Beruflich Dokumente
Kultur Dokumente
1
STRESI DHE PËRBALLIMI I TIJ
STRESI NË MARRËDHËNIET E PUNËS
Jetojme ne nje shoqeri e cila eshte ne zhvillim. Njerezit jane gjithmone ne levizje dhe
koha e tyre eshte e çmuar.
Ata kerkojne shume prej vetes dhe per kete punojne me ore te tera per t'ia arritur
qellimit. Te punosh do te thote te mbijetosh e te ecesh perpara me vullnet, ndershmeri e
lodhje. Shpesh here akti i te punuarit shoqerohet me stres, pra, nje gjendje e ngarkuar
psikologjike. Stresi eshte faktori kryesor i uljes se efektivitetit dhe ne aspektin e punes
nuk mund te themi se ky eshte nje element i shmangshem nga zinxhiri i marredhenies
shkak - pasoje ku ne cdo sektor qofshin administrata zbatimi, mirembajtje, shendetesi,
arsim, kulture, rend. Ky stres eshte prezent dhe i varur gjithmone tek shkaku qe e ka
bere te lindi. Çdo fushe e jetes, çdo hap drejt progresit kerkon nje kembengulje te madhe
per tu perballuar dhe triumfuar Kush? Si? Pse? Dhe Nga vijne pengesat te cilat na
ngarkojne emocionalisht dhe ndoshta rrjedhim i se pares dhe fizikisht. Keto ngacmime
te herepashershme dhe ndonje here konstante shkaktohen ne te shumten e rasteve nga
arsyetimi joobjektiv i kolegeve, vartesve ose eproreve.
Pikerisht, shkaku nga i cili u aspirova per te trajtuar stresin i cili eshte evident nejeten e
perditshme, eshte ky arsyetimi joobjektiv qe krijohet ne pune pa te cilen jeta nuk do te
kishte kuptim dhe kjo eshte arsyeja qe une te observoj, anketoj dhe grumbulloj mjaft
fakte te cilet flisnin, flasin dhe do te flasin gjithmone rreth ketij fenomeni bashkeudhetar
mejeten.
Stresi eshte nje dukuri e jetes se perditshme. Psikologe te ndryshem japin perkufizime te
ndryshme per stresin. Disa e perkufizojne stresin si nje ngacmim qe na kercenon, pra e
lidhin ate me vete ngjarjen qe e shkakton. Te tjere e quajne stresin si nje reagim te
organizmit ndaj ngacmimeve te mjedisit. Kurse disa te tjere stres quajne si ndodhine,
ngjarjen ashtu edhe reagimet ndaj kesaj ngjarjeje. Megjithate, percaktimi me i
pranueshem sot eshte ai sipas te cilit stresi eshte reagimi ndaj ngjarjes, kurse vete
ndodhia qe e shkakton quhet stresor .
Nisur nga sa thame, arrijme ne perfundimin se: stresi perfshin kercenimet ndaj
mireqenies sone, presionet dhe ndryshimet te tjera te cilat kerkojne qe ne te pershtatemi
ndaj situatave te reja.
Stresi si fjale, nga frengjishtja ka kuptimin goditje, shtemgim, etj. Ne gjuhen angleze
fjala stres ka kuptimin tension, ngarkese, force, tension nervor, rrekje, gjendje e
tensionuar.
Per here te pare ne psikologji dhe mjekesi termin stres e ka perdorur Hans Selye. Selye
lindi ne Vjene ne vitin 1907. Ne vitin e dyte te shkolles se mjekesore, filloi te perpunoje
teorine e tij te famshme te ndikimit te stresit ne aftesine e njerezve per te perballuar dhe
per t"u pershtatur ndaj plages dhe semundjes. Ai zbuloi se njerezit me semundje te
ndryshme manifestonin shume simptoma te ngjashme. Kete Selye ia atribuoi
perpjekjeve te trupit per te reaguar ndaj stresit te semundjes. Kete koleksion simptomash
Selye e quajti sindroma e stresit ose sindroma e pergjithshme e pershtatjes.
Hans Selye ka ushtruar veprimtarine e vet shkencore ne Kanada. Ishte mjek dhe
endokrinolog me shume tituj dhe grada honorifike, Profesor dhe drejtor i Mjekesise
Eksperimentale dhe i Kirurgjise ne Universitetin e Montrealit. Per 50 vjet rresht Selye
studioi shkaqet dhe pasojat e stresit. Ka shkruar 30 libra dhe me shume se 1500 artikuj
mbi stresin dhe problemet qe lidhen me te si "Stresi pa dhimbje" (1974) dhe "Stresi i
jetes" (1976).
Pas Selye-se shume studiues te tjere dhane kontribut me viere ne studimin e stresit, ne
kuptimin e shkaqeve te lindjes se tij, ne reagimet e organizmit ndaj stresoreve, ne
marredheniet e stresit me shendetin, ne perpunimin e teknikave te perballimit te stresit,
etj. Te gjitha keto kane ndihmuar per te krijuar nje kuptim me shkencor te stresit e te
problemeve qe e shoqerojne ate.
Stresi eshte nje gjendje tensioni fiziologjik dhe psikologjik i shkaktuar nga nevoja e
perballimit te realitetit. Njeriu gjendet vazhdimisht para situatave, ngjarjeve, objekteve e
dukurive te reja. Ai duhet te reagoje dhe t'u pershtatet atyre per te ruajtur ekuilibrin
shpirteror, fizik e mendor .
Stresi shfaqet atehere kur njeriu perballet me kerkesa dhe probleme te realitetit, te cilat
kerkojne nga ai qe te ndryshoje ne nje fare menyre. Prandaj, stresi shpreh nevojen e
njeriut per t'u pershtatur ndaj atyre rrethanave apo problemeve qe e prishin ekuilibrin e
jetes se tij .
Stresi eshte gjendja emocionale e nderlikuar e cila shkaktohet nga situata intensive qe e
trondisin njeriun. Ai shfaqet ne situata te ngarkuara, lodhese e raskapitese, gjate
ngarkesave te medha mendore e fizike, ne situata te nje pergjegjesie te ve9ante. Ai
shoqerohet me ndryshime te dukshme fiziologjike, ne sjellje e veprimtari, ne shprehjen e
jashtme.
Stresi paraqet nje kerkese mbi mundesite e pershtatshmerise sone shpirterore dhe fizike.
Kur keto mundesi te njeriut mund t'u pergjigjen nje apo disa kerkesave, per te cilat ai
ndien kenaqesi, atehere stresi eshte i pranueshem dhe i dobishem.
Kur mundesite e njeriut nuk jane ne gjendje t'u pergjigjen kerkesave dhe keta
konsiderohen diskretituese, te rrezikshme, atehere stresi eshte i padeshirueshem dhe i
demshem.
Eustres ai quan stresin e ardhur nga pasojat e kendshme e te pelqyeshme (p.sh arritja e
nje suksesi ne pune e ne jete). Kurse distres quhet stresi qe eshte i demshem dhe i
pakendshem ( p.sh frika, ankthi).
