"≥·Z™êû~ü HÍO„ÔQãπ... ™ÈxÜ«∂ HÍO„ÔQãπ...

Ô~O_»∂ JqhuH˜ „Ѩu~°∂áêÖË 1

qѨ`«∞ÎÅÖ’ ã¨~°fiO HÀÖ’Ê~Ú# Ô~·`«#flʼnõΩ "≥ÚO_çKÕ~Ú J#fl^•`«Å‰õΩ JO_»QÍ K«O„^Œ#fl

Ô~·`«∞HÀã¨O K«O„^Œ#fl x~°=kèHõ nHí∆ K«O„^Œ#fl nHí∆ ÉèíQÆflO Kտ㠄Ѩܫ∞`«flOÖ’ „ѨÉèí∞`«fiO

=∞Ç≤Ïà◊ÅÃÑ· J~åK«HõO =ÚkQ˘O_»Ö’ #~°"Õ∞^èŒO

™ÈO¿Ñ@, HÍHõ~åѨe¡Ö’ ^Œ=∞#HÍO_» QÆOQÆ=~°OÖ’ J=∂#∞+¨O

 =ÚO^Œ∞=∂@
'' Wk huH˜-JqhuH˜, ^èŒ~å‡xH˜-J^èŒ~å‡xH˜ =∞^茺 [iˆQ áÈ~å@O——
HÍO„ÔQãπ áêsì U_Õà◊§ áêÅ#Ö’ ~åROÖ’
KÀ@∞ KÕã¨∞‰õΩ#fl Ѩi}Ï=∂Å∞ qA˝Öˇ·# „Ѩ[Å#∞
P"Õ^Œ#‰õΩ, PO^Àà◊#‰õΩ QÆ∞iKÕâß~Ú. „ѨÉèí∞`«fi
=º=ã¨÷Å∞ Jã¨Î=ºã¨ÎOQÍ =∂i ~å„+¨ìO J^èÀQÆu áêÅ∞
HÍ=_»O „Ѩu XHõ¯ih Hõez"Õã≤Ok. "≥·Ü«∞ãπ
Ǩ Ï Ü« ∂ OÖ’ JqhuѨ ~ ° ∞ Å∞ Wëêì ~ å[ºOQÍ
^ÀK«∞HÀQÍ, `«~°∞"å`« =ÚYº=∞O„`«∞Å∞ Jã¨=∞~°ú`«‰õΩ
zǨÏflOQÍ =∂~å~°∞. Jqhu, Jã¨=∞~°ú∞Å áêÅ#Ö’
=º=ã¨÷Å∞ <åâ◊#"≥∞ÿ Jã¨Å∞ ~åROÖ’ „ѨÉèí∞`«fiO
LO^•? ÖË^•? J<Õ „Ѩâfl◊ `«Öuˇ OÎ k. ÃÑiy# „ѨÉ∞íè `«fi
P^•Ü«∂Å#∞ „Ѩ*Ï ã¨OˆH∆=∂xH˜ H͉õΩO_® =ºH˜ÎQÆ`«
„ѨÜ≥∂[<åňH qxÜ≥∂yOKå~°∞.
[ÅÜ«∞[˝O ^èŒ#Ü«∞[˝OQÍ =∂iOk. ~°∂. 60
"ÕÅ HÀ@∞¡ =ºÜ«∞O KÕã≤<å XHõ¯ ZHõ~åxH˜‰õÄ_®
J^Œ#OQÍ ™êQÆ∞h~°∞ JO^ŒÖË^Œ∞. qѨ`«∞ÎÅÖ’ ÉÏkè`«
Ô ~ · ` åOQÍxfl P^Œ ∞ HÀ=_» O Ö’ Ѷ ¨ ∞ ’~° O QÍ
qѶ¨Å=∞Ü«∂º~°∞. Hõh㨠=∞^ŒÌ`«∞ ^èŒ~° ÅaèOK«Hõ ã¨QÆO
^è~Œ Hˆ° ^è•#ºO J=Ú‡HÀ"åeû# ^Œ∞~°=ã¨.÷ áê=ÖÏ =_ô¤
Ѩ^HŒä Oõ XHõ „ѨÇϨ ã¨#O. W"åfieûOk ~°∂.1700 HÀ@∞¡
J~Ú`Õ WzÛOk ~°∂.150 HÀ@∞¡. Ô~·`«∞Å∞, <Õ`«
HÍi‡‰õΩÅ∞, =∞Ç≤Ïà◊Å∞ P`«‡Ç¨Ï`«ºÅ‰õΩ áêÅÊ_»∞`«∞<åfl
„ѨÉèí∞`«fiOÖ’ K«Å#OÖË^Œ∞. ã¨O㨯~°}Å`À Ѩ\ ˜+¨ìO
KÕã≤# q^Œ∞º`ü ~°OQÍxfl xsfi~°ºO KÕâß~°∞. ѨOÑ≤}©
ã¨Oã¨÷Å#∞ JѨCÅ TaÖ’ kOKå~°∞.
U_Õà◊§Ö’ 19 ™ê~°∞¡ ÃÑ„\’^èŒ~°Å∞ ÃÑOKå~°∞.
x`åº=ã¨~åÅ ^è~Œ Å° xÜ«∞O„`«}ÃÑ· J^Œ∞ѨÙÖË^∞Œ . Zã‘û,
Zã‘ ì , cã‘ , "≥ ∞ ÿ < åiì 㨠O ˆ H ∆ = ∂xfl ^•~° ∞ }OQÍ
^≥|ƒfâß~°∞. KÕ<Õ`« ~°OQÆO K«uH˜ÅѨ_çOk. Ƕ‘A
s~ÚO|~üû"≥∞O\ò, LѨHÍ~°"Õ`«<åÅ∞, "≥∞ãπKèås˚Å∞,
=∞^蕺ǨÏfl Éè’[# Ѩ^äŒHÍʼnõΩ "ÕÅ HÀ@¡ |HÍ~ÚÅ∞
K≥e¡OK«‰õΩO_® q^•º~°∞úÅ Éèíq+¨º`ü`À P_»∞‰õΩ<åfl~°∞.
„Ѩ*Ï~ÀQͺxfl Ѩ_»ˆH~ÚOKå~°∞. PÅ<åáêÅ<å ÖËHõ
„áê^äqŒ ∞Hõ P~ÀQƺHˆ O„^•Å∞ =¸`«Ñ_¨ ®¤~Ú. P^•Ü«∞O
HÀã¨O =∞^ŒºO q¢HÜ õ ∂« Å∞ „áÈ`«ûÇ≤ÏOz „Ѩ*Ï~ÀQͺxfl
^≥|ƒfâß~°∞. Láêkè Ǩg∞ Ѩ^äŒHõO x^èŒ∞Å∞ ™⁄O`«
„ѨÜ≥∂[<åʼnõΩ "å_»∞‰õΩx ^Œ∞ifixÜ≥∂QÆO KÕâß~°∞.
"≥∞ÿ¢HÀÃѶ·<å<£û ã¨Oã¨÷Å#∞ „áÈ`«ûÇ≤ÏOz =∞Ç≤ÏàÏ
ã¨OѶ¨∂Å#∞ JѨCÅáêÅ∞ KÕâß~°∞, "åi Lã¨∞~°∞
áÈã¨∞‰õΩ<åfl~∞° . ~Ô Ö· fiË |_≥\˚ òÖ’, #n*ÖÏŠѨOÑ≤}Ö© ’
~å¢ëêì x H˜ f„= J<åºÜ« ∞ O [iyOk. qѨ ` « ∞ Î
™êÜ«∞OÖ’, Jaè=$kú Ѩ^HŒä ÍʼnõΩ x^è∞Œ Å Hˆ \Ï~ÚOѨÙÖ’
ˆHO„^Œ „ѨÉèí∞`«fiO ~å¢ëêìxfl x~°¡Hí∆ ºO KÕã≤Ok.
Jqhu ‰õ Ω OÉè í H À}ÏÅÖ’ ˆ H O„^Œ , ~åR
„ѨÉèí∞`åfiÅ∞ XHõ^•x<˘Hõ\ ˜ q∞OzáÈÜ«∂~Ú. 2r
ÃãÊ¢Hõì"£∞, Zãπ-ÉϺO_£, HÍ=∞<£"≥ÖòÎ, SÑ‘ZÖò, P^Œ~°≈
™⁄Ãã·\ ©, aÜ«∞ºO ZQÆ∞=∞`«∞Å∞, K«ÔH¯~° kQÆ∞=∞`«∞Å
‰õΩOÉèíHÀ}ÏÅ`À ^Õâ◊ „Ѩu+¨ì#∞ kQÆ*Ï~åÛ~°∞. ~åRO
"≥·Ü«∞ãπ ǨÏÜ«∂OÖ’ ~°∂. ÅHí∆ HÀ@¡ Jqhu`À
J„Ѩk+¨ì áêÖˇ·Ok. "ÕÅ HÀ@¡ qÅ∞"≥·# Yx[ ã¨OѨ^Œ
^ÀÑ≤_ô, Éèí∂^ŒO^•Å∞, Ãã*òÅ J¢Hõ=∂Å∞, „áê*ˇ‰õΩìÅ
=Ú_»∞ѨÙÅ∞, ™⁄O`« HõOÃÑhÅÖ’ J¢H=õ ∞ ÃÑ@∞ì_∞» Å`À
áêÅ<å =º=ã¨#÷ ∞ Jqhu =∞Ü«∞O KÕâß~°∞. `«~∞° "å`«
=zÛ# Jã¨=∞~°ú =ÚYº=∞O„`«∞Å∞ ~å„ëêìxfl =∞iO`«
Jã¨Î=ºã¨ÎO KÕâß~°∞.
HÍO„ÔQãπ áêsì U_Õà◊§ áêÅ<å "≥·Ñ¶¨ÖϺÅ∞ D
ã¨OHõÅ#OÖ’ ~°OQÍÅ "åsQÍ ™È^•Ç¨Ï~°}OQÍ
q=iOKå=Ú. `≥Å∞QÆ∞^Õâ◊O áêÅ#Ö’ q[Ü«∂Å#∞,
áê~°^Œ~°≈Hõ`«#∞ áÈeÛ K«∂Ѩ_»O [iyOk. qA˝Öˇ·#
„Ѩ[Å∞ W~°∞ áêsìŠѨiáêÅ##∞ ÉËsA "Õã¨∞H˘x
ã¨~Ô #· x~°Ü‚ ∞« O fã¨∞HÀ"åeû# ã¨=∞Ü«∞O Pã¨#fl"∞≥ Oÿ k.
XHõ¯ Hí∆}O PÖ’zOK«O_ç. ã¨=Úz`« x~°‚Ü«∞O
fã¨∞HÀO_ç.
- `≥Å∞QÆ∞^Õâ◊Oáêsì
4 "≥·Z™êû~ü HÍO„ÔQãπ... ™ÈxÜ«∂ HÍO„ÔQãπ... Ô~O_»∂ JqhuH˜ „Ѩu~°∂áêÖË

WO^Œ∞Ö’...
t HÍO„ÔQãπ áêÅ#Ö’ PiúHõ ã≤÷u Jã¨Î=ºã¨ÎO .......3
- h\˜áê~°∞^ŒÅ ~°OQÆO Jqhu=∞Ü«∞O ............4
- =º=™êÜ«∞O zè<åflaè#flO ..........................5
- Lz`« q^Œ∞º`ü ZHõ¯_ç #∞Oz =zÛOk? ..........6
- K«∞Hõ¯Ö’¡ x`åº=ã¨~° =ã¨∞Î=ÙÅ ^èŒ~°Å∞ .............7
- ‰õΩO@∞Ѩ_ç# ã¨OˆH∆=∞O -
K«uH˜ÅѨ_ç# KÕ<Õ`« ~°OQÆO .......................8
- JO^Œx LѨHÍ~° "Õ`«<åÅ∞, É’^èŒ<å Ƕ‘AÅ∞ .....9
- =∞Ç≤Ïà◊ÅÃÑ· ^•_»∞Å∞-J`åºKå~åÅ∞ ........... 10
- "≥∞ÿ¢HÀÃѶ·<å<£û ã¨Oã¨÷Å PQÆ_®Å∞ ................ 10
- ~åROÖ’ U~°∞Öˇ· áê~°∞`«∞#fl =∞^ŒºO ............ 11
- #n[ÖÏŠѨOÑ≤}©Ö’ ~å„ëêìxH˜ J<åºÜ«∞O .... 12
t Jqhu=∞Ü«∞"≥∞ÿ# PO„^茄Ѩ^Õâò ................... 14
t ˆHO„^ŒOÖ’ ÉèÏs ‰õΩOÉèíHÀ}ÏÅ∞ ................ 15
"≥·Z™êû~ü HÍO„ÔQãπ... ™ÈxÜ«∂ HÍO„ÔQãπ... Ô~O_»∂ JqhuH˜ „Ѩu~°∂áêÖË
HÍO„ÔQãπ áêÅ#Ö’ Pi÷Hõã≤÷u Jã¨Î=ºã¨ÎO
2004Ö’ ~åROÖ’ JkèHÍ~°OÖ’H˜ =zÛ# HÍO„ÔQãπ
áêsì ~å„ëêìxfl J^èÀQÆu áêÅ∞*ËãO≤ k. =º=ã¨Å÷ #∞ xsfi~º° O
KÕã≤Ok. ~åROÖ’ „Ѩã¨∞Î`«O <≥ÅH˘#fl Jã¨Î=ºã¨÷, JxtÛ`«
Ѩiã≤÷`«∞ʼnõΩ HÍO„ÔQãπ áêsì q^è•<åÖË HÍ~°}O. Jqhux
„áÈ`«ûÇ≤ÏOz „Ѩ*Ï^è<Œ åxfl ^Œ∞ifixÜ≥∂QÆO KÕã≤ J~åK«HOõ QÍ
áêÅ# H˘#™êyOzOk.„ѨѨOK«"åºÑ¨ÎOQÍ =zÛ# Pi÷Hõ
|∂"£∞, `≥Å∞QÆ∞^Õâ◊O Ѩ\˜+ì̈Ѩiz# Pi÷Hõ =º=ã¨÷, ÃÑiy#
Ѩ#∞flÅ =Å¡ ~åR „ѨÉèí∞`«fi P^•Ü«∞O TÇ≤ÏOK«ÖË#O`«QÍ
ÃÑiyOk.
ÃÑiy# ~åR P^•Ü«∞O .............................. (~°∂.HÀ@¡Ö’)
1956 - 2004 =~°‰õΩ "≥Ú`«ÎO „ѨÉèí∞`«fiO P^•Ü«∞O . 2,27,729
1994 #∞O_ç 2004 =~°‰õΩ „ѨÉèí∞`«fi P^•Ü«∞O ........ 1,65,951
2004 #∞O_ç 2011 =~°‰õΩ „ѨÉèí∞`«fi P^•Ü«∞O ... 4,77,952.64
„áê^è•#º`«Å∞, áê~°^Œ~°≈Hõ`«, áêÅ<å ™ê=∞~°÷ºO
ÖË x HÍO„Ô Q ãπ <Õ ` « Å ∞ ÃÑiy# ~å„+¨ ì P^•Ü« ∂ xfl
„Ѩ * Ï㨠O ˆ H ∆ = ∂xH˜ HÍHõ =ºH˜ Î Q Æ ` « „Ѩ Ü ≥ ∂ [<åʼnõ Ω
qxÜ≥∂yOKå~°∞. nx Ѷ¨e`«OQÍ ÃÑ\ì̃# ÃÑ@∞ì|_»∞Å =Å¡
„ѨÜ∂≥ [#O ÖËHáõ ÈQÍ x~°∞ѨÜ∂≥ QÆOQÍ, x~°~H÷° õ Pã¨∞ÅÎ ∞QÍ
q∞yeáÈÜ«∂~Ú. D x^èŒ∞ÅÖ’ JkèHõ ÉèÏQÆO =Ú_»∞ѨÙÅ
~°∂ѨOÖ’ HÍO„ÔQãπ <åÜ«∞‰õΩÅ∞ ™êfiÇ¨ KÕâß~°∞. „áê^è•#º`«
Hõey# q^Œº, ™êQÆ∞h~°∞, "≥^· ºŒ O, q^Œ∞º`ü ~°OQÍÅÖ’ ã¨OH∆’Éèí
Ѩiã≤u÷ U~°Ê_çOk. ~å[H©Ü∞« „ѨÜ∂≥ [<åÅ HÀã¨O KÕÑ\¨ #ì˜
ã¨OHˆ =∆ ∞ Ѩ^HŒè ÍÅ∞ J~°∞›Å‰õΩ JO^ŒH,õ "≥∂Ü«∞ÖËx ÉèÏ~°OQÍ
=∂~å~Ú. QÆ`« P~°∞ ã¨O=`«û~åÅ∞ áêÅ# Ѷ¨e`åÅ#∞
Ѩije¿ãÎ D „ѨÉèí∞`«fi x~åfiHõO `Õ@`≥Å¡=∞=Ù`«∞Ok.
|_≥@˚ ∞¡ - Y~°∞ÅÛ ∞ - Hˆ \Ï~ÚOѨÙÅ∞
U „ѨÉèí∞`åfixÔH·<å, ‰õΩ@∞OÉÏxÔH·<å P^•Ü«∂Å∞,
Y~°∞ÛÅ∞ HÍÅ¢Hõ"Õ∞}Ï ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞O\Ï~Ú. nO`À áê@∞
^èŒ~°ÅÖ’ ‰õÄ_® ÃÑ~°∞QÆ∞^ŒÅ LO@∞Ok. HÍ|\˜ì "≥Ú`«ÎO
P^•Ü«∞OÖ’ ^Õx g∞^Œ ZO`« âß`«O Y~°∞Û ÃÑ\Ïì=∞<Õk
XHõ #=∞‡^Œy#, áÈÅÛ^Œy# 㨥zHõ J=Ù`«∞Ok.
5
|_≥˚\òÖ’ qq^èŒ ~°OQÍÅÃÑ· =ºÜ«∞O âß`«O (~°∂.100
P^•Ü«∞OÖ’ Y~°∞Û)
=º=™êÜ«∞O „QÍg∞}Ïaè=$kú ™êQÆ∞h~°∞ q^Œ∞º`ü
`≥Å∞QÆ∞^ÕâO◊ (9 ã¨OII) 3.04 4.92 9.56 6.37
1994-95 #∞O_ç 2003-04
HÍO„ÔQãπ (6 ã¨OII) 3.02 3.56 19.46 4.82
2004-05 #∞O_ç 2009-10
1994Ö’ L#fl |_≥˚\ò Y~°∞Û ~°∂.10,500 HÀ@¡
#∞O_ç 2009-10 <å\˜H˜ ~°∂.99,700 HÀ@¡‰Ωõ ÃÑiyOk.
JO>Ë 10 Ô~@∞¡ P^•Ü«∞O ÃÑiyOk. WѨC_»∞ 10
~°∂áêÜ«∞Å∞ JѨÊ\˜ XHõ ~°∂áê~Ú`À ã¨=∂#O.
=º=™êÜ«∞O, „QÍg∞}Ïaè=$kú, q^Œ∞º`ü Jxfl\˜ÃÑ·
„Ѩ u 㨠O =`« û ~° O |_≥ ˚ \ ò Ö ’ HÍO„Ô Q ãπ J^Œ # OQÍ
ˆH\Ï~ÚOzOk Ug∞ ÖË^Œ∞. XHõ¯ ™êQÆ∞h\˜ ~°OQÍxH˜
=∂„`«"∞Õ 10% Z‰õΩ¯= Hˆ \Ï~ÚOѨÙÅ∞ HÍO„ÔQãπ „ѨÉ∞íè `«fiO
KÕãO≤ k. "å\˜ =Å# =zÛ# Ѷe¨ `«O â◊¥#ºO. Y~°∞Û KÕã#≤
~°∂.60 "ÕÅ HÀ@∞¡ Jqhu áêÅ~ÚºOk. J^Œ#OQÍ XHõ¯
ZHõ~å‰õΩ ‰õÄ_® ™êQÆ∞h~°∞ JO^ŒÖË^Œ∞.
P~üÔHq"≥· Ѩ^äŒHõO H˜O^Œ =º=™êÜ«∞O J#∞|O^èŒ
~°OQÍʼnõΩ 3.66 âß`«O Hõ<åfl `«‰Ωõ ¯= (2.55âß`«O) Y~°∞Û
KÕÜ«∞_»O`À ˆHO„^ŒO ~°∂.177 HÀ@∞¡ HÀ`« qkèOzOk.
UScÑ‘ H˜O^Œ ~å„ëêìxH˜ ~°∂. 4"ÕÅ HÀ@∞¡ =™êÎÜ«∞x
PtOK«QÍ, ˆHO„^ŒO ~°∂. 2 "ÕÅ HÀ@∞¡ W™êÎ=∞x K≥Ñ≤Ê
~°∂. 22 HÀ@∞¡ =∂„`«"Õ∞ q_»∞^ŒÅ KÕã≤Ok. UScÑ‘ H˜O^Œ
^Õâ◊ "åºÑ¨ÎOQÍ ~°∂.20,113 HÀ@∞¡ Y~°∞Û KÕ¿ãÎ ~å„ëêìxH˜
WzÛOk ~°∂. 3,085 HÀ@∞¡ =∂„`«"Õ∞. QÆ`« U_Õà◊§Ö’
qѨ`«∞ÎʼnõΩ ~°∂.42,553 HÀ@¡ ã¨Ç¨Ü«∞O HÀi`Õ ˆH=ÅO
~°∂.2012 HÀ@∞¡ =∂„`«"Õ∞ ˆHO„^ŒO q_»∞^ŒÅ KÕã≤Ok.
