e
s kalendari sabWoTa warsulis kvlevis labora- misamarTi, sadac Tavisuflebisa Tu sicocxlis bolo
toriis proeqtis „wiTeli teroris topografiis“ saaTebi gaatares sabWoTa totalitaruli sistemis
farglebSi momzadda. proeqti germaniis saxalxo msxverplad qceulma adamianebma. kalendarSi SexvdebiT
univeristetTa Tbilisis saproeqto biurosa (dvv- im saxlebsac, sadac totalitaruli sistemis warmomad-
international) da hainrih biolis fondis samxreT kavkasiis genlebi Tu mimdevrebi cxovrobdnen, romelTa nawilic
regionaluri biuros finansuri mxardaWeriT xorciel- mogvianebiT sistemis msxverpli gaxda, nawili ki _ bo-
deba. proeqtis idea gulisxmobs qalaq Tbilisis Zvel lomde emsaxura sadamsjelo struqturebs. kalendarSi
nawilSi, kerZod _ mTawmindasa da sololakSi (Semd- warmodgenilia yofili saxelmwifo dawesebulebebi,
gom wlebSi ki, mTel TbilisSi), arsebuli im saxlebis, Senobebi, sadac represiebi xorcieldeboda.
Senoba-nagebobebisa da quCebis moZieba-gamokvlevas, sa-
dac mimdinareobda sabWoTa periodis sazogadoebrivi mudmiv cvlilebaTa cikli qalaqebsac cvlis, icvle-
cxovrebis umniSvnelovanesi etapi _ stalinuri repre- bian adamianebic, saxelebTan erTad saxlebica da sxva
siebi, romelic dRes didi teroris saxeliTaa cnobili. Senobebic qreba; ikargeba codna, informacia da mate-
rialuri dokumentebi Cveni istoriis uaxlesi warsu-
moZiebuli obieqtebi, maTi zusti misamarTebis saSu- lis Sesaxeb.
alebiT erTgvar marSruts da rukas qmnis, romelic im „wiTeli teroris topografiis“ proeqtis avtorebis
periodis sazogadoebriv yofasa da politikur klimats erT-erTi mizani am masalis Seswavla da mexsierebaSi
asaxavs; xelSesaxebad warmoaCens didi teroris peri- SenarCunebaa. vfiqrobT, es aucilebelia saqarTvelos
odis gaazrebisaTvis aucilebeli sakiTxebis Seswavlis uaxlesi istoriis am uniSvnelovanesi etapis gasaazre-
sirTules da kompleqsurobas; gviambobs qalaqisa da blad.
moqalaqeebis im nawilze, romlebic sabWoTa sistemas, imedia, kalendari mniSvnelobas aRudgens im saxelebs
sazogadoebas, mis sivrcesa da istorias qmnidnen. da saxlebs, romlebic Cvens irgvliv arsebobdnen da
dRemde ver vamCnevdiT.
kalendarSi Sesatani obieqtebi SerCeulia sabWoTa
warsulis kvlevis laboratoriis mier momzadebuli „wi- sabWoTa warsulis kvlevis laboratoria
Teli teroris topografiis“ turis vrcel marSrutSi
arsebuli Senoba-nagebobebis ricxvidan. obieqtTa siaSi
TveebTan logikuri kavSiris principiT Setanilia 12
1. Sio CitaZis q. #5 - giorgi eliava
2. pavle ingoroyvas q. #22 - saqarTvelos sagangebo sagamoZiebo komisia (Ceka)
3. lado asaTianis q. #46 - kote afxazi
4. galaktionis q. #17 - sergo orjonikiZe
5. petre Caikovskis q. #11 - elisabed (liziko) qavTaraZe
6. mixeil lermontovis q. #3 - simon firumovi
7. ivane maCabelis q. #13 - mweralTa saxli / mweralTa kavSiri / paolo iaSvilis TviTmkvlelobis adgili
8. mixeil lermontovis q. #14 - aleqsandre morozovi
9. aleqsandre griboedovis q. #30 - abe Sulmani
10. Zmebi zubalaSvilebi q. #43 - polikarpe (budu) mdivani
11. vaxtang kotetiSvilis q. #7 - vaxtang kotetiSvili
12. geronti qiqoZis q. #11 - evgeni miqelaZe
sxva Senobebi, romelic Sesulia wiTeli teroris topografiis turSi Senobebi, romelic Sesulia kalendarsa da wiTeli teroris topografiis turSi
Sio CitaZis quCa #5
mcxovrebi: giorgi grigolis Ze
eliava (1892 – 1937).
baqteriofagis Tbilisis
sakavSiro samecniero -
kvleviTi institutis
xelmZRvaneli.
daapatimres 1937 wlis 23 ianvars
1919 weli: „gareSe saqmeTa saministros aqvs pativi gacnoboT, suxa sazizRari moqmedebiT: pirsisxliani faSisti-trockistebis
rom saqarTvelos respublikis qalaqTa kavSiris centraluri direqtivebiT is baqteriebs amzadebda sabWoTa xalxis Sesamus-
sabaqteriologo laboratoriis gamge giorgi grigolis Ze ravad, gansakuTrebiT _ omis SemTxvevaSi. am mxecs xalxma gasca
eliava igzavneba parizSi Tavisi specialobis gasaviTareblad sakadrisi pasuxi3.“
pasteris institutSi samuSaod da gTxovT amasTan erTad aR-
mouCinoT yovelive saWiro mfarveloba da daxmareba zemoTx- 1992 weli: „igi ver malavda Tavis uaryofiT damokidebulebas l. be-
senebul pirs mis muSaobis da parizSi cxovrebis dros1.“ riasadmi, g. eliavas gansakuTrebiT aRizianebda berias diletanturi
gamonaTqvamebi literaturisa da xelovnebis sakiTxebze... dascinoda
1937 weli: „rogorc g. eliavam uCvena, budu mdivanma mas Ses- mis mcdelobas rCeva darigebebi mieca Semoqmedi inteligenciisaTvis.
