Digitized by the Internet Archive

in 2011 with funding from

University of Toronto

http://www.archive.org/details/patrologiaecur118mign
 :

PATRO
CURSUS COMPLETUS
SEU BIBLIOTHEGA UNIVERSALTS, INTEGRA, UNIFORMIS, COMMODA, OECONOMICA,

OMiiiH ss. mm\, wmm mmmwm immmmm,

SIVE LATINORUM, SIVE GR^CORUU,

Qlil AB jEVO APOSTOLICO AD TEMPORA INNOCENTH 111 (ANNO 1216) PfiO LAT/NIS
ET CONCILII FLORENTINI [ANN. 1439) PRO GR.ECIS FLORUERUNT :

RECUSIO CHRONOLOGICA
OMNIUM QU^ EXSTITERE MONUMENTORUM GATHOLIG.E TRADITIONIS PER QUINDECIM PRIMA
ECCLESIiE SiECULA,
JUXTA KDITIONES ACCURATISSIMAS, INTER SE CUMQUE NONNULLIS CODIGIBUS MANUSCRIPTIS COLLATAS, PERQUAM DILIGEN-
TER CASTIGATA; DISSERTATIONIBUS, COMMENTARIIS, VARIISQUE LECTIONIBUS CONTINENTER ILLUSTRATa; 0MNIDU3
OPERIBUS POST AMPLISSIMAS EDITIONES QU^ TRIBUS NOVISSIMIS SAiCULIS DEBENTUR ABSOLUTAS DETECTIS, AUCTA
;
INDICIBUS PARTICULARIBUS ANALYTICIS, SINGULOS SIVE TOMOS SIVE AUCTORES alicujus momenti subsequenti-
BUS, DONATA CAPITULIS INTRA IPSUM TEXTUM RITE DISPOSITIS, NECNON ET TITULIS SINGULARUM PAGINA-
;

rum marginem superiorem distinguentibus subjectamque materiam significantibus, adorna-

ta; operibos cum dubiis, tuu apocryphis, aliqua vero auctoritate in ordine
ad traditionem ecclesiasticam pollentibus, amplificata ;
duckntis et amplius locupletata indicibus augtorum sicut et operum, alphabetici3, chronologicis, stati-
sticis, syntheticis, analyticis, analogicis, in quodque religionis pungtum, dogmaticum, morale, litur-
OICUM, CANONICUM, DISGIPLINARE, HISTORIGUM, ET GUNCTA ALIA SINE ULLA EXCEPTIONE; SED PR.ESERTIM
DUOBUS INDICIBUS IMMENSI3 ET GENERALIBUS, ALTERO SGILIGET RERUM, QUO CONSULTO, QUIDQUID
non solum talis talisve pater, verum etiam unusqui3que patrum, ne uno quidem 0mis30,
in quodlibet thema scripserit, uno intuitu conspiciatur ; altero scriptur/e
SACR/E, ex quo legtobi comperire sit obvium quinam patres •et in quibus operum
suorum logis singulos singulorum librorum s. sgriptur^ vfrsus, a primo
GENESEOS USQUE AD NOVISSIMUM APOCALYPSIS, GOMMENTATI SINT
FACILE ANTEPONENDA, SI PERPENDANTUR CHARACTERUM NITIDITAS,
BDITIO ACCURATISSIMA, C/ETERISQUE OMNIBUS
CHART^ QUALITAS, INTEGRITAS TEXTUS, PEBFEGTIO CORRECTIONIS, OPERUM REGUSORUM TUM VARIETAS
TUM NUMERUS, FORMA VOLUMINUM PERQUAM COMMODA SIBIQUE IN TOTO PATROLOGI^ DEGURSU CONSTANTER
SIMILIS, PRETII EXIGUITAS, PR^SERTIMQUE ISTA COLLECTIO, UNA, METHODICA ET CHRONOI.OGICA,
SEXCENTORUM FRAGMENTORUM OPUSGULORUMQUE HACTENUS HIC ILLIC SPARSORUM, PRIMUM AUTEM
IN NOSTRA BIBLIOTHECA, EX OPERIBUS ET MSS. AD 0MNE5 ^TATES, LOCOS, LINGUA3 FORMASQUE
PERTINENTIBUS, COADUNATORUU.

SERIES LATINA PRIOR,

IN QUA PRODEUNT PATRES, DOCTORES SGRIPTORESQUE ECCLESIiE LATINiE
A TERTULLIANO AD INNOCENTIUM III.
AGGURANTE J.-P. MIGNE,
Bibliolhecse Cleri univcrsee,
filVE CURSUUM COMPLETORUM IN SINGULO's' ^IENTL^ ECCLESIASTIC-E RAMOS EDITORE.

PATROLOGIiE TOMUS CXVIII.

HAYMONIS TOMUS TERTIUS.
TOMUM HUNC ET HAYMONIS ULTIMUM GLAUDIT S. ANSCHARIUS HAMBURGENSIS

EPISCOPUS.

PARISIIS
APUD GARNIER FHATRES, EDITORES ET J.-P.MIGNE SUGCESSORES,
IN VIA DICTA: AVENUn DU MAINE, 189, OLIM QUAUSSEE DU MAINE, 127.

1880
Ex typis societstis dict« Societas imprcssionis et librari;c administrationum viarumque ferratarun

PAULO DUPONT. — Parisiis, iii via dicta JeanJacques-Roussean, 41. (Cl. 83.6.80.

IKE INSTITUTE OF rECV'^' 't fTU:L^

10 ELMSLEY \

^ TORONTO 5, C^..'-^A.

DEC =^^^31
 S.ECULUM IX

HAYMONIS HALBERSTATENSIS EPISCOPI

OPERA OMNIA
EX VARIIS EDITIONIBUS INEUNTE S.ECULO SEXTO DECIMO COLONI^ DATIS
AD PRELUM REVOCATA ET DILIGENTISSIME EMENDATA.

PR.CllITTLltTLR
EBBONIS RHEMENSIS, HARTMANNI MONACHI S. GALLI, ERMANRICl AUGIENSIS
MONACHI, ERCHAMBERTI FRISINGENSIS EPISCOPI,
NITHARDI S. RICHARII ABBATIS, AMULONIS EPISCOPI LUGDUNENSIS,

SCRIPTA QUJE SUPERSUNT

TOMUM HUNC ET HAYMONIS ULTIMUM CLAUDIT

S. ANSCHARIUS HAMBURGENSIS EPISCOPUS

AGGURANTE J.-P. MIGNE,

Bibliothecie Cleri universfe
SIVE
CURSUUM COMPLETORUM 1> SINGULOS SCIENTI E ECCLESIASTIG/C RAMOS EDITORE

TOMUS TERTIUS.

PxVRISIIS
APUD GARNIER FRATRES EDITORES ET J.-P. MIGNE SUCCESSORES,
IN VIA DICTA: AVENUE DU MAINE, 189, OLIM CHAUSSEE DU MAINE, 127.

1880
 ELENCHUS
AUCTORUM ET OPERUM QUI IN HOC TOMO CXVIII CONTINENTUR

HAYMO HALBERSTATENSIS EPISCOPUS.

HaYMONIS OpERUM PARS SECUISDA. — HOMILI/E Col. 9

Homi.liae de lempore 11
— de Sanctis 747
— in aliquot Epislolas Pauii 805
Haymonis Operum pars tertia. — Miscellanea 815
De corpore et sanguine Domini 815
Historise sacraB Epitome 817
De Varietate librorura, sive de Amore coeleslis patrige 875

S. ANSCHARIUS HAMBURGENSIS EPISCOPUS.

Vita S. Anscharii 959

Vita et miracula S. Viliehadi Rhemensis auctore S. Anschario 1013
Epistola Anscharii r 1032

APPENDIX 1034
 HAYMOl^iS
HALBERSTATENSIS EPISCOPI

OPEaiM OMNiUM PARS SECLNDA

HOMILIA SIVE

co\cio\ij]i AD nmm i\ i\mm\ m tempohe et s^sctis

Queinadmoi.luiu in ecclesiis per lulum annum Ifguiilur nuiii' piimum conjunctim excusarnm,
PARS UTRAQUE, IIOC EST HIEMALIS ET iESTIVALIS
Quam fieri potuit diligentissime elaboruta.

snnt ejns.lem Haymoui'? liomilife aliiiiiot alite, in ICpistoIas D. l\rdli aposfoli, qnnrnm in
A'ljf'';!ce
templis nsn'^ est, excn-a; antelmo, nnsquam. Addita est po.treaio Hayiaunis ejusdem liomilia
nna singnlaris in illam Apooalypseos lectionem Vidi sanclam civitaten. Hierusalem, et.:.; nec
:

ipsa aute hoc tempns excusa usqu im,

(Colonitc, ex oriiciaa Joannis Praei, .Tnno 1336.)

SPLENDIDISSIMO DOCTISSIMOQUE VIRO

UTRIUSQUE JURIS PERmSSIMO

D. HIERONYMO UNICORNI
Ecclesias metropolitaux apiul iuclylam Coloniam cancnico ct iHustrissimi principis archiepiscopi Coloniensis
consiliario atqiie in spiritualibus vicario,

JOANNES PRAEL TYPOGRAPHUS

S. D. P.

Facitjvir prudentissimcpius vereque candidissi-
mus animus tuus erga bona sludia,l'acit et tua sin-
gularis diligenlia in optimisquibusquescriptorilDns
ronquirendis.elficit tuusdemumin nie favor,ut par-
tim roinnuini studiorum noiuine, partim ct nostra
causa, existimem mc aliquid,vel polius plurimum
tuo nomini debcre sed ulinam, crudilissimo Hic-
: cumquc:_'.quam Apocalypseosnobis cxcudcndustra-
ronyinc, hucusque non tam defuisset occasio ct fa-
cultastibigratiricandiquamsemperflagrantipsinuim
desiderium hoc debito me,non dico liberandi(malo
A cretur. EsL enim afnicorum aliquotopera, quibuset
raiio reruin mearum alicui curaj fuit, effectum ut
D. Haynio episcopus, luculontus et familiaris scri-
ptor, ac in theologia illa puraet vcreChristiana(su-
pia quam ab talis saeculi viro exspectari debebat)
versatus,in divi Pauli aliquot Epistolas, tunc iulo-
dcrctur : ([uod scriptum tibi (c^ enim non lcviter
doctus.nec parum in hoc studiorum gcnere versa-
tus) valde probabitur sic eniin audivi de amicis
;

enim hoc nomine tibi esse obnoxius), scd sallcmid
commode testilicandi,mihi adfuit: ut intelligas
libi
quam honesti officii genere plurimos homines tilM
ciientericTiciaSjdum causamstiidiorum.etstudio::^-
rum, ct eorum quoque quorum opera litternrum
monumontaquotidieinmanushominum distribuun-
tur.sic agaSjUt me herclc dignussiccuiabomriibus
doctis el bonis viris gratia habeatiir: e* a me quo-
que tanto impensius,quanto minus prae ingcniim.ei
fortunarumque exiguitate ego quidcpiam pra?stare
g
queani,quodtamexquisito tuo judiciotuaqucrerum
amplitudine dignum esse possit fretus tamen tua
: deprecari cum fide nequeo.itavicissim non concipio
humanitate ac facilitate, lubens ea occasionc in
(piamnunc commodumincidiutar.uthocpactosym-
bolum aliquod animi mei ergate nomini tuoconse-
quorum adhortalione etconsiliohoc opusameprelo
datuin cit, omnibus videlicetdoclissincerequeChri-
slianis, illud valde placiturum.ltaque eam senten-
tiam ut s.:!querer dignam arbitratus sum, eo prrescr-
iim tempore qiio nostri opificii tractatio apudnon-
nullosob id male audiaf,quodcum passim,non ha-
bito magno irspeclu religioniset materic-BjCimelibet
passimct ub:libet imprimantur; illa tamen primum
opillcem inveniant,quorum lucrum speratur certius,
citius et mijus. Ego certo ut pecunia; spem exopere
et lucri cupiditalem,ad luendumstatuin familiarem
succesrus opinionem ex malo autinutili,autin!"ami
materia, etiamsi Lalium mercium tractatione quidam
satis feliciter emergant : mihi certe neque oblHtae

(a) Titulus editionis quam sequimur. Edit,

Patroi.. CXVIII.
11 HAYMONIS IIALBERSTAT. EPISC. UPP. PAUS. 11. — HOMIL. 12

snnt.nec eas unquani captavi. Invonit etoniplorcni,
ul illc inquil, proba mcr\. I). Haymo s.i'pc rpcudi-
turet distrahitur, emitur a doctis, et placctljonis
itaque et ego aiiquod oper;e pretium tacturus vidc-
bar mihi, si has llomilias, quas sic satis casligate
scripias ab amicis dono accepi, prelo traderem, et
cum altero Homiliarum opere nuper c.xcuso copula-
rcm ad illud enim argumcntum et ha3 quadrant,
; dicio contenti fuimus. Accipe igitur h(jc, humanis-
quas tameu non omnes, quia me tempus nundina-
rum urgebat,absolvere iiotui,statim alius priuribus
addilurus:quas omnes tibi,vir ornatissime, inscri-
bendas judicavi :primum quod respublica lilleraria
in conquirendis hujuscemodi libris tibi multumde-
\ beat: deinde quod summo studio.quantum anego'
tiis aulicis datur, hujusmodi scripta et scriptcircs
: legis:postrcmo ut aliqua partemagnitudinemtuam
demerere exiguo hoc olficiolo, sed tibi in primis, ut
spero, grato. Conmiendare scriptorem ei qui longe
rectius atque ego de eo judicare posset, ridiculum
arhitratussum,nos famascriptoris et amicorum ju-
sime IJieronyme, quidquid est oflicii, pro tuosolito
candore beuevolcnler, neque quantuni ego in hoc
donarepotui, scd quantumillequi donalur prodesse
queat, expende. Vale, ac diu te nobis tihrislus ser-
vet. Goloniae Kalondis Decembris 1536.

HOMILIyE DE TEMPORE.

HOMILIA PRIMA. 1] ct vera est pax dc visione Conditoris.Pulchre ergo

DO.MINIC.\ PRI.M.V ADVE.XTLS.

Dominus cum Hierosolyma tendit, Bethphage ad
montom Oliveti vcnisso describitur,quia pmnis qui
<< (M.iTPH. XXI. 'iln advisionem supernae pacisvcnirc desiderat, necesse
illotompore,cumappi'opinquas-
« set (Jesus) est inprimis Dominum Jesum Christum et corde
Hieroso]ymis,et vonissct Bethphagead
« montem Oliveti, « et reliqua. Non solum operaet credat, et ore confiteatur et sicut Bethphage sa- :

virtutes quasfecitDominusplenasuntmysteriis.sed cerdotes hostias praeparabant et emundabant quas

etiamipsaloca, inquibusdocuitvelperambulaYit,ali-
quoties a mysteriisvacuanon suntcredeada,quodin
exordio hujuslectioniscomprobatur,cumappropin-
quansDominus Hierosolymis, primum venisseBeth-
phagein montem Oliveti dicitur. Mons enimOliveti
in templo Domini erant oblaturi, ita unusquisque
fidelis in praescnti Ecclesia abomnibusvitiis etpoc-
catis per bona opera se purificare debet, ut acccpta-
bilis hostia Doo fiat,ju.xta admonitinoem apostoli
Pauli dicontis « Obsecro vos per miserioordiam :

non longe ab Ilierusalem distat,mons uberrimusot Dci ut exhibeatis corpora vestra hostiamviventem,
decorus, arboribus insitus, ct maxime olivarum, a sanctam, Deo placentem, rationabile obsequium
quibus et nomen accepit.In cujuslatere Bothphage vestrum (liom. xii). » Falem hostiam praeparabat
quondam viculus sacerdotum fuit,ubi hostiaspnB- p idein Apostolus, cum dicebat « Castigo corpus :

parabant quas in tcmplo Doininioblaturierant. Spi- meum et in servitutem redigo, ne forte, cum aliis
ritaliler autem mons Oliveti Dominum Jesum Chri- praedicaverim, ipse reprobus efficiar (/ Cor. ix). »
stum significat,qui estmons pingucdinis,monsmi- « Tunc misit duos discipulos suos, dicenseis: Ite

sericordia^,quoniam misecorditer genus humanum «in castellum quod contravosest. »Spirilualiterau-

redimere venit:quia eXeo? Gra;"ce, Latine misericor- tem duo discipuli qui in castelluaimittunlur, duos
dia interpretatur. Hic est enim ille mons de quo per ordincs significant pr.edicatorum, quorum unus ad
Isaiam prophetam dicitur « Et erit in novissimis
: Judajorum populum.alter vero ad gentium destina-
diebus praeparatus mons domus Domini in vertice tus cst. Quos specialiter Petrum et Paulum susce-
montium, et elcvabilur super colles, et sublimis pisse manifestum ost, teste Apostolo:«Ouioperalus
erit valdc {Isa. ii). « Et Daniel « Vidi pruecisuro estPetro inapostolatum circumcisionis,operatusest
:

lapidcm dc monte sinc manibus,qui crevit ininon- el mihi intcr gentos \Galat. ii). » Juxta litteramse-
tcm magnum, cl implevit totam torram (Dan. ii). » cundum quosdam,Petniset Philippus fuissedicun-
Bethphagc autom,qua; domiis bAccx xcl ma.viUarmn tur, eo quod Philippus Samaria3 pra;dicavorit, no-
interpretatur, significat Ecclesiam, quse sino inlor- men Samari.o Asiam interprelantes. Aliter, duo
missioneos, quod vulgobuccadicitur, inconfessione discipuli (]uosanteseDominuspr;emisit,inteIlictum
Domini apertum habct, dicens cum Psalmisla D et operationom significant quia unusquique qui
: :

« Prajoccupemus faciem ojus in confcssiono, ct in rcgimen occlesiasticum assumpsit, olpotostatem li-

psulmis jubilemtis ei (/*5«/.xciv).))Spiritualitervcro gandi atquc solvendi, cxpedit ei ut inlelleclus et
eadem Ecclesia a Deo reficitur ac pascitur, qua; po- oporatio pra^cedat : quia unum absque altero sum-
tesl dicorc cum Prophela : « Dominus pascitme.et mum atque pra;cipuumapudCrcatorem cssenonpo-
nihil milii deerit, » ct roliqua (A9«/.xxii.)Rene crgo test, qui dixit discipulis suis : « Scitisha!C,bealioritis
Bethphagc in lalero montis Oiiveti essedicitur, (|uia si focoritis oa {Joan. xiii). » Primum ergo discipu-
dc latore Christi pcndentisincruce Eoclesia formala li priccedunt, postea Jesus sc^iuitur, ([uia adoorum
est,qiiando unus militum lancoa lalusojusapcruit, corda Dominus vonit,qui intollectum rcctc crcden-
et continuo cxivit sanguis rodcmptii)uis, et aqua di, et opcrationem benc vivendi habcnt, dicente

baptismatis.IIicrusalemquippc,(iu;e('/'s<o/wr/.sintor- Sciiptura: «Intollcctus bonus omnibus facicntibus

pretatur, ccelcslem palriam significat, ubi summa cu'.u l.jhlatio cjus nianet in sajculnm SMCuli {Psal.
 13 IIOMILI.E DE TEMPORE. 14

cx). » CastcUum autom arl quod mittuntur, juxta A. SynajyOgam pra^dicandum eos dcstinavit, diccns :

lilteram Hierusalem civitatem intelligimus, nec cui- « In viam gentium ne abieritis, et in civitatf^s Soma-

quam absurdum debet videri, si urbs regia castel- rilanorum ne intraveritis, sed potius ite ad oves
lum nominatur,quiausu3 Scriptnnc cst, aliquando qucB periorunt domus Israel [Mntth. x). » Quasi ad
oastcllum pro civitatc, et civitatem pro castello vo- puUum misit,quando post suam rosurroctionem eis
care. Spiritaliter autem castellum ad quod mittun- pra;copit,dicens « Euntes in mundum universum,
:

tur, mundum significat, quod contra eos fuisse dici- doccte oranes gontes, baptizantes eos in nomine
tur, quia in exordio prajdicationis mundus eorum Patris, ct Filii, et Spiritus sancti {Matlh. xxvin). »

doctrinae conatus est resistere, sicut apostolis Judaei Quid vero subjungit ?