 6 "≥·Z™êû~ü HÍO„ÔQãπ... ™ÈxÜ«∂ HÍO„ÔQãπ... Ô~O_»∂ JqhuH˜ „Ѩu~°∂áêÖË
h\˜áê~°∞^ŒÅ ~°OQÆO Jqhu =∞Ü«∞O
HÀ\˜ ZHõ ~ åʼnõ Ω ™êQÆ ∞ h~° ∞ JOk™êÎ = ∞x
„áê~°OaèOz# [ÅÜ«∞[˝OÃÑ· WѨÊ\˜H˜ ~°∂. 60,000 HÀ@∞¡
ÃÑ·QÍ Y~°∞ÛÃÑ\Ïì~°∞. 86 „áê*ˇ‰õΩìÅ∞ J~Ú^Õà◊§Ö’ ѨÓiÎ
KÕ™êÎ=∞#fl D Ѩ^èŒHõOÖ’ WѨÊ\˜H˜ XHõ¯ „áê*ˇ‰õΩì ‰õÄ_®
ѨÓiÎ HÍÖË^∞Œ . ~Ô `· ∞« ʼnõΩ ™êQÆ∞h~°∞ JO^ŒÖ^Ë ∞Œ . D „áê*ˇ‰Ωõ Åì ∞
ѨÓiÎ HÍ"åÅO>Ë =∞~À Ô~O_»∞ ÅHí∆Å HÀ@∞¡ J=ã¨~°=∞x
„ѨÉèí∞`«fi"Õ∞ K≥|∞`ÀOk. ã¨O=`«û~åxH˜ ~°∂.6000 HÀ@∞¡
q∞Oz Y~°∞Û KÕÜ«∞ÖËx „Ѩã¨∞Î`« ã≤÷uÖ’ ~åÉ’ÜÕ∞ 30
ã¨O=`«û~åʼnõΩ ‰õÄ_® ™êQÆ∞h\˜ „áê*ˇ‰õΩìÅ∞ ѨÓiÎ JÜÕ∞º
J=HÍâßÅ∞ ÖË=Ù. ~°∂.60,000 HÀ@∞¡ x^è∞Œ Å∞ x~°~H÷° Oõ QÍ
=∂~å~Ú. D x^èŒ∞Å`À H˘xfl „áê*ˇ‰õΩìÅ#∞ „áê^è•#º`å
¢Hõ=∞OÖ’ xi‡Oz LO>Ë WѨÊ\˜ˆH Ô~·`«∞Å∞ ÖÏÉèíѨ_Õ"å~°∞.
HÍO„\ÏHõì~°¡‰õΩ >ˇO_»~°∞¡ Y~å~°∞ KÕã≤, J_®fi<£ûÅ∞
WzÛ "åi #∞O_ç =Ú_»∞ѨÙÅ∞ ã‘fiHõiOK«_»"Õ∞ ^èպܫ∞OQÍ
ÃÑ@∞ìH˘x ÖˇHõ¯ÖË#xfl „áê*ˇ‰õΩìÅ∞ „áê~°OaèOz D ~ÀA
^Õxh ѨÓiÎ KÕÜ«∞‰õΩO_® =ke"Õâß~°∞. 12 „áê*ˇ‰õΩìÅ
x~å‡}O ѨÓ~°Î~ÚO^Œx, =∞~À 21 „áê*ˇ‰õΩìÅ∞ áêH˜∆HõOQÍ
ѨÓ~°ÎÜ«∂ºÜ«∞x, 22.94 ÅHí∆Å ZHõ~åʼnõΩ J^Œ#OQÍ
™êQÆ∞h\˜ =ã¨u HõeÊOKå=∞x „ѨÉèí∞`«fiO Q˘Ñ¨ÊÅ∞
K≥|∞`«∞#flѨÊ\˜H©, "åã¨Î"åxH˜ J^Œ#OQÍ XHõ ZHõ~å‰õΩ
‰õÄ_® ZHõ¯_® ™êQÆ∞ h~°∞ JOkOK«ÖË^Œ∞.
L^•Ç¨Ï~°}‰õΩ...Hõ_Ñ» ¨ lÖÏ¡Ö’x "≥eQÆÖ∞¡ „áê*ˇ‰Ωõ ì
H˜O^Œ "≥Ú`«ÎO 24,000 ZHõ~åʼnõΩ ѨÓiÎQÍ ™êQÆ∞h\˜
™œHõ~º° O HõeÊOz#@∞ì ~åR „ѨÉ∞íè `«fiO 2009-10, 2010-
11 |_≥\˚ òÅÖ’ Ѷ∞¨ #OQÍ „ѨH\õ O˜ zOk. 2008 _çÃãO|~°∞
22# JѨÊ\˜ =ÚYº=∞O„u "≥·Zãπ D „áê*ˇ‰õΩì‰õΩ
„áê~°OÉèŸ`«û=O KÕã,≤ ‰õΩ_çHÍÅ∞= ~Ô QÆ∞ºÖË@~ü ^•fi~å h\˜x
q_»∞^ŒÅ KÕâß~°∞. "≥O@<Õ ˆQ@∞¡ =¸¿ãâß~°∞. =¸ã≤#
ˆQ@¡#∞ WѨÊ\˜=~°‰õÄ `≥~°=ÖË^Œ∞. XHõ¯ ZHõ~åxH˜ ‰õÄ_®
J^Œ#OQÍ K«∞Hõ¯h~°∞ JO^ŒÖË^Œ∞. [ÅÜ«∞[˝O ¢H˜O^Œ ѨÓiÎ
KÕ â ß=∞O@∂ HÍO„Ô Q ãπ „Ѩ É è í ∞ `« fi O P~åƒù @ OQÍ
K≥ѨC‰õΩO@∞#fl 12 „áê*ˇ‰õΩìÅ∞ ‰õÄ_® JO`«‰õΩ=ÚO^Œ∞
`≥Å∞QÆ∞^ÕâO◊ ǨÏÜ«∂OÖ’ x~å‡}O „áê~°OaèOz#"Õ HÍ=@O
QÆ=∞<å~°›O.
=ÚYºOQÍ „áê*ˇ‰õΩìÅ =Å¡ ÃÑiyOk ˆH=ÅO 20
"ÕÅ ÃÇÏHÍì~∞° ¡ =∂„`«"∞Õ . JO>Ë 50 "ÕÅ ZHõ~åÅ∞. ~°∂.60
"ÕÅ HÀ@∞¡ [ÅÜ«∞[˝O ^èŒ#O Z=iH˜ KÕiOk? J^Œ#OQÍ
HÀ\˜ ZHõ~åʼnõΩ ™êQÆ∞h~°∞ Jx P~°∞ ã¨O=`«û~åÅ∞QÍ
K≥|∞`«∞#fl =∂@ʼnõΩ qâ◊fiãh¨ Ü«∞`« ZHõ¯_»? |_≥\˚ ò "≥Ú`«OÎ Ö’
20 âß`«O Y~°∞Û ÃÑ\˜ì# JѨ~° Éèíw~°^èŒ∞_»∞ ~å„ëêìxH˜
ÉèíÜ«∞OHõ~° *Ï˝Ñ¨HÍÅ#∞, ÉèÏq`«~åʼnõΩ JѨCÅ#∞ =ke
"≥àϧ~°∞.
`≥Å∞QÆ∞^Õâ◊O ǨÏÜ«∂OÖ’...
`≥Å∞QÆ∞^Õâ◊O ǨÏÜ«∂OÖ’ 1994-2003 =∞^茺
~°∂.10,279 HÀ@¡ Y~°∞Û`À 12,41,589 ZHõ~åʼnõΩ
J^Œ#OQÍ ™êQÆ∞h~°∞ HõeÊOK«_O» [iyOk. 17,59,270
ZHõ~åÅ PÜ«∞Hõ@∞ì ã≤÷sHõ~°} [iyOk. `≥Å∞QÆ∞^Õâ◊O
„ѨÉèí∞`«fi ǨÏÜ«∂OÖ’<Õ _≥ÖÏì P^èŒ∞hHõ~°}, „_≥~Ú#¡
=∞~°=∞‡`«∞ÎÅ∞, Hõ~°Hõ@ìÅ∞ Ѩ\˜+¨ìO KÕÜ«∞_»O [iyOk.
HÍO„ÔQãπ Ô~·`«∞ L^Œú~°} ZO`« =~°‰õÄ x[O..?
™êfi`«O„`«ºO =zÛ#ѨÊ\˜ #∞O_ç WѨÊ\˜=~°‰õΩ
Éè Ï ~° ` « ^ Õ â ◊ O Ö’x Jxfl ~å„ëêì Å Ö’ Ô ~ · ` « ∞ Ѩ i ã≤ ÷ u
^ŒÜ«∞hÜ«∞OQÍ<Õ LOk. Wk K«i„`« HÍ^Œ#ÖËx ã¨`«ºO.
Ô~·`«∞ʼnõΩ ѨiǨ~°O K≥e¡OѨ٠=º=™êÜ«∞ ^èŒ~°Å x~°‚Ü«∞O,
Z~°∞=ÙÅ∞, ¢Hq˜ ∞ã¨OǨ~°Hõ =∞O^Œ∞Å∞, _ôlÖò ^è~Œ Å° x~°Ü ‚ ∞« O,
ZQÆ∞=∞u kQÆ∞=∞u q^è•<åÅ∞ Jhfl ‰õÄ_® Hˆ O„^Œ „ѨÉ∞íè `«fiO
KÕ`«∞Ö’¡<Õ LO\Ï~Ú. ˆHO„^ŒOÖ’ Z‰õΩ¯= HÍÅO HÍO„ÔQãπ
ѨiáêÅ# ™êyOK«_»O =Å¡<Õ Jxfl JkèHÍ~åÅ∞ `«#
QÆ∞Ñ≤Ê\’¡<Õ LOK«∞‰õΩOk.
N K«O„^ŒÉÏ|∞<åÜ«Ú_»∞ ǨÏÜ«∂OÖ’ ~Ô `· ∞« =ºuˆ~Hõ
q^è•<åÅ =ÖË¡ ~Ô `· ∞« ʼnõΩ D ^Œ∞ã≤u÷ ^•Ñ¨ÙiOzO^Œx HÍO„ÔQãπ
<åÜ«∞‰õΩÅ∞ QÀɡÖûò „ѨKå~°O KÕã≤ „Ѩ[Å#∞ #q∞‡OѨ*âË ß~°∞.
HÍh "åã¨"Î åÅ∞ nxH˜ ѨÓiÎ q~°∞^ŒOú QÍ L<åfl~Ú. HÍO„ÔQãπ
„Ѩ É è í ∞ `« fi Ѩ ^ è Œ H ÍÅ#∞ `≥ Å ∞QÆ ∞ ^Õ â ◊ O Ѩ ^ ä Œ H ÍÅ`À
ѨijÅ<å`«‡HõOQÍ áÈeÛ K«∂¿ãÎ "åi _˘Å¡`«#"Õ∞q∞\’,
Jã¨Å∞ "åã¨Î"åÖËq∞\’ |Ü«∞@Ѩ_»`å~Ú.
"≥·Z™êû~ü HÍO„ÔQãπ... ™ÈxÜ«∂ HÍO„ÔQãπ... Ô~O_»∂ JqhuH˜ „Ѩu~°∂áêÖË
=º=™êÜ«∞O zè<åflaè#flO
J~°H˘~° |∞∞}ÏÅ∞..áê=ÖÏ =_ô¤ |∂@HõO
2008 Ö’ „ѨHõ\ ˜Oz# áê=ÖÏ =_ô¤ Ѩ^äŒHõO H˜O^Œ
QÆ`« 3 ã¨O=`«û~åÖ’¡ (2008, 2009, 2010) ѨO@
|∞∞}ÏÅ∞ "≥Ú`«ÎO ~°∂.42 "ÕÅ HÀ@¡ÃÑ· ~°∂.1700 HÀ@∞¡
=_ô ¤ ~å~Úf W"åfie. Hõ h 㨠O 60% 㨠H ÍÅOÖ’
K≥e¡OKå~°#∞‰õΩO>Ë ~°∂.1000 HÀ@∞¡ q_»∞^ŒÅ KÕÜ«∂e.
J~Ú`Õ WѨÊ\˜H˜ D Ѩ^HŒè Oõ ¢HO˜ ^Œ Y~°∞ÛÃÑ\˜Oì k XHõ ™êi
(2009-10) ~°∂.33.50 HÀ@∞¡, JO`«‰Ωõ =ÚO^Œ∞ (2008-
09) ~°∂.116.78 HÀ@∞¡. "≥Ú`«ÎO ~°∂.150 HÀ@∞¡.
`≥Å∞QÆ∞^Õâ◊O JkèHÍ~°OÖ’ L#flѨC_»∞ ¢Hõ=∞O `«Ñ¨Ê‰õΩO_®
ã¨ÇϨ HÍ~° |∞∞}ÏÅÃÑ· 6.25 âß`«O =_ô¤ ~å~Úfx WzÛOk.
^ÕâO◊ Ö’<Õ Q˘Ñ¨ÊQÍ ~Ô `· ∞« ʼnõΩ |∞∞}O WÑ≤ÊOKå=∞x
HÍO„ÔQãπ „ѨÉèí∞`åfiÅ∞ K≥|∞`«∞#flq =\˜ì QÍe =∂@Å∞.
1995Ö’ ~°∂.1600 HÀ@∞¡ L#fl ѨO@ |∞∞}ÏÅ∞ 2004
<å\˜H˜ ~°∂.7 "ÕÅ HÀ@¡Ü∂« º~Ú. JO>Ë 4 ~Ô @∞¡. ÃÑiQÍ~Ú.
W"Õ Ñ¨O@ |∞∞}ÏÅ∞ 2010 <å\˜H˜ ~°∂.24 "ÕÅ
HÀ@¡Ü«∂º~Ú. JO>Ë =¸_»∞ Ô~@∞¡ =∂„`«"Õ∞. ~°∂áê~Ú
qÅ∞= `«yæ ÃÑ@∞ì|_»∞Å∞ ÃÑ~°QÆ_»"Õ∞ D ÃÑ~°∞QÆ∞^ŒÅ‰õΩ
HÍ~°}O. ^Õâ◊OÖ’ W^Õ ã¨=∞Ü«∞OÖ’ |∞∞}O 5 Ô~@∞¡
ÃÑiyO^Œx =∞iÛáÈ=^Œ∞Ì. Jã¨Å∞ WѨÊ\˜H© 55 âß`«O
=∞Ok Ô~·`«∞ʼnõΩ =∂„`«"Õ∞ ~åROÖ’ ÉϺO‰õΩ |∞∞}ÏÅ∞
JO^Œ∞`«∞<åflÜ«∞x xѨÙ}∞Å∞ K≥|∞`«∞<åfl~°∞. =∞O„u
~°ÑÚ¨¶ g~å, [QÆ<À‡Ç¨Ï<£~Ô _ç¤ [|ƒÅ∞ K«~∞° K«∞‰õΩ<Õ Q˘Ñ¨Ê`«#O
WO^Œ ∞ Ö’ U=ÚO^À „Ѩ [ ÖË x~° ‚ ~ ÚOK« ∞ HÀ"åe.
(=∞Ç≤Ïà◊ʼnõΩ, KÕu=$`«∞ÅÎ ‰õΩ WzÛ# áê=ÖÏ =_ôÖ¤ ’ ‰õÄ_®
W^Õ ÉèÏQÀ`«O)
„ѨHõ$u qѨ`«∞ÎÅÖ’ Ô~·`«∞ʼnõΩ JO^Œx ã¨Ç¨Ü«∞O..
á⁄~°∞QÆ∞# L#fl `«q∞à◊<å_»∞Ö’ ^≥|ƒu#fl =i
á⁄ÖÏʼnõΩ WKÕÛ W<£Ñ¶¨Ù\ò ã¨aû_ôx ÃÇÏHÍì~°∞‰õΩ ~°∂.10
"ÕʼnõΩ ÃÑOKå~°∞. HÍh =∞# ~åR „ѨÉèí∞`«fiO ÃÇÏHÍì~°∞‰õΩ
~°∂.6000 „ѨH\õ O˜ z WO`«HOõ >Ë W=fiÖ=Ë ∞x KÕ`∞« Öˇ`ãÎÕ O≤ k.
`≥Å∞QÆ∞^Õâ◊O „ѨÉèí∞`«fi ǨÏÜ«∂OÖ’ ~°∂.10 "ÕÅ
7
HÀ@¡ "åi¬Hõ P^•Ü«∞O L#flѨC_»∞ WzÛ# ÃÇÏHÍì~°∞‰õΩ
~°∂.1500 W<£ÑÙ¨¶ \ò ã¨aû_ôx HÍO„ÔQãπ ǨÏÜ«∂OÖ’ ~°∂.99
"ÕÅ HÀ@¡ P^•Ü«∞O =ã¨∞Î#flѨC_»∞ WKÕÛ ~°∂.6000 Å`À
áÈÅÛ_»O ~Ô `· ∞« Å#∞ =∞Éèºí ÃÑ@ì_O» HÍHõ =∞ˆ~q∞\˜? „ѨH$õ u
"≥Ñ· s¨ `åºÅÖ’ ~Ô `· ∞« Å∞ f„=OQÍ #+¨áì È`Õ „ѨÉ∞íè `«fiO "åix
Ѩ\Oì˜ K«∞HÀÖË^∞Œ . J~°H˘~° qѨ`∞« ΠѨiǨ~°O JOkOz c=∂
ѨiǨ~°O‰õΩ ZQÆ<å=∞O ÃÑ_»∞`«∞<åfl~∞° . _çÃãO|~°∞ =~å¬ÅÖ’
^≥|ƒu#fl Ô~·`«∞ʼnõΩ WO`« =~°‰õΩ ѨiǨ~°O JO^ŒÖË^Œ∞.
=º=™êÜ«∞ L`«Ê`«∞ÅÎ ‰õΩ ÅaèOK«x =∞^Œ`Ì ∞« ^è~Œ °
=~°^ÅŒ ∞, JHÍÅ =~å¬Å`À ѨO@ ^≥|ƒux ~Ô `· ∞« Å∞
HõëêìÅ∞ Ѩ_∞» `«∞#flÑÙ¨ _∞» „ѨÉ∞íè `«fiO U ã¨Ç¨ Ü«∞=¸ KÕÜ∞« ÖË^∞Œ .
`«_çz# ^è•#ºO 10 âß`åxH˜ q∞Oz`Õ ^èŒ~° `«yæOz
H˘O\Ï=∞<åfl~∞° . 2004 Ö’ WÖÏO\˜ qѨ`∞« Î =zÛ#ѨC_»∞
24 âß`«O ã¨_e» OѨ٠`≥zÛ "≥Ú`«OÎ ^è•<åºxfl ѨÓiÎ =∞^Œ`Ì ∞«
^èŒ~° WzÛ U ~°Hõ"≥∞ÿ# HÀ`« qkèOK«‰õΩO_® `≥Å∞QÆ∞^Õâ◊O
„ѨÉèí∞`«fiO H˘#∞QÀÅ∞ KÕã≤Ok.
H˘#∞QÀÅ∞ ˆHO„^•Å∞ ÃÑ_»`å=∞x K≥áêÊ~°∞. HÍh
Jq ZHõ¯_® Ѩx KÕÜ∞« Hõ `«_zç # ^è•<åºxfl H˘<Õ k‰õΩ¯ ÖËHõ
Ô~·`«∞Å∞ JÖÏ¡_®~°∞. q∞Å¡~°¡ ^ŒÜ«∂^•H˜∆}ϺÅÃÑ· H˜fiO\ÏÅ∞
~°∂.500-600 ‰õΩ J=Ú‡‰õΩ<åfl~∞° . ѨO@ H˘#∞QÀÅ∞ KÕ¿ãÎ
xÅfi KÕÜ«∞_®xH˜ QÀ_Ò#∞¡ ÖË=Ù. L#fl QÀ_Ò#¡Ö’ „ѨHõ¯
~å¢ëêì Å ^è • #ºO xÅfiÅ∞ =Ù<åfl~Ú. "å\˜ x MÏm
KÕ~ÚOK«Ö^Ë ∞Œ . ã¨~Ô #· =ÚO^Œã∞¨ Î „Ѩ}ÏoHõ ÖˉΩõ O_® ~Ô `· ∞« #∞
<åâ◊#O KÕâß~°∞.
HÍO„ÔQãπ áêÅ#Ö’ 14,165 =∞Ok Ô~·`«∞Å P`«‡Ç¨Ï`«ºÅ∞
`≥Å∞QÆ∞^ÕâO◊ ǨÏÜ«∂OÖ’ Hõ<åfl HÍO„ÔQãπ áêÅ#Ö’
~Ô `· ∞« Å P`«‡Ç¨Ï`«ºÅ∞ ~Ô \˜Oì Ѩ٠J~Ú#@∞¡ <Õ+#¨ Öò ¢HÔ O· iHÍ~°∞¤
|∂º~À (Z<£ã≤P~üa) QÆ}ÏOHÍÅ∞ ã¨Ê+¨ìO KÕã¨∞Î<åfl~Ú.
nx „ѨHÍ~°O 1999-2003 =∞^躌 (\©_Ñô ‘ áêÅ#)
S^Õà§◊ HÍÅOÖ’ 8704 =∞Ok ~Ô `· ∞« Å P`«‡Ç¨Ï`«ºÅ∞ KÀ@∞
KÕã∞¨ HÀQÍ, 2004-2009 =∞^躌 14,165 =∞Ok ~Ô `· ∞« Å∞
P`«‡Ç¨Ï`«º KÕã∞¨ ‰õΩ<åfl~∞° .
 8 "≥·Z™êû~ü HÍO„ÔQãπ... ™ÈxÜ«∂ HÍO„ÔQãπ... Ô~O_»∂ JqhuH˜ „Ѩu~°∂áêÖË
Lz`« q^Œ∞º`ü ZHõ¯_ç #∞Oz =zÛOk?
~åROÖ’ =º=™êÜ«∞ J=ã¨~åʼnõΩ Lz`« q^Œ∞º`ü
㨠~ ° Ñ ¶ ¨ ~ å#∞ `≥ Å ∞QÆ ∞ ^Õ â ◊ O áêsì áêÅ#Ö’ JѨ Ê \˜
=ÚYº=∞O„u Zhì ~å=∂~å=Ù NHÍ~°O K«∞\Ïì~°∞.
