BLF
EF
BBOXF[JHIFJE
WBO
MVW
%F
NJOJTUFS
WBO

%FGFOTJF
HBG
IJFSPQ
BMT
BOUXPPSE
A&S
POUTUPOE
FFO
HSPPU
HFWPFM
WBO
ESFJHJOH
WBO
CJPMP
HJTDIF
FO
DIFNJTDIF
XBQFOT
#PWFOEJFO
IBE
EF
AIVD
JOGPSNBUJF
PWFS
EF
QPHJOHFO
WBO

*SBL
UPU
WFSXFSWJOH
WBO
MVW
#PT
IBBMEF
WFSEFS
BBO
EBU
IFU
BSUJLFM
JO
NRC Handelsblad
HFTUFME
IBE
EBU
EF
AVJUCPVX
WBO
EF
DBQBDJUFJU
WBO
MVW
BMMFFO
CFUSFLLJOH
IBE
PQ
AEF
LFO
OJT
FO
LVOEF
NBBS
OJFU
PQ
EF
GZTJFLF
DBQBDJUFJU
.JOJTUFS
,BNQ
TUFMEF
EBU
ACFLFOE

<XBT>
EBU
*SBL
MVW
IBE
%F
NJOJTUFS
IBE
EF
JOGPSNBUJF
WBO
EF
MIVD
EPPS
EF
%JSFDUJF

"MHFNFOF
#FMFJET[BLFO
DAB

MBUFO
WFSHFMJKLFO
NFU
EF
JOGPSNBUJF
EJF
OBBS
EF
5XFFEF

,BNFS
XBT
HFTUVVSE
%F
DPODMVTJF
XBT
WPMHFOT
EF
NJOJTUFS
A&S
JT
IJFS
HFFO
TQBOOJOHT
WFME
IPFXFM
EF
JOGPSNBUJF
PQ
TPNNJHF
QVOUFO
XFM
XBU
EVJEFMJKLFS
IBE
LVOOFO
[JKO
#PT

WSPFH
[JDI
EBBSOBBTU
BG
XBU
EF
GFJUFMJKLF
BBOXJK[JOHFO
XBSFO
PN
EF
QSFTFOUBUJF
WBO
1P
XFMM
JO
EF
7FJMJHIFJETSBBE
BMT
ATPMJEF
FO
CFMBOHSJKL
UF
UZQFSFO
%F
NJOJTUFS
BOUXPPSEEF

EBU
EF
CFXFSJOHFO
WBO
1PXFMM
ABMMFFO
LPOEFO
XPSEFO
HFUPFUTU
BBO
EF
JOGPSNBUJF
XBBSPWFS

de AIVD en de MIVD
CFTDIJLUFO
)JK
WPFHEF
EBBSBBO
UPF
A)FU
LBCJOFU
JT
JO
WFSUSPVXFO
PQ

EF
VJUMBUJOHFO
WBO
EF
IFFS
1PXFMM
BGHFHBBO
NFEF
PNEBU
OJFU
BMMFT
NFU
EF
CJK
IFU
LBCJOFU

BBOXF[JHF
LFOOJT
LBO
XPSEFO
CFWFTUJHE
*O
FFO
CSJFG
WBO
9 maart 2005
LXBN
NJOJTUFS
,BNQ
UFSVH
PQ
EF
EPPS
#PT
HFTUFMEF

EJTDSFQBOUJF
UVTTFO
IFUHFFO
JO
IFU
KBBSWFSTMBH
2002 van de MIVD
TUPOE
FO
EF
GPSNVMFSJO
HFO
JO
EF
CSJFG
WBO
4 september 2002
#PT
IBE
EF
NJOJTUFS
WFSEFS
HFWSBBHE
PG
EF
5XFFEF

,BNFS
OJFU
HFÐOGPSNFFSE
IBE
NPFUFO
XPSEFO
EBU
FS
AHFFO
DPODSFUF
BBOXJK[JOH
XBT
EBU

*SBL
EF
QSPEVDUJF
WBO
DIFNJTDIF
PG
CJPMPHJTDIF
XBQFOT
[PV
IFCCFO
IFSWBU
%F
NJOJTUFS

TUFMEF
OB
UF
IFCCFO
BBOHFHFWFO
EBU
IFU
EF
SFHFSJOH
HJOH
PN
EF
OJFUOBMFWJOH
WBO
SFTPMV
UJFT
FO
OJFU
PN
EF
JOMJDIUJOHFO
PWFS
MVW
IFU
WPMHFOEF

7PPSUT
XJKT
JL
FSPQ
EBU
EF
SFHFSJOH
PQ
HFFO
FOLFM
NPNFOU
IFFGU
CFXFFSE
PWFS
DPODSFUF

BBOXJK[JOHFO
UF
CFTDIJLLFO
EBU
*SBL
EF
QSPEVDUJF
WBO
DIFNJTDIF
PG
CJPMPHJTDIF
XBQFOT

[PV
IFCCFO
IFSWBU
8FM
NPFTU
WPMHFOT
EF
SFHFSJOH
NFU
IFSWBUUJOH
WBO
EF
QSPEVDUJF
WBO

CJPMPHJTDIF
FO
DIFNJTDIF
XBQFOT
[FFS
FSOTUJH
SFLFOJOH
XPSEFO
HFIPVEFO

7PPS
IFU
PWFSJHF
IFSIBBMEF
EF
NJOJTUFS
XBU
PPL
JO
EF
CSJFG
BBO
EF
5XFFEF
,BNFS
XBT

HFTUFME
PWFS
EF
XJK[F
XBBSPQ
NFU
EF
CFTDIJLCBSF
JOGPSNBUJF
XBT
PNHFHBBO151
In de vergadering van 10 maart 2005152
TUFMEF
#PT
EF
NJOJTUFS
WBO
%FGFOTJF
EF
WPMHFOEF

WSBBH
A7JOEU
V
BMT
V
UFSVHLJKLU
EBU
IFU
CFUFS
[PV
[JKO
HFXFFTU
PN
JFUT
VJUHFCSFJEFS
UF

[JKO
HFXFFTU
JO
EF
CSJFG
WBO
4 september 2002 
.JOJTUFS
,BNQ
IJFME
FDIUFS
PPL
EJU
LFFS

WPFU
CJK
TUVL
A*L
IFC
EF
EJSFDUJF
IFU
IFMF
EPTTJFS
MBUFO
CFLJKLFO
HFFO
WFSLFFSEF
GPSNVMF
SJOH
NBBS
<IFU>
IBE
EVJEFMJKLFS
HFLVOE
%F
,BNFS
JT
HPFE
HFÐOGPSNFFSE

0Q
6 oktober 2005 vroeg CDAGSBDUJFWPPS[JUUFS
7FSIBHFO
UJKEFOT
FFO
QMFOBJS
EFCBU
PWFS
EF

PPSMPH
JO
*SBL
PN
BMT
WPPS[JUUFS
WBO
EF
DPNNJTTJF
IVD
JFUT
UF
NPHFO
[FHHFO
)JK
TUFMEF

151 Kamerstukken II, 2002/03, 23 432
OS
124
Q
3

152 %F[F
WFSHBEFSJOH
TUBBU
OJFU
CFTDISFWFO
JO
IFU
JO
2008
WFSTUSFLUF
PWFS[JDIU

340 Inlichtingen- en veiligheidsdiensten

 8JK
IFCCFO
NFFSNBMFO
NFU
EF
WFSBOUXPPSEFMJKLF
CFXJOETMJFEFO
PWFS
EF
JOGPSNBUJF
WBO

HFEBDIUFO
HFXJTTFME
"MMF
MFEFO
WBO
EF
DPNNJTTJF
IVD
IFCCFO
EF
HFMFHFOIFJE
HFIBE
PN

BMMF
WSBHFO
EJF
EBBSCJK
MFFGEFO
UF
TUFMMFO
XBBSOB
[JK
OB
WFSTDIJMMFOEF
CJKFFOLPNTUFO
IFC
CFO
WFSLMBBSE
EBU
[JK
BGEPFOEF
[JKO
HFÐOGPSNFFSE153

#PT
SFBHFFSEF
WFSWPMHFOT
QFS
FNBJM
BBO
7FSIBHFO
FO
NFMEEF
PPL
PQ
[JKO
XFCMPH
EBU
IJK

AHSPUF
QSPCMFNFO
<IBE>
NFU
EF[F
WFSLMBSJOH
)JK
TUFMEF
EBU
IJFS
HFFO
PWFSMFH
PWFS
XBT
HF
XFFTU
JO
EF
DPNNJTTJF
IVD
%F
NJOJTUFS
IBE
EF
DPNNJTTJF
IVD
XFMJTXBBS
BOUXPPSE
HFHFWFO

PQ
BMMF
WSBHFO
NBBS
EJU
IBE
EF
NFOJOHTWFSTDIJMMFO
OJFU
XFHHFOPNFO
%F
WSBBH
PN
FYUSB

JOGPSNBUJF
PQ
CBTJT
WBO
FFO
QBSMFNFOUBJS
POEFS[PFL
CMFFG
CJK
IFN
CFTUBBO154
%JU
WFSMBOHFO

OBBS
FFO
OBEFS
POEFS[PFL
[PV
OPH
SVJN
ESJF
KBBS
PQ
WFSWVMMJOH
CMJKWFO
XBDIUFO

%F
$PNNJTTJF
DPOTUBUFFSU
EBU
JO
EF
DPNNJTTJF
IVD
OB
BëPPQ
WBO
EF
PPSMPH
JO
*SBL
FFO

BBOUBM
LFFS
EF
WSBBH
JT
HFTUFME
IPF
EF
JOIPVE
WBO
EF
SBQQPSUFO
WBO
EF
AIVD en de MIVD
[JDI

WFSIJFME
UPU
EF
VJUTQSBLFO
WBO
CFXJOETQFSTPOFO
%F
SFBDUJF
WBO
EF
NJOJTUFS
WBO
%FGFOTJF

EBU
FS
HFFO
ATQBOOJOHTWFME
UVTTFO
CFJEF
CFTUPOE
CFPPSEFFMU
EF
$PNNJTTJF
BMT
POKVJTU

9.9.3 INFORMATIEVOORZIENING AAN DE EERSTE KAMER DER STATEN-GENERAAL

*O
EF
&FSTUF
,BNFS
IFFGU
WPPSBGHBBOEF
BBO
EF
PPSMPH
JO
*SBL
HFFO
EFCBU
QMBBUTHFWPOEFO

PWFS
IFU
*SBBLTF
MVWQSPHSBNNB
PG
EF
SPM
WBO
EF
AIVD en de MIVD
CJK
EF
JOGPSNBUJF
WPPS[JFOJOH
BBO
EF
SFHFSJOH
/B
EF
PPSMPH
[JKO
NFFS
EBO
FFOT
UJKEFOT
POEFS
NFFS
CFHSP
UJOHTCFIBOEFMJOHFO
EPPS
&FSTUF
,BNFSMFEFO
WSBHFO
HFTUFME
BBO
EF
CFUSPLLFO
NJOJTUFST

)PPHUFQVOU
XBT
IFU
QBLLFU
WBO
NFFS
EBO
IPOEFSE
TDISJGUFMJKLF
WSBHFO
EBU
PQ
7 mei
2008
BBO
EF
NJOJTUFSQSFTJEFOU
XFSE
HF[POEFO
&OLFMF
WBO
EF[F
WSBHFO
CFUSPďFO
EF
SPM

WBO
EF
JOMJDIUJOHFO
FO
WFJMJHIFJETEJFOTUFO155
0Q
19
EFDFNCFS
2008
XFSEFO
EF
WSBHFO

CFBOUXPPSE156
8BU
JO
IFU
BOUXPPSE
PWFS
EF
SPM
WBO
EF
JOMJDIUJOHFO
FO
WFJMJHIFJETEJFO
TUFO
HFTUFME
XFSE
XBT
JO
MJKO
NFU
EF
FFSEFS
JO
EF
5XFFEF
,BNFS
HFHFWFO
BOUXPPSEFO
&S

XFSE
[PBMT
JO
QBSBHSBBG
992
JT
BBOHFHFWFO
PPL
FFO
PWFS[JDIU
WFSTUSFLU
WBO
EF
NPNFO
UFO
XBBSPQ
JO
EF
DPNNJTTJF
IVD
PWFS
EJU
POEFSXFSQ
XBT
HFTQSPLFO
0Q
19
GFCSVBSJ
2009
XFSE
PQOJFVX
FFO
MBOHF
MJKTU
WSBHFO
JOHFEJFOE
EJF
BG LPNTUJH
XBSFO
WBO
WFSTDIJMMFOEF

GSBDUJFT157
%F[F
FO
BOEFSF
PQFOTUBBOEF
WSBHFO
[JKO
OJFU
NFFS
CFBOUXPPSE
NBBS
EPPSHF
MFJE
BBO
EF
$PNNJTTJF
WBO
POEFS[PFL
CFTMVJUWPSNJOH
*SBL

9.10 Terugblik
%F
$PNNJTTJF
DPOTUBUFFSU
EBU
CFJEF
/FEFSMBOETF
JOMJDIUJOHFO
FO
WFJMJHIFJETEJFOTUFO

UFO
BBO[JFO
WBO
*SBL
FFO
[FFS
CFQFSLUF
JOGPSNBUJFQPTJUJF
IBEEFO
%F
AIVD en de MIVD
CMFLFO
OBVXFMJKLT
JO
TUBBU
[FMGTUBOEJH
JOMJDIUJOHFO
JO
UF
XJOOFO
PWFS
IFU
MVWQSPHSBN
NB
WBO
*SBL
%F[F
UFMFVSTUFMMFOEF
JOGPSNBUJFQPTJUJF
LBO
EF
AIVD en de MIVD
UXFF
JO
IFU

153 Handelingen II, 2005/06, 9495

154 XXXQWEBOMQPMJUJDJQPMJUJDJXPVUFSCPT#PT#MPH2005PLUPCFS#PTCPEFOVNNFS64IUNl
155 Kamerstukken I, 2007/08, 31 200
7
'
156 Kamerstukken I, 2007/08, 31 200
7
%
157 Kamerstukken I, 2008/09, 31 847
$
WSBHFO
WBO
1WE"
$ISJTUFO6OJF
PPL
OBNFOT
SP

SP
(SPFO-JOLT
%66
FO
1WE%
TUFMEFO
PPL
TDISJGUFMJKLF
WSBHFO
PQ
EF[FMGEF
EBUVN
%F[F
IFCCFO
HFFO
,BNFSTUVLOVNNFS

Inlichtingen- en veiligheidsdiensten 341

 JOUFSOBUJPOBMF
WFME
SFMBUJFG
LMFJOF
EJFOTUFO
NFU
CFQFSLUF
NPHFMJKLIFEFO
NPFJMJKL
XPS
EFO
BBOHFSFLFOE
;PBMT
EF
WFSHFFGTF
KBDIU
PQ
MVW na de inval in Irak in maart 2003 en
EF
EBBSPQWPMHFOEF
OBUJPOBMF
POEFS[PFLFO
OBBS
IFU
GVODUJPOFSFO
WBO
JOMJDIUJOHFOEJFO
TUFO
IFCCFO
BBOHFUPPOE
XBSFO
PPL
EF
HSPUFSF
JOMJDIUJOHFOEJFOTUFO
WBO
POEFS
BOEFSF

IFU
7FSFOJHE
,POJOLSJKL
FO
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
OJFU
HPFE
HFÐOGPSNFFSE
7PPS
[PXFM
EF

AIVD als de MIVD
XBSFO
EF
SBQQPSUFO
WBO
EF
VNXBQFOJOTQFDUFVST
FO
EF
CFSJDIUFO
WBO

CVJUFOMBOETF
JOMJDIUJOHFOEJFOTUFO
EF
CFMBOHSJKLTUF
CSPOOFO
WBO
JOGPSNBUJF

%F
MIVD
POEFSXJFSQ
EF[F
JOGPSNBUJF
JO
2002
BBO
FFO
FJHFO
NJMJUBJSUFDIOJTDIF
BOB
MZTF
FO
CFSFEFOFFSEF
EF
CFQFSLUF
NPHFMJKLIFEFO
WBO
*SBL
PN
MVW
JO
UF
[FUUFO
%F
JO
MJDIUJOHFOSBQQPSUFO
WBO
EF
MIVD
XFSEFO
HFLFONFSLU
EPPS
FFO
[FLFSF
OVDIUFSIFJE
#FHJO

2003
CMFFG
[PO
LSJUJTDIF
BOBMZTF
FDIUFS
BDIUFSXFHF
*O
EF
XFFSHBWF
WBO
IFU
*SBBLTF
MVWQSPHSBNNB
WBMU
PQ
EBU
EF
AIVD
XFJOJH
FJHFO

UFDIOJTDIBOBMZUJTDIF
EFTLVOEJHIFJE
MJFU
[JFO
7BOVJU
EF
QSJNBJSF
UBBL
WBO
EF
AIVD
JO
IFU

LBEFS
WBO
OPOQSPMJGFSBUJF
XBSFO
EPPS
EF
EJFOTU
[FMG
XFM
*SBBLTF
WFSXFSWJOHTQPHJOHFO
JO

/FEFSMBOE
HFDPOTUBUFFSE
%F
CFTQSFLJOH
EPPS
EF
AIVD
WBO
EF
SFTVMUBUFO
WBO
EF
XBQFO
JOTQFDUJFT
WBO
[PXFM
UNSCOM als UNMOVIC
IBE
FFO
QFTTJNJTUJTDIF
UPPO[FUUJOH
0OEBOLT

EF
CFQFSLUF
FJHFO
LSJUJTDIF
BOBMZTF
WBO
EF
AIVD
XBSFO
EF
CFXPPSEJOHFO
EJF
EF
EJFOTU

IBOUFFSEF
PWFS
EF
ESFJHJOH
EJF
VJUHJOH
WBO
IFU
*SBBLTF
MVWQSPHSBNNB
UFSVHIPVEFOEFS

EBO
EJF
WBO
EF
"NFSJLBBOTF
FO
#SJUTF
EJFOTUFO
JO
EF
PQFOCBSF

JOMJDIUJOHFOSBQQPSUFO

*O
IFU
WPPSKBBS
WBO
2003
MFFL
EF
SPM
WBO
JOMJDIUJOHFOWFSTUSFLLJOH
EPPS
EF
AIVD en de MIVD
PQ
IFU
UFSSFJO
WBO
MVW
VJUHFTQFFME
%F
AIVD
IBE
FFO
TUFSLFSF
GPDVT
PQ
FďFDUFO
WBO
FFO

FWFOUVFMF
BBOWBM
PQ
/FEFSMBOETF
CFMBOHFO
FO
EF
MIVD rapporteerde met name over mili
UBJSF
POUXJLLFMJOHFO
%F
VNXBQFOJOTQFDUJFT
WPOEFO
QMBBUT
FO
EF
AIVD en de MIVD volston
EFO
JO
IVO
SBQQPSUFO
NFU
FFO
TBNFOWBUUJOH
IJFSWBO
%F
QSFTFOUBUJF
WBO
1PXFMM
LPO
WPPS

XBU
CFUSFGU
IFU
*SBBLTF
MVWQSPHSBNNB
OJFU
PQ
FFO
LSJUJTDIF
BOBMZTF
SFLFOFO
8FM
POU
LSBDIUUFO
CFJEF
EJFOTUFO
EF
EPPS
1PXFMM
WFSPOEFSTUFMEF
CBOEFO
UVTTFO
"M
2BJEB
FO
*SBL
0WFS
EF
HFIFMF
QFSJPEF
HFOPNFO
IFFGU
[PXFM
EF
MIVD als de AIVD
[JDI
UFSVHIPVEFOEFS

PQHFTUFME
PNUSFOU
EF
ESFJHJOH
EJF
VJUHJOH
WBO
IFU
MVWQSPHSBNNB
WBO
*SBL
EBO
EF

CFXJOETQFSTPOFO
JO
IVO
DPNNVOJDBUJF
NFU
EF
5XFFEF
,BNFS

%F
$PNNJTTJF
DPOTUBUFFSU
EBU
EF
AIVD en de MIVD
UJKEFOT
EF
PPSMPH
JO
*SBL
JOMJDIUJOHFO

WFSTUSFLUFO
BBO
EF
MBOEFO
EJF
PPSMPH
WPFSEFO
UFHFO
*SBL
%F[F
JOGPSNBUJFWFSTUSFLLJOH

WPOE
QMBBUT
JO
IFU
LBEFS
WBO
EF
HFCSVJLFMJKLF
JOUFSOBUJPOBMF
TBNFOXFSLJOH
UVTTFO
JOMJDI
UJOHFO
FO
WFJMJHIFJETEJFOTUFO
)FU
JT
EF
$PNNJTTJF
OJFU
HFCMFLFO
EBU
EPPS
EF
SFHFSJOH

aan de AIVD en de MIVD
JOTUSVDUJFT
[JKO
HFHFWFO
PN
UFO
BBO[JFO
WBO
*SBL
EF
TBNFOXFS
LJOH
NFU
EF
PPSMPHWPFSFOEF
MBOEFO
PGXFM
UF
JOUFOTJWFSFO
PGXFM
UF
CFÌJOEJHFO

%F
$PNNJTTJF
IFFGU
HFFO
BBOXJK[JOHFO
EBU
PQ
FFO
WBO
EF
CFJEF
EJFOTUFO
ESVL
JT
VJU
HFPFGFOE
PN
JOMJDIUJOHFO
BBO
UF
MFWFSFO
EJF
IFU
SFHFSJOHTTUBOEQVOU
POEFSTDISFWFO
)FU

XBT
FDIUFS
XFM
EVJEFMJKL
EBU
BM
UF
HFOVBODFFSEF
SBQQPSUFO
XFJOJH
MPG
PPHTUUFO
%F
OVBO
DFSJOHFO
WBO
EF
MIVD, en in mindere mate van de AIVD
XFSEFO
OJFU
EPPS
EF
NJOJTUFSJFT

WBO
"MHFNFOF
;BLFO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
FO
%FGFOTJF
PWFSHFOPNFO
6JU
EF
SBQQPSUFO

WBO
EF
EJFOTUFO
XFSEFO
EPPSHBBOT
TMFDIUT
EJF
VJUTQSBLFO
HFEFTUJMMFFSE
EJF
QBTUFO
JO
IFU

SFFET
JOHFOPNFO
TUBOEQVOU
6JU
EF
HFTQSFLLFO
EJF
EF
$PNNJTTJF
WPFSEF
NFU
%F
)PPQ

4DIFďFS
,BNQ
FO
7BO
EFS
,OBBQ
POUTUBBU
EF
JOESVL
EBU
EF
OVBODFSJOHFO
WBO
EF
AIVD
en de MIVD
EPPS
EF
UPFONBMJHF
CFXJOETQFSTPOFO
XFSEFO
HF[JFO
BMT
AHFFO
OJFVXF
JOGPS
NBUJF
PG
[FMGT
BMT
A[JDI
JOEFLLFO

)FU
JT
EF
UBBL
WBO
EF
EJFOTUFO
PN
JO
IFU
CFMBOH
WBO
EF
OBUJPOBMF
WFJMJHIFJE
QPUFOUJÌMF

ESFJHJOHFO
UF
POEFSLFOOFO
)JFSCJK
IPVEFO
EJFOTUFO
EPPSHBBOT
SFLFOJOH
NFU
FFO
XPSTU
DBTFTDFOBSJP
6JU
EF
SBQQPSUFO
WBO
EF
MIVD
VJU
IFU
OBKBBS
2002
CMJKLU
EBU
BMMF
SJTJDPT

342 Inlichtingen- en veiligheidsdiensten

HSPOEJH
[JKO
BGHFXPHFO
%F
$PNNJTTJF
IFFGU
HFFO
BBOMFJEJOH
PN
BBO
UF
OFNFO
EBU
EF

BBOHFCSBDIUF
OVBODFSJOHFO
XBSFO
JOHFHFWFO
EPPS
FFO
CFIPFGUF
A[JDI
JO
UF
EFLLFO
%F

MIVD
HBG
JOUFHFOEFFM
CMJKL
WBO
FFO
[FLFSF
NBUF
WBO
FWFOXJDIUJHIFJE
EJF
JO
EF
DPNNVOJ
DBUJF
WBO
EF
SFHFSJOH
TPNT
XFSE
HFNJTU

)FU
TUBOEQVOU
WBO
IFU
NJOJTUFSJF
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
PWFS
IFU
MVWQSPHSBNNB

WBO
*SBL
XBT
EJSFDU
HFLPQQFME
BBO
EF
VJUHF[FUUF
QPMJUJFLF
MJKO
%F
GFJUFMJKLF
HSPOETMBH
WBO

EF
TUFMMJHF
VJUTQSBLFO
PWFS
IFU
*SBBLTF
MVWQSPHSBNNB
JO
EF
CSJFG
WBO
4 september 2002
LBO
OJFU
XPSEFO
HFWPOEFO
JO
SBQQPSUFO
WBO
EF
AIVD en de MIVD
5JKEFOT
EF
WPPSCFSFJ
EJOH
WBO
EF[F
CSJFG
JT
OJFU
EF
NPFJUF
HFOPNFO
IFU
TUBOEQVOU
UF
UPFUTFO
BBO
UFDIOJTDIF


EFTLVOEJHIFJE
WBO
EF
EBBSJO
HFTQFDJBMJTFFSEF
BGEFMJOH
DVB/NN, de AIVD
PG
EF
MIVD
*O
EF

.JOJTUFSSBBE
JT
WÓÓS
19 maart 2003
HFFO
BBOEBDIU
CFTUFFE
BBO
EF
CFPPSEFMJOH
EPPS
EF

AIVD en de MIVD
WBO
IFU
*SBBLTF
MVWQSPHSBNNB
%F
SFHFSJOH
IFFGU
[JDI
JO
IBBS
CFFMEWPSNJOH
PWFS
IFU
*SBBLTF
MVWQSPHSBNNB
JO
CF
MBOHSJKLF
NBUF
MBUFO
MFJEFO
EPPS
BM
EBO
OJFU
PQFOCBSF
JOMJDIUJOHFO
WBO
EF
7FSFOJHEF

4UBUFO
FO
IFU
7FSFOJHE
,POJOLSJKL
"BO
BOBMZTF
WBO
EF
AIVD en de MIVD van deze buiten
MBOETF
JOMJDIUJOHFO
FO
BBO
IFU
FJHFO
AOPSNCFFME
WBO
EF
EJFOTUFO
XFSE
XFJOJH
XBBSEF

HFIFDIU
%JU
CMJKLU
JO
EF
FFSTUF
QMBBUT
VJU
EF
MPWFOEF
XPPSEFO
WBO
EF
CFXJOETQFSTPOFO

WPPS
IFU
PQFOCBSF
#SJUTF
SBQQPSU
WBO
FJOE
TFQUFNCFS
2002
FO
EF
QSFTFOUBUJF
WBO
1PXFMM

JO
GFCSVBSJ
2003
*O
EF
UXFFEF
QMBBUT
CMJKLU
IFU
CFMBOH
WBO
CVJUFOMBOETF
JOMJDIUJOHFO
WPPS

XBU
IFU
NJOJTUFSJF
WBO
"MHFNFOF
;BLFO
CFUSFGU
VJU
EF
XJK[F
XBBSPQ
BMEBBS
XFSE
PNHF
HBBO
OJFU
BMMFFO
NFU
EF
GPSZPVSFZFTPOMZCSJFG
NBBS
PPL
NFU
EF
BOEFSF
EPPS
CVJUFO
MBOETF
EJFOTUFO
WFSTUSFLUF
JOMJDIUJOHFOSBQQPSUFO
%F[F
XFSEFO
OJFU
UFS
UPFUTJOH
BBO
EF

AIVD en de MIVD
WPPSHFMFHE
FO
EJLXJKMT
[POEFS
UFDIOJTDIF
BOBMZTF
BMT
HF[BHIFCCFOE
HF
XBBSEFFSE
%BU
EF[F
CVJUFOMBOETF
JOGPSNBUJF
WBO
CFMBOH
XBT
WPPS
EF
CFFMEWPSNJOH
WBO

IFU
LBCJOFU
CMJKLU
EBBSOBBTU
VJU
IFU
EPPS
EF
NJOJTUFSQSFTJEFOU
HFÐOJUJFFSEF
HFTQSFL
UVT
TFO
DPÕSEJOBUPS
I&V
7JTTFS
FO
#PT

*O
EF
5XFFEF
,BNFS
FO
JO
EF
DPNNJTTJF
IVD
JT
WPPSBGHBBOE
BBO
EF
PPSMPH
HFFO
OPF
NFOTXBBSEJH
EFCBU
HFWPFSE
PWFS
EF
ESFJHJOH
EJF
VJUHJOH
WBO
IFU
*SBBLTF
MVWQSPHSBN
NB
1BT
OB
EF
PPSMPH
UPFO
FS
HFFO
MVW
XBSFO
HFWPOEFO
FO
FS
LSJUJTDIF
SBQQPSUFO
PWFS

IFU
GVODUJPOFSFO
WBO
CVJUFOMBOETF
JOMJDIUJOHFOEJFOTUFO
VJULXBNFO
LXBN
IFU
EFCBU
PQ

HBOH

%F
SFHFSJOH
IFFGU
UFSFDIU
UFHFOPWFS
EF
5XFFEF
,BNFS
WFSLMBBSE
EBU
EF
SBQQPSUFO
WBO

de AIVD en de MIVD
AOVBODFSFOE
WBO
BBSE
XBSFO
%F
SFHFSJOH
WFS[VJNEF
WFSWPMHFOT
FDI
UFS
EF[F
OVBODFSJOHFO
OBEFS
BBO
UF
EVJEFO
%FTHFWSBBHE
XFSE
[FMGT
PWFS
EF
LXFTUJF

XBBSPQ
EF
MIVD
EF
TDIFSQTUF
LSJUJFL
IBE
EF
#SJUTF
A45
NJOVUFODMBJN

HFTUFME
EBU
EF

MIVD
AEF[F
NPHFMJKLIFJE
OJFU
LPO
VJUTMVJUFO
)JFSVJU
CMJKLU
FFOT
UF
NFFS
EBU
EF
JOGPSNB
tie van de MIVD
EPPS
EF
SFHFSJOH
FFO[JKEJH
FO
JO
EJU
HFWBM
[FMGT
POKVJTU
XFSE
HFÐOUFSQSF
UFFSE

*O
EF
JT
FFO
BBOUBM
NBMFO
EF
WSBBH
HFTUFME
IPF
EF
JOIPVE
WBO
EF
SBQQPSUFO
WBO
EF
AIVD
en de MIVD
[JDI
WFSIJFME
UPU
EF
VJUTQSBLFO
WBO
CFXJOETQFSTPOFO
%F
SFBDUJF
WBO
EF
NJ
OJTUFS
WBO
%FGFOTJF
EBU
FS
HFFO
ATQBOOJOHTWFME
UVTTFO
CFJEF
CFTUPOE
CFPPSEFFMU
EF

$PNNJTTJF
BMT
POKVJTU

%F
SFHFSJOH
TDIFUTUF
JO
EF
5XFFEF
,BNFS
FFO
HSPUFSF
SPM
WPPS
EF
AIVD en de MIVD dan
EF[F
EJFOTUFO
JO
XFSLFMJKLIFJE
IFCCFO
HFTQFFME
7BO
IFU
CFPPSEFMJOHTWFSNPHFO
WBO
EF

AIVD en de MIVD
XFSE
JO
EF
QSBLUJKL
[PBMT
IJFSCPWFO
SFFET
JT
HFDPODMVEFFSE
EPPS
EF

CFUSPLLFO
CFXJOETQFSTPOFO
FO
EFQBSUFNFOUFO
TMFDIUT
TFMFDUJFG
HFCSVJLHFNBBLU

Inlichtingen- en veiligheidsdiensten 343

10
DE NEDERLANDSE MILITAIRE BETROKKENHEID BIJ IRAK: SEPTEMBER 2002-MAART 2003

De Nederlandse militaire betrokkenheid bij Irak: september 2002-maart 2003 345

10.1 Inleiding
7PPS
EF
NPHFMJKLF
NJMJUBJSF
CFUSPLLFOIFJE JT
JO
IFU
JOTUFMMJOHTCFTMVJU
WBO
EF
$PNNJTTJF

JO
IFU
CJK[POEFS
EF
BBOEBDIU
HFWSBBHE
8FMJTXBBS
WFSLMBBSEF
EF
/FEFSMBOETF
SFHFSJOH
PQ

18 maart 2003
VJUESVLLFMJKL
HFFO
FJHFO
BDUJFWF
NJMJUBJSF
CJKESBHF
UF
[VMMFO
MFWFSFO
BBO
EF

"NFSJLBBOT#SJUTF

PQFSBUJFT
UFO
BBO[JFO
WBO
*SBL
NBBS
JO
EF
/FEFSMBOETF
NFEJB
DJS
DVMFFSEFO
WBOBG
OPWFNCFS
2002
IBSEOFLLJH
BOEFSTMVJEFOEF
CFSJDIUFO
7PPSEBU
JO
QBSB
HSBBG
1063
WFSTMBH
XPSEU
HFEBBO
WBO
EF
CFWJOEJOHFO
WBO
EF
$PNNJTTJF
EJFOBBOHBBOEF

JT
IFU
OVUUJH
PN
BBO
EF
IBOE
WBO
IFU
NBUFSJBBM
JO
EF
/FEFSMBOETF
EFGFOTJFBSDIJFWFO
FFO

CFFME
UF
TDIFUTFO
WBO
EF
/FEFSMBOETF
NJMJUBJSF
CFTMVJUWPSNJOH
NFU
CFUSFLLJOH
UPU
*SBL

5FO
EFMF
JT
PQ
EJU
POEFSXFSQ
SFFET
JOHFHBBO
JO
EF
IPPGETUVLLFO
PWFS
EF
OBUJPOBMF
QPMJ
UJFLF
CFTMVJUWPSNJOH
FO
EF
JOUFSOBUJPOBMF
WFSIPVEJOHFO
EJU
[BM
FWFO[P
HFTDIJFEFO
JO

IPPGETUVL
11
EBU
JT
HFXJKE
BBO
BSUJLFM
100
WBO
EF
(SPOEXFU
%F
QPMJUJFLF
FO
NJMJUBJSF

BTQFDUFO
JO
IFU
BGXFHJOHTQSPDFT
WBO
EF
/FEFSMBOETF
SFHFSJOH
XBSFO
JNNFST
OBVX
WFS
TUSFOHFME
&S
JT
FDIUFS
PQ
EFGFOTJFHFCJFE
WFFM
OPH
OJFU
BBO
EF
PSEF
HFLPNFO
XBU
WFSNFM
EJOH
WFSEJFOU
*O
EF
UPFONBMJHF
EFGFOTJFPSHBOJTBUJF
EF[F
JT
MBUFS
JOHSJKQFOE
HFXJK[JHE

XBT
PQ
BNC
UFMJKL
OJWFBV
EF
NJMJUBJSF
BEWJTFSJOH
FO
BBOTUVSJOH
WBO
EF
PSHBOJTBUJF
PQHFESBHFO
BBO
EF

DIFG
%FGFOTJFTUBG
CDS

MVJUFOBOUBENJSBBM
,SPPO
EJF
XFSE
CJKHFTUBBO
EPPS
EF
CFWFM
IFCCFST
WBO
SFTQFDUJFWFMJKL
EF
[FF
MBOE
FO
MVDIUTUSJKELSBDIUFO
BMTNFEF
WBO
IFU
8BQFO

EFS
,POJOLMJKLF
.BSFDIBVTTFF
%F
QPMJUJFLF
BEWJTFSJOH
BBO
EF
NJOJTUFS
PWFS
BMMF
BTQFDUFO

WBO
IFU
EFGFOTJFCFMFJE
CFSVTUUF
CJK
EF
%JSFDUFVS
"MHFNFOF
#FMFJET[BLFO
$BTUFMFJKO
7FS
BOUXPPSEFMJKL
WPPS
EF
KVSJEJTDIF
BEWJTFSJOH
XBT
EF
%JSFDUFVS
+VSJEJTDIF
;BLFO
DJZ


:CFNB
%F
CDS
BMTNFEF
EF
IJFS
HFOPFNEF
EJSFDUFVSFO
FWFOBMT
EF
EJSFDUFVS
WBO
EF
MIVD,
LPOEFO
[JDI
SFDIUTUSFFLT
EPPS
UVTTFOLPNTU
WBO
EF
TFDSFUBSJTHFOFSBBM

UPU
EF
NJOJTUFS

SJDIUFO
%F
TFDSFUBSJTHFOFSBBM
#BSUI
HJOH
JO
EFDFNCFS
2002
NFU
MFFGUJKETPOUTMBH
)JK

XFSE
CFHJO
2003
PQHFWPMHE
EPPS
"OOJOL

0WFSMFH
PWFS
PQFSBUJPOFMF
BDUJFT
NFU
IFU
BOEFSF
OBVX
CJK
IFU
EFGFOTJFCFMFJE
CFUSPLLFO

EFQBSUFNFOU
#VJUFOMBOETF
;BLFO
WPOE
QFSJPEJFL
QMBBUT
JO
EF
BNCUFMJKLF
4UVVSHSPFQ

.JMJUBJSF
0QFSBUJFT
SMO

7BO
EF
[JKEF
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
OBNFO
BBO
EJU
PWFSMFH

DGPZ
PG
[JKO
QMBBUTWFSWBOHFS
EFFM
FO
EF
%JSFDUFVS
7FJMJHIFJETCFMFJE
DVB

WPPS
%FGFOTJF

de CDS
EF
TPVTDIFG
0QFSBUJÌO
FO
EF
%JSFDUFVS
"MHFNFOF
#FMFJET[BLFO
0PL
FFO
WFSUF
HFOXPPSEJHFS
WBO
IFU
NJOJTUFSJF
WBO
"MHFNFOF
;BLFO
NFFTUBM
FFO
OBBTUF
BEWJTFVS
WBO

EF
NJOJTUFSQSFTJEFOU
XPPOEF
BMT
XBBSOFNFS
EF
WFSHBEFSJOHFO
CJK1
&FO
GPSNFFM
NBO
EBBU
PG
FFO
UBBLPNTDISJKWJOH
IBE
EF
smo
OJFU
"GXJTTFMFOE
XFSE
IFU
WPPS[JUUFSTDIBQ

WFSWVME
EPPS
%FGFOTJF
PG
#VJUFOMBOETF
;BLFO
/PUVMFO
XBSFO
BMMFFO
CFTUFNE
WPPS
EF

MFEFO
FO
EF
CFUSPLLFO
NJOJTUFST
&FO
NJOJTUFSJÌMF
,FSOHSPFQ
4QFDJBMF
0QFSBUJFT
CF
TUBBOEF
VJU
EF
NJOJTUFSQSFTJEFOU
CFJEF
WJDFNJOJTUFSQSFTJEFOUFO
FO
EF
NJOJTUFST
WBO

#VJUFOMBOETF
;BLFO
FO
WBO
%FGFOTJF
XFSE
CJK
CFTMVJU
WBO
EF
.JOJTUFSSBBE
WBO
13
EFDFN
ber 2002
JOHFTUFME

1 $BTUFMFJKO
26
KVOJ
2009

De Nederlandse militaire betrokkenheid bij Irak: september 2002-maart 2003 347

10.2 De Nederlandse militaire bijdrage aan de operatie
Enduring Freedom in Afghanistan
5PFO
EF
DSJTJT
SPOE
*SBL
[JDI
JO
EF
UXFFEF
IFMGU
WBO
2002
UPFTQJUTUF
XBT
/FEFSMBOE
SFFET

CFUSPLLFO
CJK
FFO
BBO[JFOMJKLF
NJMJUBJSF
LSBDIUTJOTQBOOJOH
JO
$FOUSBBM"[JÌ
EJF
IBBS

VJUTUSBMJOH
IBE
OBBS
IFU
HFCJFE
WBO
EF
1FS[JTDIF
(PMG
EF
4USBBU
WBO
)PSNPF[
FO
EF

(PMG
WBO
0NBO
0OT
MBOE
WFSMFFOEF
JNNFST
NJMJUBJSF
TUFVO
BBO
EF
EPPS
EF
7FSFOJHEF

4UBUFO
PQHF[FUUF
PQFSBUJF Enduring Freedom
JO
"GHIBOJTUBO
%F[F
PQFSBUJF
XBT
PQ
7 okto
ber 2001 begonnen met aanvallen op militaire installaties van de taliban en op trainings
LBNQFO
WBO
"M
2BJEB
;JK
XBT
FFO
SFBDUJF
PQ
EF
UFSSPSJTUJTDIF
BBOTMBHFO
WBO
"M
2BJEB
JO

EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
PQ
11 september 2001
%F[F
XFSEFO
EPPS
EF
JOUFSOBUJPOBMF
HFNFFO
TDIBQ
HF[JFO
BMT
FFO
HFXBQFOEF
BBOWBM
XBBSUFHFO
BBO
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
IFU
SFDIU
PQ

[FMGWFSEFEJHJOH
UPFLXBN
%F
7FJMJHIFJETSBBE
CFWFTUJHEF
EJU
VJUHBOHTQVOU
BM
FFO
EBH
MB
ter met algemene stemmen in resolutie 1368
%F
/PPSE"UMBOUJTDIF
3BBE
CFTDIPVXEF

EF
BBOTMBHFO
FWFOFFOT
BMT
FFO
BBOWBM
PQ
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
FO
CFTMPPU
EJF[FMGEF
EBH

artikel 5
WBO
IFU
"UMBOUJTDI
7FSESBH
WBO
UPFQBTTJOH
UF
WFSLMBSFO2
/FEFSMBOE
TUFNEF
JO

NFU
IFU
[FOEFO
WBO
AWACS
PG
SBEBSWMJFHUVJHFO
Airborne Warning and Control System

OBBS

EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
FO
WBO
NAVOWMPPUFFOIFEFO
OBBS
IFU
PPTUFMJKL
EFFM
WBO
EF
.JEEFM
MBOETF
;FF
%F[F
WMPPUFFOIFEFO
XBBSBBO
/FEFSMBOE
NFU
UXFF
GSFHBUUFO
CJKESPFH
PQF
reerden onder de paraplu van de operatie Active Endeavour

5JKEFOT
FFO
EFCBU
NFU
EF
5XFFEF
,BNFS
PQ
9 oktober 2001
IBE
NJOJTUFSQSFTJEFOU

,PL
MBUFO
XFUFO
EBU
CJMBUFSBMF
WFS[PFLFO
EJF
/FEFSMBOE
[PVEFO
CFSFJLFO
JO
BBOWVMMJOH

op de maatregelen die de NAVO
SFFET
IBE
HFUSPďFO
NFU
FFO
AQPTJUJFWF
HSPOEIPVEJOH

[PVEFO
XPSEFO
CFPPSEFFME
7FSWPMHFOT
HBG
EF
%FGFOTJFTUBG
PQ
30
PLUPCFS
PQESBDIU

QMBOOFO
UF
NBLFO
WPPS
EF
JO[FU
WBO
FFOIFEFO
WBO
EF
,POJOLMJKLF
.BSJOF
FO
EF
,POJOL
MJKLF
-VDIUNBDIU
JO
IFU
LBEFS
WBO
PQFSBUJF Enduring Freedom

0Q
5 november 2001
JOGPSNFFSEF
NJOJTUFS
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
7BO
"BSUTFO
EF

5XFFEF
,BNFS
EBU
NJMJUBJSF
QMBOOFST
OBBS
IFU
IPPGELXBSUJFS
WBO
Central Command
CENT-
COM

IFU
IPPGELXBSUJFS
WBO
EF
"NFSJLBBOTF
TUSJKELSBDIUFO
JO
IFU
.JEEFO0PTUFO
FO

$FOUSBBM"[JÌ
JO
5BNQB
'MPSJEB
XBSFO
BGHFSFJTE
WPPS
FFO
WFSLFOOFOE
CFSBBE
PWFS
EF

"NFSJLBBOTF
XFOTFO
FO
EF
/FEFSMBOETF
NPHFMJKLIFEFO3
&FO
WFS[PFL
PN
CJKTUBOE
LXBN

FOLFMF
EBHFO
MBUFS
OBEBU
EBBSPWFS
JO
5BNQB
PWFSFFOTUFNNJOH
XBT
CFSFJLU
%F
7FSFOJHEF

4UBUFO
WSPFHFO
POEFS
NFFS
PN
EF
JO[FU
WBO
ESJF
GSFHBUUFO
WJFS
NBSJUJFNF
QBUSPVJMMF
WMJFHUVJHFO
EF
[PHFOBBNEF
13$
0SJPO
FFO
WFSLFOOJOHTWMJFHUVJH
NFU
VMUSBNPEFSOF
BQ
QBSBUVVS

ÊÊO
POEFS[FFCPPU
FO
FFO
UBOLWMJFHUVJH
%F
/FEFSMBOETF
SFHFSJOH
CFTMPPU

IJFSBBO
UF
WPMEPFO
)FU
HPME
JNNFST
EF
WFSTUFSLJOH
WBO
EF
EPPS
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO

HFMFJEF
DPBMJUJF
UFHFO
IFU
JOUFSOBUJPOBMF
UFSSPSJTNF
FO
IFU
POEFSTUSFQFO
WBO
EF
JOUFSOB
UJPOBMF
TPMJEBSJUFJU

%F
NJOJTUFST
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
FO
WBO
%FGFOTJF
TDISFWFO
JO
IVO
CSJFG
WBO
9
november 2001
BBO
EF
5XFFEF
,BNFS
EBU
EF
/FEFSMBOETF
CJKESBHF
OJFU
XFSE
JOHF[FU
WPPS

HFWFDIUTIBOEFMJOHFO
JO
"GHIBOJTUBO
[FMG
&FO
EFFM
WBO
EF
NJMJUBJSF
TUFVO
[PV
WFSEFS

XPSEFO
HFHFWFO
JO
EF
WPSN
WBO backfill
JO
IFU
$BSBÐCJTDI
HFCJFE
XBBS
EF
"NFSJLBOFO

2 %JU
BSUJLFM
CFQBBMU
EBU
FFO
HFXBQFOEF
BBOWBM
UFHFO
ÊÊO
MJE
WBO
IFU
CPOEHFOPPUTDIBQ
BMT
FFO
BBOWBM
UFHFO

BMMF
MFEFO
XPSEU
CFTDIPVXE
3 Kamerstukken II, 2001/02, 27 925
OS
22

348 De Nederlandse militaire betrokkenheid bij Irak: september 2002-maart 2003

 NJMJUBJSF
NJEEFMFO
XJMEFO
WSJKNBLFO
WPPS
JO[FU
JO
"GHIBOJTUBO
%F
7FSFOJHEF
4UBUFO

CFTUFNQFMEFO
IFU
/FEFSMBOETF
BBOCPE
BMT
FFO
AHFOFSPVT
PďFS4
*O
FFO
CSJFG
WBO
30 no
vember 2001
XBBSJO
IFU
/FEFSMBOETF
BBOCPE
OBEFS
XFSE
HFTQFDJêDFFSE
MJFU
EF
SFHFSJOH

OPH
XFUFO
EBU
[JK
HFFO
BBOXJK[JOHFO
IBE
EBU
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
WPPSCFSFJEJOHFO
USPG
GFO
WPPS
FFO
BBOWBM
PQ
*SBL
A6JUCSFJEJOH
WBO
EF
NJMJUBJSF
BDUJFT
JT
XBU
IFU
LBCJOFU
CFUSFGU

EBO
PPL
OJFU
BBO
EF
PSEF
.PDIU
IJFSWBO
JO
FFO
MBUFS
TUBEJVN
UPDI
TQSBLF
[JKO
EBO
[PV

EF
/FEFSMBOETF
CFUSPLLFOIFJE
EBBSCJK
BG[POEFSMJKLF
CFTMVJUWPSNJOH
WFSFJTFO5
6JUESVLLFMJKL
XFSE
EPPS
EF
SFHFSJOH
JO
IFU
PWFSMFH
NFU
EF
,BNFS
HFTUFME
EBU
/FEFSMBOE

UF
BMMFO
UJKEF
Full Command over de voor operatie Enduring Freedom
JO
UF
[FUUFO
FFOIFEFO
CF
IJFME
)VO
PQFSBUJPOFMF
UBLFO
LPOEFO
BMMFFO
JO
PWFSMFH
NFU
/FEFSMBOE
XPSEFO
HFXJK[JHE

0QFSBUJPOFMF
DPOUSPMF
XFSE
WJB
CENTCOM overgedragen aan de desbetreffende regionale
DPNNBOEBOUFO
7PPSBGHBBOE
BBO
EJF
PWFSESBDIU
XFSEFO
EF
HFIFJNF

Rules of Engagement
3P&T

WBTUHFTUFME
%JF
NPFTUFO
[JKO
UPFHFTOFEFO
PQ
EF
TJUVBUJF
AWPMEPFOEF
SPCVVTU
[JKO

FO
EF
[FMGCFTDIFSNJOH
WBO
EF
FJHFO
USPFQFO
APQ
FFO
HFMPPGXBBSEJHF
XJK[F
XBBSCPSHFO
.FU

EF
WFSBOUXPPSEFMJKLIFJE
WPPS
EF
CFWFMWPFSJOH
NJMJUBJSF
QMBOOJOH
FO
IFU
UPF[JDIU
XBT
EF

CDS
CFMBTU
POEFS
QPMJUJFLF
WFSBOUXPPSEFMJKLIFJE
WBO
EF
NJOJTUFS
WBO
%FGFOTJF
6

5XFF
WBO
EF
ESJF
/FEFSMBOETF
GSFHBUUFO
XBSFO
CFTUFNE
WPPS
IFU
CFWFMTHFCJFE
WBO
CENT-
COM
EBU
IFU
.JEEFO0PTUFO
FO
$FOUSBBM"[JÌ
JODMVTJFG
"GHIBOJTUBO

PNWBUUF
%F
NBSJ
UJFNF
PQFSBUJFT
TUSFLUFO
[JDI
VJU
WBO
EF
1FS[JTDIF
(PMG
FO
EF
LVTU
WBO
4PNBMJÌ
UPU
1BLJTUBO

FO
XBSFO
OJFU
BMMFFO
CFEPFME
PN
EF
WFSQMBBUTJOH
WBO
JO
"GHIBOJTUBO
PQFSFSFOEF
UFSSPSJTUJ
TDIF
HSPFQFSJOHFO
FO
XBQFOUSBOTQPSUFO
OBBS
FMEFST
UF
WFSIJOEFSFO
NBBS
PPL
PN
FTDPSUF

FO
CFWFJMJHJOHTUBLFO
VJU
UF
WPFSFO
)FU
EFSEF
NBSJOFTDIJQ
[PV
EJFOTUEPFO
JO
EF
8FTU
)FU

FFSTUF
GSFHBU
SJDIUJOH
EF
"SBCJTDIF
XBUFSFO
WPFS
PQ
10
EFDFNCFS
2001
VJU
IFU
UXFFEF
PQ
14
KBOVBSJ
2002
HFMJKLUJKEJH
NFU
IFU
EFSEF
GSFHBU
EBU
LPFST
[FUUF
OBBS
IFU
$BSBÐCJTDI
HFCJFE

7BO
EF
WJFS
NBSJUJFNF
QBUSPVJMMFWMJFHUVJHFO
XFSEFO
FS
VJUFJOEFMJKL
NBBS
UXFF
VJUHF[POEFO

IFU
FOF
OBBS
IFU
.JEEFO0PTUFO
IFU
BOEFSF
OBBS
EF
"OUJMMFO
%F
WPPS
EF
PQFSBUJF Enduring Freedom
CFTUFNEF
0SJPO
XFSE
FJOE
KVOJ
2002 gestatio
OFFSE
JO
EF
7FSFOJHEF
"SBCJTDIF
&NJSBUFO
NFU
FFO
/FEFSMBOET
EFUBDIFNFOU
WBO
23 mi
MJUBJSFO
)FU
HFCJFE
XBBSJO
EF
0SJPO
PQFSFFSEF
TUSFLUF
[JDI
VJU
WBO
IFU
"SBCJTDI
4DIJFS
FJMBOE
UPU
BBO
EF
LVTU
WBO
4PNBMJÌ
&S
JT
HFFO
FOLFMF
BBOXJK[JOH
EBU
CPWFO
IFU
OPPSEF
MJKLF
EFFM
WBO
EF
1FS[JTDIF
(PMG
EBU
XJM
[FHHFO
JO
EF
OBCJKIFJE
WBO
PG
PWFS
*SBL
JT
HF
WMPHFO
&OLFMF
NBBOEFO
MBUFS
XFSE
IFU
UPFTUFM
EBU
SFHFMNBUJH
WBOVJU
/FEFSMBOE
XFSE

BGHFMPTU

WBOXFHF
[JKO
VJUTUFLFOEF
LXBMJUFJUFO
PQ
"NFSJLBBOT
WFS[PFL
PPL
JOHF[FU
CP
WFO
"GHIBOJTUBO7
*O
EF
EBHFO
SPOE
EF
JOWBTJF
WBO
*SBL
XFSEFO
NJTTJFT
HFWMPHFO
MBOHT
EF

LVTUFO
WBO
+FNFO
FO
4PNBMJÌ
1418
NBBSU

FO
CPWFO
"GHIBOJTUBO
20
NBBSU

%JU
QB
USPPO
IFSIBBMEF
[JDI
JO
BQSJM
2003
NJTTJFT
BGXJTTFMFOE
CPWFO
[FF
FO
CPWFO
"GHIBOJTUBO

In de zogenaamde intelligence summaries die de MIVD bereikten over de operaties van de
0SJPO
LPNU
JO
EF
IFMF
QFSJPEF
WBO
JO[FU
IFU
XPPSE
A*SBL
OJFU
WPPS
*O
EF
BBOMPPQ
UPU
EF
*SBLPPSMPH
XBT
ÊÊO
/FEFSMBOETF
POEFS[FFCPPU
JO
EF
XBUFSFO
WBO

IFU
.JEEFO0PTUFO
BDUJFG
%F
CPPU
JO
LXFTUJF
)S
.T
8BMSVT
EJF
CFTDIJLUF
PWFS
[FFS

HFBWBODFFSEF
SBEJPBëVJTUFSBQQBSBUVVS
FO
JO
POEJFQ
XBUFS
LPO
PQFSFSFO
NBBLUF
WBO
16

4 Kamerstukken II, 2001/02, 27 925
OST
24, en 26
%FG/SSA
.BSJOFTUBG
BGE
0QFSBUJFT
20012002
"DDFQUBODF

PG
UIF
/FUIFSMBOET
PďFS
PG
NJMJUBSZ
GPSDFT
UP
QBSUJDJQBUF
JO
Operation Enduring Freedom
[E
5 Kamerstukken II, 2001/02, 27 925
OS
28
Q
1
6 Ibidem
Q
34
7 Kamerstukken II, 2002/03
OST
63
Q
2 en 81
Q
2

De Nederlandse militaire betrokkenheid bij Irak: september 2002-maart 2003 349

 september tot 24
EFDFNCFS
2002
FFO
SFJT
OBBS
IFU
IBBS
BBOHFXF[FO
PQFSBUJFHFCJFE
7BO

27 oktober tot 18
OPWFNCFS
IJFME
EF
8BMSVT
[JDI
PQ
JO
EF
4USBBU
WBO
)PSNPF[
EF
[FF
FOHUF
UVTTFO
*SBO
FO
0NBO
EJF
EF
1FS[JTDIF
PPL
XFM
HFOPFNE
"SBCJTDIF

(PMG
TDIFJEU

WBO
EF
(PMG
WBO
0NBO
&JOE
GFCSVBSJ
2003
XFSE
PQ
"NFSJLBBOT
WFS[PFL
CFTMPUFO
EF

POEFS[FFCPPU
BOEFSNBBM
JO
IFU
.JEEFO0PTUFO
WPPS
JOMJDIUJOHFOWFSHBSJOH
JO
UF
[FUUFO8
%JUNBBM
WFSUSPL
EF
8BMSVT
PQ
17 maart 2003
VJU
/FEFSMBOE
QBTTFFSEF
PQ
9
BQSJM
IFU

4VF[LBOBBM
FO
LFFSEF
OB
FFO
WFSCMJKG
JO
IFU
PQFSBUJFHFCJFE
JO
EF
4USBBU
WBO
)PSNPF[

van 26 april tot 31 mei, op 11
KVMJ
UFSVH
JO
EF
IBWFO
WBO
%FO
)FMEFS
0WFS
EF
PQFSBUJP
OFMF
JO[FU
WBO
EF
POEFS[FFCPPU
XFSEFO
EF
4UBUFO(FOFSBBM
HFÐOGPSNFFSE
PWFSFFOLPN
TUJH
EF
QSPDFEVSF
WPPS
TQFDJBMF
PQFSBUJFT9
*O
,BNFSTUVLLFO
XFSE
HFNFME
EBU
EF
CPPU

XFSE
JOHF[FU
JO
IFU
LBEFS
WBO
EF
PQFSBUJF Enduring Freedom
FO
UPU
EPFM
IBE
JOMJDIUJOHFO
UF

WFS[BNFMFO
UFO
CFIPFWF
WBO
EF
CFTDIFSNJOH
FO
EF
CFWFJMJHJOH
WBO
TDIFQFO
JO
EF
XBUFSFO

JO
EF
SFHJP
0PL
XFSE
NFEFEFMJOH
HFEBBO
WBO
EF
BBOXF[JHIFJE
WBO
"NFSJLBBOTF
PĐDJF
SFO
BBO
CPPSE
EJF
PWFS
EF
OPEJHF
UBMFOLFOOJT
CFTDIJLUFO
WPPS
IFU
PQOFNFO
WBO
IFU

DPNNVOJDBUJFWFSLFFS10
%F
/FEFSMBOETF
NBSJUJFNF
QSFTFOUJF
JO
EF
XBUFSFO
SPOE
IFU
"SBCJTDI
4DIJFSFJMBOE

XFSE
WBO
OPWFNCFS
2002 tot begin april 2003
UFSVHHFCSBDIU
UPU
IFU
GSFHBU
)S
.T
7BO

/FT
IFU
BOEFSF
GSFHBU
XBT
JO
EF
[PNFS
WBO
2002
UIVJTHFWBSFO
FO
OJFU
BGHFMPTU
11
%F
7BO

/FT
XBT
PQ
11
OPWFNCFS
JO
IFU
.JEEFO0PTUFO
HFBSSJWFFSE
FO
[PV
UPU
5
BQSJM
EVT
CJKOB

WJKG
NBBOEFO
MBOH
JO
[JKO
PQFSBUJFHFCJFE
BDUJFG
CMJKWFO
"MT
WFSEFS
JO
EJU
IPPGETUVL

TQSBLF
JT
WBO
AIFU
GSFHBU
XPSEU
EVT
EF
7BO
/FT
CFEPFME
;JKO
PQESBDIU
FO
Rules of Engage-
ment
CMFWFO
JO
EF[F
QFSJPEF
POWFSBOEFSE
;P
NPDIU
IFU
[JDI
OJFU
CJOOFO
EF
UFSSJUPSJBMF

XBUFSFO
WBO
BOEFSF
MBOEFO
CFHFWFO
IFUHFFO
[JKO
UBBL
OJFU
WFSHFNBLLFMJKLUF
*O
FFO
BBOUBM

HFWBMMFO
LPOEFO
EBBSEPPS
WFSEBDIUF
WBBSUVJHFO
BBO
ACPBSEJOH
POULPNFO
)FU
XBT
PWFSJ
HFOT
OJFU
EF
DPNNBOEBOU
WBO
IFU
GSFHBU
NBBS
EF
UBBLHSPFQDPNNBOEBOU
POEFS
XJF
IJK

SFTTPSUFFSEF
EJF
CFQBBMEF
XFMLF
TDIFQFO
NPFTUFO
XPSEFO
HFWJTJUFFSE

/BEBU
JO
IFU
WFSCBOE
WBO
EF
7FSFOJHEF
/BUJFT
TUBQQFO
XBSFO
HF[FU
WPPS
FFO
JO
"GHIB
OJTUBO
UF
POUQMPPJFO
JOUFSOBUJPOBMF
WFJMJHIFJETNBDIU
POEFS
VNNBOEBBU
SFTPMVUJF
1383
van 6
EFDFNCFS
2001

CFTMPPU
EF
SFHFSJOH
FJOE
2001 ook deel te nemen aan de Internati-
onal Security Assistance Force
ISAF
12
%F[F
PQFSBUJF
IBE
FFO
BOEFSF
PQ[FU
FO
PSHBOJTBUJF
EBO

de operatie Enduring Freedom,
EJF
JO
CFHJOTFM
FFO
"NFSJLBBOTF
BBOHFMFHFOIFJE
XBT
)FU

doel van ISAF
XBT
EF
"GHIBBOTF
JOUFSJNSFHFSJOH
CJK
UF
TUBBO
JO
IFU
TDIFQQFO
WBO
FFO

WFJMJHF
PNHFWJOH
JO
EF
"GHIBBOTF
IPPGETUBE
FO
PNTUSFLFO
/FEFSMBOE
ESPFH
FFO
WFS
TUFSLUF
JOGBOUFSJFDPNQBHOJF
CJK
WBO
POHFWFFS
200
NJMJUBJSFO

*O
IFU
LBEFS
WBO
EF
PQFSBUJF Enduring Freedom
CFTMPPU
IFU
LBCJOFU
FJOE
2001 tevens een
[FTUBM
'16T
KBDIUWMJFHUVJHFO

OBBS
"GHIBOJTUBO
VJU
UF
[FOEFO
WPPS
IFU
WFSMFOFO
WBO
Close
Air Support
6JUFJOEFMJKL
XFSE
EBU
PN
MPHJTUJFLF
SFEFOFO
QBT
NFEJP
TFQUFNCFS
2002
XBBSOB

WBOBG
1 oktober 2002
EF
FFSTUF
HFWFDIUTNJTTJFT
CPWFO
"GHIBOJTUBO
XFSEFO
HFWMPHFO
%F

WMJFHUVJHFO
XFSEFO
HFTUBUJPOFFSE
PQ
.BOBT
*OUFSOBUJPOBM
"JSQPSU
JO
,JSHJ[JÌ
UF[BNFO
NFU

%FFOTF
FO
/PPSTF
'16T
;JK
WPSNEFO
EF
European Participating Airforces
EPAF

)FU
EPPS

8 %FG/SSA
,BNQ
BBO
NJOJTUFSJÌMF
,FSOHSPFQ
4QFDJBMF
0QFSBUJFT
13 maart 2003
OS
%2003000826; AZ
/PUB

4XBSUCPM
WBO
13 maart 2003
OS
171/03(452395
9 Kamerstukken II, 1999/00, 26 454
OS
9
23 augustus 2000

10 7HM
Kamerstukken II, 2002/03, 23 432
OS
68
Q
6
11 Kamerstukken II, 2001/02, 27 925
OS
63
Q
1
12 Kamerstukken II, 2001/02, 27 925
OS
32

350 De Nederlandse militaire betrokkenheid bij Irak: september 2002-maart 2003

 /FEFSMBOE
CFTDIJLCBBS
HFTUFMEF
UBOLWMJFHUVJH
POEFSTUFVOEF
EF
JO[FU
WBO
EF
'16T
EPPS

EF[F
JO
EF
MVDIU
CJK
UF
UBOLFO
UVTTFO
,JSHJ[JÌ
FO
"GHIBOJTUBO13
*O
EFDFNCFS
2002
XFSE
EF

UBBLPNTDISJKWJOH
WBO
EF
/FEFSMBOETF
'16T
FOJHT[JOT
WFSSVJNE
%JF
WFSSVJNJOH
IBE
OBBS

EF
$PNNJTTJF
IFFGU
WBTUHFTUFME
PQ
HFFO
FOLFMF
XJK[F
CFUSFLLJOH
PQ
*SBL
PG
EF
PNHFWJOH

WBO
*SBL
&S
XFSE
EPPS
NJOJTUFS
,BNQ
EJF
PQ
12
EFDFNCFS
[JKO
QBSUJKHFOPPU
,PSUIBMT
XBT

PQHFWPMHE
NFEFEFMJOH
WBO
HFEBBO
JO
FFO
CFTMPUFO
WFSHBEFSJOH
NFU
EF
GSBDUJFWPPS[JUUFST

WBO
EF
HSPPUTUF
QBSUJKFO
VJU
EF
5XFFEF
,BNFS
EF
GSBDUJFWPPS[JUUFS
WBO
EF
1WE"
EJF
WFS
IJOEFSE
XBT
XFSE
BG[POEFSMJKL
HFÐOGPSNFFSE
14
0Q
1 november 2002
CFTMPPU
IFU
LBCJOFU
UPU
WFSMFOHJOH
WBO
EF
/FEFSMBOETF
CJKESBHF

aan ISAF
WPPS
FFO
QFSJPEF
WBO
[FT
NBBOEFO
*ONJEEFMT
XBT
PPL
CFTMPUFO
TBNFO
NFU

%VJUTMBOE
EF
MFJEJOH
WBO
EF
JOUFSOBUJPOBMF
USPFQFONBDIU
PQ
[JDI
UF
OFNFO
%JU
CFUF
LFOEF
OBBTU
IFU
CFTUBBOEF
DPOUJOHFOU
FFO
FYUSB
VJU[FOEJOH
WBO
400
NJMJUBJSFO
WPPS
IFU

IPPGELXBSUJFS
JO
,BCPFM
FO
WPPS
POEFSTUFVOFOEF
UBLFO
%F
/FEFSMBOETF
CJKESBHF
BBO

EF
TUSJKE
JO
"GHIBOJTUBO
KVJTU
JO
EF
BBOMPPQ
UPU
EF
*SBLPPSMPH
XBT
EVT
OJFU
WBO
CFMBOH

POUCMPPU
/FEFSMBOETF
DPNNBOEPT
NPDIUFO
WBOBG
FJOE
2002
POEFS
WFSBOUXPPSEFMJKL
IFJE
WBO
EF
ISAFDPNNBOEBOU
[P
OPEJH
PPL
CVJUFO
EF
HSFO[FO
WBO
IFU
PQFSBUJFHFCJFE

van ISAF
WFSLFOOJOHTUBLFO
JO
"GHIBOJTUBO
VJUWPFSFO15
0Q
IFU
"NFSJLBBOTF
WFS[PFL
PN
NFEF
/FEFSMBOETF
Special Forces
,PSQT
$PNNBOEP
USPFQFO

JO
IFU
LBEFS
WBO
EF
PQFSBUJF Enduring Freedom JO
"GHIBOJTUBO
JO
UF
[FUUFO
HJOH
EF

/FEFSMBOETF
SFHFSJOH
WPPSMPQJH
OJFU
JO
.JOJTUFS
,BNQ
[BH
BMT
CF[XBBS
EBU
EBO
FFO

HSFOT
XFSE
PWFSTDISFEFO
UF
XFUFO
EF
JO[FU
WBO
/FEFSMBOETF
NJMJUBJSFO
CJK
HFWFDIUTBDUJ
WJUFJUFO
PQ
EF
HSPOE
.JOJTUFS
%F
)PPQ
4DIFďFS
XJMEF
EF
PQUJF
UPU
JO[FU
WBO
EF[F
NJ
MJUBJSFO
CJK
FFO
FWFOUVFMF
PQFSBUJF
UFHFO
*SBL
PQFOIPVEFO
#FTMPUFO
XFSE
EF
[BBL
BBO
UF

IPVEFO
*OUVTTFO
LPO
EBO
FFO
BGXFHJOH
XPSEFO
HFNBBLU
WPPS
JO[FU
IFU[JK
JO
PQFSBUJF
Enduring Freedom, IFU[JK
JO
*SBL
0OEBOLT
IFSIBBMEF
WFS[PFLFO
WBO
"NFSJLBBOTF
[JKEF
PN

EF
JO[FU
WBO
/FEFSMBOETF
Special Forces
JO
"GHIBOJTUBO
PQOJFVX
UF
PWFSXFHFO
XBBSPWFS

MBUFS
JO
EJU
IPPGETUVL
NFFS
JT
IFU
JO
2003
WFSEFS
OJFU
UPU
FFO
CFTMVJU
HFLPNFO
*O
FFO

CFTQSFLJOH
UVTTFO
EF
NJOJTUFST
%F
)PPQ
4DIFďFS
FO
,BNQ
PQ
12
GFCSVBSJ
2003
CMFFG

MBBUTUHFOPFNEF
[JDI
UFSVHIPVEFOE
PQTUFMMFO16
0Q
20
EFDFNCFS
2002
CPPE
NJOJTUFS
WBO
%FGFOTJF
,BNQ
FFO
CSJFG
BBO
EF
5XFFEF
,B
mer aan over de stand van zaken met betrekking tot operatie Enduring Freedom
"M
2BJEB
FO

UBMJCBO
XBSFO
AWPPS
IFU
HSPPUTUF
EFFM
WFSTMBHFO
FOPG
WFSESFWFO
XJTU
IJK
UF
NFMEFO
3FTUF
SFOEF
WFS[FUTIBBSEFO
CFWPOEFO
[JDI
WPPSBM
JO
IFU
PPTUFO
WBO
"GHIBOJTUBO
JO
EF
HSFOT
TUSFFL
NFU
1BLJTUBO
8BQFOPQTMBHQMBBUTFO
XFSEFO
OPH
TUFFET
POUEFLU
%F
BBOXF[JHIFJE

WBO
EF
JOUFSOBUJPOBMF
DPBMJUJF
CMFFG
WPPSMPQJH
OPPE[BLFMJKL
PN
UF
WPPSLPNFO
EBU
WJKBOEF
MJKLF
TUSJKEFST
[JDI
HJOHFO
IFSHSPFQFSFO
FO
PQOJFVX
FFO
CFESFJHJOH
LPOEFO
WPSNFO
WPPS
EF

WFJMJHIFJE
JO
"GHIBOJTUBO
%F
/FEFSMBOETF
SFHFSJOH
XBT
WPPSOFNFOT
EF
JOUFSOBUJPOBMF

13 Kamerstukken II, 2002/03, 27 925
OS
81
Q
2/3

14 %FG/SSA, DAB
EFDFNCFS
2002, doos 23
"BOUFLFOJOH
CDS
PQ
WFSTMBH
NJOJTUFSJÌMF
,FSOHSPFQ
4QFDJBMF
0QFSB
ties van 19
EFDFNCFS
2002
OS
%02/1007
15 Kamerstukken II, 2002/03, 27 925
OS
71;
FO
%FG/SSA, CDS
KBBS
2003
EPDOS
38
7FSTMBH
NJOJTUFSJÌMF
,FSOHSPFQ

4QFDJBMF
0QFSBUJFT
WBO
19
EFDFNCFS
2002
OS
%02/1007
16 %FG/SSA, DAB
EFDFNCFS
2002, doos 23
7FSTMBH
NJOJTUFSJÌMF
,FSOHSPFQ
.JMJUBJSF
0QFSBUJFT
19
EFDFNCFS

2002; DAB
BBO
.JOJTUFS
19
EFDFNCFS
2002
OS
%02/1007
;JF
WFSEFS
WFSTMBHFO
4UVVSHSPFQ
.JMJUBJSF
0QFSB
ties van 13 en 20
GFCSVBSJ
2003

De Nederlandse militaire betrokkenheid bij Irak: september 2002-maart 2003 351

 TUSJKE
UFHFO
IFU
UFSSPSJTNF
BDUJFG
UF
CMJKWFO
TUFVOFO17
%F[F
PQUJNJTUJTDIF
HFMVJEFO
TUPOEFO

JO
TDISJMMF
UFHFOTUFMMJOH
UPU
EF
UPFOFNFOEF
PPSMPHTESFJHJOHFO
FMEFST
JO
EF
SFHJP

10.3 Geallieerde verzoeken om militaire steun en de

Nederlandse reactie daarop

10.3.1 DE EERSTE INTERNATIONALE CONTACTEN OVER MILITAIRE STEUN AAN EEN GEWAPEND
OPTREDEN IN IRAK
A%F
"NFSJLBBOTF
SFHFSJOH
ESFJHU
NFU
FFO
PPSMPH
UFHFO
*SBL
;JK
IFFGU
[JDI
UFO
EPFM
HF
TUFME
IFU
SFHJNF
WBO
4BEEBN
)PFTTFJO
UFO
WBM
UF
CSFOHFO
FO
EF
NBTTBWFSOJFUJHJOHTXB
QFOT
WBO
*SBL
VJU
UF
TDIBLFMFO
;P
WJOH
FFO
OPUB
BBO
EJF
EF
%JSFDUJF
"MHFNFOF
#FMFJET
zaken op 3 september 2002
BBO
NJOJTUFS
,PSUIBMT
[POE
%F[F
OPUB
CFWBUUF
FFO
BBOUBM

CFTDIPVXJOHFO
PWFS
EF
BBSE
WBO
EF
*SBBLTF
ESFJHJOH
FO
EF
NBUF
WBO
XBBSTDIJKOMJKLIFJE

WBO
FFO
"NFSJLBBOTF
JOWBM18
)FU
TUVL
XBT
CFTUFNE
WPPS
FFO
CJMBUFSBBM
PWFSMFH
PQ
NJOJT
UFSJFFM
OJWFBV
NFU
#VJUFOMBOETF
;BLFO
EBU
UXFF
EBHFO
MBUFS
PQ
5
TFQUFNCFS
QMBBUTWPOE

*O
EJU
HFTQSFL
LXBN
*SBL
NBBS
LPSU
UFS
TQSBLF
%F
)PPQ
4DIFďFS
HBG
FFO
UPFMJDIUJOH
PQ

[JKO
FFO
EBH
FFSEFS
BBO
EF
5XFFEF
,BNFS
HF[POEFO
CSJFG19
%BU
EF
"NFSJLBOFO
NFU
FFO
PPSMPH
UFHFO
*SBL
ESFJHEFO
WJFM
CFHJO
TFQUFNCFS
2002
NPFJMJKL
UF
CFUXJTUFO
*O
EF
WPMHFOEF
XFLFO
[PV
EF[F
PPSMPHTUBBM
BMMFFO
NBBS
ESFJHFOEFS

XPSEFO
0PL
XFSE
WBO
"NFSJLBBOTF
[JKEF
PĐDJFVT
HF[JOTQFFME
PQ
EF
NJMJUBJSF
TUFVO
EJF

EF
CPOEHFOPUFO
WBO
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
[PVEFO
LVOOFO
CJFEFO

*O
FFO
HFTQSFL
WBO
EF
/FEFSMBOETF
AUXFFEF
NBO
JO
8BTIJOHUPO
(FFSUT
NFU
#JMM
-VUJ

POEFSNJOJTUFS
WBO
%FGFOTJF
WPPS
IFU
/BCJKF
0PTUFO
FO
EVT
FFO
OBBTUF
NFEFXFSLFS
WBO

NJOJTUFS
WBO
%FGFOUJF
3VNTGFME
PQ
19 september 2002
XFSE
EPPS
-VUJ
HFTUFME
EBU
FS

TMFDIUT
UXFF
PQUJFT
XBSFO
0GXFM
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
HJOHFO
[JDI[FMG
WFSEFEJHFO
CJKHF
staan door een coalition of the willing
PGXFM
EF
7FJMJHIFJETSBBE
LFVSEF
FFO
EPPS
EF
"NFSJ
LBOFO
HFXFOTU
JOTQFDUJFSFHJNF
HPFE
JODMVTJFG
AFOGPSDFNFOU
0OEBOLT
IFU
HFSJOHF
WFS
USPVXFO
JO
EF
JOUFSOBUJPOBMF
HFNFFOTDIBQ
UPPOEF
-VUJ
[JDI
UPFTDIJFUFMJKL
FO
QSBHNB
UJTDI
PQ
IFU
HFCJFE
WBO
EF
PQCPVX
WBO
FFO
DPBMJUJF
A5IF
NPSF
QFPQMF
UIBU
BSF
XJUI
VT

UIF
TPPOFS
JU
JT
EPOF
#JOOFOLPSU
[PVEFO
DPOTVMUBUJFUFBNT
XPSEFO
VJUHFTUVVSE20
.JOJTUFS
,PSUIBMT
WPFSEF
PQ
3 september 2002
LFOOJTNBLJOHTHFTQSFLLFO
NFU
[PXFM

EF
"NFSJLBBOTF
BNCBTTBEFVS
4PCFM
BMT
EJFOT
#SJUTF
DPMMFHB
#VEE
#MJKLFOT
IFU
WFSTMBH

WBO
EF
CJKFFOLPNTU
NFU
BNCBTTBEFVS
4PCFM
LXBN
IFU
POEFSXFSQ
*SBL
FDIUFS
OJFU
SFDIU
TUSFFLT
UFS
TQSBLF
4PCFM
QSFFT
EF
/FEFSMBOETF
NJMJUBJSF
JOTQBOOJOHFO
FO
OPFNEF
/FEFS
MBOE
FFO
WBO
EF
XFJOJHF
MBOEFO
IFU
WFSNPHFO
PN
PPL
CVJUFO
IFU
NAVOWFSESBHTHFCJFE
PQ

UF
USFEFO
7FSEFS
NBBLUF
EF
BNCBTTBEFVS
HFXBH
WBO
EF
"NFSJLBBOTF
CFIPFGUF
BBO
/F
EFSMBOETF
HSPOEUSPFQFO
FO
TQFDJBMF
FFOIFEFO
WPPS
"GHIBOJTUBO
)JK
TQSBL
[JKO
XBBSEF
ring uit voor de inzet per 1
PLUPCFS
WBO
/FEFSMBOETF
'16WMJFHUVJHFO
JO
IFU
LBEFS
WBO

de operatie Enduring Freedom21

17 Kamerstukken II, 2002/03, 27 925
OS
81
Q
1

18 %FG/SSA, DAB
$PMM
7FOFNB
19722005, map 233
DAB
BBO
.JOJTUFS
3 september 2002
%02/716

19 %FG/SSA, DAB, bundel september 2002, doos 22
DAB
BBO
.JOJTUFS
11 september 2002
%02/732

20 $PEFCFSJDIU
WBO
8BTIJOHUPO
19 september 2002
OS
XBTJ283
21 8
(FFSUT
2 september 2009
%FG/SSA, DAB
#VOEFM
TFQUFNCFS
2002, doos 22
7FSTMBH
QMW
DAB
+(
4JDDBNB

5 september 2002
OS
%02/723

352 De Nederlandse militaire betrokkenheid bij Irak: september 2002-maart 2003

 7BO
IFU
HFTQSFL
NFU
BNCBTTBEFVS
#VEE
JT
HFFO
WFSTMBH
BBOHFUSPďFO
8BBSTDIJKOMJKL
LXB
NFO
EBBSJO
EF
PQHFMPQFO
TQBOOJOHFO
NFU
*SBL
XFM
UFS
TQSBLF
[F
XBSFO
BMUIBOT
BMT
HF
TQSFLTPOEFSXFSQ
HFBHFOEFFSE
%F
NJOJTUFS
XFSE
EPPS
[JKO
NFEFXFSLFST
FFO
PQTUFMMJOH

BBOCFWPMFO
EJF
DPOGPSN
XBT
BBO
IFU
EPPS
[JKO
BNCUHFOPPU
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
JO
HFOPNFO
TUBOEQVOU
FFO
OJFVXF
7FJMJHIFJETSBBESFTPMVUJF
IFFUUF
AJO
JFEFS
HFWBM
QPMJUJFL

XFOTFMJKL
IPFXFM
KVSJEJTDI
XFMMJDIU
OJFU
BCTPMVVU
OPPE[BLFMJKL22
0PL
JO
NAVOWFSCBOE
LPO
,PSUIBMT
[JKO
PPS
UF
MVJTUFSFO
MFHHFO
*O
FFO
CFSBBE
WBO
NA-
VOEFGFOTJFNJOJTUFST
PQ
24 en 25 september 2002
JO
8BSTDIBV
HBG
Deputy Director CIA
+PIO
.D-BVHIMJO
FFO
CSJFêOH
PWFS
EF
WFSNFFOEF
MVWDBQBDJUFJU
WBO
*SBL
%F
CSJFêOH

CFPPHEF
EF
WFSNPFEF
BBOXF[JHIFJE
WBO
BBO[JFOMJKLF
IPFWFFMIFEFO
DIFNJTDIF
FO
CJPMP
HJTDIF
XBQFOT
JO
*SBL
UF
CFWFTUJHFO
/VDMFBJS
WFSNPHFO
[PV
CJOOFO
FFO
KBBS
EBO
XFM

VJUFSMJKL
CJOOFO
[FWFO
KBBS
LVOOFO
XPSEFO
POUXJLLFME
0QWBMMFOE
JO
IFU
"NFSJLBBOTF

FYQPTÊ
XBT
IFU
TUFSLF
BDDFOU
EBU
EBBSJO
XFSE
HFMFHE
PQ
*SBL
BMT
TBGF
IBWFO
WPPS
UFSSPSJT
UFO
FO
EF
DPOOFDUJF
NFU
"M
2BJEB23
.JOJTUFS
,PSUIBMT
XBT
OJFU
PWFSUVJHE
EPPS
EF
"NFSJLBBOTF
CFXJK[FO
FO
FSHFSEF
[JDI

aan de CIAQSFTFOUBUJF
EJF
CFPPHEF
IFU
HFIPPS
UF
EPPSESJOHFO
WBO
IFU
HFWBBS
EBU
WBO

4BEEBN
)PFTTFJO
VJUHJOH
A)FU
XBT
XFSLFMJKL
UF
LJOEFSBDIUJH
WPPS
XPPSEFO 
[FJ
IJK
UF
HFO
EF
$PNNJTTJF24 /BBS
EF
NFOJOH
WBO
EF
FWFOFFOT
BBOXF[JHF
/FEFSMBOETF
QFSNB
OFOUF
WFSUFHFOXPPSEJHFS
CJK
EF
NAVO
1BUJKO
XBT
EF
CIAQSFTFOUBUJF
APOCFUFLFOFOE
&S

XBT
FFO
QMBBUKF
WBO
ESJF
IVUKFT
FO
EBBS
[BUFO
JOTUBMMBUJFT
JO
&FO
ëFTKF
NFU
POEVJEFMJKLF

TVCTUBOUJF
XFSE
BBOHFEVJE
BMT
BOUSBYQPFEFS25
,PSUIBMT
JOGPSNFFSEF
CJK
IFU
IPPGE
WBO
EF

MIVD
HFOFSBBMNBKPPS
EFS
NBSJOJFST
7BO
3FJKO
IPF
EJFOT
JOTDIBUUJOH
XBT
FO
LSFFH
EBBS
PQ
NPOEFMJOHF
JOGPSNBUJF
EJF
[JKO
TDFQTJT
OJFU
EFFE
WFSEXJKOFO
)JK
BDIUUF
EF
LBOT
EBU

/FEFSMBOE
HFWBBS
MJFQ
FFO
PPSMPH
UF
XPSEFO
AJOHF[PHFO
SFÌFM
&S
CFTUPOEFO
WBO
PVETIFS
IFDIUF
CBOEFO
UVTTFO
IFU
/FEFSMBOETF
FO
IFU
#SJUTF
EFGFO
TJFBQQBSBBU
0Q
WFSTDIJMMFOEF
UFSSFJOFO
POEFS
NFFS
PQ
NBSJOFHFCJFE
QMBDIU
OBVX
UF

XPSEFO
TBNFOHFXFSLU
%BBSOBBTU
XBT
FS
QFSJPEJFL
PWFSMFH
PQ
IFU
OJWFBV
WBO
TFDSFUBSJT
HFOFSBBM
UVTTFO
EF
/FEFSMBOETF
FO
#SJUTF
NJOJTUFSJFT
WBO
%FGFOTJF
XBBSBBO
PPL
EF
%F
OFO
FO
/PSFO
EFFMOBNFO
&FO
EFSHFMJKL
PWFSMFH
IBE
WBO
7 tot 10 oktober plaats in
-POEFO
%BBSCJK
XFSE
PPL
PWFS
*SBL
HFTQSPLFO
%F
#SJUTF
Permanent Undersecretary
XFFT

FSPQ
EBU
[JKO
SFHFSJOH
WPPS
IFU
FFSTU
TJOET
EF
5XFFEF
8FSFMEPPSMPH
JOUFSOF
JOMJDIUJOHFO
SBQQPSUFO
[JK
IFU
UFO
EFMF
HFLVJTU
OBBS
CVJUFO
IBE
HFCSBDIU
*O
BBOWVMMJOH
EBBSPQ
NFME
EF
IJK
EBU
UPU
HSPUF
[PSH
WBO
EF
#SJUTF
SFHFSJOH
VJU
WFSCJOEJOHTJOMJDIUJOHFO
XBT
HFCMFLFO

EBU
FS
OJFU
BMMFFO
TQSBLF
XBT
WBO
EF
QSPEVDUJF
WBO
NBCXBQFOT
NBBS
PPL
WBO
IVO
NPHF
MJKLF
POUQMPPJJOH
CJOOFO
ÊÊO
VVS
(FMFU
PQ
EF
TOFMMF
PQCPVX
WBO
EF
"NFSJLBBOTF
TUSJKE
LSBDIUFO
FO
IFU
QPMJUJFLF
LMJNBBU
JO
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
IJFME
EF
#SJUTF
SFHFSJOH
SFLF
OJOH
NFU
FFO
NJMJUBJSF
BDUJF
WÓÓS
EF
[PNFS
WBO
2003

#BSUI
HBG
WPMHFOT
IFU
EPPS
IFN
HFNBBLUF
WFSTMBH
UF
LFOOFO
EBU
IFU
OPH
UF
WSPFH
XBT

PN
OB
UF
EFOLFO
PWFS
FFO
/FEFSMBOETF
NJMJUBJSF
CJKESBHF
&FSTU
[PVEFO
EF
VNJOTQFD
UFVST
JO
*SBL
FFO
LBOT
NPFUFO
LSJKHFO
0PL
EF
%FOFO
FO
/PSFO
CMFLFO
UF
IFDIUFO
BBO

IFU
CFMBOH
WBO
EF
VN
FO
IFU
IBOEIBWFO
EBO
XFM
PQCPVXFO
WBO
ESVL
PQ
4BEEBN
)PFT

22 %FG/SSA, DAB, bundel september 2002, doos 22
DAB
BBO
.JOJTUFS
2 september 2002
OS
%02/694
23 $PEFCFSJDIU
PV NAVO
BBO
.
<NJOJTUFS
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO>
26 september 2002
OS
COSJ425
24 ,PSUIBMT
15 september 2009
PPL
WPPS
[JKO
BBO
IFU
TMPU
WBO
EF[F
BMJOFB
BBOHFIBBMEF
VJUTQSBBL
Reporter
KRO


25 maart 2007
7HM
ONJO.OM
%PTTJFS
*SBL
NBBSU
2009
Q
12
25 1BUJKO
23
KVOJ
2009

De Nederlandse militaire betrokkenheid bij Irak: september 2002-maart 2003 353

 TFJO
%F[F
MBOEFO
EBDIUFO
FWFOFFOT
OPH
OB
PWFS
FFO
FWFOUVFMF
NJMJUBJSF
CJKESBHF26
7PPS
BGHBBOE
BBO
FFO
NJEEFO
PLUPCFS
EPPS
,PSUIBMT
BBO
[JKO
#SJUTF
BNCUHFOPPU
)PPO
UF

CSFOHFO
CF[PFL
XFSE
IFN
BNCUFMJKL
HFBEWJTFFSE
EBU
IFU
WPPS
/FEFSMBOE
OPH
UF
WSPFH

XBT
PN
DPODSFFU
PWFS
FFO
NJMJUBJSF
CJKESBHF
UF
TQSFLFO27
/BBTU
IFU
QFSNBOFOUF
PWFSMFH
JO
NAVOWFSCBOE
XBBSWBO
JO
IPPGETUVL
7 verslag is ge
EBBO
XFSEFO
UVTTFO
/FEFSMBOE
FO
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
CJMBUFSBMF
NJMJUBJSF
DPOUBDUFO
PO
EFSIPVEFO
4JOET
FJOE
2001
XBT
IFU
Netherlands Liaison Team
UPFHFWPFHE
BBO
IFU
IPPGELXBS
tier van CENTCOM
UF
5BNQB
%JU
WFSCJOEJOHTUFBN
DPÕSEJOFFSEF
EF
/FEFSMBOETF
NJMJUBJSF

JOCSFOH
WPPS
EF
TUSJKE
JO
"GHIBOJTUBO
)FU
CFSJDIUUF
PQ
22 oktober 2002
EBU
EF
7FSFOJHEF

4UBUFO
OBBS
BMMF
XBBSTDIJKOMJKLIFJE
PQ
LPSUF
UFSNJKO
EF
JOUFSFTTF
HJOHFO
QFJMFO
WPPS
EFFM
OBNF
BBO
FFO
DPBMJUJF
UFHFO
*SBL
%F[F
DPBMJUJF
[PV
EBO
TBNFO
NFU
EF
"NFSJLBOFO
HBBO

opereren, aangestuurd vanuit een Forward Deployed Headquarter
JO
2BUBS28
0PL
EF
OBBTUF
QPMJUJFLF
BEWJTFVS
WBO
EF
NJOJTUFS
$BTUFMFJKO
EJF
PQ
CF[PFL
XBT
JO
EF

7FSFOJHEF
4UBUFO
UFS
WPPSCFSFJEJOH
WBO
FFO
CJKFFOLPNTU
UPU
IFS[JFOJOH
WBO
EF
NAVO
DPNNBOEPTUSVDUVVS
XFSE
IJFSPWFS
PQ
31
PLUPCFS
HFÐOGPSNFFSE
EPPS
EF
Special Assistant to
the President for Defense Policy
'SBOL
.JMMFS
7PMHFOT
.JMMFS
[PV
PONJEEFMMJKL
OB
BBOWBBSEJOH

van resolutie 1441
IFU
"NFSJLBBOTF
NJOJTUFSJF
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
IFU
State Depart-
ment
FFO
BBOUBM
CFWSJFOEF
MBOEFO
CFOBEFSFO
NFU
FFO
WFS[PFL
PN
NJMJUBJSF
TUFVO
WPPS
IFU

HFWBM
EBU
*SBL
EF
SFTPMVUJF
BBO
[JKO
MBBST
MBQUF
%F
7FSFOJHEF
4UBUFO
IFDIUUFO
FSBBO
UJKEJH

NFU
EF
QMBOOJOH
WBO
CJKESBHFO
WBO
BOEFSF
MBOEFO
UF
CFHJOOFO
#JKESBHFO
WBO
CPOEHFOP
UFO
[PVEFO
A[FFS
XFMLPN
[JKO
0PL
/FEFSMBOE
[PV
XPSEFO
CFOBEFSE
&FO
CF[PFL
PQ

IPPH
OJWFBV
BBO
%FO
)BBH
MBH
JO
IFU
WFSTDIJFU
&S
XBT
BM
FFO
VJUHFCSFJEF
JOWFOUBSJTBUJF

HFNBBLU
WBO
XBU
LPO
XPSEFO
CJKHFESBHFO
(FEBDIU
XFSE
BBO
UPFTUFNNJOH
WPPS
USBOTJU

FO
PWFSWMVDIUFO
MVDIUWFSEFEJHJOHTTZTUFNFO
WBO
IFU
UZQF
1BUSJPU
FO
FFO
FWFOUVFMF
NJMJ
UBJSF
CJKESBHF
BBO
FFO
post conflict stabilization operation
FO
WFSEFS
BBO
'16T
FO
MVDIUNPCJFMF

FFOIFEFO
.BSJUJFNF
FFOIFEFO
NFEJTDIF
IVMQ
FO
JOMJDIUJOHFO WFSHBSJOH

POUCSBLFO
JO

EF[F
JOWFOUBSJTBUJF
FWFONJO29
*O
FFO
HFTQSFL
NFU
TFDSFUBSJTHFOFSBBM
#BSUI
FO
BNCBTTBEFVS
7BO
&FOFOOBBN
JO
8BTIJOH
ton op 13
OPWFNCFS
LXBN
.JMMFS
OBEFS
UFS
[BLF
;JKO
CFJEF
CF[PFLFST
LSFHFO
JO[BHF
JO

FFO
UFMFHSBN
EBU
PQ
EJF[FMGEF
EBH
PG
EF
WPMHFOEF
[PV
VJUHBBO
OBBS
EF
"NFSJLBBOTF

BNCBTTBEFT
JO
FFO
WJKGUJHUBM
MBOEFO
XBBSPOEFS
EF
NAVOQBSUOFST
%PFM
WBO
EF[F
EFNBS
DIF
XBT
EF
NJMJUBJSF
ESVL
PQ
*SBL
PQ
UF
WPFSFO
EPPS
IFU
TNFEFO
WBO
FFO
HSPUF
DPBMJUJF

om de uitvoering van resolutie 1441
BG
UF
EXJOHFO
&FO
EFNBSDIF
WBO
EF
"NFSJLBBOTF

BNCBTTBEFVS
JO
%FO
)BBH
4PCFM
CJK
EF
NJOJTUFS
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
LPO
EFSIBMWF

PQ
[FFS
LPSUF
UFSNJKO
UFHFNPFU
XPSEFO
HF[JFO
&S
XBSFO
WJFS
UFSSFJOFO
XBBSPQ
MBOEFO

PN
CJKESBHFO
[PVEFO
XPSEFO
HFWSBBHE
B

UPFHBOH
PWFSWMJFHWFSHVOOJOH
FO
CBTJTGBDJMJ
UFJUFO
C

HFWFDIUTFFOIFEFO
D

HFWFDIUTTUFVO
$ombat Services Support

FO
E

4tability
Forces
WPPS
EF
QPTUNJMJUBJSF
QFSJPEF
*O
EF
NFFTUF
HFWBMMFO
[PV
BMMFFO
PN
B

XPSEFO
HF
WSBBHE
7BO
TPNNJHF
MBOEFO
XBBSPOEFS
/FEFSMBOE
[PV
NFFS
XPSEFO
HFWSBBHE
%BU

CFUSPG
OBBTU
B

EF
DBUFHPSJFÌO
C

FO
D

*OEJFO
CFQBBMEF
MBOEFO
BOEFSF
EBO
EF
HF
WSBBHEF
NJEEFMFO
UFS
CFTDIJLLJOH
NPDIUFO
XJMMFO
TUFMMFO
[PVEFO
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
EBU

26 %FG/SSA, CDS, 2002
%PDOS
6947
#BSUI
BBO
.JOJTUFS
11 oktober 2002
OS
%2002003235

27 %FG/SSA, CDS, 2002
%PDOS
6950
DAB
BBO
.JOJTUFS
11 oktober 2002
OS
%02/792
28 %FG/SSA, DAB
$PMM
7FOFNB
19722005, map 233
/FUIFSMBOET
-JBJTPO
5FBN
CENTCOM aan CDS, 22/10/02
OS

NLTC/276

29 %FG/SSA, DAB, bundel 1 t/m 15 november 2002, doos 22"
DAB
BBO
.JOJTUFS
4 november 2002
OS
%02/861

354 De Nederlandse militaire betrokkenheid bij Irak: september 2002-maart 2003

 HSBBH
JO
PWFSXFHJOH
OFNFO
#BSUI
HBG
JO
FFO
SFBDUJF
BBO
.JMMFS
UF
LFOOFO
EBU
/FEFSMBOE

IFU
WFS[PFL
TFSJFVT
[PV
CF[JFO
8FM
XFFT
IJK
PQ
EF
EFNJTTJPOBJSF
TUBUVT
WBO
IFU
LBCJOFU

TJOET
16 oktober 2002

EJF
JNQMJDBUJFT
WPPS
EF
CFTMVJUWPSNJOH
LPO
IFCCFO30

10.3.2 HET AMERIKAANSE VERZOEK OM MILITAIRE STEUN VAN 15 NOVEMBER 2002

0Q
WSJKEBH
15 november 2002
PWFSIBOEJHEF
EF
QMBBUTWFSWBOHFOE
DIFG
EF
QPTUF
UFWFOT

IPPGE
WBO
EF
QPMJUJFLF
BGEFMJOH
FO
NJMJUBJS
BEWJTFVS
WBO
EF
"NFSJLBBOTF
BNCBTTBEF
PQ

#VJUFOMBOETF
;BLFO
BBO
DGPZ
4JCMFT[
FFO
BJEFNÊNPJSF
PG
NFNPSBOEVN
WBO
[JKO
SFHF
SJOH
)FU
TUVL
CFIFMTEF
FFO
WFS[PFL
PN
NJMJUBJSF
TUFVO
FO
GBDJMJUFJUFO
%F
JOIPVE
WBO
EJU

TUVL
JT
BMT
CJKMBHF
-
CJK
EJU
SBQQPSU
HFWPFHE

*O
IFU
NFNPSBOEVN
TQSBLFO
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
IVO
WBTUF
XJM
VJU
PN
EF
MFJEJOH
UF

OFNFO
WBO
FFO
DPBMJUJF
EJF
4BEEBN
)PFTTFJO
NPFTU
POUXBQFOFO
0N
IFN
UPU
OBMF
ving van resolutie 1441
UF
EXJOHFO
EJFOEF
EF
NJMJUBJSF
ESVL
PQ
*SBL
UF
XPSEFO
WFS
IPPHE
/FEFSMBOE
XFSE
HFWSBBHE
BBO
EF[F
NJMJUBJSF
LSBDIUTJOTQBOOJOH
EFFM
UF
OFNFO

%JU
LPO
PQ
WFSTDIJMMFOEF
NBOJFSFO
*O
IFU
FFSTUF
EFFM
WBO
IFU
"NFSJLBBOTF
WFS[PFL

XBT
IPPGE[BLFMJKL
TQSBLF
WBO
TUFVO
JO
IFU
DJWJFMNJMJUBJSF
WMBL
FO
WBO
EF
JO[FU
WBO

EFGFOTJFWF
XBQFOT
WPPS
PG
OB
FFO
FWFOUVFMF
JOWBTJF
WBO
*SBL
(FWSBBHE
XFSE
PN
AGVMM

BDDFTT
CBTJOH
BOE
PWFSëJHIU
SJHIUT
WPPS
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
FO
IVO
DPBMJUJFQBSUOFST

%JU
UPU
BMMF
NAVOCPOEHFOPUFO
HFSJDIUF
WFS[PFL
WPSNEF
EF
CBTJT
WPPS
EF
MBUFS
UF
CF
spreken zogenaamde Host Nation Support
IFU
USBOTQPSU
WBO
"NFSJLBBOT
QFSTPOFFM
FO

NBUFSJFFM
WBOVJU
FO
MBUFS
SFUPVS
OBBS

%VJUTMBOE
PWFS
/FEFSMBOET
HSPOEHFCJFE
7FSEFS

CFIFMTEF
EJU
EFFM
WBO
IFU
WFS[PFL
EF
JO[FU
WBO
MVDIUWFSEFEJHJOH
XBBSCJK
IFU
HJOH
PN

EF
PQTUFMMJOH
WBO
1BUSJPUSBLFUUFO
BMTNFEF
JO
EF
EFSEF
FO
WJFSEF
QMBBUT
FFO
CJKESBHF

BBO
EF
OB
BëPPQ
WBO
IFU
DPOëJDU
JO
*SBL
PQ
UF
CPVXFO
TUBCJMJUFJUTNBDIU
FO
IVMQ
PQ

IVNBOJUBJS
UFSSFJO

)FU
UXFFEF
EFFM
WBO
IFU
WFS[PFL
BGHFTUFNE
PQ
IFU
NJMJUBJSF
QPUFOUJFFM
WBO
EF
CPOE
HFOPPU
CFWBUUF
FFO
PQTPNNJOH
WBO
IPPGE[BLFMJKL
PďFOTJFWF
XBQFOT
%F
"NFSJLBBOTF

SFHFSJOH
XFOTUF
EF
WSBBH
UF
CFTQSFLFO
XFMLF
WBO
EJF
XBQFOT
/FEFSMBOE
UFS
CFTDIJLLJOH

LPO
TUFMMFO
PQEBU
EBBSNFF
UJKEJH
JO
EF
"NFSJLBBOTF
QMBOOJOH
WPPS
FFO
NJMJUBJSF
PQFSBUJF

SFLFOJOH
LPO
XPSEFO
HFIPVEFO
%F
JO[FU
WBO
GSFHBUUFO
NJKOFOWFHFST
NJKOFOKBHFST
FO

POEFS[FFCPUFO
WPPS
FTDPSUFSJOH
FO
CFWFJMJHJOH
WBO
[FFSPVUFT
FO
PCTFSWBUJF
AOBWBM
BT
TFUT

XFSE
HFOPFNE
BMTNFEF
PďFOTJFWF
TUFVO
JO
EF
WPSN
WBO
ABJS
BTTFUT
FO
AMBOE
BTTFUT

(FEBDIU
XFSE
BBO
EF
NPHFMJKLF
JO[FU
WBO
'16T
"QBDIFIFMJLPQUFST
MVDIUNPCJFMF
FFO
IFEFO
FO
[FMGT
EJF
WBO
FFO
HFNFDIBOJTFFSEF
EJWJTJF
XBBSPOEFS
UBOLT

*O[JDIU
JO
IFU
UJKETUJQ
WBO
FFO
FWFOUVFMF
NJMJUBJSF
BDUJF
CJK
IFU
VJUCMJKWFO
WBO
*SBBLTF

NFEFXFSLJOH
LPO
EF
"NFSJLBBOTF
EJQMPNBBU
CMJKLFOT
IFU
WFSTMBH
EBU
EPPS
FFO
BNCUF
OBBS
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
WBO
IFU
HFTQSFL
XFSE
HFNBBLU
OJFU
HFWFO
.FU
IFU
PPH
PQ

de NAVOUPQ
JO
1SBBH
PQ
21 en 22
OPWFNCFS
TUFMEFO
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
IFU
FDIUFS
PQ

QSJKT
WÓÓS
EJF
EBUVN
FFO
ADSFEJCMF
JOTJHIU
UF
LSJKHFO
JO
EF
/FEFSMBOETF
CFSFJEIFJE
UPU

NFEFXFSLJOH
BBO
EF
QMBOOJOH
UFS
WPPSCFSFJEJOH
WBO
FFO
NJMJUBJSF
BDUJF

%F
EFNBSDIF
LPO
OB
EF
SFFET
WFSLSFHFO
JOGPSNBUJF
PQ
[JDI[FMG
OBVXFMJKLT
FFO
WFSSBT
TJOH
[JKO
FWFONJO
BMT
EF
BBO
IFU
TMPU
WBO
IFU
WFS[PFL
HFVJUF
XBBSEFSJOH
WPPS
EF
/FEFS
MBOETF
SPM
CJK
BOEFSF
PQFSBUJFT
NFU
OBNF
JO
"GHIBOJTUBO
FO
PQ
EF
#BMLBO
8FM
WFSSBT
TFOE
XBT
EF
GFSNF
UBBM
XBBSJO
IFU
WFS[PFL
XFSE
UPFHFMJDIU
5FO
BBO[JFO
WBO
EF
UFS
CF

30 $PEFCFSJDIU
8BTIJOHUPO
BBO
DGPZ, 13 november 2002
OS
XBTJ346
#BSUI
16
KVOJ
2009

De Nederlandse militaire betrokkenheid bij Irak: september 2002-maart 2003 355

 TDIJLLJOH
UF
TUFMMFO
NJMJUBJSF
NJEEFMFO
XFSE
EPPS
EF
"NFSJLBBOTF
EJQMPNBBU
PQHFNFSLU

EBU
IFU
IJFS
HFFO
WSJKCMJKWFOE
WFSMBOHMJKTUKF
HFFO
A9NBT
TIPQQJOH
MJTU

CFUSPG
ANBBS
FFO

MJKTU
WBO
NJEEFMFO
EJF
/FEFSMBOE
WPMHFOT
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
SFEFMJKLFSXJKT
[PV
NPFUFO

LVOOFO
PQCSFOHFO
&S
XBT
LFOOFMJKL
BBO
EF
PQTUFMMJOH
WBO
EF
MJKTU
BM
FFO
FFSTUF
UPFUTJOH

WBO
IFU
/FEFSMBOETF
NJMJUBJSF
QPUFOUJFFM
WPPSBGHFHBBO
DGPZ
POUIJFME
[JDI
WBO
FFO
TUFMMJH

BOUXPPSE
POEFS
WFSXJK[JOH
OBBS
EF
WPPS
FFO
UPF[FHHJOH
WFSFJTUF
QPMJUJFLF
HPFELFVSJOH

&FO
NPHFMJKL
TVDDFT
WBO
#MJY
FO
UNMOVIC
[PV
FFO
CFMBOHSJKLF
GBDUPS
JO
EF
/FEFSMBOETF

CFTMVJUWPSNJOH
[JKO
)FU
HFTQSFL
FJOEJHEF
CMJKLFOT
IFU
WFSTMBH
NFU
EF
DPODMVTJF
WBO
EF

QMBBUTWFSWBOHFOE
DIFG
EF
QPTUF
EBU
/FEFSMBOE
OBBS
IJK
WFSXBDIUUF
UXFF
LXFTUJFT
[PV

VJUXFSLFO
UF
XFUFO
1

XBU
/FEFSMBOE
NJMJUBJS
LPO
CJKESBHFO
FO
2

POEFS
XFMLF
PN
TUBOEJHIFEFO
JO[FU
WBO
EF
HFWSBBHEF
NJEEFMFO
NPHFMJKL
XBT31
7PMHFOT
TUBBUTTFDSFUBSJT
WBO
%FGFOTJF
7BO
EFS
,OBBQ
XBT
IFU
"NFSJLBBOTF
WFS[PFL

OJFU
NFFS
EBO
FFO
MJKTU
WBO
EF
NJMJUBJSF
DBQBDJUFJU
EJF
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
OPEJH
IBEEFO

)FU
XBT
FFO
TPPSU
MJKTU
EJF
OBBS
BMMF
CPOEHFOPUFO
XBT
HFHBBO
FO
AXBBSPQ
KF
LPO
JOUFLF
OFO
*O
FFO
HFTQSFL
WBO
EF
$PNNJTTJF
NFU
EF
%JSFDUFVS
"MHFNFOF
#FMFJET[BLFO
WBO
IFU

NJOJTUFSJF
WBO
%FGFOTJF
$BTUFMFJKO
TUFMEF
EF[F
EBU
IJK
OJFU
XBT
HFTDISPLLFO
WBO
EF
WFS
NFMEJOH
WBO
HSPOEUSPFQFO
FO
WBO
BOEFSF
XFOTFO
JO
IFU
"NFSJLBBOTF
WFS[PFL
)JK
BDIU
UF
EJF
WSJKCMJKWFOE
A%F
MJKTUKFT
WFSHEFO
HFFO
BOUXPPSE


8FM
XFSEFO
EF
MJKTUKFT
TFSJFVT

HFOPNFO
FO
XFSE
HFLFLFO
<OBBS>
XBU
[JDI
SJDIUUF
PQ
BMMF
MBOEFO
FO
XBU
[JDI
JO
IFU
CJK
[POEFS
SJDIUUF
PQ
/FEFSMBOE

0PL
CDS
,SPPO
OBN
CMJKLFOT
[JKO
VJUMBUJOHFO
UFHFOPWFS
EF
$PNNJTTJF
IFU
"NFSJ
LBBOTF
WFS[PFL
OJFU
JO
BMMF
PQ[JDIUFO
FWFO
TFSJFVT
CJKWPPSCFFME
XBBS
IFU
EF
JO[FU
WBO

HSPOETUFVO
CFUSPG
A"MMFT
XBU
NFU
PďFOTJFWF
PQFSBUJFT
UF
NBLFO
[PV
IFCCFO
WPOE
JL

XBBO[JO


)FU
XBT
FFO
BCTPMVUF
OPHP
8FMJTXBBS
IBEEFO
/FEFSMBOETF
NBSJOJFST
KB
SFOMBOH
NFU
IVO
#SJUTF
DPMMFHBT
HFPFGFOE
FO
[PVEFO
[JK
CJK
HFWFDIUFO
UF
MBOE
JO
CBUBMKPOT
WFSCBOE
EFFM
LVOOFO
VJUNBLFO
WBO
FFO
HSPUFSF
#SJUT/FEFSMBOETF
FFOIFJE
NBBS
EJU
XBT

HFFO
BBOUSFLLFMJKL
QFSTQFDUJFG
/FEFSMBOE
[PV
JFEFSF
HSFFQ
WFSMJF[FO
PQ
[JKO
FJHFO
NJMJUBJ
SFO
JOEJFO
[F
JO
FFO
WFFM
HSPUFSF
HFWFDIUTPSHBOJTBUJF
XBSFO
PQHFOPNFO
5FO
IPPHTUF
IBE

WPMHFOT
,SPPO
LVOOFO
XPSEFO
HFEBDIU
BBO
EF
JO[FU
WBO
FFO
PG
NFFS
PPSMPHTTDIFQFO

NJUT
EF[F
[JDI
JO
EF
JOUFSOBUJPOBMF
XBUFSFO
CMFWFO
PQIPVEFO
%F
CDS
CFIJFME
EBBSPWFS

immers full command
A&FO
GSFHBU
WBBSU
JO
JOUFSOBUJPOBMF
XBUFSFO
FO
EBU
IFC
KF
BMUJKE
POEFS

DPOUSPMF


0Q
BMMFT
XBU
KF
JO[FU
PQ
IFU
WBTUFMBOE
SBBL
KF
EF
HSJQ
LXJKU32
8JF
IFU
WFS[PFL
WPPSMPQJH
XFM
TFSJFVT
MFLFO
UF
OFNFO
XBSFO
EF
"NFSJLBOFO
[FMG
0Q

25 november 2002
WPMHEF
WBOVJU
8BTIJOHUPO
IFU
CFSJDIU
EBU
WBOBG
2
EFDFNCFS
WFSUFHFO
XPPSEJHFST
WBO
EF
"NFSJLBBOTF
SFHFSJOH
EF
IPPGETUFEFO
WBO
EF
CPOEHFOPUFO
HJOHFO

CF[PFLFO
PN
NFU
EF
BBOHFLPOEJHEF
DPOTVMUBUJFT
UF
CFHJOOFO
0Q
5
EFDFNCFS
[PV
EF

"NFSJLBBOTF
POEFSNJOJTUFS
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
(SPTTNBO
%FO
)BBH
BBOEPFO
PQ

FFO
&VSPQFTF
SPOESFJT
EJF
IFN
EJF[FMGEF
EBH
PPL
OBBS
#FSMJKO
FO
1BSJKT
CSBDIU
)JK
TQSBL

PWFSJHFOT
BMMFFO
NJOJTUFS
%F
)PPQ
4DIFďFS
EF
BNCUHFOPPU
WBO
%FGFOTJF
XBT
WFSIJO
EFSE
7PMHFOT
%F
)PPQ
4DIFďFS
WFSMJFQ
IFU
HFTQSFL
JO
FFO
WSJFOEFMJKLF
TGFFS
(SPTTNBO

HPME
CFQBBME
PPL
OJFU
BMT
FFO
IBWJL33

31 BZ, DVB, 02809
A*SBLEFNBSDIF
VS
EE
WSJKEBH
15 november 2002
POHFEBUFFSE
;JF
WFSEFS
EPTTJFS
BZ,

DVB/02809

32 7BO
EFS
,OBBQ
15
KVMJ
2009
$BTUFMFJKO
26
KVOJ
2009
,SPPO
25 augustus 2009

33 %F
)PPQ
4DIFďFS
21 september 2009

356 De Nederlandse militaire betrokkenheid bij Irak: september 2002-maart 2003

 .JOEFS
HFSVTUTUFMMFOE
XBT
FFO
DPEFCFSJDIU
WBO
EF
BNCBTTBEF
JO
8BTIJOHUPO
7BO
EF

WJKGUJH
BBOHFTDISFWFO
MBOEFO
[PV
TMFDIUT
FFO
HFSJOH
BBOUBM
PN
ADPNCBU
GPSDFT
[JKO
HF
WSBBHE
UF
XFUFO
IFU
7FSFOJHE
,POJOLSJKL
1PMFO
/FEFSMBOE
FO
NPHFMJKL
OPH
FFO
QBBS

CPOEHFOPUFO
8BU
POT
MBOE
BBOHJOH
XBT
EVJEFMJKL
EBU
WÓÓS
22
KBOVBSJ
2003, de verkie
[JOHTEBUVN
WPPS
EF
5XFFEF
,BNFS
JO
/FEFSMBOE
AUPVHI
EFDJTJPOT
[PVEFO
NPFUFO
XPS
EFO
HFOPNFO34
&FO
WBO
EF
BOEFSF
CFOBEFSEF
MBOEFO
XBT
%FOFNBSLFO
)PF
XFSE
EBBS
HFSFBHFFSE
PQ

IFU
"NFSJLBBOTF
WFS[PFL
0Q
20 november 2002
HBG
IFU
%FFOTF
QBSMFNFOU
IFU
'PMLF
UJOH
NFU
PWFSHSPUF
NFFSEFSIFJE
IFU
HSPFOF
MJDIU
WPPS
FFO
%FFOTF
CJKESBHF
BBO
FFO
FWFO
UVFMF
NJMJUBJSF
BDUJF
UFHFO
*SBL
8FM
[PV
NJMJUBJS
JOHSJKQFO
AFFO
VRCBTJT
NPFUFO
IFCCFO

0PL
BBO
%FOFNBSLFO
XBT
FFO
ATIPQQJOH
MJTU
HFQSFTFOUFFSE35
6JUFJOEFMJKL
CPEFO
EF

%FOFO
FFO
GSFHBU
FO
FFO
LVTUPOEFS[FFCPPU
PN
NFF
UF
EPFO
BBO
EF
BDUJF
UFHFO
*SBL
7PPSMPQJH
WPMTUPOEFO
EF
UXFF
NFFTU
CFUSPLLFO
NJOJTUFST
%F
)PPQ
4DIFďFS
FO
,PSU
IBMT
PQ
21
OPWFNCFS
EBU
XBT
EF
EBH
XBBSPQ
JO
1SBBH
IFU
NAVOCFSBBE
CFHPO

NFU
FFO

CSJFG
BBO
EF
5XFFEF
,BNFS
%BBSJO
NBBLUFO
[JK
NFMEJOH
WBO
IFU
WFSEFS
OJFU
JOIPVEFMJKL

PNTDISFWFO
"NFSJLBBOTF
WFS[PFL
APN
CJK
UF
ESBHFO
BBO
EF
QMBOOJOH
UFO
CFIPFWF
WBO
FFO

NPHFMJKL
NJMJUBJS
PQUSFEFO
WPPS
IFU
HFWBM
EBU
*SBL
OJFU
PG
POWPMEPFOEF
NFFXFSLUF
BBO

de uitvoering van resolutie 1441
%F
SFHFSJOH
OBN
EJU
WFS[PFL
AFSOTUJH
PQ
;JK
[PV
PO
EFS[PFLFO
PG
FO
JO
IPFWFSSF
EBBSBBO
HFWPMH
LPO
XPSEFO
HFHFWFO
%BBSUPF
XBT
PWFSMFH

NFU
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
FO
BOEFSF
CPOEHFOPUFO
OPEJH
0WFS
EF
VJULPNTU
[PV
EF
,BNFS

XPSEFO
JOHFMJDIU 36
*O
EF
.JOJTUFSSBBE
WBO
SFTQFDUJFWFMJKL
29 november en 6
EFDFNCFS
XFSE
WFSWPMHFOT

VJUWPFSJH
PWFS
EF
[BBL
HFTQSPLFO
*O
FFO
WPPSMJHHFOEF
OPUJUJF
WBO
EF
NJOJTUFST
WBO
#VJ
UFOMBOETF
;BLFO
FO
WBO
%FGFOTJF
XFSE
POEFSTDIFJE
HFNBBLU
UVTTFO
EF
AWJFS
POEFSTUFV
OFOEF
FO
EFGFOTJFWF
UBLFO
JO
IFU
FFSTUF
EFFM
WBO
IFU
"NFSJLBBOTF
WFS[PFL
FO
EF
XFOTFO

WFSWBU
JO
IFU
UXFFEF
EFFM
EBBSWBO
(FTUFME
XFSE
EBU
UFO
BBO[JFO
WBO
EJU
MBBUTUF
POEFSEFFM

WBO
IFU
"NFSJLBBOTF
WFS[PFL
AJO
EJU
TUBEJVN
OPH
HFFO
CFTMVJUFO
BBO
EF
PSEF
[JKO
0Q

LPSUF
UFSNJKO
[PV
NFU
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
WBO
HFEBDIUFO
XPSEFO
HFXJTTFME
PWFS
AEF

/FEFSMBOETF
PO
NPHFMJKLIFEFO37
0Q
6
EFDFNCFS
WPMHEF
FFO
UXFFEF
CSJFG
WBO
%F
)PPQ
4DIFďFS
FO
,PSUIBMT
BBO
EF

5XFFEF
,BNFS
NFU
EF
NFEFEFMJOH
EBU
EF
SFHFSJOH
CFTMPUFO
IBE
AJO
CFHJOTFM
QPTJUJFG
UF

SFBHFSFO
PQ
IFU
"NFSJLBBOTF
WFS[PFL
[POEFS
EBU
PQ
EF
WFSEFSF
JOIPVE
EBBSWBO
XFSE

JOHFHBBO
%F[F
CFHJOTFMCFSFJEIFJE
[P
XFSE
HFTUFME
CFUSPG
WPPSBMTOPH
BMMFFO
IFU
WFSMF
OFO
WBO
PWFSWMJFHWFSHVOOJOHFO
FO
IFU
GBDJMJUFSFO
WBO
EPPSWPFS
PWFS
IFU
/FEFSMBOETF

HSPOEHFCJFE
BMTNFEF
AQMBOOJOH
JO[BLF
POEFSTUFVOFOEF
FO
EFGFOTJFWF
UBLFO
[PBMT
IFU

1BUSJPUSBLFUWFSEFEJHJOHTTZTUFFN
7PPSEBU
FFO
DPODSFUFS
BBOCPE
WPPS
QMBOOJOHTEPFM
FJOEFO
BBO
EF
PSEF
LXBN
XBT
OBEFS
PWFSMFH
UVTTFO
/FEFSMBOETF
FO
"NFSJLBBOTF
NJMJ
UBJSFO
PWFS
EF
QSFDJF[F
NPEBMJUFJUFO
OPPE[BLFMJKL
*O
EJU
PWFSMFH
LPOEFO
PPL
AFWFOUVFMF

BBOWVMMFOEF
CJKESBHFO
XPSEFO
CFUSPLLFO
XBBSCJK
LFOOFMJKL
PQ
IFU
UXFFEF
EFFM
WBO
IFU

WFS[PFL
XFSE
HFEPFME

&FO
CFTMVJU
UPU
GFJUFMJKLF
UFSCFTDIJLLJOHTUFMMJOH
[PV
EF
SFHFSJOH

34 $PEFCFSJDIU
8BTIJOHUPO
25 november 2002
OS
XBTJ356; BZ
DVB/03333
;JF
WPPS
SFBDUJFT
WBO
BOEFSF
MBOEFO

7FTU[BLOPUJUJF
%4 aan PHAIVD, 9
EFDFNCFS
2002
OS
000000/01,
FO
$PEFCFSJDIU
-POEFO
10
EFDFNCFS

2002
OS
MPOJ275
35 $PEFCFSJDIU
,PQFOIBHFO
27 november 2002
OS
115; 5
EFDFNCFS
2002
OS
121
36 Kamerstukken II, 2002/03, 23 432
OS
64
37 /PUVMFO
.JOJTUFSSBBE
29 november 2002, 3G

De Nederlandse militaire betrokkenheid bij Irak: september 2002-maart 2003 357

 OFNFO
ANFEF
PQ
CBTJT
WBO
FFO
FJHFO
PPSEFFM
PG
FS
TQSBLF
XBT
WBO
[PHFOBBNEF
iNBUFSJBM

CSFBDIu
EPPS
*SBL
%JU
TMPFH
PQ
IFU
HFWBM
EBU
*SBL
OJFU
UFO
WPMMF
NFF
[PV
XFSLFO
BBO
EF

uitvoering van resolutie 1441
*SBL
[PV
EBO
OBEBU
XBT
HFSBQQPSUFFSE
BBO
EF
7FJMJHIFJET
SBBE
EF
ATFSJPVT
DPOTFRVFODFT
WBO
[JKO
XFJHFSJOH
POEFS
PHFO
NPFUFO
[JFO
%F
CFPPSEF
MJOH
EPPS
EF
SFHFSJOH
[PV
XPSEFO
WPPSHFMFHE
BBO
EF
5XFFEF
,BNFS38
)PF
NPFU
BDIUFSBG
CF[JFO
IFU
"NFSJLBBOTF
WFS[PFL
XPSEFO
PQHFWBU
0Q
17 maart
2003
NFSLUF
NJOJTUFS
,BNQ
JO
EF
.JOJTUFSSBBE
PQ
EBU
/FEFSMBOE
OJFU
EPPS
EF
7FS
FOJHEF
4UBUFO
FO
IFU
7FSFOJHE
,POJOLSJKL
XBT
HFWSBBHE
PN
JO
PďFOTJFWF
[JO
UF
QBSUJDJ
QFSFO
JO
EF
NJMJUBJSF
JOUFSWFOUJF
JO
*SBL
%JU
XFSE
PQ
28 maart 2003
XFFSTQSPLFO
EPPS

NJOJTUFS
%F
)PPQ
4DIFďFS
JO
EF
.JOJTUFSSBBE
)JK
DPODMVEFFSEF
EBU
EF
7FSFOJHEF
4UB
UFO
XFM
FFO
WFS[PFL
BBO
/FEFSMBOE
IBEEFO
HFEBBO
PN
AFFO
PďFOTJFWF
CJKESBHF
OBBTU

EFGFOTJFWF
CJKESBHFO
BMT
Host Nation Support
FO
EF
QMBBUTJOH
WBO
1BUSJPUT

0Q
EBU
UXFFEF


EFFM
WBO
IFU
WFS[PFL
IBE
EF
/FEFSMBOETF
SFHFSJOH
FDIUFS
AOJFU
QPTJUJFG 
HFSFBHFFSE
,BNQ

POEFSTDISFFG
EF[F
PQNFSLJOH
WBO
[JKO
BNCUHFOPPU
NBBS
IFU
MJFU
[JKOT
JO[JFOT
POWFSMFU

EBU
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
JO
FFO
WSPFH
TUBEJVN
TMFDIUT
BBO
AFFO
[FFS
CFQFSLU
BBOUBM
MBOEFO

FFO
CJKESBHF
IBEEFO
HFWSBBHE
BBO
EF
PQCPVX
WBO
FFO
PďFOTJFWF
USPFQFONBDIU
JO
EF

SFHJP
(FMFU
PQ
[JKO
VJUMBUJOH
JO
EF
.JOJTUFSSBBE
WBO
17
NBBSU
SFLFOEF
IJK
/FEFSMBOE
OJFU

UPU
EJF
MBOEFO
*O
FFO
PWFSMFH
NFU
EF
5XFFEF
,BNFS
PQ
27 maart 2003
[FJ
EF
CFXJOET
NBO
NFU
[PWFFM
XPPSEFO
EBU
/FEFSMBOE
OJFU
CFIPPSEF
UPU
AEF
LMFJOF
LSJOH
WBO
MBOEFO

EJF
HFWSBBHE
XBSFO
PN
BDUJFG
NFF
UF
EPFO
BBO
EF
JOWBM
JO
*SBL39
%F
$PNNJTTJF
TUFMU
[JDI
PQ
IFU
TUBOEQVOU
EBU
IFU
"NFSJLBBOTF
WFS[PFL
OJFU
FFO
WFS
[PFL
XBT
PN
EFFM
UF
OFNFO
BBO
FFO
HFXBQFOEF
JOWBTJF
WBO
*SBL
*O
[PWFSSF
IBE
NJOJTUFS

,BNQ
HFFO
POHFMJKL
.BBS
IFU
WFS[PFL
CFIFMTEF
XFM
FFO
VJUOPEJHJOH
WPPS
AQMBOOJOH
GPS

QPUFOUJBM
NJMJUBSZ
BDUJPO
NFU
IFU
EPFM
*SBL
UF
POUXBQFOFO
XBBSBBO
/FEFSMBOE
NFU
EF
GFOTJFWF
FO
PďFOTJFWF
XBQFOT
NPHFMJKL
FFO
CJKESBHF
LPO
MFWFSFO
%BU
NJOJTUFS
%F
)PPQ

4DIFďFS
IFU
UXFFEF
EFFM
WBO
IFU

"NFSJLBBOTF
WFS[PFL
WBO
15 november 2002 in de
.JOJTUFSSBBE
WBO
28 maart 2003
XFM
[BH
BMT
FFO
WFS[PFL
BBO
/FEFSMBOE
PN
FFO
NFFS

PďFOTJFWF
CJKESBHF
JT
EBBSPN
FWFONJO
POCFHSJKQFMJKL
)FU
WFS[PFL
MFFOEF
[JDI
WPPS
NFFS

EBO
ÊÊO
VJUMFH
)FU
WBMU
UF
CFUXJKGFMFO
PG
FS
OB
EF
FFSTUF
JO
OBEFS
PWFSMFH
UVTTFO
/FEFSMBOETF
FO
"NF
SJLBBOTF
NJMJUBJSFO
VJU
UF
XFSLFO
QMBOOJOH
HFWPMHE
EPPS
FFO
CFTMVJU
UPU
GFJUFMJKLF
UFSCF
TDIJLLJOHTUFMMJOH
OPH
FFO
XFH
UFSVH
XBT
0N
EF
CFTMJTTJOH
[P
WFFM
NPHFMJKL
JO
FJHFO

IBOE
UF
IPVEFO
IBE
EF
/FEFSMBOETF
SFHFSJOH
JO
IBBS
CSJFG
WBO
6
EFDFNCFS
2002 aan de
5XFFEF
,BNFS
HFTUFME
EBU
[JK
FFO
CFTMVJU
UPU
GFJUFMJKLF
UFSCFTDIJLLJOHTUFMMJOH
QBT
[PV

OFNFO
PQ
CBTJT
WBO
FFO
FJHFO
PPSEFFM
PG
FS
TQSBLF
XBT
WBO
FFO
[PHFOBBNEF
material breach
EPPS
*SBL
7PPS
Host Nation Support
FO
EF
QMBBUTJOH
WBO
1BUSJPUT
XFSE
EBBSPQ
MBUFS
XFFS

FFO
VJU[POEFSJOH
HFNBBLU
PNEBU
IFU
JO
EJF
HFWBMMFO
HFFO
PďFOTJFWF
XBQFOT
[PV
CFUSFG
GFO
*O
[JKO
HFTQSFL
NFU
EF
$PNNJTTJF
CSBDIU
%F
)PPQ
4DIFďFS
EBO
PPL
FFO
[FLFSF

OVBODFSJOH
JO
EJU
WPPSCFIPVE
BBO
NFU
[JKO
CFUPPH
EBU
FS
CFUFS
LPO
XPSEFO
HFTQSPLFO

van further material breach
PNEBU
EF
OJFUOBLPNJOH
WBO
EF
SFTPMVUJFT
FO
EBBSNFF
EF
BBO
XF[JHIFJE
WBO
FFO
material breach
EPPS
*SBL
BM
FFO
WBTUTUBBOE
HFHFWFO
XBT
)JK
TUFMEF
WFS
EFS
EBU
EF
EFNBSDIF
WBO
15
OPWFNCFS
OJFU
BMT
FFO
PĐDJFFM
WFS[PFL
LPO
XPSEFO
PQHFWBU

XBBSPQ
IFU
5PFUTJOHTLBEFS
2001
JODMVTJFG
FFO
LFOOJTHFWJOH
BBO
EF
4UBUFO(FOFSBBM
WBO

38 Kamerstukken II, 2002/03, 23 432
OS
65
%F[F
CSJFG
XFSE
JO
BGTDISJGU
BBO
EF
&FSTUF
,BNFS
HF[POEFO
7HM

resolutie 1441
POEFS
1 en 13

39 ;JF
/PUVMFO
.JOJTUFSSBBE
WBO
17 en 28 maart 2003; Kamerstukken II, 2002/03, 23 432
OS
108
Q
14

358 De Nederlandse militaire betrokkenheid bij Irak: september 2002-maart 2003

 UPFQBTTJOH
XBT
)FU
HJOH
TMFDIUT
PN
FFO
VJUOPEJHJOH
WBO
HFEBDIUFO
UF
XJTTFMFO
PWFS
EF

WSBBH
PG
FO
IPF
[PO
WFS[PFL
[PV
XPSEFO
JOHFEJFOE
&FO
GPSNFFM
"NFSJLBBOT
WFS[PFL

PN
CFQBBMEF
NJMJUBJSF
CJKESBHFO
[PV
QBT
XPSEFO
HFEBBO
BMT
WPPSBG
FFO
HVOTUJH
BOUXPPSE

WFS[FLFSE
XBT
;P
HJOH
IFU
JNNFST
BMUJKE
NFU
DPODSFUF
WFS[PFLFO
PN
NJMJUBJSF
CJKTUBOE

%F
WSBHFOEF
QBSUJK
EFFE
BMMFFO
FFO
DPODSFFU
WFS[PFL
XBOOFFS
[JK
OB
IFU
TPOEFSFO
WBO
EF

CFUSPLLFO
SFHFSJOH
XJTU
EBU
EF
SFBDUJF
QPTJUJFG
[PV
[JKO40
%F
DPOTUBUFSJOH
EBU
*SBL
JO
(further) material breach
WFSLFFSEF
XBT
JO
EF
PHFO
WBO
NJOJT
UFS
%F
)PPQ
4DIFďFS
CMJKLCBBS
OJFU
FFO
HSPUF
TUBQ
%F[F
TJUVBUJF
[PV
[JDI
BM
LVOOFO

WPPSEPFO
BMT
*SBL
[JDI
UJKEFOT
IFU
JOTQFDUJFQSPDFT
OJFU
BBO
EF
HFNBBLUF
BGTQSBLFO
[PV

IPVEFO
[PBMT
OFFSHFMFHE
JO
SFTPMVUJF
1441
)FU
HFWBBS
EBU
/FEFSMBOE
BMEVT
[PV
BGHMJKEFO

OBBS
FFO
PPSMPH
EJF
OJFU
MBOHFS
ESVL
PQ
*SBL
JOIJFME
PN
[JDI
UF
DPOGPSNFSFO
BBO
EF
SF
TPMVUJFT
NBBS
EBBSFOUFHFO
XFM
EFHFMJKL
FFO
EJSFDUF
BBOWBM
PQ
EBU
MBOE
UPU
PPHNFSL
IBE

IFFGU
IJK
LFOOFMJKL
OJFU
BBOXF[JH
HFBDIU
%F
$PNNJTTJF
OBN
LFOOJT
WBO
[JKO
VJUTQSBBL
JO

IFU
HFTQSFL
EBU
[JK
PQ
21 september 2009
NFU
IFN
WPFSEF
A(FFO
'16
[PV
[JKO
PQHFTUF
HFO
[POEFS
JOTUFNNJOH
WBO
IFU
QBSMFNFOU
&MEFST
JO
EJU
SBQQPSU
[JF
IPPGETUVL
11

JT

aangegeven dat artikel 100
WBO
EF
(SPOEXFU
XBBSPQ
EF
PVECFXJOETNBO
IJFS
EPFMEF

TMFDIUT
FFO
NFEFEFMJOHTQMJDIU
BBO
IFU
QBSMFNFOU
JOIPVEU
FO
OJFU
[POEFS
NFFS
FFO
JO
TUFNNJOHTSFDIU
WBO
EF
WPMLTWFSUFHFOXPPSEJHJOH
JNQMJDFFSU
.BBS
PPL
BMT
EJU
MBBUTUF
XFM

IFU
HFWBM
[PV
[JKO
QMBBUTU
EF
$PNNJTTJF
FFO
WSBBHUFLFO
CJK
EF
LFV[FWSJKIFJE
EJF
EF
4UB
UFO(FOFSBBM
JO
FFO
[P
MBBU
TUBEJVN
WBO
CFTMVJUWPSNJOH
OPH
[PVEFO
IFCCFO
0PL
PQ
[JKO
PQNFSLJOH
JO
EF
WFSHBEFSJOH
WBO
EF
.JOJTUFSSBBE
PQ
28 maart 2003 dat
/FEFSMBOE
AOJFU
QPTJUJFG 
IBE
HFSFBHFFSE
PQ
IFU
"NFSJLBBOTF
WFS[PFL
WBMU
XFM
JFUT
BG
UF

EJOHFO
&S
JT
EBBSPWFS
JO
EF
UXFF
NBBOEFO
WPMHFOE
PQ
IFU
WFS[PFL
JOUFOTJFG
HFTQSPLFO

MBBUTUFMJKL
CJK
IFU
PWFSMFH
UF
5BNQB
PQ
17
KBOVBSJ
2003
XBBSPQ
JO
EJU
IPPGETUVL
MBUFS
OPH

XPSEU
UFSVHHFLPNFO
%F
"NFSJLBOFO
WFSMPSFO
FDIUFS
BM
TQPFEJH
IVO
CFMBOHTUFMMJOH
WPPS

FFO
/FEFSMBOETF
PďFOTJFWF
CJKESBHF
%JU
UPU
WFSCB[JOH
WBO
EF
UPFO
WFSBOUXPPSEFMJKLF

CFXJOETNBO
%F
)PPQ
4DIFďFS
[PBMT
IJK
WPMNPOEJH
BBO
EF
$PNNJTTJF
UPFHBG41
%F
"NFSJLBBOTF
UFSVHIPVEFOEIFJE
LBO
NPHFMJKL
UF
NBLFO
IFCCFO
HFIBE
NFU
IFU

/FEFSMBOETF
WPPSCFIPVE
%JU
WPPSCFIPVE
NBBLUF
EF
QMBOOJOH
FO
JO[FU
WBO
FFO
FWFOUV
FMF
/FEFSMBOETF
CJKESBHF
FS
OJFU
FFOWPVEJHFS
PQ
/JFUUFNJO
XFSE
EF[F
SFTFSWF
FFO
WBTU

QVOU
EBU
JO
MBUFSF
CFTQSFLJOHFO
TUFFET
UFSVHLXBN
A)FU
XFSE
FFO
CFFUKF
FFO
NBOUSB
FFO

TPPSU
WFSEFEJHJOHTMJOJF 
[FJ
$BTUFMFJKO
FSPWFS
8BBSTDIJKOMJKLFS
JT
FDIUFS
EBU
EF
"NFSJLB
OFO
CJK
OBEFS
JO[JFO
OBVXFMJKLT
CFIPFGUF
IBEEFO
BBO
PďFOTJFWF
NJMJUBJSF
TUFVO
WBO
IVO

