¸p dông c¸c ®iÒu íc quèc tÕ vÒ an ninh hµng kh«ng vµ vÊn ®Ò

dÉn ®é téi ph¹m

I. C¸c ®iÒu kiÖn ¸p dông c¸c ®iÒu íc quèc tÕ vÒ an ninh hµng kh«ng.

Khi tÇu bay ë l·nh thæ (c¶ trong trêng hîp tµu bay ®ang ë kh«ng phËn"
cña quèc gia ®¨ng ký th× quèc gia ®¨ng ký thùc hiÖn ®Çy ®ñ quyÒn tµi ph¸n
cña m×nh ®èi víi c¸c hµnh vi ph¹m téi vµ ë ®©y xuÊt hiÖn mét trong c¸c tÝnh
chÊt cña chñ quyÒn quèc gia. C¸c níc cã quyÒn tù qui ®Þnh luËt vµ c¸c qui
®Þnh thÓ chÕ hãa c¸c biÖn ph¸p phßng ngõa vµ ng¨n chÆn c¸c hµnh vi can
thiÖp bÊt hîp ph¸p ®îc thùc hiÖn ë l·nh thæ cña hä, qui ®Þnh ph¬ng thøc vµ c¸c
biÖn ph¸p trõng ph¹t.
C¸c C«ng íc T«-ky-«, La-hay vµ M«n-rª-an ®îc ¸p dông trong tÊt c¶ c¸c tr-
êng hîp khi tÇu bay ®ang bay ë l·nh thæ cña quèc gia kh«ng ph¶i lµ quèc gia
®¨ng ký.
Theo c¸c qui ph¹m cña luËt hµng kh«ng quèc tÕ th× mçi tÇu bay ph¶i ®îc
®¨ng ký ë mét quèc gia x¸c ®Þnh.
Tuy nhiªn, cã trêng hîp khi c¸c h·ng níc ngoµi tËp hîp tÇu bay cña c¸c quèc
gia kh¸c nhau ®Ó sö dông chung. Trong trêng hîp ®ã qui ®Þnh tÇu bay chØ ®îc
®¨ng ký ë mét quèc gia g©y ra c¸c khã kh¨n cho viÖc gi¶i quyÕt nhiÒu vÊn ®Ò
thùc tiÔn liªn quan ®Õn thùc hiÖn th¬ng quyÒn, phôc vô bay, tr¸ch nhiÖm vÒ
c¸c vô kiÖn d©n sù vv... vµ luËt hµng kh«ng quèc tÕ ®· cho phÐp ®¨ng ký gäi
lµ ®¨ng ký chung hoÆc ®¨ng ký quèc tÕ.
Tuy vËy, thùc tiÔn nh thÕ kh«ng lµm lung lay quyÒn tµi ph¸n c¬ b¶n cña
mét quèc gia ®èi víi b¶n th©n tÇu bay vµ ®èi víi c¸c téi ph¹m thùc hiÖn trªn tÇu
bay. Bëi vËy nÕu c¸c quèc gia thµnh lËp c¸c tæ chøc hay c¬ quan khai th¸c liªn
doanh sö dông c¸c tÇu bay (kh«ng nhÊt thiÕt ®Ó vËn chuyÓn quèc tÕ) mang
®¨ng ký chung hoÆc ®¨ng ký quèc tÕ th× c¸c quèc gia nµy ph¶i chØ râ quèc gia

144
nµo trong sè hä lµ quèc gia thùc hiÖn quyÒn tµi ph¸n vµ cã t c¸ch lµ quèc gia
®¨ng ký tÇu bay.
C¸c nguyªn t¾c cña C«ng íc La-hay vµ M«n-rª-an còng ®îc ¸p dông trong
c¸c trêng hîp khi kÎ ph¹m téi (chø kh«ng ph¶i chØ cã tÇu bay) ë l·nh thæ cña quèc
gia kh«ng ph¶i lµ quèc gia ®¨ng ký tÇu bay. V× thÕ ®¶m b¶o cho tÊt c¶ c¸c
quèc gia ®Êu tranh mét c¸ch hiÖu qu¶ víi lo¹i téi ph¹m nguy hiÓm nµy (ngô ý lµ
trõng ph¹t vµ dÉn ®é kÎ ph¹m téi còng nh trong viÖc c¸c quèc gia gióp ®ì lÉn
nhau trong lÜnh vùc nµy).
VÒ ph¹m vi hiÖu lùc th× C«ng íc T«-ky-« qui ®Þnh thêi gian bay lµ thêi
gian "tõ thêi ®iÓm khëi ®éng ®éng c¬ nh»m môc ®Ých cÊt c¸nh ®Õn thêi
®iÓm kÕt thóc l¨n trªn mÆt ®Êt khi h¹ c¸nh" (§iÒu 1, ®iÓm 3), C«ng íc La-hay
vµ M«n-rª-an qui ®Þnh thêi gian bay lµ thêi gian tõ khi ®ãng tÊt c¶ c¸c cöa bªn
ngoµi sau khi lÊy vËn chuyÓn lªn tÇu bay cho ®Õn khi më mét trong c¸c c¸nh
cöa bÊt kú cña tÇu bay ®Ó dì vËn chuyÓn xuèng.
Trong trêng hîp h¹ c¸nh b¾t buéc, theo C«ng íc La-hay vµ C«ng íc M«n-rª-
an th× thêi gian bay kÐo dµi cho ®Õn lóc c¸c c¬ quan cã thÈm quyÒn nhËn vÒ
m×nh tr¸ch nhiÖm ®èi víi tÇu bay vµ ngêi trªn tÇu bay.
C¸c ®Þnh nghÜa trªn ®©y ®Òu cã trong c¸c C«ng íc La-hay, M«n-rª-an
vµ C«ng íc T«-ky-« nhng chóng chØ cã thÓ ®îc ¸p dông ®èi víi viÖc ngêi chØ
huy tÇu bay thùc hiÖn quyÒn h¹n cña m×nh. C«ng íc T«-ky-« kh«ng ®îc ¸p
dông trong trêng hîp mét ngêi nµo ®ã mu toan ph¹m ph¸p hoÆc thùc hiÖn hµnh
®éng ®e däa an toµn bay trong kho¶ng thêi gian ®ãng tÊt c¶ c¸c cöa ngoµi cña
tÇu bay vµ khëi ®éng ®éng c¬ nh»m môc ®Ých cÊt c¸nh, nãi mét c¸ch chÝnh
x¸c h¬n, nh÷ng kh¸i niÖm kh¸c nhau vÒ "khi bay" trong C«ng íc qui ®Þnh
quyÒn cña ngêi chØ huy tÇu bay khi bay cã thêi gian hiÖu lùc dµi h¬n (tõ thêi
®iÓm ®ãng cöa tÇu bay) so víi thêi gian hiÖu lùc cña c¸c quyÒn vµ nghÜa vô
cña c¸c quèc gia (tõ thêi ®iÓm khëi ®éng ®éng c¬ ®Ó cÊt c¸nh).