Tavaza baqteriologiuri mikrobebis gamoyenebiT moexdina ter- aseTi SemTxvevac maxsovs: erTxel me, batoni giorgi da misi mdivani
oristuli aqti beriaze, TumcaRa eliavam amaze uari Tqva2.“ nino yaralaSvili mivemgzavrebodiT manqaniT. Cvens manqanas kinaRam
daejaxa berias manqana. orive manqana gaCerda. g. eliava arc miesalma
1937 weli: „„mecnieri“ eliava eweoda xalxis sazizRar mavneblo- berias. me vkiTxe _ batono giorgi, ratom ar miesalmeT? _ eSmaksac
bas. mecnierul muSakebze mSobliur, stalinur zrunvas man upa- wauRia magisi Tavi! _ mipasuxa...4 “
ianvari
1 da 2 ianvari – axali weli
orSabaTi
3
samSabaTi
4
oTxSabaTi
5
xuTSabaTi
6
paraskevi
7
SabaTi
1
8
kvira
2
9
7 ianvari – Soba 10 11 12 13 14 15 16
19 ianvari – naTlisReba 17 18 19 20 21 22 23
24 25 26 27 28 29 30
31
1. feliqs danelia, giorgi eliava, 2. saqarTvelos Sinagan saqmeTa 4. feliqs danelia. giorgi eliava,
saqarTvelos samedicino moambe, saministros saarqivo sammarTvelo saqarTvelos samedicino moambe,
1992 w. #2, gv. 59. saqarTvelos (pirveli ganyofileba), f#6, s# 1992 w. #2. gv. 64, elene giorgis
damoukidebeli respublikis gareSe 36224-07, tomi 9, gv. 82. asuli mayaSvilis mogoneba.
saqmeTa ministris amxanagis (moadg-
ile) n. qarcivaZis (represirebulia 3. „komunisti“, 1937 weli, 11 ivlisi,
1937 w.) werili diplomatiur misias # 157 (4958).
parizSi, 1919 w. 31 oqtomberi.
pavle ingoroyvas
(petre didis) quCa #22
saqarTvelos sabWoTa social-
isturi respublikis revoli-
ucionurma komitetma, 1921
wlis 26 Tebervlis sxdomaze
(oqmi #3), 25 Tebrvlis # 1-li
dadgenilebiT daarsebul saqa-
rTvelos sagangebo sagamoZiebo
komisias (Груз ЧК) gadasca
safrangeTis warmomadgenlobis
yofili bina.
seiT sardionis Ze devdariani1. 1920 weli: „denikinis Se- 1923 weli: „vnaxe rubenis3 werili. Cemzedac ambobs iq oriode
mosvlis dReebSi sazogadoebis iniciativiT dainiSna komisia sityvas: _ darwmunda, rom partiaSi Rrma krizisia da „axali
sxva da sxva organizaciebisagan Semdgari. es komisia eqimebis gzebis“ Zebnas Seudgao. es ori sityva axali gzebi brCxileb-
daswrebiT Seudga im saSineli saxlebis Cxrekas. sardafebidan Si aqvs Casmuli. brCxilebSi me ise mesmis, rom Cemi axali, al-
amoiRes daxvretili sxeulebi, amoTxares saxlebis gareSemo baT, Zveli gamodga da am gzam jer-jerobiT CekaSi mimiyvana.
zereleT damarxulebi. vnaxeT am sxeulebze wamebis niSnebi ...Cemi werilebis Sinaarsze bevri ityvis, iqneba, rom me axla
_ damtvreuli Zvlebi, moWrili nawilebi, tyavis nagleje- veZeb Cekidan gamosaval gzas. ara, RmerTi, rjuli. Zalian
bi, lursmani frCxilebSi, TavSi, zogierTi, rogorc eqimebi kargaT vgrZnob Tavs. SesaniSnavaT var mowyobili ideuri
amowmebden, daemarxaT cocxlaT... CrezviCaika gadaiqca sax- muSaobisaTvis. Tavisufali ara var, magram amden Tavisufal
elmwifoT saxelmwifoSi, is cxovrobda da muSaobda TavisiT dros Cekis gareSe ver viSovni. siamovnebiT gamoviyenebdi am
da TavisTvis... aq Tavi moiyares sazogadoebis naZirlebma dros romelime kulturul sazogadoebriv saqmisaTvis, Tu
...CrezviCaikas ar yavs Tanaswori winapari arc erT aqamdis ar vcdebi, bolSevikebis ginebis garda, SemiZlia cota sxva
momxdar revoliuciaSi, is adgils daiWers momaval istoria- ramec4.“
Si saSualo saukunoebis dawesebulebebTan2.“
Tebervali
orSabaTi
7
samSabaTi
1
8
oTxSabaTi
2
9
xuTSabaTi
3
10
paraskevi
4
11
SabaTi
5
12
kvira
6
13
14 15 16 17 18 19 20
21 22 23 24 25 26 27
28
1. seiT devdariani (1879-1937 ww). 2. seiT devdariani. rogor cxov- 4. „komunisti“ 29 dekemberi, #299,
social-demokrati, 1917 wlis roben sabWoTa ruseTSi. damfuZne- 1923 weli. aRniSnuli werili
Tebervlis revoluciis dros beli krebis sapropagando komisiis dawerilia seiT devdarianis CekaSi
imyofeboda xarkovSi. 1918 wlidan, gamocema. qalaqTa kavSiris stamba, patimrobis dros, 1923 wels.