CPOEHFOPUFO
%F
#SJUTF
TUFVO
XBT
XFMLPN
NBBS
PWFSJHFOT
LPOEFO
[F
IFU
LBSXFJ
BMMFFO

XFM
BG
5FNFFS
MBH
EJF
SFEFOFSJOH
WPPS
EF
IBOE
CJK
FFO
CPOEHFOPPU
BMT
/FEFSMBOE
EJF

[JKO
NJMJUBJSF
CJKESBHF
FWFO[FFS
LPO
SJDIUFO
PQ
"GHIBOJTUBO
BMT
PQ
*SBL
$BTUFMFJKO
EJF
BM

TJOET
IFU
CFHJO
WBO
EF
KBSFO
UBDIUJH
CJK
%FGFOTJF
XFSL[BBN
XBT
ESVLUF
EF
"NFSJLBBOTF

TUFNNJOH
BMEVT
VJU
JO
1991
CJK
EF
FFSTUF
*SBLPPSMPH
XFSE
IFFM
FSH
JOHF[FU
PQ
FFO
CSFEF

DPBMJUJF
*O
2002
XBT
NFO
FFO
TUVL
UFSVHIPVEFOEFS
JO
EJF
[JO
EBU
POEFS
#VTI
WFFM
WBLFS

XFSE
HF[FHE
A"MT
KVMMJF
NFF
XJMMFO
EPFO
EBO
IPSFO
XF
IFU
XFM42
/FSHFOT
CMJKLU
EBU
EF
SFHFSJOH
OPH
IFFGU
PWFSXPHFO
PN
JO
FFO
BM
EBO
OJFU
PQFOCBSF

WFSHBEFSJOH
PG
JO
FFO
WFSUSPVXFMJKLF
CJKFFOLPNTU
NFU
EF
GSBDUJFWPPS[JUUFST
WBO
EF
HSPUF

QBSUJKFO
WBO
EF

5XFFEF
,BNFS
OBEFSF
JOIPVEFMJKLF
JOGPSNBUJF
UF
WFSTDIBďFO
PWFS
IFU

40 7HM
%F
)PPQ
4DIFďFS
21 september 2009
7BO
0TDI
28 augustus 2009

41 7BO
0TDI
28 augustus 2009
%F
)PPQ
4DIFďFS
21 september 2009
42 7BO
0TDI
28 augustus 2009
$BTUFMFJKO
16
KVMJ
2009

De Nederlandse militaire betrokkenheid bij Irak: september 2002-maart 2003 359

 "NFSJLBBOTF
WFS[PFL
8FM
JT
EF
CSJFG
WBO
6
EFDFNCFS
CFTQSPLFO
JO
FFO
BMHFNFFO
PWFSMFH

op 18
EFDFNCFS
EBBHT
WPPS
IFU
LFSTU
FO
WFSLJF[JOHTSFDFT
EBU
UPU
FJOE
KBOVBSJ
[PV
EV
SFO
.JOJTUFS
,BNQ
WFSLMBBSEF
CJK
EJF
HFMFHFOIFJE
EBU
IFU
"NFSJLBBOTF
WFS[PFL
AJO
[FFS

BMHFNFOF
UFSNFO
XBT
HFTUFME
FO
EBU
CJK
%FGFOTJF
HFFO
PQFSBUJPOFMF
WPPSCFSFJEJOHFO

XBSFO
HFUSPďFO
&FSTU
NPFTU
IFU
PWFSMFH
NFU
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
XPSEFO
BGHFXBDIU
PWFS

EF
DPODSFUJTFSJOH
WBO
FFO
/FEFSMBOETF
CJKESBHF
0WFS
[PO
CJKESBHF
BMT
IFU
[PWFS
LXBN

[PV
/FEFSMBOE
ATPFWFSFJO
CFTMJTTFO
PQ
CBTJT
WBO
FFO
FJHFO
PPSEFFM
PWFS
EF
GFJUFMJKLF
JO
CSFVL
EPPS
*SBL
PQ
[JKO
WFSQMJDIUJOHFO43
0WFSJHFOT
IFFGU
PPL
EF
5XFFEF
,BNFS
JO
EF

CSJFG
WBO
6
EFDFNCFS
HFFO
BBOMFJEJOH
HF[JFO
EF
CFXJOETNBO
UPFO
PG
MBUFS
OBEFS
EBBS
PWFS
UF
CFWSBHFO
/BEBU
EPPS
UPFEPFO
WBO
IFU
UFMFWJTJFQSPHSBNNB
Reporter
KRO

IFU
"NFSJLBBOTF
WFS
[PFL
XBT
VJUHFMFLU
IFCCFO
EF
NJOJTUFST
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
FO
%FGFOTJF
7FSIBHFO

FO
7BO
.JEEFMLPPQ
JO
FFO
CSJFG
WBO
2 april 2007
BBO
EF
WPPS[JUUFS
WBO
EF
5XFFEF
,B
NFS
HFTUFME
EBU
IFU
UXFFEF
EFFM
WBO
IFU
WFS[PFL
ATMFDIUT
FFO
JMMVTUSBUJFG
LBSBLUFS
IBE
FO

OJFU
NPFTU
XPSEFO
HF[JFO
BMT
FFO
WFS[PFL
PN
NJMJUBJSF
TUFVO
[PBMT
JO
EF
VJU[FOEJOH
XBT

HFTVHHFSFFSE44
%F
$PNNJTTJF
BDIU
EJU
TUBOEQVOU
JO
IFU
MJDIU
WBO
IFU
WPSFOTUBBOEF
EJT
DVUBCFM
;P
JT
IFU
WFS[PFL
JO
FML
HFWBM
OJFU
EPPS
EF
QMBBUTWFSWBOHFOE
DIFG
EF
QPTUF
WBO

EF
"NFSJLBBOTF
BNCBTTBEF
PQ
15
OPWFNCFS
HFQSFTFOUFFSE
PG
PQHFWBU
EPPS
IFU
NJOJTUF
SJF
WBO
%FGFOTJF
JO
IFU
MBUFSF
PWFSMFH
NFU
EF
"NFSJLBBOTF
NJMJUBJSF
BVUPSJUFJUFO
FO
FWFO
NJO
EPPS
%F
)PPQ
4DIFďFS
JO
EF
.JOJTUFSSBBE
WBO
28 maart 2003

10.3.3 DE REACTIE VAN DEFENSIE OP HET VERZOEK

)FU
NJOJTUFSJF
WBO
%FGFOTJF
IBE
OB
15
OPWFNCFS
OJFU
TUJMHF[FUFO
*O
IFU
XFLFMJKLTF
QPMJ
tieke beraad van 18 november 2002
NFMEEF
NJOJTUFS
,PSUIBMT
BBO
[JKO
BNCUFMJKLF
TUBG
EBU

en marge WBO
EF
.JOJTUFSSBBE
WBO
WSJKEBH
15
OPWFNCFS
PWFS
*SBL
XBT
HFTQSPLFO
/BBS
IFN

XBT
HF[FHE
LXBNFO
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
PQ
[FFS
LPSUF
UFSNJKO
NFU
FFO
TDISJGUFMJKL

WFS[PFL
PN
NFEFXFSLJOH45
%FTHFWSBBHE
EFFMEF
IJK
EF
$PNNJTTJF
NFF
EBU
IJK
QBT
OB
IFU

XFFLFJOEF
WBO
IFU
WFS[PFL
IBE
LFOOJTHFOPNFO
IPFXFM
EJU
EVT
SFFET
WSJKEBH
CJK
#VJUFO
MBOETF
;BLFO
HFEFQPOFFSE
XBT46
&S
MBH
PQ
EBU
NPNFOU
BM
FFO
OPUB
WBO
EF
%JSFDUFVS
"MHFNFOF
#FMFJET[BLFO
NFEF

namens de CDS, gedateerd 15
OPWFNCFS
FO
HFCBTFFSE
PQ
IFU
DPEFCFSJDIU
VJU
8BTIJOHUPO

WBO
UXFF
EBHFO
FFSEFS
%BBSJO
XBT
FFO
FFSTUF
JOWFOUBSJTBUJF
HFNBBLU
WBO
XBU
/FEFSMBOE

SFLFOJOH
IPVEFOE
NFU
SFFET
BBOHFHBOF
WFSQMJDIUJOHFO
NJMJUBJS
[PV
LVOOFO
CJKESBHFO
*O

EJU
WPPSMPQJHF
MJKTUKF
XBSFO
HFFO
QSJPSJUFJUFO
BBOHFHFWFO
%F
JO[FU
WBO
HSPOEUSPFQFO
XBT

CVJUFO
CFTDIPVXJOH
HFMBUFO
&MFNFOUFO
VJU
EF[F
JOWFOUBSJTBUJF
[PVEFO
JO
IFU
WFSEFSF

PWFSMFH
UFMLFOT
UFSVHLFSFO
;F
IJFMEFO
JO
m
UPFTUFNNJOH
WPPS
WFSWPFS
PWFS
/FEFSMBOET
HSPOEHFCJFE
WBO
"NFSJLBBOTF
USPFQFO

FO
NBUFSJFFM
BMTNFEF
WPPS
PWFSWMVDIUFO

43 Kamerstukken II, 2002/03, 23 432
OS
74
Q
6

44 Reporter, 25 maart 2007, ONJO.OM
%PTTJFS
*SBL
NBBSU
2009
Q
19; Kamerstukken II, 2006/07, 23 432
OS
221
Q

23
45 %FG/SSA, BSG
1PMJUJFL
#FSBBE
EPPT
5,
OPWFNCFS
FO
EFDFNCFS
2002
7FSTMBH
QPMJUJFL
CFSBBE
WBO
18 november
2002
%F
)PPQ
4DIFďFS
LPO
[JDI
JO
[JKO
HFTQSFL
NFU
EF
$PNNJTTJF
OJFU
IFSJOOFSFO
XBOOFFS
IJK
WBO
IFU

WFS[PFL
QSFDJFT
LFOOJT
IBE
HFLSFHFO
WFSNPFEFMJKL
QBT
OB
BëPPQ
WBO
EF
.JOJTUFSSBBE
WBO
15
OPWFNCFS
46 ,PSUIBMT
15 september 2009

360 De Nederlandse militaire betrokkenheid bij Irak: september 2002-maart 2003

 m
1BUSJPUMVDIUWFSEFEJHJOHTTZTUFNFO
m
FFO
GSFHBU
WPPS
CFWFJMJHJOHTUBLFO
JO
EF
SFHJP
m
NBSJUJFN
USBOTQPSU
WPPS
NBUFSJFFM
FO
USPFQFO
m
NJKOFOKBHFST
WPPS
IFU
WSJKIPVEFO
WBO
EF
TDIFFQWBBSUSPVUFT
JO
EF
SFHJP
m
FFO
NBCPOUTNFUUJOHTQFMPUPO
m
FFO
HFOJFIVMQCBUBMKPO
JODMVTJFG
CFWFJMJHJOH

WBO
OBEFS
UF
CFQBMFO
TBNFOTUFMMJOH

WPPS
IVNBOJUBJSF
IVMQWFSMFOJOH
JO
EF
SFHJP
UJKEFOT
PG
OB
BëPPQ
WBO
EF
PQFSBUJF
UF
HFO
*SBL47
*O
IFU
WFSMFOHEF
WBO
EF
"NFSJLBBOTF
EFNBSDIF
WBO
15
OPWFNCFS
CFHPOOFO
EF
%FGFOTJFTUBG

FO
EF
%JSFDUJF
"MHFNFOF
#FMFJET[BLFO
PQ
19 november 2002
NFU
EF
POUXJLLFMJOH
WBO

TDFOBSJPT
WPPS
NJMJUBJSF
BDUJWJUFJUFO
)JFSCJK
NPFU
XPSEFO
CFEBDIU
EBU
PQ
FML
NJOJTUFSJF

WBO
%FGFOTJF
EVT
PPL
IFU
/FEFSMBOETF
WFFM
UJKE
QMFFHU
UF
XPSEFO
HFTUPLFO
JO
QMBOOJOHT
BDUJWJUFJUFO
"MMFSMFJ
NPHFMJKLF
NJMJUBJSF
PQFSBUJFT
PPL
EJF
XBBSWBO
IFU
SFBMJUFJUTHFIBMUF
PQ

WPPSIBOE
OJFU
HSPPU
JT
XPSEFO
OBVXLFVSJH
HFQMBOE
WPPS
IFU
HFWBM
EBU
PQ
LPSUF
UFSNJKO

UPDI
[PO
PQFSBUJF
JO
HBOH
NPFU
XPSEFO
HF[FU
%BO
NPFU
EF
QMBOOJOH
WBO
EF
JO[FU
FO

VJU[FOEJOH
WBO
EF
OPEJHF
NBOTDIBQQFO
FO
NBUFSJFFM
BMTNFEF
WBO
EF
WPPSXBBSEFO
XBBSPO
EFS
EJF
VJU[FOEJOH
QMBBUTWJOEU
HFSFFE
[JKO
%BU
IPVEU
OJFU
JO
EBU
EF[F
NJMJUBJSF
QMBOOJOH

JO
%FO
)BBH
EF
QPMJUJFLF
CFTMVJUWPSNJOH
[PV
CFQBMFO
PG
NFUUFSEBBE
CFQBBME
IFFGU

%F
$PNNJTTJF
JT
WBO
NFOJOH
EBU
IFU
NJOJTUFSJF
WBO
%FGFOTJF
JO
IFU
BMHFNFFO
JO
QPMJUJFL

PQ[JDIU
AWPMHFOE
XBT
FO
EBU
JO
EF
POEFSMJOHF
WFSIPVEJOH
UVTTFO
EF
UXFF
EFQBSUFNFOUFO
FO

CFJEF
CFUSPLLFO
NJOJTUFST
IFU
QPMJUJFLF
QSJNBBU
CJK
EF
NJOJTUFS
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO

CFSVTUUF
[POEFS
EBU
EF
NJOJTUFS
WBO
%FGFOTJF
EBBSJO
FFO
HSPPU
BBOEFFM
IBE
PG
XFOTUF
%F[F

JOESVL
JT
OJFU
BMMFFO
PQ
EF
TUVEJF
WBO
EF
BSDIJFWFO
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
FO
%FGFOTJF

HFHSPOEWFTU
NBBS
PPL
PQ
WFSLMBSJOHFO
WBO
WFSTDIJMMFOEF
EPPS
EF
$PNNJTTJF
HFIPPSEF

QFSTPOFO
;P
[FJ
EF
UPFONBMJHF
QFSNBOFOUF
WFSUFHFOXPPSEJHFS
CJK
EF
NAVO
FO
WPPSNBMJH

TUBBUTTFDSFUBSJT
WBO
%FGFOTJF

1BUJKO
A)FU
JT
OJFU
EF
TUJKM
WBO
%FGFOTJF
PN
JO
QPMJUJFL
PO[F
LFSF
[BLFO
NFF
UF
EFOLFO
PWFS
JO[FU
WBO
NJMJUBJSF
NJEEFMFO48
*O
EJU
WFSCBOE
BDIU
EF
$PN
NJTTJF
IFU
WFFM[FHHFOE
EBU
%F
)PPQ
4DIFďFS
PQ
FFO
IFN
WPPSHFMFHEF
EFQBSUFNFOUBMF

nota van 30 augustus, die diende ter voorbereiding op een reeds ter sprake gekomen overleg
NFU
[JKO
BNCUHFOPPU
WBO
%FGFOTJF
PQ
5 september 2002
BBOUFLFOEF
EBU
FFO
POEFSXFSQ
BMT

*SBL
AFFO
EVJEFMJKL
politiek
QSJNBBU
IBE49
&FO
QSJNBBU
EBU
LFOOFMJKL
OJFU
NFU
IFU
EFQBSUF
NFOU
WBO
%FGFOTJF
IPFGEF
UF
XPSEFO
HFEFFME

.PFTU
FS
XÊM
DPODSFFU
PWFS
EF
JO[FU
WBO
NJMJUBJSF
NJEEFMFO
XPSEFO
CFTMJTU
EBO
WPMHEF

%FGFOTJF
FDIUFS
XFM
EFHFMJKL
FFO
FJHFO
LPFST
0G
PN
EF
%JSFDUFVS
"MHFNFOF
#FMFJET[B
LFO
JO
[JKO
HFTQSFL
NFU
EF
$PNNJTTJF
BBO
UF
IBMFO
A)FU
JT
POEFOLCBBS
EBU
CFTMPUFO

XPSEU
UPU
JO[FU
WBO
NJMJUBJSFO
BMT
EF
NJOJTUFS
WBO
%FGFOTJF
EBBSPQ
UFHFO
JT
;P
UPPOEF

NJOJTUFS
,BNQ
[JDI
WBBL
UFSVHIPVEFOE
UFO
PQ[JDIUF
WBO
EF
WFSMBOHFOT
WBO
#VJUFOMBOETF

;BLFO
0NHFLFFSE
USBDIUUFO
POEFSEFMFO
WBO
IFU
EFQBSUFNFOU
WBO
%FGFOTJF
FJHFO
JOJUJB
UJFWFO
UF
POUQMPPJFO
EF
OPH
UF
CFTQSFLFO
WFSXJLLFMJOHFO
SPOE
EF
JO[FU
WBO
)S
.T

3PUUFSEBN
[JKO
EBBS
FFO
WPPSCFFME
WBO
50

47 %FG/SSA, DAB
$PMM
7FOFNB
19722005, map 233
DAB
BBO
.JOJTUFS
15 november 2002
OS
%02/904
48 1BUJKO
23
KVOJ
2009
49 BZ, BSG/00987
.FNPSBOEVN
DVB
BBO
.
30 augustus 2002
OS
DVB/VD 165/02, met aantekening minister 1

september 2002
%F
POEFSTUSFQJOH
JO
EF
BBOIBMJOH
JT
WBO
EF
IBOE
WBO
%F
)PPQ
4DIFďFS
50 $BTUFMFJKO
26
KVOJ
2009

De Nederlandse militaire betrokkenheid bij Irak: september 2002-maart 2003 361

 *O
IFU
HFWBM
WBO
*SBL
CFTUPOE
WPPS
EF
QMBOOJOHTBDUJWJUFJUFO
EFT
UF
NFFS
SFEFO
BBOHF[JFO

POEVJEFMJKL
XBT
XBU
7FJMJHIFJETSBBESFTPMVUJF
1441
[PV
PQMFWFSFO
7PMHFOT
IFU
JO
EF[F

SFTPMVUJF
WBTUHFMFHEF
UJKETDIFNB
NPFTU
*SBL
VJUFSMJKL
8
EFDFNCFS
2002 opening van zaken
HFWFO
6JUFSMJKL
23
EFDFNCFS
2002 dienden de VNJOTQFDUFVST
IVO
XFSL
UF
CFHJOOFO
FO

VJUFSMJKL
21
GFCSVBSJ
2003
NPFTUFO
[JK
EBBSPWFS
BBO
EF
7FJMJHIFJETSBBE
SBQQPSUFSFO

)FU
CF[PFL
WBO
POEFSNJOJTUFS
(SPTTNBO
BBO
%FO
)BBH
PQ
5
EFDFNCFS
XBT
WBOVJU

"NFSJLBBOT
QFSTQFDUJFG
CFWSFEJHFOE
WFSMPQFO
8BTIJOHUPO
XBT
A[FFS
DPOUFOU
HFXFFTU

PWFS
EF
QPTJUJFWF
SFTQPOT
PQ
EF
WFS[PFLFO
PN
PWFSWMJFHWFSHVOOJOHFO
FO
CBTJTGBDJMJUFJUFO

8FMMJDIU
[PV
/FEFSMBOE
PPL
PQ
CJMBUFSBMF
CBTJT
1BUSJPUT
UFS
CFTDIJLLJOH
XJMMFO
TUFMMFO51
%F
VJUOPEJHJOH
PN
FFO
NJMJUBJSF
EFMFHBUJF
OBBS
IFU
IPPGELXBSUJFS
WBO
CENTCOM
JO
5BN
QB
UF
[FOEFO
XFSE
PQ
20
EFDFNCFS
EPPS
EF
"NFSJLBBOTF
BNCBTTBEF
BBO
EF
/FEFS
MBOETF
SFHFSJOH
PWFSHFCSBDIU
%BBSCJK
XFSE
EF
WFSXBDIUJOH
VJUHFTQSPLFO
EBU
WBO
/FEFS
MBOETF
[JKEF
AB
êSN
DPNNJUNFOU
UP
DPOUSJCVUF
[PV
WPMHFO
"MT
[FFS
TQPFEFJTFOE
XFSE

IFU
PWFSMFH
FDIUFS
LFOOFMJKL
OJFU
HF[JFO
1BT
PQ
17
KBOVBSJ
2003
POUNPFUUFO
EF
/FEFS
MBOETF
FO
"NFSJLBBOTF
QMBOOFST
FMLBBS
JO
5BNQB

10.3.4 EEN BRITS INTERMEZZO

8BOOFFS
BBO
CJMBUFSBMF
NJMJUBJSF
TBNFOXFSLJOH
XFSE
HFEBDIU
JO
IFU
HFWBM
WBO
FFO
NPHF
MJKL
*SBLDPOëJDU
LXBN
OBBTU
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
OPH
FFO
BOEFS
MBOE
JO
BBONFSLJOH
IFU

7FSFOJHE
,POJOLSJKL
*O
IFU
OBKBBS
WBO
2002
IBE
EF
#FWFMIFCCFS
EFS
;FFTUSJKELSBDIUFO

WJDFBENJSBBM
7BO
%VZWFOEJKL
DPOUBDU
NFU
[JKO
#SJUTF
BNCUHFOPPU
PN
EF
NPHFMJKLIFEFO

UF
WFSLFOOFO
WPPS
FFO
FWFOUVFMF
HF[BNFOMJKLF
JO[FU
WBO
EF
UK/NL Amphibious Force
#SJUTF

FO
/FEFSMBOETF
NBSJOJFSTFFOIFEFO
FO
TDIFQFO
XFSLUFO
BM
TJOET
1973 onder deze paraplu
OBVX
TBNFO
7FFMWVMEJH
XFSEFO
NJMJUBJSF
PFGFOJOHFO
HFIPVEFO
"GHF[JFO
WBO
FFO
PQUSF
EFO
UJKEFOT
EF
PQFSBUJF
Provide Comfort in Irak in 1991
XBT
FDIUFS
OPH
OPPJU
HF[BNFOMJKL

PQHFUSPLLFO
JO
FFO
PPSMPHTTJUVBUJF
PG
XBU
EBBSPQ
MFFL
5PFO
FFO
PQFSBUJF
JO
*SBL
JO
CFFME

LXBN
[BHFO
CFJEF
NBSJUJFNF
CFWFMIFCCFST
IJFSJO
FFO
LBOT
PN
IFU
CMJKWFOE
CFTUBBOT
SFDIU
WBO
EF[F
HF[BNFOMJKLF
BNêCJTDIF
FFOIFJE
FO
EF
EBBSBBO
WFSCPOEFO
JOWFTUFSJOHFO

UF
EFNPOTUSFSFO
%F
#SJUTF
NBSJOF
UPPOEF
[JDI
HFÐOUFSFTTFFSE
JO
IFU
CJK
EF
/FEFSMBOETF

UFHFOIBOHFS
BBOXF[JHF
NBUFSJFFM
%JU
HPME
JO
IFU
CJK[POEFS
)S
.T
3PUUFSEBN
FFO

Landing Platform Dock
WPPS
IFU
USBOTQPSU
WBO
USPFQFO
FO
NBUFSJFFM
(F[BNFOMJKL
HFCSVJL

WBO
EJU
/FEFSMBOETF
NBSJOFWBBSUVJH
LPO
IFU
UFLPSU
BBO
TDIFFQTSVJNUF
BBO
#SJUTF
[JKEF

UFO
EFMF
PQIFďFO52
8FMMJDIU
LPO
EF
3PUUFSEBN
NFU
EF
UK/NL Amphibious Force
XPSEFO

JOHF[FU
CJK
FFO
NJMJUBJSF
PQFSBUJF
JO
*SBL
7BO
#SJUTF
[JKEF
XFSE
CJK
FFO
CF[PFL
WBO
EF

/FEFSMBOETF
BNCBTTBEFVS
#FOUJODL
WBO
4DIPPOIFUFO
BBO
IFU
#SJUTF
IPPGELXBSUJFS
JO

/PSUIXPPE
EF[F
TVHHFTUJF
HFEBBO53
#JOOFO
EF
/FEFSMBOETF
%FGFOTJFTUBG
XFSE
EF[F

NPHFMJKLIFJE
FWFOFFOT
POEFSLFOE
%F
,POJOLMJKLF
.BSJOF
[P
XBT
EF
HFEBDIUF
LPO
PQ

LPSUF
UFSNJKO
)S
.T
3PUUFSEBN
WPPS
FFO
BNêCJTDIF
PQFSBUJF
HFSFFENBLFO
0PL
XBT

FFO
CBUBMKPO
NBSJOJFST
CFTDIJLCBBS54

51 $PEF
8BTIJOHUPO
11
EFDFNCFS
2002
OS
XBTJ379
PQ
CBTJT
WBO
JOMJDIUJOHFO
WBO
'SBOL
.JMMFS
Special Assistant

to the President for Defense Policy
52 7BO
%VZWFOEJKL
30
KVOJ
2009
53 BZ
$PEFCFSJDIU
-POEFO
BBO
DVB 10
EFDFNCFS
2002
OS
MPOJ275

54 %FG/SSA, DAB
$PMM
7FOFNB
19722005, map 231
A4USBUFHJTDIF
BOBMZTF
JO[BLF
NL
CJKESBHF
IRK
<*SBL>
OBBS

TJUVBUJF
FJOE
EFDFNCFS
2002

WFSTJF
3
KBOVBSJ
2003

362 De Nederlandse militaire betrokkenheid bij Irak: september 2002-maart 2003

 0Q
16
EFDFNCFS
WPFHEF
EF
#SJUTF
NJOJTUFS
WBO
%FGFOTJF
)PPO
[JDI
JO
EJU
LPPS55
%FUBJMT

XFSEFO
VJUHFXFSLU
JO
FFO
CSJFG
WBO
EJF[FMGEF
EBUVN
WBO
EF
#SJUTF
WMPPUDPNNBOEBOU
BBO

[JKO
/FEFSMBOETF
FWFOLOJF
EF
$PNNBOEBOU
EFS
;FFNBDIU
JO
/FEFSMBOE
WJDFBENJSBBM

7BO
EFS
"B
8BT
IFU
OJFU
NPHFMJKL
EF
3PUUFSEBN
NFU
/FEFSMBOETF
FO
#SJUTF
NBSJOJFST

BBO
CPPSE
NFF
UF
MBUFO
EPFO
BBO
FFO
PFGFOJOH
OBCJK
$ZQSVT
UVTTFO
26
KBOVBSJ
FO
6
GFCSV
BSJ
JO
IFU
HFIFFM
WBO
FFO
#SJUT
WMPPUWFSCBOE
EBU
[PV
PQTUPNFO
OBBS
IFU
4VF[LBOBBM

%F[F
PFGFOJOH
[PV
FFO
DPNQFOTBUJF
LVOOFO
[JKO
WPPS
EF
KBBSMJKLTF
#SJUT/FEFSMBOETF

XJOUFSPFGFOJOH
JO
/PPSXFHFO
EJF
JO
PNWBOH
BBO[JFOMJKL
ESFJHEF
UF
XPSEFO
HFSFEVDFFSE

[P
OJFU
HFIFFM
BGHFMBTU
WBOXFHF
CF[JHIFEFO
WBO
EF
Royal Marines
FMEFST
FO
QBTUF
PQ
IBBS

CFVSU
XFFS
JO
EF
#SJUTF
QMBOOJOH
WPPS
FFO
Far East Deployment
*O
EF
PPTUFMJKLF
.JEEFM
MBOETF
;FF
LPO
HF[BNFOMJKL
XPSEFO
HFPFGFOE
FO
BG IBOLFMJKL
WBO
XBU
/FEFSMBOE
QPMJ
UJFL
CFTMPPU
LPO
EF
3PUUFSEBN
NFFWBSFO
EPPS
IFU
4VF[LBOBBM
PG
UFSVHLFSFO

)FU
WFS[PFL
XFSE
CFTQSPLFO
JO
EF
4UVVSHSPFQ
.JMJUBJSF
0QFSBUJFT
%F
EFFMOFNFST
BBO

dit gesprek, DGPZ
4JCMFT[
FO
DAB
$BTUFMFJKO
NFFOEFO
EBU
FS
QPMJUJFL
HFFO
SVJNUF
XBT
WPPS

FFO
VJU[FOEJOH
WBO
/FEFSMBOETF
NJMJUBJSFO
EJF
JO
WFSCBOE
[PV
LVOOFO
XPSEFO
HFCSBDIU

NFU
*SBL
)FU
Foreign Office
[PV
WPMHFOT
#VJUFOMBOETF
;BLFO
PPL
OJFU
CJK
EF[F
#SJUTF
VJU
OPEJHJOH
CFUSPLLFO
[JKO
HFXFFTU56
&S
XBT
FFO
NBUFSJFFMUFDIOJTDI
FYDVVT
WPPSIBOEFO

PN
EF
NBSJUJFNF
HFWPFMFOT
BBO
EF
PWFS[JKEF
WBO
EF
/PPSE[FF
UF
TQBSFO
0Q
20
EFDFN
CFS
CFSJDIUUF
7BO
EFS
"B
[JKO
#SJUTF
DPMMFHB
EBU
JO
EF
PQHFHFWFO
QFSJPEF
)S
.T
3PU
UFSEBN
OJFU
WBBSLMBBS
XBT
WBOXFHF
POEFSIPVETXFSL[BBNIFEFO57
%FFMOBNF
BBO
FFO
PFGFOJOH
JO
EF
PPTUFMJKLF
.JEEFMMBOETF
;FF
UJKEFOT
FFO
Far East
Deployment
WBO
EF
#SJUTF
WMPPU
[PV
WBOVJU
/FEFSMBOET
QFSTQFDUJFG
JOEFSEBBE
FFO
POWFS
TUBOEJHF
NBOPFVWSF
[JKO
HFXFFTU
&FO
PFGFOJOH
NFU
/FEFSMBOETF
NBSJOFTUSJKELSBDIUFO

OBCJK
$ZQSVT
MFFL
UF
WFFM
PQ
FFO
UVTTFOTUPQ
SJDIUJOH
1FS[JTDIF
(PMG
CDS
,SPPO
MFHEF

NJOJTUFS
,BNQ
OB
EJFOT
BBOUSFEFO
IFU
WPPSTUFM
OPH
NPOEFMJOH
WPPS
NBBS
,BNQ
[FJ

EBBS
OFF
UFHFO
)JK
XJMEF
OJFU
ATMVJQFOEFSXJKT
XPSEFO
CFUSPLLFO
CJK
FFO
PQFSBUJF
UFHFO

*SBL58
0PL
JO
EF
WFSHBEFSJOH
WBO
EF
.JOJTUFSSBBE
PQ
20
EFDFNCFS
2002
XFFT
,BNQ
IFU

WPPSTUFM
UPU
WFSQMBBUTJOH
WBO
EF
NBSJOFPFGFOJOH
WBO
/PPSXFHFO
OBBS
EF
.JEEFMMBOETF

;FF
BG
/FEFSMBOE
EJFOEF
FFO
FWFOUVFFM
CFTMVJU
UPU
NJMJUBJS
JOHSJKQFO
JO
*SBL
ANFU
WSJKF

IBOEFO
UF
LVOOFO
OFNFO59
%JU
JOUFSNF[[P
JMMVTUSFFSU
IPF
EF
BNCJUJF
WBO
LSJKHTNBDIUPOEFSEFMFO
PN
[JDI[FMG
UF

QSPêMFSFO
FO
NFEF
PN
CVEHFUUBJSF
SFEFOFO
EF
FJHFO
PONJTCBBSIFJE
UF
EPFO
VJULPNFO

[JDI
PPL
JO
IFU
ESFJHFOEF
DPOëJDU
NFU
*SBL
EFFE
HFMEFO
%F
%FGFOTJFMFJEJOH
NPFTU
FS

SFLFOJOH
NFF
IPVEFO
EBU
UVTTFO
EJF
WFSTDIJMMFOEF
LSJKHTNBDIUPOEFSEFMFO
POEFSMJOH
FFO

[FLFSF
OBJKWFS
LPO
POUTUBBO
XBOOFFS
IFU
FOF
POEFSEFFM
XFM
FO
IFU
BOEFSF
OJFU
JO
FFO

UPFLPNTUJHF
HSPPUTDIBMJHF
NJMJUBJSF
PQFSBUJF
[PV
XPSEFO
CFUSPLLFO60

55 BZ, DVB/03019
)PPO
BBO
7BO
EFS
,OBBQ
16
EFDFNCFS
2003
OS
MO 14/11$

56 %FG/SSA, BSG, DAB
EM1, doos 1, 1
KBOVBSJ
UN
16
KVOJ
2003
7FSTMBH
4UVVSHSPFQ
.JMJUBJSF
0QFSBUJFT
20
EFDFN
ber 2002, aangeboden met nota DAB
BBO
EF
.JOJTUFS
10
KBOVBSJ
2003
OS
%03/016
57 BZ, DVB/03019
$PODFQUOPUB
CDS
,SPPO
BBO
.JOJTUFS
29
KBOVBSJ
2003

58 ,BNQ
6
KVMJ
2009
59 /PUVMFO
.JOJTUFSSBBE
20
EFDFNCFS
2002, 3E
60 *O
EJF
[JO
PPL
,SPPO
JO
[JKO
HFTQSFL
NFU
EF
$PNNJTTJF
PQ
25 augustus 2009

De Nederlandse militaire betrokkenheid bij Irak: september 2002-maart 2003 363

10.3.5 EEN STRATEGISCHE ANALYSE INZAKE EEN NEDERLANDSE BIJDRAGE AAN OPERATIES TEGEN IRAK
/BBS
BBOMFJEJOH
WBO
EF
UPFMJDIUJOH
EJF
(SPTTNBO
PQ
5
EFDFNCFS
2002
PQ
IFU
"NFSJ
LBBOTF
WFS[PFL
BBO
%F
)PPQ
4DIFďFS
IBE
HFHFWFO
WPOE
CJK
EF
%FGFOTJFTUBG
PQ
13 de
DFNCFS
OBEFS
PWFSMFH
QMBBUT
%JU
PWFSMFH
TUPOE
POEFS
MFJEJOH
WBO
TPVTDIFG
0QFSBUJÌO
WBO

EF
%FGFOTJFTUBG
CSJHBEFHFOFSBBM
7BO
0TDI
EJF
PPL
BMT
EFMFHBUJFMFJEFS
JO
5BNQB
[PV

PQUSFEFO
7FSUFHFOXPPSEJHFST
WBO
EF
MIVD
FO
WBO
IFU
NJOJTUFSJF
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO

OBNFO
BBO
EJU
PWFSMFH
EFFM
)FU
CMFFG
EBBSEPPS
OJFU
UPU
TUSJLU
NJMJUBJSF
BGXFHJOHFO
CF
QFSLU
)FU
EPFM
XBT
OB
UF
HBBO
XFMLF
QPMJUJFLF
FO
NJMJUBJSTUSBUFHJTDIF
PWFSXFHJOHFO
UFO

HSPOETMBH
NPFTUFO
MJHHFO
BBO
FFO
CFTMVJU
PWFS
FFO
/FEFSMBOETF
CJKESBHF
BBO
PQFSBUJFT

UFHFO
*SBL
IFU
JEFOUJêDFSFO
WBO
EF
SJTJDPT
FO
IFU
BEWJTFSFO
PWFS
EF
XFOTFMJKLIFJE
FO

IBBMCBBSIFJE
WBO
[PO
CJKESBHF
XBBSCJK
SFLFOJOH
XFSE
HFIPVEFO
NFU
BOEFSF
/FEFS
MBOETF
JOUFSOBUJPOBMF
NJMJUBJSF
CJKESBHFO
&FO
FO
BOEFS
NPFTU
VJUNPOEFO
JO
FFO
JOTUSVD
UJF
WPPS
EF
OBBS
5BNQB
UF
[FOEFO
POEFSIBOEFMJOHTEFMFHBUJF61
*O
EF
OBBS
BBOMFJEJOH
WBO
EJU
PWFSMFH
PQHFTUFMEF
TUSBUFHJTDIF
BOBMZTF
XFSE
WFSPOEFS
TUFME
EBU
EF
/FEFSMBOETF
SFHFSJOH
BMMFFO
EBBEXFSLFMJKL
[PV
CJKESBHFO
BBO
NJMJUBJSF
PQF
SBUJFT
BMT
JO
IBBS
PHFO
TQSBLF
XBT
WBO
FFO
[PEBOJHF
material breach van resolutie 1441 door
*SBL
EBU
NJMJUBJSF
NBBUSFHFMFO
HFSFDIUWBBSEJHE
XBSFO
A)FU
LBMF
GFJU
EBU
EF
VS dit in een
CFQBBME
HFWBM
WJOEU
JT
EVT
OJFU
WPMEPFOEF


7FSPOEFSTUFME
XFSE
EBU
EF
BOJNP
CJK
IFU

EFNJTTJPOBJSF
LBCJOFU
OJFU
HSPPU
[PV
[JKO
PN
UPU
[PO
NJMJUBJSF
CJKESBHF
UF
CFTMVJUFO
)FU

XBT
FDIUFS
JO
/FEFSMBOET
CFMBOH
PN
AFFO
CFUSPVXCBBS
CPOEHFOPPU
WBO
EF
7FSFOJHEF

4UBUFO
UF
[JKO
0PL
EF
QPTJUJF
WBO
EF
MBOEFO
JO
IFU
.JEEFO0PTUFO
JO
FFO
UPFLPNTUJH

DPOëJDU
LXBN
UFS
TQSBLF
;P
XFSE
WBO
5VSLJKF
WFSXBDIU
EBU
IFU
FFO
"NFSJLBBOTF
BBOWBM

PQ
*SBL
PQFOMJKL
[PV
TUFVOFO

%F
NFFTU
WPPS
EF
IBOE
MJHHFOEF
/FEFSMBOETF
EFGFOTJFWF
NJMJUBJSF
CJKESBHFO
XBSFO

JO[FU
WBO
1BUSJPUT
GSFHBUUFO
NJKOFOKBHFST
FO
NBSJUJFNF
QBUSPVJMMFWMJFHUVJHFO
0WFSJHF

NBSJUJFNF
MBOE
FO
MVDIUTUSJKELSBDIUFO
LPOEFO
PPL
WPPS
EFGFOTJFWF
UBLFO
XPSEFO
JOHF
[FU
NBBS
EBO
ESFJHEF
IFU
SJTJDP
EBU
JO
EF
QFSDFQUJF
WBO
BOEFSFO
EF
WFSCJOEJOH
OBBS
PG
GFOTJFWF
UBLFO
TOFM
XFSE
HFMFHE
0ďFOTJFWF
CJKESBHFO
XBSFO
JO
UIFPSJF
UF
TQMJUTFO
JO
PO
EFSTUFVOFOEF
PQFSBUJFT
CVJUFO
*SBL
FO
PďFOTJFWF
PQFSBUJFT
JO
FO
CPWFO
*SBL
0OEFSTUFV
OFOEF
PQFSBUJFT
BMT
MVDIUUSBOTQPSU
CVJUFO
*SBL
[PVEFO
NJOEFS
JO
IFU
PPH
TQSJOHFO
)FU

XBT
OBBS
PQ
IFU
NJOJTUFSJF
WBO
%FGFOTJF
XFSE
HFEBDIU
PWFSJHFOT
EF
WSBBH
PG
EF
"NFSJ
LBOFO
[BUFO
UF
XBDIUFO
PQ
WFFM
SFMBUJFG
LMFJOF
PďFOTJFWF
CJKESBHFO
PNEBU
EJF
EF
DPÕS
EJOBUJF
WBO
FFO
HSPPUTDIBMJHF
NJMJUBJSF
PQFSBUJF
OPEFMPPT
DPNQMFY
NBBLUFO
[FLFS
BMT
FS

CPWFOEJFO
UPU
JO
FFO
MBBU
TUBEJVN
PO[FLFSIFJE
CFTUPOE
PWFS
EF
EBBEXFSLFMJKL
EPPS
BG
[POEFSMJKLF
MBOEFO
UF
MFWFSFO
CJKESBHFO
A7PPS
FFO
FWFOUVFMF
BBOWBM
UFHFO
*SBL
[BM
EBBSPN

WPPSBM
XPSEFO
HF[PDIU
OBBS
QPMJUJFLF
TUFVO


#JK
EF
EPPS
(SPTTNBO
JO
[JKO
HFTQSFL
NFU
%F
)PPQ
4DIFďFS
OPH
HFOPFNEF
/FEFS
MBOETF
CJKESBHFO
BBO
ADPOTFRVFODF
NBOBHFNFOU
PN
EF
FďFDUFO
WBO
FFO
HSPPUTDIBMJHF
DB
UBTUSPGF
UJKEFOT
PG
OB
FFO
NJMJUBJSF
PQFSBUJF
UF
CFQFSLFO
LPO
XPSEFO
HFEBDIU
BBO
OPPE
IVMQWFSLFOOJOHTUFBNT
Disaster Assistance Response Team, DART

NJMJUBJSF
OPPEIVMQFFOIFEFO

NBCPOUTNFUUJOHTDBQBDJUFJU
DBQBDJUFJU
WPPS
IFSTUFM
WBO
EF
JOGSBTUSVDUVVS
FO
CFWFJMJHJOHT
FFOIFEFO
&FO
EFSHFMJKLF
DBQBDJUFJU
LPO
JO
IFU
HFCJFE
XPSEFO
HFTUBUJPOFFSE
NBBS
FWFOUVFFM

PPL
JO
/FEFSMBOE
HFSFFE
XPSEFO
HFIPVEFO
%F
/FEFSMBOETF
NBCDBQBDJUFJU
XBT
PWFSJHFOT

61 %FG/SSA, DAB
$PMM
7FOFNB
19722005, map 231
4USBUFHJTDIF
BOBMZTF
JO[BLF
NL
CJKESBHF
IRK
OBBS
TJUVBUJF

FJOE
EFDFNCFS
2002

[FWFOEF

WFSTJF
3
KBOVBSJ
2003
%F[F
CSPO
JT
PPL
HFCSVJLU
WPPS
XBU
WFSEFS
JO
EF[F

QBSBHSBBG
FO
QBSBHSBBG
1036
WPMHU

364 De Nederlandse militaire betrokkenheid bij Irak: september 2002-maart 2003

 [FFS
HFSJOH
TMFDIUT
ÊÊO
QFMPUPO

FO
XBT
JO
/FEFSMBOE
[FMG
OPEJH
'FJUFMJKL
LPO
BMMFFO
FFO

DARTUFBN
XPSEFO
BBOHFCPEFO
[POEFS
EBU
/FEFSMBOE
[JDI
WBTUMFHEF
PQ
WFSWPMHTUFVO
NFU

NJMJUBJSF
OPPEIVMQDBQBDJUFJU
#JK
CJKESBHFO
BBO
EF
TUBCJMJUFJU
FO
EF
XFEFSPQCPVX
WJFM
UF

EFOLFO
BBO
JOGBOUFSJFCBUBMKPOT
FFO
HFOJFIVMQCBUBMKPO
CIMICDBQBDJUFJU
Civil-Military Coo-
peration

FO
TUBWFO
PN
IJFSBBO
MFJEJOH
UF
HFWFO

&FO
BG[POEFSMJKL
WSBBHTUVL
EBU
CJK
IFU
NJOJTUFSJF
WBO
%FGFOTJF
NFEF
POEFS
PHFO
XFSE

HF[JFO
XBT
EF
LXFTUJF
WBO
EF
[PHFOBBNEF
backfill
IFU
CFTDIJLCBBS
TUFMMFO
WBO
/FEFS
MBOETF

FFOIFEFO
EJF
BOEFSF
"NFSJLBBOTF
PG
#SJUTF

FFOIFEFO
LPOEFO
WSJKNBLFO
WPPS

IFU
PPSMPHTUPOFFM
%BBSCJK
WJFM
JO
IFU
CJK[POEFS
UF
EFOLFO
BBO
EF
PQFSBUJF Enduring Freedom

0Q
EF[F
XJK[F
XFSE
JOEJSFDU
TUFVO
WFSMFFOE
NBBS
EFFE
/FEFSMBOE
OJFU
NFF
BBO
PďFO
TJFWF
BDUJFT
JO
*SBL
*O
CFHJOTFM
CFTDIJLUF
/FEFSMBOE
PWFS
WPMEPFOEF
DBQBDJUFJU
PN
'16T

en Special Forces
[PXFM
JO
"GHIBOJTUBO
BMT
JO
*SBL
JO
UF
[FUUFO
6JU
IFU
HF[JDIUTQVOU
WBO
FFO

[P
FĐDJÌOU
NPHFMJKLF
JO[FU
WBO
NJEEFMFO
XBT
FFO
WFSTOJQQFSJOH
WBO
EF
/FEFSMBOETF
NJ
MJUBJSF
CJKESBHF
PWFS
EF[F
UXFF
MBOEFO
FDIUFS
POXFOTFMJKL
FO
PPL
POOPEJH
7PPS
CENTCOM
XBSFO
CJKESBHFO
BBO
PQFSBUJF
Enduring Freedom
OFU
[P
SFMFWBOU
BMT
WPPS
*SBL

%F
BOBMZTF
WBO
EF
%FGFOTJFTUBG
EJF
IJFS
XFSE
TBNFOHFWBU
DPODMVEFFSEF
POEFS
NFFS
EBU

1

IFU
JO
EF
MJKO
NFU
EF
/FEFSMBOETF
EPFMTUFMMJOHFO
XBT
PN
JO
EF
IVJEJHF
GBTF
WBO
IFU

DPOëJDU
QPMJUJFLF
TUFVO
BBO
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
UF
HFWFO
FO
EF[F
UF
WFSTUFSLFO
EPPS

OV
SFFET
BBO
UF
HFWFO
EBU
/FEFSMBOE
CFSFJE
XBT
NJMJUBJSF
CJKESBHFO
UF
PWFSXFHFO

NPDIU
*SBL
[JDI
OJFU
IPVEFO
BBO
SFTPMVUJF
1441;
2

IFU
JO
EF[FMGEF
MJKO
MBH
PN
JO
IFU
LPNFOEF
PWFSMFH
NFU
EF
"NFSJLBOFO
EFGFOTJFWF

CJKESBHFO
UF
POULPQQFMFO
WBO
PďFOTJFWF
NJMJUBJSF
PQFSBUJFT
5F
EFOLFO
WJFM
BBO
1BUSJPUT

JO
5VSLJKF
FO
IFU
POEFS
WPPSCFIPVE
UPF[FHHFO
WBO
EF
/FEFSMBOETF
NBSJUJFNF
NJE
EFMFO
JO
IFU
PQFSBUJFHFCJFE
WBO
CENTCOM
WPPS
IVO
JO[FU
JO
IFU
LBEFS
WBO
*SBL
3

EBU
IFU
POWFSTUBOEJH
XBT
HSPPUTDIBMJHF
NJMJUBJSF
NJEEFMFO
BBO
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO

UPF
UF
[FHHFO
WPPS
PďFOTJFWF
PQFSBUJFT
)FU
XBT
JNNFST
EFOLCBBS
EBU
EF
7FSFOJHEF

4UBUFO
FO
IFU
7FSFOJHE
,POJOLSJKL
[PVEFO
CFTMVJUFO
UPU
FFO
BBOWBM
[POEFS
EBU
EF

/FEFSMBOETF
SFHFSJOH
EJU
HFSFDIUWBBSEJHE
[PV
WJOEFO
&FO
FJHFO
/FEFSMBOET
PPS
EFFM
PG
FS
TQSBLF
XBT
WBO
material breach
XBT
OPEJH

7BTUHFTUFME
XFSE
FWFOFFOT
EBU
IFU
CFMBOH
WBO
FFO
/FEFSMBOETF
CJKESBHF
OJFU
WBO
HFXJDIU

XBT
POUCMPPU
%F
"NFSJLBOFO
IBEEFO
OJFU
WPMEPFOEF
FFOIFEFO
PN
JO
BMMF
PPSMPHTUIFB
UFST
TVDDFTWPM
UF
LVOOFO
[JKO
7PPS
"GHIBOJTUBO
FO
EF
)PPSO
WBO
"GSJLB
IBEEFO
[JK
OJFU

HFOPFH
FFOIFEFO
PN
BMMF
HFXFOTUF
PQFSBUJFT
UF
LVOOFO
VJUWPFSFO
%F
"NFSJLBBOTF
XBBS
EFSJOH
WPPS
EF
/FEFSMBOETF
CJKESBHFO
[PV
JO
EBU
MJDIU
NPFUFO
XPSEFO
CF[JFO

10.3.6 WAPENSCHOUW EN ONDERHANDELINGSMANDAAT

*O
EF
SPOE
EF
KBBSXJTTFMJOH
WBO
2002 naar 2003
PQHFTUFMEF
WFSTJFT
WBO
EF
BOBMZTF
WBO
EF

%FGFOTJFTUBG
XFSE
DPODSFUFS
JOHFHBBO
PQ
EF
JO
UF
[FUUFO
NJMJUBJSF
NJEEFMFO
)FU
IJFME

BMMFNBBM
OJFU
PWFS
PPL
WBOXFHF
EF
WFSQMJDIUJOHFO
EJF
/FEFSMBOE
FMEFST
JO
EF
XFSFME
NFU

OBNF
JO
"GHIBOJTUBO
FO
EF
#BMLBO
XBT
BBOHFHBBO
;P
LPO
EF
,POJOLMJKLF
.BSJOF
ÊÊO

GSFHBU
UFS
CFTDIJLLJOH
TUFMMFO
UFO
CFIPFWF
WBO
FTDPSUFUBLFO
EF[F
UBLFO
XBSFO
OJFU
HFTQF
DJêDFFSE

NFU
EJFO
WFSTUBOEF
EBU
EJU
PPSMPHTTDIJQ
SFFET
JO
PQFSBUJF Enduring Freedom
QBSUJDJQFFSEF
0PL
XBT
FS
FFO
POEFS[FFCPPU
WPPS
JOMJDIUJOHFOWFSHBSJOH
CFTDIJLCBBS

5XFF
NJKOFOKBHFST
XBSFO
BM
JO
IFU[FMGEF
LBEFS
BBOHFCPEFO
NBBS
EF
"NFSJLBOFO
IBEEFO

EBBSPQ
OPH
HFFO
CFSPFQ
HFEBBO

De Nederlandse militaire betrokkenheid bij Irak: september 2002-maart 2003 365

 %F
,POJOLMJKLF
-VDIUNBDIU
LPO
BMT
NPHFMJKLF
EFGFOTJFWF
CJKESBHF
1BUSJPUT
MFWFSFO
&S

XBSFO
UXFF
PQUJFT
WPPS
EF
JO[FU
EBBSWBO
HFTDIFJEFO
PQ
UXFF
MPDBUJFT
FML
NFU
FFO
TFQB
SBBU
DPNNBOEP
PG
DFOUSBBM
PQ
ÊÊO
MPDBUJF
*O
IFU
FFSTUF
HFWBM
XBT
BBONFSLFMJKL
NFFS

QFSTPOFFM
OPEJH
6JU
FFO
JOWFOUBSJTBUJF
CMFFL
EBU
JO
,PFXFJU
FO
*TSBÌM
XFJOJH
CFIPFGUF

CFTUPOE
BBO
/FEFSMBOETF
1BUSJPUT
JO
5VSLJKF
XBT
EF[F
CFIPFGUF
XBBSTDIJKOMJKL
XFM
BBO
XF[JH
A*OEJFO
*SBL
5VSLJKF
XJM
USFďFO
[VMMFO
EF
5VSLTF
NJMJUBJSF
WMJFHWFMEFO
EJF
XPSEFO

HFCSVJLU
EPPS
"NFSJLBBOTF
FFOIFEFO
XBBSTDIJKOMJKL
IFU
CFMBOHSJKLTUF
EPFMXJU
[JKO
8BT
JO
IFU
WPPSHBBOEF
TQSBLF
WBO
EFGFOTJFWF
NJMJUBJSF
CJKESBHFO
PPL
FOLFMF
PďFOTJFWF

CJKESBHFO
XFSEFO
HFOPFNE
;P
LPO
EF
,POJOLMJKLF
.BSJOF
FFO
CBUBMKPO
NBSJOJFST
MFWFSFO

BBOHFWVME
NFU
FFO
FFOIFJE
[XBSF
NPSUJFSFO
FFO
MPHJTUJFL
FMFNFOU
FO
FFO
Special ForcesFFO
IFJE
)S
.T
3PUUFSEBN
XBT
PQ
LPSUF
UFSNJKO
CFTDIJLCBBS
WPPS
IFU
WFSWPFS
FSWBO
%F
,POJOLMJKLF
-BOENBDIU
LPO
BMT
NPHFMJKLF
PďFOTJFWF
CJKESBHF
ÊÊO
DPNQBHOJF
WBO

IFU
,PSQT
$PNNBOEPUSPFQFO
MFWFSFO
WPPS
TQFDJBMF
PQFSBUJFT
PG
WFSLFOOJOHTUBLFO
&FO

UBOLCBUBMKPO
WBO
44
-FPQBSEUBOLT
LPO
XPSEFO
JOHFCSBDIU
JO
FFO
CVJUFOMBOETF
HFNFDIB
niseerde brigade en onder NBCPNTUBOEJHIFEFO
0PL
LPO
FFO
QBOUTFSHFOJFCBUBMKPO
XPS
EFO
HFMFWFSE
CFTUBBOEF
VJU
UXFF
QBOUTFSHFOJFDPNQBHOJFÌO
FO
FFO
DPOTUSVDUJFXFH
IFSTUFMEFUBDIFNFOU
XBBSBBO
FWFOUVFFM
NJEEFMFO
PN
CSVHHFO
UF
DPOTUSVFSFO
LPOEFO

XPSEFO
UPFHFWPFHE
%F[F
FFOIFJE
XBT
JO
TUBBU
EFFM
UF
OFNFO
BBO
WSJKXFM
BMMF
NPCJMJUFJUT
WFSCFUFSFOEF
PQFSBUJFT
%F
,POJOLMJKLF
-VDIUNBDIU
IBE
JO
EJU
TDFOBSJP
OBBTU
EF
UPFTUFMMFO
WPPS
PQFSBUJF
Enduring
Freedom
PPL
OPH
[FT
'16T
WPPS
FFO
BOEFSF
MPDBUJF
CFTDIJLCBBS
(FEVSFOEF
MBOHFSF
UJKE

LPOEFO
CPWFOEJFO
[FT
"QBDIFHFWFDIUTIFMJLPQUFST
CFTDIJLCBBS
XPSEFO
HFTUFME
0N
SF
EFOFO
WBO
FĐDJFODZ
WFSEJFOEF
IFU
EF
WPPSLFVS
EF[F
IFMJLPQUFST
POEFS
UF
CSFOHFO
CJK
FFO

"NFSJLBBOTF
FFOIFJE
PN
[P
UF
LVOOFO
CFTQBSFO
PQ
POEFSTUFVOJOHTQFSTPOFFM
7BO
EF
[JKEF
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
XFSEFO
CJK
EF[F
CFTDIPVXJOHFO
JO
UXFF
WFSHBEF
SJOHFO
WBO
EF
BNCUFMJKLF
4UVVSHSPFQ
.JMJUBJSF
0QFSBUJFT
PQ
20
EFDFNCFS
2002 en 9
KB
nuari 2003
FOLFMF
LBOUUFLFOJOHFO
HFQMBBUTU62
7PMHFOT
EF
WFSUFHFOXPPSEJHFST
WBO
#VJUFO
MBOETF
;BLFO
LPO
JO
EJU
TUBEJVN
BMMFFO
PWFS
IFU
FFSTUF
EFFM
WBO
IFU
"NFSJLBBOTF
WFS[PFL

JO
5BNQB
XPSEFO
PWFSMFHE
JODMVTJFG
EF
QMBBUTJOH
WBO
1BUSJPUT
;PESB
CFUFS
JO[JDIU
JO
EF

"NFSJLBBOTF
CFIPFGUFO
CFTUPOE
LPOEFO
EF
CFWFMIFCCFST
WFSEFSF
WPPSCFSFJEJOHFO
USFG
GFO
PQ
WPPSXBBSEF
EBU
HFFO
POPNLFFSCBSF
NBBUSFHFMFO
NPDIUFO
XPSEFO
HFOPNFO
PG

TJHOJêDBOUF
BEEJUJPOFMF
LPTUFO
XPSEFO
HFNBBLU
WPPSEBU
/FEFSMBOE
FFO
êOBBM
CFTMVJU

IBE
HFOPNFO
.PDIUFO
FS
PWFS
EF[F
WPPSCFSFJEJOHFO
WSBHFO
XPSEFO
HFTUFME
EPPS
EF

5XFFEF
,BNFS
PG
EF
QFST
EBO
[PV
IFU
BOUXPPSE
NPFUFO
MVJEFO
EBU
VJUFSBBSE
NJMJUBJS

XFSE
HFBOUJDJQFFSE
PQ
BMMF
NPHFMJKLF
PQUJFT
FDIUFS
[POEFS
EBU
FS
BM
TQSBLF
XBT
WBO
FFO

DPODSFFU
CFTMVJU
7FSEFS
XFSE
JO
EF
WFSHBEFSJOHFO
WBO
EF
smo
SFFET
HFBOUJDJQFFSE
PQ
EF

opstelling van een artikel 100CSJFG
BBO
EF
5XFFEF
,BNFS
%F[F
CSJFG
NPFTU
HFSFFE
[JKO

PQ
IFU
NPNFOU
EBU
EF
CFTMVJUWPSNJOH
JO
EF
.JOJTUFSSBBE
BBO
EF
PSEF
XBT
PWFS
EFFMOBNF

BBO
FFO
NJMJUBJS
PQUSFEFO
UFS
VJUWPFSJOH
WBO
FFO
EBBSUPF
TUSFLLFOEF
7FJMJHIFJETSBBESFTP
MVUJF

3JDIUMJKOFO
WPPS
EF
/FEFSMBOETF
EFMFHBUJF
EJF
OBBS
CENTCOM
[PV
WFSUSFLLFO
XFSEFO

JO
PWFSMFH
UVTTFO
CFJEF
NJOJTUFSJFT
VJUHFXFSLU
JO
FFO
TUVL
EBU
PQ
10
KBOVBSJ
EPPS
CDS
,SPPO
BBO
NJOJTUFS
,BNQ
XFSE
WPPSHFMFHE
POEFS
HFMJKLUJKEJHF
UPF[FOEJOH
WBO
BGTDISJG

62 %FG/SSA, BSG, DAB
EM
1, doos 1, 1
KBOVBSJ
UN
16
KVOJ
2003
"BOHFCPEFO
BBO
EF
NJOJTUFS
WBO
%FGFOTJF
CJK

nota van DAB van 10
KBOVBSJ
2003
OS
%03/016

366 De Nederlandse militaire betrokkenheid bij Irak: september 2002-maart 2003

 UFO
BBO
EF
NJOJTUFSQSFTJEFOU
FO
EF
NJOJTUFS
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO63
(PFELFVSJOH
WBO

IFU
EPPS
EF
CDS
PQHFTUFMEF
NBOEBBU
WPPS
EF
OBBS
5BNQB
UF
[FOEFO
EFMFHBUJF
IBE
QMBBUT

JO
FFO
OBEFS
PWFSMFH
UVTTFO
EF
ESJF
NJOJTUFST
JO
IFU
XFFLFJOEF
WBO
11 en 12
KBOVBSJ
2003,
XBBSWBO
EF
$PNNJTTJF
HFFO
WFSTMBH
CFLFOE
JT

*O
EJU
POEFSIBOEFMJOHTNBOEBBU
XFSE
OPH
FFOT
WBTUHFMFHE
EBU
EF
/FEFSMBOETF
SFHFSJOH

op 6
EFDFNCFS
CFTMPUFO
IBE
AQPTJUJFG 
UF
SFBHFSFO
PQ
IFU
"NFSJLBBOTF
WFS[PFL
PN
CJK
UF

ESBHFO
BBO
EF
QMBOOJOH
UFO
CFIPFWF
WBO
FFO
NPHFMJKL
NJMJUBJS
PQUSFEFO
UFHFO
*SBL
JO
IFU

HFWBM
EBU
EJU
MBOE
OJFU
PG
POWPMEPFOEF
NFFXFSLUF
BBO
EF
VJUWPFSJOH
WBO
SFTPMVUJF
1441

/FEFSMBOE
XBT
CFSFJE
UPU
Host Nation Support
FO
EF
WFSMFOJOH
WBO
PWFSWMJFHWFSHVOOJOHFO
%F

"NFSJLBBOTF
TUSJKELSBDIUFO
LPOEFO
EVT
HFCSVJLNBLFO
WBO
IFU
/FEFSMBOETF
HSPOEHFCJFE

WPPS
EF
EPPSWPFS
WBO
NJMJUBJSF
FFOIFEFO
FO
NBUFSJFFM
7FSEFS
XBT
/FEFSMBOE
CFSFJE
EFFM
UF

OFNFO
BBO
EF
QMBOOJOH
WBO
POEFSTUFVOFOEF
FO
EFGFOTJFWF
CJKESBHFO
BBO
FFO
NPHFMJKL
NJ
litair optreden tegen Irak ter uitvoering van resolutie 1441
%BBSCJK
NPFTU
XPSEFO
HFXF[FO

PQ
IFU
WPPSCFIPVE
EBU
FFO
CFTMVJU
UPU
GFJUFMJKLF
UFSCFTDIJLLJOHTUFMMJOH
QBT
[PV
XPSEFO

HFOPNFO
PQ
CBTJT
WBO
FFO
FJHFO
PPSEFFM
PG
FS
TQSBLF
XBT
WBO
FFO
[PHFOBBNEF
material breach
WBO
EJF
SFTPMVUJF
EPPS
*SBL
&FO
EFSHFMJKL
CFTMVJU
[PV
CJK
WPPSLFVS
XPSEFO
HFOPNFO
PQ

CBTJT
WBO
FFO
OJFVXF
SFTPMVUJF
WBO
EF
7FJMJHIFJETSBBE
PWFS
NJMJUBJS
PQUSFEFO
UFHFO
*SBL
%F
EFMFHBUJF
NPFTU
JO[JDIU
[JFO
UF
LSJKHFO
JO
EF
BBSE
FO
PQ[FU
WBO
FFO
FWFOUVFMF
NJMJ
UBJSF
PQFSBUJF
PN
EF
SJTJDPT
CFUFS
UF
LVOOFO
JOTDIBUUFO
%F
CFIPFGUF
BBO
1BUSJPUT
EJFOEF

OBEFS
UF
XPSEFO
CFQBBME
/FEFSMBOE
IBE
FFO
WPPSLFVS
WPPS
IVO
JO[FU
JO
5VSLJKF
NJUT

EF
5VSLTF
SFHFSJOH
PN
EF[F
TUFVO
WSPFH
0OEFS[PDIU
LPO
XPSEFO
PG
FS
CFIPFGUF
BBO
FFO

Disaster Assistance Response Team
DART

CFTUPOE
FO
BBO
PQ
NBBU
HFTOFEFO
NJMJUBJSF
OPPE
IVMQFFOIFEFO
.FEJTDIF
FO
NBCCFTDIFSNJOHTDBQBDJUFJU
LPO
OJFU
XPSEFO
UPFHF[FHE

PNEBU
EJF
OPEJH
XBT
WPPS
IFU
FJHFO
MBOE
7FSEFS
LPO
EF
CFSFJEIFJE
XPSEFO
VJUHFTQSPLFO

NPHFMJKLIFEFO
UF
POEFS[PFLFO
WPPS
CJKESBHFO
BBO
EF
TUBCJMJTBUJF
FO
XFEFSPQCPVX
OB

BëPPQ
WBO
FFO
NJMJUBJSF
PQFSBUJF
UFHFO
*SBL
(JOH
IFU
UPU
EVTWFS
PN
IFU
FFSTUF
EFFM
WBO
IFU
"NFSJLBBOTF
WFS[PFL
UFO
BBO[JFO
WBO
IFU

UXFFEF
EFFM
EBBSWBO
EVT
EF
JO[FU
WBO
PďFOTJFWF
NJEEFMFO
NPFTU
EF
NJTTJF
OBEFSF
JOGPS
NBUJF
JOXJOOFO
PWFS
EF
TQFDJêFLF
CFIPFGUFO
WBO
EF
"NFSJLBOFO
;P
LPO
EF
WSBBH
BBO
EF

PSEF
LPNFO
PG
EF
/FEFSMBOETF
NBSJUJFNF
NJEEFMFO
WPPS
PQFSBUJF
Enduring Freedom
ÊÊO

GSFHBU
FO
[P
NPHFMJKL
FFO
UXFFEF
FFO
NBSJUJFN
QBUSPVJMMFWMJFHUVJH
FO
FFO
POEFS[FFCPPU


FWFOUVFFM
[PVEFO
XPSEFO
JOHF[FU
JO
IFU
LBEFS
WBO
EF
NJMJUBJSF
PQFSBUJFT
UFHFO
*SBL
7FSEFS

LPO
EF
EFMFHBUJF
POEFS[PFLFO
PG
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
NBYJNBBM
UXFF
NJKOFOKBHFST
LPOEFO

HFCSVJLFO
FO
POEFS
XFMLF
DPOEJUJFT
0PL
LPO
XPSEFO
LFOOJTHFOPNFO
WBO
EF
"NFSJ
kaanse vraag naar Special Forces
NFEF
JO
SFMBUJF
UPU
EF
CFIPFGUF
BBO
EF[F
DBQBDJUFJU
JO
"GHIB
OJTUBO
XBOOFFS
EJU
POEFSXFSQ
WBO
"NFSJLBBOTF
[JKEF
UFS
TQSBLF
XFSE
HFCSBDIU
)FU[FMGEF

HPME
WPPS
EF
'16T
)FU
XBT
WPPSBM
PQ
WFSMBOHFO
WBO
,BNQ
EBU
EF[F
MBBUTUF
UXFF
QBTTBHFT

JO
FFO
MBBU
TUBEJVN
16
KBOVBSJ
2003

BMTOPH
UFSVHIPVEFOEFS
XFSEFO
HFGPSNVMFFSE64

10.3.7 DE BESPREKINGEN IN TAMPA (17 JANUARI 2003)

5PU
PQ
[FLFSF
IPPHUF
XBT
IFU
PWFSMFH
UF
5BNQB
OB
EF[F
VJUWPFSJHF
WPPSCFSFJEJOH
FFO
BOUJ
DMJNBY
)FU
CMFFL
EBU
EF
/FEFSMBOETF
EFMFHBUJF
JO
IFU
IPPGELXBSUJFS
HF[FMTDIBQ
IBE
PG

63 ;JF
%FG/SSA, CDS, 2003
CDS
BBO
.JOJTUFS
10
KBOVBSJ
2003
OS
42003000107

64 *O
EF
PPSTQSPOLFMJKLF
UFLTU
WBO
EF
JOTUSVDUJF
TUPOE
EBU
/FEFSMBOE
OBBS
EF[F
CFIPFGUFO
[PV
AJOGPSNFSFO
EVT
[FMG

IFU
JOJUJBUJFG
[PV
OFNFO
UPU
IVO
CFTQSFLJOH
%FG/SSA, BSG, DAB
EM1, doos 1, 1
KBOVBSJ
UN
16
KVOJ
2003
7FSTMBH
SMO
16
KBOVBSJ
2003, aangeboden met nota DAB
BBO
.JOJTUFS
20
KBOVBSJ
2003
OS
%
03/038

De Nederlandse militaire betrokkenheid bij Irak: september 2002-maart 2003 367

 LSFFH
WBO
FOLFMF
UJFOUBMMFO
EFMFHBUJFT
WBO
BOEFSF
EPPS
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
CFOBEFSEF
MBO
EFO
EJF
TVDDFTTJFWFMJKL
XFSEFO
JOHFWMPHFO
)FU
HFTQSFL
EVVSEF
OJFU
MBOHFS
EBO
FFO
VVS
PG

UXFF65
%F
"NFSJLBOFO
UPPOEFO
[JDI
NFFS
HFÐOUFSFTTFFSE
JO
FFO
WFSSVJNJOH
WBO
EF
/FEFS
MBOETF
NJMJUBJSF
CJKESBHF
BBO
PQFSBUJF Enduring Freedom
NFEF
UFO
CFIPFWF
WBO
EF
WFSQMBBU
TJOH
WBO
"NFSJLBBOTF
FFOIFEFO
OBBS
*SBL
EF
[PHFOBBNEF
backfill

EBO
JO
EJSFDUF
EFFMOF
NJOH
BBO
EF
PQFSBUJFT
JO
FO
SPOE
*SBL
[FMG
*O
IFU
WFSMFEFO
XBT
CJK
IFSIBMJOH
QSFTTJF
PQ

/FEFSMBOE
VJUHFPFGFOE
PN
EF
JO[FU
WBO
'16T
CPWFO
"GHIBOJTUBO
UF
WFSMFOHFO
FO
EBBS

/FEFSMBOETF
Special Forces
JO
UF
[FUUFO
%JF
XFOT
[P
CMFFL
EF
/FEFSMBOETF
EFMFHBUJF
POEFS

MFJEJOH
WBO
CSJHBEFHFOFSBBM
7BO
0TDI
CFTUPOE
OPH
TUFFET
0WFS
HSPOEUSPFQFO
JO
*SBL
XFSE

OJFU
HFTQSPLFO
0PL
WPPS
EF
JO[FU
WBO
NBSJOFFFOIFEFO
XBT
FS
OJFU
WFFM
CFMBOHTUFMMJOH
)FU

BBOCPE
PN
UF
POEFS[PFLFO
PG
EF
/FEFSMBOETF
NBSJOFFFOIFEFO
EJF
EFFMOBNFO
BBO
PQF
ratie Enduring Freedom
LPOEFO
XPSEFO
JOHF[FU
WPPS
*SBL
APNMBCFMFO
IFFUUF
EBU
JO
IFU
NJMJ
UBJSF
KBSHPO

XFSE
MBVX
POUWBOHFO
NBBS
VJUFJOEFMJKL
UPDI
BBOWBBSE
%F
UXFF
NJKOFOKBHFST

EJF
/FEFSMBOE
BMT
FFO
HPFEF
CJKESBHF
[BH
IBEEFO
JO
"NFSJLBBOTF
PHFO
HFFO
IPHF
QSJPSJ
UFJU
&FO
OBESVLLFMJKL
"NFSJLBBOT
WFS[PFL
PN
MVDIUUSBOTQPSUDBQBDJUFJU
UFS
CFTDIJLLJOH
UF

TUFMMFO
LPO
OJFU
XPSEFO
HFIPOPSFFSE
PNEBU
/FEFSMBOE
EJF
DBQBDJUFJU
[FMG
OPEJH
IBE
WPPS

"GHIBOJTUBO
IFU
IBE
EBBSWPPS
SFFET
BBOWVMMFOE
DJWJFM
USBOTQPSU
JOHFIVVSE
)FU
BBOCPE
WBO
Host Nation Support FO
PWFSWMVDIUSFDIUFO
XFSE
JO
EBOL
BBOWBBSE
NBBS

PPL
OJFU
NFFS
EBO
OPSNBBM
HFWPOEFO
7FFM
XFSE
FS
JO
5BNQB
OJFU
PWFS
HF[FHE
8FM
UPPO
EFO
EF
"NFSJLBOFO
HSPUF
CFMBOHTUFMMJOH
WPPS
EF
JO[FU
WBO
/FEFSMBOETF
1BUSJPUSBLFUUFO

JO
5VSLJKF
CJK
XJK[F
WBO
predeployment
EVT
WPPSVJUMPQFOE
PQ
FWFOUVFMF
PPSMPHTIBOEFMJOHFO

XBBSJO
EJU
MBOE
LPO
XPSEFO
CFUSPLLFO
%F
"NFSJLBBOTF
EFMFHBUJF
IBE
BBOWBOLFMJKL
IVO

QMBBUTJOH
JO
+PSEBOJÌ
HFPQQFSE
NBBS
EJU
XBT
XFM
FSH
EJDIU
CJK
FFO
UPFLPNTUJH
GSPOU
JO

*SBL
FO
CPWFOEJFO
XBT
+PSEBOJÌ
HFFO
NAVOCPOEHFOPPU
/FEFSMBOE
CPPE
UXFF
1BUSJPU
CBUUFSJKFO
NFU
QFSTPOFFM
BBO
WBO
EF
WJFS
XBBSPWFS
IFU
CFTDIJLUF
WPPS
EF
MVDIUNBDIUCBTJT

%JZBSCBLJS
PG
FFO
BOEFSF
HFTDIJLUF
5VSLTF
MPDBUJF
NJUT
5VSLJKF
PN
EF[F
MVDIUBGXFFS

WSPFH
%F
"NFSJLBOFO
[FJEFO
HSBBH
UF
[JFO
EBU
IJFS
FFO
EFSEF
/FEFSMBOETF
CBUUFSJK

CJK

LXBN
)FU
[FF
USBOTQPSU
[PV
EPPS
/FEFSMBOE
[FMG
HFSFHFME
NPFUFO
XPSEFO
0Q
WFS
WPFS
OBBS
5VSLJKF
NFU
"NFSJLBBOTF
TDIFQFO
XFSE
OJFU
BBOHFESPOHFO
PNEBU
EJU
FFO
WFS
NFOHJOH
WBO
/FEFSMBOETF
EFGFOTJFWF
FO
"NFSJLBBOTF
PďFOTJFWF
PQFSBUJFT
UPU
HFWPMH
LPO

IFCCFO
"NFSJLBBOTF
WMJFHUVJHFO
WPPS
MVDIUUSBOTQPSU
XBSFO
OJFU
WPPSIBOEFO66
#FMBOHTUFMMJOH
CFTUPOE
FWFOFFOT
WPPS
IFU
CFTDIJLCBBS
TUFMMFO
WBO
FFO
OPPEIVMQWFSLFO
OJOHT
PG
DARTUFBN
)FU[FMGEF
HPME
WPPS
EF
NPHFMJKLF
JO[FU
WBO
FFO
/FEFSMBOETF

NJMJUBJSF

OPPEIVMQFFOIFJE
%JF
FFOIFJE
[PV
BMT
JO[FU
JO
*SBL
OJFU
XFSE
UPFHFTUBBO
JO
IFU
HFWBM
WBO

FFO
SBNQ
JO
EF
PNMJHHFOEF
MBOEFO
WBO
EF
SFHJP
LVOOFO
XPSEFO
POUQMPPJE

&FO
MBBUTUF
XFOT
PQ
IFU
"NFSJLBBOTF
WFSMBOHMJKTUKF
XBBSPWFS
JO
5BNQB
HFTQSPLFO
XFSE

XBT
FFO
CJKESBHF
BBO
EF
TUBCJMJTBUJFNBDIU
FO
XFEFSPQCPVX
JO
*SBL
OB
BëPPQ
WBO
IFU
DPO
ëJDU
%F
/FEFSMBOETF
EFMFHBUJF
WFSLMBBSEF
EF[F
NPHFMJKLIFJE
UF
XJMMFO
POEFS[PFLFO

*O
FFO
TBNFOWBUUJOH
WBO
EF
VJULPNTUFO
WBO
IFU
PWFSMFH
UF
5BNQB
TQSBL
EF
"NFSJ
kaanse regering op 28
KBOVBSJ
KFHFOT
EF
/FEFSMBOETF
SFHFSJOH
IBBS
FSLFOUFMJKLIFJE
VJU

WPPS
EF
AQPTJUJFWF
FO
QSPEVDUJFWF
EJTDVTTJFT
;F
CFWFTUJHEF
OPH
FFOT
EBU
FS
HFFO
CFTMJT

65 7BO
0TDI
28 augustus 2009

66 0WFS
EF
JOIPVE
WBO
IFU
PWFSMFH
[JF
SFJTWFSTMBH
/FEFSMBOETF
EFMFHBUJF
OBBS
USA van 15 t/m 17
KBOVBSJ
2003,
%FG/SSA, DAB
DPMM
7FOFNB
19722005, map 229
$PEF
8BTIJOHUPO
BBO
.
19
KBOVBSJ
2003
OS
XBTJ025

;JF
PPL
EF
OPUJUJF
WPPS
EF
.JOJTUFSSBBE
WBO
22
KBOVBSJ
2003
BZ/DAV/02758

NFU
FFO
TBNFOWBUUJOH
WBO
EF

POEFSIBOEFMJOHTSFTVMUBUFO
UF
5BNQB

368 De Nederlandse militaire betrokkenheid bij Irak: september 2002-maart 2003

 TJOH
XBT
HFOPNFO
PWFS
IFU
HFCSVJL
WBO
HFXFME
8BT
[PO
CFTMJTTJOH
OPEJH
EBO
[PV
EF

/FEFSMBOETF
SFHFSJOH
XPSEFO
HFDPOTVMUFFSE67
%PPS
BBOTMVJUJOH
CJK
IFU
QSPDFT
WBO
QMBO
OJOH
IJFMQ
/FEFSMBOE
EF
ESVL
PQ
4BEEBN
)PFTTFJO
PQ
UF
WPFSFO
PN
[P
UPU
FFO
WSFFE
[BNF
PQMPTTJOH
UF
LPNFO
/FEFSMBOE
IBE
[JDI
JO
"NFSJLBBOTF
PHFO
HFDPNNJUUFFSE
PN

UFO
CFIPFWF
WBO
EF
NJMJUBJSF
JOTQBOOJOH
WBO
EF
DPBMJUJF
CFTDIJLCBBS
UF
TUFMMFO

1
UXFF
1BUSJPUCBUUFSJKFO
WPPS
POWFSXJKMEF
QMBBUTJOH
JO
5VSLJKF
UFSXJKM
OPH
CFTMJTU

NPFTU
XPSEFO
PQ
IFU
BBOWVMMFOEF
WFS[PFL
EF
QMBBUTJOH
WBO
FFO
EFSEF
CBUUFSJK
UF

PWFSXFHFO
%F
"NFSJLBOFO
IBEEFO
IJFS
LFOOFMJKL
HSPUF
IBBTU
NFF
‘XF
SFRVFTU
ZPV

<UP>
JNNFEJBUFMZ
QSFQBSF
ZPVS
1BUSJPU
NJTTJMF
CBUUFSJFT
GPS
EFQMPZNFOU’;
2
FFO
DART-team;
3
EF
JO[FU
WBO
SFFET
JO
EF
PQFSBUJF
Enduring Freedom
EFFMOFNFOEF
NBSJOFFFOIFEFO
UF

XFUFO
FFO
GSFHBU
FFO
POEFS[FFCPPU
FO
FFO
0SJPO
NBSJUJFN
QBUSPVJMMFWMJFHUVJH


voor taken in een operatie tegen Irak (‘DPVME
CF
UBTLFE
BHBJOTU
*SBR’


;PESB
JOTUFNNJOH
WBO
/FEFSMBOE
XBT
WFSLSFHFO
[PVEFO
EF[F
FFOIFEFO
XPSEFO
HFÐO
DPSQPSFFSE
JO
EF
"NFSJLBBOTF
QMBOOJOH
0PL
XFSE
IFSJOOFSE
BBO
EF
/FEFSMBOETF
UPF
[FHHJOH
JO
5BNQB
EBU
EF
JO[FU
WBO
EF
'16T
JO
"GHIBOJTUBO
NFU
[FT
NBBOEFO
[PV
XPS
EFO
WFSMFOHE
&WFOFFOT
XFSE
PQOJFVX
BBOHFESPOHFO
PQ
EF
JO[FU
WBO
Special Forces in dat
MBOE
)FU
XBT
OV
BBO
EF
/FEFSMBOETF
SFHFSJOH
UF
CFTMVJUFO
PG
[JK
BBO
EF[F
DPODSFUF

WFS[PFLFO
HFWPMH
[PV
HFWFO68

10.3.8 DE UITZENDING VAN DE PATRIOTS

*O
EF
WFSHBEFSJOH
WBO
EF
.JOJTUFSSBBE
PQ
24
KBOVBSJ
2003
LXBNFO
EF
VJULPNTUFO
WBO
IFU

PWFSMFH
UF
5BNQB
WPPS
EF
FFSTUF
LFFS
UFS
TQSBLF
.JOJTUFS
,BNQ
DPODMVEFFSEF
EBU
EF
WSBBH

PG
/FEFSMBOE
CJK
FFO
"NFSJLBBOTF
BBOWBM
PQ
*SBL
PPL
NJMJUBJSF
TUFVO
[PV
WFSMFOFO
OBEFSF

BGXFHJOH
WFSFJTUF
7PMHFOT
,BNQ
IBEEFO
EF
"NFSJLBOFO
JO
5BNQB
MBUFO
XFUFO
EBU
[JK
HFFO

/FEFSMBOETF
NJMJUBJSF
TUFVO
XFOTUFO
JO
*SBL
[FMG
4MFDIUT
FFO
CFQFSLU
BBOUBM
MBOEFO
[PV

BDUJFG
BBO
BDUJFT
JO
*SBL
EFFMOFNFO
[PEBU
EF
OPPE[BBL
UPU
PWFSMFH
FO
POEFSMJOHF
BGTUFN
NJOH
[P
CFQFSLU
NPHFMJKL
LPO
XPSEFO
HFIPVEFO
8FM
IBEEFO
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
POEFS
TUFVOJOH
WFS[PDIU
CJK
NJMJUBJSF
PQFSBUJFT
JO
BOEFSF
EFMFO
WBO
EF
XFSFME
*O
EF
FFSTUF
QMBBUT

HJOH
IFU
IJFSCJK
PN
EF
MFWFSJOH
WBO
1BUSJPUT
BBO
5VSLJKF
7FSEFS
[PV
EF
JO[FU
WBO
/FEFS
MBOETF
'16T
JO
"GHIBOJTUBO
LVOOFO
XPSEFO
WFSMFOHE
%F
LXBMJUFJU
WBO
EF
/FEFSMBOETF

'16T
XFSE
PQ
EJF
WBO
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
OB
BMT
EF
CFTUF
CFTDIPVXE
7FSWPMHFOT
OBN
EF
.JOJTUFSSBBE
PQ
31
KBOVBSJ
2003
IFU
WPPSXBBSEFMJKLF

CFTMVJU
EF

ESJF
HFWSBBHEF
1BUSJPUTZTUFNFO
NFU
350
NBO
NJMJUBJS
QFSTPOFFM
UFS
CFTDIJLLJOH
UF
TUFMMFO

FO
WPPSCFSFJEJOHFO
UF
USFďFO
WPPS
IVO
VJU[FOEJOH
OBBS
5VSLJKF
WPPS
FFO
UJKEWBL
WBO
[FT

NBBOEFO69
4MFDIUT
FFO
WBO
EF
WJFS
CBUUFSJKFO
[PV
EVT
JO
/FEFSMBOE
BDIUFSCMJKWFO
0NEBU

EF[F
XBQFOTZTUFNFO
XFSEFO
HF[JFO
BMT
MPVUFS
EFGFOTJFWF
QSFWFOUJFWF
NJEEFMFO
PQ
WFS
[PFL
WBO
FFO
CPOEHFOPPU
5VSLJKF

UFS
CFTDIJLLJOH
HFTUFME
XFSE
IFU
/FEFSMBOETF
WPPS
CFIPVE
JO[BLF
FFO
material breach door Irak van resolutie 1441
OJFU
WBO
UPFQBTTJOH
HFBDIU

67 &S
[JKO
HFFO
BBOXJK[JOHFO
HFWPOEFO
EBU
EJU
JT
HFCFVSE
68 BZ, DVB/02807
"GTDISJGU
POHFEBUFFSEF
"NFSJLBBOTF
EFNBSDIF
;JF
PPL
BZ, DVB03019
7FSTMBH
CF[PFL
XOE

US DEFAT
UF
%FO
)BBH
BBO
DCBC, 28
KBOVBSJ
2003
69 /PUVMFO
.JOJTUFSSBBE
31
KBOVBSJ
2003, 3
TVC
D

De Nederlandse militaire betrokkenheid bij Irak: september 2002-maart 2003 369

 %F
VJUHBWFO
EJF
NFU
EF
VJU[FOEJOH
WBO
EF
1BUSJPUT
XBSFO
HFNPFJE
UFS
HSPPUUF
WBO
15 tot
20
NJMKPFO
FVSP
XFSEFO
UFO
MBTUF
WBO
EF
QPTU
WSFEFTPQFSBUJFT
PQ
EF
/FEFSMBOETF
SJKLT
CFHSPUJOH
HFCSBDIU70
#JK
EJU
CFTMVJU
WBO
EF
/FEFSMBOETF
SFHFSJOH
WBMU
PWFSJHFOT
XFM
FFO
LBOUUFLFOJOH
UF
NBLFO

%F
7FSFOJHEF
4UBUFO
IBEEFO
OB
NBBOEFO
WBO
ESVL
EJQMPNBUJFL
PWFSMFH
FO
IFU
BBOCPE
WBO

NJMKBSEFO
EPMMBST
BBO
êOBODJÌMF
TUFVO
FJOE
KBOVBSJ
2003
EF
IPPQ
OPH
OJFU
PQHFHFWFO
EBU

5VSLJKF
CFSFJE
[PV
XPSEFO
HFWPOEFO
FFO
HSPUF
USPFQFONBDIU
EBU
XJM
[FHHFO
DJSDB
60000
"NFSJLBBOTF
NJMJUBJSFO
EPPSUPDIU
UF
WFSMFOFO
WPPS
FFO
JOWBTJF
WBO
*SBL
WBOBG
5VSLT
HSPOE
HFCJFE71
&FO
FYUSB
HBSBOUJF
WPPS
EF
CFTDIFSNJOH
WBO
IFU
5VSLTF
UFSSJUPJS
JODMVTJFG
EF

MVDIUNBDIUCBTFT
UF
%JZBSCBLJS
FO
#BUNBO
XBBSWBO
EF
"NFSJLBOFO
WPPS
IVO
OPPSEFMJKLF

PďFOTJFG
NFU
FFO
MVDIUWMPPU
WBO
FOLFMF
IPOEFSEFO
UPFTUFMMFO
HFCSVJL
XJMEFO
NBLFO

UFHFO

*SBBLTF
SBLFUBBOWBMMFO
XBT
EVT
XFMLPN
&JOE
GFCSVBSJ
[PV
IFU
5VSLTF
QBSMFNFOU
CFTMJTTFO

PWFS
IFU
WFS[PFL
WBO
EF
SFHFSJOH
"NFSJLBBOTF
USPFQFO
EPPS
UF
MBUFO
)FU
TUSJLU
EFGFOTJFWF

LBSBLUFS
WBO
EF
1BUSJPUT
LBO
OBBS
EF
NFOJOH
WBO
EF
$PNNJTTJF
EVT
JO
UXJKGFM
XPSEFO
HF
USPLLFO
;F
IBEEFO
JO
FFO
PPSMPH
PPL
PďFOTJFWF
CFUFLFOJT
EPPS
WBOBG
EF
HSPOE
CFTDIFS
NJOH
UF
CJFEFO
BBO
"NFSJLBBOTF
BBOWBMTWMJFHUVJHFO

7BO
"NFSJLBBOTF
[JKEF
XBT
FS
EVT
SFEFO
PN
PQ
EF
/FEFSMBOETF
SFHFSJOH
ESVL
VJU
UF

PFGFOFO
PQEBU
IBBTU
XFSE
HFNBBLU
CJK
IFU
QMBBUTFO
WBO
EF
1BUSJPUT
%BBSCJK
NPFU
XPSEFO

CFEBDIU
EBU
BMMFFO
BM
IFU
WFSWPFS
QFS
TDIJQ
WBO
EF
SBLFUUFO
OBBS
5VSLJKF
NJOTUFOT
UXFF

XFLFO
WFSHEF
XBBSEPPS
EF
UJKE
UVTTFO
FFO
CFTMVJU
UPU
QMBBUTJOH
FO
EF
QMBBUTJOH
[FMG
PQ

DJSDB
ESJF
XFLFO
PG
MBOHFS
[PV
VJULPNFO
)FU
CFTMVJU
UPU
VJU[FOEJOH
WBO
EF
1BUSJPUT
XBT
WPPSXBBSEFMJKL
JO
EJF
[JO
EBU
EF
VJUWPF
SJOH
[PV
NPFUFO
XBDIUFO
PQ
FFO
GPSNFFM
WFS[PFL
WBO
5VSLJKF
BBO
EF
/FEFSMBOETF
SFHF
SJOH
%F
7FSFOJHEF
4UBUFO
XBSFO
IJFSPWFS
BM
HFSVJNF
UJKE
NFU
EJU
MBOE
JO
HFTQSFL
%F

5VSLFO
[FMG
XJMEFO
FFSTU
IFU
PWFSMFH
JO
EF
NAVOSBBE
BGXBDIUFO
PWFS
IFU
EPPS
IFU
CPOE
HFOPPUTDIBQ
UF
WFSMFOFO
QBLLFU
BBO
NVMUJMBUFSBMF
TUFVONBBUSFHFMFO
EBU
EPPS
TFDSFUBSJT
HFOFSBBM
3PCFSUTPO
NJEEFO
KBOVBSJ
XBT
WPPSHFTUFME
%JF
TUFVO
XBBSPWFS
BM
PQ
17
KBOV
BSJ
JO
EF
WFSHBEFSJOH
WBO
EF
.JOJTUFSSBBE
XBT
HFTQSPLFO
IJFME
POEFS
NFFS
NAVOBTTJT
UFOUJF
EPPS
VJU[FOEJOH
WBO
1BUSJPUSBLFUUFO
JO
;PBMT
SFFET
CFTDISFWFO
JO
IPPGETUVL
7
MJFQFO
EF
HFNPFEFSFO
JO
EF[F
EBHFO
IPPH
PQ
JO
IFU
NAVOIPPGELXBSUJFS
4FDSFUBSJTHF
neraal Robertson liet op 30
KBOVBSJ
EF
/FEFSMBOETF
QFSNBOFOUF
WFSUFHFOXPPSEJHFS
1B
UJKO
XFUFO
EBU
IJK
IFU
POWFSTUBOEJH
WPOE
PQ
CJMBUFSBMF
CBTJT
1BUSJPUT
CFTDIJLCBBS
UF

TUFMMFO
PNEBU
[PO
CFTMVJU
FFO
HFNFFOTDIBQQFMJKL
NAVOCFTMVJU
LPO
POEFSHSBWFO72
;PESB
FDIUFS
CMFFL
EBU
IFU
PWFSMFH
JO
NAVOWFSCBOE
WPPSMPQJH
OJFU
IFU
EPPS
5VSLJKF

HFXFOTUF
SFTVMUBBU
[PV
IFCCFO
UFO
HFWPMHF
WBO
IFU
USBJOFSFO
WBO
EF
CFTMVJUWPSNJOH
EPPS

'SBOLSJKL
%VJUTMBOE
FO
#FMHJÌ
EJFOEF
EF
5VSLTF
SFHFSJOH
PQ
6
GFCSVBSJ
BMTOPH
FFO
CJMB
UFSBBM
WFS[PFL
PN
TUFVO
CJK
/FEFSMBOE
JO
%F
EBH
EBBSOB
MJFU
EF
/FEFSMBOETF
SFHFSJOH

XFUFO
NFU
IFU
WFS[PFL
JO
UF
TUFNNFO
FO
PONJEEFMMJKL
AJNNFEJBUFMZ

UF
CFHJOOFO
NFU

EF
WPPSCFSFJEJOH
UPU
VJU[FOEJOH73
(FMJKLUJKEJH
XFSEFO
EF
4UBUFO(FOFSBBM
HFÐOGPSNFFSE

JO
FFO
CSJFG
WBO
7
GFCSVBSJ
BBO
EF
5XFFEF
,BNFS74
)FU
UFDIOJTDIF
VJUWPFSJOHTPWFSMFH

70 7HM
OPUB
UFO
CFIPFWF
WBO
EF
.JOJTUFSSBBE
31
KBOVBSJ
2003
%FG/SSA, DAB
DPMM
$BTUFMFJKO(MBTIPVXFS
EPPT

2, 2003, Irak, map 5#
Kamerstukken II, 2002/03, 23 432
OS
75
71 7PMHFOT
EF
/FEFSMBOETF
BNCBTTBEF
UF
"OLBSB
[PV
IFU
[FMGT
PN
80000
NBO
HBBO
[JF
$PEFCFSJDIU
"OLBSB

17
KBOVBSJ
2003
OS
BOLJ013

72 %FG/SSA
$PEFCFSJDIU
PV NAVO, 30
KBOVBSJ
2003
OS
CSOJ049
73 %FG/SSA, DAB
$PMM
$BTUFMFJKO(MBTIPVXFS
20022003, doos 1, map 4
BZ
/PUF
WFSCBMF
07/02/03

74 Kamerstukken II, 2002/03, 23 432
OS
75

370 De Nederlandse militaire betrokkenheid bij Irak: september 2002-maart 2003

 NFU
EF
5VSLTF
HFOFSBMF
TUBG
XBBS
PPL
JO
FFOWPVEJHF
BBOHFMFHFOIFEFO
EF
CFTMJTTJOHTCF
WPFHEIFJE
MBH
IBE
PWFSJHFOT
OPH
IFFM
XBU
WPFUFO
JO
EF
BBSEF
%F
PQFSBUJF
Tulip Guardian CFHPO
NFU
IFU
BBONFSFO
WBO
ESJF
HFDIBSUFSEF
TDIFQFO
PQ

14 en 17
GFCSVBSJ
JO
EF
IBWFO
WBO
7MJTTJOHFO
PN
EBBS
CFMBEFO
UF
XPSEFO
)FU
PQ
JOJUJBUJFG

WBO
IFU
NJOJTUFSJF
WBO
%FGFOTJF
PNWMBHHFO
WBO
FFO
WBO
EF
TDIFQFO
FFO
(SJFLT$ZQSJP
UJTDI
TDIJQ
TUVJUUF
PQ
CF[XBSFO
"NCUFOBSFO
WBO
IFU
NJOJTUFSJF
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO

WSPFHFO
[JDI
CF[PSHE
BG
PG
EF
IPVEJOH
WBO
IFU
EFQBSUFNFOU
WBO
%FGFOTJF
A;F
NPFUFO

OJFU
[FVSFO
[F
IFCCFO
POT
JNNFST
OPEJH

OJFU
[PV
MFJEFO
UPU
AFFO
HFWPFMJHF
SFBDUJF
WBO

5VSLJKF
FO
[FMGT
UPU
FFO
XFJHFSJOH
WBO
FFO
EFFM
WBO

EF
1BUSJPUT75
5PFO
EF
/FEFSMBOETF
SBLFUMBODFFSJOSJDIUJOHFO
CFHJO
NBBSU
JO
5VSLJKF
BSSJWFFSEFO
XBT
IFU

QMBO
WPPS
FFO
"NFSJLBBOTF
JOWBTJF
JO
/PPSE*SBL
WJB
5VSLJKF
FDIUFS
BM
WBO
EF
CBBO
%F
TUFN
NJOH
JO
5VSLJKF
XBT
JO
EF
BBOMPPQ
OBBS
EF
PPSMPH
UFHFO
*SBL
[FFS
BOUJ"NFSJLBBOT
HFXPSEFO

FO
EJF
PNTMBH
IBE
IFU
5VSLTF
QBSMFNFOU
OJFU
POCFSPFSE
HFMBUFO
)PFXFM
EF
QBSUJK
WBO
QSF
NJFS
&SEPHBO
PQ
FFO
DPNGPSUBCFMF
NFFSEFSIFJE
JO
IFU
QBSMFNFOU
LPO
SFLFOFO
XFSE
EJFOT

WPPSTUFM
PN
EF
"NFSJLBOFO
EPPSUPDIU
UF
WFSMFOFO
PQ
1 maart 2003
BGHFXF[FO
8FMJTXBBS

XBT
FS
FFO
OJQUF
NFFSEFSIFJE
WPPS
IFU
WPPSTUFM
NBBS
UFO
HFWPMHF
WBO
WFMF
POUIPVEJOHFO

POUCSBL
EF
BCTPMVUF
NFFSEFSIFJE
WBO
IFU
BBOUBM
BBOXF[JHF
QBSMFNFOUTMFEFO
EJF
WPPS
HPFE
LFVSJOH
WBO
IFU
WPPSTUFM
XBT
WFSFJTU
%F
POUHPPDIFMJOH
BBO
"NFSJLBBOTF
[JKEF
XBT
HSPPU

8FLFOMBOH
IBEEFO
"NFSJLBBOTF
USBOTQPSUTDIFQFO
NFU
NBOTDIBQQFO
FO
NBUFSJFFM
WPPS
EF

5VSLTF
.JEEFMMBOETF
;FFLVTU
UFWFSHFFGT
PQ
POUTDIFQJOH
HFXBDIU
JO
BMMFSJKM
NPFTUFO
[JK
OV

WJB
IFU
4VF[LBOBBM
OBBS
*SBL
XPSEFO
HFEJSJHFFSE
&MLF
LBOT
PQ
BDUJFWF
5VSLTF
TUFVO
XBT
JN
NFST
WFSLFLFO
;FMGT
EF
WMVDIUFO
JO
IFU
LBEFS
WBO
EF
OPëZ[POF
XFSEFO
PQ
17 maart gestaakt
PN
JFEFSF
UXJKGFM
PWFS
EF
5VSLTF
OFVUSBMJUFJU
JO
IFU
"NFSJLBBOT*SBBLTF
DPOëJDU
VJU
UF
TMVJUFO

"MMFFO
PWFSWMJFHWFSHVOOJOHFO
WPPS
"NFSJLBBOTF
UPFTUFMMFO
XFSEFO
OPH
HFHFWFO76
0Q
3 maart 2003
XBT
EF
POUQMPPJJOH
WBO
EF
/FEFSMBOETF
CBUUFSJKFO
WPMUPPJE
;F
[PV
EFO
OV
FFO
UBBL
LVOOFO
WFSWVMMFO
CJK
EF
CFTDIFSNJOH
WBO
EF
5VSLTF
CFWPMLJOH
UFHFO

4DVEBBOWBMMFO
VJU
*SBL
BMT
EF
PPSMPH
FFO
GFJU
[PV
[JKO
0PL
UXFF
"NFSJLBBOTF
1BUSJPUCBU
UFSJKFO
XFSEFO
NFU
EBU
EPFM
BMTOPH
JO
5VSLJKF
HFQMBBUTU
%F
/FEFSMBOETF
1BUSJPUT
XFSEFO

PQ
UXFF
QMBBUTFO
JO
;VJEPPTU5VSLJKF
HFTUBUJPOFFSE
UF
%JZBSCBLJS
FO
#BUNBO
XBBS
[F

TUBE
FO
WMJFHWFME
CFTDIFSNEFO
%F
FFOIFJE
LXBN POEFS
"NFSJLBBOT
DPNNBOEP
UF

TUBBO
UF
XFUFO
POEFS
IFU
Combined Air Operations Center North
UF
%JZBSCBLJS
EBU
XFFS
HF
QMBBUTU
XBT
POEFS
CENTCOM
0PL
EF
EPPS
EF
NAVO voorbereide AWACSPQFSBUJFT
LXBNFO

JOUVTTFO
PQ
HBOH
[F
WPOEFO
QMBBUT
WBOBG
EF
5VSLTF
MVDIUNBDIUCBTJT
,POZB
7BO
IFU

FFSTUF
EFUBDIFNFOU
EBU
WJFS
UPFTUFMMFO
NFU
NAVOCFNBOOJOHFO
PNWBUUF
PQ
FFO
UPUBBM
WBO

[FWFOUJFO
UFMLFOT
SPVMFSFOEF
WMJFHUVJHFO
NBBLUFO
UXBBMG
/FEFSMBOEFST
EFFM
VJU
WBO
XJF

BDIU
CVSHFSNFEFXFSLFST
JO
EJFOTU
WBO
EF
NAVO
FO
WJFS
NJMJUBJSFO
WBO
EF
,POJOLMJKLF

-VDIUNBDIU
%PPS
BëPTTJOHFO
ëVDUVFFSEF
EJU
MBBUTUF
BBOUBM
%F
%VJUTFST
MFWFSEFO
DJSDB

30
QSPDFOU
WBO
EF
CFNBOOJOHFO
%F
WMVDIUFO
XFSEFO
VJUTMVJUFOE
VJUHFWPFSE
UFS
POEFS
TUFVOJOH
WBO
EF
CFWFJMJHJOH
WBO
IFU
5VSLTF
MVDIUSVJN
FO
UFSSJUPJS
0PL
OB
IFU
CFHJO
WBO

EF
TUSJKE
JO
*SBL
PQ
20
NBBSU
CMFFG
EJU
[P77
&FO
WSBBH
XBT
OPH
NFU
XFML
UZQF
SBLFUUFO
EF
ESJF
TZTUFNFO
PG
CBUUFSJKFO
[PVEFO

XPSEFO
VJUHFSVTU
%F
7FSFOJHEF
4UBUFO
XBSFO
JO
CFHJOTFM
CFSFJE
/FEFSMBOE
FFO
BBOUBM

75 ;JF
BZ, BSG/00987
/PUB
DVB van 13
GFCSVBSJ
2003
OS
DVB/VD36/03

76 ;JF
WPPS
FFO
PWFS[JDIU
WBO
EF
5VSLT"NFSJLBBOTF
CFUSFLLJOHFO
JO
EF[F
QFSJPEF
+BNFT
&
,BQTJT
A5IF
'BJMVSF

PG
us5VSLJTI
1SF8BS
/FHPUJBUJPOT
"O
0WFSDPOêEFOU
6OJUFE
4UBUFT
1PMJUJDBM
.JTNBOBHFNFOU
BOE
B
$PO
ëJDUFE
.JMJUBSZ
MERIA. The Middle East Review of International Affairs
EM
10
OS
3, september 2006
%F
TUFNWFSIPV
EJOH
JO
IFU
5VSLTF
QBSMFNFOU
XBT
264 voor toelating en 251 tegen met 19
POUIPVEJOHFO
77 %FG/SSA, DAB, 19912004, doos 10, map 34
/PUB
CDS
BBO
.JOJTUFS
8 maart 2003

De Nederlandse militaire betrokkenheid bij Irak: september 2002-maart 2003 371

 SBLFUUFO
WBO
IFU
UZQF
GEM
UFS
CFTDIJLLJOH
UF
TUFMMFO
NBBS
NJTUFO
EBBSWPPS
WPMEPFOEF

DBQBDJUFJU
JO
IFU
PQFSBUJFHFCJFE
%VJUTMBOE
IBE
EJU
UZQF
XFM
JO
WPPSSBBE
FO
XJMEF
FFO

BBOUBM
FSWBO
BBO
/FEFSMBOE
VJUMFOFO
[POEFS
UFHFOQSFTUBUJF
NJUT
/FEFSMBOE
CFUBBMEF

WPPS
IFU
WFSTDIPUFO
BBOUBM
"M
PQ
12
GFCSVBSJ
2003
XBT
FFO
PWFSFFOLPNTU
IJFSPWFS
WPPS
CFSFJE
%F
%VJUTFST
[FHEFO
UPF
32 GEMSBLFUUFO
FO
14
WBO
IFU
UZQF
PAC 2
UF
MFWFSFO

7PPS
IFU
HFCSVJL
WBO
EF
GEMSBLFUUFO
EJFOEFO
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
PWFSJHFOT
BBO

%VJUTMBOE
UPFTUFNNJOH
UF
HFWFO
EF
"NFSJLBBOTF
EFGFOTJFBUUBDIÊ
JO
%FO
)BBH
WFS
WVMEF
IJFSCJK
EF
SPM
WBO
DPÕSEJOBUPS78
&S
JT
UJKEFOT
EF
HFIFMF
PQFSBUJF
PWFSJHFOT
HFFO

FOLFMF
SBLFU
BGHFWVVSE
/BEBU
OJFU
NFFS
HFTQSPLFO
LPO
XPSEFO
WBO
FFO
*SBBLTF
ESFJ
HJOH
CFÌJOEJHEF
EF
NAVO op 16 april 2003
EF
TUFVO
BBO
5VSLJKF
7PPS
/FEFSMBOE
CFUF
LFOEF
EJU
EBU
EF
UFSVHUSFLLJOH
WBO
EF
1BUSJPUT
UFS
IBOE
LPO
XPSEFO
HFOPNFO
)FU

QFSTPOFFM
XBT
PQ
1
NFJ
XFFS
JO
/FEFSMBOE
IFU
NBUFSJFFM
LXBN
PQ
13 en 14 mei per
TDIJQ
BBO
)FU
AWACSEFUBDIFNFOU
WBO
EF
NAVO
XFSE
FWFOFFOT
UFSVHHFUSPLLFO
)FU

UFMEF
PQ
EBU
NPNFOU
[FTUJFO
/FEFSMBOEFST79

10.3.9 VERDERE REACTIES IN NEDERLAND OP AMERIKAANSE VERZOEKEN OM NEDERLANDSE

BIJDRAGEN AAN DE PLANNING VOOR EEN MOGELIJK MILITAIR OPTREDEN TEGEN IRAK
*O
EF
WFSHBEFSJOH
WBO
EF
.JOJTUFSSBBE
PQ
7
GFCSVBSJ
EVT
UXFF
EBHFO
OB
EF
SFEF
WBO

1PXFMM
JO
EF
7FJMJHIFJETSBBE
XFSE
BOEFSNBBM
PWFS
EF
NPHFMJKLF
JO[FU
WBO
NJMJUBJSF
NJE
EFMFO
HFTQSPLFO
5PU
FFO
CFTMVJU
LXBN
IFU
PPL
UPFO
OJFU
,BNQ
EFFMEF
NFF
EBU
IJK
[FFS

UFSVHIPVEFOE
TUPOE
UFHFOPWFS
IFU
WFS[PFL
PN
NFOTLSBDIU
FO
FYQFSUJTF
UF
MFWFSFO
WPPS

NBCESFJHJOHFO
EBU
PQ
21
KBOVBSJ
BMT
FFO
BG[POEFSMJKL
"NFSJLBBOT
WFS[PFL
XBT
POUWBO
HFO
)JK
IBE
EF
JOESVL
EBU
/FEFSMBOETF
NJMJUBJSFO
EBO
EJSFDU
BDIUFS
EF
GSPOUMJOJF
[PV
EFO
NPFUFO
PQFSFSFO
,BNQ
TUPOE
FWFOFFOT
[FFS
UFSVHIPVEFOE
UFHFOPWFS
IFU
UFS
CF
TDIJLLJOH
TUFMMFO
WBO
IFU
NBSJUJFNF
QBUSPVJMMFWMJFHUVJH
)PFXFM
IJK
EJU
OJFU
JO
EF
.J
OJTUFSSBBE
[FJ
XFSE
EJF
BBS[FMJOH
JOHFHFWFO
EPPS
EF
FSOTUJHF
PWFSCFMBTUJOH
WBO
EF
CF
NBOOJOHFO
WBO
EF
0SJPOT
EJF
HFMJKLUJKEJH
XFSEFO
JOHF[FU
JO
EF
PQFSBUJF
Enduring Free-
dom
IFU
$BSBÐCJTDI
HFCJFE
FO
EF
PPTUFMJKLF
.JEEFMMBOETF
;FF
7PPS
EF
UJFO
QBSBUF

UPFTUFMMFO
XBSFO
TMFDIUT
FMG
CFNBOOJOHFO
CFTDIJLCBBS
,BNQ
XFFT
FS
WFSEFS
PQ
EBU
EF

"NFSJLBBOTF
SFHFSJOH
NPHFMJKL
FFO
CFSPFQ
[PV
EPFO
PQ
/FEFSMBOE
WPPS
backfill in

#PTOJÌ
FO
BOEFSF
EFMFO
WBO
EF
#BMLBO
BMTNFEF
WPPS
IFU
JO[FUUFO
WBO Special Forces in
"GHIBOJTUBO
)JK
SFLFOEF
WPPS
IPF
650
/FEFSMBOETF
NJMJUBJSFO
CJK
ISAF
JO
"GHIBOJTUBO

dienden, en 150
NBO
JO
,JSHJ[JÌ
CJK
IFU
'16TRVBESPO
UFSXJKM
WPPS
EF
1BUSJPUSBLFUUFO

350
NBO
QFSTPOFFM
JO
5VSLJKF
[PV
XPSEFO
JOHF[FU
*OEJFO
BBO
BMMF
WFS[PFLFO
UFHFNPFU

XFSE
HFLPNFO
XBSFO
/FEFSMBOETF
NJMJUBJSFO
PQ
BDIU
UPU
OFHFO
QMBBUTFO
JO
EF
XFSFME

BDUJFG
)FU
CFTMBH
PQ
EF
LSJKHTNBDIU
ESFJHEF
EBBSNFF
UF
HSPPU
UF
XPSEFO80
%F
)PPQ
4DIFďFS
CFWPOE
[JDI
PQ
7
GFCSVBSJ
JO
8BTIJOHUPO
WPPS
PWFSMFH
NFU
[JKO

"NFSJLBBOTF
BNCUHFOPPU
1PXFMM
)JK
JOGPSNFFSEF
EF[F
MBBUTUF
PWFS
IFU
CFTMVJU
WBO
EF

.JOJTUFSSBBE
UPU
CFTDIJLCBBSTUFMMJOH
WBO
EF
1BUSJPUT
)FU
NJOJTUFSJF
WBO
#VJUFOMBOETF

;BLFO
JO
%FO
)BBH
[PV
EF
5VSLTF
SFHFSJOH
OPH
EJF[FMGEF
EBH
MBUFO
XFUFO
EBU
IFU
WFS

78 %FG/DOC
'BY
DCBC
BBO
7BO
0TDI
WJB
SNR
,BCPFM
101732ZFeb03
;JF
PPL
A5VSLJKF
LSJKHU
370
)PMMBOETF

NJMJUBJSFO
NRC Handelsblad, 11
GFCSVBSJ
2003
79 %FG/SSA, DAB
DPMM
$BTUFMFJKO(MBTIPVXFS
2003, map 6"
/PUB
CDS
BBO
.
18 april 2003
OS
42003002353,
en 25 april 2003
OS
42003002431
80 /PUVMFO
.JOJTUFSSBBE
7
GFCSVBSJ
2003, 3D

372 De Nederlandse militaire betrokkenheid bij Irak: september 2002-maart 2003

 [PFL
XFSE
JOHFXJMMJHE
%BU
XBT
EVT
TMFDIUT
ÊÊO
EBH
OBEBU
IFU
5VSLTF
WFS[PFL
PN
1BUSJ
PUT
UF
TUBUJPOFSFO
JO
%FO
)BBH
XBT
BBOHFLPNFO
1PXFMM
UPPOEF
[JDI
JOHFOPNFO
NFU

IFU
CFTMVJU
FO
MJFU
WFSEFS
HFFO
UXJKGFM
CFTUBBO
PWFS
EF
VSHFOUJF
XBBSNFF
EF
7FSFOJHEF

4UBUFO
IFU
*SBLEPTTJFS
XJMEFO
BG IBOEFMFO81
&FO
HFTQSFL
UVTTFO
,BNQ
FO
%F
)PPQ
4DIFďFS
SFTVMUFFSEF
PQ
13
GFCSVBSJ
JO
FFO
HF
[BNFOMJKLF
OPUJUJF
WBO
CFJEF
EFQBSUFNFOUFO
EJF
FFO
UPUBBMPWFS[JDIU
CFWBUUF
WBO
EF
WBO

"NFSJLBBOTF
[JKEF
HFEBOF
WFS[PFLFO
FO
WPPSTUFMMFO
WPPS
NJMJUBJSF
CJKESBHFO
XBBSPWFS

EF
.JOJTUFSSBBE
OPH
NPFTU
CFTMJTTFO
;PESB
EBBSPWFS
XBT
CFTMJTU
[PV
IJFSNFF
JO
EF

"NFSJLBBOTF
QMBOOJOH
SFLFOJOH
LVOOFO
XPSEFO
HFIPVEFO
)FU
[FFS
HFIFJNF
LBSBLUFS

WBO
EF
OPUJUJF
XFSE
POEFSTUSFFQU
EPPS
IFU
TUVL
JO
EF
WFSHBEFSJOH
WBO
EF
SBBE
VJU
UF

EFMFO
FO
OB
BëPPQ
WBO
EF
EJTDVTTJF
XFFS
JO
UF
OFNFO
%F
PQTPNNJOH
HSFFQ
UFSVH
PQ

EF
SFTVMUBUFO
WBO
IFU
5BNQBPWFSMFH
5FS
UBGFM
MBHFO
WFS[PFLFO
WPPS

1
&FO
OPPEIVMQWFSLFOOJOHTUFBN
PG
DARTUFBN

WBO
10 tot 15
NJMJUBJSF
TQFDJBMJTUFO

FO
FFO
NJMJUBJSF
OPPEIVMQFFOIFJE
NBYJNBBM
300
NJMJUBJSFO

WPPS
JO[FU
JO
EF
CVVS
MBOEFO
WBO
*SBL
NBBS
JO
FFO
MBUFS
TUBEJVN
NPHFMJKL
PPL
JO
*SBL
[FMG
OB
FFO
CF
TUBOE
%F
WFFM
HSPUFSF
OPPEIVMQFFOIFJE
LPO
JO
BDUJF
LPNFO
PQ
CBTJT
WBO
EF
EPPS

IFU
7FSLFOOJOHTUFBN
WFS[BNFMEF
JOGPSNBUJF
2
%F
NPHFMJKLF
APNMBCFMJOH
WBO
IFU
GSFHBU
FO
EF
POEFS[FFCPPU
EJF
BM
JO
IFU
LBEFS
WBO

operatie Enduring Freedom
JO
EF
SFHJP
BDUJFG
XBSFO
)FU
XFSL
WBO
IFU
GSFHBU
[PV

POHFWFFS
HFMJKL
CMJKWFO
BBO
XBU
IFU
SFFET
EFFE
UF
XFUFO
IFU
DPOUSPMFSFO
WBO
WFS
EBDIUF
TDIFQFO
FO
IFU
FTDPSUFSFO
WBO
CFWSJFOEF
WBBSUVJHFO
JO
JOUFSOBUJPOBMF
XBUF
SFO
%BU
XFSL
[PV
OV
FDIUFS
BMT
POEFSEFFM
WBO
NBSJUJFNF
PQFSBUJFT
JO
IFU
LBEFS
WBO

EF
PQFSBUJF*SBL
XPSEFO
WFSSJDIU
0PL
MBH
FS
FFO
"NFSJLBBOT
WFS[PFL
EF
/FEFS
MBOETF
POEFS[FFCPPU
)S
.T
8BMSVT
EJF
WPPS
FFO
OJFVXF
NJTTJF
WBO
WJFS
NBBOEFO

BBO
EF
"NFSJLBOFO
XBT
BBOHFCPEFO
FO
EJF
[JDI
PQ
EBU
NPNFOU
JO
/FEFSMBOE

CFWPOE

PQOJFVX
JO
UF
[FUUFO
WPPS
JOMJDIUJOHFOWFSHBSJOH

3
%F
CFTDIJLCBBSTUFMMJOH
WBO
QFSTPOFFM
WPPS
CFWFJMJHJOH
FO
POUNBOUFMJOH
WBO
OVDMF
BJSF
CJPMPHJTDIF
FO
DIFNJTDIF
XBQFOT
FO
MPDBUJFT
JO
*SBL
OBEBU
FFO
TUBBLUIFU
WVSFO
UPU
TUBOE
XBT
HFLPNFO82
)FU
HJOH
IJFS
PN
TQFDJêFLF
EFTLVOEJHFO
FOPG

TQFDJBMJTUJTDIF
FFOIFEFO
EJF
FDIUFS
JO
/FEFSMBOE
[FMG
OJFU
PG
OBVXFMJKLT
UF
WJOEFO

XBSFO

A)FU
MJHU
JO
EF
SFEF 
[P
WFSWPMHEF
EF
OPUJUJF
AXBU
CFUSFGU
EF
FFSTUF
UXFF
WFS[PFLFO
FFO

QPTJUJFWF
IPVEJOH
BBO
UF
OFNFO
8BU
IFU
EFSEF
WFS[PFL
CFUSFGU
XBT
OBEFS
PWFSMFH
NFU

EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
OPEJH
PN
UF
CF[JFO
PG
FO
[P
KB
JO
IPFWFSSF
/FEFSMBOE
IJFSBBO
LPO

WPMEPFO

81 $PEFCFSJDIU
8BTIJOHUPO
BBO
DVB, 7
GFCSVBSJ
2003
OS
XBTJ049

82 %FG/SSA, BSG, DAB, doos 5
KBBS
2003
EPTTJFSOS
%104/2003
/PUJUJF
UFO
CFIPFWF
WBO
EF
.JOJTUFSSBBE
13
GFCSVBSJ
2002
%F[F
OPUJUJF
JT
WPPS
XBU
IFU
*SBLHFEFFMUF
CFUSFGU
HFMJKLMVJEFOE
BBO
FFO
WPPSBGHBBOEF
OPUJUJF

van 7
GFCSVBSJ

De Nederlandse militaire betrokkenheid bij Irak: september 2002-maart 2003 373

 #FTMVJUWPSNJOH
PWFS
/FEFSMBOETF
CJKESBHFO
BBO
EF
QMBOOJOH
WPPS
FFO
NPHFMJKL
NJMJUBJS

PQUSFEFO
UFHFO
*SBL
XBT
FDIUFS
OPH
OJFU
BBO
EF
PSEF
;PBMT
EF
NJOJTUFSQSFTJEFOU
PQ
14
GFCSVBSJ
JO
EF
.JOJTUFSSBBE
[FJ
[PV
EBU
QBT
IFU
HFWBM
[JKO
OBEBU
IFU
LBCJOFU
IBE
WBTUHF
TUFME
PG
TQSBLF
XBT
WBO
XF[FOMJKLF
TDIFOEJOH
WBO
SFTPMVUJF
1441
EPPS
*SBL
%F
SBBE
OBN

XFM
ANFU
JOTUFNNJOH
WBO
EF
OPUJUJF
LFOOJT
[POEFS
EBBSBBO
PQ
EBU
PHFOCMJL
WFSEFSF

DPOTFRVFOUJFT
UF
WFSCJOEFO
#JK
IFU
BNCUFMJKL
BQQBSBBU
WBO
IFU
NJOJTUFSJF
WBO
%FGFOTJF

LPO
IJFSEPPS
EF
HFEBDIUF
QPTUWBUUFO
EBU
JO
IFU
HFWBM
WBO
FFO
HFXBQFOE
DPOëJDU
NFU
*SBL

/FEFSMBOE
NJOTUFOT
ÊÊO
GSFHBU
UFS
CFTDIJLLJOH
[PV
TUFMMFO
[PBMT
PPL
JO
EF
(PMGPPSMPH

van 1991
XBT
HFCFVSE
0G
[PBMT
$BTUFMFJKO
IFU
UFO
PWFSTUBBO
WBO
EF
$PNNJTTJF
GPSNV
MFFSEF
A.JKO
HFWPFM
WBO
NFFU
BG
BBO
XBT
EBU
IFU
XFM
[PJFUT
[PV
XPSEFO
BMT
JO
1991
BMT
IFU

[PWFS
[PV
LPNFO83

&S
XFSE
PQ
14
GFCSVBSJ
XFM
FFO
CFTMVJU
HFOPNFO
PWFS
EF
QSPMPOHBUJF
WBO
EF
/FEFS
MBOETF
'16CJKESBHF
BBO
PQFSBUJF Enduring Freedom WPPS
JO[FU
CPWFO
"GHIBOJTUBO
NFU
FFO

QFSJPEF
WBO
[FT
NBBOEFO
UF
SFLFOFO
WBOBG
1 april 2003
%F
.JOJTUFSSBBE
WFSFOJHEF
[JDI

NFU
EJU
WPPSTUFM
7BO
FFO
CFTMVJU
PWFS
EF
VJU[FOEJOH
WBO
NJMJUBJSFO
WBO
IFU
,PSQT
$PN
NBOEPUSPFQFO
PG
Special Forces
OBBS
"GHIBOJTUBO
XBBSPQ
EF
"NFSJLBBOTF
SFHFSJOH
JO
IBBS

EFNBSDIF
WBO
28
KBOVBSJ
PQOJFVX
IBE
BBOHFESPOHFO
XFSE
WPPSMPQJH
BGHF[JFO

%F
SBBE
NBDIUJHEF
PQ
14
GFCSVBSJ
EF
NJOJTUFS
WBO
%FGFOTJF
UFWFOT
PN
JO
PWFSMFH
NFU

EF
NJOJTUFS
WBO
#JOOFOMBOETF
;BLFO
FO
,POJOLSJKLTSFMBUJFT
FFO
CSJFG
PWFS
Host Nation
Support
BBO
EF
5XFFEF
,BNFS
UF
[FOEFO
%F
"NFSJLBBOTF
BNCBTTBEF
IBE
[JDI
EBBSPWFS

op 27
KBOVBSJ
UPU
EF
/FEFSMBOET
SFHFSJOH
HFXFOE
*O
[JKO
CSJFG
WBO
17
GFCSVBSJ
2003 aan
EF
5XFFEF
,BNFS
EFFMEF
,BNQ
NFF
EBU
EF
SFHFSJOH
CFXJMMJHEF
JO
IFU
"NFSJLBBOTF
WFS
[PFL
PN
JO
EF
LPNFOEF
NBBOEFO
NJMJUBJSF
USBOTQPSUFO
PWFS
/FEFSMBOET
HSPOEHFCJFE
UF

MBUFO
QMBBUTWJOEFO84
"BOHF[JFO
EJU
POEFSXFSQ
FFO
BG[POEFSMJKLF
CFIBOEFMJOH
WFSEJFOU

[BM
EBBSPQ
JO
QBSBHSBBG
105
XPSEFO
UFSVHHFLPNFO

In een nota van 20
GFCSVBSJ
WBO
EF
NJOJTUFSJFT
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
FO
%FGFOTJF

XFSE
EF
JOIPVE
WBO
EF
OPUJUJF
WBO
13
GFCSVBSJ
XPPSEFMJKL
IFSIBBME
0PL
OV
XFSE
FFO

CFTMJTTJOH
EBBSPWFS
BBOHFIPVEFO85
/PH
TUFFET
HPME
JNNFST
IFU
/FEFSMBOETF
WPPSCF
IPVE
EBU
FFSTU
NPFTU
WBTUTUBBO
EBU
*SBL
EF
WFSQMJDIUJOHFO
OFFSHFMFHE
JO
SFTPMVUJF
1441
OJFU
OBLXBN
*O
FFO
UFMFGPPOHFTQSFL
NFU
EF
"NFSJLBBOTF
QSFTJEFOU
#VTI
WFSLMBBSEF
EF

/FEFSMBOETF
QSFNJFS
PQ
28
GFCSVBSJ
XFMJTXBBS
PQOJFVX
EBU
CJK
WFSEFSF
ANBUFSJBM
CSFBDI

TFSJPVT
DPOTFRVFODFT
NVTU
GPMMPX
NBBS
IFU
CMFFG
CJK
XPPSEFO
5PU
FFO
[FMGTUBOEJHF

DPOTUBUFSJOH
EPPS
EF
/FEFSMBOETF
SFHFSJOH
EBU
*SBL
JO
HFCSFLF
XBT
HFCMFWFO
JT
IFU
QBT

op 17
NBBSU
HFLPNFO
EBU
XJM
[FHHFO
PQ
EF
EBH
EBU
/FEFSMBOE
EFêOJUJFG
CFTMPPU
HÊÊO

NJMJUBJSF
TUFVO
UF
WFSMFOFO
BBO
EF
JOWBTJF
WBO
*SBL

#FIBMWF
QPMJUJFLF
XBSFO
FS
QSBLUJTDIF
CF[XBSFO
;P
IBE
IFU
NJOJTUFSJF
WBO
%FGFOTJF

niet veel NBCFYQFSUJTF
UPU
[JKO
CFTDIJLLJOH
JO
GFJUF
TMFDIUT
ÊÊO
POUTNFUUJOHTQFMPUPO86

83 $BTUFMFJKO
26
KVOJ
2009
84 /PUVMFO
.JOJTUFSSBBE
14
GFCSVBSJ
2003, 2
0WFS
Host Nation Support
[JF
CSJFG
WBO
EF
NJOJTUFS
WBO
%FGFOTJF

van 17
GFCSVBSJ
BBO
EF
7PPS[JUUFS
WBO
EF
5XFFEF
,BNFS
Kamerstukken II, 2002/03, 23 432
OS
84; zie ook de
CSJFG
WBO
,BNQ
WBO
19
GFCSVBSJ
2003, 23 432
OS
86
85 /PUVMFO
.JOJTUFSSBBE
21
GFCSVBSJ
2003, 3C
;JF
WFSEFS
AZ, dossier 464119
/PUB
7BO
EF
#FFL
FO
4XBSUCPM

BBO
EF
NJOJTUFSQSFTJEFOU
6 maart 2003
OS
172/162
FO
%FG/SSA, BSG, DAB, doos 5,
KBBS
2003
EPTTJFSOS

%104/2003
/PUJUJF
UFO
CFIPFWF
WBO
EF
.JOJTUFSSBBE
20
GFCSVBSJ
2002

86 ,SPPO
25 augustus 2009

374 De Nederlandse militaire betrokkenheid bij Irak: september 2002-maart 2003

 %F
OPPEIVMQFFOIFEFO
XBBSPWFS
/FEFSMBOE
CFTDIJLUF
CFTUPOEFO
CPWFOEJFO
VJU
NJMJUBJ
SFO
EJF
WPPSBM
FSWBSJOH
IBEEFO
NFU
OBUVVSSBNQFO
[PBMT
HFOJFUSPFQFO
FO
NBSJOJFST
;JK

IBEEFO
HFFO
FSWBSJOH
NFU
IVMQWFSMFOJOH
POEFS
PPSMPHTPNTUBOEJHIFEFO
6JU
UF
[FOEFO

FFOIFEFO
[PVEFO
EVT
BM
TOFM
EF
SPM
HBBO
WFSWVMMFO
WBO
CFXBLJOHTFFOIFEFO
XBU
FFO

POBBOUSFLLFMJKL
QFSTQFDUJFG
XBT
0PL
XFSE
BG IPVEFOE
HFSFBHFFSE
PQ
FFO
PQ
20
GFCSVBSJ
HFEBBO
WFS[PFL
WBO
EF
7FS
FOJHEF
4UBUFO
PN
UF
LVOOFO
CFTDIJLLFO
PWFS
BSUTFO
FO
BOEFSF
NFEJTDIF
TQFDJBMJTUFO

NPCJFMF
MBCPSBUPSJB
FO
CJKCFIPSFOE
QFSTPOFFM
EJF
FSWBSJOH
IBEEFO
PQ
IFU
HFCJFE
WBO

DIFNJTDIF
FO
CJPMPHJTDIF
XBQFOT
EJF
DBQBDJUFJU
[PV
OB
FFO
JOWFOUBSJTBUJF
[P
OPEJH
JO
EF

CVVSMBOEFO
WBO
*SBL
LVOOFO
XPSEFO
JOHF[FU
)FU
NJOJTUFSJF
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO

XJMEF
EF
"NFSJLBOFO
XFM
UFS
XJMMF
[JKO
NBBS
IFU
NJOJTUFSJF
WBO
7PMLTHF[POEIFJE
8FM
[JKO
FO
4QPSU
WPFMEF
FS
OJFU
WFFM
WPPS87

10.3.10 INZET VAN NEDERLANDSE MARINESCHEPEN

0PL
BM
WPOE
OBBS
OPH
[BM
CMJKLFO
VJUFJOEFMJKL
HFFO
APNMBCFMJOH
WBO
/FEFSMBOETF
NBSJ
OFWBBSUVJHFO
UFO
CFIPFWF
WBO
UFHFO
*SBL
HFSJDIUF
PQFSBUJFT
QMBBUT
EF
WSBBH
LBO
XPSEFO

HFTUFME
PG
OJFU
UPDI
JOEJSFDU
TUFVO
XFSE
WFSMFFOE
BBO
EF
"NFSJLBBOT#SJUTF
PQFSBUJF
JO

FO
SPOE
*SBL
WPPSBGHBBOE
BBO
EF
JOWBTJF
WBO
EBU
MBOE
PQ
19 maart 2003
)FU
PQFSBUJFHF
CJFE
WBO
IFU
/FEFSMBOETF
GSFHBU
)S
.T
7BO
/FT
JO
IFU
LBEFS
WBO
EF
PQFSBUJF
Enduring
Freedom
TUSFLUF
[JDI
VJU
WBO
EF
(PMG
WBO
0NBO
UPU
EF
4USBBU
WBO
)PSNPF[
FO
IFU
[VJEF
MJKL
EFFM
WBO
EF
1FS[JTDIF
(PMG
7PPSCJK
EF
4USBBU
WBO
)PSNPF[
WBSFOE
JO
OPPSEFMJKLF

SJDIUJOH
XFSEFO
EF
HFÌTDPSUFFSEF
TDIFQFO
BBO
FFO
BOEFSF
Task Force
PWFSHFHFWFO
&FO
PQ

5
GFCSVBSJ
EPPS
CENTCOM
EPPSHFWPFSEF
XJK[JHJOH
WBO
EF
NBSJUJFNF
PQFSBUJFHFCJFEFO
IBE

UPU
HFWPMH
EBU
IFU
PQFSBUJFUFSSFJO
WBO
EF
7BO
/FT
WFSSVJNE
ESFJHEF
UF
XPSEFO
UPU
DJSDB

UBDIUJH
[FFNJKM
VJU
EF
LVTU
WBO
*SBL
%F[F
XJK[JHJOH
TUVJUUF
CJK
IFU
NJOJTUFSJF
WBO
%FGFO
TJF
PQ
CF[XBSFO
;F
LPO
JNNFST
NJTWFSTUBOE
XFLLFO
FO
XPSEFO
HF[JFO
BMT
IFU
CFUSFLLFO

WBO
FFO
/FEFSMBOET
NBSJOFTDIJQ
CJK
EF
JOWBTJFQMBOOFO
KFHFOT
*SBL
7PPSMPQJH
XFSE
EBBS
PN
PQ
WFS[PFL
WBO
%FO
)BBH
WBTUHFIPVEFO
BBO
IFU
PVEF
PQFSBUJFHFCJFE
WBO
EF
7BO

/FT
#FUFLFOEF
EJU
EBU
EPPS
IFU
GSFHBU
JO
IFU
LBEFS
WBO
EF
PQFSBUJF Enduring Freedom es
DPSUFEJFOTUFO
[JKO
WFSSJDIU
JO
IFU
PVEF

PQFSBUJFHFCJFE
UFO
CFIPFWF
WBO
"NFSJLBBOTF
FO

#SJUTF
PPSMPHTWBBSUVJHFO
FO
CFWPPSSBEJOHTTDIFQFO
BMWPSFOT
[JK
WFSEFS
SJDIUJOH
*SBL
PQ
TUPPNEFO
*OEJSFDU
[PV
EBO
[JKO
NFFHFXFSLU
BBO
EF
PQCPVX
WBO
EF
JOWBTJFNBDIU

0N
EF[F
WSBBH
UF
CFBOUXPPSEFO
IFFGU
EF
$PNNJTTJF
IFU
JO
EF
BSDIJFWFO
WBO
IFU
NJ
OJTUFSJF
WBO
%FGFOTJF
BBOXF[JHF
TDIFFQTKPVSOBBM
WBO
)S
.T
7BO
/FT
PWFS
EF
NBBOE

maart 2003
CFTUVEFFSE
PN
FFO
JOESVL
UF
LSJKHFO
WBO
EF
BDUJWJUFJUFO
WBO
IFU
GSFHBU
JO
EF

PQNBBU
OBBS
EF
PPSMPH
NFU
*SBL
0Q
ÊÊO
VJU[POEFSJOH
OB
CMJKLU
VJU
IFU
KPVSOBBM
EBU
IFU

/FEFSMBOETF
NBSJOFTDIJQ
OJFU
CFUSPLLFO
JT
HFXFFTU
CJK
IFU
FTDPSUFSFO
WBO
"NFSJLBBOTF

PG
#SJUTF
WBBSUVJHFO
NFU
NBSJOFQFSTPOFFM
BBO
CPPSE
8FM
XFSEFO
LPPQWBBSEJKTDIFQFO

[POEFS
CFXBQFOJOH
FO
NFU
CVSHFSQFSTPOFFM

HFÌTDPSUFFSE
EJF
FJHFOEPN
XBSFO
WBO
EF

7FSFOJHEF
4UBUFO
EBO
XFM
XBSFO
HFDIBSUFSE
WPPS
IFU
WFSWPFS
WBO
NJMJUBJS
NBUFSJFFM
%BU

XBT
PPL
IFU
HFWBM
JO
EF
EBHFO
UJKEFOT
FO
EJSFDU
WPMHFOE
PQ
EF
JOWBTJF
WBO
*SBL
PQ
20
NBBSU
)FU
WFSTUF
QVOU
JO
EF
1FS[JTDIF
(PMG
XFSE
CFSFJLU
UFO
UJKEF
WBO
FFO
QBUSPVJMMF
PQ

31 maart 2003
PQ
DJSDB
500
LJMPNFUFS
VJU
EF
*SBBLTF
LVTU
26123
/PPSEFSCSFFEUF
FO

052252
0PTUFSMFOHUF

%F
EJDIUTU
CJK
*SBL
MJHHFOEF
IBWFO
EJF
XFSE
BBOHFMPQFO
XBT

87 ;JF
WPPS
IFU
"NFSJLBBOTF
WFS[PFL
BZ, BVD/03657
DVB
BBO
.
6 maart 2003
OS
DVB/NN081/03

De Nederlandse militaire betrokkenheid bij Irak: september 2002-maart 2003 375

 #BISFJO
PQ
460
LJMPNFUFS
0Q
27
NBBSU
m
FO
EJU
CFUSFGU
EF
IJFSWPPS
WFSNFMEF
VJU[POEF
SJOH
m
NBBLUF
IFU
GSFHBU
CJK
EF
UPFHBOH
UPU
EF
4USBBU
WBO
)PSNPF[
SFOEF[WPVT
NFU
EF

USS (SBQQMF
FFO
MJDIUCFXBQFOEF
FO
MBOH[BBN
WBSFOEF
TMFFQCPPU
WPPS
FFO
FTDPSUF
EPPS

EF
4USBBU
WBO
)PSNPF[
SJDIUJOH
1FS[JTDIF
(PMG
%F
BDUJWJUFJUFO
CFTUPOEFO
JO
EF[F
QFSJ
PEF
WFSEFS
VJU
QBUSPVJMMFT
JO
PQHFHFWFO
QBUSPVJMMFHFCJFEFO
OBCJK
EF
4USBBU
WBO
)PSNPF[

