Beruflich Dokumente
Kultur Dokumente
Programación
Aprende a hacer
Objetivos La localización de puntos
El mundo que queremos
• Conocer las distintas formas de representación de la Tierra
Contenidos en un mapa
Un mundo unido
y sus diferentes características: el globo terráqueo
• La Tierra y los mapas.
y el planisferio.
• El planisferio físico. Eres capaz de…
• Saber qué es la escala y distinguir entre la escala gráfica
• El planisferio político. Repasa Identificar los elementos
y la escala numérica.
de un mapa
• Comprender qué son los paralelos y los meridianos.
• Saber qué es un planisferio físico y localizar en él • Lectura e interpretación
los continentes y océanos. de la escala en un mapa.
• Saber qué es un planisferio político y localizar en él • Lectura de un
los distintos países del mundo. planisferio físico.
• Localizar puntos en un mapa. • Lectura de un
• Valorar el papel de organizaciones internacionales
como la ONU.
planisferio político. Recursos digitales
• Identificación y lectura
de los elementos de
Contenidos Recursos Propósitos
Criterios de evaluación un mapa.
• Conoce las distintas representaciones de la Tierra, así como Página inicial 01. Animación Empezar el tema
las características del globo terráqueo y del planisferio. • Interés por aprender Recuerda lo que sabes 02. Actividad interactiva Recordar conocimientos
• Sabe interpretar la escala gráfica y numérica de un mapa. a interpretar diferentes
• Conoce el planisferio físico y localiza en él los continentes tipos de representaciones 03. Esquema Presentar la unidad
y los océanos. de la Tierra.
• Curiosidad por localizar La Tierra y los mapas 04. Actividad interactiva Evaluar
• Conoce el planisferio político y localiza en él los distintos
países de la Tierra. puntos de la Tierra
05. Animación Explicar
en el planisferio.
• Sabe localizar puntos de la Tierra empleando los paralelos
y los meridianos. • Comprensión de la El planisferio físico 06. Animación Explicar
necesidad de que los países
• Comprende el significado de los diferentes elementos
se reúnan para llegar 07. Actividad interactiva Repasar
de un mapa.
a acuerdos y evitar
conflictos. El planisferio político 08. Actividad interactiva Explicar
Competencias básicas
09. Presentación Ampliar información
Además de la competencia en el Conocimiento e interacción
con el mundo físico, en esta unidad se contribuye al desarrollo Actividades 10, 11, 12 y 13. Evaluar
de las competencias Matemática, Tratamiento de la información, Actividades interactivas
Aprender a aprender, Social y ciudadana y Lingüística.
14. Presentación Explicar
A
116 A 116 B
-
9
9
UNIDAD
Para empezar
adierazpena R01
Munduko bola
R02
Para recordar
conocimientos
Munduko bola Lur planeta zehaztasunez adie-
razten duen esfera da. Bertan, elementu hauek
ikus ditzakegu:
● Poloak. Poloak bi dira: Ipar poloa eta Hego
Amplíe la ilustración del globo te- poloa. R02
rrestre y pregunte qué representa. ● Ekuatorea. Ekuatorea bola bi hemisferiotan actividad
Pregunte a los alumnos qué ele- banatzen duen lerroa da: Ipar hemisferioa interactiva
eta Hego hemisferioa banatzen ditu.
mentos identifican; por ejemplo,
1. Zergatik adierazten du zehaztasunez
continentes, océanos, la Península Lur planeta munduko bolak?
El globo terráqueo
Ibérica… Pregunte si pueden dis- Utilice esta actividad para recor-
tinguir en la fotografía qué zonas dar los elementos principales del
son más altas y qué zonas son globo terráqueo: el ecuador, los
Mapak Eskala
más bajas. Caerán en que la altu- hemisferios Norte y Sur y los po-
Lurraren gainazala edo haren zati bat adie- Mapetan, zatitan banatutako erregela bat
ra no se puede deducir a partir de razteko marrazkiak dira mapak. Mapa batek ageri da: eskala grafikoa. Eskalak maparen los Norte y Sur.
una fotografía de satélite. (Aunque, Lur osoa adierazten duenean, planisferio tamainaren eta errealitatearen arteko erla-
esaten zaio. zioaren berri ematen digu. Esaterako, mapa
en realidad, esta imagen recoge la honetako eskalak adierazten digu mapako
Planisferioetan, elementu hauek ageri dira:
información de un gran número de cm bakoitza errealitateko 500 metrori dago-
● Kontinenteak. Lur zati handiak dira. Sei kiola.