saqarTvelos erovnuli sabWosa da tfilisi, puSkinis quCa #2, 1920.
damfuZnebeli krebis wevri. 1921-23
wlebSi saqarTvelos social-de- 3. igulisxmeba: „rubeni“ (partiuli
mokratiuli partiis aralegaluri fsevdonimi) _ mkrtiCiani ruben
cekas mdivani. daapatimres 1923 gukasis Ze (1894-1938 ww). yofili
wels. gaaTavisufles 1924 wlis praporSCiki, bolSeviki revolu-
dasawyisSi. agrZelebda politikur cioneri. saqarTvelos kompartiis
da samecniero muSaobas 1937 wlamde. Tbilisis komitetis mdivani.
daxvrites 1937 wels.
lado asaTianis
(bebuTovis) quCa #46
mcxovrebi: konstantine (kote)
nikolozis Ze afxazi (1867-1923).
sruliad saqarTvelos mecxva-
reTa amxanagoba „mwyemsis“ gam-
geobis Tavmjdomaris yofili
moadgile, daapatimres 1923
wlis 3 marts, amierkavkasiis
sagangebo komisiis (Зак ЧК) #36
orderiT.
1923 weli: „erqomaiSvili: aleqsandre javaxiSvilma ver tiuli partiis centraluri komitetis Tavmjdomaris Tanam-
daarRvia verc erTi braldeba sarevizio komisiisa da sab- debobis miRebaSi, magram es Tanamdeboba miviRe erTaderTi
Wosi... brals debs mTels gamgeobas S. qarumiZiTurT, k. afxa- mizniT, im mizniT, rom zemoqmedeba momexdina da ar yofiliyo
zis gamoklebiT, romelsac yvela icnobs rogorc patiosans araviTari gamosvla...2“
da saqmian kacs, rac Seexeba danarCen gamgeobis wevrebs, maT
gamoiCines sruli ucodinaroba, uenergioba da gulgrilo- 1923 weli: „31 maiss, dRis 2 saaTze, stambolSi gavliT gaCere-
ba...1“ bulma, erTma qarTvelma gemidan gadmomawoda gazeTi „komunis-
ti“, sadac Cveni saukeTeso megobrebis da moqmedi amxanagebis
1923 weli: „Cems wina Cvenebebs axals verafers davumateb garda daxvretis Savi ambavia moTxrobili... mimZims yvelasi CamoTvla.
imisa, rom adgilobriv gamosvlebs me vxsni ara saerTod cen- sias davamzadebieb da Tan gaaxlebT... panaSvidi gadaixadeT. Tu
tridan partiaTa zemoqmedebiT, aramed masebis ganwyobilebis qarTveli mRvdeli iSovneba, ra Tqma unda saeklesio panaSvidi
fsiqologiuri mdgomareobiT, masebisa, romelTa saukuneobiT emjobineba. sul daxvretilia 15 kaci. sul Cvenebi arian... xom
Camoyalibebuli cnebebi erTbaSad dairRva. moZraobas ar hyo- xedav, namdvili msxverplebi vis banakidan iwirvebian. amboben,
lia xelmZRvanelebi. Tavs damnaSaved vcnob erovnul-demokra- kidev 12 kacia dasaxvretio...3“
marti
3 marti – dedis dRe
orSabaTi
7
samSabaTi
1
8
oTxSabaTi
2
9
xuTSabaTi
3
10
paraskevi
4
11
SabaTi
5
12
kvira
6
13
8 marti – qalTa saerTaSoriso dRe 14 15 16 17 18 19 20
21 22 23 24 25 26 27
28 29 30 31
1. saqarTvelos uaxlesi istoriis 2. nestan (elisabed) kirTaZe, „kaen, 3. spiridon kedia, masalebi piradi
centraluri saxelmwifo arqivi sad aris Zma Seni ?!... (qarTvelTa arqividan, Tbilisi, 2007w. gv.23-24;
(suicsa), fondi #392, anaweri #1, istoriis sisxliani furclebi); spiridon kedias werili grigol
saqme #1. (oqmi sruliad saqarT- 1921-1930 ww.),“ „merani“, Tbilisi 1998 w. veSapels, 1/VI/23, stamboli.
velos mecxvareTa amxanagoba gv.61. kote afxazis daxvretis oqmi-
„mwyemsis“ rwmunebulTa krebisa, dan. dakiTxa petrosianma 1923 w. 12
26-27 Tebervali, 1923 weli). maiss. daxvrites 1923 w. 20 maiss.
galaktionis (akaki wereTlis, yofili ganovis) quCa #17
mcxovrebi: grigol (sergo) konstantines Ze orjonikiZe (1886-1937).
rkp (b) amierkavkasiis samxareo komitetis pirveli mdivani.
aprili
9 aprili - saqarTvelos damoukide-
orSabaTi
4
samSabaTi
5
oTxSabaTi
6
xuTSabaTi
7
paraskevi
1
8
SabaTi
2
9
kvira
3
10
blobis aRdgenis dRe, saqarTvelos 11 12 13 14 15 16 17
Tavisuflebisa da erTianobisTvis 18 19 20 21 22 23 24
daRupulTa moxseniebis dRe 25 26 27 28 29 30
22-25 _ saaRdgomo dReebi
1. igulisxmeba: budu mdivani; ix. aqve: 3. ruseTis social-demokratiuli 6. igulisxmeba: noe xomeriki, 7. amierkavkasiis bolSevikebi nacio-
oqtomberi. muSaTa partiis (menSevikebis) saz- social-demokrati, saqarTvelos nal-uklonizmTan brZolaSi, saq. k.p.