IFU
ACPBSEFO
WBO
LPPQWBBSEJKTDIFQFO
FO
BOEFSF
FTDPSUFUBLFO88
%F
8BMSVT
LFFSEF
[PBMT
SFFET
WFSNFME
QBT
PQ
26 april, dus ruim een maand na de
JOWBTJF
WBO
*SBL
JO
[JKO
PQFSBUJFHFCJFE
JO
EF
4USBBU
WBO
)PSNPF[
UFSVH
%F
EJDIUTU
CJK

*SBL
MJHHFOEF
IBWFO
XBBS
EF
8BMSVT
PQ
[JKO
SFJT
BBONFFSEF
XBT
+FCFM
"MJ
PQ
SVJN
800
LJMPNFUFS
WBO
EF
*SBBLTF
LVTU
/BBS
IFU
PPSEFFM
WBO
EF
$PNNJTTJF
IFFGU
EF
JO[FU
WBO
EF
7BO
/FT
JO
IFU
LBEFS
WBO
EF

operatie Enduring Freedom
UPU
HFWPMH
HFIBE
EBU
JO
FFO
FOLFM
HFWBM
FTDPSUFEJFOTUFO
[JKO
WFS
SJDIU
UFO
CFIPFWF
WBO
WBBSUVJHFO
EJF
CFUSPLLFO
XBSFO
CJK
EF
PQCPVX
WBO
FFO
"NFSJ
LBBOT#SJUTF
JOWBTJFNBDIU
JO
*SBL
%JU
IBE
BMMFFO
WFSNFEFO
LVOOFO
XPSEFO
EPPS
IFU

GSFHBU
HFIFFM
VJU
EF[F
PQFSBUJF
UFSVH
UF
USFLLFO
&FO
EFSHFMJKLF
TUBQ
[PV
EF
JOUFSOBUJP
OBMF
SFQVUBUJF
WBO
/FEFSMBOE
BMT
CFUSPVXCBSF
CPOEHFOPPU
FSOTUJH
IFCCFO
HFTDIBBE
/V

IFU
HJOH
PN
FFO
[FFS
JOEJSFDUF
CJKESBHF
BBO
EF
WPPSCFSFJEJOH
WBO
EF
PQCPVX
WBO
FFO

HFBMMJFFSEF
JOWBTJFNBDIU
FO
EF
EFGFOTJFMFJEJOH
CPWFOEJFO
QPHJOHFO
WBO
EF
7FSFOJHEF

4UBUFO
PN
IFU
BBOEFFM
WBO
IFU
GSFHBU
JO
EF
FTDPSUFUBLFO
UFO
CFIPFWF
WBO
*SBL
UF
WFSHSPUFO

FďFDUJFG
IFFGU
HFCMPLLFFSE
NFFOU
EF
$PNNJTTJF
EBU
JO
SFEFMJKLIFJE
BBO
EF
NJOJTUFS
WBO

%FGFOTJF
PG
EF
/FEFSMBOETF
SFHFSJOH
PWFS
EF[F
JO[FU
HFFO
WFSXJKU
LBO
XPSEFO
HFNBBLU

7PPS
EF
8BMSVT
HFMEU
EBU
EF
CPPU
JO
EF
NBBOEFO
UVTTFO
FJOE
EFDFNCFS
2002 en eind
april 2003
OJFU
JO
IFU
PPSMPHTHFCJFE
BBOXF[JH
XBT
0Q
[JKO
SPM
CJK
IFU
WFSHBSFO
WBO
JO
MJDIUJOHFO
WPPS
EF
*SBBOTF
LVTU
XPSEU
JO
QBSBHSBBG
1063
UFSVHHFLPNFO

10.4 Onthouding van militaire steun

%F
WFSXBDIUJOH
PQ
EF
CFUSPLLFO
)BBHTF
EFQBSUFNFOUFO
XBT
EBU
EF
MBBUTUFMJKL
PQ
21
GFCSVBSJ
JO
EF
.JOJTUFSSBBE
BBOHFIPVEFO
CFTMVJUWPSNJOH
PWFS
FFO
NJMJUBJS
BBOCPE
WPPS

QMBOOJOHTEPFMFJOEFO
HFMJKL
[PV
QMBBUTWJOEFO
NFU
EF
DPOTUBUFSJOH
WBO
material breach en de
GFJUFMJKLF
UFSCFTDIJLLJOHTUFMMJOH
WBO
EF
HFWSBBHEF
NJEEFMFO
FO
FFOIFEFO
&FO
[PHFOBBN
de artikel 100CSJFG
NPFTU
HFMJKLUJKEJH
BBO
EF
4UBUFO(FOFSBBM
XPSEFO
BBOHFCPEFO
"MT

ALFOOJTHFWJOH
JO
EF
[JO
WBO
IFU
5PFUTJOHTLBEFS
LPO
EF
CSJFG
WBO
6
EFDFNCFS
2002 aan
EF
5XFFEF
,BNFS
XPSEFO
PQHFWBU
0Q
BNCUFMJKL
OJWFBV
XFSE
CJK
#VJUFOMBOETF
;BLFO
JO

EF[F
XFLFO
HFXFSLU
BBO
IFU
POUXFSQ
WBO
[PO
BSUJLFM
100CSJFG
NBBS
EJU
POUXFSQ
JT
OJFU

WFSEFS
HFLPNFO
EBO
FFO
EFQBSUFNFOUBMF
CVSFBVMB89

88 bz, djz/ğĨýöõôôöõø
.FNPSBOEVN
DVB
BBO
.
12 maart 2003
OS
DVB/MJ 010/03
)FU
NFNPSBOEVN
WBO

#VJUFOMBOETF
;BLFO
WFSNFMEEF
EBU
HFFO
WBO
EF
MBOEFO
EJF
NBSJUJFN
EFFMOBNFO
BBO
PQFSBUJF Enduring Freedom
[JKO
QPTJUJF
BM
IBE
CFQBBME
7PPS
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
IFU
7FSFOJHE
,POJOLSJKL
FO
4QBOKF
MFFL
EVJEFMJKL
EBU

[JK
IVO
TDIFQFO
PPL
UFHFO
*SBL
[PVEFO
JO[FUUFO
%VJUTMBOE
FO
'SBOLSJKL
XBSFO
WPPSOBNFMJKL
CFUSPLLFO
CJK

PQFSBUJFT
SPOE
EF
)PPSO
WBO
"GSJLB
FO
[PVEFO
EBU
XJMMFO
CMJKWFO
EPFO
/FEFSMBOE
$BOBEB
FO
*UBMJÌ
WFSSJDIU
UFO
WPPSBM
UBLFO
JO
EF
4USBBU
WBO
)PSNPF[
89 BZ JZ/IR/00557
0OHFEBUFFSE
DPODFQU
WBO
CSJFG
BBO
EF
4UBUFO(FOFSBBM
7HM
ONJO.OM
%PTTJFS
*SBL
NBBSU

2009
Q
37

376 De Nederlandse militaire betrokkenheid bij Irak: september 2002-maart 2003

 Rond 10
NBBSU
XFSE
EVJEFMJKL
EBU
FFO
OJFVXF
EPPS
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
FO
IFU
7FSFOJHE

,POJOLSJKL
POUXPSQFO
7FJMJHIFJETSBBESFTPMVUJF
XBBSJO
*SBL
WPPS
[JKO
HFCSFL
BBO
NFEF
XFSLJOH
XFSE
WFSPPSEFFME
JO
EF
SBBE
OJFU
PQ
FFO
NFFSEFSIFJE
LPO
SFLFOFO
EBO
XFM
EPPS

FFO
PG
NFFS
WFUPT
[PV
XPSEFO
HFUSPďFO
/FEFSMBOE
TUPOE
WPPS
EF
WSBBH
PG
IFU
TUFVO

[PV
HFWFO
BBO
IFU
"NFSJLBBOT#SJUTF
PQUSFEFO
FO
PG
IFU
EBBSBBO
FFO
NJMJUBJSF
JOWVMMJOH

XJMEF
HFWFO
EPPS
IFU
UFS
CFTDIJLLJOH
TUFMMFO
WBO
NBSJOFFFOIFEFO
EJF
[JDI
JO
IFU
LBEFS

van de operatie Enduring Freedom
UPDI
BM
JO
EF
SFHJP
CFWPOEFO
0G
FS
OV
XFM
PG
OJFU
FFO

AUXFFEF
SFTPMVUJF
LXBN
EF
/FEFSMBOETF
SFHFSJOH
WPOE
EBU
[JK
UPU
FFO
[FMGTUBOEJHF
BGXF
HJOH
EJFOEF
UF
LPNFO
XBBSCJK
NPFTU
XPSEFO
WBTUHFTUFME
PG
*SBL
[JDI
TDIVMEJH
IBE
HF
maakt aan een material breach
WBO
EF
BBO
EBU
MBOE
PQHFMFHEF
WFSQMJDIUJOHFO

%BU
EF
7FJMJHIFJETSBBE
HFFO
AUXFFEF
SFTPMVUJF
PWFS
*SBL
[PV
BBOOFNFO
BMT
WFSWPMH
PQ

resolutie 1441,
XFSE
PQ
17
NBBSU
[FLFS
%F
7FSFOJHEF
4UBUFO
FO
IFU
7FSFOJHE
,POJOLSJKL

WFSLMBBSEFO
EBBSPQ
EBU
[JK
*SBL
PQ
LPSUF
UFSNJKO
[PVEFO
BBOWBMMFO
/PH
EJF[FMGEF
EBH

XFSEFO
EF
NJOJTUFS
WBO
%FGFOTJF
UXFF
BNCUFMJKLF
OPUBT
WPPSHFMFHE
UFS
WPPSCFSFJEJOH
PQ

EF
JOHFMBTUF
.JOJTUFSSBBETWFSHBEFSJOH
WBO
EJF
BWPOE
%F
FFSTUF
XBT
BG LPNTUJH
WBO
DJZ
WBO
IFU
NJOJTUFSJF
WBO
%FGFOTJF
JO
FFO
NFU
EF
%JSFDUJF
"MHFNFOF
#FMFJET[BLFO
FO
CDS
BGHFTUFNEF
OPUB
IFU
UXFFEF
TUVL
XBT
PQHFTUFME
EPPS
EF
%JSFDUFVS
"MHFNFOF
#FMFJET[B
LFO
0PL
IFU
NJOJTUFSJF
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
XFSE
PQ
BNCUFMJKL
OJWFBV
HFÐOGPS
NFFSE90
#FJEF
OPUBT
CSBDIUFO
OPH
FFOT
EF
"NFSJLBBOTF
WFS[PFLFO
PN
NJMJUBJSF
CJKESB
HFO
JO
LBBSU
[PBMT
JO
EF
BNCUFMJKLF
OPUJUJFT
WBO
CFJEF
EFQBSUFNFOUFO
WBO
13 en 20
GFCSV
BSJ
BM
XBT
WFSXPPSE
.FU
EF
DPODMVTJF
WBO
EJF
OPUJUJF T

PN
AFFO
QPTJUJFWF
IPVEJOH
BBO

UF
OFNFO
UFO
BBO[JFO
WBO
EF
APNMBCFMJOH
WBO
EF
NBSJOFTDIFQFO
FO
EF
CFTDIJLCBBSTUFM
MJOH
WBO
OPPEIVMQFFOIFEFO
PQ
UFSNJKO
IBE
EF
.JOJTUFSSBBE
PQ
14
GFCSVBSJ
JOHFTUFNE

NBBS
IFU
EBBSCJK
WPPSMPQJH
HFMBUFO

In de nota van 17
NBBSU
WBO
EF
%JSFDUFVS
"MHFNFOF
#FMFJET[BLFO
XFSE
HFNFNPSFFSE

EBU
EF
"NFSJLBBOTF
BNCBTTBEF
PQ
14
NBBSU
BBO
EF
NJOJTUFS
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
FO

op 17
NBBSU
BBO
EF
NJOJTUFS
WBO
%FGFOTJF
PN
NJMJUBJSF
CJKESBHFO
IBE
WFS[PDIU
[PESB
JO

*SBL
EF
HFWFDIUTIBOEFMJOHFO
XBSFO
CFÌJOEJHE
AJO
UIF
JNNFEJBUF
BGUFSNBUI
PG
DPNCBU

FO
AWFSZ
TIPSUMZ
BGUFS
UIF
JOUSPEVDUJPO
PG
USPPQT
JO
*SBR
)FU
WFS[PFL
MJFU
JO
IFU
NJEEFO

PG
IFU
HJOH
PN
FFO
CJKESBHF
WÓÓS
PG
OB
FFO
GPSNFFM
TUBBLUIFUWVSFO
NBBS
XFM
XFSE

HFTUFME
EBU
AJO
TPNF
DBTFT
BTTFUT
BOE
QFSTPOOFM
XPVME
CF
MPDBUFE
JO
PS
DMPTF
UP
BSFBT
UIBU

IBWF
TFFO
DPNCBU
%F
WFSUFHFOXPPSEJHFS
WBO
EF
"NFSJLBBOTF
BNCBTTBEF
IBE
HFTQSPLFO

PWFS
CJKESBHFO
WPPS
EF
LPSUF
FO
EF
MBOHF
UFSNJKO

%F
CJKESBHFO
XBBSPN
JO
EJU
WFSCBOE
XBT
HFWSBBHE
XBSFO
WPPSBM
HFSJDIU
PQ
IFU
WFTUJ
HFO
WBO
FFO
WFJMJHF
PNHFWJOH
JO
*SBL
FO
PQ
IFU
WFSLSJKHFO
WBO
IVMQ
CJK
EF
POUNBOUFMJOH

WBO
IFU
*SBBLTF
MVWBSTFOBBM
%F
NPHFMJKLF
CJKESBHFO
WJFMFO
JO
WJFS
DBUFHPSJFÌO
VJUFFO
m
TUBCJMJTBUJFCJKESBHFO
WBO
CBUBMKPOT
PG
CSJHBEFHSPPUUF
WPPS
EF
CFXBLJOH
FO
CFWFJMJ
HJOH
WBO
CFMBOHSJKLF
PCKFDUFO
NFU
JOCFHSJQ
WBO
SFMJHJFV[F
PCKFDUFO
m
NBCHFSFMBUFFSEF
CJKESBHFO
JO
EF
WPSN
WBO
CFXBLJOHTFFOIFEFO
EFTLVOEJHFO
FO
NB
terieel voor de ontmanteling van MVW
BMTNFEF
NFEJTDI
QFSTPOFFM
m
IVNBOJUBJSF
CJKESBHFO
m
XFEFSPQCPVXCJKESBHFO
[PBMT
NBUFSJFFM
FO
QFSTPOFFM
WPPS
IFU
IFSTUFM
WBO
XFHFO
FO

CSVHHFO
MVDIU
IBWFOT
QVCMJFLF
WPPS[JFOJOHFO
FO
CSBOEXFFS

90 %FG/SSA, BSG, DAB, doos 5
KBBS
2003
EPTTJFS
%104/2003
*OUFSO
NFNPSBOEVN
DJZ aan DS/SCO/HOPN"

10
maart 2003
OS
$2003/2062003000849
%FG/SSA CDS
KBBS
2003
EPD
1577
/PUB
DAB aan minister, 17 maart,
OS
2003000238

De Nederlandse militaire betrokkenheid bij Irak: september 2002-maart 2003 377

 )FU
HJOH
IJFSCJK
PN
FFO
BMHFNFFO
WFS[PFL
FO
FFO
IFMF
MJKTU
WBO
QFSTPOFFM
FO
NJEEFMFO
FO

OJFU
VJUTMVJUFOE
PN
CJKESBHFO
WBO
NJMJUBJSF
BBSE
0Q
WPPSIBOE
HPME
WPPS
IFU
NJOJTUFSJF
WBO

%FGFOTJF
EBU
WPPS
[PWFS
IFU
CFTDIJLUF
PWFS
EF
HFWSBBHEF
NBCHFSFMBUFFSEF
DBQBDJUFJUFO
EF[F

[P
TDIBBST
XBSFO
EBU
[JK
OJFU
WPPS
OBUJPOBMF
EPFMFJOEFO
LPOEFO
XPSEFO
HFNJTU
4UBCJMJTBUJFCJKESBHFO
[P
WFSWPMHEF
EF
OPUB
WBO
17
NBBSU
XBSFO
PQ
FFO
MBUFS
NPNFOU

XFMMJDIU
NPHFMJKL
)FU
MFFL
FDIUFS
WFSTUBOEJH
UFSVHIPVEFOEIFJE
UF
CFUSBDIUFO
UPUEBU

NFFS
EVJEFMJKLIFJE
CFTUPOE
PWFS
EF
BëPPQ
FO
BGXJLLFMJOH
WBO
IFU
NJMJUBJSF
DPOëJDU
FO

EF
XJK[F
XBBSPQ
*SBL
OB
EF
PPSMPH
[PV
XPSEFO
CFTUVVSE
0PL
NPFTU
NFFS
EVJEFMJKLIFJE

POUTUBBO
PWFS
EF
NBUF
XBBSJO
EF
VN
[PV
XPSEFO
CFUSPLLFO
CJK
IFU
JOUFSJNCFTUVVS
FO

PWFS
EF
WSBBH
PG
FFO
TUBCJMJTBUJFNBDIU
PQ
FFO
VNNBOEBBU
CFSVTUUF
)FU
7FSFOJHE
,P
OJOLSJKL
IBE
/FEFSMBOE
FWFOFFOT
HFQPMTU
PWFS
FFO
CJKESBHF
PQ
EJU
WMBL
[JK
IFU
NPHFMJKL

JO
FFO
MBUFSF
GBTF
EBO
EF
GBTF
XBBSPQ
IFU
"NFSJLBBOTF
WFS[PFL
EPFMEF
OBNFMJKL
BMT

TQSBLF
XBT
WBO
FFO
JOUFSOBUJPOBBM
PWFSHBOHTCFTUVVS
NFU
VNNBOEBBU
0N
[PXFM
PQFSB
UJPOFMF
BMT
QPMJUJFLF
SFEFOFO
MBH
IFU
JO
EF
SFEF
BBOTMVJUJOH
UF
[PFLFO
CJK
FFO
#SJUTF
post-
conflictCJKESBHF
7BO
/FEFSMBOE
WJFM
EVT
OJFU
WFFM
UF
WFSXBDIUFO
BMUIBOT
OJFU
JO
EF
QFSJPEF
EJF
EF
EJ
SFDUF
BBOMPPQ
UPU
IFU
HFXBQFOE
DPOëJDU
FO
IFU
DPOëJDU
[FMG
PNWBUUF
)FU
MBH
XFMMJDIU

BOEFST
WPPS
EF
QFSJPEF
EBBSOB

*O
EF
OPUB
WBO
EF
%JSFDUFVS
"MHFNFOF
#FMFJET[BLFO
XFSE
OPH
BMT
NPHFMJKLIFJE
HFPQ
QFSE
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
WPPS
QMBOOJOHTEPFMFJOEFO
IFU
OPPEIVMQWFSLFOOJOHTUFBN
NFU

OPPEIVMQFFOIFJE
BBO
UF
CJFEFO
&FO
EFSHFMJKL
BBOCPE
XBT
XBBSTDIJKOMJKL
NJOEFS
PN
TUSFEFO
EPPS
IFU
IVNBOJUBJSF
LBSBLUFS
FSWBO
#PWFOEJFO
XBSFO
EFêOJUJFWF
CFTMVJUFO
QBT

BBO
EF
PSEF
BMT
[JDI
FFO
IVNBOJUBJSF
OPPETJUVBUJF
WPPSEFFE
%BU
FS
JO
FO
WBOVJU
*SBL

WMVDIUFMJOHFOTUSPNFO
PQ
HBOH
[PVEFO
LPNFO
XBT
WSJKXFM
[FLFS
BM
MJFQFO
EF
SBNJOHFO

TUFSL
VJUFFO
%F
WSBBH
XBT
OPH
XFM
JO
IPFWFSSF
EF
CFUSPLLFOIFJE
WBO
EF
VN als voor
XBBSEF
NPFTU
XPSEFO
HFTUFME

%F
%JSFDUFVS
+VSJEJTDIF
;BLFO
LXBN
JO
[JKO
OPUB
WBO
17
NBBSU
UPU
EF
DPODMVTJF
EBU

[JDI
ESJF
NPHFMJKLIFEFO
WPPSEFEFO

B


/FEFSMBOE
OBN
EFFM
BBO
EF
DPBMJUJF
FO
IFWFMEF
IFU
JO
OBCVSJHF
JOUFSOBUJPOBMF
XBUF
SFO
BBOXF[JHF
GSFHBU
PWFS
OBBS
FFO
BOEFSF
Task Force
UFO
CFIPFWF
WBO
PQFSBUJFT
UFHFO

Irak;
C

/FEFSMBOE
OBN
EFFM
BBO
EF
DPBMJUJF
NBBS
IFU
GSFHBU
CMFFG
VJUTMVJUFOE
CFTDIJLCBBS

voor operatie Enduring Freedom;
D

/FEFSMBOE
OBN
niet
EFFM
BBO
EF
DPBMJUJF
UFHFO
*SBL
)FU
GSFHBU
CMFFG
CFTDIJLCBBS

voor operatie Enduring Freedom

&FO
CFTMVJU
UPU
QBSUJDJQBUJF
JO
EF
DPBMJUJF
IBE
UPU
HFWPMH
EBU
/FEFSMBOE
CFUSPLLFO
XFSE
CJK

FFO
HFXBQFOE
DPOëJDU
%BU
CFUFLFOEF
EBU
/FEFSMBOETF
FFOIFEFO
BMT
DPNCBUUBOU
LPOEFO

XPSEFO
BBOHFNFSLU
FO
FFO
MFHJUJFN
EPFMXJU
XBSFO
WPPS
WJKBOEFMJKLF
BDUJFT
*O
PQUJF
B


LSFFH
EF
QPMJUJFLF
TUFVO
BBO
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
FO
IFU
7FSFOJHE
,POJOLSJKL
FFO
UBTUCBSF

NJMJUBJSF
WFSUBMJOH
%JU
LPO
JO
EF
PHFO
WBO
EF[F
MBOEFO
EF
/FEFSMBOETF
HFMPPGXBBSEJHIFJE

UFO
HPFEF
LPNFO
%F[F
PQUJF
IBE
PPL
BMT
WPPSEFFM
EBU
FS
HFFO
WFSXBSSJOH
LPO
PQUSFEFO
JO

IFU
HFWBM
WBO
FTDPSUFSJOH
WBO
TDIFQFO
EJF
BM
EBO
OJFU
CFUSPLLFO
XBSFO
CJK
FFO
HFXBQFOE

PQUSFEFO
UFHFO
*SBL
%F
BOEFSF
PQUJFT
EBBSFOUFHFO
HFOPUFO
PN
QPMJUJFLF
SFEFOFO
EF
WPPS
LFVS
XFHFOT
IFU
POUCSFLFO
WBO
FFO
OJFVXF
A[FFS
XFOTFMJKL
HFBDIUF
VNSFTPMVUJF
EF
JOUFS
OBUJPOBMF
WFSEFFMEIFJE
FO
EF
CJOOFOMBOETF
QPMJUJFLF
WFSIPVEJOHFO

378 De Nederlandse militaire betrokkenheid bij Irak: september 2002-maart 2003

 *O
EF
BWPOEWFSHBEFSJOH
WBO
EF
.JOJTUFSSBBE
PQ
17
NBBSU
NBBLUF
,BNQ
EF
NJMJUBJSF

CBMBOT
PQ
;JKO
BGXFHJOH
WJFM
UFO
HVOTUF
WBO
EF
IJFSCPWFO
CFTQSPLFO
PQUJF
D

VJU
)JFS
NFF
XFSE
UFSVHHFLPNFO
PQ
EF
BBOWBOLFMJKLF
JOTUFNNJOH
WBO
EF
.JOJTUFSSBBE
PQ
14
GF
CSVBSJ
NFU
IFU
WPPSTUFM
IFU
GSFHBU
FO
EF
POEFS[FFCPPU

PN
UF
MBCFMFO
,BNQ
WFSEFEJHEF

EF[F
VJULPNTU
PQ
EF
WPMHFOEF
HSPOEFO
/FEFSMBOE
XBT
OJFU
HFWSBBHE
JO
PďFOTJFWF
[JO

EFFM
UF
OFNFO
BBO
EF
NJMJUBJSF
JOUFSWFOUJF
JO
*SBL
8FM
XBT
/FEFSMBOE
JO
IFU
WFSMFEFO

HFWSBBHE
CJK
UF
ESBHFO
BBO
BOEFSF
NJMJUBJSF
PQFSBUJFT
%JU
HPME
NFU
OBNF
WPPS
PQFSBUJF
Enduring Freedom
(FTUFME
LPO
XPSEFO
EBU
EF
/FEFSMBOETF
CJKESBHF
ATVCTUBOUJFFM
XBT

/FEFSMBOE
IBE
EBBSOBBTU
QPTJUJFG
HFSFBHFFSE
PQ
EF
HFWSBBHEF
Host Nation Support en op
IFU
WFS[PFL
PN
1BUSJPUTZTUFNFO
WPPS
5VSLJKF
8BU
CFUSFGU
EF
WFS[PFLFO
PN
FFOIFEFO
PQ

IVNBOJUBJS
FO
CFWFJMJHJOHTUFSSFJO
UF
MFWFSFO
OB
CFÌJOEJHJOH
WBO
EF
PPSMPH
XBT
FFO
CFTMJT
TJOH
PQ
EJU
NPNFOU
OJFU
OPPE[BLFMJKL91
,BNQ
QMBBUTUF
OPH
EF
LBOUUFLFOJOH
EBU
/FEFS
MBOE
WPPS
[JKO
WFJMJHIFJE
MFVOEF
PQ
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
FO
EBU
EJU
PPL
HPME
WPPS
EF

/FEFSMBOETF
NJMJUBJSFO
EJF
JO
IFU
CVJUFOMBOE
BDUJFG
XBSFO
.FEF
EBBSPN
XBT
TUFVO
BBO

EBU
MBOE
WBO
CFMBOH
NBBS
EJF
LPO
UPU
QPMJUJFLF
TUFVO
CFQFSLU
CMJKWFO92
%F
.JOJTUFSSBBE
LPO
[JDI
WJOEFO
JO
EF[F
SFEFOFSJOH
)FU
HFWPFMFO
PWFSIFFSTUF
EBU

/FEFSMBOE
WPMEPFOEF
CJKESPFH
BBO
JOUFSOBUJPOBMF
PQFSBUJFT
NFU
OBNF
BBO
EF
PQFSBUJF
Enduring Freedom
FO
EBU
EF
/FEFSMBOETF
TUFVO
JO
CPOEHFOPPUTDIBQQFMJKL
WFSCBOE
EBBS
BBO
LPO
XPSEFO
BGHFNFUFO

5FHFOPWFS
EF
$PNNJTTJF
WBUUF
,BNQ
[JKO
CFXFFHSFEFOFO
OPH
FFOT
BMEVT
TBNFO93

)FU
,BCJOFU
XBT
EFNJTTJPOBJS
FO
IFU
VJUHBOHQVOU
JT
EBO
EBU
KF
PQ
EF
XJOLFM
QBTU
FO
HFFO

OJFVXF
[BLFO
BBOQBLU
*O
EJU
HFWBM
HPME
EBU
EFT
UF
NFFS
PNEBU
EF
SFHFSJOHTDPBMJUJF
CJK
EF

WFSLJF[JOHFO
IBBS
NFFSEFSIFJE
XBT
LXJKUHFSBBLU
.JKO
WFSXBDIUJOH
XBT
EBU
FS
FFO
LBCJ
net CDA1WE"
[PV
LPNFO
%F[F
QBSUJKFO
XBSFO
JO
POEFSIBOEFMJOH
*L
XJMEF
HFFO
CFTMVJU

EBU
EF
DPBMJUJFPOEFSIBOEFMJOHFO
JO
EF
XFH
[PV
TUBBO
FO
WPOE
IFU
CPWFOEJFO
POHFXFOTU

FFO
CFTMVJU
UF
OFNFO
EBU
EPPS
FFO
WPMHFOE
LBCJOFU
XFFS
UFSVHHFESBBJE
[PV
XPSEFO

0Q
IFU
POEFSXFSQ
WBO
EF
NJMJUBJSF
JO[FU
XFSE
JO
EF
BBOTMVJUFOEF
PDIUFOEWFSHBEFSJOH
WBO

18
NBBSU
OJFU
NFFS
UFSVHHFLPNFO
%JF
WFSHBEFSJOH
XFSE
CFTUFFE
BBO
IFU
PQTUFMMFO
WBO
EF

CSJFG
EJF
OPH
EJF[FMGEF
EBH
EPPS
IFU
LBCJOFU
BBO
EF
4UBUFO(FOFSBBM
XFSE
HF[POEFO
%F

)PPQ
4DIFďFS
XFFT
FS
JO
OBWPMHJOH
WBO
[JKO
BNCUHFOPPU
WBO
%FGFOTJF
PQ
EBU
EF
7FS
FOJHEF
4UBUFO
BBO
/FEFSMBOE
HFFO
WFS[PFL
IBEEFO
HFEBBO
UPU
FFO
EJSFDUF
PďFOTJFWF

CJKESBHF
BBO
EF
NJMJUBJSF
BDUJF
%F
/FEFSMBOETF
'16T
JO
,JSHJ[JÌ
FO
EF
1BUSJPUT
LPOEFO

EBO
PPL
OJFU
XPSEFO
HF[JFO
BMT
backfill
PN
"NFSJLBBOTF
FFOIFEFO
WPPS
EF
TUSJKE
JO
*SBL

WSJK
UF
NBLFO
%F
VJULPNTU
MBH
WBTU
XFM
QPMJUJFLF
NBBS
HFFO
BDUJFWF
NJMJUBJSF
TUFVO
BBO

EF
PPSMPH
EJF
EF
EBH
EBBSOB
[PV
VJUCSFLFO

91 -BUFSF
WFS[PFLFO
WBO
BNCBTTBEFVS
4PCFM
PN
FFO
DARTUFBN
UFS
CFTDIJLLJOH
UF
TUFMMFO
TUSBOEEFO
PQ
IFU

BSHVNFOU
EBU
IFU
IJFS
NJMJUBJS
QFSTPOFFM
CFUSPG
$PEFCFSJDIU
PS
BBO
8BTIJOHUPO
28 maart 2003
OS
XBTV21
92 /PUVMFO
.JOJTUFSSBBE
17 maart 2003, 2
93 ,BNQ
6
KVMJ
2009

De Nederlandse militaire betrokkenheid bij Irak: september 2002-maart 2003 379

10.5 Host Nation Support
)FU
POEFSXFSQ
Host Nation Support
HNS

LFOU
FFO
MBOHF
WPPSHFTDIJFEFOJT
"M
JO
1950
TMPPU
/FEFSMBOE
NFU
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
FFO
Mutual Defense Assistance Agreement
%F[F

CJMBUFSBMF
PWFSFFOLPNTU
XBT
FFO
VJUWMPFJTFM
WBO
IFU
NAVOWFSESBH
FO
CFQBBMEF
EBU

CFJEF
MBOEFO
FMLBBS
PQ
WFS[PFL
EJFOTUFO
FO
NJMJUBJSF
CJKTUBOE
[PVEFO
WFSMFOFO
CJK
EF

WFSEFEJHJOH
WBO
IFU
NAVOWFSESBHTHFCJFE94
-BUFSF
PWFSFFOLPNTUFO
CPSEVVSEFO

EBBSPQ
WPPSU
*O
1983 vulde een Mutual Support Agreement
UVTTFO
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO

FO
/FEFSMBOE
EF
PWFSFFOLPNTU
VJU
1950
BBO
)FU
EPFM
XBT
PN
UPU
WFSEFSF
MPHJTUJFLF

TBNFOXFSLJOH
UF
LPNFO
UPU
EFGJOJÌSJOH
WBO
MPHJTUJFLF
TUFVO
FO
UPU
FFO
SFHFMJOH

WPPS
EF
EBBSVJU
WPPSUWMPFJFOEF
BENJOJTUSBUJFWF
WFSQMJDIUJOHFO
FO
WFSSFLFOJOH
WBO

EJFOTUFO95
%F
HSPUF
EPPSWPFSPQFSBUJF
WBO
"NFSJLBBOT
NJMJUBJS
NBUFSJFFM
PWFS
/FEFSMBOET

HSPOEHFCJFE
JO
EF
BBOMPPQ
OBBS
EF
(PMGPPSMPH
JO
1991 leidde in 1992
UPU
FOJHF
UFDI
OJTDIF
BBOQBTTJOHFO
WBO
EF
PWFSFFOLPNTU96 In 1999
XFSE
EF
Agreement
PQOJFVX
BBO
gepast door middel van een Implementing Agreement
4USVDUVVS
QSPDFEVSFT
FO
GJOBODJ
FMF
BG IBOEFMJOH
WBO
EF
MPHJTUJFLF
TUFVOWFSMFOJOH
XFSEFO
WFSFFOWPVEJHE
FO
PWFS[JDI
UFMJKLFS
HFNBBLU
)FU
HJOH
CJK
EF[F
BBOQBTTJOHFO
MPVUFS
PN
UFDIOJTDIF
BGTQSBLFO
EJF

HFFO
CFUSFLLJOH
IBEEFO
PQ
EF
PSHBOJTBUJF
WBO
EPPSWPFSPQFSBUJFT97
;F
XFSEFO
HF
[JFO
BMT
JOUFSOF
BGTQSBLFO
EJF
OJFU
EF
TUBUVT
IBEEFO
WBO
FFO
WFSESBH
JO
EF
[JO
WBO
EF

(SPOEXFU
PG
EF
3JKLTXFU
HPFELFVSJOH
FO
CFLFOENBLJOH
WFSESBHFO
8FU
WBO
7
KVMJ

1994, Stb
542

1SPDFEVSFFM
XFSEFO
EF
BGTQSBLFO
JO
XFSLJOH
HFTUFME
EPPS
FFO
WFS[PFL
WBO
"NFSJ
LBBOTF
[JKEF
OFFSHFMFHE
JO
FFO
EPPS
EF
"NFSJLBBOTF
BNCBTTBEF
PWFS
UF
MFHHFO
Letter of
Intent BBO
EF
/FEFSMBOETF
SFHFSJOH XBBSJO
EF
HFWSBBHEF
NFEFXFSLJOH
FO
GBDJMJUFJUFO

XFSEFO
HFTQFDJêDFFSE
/B
HPFELFVSJOH
EPPS
EF
SFHFSJOH
XFFT
EF
DIFG
%FGFOTJFTUBG
FFO

MFJEFOE
LSJKHTNBDIUEFFM
BBO
JO
EF
SFHFM
EF
,POJOLMJKLF
-BOENBDIU
EJF
EF
VJUWPFSJOH

NBOEBUFFSEF
BBO
EF
DPNNBOEBOU
WBO
IFU
/BUJPOBBM
$PNNBOEP
NATCO

)FU
NATCO
XFSLUF
WFSWPMHFOT
NFU
EF
"NFSJLBBOTF
VJUWPFSFOEF
PSHBOJTBUJF
21st Theater Support Com-
mand
JO
,BJTFSTMBVUFSO

EF
CFIPFGUFO
VJU
FO
HPME
BMT
DPOUBDUQVOU
WPPS
BMMF
JO
/FEFSMBOE

QMBBUTWJOEFOEF
BDUJFT
8BU
OPEJH
XBT
UFO
CFIPFWF
WBO
EF
PQFSBUJF
XFSE
WBTUHFMFHE
JO
FFO

Statement of Requirements
%BBSJO
LXBNFO
[BLFO
BBO
EF
PSEF
BMT
EF
Command and Control van
TQPPSXFHIPPGEFO
CFMBEJOHQMBBUTFO
WPPS
XBUFSUSBOTQPSU
PQTUFMQMBBUTFO
WFSLFFSTMFJ
EJOH
CSBOETUPGWPPS[JFOJOH
CFXBLJOH
FO
CFWFJMJHJOH
FO
EF
WFS[PSHJOH
WBO
EF
CFUSPLLFO

NJMJUBJSFO98

94 %FG/SSA, HKGS
.JMJUBJS
1PMJUJFLF
"BOHFMFHFOIFEFO
JOW
OS
3957
A.VUVBM
%FGFOTF
"TTJTUBODF
"HSFFNFOU

#FUXFFO
UIF
6OJUFE
4UBUFT
PG
"NFSJDB
BOE
UIF
/FUIFSMBOET
27
KBOVBSJ
1950
95 %FG/SSA, DGM
KBBS
1983
EPTTJFS
.
83/4790/7258
A.VUVBM
4VQQPSU
"HSFFNFOU
#FUXFFO
UIF
6OJUFE
4UBUFT

PG
"NFSJDB
BOE
5IF
,JOHEPN
PG
UIF
/FUIFSMBOET
22
GFCSVBSJ
1983
96 %FG/SSA
,BCJOFU
BLS
UJKEWBL
19901996
BSDIJFGDPEF
02/31, stuk 5418
A"HSFFNFOU
"NFOEJOH
UIF
.VUVBM

4VQQPSU
"HSFFNFOU
#FUXFFO
UIF
6OJUFE
4UBUFT
PG
"NFSJDB
BOE
5IF
,JOHEPN
PG
UIF
/FUIFSMBOET
27
GFCSVBSJ
1992
97 %FG/SSA, DJZ
$PMM
HNS
0SEOFS
AHNS OPS
/PUB
DGM
BBO
WFS[FOEMJKTU
11
KBOVBSJ
1999
OS
.99000167
98 %FG/SSA, DCBC, 20022003, doos 1, map 1
*OUFSO
NFNPSBOEVN
(3 NATOPS/HNS
BBO
$NATCO, 30 augustus
2002

380 De Nederlandse militaire betrokkenheid bij Irak: september 2002-maart 2003

 )FU
HJOH
CJK
EF
Host Nation Support
PN
FFO
HFDPNQMJDFFSEF
PQFSBUJF
XBBSCJK
[PXFM
/F
EFSMBOET
BMT
"NFSJLBBOT
QFSTPOFFM
FO
QPMJUJF

[PV
NPFUFO
XPSEFO
JOHF[FU
(F[JFO
EF

QPMJUJFLF
HFWPFMJHIFJE
WBO
EF
WFSQMBBUTJOH
WBO
UBOLT
FO
BOEFS
HSPPU
MFHFSNBUFSJFFM
XBT

BGHFTQSPLFO
EBU
IFU
NATCO
IFU
%FGFOTJF
$SJTJTCFIFFSTJOHTDFOUSVN
DCBC

PQ
EF
IPPHUF

[PV
IPVEFO
WBO
IFU
FWFOUVFFM
UF
WPFSFO
PWFSMFH
NFU
EF
"NFSJLBBOTF
BVUPSJUFJUFO
#JOOFO

EF
/FEFSMBOETF
PWFSIFJE
[PV
POEFS
WFSBOUXPPSEFMJKLIFJE
WBO
EF
NJOJTUFS
WBO
#JOOFO
MBOETF
;BLFO
FO
,POJOLSJKLTSFMBUJFT
WJB
IFU
/BUJPOBBM
$PÕSEJOBUJFDFOUSVN
NCC

FFO

Host Nation SupportPWFSMFHTUSVDUVVS
NFU
EF
EFQBSUFNFOUFO
FO
PWFSJHF
CFUSPLLFO
JOTUBO
UJFT
JO
IFU
MFWFO
XPSEFO
HFSPFQFO99
'PSNFFM
XBSFO
SFHFMJOHFO
PWFS
EF
EPPSWPFS
WBO
"NFSJLBBOT
NBUFSJFFM
FO
NJMJUBJSFO

alleen van toepassing in NAVOWFSCBOE
&S
CFTUPOE
JO
IFU
HFWBM
WBO
EPPSWPFS
SJDIUJOH

*SBL
HFFO
DPODSFUF
KVSJEJTDIF
WFSQMJDIUJOH
PN
NFF
UF
XFSLFO
)FU
QBTUF
FDIUFS
JO
EF
HFFTU

WBO
EF
NJMJUBJSF
BMMJBOUJF
PN
QPTJUJFG
UF
SFBHFSFO
PQ
IFU
WFS[PFL
WBO
FFO
CPOEHFOPPU
EJF

JO
&VSPQB
NBUFSJFFM
IBE
PQHFTMBHFO
FO
QFSTPOFFM
HFTUBUJPOFFSE
NFEF
PN
/FEFSMBOE
UF

CFTDIFSNFO100
0N
EJF
SFEFO
[PVEFO
PPL
MBOEFO
BMT
%VJUTMBOE
FO
#FMHJÌ
JO
IFU
OBKBBS

van 2002
FO
IFU
WPPSKBBS
WBO
2003
NFFXFSLFO
BBO
EF
Host Nation Support
In de loop van 2002
XBSFO
FS
JOEJDBUJFT
WPPS
FFO
UPFOFNFOEF
"NFSJLBBOTF
CFMBOHTUFM
MJOH
WPPS
EF
EPPSWPFSGBDJMJUFJUFO
FO
EF
TUSBUFHJTDIF
CFUFLFOJT
WBO
EF
3PUUFSEBNTF
IBWFO

;P
XFSE
FFO
WJKGUJHUBM
"NFSJLBBOTF
PĐDJFSFO
FO
POEFSPĐDJFSFO
WBO
JO
%VJUTMBOE
HFMF
HFSEF
FFOIFEFO
FJOE
BVHVTUVT
SPOEHFMFJE
MBOHT
IBWFOGBDJMJUFJUFO
JO
3PUUFSEBN
FO
"OU
XFSQFO
0Q
11
PLUPCFS
WPOE
PQ
JOJUJBUJFG
WBO
EF
"NFSJLBBOTF
BNCBTTBEF
JO
%FO
)BBH

EF
8PSLTIPQ
3PUUFSEBN
1PSU
4FDVSJUZ
QMBBUT
XBBSCJK
BNCBTTBEFVS
4PCFM
EF
CJKFFO
LPNTU
PQFOEF
FO
TMPPU
0Q
29
PLUPCFS
POUWJOH
IFU
NATCO
IFU
WFS[PFL
EF
VJUWPFSCBBS
IFJE
WBO
FFO
EPPSWPFSPQFSBUJF
WJB
EF
IBWFO
WBO
3PUUFSEBN
UF
JOWFOUBSJTFSFO
&FO
HFMJKL
TPPSUJH
WFS[PFL
XFSE
BBO
#FMHJÌ
FO
%VJUTMBOE
HFSJDIU
WPPS
EF
IBWFO
WBO
"OUXFSQFO
FO

UXFF
%VJUTF
IBWFOT
0NEBU
IFU
WFS[PFL
FFO
QPMJUJFL
HFWPFMJHF
NBUFSJF
CFUSPG
XFSE
NFU

OBESVL
HFTUFME
EBU
IFU
HFFO
GPSNFFM
WFS[PFL
XBT
NBBS
VJUTMVJUFOE
FFO
JOWFOUBSJTBUJF
WBO

NPHFMJKLIFEFO
)FU
DCBC
MJDIUUF
EF
CDS
JO101
%JF
HBG
FS
CFLFOEIFJE
BBO
CJK
IFU
NJOJTUFSJF

WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
UFSXJKM
PPL
IFU
NJOJTUFSJF
WBO
"MHFNFOF
;BLFO
XFSE
HFÐOGPS
NFFSE
PWFS
AFFSTUF
TPOEBHFT
EPPS
"NFSJLBBOTF
NJMJUBJSFO
WPPS
FFO
FWFOUVFFM
HFCSVJL
WBO

EF
3PUUFSEBNTF
IBWFO102
7PMHFOT
EF
CJK
IFU
WFS[PFL
HFWPFHEF
DPODFQUStatement of Requirements
HJOH
IFU
PN
MFHF
ring van 250
"NFSJLBBOTF
NJMJUBJSFO
WPPS
FFO
QFSJPEF
WBO
30 tot 90 dagen, bureauruimtes,
CFXBLJOH
WBO
FFO
BMMFFO
WPPS
"NFSJLBOFO
UPFHBOLFMJKL
HFCJFE
MBOEJOHT
FO
PQTUFMQMBBU
TFO
WPPS
IFMJLPQUFST
POEFSIPVETMPDBUJFT
XBQFO
FO
NVOJUJFPQTMBH
WFSLFFSTMFJEJOH

NFUFP
CSBOEXFFS
FO
NFEJTDIF
GBDJMJUFJUFO
7PPS
FFO
EFFM
LPOEFO
CFTUBBOEF
GBDJMJUFJUFO

PQ
EF
WMJFHWFMEFO
7BMLFOCVSH
(JM[F3JKFO
FO
4PFTUFSCFSH
IJFSJO
WPPS[JFO
WPPS
FFO
BO
EFS
EFFM
[PVEFO
EF[F
GBDJMJUFJUFO
NPFUFO
XPSEFO
HFÐNQSPWJTFFSE103
%F
CDS ging op 27
OPWFNCFS
BLLPPSE
NFU
EF
CFLFOENBLJOH
WBO
IFU
SFTVMUBBU
WBO
EF

JOWFOUBSJTBUJF
BBO
EF
"NFSJLBOFO
5FO
PWFSWMPFEF
XFSE
EBBSCJK
OPHNBBMT
HFTUFME
EBU

99 Kamerstukken II, 2002/03, 23 432
OS
84
Q
2

100 Handelingen II, 19 maart 2003, 463115
101 %FG/SSA, DCBC, 20022003, doos 1, map 1
)PPGE
"GE
0QFSBUJÌO
NATCO, 31 oktober 2002
OS
50135/2002

102 AZ, dossier 447858
/PUJUJF
4XBSUCPM
BBO
MP, 12 november 2002
OS
101/02.443633

103 %FG-SSA, DCBC, 20022003, doos 1, map 1
'BY
NATCO
BBO
0QDFO
,-V
14 november 2002
OS
10444

De Nederlandse militaire betrokkenheid bij Irak: september 2002-maart 2003 381

 WPPS
FFO
EBBEXFSLFMJKL
WFS[PFL
FFO
Letter of Intent
BBO
EF
NJOJTUFSQSFTJEFOU
FOPG
EF

NJOJTUFS
WBO
%FGFOTJF
OPEJH
XBT104
*OUVTTFO
IBE
PPL
EF
CVJUFOXFSFME
OPUJF
HFLSFHFO
WBO
EF
"NFSJLBBOTF
JOJUJBUJFWFO

&OLFMF
MFEFO
WBO
EF
5XFFEF
,BNFS
SPFSEFO
[JDI
UPFO
IFU
"NFSJLBBOTF
CFWPPSSBEJOHT
TDIJQ
.BKPS
4UFQIFO
8
1MFTT
WBO
7 tot en met 17 oktober 2002 een bezoek aan de
&FNTIBWFO
CSBDIU
)FU
CFUSPG
FFO
Maritime Prepositioning Ship
EBU
XJM
[FHHFO
FFO
TDIJQ

NFU
DJWJFMF
CFNBOOJOH
EBU
EPPSHBBOT
NFU
NJMJUBJS
NBUFSJFFM
JO
EF
XBDIU
MJHU
UFO
CFIPFWF

WBO
FFO
TOFMMF
JOUFSWFOUJF
PG
SFBDUJFNBDIU
XBBSCJK
EJU
NBUFSJFFM
XPSEU
JOHF[FU
,BNFS
MJE
7BO
#PNNFM
SP

TUFMEF
EF
WSBBH
PG
EF
LPNTU
WBO
IFU
TDIJQ
JFUT
UF
NBLFO
IBE
NFU
EF

"NFSJLBBOTF
WPPSCFSFJEJOHFO
WPPS
FFO
BBOWBM
PQ
*SBL
0Q
18 november 2002
BOUXPPSE
EF
NJOJTUFS
WBO
%FGFOTJF
,PSUIBMT
EBU
IFU
CF[PFL
BBO
EF
&FNTIBWFO
CFEPFME
XBT
HF
XFFTU
WPPS
POEFSIPVE
CFWPPSSBEJOH
FO
SFDSFBUJF
WBO
EF
CFNBOOJOH
)FU
TDIJQ
IBE
HFFO

militaire goederen geladen, maar alleen goederen voor eigen gebruik en dat van andere
NBSJOFTDIFQFO
WBO
EF
"NFSJLBBOTF
;FTEF
7MPPU
JO
EF
.JEEFMMBOETF
;FF
%F[F
HPFEF
SFO
XBSFO
OJFU
VJU
NJMJUBJSF
EFQPUT
PQ
/FEFSMBOET
HSPOEHFCJFE

HFLPNFO105 In een al
HFNFFO
PWFSMFH
NFU
EF
5XFFEF
,BNFS
PQ
3
EFDFNCFS
2002
[FJ
IFU
MJE
7BO
7FM[FO
SP


OJFU
UFWSFEFO
UF
[JKO
NFU
EJU
BOUXPPSE
;JK
MFHEF
FFO
JOEJSFDU
WFSCBOE
NFU
*SBL
EPPS
UF

TUFMMFO
EBU
IFU
CFXVTUF
WBBSUVJH
FO
FFO
BOEFS
UPU
IFU
Military Sealift Command
CFIPSFOE

CFWPPSSBEJOHTTDIJQ
EBU
WBO
18 tot 28 november 2002
JO
EF
&FNTIBWFO
WFSCMFFG
TDIFQFO

[PVEFO
LVOOFO
CFWPPSSBEFO
EJF
NPHFMJKLFSXJKT
JO
EF
UPFLPNTU
CJK
PPSMPHTIBOEFMJOHFO

UFHFO
*SBL
CFUSPLLFO
[PVEFO
XPSEFO
7BO
EF
CFXJOETNBO
LSFFH
[JK
UF
IPSFO
EBU
IFU

VJUTMVJUFOE
PN
WPFETFMWPPSSBEFO
HJOH
&FO
EFFM
EBBSWBO
XBT
XFMMJDIU
CFTUFNE
WPPS
BO
EFSF
"NFSJLBBOTF
NBSJOFTDIFQFO
8BU
EJF
TDIFQFO
QSFDJFT
EFEFO
XBT
POCFLFOE106
0Q
10
EFDFNCFS
XBT
FS
DPOUBDU
UVTTFO
EF
WFSTDIJMMFOEF
HFMFEJOHFO
JO
EF
EFGFOTJFPSHB
OJTBUJF
PWFS
EF
VJUWPFSJOH
WBO
FFO
NPHFMJKLF
Host Nation SupportPQFSBUJF
%F
CFOPEJHEF

DJWJFMF
MPDBUJFT
[PVEFO
UPU
NJMJUBJS
UFSSFJO
XPSEFO
WFSLMBBSE
FO
XPSEFO
CFXBBLU
EPPS

/FEFSMBOETF
NJMJUBJSFO
%F
QPMJUJF
XBT
WFSBOUXPPSEFMJKL
WPPS
EF
PQFOCBSF
PSEF
JO
EF

PNHFWJOH
%F
CFHFMFJEJOH
WBO
EF
"NFSJLBBOTF
NJMJUBJSF
DPMPOOFT
EPPS
/FEFSMBOE
XBT

FFO
SFHVMJFSF
NBSFDIBVTTFFUBBL
)FU
CVSHFSMJKL
HF[BH
CMFFG
WFSBOUXPPSEFMJKL
WPPS
EF

PQFOCBSF
PSEF
FO
WFJMJHIFJE
.JMJUBJSFO
LXBNFO
QBT
CJK
VJUFSTUF
OPPE[BBL
JO
BBONFSLJOH

WPPS
CJKTUBOE
BBO
EF
QPMJUJF
[JF
BSUJLFM
59
WBO
EF
1PMJUJFXFU
1993


0WFS
UJKETUJQ
FO
PNWBOH
WBO
FFO
"NFSJLBBOT
WFS[PFL
XBT
PQ
EBU
NPNFOU
OPH
OJFUT

CFLFOE
%F
7FSFOJHEF
4UBUFO
IBEEFO
UPU
EBO
UPF
BMMFFO
UF
LFOOFO
HFHFWFO
HFCSVJL
UF

XJMMFO
NBLFO
WBO
EF
GBDJMJUFJUFO
WBO
EF
IBWFO
WBO
3PUUFSEBN
/B
POUWBOHTU
WBO
EF
Letter
of Intent
[PV
EF
WPPSCFSFJEJOH
WBO
EF
EPPSWPFSPQFSBUJF
POHFWFFS
UXJOUJH
EBHFO
WFSHFO
Een vergadering op 9
KBOVBSJ
2003
JO
,BJTFSTMBVUFSO
CSBDIU
NFFS
EVJEFMJKLIFJE
7FSUFHFO
XPPSEJHFST
WBO
EF
%VJUTF
/FEFSMBOETF
FO
#FMHJTDIF
LSJKHTNBDIUPOEFSEFMFO
FO
EF
TQPPSXF
HFO
LSFHFO
FS
JOGPSNBUJF
%F
WFSXBDIUJOH
XBT
EBU
IFU
USBOTQPSU
JO
FFO
UJKETCFTUFL
WBO
45 da
gen 170 treinen, 200
CJOOFOTDIFQFO
FO
100
XFHDPMPOOFT
LPOWPPJFO

[PV
WFSHFO
%PPSWPFS
EPPS
/FEFSMBOE
MFFL
BBOWBOLFMJKL
OJFU
IPPH
PQ
EF
QSJPSJUFJUFOMJKTU
UF
TUBBO

"MMFFO
PNEBU
WBOBG
15
GFCSVBSJ
IFU
USBKFDU
OBBS
EF
IBWFO
WBO
"OUXFSQFO
EPPS
XFSL[BBN

104 %FGSSA, DCBC, 20022003, doos 1, map 1
*OUFSO
NFNPSBOEVN
SCO aan CDS, 21 november 2002
OS

004/7603/20024UHDPOG2003
105 Kamerstukken II, 2002/03
"BOIBOHTFM
OS
368

106 Kamerstukken II, 2002/03, 23 432
OS
68
Q
4 en 7
%FG/SSA, DAB
EFDFNCFS
2002, doos 23
DAB
BBO
EF
.JOJTUFS

2
EFDFNCFS
2002
OS
%02/962

382 De Nederlandse militaire betrokkenheid bij Irak: september 2002-maart 2003

 IFEFO
BBO
IFU
TQPPS
WPPS
MBOHFSF
UJKE
JO
EF
XFFLFJOEFO
OJFU
CFTDIJLCBBS
XBT
LXBN
FFO

BMUFSOBUJFWF
SPVUF
WJB
7FOMP
FO
3PPTFOEBBM
JO
CFFME
7FSWPFS
PWFS
XBUFS
[PV
IPPGE[BLF
MJKL
PWFS
EF
3JKO
QMBBUTWJOEFO
EVT
PWFS
/FEFSMBOET
HSPOEHFCJFE
5SBOTQPSUFO
WBO
CVML
NVOJUJF
[PVEFO
WJB
%VJUTMBOE
HFTDIJFEFO107
%BU
MBBUTUF
HPME
OJFU
WPPS
ACBUUMF
MPBEFE

WPFSUVJHFO
NFU
CJKCFIPSFOEF
NVOJUJF

"OEFSF
[BLFO
EJF
EF
BBOEBDIU
WSPFHFO
XBSFO
EF
WPPSMJDIUJOH
WBO
IFU
QMBBUTFMJKL
CF
TUVVS
FO
IFU
QVCMJFL
SJTJDPBOBMZTFT
EJF
NPFTUFO
XPSEFO
CJKHFIPVEFO
FO
EF
TBNFOXFS
LJOH
NFU
%VJUTF
FO
#FMHJTDIF
JOTUBOUJFT
"BO
EF
PSEF
LXBN
PPL
FFO
JOGPSNFFM
WFS[PFL

PN
WBOBG
IBMG
NBBSU
UPU
FJOE
NFJ
FWFOUVFFM
EF
IBWFOT
WBO
7MJTTJOHFO
3PUUFSEBN
FO
EF

&FNTIBWFO
UF
LVOOFO
HFCSVJLFO
WPPS
EF
IFSTDIJLLJOH
WBO
NBUFSJFFM
VJU
"NFSJLBBOTF

PQTMBHQMBBUTFO
JO
&VSPQB

)FU
XBDIUFO
XBT
OV
PQ
EF
Letter of Intent
NFU
IFU
"NFSJLBBOTF
WFS[PFL
5PFO
EF
.J
nisterraad op 24
KBOVBSJ
TQSBL
PWFS
EF
VJULPNTUFO
WBO
EF
CFTQSFLJOHFO
NFU
CENTCOM in
5BNQB
LXBN
IFU
POEFSXFSQ
OJFU
BBO
EF
PSEF
&FO
Letter of Intent
XBT
UPFO
OPH
TUFFET

OJFU
POUWBOHFO108
%F
"NFSJLBOFO
IBEEFO
BMMFFO
BMT
WPPS[PSHTNBBUSFHFM
IFU
NATCO ge
WSBBHE
NPHFMJKLIFEFO
JO
3PUUFSEBN
OBEFS
UF
POEFS[PFLFO109
0Q
27
KBOVBSJ
2003
BSSJWFFSEF
EF
MBOH
WFSXBDIUF
note verbale, opgevat als een Letter of
Intent
WBO
EF
"NFSJLBBOTF
BNCBTTBEF
%F
7FSFOJHEF
4UBUFO
LPOEJHEFO
IVO
JOUFOUJF
BBO

in de periode van 17
GFCSVBSJ
UPU
30
KVOJ
2003
ATFOTJUJWF
NJMJUBSZ
FRVJQNFOU
WJB
/FEFS
MBOET
HSPOEHFCJFE
UF
WFSQMBBUTFO
0OEFS
ATFOTJUJWF
NJMJUBSZ
FRVJQNFOU
XFSEFO
UBOLT
FO

BOEFSF
QBOUTFSWPFSUVJHFO
WFSTUBBO
&FO
HFXBQFOE
HFMFJEF
WBO
EJU
NBUFSJBBM
XBT
OPPE[B
LFMJKL
UPUEBU
EF
VJUSVTUJOH
FO
IFMJLPQUFST
[JDI
BBO
CPPSE
WBO
TDIFQFO
JO
EF
WFSUSFLIBWFO

[PVEFO
CFWJOEFO
/FEFSMBOE
XFSE
HFWSBBHE
EJU
HFXBQFOEF
HFMFJEF
UF
MFWFSFO110
%F
.JOJTUFSSBBE
TUFMEF
WBTU
EBU
EF
Letter of Intent HFFO
OJFVX
CFTMVJU
WFSFJTUF
FO
NBDI
UJHEF
EF
NJOJTUFS
WBO
%FGFOTJF
QPTJUJFG
PQ
IFU
WFS[PFL
UF
SFBHFSFO
%JU
HFCFVSEF
CJK
FFO

/FEFSMBOETF
note verbale van 7
GFCSVBSJ
)FU
XFSE
EF
"NFSJLBOFO
UPFHFTUBBO
SFDIUTUSFFLT

NFU
IFU
NATCO
PWFS
EFUBJMSFHFMJOHFO
UF
TQSFLFO111
&S
WPMHEF
FFO
UXFFUBM
XFLFO
XBBSJO
EF
EPPSWPFSPQFSBUJF
LPPSUTBDIUJH
XFSE
WPPSCFSFJE

%F[F
XFSE
OPH
HFDPNQMJDFFSEFS
OB
IFU
CFSJDIU
EBU
0PTUFOSJKL
JNNFST
HFFO
NAVOMJE
IBE

HFXFJHFSE
OJFUTFOTJUJFG
NBUFSJFFM
EPPS
UF
WPFSFO
%BU
NPFTU
OV
WJB
3PUUFSEBN
XPSEFO

WFSTDIFFQU
)FU
HJOH
PN
26
USFJOFO
NFU
XJFMWPFSUVJHFO
7FSEFS
LXBN
FS
FFO
WFS[PFL
PN

4DIJQIPM
WPPS
UVTTFOMBOEJOHFO
WBO
DJWJFMF
WMJFHUVJHFO
NFU
NJMJUBJSFO
UF
NPHFO
HFCSVJLFO

[PEBU
EBBS
EF
UPFTUFMMFO
WBO
/PSUI
8FTU
"JSMJOFT

LPOEFO
XPSEFO
CJKHFUBOLU
1FS
EBH

XFSEFO
UXFF
WMJFHUVJHFO
WFSXBDIU
EJF
UFMLFOT
POHFWFFS
UXFF
VVS
PQ
4DIJQIPM
[PVEFO
CMJKWFO

%F
NJMJUBJSFO
LPOEFO
[JDI
JO
EF
UVTTFOUJKE
WFSUSFEFO
JO
FFO
BGHFTMPUFO
SVJNUF
PQ
FFO
WBO
EF

QJFSFO
8BQFOT
CMFWFO
BBO
CPPSE
&JHFOMJKL
HJOH
IFU
IJFS
OJFU
PN
Host Nation Support
IFU
XBT

JNNFST
HFFO
NJMJUBJS
WFSWPFS
[JK
IFU
XFM
WFSWPFS
WBO
NJMJUBJSFO

NBBS
PN
EF
BGIBOEFMJOH

WBO
DPNNFSDJÌMF
WMVDIUFO
EJF
PN
SFEFOFO
WBO
EPFMNBUJHIFJE
PPL
EPPS
IFU
NATCO
XFSEFO

107 %FG/SSA, DCBC, 2002/03, doos 1, map 1
*OUFSO
NFNPSBOEVN
)PPGE
"GE
0QFSBUJÌO
NATCO
BBO
$NATCO, 13

KBOVBSJ
2003
OS
1729/2003
108 %FG/SSA, DAB
$PMM
7FOFNB
19722005, map 229
'JDIF
UCW
#FXJOETQFSTPOFOPWFSMFH
1441, 24
KBOVBSJ
2003
109 %FG/SSA
4UBG
NATCO
"GE
0QFSBUJÌO
KBBS
20022003
*OUFSO
NFNPSBOEVN
(3 NATOPS
BBO
$NATCO, 27
KBOVBSJ
2003
OS
4671/2003
110 %FG/SSA, DJZ
$PMM
HNS
0SEOFS
AHNS OPS
%FNBSDIF
&NCBTTZ
PG
UIF
6OJUFE
4UBUFT
PG
"NFSJDB
27
KBOVBSJ

2003
111 %FG/SSA, DAB, 19912004, doos 10, map 33
/PUF
WFSCBMF
6
GFCSVBSJ
2003

De Nederlandse militaire betrokkenheid bij Irak: september 2002-maart 2003 383

 HFSFHFME
)FU
EFQBSUFNFOU
WBO
7FSLFFS
FO
8BUFSTUBBU
NPFTU
EBBSBBO
[JKO
HPFELFVSJOH
HF
WFO112
6JUHBOHTQVOU
CMFFG
EBU
EF
,POJOLMJKLF
.BSFDIBVTTFF
EF
CFHFMFJEJOH
WBO
EF
USBOTQPSUFO
PQ

[JDI
OBN
FO
EBU
EF
QPMJUJF
NBBUSFHFMFO
USPG
UFHFO
NPHFMJKLF
WFSTUPSJOHFO
WBO
EF
PQFOCBSF

PSEF
#FXBQFOEF
"NFSJLBBOTF
NJMJUBJSFO
CFXBBLUFO
IFU
FJHFO
TFOTJUJFWF
NBUFSJFFM
&S
CFTUPOE

HFFO
PWFSFFOLPNTU
NFU
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
PWFS
XBQFOHFCSVJL
EPPS
"NFSJLBBOTF
NJMJUBJSFO

%F
CFWPFHEIFJE
UPU
IFU
ESBHFO
WBO
XBQFOT
FO
IFU
HFCSVJL
EBBSWBO
XFSEFO
CFQBBME
EPPS
EF

OBUJPOBMF
XFUHFWJOH
JO
EJU
HFWBM
EF
8FU
XBQFOT
FO
NVOJUJF
Stb
1997, 292

FO
EF
3FHFMJOH

XBQFOT
FO
NVOJUJF
LSJKHTNBDIU
QFSTPOFFM
1997
Stct
1996, 250

/BBS
/FEFSMBOET
SFDIU
IJFME

EJU
JO
EBU
BMMFFO
JO
HFWBM
WBO
OPPEXFFS
HFCSVJL
WBO
XBQFOT
XBT
HFPPSMPPGE
7PPS
EF
"NFSJ
LBOFO
LXBN
FS
FFO
OBEFSF
PNTDISJKWJOH
WBO
EF
SFHFMJOH
JO
EF
WPSN
WBO
FFO
TDIJFUJOTUSVDUJF

%BBSOBBTU
CFTUPOE
EF
NPHFMJKLIFJE
POEFS
WFSBOUXPPSEFMJKLIFJE
WBO
EF
NJOJTUFS
WBO
%FGFOTJF

/FEFSMBOETF
NJMJUBJSFO
JO
UF
[FUUFO
PQ
HSPOE
WBO
EF
3JKLTXFU
HFXFMEHFCSVJL
EFGFOTJFQFSTP
OFFM
JO
EF
VJUPFGFOJOH
WBO
EF
CFXBLJOH
FO
CFWFJMJHJOHTUBBL
Stb
1995, 239
113
7PPS
NJMJUBJSFO

EJF
WPPS
EFSHFMJKLF
UBLFO
XFSEFO
JOHF[FU
HPME
IFU
#FTMVJU
HFXFMEHFCSVJL
LSJKHTNBDIU
JO
EF

VJUPFGFOJOH
WBO
EF
CFXBLJOHT
FO
CFWFJMJHJOHTUBBL114
0NEBU
IFU
OJFU
XFOTFMJKL
XFSE
HFWPOEFO
EBU
HFXBQFOEF
"NFSJLBBOTF
NJMJUBJSFO
JO
IFU

publieke domein optraden, adviseerden de CDS
FO
EF
%JSFDUFVS
+VSJEJTDIF
;BLFO
EF
NJOJT
UFS
WBO
%FGFOTJF
BLLPPSE
UF
HBBO
NFU
EF
JO[FU
WBO
/FEFSMBOETF
NJMJUBJSFO
CJK
EF
CFHFMFJ
EJOH
WBO
EF
USBOTQPSUFO
0PL
CJK
EF
CFXBLJOH
WBO
PCKFDUFO
WFSEJFOEF
IFU
BBOCFWFMJOH
FFSTU

/FEFSMBOETF
NJMJUBJSFO
UF
MBUFO
PQUSFEFO
FO
QBT
JO
BMMFSMBBUTUF
JOTUBOUJF
"NFSJLBBOTF
%JU

CFUFLFOEF
XFM
FFO
BBO[JFOMJKLF
CFMBTUJOH
WBO
EF
LSJKHTNBDIU115
)FU
DCBC stelde daarom voor
PN
USBOTQPSUFO
NFU
OJFUTFOTJUJFG
NBUFSJFFM
EJF
OJFU
EPPS
"NFSJLBBOTF
NJMJUBJSFO
[PVEFO

XPSEFO
CFHFMFJE
OJFU
EPPS
EF
NBSFDIBVTTFF
UF
MBUFO
CFWFJMJHFO
.JOJTUFS
,BNQ
XJMEF

IJFSWBO
FDIUFS
OJFU
XFUFO
)JK
CFQBBMEF
EBU
PQ
BMMF
USFJOFO
NBSFDIBVTTFFQFSTPOFFM
NPFTU

NFFSJKEFO
$POUBDU
XFSE
WFSEFS
HFMFHE
NFU
EF
%VJUTF
NJMJUBJSF
QPMJUJF
WPPS
PWFSOBNF
WBO

EF
USBOTQPSUFO
BBO
EF
HSFOT116
%F
WFSQMBBUTJOH
WBO
"NFSJLBBOT
NBUFSJFFM
PWFS
/FEFSMBOET
UFSSJUPJS
CFHPO
PQ
17
GF
bruari 2003117
%JF
EBH
XFSE
PPL
EF
5XFFEF
,BNFS
JOHFMJDIU
[PBMT
CFMPPGE
JO
EF
CSJFG

van 6
EFDFNCFS
%JU
XBT
SJKLFMJKL
MBBU118
%F
CSJFG
BBO
EF
,BNFS
TUFMEF
EBU
AWBOBG
LPSUF

UFSNJKO
m
GFJUFMJKL
EVT
EJF[FMGEF
EBH
m
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
NFU
UPFTUFNNJOH
WBO
EF

112 %FG/SSA, DAB
$PMM
$BTUFMFJKO(MBTIPVXFS
EPPT
2
KBBS
2003
*SBL
NBQ
5#
/PUB
CDS aan de minister, 18

GFCSVBSJ
2003
OS
4
2003000900; CDS
KBBS
2003
EPD
1102
,PSU
WFSTMBH
NJOJTUFSJÌMF
TUVVSHSPFQ
SFTPMVUJF

1441, 21
GFCSVBSJ
2003
113 %F[F
XFU
XFSE
JO
2003
WFSWBOHFO
EPPS
EF
3JKLTXFU
HFXFMEHFCSVJL
CFXBLFST
NJMJUBJSF
PCKFDUFO
Stb
2003,
134

EJF
PQ
1 september 2003
JO
XFSLJOH
USBE
114 Stb
1997, 354
115 %FG/SSA, DJZ
$PMM
HNS
0SEOFS
AHNS OPS
/PUB
DJZ en PCDS
BBO
EF
.JOJTUFS
12 maart 2003
116 %FG/SSA, DCBC
"GE
0QFSBUJFT
KBBS
20022003
5SBOTQPSU
US
"SNZ
(FSNBOZ3PUUFSEBN
#PUMFL
21
GFCSVBSJ

2003
OPUB
4UBG
NATCO, 17
GFCSVBSJ
2003
OS
9931/2003
%FG/SSA, DJZ
$PMM
HNS
0SEOFS
AHNS OPS
'BY
,.BS

)PPGE
"GE
0QFSBUJÌO
BBO
%JTUSJDUTDPNNBOEBOUFO
,.BS
19
GFCSVBSJ
2003
FNBJM
8JDIFST
BBO
4UBG

NATCO, 14
GFCSVBSJ
2003, 1447
VVS
FNBJM
21TSC PMO aan 21TSC
(5, 19
GFCSVBSJ
2003, 1203
VVS

117 Kamerstukken II, 2002/03, 23 432
OS
84

118 8FM
XBT
JO
BOUXPPSE
PQ
WSBHFO
WBO
IFU
MJE
7BO
#PNNFM
PQ
4
GFCSVBSJ
NFEFHFEFFME
EBU
EF
7FSFOJHEF
4UB
UFO
FFO
WFS[PFL
IBEEFO
HFEBBO
USBOTQPSUFO
EPPS
/FEFSMBOE
UF
MBUFO
QMBBUTWJOEFO
Kamerstukken II, 2002/03,
23 432
OS
86

384 De Nederlandse militaire betrokkenheid bij Irak: september 2002-maart 2003

 /FEFSMBOETF
SFHFSJOH
HFCSVJL
[PVEFO
NBLFO
WBO
VJUFFOMPQFOEF
GBDJMJUFJUFO
WPPS
EF

EPPSWPFS
WBO
NJMJUBJS
NBUFSJFFM
FO
QFSTPOFFM
/FEFSMBOE
USBE
IJFSCJK
AGBDJMJUFSFOE
PQ

/BBTU
QPMJUJF
FO
,POJOLMJKLF
.BSFDIBVTTFF
[PVEFO
CJK
EF
CFXBLJOH
FO
CFWFJMJHJOH
WBO

HFWBM
UPU
HFWBM
/FEFSMBOETF
NJMJUBJSFO
XPSEFO
JOHF[FU
)FU
JO
HPFEF
CBOFO
MFJEFO
WBO
EF

USBOTQPSUFO
HFTDIJFEEF
POEFS
WFSBOUXPPSEFMJKLIFJE
WBO
EF
NJOJTUFS
WBO
#JOOFOMBOETF

;BLFO
FO
,POJOLSJKLTSFMBUJFT
WBOVJU
IFU
/BUJPOBBM
$PÕSEJOBUJFDFOUSVN
[P
TUPOE
WFSEFS

JO
EF
CSJFG
.FEFEFMJOHFO
PWFS
UJKETUJQQFO
FO
SPVUFT
XFSEFO
OJFU
HFEBBO
*O
IFU
EFCBU
JO
EF
5XFFEF
,BNFS
PQ
19
GFCSVBSJ
XFSE
IFU
EF
SFHFSJOH
OJFU
BM
UF
MBTUJH

HFNBBLU
%F
LXFTUJF
PG
PWFSIFJETQFSTPOFFM
EBU
HFXFUFOTCF[XBSFO
IBE
LPO
XPSEFO

WSJKHFTUFME
WBO
IFU
NFFXFSLFO
BBO
USBOTQPSUFO
CMFFL
WBO
HSPUFS
UIFPSFUJTDI
EBO
QSBL
UJTDI
CFMBOH
/FUFMJHFS
XBT
EF
WSBBH
PG
EF
,BNFS
OJFU
CVJUFOTQFM
XBT
HF[FU
5PFTUFN
NJOH
WPPS
EF
EPPSWPFS
XBT
GFJUFMJKL
BM
HFHFWFO
WPPSEBU
FFO
CSJFG
EBBSPWFS
EF
,BNFS

IBE
CFSFJLU
)FU
MFJEEF
UPU
EF
WSBBH
PG
EF
CSJFG
WBO
6
EFDFNCFS
2002
FFO
EFêOJUJFG

CFTMVJU
CFWBUUF
PG
TMFDIUT
FFO
CFHJOTFMCFTMVJU
XBBSPQ
MBUFS
OPH
FFO
EFêOJUJFG
CFTMVJU

NPFTU
WPMHFO

(F[JFO
EF
CFXPPSEJOHFO
WBO
EF
CSJFG
WBO
6
EFDFNCFS
LBO
OBBS
IFU
PPSEFFM
WBO
EF

$PNNJTTJF
NPFJMJKL
BOEFST
EBO
WBO
FFO
CFHJOTFMCFTMVJU
XPSEFO
HFTQSPLFO
XBBSPQ
FFO

OBEFS
CFTMVJU
IBE
NPFUFO
WPMHFO
)FU
PWFSMFH
NFU
EF
,BNFS
IBE
JO
FML
HFWBM
OJFU
UPU
17
GFCSVBSJ
IPFWFO
UF
XBDIUFO
.FEFEFMJOH
WBO
IFU
SFHFSJOHTWPPSOFNFO
IBE
SFFET
FFSEFS

in de dagen na de ontvangst van de Letter of Intent op 27
KBOVBSJ
LVOOFO
QMBBUTWJOEFO

8BT
EJU
TUJM[XJKHFO
JOHFHFWFO
EPPS
EF
WSFFT
EBU
FFO
WSPFHUJKEJHF
CFLFOENBLJOH
WBO
IFU

UJKETUJQ
WBO
EF
USBOTQPSUFO
WFS[FU
POEFS
EF
CFWPMLJOH
FO
UFHFOBDUJFT
LPO
PQSPFQFO
%BU

EF
SFHFSJOH
HFFO
OBEFSF
CFTMJTTJOH
PQ
IFU
HFTQFDJêDFFSEF
"NFSJLBBOTF
WFS[PFL
OPEJH

BDIUUF
EFFE
OBBS
IFU
PPSEFFM
WBO
EF
$PNNJTTJF
BBO
IBBS
QMJDIU
UPU
IFU
UJKEJH
JOGPSNFSFO

WBO
EF
,BNFS
OJFU
BG
.JOJTUFS
,BNQ
WFSLMBBSEF
EBU
VJU
IFU
/PPSE"UMBOUJTDIF
7FSESBH
VJU
BOEFSF
WFSESB
HFO
FO
VJU
POHFTDISFWFO
HFXPPOUFSFDIUFMJKLF
OPSNFO
EJF
EBBSVJU
WPPSUWMPFJEFO
HFFO

DPODSFUF
KVSJEJTDIF
WFSQMJDIUJOH
LPO
XPSEFO
HFDPOTUSVFFSE
PN
NFF
UF
XFSLFO
)FU
QBT
UF
JO
EF
HFFTU
WBO
EF
SFFET
HFNBBLUF
BGTQSBLFO
PN
QPTJUJFG
UF
SFBHFSFO
PQ
FFO
EFSHFMJKL

WFS[PFL
WBO
FFO
CPOEHFOPPU
EJF
JO
&VSPQB
NBUFSJFFM
IBE
POEFS
NFFS
PN
/FEFSMBOE
UF

CFTDIFSNFO
7PPS
EF
EPPSWPFS
WBO
NBUFSJFFM
HPME
EBU
EF
JO[FU
OJFU
SFDIUTUSFFLT
WJFM
UF

IFSMFJEFO
UPU
EF
BSUJLFMFO
96, 97
PG
100
WBO
EF
(SPOEXFU119
0Q
FFO
WSBBH
WBO
IFU
MJE
,PFOEFST
1WE"

EFFE
NJOJTUFS
,BNQ
EF
UPF[FHHJOH
[JDI

UF
CFSBEFO
PQ
EF
WSBBH
IPF
EF
5XFFEF
,BNFS
OBEFS
LPO
XPSEFO
JOHFMJDIU
PWFS
EF

WFJMJHIFJETNBBUSFHFMFO
SPOE
EF
EPPSWPFS
WBO
"NFSJLBBOT
NJMJUBJS
QFSTPOFFM
WJB
4DIJQ
IPM
[POEFS
BG CSFVL
UF
EPFO
BBO
EF
WFJMJHIFJE
WBO
EF
NJMJUBJSFO
PG
EF
MVDIUIBWFO

,BNQ
MJDIUUF
EBBSPWFS
EF
WPPS[JUUFST
WBO
EF
5XFFEF
FO
&FSTUF
,BNFS
WFSUSPVXFMJKL
JO

)JK
EFFE
EJU
BBO
EF
IBOE
WBO
FFO
OPUB
WBO
EF
CDS aan de minister van 18
GFCSVBSJ120
7BO
17
GFCSVBSJ
UPU
FO
NFU
19 mei 2003
XFSE
BBO
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
Host Nation Support
WFSMFFOE
*O
IFU
FFSTUF
EFFM
WBO
EF
PQFSBUJF
UPU
26
BQSJM

XFSEFO
6927 stuks materieel,
EBU
XJM
[FHHFO
XJFMWPFSUVJHFO
UBOLT
FO
QBOUTFSWPFSUVJHFO
WFSQMBBUTU
OBBS
3PUUFSEBN

QFS
USFJO
QFS
CJOOFOWBBSUTDIJQ
FO
PWFS
EF
XFH
7JB
/FEFSMBOE
XFSEFO
OBBS
"OUXFSQFO

7161
TUVLT
NBUFSJFFM
HFUSBOTQPSUFFSE
QFS
CJOOFOWBBSUTDIJQ
7BO
%VJUTMBOE
OBBS
3PUUFS

119 Handelingen II, 19
GFCSVBSJ
2003, 463085/91

120 %FG/SSA, CDS
KBBS
2003
EPD
1535
.JOJTUFS
WBO
%FGFOTJF
BBO
EF
WPPS[JUUFS
WBO
EF
5XFFEF
,BNFS
FO
EF

WPPS[JUUFS
WBO
EF
&FSTUF
,BNFS
28/02/03
OS
%2003000657

De Nederlandse militaire betrokkenheid bij Irak: september 2002-maart 2003 385

 dam voeren 44
CJOOFOWBBSUTDIFQFO
117
WPFSFO
WJB
/FEFSMBOE
OBBS
"OUXFSQFO
77 trei
OFO
SFEFO
WJB
7FOMP
FO
;FWFOBBS
OBBS
3PUUFSEBN
.FU
323
DJWJFMF
WPFSUVJHFO
XFSE
NBUF
SJFFM
OBBS
3PUUFSEBN
WFSQMBBUTU
;FWFO
HSPUF
CFWPPSSBEJOHTTDIFQFO
EFEFO
JO
EF[F
QFSJ
PEF
3PUUFSEBN
BBO
FO
WJKG
"OUXFSQFO
10297 militairen in 33 vliegtuigen passeerden
tussen 19
GFCSVBSJ
FO
23
NBBSU
4DIJQIPM
0PL
XBSFO
FS
EJWFSTF
TDIFFQTCFXFHJOHFO
JO
EF

&FNTIBWFO
*O
UPUBBM
XFSEFO
WPPS
EF
PQFSBUJF
4257
/FEFSMBOETF
NJMJUBJSFO
JOHF[FU
EB
HFMJKLT
HFNJEEFME
400
)FU
"NFSJLBBOTF
WFS[PFL
IBE
OJFU
BMMFFO
CFUSFLLJOH
PQ
WFSTDIFQJOHFO
PG
USBOTQPSUFO

WJB
/FEFSMBOET
UFSSJUPJS
IFU
PNWBUUF
PPL
[PHFOBBNEF
PWFSWMJFHWFSHVOOJOHFO
;P
XFSE

UPFTUFNNJOH
WFSMFFOE
WPPS
IFU
MBUFO
PWFSWMJFHFO
WBO
#52CPNNFOXFSQFST
EJF
WPPS

JO[FU
JO
*SBL
XBSFO
CFTUFNE
&FO
QPTJUJFG
/FEFSMBOET
BOUXPPSE
EJFOBBOHBBOEF
XFSE
PQ

14
NBBSU
BBO
EF
"NFSJLBBOTF
BNCBTTBEF
JO
%FO
)BBH
PWFSHFCSBDIU121
0PL
UXFF
UFHFO
TUBOEFST
WBO
EF
PPSMPH
#FMHJÌ
FO
%VJUTMBOE
XJMMJHEFO
PQ
HSPOE
WBO
CFTUBBOEF
CPOEHF
OPPUTDIBQQFMJKLF
WFSQMJDIUJOHFO
TPPSUHFMJKLF
WFS[PFLFO
[POEFS
CF[XBBS
JO
*O
IFU
UXFFEF
EFFM
WBO
EF
PQFSBUJF
XBBSCJK
NBUFSJFFM
WJB
3PUUFSEBN
OBBS
%VJUTMBOE

UFSVHLFFSEF
XBT
EF
JOTQBOOJOH
BBO[JFOMJKL
LMFJOFS
1903 stuks materieel gingen met 29
USFJOFO
ÊÊO
CJOOFOWBBSUTDIJQ
FO
UXBBMG
USVDLT
UFSVH
7JFS
TDIFQFO
EFEFO
UPFO
3PUUFS
dam aan; 1865
NJMJUBJSFO
QBTTFFSEFO
4DIJQIPM122

10.6 Inzet van Nederlandse militairen

10.6.1 LIAISON- EN UITWISSELINGSOFFICIEREN
%F
VJU[FOEJOH
FO
EFUBDIFSJOH
WBO
MJBJTPO
PG
WFSCJOEJOHTPĐDJFSFO
JT
JO
EF
NJMJUBJSF
XFSFME

FFO
HFCSVJLFMJKL
GFOPNFFO
;JK
XPSEFO
HF[POEFO
OBBS
FFOIFEFO
FO
IPPGELXBSUJFSFO
NFU

BMT
EPFM
EF[F
PQ
EF
IPPHUF
UF
TUFMMFO
WBO
EF
DBQBDJUFJUFO
WBO
EF
FJHFO
FFOIFEFO
PG
CFXB
QFOJOH
FO
PN
JOMJDIUJOHFO
UF
WFS[BNFMFO
CJKWPPSCFFME
PWFS
EF
WPPSCFSFJEJOH
PG
WPPSUHBOH

WBO
PQFSBUJFT
EJF
WPPS
EF
FJHFO
OBUJPOBMF
TUBWFO
WBO
CFMBOH
[JKO
7FFMBM
WFSWVMMFO
[JK
UFWFOT

FFO
OFWFOGVODUJF
PQ
IFU
HFCJFE
WBO
QFSTPOFFM
êOBODJÌO
FO
MPHJTUJFL
*O
TPNNJHF
HFWBMMFO

[JKO
[JK
NFU
TQFDJBMF
CFWPFHEIFEFO
CFMBTU
FO
CFXBLFO
[JK
EF
OBMFWJOH
WBO
EF
WPPSXBBSEFO

XBBSPOEFS
FFOIFEFO
BBO
FFO
MBOE
PG
DPBMJUJF
UFS
CFTDIJLLJOH
[JKO
HFTUFME
%FUBDIFSJOH
WBO
FFO
PĐDJFS
CJK
CENTCOM Forward Operating Headquarters leek noodzake
MJKL
OBEBU
EJU
IPPGELXBSUJFS
FJOE
2002
OBBS
2BUBS
XBT
WFSQMBBUTU
FO
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO

/FEFSMBOE
PN
[PO
PĐDJFS
IBEEFO
HFWSBBHE
0Q
30
KBOVBSJ

XFSE
MVJUFOBOULPMP
OFM
#MPN
FYQFSU
PQ
IFU
UFSSFJO
WBO
1BUSJPUT
BMT
MJBJTPOPĐDJFS
VJUHF[POEFO
FFSTU
OBBS

5BNQB
FO
WBOBG
3
NBBSU
OBBS
2BUBS

5FO
UJKEF
WBO
EF
PPSMPH
UFHFO
*SBL
CFTDIJLUF
/FEFSMBOE
JO
IFU
CFWFMTHFCJFE
WBO
CENTCOM
FO
JO
5VSLJKF
PWFS
UXBBMG
MJBJTPOPĐDJFSFO
ÊÊO
UFO
CFIPFWF
WBO
EF
JO[FU
WBO
1BUSJPUT
JO

5VSLJKF
ÊÊO
CJK
IFU
Combined Air Operation Center
UFO
CFIPFWF
WBO
EF
JO[FU
WBO
EF
/FEFS
MBOETF
'16T
JO
,JSHJ[JÌ
FO
ÊÊO
CJK
IFU
Regional Air Movement Coordination Center
WPPS
IFU
QMBO
nen van logistieke transporten voor operatie Enduring Freedom
BMMF
ESJF
JO
2BUBS
*O
"GHIB
OJTUBO
CFWPOEFO
[JDI
UXFF
PĐDJFSFO
CJK
IFU
"NFSJLBBOTF
IPPGELXBSUJFS
UFO
CFIPFWF
WBO

EF
JO[FU
WBO
EF
/FEFSMBOETF
'16T
*O
#BISFJO
XBT
FS
FFO
PĐDJFS
CJK
IFU
NBSJUJFNF
IPPGE
LXBSUJFS
WBO
CENTCOM
%F[F
WFSWVMEF
UFWFOT
EF
GVODUJF
WBO
Senior National Representative voor

121 BZ, DVB/02988
.FNPSBOEVN
DVB
BBO
.
14 maart 2003
OS
DVB/VD054/03

122 %FG/SSA, DJZ
$PMM
HNS
0SEOFS
AHNS OPS
4JUSFQ
CNATCO, 26 mei 2003
OS
2054/7598/2003

386 De Nederlandse militaire betrokkenheid bij Irak: september 2002-maart 2003

 EF
NBSJUJFNF
CJKESBHFO
JO
IFU
LBEFS
WBO
PQFSBUJF
Enduring Freedom
*O
5VSLJKF
CFWPOE
[JDI

ÊÊO
MJBJTPOPĐDJFS
CJK
EF
5VSLTF
HFOFSBMF
TUBG
JO
"OLBSB
WPPS
IFU
DPOUBDU
PWFS
EF
JO[FU
WBO

EF
1BUSJPUT
UFSXJKM
ESJF
PĐDJFSFO
XBSFO
BBOHFTUFME
CJK
IFU
"NFSJLBBOTF
Combined Air Coor-
dination Center
JO
&TLJTIFTJS
EBU
EFFM
VJUNBBLUF
WBO
IFU
NAVODPOUJOHFOU
UFS
CFTDIFSNJOH

WBO
5VSLJKF
;JK
WFSWVMEFO
UFWFOT
MJBJTPOUBLFO

0Q
26
NBBSU
EVT
OB
IFU
CFHJO
WBO
EF
PPSMPH
UFHFO
*SBL
LXBN
FS
JO
EF
7FSFOJHEF

"SBCJTDIF
&NJSBUFO
VAE

OPH
FFO
MJBJTPOPĐDJFS
CJK
WPPS
IFU
Coalition Coordination Center
UFO
CFIPFWF
WBO
EF
JO[FU
WBO
IFU
NBSJUJFNF
QBUSPVJMMFWMJFHUVJH
WBOVJU
EF
VAE
%F
BVUPSJ
teiten van de VAE
WSPFHFO
MBOEFO
XBBSWBO
FFOIFEFO
WBOVJU
EF
VAE opereerden, een Co-
ordination Officer
UF
MFWFSFO
,XBN
EJF
FS
OJFU
EBO
NPDIUFO
FFOIFEFO
OJFU
MBOHFS
JO
EF
VAE
HFTUBUJPOFFSE
CMJKWFO
(F[JFO
IFU
CFMBOH
WBO
EF
TUBUJPOFSJOH
WBO
IFU
NBSJUJFNF
QBUSPVJM
levliegtuig dat aan de operatie Enduring Freedom
EFFMOBN
XFSE
BBO
EJU
WFSMBOHFO
WPM
EBBO123
0PL
XFSE
BBO
IFU
IPPGELXBSUJFS
WBO
CENTCOM
JO
2BUBS
OPH
FFO
MJBJTPOPĐDJFS

UPFHFWPFHE
XBBSNFF
IFU
FFSEFSHFOPFNEF
EP[JKO
XFSE
WPMHFNBBLU

/BBTU
MJBJTPOPĐDJFSFO
LFOOFO
EF
LSJKHTNBDIUFO
JO
EF
XFSFME
PPL
[PHFIFUFO
VJUXJT
TFMJOHTPĐDJFSFO
)FU
EPFM
IJFSWBO
JT
PN
EF
JOUFSOBUJPOBMF
TBNFOXFSLJOH
UF
CFWPSEFSFO

FO
LFOOJT
PWFS
FMLBOEFST
PSHBOJTBUJFT
FO
NJEEFMFO
PQ
UF
EPFO
)FU
JT
CPWFOEJFO
HFCSVJ
LFMJKL
EBU
EF
VJUXJTTFMJOHTPĐDJFSFO
PQFSBUJPOFMF
GVODUJFT
CF[FUUFO
FO
FFO
HFÐOUFHSFFSE

POEFSEFFM
WBO
EF
FFOIFJE
PG
CFNBOOJOH
VJUNBLFO
/FEFSMBOE
IBE
[VMLF
VJUXJTTFMJOHTPG
êDJFSFO
WPPSBM
JO
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
FO
IFU
7FSFOJHE
,POJOLSJKL
XBBSNFF
IFU
BM
MBOHF

UJKE
JOUFOTJFWF
CFUSFLLJOHFO
POEFSIJFME
PQ
NJMJUBJS
HFCJFE
*O
IFU
7FSFOJHE
,POJOLSJKL
XBSFO
JO
IFU
LBEFS
WBO
CJMBUFSBMF
TBNFOXFSLJOHTQSPHSBN
NBT
JO
EF
QFSJPEF
20022003
FMG
FO
JO
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
UXBBMG
PĐDJFSFO
FO
POEFSPG
êDJFSFO
HFQMBBUTU
)FU
HJOH
IJFSCJK
NFSFOEFFMT
PN
NBSJOFQFSTPOFFM
FO
WPPS
FFO
LMFJOFS

EFFM
PN
MVDIUNBDIUQFSTPOFFM
%F
PWFSFFOLPNTUFO
EJF
BBO
EF
VJUXJTTFMJOH
UFO
HSPOETMBH

MBHFO
CFQBBMEFO
TUFFWBTU
EBU
UPFTUFNNJOH
WBO
/FEFSMBOE
XBT
WFSFJTU
BMWPSFOT
EF
CF
USPLLFO
NJMJUBJSFO
LPOEFO
EFFMOFNFO
BBO
PQFSBUJFT
JO
HFWBM
WBO
PPSMPHWPFSJOH
DSJTJTCF
IFFSTJOH
FO
CJOOFOMBOETF
WFJMJHIFJE
7FS[PFLFO
EBBSUPF
EJFOEFO
WJB
EF
CFUSPLLFO
EFGFO
TJFBUUBDIÊ
UFS
LFOOJT
WBO
IFU
DCBC
UF
XPSEFO
HFCSBDIU
XBBSOB
[JK
UFS
HPFELFVSJOH
BBO
EF

NJOJTUFS
XFSEFO
WPPSHFMFHE124
0Q
27 november 2002
TUFMEF
EF
EFGFOTJF
FO
UFWFOT
NBSJOFBUUBDIÊ
JO
-POEFO
EF
/F
EFSMBOETF
PĐDJFSFO
FO
POEFSPĐDJFSFO
JO
IFU
7FSFOJHE
,POJOLSJKL
EJF
JO
IFU
LBEFS
WBO

CJMBUFSBMF
TBNFOXFSLJOHTQSPHSBNNBT
GVODUJFT
WFSWVMEFO
POEFS
CFWFM
WBO
FFO
#SJUTF

DPNNBOEBOU
PQ
EF
IPPHUF
WBO
IFU
CFTUBBOEF
CFMFJE
%F
BUUBDIÊ
XFFT
FSPQ
EBU
UPFTUFN
NJOH
WBO
EF
/FEFSMBOETF
BVUPSJUFJUFO
XBT
WFSFJTU
BMWPSFOT
LPO
XPSEFO
EFFMHFOPNFO
BBO

PQFSBUJFT
WBO
IVO
FFOIFEFO
)FU
XBT
EBBSCJK
OJFU
POXBBSTDIJKOMJKL
EBU
QPTJUJFG
[PV

XPSEFO
HFSFBHFFSE
PQ
WFS[PFLFO
/FEFSMBOETF
NJMJUBJSFO
UPF
UF
TUBBO
PN
EFFM
UF
OFNFO

BBO
BDUJWJUFJUFO
UFS
CFTUSJKEJOH
WBO
UFSSPSJTUJTDIF
BDUJWJUFJUFO
*FEFS
WFS[PFL
EBBSUPF
NPFTU

FDIUFS
FFSTU
UFS
HPFELFVSJOH
BBO
EF
NJOJTUFS
WBO
%FGFOTJF
XPSEFO
WPPSHFMFHE
;PESB
FFO

/FEFSMBOETF
PĐDJFS
POEFS
#SJUT
CFWFM
WFSOBN
WPPS
FFO
PQFSBUJF
UF
LVOOFO
XPSEFO
JO
HF[FU
EJFOEF
IJK
PONJEEFMMJKL
DPOUBDU
PQ
UF
OFNFO
NFU
EF
EFGFOTJFBUUBDIÊ125
%F
,POJOLMJKLF
-VDIUNBDIU
LFOEF
TJOET
1995
FFO
VJUXJTTFMJOHTQSPHSBNNB
WPPS
PĐDJF
SFO
HFMFJEF
XBQFOT
;P
WFSWVMEF
JO
2003
FFO
/FEFSMBOETF
NBKPPS
FFO
PSHBOJFLF
GVODUJF
JO

123 %FG/SSA, CDS
KBBS
2003
*OUFSO
NFNPSBOEVN
SCO aan CDS, 14 maart 2003
OS
42003001518

124 %FG/SSA, DAB
$PMM
7FOFNB
19722005, map 229
'JDIF
#FMFJE
*O[FU
6JUXJTTFMJOHTQFSTPOFFM
28
GFCSVBSJ
2003
125 %FG/DOC
%FGFOTJF
UFWFOT
.BSJOFBUUBDIÊ
BBO
VJUXJTTFMJOHTQFSTPOFFM
JO
IFU
VK, 27 november 2002
OS
2002
0899

De Nederlandse militaire betrokkenheid bij Irak: september 2002-maart 2003 387

 EF
CSJHBEFTUBG
WBO
11 Air Defense Artillery 11 ADA
UF
&M
1BTP
5FYBT
FFO
"NFSJLBBOTF
1BUSJPU
FFOIFJE
*O
EF
UXFFEF
IFMGU
WBO
KBOVBSJ
2003
TUVVSEF
EJU
POEFSEFFM
FFO
WFSLFOOJOHTFFOIFJE

OBBS
,PFXFJU
UFS
WPPSCFSFJEJOH
PQ
FFO
NPHFMJKLF
VJU[FOEJOH
%F
DPNNBOEBOU
WBO
11 ADA
WFS[PDIU
/FEFSMBOE
PN
EF
NBKPPS
UPFTUFNNJOH
UF
WFSMFOFO
WPPS
VJU[FOEJOH
OBBS
,PFXFJU

NFU
EF
WFSLFOOJOHTFFOIFJE
NFU
BBOTMVJUFOEF
PQFSBUJPOFMF
JO[FU
JOEJFO
EF
FFOIFJE
EBBE
XFSLFMJKL
[PV
XPSEFO
JOHF[FU
.FU
IFU
PPH
PQ
EF
HFMPPGXBBSEJHIFJE
WBO
/FEFSMBOE
FO
EF

XBBSEFWPMMF
JOGPSNBUJF
EJF
EF[F
NBKPPS
LPO
MFWFSFO
CJK
EF
JO[FU
WBO
EF
/FEFSMBOETF
1BUSJ
ots, stond CDS
,SPPO
QPTJUJFG
UFHFOPWFS
IFU
"NFSJLBBOTF
WFS[PFL
[P
MJFU
IJK
NJOJTUFS
FO

TUBBUTFDSFUBSJT
XFUFO126
.JOJTUFS
,BNQ
TUFNEF
PQ
10
KBOVBSJ
2003
JO
[JK
IFU
NFU
EF
SFTUSJD
UJF
EBU
EF[F
/FEFSMBOETF
PĐDJFS
BMMFFO
WPPS
EFGFOTJFWF
PQFSBUJFT
FO
BMMFFO
buiten
IFU
HSPOE
HFCJFE
WBO
*SBL
LPO
XPSEFO
JOHF[FU
%F
NBKPPS
WFSUSPL
PQ
3
GFCSVBSJ
OBBS
,PFXFJU
FO
CF
WPOE
[JDI
EBBS
PQ
27
NBBSU
OPH
TUFFET127
"BO
CPPSE
WBO
EF
WMJFHEFLTDIFQFO
USS Constellation en HMS "SL
3PZBM
CFWPOEFO
[JDI

FWFOFFOT
JO
UPUBBM
ESJF
/FEFSMBOETF
NBSJOFPĐDJFSFO
(F[JFO
EF
UF
WFSXBDIUFO
POUXJL
LFMJOHFO
SPOE
FFO
PďFOTJFG
JO
*SBL
BDIUUF
CDS
,SPPO
FFO
CFTMJTTJOH
PWFS
IFU
BBO
CPPSE

MBUFO
WBO
EF[F
PĐDJFSFO
HFXFOTU
%F
MVJUFOBOUUFS[FF
BBO
CPPSE
WBO
USS Constellation
GVOHFFSEF
BMT
/FEFSMBOETF
MJBJTPOPĐDJFS
CJK
EF
Commander Task Force 50
CTF 50

UFO
CF
IPFWF
WBO
EF
PQFSBUJF Enduring Freedom
"BOHF[JFO
EF[F
PQFSBUJF
CJK
FFO
FWFOUVFFM
PďFO
TJFG
UFHFO
*SBL
OPSNBBM
EPPSHBOH
[PV
WJOEFO
XBT
IFU
WBOXFHF
EF
EFFMOBNF
WBO
IFU

GSFHBU
FO
IFU
NBSJUJFNF
QBUSPVJMMFWMJFHUVJH
HFXFOTU
EBU
EF
PĐDJFS
JO
LXFTUJF
HFÌNCBS
LFFSE
CMFFG

1SPCMFNBUJTDIFS
XBT
EF
BBOXF[JHIFJE
WBO
UXFF
MVJUFOBOUTUFS[FF
EFS
FFSTUF
LMBTTF
EJF

sinds 14
KBOVBSJ
FO
15
GFCSVBSJ
2003
NFU
JOTUFNNJOH
WBO
EF
NJOJTUFS
WBO
%FGFOTJF
BBO
CPPSE

van HMS "SL
3PZBM
XBSFO
HFQMBBUTU
WPPS
FFO
PFGFOSFJT
OBBS
IFU
7FSSF
0PTUFO "BO
EF
QMBBU
TJOH
XBT
EF
WPPSXBBSEF
WFSCPOEFO
EBU
BMT
IFU
TDIJQ
FFO
BOEFSF
NJTTJF
LSFFH
OJFVXF
CF
TMVJUWPSNJOH
QMBBUT
[PV
WJOEFO
#FJEF
PĐDJFSFO
NBBLUFO
JOUFHSBBM
EFFM
VJU
WBO
EF
TUBG
WBO

EF
#SJUTF
Commander Amphibious Task Force
FO
IFFUUFO
NPFJMJKL
WFSWBOHFO
UF
LVOOFO
XPSEFO

"BO
CPPSE
WBO
EJU
WMJFHEFLTDIJQ
CFWPOEFO
[JDI
PPL
#SJUTF
NBSJOJFSTFFOIFEFO
EJF
NPHFMJKL

CJK
FFO
PďFOTJFG
UFHFO
*SBL
[PVEFO
XPSEFO
JOHF[FU
(F[JFO
EF
IFDIUF
SFMBUJF
UVTTFO
CFJEF

NBSJOFT
BDIUUF
CDS
,SPPO
IFU
POHFXFOTU
CFJEF
PĐDJFSFO
PQ
LPSUF
UFSNJKO
WBO
CPPSE
UF

IBMFO
)JK
BEWJTFFSEF
NJOJTUFS
,BNQ
IFU
EVP
WPPSMPQJH
BBO
CPPSE
UF
MBUFO128
5PFO
EF
PPS
MPH
POWFSNJKEFMJKL
CMFFL
XFSE
PQ
18
NBBSU
BMTOPH
WBOVJU
%FO
)BBH
PQ
MBTU
WBO
EF
NJOJTUFS

PQESBDIU
HFHFWFO
CFJEF
PĐDJFSFO
FWFOBMT
EF
/FEFSMBOETF
VJUXJTTFMJOHTPĐDJFS
EJF
[JDI
BBO

boord van USS $POTUFMMBUJPO
CFWPOE
UFSVH
UF
SPFQFO129
/JFU
[P[FFS
IFU
GFJU
EBU
CFJEF
PĐDJFSFO
XFSEFO
UFSVHHFUSPLLFO
[FUUF
CJK
EF
#SJUUFO

LXBBE
CMPFE
BMT
XFM
IFU
UJKETUJQ
XBBSPQ
OBNFMJKL
MVUUFMF
VSFO
WPPS
EF
BBOWBOH
WBO
EF

PQFSBUJF
UFHFO
*SBL130
%JU
TDIBBEEF
IFU
WFSUSPVXFO
JO
EF
/FEFSMBOEFST
UFNFFS
XBBS

veertien dagen eerder de Commander-in-Chief Fleet
OBESVLLFMJKL
CJK
EF
/FEFSMBOETF
BVUP

126 %FG/SSA, DAB
$PMM
7FOFNB
19722005, map 229
CDS
BBO
EF
.JOJTUFS
10
KBOVBSJ
2003
OS
42003000106

127 %FG/SSA, DAB
$PMM
$BTUFMFJKO(MBTIPVXFS
2003, map 6#
'JDIF
BBO
EF
NJOJTUFS
WBO
%FGFOTJF
25 maart
2003
,BNQ
Kamerstukken II, 2002/03
OS
101
Q
2
OS
108
Q
16
)JK
XFSE
HFIBOEIBBGE
WBOXFHF
[JKO
EFGFO
TJFWF
SPM
BMT
1BUSJPUTQFDJBMJTU
128 %FG/SSA, DAB
$PMM
7FOFNB
19722005, map 229
/PUB
CDS
BBO
EF
.JOJTUFS
11 maart 2003
OS
42003001420
129 %FG/SSA
.BSJOFTUBGBGE
0QFSBUJFT
OEF, ordner 16
KBBS
20022003
DCBC aan DEFAT
-POEFO
NLTN
#BISFJO

JOGP
OPS BDZ, NLTC
5BNQB
181235;
NSU
03
130 7BO
%VZWFOEJKL
30
KVOJ
2003

388 De Nederlandse militaire betrokkenheid bij Irak: september 2002-maart 2003

 SJUFJUFO
OBBS
WPSFO
IBE
HFCSBDIU
EBU
HF[JFO
IVO
TMFVUFMSPM
UFSVHUSFLLJOH
WBO
EF
UXFF

PĐDJFSFO
JO
FFO
MBUFS
TUBEJVN
QSPCMFNFO
[PV
PQMFWFSFO
%F
WSFFT
CFTUPOE
EBU
EF
#SJUUFO

UFO
OBEFMF
WBO
/FEFSMBOE
EF
XFOTFMJKLIFJE
WBO
VJUXJTTFMJOHTPĐDJFSFO
PQ
PQFSBUJPOFMF

GVODUJFT
UFS
EJTDVTTJF
[PVEFO
TUFMMFO
[P
MVJEEF
EF
XBBSTDIVXJOH
WBO
EF
#FWFMIFCCFS
EFS

;FFTUSJKELSBDIUFO
WJDFBENJSBBM
7BO
%VZWFOEJKL
BBO
NJOJTUFS
,BNQ131
/B
IFU
XFHWBMMFO

WBO
EF
/FEFSMBOETF
MJBJTPOPĐDJFS
BBO
CPPSE
WBO
USS $POTUFMMBUJPO
OBN
[JKO
$BOBEFTF

DPMMFHB
EJFOT
SPM
PWFS
WPPS
[PWFS
IFU
EF
JO[FU
WBO
IFU
GSFHBU
)S
.T
7BO
/FT
CFUSPG
%F
DPODMVTJF
UFO
BBO[JFO
WBO
MJBJTPO
FO
VJUXJTTFMJOHTPĐDJFSFO
LBO
LPSU
[JKO
;JK
IFC
CFO
OJFU
EFFMHFOPNFO
BBO
PďFOTJFWF
PQFSBUJFT
UFHFO
*SBL
&OLFMF
PĐDJFSFO
BBO
CPPSE

WBO
#SJUTF
TDIFQFO
[JKO
XFM
CFUSPLLFO
HFXFFTU
CJK
WPPSCFSFJEJOHFO
EBBSUPF
[JK
IFU
OJFU

POEFS
/FEFSMBOET
CFWFM
PG
JO
/FEFSMBOET
WFSCBOE
%F
VJUXJTTFMJOHTPĐDJFSFO
BBO
CPPSE

van HMS "SL
3PZBM
[JKO
QBT
PQ
IFU
MBBUTUF
NPNFOU
WBO
CPPSE
HFIBBME
%BU
FFO
LBQJUBBM

WMJFHEFLTDIJQ
CJK
PďFOTJFWF
PQFSBUJFT
UFHFO
*SBL
[PV
XPSEFO
CFUSPLLFO
XBT
UF
WPPS[JFO

HFXFFTU
%F
NJOJTUFS
WBO
%FGFOTJF
IBE
OBBS
IFU
PPSEFFM
WBO
EF
$PNNJTTJF
EBO
PPL

WFSTUBOEJHFS
BBO
HFEBBO
EF[F
UXFF
MVJUFOBOUTUFS[FF
PQ
FFO
FFSEFS
NPNFOU
WBO
CPPSE

UF
MBUFO
IBMFO
%PPS
EJU
QBT
[P
MBBU
UF
EPFO
XFSE
OJFU
BMMFFO
EF
WFSTUBOEIPVEJOH
NFU
EF

#SJUTF
NBSJOF
POEFS
ESVL
HF[FU
NBBS
LPO
PPL
WFSXBSSJOH
POUTUBBO
PWFS
EF
/FEFSMBOETF

NJMJUBJSF
CFUSPLLFOIFJE
CJK
EF
JOWBTJF
JO
*SBL
&FO
FO
BOEFS
XBT
IFU
HFWPMH
WBO
IFU
MBUF

TUBEJVN
XBBSJO
BBO
/FEFSMBOETF
[JKEF
EF
EFêOJUJFWF
CFTMVJUWPSNJOH
PWFS
FFO
FWFOUVFMF

NJMJUBJSF
EFFMOBNF
BBO
EF
PPSMPH
JO
*SBL
QMBBUTWPOE

10.6.2 DE AFFAIRE-BLOM
)FU
MJKEU
WPPS
EF
$PNNJTTJF
HFFO
UXJKGFM
EBU
NJOJTUFS
,BNQ
FS
BMMFT
BBO
IFFGU
HFEBBO

PN
UF
WPPSLPNFO
EBU
/FEFSMBOETF
NJMJUBJSFO
BDUJFG
CJK
EF
PPSMPH
JO
*SBL
[PVEFO
XPSEFO

CFUSPLLFO
;FMGT
IFU
POHFOPFHFO
WBO
EF
#SJUTF
WMPPUWPPHE
IBE
IJK
FSWPPS
PWFS
%F
BďBJ
SF#MPN
IFFGU
FDIUFS
UXJKGFM
EPFO
POUTUBBO
8BT
IJFS
OJFU
UPDI
FFO
NJMJUBJS
CJK
EF
PPSMPH

CFUSPLLFO
*OEFSUJKE
IFFGU
EJF
BďBJSF
WFFM
TUPG
EPFO
PQXBBJFO
SFEFO
XBBSPN
EF
$PN
NJTTJF
[JDI
[FT
KBBS
MBUFS
OPH
FFOT
JO
EF[F
LXFTUJF
IFFGU
WFSEJFQU

&FSEFS
XFSE
BM
NFMEJOH
HFNBBLU
WBO
EF
QMBBUTJOH
WBO
MVJUFOBOULPMPOFM
#MPN
BMT
MJBJ
TPOPĐDJFS
CJK
CENTCOM
UF
2BUBS
;JKO
UBBL
XBT
BMT
Senior National Representative te zorgen
WPPS
FFO
PQUJNBMF
JOCFEEJOH
WBO
EF
/FEFSMBOETF
1BUSJPUTZTUFNFO
JO
EF
JOGPSNBUJFBSDIJ
UFDUVVS
FO
DPNNBOEPWPFSJOH
"MT
[PEBOJH
XFSE
IJK
EF
IPPGEQFSTPPO
JO
FFO
JODJEFOU
EBU

JO
/FEFSMBOE
WFFM
QVCMJDJUBJSF
BBOEBDIU
LSFFH
%F
BBOMFJEJOH
UPU
EBU
JODJEFOU
WPSNEF
EF

QFSTDPOGFSFOUJF
WBO
Commander Central Command, General
5PNNZ
'SBOLT
PQ
22 maart
2003
)FU
XBT
EJFOT
FFSTUF
POUNPFUJOH
NFU
EF
QFST
OB
IFU
CFHJO
WBO
EF
PPSMPH
JO
IFU

WPPSVJUHFTDIPWFO
IPPGELXBSUJFS
JO
2BUBS
WBO
XBBSVJU
[PXFM
EF
PQFSBUJF
Enduring Freedom
als operatie Iraqi Freedom
EF
DPEFOBBN
WPPS
EF
JOWBTJF
WBO
*SBL

XFSE
HFMFJE
5PU
WFSSBT
TJOH
WBO
JFEFSFFO
JO
%FO
)BBH
WFSTDIFFO
PQ
IFU
QPEJVN
WPPS
IFU
PPH
WBO
êMN
FO
UFMF
WJTJFDBNFSBT
PPL
#MPN
HFTUPLFO
JO
HFWFDIUTLMFEJOH
QSPNJOFOU
JO
CFFME
OBBTU
FFO
IPHF

#SJUTF
FFO
IPHF
"VTUSBMJTDIF
FO
FFO
IPHF
%FFOTF
PĐDJFS
WFSUFHFOXPPSEJHFST
WBO
MBOEFO

EJF
BOEFST
EBO
/FEFSMBOE
EF
PQFSBUJF
NJMJUBJS
TUFVOEFO
'SBOLT
JOUSPEVDFFSEF
#MPN
BMT

FFO
PĐDJFS
WBO
EF
/FEFSMBOETF
DPBMJUJFQBSUOFS
%F
DPNNPUJF
JO
/FEFSMBOE
XBT
HSPPU

.JOJTUFS
,BNQ
HFMBTUUF
FFO
OBVXLFVSJH
GFJUFOSFMBBT
PQ
UF
TUFMMFO
XBBSVJU
IJFSPOEFS

131 %FG/SSA, DAB
$PMM
$BTUFMFJKO(MBTIPVXFS
2003, map 6"
BDZ
BBO
EF
.JOJTUFS
WBO
%FGFOTJF
15 april 2003,

OS
BDZ/2003040243

De Nederlandse militaire betrokkenheid bij Irak: september 2002-maart 2003 389

 XPSEU
HFDJUFFSE
7FSEFS
XJMEF
IJK
EF
WSBBH
CFBOUXPPSE
[JFO
XJF
XBU
WFSLFFSE
IBE
HFEBBO

FO
IPF
IFSIBMJOH
LPO
XPSEFO
WPPSLPNFO
3FFET
UXFF
EBHFO
MBUFS
PQ
24
NBBSU
MFHEF
IJK

CFJEF
,BNFST
WBO
EF
4UBUFO(FOFSBBM
VJU
IPF
EF
WPSL
JO
EF
TUFFM
[BU
/PH
FFOT
ESJF
EB
gen later, op 27
NBBSU
LXBN
EF
[BBL
JO
FFO
BMHFNFFO
PWFSMFH
WBO
EF
5XFFEF
,BNFS

VJUHFCSFJE
BBO
EF
PSEF132
%F
SFDPOTUSVDUJF
WBO
EF
HFCFVSUFOJTTFO
EPPS
EF
$PNNJTTJF
MFFSU
IFU
WPMHFOEF
&FO

NFEFXFSLFS
WBO
CENTCOM
IBE
#MPN
PQ
21
NBBSU
WFS[PDIU
TBNFO
NFU
EF
BOEFSF
CVJUFO
MBOETF
PĐDJFSFO
PQ
IFU
QPEJVN
QMBBUT
UF
OFNFO
XBOOFFS
HFOFSBBM
'SBOLT
[JKO
CSJFêOH

IJFME
PWFS
0QFSBUJF
Iraqi Freedom
0Q
EBU
NPNFOU
XBT
OPH
POEVJEFMJKL
PG
'SBOLT
[JKO

CSJFêOH
EJF
NJEEBH
WSJKEBH
21
NBBSU

PG
FFO
EBH
MBUFS
[PV
IPVEFO
*O
[JKO
EBHFMJKLTF

TJUVBUJFSBQQPSU
BBO
IFU
DCBC,
EBU
EJF
WSJKEBH
PN
1100
VVS
CFTDIJLCBBS
XBT
NBBLUF
#MPN

NFMEJOH
WBO
IFU
WFS[PFL
A(FOFSBM
'SBOLT
IFFGU
BMMF
DPBMJUJFSNRs [Senior National Represen-
tatives>
WFS[PDIU
CJK
IFN
PQ
IFU
QPEJVN
QMBBUT
UF
OFNFO
BMT
IJK
[JKO
FFSTUF
SFEF
OB
BBOWBOH

WBO
EF
PQFSBUJF
IPVEU
0WFS
EF
BBOXF[JHIFJE
WBO
EF
NFEJB
CFXBBSEF
#MPNT
SBQQPSU
IFU

TUJM[XJKHFO
#MPN
CFMEF
EJF
WSJKEBH
FOLFMF
VSFO
MBUFS
OBBS
IFU
DCBC
FO
WSPFH
OBBS
EF
TUBGPĐDJFS

PQFSBUJPOFMF
QMBOOFO
FFO
LBQJUFJOMVJUFOBOUUFS[FF
%JF
XBT
FDIUFS
BGXF[JH
&FO
LXBS
UJFS
MBUFS
CFMEF
IJK
PQOJFVX
)FU
IPPGE
WBO
EF
AEJFOTUQMPFH
JO
IFU
DCBC
FFO
NBKPPS

CFBOUXPPSEEF
EF
UFMFGPPO
%FTHFWSBBHE
LSFFH
#MPN
EF
CFWFTUJHJOH
EBU
[JKO
TJUVBUJFSBQ
QPSU
XBT
POUWBOHFO
)FU
XBT
FDIUFS
OPH
OJFU
HFMF[FO
)JK
MFHEF
EBBSPQ
EF
NBKPPS
EF

WSBBH
WPPS
PG
IFU
FFO
QSPCMFFN
XBT
BMT
IJK
EF
QFSTDPOGFSFOUJF
CJKXPPOEF
PG
EBU
EJU

QPMJUJFL
UF
HFWPFMJH
XBT
7PMHFOT
#MPN
IBE
EF
BOEFS
IJFSPQ
HF[FHE
EBU
OJFU
UF
LVOOFO

CFPPSEFMFO
7PMHFOT
EF
NBKPPS
IBE
IJK
HF[FHE
EBU
FS
XBBSTDIJKOMJKL
HFFO
CF[XBSFO
CF
TUPOEFO
BMT
#MPN
BMMFFO
BMT
UPFIPPSEFS
BBOXF[JH
XBT
)JK
IFSJOOFSEF
[JDI
FDIUFS
OJFU

NFU
#MPN
UF
IFCCFO
HFTQSPLFO
PWFS
EJFOT
QMBBUTOFNFO
PQ
IFU
QPEJVN
"OEFSIBMG
VVS

MBUFS
CFMEF
#MPN
WPPS
EF
EFSEF
LFFS
)JK
LSFFH
OV
XFM
EF
TUBGPĐDJFS
PQFSBUJPOFMF
QMBO
OFO
BBO
EF
UFMFGPPO
#MPN
WSPFH
PG
EF[F
[JKO
TJUVBUJFSBQQPSU
IBE
HFMF[FO
%BU
XBT
OJFU

IFU
HFWBM
#MPN
TUFMEF
PQOJFVX
EF
WSBBH
PG
[JKO
BBOXF[JHIFJE
CJK
EF
QFSTDPOGFSFOUJF
VJU

QPMJUJFL
PPHQVOU
CF[XBSFO
PQSJFQ
7PMHFOT
IFU
MPHCPFL
WBO
IFU
DCBC
HJOH
IFU
PN
FFO

PQUSFEFO
OBBTU
PG
BDIUFS
HFOFSBBM
'SBOLT
UJKEFOT
EF
QFSTDPOGFSFOUJF
%F
TUBGPĐDJFS
PQF
SBUJPOFMF
QMBOOFO
MJFU
XFUFO
EBU
IJK
EF
WSBBH
BBO
EF
TPVTDIFG
0QFSBUJÌO
[PV
WPPSMFHHFO

FO
EBU
IJK
EBBSOB
UFSVH
[PV
CFMMFO
%F
TUBGPĐDJFS
IBE
OJFU
EF
JOESVL
EBU
#MPN
XFSE

HFBDIU
PQ
FFO
QPEJVN
QMBBUT
UF
OFNFO
PG
BOEFST[JOT
FFO
QSPNJOFOUF
SPM
[PV
TQFMFO

#MPN
[FMG
IFFGU
WFSLMBBSE
EBU
IJK
FWFONJO
WFSXBDIUUF
EBU
IFN
FFO
QSPNJOFOUF
SPM
[PV

XPSEFO
UPFCFEFFME
%F
TUBGPĐDJFS
PQFSBUJPOFMF
QMBOOFO
MFHEF
EF
WSBBH
WPPS
BBO
EF
TPVTDIFG
0QFSBUJÌO

FFO
DPNNPEPSF
WBO
EF
,POJOLMJKLF
-VDIUNBDIU
EJF
WFSBOUXPPSEFMJKL
XBT
WPPS
EF
DPN
NVOJDBUJF
UVTTFO
IFU
NJOJTUFSJF
WBO
%FGFOTJF
FO
EF
VJUHF[POEFO
NJMJUBJSF
FFOIFEFO

%F[F
IFSJOOFSEF
[JDI
IJFS
MBUFS
XFJOJH
WBO
NBBS
[PV
WPMHFOT
EF
TUBGPĐDJFS
IFCCFO
HF
BOUXPPSE
EBU
IJK
QFSTPPOMJKL
HFFO
CF[XBBS
[BH
JO
EF
BBOXF[JHIFJE
WBO
#MPN
PQ
FFO

QFSTDPOGFSFOUJF
%F
TPVTDIFG
0QFSBUJÌO
IBE
XFM
HFWSBBHE
EF
%JSFDUJF
7PPSMJDIUJOH
WBO

%FGFOTJF
UF
SBBEQMFHFO
%F
TUBGPĐDJFS
JOGPSNFFSEF
EBBSPQ
EF
BEKVODUEJSFDUFVS
7PPS
MJDIUJOH
FFO
LBQJUFJOUFS[FF
%F[F
WPOE
EF
BBOXF[JHIFJE
WBO
#MPN
HFFO
QSPCMFFN
NJUT

IJK
OJFU
[JDIUCBBS
JO
CFFME
LXBN
#MPN
NPFTU
[FLFS
OJFU
ABDIUFS
EF
HSPFOF
UBGFM
QMBBUT

132 Kamerstukken II, 200203, 23 432
OS
101 en 108
%FG/SSA, DAB, 19912004, doos 10, map 32
;JF
BBOUFLFOJOHFO

op nota CDS
BBO
EF
.JOJTUFS
23 maart 2003
[
OS

390 De Nederlandse militaire betrokkenheid bij Irak: september 2002-maart 2003

 OFNFO
)JK
[PV
EF
[BBL
NFMEFO
BBO
EF
EJSFDUFVS
7PPSMJDIUJOH
%F
EJSFDUFVS
7PPSMJDIUJOH

XBT
OJFU
PQ
EF
IPPHUF
WBO
FFO
EPPS
HFOFSBBM
'SBOLT
UF
IPVEFO
QFSTDPOGFSFOUJF
FO
WSPFH

XJF
#MPN
XBT
%F
BEKVODUEJSFDUFVS
7PPSMJDIUJOH
MJDIUUF
IFN
JO
FO
[FJ
EBU
PWFS
EF
QFST
DPOGFSFOUJF
WFSEFS
XFJOJH
CFLFOE
XBT
%F
EJSFDUFVS
7PPSMJDIUJOH
CMFFL
IFU
FFOT
UF
[JKO

NFU
EF
SFBDUJF
EJF
[JKO
BEKVODU
IBE
HFHFWFO
XBBSPQ
EF[F
MBBUTUF
IFU
OJFU
OPEJH
WPOE
EJU

êBU
EBU
TUSPPLUF
NFU
[JKO
PPSTQSPOLFMJKL
BOUXPPSE
UFSVH
UF
LPQQFMFO

"BO
IFU
CFHJO
WBO
EF
BWPOE
CFMEF
#MPN
PQOJFVX
OBBS
EF
TUBGPĐDJFS
PQFSBUJFT
FO
TUFMEF

PQOJFVX
EF
WSBBH
XBU
UF
EPFO
)FU
XBT
QPMJUJFL
HFWPFMJH
BMEVT
#MPN
PN
OBBTU
PG
BDIUFS

HFOFSBBM
'SBOLT
QMBBUT
UF
OFNFO
CJK
FFO
QFSTDPOGFSFOUJF
%F
TUBGPĐDJFS
MFHEF
IFU
QVOU
PQ
OJFVX
WPPS
BBO
EF
TPVTDIFG
0QFSBUJÌO
FO
EFFMEF
IFN
NFF
EBU
EF
%JSFDUJF
7PPSMJDIUJOH
HFFO

CF[XBBS
IBE
HFNBBLU
UFHFO
EF
BBOXF[JHIFJE
WBO
#MPN
CJK
EF
QFSTDPOGFSFOUJF
%F
TPVTDIFG

0QFSBUJÌO
ESPFH
WFSWPMHFOT
EF
TUBGPĐDJFS
PQ
#MPN
NFF
UF
EFMFO
EBU
FS
HFFO
CF[XBSFO
CF
TUPOEFO
UFHFO
[JKO
BBOXF[JHIFJE
)JK
NPDIU
FDIUFS
HFFO
DPOUBDU
NFU
EF
QFST
[PFLFO
%F
TUBGPĐDJFS
CFMEF
#MPN
FO
CSBDIU
EF
CPPETDIBQ
PWFS
#MPN
WSPFH
IPF
IJK
NFU
EF
QFST

NPFTU
PNHBBO
)JK
XFSE
BBOHFTQPPSE
UFSVHIPVEFOE
UF
[JKO
PWFSFFOLPNTUJH
EF
BMHFNFOF

SJDIUMJKOFO
EJF
CFTUPOEFO
WPPS
DPOUBDUFO
UVTTFO
MJBJTPOPĐDJFSFO
JO
IFU
CVJUFOMBOE
FO
EF

NFEJB
%F
WPPSXBBSEFO
EJF
EF
BEKVODUEJSFDUFVS
7PPSMJDIUJOH
IBE
HFTUFME
OJFU
[JDIUCBBS

JO
CFFME
FO
OJFU
BDIUFS
EF
UBGFM

LXBNFO
OJFU
UFS
TQSBLF
8FM
IFSJOOFSEF
EF
TUBGPĐDJFS
BBO

IFU
LBCJOFUTCFMFJE
JO[BLF
*SBL
#MPN
OPUFFSEF
JO
[JKO
MPHCPFL
OB
EJU
DPOUBDU
A+B
JL
NBH

FSBBO
EFFMOFNFO
NBBS
[PFL
EF
QFST
OJFU
PQ
+F
CFOU
EBBS
WPPS
EF
1BUSJPUJO[FU
JO
5VSLJKF

/FEFSMBOE
TUFVOU
EF
PQFSBUJF
NBBS
OFFNU
OJFU
EFFM
BBO
HFXBQFOE
DPOëJDU
*O
EF
PDIUFOE
WBO
[BUFSEBH
22
NBBSU
LSFFH
#MPN
OBNFOT
Rear-Admiral Robb, Director
Plans & Policy voor alle CENTCOMPQFSBUJFT
EF
WSBBH
PG
IJK
UPFTUFNNJOH
IBE
PN
EF
QFST
DPOGFSFOUJF
CJK
UF
XPOFO
#MPN
[FJ
EBU
IJK
EJF
UPFTUFNNJOH
IBE
"BO
IFU
CFHJO
WBO
EF

NJEEBH
WFS[POE
#MPN
[JKO
EBHFMJKLTF
TJUVBUJFSBQQPSU
XBBSJO
IJK
NFMEEF
EBU
HFOFSBBM

'SBOLT
T
NJEEBHT
[JKO
QFSTDPOGFSFOUJF
[PV
HFWFO
"MMF
Senior National Representatives
XBSFO

VJUHFOPEJHE
PQ
IFU
QPEJVN
QMBBUT
UF
OFNFO
&S
WPMHEF
HFFO
SFBDUJF
WBO
IFU
DCBC
Rond 1600
VVS
XFSE
#MPN
PQHFIBBME
WPPS
EF
QFSTDPOGFSFOUJF
FO
OBBS
IFU
.FEJB
$FOUFS

HFSFEFO
)FN
CMFFL
OV
EBU
IJK
BMT
FFSTUF
EF
[BBM
[PV
NPFUFO
CFUSFEFO
NFU
BDIUFS
IFN
EF

"VTUSBMJTDIF
APOF
TUBS
WFSWPMHFOT
AGPVS
TUBS
'SBOLT
EBBSOB
EF
#SJUTF
AUISFF
TUBS
FO
BMT
MBBU
TUF
EF
%FFOTF
APOF
TUBS
&S
XBT
HFMFHFOIFJE
FFO
CMJL
PQ
IFU
QPEJVN
UF
XFSQFO
%PPS
IFU

GFMMF
MJDIU
XBT
EF
[BBM
NPFJMJKL
UF
[JFO
NBBS
IFU
BBOUBM
BBOXF[JHFO
MFFL
WFFM
HSPUFS
EBO

WFSXBDIU
5FSVH
JO
IFU
AWPPSQPSUBBM
LSFHFO
EF
WJFS
EF
UFLTU
WBO
'SBOLT
EJF
PQ
IFU
MBBUTUF

NPNFOU
CJOOFOLXBN
FO
[JDI
JO
EF
XFJOJHF
NJOVUFO
WPPS
IFU
CFHJO
WBO
EF
DPOGFSFOUJF

CFJKWFSEF
EF
OBNFO
WBO
[JKO
NJMJUBJSF
HBTUFO
[P
HPFE
NPHFMJKL
VJU
UF
TQSFLFO
#MPN
[BH
CJK

IFU
CFUSFEFO
WBO
EF
[BBM
EBU
IJK
FO
[JKO
DPMMFHBT
EF
IFMF
UJKE
BDIUFS
'SBOLT
[PVEFO
CMJKWFO

TUBBO
JO
IFU
WPMMF
MJDIU
WBO
EF
TDIJKOXFSQFST
8FHMPQFO
PQ
EBU
NPNFOU
XBT
OBBS
[JKO
NF
OJOH
HFFO
PQUJF
FO
[PV
NFFS
DPNNPUJF
IFCCFO
WFSPPS[BBLU
EBO
CMJKWFO
TUBBO

%F
WFSCB[JOH
CJK
EF
%FGFOTJFTUBG
XBT
HSPPU
UPFO
#MPN
PQ
EF
UFMFWJTJF
WFSTDIFFO
JO
FFO

UPUBBM
BOEFSF
TFUUJOH
EBO
NFO
WFSXBDIUUF
%BU
HFOFSBBM
'SBOLT
#MPN
BMT
DPBMJUJFQBSUOFS

PQWPFSEF
NBBLUF
EF
WFSXBSSJOH
OPH
HSPUFS
%F
QMBBUTWFSWBOHFOE
CDS
XJMEF
EBU
#MPN
[P

TOFM
NPHFMJKL
WBO
IFU
QPEJVN
XFSE
XFHHFIBBME
7BO
EF
TPVTDIFG
0QFSBUJÌO
NPFTU
IJK

CMJKWFO
TUBBO
/B
UFSVHLFFS
WBO
EF
CSJFêOH
LSFFH
#MPN
IFU
CFSJDIU
NFU
TQPFE
IFU
DCBC te
CFMMFO
%F
TPVTDIFG
0QFSBUJÌO
WSPFH
PN
PQIFMEFSJOH133

133 %FG/SSA, DAB, 19912004, doos 10, map 32
A/BSSBUJWF
WBO
21 maart 2003
PQTU
LU[
"(+.
WBO
EFS
-JOEF

6JUUSFLTFM
MPHCPFL
SOD, 22 maart 2003

De Nederlandse militaire betrokkenheid bij Irak: september 2002-maart 2003 391

 $BTUFMFJKO
EJF
EPPS
,BNQ
NFU
IFU
POEFS[PFL
XBT
CFMBTU
DPODMVEFFSEF
EBU
IFU
DCBC en
EBBSEPPS
PPL
EF
%JSFDUJF
7PPSMJDIUJOH
[JDI
FS
OJFU
WBO
CFXVTU
XBSFO
HFXFFTU
EBU
#MPN

FFO
QSPNJOFOUF
SPM
[PV
TQFMFO
%BU
XBT
IFU
HFWPMH
WBO
IFU
OJFUMF[FO
WBO
EF
TJUVBUJFSBQ
QPSUFO
%F
TUSJOHFOUF
WPPSXBBSEFO
WBO
EF
%JSFDUJF
7PPSMJDIUJOH
IBE
EF
WFSUFHFOXPPSEJ
HFS
WBO
IFU
DCBC
OJFU
BBO
#MPN
HFNFME
%F
NFEFXFSLFS
WBO
IFU
DCBC
IBE
EF
JOESVL
EBU

EF
%JSFDUJF
7PPSMJDIUJOH
HFFO
CF[XBSFO
IBE
0Q
HSPOE
WBO
EF[F
CFWJOEJOHFO
TUFMEF

NJOJTUFS
,BNQ
WBTU
EBU
#MPN
OJFUT
UF
WFSXJKUFO
WJFM
"MT
FS
FSOTUJHF
GPVUFO
XBSFO
HF
NBBLU
XJMEF
EF
NJOJTUFS
NBBUSFHFMFO
UFS
WPPSLPNJOH
WBO
IFSIBMJOH134
%F
DIFG
%FGFO
TJFTUBG
[BH
IJFSJO
BBOMFJEJOH
EF
TUFSLUF
WBO
IFU
DCBC
NFU
ÊÊO
PĐDJFS
VJU
UF
CSFJEFO

XBBSEPPS
NFFS
SVJNUF
POUTUPOE
PN
BBOEBDIU
UF
HFWFO
BBO
SBQQPSUBHFT
FO
WSBHFO
VJU
IFU

JO[FUHFCJFE
0NEBU
EF
BďBJSF
[JDI
EFFMT
JO
IFU
XFFLFJOEF
IBE
BGHFTQFFME
XFSEFO
TMFV
UFMGVODUJPOBSJTTFO
WPPS[JFO
WBO
FFO
GBY
NFU
WFSTMFVUFMJOHTBQQBSBUVVS
[PEBU
PPL
PWFS

HFSVCSJDFFSEF
SBQQPSUFO
LPO
XPSEFO
HFDPNNVOJDFFSE
"MMF
VJUHF[POEFO
MJBJTPOPĐDJF
SFO
DPOUJOHFOUTDPNNBOEBOUFO
FO
Senior Representatives
LSFHFO
PQESBDIU
EVJEFMJKL
JO
IVO

SBQQPSUBHFT
BBO
UF
HFWFO
XFMLF
[BLFO
PONJEEFMMJKLF
BBOEBDIU
CFIPFGEFO
FO
XBBS
NPHF
MJKL
PPL
UFMFGPOJTDI
BBOEBDIU
UF
WSBHFO
WPPS
TQPFEFJTFOEF
[BLFO
[PBMT
#MPN
BM
VJU
FJHFO

CFXFHJOH
HFEBBO
IBE
135
$PNNVOJDBUJF
NFU
EF
NFEJB
EJFOEF
UF
XPSEFO
WFSNFEFO
UFO
[JK
IJFSPWFS
WPPSBG
DPOUBDU
NFU
EF
%JSFDUJF
7PPSMJDIUJOH
PG
IFU
DCBC
XBT
PQHFOPNFO
FO

EF[F
UPFTUFNNJOH
IBEEFO
WFSMFFOE136
#MPN
UFLFOEF
CF[XBBS
BBO
UFHFO
EJU
SPOETDISJK
WFO
%F
HFBESFTTFFSEFO
[PVEFO
WSJKXFM
[FLFS
WFSCBOE
MFHHFO
NFU
[JKO
BBOXF[JHIFJE
CJK

EF
QFSTDPOGFSFOUJF
FO
EF
POKVJTUF
DPODMVTJF
USFLLFO
EBU
IJK
HFFO
DPOUBDU
NFU
%FO
)BBH

IBE
PQHFOPNFO
UFSXJKM
IFU
DCBC
XFM
EFHFMJKL
UPFTUFNNJOH
IBE
WFSMFFOE
WPPS
IFU
CJKXP
OFO
WBO
EF
QFSTDPOGFSFOUJF137
*O
[JKO
CFBOUXPPSEJOH
WBO
WSBHFO
JO
EF
5XFFEF
,BNFS
PQ
27 maart betreurde minister
,BNQ
OPHNBBMT
EF
BBOXF[JHIFJE
WBO
#MPN
JO
HFWFDIUTLMFEJOH
CJK
FFO
QFSTDPOGFSFOUJF