145
 Theo C«ng íc T«-ky-«, ngêi chØ huy tÇu bay ®îc trao c¸c quyÒn réng r·i
®èi víi nh÷ng ngêi ph¹m ph¸p trªn tÇu bay hoÆc nh÷ng ngêi thùc hiÖn c¸c hµnh
vi ®e däa an toµn cña tÇu bay. §ã lµ quyÒn ¸p dông "c¸c biÖn ph¸p hîp lý bao
gåm c¶ c¸c biÖn ph¸p cìng chÕ", nÕu ngêi chØ huy tÇu bay cã ®Çy ®ñ c¨n cø
®Ó gi¶ ®Þnh r»ng, ngêi ®ã ®· thùc hiÖn hoÆc chuÈn bÞ thùc hiÖn c¸c hµnh vi
nãi trªn. Ngoµi ra, thµnh viªn cña tæ bay hoÆc hµnh kh¸ch cã thÓ ¸p dông mét
c¸ch ®éc lËp vµ kÞp thêi c¸c biÖn ph¸p phßng ngõa nh thÕ theo yªu cÇu cña ng-
êi chØ huy tÇu bay hoÆc khi kh«ng cã yªu cÇu hay kh«ng cã sù cho phÐp ®Ó
b¶o ®¶m an toµn cho tÇu bay hoÆc ngêi vµ tµi s¶n trªn tÇu bay (§iÒu 6).
Ngêi chØ huy tÇu bay tù m×nh quyÕt ®Þnh mét hµnh vi nµo ®ã ®îc thùc
hiÖn trªn tÇu bay cã ph¶i lµ sù ph¹m ph¸p h×nh sù hay kh«ng theo luËt cña quèc
gia ®¨ng ký tÇu bay vµ cã thÓ chuyÓn giao kÎ ph¹m ph¸p gi¶ ®Þnh cho c¬ quan
cã thÈm quyÒn cña quèc gia ký kÕt C«ng íc T«-ky-« mµ tÇu bay h¹ c¸nh ë l·nh
thæ cña quèc gia ®ã. Qui ®Þnh t¬ng tù còng ®îc ghi nhËn trong C«ng íc T«-
ky-« trong trêng hîp nh÷ng ngêi thùc hiÖn c¸c hµnh vi kh«ng ph¶i lµ ph¹m ph¸p
h×nh sù nhng ®e däa an toµn cña tÇu bay, ngêi vµ tµi s¶n trªn tÇu bay.
Ngêi chØ huy tÇu bay cã thÓ cho nh÷ng ngêi thùc hiÖn c¸c hµnh vi nh
vËy xuèng l·nh thæ cña mét quèc gia bÊt kú sau khi ®· th«ng b¸o cho quèc gia
nµy vÒ viÖc cho ngêi ®ã xuèng vµ lý do cña viÖc cho xuèng nh thÕ (§iÒu 8).
C¸c quèc gia ký kÕt C«ng íc T«-ky-« cÇn ph¶i t¹o ®iÒu kiÖn cho viÖc cho
xuèng nh vËy (§iÒu 12).
Theo C«ng íc T«-ky-«, ngêi chØ huy tÇu bay víi sù gióp ®ì cña hµnh
kh¸ch trong lóc cÇn thiÕt cã thÓ ¸p dông c¸c biÖn ph¸p phßng ngõa vµ ng¨n
chÆn c¸c hµnh vi ®e däa an toµn cña tÇu bay, ngêi vµ tµi s¶n trªn tÇu bay.
Trong c¸c s¸ch b¸o ph¸p lý cã ®a ra sù nghi ngê tÝnh hîp ph¸p cña viÖc ghi nhËn
c¸c quyÒn h¹n réng r·i nh vËy kh«ng chØ dµnh cho tæ bay mµ cßn dµnh cho
hµnh kh¸ch, mÆc dï ®a sè t¸c gi¶ cã quan ®iÓm kh¸c.

146
 §Þnh nghÜa "®ang bay" ®îc ®a ra trong c¸c C«ng íc kh«ng cã sù chØ ra
trêng hîp nµo (chø kh«ng ph¶i chØ trong trêng hîp h¹ c¸nh b¾t buéc) c¸c c¬ quan
cã thÈm quyÒn chÞu tr¸ch nhiÖm (hoÆc cã kh¶ n¨ng chÞu tr¸ch nhiÖm) ®èi víi
tÇu bay tríc lóc b¾t ®Çu bay vµ sau khi kÕt thóc bay.
Khi ®Ò cËp ®Õn mét trong c¸c t×nh huèng cã thÓ x¶y ra, Iu.M.Kolosov
®· nªu lªn r»ng, c¶ trong trêng hîp më cöa sau khi h¹ c¸nh th× kÎ ph¹m téi ph¶i ®îc
coi lµ vÉn ë trªn tÇu bay ®ang bay nÕu hiÖn t¹i c¸c c¬ quan cã thÈm quyÒn cßn
cha nhËn vÒ m×nh tr¸ch nhiÖm ®èi víi kÎ ph¹m téi ®ã. "H¹ c¸nh" hoÆc "xuèng
tÇu bay" (bèc-dì vËn chuyÓn) cÇn ®îc hiÓu lµ ho¹t ®éng mµ c¸c c¬ quan
chÝnh thøc hoÆc nh÷ng ngêi ®îc ñy quyÒn tu©n theo chø kh«ng ph¶i lµ c¸c
ho¹t ®éng mµ b¶n th©n kÎ ph¹m téi tu©n theo. ThËm chÝ nÕu kÎ ph¹m téi më
cöa ®Ó cho phÐp toµn bé hoÆc mét sè hµnh kh¸ch xuèng tÇu bay, sau ®ã tÇu
bay l¹i tiÕp tôc bay th× ®iÒu ®ã kh«ng cã nghÜa lµ ho¹t ®éng bay ®· kÕt thóc
hoÆc b¾t ®Çu ho¹t ®éng bay míi theo nghÜa vËn dông c¸c qui t¾c cña c¸c
®iÒu íc t¬ng øng.
ViÖc kÎ ph¹m téi ®ãng cöa tríc lóc hoµn thµnh viÖc xÕp t¶i hoÆc thËm
chÝ tríc lóc b¾t ®Çu xÕp t¶i còng ph¶i hiÓu lµ b¾t ®Çu ho¹t ®éng bay. Bay
ph¶i ®îc coi lµ b¾t ®Çu khi vµ chØ khi ®ãng cöa (hoÆc më cöa) vµ kÎ ph¹m téi
buéc tæ bay cho tÇu bay cÊt c¸nh. SÏ lµ tét cïng cña sù gi¶i thÝch h×nh thøc khi
kh¼ng ®Þnh r»ng, v× cöa cha ®îc ®ãng nªn ho¹t ®éng bay cha b¾t ®Çu vµ c¸c
qui t¾c cña c¸c C«ng íc T«-ky-«, La-hay vµ M«n-rª-an kh«ng ®îc ¸p dông mÆc
dÇu cã thÓ tÇu bay ®ang ë trªn kh«ng trung. Bëi vËy khi gi¶i thÝch kh¸i niÖm
"®ang bay" víi môc ®Ých ¸p dông c¸c C«ng íc nãi trªn cÇn ph¶i xuÊt ph¸t tõ chç
lµ c¸c c¬ quan thÈm quyÒn cã kh¶ n¨ng chÞu tr¸ch nhiÖm ®èi víi tÇu bay tríc
lóc b¾t ®Çu bay vµ sau khi kÕt thóc bay hay kh«ng ?.

147
 C«ng íc M«n-rª-an n¨m 1971 còng ®îc ¸p dông trong thêi gian tÇu bay
"®ang ®îc khai th¸c". Thêi gian ®ã ®îc qui ®Þnh tõ lóc b¾t ®Çu chuÈn bÞ tríc
khi bay vµ tiÕp tôc trong vßng 24 giê ®ång hå sau khi tÇu bay h¹ c¸nh. Sù cÇn
thiÕt ®a kh¸i niÖm "tÇu bay ®ang ®îc khai th¸c" vµo C«ng íc M«n-rª-an lµ do
x¶y ra c¸c trêng hîp cã c¸c hµnh vi ph¸ ho¹i tÇu bay trong thêi gian tÇu bay ®ang
®Ëu ë s©n bay vµ ë c¸c s©n ®Ëu kh¸c.
TÊt c¶ ba C«ng íc kh«ng ®îc ¸p dông víi c¸c tÇu bay phôc vô trong qu©n
®éi, h¶i quan vµ c¶nh s¸t: theo thuËt ng÷ cña C«ng íc Chi-ca-go th× ®ã lµ c¸c
tÇu bay nhµ níc.

II. VÊn ®Ò dÉn ®é vµ trõng trÞ nh÷ng kÎ ph¹m téi.

C«ng íc T«-ky-« xuÊt ph¸t tõ chç quèc gia ®¨ng ký tÇu bay cã thÓ thùc
hiÖn quyÒn tµi ph¸n ®èi víi tÊt c¶ c¸c hµnh vi can thiÖp bÊt hîp ph¸p. Tuy nhiªn
C«ng íc còng cho phÐp c¸c quèc gia kh¸c thùc hiÖn quyÒn tµi ph¸n nÕu c¸c
hµnh vi ®îc thùc hiÖn trªn tÇu bay nh»m chèng l¹i c«ng d©n cña quèc gia ®ã,
nÕu sù ph¹m téi t¹o ra nh÷ng hËu qu¶ ë l·nh thæ hoÆc ®e däa an ninh cña quèc
gia ®ã hoÆc nÕu sù can thiÖp cña quèc gia ®ã lµ do sù ®ßi hái cña viÖc thùc
hiÖn c¸c cam kÕt theo ®iÒu íc quèc tÕ song ph¬ng. DÜ nhiªn khi ¸p dông c¸c
biÖn ph¸p nh vËy cã thÓ vi ph¹m ®Õn quyÒn cña c¸c quèc gia kh¸c. V× C«ng íc
kh«ng lo¹i trõ trêng hîp mét quèc gia bÊt kú ¸p dông quyÒn tµi ph¸n h×nh sù cña
m×nh nªn quèc gia mµ tÇu bay thùc hiÖn h¹ c¸nh thùc tÕ t¹i ®ã cã lîi thÕ h¬n so
víi c¸c quèc gia kh¸c trong viÖc thiÕt lËp quyÒn tµi ph¸n h×nh sù.
§ång thêi, viÖc mét quèc gia thùc hiÖn quyÒn tµi ph¸n cã thÓ hoÆc chØ
®èi víi c¸c ph¹m ph¸p h×nh sù (®îc coi lµ ph¹m ph¸p h×nh sù theo luËt cña quèc
gia thùc hiÖn quyÒn tµi ph¸n) hoÆc ®èi víi c¸c hµnh vi ®e däa an toµn bay
(trong trêng hîp nµy kh«ng phô thuéc vµo viÖc xem c¸c hµnh vi ®ã lµ c¸c ph¹m
ph¸p h×nh sù).