RvargareTis delegaciis Jurnali, damoukidebeli respublikis miwaT- (b) c.k-Tan arsebuli marqs-engels-
2. i. b. stalini. Txzulebani, tomi 1921-1965 ww. gamodioda berlinSi, moqmedebis ministri, emigranti 1921 leninis institutis Tbilisis
me-5 (1921-1923). saxelgami, poli- parizSi da niu-iorkSi. pirveli wlidan. dabrunda emigraciidan da filiali, saq. k. p. (b) c. k. partgamom-
tikuri literaturis seqtori, redaqtorebi iulius martovi da 1923 wels daapatimres seiT devdar- cemloba, 1937 w. sergo orjonikiZis
Tbilisi 1949 w. gv. 256. ioseb besa- Teodor dani. ianTan (xi. aqve: Tebervali) erTad. sityva Tbilisis partkonferenciaze,
rionis Ze stalinis saboloo sityva daxvrites 1924 wlis agvistoSi. 21 aprili, 1924 weli.
centraluri komitetis saorga- 4. igulismxmeba: akaki Cxenkeli; saqa-
nizacio angariSis gamo, 19 aprili, rTvelos demokratiuli respubli-
1923 weli. kis elCi safrangeTSi.
maisi
9 maisi _ faSizmze gamarjvebis dRe
orSabaTi
2
samSabaTi
3
oTxSabaTi
4
xuTSabaTi
5
paraskevi
6
SabaTi
7
kvira
1
8
12 maisi – wminda andria 9 10 11 12 13 14 15
pirvelwodebulis xsenebis dRe 16 17 18 19 20 21 22
26 maisi – saqarTvelos 23 24 25 26 27 28 29
damoukideblobis dRe 30 31
1. elisabed qaixosros asuli qavTa- 2. igulisxmeba: АКМОЛИНСКИЙ ЛАГЕРЬ 5. momdinareobs petre stolipinis _
raZe: daibada da cxovrebis nawili ЖЁН ИЗМЕННИКОВ РОДИНЫ (АЛЖИР). ruseTis imperiis Sinagan saqmeTa da
gaatara TbilisSi. „jaSuSobisa“ da premier-ministris saxelidan.
„aralegaluri muSaobis“ bral- 3. igulisxmeba: avqsenti rafava.,
debiT orjer 1928 da 1940 wlebSi saqarTvelos ssr Sinagan saqmeTa 6. liziko qavTaraZe, 28 weli gu-
daapatimres da jamSi 28 weli saxalxo komisris moadgile. lagSi, Tbilisi 2008 w. gv. 58-59.
patimrobaSi gaatara. 1956 wels
Seiwyales da mogvianebiT reabili- 4. saqarTvelos Sinagan saqmeTa
tacia misces. saministros saarqivo sammarTvelo
pirveli ganyofileba), fondi #6,
saqme # 28 538; olRa iosebis asuli
qavTaraZis gancxadeba.
mixeil lermontovis quCa #3
mcxovrebi: simon (simonik)
grigolis Ze firumovi
(firumiani) (1889-1937).
amierkavkasiis transportis
inJinerTa institutis
xelmZRvaneli.
1937 wlis 25 ivniss, ssrk umaRlesi sasamarTlos samxedro ko- mogveSorebina safrangeTidan xelaZe4 da kaCuxaSvili5, radganac
legiis gamsvlelma sesiam, gansasjel simon grigolis Ze firumovs, yalbi pasportebis wyalobiT, namdvilad SeiZleboda cixeSi moxve-
saqarTvelos ssr sisxlis samarTlis kodeqsis 58-6, 58-8, da 58-11 driliyvnen, komprometireba moexdinaT Cveni saqmisa da gaemyare-
statiiT, miusaja daxvreta da piradi sakuTrebis konfiskacia. binaT Cxenkelis usafuZvlo „danosi“ amierkavkasiis Cekas Sesaxeb6.“
1926 weli: „...menSevikebi yovel Rones xmaroben, rom yvela Cveni
momxres gaZevebas miaRwion, gansakuTrebiT cdiloben Cems dis- 1937 weli: „me kargad vici axmetelis7 sityvebidan, rom is mWidrod
kreditirebas frangebis TvalSi. Cven xelSi Cagvivarda dokumenti, iyo dakavSirebuli kontrrevolucionur-nacionalistur niadagze
sadac Cxenkeli1 atyobinebs frangul policias, rom parizSi arse- simonik firumovTan, romelic, k/r-nacionalistur samuSaos at-
bobs amierkavkasiis Cekas organizacia Cemi xelmZRvanelobiT da rom arebda somxeTSi. firumovTan dakavSirebiT _ axmeteli meubneboda,
me mTlad saelCos mdivanic ara var, aramed zakCekas rwmunebuli. rom firumovi parizSi yofnis dros ukavSirdeboda emigrantebs,
amave dokumentidan Cans, rom faCulia2, kedia3 da sxva qarTveli romlebTanac mWidro kavSirs kvlav inarCunebs, moqmedebs maTi