imágenes de satélite.) kontinente daude: Amerika, Europa, Asia,
Lur jainkosaren erliebea. 3. Zer
Afrika, Ozeania eta Antartika. Mota
distantzia mendia
Amplíe el dibujo que acompaña a
Gaia, Lur jainkosa ● Ozeanoak. Bost dira: Ozeano Atlantikoa, dago Azabatxe
Indiako ozeanoa, Ozeano Barea, Artikoa Mota ibai A la actividad 2 para comprobar si
rgi
Antzinako greziarrek jainko eta jainkosa askorengan eta Antartikoa. menditik a
recuerdan los continentes y los
sinesten zuten. Azalpenik gabeko galderei erantzuteko, 2. Zer-nolako antzekotasunak daude Azabatxera
R01 jainkoetara jotzen zuten. Horrela sortu zen Gaia,
munduko bolaren eta planisferioaren mapan? océanos, que estudiaron en cur-
Lur jainkosa. Eta etro sos anteriores.
artean? Eta zer-nolako aldeak?
errealitatean?
animación Esaten denez, lehenik eta behin Kaosa izan zen, eta
gero, Lurra, Gaia, magal zabaleko jainkosa; hark sortu
zituen, bere kabuz, zeru izartsua, mendiak eta itsaso
La representación del relieve ekaiztsua. Para presentar
de la Tierra HAU IKASIKO DUZU
Gaia, Lurra, gurtu egiten zuten antzinako Greziako R03 la unidad
Esta animación muestra los prin- jatorrizko biztanleek. Hura gurtzean, jainkosa bera baino ● Nola adierazten den Lurra.
gehiago, haren indar ugaltzailea gurtzen zuten, soroei Zure ustez, zer dela-eta
cipales elementos de un mapa fí- bizia ematen dien indarra; horregatik, gauza guztien
●
jotzen zuten Gaia gauza
● Zer den mapa baten eskala.
sico y recuerda el concepto de cur- jatorritzat jotzen zuten Gaia. guztien jatorritzat antzinako ● Zer diren paraleloak eta meridianoak.
va de nivel. Explique cómo las Constantino Falcón eta beste batzuk
greziarrek? ● Nolakoak diren Lurreko erliebe mota batzuk. R03
Deskribatu nolakoa den Lurra Nola adierazi mapa bateko puntu jakin batzuen
curvas de nivel permiten represen- Mitologia klasikoari buruzko hiztegia ● ●
Moldatua espaziotik ikusita. kokapena.
tar de un modo muy ajustado el re- esquema
lieve del terreno sobre un plano. 116 117 Contenidos de la unidad
133235 _ 0116-0127.indd 116 25/5/09 133235 _ 0116-0127.indd
12:06:08 117 25/5/09 12:06:09 Utilice este esquema para que los
alumnos se hagan una idea clara
y organizada de los contenidos
que estudiarán en la unidad.
Más información en la red Ideas TIC
Nuevo viaje a la criosfera: la Tierra helada Windows Virtual PC SP1
http://www.youtube.com/watch?v=s4omdmp2HcU http://www.microsoft.com/downloads/details.aspx?FamilyID=28c97d
Este vídeo, que se puede 22-6eb8-4a09-a7f7-f6c7a1f000b5&DisplayLang=es
descargar también de la pági- Con Virtual PC se pueden eje-
na de la NASA, realiza un re- cutar a la vez dos o más siste-
corrido por las regiones hela- mas operativos en su equipo.
das de la Tierra. El idioma es Una vez que Virtual PC está
el inglés y ofrece hermosas instalado en un sistema, pue-
imágenes de satélite. de crear una o más máquinas
virtuales e instalar y configurar
un sistema operativo invitado
sobre cada máquina virtual.
116 117
9
UNIDAD 9
Lurra eta mapak A
A B
150o M 150o E
180o
C
ti
r la
rraztu izan dute. Horrela sortu ziren mapak. Ordu-
Greenwicheko meridianoa
30o I
I pa
tik gaur egun arte, asko aldatu dira. 60o M 60o E
Z
0o
ekuatorea
1. Lurraldearen adierazpena
Amplíe la ilustración 1 para mos- Amplíe la imagen 3 para explicar
Gure planetak, Lurrak, esfera forma du. Horrega- B 30o H
trar la dificultad que entraña re- los conceptos que se ilustran: pa-
dea
30o E
Me
30o M
tik, hura adierazteko modurik zehatzena mundu- eb
nd
He
itu
al
presentar una forma esférica en ralelos, meridianos, latitud y lon-
g
ko bola da. Munduko bolan, distortsiorik gabe
g
at de
on
o
itu 60 H o
lon l
e
l
0o
adierazten dira ozeanoen nahiz kontinenteen dis- dea git ald
una superficie plana, pues siem- 90o H
ud e Eki gitud. Puede indicar algún punto
a
tantziak, formak, tamaina eta banaketa. q
pre va a existir una distorsión. En Hala ere, munduko bolan ezin daiteke Lurraren
en el dibujo, además del punto Z,
la proyección que se utiliza en B gainazal osoa aldi berean ikusi, eta bidaian era- e A. Paraleloak. B. Meridianoak. que ya aparece indicado, para que
mateko ere ez da batere erosoa. Horregatik era- C. Paraleloen eta meridianoen sarea.