Njeriu ka nevoje per pak stres, sepse e nxit dhe e mobilizon ate ne kryerjen e puneve apo
perballimin e situatave. Stresi me tepri, mbi mundesite e njeriut, eshte i demshem.
Studentet mund te stresohen kur marredheniet e tyre me shoket e dhomes nuk jane mire,
kur zgjidhin lendet ose kur kane provimet finale.
Shoqeria e sotme krijon stres per shumicen e njerezve. Ne jemi gjithmone te detyruar te
bejme shume e me shume ne me pak kohe. Ajri dhe ndotja e zhurmave, bllokimi i
trafikut, klima mbingarkesa ne pune jane gjithnje e me teper pjese te jetes tone. Per me
teper ne perjetojme dhe ngjarje stresuese shume te fuqishme si psh: vdekjen, e nje te
afermi ose nje fatkeqesi natyrore.
Ne kete kapitull do te diskutojme konceptin e stresit dhe efektin e stresit ne mendje dhe
ne trup. Gjithashtu do te shohim dhe ndryshimet midis menyrave te disa njerezve per te
menduar dhe per te perballuar me ngjarje stresuese si dhe: si keto ndryshime kontribojne
per rregullimin.
Ngjarjet qe shkaktojne stres jane te panumerta. Disa jane ndryshime te medha qe prekin
numer te madh njerezish, ngjarje si lufte, aksidente, nukleare dhe termete. Te tjera jane
ndryshime te medha ne jeten e individeve -psh: te nderrosh shtepi, pine, te martohesh.te
humbasesh nje mik, te kesh nje semundje serioze.
NGJARJET TRAUMATIKE ( NT )
Burimet me te dukshme te stresit jane ngjarje traumatike-situata te nje rreziku ekstrem
qe jane jashte keto perfshijne fatkeqsi natyrore, si termete & permbytje: fatkeqsi te bera
nga njeriu si luftra, aksidente nukleare; aksidenta katastofike si perplasje makinash apo
aeroplanesh; dhe suime fizike si perdhunim apo tetantive vrasje.
Ka tre karakteristika qe e bejne nje ngjarje te percaktohet si stresuese: kontrolli mbi to,
parashikimi dhe sa sfidojne keto ngjarje limite e aftesive tona dhe te konceptit tone per
veten.
KONTROLLUESHMERIA
Grupi eksperimental, tregoi shume pak ankth si pergjigje ndaj fotove sesa grupi i
kontrollit.megjithese koha e eksperimentit ishte i njejte.
Besimi qe ne mund te kontrollojme ngjarjet duket se redukton ankthin tone per to, dhe
nese nuk e ushtrojme kurre ate kontroll. Kjo u tregua ne nje studim ne te cilin dy grupe
subjektesh u ekspozuan ndaj nje zhurme te larte dhe shume te pa kendshme. Subjekteve
ne nje grup iu tha se ata mund tejepnin fund zhurmes duke shtypur nje buton.por u
keshilluan te mos benin vetem nese ishte absolutisht e nevojshme. Subjektet ne grupin
tjeter s'kishin asnje kontroll mbi zhurmen. Asnje nga subjektet nuk shtypi butonin,pra
ekspozimi ndaj zhurmes ishte i njejte per te dyja grupet. Megjithate, perfomanca ne nje
detyre per te zgjidhur probleme ishte shume e dobet per grupin e kontrollit, gje qe
tregon se ato ishin me te shqetesuar nga zhurma se sa grupi qe kishte mundesine per ta
kontrolluar.
PARASHIKUESHMERIA
Te jesh ne gjendje te parashikosh nje ngjarje stresante edhe nese individi s'mund te
kontrolloje zakonisht redukton fuqine e stresit. Sic eshte thene edhe na kapitullin 7,
ekesperimentet laboratorike kane treguar se, si njerzit ashtu edhe kafshet preferojne
ngjarje te keqija te parashikueshme se sa te paparashikueshme. Njerezit zakonisht
zgjedhin shok te parashikueshem. Ata tregojne me pak shqetesim fizik dhe thone se jane
me pak te stresuar kur presin nje shok te paralajmeruar dhe perceptojne shokun e
parashikueshem , megjithese jane te se njejtit intensitet (force ).
Si shpjegohen keto rezultate? Nje mundesi eshte sinjali paralajmerues para nje ngjarje te
rende.i jep mundesi kafshes apo njeriut te filloje ndonje proçes pergaditor qe zbut
efektin e nje stimuli te dhimbshem. Nje termet eshte nje lloj ngjarje natyrore per te cilin
nuk ka as nje sinjal siguriei nje uragan mund te parashikohet edhe mund te merren masa.
Megjithese ne i futemi disa situatave me gezim dhe entuziaste, ato mund te jene perseri
stresuese. Martesa eshte nje shembull i mire. Shpesh individeve i sfidohet deri ne limit
durimi dhe toleranca ndersa bashkeshortet mesohen me njeri tjetrin.
KONFLIKTI I BRENDSHEM
Deri tani kemi folur per ngjarje te jashtme ne te cilat dikush ose diyka sfidon mireqenien
tone. Stresi mund te vije dhe nga pro^ese te brendshme - konflikte te pazgjidhura mund
te jene te vetedijeshme ose te pavetedijeshme. Konflikti ndodh kur individi duhet te
zgjedhe midis qellimeve te kundert me njeri tjetrin. Psh: ju doni te shkoni te hani pica
me shoket tuaj, porju duhet te rrini ne shtepi te mesoni per provimin e neserm, se
ndryshe do te ngelni. Keto qellime jane te kunderta se per te arritur njerin duhet te hiqni
dore nga tjetri.
Konflikti lind dhe kur dy nevoja apo motive te brendshme jane ne kundershtim me njera
tjetren. Ne shoqerine e sotme konfliktet me te hasurajane.
Pavaresi perkundrejt varesise - ne mund te duam te jemi te pavarur, por rrethanat apo
njerezit perreth na e ndalojne. Mund te ndodhe dhe e kunderta.
Intimitet perkundrejt itolomit - deshira per te ndenjur me nje person bie ne konflikt
me friken se mos reruzohemi te lendohemi.
Bashkepunim perkundrejt garimit - shoqeria jone thekson se njerezit duhet te garojne
te vetem dhe te arrijne sukses si individe. Nga ana tjeter, neve bombardohemi nga
shoqeria per te bashkepunuar me te tjeret.
Situatat stresuese krijojne reagime emocionale qe variojne nga eksilarimi (kur ngjarja ka
goxha kerkese por e perballueshme ) tek emocionet e zakonshme te ankthit, inatit,
dekurajimit dhe depresionit. Ne qofte se situata stresuese vazhdon, emocionet mund te
levizin sa tek njera tek tjetra, duke u varur nga suksesi i erballimit te stresit.
Per te njohur dhe kuptuar sa me mire dukurine e stresit jane te njohura disa regulla dhe
parime te cilat sipas studiuesve ndahen ne dy grupe:
Sic u permend burimet e stresit jane te shumte, çdo gje qe na rrethon mund te
behet burim stresi. Nder me kryesoretjane:
a) Ndryshimet jetesore
b) Shqetesimet ejetes se perditshme
c) Shkaqet madhore psikologjike te stresit: konfliktet, frustacioni, presioni,
etj.