policielebi _ mivlenilni arian frangul policiaSi am „organiza- miTiTebiT da iRebs sazRvargareTidan fuls. 1934 wels axmetelma
ciis“ gasaxsnelad. Sedegad, frangulma policiam moaxerxa kval- gamacno simonik firumovi „oriantSi“. TbilisSi firumovTan dakav-
ze gasvla _ amitom Cven iZulebulni gavxdiT, uswrafes reJimSi Sirebuli iyvnen mwerlebi tician tabiZe da nikolo miwiSvili8.“
ivnisi
orSabaTi
6
samSabaTi
7
oTxSabaTi
1
8
xuTSabaTi
2
9
paraskevi
3
10
SabaTi
4
11
kvira
5
12
13 14 15 16 17 18 19
20 21 22 23 24 25 26
27 28 29 30
1. igulisxmeba: akaki Cxenkeli, saqa- 4. igulisxmeba: alfes xelaZe, 6. Sinagan saqmeTa saministros 8. saqarTvelos Sinagan saqmeTa
rTvelos demokratiuli respubli- profesiiT asoTamwyobi, social- saarqivo sammarTvelo (2-e gan- saministros saarqivo sammarTvelo
kis elCi safrangeTSi. demokrati, emigranti 1922 wlidan, yofileba, yofili partorganoebis (me-2 ganyofileba, yofili partor-
dabrunda 1926 w. arqivi) fondi #13, aRwera #4, ganoebis arqivi) fondi #14, aRwera
2. igulisxmeba: platon faCu- saqme #85; simon firumovi (sabWoTa #31, saqme # 247; akaki aleqsandres
lia, saqarTvelos demokratiuli 5. igulisxmeba: ivane kaCuxaSvili, sruluflebiani warmomadgenlobis Ze vasaZis dakiTxvis oqmi. dakiTxa:
respublikis Sss-sTan arsebuli profesiiT advokati, social- mdivani safrangeTSi), 18 ianvari, saqarTvelos ssr Sinagan saqmeTa
gansakuTrebuli razmis ufrosis demokrati, emigranti 1921 wlidan, 1926 w. saxalxo komisariatis saxelmwifo
moadgile. dabrunda 1926 w. uSiSroebis sammarTvelos me-3
7. aleqsandre axmeteli, rusTavelis ganyofilebis ufrosma, saxelmwifo
3. igulisxmeba: meqi (melqisedek) Teatris samxatvro xelmZRvaneli, uSiSroebis maiorma, mxeiZem 1937
kedia, saqarTvelos demokratiuli daxvrites 1937 w. wlis 4 maiss.
respublikis Sss-sTan arsebuli
gansakuTrebuli razmis ufrosi.
ivane maCablis quCa #13
1937 wlis 22 ivliss, saqarTvelos mweralTa kavSiris saxlSi,
Tavi moikla poetma paolo jibrailis Ze iaSvilma (1892-1937).
ivlisi
orSabaTi
4
samSabaTi
5
oTxSabaTi
6
xuTSabaTi
7
paraskevi
1
8
SabaTi
2
9
kvira
3
10
11 12 13 14 15 16 17
18 19 20 21 22 23 24
25 26 27 28 29 30 31
1. akaki xoStaria, qarTveli komer- 3. igulisxmeba paolo iaSvilis 5. saqarTvelos Sinagan saqmeTa
santi, daviT sarajiSvilis saxlis TviTmkvleloba mweralTa saxlSi, saministros saarqivo sammarTvelo,
(amJamindeli mweralTa saxli) mesa- 1937 wlis 22 ivliss, mweralTa kav- (me-2 ganyofileba, yofili partor-
kuTre; emigranti 1921 wlidan. Siris prezidiumis sxdomis dros. ganoebis arqivi) fondi #14, aRwera
#11, saqme # 88. gv. 58, xels awers:
2. revaz kverenCxilaZe, saqarT- 4. revaz kverenCxilaZe, sabuTebi l. beria (gaegzavnos s. gogliZes),
velos mweralTa kavSiri 1917-1982, RaRadeben, Tbilisi 2007. w. gv. 264- saqarTvelos kp (b) biuros sxdoma, 23
„merani“, Tbilisi 1983 w. gv. 30-31; 265; saqarTvelos sabWoTa mwerlebis ivlisi 1937 w.
„komunisti“, #3, 1921 w. kavSiris gamgeobis prezidiumis
sxdomis oqmi, 28 ivlisi, 1937 w.
mixeil lermontovis quCa #12
mcxovrebi: aleqsandre
konstantines Ze morozovi
(1887-1964).
saxelmwifo uSiSroebis kapi-
tani, Sinagan saqmeTa saxalxo
komisariatis pirveli special-
uri ganyofilebis ufrosi,
aleqsandre konstantines Ze
morozovi mdivnobda 1937 wlis
11 agvistos gamarTul Sinagan
saqmeTa saxalxo komisariatTan
arsebul sameulis pirvel sxdo-
mas da am movaleobas ucvlelad
asrulebda 1938 wlamde. sameul-
ma 1937-38 wlebSi gaasamarTla 21
376 adamiani.