las zonas que corresponden a la- 3. Paraleloak eta meridianoak Paralelo batzuek izen berezia dute; los alumnos averigüen su latitud y
biltzen dira mapak. Mapak Lurraren edo haren
hala nola, ekuatoreak. Zer esan
titudes más altas parecen tener zati baten adierazpen lauak dira. Mapak Lurraren Lurreko edozein leku kokatzeko, irudizko lerroen sistema bat nahi du Z puntua 40º Ipar eta 10º
su longitud.
una mayor superficie. gainazal osoa adierazten badu, planisferio edo asmatu dute pertsonek: lerro horiek paraleloak eta meridia- Mendebalde kokagunean egoteak?
munduko mapa esaten zaio. q Lurraren adierazpena. A. Munduko bola. noak dira. e
B. Planisferioa; esferaren puntuak zilindro batean
Behatu q marrazkiari. Lurrak esfera forma due- proiektatuz marrazten da. ● Paraleloak Lurra inguratzen duten irudizko lerroak dira, R05
nez, mapan gainazal lau baten bidez adieraztean, ekuatorearekiko paraleloak; hori da paralelo nagusia.
distortsionatu egiten da; hau da, ez dira zehazta- Paraleloak ekuatoretik poloetara bitartean zenbatzen dira,
sunez adierazten formak, distantziak eta propor- R05
0º-tik 90º-ra. Paraleloen bidez, latitudea neurtzen da; hau
tzioak. A BIZKAIKO GOLKOA da, Lurreko edozein punturen eta ekuatoreko lerroaren
Galderak
Amplíe la ilustración 2 para que arteko distantzia. Behatu nola adierazten den marrazkiko animación
Z puntuaren latitudea: e 1. Azaldu zer-nolako abantailak
comprueben el efecto de la esca- 2. Eskala R04
Zer paralelotan ➝ 40º ➝ Zer hemisferiotan eta desabantailak dituen
la. Hágales notar que la propor- Mapetan, errealitatearen tamaina murriztuta adie- dagoen.
I
dagoen.
Lurra munduko bola batean
La esfera terrestre
ción entre las dos escalas es de razten da. Errealitatea mapan zenbateraino mu- ● Meridianoak poloak elkartzen dituzten irudizko lerroak edo planisferio batean Puede mostrar esta animación,
rriztu den jakiteko, eskala erabiltzen da. Eskalak dira. Greenwich meridianoa edo zero meridianoa da nagu- adierazteak.
1 : 5. Es decir, las distancias en A adierazten digu zer-nolako erlazioa dagoen errea- sia. Meridianoak 0º-tik 180º-ra zenbatzen dira, bai Ekialde-
en la que se explican los elemen-
2. Esan errealitateko zenbat
son cinco veces mayores que en litateko distantzien eta mapan adierazitako dis- ra, bai Mendebaldera. Meridianoen bidez, longitudea jakin kilometro adierazten dituen tos de la esfera terrestre, como
tantzien artean. Mapetan, bi modutan adieraz B dezakegu; hau da, Lurreko edozein puntutatik Greenwiche-
B. Lo pueden comprobar midiendo daiteke eskala: w
1 cm-ek eskala hauetan: refuerzo tras la explicación de los
ko meridianora dagoen distantzia. Behatu nola adierazten
aproximadamente, por ejemplo, el ● Eskala grafikoa. Segmentutan banatutako zuze- den Z puntuaren longitudea: e a. 1 : 600.000 conceptos de esta página.
tamaño de la bahía de Santander na da. Zifrek adierazten digute zenbateko neu- Zer meridianotan ➝ 10º M➝ Zer hemisferiotan b.
0 50 km 100 km
R04
actividad
interactiva
Más información en la red Ideas TIC
Calcular distancias con la Trabajo con el plano Microsoft Virtual PC: un manual paso a paso
escala
http://www.ieslasllamas.com/orientacion/plano.htm http://www.infonegocio.com/luzylar/virtualpc.htm
Esta actividad requiere trabajar
En esta página se ofrecen Para crear una máquina y un
con el concepto de escala numé-
varios recursos interesantes disco duro virtual en Virtual
rica. Utilícela para reforzar este
para trabajar diversos con- PC, puede serle de ayuda
concepto.
ceptos relacionados con los descargar el manual paso
mapas. a paso que se encuentra en
esta página.
