A. Ara t rma Sre ve Teknikleri Ara t rma sre ve teknikleri 4 blmden olu maktad r. Bunlar: 1. Giri 2. Yntem 3.

Bulgular ve Yorum 4. zet, Yarg ve neriler Ara t rma sre ve tekniklerinin giri blmnde, bilimsel yntemin ilk basama uygulamalar verilmeye al lacakt r. 1. Giri Bir ara t rma raporunun giri blmnde yer alan bilgiler, ilgili terim, ilke, teknik ve uygulamalar s rayla ele al nacakt r. 1.1.1. Problem Giderilmek istenen her glk bir problemdir. Bunun giderilmesi iin insan olan gl n hissedilmesi, problemin tan mlanmas ve zmn kestirilmesine ili kin

fiziksel ya da d nsel ynden rahats z etmesi gerekir. Bu nedenle problem insan rahats z eden bir durumdur. Hastal k, yorgunluk, anar i, ba ar s zl k gibi durumlar bir problemdir (Karasar, 2009). Ancak Rippera (1967) gre bir ara t rma a s ndan d nld nde bir durumu problem olarak kabul etmek iin 2 ko ul gerekmektedir: a) karars zl k durumu ve b) birden ok olas (Karasar,2009). Tm bunlar gz nne al narak u tan m yap labilir: Bireyi, fiziksel yada d nsel ynden rahats z eden, karars zl k ve birden ok zm yolu olas l dile getirmi tir:
Ara t rma konusu (problemi) bulman n zor oldu u belirtilir. Zor mu? E er gzlerimizi kapat r, kafam z n iine dner ve har l har l beynimizi al t rarak bir ey bulma abas na girersek, elbette ok zordur. Fakat gzmz aar ve fiziksel ve toplumsal evreye dikkatle bakarsak say s z konular n ve sorunlar n ara t r lma bekledi ini grrz. Ara t rma konusu insan n kafas n n iinde yaratt iinde ya ad ko ullar en zengin ara t rma kayna d r. bir ey ve de ildir; ya anan dnya ve insanla ilgilidir. nsan n insana ve evresine yapt klar , insan n yaratt

zm yolunun olmas d r

grlen her durum bir problemdir (Karasar, 2009).

Erdo an (2007), birok ki inin ara t rma problemi bulmada ekti i s k nt y u ekilde

Erdo an (2007) durumu bu ekilde anlatt ktan sonra ise problem rneklerinden baz s unlar s ralam t r:
y y

Bir program sunucusu veya haber sunum biimi Halkla ili kiler veya reklam endstrisinin i yap ieri i Pembe dizilerde kad nlar n bilinlerini biimi veya reklamlar n ahmaka tketime

ynlendirmeleri(2007; 74-75) 1.1.2. Problem Kaynaklar Problem seerken ara t rmac n n yararlanabilece i do a ve toplum gibi ana kaynaklar n yan nda, nceki ara t rmac lar n haz rlad klar (Karasar, 2009). Ara t rma problemi olmaya aday konularda alanyaz n taramas ka n lmazd r. Bu yolla hem problem daha iyi tan nm yararlan lm olunur. 1.1.3. Problem Seimi ve ltler Uygun bir problem semenin onu zmekten zor oldu u sylenilmektedir. Bu nedenle, ara t rma probleminin seimi tesadf bir olay de ildir. Bu, bir ara t rma probleminin nas l ve neden seildi inin bir grup faktre ba l oldu u anlam na gelir. ltleri ise e itli biimlerde s n fland r lmaktad r. Birka na rnek verecek olursak (Karasar,2009): 1. Genel ltler: a. zlebilirlik, b. nemlilik c. Yenilik d. Yerle ik etik kurallara uygun olarak ara t r labilirlik 2. zel ltler: a. Alanda yeterlik b. Yntem ve tekniklerde yeterlik
2