dixerunt « De secta autem hac novimus; quod ubi-

:
« Et si quis aliquid vobis dixerit, dicite quia Do-
que contradicitur {Act. xxvin). » Qui et ab apos-
ei « minus his opus habet, et confestim dimittet eos. »
tolis mproperando audierunt « Vobis quidem opor-
i : Ilocestquod juxtaLucam evangelistam pullu?quem
tuit primum loqui verbum Dci, scd quia rcpellitis discipuli solvorunt, nuiltos dominos habuisse fertur,

illud, et indignos vos judicalis a!toruu3 vilaj, ecce quia Judasorum ,et gentium populus non uni errori,
convertimur ad gentes [Act. xiii). » Quod autem sub- sed multis erat deditus. Domini autem qui solutio-
jungit « Et statim invcnictis asinam alligatam et
: y, nem immundi spiritus sunt intelli-
contradicebant,
('pullum cum ea, solvitc et adducite mihi, » juxta quondam tyrannidem post peccatum in
gendi, qui
morem provinciae loquitur. Usus enim erat ia iilis humano genere sibi vindicabant. Gumque per pras-
regionibus, et in singulis civitatibus vol viculis, ut dicationem apostolorum eos ad fidem converti cer-
asinus vel quodlibet animal ad sedendum aptum, nerent,dixerunt Ut quid solvitis pullum? Quoniam
:

praeparatum haberetur et si cui ex civibus nccesse; omni studio conati crant eorum pra;dicationc resi-
essetitinere unius dioi, hujus vehiculi sustcntatione sterc.suscitantes regos et tyrannos ad eorum prsdi-
uteretur : habitatores autem urbis de sustentatione cationem, nc genus huraanum ab eorum vinculis
vehiculi communiter cogitabant. Mos igitur iste postquam dii^cipuli dixerunt, « Do-
solvcretur. Sed
Hierosolymis servabatur, quando Dominus discipu- minus his opus habet, » confestim dimiserunt oos :

los SU03 illo misit, dicens « Et invcnietis asinam : quiu postquam talia signa ct miracula, scilicct sus
alligatam et pullum cum ea. » etc. Spiritalitor autem citantes mortuos, et ab humano corpore immundos
per asinam quse domita erat, Synagoga figuratur, quamplura, ut a Deo
spiritus expellentes, et caetcra
qua? jugo legis fucrat mansueta et attrita, et in le- cognosceronlur csse missi, coacli nolentcsque genus
galibiiScajremoniisobservandisedomita.Perpullum humanum rclinquere. Infirmata est autem virtus
voro lascivum et indomitum, qui absque frenis huc dfflmoniorum,moxut fidesGhristi patuit per praedi-
illucque discurrebat, gentilis populus designatur, C cationcm apostolorum, in tantum ut illorum mani-
qui nulla legis doctrina constrictus, nuUa Dei notitia bus idola deslruerentur, quorum sumptu et labore
instructus, incertus, et crrans, post idola manuum fucrant ajdificata. Unde et pcr obsessum homincm
suarum currebat.De quo bone juxta alium evange- Domino dixorunt Quid nobis et tibi, Fili Dei? ve-
:

listam dicitur Supor quem nullus hominum sc-

: « nisli ante tempus torquere nos (Math. viii) ?

dit. » Quia super gentilem populum nullus prophe- « IIoc autem totum factum est ut adimpleretur

tarum, nullus patriarcharum,suam prtedicationem « quod dictura est pcr prophetara dicentera Dicite :

et eruditionem adhuc exercucrat. Non solum enim « filia; Ecce rex tuus venit tibi raansuetus,
Sion :

asina alligata, sed otiam pullus invcniri dicitur : « ct sedens supcr asinam ct pullum filium subjuga.
quia non solum gentilis populus,sod etiam Juda30- « lis. Morem suum in hoc loco Matthsus evange-
>'

rum, pcccati vinculis orat astrictus, teste Apo?toIo, Qui enim Hebraeis Hebrffio sermone scri-
lista servat.
qui ait in Epistola ad Romanos : « Xon enim est psit Evangelium ubicunque seloci opporlunitas de-
distinctio Juda^i et Graeci.Omnes enim peccavorunt, dit, suam narrationcm logis et prophetarum testi-

et egent gloria Dci [Uom. x). » Et ilerum « Tribu- : moniis confirmavit. Undc cura dixisset Dominum
lalio et angustia in omncm animam hominis ope- misisse discipulos ad solvendara asinara et puUum,
rantis malum, Jud.Bi primum et Gr.ieci [Piom. ii). »
pj
continuo testimoniura propheta; adhibuit, dicens :

Et bene prius solvere praecepit, et sibi postea addu- « Dicite filia; Sion Ecce rex tuus venit, » etc. [Zach.
:

ccre, quia ordo rcrum poscebat ut prius homines ab IX.) Hoc testimonium in Zacharia prophota est,quod

infidelitalis vinculis solverentur,ct postea per fidem non solum impletura est, quia praedictura erat, sed
sibi prffisentarentur. Vincula enim peccata sunt, ut etiam antea prffidictum cst,quia implendum erat.Ut
ait Saloraon : « Funiculus pcccatorum suorum unus- autera omnem excusalionem ignorantiac a Judaeis au-
quisque constringitur [Prov. v). » Et alii quidem ferret,cum Domini adventum prajdicerct propheta,
evangelistaj tantum pullum posucrunt, vocationem ipsara qualitatera Domini advenientis ostendit, di-
gentium solummodo exprimcre cupiontes.Matuhoeus cens « Dicite filiae Sion, » etc. Historialiter autera fi-
:

autem utrumque animal posuit, asinam vidclicet liamSionJerusaIemappcIlat,incujussublimioriIoco

et pullum.ut significaret ex utroque populo aliquos Sion posita erat, non solum ad defendendura tutior,
in Christo esse credituros. Quasi onim ad solven- sed etiam ad contemplandum sublimior locus. Ac si
dam aainam apostolos misit, quando specialiter ad diceret propheta : vos Judeei, quos ille adventu^s
lo HAYMONIS HALBERSTAT. EPISC. OPP. PARS H.— HOMH. i6

Domlni in carne iiivcnturus est, his signis regem A menteni inhabilans, ad visioncm inlimae pacis eam
vcslrum cognoscite Cum viclcrltis eum venientcm : ardcntor festinare docet. Quod bene in sacra vera-
mansuetum, non superbum,seJ humilem non ar- : cique historia signatur {Judic. i), cum Achsam, Ca-
morum splendorc terribilom, ul (|uondam ad vostram leb filia, super asinam sedens, suspirasse legitur :

destructionem Nabuchodonosor el Antiochus vene- quasi enim Achsam Caleb lilia asinam sedens suspi-
runt, sed ad restaurationem non sedentem super : rat, quando mens simplicis viri pro ccclestis vitae
spumeum equum discordiae amatorem, qui ungula desiderio ingemiscit. Domini jussionem obedientia
terram fodiat,et procul odoretur bcllum,£ed super secuta est apostolorum. Unde et subditur :

asinam pacisamicam, vel super puUum filium asinee : Eunles autem discipuli, feccrunt sicut prcccepit
«

non ut auferat a te temporale regnum alque terre- (<ois Jesus et adduxcrunt asinam et pullum. » Jam
num, sed conferens tibi, si credideris, cocleste et suporius per asinam et pullum utrumque populum
sempiternum non ut ducat te in terram alicnam
: diximus figurari, JudtEorum scilicct et gentium.
vinctum, sed ut rcstituat in propria liberum. Quod Quasi orgomissidiscipuli asinam adduxerunt,(iu;m-
autem ait, « tuus, » tale est ac si diceret Tuus, : do nonnullos ex Sjnagoga ad fidem Christi Vv.'nire

inquam, non alienus, non extraneus, sed proprius, foccrunl, sicut in Actibus aposlolorum lcgimus,quia
ex te natus, et in te nutritus, et ad luam salutem prrcdicante Petro, una die credidorunt tria millia,
vemens.Quod vero subjungitur, ^ mansuctus, » os- et altcra die crodidcrunt quinque millia hominum,
tendit suam mansuetudincm non solum in vcrbis, et mulla turlni sacerdotum obediobant fidei. Quasi
sed etiam in subjugali sessione. Spiritalitcr namque vero adduxerunt et pul]um,quando illis maxima ex
Sion.quffi speculaUo intcrpretatur, Ecclcsiam signi- parto non crcdentibus, profecli pra?dicavcrunt ubi-
ficat, quaj mundo cordc quotidic contemplatur cum quc, Domino cooperante ct sermonom confirmante
qui dixit : « Ego principium qui et loquor vobis » ; et sequcntibus signis, Sed quia ordo orationis poscit
iterum: «Egosumluxmundi {Joan. \ni). » — «Dicite ut prius instrualur homo in fide, ac dcinde Deum
ergo filifc Sion, » id est Ecclesiffl : « Eccc rex tuus ve- sessorem habcrc pfssit, recte subjungitur :

asinam et pullum, » id est non su-

nit sedens supcr « Et imposucrunt supor eum vestimonla sua, et
perborum,sed humilium nientesinhabitans,ut dis- « oum dcsuper sedcrc fcccrunt. » Veslimenta apo-

casabeoquimitiscstethumiliscorde quiaqui hujus :

stolorum eorum doctrinam significant. Quasi ergo
regis regni particeps essc desidcrat, necesse cst, supor asinam et pullum vestimenta sua imposue-
uthumilis sitet mansuetus,non reddens maluni pro runt,ut Jesus mollius sederet, quando sua doctrina
malo, nec maledictum pro maledicto, ut in eorum corda hominum instruxerunt,ut Deum habitatorem
numero computari possit,de quibus dicitur « Man- habere possont. Quajritur autem quomodo in tam
:

sueli hsereditabunt tcrram,et inhabitabunt in soecu- C brevi spatio iiineris super utrumquc animal sedisse
lum saeculi super eam (Psal. xxxvi). » El itcrum dicitur: si enim supcr asinam sedit, pullus absque :

« Bcati mites, quoniam ipsi possidchunt terram scssore fuit si autem supcr pullum (quod plus :

(Mallh. v). » Mansuctus autcm rcx, mansuctos vult competit) sedit,asina a sessore libera mansit.Quod
habere subditos, sicul ipsc dicit « Discite a me quia fieri potcst, ut prius super asinam sederit, deinde
:

mitis sum el humilis corde, et invenietis rcquicm liierosolymis appropinquans, turbis sibi obvianti-
animabus vestris {Matth. xi). » Asinus enim in Scri- bus,superasellum sederevoluerit,sicut dicitJoannes
pturis nec semper in malo, nec semper in bono evangolista « Appropinquans Jesus Ilierosolymis, :

ponitur, •scd aliquando asinonim nomine, fatuitas
stultorum significatur, aliquando luxuriantium pe-
tulantia, aliquando simplicitas viri justi. Fatuilas
stultorum, sicut scriptum est {Deut. xxii) « Non
invenit asellum et soditsuper eum.» Sed juxta spi-
rilualom inteiligentiam (ut supra diximus) patet
sensus quia supcr utrumque animal sedisso dicitur,
quoniam ex utroque populo nonnuUos ad suam fi-
:

arabis in bove simul et asino, » id cst stultum sa- dem vocavit.

pienti in prajdicationc non socics. Luxuriantium « Plurima autom turba straverunt vcstimenta sua
petulantia, sicut pcr prophelam dicitur {rzcch. « in via. Alii autem cajdebant ramos de arboribus.

xxin) : « Quorum carnes sunt ut carnes asinorum, n « et sternebant in via. Turba3 autem quae prrecede

et fluxus eorum ut fluxus equorum. » Simplicitas banl et quaj sequebantur, clamabant, dicentes :

viri innoccntis, sicut per Isaiam prophctam dicitur « Ilosanna lilio David, bonedictus qui venit in no-
(Isa. xxxii) : « Beali qui scminatis super omnes « mine Domini. » Considerandum est in hoc loco

u(iuas, injmitlentcs pedem bovis et asini. » Ergo in juxtaordinem personarum,qualitas meritoruni: alii
hoc loco asin<i vcl pullus,qui ad scdendum Domino super asinam vcstimenta sua imponebant ut Jesus
adducuntur, simplicem vfl innocontcm significant mollius sederct alii vestimcnta sua sternebant in
:

aniinam.Dominus onim superasinam sedet.quando via, ne pes asin;e impiiigerel alii ramos de arbo- :

simplicem mentcininhaijit!it,sicutab oo pcr propho- ribus in via slorncbant, ut itcr asiuic planum et do-
tarn dicitur « SupcrqiH-m roqiiie.^cot Spiritusmous,
: coruni reddcrent : ct qui vicinius appropinquare
nisi super humilem et quictum.cl trcmentem ser- no([iiibant, seiiucnlcs clainabant : « Hosanna filio

mones meos? Quasi enim Dominus

» (/sa. lxvi.) David, rt etc.Qui crgo vcstimcnta sua supcr asinam
{isclium scdens Jerusalem tendit, cum simplicom i::!po6uorunt, aposloli fuorunl, quia doctrina sua
n HOMILI^. DE TRMPORE. 18

mcnteshominum uthabitaculum Dei essent, prajpa- A pra>difl« rocoluntur. Minus enim jacnla ferire so-

raverunt. Qui autem vestimenta sua in via strave- lent, qua? prsevideri possuut. Etelecti qui circa finem
runt, sancti marlyres sunt, qui dum corpora sua saeculi futurisuntin carne,tribulationesetpressuras

propter ad siipplicia tradidcrunt, quasi vesti-

Deum mundi tanto lcvius tolerabunt, quanto eas priusab

menta sua straverunt, iter simplicioribus oslenden- ips Redemptore prsedictas meminerint. Nam inter-
tes, per quod ad ca4um pervenire posscnt.
Qui vero rogatus Dominus a discipulis de adventu suo, et de
ramos de arbovibus prajcidebant, et sternebant in consummatione sacculi, ut supra evangclista retulit,

via, sancti confessorcs sunt, qui dum sententias Pa- respondit:

trum prjecodentium multiplices et necessarias ad « Audituri enim estis prselia et seditiones praelio-
nostram doctrinam proferunt, quasi de spiritualibus « rum, nolite terreri. Oportet primum haec fieri,

arboribus ramos cajdcntes, ccelestls patriffl iter de- « sed nondumstatimfinis.Tuncdicebatillis: Surget
corant. Turboc autem prajcedentes et sequcntes, « gens contra gentcm, et regnum adversus regnum,
utriusque Testamenti significabant fideles, Yetoris « et orunt terrffimotus miagni per loca, et pesti-

scilicct ac Novi. Una enim vocc clumant, quia

una « lentiffi et famcs, terrorcsque de coelo, et signa ma-
estfldespra3cedentium advcntuniDomini.et soqucn- « gnaerunt. ))Etquibusdamdepcrsecutionereprobo-
tium, teste apostolo Petro qui ait « Per gratinm : -n rum et patientiaelectorum interpositis, adjunxithoc

Domini Jesu credimus salvari quemadm.odum etilli. qnod in capite hujus lectionis audivimus, dicens:
Quod enim illi prajdixerunt futurum, nos jam crcdi- « Erunt signain sole et luna et stellis. » Ubi notan-

mus factum {Act. xv.) Quod autem clamant, au-

)> dumestquiaadultionemreproborum hominum ipsa
diamus « Hosauna filio David.
:
Hosanna quippe )> etiam clomenta mundi turbata dicuntur, qun3 sigilla-
vox est exsultantium pariterquelaudantium. Filium tim Dominu.s onumerat dicens « Surget gens contra :

quoqueDavidprofitentur, quiadcDavid stirpenatus gcntcm, et rcgnum adversus rognum. » Ecce con-

ad nos Salvator dcscendit, sicut ait Apostolus : turbatio hominum. «Terrffimotus magni erunt per
« Qui factus esteiex semineDavidsecundumcarnem loca. » Ecce respectus iras desuper« Erunt pestilen-

(Rom. i). » Versiculus autem iste quem et pueri in tise.)) Ecceina2qualitascorporum.«Eritfames.»Ecce

introitu templi Domino cantavcrunt, sumptus est de sterilitasterrse.«Terroresquedeccelo,etsignamagna
centesimo septimo decimopsalmo, qui pene totusin «Erunt signain sole
erunt. » Ecceinaequalitas aeris.
pcrsona Domini canitur, et ha3C ad ojus adventum et luna Ecce commotio siderum. « Prfe
et stellis. »

pertinent. Cum enim dixisset Propheta: « Lapidem confusione souitus maris et fluctuum. »Ecce confu-
quem reprobaverunt ffidificantes, hic factns efet in sio fluminum. Justumestenim ut insensati homines

caput anguli (Psal. cx\u), » quaedam interposita qui in cunctis poccaverunt, in cunctis feriantur, i'<l

djunxit : « Domine, salvum me fac, o Domine, G est sipeccavcruut per acris serenitatem, feriantur
bene prosperare, benedictus qui venturus est in no- pcr tempestatem. Si de reliquis ab ipsis insensatis
mine Domini. » Pro quo in Ilebrseo habetur Hosatma rebus foriantur, et impleatur illud quod scriptum
Adonai Uosanna, quom Symmachus moresuo apor- est in Salomone : « Pugnabit pro eo orbis terrarum
tius transtulit, dicens « Obsecro, Domine, salvum
: contra insensatos {Sap. v). » Qu>-e autom signa in
me fac. » Hosannaergo proprie Hebra^orum sermo r-ole ct luna et stellis futura sunt, alius evangelista,

est, et interpretatur in nostra lingua, salva, sive Matthajus scilicet, manifestius declarat,dicens: « In
salvifica ; clama-
cui ergo turba; salva sive salvifica diebus illis sol obscurabitur, ct luna non dabit lumen
bant, utique Salvatorem crcdebant. Benedictum quo- suum, et stella3 cadent dc coelo. » Ubi spiritaliter so-
que venturum in nomine Domini profitebantur, quia lis nomine Dominus Jesus Christus intelligitur. De

Filius non in suonomine, sedin nominePatris vonit: quo scriptum est Vobis autem qui timctis Deum,
:

nec suam, sed Patris gloriam quscsivit, sicut ipse orietursol justiti.E.Et iterum: « Ortus estsoletcon-

Judacis non credentibus dixit « Ego veni in nomine: gregati sunt [Psal. ciii). » Lunae autem nomine in
non suscepistis mc, si alius vencrit in
Patris mei, et hoc loco Ecclosia designatur, sicut criptum est in
nominc suo, illum suscipictis [Joan. v » Et ilorum ) : Habacuc: « Elcvatus cst sol in ortu suo, et luna
" Ego a meipso non veni, sed Patcr mcus misit me j) stctit in ordinc suo (Habac. iii.) » In diebus autem
{Joan. viii). » illis, id csL in illa ultima tribulatione, « sol obscura-
HOMILLV n. bitur, » quiaDominus Jesus Christus virtutis suae
potentiam non manifestabit. « Luna autem non dabit
DOMINICA SECUNDA ADVENTUS
lumcn suum, » quia Ecclcsia miraculorum fulgorc

(Luc. XXI.) « In illo tempore, dixit Jesus discipulis non resplondebit. Unde pcr Joannem in Apocalypsi
« Erunt signa in sole et luna et stcllis, et in
suis: dicitur : « Et factus cst sol niger sicut saccus cilici-
" terris pressura gentium, pra5 confusione sonitus nus, et luna tota facta est sicut sanguis (Apoc. i). »
« marisel fluctuum, » ctreliqua. Prffividensvel con- Et Apostolus : « Oportet hairoses esse, ut probati
dcscendensctconsulcnsDominushumanKfragilitati manifosti fiant (/ Cor. xi.) » Quoniam cum Dominus
tribulationes et pressuras, qua; circa finem sa^culi polentiam virtutis non ostcndet, Ecclesia pro verita-
vcnturse sunt, longe ante dieere voluit. ut tanlo faci- tis testimonio martyrii cruore sanguinea erit, sicut
lius tolerentur cum vonerinf ,
quanto ah ip=n longius pcr Joelcni prophetam dicitur : « Sol convertetur in
 :

10 HAYMONIS HALRERSTAT. EPISC. OPP. PAHS IL — HOMIL. 20

tencbras, et luna in sanguinem,antcquam vcniat A movontur. Ifinc per Joannem in Apocalypsi dicitur :

diesDomini magnus etmanifestus {Joel. ii). » Stel- « Et inare jam non est. »

larum autem nomine in lioc loco hypocritae desi- «Arescenlibushominibus. » Spiritualiterinultima

gnantur, qui dum professionem fidei habent, in Ec- tribulatione homines arescere, est reprobos a pin-
clesia quasi stellae et astra fulgent. Sed ultima tri- gucdine fidei et charitatis deficere. Multi enim in illa

bulatione imminente, stelliB cadent de coplo, quia tribulationo a fide arescent, qui prosperitatis tem-
plurimi tunc ab Ecclesia rccedent de corpore, a qua pore fidcics pulabantur, sicul Dominus de jactatis
prius rocesserant mcnto. Permittct enim Dominus sen.inibus supra petram ait « Quia orto sole arue-
:

Antichristum saevire in sanctis, et suam ssevitiam in ru.it. » Hanc ariditatem fatuas virgines patientur,
eis grassari pertinaciter, ut paticntia eorum probe- quando prudentibus dicent « Date nobis de oleo:

tur. Ut Apostolus dicit (//. Thess. ii): « Qui adver- vestro, quialampadcs nostrs exstinguuntur [Matlh.
satur et supraomne quod dicitur Deus, aut
extoUitur xxv). » Recle autem dicitur « Pr.netimore etexspe-
:

quod colitur. » Unde in Apocalypsi dicitur Et : <( « ctalione, qua?supervenientuniversoorbi.»inaenirn

misit draco caudam suam, et traxit tertiam partem tribuiatio utcunque tolerabilis est, post cujus finem
stellarum cccli (Apoc. xii). » Ilinc Daniel, cum An- gaudium speratur: illa dura, aspera et intolerabilis,

tichristi tempora prsdiceret, aitinlcr ca?tera: Ro- n qua; cum prajsentialiter cruciat, in futuro majora
<i

bur datumest ei contrajugesacrificium propeccato, comminatur. Utrumque enim rcprobis in illa tribula-
et prosternetur veritas in terra, et faciet et prospe- tione contingct, quia et praasentialiter malasustine-
rabitur (Dan. viii). » Et itcrum « Et usque ad al-
: bunt, et infuturu niajora exspecLabunt, quiaetforis
titudinem cocli elcvatus cst, et dejecit in fortitudine poenas, et intus timorem habebunt, nec de praesenti
et destellis, et conculcaviteas.» —
«Etin terrispres- nequodefuturo securitatem animaehaberepoterunt.
« suragentium. » Xon sufficientad vindictam repro- Et ideo recte dicitur :«Prae timore et exspectatione
borum hominum signa dc coclo, scd etiam in terris qua; supervenient uuiverso orbi. »

pressurai gentium orunt. Ejusdem terrse incolis « Nam virtutes ca'lorum movebuntur ; et tunc vi-
invicem se prementibus, et invidiosa contentionc in « debunt Filium hominis venientem in nube, cum
se consurgentibus, sicut Dominusait: « Consurget « polestate magna Quidam in hoc
et majestale. »
pator in filium, et filius in patrem, et (ilia in matrem loco, virtutes coelorum, magistroset rectoresEccle-
suam, et nurus adversus socrum suam, et inimici siae intelligere volunt. Slenim, aiunt, Ecclesia spi-
hominis domestici cjus (Luc xii). » Unde Isaias ait : ritualiter ccelum cst, ut est iliud « Coelum mihi :