<å=∞=∂„`«Ñ¨Ù ^èŒ~° ~°∂.50ňH Ǩ~üûѨ=~ü q^Œ∞º`ü#∞
Z@∞=O\˜ HÀ`«Å∞ ÖˉõΩO_® x~°O`«~åÜ«∞OQÍ ã¨~°Ñ¶¨~å
KÕâß~°∞. `«~°∞"å`« HÍÅOÖ’ N K«O„^ŒÉÏ|∞ áêÅ#Ö’
ã¨O㨯~°}Å∞ KÕѨ\˜ì #ëêìÅÖ’ L#fl q^Œ∞º`ü ã¨Oã¨÷Å#∞
|Ö’¿Ñ`«O KÕÜ«∞_»O [iyOk.
Lz`« q^Œ∞º`ü W=fi_»O PO„^茄Ѩ^ÕâòÖ’<Õ ™ê^茺O
J=Ù`«∞#fl^OŒ >Ë JO^Œ∞‰õΩ `≥Å∞QÆ∞^ÕâO◊ „ѨÉ∞íè `«fi ǨÏÜ«∂OÖ’
KÕѨ\˜ì# ã¨O㨯~°}ÖË „Ѩ^è•# HÍ~°}=∞x ã¨∞jÖò ‰õΩ=∂~ü
+≤O_Õ Hˆ O„^Œ q^Œ∞º`ü =∞O„uQÍ ÉÏ^躌 `«Å∞ KÕÑ\¨ #ì˜ "≥O@<Õ
„ѨH\õ O˜ Kå~°∞.
q^Œ∞º`ü ã¨~°Ñ¶¨~å 7 QÆO@ʼnõΩ `«yæOz 2 QÆO@Å
q^Œ∞º`ü#∞ áêi„âßq∞Hõ ~°OQÍxH˜ J=Ú‡H˘O@∞<åfl~∞° . H˘xfl
ã‘[<£ÅÖ’ ã¨~Ñ° ~¨¶ å 5 QÆO@ňH Ѩiq∞`«O KÕâß~°∞. 2009
ZxflHÅõ ‰õΩ =ÚO^Œ∞ =º=™êÜ«∂xH˜ q^Œ∞º`ü ã¨~Ñ° ~¨¶ å U_»∞
QÆO@Å #∞Oz `˘q∞‡k QÆO@ʼnõΩ ÃÑOK«∞`å=∞x Ǩg∞
WzÛ uiy JkèHÍ~°OÖ’H˜ =zÛ# `«~°∞"å`« "≥·Ü«∞ãπ
~å[âıY~°Ô~_ç¤ „Ѩ=∂} ã‘fiHÍ~°O ~ÀA# `˘q∞‡k QÆO@Å
Lz`« q^Œ∞º`ü ÃѶ·ÖòÃÑ· ã¨O`«HõO KÕã≤ J=∞Å∞ KÕÜ«∞‰õΩO_®
Ô~·`«∞ʼnõΩ „^ÀǨÏO KÕâß~°∞.
Ѩi„â◊=∞ʼnõΩ Ô~O_»∞ QÆO@Å JkèHÍ~° HÀ`«..
"å~åxH˜ Ô~O_»∞ ~ÀAÅ∞ Ѩ=~ü Ǩb_Õ „ѨHõ\˜OKå~°∞.
„QÍ=∂ʼnõΩ 10 QÆO@ʼnõΩ ÃÑQ· Í HÀ`« qkèã∞¨ <Î åfl~∞° . ѨsHíÅ∆
~ÀAÖ’¡ HõÔ~O@∞ ÖËHõ q^•º~°∞úÅ∞ ÉÏ^èŒ Ñ¨_»∞`«∞<åfl~°∞.
~å„uѨÓ@ HõÔ~O@∞ ã¨~°Ñ¶¨~å =Å¡ pHõ\˜Ö’
„Ѩ=∂^•Å áêÅ=_»=Ú, áê=Ú HÍ@∞`À, Hõ~Ô O@∞ ëê‰õΩ`À
K«xáÈ=_»=Ú [~°∞QÆ∞`ÀOk. WѨÊ\˜=~°‰õΩ 4 "ÕÅ =∞Ok
Ô~·`«∞Å∞ „áê}ÏÅ∞ HÀÖ’ÊÜ«∂~°∞.
`≥Å∞QÆ∞^Õâ◊O áêsì „Ñ¨"Õâ◊ÃÑ\˜ì# ã¨O㨯~°}Å∞,
™ê÷ÑO≤ z# J^Œ#Ѩ٠L`åÊ^ŒHõ ™ê=∞~°º÷ O =Å¡<Õ Lz`« q^Œ∞º`ü
™ê^躌 "≥∞Oÿ k. HÍO„ÔQãπ „ѨÉ∞íè `«fiO 2 QÆO@Å HÀ`«`À ã¨aû_ô
`«yæOK«∞H˘x =º=™êÜ«∂xH˜ HõëêìÅ∞ `≥KåÛ~°∞. q^Œ∞º`ü
ã¨Oã¨Å÷ ‰õΩ ~°∂.22,000 HÀ@¡ |HÍ~ÚÅ∞ Ѩ_Oç k. H˘`«QÎ Í
™ê÷Ñ≤Oz# L`åÊ^ŒHõ ™ê=∞~°÷ºO ‰õÄ_® Ju `«‰õΩ¯=.
ã¨OH∆’ÉèíOÖ’ q^Œ∞º`ü ~°OQÆO
q^Œ∞º`ü ã¨~°Ñ¶¨~åÖ’ HÀ`«Å∞ ÖˉõΩO_® KÕ™êÎ=∞x
„ѨH\õ O˜ z# „ѨÉ∞íè `«fiO WѨC_»∞ #QÆ~åÅ`À ã¨Ç¨ Jxfl KÀ@¡
HÀ`«Å#∞ qkè™ÈÎOk. q^Œ∞º`ü Kèås˚Å ÃÑOѨÙ#∞ ‰õÄ_®
JÃãOc¡Ö’ K«iÛOK«‰Ωõ O_® JÃãOc¡ ã¨=∂"ÕâßÅ∞ =Úyã≤#
`«~°∞"å`« ~ÀA ÃÑOK«_»O „Ѩ*Ï™êfi=∂ºxfl JѨǨ㨺O
KÕÜ∞« _»"∞Õ .
q^Œ∞º`ü Kèås˚Å∞ =∞m§ ÃÑOKå~°∞ - Ѩi„â◊=∞Å∞,
"å}˜[º, qxÜ≥∂QÆ^•~°∞ÅÃÑ· ã¨~ü Kèås˚`À HõeÑ≤ ~°∂.3678
HÀ@∞¡ ÉèÏ~°O "≥∂Ñ≤ U_®k ‰õÄ_® HÍÖË^Œ∞. =∞m§
qxÜ≥∂QÆ^•~°∞ÅÃÑ· ~°∂.650 HÀ@∞¡ ÉèÏ~°O Ѩ_ç#@∞¡
„ѨÉèí∞`«fiO K≥|∞`«∞O>Ë "åã¨Î=OQÍ Ñ¨ije¿ãÎ ~°∂.1500
HÀ@∞¡ ÉèÏ~°O Ѩ_»#∞Ok.
HÍO„ÔQãπ „ѨÉèí∞`«fiO q^Œ∞º`ü ~°OQÍxfl ѨÓiÎQÍ
x~°¡Hí∆ºO KÕã≤Ok. QÆ`« U_Õà◊§Ö’ "å~°∞ KÕã≤# „Ѩ}ÏoHÍ
=ºÜ«∞O K«∂¿ãÎ q^Œ∞º`ü ~°OQÆOÃÑ· "åi‰õΩ#fl „â◊^Œú Uq∞\’
J~°=÷ ∞=Ù`«∞Ok.
~åR P^•Ü«∞O ~°∂.15 - 20 "ÕÅ HÀ@∞¡
L#flѨC_»∞ `≥Å∞QÆ∞^Õâ◊O „ѨÉèí∞`«fiO q^Œ∞º`ü ~°OQÆOÃÑ·
ã¨O=`«û~åxH˜ ~°∂.2 "ÕÅ HÀ@∞¡ Y~°∞Û ÃÑ_ç`Õ ÅHí∆ HÀ@¡
|_≥\˚ ò ~ÀAÖ’¡ HÍO„ÔQãπ „ѨÉ∞íè `«fiO ã¨O=`«û~åxH˜ ~°∂.100
HÀ@∞¡ ‰õÄ_® ÃÑ@∞ì|_ç ÃÑ@ìÖË^Œ∞. "≥Ú`«ÎO HÍO„ÔQãπ
ǨÏÜ«∂OÖ’ ~°∂.2338 HÀ@∞¡ Y~°∞ÛÃÑ_ç`Õ, `≥Å∞QÆ∞^Õâ◊O
ǨÏÜ«∂OÖ’ ~°∂.13,517 HÀ@∞¡ ÃÑ@∞ì|_ç ÃÑ\˜ìOk.
`≥Å∞QÆ∞^ÕâO◊ áêÅ#Ö’ 5616 "≥∞QÍ"å@¡ q^Œ∞º`ü
L`«ÊuÎ ™ê=∞~å÷ºxfl J^Œ#OQÍ <≥ÅH˘ÅÊQÍ HÍO„ÔQãπ
„ѨÉèí∞`«fiO 3326 "≥∞QÍ"å@¡ ™ê=∞~å÷ºxfl =∂„`«"Õ∞
<≥ÅH˘ÅÊ_»O [iyOk. WO^Œ∞Ö’ Ãã·`«O ˆHO„^ŒO #∞Oz,
„ÃÑ·"Õ\ò ~°OQÆO #∞Oz =zÛ# q^Œ∞º`ü ™ê=∞~°÷ºO 2180
"≥∞QÍ"å@∞¡. JO>Ë HÍO„ÔQãπ U_Õà◊§Ö’ <≥ÅH˘eÊ# "åã¨Î=
q^Œ∞º`ü L`«ÊuÎ ™ê=∞~°÷ºO 1146 "≥∞QÍ"å@∞¡ =∂„`«"Õ∞.
|_≥\˚ ò Hˆ \Ï~ÚOѨÙÅ∞ ZѨC_»∞ Y~°∞Û KÕÜ∞« _»OÖË^∞Œ .
2009-10Ö’ Hˆ \Ï~ÚOѨ٠~°∂.6,184 HÀ@∞¡ J~Ú`Õ Y~°∞Û
KÕã≤Ok ~°∂.3,222 HÀ@∞¡ (50 âß`«O). 2010-11Ö’
"≥·Z™êû~ü HÍO„ÔQãπ... ™ÈxÜ«∂ HÍO„ÔQãπ... Ô~O_»∂ JqhuH˜ „Ѩu~°∂áêÖË
ˆH\Ï~ÚOѨ٠~°∂.4,504 HÀ@∞¡ =∂„`«"Õ∞. 2011-12Ö’
ˆH\Ï~ÚOѨ٠~°∂.4,980 HÀ@∞¡ =∂„`«"Õ∞. D J~°H˘~°
|_≥˚\òÅ`À *ˇ<£HÀ J^Œ#Ѩ٠™ê=∞~°÷ºO ™êkèOK«_»O
Jã¨OÉèí=O. _ç㨯"£∞ʼnõΩ J^Œ#Ѩ٠q^Œ∞º`ü H˘#∞QÀà◊§‰õΩ
„ѨÉèí∞`«fiO K≥e¡OKåeû# |HÍ~ÚÅ∞ ~°∂.14 "ÕÅ HÀ@∞¡
^•\˜ L<åflÜ«∞x JO@∞<åfl~°∞. D ã¨Oã¨÷Å∞ ZO`«HÍÅO
ѨxKÕ™êÎÜ≥∂ ‰õÄ_® J~°÷O HÍx Ѩiã≤÷u.
Hˆ O„^ŒO #∞Oz Qͺãπ J#∞=∞`«∞Å∞ `Õ=_»OÖ’ ~åR
K«∞Hõ¯Ö’¡ x`åº=ã¨~° =ã¨∞Î=ÙÅ ^èŒ~°Å∞
2004 ZxflHõ Š㨠O ^Œ ~ ° ƒ ù O QÍ HÍO„Ô Q ãπ
JkèHÍ~°OÖ’H˜ =¿ãÎ ...100 ~ÀAÖ’¡ x`åº=ã¨~° =ã¨∞=Î ÙÅ
^è Œ ~ ° Å ∞ QÆ } hÜ« ∞ OQÍ `« y æ ™ êÎ = ∞x, qK« Û Åq_ç Q Í
ÃÑiyáÈ`«∞#fl ÃÑ„\’Öò, _ôlÖò ^èŒ~°Å‰õΩ Hõà‹§O "Õ™êÎ=∞x,
Qͺãπ ã≤eO_»~üÃÑ· ~°∂.100 ã¨aû_ô W™êÎ=∞x Ǩg∞Å∞
QÆ∞Ñ≤ÊOzOk. 2009 ZxflHõÅ „ѨKå~°OÖ’ PǨ~° Éèí„^Œ`«
K«@ìO `≥™êÎ=∞x, „Ѩu <≥ÖÏ H˜Ö’ ~°∂.3 ‰õΩ QÀ^èŒ∞=∞Å∞,
~°∂.2‰õΩ aÜ«∞ºO ѨOÑ≤}© KÕ™êÎ=∞x, ~ˆ +¨<£ HÍ~°∞Ť ÃÑ· aÜ«∞ºO
ѨOÑ≤}©x 20 H˜Ö’Å #∞O_ç 30 H˜Ö’ʼnõΩ ÃÑOK«∞`å=∞x,
~°∂. 500 HÀ@¡`À =∂Ô~¯\ò ã≤s÷ Hõ~}° xkè U~åÊ@∞ KÕ™êÎ=∞x
"åQÍÌ<åÅ∞ KÕã≤Ok.
Hˆ O„^ŒOÖ’, ~åROÖ’ HÍO„ÔQãπáêsì JkèHÍ~°O KÕÑ\¨ ì˜
U_Õ à ◊ √ § J=Ù`« ∞ <åfl KÕ ã ≤ # "åQÍú < åÅ∞ J=∞Å∞‰õ Ω
<ÀK«∞HÀÖË^Œ∞. ^èŒ~°Å `«yæOѨ٠kâ◊QÍ Z@∞=O\˜ K«~°ºÅ∞
KÕѨ@ìÖË^Œ∞. ˆHO„^Œ „ѨÉèí∞`«fiO ÃÑ„\’Öò, _ôlÖò ^èŒ~°Å#∞
=∂„`«O 19 ™ê~°∞¡ ÃÑOzOk. ÃÑ„\’Å∞, _ôlÖò ^èŒ~°Å#∞
_ôÔ~QÆ∞ºÖË\ò KÕã≤ KÕ`«∞Å∞ ^Œ∞Å∞ѨىõΩOk. `«fi~°Ö’<Õ _ôlÖò,
=O@ Qͺãπ ^èŒ~°Å#∞ ‰õÄ_® ÃÑOK«∞`å~°∞.
ÃÑ„\’Å∞ ^èŒ~°Ö’ ˆHO„^Œ Ѩ#∞flÅ "å\Ï 38%,
~åR Ѩ#∞flÅ "å\Ï 17% "≥Ú`«OÎ 55 âß`«O Ѩ#∞fl ÉèÏ~°O`À
HõeÑ≤ b@~°∞ ~°∂.65.18H˜ q¢Hõ~Úã¨∞Î<åfl~°∞. (b@~°∞
~°∂.25.50 H˘#∞QÀÅ∞ ^èŒ~°)
~åROÖ’ x`åº=ã¨~° =ã¨∞Î=ÙÅ ^èŒ~°Å∞ PHÍâßxfl
`å‰õΩ`«∞<åfl~Ú. ÃÑã¨~°Ñ¨Ñ¨C , q∞#ѨѨC, HõOkѨѨC Ug
H˘<ÕÖÏ ÖË=Ù. Le¡ ^èŒ~°Å∞ Hõhflà◊√§ `≥Ñ≤Êã¨∞Î<åfl~Ú. q∞iÛ
^èŒ~° Ѷ¨∂>ˇH˜¯Ok. z=~°‰õΩ áêÅ∞-#∂<≥Å ^èŒ~°Å∞
=∞iyáÈ`«∞<åfl~Ú. x~°∞¿Ñ^ŒÅ∞, =∞^茺`«~°QÆu, ™ê=∂#º
„Ѩ[År=#O ^Œ∞~°ƒù~°OQÍ =∂iOk. ^Õâ◊OÖ’ PǨ~°
^è•<åºÅ ZQÆ∞=∞`«∞Å∞, kQÆ∞=∞`«∞Å =∞^茺 ã¨=∞`«∞ź`«
9
„ѨÉ∞íè `«fiO "≥Ñ· Ũ¶ ºO K≥OkOk. HõsO#QÆ~ü lÖÏ¡ <Õ^∞Œ #∂~°∞
L^•Ç¨Ï~°}. (2100 "≥∞QÍ"å@¡ áê¡O@∞‰õΩ Qͺãπ
Hˆ \Ï~ÚOѨ٠ÖË^∞Œ ). =∞~°ÛO\ò áê¡O@¡ÃÑ· =∂„`«O „ѨÉ∞íè `«fiO
„â◊^Œú K«∂ѨÙ`ÀOk. ZxflHõÅ „Ѩ}ÏoHõÖ’ 9 QÆO@Å∞
Lz`« q^Œ∞º`ü Jx "åQÍÌ#O KÕã≤ =∞iÛáÈÜ«∂~°∞.
Wã¨∞Î<åfl=∞x K≥|∞`«∞#fl 7 QÆO@Å∞ ѨÓiÎQÍ ~å=_»O
ÖË^Œ∞.~åROÖ’x KåÖÏ „áêO`åŠѨO@Å∞ ZO_çáÈ~Ú
Ô~·`«Å∞ PO^Àà◊#‰õΩ QÆ∞i J=Ù`«∞<åfl~°∞.
Ö’Ñ≤OzOk. =∞# ~åROÖ’ aÜ«∞ºO, ѨѨC^è•<åºÅ∞,
"≥∞^ÿ •, ~°=fi, ɡÅO¡ , H˜~Àã≤<,£ LѨC, _®ÖϤ, =O@#∂<≥Å∞,
z=iH˜ ~˘>ˇ,ì =∞O^Œ∞ÅÃÑ· ‰õÄ_® 4% "åº\ò#∞ qkèOKå~°∞.
zO`«Ñ¨O_»∞, HÍ~°O áêºÔH@¡ÃÑ· `«q∞à◊<å_»∞, Hõ~å‚@Hõ,
=∞Ǩ~åRÖ’ 4 âß`«O "åº\ò LO_»QÍ, =∞# ~åROÖ’
14.5% H˜ ÃÑOKå~°∞. ѨO_»∞¡, ‰õÄ~°QÍÜ«∞Å∞, =∂Oã¨O,
KÕѨÅ∞, =O@ #∂<≥Å∞, ÉˇÅ¡O, LѨC `«k`«~° =ã¨∞Î=ÙÅÃÑ·
`«q∞à◊<å_»∞, =∞Ǩ~åRÖ’ "åº\ò ÖË^∞Œ . ѨtÛ=∞ɡOQÍÖòÖ’
aÜ«∞ºOÃÑ· "åº\ò ÖË^Œ∞. HÍh, =∞# ~åROÖ’ g\˜ÃÑ· 4%
"åº\ò qkèã¨∞Î<åfl~°∞. =∞Ozh\˜ÃÑ· ‰õÄ_® 12.5% \ϺH±û
qkèOz#k XHõ¯ =∞# ~åRO =∂„`«"Õ∞. áœ~° ã¨~°Ñ¶¨~åÅ
=º=ã¨÷#∞ ^èŒfiOã¨O KÕÜ«∞_»"Õ∞ ÅHí∆ ºOQÍ ~åR „ѨÉèí∞`«fiO
Ѩ x KÕ ™ ÈÎ O k. QÆ ` « O Ö’ J=∞Å∞Ö’ L#fl =∂Ô ~ ¯\ò
WO@~ü"≥#¬<£#∞ xsfi~°ºO KÕâß~°∞. É’QÆãπ HÍ~°∞¤Å Ui"Õ`«
¿Ñ~°∞`À 20 ÅHíÅ∆ HÍ~°∞Ť #∞ `˘ÅyOKå~°∞.=∞~˘ 20 ÅHíÅ∆
HÍ~°∞Ť ‰õΩ ~ˆ +¨<£ ѨOÑ≤}© xeÑ≤ "Õâß~°∞. =∞~À „ѨH¯õ ÃÑ#¬#Ö¡ ’
‰õÄ_® HÀ`« qkèã∞¨ <Î åfl~∞° . ^è~Œ Å° xÜ«∞O„`«} xkèH˜ |_≥\˚ òÖ’
ˆH\Ï~ÚOѨÙÅ∞ ÖË=Ù.^èŒ~°Å xÜ«∞O„`«}ÃÑ· U~åÊ@∞ KÕã≤#
=∞O„u =~°æ LѨãO¨ Ѷ∞¨ O ÜÕ∞<å_»∂ ã¨=∂"Õâ"◊ ∞≥ #ÿ ^•MÖÏÅ∞
ÖË=Ù.