PWFS
EF
NJMJUBJSF
BBOWBM
PQ
*SBL
7PMHFOT
IFN
IBE
EF
PWFSTUF
FDIUFS
HFEBBO
XBU
WBO
IFN

WFSXBDIU
NPDIU
XPSEFO
)JK
IBE
JOTUSVDUJFT
HFWSBBHE
NBBS
IFMBBT
FFO
WFSLFFSEF
SFBDUJF

PQ
[JKO
WSBBH
HFLSFHFO
&S
XBT
PQ
EBU
NPNFOU
UF
WFFM
PQ
IFU
EFGFOTJFQFSTPOFFM
BGHFLP
NFO
%BU
CFTDIJLUF
WPMHFOT
,BNQ
PWFSJHFOT
PWFS
FFO
A[FFS
HPFEF
QPMJUJFLF
BOUFOOF
FO

OBN
AXFMPWFSXPHFO
CFTMVJUFO
JFUT
XBBSWBO
EF
5XFFEF
,BNFS
NJOEFS
[FLFS
XBT138
"DIUFSBG
LBO
WBTUHFTUFME
XPSEFO
EBU
#MPN
FO
[JKO
DPMMFHBT
XFSEFO
WFSSBTU
EPPS
EF

NBTTBMF
BBOXF[JHIFJE
WBO
EF
QFST
FO
EPPS
IFU
GFJU
EBU
[JK
CJK
EF
QFSTDPOGFSFOUJF
BMT
FFO

JO
IFU
PPH
MPQFOE
EFDPSTUVL
[PVEFO
EJFOFO
&WFONJO
XBSFO
[JK
FSPQ
WPPSCFSFJE
EBU

'SBOLT
IFO
NFU
WFSNFMEJOH
WBO
MBOE
OBBN
FO
SBOH
[PV
OPFNFO
UFSXJKM
FS
WFSEFS
HFFO

BOEFSF
WFSUFHFOXPPSEJHFST
WBO
DPBMJUJFQBSUOFST
CMFLFO
UF
[JKO
VJUHFOPEJHE
%F
/FEFS
MBOETF
BNCBTTBEFVS
JO
8BTIJOHUPO
7BO
&FOFOOBBN
CSBDIU
POEFSNJOJTUFS
WBO
#VJUFO
MBOETF
;BLFO
(SPTTNBO
OBBS
BBOMFJEJOH
WBO
EJU
WPPSWBM
PQ
25 maart 2003
PQ
JOTUSVDUJF

WBO
NJOJTUFS
%F
)PPQ
4DIFďFS
POEFS
EF
BBOEBDIU
EBU
/FEFSMBOE
QPMJUJFLF
TUFVO
HBG
FO

HFFO
NJMJUBJSF
#MPN
IBE
[JDI
EBBSPN
OJFU
CJK
FFO
NJMJUBJSF
CSJFêOH
PWFS
*SBL
CJK
'SBOLT

134 ;JF
BBOUFLFOJOHFO
HFIFDIU
BBO
%FG/SSA, DAB
$PMM
$BTUFMFJKO(MBTIPVXFS
2003, map 6#
/PUB
DAB aan

.JOJTUFS
24 maart 2003
OS
DAB2003000285
135 %FG/SSA, DAB
$PMM
$BTUFMFJKO(MBTIPVXFS
2003, map 6#
/PUB
CDS
BBO
EF
.JOJTUFS
25 maart 2003
OS

42003001654
136 %FG/SSA, DAB, 19912004, doos 10, map 32
5FMFGBY
CFSJDIU
DCBC, 221712;
NSU
03
137 %FG/SSA, DAB, 19912004, doos 10, map 32
LNO 1003 aan SCO/DS, 23 maart 2003
OS
LNO 10037ZZ/001
138 Kamerstukken II, 2002/03, 23 432
OS
108
Q
14

392 De Nederlandse militaire betrokkenheid bij Irak: september 2002-maart 2003

 NPHFO
BBOTMVJUFO
%F
WFSBOUXPPSEFMJKLIFJE
WPPS
EJU
JODJEFOU
MBH
JO
FFSTUF
BBOMFH
CJK
EF

/FEFSMBOETF
BVUPSJUFJUFO
NBBS
WBO
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
WFSXBDIUUF
/FEFSMBOE
EBU
FS

WPPSUBBO
OBVXMFUUFOE
PQ
XFSE
UPFHF[JFO
EBU
JFUT
TPPSUHFMJKLT
OJFU
OPH
FFOT
HFCFVSEF139
.JOEFS
MBOLNPFEJH
PPSEFFMEF
EF
#SJUTF
National Contingent Commander, Air Marshall
#SJBO
#VSSJEHF
EJF
PQ
17 maart 2008
JO
IFU
VPROQSPHSBNNB
Tegenlicht
A%F
WFSLPPQ
WBO

FFO
PPSMPH

BBO
IFU
XPPSE
LXBN140
)JK
[FJ
EBU
IJK
WJKGUJFO
NJOVUFO
WPPSEBU
'SBOLT
[JKO

QFSTDPOGFSFOUJF
HJOH
HFWFO
IPPSEF
EBU
IJK
IPFXFM
IJK
43000
NBO
DPNNBOEFFSEF
BMMFFO

BMT
AXBMMQBQFS
CFIBOH

NPDIU
EJFOFO
)JK
WPFMEF
[JDI
NJTCSVJLU
#VSSJEHF
LFOEF
#MPN

OJFU
NBBS
XBT
XFM
PQ
EF
IPPHUF
WBO
EF
QPTJUJF
WBO
/FEFSMBOE
)JK
IBE
[JDI
BGHFWSBBHE

XBU
#MPN
CJK
EF
QFSTDPOGFSFOUJF
EFFE
)FU
JODJEFOU
WFSTUFSLUF
CJK
#VSSJEHF
IFU
CFFME
EBU

EF
"NFSJLBOFO
NFU
BMMF
HFXFME
EF
coalition of the willing
XJMEFO
UPOFO
&FO
WBO
EF
UFS

QMFLLF
BBOXF[JHF
"NFSJLBBOTF
NJMJUBJSF
QFSTWPPSMJDIUFST
IBE
[FMGT
IFU
WFSNPFEFO
HFVJU

EBU
#MPN
FSCJK
XBT
HFIBBME
PN
BBO
FFO
WJFSEF
NBO
UF
LPNFO
[PEBU
BDIUFS
'SBOLT
BBO

CFJEF
[JKEFO
UXFF
QFSTPOFO
UF
[JFO
XBSFO
"MMFT
IBE
HFESBBJE
PN
EF
WBOVJU
8BTIJOHUPO

HFSFHJTTFFSEF
CFFMEWPSNJOH

10.6.3 BERICHTEN IN DE MEDIA

*O
EF
NFEJB
WFSTDIFOFO
JO
2002
FO
JO
MBUFSF
KBSFO
EJWFSTF
CFSJDIUFO
XBBSVJU
[PV
NPFUFO

XPSEFO
BGHFMFJE
EBU
FS
XFM
EFHFMJKL
TQSBLF
XBT
HFXFFTU
WBO
FFO
JO[FU
WBO
/FEFSMBOETF

TUSJKELSBDIUFO
JO
*SBL
PG
BMUIBOT
UFO
CFIPFWF
WBO
EF
"NFSJLBBOT#SJUTF
JOWBTJF
WBO
*SBL

%F
$PNNJTTJF
IFFGU
BM
EF[F
WFSXJK[JOHFO
FO
CFSJDIUFO
OBEFS
CFTUVEFFSE
FO
PPL
EPPS

IBBS
HFIPPSEF
QFSTPOFO
EBBSPWFS
VJUWPFSJH
POEFSWSBBHE
%F
$PNNJTTJF
XFSE
EBBSCJK

HFIPMQFO
EPPS
IFU
IBOE[BNF
PWFS[JDIU
EBU
IBBS
WBOVJU
EF
LSJOH
WBO
EF
POEFS[PFLTKPVS
nalistiek op 2 april 2009
XFSE
BBOHFCPEFO
ONJO.OM

*O
DISPOPMPHJTDIF
WPMHPSEF
LPNFO
EF[F
NFEFEFMJOHFO
FO
CFSJDIUFO
PQ
IFU
WPMHFOEF
OFFS

1

/FEFSMBOETF
'16QJMPUFO
WPFSEFO
JO
EJFQ
HFIFJN
WFSLFOOJOHTWMVDIUFO
VJU
CPWFO

*SBL
%JU
[PV
[JKO
HFTDIJFE
JO
EF
QFSJPEF
FJOE
PLUPCFSCFHJO
OPWFNCFS
2002
5XFF

WBO
EF
/FEFSMBOETF
'16QJMPUFO
NPFTUFO
FFO
OPPEMBOEJOH
NBLFO
7BO
FFO
EFSHF
MJKLF
OPPEMBOEJOH
[POEFS
WFSNFMEJOH
WBO
QMBBUT

XFSE
OBEJFO
LFOOJTHFHFWFO
PQ
EF

XFCTJUF
WBO
FFO
NJMJUBJS
WBO
EF
,POJOLMJKLF
-VDIUNBDIU
EJF
PQ
EBU
NPNFOU
EFFM
nam aan de operatie Enduring Freedom
-BUFS
[PV
EF[F
XFCTJUF
PQ
JOTUSVDUJF
WBOVJU

%FO
)BBH
[JKO
HFDPSSJHFFSE
FO
BBOHFQBTU
Argos, 28 maart 2003

7FSEFS
[PV
JO
FFO

%FFOT
JOMJDIUJOHFOSBQQPSU
XPSEFO
HFTQSPLFO
WBO
ABUUBDIFE
NLGPSDFT
EJU
[PV
PPL

LVOOFO
TMBBO
PQ
EF
BDUJF
IJFSPOEFS
WFSNFME
POEFS
3

2

0Q
21 november 2002
XFSE
FFO
RTL NieuwsSFQPSUBHF
WFS[PSHE
XBBSCJK
BBO
4UBBUT
TFDSFUBSJT
WBO
%FGFOTJF
7BO
EFS
,OBBQ
PQ
IFU
EFL
WBO
)S
.T
8BMSVT
FFO
WSBBH
HFTQSFL
XFSE
BGHFOPNFO
EPPS
WFSTMBHHFWFS
3PFM
(FFSBFEUT
-BBUTUHFOPFNEF
NFMEEF

EBU
EF
POEFS[FFCPPU
NFU
HFBWBODFFSEF
BëVJTUFSBQQBSBUVVS
UFMFGPPOHFTQSFLLFO
FO

SBEJPWFSLFFS
BGUBQUF
%F
CPUFO
WBO
*SBO
XFSEFO
CFTQJPOFFSE
&S
[PVEFO
WJFS
"NF
SJLBBOTF
BëVJTUFSBBST
BBO
CPPSE
[JKO
EJF
JFEFS
"SBCJTDI
EJBMFDU
LPOEFO
WFSTUBBO
7BO

EFS
,OBBQ
WFSLMBBSEF
WPMHFOT
IFU
VJUHF[POEFO
GSBHNFOU
WBO
EJU
JOUFSWJFX
EBBSPQ

XPPSEFMJKL

139 BZ
$PEFCFSJDIU
8BTIJOHUPO
BBO
.
25 maart 2003
OS
XBTJ123

140 ;JF
ONJO.OM
%PTTJFS
*SBL
NBBSU
2009
Q
4748

De Nederlandse militaire betrokkenheid bij Irak: september 2002-maart 2003 393

 %F
"NFSJLBOFO
[JKO
IFFM
ESVL
CF[JH
PN
UF
CFLJKLFO
IPF
JT
IFU
JO
EJU
HFCJFE
WMBL
CJK

*SBL
IFU
JT
EF
UPFHBOHTXFH
UPU
*SBL
EVT
IFU
JT
EVJEFMJKL
EBU
[P
HPFE
NPHFMJKL
WBO

BMMF
BDUJWJUFJUFO
JO
EJU
HFCJFE
EBU
[F
EBBS
LFOOJT
WBO
XJMMFO
OFNFO
EBU
[F
EBBS
FFO

TDFOBSJP
PWFS
XJMMFO
NBLFO
FO
JO
EBU
LBEFS
NPFU
V
PPL
EF[F
BDUJWJUFJUFO
WBO
EF[F

POEFS[FFCPPU
[JFO
(RTL Nieuws, 21 november 2002
141

In een ArgosVJU[FOEJOH
WBO
29 november 2002
XFSE
BBO
EF
IBOE
WBO
IFU
WPSFO

TUBBOEF
EF
DPODMVTJF
HFUSPLLFO
EBU
/FEFSMBOE
AEVT
PQ
EJU
NPNFOU
BM
EJSFDU
CFUSPL
LFO
<JT>
CJK
EF
NJMJUBJSF
WPPSCFSFJEJOH
PQ
EF
PPSMPH
UFHFO
*SBL
%F
8BMSVTPOEFS
[FFÌS
JT
BM
FFO
QBBS
XFLFO
BDUJFG
JO
IFU
HFCJFE
FO
IFFGU
VJUHFCSFJE
HFQBUSPVJMMFFSE
JO

EF
XBUFSFO
CJK
*SBL
3

7PMHFOT
FFO
OJFU
OBEFS
BBOHFEVJEF
#SJUTF
Special ForcesCSPO
IBEEFO
JO
NBBSU
2003,
CJK
IFU
CFHJO
WBO
EF
PPSMPH
/FEFSMBOETF
DPNNBOEPT
EF
"NFSJLBOFO
JO
IFU

OPPSEFO
WBO
*SBL
HFIPMQFO
CJK
EF
PQFOJOH
WBO
FFO
UXFFEF
GSPOU
Argos, 14 mei
2004

%JU
[PV
[JKO
CFWFTUJHE
EPPS
FFO
JOMJDIUJOHFOPĐDJFS
VJU
FFO
BOEFS
XFTUFST

MBOE
EJF
JO
EF
BBOXF[JHIFJE
WBO
PWFSTUF
#MPN
CJK
EF
QFSTDPOGFSFOUJF
WBO
'SBOLT

FFO
POEFSCPVXJOH
[BH
WBO
EF
HFMPPGXBBSEJHIFJE
WBO
EJU
CFSJDIU
%F
#SJUTF
BBC
PPSMPHTWFSTMBHHFWFS
+PIO
4JNQTPO
PPHHFUVJHF
WBO
EF
PQFOJOH
WBO
EBU
GSPOU

LFOEF
IFU
CFSJDIU
PPL
[JK
IFU
WBO
IPSFO
[FHHFO
A*
IFBSE
BGUFSXBSET
UIBU
UIFZ

XFSF
UIFSF

%FGFOTJFEFTLVOEJHF
3PC
EF
8JKL
AXFFU
IFU
OJFU
.BBS
JL
[PV
NF

LVOOFO
WPPSTUFMMFO
EBU
[F
WPPS
CFQBBMEF
CFWFJMJHJOHTUBLFO
XPSEFO
JOHF[FU
PG

WPPS
IFU
WFSHBSFO
WBO
JOMJDIUJOHFO142 In een ArgosVJU[FOEJOH
WBO
16 maart 2007
LSFFH
IFU
HFSVDIU
FFO
WFSWPMH
7FSXF[FO
XFSE
OBBS
FFO
JOMJDIUJOHFOSBQQPSU
WBO
EF

%FFOTF
JOMJDIUJOHFOEJFOTU
WBO
4 maart 2003
XBBSJO
WFSNFME
[PV
[JKO
EBU
/FEFS
MBOETF
DPNNBOEPT
NFU
EF
%FOFO
POEFS
%FFOT
DPNNBOEP
NFU
FFO
HFIFJNF

NJTTJF
CF[JH
XBSFO
JO
*SBL143

0OEBOLT
JOUFOTJFWF
OBTQFVSJOHFO
IFFGU
EF
$PNNJTTJF
PWFS
HFFO
WBO
EF[F
CFXFFSEF
HF
CFVSUFOJTTFO
FOJH
BSDIJFGNBUFSJBBM
CJK
IFU
NJOJTUFSJF
WBO
%FGFOTJF
PG
FMEFST
BBOHFUSPďFO

)FU
NBUFSJBBM
XBBSWBO
SFEFMJKLFSXJKT
WFSNPFE
LBO
XPSEFO
EBU
IFU
FFO
BBOLOPQJOHTQVOU

WPPS
PG
WFSXJK[JOH
OBBS
EJF
WPPSWBMMFO
[PV
LVOOFO
CFWBUUFO
[PBMT
EBHSBQQPSUFO

TDIFFQTKPVSOBMFO
FO
QBUSPVJMMFWFSTMBHFO
WBO
EF
CFUSPLLFO
NJMJUBJSF
FFOIFEFO
JT
HSPOEJH

CFTUVEFFSE
NBBS
MFWFSU
FWFONJO
JFUT
PQ
6JUFSBBSE
XFSEFO
BMMF
EPPS
EF
$PNNJTTJF
HF
IPPSEF
QFSTPOFO
EJF
EBBSWBO
PPL
NBBS
FOJHF
XFUFOTDIBQ
[PVEFO
LVOOFO
IFCCFO
EJFQ
HBBOE
POEFSWSBBHE
NBBS
[JK
XFFSTQSBLFO
[POEFS
VJU[POEFSJOH
EF
HFHSPOEIFJE
WBO
EF[F

HFSVDIUFO

%F
$PNNJTTJF
IFFGU
PQ
28 augustus 2009
HFTQSPLFO
NFU
EF
DPNNBOEBOU
WBO
IFU
JO
IFU

UJKEWBL
WBO
NFEJP
TFQUFNCFS
2002 tot 3
KBOVBSJ
2003
PQ
.BOBT
*OUFSOBUJPOBM
"JSQPSU
JO

,JSHJ[JÌ
HFTUBUJPOFFSEF
/FEFSMBOETF
'õúEFUBDIFNFOU
38
3FFGNBO
*O
EBU
HFTQSFL
JT

WBTUHFTUFME
EBU
PQ
,JSHJ[JTDI
HFCJFE
JO
EF[F
NBBOEFO
ÊÊO
LFFS
EPPS
FFO
/FEFSMBOETF
'16
FFO
WPPS[PSHTMBOEJOH
JT
VJUHFWPFSE
FO
ÊÊO
LFFS
JO
5BE[KJLJTUBO
%JU
CMJKLU
VJU
EF
TJUVBUJF
SBQQPSUFO
WBO
IFU
DCBC
EJF
XFFS
HFCBTFFSE
[JKO
PQ
EF
SBQQPSUBHFT
WBO
EF
EFUBDIFNFOUT
DPNNBOEBOU
%F[F
MBBUTUF
BDIU
IFU
OJFU
VJUHFTMPUFO
EBU
EF[F
JODJEFOUFO
EF
NBLFS
WBO
EF

141 ONJO.OM
%PTTJFS
*SBL
NBBSU
2009
Q
20

142 ONJO.OM
%PTTJFS
*SBL
NBBSU
2009
Q
5153

143 ONJO.OM
%PTTJFS
*SBL
NBBSU
2009
Q
54

394 De Nederlandse militaire betrokkenheid bij Irak: september 2002-maart 2003

 POCFLFOEF
XFCTJUF
LVOOFO
IFCCFO
HFÐOTQJSFFSE
%BU
'16T
WBOVJU
,JSHJ[JÌ
OBBS
*SBL
[PV
EFO
[JKO
HFWMPHFO
BDIU
IJK
UFDIOJTDI
PONPHFMJKL
7FSEFS
XFFT
IJK
FSPQ
EBU
EF
5VSLTF
FWFO
BMT
EF
"NFSJLBBOTF
MVDIUNBDIU
PWFS
HSPUF
BBOUBMMFO
'16T
CFTDIJLU
XBBSPOEFS
UBM
WBO

EFTUJKET
JO
EF
OPPSEFMJKLF
FO
[VJEFMJKLF
OPëZ[POF
WBO
*SBL
PQFSFSFOEF
"NFSJLBBOTF
UPF
TUFMMFO
0QESBDIUFO
BBO
/FEFSMBOETF
'16T
EPPS
CENTCOM
XPSEFO
CPWFOEJFO
UFWPSFO
HF
DPOUSPMFFSE
EPPS
FFO
/FEFSMBOETF
PĐDJFS
JO
IFU
"NFSJLBBOTF
IPPGELXBSUJFS
)JK
JT
FFO

zogenaamde Red Card Holder,
EJF
UPFTUFNNJOH
LBO
XFJHFSFO
JOEJFO
EF
PQESBDIU
BGXJKLU
WBO

IFU
BBO
IFU
'16EFUBDIFNFOU
HFHFWFO
NBOEBBU
PG
WBO
EF
Rules of Engagement
&S
LBO
EVT

OJFU
[PNBBS
FFO
/FEFSMBOET
WMJFHUVJH
EPPS
IFU
"NFSJLBBOTF
IPPGELXBSUJFS
XPSEFO
JOHF
[FU
WPPS
FFO
HFIFFM
BOEFSF
PQFSBUJF
[PBMT
WFSLFOOJOHTWMVDIUFO
CPWFO
*SBL144
%FTHFWSBBHE
IFFGU
EF
EJSFDUFVS
0QFSBUJFT
WBO
IFU
$PNNBOEP
-VDIUTUSJKELSBDIUFO
PQ

30
KVMJ
2009
UFO
CFIPFWF
WBO
EF
$PNNJTTJF
WFSLMBBSE
EBU
FS
HFFO
WMVDIUFO
[JKO
VJUHFWPFSE

NFU
/FEFSMBOETF
'16T
CPWFO
PG
OBCJK
*SBL
&FO
FOLFMF
WMVDIU
OBBS
*SBL
NFU
FFO
'16
WBO
EF
FFOIFJE
JO
,JSHJ[JÌ
[PV
DJSDB
ESJF
VVS
EVSFO
FFO
BGTUBOE
WBO
2500 kilometer be
TMBBO
FO
FFO
PWFSWMVDIU
WBO
ESJF
MBOEFO
WFSHFO
XBBSPOEFS
*SBO
1FS
MBOE
[PV
FFO
BG[PO
EFSMJKLF
[PHFOBBNEF
Diplomatic Clearance
NPFUFO
XPSEFO
HFWSBBHE
&WFONJO
JT
FS
TQSBLF

HFXFFTU
WBO
FFO
OPPEMBOEJOH
WBO
FFO
/FEFSMBOETF
'16
JO
*SBL

%F
DPNNBOEBOU
WBO
EF
POEFS[FFCPPU
8BMSVT
))
-JFCSFHT
EJF
PQ
27 augustus
2009
EPPS
EF
$PNNJTTJF
XFSE
HFIPPSE
IFFGU
WFSLMBBSE
EBU
UPU
EF
PPSMPH
JO
*SBL
JO
[JKO

UBBLPNTDISJKWJOH
EF
[PHFIFUFO
tasking
IFU
XPPSE
A*SBL
OJFU
WPPSLXBN
%F
$PNNJTTJF

IFFGU
EJU
HFWFSJêFFSE
BBO
EF
IBOE
WBO
EF
IFN
WFSTUSFLUF
TDISJGUFMJKLF
PQESBDIU
)JK
JT

OPPJU
WFSEFS
HFWBSFO
EBO
EF
4USBBU
WBO
)PSNPF[
FO
FOLFMF
BBOMPPQIBWFOT
BBO
EF
[VJE
[JKEF
WBO
EF
1FS[JTDIF
(PMG
[PBMT
%VCBJ
FO
+FCFM
"MJ
;JKO
PQESBDIU
CFTUPOE
JO
IFU
BG
MVJTUFSFO
WBO
SBEJPWFSLFFS
JO
*SBO
(FMFU
PQ
EF
HSPUF
BGTUBOE
EJF
EF
8BMSVT
WBO
EF
LVTU

WBO
*SBL
TDIFJEEF
XBT
IFU
BëVJTUFSFO
WBO
*SBBLTF
SBEJPTUBUJPOT
UFDIOJTDI
NPFJMJKL
[P

OJFU
PONPHFMJKL
FO
PPL
WPMTUSFLU
[JOMPPT
PNEBU
EJU
BëVJTUFSFO
WFFM
CFUFS
LPO
QMBBUTWJO
EFO
JO
IBWFOT
BBO
EF
1FS[JTDIF
(PMG
JO
,PFXFJU
PG
WJB
"NFSJLBBOTF
WMJFHUVJHFO
JO
EF

CFJEF
OPëZ[POFT
"BO
CPPSE
WBO
[JKO
CPPU
CFWPOE
[JDI
UJKEFOT
CFJEF
NJTTJFT
FFO
WJFSUBM

"NFSJLBBOTF
APQTUBQQFST
EJF
EF
MPLBMF
UBMFO
CFIFFSTUFO
XBBSPOEFS
IFU
'BSTJ
7PPS
IFU

VJUHBBOE
SBEJPWFSLFFS
NFU
IVO
"NFSJLBBOTF
PQESBDIUHFWFS
XBT
UFMLFOT
UPFTUFNNJOH
WBO

EF
/FEFSMBOETF
DPNNBOEBOU
WFSFJTU
EJF
EF
CFSJDIUFO
PPL
UFWPSFO
MBT
%BBSJO
IFFGU
IJK

OBBS
[JKO
[FHHFO
OJNNFS
IFU
XPPSE
A*SBL
BBOHFUSPďFO145
%F
WPPSNBMJHF
TUBBUTTFDSFUBSJT
7BO
EFS
,OBBQ
EJF
PQ
15
KVMJ
2009 door de Commissie
JT
HFIPPSE
POULFOEF
[JKO
EPPS RTL Nieuws
VJUHF[POEFO
VJUMBUJOHFO
OJFU
NBBS
BDIUUF
[F

XFM
EVJEFMJKL
VJU
IVO
WFSCBOE
HFSVLU
A*L
CFO
IFFM
CPPT
HFXFFTU
PN
EJF
VJU[FOEJOH
)JK

XBT
[JKO
HFTQSFL
CFHPOOFO
NFU
NFMEJOH
UF
NBLFO
WBO
EF
JO[FU
WBO
EF
POEFS[FFCPPU
WPPS

de operatie Enduring Freedom
WPPS
JOMJDIUJOHFOWFSHBSJOH
5PFO
XBT
IFN
EF
WSBBH
HFTUFME

IPF
FFO
NPHFMJKLF
JOWBTJF
WBO
*SBL
JO
EBU
WFSCBOE
NPFTU
XPSEFO
CF[JFO
FO
IBE
IJK
HFBOU
XPPSE
EBU
IFU
XFM
EVJEFMJKL
XBT
EBU
EF
JOGPSNBUJF
WPPS
EJF
PQFSBUJF ook voor andere
EPFMFJOEFO
[PV
XPSEFO
HFCSVJLU
A*O
EBU
LBEFS
IFC
JL
EJF
PQNFSLJOH
HFNBBLU146
8BU
EF
CFXFFSEF
JO[FU
WBO
/FEFSMBOETF
Special ForceT
JO
IFU
OPPSEFO
WBO
*SBL
CFUSFGU

TUFMU
EF
$PNNJTTJF
WBTU
EBU
IJFSWPPS
JO
GFJUF
HFFO
FOLFM
CFXJKT
WPPSIBOEFO
JT
CFIBMWF

FFO
BOPOJFNF
CSPO
FO
ESJF
JO
WBBHIFJE
VJUCMJOLFOEF
EF
BVEJUVWFSLMBSJOHFO
AWFSLMBSJOHFO

144 3FFGNBO
28 augustus 2009

145 -JFCSFHT
27 augustus 2009
146 7BO
EFS
,OBBQ
15
KVMJ
2009

De Nederlandse militaire betrokkenheid bij Irak: september 2002-maart 2003 395

 WBO
IPSFO
[FHHFO

#PWFOEJFO
JT
[VML
FFO
JO[FU
NPFJMJKL
UF
SJKNFO
NFU
EF
IFSIBBMEF
BG
XJK[JOH
EPPS
EF
/FEFSMBOETF
SFHFSJOH
JO
EJF
NBBOEFO
PN
EFSHFMJKLF
FFOIFEFO
JO
"GHIB
OJTUBO
JO
UF
[FUUFO
8BBSPN
[PV
[JK
WPPS
EF
JO[FU
JO
*SBL
[JKO
IFFO
HFTUBQU
PWFS
EF
CF
[XBSFO
EJF
XFM
WPPS
JO[FU
JO
"GHIBOJTUBO
HPMEFO
0VENJOJTUFS
,BNQ
EPPS
EF
$PN
NJTTJF
IJFSPWFS
POEFSWSBBHE
OPFNEF
EF
CFXFSJOH
ADPNQMFUF
LMFUTQSBBU147
)FU
UPFONB
MJHF
IPPGE
PQFSBUJFT
JO
IFU
DCBC
EJF
OBVX
CFUSPLLFO
XBT
CJK
EF
QMBOOJOH
FO
VJUWPFSJOH

WBO
NJMJUBJSF
PQFSBUJFT
BMT
FMFNFOUFO
WBO
EF
/FEFSMBOETF
LSJKHTNBDIU
EBBSJO
FFO
SPM

TQFFMEFO
WFSLMBBSEF
JO
FFO
CSJFG
WBO
31
KVMJ
2009
UFO
CFIPFWF
WBO
EF
$PNNJTTJF
AEBU
JL

HFFO
LFOOJT
IFC
WBO
FOJH
PQUSFEFO
PG
FFO
PQESBDIU
EBBSUPF
WBO
/FEFSMBOETF
Special
Forces
JO
/PPSE*SBL
JO
EF
QFSJPEF
GFCSVBSJNBBSU
2003
/BEFS
POEFS[PFL
CJK
IFU
,PSQT

$PNNBOEPUSPFQFO
MFWFSEF
FWFONJO
JFUT
PQ
3FFET
FFSEFS
XBT
OBTMBH
HFEBBO
JO
IFU
BS
DIJFG
WBO
EJU
,PSQT
NBBS
PPL
IFSIBBME
POEFS[PFL
IBE
HFFO
SFTVMUBBU

#JK
EF
%FFOTF
BVUPSJUFJUFO
IFFGU
EF
$PNNJTTJF
OBWSBBH
MBUFO
EPFO
OBBS
XBU
EBBS
CF
LFOE
JT
WBO
EF
NPHFMJKLF
BBOXF[JHIFJE
PG
CFUSPLLFOIFJE
WBO
/FEFSMBOETF
Special Forces,
DPNNBOEPT
PG
XFMLF
/FEFSMBOETF
NJMJUBJSFO
EBO
PPL
CJK
%FFOTF

NJMJUBJSF
BDUJFT
JO

/PPSE*SBL
)FU
%FFOTF
NJOJTUFSJF
WBO
%FGFOTJF
IFFGU
PQ
24 augustus 2009
HFBOUXPPSE

EBU
EF
%FFOTF
Defence Intelligence Service
DDIS

OJFU
PWFS
JOGPSNBUJF
CFTDIJLU
WBO
%FFOTF

Special Operation Forces
SOF

JO
*SBL
WPPSBGHBBOE
BBO
EF
PPSMPH
&WFONJO
IFFGU
EF
DDIS
EBBSPWFS
PPJU
FFO
SBQQPSU
VJUHFCSBDIU
8FM
IFFGU
EF[F
EJFOTU
PQ
7 maart 2003 een drei
HJOHTBOBMZTF
MBUFO
VJUHBBO
EJF
BMT
NPHFMJKLF
DBTVTQPTJUJF
EF
JO[FU
WBO
%FFOTF
SOFT
CF
WBUUF
)FU
JT
EBBSPN
POXBBSTDIJKOMJKL
[P
XPSEU
HFTUFME
EBU
IFU
DDISSBQQPSU
WBO
7
NBBSU
IFU
SBQQPSU
LBO
[JKO
EBU
JO
EF
SBEJPVJU[FOEJOH
WBO
Argos
XFSE
HFOPFNE
7PPS
IFU

PWFSJHF
XPSEU
WFSXF[FO
OBBS
BOUXPPSEFO
PQ
WSBHFO
WBO
IFU
%FFOTF
QBSMFNFOU
JO
KVOJ

2007
%BBSJO
POULFOU
IFU
Defence Command Denmark
EBU
%FFOTF
SOFT
IFCCFO
TBNFOHF
XFSLU
NFU
/FEFSMBOETF
FFOIFEFO
JO
*SBL
JO
EF
QFSJPEF
WBO
11 september 2001 tot 20
maart 2003
%FFOTF
Special Forces
[JKO
QBT
WBOBG
NJEEFO
NFJ
2003
POUQMPPJE
JO
;VJE*SBL

UFS
WPPSCFSFJEJOH
WBO
EF
LPNTU
WBO
%FFOTF
NJMJUBJSFO
BMEBBS148
5FO
TMPUUF
IFFGU
EF
$PNNJTTJF
PPL
EF
IPPHTU
WFSBOUXPPSEFMJKLF
/FEFSMBOETF
NJMJ
taire autoriteit, de CDS
,SPPO
BBO
EF
UBOE
HFWPFME
%F[F
LXBMJêDFFSEF
EF
IFN
WPPSHF
MFHEF
CFSJDIUFO
LPSU
FO
CPOEJH
BMT
AMBSJFLPFL149
0Q
HSPOE
WBO
IBBS
POEFS[PFL
LPNU
EF
$PNNJTTJF
UPU
EF
WBTUTUFMMJOH
EBU
EF
JO
EF[F

QBSBHSBBG
CFTQSPLFO
CFXFSJOHFO
FO
HFSVDIUFO
EJF
FSUPF
TUSFLLFO
EBU
/FEFSMBOE
FFO

BDUJFWF
NJMJUBJSF
CJKESBHF
[PV
IFCCFO
HFMFWFSE
BBO
EF
JOWBM
JO
*SBL
PG
BBO
EF
WPPSCFSFJ
EJOH
EBBSWBO
JFEFSF
HSPOE
NJTTFO

10.7 Terugblik
A&FO
USPVXF
CPOEHFOPPU
[P
OPFNEF
"
WBO
4UBEFO
POT
MBOE
JO
[JKO
EJTTFSUBUJF
VJU
1974
PWFS
/FEFSMBOE
FO
IFU
"UMBOUJTDI
#POEHFOPPUTDIBQ150
5VTTFO
/FEFSMBOE
EF
7FSFOJHEF

147 ,BNQ
6
KVMJ
2009

148 ;JF
WSBBH
OS
4
5114/26
KVOJ
2007
FO
WSBBH
OS
4
5069/22
KVOJ
2007
%F
%FFOTF
BOUXPPSEFO
PQ
EF
EPPS
EF

$PNNJTTJF
HFTUFMEF
WSBHFO
[JKO
BBOHFCPEFO
NFU
CSJFG
WBO
EF
TFDSFUBSJTHFOFSBBM
WBO
%FGFOTJF
31 augustus
2009
OS
HDAB2009014192
149 ,SPPO
25 augustus 2009
150 "
WBO
4UBEFO
Een trouwe bondgenoot. Nederland en het Atlantisch Bondgenootschap (1960-1971)
#BBSO
1974


396 De Nederlandse militaire betrokkenheid bij Irak: september 2002-maart 2003

 4UBUFO
FO
IFU
7FSFOJHE
,POJOLSJKL
XBT
OB
EF
5XFFEF
8FSFMEPPSMPH
FFO
IFDIUF
QPMJUJFLF

FO
NJMJUBJSF
TBNFOXFSLJOH
HFHSPFJE
%F
XFTUFMJKLF
HFBMMJFFSEFO
IBEEFO
/FEFSMBOE
JO

1945
WBO
EF
%VJUTF
CF[FUUFS
CFWSJKE
%F
IFSJOOFSJOH
EBBSBBO
CMFFG
MBOH
MFWFO
/PH
JO

2003
XFSE
EF
"NFSJLBBOTF
SPM
CJK
EF
CFWSJKEJOH
HFNFNPSFFSE
JO
EF
.JOJTUFSSBBE
JO
EF

EJTDVTTJFT
PWFS
*SBL151
%F
NJMJUBJSF
TBNFOXFSLJOH
XBT
JO
1949 onder de dreiging van de
,PVEF
0PSMPH
WFSBOLFSE
JO
EF
NAVO
*O
MBUFSF
DPOëJDUFO
USPL
/FEFSMBOE
TPNT
PPL

buiten NAVOWFSCBOE
QPMJUJFL
FO
NJMJUBJS
MPZBBM
NFU
EF
HSPUF
CSPFS
"NFSJLB
PQ
%JU

XBT
PN
POT
UPU
IFU
OBCJKF
WFSMFEFO
UF
CFQFSLFO
JO
EF
(PMGPPSMPH
WBO
19901991, op de
#BMLBO
JO
,PTPWP
FO
FJOE
2001
JO
"GHIBOJTUBO
IFU
HFWBM
5PFO
IFU
DPOëJDU
SPOE
*SBL
[JDI

in 2002
UPFTQJUTUF
XFSLUF
/FEFSMBOE
[JK
IFU
NFU
FFO
CFTDIFJEFO
NBSJUJFNF
CJKESBHF
JO

EF
SFHJP
WBO
EF
1FS[JTDIF
(PMG
EF
4USBBU
WBO
)PSNPF[
FO
EF
XBUFSFO
SPOE
IFU
"SBCJTDI

4DIJFSFJMBOE
OBVX
TBNFO
NFU
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
JO
EF
PQ
"GHIBOJTUBO
HFSJDIUF
PQFSB
tie Enduring Freedom
)JFSJO
XFSEFO
JO
EF
MPPQ
WBO
2002
PPL
/FEFSMBOETF
HSPOEUSPFQFO

FO
'16T
CFUSPLLFO
EJF
JO
FO
CPWFO
"GHIBOJTUBO
PQFSFFSEFO
*O
IFU
QFSTPPOMJKLF
WMBL

XBSFO
EF
CBOEFO
OJFU
NJOEFS
OBVX
7FMF
/FEFSMBOETF
PĐDJFSFO
FO
IPHF
EFGFOTJFBNCUF
OBSFO
IBEEFO
WBBL
FFO
EFFM
WBO
IVO
PQMFJEJOH
JO
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
PG
&OHFMBOE
HF
OPUFO
PG
XBSFO
EBBS
FFO
UJKEMBOH
HFEFUBDIFFSE
HFXFFTU
[F
POEFSIJFMEFO
HPFEF
DPOUBD
UFO
TPNT
WSJFOETDIBQTCBOEFO
NFU
IVO
"NFSJLBBOTF
FO
#SJUTF
DPMMFHBT
)FU
MBH
EBBSPN
WPPS
EF
IBOE
EBU
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
PPL
POT
MBOE
[PVEFO
CFOBEFSFO

NFU
FFO
WFS[PFL
PN
NJMJUBJSF
TUFVO
UPFO
IFU
DPOëJDU
NFU
*SBL
JO
IFU
OBKBBS
WBO
2002
FTDB
MFFSEF
)FU
"NFSJLBBOTF
TUSFWFO
XBT
FSPQ
HFSJDIU
BBO
IFU
IPPGE
WBO
FFO
JOUFSOBUJPOBMF

DPBMJUJF
FFO
HSPUF
NJMJUBJSF
NBDIU
PQ
UF
CPVXFO
EJF
4BEEBN
)PFTTFJO
HPFETDIJLT
PG

LXBBETDIJLT
UPU
NFEFXFSLJOH
BBO
EF
VNXBQFOJOTQFDUJFT
FO
IFU
OBMFWFO
WBO
EF
7FJMJH
IFJETSBBESFTPMVUJFT
JO
IFU
CJK[POEFS
SFTPMVUJF
1441
[PV
EXJOHFO
/FEFSMBOE
XFSE
PQ
15
november 2002
JOEFSEBBE
UF[BNFO
NFU
UBM
WBO
BOEFSF
MBOEFO
HFWSBBHE
FFO
CJKESBHF
UF
MF
WFSFO
[JK
IFU
WPPSMPQJH
JO
EF
QMBOOJOHTGBTF
BBO
EF
PQCPVX
WBO
EJF
NJMJUBJSF
NBDIU
%JU

XBT
OPH

HFFO
WFS[PFL
WPPS
BDUJFWF
NJMJUBJSF
EFFMOBNF
JO
*SBL
[FMG
[PBMT
NJOJTUFS
,BNQ

op 17 maart 2003
UFSFDIU
JO
EF
.JOJTUFSSBBE
TUFMEF
)FU
MBH
FDIUFS
WPPS
EF
IBOE
EBU
FFO

BDUJFWF
CJKESBHF
BBO
EF
NJMJUBJSF
voorbereidingsfase
HFNBLLFMJKL
[PV
LVOOFO
VJUMPQFO
PQ
EFFM
name aan de uitvoeringsfase
WBO
FFO
NJMJUBJSF
JOUFSWFOUJF
PG
JOWBTJF
WBO
*SBL

%F
JOIPVE
WBO
IFU
"NFSJLBBOTF
WFS[PFL
WBO
15
OPWFNCFS
XFSE
EPPS
EF
/FEFSMBOETF

SFHFSJOH
UFHFOPWFS
EF
4UBUFO(FOFSBBM
HSPUFOEFFMT
HFIFJNHFIPVEFO
#JK
EF
XJKTIFJE
WBO

EJU
CFTMVJU
QMBBUTU
EF
$PNNJTTJF
FFO
WSBBHUFLFO
5FO
NJOTUF
EF
WPPS[JUUFST
WBO
EF
CF
MBOHSJKLTUF
,BNFSGSBDUJFT
IBEEFO
EFTUJKET
HFÐOGPSNFFSE
LVOOFO
XPSEFO
%PPS
EF[F
NB
OJFS
WBO
IBOEFMFO
LPO
PO[FLFSIFJE
POUTUBBO
FO
EBBSNFF
EF
PWFSUVJHJOH
EBU
EF
XBBSIFJE

WFSCPSHFO
XFSE
HFIPVEFO
EJF
VJUFJOEFMJKL
NFEF
UPU
EF
SPFQ
PN
FFO
QBSMFNFOUBJS
POEFS
[PFL
FO
EF
JOTUFMMJOH
WBO
EF
$PNNJTTJF
IFFGU
HFMFJE
)FU
WFS[PFL
NBBLUF
BMUIBOT
JO
EF

QFSDFQUJF
WBO
EF
CFUSPLLFO
CFXJOETMJFEFO
FFO
POEFSTDIFJE
UVTTFO
EFGFOTJFWF
FO
PďFO
TJFWF
NJMJUBJSF
CJKESBHFO
EJF
JO
EF
"NFSJLBBOTF
QMBOOJOH
[PVEFO
LVOOFO
XPSEFO
CFUSPL
LFO
%JU
XBT
OBUVVSMJKL
FFO
TVCUJFM
POEFSTDIFJE
BBOHF[JFO
JO
FML
NJMJUBJS
DPOëJDU
EF
JO
[FU
WBO
EFGFOTJFWF
NJEEFMFO
PďFOTJFWF
EPFMFJOEFO
LBO
EJFOFO
FO
PNHFLFFSE

)FU
XBT

CPWFOEJFO
FFO
POEFSTDIFJE
EBU
PPL
OJFU
TUSJLU
XFSE
BBOHFIPVEFO
JO
IFU
"NFSJLBBOTF

WFS[PFL
[FMG
&FO
CFUFS
DSJUFSJVN
JT
XFMMJDIU
EF
QMBBUT
waar EJF
NJEEFMFO
[PVEFO
XPSEFO

POUQMPPJE
PQ
IFU
UPFLPNTUJHF

TUSJKEUPOFFM
[FMG
PG
CVJUFO
*SBL

151 %PPS
WJDFQSFNJFS
%F
#PFS
JO
EF
.JOJTUFSSBBE
WBO
17 maart 2003
0PL
NJOJTUFS
WBO
-BOECPVX
/BUVVSCF

TDIFSNJOH
FO
7JTTFSJK
7FFSNBO
IFSJOOFSEF
JO
EJF
WFSHBEFSJOH
BBO
EF
"NFSJLBBOTF
SPM
CJK
EF
CFWSJKEJOH
WBO

8FTU&VSPQB
JO
EF
5XFFEF
8FSFMEPPSMPH

De Nederlandse militaire betrokkenheid bij Irak: september 2002-maart 2003 397

 /FEFSMBOE
UPPOEF
[JDI
CFSFJE
BBO
EF
HFWSBBHEF
Host Nation Support te voldoen als uit
WMPFJTFM
WBO
[JKO
CPOEHFOPPUTDIBQQFMJKLF
WFSQMJDIUJOHFO
PPL
MBOEFO
BMT
%VJUTMBOE
FO

#FMHJÌ
EJF
WFFM
LSJUJTDIFS
UFHFOPWFS
EF
"NFSJLBBOTF
*SBLQPMJUJFL
TUPOEFO
MFHEFO
EJF

CFSFJEIFJE
BBO
EF
EBH
%F
QMBBUTJOH
WBO
EF
1BUSJPUSBLFUUFO
TUVJUUF
FWFONJO
PQ
HSPUF

CF[XBSFO
UPFO
5VSLJKF
PQ
JOTUJHBUJF
WBO
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
GPSNFFM
PN
EJF
IVMQ
WSPFH

;FMGT
EF
LSJUJTDIF
NAVOCPOEHFOPPU
%VJUTMBOE
CMFFL
VJUFJOEFMJKL
OBEBU
WBTUTUPOE
EBU

5VSLJKF
HFFO
EJSFDUF
TUFVO
BBO
FFO
JOWBTJF
WBO
*SBL
[PV
WFSMFOFO
CFSFJE
UPU
NFEFXFSLJOH

FO
CPPE
SBLFUUFO
BBO
WBO
FFO
HFBWBODFFSEFS
UZQF
EBO
XBBSPWFS
/FEFSMBOE
CFTDIJLUF
5PU

IVNBOJUBJSF
IVMQWFSMFOJOH
[PBMT
EPPS
"NFSJLB
XFSE
HFWSBBHE
[FMGT
BMT
EF
JO[FU
CFQFSLU

CMFFG
UPU
EF
CVVSMBOEFO
WBO
*SBL
CMFFL
/FEFSMBOE
POXJMMJH
FO
PONBDIUJH
NFEF
PNEBU

IFU
[FMG
OJFU
PWFS
WPMEPFOEF
DBQBDJUFJU
FO
FYQFSUJTF
CFTDIJLUF
UFSXJKM
FFO
CFTMJTTJOH
UPU

NFEFXFSLJOH
BBO
FFO
OBPPSMPHTF
TUBCJMJTBUJFNBDIU
XFSE
BBOHFIPVEFO
UPU
OB
BëPPQ
WBO

FFO
FWFOUVFMF
JOWBTJF

0Q
IFU
UXFFEF
EFFM
WBO
IFU
"NFSJLBBOTF
WFS[PFL
EBU
IPPGE[BLFMJKL
CFUSFLLJOH
IBE
PQ

EF
FWFOUVFMF
JO[FU
WBO
PďFOTJFWF
XBQFOT
JT
/FEFSMBOE
VJUFJOEFMJKL
OJFU
JOHFHBBO
BM
JT
FS

XFM
WFFM
PWFS
HFTQSPLFO
FO
HFTDISFWFO
7BO
NFFU
BG
BBO
NBBLUF
EF
SFHFSJOH
IFU
WPPSCFIPVE

EBU
POT
MBOE
FFSTU
[FMGTUBOEJH
[PV
NPFUFO
WBTUTUFMMFO
PG
WBO
FFO
A GVSUIFS

NBUFSJBM
CSFBDI

EPPS
*SBL
WBO
EF
KFHFOT
EBU
MBOE
JO
WFSTDIJMMFOEF
7FJMJHIFJETSBBESFTPMVUJFT
OFFSHFMFHEF

WFSQMJDIUJOHFO
TQSBLF
XBT
WPPSEBU
/FEFSMBOETF
PďFOTJFWF
CJKESBHFO
JO
EF
"NFSJLBBOTF

QMBOOJOH
LPOEFO
XPSEFO
CFUSPLLFO
)FU
JT
NPHFMJKL
EBU
EJU
WPPSCFIPVE
EF
"NFSJLBBOTF

CFMBOHTUFMMJOH
WPPS
FOJHFSMFJ
WPSN
WBO
BDUJFWF
/FEFSMBOETF
NJMJUBJSF
TUFVO
EFFE
WFSEBN
QFO
7PPS
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
LXBN
EBBS
OPH
CJK
EBU
FFO
/FEFSMBOETF
CJKESBHF
BGHF[JFO

van zaken als Host Nation Support
FO
EF
QMBBUTJOH
WBO
1BUSJPUT
JO
NJMJUBJS
PQ[JDIU
XFJOJH

CFUFLFOJT
IBE
"NFSJLB
IBE
/FEFSMBOETF
NJMJUBJSF
TUFVO
WPPS
*SBL
OJFU
OPEJH
7PPS
[PWFS

/FEFSMBOE
BM
JFUT
LPO
CJKESBHFO
EPPS
FFO
FWFOUVFFM
BBOCPE
WBO
NBSJOFTDIFQFO
FO
'16T

[PV
TMFDIUT
IFU
FOF
HBU
NFU
IFU
BOEFSF
[JKO
HFWVME
PNEBU
EJF
TDIFQFO
FO
WMJFHUVJHFO
POU
USPLLFO
NPFTUFO
XPSEFO
BBO
EF
PQFSBUJF
Enduring Freedom
;PO
APNMBCFMJOH
[PV
EVT
BMMFFO

TZNCPMJTDIF
FO
HFFO
SFÌMF
NJMJUBJSF
CFUFLFOJT
IFCCFO
HFIBE

&FO
BBOWVMMFOE
WFS[PFL
WPPS
EF
JO[FU
WBO
/FEFSMBOETF
Special Forces
WPPS
EF
TUSJKE
JO

"GHIBOJTUBO
NPHFMJKL
BMT
backfill
UF
HFCSVJLFO
EVT
PN
"NFSJLBBOTF
USPFQFO
WSJK
UF
NB
LFO
WPPS
FFO
PPSMPH
JO
*SBL

TUVJUUF
PQ
FFO
/FEFSMBOETF
XFJHFSJOH
0OT
MBOE
NFFOEF

EBU
IFU
JO
JOUFSOBUJPOBBM
PQ[JDIU
BM
WPMEPFOEF
CJKESPFH
.FU
OBNF
EF
PQFSBUJF Enduring
Freedom
WPSNEF
FFO
[XBSF
MBTU
WPPS
EF
EFGFOTJFCFHSPUJOH
%BU
/FEFSMBOE
XFM
QPMJUJFLF
NBBS
HFFO
NJMJUBJSF
TUFVO
WFSMFFOEF
BBO
EF
7FSFOJHEF

4UBUFO
FO
IFU
7FSFOJHE
,POJOLSJKL
JO
IVO
DPOëJDU
NFU
*SBL
XBT
HF[JFO
IFU
WPPSHBBOEF

HFFOT[JOT
CFWSFFNEFOE
%F
/FEFSMBOETF
NJMJUBJSF
NPHFMJKLIFEFO
XBSFO
JNNFST
CF
perkt, de militaire onNPHFMJKLIFEFO
HSPPU
#PWFOEJFO
XBSFO
FS
BOEFSF
PWFSXFHJOHFO
EJF

UPU
FFO
NJMJUBJSF
POUIPVEJOH
BBOTQPPSEFO
%JF
XBSFO
[PBMT
JO
FFSEFSF
IPPGETUVLLFO
JT

CFTDISFWFO
HFMFHFO
JO
EF
EFNJTTJPOBJSF
TUBUVT
WBO
IFU
LBCJOFU
EF
ESVL
WBO
EF
QVCMJFLF

PQJOJF
FO
IFU
WFSMPPQ
WBO
EF
GPSNBUJFCFTQSFLJOHFO
PWFS
FFO
OJFVX
UF
WPSNFO
CDA
1WE"
LBCJOFU

5PFO
IFU
CFTMVJU
HFFO
NJMJUBJSF
TUFVO
UF
WFSMFOFO
FFONBBM
XBT
HFWBMMFO
IFFGU
NJOJTUFS

,BNQ
FS
BMMFT
BBO
HFEBBO
PN
EF
JO[FU
WBO
/FEFSMBOETF
NJMJUBJSFO
JO
*SBL
UF
WPPSLPNFO

)JK
ESFFG
EJU
[FMGT
[P
WFS
EBU
IJK
OPH
PQ
IFU
BMMFSMBBUTUF
PHFOCMJL
/FEFSMBOETF
VJUXJTTF
MJOHTPĐDJFSFO
EJF
EJFOTUEFEFO
PQ
#SJUTF
PPSMPHTCPEFNT
PQ
XFH
OBBS
*SBL
UFSVHUSPL

)FU
XBT
EBO
PPL
OJFU
WBO
FFO
[FLFSF
USBHJFL
POUCMPPU
[JK
IFU
WFSEFS
OJFU
WBO
FOJH
XF
[FOMJKL
CFMBOH
EBU
KVJTU
EJF
JOESVL
WBO
NJMJUBJSF
OJFUCFUSPLLFOIFJE
XBBSBBO
,BNQ

[PWFFM
XBBSEF
IFDIUUF
XFSE
WFSTUPPSE
EPPS
IFU
PQUSFEFO
WBO
FFO
/FEFSMBOETF
PWFSTUF
JO

398 De Nederlandse militaire betrokkenheid bij Irak: september 2002-maart 2003

VOJGPSN
PQ
EF
QFSTDPOGFSFOUJF
WBO
Commander Central Command
HFOFSBBM
'SBOLT
PQ
22
maart 2003
%F
TDIVME
WPPS
EJU
PQUSFEFO
MBH
OJFU
CJK
EF
NJOJTUFS
OPDI
CJK
EF
PWFSTUF

NBBS
CJK
EF
OBMBUJHIFJE
WBO
FFO
POEFSCFNBOEF
FO
HFCSFLLJH
GVODUJPOFSFOEF
BGEFMJOH
WBO

IFU
EFGFOTJFBQQBSBBU
JO
%FO
)BBH
JO
DPNCJOBUJF
NFU
FFO
XFJOJH
[PSHWVMEJHF
IBOEFM
XJK[F
WBO
"NFSJLBBOTF
[JKEF

(FFO
FOLFMF
/FEFSMBOETF
NJMJUBJS
PG
NJMJUBJSF
FFOIFJE
IFFGU
WPPS
PG
UFO
UJKEF
WBO
EF

JOWBTJF
NFFHFEBBO
BBO
NJMJUBJSF
BDUJFT
JO
SPOE
PG
CPWFO
*SBL
%F
$PNNJTTJF
IFFGU
FFO

EJFQHBBOE
POEFS[PFL
JOHFTUFME
OBBS
HFSVDIUFO
JO
EF
NFEJB
PWFS
'16T
XJFS
BBOXF[JH
IFJE
JO
*SBL
[PV
[JKO
HFTJHOBMFFSE
PWFS
/FEFSMBOETF
DPNNBOEPT
EJF
JO
EBU
MBOE
[PVEFO

[JKO
JOHF[FU
FO
PWFS
EF
BDUJWJUFJUFO
WBO
FFO
POEFS[FFCPPU
BMT
EF
8BMSVT
EJF
[PBMT
XFSE

CFXFFSE
WPPS
EF
"NFSJLBOFO
*SBBLTF
SBEJPVJU[FOEJOHFO
[PVEFO
IFCCFO
BGHFMVJTUFSE

)BBS
DPODMVTJF
JT
EBU
WPPS
HFFO
WBO
EJF
HFSVDIUFO
FOJHF
HSPOETMBH
CFTUBBU

8FM
LBO
XPSEFO
HFTUFME
EBU
IFU
/FEFSMBOETF
GSFHBU
)S
.T
7BO
/FT
FTDPSUFEJFOTUFO

IFFGU
WFSMFFOE
UFO
CFIPFWF
WBO
POEFS
"NFSJLBBOTF
WMBH
WBSFOEF
PG
EPPS
EF
"NFSJ
LBBOTF
SFHFSJOH
HFDIBSUFSEF
CFWPPSSBEJOHTTDIFQFO
WPPS
EF
PQCPVX
WBO
EF
JOWBTJFNBDIU

%F[F
CJKESBHF
XBT
IFU
SFDIUTUSFFLTF
HFWPMH
WBO
EF
JO[FU
WBO
EJU
GSFHBU
JO
IFU
LBEFS
WBO

de operatie Enduring Freedom
FO
CFQFSLUF
[JDI
UPU
FFO
HFCJFE
EBU
HFIFFM
JO
JOUFSOBUJPOBMF

XBUFSFO
MBH
%F
HPFEF
WFSTUBOEIPVEJOH
NFU
EF
"NFSJLBOFO
XFSE
EPPS
EF
UXFFTMBDIUJHF
/FEFSMBOE
TF
IPVEJOH
OJFU
WFSTUPPSE
%F
7FSFOJHEF
4UBUFO
SFLFOEFO
OBVXFMJKLT
PQ
BDUJFWF
NJMJUBJSF

QBSUJDJQBUJF
WBO
&VSPQFTF
CPOEHFOPUFO
NFU
VJU[POEFSJOH
WBO
IFU
7FSFOJHE
,POJOLSJKL
FO

XBSFO
FS
FJHFOMJKL
PPL
OJFU
FSH
WBO
HFEJFOE
)FU
XBT
XFM
[P
QSBLUJTDI
PN
BOEFST
EBO
JO

1991
EF
JOWBTJFNBDIU
UPU
FOLFMF
MBOEFO
UF
CFQFSLFO
0N
WPPSBM
QVCMJDJUBJSF
SFEFOFO
XFSE

FDIUFS
EF
QPMJUJFLF
TUFVO
WBO
/FEFSMBOE
PQ
QSJKT
HFTUFME
)FU
CMFFG
UPDI
BMUJKE
OPH
IFU
MBOE

EBU
HBTUWSJKIFJE
CJFEU
BBO
IFU
7SFEFTQBMFJT
FO
XBBS
EF
[FUFM
WBO
IFU
*OUFSOBUJPOBBM

(

FSFDIUTIPG
FO
WBO
IFU
+PFHPTMBWJÌUSJCVOBBM
JT
HFWFTUJHE
8FMJTXBBS
LMFJO
JO
PNWBOH
FO

JOXPOFSUBM
XBT
IFU
FFO
MBOE
NFU
JOUFSOBUPOBMF
TUBOEJOH
XJFOT
FOLFMF
BBOXF[JHIFJE
JO
FFO

CPOEHFOPPUTDIBQ
CFXFFT
EBU
IFU
HPFE
[BU
"BO
EJF
XFOT
WPMEFFE
/FEFSMBOE
EPPS
QPMJ
UJFLF
TUFVO
BBO
IFU
"NFSJLBBOT#SJUTF
PQUSFEFO
JO
*SBL
UF
HFWFO

De Nederlandse militaire betrokkenheid bij Irak: september 2002-maart 2003 399

11
ARTIKEL 100 VAN DE GRONDWET EN TOETSINGSKADER 2001

Artikel 100 van de Grondwet en Toetsingskader 2001 401

11.1 Inleiding
)FU
IVJEJHF
BSUJLFM
100
JT
JO
IFU
KBBS
2000
JO
EF
(SPOEXFU
JOHFWPFHE
NFU
IFU
EPFM
FFO

FYQMJDJFUF
SFHFMJOH
UF
HFWFO
WBO
EF
CFUSPLLFOIFJE
WBO
EF
4UBUFO(FOFSBBM
CJK
EF
JO[FU
PG

IFU
UFS
CFTDIJLLJOH
TUFMMFO
WBO
/FEFSMBOETF
NJMJUBJSFO
CJK
JOUFSOBUJPOBMF
DSJTJTCFIFFSTJOH

PG
WSFEFTPQFSBUJFT
%F
CFQBMJOH
MVJEU

1
%F
SFHFSJOH
WFSTUSFLU
EF
4UBUFO(FOFSBBM
WPPSBG
JOMJDIUJOHFO
PWFS
EF
JO[FU
PG
IFU

UFS
CFTDIJLLJOH
TUFMMFO
WBO
EF
LSJKHTNBDIU
UFS
IBOEIBWJOH
PG
CFWPSEFSJOH
WBO
EF

JOUFSOBUJPOBMF
SFDIUTPSEF
%BBSPOEFS
JT
CFHSFQFO
IFU
WPPSBG
WFSTUSFLLFO
WBO
JOMJDI
UJOHFO
PWFS
EF
JO[FU
PG
IFU
UFS
CFTDIJLLJOH
TUFMMFO
WBO
EF
LSJKHTNBDIU
WPPS
IVNBOJ
UBJSF
IVMQWFSMFOJOH
JO
HFWBM
WBO
HFXBQFOE
DPOëJDU
2
)FU
FFSTUF
MJE
HFMEU
OJFU
JOEJFO
EXJOHFOEF
SFEFOFO
IFU
WPPSBG
WFSTUSFLLFO
WBO

JOMJDIUJOHFO
WFSIJOEFSFO
*O
EBU
HFWBM
XPSEFO
JOMJDIUJOHFO
[P
TQPFEJH
NPHFMJKL
WFS
TUSFLU

7PPSUT
IFFGU
EF
SFHFSJOH
JO
2001
IFU
[PHFOBBNEF
5PFUTJOHTLBEFS
IFS[JFO 1
EBU
AOBESVL
LFMJKL
<JT>
CFEPFME
WPPS
EF
CFTMVJUWPSNJOH
WBO
EF
SFHFSJOH
FO
IFU
PWFSMFH
EBBSPWFS
NFU

IFU
QBSMFNFOU
BMT
IFU
HBBU
PN
VJU[FOEJOH
WBO
NJMJUBJSF
FFOIFEFO
EJF
JO
EF
VJUPFGFOJOH

WBO
IVO
UBBL
XFMMJDIU
PPL
XBQFOHFXFME
[VMMFO
NPFUFO
UPFQBTTFO
PG
IFU
SJTJDP
MPQFO

EBBSBBO
UF
XPSEFO
CMPPUHFTUFME
%F
WSBBH
JT
PG
EBU
HSPOEXFUUFMJKL
WPPSTDISJGU
FO
IFU
5PFUTJOHTLBEFS
EF
SFHFSJOH
WFS
QMJDIUUFO
PN
EF
4UBUFO(FOFSBBM
JO
EF
QFSJPEF
WBO
[PNFS
2002 tot zomer 2003 in te
MJDIUFO
PWFS
IBBS
CFTMVJUWPSNJOH
JO[BLF
*SBL
WPPS
[PWFS
IFU
EF
CFUSPLLFOIFJE
WBO
EF

/FEFSMBOETF
LSJKHTNBDIU
CFUSFGU
FO
[P
KB
XBOOFFS
FO
IPF
EJU
EJFOEF
UF
HFCFVSFO
0N
EJF
WSBBH
UF
LVOOFO
CFBOUXPPSEFO
[BM
FFSTU
FFO
PWFS[JDIU
XPSEFO
HFHFWFO
WBO
EF

SFJLXJKEUF
WBO
IFU
HSPOEXFUUFMJKLF
WPPSTDISJGU
[PBMT
EJF
CMJKLU
VJU
[JKO
POUTUBBOTHFTDIJF
EFOJT
7FSWPMHFOT
[BM
FFO
CFTDIPVXJOH
XPSEFO
HFXJKE
BBO
EF
BBOEBDIUTQVOUFO
EJF
IFU

5PFUTJOHTLBEFS
WFSNFMEU
0PL
EF
POEFSMJOHF
WFSIPVEJOH
UVTTFO
EF[F
UXFF
SFHFMJOHFO
[BM

BBO
EF
PSEF
LPNFO
%BBSOB
WPMHU
EF
CFTDISJKWJOH
WBO
EF
BBSE
WBO
EF
CFTMVJUWPSNJOH

EPPS
EF
SFHFSJOH
FFO
XFFSHBWF
WBO
EF
TDISJGUFMJKLF
FO
NPOEFMJOHF
DPNNVOJDBUJF
UVTTFO

SFHFSJOH
FO
QBSMFNFOU
FO
FFO
CFTDIPVXJOH
PWFS
EF
UPFQBTTJOH
WBO
EJF
SFHFMJOHFO
5FO

TMPUUF
XPSEFO
FOLFMF
DPODMVTJFT
HFUSPLLFO

11.2 Reikwijdte van artikel 100 Grondwet2

5XFF
GBDUPSFO
SFDIUWBBSEJHEFO
WPMHFOT
EF
NFNPSJF
WBO
UPFMJDIUJOH3
EBU
EF
4UBUFO
(FOFSBBM
UJKEJH
XPSEFO
CFUSPLLFO
CJK
EF
CFEPFMEF
JO[FU
PG
UFSCFTDIJLLJOHTUFMMJOH
EF

CFMBOHFO
EJF
WFSCBOE
IPVEFO
NFU
EF
JOUFSOBUJPOBMF
WFSIPVEJOHFO
[JKO
HSPPU
FO
IFU

SJTJDP
JT
BBOXF[JH
EBU
QFSTPPOMJKLF
PďFST
NPFUFO
XPSEFO
HFCSBDIU
%F
4UBUFO(FOF
SBBM
NPFUFO
EBBSCJK
UJKEJH
XPSEFO
CFUSPLLFO
EBU
XJM
[FHHFO
WPPSBGHBBOE
BBO
EF
EBBE

1 Kamerstukken II, 2000/01, 23591 en 26454
OS
7

2 ;JF
IJFSPWFS
PPL
7BO
EFS
1PU
Handboek van het Nederlandse Staatsrecht
&M[JOHB
FO
%F
-BOHF
CFX

15de druk
%FWFOUFS
2006

Q
745
FW
FO
750
FW
3 Kamerstukken II, 1996/97, 25 367
31593

OS
3

Artikel 100 van de Grondwet en Toetsingskader 2001 403

 XFSLFMJKLF
JO[FU
PG
UFSCFTDIJLLJOHTUFMMJOH
[PEBU
PWFSMFH
NFU
CFJEF
,BNFST
LBO
QMBBUT
WJOEFO
*O
EF
MPPQ
WBO
EF
QBSMFNFOUBJSF
CFIBOEFMJOH
XFSE
CJK
BNFOEFNFOU
EF
UFSN

AUJKEJH
HFXJK[JHE
JO
AWPPSBG 
EPDI
WFFM
CFUFLFOJT
MJKLU
EF[F
BBOQBTTJOH
OJFU
UF
IFCCFO

)FU
CFHSJQ
AIBOEIBWJOH
WBO
EF
JOUFSOBUJPOBMF
SFDIUTPSEF
JT
JO
EJU
HSPOEXFUUFMJKLF

WPPSTDISJGU
HFSFMBUFFSE
BBO
IPPGETUVL
7**
m
FO
JO
IFU
CJK[POEFS
BBO
BSUJLFM
39
m
WBO
IFU

)BOEWFTU
WBO
EF
7FSFOJHEF
/BUJFT
)FU
BDDFOU
MJHU
PQ
IFU
NJMJUBJSF
PQUSFEFO
OBBS
BBO
MFJEJOH
WBO
TDIFOEJOHFO
WBO
EJF
SFDIUTPSEF
%F
WFSNFMEJOH
WBO
EF
JOUFSOBUJPOBMF
SFDIUT
orde in artikel 100, evenals in artikel 97
CSFOHU
EF
NPHFMJKLIFJE
WBO
WFSTDIJMMFOEF
WPS
NFO
WBO
PQUSFEFO
WBO
EF
LSJKHTNBDIU
JO
JOUFSOBUJPOBBM
WFSCBOE
UPU
VJUESVLLJOH 4
%F[F

UBBL
LBO
CJKWPPSCFFME
CFUSFLLJOH
IFCCFO
PQ
EF
VJUWPFSJOH
WBO
NBBUSFHFMFO
UFS
IBOEIB
WJOH
PG
IFSTUFM
WBO
EF
JOUFSOBUJPOBMF
WSFEF
FO
WFJMJHIFJE
BMT
CFEPFME
JO
EF
IPPGETUVLLFO

7*
FO
7**
WBO
IFU
)BOEWFTU
)FU
BSUJLFM
[JFU
FDIUFS
PPL
PQ
EF
VJUWPFSJOH
WBO
EF
JO
FFO

BOEFS
JOUFSOBUJPOBBM
WFSCBOE
PWFSFFOHFLPNFO
NBBUSFHFMFO
UFS
IBOEIBWJOH
PG
CFWPSEF
SJOH
WBO
EF
JOUFSOBUJPOBMF
SFDIUTPSEF5
"SUJLFM
100
TMVJU
BBO
CJK
IFU
BM
MBOHFS
CFTUBBOEF

artikel 90 EPPS
FSWBO
VJU
UF
HBBO
EBU
EF
LSJKHTNBDIU
PPL
JO
TUBOE
XPSEU
HFIPVEFO
NFU

IFU
PPH
PQ
EF
CFTDIFSNJOH
WBO
EF
JOUFSOBUJPOBMF
SFDIUTPSEF 6
Ingevolge artikel 100
EJFOFO
EF
JOMJDIUJOHFO
BBO
EF
CFJEF
,BNFST
EFS
4UBUFO(FOFSBBM
UF

XPSEFO
WFSTUSFLU
*O
IFU
TQSBBLHFCSVJL
XPSEU
JO
EJU
WFSCBOE
WPMHFOT
Van Dale onder inzet
WFSTUBBO
HFCSVJLBBOXFOEJOH
0OEFS
ACFTDIJLLJOH
XPSEU
JO
EF
EFTCFUSFďFOEF
DPOUFYU
BMT

NFFTU
JO
BBONFSLJOH
LPNFOEF
CFUFLFOJT
WFSNFME
NBDIU
PN
PWFS
JFUT
OBBS
HPFEWJOEFO
UF

CFTDIJLLFO7
%JU
JT
FFO
BBOXJK[JOH
EBU
NFU
AJO[FU
IFU
HFCSVJL
POEFS
/FEFSMBOET
PQQFSHF
[BH
XPSEU
CFEPFME
A5FSCFTDIJLLJOHTUFMMJOH
XJKTU
EBO
NFFS
JO
EF
SJDIUJOH
EBU
IFU
HFCSVJL

BBO
PG
UFO
CFIPFWF
WBO
FFO
BOEFSF
PSHBOJTBUJF
XPSEU
WFSMFFOE
PG
BBOHFCPEFO
XBBSCJK
IFU

PQFSBUJPOFMF
DPNNBOEP
HFIFFM
PG
UFO
EFMF
XPSEU
PWFSHFESBHFO8
)FU
SBQQPSU
WBO
EF
5JKEFMJKLF
$PNNJTTJF
#FTMVJUWPSNJOH
6JU[FOEJOHFO
TCBU
9 legt arti
kel 100
[P
VJU
EBU
POEFS
AJO[FU
XPSEU
WFSTUBBO
EF
POUQMPPJJOH
WBO
EF
CFUSFďFOEF
NJMJUBJSFO

FO
POEFS
AUFSCFTDIJLLJOHTUFMMJOH
FFO
BBOCPE
EBU
XPSEU
HFEBBO
BBO
EF
7FSFOJHEF
/BUJFT
PG

FFO
BOEFSF
JOUFSOBUJPOBMF
PSHBOJTBUJF10
)JFSCJK
NPFU
PONJEEFMMJKL
XPSEFO
BBOHFUFLFOE
EBU
EF

taak van de TCBU
XBT
CFQFSLU
UPU
FFO
POEFS[PFL
WBO
WSFEFTPQFSBUJFT
FO
EVT
OJFU
m
[PBMT
JO
IFU

POEFSIBWJHF
POEFS[PFL
BBO
EF
PSEF
JT
m
WBO
BOEFSTPPSUJHF
WPSNFO
WBO
PQFSBUJFT
[PBMT
FFO

NJMJUBJSF
BDUJF
WBO
ÊÊO
MBOE
HFTUFVOE
EPPS
FFO
NVMUJMBUFSBMF
DPBMJUJF

4 "SUJLFM
97
MVJEU
A1
5FO
CFIPFWF
WBO
EF
WFSEFEJHJOH
FO
UFS
CFTDIFSNJOH
WBO
EF
CFMBOHFO
WBO
IFU
,POJOLSJKL
BMTNFEF
UFO

CFIPFWF
WBO
EF
IBOEIBWJOH
FO
EF
CFWPSEFSJOH
WBO
EF
JOUFSOBUJPOBMF
SFDIUTPSEF
JT
FS
FFO
LSJKHTNBDIU
2
%F
SFHFSJOH
IFFGU
IFU
PQQFSHF[BH
PWFS
EF
LSJKHTNBDIU
5 #PEEFOT
)PTBOH
JT
WBO
NFOJOH
EBU
EF
UPFQBTTJOH
WBO
BSUJLFM
100
CFQFSLU
JT
UPU
WSFEFTPQFSBUJFT
#PEEFOT

)PTBOH
14
KVMJ
2009


6 "SUJLFM
90
MVJEU
A%F
SFHFSJOH
CFWPSEFSU
EF
POUXJLLFMJOH
WBO
EF
JOUFSOBUJPOBMF
SFDIUTPSEF
7 %F
UFSN
ANBDIU
WFSXJKTU
JO
EJU
WFSCBOE
OJFU
OBBS
FOJHF
TUBBUTSFDIUFMJKLF
PG
QPMJUJFLF
OPUJF
8 #PEEFOT
)PTBOH
NFFOU
FWFOFFOT
EBU
IFU
WFSTDIJM
UF
NBLFO
IFFGU
NFU
CFWFMTPWFSESBDIU
FO
EF
DPNNBOEP
TUSVDUVVS
#PEEFOT
)PTBOH
14
KVMJ
2009

9 Kamerstukken II, 1999/2000, 26 454
OS
8
Rapport Tijdelijke Commissie Besluitvorming Uitzendingen)
10 Kamerstukken II, 1999/2000, 26 454
OS
8
Rapport Tijdelijke Commissie Besluitvorming Uitzendingen)
IPPGETUVL

663
OS
12

404 Artikel 100 van de Grondwet en Toetsingskader 2001

 *O
EF
UXFFEF
QBSBHSBBG
WBO
EF
NFNPSJF
WBO
UPFMJDIUJOH11
XFSE
POEFS
IFU
PQTDISJGU
A%F

IPPGEMJKOFO
WBO
IFU
WPPSTUFM
EF
EBBEXFSLFMJKLF
JO[FU
HFTUFME
UFHFOPWFS
EF
UFSCFTDIJL
LJOHTUFMMJOH
%JU
XFSE
IFSIBBME
JO
EF
BSUJLFMTHFXJK[F
UPFMJDIUJOH
XBBS
XBT
WFSNFME

%F
WPPSHFTUFMEF
CFQBMJOH
[JFU
PQ
IFU
UFS
CFTDIJLLJOH
TUFMMFO
EBO
XFM
EF
EBBEXFSLFMJKLF

JO[FU
WBO
EF
LSJKHTNBDIU
)FU
FWFOUVFFM
JO
EF
UPFLPNTU
UFS
CFTDIJLLJOH
TUFMMFO
WBO
CF
QBBMEF

POEFSEFMFO
WBO
EF
LSJKHTNBDIU
UFO
CFIPFWF
WBO
FFO
WPMLFOSFDIUFMJKLF
PSHBOJTBUJF

WBMU
EFSIBMWF
PPL
POEFS
EF
SFJLXJKEUF
WBO
EJU
BSUJLFM

0WFSJHFOT
JT
FFO
QSFDJF[F
BGQBMJOH
UVTTFO
CFJEF
CFHSJQQFO
OJFU
FSH
CFMBOHSJKL
OV
EF[F

FMLBBS
LMBBSCMJKLFMJKL
OBBEMPPT
NPFUFO
BBOWVMMFO

&FO
BBO[JFOMJKL
EFFM
WBO
EF
TDISJGUFMJKLF
FO
NPOEFMJOHF
CFIBOEFMJOH
XFSE
JO
CFTMBH

HFOPNFO
EPPS
EF
WSBBH
PG
JO
QMBBUT
WBO
FFO
SFDIU
PQ
JOGPSNBUJF
BBO
EF
4UBUFO(FOFSBBM

FFO
JOTUFNNJOHTSFDIU
[PV
NPFUFO
XPSEFO
UPFHFLFOE
%BU
XBT
PPL
EF
TUSFLLJOH
WBO
EF

NPUJF7BO
.JEEFMLPPQ 12
XBBSBBO
EF[F
HSPOEXFUTXJK[JHJOH
CFPPHEF
VJUWPFSJOH
UF
HF
WFO
0PL
OB
BNQFMF
CFSBBETMBHJOHFO
PQ
EJU
QVOU
CMFFG
IFU
CJK
EF
WFSQMJDIUJOH
WBO
EF

SFHFSJOH
PN
JOMJDIUJOHFO
UF
WFSTUSFLLFO
.JOJTUFS
WBO
#JOOFOMBOETF
;BLFO
1FQFS
NFSLUF

IJFSPWFS
CJK
EF
CFIBOEFMJOH
JO
UXFFEF
MF[JOH
JO
EF
5XFFEF
,BNFS
PQ

*L
IFDIU
FSBBO
NFU
OBESVL
UF
TUFMMFO
EBU
IFU
WPPSHFTUFMEF
BSUJLFM
100 een instrument is

PN
EF
NJOJTUFSJÌMF
WFSBOUXPPSEFMJKLIFJE
PQUJNBBM
UPU
VJUESVLLJOH
UF
MBUFO
LPNFO
8FM
JTXBBS
JNQMJDFFSU
EJU
OJFU
FFO
GPSNFFM
JOTUFNNJOHTSFDIU
WPPS
IFU
QBSMFNFOU
NBBS
EF

LFFS[JKEF
IJFSWBO
JT
EBU
EF
WFSBOUXPPSEFMJKLIFJE
XPSEU
HFMFHE
XBBS
EJF
TUBBUTSFDIUFMJKL

HF[JFO
UIVJTIPPSU
CJK
EF
SFHFSJOH
)JFSEPPS
XPSEU
EF
4UBUFO(FOFSBBM
NFFS
WSJKIFJE

HFMBUFO
PN
EF
HFOPNFO
CFTMJTTJOHFO
POBG IBOLFMJKL
UF
CFPPSEFMFO
FO
PN
EBU
JOEJFO

OPEJH
PQ
FFO
VJUFSTU
JOESJOHFOEF
XJK[F
UF
EPFO13

*O
FFO
MBBU
TUBEJVN
WBO
EF
CFIBOEFMJOH
JO
FFSTUF
MF[JOH
UF
XFUFO
CJK
EF
NPOEFMJOHF
CF
IBOEFMJOH
JO
EF
&FSTUF
,BNFS
XJFSQ
IFU
MJE
+VSHFOT
1WE"

EF
WSBBH
PQ
PG
POEFS
FO
LFMF
EPPS
IFN
HFOPFNEF
DBUFHPSJFÌO
EF
DBUFHPSJF
2
AIBOEIBWFO
FO
CFTDIFSNFO
WBO
EF

JOUFSOBUJPOBMF
SFDIUTPSEF
CJOOFO
IFU
LBEFS
WBO
FFO
NJMJUBJS
CPOEHFOPPUTDIBQ
PPL
PO
EFS
IFU
UPFQBTTJOHTCFSFJL
WBO
BSUJLFM
100
WBMU14
)JK
OPFNEF
IJFS
BMT
WPPSCFFME
EF
/FEFS
MBOETF
CJKESBHF
BBO
EF
NAVONBDIU
JO
#PTOJÌ15
.JOJTUFS
WBO
#JOOFOMBOETF
;BLFO
%JKLT
UBM
CFBOUXPPSEEF
EF[F
WSBBH
CFWFTUJHFOE

%F
SFHFSJOH
OFFNU
JO
FFSTUF
JOTUBOUJF
FFO
CFTMVJU
CJKWPPSCFFME
OB
JOUFSOBUJPOBBM
PWFSMFH

PWFS
EF
JO[FU
WBO
EF
LSJKHTNBDIU
PG
CFWPSEFSJOH
WBO
EF
JOUFSOBUJPOBMF
SFDIUTPSEF
%BU

CFHSJQ
PNWBU
EBO
EF
DBUFHPSJFÌO
2 tot en met 4
VJU
IFU
CFUPPH
WBO
EF
IFFS
+VSHFOT
EF

WFSESBHTWFSQMJDIUJOHFO
WBO
NAVO en WEU
EVT
EF
JO[FU
CJOOFO
IFU
LBEFS
WBO
FFO
NJMJUBJS

CPOEHFOPPUTDIBQ

16

11 Kamerstukken II, 1996/97, 25 367
OS
3

12 Kamerstukken II, 1994/95, 23 591
OS
2
13 Handelingen II, 1999/2000, 211609
14 ;JF
PPL
#FTTFMJOL
A.JMJUBJSF
BDUJFT
FO
EF
SPM
WBO
IFU
QBSMFNFOU
NJB 2001/39
Q
1883

15 Handelingen I, 1997/98, 221068
16 Ibidem, 221072

Artikel 100 van de Grondwet en Toetsingskader 2001 405

 .JOJTUFS
WBO
%FGFOTJF
7PPSIPFWF
MFFL
EBBS
FFO
TMBH
BOEFST
PWFS
UF
EFOLFO

%F
WFSEFEJHJOH
WBO
IFU
FJHFO
FO
CPOEHFOPPUTDIBQQFMJKL
UFSSJUPPS
WBMU
POEFS
EF
LMBTTJF
LF
JO[FU
WBO
EF
LSJKHTNBDIU
%F
CPOEHFOPPUTDIBQQFMJKLF
NAVOWFSEFEJHJOH
WMPFJU
WPPSU

VJU
WFSESBHTSFDIUFMJKLF
WFSQMJDIUJOHFO


(BBU
IFU
PN
EF
IBOEIBWJOH
FO
CFWPSEFSJOH

WBO
EF
JOUFSOBUJPOBMF
SFDIUTPSEF
CVJUFO
EF
FFSEFS
HFOPFNEF
WFSEFEJHJOH
EBO
JT
BSUJLFM

100
JO
JFEFS
HFWBM
WBO
UPFQBTTJOH
)FU
JT
KVJTU
EJU
TPPSU
VJU[FOEJOHFO
EBU
BBOMFJEJOH

IFFGU
HFHFWFO
UPU
IFU
WFS[PFL
WBO
EF
4UBUFO(FOFSBBM
PN
[PJFUT
BMT
FFO
BSUJLFM
100 in
EF
(SPOEXFU
PQ
UF
OFNFO
%F
EPPS
EF
IFFS
+VSHFOT
HFOPFNEF
CJKESBHF
WBO
/FEFSMBOE

BBO
EF
4GPS
JO
#PTOJÌ
CFUSFGU
PWFSJHFOT
OJFU
EF
CPOEHFOPPUTDIBQQFMJKLF
WFSEFEJHJOH

%BU
MFFL
IJK
FWFO
UF
WFSPOEFSTUFMMFO
)FU
JT
JNNFST
CVJUFO
IFU
CPOEHFOPPUTDIBQQFMJKLF

HFCJFE
%JU
PQUSFEFO
WBMU
EBBSPN
XFM
EFHFMJKL
POEFS
EF
NFEFEFMJOHTQMJDIU
WBO
BSUJLFM

10017

7PMHFOT
EF
NJOJTUFS
WBO
#JOOFOMBOETF
;BLFO
WJFM
EVT
BMMF
NJMJUBJS
PQUSFEFO
CVJUFO
/F
derland in verdragsverband, zoals NATO
POEFS
EF
XFSLJOH
WBO
BSUJLFM
100
7PMHFOT
EF

NJOJTUFS
WBO
%FGFOTJF
XBT
EBU
OJFU
IFU
HFWBM
XBOOFFS
IFU
HBBU
PN
EF
WFSEFEJHJOH
WBO

ACPOEHFOPPUTDIBQQFMJKL
UFSSJUPPS
EPDI
JO
BOEFSF
HFWBMMFO
XFM
5JKEFOT
EF
CFSBBETMBHJOH

XFSE
EJU
QVOU
OPH
XFM
HFOPFNE
NBBS
FSH
WFFM
WFSIFMEFSJOH
TDIJFQ
EBU
OJFU
8FM
HBG

NJOJTUFS
7PPSIPFWF
OPH
FFO
WPPS
EJU
SBQQPSU
JOUFSFTTBOU
WPPSCFFME
OBNFMJKL
IFU
DPO
DSFUF
HFWBM
WBO
VJU[FOEJOH
WBO
FFO
GSFHBU
OBBS
EF
1FS[JTDIF
(PMG
)FU
HJOH
IJFS
WPMHFOT

de minister niet om een NAVOWFSQMJDIUJOH
FO
PPL
OJFU
PN
NAVOWFSESBHTHFCJFE
"SUJLFM

100
XBT
EVT
WBO
UPFQBTTJOH

*O
UXFFEF
MF[JOH
XFSE
OBBS
EF[F
MBUF
EJTDVTTJF
CJK
EF
CFIBOEFMJOH
JO
FFSTUF
MF[JOH
WFS
XF[FO
*O
EF
OPUB
OBBS
BBOMFJEJOH
WBO
IFU
WFSTMBH
HBG
EF
SFHFSJOH
UF
LFOOFO
EBU
POEFS

AJO[FU
PG
UFSCFTDIJLLJOHTUFMMJOH
UFS
IBOEIBWJOH
PG
CFWPSEFSJOH
WBO
EF
JOUFSOBUJPOBMF

SFDIUTPSEF
XPSEU
CFHSFQFO
IFU
PQUSFEFO
CJK
JOUFSOBUJPOBMF
DSJTJTCFIFFSTJOH
FO
IFU
PQ
USFEFO
JO
IFU
LBEFS
WBO
WSFEFTPQFSBUJFT
[PXFM
JO
IFU
WFSCBOE
WBO
EF
7FSFOJHEF
/BUJFT

BMT
JO
IFU
WFSCBOE
WBO
BOEFSF
JOUFSOBUJPOBMF
PSHBOJTBUJF
[PBMT
EF
NAVO, de WEU en de
OVSE
18

0PL
JO
EF
&FSTUF
,BNFS
XFSE
CJK
EF
CFIBOEFMJOH
JO
UXFFEF
MF[JOH
PQ
EJU
WSBBHTUVL

UFSVHHFLPNFO
%F
MFEFO
[PXFM
WBO
EF
CDAGSBDUJF
BMT
WBO
EF
1WE"GSBDUJF
JO
EF
DPNNJT
TJF
WPPS
#JOOFOMBOETF
;BLFO
HSFQFO
UFSVH
OBBS
IFU
NFOJOHTWFSTDIJM
UVTTFO
CFJEF
NJOJT
UFST
;JK
JOGPSNFFSEFO
OBBS
IFU
TUBOEQVOU
EBU
EF
SFHFSJOH
JOUVTTFO
JOOBN19
%F
SFHFSJOH

bevestigde de opvatting dat artikel 100
FFSTUF
MJE
EF
WFSQMJDIUJOH
PNWBU
UPU
IFU
WFSTUSFL
LFO
WBO
JOMJDIUJOHFO
PWFS
EF
JO[FU
WBO
EF
LSJKHTNBDIU
WPPSUWMPFJFOEF
VJU
WFSESBHTSFDIUF
MJKLF
CFQBMJOHFO
EJF
TUSFLLFO
UPU
IBOEIBWJOH
PG
CFWPSEFSJOH
WBO
EF
JOUFSOBUJPOBMF

SFDIUTPSEF
NBBS
OJFU
PWFS
EF
JO[FU
WBO
EF
LSJKHTNBDIU
WPPS
IVNBOJUBJSF
IVMQWFSMFOJOH

CVJUFO
HFXBQFOE
DPOëJDU20
7BO
IFU
POEFSTDIFJE
EBU
NJOJTUFS
7PPSIPFWF
EFTUJKET
NBBLUF

UVTTFO
ACPOEHFOPPUTDIBQQFMJKL
UFSSJUPPS
FO
EBBSCVJUFO
XFSE
OJFU
NFFS
WFSOPNFO
)FU
JT
EF
$PNNJTTJF
HFCMFLFO
EBU
EF
BNCUFMJKLF
TUBG
WBO
IFU
NJOJTUFSJF
WBO
%FGFOTJF

FS
OPH
TUFFET
WBO
VJUHBBU
EBU
JO[FU
WBO
EF
LSJKHTNBDIU
CJOOFO
IFU
WFSESBHTSFDIUFMJKLF

17 Ibidem, 221074
18 Kamerstukken II, 1998/99, 26 243
3
1622

OS
6
Q
2
19 Kamerstukken I, 19992000, 26 243
3
1622

OS
165
Q
4
20 Kamerstukken I, 19992000, 26 243
3
1622

OS
165B
Q
2 en 5

406 Artikel 100 van de Grondwet en Toetsingskader 2001

 territoir niet onder artikel 100
WBMU
%JU
JT
CJKWPPSCFFME
WBO
CFMBOH
HFXFFTU
WPPS
EF
JOGPS
NBUJF
PWFS
EF
VJU[FOEJOH
WBO
EF
1BUSJPUT
OBBS
0PTU5VSLJKF21 In de debatten is er steeds
van uitgegaan dat artikel 100
WBO
UPFQBTTJOH
JT
CJK
VJU[FOEJOH
WBO
/FEFSMBOETF
USPFQFO
7BO

FOJHFSMFJ
CFQFSLJOH
CMJKLU
OJFU
VJU
EF
UFLTU
WBO
EF
CFQBMJOH

#JK
3JKLTXFU
WBO
22
KVOJ
2000, Stb. 2000, 294
XFSE
EF
HSPOEXFUTXJK[JHJOH
JOHFWPFSE

die met ingang van 18
KVMJ
2000
JO
XFSLJOH
USBE

11.3 Het Toetsingskader 2001

/B
EF[F
HSPOEXFUTXJK[JHJOH
IFS[BH
EF
SFHFSJOH
IFU
[PHFOBBNEF
5PFUTJOHTLBEFS
EBU
TJOET

1995
CFTUPOE22
)FU
SFTVMUBBU
IFU
5PFUTJOHTLBEFS
2001
XFSE
BBO
EF
5XFFEF
,BNFS
BBOHF
CPEFO
CJK
CSJFG
WBO
13
KVMJ
200123
%F
BBOMFJEJOH
UPU
IFS[JFOJOH
XBT
ESJFÌSMFJ

*O
EF
FFSTUF
QMBBUT
IBE
EF
TCBU op 4 september 2000
IBBS
SBQQPSU
BBOHFCPEFO
PWFS
EF

QPMJUJFLF
CFTMVJUWPSNJOH
JO
/FEFSMBOE
JO[BLF
EF
EFFMOFNJOH
BBO
FO
EF
WPPSUHBOH
WBO

WSFEFTPQFSBUJFT
JO
EF
BGHFMPQFO
UJFO
KBBS
%BU
SBQQPSU
CFWBUUF
BBOCFWFMJOHFO
EJF
JOWVMMJOH

CFIPFGEFO
7PPSUT
IBE
FFO
JOUFSOBUJPOBBM
QBOFM
WBO
EFTLVOEJHFO
PQ
21 augustus 2000
POEFS
WPPS[JUUFSTDIBQ
WBO
EF
"MHFSJKOTF
VNBNCBTTBEFVS
#SBIJNJ
FFO
SBQQPSU
HFQVCMJ
DFFSE
NFU
FFO
BBOUBM
BBOCFWFMJOHFO
PN
EF
VJUWPFSJOH
WBO
VNWSFEFTPQFSBUJFT
UF
WFSCFUF
SFO24
&O
UFO
TMPUUF
XBT
FS
EF
CFTQSPLFO
HSPOEXFUTXJK[JHJOH

)FU
5PFUTJOHTLBEFS
CPPE
POEFS
NFFS
FFO
PWFS[JDIU
WBO
EF
UPF[FHHJOHFO
EJF
EF
SFHF
SJOH
BBO
IFU
QBSMFNFOU
IBE
HFEBBO
PWFS
EF
JOGPSNBUJFWPPS[JFOJOH
JO
EF
WFSTDIJMMFOEF

GBTFO
WBO
EF
CFTMVJUWPSNJOH
JO[BLF
VJU[FOEJOH
WBO
NJMJUBJSFO
*O
EJU
WFSCBOE
TQSBL
EF

SFHFSJOH
EF
CFSFJEIFJE
VJU
EF
5XFFEF
,BNFS
UF
JOGPSNFSFO
BMT
[JK
HJOH
POEFS[PFLFO
PG

FFO
/FEFSMBOETF
CJKESBHF
BBO
FFO
WSFEFTPQFSBUJF
XFOTFMJKL
FO
NPHFMJKL
XBT
.FU
FFO

EFSHFMJKLF
LFOOJTHFWJOH
CFPPHEF
EF
SFHFSJOH
UF
WPPSLPNFO
EBU
EF
,BNFS
IJFSWBO
VJU
TMVJUFOE
WJB
EF
NFEJB
NPFTU
LFOOJTOFNFO
%F
SFHFSJOH
IBOUFFSU
IFU
5PFUTJOHTLBEFS
JO

BMMF
HFWBMMFO
XBBSJO
[JK
IFU
QBSMFNFOU
EPPS
NJEEFM
WBO
EF[F
LFOOJTHFWJOH
JOGPSNFFSU

%F[F
LFOOJTHFWJOH
TUBBU
BMEVT
OPH
TUFFET
IFU
5PFUTJOHTLBEFS
HFIFFM
MPT
WBO
BSUJLFM
100
WBO
EF
(SPOEXFU
FO
CFIFMTEF
EVT
HFFO
CFHJOTFMCFSFJEIFJE
WBO
IFU
LBCJOFU
UPU
EFFMOF
NFO
%F
,BNFS
XPSEU
PQ
IBBS
CFVSU
IJFSEPPS
PQ
HFFO
FOLFMF
XJK[F
HFDPNNJUUFFSE

[JK
HFFGU
QBT
JO
FFO
MBUFS
TUBEJVN
CJOOFO
IFU
LBEFS
WBO
BSUJLFM
100
[FMGTUBOEJH
IBBS

PPSEFFM
5FHFO
EF[F
BDIUFSHSPOE
HFFGU
IFU
5PFUTJOHTLBEFS
FFO
PWFS[JDIU
WBO
EF
TUBQQFO

WBO
JOGPSNBUJF
EPPS
EF
SFHFSJOH
BBO
IFU
QBSMFNFOU
JO
EF
WFSTDIJMMFOEF
TUBEJB
WBO
EF

CFTMVJUWPSNJOH
7PPS
IFU
POEFSIBWJHF
POEFS[PFL
[JKO
IJFSCJK
EF
FFSTUF
UXFF
TUBQQFO

WBO
CFMBOH

21 :CFNB
TDISFFG
PQ
1 september 2009
JO
FFO
FNBJM
BBO
EF
$PNNJTTJF
OBBS
BBOMFJEJOH
WBO
IFU
WFSTMBH
WBO

IFU
HFTQSFL
EBU
IJK
PQ
14
KVMJ
2009
NFU
EF
$PNNJTTJF
IBE
A/B
NJKO
HFTQSFL
NFU
EF
DPNNJTTJF
PQ
14
KVMJ

KM
CFEBDIU
JL
JOFFOT
XBBSPN
CJK
EF
UFSCFTDIJLLJOHTUFMMJOH
WBO
1BUSJPUT
BBO
5VSLJKF
EF
QSPDFEVSF
WBO
BSU

100
(X
OJFU
BBO
EF
PSEF
JT
HFXFFTU
&S
JT
IJFS
OBNFMJKL
HFFO
TQSBLF
WBO
IBOEIBWJOH
PG
CFWPSEFSJOH
WBO

EF
JOUFSOBUJPOBMF
SFDIUTPSEF
OPDI
WBO
IVNBOJUBJSF
IVMQWFSMFOJOH
JO
HFWBM
WBO
FFO
HFXBQFOE
DPOëJDU
IFU

CFUSPG
IJFS
POEFSTUFVOJOH
WBO
5VSLJKF
BMT
NAVOCPOEHFOPPU
m
JO
EF
CFTDIFSNJOH
WBO
EF
CFWPMLJOH
NFU
FFO

EFGFOTJFG
XBQFOTZTUFFN
#PEEFOT
)PTBOH
14
KVMJ
2009
22 Kamerstukken II, 1994/95, 23 591
OS
ù
23 Kamerstukken II, 2000/01, 23 591 en 26454
OS
û
24 -BLIEBS
#SBIJNJ
Report of the Panel on United Nations Peace Operations
/FX
:PSL
2000


Artikel 100 van de Grondwet en Toetsingskader 2001 407

 1
%F
SFHFSJOH
EFFMU
IFU
QBSMFNFOU
JO
FFO
CSJFG
NFF
EBU
[JK
HBBU
POEFS[PFLFO
PG
FFO

/FEFSMBOETF
CJKESBHF
BBO
FFO
JOUFSOBUJPOBMF
DSJTJTCFIFFSTJOHTPQFSBUJF
PG
FFO
IVMQ
WFSMFOJOHTPQFSBUJF
JO
FFO
HFXBQFOE
DPOëJDU
XFOTFMJKL
FO
NPHFMJKL
JT
)FU
POEFS
[PFL
WBO
EF
SFHFSJOH
LBO
VJUNPOEFO
JO
FFO
QPTJUJFG
CFTMVJU
XBBSPWFS
IFU
QBSMFNFOU

DPOGPSN
BSUJLFM
100
WBO
EF
(SPOEXFU
XPSEU
HFÐOGPSNFFSE
PG
JO
FFO
OFHBUJFG
CFTMVJU

XBBSPWFS
IFU
QBSMFNFOU
FWFOFFOT
XPSEU
HFÐOGPSNFFSE

2
*OHFWPMHF
BSUJLFM
100
WBO
EF
(SPOEXFU
JOGPSNFFSU
EF
SFHFSJOH
IFU
QBSMFNFOU
WPPSBG

BBO
EF
IBOE
WBO
IFU
5PFUTJOHTLBEFS
PWFS
FFO
CFTMVJU
UPU
EFFMOFNJOH
BBO
FFO
JOUFS
OBUJPOBMF
DSJTJTCFIFFSTJOHTPQFSBUJF
PG
FFO
IVMQWFSMFOJOHTPQFSBUJF
JO
FFO
HFXBQFOE

DPOëJDU
JODMVTJFG
EF
FWFOUVFFM
EBBSBBO
WFSCPOEFO
WPPSXBBSEFO

5FO
TMPUUF
HFFGU
IFU
5PFUTJOHTLBEFS
FFO
SFFLT
BBOEBDIUTQVOUFO
NFU
FFO
LPSUF
OBEFSF

VJUXFSLJOH
EJF
XPSEU
HFCSVJLU
PN
QFS
HFWBM
FFO
XFMPWFSXPHFO
QPMJUJFL
FO
NJMJUBJS
PPS
EFFM
UF
WFMMFO
PWFS
/FEFSMBOETF
EFFMOBNF
BBO
JOUFSOBUJPOBMF
DSJTJTCFIFFSTJOHTPQFSBUJFT

%JF
BBOEBDIUTQVOUFO
[JKO
m
EF
HSPOEFO
WPPS
EFFMOBNF
m
QPMJUJFLF
BTQFDUFO
m
NBOEBBU
XBBSCJK
IFU
JOUFSOBUJPOBMF
SFDIU
FO
EF
SPM
WBO
EF
7FJMJHIFJETSBBE
BBOEBDIU

LSJKHFO
m
EFFMOFNFOEF
MBOEFO
m
JOWMPFE
WBO
/FEFSMBOE
PQ
EF
JOWVMMJOH
WBO
IFU
NBOEBBU

m
NJMJUBJSF
BTQFDUFO
EJF
XPSEFO
WFSEFFME
JO
FFO
WJFSUBM
POEFSEFMFO
m
êOBODJÌO

11.4 Verhouding tussen artikel 100 Grondwet en het

Toetsingskader 2001
"SUJLFM
100
JT
HFTDISFWFO
UFO
EJFOTUF
WBO
EF
DPOUSPMFSFOEF
GVODUJF
WBO
IFU
QBSMFNFOU

)FU
IFFGU
VJUTMVJUFOE
CFUSFLLJOH
PQ
EF
JO[FU
PG
UFSCFTDIJLLJOHTUFMMJOH
WBO
EF
LSJKHT
NBDIU
JO
HFWBM
WBO
JOUFSOBUJPOBMF
PQFSBUJFT
CJK
FFO
HFXBQFOE
DPOëJDU
UFS
IBOEIBWJOH
PG

CFWPSEFSJOH
WBO
EF
JOUFSOBUJPOBMF
SFDIUTPSEF
&S
CFTUBBU
WPPS
EF
SFHFSJOH
KFHFOT
EF
CFJEF

,BNFST
EFS
4UBUFO(FOFSBBM
TMFDIUT
FFO
NFEFEFMJOHTQMJDIU
%F[F
MBBUTUF
IFCCFO
HFFO

JOTUFNNJOHTSFDIU
*O
EF
QSBLUJKL
TDIJKOU
EF
5XFFEF
,BNFS
FWFOXFM
EBBEXFSLFMJKL
CF
USPLLFO
UF
XPSEFO
CJK
EF
CFTMVJUWPSNJOH25
)FU
5PFUTJOHTLBEFS
MFHU
VJUESVLLFMJKL
FFO
WFSCJOEJOH
NFU
BSUJLFM
100
FO
IFU
SJTJDP

WPPS
QFSTPOFO
FO
NJEEFMFO
XPSEU
FWFOFFOT
BMT
BSHVNFOU
HFIBOUFFSE
WPPS
IFU
WBTUTUFMMFO

WBO
IFU
5PFUTJOHTLBEFS
EPDI
FS
LBO
OJFU
[POEFS
NFFS
XPSEFO
HF[FHE
EBU
EJU
FFO
VJUXFS

25 7HM
7BO
EFS
1PU
Handboek van het Nederlandse Staatsrecht
Q
746
"EWJFTSBBE
*OUFSOBUJPOBMF
7SBBHTUVLLFO
AIV

SBQQPSU
OS
56
Inzet van de krijgsmacht, mei 2007
Q
15
1IJMJQ
&WFSUT
A%F
EFFMOBNF
WBO
/FEFSMBOE
BBO
EF

PPSMPH
JO
*SBL Vrede en Veiligheid 38
2009

1, 3536
*O
IFU
DPBMJUJFBLLPPSE
A4BNFO
8FSLFO
4BNFO
-FWFO
WBO

7
GFCSVBSJ
2007
TUBBU
JO[BLF
EF
EFFMOBNF
BBO
NJTTJFT
NFU
JO[FU
WBO
/FEFSMBOETF
NJMJUBJSFO
POEFS
NFFS

A)FU
[H
5PFUTJOHTLBEFS
JT
MFJESBBE
CJK
EF
CFTMVJUWPSNJOH
XBBSCJK
QBSMFNFOUBJSF
JOTUFNNJOH
JT
WFS[FLFSE

408 Artikel 100 van de Grondwet en Toetsingskader 2001

 LJOH
WPSNU
WBO
IFU
HSPOEXFUTBSUJLFM26
)FU
NPFU
NFFS
HFLFOTDIFUTU
XPSEFO
BMT
FFO
CF
MFJETTUVL
UFS
TUSVDUVSFSJOH
WBO
IFU
PWFSMFH
UVTTFO
SFHFSJOH
FO
QBSMFNFOU
BMT
IFU
HBBU
PN

EF
WPPSHFOPNFO
VJU[FOEJOH
WBO
NJMJUBJSF
FFOIFEFO
EJF
JO
EF
VJUPFGFOJOH
WBO
IVO
UBBL

XFMMJDIU
PPL
XBQFOHFXFME
[VMMFO
NPFUFO
UPFQBTTFO
PG
IFU
SJTJDP
MPQFO
EBBSBBO
UF
XPS
EFO
CMPPUHFTUFME
%F
PQNFSLJOHFO
WBO
EJWFSTF
CFUSPLLFO
BVUPSJUFJUFO
PWFS
IVO
[JFOT
XJK[F
PQ
IFU
LBSBLUFS
WBO
IFU
EFTUJKET
WBO
UPFQBTTJOH
[JKOEF
LBEFS
XBBSWBO
IFU
SBQQPSU

van TCBU
NFMEJOH
NBBLU
[JKO
JO
EJU
PQ[JDIU
UFLFOFOE27
)FU
BMHFNFOF
CFFME
EBU
EBBSJO

OBBS
WPSFO
LPNU
JT
EBU
IFU
5PFUTJOHTLBEFS
XFSE
HF[JFO
BMT
FFO
OVUUJH
JOTUSVNFOU
JO
EF

CFTMVJUWPSNJOH
[PXFM
WPPSBGHBBOE
BBO
FFO
CFTMVJU
UPU
VJU[FOEJOH
BMT
JO
EF
GBTF
WBO

WPPSUHBOH
FO
BGSPOEJOH
)FU
XFSE
HF[JFO
BMT
OJFU
NFFS
EBO
FFO
IVMQNJEEFM
JO
EF
CFTMVJU
WPSNJOH
%F
HFOPFNEF
BBOEBDIUTQVOUFO
XFSEFO
BMT
WPPS
EF
IBOE
MJHHFOE
CFTDIPVXE

FO
OJFU
BMT
IBSEF
WPPSXBBSEFO
"BOHFOPNFO
LBO
XPSEFO
EBU
EF[F
LFOTDIFUT
PPL
[P
[PV

XPSEFO
HFHFWFO
WPPS
IFU
JO
2001
BBOHFOPNFO
5PFUTJOHTLBEFS
0WFSJHFOT
NPFU
XPSEFO

CFEBDIU
EBU
EF
PQESBDIU
WBO
EF
TCBU
XBT
CFQFSLU
UPU
WSFEFTPQFSBUJFT

7BO
CFMBOH
JT
PPL
EBU
IFU
5PFUTJOHTLBEFS
JO
CFHJOTFM
WBO
UPFQBTTJOH
JT
PQ
BMMF
GBTFO
WBO

CFTMVJUWPSNJOH
JO[BLF
VJU[FOEJOHFO
JO
IFU
WPPSUSBKFDU
WBO
CFTMVJUWPSNJOH
UF
CFHJOOFO
CJK

IFU
WPPSOFNFO
UPU
IFU
EPFO
WBO
POEFS[PFL
PN
UF
CFQBMFO
PG
BBO
FFO
JOUFSOBUJPOBMF
NJMJ
UBJSF
PQFSBUJF
XPSEU
EFFMHFOPNFO
FO
WFSWPMHFOT
CJK
IFU
CFTMVJU
PWFS
EFFMOBNF
FO
CJK
CFTMVJ
UFO
PWFS
WPPSU[FUUJOH
FO
BGSPOEJOH
WBO
EF
EFFMOBNF28
%F[F
JOGPSNBUJFQMJDIU
TUSFLU
[JDI

EVT
VJU
PWFS
NFFS
TJUVBUJFT
EBO
EJF
XBBSPQ
BSUJLFM
100
WBO
UPFQBTTJOH
JT

%F
TCBU
XFFT
NFEF
PQ
IFU
HSPUF
HFXJDIU
EBU
XPSEU
UPFHFLFOE
BBO
EF
BBOEBDIUTQVOUFO

CFUSFďFOEF
EF
HSPOE
WBO
EF
VJU[FOEJOH
IFU
QPMJUJFL
FO
NBBUTDIBQQFMJKL
ESBBHWMBL
FO
EF

CFPPSEFMJOH
WBO
SJTJDPT
%JU
IPVEU
EVT
JO
EBU
WPMHFOT
IFU
5PFUTJOHTLBEFS
NFFS
TQFDJêFL

EF
BSHVNFOUFO
NPFUFO
XPSEFO
XFFSHFHFWFO
EJF
FFO
SPM
LVOOFO
TQFMFO
CJK
EF
BGXFHJOH

PG
FS
TQSBLF
JT
WBO
CFWPSEFSJOH
PG
IBOEIBWJOH
WBO
EF
JOUFSOBUJPOBMF
SFDIUTPSEF
)JFSPO
EFS
WBMU
IVNBOJUBJSF
IVMQ
BMMFFO
JO
HFWBM
WBO
FFO
HFXBQFOE
DPOëJDU
%F
JO
IFU
5PFUTJOHTLBEFS
WFSNFMEF
BBOEBDIUTQVOUFO
CFUSFďFO
VJUTMVJUFOE
WSJKXJMMJHF
VJU
[FOEJOHFO
EBU
XJM
[FHHFO
NJTTJFT
XBBSUPF
HFFO
WFSQMJDIUJOH
CFTUBBU
VJU
IPPGEF
WBO
IFU

NAVO
PG
IFU
WEUWFSESBH
%BBSFOUFHFO
JT
OBBS
VJUESVLLFMJKL
CMJKLU
VJU
EF
QBSMFNFOUBJSF

CFIBOEFMJOH
BSUJLFM
100
PPL
WBO
UPFQBTTJOH
CJK
OJFUWSJKXJMMJHF
VJU[FOEJOHFO

7PPSUT
XPSEU
JO
IFU
5PFUTJOHTLBEFS
VJUESVLLFMJKL
WFSNFME
EBU
IFU
OJFU
WBO
UPFQBTTJOH
JT

CJK
JO[FU
WBO
NJMJUBJSFO
CJOOFO
IFU
,POJOLSJKL
8BU
CFUSFGU
EF
UPFQBTTJOH
WBO
BSUJLFM
100 is
EJU
OBBS
EF
MFUUFS
HFOPNFO
PO[FLFS
XBOOFFS
EJU
HFCFVSU
UFS
IBOEIBWJOH
PG
CFWPSEFSJOH

WBO
EF
JOUFSOBUJPOBMF
SFDIUTPSEF
&FO
FO
BOEFS
LBO
BMT
WPMHU
XPSEFO
TBNFOHFWBU
%F
BDIUFSHSPOEFO
WBO
EF
CFJEF
SFHFMJOHFO
[JKO
[FLFS
WFSXBOU
#JK
CFJEF
TUBBU
EF
CF
TDIFSNJOH
WBO
EF
QFSTPPOMJKLF
WFJMJHIFJE
WBO
/FEFSMBOETF
NJMJUBJSFO
CJK
JO[FU
JO
FFO

JOUFSOBUJPOBBM
LBEFS
DFOUSBBM
)VO
UPFQBTTJOHFO
EFLLFO
FMLBBS
FDIUFS
OJFU
HFIFFM

;P
JT
CJK
JO[FU
PG
UFSCFTDIJLLJOHTUFMMJOH
WBO
EF
LSJKHTNBDIU
EF
CFWPSEFSJOH
FO
IBOE
IBWJOH
WBO
EF
JOUFSOBUJPOBMF
SFDIUTPSEF
IFU
DSJUFSJVN
WPPS
UPFQBTTJOH
WBO
BSUJLFM
100,
UFSXJKM
IFU
5PFUTJOHTLBEFS
NPFU
XPSEFO
UPFHFQBTU
XBOOFFS
JT
WPMEBBO
BBO
IFU
GPSNFMFSF

DSJUFSJVN
WBO
VJU[FOEJOH
WBO
NJMJUBJSF
FFOIFEFO

26 )FU
JO
EF
WPSJHF
OPPU
HFOPFNEF
AIVSBQQPSU
Q
10
TDISJKGU
XFM
EBU
EF
TQFMSFHFMT
WBO
BSUJLFM
100
OBEFS
[JKO

VJUHFXFSLU
JO
IFU
5PFUTJOHTLBEFS

27 Kamerstukken II, 1999/2000, 26 454
OS
8
Rapport Tijdelijke Commissie Besluitvorming Uitzendingen)
IPPGETUVL
52
28 Kamerstukken II, 1999/2000, 26 454
OS
8
Rapport Tijdelijke Commissie Besluitvorming Uitzendingen)
IPPGETUVL

631,
OS
75

Artikel 100 van de Grondwet en Toetsingskader 2001 409

 7PPSUT
JT
BSUJLFM
100
SVJNFS
PNEBU
IFU
BOEFST
EBO
IFU
5PFUTJOHTLBEFS
PPL
WBO
UPFQBT
TJOH
JT
BMT
EF
JO[FU
PG
UFSCFTDIJLLJOHTUFMMJOH
HFTDIJFEU
PQ
HSPOE
WBO
JOUFSOBUJPOBMF
WFS
QMJDIUJOHFO
"OEFS[JKET
TDISJKGU
IFU
5PFUTJOHTLBEFS
DPOUBDU
UVTTFO
SFHFSJOH
FO
QBSMFNFOU

voor in eerdere en meer stadia van de besluitvorming dan artikel 100
EPFU

11.5 Besluitvorming door de regering inzake Irak

0Q
29 november 2002
NFMEEF
NJOJTUFS
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
%F
)PPQ
4DIFďFS
JO

EF
.JOJTUFSSBBE
EBU
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
UPU
/FEFSMBOE
IFU
WFS[PFL
IBEEFO
HFSJDIU

PN
CJK
UF
ESBHFO
BBO
EF
NJMJUBJSF
QMBOOJOH
UFO
CFIPFWF
WBO
FFO
NPHFMJKL
NJMJUBJS
PQ
USFEFO
UFHFO
*SBL
JOEJFO
EJU
MBOE
OJFU
PG
POWPMEPFOEF
[PV
NFFXFSLFO
BBO
EF
VJUWPF
ring van resolutie 1441
)JK
POEFSTDIFJEEF
JO
EBU
WFS[PFL
UXFF
EFMFO
)FU
FFSTUF
EFFM

PNWBUUF
CJKESBHFO
PQ
POEFSTUFVOFOEF
FO
EFGFOTJFWF
UFSSFJOFO
[PBMT
IFU
WFSMFOFO
WBO

PWFSWMJFHWFSHVOOJOHFO
FO
IFU
MFWFSFO
WBO
SBLFUWFSEFEJHJOH
8BOOFFS
EPPS
EF
SFHFSJOH

CFTMPUFO
[PV
XPSEFO
EJF
CJKESBHFO
UPF
UF
[FHHFO
EJFOEF
EJU
BMEVT
OPH
TUFFET
EF
NJ
OJTUFS
WFSWPMHFOT
BBO
EF
5XFFEF
,BNFS
UF
XPSEFO
HFNFME
%F
5XFFEF
,BNFS
XBT

JONJEEFMT
PQ
EF
IPPHUF
WBO
IFU
"NFSJLBBOTF
WFS[PFL
%F[F
AGPSNFMF
OPUJêDBUJF
IBE

BBOMFJEJOH
HFHFWFO
WPPS
FFO
WFS[PFL
UPU
FFO
BMHFNFFO
PWFSMFH
)FU
UXFFEF
EFFM
WBO
IFU

WFS[PFL
XBT
HFSJDIU
PQ
IFU
CFTDIJLCBBS
TUFMMFO
WBO
NFFS
PďFOTJFWF
NJMJUBJSF
DBQBDJUFJU

)FU
HJOH
JO
EBU
EFFM
PN
BDVUF
PPSMPHWPFSJOH

&FO
XFFL
MBUFS
WPMHEF
IFU
CFTMVJU
UPU
FFO
QPTJUJFWF
SFBDUJF
PQ
IFU
FFSTUF
EFFM
IFU

WFSMFOFO
WBO
FFO
PWFSWMJFHWFSHVOOJOH
FO
IFU
GBDJMJUFSFO
WBO
EPPSWPFS
PWFS
/FEFSMBOET

HSPOEHFCJFE
BMTNFEF
QMBOOJOH
JO[BLF
POEFSTUFVOFOEF
FO
EFGFOTJFWF
UBLFO
[PBMT
IFU

1BUSJPUSBLFUWFSEFEJHJOHTTZTUFFN
%F
.JOJTUFSSBBE
NBDIUJHEF
EF
NJOJTUFST
WBO
#VJ
UFOMBOETF
;BLFO
FO
WBO
%FGFOTJF
JO
PWFSMFH
NFU
EF
NJOJTUFSQSFTJEFOU
FO
EF
WJDF
QSFNJFST
PN
ADPOGPSN
IFU
5PFUTJOHTLBEFS
IFU
QBSMFNFOU
WBO
EJU
CFTMVJU
PQ
EF
IPPHUF

UF
TUFMMFO

%F
NJOJTUFSQSFTJEFOU
WBUUF
TBNFO
EBU
FS
OPH
HFFO
EBBEXFSLFMJKLF
JO[FU
[PV
QMBBUTWJO
EFO
%F
4UBUFO(FOFSBBM
[PV
[P
TOFM
NPHFMJKL
XPSEFO
JOHFMJDIU
PWFS
IFU
TUBOEQVOU
WBO

IFU
LBCJOFU
/BEFS
XFSE
WPPSHFTUFME
PN
OJFU
UF
TQSFLFO
PWFS
EF
JO[FU
WBO
SBLFUWFSEFEJ
HJOHTNJEEFMFO
NBBS
PN
IFU
UFS
CFTDIJLLJOH
TUFMMFO
EBBSWBO
0WFS
EF
EBBEXFSLFMJKLF

JO[FU
[PV
OBEFSF
CFTMVJUWPSNJOH
QMBBUTWJOEFO
*O
EF
EBBSPQWPMHFOEF
XFLFO
NFMEEF
NJOJTUFS
,BNQ
WBO
%FGFOTJF
EBU
JO
5VSLJKF
NFU

IFU
PPH
PQ
EF
TUBUJPOFSJOH
WBO
EF
1BUSJPUT
350
NJMJUBJSFO
[PVEFO
XPSEFO
JOHF[FU

In de op 28
GFCSVBSJ
2003
HFIPVEFO
LBCJOFUTWFSHBEFSJOH
WSPFH
NJOJTUFS
7BO
EFS
)PF
WFO
IPF
FO
XBOOFFS
EF
5XFFEF
FO
EF
&FSTUF
,BNFS
[PVEFO
XPSEFO
JOHFMJDIU
)JFSPQ

NFNPSFFSEF
EF
NJOJTUFSQSFTJEFOU
EBU
CJK
EF
UFSCFTDIJLLJOHTUFMMJOH
WBO
1BUSJPUSBLFUUFO

EF
5XFFEF
,BNFS
BDIUFSBG
PQ
EF
IPPHUF
XBT
HFTUFME
.JOJTUFS
%F
)PPQ
4DIFďFS
WVMEF

BBO
EBU
[PXFM
EF
5XFFEF
,BNFS
BMT
EF
&FSTUF
,BNFS
A[PBMT
IFU
IPPSU
[PVEFO
XPSEFO

JOHFMJDIU
OBEBU
CFTMVJUWPSNJOH
JO
EF
SBBE
IBE
QMBBUTHFWPOEFO
)JFSOB
LPO
FFO
EFCBU
JO

EF
5XFFEF
,BNFS
WPMHFO29
0Q
18 maart 2003
XFSE
JO
EF
.JOJTUFSSBBE
IFU
DPODFQU
WBO
FFO
BBO
EF
&FSTUF
FO
EF

5XFFEF
,BNFS
UF
[FOEFO
CSJFG
CFTQSPLFO
FO
WBTUHFTUFME30

29 /PUVMFO
.JOJTUFSSBBE
14
GFCSVBSJ
2003, 2C

30 /PUVMFO
.JOJTUFSSBBE
18 maart 2003, 2

410 Artikel 100 van de Grondwet en Toetsingskader 2001

11.6 Mededelingen aan de Staten-Generaal
)FU
LPNU
EF
$PNNJTTJF
OVUUJH
WPPS
PN
FFO
WPMMFEJH
PWFS[JDIU
UF
HFWFO
WBO
EF
DPOUBD
UFO
EJF
UVTTFO
SFHFSJOH
FO
QBSMFNFOU
IFCCFO
QMBBUTHFWPOEFO
NFU
CFUSFLLJOH
UPU
BSUJLFM

100
PG
IFU
5PFUTJOHTLBEFS
&S
[JKO
JO
EJU
WFSCBOE
JO
EF
QFSJPEF
WBO
OPWFNCFS
2002 tot
en met maart 2003
EFSUJFO
TDISJGUFMJKLF
FO
NPOEFMJOHF
DPOUBDUFO
HFXFFTU31

B


#JK
CSJFG
WBO
11 november 2002
OS
63

IFFGU
EF
NJOJTUFS
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO

BBO
EF
WPPS[JUUFS
WBO
EF
5XFFEF
,BNFS
JOMJDIUJOHFO
HFHFWFO
PWFS
EF
PQ
8 november
VOBOJFN
JO
EF
7FJMJHIFJETSBBE
BBOHFOPNFO
SFTPMVUJF
1441
0Q
19 november 2002
IFFGU
PWFS
EF[F
CSJFG
FFO
PWFSMFH
QMBBUTHFWPOEFO
UVTTFO
EF
WBTUF
DPNNJTTJF
WPPS

#VJUFOMBOETF
;BLFO
FO
EF
NJOJTUFS
"SUJLFM
100
LXBN
IJFSJO
OJFU
UFS
TQSBLF
8FM

verdient opmerking dat de minister onder meer verklaarde dat binnen de EU ge
TQSFLLFO
HBBOEF
XBSFO
PWFS
FWFOUVFMF
POWFSIPPQUF
WPMHFOEF
GBTFO
FO
EBU
IJK
EBBS
over ook gesprekken voerde met de VS
A%F
SFHFSJOH
[BM
FDIUFS
VJUFSBBSE
HFFO
FOLFMF

CFTMJTTJOH
OFNFO
[POEFS
EBU
IFU
/FEFSMBOETF
QBSMFNFOU
EBBSNFF
IFFGU
JOHFTUFNE

OS
66


C


#JK
CSJFG
HFEBUFFSE
21 november 2002
IFCCFO
EF
NJOJTUFST
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
FO

%FGFOTJF
[JDI
UPU
EF
WPPS[JUUFS
WBO
EF
5XFFEF
,BNFS
HFXFOE
)JFSJO
EFEFO
[JK
BOEFS
maal mededeling van de aanvaarding van resolutie 1441
EPPS
EF
7FJMJHIFJETSBBE
WBO
EF

7FSFOJHEF
/BUJFT
;JK
CSBDIUFO
JO
IFSJOOFSJOH
EBU
EF
SFHFSJOH
FFSEFS
IBE
HFXF[FO
PQ
EF

OPPE[BBL
EF
ESVL
PQ
*SBL
PQ
UF
WPFSFO
PN
VJUWPFSJOH
UF
HFWFO
BBO
[JKO
WFSQMJDIUJOHFO

VJU
IPPGEF
WBO
EF[F
FO
WPPSHBBOEF
SFTPMVUJFT
%F
NJOJTUFS
WPFHEF
UPF

.FU
IFU
PPH
PQ
IFU
PQWPFSFO
WBO
EF
ESVL
IFCCFO
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
FFO
WFS[PFL

HFSJDIU
BBO
EF
/FEFSMBOETF
SFHFSJOH
PN
CJK
UF
ESBHFO
BBO
EF
QMBOOJOH
UFO
CFIPFWF

WBO
FFO
NPHFMJKL
NJMJUBJS
PQUSFEFO
WPPS
IFU
HFWBM
*SBL
OJFU
PG
POWPMEPFOEF
NFF
XFSLU
BBO
EF
VJUWPFSJOH
WBO
SFTPMVUJF
1441
%F
SFHFSJOH
OFFNU
EJU
WFS[PFL
FSOTUJH
FO
POEFS[PFLU
PG
FO
JO
IPFWFSSF
[JK
IJFSBBO

HFWPMH
LBO
FO
XJM
HFWFO
.FU
IFU
PPH
IJFSPQ
[BM
POEFS
NFFS
PWFSMFH
XPSEFO
HFWPFSE

met de VS
FO
BOEFSF
CPOEHFOPUFO
0WFS
EF
VJULPNTU
WBO
CFEPFME
POEFS[PFL
XPSEU
EF
,BNFS
JOHFMJDIU
OS
64
32

D


0Q
3
EFDFNCFS
WPFSEFO
EF
WBTUF
DPNNJTTJFT
WPPS
#VJUFOMBOETF
;BLFO
FO
%FGFOTJF

PWFS
EF[F
CSJFG
PWFSMFH
NFU
EF
CFJEF
NJOJTUFST
"MT
BOUXPPSE
WBO
EF
CFXJOETMJFEFO

BBO
EF
MFEFO
WBO
EF[F
DPNNJTTJFT
SFMBUFFSU
IFU
IJFSWBO
WBTUHFTUFMEF
WFSTMBH
OS
68


POEFS
NFFS

%F
NJOJTUFS
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
CFOBESVLU
BMMFSFFSTU
EBU
EF
CSJFG
WBO
EF
SFHF
SJOH
NPFU
XPSEFO
HF[JFO
BMT
FFO
OPUJêDBUJF
WBO
IFU
GFJU
EBU
FFO
WFS[PFL
BBO
IBBS
JT

HFEBBO
PN
FFO
CJKESBHF
UF
MFWFSFO
BBO
EF
QMBOOJOH
UFO
CFIPFWF
WBO
FFO
NPHFMJKL
NJ
MJUBJS
PQUSFEFO
UFHFO
*SBL
0WFS
FFO
EFSHFMJKLF
OPUJêDBUJF
[JKO
JO
IFU
WFSMFEFO
BGTQSB

31 8BOOFFS
IJFSPOEFS
[POEFS
WFSEFSF
BBOEVJEJOH
FFO
OVNNFS
XPSEU
WFSNFME
WFSXJKTU
EJU
OBBS
Kamerstukken II,

2002/03, 23 432
32 ;JF
IJFSPWFS
PPL
IPPGETUVL
542

Artikel 100 van de Grondwet en Toetsingskader 2001 411

 LFO
HFNBBLU
JO
IFU
LBEFS
WBO
IFU
UPFUTJOHTLBEFS
FO
EF
BSUJLFM
100QSPDFEVSF


%F

SFHFSJOH
IFFGU
TMFDIUT
CFTMPUFO
PN
OBBS
BBOMFJEJOH
WBO
FFO
WFS[PFL
WBO
EF
7FSFOJHEF

4UBUFO
FFO
HFTQSFL
BBO
UF
HBBO
;JK
OFFNU
EBU
WFS[PFL
TFSJFVT
FO
POEFS[PFLU
PG
FO

JO
IPFWFSSF
[JK
IJFSBBO
HFWPMH
LBO
FO
XJM
HFWFO
;JK
IFFGU
FDIUFS
OPH
HFFO
TUBOEQVOU

JOHFOPNFO
OBBS
BBOMFJEJOH
WBO
EBU
WFS[PFL
&S
MJHU
EVT
OPH
HFFO
CFTMVJU
WPPS



;PESB
EF
SFHFSJOH
FFO
CFTMJTTJOH
IFFGU
HFOPNFO
PWFS
IFU
"NFSJLBBOTF
WFS[PFL
[BM

[JK
EF[F
CFTMJTTJOH
VJUFSBBSE
BBO
EF
,BNFS
WPPSMFHHFO
%F
EBBEXFSLFMJKLF
CFTMVJU
WPSNJOH
WJOEU
JNNFST
JO
IFU
QBSMFNFOU
QMBBUT
"GHF[JFO
WBO
EF
OPUJêDBUJF
IFFGU
FS

EVT
HFFO
FOLFMF
CFXFHJOH
JO
CFTMVJUWPSNFOEF
[JO
WBO
EF
SFHFSJOH
QMBBUTHFWPOEFO

%JU
XBT
EF
FFSTUF
LFFS
EBU
JO
IFU
LBEFS
WBO
*SBL
BSUJLFM
100
WBO
EF
(SPOEXFU
FO
IFU

5PFUTJOHTLBEFS
JO
EF
,BNFS
XFSEFO
HFOPFNE

E


0Q
6
EFDFNCFS
2002
IFCCFO
EF
NJOJTUFST
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
FO
%FGFOTJF
[JDI

XFEFSPN
CJK
CSJFG
OS
65

UPU
EF
WPPS[JUUFS
WBO
EF
5XFFEF
,BNFS
HFSJDIU33
)JFSJO

XFSE
CFSJDIU
EBU
EF
NJOJTUFS
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
PQ
5
EFDFNCFS
FFO
HFTQSFL
IBE

HFWPFSE
NFU
EF
"NFSJLBBOTF
POEFSNJOJTUFS
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
EF
IFFS
(SPTT
NBO
)FU
JT
EVJEFMJKL
HFXPSEFO
BMEVT
EF
CSJFG



EBU
IFU
"NFSJLBBOTF
WFS[PFL
BBO
/FEFSMBOE
[JDI
JO
FFSTUF
JOTUBOUJF
SJDIU
PQ

IFU
WFSMFOFO
WBO
PWFSWMJFHWFSHVOOJOHFO
FO
IFU
GBDJMJUFSFO
WBO
EPPSWPFS
PWFS
IFU
/F
EFSMBOETF
HSPOEHFCJFE
FO
PQ
QMBOOJOH
JO[BLF
POEFSTUFVOFOEF
FO
EFGFOTJFWF
UBLFO

[PBMT
IFU
1BUSJPUSBLFUWFSEFEJHJOHTTZTUFFN
%BBSOBBTU
XJM
EF
VS
NFU
/FEFSMBOE
JO

DPOUBDU
CMJKWFO
PWFS
FWFOUVFMF
BBOWVMMFOEF
CJKESBHFO

)FU
HJOH
EVT
PN
ESJF
UF
POEFSTDIFJEFO
POEFSEFMFO

1
IFU
WFSMFOFO
WBO
PWFSWMJFHWFSHVOOJOHFO
FO
IFU
GBDJMJUFSFO
WBO
EPPSWPFS
PWFS

/FEFSMBOET
HSPOEHFCJFE
EF
[PHFOBBNEF
Host Nation Support;
2
QMBOOJOH
WBO
POEFSTUFVOFOEF
FO
EFGFOTJFWF
UBLFO
[PBMT
NFU
IFU
1BUSJPUSBLFU
WFSEFEJHJOHTTZTUFFN
FO
3
IFU
WFSMFOFO
WBO
BBOWVMMFOEF
CJKESBHFO

%F
SFHFSJOH
EFFMEF
NFF
EBU
[JK
IBE
CFTMPUFO
JO
CFHJOTFM
QPTJUJFG
UF
SFBHFSFO
PQ
EF

onderdelen 1
FO
2
WBO
IFU
"NFSJLBBOTF
WFS[PFL
8BU
IFU
EFSEF
POEFSEFFM
CFUSFGU

[PV
OBEFS
PWFSMFH
XPSEFO
HFWPFSE
PWFS
EF
QSFDJF[F
NPEBMJUFJUFO

F


0Q
18
EFDFNCFS
2002
WPFSEFO
EF
HFOPFNEF
WBTUF
DPNNJTTJFT
XFEFSPN
PWFSMFH
NFU

EF
CFJEF
NJOJTUFST
OS
74

POEFS
NFFS
PWFS
EF
CSJFG
WBO
6
EFDFNCFS
*O
EJU
PWFSMFH

CFLMFNUPPOEF
EF
NJOJTUFS
WBO
%FGFOTJF
EBU
IFU
"NFSJLBBOTF
WFS[PFL
PN
FFO
CJK
ESBHF
BBO
EF
NJMJUBJSF
QMBOOJOH
WBO
FWFOUVFMF
NJMJUBJSF
BDUJFT
UFHFO
*SBL
JO
[FFS
BMHF
NFOF
UFSNFO
XBT
HFTUFME
EF
SFHFSJOH
XBT
HFWSBBHE
FFO
CFHJOTFMCFSFJEIFJE
VJU
UF

TQSFLFO
%F
NJOJTUFS
WFS[FLFSEF
EBU
PQ
EBU
NPNFOU
CJK
%FGFOTJF
HFFO
PQFSBUJPOFMF

WPPSCFSFJEJOHFO
XFSEFO
HFUSPďFO
PNEBU
FFSTU
PWFSMFH
NPFTU
QMBBUTWJOEFO
NFU
EF

7FSFOJHEF
4UBUFO
PWFS
EF
DPODSFUJTFSJOH
WBO
FFO
/FEFSMBOETF
CJKESBHF

33 ;JF
IJFSPWFS
PPL
QBSBHSBBG
542 en 731

412 Artikel 100 van de Grondwet en Toetsingskader 2001

 G


0Q
17
KBOVBSJ
2003
TUFMEF
IFU
,BNFSMJE
7BO
#PNNFM
SP

BBO
EF
NJOJTUFST
WBO
#VJ
UFOMBOETF
;BLFO
FO
%FGFOTJF
WSBHFO
PWFS
IFU
WFSWPFS
WBO
"NFSJLBBOTF
NJMJUBJSF

USBOTQPSUFO
WJB
%VJUTMBOE"OUXFSQFO
OBBS
EF
1FS[JTDIF
(PMG
FO
XBU
/FEFSMBOE

CFUSFGU
PWFS
IFU
QBTTFSFO
WBO
EF
8FTUFSTDIFMEF
FO
PWFS
IFU
HFCSVJL
WBO
/FEFSMBOETF

CPEFN
WPPS
VOJMBUFSBMF
"NFSJLBBOTF
NJMJUBJSF
BDUJFT
0Q
4
GFCSVBSJ
2003
XFSE
HFBOUXPPSE
EBU
ÊÊO
"NFSJLBBOT
CFWPPSSBEJOHTTDIJQ
EF

8FTUFSTDIFMEF
IBE
HFQBTTFFSE
EBU
IFU
Military Traffic Management Command
MTMC


CFTDIFSNFOEF
NBBUSFHFMFO
IBE
HFOPNFO
FO
EBU
EF
SFHFSJOH
PQ
6
EFDFNCFS
FFO

QPTJUJFWF
CFHJOTFMCFSFJEIFJE
IBE
VJUHFTQSPLFO
UFO
BBO[JFO
WBO
IFU
WFSMFOFO
WBO

PWFSWMJFHWFSHVOOJOHFO
FO
IFU
GBDJMJUFSFO
WBO
EPPSWPFS
PWFS
/FEFSMBOET
HSPOEHF
CJFE
7PPSUT
CFWBUUF
IFU
BOUXPPSE
EF
NFEFEFMJOH
EBU
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
POMBOHT

FFO
WFS[PFL
IBEEFO
HFEBBO
PN
JO
EF
LPNFOEF
NBBOEFO
USBOTQPSUFO
EPPS
/FEFS
MBOE
UF
MBUFO
QMBBUTWJOEFO34

H


#JK
CSJFG
WBO
7
GFCSVBSJ
2003
OS
75

IFCCFO
EF
NFFTU
CFUSPLLFO
NJOJTUFST
BBO
EF

5XFFEF
,BNFS
CFSJDIU
EBU
PQ
6
GFCSVBSJ
EF
5VSLTF
SFHFSJOH
/FEFSMBOE
GPSNFFM
IBE

WFS[PDIU
PN
ESJF
1BUSJPUSBLFUWFSEFEJHJOHTTZTUFNFO
UF
TUBUJPOFSFO
JO
5VSLJKF
%F

CSJFG
WFSXFFT
OBBS
IFU
UXFFEF
POEFSEFFM
WBO
EF
IJFSWPPS
POEFS
E

HFOPFNEF
CSJFG

*O
CSJFG
OS
75
XFSE
WFSNFME
EBU
EF
SFHFSJOH
PQ
EJF[FMGEF
7
GFCSVBSJ
IBE
CFTMPUFO

QPTJUJFG
UF
SFBHFSFO
PQ
EJU
SFDIUTUSFFLTF
WFS[PFL
WBO
5VSLJKF
PN
NJMJUBJSF
POEFSTUFV
OJOH
CJK
EF
WFSEFEJHJOH
WBO
[JKO
HSPOEHFCJFE