118 119
9
UNIDAD 9
Planisferio fisikoa 150º
150º
150º
120º
120º
120º
120º
90º90º
90º
90º
60º 30º 0º
OZEANO ARTIKOA
30º 60º 90º 120º 150º 180º
E U R O PA 80º
80º 80º
Para explicar Para repasar
ASIA
AM
80º GROENLANDIA
ER
AF R I K A
Espaziotik Lurra ikusi duten astronautek diote-
IK
OZEANIA
A
nez, planeta urdina da, baina pintzelkada ma-
Ipar lurmuturra
de B sarteag
sa rin
Alpeak
iako
rroiak eta berdeak ditu. Mendebaldeko
Le
g
Alaskako Siberiako ordokia Erdialdeko
n
A N TA R T I K A Islandia
erin
a
in
McKinley
McKinley
ib a
Medikatea Siberiako goi-ordokia
Eskand
B cho
URAL M
6.194
6.194 mm Montes ia
ia
Ob
60º
60º Bahía nd 60º
M
MO
ii
Estre
McKinleyAlaska
de Hudson
Hudson Ha ba
cho
6.194 m Montes ki
R07
Golfo ia Baikal
EM
badia
badia
60º BRITAINIAR do
Gra
AlaskakoAlaska Hudson
Bahía
de Ipar
Or
N
aintzira
NTA
ENDIAK
OrnG
Ord ni dHealan ITSUC
golkoa de UHARTEAK Kamtxatka
Alaska
Golfo La Labrador
HudsonPenín
itsasoa ko
O
DN
1. Planisferio fisikoa zer den
Volga iba
pa
ddorakes L RITR
penintsula
R06 de
uro A S I A
I ÑH
oki sndLuia
Lapenintsula
delpen
Amplíe la imagen 2 para que los
E
KA
Alaska P
E U R O P A
actividad
TA
M M
Ríoiss iss Ternua
RP
AAS
Da
Ha laraknsu AK A
de
CHEN IA S
DI K
AK
nu
ia
AT
(uhartea) Mont Blanc Elbrus
ÑRAR
LA M NDHE
Mis
b
ou s o
ou i baiisas o
Altai mendiak
Astronautek ikusten dutena gure planeta da: ur
Aral
4.807 m ALPEAK io ib
OA
5.642 m
ndia ras
M Mississippi ibaia
L E sippi ibaia
ri uMri
ri
interactiva
Río
PTAXE MEAC
Río Mississipp i
PIR aia itsaso itsasoa
RSO
Kaspi
i ba
INIO
itsas
Beltza GOBI BASAMORTUA
40º
40º 40º
S ALA E AL
A
ia
gaziaren masa handiak ditu –ozeano eta itsaso Iberiar K KAUKASO JAPONIAKO
i
k
Japoniako
TEPA ATSXAP
AOMississipp
CSO Si
ar
oa
penintsula Mediterr
u ri
Tíbet UHARTEAK
40º itsasoa
OS
U O
ON APAMissis
K2
A aneo it
nisferio siempre que sea preciso.
Zardkuh
esaten diegu–, bai eta lur bloke handiak ere –kon-
Eu Fujiyama
ATE
AA
KANARIAR saso f 8.616 m
NT
ra
NDIK a te 4.457 m 3.776 m
KSSSSiierrrraaSiMMerard
HIM
ia
UHARTEAK ME s iba Irango a /Y
ang zi
s iba
ALA
AS
Identificar el continente
M Río
din
tinenteak eta uharteak–. Urdin ikustearen arrazoia Teide ATL
ia goi-ordokia IA Everest Ur
OZEANO
En primer lugar, muestre el encua-
Kaliforniako ko
Península Golfo Península 8.850 m Ib a i
e
erS
Floridako
Floridako
Indu
3.718 m SAHARAKO
ra aadrM
California la
de penintsula deMexikoko
Mexikoko Gan ge
ia
Taiwan (Formosa)
Its a
penintsula
penintsula
de Florida
da Lurreko zati handiena, % 71, ozeanoetako ura Península
OZEANO BASAM ORTUA s ibai
Nilo iba
Golfo
Ma re adr
20º
20º México
golkoaPenínsulaAN
golkoa Arabiako a
20º
de de Florida A ANTILLAK BAREA
so
de California
En esta actividad deben relacio-
dre e
dre que muestra los continentes penintsula
G
dela; kontinenteak % 29 soilik dira. q A F R I K A Hindustango Filipina
e
México
orr
20º penintsula
A T L A N TPalmas
I Klurmuturra
OA Indotxinako uharteak
ia
AA MMM ER R
ÉE R I I CIK K
AA A Chad Darfurreko Bengalako penintsula
Ni
Arabiako (edo Filipinak)
ge
aintzira
r
itsasoa
Planisferio fisikoan, ozeanoen eta kontinenteen A M É R I C A Maci
ib
ai
Etiopiako Zeilan
a
Guyanetako
Guya mendigunea
OO CZ ÉE AA NN OO (uhartea) Borneo
ibaia
lasmen
Gu mendigunea
hedadura adierazten da. Ozeanoak adierazteko,
quierda. Llame su atención sobre algunas de sus características.
C OR D IA
M Kenia
0º0ºEcuador
Ekuatorea Gineako Victoria 5.199 m Sumatra (uhartea) Papua Ginea 0º
O C É A N O
go
las aia ia golkoa aintzira Berria
as ib k (uhartea)
kolore urdina erabiltzen da. Kontinenteak adieraz-
C ORADNID
RA Am az on ko ordo
Kon
0º Ecuador
P ABC AÍ RF IE CA O nia Mato
Kilimanjaro
5.895 m
Puncak Jaya
LLE
teko, berriz, zenbait kolore erabiltzen dira; kolore Grossoko
N D E EMDREA
Java (uhartea)
L goi-ordokia
O Z E A N I A
LRLA
y la escala gráfica, abajo a la de- bakoitzak altitude jakin bat adierazten du; legen- e zi
sus respuestas.