Shqetesimet e jetes se perditshme jane nje burim i perhershem stresi. Bile shqetesimet
e perditshme qe na merzisin ne cdo hap, çdo ore e çdo dite, mund te shkaktojne me teper
stres se sa ngjarjet apo ndryshimet e medha jetesore. Merzite e shqetesimet nga trafiku i
renduar apo rruget e shkaterruara, krismat e armeve, zhurma e gjeneratoreve ne lokale,
nderprerjet e defektet e vazhdueshme te dritave, punet e ndryshme shtepiake, etj, behen
burim te nje stresi te vazhdueshem qe me kalimin e kohes dobesojne nervat, cojne ne
lodhje mendore, shpirterore dhe fizike.
Psikologet kane trajtuar edhe anen psikologjike te stresit. Studimet e bera ne kete
drejtim kane percaktuar tre shkaqe madhore psikologjike te stresit:
1. Presionet,
2. Konfliktet dhe
3. Frustracionet.
Trupi reagon ndaj stresuesve duke filluar nje zinxhir kompleks reagimesh te lindura ndaj
nje kercenimi. Ne qofte se, kercenimi zgjidhet shpejt, reagimet emergjente shuhen dhe
gjendja jone fiziologjike kthehet ne normale. Ne qofte se, situata stresuese vazhdon,
kemi nje bashkesi reagimesh te brendshme nderkohe qe ne perpiqemi ti pershtatemi nje
stresuesi kronik.
REAGIMI FIZIOLOGJIK I STRESIT
Nese ju bini ne nje lume me akull, ju sulmon nje grabites i armatosur ose jeni te
tmerruar nga kercimi i juaj i pare me parashute, trupi juaj reagon ne menyre te njejte.
Pavaresisht nga stresuesi, trupi pergatitet automatikisht te merret me emergjence. Kjo
quhet reagimi Lufto - ose - vrapo. Ka nevoje per energji, prandaj melcia leshon sheqer
(glukoze) te tepert qe te fumizoje muskujt, dhe hormonet e leshuara stimulojne kthimin
e yndymave dhe proteinave ne sheqer. Metabolizma e trupit rritet ndersa pergatitet te
harxhoje energji ne veprime fizike. Rrahjet e zemres, presioni i gjakut dhe frymemarrja
rriten dhe muskujt tendosen. Ne te njejten kohe, disa veprimtari te panevojshme, si tretja
nderpriten.peshtyma thahet qe te rritet sasia e ajrit qe kalon ne mushkeri.
SISTEMI IMUNITAR.
Nje fushe e re kerkimi ne mjeksi e sjelljes eshte psiko imunologjia, studimi se si sistemi
imunitar ndikohet nga stresi dhe nga faktore te tjerg psikologjike. Sistemi imunitar
mbron trupin nga mikro organizmat qe shkaktojne semundje,me ane te qelizave te
specializuara te quajtura limfocite.
TEORIA E PSIKOANALITIKE
Psikanalistet bejne dallime midis ankthit objektiv qe eshte nje reagim i arsyshem ndaj
nje situate te demshme, dhe ankthi neurotik. Qe eshte ankthi jashte mase i madh per
rrezikun e vertete. Sipas Frojdit ankthi neurotik i ka rrenjet ne konfliktejo te
ndergjegjshem brenda nje individi midis impulseve te papranueshme te idt ( ne te
shumtat seksuale dhe agresive )dhe limiteve qe vene ego dhe superego. Shume impake
te idit perbejne nje kercenim per individin se bien ne kundershtim me vierat sociale apo
personale. Nje grua nuk tregon qe nuk e do nenen e saj sepse keto ndjenja do te binin ne
konflikt me besimin e saj se nje femije duhet ta doje gjithmone prindin e vet. Ne qoftese
do te shprehte ndjenjat e saj te verteta, ajo do te humbiste dashurine dhe mbeshtetjen e
nenes se saj,kur ajo nxehet me te emen ankthi qe lind sherben si sinjal i nje rreziku qe po
lind prandaj dhe ne konfliktin me te vogel, si: ku do te shkoje familja per pushime, ajo e
perjeton si nje stresues te madh.
Sipas teorise psikoanalitike,te gjithe kemi konflikte jo te ndergjegjeshme. Per disa njerez
keto knflikte jane ne te shumten rasteve te thelle dhe ato e perjetojne jeten me stresuese.
Njerzit mund te reagojne me frike ndaj situatave specifike me frike dhe ankth, sepse ne
te kaluaren keto situata i kane shkaktuar dem ose stres: Disa fobi zhvillohen nepermjet
kushtezimit klasik. Psh: nje person qe i shket kemba ne maje te nje mali mund te
perjetoje ankth çdo here qe ndodhet ne vende te larta.
Disa frikera jane te veshtira per tu zhdukur. Neqoftese reagimi i pare eshte te evitosh apo
te ikesh nga situata qe provokon ankth, mund te jesh me ne gjendje te percaktosh kur
situata nuk eshte me e rrezikshme. Psh: nje vajze e vogel eshte ndeshkuar per sjelljen e
saj te hedhur, ne te shkuaren, mund te mos mesoje te shprehe kurre mendimet e saj se
nuk do ta provonte kurre.
Nje vend qendror dhe shume te rendesishem ne shfaqen e stresit luajne marredheniet
dhe konfliktet ne pune. Ne vendin tone keto probleme nu kjane te studiuara, ne
literaturen e huaj keto marredhenie zene nje vend te konsiderueshem ne studime e
botime psikologjike.
Shpesh here ne procesin e punes nuk na orientojne qarte se cfare duhet te bejme ose ku
fillojne dhe ku ndalojne kompetencat tona dhe ku fillojne pergjegjesite e te tjereve. Nje
nga problemet kryesore te kesaj paqartesie eshte qe ne marredheniet e perditshme te
punes shpesh dikush akuzohet per nje gje qe shkon shtrember ne momentin qe ai ose ata
as qe kane menduar qe ky problem pune qe nuk shkoi mire i perkiste kompetencave te
tyre te pergjegjesise. Percaktimi i paqarte i kompetencave tona ne pune na ben mjaft te
prekshem. Kur nuk bejme gje nuk zgjidhim problemet na thone qe duhej te kishim qene
aktive te vepronim. Por kur marrim inisiativa per zgjidhjen e problemeve dhe veprojme
na akuzojne qe tejkalojme kompetencat tona dhe se perpiqemi te shkaterrojme koleget e
punes ose t'u vjedhim suksesin.Kjo figurativisht shprehet "Para gremine keq dhe prapa
lum i rrembyer perseri keq". Me teper kjo gjendje e papercaktimit te kompetencave dhe
pergjegjesive ndodh ne sistemin e centralizuar burokratik, ku burokracia e aparatit
shteteror perbente nje çorbe te vertete perzierje kompetencash ku cdo nenpunes nuk i
kishte te qarta kompetencat detyrat dhe pergjegjesite e veta, te cilat mundohej t'u
ngarkonte te tjereve. Percaktimi i qarte i kompetencave dhe detyrave ne punen tone na
veshtireson qe te zgjidhim detyrat tona ne pune dhe ne profesion dhe te kushtojme
kohen e duhur per çdo detyre konkrete, gje qe shpesh yon ne gjendje stresi me
komponent kryesisht depresiv sic ka ndodhur shpesh ne praktiken mjekesore.