148
 ViÖc gi¶i quyÕt vÊn ®Ò quyÒn tµi ph¸n chiÕm mét vÞ trÝ quan träng
trong tÊt c¶ ba C«ng íc vµ thu hót sù chó ý cña c¸c luËt gia cña nhiÒu níc.

C«ng íc T«-ky-« kh«ng qui ®Þnh viÖc trõng ph¹t c¸c hµnh vi chiÕm ®o¹t
bÊt hîp ph¸p tÇu bay, kh«ng qui ®Þnh nghÜa vô dÉn ®é nh÷ng kÎ thùc hiÖn c¸c
hµnh vi nµy. C«ng íc còng kh«ng ®îc xem víi t c¸ch lµ c¬ së ph¸p lý ®Ó ®a ra
c¸c yªu cÇu vÒ dÉn ®é kÎ ph¹m téi.
Trong thêi gian ký C«ng íc T«-ky-«, lËp trêng cña c¸c níc ph¬ng T©y dùa
trªn nÒn t¶ng c¸c lý do chÝnh trÞ lµ c¬ së cña viÖc b¾t cãc tÇu bay vµ c«ng
nhËn tÝnh chÊt chÝnh trÞ cña c¸c hµnh vi nh vËy. LËp trêng nµy ®¸p øng
quyÒn lîi cña nh÷ng kÎ b¾t cãc tÇu bay tõ c¸c níc x· héi chñ nghÜa. Thùc tiÔn t
ph¸p cña c¸c níc t b¶n trong nh÷ng n¨m sau chiÕn tranh ®· cho vÝ dô mét c¸ch
®Çy ®ñ vÒ sù bao che nh thÕ cho nh÷ng kÎ ph¹m téi.
Ch¼ng h¹n, ngµy 30/6/1948 mét sè tªn phiÕn lo¹n ®· b¾t cãc tÇu bay cña
Bungari trªn ®êng bay Varna-Sofia ®Õn Thæ NhÜ Kú. Thæ NhÜ Kú ®· cho
phÐp mét trong nh÷ng tªn phiÕn lo¹n ®ã - kÎ ®· giÕt phi c«ng Bun-ga-ri rêi khái
níc nµy tríc khi tßa ¸n xem xÐt yªu cÇu dÉn ®é kÎ ph¹m téi. N¨m 1951 tßa ¸n
Liªn bang Thôy SÜ ®· trao quyÒn c tró cho nhãm ngêi Nam T Cavitra b¾t cãc
tÇu bay cña Nam T mÆc dï ®¹o luËt cña Thôy SÜ vÒ dÉn ®é téi ph¹m n¨m
1832 ®· trao quyÒn tù do gi¶i quyÕt vÊn ®Ò trao tr¶ (dÉn ®é) trong trêng hîp
hµnh vi ph¹m téi mang tÝnh chÊt h×nh sù chung, thËm chÝ nÕu c¸c hµnh vi
nµy ®îc thùc hiÖn v× c¸c lý do chÝnh trÞ. HiÖn nay ®«i khi vÉn cã c¸c trêng
hîp gi¶i quyÕt "tù do" t¬ng tù ®èi víi nh÷ng kÎ ph¹m téi. VÝ dô, nh÷ng kÎ ph¹m
téi ngêi Ba-ra-zin n¨m 1970 ®· b¾t cãc tÇu bay cña Liªn X« ®Õn Thæ NhÜ Kú
vµ giÕt phi c«ng dÉn ®êng, lµm bÞ th¬ng nÆng c¸c phi c«ng kh¸c. Tuy vËy,
cho ®Õn n¨m 1980 nh÷ng kÎ ph¹m téi nµy vÉn ®ang c tró ë l·nh thæ Hoa Kú.

149
 Thùc tÕ cho thÊy r»ng, c¸c qui t¾c cña C«ng íc To-ky-o kÐm hiÖu qu¶
trong viÖc ®Êu tranh víi hµnh vi b¾t cãc bÊt hîp ph¸p tÇu bay, ®Êu tranh víi c¸c
vô ph¸ ho¹i chèng l¹i giao th«ng ®êng kh«ng ë mÆt ®Êt vµ ®Êu tranh víi c¸c
hµnh vi ph¹m téi t¬ng tù cã tÝnh chÊt ®e däa hµng kh«ng d©n dông quèc tÕ
ngµy cµng nghiªm träng vµo cuèi nh÷ng n¨m 60 ®Çu nh÷ng n¨m 70. Do ®ã
C«ng íc La-hay vµ C«ng íc Mon-re-an ®· ®îc so¹n th¶o. Theo c¸c C«ng íc nµy
th× ph¶i thõa nhËn nh÷ng kÎ thùc hiÖn c¸c hµnh vi can thiÖp bÊt hîp ph¸p lµ
nh÷ng kÎ bÞ dÉn ®é (mÆc dï kh«ng qui ®Þnh nghÜa vô mÖnh lÖnh cña viÖc
dÉn ®é) vµ bÞ trõng ph¹t nghiªm kh¾c.
Theo C«ng íc La-hay vµ C«ng íc Mon-re-an th× c¸c quèc gia sau ®©y cã
thÓ thùc hiÖn quyÒn tµi ph¸n ®èi víi c¸c kÎ ph¹m téi:
 Quèc gia ®¨ng ký tÇu bay;
 Quèc gia cã ®Þa ®iÓm ho¹t ®éng chÝnh hoÆc ®Þa ®iÓm thêng tró
cña ngêi thuª tÇu bay kh«ng cã tæ bay;
 Quèc gia mµ tµu bay cã hµnh vi ph¹m téi ®îc thùc hiÖn vµ kÎ ph¹m téi
vÉn cßn ®ang ë trªn tÇu bay h¹ c¸nh xuèng l·nh thæ cña quèc gia ®ã;
 Quèc gia bÊt kú kh¸c mµ kÎ ph¹m téi hoÆc kÎ bÞ íc ®Þnh ph¹m téi
®ang ë trªn l·nh thæ cña m×nh.
ë ®©y nguyªn t¾c quyÒn tµi ph¸n c¹nh tranh ®îc qui ®Þnh. C¸c C«ng íc
kh«ng cã qui t¾c vÒ "quyÒn tµi ph¸n tèt h¬n" cña c¸c quèc gia hò quan (th«ng
thêng quyÒn tµi ph¸n nh vËy thuéc vÒ quèc gia ®¨ng ký tÇu bay).
§iÒu 7 lµ §iÒu trung t©m cña c¸c C«ng íc La-hay vµ Mon-re-an. Theo
§iÒu 7 th× "quèc gia ký kÕt mµ kÎ ph¹m téi íc ®Þnh ë trªn l·nh thæ cña m×nh
nÕu kh«ng thùc hiÖn dÉn ®é kÎ ph¹m téi th× ph¶i chuyÓn giao vô viÖc cho c¬
quan thÈm quyÒn cña m×nh ®Ó truy có h×nh sù kh«ng cã ngo¹i lÖ bÊt kú nµo
vµ kh«ng phô thuéc vµo viÖc hµnh vi ph¹m téi cã ®îc thùc hiÖn ë l·nh thæ cña
quèc gia nµy hay kh«ng. C¸c c¬ quan thÈm quyÒn nµy th«ng qua quyÕt ®Þnh