)FU
CFTMVJU
UPU
TUBUJPOFSJOH
WBO
/FEFSMBOETF
1BUSJPUTZTUFNFO
JO
5VSLJKF
XBT
m

OBBS
EF
NJOJTUFST
UF
LFOOFO
HBWFO
m
HFOPNFO
JO
SFBDUJF
PQ
FFO
WFS[PFL
WBO
FFO
NA-
VOCPOEHFOPPU
)FU
HJOH
PN
FFO
QSFWFOUJFWF
EFGFOTJFWF
NJMJUBJSF
NBBUSFHFM
%F

1BUSJPUT
[PVEFO
EFFM
VJUNBLFO
WBO
EF
MVDIUWFSEFEJHJOHTDBQBDJUFJU
JO
FFO
SFHJP
WBO

5VSLJKF
EJF
CJOOFO
IFU
CFSFJL
WJFM
WBO
*SBLFTF
UBDUJTDIF
CBMMJTUJTDIF
SBLFUUFO
)FU

DPOUJOHFOU
[PV
VJU
POHFWFFS
350
NJMJUBJSFO
CFTUBBO

I


0Q
12
GFCSVBSJ
2003
WPFSEF
EF
5XFFEF
,BNFS
PWFSMFH
NFU
EF
NJOJTUFSQSFTJEFOU
FO

EF
NJOJTUFST
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
FO
%FGFOTJF
OBBS
BBOMFJEJOH
WBO
EF
PQ
EJF
EBH

HFUFLFOEF
CSJFG
WBO
EF
NJOJTUFS
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
JO[BLF
*SBL35
)FU
POEFS
XFSQ
WBO
EJF
CSJFG
XBT
EF
JOUFSOBUJPOBMF
QPMJUJFL
[PBMT
EF
PQTUFMMJOH
WBO
'SBOLSJKL

%VJUTMBOE
FO
3VTMBOE
PWFS
EF
XBQFOJOTQFDUJFT
JO
*SBL
EF
SBQQPSUBHFT
WBO
EF
JO
TQFDUFVST
#MJY
FO
&M#BSBEFJ
BMTNFEF
EF
SFBDUJFT
WBO
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
FO
IFU

7FSFOJHE
,POJOLSJKL
%F
XPPSEWPFSEFST
WBO
WFSTDIJMMFOEF
GSBDUJFT
IFCCFO
IJFSJO
BBOMFJEJOH
HFWPOEFO

PN
PPL
EF
DPNNVOJDBUJF
UVTTFO
SFHFSJOH
FO
QBSMFNFOU
BBO
EF
PSEF
UF
TUFMMFO
JO
IFU

CJK[POEFS
OBBS
BBOMFJEJOH
WBO
EF
POEFS
H

HFOPFNEF
CSJFG
XBBSJO
IFU
CFTMVJU
UPU

QMBBUTJOH
WBO
1BUSJPUT
JO
5VSLJKF
JT
HFNFME
;P
CFUPPHEF
EF
WFSUFHFOXPPSEJHTUFS
WBO

(SPFO-JOLT
,BSJNJ
EBU
EF
SFHFSJOH
EJF
TUFVO
TMFDIUT
IBE
NPHFO
UPF[FHHFO
POEFS

WPPSCFIPVE
WBO
QBSMFNFOUBJSF
JOTUFNNJOH
0QNFSLFMJKL
JT
EBU
EF
NJOJTUFS
WBO
#VJ
UFOMBOETF
;BLFO
IJFSPQ
BMT
WPMHU
SFBHFFSEF

34 Handelingen II, 2002/03
"BOIBOHTFM
Q
1537

35 Handelingen II, 2002/03, 432992
FW

Artikel 100 van de Grondwet en Toetsingskader 2001 413

 %F
CFTMJTTJOH
EJF
IFU
LBCJOFU
IFFGU
HFOPNFO
PNUSFOU
IFU
WFSTUVSFO
WBO
1BUSJPUT
OBBS

5VSLJKF
WFSEJFOU
VJUFSBBSE
m
EBU
JT
FFO
FFOWPVEJHF
EFNPDSBUJTDIF
WPPSXBBSEF
m
EF

TUFVO
WBO
EF
NFFSEFSIFJE
WBO
IFU
QBSMFNFOU
%BBS
LBO
OPPJU
FOJH
NJTWFSTUBOE
PWFS

CFTUBBO
%BBSPN
IFCCFO
XJK
PPL
PONJEEFMMJKL
OB
IFU
OFNFO
WBO
EJF
CFTMJTTJOH
FFO

CSJFG
OBBS
EF
,BNFS
HFTUVVSE36

7PPSUT
CFSJFQFO
EF
NJOJTUFST
[JDI
PQ
EF
WFSQMJDIUJOH
WBO
/FEFSMBOE
LSBDIUFOT
IFU

NAVOWFSESBH
PN
BBO
IFU
5VSLTF
WFS[PFL
UF
WPMEPFO
)JFSPQ
WPMHEF
FFO
WFSXBSSFOEF

EJTDVTTJF
PWFS
EF
WSBBH
PG
EF
KVSJEJTDIF
HSPOETMBH
JO
BSUJLFM
3, 4
PG
5
WBO
IFU
NAVO
WFSESBH
HFWPOEFO
NPFTU
XPSEFO
XBBSOB
EF
NJOJTUFS
WBO
%FGFOTJF
FS
UFO
TMPUUF
PQ

XFFT
EBU
EF
SFDIUTHSPOETMBH
WPPS
IFU
SFHFSJOHTCFTMVJU
XBT
HFMFHFO
JO
IFU
5VSLTF

WFS[PFL
FO
OJFU
JO
FOJH
BSUJLFM
WBO
IFU
NAVOWFSESBH

J


#JK
CSJFG
WBO
17
GFCSVBSJ
2003
OS
84

EFFMEF
EF
NJOJTUFS
WBO
%FGFOTJF
NFEF
OBNFOT

EF
DPMMFHBT
WBO
#JOOFOMBOETF
;BLFO
FO
,POJOLSJKLTSFMBUJFT
FO
WBO
#VJUFOMBOETF

;BLFO
BBO
EF
5XFFEF
,BNFS
NFF
EBU
EF
SFHFSJOH
IBE
CFXJMMJHE
JO
IFU
CJK
CSJFG
WBO

6
EFDFNCFS
IJFSWPPS
POEFS
E

HFOPFNE

BBOHFLPOEJHEF
WFS[PFL
WBO
EF
7FSFOJHEF

4UBUFO
PN
USBOTQPSUFO
EPPS
/FEFSMBOE
UF
MBUFO
QMBBUTWJOEFO
/FEFSMBOE
[PV
JO
IFU

kader van Host Nation Support
FJHFO
GBDJMJUFJUFO
CFTDIJLCBBS
TUFMMFO
WPPS
EF
EPPSWPFS

WBO
"NFSJLBBOT
NBUFSJFFM
FO
QFSTPOFFM
/BBTU
QPMJUJF
FO
,POJOLMJKLF
.BSFDIBVTTFF

[PVEFO
CJK
EF
CFXBLJOH
FO
CFWFJMJHJOH
WBO
EF
USBOTQPSUFO
WBO
HFWBM
UPU
HFWBM
/FEFS
MBOETF
NJMJUBJSFO
XPSEFO
JOHF[FU

K


*O
BBOWVMMJOH
PQ
EF
[PKVJTU
HFOPFNEF
CSJFG
WBO
17
GFCSVBSJ
CFSJDIUUF
EF
NJOJTUFS
WBO

%FGFOTJF
NFEF
OBNFOT
[JKO
HFOPFNEF
BNCUHFOPUFO
CJK
CSJFG
WBO
19
GFCSVBSJ
OS

86

POEFS
WFSXJK[JOH
OBBS
EF
IJFSWPPS
POEFS
G

HFOPFNEF
WSBHFO
FO
IFU
EBBSPQ

HFHFWFO
BOUXPPSE

0WFSJHFOT
JT
BSUJLFM
100
WBO
EF
(SPOEXFU
JO
HFFO
FOLFM
HFWBM
WBO
UPFQBTTJOH
PQ

CFTMVJUFO
PWFS
EF
EPPSWPFS
PWFS
/FEFSMBOET
HSPOEHFCJFE
WBO
NJMJUBJS
NBUFSJFFM
PG

QFSTPOFFM
WBO
BOEFSF
MBOEFO

L


*O
IFU
IJFSPQ
WPMHFOEF
5XFFEF
,BNFSEFCBU
WBO
19
GFCSVBSJ
2003
IFFGU
IFU
,BNFSMJE

,BSJNJ
(SPFO-JOLT

POEFS
NFFS
PQHFNFSLU

%F
NJOJTUFS
[FJ
PQ
3
EFDFNCFS
JO
EF
,BNFS
EBU
IFU
HBBU
PN
FFO
OPUJêDBUJFQSPDF
EVSF
JO
IFU
LBEFS
WBO
BSUJLFM
100


%F
SFHFSJOH
WPFSU
FFO
CFMFJE
EBU
/FEFSMBOE

JO
FFO
PPSMPH
LBO
NFFTMFVSFO


7PPSEBU
EF
JOLU
WBO
EF
CSJFG
WBO
NJOJTUFS
,BNQ

[van 17
KBOVBSJ>
XBT
PQHFESPPHE
EFOEFSEFO
EF
FFSTUF
USFJOFO
NFU
NJMJUBJS
NBUFSJFFM

EPPS
/FEFSMBOE


%F
,BNFS
JT
GFJUFMJKL
CVJUFOTQFM
HF[FU
FO
EF
CSJFG
WBO
NJOJTUFS

,BNQ
WBO
WBOEBBH
HFFGU
PPL
HFFO
IFMEFSIFJE
&S
XPSEU
[FMGT
CFXFFSE
EBU
BSUJLFM
100
OJFU
WBO
UPFQBTTJOH
JT
+F
[PV
EVT
LVOOFO
[FHHFO
EBU
EF
,BNFS
JT
NJTMFJE


%F

NJOJTUFS
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
[FJ
FFSTU
EBU
IFU
"NFSJLBBOTF
WFS[PFL
WBMU
POEFS

artikel 100
*O
EF
CSJFG
WBO
EF
NJOJTUFS
WBO
%FGFOTJF
WBO
WBOEBBH
XPSEU
HFTUFME
EBU

EBBS
HFFO
TQSBLF
WBO
LBO
[JKO37

36 Handelingen II, 2002/03, 433014

37 Handelingen II, 2002/03, 463088
FW

414 Artikel 100 van de Grondwet en Toetsingskader 2001

 %F
(SBBG
%66

IBE
OFU
BMT
,BSJNJ
NPFJUF
PN
EF
MJKO
WBO
EF
SFHFSJOH
UF
WPMHFO

)FU
LBCJOFU
IFFGU
EF
BGHFMPQFO
XFLFO
PQ
[JKO
NJOTU
FFO
[FLFSF
WFSXBSSJOH
WFSPPS
[BBLU
EPPS
CJK
NPOEF
WBO
EF
NJOJTUFS
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
JO
OPWFNCFS
2002
FFSTU
UF
TQSFLFO
PWFS
OPUJêDBUJF


8BBSPN
IFFGU
EF
NJOJTUFS
WBO
#VJUFOMBOETF

;BLFO
PPJU
[JKO
FFSTUF
WPPSOFNFO
OBESVLLFMJKL
BMT
FFO
OPUJêDBUJF
HFLXBMJêDFFSE
*L

LBO
FS
HFFO
UPVX
NFFS
BBO
WBTULOPQFO

38

0PL
,PFOEFST
1WE"

WSPFH
[JDI
BG
IPF
EF
CFEPFMEF
NFEFEFMJOHFO
WBO
EF
NJOJTUFS

WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
[JDI
WFSIJFMEFO
UPU
EF
JO
CFTQSFLJOH
[JKOEF
CSJFG
WBO
EF

NJOJTUFS
WBO
%FGFOTJF39
*O
EJU
EFCBU
MFHEF
EF
NJOJTUFS
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
%F

)PPQ
4DIFďFS
IFU
BMT
WPMHU
VJU

%F
IFFS
%F
(SBBG
FO
JL
IFCCFO
EF
UPUTUBOELPNJOH
WBO
BSUJLFM
100
WBO
EF
(SPOEXFU

NFFHFNBBLU
%F
JOIPVE
WBO
BSUJLFM
100
JT
JO
EF
CSJFG
WBO
6
EFDFNCFS
KM
OBESVLLF
MJKL
HFTDIFJEFO
WBO
EF
"NFSJLBBOTF
WFS[PFLFO
PN
EF[F
GBDJMJUBJSF
POEFSTUFVOJOH
FO

PPL
WPSJHF
XFFL
UJKEFOT
IFU
EFCBU
IFC
JL
EBBS
OBESVLLFMJKL
PQ
HFXF[FO
.FWSPVX

,BSJNJ
WSPFH
NJK
JO
EBU
LBEFS
OBBS
EF
CFTMVJUWPSNJOH
JO
EF
NJOJTUFSSBBE
PWFS
FFS
EFSF
WFS[PFLFO
WBO
EF
"NFSJLBOFO
PN
NJMJUBJSF
CJKTUBOE
)JFS
[BM
EF
NJOJTUFS
WBO

%FGFOTJF
OBEFS
PQ
JOHBBO
NBBS
FFO
WFS[PFL
PN
NJMJUBJSF
CJKTUBOE
IBOEFMU
OBESVL
LFMJKL
OJFU
PWFS
IFU
WFSWPFS
WBO
NBUFSJFFM
EPPS
/FEFSMBOE
%F
SFHFSJOH
NPFU
EF

4UBUFO(FOFSBBM
WPPSBG
JOMJDIUJOHFO
WFSTUSFLLFO
PWFS
EF
JO[FU
WBO
EF
LSJKHTNBDIU

DPOGPSN
BSUJLFM
100
WBO
EF
(SPOEXFU

&O
[JDI
SJDIUFOE
UPU
%F
(SBBG
OB
EJFOT
JOUFSSVQUJF

%F
AIPTU
OBUJPO
TVQQPSU
FO
IFU
MFWFSFO
WBO
1BUSJPUT
BBO
5VSLJKF
WBMMFO
OJFU
POEFS
BS
tikel 100
WBO
EF
(SPOEXFU


%F
CFHJOTFMCFSFJEIFJE
WBO
EF
/FEFSMBOETF
SFHFSJOH

CFUSFGU
WPPSBMTOPH
BMMFFO
IFU
PWFSWMJFHFO
FO
EF
USBOTJU
FO
OJFU
EF
POEFSTUFVOFOEF

EFGFOTJFWF
UBLFO
7PSJHF
XFFL
IFC
JL
NFWSPVX
,BSJNJ
BM
HF[FHE
EBU
EF
,BNFS
JOHF
volge artikel 100
WPPSBG
NPFU
XPSEFO
HFÐOGPSNFFSE
&S
JT
HFFO
TQSBLF
WBO
EBU
JL
EF

,BNFS
WFSLFFSE
IFC
HFÐOGPSNFFSE
MBBU
TUBBO
NJTMFJE
PNEBU
XJK
WPMTUSFLU
IFCCFO

HFIBOEFME
DPOGPSN
IFUHFFO
,BNFS
FO
SFHFSJOH
NFU
FMLBBS
IFCCFO
BGHFTQSPLFO40

.JOJTUFS
WBO
%FGFOTJF
,BNQ
WPFSEF
PQ
EJU
QVOU
FWFOFFOT
IFU
XPPSE

%F
IFFS
,PFOEFST
JT
JOHFHBBO
PQ
BSUJLFM
100
WBO
EF
(SPOEXFU
*O
EF
QFSJPEF
WBO
OP
vember 2002
UPU
GFCSVBSJ
2003
JT
VJUHFLSJTUBMMJTFFSE
XBBS
IFU
BMHFNFOF
WFS[PFL
WBO

de VS
PN
HJOH
)FU
HJOH
PN
IFU
CFTDIJLCBBS
TUFMMFO
WBO
1BUSJPUT
PN
EF
EPPSWPFS

WBO
"NFSJLBBOT
NBUFSJFFM
FO
PN
FFO
BDUJFWF
CJKESBHF
JO
FFO
PG
BOEFSF
WPSN
JOEJFO

IFU
[PV
LPNFO
UPU
FFO
BDUJF
UFHFO
*SBL
)FU
JT
JONJEEFMT
CFLFOE
IPF
IFU
NFU
EF
1B
USJPUT
JT
BGHFMPQFO
5VSLJKF
IFFGU
FFO
DPODSFFU
WFS[PFL
HFEBBO
%F
SFHFSJOH
IFFGU
EBU

WFS[PFL
HFIPOPSFFSE
PQ
HSPOE
WBO
CPOEHFOPPUTDIBQQFMJKLF
WFSQMJDIUJOHFO
7PPS

38 Handelingen II, 2002/03, 463093

39 Handelingen II, 2002/03, 463095
40 Handelingen II, 2002/03, 463109

Artikel 100 van de Grondwet en Toetsingskader 2001 415

 EF
EPPSWPFS
WBO
"NFSJLBBOT
NBUFSJFFM
HFMEU
IFU[FMGEF
&S
JT
FFO
WFS[PFL
WBO
FFO

CPOEHFOPPU
POUWBOHFO
FO
PQ
HSPOE
WBO
PO[F
WFSQMJDIUJOHFO
FO
WBO
PO[F
QPMJUJFLF

CFSFJEIFJE
JT
EBBS
FFO
QPTJUJFG
CFTMVJU
PWFS
HFOPNFO
)FU
QVOU
XBBS
IFU
BMMFNBBM

PN
ESBBJU
JT
PG
/FEFSMBOE
CFSFJE
JT
UPU
FFO
FWFOUVFMF
BDUJFWF
CJKESBHF
JO
FFO
PG
BO
EFSF
WPSN
BBO
FFO
BDUJF
UFHFO
*SBL
)JFSPWFS
[BM
FFO
[FMGTUBOEJHF
BGXFHJOH
XPSEFO

HFNBBLU
EPPS
EF
/FEFSMBOETF
SFHFSJOH


%F
NJOJTUFS
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO



[BM
IJFSPWFS
FFO
WPPSTUFM
EPFO
BBO
EF
SFHFSJOH
%F
NJOJTUFSSBBE
CFIBOEFMU
EJU

WPPSTUFM
FO
OFFNU
FS
FFO
CFTMVJU
PWFS
%F
,BNFS
XPSEU
WPPSBG
HFÐOGPSNFFSE
7FS
WPMHFOT
[BM
EJF
CJKESBHF
HFÌďFDUVFFSE
LVOOFO
XPSEFO
"SUJLFM
100
WBO
EF
(SPOEXFU

IFFGU
BMMFFO
CFUSFLLJOH
PQ
EJF
MBBUTUF
TJUVBUJF
FO
OJFU
PQ
EF
TJUVBUJF
SPOE
EF
1BUSJPUT

"SUJLFM
100
TMBBU
FWFONJO
PQ
EF
EPPSWPFS
WBO
"NFSJLBBOT
NBUFSJFFM
FO
JT
EVT
WPPS

NJKO
CJKESBHF
BBO
EJU
EFCBU
PQ
EJU
NPNFOU
OJFU
BBO
EF
PSEF41

0PL
MBUFS
JO
FFO
JOUFSSVQUJFEFCBU
NFU
%F
(SBBG
CFWFTUJHEF
EF[F
NJOJTUFS
EBU
EF

SFHFSJOH
ABSUJLFM
100
WBO
EF
(SPOEXFU
WBO[FMGTQSFLFOE
GPSNFFM
FO
NBUFSJFFM
<[BM>

SFTQFDUFSFO
.BBS
[P
[FJ
EF[F
NJOJTUFS
EBU
[BM
QBT
HFCFVSFO
XBOOFFS
EF
SFHFSJOH

UPU
FFO
CFTMVJU
LPNU
PWFS
FFO
BDUJFWF
CJKESBHF
JO
FFO
PG
BOEFSF
WPSN
WBO
/FEFS
MBOE
BBO
FFO
NJMJUBJSF
BDUJF
8FM
WFSXFFT
EF
NJOJTUFS
OPH
OBBS
BSUJLFM
7, onder d van
EF
3JKLTXFU
HPFELFVSJOH
FO
CFLFOENBLJOH
WFSESBHFO42
%JU
HBG
%F
(SBBG
BBOMFJ
EJOH
PN
UF
WSBHFO
OBBS
IFU
CFTUBBO
WBO
FWFOUVFMF
HFIFJNF
WFSESBHFO
EJF
EF
NJOJTUFS

een ontsnappingsroute zouden kunnen geven om artikel 100
OJFU
UPF
UF
QBTTFO
%F

NJOJTUFS
POULFOEF
WFSWPMHFOT
VJU
UF
[JKO
PQ
FFO
POUTOBQQJOHTSPVUF
NBBS
HBG
BBO

XFM
EF
HFOPFNEF
3JKLTXFU
UPF
UF
QBTTFO

M


;PBMT
IJFSWPPS
BM
JT
CFTQSPLFO
HBG
EF
NJOJTUFS
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
CJK
CSJFG
WBO

18 maart 200343
BBO
EF
WPPS[JUUFS
WBO
EF
5XFFEF
,BNFS
UF
LFOOFO
EBU
EF
SFHFSJOH

IBE
CFTMPUFO
EBU
/FEFSMBOE
HFFO
FJHFO
BDUJFWF
NJMJUBJSF
CJKESBHF
[PV
MFWFSFO
BBO

PQFSBUJFT
UFO
BBO[JFO
WBO
*SBL
&FO
WFSXJK[JOH
OBBS
BSUJLFM
100
(SPOEXFU
LXBN
JO

EJF
CSJFG
OJFU
WPPS
*O
IFU
EBBSPQWPMHFOEF
EFCBU
LXBN
BSUJLFM
100 evenmin aan de
PSEF
8FM
LPO
UF
EF[FS
[BLF
WBO
CFMBOH
[JKO
EF
WSBBH
PG
backfill al dan niet viel onder
NJMJUBJSF
CJKESBHF
0OEFS
backfill
XPSEU
WFSTUBBO
IFU
PQ
[JDI
OFNFO
WBO
NJMJUBJSF
UB
LFO
UFS
WFSWBOHJOH
WBO
JO
EJU
HFWBM
"NFSJLBBOT
PG
#SJUT
NJMJUBJS
QFSTPOFFM
FOPG

NBUFSJFFM
EBU
FMEFST
JO
EJU
HFWBM
*SBL

JT
JOHF[FU
7PMHFOT
EF
NJOJTUFSQSFTJEFOU
WJFM

backfill
CVJUFO
EF
EFêOJUJF
WBO
FFO
BDUJFWF
NJMJUBJSF
CJKESBHF
0WFSJHFOT
XBSFO
FS
WPM
gens diens mededeling geen verzoeken om backfill
HFEBBO44

41 Handelingen II , 2002/03, 463113

42 %F[F
CFQBMJOH
MVJEU
A"SUJLFM
7
5FO[JK
FFO
WFSESBH
CFQBMJOHFO
CFWBU
XFMLF
BGXJKLFO
WBO
EF
(SPOEXFU
PG
UPU
[PEBOJH
BGXJKLFO
OPPE[BLFO
JT

EF
HPFELFVSJOH
OJFU
WFSFJTU

B


E
JOEJFO
JO
CVJUFOHFXPOF
HFWBMMFO
WBO
EXJOHFOEF
BBSE
IFU
CFMBOH
WBO
IFU
,POJOLSJKL
IFU
CFQBBME
OPPE[B
LFMJKL
NBBLU
EBU
IFU
WFSESBH
FFO
HFIFJN
PG
WFSUSPVXFMJKL
LBSBLUFS
ESBBHU
F


43 /S
94
44 Handelingen II, 2002/03, 503306

416 Artikel 100 van de Grondwet en Toetsingskader 2001

 N


5FO
TMPUUF
XPSEU
XBU
CFUSFGU
EF
5XFFEF
,BNFS
IJFS
NFMEJOH
HFNBBLU
WBO
EF
CSJFG

van 20 mei 2003,45
XBBSJO
EF
NJOJTUFS
WBO
%FGFOTJF
BBO
EF
WPPS[JUUFS
WBO
EF
5XFFEF

,BNFS
NFFEFFMEF
EBU
IFU
UPFO
EFNJTTJPOBJSF
LBCJOFU
IBE
CFTMPUFO
EF
CFTMVJUWPS
NJOH
PWFS
EFFMOBNF
BBO
EF
TUBCJMJTBUJFNBDIU
JO
*SBL
BBO
IFU
WPMHFOEF
LBCJOFU
PWFS

UF
MBUFO
%F
4UBUFO(FOFSBBM
[PVEFO
EPPS
IFU
WPMHFOEF
LBCJOFU
XPSEFO
HFÐOGPS
meerd over een besluit al dan niet deel te nemen, overeenkomstig artikel 100 van de
(SPOEXFU
%F
NFU
IFU
CJKESBHFO
BBO
EF
TUBCJMJTBUJFNBDIU
TBNFOIBOHFOEF
QSPCMF
NBUJFL
WBMU
FWFOXFM
CVJUFO
EF
BBO
EF
$PNNJTTJF
WFSTUSFLUF
POEFS[PFLTPQESBDIU
&FSEFS
IBE
EF
XBBSOFNFOE
WPPS[JUUFS
WBO
EF
&FSTUF
,BNFS
[JDI
CJK
CSJFG
WBO

4 maart 2003
UPU
EF
NJOJTUFSQSFTJEFOU
HFXFOE
NFU
EF
WSBBH
FO
EBBSBBO
UPFHF
WPFHEF
PQNFSLJOH



PG
EF
SFHFSJOH
WBO
PPSEFFM
JT
EBU
[JDI
UIBOT
EF
TJUVBUJF
WPPSEPFU
EJF
WPPS
EF

SFHFSJOH
BBOMFJEJOH
JT
PN
EF
4UBUFO(FOFSBBM
EFSIBMWF
PPL
EF
&FSTUF
,BNFS
UF

JOGPSNFSFO
PQ
CBTJT
WBO


<BSUJLFM>
100
WBO
EF
(SPOEXFU
*O
IFU
$PMMFHF
WBO
4FOJPSFO
JT
WPPSUT
EF
ESJOHFOEF
XFOT
VJUHFTQSPLFO
EBU
JOEJFO

EF
SFHFSJOH
WPPSOFNFOT
JT
TUBQQFO
UF
[FUUFO
XBBSPNUSFOU
[JK
EF
5XFFEF
,BNFS
JOMJDIU

PQ
IFU[FMGEF
NPNFOU
EF
&FSTUF
,BNFS
TDISJGUFMJKL
XPSEU
HFÐOGPSNFFSE
PQEBU
EF[F

,BNFS
EJSFDU
OBEBU
EF
5XFFEF
,BNFS
PWFS
EJF
WPPSOFNFOT
NFU
EF
SFHFSJOH
WBO
HF
EBDIUFO
IFFGU
HFXJTTFME
JO
EF
HFMFHFOIFJE
JT
FWFOFFOT
NFU
EF
SFHFSJOH
JO
IFU
PQFOCBBS

UF
EFCBUUFSFO46

#JK
CSJFG
WBO
6
NBBSU
IFFGU
EF
NJOJTUFSQSFTJEFOU
IJFSPQ
POEFS
NFFS
HFBOUXPPSE

7PPS
XBU
CFUSFGU
BSUJLFM
100
[BM
EF
SFHFSJOH
EF
4UBUFO(FOFSBBM
JOGPSNBUJF
WFSTDIBG
GFO
BMT
EJF
TJUVBUJF
[JDI
WPPSEPFU


;PESB
PWFS
EF[F
[BLFO
EVJEFMJKLIFJE
CFTUBBU

[BM
EF
SFHFSJOH
EF
4UBUFO(FOFSBBM
PQ
CFBSHVNFOUFFSEF
XJK[F
JO
LFOOJT
TUFMMFO
WBO

IBBS
WFSEFSF
TUBOEQVOUCFQBMJOH47

)FU
JT
EF
$PNNJTTJF
OJFU
HFCMFLFO
EBU
BBO
EF[F
LPSUF
CSJFGXJTTFMJOH
FFO
WFSWPMH
JT

HFHFWFO
CFIPVEFOT
JODJEFOUFFM
CJK
HFMFHFOIFJE
WBO
FFO
CFHSPUJOHTCFIBOEFMJOH
PG

BMHFNFOF
QPMJUJFLF
CFTDIPVXJOHFO

11.7 De toepassing
0N
EF
HBOH
WBO
[BLFO
NFU
CFUSFLLJOH
UPU
EF
UPFQBTTJOH
WBO
BSUJLFM
100
FO
IFU
5PFUTJOHT
LBEFS
HPFE
UF
LVOOFO
CFPPSEFMFO
NPFU
POEFSTDIFJE
XPSEFO
HFNBBLU
UVTTFO
EF
HFWBMMFO

XBBSJO
EF
SFHFSJOH
FFO
WFS[PFL
JT
HFEBBO
PN
TUFVO
FO
EJF
XBBSJO
[JK
EBBSPWFS
FFO
CFTMVJU

IFFGU
HFOPNFO
6JU
IFU
WPPSHBBOEF
LPNU
OBBS
WPSFO
EBU
IFU
IJFSCJK
JO
DPODSFUP
HBBU
PN

45 /S
114
46 #SJFG
WBO
EF
WPPS[JUUFS
WBO
EF
4UBUFO(FOFSBBM
BBO
EF
NJOJTUFSQSFTJEFOU
4 maart 2003
CJKMBHF
CJK
Kamer-
stukken I, 2002/03
OS
168
47 Kamerstukken I, 2002/03
OS
168

Artikel 100 van de Grondwet en Toetsingskader 2001 417

 1
QMBBUTJOH
WBO
1BUSJPUSBLFUWFSEFEJHJOHTTZTUFNFO
2. Host Nation Support;
3
QMBOOJOH
WBO
NJMJUBJSF
TUFVO
BBO
EF
JOWBM
JO
*SBL

(FMFU
PQ
EF
TBNFOIBOH
UVTTFO
BSUJLFM
100
FO
IFU
5PFUTJOHTLBEFS
XBBSBBO
IJFSWPPS
BM

BBOEBDIU
JT
CFTUFFE
[BM
EF
UPFQBTTJOH
WBO
EJF
CFJEF
SFHFMJOHFO
POEFSTDIFJEFO
NBBS
OJFU

HFTDIFJEFO
XPSEFO
CF[JFO
7PPS
BMMF
EVJEFMJKLIFJE
XPSEU
IJFS
PQHFNFSLU
EBU
EF
CFOB
NJOHFO
WBO
EF[F
SFHFMJOHFO
HFFO
TBDSBMF
XPPSEFO
[JKO
EBU
XJM
[FHHFO
PPL
XBOOFFS
[JK

OJFU
VJUESVLLFMJKL
PG
[FMGT
GPVUJFG
XPSEFO
WFSNFME
SFDIUWBBSEJHU
EJU
OJFU
EF
DPODMVTJF

EBU
[JK
OJFU
[JKO
OBHFMFFGE

)FU
MFWFSFO
WBO
SBLFUWFSEFEJHJOH
LXBN
WPPS
IFU
FFSTU
JO
EF
.JOJTUFSSBBE
BBO
EF
PSEF

op 29 november 2002
)FU
HJOH
UPFO
PN
FFO
WFS[PFL
WBO
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
%F
NJ
OJTUFS
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
NBBLUF
FS
JO
EF
SBBE
NFMEJOH
WBO
EBU
EF
5XFFEF
,BNFS

JONJEEFMT
PQ
EF
IPPHUF
XBT
WBO
IFU
WFS[PFL
)JFSNFF
XBT
LMBBSCMJKLFMJKL
CFEPFME
EF

CSJFG
WBO
21
OPWFNCFS
CSJFG
C

%JF
CSJFG
XBT
[FFS
TVNNJFS
*O
IFU
EBBSPQWPMHFOEF

overleg van 3
EFDFNCFS
HBG
EF
NJOJTUFS
UF
LFOOFO
EBU
EJF
CSJFG
NPFTU
XPSEFO
HF[JFO
BMT

FFO
AOPUJêDBUJF
0Q
6
EFDFNCFS
CSJFG
E

XBT
EF
SFHFSJOH
TQFDJêFLFS
;JK
IBE
UPFO
BM

CFTMPUFO
PN
JO
CFHJOTFM
QPTJUJFG
UF
SFBHFSFO
5PFO
EBBSOB
EF
SFHFSJOH
CJK
CSJFG
WBO
7
GF
CSVBSJ
CSJFG
H

CFSJDIUUF
PWFS
EF
QMBBUTJOH
WBO
SBLFUWFSEFEJHJOHTTZTUFNFO
JO
5VSLJKF

CMFFL
EBU
IFU
WFS[PFL
UPU
QMBBUTJOH
SFDIUTUSFFLT
WBO
5VSLJKF
BG LPNTUJH
XBT
FO
EBU
EF

QMBBUTJOH
OJFU
NFFS
m
[PBMT
FFSEFS
HFNFME
m
EJFOEF
UPU
IFU
PQWPFSFO
WBO
ESVL
PQ
4BE
EBN
)PFTTFJO
UPU
OBMFWJOH
WBO
SFTPMVUJF
1441,
NBBS
UPU
CFTDIFSNJOH
WBO
0PTU5VSLJKF

UFHFO
BBOWBMMFO
WBOVJU
IFU
OPPSEFO
WBO
*SBL
*O
FFO
WBO
EF
EPPS
EF
$PNNJTTJF
HFWPFSEF

HFTQSFLLFO
JT
JO
EJU
WFSCBOE
CFWFTUJHE
EBU
IFU
WFS[PFL
XBT
APNHFMBCFME48
8FM
JT
IFU
EF

$PNNJTTJF
EVJEFMJKL
HFXPSEFO
EBU
IFU
5VSLTF
WFS[PFL
JT
HFSFHJTTFFSE
WBOVJU
EF
7FS
FOJHEF
4UBUFO
%F
5XFFEF
,BNFS
JT
QBT
JO
EF
HFMFHFOIFJE
HFTUFME
PWFSMFH
UF
QMFHFO
PWFS

EF[F
QMBBUTJOH
NFU
EJU
EPFM
OÃ
IFU
OFNFO
WBO
IFU
EFêOJUJFWF
SFHFSJOHTCFTMVJU
UPU
QMBBU
TJOH
MBBU
TUBBO
EBU
EF
&FSTUF
,BNFS
EBBSUPF
HFMFHFOIFJE
HFIBE
IFFGU
%F
VJUMBUJOH
WBO
EF
NJOJTUFS
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
JO
IFU
PWFSMFH
NFU
EF
5XFFEF

,BNFS
WBO
12
GFCSVBSJ
PWFSMFH
I

EBU
EF
LBCJOFUTCFTMJTTJOH
VJUFSBBSE
EF
TUFVO
WBO
EF

NFFSEFSIFJE
WBO
IFU
QBSMFNFOU
WFSEJFOEF
FO
EBU
EBBSPN
PONJEEFMMJKL
OB
IFU
OFNFO
WBO

EJF
CFTMJTTJOH
FFO
CSJFG
OBBS
EF
,BNFS
XBT
HFTUVVSE
JT
PQNFSLFMJKL
OV
EF
,BNFS
[JDI

OJFU
UFWPSFO
PWFS
EJF
CFTMJTTJOH
IBE
LVOOFO
VJUTQSFLFO49
&FO
FO
BOEFSNBBM
EFEFO
WFSUFHFOXPPSEJHFST
WBO
EF
SFHFSJOH
FS
FFO
CFSPFQ
PQ
EBU

deze niet anders kon besluiten op grond van NAVOWFSQMJDIUJOHFO
*O
IFU
WFSCBOE
WBO

IFU
5PFUTJOHTLBEFS
XBT
EJU
FFO
SFMFWBOUF
PQNFSLJOH
;PBMT
IJFSWPPS
JT
VJUFFOHF[FU

XBT
JNNFST
EF
UPFQBTTJOH
WBO
IFU
5PFUTJOHTLBEFS
WPPS
EBU
HFWBM
VJUESVLLFMJKL
VJU
HF[POEFSE
"OEFST
MJHU
IFU
NFU
CFUSFLLJOH
UPU
EF
UPFQBTTJOH
WBO
BSUJLFM
100
;PBMT

FWFOFFOT
IJFSWPPS
JT
VJUFFOHF[FU
CMJKLU
VJU
EF
HFTDIJFEFOJT
WBO
EF
HSPOEXFUTXJK[JHJOH

EBU
EJU
BSUJLFM
PPL
HFMEU
XBOOFFS
TQSBLF
JT
WBO
JOUFSOBUJPOBMF
WFSQMJDIUJOHFO
XBBSPO
EFS
EJF
WPPSUWMPFJFOEF
VJU
IFU
NAVOWFSESBH
6JU
EJF
HFTDIJFEFOJT
CMJKLU
FDIUFS
FWFO[FFS

EBU
EF
CFEPFMJOH
WBO
EF
NPUJF7BO
.JEEFMLPPQ
VJUESVLLFMJKL
JT
WFSMBUFO
FO
EBU
IFU

48 $BTUFMFJKO
26
KVOJ
2009
49 *O
FFO
FNBJM
WBOVJU
EF
%JSFDUJF
7FJMJHIFJETCFMFJE
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
BBO
DGPZ van 11
GFCSVBSJ
2003
PWFS
AVJUHFXFSLUF
UFLTU
QFSTCSJFêOH
.
TUBBU
A.PPJ
WFSIBBM
NBBS
KBNNFS
EBU
.
TQSFFLU
PWFS
1BUSJPUT

XBBSWPPS
JOTUFNNJOH
WBO
IFU
QBSMFNFOU
OPEJH
JT

418 Artikel 100 van de Grondwet en Toetsingskader 2001

 PQ
[JKO
NJOTU
UIFPSFUJTDIF

VJUHBOHTQVOU
JT
EF
SFHFSJOH
CFTMJTU
FO
IFU
QBSMFNFOU

DPOUSPMFFSU
EBBSOB
.BBS
XBT
EF
NFEFEFMJOH
WBO
IFU
CFTMVJU
WPPSBG
HFEBBO
[PBMT
BS
tikel 100
WPPSTDISJKGU
%F
$PNNJTTJF
DPOTUBUFFSU
EBU
IFU
QBSMFNFOU
OJFU
EF
HFMFHFO
IFJE
IFFGU
HFLSFHFO
PN
WPPSBGHBBOE
BBO
IFU
EFêOJUJFWF
CFTMVJU
UPU
EBBEXFSLFMJKLF

JO[FU
PG
UFSCFTDIJLLJOHTUFMMJOH
WBO
EF
1BUSJPUTZTUFNFO
PWFSMFH
UF
QMFHFO
NFU
EF
SFHF
SJOH
0Q
IFU
UXFFEF
MJE
WBO
IFU
BSUJLFM
JT
EPPS
EF
SFHFSJOH
OJNNFS
FFO
CFSPFQ
HFEBBO

FO
PWFSUVJHFOE
[PV
EBU
PPL
OJFU
HFXFFTU
[JKO
HFMFU
PQ
EF
FFSEFSF
PQFOCBSF
BBOEVJ
EJOHFO
WBO
IFU
WFS[PFL
UPU
QMBBUTJOH

%F
UXFFEF
WPSN
WBO
/FEFSMBOETF
TUFVO
BBO
EF
WPPSCFSFJEJOH
WBO
EF

"NFSJLBBO
se invasie in Irak die in dit verband van belang is, is de Host Nation Support
PQ
/FEFS
MBOET
HSPOEHFCJFE
*O
IFU
5PFUTJOHTLBEFS
JT
VJUESVLLFMJKL
PQHFOPNFO
EBU
EJU
OJFU
WBO

UPFQBTTJOH
JT
PQ
NJMJUBJSF
WFSSJDIUJOHFO
JO
IFU
,POJOLSJKL
.FO
LBO
IJFSPWFS
UXJKGFMFO

XBU
CFUSFGU
EF
UPFQBTTJOH
WBO
BSUJLFM
100
*O
EF
CSJFG
WBO
EF
SFHFSJOH
WBO
17
GFCSVBSJ

2003
CSJFG
K

TUBBU
[FFS
TUFMMJH
EBU
EJU
OJFU
IFU
HFWBM
JT50
*O
EF
.JOJTUFSSBBE
WBO
6
EFDFNCFS
XFSE
CFTMPUFO
PN
DPOGPSN
IFU
5PFUTJOHTLBEFS
IFU

QBSMFNFOU
PQ
EF
IPPHUF
UF
TUFMMFO
WBO
IFU
CFTMVJU
UPU
FFO
QPTJUJFWF
SFBDUJF
PQ
IFU
FFSTUF

EFFM
WBO
IFU
EBO
BBO
EF
PSEF
[JKOEF
WFS[PFL
XBBSPOEFS
EJF
UPU
CJKESBHFO
PQ
POEFSTUFV
OFOEF
FO
EFGFOTJFWF
UFSSFJOFO
[PBMT
IFU
WFSMFOFO
WBO
PWFSWMJFHWFSHVOOJOHFO
*O
[PWFSSF

XBT
EBU
JO
JFEFS
HFWBM
XBU
CFUSFGU
IFU
5PFUTJOHTLBEFS
TUSJLU
HFOPNFO
OJFU
OPEJH

)FU
WFSMFOFO
WBO
Host Nation Support lokte op 19
GFCSVBSJ
JO
EF
5XFFEF
,BNFS
EFCBU
L


GFMMF
LSJUJFL
VJU
WBO
EF
PQQPTJUJFQBSUJKFO
,BSJNJ
EJF
IFU
XPPSE
WPFSEF
OBNFOT
EF
(SPFO
-JOLTGSBDUJF
CFHPO
UF
WFSXJK[FO
OBBS
EF
XPPSEFO
EJF
EF
NJOJTUFS
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO

op 3
EFDFNCFS
JO
EF
,BNFS
TQSBL
OBNFMJKL
EBU
IFU
[PV
HBBO
PN
FFO
OPUJêDBUJFQSPEFDVSF

JO
IFU
LBEFS
WBO
BSUJLFM
100
%BBSNFF
HBG
[JK
HFFO
BDDVSBUF
XFFSHBWF
WBO
XBU
EF
NJOJTUFS

[FJ
[JF
WFSTMBH
D

%F[F
OPFNEF
JNNFST
IFU
5PFUTJOHTLBEFS
FO
EF
BSUJLFM
100QSPDFEVSF

[POEFS
OBEFS
POEFSTDIFJE
JO
ÊÊO
BEFN
0ONJEEFMMJKL
WPFHEF
EF
NJOJTUFS
EFTUJKET
IJFSBBO

UPF
EBU
EF
SFHFSJOH
OPH
HFFO
FOLFM
CFTMVJU
IBE
HFOPNFO
%F
UFSNFO
AOPUJêDBUJF
FO
AOPUJê
DBUJFQSPDFEVSF
LPNFO
CJK
EF
WPPSCFSFJEJOH
WBO
EF
HSPOEXFUTXJK[JHJOH
OJFU
WPPS
.FU
CF
USFLLJOH
UPU
IFU
5PFUTJOHTLBEFS
XFSEFO
[JK
POEFS
WFSXJK[JOH
OBBS
IFU
SBQQPSU
WBO
EF
TCBU,
HFCF[JHE
EPPS
,PFOEFST
1WE"

UJKEFOT
FFO
BMHFNFFO
PWFSMFH
PQ
3
KVMJ
200251
(FMFU
PQ
IFU

FFO
FO
BOEFS
CSBDIU
FFO
SFEFMJKLF
VJUMFH
WBO
EF
VJUMBUJOH
WBO
EF
NJOJTUFS
NFF
EBU
EF[F
PQ
3
EFDFNCFS
IFU
5PFUTJOHTLBEFS
UPFQBTUF
%JU
TUSPPLUF
PPL
NFU
EF
XPPSEFO
WBO
EF
NJOJTUFS

JO
EF
.JOJTUFSSBBE
WBO
29
OPWFNCFS

%F
NJOJTUFS
IBE
JO
JFEFS
HFWBM
m
BOEFST
EBO
,BSJNJ
PQNFSLUF
m
OJFU
HF[FHE
EBU
IFU

"NFSJLBBOTF
WFS[PFL
PN
Host Nation Support viel onder artikel 100
TFD
8FM
LBO
XPSEFO

WBTUHFTUFME
EBU
EF
EPPS
EF
XPPSEWPFSEFST
WBO
EF
SFHFSJOH
JO
EJU
EFCBU
HFEBOF
VJUMBUJOHFO

PQ
POEFSEFMFO
POEFSMJOH
UFHFOTUSJKEJH
FO
OJFU
BMUJKE
EVJEFMJKL
XBSFO

0Q
CBTJT
WBO
EF
UFLTUFO
EJF
TDISJGUFMJKL
PG
NPOEFMJOH
JO
IFU
WFSLFFS
UVTTFO
SFHFSJOH
FO

QBSMFNFOU
[JKO
HFXJTTFME
LPNU
EF
$PNNJTTJF
UPU
IFU
PPSEFFM
EBU
EF
WFSTDIJMMFOEF

XPPSEWPFSEFST
WBO
EF
SFHFSJOH
WFSXBSSFOE
FO
POEFSMJOH
JODPOTJTUFOU
PQFSFFSEFO
PN
USFOU
EF
UPFQBTTFMJKLIFJE
WBO
[PXFM
BSUJLFM
100
BMT
IFU
5PFUTJOHTLBEFS
WPPS
[PWFS
IFU
Host
Nation Support CFUSFGU
%JU
OFFNU
FWFOXFM
OJFU
XFH
EBU
IFU
5PFUTJOHTLBEFS
JO
[PWFSSF
TUSJLU

50 "MEVT
PPL
#PEEFOT
)PTBOH
14
KVMJ
2009
%F[F
SFTQPOEFOU
XJKTU
FSPQ
EBU
IFU
JO
EF
QSBLUJKL
POXFSLCBBS

[PV
XPSEFO
XBOOFFS
WPPS
JFEFSF
CJOOFOMBOETF
BDUJWJUFJU
WBO
EF
LSJKHTNBDIU
UFS
IBOEIBWJOH
PG
CFWPSEFSJOH

WBO
EF
JOUFSOBUJPOBMF
SFDIUTPSEF
FFO
BSUJLFM
100CSJFG
UPU
IFU
QBSMFNFOU
[PV
NPFUFO
XPSEFO
HFSJDIU

51 Kamerstukken II, 2001/02, 23 591 en 26 454
OS
9

Artikel 100 van de Grondwet en Toetsingskader 2001 419

 HFOPNFO
OJFU
CFIPFGEF
UF
XPSEFO
UPFHFQBTU
FO
EBU
IFU
EJTDVUBCFM
XBT
PG
BSUJLFM
100 ook
WPPS
EJU
HFWBM
JT
HFTDISFWFO52
7PPSUT
DPOTUBUFFSU
EF
$PNNJTTJF
EBU
EF
5XFFEF
,BNFS
PQ

6
EFDFNCFS
2002
CSJFG
E

JT
JOHFMJDIU
PWFS
IFU
JO
CFHJOTFM
QPTJUJFWF
CFTMVJU
UPU
IFU
WFS
MFOFO
WBO
GBDJMJUFJUFO
PQ
IFU
HSPOEHFCJFE
FO
JO
IFU
MVDIUSVJN
WBO
/FEFSMBOE

7PPS
[PWFS
IFU
"NFSJLBBOTF
WFS[PFL
CFUSFLLJOH
IBE
PQ
EF
QMBOOJOH
WBO
NJMJUBJSF

TUFVO
JT
EF
SFHFSJOH
OJFU
UPFHFLPNFO
BBO
EF
WPPSCFSFJEJOH
WBO
NJMJUBJSF
TUFVO
[FMG

)PFXFM
EF
HSFOT
UVTTFO
QMBOOJOH
FO
WPPSCFSFJEJOH
OJFU
BMUJKE
TDIFSQ
[BM
[JKO
JT
EF
$PN
missie van mening dat op dit onderdeel artikel 100
OJFU
WBO
UPFQBTTJOH
XBT53 en dat aan
IFU
5PFUTJOHTLBEFS
JT
WPMEBBO
NFU
EF
CSJFG
WBO
18 maart 2003

11.8 Terugblik
.FU
CFUSFLLJOH
UPU
EF
VJU[FOEJOH
WBO
EF
1BUSJPUT
FO
EF
CFHFMFJEFOEF
NJMJUBJSFO
OBBS

0PTU5VSLJKF
IFFGU
EF
SFHFSJOH
BSUJLFM
100
UFO
POSFDIUF
OJFU
UPFHFQBTU
)FU
CFSPFQ
IJFS
CJK
PQ
NAVOWFSQMJDIUJOHFO
TUSPPLU
OJFU
NFU
EF
UFLTU
WBO
IFU
BSUJLFM
OPDI
NFU
[JKO
POU
TUBBOTHFTDIJFEFOJT
0Q
IFU
NJOJTUFSJF
WBO
%FGFOTJF
XPSEU
OPH
TUFFET
IFU
VJUHBOHTQVOU

HFIBOUFFSE
EBU
CJK
JO[FU
PG
UFSCFTDIJLLJOHTUFMMJOH
WBO
EF
LSJKHTNBDIU
PQ
HSPOE
WBO
WFS
ESBHTWFSQMJDIUJOHFO
BSUJLFM
100
OJFU
CFIPFGU
UF
XPSEFO
UPFHFQBTU

(FMFU
PQ
IFU
EPPS
EF
SFHFSJOH
CJK
CSJFG
WBO
18 maart 2003
CSJFG
M

NFFHFEFFMEF
CFTMVJU

EBU
/FEFSMBOE
HFFO
FJHFO
BDUJFWF
NJMJUBJSF
CJKESBHF
BBO
EF
"NFSJLBBOTF
JOWBM
JO
*SBL
[PV

WFSMFOFO
XBT
PQ
EBU
CFTMVJU
BSUJLFM
100
OJFU
WBO
UPFQBTTJOH
)FU
EBBSJO
HFMFHFO
WPPS
TDISJGU
HFMEU
JNNFST
BMMFFO
CJK
JO[FU
PG
UFSCFTDIJLLJOHTUFMMJOH
WBO
EF
LSJKHTNBDIU
FO
EJF

XBT
WPMHFOT
EBU
CFTMVJU
KVJTU
OJFU
BBO
EF
PSEF
%F
SFHFSJOH
IFFGU
PQ
IFU
WFS[PFL
UPU
IFU

WFSMFOFO
WBO
NJMJUBJSF
TUFVO
OFHBUJFG
CFTMPUFO
XBBSPWFS
WPMHFOT
IFU
5PFUTJOHTLBEFS
EF

,BNFS
PPL
NPFU
XPSEFO
HFÐOGPSNFFSE
%BU
JT
EVT
HFCFVSE
NFU
EF
CSJFG
WBO
18
NBBSU

%F
NJOJTUFST
EJF
OBNFOT
EF
SFHFSJOH
IFU
XPPSE
JO
EF
5XFFEF
,BNFS
IFCCFO
HFWPFSE

PWFS
IFU
IJFS
CFTQSPLFO
POEFSXFSQ
IFCCFO
PQ
POEFSEFMFO
POEFSMJOH
UFHFOTUSJKEJHF
VJU
MBUJOHFO
HFEBBO
FO
[JKO
OJFU
BMUJKE
EVJEFMJKL
HFXFFTU
;P
XPSEU
FS
TPNT
WBO
VJUHFHBBO
EBU

artikel 100
BBO
EF
,BNFS
FFO
JOTUFNNJOHTSFDIU
UPFLFOU
UFSXJKM
FFO
BOEFSF
LFFS
FFO
BO
EFS
VJUHBOHTQVOU
XPSEU
HFIBOUFFSE
%PPS
EF[F
UFHFOTUSJKEJHIFEFO
JT
POOPEJHF
WFSXBS
SJOH
HFTUJDIU
JO
EF
EFCBUUFO

#JK
EF[F
DPODMVTJFT
QBTTFO
OPH
UXFF
LBOUUFLFOJOHFO

%F
FFSTUF
LBOUUFLFOJOH
HFMEU
EF
QPTJUJF
WBO
EF
&FSTUF
,BNFS
%F
SFHFSJOH
IFFGU
EF

TDISJGUFMJKLF
NFEFEFMJOHFO
EPFO
VJUHBBO
JO
CSJFWFO
HFSJDIU
BBO
EF
WPPS[JUUFS
WBO
EF
5XFF
EF
,BNFS
NFU
OBBS
EF
$PNNJTTJF
BBOOFFNU
BGTDISJGU
BBO
EF
&FSTUF
,BNFS
,MBBSCMJK
LFMJKL
JT
EJU
AIFU
PVEF
HFCSVJL
[PBMT
PQ
15
KBOVBSJ
1991
EPPS
EF
UPFONBMJHF
NJOJTUFS
QSFTJEFOU
JO
EF
&FSTUF
,BNFS
JT
HF[FHE
%JU
EFFE
IJK
OBEBU
FFO
MJE
WBO
EF
&FSTUF
,BNFS

[JDI
FSPWFS
IBE
CFLMBBHE
EBU
CSJFWFO
WBO
8 en 10
KBOVBSJ
1991
PWFS
EF
FFSTUF
(PMGPPSMPH

52 )FU
JT
PQWBMMFOE
EBU
IFU
JO
OPPU
12 genoemde AIVSBQQPSU
PQ
Q
11
DPOTUBUFFSU
EBU
CJK
EF
UPFQBTTJOH
WBO

de artikel 100QSPDFEVSF
[JDI
JO
XF[FO
UXFF
POEVJEFMJKLIFEFO
IFCCFO
WPPSHFEBBO
CJK
EF
VJU[FOEJOH
OBBS

6SV[HBO
FO
CJK
IFU
POEFSTDIFJE
UVTTFO
FFO
ESJFUBM
EPFMPNTDISJKWJOHFO
WBO
EF
LSJKHTNBDIU
)FU
JO
EF
UFLTU

CFEPFMEF
EFCBU
XPSEU
OJFU
HFOPFNE
53 "MEVT
PPL
%F
)PPQ
4DIFďFS
22 september 2009
:CFNB
14
KVMJ
2009
#PEEFOT
)PTBOH 14
KVMJ
2009

420 Artikel 100 van de Grondwet en Toetsingskader 2001

 GPSNFFM
BMMFFO
BBO
EF
WPPS[JUUFS
WBO
EF
5XFFEF
,BNFS
XBSFO
HFSJDIU54
/B
EF
IJFSWPPS

HFOPFNEF
CSJFGXJTTFMJOH
UVTTFO
EF
&FSTUF
,BNFS
FO
EF
NJOJTUFSQSFTJEFOU
WBO
4 en 6
maart 2003
JT
IFU
NJOEFS
FMFHBOU
EBU
OJFU
VJUESVLLFMJKLFS
BBO
EF
&FSTUF
,BNFS
JOGPSNB
UJF
JT
WFSTDIBGU

%F
UXFFEF
LBOUUFLFOJOH
IFFGU
CFUSFLLJOH
PQ
EF
WFSXJK[JOH
WBO
EF
NJOJTUFS
WBO
%FGFO
TJF
JO
IFU
EFCBU
WBO
19
GFCSVBSJ
2003
EFCBU
L

OBBS
EF
8FU
HPFELFVSJOH
FO
CFLFOENB
LJOH
WFSESBHFO
%F[F
WFSXJK[JOH
IFFGU
CJK
EF
$PNNJTTJF
EF
WSBBH
PQHFSPFQFO
PG
FS
FFO

HFIFJN
WFSESBH
CFTUBBU
PNUSFOU
FFO
BDUJFWF
/FEFSMBOETF
CJKESBHF
BBO
FFO
NJMJUBJSF
BDUJF

)FU
EPPS
EF
$PNNJTTJF
WFSSJDIUF
BSDIJFGPOEFS[PFL
CJK
EF
NJOJTUFSJFT
WBO
#VJUFOMBOETF

;BLFO
FO
%FGFOTJF
IFFGU
IJFSPNUSFOU
HFFO
SFMFWBOU
HFHFWFO
PQHFMFWFSE
5FS
[JKEF
XPSEU

PQHFNFSLU
EBU
FFO
EPTTJFS
JO
IFU
BSDIJFG
WBO
IFU
NJOJTUFSJF
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
FFO

interessant memorandum van 18
GFCSVBSJ
2003
CFWBU
WBO
EF
%JSFDUJF
+VSJEJTDIF
;BLFO

WBO
EBU
NJOJTUFSJF55
%BBSJO
XPSEU
VJUFFOHF[FU
EBU
FS
HFFO
GPSNFFM
KVSJEJTDIF
WFSQMJDIUJOH

JT
PQ
HSPOE
WBO
IFU
NAVOWFSESBH
PG
CJMBUFSBBM
WFSESBH
UPU
IFU
WFSMFOFO
WBO
USBOTQPSU
FO

overvliegvergunningen, nu de NAVO niet een Simple Alert
PG
IPHFSF
DSJTJTTUBBU
IFFGU
BGHF
LPOEJHE
#JMBUFSBBM
FO
JO
IFU
LBEFS
WBO
EF
NAVO
[JKO
FDIUFS
m
BMEVT
OPH
TUFFET
IFU
NFNP
SBOEVN
m
XFEFS[JKETF
IVMQ
FO
FFO
DPÕQFSBUJFWF
HSPOEIPVEJOH
[P
GVOEBNFOUFFM
EBU

UVTTFO
CPOEHFOPUFO
HFTQSPLFO
[PV
LVOOFO
XPSEFO
WBO
HFXPPOUFSFDIUFMJKLF
OPSNFO
FO

HFSFDIUWBBSEJHEF
WFSXBDIUJOHFO
PQ
EJF
CBTJT
LBO
EF[F
EJFOTU
OJFU
BBO
EF
7FSFOJHEF
4UB
ten als NAVOWFSESBHTQBSUOFS
XPSEFO
HFXFJHFSE
%BU
JT
WPMHFOT
IFU
NFNPSBOEVN
PPL
EF

HSPOETMBH
WPPS
%VJUTF
FO
#FMHJTDIF
JOTUFNNJOHFO
POEBOLT
IVO
QSJODJQJÌMF
WFS[FU
UFHFO

FFO
FWFOUVFFM
HFXBQFOE
PQUSFEFO
UFHFO
*SBL
*O
IBBS
DPOUBDUFO
NFU
EF
5XFFEF
,BNFS
JT

EF
SFHFSJOH
OJFU
OBEFS
JOHFHBBO
PQ
EF[F
PWFSXFHJOHFO
WBO
DJZ
UFO[JK
EF
BBO
IFU
TMPU
WBO

EF
POEFS
I

HFOPFNEF
EJTDVTTJF
BMEVT
[PV
NPFUFO
XPSEFO
CFHSFQFO

54 Handelingen I, 1991/92, 11264

55 "BO
EJU
NFNPSBOEVN
HBBU
FFO
AêDIF
WPPSBG
WBO
17
GFCSVBSJ
2003 van DJZ
OS
02003000498
WBO
EF[FMGEF

TUSFLLJOH

Artikel 100 van de Grondwet en Toetsingskader 2001 421

12
CONCLUSIES

Conclusies 423
1

)FU
[PV
CFUFS
[JKO
HFXFFTU
XBOOFFS
IFU
POEFS[PFL
OBBS
EF
CFTMVJUWPSNJOH
PWFS
QPMJUJFLF

TUFVO
BBO
EF
*SBLPPSMPH
JO
FFO
FFSEFS
TUBEJVN
XBT
WFSSJDIU
2

"MMF
QPMJUJFLF
QBSUJKFO
EJF
JO
EF
5XFFEF
,BNFS
XBSFO
WFSUFHFOXPPSEJHE
NFU
VJU[PO
EFSJOH
WBO
(SPFO-JOLT
FO
MBUFS
EF
SP
IFCCFO
IFU
"NFSJLBBOT#SJUTF
NJMJUBJSF
PQUSFEFO

KFHFOT
*SBL
UVTTFO
1991
FO
GFCSVBSJ
2001
POEFSTUFVOE
PPL
JO
HFWBMMFO
XBBSJO
EJU
PQUSFEFO

OJFU
EPPS
EF
7FJMJHIFJETSBBE
XBT
HPFEHFLFVSE
%F
WFSTDIJMMFOEF
/FEFSMBOETF
LBCJOFUUFO

WBO
VJUFFOMPQFOEF
QPMJUJFLF
TBNFOTUFMMJOH
JO
EJF
QFSJPEF
EFEFO
EJU
FWFOFFOT
[JK
IFU
EBU

[JDI
CJK
EF
PQFSBUJF
Desert Fox eind 1998
FOLFMF
EJTTJEFOUF
TUFNNFO
JO
EF
.JOJTUFSSBBE

EFEFO
IPSFO
0QNFSLFMJKL
JT
EF
BGXF[JHIFJE
WBO
PQFOCBBS
QSPUFTU
3

%F
/FEFSMBOETF
EJTDVTTJFT
PWFS
*SBL
JO
EF
QFSJPEF
20022003
TQFFMEFO
[JDI
BG
UFHFO
EF

BDIUFSHSPOE
WBO
UVSCVMFOUF
NBBUTDIBQQFMJKLF
FO
QPMJUJFLF
POUXJLLFMJOHFO
*O
EF[F
QPMJUJFL

POTUBCJFMF
TJUVBUJF
HJOH
EF
BBOEBDIU
WBO
EF
/FEFSMBOETF
CFWPMLJOH
JO
EF
FFSTUF
QMBBUT
VJU

OBBS
CJOOFOMBOETF
POEFSXFSQFO
&FO
CSFFE
NBBUTDIBQQFMJKL
EFCBU
PWFS
*SBL
CMFFG
VJU
%F

EJTDVTTJF
XFSE
JO
CFQFSLUF
LSJOH
HFWPFSE
WJB
EF
NFEJB

4

)FU
CFTMVJU
WBO
EF
/FEFSMBOETF
SFHFSJOH
PN
OJFU
BDUJFG
NJMJUBJS
UF
QBSUJDJQFSFO
JO
FFO

PPSMPH
UFHFO
*SBL
TQPPSU
NFU
EF
VJU
PQJOJFQFJMJOHFO
CMJKLFOEF
PQWBUUJOHFO
WBO
FFO
NFFS
EFSIFJE
WBO
EF
/FEFSMBOETF
CFWPMLJOH
)FU
CFTMVJU
QPMJUJFLF
TUFVO
VJU
UF
TQSFLFO
WPPS
[PO

PPSMPH
[POEFS
EBU
TQSBLF
XBT
WBO
FFO
NBOEBUFSFOEF
SFTPMVUJF
WBO
EF
7FJMJHIFJETSBBE

HJOH
JO
UFHFO
XBU
CMJKLFOT
PQJOJFPOEFS[PFLFO
EF
PQWBUUJOH
XBT
WBO
FFO
NFFSEFSIFJE
WBO

EF
/FEFSMBOETF
CFWPMLJOH

5

%F
)PPQ
4DIFďFS
PWFSMFHEF
CFHJO
BVHVTUVT
2002
BMT
OJFVX
BBOHFUSFEFO
NJOJTUFS
WBO

#VJUFOMBOETF
;BLFO
NFU
[JKO
BNCUFOBSFO
PWFS
IFU
EPTTJFS*SBL
6JU
EJU
PWFSMFH
[JKO

EF
CFMFJETMJKOFO
WPPSUHFWMPFJE
EJF
IVO
QMBBUT
IFCCFO
HFWPOEFO
JO
EF
FFSTUF
CSJFG
WBO

EF
NJOJTUFS
BBO
EF
5XFFEF
,BNFS
PWFS
EJU
POEFSXFSQ
4 september 2002

/PDI
EF

.JOJTUFSSBBE
OPDI
NJOJTUFSQSFTJEFOU
#BMLFOFOEF
PG
NJOJTUFS
,PSUIBMT
WBO
%FGFOTJF
JT

WPPSBG
PWFS
EF
JOIPVE
WBO
EF[F
CSJFG
HFSBBEQMFFHE
%F
CSJFG
XFSE
EF
CBTJT
WPPS
IFU
SF
HFSJOHTCFMFJE
EBU
VJUFJOEFMJKL
VJUNPOEEF
JO
IFU
SFHFSJOHTTUBOEQVOU
WBO
18 maart 2003
6

%F
NJOJTUFSQSFTJEFOU
IFFGU
BBOWBOLFMJKL
XFJOJH
PG
HFFO
MFJEJOH
HFHFWFO
BBO
EF
EFCBUUFO
PWFS

EF
LXFTUJF*SBL
IJK
MJFU
IFU
*SBLEPTTJFS
HFIFFM
PWFS
BBO
EF
NJOJTUFS
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO

-BUFS
OB
KBOVBSJ
2003

JT
IJK
[JDI
XFM
JOUFOTJFG
NFU
EJU
EPTTJFS
HBBO
CFNPFJFO
NBBS
IFU
SFHF
SJOHTTUBOEQVOU
[PBMT
EPPS
#VJUFOMBOETF
;BLFO
HFGPSNVMFFSE
MBH
UPFO
WBTU
7

"M
WSPFH
JO
IFU
QSPDFT
TDIBBSEF
/FEFSMBOE
[JDI
BDIUFS
EF
"NFSJLBBOT#SJUTF
QPTJUJF
EJF

VJUFJOEFMJKL
MFJEEF
UPU
EF
JOWBM
JO
*SBL
/FEFSMBOE
BDIUUF
FWFOXFM
EF
EPPS
EF
7FSFOJHEF

4UBUFO
BBOHFIBOHFO
TUSBUFHJF
WBO
regime change
WPMLFOSFDIUFMJKL
OJFU
HFMFHJUJNFFSE
)FU

/FEFSMBOETF
CFMFJE
CMFFG
HFSJDIU
PQ
POUNBOUFMJOH
WBO
IFU
WFSNFFOEF
*SBBLTF
BSTFOBBM

aan MVW
FO
MBUFS
PQ
OBMFWJOH
WBO
EF
7FJMJHIFJETSBBESFTPMVUJFT Regime change
XBT
FWFOXFM
EF

POWFSNJKEFMJKLF
DPOTFRVFOUJF
WBO
EF
"NFSJLBBOT#SJUTF
BDUJF
)FU
EPFM
WBO
EF
/FEFSMBOETF

SFHFSJOH
XBT
EBBSNFF
OJFU
HFMJKL
BBO
EF
"NFSJLBBOTF
EPFMTUFMMJOH
WBO
EF
PPSMPH
XBBSBBO

[JK
QPMJUJFLF
TUFVO
WFSMFFOEF
&FO
[FLFSF
POXBBSBDIUJHIFJE
XBT
EFSIBMWF
OJFU
WSFFNE
BBO

IFU
/FEFSMBOETF
TUBOEQVOU
8

%F
LXFTUJF
WBO
EF
WPMLFOSFDIUFMJKLF
MFHJUJNBUJF
XFSE
POEFSHFTDIJLU
HFNBBLU
BBO
EF
JO

augustus 2002
EPPS
#VJUFOMBOETF
;BLFO
VJUHF[FUUF
CFMFJETMJKOFO
)FU[FMGEF
HFMEU
WPPS
EF

NBOJFS
XBBSPQ
NFU
EF
JOGPSNBUJF
WBO
EF
JOMJDIUJOHFOEJFOTUFO
FO
EF
SBQQPSUBHFT
PWFS
EF

XBQFOJOTQFDUJFT
JT
PNHFHBBO

9

%F
SFHFSJOH
FO
EF
SFHFSJOHTQBSUJKFO
IBEEFO
[JDI
[P[FFS
WFSTDIBOTU
BDIUFS
IFU
JO
TFQUFN
ber 2002
JOHFOPNFO
TUBOEQVOU
EBU
FFO
JOIPVEFMJKLF
HFEBDIUFXJTTFMJOH
UVTTFO
SFHFSJOH

FO
QBSMFNFOU
PWFS
IFU
*SBLCFMFJE
OJFU
WBO
EF
HSPOE
JT
HFLPNFO

Conclusies 425
10

)FU
POEFSXFSQ
*SBL
IFFGU
HFFO
EFFM
VJUHFNBBLU
WBO
EF
GPSNBUJFPOEFSIBOEFMJOHFO
UVTTFO

1WE"
FO
CDA
5VTTFO
#BMLFOFOEF
FO
#PT
JT
HFFO
EVJEFMJKLF
BGTQSBBL
HFNBBLU
PWFS
EPPS
EF

1WE"
UF
WFSMFOFO
TUFVO
BBO
IFU
CFTMVJU
WBO
EF
SFHFSJOH
PN
QPMJUJFLF
TUFVO
VJU
UF
TQSFLFO
WPPS

FFO
JOWBM
WBO
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
FO
IFU
7FSFOJHE
,POJOLSJKL
JO
*SBL
11

%PPSEBU
JO
EF
.JOJTUFSSBBE
WBO
17/18 maart 2003
OJFU
EVJEFMJKL
XFSE
WBTUHFTUFME
XBU

POEFS
AQPMJUJFLF
TUFVO
WFSTUBBO
NPFTU
XPSEFO
XFSE
EF
EFVS
PQFOHF[FU
WPPS
BMMFSMFJ
NJT
WFSTUBOEFO
%JF
NJTWFSTUBOEFO
XFSEFO
OPH
WFSHSPPU
EPPSEBU
JO
EF
CSJFG
BBO
EF
5XFFEF

,BNFS
WBO
18
NBBSU
EF
XPPSEFO
AQPMJUJFLF
TUFVO
OJFU
WPPSLXBNFO
UFSXJKM
EF[F
XFM
FFO

SPM
TQFFMEFO
JO
EF
EBBSPQWPMHFOEF
HFEBDIUFXJTTFMJOH
JO
EF
5XFFEF
,BNFS

12

#BMLFOFOEF
IFFGU
#PT
PQ
17 maart 2003
MBUFO
XFUFO
HFFO
BDUJF
UF
[VMMFO
POEFSOFNFO
PN

/FEFSMBOE
PQ
EF
"NFSJLBBOTF
MJKTU
WBO the coalition of the willing
UF
MBUFO

[FUUFO
%BU
/F
EFSMBOE
UPDI
PQ
EF
MJKTU
UFSFDIULXBN
JT
IFU
HFWPMH
WBO
IFU
WFS[VJN
WBO
IFU
NJOJTUFSJF
WBO

#VJUFOMBOETF
;BLFO
PN
UJKEJH
BBO
EF
BNCBTTBEFVS
UF
8BTIJOHUPO
EF
EPPS
EF[F
HFWSBBHEF

JOTUSVDUJFT
UF
HFWFO
13

%F
7FSFOJHEF
4UBUFO
XBSFO
HFCBBU
CJK
EF
QPMJUJFLF
TUFVO
EJF
POEFS
NFFS
EPPS
/FEFSMBOE

XFSE
VJUHFTQSPLFO
BBOHF[JFO
EF[F
IFU
ESBBHWMBL
WPPS
EF
JOWBTJF
PQ
NPOEJBBM
OJWFBV
WFS
HSPPUUF
coalition of the willing

7PPS
IFU
WFSLSJKHFO
WBO
QPMJUJFLF
TUFVO
FO
IFU
MFWFSFO
WBO

1BUSJPUT
FO
Host Nation Support IPFGEFO
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
XFJOJH
ESVL
PQ
/FEFSMBOE

VJU
UF
PFGFOFO
8BBS
/FEFSMBOE
VJUESVLLFMJKL
FFO
POEFSTDIFJE
NBBLUF
UVTTFO
QPMJUJFLF

FO
NJMJUBJSF
TUFVO
XFSE
EJU
JO
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
OJFU
[P
BBOHFWPFME
14

)FU
CFTMVJU
EF
JOWBM
JO
*SBL
UF
TUFVOFO
XBT
WPPSBM
HFCBTFFSE
PQ
PWFSXFHJOHFO
EJF
XB
SFO
POUMFFOE
BBO
EF
CVJUFOMBOETF
QPMJUJFL
"MMFSFFSTU
XBSFO
EJU
OBVXFMJKLT
FYQMJDJFU
HF
OPFNEF
PWFSXFHJOHFO
WBO
"UMBOUJTDIF
TPMJEBSJUFJU
&FO
WPMHFOE
NPUJFG
XBT
IFU
TUSFWFO

DPOUJOVÐUFJU
JO
IFU
/FEFSMBOETF
CFMFJE
UFO
BBO[JFO
WBO
*SBL
UF
CFIPVEFO
%JU
MBBUTUF
XBT

FWFOXFM
EVCJFVT
PNEBU
IFU
EPFM
WBO
EF
#SJUT"NFSJLBBOTF
BDUJF
JO
2003
WBO
FFO
XF[FOMJKL

BOEFSF
PSEF
XBT
EBO
JO
EF
KBSFO
OFHFOUJH
)FU
HJOH
JO
2003
OJFU
PN
TUSBGBDUJFT
NBBS
PN

FFO
JOHSJKQFO
EBU
NPFTU
VJUNPOEFO
JO
FFO
CVJUFOMBOETF
CF[FUUJOH
WBO
*SBL

15

%F
$PNNJTTJF
IFFGU
HFFO
BBOXJK[JOHFO
HFWPOEFO
EBU
IFU
VJUTQSFLFO
WBO
QPMJUJFLF
TUFVO

WPPS
EF
"NFSJLBBOT#SJUTF
JOWBTJF
JO
*SBL
XBT
HFNPUJWFFSE
EPPS
/FEFSMBOETF
IBOEFMT
CFMBOHFO
8FM
[PV
IFU
/FEFSMBOETF
CFESJKGTMFWFO
HFCBBU
[JKO
CJK
FFO
QPMJUJFL
WBO
HFMJKLF

LBOTFO
FFO
level playing field

JO
IFU
OBPPSMPHTF
*SBL
16

%F
LBOTFO
PQ
FFO
HFNFFOTDIBQQFMJKL
EUTUBOEQVOU
XFSEFO
CFQFSLU
EPPS
EF
BBOXF[JHF

UXFFTQBMU
JO
EF
EU
/FEFSMBOE
LPO
EPPS
[JKO
QSP"NFSJLBBOT#SJUTF
QPTJUJF
OJFU
EF
HF
XFOTUF
SPM
WBO
CFNJEEFMBBS
WFSWVMMFO
UVTTFO
WPPSBM
IFU
7FSFOJHE
,POJOLSJKL
FOFS[JKET

FO
%VJUTMBOE
FO
'SBOLSJKL
BOEFS[JKET
*O
EF
EPPS
EF
$PNNJTTJF
POEFS[PDIUF
QFSJPEF

QSFWBMFFSEF
EF
"UMBOUJTDIF
SFëFY
CPWFO
FFO
PQ
&VSPQB
HFSJDIUF
IPVEJOH

17

#JOOFO
EF
NAVO
LPPT
/FEFSMBOE
WPPS
EF
"NFSJLBBOT#SJUTF
MJKO
/FEFSMBOE
TDIBBSEF

[JDI
BDIUFS
JOTQBOOJOHFO
PN
UPU
FFO
HF[BNFOMJKL
TUBOEQVOU
UF
LPNFO
UFS
POEFSTUFVOJOH

WBO
EF
CFTDIFSNJOH
WBO
5VSLJKF
UFHFMJKL
USBE
/FEFSMBOE
TPMJTUJTDI
PQ
EPPS
PQ
"NFSJ
LBBOTF
JOTUJHBUJF
JO
FFO
WSPFH
TUBEJVN
1BUSJPUT
BBO
5VSLJKF
BBO
UF
CJFEFO

18

%F
7FJMJHIFJETSBBESFTPMVUJFT
PWFS
*SBL
VJU
EF
KBSFO
OFHFOUJH
HBWFO
HFFO
NBOEBBU
WPPS
IFU

"NFSJLBBOT#SJUTF
NJMJUBJS
JOHSJKQFO
JO
2003
"OEFST
EBO
EF
SFHFSJOH
IFFGU
HFEBBO
LBO
NFO

de tekst van resolutie 1441
m
POEBOLT
FOLFMF
EVCCFM[JOOJHIFEFO
m
SFEFMJKLFSXJKT
OJFU
VJUMFH
HFO
BMT
FFO
WSJKCSJFG
WPPS
JOEJWJEVFMF
MJETUBUFO
PN
[POEFS
OBEFSF
CFTMVJUWPSNJOH
EPPS
EF

7FJMJHIFJETSBBE
NFU
NJMJUBJS
HFXFME
EF
OBMFWJOH
WBO
EJFOT
SFTPMVUJFT
BG
UF
EXJOHFO

19

/FEFSMBOE
IFFGU
XFMJTXBBS
LSBDIUJH
LFOCBBS
HFNBBLU
EBU
IFU
CFMBOH
IFDIUUF
BBO
FFO
[PHF
OBBNEF
AUXFFEF
SFTPMVUJF
NBBS
SFMBUJWFFSEF
[FMG
EF[F
QPTJUJF
EPPSEBU
EF
SFHFSJOH
IJFSBBO
TUFFET

UPFWPFHEF
EBU
FFO
UXFFEF
SFTPMVUJF
QPMJUJFL
XFOTFMJKL
NBBS
KVSJEJTDI
OJFU
OPPE[BLFMJKL
XBT

426 Conclusies
20

%F
EPPS
EF
/FEFSMBOETF
SFHFSJOH
WFFMWVMEJH
IFSIBBMEF
PQWBUUJOH
EBU
AFFO
UXFFEF
SFTPMVUJF

QPMJUJFL
[FFS
XFOTFMJKL
NBBS
KVSJEJTDI
OJFU
OPPE[BLFMJKL
XBT
WJFM
OJFU
HPFE
UF
WFSEFEJHFO

Resolutie 1441
LPO
CMJKLFOT
IBBS
CFXPPSEJOHFO
FO
TUSFLLJOH
OJFU
BMT
FFO
[PEBOJHF
UXFFEF

SFTPMVUJF
EJFOFO
%BBSNFF
POUCFFSEF
EF
NJMJUBJSF
BDUJF
FFO
BEFRVBBU
WPMLFOSFDIUFMJKL
NBO
EBBU
21

%F
WPMLFOSFDIUFMJKLF
TUBOEQVOUFO
CJOOFO
IFU
NJOJTUFSJF
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
LXBNFO

OJFU
UPU
TUBOE
PQ
CBTJT
WBO
FFO
EFHFMJKLF
FO
BDUVFMF
KVSJEJTDIF
WPPSCFSFJEJOH
%F
CJOOFO
EJU

NJOJTUFSJF
BBOXF[JHF
WFSEFFMEIFJE
PWFS
EF
SFDIUTHSPOETMBH
WBO
HFXFMEHFCSVJL
UFHFO
*SBL

XBT
IPPHTU
POHFMVLLJH

22

*O
BMHFNFOF
[JO
EJFOU
FFO
HFEFHFO
JOCSFOH
WBO
WPMLFOSFDIUFMJKLF
BEWJF[FO
m
CJKWPPSCFFME

WJB
FFO
WFSCFUFSEF
PSHBOJTBUJFTUSVDUVVS
m
JO
EF
CFTMVJUWPSNJOH
PQ
IFU
NJOJTUFSJF
WBO
#VJ
UFOMBOETF
;BLFO
FO
WFSWPMHFOT
EPPS
EF
SFHFSJOH
BMT
HFIFFM
HFXBBSCPSHE
UF
[JKO
%JU
[PV

BBOTMVJUFO
CJK
FFO
MBOHF
USBEJUJF
JO
IFU
CVJUFOMBOETF
CFMFJE
WBO
/FEFSMBOE
FO
EF
HSPOEXFU
UFMJKLF
PQESBDIU
BBO
EF
SFHFSJOH
PN
EF
POUXJLLFMJOH
WBO
EF
JOUFSOBUJPOBMF
SFDIUTPSEF
UF

CFWPSEFSFO
23

/FEFSMBOE
IFFGU
FS
JO
IFU
CFHJO
WBO
2003
OJFU
PQ
BBOHFESPOHFO
PN
EF
XBQFOJOTQFDUFVST

NFFS
UJKE
UF
HFWFO
UFOFJOEF
WBTU
UF
LVOOFO
TUFMMFO
PG
*SBL
[JDI
IBE
POUXBQFOE

24

/FEFSMBOE
IFFGU
FS
CJK
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
PQ
BBOHFESPOHFO
EBU
EF
7FSFOJHEF
/BUJFT

FFO
QSPNJOFOUF
SPM
[PVEFO
LSJKHFO
JO
EF
TUBCJMJTBUJF
FO
SFDPOTUSVDUJFGBTF
OB
BëPPQ
WBO

EF
PPSMPH
%F
PPL
CJK
EF
/FEFSMBOETF
SFHFSJOH
BBOXF[JHF
LFOOJT
PNUSFOU
EF
HFCSFLLJHF

"NFSJLBBOTF
WPPSCFSFJEJOH
PQ
EF
QPTUDPOëJDUGBTF
IFFGU
HFFO
SPM
HFTQFFME
JO
IFU
CFTMVJU

UPU
QPMJUJFLF
TUFVO
BBO
EF
PPSMPH

25

%F
/FEFSMBOETF
SFHFSJOH
JOUFSQSFUFFSEF
SBQQPSUBHFT
WBO
UNMOVIC
TFMFDUJFG
;P
IFFGU

IFU
NJOJTUFSJF
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
EF
OVBODFT
JO
EF
SBQQPSUBHFT
WBO
UNMOVIC niet
XFFSHFHFWFO

26

;PXFM
EF
AIVD als de MIVD
CFTDIJLUF
OBVXFMJKLT
PWFS
[FMGTUBOEJH
JOHFXPOOFO
JOGPSNBUJF

PWFS
IFU
*SBBLTF
MVWQSPHSBNNB
#FJEF
EJFOTUFO
CBTFFSEFO
[JDI
WPPSBM
PQ
EF
SBQQPSUFO

van de VNXBQFOJOTQFDUFVST
FO
PQ
CFSJDIUFO
WBO
CVJUFOMBOETF
JOMJDIUJOHFOEJFOTUFO
27

%F
MIVD
POEFSXJFSQ
EF
WFSLSFHFO
JOGPSNBUJF
BBOWBOLFMJKL
BBO
FFO
FJHFO
NJMJUBJSUFDI
OJTDIF
BOBMZTF
%BBSJO
XFSEFO
EF
CFQFSLUF
NPHFMJKLIFEFO
WBO
*SBL
PN
MVW in te zetten
XFFSHFHFWFO
7BOBG
CFHJO
2003
CMFFG
EF[F
LSJUJTDIF
BOBMZTF
BDIUFSXFHF

28

%F
AIVD
WFSSJDIUUF
XFJOJH
FJHFO
BOBMZTF
WBO
IFU
*SBBLTF
MVWQSPHSBNNB
8FM
IFFGU
EF

AIVD
CJOOFO
/FEFSMBOE
JO
IFU
LBEFS
WBO
[JKO
OPOQSPMJGFSBUJFUBBLTUFMMJOH
*SBBLTF
WFSXFS
WJOHTQPHJOHFO
HFDPOTUBUFFSE

29

%F
HFIFMF
QFSJPEF
PWFS[JFOE
IFFGU
[PXFM
EF
MIVD als de AIVD
[JDI
UFSVHIPVEFOEFS
PQHF
TUFME
PWFS
EF
ESFJHJOH
EJF
VJUHJOH
WBO
IFU
MVWQSPHSBNNB
WBO
*SBL
EBO
EF
CFXJOETQFS
TPOFO
EFEFO
JO
EF
DPNNVOJDBUJF
NFU
EF
5XFFEF
,BNFS

30

%F
SBQQPSUFO
WBO
EF
AIVD
FO
JO
IFU
CJK[POEFS
EF
MIVD over MVW
XBSFO
HFOVBODFFSEFS

EBO
EF
PQFOCBSF
CVJUFOMBOETF
SBQQPSUFO
%F[F
OVBODFSJOHFO
XFSEFO
OJFU
EPPS
CFUSPL
LFO
NJOJTUFST
FO
EFQBSUFNFOUFO
PWFSHFOPNFO
6JU
EF
SBQQPSUFO
WBO
EF
EJFOTUFO
XFSEFO

TMFDIUT
EJF
VJUTQSBLFO
HFEFTUJMMFFSE
EJF
QBTUFO
JO
IFU
SFFET
JOHFOPNFO
TUBOEQVOU
%F
SF
HFSJOH
IFFGU
[JDI
JO
IBBS
CFFMEWPSNJOH
PWFS
IFU
*SBBLTF
MVWQSPHSBNNB
JO
CFMBOHSJKLF

NBUF
MBUFO
MFJEFO
EPPS
m
BM
EBO
OJFU
PQFOCBSF
m
JOMJDIUJOHFOJOGPSNBUJF
WBO
EF
7FSFOJHEF

4UBUFO
FO
IFU
7FSFOJHE
,POJOLSJKL

31

*O
EF
5XFFEF
,BNFS
JT
WPPSBGHBBOE
BBO
EF
PPSMPH
HFFO
OPFNFOTXBBSEJH
EFCBU
HFWPFSE

PWFS
EF
ESFJHJOH
EJF
VJUHJOH
WBO
IFU
*SBBLTF
MVWQSPHSBNNB
1BT
OB
EF
PPSMPH
UPFO
FS

geen MVW
XBSFO
HFWPOEFO
FO
FS
LSJUJTDIF
SBQQPSUFO
PWFS
IFU
GVODUJPOFSFO
WBO
JOMJDIUJO
HFOEJFOTUFO
JO
IFU
CVJUFOMBOE
WFSTDIFOFO
LXBN
IFU
EFCBU
PQ
HBOH
%BBSCJK
TDIFUTUF
EF

Conclusies 427
 SFHFSJOH
JO
EF
5XFFEF
,BNFS
FFO
HSPUFSF
SPM
WPPS
EF
AIVD en de MIVD dan deze diensten
JO
XFSLFMJKLIFJE
IFCCFO
HFTQFFME
32

%F
SFHFSJOH
MJFU
JO
EFCBU
NFU
EF
DPNNJTTJF
WPPS
EF
*OMJDIUJOHFO
FO
7FJMJHIFJETEJFOTUFO

EF
ADPNNJTTJF
TUJFLFN

BDIUFSXFHF
PN
EF
OVBODFSJOHFO
JO
EF
SBQQPSUFO
WBO
EF
MIVD
en AIVD
OBEFS
UF
EVJEFO
"OEFST
EBO
JO
EJU
SBQQPSU
JT
WBTUHFTUFME
TUFMEF
EF
NJOJTUFS
WBO

%FGFOTJF
EBU
EF
SBQQPSUFO
WBO
AIVD en MIVD
FO
EF
VJUMBUJOHFO
WBO
CFXJOETQFSTPOFO
OJFU

NFU
FMLBBS
PQ
HFTQBOOFO
WPFU
TUPOEFO

33

%F
SFHFSJOH
IFFGU
UFHFOPWFS
EF
4UBUFO(FOFSBBM
HFFO
WPMMFEJHF
PQFOJOH
WBO
[BLFO
HFHF
WFO
PWFS
IFU
BBO
POT
MBOE
PQ
15 november 2002
EPPS
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
HFEBOF
WFS[PFL

PN
NFF
UF
XFSLFO
BBO
EF
QMBOOJOH
WBO
EF
PQCPVX
WBO
FFO
NJMJUBJSF
NBDIU
EJF
*SBL
UPU

toegeven aan de VRSFTPMVUJF
1441
NPFTU
EXJOHFO
34

%F
WFSTDIJMMFOEF
JOUFSQSFUBUJFT
WBO
IFU
"NFSJLBBOT
WFS[PFL
EPPS
EF
NJOJTUFST
,BNQ
FO

%F
)PPQ
4DIFďFS
EF
EJTDVTTJFT
PWFS
FFO
NJMJUBJSF
CJKESBHF
JO
EF
.JOJTUFSSBBE
FO
EF

CSJFG
WBO
WJDFQSFNJFS
%F
#PFS
WBO
25 maart 2003
XJK[FO
FSPQ
EBU
OPH
UPU
PQ
IFU
NPNFOU

WBO
EF
JOWBM
POIFMEFSIFJE
CFTUPOE
PWFS
EF
JOUFSQSFUBUJF
WBO
IFU
CJOOFOHFLPNFO
WFS[PFL

FO
PWFS
EF
UF
WPMHFO
CFMFJETMJKO
%F
OJFU
EJSFDU
CFUSPLLFO
NJOJTUFST
[JKO
POWPMEPFOEF

HFÐOGPSNFFSE
PWFS
BBSE
FO
JOIPVE
WBO
EJU
WFS[PFL
35

/FEFSMBOE
IFFGU
JO
[JKO
POEFSIBOEFMJOHFO
NFU
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
PWFS
EF
JOWVMMJOH

WBO
IFU
"NFSJLBBOTF
WFS[PFL
IFU
WPPSCFIPVE
HFNBBLU
EBU
IFU
FFO
CFTMVJU
UPU
GFJUFMJKLF

UFSCFTDIJLLJOHTUFMMJOH
WBO
NJMJUBJSF
TUFVO
[PV
OFNFO
PQ
CBTJT
WBO
FFO
FJHFO
PPSEFFM
)FU

IJFME
EBBSNFF
EF
CFTMJTTJOH
PWFS
EBBEXFSLFMJKLF
NJMJUBJSF
TUFVOWFSMFOJOH
JO
FJHFO
IBOE
36

)FU
POEFSTDIFJE
EBU
EF
/FEFSMBOETF
SFHFSJOH
NBBLUF
UVTTFO
PďFOTJFWF
FO
EFGFOTJFWF
XB
QFOT
XBBSCJK
EF
1BUSJPUT
BMT
MPVUFS
WFSEFEJHFOEF
XBQFOT
XFSEFO
HF[JFO
JT
BBOWFDIUCBBS
37

%F
SFHFSJOH
IFFGU
OJFU
WPMEBBO
BBO
IBBS
UPF[FHHJOH
EF
5XFFEF
,BNFS
UJKEJH
UF
JOGPSNFSFO

UPFO
[JK
QBT
PQ
17
GFCSVBSJ
2003
EBU
XJM
[FHHFO
PQ
EF
EBH
EBU
EF
VJU
CPOEHFOPPUTDIBQ
QFMJKLF
WFSQMJDIUJOHFO
WPPSUWMPFJFOEF
Host Nation Support EBBEXFSLFMJKL
FFO
BBOWBOH
OBN

EF
,BNFS
EBBSPWFS
QFS
CSJFG
JOGPSNFFSEF
38

"MT
VJUWMPFJTFM
WBO
EF
PQFSBUJF
Enduring Freedom XFSE
IFU
/FEFSMBOETF
GSFHBU
)S
.T
7BO

/FT
JO
EF
JOUFSOBUJPOBMF
XBUFSFO
SPOE
IFU
"SBCJTDI
4DIJFSFJMBOE
JO
FOLFMF
HFWBMMFO
NFEF

JOHF[FU
WPPS
FTDPSUFEJFOTUFO
UFO
CFIPFWF
WBO
WBBSUVJHFO
EJF
CFUSPLLFO
XBSFO
CJK
EF
PQ
CPVX
WBO
EF
"NFSJLBBOT#SJUTF
JOWBTJFNBDIU
/FEFSMBOE
XJMEF
IJFSNFF
[JKO
SFQVUBUJF
BMT

CFUSPVXCBSF
QBSUOFS
JO
JOUFSOBUJPOBMF
NJMJUBJSF
PQFSBUJFT
HFTUBOE
EPFO
%F
/FEFSMBOETF

POEFS[FFCPPU
)S
.T
8BMSVT
IFFGU
PQ
HFFO
FOLFMF
XJK[F
CJKHFESBHFO
BBO
EF
WPPSCFSFJ
EJOH
WBO
EF
PQCPVX
WBO
FFO
HFBMMJFFSEF
JOWBTJFNBDIU
39

)FU
POEFS[PFL
WBO
EF
$PNNJTTJF
IFFGU
HFFO
CFXJKT
PQHFMFWFSE
WPPS
EF
UF
IBSFS
LFOOJT

HFLPNFO
CFXFSJOHFO
EBU
/FEFSMBOE
FFO
BDUJFWF
NJMJUBJSF
CJKESBHF
[PV
IFCCFO
HFMFWFSE

BBO
EF
WPPSCFSFJEJOH
WBO

EF
JOWBM
JO
*SBL
40

%F
BBOXF[JHIFJE
WBO
FFO
/FEFSMBOETF
PĐDJFS
CJK
FFO
QFSTDPOGFSFOUJF
WBO
EF
"NFSJ
LBBOTF
CFWFMIFCCFS
'SBOLT
PQ
22 maart 2003
CFSVTUUF
PQ
FFO
NJTWFSTUBOE
FO
POKVJTUF
JO
TUSVDUJFT
%F
CFUSPLLFO
PĐDJFS
USPG
EBBSWPPS
HFFO
CMBBN
NJOJTUFS
,BNQ
WBO
%FGFOTJF

ESPFH
EF
QPMJUJFLF
WFSBOUXPPSEFMJKLIFJE
WPPS
[PWFS
EJU
NJTWFSTUBOE
WPPSUWMPFJEF
VJU
FFO

HFCSFLLJHF
PSHBOJTBUJF
WBO
FFO
POEFSEFFM
WBO
[JKO
EFQBSUFNFOU
41

)FU
NJOJTUFSJF
WBO
%FGFOTJF
IBE
FS
WFSTUBOEJH
BBO
HFEBBO
JOEJFO
IFU
OJFU
PQ
IFU
MBBUTUF

PHFOCMJL
NBBS
JO
FFO
FFSEFSF
GBTF
EF
PQ
#SJUTF
PPSMPHTWBBSUVJHFO
BBOXF[JHF
/FEFS
MBOETF
VJUXJTTFMJOHTPĐDJFSFO
WBO
CPPSE
IBE
HFIBBME
0OOPEJHF
JSSJUBUJF
CJK
EF
#SJUTF

NBSJOF
XBT
EBBSNFF
WPPSLPNFO

428 Conclusies
42

%PPS
PQ
17 maart 2003
UF
CFTMVJUFO
OJFU
UF
WPMEPFO
BBO
FFO
BBOUBM
OPH
PQFOTUBBOEF
"NFSJ
LBBOTF
WFS[PFLFO
PN
PďFOTJFWF
TUFVO
[PBMT
EF
APNMBCFMJOH
WBO
FFO
GSFHBU
IFFGU
EF
SFHFSJOH

SFLFOJOH
HFIPVEFO
NFU
IFU
TUBOEQVOU
WBO
EF
1WE"

43

*O
EF
.JOJTUFSSBBE
[JKO
BMT
BSHVNFOUFO
PN
BG
UF
[JFO
WBO
BDUJFWF
NJMJUBJSF
QBSUJDJQBUJF
HF
OPFNE
IFU
POUCSFLFO
WBO
FFO
"NFSJLBBOT
WFS[PFL
PN
PďFOTJFWF
NJMJUBJSF
TUFVO
FO
IFU

POUCSFLFO
WBO
FFO
OBUJPOBBM
ESBBHWMBL
*O
EF
5XFFEF
,BNFS
IFFGU
EF
SFHFSJOH
IFU
POUCSFLFO

WBO
FFO
OBUJPOBBM
ESBBHWMBL
BMT
CFMBOHSJKLTUF
BSHVNFOU
HFCF[JHE

44

%F
NJOJTUFST
EJF
OBNFOT
EF
LBCJOFUUFO,PL
* en II en in de onderzoeksperiode in de
5XFFEF
,BNFS
IFU
XPPSE
IFCCFO
HFWPFSE
PWFS
EF
UPFQBTTJOH
WBO
BSUJLFM
100
(SPOEXFU

FO
IFU
5PFUTJOHTLBEFS
2001
IFCCFO
PQ
POEFSEFMFO
POEFSMJOH
UFHFOTUSJKEJHF
VJUMBUJOHFO
HF
EBBO
FO
[JKO
OJFU
BMUJKE
EVJEFMJKL
HFXFFTU
;P
XFSE
FS
JO
IFU
*SBLEFCBU
TPNT
WBO
VJUHFHBBO

dat artikel 100
BBO
EF
,BNFS
FFO
JOTUFNNJOHTSFDIU
UPFLFOU
NBBS
FFO
BOEFSF
LFFS
XPSEU

UFSFDIU

FFO
BOEFS
VJUHBOHTQVOU
HFIBOUFFSE

45

.FU
CFUSFLLJOH
UPU
EF
VJU[FOEJOH
WBO
EF
1BUSJPUT
FO
EF
CFHFMFJEFOEF
NJMJUBJSFO
OBBS

0PTU5VSLJKF
IFFGU
EF
SFHFSJOH
BSUJLFM
100
(SPOEXFU
UFO
POSFDIUF
OJFU
UPFHFQBTU
)FU

CFSPFQ
IJFSCJK
PQ
NAVOWFSQMJDIUJOHFO
TUSPPLU
OJFU
NFU
EF
UFLTU
WBO
IFU
BSUJLFM
OPDI
NFU

EF
POUTUBBOTHFTDIJFEFOJT
FSWBO
0Q
IFU
NJOJTUFSJF
WBO
%FGFOTJF
XPSEU
OPH
TUFFET
IFU
VJU
HBOHTQVOU
HFIBOUFFSE
EBU
CJK
JO[FU
PG
UFSCFTDIJLLJOHTUFMMJOH
WBO
EF
LSJKHTNBDIU
PQ
HSPOE

WBO
WFSESBHTWFSQMJDIUJOHFO
BSUJLFM
100
OJFU
CFIPFGU
UF
XPSEFO
UPFHFQBTU
%F
$PNNJTTJF

EFFMU
EJU
TUBOEQVOU
OJFU
46

"SUJLFM
100
(SPOEXFU
JT
POEVJEFMJKL
PWFS
[JKO
UPFQBTTJOH
JOHFWBM
EF
EBBSJO
CFEPFMEF
JO[FU

PG
UFSCFTDIJLLJOHTUFMMJOH
HFTDIJFEU
PQ
/FEFSMBOET
HSPOEHFCJFE
)FU
5PFUTJOHTLBEFS
2001
TUFMU
EBU
EJU
OJFU
IFU
HFWBM
JT
FO
JT
IJFSPWFS
EVT
XFM
IFMEFS
47

0Q
IFU
CJK
CSJFG
WBO
18 maart 2003
BBO
EF
5XFFEF
,BNFS
NFEFHFEFFMEF
CFTMVJU
XBT
BSUJLFM

100
(SPOEXFU
OJFU
WBO
UPFQBTTJOH
OV
EJU
OJFU
EF
JO[FU
PG
UFSCFTDIJLLJOHTUFMMJOH
WBO
EF

LSJKHTNBDIU
PNWBUUF
48

#JK
IFU
CFTMVJU
PN
BBO
EF
PPSMPH
JO
*SBL
QPMJUJFLF
TUFVO
UF
WFSMFOFO
IFFGU
FFO
FWFOUVFMF

CFOPFNJOH
WBO
NJOJTUFS
%F
)PPQ
4DIFďFS
UPU
TFDSFUBSJTHFOFSBBM
WBO
EF
NAVO geen rol
HFTQFFME

49

%F
$PNNJTTJF
IFFGU
[JDI
CJK
JO[BHF
WBO
TPNNJHF
TUBBUTHFIFJNF
EPDVNFOUFO
BGHFWSBBHE

XFMLF
EF
SFEFMJKLF
[JO
LBO
[JKO
WBO
EF
OPH
TUFFET
EBBSBBO
HFIFDIUF
SVCSJDFSJOH
(FTDIJFE
TDISJKWJOH
FO
XBBSIFJETWJOEJOH
XPSEFO
IJFSNFF
[POEFS
WPMEPFOEF
HSPOE
CFMFNNFSE

)FU
WFSEJFOU
BBOCFWFMJOH
PN
FFO
TUFMTFM
JO
UF
WPFSFO
WBO
QFSJPEJFLF
UPFUTJOH
PG
FFO
EF
SVCSJDFSJOH
WFSBOUXPPSE
JT
)JFS
MJHU
FFO
UBBL
WPPS
EF
"MHFNFFO
3JKLTBSDIJWBSJT
FO
IFU

NJOJTUFSJF
WBO
0OEFSXJKT
$VMUVVS
FO
8FUFOTDIBQ
XBBSPOEFS
IJK
SFTTPSUFFSU

Conclusies 429
BIJLAGE A

Hoofdstuktitel 431
431
#&4-6*5
7"/
%&
.*/*45&313&4*%&/5
.*/*45&3
7"/
"-(&.&/&

;",&/
&/
%&
.*/*45&34
7"/
#6*5&/-"/%4&
;",&/
7"/

%&'&/4*&

&/
7"/
#*//&/-"/%4&
;",&/
&/
,0/*/,3*+,43&-"5*&4
7"/

6
.""35

/3

)06%&/%&
*/45&--*/(
7"/
&&/


$0..*44*&
7"/
0/%&3;0&,
*/45&--*/(4#&4-6*5
$0..*44*&

7"/
0/%&3;0&,
#&4-6*5703.*/(
*3",

%F
.JOJTUFS1SFTJEFOU
.JOJTUFS
WBO
"MHFNFOF
;BLFO
FO
EF
.JOJTUFST
WBO
#VJUFOMBOETF

;BLFO
WBO
%FGFOTJF
FO
WBO
#JOOFOMBOETF
;BLFO
FO
,POJOLSJKLTSFMBUJFT

)BOEFMFOEF
JO
PWFSFFOTUFNNJOH
NFU
IFU
HFWPFMFO
WBO
EF
NJOJTUFSSBBE

Besluiten:
ARTIKEL 1
&S
JT
FFO
POBG IBOLFMJKLF
DPNNJTTJF
EJF
UPU
UBBL
IFFGU
POEFS[PFL
UF
EPFO
OBBS
EF
WPPS
bereiding en besluitvorming in de periode zomer 2002 tot zomer 2003 over de politieke
TUFVO
WBO
/FEFSMBOE
BBO
EF
JOWBM
JO
*SBL
JO
IFU
BMHFNFFO
FO
PWFS
BTQFDUFO
WBO
WPMLFO
SFDIUFMJKLF
BBSE
BTQFDUFO
WBO
EF
JOMJDIUJOHFO
FO
JOGPSNBUJFWPPS[JFOJOH
FO
BTQFDUFO
WBO

WFSNFFOEF
NJMJUBJSF
CFUSPLLFOIFJE
JO
IFU
CJK[POEFS
*O
EJU
POEFS[PFL
XPSEFO
CFUSPL
LFO
BMMF
EPPS
CFJEF
,BNFST
EFS
4UBUFO(FOFSBBM
HFTUFMEF
WSBHFO
EJF
PQ
IFU
POEFSXFSQ

WBO
POEFS[PFL
CFUSFLLJOH
IFCCFO
BMTNFEF
BMMF
WSBHFO
WBO
CFJEF
,BNFST
EFS
4UBUFO
(FOFSBBM
EJF
UJKEFOT
IFU
POEFS[PFL
WBO
EF
DPNNJTTJF
NPHFMJKL
OPH
PWFS
EJU
POEFSXFSQ

XPSEFO
HFTUFME

ARTIKEL 2
"MT
MFEFO
WBO
EF
DPNNJTTJF
XPSEFO
CFOPFNE
m
EF
IFFS
NS
8+.
%BWJET
WPPS[JUUFS
m
NFWSPVX
QSPG
ES
.(8
EFO
#PFS
m
EF
IFFS
QSPG
ES
$
'BTTFVS
m
EF
IFFS
NS
5
,PPQNBOT
m
EF
IFFS
QSPG
ES
/+
4DISJKWFS
m
NFWSPVX
QSPG
ES
.+
4DIXFHNBO
m
EF
IFFS
NS
"1
WBO
8BMTVN

ARTIKEL 3
1
%F
WPPS[JUUFS
POUWBOHU
WPPS
EF
EVVS
WBO
IFU
POEFS[PFL
FFO
WBTUF
WFSHPFEJOH
HFCB
TFFSE
PQ
FFO
BSCFJETEVVSGBDUPS
WBO
100
FO
TBMBSJTTDIBBM
18, trede 10
WBO
#JKMBHF
#

WBO
IFU
#F[PMEJHJOHTCFTMVJU
#VSHFSMJKLF
3JKLTBNCUFOBSFO
1984
2
%F
PWFSJHF
MFEFO
POUWBOHFO
WPPS
EF
EVVS
WBO
IFU
POEFS[PFL
FFO
WBTUF
WFSHPFEJOH

HFCBTFFSE
PQ
FFO
BSCFJETEVVSGBDUPS
WBO
50
FO
TBMBSJTTDIBBM
18, trede 10
WBO
#JKMBHF

#
WBO
IFU
#F[PMEJHJOHTCFTMVJU
#VSHFSMJKLF
3JKLTBNCUFOBSFO
1984

Bijlage A 433
 ARTIKEL 4
1
%F
DPNNJTTJF
SJDIU
IFU
POEFS[PFL
OBBS
FJHFO
JO[JDIU
JO


2
%F
DPNNJTTJF
WFSSJDIU
IBBS
XFSL[BBNIFEFO
PQ
QFSTPPOMJKLF
UJUFM
3
%F
DPNNJTTJF
LBO
[JDI
MBUFO
POEFSTUFVOFO
EPPS
QFSTPOFO
FO
JOTUBOUJFT
EJF
[JK
OP
EJH
BDIU

ARTIKEL 5
1
%F
DPNNJTTJF
JT
CFWPFHE
[JDI
CJOOFO
IFU
LBEFS
WBO
IBBS
UBBL
SFDIUTUSFFLT
UF
XFOEFO
UPU

BMMF
JOTUBOUJFT
FO
QFSTPOFO
EJF
BBO
IFU
VJUWPFSFO
WBO
IBBS
UBBL
FFO
CJKESBHF
LVOOFO
MFWF
SFO
2
%F
DPNNJTTJF
JT
CFWPFHE
PN
LFOOJT
UF
OFNFO
WBO
BMMF
JOGPSNBUJF
EJF
[JK
OPEJH
BDIU

FO
EJF
[JDI
CJOOFO
EF
SFMFWBOUF
PWFSIFJETEJFOTUFO
CFWJOEU
JODMVTJFG
EF
CFTMVJUWPS
NJOH
FO
EF
CFSBBETMBHJOHFO
WBO
WFSHBEFSJOHFO
WBO
EF
NJOJTUFSSBBE
FO
JODMVTJFG
JO
GPSNBUJF
CFSVTUFOE
CJK
EF
JOMJDIUJOHFO
FO
WFJMJHIFJETEJFOTUFO
#VJUFOMBOETF
;BLFO

FO
%FGFOTJF

ARTIKEL 6
%F
DPNNJTTJF
CSFOHU
WPPS
1 november 2009
BBO
POT
FFO
SBQQPSU
VJU
PWFS
IBBS
CFWJOEJO
HFO
FO
EF
EBBSBBO
UF
WFSCJOEFO
DPODMVTJFT
POEFS
HFMJKLUJKEJHF
EPPS[FOEJOH
FO
EBBSNFF

PQFOCBBSNBLJOH
BBO
CFJEF
,BNFST
EFS
4UBUFO(FOFSBBM

ARTIKEL 7
)FU
CFIFFS
WBO
EF
CFTDIFJEFO
CFUSFďFOEF
EF
XFSL[BBNIFEFO
WBO
EF
DPNNJTTJF
HFTDIJFEU

EPPS
IFU
TFDSFUBSJBBU
WBO
EF
DPNNJTTJF
NFU
JOBDIUOFNJOH
WBO
EF
UFS[BLF
HFMEFOEF
CFQB
MJOHFO
%F
CFTDIFJEFO
XPSEFO
OB
CFÌJOEJHJOH
WBO
EF
XFSL[BBNIFEFO
WBO
EF
DPNNJTTJF

PWFSHFESBHFO
BBO
IFU
DFOUSBBM
BSDIJFG
WBO
IFU
NJOJTUFSJF
WBO
"MHFNFOF
;BLFO

ARTIKEL 8
%JU
CFTMVJU
LBO
XPSEFO
BBOHFIBBME
BMT
*OTUFMMJOHTCFTMVJU
DPNNJTTJF
WBO
POEFS[PFL
CF
TMVJUWPSNJOH
*SBL

ARTIKEL 9
%JU
CFTMVJU
USFFEU
JO
XFSLJOH
NFU
JOHBOH
WBO
EF
UXFFEF
EBH
OB
EF
EBHUFLFOJOH
WBO
EF

4UBBUTDPVSBOU
XBBSJO
IFU
XPSEU
HFQMBBUTU
XFSLU
UFSVH
UPU
FO
NFU
25
GFCSVBSJ
2009 en
vervalt met ingang van 1
KBOVBSJ
2010

%JU
CFTMVJU
[BM
NFU
EF
UPFMJDIUJOH
JO
EF
4UBBUTDPVSBOU
XPSEFO
HFQMBBUTU

%&
.*/*45&313&4*%&/5
.JOJTUFS
WBO
"MHFNFOF
;BLFO

%F
.JOJTUFS
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO

434 Bijlage A
%F
.JOJTUFS
WBO
%FGFOTJF

%F
.JOJTUFS
WBO
#JOOFOMBOETF
;BLFO
FO
,POJOLSJKLTSFMBUJFT

Toelichting
0Q
2
GFCSVBSJ
2009
IFFGU
EF
.JOJTUFS1SFTJEFOU
.JOJTUFS
WBO
"MHFNFOF
;BLFO
JO
FFO

CSJFG
BBO
EF
7PPS[JUUFST
WBO
CFJEF
,BNFST
EFS
4UBUFO(FOFSBBM
,BNFSTUVLLFO
**
2008
2009, 31 847
OS
1
FO
,BNFSTUVLLFO
*
20082009, 31 847
"

WPPSHFTUFME
FFO
DPNNJTTJF
WBO

POEFS[PFL
POEFS
WPPS[JUUFSTDIBQ
WBO
EF
IFFS
NS
8+.
%BWJET
PVEQSFTJEFOU
WBO
EF

)PHF
3BBE
EFS
/FEFSMBOEFO
JO
UF
TUFMMFO
NFU
BMT
PQESBDIU
IFU
EPFO
WBO
POEFS[PFL
OBBS

de voorbereiding en besluitvorming tussen zomer 2002 en zomer 2003 over de politieke
TUFVO
WBO
/FEFSMBOE
BBO
EF
JOWBM
JO
*SBL
JO
IFU
BMHFNFFO
FO
PWFS
BTQFDUFO
WBO
WPMLFO
SFDIUFMJKLF
BBSE
BTQFDUFO
WBO
EF
JOMJDIUJOHFO
FO
JOGPSNBUJFWPPS[JFOJOH
FO
BTQFDUFO
WBO

WFSNFFOEF
NJMJUBJSF
CFUSPLLFOIFJE
JO
IFU
CJK[POEFS
*O
EF[F
CSJFG
JT
WPPSUT
WPPSHFTUFME
BMMF

EPPS
CFJEF
,BNFST
HFTUFMEF
FO
OPH
OJFU
CFBOUXPPSEF
WSBHFO
FO
BMMF
NPHFMJKL
OPH
LPNFOEF

WSBHFO
PWFS
EJU
POEFSXFSQ
JO
EF
IBOEFO
WBO
EF
DPNNJTTJF
UF
MFHHFO

;PBMT
UPFHF[FHE
JO
HFOPFNEF
CSJFG
IFFGU
EF
IFFS
%BWJET
EF
DPNNJTTJF
[FMG
OBEFS
TB
NFOHFTUFME
EF
CFOPFNJOH
WBO
EF
PWFSJHF
DPNNJTTJFMFEFO
JO
EJU
CFTMVJU
HFTDIJFEU
PQ
[JKO

BBOCFWFMJOH
5FS
POEFSTUFVOJOH
WBO
EF
DPNNJTTJF
IFFGU
EF
IFFS
%BWJET
BBOHFUSPLLFO

EF
IFFS
ES
++(
WBO
EFS
#SVHHFO
TFDSFUBSJT

NFWSPVX
NS
)
#PT0MMFSNBOO
FFSTUF

BEKVODUTFDSFUBSJT

FO
NFWSPVX
EST
.
-JHOBD
UXFFEF
BEKVODUTFDSFUBSJT


%F
PWFSXFHJOHFO
PQ
HSPOE
XBBSWBO
IFU
LBCJOFU
WPPSTUFMU
FFO
EFSHFMJKLF
DPNNJTTJF
WBO

POEFS[PFL
JO
IFU
MFWFO
UF
SPFQFO
[JKO
WFSNFME
JO
HFOPFNEF
CSJFG
FO
[JKO
JO
IFU
EFCBU

dat op 4
GFCSVBSJ
2009
IJFSPWFS
NFU
EF
5XFFEF
,BNFS
JT
HFIPVEFO
OBEFS
UPFHFMJDIU

5JKEFOT
EJU
EFCBU
JT
EVJEFMJKL
HFXPSEFO
EBU
FFO
NFFSEFSIFJE
WBO
EF
5XFFEF
,BNFS
EFS

4UBUFO(FOFSBBM
HFFO
CFMFUTFM
[JFU
JO
IFU
JOTUFMMFO
WBO
EF[F
DPNNJTTJF
*O
EJU
EFCBU
IFFGU

IFU
LBCJOFU
UPF[FHHJOHFO
HFEBBO
EJF
XPSEFO
VJUHFWPFSE

%F
&FSTUF
,BNFS
IFFGU
IFU
LBCJOFU
CJK
CSJFG
WBO
10
GFCSVBSJ
2009
,BNFSTUVLLFO
*
2008

2009, 31 847
#

CFSJDIU
EBU
PPL
EF[F
JO
NFFSEFSIFJE
HFFO
CFMFUTFM
[JFU
JO
IFU
JOTUFMMFO

WBO
EF[F
DPNNJTTJF

0Q
WFS[PFL
WBO
EF
5XFFEF
,BNFS
NPUJF)BMTFNB
,BNFSTUVLLFO
**
20082009, 31 847,

OS
6

[BM
EF
DPNNJTTJF
XPSEFO
WFS[PDIU
OB
POUWBOHTU
WBO
IBBS
SBQQPSU
EPPS
EF
5XFFEF

,BNFS
CFTDIJLCBBS
UF
[JKO
PN
NFU
EF
5XFFEF
,BNFS
EBBSPWFS
JO
HFTQSFL
UF
HBBO

%&
.*/*45&313&4*%&/5
.JOJTUFS
WBO
"MHFNFOF
;BLFO

%F
.JOJTUFS
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO

%F
.JOJTUFS
WBO
%FGFOTJF

%F
.JOJTUFS
WBO
#JOOFOMBOETF
;BLFO
FO
,POJOLSJKLTSFMBUJFT

Bijlage A 435
 BESLUIT VAN DE MINISTER-PRESIDENT, MINISTER VAN ALGEMENE
ZAKEN, EN DE MINISTERS VAN BUITENLANDSE ZAKEN, VAN DEFEN-
SIE EN VAN BINNENLANDSE ZAKEN EN KONINKRIJKSRELATIES, VAN 28
OKTOBER 2009, NR. 3084260, HOUDENDE WIJZIGING VAN HET INSTEL-
LINGSBESLUIT COMMISSIE VAN ONDERZOEK BESLUITVORMING IRAK

%F
.JOJTUFS1SFTJEFOU
.JOJTUFS
WBO
"MHFNFOF
;BLFO
FO
EF
.JOJTUFST
WBO
#VJUFOMBOETF

;BLFO
WBO
%FGFOTJF
FO
WBO
#JOOFOMBOETF
;BLFO
FO
,POJOLSJKLTSFMBUJFT

Besluit:
ENIG ARTIKEL

In artikel 9
WBO
IFU
*OTUFMMJOHTCFTMVJU
DPNNJTTJF
WBO
POEFS[PFL
CFTMVJUWPSNJOH
*SBL

XPSEU
EF
[JOTOFEF
AWFSWBMU
NFU
JOHBOH
WBO
1
KBOVBSJ
2010
WFSWBOHFO
EPPS
NFU
JOHBOH
WBO

1 maart 2010

%JU
CFTMVJU
[BM
NFU
EF
UPFMJDIUJOH
JO
EF
4UBBUTDPVSBOU
XPSEFO
HFQMBBUTU

De Minister-President,
Minister van Algemene Zaken
J.P. Balkenende

Toelichting
#JK
CSJFG
WBO
8 september 2009
IFFGU
EF
WPPS[JUUFS
WBO
EF
DPNNJTTJF
WBO
POEFS[PFL

CFTMVJUWPSNJOH
*SBL
EF
IFFS
NS
8+.
%BWJET
UF
LFOOFO
HFHFWFO
EBU
IFU
WPPS
EF
DPN
NJTTJF
OJFU
NPHFMJKL
[BM
[JKO
PN
WPPS
PQ
PG
EF
BBOHFLPOEJHEF
EBUVN
WBO
1 november
2009
IBBS
FJOESBQQPSU
BBO
UF
CJFEFO
[JF
PPL
,BNFSTUVLLFO
II, 20092010, 31 847
OS
13


*O
[JKO
CSJFG
OPFNU
EF
IFFS
%BWJET
15
KBOVBSJ
2010
BMT
VJUFSMJKLF
EBUVN
*ONJEEFMT
JT
CF
LFOE
HFXPSEFO
EBU
EF
DPNNJTTJF
IBBS
FJOESBQQPSU
PQ
12
KBOVBSJ
2010
[BM
QSFTFOUFSFO
*O
WFSCBOE
NFU
EJU
VJUTUFM
FO
EF
XFSL[BBNIFEFO
EJF
OB
EF
BBOCJFEJOH
WBO
IFU
FJOESBQ
QPSU
OPH
NPFUFO
XPSEFO
WFSSJDIU
XPSEU
JO
EJU
CFTMVJU
HFSFHFME
EBU
IFU
*OTUFMMJOHTCFTMVJU

DPNNJTTJF
WBO
POEFS[PFL
CFTMVJUWPSNJOH
*SBL
QFS
1 maart 2010
[BM
WFSWBMMFO

De Minister-President,
Minister van Algemene Zaken
J.P. Balkenende

436 Bijlage A
BIJLAGE B

Hoofdstuktitel 437
437
CV van Commissieleden
Mr. W.J.M. Davids
4UVEFFSEF
OPUBSJFFM
SFDIU
FO
/FEFSMBOET
SFDIU
BBO
EF
,BUIPMJFLF
6OJWFSTJUFJU
/JKNFHFO

7BO
1965 tot 1975
XBT
IJK
LBOEJEBBUOPUBSJT
BDIUFSFFOWPMHFOT
JO
)JMWFSTVN
PQ
$VSBÉBP

FO
JO
(SPOJOHFO
7BO
1975 tot 1980
XBT
IJK
XFUFOTDIBQQFMJKL
IPPGEEPDFOU
JO
EF
OPUBSJ
FMF
WBLLFO
BBO
EF
3JKLTVOJWFSTJUFJU
(SPOJOHFO
FO
WBO
1975 tot 1980
SFDIUFS
FO
WJDFQSFTJ
EFOU
WBO
EF
BSSPOEJTTFNFOUTSFDIUCBOL
UF
"TTFO
*O
1986
XFSE
IJK
CFOPFNE
UPU
SBBETIFFS

JO
EF
)PHF
3BBE
XBBSWBO
IJK
WBO
2004 tot 2008
QSFTJEFOU
XBT
5IBOT
JT
IJK
WPPS[JUUFS

WBO
EF
"EWJFTDPNNJTTJF
3FTJUJUVUJFWFS[PFLFO
$VMUVVSHPFEFSFO
FO
5XFFEF
8FSFMEPPS
MPH
)JK
TDISFFG
CPFLFO
FO
UJKETDISJGUBSUJLFMFO
PQ
IFU
HFCJFE
WBO
QSJWBBUSFDIU
FO
PQ
EF

HSFOT
WBO
QSJWBBUSFDIU
NFU
[PXFM
TUSBGSFDIU
BMT
CFMBTUJOHSFDIU
)JK
XBT
WPPS[JUUFS
WBO

EJWFSTF
JOTUFMMJOHFO
PQ
IFU
UFSSFJO
WBO
EF
KFVHE[PSH
FO
UIVJTMP[FO[PSH

Prof. dr. M.G.W. den Boer

4UVEFFSEF
UBBM
FO
MJUFSBUVVSXFUFOTDIBQ
BBO
EF
6OJWFSTJUFJU
WBO
5JMCVSH
FO
QSPNPWFFSEF

JO
IFU
&VSPQFFT
SFDIU
BBO
IFU
&VSPQFFT
6OJWFSTJUBJS
*OTUJUVVU
JO
'MPSFODF
%BBSOB
XFSL
UF
[JK
JO
&EJOCVSHI
-FJEFO
.BBTUSJDIU
5JMCVSH
FO
#SVTTFM
4JOET
2004
JT
[JK
CJK[POEFS

IPPHMFSBBS
WFSHFMJKLFOEF
CFTUVVSTLVOEF
BBO
EF
7SJKF
6OJWFSTJUFJU
"NTUFSEBN
JO
EF
JO
UFSOBUJPOBMJTFSJOH
WBO
EF
QPMJUJFGVODUJF
5FWFOT
JT
[JK
XFUFOTDIBQQFMJKL
EFDBBO
BBO
EF

1PMJUJFBDBEFNJF
UF
"QFMEPPSO
"MT
POEFS[PFLFS
NBBLUF
[JK
EFFM
VJU
WBO
EF
1BSMFNFOUBJSF

&ORVËUFDPNNJTTJF
#JK[POEFSF
0QTQPSJOHTNFUIPEFO
.PNFOUFFM
JT
[JK
MJE
WBO
EF
$PN
NJTTJF
&VSPQFTF
*OUFHSBUJF
WBO
EF
"EWJFTSBBE
*OUFSOBUJPOBMF
7SBBHTUVLLFO
IPPHMFSBBS

BBO
IFU
&VSPQB
$PMMFHF
UF
#SVTTFM
FO
MJE
WBO
EF
LMBOLCPSEHSPFQ
7FSLFOOJOHFO
%FGFOTJF

)BBS
QVCMJDBUJFT
IFCCFO
WPPSOBNFMJKL
CFUSFLLJOH
PQ
UFSSPSJTNFCFTUSJKEJOH
FO
QPMJUJF

FO
KVTUJUJFTBNFOXFSLJOH
JO
&VSPQB

Prof. dr. C. Fasseur

4UVEFFSEF
HFTDIJFEFOJT
FO
SFDIUFO
BBO
EF
6OJWFSTJUFJU
-FJEFO
7BO
1965 tot 1986
XBT
IJK

XFSL[BBN
CJK
IFU
NJOJTUFSJF
WBO
+VTUJUJF
MBBUTUFMJKL
BMT
SBBEBEWJTFVS
WPPS
XFUHFWJOHTBBO
HFMFHFOIFEFO
7BO
1977 tot 1986
XBT
IJK
CJK[POEFS
IPPHMFSBBS
JO
EF
HFTDIJFEFOJT
WBO
EF

8FTU&VSPQFTF
FYQBOTJF
BBO
EF
6OJWFSTJUFJU
-FJEFO
FO
WBO
1986 tot 2001
IPPHMFSBBS
HF
TDIJFEFOJT
WBO
;VJEPPTU"[JÌ
BBO
EF[FMGEF
VOJWFSTJUFJU
7BO
2002 tot 2006
XBT
IJK
SBBET
IFFS
CJK
IFU
HFSFDIUTIPG
JO
"NTUFSEBN
FO
WBO
2003 tot 2007 lid van de Commissie van
5PF[JDIU
PQ
EF
*OMJDIUJOHFO
FO
7FJMJHIFJETEJFOTUFO
)JK
TDISFFG
POEFS
BOEFSF
PWFS
EF
*OEJTDIF
BNCUFOBSFOPQMFJEJOH
1993

FO
QVCMJDFFSEF

EF
UXFFEFMJHF
8JMIFMNJOBCJPHSBêF
19982002

FO
Juliana en Bernhard. Het verhaal van een
huwelijk
2008


Mr. T. Koopmans
4UVEFFSEF
SFDIUFO
BBO
EF
6OJWFSTJUFJU
WBO
"NTUFSEBN
FO
QSPNPWFFSEF
JO
1962 aan deze
VOJWFSTJUFJU
PQ
FFO
BSCFJETSFDIUFMJKL
QSPFGTDISJGU
)JK
XBT
BEWPDBBU
FO
QSPDVSFVS
UF
)BBS
MFN
19531956

XFUHFWFOE
BNCUFOBBS
CJK
IFU
NJOJTUFSJF
WBO
+VTUJUJF
19571962

FO
MJE

WBO
EF
+VSJEJTDIF
%JFOTU
WBO
EF
3BBE
WBO
EF
&VSPQFTF
(FNFFOTDIBQQFO
19621965

*O

de periode 1965 tot 1978
XBT
IJK
IPPHMFSBBS
TUBBUT
FO
BENJOJTUSBUJFSFDIU
BBO
EF
6OJWFS

Bijlage B 439
 TJUFJU
-FJEFO
)JK
XBT
SBBETIFFS
JO
EF
)PHF
3BBE
WBO
1978 tot 1979
FO
BEWPDBBUHFOFSBBM

CJK
EF
)PHF
3BBE
WBO
1990 tot 1997
*O
EF
UVTTFOMJHHFOEF
QFSJPEF
19791990

XBT
IJK

SFDIUFS
JO
IFU
)PG
WBO
+VTUJUJF
WBO
EF
&VSPQFTF
(FNFFOTDIBQ
/B
[JKO
QFOTJPOFSJOH

WFSWVMEF
IJK
HBTUIPPHMFSBBSTDIBQQFO
BBO
EF
VOJWFSTJUFJUFO
WBO
6USFDIU
$BNCSJEHF
FO

(FOU
;JKO
MBBUTUF
CPFL
XBT
EF
SFDIUTWFSHFMJKLFOEF
CFTDIPVXJOH
Courts and Political Insti-
tutions: A Comparative View
;JKO
MBBUTUF
BSUJLFM
XBT
FFO
CJKESBHF
BBO
IFU
#FMHJTDIF
EFCBU

PWFS
DPOGFEFSBMJTNF

Prof. dr. N.J. Schrijver

4UVEFFSEF
/FEFSMBOET
SFDIU
BBO
EF
3JKLTVOJWFSTJUFJU
(SPOJOHFO
)JK
XBT
WBO
1978 tot
1979
KPOHFSFOWFSUFHFOXPPSEJHFS
WBO
/FEFSMBOE
JO
EF
,POJOLSJKLTEFMFHBUJF
OBBS
EF
7FS
FOJHEF
/BUJFT
JO
/FX
:PSL
FO
WBO
1979 tot 1985
XFUFOTDIBQQFMJKL
NFEFXFSLFS
BBO
EF

3JKLTVOJWFSTJUFJU
(SPOJOHFO
7BO
1985 tot 1997
XBT
IJK
WFSCPOEFO
BBO
IFU
*OTUJUVUF
PG

4PDJBM
4UVEJFT
JO
%FO
)BBH
5JKEFOT
EF[F
QFSJPEF
XFSLUF
IJK
WBO
1990 tot 1991
CJK
EF

KVSJEJTDIF
EJFOTU
WBO
EF
7FSFOJHEF
/BUJFT
FO
JO
IFU
CJK[POEFS
EF
7FJMJHIFJETSBBE
0PL

OBN
IJK
EFFM
BBO
FFO
VNNJTTJF
OBBS
*SBL
7BO
1997 tot 2005
XBT
IJK
IPPHMFSBBS
WPMLFO
SFDIU
BBO
EF
7SJKF
6OJWFSTJUFJU
UF
"NTUFSEBN
FO
OBEJFO
IPPHMFSBBS
JOUFSOBUJPOBBM
QV
CMJFLSFDIU
BBO
EF
6OJWFSTJUFJU
-FJEFO
7BO
2002 tot 2004
XBT
IJK
WPPS[JUUFS
WBO
EF
"DB
EFNJD
$PVODJM
PO
UIF
6OJUFE
/BUJPOT
4ZTUFN
JO
/FX
:PSL
)JK
JT
UFWFOT
MJE
WBO
IFU

VNWFSESBHTDPNJUÊ
PQ
IFU
UFSSFJO
WBO
EF
FDPOPNJTDIF
TPDJBMF
FO
DVMUVSFMF
SFDIUFO
WBO

de mens, evenals van de KNAW
FO
WBO
EJWFSTF
BEWJFTDPNNJTTJFT
XBBSPOEFS
WBO
IFU
NJOJT
UFSJF
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO

Prof. dr. M.J. Schwegman

4UVEFFSEF
OJFVXF
FO
UIFPSFUJTDIF
HFTDIJFEFOJT
BBO
EF
6OJWFSTJUFJU
WBO
"NTUFSEBN
NFU
BMT

TQFDJBMJTBUJFT
EF
HFTDIJFEFOJT
WBO
IFU
NPEFSOF
*UBMJÌ
FO
WSPVXFOHFTDIJFEFOJT
/B
IBBS

TUVEJF
XBT
[F
XFSL[BBN
BBO
EF
VOJWFSTJUFJUFO
WBO
-FJEFO
"NTUFSEBN
.BBTUSJDIU
FO

6USFDIU
"BO
EF[F
MBBUTUF
VOJWFSTJUFJU
CF[FUUF
[F
UVTTFO
1997 en 2007
EF
CJK[POEFSF
MFFSTUPFM

7SPVXFOHFTDIJFEFOJT
4JOET
2007
JT
[F
BBO
EJF[FMGEF
VOJWFSTJUFJU
IPPHMFSBBS
A1PMJUJFL
FO

DVMUVVS
JO
EF
MBOHF
UXJOUJHTUF
FFVX
5FWFOT
JT
[F
EJSFDUFVS
WBO
IFU
NIOD
IBBS
IPPGEGVODUJF

EJF
[JK
TJOET
GFCSVBSJ
2007
WFSWVMU
%BBSWÓÓS
WBO
2003 tot en met 2006
XBT
[F
EJSFDUFVS
WBO

IFU
,POJOLMJKL
/FEFSMBOET
*OTUJUVVU
UF
3PNF
;JK
TDISFFG
POEFS
NFFS
FFO
CJPHSBêF
WBO
EF

QFEBHPHF
.BSJB
.POUFTTPSJ
)BBS
IVJEJHF
POEFS[PFL
SJDIU
[JDI
PQ
EF
CFUFLFOJT
WBO
PPS
MPH
FO
PPSMPHTIFSPÐFL
WPPS
IFU
QSPDFT
WBO
OBUJFWPSNJOH

Mr. A.P. van Walsum

8FSLUF
WBO
1963 tot 2001
WPPS
IFU
NJOJTUFSJF
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
)JK
XBT
BNCBT
TBEFVS
JO
5IBJMBOE
7JFUOBN
-BPT
FO
#VSNB
19851989

EJSFDUFVSHFOFSBBM
QPMJUJFLF

[BLFO
19891993

BNCBTTBEFVS
JO
%VJUTMBOE
19931998

FO
MBBUTUFMJKL
QFSNBOFOU
WFSUF
HFOXPPSEJHFS
CJK
EF
7FSFOJHEF
/BUJFT
19982001

*O
1999 en 2000
WFSUFHFOXPPSEJHEF

IJK
/FEFSMBOE
JO
EF
VN7FJMJHIFJETSBBE
/B
[JKO
QFOTJPOFSJOH
XBT
IJK
$MFWFSJOHBIPPH
MFSBBS
BBO
EF
6OJWFSTJUFJU
-FJEFO
20042005

*O
EF
QFSJPEF
WBO
2005 tot 2008
XBT
IJK

QFSTPPOMJKL
HF[BOU
WBO
EF
TFDSFUBSJTHFOFSBBM
WBO
EF
7FSFOJHEF
/BUJFT
WPPS
EF
8FTUFMJKLF

4BIBSB

440 Bijlage B
BIJLAGE C

Hoofdstuktitel 441
441
13050$0-
#&53&''&/%&
)&5
,&//*4/&.&/
7"/
*/'03."5*&
#&
3645&/%
#*+
)&5
.*/*45&3*&
7"/
"-(&.&/&
;",&/
)&5
.*/*4
5&3*&
7"/
#*//&/-"/%4&
;",&/
&/
,0/*/,3*+,43&-"5*&4
)&5

.*/*45&3*&
7"/
#6*5&/-"/%4&
;",&/
&/
)&5
.*/*45&3*&
7"/

%&'&/4*&
%003
%&
$0..*44*&
7"/
0/%&3;0&,
#&4-6*5703.*/(

*3",
$0..*44*&%"7*%4

7&34*&

"13*-

1
*O
EJU
QSPUPDPM
XPSEU
WFSTUBBO
POEFS
NJOJTUFS
EF
NJOJTUFSQSFTJEFOU
NJOJTUFS
WBO

"MHFNFOF
;BLFO
EF
NJOJTUFS
WBO
#JOOFOMBOETF
;BLFO
FO
,POJOLSJKLTSFMBUJFT
EF

NJOJTUFS
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
POEFSTDIFJEFOMJKL
EF
NJOJTUFS
WBO
%FGFOTJF

2
%F
NJOJTUFS
WFSMFFOU
CJOOFO
EF
LBEFST
WBO
EF
POEFS[PFLTPQESBDIU
BMMF
NFEFXFS
LJOH
BBO
EF
DPNNJTTJF
XBBSPOEFS
CFHSFQFO
EF
UPFQBTTJOH
WBO
BSUJLFM
86
UXFFEF
FO

EFSEF
MJE
WBO
EF
8FU
PQ
EF
JOMJDIUJOHFO
FO
WFJMJHIFJETEJFOTUFO
2002
%F
NJOJTUFS

JOTUSVFFSU
IFU
POEFS
IFN
SFTTPSUFSFOEF
QFSTPOFFM
BMMF
XFUUFMJKL
NPHFMJKLF
NFEFXFS
LJOH
UF
HFWFO
BBO
EF
DPNNJTTJF
FO
HFWSBBHEF
HFHFWFOT
EPDVNFOUFO
FO
BOEFSF
HF
HFWFOTESBHFST