E E LOS
Za mb ibaia
MADAGASKAR
M N D A N DE S
20º
20º ME N Koral itsasoa
20º
KALAHARI
INDIAKO D
Greenwicheko meridianoa
EN
aia
IK
á ib
AT
20º
DIAK
recha. Aproveche para comentar
EB
an
ANAT ZA IL E H
bakoitzari. OZEANOA
r
Thabana
Pa
Aconcagua
Aconcagua
Aconcagua 3.482 m VICTORIA
6.9606.960
mm m
6.960 BASAMORTU HANDIA
los límites naturales que dividen Planisferio fisikoak Lurraren aniztasun geografi-
Aconcagua
AN
ALT I TU DE A 6.960 m Esperantza Zeelanda
DIA
40º
40º Onaren lurmuturra Berria 40º
Europa y Asia. Este planisferio se koaren berri ematen du: kontinenteen neurria eta (metrotan) Tasmania
Patagonia
Patagonia
Patagonia
2.000
40º (uhartea) Cook
forma, eremu altuak eta baxuak, eta non zehar 3.764 m
120 121
133235 _ 0116-0127.indd 120 25/5/09 12:06:19 133235 _ 0116-0127.indd 121 25/5/09 12:06:22
R06
animación
Más información en la red Ideas TIC
Los océanos y los continentes
Este recurso muestra, en primer Google maps Parental ControlBar
lugar, la ubicación de los con- http://maps.google.es/maps http://www.parentalcontrolbar.org/
tinentes y los océanos. Luego Google presenta este mapa, Si descarga esta aplicación
propone dos actividades interac- con diversas opciones para gratuita, le aparecerá una
tivas: arrastrar cada continente explorarlo y recorrerlo. Si barra entre las barras de
a su lugar y colocar la rotulación emplea la opción de relieve herramientas que usará
que corresponde. Tanto la anima- a la escala adecuada, dis- para bloquear todos los
pondrá de un planisferio fí-
ción como las actividades permi- sitios con contenidos no
sico. Además, puede com-
tirán reforzar los contenidos de la pararlo con la fotografía de adecuados para los niños,
página. satélite. para lo cual deberá activar
el Modo Niño cuando ellos
estén navegando.
120 121
9
UNIDAD 9
Planisferio politikoa R08 150º
150º 120º
120º
120º 90º
90º
90 60º 30º 0º 30º 60º 90º 120º 150º 180º
80º80º 150º 120º 90º
80º
Para explicar Munduan, gaur egun, 190 herrialde baino gehia-
80º Groenlandia
(Danimarka)
Para repasar
go daude. Batzuk beste batzuk baino handiagoak
150º 120º 90º
dira, baina guztiek dituzte lurralde bat, mugak,
IA
SUE IA
Al ask
Alaass kkaa
Ala
AND
DIA
G
80º(AAla
E(EB)
(E EE..UU
UU..)) ISLANDIA
RVE
gobernua eta zenbait ikur; esaterako, bandera. ERRUSIAR FEDERAKUNDEA
FINL
s ka
60º60º 60º
NO
(E E . UU . )
R09
ESTONIA
60º ERRESUMA
K
CCANA
K ANAANDA
AN DA
ADÁ
ADÁ BATUA
IRLANDA
AN
TUNISIA ZIPRE KOREA
UN I DO S
ST
ISRAEL IRAK IRAN
NI
MAROKO
AN
C AN ADÁ
GA
Países del mundo
JORDANIA
IST
da. Horretarako, herrialde bakoitza kolore jakin
AF
KUWAIT NE
K
ALJERIA BAHRAIN EMIRERRI L BHUTAN
ld
PA
BAHABAHAMAK
B ba EGIPTO
ME
M
MMXEÉÉI XK
XXIIO
IKCCOO
O de ara QATAR BATUAK BANGLADESH
batez margotzen da, eta herrialdeen arteko mu-
TAIWÁN
Ala s k a KUBA CUBA
KUBA
CUBA en ah (edo AEB)
20º20º (E E . UU . ) HAITHAITI M S
ARABIA SAUDITA
INDIA 20º
AN
BAD CABO MYANMAR
MÉ XIC O
en el anexo, en las páginas 228
DOMINIKAR MAURITANIA LAOS
OM
Los alumnos deben colocar varios
CUBA Mariana
gak lerro baten bidez adierazten dira. w ERREP. VERDEKO MALI
20º40º 60º GUATEMALAEALA
S TADOS
GUATEMALA
GUATEMALA
BELICE
BELIZE
BELIZE
BELICE
HA
JA
JAMAIKA
JAMAIK
JA ERREP. SENEGAL
NIGER
ERITREA EN THAILANDIA FILIPINAK uharteak
(AEB)
GAMBIA O TXAD SUDAN YE M VIETNAM
NIKARAGUA
NIKARAGUA
NICARAGU
NICARAGUA FAS
UN I DO S BELICE GINEA BISSAU INA DJIBUTI KANBODIA
y 229.