150
nh trong trêng hîp ph¹m téi th«ng thêng bÊt kú cã tÝnh chÊt nghiªm träng theo
luËt cña quèc gia ®ã".
Khi b×nh luËn §iÒu 7 nªu trªn ®©y cña C«ng íc La-hay vµ C«ng íc Mon-
re-an, mét sè t¸c gi¶ níc ngoµi cho r»ng viÖc tõ chèi dÉn ®é kÎ ph¹m téi hoÆc
khíc tõ trõng trÞ kÎ ph¹m téi trong c¸c trêng hîp nhÊt ®Þnh lµ hîp ph¸p. Ch¼ng
h¹n, luËt gia Hoa Kú A.A.Evans cho r»ng, theo c¸c qui t¾c cña §iÒu 7 cña C«ng
íc La-hay th× cam kÕt duy nhÊt cña mét quèc gia lµ chuyÓn vô viÖc cho c¸c c¬
quan thÈm quyÒn ®Ó truy có h×nh sù vµ kÕt qu¶ thùc tÕ cña vô viÖc tïy thuéc
vµo nhiÒu cam kÕt kh¸c, ch¼ng h¹n, phô thuéc vµo vÊn ®Ò t©m lý cña kÎ bÞ
buéc téi cã gi¸ trÞ ®Ó duy tr× thñ tôc t ph¸p hay kh«ng còng nh phô thuéc vµo
kh¶ n¨ng b¶o vÖ hoÆc sö dông quyÒn bµo ch÷a theo c¸c lý do chÝnh trÞ. Nh
chóng ta ®· ®îc biÕt, mét lo¹t quèc gia ®· sö dông c¸c lý do chÝnh trÞ lµm c¸i cí
bao biÖn cho nh÷ng kÎ ph¹m téi chiÕm ®o¹t hay b¾t cãc tÇu bay. LuËt gia
Canada R.Mankievitr còng nªu lªn r»ng, mét quèc gia cã thÓ khíc tõ trõng ph¹t kÎ
ph¹m téi mµ quèc gia nµy kh«ng ®ång ý dÉn ®é trªn c¬ së luËt cña m×nh v×
theo qui t¾c nãi ë ®o¹n cuèi cña §iÒu 7 th× toµn bé nh÷ng yªu cÇu ®èi víi c¸c
c¬ quan thÈm quyÒn lµ "th«ng qua quyÕt ®Þnh nh trong trêng hîp ph¹m téi
th«ng thêng bÊt kú cã tÝnh chÊt nghiªm träng theo luËt cña quèc gia ®ã". Bëi
vËy, nh R.Mankievitr kh¼ng ®Þnh, c¸c c¬ quan cã quyÒn tµi ph¸n theo §iÒu 7
cña C«ng íc La-hay cã quyÒn ®a ra quyÕt ®Þnh cuèi cïng vÒ sù kh«ng trõng
ph¹t kÎ b¾t cãc tÇu bay vµ nh÷ng kÎ tßng ph¹m kh¸c.
ViÖc gi¶i thÝch nh vËy kh«ng ®îc coi lµ ®óng. Theo §iÒu 2 cña C«ng íc
La-hay th× b¶n th©n c¸c quèc gia ph¶i ¸p dông c¸c biÖn ph¸p trõng ph¹t nghiªm
kh¾c ®èi víi hµnh vi chiÕm ®o¹t bÊt hîp ph¸p tÇu bay - hµnh vi ®îc thõa nhËn
lµ sù ph¹m téi.
C¸c quèc gia chø kh«ng ph¶i "c¸c c¬ quan thÈm quyÒn" lµ chñ thÓ cña
®iÒu íc quèc tÕ. Bëi vËy, nÕu mét quèc gia kh«ng dÉn ®é kÎ ph¹m téi th× quèc

151
gia ®ã cÇn ph¶i hµnh ®éng sao cho c¸c biÖn ph¸p trõng ph¹t nghiªm kh¾c ®îc
¸p dông víi kÎ ph¹m téi theo c¸c qui t¾c cña luËt quèc gia liªn quan ®Õn c¸c téi
ph¹m th«ng thêng bÊt kú kh¸c cã tÝnh chÊt nghiªm träng khi kh«ng cã c¸c qui
ph¹m riªng biÖt vÒ c¸c hµnh vi chiÕm ®o¹t bÊt hîp ph¸p tÇu bay. Trong trêng
hîp ngîc l¹i th× kÎ ph¹m téi ph¶i ®îc dÉn ®é.
Nguyªn t¾c giao nép b¾t buéc nh÷ng kÎ thùc hiÖn c¸c hµnh vi can thiÖp
bÊt hîp ph¸p vµo ho¹t ®éng cña hµng kh«ng d©n dông ®· kh«ng ®îc ghi nhËn ë
bÊt cø v¨n b¶n quèc tÕ nµo vÒ lÜnh vùc nµy ®· cã sù ¶nh hëng quan träng ®Õn
hiÖu qu¶ ®Êu tranh víi nh÷ng téi ph¹m nÆng cã tÝnh chÊt quèc tÕ nµy. Sù
ph¶n ®èi cña mét lo¹t quèc gia vÒ viÖc ®a nguyªn t¾c nµy vµo c¸c C«ng íc ®îc
gi¶i thÝch b»ng mong muèn ®îc tù do gi¶i quyÕt trêng hîp b¾t cãc tÇu bay khi
mu toan bao biÖn cho hµnh ®éng cña m×nh b»ng c¸c lý do mang s¾c th¸i chÝnh
trÞ.
Tuy vËy, quyÒn c tró chÝnh trÞ kh«ng t¬ng ®ång víi nh÷ng hµnh ®éng
cã chñ t©m t¹o ra sù ®e däa sinh m¹ng con ngêi vµ lý do ®ã kh«ng thÓ lµ sù
k×m h·m ®èi víi sù ph¸t triÓn trong t¬ng lai vÊn ®Ò dÉn ®é vµ trõng trÞ nh÷ng
kÎ mu h¹i an toµn cña vËn t¶i hµng kh«ng.
Thùc tiÔn trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y ®· biÕt ®Õn c¸c trêng hîp dÉn ®é
nh÷ng kÎ b¾t cãc tÇu bay - téi ph¹m nguy hiÓm vµ phæ biÕn nhÊt trong sè c¸c
hµnh vi can thiÖp bÊt hîp ph¸p vµo ho¹t ®éng cña hµng kh«ng d©n dông.
Ch¼ng h¹n, Iran vµo n¨m 1976 vµ PhÇn Lan vµo n¨m 1977 ®· dÉn ®é cho Liªn
X« nh÷ng kÎ ®· b¾t cãc tÇu bay cña Liªn X« ®Õn c¸c níc nµy.
§èi víi viÖc trõng ph¹t nh÷ng kÎ b¾t cãc tÇu bay th× trong nh÷ng n¨m gÇn
®©y nhiÒu níc ®· ¸p dông c¸c biÖn ph¸p ®Æc biÖt ®Ó ®èi phã víi lo¹i téi ph¹m
nµy. Ch¼ng h¹n, theo Bé LuËt h×nh sù cña Céng hßa Liªn bang Nga th× téi b¾t
cãc tµu bay bÞ ph¹t tï tõ 3 n¨m ®Õn 10 n¨m, cßn viÖc cìng ®o¹t hoÆc ®e däa c-