`≥Å∞QÆ∞^Õâ◊O ǨÏÜ«∂OÖ’ ã¨=∞~°ú x~°fiǨÏ}
ÃÑiˆQ x`åº=ã¨~åÅ ^èŒ~°Å#∞ xÜ«∞O„uOK«@O
„ѨÉ∞íè `åfiÅ ÉÏ^躌 `«. `≥Å∞QÆ∞^ÕâO◊ JkèHÍ~°OÖ’ L#flÑC¨ _»∞
D ÉÏ^躌 `«#∞ z`«âÎ √◊ kú`À x~°fiÇÏ≤ OzOk. ~°∂.100 HÀ@¡`À
^èŒ~°Å ã≤÷sHõ~°} xkè U~åÊ@∞ KÕã≤ ^èŒ~°Å ÃÑ~°∞QÆ∞^ŒÅ‰õΩ
J=HÍâ◊=Ú#fl =ã¨∞Î=ÙÅ#∞ =ÚO^Œ∞QÍ H˘#∞QÀÅ∞ KÕã≤
„ѨÉèí∞`«fi QÀ_Ò#¡Ö’ xÅfi KÕã≤Ok. `≥Å∞QÆ∞^Õâ◊O „ѨÉèí∞`«fi
ǨÏÜ«∂OÖ’ Ô~·`«∞ʼnõΩ, qxÜ≥∂QÆ^•~°∞ʼnõΩ ÖÏÉèíO KÕ‰õĈ~
q^èŒOQÍ Ô~·`«∞ |*Ï~°¡ =º=ã¨÷#∞ „Ѩ"Õâ◊ÃÑ\˜ìOk.
 10
‰õΩO@∞Ѩ_ç# ã¨OˆH∆=∞O - K«uH˜ÅѨ_ç# KÕ<Õ`« ~°OQÆO
^Œo`«∞Å∞, yi[#∞ʼnõΩ ™ê=∂lHõ ™êkèHÍ~°`«
HõeÊ™êÎ=∞x, Éè∂í Hˆ \Ï~ÚOѨÙÅ`À áê@∞ ÉϺH±ÖÏQ∑ áÈã¨∞Åì
Éèsí ,Î „ÃÑ"· \Õ ò ~°OQÆOÖ’ i[ˆ~fi+#¨ ∞¡, e_£HͺÑπ ѨÙ#~°∞^Œ~ú }° ,
`«O_®Å#∞ „QÍ=∞ ѨOKåÜ«∞fÅ∞QÍ QÆ∞iΙêÎ=∞x WzÛ#
Ǩg∞Å#∞ HÍO„ÔQãπ „ѨÉèí∞`«fiO `«∞OQÆÖ’ `˘H˜¯Ok.
ÉϺH±ÖÏQ∑ áÈã¨∞Åì MÏmÖ’¡ ~Ô O_»∞ âß`«O =∂„`«"∞Õ
ÉèísÎ JÜ«∂º~Ú. Zã‘û, Zã‘ì LѨ „Ѩ}ÏoHõ x^èŒ∞Å#∞ ^•i
=∞o¡ O Kå~° ∞ . =Úã≤ ¡ O , "≥ ∞ ÿ < åi\© Š㨠O ˆ H ∆ = ∂xfl
QÍeH˘kÖËâß~°∞.
Zã‘û ã¨OˆH∆=∞O HÀã¨O ˆHO„^ŒO q_»∞^ŒÅ KÕã≤#
x^è∞Œ Å#∞ Ãã`· O« ~åR „ѨÉ∞íè `«fiO ^•i =∞o¡ã∞¨ #Î flk.ÃãÊ+¨Öò
ÃãO„@Öò Jã≤Ããì<£û (Zãπã‘U) Ѩ^äŒHõO H˜O^Œ q_»∞^ŒÖˇ·#
x^èŒ∞Å#∞ W`«~° âßYʼnõΩ =∞o¡OzOk.
2009-10 PiúHõ ã¨O=`«û~°OÖ’ Zã‘û HÍ~˘Êˆ~+¨<‰£ Ωõ
ÃãÊ+¨Öò ÃãO„@Öò Jã≤Ãã<ì û£ (ZãπãU‘ ) Ѩ^HŒä Oõ H˜O^Œ Hˆ O„^ŒO
~°∂.45 HÀ@∞¡ q_»∞^ŒÅ KÕ¿ãÎ ~°∂.10 HÀ@∞¡ =∂„`«"Õ∞
~åRO WzÛOk. q∞ye# ~°∂.26.65 HÀ@¡#∞ W`«~°
âßYʼnõΩ =∞o¡OzOk.
Ǩãì̈à◊¡Ö’ =∞øeHõ ã¨^Œ∞áêÜ«∂Å H˘~°`«
''=ã¨u QÆ$ǨÖ’¡ „Ѩu q^•ºi÷H˜ U_®kH˜ 4 [`«Å
^Œ∞ã¨∞ÎÅ∞ W™êÎO. „Ѩu 10 =∞OkH˜ XHõ =∞~°∞QÆ∞^˘_ç¤,
™êfl<åÅ QÆk Hõ\˜ì™êÎO. XHÀ¯ q^•ºi÷H˜ F [`« ^Œ∞ѨÊ@∞¡
W™êÎO. Ǩã¨ìà◊§Ö’ LO@∞#fl „Ѩu q^•ºi÷H˜ HÍ=Åã≤#
Jxfl ~°HÍÅ ã¨^Œ∞áêÜ«∂Å∞ HõeÊ™êÎO—— Jx 2008 Ö’
Ǩg∞ WzÛ# "≥·.Zãπ. U XHõ¯\© J=∞Å∞ KÕÜ«∞ÖË^Œ∞.
Ǩã¨ìà◊¡Ö’ ™œHõ~åºÅ H˘~°`«, q^•º~°∞÷Å ^Œ∞~°ƒù~°
Ѩiã≤`÷ ∞« ÅÃÑ· ~å„+¨ì ÃÇÏ· HÀ~°∞,ì *ÏfÜ«∞, ~å„+¨ì =∂#= ǨωõΩ¯Å
Hõq∞+¨#∞¡¡ f„= P„QÆǨÏO =ºHõÎO KÕã≤#ѨÊ\˜H© „ѨÉèí∞`«fiO
Z@∞=O\˜ K«~°ºÅ∞ fã¨∞HÀÖË^Œ∞.
Ѩ_Hˆ» ã≤# Ñ„ *¨ Ï~ÀQƺO - P~ÀQƺj„
^Õâ◊OÖ’x W`«~° ~å„ëêìÅ`À áÈeÛK«∂¿ãÎ ~åR
„ѨÉèí∞`«fiO „Ѩ*Ï~ÀQƺOÃÑ· z#flK«∂Ѩ٠K«∂ã¨∞Î#flk.
~å„+¨ìOÖ’x „Ѩu 1000 =∞Ok ~ÀQÆ∞Ö’¡ ˆH=ÅO 5QÆ∞~°∞
=∂„`«"∞Õ P~ÀQƺN ^•fi~å Åaú á⁄O^Œ∞`«∞<åfl~∞° .z#flz#fl
~ÀQÍʼnõΩ ‰õÄ_® „áê^èŒq∞Hõ P~ÀQƺ ˆHO„^•Ö’¡ =∞O^Œ∞Å∞
ÖËx Ѩiã≤÷`«∞Å∞ L<åfl~Ú. *ÏfÜ«∞ „QÍg∞} ÃÇÏÖòÎ q∞+¨<£
"≥·Z™êû~ü HÍO„ÔQãπ... ™ÈxÜ«∂ HÍO„ÔQãπ... Ô~O_»∂ JqhuH˜ „Ѩu~°∂áêÖË
H˜O^Œ 2005–06 PiúHõ ã¨O=`«û~°O #∞Oz 2008–09
PiúHõ ã¨O=`«û~°O =~°‰Ωõ Hˆ O„^Œ„ѨÉ∞íè `«fiO ~°∂.2005 HÀ@∞¡
Hˆ \Ï~Ú¿ã,Î ~å„+¨ì „ѨÉ∞íè `«fiO Hˆ =ÅO ~°∂1332 HÀ@∞¡ =∂„`«"∞Õ
=ºÜ«∞O KÕãO≤ k. JO>Ë, QÆ`« <åÅ∞ˆQà◊Ö¡ ’ =∞OE~°∞ KÕã#≤
x^èŒ∞Ö’¡ UHõOQÍ ~°∂.673 HÀ@¡#∞ Y~°∞Û KÕÜ«∞ÖËHõ
áÈ~ÚOk.
KÕ<`Õ « ~°OQÆO
2004Ö’ ~åROÖ’ HÍO„ÔQãπ áêsì JkèHÍ~°O
KÕÑ\¨ #ì˜ J#O`«~O° „ѨÉ∞íè `«fi x~°H¡ º∆í O HÍ~°}OQÍ 55 ÅHíÅ∆
=∞OkH˜ ÃÑ·QÍ P^è•~°Ñ¨_ç# KÕ<Õ`« Ѩi„â◊=∞ ã¨OH∆’ÉèíOÖ’
‰õÄ~°∞‰õΩáÈ~ÚOk. ã¨Ç¨ÏHÍ~°, ã¨Ç¨ÏH͈~`«~° ~°OQÍÅÖ’
ѨxKÕã∞¨ #Î fl KÕ<`Õ « HÍi‡‰õΩʼnõΩ ѨxÖËHõ Ѩã∞¨ ÅÎ ∞O@∞<åfl~∞° .
=º=™êÜ«∞O `«~°∞"å`« Z‰õΩ¯==∞OkH˜ Láêkè HõeÊOKÕk
KÕ<`Õ ~« O° QÆO =∂„`«"∞Õ .
=Ú_ç #∂Å∞ ^èŒ~°Å∞ 50 #∞Oz 100 âß`«O
ÃÑiQÍ~Ú. Ѩ@∞ì ^è~Œ Å° ∞ 100 âß`åxH˜ q∞Oz ÃÑiQÍ~Ú.
L`«Ê`«∞ÎÅ ^èŒ~°Å∞ =∂„`«O ÃÑ~°QÆÖË^Œ∞. áÈ\© `«@∞ìHÀ_®xH˜
H˘xflKÀ@¡ ÖË|~ü =∞EsÅ∞ `«yæOz<å y@∞ìÉÏ@∞ HÍx
ã≤÷u. "≥Ú`«ÎO KÕ<Õ`« ~°OQÆO k‰õΩ¯`ÀK«x ã≤÷uÖ’ LOk.
ˆHO„^Œ „ѨÉèí∞`«fi Ѩ^èŒHÍÅ#∞ ‰õÄ_® =∞# ~åR
„ѨÉèí∞`«fiO JOkOK«_»O ÖË^Œ∞. Z<£ÃÇÏK£_çã≤(<Õ+¨#Öò
¿ÇÏO_£Å∂"£∞ _≥=ÅÑπ"∞≥ O@∞ HÍ~˘Êˆ~+¨<)£ "åi 'q∞Å∞¡Qˆ @∞—
㑯=Ú (q∞Å∞¡ ^èŒ~°ÅˆH #∂Å∞ KÕ<Õ`« HÍi‡‰õΩʼnõΩ ã¨~°Ñ¶¨~å
- ã¨aû_ô Hˆ O„^Œ „ѨÉ∞íè `«fiO Wã¨∞OÎ k) ‰õÄ_® LѨÜ∂≥ yOK«∞
HÀ=_»O ÖË^∞Œ . `«q∞à◊<å_»∞ QÆ`« ã¨O=`«û~°O ~°∂.132 HÀ@∞¡
ã¨aû_ô `≥K«∞Û‰õΩO>Ë =∞# ~åRO ~°∂.15 HÀ@∞¡ =∂„`«"Õ∞
™êkèOK«QÆeyOk.
=∞~À„ѨHõ¯ Páȯ ã¨Oã¨÷ xsfi~°º=∞~ÚOk. #∂Å∞
ã¨~°Ñ¶¨~å KÕÜ«∞_»O ÖË^Œ∞. H˘#∞QÀà◊√§ KÕÜ«∞_»O ‰õÄ_®
P¿Ñâß~°∞. „ѨÉèí∞`«fiO #∞O_ç ~å=Åã≤# ~°∂.60 HÀ@¡
|HÍ~ÚÅ∞ ‰õÄ_® ~åÖË^Œ∞.
KÕ<`Õ « ~°OQÆOÖ’ |∞∞}ÏÅ ~°^∞Œ ‰ú Ωõ ~°∂.312 HÀ@∞¡
á꺈Hr W™êÎ=∞x ZxflHÅõ =ÚO^Œ∞ „ѨH\õ O˜ Kå~°∞. ~°∂.312
HÀ@¡‰õΩ QÍ#∞ ~°∂.109 HÀ@¡‰õΩ =¸_»∞ ã¨O=`«û~åÅ
`«~∞° "å`« WѨC_»∞ r"À WKåÛ~°∞. ~åRO P^•Ü«∞O Z<Àfl~Ô @∞¡
ÃÑiyOk. KÕ < Õ ` « ~° O QÆ O ˆ H \Ï~ÚOѨ Ù Å∞ =∂„`« O
"≥·Z™êû~ü HÍO„ÔQãπ... ™ÈxÜ«∂ HÍO„ÔQãπ... Ô~O_»∂ JqhuH˜ „Ѩu~°∂áêÖË
ÃÑ~°QÆÖË^Œ∞. ~°∂.ÅH∆Í 13 "ÕÅ HÀ@¡ |_≥˚\òÖ’ ÅHí∆ÖÏk
KÕ<`Õ « HÍi‡‰õΩʼnõΩ „ѨÉ∞íè `«fiO Y~°∞Û KÕãO≤ k ã¨O=`«û~åxH˜
~°∂.50 HÀ@∞¡. 12 ÅHí∆Å HÀ@¡ |_≥˚\òÖ’ KÕ<Õ`« ~°OQÆOÃÑ·
ˆHO„^ŒO Y~°∞Û ~°∂.324 HÀ@∞¡ =∂„`«"Õ∞.
`≥Å∞QÆ∞^Õâ◊O „ѨÉèí∞`«fiO KÕÜ«¸`«
`≥Å∞QÆ∞^Õâ◊O ǨÏÜ«∂OÖ’ KÕ<Õ`« ~°OQÍxH˜
„áÈ`åûǨÏO ÅaèOzOk. „ѨÉèí∞`«fi âßYÅ∞ Páȯ #∞O_ç
50 âß`«O J_®fi#∞û WzÛ ^Œ∞ã¨∞ÎÅ∞ H˘#∞QÀÅ∞ KÕÜ«∞_»O,
JO^Œx LѨHÍ~°"Õ`«<åÅ∞ - É’^èŒ<å Ƕ‘AÅ∞
Zã‘û/ Zã‘ì q^•º~°∞Åú ‰õΩ ǶA ‘ sWO|~üû"≥∞O\ò ZѨÊ\˜
#∞OKÀ J=∞Å∞Ö’ LOk. HÍO„ÔQãπ „ѨÉèí∞`«fiO 2008 -
09 ã¨O=`«û~°OÖ’ aã‘Å∞, "≥∞<ÿ åi\©Å‰õΩ 2009 - 10 Ö’
Daã‘ʼnõΩ D Ѩ^èŒHÍxfl =iÎOѨ KÕã≤Ok. Ѩ^èŒHõO
„ѨHõ\ ˜Oz# „ѨÉèí∞`«fiO x^èŒ∞Å∞ q_»∞^ŒÅ KÕÜ«∞_»OÖ’
„áê^è•#º`« W=fiÖË^Œ∞. 2008 - 09 z=~°‰õΩ ~°∂.437
HÀ@∞¡ , 2009 - 10 JO`åxH˜ ~°∂.1950 HÀ@∞¡ |HÍ~ÚÅ∞
¿Ñ~°∞‰õΩáÈÜ«∂~Ú. „Ѩã¨∞Î`« |HÍ~ÚÅ∞ ~°∂.4200 HÀ@∞¡.
QÆ`« ã¨O=`«û~°O |HÍ~ÚÅ∞ (~°∂.1988 HÀ@∞¡)
D ã¨O=`«û~° J=ã¨~åÅ∞ (~°∂.3636 HÀ@∞¡) HõeÑ≤
~°∂.5534 HÀ@∞¡ J=ã¨~"° ∞≥ `ÿ Õ |_≥\˚ Öò ’ Hˆ \Ï~ÚOѨ٠=∂„`«O
~°∂.2287 HÀ@¡`À ã¨iÃÑ\Ïì~°∞. JO>Ë ~°∂.3247 HÀ@¡
Ö’@∞. D Ѩ^èŒHÍxH˜ ZÖÏÔQ·<å 㨈~ QÆO_ç H˘\ÏìÅ<Õ
^Œ ∞ ~° ∞ ^Õ ú â ◊ º O`À<Õ „Ѩ É è í ∞ `« fi O =ÚO^Œ ã ¨ ∞ Î Q Í `« ‰ õ Ω ¯=
ˆH\Ï~ÚOѨÙÅ∞ KÕã≤Ok.
q^•º~°OQÆOÑà · `≥^áÕ ê â„ ^◊ úŒ
`≥Å∞QÆ∞^ÕâO◊ „ѨÉ∞íè `«fi ǨÏÜ«∂OÖ’ q^•º ~°OQÆOÃÑ·
ZO`À „â◊^úŒ K«∂Ñ≤OzOk. „áê^èqŒ ∞Hõ q^Œº #∞O_ç ™êOˆHuHõ
q^Œº =~°‰õÄ Jxfl ™ê÷~ÚÅÖ’ qѨ¡"å`«‡Hõ =∂~°∞ÊÅ∞
KÕѨ\ÏìO. áê~î°âßÅÅ∞, HÍÖËrÅ∞, =$uÎ q^•º ã¨Oã¨÷Å∞,
QÆ∞~°∞‰õΩÅ áê~îâ° ßÖÅ∞, JO`«~å˚fÜ«∞ ™ê÷~Ú ã¨Oã¨Å÷ ∞ Z<Àfl
<≥ÅH˘eÊOk. ÅHí∆Å =∞Ok \©K«~°¡#∞ i¢‰õÄ\ò KÕâßO.
ae¤OQ∑Å∞, =∞øeHõ =ã¨`∞« Å g∞^Œ ÃÑ^ŒÌ Z`«∞#Î ÃÑ@∞ì|_»∞Å∞
11
Páȯ֒ ~°∂.15 HÀ@∞¡ ¿+~°∞ ^è#Œ O ÃÑ@ì_O» 19 lÖÏ¡ÅÖ’
<Õ ` « |*Ï~° ∞ ¡ - 㨠O Ѷ ¨ ∂ ÅÖ’ ÖË x HÍi‡‰õ Ω Å#∞
„áÈ`«ûÇ≤ÏOK«_®xH˜ n<£ ^ŒÜ∂« àò ǨÏ`ü Hõ~…° „áÈ`åûÇ¨Ï Ñ¨^HŒè Oõ
J=∞Å∞ - 40 "ÕʼnõΩ ÃÑ·QÍ =$uÎ HÍ~°∞¤Å ѨOÑ≤}© -
J~ÀQƺ Ѩ^èŒHÍÅ∞ - 60 "ÕÅ =∞OkH˜ „QÆ∂Ѩ٠W#∂ûÔ~<£û
Ѩ^èŒHõO - xÑπì ã¨Ç¨ÏHÍ~°O`À _ç*ˇ·<£Å Jaè=$kú - q^Œ∞º`ü
Ü«¸x\ò Kås˚Å `«yæOѨ٠- 27 "ÕÅ =∞OkH˜ =∞QÍæÅ
ѨOÑ≤}© - [#`å =G Ѩ^èŒHõO Z<Àfl HÍ~°º¢Hõ=∂Å∞
KÕѨ\ì̃Ok.
ÃÑ\ÏìO. JHí∆~å㨺`« ÃÑ~°QÆ_®xH˜, Jxfl =~åæÅ „Ѩ[ʼnõΩ
q^Œº JO^Œ∞ÉÏ@∞Ö’H˜ ~å=_®xH˜ f„=OQÍ Hõ$+≤ KÕã≤Ok.
P ~ÀA# "Õã≤# ѨÙ<åk=Å¡<Õ ÃÑ^ŒÌ Z`«∞Î# q^•º~°∞úÅ∞
=$uÎ q^Œº‰õΩ J~°∞›ÅÜ«∂º~°∞. ~åROÖ’<Õ Jxfl HÍÖËrÅ∞
LO_»@O =Å# "åiH˜ ™œÅÉèíºO ÃÑiyOk.
J^è•fi#flOQÍ Ç¨ã¨ìà◊√§ - JO^Œx "≥∞ãπ Kèås˚Å∞
„Ѩ É è í ∞ `« fi O ÃÑiy# ^è Œ ~ ° Å ‰õ Ω J#∞QÆ ∞ }OQÍ
™ê¯Å~ü+Ñ≤ Åπ ∞, =∞^蕺ǨÏfl Éè’[# Kèås˚Å∞ ÃÑOK«Háõ È=_»O,
HÀ@¡ |HÍ~ÚÅ∞ q_»∞^ŒÅ KÕÜ∞« HõáÈ=_»O =Å¡ q^•º~°∞Åú ∞
ÉÏ^èŒÅ∞ Ѩ_»∞`«∞<åfl~°∞. ÃÑ^ŒÌʼnõΩ Ys^≥·# Éèí∂=ÚÅ#∞
L^•~°OQÍ ^è•~å^Œ`«ÎO KÕã¨∞Î#fl „ѨÉèí∞`«fiO ¿Ñ^Œ Ñ≤Å¡Å
Ǩã¨ìà◊¡‰õΩ âßâ◊fi`« Éèí=<åÅ#∞ =∂„`«O xi‡OK«_»O
ÖË^Œ∞.q^•º~°∞÷Å HÀã¨O ^•^•Ñ¨Ù 5,400 „ѨÉèí∞`«fi ã¨OˆH∆=∞
Ǩã¨àì √◊ ¡ L<åfl~Ú.D ã¨OHˆ =∆ ∞ Ǩã¨Öì ’¡ 46âß`«O W~°∞H˜~∞° ‰õΩ
QÆ^Œ∞Ö’¡<Õ H˘#™êQÆ∞`«∞<åfl~Ú.^•^•Ñ¨Ù 50âß`«O =ã¨u
QÆ$ǨÏÖ’¡ =∞Ozh\˜ ™œHõ~°ºO ÖË^Œ∞.XHõ ‰õΩ@∞O|O HÀã¨O
xi‡Oz# Éèí=#OÖ’ =O^Œ =∞OkH˜ ÃÑ·QÍ q^•º~°∞÷Å∞
LO_®eû# Ѩiã≤÷u =™ÈÎOk.q^•º~°∞÷Å∞ JO@∞~ÀQÍÅ∞,
q+¨[fi~åÅ ÉÏi# Ѩ_»∞`«∞#fl q+¨Ü«∞O "≥Å∞QÆ∞Ö’H˜
~å=_»O`À „ѨuǨã¨ìÖò‰õΩ ~°∂.50"ÕÅ∞ W™êÎ=∞x JѨÊ\˜
=ÚYº=∞O„u "≥·Ü«∞ãπ Ѷ¨∞#OQÍ „ѨHõ\ ˜OKå~°∞.HÍh, P
kâ◊QÍ „Ѩܫ∞`åflÅ∞ [~°QÆHõáÈ=_»O`À QÆ`« Pˆ~à◊¡Ö’ 550
=∞Ok Ñ≤Å¡Å∞ JO@∞"åº^èŒ∞Å ÉÏi# Ѩ_ç =∞~°}˜OKå~°∞.