1955 weli: „morozovma, hqonda ra siaxlove amJamad gamom- 1990 weli: „Semiyvanes erT did kabinetSi. sawer magidasTan
JRavnebul xalxis mtrebTan (gogliZe1, qobulovi2, rafava3 da maRal-maRali, mowiTalo kaci ijda, romelsac odnav moWutuli
wereTeli4) da iyo piradad dainteresebuli, gogliZis sanqciiT Tvalebi hqonda. erTi amxed-damxeda, ukmayofilod xelebi Caiq-
20.11–1937 w. Sesaxlda Sinsaxkomis yofili TanamSromlis #-is5 nia da Tavis kabinetidan gavida. ramdenime wuTis Semdeg jaris-
binaSi misi saqmis gamoZiebis dasrulebamde. #-s sameulis gada- kaci Semovida da sxva kabinetSi Semiyvana... am dros kabinetSi
wyvetilebiT, morozovis mdivnobiT 26.12-1937 w. usafuZvlod isev is wiTuri kaci Semovida. CemTvis araferi uTqvams. rogorc
miesaja daxvreta, xolo mis cols #-s 8 wliT Tavisuflebis Semdeg gavige, es didi Tanamdebobis kaci yofila, gvarad mo-
aRkveTa, rogorc xalxis mtris ojaxis wevrs... aseve #-ebs hqon- rozovi. man iqve ubrZana jariskacebs – Бростье на Собачную – da
daT saxlis kargi mowyobiloba, romelic a.k. morozovma ufasod Camagdes sul patara oTaxSi. saRamo Jams saknis kari gaiRo da
Caigdo xelSi da nivTebis nawili miisakuTra... Tavis ganmarte- wamiyvanes. axla Semiyvanes sxva kabinetSi, magram iqac morozovi
bebSi, a.k. morozovi, miuxedavad saqmeSi arsebuli mamxilebeli damxvda. momiaxlovda da dadgenileba wamikiTxa, amis Semdeg
dokumentebisa... uCvenebs, rom warmoadgenda sameulis mxolod Cems sakanSi damabrunes7.“
teqnikur muSaks, xolo #-ebis kuTvnili nivTebi SeiZina saxelm-
wifo fasebSi, kanonier safuZvlebze6.“
agvisto
28 agvisto – mariamoba
orSabaTi
1
8
samSabaTi
2
9
oTxSabaTi
3
10
xuTSabaTi
4
11
paraskevi
5
12
SabaTi
6
13
kvira
7
14
15 16 17 18 19 20 21
22 23 24 25 26 27 28
29 30 31
1. igulisxmeba: sergo gogliZe, 3. igulisxmeba: avqsenti rafava, 6. saqarTvelos Sinagan saqmeTa
saqarTvelos ssr Sinagan saqmeTa saqarTvelos ssr Sinagan saqmeTa saministros saarqivo sammarTvelo,
saxalxo komisari. saxalxo komisris moadgile. (me-2 ganyofileba, yofili partor-
ganoebis arqivi), fondi #14, aRwera
2. igulisxmeba: bogdan qobulovi, 4. igulisxmeba Salva wereTeli, #30, saqme #124, gv. 23.
saqarTvelos ssr Sinagan saqmeTa saqarTvelos ssr muSaTa da glexTa
saxalxo komisariatis saxelmwifo miliciis ufrosi. 7. „amirani“, opoziciuri literatu-
uSiSroebis sammarTvelos me-4 gan- rul-mxatvruli sazogadoebriv-
yofilebis ufrosis moadgile. 5. kvlevis interesebidan gamomdi- politikuri krebuli, gamomcemloba
nare, aRniSnuli pirebis gvarebis „ganaTleba“, Tbilisi 1990 w. gv. 299;
dasaxelebisagan jerjerobiT Tavs aleqsandre siguas mogoneba.
vikavebT.
aleqsandre griboedovis quCa #30
mcxovrebi: abbe Sulmani.
metexis cixis (I gamasworebeli saxli) komendanti.
seqtemberi
orSabaTi
5
samSabaTi
6
oTxSabaTi
7
xuTSabaTi
1
8
paraskevi
2
9
SabaTi
3
10
kvira
4
11
12 13 14 15 16 17 18
19 20 21 22 23 24 25
26 27 28 29 30
1. saqarTvelos sagangebo komisiam 3. „komunisti“, 30 seqtemberi, #224, 4. kamioni: satvirTo avtomobili
cnoba solomon andronikaSvilis 1922 weli, saqarTvelos sagangebo frangul enaze.
daxvretis Sesaxeb gamoaqveyna 1922 komisiis gancxadeba 12 piris dax-
w. 27 dekembers, gazeT „komunistSi“. vretasTan dakavSirebiT. 5. sofio CijavaZe-kedia, nasmen-nax-
uli, qarTul-evropuli instituti,
2. abbe Sulmans Tavad moyavda parizi 2002 w. gv. 339.
sisruleSi sasikvdilo ganaCeni.
Zmebi zubalaSvilebis (giorgi aTarbegovis) quCa #43.
mcxovrebi: polikarpe (budu) gurgenis Ze mdivani (1877-1937)
saqarTvelos ssr saxalxo komisarTa sabWos Tavmjdomaris yofili
moadgile, amierkavkasiis sabWoTa socialisturi federaciuli
respublikis centraluri aRmasrulebeli komitetis yofili wevri.
daapatimres 1936 wlis 17 oqtombers.
1937 weli: „g. eliavam5 uCvena, rom 1926 wels, emigrant zurab
avaliSvilis6 saSualebiT misTvis cnobili gaxda, rom parizSi
yofnis dros budu mdivans Sexvedra hqonda Tavis ZmasTan, cno-
bil socialfederalistTan, menSevikebTan momuSave soso mdi-
vanTan7. avaliSvilis sityvebiT, budu mdivanis Sexvedra soso
mdivanTan atarebda politikur xasiaTs, TumcaRa zustad ra
saxes – amaze eliavam araferi ar Tqva8.“
oqtomberi
14 oqtomberi – mcxeToba
orSabaTi
3
samSabaTi
4
oTxSabaTi
5
xuTSabaTi
6
paraskevi
7
SabaTi
1
8
kvira
2
9
10 11 12 13 14 15 16
17 18 19 20 21 22 23
24 25 26 27 28 29 30
31
1. simon firumovis Sesaxeb ix. aqve: 4. saqarTvelos Sinagan saqmeTa 6. mecnieri, iuristi, istorikosi, 7. soso (svimon) mdivani, social-
ivnisi. saministros saarqivo sammarTvelo literaturaTmcodne, diplo- federalistTa partiis wevri, saqa-
(2-e ganyofileba, yofili partor- mati, publicisti, politikuri da rTvelos demokratiuli respubli-
2. levan daviTis Ze RoRoberiZe, ganoebis arqivi), fondi #14, aRwera sazogado moRvawe, profesori, saqa- kis elCi osmaleTSi, e.w. stambolis
qarTveli bolSeviki. 1925 w. partiis #2, saqme # 617; ivane iosebis rTvelos erovnul-demokratiuli politikuri komisiis wevri.