« Irruet vir in virum, unusquisque in proximum sedes est {Isa. lxvi) » et ; « Anima justi sedes est ;

suum. Tumultuabitur puer contra senem, ignobilis sapientiae {Sap. vii), » non incongrue virtules ccelo-
contra nobilem ^ha. m). » EtPaulus: « In novissi- C pum rectoros Ecclesiae intelliguntur, episcopi scili-
mis diebus insLabunt tempora periculosa, el erunt cct et sacerdolcs. Et de his intelligi volunt quod
homines seipsos amantes, et a veritate quidera au- scriptum est Angeli territi purgabuntur {ha. xli), :

dilum avertent, ad fabulas autem convei tentur (// angelorum nomine super sacerdotes interpretantos,
Tim. ui). » Unde Matthaeus ejusdem tribulationis juxla illud Malachioj: « Labia sacerdotis custodiunt
magnitudincm expressius descril)ens, ait « Et erit scientiam, oL legem roquiruutcx ore ejus, quia an-
:

tunc talis tribulalio qualis nou luit ab initio usque gelus Domini exercituum est [Mahich. ii).»Commo-
nunc, nequc fiet. » Nec solum coelum et terra, sed veri autem virlutos ccciorum dicunlur, quia in illo
oliam mare ct flumina ad ullionem reproborum ho- districlo judicio etiam prajsules ecclesiarum ratio-
minum consurgent. Unde et subditur: « Pra; confu- ncm exsolvent non soIuki pro suis actibus, sed etiam
sione sonilus marisel flucluum. » Confusio, sonitus pro commissis sijji animabus, sicut Dominus ait
marisct fiuctuum nondum nova exorta est, sed cum Hoinini cui mullum coiumissum est, multuin qua;ri-
nuixima ex partc qua' prajdicta sunt, coinplota tur ab 00. Et sic alia Scriptura dicit n Potentes po- :

ccrnimus,dcmininiis quae rcstant dubilare non pos- tenter torinenla paticntur {Sap. vi). » Nos autem
suinus. Jam enim gontes contra gontcm, ol rcgnum viitutes cuelorum spocialitor in hoc loco, angelos.
advcrsusregnumsurre.xisse, uL vidimuset audimus, j) archangelos, Ihronos, dominationes, virtutes, priu-
tcrrajmotus per loca fuisse experti sumus: pesLilen- cipaLus et potesLales, cherubim et seraphim accipi-
tias, et famcs, terrorcsque de coelo, ct signa magna mus, de quibus scriptum est « Laudate Dominum, :

fuissc non ignoramus signa in sole et luna et stellis

: omnosangeli ejus, laudate eum, omnes virtutes ejus
a quibusdam freqiienLor visa osse referuntur : con- {Psal. cxLViii). » Quic virluLes moveri dicunLur, quia
fusioauLcm soniLus marisct fluctuum,quia noudum angoli non solum adveutum Domini comitabuntur,
vcnit, sine duiuo veniura creditur. Tradunt enim scdetiam praeccssurisuuL, sicuLDominusaiLinEvau-
nonnulb, quod circa finem siEculi maro, flumiua et gftlio « MilLct Filius homiuis angclos suos, et colli-
:

rivuli, juxlaqualilatem cL quaiiLilaLem suam, voces gouL do rcgno ojus omnia scandala [Ma(th. \iu. El >>

ctmugitus e iiiltent, inlcriLum suum quibus(him lu- itcrum « Exibunt angeli, el scparabunt malos de
:

per hoc non paivum

ctuDsi.s vociI)us deploranlcs, ct meilio Justuruiu. » El alibi « Dominus ad judicium
:

timurcmhominibusaudicnlibusinculicnL.Quiaonim veniot cum sonibus {ha. iii). » KL Salomon: « No-

omnia (inionda sunt, circa lincm s.oculi omniacum- bilis in i^ortisvir ojus ((uando scdorit cum scnalori-
21 mMUAJE DE TEMPORE. 22

bus terrjB {Proc. xxxi). » Vel cerle alio modo A quod palaLium vel civitatem vcnturus cst,nunLiiaUi
commoveri dicuntur, ut terror et districtio judicii atque alii mittuntur, sed cum illi videri coeperint

ostendatur, Sicut enim, verbi gratia.cum rex seve- qui ex ejus latcresedere solent.de ejus adventn non
rum etdistriclum judiciuminsubjectis exercet,non dubitatnr :sic advcntum illum Dominicum signain
solum illi liment quiprosuismeritisjudicantur.sed sole.et luna multa alia praecessura sunt.
etstellis,et

etiam iili ({ui ejus laLeri adhsrere solent : sic cum Sed cum semper assistunt coeperint
angeli qui ei

Dcus omnipotens in judicio reprohos puniet,ut ter- apparere,statim adventus Domini vicinuscognosci-
ror et districtio judicii ostendatur,etiam illi Limere tur. Unde cum dixisset : « Nam virtutes ccelorum

dicuntur, qui aeterna stabilitate firmati sunt. Unde movebuntur," adjunxit « et tunc videbunt Filium:

beneper beatum Job dicitur
tremiscunt et pavent ad nutum cjus (Job. xxvi). »
Quid ergo dctalibusfietquandocolumnaiconcutien-
tur?Quid ibivirguladcserLi patietur,quando cedrus
quae inLibanoest concutieLur?Quid miserimorLales
: «Columnae coeli con- homiuis venientem in nube,cum potesLate magnaet
majestate. » Filium ergo hominis in judicio visuri
sunt, quia in forma servi, id cst in forma hominis
quaiupronobisassumpsit, adjudicium venturusest,
sicut scripLum esL k Ecce veniet in nubibus, eL
;

homines facturi sunt,quando angeli timebunL?«Et videbit eum omnis oculus,et (jui eum pupugerunt.
si juslus,» ut ait Petrus apostolus,«vix salvabiLur, xj et plangent se supcr eum omnes tribus terraj

impius parebunt (/
et pcccator ubi — "
" Pcfr.iv^^wHujus
~ •

(^Apoc. i). » Et iterum : « Videbunt in quem trans-

diei districtionem conspexcratSophonias propheta, fixerunt {Joan.xix.). » In potestate autem magna, et

cum dicebat .|« Juxta cst dics Domini,juxtaet velox majestate eum visuri sunt, quem in humilitate lo-

nimis.Vox dici Dominiamara:LribulabiLuribi forLis. quentem audire contempserunt.Dignum estcnim ut

Diesirae, dies illa, dies Lribulationis et angustiae, ipse Filius Dei, qui in forma hominis injuste judi-
dics calamitatisct miscria!,dies ncbula3 et turbinis, catus est, in eadem forma omnes in judicio juste

dies tubffi ct clangoris {Soph.i). » Et iterum : « Voe judicct, sicut ipse dicit in Evangelio : « Pater non
qui desideratis dicm Domini ;ut quid vobis cam?et judicat quemquam, sed oumc judicium dcdit Filio
quasi si fugiat homo a facie leonis,et mordeat eum {Joan. viu).»Et iterum : « Potestatem dedit ei Pater
coluber, sic dics Domini ista tenebrtc, et non lux judicium facere, quia Filius hominis est./)Sed post-
{Amos v). » Et sicut MaLtha;us ait: «Vy» praegnanti- quam hoec ad terrendosreprobosdicta sunt,moxad
bus et nutrientibus in illis dicbus {Match. xxiv). » consolandos elcctos Dominus sermonem convertit,
Et iterum « Tunc erunt duo in lecto uno,» etc.Et
: dicens :

Lucas :« Ecce venicnt dies in quibus dicent BeaLae : « His autem fieri incipientibus, respicite et levate
steriles quae non genuerunt, et quoniam appropinquat redemptio
ubera quae non la- (( capita vestra,
ctaverunt. Tunc incipient dicere montibus Cadile C « vestra. » Ac si diceret Dominus
: Gura crebris :

super nos, et collibus Opcrite nos {Luc. xxiii). »

: mundi ruinis et assiduis plagisejus signum appro-
Qui ergo in hac die sccurus csse desiderat, dum in pinquare videritis, nolite de mundi interitu flere,
hoc corpore vivit,hujuc dici districtioncm ante ocu- nolite de vobis timere: quia cum ejus finis veniL,

los menLis necessc est ponat. Tanto enim erit ibi quem non amasLis,invenielis gaudium quodsempcr
quisquc sscurior, quanto in observandis mandatis quaesisLis. Saepe auLem in Scriptiiris sanctis, caput
Domini modo fuerit timidior. «Beatus enim vir qui pro mente ponitur, sicut per Salomonem dicitur :

timet Dominum,» ait Propheta ;«in mandatis ejus « Sapientis oculi in capite ejus [Eccli. ii). » Si enim
volet nimis (Psal. cxi). » Et sicut ait Salomon : corpoream visioncm attendimus,non solum sapien-
« Bealushomo qui scmper est pavidus,qui vero mcn- tis, sed etiam stulti oculi in capitesunt.Sed sapien-
tis est dur;e corruot in malum {Prov. xxviu). » In tis oculi in capile csse dicuntur, quia discretionem
hujus dici terrore magnam securitaLem eleemosy- spiritus habet in mentc.Quia sicut a capiLcmcmbra
narum largitas tril)uet,quando ipsc Judcx ad dexte- corporis regunLur,ila eL menle cogitationes disccr-
ram positus, dicturus est:«Venitc, bcnedicLi Patris nuntur. Et sicut caput principalc membrum est
mei, pcrcipite regnum quod vobis paratum esL ab corporis, ita et mens principatus cordis. Ita crgo et
origine mundi. Esurivi enim.et dedistis mihiman- n in hoc loco cuiu capita jubct lcvarc, mcntem praj-
ducare : sitivi,el dcdistis mihi hil)ere :hospcseram, cipiL ad rcmunorationem u^Hcrnam prspararc. In
et collcgislis rne:nudus,ct opcruistis mc :infirmus quibus verbisostcnditur,quiacIccti diem judiciinon
et in carcere, et vcnistis ad me {Matlh. xxv). » tantum dcbcnt timere quantum optare.Unum quo-
« Beatus cnim, » ait Propheta,«qui
super inlelligit tidie in oratione poscunt, diccntcs « .\dveniat re- :

egenum pauperem,in die malo liberabit eum Do-

ct gnum tuum. Quod iliorum est facere, qui gratia
«

minus {Psal. xl). »Hinc justi viri voce dicitur: «Fi- Dei se prajvcniente bona operatos esse recolunt,
duciamagnaeritcoramsummodeoelecniosynaomni sicut per Joauncm dicilur « Charissimi, si cor :

bus facientibus oam. netc.^ryi. iv.)Et iterum :«FiIi, nosLrum non reprchenderit nos, fiduciam habenms
eleemo.syna a morte liberat.etnon paliturhomincm in dic judicii(/ J(}a«. iii).»Et nc ad ha;c inteliigonda
ircin tenebras(/6«V/.).i)Notandum autcmquiaquanto humana mcns remancrct, similitudinem de
pigra
fortiorasigna manifcstantur,tanto Domini adventus rebus visibilibus Doininus adjunxit. Unde ct sub-
vicinior essc intclIigitur.Sicut enim cum rcx ad ali- ditur:
 :

23 HAYMONIS HALBbRSTAT. EPISC. OPP. PARS H. — HOMIL. 24

« Et dixit illis similitudinem : Videte ficulneam A neam Synagogam inlelligcre possumus. H.tc est

« et omnes arbores :cum producunt jam ex sc fru- enim ad quam, juxta aliam Evangolii
ficnlnoa,

« ctum,scitis quia prope est ffistas.»Ip?am namque parabolam, fjominus venisse legitur ^Qu.Trens fru-
exposuit, addens : ctum in ca, et non inveniens, dixit Nunquam ex :

« Ita et vos cum vidorilis h.TCC fieri, scitotc quo- te fructus nascalur in sempiternum [Matth. \\i\ »
« niam prope est regnum Dei. » Ac si diceret Do- Cum ergo viderimus hanc ficulneam,id est,Synago-
minus Sicut ex fructu arboris vicina rostas co-
:
gn.m, ex so frucfus credulitatis proferre, sciamus

gnoscitur,ita etvos ex ruinismundiregnumDeipr-n- quia propc est regnum Dei, quoniam circa Hnem
ximum et vicinum esse cognoscite.Unde bcnealius ss?culi pcrpr;edioalionemEliff!et EnochSynagoga ex
evancelista, scilicct M;illha^u5, ut celerilatcm ve- parte creditura est, teste Apoirtolo, qui ait . « Cum
nientis Domini ad judicium ostenderet,ait :«lta ot plcnitudo genlium subintraverit, tunc omnis Israel
salviis riei{lio:n. ii). » Et iterum « Non prius c[uod
voscum videritishosc onmia neri,scitote quiaprope :

estregnum Dei in januis Matth. xxiv;. » Pulcbre sjiirifale, sed quod animale, deinde quod spiritalo

autem regnum Dei jestati comparatur, quia, sicut (/Cf);'.xv).»UndectDominusperMalachiuni prophe-

terapore soHucidior etsplendidiorapparens tam ropromisit, dicens « Ecce ego mittam ad vos
:
ffistatis
mundumilluminat,!tapostj>Klicium omnishumana T^ Eliara Thesbiten, qui convertat corda patrum in

fracilitas. nmnisque tenlalio transiel. Et cum sol filios.et cordafiliorumad patres eorum(jVrt/nrA.iv).»
jus\itiae Dominus Jesus Christus in clarilatevisionis « Amen dico vobis,quia non praeteribit generatio
suceapparuerit.sanctosniajorisplendnreglorificabit, « hrcc, doncc omnia fiant. » Amen, proprie He-
quando implebitur quod Dominus alibi ait :«Tunc bra^orum sormo est, et est adverbium affirmantis,
justi fulgebunt sicut sol in regno Patris eorum otcum possit interpretari vcre sive fidcliter, anullo
impletum erit quod ait Apo-
(Mallh. \\n). » Et tunc iuterpretalura est, sed ob bonorem et rcverentiam

stolus: « Quod nunc videmus pcr speculum ct in Domini,qui hocsermone in sua locutione frequen-
renigmate, tunc vidcbimus facie ad facicrn (/ Cor. ter usus est, ita relicttfs cst sine interpretatione.

xiu).» Sicut autem hiemis tempore

arbores cerni- Generutio autem ha;c,si de Judfeorum gente intelli-
mus foliis nudatas, fructibus exspoliatas et pene gatur, non pra-leribit, ut pluros illorum non sint,

mortuas esse,ita in prffisenli vilasancti niortifican- quoadusque omnia qu.-e a Domino praedicta sunt,

tes membra sua super terram, humiles et despecti impleanlur.fSi vcro ad totam humani goncris roas.

apparent, dicentcs cum Propheta « Propter te

: sam non pr.Tteribit
referatur, manifcste patct quia

mortificamur tota die, a^stimati sumus sicut ovcs genus humanum, qiioadusque omnia quae a Do-
occisionis [Psal. xuii)- » Et sicut
appropinquante mino praidicta sunt, consummata sint.Pra;dicta est

iterum rediviva"! arLores vestiuniur foliis, C enim Domini incarnatio,et impletaest.Pra?dicta est
a!State
dccorantur (loribus, ornantur fructibus, ita in die ojus passio,ct rcsurrcctio, et impleta sunt.Praidicta

judicii, sancti de terra et

pulvere consurgentes, est gloriosa ejus asconsio,ot complota est.Pra?dicta
indutistolaimmortalilatis.jucundi et floridiappare- estEcclesia,perunivorsum mundum futura,otoculis

bunt,dicente Psalmisla :« Justus ut palma norebit, cernimus irapletum. Praedicta sunt signa in sole et

sicut ccdrus Libani multiplicabitur(."5fl/. xci). » luna, ct stcllis, implcla sunt.Pra.'dictus estsonitus
et
Taliler quasi inhieme in pr.-csonti vita spirilales maris etnuctuura,nullidubium quod adveniat.Prw-
arbores mortuas inspc.xerat Paulus apostolus cum dicta cst dics judicii.quia nondura implclaest,sine

dicebat « Mortui enim estis.et vita

:
vcstra absccn- dubio implenda cr;;ililur.Pra3dictum cst universale
ditaestcumChristoinDeo'Co/os-s.iii).). Quasi ilerum judiciuin.et vita aet(!rna,et complendaexspectamus.

appropinquante a.>stalocasdom vestirifoliis,cl deco- Cum quanta autem firmitate credcnda sint, quae a

rari spiritualibus noribus

considerabat, quando aic- Domino pra;dicta sunt, ipsc manifestat, cum ad-

bat: " Cum cnim apparuerit Chrislus, vita vestra, jungit:

« Cocium et tcrra transihunt, verba autem mea
tunc ct vos apparebitis cum ipso
in gloria. »Simililer

et David propheta
spiriluales arbores morluas in « non Iransibuiit. » Niliil enim rebus visibilibus
spexcrat,'cum dicebat « Euntcs ibant ct fiebant,
:
j) coelo et tcrra durabilius,nihil in rebus humanis ve

mittentessemii.a suai{rsal. c.xxv). »Et quasi ajslate locius quani verba ti-anscant, qua-" nec porfici nisi

re^no appropinquanto itorura

vivificandas inspexe- transeundo possunt. Cuiti ergo Dominns dicil
:«Venientcs aulem venicnt cum « Ctrlum et lerra transibunt, verba autom mca
r;it, quando aicl)at

cxuUalione, porlantes manipulos suos. »Undesan- non transibunt, » ostcndit quia quaj apud nos
Domini frucluju- fisa vidontur, apud illum transiloria sunt etquoe
cta Ecclesia post rosurrectioncm
:

amoris Cantico audivit apud nos trdnsitoria videntur, in ejus verbis firma
slitite roplori se gaudcns,in

•1 Domino :«Vcni^elocla inea,lbrmo?a mca, columba et stabilia sunt,(iuiafixas ot pormanentcssententias

mea.immaculatarnea. Totapulchra cs, amica mea, format t\jus sermo duin Iransit. Scd quaeritur cum
ulla.Jam enim hiemstran- Dominus dicat:CiKluinet tcrra transibunt,quomodo
et macula non est in tc
rcccssil, (lorcs apparucrunt in starc pnssit illud <juod ail Ecclesiastos :« Gencralio
s.il,imbor abiit ct
advenit ; mane surgamiis pr.clerit, el gcneralio advenit, lcrra vero in scmpi-
lcrra, tcinpus pulutionis
vino,'i:5 Cinif. u). » Vcl rerle alilcr, per licui- tornuin stal (Err/tw.i)? » Si euim, juxta Domini
:id
23 HOiMILT-E DE TEMPORE. 26

voccm, Coelumettorra transibiint,quomodoterrain A. [\bid), n ei de quo mulia testimonia perhibuerat,di-

sempiternum stare dicitur? Adquoddiccndum.quia cens: « Qui do terra ost de terra loquitur: qui de
aliud est coclum aoreum, aliud sidcreum. et aliud cnelo venit, super omnes est (Joan. iii)? » Non;sod
sethereum. Coelum ergo aereum tcrrre vicinum est. hsec interrogatio Joannis, illius discipulis potius

unde et avos cceli nominamus,quassuper aeravoli- quamillinecossaria erat. Ut quod ergointorrogavit,

tare cernimus. Pluvia dicitur cadere de coclo, cum «Tuesquiventuruses,analiumexspectamus(,1/rt/^/i.
utique de nulDibus quas cernimus, pluat. Ccelura XI, Utc. vii)? » Ad quod respondendum, quiain hac
ergo hoc acreum et terratransire dicuntur,Psalmi- interrogationo, ut dixiraus, non sibi, sod discipulis
sta diconte: -< [nitio, tu Domino.torramfundasti.et suis consuluit,id nonproptersuamignoranti;im,sed
opera manuum tuarum sunt c«li, ipsi peribunt propter incrodulitatem intorrogantium discipulo-
(Psal. ci). »Non ut omnimo nonsint,sed ut in me- rum. Quod autem discipuli Joannis crgaDominum,
liusimmutanda sint. Ipsa ergo immutalio transitus quoin adhuc verum Deum non cognoscebant. aliquid
appellatur. Transire vero diciturnonsolumid quod mordacitatis vel livoris haberent, superior textus
ila perit quod nunquam sit.scd quod immutatur ut Evangelii ostendit. In illo dio accesserunt discipuli
melius Sicut metalla aureaetargenteaperignem
sit. Joannis ad Jesum.dicentes : « Quarenos etPharis?ei
transount, non ut non sint, sod ut piilchrioranant. j» jeJunamBS froquontor, discipuli autem tuinonjeju-
Quoniam coelum et torra, qua^ nostris iniquitatibus nant {Matl.li. ix? » Et iterum : « Accosserunt disci-
polluta sunt, per ignemindiojudiciipurganda?unt, puli Joannis ad eum, »scilicetadJoannem, «dicen-
sicut ait Psalmista: Ignis ante ipsum prsecedot, et tes : Magister, cui testimonium perhibuisti, ecce
inflammabit in circuitu inimicosejus. Et tantumar- baptizat, etomnis turba post eum \a.di[(Joan. iii).»
debit ignis judicii inaere, utnonnullitradunl,quan. Ac si Nos relinquimur, et illum omnis
dixissent:
tum aquffi diiuviioccupaverunt superlerram, etipsa turba sequitur. Positus ergo Joannes in carcere,
immutatio coeli et terrffi, transitus appeilatur. Sicut sciens se pro veritatis testiinoniomoriturum, disci-
enim homo amictum vel quodlibet vostimontum pulos quos ad crodcndum Christo praeparaverat,in
a se projicit, ut alterum decentius induat, ita Deus hoc errore relinquero noluit, et ideo sub oblentu
omnipotens coelum etterrampor ignempurgabit,ut inlerrogalionis eos ad interrogandum misit, utdum
purgata in melius consistant. Unde et per Psalmi- ad interrogandum eum pergcrent, videntessiguaet
stam dicitur: « Et velut amictum mutabis eos, et miracula quse faciebat, verum Deum esse illumco-
mutabuntur (Ibid). » Hinc per Petrum eposlolum gnoscerent, ac crederent, ut sic ab ipso errorelibe-
dicilur (// Pclr. iii): « Cccli autom qui nunc proqua Joan-
rarontur. Est etaliarationabiliscausa,
sunt el terra oodem verlio reposita. igni roscrvata nes ad interrogandum Chiistum discipulos misit.
sunt in die judicii. <( Etiterum : « DiesDominisicut C Noverat enim pro redemptione hominum Christum
fur, ita in nocte veniet, in quo cceli magno impetu natum de virginein mundum venisse; utrumautem
transibunt, elementa vcro calore solventur. » Hinc moriens per seipsum eos quiininferno injustetene-
pcr Isaiam Dominus dicit: « Ecce ego crco coelum bantur libcraturus esset, adhuc ignorabat; et ideo
novum ettcrram novam, non utcondendasint,sod non dixit: Tu esquivenisti,sed,«Tucsquiventurus
ut in melius immutanda (Isa. lxv). » Sic et pcr es. » Ac si diceret:Ego incarcere clausus abHerodc
Joaunem in Apocalypsi dicitur : « Ecce nova facio ad infcrna desccnsurus sum
capite truncandus, :

omnia {.\poc. xxi). » manda mihi utrum dobeam advenlum tuumannun.