ONDURAS
HONDURAS
HONDURAS
HONDURAS JAMA RK
GUATEMALA COSTA
COSTA TARICA
COSRICA NIGERIA AFRIKA
BENIN
RICA
TOGO
GHANA
CELAN
EL
EL SALVADOR
EL ADÁ
SALVADOR
SSALVADOR
ALVADOR NICARAGUA SIERRA LEONA ERDIKO ETIOPIA SRI LANKA
PALAU
HONDURAS PANAMÁ
PANAMÁ
PANAMÁ
PANAMÁ GUYANA LIBERIA BOLI ERREPUBLIKA A BRUNEI
COS TA RICA SURINAM I MIKRONESIA
KOSTA
AL
tuz joan dira. Batzuetan, bi herrialdek beren lu- 0º 0º
Ekuador
Ecuador
EL S ALVADOR
PANAMÁ
KOLONBIA
KOLONBIA
COLOM
COLOM Guyana EKUATORE GINEA
KAMERUN
KENYA M MA L AY S I A
0º
SO
rresponda. Aproveche esta activi-
Frantsesa UGANDA MALDIVAK SINGAPUR
O
(FRANTZIA) SAO TOME GABÓN
NG
ECUADOR
ECUADOR
EKUADOR
M É X I C O EKUADOR COLOMB BAH ETA RUANDA
rraldeak batzea adostu izan dute. Beste batzue- 0º Ecuador
20º
CUBA
ECUADOR HA
PRINCIPE K O
KONGOKO
BURUNDI
TANZANIA SEYCHELLEAK
I N D O N E S I A PAPUA
40º
dad para que los alumnos mane-
ERREPUBLIKA
E S TADOS GINEA
MA LAWI
NICARAGUA
mugak hedatu ditu, galtzaile izan den herrialdeari
E
BIK
DANIMARKA HONDURAS
Z AM
PANAMÁ
lurraldeak kenduz. Beste batzuetan, herrialde ja- NAMIBIA MAURIZIO
MO
20º COLOMBI PARAGUAI BOTSWANA MADAGASKAR
0º Ecuador MÉ XIC O BAH
AUSTRALIA
kin bat banatu eta zenbait herrialde sortu dira. HERBEHEREAK
20º
CUBA
ECUADOR
SWAZILANDIA
N T I N A
HA LESOTHO
E
E
Greenwicheko meridianoa
BELGIKA
Europan, esate baterako, Sobietar Batasuna de-
T X I L
T X I L
BELICE HEGOAFRIKAKO
TXEKIAR UKRAINA GUATEMALA JAMA URUGUAI ERREP.
A R G E
SUITZA LIECHTESTEIN HUNGARIA PANAMÁ
ción 1 para los alumnos se den sortu dira, azkeneko hogei urteetan. FRANTZIA KROAZIA ERRUMANIA 40º
20º
0º Ecuador COLOMBI
ZEELANDA
BERRIA
Para repasar
BOSNIA- Malvina
HERZEGOVINA uharteak
ECUADOR
cuenta de lo desigualmente que
(edo Malvinak)
Eskala
VATIKANO
MAZEDONIA TXILE
HIRIA 0 1.170
está repartida la población de los 2. Munduko herrialdeak GREZIA 60º60º PERÚ 60º
C
40º
20º
60º Kilometroak
continentes. Aclare que no se in- Munduan 7.000 milioi pertsona baino gehiago bizi TUNISIA
150º
150º 120º0º
120º 90º
90º
90º 60º 30º 0º 30º 60º 90º 120º 150º 180º
150º 120º 90º
cluye la Antártida, pues no está dira, kontinente jendeztatuetan. q Planisferioari
w Planisferio politikoa. Planisferio horretan,
behatuz gero, herrialde batzuk oso handiak direla
habitada, salvo por científicos herrialdeak koloreen arabera bereiz daitezke.
C
40º
jabetuko gara, hala nola: Errusia, Europako nahiz 60º
133235 P olítico mundo
Amplíe el planisferio para resolver
y personal de apoyo en bases Asiako lurraldeetan; Kanada, Amerikan; Aljeria, Afri- Milioika
pertsona 150º 120º 90º
en común la actividad 1. De este
kan; Txina, Asian; eta Australia, Ozeanian. Galderak R09
instaladas por varios países del 4.000
modo, los alumnos podrán expre-
Beste herrialde batzuk oso txikiak dira; esate ba-
mundo. terako: Luxenburgo, Europan; Bahamak, Amerikan;
3.500 60º
1. Behatu planisferioari eta osatu taula, LORTU NAHI sar sus opiniones.
3.000 150º 120º 90º zutabe bakoitzean hiru herrialde jarrita.