Kerkime kryesisht tek arsimtaret jane vertetuar se kerkesat e larta jashte realitetit nga
vetja jone perben nje nder shkaqet kryesore te nje stresi te jashtezakonshem. Gjersa ne
presim vazhdimisht shume gjera nga vetja jone do te perpiqemi intensivisht ti
pergjigjemi kerkesave dhe synimeve tona dhe sidoqofte dojemi te zhgenjyer dhe te
demoralizuar nga rezultati. Kerkesajashte realitetit lidhen dhe me perplasjen e roleve
dhe percaktimin jo te qarte te rolit qe u tha me lart. Meqenese nuk e kemi te qarte se
yfare presin te tjeret prej nesh ose meqenese nje ane te punes tone perplaset me nje ane
tjeter. Ne nuk dime cfare duhet te bejme. Rezultati i ketij konfuzioni eshte qe
vazhdimisht nuk eshte i kenaqur nga rezultati i punes se vet dhe nuk mund te ndjeje
kenaqesine qe nje pune eshte bere e sakte dhe e perkryer. Keshtu kur nuk dime
kompetencat dhe te drejtat tona ne pune nukjemi te qarte per menyrat qe duhet te
veprojme qe te arrijme nje rezultat te qarte dhe te suksesshem ne punen tone.
Ne disa raste kur kemi persona qe nuk kane iniciative per shkak te tuteles familjare kur
jane femije te vetem ose per arsye te nje semundjeje qe i ka demtuar fizikisht dhe nga
ana intelektuale e ndjejne veten me te lire nga stresi kur i lene problemet ne duart e te
tjereve qe i konsiderojne kompetent pa care koken se cila do te jete zgjidhja me e sakte.
Keto persona te pavendosur dhe te pasigurte preferojne shpesh te kene mbi krye persona
manovrues dhe kompetente ashtu siç i konsiderojne ata qe t'u ngarkojne ose me sakte t'u
lene ne dore zgjidhjen e problemeve bile edhe atyre qe kane te bejne me jeten e tyre
personale. Por ne menyre te veçante kjo psikologji po ta quajme disfatiste ka
reperkusione negative kur ne marrdheniet familjare burri i ngarkon shume probleme qe i
perkasin t'i zgjidhe ai bashkeshortes se vet. Ne kete rast burri kthehet pa dashje ne nje
sherbyes dhe zbatues te urdhrave te gruas se ciles i ka dhene kompetenca per mungese
iniciative dhe personaliteti qe ne raste jo te rralla e con ne disfata familjare dhe
shoqerore.
Marredheniet tona te keqija me eproret perben nje burim te mundshem stresi gjersa ata
kane aftesine te influencojne jeten tone me mjete kryesisht materiale. Ata percaktojne
detyrat dhe kryesisht kushtet e punes sone ngritjen tone ne detyre ose ulin prestigjin tone
ne syte e kolegeve tone dhe aprovojne ose dizaprovojne nje leter rekomanduese qe do te
kishte rendesi te madhe per vajtjen ose jo ne nje vend me te mire. Pra dihet nga
eksperienca qe drejtori antipatik drejton dhe nxin jeten tone profesionale dhe karrieren
tone. Ne menyre te veçante kjo shfaqet me faktin qe drejtori mohon dhe kundershton
vazhdimisht punonjesin ne njohjen e aftesise qe ai mendon se e meriton. Kjo tek
punonjesi krijon ndjenjen e inferioritetit lekund kenaqesine e punes dhe ul stimulet per
permiresimin dhe rritjen e produktivitetit dhe perkrahjen e metodave te reja te punes.
Nje shkak tjeter stresi ne keto raste eshte kur drejtori grindet vazhdimisht ne cdo gje qe
bejme sidomos kur punonjesit jane femra dhe kur nderhyn vazhdimisht ne cdo gje dhe
nuk na jep pavaresine dhe lirine per te marre vendime vete ne procesin e punes. Nje
drejtor i tille pengon krijimtarine e kuadrove dhe entuziazmin ne punen tone dhe na ben
te dyshojme shpesh per aftesite tona, krijohen marredhenie ushtarake ne pune dhe na
pushton ankthi i se keqes qe na rrethon ne pune.
IZOLIMI NGA KOLEGET.
Kjo ndodh ne rastet kur u kushton me teper kohe puneve sesa kolegeve. Kjo ndodh per
shkak te punes se tepert ose kur je i izoluar vetem ne pune ne zona te thella dhe ka pak
raste te konsultojme problemet tona profesionale me koleget tane qe edhe ata kane
probleme te ngjashme me tonat keshtu qe ke nje izolim te tille kur na mungojne koleget
per te shkembyer eksperiencen e tyre ne fillim te punes kryesisht ne vitet e para te saj
keshtu qe nuk jemi ne gjendje qe te vieresojme nivelin e punes sone. Po te mos jemi te
formuar nga ana botekuptimore qe te kompensojme me studim literature kete izolim
mund te kalojme ne pesimizem dhejo rralle ne deziluzion dhe veprime te pamatura.
Pushimi ne intervalet. midis punes intensive ka nje rendesi jetike per produktivitetin ne
pune se na jep mundesi te qetesohemi dhe te perqendrojme mendimet tona te shikojme
rreth e rrotull ambientin qe na rrethon te mendohemi dhe qofte te enderrojme per te
ardhmen tone dhe aktivitetet tona (enderrimi perben nje pasqyrim ne mendim te nje
ideje qe me vone mund te behet realitet duke perdorur rruge te sakta per realizimin e tij)
te qetesojme trurin tone perpara se te perkulim koken tone perseri ne pune. Na duhet
gjithashtu nje dite e lire p.sh qe te rigrupojme literaturen e zyres e sone cfare na duhet
per te ardhmen. Keto dite ose ore qetesie kane nje viere te pallogaritshme per
rezistencen tone ndaj stresit dhe uljen e nivelit te stresit. Pa keto nderprerje ne jemi
gjithmone te ngarkuar pa patur nje moment te kushtuar per veten tone per te vieresuar
punen tone dhe menyren se si do te organizojme te ardhmen. Psh kemi rastin e Honore
de Balzak. Kur shkrimtari i shquar francez kishte presion psikologjik kur i afrohej afati
per te lare borxhet nen kercenimin e kreditoreve te vet borxhdhenes shtohej
produktiviteti i tij letrar ndersa kur lante borxhet e veta ai ndalonte shkrimin e romaneve
dhe shijonte jeten duke harxhuar perseri para. Si konkluzion del qg nje pune e
vazhdueshme pa periudha qetesie dhe perqendrimi mund te behet nje burim i
rendesishem stresi me fenomene ankthi te shkalleve te ndryshme dhimbje koke,
hyperemocionalitet (boshliek epigastrik), fenomene mikrodepresive dhe merzitje.