152
ìng ®o¹t tµu bay mµ g©y ra tai n¹n hoÆc c¸c hËu qu¶ nÆng nÒ kh¸c th× bÞ ph¹t
tõ ®Õn 15 n¨m hoÆc bÞ tö h×nh (§iÒu 213).
ë Ru-ma-ni, hµnh vi chiÕm ®o¹t bÊt hîp ph¸p tÇu bay bÞ ph¹t tï tõ 3 ®Õn
12 n¨m, cßn b¾t cãc tµu bay bÞ tï tõ 5 n¨m ®Õn 15 n¨m, trong trêng hîp g©y
chÕt ngêi th× bÞ tï tõ 15 n¨m ®Õn 20 n¨m hoÆc tö h×nh. Trong Bé LuËt h×nh
sù cña Nam T cã ®iÒu luËt vÒ mu h¹i tËp thÓ hµnh kh¸ch. Theo ®iÒu luËt nµy
th× xö ph¹t tï tõ 5 n¨m ®Õn 10 n¨m vµ tõ 3 n¨m ®Õn 20 n¨m trong trêng hîp cã
chÕt ngêi. LuËt Anhentina qui ®Þnh møc ph¹t tõ 3 n¨m ®Õn 15 n¨m vÒ téi b¾t
cãc tÇu bay hoÆc chiÕm ®o¹t bÊt hîp ph¸p tÇu bay. Austria - qui ®Þnh ph¹t tï tõ
10 ®Õn 20 n¨m hoÆc tï chung th©n. Hoa Kú - ph¹t 10 ngh×n ®« la hoÆc ph¹t tï
20 n¨m (cã thÓ ®Þnh hai h×nh ph¹t cïng mét lóc vµ trong trêng hîp ®Æc biÖt -
tö h×nh). Italy - ph¹t tï tõ 3 n¨m ®Õn 20 n¨m, NhËt B¶n - ph¹t tï tõ 7 n¨m ®Õn tö
h×nh, Mehico - ph¹t tï tõ 15 n¨m ®Õn 30 n¨m, CHLB §øc - ph¹t tï tõ 1 n¨m ®Õn
chung th©n, Thôy Sü -ph¹t tï ®Õn 10 n¨m.
LuËt cña Aus-tra-lia qui ®Þnh c¸c møc tï kh¸c nhau: tõ 7 n¨m ®Õn 20 n¨m
dùa vµo c¸c yÕu tè cÊu thµnh sù ph¹m téi kh¸c nhau vÒ can thiÖp bÊt hîp ph¸p
vµo ho¹t ®éng cña hµng kh«ng d©n dông.
Bé luËt h×nh sù cña níc CHXHCN ViÖt Nam quy ®Þnh ph¹t tï tõ 7 n¨m
®Õn 15 n¨m ®èi víi téi dïng vò lùc, ®e do¹ dïng vò lùc hoÆc c¸c thñ ®o¹n kh¸c
nh»m chiÕm ®o¹t tÇu bay. Ph¹m téi trong c¸c trêng hîp cã tæ chøc hoÆc sö dông
vò khÝ hay ph¬ng tiÖn nguy hiÓm hoÆc g©y th¬ng tÝch hay tæn h¹i søc khoÎ
cña ngêi kh¸c hoÆc t¸i ph¹m nguy hiÓm th× bÞ tï tõ 12 ®Õn 20 n¨m; Ph¹m téi
lµm chÕt ngêi hoÆc g©y hËu qu¶ ®Æc biÖt nghiªm träng th× bÞ ph¹t tï 20 n¨m,
tï chung th©n hoÆc tö h×nh. Ngêi ph¹m téi cßn bÞ qu¶n chÕ hoÆc cÊm c tró tõ
1 ®Õn 5 n¨m (§iÒu 221).
Trong quan hÖ quèc tÕ, chñ quyÒn quèc gia ®îc coi lµ quyÒn tèi cao vµ
bÊt kh¶ x©m ph¹m. §iÒu nµy dÉn ®Õn hÖ qu¶ lµ quyÒn lùc cña mét nhµ níc

153
chÊm døt t¹i biªn giíi cña níc ®ã. §©y lµ nguyªn t¾c c¬ b¶n trong ph¸p luËt quèc
tÕ. Bëi vËy, trong ph¸p luËt quèc tÕ nÕu mét ngêi ®ang bÞ t×nh nghi hoÆc
®ang bÞ tiÕn hµnh tè tông h×nh sù t¹i mét níc mµ trèn ra ngoµi biªn giíi quèc
gia th× níc ®ã kh«ng cã quyÒn tiÕn hµnh truy b¾t kÎ bá trèn ë l·nh thæ quèc gia
kh¸c. BiÖn ph¸p duy nhÊt mµ níc ®ã cã thÓ lùa chän lµ t×m kiÕm sù gióp ®ì
cña c¸c níc kh¸c ®Ó ®a kÎ bá trèn vÒ níc tiÕp tôc tiÕn hµnh tè tông h×nh sù.
Thñ tôc ®Æc biÖt mµ c¸c quèc gia thùc hiÖn ®Ó giao kÎ bá trèn tõ níc nµy sang
níc kh¸c ®îc gäi lµ “dÉn ®é” (extradition).
Theo quy ®Þnh t¹i kho¶n 7 §iÒu 2 LuËt Quèc tÞch ViÖt Nam th× “dÉn
®é lµ viÖc mét níc chuyÓn giao cho níc kh¸c ngêi cã hµnh vi ph¹m téi hoÆc bÞ
kÕt ¸n h×nh sù mµ b¶n ¸n ®· cã hiÖu lùc ph¸p luËt ®ang cã mÆt trªn l·nh thæ
cña níc m×nh ®Ó níc ®îc chuyÓn giao truy cøu tr¸ch nhiÖm h×nh sù hoÆc thi
hµnh h×nh ph¹t ®èi víi ngêi ®ã”.
Môc ®Ých cña dÉn ®é téiph¹m lµ ®a kÎ bá trèn trë vÒ nwocs nh»m ®iÒu
tra, truy tè, xÐt xö hoÆc thi hµnh h×nh ph¹t ®· tuyªn ®èi íi ®èi tîng bÞ t×nh nghi
ph¹m t«i hoÆc ®· bÞ kh¼ng ®Þnh ch¾c ch¾n ®· thùc hiÖn mét hµnh vi ph¹m
téi. Nh vËy, dÉn ®é téi ph¹m cho phÐp quèc gia cã chñ quyÒn thùc hiÖn quyÒn
trõng ph¹t cña m×nh ®èi víi kÎ ph¹m téi ngay c¶ khi kÎ ®ã trèn ra ngoµi biªn giíi
quèc gia.
DÉn ®é gi÷a hai níc chØ ®îc thùc hiÖn khi cã yªu cÇu dÉn ®é tõ mét níc.
NÕu níc së t¹i ph¸t hiÖn mét téi ph¹m h×nh sù tõ níc ngoµi lÈn trèn vµo níc
m×nh nhng kh«ng cã yªu cÇu dÉn ®é tõ níc kh¸c th× cã thÓ xÐt xö kÎ ph¹m téi
®ã (nÕu ph¸p luËt níc ®ã cho phÐp) hoÆc ¸p dông biÖn ph¸p trôc xuÊt ®èi t-
îng. Níc mµ ngêi ph¹m téi mang quèc tÞch, níc n¬i hµnh vi ph¹m téi x¶y ra, n¬i
téi ph¹m hoµn thµnh hoÆc níc cã quyÒn lîi bÞ x©m ph¹m ®Òu cã quyÒn yªu
cÇu dÉn ®é nhng yªu Çu ®ã ®îc chÊp nhËn hay kh«ng lµ phô thuéc vµo quyÕt
®Þnh cña níc ®îc yªu cÇu dÉn ®é.

154
 DÉn ®é téi ph¹m thêng dùa trªn hai c¬ së. Thø nhÊt lµ quan hÖ th©n
thienÑ quèc tÕ (dÉn ®é téi ph¹m gi÷a hai níc kh«ng cã hiÖp ®Þnh dÉn ®é thêng
dùa trªn c¬ së nµy). Thø hai lµ c¸c ®iÒu íc quèc tÕ vÒ dÉn ®é téi ph¹m (song
ph¬ng hoÆc ®a ph¬ng). Th«ng thêng c¸c lo¹i téi ph¹m h×nh sù kh«ng cã tÝnh
chÊt chÝnh trÞ, t«n gi¸o vv...vµ c¸c téi ¸c chèng loµi ngêi míi ®îc chÊp nhËn
dÉn ®é.
ViÖc dÉn ®é téi ph¹m ph¶i phï hîp víi ph¸p luËt vµ th«ng lÖ quèc tÕ quèc
tÕ, phï hîp víi nh÷ng nguyªn t¾c c¬ b¶n cña dÉn ®é téi ph¹m. §ã lµ c¸c nguyªn
t¾c: chñ quyÒn quèc gia, nguyªn t¾c cã ®i cã l¹i, nguyene t¾c téi ph¹m kÐp vµ
nguyªn t¾c quèc tÞch.
 Nguyªn t¾c chñ quyÒn quèc gia lµ nguyªn t¾c c¬ b¶n cña ph¸p luËt
quèc tÕ còng nh dÉn ®é téi ph¹m. Trªn c¬ së cña nguyªn t¾c c¬ b¶n
nµy, khi nhËn ®îc yªu cÇu dÉn ®é, níc nhËn ®îc yªu cÇu cã quyÒn
chÊp nhËn hay tõ chèi dÉn ®é ®èi tîng mµ níc kh¸c ®Ò nghÞ.
§Ó xem xÐt chÊp nhËn dÉn ®é hay kh«ng, quèc gia ®îc yªu cÇu c¨n cø
vµo ph¸p luËt vÒ dÉn ®é téi ph¹m cña m×nh hoÆc nh÷ng ®iÒu íc quèc tÕ mµ
m×nh ký kÕt hoÆc quan hÖ th©n thiÖn gi÷a hai quèc gia.
Kh¼ng ®Þnh chñ quyÒn cña m×nh, quèc gia ®îc yªu cÇu cã thÓ tõ chèi
dÉn ®é ngêi bá trèn lµ c«ng d©n cña m×nh hoÆc nh÷ng téi ph¹m x©m h¹i tíi
quyÒn lîi, an ninh hoÆc chñ quyÒn cña m×nh.
 Nguyªn t¾c cã ®i cã l¹i lµ mét trong c¸c nguyªn t¾c cña ph¸p luËt quèc
tÕ. Trong quan hÖ quèc tÕ, mét níc sÏ ®èi xö víi níc kh¸c t¬ng xøng
víi sù ®èi xö cña níc ®ã ®èi víi m×nh. Trong dÉn ®é téi ph¹m, nguyªn
t¾c nµy thÓ hiÖn ë viÖc níc ®îc yªu cÇu dÉn ®é sÏ chÊp nhËn yªu
cÇu dÉn ®é víi sù ®¶m b¶o r»ng níc cã yªu cÇu gióp ®ì còng sÏ chÊp
nhËn vµ thùc hiÖn mét yªu cÇu nh vËy cña níc ®îc yªu cÇu trong t¬ng
lai