raporlar, ara t rma

ansiklopedileri, tezler, retim yeleri, gazete ve dergiler nemli kaynaklard r

olur hem de alanda yap lm

di er al malardan

c. Veri toplama izni d. Zaman ve olanak yeterli i e. ltler Erdo an (2007) ara t rma iin ele al nan sorun belirleme biimlerini e itli k staslara gre u ekilde grupland rm t r: 1. Uygulama biimine gre a. Deneysel b. Analizsel c. Normatif 2. Problemin karakterine gre sorun belirleme: a. Betimleme arayan sorular b. A klama arayan sonu kar c sorular c. leriyi tahmin etmeye ynelik sorular 3. De i ken kullan m na gre sorun forml: a. Tek de i kenli betimleyici sorun forml b. d. f. ki ve ok de i kenli betimleyici sorun forml ki ve ok de i kenli sonu kar c sorun forml ki veya daha ok de i kenli tahminsel sorun forml c. Tek de i kenli sonu kar c sorun forml e. Tek de i kenli tahminsel sorun forml lgi yeterli i.

Erdo an (2007) sorun belirlemede dikkat edilecek hususlar ise u ekilde zetlemi tir:
y y y y y y y

Sorun bilgi birikimine dayanan gerekelerle sunulmal Sorun a k ve berrak bir ekilde sunulmal Orijinal olmal (bu bir zorunluluk de ildir.) Veri toplanabilir veya deneysel ise test edilebilir olmal Kuramsal anlaml l k ta mal sel bak mdan tutarl /ba nt l olmal Toplumsal anlaml l k

1.1.4. Ara t rma Probleminin Tan mlanmas ve A amal Yakla m Ara t rma probleminin tan mlanmas , onun nicel ve nitel ayr nt lar ile ara t r lacak biimde ifade edilmesidir. A k seik tan mlanm bir ara t rma problemi, ara t rma iin en iyi bir ba lang t r. Problemlerin tan mlanmas nda a amal kullan labilir. Bu a amal yakla m u ekildedir: 1. Btnle tirme: Genel problem alan belli bir sistem btnl iinde ele al n r, dilimlenir ve her biri genel izgileriyle birbirleriyle ili kisi k saca tan t l r. 2. S n rland rma: Ara t r lmak istenen problem dilimi btn iindeki yerinden al narak tan t l r. Di er bir deyi le problem s n rland r l r. 3. Tan mlama A amas : S n rland r lm tan mlan r. Aralar ndaki olas olan problem alan n n ayr nt l olarak belirtilir. Problemin zn bu a klanmas yap l r. Burada, problemi etkiledi i d nlen nemli de i kenler ili kiler tan mlamalar olu turur. Kuramsal ereve Ara t rmac kuramsal ereve sunarak ara t rmas n uygun bir epistemolojik temele oturtur. Bir ara t rmac kuramsal erevesini olu turarak unlar gerekle tirmi olur (Erdo an, 2007):
y y

yakla m

Toplumsal olaylar a klan r ve tahminde bulunulur. Ara t rma iin yeni problemler olu turulur. Var olan bilgiler rgtlenir ve a klan r. Yeni incelemeler ve veriler toplamak iin ipular elde edilir. Yeni incelemeler ve verilerle kuramlar s nan r; bu s nama sonucu ya destek bulunur ya da dzeltme yapma gere i ortaya kar.

y y

1.1.5. De i kenler De i ebilen, en az iki de er alabilen her ey de i kendir. De i ik sembollerle ifade edilebilir. rnek: k z-erkek; yas:1, 2, 3 De i kenler ald klar de er ve kontrol ekillerine gre ikiye ayr l r (Karasar, 2009). A. Ald klar de erlere gre:

1. Sreksiz (gei siz) de i kenler: Bir de i ken alt ve st s n rlar iinde belli de er ve seeneklerden ba ka ba kas n alam yorsa sreksiz de i kendir, nitel de i kende denir. rnek: cinsiyet 2. Srekli Degiskenler: Alt ve st s n rlar iinde herhangi bir de er alabiliyorsa srekli de i endir. rnek: a rl k B. Kontrol ekillerine gre: 1. Ba ml (a klanan): Bir tr sonu olup, ara t rmac y rahats z eden ve a klanmas istenen durumdur. rne in: renci ba ar s n etkileyen faktrler konusunda, renci ba ar s ba ml de i ken olarak al nabilir. Ba ml de i ken genellikle Y harfi ile ifade edilir(Karasar, 2009). 2. Ba ms z de i ken (a klayan ve ara): Ba ms z de i kenleri etkilemesi beklenen de i ken. rne in: renci basarisini etkileyen faktrlerde ba ms z de i ken zeka, al ma al kanl 3. Kontrol de i kenleri: Ara t rmaya , beslenme(Karasar,2009). kat lan bireylerin ki isel k gibi