MUNGESE VARIACIONI
KOMUNIKIMI I KEQ
Sado mire qe te bashkepunojne personal kur fijet e komunikimit nuk funksionojne keto
perbejne burim stresi. Keshtu me nje komunikim defektoz dikush dicka di dhe eshte i
gatshem te bashkepunoje por askush nuk eshte i sigurte se kush eshte ai. E keqja e ketij
komunikimi defektoz qendron ne faktin qe njerezit marrin vendime pa patur elementet e
sakta dhe informacione nga kuadrot kompetente dhe marrin pjese ne mbiedhje pa qene
te informuar ne menyre te mjaftueshme dhe nuk marrin vesh nga rremuja qe mbizoteron
ne mjedisin e punes. Dhe fajin per kete amulli zakonisht e ka nje kuader drejtues qe nuk
ka organizuar mire punen ne sektoret e ndryshem te saj per te koordinuar veprimet.
Stresi i mesuesit eshte diskutuar dhe vazhdon te diskutohet gjate midis specialisteve,
madje per te jane nderrmarre studime dhe kerkime per vite te tera dhe eshte arritur ne
perfundimin se shumica e mesuesve me pervoje stresohen nga koha ne kohe. Statistikat
ne vendet e Evropes Perendimore tregojne se rreth 1 ne 4 mesues provojne vazhdimisht
stresin.
Per tu njohur me problemet e stresit dhe ndikimin e tij ne punen e mesuesit organizuam
nje pyetesor me mesuesit ne shkollat "Bedri Elezaga", "Boshko Strugar" dhe "Bashkim
Vëllazerimi" te qytetit te Ulqinit, si dhe ne shkollat :25 Dhjetori" dhe "Mahmut Lekiq"
te qytetit te Tuzit.
1. Stresi eshte nje dukuri qe na shqeteson çdo dite duke filluar qe kur ngrihemi.
2. Stresi eshte nje gjendje psikologjike mjaft e renduar. Problemet e stresit jane te
shumta dhe vijne nga shkaqe te ndryshme te cilat shkaktojne vuajtje dhe shqetesime
nejete.
3. Nje trysni situatash te kendshme e te pakendshme te perjetuara, zhgenjime te
panumerta, shoqeri e harruar, jete qe s'kthehen, ankth qe te mbyt, femije pa femijeri, dite
qe ikin ne monotoni te plote, pasiguri qe troket çdo dite. Te gjitha keto nderthurur me
karakterin e menyren e perjetimit, te japin stres.
4. Stresi eshte nje ngarkese emocionale qe shoqeron cdo njeri ne jeten e tij te
perditshme. Kjo vjen si pasoje e ngarkeses qe vjen ne pune ne familje. Stresi shfaqet ne
forme merie, pasigurine per te arritur diçka.
5. Stresin do ta cilesoja si nje element kryesor qe ndikon ne sistemin nervor te njeriut.
Gjithashtu ai acaron edhe me shume gjendjen shpirterore te njeriut duke te dhene nje
ndjesi qe shoqerohet me demoralizim te pergjithshem.
1. Punajone e perditshme perjeton kenaqesi ne dashurine qe ndjejme per keto femije dhe
rezultatet qe kane ato ne oret e ndryshme te mesimit. Pakenaqesi kemi nga kushtet qe
japim mesim ne mungese te teksteve te mjeteve didaktike qe shoqerojne proyesin
mesimor.
2. Me pelqen kur nxenesit mesojne e japin rezultate, kur ato impenjohen per lenden e
kerkojne te dine me shume. Me pelqen sinqeriteti dhe menyra se si te duan.
S'me pelqejne kur jane nxenes e prinder neglizhente qe s'marrin pergjegjesite e tyre.
3. Kenaqesia ne punen time eshte qe ne momentin qe pergatis ditarin per oren qe do te
zhvilloj ne klasen time. Kenaqesia e madhe arrin kur plotesohen pas nje kohe te gjate
objektivat qe kane vendosur per nxenesit ose kur shoh nje reagim te ri tek femija. Kur
shoh me punen qe bej nje drite gezimi tek prinderit e ketyre femijeve.
Ne kete aspekt nuk kam pakenaqesi edhe pse ka mungesa te mjeteve didaktike luftoj me
shpresat qe t'ijap vetem lumturi femijeve.
4. Kenaqesia, sepse kur dashuron profesionin je perkushtuar atij dhe viereson cdo detaj
sado i parendesishem te jete ai, por kur shikon se vieresimi ndaj punes tende nuk eshte
aq sa duhet, atehere fillon pakenaqesia e cila te con deri atje sa ne momente te caktuara
reagon jo ashtu si duhet.
5. Fakti qe jemi te rrethuar nga njerez te ndryshem me te cilet mund te shkembejme
eksperienca mund te zhvillojme aktivitete te shumta te sjellim shume kenaqesi sepse
puna jone nuk eshte pasive. Por pakenaqesia eshte edhe fakti se duke qene me njerez te
ndryshem ka njerez te cilet nuk marrin persiper pergjegjesite e tyre, duke shkaktuar nje
neglizhence te madhe ne pune.
1. Puna jone si mesues ka kenaqesite e veta pasi ndihesh mire kur vete nxenesit qe t'i ke
pergatitur perfaqesojne me dinjitet shkollen apo shtetin. Pakenaqesi, kur nuk ka
seriozitet nga nxenesit ne drejtim te mesimit dhe qendrimit ne klase.
2. Shpesh perjetojme kenaqesi kur shohim se puna jone e perditshme ecen mire dhe ia
arrijme atij objektivi qe i kemi vene vetes si qellim. Nuk kenaqemi kur na duhet te
ndryshojme planet per shkak te mungeses se mjeteve didaktike.
3. Kenaqesi e punes te cilen e perjetoj eshte pregatitja e nje brezi te kompletuar ne te
gjitha aspektet, te afte per te ardhmen. Por nga ana tjeter ndeshemi edhe me nje kadegori
nxenesish te cilet nuk kane deshiren e interesin per te qene pjesmarres aktiv ne mesim.
4. Ne punen tone ndjejme kenaqesi kur realizojme objektivat mesimore dhe edukative
tek nxenesit e mi, perjetoj pa kenaqesi kur ne momente te vecanta shoh se puna ime nuk
ka rezultatin qe deshiroj.
5. Kenaqesija eshte kur nxenesit vijne çdo dite te rregullt te mesuar, kurse pakenaqesi
rrjedhin nga mos pregaditja e nxenesve dhe nga mos interesimi i prinderve per arritjet e
lemijeve te tyre.
1. Klasat te kishin nje numer me te paket nxenesish. Te kishin nje pushim te gjate ku te
çlodheshin, nxenesint sebashku me mesuesit te kishin mjete mesimore me praktike per
lenden.