155
 Trong thùc tiÔn quèc tÕ ®· ph¸t sinh xung ®ét ph¸p luËt vÒ dÉn ®é téi
ph¹m v× theo hÖ thèng luËt ch©u ¢u lôc ®Þa th× nguyªn t¾c cã ®i cã l¹i ®îc coi
lµ mét c¬ së cña dÉn ®é téi ph¹m cßn theo hÖ thèng luËt Anh-Mü th× yªu cÇu
dÉn ®é téi ph¹m chØ ®îc chÊp nhËn khi ®· cã ®iÒu íc quèc tÕ quy ®Þnh. §iÒu
nµy dÉn ®Õn hËu qu¶ nghiªm träng lµ t¹o kÏ hë trong hîp t¸c quãc tÕ vÒ dÉn ®é
téi ph¹m vµ téi ph¹m cã thÓ lîi dông ®iÒu nµy ®Ó lÈn tr¸nh ph¸p luËt.
Nh»m b¶o ®¶m sù phèi hîp cã hiÖu qu¶ vµ hiÖu lùc gi÷a c¸c níc trong
®Êu tranh chèng téi ph¹m quèc tÕ, c¸c níc ®· ¸p dông c¸c biÖn ph¸p linh ho¹t nh
söa ®æi luËt quèc gia ®Ó cho phÐp dÉn ®é hoÆc trõng trÞ kÎ ph¹m téi khi
kh«ng dÉn ®é.
 Nguyªn t¾c téi ph¹m kÐp ®îc thÓ hiÖn ë chç c¸c quèc gia sÏ tõ chèi
dÉn ®é nÕu theo luËt cña m×nh, hµnh vi cña ngêi bá trèn bÞ yªu cÇu
dÉn ®é kh«ng bÞ coi lµ hµnh vi ph¹m téi.
HÇu hÕt c¸c níc ®Òu ¸p dông nguyªn t¾c téi ph¹m kÐp trong dÉn ®é téi
ph¹m.
Kh¸i niÖm “téi ph¹m kÐp” ®îc dïng ®Ó chØ nh÷ng téi ph¹m cã kh¶ n¨ng
bÞ xÐt xö ë c¶ hai níc: níc yªu cÇu vµ níc ®îc yªu cÇu dÉn ®é téi ph¹m. Cã
nghÜa lµ mét hµnh vi ph¹m téi ®îc coi lµ téi ph¹m kÐp khi luËt cña níc yªu cÇu
vµ níc ®îc yªu cÇu ®Òu quy ®Þnh ®ã lµ hµnh vi ph¹m téi.
Nguyªn t¾c téi ph¹m kÐp còng ®ßi hái “sù trõng ph¹t kÐp”. §iÒu nµy cã ý
nghÜa lµ ë níc ®îc yªu cÇu dÉn ®é téi ph¹m, tr¸ch nhiÖm h×nh sù cña ngêi bÞ
yªu cÇu dÉn ®é tån t¹i vµ hµnh vi ph¹m téi cña ®èi tîng còng cã thÓ bÞ truy cøu
tr¸ch nhiÖm h×nh sù ë níc ®îc yªu cÇu. §Ó tr¸nh ®iÒu nµy, c¸c ®iÒu íc quèc tÕ
vµ luËt quèc gia vÒ dÉn ®é téi ph¹m ®Òu quy ®Þnh: sÏ tõ chèi dÉn ®é nÕu
hµnh vi ph¹m téi ®îc nªu trong yªu cÇu dÉn ®é ®· bÞ xÐt xö hoÆc ®ang trong
bÊt cø qu¸ tr×nh tè tông h×nh sù nµo ë níc ®îc yªu cÇu dÉn ®é hoÆc ë níc thø
ba.

156
  Nguyªn t¾c quèc tÞch thÓ hiÖn ë chç: c¸c níc tõ chèi dÉn ®é c«ng
d©n cña níc m×nh. HÇu hÕt luËt quèc gia vµ c¸c ®iÒu íc quèc tÕ vÒ
dÉn ®é téi ph¹m ®Òu quy ®Þnh ®©y lµ mét trong c¸c c¬ së ®Ó tõ
chèi dÉn ®é.
C¸c níc ¸p dông nguyªn t¾c nµy dù trªn c¬ së: quyÒn lùc cña nhµ níc ®èi
víi c«ng d©n cña m×nh kh«ng cã giíi h¹n vÒ kh«ng gian vµ thêi gian. Quèc gia
b¶o hé quyÒn lîi cho c«ng d©n cña m×nh ngay c¶ khi hä ®ang ë níc ngoµi còng
nh cã quyÒn trõng ph¹t ®èi víi nh÷ng hµnh vi ph¹m téi mµ hä g©y ra ë níc
ngoµi.

Tuy nhiªn, còng ph¸t sinh xung ®ét ph¸p luËt khi ¸p dông nguyªn t¾c nµy
v× c¸c níc theo hÖ thèng luËt ch©u ¢u lôc ®Þa thõa nhËn nguyªn t¾c nµy cßn
c¸c níc theo hÖ thèng luËt Anh-Mü thêng kh«ng ¸p dông nguyª t¾c nµy.