FO
JOMJDIUJOHFO
NPOEFMJOHF
JOGPSNBUJF

DPOGPSN
IFU
POEFSIBWJHF

QSPUPDPM
BBO
EF
DPNNJTTJF
UFS
CFTDIJLLJOH
UF
TUFMMFO
)FU
UFS
CFTDIJLLJOH
TUFMMFO

WBO
HFWSBBHEF
HFHFWFOT
WJOEU
QMBBUT
EPPS
NJEEFM
WBO
WFSTUSFLLJOH
PG
IFU
WFSMFOFO

WBO
JO[BHF
UFS
QMBBUTF
7PPS
[PWFS
EBU
JO
[JKO
WFSNPHFO
MJHU
[BM
EF
NJOJTUFS
FS
PPL

WPPS
[PSH
ESBHFO
EBU
EPPS
WPPSNBMJHF
NFEFXFSLFST
FO
BOEFSF
QFSTPOFO
EJF
JO
EF

POEFS[PFLTQFSJPEF
CFUSPLLFO
XBSFO
CJK
EF
UF
POEFS[PFLFO
BBOHFMFHFOIFEFO
NBBS

UIBOT
OJFU
NFFS
POEFS
IFN
SFTTPSUFSFO
BMMF
NPHFMJKLF
NFEFXFSLJOH
XPSEU
HFHF
WFO

3
.FU
CFUSFLLJOH
UPU
JOGPSNBUJF
BG LPNTUJH
WBO
CVJUFOMBOETF
JOMJDIUJOHFO
FO
WFJMJH

IFJETEJFOTUFO
XFMLF
JT
POEFSXPSQFO
BBO
EF
EFSEF
QBSUJKSFHFM
UIJSE
QBSUZ
QSJODJQMF


EBOXFM
JOGPSNBUJF
POEFSXPSQFO
BBO
CJOEFOEF
CPOEHFOPPUTDIBQQFMJKLF
PG
JOUFSOB
UJPOBMF
BGTQSBLFO
WJOEU
WFSTUSFLLJOH
WBO
WFSMFOJOH
WBO
JO[BHF
JO
FO
QVCMJDBUJF
EPPS

EF
EFTCFUSFďFOEF
JOGPSNBUJF
BBO
EF
DPNNJTTJF
TMFDIUT
QMBBUT
JOEJFO
WBO
EF
EFTCF
USFďFOEF
CVJUFOMBOETF
EJFOTU
PG
QBSUOFS
EBBSWPPS
UPFTUFNNJOH
JT
WFSLSFHFO

4
%F
DPNNJTTJF
JT
WFSQMJDIU
EF
WFSLSFHFO
JOGPSNBUJF
EJF
EBBSWPPS
HFMFU
PQ
EF
BSUJLF
len 10 en 11
WBO
EF
8FU
PQFOCBBSIFJE
WBO
CFTUVVS
FO
EF
BSUJLFMFO
15, 85 en 86 van de
8FU
PQ
EF
JOMJDIUJOHFO
FO
WFJMJHIFJETEJFOTUFO
2002 in aanmerking komt, vertrou
XFMJKL
UF
CFIBOEFMFO
UF
BSDIJWFSFO
FO
TUBBUTHFIFJNF
JOGPSNBUJF
UF
CFWFJMJHFO
PWFS
FFOLPNTUJH
IFU
CFQBBMEF
JO
IFU
#FTMVJU
WPPSTDISJGU
JOGPSNBUJFCFWFJMJHJOH
SJKLTEJFOTU

m
CJK[POEFSF
JOGPSNBUJF
VIRBI

%F
XFSLPNHFWJOH
WBO
EF
DPNNJTTJF
EJFOU
UF
WPM
EPFO
BBO
EF
CFQBMJOHFO
WBO
IFU
VIRBI
XBBSPOEFS

m
FS
JT
FFO
BGHFTMPUFO
XFSLSVJNUF
NFU
FFO
LMVJT
m
FS
JT
FFO
CFWFJMJHE
DPNQVUFSOFUXFSL
m
FS
XPSEFO
HFFO
EPDVNFOUFO
FO
BOEFSF
HFHFWFOTESBHFST
BDIUFSHFMBUFO
PQ
EF
XFSL
QMFL
DMFBO
EFTL
QPMJDZ

m
FS
WJOEU
HFFO
EVQMJDBUJF
WBO
EFQBSUFNFOUBBM
WFSUSPVXFMJKLF
FO
TUBBUTHFIFJNF
EPDV
menten en gegevensdragers plaats,
m
EFQBSUFNFOUBBM
WFSUSPVXFMJKLF
FO
TUBBUTHFIFJNF
EPDVNFOUFO
FO
HFHFWFOTESBHFST

CMJKWFO
JO
EF
XFSLSVJNUF
WBO
EF
DPNNJTTJF

Bijlage C 443
 5
0Q
EF
WPPS[JUUFS
FO
EF
MFEFO
WBO
EF
DPNNJTTJF
BMTNFEF
PQ
EF
QFSTPOFO
CFEPFME
JO

artikel 4
EFSEF
MJE
WBO
IFU
*OTUFMMJOHTCFTMVJU
DPNNJTTJF
WBO
POEFS[PFL
CFTMVJUWPS
NJOH
*SBL
SVTU
JO
EJU
WFSCBOE
FFO
HFIFJNIPVEJOHTQMJDIU
UFS
[BLF
XBBSWBO
[JK
FFO

WFSLMBSJOH
EJFOFO
UF
POEFSUFLFOFO

6
%F
GVODUJFT
WBO
EF
WPPS[JUUFS
FO
EF
MFEFO
WBO
EF
DPNNJTTJF
BMTNFEF
EF
GVODUJFT
WBO

de personen, bedoeld in artikel 4
EFSEF
MJE
WBO
IFU
*OTUFMMJOHTCFTMVJU
DPNNJTTJF
WBO

POEFS[PFL
CFTMVJUWPSNJOH
*SBL
XPSEFO
DPOGPSN
IFU
CFQBBMEF
JO
BSUJLFM
3 van de
8FU
WFJMJHIFJETPOEFS[PFLFO
BBOHFXF[FO
BMT
WFSUSPVXFOTGVODUJFT
"
GVODUJFT
XBBS
CJK
LFOOJT
NBH
XPSEFO
HFOPNFO
WBO
UPU
FO
NFU
4UH
;&&3
(&)&*.
HFSVCSJ
DFFSEF
JOGPSNBUJF

%F
EPPS
EF
EJFOTUFO
BGHFHFWFO
WFSLMBSJOHFO
WBO
HFFO
CF[XBBS

WPPS
IFU
LVOOFO
WFSWVMMFO
WBO
EF[F
GVODUJFT
XPSEFO
XFEFS[JKET
FSLFOE

7
%F
NJOJTUFS
XJKTU
FFO
BNCUFOBBS
BBO
BMT
BBOTQSFFLQVOU
WPPS
EF
DPNNJTTJF
)FU
UFS

CFTDIJLLJOH
TUFMMFO
WBO
JOGPSNBUJF
BBO
EF
DPNNJTTJF
WJOEU
BMUJKE
QMBBUT
EPPS
UVT
TFOLPNTU
PG
JO
BBOXF[JHIFJE
WBO
EF[F
BNCUFOBBS
PG
EJFOT
QMBBUTWFSWBOHFS

8
)FU
DPODFQUWFSTMBH
FO
BOEFSF
EPPS
EF
DPNNJTTJF
WFSWBBSEJHEF
TUVLLFO
XPSEFO

voorzover daarin AIVD
PG
MIVD
PG
BOEFSF
TUBBUTHFIFJN
HFSVCSJDFFSEF
JOGPSNBUJF
JT

WFSXFSLU
WÓÓS
PQFOCBBSNBLJOH
UFS
JO[BHF
BBO
EF
NJOJTUFS
HFHFWFO
PN
UF
CF[JFO
PG

JO
EF
CFUSFďFOEF
QBTTBHFT
TUBBUTHFIFJNF
JOGPSNBUJF
JT
WBTUHFMFHE
*OEJFO
EBU
OBBS
EF

NFOJOH
WBO
EF
NJOJTUFS
IFU
HFWBM
JT
WJOEU
EBBSPWFS
PWFSMFH
QMBBUT
UVTTFO
EF
NJOJTUFS

FO
EF
WPPS[JUUFS
WBO
EF
DPNNJTTJF
5PU
IFU
NPNFOU
EBU
PWFS
PQFOCBBSNBLJOH
JT

CFTMJTU
CFIBOEFMU
EF
DPNNJTTJF
EF[F
QBTTBHFT
WFSUSPVXFMJKL

9
*OEJFO
PWFS
EF
UPFQBTTJOH
WBO
EJU
QSPUPDPM
JO
FFO
CFQBBME
HFWBM
WFSTDIJM
WBO
JO[JDIU

POUTUBBU
WJOEU
PWFSMFH
QMBBUT
UVTTFO
EF
NJOJTUFS
FO
EF
WPPS[JUUFS
WBO
EF
DPNNJTTJF

%F
4FDSFUBSJT(FOFSBBM
WBO
IFU
NJOJTUFSJF
EBU
EF
UF
CFTQSFLFO
JOGPSNBUJF
BBOHBBU

OFFNU
EFFM
BBO
IFU
PWFSMFH

10
%F
DPNNJTTJF
LBO
CFTDIJLLFO
PWFS
FFO
CVEHFU
EBU
XPSEU
WFSTUSFLU
EPPS
IFU
NJOJT
UFSJF
WBO
"MHFNFOF
;BLFO

%&
.*/*45&313&4*%&/5
.*/*45&3
7"/
"-(&.&/&
;",&/

%&
.*/*45&3
7"/
#*//&/-"/%4&
;",&/
&/
,0/*/,3*+,43&-"5*&4

%&
.*/*45&3
7"/
#6*5&/-"/%4&
;",&/

%&
.*/*45&3
7"/
%&'&/4*&

%&
7003;*55&3
7"/
%&
$0..*44*&
7"/
0/%&3;0&,
#&4-6*5703
.*/(
*3",

444 Bijlage C
BIJLAGE D

Hoofdstuktitel 445
445
Geraadpleegde archieven

MINISTERIE VAN ALGEMENE ZAKEN

%PTTJFST
CFUSFLLJOH
IFCCFOEF
PQ
*SBL

MINISTERIE VAN BUITENLANDSE ZAKEN

"NCBTTBEF
8BTIJOHUPO

#VSFBV
SG

$PEFCFSJDIUFO
BG LPNTUJH
WBO
EF
BNCBTTBEFT
UF
"NNBO
"OLBSB
#BHEBE
#FSMJKO

-POEFO
1BSJKT
5FIFSBO
8BTIJOHUPO

$PEFCFSJDIUFO
BG LPNTUJH
WBO
EF
QFSNBOFOUF
WFSUFHFOXPPSEJHFST
CJK
EF
EU, NAVO, VN
/FX
:PSL
VN
8FOFO

DAM
DGPZ
DJZ
JODM
EBUBCBTF
DJZNFNPSBOEB

DVB
DVF
DWH
PV
CJK
EF
NAVO
PV
CJK
EF
VN
UF
/FX
:PSL

MINISTERIE VAN DEFENSIE

#VSFBV
SG
COCB
DAB
JOCFHSFQFO
DPMMFDUJFT
TUBG CFIBOEFMBBST

%FGFOTJFSBBE

%FGFOTJFTUBG
DJZ, inbegrepen dossiers Host Nation Support
DOC
ICOSCO

1PMJUJFL
#FSBBE
SG-DG
#FSBBE

KONINKLIJKE MARINE
BDZ
0QFSBUJPOFMF
4UBWFO6JU[FOEJOH

$PNNBOEBOU
;FFTUSJKELSBDIUFO
TUVLLFO
NCU
)S
.T
8BMSVT

.BSJOFTUBG
0QFSBUJÌO

4DIFFQTKPVSOBBM
)S
.T
7BO
/FT

KONINKLIJKE LANDMACHT

-BOENBDIUTUBG
0QFSBUJÌO

NATCO

Bijlage D 447
 KONINKLIJKE LUCHTMACHT

0QFSBUJFDFOUSVN
,-V

STL

ARCHIEF MIVD

MINISTERIE VAN BINNENLANDSE ZAKEN EN KONINKRIJKSRELATIES

%PTTJFST
CFUSFLLJOH
IFCCFOEF
PQ
*SBL

ARCHIEF AIVD

MINISTERIE VAN ECONOMISCHE ZAKEN

%PTTJFST
CFUSFLLJOH
IFCCFOEF
PQ
*SBL

TWEEDE KAMER

"SDIJFG
WBO
EF
DPNNJTTJF
WPPS
EF
*OMJDIUJOHFO
FO
7FJMJHIFJETEJFOTUFO

ARCHIEVEN VAN POLITIEKE PARTIJEN

(FMVJETCBOEFO
WFSHBEFSJOHFO
WBO
EF
1WE"5XFFEF
,BNFSGSBDUJF


/PUVMFO
WBO
EF
CDAGSBDUJFDPNNJTTJF
#VJUFOMBOETF
;BLFO

/PUVMFO
WBO
EF
5XFFEF
,BNFSGSBDUJF
WBO
IFU
CDA

/PUVMFO
WBO
IFU
QBSUJKCFTUVVS
WBO
EF
VVD

7FSHBEFSTUVLLFO
WBO
IFU
1WE"QBSUJKCFTUVVS

448 Bijlage D
BIJLAGE E

Hoofdstuktitel 449
449
Geraadpleegde personen
14 april 2009

)"'.0
WBO
.JFSMP
PVENJOJTUFS
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
21 april 2009
-+
#SJOLIPSTU
PVENJOJTUFS
WBO
LNV
FO
WBO
&DPOPNJTDIF
;BLFO
21 april 2009
3
3ZBO
WPPSNBMJH
BNCBTTBEFVS
WBO
*FSMBOE
CJK
EF
VN
3
KVOJ
2009

3"
,PPMF
PVEWPPS[JUUFS
1WE"
15
KVOJ
2009

%+
WBO
EFO
#FSH
WPPSNBMJH
QFSNBOFOUF
WFSUFHFOXPPSEJHFS

CJK
EF
VN
16
KVOJ
2009

%+
#BSUI
WPPSNBMJH
TFDSFUBSJTHFOFSBBM
%FGFOTJF
17
KVOJ
2009

7+.
,POJOHTCFSHFS
WPPSNBMJH
EJSFDUFVS
DJZ
#VJUFOMBOETF

;BLFO
17
KVOJ
2009
/.
#MPLLFS
NFEFXFSLFS
DJZ
#VJUFOMBOETF
;BLFO
FO


,POJOLSJKLTSFMBUJFT
18
KVOJ
2009

+8
)PMUTMBH
WPPSNBMJH
TFDSFUBSJTHFOFSBBM
#JOOFOMBOETF

;BLFO
FO
,POJOLSJKLTSFMBUJFT
22
KVOJ
2009

))
4JCMFT[
WPPSNBMJH
EJSFDUFVSHFOFSBBM
1PMJUJFLF
;BLFO

#VJUFOMBOETF
;BLFO
23
KVOJ
2009

#+
WBO
&FOFOOBBN
PVEBNCBTTBEFVS
JO
8BTIJOHUPO
23
KVOJ
2009

.
1BUJKO
PVEBNCBTTBEFVS
CJK
EF
NAVO
24
KVOJ
2009

5I#-
#PU
WPPSNBMJH
QMBBUTWFSWBOHFOE
IPPGE
AIVD
24
KVOJ
2009

)
4JFQFM
WPPSNBMJH
BEKVODUEJSFDUFVS
7PPSMJDIUJOH

#JOOFOMBOETF
;BLFO
FO
,POJOLSJKLTSFMBUJFT
26
KVOJ
2009

-''
$BTUFMFJKO
%JSFDUFVS
"MHFNFOF
#FMFJET[BLFO
%FGFOTJF
29
KVOJ
2009

4
WBO
)VMTU
WPPSNBMJH
IPPGE
AIVD
29
KVOJ
2009

+"
WBO
3FJKO
WPPSNBMJH
EJSFDUFVS
MIVD
30
KVOJ
2009
#
%FEEFO
WPPSNBMJH
EJSFDUFVS
MIVD
30
KVOJ
2009
$
WBO
%VJKWFOEJKL
PVE#FWFMIFCCFS
EFS
;FFTUSJKELSBDIUFO
30
KVOJ
2009

8+
,VJKLFO
WPPSNBMJH
TFDSFUBSJTHFOFSBBM
"MHFNFOF
;BLFO
2
KVMJ
2009

'
-FJKOTF
WPPSNBMJH
JOGPSNBUFVS

2
KVMJ
2009
+8
3FNLFT
PVENJOJTUFS
WBO
#JOOFOMBOETF
;BLFO
FO

,POJOLSJKLTSFMBUJFT
3
KVMJ
2009

'".
.BKPPS
WPPSNBMJH
TFDSFUBSJTHFOFSBBM
#VJUFOMBOETF
;BLFO
6
KVMJ
2009

+1)
%POOFS
PVENJOJTUFS
WBO
+VTUJUJF
FO
WPPSNBMJH
JOGPSNBUFVS
6
KVMJ
2009

)(+
,BNQ
PVENJOJTUFS
WBO
%FGFOTJF
7
KVMJ
2009

#3
#PU
PVENJOJTUFS
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
7
KVMJ
2009

+1
#BMLFOFOEF
NJOJTUFSQSFTJEFOU
8
KVMJ
2009

.+"
WBO
EFS
)PFWFO
PVENJOJTUFS
WBO
0OEFSXJKT
$VMUVVS

FO
8FUFOTDIBQ
8
KVMJ
2009

.+.
7FSIBHFO
WPPSNBMJH
GSBDUJFWPPS[JUUFS
CDA
9
KVMJ
2009

8+
#PT
WPPSNBMJH
GSBDUJFWPPS[JUUFS
1WE"
9
KVMJ
2009

+(
EF
7SJFT
WPPSNBMJH
QPMJUJFL
BTTJTUFOU
WBO
EF
NJOJTUFS
president
13
KVMJ
2009

++
WBO
"BSUTFO
PVENJOJTUFS
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
FO

WPPSNBMJH
GSBDUJFWPPS[JUUFS
VVD
14
KVMJ
2009

)
#PEEFOT
)PTBOH
NFEFXFSLFS
DJZ
%FGFOTJF
14
KVMJ
2009
4
:CFNB
WPPSNBMJH
EJSFDUFVS
DJZ
%FGFOTJF
15
KVMJ
2009

$
WBO
EFS
,OBBQ
PVETUBBUTTFDSFUBSJT
WBO
%FGFOTJF

Bijlage E 451
 15
KVMJ
2009

-
-JKO[BBE
QMBBUTWFSWBOHFOE
EJSFDUFVS
DJZ
#VJUFOMBOETF
;BLFO
25 augustus 2009

+#
'SBOU[FO
WPPSNBMJH
CFMFJETNFEFXFSLFS
DAM
#VJUFOMBOETF

;BLFO
25 augustus 2009

-
,SPPO
PVEDIFG
%FGFOTJFTUBG
25 augustus 2009

"
WBO
-PPQJL
WPPSNBMJH
CFMFJETNFEFXFSLFS
DAM
#VJUFO
MBOETF
;BLFO
26 augustus 2009

(1
WBO
EF
#FFL
WPPSNBMJH
SBBEBEWJTFVS
"MHFNFOF
;BLFO
26 augustus 2009

+
3FJOUKFT
WPPSNBMJH
[BBLHFMBTUJHEF
JO
#BHEBE
*SBL

27 augustus 2009

"(
,PFOEFST
WPPSNBMJH
CVJUFOMBOEXPPSEWPFSEFS
1WE"
GSBDUJF

27 augustus 2009

))
-JFCSFHT
WPPSNBMJH
DPNNBOEBOU
)S
.T
8BMSVT
28 augustus 2009

"(%
WBO
0TDI
WPPSNBMJH
TPVTDIFG
0QFSBUJÌO

28 augustus 2009

38
3FFGNBO
WPPSNBMJH
DPNNBOEBOU
'16TRVBESPO
31 augustus 2009

.3
+PDIFNT
WPPSNBMJH
EJSFDUFVS
DVB,
#VJUFOMBOETF
;BLFO
31 augustus 2009

3
4XBSUCPM
WPPSNBMJH
SBBEBEWJTFVS
"MHFNFOF
;BLFO
1 september 2009

.
EFO
)POE
WPPSNBMJH
EJSFDUFVS
DAM
#VJUFOMBOETF
;BLFO
1 september 2009

+
3P[JOH
WPPSNBMJH
XBQFOJOTQFDUFVS
UNMOVIC
1 september 2009

3,
7JTTFS
WPPSNBMJH
QMBBUTWFSWBOHFOE
TFDSFUBSJTHFOFSBBM

"MHFNFOF
;BLFO
2 september 2009

8
(FFSUT
WPPSNBMJH
SBBEBEWJTFVS
"MHFNFOF
;BLFO
2 september 2009

)
#MJY
WPPSNBMJH
IPPGE
UNMOVIC
14 september 2009

,$IS
WBO
,FTUFSFO
PVEEJSFDUFVS
VN en Internationale
'JOBODJÌMF
*OTUFMMJOHFO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
15 september 2009

")
,PSUIBMT
PVENJOJTUFS
WBO
%FGFOTJF
21 september 2009

+(
EF
)PPQ
4DIFďFS
PVENJOJTUFS
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
22 september 2009

$.+
,SÕOFS
PVEBNCBTTBEFVS
JO
1BSJKT
22 september 2009

1I
4BOET
#SJUT
EFTLVOEJHF
JOUFSOBUJPOBBM
QVCMJFLSFDIU

452 Bijlage E
BIJLAGE F

Hoofdstuktitel 453
Chronologie naar Nederlandse tijdrekening

1990
augustus 2
*SBL
CF[FU
,PFXFJU
%F
7FJMJHIFJETSBBE
WFSPPSEFFMU
NFU
SFTPMV
tie 660
EF
JOWBTJF
FO
FJTU
PONJEEFMMJKLF
UFSVHUSFLLJOH
augustus 6 Resolutie 661
EF
7FJMJHIFJETSBBE
OFFNU
FFO
PNWBOHSJKL
QBLLFU

TBODUJFNBBUSFHFMFO
UFHFO
*SBL
BBO
augustus 13
)FU
LBCJOFU
CFTMVJU
GSFHBUUFO
OBBS
EF
(PMGSFHJP
UF
[FOEFO

om onder WEUWMBH
UPF
UF
[JFO
PQ
EF
IBOEIBWJOH
WBO
IFU
VN
FNCBSHP
UFHFO
*SBL
november 29 Resolutie 678
NBDIUJHU
MJETUBUFO
all necessary means te gebruiken
om naleving door Irak van resolutie 660
BG
UF
EXJOHFO

1991
KBOVBSJ
16
0QFSBUJF
Desert Storm
CFHJOU
NFU
BMT
EPFM
EF
CF[FUUJOH
WBO
,PF
XFJU
EPPS
*SBL
POHFEBBO
UF
NBLFO
GFCSVBSJ
8
%F
/FEFSMBOETF
SFHFSJOH
HBBU
BLLPPSE
NFU
IFU
TUVSFO
WBO

1BUSJPUT
OBBS
5VSLJKF
FO
*TSBÌM

GFCSVBSJ
28

0ďFOTJFWF
PQFSBUJFT
UFHFO
EF
*SBBLTF
TUSJKELSBDIUFO
XPSEFO

CFÌJOEJHE
april 3 Resolutie 687
EXJOHU
*SBL
UF
BBOWBBSEFO
PN
POWPPSXBBSEFMJKL

FO
POEFS
JOUFSOBUJPOBBM
UPF[JDIU
[JKO
MVW
FO
CBMMJTUJTDIF
SB
LFUUFO
NFU
FFO
SFJLXJKEUF
WBO
NFFS
EBO
150 km te vernietigen,
FWFOBMT
EF
EBBSWPPS
CFTUFNEF
QSPEVDUJFGBDJMJUFJUFO
%F
SFTPMV
UJF
WPPS[JFU
JO
FFO
TZTUFFN
WBO
UPF[JDIU
april 6 Irak aanvaardt resolutie 687
april 10
%F
7FSFOJHEF
4UBUFO
FO
IFU
7FSFOJHE
,POJOLSJKL
TUFMMFO
FFO

OPëZ[POF
JO
CPWFO
/PPSE*SBL
april 17
/FEFSMBOE
CFSFJEU
[JDI
WPPS
PN
NFU
NBSJOJFST
FO
HFOJF
IVMQ

UF
CJFEFO
BBO
EF
,PFSEFO
JO
/PPSE*SBL
BMT
POEFSEFFM
WBO
EF

operatie Provide Comfort
KVOJ
9 UNSCOM
WBOHU
BBO
NFU
JOTQFDUJFT
JO
*SBL
KVMJ
6 IAEA
WBOHU
BBO
NFU
JOTQFDUJFT
JO
*SBL
KVMJ
15
)FU
NBSJOJFSTCBUBMKPO
EBU
QBSUJDJQFFSU
JO
PQFSBUJF
Provide
Comfort
XPSEU
UFSVHHFUSPLLFO
VJU
*SBL
&FO
EFFM
FSWBO
NBBLU

nog tot 27
TFQUFNCFS
EFFM
VJU
WBO
EF
JO
5VSLJKF
HFTUBUJPOFFSEF

JOUFSWFOUJFNBDIU
september 19 Resolutie 712
WBO
EF
7FJMJHIFJETSBBE
SPFQU
m
POEFS
WFSXJK[JOH

OBBS
FFSEFSF
SFTPMVUJFT
m
PQ
UPU
EF
WFSLPPQ
POEFS
UPF[JDIU
WBO

EF
7FSFOJHEF
/BUJFT
WBO
FFO
WPPSBG
WBTUHFTUFME
NBYJNVN
WPMVNF
*SBBLTF
PMJF
*SBL
XFJHFSU
NFEFXFSLJOH

Bijlage F 455
 1992
augustus 14
"NFSJLBBOTF
NJOJTUFS
WBO
%FGFOTJF
$IFOFZ
WFSLMBBSU
EBU
ADBQ
UVSJOH
4BEEBN
XPVMEOU
CF
XPSUI
BEEJUJPOBM
īĩ
DBTVBMUJFT
PS

UIF
SJTL
PG
HFUUJOH
CPHHFE
EPXO
JO
UIF
QSPCMFNT
PG
USZJOH
UP

UBLF
PWFS
BOE
HPWFSO
*SBR
augustus 26
%F
7FSFOJHEF
4UBUFO
LPOEJHFO
FFO
OPëZ[POF
BBO
CPWFO
;VJE
*SBL

1993
KBOVBSJ
7
*SBL
XFJHFSU
[JKO
MVDIUWFSEFEJHJOH
VJU
EF
[VJEFMJKLF
OPëZ[POF

XFH
UF
IBMFO
KBOVBSJ
1318
%F
7FSFOJHEF
4UBUFO
IFU
7FSFOJHE
,POJOLSJKL
FO
'SBOLSJKL

WPFSFO
MVDIUBBOWBMMFO
VJU
PQ
EF
*SBBLTF
MVDIUWFSEFEJHJOH

1995
april 14 Resolutie 986
NBDIUJHU
TUBUFO
EF
JOWPFS
WBO
PMJF
FO
PMJFQSP
EVDUFO
BG LPNTUJH
VJU
*SBL
UPF
UF
TUBBO
ABMT
UJKEFMJKLF
NBBUSFHFM

PN
JO
EF
IVNBOJUBJSF
CFIPFGUFO
WBO
EF
*SBBLTF
CFWPMLJOH
UF

WPPS[JFO
UPU
EF
OBMFWJOH
EPPS
*SBL
WBO
EF
SFMFWBOUF
7FJMJH
IFJETSBBESFTPMVUJFT
augustus 7
)PFTTFJO
,BNBM
4BEEBN
)PFTTFJOT
TDIPPO[PPO
POUIVMU
IFU

CFTUBBO
WBO
*SBLT
CJPMPHJTDIFXBQFOQSPHSBNNB

1996
mei 20
4BEEBN
)PFTTFJO
BBOWBBSEU
VJUWPFSJOH
WBO
SFTPMVUJF
986
14
april 1995

IFUHFFO
MFJEU
UPU
EF
TUBSU
WBO
IFU
PMJFWPPSWPFETFM
QSPHSBNNB
WBO
EF
7FSFOJHEF
/BUJFT

1998
GFCSVBSJ
13
%F
/FEFSMBOETF
SFHFSJOH
MBBU
EF
4UBUFO(FOFSBBM
XFUFO
EBU
[JK

[JDI
WPPSCFSFJEU
PQ
EF
JO[FU
WBO
NJMJUBJSF
NJEEFMFO
WPPS
IFU

geval een politieke oplossing rond de volledige naleving van
*SBL
WBO
EF
7FJMJHIFJETSBBESFTPMVUJFT
VJUCMJKGU
GFCSVBSJ
19
*O
IFU
PWFSMFH
NFU
EF
5XFFEF
,BNFS
JT
EF
WSBBH
BBO
EF
PSEF
PG

JO
IFU
HFWBM
WBO
NJMJUBJS
JOHSJKQFO
FFO
OJFVXF
7FJMJHIFJETSBBE
SFTPMVUJF
OPEJH
JT
PG
EBU
CFTUBBOEF
SFTPMVUJFT
WPMTUBBO
november 19
%F
*SBBLTF
WJDFQSFTJEFOU
WFSLMBBSU
EF
NJTTJF
WBO
UNSCOM als
CFÌJOEJHE
EFDFNCFS
16
%F
VNXBQFOJOTQFDUFVST
XPSEFO
UFSVHHFUSPLLFO
VJU
*SBL
EFDFNCFS
1619

%F
7FSFOJHEF
4UBUFO
FO
IFU
7FSFOJHE
,POJOLSJKL
WPFSFO
PQFSB
tie Desert Fox
VJU
NFU
BMT
EPFM
EF
*SBBLTF
QSPEVDUJFDBQBDJUFJU
WBO

MVW
UF
USFďFO

456 Bijlage F
1999
KBOVBSJ
25 UNSCOM
SBQQPSUFFSU
EF
7FJMJHIFJETSBBE
EBU
IFU
OJFU
NPHFMJKL
JT

IFU
CJPMPHJTDIFXBQFOQSPHSBNNB
WBO
*SBL
[PEBOJH
UF
WFSJêÌSFO

EBU
EF
JOTQFDUJFT
BMT
WPMUPPJE
LVOOFO
XPSEFO
CFTDIPVXE
*SBL

CF[JU
OPH
TUFFET
EF
JOEVTUSJÌMF
DBQBDJUFJU
FO
EF
LFOOJT
PN
EF[F

XBQFOT
UF
GBCSJDFSFO
GFCSVBSJ
8 IAEA
LPNU
NFU
FFO
BGTMVJUFOE
SBQQPSU
PWFS
EF
POUNBOUFMJOH

WBO
*SBLT
OVDMFBJSF
QSPHSBNNB
5BM
WBO
WSBHFO
[JKO
OPH
POCF
BOUXPPSE
PNEBU
OJFU
BMUJKE
UFS
QMFLLF
JOTQFDUJFT
LPOEFO
XPS
EFO
VJUHFWPFSE
%F
UFDIOJTDIF
EPDVNFOUBUJF
WBO
IFU
OVDMFBJSF

QSPHSBNNB
JT
OJFU
WPMMFEJH
EFDFNCFS
17
.FU
SFTPMVUJF
1284
TUFMU
EF
7FJMJHIFJETSBBE
UNMOVIC in, dat
WFSBOUXPPSEFMJKL
XPSEU
WPPS
EF
WFSJêDBUJF
WBO
*SBLT
POUXBQF
OJOHTWFSQMJDIUJOHFO

2000
GFCSVBSJ
11
1SFTJEFOUTLBOEJEBBU
#VTI
WFSLMBBSU
EBU
IJK
BMT
QSFTJEFOU
[FLFS

zal stellen dat Irak geen MVW
POUXJLLFMU

2001
KBOVBSJ
18
5XFF
EBHFO
WPPS
[JKO
JOBVHVSBUJF
[FHU
#VTI
EBU
EF
POUEFLLJOH

EBU
4BEEBN
)PFTTFJO
MVW
POUXJLLFMU
SFEFO
LBO
[JKO
WPPS

FFO
BBOWBM
KBOVBSJ
20
(FPSHF
8
#VTI
XPSEU
QSFTJEFOU
WBO
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
GFCSVBSJ
16
#SJUTF
FO
"NFSJLBBOTF
WMJFHUVJHFO
WBMMFO
WPPS
EF
FFSTUF
NBBM

sinds 1998
EPFMFO
CVJUFO
EF
OPëZ[POF
BBO

GFCSVBSJ
24
%F
"NFSJLBBOTF
NJOJTUFS
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
1PXFMM
[FHU

JO
&HZQUF
EBU
*SBL
HFFO
MVW
WBO
FOJHF
CFUFLFOJT
IFFGU
POUXJL
LFME
maart 14
.JOJTUFS
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
7BO
"BSUTFO
JOGPSNFFSU
EF

5XFFEF
,BNFS
PWFS
EF
OPëZ[POF
CPWFO
*SBL
5VTTFO
1991
en 1998
XBT
TMFDIUT
JODJEFOUFFM
TQSBLF
WBO
CFTDIJFUJOH
WBO

QBUSPVJMMFWMVDIUFO
/B
EF
PQFSBUJF
Desert Fox
JT
*SBL
FDIUFS
EF

DPOGSPOUBUJF
BBOHFHBBO

mei 15
1PXFMM
WFSLMBBSU
WPPS
EF
4FOBBU
EBU
*SBL
EPPS
EF
TBODUJFT
OJFU

JO
TUBBU
JT
HFXFFTU
MVW
UF
POUXJLLFMFO
september 11
%PPS
"M
2BJEB
HFÐOTQJSFFSEF
BBOTMBHFO
JO
/FX
:PSL
FO

8
BTIJOHUPO
#VTI
FO
BOEFSF
"NFSJLBBOTF
CFMFJETNBLFST


WSBHFO
[JDI
BG
PG
*SBL
IJFS
EF
IBOE
JO
IBE
)FU
WPSNU
BBOMFJ
EJOH
WPPS
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
PN
[JDI
OJFU
BMMFFO
PQ
0TBNB

CJO
-BEFO
NBBS
PPL
PQ
4BEEBN
)PFTTFJO
UF
SJDIUFO

september 12
%F
7FJMJHIFJETSBBE
FSLFOU
NFU
SFTPMVUJF
1368
JOEJSFDU
EBU
EF

7FSFOJHEF
4UBUFO
IFU
SFDIU
PQ
[FMGWFSEFEJHJOH
UPFLPNU
%F

/PPSE"UMBOUJTDIF
3BBE
WFSLMBBSU
BSUJLFM
5
WBO
IFU
NAVO
WFSESBH
WBO
UPFQBTTJOH

Bijlage F 457
 september 17
1SFTJEFOU
#VTI
BDDPSEFFSU
FFO
QMBO
WPPS
FFO
BBOWBM
PQ
"GHIB
OJTUBO
oktober 7
%F
7FSFOJHEF
4UBUFO
CFHJOOFO
NFU
BBOWBMMFO
PQ
NJMJUBJSF
JO
TUBMMBUJFT
WBO
EF
UBMJCBO
FO
USBJOJOHTLBNQFO
WBO
"M
2BJEB
JO

"GHIBOJTUBO
oktober 12
5FSSPSJTUJTDIF
BBOTMBH
PQ
EF
"NFSJLBBOTF
POEFS[FFCPPUKBHFS

644
$PMF
JO
EF
IBWFO
WBO
"EFO
+FNFO

november 5
.JOJTUFS
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
7BO
"BSUTFO
JOGPSNFFSU
EF

5XFFEF
,BNFS
PWFS
NPHFMJKLF
/FEFSMBOETF
EFFMOBNF
BBO
PQF
ratie Enduring Freedom

november 9
%F
NJOJTUFST
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
FO
%FGFOTJF
7BO
"BSUTFO

FO
%F
(SBWF
JOGPSNFSFO
EF
5XFFEF
,BNFS
PWFS
IFU
"NF
rikaanse verzoek vier maritieme patrouillevliegtuigen, drie
GSFHBUUFO
UXFF
NJKOFOKBHFST
ÊÊO
POEFS[FFCPPU
[FT
'16T
ÊÊO

UBOLFS
FO
ÊÊO
USBOTQPSUWMJFHUVJH
UFS
CFTDIJLLJOH
UF
TUFMMFO

voor operatie Enduring Freedom
)FU
LBCJOFU
CFTMVJU
BBO
EJU
WFS
[PFL
UF
WPMEPFO
%F
CJKESBHFO
[VMMFO
OJFU
XPSEFO
JOHF[FU
WPPS

HFWFDIUTIBOEFMJOHFO
JO
"GHIBOJTUBO
november 21
1SFTJEFOU
#VTI
WSBBHU
Secretary of Defense
3VNTGFME
WPPS[PSHT
QMBOOFO
WPPS
FFO
BBOWBM
PQ
*SBL
UF
POUXJLLFMFO
november 30
.JOJTUFS
WBO
%FGFOTJF
%F
(SBWF
JOGPSNFFSU
EF
5XFFEF
,BNFS

EBU
EF
NBSJUJFNF
NJEEFMFO
[PXFM
SPOE
IFU
"SBCJTDI
4DIJFSFJ
land als voor backfill JO
IFU
$BSBÐCJTDI
HFCJFE
XPSEFO
JOHF[FU

FO
EBU
PQ
"NFSJLBBOT
WFS[PFL
PPL
FFO
POEFS[FFCPPU
WPPS
EF

JOMJDIUJOHFOWFSHBSJOH
[BM
XPSEFO
JOHF[FU
EFDFNCFS
10
)FU
FFSTUF
/FEFSMBOETF
GSFHBU
WFSUSFLU
WPPS
JO[FU
JO
PQFSBUJF

Enduring Freedom
EFDFNCFS
21
7BO
"BSUTFO
FO
%F
(SBWF
JOGPSNFSFO
EF
5XFFEF
,BNFS
PWFS

IFU
CFTMVJU
'16T
FO
UXFFIPOEFSE
NJMJUBJSFO
WPPS
HSPOEUSPFQFO

JO
"GHIBOJTUBO
JO
UF
[FUUFO
WPPS
EFFMOBNF
BBO
EF
VNHFNBOEB
teerde ISAF

2002
KBOVBSJ
14
&FO
UXFFEF
FO
EFSEF
GSFHBU
WFSUSFLLFO
WPPS
JO[FU
JO
PQFSBUJF

Enduring Freedom
KBOVBSJ
29
1SFTJEFOU
#VTI
[FHU
JO
[JKO
State of the Union dat Irak, met Iran
FO
/PPSE,PSFB
CFIPPSU
UPU
EF
A"T
WBO
IFU
,XBBE
GFCSVBSJ
6
7BO
"BSUTFO
TDISJKGU
EF
5XFFEF
,BNFS
EBU
*SBL
EF
CFOPEJHEF

LFOOJT
IFFGU
MVW
UF
POUXJLLFMFO
FO
EBU
IFU
POBBOWBBSECBBS
JT

EBU
IFU
MBOE
CMJKGU
XFJHFSFO
VNXBQFOJOTQFDUFVST
UPF
UF
MBUFO
april 6 en 7
1SFTJEFOU
#VTI
FO
EF
#SJUTF
QSFNJFS
#MBJS
DPODMVEFSFO
EBU
EF

XBQFOJOTQFDUJFT
JO
*SBL
NPFUFO
XPSEFO
IFSWBU
mei 6
1JN
'PSUVZO
XPSEU
WFSNPPSE
mei 15
7FSLJF[JOHFO
WPPS
EF
5XFFEF
,BNFS
(SPUF
XJOOBBS
JT
EF
-JKTU

1JN
'PSUVZO
IFU
CDA
XPSEU
EF
HSPPUTUF
QBSUJK
KVOJ
1
1SFTJEFOU
#VTI
POUWPVXU
UJKEFOT
FFO
UPFTQSBBL
IFU
DPODFQU

WBO
EF
AQSFÌNQUJFWF
BBOWBM

458 Bijlage F
KVOJ
29
)FU
NBSJUJFNF
QBUSPVJMMFWMJFHUVJH
0SJPO
XPSEU
JO
IFU
LBEFS

van de operatie Enduring Freedom in de VAE
HFTUBUJPOFFSE
KVMJ
6
0OEFSIBOEFMJOHFO
UVTTFO
EF
VN en Irak over de terugkeer van
EF
XBQFOJOTQFDUFVST
NJTMVLLFO
KVMJ
22
,BCJOFU#BMLFOFOEF
* CDA, VVD, LPF

USFFEU
BBO
KVMJ
23
)FU
#SJUTF
LBCJOFU
DPODMVEFFSU
EBU
UFO
BBO[JFO
WBO
*SBL
EF

DPOUBJONFOUQPMJUJFL
OJFU
XFSLU
FO
EBU
EF
NJMJUBJSF
ESVL
PQ
EBU

MBOE
NPFU
XPSEFO
PQHFWPFSE
augustus 5
*SBL
OPEJHU
IFU
IPPGE
WBO
UNMOVIC
#MJY
VJU
WPPS
POEFSIBOEF
MJOHFO
PWFS
IFSWBUUJOH
WBO
EF
VNXBQFOJOTQFDUJFT
augustus 9
.JOJTUFS
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
%F
)PPQ
4DIFďFS
MFJEU
PQ

[JKO
EFQBSUFNFOU
FFO
CSBJOTUPSNTFTTJF
PWFS
IFU
*SBLCFMFJE
augustus 19
%F
)PPQ
4DIFďFS
POUWBOHU
WBO
EF
DAM een memorandum met
BMT
POEFSXFSQ
A*SBL
EF
/FEFSMBOETF
QPTJUJF
augustus 19
/BBS
BBOMFJEJOH
WBO
,BNFSWSBHFO
WBO
7BO
#PNNFM
SP

OPFNU

%F
)PPQ
4DIFďFS
FFO
NJMJUBJS
PQUSFEFO
UFHFO
*SBL
AIZQPUIF
UJTDI
augustus 20
%F
"NFSJLBBOTF
FO
#SJUTF
NJOJTUFST
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO

1PXFMM
FO
4USBX
NFOFO
EBU
EF
NJMJUBJSF
ESVL
PQ
*SBL
NPFU

XPSEFO
PQHFWPFSE
augustus 26 DJZ
#VJUFOMBOETF
;BLFO
HFFGU
%F
)PPQ
4DIFďFS
FFO
BEWJFT

XBBSVJU
CMJKLU
EBU
IFU
A[FFS
PNTUSFEFO
JT
EBU
CFTUBBOEF
7FJMJH
IFJETSBBESFTPMVUJFT
FFO
UPFSFJLFOEF
SFDIUTCBTJT
CJFEFO
WPPS
FFO

NJMJUBJS
PQUSFEFO
UFHFO
*SBL
augustus 28
"NFSJLBBOTF
NJMJUBJSFO
PSHBOJTFSFO
FFO
JOGPSNBUJFCJKFFOLPNTU

PWFS
[FFUSBOTQPSU
FO
IBWFOPQFSBUJFT
WBOVJU
3PUUFSEBN
FO
"OU
XFSQFO
september 4
%F
)PPQ
4DIFďFS
NFMEU
EF
5XFFEF
,BNFS
EBU
IFU
XFJOJH

UXJKGFM
MJKEU
EBU
*SBL
CFTDIJLU
PWFS
MVW
*SBL
NPFU
POWPPSXBBS
EFMJKL
NFFXFSLFO
BBO
EF
PONJEEFMMJKLF
UFSVHLFFS
WBO
EF
VN
XBQFOJOTQFDUFVST
.JMJUBJSF
BDUJF
UFHFO
*SBL
WBMU
OJFU
CJK
WPPS
CBBU
VJU
UF
TMVJUFO
Regime change
[PV
EBBSWBO
IFU
HFWPMH
LVOOFO

[JKO
&FO
OJFVXF
SFTPMVUJF
WBO
EF
7FJMJHIFJETSBBE
JT
XFOTFMJKL

NBBS
OJFU
OPPE[BLFMJKL
september 5
%F
)PPQ
4DIFďFS
[FHU
JO
EF
5XFFEF
,BNFS
EBU
FS
POWPM
EPFOEF
CBTJT
JT
WPPS
IFU
HFCSVJL
WBO
HFXFME
NBBS
EF
MFHJUJNB
UJF
WPPS
FFO
PQUSFEFO
WBO
EF
JOUFSOBUJPOBMF
HFNFFOTDIBQ
MJHU

WPPS
IFN
AOBHFMWBTU
JO
EF
BBOXF[JHIFJE
WBO
MVW
0PL
[FHU

%F
)PPQ
4DIFďFS
EBU
CFTUBBOEF
7FJMJHIFJETSBBESFTPMVUJFT
FFO

KVSJEJTDIF
CBTJT
LVOOFO
CJFEFO
WPPS
IFU
HFCSVJL
WBO
HFXFME

september 7
%F
#SJUTF
QSFNJFS
#MBJS
TQSFFLU
[JKO
TUFVO
VJU
WPPS
IFU
"NF
SJLBBOTF
*SBLCFMFJE
FO
JT
CFSFJE
NFU
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
UF

TUSFWFO
OBBS
FFO
7FJMJHIFJETSBBESFTPMVUJF
WPPS
OJFVXF
XBQFOJO
TQFDUJFT
september 12
#VTI
[FHU
UJKEFOT
EF
"MHFNFOF
7FSHBEFSJOH
WBO
EF
VN dat als
*SBL
OJFU
BBO
EF
7FJMJHIFJETSBBESFTPMVUJFT
WPMEPFU
BDUJF
PO
WFSNJKEFMJKL
JT
%F
7FSFOJHEF
4UBUFO
JT
CFSFJE
UPU
FFO
OJFVXF

SFTPMVUJF
UF
LPNFO

Bijlage F 459
 september 12
)FU
/BUJPOBBM
$PNNBOEP
WBO
EF
,POJOLMJKLF
-BOENBDIU

belegt een vergadering met betrokken departementen om te
TQSFLFO
PWFS
EF
QPMJUJFLF
HFWPFMJHIFEFO
WBO
"NFSJLBBOTF
NJ
MJUBJSF
USBOTQPSUFO
EF
JOGPSNBUJFWPPS[JFOJOH
BBO
NJMJUBJSF
FO

DJWJFMF
PWFSIFEFO
WPPSMJDIUJOH
CFXBLJOH
FO
EF
WFSLFFSTMFJEJOH
september 13
,BNFSMJE
,PFOEFST
1WE"

TUFMU
EF
5XFFEF
,BNFS
WPPS
FFO

TQPFEBEWJFT
UF
WSBHFO
WBO
EF
$PNNJTTJF
WBO
"EWJFT
JO[BLF

7PMLFOSFDIUFMJKLF
7SBBHTUVLLFO
PWFS
FWFOUVFMF
NJMJUBJSF
BDUJFT

JO
*SBL
%F
)PPQ
4DIFďFS
BOUXPPSEU
EBU
FFO
WPMLFOSFDIUFMJKL

BEWJFT
OJFU
OPEJH
JT
september 16 Irak stemt in met de terugkeer van de VNXBQFOJOTQFDUFVST
september 16
%F
)PPQ
4DIFďFS
TQFDVMFFSU
JO
FFO
JOUFSWJFX
NFU
NRC Handels-
blad
PQ
JOHSJKQFO
JO
*SBL
[POEFS
BBOWVMMFOEF
7FJMJHIFJETSBBESF
TPMVUJF
september 16
%F
"NFSJLBBOTF
WFSUFHFOXPPSEJHFS
CJK
EF
NAVO vraagt een
JOWFOUBSJTBUJF
UF
NBLFO
WBO
NPHFMJKLF
CJKESBHFO
WBO
EF
NAVO en
NAVOCPOEHFOPUFO
BBO
FFO
"NFSJLBBOTF
BDUJF
UFHFO
*SBL
FO
EF

CFTDIFSNJOH
WBO
5VSLJKF
september 19
%F
)PPQ
4DIFďFS
[FHU
UJKEFOT
FFO
,BNFSEFCBU
EBU
IJK
EF

NFOJOH
WBO
EF
"NFSJLBBOTF
SFHFSJOH
EFFMU
EBU
EF
ESFJHJOH
EJF

WBO
IFU
*SBBLTF
SFHJNF
VJUHBBU
SFÌFM
JT
1SJPSJUFJU
WPPS
EF
/F
EFSMBOETF
SFHFSJOH
JT
POUNBOUFMJOH
WBO
IFU
*SBBLTF
BSTFOBBM
BBO

MVW door terugkeer van de VNXBQFOJOTQFDUFVST
september 23
5FMFGPOJTDI
DPOUBDU
UVTTFO
#BMLFOFOEF
FO
#MBJS
XBBSCJK
BBO
#BM
LFOFOEF
OBEFSF
JOGPSNBUJF
PWFS
MVW
JO
*SBL
XPSEU
UPFHF[FHE
september 23
%F
)PPQ
4DIFďFS
TQSFFLU
NFU
1PXFMM
JO
8BTIJOHUPO
1PXFMM

EFFMU
NFF
EBU
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
FO
IFU
7FSFOJHE
,POJOLSJKL

XFSLFO
BBO
FFO
OJFVXF
7FJMJHIFJETSBBESFTPMVUJF
september 24
%F
)PPQ
4DIFďFS
TQSFFLU
POEFSNJOJTUFS
WBO
%FGFOTJF
8PMGP
XJU[
EJF
WFSXBDIU
EBU
NJMJUBJSF
BDUJF
POWFSNJKEFMJKL
JT
.JMJ
UBJSF
QMBOOJOH
JT
JO
HBOH
HF[FU
%F
)PPQ
4DIFďFS
TQSFFLU
PPL

NFU
EF
DIFGTUBG
WBO
EF
WJDFQSFTJEFOU
-JCCZ
EJF
NFMEU
EBU

OJFVXF
JOTQFDUJFT
JO
*SBL
PQ
FFO
[XBBSEFS
VNNBOEBBU
NPFUFO

[JKO
HFCBTFFSE
-JCCZ
MBBU
UFWFOT
EPPSTDIFNFSFO
XFJOJH
IFJM
JO

JOTQFDUJFT
UF
[JFO

september 24
%F
#SJUTF
SFHFSJOH
QVCMJDFFSU
FFO
SBQQPSU
PWFS
MVW
JO
*SBL

september 25
1SFNJFS
#BMLFOFOEF
LSJKHU
WJB
EF
#SJUTF
BNCBTTBEF
FFO
GPS
ZPVSFZFTPOMZSBQQPSU
WBO
EF
#SJUTF
JOMJDIUJOHFOEJFOTUFO
PWFS

MVW
JO
*SBL

september 25
.JOJTUFS
WBO
%FGFOTJF
,PSUIBMT
LSJKHU
UJKEFOT
FFO
CJKFFOLPNTU

WBO
NJOJTUFST
WBO
%FGFOTJF
WBO
EF
NAVO
JO
8BSTDIBV
FFO
CSJF
êOH
WBO
EF
CIA over MVW
september 25
)FU
"NFSJLBBOTF
$POHSFT
TUFNU
WPPSXBBSEFMJKL
JO
NFU
FFO

FFO[JKEJH
NJMJUBJS
PQUSFEFO
UFHFO
*SBL
september 30
%F
)PPQ
4DIFďFS
TDISJKGU
EF
5XFFEF
,BNFS
EBU
IFU
/FEFS
landse beeld over MVW
PWFSFFOLPNU
NFU
EF
#SJUTF
WFSNPFEFOT
september 30
0WFSMFH
JO
8FOFO
UVTTFO
UNMOVIC, IAEA en een Iraakse delegatie
PWFS
IFSWBUUJOH
WBO
EF
XBQFOJOTQFDUJFT

460 Bijlage F
oktober 1
*O
FFO
PWFSMFH
NFU
EF
WBTUF
DPNNJTTJF
WPPS
#VJUFOMBOETF
;B
LFO
[FHU
%F
)PPQ
4DIFďFS
EBU
FS
HFFO
SFEFO
JT
BBO
UF
OFNFO

EBU
4BEEBN
)PFTTFJO
JT
HFTUPQU
NFU
EF
POUXJLLFMJOH
WBO
MVW
FO
EBU
FFO
OJFVXF
7FJMJHIFJETSBBESFTPMVUJF
OJFU
OPEJH
JT
3F
soluties 687 en 1284
MFHJUJNFSFO
POEFS
EF
PNTUBOEJHIFEFO
IFU

HFCSVJL
WBO
HFXFME
oktober 7
5JKEFOT
FFO
UPFTQSBBL
JO
$JODJOOBUJ
HFFGU
QSFTJEFOU
#VTI
[JKO

WJTJF
PQ
EF
*SBBLTF
ESFJHJOH
FO
IFU
WFSCBOE
UVTTFO
*SBBLTF
MVW
FO
UFSSFVS
oktober 717
)FU
CF[PFL
WBO
FFO
"NFSJLBBOT
CFWPPSSBEJOHTTDIJQ
BBO
EF

&FNTIBWFO
MFJEU
UPU
,BNFSWSBHFO
PWFS
EF
LPNTU
WBO
IFU
TDIJQ

FO
PG
JFUT
UF
NBLFO
IFFGU
NFU
"NFSJLBBOTF
WPPSCFSFJEJOHFO

WPPS
FFO
BBOWBM
PQ
*SBL
oktober 11
%F
"NFSJLBBOTF
4FOBBU
NBDIUJHU
QSFTJEFOU
#VTI
NFU
PG
[PO
EFS
NBOEBBU
WBO
EF
7FJMJHIFJETSBBE
*SBL
BBO
UF
WBMMFO
oktober 11
0Q JOJUJBUJFG
WBO
EF
"NFSJLBBOTF
BNCBTTBEF
JO
%FO
)BBH

WJOEU
JO
3PUUFSEBN
EF
JOGPSNFMF
8PSLTIPQ
3PUUFSEBN
1PSU

4FDVSJUZ
QMBBUT
oktober 16
.JOJTUFS
WBO
%FGFOTJF
,PSUIBMT
EFFMU
[JKO
#SJUTF
BNCUHFOPPU

)PPO
NFF
EBU
IFU
UF
WSPFH
JT
PN
UF
TQSFLFO
PWFS
FFO
/FEFS
MBOETF
CJKESBHF
BBO
EF
QMBOOJOH
WPPS
FFO
NJMJUBJS
PQUSFEFO

UFHFO
*SBL
oktober 16

)FU
LBCJOFU#BMLFOFOEF
* EJFOU
[JKO
POUTMBH
JO
FO
XPSEU
EF
NJTTJPOBJS
oktober 28
4FDSFUBSJTHFOFSBBM
WBO
EF
NAVO
3PCFSUTPO
IFSJOOFSU
FSBBO
JO

[JKO
LFOOJTNBLJOHTHFTQSFL
NFU
#BMLFOFOEF
%F
)PPQ
4DIFG
GFS
FO
,PSUIBMT
EBU
UJKEFOT
EF
(PMGPPSMPH
JO
5VSLJKF
QSFWFOUJFG

NAVOFFOIFEFO
XBSFO
POUQMPPJE
oktober 29
%F
"NFSJLBOFO
WFS[PFLFO
EF
VJUWPFSCBBSIFJE
WBO
FFO
EPPS
WPFSPQFSBUJF
WJB
EF
IBWFO
WBO
3PUUFSEBN
UF
JOWFOUBSJTFSFO
oktober 30 UNMOVIC en IAEA
CSJFGFO
EF
7FJMJHIFJETSBBE
PWFS
EF
QSBLUJTDIF

kanten van de op stapel staande resolutie 1441
oktober 31
%F
%JSFDUFVS
"MHFNFOF
#FMFJET[BLFO
WBO
%FGFOTJF
WFSOFFNU
JO

EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
EBU
/FEFSMBOE
[BM
XPSEFO
WFS[PDIU
PN
FFO

CJKESBHF
BBO
EF
QMBOOJOH
WPPS
FFO
NJMJUBJS
PQUSFEFO
UFHFO
*SBL
november 8
%F
7FJMJHIFJETSBBE
OFFNU
VOBOJFN
SFTPMVUJF
1441 aan en legt
*SBL
FFO
WFSTDIFSQU
JOTQFDUJFSFHJNF
PQ

november 11
%F
)PPQ
4DIFďFS
MJDIU
EF
5XFFEF
,BNFS
JO
PWFS
SFTPMVUJF

1441
;PESB
EF
VNXBQFOJOTQFDUFVST
material breach door Irak
DPOTUBUFSFO
[BM
EJU
BBO
EF
7FJMJHIFJETSBBE
XPSEFO
HFNFME
%F

SFTPMVUJF
HBBU
OJFU
JO
PQ
EF
WSBBH
PG
HFCSVJL
WBO
HFXFME
EPPS

EF
7FJMJHIFJETSBBE
NPFU
XPSEFO
CFLSBDIUJHE
november 13
*SBL
BDDFQUFFSU
SFTPMVUJF
1441
november 13
%F
TFDSFUBSJTHFOFSBBM
WBO
%FGFOTJF
FO
EF
/FEFSMBOETF
BN
CBTTBEFVS
JO
8BTIJOHUPO
WFSOFNFO
PQ
IFU
1FOUBHPO
EBU
/F
EFSMBOE
PN
FFO
CJKESBHF
BBO
EF
QMBOOJOH
WPPS
FFO
FWFOUVFFM

NJMJUBJS
PQUSFEFO
UFHFO
*SBL
[BM
XPSEFO
HFWSBBHE

Bijlage F 461
 november 15
)FU
JO
IFU
WPPSVJU[JDIU
HFTUFMEF
"NFSJLBBOTF
WFS[PFL
BSSJWFFSU

CJK
EF
NJOJTUFSJFT
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
%FGFOTJF
FO
"MHF
NFOF
;BLFO
november 18
%F
VNXBQFOJOTQFDUFVST
LFSFO
UFSVH
OBBS
*SBL
november 19
*O
FFO
EFCBU
NFU
EF
5XFFEF
,BNFS
[FHU
%F
)PPQ
4DIFďFS

EBU
EF
7FSFOJHEF
/BUJFT
[JDI
SJDIUFO
PQ
POUXBQFOJOH
WBO
*SBL

en niet op regime change
"MT
NJMJUBJSF
BDUJF
POWFSIPPQU
OPEJH
JT

ter vernietiging van MVW
[BM
EBU
IPQFMJKL
PPL
MFJEFO
UPU
regime
change
)FU
OJFUWPMEPFO
BBO
SFTPMVUJF
1441
CFUFLFOU
BMEVT
%F

)PPQ
4DIFďFS
OJFU
BVUPNBUJTDI
HFCSVJL
WBO
HFXFME
EBU
WFSHU

FFO
BQBSUF
BGXFHJOH
november 21
%F
)PPQ
4DIFďFS
FO
,PSUIBMT
JOGPSNFSFO
EF
5XFFEF
,BNFS

EBU
IFU
LBCJOFU
IFU
PQWPFSFO
WBO
EF
NJMJUBJSF
ESVL
UFHFO
*SBL

TUFVOU
FO
EBU
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
FFO
WFS[PFL
BBO
EF
/FEFS
MBOETF
SFHFSJOH
IFCCFO
HFSJDIU
PN
CJK
UF
ESBHFO
BBO
EF
QMBO
OJOH
WPPS
FFO
NPHFMJKL
NJMJUBJS
PQUSFEFO
UFHFO
*SBL
WPPS
IFU

HFWBM
EBU
*SBL
OJFU
PG
POWPMEPFOEF
NFFXFSLU
BBO
EF
VJUWPFSJOH

van resolutie 1441
november 21
4UBBUTTFDSFUBSJT
WBO
%FGFOTJF
7BO
EFS
,OBBQ
XPSEU
JO
%VCBJ

BBO
CPPSE
WBO
)S
.T
8BMSVT
HFÐOUFSWJFXE
FO
TQSFFLU
WBO
IFU

POEFS[PFLFO
WBO
EF
UPFHBOHTXFH
UPU
*SBL
%F
NFEJB
DPODMV
EFSFO
IJFSVJU
EBU
/FEFSMBOE
SFFET
NJMJUBJS
CFUSPLLFO
JT
CJK
EF

WPPSCFSFJEJOHFO
WBO
FFO
PPSMPH
UFHFO
*SBL
november 21
%F
NAVO
TUFVOU
UJKEFOT
IBBS
UPQ
JO
1SBBH
SFTPMVUJF
1441
november 27 Eerste UNMOVICJOTQFDUJF
JO
*SBL
WJOEU
QMBBUT
november 27
)FU
SFTVMUBBU
WBO
EF
JOWFOUBSJTBUJF
WBO
NPHFMJKLIFEFO
WPPS
FFO

EPPSWPFSPQFSBUJF
WJB
3PUUFSEBN
XPSEU
BBO
EF
"NFSJLBOFO

CFLFOEHFNBBLU
november 29
%F
)PPQ
4DIFďFS
FO
,PSUIBMT
JOGPSNFSFO
EF
.JOJTUFSSBBE

PWFS
IFU
"NFSJLBBOTF
WFS[PFL
PN
FFO
/FEFSMBOETF
CJKESBHF

aan de planning voor een eventueel militair optreden tegen
*SBL
EFDFNCFS
2
%F
)PPQ
4DIFďFS
FO
,PSUIBMT
JOGPSNFSFO
EF
5XFFEF
,BNFS

NPOEFMJOH
PWFS
IFU
"NFSJLBBOTF
WFS[PFL
BMTNFEF
PWFS
EF
BBO
XF[JHIFJE
WBO
FFO
/FEFSMBOETF
POEFS[FFCPPU
JO
EF
1FS[JTDIF

(PMG
EFDFNCFS
3
*O
FFO
EFCBU
NFU
EF
5XFFEF
,BNFS
[FHU
%F
)PPQ
4DIFďFS

EBU
EF
SFHFSJOH
OPH
HFFO
TUBOEQVOU
IFFGU
JOHFOPNFO
PWFS
IFU

"NFSJLBBOTF
WFS[PFL
PN
NJMJUBJSF
NJEEFMFO
NBBS
EBU
EBBS
PWFS
IFU
HFTQSFL
[BM
XPSEFO
BBOHFHBBO
EFDFNCFS
4
%F
"NFSJLBBOTF
POEFSNJOJTUFS
WBO
%FGFOTJF
8PMGPXJU[
CSJFGU

EF
/PPSE"UMBOUJTDIF
3BBE
PWFS
EF
NPHFMJKLIFEFO
WBO
EF

lidstaten om de NAVO
UF
IFMQFO
WFS[FLFSFO
EBU
IFU
*SBBLTF

MVWQSPHSBNNB
XPSEU
CFÌJOEJHE
EFDFNCFS
5
%F
"NFSJLBBOTF
POEFSNJOJTUFS
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO

(SPTTNBO
WSBBHU
%F
)PPQ
4DIFďFS
OBBS
FFO
CJKESBHF
BBO
EF

QMBOOJOH
WPPS
FFO
FWFOUVFFM
NJMJUBJS
PQUSFEFO
UFHFO
*SBL
%F

)PPQ
4DIFďFS
BOUXPPSEU
EBU
/FEFSMBOE
EBBSUPF
POEFS
WPPS

462 Bijlage F
 CFIPVE
FO
POEFS
WPPSXBBSEFO
JO
QSJODJQF
CFSFJE
JT
EFDFNCFS
6
%F
.JOJTUFSSBBE
CFTMVJU
QPTJUJFG
UF
BOUXPPSEFO
PQ
IFU
"NF
SJLBBOTF
WFS[PFL
PN
FFO
CJKESBHF
BBO
EF
QMBOOJOH
WPPS
FFO

FWFOUVFFM
PQUSFEFO
UFHFO
*SBL
EFDFNCFS
6

%F
)PPQ
4DIFďFS
FO
,PSUIBMT
JOGPSNFSFO
EF
5XFFEF
,BNFS

EBU
IFU
LBCJOFU
IFFGU
CFTMPUFO
QPTJUJFG
UF
SFBHFSFO
PQ
IFU
"NF
SJLBBOTF
WFS[PFL
%F
CFHJOTFMCFSFJEIFJE
CFUSFGU
WPPSBMTOPH

BMMFFO
IFU
WFSMFOFO
WBO
PWFSWMJFHWFSHVOOJOHFO
FO
IFU
GBDJMJUFSFO

WBO
EPPSWPFS
BMTNFEF
EF
QMBOOJOH
WPPS
EFGFOTJFWF
FO
POEFS
TUFVOFOEF
UBLFO
EFDFNCFS
7
*SBL
PWFSIBOEJHU
FFO
WFSLMBSJOH
FO
EPDVNFOUFO
PWFS
[JKO
MVW
QSPHSBNNB
XBBSVJU
NPFU
CMJKLFO
EBU
IFU
OJFU
NFFS
PWFS
EFSHF
MJKLF
XBQFOT
CFTDIJLU
EFDFNCFS
12
.JOJTUFS
WBO
VROM
,BNQ
USFFEU
JO
EF
QMBBUT
WBO
EF
BGHFUSFEFO

NJOJTUFS
,PSUIBMT
BBO
BMT
NJOJTUFS
WBO
%FGFOTJF
EFDFNCFS
17
0Q
WFS[PFL
WBO
EF
WBTUF
DPNNJTTJF
WPPS
#VJUFOMBOETF
;BLFO

MJDIU
%F
)PPQ
4DIFďFS
EF
5XFFEF
,BNFS
JO
PWFS
EF
*SBBLTF

verklaring van 7
EFDFNCFS
UNMOVIC en IAEA
[VMMFO
EF
EPDV
NFOUFO
BOBMZTFSFO
EFDFNCFS
18
%F
)PPQ
4DIFďFS
FO
,BNQ
JOGPSNFSFO
UJKEFOT
FFO
BMHFNFFO

PWFSMFH
EF
5XFFEF
,BNFS
PWFS
IFU
QSJODJQFCFTMVJU
WBO
IFU

LBCJOFU
UFO
BBO[JFO
WBO
IFU
"NFSJLBBOTF
WFS[PFL
PN
FFO
/F
EFSMBOETF
CJKESBHF
BBO
EF
QMBOOJOH
WPPS
FFO
FWFOUVFFM
NJMJUBJS

PQUSFEFO
UFHFO
*SBL
EFDFNCFS
19
0Q
WFS[PFL
WBO
IFU
IPPGE
WBO
IFU
/BUJPOBBM
$PÕSEJOBUJFDFOUSVN

CJK
IFU
NJOJTUFSJF
WBO
#JOOFOMBOETF
;BLFO
FO
,POJOLSJKLTSFMBUJFT

TQSFLFO
WFSUFHFOXPPSEJHFST
WBO
NJOJTUFSJFT
PWFS
EF
NPHFMJKLIFJE

WBO
FFO
"NFSJLBBOT
WFS[PFL
WPPS
FFO
EPPSWPFSPQFSBUJF
EFDFNCFS
19
)FU
IPPGE
WBO
UNMOVIC
#MJY
FO
EF
EJSFDUFVSHFOFSBBM
WBO
IAEA
&M#BSBEFJ
[FHHFO
JO
EF
7FJMJHIFJETSBBE
EBU
EF
*SBBLTF
WFSLMB
ring van 7
EFDFNCFS
OBVXFMJKLT
OJFVXF
JOGPSNBUJF
CFWBU
FO

WFFM
WSBHFO
PQFOMBBU
7PMHFOT
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
JT
IJFSNFF

sprake van material breach van resolutie 1441

2003
KBOVBSJ
9
#MJY
FO
&M#BSBEFJ
IFSIBMFO
JO
EF
7FJMJHIFJETSBBE
XBU
[JK
PQ
19
EFDFNCFS
2002
IFCCFO
HF[FHE
KBOVBSJ
10
)FU
NBOEBBU
WBO
EF
/FEFSMBOETF
EFMFHBUJF
EJF
CFTQSFLJOHFO

met Central Command
[BM
WPFSFO
PWFS
FFO
/FEFSMBOETF
CJKESBHF

BBO
EF
QMBOOJOH
WPPS
FFO
NJMJUBJS
PQUSFEFO
UFHFO
*SBL
XPSEU

WBTUHFTUFME
)FU
NBOEBBU
WPMHU
IFU
NJOJTUFSSBBETCFTMVJU
WBO
6
EFDFNCFS
KBOVBSJ
14

%F
"NFSJLBBOTF
WFSUFHFOXPPSEJHFS
CJK
EF
NAVO doet een zestal
WPPSTUFMMFO
WPPS
NPHFMJKLF
NAVOCFUSPLLFOIFJE
CJK
FFO
PQFSBUJF

UFHFO
*SBL
KBOVBSJ
16
%FQBSUFNFOUFO
CFTQSFLFO
FFO
JOGPSNFFM
"NFSJLBBOT
WFS[PFL

PN
WBOBG
IBMG
NBBSU
UPU
FJOE
NFJ
FWFOUVFFM
EF
IBWFOT
WBO

Bijlage F 463
 7MJTTJOHFO
3PUUFSEBN
FO
EF
&FNTIBWFO
UF
LVOOFO
HFCSVJLFO

WPPS
NJMJUBJS
USBOTQPSU
KBOVBSJ
17
%F
.JOJTUFSSBBE
HBBU
BLLPPSE
NFU
IFU
WPPSTUFM
PN
JO
NAVO
WFSCBOE
PWFS
UF
HBBO
UPU
QMBOOJOH
UFS
CFTDIFSNJOH
WBO
5VSLJKF

CJK
FFO
BBOWBM
PQ
*SBL
KBOVBSJ
17
&FO
/FEFSMBOETF
NJMJUBJSF
EFMFHBUJF
TQSFFLU
JO
5BNQB
'MPSJEB

met Central Command
PWFS
FFO
CJKESBHF
BBO
EF
QMBOOJOH
WPPS

FFO
FWFOUVFFM
NJMJUBJS
PQUSFEFO
UFHFO
*SBL
KBOVBSJ
22
7FSWSPFHEF
WFSLJF[JOHFO
WPPS
EF
5XFFEF
,BNFS
%F
1WE"
JT

EF
HSPUF
XJOOBBS
IFU
CDA
CMJKGU
EF
HSPPUTUF
QBSUJK
KBOVBSJ
22
%F
)PPQ
4DIFďFS
FO
,BNQ
LSJKHFO
WFSTMBH
WBO
EF
CFTQSFLJO
HFO
JO
5BNQB
%F
7FSFOJHEF
4UBUFO
CMJKLFO
WPPSBM
CFMBOH
UF

IFDIUFO
BBO
EF
JO[FU
WBO
1BUSJPUT
JO
5VSLJKF
EF
JO[FU
WBO
Special
Forces
JO
"GHIBOJTUBO
FO
IBOEIBWJOH
WBO
'16T
JO
PQFSBUJF
End-
uring Freedom
KBOVBSJ
23
%F
)PPQ
4DIFďFS
FO
,BNQ
TQSFLFO
PWFS
FFO
/FEFSMBOETF

CJKESBHF
BBO
EF
QMBOOJOH
WPPS
FFO
FWFOUVFFM
NJMJUBJS
PQUSFEFO

UFHFO
*SBL
KBOVBSJ
24

#FHJO
WBO
EF
GPSNBUJFCFTQSFLJOHFO
WPPS
IFU
/FEFSMBOETF
LB
CJOFU
KBOVBSJ
24
%F
)PPQ
4DIFďFS
FO
,BNQ
HFWFO
JO
EF
.JOJTUFSSBBE
FFO

UPFMJDIUJOH
PQ
EF
/FEFSMBOETF
QPTJUJF
UFO
BBO[JFO
WBO
FFO

NJMJUBJS
PQUSFEFO
UFHFO
*SBL
FO
IFU
"NFSJLBBOTF
WFS[PFL
WPPS

FFO
/FEFSMBOETF
CJKESBHF
BBO
EF
QMBOOJOH
WPPS
FFO
FWFOUVFFM

NJMJUBJS
PQUSFEFO
UFHFO
*SBL
KBOVBSJ
27
%F
7FSFOJHEF
4UBUFO
LPOEJHFO
BBO
JO
EF
QFSJPEF
WBO
17
GFCSV
ari tot 30
KVOJ
2003
NJMJUBJS
NBUFSJFFM
WJB
/FEFSMBOET
HSPOEHF
CJFE
UF
XJMMFO
WFSQMBBUTFO

KBOVBSJ
27 UNMOVIC en IAEA
JOGPSNFSFO
EF
7FJMJHIFJETSBBE
PWFS
EF
VJU
komsten van de VNJOTQFDUJFT
JO
*SBL
*SBL
IFFGU
EF
FJTFO
UPU

POUXBQFOJOH
OPH
OJFU
WPMMFEJH
BBOWBBSE
1PXFMM
[FHU
IJFSPQ

EBU
*SBL
SFBHFFSU
NFU
MFHF
HFCBSFO
)FU
*SBBLTF
SFHJNF
CMJKGU
EF

XJM
WBO
EF
VN
NJOBDIUFO
KBOVBSJ
28 DJZ
%FGFOTJF
TUFMU
JO
FFO
OPUB
BBO
,BNQ
EBU
BMMFFO
FFO
OJFVXF

SFTPMVUJF
FFO
KVSJEJTDIF
CBTJT
CJFEU
WPPS
FFO
NJMJUBJS
PQUSFEFO

UFHFO
*SBL
KBOVBSJ
28
%F
"NFSJLBBOTF
SFHFSJOH
WSBBHU
PN
IFU
HFSFFENBLFO
WBO


1BUSJPUT
WPPS
VJU[FOEJOH
OBBS
5VSLJKF
/FEFSMBOE
TUFMU
EBU


VJU[FOEJOH
QBT
LBO
XPSEFO
PWFSXPHFO
OB
FFO
5VSLTF
VJUOPEJ
HJOH
%BBSOBBTU
WSBHFO
EF
"NFSJLBOFO
/FEFSMBOE
FFO
Disaster
Assistance Response Team
TUBOECZ
UF
IPVEFO
FO
UFWFOT
EF
/FEFS
landse maritieme inzet in operatie Enduring Freedom
UF
IBOE
IBWFO
FO
FWFOUVFFM
JO
UF
[FUUFO
UFHFO
*SBL
KBOVBSJ
29
#VTI
[FHU
JO
[JKO
State of the Union
EBU
JOEJFO
OPPE[BLFMJKL
EF

7FSFOJHEF
4UBUFO
NFU
FFO
coalition of the willing
UPU
HFEXPOHFO

POUXBQFOJOH
WBO
*SBL
[VMMFO
PWFSHBBO
KBOVBSJ
30
%F
)PPQ
4DIFďFS
JOGPSNFFSU
EF
5XFFEF
,BNFS
EBU
EF
SFHF
ring instemt met planning in NAVOWFSCBOE
7PPSUT
WFSLMBBSU

464 Bijlage F
 de regering dat als material breach
JT
HFDPOTUBUFFSE
[JK
IJFSPWFS

FFO
[FMGTUBOEJH
PPSEFFM
[BM
WPSNFO
FO
FFO
FJHFO
BGXFHJOH
[BM

NBLFO
PWFS
XFMLF
NJMJUBJSF
CJKESBHF
/FEFSMBOE
[BM
MFWFSFO
KBOVBSJ
30
*O
FFO
EFCBU
NFU
EF
5XFFEF
,BNFS
IFSIBBMU
%F
)PPQ
4DIFďFS

EBU
ATFSJPVT
DPOTFRVFODFT
JO
SFTPMVUJF
1441 betekent dat lid
staten militaire middelen kunnen inzetten en dat geen aparte
7FJMJHIFJETSBBESFTPMVUJF
OPEJH
JT
KBOVBSJ
30
*O
FFO
UFMFGPPOHFTQSFL
NFU
#VTI
[FU
#BMLFOFOEF
IFU
/FEFS
MBOETF
TUBOEQVOU
VJUFFO
KBOVBSJ
30
%F
SFHFSJOHTMFJEFST
WBO
%FOFNBSLFO
)POHBSJKF
*UBMJÌ
1PSUV
HBM
4QBOKF
5TKFDIJÌ
1PMFO
FO
IFU
7FSFOJHE
,POJOLSJKL
SPFQFO

JO
FFO
PQFO
CSJFG
PQ
UPU
TUFVO
BBO
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
KBOVBSJ
30
&M#BSBEFJ
WFSLMBBSU
EBU
OBBS
[JKO
PPSEFFM
*SBL
SFTPMVUJF
1441
OPH
OJFU
IFFGU
HFTDIPOEFO
KBOVBSJ
31

%F
.JOJTUFSSBBE
CFTMVJU
1BUSJPUTZTUFNFO
BBO
5VSLJKF
UFS
CF
TDIJLLJOH
UF
TUFMMFO
&FO
GPSNFFM
5VSLT
WFS[PFL
JT
FFO
WPPS
XBBSEF
KBOVBSJ
31 CDA
FO
1WE"
OFNFO
[JDI
WPPS
EF
LBCJOFUTGPSNBUJF
OJFU
UF
MBUFO

IJOEFSFO
EPPS
FFO
NJMJUBJS
PQUSFEFO
UFHFO
*SBL
KBOVBSJ
31
#MBJS
TQSFFLU
NFU
#VTI
.JMJUBJSF
BDUJF
JO
GFCSVBSJ
JT
POXBBS
TDIJKOMJKL
NBBS
EBBSOB
JT
FS
XFJOJH
LBOT
PQ
WFSEFS
VJUTUFM
GFCSVBSJ
4
%F
5XFFEF
,BNFS
XPSEU
JOHFMJDIU
PWFS
IFU
"NFSJLBBOTF
WFS
[PFL
PN
NJMJUBJSF
USBOTQPSUFO
PWFS
/FEFSMBOET
HSPOEHFCJFE
UF

MBUFO
QMBBUTWJOEFO
GFCSVBSJ
5
1PXFMM
HFFGU
JO
EF
7FJMJHIFJETSBBE
FFO
QSFTFOUBUJF
PWFS
EF
BBO
XF[JHIFJE
WBO
MVW
JO
*SBL
*O
FFO
SFBDUJF
IJFSPQ
[FHU
#BMLFO
FOEF
EBU
/FEFSMBOE
[JDI
NPFU
WPPSCFSFJEFO
PQ
IFU
HFWBM
EBU

NJMJUBJSF
BDUJF
UFHFO
*SBL
OPEJH
JT
GFCSVBSJ
6
5VSLJKF
WFS[PFLU
/FEFSMBOE
1BUSJPUT
UFS
CFTDIJLLJOH
UF
TUFMMFO
GFCSVBSJ
7
%F
.JOJTUFSSBBE
CFTMVJU
QPTJUJFG
PWFS
IFU
5VSLTF
WFS[PFL
1BUSJ
PUT
UFS
CFTDIJLLJOH
UF
TUFMMFO
%F
.JOJTUFSSBBE
TUFMU
EF
NJOJT
UFSJÌMF
4UVVSHSPFQ
SFTPMVUJF
1441
JO
GFCSVBSJ
7
%F
)PPQ
4DIFďFS
FO
,BNQ
JOGPSNFSFO
EF
5XFFEF
,BNFS
PWFS

IFU
CFTMVJU
1BUSJPUT
BBO
5VSLJKF
UFS
CFTDIJLLJOH
UF
TUFMMFO
)FU

HBBU
PN
FFO
EFGFOTJFWF
NBBUSFHFM
EJF
MPTTUBBU
WBO
FWFOUVFMF

material breach van resolutie 1441

GFCSVBSJ
7
%F
)PPQ
4DIFďFS
TQSFFLU
NFU
1PXFMM
%F
7FSFOJHEF
4UBUFO

[JKO
FSLFOUFMJKL
WPPS
IFU
CFTDIJLCBBS
TUFMMFO
WBO
1BUSJPUT
BBO

5VSLJKF
FO
XBDIUFO
EF
/FEFSMBOETF
CFTMVJUWPSNJOH
PWFS
EF

BOEFSF
WFS[PFLFO
BG
GFCSVBSJ
89
#MJY
FO
&M#BSBEFJ
TQSFLFO
JO
#BHEBE
PWFS
EF
WPPSUHBOH
WBO
EF

XBQFOJOTQFDUJFT
GFCSVBSJ
10
%F
)PPQ
4DIFďFS
JOGPSNFFSU
EF
5XFFEF
,BNFS
PWFS
EF
TJUV
BUJF
JO
*SBL
FO
EF
CSJFêOH
WBO
1PXFMM
JO
EF
7FJMJHIFJETSBBE

%F
)PPQ
4DIFďFS
[FHU
A7FFM
WBO
XBU
EPPS
1PXFMM
OBBS
CVJUFO

XPSEU
HFCSBDIU
JT
SFFET
MBOHFS
JO
JOMJDIUJOHFOLSJOHFO
CFLFOE

FO
JT
JO
MJKO
NFU
IFUHFFO
VJU
/FEFSMBOETF
JOMJDIUJOHFOCSPOOFO

JT
HFCMFLFO

Bijlage F 465
 GFCSVBSJ
11
*O
FFO
FYUSB
NAVOWFSHBEFSJOH
WSBBHU
5VSLJKF
PN
UPFQBTTJOH
WBO

artikel 4
WBO
IFU
NAVOWFSESBH

GFCSVBSJ
12
4FDSFUBSJTHFOFSBBM
WBO
EF
NAVO
3PCFSUTPO
WSBBHU
/FEFSMBOE

PN
CJKESBHFO
WPPS
NAVOTUFVO
BBO
5VSLJKF
GFCSVBSJ
12
%F
)PPQ
4DIFďFS
JOGPSNFFSU
EF
5XFFEF
,BNFS
PWFS
IFU
LB
CJOFUTTUBOEQVOU
NFU
CFUSFLLJOH
UPU
IFU
'SBOT%VJUTF
JOJUJBUJFG

JO[BLF
JOUFOTJWFSJOH
WBO
IFU
JOTQFDUJFSFHJNF
JO
*SBL
GFCSVBSJ
12
%F
)PPQ
4DIFďFS
FO
,BNQ
HFWFO
JO
EF
5XFFEF
,BNFS
FFO

UPFMJDIUJOH
PQ
IFU
CFTMVJU
PN
1BUSJPUT
BBO
5VSLJKF
UFS
CFTDIJL
LJOH
UF
TUFMMFO
%F
)PPQ
4DIFďFS
MFHU
EF
OBESVL
PQ
EF
POUXB
QFOJOH
WBO
*SBL
,BNQ
[FHU
EBU
BMT
EF
MVW
WFSEXJKOFO
FS
OJFU

BBOHFWBMMFO
IPFGU
UF
XPSEFO
GFCSVBSJ
13
&FO
NFFSEFSIFJE
JO
EF
5XFFEF
,BNFS
XBBSPOEFS
EF
1WE"

TUFNU
JO
NFU
IFU
LBCJOFUTCFTMVJU
1BUSJPUT
OBBS
5VSLJKF
UF
TUVSFO
GFCSVBSJ
13
%F
7FSFOJHEF
4UBUFO
WFS[PFLFO
PQ
LPSUF
UFSNJKO
NBUFSJFFM
EBU

0PTUFOSJKL
XFJHFSU
EPPS
UF
WPFSFO
WJB
3PUUFSEBN
UF
WFSTDIF
QFO
FO
EBBSOBBTU
4DIJQIPM
WPPS
UVTTFOMBOEJOHFO
WBO
DJWJFMF

WMJFHUVJHFO
NFU
NJMJUBJSFO
UF
NPHFO
HFCSVJLFO
GFCSVBSJ
14 UNMOVIC en IAEA
JOGPSNFSFO
EF
7FJMJHIFJETSBBE
PWFS
IVO
CF[PFL

BBO
#BHEBE
PQ
8 en 9
GFCSVBSJ
"MT
*SBL
CFUFS
NFFXFSLU
JT
WSFFE
[BNF
POUXBQFOJOH
CJOOFO
FFO
CFQBBMEF
UJKE
IBBMCBBS
GFCSVBSJ
16
%F
NAVO
CFWFTUJHU
IBBS
TUFVO
BBO
EF
VN
UFOFJOEF
*SBL
UF
CFXF
gen om resolutie 1441
VJU
UF
WPFSFO
)FU
Defence Planning Com-
mittee bereikt overeenstemming over te nemen maatregelen ter
CFTDIFSNJOH
WBO
5VSLJKF
GFCSVBSJ
17
,BNQ
JOGPSNFFSU
EF
5XFFEF
,BNFS
EBU
IFU
LBCJOFU
JO
CFHJOTFM

QPTJUJFG
TUBBU
UFHFOPWFS
"NFSJLBBOTF
WFS[PFLFO
PN
PWFSWMJFH
WFSHVOOJOHFO
FO
NJMJUBJSF
USBOTQPSUFO
EPPS
/FEFSMBOE
GFCSVBSJ
17
%F
EPPSWPFSPQFSBUJF
WBO
"NFSJLBBOT
NJMJUBJS
NBUFSJFFM
PWFS

/FEFSMBOET
HSPOEHFCJFE
OBBS
IFU
.JEEFO0PTUFO
WBOHU
BBO
GFCSVBSJ
17
&YUSB
&VSPQFTF
3BBE
PWFS
*SBL
JO
#SVTTFM
JO
BBOXF[JHIFJE
WBO

TFDSFUBSJTHFOFSBBM
,Pê
"OOBO
WBO
EF
7FSFOJHEF
/BUJFT
GFCSVBSJ
18
%F
)PPQ
4DIFďFS
JOGPSNFFSU
EF
5XFFEF
,BNFS
PWFS
EF
FYUSB

&VSPQFTF
3BBE
EF
POUXJLLFMJOHFO
JO
EF
NAVO
FO
EF
CSJFêOHT

van UNMOVIC en IAEA
JO
EF
7FJMJHIFJETSBBE
WBO
14
GFCSVBSJ
#BH
EBE
IBOEFMU
OPH
TUFFET
OJFU
JO
PWFSFFOTUFNNJOH
NFU
SFTPMVUJF

1441
GFCSVBSJ
19
,BNQ
JOGPSNFFSU
EF
5XFFEF
,BNFS
EBU
IFU
LBCJOFU
QPTJUJFG

IFFGU
HFBOUXPPSE
PQ
IFU
"NFSJLBBOTF
WFS[PFL
PN
EF
EPPSWPFS

WBO
NBUFSJFFM
GFCSVBSJ
19
#BMLFOFOEF
XJKTU
EF
5XFFEF
,BNFS
FSPQ
EBU
EF
FFOIFJE
WBO

beleid inzake Irak in de EU en de NAVO
JT
IFSTUFME
)FU
WSFFE
[BNF
TQPPS
[BM
UPU
IFU
MBBUTU
XPSEFO
CFXBOEFME
NBBS
FS
JT

ESVL
PQ
*SBL
OPEJH
FO
WPPS
*SBL
CFHJOU
UF
UJKE
PQ
UF
SBLFO
GFCSVBSJ
21
%F
"NFSJLBBOTF
POEFSNJOJTUFS
(SPTTNBO
IFSIBBMU
UFHFOPWFS

EF
/FEFSMBOETF
BNCBTTBEFVS
JO
8BTIJOHUPO
IFU
WFS[PFL
WPPS

een Disaster Assistance Response Team
BMT
CJKESBHF
BBO
EF
QMBOOJOH

WPPS
FFO
FWFOUVFFM
NJMJUBJS
PQUSFEFO
UFHFO
*SBL

466 Bijlage F
GFCSVBSJ
24
%F
7FSFOJHEF
4UBUFO
IFU
7FSFOJHE
,POJOLSJKL
FO
4QBOKF
QSF
TFOUFSFO
FFO
POUXFSQSFTPMVUJF
EJF
NJMJUBJS
PQUSFEFO
UFHFO
*SBL

NPHFMJKL
NPFU
NBLFO
'SBOLSJKL
%VJUTMBOE
FO
3VTMBOE
LPNFO

NFU
FFO
POUXFSQ
EBU
JOUFOTJWFSJOH
WBO
EF
VNXBQFOJOTQFDUJFT

NPHFMJKL
NPFU
NBLFO
GFCSVBSJ
25
%F
/FEFSMBOETF
QFSNBOFOUF
WFSUFHFOXPPSEJHFS
CJK
EF
VN
TDIFUTU
EF
WFSIPVEJOHFO
CJOOFO
EF
7FJMJHIFJETSBBE
OB
EF
UXFF

POUXFSQSFTPMVUJFT
WBO
24
GFCSVBSJ
BMTNFEF
WJFS
EFOLCBSF
TDFOB
SJPT
WPPS
FFO
/FEFSMBOETF
IPVEJOH
GFCSVBSJ
28
#BMLFOFOEF
CFOBESVLU
JO
FFO
UFMFGPPOHFTQSFL
NFU
#VTI
IFU

CFMBOH
WBO
FFO
HF[BNFOMJKL
JOUFSOBUJPOBBM
PQUSFEFO
JO
EF

LXFTUJF*SBL
FO
IFU
WPMHFO
WBO
IFU
AVNTQPPS
maart 3
%F
TUBUJPOFSJOH
WBO
1BUSJPUT
JO
5VSLJKF
JT
WPMUPPJE
maart 5
%F
BNCBTTBEFVST
WBO
%VJUTMBOE
FO
'SBOLSJKL
WSBHFO
%F
)PPQ

4DIFďFS
PN
JOUFOTJWFSJOH
WBO
EF
VNJOTQFDUJFT
UF
CFQMFJUFO
maart 6
%F
"NFSJLBBOTF
BNCBTTBEFVS
JO
%FO
)BBH
WSBBHU
%F
)PPQ

4DIFďFS
OBBS
EF
CFTMVJUWPSNJOH
PWFS
IFU
WFS[PFL
PN
FFO
Disas-
ter Assistance Response Team.
maart 7 UNMOVIC
HFFGU
FFO
AXFSLEPDVNFOU
WSJK
XBBSJO
EF
OPH
PQ
UF

IFMEFSFO
LXFTUJFT
PNUSFOU
IFU
MVWQSPHSBNNB
WBO
*SBL
[JKO

PQHFTPNE
maart 7
%F
.JOJTUFSSBBE
CFTQSFFLU
IFU
CFMFJE
WPPS
IFU
HFWBM
IFU
UPU

FFO
NJMJUBJS
PQUSFEFO
UFHFO
*SBL
LPNU
maart 7 UNMOVIC en IAEA
JOGPSNFSFO
EF
7FJMJHIFJETSBBE
XFM
WFSCFUF
SJOH
NBBS
OPH
HFFO
PONJEEFMMJKLF
NFEFXFSLJOH
WBO
*SBL
IAEA
[JFU
HFFO
CFXJKT
EBU
*SBL
[JKO
OVDMFBJSF
QSPHSBNNB
IFFGU
IFS
TUBSU
maart 7
%F
1WE"
[FHU
VJU
EF
LBCJOFUTJOGPSNBUJF
UF
TUBQQFO
BMT
IFU
CDA
een militair optreden tegen Irak zonder VNNBOEBBU
TUFVOU
maart 10
4FDSFUBSJTHFOFSBBM
WBO
EF
VN
,Pê
"OOBO
[FHU
UJKEFOT
FFO

CF[PFL
BBO
/FEFSMBOE
EBU
FFO
NJMJUBJS
PQUSFEFO
UFHFO
*SBL

CVJUFO
EF
7FJMJHIFJETSBBE
PN
OJFU
PWFSFFOTUFNU
NFU
IFU
VN
)BOEWFTU
maart 11
%F
)PPQ
4DIFďFS
JOGPSNFFSU
EF
5XFFEF
,BNFS
PWFS
EF
HBOH

WBO
[BLFO
JO
EF
7FJMJHIFJETSBBE
FO
EF
WFSCSFEJOH
WBO
EF
LMPPG

UVTTFO
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
FO
IFU
7FSFOJHE
,POJOLSJKL
FOFS
[JKET
FO
'SBOLSJKL
%VJUTMBOE
FO
3VTMBOE
BOEFS[JKET
%F
)PPQ

4DIFďFS
[FHU
QPHJOHFO
PN
UPU
FFO
OJFVXF
SFTPMVUJF
UF
LPNFO

UF
TUFVOFO
maart 12
%F
7FSFOJHEF
4UBUFO
WFS[PFLFO
/FEFSMBOE
PQFSBUJPOFMF
PWFS
WMVDIUFO
UPF
UF
TUBBO
FO
WSBHFO
PG
/FEFSMBOE
XFM
PG
OJFU
[BM

EFFMOFNFO
BBO
FFO
DPBMJUJF
UFHFO
*SBL
maart 13
%F
%JSFDUJF
+VSJEJTDIF
;BLFO
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
HFFGU
%F

)PPQ
4DIFďFS
WPMLFOSFDIUFMJKLF
BSHVNFOUFO
WÓÓS
FO
UFHFO
FFO

NJMJUBJS
PQUSFEFO
UFHFO
*SBL
PQ
CBTJT
WBO
EF
CFTUBBOEF
SFTPMVUJFT
maart 14
%F
)PPQ
4DIFďFS
CFMU
NFU
[JKO
'SBOTF
DPMMFHB
%F
7JMMFQJO

XBBSCJK
EF
MBBUTUF
BBOHFFGU
EBU
EF
7FJMJHIFJETSBBE
FFO
NJMJUBJS

PQUSFEFO
UFHFO
*SBL
OJFU
NPFU
MFHJUJNFSFO
%F
)PPQ
4DIFďFS

Bijlage F 467
 CFMU
PPL
NFU
[JKO
%FFOTF
DPMMFHB
*O
EJU
UFMFGPPOHFTQSFL
DPO
DMVEFSFO
[JK
EBU
IVO
TUBOEQVOUFO
PWFS
7FJMJHIFJETSBBESFTPMVUJFT

PWFSFFOTUFNNFO
maart 14
%F
.JOJTUFSSBBE
EJTDVTTJFFSU
PWFS
FFO
FWFOUVFMF
UXFFEF
7FJMJH
IFJETSBBESFTPMVUJF
FO
NPHFMJKLF
material breach van Irak inzake
resolutie 1441
maart 14
%F
7FSFOJHEF
4UBUFO
EPFO
FFO
WFS[PFL
PN
NJMJUBJSF
CJKESBHFO

PN
OB
CFÌJOEJHJOH
WBO
EF
HFWFDIUTIBOEFMJOHFO
FFO
WFJMJHF

PNHFWJOH
UF
WFTUJHFO
0PL
WFS[PFLFO
[JK
PN
IVMQ
CJK
EF
POU
NBOUFMJOH
WBO
IFU
*SBBLTF
MVWBSTFOBBM

maart 14
)FU
NAVOPQFSBUJFQMBO
WPPS
EF
CFTDIFSNJOH
WBO
5VSLJKF
XPSEU

WBO
LSBDIU
maart 16
#BMLFOFOEF
CFMU
NFU
#MBJS
maart 16
#VTI
#MBJS
FO
"[OBS
DPODMVEFSFO
PQ
EF
"[PSFO
EBU
IFU
WFSEFS

WPMHFO
WBO
IFU
AVNTQPPS
HFFO
PQMPTTJOH
CJFEU
maart 17
)S
.T
8BMSVT
WFSUSFLU
WPPS
EF
UXFFEF
NBBM
WBOVJU
%FO
)FM
EFS
OBBS
EF
XBUFSFO
SPOE
IFU
"SBCJTDI
4DIJFSFJMBOE
maart 17
%F
%JSFDUJF
+VSJEJTDIF
;BLFO
WBO
%FGFOTJF
TDIFUTU
ESJF
TDFOB
SJPT
XBBSCJK
FFO
/FEFSMBOET
GSFHBU
UFHFO
*SBL
XPSEU
JOHF[FU

QMVT
EF
KVSJEJTDIF
DPOTFRVFOUJFT
EBBSWBO
maart 17
#FTQSFLJOHFO
JO
EF
7FJMJHIFJETSBBE
PWFS
FFO
UXFFEF
SFTPMVUJF

MFJEFO
OJFU
UPU
SFTVMUBBU
maart 17
%F
)PPQ
4DIFďFS
EFFMU
EF
5XFFEF
,BNFS
NFF
EBU
EF
CFTQSF
LJOHFO
JO
EF
7FJMJHIFJETSBBE
OJFU
UPU
SFTVMUBBU
IFCCFO
HFMFJE

%F
7FSFOJHEF
4UBUFO
IFU
7FSFOJHE
,POJOLSJKL
FO
4QBOKF
[VMMFO

IVO
DPODFQUSFTPMVUJF
PWFS
*SBL
OJFU
JO
TUFNNJOH
MBUFO
CSFOHFO

%F
/FEFSMBOETF
SFHFSJOH
[BM
FFO
FJHFO
BGXFHJOH
NBLFO
maart 17
)FU
CDA
TUFVOU
FFO
NJMJUBJS
PQUSFEFO
UFHFO
*SBL
NBBS
XJM
OJFU

EBU
/FEFSMBOE
EBBSBBO
NJMJUBJS
EFFMOFFNU
maart 17
%F
7FSFOJHEF
4UBUFO
FJTFO
EBU
4BEEBN
)PFTTFJO
CJOOFO
48
VVS
*SBL
WFSMBBU
PQ
TUSBďF
WBO
FFO
NJMJUBJS
PQUSFEFO
maart 17
)FU
#SJUTF
(PMETNJUISBQQPSU
WFSEFEJHU
EBU
PPSMPH
UFHFO
*SBL

[POEFS
SFTPMVUJF
SFDIUNBUJH
JT
maart 17
%F
.JOJTUFSSBBE
LPNU
CJKFFO
PN
UF
TQSFLFO
PWFS
EF
LXFTUJF
*SBL
FO
CFTMVJU
IFU
NJMJUBJSF
PQUSFEFO
UFHFO
EBU
MBOE
QPMJUJFL
UF

TUFVOFO
maart 18
%F
#SJUTF
BNCBTTBEF
PWFSIBOEJHU
IFU
NJOJTUFSJF
WBO
"MHFNFOF

;BLFO
EF
TBNFOWBUUJOH
WBO
IFU
#SJUTF
KVSJEJTDIF
BEWJFT
maart 18

%F
.JOJTUFSSBBE
TUFMU
FFO
CSJFG
BBO
EF
5XFFEF
,BNFS
PQ
PWFS

[JKO
CFTMVJU
PWFS
IFU
NJMJUBJSF
PQUSFEFO
UFHFO
*SBL
maart 18
1PXFMM
CFMU
%F
)PPQ
4DIFďFS
PN
XBBSEFSJOH
UF
VJUFO
WPPS
EF

/FEFSMBOETF
PQTUFMMJOH
JO[BLF
*SBL
%F
)PPQ
4DIFďFS
CJFEU

CJKESBHFO
BBO
WPPS
IVNBOJUBJSF
IVMQ
FO
XFEFSPQCPVX
JO
EF

QPTUDPOëJDUGBTF
CJK
WPPSLFVS
NFU
FFO
DFOUSBMF
SPM
WPPS
EF
VN
maart 18

%F
)PPQ
4DIFďFS
JOGPSNFFSU
EF
5XFFEF
,BNFS
PWFS
EF
WFS
EFFMEIFJE
JO
EF
7FJMJHIFJETSBBE
%F
SFHFSJOH
TUFVOU
EF
DPODMVTJF

EBU
IFU
POWFSNPHFO
UPU
CFTMVJUWPSNJOH
JO
EF
7FJMJHIFJETSBBE
FS

OJFU
UPF
NBH
MFJEFO
EBU
*SBL
POHFNPFJE
XPSEU
HFMBUFO
%F
SFHF

468 Bijlage F
 ring is tot de slotsom gekomen dat er sprake is van material breach

7PPSU[FUUJOH
WBO
EF
JOTQFDUJFT
JT
HFFO
CFHBBOCBSF
XFH

maart 18
5JKEFOT
IFU
,BNFSEFCBU
PWFS
IFU
SFHFSJOHTCFTMVJU
LPOEJHU
#BM
LFOFOEF
BBO
EBU
EF
SFHFSJOH
OJFU
OFVUSBBM
JT
JO
IBBS
BGXFHJOH

(FTUFME
WPPS
EF
LFV[F
A4BEEBN
)PFTTFJO
PG
#VTI
FO
#MBJS
LJFTU

EF
SFHFSJOH
[POEFS
BBS[FMJOH
WPPS
EF
MBBUTUFO
%BBSPN
XPSEU

QPMJUJFLF
TUFVO
HFHFWFO
BBO
FFO
PQUSFEFO
UFHFO
*SBL
%F
NBDI
UJHJOH
WPPS
IFU
HFCSVJL
WBO
HFXFME
EJF
SFTPMVUJF
678
HFFGU
HFMEU

WPPS
POCFQBBMEF
UJKE
0Q
CBTJT
EBBSWBO
TUBBU
IFU
EF
VNMJETUBUFO

WSJK
OBMFWJOH
BG
UF
EXJOHFO
WBO
SFMFWBOUF
SFTPMVUJFT
/FEFSMBOE

HFFGU
PQ
HSPOE
WBO
IFU
POUCSFLFO
WBO
WPMEPFOEF
ESBBHWMBL
FO
EF

EFNJTTJPOBJSF
TUBUVT
WBO
IFU
LBCJOFU
FDIUFS
HFFO
BDUJFWF
NJMJUBJSF

TUFVO
%F
7FSFOJHEF
4UBUFO
IFFGU
/FEFSMBOE
PPL
OJFU
HFWSBBHE

CJK
UF
ESBHFO
BBO
PďFOTJFWF
BDUJF
UFHFO
*SBL
maart 18
%F
1WE"
TUFVOU
IFU
LBCJOFUTTUBOEQVOU
PWFS
QPMJUJFLF
TUFVO

BBO
IFU
NJMJUBJSF
PQUSFEFO
UFHFO
*SBL
OJFU
maart 20
*SBBLTF
FO
/FEFSMBOETF
UJKE

#FHJO
WBO
EF
BBOWBM
PQ
*SBL
NFU

"NFSJLBBOTF
FO
#SJUTF
MVDIUBBOWBMMFO
maart 20
%F
LBCJOFUTJOGPSNBUJF
UVTTFO
CDA
FO
1WE"
SBBLU
JO
FFO
JN
QBTTF
WBOXFHF
*SBL
maart 20

%F
/PPSE"UMBOUJTDIF
3BBE
CFUSFVSU
IFU
NJTMVLLFO
WBO
FFO

WSFFE[BNF
PQMPTTJOH
WBO
EF
DSJTJT
JO
*SBL
FO
SPFQU
PQ
UPU
TPMJ
EBSJUFJU
NFU
5VSLJKF
FO
IFSCFWFTUJHJOH
WBO
EF
"UMBOUJTDIF
CBOE
maart 22
%F
/FEFSMBOETF
MVJUFOBOULPMPOFM
#MPN
JT
QSPNJOFOU
BBOXF
[JH
CJK
EF
QFSTDPOGFSFOUJF
WBO
EF
"NFSJLBBOTF
HFOFSBBM
'SBOLT

JO
2BUBS
maart 23
)FU
MBBUTUF
USBOTQPSU
NFU
"NFSJLBBOTF
NJMJUBJSFO
WJB
4DIJQIPM

OBBS
IFU
.JEEFO0PTUFO
WJOEU
QMBBUT
maart 24
,BNQ
JOGPSNFFSU
EF
5XFFEF
,BNFS
PWFS
EF
BBOXF[JHIFJE
WBO

MVJUFOBOULPMPOFM
#MPN
CJK
EF
QFSTDPOGFSFOUJF
JO
2BUBS
maart 24
1WE"
FO
CDA
HFWFO
FFO
WFSLMBSJOH
XBBSNFF
EF
JNQBTTF
JO
EF

JOGPSNBUJF
EPPSCSPLFO
XPSEU
maart 27
%F
#SJUTF
NJOJTUFS
WBO
%FGFOTJF
)PPO
WFS[PFLU
,BNQ
PN
/FEFS
MBOETF
CJKESBHFO
WPPS
EF
TUBCJMJTBUJF
FO
XFEFSPQCPVX
WBO
*SBL
maart 28
%F
"NFSJLBBOTF
BNCBTTBEFVS
JO
%FO
)BBH
WFS[PFLU
%F

)PPQ
4DIFďFS
PQOJFVX
PN
FFO
Disaster Assistance Response Team.
%JU
XPSEU
BGHFXF[FO
april 9
"NFSJLBBOTF
NJMJUBJSFO
OFNFO
#BHEBE
JO
april 10
#JK
FFO
BMHFNFFO
PWFSMFH
PWFS
*SBL
[FHU
%F
)PPQ
4DIFďFS
EBU

EJTDVTTJF
PWFS
EF
MFHJUJNJUFJU
WBO
EF
PQFSBUJF
OJFU
NFFS
BBO
EF

PSEF
JT
%F
BBOMFJEJOH
UPU
EF
PPSMPH
JT
HFXFFTU
EBU
4BEEBN

)PFTTFJO
HFFO
BOUXPPSE
HBG
PQ
EF
WSBHFO
EJF
IFN
UXBBMG
KBBS

MBOH
XBSFO
HFTUFME
,BNQ
CFWFTUJHU
EBU
)S
.T
8BMSVT
PQ

HFOFSMFJ
XJK[F
CFUSPLLFO
JT
HFXFFTU
CJK
EF
JOGPSNBUJFWFSHBSJOH

WPPS
EF
WPPSCFSFJEJOH
WBO
EF
PPSMPH
JO
*SBL
%F
BBOXF[JHIFJE

WBO
FFO
GSFHBU
JO
IFU
HFCJFE
XBT
UFS
CFTDIFSNJOH
WBO
TDIFQFO

UFHFO
UFSSPSJTUJTDIF
BBOTMBHFO
april 11
%F
)PPQ
4DIFďFS
FO
,BNQ
JOGPSNFSFO
EF
5XFFEF
,BNFS
EBU

Bijlage F 469
 EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
FO
IFU
7FSFOJHE
,POJOLSJKL
/FEFSMBOE

IFCCFO
HFWSBBHE
PN
CJK
UF
ESBHFO
BBO
FFO
TUBCJMJTBUJFNBDIU
JO

*SBL
)FU
LBCJOFU
POEFS[PFLU
EF
NPHFMJKLIFEFO
april 12
,BCJOFUTJOGPSNBUJF
UVTTFO
CDA
FO
1WE"
NJTMVLU
april 14 DGPZ
SFBHFFSU
PQ
IFU
BEWJFT
WBO
DJZ van 13 maart met een memo
BBO
%F
)PPQ
4DIFďFS
XBBSJO
IJK
CFUPPHU
EBU
FFO
OJFVXF
7FJ
MJHIFJETSBBESFTPMVUJF
OJFU
QFS
TF
OPEJH
XBT
WPPS
FFO
NJMJUBJS

PQUSFEFO
UFHFO
*SBL
)JK
XJKTU
EBBSCJK
PQ
WFSHFMJKLCBSF
SFEF
OFSJOHFO
WBO
WPPSHBOHFST
WBO
%F
)PPQ
4DIFďFS
%F
)PPQ

4DIFďFS
JT
IFU
NFU
EF
BSHVNFOUFO
WBO
DGPZ
FFOT

april 16
%F
NAVO
CFTMVJU
UPU
CFÌJOEJHJOH
WBO
EF
EFGFOTJFWF
NBBUSFHFMFO

WPPS
5VSLJKF
%JU
IPVEU
JO
EBU
EF
/FEFSMBOETF
1BUSJPUT
LVOOFO

XPSEFO
UFSVHHFUSPLLFO
april 29 DJZ
SFBHFFSU
PQ
IFU
NFNP
WBO
DGPZ van 14
BQSJM
NFU
IFU
CFUPPH

EBU
FS
[POEFS
FFO
OJFVXF
7FJMJHIFJETSBBESFTPMVUJF
HFFO
SFDIUT
HSPOE
XBT
EJF
FFO
NJMJUBJS
PQUSFEFO
UFHFO
*SBL
SFDIUWBBSEJHEF

%F
TFDSFUBSJTHFOFSBBM
[FOEU
IFU
NFNP
OJFU
BBO
%F
)PPQ

4DIFďFS
PNEBU
IJK
EF
EJTDVTTJF
PWFS
SFDIUTHSPOEFO
HFTMPUFO

BDIU
april 30
%F
)PPQ
4DIFďFS
TQSFFLU
JO
8BTIJOHUPO
NFU
WFJMJHIFJETBEWJ
TFVS
3JDF
FO
POEFSNJOJTUFS
(SPTTNBO
PWFS
EF
SPM
WBO
EF
VN en
de NAVO
JO
*SBL
OB
IFU
NJMJUBJSF
PQUSFEFO
(SPTTNBO
UPPOU
[JDI

SFEFMJKL
[FLFS
EBU
JO
EF
LPNFOEF
XFLFO
JO
*SBL
MVWWPOETUFO

[VMMFO
XPSEFO
HFEBBO
mei 1
#VTI
LPOEJHU
IFU
FJOEF
WBO
major combat operations
JO
*SBL
BBO
mei 19
/FEFSMBOETF
TUFVO
BBO
EF
EPPSWPFS
WBO
"NFSJLBBOT
NBUFSJFFM

SJDIUJOH
.JEEFO0PTUFO
XPSEU
CFÌJOEJHE
mei 20
,BNQ
MBBU
EF
5XFFEF
,BNFS
XFUFO
EBU
IFU
LBCJOFU
HFMFU
PQ
[JKO

EFNJTTJPOBJSF
TUBUVT
FO
EF
WPPSUHBOH
WBO
EF
GPSNBUJFCFTQSFLJO
HFO
FFO
CFTMJTTJOH
PWFS
EFFMOBNF
BBO
EF
TUBCJMJTBUJFNBDIU
BBO

IFU
WPMHFOEF
LBCJOFU
[BM
MBUFO
;POEFS
PQ
FFO
CFTMJTTJOH
WPPSVJU

UF
MPQFO
[BM
FFO
WFSLFOOJOHTUFBN
*SBL
CF[PFLFO
mei 22
%F
7FJMJHIFJETSBBE
OFFNU
SFTPMVUJF
1483
VOBOJFN
BBO
%F
SFTP
MVUJF
MBBU
[JDI
OJFU
VJU
PWFS
EF
SFDIUNBUJHIFJE
WBO
EF
NJMJUBJSF

JOUFSWFOUJF
NBBS
FSLFOU
EF
GFJUFMJKLF
TJUVBUJF
WBO
CF[FUUJOH
OBBS

HFMEFOE
PPSMPHTSFDIU
)FU
CFTUBBO
WBO
EF
TUBCJMJTBUJFNBDIU

XPSEU
FSLFOE
FO
EFFMOBNF
WBO
EFSEF
MBOEFO
XPSEU
WFSXFM
LPNE
4BODUJFT
UFHFO
*SBL
XPSEFO
PQHFIFWFO
NFU
VJU[POEFSJOH

WBO
IFU
XBQFOFNCBSHP
mei 27
)FU
LBCJOFU#BMLFOFOEF
**
CDA, VVD
%66

USFFEU
BBO
NFU
%F

)PPQ
4DIFďFS
PQ
#VJUFOMBOETF
;BLFO
FO
,BNQ
PQ
%FGFOTJF
KVOJ
6
%F
)PPQ
4DIFďFS
FO
,BNQ
JOGPSNFSFO
EF
5XFFEF
,BNFS
PWFS

IFU
CFTMVJU
PN
NFU
FFO
CBUBMKPO
NBSJOJFST
EFFM
UF
OFNFO
BBO

EF
TUBCJMJTBUJFNBDIU
JO
*SBL
KVOJ
18
%F
SFHFSJOH
CFBOUXPPSEU
TDISJGUFMJKLF
WSBHFO
WBO
EF
5XFFEF

,BNFS
PWFS
EF
/FEFSMBOETF
EFFMOBNF
BBO
EF
TUBCJMJTBUJFNBDIU
KVOJ
19

%F
5XFFEF
,BNFS
IPVEU
FFO
IPPS[JUUJOH
PWFS
EF
CFTMJTTJOH
UPU

EFFMOBNF
BBO
EF
TUBCJMJTBUJFNBDIU

470 Bijlage F
KVOJ
25

%F
5XFFEF
,BNFS
HFFGU
HPFELFVSJOH
BBO
IFU
CFTMVJU
UPU
EFFM
OBNF
BBO
EF
TUBCJMJTBUJFNBDIU
KVOJ
25
,BNQ
XFJHFSU
EF
5XFFEF
,BNFS
JO[BHF
JO
SBQQPSUFO
WBO
EF

MIVD over MVW
augustus 22
%F
)PPQ
4DIFďFS
JOGPSNFFSU
EF
5XFFEF
,BNFS
PWFS
EF
JO
MJDIUJOHFO
FO
CSPOOFO
XBBSPWFS
EF
SFHFSJOH
UFO
BBO[JFO
WBO
IFU

NPHFMJKLF
CF[JU
WBO
MVW
EPPS
*SBL
CFTDIJLUF
/JFU
IFU
CFXJKT

WPPS
EF
BBOXF[JHIFJE
WBO
MVW
NBBS
EF
POXJM
WBO
IFU
SFHJNF

WBO
4BEEBN
)PFTTFJO
PN
BBO
EF
VJUWPFSJOH
WBO
SFTPMVUJF
1441
NFF
UF
XFSLFO
HBG
EF
EPPSTMBH
WPPS
IFU
CFTMVJU
PN
EF
JOUFS
WFOUJF
QPMJUJFL
UF
TUFVOFO
augustus 28
,BNQ
WFSLMBBSU
JO
EF
5XFFEF
,BNFS
EBU
EF
DPNNFOUBSFO
WBO

AIVD en MIVD
PQ
"NFSJLBBOTF
FO
#SJUTF
JOMJDIUJOHFOBOBMZTFT
JO

IFU
BMHFNFFO
OVBODFSFOE
WBO
BBSE
XBSFO
%F
)PPQ
4DIFďFS

[FHU
EBU
EF
/FEFSMBOETF
SFHFSJOH
JO
EF
BBOMPPQ
OBBS
EF
NJMJUBJSF

JOUFSWFOUJF
JO
*SBL
TUFFET
FFO
FJHFO
BGXFHJOH
IFFGU
HFNBBLU
september 4
#BMLFOFOEF
CFBOUXPPSEU
WSBHFO
PWFS
IFU
GPSZPVFZFTPOMZ
SBQQPSU
WBO
EF
#SJUTF
JOMJDIUJOHFOEJFOTUFO
POUWBOHFO
WBO

QSFNJFS
#MBJS
PQ
25 september 2002
)FU
SBQQPSU
IBE
WPMHFOT

EF
NJOJTUFSQSFTJEFOU
HFFO
BQBSUF
CFUFLFOJT
HFIBE
JO
EF
CF
TMVJUWPSNJOH
oktober 20
%F
SFHFSJOH
CFBOUXPPSEU
TDISJGUFMJKLF
WSBHFO
PWFS
EF
SBQQPS
UBHF
WBO
EF
#SJUTF
JOMJDIUJOHFOEJFOTUFO
PWFS
*SBL
oktober 22
%F
)PPQ
4DIFďFS
,BNQ
FO
7BO
"SEFOOF
HFWFO
JO
IVO
CSJFG
PWFS

EF
POUXJLLFMJOHFO
JO
*SBL
BBO
EF
5XFFEF
,BNFS
BBO
EBU
FS
OPH

geen MVW
[JKO
HFWPOEFO
EPDI
EBU
IFU
NPNFOU
OPH
OJFU
JT
BBOHF
CSPLFO
PN
NFU
[FLFSIFJE
UF
TUFMMFO
PG
[JK
XFM
PG
OJFU
CFTUBBO

EFDFNCFS
29
5JKEFOT
FFO
BMHFNFFO
PWFSMFH
EFFMU
#BMLFOFOEF
NFF
EBU
EF

AIVD en MIVD
UPU
IVO
CFWJOEJOHFO
[JKO
HFLPNFO
PQ
CBTJT
WBO

IFU
ATBNFOTUFM
BBO
NBUFSJBBM
XBBSWBO
IFU
#SJUTF
SBQQPSU
PO
EFSEFFM
XBT
,BNQ
[FHU
EBU
EF
MIVD
EF
NPHFMJKLIFJE
OJFU
LPO

VJUTMVJUFO
EBU
*SBL
JO
TUBBU
[PV
[JKO
CJOOFO
45 minuten MVW in
UF
[FUUFO

2004
april 20
0Q
WSBHFO
PWFS
EF
CFWJOEJOHFO
WBO
EF
VNXBQFOJOTQFDUFVST

en banden met de AIVD
BOUXPPSEU
NJOJTUFS
WBO
#VJUFOMBOETF

;BLFO
#PU
EF
5XFFEF
,BNFS
EBU
EF
SFHFSJOH
EF
,BNFS
HFFO

BEEJUJPOFMF
JOGPSNBUJF
IFFGU
POUIPVEFO
KVOJ
12 NRC Handelsblad
QVCMJDFFSU
IFU
BSUJLFM
A)PMMBOETF
PPSMPHTMPHJDB

PWFS
EF
WPPSCFSFJEJOH
WBO
IFU
LBCJOFUTCFTMVJU
JO[BLF
IFU
NJMJ
UBJSF
PQUSFEFO
JO
*SBL
KVOJ
21
,BNQ
SFBHFFSU
PQ
IFU
BSUJLFM
JO
NRC Handelsblad
JO
FFO
CSJFG
BBO

EF
5XFFEF
,BNFS
,BNQ
XJKTU
EF
TVHHFTUJF
WBO
EF
IBOE
EBU
EF

5XFFEF
,BNFS
POKVJTU
PG
POWPMMFEJH
[PV
[JKO
WPPSHFMJDIU
PWFS

EF
WSBBH
PG
*SBL
CFTDIJLUF
PWFS
MVW
0Q
PQFOCBBSNBLJOH
WBO

TUVLLFO
XJM
IFU
LBCJOFU
OJFU
JOHBBO

Bijlage F 471
 KVOJ
30

5JKEFOT
FFO
EFCBU
JO
EF
5XFFEF
,BNFS
[FHU
,BNQ
EBU
BBO
IFU

LBCJOFU
HFFO
WPPSTUFM
JT
HFEBBO
EF
BBOWBM
NBUFSJFFM
UF
TUFVOFO

)FU
LBCJOFU
XBT
EFNJTTJPOBJS
FO
EF
MPQFOEF
LBCJOFUTJOGPSNB
UJF
NPFTU
EBBS
OJFU
NFF
XPSEFO
CFMBTU
&FO
NPUJF
UPU
JOTUFMMJOH

WBO
FFO
QBSMFNFOUBJS
POEFS[PFL
XPSEU
WFSXPSQFO
augustus 19
*O
BOUXPPSEFO
PQ
,BNFSWSBHFO
NFFOU
EF
SFHFSJOH
EBU
[JK
JO

OBWPMHJOH
WBO
IFU
POEFS[PFL
WBO
EF
"NFSJLBBOTF
4FOBBUT
DPNNJTTJF
OBBS
EF
LXBMJUFJU
WBO
IFU
XFSL
WBO
EF
CIA niet tot
IFSPWFSXFHJOH
WBO
EF
XFSL[BBNIFEFO
WBO
EF
/FEFSMBOETF

WFJMJHIFJETEJFOTUFO
IPFGU
UF
LPNFO
%F
MIVD en AIVD
IFCCFO

PWFS
IVO
CFWJOEJOHFO
TUFFET
OVBODFSFOE
HFSBQQPSUFFSE
september 13
1PXFMM
HFUVJHU
WPPS
EF
"NFSJLBBOTF
4FOBBU
EBU
EF
CSPOOFO

WPPS
[JKO
QSFTFOUBUJF
WPPS
EF
7FJMJHIFJETSBBE
JO
GFCSVBSJ
2003
POKVJTU
XBSFO
FO
EBU
IFU
POXBBSTDIJKOMJKL
XBT
EBU
WPPSSBEFO

MVW
LPOEFO
XPSEFO
HFWPOEFO

2005
maart 15
/FEFSMBOE
CFÌJOEJHU
[JKO
CJKESBHF
BBO
EF
NVMUJOBUJPOBMF
USPF
QFONBDIU
JO
*SBL
oktober 5
#PU
WSBBHU
[JDI
UJKEFOT
FFO
PWFSMFH
NFU
EF
5XFFEF
,BNFS
BG

PG
BDIUFSBG
CF[JFO
FFO
JOWBM
JO
*SBL
XFM
WFSTUBOEJH
XBT
FO
PG

NJTTDIJFO
NFU
BOEFSF
NJEEFMFO
OJFU
NFFS
IBE
LVOOFO
XPSEFO

CFSFJLU
0OEFS
ESVL
WBO
IFU
LBCJOFU
OFFNU
#PU
OPH
EF[FMGEF

EBH
[JKO
VJUTQSBBL
UFSVH
oktober 6
%FCBU
JO
EF
5XFFEF
,BNFS
PWFS
EF
VJUTQSBLFO
WBO
#PU
#BMLFO
FOEF
[FHU
EBU
IFU
LBCJOFUTTUBOEQVOU
PWFS
FFO
NJMJUBJS
JOHSJKQFO

JO
*SBL
OJFU
JT
WFSBOEFSE

2007
GFCSVBSJ
2
5JKEFOT
EF
POEFSIBOEFMJOHFO
JO
#FFUTUFS[XBBH
PWFS
EF
GPS
NBUJF
WBO
IFU
LBCJOFU#BMLFOFOEF
*7
LVOOFO
EF
QBSUJKFO
IFU

OJFU
FFOT
XPSEFO
PWFS
FFO
*SBLPOEFS[PFL
%F
BGTQSBBL
XPSEU

HFNBBLU
HFFO
POEFS[PFL
UF
EPFO
[POEFS
EJU
JO
IFU
DPBMJUJFBL
LPPSE
WBTU
UF
MFHHFO
8FM
XPSEU
EBBSJO
WBTUHFMFHE
EBU
BMMF
UPF
LPNTUJHF
WSFEFTNJTTJFT
FFO
BEFRVBBU
WPMLFOSFDIUFMJKL
NBOEBBU

CFIPFWFO
april 2
%F
NJOJTUFST
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
FO
%FGFOTJF
7FSIBHFO

FO
7BO
.JEEFMLPPQ
SFBHFSFO
NFEF
OBNFOT
#BMLFOFOEF
PQ
EF

VJU[FOEJOHFO
WBO
IFU
SBEJPQSPHSBNNB
Argos
16 maart 2007


FO
IFU
UWQSPHSBNNB
Reporter
25 maart 2007

%JF
VJU[FOEJO
HFO
CFUSPďFO
EF
JOGPSNBUJF
XBBSPWFS
EF
SFHFSJOH
CFTDIJLUF
UFO

UJKEF
WBO
EF
CFTMVJUWPSNJOH
PWFS
IFU
/FEFSMBOETF
TUBOEQVOU

JO[BLF
EF
JOWBM
JO
*SBL
april 4
%FCBU
JO
EF
5XFFEF
,BNFS
PWFS
IFU
LBCJOFUTTUBOEQVOU
JO[BLF

*SBL
7BO
.JEEFMLPPQ
POULFOU
EBU
/FEFSMBOETF
NJMJUBJSFO
EFT
UJKET
CJK
PPSMPHTIBOEFMJOHFO
JO
PG
CPWFO
*SBL
XBSFO
CFUSPLLFO

472 Bijlage F
 &S
WJOEU
FFO
EJTDVTTJF
QMBBUT
PWFS
EF
WSBBH
PG
FS
BM
EBO
OJFU
FFO

*SBLPOEFS[PFL
NPFU
QMBBUTWJOEFO
#BMLFOFOEF
XJKTU
FSPQ
EBU
JO

EF
BDIUFSMJHHFOEF
KBSFO
FFO
OFHFOUBM
NPUJFT
[JKO
JOHFEJFOE
NFU

IFU
WPPSTUFM
FFO
POEFS[PFL
OBBS
EF
CFTMVJUWPSNJOH
JO
UF
TUFM
MFO
NBBS
EBU
BM
EJF
NPUJFT
XFSEFO
WFSXPSQFO

2008
april 8
7BO
.JEEFMLPPQ
POULFOU
JO
FFO
CSJFG
BBO
EF
5XFFEF
,BNFS

OBBS
BBOMFJEJOH
WBO
EF
SBEJPVJU[FOEJOH
WBO
Argos van 28 maart
2008
EBU
/FEFSMBOETF
NJMJUBJSFO
JO
NBBSU
2003 operaties in
/PPSE*SBL
[PVEFO
IFCCFO
VJUHFWPFSE
mei 7
%F
&FSTUF
,BNFS
TUFMU
FFO
HSPPU
BBOUBM
WSBHFO
PWFS
EF
CFTMVJU
WPSNJOH
EPPS
EF
/FEFSMBOETF
SFHFSJOH
NFU
CFUSFLLJOH
UPU

QPMJUJFLF
TUFVO
WPPS
EF
JOWBM
JO
*SBL
EFDFNCFS
12
#BMLFOFOEF
7FSIBHFO
FO
7BO
.JEEFMLPPQ
CFBOUXPPSEFO
EF

TDISJGUFMJKLF
WSBHFO
WBO
EF
&FSTUF
,BNFS

2009
GFCSVBSJ
2
%F
NJOJTUFSQSFTJEFOU
LPOEJHU
JO
EF
4UBUFO(FOFSBBM
BBO
FFO

0OEFS[PFLTDPNNJTTJF*SBL
JO
UF
TUFMMFO

GFCSVBSJ
4
,BNFSEFCBU
PWFS
EF
JOTUFMMJOH
WBO
FFO
POEFS[PFLTDPNNJTTJF
*SBL
maart 6
#FTMVJU
UPU
JOTUFMMJOH
WBO
EF
POEFS[PFLTDPNNJTTJF*SBL

Bijlage F 473
BIJLAGE G

Hoofdstuktitel 475
475
 Wat zijn massavernietigingswapens en wat zijn
hun effecten?
0OEFS
NBTTBWFSOJFUJHJOHTXBQFOT
MVW

NPFUFO
XPSEFO
CFHSFQFO
DIFNJTDIF
CJPMPHJ
TDIF
FO
OVDMFBJSF
XBQFOT
FO
IVO
PWFSCSFOHJOHTNJEEFMFO
%F[F
XBQFOT
IFCCFO
HFNFFO

EBU
IFU
HFCSVJL
FSWBO
LBO
MFJEFO
UPU
FFO
HSPPUTDIBMJHF
WFSOJFUJHJOH
WBO
NFOT
FO
PNHF
WJOH
.FEF
IJFSEPPS
JT
IFU
m
BOEFST
EBO
CJK
DPOWFOUJPOFMF
XBQFOT
m
WSJKXFM
PONPHFMJKL

PN
POEFSTDIFJE
UF
NBLFO
UVTTFO
NJMJUBJSF
FO
OJFUNJMJUBJSF
EPFMXJUUFO
0OEFS
BOEFSF
PN

EJF
SFEFO
JT
IFU
HFCSVJL
FO
EF
POUXJLLFMJOH
WBO
CJPMPHJTDIF
FO
DIFNJTDIF
XBQFOT
WFSCP
EFO
LSBDIUFOT
SFTQFDUJFWFMJKL
EF
Biological and Toxin Weapons Convention en de Chemical Weapons
Convention
7PPS
OVDMFBJSF
XBQFOT
CFTUBBU
FS
OPH

HFFO
WFSHFMJKLCBBS
WFSESBH
NBBS
EPPS

IFU
OPOQSPMJGFSBUJFWFSESBH
JT
EF
POUXJLLFMJOH
WBO
LFSOXBQFOT
BBO
WFSHBBOEF
JOUFSOBUJ
POBMF
CFQFSLJOH
FO
DPOUSPMF
POEFSIFWJH
;POEFS
PWFSCSFOHJOHTNJEEFMFO
JT
EF
NJMJUBJSF
XBBSEF
WBO
MVW
CFQFSLU
)FU
NJMJUBJSF

EPFM
FSWBO
JT
EF
UFHFOTUBOEFS
TOFM
FO
NBTTBBM
WFSMJF[FO
UPF
UF
CSFOHFO
IFU
HFCSVJL
WBO

UFSSFJO
UF
CFNPFJMJKLFO
PG
EF
UPFHBOH
EBBSUPF
UF
POU[FHHFO
#FEBDIU
NPFU
XPSEFO
EBU

CJK
EF
JO[FU
WBO
MVW
IFU
EPEFO
WBO
EF
UFHFOTUBOEFS
OJFU
TUFFET
IFU
QSJNBJSF
EPFM
IPFGU

UF
[JKO
)FU
NPFUFO
CFIBOEFMFO
WBO
[JFLFO
FO
HFXPOEFO
IFFGU
FFO
HSPUFS
FďFDU
PQ
EF

NJMJUBJSF
PSHBOJTBUJF
WBO
EF
UFHFOTUBOEFS
1SFDJF[F
EFêOJUJFT
PG
PNTDISJKWJOHFO
WBO
MVW
WBSJÌSFO1

$IFNJTDIF
XBQFOT
XPSEFO
OBBS
IVO
UPFQBTTJOH
POEFSWFSEFFME
JO
[FOVXHBTTFO
FO
CMBBS
USFLLFOEF
TUSJKENJEEFMFO
;FOVXHBTTFO
[PBMT
UBCVO
FO
TBSJO
TPNBO
FO
VX
XPSEFO

WFSTQSFJE
JO
BFSPTPM
PG
ESVQQFMWPSN
EPPS
TQSPFJUBOLT
POEFS
WMJFHUVJHFO
BMT
MBEJOH
WBO

SBLFUUFO
PG
HFMFJEF
QSPKFDUJFMFO
VX
JT
IFU
EPEFMJKLTUF
[FOVXHBT
EBU
PPJU
JT
POUXJLLFME

%F
WMPFJTUPG
LBO
EPPS
OPSNBMF
LMFEJOH
IFFO
ESJOHFO
FO
SFNU
EF
QSJLLFMPWFSESBDIU
WBO

[FOVXFO
EPPS
JOBEFNJOH
PG
PQOBNF
EPPS
EF
IVJE
XBBSEPPS
IFU
MJDIBBN
POUSFHFME

SBBLU
*O
BFSPTPMWPSN
XFSLFO
EF[F
NJEEFMFO
CJK
JOBEFNJOH
WSJKXFM
PONJEEFMMJKL
FO
MFJ
EFO
[JK
CJOOFO
FOLFMF
VSFO
UPU
CVJUFOHFWFDIUTUFMMJOH
PG
EF
EPPE
1FOFUSBUJF
EPPS
POCF
TDIFSNEF
IVJE
HBBU
UF
MBOH[BBN
PN
EJSFDU
EPEFMJKL
UF
[JKO
4ZNQUPNFO
[JKO
SFNNJOH

WBO
EF
BEFNIBMJOH
CMPFEESVL
FO
IBSUGSFRVFOUJFWFSBOEFSJOHFO
HFESBHTTUPPSOJTTFO
EJ
BSSFF
CSBBLOFJHJOHFO
FO
TUVJQUSFLLJOHFO
%F
EVVS
WBO
EF
CFTNFUUJOH
JT
BG IBOLFMJKL
WBO

IFU
UFSSFJO
FO
EF
UFNQFSBUVVS
FO
LBO
WBSJÌSFO
WBO
VSFO
UPU
EBHFO
.PTUFSEHBT
XPSEU
UPU
EF
CMBBSUSFLLFOEF
TUSJKENJEEFMFO
HFSFLFOE
.PTUFSEHBT
HFFGU

IVJECFTDIBEJHJOH
FO
CMBSFO
FO
UBTU
EF
BEFNIBMJOHTXFHFO
BBO
1BT
OB
VSFO
POUTUBBO

CMBSFO
NFU
BMT
NPHFMJKL
HFWPMH
XPOEFO
FO
JOGFDUJF
0HFO
XPSEFO
QJKOMJKL
EF
QBUJÌOU

XPSEU
MJDIUTDIVX
-VDIUXFHFO
XPSEFO
BBOHFUBTU
NFU
BMT
HFWPMH
BEFNIBMJOHTPCTUSVDUJF

PG
FFO
OJFU
UF
CFIFFSTFO
MPOHPOUTUFLJOH
4MJKNWMJFTCFTDIBEJHJOH
WFSPPS[BBLU
NJTTFMJKL
IFJE
CSBLFO
EJBSSFF
FO
EBSNLSBNQFO

1 .JOJTUFSJF
WBO
%FGFOTJF
MP 35310
#FHJOTFMFO
WBO
EF
WFSEFEJHJOH
UFHFO
OVDMFBJSF
TUSJKENJEEFMFO
FO
MP 35310

#FHJOTFMFO
WBO
EF
WFSEFEJHJOH
UFHFO
DIFNJTDIF
TUSJKENJEEFMFO
UNSCOM Report to the Security Council, 25
KBOVBSJ

1999,
FO
IFU
UNMOVIC
8PSLJOH
%PDVNFOU
WBO
6 maart 2003
Unresolved Disarmament Issues: Iraq’s Proscribed
Weapons Programmes en IAEA, Update Report for the Security Council Pursuant to resolution 1441(2002), 27
KBOVBSJ

2003
7PPS
JOGPSNBUJF
PWFS
CJPMPHJTDIF
XBQFOT
JT
NFEF
HFCSVJLHFNBBLU
WBO
XXXSJWNOMDJCJOGFDUJF[JFL
UFO";JOGFDUJF[JFLUFn [07/04/09>

Bijlage G 477
 #JPMPHJTDIF
XBQFOT
WFSUPOFO
PWFSFFOLPNTUFO
NFU
DIFNJTDIF
XBQFOT
;F
[JKO
WBBL
HF
NBLLFMJKL
UF
NBLFO
[JKO
OJFU
EVVS
FO
[JKO
EPFMUSFďFOE
"OUSBY
PG
NJMUWVVS
JT
CFLFOE

EPPS
WFSTQSFJEJOH
JO
FFO
QPFEFSCSJFG
BMT
WPSN
WBO
UFSSFVS
#FTNFUUJOH
WJOEU
QMBBUT
WJB

CFTDIBEJHEF
IVJE
PG
EPPS
JOBEFNJOH
7FSTQSFJEJOH
JO
BFSPTPMWPSN
LBO
UPU
FFO
HSPPU

BBOUBM
TMBDIUPďFST
MFJEFO
%F
CBDUFSJF
WFSNFOJHWVMEJHU
[JDI
TOFM
FO
WFSPPS[BBLU
EFTUSVD
UJF
WBO
EF
CMPFEWBUFO
XBBSEPPS
MFWFOTCFESFJHFOEF
JOXFOEJHF
CMPFEJOHFO
PQUSF
EFO
.FFTUBM
USFEFO
TZNQUPNFO
BMT
[XFSFO
LPPSUT
EJBSSFF
TUVJQUSFLLJOHFO
PG
CFXVT
UFMPPTIFJE
OB
UXFF
UPU
[FT
EBHFO
PQ
/B
JOIBMBUJF
USFFEU
OB
UXFF
UPU
WJFS
EBHFO
BEFN
OPPE
FO
LPPSUT
PQ
%F
NFFTUF
QBUJÌOUFO
PWFSMJKEFO
24
VVS
EBBSOB

#PUVMJOFUPYJOF
LBO
MFJEFO
UPU
DPOUBNJOBUJF
WBO
WPFETFM
FO
XBUFSWPPSSBEFO
FO
UPU

CFTNFUUJOH
WBO
QFSTPOFO
EPPS
JOBEFNJOH
PG
WJB
WFSXPOEJOH
WBO
EF
IVJE
7SPFHF
TZNQ
UPNFO
[JKO
EVCCFM[JFO
TQSBBLTUPPSOJT
TMJLQSPCMFNFO
WFS[XBLLJOH
WBO
EF
BEFNIBMJOHT
TQJFSFO
FO
EF
TQJFSFO
WBO
IFU
POEFSMJDIBBN
&S
USFFEU
HFFO
CFXVTU[JKOTWFSBOEFSJOH
PQ

7FSMBNNJOH
LBO
XFLFO
UPU
NBBOEFO
EVSFO
WFSMBNNJOH
WBO
EF
BEFNIBMJOHTTQJFSFO
JT
EF

WPPSOBBNTUF
EPPETPPS[BBL

"ëBUPYJOF
POEFSESVLU
IFU
BGXFFSTZTUFFN
NFU
BMT
HFWPMH
EBSN
FO
MPOHBBOEPFOJOHFO

FO
CJK
IPHF
DPODFOUSBUJFT
EF
EPPE
Clostridium
ESJOHU
IFU
MJDIBBN
CJOOFO
WJB
FFO
XPOE

en veroorzaakt enkele uren later diarree en buikkrampen, die meestal binnen een dag
XFFS
WFSEXJKOFO

3JDJOF
JT
BG LPNTUJH
WBO
EF
CPOFO
WBO
EF
DBTUPSPMJFQMBOU
EJF
JO
*SBL
WFFM
WPPSLPNU
FO

[JDI
HFNBLLFMJKL
MBBU
BGTDIFJEFO
WBO
IFU
SFTJEV
EBU
BDIUFSCMJKGU
OB
QFSTJOH
WBO
EF
CPOFO

*OHFBEFNE
MFJEU
IFU
UPU
MBHF
CMPFEESVL
FO
IFU
TUPLLFO
WBO
EF
BEFNIBMJOH
XBBSOB
EF

EPPE
WPMHU
#FTNFUUJOH
LBO
PPL
HFTDIJFEFO
EPPS
EF
JOOBNF
WBO
CFTNFU
WPFETFM
)FU

WFSPPS[BBLU
EBO
PWFSHFWFO
EJBSSFF
FO
VJUESPHJOH
FO
MFJEU
UPU
TIPDL
FO
VJUWBM
WBO
PSHBOFO

OB
FOLFMF
EBHFO
XBBSOB
IFU
TMBDIUPďFS
CJOOFO
72
VVS
LBO
PWFSMJKEFO
&S
CFTUBBU
HFFO

BGXFFSNJEEFM
UFHFO

/VDMFBJSF
XBQFOT
WFSPPS[BLFO
EPPS
EF
LFSOFYQMPTJF
OBBTU
HSPUF
BBOUBMMFO
EPEFMJKLF

TMBDIUPďFST
WPPSBM
HFXPOEFO
NFU
CSBOEXPOEFO
MFUTFM
FO
TUSBMJOHT[JFLUF
&FO
DPNCJOB
UJF
WBO
LXFUTVSFO
NBBLU
CFIBOEFMJOH
WBO
TMBDIUPďFST
UPU
FFO
HFDPNQMJDFFSEF
[BBL

#SBOEXPOEFO
PPL
UFO
HFWPMHF
WBO
CSBOE
JO
EF
PNHFWJOH
MFWFSFO
FFO
CFMBOHSJKL
EFFM
WBO

IFU
BBOUBM
TMBDIUPďFST
EBU
IVMQ
CFIPFGU
%F
ESVLHPMG
WFSPPS[BBLU
EPPS
SPOEWMJFHFOE

QVJO
WFSXPOEJOHFO
FO
LBO
MFJEFO
UPU
TDIFVSJOH
WBO
IFU
USPNNFMWMJFT
MPOHCMPFEJOHFO
FO

TDIFVSFO
JO
JOUFSOF
PSHBOFO
%F
MJDIUëJUT
LBO
UJKEFMJKLF
CMJOEIFJE
PG
OFUWMJFTWFSCSBOEJOH

UPU
HFWPMH
IFCCFO
4USBMJOH
MFJEU
NFU
FFO
WFSUSBHJOH
WBO
KBSFO
UPU
MFVLFNJF
LBOLFS
FO

HFOFUJTDIF
TDIBEF

4JOET
IFU
HFCSVJL
WBO
EF
BUPPNCPNNFO
PQ
)JSPTIJNB
FO
/BHBTBLJ
[JKO
LFSOXBQFOT

OJFU
NFFS
JOHF[FU
.BBS
JO
UFHFOTUFMMJOH
UPU
DIFNJTDIF
FO
CJPMPHJTDIF
XBQFOT
IFCCFO

OVDMFBJSF
XBQFOT
XFM
FFO
HSPUF
QPMJUJFLF
FO
NJMJUBJSF
CFUFLFOJT
HFLSFHFO
WPPSBM
JO
EF

,PVEF
0PSMPH
0N
EJF
SFEFO
JT
IFU
PPL
OPPJU
UPU
FFO
WFSCPE
HFLPNFO

3BEJPMPHJTDIF
XBQFOT
PPL
CFLFOE
BMT
AWVJMF
CPNNFO
XPSEFO
OJFU
EJSFDU
HF[JFO
BMT

MVW
)FU
HBBU
IJFS
PN
SBEJPBDUJFG
NBUFSJBBM
EBU
BG LPNTUJH
JT
WBO
[JFLFOIVJ[FO
PG
PO
EFS[PFLTJOTUFMMJOHFO
FO
EBU
NFU
CFIVMQ
WBO
FYQMPTJFWFO
XPSEU
WFSTQSFJE
)FU
JT
BGHF[JFO

WBO
EF
FďFDUFO
WBO
EF
FYQMPTJF
[FMG
POXBBSTDIJKOMJKL
EBU
IFU
SBEJPBDUJFWF
NBUFSJBBM
UPU

EPPE
PQ
FOJHF
TDIBBM
LBO
MFJEFO
%F
HFWPMHFO
[JKO
WPPSBM
QTZDIPMPHJTDI
FO
[JKO
CFEPFME

PN
QBOJFL
UF
[BBJFO

478 Bijlage G
BIJLAGE H

Hoofdstuktitel 479
Handvest van de Verenigde Naties (uittreksel)

Preambule
HANDVEST VAN DE VERENIGDE NATIES
WIJ, DE VOLKEN VAN DE VERENIGDE NATIES,
VASTBESLOTEN

LPNFOEF
HFTMBDIUFO
UF
CFIPFEFO
WPPS
EF
HFTFM
WBO
EF
PPSMPH
EJF
UXFFNBBM
JO
POT
MFWFO

POOPFNFMJKL
MFFE
PWFS
EF
NFOTIFJE
IFFGU
HFCSBDIU
FO

PQOJFVX
POT
WFSUSPVXFO
UF
CFWFTUJHFO
JO
EF
GVOEBNFOUFMF
SFDIUFO
WBO
EF
NFOT
JO
EF

XBBSEJHIFJE
FO
EF
XBBSEF
WBO
EF
NFOTFMJKLF
QFSTPPO
JO
HFMJKLF
SFDIUFO
WPPS
NBOOFO
FO

WSPVXFO
BMTNFEF
WPPS
HSPUF
FO
LMFJOF
OBUJFT
FO

PNTUBOEJHIFEFO
UF
TDIFQQFO
XBBSPOEFS
HFSFDIUJHIFJE
BMTNFEF
FFSCJFE
WPPS
EF
VJU
WFS
ESBHFO
FO
BOEFSF
CSPOOFO
WBO
JOUFSOBUJPOBBM
SFDIU
WPPSUWMPFJFOEF
WFSQMJDIUJOHFO
LVO
OFO
XPSEFO
HFIBOEIBBGE
FO

TPDJBMF
WPPSVJUHBOH
FO
IPHFSF
MFWFOTTUBOEBBSEFO
JO
HSPUFSF
WSJKIFJE
UF
CFWPSEFSFO

EN TE DIEN EINDE

WFSESBBH[BBNIFJE
UF
CFUSBDIUFO
FO
JO
WSFEF
NFU
FMLBOEFS
UF
MFWFO
BMT
HPFEF
OBCVSFO
FO

PO[F
LSBDIUFO
UF
CVOEFMFO
UFS
IBOEIBWJOH
WBO
EF
JOUFSOBUJPOBMF
WSFEF
FO
WFJMJHIFJE
FO

EPPS
IFU
BBOWBBSEFO
WBO
CFHJOTFMFO
FO
IFU
JOWPFSFO
WBO
NFUIPEFT
UF
WFS[FLFSFO
EBU

XBQFOHFXFME
OJFU
[BM
XPSEFO
HFCSVJLU
CFIBMWF
JO
IFU
BMHFNFFO
CFMBOH
FO
HFCSVJL
UF

NBLFO
WBO
JOUFSOBUJPOBMF
JOTUFMMJOHFO
WPPS
EF
CFWPSEFSJOH
WBO
EF
FDPOPNJTDIF
FO
TPDJ
ale vooruitgang van alle volken,

HEBBEN BESLOTEN ONZE INSPANNINGEN TE VERENIGEN OM DEZE

DOELEINDEN TE VERWEZENLIJKEN.