Cabo Verde, Afrikan; eta Bahrain, Asian. DUGUN MUNDUA
2.500 Gero, egin beste taula batzuk Amerikako,
Beste herrialde batzuk uhartez soilik osatuta dau-
2.000 Asiako eta Afrikako datuak adierazteko.
de; adibidez: Kuba, Amerikan; Erresuma Batua, Mundu batua
Europan; Madagaskar, Afrikan; Japonia, Asian; eta 1.500 EUROPAKO HERRIALDEAK
Para ampliar Zeelanda Berria, Ozeanian. Beste batzuek ez dute 1.000 Hedadura Kokapena
Gure planeta 190 herrialdetan baino gehiago-
tan dago banatuta. Herrialdeen arteko bata-
información kostalderik; esaterako: Paraguai, Amerikan; Sui-
tza, Europan; Txad, Afrikan; eta Nepal, Asian.
500 Herrialde
handiak
Herrialde
txikiak
Kostako
herrialdeak
Barneko
herrialdeak suna eta adostasuna sustatzeko, NBE (Nazio
0 Batuen Erakundea) sortu zen. Haren helburu
Asia Amerika Afrika Europa Ozeania nagusia munduan bakeari eustea da.
Planisferio politikoa munduko herrialdeen ko-
2. Zer kontinentetan daude uhartez ● Zure ustez, zergatik da beharrezkoa
kapena, hedadura eta mugak adierazten dituen q Munduko biztanleriaren banaketa, osatutako herrialde gehienak?
R08 mapa da. kontinente jendeztatuetan. Nazio Batuen Erakundea?
Descubrir los continentes 133235 _ 0116-0127.indd 122 25/5/09 12:06:36 133235 _ 0116-0127.indd 123 25/5/09 12:06:38
122 123
9
Jarduerak R10 R11 R12 R13
UNIDAD 9
Ulertu Aplikatu Eman iritzia
Para evaluar Para explicar
1. Kalkatu planisferio hau eta erantzun galderei: 7. Irakurri eta azaldu zergatik den beharrezkoa 8. GPSak orientatzeko tresnak dira, Lurreko
a. Esan zeri dagozkien istripuren bat gertatzean itsas salbamendurako edozein lekutan zer latitude eta longitudetan
planisferio horretako estazioari latitudea eta longitudea jakinaraztea. gauden adierazten baitigute. Demagun mendira
txango bat egiteko asmoa duzula.
R10 lerro laranjak eta
Zer eramango zenuke, mapa
R14
berdeak. SOS! Mesedez, esan
actividad Matxura zer latitudetan eta ala GPSa? Zergatik?
A b. Identifikatu, longitudetan zauden.
interactiva planisferioan, elementu
txalupan! presentación
hauek: ekuatorea, Ipar
hemisferioa, Hego La localización de puntos
hemisferioa eta
Greenwicheko en un mapa
R11 meridianoa. Esta presentación le ayudará a
actividad B explicar el procedimiento del Apren-
interactiva IKASI EGITEN R14
de a hacer. Además, en ella se plan-
Eskala
tea y se resuelve la actividad 9.
0 2.200
Mapa bateko lekuen kokapena adieraztea
Kilometroak
Mapa bateko lekuak kokatzeko prozedura itsasontzien jokoaren antzekoa da,
R12 baina kokaguneak adierazteko hizkiak eta zenbakiak erabili ordez, mapako
actividad 133235U9p4
2. Aurkitu eta idatzi, planisferio horretan, Arrazoitu latitude- eta longitude-graduak erabiltzen dira; behatu nola irakurtzen diren:
interactiva ozeanoen eta kontinenteen izenak.
1. A puntua 30o-ko
Gero, aipatu kontinente bakoitzeko bi 5. Paraleloak eta meridianoak, planisferio 80 º 180 º 150 º 120 º 90 º 60 º 30 º 30 º 60 º 90 º 120 º 150 º 180 º 80 º
meridianoaren
herrialde. batzuetan, lerro zuzenen bidez adierazten gainean dago.
dira; munduko bolan, aldiz, lerro kurbatuen Greenwicheko
3. Neurtu, 1. jarduerako planisferioan, zer bidez. Zergatik? 60 º 60 º meridianotik
R13 distantzia dagoen A eta B puntuen artean. ekialdera
dagoenez, puntu
actividad
Zer distantzia dago bi puntu horien artean 6. Behatu nola adierazten den eremu bera 40 º D
A
40 º horren longitudea
errealitatean? Nola jakin duzu? airetiko argazkian eta mapan. Pentsatu zer 30o E da.
interactiva adierazpen aukeratuko zenukeen kasu 20 º 20 º
4. Behatu plano honi. Zer neurri izango dute bakoitzean eta azaldu zergatik:
errealitatean mahaitxoak eta armairuak?
Ponte a prueba a. Parke bat aurkitzeko. c. Distantziak neurtzeko.
0 º Ekuatorea 0º
2. A puntua
40o-ko
C
0 º Greenwicheko meridianoa
paraleloaren
Utilice estas actividades para lle- b. Eraikin bat identifikatzeko. 20 º 20 º
gainean dago.
var a cabo una evaluación colec 40 º B 40 º
Ekuatoretik
iparraldera
A B Eskala
común.