tiare inferis, qui nuntiavisuperis,an non conveniat
HOMILIA III.
Filio Dei, ut gustet mortem,et adhocsacramentum
DOMINICA TERTIA ADVENTUS.
peragendum, id est ad liberandas animas, aliura
(Mattii. xi). « In illo tcmpore,cumaudissetJoan- quam te missurus es.
" nes in vincuiis opera Christi, mittcns duos de 'I Et rcspondens Jcsus, ait illis: Euntes renun-

« discipulis suis, ait illi: Tu es qui vcnturuses,»et « tiate Joanni quae audistis ctvidistis. Ca:ci vidcnt,
reliqua. In cxordio hujuslectionisinquirendumest, « claudiambulant,leprosimundantur,surdiaudiunt
quare Joanncs Baptista propheta, etplusquampro- j)
« mortui resurgunt, pauperes cvangelizantur. » Re.
pheta, qui Salvatorem aliis digito ostcnderat, di- sponsio isla Domini adsuperioremsensumpertinet,
cens, « Eccc agnus Dci, eccc qui tollit peccata quod non ad interrogationem Joannisrespondit, sed
mundi {Joa7i. i), »etqucm venientemadbaptismum ad cogitationes interroganlium. De morte namque
oxpavcrat, dicens, « Ecce a tc debeo baptizari, et sua roquisitus, miraculoruinvirtutcsenr.meravit,ut
tu venis ad me [Mallh. iii)? » nunc in carcere po- videntium animos ad suam crcdulitatcm provocarot.
situs, quasi quissit ignorans,discipulosad interro- Ac si diceret: Conferte opera quic in mcvidctiscum
gandum misit, dicens: « Tu es quiventurus cs, an prophetarum oraculis qua; legistis, ut in me illum
«aUumexspcctamus?»Nunquidergoignorabateum, quo olimprophetagaudens di-
essc cognoscatis, dc
quem aliis domonstraverat, etsuperquemSpiritum cebat: « Dominus ipse vcniet, ct salvabit nos (/5«.
sanclum incolumHajspeciedescendentomctmanen- xxxv). » — " Caeci vident, » ut implcaturillud pro-
tem viderat, vocemquo Patris intonantem audiorat, pheticum: « Tunc aporientur oculi oorum (ha. lv).»
« Hic cst Filius meusdilectusinquomihicomplacui — « CUuidi ambulant, » ut impleatur illud ; «Tunc
 97 HAYMONIS HALBERSTAT. EPISC. OPP. PARS II. - HOMIL. 28
saliel i^icul ccrvus claudus Jbid.). » — « Leprosi A justitiam, quoniam ipsi saturabunlur [Ibid.). » —
mundantur, » quia sicut per prophetam dicitur: « Mortui resurgunt,»idest,illiquiquasiinsensibiles
« Ipse iniquitates nostras tulit, etlanguoresnostros in peccatis mortuijacebant, ocontrariomcmbrasua
ipse portavit, cujus livorc sanati sumus (/4«. liii).<( mortificanles, spiritualitcr vivcre incipiunt, et mise-
— « Surdi audiunt, » ut impleatur « Et aures sur- ricordiam quam in sc expcrli sunt, aliis etiam in
dorum palebunt [Isa. xxxv). » — « Mortui, rcsur- (luanlum pra:valcnt impcndunt, cupientes implcre
gunt, » ut iniplealur illud: « Vivcnt niortui, inter- illud Scripturaj: « Misererc animaj tuaeplaccnsDco
fecti mei rcaurgent {ha. xxvi). » Paupcres — <i {Ecc. xxx), » ut impleatur in cis: « Beati miseri-
evangelizantur, » utillorumministeriumimpleatur, cordes, quouiam ipsi misericordiam consequentur
de quibus dicitur: «Dominusdabitverbum evange- [MaUh. v). » — « Pauperes evangelizantur, » id cc.t,
lizantibus virtu!em mullam {Psal. Lxvii), » Spiri- illi qui virtutibus tenues erant ct pauperes et vitiis

tualiter .-uil^^m Joanncs vinctus in carcere, logem replcli: nunc econtrario ut

c&lo thesaurizari in
significat vinctam incordibus Judaeorum, qucedum possint, temporalesdivitiascontemnunt, etper com-
non spirilualiler, spdcarnaliterintolligebatur, quasi munionem charitatis et Spiritus sanctigratiam,bo-
vinculata et ligala jacebat. « Misit ergo Joannes num quod didicerunl, aliis annunliarenon cessant,
duos discipulos ad Ghristum,utinterrogargnteum: n ut impleatur in eis Beati pedes evangeiizantium :

Tu es qui venturus es,analiumcxspectamus?»Misit pacem, evangelizantium bona {Rom. x): et qui

et lex Soribas ct Pharisaeos, qui Salvatoreminterro- ante virtutibus paupercs erant et vacui, nunc in-
garent: « Si tu es Ghristus, dic nobis palam (Joan. cipiant osse paupcrcs spirilu, ut in eis i.mpleatur
x). » Dic nobis in qua poteslate h^c
Et iterum ; « quod Dominus ait in Evangelio « Beati pauperes :

facis [Luc. xx). »Quibus congrue a Domino respon- spirilu,quoniam ipsorum est regnum coelorum
dclur: « Euntes renuntiate Joanni qua; audistis ct {Malth. v). »
vidistis: » —
« Ga^ci vident, etc. » Per has enimin- « Et beatusestquinonfueritscandalizatusinme.»
firmitates corporum, dcbilitasanimarumsignificata Gonclusio isLa Domini ad interrogationem Joannis
est.Infirraorumverocurationesenumeravit,quianon pcrtinct. De morteenimsuarequibitus,primosigno-
vcnit vocare justos, sed pcccatorcsadpcenitentiam. rum cnumeravit, et poslea ad hoc quod
virtutes
Ait enim: « Casci vident, » ac si dicat aliis verbis: inquisitus fucratrespondit,dicens «Bcatusquinon :

Jam tcmpus grotifc mca3apparuit,quoverumlumen mca morle. fucrit scandalizatus in me, » id est in
rcsplendcns in mundo, eorumoculosqui intenebris
Ac si diccret: Mira quidemetmagnasunt qusfacio,
et in umbra mortis sedcbant illuminet, et purgato quia caecis visum,surdi3auditum,claudisgressum,
mcntis oculo, illum aspicere incipiant, qui ait in mortuis vitam reslituo; sed lamen cum hKcomnia
Evangclio: « Ego sum lux mundi {Joan. vni), » ut C faciam, ad ultimum mortem pro humanigenerisre-
implcatur in eis: « Bealimundocorde,quoniamipsi dcmptione sustinere non dedignor. Et necesse est
Dcum vidobunt {Malth.v). » — «Claudi ambulant.» horainibus, utqui in mesignavenerantur, adsuum
Hoc est, illi qui inviaDeiclaudicabant, nuncutrius- scandalura mortcm in me non dospiciant. Plurcs
que Testamonti instructi lectione, et dileclioneDei enim fucrunt, qui cum prius Domini virtutesmira-
et proximiconfirmati,ctgressummentis firmumha- rentur, mortem turpissimam crucis in eo despexc-
bentes, viammandatorumDeicurrunt,et de terrcnis runt. Visis autem tot signistantisquevirtutibusmi-
ad coelcslem patriampervenirefestinant, utimplea- raculorum uon scandalizari quisque potuit, sed
tur in eis: « Beati mitcs,quoniam ipsi possidebunt adinirari. Sed mens infidelium grave contra eum
terram {Matth. v). » —
« Leprosimundantur,»idcst, sumpsitscandalum,quandopostonumeratismiracu-
illi quivariispeccatorumfacinoribusimmundietfce- loruin signis, eumcomprehendi,ligari, flagellari,et
dati erant,necnonporbaptismum ot poenitentiamse in sepulcro collocari conspexit. Scandalizabantur
purificari desiderant,etnon solumdcpraeteritispec- quoquequandoeum quemmortuossuscitantem as-
catis lugent, sed etiam pro vita a:terna} desiderio pexcrant, mortuum videbant. De quibus ait Apos-
suspiranl, et in prosperis humilitatem, et inadver- tolus:«NosautempricdicamusGhristumcrucifixum,
sis patientiam servant, ut implcatur ineis: « Beati j) Judicis scandalum quidcm, gcntibus autcm stulli-
pacifici, quoniam Filii Dcivocabuntur(/6?Vi.;.»Elut tiam (/ Cor. i). »

iiiundatioiiem animac rocipcre possint, in tantani « IUis autcm abcuntibus, cocpit Jesus diccrc ad
porfectionem cxcrescunt, ut non solum mala non « turbas dc Joannc: Quid existis in desertum vi-
irrogcnt, sed etiam ab aliis irrogata ajquanimiter « dere? arundincm vento agitatam? »Ac si diceret:
lerant, ut implcatur in eis. « Beati qui persecutio- Ne circumstantes turba; putarent interrogationem
nempatiunturproptcrjustitiam.»— «Surdiaudiunt,» Joannis vel de invidia, vel de ignorantia natam, di-
quia qui prius auresclausashabebantadaudicn-
illi scipulis illius reccdcntibus mirisetmagnislaudibus
dum vcrbiim Dei, aperlas ad audlenda ludibria: Dominus Joanncin cxtollil,dicons do illoadturbas:
nunc econtraobduranlaiircssuasneaudiantsangui- « Quid desortum vidcro?arundincm venlo
c.xislis in
nem, cl vcrbuinDeiardentianiino audiredesidcraut agilatam? » Ac si diceret: Nunquid ad hoc venistis
ct ut operc implcro possint, esuriuntalquesitiunt, indesertum, ut vidcrctishomineiii calamo similem,
ut impleatiir in eis :
< Beuti qui esuriunt clsitiunt qui levitatc mcntis dc me dubitet, quem anleapau-
29 HOMILLE DE TEMPOHE. 30

lulunivobis prsdicavit"? Quod non arPirmando, sed A. veste pretiosa, non in tortis crinibus auro et mar-
negando protulit.Arundo quippe canna estabaridi- garitis (/ Tim. ii).Ubi considerandum est,quamve-
tote sic dicta, quae tres diCferentias in se naturaliter recundum hoc viris appetere, a quo magister
sit,

habere dignoscitur; primam, quia in humeclis et Ecclesiae studuit feminas cohibere. Unicuiqueenim
aquosis locis nascitur; secundam,quiaexleriuspul- nostrum sua conscientia testis est, quia pretiosa
chra et inlerius vacua est; tcrtiarn,quia quacunque vestis, nisi propter inanem gloriam non quaeritur ;

aura tacta fuerit,in aliampartem flexibilisvertitur, quod si nemine videatur, non

in occulto sit ubi a
significat carnalium mentes, qui dum petulantiam ei cura est qualibus induatur vestibus. At verocum

libidinis diligunt,quasi in aquosisethumectislocis ad publicum processerit, prctiosa vestimenta quaerit,

nascuntur. Unde Propheta : « Computruerunt ju- non ut sanctior, seduthonorabilior et pulchriorplu-
nienta in stcrcore suo {JgcI. i). » Et iterum : « Com- ribus appareat. His ergo exemplis instructi, tanta
parati sunt jumentis insipientibus, et similes facti ac talia vestimenta quaeramus, quibus et nuditas
sunt illis (Psal. xlviii). « Cumque per hypocrisim operiri,et frigus possit arceri,quia sicut aitAposto-
dissimulant se sanctos,quod nonsunt, quasiarundo lus : « hunc mundum, scdneque
Nihil intulimus in
exterius nitidi apparent, sed interius vacui sunt. aliquid auferre possumus.Habentes autemvictumet
Tales erant Scriba^ et Pharisa^i, quos Dominu? for- r» vestimentura, his contenti simus (/ r/w.vi^.n Juxta
titor increpabat, dicens': « Vae vobis, Scribc-e etPha- spiritalemverointeliigentiam Joannes mollibus ves-
risaei hypocritae,qui similesestis sepulcrisdealbatis, titus non erat.quipeccantium vitia nonblandiendo
quffi a Ibris parent hominibu3speciosa,intusautem foverp,sed increpando noverat castigare, in tantum
plena sunt ossibusmortuorum atqueomni spurcitia ut ipsum Herodem regem de inoestisnuptiisargue-
(Malth. xxiii). -> Ita vosa foris quidem paretis homi- ret, dicens « Non licet tibi habere uxorem fratris
:

nibus justi, intus autem pleni estis hypocrisi tui,illo vivente (:Ufl)-c. vi).»Nam et unusquisquedo-

et iniquitate. Et quia Deum in corde habitato- ctor induitur asperis vestibus in exemplo Joannis,
rem non habent,immundis spiritibus aditum pree- quando peccantes duris redarguit iucrepationibus,
bent. Sicut dc diabolo ad beatum Job Dominus ait: sicut per Salomonem dicitur : « Verba. sapientium
« Sub umbra dormit in secreto calami in iocis hu- quasi stimuli, et quasi clavi in altum defixi [Ecclc.
menlibus (Job. xl). » Cum vero humanis laudibus xii). » recte verba sapientium clavis et stimulis

elevantur, et detractionibus dejiciuntur, quasimore fomparantur, quia culpas dclinquentium nonnove-

arundinis vento lacti, in runt dissimulando palpare, sed ieriendo pungere,
aliam partem flectuntur.
Si enini carnalis mens sicut faciebat Joannes,quandoJudrT?is dicebat:«Ge-
favorem laudis transitoriae
audierit, delectatur, hilarescit,et gaudet. At verosi nimina viperarum,quisvobis dem.onstravitfugerea
ab codem ore processeritventus detractiouis.etquo ^ ventura ira [Luc. iii). » At vero econtra mollibus
favor laudis humanae exire consueverat, statim ad doctorinduiturvestimentis,quandopeccantiumvitia
iracundiam provocatur. Sed non taiiserat Joannes, non increpando redarguit, sed blandiendo vel ta-
quippe qui ex castis parentibus et longaevis natus cendonutrit.Quod quiaaliquando timore,aliquando
virginitatis amator pariter exstitit etcustos.Sed nec amore agitur,rccte subjungitur:«Ecce quimollibus
exterius pulcher et interius inanis erat, quiasancti- « vestiuntur, iu dominibus regum sunt. » Quod est
tatem quam ostendebat exterius, multo magis ser- aperte dicere : Non coelesti, sed lerreno regi mili-
vabat interius. Nequc more arundinis ventusdetra- tant, qui timore persecutionis vel amore laudis
ctionis vel laudis hunc elevarevel dejicere poterat, peccantium vilia non redarguunt. Et ut lempo-
sed inter adversa et prospera immobilis permane- ralia patrimonia acquirere possint, illis se confor-
bat, servans in prosperis humilitatem, et in ad- mant.
versis patientiam.De cujus laude adhuc rectesub- Sed quid
<c exislis videre?prophetam?Etiamdico
ditur : « vobis et plus quam prophetam. » Non Joannem
Sed quid existis videre? hominem mollibus
" Doininus prophetam negavit, sed plus quam prophe-
" vestitum? » Et hoc Dominus negando, non aflir- tam eum afOrmavit. Prophetae enim ofticium est,
inando intulit. Mollibus enim Joannes vestitus non J)
ventura prsdicere, non autem ostendere. Joannes
crat, quia de camelorum pilis, ex quibus asperum autem et propheta et plusquam propheta fuit, quia
cilicium texitur,indumentum habebat.Qui ergopu- eum quem post se venturum praedixit, etiamdigito
lantincultu vel insuperfluitatepretiosarumvestium demonstravit,' dicens : « Ecce Agnus Dei, ecce qui
peccatum nonesse, discant exemplo Joannis appe- tollit peccata mundi [Joan. i). » De quo Joanne,Do-

titum suum compescere. Si enim virtus non essct
vilibusinduivestibus.nequaquaniDominusJoannem
de vestitus sui asperitate laudasset.Et si peccatum
non csset pretiosa et superflua inducre vestimenta,
nequaquam de poenapurpurati divitis locu turus pne-
mittcret.quia induebatur purpura ct bysso.Sedne-
que beatus Paulus aposlolus ab appctitu pretiosa-
niinus alibi discipulis dicit:;< Inter natosmulierum
major non surrexit JoanneraBaptista(.Va///j.ii),»sed
quia Dominus Joanne arundinem vento ugitatam
esse negaverat, quia non csse mollibus vestitura
dixerat, et quia non solum prophetam, sed etiam
plus quam prophetam eum ostenderat,qualisesset
inanifc^^lavit, adjungcns :

runi vcstium rinulicres compesceret, dicens: Nonin « Hic est enim de quo scriptum est : Ecee mitto
31 HAYMONIS HALBERSTAT. EPISC. OPP. PARS II. — HOMIL. 32
«angrlum meum ajite facicm tuam qui pra-parabit A crgo fortitudinem nuntianduserat, quivirtulum Do'
« viam tuam ante te. » Hoc autem testimoniura in minus et potens in prnelio, contra potestales aereas

Malachia scriptum est, in porsona utique Joannis. ad bclla veniebat. Mensem autem sextum Martium
CumenimproplictaventurumDominumprcediccret, intellige, cujus vigesima et quinta die Dominus
etiam prajcursoris cjus personam ostendit, cum nosler et conceptus traditur et passus, sicut e' in vi-

dixit « Ecce mitto angelum meum {Mcilach. i;i;. »