zelliklerine iliksin zeka, ya , cinsiyet, evreye ili kin grlt, olas l vard r:

seilen ba ms z de i kenlerin d nda, ba ml de i kenleri etkileme kuvvet olan de i kenlerdir. Ara t rmada kontrol de i keni

a) Evrene ait kontrol de i kenleri: ya zeka, cinsiyet, deneyim vb. b) Ara t rma srecine ait kontrol de i kenleri: lmen, zaman gibi ara t rma an ndaki i lem ayr l klar c) D kaynaklara ait kontrol de i kenleri: grlt, k vb gibi ara t rma ortam ndan kaynaklanan ayr l klard r. 1.1.6. Kaynaklar n Taranmas 1. Problem alan n btnle tirilmesi, s n rland r lmas ve tan mlanmas

a amalar nda, ilgili kaynaklar n (alan yaz n) taranmas nemli bir yer tutar. 2. lgili kaynaklar taraman n amac genel bir ereve olu turmakt r. O ana kadar o konu ile ilgili yap lan al malar kitap, dergi, ara t rma raporlar , tezleri taramak gerekir.

3. Kaynaklardan al nacak her bilgi belli bir amac gerekle tirir nitelikte olmal d r. lgili ilgisiz, okudu u tm kaynaklar n geli igzel zetledi i ok kaynak gsterme amal olmamal d r. 4. Kaynak olarak verilen al malardan her biri konuya yak nl k ve nem derecelerine gre ayr ayr yada ayni paragraflarda zetlenmelidir. 1.1.7. Ara t rman n Amac Ara t rman n amac , iyi tan mlanm bir problem ifadesinde sakl olmakla birlikte her trl yanl anlamay nleyecek a kl kta ayr bir alt blmde ele al n r (Karasar, yer amalard r. Amalar, ne, nas l ve niin gibi 2009). Okuyucu ara t rman n nemli ve gerekli oldu unu kabul edip ilgi duymal d r. Ara t rma probleminin en somutla t ifadeleridir. Ara t rman n ayr nt l amalar iki ekilde ifade edilir: 1. Soru cmleleri ile: Bir ok ara t rmada amalar soru cmleleri ile ifade edilir. fade edili kolayl hipoteze benzer bir varsay ma dayanma zorunlulu u olmay ba l ca nedenlerindendir. rne in:
y y

sorularla ilgili olup ayd nlat lmak istenen de i kenleri ve ili kileri sorgulama

ve

bu yayg n kullan m n

niversite rgencilerinin zeka dzeyleri nedir? rencilerin zeka dzeyleriyle niversiteye giri puanlar aras nda bir ili ki var A yresindeki demir madenin toplam rezervi ne kadard r?

m d r?
y

2. Denenceler (Hipotezler) ile: Baz ara t rmalarda amalar, s nanmak zere geli tirilen, denencelerle ifade edilir. Bu amala en az iki de i ken aras ndaki kestirilen ili kiyi a klayan ifadeler kullan l r. rne in, insanlar dllendirildiklerinde daha iyi renirler (Karasar, 2009). Denencenin ne oldu u k saca u ekilde zetlenebilir (Karasar, 2009):
y y

Veri toplamay sistemle tir, ona yn verir. Fikirlerin, kavramlar n s nanmas n sa lar.
6

Ara t rmac n n, s nama srecini uygulamaya zorlamas ile ara t rmada yans zl artt r r. Kuram geli tirmeye yard m eder.

Kerlinger (1964) iyi bir denencede olmas gereken zellikleri u ekilde s ralam t r (Karasar, 2009):
y y y y y y

Kuramsal bir temele dayal olmal d r. Bilinenlerle nemli bir eli ki iinde olmamal d r. De i kenler aras ili kiyi tan mlamal d r. S nanabilir olmal d r. Mevcut zaman ve olanaklarla s nanabilecek ekilde s n rl olmal d r. A k, basit, anla l r ve i levsel bir ekilde ifade edilmi olmal d r. Denecelerin geni zaman ifadeleri ile belirtilmesine de dikkat edilmelidir. rne in, Sigara akci er kanserine neden olur.