2. Me te lehte do ta benin mjetet didaktike qe ne shum raste na mungojne, mendoj se
shume tema duhet te behen ne forme bashebisedimi nxenes-mesues te jene me konkrete
ne anen e figurave te qarta qe te paraqiten ne liber.
3. Mendoj se punen tone mund ta lehtesonte nje program mesimor dhe tekste te
vecanta per keto nxenes me aftesi te kufizuara. Mendoj se nje sere lojrash mund te
ndihmonte me shume per komunikimin me boten e brendshme te ketyre femijeve.
4. Se pari kushtet normale per nje pune normale duke filluar nga shkumesi deri tek ai qe
ne vieresojme me teper, nxenesi. Me pas ndertimi i mardhenieve korrekte, te drejta dhe
te sinqerta mes kolegesh, drejtuesish, nxenesve dhe prinderve do ta bente mjaft te lehte
punen tone si mesues.
5. Punen time me te lehte do ta bente sikur shteti te vieresonte me shume punen e
mesuesit i citi ka ndikim direkt tek mesuesi, stimulimi i mesuesit per punen qe
ben, plotesimi i nevojave te punes qe ai krijon si p.sh. mjitet e punes, mjetet
didaktike.
1. Me shume pune e shume mundim, duke perdorur forma e metoda te ndryshme me nje
perkushtim te madh ndaj besimit qe na eshte dhene si dhe me pregaditjen tone psiko-
pedagogjike-profesionale.
2. Veshtirsite per vete punen qe kryejme jane te ndryshme, por gjithmone duhet arritur
gjuha e perbashket me keto femije. Kur une i njoh femijet, temperamentin e tij atehere
me qetesine, zemergjersine dhe tolerancen e madhe qe duhet te karekterizoje cdo njerin
nga ne arrihet te vendoset ekujiibri me veshtiresi.
3. Mundohem te kem nje bashkepunim sa me te ngushte me prindrir per te ndihmuar
reciprokisht njeri-tjetrin. Per te stimuluar tipat e veshtire mundohem ti sensibilizoj se
keto gjerajane kalimtare per te mos ndjere peshen e problemeve.
4. Meqenese jeta jone eshte mbushur me veshtiresi qe nga energjia elektrike, transporti,
ekonomija, ne si intelektual keto veshtiresi na kane bere me te forte prandaj ne kemi
zgjedhur armen e qetesise te indiferences, te korrektesise dhe perkushtimit ne pune per
t'u pershtatur me veshtiresite qe na dalin.
5. Fakti qe punon me te rinj ne nje fare menyre te detyron sepse ato jane ne nje moshe
ku gjthçka e shohin ndryshe sepse duhet te pershtatesh duke punuar shume.
1. Duke perdorur gjithmone qetesine, korrektesine dhe tolerancen, gjithashtu edhe duke
punuar me nxenesit e veshtire ne vecanti.
2. Veshtiresite dalin gjate procesit mesimore dhe edukativ. Ato te mesimit mundohem ti
kapercej duke rritur punen time ne klase kurse ato qe dalin gjate procesit edukativ
mundohem ti pershtatem duke qendruar me prane me nxenesit.
3. Mundohem qe te jem e qet, pra i marr gjerat me shtruar per ti zgjdhur problemet qe
paraqesin veshtiresi dhe mundohem te mbaj brenda vetes besimin dhe durimin.
4. Duhet patjeter te punosh shume me nxenesit, te komunikosh me ta dhe sa me pak
debat, te kesh durim dhe shprese se do te kalojne.
5. Dukje studiuar individual isht prugramin mesimore, duke konstatuar me koleget per
veshtiresite qe hasen, duke lexuar literature plus per plotesimin e boshlleqeve.
Per pyetjen e peste: A ndjeni veshtiresi nga ndryshimet ne programet nga rregjimi i
jetes ne shkolle nga kerkesat per pervetesimet mesimore.
Per qytetin e Ulqinit.
1. Nuk ndjej veshtiresi. Lenda ime: "Njohuri per shoqerine" eshte teper aktuale sepse
prek problemet qe prekin sot shoqerine tone. Te tilla duhet tejene kerkesat
2. Eshte e natyrshme qe ndryshimet e programeve te krijojne pak veshtiresi per çdo gje
te re, keshtu edhe teknika te reja mesimore, kurse nga regjimi i jetes ne shkolle jo.
3. Po ndjejme veshtiresi sepse programi mesimore eshte i mbi ngarkuar dhe jo te gjithe
nxenesit i kuptojne.
4. Keto veshtiresi jane te dukshme dhe tani me shume se kurre ka ardhur koha per
ndryshime rrenjesore te programeve mesimore ne pershtatje ne nivelet e shoqerise se
sotme.
5. Veshtiresia eshte e madhe sepse na mungon ndihma nga institucionet perkatese.
Per pyetjen e gjashte: Si i keni kushtet epunes ne klas e ne shkolle, çfareju mungon qeju
te kryeni me qetesi e rendiment ate?
1. Mungesa e mjeteve mesimore ne disa lende eshte e dukshme keshtu per gjuhet e huaja
duhen me doemos te kene ambjente pra kabinete te veçanta ashtu siç eshte e nevojshme
edhe pranija e laboratoreve per biologjine e kimine.
2. Duke kaluar ne shkolla te tjera kushtet ne shkolle jane te kenaqshme ( klasa te medha,
te ajrosura, te dritshme dhe me ngrohje ) por them se me mire do te ishte te kishim
bazen materjale me te pasur dhe me shume paisje ( rafte, televizor, kompiuter) oborri i
shkolles eshte i vogel.
3. Kushtet e punes ambjenti rrethues jemi munduar ta modifikojme brenda mundesive
tona. Por bashkjetesa dhe e nxenesve te tjere qe punojne ne ore te ndryshme ne kete
klase sjell probleme. 4. Ne shkollen tone kushtetjane normale, klasa te medha, me banka
te rregullta, me ngrohje. Mjetet mesimore do ta bejne me te larmishme oren e mesimit.
5. Nuk ka kushte normale, nuk ka ate c'ka esht me e domosdoshme ambjenti brenda
klases ku qe ne fillim te mesimit perballesh me ajrin e rende te klases te ciles nuk i
hapen dritaret apo me mjetet e mesimit te cilat nuk gjenden ne shkolle por jemi te
detyruar ti bejme vete.
1. Persa i perket ambjenteve ne shkollen tone mund te them se jane shume te mira,
ndihet e nevojshme krijimi i laboratoreve ose kabineteve per lende te ndryshme.
2. Ne pergjithesi kushtet ne shkollen tone jane te mira. Duhet nje baze materjale e
didaktike me e pasur, me konkrete.
3. Kushtet e shkolles jane normale, mungojne mjetet mesimore ku flas per kushtet e
shkolles ne pergjithesi jane te rregullta. Mesimi zhvillohet ne qetesi por jo ne te gjitha
oret ka rendiment.
4. Pas vitit 1998 kushtet e puner ne shkolle jane permiresuar dhe jane normale, por
duhet bere perpjekje per te pasur klasen me mjete mesimore qe sherbejne per
konkretizimin e mesimit.