: gesima quintadie mensis Decembris natus. Quod si
Altum ergo nomen, sed non est inferius raeritum. vel hoc dic, ut nonnuUi arbitrantur, sequinoctium
Implcvit quippe in opere, quod accepit in nomine. vernale, vel illo solstitium brumale fieri crcdatur,
Quia euim angelus Graeoa loculione,Lal,inenuntius convenit utique cum lucis incrcinento concipi, vel
dicitur, recte nunc angelus vocatur, qui advcntum nasci eum, qui illuminat omnem hominem venicn-
Domini vcncrat nuntiare, diccns « Veniet fortior: tem hunc mundum (Joan. i). At si quis ante Do-
in
mo, pos! m'\ cuji!? non sum dignus corrigiam cal- minica!"nativitatis et conceptionis tempus lucem vel
ccamenti solvero [Math. lu). » Et:« Cujus venlila- crescere, vel tenebras superare convicerit, dicimus
bpmn in manu sua, ct permundabit aream suam ct nos quia et Joannes tunc ante faciera adventus
(//n'rf.).»Necsolum Joanneshujusparticipationemvo- ejusrc^^rnumcoelorum evangelizabat, etnuncquoque
cabuli meretur,sed etiam omnes sacerdotes et mi- t» praedicatoribus imperatur: « Iter faciteei qui ascen-
nistri Ecclesia;, qui verbum Dei in Ecclesia prsdi dit supcr occasum {Psal. lxvii). » Cur autem Joan-

cant, et venturura judicium nuntiant, angelici nomi- nes circa ffquinootium autumnale conceptus, circa
nis consortium merebuntur, juxta illud Malachitc: solstitium aestivum sit natus, docet ipse qui vel ex
«Labia sacerdotiscustodiunt scientiam,etlegemre- sua, vel ex Veteris Testamenti (ut multi autuinant)
quirunt exoreejus, quia angelus Doraini exercituum persona loquitur : « IUum oportet crescere, me
est {Malach. ii). » Et non solum sacerdotes, sed autem minui {Joan. iii). »

etiam fideles laici, si juxta modulum scientiog suae « Ad virginem] deponsatam viro cui nomen erat
bonum quod noverunt,fratribus annuntiaverint, ad « Joseph, de domo David, et nomcn virginis
angelorum cqnsortium pcrlinobunt. Quia in orna- « Maria. » Multas ob causas Salvator non dc simplici
mento tabernaculi non solum phiaUr, sed etiam virgino, sed de dcsponsata voluit nasci. Prirao videli-
cyathi jussi sunt fieri.Quoniam non solum uberior cet, ut porgonSrationcm Joscph, cujus Maria cogna-
doctrina Doo acccpta est, sed etiam et minima, ta erat, Maria3 quoque noscerctur origo. Neque enim
juxta illud, quod ait in Apocalypsi Joannes « Qui : mos est Scripturae, feminarum genealogiam texerc.
audit, dicat veni {^poc. xxii). » Et Apostolus : Spe- Nam et de utroque potest intelligi, quod diciturde
claculum facti sumus mundo, angclisatque homini domo David. Deinde, nc velut adultera lapidaretur a
bus (I Cor.iv). Joannes voro viam Domini praspara- ^ Judteis, raalens aliquos de suo ortu, quam de pu
vit, non lapidos tollendo,nec aspora coaequandosed dore dubitarc parentis. Sirnul ct virginibus impudi-
raentes hominum praeparando, quando annuntiavit, cis occasionom tollens, ne matrera quoque Salvatoris
dicens:<i Pronitenliam agite,approquinquabitenim dicerent falsis suspicionibus infaraatam. Tcrtio, ut
regnum Cfjelorum {Matlh. iii). » Sive viam Domini in /Egyptum fugiens et rcdiens, habcret solatium
praeparavit,quando corpora humanabaptizandoab- viri, qui intogcrrimae virginitatis custos paritcr ac
luit. sed peccata nondimisit^illumpr.xfigurans.qui tcstis exsistcret. Quarto, ne partus ejus diabolo pa-
non solura aqua,sedetlam in Spiritu sanctocrat
in teret, qui si eum de virginc natum cognosceret,
baptizaturus, et peccata hominibus remissurus. forsitanqnasi cajtcrishominibusemincntiorem morti
traderc timcre. Maria autcm Hebraice stcHa maris,
HOMILIA IV.
Syriace vero domina vocatur, et merito, quia et to-
FERIA QUARTA OL'ATLOR TEMPORU.M.
tius mundi Dominum, et lucem saeculi meruit genc-
tempore,missus est angelus Ga-
» (Luc.i.) In illo rare perennem.
«brielaDeo nome Naza-
in civitatem Galil^a;, cui « Et ingressus angolus ad eam, dixit: Ave gratia
« relh, tot rcliqua. Idcirco angeli privatisnominibus (' plena, Dominus tecum, hencdicta tu in mulieri-
coiiseiitur, ut signetur pcr vocabula,etiam inopcra- t)
« bus.Bcne gratia plcna vocatur, qure nirairum
»

tionequid valeaiit.Nequeelcniminillasauctacivitate. gratiain quara nuUa alia meruerat assequitur, ut

quam visioDei omnipotentisplenamscientiaperficit, ipsum videlicetgratiaeconciperetet gigaeret aucto-
idcirco propria nomina eorum perso-
sortiuntur, ne rem.
nae sine nominibus gcirinon possint, scdcuraadnos « Quffi cum audisset, turbata est in scrmone ejus,
aliquid ministraturi vcniunt,apudnosetiam noraina « et cogitabat qualisesset isfa salutatio. » Disce vir-
a ministoriis trahunt.Ad mariam ergo virginemGa- gincm moribus, disco virgincm verccundia, disce
brii',1 mittitur, qui ])ei (oriitudo nominatur. lllum virginorn oraculo, discc mysterio. Trcpidare virgi-
quippcnuntiarcveniobat,quiaddebellandaspotcsta- nuni cst, ol ad omnes viri ingrossus pavere, omncs

tes aereas, humilis apparcre diguatus est. Dc quo viri affatus vorcri. Discanl muliorcs proposilum pu-
porPsalmistam dicilur(/\s-rt/.xxiii): «Dominusfortis solam in penctralibus, quam ncmo vi-
doris, imitari
cl potens, Domius potcns in praslio. » Et rursuin : rorum solusangelus reperiens, solam sine
viderct,
M Dnminus virluturn ipse est rex glnrian. » Pcr Dci comitc, solam sino tcste, ne quo dcgcncri deprava-
 :

33 IIO.MILI.K DE TEMPOKK. 34

rctur affcclu, ab angclo salulalur. Discc, virgo,ver- A. in judicio ct juslitia. Poi hccc cnim rognum Christi,
borum vitarc lasciviam. Maria eliam salulationem et in singulis quibusque fidelibus, et in universa

angeli vercbalur. Erat lamen cogitans, inquit, qua- per orbem multiplicatur paritcr et confirmalii!- Ec-
lis esact ista salutatio {Luc. i). Et idco cum vcrecun- clesia. Domum namquc Jacob, totam Ecclesiam di-
dia, quia pavebat; cum prudcntia, quia benedictio- cit, qua; vel de bona radice nata, vel cum oleagter
nis novam formulam mirabatur, quac nusquam esset, meritotamen Qdei in bonam est inserta oli-
lecta est, nusquam ante comperta. vam quam post triumphum passionis alloquens
:

« Et ait angelus Xc timeas, Maria invenisti

: ; Salvator ait « Qui timetis Dominum, laudate eum,
:

« enim graliam apud Dominum. » Quia salutatione univcrsumsemen Jacobmagnificateeum^Afrt/. xvi).»

insolita, utpote quai ei soli scrvabatur, ut viderat Xon auteni idco futuri temporis verbo magnus exi-
lurbatam,quasifamiliariusnotam vocansexnoniine, turus Jesus, Filius .Vltissimi vocandus, sceptrum
ne timere debcat, jubet. Et quia gratia plenam vo- David accepturus, et in domo Jacob regnaturus as-
caverat, camdem gratiam ct astruit plenius,et ube- scritur, quia, juxta quod ha^retici sapiunt, atquc a
rius explicat, dicens : veritate desipiunt, Christus ante Mariam non faerit
« Ecce concipics in utero, et parios filium, et sed quia houio assumptus in Deum, clarificafus est
« vocabis nomen ejus Jesum. » Jcsus salv a to r si\o p quam Verbum Dci habuit, priusquam
ea claritate,
sacramentum nominis
sulutaris interpretatur.Cujus mundus csset, apud Patrom. IIoc est, ut idem lilii
alloquen? Joseph angelus, exposuit ipse enim ^in- : nomen camdcm Christi personam, homo cum Deo
quiens) salvum facict populum suum a peccatis eo- plenus gratia et veritate sortiretur.
rum. Non ait populum Israel, sed populum suum, " Dixit autem Maria ad angelura Quomodo Het :

hoc est, in unitatem fidei ex prseputio et circumci- <> istud, quoniamvirum non cognosco ? » Px-opositum
sione vocatum. Quibus ex diversa parte congrcgaiis, mentis revercnter exposuit,vitam videlicet vir-
suffi

nerct unum unus \iii.slov (Joaii. x).

ovilc ct giaalem so ducere decrevisse. Quae quia prima fe-
« Hic erit magnus, ct Filius Altissimi vocabitur, minarum tantai scrvituti se mancipare curavit,jure
« eldabitci DominusDeusscdem Davidpatrisejus. » singulari pra3 Ccctoris femiuis beatitate mcruit ex-
Dictum est et de Joanne, quia eritQuomodo, inquit fiet istud? » Non ait,
magnus, sed cellcre. <<

quasi homo magnus hic, quasi Deus magnus.

: unde hoc sciam?scd quomodo,inquit,fiet,quoniam
lUe enim magnus coram Domino, hic autem erit virum non cognosco ? » Ordinem videlicet obse-
magnus, inquit, et Filius Altissimi vocabitur.Idom quii cui subdatur, inquirens, non autem signum
crgo Filius Altissimi, qui in utcro virginali con- cui crediit, flagitans. Neque enim decebat electam
ceptus et natus est,idem homo in tempore creatus gcneratura Doum virginem,dubiam diffidcntia,sed
ex matrc.qui Deus est ante tempora natus ex Patre. C prudentia caulam exsistere quia nec facile poterat :

Si autem idcm homo, qui Deus est, omittat Nesto- homo nosse mysterium, quod in Deo manebat a
rius tantura hominem dicere ex virgine natum, et Sicculis absconditum. Quia ergo legerat « Ecce :

hunc a verbo Dei non in unitatem personae, sed in virgo in utero habebit, et pariet filium {Isa. vii), »
societato, inseparabilem esse receptum. Alioquin sed quomodo id fieri posset non legorat, scisci-
non unum Ghristum verum Dcum et homincm,sed tabalur ab angelo, quod in propheta non inve-
duos (quod dici ncias est) asscrerc, ac per hoc non nit.
Trinitatem, sed quaternitalem praedicare convinci- « Et respondens angelus, dixit ei : Spiritus san-
tur. Catholica autem fides, sicut unumquemlibet « ctus superveniet in te, et virtus Allissimi obum-
hominem carncm ei animam, ita hominem et Ver- « brabit tibi. » Non virili,inquit, quod non cognos-
bum unum Christum rectissime confitctur. Juxta cis, semine,sed Spirilus sancti,quo impleris,opere
quod et angeli verba significant, qua; daadam illi concipies. Erit in te conceptio, libido non erit con-
sedem David patris ejus asseverant.Qui enim cum- cupisccntiae. Non erit aestus, ubi umbram faciet Spi-
dem ipsum Patrem haberet David,quem Filium Al- ritus sanctus. Verum in eo quod ait « Et virtus :

tissimi vocari pronuntiat, in duabus utique naturis, Altissimi obumbrabit tibi, >. potest etiam incarnati
unam Christi personam demonstrat.Accepit autem [)
Salvatoris utraque naturadesignari. Umbra quippe
sedem David,ut nimirum gentem,cui David quon- a lumine solet et corporc formari, et cui obumbra-
dam et filii ejus temporalis regni gubernacula prae- tur, lumine quidcm vcl calore solis,quantum suffi-
buerunt, ipse perpctuum vocaret ad regnum, quod cit, reficitur, sed si ipsc solis ardor perfcrri ncqucat,
eis paratum est ab origine mundi. interposita vel nubecula levi, quolibct alio corpore
« Et regnabit in domo Jacob in seternum, et regni tcmporatur. Beata igitur Virgo, quia quasi purus
« ejus non erit finis. » Et Isaias ait : « Multiplica- homo omnem plenitudiuom diviuitatis corporaliter
bitur pjus imperium, et pacis non erit finis. Super capere nequibat, virtus ei Altissinii obumbravit, id
solium David,ct superregnum ejus sedebit,ut con- est incorporea lux divinitatis,corpusin ea suscepit
firmet illud, et corroboret in judicio et justitia humanitatis. De quo pulchre prophcta « Ecce Do- :

[Isa. ix). » Non dixit in acquisitione gloriae, gaza- minus, inquit, asccndet super nubcm levem, ct in-
rumquc terrestrium,non in victoria gentium pluri- gredietur .Tlgyptum (Isa. xix), » quod cst dicere :

marum, urbiumque debellatione superbarum, sed Ecce Vcrbum Dei Patri coaeternum, lumenque de
s.n HAYMONIS HALBERSTAT. BPISC. 0P1\ PAHS II. — HOMIL. m
nntp prpoiila natum, rarneni in (ine swculn-
liirriinp j^ Fiat, inqiiit, pino viri somine conocptns in virgine.

rnm.atque animam nuUo pecca!! pondero gravatam nascatur de Spirilu sanclo integra caro. Sanclum
suscipiet.et de utero virginali tanquam sponsus de quod nascitur de homine matre,pine homino patre,
thalamo suo procedet in mundum. vocelur Doi Filius.
« Ideoque et quod nascetur ex te Sanctum,voca-
HOMILIA V.
« bitur Filius Dei. » Ad dislinctionem nostr® sanc-
FERIA SEXTA QUATUOU TEMPORU.M.
titatis, Jesus singularitcr sanctus nascilurus aese-
ritur. Nos quippe et si sancti efficimur, non tamen (Luc.i.) « In illo tomporo, exsurgens Maria, abiit
nascimur quia ipsa natura^ corruptibilip conditione
: « in montana cum fcstinatione in civitatem Jud.Te,

constriiigimur, ut merito cum Prophela gementes « et rcliqua. » Accepto Yirginis consonsu, mox an-

singuli dicamus Ecce in iniquitatibus conceptus

: << gelus ccrlestia repetit illa petit montana, festinat :

sum,et in delictis peperit me mater mea (Psal. l). » invisere EIisabeth,non quasi incredula de oraculo,
Ille autem solns veraciter sanctus est, qui ut ipsam vel dubia de exemplo sed ut LnRta pro voto, roli- :

conditionem natur.e crtrruptibilis vinceret,ex com- giosa pro officio, typicum pariter oxomplum tri-
mistione carnalis copul.T conceptus non est. « San- buens, quod omnis anima quae verbum Dci mente
ctum, inquit, vocabitur Filius Dei. » Quid ad hoc pn cenceperit, virtutum celsa statim cacumina gressu
dicis,Nostoriane,qui beatam Mariam Dei negas esse conscendat amoris, quatenus civitatem Judae id est
genitricem, aptam niteris impugnare voritatem ? confessionis et laudis, arcem penetrare, et usque
Ecce dixit Deum superventurum, Dei Filium nasci- ad perfectionem fidei, spei et charitatis, quasi tri-
turum. Quomodo ergo aut Dei Filius Deus non est, bus in ea mensibus valeat commorari.
aut quac Deum edidit, quomodo Bjoto/.o:, id est Dei « Et intravit in domum Zachariae, el salutavit
Genitrix non esse potest ? « Elisabeth. » Disce, virgo, humilitatem Mariae, ut
« Et ecce Elisaljeth cognata tua, et ipsa concepit et corpore casta, et pectore possis esse devota. Yi-
" filium in senectute sua. Et hic mensis est scxtus sitat junior seniorom, sahitat virgo uxorem. Dccot
« illi quae vocatur sterilis, quia non erit impossibile enim ut quo castior virgo, eo sit humilior : et se-
« apud Deum omne verbum. » Ne virgo se parere nioribus honorom deferens,habitum castitatis pra?-
posse diffidat, accepit exemplum anus sterilis pari- conia commendet humilitatis. Aliter Maria ad :

turae,ut discat omnia Deo possibilia, etiam qu» na- Elisabeth, Dominus ad Joannem. Haec, ut Spiritu
tura; ordini videntur esse contraria. Si quem vero sancto repleatur, illius ut baptismo consecretur.
movet, quomodo beala; Mari« cognatam dicat Eli- Majorumque humiliatio, minorum ost utique exal-
sabeth, cum hsc de domo David, illa de filiabus talio. Denique sequitur :

Aaron originem duxerat. animadvortat proavos ea- ^ « Et factum est ut audivit salutatloncm Mariae
rum liberis invicem nuptum traditis, utraque tri- « Elisabeth, oxsultavit infans in utero ejus. Et re-
bum potuisse conjungere.Cui si hrec expositio forte « pleta est Spiritu sancto Elisabeth. » Vide distin-
non sufficeret contentiose insistenti,quasi hoc con- ctionem, singulorumque verborum proprietates.
tra interdictum legis Exodum,
fieri nequiverit,legat Yocem prior Elisabeth audivit, sed Joannes prior
ubi scriptum est « Accepit autem Aaron uxorem
: gratiam sensit : illa^natura? ordinem audivit, iste
Elisabeth, lilii Aminadab, sororem Naason, qu.-c cxsultavit ratione mysterii : illa Mariae iste Domini
peperit ei Nadab, Abiu, Eloazar, et Ilhamar (E.co(/. sensit adventum. Istic gratiam loquuntur, illi intus
vi). » Yideatque ante edictum legis superna pro- opcrantur pietatis mysterium, antequam maternis
jam junctam fuisse prc-
visione sacerdotaleni regali adoriuntur profectibus,dupliciquemiracuIoprophe-
geniem,ut videlicct Dominus Jesus Christus,qui se- tant matres spiritu parvulorum. Exsultavil infans,
cundum carnem verus rex et sacerdos erat futurus, et repleta est mater.Non prius mater repleta,quam
ipsam quoque carnem de utraque, David scilicet et filius. Sed cum filius esset repletus Spirilu sancto,
.\aron, stirpe susciperot. Unde et in hac utraque roplevit et malrem.
tribu chrismapor legem myslicuin celebratur,Chri- « Et oxclamavit voce magna, et dixit : Bencdicta
sti nimirum nominis pariterel genoralionisprainun- « tu inter muliercs, et benodictus fruclus ventris
f)
tium et ipse David domum Dei ingrediens,panem
: « tui. » Notandum quod praemissam de Christo pro-
sanctum et gladium quasi rex ei sacerdos accepit, phetiam, non rerum tantum miraculis, sed et ver-

illum vidclicet de suo semine venturum pra^figurans, borum proprietate complectitur. Iste ost enim fru-
qui et pro vestra liberlate regis jure pugnaret, et ctus,qui David patriarchae sub jurejurando promit-
pro veslra libertatis absolutione panem su;e carnis litur « Dc fructu ventris tui ponam super sedom
:

offerrct. tuam {Psdl. cxxxi). » SimuNiue intuondum. quod

« Dixit autem Maria Ecco ancilla Domini, fiat
: eadem voce Maria ab Elisabeth, qua a Gabriel, be-
" mihi secundum verbum tuum. » Quanta cum de- nedicitur, quatenus et angelis et hominibus venc-
votione humilitas, quiE et angelipromissum optat randa, el cunctis merito fominis pracferenda mon-
impleri, et seipsam quae mater eligitur, nuncupat stretur.
ancillam,apertissime insinuans quia nihil sibi me- « El unde hoc mihi, ut veniat mater Domini mci
riti vlndicet in co,quod Domini jussis obsecundot. « ud mo? » Non quasi ncscia perquirit,quod nimi-
37 H0M1LL+: DE TRMPOUE. 38

rum sancti Spiritus esse cognoscitur, se videliccl a A ubi dictum est :"Magnificatanimamca Dominum.»
matre Domini ad pignoris siii peHectum sakitari : Sola quippc anima illa, cui Dominus magna facere
sed miraculi novitate perculsa, non hoc sui muuc- dignatur, dignis oum pra^coniis m.agnificaro, rtad
ris, scd muncris fatetur csse divini. consortes ojusdem (•oti ac propositi potost cohor-
« Ecce enim ut facta est \'ox salutationis tuae in tando diccrc : « Magnificate Uominum mccum, et
« auribus meis, exultavit in gaudio infans in utero exaltemus nomen cjus in invicem (Psal. xxxiii). »
« meo.))Erubescebat Elisabeth onus paricntis,quan- Xam qui Dominum, quem cognovit,quantum in se
diu nesciobat mysterium religionis.Sed quaj occul- ctt, magnilicare ct noracn ejus sanctificare]contera-

tabat se, quia concoperat (llium, jactare se coepit, psorit, rainimus vocabitur in rcgno ccclorum. San-

quia generabat prophetam.Etquosanteeruboscobat, clum autera nomon cjus vocatur, quia singularis
bencdicit et qua3 dubitabat ante, firraatur. « Ecce
:
culraine potontia) transcendit oranem creaturum,
enim, inquit, ut vo.x salutationis luaj facta est in atque abuniversis qua} fecit,longe segregatur.Quod
auribus meis, exultavit in gaudio infans in utero grffica locutione melius intolligitur, in qua ipsum

meo. Itaque magna voce clamavit, ubi Domini

)> verbum quod dicitur ay.ov quasi extra terrara esse
scnsit adventum, quia religiosura credidit partum, Cujus etiara nos imitatione, pro modulo
significat.

ubipropbetae ortus,non afTcctatc fidem generationis ^ nostro segregari, praecipimur, ab omnibus qui non
adscisceret. sunt sancti,nec Doo dicati,dicente Domino :«Sancti
« Et beata quae credidisti, quoniam pcrficientur cslote,quia ego sanctus sum {Lev. xx). » Quicunque
« ea quae dicla sunt tibi a Domino.» "Vides non du- enim sc consccravcr't, merito extra mundum vide-
bitasse Mariam,sed credidisse.et ideo fructum fidei oitur. Potest enim et ipsedicere :Super tcrram am-
conseculam. Bcata, inquit, qu« credidisti, et vere bulantes, conversationem in ccelis habemus.
beata, quae sacerdole prajstantior, cum sacerdos " Et raisericordia ejus in progenie et progenies
ncgasset, virgo correxit et pignore. Pariterquc no- « timentibus eura. »A specialibus sc donis ad gene-
tandum, quanta Elisabeth animum gratia, Maria rufia Dei judicia convertens, tutius humani generis
intrante, ditavit.quam eiraul de pra;terito,pra2senti slatum describit. Et quid superbi, quid humiles
Jitque futuro, prophetiae spiritus illustravit. Dicens niereantur, quid filii Adae per liberum arbitrium,
enim : « Quae credidisti beata, » aperte indicat,quia quid filii Dei sive per gratiam, alterius versibus
verba angeli,quae dicta ad Mariam fuerant,perSpi- explicat. Non ergo,inquit,soli mihi fccitmagna,qui
ritum agnovit. Atque subjungens «Perficientur ea : potensest, sed in omni gente et progenie,qui timet
qua; dicta sunt tibi a Domino, «qua; etiam eam in eura, et operatur justitiam, acceptus est illi.