%JFOPWFSFFOLPNTUJH
IFCCFO
PO[F
POEFSTDIFJEFO
SFHFSJOHFO
EPPS
UVTTFOLPNTU
WBO
IVO

JO
EF
TUBE
4BO
'SBODJTDP
CJKFFOHFLPNFO
WFSUFHFOXPPSEJHFST
EJF
IVO
WPMNBDIUFO
IFC
CFO
PWFSHFMFHE
XFMLF
JO
HPFEF
PSEF
[JKO
CFWPOEFO
PWFSFFOTUFNNJOH
CFSFJLU
PWFS
EJU

)BOEWFTU
WBO
EF
7FSFOJHEF
/BUJFT
FO
SJDIUFO
[JK
IJFSCJK
FFO
JOUFSOBUJPOBMF
PSHBOJTBUJF

PQ
EJF
EF
OBBN
[BM
ESBHFO
WBO
EF
7FSFOJHEF
/BUJFT

Hoofdstuk I Doelstellingen en beginselen

ARTIKEL 1
%F
EPFMTUFMMJOHFO
WBO
EF
7FSFOJHEF
/BUJFT
[JKO
1


%F
JOUFSOBUJPOBMF
WSFEF
FO
WFJMJHIFJE
UF
IBOEIBWFO
FO
NFU
IFU
PPH
EBBSPQ
EPFM
USFďFOEF
HF[BNFOMJKLF
NBBUSFHFMFO
UF
OFNFO
UFS
WPPSLPNJOH
FO
PQIFĐOH
WBO
CF
ESFJHJOHFO
WBO
EF
WSFEF
FO
UFS
POEFSESVLLJOH
WBO
EBEFO
WBO
BHSFTTJF
PG
BOEFSF

vormen van verbreking van de vrede, alsook met vreedzame middelen en in overeen

Bijlage H 481
 TUFNNJOH
NFU
EF
CFHJOTFMFO
WBO
HFSFDIUJHIFJE
FO
JOUFSOBUJPOBBM
SFDIU
FFO
SFHFMJOH

PG
CFTMFDIUJOH
WBO
JOUFSOBUJPOBMF
HFTDIJMMFO
PG
WBO
TJUVBUJFT
EJF
UPU
WFSCSFLJOH
WBO

de vrede zouden kunnen leiden, tot stand te brengen;
2


5VTTFO
EF
OBUJFT
WSJFOETDIBQQFMJKLF
CFUSFLLJOHFO
UPU
POUXJLLFMJOH
UF
CSFOHFO
EJF

[JKO
HFHSPOE
PQ
FFSCJFE
WPPS
IFU
CFHJOTFM
WBO
HFMJKLF
SFDIUFO
FO
WBO
[FMG CFTDIJLLJOH

voor volken, en andere passende maatregelen te nemen ter versterking van de vrede
PWFSBM
UFS
XFSFME
3


*OUFSOBUJPOBMF
TBNFOXFSLJOH
UPU
TUBOE
UF
CSFOHFO
CJK
IFU
PQMPTTFO
WBO
JOUFSOBUJP
OBMF
WSBBHTUVLLFO
WBO
FDPOPNJTDIF
TPDJBMF
DVMUVSFMF
PG
IVNBOJUBJSF
BBSE
BMTNFEF

CJK
IFU
CFWPSEFSFO
FO
TUJNVMFSFO
WBO
FFSCJFE
WPPS
EF
SFDIUFO
WBO
EF
NFOT
FO
WPPS

GVOEBNFOUFMF
WSJKIFEFO
WPPS
BMMFO
[POEFS
POEFSTDIFJE
OBBS
SBT
HFTMBDIU
UBBM
PG

godsdienst; en
4
&FO
DFOUSVN
UF
[JKO
WPPS
EF
IBSNPOJTBUJF
WBO
IFU
PQUSFEFO
WBO
EF
OBUJFT
UFS
WFSXF
[FOMJKLJOH
WBO
EF[F
HFNFFOTDIBQQFMJKLF
EPFMTUFMMJOHFO

ARTIKEL 2
#JK
IFU
OBTUSFWFO
WBO
EF
JO
BSUJLFM
1
HFOPFNEF
EPFMTUFMMJOHFO
EJFOFO
EF
0SHBOJTBUJF
FO

IBBS
-FEFO
UF
IBOEFMFO
PWFSFFOLPNTUJH
EF
WPMHFOEF
CFHJOTFMFO
1


%F
0SHBOJTBUJF
JT
HFHSPOE
PQ
IFU
CFHJOTFM
WBO
TPFWFSFJOF
HFMJKLIFJE
WBO
BM
IBBS

-FEFO
2


5FOFJOEF
BMMF
-FEFO
EF
SFDIUFO
FO
WPPSEFMFO
EJF
VJU
IFU
MJENBBUTDIBQ
WPPSUWMPFJFO

EFFMBDIUJH
UF
EPFO
XPSEFO
EJFOFO
EF
-FEFO
WBO
EF
0SHBOJTBUJF
EF
WFSQMJDIUJOHFO

EJF
[JK
PWFSFFOLPNTUJH
EJU
)BOEWFTU
PQ
[JDI
IFCCFO
HFOPNFO
UF
HPFEFS
USPVX
OB

UF
LPNFO
3


"MMF
-FEFO
CSFOHFO
IVO
JOUFSOBUJPOBMF
HFTDIJMMFO
MBOHT
WSFFE[BNF
XFH
UPU
FFO
PQ
MPTTJOH
PQ
[PEBOJHF
XJK[F
EBU
EF
JOUFSOBUJPOBMF
WSFEF
FO
WFJMJHIFJE
FO
EF
HFSFDIUJH
IFJE
OJFU
JO
HFWBBS
XPSEFO
HFCSBDIU
4


*O
IVO
JOUFSOBUJPOBMF
CFUSFLLJOHFO
POUIPVEFO
BMMF
-FEFO
[JDI
WBO
CFESFJHJOH
NFU

PG
IFU
HFCSVJL
WBO
HFXFME
UFHFO
EF
UFSSJUPSJBMF
JOUFHSJUFJU
PG
EF
QPMJUJFLF
POBG IBO
LFMJKLIFJE
WBO
FFO
TUBBU
FO
WBO
FMLF
BOEFSF
IBOEFMXJK[F
EJF
POWFSFOJHCBBS
JT
NFU
EF

EPFMTUFMMJOHFO
WBO
EF
7FSFOJHEF
/BUJFT
5


"MMF
-FEFO
WFSMFOFO
EF
7FSFOJHEF
/BUJFT
WPMMFEJHF
CJKTUBOE
CJK
FML
PQUSFEFO
XBBSUPF

EF
0SHBOJTBUJF
PWFSFFOLPNTUJH
EJU
)BOEWFTU
PWFSHBBU
FO
[JK
POUIPVEFO
[JDI
WBO
IFU

WFSMFOFO
WBO
CJKTUBOE
BBO
FFO
TUBBU
XBBSUFHFO
EF
7FSFOJHEF
/BUJFT
FFO
QSFWFOUJFWF

PG
EXBOHBDUJF
POEFSOFNFO
6


%F
0SHBOJTBUJF
ESBBHU
FS
[PSH
WPPS
EBU
TUBUFO
EJF
HFFO
-JE
WBO
EF
7FSFOJHEF
/BUJFT

[JKO
PWFSFFOLPNTUJH
EF[F
CFHJOTFMFO
IBOEFMFO
WPPS
[PWFS
EJU
WPPS
EF
IBOEIBWJOH

WBO
EF
JOUFSOBUJPOBMF
WSFEF
FO
WFJMJHIFJE
OPPE[BLFMJKL
LBO
[JKO
7


(FFO
FOLFMF
CFQBMJOH
WBO
EJU
)BOEWFTU
HFFGU
EF
7FSFOJHEF
/BUJFT
EF
CFWPFHEIFJE

UVTTFOCFJEF
UF
LPNFO
JO
BBOHFMFHFOIFEFO
EJF
XF[FOMJKL
POEFS
EF
OBUJPOBMF
SFDIUT
NBDIU
WBO
FFO
TUBBU
WBMMFO
OPDI
XPSEU
PQ
HSPOE
WBO
FOJHF
CFQBMJOH
EBBSJO
WBO
EF

-FEFO
WFSMBOHE
EBU
[JK
[PEBOJHF
BBOHFMFHFOIFEFO
LSBDIUFOT
EJU
)BOEWFTU
UPU
FFO

PQMPTTJOH
CSFOHFO
%JU
CFHJOTFM
TUBBU
EF
UPFQBTTJOH
WBO
EXBOHNBBUSFHFMFO
JOHF
WPMHF
)PPGETUVL
7**
FWFOXFM
OJFU
JO
EF
XFH


482 Bijlage H
 Hoofdstuk V Veiligheidsraad
ARTIKEL 23 SAMENSTELLING
1


%F
7FJMJHIFJETSBBE
CFTUBBU
VJU
WJKGUJFO
-FEFO
WBO
EF
7FSFOJHEF
/BUJFT
%F
3FQV
CMJFL
$IJOB
'SBOLSJKL
EF
6OJF
WBO
4PDJBMJTUJTDIF
4PWKFUSFQVCMJFLFO
IFU
7FSFOJHE

,POJOLSJKL
WBO
(SPPU#SJUUBOOJÌ
FO
/PPSE*FSMBOE
FO
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
WBO

"NFSJLB
[JKO
QFSNBOFOUF
MFEFO
WBO
EF
7FJMJHIFJETSBBE
%F
"MHFNFOF
7FSHBEFSJOH

LJFTU
UJFO
BOEFSF
-FEFO
WBO
EF
7FSFOJHEF
/BUJFT
BMT
OJFUQFSNBOFOUF
-FEFO
WBO
EF

7FJMJHIFJETSBBE
XBBSCJK
JO
IFU
CJK[POEFS
SFLFOJOH
XPSEU
HFIPVEFO
JO
EF
FFSTUF

QMBBUT
NFU
EF
CJKESBHF
WBO
-FEFO
WBO
EF
7FSFOJHEF
/BUJFT
UPU
EF
IBOEIBWJOH
WBO
EF

JOUFSOBUJPOBMF
WSFEF
FO
WFJMJHIFJE
FO
UPU
EF
BOEFSF
EPFMTUFMMJOHFO
WBO
EF
0SHBOJTB
UJF
FO
UFWFOT
NFU
FFO
CJMMJKLF
HFPHSBêTDIF
TQSFJEJOH
2


%F
OJFUQFSNBOFOUF
MFEFO
WBO
EF
7FJMJHIFJETSBBE
XPSEFO
HFLP[FO
WPPS
FFO
UFSNJKO

WBO
UXFF
KBBS
/BEBU
IFU
BBOUBM
MFEFO
WBO
EF
7FJMJHIFJETSBBE
WBO
FMG
UPU
WJKGUJFO
JT

VJUHFCSFJE
XPSEFO
CJK
EF
FFSTUWPMHFOEF
WFSLJF[JOH
WBO
EF
OJFUQFSNBOFOUF
MFEFO

UXFF
WBO
EF
WJFS
UPFHFWPFHEF
MFEFO
HFLP[FO
WPPS
FFO
UFSNJKO
WBO
FFO
KBBS
&FO
BG
USFEFOE
MJE
LBO
OJFU
PONJEEFMMJKL
XPSEFO
IFSLP[FO
3


&ML
MJE
WBO
EF
7FJMJHIFJETSBBE
IFFGU
ÊÊO
WFSUFHFOXPPSEJHFS

ARTIKEL 24 FUNCTIES EN BEVOEGDHEDEN

1


5FOFJOEF
FFO
TOFM
FO
EPFMUSFďFOE
PQUSFEFO
WBO
EF
7FSFOJHEF
/BUJFT
UF
WFS[FLFSFO

ESBHFO
EF
-FEFO
EF
WFSBOUXPPSEFMJKLIFJE
WPPS
EF
IBOEIBWJOH
WBO
EF
JOUFSOBUJP
OBMF
WSFEF
FO
WFJMJHIFJE
JO
EF
FFSTUF
QMBBUT
PQ
BBO
EF
7FJMJHIFJETSBBE
FO
TUFNNFO

[JK
FSJO
UPF
EBU
EF
7FJMJHIFJETSBBE
CJK
EF
VJUWPFSJOH
WBO
EF
VJU
EJF
WFSBOUXPPSEFMJKL
IFJE
WPPSUWMPFJFOEF
UBLFO
JO
IVO
OBBN
IBOEFMU
2




3




ARTIKEL 25
%F
-FEFO
WBO
EF
7FSFOJHEF
/BUJFT
LPNFO
PWFSFFO
EF
CFTMVJUFO
WBO
EF
7FJMJHIFJETSBBE

PWFSFFOLPNTUJH
EJU
)BOEWFTU
UF
BBOWBBSEFO
FO
VJU
UF
WPFSFO


ARTIKEL 27 STEMMEN
1


&ML
MJE
WBO
EF
7FJMJHIFJETSBBE
IFFGU
ÊÊO
TUFN
2


#FTMVJUFO
WBO
EF
7FJMJHIFJETSBBE
PWFS
QSPDFEVSFLXFTUJFT
[JKO
BBOHFOPNFO
JOEJFO

OFHFO
MFEFO
WÓÓS
TUFNNFO
3


#FTMVJUFO
WBO
EF
7FJMJHIFJETSBBE
PWFS
BMMF
BOEFSF
[BLFO
[JKO
BBOHFOPNFO
JOEJFO

OFHFO
MFEFO
XBBSPOEFS
[JDI
EF
QFSNBOFOUF
MFEFO
CFWJOEFO
WÓÓS
TUFNNFO
NFU

EJFO
WFSTUBOEF
EBU
XBOOFFS
IFU
CFTMVJUFO
JOHFWPMHF
)PPGETUVL
7*
FO
BSUJLFM
52, der
EF
MJE
CFUSFGU
FFO
QBSUJK
CJK
FFO
HFTDIJM
[JDI
WBO
TUFNNJOH
POUIPVEU



Bijlage H 483
 Hoofdstuk VII Optreden met betrekking tot bedreiging
van de vrede, verbreking van de vrede en daden van agressie
ARTIKEL 39
%F
7FJMJHIFJETSBBE
TUFMU
WBTU
PG
FS
TQSBLF
JT
WBO
FFO
CFESFJHJOH
WBO
EF
WSFEF
WFSCSFLJOH


WBO
EF
WSFEF
PG
EBBE
WBO
BHSFTTJF
FO
EPFU
BBOCFWFMJOHFO
PG
CFTMJTU
XFMLF
NBBUSFHFMFO

[VMMFO
XPSEFO
HFOPNFO
PWFSFFOLPNTUJH
EF
BSUJLFMFO
41 en 42
UPU
IBOEIBWJOH
PG
IFSTUFM

WBO
EF
JOUFSOBUJPOBMF
WSFEF
FO
WFJMJHIFJE

ARTIKEL 40
0N
UF
WPPSLPNFO
EBU
EF
TJUVBUJF
WFSFSHFSU
LBO
EF
7FJMJHIFJETSBBE
BMWPSFOT
EF
BBOCFWF
MJOHFO
UF
EPFO
PG
UF
CFTMVJUFO
UPU
IFU
OFNFO
WBO
NBBUSFHFMFO
BMT
CFEPFME
JO
BSUJLFM
39, een
CFSPFQ
EPFO
PQ
EF
CFUSPLLFO
QBSUJKFO
[JDI
UF
IPVEFO
BBO
EF
WPPSMPQJHF
NBBUSFHFMFO
EJF

EF
3BBE
OPPE[BLFMJKL
PG
HFXFOTU
BDIU
%F[F
WPPSMPQJHF
NBBUSFHFMFO
MBUFO
EF
SFDIUFO

BBOTQSBLFO
PG
EF
QPTJUJF
WBO
EF
CFUSPLLFO
QBSUJKFO
POWFSMFU
*OEJFO
EF[F
WPPSMPQJHF
NBBU
SFHFMFO
OJFU
XPSEFO
OBHFMFFGE
IPVEU
EF
7FJMJHIFJETSBBE
EBBSNFF
UFSEFHF
SFLFOJOH

ARTIKEL 41
%F
7FJMJHIFJETSBBE
LBO
CFTMVJUFO
XFMLF
NBBUSFHFMFO
XBBSBBO
HFFO
XBQFOHFXFME
UF
QBT

LPNU
EJFOFO
UF
XPSEFO
HFOPNFO
PN
[JKO
CFTMVJUFO
UFO
VJUWPFS
UF
CSFOHFO
FO
LBO
EF

-FEFO
WBO
EF
7FSFOJHEF
/BUJFT
PQSPFQFO
PN
EF[F
NBBUSFHFMFO
UPF
UF
QBTTFO
%F[F
LVO
OFO
PNWBUUFO
IFU
WPMMFEJH
PG
HFEFFMUFMJKL
WFSCSFLFO
WBO
EF
FDPOPNJTDIF
CFUSFLLJOHFO

BMTNFEF
WBO
EF
TQPPS
[FF
MVDIU
QPTU
UFMFHSBBG
FO
SBEJPWFSCJOEJOHFO
FO
WBO
BOEFSF

WFSCJOEJOHFO
FO
IFU
BG CSFLFO
WBO
EJQMPNBUJFLF
CFUSFLLJOHFO

ARTIKEL 42
.PDIU
EF
7FJMJHIFJETSBBE
WBO
PPSEFFM
[JKO
EBU
EF
JO
BSUJLFM
41 bedoelde maatregelen
POWPMEPFOEF
[PVEFO
[JKO
PG
EBU
[JK
POWPMEPFOEF
[JKO
HFCMFLFO
EBO
LBO
IJK
PWFSHBBO
UPU

[VML
PQUSFEFO
EPPS
NJEEFM
WBO
MVDIU
[FF
PG
MBOETUSJKELSBDIUFO
BMT
OPEJH
JT
WPPS
EF

IBOEIBWJOH
PG
IFU
IFSTUFM
WBO
EF
JOUFSOBUJPOBMF
WSFEF
FO
WFJMJHIFJE
;VML
PQUSFEFO
LBO

PNWBUUFO
EFNPOTUSBUJFT
CMPLLBEFT
FO
BOEFSF
PQFSBUJFT
EPPS
MVDIU
[FF
PG
MBOETUSJKE
LSBDIUFO
WBO
-FEFO
WBO
EF
7FSFOJHEF
/BUJFT



ARTIKEL 51
(FFO
FOLFMF
CFQBMJOH
WBO
EJU
)BOEWFTU
EPFU
BG CSFVL
BBO
IFU
JOIFSFOUF
SFDIU
UPU
JOEJWJ
EVFMF
PG
DPMMFDUJFWF
[FMGWFSEFEJHJOH
JO
HFWBM
WBO
FFO
HFXBQFOEF
BBOWBM
UFHFO
FFO
-JE
WBO

EF
7FSFOJHEF
/BUJFT
UPUEBU
EF
7FJMJHIFJETSBBE
EF
OPPE[BLFMJKLF
NBBUSFHFMFO
UFS
IBOE
IBWJOH
WBO
EF
JOUFSOBUJPOBMF
WSFEF
FO
WFJMJHIFJE
IFFGU
HFOPNFO
.BBUSFHFMFO
EJF
EPPS
EF

-FEFO
[JKO
HFOPNFO
CJK
EF
VJUPFGFOJOH
WBO
EJU
SFDIU
UPU
[FMGWFSEFEJHJOH
EJFOFO
POWFS
XJKME
UFS
LFOOJT
WBO
EF
7FJMJHIFJETSBBE
UF
XPSEFO
HFCSBDIU
FO
UBTUFO
PQ
HFFO
FOLFMF

XJK[F
EF
CFWPFHEIFJE
FO
EF
WFSBOUXPPSEFMJKLIFJE
WBO
EF
7FJMJHIFJETSBBE
JOHFWPMHF
EJU

484 Bijlage H
)BOEWFTU
BBO
PN
PQ
FOJHFSMFJ
UJKETUJQ
PWFS
UF
HBBO
UPU
[VML
PQUSFEFO
BMT
IJK
OPEJH
BDIU

WPPS
EF
IBOEIBWJOH
PG
IFU
IFSTUFM
WBO
EF
JOUFSOBUJPOBMF
WSFEF
FO
WFJMJHIFJE


Hoofdstuktitel 485
BIJLAGE I

Hoofdstuktitel 487
OVERZICHT VAN DE BELANGRIJKSTE VEILIGHEIDSRAADRESOLUTIES OVER DE KWESTIE-IRAK

Basisinformatie, stemuitslag en wel/geen verwijzing Mandaat tot geweldgebruik: ‘use of all necessary
naar hoofdstuk VII VN-Handvest means’

S/RES/661 Nee.
6 augustus 1990 Wel verwijzing naar recht op zelfverdediging van
stemuitslag: 13-0-2 Koeweit.
onthouding: Cuba, Jemen
Hoofdstuk VII

S/RES/665 Ja, beperkt gebruik van geweld voor naleving

25 augustus 1990 handelsembargo: ‘(...) such measures commensurate
stemuitslag: 13-0-2 the specific circumstance as may be necessary under
onthouding: Cuba, Jemen the authority of the Security Council’.
Hoofdstuk VII

S/RES/678 Ja: ‘use of all necessary means’ vanaf 16 januari

29 november 1990 1991.
stemuitslag: 12-2-1
tegen: Cuba, Jemen
onthouding: China
Hoofdstuk VII

S/RES/686 Nee
2 maart 1991
stemuitslag: 11-1-3
tegen: Cuba
onthouding: China, India, Jemen
Hoofdstuk VII

S/RES/687 Nee
3 april 1991
stemuitslag: 12-1-2
tegen: Cuba
onthouding: Ecuador, Jemen
Hoofdstuk VII

488 Bijlage I
Doelstelling
* Onmiddellijke en onvoorwaardelijke terugtrekking
Iraakse troepen uit Koeweit;
* Herstel territoriale integriteit en soevereiniteit
Koeweit;
* Herstel van het gezag van de wettelijke regering
van Koeweit.
* Onmiddellijke terugtrekking Iraakse troepen uit
Koeweit;
* Herstel territoriale integriteit en soevereiniteit
Koeweit;
* Naleving handelsembargo, ook op zee.
* Afdwingen en naleving basisresoluties;
* Herstel internationale vrede en veiligheid in de regio;
* Pogingen tot annexatie Koeweit opgeven;
* Irak is aansprakelijk onder internationaal recht voor
alle schade;
* Onmiddellijk alle gevangenen vrijlaten en
buitgemaakte Koeweitse eigendommen teruggeven.
* Herstel internationale vrede en veiligheid in de regio;
* Vijandelijkheden tot een definitief einde brengen.
* Herstel internationale vrede en veiligheid in de regio;
* Irak dwingen tot nakomen alle verplichtingen onder
deze resolutie, in het bijzonder ontwapening
ABC-wapens, ontmanteling langeafstandsraketten
en internationale supervisie van al het nucleaire
materiaal in Irak.
Actie van de Veiligheidsraad en bijzondere
kenmerken
* Veelomvattend pakket van sanctiemaatregelen,
waaronder een handelsembargo (inclusief een olie-
en wapenembargo), bevriezing van alle financiële
transacties en stopzetting alle economische
activiteiten met Irak;
* Beperkte uitzonderingen voor medicijnen en voedsel;
* Instelling sanctiecommissie.
* Maritieme inspectie van handelsembargo en
interceptie van schepen;
* Zo nodig beperkt geweldgebruik om schepen halt
te houden teneinde hun bestemming en lading te
inspecteren.
* Een laatste kans tot terugtrekking Iraakse leger uit
Koeweit vóór of op 15 januari 1991;
* Mandaat tot geweldgebruik vanaf 16 januari
1991.
* Voorlopig staakt-het-vuren na voltooiing operatie
Desert Storm en bestandsovereenkomst tussen
Amerikaanse generaal Schwarzkopf en Iraakse
legertop.
* Bij acceptatie door Irak is formeel staakt-het-vuren
van kracht;
* Omvangrijk en mandatoir pakket vredesvoorwaarden:
m
afbakening van de grens tussen Koeweit en Irak;
m
legering van militaire waarnemersmissie
gedemilitariseerde zone;
m
destructie en verwijdering van alle ABC-wapens;
m
plaatsing nucleair materiaal onder toezicht IAEA en
UNSCOM;
m
volledige aansprakelijkheid van Irak voor alle
schade, inclusief milieuschade;
m
voortzetting van de sancties met humanitaire
uitzonderingen;
m
gedetailleerde uitwerking van het wapenembargo;
m
repatriëring alle buitenlandse gevangenen;
m
niet plegen of steunen van terrorisme.
Bijlage I 489
 Basisinformatie, stemuitslag en wel/geen verwijzing Mandaat tot geweldgebruik: ‘use of all necessary
naar hoofdstuk VII VN-Handvest means’

S/RES/688 Nee.
5 april 1991 Wel stelt de raad dat de ‘gevolgen van de
stemuitslag: 10-3-2 onderdrukking de internationale vrede en veiligheid in
tegen: Cuba, Jemen, de regio bedreigen’.
Zimbabwe
onthouding: China, India
Niet onder hoofdstuk VII

S/RES/707 Nee
15 augustus 1991
stemuitslag: unaniem
Hoofdstuk VII

S/RES/1154 Nee
2 maart 1998
stemuitslag: unaniem
Hoofdstuk VII

S/RES/1284 Nee
17 december 1999
stemuitslag: 11-0-4
onthouding: China,
Frankrijk, Maleisië, Rusland
Hoofdstuk VII

S/RES/1441 Nee.
8 november 2002 Wel vermelding in preambule dat Iraks niet-
stemuitslag: unaniem naleving van de resoluties en verspreiding MVW en
Hoofdstuk VII langeafstandsraketten de internationale vrede en
veiligheid bedreigt.

S/RES/1483 Nee
22 mei 2003
stemuitslag: 14-0-0
Syrië stemde niet
Hoofdstuk VII

S/RES/1511 Ja.
16 oktober 2003 Mandaat voor multinationale troepenmacht onder
stemuitslag: unaniem Amerikaans-Brits commando ‘to take all necessary
Hoofdstuk VII measures’ ter handhaving veiligheid en stabiliteit in
Irak.

© Commissie van onderzoek besluitvorming Irak, 2010

490 Bijlage I
Doelstelling
* Beëindiging onderdrukking burgerbevolking, met
name Koerden en sjiieten door het Iraakse regime;
* Onmiddellijke toegang voor alle internationale
humanitaire organisaties.
* Volledige naleving van resolutie 687 (1991).
* Volledige naleving van resolutie 687 (1991);
* Onmiddellijke, onvoorwaardelijke en onbeperkte
toegang voor UNSCOM en IAEA.
* Volledige naleving van resolutie 687 (1991);
* Verbetering humanitaire situatie in Irak.
* Irak moet volledige opening van zaken geven;
* UNMOVIC en IAEA moeten onmiddellijke,
ongehinderde, onvoorwaardelijke en onbeperkte
toegang hebben tot alle plaatsen en alle personen/
Iraakse deskundigen.
* Vaststellen feit van buitenlandse bezetting van
Irak door VS/VK en in herinnering roepen van
verplichtingen bezettende mogendheden onder
internationaal humanitair recht;
* Erkenning soevereiniteit en territoriale integriteit Irak.
* Verwelkoming breed samengestelde, representatieve
Regeringsraad;
* Overdracht bestuur op termijn aan Irakezen;
* Oproep tot opstellen tijdsschema en programma
voor nieuwe grondwet en organisatie democratische
verkiezingen.
Actie van de Veiligheidsraad en bijzondere
kenmerken
* Opmerkelijk verband tussen de rechten van de mens
en vredeshandhaving;
* Eis tot open dialoog opdat mensen- en politieke
rechten van alle Iraakse burgers worden
gerespecteerd;
* Verzoek aan SG humanitaire hulp te initiëren.
Niet-naleving verplichtingen van mandatoir
vredespakket van resolutie 687 is ‘ernstige schending’
en ‘material breach’ van ontwapeningsverplichtingen.
Onderschrijft Memorandum of Understanding tussen
Iraks vicepremier Tariq Aziz en SG Kofi Annan (zie VN
Doc. S/1998/166).
* Instelling nieuwe wapeninspectiecommissie UNMOVIC;
* Aanpassing olie-voor-voedselprogramma;
* Geen luchtembargo voor hadjvluchten;
* Bij volledige medewerking met UNMOVIC/IAEA belofte
opheffing handelsembargo.
* Iraks gedrag vormt ‘material breach’ van zijn
verplichtingen;
* Irak krijgt laatste gelegenheid om te voldoen aan
zijn ontwapeningsverplichtingen;
* Ernstige consequenties dreigen bij niet-nakoming.
* Eerste VR-resolutie na militaire invasie en bezetting
van Irak;
* Oproep aan alle lidstaten te helpen bij veiligheid,
wederopbouw en stabiliteit Irak;
* Benoeming speciale VN-vertegenwoordiger voor
Irak;
* Beëindiging olie-voor-voedselprogramma en
instelling Ontwikkelingsfonds;
* Beëindiging algemene economische sancties, wel
voortzetting wapenembargo en instelling nieuwe,
doelgerichte sancties.
* Herbevestiging soevereiniteit en territoriale integriteit
Irak;
* Benadrukking van noodzaak tot oprichting effectieve
Iraakse politie en veiligheidstroepen;
* Oproep aan lidstaten en internationale financiële
instellingen om Iraakse volk te helpen bij
wederopbouw en ontwikkeling van economie.
Bijlage I 491
BIJLAGE J

Hoofdstuktitel 493
Resolution 1441 (2002)
Adopted by the Security Council at its 4644th meeting, on 8 November 2002

The Security Council,

Recalling BMM
JUT
QSFWJPVT
SFMFWBOU
SFTPMVUJPOT
JO
QBSUJDVMBS
JUT
SFTPMVUJPOT



PG


"VHVTU




PG

/PWFNCFS




PG

.BSDI





PG

"QSJM




PG

"QSJM




PG

"VHVTU





PG

0DUPCFS




PG

"QSJM

BOE




PG

%FDFNCFS

BOE
BMM
UIF
SFMFWBOU
TUBUFNFOUT
PG
JUT
1SFTJEFOU

Recalling also JUT
SFTPMVUJPO



PG

/PWFNCFS

BOE
JUT
JOUFOUJPO
UP

JNQMFNFOU
JU
GVMMZ

Recognizing UIF
UISFBU
*SBRT
OPODPNQMJBODF
XJUI
$PVODJM
SFTPMVUJPOT
BOE
QSPMJGFSBUJPO

PG
XFBQPOT
PG
NBTT
EFTUSVDUJPO
BOE
MPOHSBOHF
NJTTJMFT
QPTFT
UP
JOUFSOBUJPOBM
QFBDF

BOE
TFDVSJUZ

Recalling UIBU
JUT
SFTPMVUJPO



BVUIPSJ[FE
.FNCFS
4UBUFT
UP
VTF
BMM
OFDFTTBSZ

NFBOT
UP
VQIPME
BOE
JNQMFNFOU
JUT
SFTPMVUJPO



PG

"VHVTU

BOE
BMM

SFMFWBOU
SFTPMVUJPOT
TVCTFRVFOU
UP
SFTPMVUJPO



BOE
UP
SFTUPSF
JOUFSOBUJPOBM

QFBDF
BOE
TFDVSJUZ
JO
UIF
BSFB

Further recalling UIBU
JUT
SFTPMVUJPO



JNQPTFE
PCMJHBUJPOT
PO
*SBR
BT
B
OFDFTTBSZ

TUFQ
GPS
BDIJFWFNFOU
PG
JUT
TUBUFE
PCKFDUJWF
PG
SFTUPSJOH
JOUFSOBUJPOBM
QFBDF
BOE
TFDVSJUZ

JO
UIF
BSFB

Deploring UIF
GBDU
UIBU
*SBR
IBT
OPU
QSPWJEFE
BO
BDDVSBUF
GVMM
êOBM
BOE
DPNQMFUF
EJTDMP

TVSF
BT
SFRVJSFE
CZ
SFTPMVUJPO



PG
BMM
BTQFDUT
PG
JUT
QSPHSBNNFT
UP
EFWFMPQ

XFBQPOT
PG
NBTT
EFTUSVDUJPO
BOE
CBMMJTUJD
NJTTJMFT
XJUI
B
SBOHF
HSFBUFS
UIBO
POF
IVOE
SFE
BOE
êGUZ
LJMPNFUSFT
BOE
PG
BMM
IPMEJOHT
PG
TVDI
XFBQPOT
UIFJS
DPNQPOFOUT
BOE

QSPEVDUJPO
GBDJMJUJFT
BOE
MPDBUJPOT
BT
XFMM
BT
BMM
PUIFS
OVDMFBS
QSPHSBNNFT
JODMVEJOH

BOZ
XIJDI
JU
DMBJNT
BSF
GPS
QVSQPTFT
OPU
SFMBUFE
UP
OVDMFBSXFBQPOTVTBCMF
NBUFSJBM

Deploring further UIBU
*SBR
SFQFBUFEMZ
PCTUSVDUFE
JNNFEJBUF
VODPOEJUJPOBM
BOE
VOSFTUSJD

UFE
BDDFTT
UP
TJUFT
EFTJHOBUFE
CZ
UIF
6OJUFE
/BUJPOT
4QFDJBM
$PNNJTTJPO
UNSCOM

BOE

UIF
*OUFSOBUJPOBM
"UPNJD
&OFSHZ
"HFODZ
IAEA

GBJMFE
UP
DPPQFSBUF
GVMMZ
BOE
VODPOEJUJ
POBMMZ
XJUI
UNSCOM and IAEA
XFBQPOT
JOTQFDUPST
BT
SFRVJSFE
CZ
SFTPMVUJPO




BOE
VMUJNBUFMZ
DFBTFE
BMM
DPPQFSBUJPO
XJUI
UNSCOM
BOE
UIF
IAEA
JO


Deploring UIF
BCTFODF
TJODF
%FDFNCFS

JO
*SBR
PG
JOUFSOBUJPOBM
NPOJUPSJOH
JO

TQFDUJPO
BOE
WFSJêDBUJPO
BT
SFRVJSFE
CZ
SFMFWBOU
SFTPMVUJPOT
PG
XFBQPOT
PG
NBTT
EFT
USVDUJPO
BOE
CBMMJTUJD
NJTTJMFT
JO
TQJUF
PG
UIF
$PVODJMT
SFQFBUFE
EFNBOET
UIBU
*SBR

QSPWJEF
JNNFEJBUF
VODPOEJUJPOBM
BOE
VOSFTUSJDUFE
BDDFTT
UP
UIF
6OJUFE
/BUJPOT
.P
OJUPSJOH
7FSJêDBUJPO
BOE
*OTQFDUJPO
$PNNJTTJPO
UNMOVIC

FTUBCMJTIFE
JO
SFTPMVUJPO




BT
UIF
TVDDFTTPS
PSHBOJ[BUJPO
UP
UNSCOM
BOE
UIF
IAEA
BOE
SFHSFUUJOH
UIF

DPOTFRVFOU
QSPMPOHJOH
PG
UIF
DSJTJT
JO
UIF
SFHJPO
BOE
UIF
TVďFSJOH
PG
UIF
*SBRJ
QFPQMF

Bijlage J 495
 Deploring also UIBU
UIF
(PWFSONFOU
PG
*SBR
IBT
GBJMFE
UP
DPNQMZ
XJUI
JUT
DPNNJUNFOUT

QVSTVBOU
UP
SFTPMVUJPO



XJUI
SFHBSE
UP
UFSSPSJTN
QVSTVBOU
UP
SFTPMVUJPO




UP
FOE
SFQSFTTJPO
PG
JUT
DJWJMJBO
QPQVMBUJPO
BOE
UP
QSPWJEF
BDDFTT
CZ
JOUFSOBUJP
OBM
IVNBOJUBSJBO
PSHBOJ[BUJPOT
UP
BMM
UIPTF
JO
OFFE
PG
BTTJTUBODF
JO
*SBR
BOE
QVSTVBOU

UP
SFTPMVUJPOT






BOE



UP
SFUVSO
PS
DPPQFSBUF
JO

BDDPVOUJOH
GPS
,VXBJUJ
BOE
UIJSE
DPVOUSZ
OBUJPOBMT
XSPOHGVMMZ
EFUBJOFE
CZ
*SBR
PS
UP

SFUVSO
,VXBJUJ
QSPQFSUZ
XSPOHGVMMZ
TFJ[FE
CZ
*SBR

Recalling UIBU
JO
JUT
SFTPMVUJPO



UIF
$PVODJM
EFDMBSFE
UIBU
B
DFBTFêSF
XPVME
CF

CBTFE
PO
BDDFQUBODF
CZ
*SBR
PG
UIF
QSPWJTJPOT
PG
UIBU
SFTPMVUJPO
JODMVEJOH
UIF
PCMJHB
UJPOT
PO
*SBR
DPOUBJOFE
UIFSFJO

Determined UP
FOTVSF
GVMM
BOE
JNNFEJBUF
DPNQMJBODF
CZ
*SBR
XJUIPVU
DPOEJUJPOT
PS
SFT
USJDUJPOT
XJUI
JUT
PCMJHBUJPOT
VOEFS
SFTPMVUJPO



BOE
PUIFS
SFMFWBOU
SFTPMVUJ
POT
BOE
SFDBMMJOH
UIBU
UIF
SFTPMVUJPOT
PG
UIF
$PVODJM
DPOTUJUVUF
UIF
HPWFSOJOH
TUBOEBSE

PG
*SBRJ
DPNQMJBODF

Recalling UIBU
UIF
FďFDUJWF
PQFSBUJPO
PG
UNMOVIC
BT
UIF
TVDDFTTPS
PSHBOJ[BUJPO
UP
UIF

4QFDJBM
$PNNJTTJPO
BOE
UIF
IAEA
JT
FTTFOUJBM
GPS
UIF
JNQMFNFOUBUJPO
PG
SFTPMVUJPO




BOE
PUIFS
SFMFWBOU
SFTPMVUJPOT

Noting UIBU
UIF
MFUUFS
EBUFE

4FQUFNCFS

GSPN
UIF
.JOJTUFS
GPS
'PSFJHO
"ďBJST
PG

*SBR
BEESFTTFE
UP
UIF
4FDSFUBSZ(FOFSBM
JT
B
OFDFTTBSZ
êSTU
TUFQ
UPXBSE
SFDUJGZJOH
*SBRT

DPOUJOVFE
GBJMVSF
UP
DPNQMZ
XJUI
SFMFWBOU
$PVODJM
SFTPMVUJPOT

Noting further UIF
MFUUFS
EBUFE

0DUPCFS

GSPN
UIF
&YFDVUJWF
$IBJSNBO
PG
UNMOVIC

BOE
UIF
%JSFDUPS(FOFSBM
PG
UIF
IAEA
UP
(FOFSBM
"M4BBEJ
PG
UIF
(PWFSONFOU
PG
*SBR

MBZJOH
PVU
UIF
QSBDUJDBM
BSSBOHFNFOUT
BT
B
GPMMPXVQ
UP
UIFJS
NFFUJOH
JO
7JFOOB
UIBU

BSF
QSFSFRVJTJUFT
GPS
UIF
SFTVNQUJPO
PG
JOTQFDUJPOT
JO
*SBR
CZ
UNMOVIC
BOE
UIF
IAEA, and
FYQSFTTJOH
UIF
HSBWFTU
DPODFSO
BU
UIF
DPOUJOVFE
GBJMVSF
CZ
UIF
(PWFSONFOU
PG
*SBR
UP

QSPWJEF
DPOêSNBUJPO
PG
UIF
BSSBOHFNFOUT
BT
MBJE
PVU
JO
UIBU
MFUUFS

Reaffirming UIF
DPNNJUNFOU
PG
BMM
.FNCFS
4UBUFT
UP
UIF
TPWFSFJHOUZ
BOE
UFSSJUPSJBM
JOUF

HSJUZ
PG
*SBR
,VXBJU
BOE
UIF
OFJHICPVSJOH
4UBUFT

Commending UIF
4FDSFUBSZ(FOFSBM
BOE
NFNCFST
PG
UIF
-FBHVF
PG
"SBC
4UBUFT
BOE
JUT

4FDSFUBSZ(FOFSBM
GPS
UIFJS
FďPSUT
JO
UIJT
SFHBSE

Determined UP
TFDVSF
GVMM
DPNQMJBODF
XJUI
JUT
EFDJTJPOT

Acting VOEFS
$IBQUFS
7**
PG
UIF
$IBSUFS
PG
UIF
6OJUFE
/BUJPOT



Decides UIBU
*SBR
IBT
CFFO
BOE
SFNBJOT
JO
NBUFSJBM
CSFBDI
PG
JUT
PCMJHBUJPOT
VOEFS

SFMFWBOU
SFTPMVUJPOT
JODMVEJOH
SFTPMVUJPO



JO
QBSUJDVMBS
UISPVHI
*SBRT

GBJMVSF
UP
DPPQFSBUF
XJUI
6OJUFE
/BUJPOT
JOTQFDUPST
BOE
UIF
IAEA
BOE
UP
DPNQMFUF

UIF
BDUJPOT
SFRVJSFE
VOEFS
QBSBHSBQIT

UP

PG
SFTPMVUJPO




496 Bijlage J


Decides
XIJMF
BDLOPXMFEHJOH
QBSBHSBQI

BCPWF
UP
BďPSE
*SBR
CZ
UIJT
SFTPMVUJPO
B

êOBM
PQQPSUVOJUZ
UP
DPNQMZ
XJUI
JUT
EJTBSNBNFOU
PCMJHBUJPOT
VOEFS
SFMFWBOU
SFTP
MVUJPOT
PG
UIF
$PVODJM
BOE
BDDPSEJOHMZ
EFDJEFT
UP
TFU
VQ
BO
FOIBODFE
JOTQFDUJPO

SFHJNF
XJUI
UIF
BJN
PG
CSJOHJOH
UP
GVMM
BOE
WFSJêFE
DPNQMFUJPO
UIF
EJTBSNBNFOU

QSPDFTT
FTUBCMJTIFE
CZ
SFTPMVUJPO



BOE
TVCTFRVFOU
SFTPMVUJPOT
PG
UIF

$PVODJM


Decides UIBU
JO
PSEFS
UP
CFHJO
UP
DPNQMZ
XJUI
JUT
EJTBSNBNFOU
PCMJHBUJPOT
JO
BE

EJUJPO
UP
TVCNJUUJOH
UIF
SFRVJSFE
CJBOOVBM
EFDMBSBUJPOT
UIF
(PWFSONFOU
PG
*SBR

TIBMM
QSPWJEF
UP
UNMOVIC
UIF
IAEA
BOE
UIF
$PVODJM
OPU
MBUFS
UIBO

EBZT
GSPN
UIF

EBUF
PG
UIJT
SFTPMVUJPO
B
DVSSFOUMZ
BDDVSBUF
GVMM
BOE
DPNQMFUF
EFDMBSBUJPO
PG
BMM

BTQFDUT
PG
JUT
QSPHSBNNFT
UP
EFWFMPQ
DIFNJDBM
CJPMPHJDBM
BOE
OVDMFBS
XFBQPOT

CBMMJTUJD
NJTTJMFT
BOE
PUIFS
EFMJWFSZ
TZTUFNT
TVDI
BT
VONBOOFE
BFSJBM
WFIJDMFT
BOE

EJTQFSTBM
TZTUFNT
EFTJHOFE
GPS
VTF
PO
BJSDSBGU
JODMVEJOH
BOZ
IPMEJOHT
BOE
QSFDJTF

MPDBUJPOT
PG
TVDI
XFBQPOT
DPNQPOFOUT
TVCDPNQPOFOUT
TUPDLT
PG
BHFOUT
BOE

SFMBUFE
NBUFSJBM
BOE
FRVJQNFOU
UIF
MPDBUJPOT
BOE
XPSL
PG
JUT
SFTFBSDI
EFWFMPQ
NFOU
BOE
QSPEVDUJPO
GBDJMJUJFT
BT
XFMM
BT
BMM
PUIFS
DIFNJDBM
CJPMPHJDBM
BOE
OVDMFBS

QSPHSBNNFT
JODMVEJOH
BOZ
XIJDI
JU
DMBJNT
BSF
GPS
QVSQPTFT
OPU
SFMBUFE
UP
XFBQPO

QSPEVDUJPO
PS
NBUFSJBM



Decides UIBU
GBMTF
TUBUFNFOUT
PS
PNJTTJPOT
JO
UIF
EFDMBSBUJPOT
TVCNJUUFE
CZ
*SBR

QVSTVBOU
UP
UIJT
SFTPMVUJPO
BOE
GBJMVSF
CZ
*SBR
BU
BOZ
UJNF
UP
DPNQMZ
XJUI
BOE

DPPQFSBUF
GVMMZ
JO
UIF
JNQMFNFOUBUJPO
PG
UIJT
SFTPMVUJPO
TIBMM
DPOTUJUVUF
B
GVSUIFS

NBUFSJBM
CSFBDI
PG
*SBRT
PCMJHBUJPOT
BOE
XJMM
CF
SFQPSUFE
UP
UIF
$PVODJM
GPS
BTTFTT
NFOU
JO
BDDPSEBODF
XJUI
QBSBHSBQIT

BOE

CFMPX



Decides UIBU
*SBR
TIBMM
QSPWJEF
UNMOVIC
BOE
UIF
IAEA immediate, unimpeded, un
DPOEJUJPOBM
BOE
VOSFTUSJDUFE
BDDFTT
UP
BOZ
BOE
BMM
JODMVEJOH
VOEFSHSPVOE
BSFBT

GBDJMJUJFT
CVJMEJOHT
FRVJQNFOU
SFDPSET
BOE
NFBOT
PG
USBOTQPSU
XIJDI
UIFZ
XJTI

UP
JOTQFDU
BT
XFMM
BT
JNNFEJBUF
VOJNQFEFE
VOSFTUSJDUFE
BOE
QSJWBUF
BDDFTT
UP
BMM

PĐDJBMT
BOE
PUIFS
QFSTPOT
XIPN
UNMOVIC
PS
UIF
IAEA
XJTI
UP
JOUFSWJFX
JO
UIF
NPEF

PS
MPDBUJPO
PG
UNMOVICT
PS
UIF
IAEAT
DIPJDF
QVSTVBOU
UP
BOZ
BTQFDU
PG
UIFJS
NBO
EBUFT
GVSUIFS
EFDJEFT
UIBU
UNMOVIC
BOE
UIF
IAEA
NBZ
BU
UIFJS
EJTDSFUJPO
DPOEVDU
JO
UFSWJFXT
JOTJEF
PS
PVUTJEF
PG
*SBR
NBZ
GBDJMJUBUF
UIF
USBWFM
PG
UIPTF
JOUFSWJFXFE
BOE

GBNJMZ
NFNCFST
PVUTJEF
PG
*SBR
BOE
UIBU
BU
UIF
TPMF
EJTDSFUJPO
PG
UNMOVICBOE
UIF

IAEA
TVDI
JOUFSWJFXT
NBZ
PDDVS
XJUIPVU
UIF
QSFTFODF
PG
PCTFSWFST
GSPN
UIF
*SBRJ

(PWFSONFOU
BOE
JOTUSVDUT
UNMOVIC
BOE
SFRVFTUT
UIF
IAEA
UP
SFTVNF
JOTQFDUJPOT
OP

MBUFS
UIBO

EBZT
GPMMPXJOH
BEPQUJPO
PG
UIJT
SFTPMVUJPO
BOE
UP
VQEBUF
UIF
$PVODJM


EBZT
UIFSFBGUFS



Endorses UIF

0DUPCFS

MFUUFS
GSPN
UIF
&YFDVUJWF
$IBJSNBO
PG
UNMOVIC and

UIF
%JSFDUPS(FOFSBM
PG
UIF
IAEA
UP
(FOFSBM
"M4BBEJ
PG
UIF
(PWFSONFOU
PG
*SBR

XIJDI
JT
BOOFYFE
IFSFUP
BOE
EFDJEFT
UIBU
UIF
DPOUFOUT
PG
UIF
MFUUFS
TIBMM
CF
CJOEJOH

VQPO
*SBR



Decides GVSUIFS
UIBU
JO
WJFX
PG
UIF
QSPMPOHFE
JOUFSSVQUJPO
CZ
*SBR
PG
UIF
QSFTFODF
PG

UNMOVIC
BOE
UIF
IAEA
BOE
JO
PSEFS
GPS
UIFN
UP
BDDPNQMJTI
UIF
UBTLT
TFU
GPSUI
JO
UIJT

SFTPMVUJPO
BOE
BMM
QSFWJPVT
SFMFWBOU
SFTPMVUJPOT
BOE
OPUXJUITUBOEJOH
QSJPS
VOEFSTUBO

Bijlage J 497
 EJOHT
UIF
$PVODJM
IFSFCZ
FTUBCMJTIFT
UIF
GPMMPXJOH
SFWJTFE
PS
BEEJUJPOBM
BVUIPSJUJFT

XIJDI
TIBMM
CF
CJOEJOH
VQPO
*SBR
UP
GBDJMJUBUF
UIFJS
XPSL
JO
*SBR


UNMOVIC
BOE
UIF
IAEA
TIBMM
EFUFSNJOF
UIF
DPNQPTJUJPO
PG
UIFJS
JOTQFDUJPO
UFBNT

BOE
FOTVSF
UIBU
UIFTF
UFBNT
BSF
DPNQPTFE
PG
UIF
NPTU
RVBMJêFE
BOE
FYQFSJFODFE

FYQFSUT
BWBJMBCMF


"MM
UNMOVIC and IAEA
QFSTPOOFM
TIBMM
FOKPZ
UIF
QSJWJMFHFT
BOE
JNNVOJUJFT
DPSSFT

QPOEJOH
UP
UIPTF
PG
FYQFSUT
PO
NJTTJPO
QSPWJEFE
JO
UIF
$POWFOUJPO
PO
1SJWJMFHFT

BOE
*NNVOJUJFT
PG
UIF
6OJUFE
/BUJPOT
BOE
UIF
"HSFFNFOU
PO
UIF
1SJWJMFHFT
BOE

*NNVOJUJFT
PG
UIF
IAEA;


UNMOVICBOE
UIF
IAEA
TIBMM
IBWF
VOSFTUSJDUFE
SJHIUT
PG
FOUSZ
JOUP
BOE
PVU
PG
*SBR
UIF

SJHIU
UP
GSFF
VOSFTUSJDUFE
BOE
JNNFEJBUF
NPWFNFOU
UP
BOE
GSPN
JOTQFDUJPO
TJUFT

BOE
UIF
SJHIU
UP
JOTQFDU
BOZ
TJUFT
BOE
CVJMEJOHT
JODMVEJOH
JNNFEJBUF
VOJNQFEFE

VODPOEJUJPOBM
BOE
VOSFTUSJDUFE
BDDFTT
UP
1SFTJEFOUJBM
4JUFT
FRVBM
UP
UIBU
BU
PUIFS
TJ
UFT
OPUXJUITUBOEJOH
UIF
QSPWJTJPOT
PG
SFTPMVUJPO



PG

.BSDI



UNMOVIC
BOE
UIF
IAEA
TIBMM
IBWF
UIF
SJHIU
UP
CF
QSPWJEFE
CZ
*SBR
UIF
OBNFT
PG
BMM

QFSTPOOFM
DVSSFOUMZ
BOE
GPSNFSMZ
BTTPDJBUFE
XJUI
*SBRT
DIFNJDBM
CJPMPHJDBM
OV
DMFBS
BOE
CBMMJTUJD
NJTTJMF
QSPHSBNNFT
BOE
UIF
BTTPDJBUFE
SFTFBSDI
EFWFMPQNFOU

BOE
QSPEVDUJPO
GBDJMJUJFT


4FDVSJUZ
PG
UNMOVIC and IAEA
GBDJMJUJFT
TIBMM
CF
FOTVSFE
CZ
TVĐDJFOU
6OJUFE
/BUJPOT

TFDVSJUZ
HVBSET


UNMOVIC
BOE
UIF
IAEA
TIBMM
IBWF
UIF
SJHIU
UP
EFDMBSF
GPS
UIF
QVSQPTFT
PG
GSFF[JOH
B

TJUF
UP
CF
JOTQFDUFE
FYDMVTJPO
[POFT
JODMVEJOH
TVSSPVOEJOH
BSFBT
BOE
USBOTJU
DPS
SJEPST
JO
XIJDI
*SBR
XJMM
TVTQFOE
HSPVOE
BOE
BFSJBM
NPWFNFOU
TP
UIBU
OPUIJOH
JT

DIBOHFE
JO
PS
UBLFO
PVU
PG
B
TJUF
CFJOH
JOTQFDUFE


UNMOVIC
BOE
UIF
IAEA
TIBMM
IBWF
UIF
GSFF
BOE
VOSFTUSJDUFE
VTF
BOE
MBOEJOH
PG
êYFE

BOE
SPUBSZXJOHFE
BJSDSBGU
JODMVEJOH
NBOOFE
BOE
VONBOOFE
SFDPOOBJTTBODF
WFIJ
DMFT


UNMOVIC
BOE
UIF
IAEA
TIBMM
IBWF
UIF
SJHIU
BU
UIFJS
TPMF
EJTDSFUJPO
WFSJêBCMZ
UP
SF
NPWF
EFTUSPZ
PS
SFOEFS
IBSNMFTT
BMM
QSPIJCJUFE
XFBQPOT
TVCTZTUFNT
DPNQPOFOUT

SFDPSET
NBUFSJBMT
BOE
PUIFS
SFMBUFE
JUFNT
BOE
UIF
SJHIU
UP
JNQPVOE
PS
DMPTF
BOZ

GBDJMJUJFT
PS
FRVJQNFOU
GPS
UIF
QSPEVDUJPO
UIFSFPG
BOE


UNMOVIC
BOE
UIF
IAEA
TIBMM
IBWF
UIF
SJHIU
UP
GSFF
JNQPSU
BOE
VTF
PG
FRVJQNFOU
PS

NBUFSJBMT
GPS
JOTQFDUJPOT
BOE
UP
TFJ[F
BOE
FYQPSU
BOZ
FRVJQNFOU
NBUFSJBMT
PS
EP
DVNFOUT
UBLFO
EVSJOH
JOTQFDUJPOT
XJUIPVU
TFBSDI
PG
UNMOVIC or IAEA personnel or
PĐDJBM
PS
QFSTPOBM
CBHHBHF



Decides GVSUIFS
UIBU
*SBR
TIBMM
OPU
UBLF
PS
UISFBUFO
IPTUJMF
BDUT
EJSFDUFE
BHBJOTU
BOZ

SFQSFTFOUBUJWF
PS
QFSTPOOFM
PG
UIF
6OJUFE
/BUJPOT
PS
UIF
IAEA
PS
PG
BOZ
.FNCFS

4UBUF
UBLJOH
BDUJPO
UP
VQIPME
BOZ
$PVODJM
SFTPMVUJPO

498 Bijlage J


Requests UIF
4FDSFUBSZ(FOFSBM
JNNFEJBUFMZ
UP
OPUJGZ
*SBR
PG
UIJT
SFTPMVUJPO
XIJDI
JT

CJOEJOH
PO
*SBR
EFNBOET
UIBU
*SBR
DPOêSN
XJUIJO
TFWFO
EBZT
PG
UIBU
OPUJêDBUJPO

JUT
JOUFOUJPO
UP
DPNQMZ
GVMMZ
XJUI
UIJT
SFTPMVUJPO
BOE
EFNBOET
GVSUIFS
UIBU
*SBR

DPPQFSBUF
JNNFEJBUFMZ
VODPOEJUJPOBMMZ
BOE
BDUJWFMZ
XJUI
UNMOVIC
BOE
UIF
IAEA;



Requests BMM
.FNCFS
4UBUFT
UP
HJWF
GVMM
TVQQPSU
UP
UNMOVIC
BOE
UIF
IAEA
JO
UIF


EJTDIBSHF
PG
UIFJS
NBOEBUFT
JODMVEJOH
CZ
QSPWJEJOH
BOZ
JOGPSNBUJPO
SFMBUFE
UP

QSPIJCJUFE
QSPHSBNNFT
PS
PUIFS
BTQFDUT
PG
UIFJS
NBOEBUFT
JODMVEJOH
PO
*SBRJ


BUUFNQUT
TJODF

UP
BDRVJSF
QSPIJCJUFE
JUFNT
BOE
CZ
SFDPNNFOEJOH
TJUFT
UP

CF
JOTQFDUFE
QFSTPOT
UP
CF
JOUFSWJFXFE
DPOEJUJPOT
PG
TVDI
JOUFSWJFXT
BOE
EBUB
UP

CF
DPMMFDUFE
UIF
SFTVMUT
PG
XIJDI
TIBMM
CF
SFQPSUFE
UP
UIF
$PVODJM
CZ
UNMOVIC and
UIF
IAEA;



Directs UIF
&YFDVUJWF
$IBJSNBO
PG
UNMOVIC
BOE
UIF
%JSFDUPS(FOFSBM
PG
UIF
IAEA

UP
SFQPSU
JNNFEJBUFMZ
UP
UIF
$PVODJM
BOZ
JOUFSGFSFODF
CZ
*SBR
XJUI
JOTQFDUJPO
BD
UJWJUJFT
BT
XFMM
BT
BOZ
GBJMVSF
CZ
*SBR
UP
DPNQMZ
XJUI
JUT
EJTBSNBNFOU
PCMJHBUJPOT

JODMVEJOH
JUT
PCMJHBUJPOT
SFHBSEJOH
JOTQFDUJPOT
VOEFS
UIJT
SFTPMVUJPO



Decides UP
DPOWFOF
JNNFEJBUFMZ
VQPO
SFDFJQU
PG
B
SFQPSU
JO
BDDPSEBODF
XJUI
QBSB

HSBQIT

PS

BCPWF
JO
PSEFS
UP
DPOTJEFS
UIF
TJUVBUJPO
BOE
UIF
OFFE
GPS
GVMM
DPN
QMJBODF
XJUI
BMM
PG
UIF
SFMFWBOU
$PVODJM
SFTPMVUJPOT
JO
PSEFS
UP
TFDVSF
JOUFSOBUJPOBM

QFBDF
BOE
TFDVSJUZ



Recalls
JO
UIBU
DPOUFYU
UIBU
UIF
$PVODJM
IBT
SFQFBUFEMZ
XBSOFE
*SBR
UIBU
JU
XJMM
GBDF

TFSJPVT
DPOTFRVFODFT
BT
B
SFTVMU
PG
JUT
DPOUJOVFE
WJPMBUJPOT
PG
JUT
PCMJHBUJPOT



Decides UP
SFNBJO
TFJ[FE
PG
UIF
NBUUFS

Bijlage J 499
 Annex
TEXT OF BLIX/EL-BARADEI LETTER

6OJUFE
/BUJPOT
.POJUPSJOH
7FSJêDBUJPO
BOE
*OUFSOBUJPOBM
"UPNJD
&OFSHZ

*OTQFDUJPO
$PNNJTTJPO "HFODZ

5IF
&YFDVUJWF
$IBJSNBO 5IF
%JSFDUPS
(FOFSBM

)&
(FOFSBM
"NJS
)
"M4BBEJ
"EWJTPS
1SFTJEFOUJBM
0ĐDF
#BHIEBE
*SBR


0DUPCFS


%FBS
(FOFSBM
"M4BBEJ

%VSJOH
PVS
SFDFOU
NFFUJOH
JO
7JFOOB
XF
EJTDVTTFE
QSBDUJDBM
BSSBOHFNFOUT
UIBU
BSF
QSF
SFRVJTJUFT
GPS
UIF
SFTVNQUJPO
PG
JOTQFDUJPOT
JO
*SBR
CZ
UNMOVIC
BOE
UIF
IAEA
"T
ZPV
SF
DBMM
BU
UIF
FOE
PG
PVS
NFFUJOH
JO
7JFOOB
XF
BHSFFE
PO
B
TUBUFNFOU
XIJDI
MJTUFE
TPNF
PG

UIF
QSJODJQBM
SFTVMUT
BDIJFWFE
QBSUJDVMBSMZ
*SBRT
BDDFQUBODF
PG
BMM
UIF
SJHIUT
PG
JOTQFD
UJPO
QSPWJEFE
GPS
JO
BMM
PG
UIF
SFMFWBOU
4FDVSJUZ
$PVODJM
SFTPMVUJPOT
5IJT
BDDFQUBODF
XBT

TUBUFE
UP
CF
XJUIPVU
BOZ
DPOEJUJPOT
BUUBDIFE

%VSJOH
PVS

0DUPCFS

CSJFêOH
UP
UIF
4FDVSJUZ
$PVODJM
NFNCFST
PG
UIF
$PVODJM

TVHHFTUFE
UIBU
XF
QSFQBSF
B
XSJUUFO
EPDVNFOU
PO
BMM
PG
UIF
DPODMVTJPOT
XF
SFBDIFE
JO

7JFOOB
5IJT
MFUUFS
MJTUT
UIPTF
DPODMVTJPOT
BOE
TFFLT
ZPVS
DPOêSNBUJPO
UIFSFPG
8F
TIBMM

SFQPSU
BDDPSEJOHMZ
UP
UIF
4FDVSJUZ
$PVODJM

*O
UIF
TUBUFNFOU
BU
UIF
FOE
PG
UIF
NFFUJOH
JU
XBT
DMBSJêFE
UIBU
UNMOVIC
BOE
UIF
IAEA
XJMM

CF
HSBOUFE
JNNFEJBUF
VODPOEJUJPOBM
BOE
VOSFTUSJDUFE
BDDFTT
UP
TJUFT
JODMVEJOH
XIBU

XBT
UFSNFE
iTFOTJUJWF
TJUFTu
JO
UIF
QBTU
"T
XF
OPUFE
IPXFWFS
FJHIU
QSFTJEFOUJBM
TJUFT

IBWF
CFFO
UIF
TVCKFDU
PG
TQFDJBM
QSPDFEVSFT
VOEFS
B
.FNPSBOEVN
PG
6OEFSTUBOEJOH

PG

4IPVME
UIFTF
TJUFT
CF
TVCKFDU
BT
BMM
PUIFS
TJUFT
UP
JNNFEJBUF
VODPOEJUJPOBM

BOE
VOSFTUSJDUFE
BDDFTT
UNMOVIC
BOE
UIF
IAEA
XPVME
DPOEVDU
JOTQFDUJPOT
UIFSF
XJUI
UIF

TBNF
QSPGFTTJPOBMJTN

8F
DPOêSN
PVS
VOEFSTUBOEJOH
UIBU
UNMOVIC
BOE
UIF
IAEA
IBWF
UIF
SJHIU
UP
EFUFSNJOF

UIF
OVNCFS
PG
JOTQFDUPST
SFRVJSFE
GPS
BDDFTT
UP
BOZ
QBSUJDVMBS
TJUF
5IJT
EFUFSNJOBUJPO

XJMM
CF
NBEF
PO
UIF
CBTJT
PG
UIF
TJ[F
BOE
DPNQMFYJUZ
PG
UIF
TJUF
CFJOH
JOTQFDUFE
8F
BMTP

DPOêSN
UIBU
*SBR
XJMM
CF
JOGPSNFE
PG
UIF
EFTJHOBUJPO
PG
BEEJUJPOBM
TJUFT
JF
TJUFT
OPU

EFDMBSFE
CZ
*SBR
PS
QSFWJPVTMZ
JOTQFDUFE
CZ
FJUIFS
UNSCOM
PS
UIF
IAEA
UISPVHI
B
/PUJê
DBUJPO
PG
*OTQFDUJPO
NIS

QSPWJEFE
VQPO
BSSJWBM
PG
UIF
JOTQFDUPST
BU
TVDI
TJUFT

500 Bijlage J
*SBR
XJMM
FOTVSF
UIBU
OP
QSPTDSJCFE
NBUFSJBM
FRVJQNFOU
SFDPSET
PS
PUIFS
SFMFWBOU
JUFNT

XJMM
CF
EFTUSPZFE
FYDFQU
JO
UIF
QSFTFODF
PG
UNMOVIC and/or IAEA
JOTQFDUPST
BT
BQQSP
QSJBUF
BOE
BU
UIFJS
SFRVFTU

UNMOVIC
BOE
UIF
IAEA
NBZ
DPOEVDU
JOUFSWJFXT
XJUI
BOZ
QFSTPO
JO
*SBR
XIPN
UIFZ
CFMJFWF

NBZ
IBWF
JOGPSNBUJPO
SFMFWBOU
UP
UIFJS
NBOEBUF
*SBR
XJMM
GBDJMJUBUF
TVDI
JOUFSWJFXT
*U
JT
GPS

UNMOVIC
BOE
UIF
IAEA
UP
DIPPTF
UIF
NPEF
BOE
MPDBUJPO
GPS
JOUFSWJFXT

5IF
/BUJPOBM
.POJUPSJOH
%JSFDUPSBUF
NMD

XJMM
BT
JO
UIF
QBTU
TFSWF
BT
UIF
*SBRJ
DPVO
UFSQBSU
GPS
UIF
JOTQFDUPST
5IF
#BHIEBE
0OHPJOH
.POJUPSJOH
BOE
7FSJêDBUJPO
$FOUSF

BOMVIC

XJMM
CF
NBJOUBJOFE
PO
UIF
TBNF
QSFNJTFT
BOE
VOEFS
UIF
TBNF
DPOEJUJPOT
BT
XBT

UIF
GPSNFS
#BHIEBE
.POJUPSJOH
BOE
7FSJêDBUJPO
$FOUSF
5IF
NMD
XJMM
NBLF
BWBJMBCMF

TFSWJDFT
BT
CFGPSF
DPTU
GSFF
GPS
UIF
SFGVSCJTINFOU
PG
UIF
QSFNJTFT

5IF
NMD
XJMM
QSPWJEF
GSFF
PG
DPTU
B

FTDPSUT
UP
GBDJMJUBUF
BDDFTT
UP
TJUFT
UP
CF
JOTQFDUFE

BOE
DPNNVOJDBUJPO
XJUI
QFSTPOOFM
UP
CF
JOUFSWJFXFE
C

B
IPUMJOF
GPS
BOMVIC
XIJDI

XJMM
CF
TUBďFE
CZ
BO
&OHMJTI
TQFBLJOH
QFSTPO
PO
B

IPVS
B
EBZTFWFO
EBZT
B
XFFL
CB
TJT
D

TVQQPSU
JO
UFSNT
PG
QFSTPOOFM
BOE
HSPVOE
USBOTQPSUBUJPO
XJUIJO
UIF
DPVOUSZ
BT

SFRVFTUFE
BOE
E

BTTJTUBODF
JO
UIF
NPWFNFOU
PG
NBUFSJBMT
BOE
FRVJQNFOU
BU
JOTQFDUPST

SFRVFTU
DPOTUSVDUJPO
FYDBWBUJPO
FRVJQNFOU
FUD

NMD
XJMM
BMTP
FOTVSF
UIBU
FTDPSUT
BSF

BWBJMBCMF
JO
UIF
FWFOU
PG
JOTQFDUJPOT
PVUTJEF
OPSNBM
XPSLJOH
IPVST
JODMVEJOH
BU
OJHIU

BOE
PO
IPMJEBZT

Regional UNMOVIC/IAEA
PĐDFT
NBZ
CF
FTUBCMJTIFE
GPS
FYBNQMF
JO
#BTSB
BOE
.PTVM
GPS

UIF
VTF
PG
UIFJS
JOTQFDUPST
'PS
UIJT
QVSQPTF
*SBR
XJMM
QSPWJEF
XJUIPVU
DPTU
BEFRVBUF

PĐDF
CVJMEJOHT
TUBď
BDDPNNPEBUJPO
BOE
BQQSPQSJBUF
FTDPSU
QFSTPOOFM

UNMOVIC
BOE
UIF
IAEA
NBZ
VTF
BOZ
UZQF
PG
WPJDF
PS
EBUB
USBOTNJTTJPO
JODMVEJOH
TBUFM

MJUF
BOEPS
JOMBOE
OFUXPSLT
XJUI
PS
XJUIPVU
FODSZQUJPO
DBQBCJMJUZ
UNMOVIC
BOE
UIF

IAEA
NBZ
BMTP
JOTUBMM
FRVJQNFOU
JO
UIF
êFME
XJUI
UIF
DBQBCJMJUZ
GPS
USBOTNJTTJPO
PG
EBUB

EJSFDUMZ
UP
UIF
BOMVIC
/FX
:PSL
BOE
7JFOOB
FH
TFOTPST
TVSWFJMMBODF
DBNFSBT

5IJT

XJMM
CF
GBDJMJUBUFE
CZ
*SBR
BOE
UIFSF
XJMM
CF
OP
JOUFSGFSFODF
CZ
*SBR
XJUI
UNMOVIC or IAEA
DPNNVOJDBUJPOT

*SBR
XJMM
QSPWJEF
XJUIPVU
DPTU
QIZTJDBM
QSPUFDUJPO
PG
BMM
TVSWFJMMBODF
FRVJQNFOU
BOE

DPOTUSVDU
BOUFOOBF
GPS
SFNPUF
USBOTNJTTJPO
PG
EBUB
BU
UIF
SFRVFTU
PG
UNMOVIC
BOE
UIF

IAEA
6QPO
SFRVFTU
CZ
UNMOVIC
UISPVHI
UIF
NMD
*SBR
XJMM
BMMPDBUF
GSFRVFODJFT
GPS
DPN
NVOJDBUJPOT
FRVJQNFOU

*SBR
XJMM
QSPWJEF
TFDVSJUZ
GPS
BMM
UNMOVIC and IAEA
QFSTPOOFM
4FDVSF
BOE
TVJUBCMF
BDDPN

NPEBUJPOT
XJMM
CF
EFTJHOBUFE
BU
OPSNBM
SBUFT
CZ
*SBR
GPS
UIFTF
QFSTPOOFM
'PS
UIFJS
QBSU

UNMOVIC
BOE
UIF
IAEA
XJMM
SFRVJSF
UIBU
UIFJS
TUBď
OPU
TUBZ
BU
BOZ
BDDPNNPEBUJPO
PUIFS

UIBO
UIPTF
JEFOUJêFE
JO
DPOTVMUBUJPO
XJUI
*SBR

0O
UIF
VTF
PG
êYFEXJOH
BJSDSBGU
GPS
USBOTQPSU
PG
QFSTPOOFM
BOE
FRVJQNFOU
BOE
GPS
JO

TQFDUJPO
QVSQPTFT
JU
XBT
DMBSJêFE
UIBU
BJSDSBGU
VTFE
CZ
UNMOVIC and IAEA staff arriving in
#BHIEBE
NBZ
MBOE
BU
4BEEBN
*OUFSOBUJPOBM
"JSQPSU
5IF
QPJOUT
PG
EFQBSUVSF
PG
JODP
NJOH
BJSDSBGU
XJMM
CF
EFDJEFE
CZ
UNMOVIC
5IF
3BTIFFE
BJSCBTF
XJMM
DPOUJOVF
UP
CF
VTFE

GPS
UNMOVIC and IAEA
IFMJDPQUFS
PQFSBUJPOT
UNMOVIC
BOE
*SBR
XJMM
FTUBCMJTI
BJS
MJBJTPO

Bijlage J 501
 PĐDFT
BU
UIF
BJSCBTF
"U
CPUI
4BEEBN
*OUFSOBUJPOBM
"JSQPSU
BOE
3BTIFFE
BJSCBTF
*SBR

XJMM
QSPWJEF
UIF
OFDFTTBSZ
TVQQPSU
QSFNJTFT
BOE
GBDJMJUJFT
"JSDSBGU
GVFM
XJMM
CF
QSPWJEFE

CZ
*SBR
BT
CFGPSF
GSFF
PG
DIBSHF

0O
UIF
XJEFS
JTTVF
PG
BJS
PQFSBUJPOT
JO
*SBR
CPUI
êYFEXJOH
BOE
SPUBSZ
*SBR
XJMM
HVB

SBOUFF
UIF
TBGFUZ
PG
BJS
PQFSBUJPOT
JO
JUT
BJS
TQBDF
PVUTJEF
UIF
OPëZ
[POFT
8JUI
SFHBSE

UP
BJS
PQFSBUJPOT
JO
UIF
OPëZ
[POFT
*SBR
XJMM
UBLF
BMM
TUFQT
XJUIJO
JUT
DPOUSPM
UP
FOTVSF

UIF
TBGFUZ
PG
TVDI
PQFSBUJPOT
)FMJDPQUFS
ëJHIUT
NBZ
CF
VTFE
BT
OFFEFE
EVSJOH
JOTQFDUJPOT
BOE
GPS
UFDIOJDBM
BDUJWJ
UJFT
TVDI
BT
HBNNB
EFUFDUJPO
XJUIPVU
MJNJUBUJPO
JO
BMM
QBSUT
PG
*SBR
BOE
XJUIPVU
BOZ

BSFB
FYDMVEFE
)FMJDPQUFST
NBZ
BMTP
CF
VTFE
GPS
NFEJDBM
FWBDVBUJPO

0O
UIF
RVFTUJPO
PG
BFSJBM
JNBHFSZ
UNMOVIC
NBZ
XJTI
UP
SFTVNF
UIF
VTF
PG
U-2
PS
.JSBHF

PWFSëJHIUT
5IF
SFMFWBOU
QSBDUJDBM
BSSBOHFNFOUT
XPVME
CF
TJNJMBS
UP
UIPTF
JNQMFNFOUFE

JO
UIF
QBTU

"T
CFGPSF
WJTBT
GPS
BMM
BSSJWJOH
TUBď
XJMM
CF
JTTVFE
BU
UIF
QPJOU
PG
FOUSZ
PO
UIF
CBTJT
PG

UIF
UN
-BJTTF[1BTTFS
PS
UNMOVIC
$FSUJêDBUF
OP
PUIFS
FOUSZ
PS
FYJU
GPSNBMJUJFT
XJMM
CF

SFRVJSFE
5IF
BJSDSBGU
QBTTFOHFS
NBOJGFTU
XJMM
CF
QSPWJEFE
POF
IPVS
JO
BEWBODF
PG
UIF
BS
SJWBM
PG
UIF
BJSDSBGU
JO
#BHIEBE
5IFSF
XJMM
CF
OP
TFBSDIJOH
PG
UNMOVIC or IAEA personnel
PS
PG
PĐDJBM
PS
QFSTPOBM
CBHHBHF
UNMOVIC
BOE
UIF
IAEA
XJMM
FOTVSF
UIBU
UIFJS
QFSTPOOFM

SFTQFDU
UIF
MBXT
PG
*SBR
SFTUSJDUJOH
UIF
FYQPSU
PG
DFSUBJO
JUFNT
GPS
FYBNQMF
UIPTF
SFMBUFE

UP
*SBRT
OBUJPOBM
DVMUVSBM
IFSJUBHF
UNMOVIC
BOE
UIF
IAEA
NBZ
CSJOH
JOUP
BOE
SFNPWF

GSPN
*SBR
BMM
PG
UIF
JUFNT
BOE
NBUFSJBMT
UIFZ
SFRVJSF
JODMVEJOH
TBUFMMJUF
QIPOFT
BOE

PUIFS
FRVJQNFOU
8JUI
SFTQFDU
UP
TBNQMFT
UNMOVIC and IAEA
XJMM
XIFSF
GFBTJCMF
TQMJU

TBNQMFT
TP
UIBU
*SBR
NBZ
SFDFJWF
B
QPSUJPO
XIJMF
BOPUIFS
QPSUJPO
JT
LFQU
GPS
SFGFSFODF

QVSQPTFT
8IFSF
BQQSPQSJBUF
UIF
PSHBOJ[BUJPOT
XJMM
TFOE
UIFTBNQMFT
UP
NPSF
UIBO
POF

MBCPSBUPSZ
GPS
BOBMZTJT

8F
XPVME
BQQSFDJBUF
ZPVS
DPOêSNBUJPO
PG
UIF
BCPWF
BT
B
DPSSFDU
SFëFDUJPO
PG
PVS
UBMLT

JO
7JFOOB

/BUVSBMMZ
XF
NBZ
OFFE
PUIFS
QSBDUJDBM
BSSBOHFNFOUT
XIFO
QSPDFFEJOH
XJUI
JOTQFDUJPOT

8F
XPVME
FYQFDU
JO
TVDI
NBUUFST
BT
XJUI
UIF
BCPWF
*SBRT
DPPQFSBUJPO
JO
BMM
SFTQFDU

:PVST
TJODFSFMZ
Signed

Signed

)BOT
#MJY .PIBNFE
&M#BSBEFJ
&YFDVUJWF
$IBJSNBO
%JSFDUPS
(FOFSBM
6OJUFE
/BUJPOT
.POJUPSJOH
7FSJêDBUJPO
*OUFSOBUJPOBM
"UPNJD
&OFSHZ
"HFODZ
BOE
*OTQFDUJPO
$PNNJTTJPO

502 Bijlage J
BIJLAGE K

Hoofdstuktitel 503
 Aanvullend overzicht buitenlandse onderzoeken
0WFS
IFU
WFSPOEFSTUFMEF
CF[JU
WBO
NBTTBWFSOJFUJHJOHTXBQFOT
EPPS
*SBL
LVOOFO
UXFF

TPPSUFO
SBQQPSUFO
XPSEFO
POEFSTDIFJEFO
JOMJDIUJOHFOSBQQPSUFO
EJF
PQFOCBBS
[JKO
HF
NBBLU
WPPSBGHBBOE
BBO
EF
PQ
20 maart 2003 begonnen oorlog, en rapporten over de
OBPPSMPHTF
FWBMVBUJF
WBO
EF
WPPSPPSMPHTF
JOMJDIUJOHFO1
8BU
EF
FFSTUF
DBUFHPSJF
CFUSFGU
JT
IFU
#SJUTF
SBQQPSU
Iraq’s Weapons of Mass Destruction: An
Assessment of the British Government van 24 september 2002
WBO
CFMBOH
*O
[JKO
WPPSXPPSE

TDISFFG
QSFNJFS
#MBJS
A*O
SFDFOU
NPOUIT
*
IBWF
CFFO
JODSFBTJOHMZ
BMBSNFE
CZ
UIF
FWJEFODF

GSPN
JOTJEF
*SBR
UIBU


4BEEBN
)VTTFJO
JT
DPOUJOVJOH
UP
EFWFMPQ
WMD
BOE
XJUI
UIFN

UIF
BCJMJUZ
UP
JOëJDU
SFBM
EBNBHF
VQPO
UIF
SFHJPO
BOE
UIF
TUBCJMJUZ
PG
UIF
XPSME
&FO
TMFV
UFM[JO
JO
IFU
SBQQPSU
JT
A*OUFMMJHFODF
JOEJDBUFT
UIBU
UIF
*SBRJ
NJMJUBSZ
BSF
BCMF
UP
EFQMPZ

DIFNJDBM
PS
CJPMPHJDBM
XFBQPOT
XJUIJO
45
NJOVUFT
PG
BO
PSEFS
UP
EP
TP2
"MIPFXFM
OJFU
EJSFDU
FFO
JOMJDIUJOHFOSBQQPSU
LBO
EF
CSJFêOH
EJF
Secretary of State
1PXFMM

op 5
GFCSVBSJ
2003
BBO
EF
7FJMJHIFJETSBBE
HBG
PPL
UPU
EF
WPPSPPSMPHTF
DBUFHPSJF
XPSEFO

HFSFLFOE3

/BPPSMPHT
POEFS[PFL
OBBS
IFU
GVODUJPOFSFO
WBO
EF
JOMJDIUJOHFO
FO
WFJMJHIFJETEJFOTUFO

WPPSBGHBBOE
BBO
EF
PPSMPH
NFU
*SBL
JT
VJUHFWPFSE
JO
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
IFU
7FSFOJHE

,POJOLSJKL
"VTUSBMJÌ
*TSBÌM
FO
%VJUTMBOE
*O
'SBOLSJKL
IFFGU
HFFO
PĐDJFFM
POEFS[PFL

QMBBUTHFWPOEFO
&FO
MBOE
BMT
%FOFNBSLFO
EBU
EF
JOWBTJF
NJMJUBJS
TUFVOEF
IFFGU
HFFO

CFPPSEFMJOH
WBO
IFU
FJHFO
PQUSFEFO
HFNBBLU
NBBS
IFFGU
XFM
FOLFMF
SBQQPSUFO
PWFS
MVW
daterend uit oktober 2002
WSJKHFHFWFO4
*O
IFU
7FSFOJHE
,POJOLSJKL
[JKO
NFFSEFSF
POEFS[PFLFO
HFEBBO
PG
HBBOEF
0Q
7
KVMJ

2003
[BH
FFO
SBQQPSU
WBO
IFU
House of Commons Foreign Affairs Committee over de beslissing
PN
UPU
PPSMPH
PWFS
UF
HBBO
IFU
MJDIU5
%F
DPNNJTTJF
LPO
OJFU
HFIFFM
BBO
IBBS
PQESBDIU

WPMEPFO
PNEBU
WFMF
SFTQPOEFOUFO
XFJHFSEFO
NFU
EF
DPNNJTTJF
UF
TQSFLFO
;JK
LXBN
UPU

EF
DPODMVTJF
EBU
EF
JOMJDIUJOHFOEJFOTUFO
TMFDIUT
[FFS
CFQFSLU
PWFS
NFOTFMJKLF
CSPOOFO

IBEEFO
LVOOFO
CFTDIJLLFO
XBBSEPPS
EF
BG IBOLFMJKLIFJE
WBO
NFU
UFDIOJTDIF
NJEEFMFO

WFS[BNFMEF
JOMJDIUJOHFO
HSPPU
XBT
HFXFFTU
%F
DPNNJTTJF
TUFMEF
PPL
WBTU
EBU
EF
JOMJDI
UJOHFO
XBBSPQ
EF
#SJUTF
SFHFSJOH
[JDI
IBE
CFSPFQFO
OJFU
PSJHJOFFM
XBSFO
0Q
11 september 2003
WFSTDIFFO
IFU
SBQQPSU
WBO
IFU
Intelligence and Security Committee, dat
UPF[JDIU
IPVEU
PQ
EF
#SJUTF
JOMJDIUJOHFOEJFOTUFO
5BZMPSSBQQPSU

%F
DPNNJTTJF
BD
DFQUFFSEF
AUIBU
UIFSF
XBT
DPOWJODJOH
JOUFMMJHFODF
UIBU
*SBR
IBE
BDUJWF
DIFNJDBM
CJPMPHJDBM

BOE
OVDMFBS
QSPHSBNNFT
BOE
UIF
DBQBCJMJUZ
UP
QSPEVDF
DIFNJDBM
BOE
CJPMPHJDBM

XFBQPOT

*SBR
XBT
BMTP
DPOUJOVJOH
UP
EFWFMPQ
CBMMJTUJD
NJTTJMFT
0PL
EF
DMBJN
EBU
*SBL
CJOOFO
45

1 7FMF
[JKO
PWFS[JDIUFMJKL
HFSBOHTDIJLU
JO
IFU
National Security Archive Electronic Briefing Book
OS
80
POEFS
SFEBDUJF

WBO
+FďSFZ
3JDIFMTPO
XXXHXVFEV_OTBSDIJWNSAEBB/NSAEBB80 [10/04/09>
2 UK
+PJOU
*OUFMMJHFODF
$PNNJUUFF
Iraq’s Weapons of Mass Destruction: The Assessment of the British Government, sep

tember 2002
XXXOVNCFS10HPWVL1BHF271 [10/04/09>

3 $PMJO
-
1PXFMM
3FNBSLT
UP
UIF
6OJUFE
/BUJPOT
4FDVSJUZ
$PVODJM
'FCSVBSZ
5, 2003,
XXXHXVFEV_OTBSDIJWNSAEBB/NSAEBB80OFXEPD2023/Remarks
4 ;JF
IUUQGFEETEL1SFTTFSVN1SFTTFBSLJW1BHFTBSLJWBFMESBBTQY
5 )PVTF
PG
$PNNPOT
'PSFJHO
"ďBJST
$PNNJUUFF
The Decision to go to War In Iraq
/JOUI
3FQPSU
PG
4FTTJPO

20022003
EFFM
*
-POEFO
5IF
4UBUJPOFSZ
0ĐDF
7
KVMJ
2003
PPL
CFTDIJLCBBS
PQ
XXXQBSMJBNFOUUIF
TUBUJPOBSZPĐDFDPVLQBDN200203DNTFMFDUDNGBď813/813QEG

Bijlage K 505
 NJOVUFO
DIFNJTDIF
FO
CJPMPHJTDIF
XBQFOT
LPO
JO[FUUFO
XBT
OJFU
OJFVX6
0Q
EF[F
SBQQPS
ten volgde op 14
KVMJ
2004
IFU
SBQQPSU
Review of Intelligence on Weapons of Mass Destruction
#VUMFSSBQQPSU

EBU
EF
JOMJDIUJOHFO
PWFS
MVW
NPFTU
CFPPSEFMFO7
%F
DPNNJTTJF
HJOH
OB

IPF
CFUSPVXCBBS
IFU
JOMJDIUJOHFONBUFSJBBM
XBT
HFXFFTU
PG
EF
#SJUTF
SFHFSJOH
WPMEPFOEF

LSJUJTDI
OBBS
EF
JOGPSNBUJF
IBE
HFLFLFO
FO
IPF
IFU
LPO
HFCFVSFO
EBU
EJTDVUBCFMF
JOGPSNB
tie over MVW
JO
IFU
SBQQPSU
WBO
24 september 2002
XBT
UFSFDIUHFLPNFO

0Q
15
KVOJ
2009
LPOEJHEF
QSFNJFS
#SPXO
EF
JOTUFMMJOH
WBO
FFO
OJFVXF
POBGIBOLFMJKLF

POEFS[PFLTDPNNJTTJF
BBO
%F
DPNNJTTJF
NPFU
IFU
EPTTJFS*SBL
WBOBG
[PNFS
2001 aan een
OJFVX
POEFS[PFL
POEFSXFSQFO
%F
CFWJOEJOHFO
WBO
EF
DPNNJTTJF$IJMDPU
XPSEFO
JO
2011
WFSXBDIU
7PPS
EF
WPSEFSJOHFO
WBO
The Iraq Inquiry
LBO
FFO
XFCTJUF
XPSEFO
HFSBBEQMFFHE8

In 2004
WFSTDIFOFO
JO
"VTUSBMJÌ
EF
SBQQPSUFO
WBO
UXFF
QBSMFNFOUBJSF
POEFS[PFLFO
Intelli-
gence on Iraq’s Weapons of Mass Destruction,9
FO
FFO
POEFS[PFL
OBBS
EF
FďFDUJWJUFJU
WBO
EF
"VT
USBMJTDIF
JOMJDIUJOHFOEJFOTUFO
XFSLWFSEFMJOH
FO
DPNNVOJDBUJF
Report of the Inquiry into Aus-
tralian Intelligence Agencies
DPNNJTTJF'MPPE
10
&FO
WSBBH
EJF
OJFU
XFSE
CFIBOEFME
XBT
PG
EF

SFHFSJOH
EF
JOGPSNBUJF
WBO
EF
JOMJDIUJOHFOEJFOTUFO
BEFRVBBU
IBE
HFÐOUFSQSFUFFSE
%F
DPO
DMVTJF
XBT
EBU
EF
JOMJDIUJOHFO
WBO
EF
SFMFWBOUF
EJFOTUFO
NFU
OBNF
IFU
Office of National As-
sessments over Irak en MVW
NBHFS
EVCCFM[JOOJH
FO
JODPNQMFFU
XBSFO
HFXFFTU
%F
DPNNJT
TJF
WBUUF
EF
JOMJDIUJOHFO
WBO
EF
DPBMJUJF
TBNFO
BMT
FFO
AJOUFMMJHFODF
GBJMVSF

*O
*TSBÌM
LXBN
PQ
28 maart 2004
FFO
DPNJUÊ
WBO
IFU
*TSBÌMJTDIF
QBSMFNFOU
UPU
EF
DPODMVTJF

EBU
EF
JOMJDIUJOHFOEJFOTUFO
IFU
CFTUBBO
WBO
IFU
*SBBLTF
MVWQSPHSBNNB
IBEEFO
PWFSTDIBU

FO
EBU
EF
SBQQPSUFO
UBM
WBO
GPVUFO
IBEEFO
CFWBU
&S
XBSFO
FDIUFS
HFFO
BBOXJK[JOHFO
EBU
EF

*TSBÌMJTDIF
EJFOTUFO
QPMJUJFLF
MFJEFST
CFXVTU
PQ
IFU
WFSLFFSEF
CFFO
IBEEFO
HF[FU
PPL
BM

XBT
*TSBÌM
WPPSTUBOEFS
WBO
IFU
PNWFSXFSQFO
WBO
IFU
SFHJNF
WBO
4BEEBN
)PFTTFJO
%F

*TSBÌMJTDIF
EJFOTUFO
IBEEFO
FWFONJO
FFO
TJHOJêDBOUF
SPM
HFTQFFME
CJK
EF
#SJUTF
FO
"NFSJ
LBBOTF
CFTMJTTJOH
UPU
PPSMPH
0OEBOLT
EF
HPFEF
SFQVUBUJF
CJK
IFU
WFSHBSFO
WBO
JOMJDIUJOHFO

JO
IFU
.JEEFO0PTUFO
XBT
PPL
*TSBÌM
OJFU
JO
TUBBU
HFCMFLFO
EF
*SBBLTF
DBQBDJUFJUFO
UF

EPPSHSPOEFO
0OEFSTUFVOFOE
CFXJKT
WPPS
EF
BBOXF[JHIFJE
WBO
WJKGUJH
FO
MBUFS
[FMGT
IPO
EFSE
4DVESBLFUUFO
XBT
FS
OJFU
%F
DPODMVTJF
XBT
EBU
EF
*TSBÌMJTDIF
EJFOTUFO
IBEEFO
HFGBBME

FO
EF
ESFJHJOH
IBEEFO
PWFSESFWFO
%BU
*SBL
[JKO
OVDMFBJSF
QSPHSBNNB
IBE
IFSWBU
XBT

FDIUFS
HFFO
DPODMVTJF
EJF
EF
*TSBÌMJTDIF
EJFOTUFO
JOEFSUJKE
IBEEFO
HFUSPLLFO11
%F
%VJUTF
#POETEBH
QVCMJDFFSEF
PQ
18
KVOJ
2009
FFO
PNWBOHSJKL
SBQQPSU
PWFS
EF

PPSMPH
JO
*SBL
FO
EF
TBNFOIBOH
NFU
IFU
UFSSPSJTNF
5XFF
NFEFXFSLFST
WBO
EF
#VO

6 *OUFMMJHFODF
BOE
4FDVSJUZ
$PNNJUUFF
Iraqi Weapons of Mass Destruction – Intelligence and Assessments, september

2003
XXXDBCJOFUPĐDFHPWVLNFEJBDBCJOFUPĐDFDPSQBTTFUTQVCMJDBUJPOTSFQPSUTJTDJXNEJBQEG

7PPS
EF
SFBDUJF
WBO
EF
#SJUTF
SFHFSJOH
[JF
XXXDBCJOFUPĐDFHPWVLNFEJBDBCJOFUPĐDFDPSQBTTFUT
QVCMJDBUJPOTSFQPSUTJOUFMMJHFODFDPNNBOEQBQFS6118QEG
7 3FQPSU
PG
B
$PNNJUUFF
PG
1SJWZ
$PVOTFMMPST
Review of Intelligence on Weapons of Mass Destruction
-POEFO
5IF

4UBUJPOFSZ
0ĐDF
14
KVMJ
2004
<#VUMFS
3FQPSU>
Report to the President of the United States, The Commission on the
Intelligence Capabilities of the United States Regarding Weapons of Mass Destruction, 31 maart 2005
8 XXXJSBRJORVJSZPSHVL
9 XXXBQIHPWBVIPVTFDPNNJUUFFQKDBBEWMDSFQPSUGVMMSFQPSUQEG
10 XXXEQNDHPWBVQVCMJDBUJPOTJOUFMMJHFODF@JORVJSZEPDTJOUFMMJHFODeSFQPSUQEG
11 DEBKAêMF
A*TSBFMJ
1BSMJBNFOUBSZ
*OUFMMJHFODF
1SPCF
.JTTFT
'PDVT
28 maart 2004, XXXEFCLBDPNBSUJDMF

QIQ BJE816
(SFH
.ZSF
A-BXNBLFST
3FCVLF
*TSBFMJ
*OUFMMJHFODF
4FSWJDFT
0WFS
*SBR
The New York Times, 28

maart 2004

506 Bijlage K
 EFTOBDISJDIUFOEJFOTU
BND

IBEEFO
[JDI
WBO
15
GFCSVBSJ
UPU
17 maart 2003
JO
#BHEBE

CFWPOEFO
NFU
BMT
PQESBDIU
EF
#POETSFHFSJOH
JO
TUBBU
UF
TUFMMFO
UPU
FFO
FJHFOTUBOEJHF

BGXFHJOH
WBO
EF
TJUVBUJF
UF
LPNFO
%F
%VJUTFST
EFFMEFO
EF
JO
#BHEBE
WFSLSFHFO
JOMJDI
UJOHFO
NFU
EF
"NFSJLBOFO
%JF
IBEEFO
FDIUFS
CFUSFLLJOH
PQ
NJMJUBJSF
PCKFDUFO
FO
OJFU

PQ
EF
NPHFMJKLF
BBOXF[JHIFJE
WBO
MVW12

%F
VJUWPFSJHTUF
OBPPSMPHTF
POEFS[PFLFO
OBBS
EF
JOMJDIUJOHFOEJFOTUFO
FO
OJFU
OBBS
EF
QPMJ
UJFLF
CFTMVJUWPSNJOH
[JKO
JO
EF
7FSFOJHEF
4UBUFO
VJUHFWPFSE
EPPS
IFU
US Senate Select Commit-
tee on Intelligence
0Q
9
KVMJ
2004
CSBDIU
EF[F
DPNNJTTJF
FFO
FFSTUF
SBQQPSU
VJU
PWFS
EF
AUS
*OUFMMJHFODF
$PNNVOJUZT
1SFXBS
*OUFMMJHFODF
"TTFTTNFOUT
PO
*SBR
%JU
SBQQPSU
PWFS[BH

IFU
IFMF
TQFDUSVN
BBO
MVW
FO
EF
WFSTDIJMMFOEF
NFUIPEFO
WBO
JOMJDIUJOHFOWFS[BNFMJOH
FO

TUFMEF
UBMSJKLF
UFLPSULPNJOHFO
WBTU
CJK
EF
BOBMZTF
WBO
IFU
WFSLSFHFO
NBUFSJBBM13
,PSU
EBBSOB
[BH
PQ
30 september 2004
IFU
SBQQPSU
WBO
EF
Iraq Survey Group
ISG

IFU
MJDIU

%VFMGFSSBQQPSU

%F
ISG
XBT
JOHFTUFME
EPPS
IFU
"NFSJLBBOTF
NJOJTUFSJF
WBO
%FGFOTJF
FO

EF
$*"
OBEBU
LPSU
OB
IFU
CFHJO
WBO
EF
PPSMPH
FFO
DPOUSPWFSTF
XBT
POUTUBBO
PWFS
EF
LXBMJ
UFJU
WBO
EF
EPPS
EF
"NFSJLBOFO
FO
#SJUUFO
HFQSPEVDFFSEF
JOMJDIUJOHFO
&S
XBT
UXJKGFM
PG

EF
NFOTFMJKLF
CSPOOFO
WPMEPFOEF
CFUSPVXCBBS
XBSFO
FO
PG
EF
EJFOTUFO
TMBDIUPďFS
XBSFO

HFXPSEFO
WBO
*SBBLTF
NJTMFJEJOH
PG
PQ
IFU
WFSLFFSEF
CFFO
XBSFO
HF[FU
EPPS
CBMMJOHFO
JO
GPSNBUJF
IBEEFO
WFSTDIBGU
NFU
EF
CFEPFMJOH
IFU
"NFSJLBBOTF
CFMFJE
UF
CFÐOWMPFEFO
)FU

CFMBOHSJKLF
SBQQPSU
National Intelligence Estimate van oktober 2002
CMFFL
PQ
ESJKG[BOE
UF
[JKO

HFCPVXE
0PL
EF
EPPS
NJOJTUFS
WBO
#VJUFOMBOETF
;BLFO
1PXFMM
BBO
EF
7FJMJHIFJETSBBE

HFHFWFO
CSJFêOH
HBG
BBOMFJEJOH
UPU
FSOTUJHF
LSJUJFL
%F
JOMJDIUJOHFOEJFOTUFO
IBEEFO
PQ

TQFDJêFLF
QVOUFO
BMT
BMVNJOJVNCVJ[FO
WPPS
EF
WFSSJKLJOH
WBO
VSBOJVN
EF
QPHJOHFO
UPU

BBOLPPQ
WBO
VSBOJVN
FO
NPCJFMF
GBCSJFLFO
WPPS
EF
BBONBBL
WBO
CJPMPHJTDIF
XBQFOT
PO
KVJTUF
JOGPSNBUJF
WFSTUSFLU
*OMJDIUJOHFONBUFSJBBM
XBT
PQ
TFMFDUJFWF
XJK[F
HFCSVJLU
UFOFJOEF

EF
CFTMJTTJOH
UF
POEFSCPVXFO
PN
JO
*SBL
UFO
TUSJKEF
UF
LVOOFO
USFLLFO14
0Q
25 mei 2007
CSBDIU
EF
Senate Select Committee on Intelligence een rapport uit met als
titel Prewar Intelligence Assessments about Postwar Iraq15
%JU
SBQQPSU
SJDIUUF
[JDI
PQ
EF
WSBBH

IPF
EF
JOMJDIUJOHFOEJFOTUFO
EF
HFWPMHFO
WBO
EF
"NFSJLBBOTF
JOWBTJF
JO
*SBL
IBEEFO
JO
HFTDIBU
%F
DPODMVTJF
XBT
EBU
EF
EJFOTUFO
EF
"NFSJLBBOTF
SFHFSJOH
IBEEFO
HFXF[FO
PQ

EF
EFTBTUSFV[F
HFWPMHFO
WPPS
EF
QPMJUJFLF
TPDJBMF
FO
FDPOPNJTDIF
TJUVBUJF

0Q
8 september 2006
LXBN
IFU
US Senate Select Committee on Intelligence andermaal met een
SBQQPSU
Postwar Findings about Iraq’s WMD Programs and Links to Terrorism and How They Com-
pare with Prewar Assessments16
%JU
SBQQPSU
SJDIUUF
[JDI
PQ
UXFF
QVOUFO
MVW en Iraks ban
EFO
NFU
IFU
UFSSPSJTNF
)FU
CFWFTUJHEF
EF
CFWJOEJOHFO
WBO
EF
ISG
)FU
FFSEFSF
SBQQPSU

van 2004
IBE
WBO
EF[F
CFWJOEJOHFO
OPH
HFFO
HFCSVJL
WBO
LVOOFO
NBLFO
"OBMJTUFO
IBE
EFO
EF
KVJTUF
DPODMVTJF
HFUSPLLFO
EBU
4BEEBN
)PFTTFJO
PWFS
MVW
IBE
XJMMFO
CFTDIJL
LFO
NBBS
EBU
IJK
EBBSUPF
OJFU
EF
NPHFMJKLIFJE
IBE
[PMBOH
EF
TBODUJFT
UFHFO
*SBL
WBO

LSBDIU
XBSFO
;JKO
WPPSOBBNTUF
EPFM
XBT
HFXFFTU
FFO
FJOEF
BBO
EF
TBODUJFT
UF
NBLFO
FO

HFMJKLUJKEJH
IFU
JOUFMMFDUVFMF
WFSNPHFO
PN
MVW
UF
QSPEVDFSFO
UF
IBOEIBWFO
)JK
IBE

12 IUUQEJQ21CVOEFTUBHEFEJQ21/134/1613400/pdG
Q
973995
13 4
3FQPSU
108301
IUUQJOUFMMJHFODFTFOBUFHPW108301QEG
14 XXXHQPBDDFTTHPWEVFMGFSJOEFYIUNl
$IBSMFT
"
%VFMGFS
XBT
EF
IPPGEXBQFOJOTQFDUFVS
WBO
EF
VJU
"NF
SJLBOFO
#SJUUFO
FO
"VTUSBMJÌST
TBNFOHFTUFMEF
ISG
15 4
3FQPSU
11076
IUUQJOUFMMJHFODFTFOBUFHPW11076QEG
16 4
3FQPSU
109360
IUUQJOUFMMJHFODFTFOBUFHPWQIBTFJJBDDVSBDZQEG

Bijlage K 507
 FDIUFS
OJFU
PWFS
FFO
QMBO
CFTDIJLU
WPPS
FFO
OJFVX
XBQFOQSPHSBNNB
OB
PQIFĐOH
WBO
EF

TBODUJFT
%PPSEBU
UNMOVIC en IAEA
OJFU
UPU
TMVJUFOEF
DPODMVTJFT
XBSFO
HFLPNFO
LPO
EF

HSPUF
WJKBOE
*SBO
JO
IFU
POHFXJTTF
XPSEFO
HFMBUFO
PWFS
*SBLT
DBQBDJUFJUFO
XBU
*SBL
HPFE

VJULXBN
)FU
SBQQPSU
WBO
EF
Commission on the Intelligence Capabilities of the United States Regarding
Weapons of Mass Destruction
WBO
EF
"NFSJLBBOTF
4FOBBU
WBO
31 maart 2005
DPODMVEFFSEF
EBU

EF
CFMBOHSJKLTUF
CFWJOEJOHFO
WBO
EF
National Intelligence Estimate van oktober 2002 niet
XFSEFO
POEFSTUFVOE
EPPS
JOMJDIUJOHFO
FO
XBSFO
PWFSUSPLLFO
)FU
SBQQPSU
TQSBL
WBO
FFO

ANBKPS
JOUFMMJHFODF
GBJMVSF
WBO
FSOTUJHF
UFLPSULPNJOHFO
JO
EF
XJK[F
XBBSPQ
IFU
PPSEFFM

XBT
HFWPSNE
FO
EF
NBOJFS
XBBSPQ
HFHFWFOT
BBO
EF
CFMFJETNBLFST
XBSFO
CFLFOEHFNBBLU

%F
DPNNJTTJF
EFFE
BBOCFWFMJOHFO
PN
UPU
WFSCFUFSJOH
WBO
EF
XFSLXJK[F
WBO
EF
FBI en CIA
UF
LPNFO17
0Q
5
KVOJ
2008
CSBDIU
IFU
Select Committee on Intelligence nog een rapport uit over de vraag
JO
IPFWFSSF
JOMJDIUJOHFO
QVCMJFLF
VJUMBUJOHFO
WBO
"NFSJLBBOTF
SFHFSJOHTGVODUJPOBSJTTFO

IBEEFO
POEFSTUFVOE18

17 Report to the President of the United States, The Commission on the Intelligence Capabilities of the United States Regarding
Weapons of Mass Destruction, 31 maart 2005
Q
46
XXXHQPBDDFTTHPWXNEQEGXNE
18 Senate Report on Whether Public Statements Regarding Iraq by US Government Officials Were Substantiated by Intelligence
Information
4
3FQPSU
110345
IUUQJOUFMMJHFODFTFOBUFHPWQEGTõõô÷øù

508 Bijlage K
BIJLAGE L

Hoofdstuktitel 509
De Amerikaanse aide-mémoire met verzoek om militaire
steun van 15 november 2002

1SFTJEFOU
#VTI
IBT
DMFBSMZ
BOE
GPSDFGVMMZ
MBJE
PVU
PVS
EFFQ
DPODFSO
PWFS
UIF
*SBRJ
3F
HJNF

*UT
SFGVTBM
UP
DPNQMZ
VODPOEJUJPOBMMZ
XJUI
UNSC
SFTPMVUJPOT
FTQFDJBMMZ
JUT
SFGVTBM
UP

EJTBSN
WFSJêBCMZ
JUT
XFBQPOT
PG
NBTT
EFTUSVDUJPO
BOE
QSPIJCJUFE
CBMMJTUJD
NJTTJMF
DBQB
CJMJUJFT
JUT
SFQFBUFE
BHHSFTTJPO
BHBJOTU
JUT
PXO
QFPQMF
BOE
UIF
SFHJPO
BOE
JUT
POHPJOH

TQPOTPSTIJQ
PG
UFSSPSJTN
BMM
DPOTUJUVUF
B
VOJRVF
BOE
HSPXJOH
UISFBU
UP
JOUFSOBUJPOBM

QFBDF
BOE
TFDVSJUZ

*O
BO
FďPSU
UP
SFTPMWF
UIF
NBUUFS
QFBDFGVMMZ
UIF
6OJUFE
4UBUFT
IBT
XPSLFE
EJMJHFOUMZ
JO

UIF
UNSC
UP
QSPEVDF
B
OFX
SFTPMVUJPO
UIBU
XPVME
PďFS
*SBR
B
êOBM
PQQPSUVOJUZ
UP
EJTBSN

QFBDFGVMMZ
BOE
WFSJêBCMZ
UISPVHI
VODPOEJUJPOBM
BOE
DPNQMFUF
DPPQFSBUJPO
XJUI
UIF
UN
XFBQPOT
JOTQFDUPST

*G
UIF
*SBRJ
SFHJNF
SFGVTFT
UP
DPPQFSBUF
XJUI
UIF
UN
XFBQPOT
JOTQFDUPST
BOE
HJWF
VQ
JUT

WMD
UIF
6OJUFE
4UBUFT
JT
EFUFSNJOFE
UP
MFBE
B
DPBMJUJPO
UP
EJTBSN
JU

"T
UIF
MBTU
12
ZFBST
PG
EFBMJOH
XJUI
*SBR
IBWF
NBEF
DMFBS
POMZ
UIF
DSFEJCMF
UISFBU
PG

GPSDF
BOE
TFSJPVT
DPOTFRVFODFT
BSF
MJLFMZ
UP
FMJDJU
*SBRJ
DPPQFSBUJPO
BOE
DPNQMJBODF
XJUI

UNSC
SFTPMVUJPOT
*O
PSEFS
GPS
UN
XFBQPOT
JOTQFDUPST
UP
IBWF
UIF
CFTU
DIBODF
PG
TVDDFTT
GVMMZ
BOE
QFBDFGVMMZ
SFTPMWJOH
UIJT
NBUUFS
XF
NVTU
DPMMFDUJWFMZ
EFNPOTUSBUF
UIBU
XF
BSF

QSFQBSFE
UP
BDU
NJMJUBSZ
UP
EJTBSN
*SBR
JG
JU
EPFT
OPU
DPPQFSBUF
BOE
EJTBSN
WFSJêBCMZ

5P
UIJT
FOE
XF
CFMJFWF
UIF
QMBOOJOH
GPS
QPUFOUJBM
NJMJUBSZ
BDUJPO
JT
CPUI
OFDFTTBSZ
UP

JODSFBTF
UIF
QSFTTVSF
PO
*SBR
UP
DPNQMZ
XJUI
UIF
XJMM
PG
UIF
JOUFSOBUJPOBM
DPNNVOJUZ

BOE
QSVEFOU
JO
UIF
FWFOU
JU
BHBJO
SFGVTFT
UP
EP
TP

5IF
6OJUFE
4UBUFT
TFFLT
TVQQPSU
GSPN
UIF
CSPBEFTU
QPTTJCMF
JOUFSOBUJPOBM
DPBMJUJPO

'PS
UIJT
SFBTPO
XF
SFRVFTU
UIBU
ZPVS
HPWFSONFOU
BTTJTU
PS
QBSUJDJQBUF
JO
UIJT
NJMJUBSZ

FďPSU
JO
UIF
GPMMPXJOH
XBZ

m
'VMM
BDDFTT
CBTJOH
BOE
PWFSëJHIU
SJHIUT
GPS
UIF
US
BOE
PUIFS
DPBMJUJPO
QBSUOFST
m
5IFBUFS
NJTTJMF
EFGFOTFBJS
EFGFOTF
m
$JWJM
NJMJUBSZ
PQFSBUJPOT
BT
QBSU
PG
UIF
QPTUDPOëJDU
TUBCJMJUZ
FďPSU
m
$POTFRVFODF
NBOBHFNFOU
BOE
NBC
DBQBCJMJUJFT
UP
JODMVEF
IB[BSEPVT
NBUFSJBM
FY
QFSUJTF
NJMJUBSZ
QPMJDF
FOHJOFFST
NFEJDBM
BTTFUT
BOE
PJM
TQJMMDPOUBJONFOU
DMFBO
VQ

UFBNT

5IF
US
XJMM
IBOEMF
BDDFTT
BOE
CFEEPXO
JTTVFT
GPS
BOZ
SFRVFTUT
JOWPMWJOH
%VUDI
QFSTPO
OFM

*O
BEEJUJPO
XF
XPVME
MJLF
UP
EJTDVTT
XJUI
ZPV
XIBU
UZQFT
PG
DBQBCJMJUJFT
ZPV
IBWF
JODMVEJOH

Bijlage L 511
 UIPTF
MJTUFE
CFMPX
UIBU
ZPV
NJHIU
NBLF
BWBJMBCMF
UP
VT
UIBU
XF
DPVME
GBDUPS
JOUP
QMBO
OJOH
GPS
NJMJUBSZ
PQFSBUJPOT

m
.BSJUJNF
NJOF
DPVOUFSNFBTVSFT
m
"JSMJGU
TVQQPSU
m
"JS
BTTFUT
JODMVEJOH
'16T
1SFDJTJPO
(VJEFE
.VOJUJPOT
USBOTQPSU
BJSDSBGU
"QBDIF

TRVBESPOT
BOE
QBUSJPUT
m
-BOE
BTTFUT
JODMVEJOH
BO
"JS
.PCJMF
#SJHBEF
NFDIBOJ[FE
EJWJTJPO
BOE
B
SFNPUFMZ

QJMPUFE
WFIJDMF
DPNQBOZ
m
/BWBM
BTTFUT
JODMVEJOH
GSJHBUFT
NBSJUJNF
QBUSPM
BJSDSBGU
NJOF
XBSGBSF
VOJUT
BOE

TVCNBSJOF T

GPS
JOUFMMJHFODF
BOE
XBSOJOH
PQFSBUJPOT
m
.FEJDBM
BOE
JOUFMMJHFODF
TVQQPSU
m
(SPVOE
BOEPS
VOEFSXBUFS
EOD
BTTFUT
m
$POTUBCVMBSZ
GPSDFT
m
&OIBODFE
GPSDF
QSPUFDUJPO
BU
CBTFT
XJUIJO
UIF
/FUIFSMBOET
m
)VNBOJUBSJBO
BTTJTUBODF

:PVS
BJS
BTTFUT
QBSUJDVMBSMZ
QBUSJPUT
DPVME
QSPWF
JOWBMVBCMF
5IF
/FUIFSMBOET
IBT
FYDFQ

UJPOBMMZ
HPPE
NJTTJMF
EFGFOTF
DBQBCJMJUZ
4VDI
BTTFUT
DPVME
QSPWF
WJUBM
JO
B
DPOëJDU
XJUI

B
SFHJNF
UIBU
JO
UIF
QBTU
IBT
CFFO
XJMMJOH
UP
MBVODI
4DVE
NJTTJMFT
BHBJOTU
JUT
OFJHICPST

*G
UIFSF
BSF
BOZ
PUIFS
DPOUSJCVUJPOT
UIBU
ZPVS
HPWFSONFOU
JT
QSFQBSFE
UP
PďFS
*
XPVME

CF
QMFBTFE
UP
SFMBZ
UIJT
JOGPSNBUJPO
UP
NZ
HPWFSONFOU

:PVS
TVQQPSU
BOE
QBSUJDJQBUJPO
XJMM
CPUI
JODSFBTF
UIF
DIBODFT
PG
PVS
TVDDFTT
CZ
EJQMP
NBUJD
NFBOT
BOE
BMTP
FOTVSF
UIBU
UIFSF
XJMM
CF
B
TVDDFTTGVM
NJMJUBSZ
PVUDPNF
TIPVME

BQQMJDBUJPO
PG
GPSDF
CFDPNF
OFDFTTBSZ

0O
CFIBMG
PG
NZ
HPWFSONFOU
*
UBLF
UIJT
PQQPSUVOJUZ
UP
OPUF
BHBJO
PVS
HSBUJUVEF
GPS

%VUDI
QBSUJDJQBUJPO
JO
OEF
BOE
JO
QFBDFLFFQJOH
PQFSBUJPOT
JO
UIF
#BMLBOT
BOE
ZPVS
EF
DJTJPO
UP
DPMFBE
ISAF
8F
SFDPHOJ[F
UIBU
UIJT
QBSUJDJQBUJPO
JOWPMWFT
TVCTUBOUJBM
DPNNJU
NFOU
PG
SFTPVSDFT
*G
UIF
%VUDI
HPWFSONFOU
WJFXT
JU
BT
VTFGVM
XF
XPVME
CF
QSFQBSFE
UP

EJTDVTT
XJUI
ZPV
IPX
XF
NJHIU
XPSL
UPHFUIFS
UP
NBUDI
PVS
BTTFUT
BHBJOTU
EJďFSFOU
QSJ
PSJUZ
OFFET1

1 BZ, DVB, 02809
A*SBLEFNBSDIF
VS
EE
WSJKEBH
15 november 2002
POHFEBUFFSE
;JF
WFSEFS
EPTTJFS
BZ,

DVB/02809

512 Bijlage L
BIJLAGE M

Hoofdstuktitel 513
 Het Patriotsysteem
)FU
1BUSJPUTZTUFFN
JT
CFEPFME
UFS
PQTQPSJOH
FO
VJUTDIBLFMJOH
WBO
CBMMJTUJTDIF
SBLFUUFO

0PL
UFHFO
JOLPNFOEF
WMJFHUVJHFO
LBO
IFU
XPSEFO
JOHF[FU
)FU
TZTUFFN
CFTUBBU
VJU
FFO

BBOUBM
DPNQPOFOUFO
FFO
HFMFJEF
SBLFU
EF
MBODFFSJOSJDIUJOH
XBBSJO
WJFS
SBLFUUFO
QBTTFO

FFO
SBEBSBOUFOOF
PN
IFU
EPFM
UF
WPMHFO
FFO
DPOUSPMFTUBUJPO
FO
HFOFSBUPSFO
WPPS
EF

PQXFLLJOH
WBO
FMFLUSJDJUFJU
&FO
1BUSJPUCBUUFSJK
LBO
VJU
NFFSEFSF
MBODFFSJOSJDIUJOHFO
CF
TUBBO
FO
PWFS
NFFSEFSF
SFTFSWFSBLFUUFO
CFTDIJLLFO1
%F
SBEBS
NFU
FFO
CFSFJL
WBO
DJSDB

IPOEFSE
LJMPNFUFS
EFUFDUFFSU
EF
EPFMFO
CFQBBMU
PG
IFU
PN
WSJFOE
PG
WJKBOE
HBBU
FO

XJKTU
IFU
EPFM
BBO
XBBSOB
NFU
CFIVMQ
WBO
EF
SBEBSSFëFDUJF
EF
SBLFU
OBBS
IFU
EPFM
XPSEU

HFMFJE
%F
SBEBS
FO
EF
EBBSBBO
HFLPQQFMEF
DPNQVUFST
JO
IFU
DPOUSPMFTUBUJPO
LVOOFO

NFFSEFSF
EPFMFO
UFHFMJKL
EFUFDUFSFO
FO
NFFSEFSF
SBLFUUFO
UFHFMJKL
HFMFJEFO
)FU
TZTUFFN

LBO
WPMMFEJH
BVUPNBUJTDI
XFSLFO
EF
FOPSNF
TOFMIFJE
WBO
SBLFUUFO
MBBU
XFJOJH
SFBDUJFUJKE

UPF
)FU
1BUSJPUTZTUFFN
LBO
HFCSVJLNBLFO
WBO
WFSTDIJMMFOEF
UZQFO
SBLFUUFO
BG IBOLFMJKL

WBO
EF
ESFJHJOH
%F
XFSLJOH
WBO
EF
SBLFU
CFSVTU
PQ
IFU
QSJODJQF
IFU
JOLPNFOEF
CBMMJTUJ
TDIF
QSPKFDUJFM
[P
EJDIU
NPHFMJKL
UF
OBEFSFO
FO
EPPS
FFO
FYQMPTJF
UF
WFSOJFUJHFO
PG
VJU

LPFST
UF
CSFOHFO
[PEBU
IFU
EPFM
XPSEU
HFNJTU
%F
CFTDIFSNJOH
EJF
EF
1BUSJPU
LBO
CJF
EFO
XPSEU
VJUHFESVLU
JO
FFO
AGPPUQSJOU
IFU
HFCJFE
EBU
LBO
XPSEFO
CFTDIFSNE
UFHFO
FFO

TQFDJêFLF
CBMMJTUJTDIF
SBLFU
5FHFO
EF
*SBBLTF
"M
)VTTFJOSBLFU
CPPE
EF
EPPS
/FEFSMBOE

gebruikte PAC2SBLFU
FFO
SFEFMJKL
BEFRVBUF
CFTDIFSNJOH
&FO
GEMSBLFU
CPPE
FDIUFS

FFO
CFEVJEFOE
CFUFSF
QSPUFDUJF
EPPS
FFO
WFSIPPHEF
USFG LBOT
%BU
MFJEEF
UPU
EF
XFOT
BBO

/FEFSMBOETF
[JKEF
PN
PWFS
EJU
UZQF
SBLFU
UF
LVOOFO
CFTDIJLLFO2

1 %F
MBUFS
JO
5VSLJKF
HFQMBBUTUF
ESJF
/FEFSMBOETF
1BUSJPUCBUUFSJKFO
CFTDIJLUFO
FML
PWFS
WJKG
MBODFFSJOSJDIUJOHFO
2 %FG/SSA, CDS
KBBS
2002
EPD
8071
BDL aan CDS, 9
EFDFNCFS
2002
OS
2002051763

Bijlage M 515
.
SUMMARY

Hoofdstuktitel 517
1.1 Formation of the Committee
*O
UIF
OJHIU
PG
1819
.BSDI
2003
GPMMPXJOH
UIF
SFKFDUJPO
PG
TJY
NPUJPOT
PO
UIF
RVFTUJPO

PG
XBS
JO
*SBR
UIF
TQFBLFS
DMPTFE
UIF
BTTFNCMZ
PG
UIF
-PXFS
)PVTF
PG
1BSMJBNFOU
5IVT

FOEFE
B
TFSJFT
PG
EFCBUFT
BOE
BO
FYDIBOHF
PG
EPDVNFOUT
EFBMJOH
XJUI
B
QPTTJCMF
BSNFE

BUUBDL
PO
*SBR
CZ
UIF
US
BOE
UIF
QPTJUJPO
UIBU
UIF
/FUIFSMBOET
TIPVME
BEPQU
JO
SFMBUJPO

UP
JU
XIJDI
IBE
TUBSUFE
JO
FBSMZ
4FQUFNCFS
2002
5IF
BUUBDL
XBT
MBVODIFE
PO
20
.BSDI1
5IF
JTTVF
PG
*SBR
EJE
OPU
UIFO
EJTBQQFBS
GSPN
UIF
BHFOEB
)PXFWFS
BT
UIF
.JOJTUFS
PG

'PSFJHO
"ďBJST
QVU
JU
UIF
SFBMJUZ
PG
AUIF
NJMJUBSZ
PďFOTJWF
CZ
B
DPBMJUJPO
MFE
CZ
UIF
US

EJE
DIBOHF
UIF
XBZ
UIF
JTTVF
XBT
BEESFTTFE2
0ODF
UIBU
PďFOTJWF
CFHBO
1BSMJBNFOU
XBT

OP
MPOHFS
DPODFSOFE
XJUI
UIF
EFêOJUJPO
PG
%VUDI
QPMJDZ
PO
UIF
*SBR
RVFTUJPO
CVU
XJUI

UIF
HPWFSONFOUT
BDDPVOUBCJMJUZ
GPS
UIF
BEPQUFE
QPMJDZ
BOE
JUT
DPOTJTUFOU
BQQMJDBUJPO

1BSMJBNFOUBSZ
EFCBUF
XBT
BDDPNQBOJFE
CZ
QVCMJD
EFCBUF
JO
UIF
NFEJB
BOE
BNPOHTU
FY
QFSUT
JO
WBSJPVT
êFMET
TVDI
BT
QVCMJD
JOUFSOBUJPOBM
MBX
JOUFSOBUJPOBM
SFMBUJPOT
BOE
OBUJ
POBM
BOE
JOUFSOBUJPOBM
TFDVSJUZ
5IJT
SFQPSU
DPODFSOT
UIF
QPMJUJDBM
BOE
QVCMJD
EFCBUF

XIJDI
DPOUJOVFT
UP
UIJT
EBZ
'PS
OFBSMZ
TJY
ZFBST
TVDDFTTJWF
BENJOJTUSBUJPOT
m
#BMLFOFOEF
*
UIFO
PVUHPJOH

**
***

BOE
*7
m
PQQPTFE
BO
JOEFQFOEFOU
JF
OPOHPWFSONFOUBM

JORVJSZ
)PXFWFS
PO
.PO
EBZ
2
'FCSVBSZ
2009
PCKFDUJPOT
XFSF
XJUIESBXO
0O
UIBU
EBZ
UIF
1SJNF
.JOJTUFS
BOE

UIF
HPWFSONFOU
NJOJTUFST
NPTU
EJSFDUMZ
DPODFSOFE
OBNFMZ
UIF
.JOJTUFS
PG
'PSFJHO
"G
GBJST
UIF
.JOJTUFS
PG
%FGFODF
BOE
UIF
.JOJTUFS
PG
UIF
*OUFSJPS
BOE
,JOHEPN
3FMBUJPOT

TFOU
JEFOUJDBM
XSJUUFO
TUBUFNFOUT
UP
UIF
TQFBLFST
PG
UIF
6QQFS
BOE
-PXFS
)PVTFT
PG

1BSMJBNFOU3
0O
UIF
TBNF
EBZ
UIF
1SJNF
.JOJTUFS
IFME
B
QSFTT
DPOGFSFODF
BU
XIJDI
IF

BOOPVODFE
IJT
JOUFOUJPO
UP
GPSN
B
DPNNJUUFF
DIBJSFE
CZ
8+.
%BWJET
GPSNFS
1SFTJ
EFOU
PG
UIF
4VQSFNF
$PVSU
PG
UIF
/FUIFSMBOET
5IF
DPNNJUUFFT
SFNJU
XPVME
CF
UP

JOWFTUJHBUF
EFDJTJPONBLJOH
DPODFSOJOH
%VUDI
QPMJDZ
PO
*SBR
JO
UIF
QFSJPE
GSPN
TVN
mer 2002 to summer 2003
5IF
1SJNF
.JOJTUFS
TPVHIU
QBSMJBNFOUBSZ
BQQSPWBM
CFGPSF

QSPDFFEJOH
UP
TFU
VQ
UIF
DPNNJUUFF

*O
IJT
XSJUUFO
TUBUFNFOU
UIF
1SJNF
.JOJTUFS
FYQMBJOFE
IJT
QSPQPTBM
BT
GPMMPXT
*O
UIF

QSFDFEJOH
XFFLT
QBSMJBNFOU
IBE
BOOPVODFE
B
MBSHF
OVNCFS
PG
GVSUIFS
RVFTUJPOT
SFHBS
EJOH
UIF
EFDJTJPONBLJOH
DPODFSOJOH
UIF
QPMJUJDBM
TVQQPSU
GPS
UIF
2003
*SBR
8BS
HJWFO

CZ
UIF
/FUIFSMBOET
5IF
HPWFSONFOU4
IBE
QSFWJPVTMZ
BDDPVOUFE
GPS
JUT
EFDJTJPONBLJOH

JO
TPNF
EFUBJM
JO
XSJUUFO
TUBUFNFOUT
JO
BOTXFST
UP
RVFTUJPOT
BOE
JO
B
TFSJFT
PG
QBSMJB
NFOUBSZ
EFCBUFT
"
NBKPSJUZ
PG
NFNCFST
PG
1BSMJBNFOU
IBE
TVQQPSUFE
UIF
HPWFSONFOUT

QPMJDZ
BT
FWJEFODFE
CZ
GPS
FYBNQMF
UIF
WPUJOH
PO
UFO
NPUJPOT
)PXFWFS
JU
TFFNFE
UIBU

BOTXFSJOH
QBSMJBNFOUBSZ
RVFTUJPOT
XBT
OP
MPOHFS
TVĐDJFOU
'VSUIFSNPSF
UIF
êOBODJBM

BOE
FDPOPNJD
DSJTJT
XBT
EFNBOEJOH
UIF
BENJOJTUSBUJPOT
GVMM
BUUFOUJPO
8JUI
UIFTF
DPO
TJEFSBUJPOT
JO
NJOE
UIF
BENJOJTUSBUJPO
XBT
QSPQPTJOH
UP
JOTUSVDU
BO
JOEFQFOEFOU
DPN

1
8SJUUFO
TUBUFNFOU
GSPN
.JOJTUFS
PG
'PSFJHO
"ďBJST
UP
UIF
-PXFS
)PVTF
EBUFE
26
.BSDI
2009, Parlia-

mentary Documents II, 2002/03, 23 432
OS
103
5IF
EBUF
PG
UIF
JOWBTJPO
JT
TPNFUJNFT
HJWFO
BT
19
.BSDI
2003,
XIJDI
XBT
UIF
EBUF
JO
UIF
"NFSJDBO
UJNF
[POFT
XIFO
UIF
BUUBDL
CFHBO
5IF
EBUFT
DJUFE
UISPVHIPVU
UIJT