 12
=∞Ç≤Ïà◊ÅÃÑ· ^•_»∞Å∞, J`åºKå~åÅ∞
~åROÖ’ =∞Ç≤Ïà◊ÅÃÑ· [~°QÆ∞`«∞#fl <Õ~åÅ∞ U>Ë\Ï
ÃÑiyáÈ`«∞<åfl~Ú. 100 ~ÀAÅÖ’ K«@ì ã¨ÉèíÅÖ’
=∞Ç≤Ïà◊ʼnõΩ 33 âß`«O i[ˆ~fi+¨<£Å∞ HõeÊ™êÎ=∞x WzÛ#
Ǩg∞ <≥~°"Õ~°Û_»OÖ’ ˆHO„^Œ „ѨÉèí∞`«fiO qѶ¨Å"≥∞ÿOk.
"ÕkOè ѨÙʼnõΩ QÆ∞~°=Ù`«∞#fl =∞Ç≤Ïà◊ÅHÀã¨O Hˆ O„^Œ „ѨÉ∞íè `«fiO
~°∂á⁄OkOz# QÆ$ǨÏÇ≤ÏO㨠x~À^èŒHõ K«@ìO ~åR„ѨÉèí∞`«fi
x~°¡Hí∆ ºO HÍ~°}OQÍ ã¨¢Hõ=∞OQÍ J=∞Å∞ HÍ=_»O ÖË^Œ∞.
JÉèϺQÆ∞ºÖˇ·# =∞Ç≤Ïà◊ʼnõΩ JO_»QÍ LO_ÕO^Œ∞‰õΩ U~åÊ@∞
KÕã≤# „Ѩ`ÕºHõ =∞Ç≤ÏàÏ Hõq∞+¨<£‰õΩ Kè≥·~°‡<£ Ѩ^Œq`Àáê@∞
ã¨Éèí∞ºÅ#∞ ‰õÄ_® xÜ«∞q∞OK«ÖË^Œ∞.
Ѩ@ìѨQÆÅ∞ ‰õÄ_® =∞Ç≤Ïà◊ʼnõΩ ~°Hí∆} ÖËx
^Œ∞~°^$Œ +¨Hì ~õ ° Ѩiã≤u÷ x ~åR „ѨÉ∞íè `«fiO ã¨$+≤Oì zOk. ÉèÏ~°`«
^ÕâO◊ Ö’ =∞# ~åROÖ’<Õ J`«ºkèHOõ QÍ =∞Ç≤Ïà◊ÅÃÑ· Ü«∂ã≤_£
^•_»∞Å∞ [~°∞QÆ∞`«∞<åfl~Ú. J`åºKå~° x~À^èŒHõ K«\ÏìÅ∞,
D"£ \©lOQ∑, ~åºyOQ∑ K«\ÏìÅ#∞ ѨHõ_»ƒùOnQÍ J=∞Å∞
KÕÜ«∞HõáÈ=_»O =Å¡<Õ <Õ_»∞ =∞Ç≤Ïà◊ÅÃÑ· ^•_»∞Å∞
"≥∞ÿ„HÀ ÃѶ·<å<£û ã¨Oã¨÷Å PQÆ_®Å∞
PO„^茄Ѩ^ÕâòÖ’ "≥∞ÿ¢HÀÃѶ·<å<£û ã¨=∞㨺 =~°∞ã¨
P`«‡Ç¨Ï`«ºÅ‰õΩ ^•ifã≤Ok. QÆ`« ã¨O=`«û~°O 200 =∞Ok
„áê}O fã¨∞‰õΩ<åfl~∞° ã¨∞=∂~°∞ ~°∂.10 "ÕÅ HÀ@¡ |∞∞}O
ÃÑ· 40-50 âß`«O =_ô¤ Hõ_∞» `«∂ ¿Ñ^ŒÅ∞ #ey áÈ`«∞<åfl~∞° .
~åR „ѨÉ∞íè `«fiO KÕã#≤ K«@Oì Ö’ ZO`« âß`«O =_ô¤ =㨥Å∞
KÕÜ«∂Å#fl „Ѩ™êÎ=# ÖË^Œ∞. P`«‡Ç¨Ï`«ºÅ∞ WѨÊ\˜H©
™êQÆ∞`«∞<åfl~Ú. _≥\ò ™êfiÑO≤ Q∑ ¢HO˜ ^Œ |∞∞}„QÆã∞¨ ÅÎ ‰õΩ ÉϺO‰õΩ
|∞∞}Ïe™êÎ=∞<åfl~°∞. ZHõ¯_® J=∞Å∞ HÍÖË^Œ∞.
D qѨ`¯« ~° Ѩiã≤`÷ ∞« ÅÖ’ ¿Ñ^Œ „Ѩ[Å „áê}ÏÅ#∞
HÍáê_»\ÏxH˜ `≥Å∞QÆ∞^ÕâO◊ áêsì "åiH˜ JO_»QÍ xezOk.
=_ô¤, "å~åÅ "ås =㨥à◊√§, "ÕkèOѨÙÅ∞.... D ã¨=∞㨺Å
g∞^Œ ˆHO„^Œ, ~åR „ѨÉèí∞`åfiÅ∞ ã¨Ê+¨ì"≥∞ÿ# qkè q^è•<åÅ∞
~°∂á⁄OkOz "åix P^Œ∞‰õΩ<Õ =~°‰Ωõ "≥∞¢ÿ HÀ ÃÑ<·¶ å<£û JѨCÅ∞
K≥e¡OK«=^ŒÌx L^Œº=∞O x~°fiÇ≤ÏOzOk.
=∞Ç≤Ïà◊ʼnõΩ KÕ~°x áê=ÖÏ =_ô¤ |∞∞}ÏÅ∞
=∞Ç≤Ïà◊ʼnõΩ ÉϺO‰õΩ |∞∞}ÏÅ∞ WÑ≤ÊOK«_O» Ö’#∂,
"≥·Z™êû~ü HÍO„ÔQãπ... ™ÈxÜ«∂ HÍO„ÔQãπ... Ô~O_»∂ JqhuH˜ „Ѩu~°∂áêÖË
Z‰õΩ¯=Ü«∂º~Ú. *ÏfÜ«∞ <Õ~åÅ #"≥∂^Œ∞ã¨Oã¨÷ `å*ÏQÍ
q_»∞^ŒÅ KÕã≤# QÆ}OHÍÅ „ѨHÍ~°O ~åROÖ’ =∞Ç≤Ïà◊ÅÃÑ·
<Õ~åÅ∞ JkèHõOQÍ #"≥∂^Œ∞ JÜ«∂º~Ú.=∞Ç≤Ïà◊ÅÃÑ·
[~°QÆ∞`«∞#fl <Õ~åÅ∞ =∂„`«O U>Ë\Ï ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞<åfl~Ú.
`≥Å∞QÆ∞^Õâ◊O ǨÏÜ«∂OÖ’
`≥Å∞QÆ∞^Õâ◊Oáêsì Pq~åƒù=O #∞O_ç ‰õÄ_®
=∞Ç≤Ïà◊Å∞ ™ê=∂lHõ, Pi÷Hõ, ~å[H©Ü«∞ ™êkèHÍ~°`«
™êkèOKÕO^Œ∞‰õΩ Hõ$+≤ KÕã≤Ok. 1987Ö’<Õ JѨÊ\˜
=ÚYº=∞O„u N Z<£.\˜.~å=∂~å=Ù ™ê÷xHõ ã¨Oã¨÷Ö’¡
`˘e™êiQÍ =∞Ç≤Ïà◊ʼnõΩ i[ˆ~fi+#¨ ∞¡ HõeÊOKå~°∞. ~åROÖ’
`˘e™êiQÍ =∞Ç≤ÏàÏ qâ◊fiq^•ºÅÜ«∂xfl ™ê÷ÑO≤ z# Ѷ∞¨ #`«
ZhìP~ük. ~åROÖ’ =∞Ç≤Ïà◊ʼnõΩ Pã≤ÎÖ’ ã¨=∂# ǨωõΩ¯
HõeÊOzOk `≥Å∞QÆ∞^Õâ◊O. N K«O„^ŒÉÏ|∞ ǨÏÜ«∂OÖ’
=∞Ç≤Ïà◊ÅHÀã¨O U~°Êiz# _®fi¢HÍ ã¨OѶ¨∂Å∞ ^ÕâßxˆH
P^Œ~°≈„áêÜ«∞OQÍ xeKå~Ú.
áê=ÖÏ =_ô ¤ q_» ∞ ^Œ Å KÕ Ü « ∞ _» O Ö’#∂ „Ѩ É è í ∞ `« fi O
qѶ¨Å=∞~ÚOk. QÆ`« P~°∞ ã¨O=`«û~åÅÖ’ ~°∂.25,000
HÀ@∞¡ ZãπÃÇÏK£l Ö’#∞¡ WKåÛ=∞<åfl~°∞ - áê=ÖÏ =_ô¤
Ѩ ^ è Œ H õ O ¢H˜ O ^Œ giH˜ 㨠~ å㨠i 9 âß`« O "Õ ∞ ~° ‰ õ Ω
sZO|~üû"≥∞O@∞ W"åfie (ÉϺO‰õΩÅ∞ 10 - 14 âß`åxH˜
Wã¨∞<Î åfl~Ú) JO>Ë ~°∂.2250 HÀ@∞¡ W"åfie HÍh WѨÊ\˜H˜
„ѨÉ∞íè `«fiO WzÛOk ~°∂.1000 HÀ@∞¡ =∂„`«"∞Õ . JO^Œ∞=Å¡<Õ
=∞Ç≤Ïà◊Å∞ "≥∞¢ÿ HÀÃÑ<·¶ å<£û ã¨Oã¨Å÷ ^•~°∞}ÏʼnõΩ |ÅÜ«∂º~°∞.
nxH˜ ÉÏ^茺`« „ѨÉèí∞`åfix^Õ. =∂ÖËQÍO Hõq∞\© ã≤á¶ê~°ã¨∞
KÕã≤# 24 âß`«O =_ô¤ÃÑ· WѨÊ\˜=~°‰õΩ „ѨÉèí∞`«fiO K«~°ºÅ∞
fã¨∞HÀÖË^Œ∞. "≥O@<Õ =_ô¤ ˆ~@¡#∞ J^Œ∞Ѩ٠KÕÜ«∂e.
`≥Å∞QÆ∞^Õâ◊O áêÅ#Ö’ ¿Ñ^Œ =∞Ç≤Ïà◊Å`À ã¨fiÜ«∞O
ã¨Ç¨ Ü«∞Hõ ã¨OѶ∂¨ Å#∞ <≥ÅH˘eÊ "åiH˜ |∞∞} ã¨^∞Œ áêÜ«∞O
HõeÊOz ^Õâ◊OÖ’<Õ "≥Ú^Œ\˜ ~åROQÍ PO„^茄Ѩ^Õâò
¿Ñ~°∞á⁄OkOk. =∞Ç≤ÏàÏ ™êkèHÍ~°`«, ™êfi=ÅO|#,
PiúHÍaè=$kú Pâ◊Ü∂« Å`À KÕÑ\¨ #ì˜ HÍ~°º¢H=õ ∂Å#∞ „ѨÑO¨ K«
^ÕâßÅhfl „Ѩâ◊Oã≤OKå~Ú.
"≥·Z™êû~ü HÍO„ÔQãπ... ™ÈxÜ«∂ HÍO„ÔQãπ... Ô~O_»∂ JqhuH˜ „Ѩu~°∂áêÖË
~åROÖ’ U~°∞Öˇ· áê~°∞`«∞#fl =∞^ŒºO
„ѨÉèí∞`«fi Y*Ï<å xOѨÙHÀ=_®xH˜ qK«ÛÅq_çQÍ
=∞^Œ º O q¢Hõ Ü « ∂ Å∞ KÕ ã ≤ „Ѩ [ Å |ÅÇ‘ Ï #`« Å `À
™⁄=Ú‡KÕã¨∞‰õΩO@∞<åfl~°∞. ~åROÖ’x "≥Ú`«ÎO 2.4 HÀ@¡
‰õΩ@∞OÉÏÅÖ’ XHõ JOK«<å „Ñ¨HÍ~°O 32 âß`«O =∞Ok
=∞^•ºxH˜ ÉÏxã¨ÅÜ«∂º~°∞. JO>Ë ã¨∞=∂~°∞ 75 ÅHí∆Å
‰õΩ@∞OÉÏÅ∞ D =ºã¨#O`À <åâ◊#=∞=Ù`«∞<åfl~Ú. XHÀ¯
‰õΩ@∞O|O ã¨O=`«û~åxH˜ =∞^ŒºOÃÑ· ~°∂.40 "ÕÅ#∞ Y~°∞Û
KÕã¨∞Î#flk. ÃÑ^ŒÌ"≥Ú`«ÎOÖ’ Öˇ·Ãã<£ûÅ∞ á⁄Ok# =∞^ŒºO
^Œ∞HÍ}ÏÅ Ü«∞[=∂#∞Å∞ z#fl z#fl „QÍ=∂Ö’¡ Ãã·`«O
Láêkè Ǩg∞ x^èŒ∞Å∞ ^Œ∞ifixÜ≥∂QÆO
QÆ`« ã¨O=`«û~°O Láêkè Ǩg∞ Ѩ^HŒä Oõ H˜O^Œ KÕÑ\¨ #ì˜
~°∂.1800 HÀ@¡ ~À_»¡ Ѩ#∞Å#∞ HÍO„ÔQãπ <åÜ«∞‰õΩÅ∞,
HÍ~°ºHõ~Åΰ ∞ ǨÏã¨QÎ `Æ O« KÕã∞¨ ‰õΩ<åfl~∞° . ‰õÄbʼnõΩ 40 âß`«O
|^Œ∞Å∞ D ~À_»¡Ö’ 10 âß`«O qÅ∞= Ѩ#∞Å∞ =∂„`«"Õ∞
JO^•~Ú. g\˜x ‰õÄ_® ѨOKå~Úf =º=ã¨`÷ À ã¨O|O^èOŒ
ÖˉΩõ O_® WO[h~°¡ ^•fi~å x^è∞Œ Å∞ q_»∞^ŒÅ KÕã≤ Jqhux
„áÈ`«ûÇ≤ÏOKå~°∞. ™ê=∂lHõ `«xvÅÖ’ ~°∂.160 HÀ@¡
Jqhu |Ü«∞@Ѩ_ç`Õ ~°∂.22 HÀ@∞¡ =∂„`«"Õ∞ =㨥Å∞
KÕâß~°∞. Láêkè x^èŒ∞Å ^Œ∞ifixÜ≥∂QÍxfl JiHõ@ì_»OÖ’,
áê~°^Œ~°≈Hõ`« <≥ÅH˘ÅÊ_»OÖ’ ~å„+¨ì „ѨÉèí∞`«fiO Ѷ¨∞’~°OQÍ
qѶ¨Å"≥∞ÿOk. JO|∞_£û"≥∞<£ =º=ã¨÷ `«# Jã≤÷`åfixfl
Kå@∞HÀÖËHõáÈ`«∞#flk.
Ãã*òÅÖ’ J„Hõ=∂Å∞
QÆ`« Pˆ~à◊§Ö’ ZÑ≤SSã≤ ÅHí∆ áêuHõ "ÕÅ ZHõ~åÅ
Éèí∂q∞x ™êfinè#O KÕã¨∞‰õΩOk. WO^Œ∞Ö’ ã¨∞=∂~°∞ 70
"ÕÅ ZHõ~åÅ∞ „ѨÉ∞íè `«fi Éè∂í =ÚÅ∞ HÍQÍ 50 "ÕÅ ZHõ~åÅ∞
ã¨#flHÍ~°∞, z#flHÍ~°∞ Ô~·`«∞Åq. g\˜x áÈ~°∞ìÅ∞, ÔHq∞HõÖò
Ѩi„â◊=∞Å∞, iÜ«∞Öò Z¿ã\ì ò ã¨Oã¨Å÷ ∞ Jx HÍ=Åã≤# "åiH˜
=Ú_»∞ѨÙÅ∞ fã¨∞‰õΩx ѨOzÃÑ\Ïì~∞° . Ãã*òÅÖ’ QÍx, W`«~°
Éè∂í Hˆ \Ï~ÚOѨÙÖ’ QÍx XѨÊO^•Å "Õ∞~°‰Ωõ ÃÑ@∞ì|_»∞Å∞,
L^ÀºQÍÅ HõÅÊ# =∞iÜ«Ú Ñ¨i„â◊=∞Å∞ ~åÖË^∞Œ . „ѨÉ∞íè `«fiO
ZѨC_»∞ nxfl ã¨g∞H˜∆OK«ÖË^Œ∞. =Ú_»∞ѨÙÅ∞ fã¨∞H˘x
Éèí∂=ÚÅ∞ Hõ@ìɡ\ ˜ì =kÖËâß~°∞.
1994-2004 =~°‰õΩ `≥Å∞QÆ∞^Õâ◊O „ѨÉèí∞`«fiO
13
ÃÑ^ŒÌZ`«∞Î# ɡÅ∞ì ^Œ∞HÍ}ÏÅ#∞ U~åÊ@∞ KÕã≤ „Ѩ[Å#∞
^ÀK«∞‰õΩO@∞<åfl~∞° .
^Œâ◊Å "ås =∞^Œº x¿+^ŒO „Ѩ"Õâ◊ÃÑ_»`å=∞x
HÍO„ÔQãπ "å~°∞ 2004 ZxflHÅõ Ö’ "åQÍú#O KÕ™ê~°∞. HÍh
WѨC_»∞ Y*Ï<å xOѨÙHÀ=\ÏxˆH ÃÑ^ŒÌ Z`«∞Î# ɡÅ∞ì
ëêѨÙÅ#∞ U~åÊ@∞ KÕâß~°∞. WkHÍHõ \ÏH±û ZQ˘\˜ì KÕ¿ã
ÃãHõO_£û J=∞‡HÍÅ∞, ^˘OQÆ ™ê~å J=∞‡HÍÅ`À HõeÑ≤
~°∂.30,000 HÀ@¡ Ys^Œ∞ QÆÅ =∞^ŒºO J=∞‡HõO =∞#
~åROÖ’ [~°∞QÆ∞`ÀOk.
HÍO„ÔQãπ <Õ`Å« ∞ lÖÏ¡ HõÖHˇ ~ìõ ∞° ÃÑ· XuÎ_ç `≥zÛ "åiH˜
HÍ=Åã≤# HÀ@¡ ~°∂áêÜ«∞Å qÅ∞"≥#· Ѩ#∞Å#∞ Hˆ \Ï~ÚOK«∞
‰õΩO@∞<åfl~∞° . H˘xflKÀ@¡ =ÚO^Œ∞ J#∞=∞`«∞Å∞ WzÛ `«~∞° "å`«
ѨOKåÜ«∞f~å*ò ã¨Oã¨Å÷ f~å‡<åÅ#∞ fã¨∞‰õΩO@∞<åfl~∞° .
ÃãHí<∆ £ 13 „ѨHÍ~°O xˆ~tú Oz# ѨOKåÜ«∞f~å*ò ã¨Oã¨Å÷ ∞
q∞#Ǩ =∞Ô~=~°∂ Láêkè K«@Oì Ö’ Ѩ#∞Å#∞ QÆ∞iÎOK«_O» ,
x~°fiÇ≤ÏOK«_O» KÕÜ∞« ‰õÄ_»^xŒ ÃÇÏ· HÀ~°∞ì ã¨Ê+¨"ì ∞≥ #ÿ f~°∞Ê
WzÛ#ѨÊ\˜H© ~åR „ѨÉ∞íè `«fiO áê\˜OK«_O» ÖË^∞Œ . ã¨O=`«û~åxH˜
~°∂.4 "ÕÅ HÀ@¡~Ú`Õ „Ѩu =∞O_»ÖÏxH˜ ã¨Q@Æ ∞# ~°∂.4
HÀ@¡ K˘Ñ¨C# „Ѩu „QÍ=∂xH˜ ~°∂.15 - ~°∂.25 ÅHíÅ∆
Y~°∞Û [~°∞QÆ∞`«∞#fl@∞¡ K«∂ѨÙ`«∞<åfl~∞° . HÍh „ѨÜ∂≥ [#O
Uq∞@#flk „Ѩ[ʼnõΩ JO`«∞|@ì_O» ÖË^∞Œ .
ǨÏÜ«∂OÖ’ 667 ZHõ~åÅ∞ Hˆ \Ï~ÚOKå~°∞. J#∞=∞uOz#
38 ã¨Oã¨Å÷ Ö’ 1,13,295 L^ÀºQÍÅ∞ ÅaèOKå~Ú. 2004-
10 ã¨O=`«û~åÅ =∞^躌 HÍO„ÔQãπ ǨÏÜ«∂OÖ’ 59 ã¨Oã¨Å÷ ‰õΩ
14,100 ZHõ~åÅ∞ W¿ãÎ =zÛ#q Hˆ =ÅO 8248 L^ÀºQÍÅ∞
=∂„`«"∞Õ .