fuluro sequerentur prasvidit. Matrcm vero Domini c< Fecit potentiam in brachio suo,dispersit super-
sui nominans, quia Rcdemptorem humani generis C <i mente cordis sui.»In brachio suo,in ipso Dei
bori

in utero portaret, intellexit. Filio significat.Non quod Pater figura determinetur

« Et ait Maria :Magnificat anima mea Dominum. carnis humantB, eique Filius tanquam merabrum
« Et exultavit spiritus meus in Dco salutari meo. » corporis adhaareat, sed quia omnia per ipsum facta
Tanto,inquit,me Dominus tamque inauditomuncre sunt, ideo brachium Doraini dictus est. Sicutenim
subhmavit, quod nun ullo linguce officio explicari, tuum brachium per quod operaris,sic Dei brachium
sed ipso vix intimi pectoris afTectu valcat compre- dictura est ejus verbura.per quod vorbum operatus
hondi.El idoototasanimi vircs in agendisgratiarum est raundura. Cur enira homo brachium,ut aliquid
laudibus otrero,totum in contcmplandam magnitu- operetur, extendit, nisi quia non continuo lit quod
dinem ejus cui non est finis,quidquid vivo, sentio, dixerit?Si autem tanta potestate prgevaleret,ut sine
discerno,gratulantcr impendo.Quia et ejusdem Jesu, uUo motu corporis sui quoddiceretfieret,brachium
id est salutaris spiritusmeus asternadivinitatclaeta- ejus verbum ejus csset. Cum ergo audivimus bra-
tur,cujus mea caru temporali conceptione fa;tatur. chium Dei Patris esse Dei Filium,non nobis obstre-
Cui simile est illud Psalmistae ^«Anima autem mea pat consuetudo carnalis, sed quantum illo donante
exultabit in Domino, ct delectabitur super salutari possiraus Dei virtutem,et Dei sapiontiaracogitemus,
ejus {Psal. \\xi\). »Et ipse enim Patrem Filiumque n per quem facta sunt omnia.
pari venerabatur amorc. « Deposuit potentes de sede,et exaltavit humiles.
« Quia respexit humilitatem ancillae suae, ecce « Esurientes implevit bonis, et divites dimisit ina-
« euim.ex hoc beatam me dicent omnes generalio- « nes.» Quod dixit in brachio suo,ot quod prasmisit
« nes. » Cujus humilitas respicitur, recte beata ab in progenie et progenies, his quoque proximis per
horainibus cognorainanda gratulatur :sicut contra- singula coramola est adnectendum versiculis, quia
rio, cujus superbia despocta condemnatur, Evaj, id videlicet por omnes saeculi generationes, et perire
est \x, sive calamitatisnomine mulctata tabescit. superbi, et humilcs exallari, pia justaque divinae
Decebat enim ut,sicut per superbiam primaeparen- potentia; dispensatione non cessant.
tis nostrae mors in mundum intravit,ita denuo per « Susccpit Israel pueruin suum,memorare mise-
humilitatem Mariaj introitus panderetur vitae. « ricordiaj suae. » Pulchre puerum Domini appellat

« Quia fecit mihi magna qui potens est et san- ; Israel, qui ab eo sit ad salvandum susceptus, ube-
« ctum nomeu ejus. » Ad initium carminis respicit dientem videlicet ct humilcm, juxta quod Oseae di-
 39 HAYMONIS liALBEllSTAT. EPISG. OPP. PAIIS II. — IIOMIL. 40
cli: >. Quia piicr Isracl, ct .ii!c\i eum {Osc. xi). » A suinmi saecrdolii honor praestabulur.Donique Jo?o-
rsdm qui contemnit humiliari.uonpolest utiquesal- phus refert in hunc modum, dicens ValeriusGra- :

vari, nec dicere cum prophcla « Ecce enim Deus : tu3,Anna sacerdotiodeturbato,Ismaclemponlificcm
adjuvat me, et Dominus susceptor est animaj meae desigaavit,filium Bassi.Sed et hunc non multopost
{Psal. Liii). » —
Quicunque autem humiliaverit se
<i abjiciens.Eleazarum Auaniijc pontificis filiumponti-
siout parvulus, hic est uiajor in regno ccelorum ficatui subrogavit.Postannumvuroeliam huncarcet
(Malth. xvni). -- Octavianus imperator regnavit annis quiu-
officio.

« Sicut locutus est ad patres uostros,Abraham et quaginta sex, et Simoni cuidam Canifi filio pontifi-
« semini ejus in saecula. » Semen Abrahse non car- catus tradiditministerium.Quo non amplius et ipse
nale, sed spiritale signilicat, id est, non lantum quam unius auni spatio perfunctus, Josephum cui
carne progenitos, sed sive in circnmcisione, seu in etCaiphas nomen fuit, accepit successorem'Ac per
prajputio, lidci illius sequentes vestigia.Nam el ipse hoc omne tempus quo Dominus noster in terris do-
in prteputio posiius ciedidit,reputatumque est ci ad cuisse describiiur, intraquadrienniispatiocoarcta-
justitiam.al^uu ejusdeinfidei signaculum circumci- tur,inquoquatuorista;(qua3Josephusmemorat;suc-
sionem accepit.ut sic utriusque populi pater fioret ccdsioao.-; poutificum describuntur, vix unoquoque

pcr fidem.juxtaquod Apostohis ad Romanos plenis- pcr annos singulos uiinistraule. Quia ergo Joaunes
B illum prajdicare veniebat,qui ctex Judiea quosdam,
sime disserit. Adventus ergo Saivatoris,Abrahai est
et semini ejus promissus iu saecula, hoc est, Gliis et multos ex geotibus redcmpturus erat, perregem

promissionis.quibus dicitur :«Si auteni vos Christi, gcutium.et principes Judoeorum praedicalionis ejus
ergo Abrahce semeu estis.secundum promissiouem tompora designaatur. Quia autem gentilitas colli-
haeredes {Gal. uf » licnc auicm vel Domini vcl
. gendaerat,et Judaea pro culpaporfidiaedispergenda,
Joannis exortuinmatresprophelando praeveniunt,ut ipse quoque descriptio terreni principatus ostendit.
sicut peccalum a mulieribus coepit.ita eliam a mu- Quoniam etiuRomanarepublicaunusprffifuissedes-
lieribus bona incipiaut. Et quse per unius decep- cribitur,et in Judaeae regno per quartam parlem pluri-
tionem periit, duabus certatim praeconantibus mij)rincipabantur.Voce enim nostriRedemptorisdi-
mundo vita reddalur. citur :«Omne regnum in seipso divisum,dcsolabitur
{Luc. XI). » Liquet ergo quod ad finem regni Jud.ta
HOMILIA VI.
pcrvenerat,quae tot rcgibus divisa subjacebat. Aptc
SADBATO QU.VTUOR TEMPORUM.
quoquc non solum quibus rcgibus,sed quibus etiam
(Luc. tii.) «tempore, anno quinto dccimo
In illo sacerdotibus actum sit,dcmoastratur :ut quia illum
« imperii Tiberii Cffisaris, procurante Pontio Pilato Joanncs Baptista pra3dicaret,qui simul rex et sacer-
« Judaeam, tetrarcha autem Galilaeaj Herode, Phi- C dos oxsisterct. Lucas Evangelistapra^dicationis ejus
« lippo autem fratre ejus tetrarcha Iluraeae et Tra- tempora, per regnum et sacerdotium designavit.
«chonilidis rogionis, et Lysania Abilcna^ telrar- « Et venit in omnem regionem Jordanis, praedi-

« cha,»et reliqua.IIerodes,Philippus,et Lysania.qui « cans baptismum poenitenliae,in remissionem pec-

cum Pilato pr.-eside Roinano Jud«am regebant.filii « catorum. »CnncLis legcntibus liquet,quiaJoannes
suut Herodis, illiussub quo Dominus natus est. baptismum poenitcntia3nonsolumproedlcavit,verum
Inter quos et ipsum Herodem Archelaus frater co- eliam quibusdam dedit, sed tamcn baptismum suum
rum decem annis regnavil.Qui aJudaeisobintolera- in rcmissioncm peccatorumdare non potuit.Remis-
bilem animiferocitatem apudAuguslumcriminalus, j sio etenimpeccatorum,insolovobisbaptismoChristi
aeternoapud Viennam disperiit oxsilio.Rcgnum vcro tribuiLur.Notandum itaque quod dicitur^praedicans
Judc-eae quo minusvalidumfioret,idcm Augustusper baptismum poenitentiffiinromissionem poccatorum,
tctrarchias scindere curavit. Porro Pilatus duodc- quouiain baptismum quod peccala solveret, quia
cimo anno Tiberii Ca-saris in Judaeam missus.pro- daro non poterat, pnedicebat. Ut sicut incarnatum
curationem suscepit gentis, atque inibi perdecem Verbum Patris praicurrcbat vcrbo pra;dicationis,ita
continuos annos, usque ad ipsum penefinemTi- baplismura pcenitentiaj quo pecrata solvi non pos-
berii perduravit. j)
sunt.
Sub pi'incipiLus saccrdotum .\nna etCaipha,fa-
« « Sicul scriptum cst in libro sermonum Isaice pro-
« ctum cst vcibum Domini supcr Joanncm Zachari;e « phela! [Isai. xi.) : Vox clamanlisindescrto, parate
« filium in doserto.» Anibo quidem,incipicnto prce- « viam Domini, rectas facite scmitas Dci nostri. »
Annas et Caiphas.principcs
dicatione Joannis,id est Idcm vero Joannes Baptista rcquisitus quis esset,
fuere sacerdotum.sed Annas illum annum,Caiphas respondit: « Ego vox clanianlis in dcserto. » Qui
veroillum, quoDominus crucem ascendit, adminis- ideo vox a propheta vocalusesf,quia Verbum prsei-
trabal;et(|uidcmtribusaliisinmcdioponlIficatuper- bat. Qui etiam in dcsertum clamat, quia derelictaj
functis,vorum his maximc.qui ad Domini passiuncm ac dcstiluta) Juda>aj solatium rcdcmptionis annun-
peitincroiit,aljEvangelistacommcmoratis.Lcgalibus tiat.Quid autcm clamarol, aperilur cum subditur:
namquctuncproiccptisvi ctambittic 's sanlibus,nulli (. Paralo viam Uomini, rectas facite semilas ojus.»
pnntilical.us hiinor vitic vel gencris merito reddc- Oinnis qui fidem roclam et bona opera pra^dicat,
balur ised Uomai.a polCotuLc aliis nunc,ilemel.aliis q^ji uliud quam vcnienli Domino ad corda audientium
 »: » :

41 HOMILLE Dl^ TEMPOllK. 42

viam parat, ut haiic vis graiiifi peactret, lumen veri- A deserta sectantem et iuauditam prius puenilontiam

tatis illustret. Ut rectas Deo scmitas faciat, dura in remissionem peccatorum, vel doctrinam praedi-
mundas ia animo cogitationes per sermonem bonaj canteui, miram abstinentiam conservantem, bap-
prffidicationis format ? tismum quoque non solum docentem, sed etiain
« Omnis vallis implebitur, et omnis monsot coilis dantem aistimaverunt apud semctipso.s, quod ipse
:

<r humiliabitur. » Quid hoc loco vallium nominc, nisi esset Chrisfus, qui eis fuerat promissus et ideo ;

humiles quid montium et collium nisi supcrbi ho-

"? miserunt ab Hierosolymis sacerdotes et levitas ad
mines designantur ? in advenlu igitur Redemptoris Joannem, ut interrogarent eum « Tu quis es? » :

valles impletae, montes vero et coUes bumiliati sunt, Quod enim hac suspicione permoti, ad eum interro-
quia juxta ejus vocsm « omnis qui se exaltat, humi- gandummiserint,aliusevangelistaLucas3cilicetma-
liabitur: etqui se humiliat, exa]tabitur(LM6.xviii). nifeste declarat. dicens: « Existimante autem popn-

Vallis etenim impleta crescit, nions autem et collis Io,etcogitantibusoranibusincordibussuisde Joanne

humiliiitus decrescit. Quia nimirum infide Mediato- ne forte ipre essot (Ihristus (Luc. iii). »
ris Dei et hominum, houiinis Jesn Christi, et gen- « Miserunt ab Hierosolymis sacerdotes et levitas,

tilitas plenitudinem graliae accepit, et Jndcea per « ut interrogarent eum Tu

: qui es ? » Sed veritatis
errorem perfidia;, hoc unde tumel^at, perdidit. « Et „ praico quid de se dicat, audiamus.
« erunt prava in directa, et aspcra in vias planas. » « Etconfessus est,etnon ncgavit,etconfessus est,

Prava in directa fiunt, cum malorum corda per iuju- « Quia non sum ego Christus. » Si quaeras quid con-
stitiam detorta, ad justitiae regulam diriguntnr. Et fessus est, et quid non negavit : confessus est quod
aspera in vias planas mutantur, cum immites atque nou nonnegavitquod erat.Confessusestsenon
crat,

iracundia; m.entes, per infupionem supernae grHti.c,
ad lenitatem mansuetudinis redeur;t. Quando enim
\erbum vcritatis ab iracunda mentc non recipiiur,
quasi asperitas itineris gressum pergentis rcprilit.
Sedcum iracunda, peracceptammansuetudinls grr-
tiam, corrcptionis vcl exhortationisverbum rec'pit,
ibi planam viam praidicator invenit, ubi prius pro
asperitateitineris pergere, id e.st
8um ponere non valcbat.
« Et videbit omnis caro salutnre Dei. » Quia omnis
caroaccipiluromnishomo, «sahitare Dei,» videlicet
prasdicationis gres-
esse Christum, sed non negavit se prajcursorem
Christi. Confessus est se non essejudicem, sed non
negavit praeconem se esse judicis. Confessus est non
se esse sponsum, sed se non nogavit amicum sponsi.
Confessus ost non se esse verbum, non se negavit
esse voccm. Elegitenim soHdc subsistere in se, ne
humanaopinione inaniter raperetur superse. Magis
enim voluit humilis inter membra Christi numcrari,
quam nomcn immeritus usurpare, et ab ipso
cjus
corpore Chrisii abscindi. Ouia cum eum magnum
alii pu*arcnt, ipse parvum se aelimavit. Aliis enim

Christum, in hac vita omnis homo videre non potuit. C magnadesea3stimantibus,ipse de se minimasensit,
Ubi ergoinhacsententiaprophetaprophetiaeoculum conscrvans illud quod Scriptura dicit « Quanto :

nisi ad extremum judicii diem tendit? ubi cum aper- rnagnus es, humilia te in omnibus, et coram Deo
tis ccelis, rainistrantibus angelis, consedentibus apo- invenics gratiam {Eccle. iii).
stolis, in sede majestatis sua? Christus apparuerit, « Et interrogaverunt eum Quid ergo ? Elias es tu ? :

omncs hunc et electi et reprobi pariter videbunt, ut « Qui dicit: Non sum. » Et de personaideo Joannem

etjusti de munere retributionis sine line gaudeant, interrogabant, quia in oraculo Malachiffi prophetae,
et injusti in ultionc suplicii in perpetuum gemant. Eliaeadventumpromissum habebant, Dominodicen-
te: « Ecce ego mittam vobis Eliam Thesbiten, qui
HOMILL\ VIL
convertet corda patrum in filios, et corda filiorum
DOMINICA QUARTA ADVENTUS.
ad patres eorum [Malach. iv). » Scd quod de secundo
(JoAN. I.) " In illo tempore, miserunt Judaei ab adventu Domini praedictum erat, illi de primo
« Hicrosolymis saccrdotcset levitas ad Joannem, ut dictum arbitrantes, confitente Joanne, quod non
« intcrrogarenteum Tu quis cs?» et reliqua. Potest
: esset Christus, intorrogaverunt eum, dicentes
movere ad investigandum,quare Judaei ab Hieroso- « Quid ergo? Eiias es tu ? Qui dicit Non sum. » :

lymis sacerdotes et levitas mittentes ad Joannem, £)

Ex cujus responsione non parva nobis quaestio
lam sollicite et sfudiose requirerent eum, dicentcs oritur, si aliam Evangelii lectionem ad memoriam
« Tu quis es ? » Sed ad hffic facilis et vera patct rcducamus. Logimus enim alibi, quod requisitus
responsio, quia vulgata res erat opud Judajos in fre- Dominus a discipulis de adventu Eliaj, respondit:
quentatione legis, utillud Moysi: « Prophetnm ?us- « Elias .jam vonit, et non cognoverunt eum, sed

citabitvobisDeus de fratribus vestris. tanquam me: fecerunt in eum quaecunque voluerunt. Et si vul-
ipsum audietis,.juxtaomnia quae locutusfuerit vobis tis scire, Joannes ipse est Elias {Malth. xi, xvn). »
{Deut. xviii). » Et ex oraculis prophef arum manifesta- Cum ergo Dominus dicat, Joanncs ipse est Elias,
tum, quodChristusessetin mundumventurus,etno- quare Joannes iuterrogatus dicit, Non sum Elias?
vam doctrinam pra-dicaturus; etideoquiaandierant Nihil n)agisdissonum videri potest, quam esse, et
Joannemper repromissionemanglicamdescne patre nonsum. Nunquid aliud veritas sentit, et aliud prae-
et sterili matre esse natum, audierant in ojus nativi- cursor et prophela veritatis ? Nunquid aliud judex
tate linguam patris sulutam, videbautque juvenem nuniiat, et aliud prseco claraal? Non. .\n simul Eliaa

Patrul. CXVUI.
 : :

43 HAYMONIS HALBERSTAT. EPISC. OPP. PAllS II. — HOMIL. ^ii

poterat? Sed utrumquc quomodo

et J>.iaaiie.s esse A buni craLapud Deum etDeuseratVerbum [Joan. \). »
verum cognoscimus, si vcrba angeli, quibus
sit, cito Et iterum «Verbum caro factum est,et habitavit in
:

ad Zachariam locutus esl cuui Joannem nasciturum nobis (Ibid.). » Ne enim Domino apparente humana
pr,-cdiccret, ad memoriam i'educamus. Aitcnim inler cfficitas in ejus claritate subitoofferendet, missus est

c;ctera : « Ipse prceibit ante illum in spirilu et vir- Joanncs ante Dominum quasi iucerna ante solem, vox
tute Eliae [Luc. i). » Ex quibus verbis osLenditur, anteverbum, praico ante)udicem,ut scilicetper ejus
quia Joannes in persona Elias non erat, in spiritu prffidicalionem cordahominum ad videndum Deum
autem Elias erat. Quia sicut Elias adventum Domini proepararentur, sicut per Joannem evangelistam
secundum pra;ccssurusest,quando venturus estjudi- dictum cst: « Fuit homo missus a Deo, cui nomen
care mundum sic Joannes adventum Domini pri-
: Joannes erat. Ilic venitin testimonium, ut testimo-
mum pra^^ccssit, quando venit redimere mundum. nium perhiberet de lumine, ut omnes credcrcntpcr
Et sicut illc pr;cco futurus est Judicis, ila iste pra5- illum. Non erat ille lux, sed ut testimonium perhi-
cursor factusest Rcdemptoris.Etidcoquod Dominus berctdclumine.»CIamabatergoJoclnnesindcserto,id
dicit dc spirltu, hoc Joannes dencgat de persona. estin Juda^orum popuIo.Quiaenim desertumdicitur
Et quod Joanncs de persona negat, hoc Dominus de derelictum,rectedcserti nomine Judajorumccnsetur
spiritu affirmat. Quamvis igilur tempore fuissent di- T> populus, qui derelinquens Dominum, derelictusest
visi, tamcn Dominus
spiritu fucrunt uniti. Et quia ab eo, sicut Dominus exprobrat, dicens
eis olibi :

spiritualibus discipulis loquebatur, quibus datum « Ecce relinquetur domus vestra deserta [Luc.xv). »
erat nossc mystcrium regni Dei, dignum crat ut spi- In hoc ergo deserto Joannes clamabat, cum peccan-
rituulcm de Joanne sentcntiam profcrrct, dicens : tibus poenitenliam praedicabat, dicens: «Genimina
« Joannes ipse cst Elias. » Joannes vero rcquisitus a viperarum, quis ostendit vobis fugere a ventura ira?
JudaMS, qui tantum litteram, non autem spiritum, facite ergo fructus dignos poenitentia; [Liic. ui). »

pensarenoverant, dignum fuit ut non de spiritu, sed Sed adhuc quid clamaverit, audiamus « Dirigite :

« Non sum Elias. » Denique

de sua pcrsona diceret: viam Domini, sicut dixit Isaias propheta. » Via
si amborumprajconum actionem diligcntcr in-
quis enim Domini ad cor dirigitur, cum ad praecepta Dei
spiciat,unumeumdemque spiritum, inutrisqucope- audiendacor humiliterinclinatur. Aliter: ViaDomini
ratum, intelligit. Elias nainquc in dcserto fuit, simi- ad cor dirigitur, cum bonum quod cor intclligit, ma-
litcret nus operatur. Sed doctor quilibet in exemplo Joan-
Joannes.Eliasquadragintadiebusct noctibus
jejunavit (///. Reg. xix), ct Joanncs inauditam prius nis dirigit viam Domini, quando declinare a malo, et
abstinentiam tenuit: quia locustas et mel silvcstre facerebonum pcrsuadet, utvidelicet mundato aditu
comedit (Marc. ). Elias zonam pelliceam habuit cordis, illum habitatorem habere possit qui dicit
circa lumbos {IV Rcg. i), similiter et Joanncs C « Ecce ego sto ad ostium et pulso. Si quis aperuerit
{Matth. iii). Elias Jordancm fluvium pallio divisit mihi, intrabo ad illum, et coenabo cum illo, et ille