sagangebo davalebiT imyofeboda Ze kaCuxaSvili, (ix. aqve: ivnisi), partiis erT-erTi fuZemdebeli,
parizSi, daxvrites 1937 w. Tbilisi 1926 w. emigranti 1921 w. 8. saqarTvelos Sinagan saqmeTa
saministros saarqivo sammarTvelo
3. soso goginaSvili: qarTveli 5. igulisxmeba: giorgi eliava, ix. (pirveli ganyofileba), fondi #6,
social-demokrati, saxalxo gvard- aqve: ianvari. saqme # 36224-07, tomi 9, gv. 80.
iis cxinvalis Stabis xelmZRvaneli;
emigranti 1921 wlidan. dabrunda
1926 w.
vaxtang kotetiSvilis
(aleqsandre obolaZis) quCa #7
mcxovrebi: vaxtang ilias Ze
kotetiSvili (1893-1937).
Tbilisis saxelmwifo univer-
sitetisa da quTaisis pedago-
giuri institutis profesori,
moqandake. daapatimres
1937 wlis 5 noembers.
1926 weli: „veravin uaryofs imasac, rom iyo erTgvari damaSo- biT, didi bunebrivi WkuiT da niWiT dajildoebuli adamiani.
rebeli pirobebic saqarTvelos inteligenciasa da mmarTvel xe- mas, ra Tqma unda, arc boroti ganzraxva SeiZleboda hqonoda...
lisuflebas Soris. am siSores hqonda sul sxva niadagi da saxel- kotetiSvili msxverplia raRac veraguli gegmisa, romelic sab-
dobr: iseTi sakiTxebi, romlebic did xans iyo gamourkveveli. me WoTa xalxisa da sabWoTa xelisuflebis mtrebis mier mimarTuli
nacionalur sakiTxs vgulisxmob. qarTuli mwerloba erTgvarad iyo raRac saSineli miznis misaRwevad...2“
SeSinda, zRarbiviT eklebi gamouSva da SeikumSa igi, TiTqos ra-
Rac mosalodneli safrTxis winaSe idga1.“ 2001 weli: „Cemi mudmivi safiqrali xom es iyo: ra moxdeba,
saxlSi rom mival da zars davrekav, mama gadmodges aivanze,
1956 weli: „es Cvenebebi udaod monaWoria, sisulelea, uazrobaa, gamiRimos da iman gamiRos kari. ai, maSin ra unda vqna, rogor
masSi araa arcerTi marTali sityva, arcerTi faqti, sinamdviles moviqce? gavqande da Cavexuto? magram me xom amas ver vizam,
rom Seesabamebodes, marTalia mxolod aq dasaxelebul pirTa imitom rom Semrcxveba, imitom, rom Svilobas gadaCveuli var,
gvarebi, romlebic gardacvlili an jer kidev cocxlebi arian. ufro sworad ki – vermiCveuli. me xom mxolod Zma var, ZmisS-
aseT sisuleles, monaCmaxs, uazrobas ar ikadrebda kotetiSvi- vili an SviliSvili. mama xom CemTvis mxolod kedelze arsebobs,
li... romelic iyo uzado patiosnebiT, uaRresad samarTliano- suraTis saxiT, rogorc xati salocavi3.“
noemberi
23 noemberi – giorgoba
orSabaTi
7
samSabaTi
1
8
oTxSabaTi
2
9
xuTSabaTi
3
10
paraskevi
4
11
SabaTi
5
12
kvira
6
13
14 15 16 17 18 19 20
21 22 23 24 25 26 27
28 29 30
1. T. maRlaferiZe, Zaladoba, SiSi, 2. revaz kverenCxilaZe, sabuTebi Ra-
sicrue, „kritika“, #4, 1991 w. gv. Radeben, Tbilisi 2007 w. gv. 300-301.,
24, vaxtang kotetiSvilis sityva aleqsandre besarionis Ze mdivanis
saqarTvelos mweralTa pirveli Cveneba, 1956 w.
yrilobaze, 1926 w.
3. vaxuSti kotetiSvili, „Cemi wuTi-
sofeli“, Tbilisi 2001, gv.128-129.
geronti qiqoZis
(filipe maxaraZis) quCa #11
mcxovrebi: evgeni simonis Ze
miqelaZe (1903-1937).
Tbilisis operisa da baletis
saxelmwifo Teatris samxatvro
xelmZRvaneli, diriJori.
saqarTvelos ssr Sinagan
saqmeTa saxalxo komisariatTan
arsebuli sameulis sxdomaze,
1937 wlis 13 dekembers, evgeni
simonis Ze miqelaZes miesaja
sasjelis umaRlesi zoma,
daxvreta.