2010 E<£ 30 <å\˜H˜ "≥Ú`«ÎO ZãπW*ˇ_£ÅÖ’
HõeÊOK«=eû# L^ÀºQÍÅ∞ 8,50,022 HÍx HõeÊOzOk
Hˆ =ÅO 51,309 =∂„`«"∞Õ . "≥Ú`«OÎ ZãπW*ˇ_Å£ Ö’ ~å"åeû#
ÃÑ@∞ì|_ç _≥=ÅѨ~¡° ^•fi~å ~°∂.28,850 HÀ@∞¡, Ü«¸x@∞¡
™ê÷Ñ≤OKÕ "åi ^•fi~å ~°∂.67,307 HÀ@∞¡ "≥Ú`«ÎO
~°∂.96,623 HÀ@∞¡ ~å"åe. JO>Ë ã¨∞=∂~°∞ ÅHí∆ HÀ@∞¡.
14
HÍx „ѨÉèí∞`«fi ÖˇHõ¯Å „ѨHÍ~°"Õ∞ D ~ÀA‰õΩ =zÛ#
ÃÑ@∞ì|_»∞Å∞ ~°∂.4,483 HÀ@∞¡. ÅHí∆ ZHõ~åʼnõΩ ÃÑ·QÍ
ˆH\Ï~Ú¿ãÎ =zÛ# ÃÑ@∞ì|_»∞Å∞ ~°∂.5000 HÀ@∞¡‰õΩ
q∞OK«ÖË^Œ∞. =Ú_»∞ѨÙÅ∞ =∂„`«O ÅHí∆ HÀ@∞¡ ^•\Ï~Ú.
ÃÑ@∞ì|_»∞Å∞ ~å‰õΩO_® L^ÀºQÍÅ∞ HõeÊOK«‰õΩO_® 250
ZHõ~åÅ Éèí∂q∞x Ju KÒHõQÍ ^ŒH˜¯OK«∞‰õΩ#fl „ÉÏǨχ}˜
W<£„á¶ê>ˇH± =∞O„u _≥=ÅѨ~üû‰õΩ 49 âß`«O "å\Ï#∞
#n[ÖÏŠѨOÑ≤}©Ö’ ~å¢ëêìxH˜ J<åºÜ«∞O
Hõ$ëê‚ #n [ÖÏÅ g∞^Œ 14 lÖÏ¡Å „Ѩ[Å∞,
Ô~·`«∞Å∞ P^è•~°Ñ¨_ç L<åfl~°∞. ÅHí∆Å ZHõ~åÅ ™êQÆ∞h\˜
J=ã¨~åÅ∞, J<ÕHõ ÅHí∆Å =∞Ok „Ѩ[ʼnõΩ „`åQÆ∞h\˜x
HõeÊã¨∞Î#fl D #n [ÖÏŠѨOѨHõOÃÑ· QÆ`«OÖ’ WzÛ#
|Kå=`ü „\˜|∞º#Öò f~°∞ÊÖ’x =∞øeHõ JOâßÅ#∞ =∂iÛ"Õã≤
H˘`«ÎQÍ „a*Ë+π ‰õΩ=∂~ü „\˜|∞º#Öò f~°∞Ê WzÛOk. ÖËx
hà◊√§ L#fl@∞¡QÍ JOK«<åÅ∞ K«∂Ñ≤Oz q∞QÆ∞Å∞ [ÖÏÅ#∞
=∞Ǩ~åR Hõ~åfl@HõʼnõΩ ‰õÄ_® "å\ÏÅ∞ ѨOzOk. q∞QÆ∞Å∞
[ÖÏÅ#∞ "å_»∞HÀ=_®xH˜ WѨÊ\˜=~°‰õΩ L#fl ¿ãfiK«Ûù#∞
~åRO HÀÖ’Ê~ÚOk.
HÍx QÆ`« 25 ã¨O=`«û~åÅ∞QÍ ZQÆ∞= ~å¢ëêìÅ∞
Hõ$ëê‚ #n [ÖÏÖ’¡ =∞# <åºÜ«∞|^ŒúÌ "å\Ï =∞#‰õΩ ~å‰õΩO_®
J<ÕHõ ~°HÍÅ W|ƒO^Œ∞Å∞ ÃÑ\Ïì~Ú. J¢Hõ=∞ „áê*ˇ‰õΩìÅ
x~å‡}O, J#∞=∞u ÖˉõΩO_® PÅ=∞\˜ì _®ºO Z`«∞Î
ÃÑOK«_»O, `«∞OQÆÉèí„^Œ ¢H˜O^Œ =∞#‰õΩ ~å=Åã≤# h\˜x
"å_»∞HÀ=_»O..g\˜x `≥Å∞QÆ∞^Õâ◊O áêsì ǨÏÜ«∂OÖ’
ã¨=∞~°úOQÍ J_»∞¤H˘x ~åR „ѨÜ≥∂[<åÅ#∞ HÍáê_»@O
[iyOk.
P<å_»∞ ^Õ"≥Q“_» „Ѩ^è•xQÍ L#flѨC_»∞ Hõ~å‚@Hõ
„ѨÉèí∞`«fiO PŇ\˜ì _®ºO Z`«∞Î#∞ 524.256 g∞@~°¡‰õΩ
ÃÑOK«_®xH˜ „Ѩܫ∞`«flO KÕã≤Ok. "≥O@<Õ „Ѩ^è•xx
|Å=O`«OQÍ XÑ≤ÊOz #Å∞QÆ∞~°∞ =ÚYº=∞O„`«∞Å Hõq∞\©x
"Õã≤ xѨÙ}∞Å ^•fi~å 519.6 g∞@~°‰¡ Ωõ Z`«∞#Î ∞ Ѩiq∞`«O
KÕÜ«∂Åx Hõ@ì_ç KÕÜ«∞_»O [iyOk. nxÃÑ· Hõ~å‚@Hõ
ã¨∞„Ñ‘OHÀ~°∞ì‰õΩ "≥o§<å ã¨=∞~°ú=O`«OQÍ "åkOz 519.6
g∞@~°¡‰õΩ q∞OK«‰õÄ_»^Œx ã¨∞„Ñ‘OHÀ~°∞ì f~°∞Ê =KÕÛÖÏ
„Ѩܫ∞`«flO KÕâßO. q∞QÆ∞Å∞ h\˜x "å_»∞H˘x "≥#∞Hõ|_ç#
„áêO`åÅÖ’ H˘xfl „áê*ˇ‰õΩìÅ#∞ xi‡OK«_®xH˜ ‰õÄ_®
„jHÍ~°O K«∞\˜ìOk `≥Å∞QÆ∞^Õâ◊O „ѨÉèí∞`«fi"Õ∞.
HÍh HÍO„ÔQãπ ~åR „ѨÜ∂≥ [<åÅ#∞ HÍáê_»@OÖ’
"≥·Z™êû~ü HÍO„ÔQãπ... ™ÈxÜ«∂ HÍO„ÔQãπ... Ô~O_»∂ JqhuH˜ „Ѩu~°∂áêÖË
L^•~°OQÍ WzÛOk. nxH˜ „ѨuѶŨ OQÍ =∞O„u _≥=ÅѨ~ûü
ɡOQÆ∞à◊¥~°∞Ö’ ~°∂.400 HÀ@¡ qÅ∞"≥#· "å}˜[º Éè=í <åxfl
[QÆ<‰£ Ωõ HÍ#∞HõQÍ WKåÛ~°∞. Wk XHõ L^•Ç¨Ï~°} =∂„`«"∞Õ .
~åROÖ’ W#Êù ˆ ~ ‡+¨ < £ >ˇ H ÍflÅr q^è • <åxfl
„Ѩ"Õâ◊ÃÑ\˜ì „ѨQÆu ™êkèOz# Ѷ¨∞#`« `≥Å∞QÆ∞^Õâ◊O
„ѨÉèí∞`åfixk. HÍh S\˜ ¿Ñ~°∞`À Éèí∂=ÚÅ#∞ ^ÀK«∞‰õΩ#fl
Ѷ¨∞#`« HÍO„ÔQãπ „ѨÉèí∞`åfix^Õ.
ѨÓiÎQÍ qѶŨ =∞~ÚOk. q+¨Ü∞« Ѩi*Ï˝#O ÖËx ÖÏÜ«∞~°#¡ ∞
~åRO `«~°Ñ¨Ù# xÜ«∞q∞Oz ~åR J=ã¨~åÅ#∞ „>ˇÿ|∞º#Öò
=ÚO^Œ∞ "åkOK«_»OÖ’#∂, =∞# J=ã¨~åÅ QÆ∞iOz
ã¨=∂Kå~°O JOkOK«_»OÖ’#∂ ѨÓiÎQÍ JÅHí∆ ºO
=Ç≤ÏOKå~°∞. Ѷ¨e`«OQÍ ÖËx hà◊√§ L#fl@∞¡ K«∂Ñ≤Oz
Hõ~å‚@Hõ, =∞Ǩ~åRʼnõΩ h\˜Ö’ "å\ÏeKåÛ~°∞. xHõ~°
[ÖÏÅ∞, q∞QÆ∞Å∞ [ÖÏÅ∞.....Jhfl ѨOKÕâß~°∞.
ZO`« ^Ò~åƒùQƺ=∞O>Ë PŇ\˜ì _®ºO Z`«∞Î#∞
524.250 g∞@~°‰¡ Ωõ ÃÑOK«_®xH˜ „>ˇ|ÿ ∞º#Öò J#∞=∞uKÕÛ
ã≤u÷ H˜ fã¨∞H˘KåÛ~°∞. P ~ÀA 519.4 g∞@~°‰¡ Ωõ PѨ_®xH˜
KÕã≤# „Ѩܫ∞`«fl=∞O`å =$^è• J~ÚOk. Z`«∞Î ÃÑOz`Õ
=KÕÛ #+¨ì"Õ∞q∞\’ ‰õÄ_® ã¨Ê+¨ìOQÍ ~åR „ѨÉèí∞`«fiO
K≥ѨÊÖËHõáÈ~ÚO^Œx „>ˇÿ|∞º#Öò "åºMϺxOzO^ŒO>Ë ~åR
„ѨÉèí∞`«fiO ZO`« x~°¡Hí∆ ºO KÕã≤O^À J~°úO KÕã¨∞HÀ=K«∞Û.
D ã¨=∞㨺 Ѩiëê¯~°O HÀã¨O ÃÇ·ÏÖˇ=Öò áê~°ÖˇÖò
ÔH<åÖòQÍh, `«∞OQÆÉèí„^Œ _®ºO Z`«∞Î ÃÑOK«_»O ÖÏO\˜
„Ѩ`åº=∂flÜ«∂Å∞ ѨijeOK«_®xH˜ „>ˇÿ|∞º#Öò =ÚO^Œ∞
Hõ~å‚@Hõ ¢Ñɨ ∞íè `«fiO XѨC‰õΩOk. g\˜ÃÑ· ã¨~ˆ fi [iÑ≤, „áê*ˇ‰Ωõ ì
iáÈ~°∞ì `«Ü∂« ~°∞ KÕ™êÎ=∞x „>ˇ|ÿ ∞º#Öò =ÚO^Œ∞ XѨC‰õΩ<åfl
~åR „ѨÉèí∞`«fiO nx q+¨Ü«∞O Ѩ\ ˜ìOK«∞HÀÖË^Œ∞.
|Kå=`ü PO„^è„Œ Ѩ^âÕ ò‰Ωõ WzÛ# 800 \˜ZOã‘ÅÖ’
446.76 \˜ZOã‘Å∞ ÃÑ· ~å¢ëêìÅ #∞O_ç ~å"åe. WѨC_»∞
xHõ~° [ÖÏÅ ¿Ñ~°∞`À 118 \˜ZOã‘Å∞, J^Œ#Ѩ٠[ÖÏÅ
¿Ñ~°∞`À 140 \˜ZOã‘Å∞ ÃÑ· ~å¢ëêìÅ∞ "å_»∞‰õΩO>Ë =∞#‰õΩ
=KÕÛq 188.76 \˜ZOã‘Å∞ =∂„`«"Õ∞.
q∞QÆ∞Å∞ [ÖÏÅ∞ QÆ∞iÎOK«QÆeˆQk ã¨O=`«û~°O
J~Ú# `«~°∞"å`« =∂„`«"Õ∞. kQÆ∞= ~å¢ëêìʼnõΩ ~å=Åã≤#
hà◊§#∞ q∞QÆ∞Å∞ [ÖÏÅÖ’ "å\ÏQÍ ÃÑ· ~å¢ëêìÅ∞
"å_»∞‰õΩO>Ë ^Œ∞iƒùHí∆ ã¨O=`«û~åÅÖ’ f„= W|ƒO^Œ∞Å∞
Z^Œ∞~À¯"åeû =ã¨∞ÎOk.
"≥·Z™êû~ü HÍO„ÔQãπ... ™ÈxÜ«∂ HÍO„ÔQãπ... Ô~O_»∂ JqhuH˜ „Ѩu~°∂áêÖË
ÉÏc¡ L^Œº=∞O
N~åO™êQÆ~ü „áê*ˇ‰õΩì QÆ~°ƒùOÖ’ ÉÏc¡ „áê*ˇ‰õΩì#∞
U ~°Hõ"≥∞ÿ# J#∞=∞`«∞Å∞ ÖˉõΩO_® Jxfl x|O^èŒ#Å#∞
LÅ¡OѶ∞≤ Oz xi‡OK«_®xH˜ ѨÓ#∞HÀ=_»O =∞Ǩ~åR „ѨÉ∞íè `«fi
JǨÏOHÍ~åxH˜ x^Œ~°≈#O. XHõ „áê*ˇ‰õΩì QÆ~°ƒùOÖ’ =∞~˘Hõ
„áê*ˇ‰õΩì xi‡OK«_»O „ѨѨOK« K«i„`«Ö’<Õ =∞#O ZHõ¯_®
QÆ=∞xOK«O. D „áê*ˇ‰õΩì xi‡OK«_»O x|O^èŒ#ʼnõΩ
q~°∞^Œú=∞x ˆHO„^Œ [Å=#~°∞Å ã¨Oã¨÷ WzÛ# P^ÕâßÅ#∞
=∞Ǩ~åR „ѨÉèí∞`«fiO ÉËMÏ`«~°∞ KÕã≤Ok.
Hˆ O„^ŒOÖ’#∂, ~åROÖ’#∂ HÍO„ÔQãπ „ѨÉ∞íè `åfiÅ∞
LO_»_»O =Å# nxx JÅ∞ã¨∞QÍ fã¨∞H˘x =∞Ǩ~åR
„ѨÉèí∞`«fiO D „áê*ˇ‰õΩì x~å‡}Ïxfl Ü«∞^äÕK«ÛùQÍ xi‡OK«_»O
[iyOk. ÉÏc¡`À áê@∞ =∞~À 15 „áê*ˇ‰õΩìÅ#∞ KÕѨ\˜ì
JO^Œ∞Ö’ 13 „áê*ˇ‰Ωõ Åì #∞ WѨÊ\˜Hˆ ѨÓiÎ KÕãO≤ k. „Ѩã∞¨ `Î O«
ÃÑ#∞QÆOQÆ ÃÑ· ‰õÄ_® „áê*ˇ‰õΩìÅ#∞ xi‡OK«_®xH˜
™êǨÏã≤™ÈÎOk.
WѨÊ\˜ˆH N~åO™êQÆ~ü PÜ«∞‰õ@∞ì‰õΩ =KÕÛ h\˜
„Ѩ"åǨÏO QÆ}hÜ«∞OQÍ `«yæáÈ~ÚOk. QÆ`« ã¨O=`«û~°O
YsѶ,π ~°c ѨO@ʼnõΩ h~°∞ ÅaèOK«Ö^Ë ∞Œ . H˘xfl „áêO`åÅÖ’
h\˜ Z^ŒÌ_ç `«ÖˇuÎ lÖÏ¡Å =∞^茺 `åQÆ∞h\˜ J=ã¨~åÅÔH·
Ô~·ÖËfi |_≥˚\òÖ’ ‰õÄ_®...
33 =∞Ok HÍO„ÔQãπ ZOÑ‘Å#∞ ÔQeÑ≤Oz<å Ô~·ÖËfi
|_≥\˚ òÖ’ ~å¢ëêìxH˜ ZѨC_»∂ J<åºÜ«∞"Õ∞ [iyOk. ^ŒH}∆˜
=∞^躌 ~Ô Ö· fiË P^•Ü«∞O „Ѩu U\Ï 15 âß`«O ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞Ok.
J~Ú<å nxH˜ „áê^è•#º`« ZѨC_»∂ W=fiÖË^Œ∞. |_≥˚\òÖ’
<åºÜ«∞|^Œú"≥∞ÿ# ˆH\Ï~ÚOѨÙÅ∞ [~°QÆÖË^Œ∞.
L`«Î~° HÀ™êÎ =¸_»∞ lÖÏ¡Å∞ ^ŒH˜∆} =∞^茺 Ô~·ÖËfiÖ’
HõÅáêÅx ZѨÊ\˜#∞O_À _ç=∂O_£ LOk. WO`«=~°‰õÄ
[~°QÆÖË^Œ∞. 2011-12 Ô~·ÖËfi |_≥˚\ò Ö’ PO„^茄Ѩ^Õâò 35
H˘`«Î ~Ô à· √◊ § J_çyOk. JO^Œ∞Ö’ 17 ZH±û„ÃÑãπ ~Ô à· √◊ §. nxH˜
QÍ#∞ XHõ ^Œ ∞ ~° O `À ZH± û „ÃÑãπ (ã≤ H ˜ O „^•ÉÏ^£ -
qâßYѨ@ì}O), 7 ZH±û„ÃÑ·ãπ, 7 áêºã≤O[~ü Ô~·à◊√§
=∞OE~°Ü«∂º~Ú. HÍr¿Ñ@ "åºQÆ<£ =~ü¯ ëêÑπ x~å‡}O
Ѩ#∞Å∞ „áê~°OÉèí=∞Ü«∂ºÜ«∞x K≥|∞`«∞<åfl~°∞. "åã¨Î"åxH˜
15
q"å^•Å∞ L`«Ê#fl"∞≥ #ÿ q+¨Ü∞« O =∞#O K«∂âßO. =∞Ǩ~åR
J¢Hõ=∞OQÍ xi‡ã¨∞Î#fl D 15 „áê*ˇ‰õΩìÅ∞ qxÜ≥∂QÆOÖ’H˜
=¿ãÎ 18ÅHí∆Å ZHõ~åÅ N~åO™êQÆ~ü „áê*ˇ‰õΩì PÜ«∞Hõ@∞ì
Z_®i „áêO`«OQÍ =∂~°∞`«∞Ok. "≥#∞Hõ|_ç# `≥ÅOQÍ}
„áêO`«OÖ’x 6 lÖÏ¡Å∞ =∞Ozh\˜H˜ ‰õÄ_® Hõ@Hõ@
ÖÏ_»`å~Ú.
2004 "Õ∞Ö’ PO„^茄Ѩ^Õâò, =∞Ǩ~åRÖ’#∞,
ˆHO„^ŒOÖ’#∞ HÍO„ÔQãπ „ѨÉèí∞`«fiO JkèHÍ~°OÖ’H˜ =zÛ#
`«~°∞"å`« ÉÏc¡ „áê*ˇ‰õΩì x~å‡}ÏxH˜ 2004 PQÆã¨∞ì 9=
`Õn# Éèí∂q∞ ѨÓ[ [iyOk. x~å‡} Ѩ#∞Å∞ 2005
[#=i 1= `Õn #∞Oz „áê~°OÉè=í ∞Ü«∂º~Ú. D q+¨Ü∂« xfl
~åR „ѨÉ∞íè `åfixH˜ `≥eÜ«∞*Ëã≤ áê~°"¡ ∞≥ O\òÖ’ „Ѩ™êÎqOzOk
`≥Å∞QÆ∞^ÕâO◊ áêsì<.Õ 2005 Ö’<Õ „áê*ˇ‰Ωõ ì ã¨O^Œ~≈° # HÀã¨O
„Ѩuxkè |$O^•xfl ѨOѨ_»O [iyOk. `≥Å∞QÆ∞^Õâ◊O
áêsì D J<åºÜ«∂xfl Zki㨥Π=∞Ǩ~åR‰õΩ "≥o§
PO^Àà◊# [iÑ≤`Õ ˆHO„^Œ, ~å¢ëêìÅÖ’ L#fl HÍO„ÔQãπ
„Ѩ É è í ∞ `« fi O WѨ Ê \˜ H © K« ~ ° º Å∞ f㨠∞ HÀÖË ^ Œ O >Ë ~åR
„ѨÜ≥∂[<åÅ#∞ g~°∞ U q^èŒOQÍ `åHõ@∞ìÃÑ_»∞`«∞<åfl~À
J~°=ú ∞=Ù`«∞Ok.
JHõ¯_» WOHÍ Ñ¨#∞Å∞ "≥Ú^ŒÅ∞HÍÖË^Œ∞. ã≤H˜O„^•ÉÏ^£,
HÍr¿Ñ@, u~°∞Ѩu, qâßYѨ@ì}O Ô~·ÖËfi ¿ãì+¨<£Å‰õΩ
P^èŒ∞hHõi™êÎ=∞x QÆ`« ã¨O=`«û~°O K≥Ñ≤Ê<å WOHÍ Ñ¨#∞Å∞
"≥Ú^ŒÅ∞HÍÖË^Œ∞. ZOZO\˜Zãπ ¿Ñ¶*ò-2‰õΩ x^èŒ∞Å∞
W™êÎ=∞<åfl~°∞, HÍh ˆH\Ï~ÚOK«ÖË^Œ∞. 5 H˘`«Î Ô~·ÖËfi Öˇ·#∞¡,
5 _»a¡OQ∑Å∞ H˘`«ÎQÍ „ѨuáêkOKå~°∞. HÍh QÆ`«OÖ’
=∞OEÔ~·# "å\˜H˜ WO`«=~°‰õΩ J#∞=∞`«∞Å∞, x^èŒ∞Å∞
ÖËHõ Ѩ#∞Å∞ "≥Ú^ŒÅ∞ HÍÖË^Œ∞. Ô~·ÖËfi =∞O„u „Ѩã¨OQÆO
„ѨHÍ~°"Õ∞ QÆ`« Ô~O_»∞ ã¨O=`«û~åÖ’¡ ~å„ëêìxH˜ XHõ H˘`«Î
Ô~·ÖËfi Öˇ·#∞ ‰õÄ_® ~åÖË^Œ∞. XHõ¯ ˆQ*ò Hõ#fi~°¬<£ Ѩx‰õÄ_®
ѨÓiÎHÍÖË^Œ∞. ¿ãì+¨#¡ P^èŒ∞hHõ~°} [~°QÆÖË^Œ∞. ~å¢ëêìxH˜
J<åºÜ«∞O [iy<å J_çˆQ <å^èŒ∞_»∞ ÖË_»∞.