[IV PiCf/. Joanncs in Jordanc fluvio baptizavit

xix), et mccum {Apoc. iii). » viam Do-
Taliter igitur nobis
{Joa)i. i). Elias persccutioncm ab Achab rege et mini praeparantibus, Jesus ad cor nostrum per fidem
impiissima regina Jezabcl passus csl {III Reg. xix), venire dignabitur, sicut ipse ait in Evangelio : « Si
et Joannes ab Hcrode propter Hcrodiadem capite quis diligitme, serinonem meum servabit, et Pater
truncatus est {\Jarc. vi). « Propheta es tu ? Et re- meus diligc.t eum, et ad eum veniemus, et man-

spondit Non. » Ideo autem Joannes prophetam sc

: sionem apud eum facicmus Uoan. xiv). » Unde per
esse negavit, quia plus quam prophctam se csse intel- Psalmistam pra^dicatoribus dicitur: « Iter facite ei
lexit. Propheta! enimofficium est ventura praediccrc, qui ascendit super occasum : Dominus nomen illi

non autem demonslrare. Ergo Joannes plusquam {Psal. Lxvii). » Sed quia sacerdotes et lcvitaj magis
propheta fuit, quia eum qucm venturum pr«dixit, rcprehendendi studio quam discendi voto Joannem
etiam venisse digito demonstravit, dicens « Ecce : interrogabant, tacite evangelista manifestare cura-
Agnus Dei, eccc qui tollit pcccata muudi {Joan. i). » vit, cum adjunxit
Sed sacerdotes et levit», qui ad Joannem missi fuc- « Et qui missi fuerant, erant ex pharisa3is. » Ac si

rant, adliucdiligcntius quissit inquirunt, dicentes :

j)
diccret : Illi Joanncm de suis actibus requirebant,
« Quis crgo cs, ul responsum dcmus his qui mise- quimagissolebantdoctrinaminviderc,quam imitari.
« runt nos? quid dicis dc teipso Sed ille qui se ? >' « Et intcrrogavcrunt cum et dixcrunt ei. » Sed hi

Christum negaverat, qui sc ncque Eliam ncque pro- qui missi fuerant, (|uia de persona responsum acce-
phetam essc dixerat, quid dc sc sentiat, apcrit cum perant, etiam de ministerio inquisitionem faciebant
subjungit diccntes « Quid crgo baptizas, si tu non es Chri-
:

Ego vox clamantis in dcscrt,o. » Pulchre se Joan-

« « tus, neque Elias, nequc propheta?» Ac si dice-
nes voccm dixit, quia vcrbum prreiLal. In liurnana rcnt: Cujus auclorilatis es, ut novam doctrinam au-
enim locutionc vox prajcedil, et poslmodum verbum dcas docerc, ct inauditum prius hominibus baptis-
sequitur: quianonpotcritverbum formari, nisi prius mum darc.cum tu non sis Ghristus,ncqueElias,neque
vox sonuerit. llcctc crgo Joannes sc voccm fatctur, prophcta? Et quia, sccundum apostoli Petri scnten-
quia vcrbum prajibat, illud scilicet dcquo Joanncs tiam (/ Petr. ni), parati sempcr cssc debemus, ad
evanselisladicit: « In principio erat Vcibiini. ot Vor- rcddoiulam rationem omni poscenti, de ea qua? in
 :

45 HOMILLE DE TEMPOHE. 46

nobis est llde, porcontalus Joanncs cur baptizarct, A tis sua; tcmporaoum noncoangustant.Quouiamqui
respondit dicens post me
natus est de matre sine patre anteomnein
Ego baptizo in aqua. » Ubi notandum quia in
« creaturam, sine ullo initio genituscst ex patresine
aqua sc bastizare dixit, non in Spiritu, quia cor- > matre. Dc quo alibi ipse Joannes ait: « Me oportet
pora ablucbat, sed peccata non dimittebat. Dc quo minui, illum autem crescere {Joan. iii). » In cujus
scriptum est: « Erat Joannes comparationismagnitudine,quamseparvumcredat,
in deserto praedicans
baptismum pccnitenti® manifcstat adjungens: « Cujus non sum dignus ut
(3/rtrf. i). » Et iterum :«Joan-
nes baptizavit aqua, vos autem baptizabimini Spiritu solvam ojus corrigiam calceamenti [Joan. i). » Ubi
sancto ( -icL. i). » Quare ergo baptizabat, si peccata considerandum est, quia cum magna sit Joannis
-

non dimittebat? Nunquid per hoc ejus baptismum sanctitas, nonminor ejusdeclaraturhumilitas.Cum
vacuum videbatur? Non. Nimirum ut prsecursionis enim tantae sanctitatisesset, utaturbisChristusesse
sua; ordinem servans, qui nasciturumChristumna- putaretur, tantae humilitatis fuit, ut ad solvendam
scendopraevenerat, baptizaturum quoque in Spiritu ejus corrigiam calceamenti indignum se judicaret. Si
baptizans in aqua prajveniret. Nam et sacerdotes ^ spiritalem sensum sequamur, est in corrigia cal-
hodie in aqua baptizant, quia per exterius ministo- ccamonti, ligatura mysterii. Calceamcntum quippe
rium baptizatorumcorporainaquaintingunt,sedille „ ex mortuo lit animanti. Quia euim calceamentum
solus in Spiritu baplizat, qui perSpiritumsanctum pedes munire solet, recte per calceamentum Do-
peccata dimittit. De quo voce Patris ad eumdem mini, ejus humanitatis incarnatio designatur. Quo-
Joannem dictum est: «SuperquemviderisSpiritum niam cum invisibilis Deus inhomine, quemassum-
sanctum descendentem quasicolumbam, et manen- psit, nobis visibilis Deus in homine, quem assum-

tem super eum, hic est qui baptizat in Spiritu san- psit, nobis visibilis apparuit, quasi calceata di-

cto. » EtsicutYerbumpra3dicandopr;'Mbat,itasuum vinitas ad nos venit, sicut ipse per Psalmistam

baptismum in quo peccata non solvebantur, illius dicit: « In Idmaeamextendamcalceamentum meum

verum baptismum praeveniret,inquopcccatarelaxa- [Psal. Lix). » Idumaea autem, qute sanguinea inter-
rentup. Unde secundum aliumevangelistam, vidcii- pretatur, signilicat gontilem populum, qui variis
cet Malthaeum, bene respondisse Joannes dicitur: facinoribus peccatorum erat sanguinolentus. Quasi
« Ego quidem aqua baptizo vos in poenitentiam, » cnimDominusin Idumaeam calceamentum extendit,
ct post pusillum adjecit: » Ipse vos baplizabit in quando pcr incarnationis suae mystorium gentibus sc
Spiritu sanctoetigni(iV/o«/!.iii). » Ignisenimnomine manirestavit.SedejuscorrigiamcalceamentiJoannes
Spiritus sanctus designatur. De quo Salvator ait: solvcrenon prffisumpsit, quiaincarnationis ejusse-
« Ignem veni mittere interram, etquidvolo nisi ut cretum, qualiler obumbrante Spiritu sancto, Virgo
ardeat [Luc. xii)? Nec putandum est baptismum C conceperit, necipseperscrutaripraesumpsit,quieum
Joannis parum profuisse hominibus, quietsi i>eccata incarne venientem etiam digito demonstravit. Alta
nondimittebat, omnestamenqui ab illobaptizaban- enim et inscrutabilia sunt sacramenta divinitatis,
tur, sub peccati vinculo:constrictos esse sentiebat. nec ea mortalium quisquamdiscurrere potest, sicut
Et ideoRedemptoremnostrumetmundatorem, mox per prophetam dicitur: « Geuerationem illius quis
ubi apparuissct, qui peccala dimittere posset,quaj- enarrabit [ha. uii)? » IIujus inscrutabilem profun-
rere necesse habebant. De quo vocc priccursoris ditatem considerabat Paulus apostolus, cum dicebat:
sui adhuc subditur: « Mediusautemvestrum stetit, « altitudo divitiarum sapientioe et scientiae Dei,
« quem vosnonscitis. » MediumautemhicDominum quam incomprehensibiliasuntjudiciaejus, etquam
Jesum Christum dicit, qui dum sit excelsus super investigabiles viae ejus! Quisenimcognovitsensum
omnia, ex Judaeis carnem assumens, inter homines Domini? aut quis consiliariusejus [\i\i[Rom. xvi)?»
conversari dignatus est, sicut ipsc ait discipulis: Et Psalmista: « Quam magnificata sunt opera tua,
« Ego autem in medio vestrumsum sicut qui mini- Domine [Psal. xc)! » Est quoque et in corrigia cal-

strat {Liic. xxii). » Quem medium non au-

stetisse, ceamenti aliud quod considerari subtiliter potest.
tem cognitum essse dicit: quia pcr humanitatem Consuetudo enim fuitapudvetcres utsiquis uxorem
hominibusvel Judaiisvisibilisapparuit, sed plurimis n fratris defuncti accipere noUet, ille ejus corrigiam
per divinitatem incognitus mansit. Unde Joannes calceamenti solvcret, qui ad hanc propinquitatis
evangelistadicit : « In propria venit,etsui eum non jure sponsus accederet, et ob hanc causam illius
receperunt [Joan. xi). » De quo adhuc subditur: domus, discalceati domus appellarctur in Israel,
« Ipse est qui post me venturus est, quiante me sicut exemplo Ruth Moabitidis discimus. Christus
« factus est. » Quodestdicerc,postnicveuturusest, autem interhoininessanct;E Ecclesiae sponsusappa-
quin post me natus est post me praedicare incipiet, ruit, sicut per psalmum dicitur:« Tanquam spon-
sed anle me factus, id est mihi dignitate praelatus, sus procedens de thalamo suo {Psal. xviii). » Et
id est antepositus. Quod autem ait, «anteme factus idem Joannes: « Qui habet sponsam, sponsus est.
est, ad excellentiam dignitatis pertinet, cujus
» Amicus vero sponsi, qui stat et audit eum, gaudio
praelationis causas idem Joannes alibi apcrit, di- gaudct propter vocem sponsi {Joan. iii). » Unde et
cens: « Quia prior me erat(/o«H. ni). » Ac si dice- ipse Dominus ait in Evangelio « Nunquid possunt
:

et; Inde me post natus supcrut, quja nutivita- lilii sponsi jejunare, quandiu cum illisestsponsus?
4: HAYMONIS ilALIiEHSTAT. EPISC. UPP. PAHS II.— HOMIL. m
))Gum autemmiraB sanctitalisJoannem
(Miilth. in.) A csl in utero habens de Spiritu sancto. Quo or- <>

honunes cernerent, cum hunc Christum putarcnt, dine, vcl in qua civitate sit celebrata conceplio,
quasi sanctaj Ecclesicc sponsuni crcderc volebant, Lucas cvangelisla sufficienter exponit. Quod quia
sicut de co Dominus
Vos venistis ad Joannem,
ait : vestrae sanctitati constatesse notissimum, dicendum
nomine ejus. Sed Joannes
et voluistis exultare in est paucis de his quae Matthseusscribit.Notandum-
ad corrigiam calceamenti solvendam indignum so que in primis, in eo quod ait, « antequam conve-
dicit, quia cum se Christum, quod putabatur esse nirent, » verbo conveniendinonipsuniconcubitum,
ncgavit, sponsi uomeu immerilus nonusurpavit, ac sed nuptiarum, qua; prajcedere solent, teinpus in-
per hoc se esse sponsum sancttc Ecclesia?, negavit. sinuatur, quando ea quoe prius sponsata fuerat,
Ac si diceret: Non sum ego sponsus, sed amicus esse conjux incipit. Ergo antcquamconvenircnt,»
«

sponsi. dicit, antequain nupliarum solemnia rite celebra-

c Haec in Belhania facta sunt,transJordanom, ubi rent, « inventa est in utero habens de Spiritu
« erat Joannes baptizans. » Belhanias duas esse le- sancto. » Siquidcm memoralo ordine postea con-
gimus :est namquc Bethania in lalerc montis Oli- vcnerunt, quando Joseph ad praiceptum angeli ac-
veti, ubi Dominus Lazarum suscitavit, ipsa cst et cepit conjugeni suam, scd non concumbobant,quia
Betphage. Est ct alia Dethania trans Jordanein, ubi soquitur, « ct non cognoscebat eam. » Inventa est
erat Joannes baptizans, et ubi haec facta fuisse autem in utero habens, a nullo alioJoseph, quam
referuntur. Ue qua idem Joannes evangelista com- qui licentia maritali futurae uxoris pene omnia no-
memorat, dicens: «EratJoannesbaptizans in.^non verat, ideoque tumentem ejus uterum mox curioso
juxta Salim, co quod essent ilji aquffi mullffl. » deprchendit intuitu. Sequitur:
Spiritualiter autem Bethania innostralingua(/o»(M5 « Joseph autem vir ejus, cum esset justus, et
ohedicntia; interpretatur. Pulchrc crgo prnccursor « nollet eam traducere, voluit occulte dimittere
Domini in Belhania, quoe domus ohcdientice inter- « eam. » Videns autem Joseph sponsam concepisse

pretatur, baptizaie dicitur, uti intelligant homines suam, quam bcne novcrat a nullo viro fuisse at-
quia si a peccato originali, quod per iuobedientiam tactam, cum esset justusetjusleomniavellet agere,
primihominis contigit, absoIvidesidcrant,submisso optimum duxit ut neque hoc aliis proderet, neque
corpore et credulo cordcbaptismisacramentumsu- ipse eam
acciperet uxorem; sed mutato occulte
sciperc debent. Quoniam nuptiarum proposito, in conditione eam sponsae
sicut ait Salvator alibi:
« Nisi quis renatus fuerit exaquaet Spiritu sancto, manere paterctur, ut erat. Nam et in Isaia legerat,
non potest introire in regnum Dei [Joan. lu). » virginem de domo Uavid esse concepturam et pa-
Jordanis autem desccnsus corum interpretatur: quo- rituram Ueum, de qua etiam domo noverat genus
rum, nisi baptizatorum? quasi cnim in Jordane C duxisse Mariam, atque ideo non discredebat in ea
baptizmtur homines, quiaantequam adbaptismum prophetiam hanc fuisse complendam. Sed si eam
veniant, filii irae et filii diaboli sunt sed cum in voluissct occulle dimittere, ncque accipere conju-
:

baptisniumdescendunt,descendentibuspeccatis,filii gem, et illa sponsa pareret, nimirumpauci essent,

pacis ct filii Dei per adoptionem ascendunt. qui eam virginem, et non potius autumarent esse
meretricem. Unde Joseph consilium rcpente con-
HOMILIA Vlli. silio meliore mutatur, utvidelicetadconscrvandam
IN VIGILIIS NATIVITATIS DOMl.M.
Mariae famam, ipse eam celebrato nuptiarum con-
(Matth. I.) « In illo tempore, cum esset despon- vivio, conjugem acciperet, sed castam pcrpetuo
« sata maler Jesu Maria Joseph, antequam conve- custodiret. MaluitnamqueOominusaliquosmodum
« nirent, inventa est in utero habens do Spiritu suaegcnerationisignorare,quamcastitateminfamare
« sancto,»ctreIiqua,Cuin nativitatemUomini,etSaI- gonitricis. Nam sequitur:
vatoris nostri Jesu Chrisli^quaaiternusantc so;cula « ILtc aulem eo cogilante, ecce angelus Pomini
Uei Filius, hominis cx tempore filius apparuit. (I in somuis apparuit ei, dicens: Joseph fili Oavid,
Malthaius evangalisla brevi quidem sermonc, sed ab «1 noli timere Mariam conjugoni tuam.
accipere
Abraham usquead Joseph virumMariffiperduxisset, n « Quod cnim in ea natum est, de Spirilu sancto
omnesque communi humanaj creationis ordine ge- « est. Pariet autem filium, et vocabis nomen ejus

nitos simul ct geucrantcs ostendisset, mox dc ipsa « Jesum. Ipse enim salvum faciet populum suum
locuturus, quanlum ejus gcneratio a casteris dista- « a peccalis eorum. » Quibus profecto verbis, mo-
ret, ypcruIL: quiavidclicetoffiteripcrcoiijunctioncm dus concoptionis ojus simul et dignitas partus edo-
maris el reminaT Si.lilani, ipscauleni pcrvirginem, cetur, quia vidolicet ct de Spiritu sanctoconciperet
utpote Filius Oei nasccrotur in mundum. Et qui- ct paritura sit Christum. Quem etsi aperta voce
dcm doccbat omnibus modis, ut cum Ucus homo angolus Christuin non apellet, in eo tamen quod
proptcr homines fieri vellet, non cx alia quam de etymologiam nominis Jesuexponens,ipsum salutis
virginc nasceretur, cum virginem gcnerare coiilin- odtondit auctorem, populorumque salvalorem cum
geret, uon aliurn, quam qui Uciis esset, fiiium nuiicupat, nianifcsta raliono, quia sit Christus; si-

procrearot. « Cum essel (inquit) dcsponsata matcr gnilicat ut per h.rc ct qn,r no^-ciorat, discat Josopli.
Jesu Maria Joseph, aulcquam convenirent, iiivenla ul u cuiiiaclu Uei genilricis funditus nicutem amo-
i§ IIOMILI^: DE TEMPORE. 50

veat. Quam tamen dispensatione just« nocessitatis A rcnt Mariam post natum Dominum cognitam essea
acciperc jubetur, solo de nomine oonjugem, ne vi- Joscph,et inde ortos eos^ijuos fratrcs DominiScri-
delicct quasi adultera lapidaretur a Juda;is, et ut ptura appellat, assumpto et hoc in adufjorium sui
in .-Egyptum fugions,haberet solatium masculi.qui erroris, quod primogcnitus nuncupatur. Dominus

familiari cura, et custos femineffi fragililatis, et Dcus avortat hanc blasphomiam a fidc omniumve-
tcslis ojus perpetu.-c virginitatis existat. Produntet strum, donetque nobis catholica pietatc intelligere,
catholici expositores alias causas, quarc Dei geni- parentes nostri Salvatorisintemcrata seraperfuisse
tricem Joscph accipere dcbuit conjugem, quas in virginitate praeclacos, ct nos filios, sed cognatos eo-

suis qui vult, inveniet Idcis. Adhibet autem cvan- rum fratres Domini Scripturarum more nuncupari;
gclista partui virginali ctiam prophetici scrmonis ct ob cvangclistam,an postnatum FiliumDeieam
id

exemplum, miraculum majestatis eo cer-

ut tanta; cognovcrit non curasec,quia nuUi dc hoc ambigen-
tius videretur,quo hoc non solum ipsc factum cre- dum putaverat, conjugcs, quibus in virginitatiscasti-
deret, sed etiam a propheta prsdictum rccolerct. monia permancntibus Dei Filium nasci singular
Nam et huic evangelistaj, id est Matthajo, moris gralia datum est, nuUatenus exeo castitatisjurate-

est omnia quaj narrat etiam propheticis affirmare morare potuisse.Notandum quuque estquodprimo
testimoniis.Scripsit namque Evangelium suum ad n geniti nonjuxtaha;reticorumopinationcm solisunt,

eorum maxime causam qui cxJudsis credebant, quos fralres scquuntur alii: scdjuxta auctoritatem
nec tamcn lcgis ccromoniis, quamvis renati in Scripturarum, omnes qui primi vulvam aperiunt,
Christo, valcbant avelli. Et propterea satagcbatcos sive fratres eos aliqui, seu nuUi scquantur, primo-

a carnali legis et prophetarum sensu, ad spiritua- geniti vocantur. Attamen Dominus spcciali ratione

lcm, qua; de Chrislo cst, erigere, quatcnus sicra- potest primogenitus dictus intelligi.juxta hoc quod
mcnta fidei Christians tanto securius perciperent, in Apocalypsi dicit de illo Joanncs « Qui cstteslis
:

quanto ha3C non alia esse quam quae prophetae proe- fidelis, primogenitusmortuorum.ct princepsregum

dixerant, cognoscerent. terra; (Apoc. i). » Et apostolus Paulus « Nam quos :

«Eccc virgo (inquit) in utero liabcbit ot pariet praescivit et pricdestinavit conformcs fieri imaginis
« filium, et vocabunt nomon ejus Emmanuol,quod Filii sui,ut sit ipse primogenilusin multis fratribus