Denence trleri: 2 ba l k alt na toplanabilir (Karasar, 2009): a) Ara t rma denencesi (H1): Ara t rma sonucunu kestiren ve genellikle bir taraf tutan ya da taraftarlar n farkl l n k saca de i kenler aras nda ili ki oldu unu savunan ifadedir. Amalar blmnde yer alan bu denenceler verilerin toplanmas n , s nanmas n ve yorumunu ekillendirirler. b) statistiksel denence (H2): Kar la t rmalarda taraf tutmayan farks zl k saca de i kenler ars nda ili kisizli i savunan ifadedir. zmlenmesinde nemli bir yer tutar. 1.1.8. nem Ara t rman n nemi, bir tr ara t rmac n n kendi amac n ortaya koymas d r (Karasar, 2009). Ara t ran n amac iyi bir biimde sunuldu unda ara t rman n nemini ayr bir biimde belirtmeye gerek yoktur. Bu incelemenin amac rencilerin d nceleri a a daki konularda ara t rarak akademi ve politika yap c lar iin baz ipular sunmakt r (Erdo an, 2007). , Verilerin

1.1.9. Varsay mlar Ara t rmada ba lang ta noktalar n n ayr ca kan tlanmas na gerek grlmeden do ru olarak kabul edilmesi gerekebilir. Bu kabule varsay m denir. Denencenin aksine denenmeyen yarg ya bir yarg d r. 3 tr varsay m (say lt ) vard r (Ripple, 1967; Karasar, 2009): 1. De erlere, probleme, kuramlara ili kin varsay mlar 2. Kontrol de i kenlerine ili kin varsay mlar 3. Ara t rma yntem ve srecine ili kin varsay mlar 1.1.10. S n rl l klar Ara t rmac n n ideal grd yapmak isteyip de e itli nedenlerle vazgeti i eyler ara t rman n s n rl l klar d r (Karasar, 2009). S n rl l klar ara t rmac n n kendi bilgi beceri ve olanaklar ndan gelebilece i gibi, problem alan , ara t rma amalar , yntem gibi di er zorluklardan da kaynaklanabilir (Karasar, 2009). Asl nda ara t rma kapsam n ve s n rl l klar n belirlemek, ara t rmac iin byk kolayl k sa layacakt r. Nelerin kapsanaca n , kapsam d b rak laca n belirlemek planlanman n nemli bir a amas d r. rne in: lk retim okullar nda semeli dersler ve etkilerini incelemek istiyoruz. Tm semeli dersler yerine birini al p etki edebilece i dersin zerindeki etkisini ara t rmak daha kolay olur. 1.1.11. Tan mlar Ara t rma planlan rken ilk yap lacak islerden biri ara t rmada kullan lan terimlerin a kl a kavu turulmas d r. Bilim dallar geli tike kendine zg kelime ve soyut kavramlar da birlikte o al r. Ba lang ta gnlk dilde anlat lmaya al lan kavramlar giderek daha zel terimlerle anlat lmaya ba lan r. Bu yzden ara t rmac yanl anlama ve yorumlara yol aacak terimleri tan mlamas gerekir. Tan mlar belli soyut kavramlara a kl k getirmek amac ile ikinci bir yorum gerektirmeyecek biimde a k seik ara t rmaya zg olmal d r. Karasara (2009) gre iki trl tan m vard r.

1. Kavramsal Tan m: Bir kavram n ba ka kavramlarla tan mlanmas d r. rne in: Ba ar l rgenciler zekidir, cmlesinde ba ar zeka aras nda ba kurulmakta ise de ne ba ar ne zeka tan mlanmad 2. ndan durum a k seik de ildir. levsel Tan m: Kavramlar n daha somut gzlenebilir, uygulanabilir hale getirilmesidir. rne in: Stanfort-Binet testinden 125 ve daha yukar alan renciler zekidir ifadesi daha somut uygulanm i lev kazanm t r.

Kaynaka Erdo an, . (2007). Pozitivist Metodolloji. Ankara: Pozitif Matbaac l k Karasar, N. (2009). Bilimsel Ara t rma Yntemi. Ankara: Nobel Yay nc l k