III. x©y dùng c¬ chÕ tiÕp tôc ®Êu tranh víi c¸c hµnh vi can thiÖp bÊt hîp ph¸p
vµo ho¹t ®éng cña hµng kh«ng d©n dông.

Tõ lóc so¹n th¶o C«ng íc La-hay, trong khu«n khæ ICAO ®· cã sù th¶o
luËn tÝch cùc vÒ ý kiÕn thùc hiÖn "c¸c hµnh ®éng chung" (trõng ph¹t) chèng l¹i
c¸c quèc gia kh«ng ¸p dông c¸c biÖn ph¸p cÇn thiÕt ®Êu tranh víi c¸c hµnh vi
tÊn c«ng tÇu bay.
TiÕp ®ã, ngµy 19/6/1972 Héi ®ång ICAO ®· th«ng qua NghÞ quyÕt qui
®Þnh r»ng, "nh÷ng hµnh ®éng chung" nh vËy cã thÓ ®îc thùc hiÖn riªng biÖt
"trong khu«n khæ ICAO". Bèn quèc gia Xcandianav¬ (§an M¹ch, PhÇn Lan, Na
Uy vµ Thôy §iÓn) ®· chuÈn bÞ dù th¶o C«ng íc qui ®Þnh quyÒn cña Héi ®ång
còng nh cña Héi nghÞ c¸c quèc gia tham gia C«ng íc víi ý ®Þnh khuyÕn c¸o
"quèc gia vi ph¹m" ¸p dông c¸c biÖn ph¸p thÝch ®¸ng "®Ó chÊn chØnh t×nh
h×nh". Héi ®ång ICAO còng ®îc ghi nhËn quyÒn thµnh lËp ban chuyªn viªn vÒ
®iÒu tra c¸c sù kiÖn ®Ó chøng minh quèc gia nµy hay quèc gia kia vi ph¹m c¸c
157
qui t¾c t¬ng øng cña luËt quèc tÕ liªn quan ®Õn c¸c hµnh vi can thiÖp bÊt hîp
ph¸p.
B¶n dù th¶o ®ã ®· ®îc c¸c quèc gia Xcandianav¬ ®a ra th¶o luËn t¹i Héi
nghÞ ngo¹i giao tæ chøc t¹i Roma vµo th¸ng 8,9/1973. Nh×n chung, b¶n dù th¶o
cña c¸c níc Xcandinav¬ xuÊt ph¸t tõ chç: ph¹m vi hiÖu lùc cña c«ng íc do c¸c bªn
ký kÕt c«ng íc qui ®Þnh vµ C«ng íc chØ ®îc ¸p dông víi c¸c quèc gia thø ba
®ång ý cho ban chuyªn viªn xem xÐt c¸c hµnh ®éng cña m×nh. Do ®ã, Héi luËt
quèc tÕ ®· ®a ra ý kiÕn r»ng, dÜ nhiªn cã thÓ so¹n th¶o c«ng íc ®a ph¬ng qui
®Þnh ¸p dông c¸c h×nh ph¹t chèng l¹i mét quèc gia bÊt kú-tham gia c«ng íc nµy
kh«ng thùc hiÖn c¸c C«ng íc To-ky-o, La-hay vµ Mon-re-an. Tuy vËy, vÊn ®Ò
c¬ b¶n lµ c¸c quèc gia chÊp thuËn c«ng íc nh vËy cha ch¾c ®· lµ c¸c ®èi tîng
cña c¸c h×nh ph¹t dù tÝnh, cßn c¸c quèc gia mµ c«ng íc nµy nh»m vµo ch¾c lµ
sÏ kh«ng th«ng qua c«ng íc nh vËy. Thùc sù nÕu hµng kh«ng d©n dông cña mét
quèc gia nµo ®ã kh«ng bÞ thiÖt h¹i ®Æc biÖt v× c¸c hµnh vi can thiÖp bÊt hîp
ph¸p th× Ýt cã lý do thóc ®Èy quèc gia nµy tham gia c«ng íc t¬ng tù. Ngoµi ra,
®a sè c¸c tranh c·i gi÷a c¸c quèc gia liªn quan ®Õn c¸c hµnh vi chèng l¹i ho¹t
®éng b×nh thêng cña hµng kh«ng d©n dông chñ yÕu lµ ph¸t sinh tõ c¸c yÕu tè
chÝnh trÞ. Tuy nhiªn, theo C«ng íc Chi-ca-go, Héi ®ång kh«ng cã thÈm quyÒn
th«ng qua quyÕt ®Þnh vÒ "c¸c hµnh ®éng chung" nãi chung vµ vÒ c¸c vÊn ®Ò
chÝnh trÞ nãi riªng.
VÊn ®Ò vÒ kh¶ n¨ng "hµnh ®éng chung" nh»m chèng c¸c quèc gia liªn
quan chÆt chÏ víi vÊn ®Ò tr¸ch nhiÖm chung cña c¸c quèc gia vÒ sù vi ph¹m c¸c
cam kÕt quèc tÕ ®· ®îc chÊp thuËn hoÆc vi ph¹m c¸c nguyªn t¾c ®îc thõa
nhËn chung cña luËt quèc tÕ. §Æc biÖt quan träng ë ®©y lµ vÊn ®Ò c¬ chÕ
hµnh ®éng chung chØ nh»m chèng c¸c quèc gia tríc ®©y ®· ®ång ý thµnh lËp
c¬ chÕ nh vËy hay c¬ chÕ ®ã còng nh»m chèng l¹i c¸c quèc gia kh«ng cã sù
cam kÕt ph¸p lý nµo trong viÖc tham gia vµo ho¹t ®éng cña c¬ chÕ ®ã.

158
 Theo ý kiÕn cña HiÖp héi luËt quèc tÕ th× cÇn ph¶i b¸c bá ph¬ng ¸n trªn
®©y do tèi thiÓu còng cã hai nguyªn nh©n c¬ b¶n. Thø nhÊt, mét quèc gia sÏ
kh«ng bÞ rµng buéc bëi c¸c cam kÕt theo c¸c C«ng íc To-ky-o, La-hay, Mon-re-
an hoÆc mét c«ng íc dù tÝnh vÒ trõng ph¹t nÕu quèc gia nµy kh«ng ký kÕt c¸c
C«ng íc ®ã. Thø hai, kh«ng cã sù ®ång ý cña mét quèc gia t¬ng øng ®èi víi
quyÒn tµi ph¸n cña c¬ quan th«ng qua quyÕt ®Þnh th× kh«ng thÓ ®a ra mét
quyÕt ®Þnh cã hiÖu lùc b¾t buéc ®èi víi quèc gia ®ã vÒ viÖc quèc gia nµy vi
ph¹m c¸c cam kÕt quèc tÕ.
C¸c yÕu tè nãi trªn tiÒn ®Þnh sù thÊt b¹i cña nh÷ng ngêi t¸n thµnh ký
c«ng íc cã c¸c qui t¾c bÊt kú nµo ®ã vÒ "nh÷ng hµnh ®éng chung" t¹i Héi nghÞ
Rome. Tuy vËy, vÊn ®Ò vÒ "nh÷ng hµnh ®éng chung" kh«ng thÓ ®îc coi lµ
bÞ lo¹i khái ch¬ng tr×nh nghÞ sù.
Trong khu«n khæ ICAO còng ®· xem xÐt ®Ò nghÞ vÒ bæ sung C«ng íc
Chi-ca-go b»ng c¸c ®iÒu luËt vµ c¸c qui t¾c cho phÐp giao cho c¸c quèc gia
thµnh viªn ICAO c¸c cam kÕt kh«ng chØ ®¶m b¶o "an toµn kü thuËt" cho hµng
kh«ng d©n dông quèc tÕ mµ cßn ®Êu tranh víi c¸c hµnh vi can thiÖp bÊt hîp
ph¸p. §ång thêi, vÊn ®Ò bæ sung C«ng íc Chi-ca-go trong lÜnh vùc nµy ®îc ph¸t
triÓn theo ba híng.
C¸ch gi¶i quyÕt thø nhÊt dùa vµo sù cÇn thiÕt dµnh cho Héi ®ång ICAO
hoÆc c¬ quan bÊt kú nµo ®ã quyÒn ®a ra quyÕt ®Þnh vÒ ¸p dông c¸c h×nh
ph¹t t¬ng øng do viÖc c¸c quèc gia kh«ng tu©n thñ c¸c cam kÕt theo c¸c C«ng íc
To-ky-o, La-hay vµ Mon-re-an hoÆc c¸c cam kÕt quèc tÕ kh¸c trong lÜnh vùc
nµy. §ång thêi còng víi ngô ý r»ng, quyÕt ®Þnh vµ c¸c h×nh ph¹t nh thÕ cã thÓ
®îc thùc hiÖn "trong khu«n khæ ICAO", nghÜa lµ kh«ng thÓ ®i xa h¬n viÖc
®a ra c¸c khuyÕn c¸o hoÆc t¹m thêi ®×nh chØ mét sè quyÒn cña c¸c quèc gia
thµnh viªn ICAO.

159
 C«ng íc Chi-ca-go qui ®Þnh mét lo¹t biÖn ph¸p mµ ICAO cã thÓ ¸p dông
trong trêng hîp vi ph¹m C«ng íc Chi-ca-go. Theo §iÒu 55, ®iÓm e) th× Héi ®ång
cã thÓ ®iÒu tra mét t×nh huèng nµo ®ã cã thÓ lµm ph¸t sinh c¸c trë ng¹i cÇn
lo¹i trõ ®èi víi sù ph¸t triÓn hµng kh«ng d©n dông quèc tÕ theo yªu cÇu cña mét
quèc gia thµnh viªn ICAO bÊt kú vµ sau khi ®iÒu tra sÏ th«ng qua b¸o c¸o theo ý
kiÕn cña Héi ®ång. Theo §iÒu 54, ®iÓm n) th× Héi ®ång cã nhiÖm vô xem
xÐt bÊt cø vÊn ®Ò nµo ®Ò cËp ®Õn C«ng íc mµ mét quèc gia ký kÕt bÊt kú
nµo ®ã ®a ra tríc Héi ®ång.
H¬n thÕ, theo §iÒu 50 Héi ®ång cã quyÒn th«ng b¸o cho c¸c quèc gia
thµnh viªn ICAO vÒ c¸c trêng hîp vi ph¹m C«ng íc Chi-ca-go còng nh vÒ viÖc
kh«ng thùc hiÖn c¸c khuyÕn c¸o hoÆc quyÕt ®Þnh cña Héi ®ång, th«ng b¸o
cho §¹i héi ®ång ICAO vÒ sù vi ph¹m C«ng íc khi mét trong c¸c quèc gia ký kÕt
®· kh«ng ¸p dông c¸c biÖn ph¸p thÝch ®¸ng trong kho¶ng thêi gian hîp lý sau
khi quèc gia nµy ®· ®îc th«ng b¸o vÒ sù vi ph¹m ®ã.
Trong trêng hîp ph¸t sinh tranh chÊp, §iÒu 87 vµ 88 cña C«ng íc Chi-ca-
go qui ®Þnh viÖc trõng ph¹t c¸c h·ng hµng kh«ng hoÆc c¸c quèc gia ký kÕt v×
kh«ng thùc hiÖn quyÕt ®Þnh cuèi cïng ®· ®îc th«ng qua theo Ch¬ng XVIII cña
C«ng íc vÒ gi¶i quyÕt tranh chÊp.
Tuy vËy, c¸c qui t¾c nªu trªn vÒ c¸c tranh chÊp vµ t×nh huèng liªn quan
®Õn viÖc vi ph¹m C«ng íc Chi-ca-go kh«ng cho c¬ së ®Ó coi r»ng, c¸c quèc gia
thµnh viªn ICAO bÞ rµng buéc bëi cam kÕt theo C«ng íc Chi-ca-go ®¶m b¶o an
toµn cho hµng kh«ng d©n dông tr¸nh khái c¸c hµnh vi can thiÖp bÊt hîp ph¸p.
T¹i kú häp ®Æc biÖt lÇn thø 20 cña §¹i héi ®ång ICAO tæ chøc t¹i Rome
n¨m 1973, ®Ò nghÞ vÒ trao cho Héi ®ång ICAO c¸c quyÒn h¹n nh vËy ®·
kh«ng ®îc ñng hé.
C¸ch gi¶i quyÕt thø hai liªn quan ®Õn viÖc sö dông tèi ®a C«ng íc Chi-
ca-go vµ c¬ cÊu hiÖn nay cña ICAO. §ång thêi víi hµm ý b¶o ®¶m "sù tin cËy