1937 weli: „dadga sazeimo wuTi, darbazSi Suqi Caqra, diriJor- lebis momzadebis sixaruli – ai, Cemi cxovrebis Sinaarsi13.“
ma miqelaZem joxi aiqnia. gaismis melodiuri uvertiuris momxi- (e.miqelaZe)
blavi xmebi. am dros mTavrobis loJaSi Semodian amx-ebi orjoni-
kiZe1 da budioni2. isini pirvel rigSi midian da scenis maxloblad 1937 weli: ”saqme #12537 saq ssr Sinsaxkomis saxelmwifo uSiS-
sxdebian. maT Semdeg loJaSi Semodian: amxanagi stalini, amx-ebi roebis sammarTvelos me-4 ganyofilebis, braldebuli evgeni
molotovi3, kaganoviCi4, voroSilovi5, Semdeg amxanagebi miqoiani6, simonis Ze miqelaZisa... dapatimrebamde operis Teatris samxat-
antipovi7, meJlauki8, dimitrovi9, beria10, xruSCovi11... namdvili vro xelmZRvaneli TbilisSi.
triumfiT damTavrda mesame aqti... operis mTeli dasi mibrunda im bralad edeba, rom warmoadgenda memarjveneTa a/s14 organiza-
loJisaken, sadac idgnen da taSs ukravdnen stalini, molotovi, ciis wevrs, organizaciis davalebiT eweoda mavneblobas operis
orjonikiZe da sxvebi... Tbilisis operis artistebi SeuerTdnen TeatrSi, iyo mekavSire saqarTveloSi arsebul memarjveneTa a/s
oriaTasiani darbazis aRfrTovanebas, romelSiac gamoixateboda organizaciis centrsa da xalxis mter m. oraxelaSvils15 So-
erTguleba mSobliur stalinisadmi12.“ ris... amavdroulad miqelaZe iyo k/r16 jaSuSuri organizaciis
wevri da eweoda aqtiur muSaobas jaSuSuri cnobebis Sesakrebad
1937 weli: „Semoqmedebis sixaruli, xelovnebisaTvis axali Za- da ugzavnida maT moskovSi m. oraxelaSvils17.“
dekemberi
orSabaTi
5
samSabaTi
6
oTxSabaTi
7
xuTSabaTi
1
8
paraskevi
2
9
SabaTi
3
10
kvira
4
11
12 13 14 15 16 17 18
19 20 21 22 23 24 25
26 27 28 29 30 31
1. sergo orjonikiZe, ix. aqve: aprili. 6. anastas miqoiani, ssrk kvebis 10. lavrenti beria, saqarTvelos 13. „komunisti“ 1937 weli, 15 ianvari,
mrewvelobis saxalxo komisari, ssrk kompartiis cekas mdivani. #12 (4814), diriJori evgeni miqelaZe.
2. semion budioni, sabWoTa mxedarT- saxalxo komisarTa sabWos Tavmjdo-
mTavari, moskovis samxedro olqis maris moadgile. 11. nikita xruSCovi, moskovis 14. igulisxmeba: antisabWoTa.
jarebis sardali. saolqo komitetis pirveli mdi-
7. nikoloz antipovi, ssrk saxalxo vani, „troikas“ wevri, 1938 wlidan 15. igulisxmeba: mamia (ivane)
3. viaCeslav molotovi, ssrk saxalxo komisarTa sabWos Tavmjdomaris ukrainis kompartiis cekas pirveli oraxelaSvili, evgeni miqelaZis
komisarTa sabWos Tavmjdomare. moadgile, ssrk sabWoTa kontrolis mdivani. simamri, bolSeviki, daxvrites 1937
komisiis Tavmjdomare. wels.
4. lazar kaganoviCi, ssrk Tavdacvi- 12. „komunisti“, 1937 weli, 8 ianvari
Ti mrewvelobis saxalxo komisari, 8. valeri meJlauki, ssrk saxalxo #6 (4808), (saqme exeba saqarTvelos 16. igulisxmeba: kontrrevoluciuri.
an mixeil kaganoviCi (lazaris Zma), komisarTa sabWos Tavmjdomaris operisa da baletis saxelmwifo
skp (b) cekas mdivani, prezidiumisa moadgile. Teatris koncerts q. moskovSi, 17. Sinagan saqmeTa saministros
da politbiuros wevri. 1937 w. ianvarSi, e.w. qarTuli deka- saarqivo sammarTvelo (pirveli gan-
9. giorgi dimitrovi, bulgareTis dis farglebSi). yofileba), fondi #8, oqmi # 64, gv.
5. kliment voroSilovi, ssrk Tav- kompartiis lideri, e.w. „bulgareli 37; sameulis sxdomis oqmi # 64.
dacvis saxalxo komisari. lenini“.
Zvirfaso mkiTxvelo!
m
ogmarTavT „sabWoTa warsulis kvlevis labora- pativiscemiT,
toriis“ mkvlevarTa da specialistTa jgufis sax- sabWoTa warsulis kvlevis laboratoria
eliT, romlis mizania Seiswavlos da gamoikvlios
sabWoTa saqarTvelos istoria. laSa baqraZe / daTo gogiSvili / giorgi kldiaSvili
nino leJava / ana margvelaSvili / giorgi SaiSmelaSvili
SeiZleba, Tqvens ojaxSicaa Semonaxuli saojaxo daviT jiSkariani / irakli xvadagiani
fotoalbomi, raime saxis dokumenti, sagazeTo statia,
werili Tu nivTi, romelic sabWoTa periodis repre-
siebsa an sabWoTa periods ukavSirdeba. dagvikavSirdiT:
tel.: +995 93 780568 / +995 93 785901 / +995 77 520152
samwuxarod, Tanamedrove saqarTveloSi dRemde ar ar- el-fosta: info@sovlab.ge /
sebobs erTiani fondi, arqivi an muzeumi, sadac Tavmoy- www.sovlab.ge
rili iqneboda masala, romelic specialistebs, mkvle-
varebs, dainteresebul sazogadoebasa Tu axalgazrda
Taobas saSualebas miscemda, uaxlesi istoria saTanadod
gamoekvliaT. amasTanave msgavsi arqivi STamomavlobas
Seunaxavs uZvirfases masalas, romelic saqarTvelos is-
toriis nawils warmoadgens da dakargva emuqreba.