SFQPSU
BSF
UIPTF
WBMJE
JO
UIF
/FUIFSMBOET
UJNF
[POF

2
5IF
XSJUUFO
TUBUFNFOU
SFGFSSFE
UP
JO
OPUF
1
3 Parliamentary Documents II, 2008/09, 31847
OS
1; Parliamentary Documents I, 2008/09, 31847
OS
"
4
"MUIPVHI
B
DPOTUJUVUJPOBM
EJďFSFODF
FYJTUT
CFUXFFO
UIF
HPWFSONFOU
BOE
UIF
BENJOJTUSBUJPO
UIF
UXP
UFSNT

BSF
VTFE
JOUFSDIBOHFBCMZ
XJUIPVU
BOZ
JOUFOUJPO
UP
NBLF
B
DPOTUJUVUJPOBM
QPJOU

Introduction and summary 519

 NJUUFF
UP
JOWFTUJHBUF
UIF
QSFQBSBUJPO
PG
BOE
EFDJTJPONBLJOH
DPODFSOJOH
UIF
/FUIFS
MBOET
QPMJUJDBM
TVQQPSU
GPS
UIF
JOWBTJPO
PG
*SBR
5IF
1SJNF
.JOJTUFS
XBT
DFSUBJOMZ
SJHIU
UP
TBZ
JO
IJT
XSJUUFO
TUBUFNFOUT
UIBU
OVNFSPVT

RVFTUJPOT
DPODFSOJOH
UIF
US
JOWBTJPO
PG
*SBR
IBE
CFFO
QPTFE
PS
BOOPVODFE
/PS
DBO
JU

CF
EFOJFE
UIBU
UIF
HPWFSONFOU
IBE
BMSFBEZ
QSPWJEFE
B
HSFBU
EFBM
PG
JOGPSNBUJPO
PO
UIF

TVCKFDU
JO
XSJUUFO
TUBUFNFOUT
BOE
JO
QBSMJBNFOUBSZ
EFCBUFT
)PXFWFS
UIF
XSJUUFO
TUBUF
NFOUT
PG
2
'FCSVBSZ
2009
EJE
OPU
JNNFEJBUFMZ
EBNQFO
QBSMJBNFOUBSZ
JOUFSFTU
JO
UIF

A*SBR
RVFTUJPO
BT
UIF
BENJOJTUSBUJPO
IBE
IPQFE
5IFSF
XBT
BO
JNNFEJBUF
EFCBUF
JO
UIF

-PXFS
)PVTF
JO
UIF
DPOUFYU
PG
XIJDI
UIF
1SJNF
.JOJTUFS
XBT
BTLFE
TFWFO
RVFTUJPOT

5IVT
JO
UIF
êSTU
UXFOUZGPVS
IPVST
UIF
FďFDU
PG
UIF
XSJUUFO
TUBUFNFOU
XBT
UIF
PQQP
TJUF
PG
XIBU
XBT
TPVHIU
5IF
1SJNF
.JOJTUFS
BOTXFSFE
UIF
RVFTUJPOT
SBJTFE
JO
UIF
EF
CBUF
JO
B
XSJUUFO
TUBUFNFOU
EBUFE
3
'FCSVBSZ
)JT
SFTQPOTF
UP
UIF
RVFTUJPO
PG
XIFUIFS

NJOJTUFSJBM
SFTQPOTJCJMJUZ
BQQMJFE
UP
BMM
FBSMJFS
RVFTUJPOT
XBT
B
TJNQMF
A:FT
*O
SFQMZ
UP

UIF
PUIFS
RVFTUJPOT
UIF
1SJNF
.JOJTUFS
FTTFOUJBMMZ
DPOêOFE
IJNTFMG
UP
SFGFSSJOH
UP
IJT

XSJUUFO
TUBUFNFOU
PG
UIF
QSFWJPVT
EBZ
0O
4
'FCSVBSZ
2009
UIF
)PVTF
DPOTJEFSFE
UIF
QSPQPTBM
UP
FTUBCMJTI
B
DPNNJUUFF5
"

NPUJPO
DBMMJOH
GPS
UIF
QSFQBSBUJPO
PG
B
QBSMJBNFOUBSZ
JORVJSZ
XBT
SFKFDUFE
5IF
PVUDP
NF
PG
UIF
EFCBUF
XBT
UIBU
TVĐDJFOU
TVQQPSU
GPS
UIF
HPWFSONFOUT
QSPQPTBM
XBT
TFDVSFE

"GUFS
DPOTVMUJOH
UIF
1SJNF
.JOJTUFS
UIF
QSPTQFDUJWF
DPNNJUUFF
DIBJSNBO
BDDPSEJOHMZ

UVSOFE
IJT
BUUFOUJPO
UP
UIF
DPNQPTJUJPO
PG
UIF
DPNNJUUFF
BOE
PUIFS
QSFQBSBUJPOT
5IF
DPNNJUUFF
XBT
GPSNBMMZ
FTUBCMJTIFE
CZ
UIF
%FDSFF
&TUBCMJTIJOH
B
$PNNJUUFF
UP

*OWFTUJHBUF
%FDJTJPO.BLJOH
DPODFSOJOH
*SBR
PG
6
.BSDI
2009
5IF
EFDSFF
XBT
BNFO
EFE
CZ
B
GVSUIFS
EFDSFF
PO
28
0DUPCFS
20096

1.2 The call for a (parliamentary) inquiry

"T
UIF
1SJNF
.JOJTUFS
JOEJDBUFE
JO
IJT
XSJUUFO
TUBUFNFOUT
1BSMJBNFOU
IBT
SFQFBUFEMZ

DBMMFE
UIF
HPWFSONFOU
UP
BDDPVOU
SFHBSEJOH
UIF
/FUIFSMBOET
*SBR
QPMJDZ
BOE
SFMBUFE

NBUUFST
CZ
QPTJOH
RVFTUJPOT
CZ
DBMMJOH
JOUFSQFMMBUJPO
EFCBUFT
BOE
JO
UIF
DPOUFYU
PG
PSBM

EFCBUFT
2VFTUJPOT
BCPVU
UIF
JNQMFNFOUBUJPO
PG
%VUDI
QPMJDZ
XFSF
êSTU
BTLFE
CZ
mps
XJUIJO
B
XFFL
PG
UIF
JOWBTJPO
JUTFMG
OBNFMZ
PO
25
.BSDI
2003
.BOZ
NPSF
GPMMPXFE

TVCTFRVFOUMZ
#FUXFFO
19
.BSDI
2003 and 2
'FCSVBSZ
2009
UIF
/FUIFSMBOET
*SBR
QPMJDZ
XBT
UIF

TVCKFDU
PG
B
HFOFSBM
EFCBUF
JO
UIF
-PXFS
)PVTF
PS
TUBOEJOH
IPVTF
DPNNJUUFFT
PO

GPVSUFFO
PDDBTJPOT
JO
UIF
DPOUFYU
PG
UIPTF
EFCBUFT
TFWFSBM
NPUJPOT
DBMMJOH
GPS
B
QBSMJB
NFOUBSZ
JORVJSZ
XFSF
QVU
GPSXBSE
BOE
XFSF
BMM
SFKFDUFE
5IF
6QQFS
)PVTF
UPP
IBT
SF
QFBUFEMZ
DPOTJEFSFE
UIF
/FUIFSMBOET
*SBR
QPMJDZ
5IVT
UIFSF
IBT
CFFO
OP
MBDL
PG
QBS
MJBNFOUBSZ
DPOTJEFSBUJPO
PG
UIF
TVCKFDU
5IF
SFQFBUFE
BOE
QSPMPOHFE
SFGVTBM
PG
TVDDFT
TJWF
BENJOJTUSBUJPOT
FBDI
TVQQPSUFE
CZ
B
QBSMJBNFOUBSZ
NBKPSJUZ
UP
BMMPX
BO
JORVJSZ
JT

SFHBSEFE
CZ
UIF
$PNNJUUFF
BT
PCTUJOBUF
$POTJEFSBCMF
EJTTBUJTGBDUJPO
CPUI
JOTJEF
BOE

PVUTJEF
UIF
QPMJUJDBM
BSFOB
DPVME
IBWF
CFFO
QSFWFOUFE
CZ
B
NPSF
UJNFMZ
JORVJSZ
&YBNJ
OBUJPO
PG
UIF
NBUUFS
XPVME
BMTP
IBWF
CFFO
NPSF
TUSBJHIUGPSXBSE
BU
BO
FBSMJFS
TUBHF
UIBO

5 Proceedings II, öôôüôý
ùôøõýõø
'FCSVBSZ
2009

6 5IF FTUBCMJTINFOU
EFDSFF
BOE
UIF
BTTPDJBUFE
BNFOENFOU
EFDSFF
%FDSFF
OS 3084260, Stct.
=Government Gazette


16447, 30
0DUPCFS 2009

BSF
CPUI
BQQFOEFE
UP
UIJT
SFQPSU
UPHFUIFS
XJUI
FYQMBOBUPSZ
OPUFT
"QQFOEJY
"


520 Introduction and summary

 JU
IBT
CFFO
OFBSMZ
TFWFO
ZFBST
BGUFS
UIF
FWFOUT
JO
RVFTUJPO
5IF
SFDPMMFDUJPOT
PG
UIF
JOEJ
WJEVBMT
DPODFSOFE
IBWF
JOFWJUBCMZ
CFFO
JNQBJSFE
CZ
UIF
QBTTBHF
PG
UJNF
BOE
DPMPVSFE
CZ

UIF
VOGPSUVOBUF

DPVSTF
PG
FWFOUT
JO
*SBR
TJODF
UIF
TQSJOH
PG
2003
'VSUIFSNPSF
SFDPM
MFDUJPOT
IBWF
CFFO
JOëVFODFE
CZ
MFBLT
GSPN
JNQPSUBOU
TPVSDFT
BOE
CZ
UIF
TVHHFTUJPO
m

OVSUVSFE
CZ
UIF
SFTJTUBODF
UP
BO
JORVJSZ
m
UIBU
UIF
HPWFSONFOU
XBT
VOQSFQBSFE
UP
SFWFBM

DSVDJBM
JOGPSNBUJPO
"MM
UIJOHT
DPOTJEFSFE
JU
XPVME
IBWF
CFFO
CFUUFS
JG
BO
JORVJSZ
IBE

UBLFO
QMBDF
BU
BO
FBSMJFS
TUBHF

1.3 Appointment of the members and staff of

the Committee
0O
UIF
SFDPNNFOEBUJPO
PG
UIF
QSPTQFDUJWF
DIBJSNBO 7
UIF
FTUBCMJTINFOU
EFDSFF
BQQPJO
UFE
UIF
GPMMPXJOH
QFSTPOT
UP
UIF
$PNNJUUFF


8+.
%BWJET
llm
DIBJSNBO

1SPG
%S
.(8
EFO
#PFS

1SPG
%S
$
'BTTFVS

%S
5
,PPQNBOT

1SPG
%S
/+
4DISJKWFS

1SPG
%S
.+
4DIXFHNBO

"1
WBO
8BMTVN
llm
5IF
$PNNJUUFFT
TUBď
XBT
NBEF
VQ
PG



%S
++(
WBO
EFS
#SVHHFO
4FDSFUBSZ

)5
#PT0MMFSNBOO
llm
êSTU
%FQVUZ
4FDSFUBSZ

.
-JHOBD
ma
TFDPOE
%FQVUZ
4FDSFUBSZ
"U
B
MBUFS
TUBHF
UIF
$PNNJUUFFT
TUBď
XBT
TVQQMFNFOUFE
JO
UIF
DBQBDJUZ
PG
SFTFBSDIFS

CZ

$PMPOFM
SUE

%S
%$-
4DIPPOPPSE
rnlmc

5IF
$PNNJUUFF
BQQPJOUFE
1SPG
%S
4DIXFHNBO
BT
JUT
WJDFDIBJSNBO

1.4 Remit
5IF
FTUBCMJTINFOU
EFDSFF
TUBUFE
UIBU
UIF
$PNNJUUFF
XBT
UP
CF
JOEFQFOEFOU
*UT
SFNJU

XBT
UP
JOWFTUJHBUF
QSFQBSBUJPOT
BOE
EFDJTJPONBLJOH
JO
UIF
QFSJPE
GSPN
TVNNFS
2002 to
summer 2003
XJUI
SFHBSE
UP
UIF
/FUIFSMBOET
QPMJUJDBM
TVQQPSU
GPS
UIF
JOWBTJPO
PG
*SBR

JO
HFOFSBM
BOE
XJUI
SFHBSE
UP
NBUUFST
QFSUJOFOU
UP
JOUFSOBUJPOBM
MBX
UP
JOUFMMJHFODF
BOE

JOGPSNBUJPO
QSPWJTJPO
BOE
UP
BMMFHFE
NJMJUBSZ
JOWPMWFNFOU
JO
QBSUJDVMBS
8JUIJO
UIF
UJNF
GSBNF
UIBU
XBT
BMMPUUFE
BOE
UP
UIF
FYUFOU
UIF
$PNNJUUFF
XBT
BCMF
UP

EP
TP
JU
QFSDFJWFE
JUT
UBTL
BT
POF
PG
GBDUêOEJOH
BOE
UIFSFGPSF
JU
TPVHIU
UP
EFUFSNJOF

UIF
SFMFWBOU
GBDUT
BOE
UP
QSPEVDF
B
NBYJNBMMZ
DPNQMFUF
SFDPOTUSVDUJPO
PG
UIF
QSFQBSB
UJPOT
BOE
UIF
EFDJTJPONBLJOH
QSPDFTT
DPODFSOJOH
UIF
*SBR
RVFTUJPO

7 "U
B
QSFTT
DPOGFSFODF
PO
25 'FCSVBSZ
UIF
QSPTQFDUJWF
DIBJSNBO
IBE
BMSFBEZ
BOOPVODFE
UIF
OBNFT
UIBU
IF

IBE
SFDPNNFOEFE
UP
UIF
1SJNF
.JOJTUFS

Introduction and summary 521

1.5 General structure and content of the report
5IF
$PNNJUUFFT
UFSNT
PG
SFGFSFODF
JOEJDBUF
UIBU
JU
XBT
UP
JOWFTUJHBUF
BOE
SFQPSU
PO
B

TVCKFDU
UIBU
IBT
NBOZ
EJďFSFOU
BTQFDUT
OBUJPOBM
BOE
JOUFSOBUJPOBM
QPMJUJDBM
BOE
MFHBM

IJTUPSJDBM
BOE
TPDJBM
NJMJUBSZ
BOE
EJQMPNBUJD
FUIJDBM
BOE
FDPOPNJD
5IFSF
BSF
WBSJPVT

GPSNT
UIBU
UIF
$PNNJUUFFT
SFQPSU
NJHIU
SFBTPOBCMZ
IBWF
UBLFO
BMM
TVDI
GPSNT
XPVME

JNQMZ
B
QBSUJDVMBS
TVCKFDU
PS
TVCTUSBUF
PG
GBDUT
DPNJOH
UP
UIF
GPSF
BU
NPSF
UIBO
POF

QPJOU
BOE
XPVME
OFDFTTJUBUF
DSPTTSFGFSFODJOH
CFUXFFO
QBSUT
PG
UIF
SFQPSU
*O
UIF
QSFTFOUBUJPO
PG
JUT
êOEJOHT
UIF
$PNNJUUFF
IBT
PQUFE
UP
XPSL
GSPN
UIF
HFOFSBM

UP
UIF
QBSUJDVMBS
$IBQUFS
2
JO
XIJDI
UIF
$PNNJUUFF
EFTDSJCFT
JUT
NFUIPEPMPHZ
JT
GPM
MPXFE
CZ
B
OVNCFS
PG
$IBQUFST
3 to 6

EFTDSJCJOH
UIF
WBSJPVT
GBDFUT
PG
UIF
DPOUFYU
JO

XIJDI
UIF
*SBR
RVFTUJPO
BOE
UIF
BTTPDJBUFE
EFDJTJPONBLJOH
QSPDFTTFT
NVTU
CF
DPOTJEF
SFE
$IBQUFST
7 to 11
FMBCPSBUF
PO
UIF
UIFNFT
BOE
BTQFDUT
SFGFSSFE
UP
FBSMJFS
BOE
QSPWJEF

GVSUIFS
BOBMZTJT
'JOBMMZ
JO
$IBQUFS
12
UIF
JORVJSZT
êOEJOHT
BSF
TVNNBSJ[FE
JO
GPSUZ
OJOF
DPODMVTJPOT
"QQFOEFE
UP
UIF
SFQPSU
BSF
TFWFSBM
GPSNBM
EPDVNFOUT
QMVT
DFSUBJO

JUFNT
XIPTF
DPOUFOU
IBT
QMBZFE
B
DFOUSBM
SPMF
JO
UIF
JORVJSZ
5IF
NBQT
JO
UIJT
SFQPSU
BSF

EFSJWFE
GSPN
De Wereld Bosatlas
8PMUFST/PPSEIPď
"UMBTQSPEVDUJFT
PG
(SPOJOHFO

2004

5IF
$PNNJUUFF
UIBOLT
UIF
QVCMJTIFS
GPS
HJWJOH
JUT
DPOTFOU
UP
UIF
VTF
PG
UIF

NBUFSJBM
BOE
GPS
JUT
TVQQPSU
XJUI
UIF
BEBQUBUJPO
PG
UIF
NBQT

"
NPSF
TQFDJêD
TVNNBSZ
PG
UIF
UPQJDT
BOE
RVFTUJPOT
EFBMU
XJUI
JO
FBDI
PG
UIF
$IBQ
ters 3 to 11
JT
QSFTFOUFE
CFMPX
5IF
FWFOUT
TVSSPVOEJOH
UIF
JOWBTJPO
PG
20
.BSDI
2003
XFSF
OPU
IJTUPSJDBMMZ
JTPMBUFE

PO
FJUIFS
UIF
OBUJPOBM
PS
JOUFSOBUJPOBM
TUBHFT
5IF
CBDLHSPVOE
UP
UIPTF
FWFOUT
JT
UIFSFGPSF

EFTDSJCFE
JO
$IBQUFS
3
TUBSUJOH
XJUI
UIF
*SBRJ
DPORVFTU
PG
,VXBJU
PO
2
"VHVTU
1990

8IFO
UIF
QSFTJEFOU
PG
*SBR
4BEEBN
)VTTFJO
SFGVTFE
UP
XJUIESBX
IJT
GPSDFT
GSPN
,VXBJU
0QFSBUJPO
%FTFSU
4UPSN
m
BO
BJS
BOE
HSPVOE
PďFOTJWF
BHBJOTU
*SBR
MFE
CZ
UIF
us
BOE
UIF

uk
m
XBT
MBVODIFE
PO
16
+BOVBSZ
1991
*O
1990
UIF
/FUIFSMBOET
EFNPOTUSBUFE
JUT
XJMMJOH
OFTT
UP
UBLF
BO
BDUJWF
QBSU
JO
UIF
DPOëJDU
XJUI
*SBR
CZ
NBLJOH
POF
PS
NPSF
GSJHBUFT
BWBJMB
CMF
%FTFSU
4UPSN
XBT
JOTUJHBUFE
BOE
BVUIPSJ[FE
CZ
UIF
UN
4FDVSJUZ
$PVODJM
'PMMPXJOH

*SBRT
EFGFBU
B
NBKPS
EJTBSNBNFOU
QSPHSBNNF
XBT
TUBSUFE
JO
1991
VOEFS
UIF
BVTQJDFT
PG

UIF
UN
$POTJEFSBUJPO
JT
HJWFO
UP
UIF
XBZ
UIBU
UIJT
QSPHSBNNF
XBT
JNQMFNFOUFE
CZ
*SBR

UIF
TQFDJBMMZ
DSFBUFE
JOTQFDUJPO
CPEZ
UNSCOM
BOE
UIF
IAEA
5IF
TUFQT
UBLFO
UP
QSPUFDU

UISFBUFOFE
TFDUJPOT
PG
QPQVMBUJPO
PG
*SBR
TVDI
BT
UIF
4IJJUFT
BOE
,VSET
BSF
BMTP
FYB
NJOFE
8JUI
B
WJFX
UP
GPSDJOH
*SBR
UP
DPPQFSBUF
XJUI
UIF
WBSJPVT
UN
SFTPMVUJPOT
UIF
US
BOE
UIF
UK
BOE
JOJUJBMMZ
'SBODF

DBSSJFE
PVU
SFQFBUFE
BJS
TUSJLFT
PO
UIF
DPVOUSZ
"NPOH

PUIFS
JTTVFT
UIJT
CBDLHSPVOE
$IBQUFS
EJTDVTTFT
UIF
TUBODF
UBLFO
CZ
UIF
%VUDI
HPWFSONFOU

UIF
-VCCFST
***
,PL
*
BOE
,PL
**
BENJOJTUSBUJPOT

BOE
UIF
-PXFS
)PVTF
JO
SFMBUJPO
UP

UIFTF
BUUBDLT
BOE
UIF
MBTU
NBKPS
BJS
TUSJLF
0QFSBUJPO
%FTFSU
'PY

JO
%FDFNCFS
1998,
XIJDI
UPPL
QMBDF
XJUIPVU
FYQMJDJU
BVUIPSJTBUJPO
CZ
UIF
UN
4FDVSJUZ
$PVODJM

*O
$IBQUFS
4
UIF
DFOUSBM
JTTVF
JT
UIF
TPDJBM
DPOUFYU
XJUIJO
XIJDI
EFCBUF
BCPVU
*SBR
UPPL

QMBDF
JO
UIF
/FUIFSMBOET
'JSTU
UIF
UVSCVMFOU
QPMJUJDBM
TJUVBUJPO
QSFWBJMJOH
JO
UIF
/FUIFS
lands in spring 2003
JT
EFTDSJCFE
*O
JUT
EFDJTJPO
PG
18
.BSDI
2003
UP
HJWF
QPMJUJDBM
TVQQPSU

CVU
OPU
NJMJUBSZ
TVQQPSU
GPS
UIF
JOWBTJPO
PG
*SBR
UIF
HPWFSONFOU
NBEF
FYQMJDJU
SFGFSFODF

UP
QVCMJD
TVQQPSU
XIJDI
JT
XIZ
UIF
$PNNJUUFF
DPOTJEFST
UIF
TPDJBM
DPOUFYU
BT
JNQPSUBOU

5IF
HPWFSONFOUT
SFBTPOJOH
XBT
JOëVFODFE
CZ
QVCMJD
PQJOJPO
UP
B
TJHOJêDBOU
FYUFOU


"DDPSEJOHMZ
UIF
$PNNJUUFF
GFMU
JU
BQQSPQSJBUF
UP
EFTDSJCF
QVCMJD
PQJOJPO
PO
*SBR
JO
UIF

/FUIFSMBOET
BOE
FMTFXIFSF

BOE
UP
DPOTJEFS
UIF
FYUFOU
UP
XIJDI
UIF
HPWFSONFOU
VTFE

QVCMJD
PQJOJPO
SFTFBSDI
UP
TIBQF
JUT
QPMJDZ

522 Introduction and summary

$IBQUFS
5
EFBMT
XJUI
UIF
QPMJUJDBM
EFDJTJPONBLJOH
JO
5IF
)BHVF
5IF
êSTU
RVFTUJPO
FYBNJOFE

JT
IPX
UIF
HPWFSONFOU
BSSJWFE
BU
JUT
QPTJUJPO
PO
UIF
*SBRJ
DPOëJDU
BOE
XIBU
SPMF
UIF
.JOJTUSZ

PG
'PSFJHO
"ďBJST
QMBZFE
JO
UIBU
SFHBSE
8IBU
DPVSTF
EJE
UIF
QSFQBSBUJPO
CZ
DJWJM
TFSWBOUT
UIF

GPSNVMBUJPO
PG
B
HPWFSONFOU
TUBODF
UIF
DBCJOFU
EJTDVTTJPOT
BOE
UIF
QBSMJBNFOUBSZ
EFCBUFT

UBLF
"OE
XIFO
BOE
IPX
XFSF
UIF
1SJNF
.JOJTUFS
BOE
UIF
.JOJTUFS
PG
%FGFODF
JOWPMWFE
JO

UIF
EJTDVTTJPOT
BOE
UIF
EFCBUFT
JO
UIF
)PVTF
5IF
JOUFSOBUJPOBM
EJNFOTJPO
JO
UIF
%VUDI
EF
DJTJPONBLJOH
JT
BMTP
FYBNJOFE
GPS
JOTUBODF
UIF
SFTQPOTF
UP
4FDVSJUZ
$PVODJM
3FTPMVUJPO
1441
JO
UIF
/FUIFSMBOET
.BUUFST
TVDI
BT
#SJUJTI
DPOUBDUT
XJUI
UIF
1SJNF
.JOJTUFS
BOE
US
SFRVFTUT

GPS
QPMJUJDBM
BOE
NJMJUBSZ
TVQQPSU
BSF
BEESFTTFE
BT
XFMM
"OPUIFS
UPQJD
DPWFSFE
JO
UIJT
$IBQ
UFS
JT
UIF
QPMJUJDBM
EFCBUF
TVSSPVOEJOH
UXP
JNQPSUBOU
EFDJTJPOT
UBLFO
QSJPS
UP
UIF
JOWB
TJPO
OBNFMZ
UP
NBLF
1BUSJPUT
UPHFUIFS
XJUI
%VUDI
NJMJUBSZ
QFSTPOOFM

BWBJMBCMF
UP
5VSLFZ

BOE
UP
QSPWJEF
)PTU
/BUJPO
4VQQPSU
UP
UIF
US
GPS
FRVJQNFOU
BOE
USPPQ
NPWFNFOUT
UISPVHI

UIF
QPSU
PG
3PUUFSEBN
GPS
FYBNQMF

0G
TJHOJêDBODF
JO
UIJT
SFHBSE
JT
UIF
EFDJTJPONBLJOH

QSPDFTT
PG
UIF
HPWFSONFOU
UIBU
MFE
UP
UIF
.BSDI
2003
EFDJTJPO
UP
HJWF
QPMJUJDBM
TVQQPSU
CVU

OP
GVSUIFS
NJMJUBSZ
TVQQPSU
UP
UIF
JNNJOFOU
US#SJUJTI
JOWBTJPO
PG
*SBR

*O
$IBQUFS
6
UIF
$PNNJUUFF
FYBNJOFT
UIF
FYUFOU
UP
XIJDI
EFDJTJPONBLJOH
PO
*SBR
JO
ëVFODFE
UIF
BUUFNQUT
UP
GPSN
B
DPBMJUJPO
CFUXFFO
UIF
CDA
$ISJTUJBO
%FNPDSBUJD
1BSUZ


BOE
UIF
1WE"
-BCPVS
1BSUZ


JO
TQSJOH
2003
5IF
$PNNJUUFF
BMTP
BOBMZTFT
UIF
WBMVF
PG
B

DMBJN
PGUFO
FYQSFTTFE
TJODF
UIF
)PVTF
EFCBUF
PG
18
.BSDI
2003
OBNFMZ
UIBU
UIF
%VUDI

QPTJUJPO
PO
UIF
JOWBTJPO
PG
*SBR
SFWFBMFE
BU
UIF
UJNF
XBT
BMMFHFEMZ
UIF
SFTVMU
PG
B
AEFBM

CFUXFFO
UIF
CDA
BOE
UIF
1WE"
JO
UIF
DPOUFYU
PG
OFHPUJBUJPOT
PO
B
GFBTJCMF
HPWFSONFOU

DPBMJUJPO
'VSUIFSNPSF
UIF
$PNNJUUFF
EFBMT
XJUI
UIF
RVFTUJPO
PG
XIFUIFS
BGUFS
UIF
FMFDUJ
POT
PG
22
+BOVBSZ
2003
QPMJUJDBM
EFDJTJPONBLJOH
XJUIJO
UIF
HPWFSONFOU
XBT
TUSPOHMZ
BG
GFDUFE
CZ
UIF
DPBMJUJPOTIBQJOH
QSPDFTT

$IBQUFS
7
PVUMJOFT
UIF
JOUFSOBUJPOBM
EZOBNJDT
TVSSPVOEJOH
UIF
*SBR
EPTTJFS
BHBJOTU

UIF
CBDLHSPVOE
PG
UIF
QPTU9/11
TFDVSJUZ
QPMJDZ
PG
UIF
US
)PX
EJE
UIF
#VTI
BENJOJT
USBUJPO
FYFSU
QSFTTVSF
PO
4BEEBN
)VTTFJOT
SFHJNF
JO
UIF
NPOUIT
QSFDFEJOH
UIF
JOWBTJPO

)PX
EJE
UIF
&VSPQFBO
QBSUOFST
SFTQPOE
UP
UIF
US
TFDVSJUZ
TUSBUFHZ
0OF
JNQPSUBOU

UPQJD
BEESFTTFE
JO
UIJT
$IBQUFS
JT
IPX
UIF
/FUIFSMBOET
DIBSUFE
B
DPVSTF
CFUXFFO
EJWFS
HFOU
"UMBOUJD
BOE
&VSPQFBO
QPTJUJPOT
PO
*SBR
5IF
/FUIFSMBOET
NBEF
B
TUSBJHIUGPSXBSE

DIPJDF
GPS
UIF
GPSNFS
$PVME
UIF
/FUIFSMBOET
UIFO
BDU
BT
BO
JOUFSNFEJBSZ
JO
BO
JODSFB
TJOHMZ
EJWJEFE
&VSPQF
5IF
/FUIFSMBOET
SPMF
XJUIJO
NATO
m
QBSUJDVMBSMZ
JO
SFMBUJPO
UP

UIF
TUBUJPOJOH
PG
1BUSJPU
NJTTJMF
EFGFODF
TZTUFNT
JO
5VSLFZ
m
JT
BMTP
FYBNJOFE
$POTJEF
SBCMF
BUUFOUJPO
JT
EFWPUFE
UP
UIF
XFBQPOT
JOTQFDUJPO
QSPDFTT
BOE
UP
UIF
BENJOJTUSBUJPOT

VTF
PG
UIF
SFQPSUT
QSFQBSFE
CZ
UNSCOM and UNMOVIC
#FGPSF
UIF
$PNNJUUFF
DPNNFODFE

JUT
JORVJSZ
TFWFSBM
QFPQMF
SBJTFE
UIF
RVFTUJPO
XIFUIFS
%VUDI
QPMJUJDBM
TVQQPSU
GPS
UIF

us#SJUJTI
JOWBTJPO
XBT
NPUJWBUFE
CZ
FDPOPNJD
JOUFSFTUT
JO
QBSUJDVMBS
PJM
JOUFSFTUT
*U
IBT

BMTP
CFFO
TVHHFTUFE
UIBU
UIF
BQQPJOUNFOU
PG
%F
)PPQ
4DIFďFS
BT
NATO
4FDSFUBSZ(F
OFSBM
XBT
B
GBDUPS
#PUI
NBUUFST
BSF
EFBMU
XJUI
JO
UIJT
$IBQUFS

*O
$IBQUFS
8
UIF
$PNNJUUFF
DPOTJEFST
UIF
CBTJT
JO
JOUFSOBUJPOBM
MBX
GPS
NJMJUBSZ
JOUFS
WFOUJPO
JO
*SBR
5P
UIBU
FOE
BQQMJDBCMF
JOUFSOBUJPOBM
MBX
PO
UIF
VTF
PG
GPSDF
JT
EJTDVTTFE

XJUI
QBSUJDVMBS
BUUFOUJPO
HJWFO
UP
UIF
MBX
BOE
QSBDUJDF
PG
UIF
UN
4FDVSJUZ
$PVODJM
5IF

SFTPMVUJPOT
PO
*SBR
QBTTFE
CZ
UIF
4FDVSJUZ
$PVODJM
JO
UIF
1990T
BSF
FYBNJOFE
BOE
UIF
$PN
NJUUFF
BTTFTTFT
RVFTUJPOT
TVDI
BT
XIFUIFS
UIF
NBOEBUF
GPS
UIF
VTF
PG
GPSDF
DPOUBJOFE
JO

Resolution 678
1990

XBT
TUJMM
WBMJE
JO
UIF
QFSJPE
20022003
JG
JU
XBT
EFUFSNJOFE
UIBU
*SBR

IBE
OPU
NFU
JUT
EJTBSNBNFOU
PCMJHBUJPOT
BOE
XBT
UIFSFGPSF
HVJMUZ
PG
B
NBUFSJBM
CSFBDI
PG

UIF
DPOEJUJPOT
PG
UIF
DFBTFêSF
OFHPUJBUFE
JO
1991
5IF
$PNNJUUFF
BMTP
MPPLT
BU
UIF
DPOTF
RVFODFT
PG
UIF
EJĐDVMUJFT
FODPVOUFSFE
XJUI
UIF
DPMMFDUJWF
TBODUJPO
SFHJNF
JNQPTFE
PO
*SBR

Introduction and summary 523

 BGUFS
1990
DPMMFDUJWF
TBODUJPOT
CFJOH
UIF
NPTU
TFSJPVT
DPFSDJWF
NFBTVSF
TIPSU
PG
UIF
VTF
PG

NJMJUBSZ
GPSDF
PQFO
UP
UIF
4FDVSJUZ
$PVODJM

%VSJOH
UIF
QFSJPE
DPWFSFE
CZ
UIF
JORVJSZ

Resolution 1441
PG
8
/PWFNCFS
2002
XBT
WFSZ
JNQPSUBOU
5IJT
SFTPMVUJPO
HBWF
*SBR
POF
MBTU

DIBODF
UP
NFFU
JUT
EJTBSNBNFOU
PCMJHBUJPOT
BOE
UISFBUFOFE
TFSJPVT
DPOTFRVFODFT
JG
JU
EJE

OPU
%VUDI
QPMJUJDBM
EFCBUF
DPODFSOJOH
UIF
MFHBM
CBTJT
GPS
NJMJUBSZ
JOUFSWFOUJPO
JT
SFWJFXFE

JO
TPNF
EFUBJM
CZ
UIF
$PNNJUUFF
'SPN
UIF
PVUTFU
UIF
BENJOJTUSBUJPO
UPPL
UIF
WJFX
UIBU
B

OFX
4FDVSJUZ
$PVODJM
NBOEBUF
GPS
UIF
VTF
PG
GPSDF
XBT
QPMJUJDBMMZ
EFTJSBCMF
CVU
OPU
MFHBMMZ

JOEJTQFOTBCMF
5IF
CBTJT
GPS
UIJT
TUBODF
XBT
UIF
TPDBMMFE
ADPSQVT
UIFPSZ
UIF
CFMJFG
UIBU

UBLFO
BT
B
CPEZ
UIF
WBSJPVT
4FDVSJUZ
$PVODJM
SFTPMVUJPOT
PO
*SBR
QBTTFE
TJODF
1990
DPOTUJ
UVUFE
B
NBOEBUF
GPS
UIF
VTF
PG
GPSDF
XIJDI
XBT
TUJMM
WBMJE
JO
.BSDI
2003
)PX
EJE
UIF

.JOJTUSZ
PG
'PSFJHO
"ďBJST
BOE
UIF
.JOJTUSZ
PG
%FGFODF
BSSJWF
BU
UIFJS
JOUFSQSFUBUJPO
PG

JOUFSOBUJPOBM
MBX
BOE
IPX
EJE
UIF
BENJOJTUSBUJPO
BSSJWF
BU
JUT
WJFX
PG
UIF
TJUVBUJPO
1BSUJ
DVMBS
BUUFOUJPO
JT
HJWFO
UP
EFDJTJPONBLJOH
XJUIJO
UIF
%VUDI
DBCJOFU
BOE
UIF
QBSMJBNFOUBSZ

EFCBUF
PO
UIJT
JTTVF
'JOBMMZ
UIF
$PNNJUUFF
FYBNJOFT
UIF
MFHBM
CBTJT
GPS
UIF
NJMJUBSZ
TVQ
QPSU
UIBU
UIF
/FUIFSMBOET
QSPWJEFE
XJUI
B
WJFX
UP
QSPNPUJOH
UIF
TUBCJMJUZ
BOE
SFDPOTUSVD
UJPO
PG
*SBR
GPMMPXJOH
UIF
US#SJUJTI
NJMJUBSZ
JOUFSWFOUJPO
JO
UIF
TVNNFS
PG
2003
*O
UIJT

$IBQUFS
PG
UIF
SFQPSU
UIF
$PNNJUUFF
HJWFT
POF
PG
JUT
NFNCFST
"1

WBO
8BMTVN
UIF

PQQPSUVOJUZ
UP
NBLF
B
TFQBSBUF
TUBUFNFOU
TFUUJOH
PVU
IJT
WJFXT
PO
UIF
JNQMJDBUJPOT
PG

UIF
BCTFODF
PG
B
NBOEBUF
JO
JOUFSOBUJPOBM
MBX
GPS
NJMJUBSZ
BDUJPO
BHBJOTU
*SBR

*O
$IBQUFS
9
UIF
$PNNJUUFF
FYBNJOFT
UIF
SPMF
PG
UIF
%VUDI
JOUFMMJHFODF
TFSWJDFT
UIF

AIVD
BOE
UIF
MIVD
JO
UIF
EFDJTJPONBLJOH
QSPDFTT
8IBU
TPVSDFT
BOE
JOGPSNBUJPO
SFHBS
EJOH
*SBRT
WMD
QSPHSBNNF
EJE
UIF
UXP
TFSWJDFT
IBWF
BDDFTT
UP
BOE
IPX
XFSF
UIPTF

TPVSDFT
BOE
UIBU
JOGPSNBUJPO
BTTFTTFE
1BSUJDVMBS
BUUFOUJPO
JT
HJWFO
UP
UIF
AIVDT
BOE

MIVDT
IBOEMJOH
PG
QVCMJD

JOGPSNBUJPO
BCPVU
WMD
GSPN
UIF
UK
BOE
UIF
US
5IF
.JOJT
USZ
PG
(FOFSBM
"ďBJST
UIF
.JOJTUSZ
PG
'PSFJHO
"ďBJST
BOE
UIF
.JOJTUSZ
PG
%FGFODF

SFHVMBSMZ
SFDFJWFE
SFQPSUT
GSPN
CPUI
TFSWJDFT
5IF
$PNNJUUFF
JOWFTUJHBUFE
IPX
UIF
NJ
OJTUSJFT
VTFE
UIFTF
SFQPSUT
BOE
XIBU
JOëVFODF
UIFZ
VMUJNBUFMZ
IBE
PO
UIF
HPWFSONFOUT

EFDJTJPO
UP
HJWF
QPMJUJDBM
TVQQPSU
GPS
UIF
*SBR
8BS
5IF
XBZ
UIBU
UIF
HPWFSONFOU
BD
DPVOUFE
UP
1BSMJBNFOU
GPS
UIJT
EFDJTJPO
JT
BMTP
EFTDSJCFE
"OPUIFS
NBUUFS
FYBNJOFE
JO

UIJT
$IBQUFS
CZ
UIF
$PNNJUUFF
JT
UIF
QSPWJTJPO
PG
JOGPSNBUJPO
CZ
UIF
AIVD
BOE
UIF
MIVD
UP
UIF
DPNCBUBOU
OBUJPOT

$IBQUFS
10
EFBMT
XJUI
UIF
RVFTUJPO
PG
NJMJUBSZ
JOWPMWFNFOU
0O
15
/PWFNCFS
2002,
UIF
/FUIFSMBOET
XBT
POF
PG
OVNFSPVT
DPVOUSJFT
UIBU
XFSF
BTLFE
CZ
UIF
US
UP
DPOUSJCVUF

UP
UIF
NPCJMJ[BUJPO
BMCFJU
UIFO
POMZ
JO
UIF
QMBOOJOH
QIBTF
PG
B
NJMJUBSZ
GPSDF
BHBJOTU

*SBR
2VFTUJPOT
IBWF
BSJTFO
DPODFSOJOH
UIF
OBUVSF
PG
UIJT
SFRVFTU
*O
UIJT
DPOUFYU
UIF

$PNNJUUFF
DPOTJEFST
XIFUIFS
DPOUSJCVUJOH
UP
NJMJUBSZ
preparation
DPVME
IBWF
CFFO
FYQFD
UFE
UP
MFBE
UP
QBSUJDJQBUJPO
JO
NJMJUBSZ
action
JO
*SBR
5IF
DPOUFOU
PG
UIF
SFRVFTU
NBEF
CZ

UIF
US on 15
/PWFNCFS
XBT
MBSHFMZ
XJUIIFME
GSPN
1BSMJBNFOU
CZ
UIF
%VUDI
HPWFSONFOU

8IBU
XFSF
UIF
SFBTPOT
GPS
UIJT
DPVSTF
PG
BDUJPO
5IJT
$IBQUFS
BMTP
DPOTJEFST
IPX
UIF

/FUIFSMBOET
SFTQPOEFE
UP
UIF
SFRVFTU
GPS
)PTU
/BUJPO
4VQQPSU
BOE
IPX
JUT
SFTQPOTF

DPNQBSFE
XJUI
UIF
SFTQPOTF
PG
PUIFS
DPVOUSJFT
5IF
EFQMPZNFOU
PG
1BUSJPU
NJTTJMFT
BU

UIF
SFRVFTU
PG
UIF
5VSLJTI
HPWFSONFOU
BMTP
HBWF
SJTF
UP
RVFTUJPOT
UIBU
SFRVJSF
GVSUIFS

FYBNJOBUJPO
5IF
/FUIFSMBOET
VMUJNBUFMZ
EFDMJOFE
UIF
TFDPOE
QBSU
PG
UIF
US
SFRVFTU

XIJDI
SFMBUFE
QSJNBSJMZ
UP
UIF
QPTTJCMF
VTF
PG
PďFOTJWF
XFBQPOT
'SPN
UIF
PVUTFU
UIF

HPWFSONFOU
TUBUFE
UIFSF
DPVME
CF
OP
PďFOTJWF
DPOUSJCVUJPO
UP
UIF
US
QMBOT
CZ
5IF
/F
UIFSMBOET
VOMFTT
PVS
DPVOUSZ
XBT
BCMF
UP
JOEFQFOEFOUMZ
WFSJGZ
XIFUIFS
UIFSF
IBE
CFFO

BOZ
GVSUIFS

NBUFSJBM
CSFBDI
CZ
*SBR
PG
UIF
PCMJHBUJPOT
QMBDFE
VQPO
JU
CZ
UIF
WBSJPVT

4FDVSJUZ
$PVODJM
SFTPMVUJPOT
)PX
TIPVME
UIJT
QPTJUJPO
CF
JOUFSQSFUFE
5IF
/FUIFS

524 Introduction and summary

MBOET
VMUJNBUFMZ
EFDJEFE
UP
HJWF
QPMJUJDBM
TVQQPSU
UP
UIF
US#SJUJTI
BUUBDL
PO
*SBR
CVU

OPU
NJMJUBSZ
TVQQPSU
)PX
UIJT
EFDJTJPO
TIPVME
CF
WJFXFE
JOUFSOBUJPOBMMZ
JT
POF
PG
UIF

DFOUSBM
RVFTUJPOT
UP
UIJT
JORVJSZ
XIJDI
JT
BEESFTTFE
JO
UIJT
$IBQUFS
BOE
FMTFXIFSF
JO
UIJT

SFQPSU
*O
UIF
ZFBST
TJODF
UIF
JOWBTJPO
JU
IBT
SFQFBUFEMZ
CFFO
BTTFSUFE
JOTJEF
BOE
PVUTJEF

1BSMJBNFOU
UIBU
EFTQJUF
UIF
HPWFSONFOUT
EFDJTJPO
OPU
UP
QSPWJEF
BDUJWF
NJMJUBSZ
TVQ
QPSU
%VUDI
NJMJUBSZ
QFSTPOOFM
QBSUJDJQBUFE
JO
NJMJUBSZ
BDUJPO
JO
BSPVOE
PS
PWFS
*SBR

QSJPS
UP
PS
EVSJOH
UIF
JOWBTJPO
5IF
$PNNJUUFFT
êOEJOHT
JO
SFMBUJPO
UP
UIFTF
BTTFSUJPOT

BSF
QSFTFOUFE
JO
UIJT
$IBQUFS

$IBQUFS
11
CFHJOT
XJUI
BO
BOBMZTJT
PG
PCKFDU
BOE
TJHOJêDBODF
PG
"SUJDMF
100
PG
UIF

$POTUJUVUJPO
BOE
PG
UIF
"TTFTTNFOU
'SBNFXPSL
2001
GPS
UIF
DPNNJUNFOU
PG
%VUDI

NJMJUBSZ
GPSDFT
BT
NBZ
CF
EFEVDFE
GSPN
UIF
PSJHJOT
PG
UIPTF
JOTUSVNFOUT
0O
UIF
CBTJT

PG
UIBU
BOBMZTJT
UIF
$PNNJUUFF
DPOTJEFST
XIJDI
PG
UIF
HPWFSONFOUT
EFDJTJPOT
DPO
DFSOJOH
*SBR
BSF
HPWFSOFE
CZ
UIF
QSPWJTJPOT
JO
RVFTUJPO
BOE
XIFUIFS
UIF
HPWFSONFOU

BEIFSFE
UP
UIFN
QSPQFSMZ
5IF
HPWFSONFOU
KVTUJêFE
UIF
EFQMPZNFOU
PG
1BUSJPUT
CZ
SFGF
SFODF
UP
UIF
/FUIFSMBOET
NATO
PCMJHBUJPOT
*T
UIBU
BSHVNFOU
DPOTJTUFOU
XJUI
"SUJDMF
100
BOE
JUT
PSJHJOT
5IF
$PNNJUUFF
BMTP
DPOTJEFSFE
XIFUIFS
UIF
TUBUFNFOUT
NBEF
CZ
UIF

NJOJTUFST
XIP
TQPLF
GPS
UIF
HPWFSONFOU
PO
UIJT
UPQJD
XFSF
DPNQMFUF
BOE
DMFBS
XJUI

SFHBSE
UP
NBUUFST
TVDI
BT
UIF
)PVTFT
WPUJOH
SJHIUT

Introduction and summary 525

.
CONCLUSIONS

Hoofdstuktitel 527
1
*U
XPVME
IBWF
CFFO
QSFGFSBCMF
JG
BO
JORVJSZ
JOUP
UIF
EFDJTJPONBLJOH
DPODFSOJOH
%VUDI

QPMJUJDBM
TVQQPSU
GPS
UIF
*SBR
XBS
IBE
CFFO
DPOEVDUFE
FBSMJFS
2
"MM
QPMJUJDBM
QBSUJFT
SFQSFTFOUFE
JO
UIF
-PXFS
)PVTF
XJUI
UIF
FYDFQUJPO
PG
(SPFO-JOLT

(SFFO
-FGU

BOE
MBUFS
UIF
SP
4PDJBMJTU
1BSUZ

TVQQPSUFE
UIF
US#SJUJTI
NJMJUBSZ
BDUJPO

BHBJOTU
*SBR
CFUXFFO
1991
BOE
'FCSVBSZ
2001
JODMVEJOH
UIPTF
FMFNFOUT
UIBU
XFSF
OPU
BV
UIPSJ[FE
CZ
UIF
4FDVSJUZ
$PVODJM
"MM
UIF
%VUDI
BENJOJTUSBUJPOT
PG
UIBU
QFSJPE
SFHBSE
MFTT
PG
UIFJS
QPMJUJDBM
DPNQPTJUJPO
XFSF
TJNJMBSMZ
TVQQPSUJWF
PG
UIBU
BDUJPO
BMUIPVHI

UIFSF
XBT
TPNF
DBCJOFU
PQQPTJUJPO
UP
0QFSBUJPO
%FTFSU
'PY
BU
UIF
FOE
PG
1998
WPJDFE

CZ
EJTTFOUJOH
NFNCFST
PG
UIF
DBCJOFU
1VCMJD
EJTTFOU
XBT
OPUBCMF
CZ
JUT
BCTFODF
3
*O
UIF
QFSJPE
20022003
EFCBUF
SFHBSEJOH
UIF
*SBR
RVFTUJPO
UPPL
QMBDF
JO
UIF
/FUIFSMBOET

BHBJOTU
B
CBDLESPQ
PG
UVSCVMFOU
TPDJBM
BOE
QPMJUJDBM
EFWFMPQNFOUT
*O
UIJT
QPMJUJDBMMZ
VO
TUBCMF
TJUVBUJPO
UIF
/FUIFSMBOET
XBT
QSFPDDVQJFE
XJUI
EPNFTUJD
NBUUFST
"T
B
SFTVMU
UIFSF

XBT
OP
NBKPS
QVCMJD
EFCBUF
BCPVU
*SBR
BMUIPVHI
UIF
TVCKFDU
XBT
BEESFTTFE
CZ
DFSUBJO
DJSDMFT

JO
UIF
NFEJB

4
5IF
%VUDI
HPWFSONFOUT
EFDJTJPO
UP
UBLF
OP
BDUJWF
NJMJUBSZ
QBSU
JO
UIF
XBS
BHBJOTU
*SBR

XBT
DPOTJTUFOU
XJUI
UIF
NBKPSJUZ
WJFX
PG
UIF
%VUDI
QVCMJD
BT
SFëFDUFE
JO
PQJOJPO
QPMMT

PG
UIF
UJNF
5IF
EFDJTJPO
UP
FYQSFTT
QPMJUJDBM
TVQQPSU
GPS
UIF
XBS
EFTQJUF
UIF
GBDU
UIBU
JU

IBE
OPU
CFFO
NBOEBUFE
CZ
UIF
4FDVSJUZ
$PVODJM
XBT
JODPOTJTUFOU
XJUI
UIF
NBKPSJUZ
WJFX

PG
UIF
%VUDI
QVCMJD
BT
SFëFDUFE
JO
PQJOJPO
QPMMT

5
*O
FBSMZ
"VHVTU
2002
%F
)PPQ
4DIFďFS
UIF
OFX
.JOJTUFS
PG
'PSFJHO
"ďBJST
DPOTVMUFE

IJT
DJWJM
TFSWBOUT
BCPVU
UIF
*SBR
RVFTUJPO
5IJT
DPOTVMUBUJPO
XBT
UIF
CBTJT
GPS
UIF
QPMJDZ

QSJODJQMFT
EFTDSJCFE
JO
UIF
NJOJTUFST
êSTU

XSJUUFO
TUBUFNFOU
UP
UIF
-PXFS
)PVTF
PO
UIJT

TVCKFDU
4
4FQUFNCFS
2002

/FJUIFS
UIF
$BCJOFU
OPS
1SJNF
.JOJTUFS
#BMLFOFOEF
OPS

%FGFODF
.JOJTUFS
,PSUIBMT
XFSF
QSFWJPVTMZ
DPOTVMUFE
BCPVU
UIF
DPOUFOU
PG
UIJT
XSJUUFO

TUBUFNFOU
5IF
XSJUUFO
TUBUFNFOU
GPSNFE
UIF
CBTJT
GPS
UIF
HPWFSONFOU
QPMJDZ
UIBU
XBT

VMUJNBUFMZ
TFU
PVU
JO
UIF
QPMJDZ
EPDVNFOU
PG
18
.BSDI
2003
6
5IF
1SJNF
.JOJTUFS
UPPL
MJUUMF
PS
OP
MFBE
JO
EFCBUFT
PO
UIF
*SBR
RVFTUJPO
IF
MFGU
UIF
NBUUFS

PG
*SBR
FOUJSFMZ
UP
UIF
.JOJTUFS
PG
'PSFJHO
"ďBJST
0OMZ
BGUFS
+BOVBSZ
2003
EJE
UIF
1SJNF

.JOJTUFS
UBLF
B
TUSPOH
JOUFSFTU
JO
UIJT
JTTVF
)PXFWFS
CZ
UIBU
UJNF
UIF
TUBODF
EFêOFE
CZ
UIF

.JOJTUSZ
PG
'PSFJHO
"ďBJST
XBT
êSNMZ
FTUBCMJTIFE
BT
HPWFSONFOU
QPMJDZ
7
"U
BO
FBSMZ
KVODUVSF
UIF
/FUIFSMBOET
BMJHOFE
JUTFMG
XJUI
UIF
US#SJUJTI
QPTJUJPO
XIJDI

XBT
VMUJNBUFMZ
UP
MFBE
UP
UIF
JOWBTJPO
PG
*SBR
)PXFWFS
UIF
/FUIFSMBOET
UPPL
UIF
WJFX

UIBU
UIF
TUSBUFHZ
PG
SFHJNF
DIBOHF
BEWPDBUFE
CZ
UIF
US
IBE
OP
CBTJT
JO
JOUFSOBUJPOBM
MBX

%VUDI
QPMJDZ
UIFSFGPSF
DPOUJOVFE
UP
CF
EJSFDUFE
UPXBSET
OFVUSBMJ[BUJPO
PG
UIF
8FBQPOT

PG
.BTT
%FTUSVDUJPO
WMD

UIBU
*SBR
XBT
TVQQPTFE
UP
QPTTFTT
BOE
MBUFS
UPXBSET

TFDVSJOH

DPNQMJBODF
XJUI
UIF
4FDVSJUZ
$PVODJM
SFTPMVUJPOT
*U
XBT
JOFWJUBCMF
IPXFWFS
UIBU
UIF
US
#SJUJTI
BDUJPO
XPVME
SFTVMU
JO
SFHJNF
DIBOHF
5IF
%VUDI
HPWFSONFOU
MFOU
JUT
QPMJUJDBM

TVQQPSU
UP
B
XBS
XIPTF
QVSQPTF
XBT
OPU
DPOTJTUFOU
XJUI
%VUDI
HPWFSONFOU
QPMJDZ
*U

NBZ
UIFSFGPSF
CF
TBJE
UIBU
UIF
%VUDI
TUBODF
XBT
UP
TPNF
FYUFOU
EJTJOHFOVPVT
8
*O
UIF
QPMJDZ
QSJODJQMFT
MBJE
EPXO
CZ
UIF
.JOJTUFS
PG
'PSFJHO
"ďBJST
JO
"VHVTU
2002,
UIF
RVFTUJPO
PG
MFHJUJNBDZ
VOEFS
JOUFSOBUJPOBM
MBX
XBT
TVCTJEJBSZ
4JNJMBSMZ
JOTVĐDJFOU

JNQPSUBODF
XBT
BUUBDIFE
UP
UIF
JOGPSNBUJPO
QSPWJEFE
CZ
UIF
JOUFMMJHFODF
TFSWJDFT
BOE
UIF

XFBQPOT
JOTQFDUJPO
SFQPSUT

9
5IF
HPWFSONFOU
BOE
UIF
DPBMJUJPO
QBSUJFT
XFSF
TP
EFUFSNJOFE
UP
NBJOUBJO
UIF
TUBODF

BEPQUFE
JO
4FQUFNCFS
2002
UIBU
UIFSF
XBT
OP
TVCTUBOUJBM
FYDIBOHF
PG
JEFBT
CFUXFFO

HPWFSONFOU
BOE
1BSMJBNFOU
XJUI
SFHBSE
UP
UIF
QPMJDZ
PO
*SBR

10
5IF
TVCKFDU
PG
*SBR
EJE
OPU
GFBUVSF
JO
UIF
DPBMJUJPO
OFHPUJBUJPOT
CFUXFFO
UIF
1WE"
-BCPVS

1BSUZ

BOE
UIF
CDA
$ISJTUJBO
%FNPDSBUJD
1BSUZ

#BMLFOFOEF
BOE
#PT
SFBDIFE
OP
DMFBS

Conclusions 529
 BHSFFNFOU
SFHBSEJOH
UIF
1WE"
TVQQPSU
GPS
UIF
HPWFSONFOUT
EFDJTJPO
UP
FYQSFTT
QPMJUJDBM

TVQQPSU
GPS
UIF
JOWBTJPO
PG
*SBR
CZ
UIF
US
BOE
UIF
UK
11
"U
UIF
DBCJOFU
NFFUJOH
IFME
PO
17/18
.BSDI
2003
UIF
QSFDJTF
NFBOJOH
PG
AQPMJUJDBM

TVQQPSU
XBT
OPU
NBEF
DMFBS
5IBU
PQFOFE
UIF
EPPS
UP
NJTVOEFSTUBOEJOH
5IJT
TDPQF

XBT
JODSFBTFE
CZ
UIF
GBDU
UIBU
UIF
XSJUUFO
TUBUFNFOU
TVCNJUUFE
UP
UIF
-PXFS
)PVTF
PO

18
.BSDI
JODMVEFE
OP
FYQMJDJU
SFGFSFODF
UP
AQPMJUJDBM
TVQQPSU
5IPTF
XPSET
XFSF
VTFE

IPXFWFS
JO
UIF
TVCTFRVFOU
FYDIBOHFT
JO
UIF
-PXFS
)PVTF

12
0O
17
.BSDI
2003
#BMLFOFOEF
JOGPSNFE
#PT
1WE"
MFBEFS
BOE
QSPTQFDUJWF
DPBMJUJPO

QBSUOFS

UIBU
OP
BDUJPO
XPVME
CF
UBLFO
UP
JODMVEF
UIF
/FUIFSMBOET
BT
B
NFNCFS
PG
UIF
US
MFE
ADPBMJUJPO
PG
UIF
XJMMJOH
5IF
GBDU
UIBU
UIF
/FUIFSMBOET
XBT
OFWFSUIFMFTT
MJTUFE
BNPOHTU

UIF
DPBMJUJPOT
NFNCFST
XBT
EVF
UP
UIF
GBJMVSF
PG
UIF
.JOJTUSZ
PG
'PSFJHO
"ďBJST
UP
QSPWJEF

UIF
%VUDI
BNCBTTBEPS
JO
8BTIJOHUPO
XJUI
UIF
JOTUSVDUJPOT
IF
SFRVFTUFE
13
5IF
US
CFOFêUFE
GSPN
UIF
QPMJUJDBM
CBDLJOH
FYQSFTTFE
CZ
UIF
/FUIFSMBOET
BOE
PUIFS

DPVOUSJFT
TJODF
JU
JODSFBTFE
TVQQPSU
GPS
UIF
JOWBTJPO
BU
UIF
HMPCBM
MFWFM
UIF
DPBMJUJPO

PG
UIF
XJMMJOH

5IF
US
EJE
OPU
OFFE
UP
FYFSDJTF
B
HSFBU
EFBM
PG
QSFTTVSF
UP
TFDVSF
UIF

/FUIFSMBOET
QPMJUJDBM
BOE
EFGFOTJWF

NJMJUBSZ
TVQQPSU
5IF
/FUIFSMBOET
NBEF
BO
FY
QMJDJU
EJTUJODUJPO
CFUXFFO
QPMJUJDBM
BOE
NJMJUBSZ
TVQQPSU
UIJT
EJTUJODUJPO
XBT
OPU
BMXBZT

SFDPHOJ[FE
CZ
UIF
US
14
5IF
EFDJTJPO
UP
TVQQPSU
UIF
JOWBTJPO
PG
*SBR
XBT
CBTFE
NBJOMZ
PO
JOUFSOBUJPOBM
QPMJUJDBM

DPOTJEFSBUJPOT
'JSTU
UIFSF
XFSF
UIF
MBSHFMZ
VOTQPLFO
"UMBOUJD
TPMJEBSJUZ
DPOTJEFSBUJPOT

4FDPOE
UIFSF
XBT
B
EFTJSF
GPS
DPOUJOVJUZ
JO
%VUDI
QPMJDZ
PO
*SBR
4VDI
DPOUJOVJUZ
XBT

EVCJPVT
IPXFWFS
TJODF
CZ
2003
UIF
US
BOE
#SJUBJO
XFSF
QVSTVJOH
B
WFSZ
EJďFSFOU
PCKFDUJWF

GSPN
UIBU
XIJDI
UIFZ
IBE
QVSTVFE
JO
UIF
1990T
5IFZ
IBE
NPWFE
GSPN
BDUJPO
EFTJHOFE
UP

QFOBMJ[F
BHHSFTTJPO
UP
JOUFSWFOUJPO
UIBU
IBE
UP
SFTVMU
JO
UIF
GPSFJHO
PDDVQBUJPO
PG
*SBR

15
5IF
$PNNJUUFF
GPVOE
OP
FWJEFODF
UIBU
UIF
FYQSFTTJPO
PG
QPMJUJDBM
TVQQPSU
GPS
UIF
64
#SJUJTI
JOWBTJPO
PG
*SBR
XBT
NPUJWBUFE
CZ
%VUDI
DPNNFSDJBM
JOUFSFTUT
*U
XBT
OFWFSUIF
MFTT
UIF
DBTF
UIBU
UIF
%VUDI
CVTJOFTT
DPNNVOJUZ
TUPPE
UP
HBJO
GSPN
UIF
FYJTUFODF
PG
B

MFWFM
QMBZJOH
êFME
JO
QPTUXBS
*SBR
16
"
DPNNPO
EU
TUBODF
XBT
VOMJLFMZ
TJODF
UIFSF
XBT
B
EJDIPUPNZ
PG
PQJOJPO
XJUIJO
UIF

VOJPO
#Z
BEPQUJOH
B
QSPUS#SJUJTI
QPTJUJPO
UIF
/FUIFSMBOET
MPTU
JUT
BCJMJUZ
UP
GVMêM

JUT
QSFGFSSFE
SPMF
BT
JOUFSNFEJBSZ
CFUXFFO
QSJNBSJMZ
UIF
UK
PO
POF
TJEF
BOE
(FSNBOZ

BOE
'SBODF
PO
UIF
PUIFS
*O
UIF
QFSJPE
FYBNJOFE
CZ
UIF
$PNNJUUFF
UIF
A"UMBOUJD
SFëFY

QSFWBJMFE
PWFS
B
&VSPDFOUSJD
SFTQPOTF

17
8JUIJO
NATO
UIF
/FUIFSMBOET
UPPL
UIF
US#SJUJTI
TJEF
5IF
/FUIFSMBOET
CBDLFE
FďPSUT

UP
CVJME
DPOTFOTVT
JO
GBWPVS
PG
QSPWJEJOH
QSPUFDUJPO
UP
5VSLFZ
ZFU
UIF
/FUIFSMBOET

BDUFE
BMPOF
XIFO
BMSFBEZ
BU
BO
FBSMZ
TUBHF
JU
NBEF
1BUSJPU
NJTTJMFT
BWBJMBCMF
UP
5VSLFZ
JO

SFTQPOTF
UP
B
SFRVFTU
GSPN
UIF
US

18
5IF
4FDVSJUZ
$PVODJM
SFTPMVUJPOT
PO
*SBR
QBTTFE
EVSJOH
UIF
1990T
EJE
OPU
DPOTUJUVUF
B

NBOEBUF
GPS
UIF
US#SJUJTI
NJMJUBSZ
JOUFSWFOUJPO
JO
2003
%FTQJUF
UIF
FYJTUFODF
PG
DFSUBJO

BNCJHVJUJFT
UIF
XPSEJOH
PG
3FTPMVUJPO
1441
DBOOPU
SFBTPOBCMZ
CF
JOUFSQSFUFE
BT
UIF
HPW
FSONFOU
EJE

BT
BVUIPSJ[JOH
JOEJWJEVBM
.FNCFS
4UBUFT
UP
VTF
NJMJUBSZ
GPSDF
UP
DPNQFM
*SBR

UP
DPNQMZ
XJUI
UIF
4FDVSJUZ
$PVODJMT
SFTPMVUJPOT
XJUIPVU
BVUIPSJ[BUJPO
GSPN
UIF
4FDVSJUZ

$PVODJM

19
5IF
/FUIFSMBOET
NBEF
JU
WFSZ
DMFBS
UIBU
JU
BUUBDIFE
HSFBU
JNQPSUBODF
UP
B
TPDBMMFE

ATFDPOE

SFTPMVUJPO
CVU
UIJT
QPTJUJPO
XBT
UPOFE
EPXO
CFDBVTF
UIF
HPWFSONFOU
DPOTJTUFOUMZ

BEEFE
UIBU
B
TFDPOE
SFTPMVUJPO
XBT
QPMJUJDBMMZ
EFTJSBCMF
CVU
OPU
MFHBMMZ
JOEJTQFOTBCMF

20
5IF
%VUDI
HPWFSONFOUT
PGUFOSFQFBUFE
WJFX
UIBU
B
TFDPOE
SFTPMVUJPO
XBT
AQPMJUJDBMMZ


EFTJSBCMF
CVU
OPU
MFHBMMZ
JOEJTQFOTBCMF
JT
OPU
FBTZ
UP
VQIPME
5IF
XPSEJOH
BOE
TDPQF
PG

530 Conclusions
 Resolution 1441
DBOOPU
CF
JOUFSQSFUFE
BT
TVDI
B
TFDPOE
SFTPMVUJPO
)FODF
UIF
NJMJUBSZ


BDUJPO
IBE
OP
TPVOE
NBOEBUF
VOEFS
JOUFSOBUJPOBM
MBX
21
5IF
JOUFSQSFUBUJPO
PG
JOUFSOBUJPOBM
MBX
BEPQUFE
XJUIJO
UIF
.JOJTUSZ
PG
'PSFJHO
"ďBJST
XBT

OPU
CBTFE
PO
B
UIPSPVHI
VQUPEBUF
MFHBM
BOBMZTJT
5IF
EJďFSFODF
PG
PQJOJPO
UIBU
FYJTUFE

XJUIJO
UIJT
NJOJTUSZ
SFHBSEJOH
UIF
MFHJUJNBDZ
PG
VTJOH
GPSDF
BHBJOTU
*SBR
XBT
FYUSFNFMZ

VOGPSUVOBUF

22
(FOFSBMMZ
TQFBLJOH
BSSBOHFNFOUT
TIPVME
CF
NBEF
m
JO
UIF
GPSN
PG
BO
JNQSPWFE
PSHBOJ
[BUJPOBM
TUSVDUVSF
GPS
FYBNQMF
m
UP
FOTVSF
UIBU
BEWJDF
PO
JOUFSOBUJPOBM
MBX
JT
QSPQFSMZ

DPOTJEFSFE
JO
UIF
EFDJTJPONBLJOH
QSPDFTT
XJUIJO
UIF
.JOJTUSZ
PG
'PSFJHO
"ďBJST
BOE

TVCTFRVFOUMZ
CZ
UIF
HPWFSONFOU
BT
B
XIPMF
4VDI
BSSBOHFNFOUT
XPVME
CF
DPOTJTUFOU
XJUI
B

MPOH
USBEJUJPO
JO
%VUDI
GPSFJHO
QPMJDZ
BOE
UIF
HPWFSONFOUT
DPOTUJUVUJPOBM
EVUZ
UP
QSPNPUF

UIF
EFWFMPQNFOU
PG
UIF
JOUFSOBUJPOBM
SVMF
PG
MBX
23
*O
FBSMZ
2003
UIF
/FUIFSMBOET
EJE
OPU
BSHVF
GPS
UIF
XFBQPOT
JOTQFDUPST
UP
CF
HJWFO
NPSF

UJNF
UP
BTDFSUBJO
XIFUIFS
*SBR
IBE
EJTBSNFE

24
5IF
/FUIFSMBOET
VSHFE
UIF
US
UP
BDDFQU
UIBU
UIF
6OJUFE
/BUJPOT
TIPVME
CF
HJWFO
B

QSPNJOFOU
SPMF
JO
UIF
QPTUXBS
TUBCJMJ[BUJPO
BOE
SFDPOTUSVDUJPO
PG
*SBR
"MUIPVHI
UIF

%VUDI
HPWFSONFOU
XBT
BXBSF
UIBU
US
QSFQBSBUJPOT
GPS
UIF
QPTUDPOëJDU
QIBTF
XFSF


XBOUJOH
UIJT
LOPXMFEHF
QMBZFE
OP
QBSU
JO
UIF
EFDJTJPO
UP
PďFS
QPMJUJDBM
TVQQPSU
GPS
UIF

XBS

25
5IF
%VUDI
HPWFSONFOU
XBT
TFMFDUJWF
JO
JUT
JOUFSQSFUBUJPO
PG
SFQPSUT
CZ
UNMOVIC
5IVT

UIF
.JOJTUSZ
PG
'PSFJHO
"ďBJST
EJE
OPU
SFëFDU
UIF
OVBODFT
PG
UIF
UNMOVIC
SFQPSUT

26
8JUIJO
UIF
%VUDI
JOUFMMJHFODF
TFSWJDFT
OFJUIFS
UIF
AIVD
(FOFSBM
*OUFMMJHFODF
BOE
4FDV
SJUZ
4FSWJDF

OPS
UIF
MIVD
.JMJUBSZ
*OUFMMJHFODF
BOE
4FDVSJUZ
4FSWJDF

QPTTFTTFE
BOZ
TJH
OJêDBOU
BNPVOU
PG
JOEFQFOEFOUMZ
TPVSDFE
JOGPSNBUJPO
BCPVU
*SBRT
WMD
QSPHSBNNF

#PUI
TFSWJDFT
CBTFE
UIFJS
BTTFTTNFOUT
MBSHFMZ
PO
UIF
SFQPSUT
PG
UIF
UN
XFBQPOT
JOTQFD
UPST
BOE
JOGPSNBUJPO
TVQQMJFE
CZ
GPSFJHO
JOUFMMJHFODF
TFSWJDFT
27
5IF
MIVD
JOJUJBMMZ
TVCKFDUFE
JODPNJOH
JOGPSNBUJPO
UP
JUT
PXO
NJMJUBSZUFDIOJDBM
BOBMZ
TJT
*O
UIF
DPOUFYU
PG
UIBU
BOBMZTJT
*SBRT
MJNJUFE
DBQBDJUZ
UP
NBLF
VTF
PG
WMD
XBT
IJHI
MJHIUFE
)PXFWFS
BGUFS
FBSMZ
2003
OP
GVSUIFS
DSJUJDBM
BOBMZTJT
PG
JODPNJOH
JOGPSNBUJPO

XBT
NBEF

28
5IF
AIVD
QFSGPSNFE
MJUUMF
JOUFSOBM
BOBMZTJT
PG
*SBRT
WMD
QSPHSBNNF
/FWFSUIFMFTT
UIF

AIVD
EJE
PCTFSWF
*SBRJ
BUUFNQUT
BU
QSPDVSFNFOU
XJUIJO
UIF
/FUIFSMBOET
JO
UIF
DPOUFYU

PG
JUT
OPOQSPMJGFSBUJPO
SFNJU

29
0WFS
UIF
QFSJPE
BT
B
XIPMF
UIF
MIVD
BOE
UIF
AIVD
XFSF
NPSF
SFTFSWFE
JO
UIFJS
BTTFTT
NFOUT
PG
UIF
UISFBU
QPTFE
CZ
*SBRT
WMD
QSPHSBNNF
UIBO
HPWFSONFOU
NJOJTUFST
XFSF
JO

UIFJS
DPNNVOJDBUJPOT
XJUI
UIF
-PXFS
)PVTF

30
5IF
SFQPSUT
NBEF
CZ
UIF
AIVD
BOE
JO
QBSUJDVMBS
UIF
MIVD
DPODFSOJOH
WMD
XFSF
NPSF

OVBODFE
UIBO
UIF
QVCMJD
SFQPSUT
GSPN
PUIFS
DPVOUSJFT
5IFTF
OVBODFT
XFSF
OPU
SFëFDUFE

CZ
UIF
SFMFWBOU
NJOJTUFST
PS
EFQBSUNFOUT
SBUIFS
NJOJTUFST
BOE
EFQBSUNFOUT
FYUSBDUFE

UIPTF
TUBUFNFOUT
GSPN
UIF
JOUFMMJHFODF
TFSWJDFT
SFQPSUT
UIBU
XFSF
DPOTJTUFOU
XJUI
UIF

TUBODF
BMSFBEZ
BEPQUFE
*O
JUT
EFQJDUJPO
PG
*SBRT
WMD
QSPHSBNNF
UIF
HPWFSONFOU
XBT

UP
B
DPOTJEFSBCMF
FYUFOU
MFE
CZ
QVCMJD
BOE
PUIFS
JOGPSNBUJPO
GSPN
UIF
US
BOE
UIF
UK

31
#FGPSF
UIF
XBS
UIFSF
XBT
OP
TJHOJêDBOU
EFCBUF
JO
UIF
-PXFS
)PVTF
SFHBSEJOH
UIF
UISFBU

QPTFE
CZ
*SBRT
WMD
QSPHSBNNF
*U
XBT
OPU
VOUJM
BGUFS
UIF
XBS
XIFO
OP
WMD
XFSF

GPVOE
BOE
DSJUJDBM
SFQPSUT
TUBSUFE
UP
BQQFBS
DPODFSOJOH
UIF
QFSGPSNBODF
PG
UIF
JOUFM
MJHFODF
TFSWJDFT
JO
PUIFS
DPVOUSJFT
UIBU
EFCBUF
CFHBO
JO
FBSOFTU
8IFO
EFCBUF
EJE
CFHJO

UIF
HPWFSONFOUT
TUBUFNFOUT
UP
UIF
-PXFS
)PVTF
BTDSJCFE
B
HSFBUFS
SPMF
UP
UIF
AIVD and
UIF
MIVD
UIBO
UIFTF
TFSWJDFT
BDUVBMMZ
IBE
QMBZFE

Conclusions 531
32
*O
JUT
EJTDVTTJPOT
XJUI
UIF
QBSMJBNFOUBSZ
*OUFMMJHFODF
BOE
4FDVSJUZ
4FSWJDFT
$PNNJUUFF

UIF
A4FDSFU
$PNNJUUFF

UIF
HPWFSONFOU
EJE
OPU
BMMVEF
UP
UIF
OVBODFT
PG
UIF
SFQPSUT

NBEF
CZ
UIF
MIVD
BOE
UIF
AIVD
$POUSBSZ
UP
UIF
GBDUT
SFQPSUFE
CZ
UIF
$PNNJUUFF
UIF

.JOJTUFS
PG
%FGFODF
BTTFSUFE
UIBU
UIF
AIVD and MIVD
SFQPSUT
XFSF
OPU
JODPOTJTUFOU
XJUI

UIF
QVCMJD
TUBUFNFOUT
NBEF
CZ
NJOJTUFST

33
5IF
HPWFSONFOU
EJE
OPU
EJTDMPTF
UP
1BSMJBNFOU
UIF
GVMM
DPOUFOU
PG
UIF
SFRVFTU
UIBU

UIF
64
NBEF
UP
UIF
/FUIFSMBOET
PO
15
/PWFNCFS
2002
DPODFSOJOH
DPPQFSBUJPO
XJUI

QMBOOJOH
GPS
UIF
NPCJMJ[BUJPO
PG
B
NJMJUBSZ
GPSDF
UP
DPNQFM
*SBR
UP
DPNQMZ
XJUI
4FDVSJUZ

$PVODJM
3FTPMVUJPO
1441
34
'SPN
UIF
EJďFSFOU
JOUFSQSFUBUJPOT
PG
UIF
us
SFRVFTU
NBEF
CZ
NJOJTUFST
,BNQ
%FGFODF


BOE
%F
)PPQ
4DIFďFS
'PSFJHO
"ďBJST

GSPN
UIF
DBCJOFU
EFCBUF
DPODFSOJOH
NJMJUBSZ

JOWPMWFNFOU
BOE
GSPN
UIF
XSJUUFO
TUBUFNFOU
CZ
%FQVUZ
1SJNF
.JOJTUFS
%F
#PFS
PO

25
.BSDI
2003
JU
JT
BQQBSFOU
UIBU
SJHIU
VQ
VOUJM
UIF
UJNF
PG
UIF
JOWBTJPO
UIFSF
XBT

DPOGVTJPO
BT
UP
XIBU
UIF
US
IBE
BTLFE
PG
UIF
/FUIFSMBOET
BOE
XIBU
QPMJDZ
XBT
UP
CF

GPMMPXFE
XJUI
SFHBSE
UP
UIF
US
SFRVFTU
.JOJTUFST
XIP
XFSF
OPU
EJSFDUMZ
JOWPMWFE
XFSF

OPU
BEFRVBUFMZ
JOGPSNFE
BCPVU
UIF
OBUVSF
BOE
DPOUFOU
PG
UIF
SFRVFTU
35
*O
JUT
OFHPUJBUJPOT
XJUI
UIF
US
SFHBSEJOH
UIF
OBUVSF
PG
UIF
%VUDI
BTTJTUBODF
UP
CF
QSP
WJEFE
JO
SFTQPOTF
UP
UIF
US
SFRVFTU
UIF
/FUIFSMBOET
TUJQVMBUFE
UIBU
BOZ
EFDJTJPO
UP

QSPWJEF
BDUVBM
NJMJUBSZ
TVQQPSU
XPVME
IBWF
UP
CF
NBEF
PO
UIF
CBTJT
PG
UIF
/FUIFSMBOET

PXO
KVEHFNFOU
5IVT
UIF
/FUIFSMBOET
SFUBJOFE
JOEFQFOEFOU
EFDJTJPONBLJOH
BVUIPSJUZ

JO
SFMBUJPO
UP
QSBDUJDBM
NJMJUBSZ
TVQQPSU
36
5IF
EJTUJODUJPO
CFUXFFO
PďFOTJWF
BOE
EFGFOTJWF
XFBQPOT
NBEF
CZ
UIF
%VUDI
HPWFSO
NFOU
JO
UIF
DPOUFYU
PG
XIJDI
UIF
1BUSJPU
NJTTJMFT
XFSF
SFHBSEFE
BT
QVSFMZ
EFGFOTJWF
JT

RVFTUJPOBCMF
37
5IF
HPWFSONFOU
EJE
OPU
QSPWJEF
UIF
1BSMJBNFOU
XJUI
BOZ
JOGPSNBUJPO
BCPVU
UIF
QSPWJ
TJPO
PG
)PTU
/BUJPO
4VQQPSU
JO
GVMêMNFOU
PG
OBUJPOBM
USFBUZ
PCMJHBUJPOT
QSJPS
UP
JUT

XSJUUFO
TUBUFNFOU
PG
17
'FCSVBSZ
2003
UIF
EBZ
UIBU
QSBDUJDBM
TVQQPSU
CFHBO

5IF
GBJMVSF

UP
DPNNVOJDBUF
JOGPSNBUJPO
TPPOFS
XBT
JODPOTJTUFOU
XJUI
UIF
HPWFSONFOUT
VOEFSUBL
JOH
UP
JOGPSN
1BSMJBNFOU
JO
HPPE
UJNF
38

*O
DPOOFDUJPO
XJUI
0QFSBUJPO
&OEVSJOH
'SFFEPN
UIF
%VUDI
GSJHBUF
HMS
7BO
/FT
XBT

PO
B
GFX
PDDBTJPOT
EFQMPZFE
JO
JOUFSOBUJPOBM
XBUFST
Pď
UIF
"SBCJBO
1FOJOTVMB
UP
FTDPSU

WFTTFMT
JOWPMWFE
JO
UIF
CVJMEVQ
PG
UIF
US#SJUJTI
JOWBTJPO
GPSDF
#Z
EFQMPZJOH
UIF
GSJHBUF

UIF
/FUIFSMBOET
XBT
TFFLJOH
UP
QSPUFDU
JUT
SFQVUBUJPO
BT
B
SFMJBCMF
QBSUOFS
JO
JOUFSOB
UJPOBM
NJMJUBSZ
PQFSBUJPOT
5IF
%VUDI
TVCNBSJOF
HMS
8BMSVT
XBT
OPU
JOWPMWFE
JO
BOZ

XBZ
JO
UIF
CVJMEVQ
PG
BO
BMMJFE
JOWBTJPO
GPSDF
39
5IF
$PNNJUUFF
GPVOE
OP
FWJEFODF
UP
TVQQPSU
UIF
SVNPVST
UIBU
UIF
/FUIFSMBOET
IBE

NBEF
BO
BDUJWF
NJMJUBSZ
DPOUSJCVUJPO
UP
QSFQBSBUJPOT
GPS

UIF
JOWBTJPO
PG
*SBR
40
5IF
QSFTFODF
PG
B
%VUDI
PĐDFS
BU
B
QSFTT
DPOGFSFODF
IFME
CZ
US
(FOFSBM
'SBOLT
JO

2BUBS
PO
22
.BSDI
2003
XBT
UIF
SFTVMU
PG
B
NJTVOEFSTUBOEJOH
BOE
JODPSSFDU
JOTUSVD
UJPOT
5IF
PĐDFS
JO
RVFTUJPO
XBT
OPU
UP
CMBNF
%FGFODF
.JOJTUFS
,BNQ
XBT
QPMJUJDBMMZ

SFTQPOTJCMF
JOTPGBS
BT
UIF
NJTVOEFSTUBOEJOH
BSPTF
GSPN
PSHBOJ[BUJPOBM
ëBXT
XJUIJO
IJT

EFQBSUNFOU
41
*U
XPVME
IBWF
CFFO
BEWJTBCMF
GPS
UIF
.JOJTUSZ
PG
%FGFODF
UP
SFNPWF
%VUDI
FYDIBOHF
PG
êDFST
GSPN
#SJUJTI
XBSTIJQT
TPPOFS
SBUIFS
UIBO
BU
UIF
MBTU
NPNFOU
CFGPSF
UIF
TUBSU
PG
UIF

XBS
5IJT
XPVME
IBWF
QSFWFOUFE
UIF
VOOFDFTTBSZ
JSSJUBUJPO
DBVTFE
UP
UIF
3PZBM
/BWZ

42
8IFO
PO
17
.BSDI
2003
JU
XBT
EFDJEFE
OPU
UP
DPNQMZ
XJUI
B
OVNCFS
PG
PVUTUBOEJOH
US
SFRVFTUT
GPS
PďFOTJWF
TVQQPSU
TVDI
BT
UIF
ASFMBCFMMJOH
PG
B
GSJHBUF
GPS
PQFSBUJPOT
BHBJOTU

*SBR
UIF
HPWFSONFOU
XBT
BDDPNNPEBUJOH
UIF
WJFXT
PG
UIF
1WE"

532 Conclusions
43
*O
DBCJOFU
UIF
SFBTPOT
DJUFE
GPS
SFGSBJOJOH
CBDL
GSPN
BDUJWF
NJMJUBSZ
QBSUJDJQBUJPO
JODMVEFE

UIF
BCTFODF
PG
B
US
SFRVFTU
GPS
PďFOTJWF
NJMJUBSZ
TVQQPSU
BOE
UIF
MBDL
PG
OBUJPOBM
TVQQPSU

GPS
JOWPMWFNFOU
*O
UIF
-PXFS
)PVTF
UIF
HPWFSONFOU
QMBDFE
UIF
FNQIBTJT
PO
UIF
MBDL
PG

OBUJPOBM
TVQQPSU
GPS
JOWPMWFNFOU
44
5IF
NJOJTUFSJBM
TUBUFNFOUT
NBEF
PO
CFIBMG
PG
UIF
,PL
*
BOE
,PL
**
BENJOJTUSBUJPOT

BOE
EVSJOH
UIF
QFSJPE
VOEFS
FYBNJOBUJPO
UP
UIF
-PXFS
)PVTF
SFHBSEJOH
UIF
BQQMJDBUJPO

PG
"SUJDMF
100
PG
UIF
$POTUJUVUJPO
BOE
UIF
2001
"TTFTTNFOU
'SBNFXPSL
GPS
UIF
DPN
NJUNFOU
PG
%VUDI
NJMJUBSZ
GPSDFT
XFSF
NVUVBMMZ
DPOUSBEJDUPSZ
JO
TPNF
SFTQFDUT
BOE
OPU

BMXBZT
DMFBS
*O
UIF
DPOUFYU
PG
UIF
*SBR
EFCBUF
GPS
FYBNQMF
JU
XBT
TPNFUJNFT
BTTVNFE
UIBU

"SUJDMF
100
BďPSEFE
UIF
)PVTF
B
SJHIU
UP
BQQSPWF
UIF
HPWFSONFOUBM
EFDJTJPO
XIJMF
PO

BOPUIFS
PDDBTJPO
JU
XBT
SJHIUMZ

TUBUFE
UIBU
UIJT
XBT
OPU
UIF
DBTF

45
5IF
HPWFSONFOU
FSSPOFPVTMZ
GBJMFE
UP
BQQMZ
"SUJDMF
100
PG
UIF
$POTUJUVUJPO
UP
UIF

EFQMPZNFOU
PG
1BUSJPU
NJTTJMFT
BOE
BDDPNQBOZJOH
NJMJUBSZ
QFSTPOOFM
UP
&BTU
5VSLFZ

5IF
BTTFSUJPO
UIBU
EFQMPZNFOU
XBT
OFDFTTJUBUFE
CZ
UIF
/FUIFSMBOET
NATO obligations
XBT
JODPOTJTUFOU
XJUI
CPUI
UIF
XPSEJOH
PG
UIF
BSUJDMF
BOE
JUT
PSJHJOT
5IF
.JOJTUSZ
PG

%FGFODF
TUJMM
BEIFSFT
UP
UIF
EPDUSJOF
UIBU
"SUJDMF
100
JT
OPU
BQQMJDBCMF
UP
UIF
EFQMPZNFOU

PS
BWBJMBCJMJUZ
PG
NJMJUBSZ
GPSDFT
JO
DPNQMJBODF
XJUI
USFBUZ
PCMJHBUJPOT
5IF
$PNNJUUFF

EPFT
OPU
TIBSF
UIJT
WJFX
46
5IF
XPSEJOH
PG
"SUJDMF
100
PG
UIF
$POTUJUVUJPO
JT
BNCJHVPVT
BT
UP
JUT
BQQMJDBCJMJUZ
JO

DBTFT
DPODFSOJOH
UIF
EFQMPZNFOU
PS
BWBJMBCJMJUZ
PG
NJMJUBSZ
GPSDFT
PO
%VUDI
UFSSJUPSZ

)PXFWFS
UIF
2001
"TTFTTNFOU
'SBNFXPSL
DMFBSMZ
TUBUFT
UIBU
UIF
BSUJDMF
JT
OPU
BQQMJDBCMF

JO
TVDI
DBTFT
47
"SUJDMF
100
PG
UIF
$POTUJUVUJPO
XBT
OPU
BQQMJDBCMF
UP
UIF
EFDJTJPO
DPNNVOJDBUFE
UP
UIF

-PXFS
)PVTF
CZ
UIF
XSJUUFO
TUBUFNFOU
PG
18
.BSDI
2003
TJODF
UIF
EFDJTJPO
EJE
OPU
SFMBUF

UP
UIF
EFQMPZNFOU
PS
BWBJMBCJMJUZ
PG
NJMJUBSZ
GPSDFT
48
5IF
EFDJTJPO
UP
QSPWJEF
QPMJUJDBM
TVQQPSU
GPS
UIF
*SBR
8BS
XBT
OPU
JOëVFODFE
CZ
UIF

QPTTJCMF
BQQPJOUNFOU
PG
.JOJTUFS
%F
)PPQ
4DIFďFS
UP
UIF
PĐDF
PG
NATO
4FDSFUBSZ

(FOFSBM

49
5IF
$PNNJUUFF
RVFTUJPOT
UIF
DMBTTJêDBUJPO
PG
TPNF
TUBUF
TFDSFU
EPDVNFOUT
NBEF
BWBJM
BCMF
GPS
JUT
QFSVTBM
5IJT
QPMJDZ
JT
DPOTJEFSFE
UP
JNQFEF
IJTUPSJDBM
SFTFBSDI
BOE
GBDU
êOEJOH
UP
BO
VOSFBTPOBCMF
FYUFOU
5IF
$PNNJUUFF
SFDPNNFOET
UIF
JOUSPEVDUJPO
PG
B

TZTUFN
VOEFS
XIJDI
UIF
DMBTTJêDBUJPO
PG
EPDVNFOUT
JT
TVCKFDU
UP
QFSJPEJD
SFWJFX
5IJT

XPVME
TFFN
UP
CF
BO
BQQSPQSJBUF
UBTL
GPS
UIF
/BUJPOBM
"SDIJWFT
BOE
UIF
.JOJTUSZ
PG

&EVDBUJPO
$VMUVSF
BOE
4DJFODF
UP
XIJDI
UIF
MBUUFS
BSDIJWFT
CFMPOH

Conclusions 533
PERSONENREGISTER

Hoofdstuktitel 535 5
 "B
+
WBO
EFS

363, #PT
8+

32, 67, 103, 105111, 128151,
"BSUTFO
+
WBO

5256, 82, 94, 98, 112, 320322, 335, 337341, 343, 426
118, 159162, 203, 208, 328, 337, 348 #PT0MMFSNBOO
)5

19
"IUJTBBSJ
.BSUUJ

231 #PU
#3

171, 335
"MCBZSBL
/

146 #PU
5I1-

286, 298, 316, 318, 324
"NPSJN
$-/

333 #SBIJNJ
-

407
"OOBO
,Pê

51, 181, 233, 239, 248 #SJOLIPSTU
-+

33
"OOJOL
")$

347 #SPFL
)
WBO
EFO

42, 4547
"OSBBU
'
WBO

300 #SVHHFO
++(
WBO
EFS

19
"SEFOOFWBO
EFS
)PFWFO
"."
#VEE
4JS
$PMJO

181, 206, 352, 353
van 191, 322 #VSOT
3/

175
"SNJUBHF
3-

207 #VSSJEHF
#SJBO

393
"[OBS
+.

108, 182 #VTI
(
)8

43, 47, 71, 230
#BLFS
+BNFT

226, 238 #VTI
(FPSHF
8

21, 34, 56, 58, 66,
#BLLFS
"%

311 69, 71, 74, 81, 83, 89, 101, 105110,
#BMLFOFOEF
+1

17, 31, 64, 7277, 118, 122, 137, 138, 155166, 171174,
8183, 8690, 9295, 97, 98, 100112, 178, 179, 182, 183, 206, 210, 235, 236,
116118, 120151, 164166, 169, 171 239, 265, 359, 374
184, 192, 193, 200, 201, 206211, 217, #VUMFS
3JDIBSE

52
256262, 267, 272, 284, 287290, $BTUFMFJKO
-''

122, 347, 354, 356,
293, 302, 303, 305, 307, 314, 316321, 359, 363, 374, 392
327, 330, 334, 335, 341, 347, 348, 367, $IFOFZ
3#

42, 82, 83, 86, 159, 165,
374, 382, 410, 413, 417, 425, 426 166, 230, 324
#BSSPTP
+)

182 $IJSBD
+

66, 101, 163, 179, 181, 285
#BSUI
%

48, 347, 353355 $MBVT

$(80'(
WBO
"NT
#FFL
"-
UFS

46 berg 89
#FFL
(1
WBO
EF

102 $MJOUPO
8+

49, 5153, 155, 236
#FOUJODL
WBO
4DIPPOIFUFO
80

$PMJKO
,P

30
362 $PSDPSBO
+JN

189
#FSH
%+
WBO
EFO

102, 118, 188, 193, $SPOF
'

130
195, 196, 202 %BWJET
8+.

17, 19, 31, 36
#MBJS
5POZ

34, 66, 83, 88, 101, 105 %FEEFO
#

301, 309, 316, 326, 339
110, 118, 120, 122, 157, 159165, 172, %JKLTUBM
)'

64, 405
173, 178, 180, 182, 198, 206, 210, 211, %POOFS
+1)

86, 103, 109, 128, 129,
264, 272, 284, 293, 296, 317, 318, 133135, 137139, 142144, 148, 149,
334, 338 197, 198, 257
#MFJDI
"OFU

65 %PSOCVTI
,
5FSSZ

49, 50
#MJY
).

34, 44, 55, 56, 96, 118, %VJKWFTUFJO
"ESJ

133
167, 169, 180, 188203, 211, 240242, %VJTFOCFSH
(SFUB

65
257, 269, 285, 294, 300, 308, 315, 333, %VZWFOEJKL
$
WBO

362, 389
339, 356, 413 &FOFOOBBN
#+
WBO

118, 137, 164,
#MPN
+(

186, 386, 389394 169, 183187, 209, 251, 354, 392
#PFS
.(8
EFO

19 &M#BSBEFJ
.

52, 56, 189, 190, 196,
#PFS
3)
EF

81, 90, 92, 97, 105, 198, 240, 294, 308, 413
106, 123, 140, 144, 257, 428 &SEPHBO
35

371
#PNIPď
&+

81 &VSMJOHT
$.14

87, 93, 131, 328
#PNNFM
)
WBO

91, 99, 113, 163, 170, 330
206, 262, 282, 328336, 382, 413 'BCFS
.+

65

536 Register
'BTTFVS
$

19 )VJ[JOHB)FSJOHB
+$

330
'JTDIFS
+.

158, 179, 181 )VMTU
4+
WBO

285, 298, 316, 325
'PSUVZO
841

63, 64, 81, 128 +BTQFST
)VVC

29
'SBOLT
53

389394, 399, 428 +PDIFNT
.3

325
(BVMMF
$IBSMFT
EF

158 +VSHFOT
&$.

405, 406
(FFSBFEUT
3PFM

393 ,BNQ
)(+

81, 92, 97100, 103,
(FFSUT
8+1

81, 164, 165, 352 105, 106, 109, 112116, 119, 122, 123,
(FVT
"+
EF

95, 139, 257 131, 139, 140, 190, 278, 309, 321, 327,
(PMETNJUI
-PSE
1)

145, 217, 262 330, 332334, 336, 339343, 351, 358,
265, 272 360, 361, 363, 366369, 372374, 376,
(SBBG
5I$
EF

64, 83, 87, 94, 96, 377, 379, 383385, 388, 389, 392,
259, 261, 311, 328, 329, 415, 416 396398, 410, 412, 414, 415, 417,
(SBIBN
#JMM

201 421, 428
(SFFOTUPDL
4JS
+FSFNZ

241, 264 ,BOU
"$

35
(SPTTNBO
.

9396, 122, 159, 172, ,BSJNJ
'

76, 94, 99, 114, 328, 330,
356, 362, 364, 392, 412 331, 335, 413415, 419
)BEMFZ
4+

160, 179, 184, 185 ,BS[BJ
)BNJE

57
)BMTFNB
'

29, 67, 76, 91, 105, 107, ,OBBQ
$
WBO
EFS

129, 130, 143, 146,
108, 110, 113, 312, 334 327, 342, 356, 393, 395
)BN[B
,IJEJS

289 ,PFOEFST
"(

54, 76, 83, 87, 90,
)FJKOF
#BT

65 94, 96, 99, 100, 112114, 130133, 135,
)FJOTCSPFL
)1+#

86 138, 141, 143, 148, 247, 259262, 321,
)FSCFO
.BUU

105, 330 328, 331336, 385, 415, 419
)JSTJ
"MJ
"

65 ,PL
8

20, 33, 5254, 56, 59, 63, 64,
)JUMFS
"

66 81, 82, 117, 158160, 209, 348, 429
)PFLFNB
+5I

54 ,POJOHTCFSHFS
7+.

84
)PFTTFJO
4BEEBN

20, 21, 4145, 48 ,PPJKNBOT
1)

47
51, 56, 58, 65, 66, 69, 74, 75, 8191, 94, ,PPMF
3"

103, 133, 134, 149
97, 104120, 137139, 145, 147, 160164, ,PPQNBOT
5

19
167, 170, 172, 179182, 185, 197200, ,PSUIBMT
")

54, 81, 86, 90, 92, 93,
204, 206, 210212, 219, 221, 229232, 174, 252, 253, 306, 326, 351354, 357,
234236, 249, 257, 260, 261, 265, 269 360, 382, 425
272, 290, 292, 294, 296, 305308, ,SÕOFS
$IS.+

172
321323, 327331, 352355, 369, 397 ,SPPO
-

122, 347, 356, 363, 366, 388,
)PFWFO
.+"
WBO
EFS

87, 92, 95, 396
120, 410 -BEFO
0TBNB
CJO

57
)PPHFSWPSTU
+'

190 -BWSPW
4

241
)PPO
(FPďSFZ

354, 363 -FJKOTF
'

32, 128130, 134137, 148,
)PPQ
4DIFďFS
+(
EF

17, 22, 73, 149
76, 8189, 9197, 99106, 109, 111 -FWJUUF
+%

241
119, 121123, 131, 133, 135, 138142, -JCCZ
*-

165166
144148, 157, 161166, 169, 171174, -JFCSFHT
))

395
179185, 189197, 199, 201202, -JHOBD
.

19
206213, 243, 245247, 250262, 273, -JKO[BBE
-

84, 245
282, 287290, 293, 311, 319, 322335, -VCCFST
3'.

20, 42, 59, 117
340, 342, 351, 352, 354, 356361, 364, -VJKO
")
WBO

65
367, 372, 373, 377, 379, 392, 410416, -VUJ
#JMM

352
418, 419, 425, 428, 429 .BKPPS
'".

84, 118, 247250

Register 537
 .BOOJOH
4JS
%BWJE

181, 201 3VNTGFME
%)

352
.BSJKOJTTFO
+($I"

54, 67, 76, 3ZBO
3

33, 34, 242
105, 107, 108 3ZDSPGU
.

173
.D-BVHIMJO
+PIO
&

353 4BCSJ
/BKJ

205
.FMLFSU
"18

64 4BNTPN
%.

130
.JEEFMLPPQ
&
WBO

54, 360, 405, 4BOET
1I

34, 272
418 4DIBQFS
)"

118, 247, 322
.JFSMP
)"'.0
WBO

33, 4951 4DIFďFS
1BVM

65
.JMMFS
'SBOL

354, 355 4DIFSNFSIPSO
8

81
.PMMFS
14

182 4DIPPOPPSE
%$-

19
.JMPØFWJDñ
4MPCPEBO

224 4DISJKWFS
/+

19
.PVTTB
"NS

235 4DISÕEFS
(

66, 100, 161, 163, 178,
.VTTPMJOJ
#""

66 179
/BXJKO
)1"

92 4DIXBS[LPQG
/PSNBO

226
/FHSPQPOUF
+%

198, 241 4DIXFHNBO
.+

19
/JDPMBÐ
"

75, 83 4JCMFT[
))

85, 86, 118, 209, 247
/JFVXFOIPWFO
+
WBO

130, 133 249, 322325, 355, 363
0PNT
"++

45 4JFQFM
)

73
0SBOKF
+PPTU

336 4JNQTPO
+PIO

394
0TDI
"(%
WBO

364, 368 4JQLFT
-

47
1BMBDJP
"OOB

182, 201 4PCFM
$.

162, 181, 183, 352, 354,
1BMN
'"

94 379, 381
1BQBOESFPV
(

172 4UBEFO
"
WBO

396
1BUJKO
.

175178, 207209, 353, 361, 4UBMJO
+PTFQI

66
370 4UPFM
.
WBO
EFS

65, 66, 204
1FDIUPME
"

35, 37 4USBX
+8

159, 160, 162, 181, 201,
1FQFS
"

405 202, 264
1FSSJDPT
%

198 4XBSUCPM
3

82, 86, 94, 102, 119,
1PXFMM
$PMJO

56, 7275, 81, 97, 119, 164, 181, 201, 206
129, 159, 160, 165, 169172, 178, 179, 5JNNFSNBOT
'$(.

130, 133, 148
183, 185, 193195, 203, 211, 289298, 5KFFOL
8JMMJOL
)

100
300, 303310, 313316, 319324, 327, 7FFSNBO
$1

95, 197
330, 331, 339343, 372, 373 7FM[FO
,
WBO

94, 382
1SPOL
+1

50, 53, 54, 56 7FSIBHFO
.+.

50, 105, 107, 110,
3FFGNBO
38

394 129131, 137, 140, 143148, 150, 263,
3FJKO
+"
WBO

305, 307, 310, 316, 319, 268, 337, 340, 341
325327, 353 7JMMFQJO
%.'3(
EF

158, 162,
3FJOUKFT
+

205, 206 171, 179, 181, 182, 208
3FNLFT
+8

73, 75, 81, 89, 90, 92, 7JTTFS
3,

88, 117, 130, 317, 318, 321,
109, 139, 282, 283, 327, 335339 335, 338, 343
3JDF
$POEPMFF[[B

165, 166, 184, 241 7MJFT
#+
WBO
EFS

87
3PCC
+

391 7PMDLFS
1"

233
3PCFSUTPO
-PSE

174178, 207209, 7PPSIPFWF
++$

252, 406
370 7PT
.#

54, 56
3PTFONÕMMFS
1BVM

64 7SJFT
+(
EF

130, 146
3PTTWBO
%PSQ
$*+.

75 7SJFT
,(
EF

54
3PVWPFU
"

128, 136 8BMTVN
"1
WBO

19, 22, 246, 270
3P[JOH
+

45, 188, 192, 198, 304 8BM[FS
.

253

538 Register
8JKL
3
EF

394
8JKO
+(

130
8JOUFS
-FPO
EF

66
8PMGPXJU[
1

165, 174, 175, 209
8PMUFSCFFL
$

197
:CFNB
4#

253, 347
;BMN
(

105, 107, 110

Register 539
TREFWOORDENREGISTER

Hoofdstuktitel 541 5
 11 september 21, 57, 63, 68, 71, 119, 155
158, 210, 239, 348, 396
21st Theater Support Command 380
45
NJOVUFODMBJN

304305, 307, 314, 332,
335, 343
"CBCJMSBLFUUFO

292, 305
"GHIBOJTUBO

57, 68, 82, 116, 158159,
169, 174, 219220, 266, 348352, 354
355, 359, 365, 367369, 372, 374, 386,
396398
"GSJLBBOTF
6OJF

224
aivd 22, 28, 3134, 82, 88, 115, 130, 194,
198, 277300, 308309, 311325, 327
328, 331343, 427428
"M
)VTTFJOSBLFUUFO

231, 292, 305306
"M
2BJEB

57, 82, 286, 295296, 298,
309, 315, 320, 322, 326327, 338, 342,


32, 34, 73, 287
348, 351, 353
"M
4BNPVESBLFUUFO

197, 292, 305, 308, 333
"MHFNFOF
7FSHBEFSJOH
WBO
EF
VN 83,
87, 163, 239
"MHFNFOF
;BLFO
NJOJTUFSJF


22, 28, 323, 326, 328329, 331333, 335, 340, 353,
30, 32, 34, 88, 102, 117, 157, 181, 194,
201, 242, 273, 281, 288, 302, 317322,
332, 334, 342343, 347, 381
all necessary means 42, 66, 90, 167, 219,
221, 226, 241, 263, 266, 268, 271272
"NFSJLBBOTF
BNCBTTBEFBNCBTTBEFVS

%FO
)BBH


49, 53, 82, 100101, 157, #SJUTF
BNCBTTBEFBNCBTTBEFVS
%FO

162, 181, 324, 352, 354355, 360, 362,


88, 157, 181, 318
374, 377, 380381, 383, 386
"NNBO

205
"OLBSB

98, 176177, 212, 387
anp 140, 322
"OUJMMFO

349


21
BOUSBY

191192, 198199, 201203, 211,
290, 292, 304, 314315, 353
"OUXFSQFO

381382, 385386, 413
"SBCJTDIF
MBOEFO

43, 204
"SDIJFGXFU

31
Argos 29, 320, 393394, 396
artikel 100QSPDFEVSF

94, 412, 419
"T
WBO
IFU
,XBBE

58, 155, 158, 210
"VTUSBMJÌ

109, 122, 139, 219, 220
AWACS 175, 177, 348, 371372
"[PSFOPWFSMFH

182
backfill 107, 144, 348, 365, 368, 372, 379,
398, 416
542 Register
#BHEBE

43, 45, 4748, 52, 5658, 112,
119, 162, 185, 187, 198199, 205, 230,
232, 234, 295, 329
#BISFJO

45, 376, 386
#BSDFMPOB

67
#BUNBO

9899, 370371
CFESJKGTMFWFO

204205, 207, 213, 426
belevingsmonitor 76
#FMHJÌ

174175, 177178, 370, 381, 386,
398
#FSMJKO

173, 209, 356
#FTMVJU
HFXFMEHFCSVJL
LSJKHTNBDIU

384
#FWFMIFCCFS
EFS
;FFTUSJKELSBDIUFO

362,
389
CFXJOETQFSTPOFOPWFSMFH

130, 137
#JOOFOMBOETF
;BLFO
FO
,POJOLSJKLT
SFMBUJFT
NJOJTUFSJF
CJPMPHJTDIF
XBQFOT

4345, 48, 5153,
83, 86, 88, 114115, 177, 190, 192, 196,
198, 200, 211, 227, 229231, 240, 270,
290, 292, 295, 303307, 313315, 318319,
373, 375
#JSNB

169
#PTOJÌ

48, 219220, 372, 405406
brainstormsessie 8485, 117, 119, 161,
163, 184, 245246, 250, 322323
CSJFG
WBO
"DIU

97, 117, 171172
)BBH
#SVTTFM

171, 208209
#VMHBSJKF

190
#VSFBV
*OUPNBSU

70
#VSFBV
.BVSJDF
EF
)POE

69, 71, 76
#VJUFOMBOETF
;BLFO
NJOJTUFSJF
22, 30, 34, 50, 7274, 81, 84, 88, 90,
9697, 100, 102, 111, 114115, 118120,
144, 156157, 159162, 166, 168, 171,
174175, 184185, 188189, 191196,
200201, 203, 205, 207, 211212, 217,
242244, 248, 251253, 255, 265, 272
273, 281, 284, 287289, 291, 294, 296,
302, 308309, 315, 318, 322326, 331332,
335, 339, 342343, 347, 352, 355, 360361,
363364, 366, 371372, 374377, 381,
421, 425427
#VTIEPDUSJOF

155
BVD 188, 280281, 291, 295, 299, 300, 335
$BNQ
%BWJE

83
Canada 67, 181
CDA 21, 32, 50, 64, 7071, 75, 81, 83, 91,
105, 106, 107108, 110, 112, 122, 127130,
132134, 136138, 143151, 183, 340, 379,
398, 406, 426
CENTCOM 348349, 354, 362, 365366,
371, 375
383, 386387, 389, 390391, 395
DIFG
%FGFOTJFTUBGCDS 122, 254, 301,
347, 349, 356, 360, 363, 366367, 377,
380381, 384385, 388, 391392, 396
DIFNJTDIF
XBQFOT

41, 4345, 48, 5153,
71, 83, 86, 88, 114115, 177, 189192,
196, 198, 200, 203, 227, 229231, 240,
270, 291292, 295, 304307, 313315,


22, 30, 32, 34, 45,
318319, 323, 326, 328329, 331333, 335,
340, 353, 373, 375
$IJOB

53, 55, 116, 132, 168, 204, 226,
233234, 236, 249, 253, 269, 272
$ISJTUFO6OJF

112, 127
CIA 45, 288, 290, 292293, 297298, 313
314, 317, 327, 336337, 353
CIMIC, 365
CNN 187
coalition of the willing 113, 135, 137, 141, 158,
183184, 352, 393, 426
Combined Air Operations Center 371
$PNJUÊ
7FSFOJHEF
*OMJDIUJOHFOEJFOTUFO

/FEFSMBOECVIN 287289, 294295,
302, 306307, 317
$PNNBOEBOU
EFS
;FFNBDIU
JO

/FEFSMBOE

363
Commander Amphibious Task Force 388
Commander Central Command 389, 399
Commander Task Force 50 388
Commander-in-Chief Fleet 388
$PNNBOEP
-VDIUTUSJKELSBDIUFO

395
$PNNJTTJF
WBO
"EWJFT
JO[BLF



8485, 114,
7PMLFOSFDIUFMJKLF
7SBBHTUVLLFO
CAVV 114, 247, 251
DPNNJTTJF7BO
EFO
)BBL

30


252255, 347, 377, 421
DPNNJTTJF
WPPS
EF
*OMJDIUJOHFO
FO


.JHSBUJF
FO

7FJMJHIFJETEJFOTUFODPNNJTTJF
IVD
277, 300, 312, 321, 336341, 343, 428
DPNNVOJDBUJFQMBO
SFTPMVUJF
1441 73
$POHSFT
"NFSJLBBOTF



5152, 58, 160, %JSFDUJF
VN en Internationale
166
containment 100, 236
DPÕSEJOBUPS
*OMJDIUJOHFO
FO

7FJMJHIFJETEJFOTUFODPÕSEJOBUPS
I&V
287288, 317321, 335, 343
DPSQVTUIFPSJF

22, 246, 258, 263, 270
272
Cuba 226267, 229
$ZQSVT

363
%66 32, 63, 70, 87, 91, 99, 105, 112113,
120, 123, 256, 259, 261
%BS
FT
4BMBBN

47
De Telegraaf 277
de Volkskrant 65, 72, 74
Defence Command Denmark 396
Defence Intelligence Service/DDIS 396
%FGFOTJF
NJOJTUFSJF
7374, 88, 114115, 119, 185, 217, 242,
252253, 255, 272273, 278, 302, 322,
325, 342, 347, 353, 356, 359361, 364
365, 371, 374375, 377378, 390, 394,
406, 421, 428429
%FGFOTJF
$SJTJTCFIFFSTJOHTDFOUSVN
DCBC 301, 381, 384, 387, 390392, 394, 396
%FGFOTJFTUBG

302, 348, 361362, 364365, 391
%FNPDSBUJTDIF
3FQVCMJFL
$POHP

219
demonstraties 67, 75
%FOFNBSLFO

182, 357
EFSEFQBSUJKSFHFM

30, 278, 298
DGPZ 81, 8485, 114, 116118, 120, 202,
209, 243, 246249, 251, 273, 322325,
347, 355356, 363
%JSFDUJF
"GSJLB
FO
.JEEFO0PTUFO
DAM 185, 205, 244248, 250251, 322
%JSFDUJF
"MHFNFOF
#FMFJET[BLFODAB
122, 252254, 278, 302303, 306, 309
310, 325326, 340, 347, 352, 356, 360
361, 363, 377378
%JSFDUJF
+VSJEJTDIF
;BLFODJZ
#VJUFOMBOETF
;BLFO
118, 120, 243251, 265, 273
%JSFDUJF
+VSJEJTDIF
;BLFODJZ
%FGFOTJF
%JSFDUJF
1FSTPOFOWFSLFFS
Consulaire zaken/DPC 205
%JSFDUJF
7FJMJHIFJETCFMFJEDVB 50, 118,
191, 195198, 288, 291, 302, 322325, 343
'JOBODJÌMF
*OTUFMMJOHFODVF 84, 118,
248
Register 543
 %JSFDUJF
7PPSMJDIUJOH
%FGFOTJF


390392 (JM[F3JKFO

99
EJSFDUFVS
1PMJUJFLF
;BLFODPZ, 243
Disaster Assistance Response Team/DART 133,


4243, 49, 71,
364365, 367369, 373
%JZBSCBLJS

42, 9899, 368, 370371
Drei-Gruppe 157
%VCBJ

395
%VJUTMBOE

9697, 101, 121, 157158, 161,
171172, 174180, 194, 201, 210212,
270, 272, 351, 355, 370, 372, 381, 383,
385386, 398, 413, 426
&DPOPNJTDIF
;BLFO
NJOJTUFSJF


32, 385, 403, 406408, 412, 414417, 429
281, 288, 295, 298, 316, 336
&DVBEPS

229
&FNTIBWFO

42, 382383, 386
&FSTUF
,BNFS

18, 3536, 113, 136, 263,
337338, 341, 385, 405406, 410, 417
418, 420421
&TLJTIFTJS

387
Europa 21, 65, 6770, 7476, 119, 155
156, 158, 161162, 171174, 212, 267, 311,
381, 383, 385, 426
European Participating Airforces/EPAF 350
Europese Raad 75, 172173
&VSPQFTF
6OJFEU 49, 92, 97, 100, 116,
118, 131, 155156, 160, 162163, 168, 171
173, 179180, 186, 210, 219, 261
EUUSPKLB

196
EVDB 156
'16 350352, 354355, 359, 365369, 372,
374, 379, 386, 393395, 397399
Financial Times 246
GPSZPVSFZFTPOMZCSJFG

88, 210, 284,
318, 321, 334335, 343
GPSNBUJFCFTQSFLJOHFO

106, 129, 136, 398
'SBOLSJKL

20, 42, 4647, 5253, 55, 58,
90, 97, 101102, 116, 121, 132134, 158,
167168, 171172, 174175, 177178,
180181, 194195, 201, 204, 210212,
219, 228, 223224, 236, 239, 241, 249,
270, 272, 370, 413, 426
GSFHBU UFO


20, 42, 50, 122, 133, 139141, *OMJDIUJOHFOEJFOTU
#VJUFOMBOE

281
149, 348350, 355357, 361, 364365, 367,
369, 373376, 378379, 388389, 399,
406, 428429
(FOFFGTF
$POWFOUJF

236, 265
German Marshall Fund of the United States
6970
544 Register
(PMG
WBO
0NBO

348, 350, 375
(PMGPPSMPH
19901991
122, 174, 204205, 229231, 238, 281,
290, 292, 310, 374, 380, 397, 420
Goods Review List 235
(SFFOQFBDF

101
(SPFO-JOLT

42, 47, 54, 56, 64, 70, 87,
99, 112113, 120, 259, 261, 332, 413414,
425
(SPOEXFU

23, 156, 266, 347, 359, 380,
Guinness Book of Records 67
(ZNOJDIPWFSMFH

84, 162163
)BJGB

42
)BÐUJ

222, 271
)BMBCKB

41
IBOEFM
NFU
*SBL

204, 207
)FMTJOH‘S

162163
Het Parool 131
HMS
"SL
3PZBM

388389
)PHF
3BBE

17, 300
)POHBSJKF

100, 311
)PPSO
WBO
"GSJLB

365
Host Nation Support 21, 23, 42, 90, 99,
103, 107108, 113, 123, 131, 139, 184, 355,
358, 367368, 374, 379383, 385, 398,
412, 414415, 418419, 426, 428
)S
.T
3PUUFSEBN

3613, 366
)S
.T
7BO
/FT

122, 350, 375376,
389, 399, 428
)S
.T
8BMSVT

349350, 373, 376, 393
395, 399, 428
IAEA 20, 44, 5152, 5556, 58, 83, 168,
187190, 194197, 227, 229, 231232,
236, 238239, 240, 256, 264, 282, 284,
289, 297, 299300, 308309, 313, 315,
326, 330331, 339
IKV 65
India 227, 253, 328
information loop 284, 310
*OUFSOBUJPOBBM
(FSFDIUTIPG

248, 399
Irak passim
Irakoorlog 64, 67, 213, 225, 349, 351,
359, 425
Iran 41, 43, 55, 58, 155, 158159, 227, 230,
350, 393, 395
Iraq Liberation Act 51, 58
Iraq Survey Group 335
ISAF 82, 139, 219220, 266, 350351, 372
islam 65, 100
*TSBÌM

42, 58, 66, 71, 162
*TSBÌMJTDI1BMFTUJKOTF
DPOëJDU

85, 162,
166, 206, 238, 328, 366
*UBMJÌ

67
+FCFM
"MJ

376, 395
+FNFO

225227, 229, 349
+PFHPTMBWJÌ

156, 224, 268
+PFHPTMBWJÌUSJCVOBBM

399
+PSEBOJÌ

56, 198, 295, 368
+VTUJUJF
NJOJTUFSJF


32, 205, 242, 287 Leidraad Preparatie 73
LBCJOFU#BMLFOFOEF
*

64, 8182, 128,
174
LBCJOFU#BMLFOFOEF
**

112
LBCJOFU#BMLFOFOEF
*7

217, 267

zie LPF
LBCJOFU,PL
*

20, 59, 429
LBCJOFU,PL
**

20, 33, 53, 8182, 159,
429
LBCJOFU-VCCFST
***

20, 59
LBCJOFUTGPSNBUJF

21, 106, 108, 110, 122,
127151
,BCPFM

57, 220, 351
,BJTFSTMBVUFSO

380, 382
,BNFS
WBO
,PPQIBOEFM

204
,BNFSEFCBU
WBO
5 september 2002 87,
163, 247, 251, 327328
,BNFSEFCBU
WBO
12
GFCSVBSJ
2003 98
,BNFSEFCBU
WBO
19
GFCSVBSJ
2003 99
100, 131, 138, 261, 414
,BNFSEFCBU
WBO
18 maart 2003 21,
103108, 111112, 127, 130, 135, 140141,
145146, 148, 150, 183, 200, 265
,BNFSEFCBU
WBO
4
GFCSVBSJ
2009 27,
30, 3233, 35
,JSHJ[JÌ

139, 350351, 372, 379, 386,
394395
,PFSEFO

20, 43, 4546, 65, 224, 227
228
,PFXFJU

20, 4143, 47, 116, 219220,
225229, 237238, 243, 248249, 271,
366, 388, 395
,PFXFJU4UBE

43
,POJOLMJKLF
-BOENBDIU

46, 366, 380
,POJOLMJKLF
-VDIUNBDIU

348, 366, 371,
387, 390, 393
,POJOLMJKLF
.BSFDIBVTTFF

72, 347,
384385, 414
,POJOLMJKLF
.BSJOF

348, 362, 365366
,POZB

371
,PSQT
$PNNBOEPUSPFQFO

351, 366,
374, 396
,PSQT
.BSJOJFST

46
,PSQT
/BUJPOBMF
3FTFSWF

72
,PTPWP

109, 220221, 224, 246, 248,
250, 258259, 266, 397
KRO 7071
MBOEFMJKL
PĐDJFS
WBO
KVTUJUJF
WPPS

UFSSPSJTNFCFTUSJKEJOH

288, 295, 298
Letter of Intent 380, 382383, 385
MJBJTPOPĐDJFSFO

386389, 391392
-JCFSJB

220221, 248
-JKTU
1JN
'PSUVZO
-POEFO

34, 55, 67, 88, 118, 152, 159160,
171, 173, 187, 196, 205206, 353, 387
LPF 6364, 7071, 8182, 86, 92, 94, 105,
112, 128, 139140, 144, 330
-VYFNCVSH

176
.BKPS
4UFQIFO
8
1MFTT

382
Majors List 169
.BMFJTJÌ

236
.BOBT
*OUFSOBUJPOBM
"JSQPSU

350, 394
mariniers 112, 356, 362363, 366, 375, 388
maritiem patrouillevliegtuig 140, 348
349, 364, 367, 369, 372, 387388
NBTTBWFSOJFUJHJOHTXBQFOT

22, 4344,
5254, 56, 58, 67, 6971, 82, 8487,
9091, 104, 108, 112115, 118120, 129
130, 155156, 159162, 164166, 187191,
193194, 196198, 200203, 210211,
224, 229230, 234, 238, 240, 246, 253,
256262, 265, 269271, 278, 281285,
286, 288, 291302, 306343, 352, 377,
425, 427
material breach 2223, 66, 9091, 94, 96
98, 104, 109, 131, 141, 167169, 172, 175,
178179, 187, 189190, 193194, 197,
199200, 202, 211, 238240, 242, 250,
254, 256263, 272, 280, 307, 358359,
364365, 367, 369, 374, 376377, 398
.JEEFO0PTUFO

71, 87, 100, 121, 157,
212, 238, 269270, 286, 323, 348350,
364
Register 545
 NJKOFOKBHFST

355, 361, 364365, 367368
Military Sealift Command 382
NJOJTUFSJÌMF
,FSOHSPFQ
4QFDJBMF

0QFSBUJFT

347
NJOJTUFSJÌMF
4UVVSHSPFQ
SFTPMVUJF
1441
72, 76, 193
.JOJTUFSSBBE

21, 3233, 53, 56, 7276,
8283, 8687, 89, 9293, 95, 97101,
103106, 116117, 120123, 128, 131132,
135142, 144145, 149150, 175177,
183184, 189191, 194198, 201203

207, 212, 242244, 254258, 263, 287,
296, 324, 327328, 331, 343, 347, 357
359, 360, 363, 366, 368370, 372374,
376377, 379, 383, 397, 410, 415416,
418419, 425426, 428429
MIVD 22, 3134, 8283, 88, 115, 130, 189,
192, 277285, 287288, 290, 293294,
296, 300328, 330343, 347, 349, 353,
364, 427428
MKB/FEFSMBOE

204
mosterdgas 41, 191, 291
Mutual Defense Assistance Agreement 380
Mutual Support Agreement 380
MVW, zie
NBTTBWFSOJFUJHJOHTXBQFOT
/BJSPCJ

57
/BTIWJMMF
5FOOFTTFF

86
/BUJPOBBM
$PNNBOEPNATCO 380381,
383
/BUJPOBBM
$PÕSEJOBUJFDFOUSVN

73,
381, 385
/BUJPOBM
4FDVSJUZ
$PVODJM

165
NAVO 2123, 42, 68, 85, 98100, 123,
155156, 158, 160, 173178, 207209,
212213, 246, 248, 282, 284, 292, 302,
309, 324, 331, 348, 352354, 355, 361,
370372, 380381, 387, 397398, 405
406, 413, 418
NAVOUPQ
JO
1SBBH

174, 177, 178, 355,
357
NAVOWFSESBH

99, 107, 380, 409, 414,
418, 420421, 426, 429
NBC POUTNFUUJOHT
DBQBDJUFJU
361, 364, 418420, 426, 428429
367, 377, 378
NBCXBQFOT

44, 317, 324, 353
/FX
:PSL

45, 57, 100, 167, 188, 193195,
202, 235
NIOD 64
546 Register
OPëZ[POF 4547, 56, 228, 371, 395
OPPEIVMQFFOIFJE

368, 373, 378
OPPEIVMQWFSLFOOJOHTUFBN

364, 373,
378
/PPSE,PSFB

58, 155, 158, 159, 219
/PSUI
8FTU
"JSMJOFT 383
NRC Handelsblad 65, 143, 336, 339340
OVDMFBJSF
XBQFOT

44, 289, 303, 313, 323,
328
olie 22, 48, 56, 7071, 203207, 212, 219,
227, 231232, 235, 269270
PMJFWPPSWPFETFMQSPHSBNNB

48, 204
205, 217, 229, 231236, 238, 269
omlabeling 122, 139141, 149, 373, 375,
377, 398, 429
onderzeeboot 348350, 365, 367, 369,
373, 379, 393395, 399, 428
ONJOOM

29, 393
0PTUFOSJKL

383
0PTU5JNPS

219220, 266
operatie Active Endeavour 348
operatie Desert Fox 20, 5254, 81, 116,
228, 230, 244245, 259, 261262, 291,
313, 328, 425
operatie Desert Storm 20, 42, 226, 229
230, 237, 271
operatie Enduring Freedom 47, 82, 122,
139, 348, 350352, 365369, 372379,
386389, 393, 395, 397399, 428
operatie Iraqi Freedom 122, 389390
operatie Provide Comfort 4546, 224,
227, 362
operatie Tulip Guardian 371
operatie Turqoise 219
0SJPO

348349, 369, 372
1BLJTUBO

253, 328, 349, 351
1BMFTUJKOFO

65, 85, 162, 166
1BSJKT

118, 170173, 178, 181, 356
1BUSJPU

2123, 42, 72, 93, 95, 9799, 103
104, 107108, 113, 122123, 139, 173174,
176177, 212, 354355, 357358, 361373,
379, 386389
391, 398, 410, 412416,
1BY
$ISJTUJ

76
1FOUBHPO

57, 83, 186187, 203
1FS[JTDIF
(PMG

42, 113, 348350, 363,
375376, 395, 397, 406, 413
1MBUGPSN
UFHFO
EF
/JFVXF
0PSMPH

67
politieke steun 1719, 2122, 7677,
96, 103110, 113, 121122, 134136, 138
139, 141148, 150, 182184, 199, 207,
209210, 212213, 248, 261262, 267,
270271, 277, 286, 301, 334, 364365,
378379, 392, 399, 425427, 429
1PSUVHBM

182
QPTU4BEEBN

111, 165, 184187, 203, 212
QSFÌNQUJFWF
BDUJF

83, 157, 161, 210, 218
1SJOT
.BVSJUT
-BCPSBUPSJVN

45
publieke opinie 21, 49, 61, 6377, 119,
177, 203, 398
1WE"

21, 32, 54, 6365, 67, 7071, 87, 91,
99, 103, 105110, 112113, 120, 122123,
127151, 183, 256, 259, 261, 320322,
332, 379, 398, 406, 426, 429
2BUBS

154, 386387, 389
3BBE
WPPS
EF
*OMJDIUJOHFO
FO

7FJMJHIFJETEJFOTUFORIV 287, 302
303, 305307, 309310, 316, 319
Radio 1 Ochtendjournaal 189



SBEJPMPHJTDIF
XBQFOT

290, 303, 313
3BJOCPX
8BSSJPS

101
SFDIUTHSPOESFDIUTHSPOETMBH

22, 27,
57, 7677, 87, 100, 142, 145, 217, 226,
228, 237, 246, 248249, 251, 254, 259,
263264, 267, 271, 272, 414, 427
3FHFMJOH
XBQFOT
FO
NVOJUJF

LSJKHTNBDIUQFSTPOFFM
1997 384
regime change 51, 65, 8183, 85, 89, 91, 111,
119, 155, 159161, 166, 184, 210, 212, 236,
245, 247, 264, 271, 425
Reporter 102, 360
3FQVCMJLFJOTF
(BSEF

45, 53
resolutie zie
7FJMJHIFJETSBBESFTPMVUJF
3JKLTWPPSMJDIUJOHTEJFOTURVD 73, 76
3JKLTXFU
HFXFMEHFCSVJL

EFGFOTJFQFSTPOFFM

384
3JKLTXFU
HPFELFVSJOH
FO

bekendmaking verdragen 380, 416
3JKO

383
Rome 67
Roosendaal 383
Rotterdam 21, 42, 63, 90, 381383, 385
386
RTL Nieuws 69, 393395
Rules of Engagement 349350, 395
Rusland 5253, 55, 58, 116, 132, 134, 167
168, 180, 204, 206, 233236, 239, 249,
272, 291, 299, 413
SACEUR 78
sarin 291
SBS6 69, 71
4DIJQIPM

383, 385386
TDVE

42, 174, 177, 231, 292, 305, 314, 371
TFDSFUBSJTHFOFSBBM
WBO
EF
NAVO 22,
174, 177, 207, 209, 213, 429
TFDSFUBSJTHFOFSBBM
WBO
EF
7FSFOJHEF

/BUJFT

51, 225, 227, 230231, 233, 248
serious consequences 22, 66, 9091, 96, 102,
168, 175, 179, 238, 240, 260261, 263,
272, 358, 374
SGP 112
SHAPE 174
4IFMM

206207
TKJJFUFO

20, 43, 4546, 224, 227228
4PFTUFSCFSH

381
4PNBMJÌ

219, 222, 349
TPVTDIFG
0QFSBUJÌO
%FGFOTJFTUBG
301, 347, 364, 390391
4PWKFU6OJF

100, 156
SP 54, 68, 70, 87, 96, 99, 112113, 120,
261, 425
4QBOKF

179180, 190, 209, 272
Special Forces 361, 365369, 372, 374, 394
398
Special Operation Forces 396
4SFCSFOJDB

48, 64, 81, 268
TUBCJMJTBUJFNBDIU

112, 120, 175, 219, 266,
368, 378, 398, 417
State of the Union 158159, 171, 193
4UBUFO(FOFSBBM

17, 2223, 36, 49, 73,
262, 277, 328, 350, 358359, 370, 376,
379, 390, 397, 403406, 408, 410411,
415, 417, 428
Stem van Nederland 71, 7677
4USBBU
WBO
)PSNPF[
348, 350, 375
376,
395, 397
strategiegroep 73
4UVVSHSPFQ
.JMJUBJSF
0QFSBUJFT

347,
363, 366
4VF[LBOBBM

350, 363, 371
tabun 291
5BE[KJLJTUBO

394
5BJXBO

253
taliban 57, 158, 348, 351

Register 547
 5BNQB

9798, 122123, 254255, 348,
354, 359, 362, 364, 366369, 373, 383,
386
TCBU 404, 407, 409, 419
Tegenlicht 393
5FM
"WJW

42
TNO 45, 192
TNS NIPO 70
5PFUTJOHTLBEFS
412421, 429
5TKBBE

219
5VSLJKF

2123, 42, 46, 56, 72, 93, 9799,
139, 173178, 212, 227, 291, 364372,
379, 386, 387, 391, 398, 407, 410, 413
415, 418, 420, 426, 429
5VSLTF
HFOFSBMF
TUBG

371, 387
5VSLTF
SFHFSJOH

98, 175, 177, 367, 370,
372, 413
5XFFEF
,BNFS

1718, 2022, 27, 2930,
32, 3537, 42, 4547, 4954, 5657, 64
65, 68, 75, 8389, 93, 9699, 101106,
111117, 120, 122123, 127128, 138, 144
145, 150, 156157, 163164, 166, 172173,
183, 190195, 198199, 203, 206, 211,
217218, 242, 244, 247, 253, 255259,
261263, 267268, 277, 282, 294, 299
300, 309, 320, 322, 328331, 333344,
348, 351352, 357360, 366, 370, 374,
376, 382, 384385, 390, 392, 405, 407
408, 410414, 416421, 425429
VJUXJTTFMJOHTPĐDJFSFO

386389, 398,
428
UK/NL Amphibious Force 362
6OJWFSTJUFJU
WBO
"NTUFSEBN

70
UNMOVIC 22, 34, 53, 55, 58, 167168, 170,
176, 187192, 194197, 199203, 211,
236, 239240, 242, 256257, 264, 282
283, 290, 292295, 297, 299300, 305,
308311, 314315, 324, 326, 330331, 333,
336, 339, 342, 356, 427
UNSCOM 20, 22, 4445, 49, 5155, 58,
187188, 191192, 195, 197199, 227,
229, 231233, 236, 238, 282284, 290
293, 296297, 299300, 304, 306311,
314315, 319, 324, 326, 328, 330331, 333,
335336, 339, 342
uranium 82, 84, 190, 194, 198, 232, 269,
289, 295, 303, 308, 313, 315
USS Constellation 388389
548 Register
USS
(SBQQMF
376
7BMLFOCVSH

381
WFJMJHIFJETNPOJUPS

76
7FJMJHIFJETSBBE

2022, 33, 4158, 66,
6975, 8283, 85, 87, 8991, 94, 96,
101106, 108109, 111, 114116, 119120,
129, 131133, 139, 142, 158159, 161173,
175182, 187190, 192193, 195, 197198,
201203, 205, 211, 217219, 224250,
252273, 289290, 292294, 296, 303
304, 306309, 313, 315, 327, 330331, 333,
340, 348, 352, 358, 362, 367, 372, 377,
408, 411, 425426
7FJMJHIFJETSBBESFTPMVUJF
661 41, 225, 229, 230, 237
665 41, 226
670 41, 225
678 22, 41, 47, 50, 91, 116, 219, 226,
228, 237238, 240245, 247250,
252, 254, 262264, 271272
686 43, 45, 226, 237
687 4345, 47, 4952, 226231, 237

240, 243244, 248250, 254, 259,
262264, 271, 272, 292
688 4546, 49, 56, 227228, 238239, 243,
706 48, 23232
707 44, 50, 273
712 48, 231232
715 4445
816 219220
986 48, 204, 232
1134 233
1137 49
1154 51
1194 51, 238
1205 52, 54, 238
1267 57
1284 55, 167, 196197, 200, 204, 230,
235236, 259
1368 57, 348
1441 2122, 44, 66, 7273, 76, 8995,
97, 100102, 104105, 109, 114116,
119, 135138, 142, 144145, 147150,
167170, 172175, 178179, 181182,
187190, 193, 196197, 199, 202,
211, 217, 236237, 239241, 248,
250, 254, 256257, 259264, 270

273, 287, 294, 308, 310, 315, 354

 355, 357359, 362, 364365, 367, 369, 280, 286, 293294, 297, 301, 307, 315,
374, 377, 397, 410411, 418, 426428 327, 330, 342, 397
1454 235236 VNONCW 204
1472 236 VPRO 393
1483 111, 229, 236, 265266 VVD 32, 6365, 7071, 75, 81, 83, 98, 105,
1511 219, 222, 266 112, 116, 128129, 140, 144, 149
1546 222 VX 191, 199, 291, 294, 299
7FOMP

383, 386 8BTIJOHUPO

55, 5758, 72, 8182, 97,
7FSFOJHE
,POJOLSJKLVK 20, 2223, 42, 118, 137, 141, 149, 157, 159160, 164165,
4647, 54, 63, 67, 97, 103, 106107, 110, 169170, 172, 176, 178179, 184186,
112, 116, 118, 121122, 134, 137142, 144 203, 205, 208209, 212, 230, 251, 352,
146, 148150, 157159, 162163, 165167, 356357, 360, 362, 372, 392393, 426
170171, 173, 178, 180181, 185, 190, 8FTUFSTDIFMEF

413
197, 201, 204, 210211, 219, 228, 239, 8FU
PQ
EF
JOMJDIUJOHFO
FO

248, 250, 257, 270, 272, 282, 297, 321, WFJMJHIFJETEJFOTUFO8JW
1987 280,
325326, 331, 334, 337, 342343, 357358, 282
362, 365, 376378, 387, 397399, 413, 8FU
PQ
EF
JOMJDIUJOHFO
FO

426427 WFJMJHIFJETEJFOTUFO8JW
2002 33,
7FSFOJHEF
"SBCJTDIF
&NJSBUFOVAE 279283, 285, 287, 301, 311312, 317, 339
349, 387 8FU
XBQFOT
FO
NVOJUJF

384
7FSFOJHEF
/BUJFTVN 2829, 4142, Zembla 300, 335, 339
4749, 51, 5558, 66, 84, 87, 107, 111, ;FWFOBBS

386
120121, 183, 217219, 224225, 228,
231233, 239, 248, 267, 269, 350, 404,
406, 427
7FSFOJHEF
4UBUFOVS 17, 2023, 4243,
4647, 5054, 5658, 63, 65, 6772,
7476, 8283, 87, 8997, 103, 107, 110,
112, 116, 118119, 121, 129, 131134, 137
146, 148150, 155164, 166172, 174180,
182186, 188190, 192193, 197, 201,
203204, 206207, 209213, 228, 230
231, 235, 239, 241, 244, 248, 250, 252
253, 256257, 259, 264, 270, 272, 282,
289, 296297, 306, 311313, 324326,
329, 331, 335, 337338, 342, 343, 348
349, 352358, 360, 362, 364365, 367
373, 375380, 382387, 393, 397399,
410414, 418, 421, 425428
verkiezingen 21, 6364, 81, 127129, 132,
150, 156, 169, 379
7MJTTJOHFO

371, 383
VN)BOEWFTU

41, 47, 57, 121, 217220,
224225, 227228, 237238, 240, 246,
248, 254, 265, 268269, 273, 404
VNTQPPS

89, 94, 98, 130131, 139, 160,
162164, 167, 174, 178, 182, 211
VNXBQFOJOTQFDUJFT

91, 187, 211, 257,

Register 549
550 Kaart Irak en regio
Kaart Irak en regio 551