160
vµo hµng kh«ng d©n dông quèc tÕ" b»ng c¸c ph¬ng thøc kh¸c nhau. Mét trong
c¸c ph¬ng thøc nµy ®Ò cËp viÖc ®èi xö víi c¸c tÇu bay bÞ b¾t cãc, cìng ®o¹t,
®èi xö víi tæ bay cña c¸c tÇu bay nµy, víi hµnh kh¸ch vµ hµng hãa nh trong tr-
êng hîp tÇu bay bÞ tai n¹n.
§iÒu 25 cña C«ng íc Chi-ca-go víi tiªu ®Ò "tÇu bay bÞ tai n¹n" buéc mçi
quèc gia thµnh viªn ICAO dµnh c¸c biÖn ph¸p gióp ®ì cho c¸c tÇu bay bÞ n¹n
l·nh thæ cña m×nh khi quèc gia nµy coi viÖc ¸p dông c¸c biÖn ph¸p nh thÕ lµ
hîp lý vÒ mÆt thùc tÕ. §iÒu 25 còng trao cho ICAO quyÒn thêng xuyªn
"khuyÕn c¸o" c¸c thµnh viªn cña m×nh thùc hiÖn "c¸c biÖn ph¸p tháa thuËn",
tuy vËy c¸c biÖn ph¸p nh thÕ chØ liªn quan ®Õn viÖc t×m kiÕm tÇu bay bÞ
mÊt tÝch.
TÝnh ®Õn c¸c khã kh¨n liªn quan ®Õn viÖc söa ®æi C«ng íc, ch¼ng h¹n
söa ®æi §iÒu 25, Héi ®ång ICAO ®· so¹n th¶o vµ göi cho c¸c quèc gia thµnh
viªn c¸c tiªu chuÈn mÉu vµ c¸c khuyÕn c¸o qui ®Þnh viÖc ®a c¸c qui ®Þnh bæ
sung vµo mét lo¹t Phô lôc quan träng cña C«ng íc Chi-ca-go. C¸c bæ sung ®ã nãi
vÒ b¶n th©n tÇu bay (dµnh s©n bay h¹ c¸nh tèt h¬n so víi s©n bay dµnh cho c¸c
tµu bay kh¸c, thñ tôc h¹ c¸nh, qui ®Þnh tÇn sè v« tuyÕn ®Æc biÖt ®Ó liªn l¹c
trong trêng hîp tÇu bay bÞ chiÕm ®o¹t bÊt hîp ph¸p vµ c¸c vÊn ®Ò kh¸c) còng
nh nãi vÒ viÖc phôc vô mÆt ®Êt (soi X-quang hµnh lý cña hµnh kh¸ch, sö dông
thiÕt bÞ ®Æc biÖt, kÕ ho¹ch hãa c¶ng hµng kh«ng, qui ®Þnh mét sè thñ tôc khi
kiÓm tra hµnh lý vv...).
Trong khu«n khæ ICAO còng ®· ®a ra ®Ò nghÞ th«ng qua nghÞ ®Þnh
th cña C«ng íc La-hay vÒ qui ®Þnh "quyÒn tµi ph¸n tèt h¬n" cña quèc gia ®¨ng
ký tÇu bay nh»m b¶o vÖ lîi Ých vµ quyÒn cña quèc gia ®¨ng ký.
Liªn X« lµ quèc gia t¸n thµnh mét c¸ch nhÊt qu¸n viÖc bæ sung c¸c qui
t¾c cña C«ng íc La-hay ë phÇn nãi vÒ dÉn ®é kÎ ph¹m téi. Trong thêi gian tiÕn
hµnh Héi nghÞ La-hay, ®oµn Liªn X« ®· ®Ò nghÞ qui ®Þnh t¹i §iÒu 7 cña

161
C«ng íc nghÜa vô cña quèc gia tham gia C«ng íc chuyÓn giao vô viÖc vÒ b¾t
cãc tÇu bay cho c¬ quan thÈm quyÒn cña m×nh ®Ó truy có h×nh sù chØ trong
trêng hîp nÕu quèc gia ®¨ng ký tÇu bay tuyªn bè tõ chèi thùc hiÖn quyÒn tµi
ph¸n cña m×nh. V× ®Ò nghÞ nµy kh«ng ®îc chÊp thuËn nªn Liªn X« ®· ®Ò
nghÞ th«ng qua mét nghÞ ®Þnh th ®Æc biÖt cña C«ng íc La-hay vÒ vÊn ®Ò
nµy.
Dù th¶o nghÞ ®Þnh th cña Liªn X« ®îc ®a ra t¹i kú häp cña tiÓu ban thuéc
ñy ban ph¸p lý ICAO vµo n¨m 1972 vµ t¹i kú häp cña ñy ban ph¸p lý ICAO vµo
n¨m 1973 qui ®Þnh viÖc dÉn ®é b¾t buéc kÎ ph¹m téi cho quèc gia ®¨ng ký tÇu
bay trõ trêng hîp khi kÎ ph¹m téi lµ c«ng d©n cña quèc gia mµ kÎ ph¹m téi nµy
®ang ë l·nh thæ cña quèc gia ®ã.
NghÞ ®Þnh th cña Liªn X« ®· ®îc söa l¹i ®«i chót vµ ®· ®îc ®a ra xem
xÐt t¹i Héi nghÞ quèc tÕ vÒ luËt hµng kh«ng tæ chøc t¹i Rome. NghÞ ®Þnh th t-
¬ng tù cña C«ng íc Mon-re-an còng ®· ®îc ®Ò nghÞ th«ng qua.
T¹i kú häp lÇn thø 22 cña §¹i héi ®ång ICAO vµo th¸ng 9-10/1977, Liªn
X« l¹i ®a ra ®Ò nghÞ t¨ng cêng c¸c biÖn ph¸p ®Æc biÖt theo tinh thÇn cña c¸c
®Ò nghÞ ®a ra tríc ®©y. MÆc dï §¹i héi ®ång ®· th«ng qua mét NghÞ quyÕt
mÒm dÎo h¬n, song s¸ng kiÕn cña Liªn X« ®· nhËn ®îc sù ñng hé cña mét lo¹t
quèc gia.
ViÖc tÊt c¶ c¸c quèc gia thõa nhËn hµnh vi b¾t cãc tÇu bay lµ ph¹m téi
h×nh sù cã tÝnh chÊt quèc tÕ sÏ t¹o ®iÒu kiÖn cho sù h×nh thµnh c¸ch gi¶i
quyÕt tèi u vÒ vÊn ®Ò nµy v× nh÷ng hµnh vi ph¹m téi nh thÕ ®Èy cuéc sèng
cña nhiÒu ngêi vµo vßng nguy hiÓm kh«ng t¬ng hîp víi c¸c nguyªn t¾c ®îc lÊy
lµ c¬ së ®Ó cho phÐp c tró chÝnh trÞ.

162