5. Kushtet e shkolles i kemi te mira. Organizimi i procesit mesimor-edukativ eshte ne
shkallen e duhur dhe krijon mundesi per te kryer me qetesi punen mesimore-edukative
ne klase.
Per pyetjen nente : Cilat jane momentet me stresuese qeperjetoni ne punen me nxenesit:
pavemendja ne mesim, mungese e te shprehurit, mungese motivimi e organhimi te
klases.
Per pyetjen 12; A jeni ndjere ndonjehere e lodhur, e shqetesuar e brengosur dhe epa afte
per te vazhduar procesin mesimor? Shpjegoni arsyet.
1. Gjendje te tilla jane te rralla megjithate ndodhin sidomos kur kemi ore te gjashte kur
edhe nxenesit lodhen, kjo ben qe nxenesit tejene te pa vemendshem qe presin vetem
mbarimin e ores dhe mesuesi brengoset sepse kujton se kjo ore mesimi nuk do te arrije
objektivat e saj.
2. Kjo ndodh dhe shpesh sepse i tille eshte edhe profesioni yne kur per ne perballohemi
jo vetem me femijen, jo vetem me punen qe bejme me ta por edhe me prinderit, koleget
po edhe me vete menyren ejeteses qe bejme.
3. E pa afte nuk jam ndjere ndonjehere, por e lodhur po, kur ka tema te veshtira dhe te
gjata pasi kemi bashkime temash dhe nxenesit nuk jane ne gjendje te asimilojne
gjitheketengarkes.
4. Jo. Jam akoma e fuqishme per te vazhduar rrugen e mesimdhenies nga qe eshte
pasioni im.
5. Ndjej ndonjehere lodhje apo shqetesim sepse puna me keto femije sa te sjell kenaqesi
ka edhe lodhje sepse duhet ta perseritesh shume here nje shkronje apo fjale qe ta
kuptojne ose kur ka mesuar te numeroje deri ne 10 dhe kur e pyet pas disa ditesh i ka
harruar pothuajse te gjithe. Ndihesh e brengosur.
Per pyetjen 13: A ngarkoheni me gjera qe nuk ju pelqejne, nuk i deshironi nukju
takojne, nuk iperballoni?
1. Ne pergjithesi bejme punen tone, jane te paktat gjerat qe nuk pelqehen. Natyra me ka
falur durimin dhe vullnetin dhe çdo gje qe e marr persiper e realizoj sipas formes sime.
2. Nganjehere dhe po ose i refuzoj me mirekuptim ose perseri nga mirekuptimi i kryeja.
3. Edhe ngarkohemi, por nuk mund te kundeshtojme, ndoshta edhe per nje çast
sepse jemi te pambrojtur si te gjithe intelektualet, te cilet jane te dobet
ekonomikisht por erdhe me shpirte te bute si ne mesuesit.
4. Jo asnjehere nuk ngarkohem me gjera qe nuk me takojne, sepse nuk mund ti
realizoj ato, gjithashtu nuk ngarkohem me gjera qe nuk me pelqejne dhe nuk i
deshiroj sepse janejashtgjithckaje.
5. Ne jeten e perditshme eshte e natyrshme qe te takon te besh gjera qe nuk te
pelqejne shume, pasi ajo ç'ka pelqen eshte subjektive, ndersa detyrat, rregullat
jane obligative.
Pyetia 14 Kur lodheni, steresoheni qfare beniper t'u flodhur e rimarre forcat efltuar
besimin ne punen eforcat tuaja?
Per qytetin e Ulqinit
1. Pas nje dite te lodhshme e stresuese per fu çlodhur me ndihmojne: muzika, shetitjet ne
mijedis clodhes, kryesisht ne plazh. Nje bisede mes miqsh, vizita tek te afermit. Pra cdo
gje e gezueshme do te me falte kenaqesi.
2. Bej nje moment pushim me nxenesit ne qofte se kjo ndodh ne mesim, por kryesisht
clodhjen e bej pas pune prane familjes.
3. Ne rast lodhje sipas situates zgjidhet edhe menyra per qetesim: me nje pushim, me nje
bised te kendshme me miqt dhe dal vetem ose me familjen jasht qytetit.
4. Kur lodhem dhe kur jam e shqetesuar pelqej te rri vetem prane nje ambjenti te
gjelberuar, te degjoj muzike.
5. Nje bisede me koleget dhe pirja e nje kafeje them se do ishte dicka clodhese.
1. Tani per tani vetem mjetet e perditshme dhe nje stimulim me i madh materjal.
2. Kjo eshte pak sa e veshtire se sa do qe duam ne, na duhet mbeshtetja e shtetit, gje qe
nuk ndodh dhe kjo shihet qe nga paga qe marrim e deri tek baza materjale e didaktike qe
kerkohet per zhvillimin e nje ore mesimi normale.
3. Ne punen time mendoj se programi eshte i mbi ngarkuar, duhet te kete me shume
ushtrime zbavitese qe puna te jete me pak e lodheshme dhe pa stres.
4. Te rishikohet programi mesimor. - Numri i nxenesve ne klase te reduktohet sipas
normes se parashikuar me ligj. -Ndreqja e infrastruktures se qytetit dhe shkolles ne
menyre qe te siguroje ambjente me te pershtatshme per nxenesit.
5. Mendoj qe puna te jete sa me efikase dhe me pak strese varet nga plotesimi i
kushteve ne shkolle dhe sigurimin e mjeteve mesimore.
Per qytetin e Tuzit
1. Te vieresuar? Shteti duhet ta mendoje qe nje rroge prej 16000 lekesh eshte
stresanteper nje gfamilje qe te jetoje. Organet mesimore jane hallka qe kerkojne por qe
s'japin. Me familjet e nxenesve ndjehem e kenaqur me vieresimin e punes qe me kane
bere.
2. Nje mesues sado i keq te jete ne profesionin e tij, kur kalon mbi 20 vjet pune e ka nje
pervoje, kjo pervoje ne nje menyre apo tjeter i sherben punes, por nuk mendoj se ka
mesues te tille, por vieresimi jo i drejte qe u behet atyre e kthejne atehere ne nje pesimist
per profesionin e tij dhe per vete personalitetin e tij. Ky vieresim duhet te jete dhe
sidomos nga organet arsimore, shteti sepse shoqeria dhe familjet nxenesve ne nje
menyre apo ne nje tjeter e shprehin vieresimin sado i vogel qofte ai.
3. Mendoj se me gjithe kete pune qe bejme, qe na krijon kaq lodhje strese nuk kemi
vieresimin e duhur nga shteti dhe familjet e nxenesve. Shume prider thone e kam cuar
ne shkolle dhe te pergjigjet mesuesja per gjitheçka (per mesimet, sjelljet, mirembajtjen e
librave, ,komunikimin me te tjeret).
4. Vieresimin me te madh e ndjej nga nxenesit e mi, nga naiviteti dhe pafajshmeria e
tyre ne te shprehurit e gjerave. Nga organet arsimore e shteterore vieresimi moral e
material eshte i paperfillshem per te mos thene qesharak.