9. Bilatu mapako gainerako133235 U9 koordenatu
puntuen p5 Político mundo mudo
geografikoak eta idatzi taula batean.
En el recurso 11 deben escribir
los nombres de los océanos y los 124 125
continentes.
133235 _ 0116-0127.indd 124 25/5/09 12:06:41
133235 _ 0116-0127.indd 125 25/5/09 12:06:43
124 125
9
Berrikusi GAI NAIZ…
UNIDAD 9
Para evaluar 1. Irakurri laburpena. Mapa bateko elementuak identifikatzeko Para explicar
R15
Albiste batzuetan pertsona ugarik jartzen dute arreta handia; esate baterako, eguraldiaren
iragarpenetan. Telebistan, satelite bidezko irudietan oinarrituta egindako mapak erakusten
Lurra eta mapak dituzte. Gehienetan, herrialde bakar bati buruzko irudiak ematen dituzte; baina, batzuetan, baita
planeta osoarenak ere. Behatu eguraldiari buruzko planisferio honi:
R15 Lurrak esfera forma du. Munduko bolen eta mapen bidez
adierazten da. Mapek Lur osoa adierazten dutenean,
actividad planisferio esaten zaie. Munduko bolek kontinenteen eta Amplíe la ilustración de la página,
interactiva ozeanoen distantzien, formen, banaketaren eta tamainaren a fin de realizar más fácilmente
proportzioari eusten diete, baina ezin dira gainazal lauen bidez adierazi. Mapek
gainazal lau baten bidez adierazten dute Lurra, baina formak, distantziak eta la explicación y, posteriormente,
Resumen de la unidad proportzioak distortsionatzen dituzte. corregir las actividades. Pida que,
Maparen eskalak adierazten du zenbat murriztu den mapan errealitateko
Este recurso presenta el resu- tamaina.
cuando respondan la actividad 1,
men de la actividad 1 del libro del Koordenatu geografikoak lerroen –paraleloak eta meridianoak– sistema bat presten atención a emplear los
alumno, con algunos huecos para dira, eta haien bidez mapa bateko leku jakinen kokapena adieraz daiteke. nombres de los continentes co-
completar. Puede solicitar que rrectamente.
Planisferio fisikoa eta planisferio politikoa
elijan entre las palabras que apa-
Planisferio fisikoak Lurreko ozeanoen eta kontinenteen hedadura eta forma
recen en el recuadro o que digan adierazten du. Planisferio politikoak Lurreko herrialdeen hedadura eta mugak
la respuesta correcta sin ver las adierazten ditu. Martxoak 24, asteartea.
Aurreikuspena.
opciones. Si le parece convenien- Lurraren gainazala ozeanoz eta kontinentez osatuta dago. Ozeanoak ur
gaziaren masa handiak dira. Bost ozeano daude: Ozeano Artikoa, Ozeano
te, puede pedir que aprendan de Atlantikoa, Indiako ozeanoa, Ozeano Barea eta Ozeano Antartikoa. Kontinenteak
memoria este resumen. urgaineratutako lurren eremu zabalak dira. Sei kontinente daude: Europa, Asia,
Afrika, Amerika, Ozeania eta Antartika.
Maparen edukia ulertzeko, beharrezkoa da bertako elementuak irakurtzea:
● Maparen izenburua: «Martxoak 24, asteartea. Aurreikuspena». Mapa zer gairi buruzkoa den
2. IKASTEN IKASTEKO. Osatu Lurraren adierazpenei buruzko eskema hau, aurreko laburpena adierazten digu; adibide horretan, egun horretarako eguraldiaren iragarpena.
oinarritzat hartuta. ● Zer lurralde adierazten duen; adibide horretan, Lurraren gainazala.
Amplíe el esquema para realizar LURRAREN ADIERAZPENAK
● Ikonoak: zona bakoitzerako eguraldiaren iragarpenaren berri ematen digute.
la actividad 2 en común. Pida a hauek dira:
Mapa hori irakurrita, egun horretarako zer eguraldi iragarri duten jakin dezakegu.
los alumnos que completen los
huecos. munduko bola .........
1. Behatu planisferioari eta identifikatu kontinenteak. Legenda hau oinarritzat hartuta, idatzi
ezaugarriak
zure koadernoan zer eguraldi egingo duen martxoaren 24an kontinente bakoitzean.
ezaugarriak
abantailak ......... ......... desabantailak Eguzkia Hodeiak eta ostarteak Hodeitsu Euri-langarra Euria Ekaitza Elurra
......... ......... ......... ......... 2. Mapetan erabili ohi diren elementu hauen artean, aukeratu zein erants daitezkeen mapa
horretan, eta azaldu zergatik:
3. IKASTEN IKASTEKO. Irakurri berriro 119. orrialdeko testua. Egin laburpena, kontuan hartuta letra a. Eskala. b. Paraleloak eta meridianoak. c. Orientazioa.
lodiz idatzitako hitz guztiak erabili behar dituzula. Gero, kokatu bakoitza planisferio batean.
126 127
126 127