 16
Jqhu=∞Ü«∞"≥∞ÿ# PO„^茄Ѩ^Õâò
HÍO„ÔQãπ áêʼnõΩÅ∞ „Ѩ[ʼnõΩ KÕã≤Ok `«‰õΩ¯=
kQÆq∞OyOk Z‰õΩ¯=. Hõ~åfl@Hõ a*ËÑ‘ „ѨÉèí∞`«fiOÖ’
=∞O„uQÍ L#fl QÍe [<å~°ú#Ô~_ç¤H˜ 14 "ÕÅ ZHõ~åÅ
Éèí∂=ÚÅ∞ Hõ@ìɡ_ç`Õ PÜ«∞# ~°∂.10 "ÕÅ HÀ@¡ qÅ∞"≥·#
W#∞Ѩ Yx[O H˘Å¡Q˘@ì_O» , JÅ∞¡_∞» „|^Œ~ü JxÖò‰Ωõ =∂~ü
a<åg∞ HõOÃÑhH˜ ÅH∆Í 40 "ÕÅ ZHõ~åÅ Éè∂í =ÚÖ’¡ Yx[O
^è•~å^Œ`«ÎO KÕÜ«∞_»O, Jqhu Ѩل`«∞_çH˜ ~°∂.ÅHí∆ HÀ@¡
P㨠∞ Î Å ∞ 㨠O áêkOK« _ » O , [ÅÜ« ∞ [˝ O =Ú_» ∞ Ѩ Ù Å∞,
Éèí∂^ŒO^•Å∞, a<åg∞ Ѩ=~ü áê¡O@∞¡, F_»ˆ~=ÙʼnõΩ
Éèí∂ˆH\Ï~ÚOѨÙÅ∞... Jqhu ™ê„=∂[º qã¨Î~°}‰õΩ
=ÚYº=∞O„uQÍ JkèHÍ~° ^Œ∞ifixÜ≥∂QÍxH˜ áêÅÊ_ç "≥Ü · ∞« ãπ
~å[âıY~°Ô~_ç¤ Ñ¨xfl# Ѩ<åflQÍÅ∞ Jhfl Whfl HÍ=Ù. "≥·Zãπ
ǨÏÜ«∂OÖ’ =∞O„`«∞Å∞QÍ ÉÏ^茺`«Å∞ x~°fiÇ≤ÏOz# <Õ`«Å∞
‰õÄ_® ÃÑ^Œú Z`«∞Î# JqhuH˜ áêÅÊ_®¤~°∞. =∞O„`«∞Å∞
HÍHõ=ÚO^Œ∞ _˘‰õΩ¯ HÍ~°¡Ö’ uiy <Õ_»∞ q^ÕâßÅÖ’
Ѩi„â◊=∞Å∞ Ãã·`«O U~åÊ@∞ KÕ¿ã ™ê÷~ÚH˜ ZkQÍ~°∞.
„Ѩ*Ï^è<Œ åxfl H˘Å¡Q˘\˜ì S^Œ∞,P~°∞ `«~åʼnõΩ ã¨iѨ_Õ q^èOŒ QÍ
Pã¨∞ÅÎ ∞ ã¨OáêkOK«∞‰õΩ<åfl~∞° . "≥Z· ãπ ǨÏÜ«∂OÖ’ J`«ºO`«
H©ÅHõ"∞≥ #ÿ ÉèÏs h\˜ áê~°∞^ŒÅ âßY#∞ x~°fiÇÏ≤ Oz# á⁄<åflÅ
ÅHíº∆ Ü«∞º x|O^è#Œ Å∞ q~°∞^ŒOú QÍ =º=ǨÏiOz HÍO„\ÏHõ~ì ¡°
=^ŒÌ #∞Oz "ÕÅ HÀ@¡ ~°∂áêÜ«∞Å∞ ^ŒO_»∞‰õΩ<åfl~°∞.
^èŒ#Ü«∞[˝O, HÍO„\ÏHõì~°¡ =Ú_»∞ѨÙÅ`À ã≤"≥∞O\ò á¶êºHõìs
Yx[ ã¨OѨ^Œ ^ÀÑ≤_ç
"ÕÅ HÀ@¡ ~°∂áêÜ«∞Å∞ qÅ∞= KÕ¿ã Yx[
xˆHá∆ êÅ#∞ HÍO„\ÏHõ~ì ∞° ¡ `«‰Ωõ ¯= "≥Ú`«OÎ Ö’ ~åÜ«∞bì K≥eO¡ z
„Ѩ*Ï^èŒ<åxfl JѨÊ#OQÍ H˘Å¡Q˘_»∞`«∞<åfl... „ѨÉèí∞`«fiO
KÀ^ŒºO K«∂™ÈÎOk. ~åROÖ’ Yx[ ã¨OѨ^Œ "≥Ú`åÎxfl
"≥·Ü«∞ãπ ‰õΩ@∞O|O, "åi J#∞Ü«∂Ü«ÚňH Hõ@ìɡ\Ïì~°∞.
Hõ~åfl@Hõ c*ËÑ‘ „ѨÉèí∞`«fiOÖ’ =∞O„uQÍ L#fl QÍe
[<å~°ú<£Ô~_ç¤ ™⁄O`« ã¨Oã¨÷ J~Ú# F|∞ÖÏѨÙ~°O "≥∞ÿxOQ∑
HõOÃÑh (FÜ«∞Oã‘)H˜ HͺÑ≤ì"£ "≥∞ÿxOQ∑ =Úã¨∞QÆ∞Ö’
K«\ÏìÅxflO\˜h LÅ¡OѶ≤∞Oz, Öˇ·Ãã#∞ûÅ#∞ Hõ@ìɡ\Ïì~°∞.
"≥·Z™êû~ü HÍO„ÔQãπ... ™ÈxÜ«∂ HÍO„ÔQãπ... Ô~O_»∂ JqhuH˜ „Ѩu~°∂áêÖË
U~åÊ@∞ KÕã¨∞Î<åfl~°∞. Ô~"≥#∂º =∞O„uQÍ ÉÏ^茺`«Å∞
x~°fiÇ≤ÏOz# ^èŒ~å‡# „Ѩ™ê^Œ~å=Ù `«# ¿Ñ+‘x Jqhu
J_®¤QÍ =∂iÛ HÀ@¡ ~°∂áêÜ«∞Å∞ QÆ_çOKå~°∞. Ü«ÚZÖòã≤
Éèí∂=ÚÅ ¢Hõ=∞|núHõ~°}Ö’ J¢Hõ=∂ʼnõΩ áêÅÊ_®¤¤~°∞.
„jH͉õΩà◊O #_çÉÁ_»∞¤# HÀ\Ï¡k ~°∂áêÜ«∞Å∞ qÅ∞= KÕ¿ã
ã¨Ö÷ Ïxfl P¢Hqõ ∞OK«∞‰õΩ<åfl~∞° . "≥Z· ãπ ǨÏÜ«∂OÖ’ ѨOKå~Úf
~å*ò =∞O„uQÍ *ˇ.ã≤.k"åHõ~°Ô~_ç¤ WO\’¡ ѨxKÕ¿ã "åi
¿Ñ~°∞ÃÑ· ã≤"≥∞O\ò á¶êºHõìs HÀã¨O bA á⁄O^•~°∞. Wã¨∞Hõ
„`«=fiHÍÅ∞, J¢H=õ ∂ʼnõΩ áêÅÊ_®¤~∞° . Z~°∞=ÙÅ ÉÏ¡H± =∂Ô~¯\ò
ã¨$+≤ìOz Åaú á⁄Ok# HÍO„ÔQãπ <åÜ«∞‰õΩÅÖ’ JѨÊ\˜
=º=™êÜ«∞âßMÏ =∞O„u ~°Ñ¶¨Úg~å XHõ~°∞. q`«Î<åÅ
ѨOÑ≤}Ö© ’ ~°∂.1000 HÀ@¡ JqhuH˜ áêÅÊ_®¤~∞° . XHõ
™ê^è•~°} QÆ∞=∂™êÎQÍ ÃãH· Ö˜ Ãò Ñ· uiy# Hõ<åfl ÅH©;<å~åÜ«∞}
=∞O„uQÍ Pˆ~à◊§Ö’ "ÕÅ HÀ@∞¡ Pi˚OKå_»∞. qâßY lÖÏ¡
Ѩ~°"å_» á¶ê~å‡ã≤\©Ö’ =∞O„u Hõ<åfl ÅH©;<å~åÜ«∞}
‰õΩ=∂~°∞_»∞ <åQÆ~åA _≥~Ô· Hõ~ì Qü Í L#fl HõOÃÑhH˜ 5 ZHõ~åÅ∞
J¢H=õ ∞OQÍ Hˆ \Ï~ÚOѨÙ. eHõ¯~ü "åºáê~åÅ∞, Éè∂í HõÉÏ˚Å∞,
Wã¨∞Hõ, ‰õΩOÉèHí À}ÏÖ’¡ =Úxy `ÕÅ∞`«∂ „Ѩ*Ï ã¨OHˆ =∆ ∞O
QÆ∞iOz Ѩ\Oì˜ K«∞HÀ‰õΩO_® =∞O„u ÉÁ`«û ã¨`º« <å~åÜ«∞}
"ÕÅ HÀ@∞¡ Pi˚OKå_»∞. ÉÁ`«û Ѩi„â◊=∞Å âßMÏ =∞O„uQÍ
ѨxKÕã#≤ HÍÅOÖ’ "ÀH±û"åºQÆ<£ ¿Ñ~°∞`À XHõ J<å=∞Hõ
HõOÃÑhH˜ ~°∂.11 HÀ@¡ „Ѩ*Ï^è#Œ O K≥eO¡ z ~åR „Ѩu+¨#ì ∞
JO`«~å˚fÜ«∞OQÍ kQÆ*Ï~åÛ~°∞.
FÜ«∞Oã‘ `«#‰õΩ Hˆ \Ï~ÚOz# Éè∂í =ÚÅ #∞OKÕ H͉õΩO_®
i[~°∞fi á¶êÔ~ã¨∞ì#∞ ‰õÄ_® P¢Hõq∞OK«∞‰õΩx, J¢Hõ=∞OQÍ
„`«=fiHÍÅ∞ [iÑ≤, ^•^•Ñ¨Ù ~°∂.10 "ÕÅ HÀ@¡ qÅ∞"≥·#
W#∞Ѩ Yx[O#∞ q^ÕâßʼnõΩ J¢Hõ=∞OQÍ `«~°eOzOk.
F|∞ÖÏѨÙ~°O QÆ#∞Å`À áê@∞ ÉèÏ~°f ã≤"≥∞O\òû, ã¨~°ã¨fiu
Ѩ=~ü HõOÃÑhʼnõΩ Éèí∂=ÚÅ∞, ã¨∞#flѨÙ~å~Ú xˆH∆áêÅ#∞,
lOÃÑH±û ã¨Oã¨÷‰õΩ „QÍ<≥·\ò QÆ#∞Å#∞ Hõ@ìɡ\Ïì~°∞. "≥·Ü«∞ãπ
JÅ∞¡_∞» „|^Œ~ü JxÖò‰Ωõ =∂~ü ã¨ÇϨ K«~∞° ʼnõΩ K≥Ok# ~°H}∆í
ã‘ìÖòû‰õΩ Y=∞‡O lÖÏ¡Ö’ 1,40,000 ZHõ~åÅÖ’x W#∞Ѩ
"≥·Z™êû~ü HÍO„ÔQãπ... ™ÈxÜ«∂ HÍO„ÔQãπ... Ô~O_»∂ JqhuH˜ „Ѩu~°∂áêÖË
Yx[O QÆ#∞Å#∞ ^è•~å^Œ`OΫ KÕâß~°∞.Ñ≤e¡ ã¨∞ÉèÏ+πKO« „^ŒÉ’ãπ
JO_»^OŒ _»Å`À `«∂~°∞ÊQÀ^•=i lÖÏ¡ =O`å_» „áêO`«OÖ’
Öˇ@Ô~·\ò Yx*Ïxfl J¢Hõ=∞OQÍ `«=fiHÍÅ∞ [iÑ≤ HÀ@¡
~°∂áêÜ«∞Å „Ѩ*Ï^èŒ<åxfl ™êfiǨ KÕâß~°∞. "≥·Ü«∞ãπ ã¨g∞Ѩ
|O^èŒ∞"≥·# ^Œ∞+¨ºO`ü Ô~_ç¤H˜ QÆ`«OÖ’ L#fl bA^•~°∞Å#∞
ÖÁOQÆ fã¨∞H˘x ZÑ≤.Z"£∞._ç.ã≤ ^•fi~å Hõ_»Ñ¨ lÖÏ¡
=∞OQÆO¿Ñ@ ɡÔ~·\©ãπ QÆ#∞Å∞ ™êfinè#O KÕã¨∞H˘x HÀ@¡
~°∂áêÜ«∞Å Yx*Ïxfl J=Ú‡H˘O@∞<åfl~°∞.„ѨHÍâ◊O lÖÏ¡
p=∞‰õΩiÎÖ’ "ÕÅ HÀ@¡ ~°∂áêÜ«∞Å qÅ∞= KÕ¿ã ÔQÖÏH©û
„QÍ<≥\· ò QÆ#∞Å#∞ „ѨÉ∞íè `«fi <Õ`Å« ‰õΩ K≥Ok# a<åg∞ ã¨Oã¨Å÷ ‰õΩ
ˆHO„^ŒOÖ’ ÉèÏs ‰õΩOÉèíHÀ}ÏÅ∞
ÉèÏ~°`«^ÕâßxH˜ ™êfi`«O„`«ºO =zÛ# `«~°∞"å`«
ZѨC_»∂ [~°QÆ#xfl ‰õΩOÉèíHÀ}ÏÅ∞, Jqhu Ü«ÚÑ≤U
ǨÏÜ«∂OÖ’ KÀ@∞KÕã¨∞‰õΩ<åfl~Ú. „ѨÉèí∞`«fi ÃÑ^ŒÌÅ
ã¨ÇϨ HÍ~°O`À „ÃÑ"· @Õ ∞ ã¨Oã¨Å÷ ∞, =º‰õΩÅÎ ∞ Ü«∞^èKÕ Û« Qù Í ^ÀÑ≤_Hô ,˜
‰õΩOÉèHí À}ÏʼnõΩ áêÅÊ_»∞`«∞<åfl~∞° . qq^èŒ Jqhu Hˆ ã¨∞Ö’¡
W~°∞‰õΩ¯#fl „áêOfÜ«∞ áêsì <åÜ«∞‰õΩÅ#∞ JkeOz,
ɡkiOz „Ѩ֒ÉèíÃÑ\˜ì Ü«ÚÑ≤U „ѨÉèí∞`«fiO `«=∞ ^•iH˜
`≥K∞« Û‰õΩO@∞<åfl~∞° .^ÕâO◊ Ö’ [iy# „Ѩ^•è # ‰õΩOÉèHí À}ÏÅhfl
HÍO„Ô Q ãπ áêsì „Ñ¨ É è í ∞ `åfiŠǨ Ï Ü« ∂ OÖ’<Õ KÀ@∞
KÕã¨∞‰õΩ<åfl~Ú. É’á¶È~üû ‰õΩOÉèíHÀ}O, ǨÏ~°¬^£ "≥∂ǨÏ`å
L^ŒO`«O, aÜ«∞ºO ‰õΩOÉèHí À}O, K«HÔ ¯~° kQÆ∞=∞`«∞Å ™ê¯O,
ÃãÊ¢HõìO l-2, >ˇeHÍO ™ê¯"£∞, SÑ‘ZÖò ™ê¯O `«k`«~°
ã¨OѶ¨∞@#Åhfl HÍO„ÔQãπ áêsì, Ü«¸Ñ‘U „ѨÉèí∞`åfiÅ
ǨÏÜ«∂OÖ’<Õ [iQÍ~Ú.
2 l ÃãÊ¢Hõì"£∞ ‰õΩOÉèíHÀ}O
„ѨѨOK«OÖ’<Õ Ju ÃÑ^Œú ™ê¯"£∞ 2 l ÃãÊ¢Hõì"£∞
ã¨∞=∂~°∞ ~°∂.1.76 ÅHíÅ∆ HÀ@¡ ‰õΩOÉèHí À}O. _çáê~ü"ì ∞≥ O\ò
PѶπ Hõ=¸ºxˆH+¨<û£ `«# ™⁄O`« QÔ _· Ö£ <·ˇ û£ `«<Õ áê\˜OK«Ö^Ë ∞Œ
- Zelae\© HõO_ç+¨<£û =∂ˆ~Ûâß~°∞ - ÃѶ·<å<£û, ÖÏ
=∞iÜ«Ú ™êH∆Í`«∞Î „Ѩ^è•#=∞O„u PǶ‘ã¨∞ ã≤á¶ê~°ã¨∞Å#∞
ÉËMÏ`«~∞° KÕâß~°∞.ÃãÊ¢H"ìõ ∞£ Hˆ \Ï~ÚOѨÙʼnõΩ J#∞ã¨iOz#
Ѩ^ŒÌu ѨHí∆áê`«"≥∞ÿOk, =∞O„u ~å*Ï HÍ~Àʈ~\ò ã¨Oã¨÷ʼnõΩ
J#∞‰õÄÅOQÍ =º=ǨÏiOKå~°x HÍQ∑ `«# x"ÕkHõÖ’
"≥Å_¡ Oç zOk.2l ÃãÊ¢H"ìõ ∞£ Hˆ \Ï~ÚOѨÙÖ’¡ ‰õΩOÉèHí À}O =Å¡
„ѨÉ∞íè `«fi Y*Ï<å‰õΩ ~°∂.1.76 ÅHõÅ∆ HÀ@∞¡ #+¨Oì =zÛO^Œx,
nxH˜, ~å*Ï<Õ ÉÏ^è∞Œ º_»x HõO„áÈìÅ~ü JO_£ P_ç@~ü [#~°Öò
17
`«‰Ωõ ¯= "≥Ú`åÎxH˜ Hˆ \Ï~ÚOKå~°∞ NH͉õΩà◊O lÖÏ¡Ö’ „QÍ<≥\· ò
H˘O_» bA#∞ J¢Hõ = ∞OQÍ =∞O„u ‰õ Ω =∂~° ∞ _» ∞
_ç.~å=∞=∞<ÀǨÏ~ü‰õΩ Hõ@ìɡ\Ïì~°∞ iHÍ~°∞¤Å∞ ˆH∆„`«™ê÷~Ú
ѨijÅ# [~°Ñ¨‰õΩO_® D H˘O_» „áêO`«O `«=fiHÍxH˜
J#∞=∞u =∞OE~°∞ KÕ¿ãâß~°∞.qâßY =∞#ºOÖ’x ÉÏÔHû· \ò
XѨÊO^ŒOÖ’ ÃÑ^ŒÌ Z`«∞Î# J¢Hõ=∂Å∞ [iQÍ~Ú."ÕÅ HÀ@¡
~°∂áêÜ«∞Å ã¨OѨ^#Œ ∞ P<£~åH±, lO^•Öò =O\˜ HõOÃÑhʼnõΩ
J_»Q¤ ÀÅ∞QÍ ^ÀzÃÑ>ËOì ^Œ∞‰õΩ „ѨÉ∞íè `«fiO yi[#∞ŠǨωõΩ¯Å#∞
‰õÄ_® HÍÅ~åã≤Ok.
(HÍQ∑) `«# `«∞k x"ÕkHõÖ’ `ÕeÛ K≥Ñ≤ÊOk. ÃÑ^ŒÌ Z`«∞Î#
*Ïu ã¨OѨ^#Œ ∞ HÍ~˘Êˆ~\ò ã¨Oã¨Å÷ ‰õΩ Hõ@Éì \ˇ Ïì~∞° . ÃãÊ¢H"ìõ ∞£
ˆ H \Ï~ÚOѨ ٠ʼnõ Ω J#∞㨠i Oz# Ѩ ^ Œ ú u "≥ Ú `« Î O
xˆ~›`«∞Hõ"≥∞ÿO^Œx, ѨHõ∆áê`«=∞x `«# x"ÕkHõÖ’ HÍQ∑
¿Ñ~˘¯Ok. =∞O„uÃÑ· ZO^Œ∞‰õΩ K«~°ºÅ∞ fã¨∞HÀ=_»O ÖË^Œx
ã¨∞„Ñ‘OHÀ~°∞ì „Ñ¨tflOz# `«~∞° "å`« Ѩ^qŒ #∞Oz `˘ÅyOK«_O»
[iyOk.2001 ã¨O=`«û~°O ^è~Œ Å° `À 2008 ã¨O=`«û~°OÖ’
9 ¢H˘`«Î HõOÃÑhʼnõΩ 122 @∞ l Öˇ·Ãã#∞ûÅ∞ Hõ@ìɡ\Ïì~°∞.
JO^Œ∞Ö’ 5 HõOÃÑhÖ‰õΩ 85 ÖˇÃ· ã<£ûÅ∞ ~°∂Öòû‰õΩ =ºuˆ~HõOQÍ
Hõ@ìɡ\Ïì~°∞. 2008 Ö’ L#fl _ç=∂O_£ „ѨHÍ~°O ^èŒ~°
x~°~‚ ÚOK«‰Ωõ O_® 2001 ^è~Œ H° =˜ fi_O» ÖÏÅ∂p Ѩ_ç KÕâß~°∞.