5. Me duket se nuk na vieresojne sa duhet, organet arsimore duhet ta njohin me mire
punen tone te lodhshme, shteti duhet te na vieresoje me rroge me te mire, shoqeria te
mos na shikoje si nje shkolle te dores se dyte( si vend grumbullimi), familjet duhet te
kuptojne lodhjen e punen e madhe te mesuesit, mos te kerkoje gjithcka nga ne, por ti
kemi partnere ne punen tone.
Duke iu refemar pyetesorit duhet te paraqesim per pyetjen 1 nje paraqitje grafike. Ku
evidentohen mendimet e sakta te mesuesve per te dy qytetet ne krahasim me ato mesues
qe kane dhene mendime te pergjysmuara dhe jo te sakta.
Keshtu nga 16 mesues te intervistuar ose te anketuar te qytetit te Ulqinit 9 prej tyre kane
shprehur me sakte mendimin e tyre mbi stresin. Ndersa ne qytetin e Tuzit 10 prej
mesuesve kane nje konceptim te sakte mbi stresin nga 15 mesues te intervistuar.
Nga te dhenat e tabeles rezultoi se : lidhur me pyetjen e I-re Çnjohuri keni per stresin del
se nga 31 mesues te testuar 18 prej tyrejapin pergjigje pozitive dhe 13 mesues japin
pergjigje negative. Nga keto pergjigje shihet qarte se mesuesit ne pergjithesi kane
njohuri per stresin, dhe e shikqjne si nje dukuri qe eshte e lidhur ngusht me jeten e
perditshme dhe me punen.
Nr Raporte Raporte
Pozitive Negative
1 Çnjohuri keni per stresin? 9 Ulqinit 7
10 Tuzit 5
Totali i pergjigjeve 19 : 12
63
Per qytetin e Ulqinit Per qytetin e Tuzit
N N
20 ___________________ u 16 ___________________
u
15 ___________________ PO m 12 ___________________ PO
m
ri 10 ___________________ JO ri 8 ___________________ JO
i 5 ___________________ i 4 ___________________
pj pj 0
0
es es
m
m
Përgjigjet Përgjigjet
Përgjigjet
PYETËSOR
Stresi është një dukuri që shoqëron çdo ditë jetën tonë. Ai shfaqet edhe në jetën
dhe punën e mësuesit dhe të nxënësve. Jemi duke e studiuar këtë problem. Për këtë kemi
nevojë për ndihmën tuaj, prandaj po ju drejtohem me këtë pyetësor.
Ju falenderojmë me siunqeritet.
5. A ndjeni veshtiresi nga ndryshimet e programit, nga rregjimi i jetes ne shkolle, nga kerkesat e
pervetesimeve mesimore?
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
11.Ne c'rast mendoni se nxenesit jane te stresuar ne klase, ne mesim, ne pushim,nga ngarkesa,
nga marredheniet meju,me prinderit, etj.
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
12-Ajeni ndjere ndonjehere e lodhur ,e shqetesuar, e brengosur dhe e paafte per te vazhduar
proçesin mesimor? Shpjegoni arsyet.
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
13.A ngarkoheni me gjeraqe nukju pelqejne, nuki deshironi ,nukjutakojne, nuk I perballoni?
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
14.Kur lodheni stresoheni çfare beni per tu clodhur e rimare forcat e fituara besimin ne punen e
forcat tuaja.
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
16. A e ndjeni veten tuaj te vieresuar nga organet arsimore. Shteti ,shoqeria .familjet .e nxenesve
dhe cfareju shqeteson per kete?
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
KONKLUZIONET
1. Ngjarjet konsiderohen stresuese kur ato jane trauma jashte rangut te eksperiencave
normale njerezore, perceptohen si jo te kontrollueshme, ose te paparashikueshme, kur
ato sfidojne limitet e aftesive tona dhe kur shkaktojne konflikte te brendshme midis
qellimeve qe bien ne kundershtim me njera tjetren.
2. Reagimet e zakonshme psikologjike perfshijne ankthin, nxehje, dhe agresion, apati
dhe depresion dhe mosfunksionim kogniktiv (psh: probleme ne perqendrim ose ne
performance).
3. Trupi reagon ndaj stresit me pergjigje lufto-ose-ik. Sistemi nervor simpatik shkakton
rritje te rrahjes te zemres, tension, pupila te zmadhuara, dhe clirim te sheqerit nga
melcia. Sistemi adrenokorifikal shkakton clirimin e hormonit adrenokortropik ( ACTN )
i cili stimulon clirimin e kortisolit ne gjak. Keto reagime pergatisin trupin per te luftuar
ose per te ikur, Kur eksitohet ne menyre kronike, keto reagime fiziologjike e
shkaterrojne trupin.
4. Stresi mund te ndikoje ne shendetin direkt duke krijuar mbingarkese te sistemit
simpatik apo adrenokortikal ose duke penguar sistemin imunitar. Modeli ndjeshmeri-
stres thote se stresi con ne nje semundje kur individi ka ndjeshmeri fizike apo
fiziologjike ndaj nje rregullimi te caktuar. Njerezit e stresuar shpesh nuk sillen ng
menyre te shendetshme, dhe kjo mund te coje ne semundje.
5. Menyra se si njerezit vieresojne ngjarjet mund te ndikojne ne ndjeshmerine e tyre te
semundjes menjehere pas ngjarjeve. Psh: njerezit qe kang tendencen te shpjegojne
ngjarjet e keqia nga shkaqe te brendshme, te qendrueshme dhe globale kane me shume
mundesi te fitojne paaftesine per te ndihmuar veten dhe te semuren.
6. Njerezit me sjellje Tipi A kane tendencen te jene armiqesore,agresive,te paduruar te
cilet jane te mbiperfshire ne punen e tyre. Studimet me burra dhe gra tregojne se njerezit
ne kete stiljane me te rrezikuar nga semundjet e zemres.
7. Strategjite e perballimit ndahen ne strategji fokusuar te problemi dhe strategji
fokusuar te emocionet. Njerezit qe marrin veprime aktive per te zgjidhur problemet kane
me pak mundesi te kene depresion dhe semundje pas ngjarjeve negative te jetes. Njerezit
qe perdorin zhurmen apo strategji evituese per perballimin e emocioneve negative kane
stres me te gjate dhe me te thelle pas ngjarjeve. Teoria psikoanalitike pershkruan nje
numer strategjish ta pavetedijshme (mekanizmat mbrojtes )qe njerezit perdorin per tu
perballur me emocionet negative: represioni formacioni reaktiv,refuzimi dhe projektimi
jane disa shembuj.
Teknikat e sjelljes, si trajnimet relaksuese, dhe teknikat kogniktive, si sfidimi i
mendimeve negative, mund t'i ndihmojne njerezit te reagojne me mire ndaj stresit.
Sjellja Tipi A mund te ndryshohet nepennjet teknikave te sjelljes 1 kognitive, dhe
rezulton ne reduktimin e rrezikut te semundjeve te zemres te njerezit.