Zãπ ÉϺO_£ ÃãÊ¢Hõì"£∞ ‰õΩOÉèíHÀ}O
ZãπÉϺO_£ ÃãÊ¢H"ìõ ∞£ Hˆ \Ï~ÚOѨÙʼnõΩ ã¨O|OkèOz
^Õ"åãπ =∞bìg∞_çÜ∂« `À ÉèÏ~°`« JO`«iHí∆ Ѩiâ’^è<Œ å ã¨Oã¨÷
‰õΩ^Œ∞~°∞Û‰õΩ#fl XѨÊO^ŒO =Å¡ „Ѩ[Å Y*Ï<åH˜ Hõey#
#+¨ìO ~°∂. 2 ÅHí∆Å HÀ@∞¡. D XѨÊO^ŒO ã¨O`«HÍÅ∞
[iy#Ѩ C _» ∞ W„™È 㨠O 㨠÷ ‰ õ Ω W<£ K è å i˚ =∞O„uQÍ
=∞<À‡Ç¨Ï<£ã≤OQ∑ L<åfl~°∞.
HÍ=∞<£"≥ÖòÎ ˆQ"£∞û x~°fiǨÏ}Ö’ J„Hõ=∂Å∞
~°∂.70 "ÕÅ HÀ@¡ =ºÜ«∞O`À x~°fiÇ≤ÏOz#
HÍ=∞<£ " ≥ Ö ò Î ˆ Q "£ ∞ ûÖ’ ÃÑ^Œ Ì Z `« ∞ Î # Jqhu KÀ@∞
KÕã¨∞‰õΩOk.¢H©_® U~åÊ@¡Ö’, ¿ãì_çÜ«∞OÅ x~å‡}OÖ’
ÃÑ^ŒÌZ`«∞Î# Jqhu KÀ@∞ KÕã¨∞‰õΩ<åfl J¢Hõ=∂~°∞¯ÅÃÑ·
K«~°ºÅ∞ fã¨∞HÀÖË^Œ∞. _èçb¡ =ÚYº=∞O„u +‘ÖÏnH˜∆`üÃÑ·#
‰õÄ_® Jqhu P~ÀѨ}Å∞ =KåÛ~Ú. ã¨∞ˆ~+π HõÖχ_çx
 18
Ѩ^Œq #∞Oz `˘ÅyOz KÕ`«∞Å∞ ^Œ∞Å∞ѨىõΩ<åflˆ~ `«Ñ¨Ê
ZÖÏO\˜ K«~°ºÅ∞ fã¨∞HÀÖË^Œ∞.
SÑ‘Ü«∞Öò..‰õΩOÉèíHÀ}O
SÑ‘Ü«∞Öò áÈ\©Å HÍ~°}OQÍ ÉèÏ~°`« ¢H©_®~°OQÆO
„Ѩu+¨ì JO`«~å˚fÜ«∞OQÍ kQÆ*ÏiOk. Ü«¸Ñ‘U ÃÑ^ŒÌÅ
x~åfiHõO =Å¡ ÉèÏ~°`« ¢H_© ®HÍ~°∞Å W"Õ∞l ^≥|ƒu<Õ Ñ¨iã≤u÷
<≥ÅH˘Ok. „Ѩu =∂ºK£‰Äõ [iˆQ ɡ\Oì˜ Q∑ qÅ∞= ~°∂.500
HÀ@∞¡ LO@∞O^Œx, SÑ‘Ü«∞Öò ǨÏ"åÖÏÖ’ ~°∂.10 "ÕÅ
HÀ@∞¡ ÃÑ·QÍ #Å¡^èŒ#O KÕ`«∞Å∞ =∂iO^Œx `≥Å∞™ÈÎOk
Ü«¸Ñ‘U =∞O„`«∞Å∞, "åi ‰õΩ=∂Ô~ÅÎ ∞- JÅ∞¡à√◊ § #Å¡_|» ∞ƒ,
=∞h ÖÏO_»iOQ∑, ɡ\ ˜ìOQ∑, =∂ºK£ Ƕ≤H±ûOQ∑ =º=Ǩ~åÖ’¡
Ñ‘HÖõ ’¡`∞« ‰õÄ~°∞‰õΩáÈÜ«∂~°∞.QÆ`« =¸_Õà√◊ Q¡ Í SÑ‘Ü∞« ÖòÖ’
ÉèÏs Z`«∞Î# Jqhu, J¢Hõ=∂Å∞ KÀ@∞ KÕã¨∞‰õΩO@∞<åfl
ˆHO„^Œ „ѨÉèí∞`«fiO L^ÕÌâ◊ºÑ¨Ó~°fiHõOQÍ<Õ „¿ÑHí∆Hõáê„`«
=Ç≤ÏOzOk.J¢H=õ ∂Å ^•fi~å, ‰õΩOÉèHí À}ÏÅ ^•fi~å, J¢H=õ ∞
"≥∞xÿ OQ∑ ^•fi~å =KÕÛ P^•Ü«∞O`À q^ÕâßÖ’¡ a<åg∞ ¿Ñ~°`¡ À
HõOÃÑhÅ#∞ U~åÊ@∞ KÕã≤ "å\˜ KÕ`« „á¶êOKè≥·rÅ#∞
H˘#∞QÀÅ∞ KÕã∞¨ <Î åfl~∞° .#Å¡^<Œè åxfl `≥Å∞ѨÙQÍ =∂ˆ~ÛO^Œ∞‰õΩ
H˘O^Œ ~ ° ∞ „Ѩ É è í ∞ `« fi ÃÑ^Œ Ì Å ∞ D „ᶠê OKè ≥ · r Å#∞
LѨÜ∂≥ yOK«∞‰õΩO@∞<åfl~∞° .
P^Œ~ü≈ ™⁄Ãã·\© áê¡@¡ ‰õΩOÉèíHÀ}O
P^Œ~≈ü ™⁄Ãã\· © áê¡@¡ ‰õΩOÉèHí À}O qÅ∞= ~°∂.600
HÀ@∞¡ LO@∞Ok. =∞Ǩ~åR =ÚYº=∞O„u Jâ’H± K«"å<£
J¢Hõ=∂ʼnõΩ áêÅÊ_ç HÍiæÖò Ü«Ú^ŒúO`À ã¨O|O^èŒO ÖËx
Jqhux JO`«"≥ÚOk^•ÌO...'Ãã·H˜Öò— QÆ∞~°∞ΉõΩ F>Ë^•ÌO...
`≥Å∞QÆ∞^Õâ◊Oáêsì JÉèíº~°∞÷Å#∞ ÔQeÑ≤OK«∞‰õΩO^•O
"≥·Z™êû~ü HÍO„ÔQãπ... ™ÈxÜ«∂ HÍO„ÔQãπ... Ô~O_»∂ JqhuH˜ „Ѩu~°∂áêÖË
Ãã·<åºkèHÍ~°∞Å∞ HÍx ã≤qÖò áœ~°∞ʼnõΩ 66 Wà◊√§
ˆ H \Ï~ÚOKå~° ∞ . Ü« Ú ^Œ ú O `À 㨠O |O^è Œ O ÖË x
Ããx· HÍkèHÍ~°∞ʼnõΩ 34 Wà◊√§ Hˆ \Ï~ÚOKå~°∞. Jâ’H± K«"å<£
J`«ÎQÍiH˜ ‰õÄ_® XHõ áê¡\ò ˆH\Ï~ÚOKå~°∞. HÍO„ÔQãπ
Jkèëêì#O "≥#HÍ_çOk- „ѨuѨH∆ÍÅ XuÎ_çH˜ `«ÖÁyæ
~år<å=∂#∞ P"≥∂kOz ã‘cS qKå~°}‰õΩ P^ÕtOzOk.
~åROÖ’ [iy# ‰õΩOÉèíHÀ}ÏÖ’¡ ‰õÄ_® ˆHO„^Œ
„ѨÉ∞íè `«fi Jkè<`Õ Å« ‰õΩ "å\Ï LOk. _èbç Ö¡ ’x HÍO„ÔQãπ ÃÑ^ŒÅÌ ∞
~åROÖ’ HÍO„ÔQãπ <åÜ«∞‰õΩÅ #∞O_ç "åi Jqhu
ã¨Oáê^Œ#Ö’ "å\ÏÅ∞ á⁄O^•~°<kÕ JO^Œ~∂° #=Ú‡`«∞#fl
ã¨`«ºO. JO^Œ∞=Å¡<Õ „ѨuѨH∆ÍÅhfl ™êH∆ͺ^è•~åÅ`À
P~ÀѨ}Å∞ KÕã<≤ å, P~°∞ ã¨O=`«û~åÅ JqhuÃÑ· WѨÊ\˜H©
K«~°ºÅ∞ fã¨∞HÀ=_®xH˜ ˆHO„^Œ „ѨÉèí∞`«fiO "≥#HÍ_»∞`ÀOk.
™êH∆Í`«∂Î ™ÈxÜ«∂ QÍOnèx, P"≥∞ ‰õΩ@∞O| ã¨Éèí∞ºÅ#∞
=ºH˜QÎ `Æ O« QÍ J`«ºO`« Ç‘Ï#OQÍ "≥Z· ãπP~ü HÍO„ÔQãπ Ѩ„uHõÅ∞,
Kèå#à◊√§ „ѨKå~°O KÕã¨∞Î<åfl `«=∞ =∞^茺 L#fl Jqhu
ã¨O|O^è•Å∞ |Ü«∞@Ѩ_»`åÜ«∞x L¿ÑH˜∆™ÈÎOk.
2004 #∞O_ç ~åROÖ’ HÍO„ÔQãπ, ˆHO„^ŒOÖ’
HÍO„ÔQãπ <åÜ«∞Hõ`«fiOÖ’x Ü«ÚÑ≤U ѨiáêÅ# ѨÓiÎQÍ
Jqhu=∞Ü«∞O. ÖˇH¯õ ÖË#xfl ‰õΩOÉèHí À}ÏÅ∞ D ~ÀA „Ѩ[Å
^Œ$+≤ìH˜ =KåÛ~Ú. „Ѩ[Å ã¨=∞㨺Å#∞, „Ѩ*Ï=ã¨~åÅ#∞
„ѨHõ¯‰õΩ <≥\˜ì ™êfi~°÷ѨÓi`« „ѨÜ≥∂[<åʼnõΩ ¿Ñ^Œ =~åæʼnõΩ
=ºuˆ~HõOQÍ#∞ ѨiáêÅ# ™êyOz# D áêsìH˜ ZxflHÅõ Ö’
„Ѩ[Å∞ QÆ∞}áê~î°O K≥áêÊe.
"≥·Z™êû~ü HÍO„ÔQãπ... ™ÈxÜ«∂ HÍO„ÔQãπ... Ô~O_»∂ JqhuH˜ „Ѩu~°∂áêÖË 19

„Ѩ[ÅHÀã¨O Wk x`«º ã¨`«ºO

`≥Å∞QÆ∞^Õâ◊O
i # HÍO QÔ„ ãπ Ñ„ ɨ ∞íè `åfixfl ‰Äõ H\õ ˜
J qhu, Jt„ `« ÑH¨ á∆í ê`O« HÖ’ XHõ ãi¨ H˘`Î « ~å[HÜ
åRO
Åõ É’`Q« Í, ÑÓ¨ iÎ Ñ„ *¨
"àÕ `§◊ À ãǨ ¨ Ñà He˜ Oz, D ~ å=Ù ™ê÷ÑO≤ z# `Å≥ ∞Q∞Æ ^âÕ O◊ áêsì Pq~åƒ=ù O #∞Oz Í ÉÏè qOz, Ñ„ *¨ Ï„âÜ
ÏH
©
õ
O
«
∞
@Hõ
O Q Í = ∂
=º=ã#÷ ¨ ∞ xi‡OKåÅ#fl ã`¨ ÑH¨ á∆í êuQÍ, Ñ„ [¨ Å
ѿ ^Ō
Oû « HÅõ ÊO`À =∂#ºN
ı ∞« ã¿ û
#O^=Œ ¸i `å~H° õ ~å=∂~K™Õ ÈÎOk. ã=¨ ∂["∞Õ ^"Õ åÅÜ∞« OQÍ Ñ„ [¨ ÖË ^=Õ Ùà√◊ Q§ Ü∞« _O» è HÍ "∂≥ yOzOk.
ÑH¨ Í∆ # xeKÕ áêsQì Í Ñx¨ q◊ ∞™ÈÎOk. `Å≥ ∞Q∞Æ ^âÕ O◊ Pq~åƒ=ù O`À<Õ `Å≥ ∞Q∞Æ <å@ q[a=è ∂<åx,fl P`‡« Q“~"° åxfl
Ñ~¨ =° ∂=kQè Í JÇϨ ~Ç° Ϩ O ℠Ϻu YO_®O`~« åÅ∞ "åºÑO≤ zOk. `Å≥ ∞Q∞Æ "åi P`å‡ `Å≥ ∞Q∞Æ ^âÕ O◊ . ~åROÖ’,
`Å≥ ∞Q∞Æ ^âÕ O◊ `À<Õ `Å≥ ∞Q∞Æ MJk<è åÜ∞« H`õ åfixH˜ k=∞‡uiQˆ ã=¨ ∂^•è #q∞zOÛ k^=Œ ¸i `å~H° ~õ å=Ú_∞»
K∞« ÅH#õ KãÕ #≤ HÍOQÔ„ ãπ ÅÑà #· , ^∞Œ +áì¨ êÅ#Ñà <· å =¸_∞» ^⌠ßÉÏÌÅ<å_∞» #O =ÚO^∞Œ ‰Ωõ fã∞¨ HÔ à√◊ `∞« #fl
^âÕ O◊ Ö’ HÍOQÔ„ ãπ ^∞Œ ~å‡~åæ H¯õ _® Pщ¨ Ωõ O_®, U ãO¨ ^~Œ Oùƒ° Ö’#∂ ~årÑ_¨ ‰» Ωõ O_® Ï|∞<åÜÚ« _∞» áêÖ<å
P~O° aOè z# áÈ~å\Ïxfl Z# `~« ∞° "å`« áêsì ÑQ¨ ÍæÅ∞ KÑÕ \¨ #ì˜ j„ <å~å KO« ^„ ÉŒ ∂≥ ~å[º ™ê÷Ñ<¨ Õ ÅHº∆í OQÍ
áêsì `Å≥ ∞Q∞Æ ^âÕ O◊ . PÜ∞« Ωõ _Qç Í Ñ¿ ~∞° QÍOKå~∞° . `Å≥ ∞Q∞Æ <å@ ãO¨ Hˆ =∆ ∞, â„ Ü ı
‰
^‰Œ Ω∆õ _Qç Í<Õ HÍHõ ^•~≈° x OÖ’ J<HÕ õ áêÅ<å ãO¨ 㯨 ~}° Å#∞ Ñ„ "¨ âÕ ÑÃ◊ \Oì˜ k. z Wz<Û å, =∞ÇÏ≤ àÅ◊ ‰Ωõ
O
á„ ê~O° É"íè ∞≥ #ÿ D áêsì ~åR∂° áêÜ∞« ÅHˆ HÖ˜ ’ aÜ∞« ºO Wz<Û å, ÑH¨ ͯ Wà√◊ § xi‡ ~ˆ fi+#¨ ∞¡ Heõ ÊOz<å, Ju
Ñ¿ ^"Œ åiH˜ ~Ô O_∞» ~ <å, ™ê÷xHõ ãO¨ ãÖ÷¨ ’¡ a.ã≤ Å∞, =∞ÇÏ≤ àÅ◊ ‰Ωõ i[ ∂ O_e» Hõ =º=ã÷¨
∂ # Ç ¨
Ï ‰ Ω õ ¯Å ∞ H õ
e O
Ê z ◊ á ês ˆ
H ì ™ ê^ Œ
º è Ѩ
_ ç
O k . =
PãÖÎ≤ ’ ã=¨
H ˆ ¡ = º= ™ êÜ «
∂ x H ˜ H Ô
~ õ O @ ∞ Wz<Û å Jk `Å≥ ∞Q∞Æ ^âÕ O, Ñ>¨ ÖË -ò Ñ\¨ Ïfis =º=ã÷¨ ~^° ∞Œ Ì ^•fi~å ÑÖ¨ ¡ˇ
`‰« Ωõ ¯= ~ˆ @ k
∂ # ∞º_ ç = Ú O y @ á êÅ <å Ü∞« O`„ åOQÍxfl xeÑO≤ Ï ™êkHè Í~`° « HÀãO¨ ãfi¨ Ü∞« O ãǨ ¨ Ü∞« Hõ
^•fi~å ™ê= ∞ x O Ñ O≤ n `Å≥ ∞Q∞Æ ^âÕ "◊ ∞Õ . =∞ÇÏ≤ àuÕ =$`∞« ÅÎ #∞ P^∞Œ HÀ=_®xH˜ `Å≥ ∞Q∞Æ ^âÕ O◊
ã=‘ ∞Ö’¡ ã ¨
i H ˘` Î « " ≥
Å ∞Q Æ
∞ Å
∞ Ã
Ñ ^ Ì Œ Z ` ∞« # Î „
á È` û
Ç « Ï ≤ O K _« ®xH,̃ ‰Ωõ Å =$`∞« ÅÎ #∞, K Ωõ "∞Õ ^•è =ÙʼnΩõ ~å[HÜ © ∞« rq`åxflzÛ#
ãO¨ Ñ∂¨¶ Å# # ºO . Z O `À =∞Ok ÜÚ« =‰Ωõ ʼn Õ á„ È`Çû« Ï≤ ™ÈÎOk. Jxfl =~åæÅ "åiH˜ ã=¨ ∞
KãÕ #≤ H$õ + ≤ J # # º ™ ê= ∂ © ∂« Å<
â Õ ◊
O á ês ì P k # ∞O p h u=O`"« ∞≥ #ÿ ~å[HÜ ¨
‰ õ
Ω Î
Å ∞ K «
∂ Ñ ¨
Ù `ÀO k . J O^ ∞Œ Hˆ Q_Æ zç # 30
`Å≥ ∞Q∞Æ ^ , | Å Ç Ï‘ # =~åæÅ Ñ@¨ ¡ Ñ„ `¨ ºÕ Hõ â„ ^◊ •úã Pjã∞¨ Öû `À `Å≥ ∞Q∞Æ ^âÕ "◊ ∞Õ JkHè Í~O° Ö’
<åºÜ∞« O K Õ
ã ¨
¥ Î
< Õ
, | _ ∞ » Q Æ
∞
~ åR O Ö ’ 1 7 ã ¨
O = ` ~û« åÅáê@∞ `Å≥ ∞Q∞Æ Ñ„ [¨ Å ÉHíè À}ÏÅ`À ~åRO, ^âÕ O◊
Uà§Ö◊ ’ D
O k . H ÍO QÔ „ ã π á ês ì á êÅ # Ö’ ÅHÅ∆í HÀ@¡ Jqhu ‰Ωõ O =∂iOk. `Å≥ ∞Q∞Æ ^âÕ O◊
LO_Q» eÆ y Ú . Ѩ
i á êÅ # Jã=Î ¨ ºãO÷ ¨ QÍ
êÅ Ü ∂« º~ `Ì À
JO`~« å˚fÜ∞« OQÍ JÑ„ k åi`„ H« õ P=âº◊ H`õ #« ∞ H_õ Ñ» ¨ lÖÏ¡ F@~∞° ¡ z`âΫ √◊ k
¨ + áì ¨
áêsxì P^iŒ OKåe#û KO. H_õ Ñ» ¨ Ö’H㱠ɨ ,íè ÑÙ̈e"O≥ ^∞Œ Å âßã#¨ ãɨ íè ™ê÷<åÅ
<~≥ "° ~Õ ∞° ™êÎ~x° qâfi◊ ãã≤ ∞¨ <Î åfl ∞ JYO_"» ∞≥ #ÿ "∞≥ *Ïi\`© À QÔ eÑO≤ KåÅx
#∞Oz \_© Ñô ‘ Jɺíè ~∞° Åú #
HÀ~∞° `∞« <åflO.

PÖ’zOK«O_ç - JqhuѨ~°∞Å#∞ F_çOK«O_ç

 20 "≥·Z™êû~ü HÍO„ÔQãπ... ™ÈxÜ«∂ HÍO„ÔQãπ... Ô~O_»∂ JqhuH˜ „Ѩu~°∂áêÖË

ÉÏc¡ - =∞Ǩ~åR áÈbã¨∞Å J¢Hõ=∞ x~°ƒùO^èŒOÖ’ \©_ôÑ‘ x`åº=ã¨~° =ã¨∞Î=ÙÅ ^èŒ~°Å ÃÑ~°∞QÆ∞^ŒÅ‰õΩ x~°ã¨#QÍ
<Õ`Å« ∞ ~À_»¡ÃÑ·<Õ =O\Ï "å~°∞Ê

"≥∞ÿ¢HÀÃѶ·<å<£û ã¨Oã¨÷Å PQÆ_®Å`À P`«‡Ç¨Ï`«º KÕã¨∞‰õΩ#fl "åi HõÔ~O@∞ Kèås˚Å ÃÑOѨÙ#‰õΩ =ºuˆ~HõOQÍ q^Œ∞º`ü™œ^èŒ
‰õΩ@∞OÉÏʼnõΩ Z<£\ ˜P~ü „@ãπì ^•fi~å Pi÷Hõ ã¨Ç¨Ü«∞O Z^Œ∞@ ^èŒ~åfl

Hõ$ëê‚[ÖÏŠѨOÑ≤}©Ö’ J<åºÜ«∞OÃÑ· q[Ü«∞"å_»Ö’ =∞Ǩ^èŒ~åfl qK«ÛÅq_ç =∞^ŒºO J=∞‡HÍÅÃÑ· `≥Å∞QÆ∞^Õâ◊O ^èŒ~åfl