« est interpretatum, iiobiscum Dcus. » Xomen Sal- {Puim.u)." Primogenitusinmultis fratribus,'< quot-
quod nob'scum Deiis a propheta vocatur,
vatoris, quotenim reccpcrunteum, dcditoispotcstatcmfilios
utramquenaturam unius persona; ipsius significat. Dei fieri.» Quorum recte « Primogenitus »appolla-
Qui cnim ante tempora natus ex Patrc Deus cst, ipse tur, quia omnes adoptionis filios, etiam illosquiin
inplenitudinetemporumEmmanucl,nobiscumDcus carnationis ojus tcmpora nascendo praicesserunt,
in utoro matris factus est:quianostra; IVagilitatcni ^ dignitate pra;grcditur. Siquidem possunt illi cum
naturae in unitatem sua) pcrsonajsnscipcredignatus Joanne vcracissime testari « Qui post nosvenit, ante :

est.quando Verbum caro faclum est,et habitavit in nos factus cst (Joau. i). » Id est post nos quidem
nobis : mirum videlicet in modum incipions scsc in mundo genitus, scd merito virtutis et rcgni,Pri-
quod non sumus, etnon desinonscsseqaoderat:sic mogenitus omnium nostrumjurc est vocatus.Quiet
assumens naturam nostram ut quod erat, ipsc non in ipsa divina nativitate non inconvenienter potest
perderet. primogenitusdici,quiapriusquamcrcaturam,gigne-
Exsurgcns autem Josopb a somno, fecit sicut
« rct,aliquara, cocetcrnum sibi Patergenuit Verbum.
" ei angelus Domini. Etaccepit con-
prseceperat Unde ipsum Verbum, ipse Filius,Dei videlicetvirtus
« jugem suam, et non cognosccbat eam. » Acccpit ctsapientia,loquitur:«Egoex orc Altissimiprodivi,
eam ad nomen conjugis, ob causas«quas prs^dixi- primogenitus ante omnem crcaturam ;£cc/j.xxivj. »
mus,» et non cognoscobat eam,ad oposconjugale, Deus dc Dco natus erat,etin ea creatusexbumani-
ob arcana quae didiccrat. Quod si quis huic nostra; tate, mcrito crealuram pra;ibat. «Etvocavit
omncm
expositioni ohsislercetcontendcre voluerit, bcatam (inquit), cjus Josum. » Jesus Hobraice, Latine
nomen
Dei genilricem nunquamaJoseph cclebratis nuptiis salutaris sivo salvafor dicitur. Cujus vocationem
in nomcn conjugis assumplam.cxponat ipsomelius [)
noniiuLs proplatis liquet esse certissimam. Unde
hunc sancti Evangelii locum, paritcrquc ostcndat sunt illa, uiaguo visionis ejus desidorio cantata :

licitum fuisso apud Judaios ut sponsfc suoe quis- «Anima autem mea exsultabitinDomino.etdelccta-
nuc carnali copula miscerctur, et sano ejus intel- bilur in salulariojus;P5«/.xxxiv).»Etitom :« Defccit
lectui libentev ccdimus tantum nc orga matrem
; in salutari tuo anima mea {Psal. cxviii). » Etalibi:
Domini quidquam gcstum, quod publica opinione « EgoautcminDominogloriaborjgaudeboinDomino
possit infamari, crcdamus. Quod vero additur, Jesus mco (//rtt«r.iil).»Et maximc illud:« Deus,in
« Donec pepcril filium suum primogcnitum » , nominp. tuo salvum mefac(Psfl/.uii).» Acsidiceret:
nemo ita intelligcndum putet quasi post natum Nominis tui gloriam, qui salvator .vocaris, in me
filium oani cognoverit, ut quidam i»erverse opinan- saivando glorifica. Jesus crgo noinen cptfilii,quiex
tur.Scire enim debolvestra fraternitas quiafuerunt virgine natus estangelo exponcnte,significansquod
haeretici qui propter hoc quod dictumest, « non co- ipsre salvet populum suum a pcccatis corum. Qui

guosccbat cam donec pcpcrit filium si;;;:::, >

rrcdc- ai-Aarr. salvat a pcccatis, id cst utiquc a corruptio-
51 HAYMONIS HALBERSTAT. EPISG. OPP. PARS II. ~ HOMIL.
nibusmentisctcorpons,qua}obpeccatacontigcrunt, A. A nullo alio nisi a Joseph, qui maritali licentiafu-
salvabit. Christus vero vocabulum est sacerdotalis turffiuxoris omnia iioverat. Hic Mathaeus prffitermi-
vel regicE dignitatis. Nam ct sacerdotes et reges in sitmulta qua; Lucas narravit, dicens « In mense, :

lege a chrismate, id est unctione olei sancti appel- inquit, scxto, missus est Gabriel angelus a Deo in
labantur Christi, signilicantes eum qui vorus rexet nomon Nazareth, ad virgi-
civitalem Gab'la2a3, cui
ponlifex in mundo apparens,unctusest oleolffititiae nem desponf.atam viro, cui nomcn crat Joseph, de
prae participibus suis. A qua unctione, id cst chri- domo David,ot nomen virginis Maria.Et ingressus
smatc, ipse Christus, et ejusdem unctionis, id est angelus ad eam, dixit : Ave,gratia plena,Dominus
gratiae spiritualis participes, sunt Christianivocati. tecumjetc» Nimirum enim ad id usque ad genea-
Qui per id quod pontifex nos salvaret a pecca-
est, logiam deduxitjUt disccrct, Joseph virum Mariae de
tis : per id (juod pontifex est,nos reconciliaret Deo qua natus esset Christus. Et ideo conceptum ejus,
Patri. Per id quod rcx est, regnum nobis patris quem transcenderat,Luca3 narrandum rcliquit.«In
dignaretur a>ternum. utero.»Non in uterum accipiens,id est nonaliunde
Christi autem generatio sic erat. "Quasritur cur
<( acceptum.scd interius veniente Spiritu sanctohabi-
non ait, Jesu Chrisli, sed solummodo « Christi,^) tum, ut illud Femina circumdabit virum.
:

quod angelo mox dicturo servavit. « Generatio, » y^

« De si inventa est a
spiritu sancto. » Quceritur,
ipse Christus in carne generatus.Acsi diceret: Ge- Joseph habcns dc Spiritu sancto,cur dimittereeam
neratio, quas est Christus, sic erat, bifarie expla- voluit? Ideo scilicet, quia nec totum scivit, nec to-
nandum, vcl ad decursaj genoalogiffi locum,ubiait: tum ignoravit. Novcrat in utero habentem, non de
Jacob genuit Josoph virum MariaB,de qua natusest carnali concubitu, scd spiritali virtutc. Dequovero
Jesus qui vocatur Christus.Omnes igiturgonoratio- Spiritu concoporit ignorabat,quod ei aperiturquasi
nes ab .\braham usque ad David,generationcsqua- noscienti « de Spiritn. » dum inducit,« sancto,»et
tuordecim. Et a David usque ad transmigrationcm rcliqua. Item quKritur cur Matthaeus anticipavit,
Babylonis, generationes quatuordecim. Et a trans- quod mox angelus dicturus erat pro spiritali fer- :

migrationc Babylonisusque adChristum,generatio- animus paucissimis licet lineis

vore, et ne lectoris
ncs quatuordecim. dubitaret, et ut in ore duorum vel trium testium
« autom goneratio sic orat.Cum essetde-
Christi stct omne verbum (Deui. xv, /// Cor. xiii).
«sponsata matcr Jesu Maria Joscph,etc. »Sic autem « Josoph vir ejus.» In scripturis sponsae uxores,
erat Christi generatio,id est sic ad Christumperti- et sponsi viri vel maros dicuntur. « Cum esset ju-
net hasc genealogia. « Cum esset desponsata. » Ilis stus. » Cum conscii criminum,obno.\ii sint peccati,
causis non de simplici virgine, sed dc desponsata cur Joseph cum crimen celet, justus vocatur? Idest
natus est Christus : Ne per feminam, sedpervirum C ut idoneum commendct. In ple-
ojus testimonium
ju.Kta morem Scripturae genealogiatexeretur; nela- risque exemplariis additur, cumesset hoinojustus,
pidarotur a Judaiis ut adultera. Ut in .f^gyptum fu- ut ostendat secundum humanam justitiam Joseph
giens.haberet viri solatium ; utpartus ojusccUiretur justum fuisse. quia comparatione justitias Dei, pro
diabolo, dum putat non de virginc, sed de uxore nihilo ducitur. Et idco recte sequitur ; « Et nollet
genitum.Ne temeratac virginisadureretur infamia: eam. » Non solum celat, sed nec audet contingero
maluit enim Dominus aliquos de suo potius ortu, lcmplumdominicicorporis, rcctejustusjuslitiaetem-
quam de matris pudore dubitarc.Ne virginibus ve- plum non corrumpit. « Traducere. » Ac si diceret:
lamen excusationis fieret, quod infamata sitmater Nollet ducere sponsam, quam suspicatus est esse
Domini.Nedicente Domino Non venisolvorelogem, : adultoram Aut aliter sive traducere ad pocnam, :

quam sciobat non abhomineconcepisse.Traductio-

sed adimplere, ullusobjiccret, quod cum legis injuria
natus sit.Uttestis pudoris maritus adhiberotnr, qui nisenim verbum,sa>piusinmala quamin bonaparle
posset delere etvindicaroopprobriura, sinonagnos- invcnitur. Quod ctiam Grfficus nod absurde sormo
ceret sacramenlum. No vidcretur Maria culpam signiiicat irapaSsiYiJ-aTbai, id est propalaro, quodest
obumbrare mendacio: causam eniin mentiendi do- palam facere,et omnibus notum facere conceptum.
sponsata non habuit, cum conjungii premiumpar- n « Occulle.»Ne aut dimissa uxore sua,alieni coitus
tus sit feminarum. Ne Ilerodi et Judasis excusandi rcatum super eam induceret, aut liberata seipsum
praebcretur occasio.quod natum ex adulteriopcrse- quasi adulterii innocentom liboraret.Eccc.Vdamcoe-
querentur.Ut Odelibus conjugatis ox pari consensu lestis nova opponit veteribus. Priori vico,exsoloviro
continontiainpinuaretur. Ut nisi pncvancationiessct femina facla cst sinc matre socunda vcro, vir ex
;

obnoxia,qualitcihumanaprogeniosmultiplicarisine sola mulierc natus est sinc carnali patrc.Ex feminis

virginitatis detrimento potuissct, demonstrarotur. decuit nova rcdemptio, aquibus pra?cossit antiqua
« Dcsponsata, »id cst nondumnupta. «Matorejus. » pra'varicafio. Terrenus Adam de incorrupta terra
Mater cjus, inquit, non uxor Josoph. In ipsajanua forniatus cst, sccundus Adam dc incorrupla carnc
amboruni ponunlui' nomina.qu.r faclis congruunt. virginis Mariaj (/ Cor. xv).
" Anlcqnam convcnirent. » Proximum nupliarum « IKtc aiilom co cogitantc.ccceangelusDomini. »

tompus ostcndit, non fiuodHcqu(M'Otur iil po.slcaoon- Ilono viro ct justo.bona ct jusla cogitanti bonusel
venirent, sicut lioc dicit Ui^lvidius, < liivonlu cst. " jnslus apparcl nuntins. Idcoqueadditur, <• Domini.»
 :

53 HOMILLE DE TEMPORE. 54

ad distinctionem apostatarum angelorum.IIunc an- A. ic^eo Maria conjux dicitur,quiasub eodem jugoedu-
gelum Gabrielem multi putantjuxta Lucc-e videlicet catura Salvatorem crat. « Quod, inquit, natum

narrationem.Non quasi ipse sit nuntius nativitatis est, » non extrinsecus seminatum. De Spiritu ^>

omnium,sedquiainlerpretatur forliludo Dc^ctvicto- sancto est. » Ilic solvitur quod Joseph scierit quod
riabellorum eicommissaest,ideo in nativitate Joan- ignoravit.Sed non ob hoc Spiritus pater Christiexi-
nisetChristinuntiusvenientiurarectemittitur.Recte stimandus est,ut Deus Patcr Verbum genuerit,Spi-
quoque deDeo cogitanti opportuna adhibetur con- rilus vero hominem, sed quia ejus ministerio nati-
solatio, sicut duobus in via ambulantibus ostensus vitas Christi adimpleta est.
est Christus.«In somnis apparuit.vSerm.oapparendi « Pariet autcm filium. » Parere tamen faciet sine

insolitam rem significat. Duobus modis locutio di- dolore paricndi, sicut sine peccati voluntate fuit
vina distinguitui- : aut perangelos, aut per semet- conceptus. Hic monstrantur quatuor incerta unius-
ipsum. Sed cum per semetipsum fit, sola inspira- cujusque nascentis,quiapariet filium qui vocabitur
tione interius sine verbis et syllabis cordocet, qui Jesus, qui salvum faciet populum suum. «Et voca-
auditum aperit,et habere sonitum nescit, sicutPhi- bis. Joseph, vocibus prophetarum non contra-
))

lippo Spirilus dixit :Junge te ad currum istum

« dicas.Notandum quod ju:da Matlhffium ad Joseph,
{.4ct. viii). » Cum vero per angelum, his modis fit. ,. juxta Lucam ad Mariam vocare nomen pueri prae
Aliquando verbis sineulla imagine, sicut Christo di- dictum sit, quia Jesus ad salutem utriusque sexus
cente : « Pater, clarifica Filium (Joan. xvii), » pro- venit.Jesum sequitur ctymologianominis.cum ait

tinus respondetur : « Clarificavi, et iterum clarifi- « Ipse enim salvum faciet populum suum. » Vere
cabo, et reliqua. Aliquando rebus, sine verbis, si- suus, qui salvus esse possit. «A peccatis. » Contra
cut Ezechiel electri speciem vidit in mcdio ignis Judaeos, qui putant popiilum de captivitatibus,non
{Ezech. i), per hanc Christi incarnationem desi- de peccatis pcr Christum liberandum. « Eorum. »
gnans. Aliquando verbis et rebus, sicut Adam am- Nola quod ejus est saIus,nostra vero sunt peccata.
bulantem Dominum in paradiso post meridiem vidit HOMILLA. IX.
{Gen. iii), significans lucem veritatis a se recessu- IN DIE S.VNCTO >'.\TIVITATIS DOMINI.
ram.AIiquando imaginibus cordis oculis ostensis, si- [Joan. « In principio erat Verbum, ct Verbum
i).

cut Jacob innixam coclo scalam {Gen. xxviii), ct « erat apud Deum, et Deus erat Verbum. Hoc erat
Petrus vas plenum animantibus in exstasi vidcrat « in principio apud Deum. Omnia per ipsum facta
{.4ct.x). Aliquando imaginibus ante corporeos ocu- « sunt,etsine ipsofactumestnihiI,»et reliqua.Domi-
los ex aere assumptis.sicut Abraham trcsviros non diem, qua tcmporaliter natus est,
nicae nativitatis
solum vidit,sed in domum accepit,et insuperetiam annua revolutione colentcs, licet oculos menlis ad
pavit (G^?i. xviii;..\Iiquando coelestibus substantiis, C contemplandam naturam Divinitatis convertere;et
sicut baptizato Domino vox insonuit, dicens:« Hic quia in tribus evangelistarum dictis,Matthffii scili-
est Filius meus {Malth. iii). »AIiquando terrenis et cet, Marci et Lucfe, modus humanaenativitatis de-
coeleslibus.sicut coram Moyse in monte ignem ru- scribitur, ad consubstantialem Dei "Patris essen-
bumque sociavit (Ba:orf. iii), significans se doctorem tiam.oportet beati Joannis evangelistae dicta consi-
populi fore,quiIegis flammam acciperet,tamenpec- derare.De cujus Evangelio locuturi, brcviter qui-
cati spinam non relinquerct sive quod ex illo po- : dem, sed rationabiliter commemorandum videtur,
pulo exiret, qui igncm divinitatis in humanitatis quare tam Doinini dilectus discipulus, in ordine
nostrae spinas imponeret.AIiquando humanis cordi- prophetarum ponalur c.xtrcmus. Quia enim suum
bussecreta prajscnlia inspirat undeZacharias ait: : Evangclium scripsit novissimus, idco jure ponitur
« Et dixit ad mc angelus qui loquebatur in me ultimus :jam vero triaEvangeliascriptacrant atque
(Zach.v). » Cum vero huic bcato Joseph apparuisse inuniversumorbemdivulgata.PcrMatthacumquippe
dicitur, imagine cordis ostensa apparuit. «Joseph, in Judaea, per Marcum vero ct Lucain in gentibus.
fili David.» Dlandientis affectu Io({uitur,notunieum Ipsc autem post ascensionem Domini.per sexaginta
significans et familiarem cujus nomen ct genus de- fermcannosEvangeliumsuum, absquculloadmoni-
signatur. Hinc apparet quod cx cadem tribu eral n culo scribendi, .\siK partibus priedicavit; sedpost-
Joseph et Maria, juxta illud Xemo copulcturnisi quamaDoniitiaao, impiissimo Caesareaccrudelissi-
:

de tribu sua {Num. xxxvi). In quo notandum quod mo lyranno, proptcr insuperabilcm evangelizandi
nontam carnequam spiritu filiumDavid illumdixc- conslantiam, inDatmos iusulamcxsilioessctrelega-
rit, utjustum virum ex generejusti propagatum,hoc tiis eruperunthfTercticiinEccIesiam, Marcion, Cerin-

meruisse declararet. » Noli timere. » Apparet(juod thus, etEbion.et alii filii diaboli, quos ipse in epi-
causa timoris appctierit dimitterecam, qui timebat stola sua Antichristos appcllat,qui eam diversis do-
conjugium. Vide quod metus ille
profiteri spiriluale gmatibus scinderc conali sunt, dicentes Christum
non coercitus, quo accipere uxorem prohibitus est, anteMariamnonf'uisse.PosteavGrocum,permiltente
sed jubetur ne ad suam pra^sentiam illam accipere piissirno rege Nerva.regressus de exsilio Ephesi mo-
expavcscat. Prius timor expellilur, ut libentius di- raretur, rogatus traditur ab universis episcopis et
cenda postea audiantur. « Conjugcm tuam.» Solct presbyteris,ut quia jam in tribus evangelistarumli-
Scriptura sponsas, conjuges vel uxorcs vocare.Sive biis, ut diximus, tcmporalcm Domlni nativitatem
 : :

5o TIAYMONIS MALBERSTAT. EPISC. OPP. PAHS II. — HOMIL. 56

pleniter habebant expositam, cis do (livinitatc ser- A Et in ProvcrbiisDominus possedit me in
: <<

mnnem faceret.et admemoriamruUirorumscriijtum initio viarum suarum antequam quidquam facereta

relinquerct, ut scilicet post ejus recessionom dc principio, ab aeterno ordinata sum, et ex antiquis
muudojhaberent fidelcs unde fidem suam munirom antcquam terra fieret [Pror. viii). » Et iterum :

et hcereticorum falsa dogmata destruerent. Quod « Quando prasparabat coelos.aderam,simul cumillo

primum se negavit lacturum.sed illis inprece per- componcr.3 omnia {Ibid.}. » Hinc per Psalmistam
severanlibus, non aliter hoc tacere acquievit, nisi dicitur "Priusquam montes fieront,autformarotur
:

prius triduanojejunioomnesincommuneDominum terra et orbis a Sfficulousquein sai-culum tu esDeus

precarentur.Quod cumlibentissime ab omnibus fa- (Psnl. Lxxxix). »Ilerum fuere alii veritatis inimici
ctum esset, die tertia o.vpleti jejunii tanta Domini qui tres personas sancta? Trinitatis ncgarevolentes,
gratia,secundum sui nominis congruam interpreta- dicerent : Pator quando vult, Filius est ;
quando
tionem,diciturrepletus,et usque ad contemplandara vult, Spiritud sanctus est :FiIius quando vult Pater,
divinitatis naturamsubstantiae ultraomneshomines quando vult Spiritus sanctus est Spiritus sanctus ;

raperetur, et regem in docore suo cernens, de ipso quando vuIt,Pater est aut Filius, idem tamen unus
purissimo fonte divinitatis hauriret quod nobis si- est. Et horura fal^issimum errorcm vcrax evange-
tientibus propinaret,et sic pertotum sui Evangclii lista dissipat, cum subjungit: « Et Verbum erat
textum pauca de humanis actibus Salvatoris insc- apud D^^um. » Si enim altcr apud alterumerat, ma-
reas,suflicienter ex divinitate scripta rcliquit. Unde nifestum est quia alia est persona Patris.alia Filii,

bene in ccena super pectus Domini recubuisse dici- alia Spiritus sancti.Nec Patcr juxta illorum falla-
tur.Quia enim in pectore Jesu sunt omnesthcsauri ciam aliquandomutatur in Filium,aut Filius in Pa-
sapientiae etscienliffiabsconditi.inde gustansquam trem,neque Spiritus sanclus in Patrem aut Filium,
suavis est Dominus, nobis esurientibus cibum vita3 sod Pater somper est Pater, Filius semper est Fi-
aeternce estimpartitus.Undebene inter quatuor ani- lius, Spiritus sanctus semper est Spiritus sanctus.
nialia aquilcE speciem rationabiliterhaberedescribi- Non enim divina naturavel substantia mutari po-
tur, quia sicut aquila prce caBteris avibus altiusvo- tes\ t^^^ste Jacnbo Apostolo qui ait : « Apud quem
lat, et prae cunctis animantibus jubar solis irrever- non est transmutatio, nec vicissitudinis obum-
beratis oculis contemplatur, ita Joannes pr.-e cun- bratio (Jacob. i), » Item fuerunt alii filii diaboli,
ctis horainibus subtiliusex divinitate sensit, et pra? qiii Chrislum hominom tantum crederent,Deumve-
cunctis mortalibus altiusa;terni solis naturam con- rum nogarent. Et horum fallaciam spirituali mu-
templatus est, dicens: » In principio crat^'erbum, crone cvangelista umputavit, cum adjungit : « Et
et Verbum apud Doum.et Deus erat Verbum.
erat Deus erat Vorbum. » Congrua onim ratione coae-
Alii enim evangclistffl Christum in tempore natum C ternus Patri Filius Verbum dicitur, quia sicut uos

describunt,ille vero ante omnia tempora eum fuisse interiorem cordis nostri voluntatem per verbum
commemorat, dicens :« In principio erat Verbum.« patefacimus, ita Deus Pater per Filium cunctaquae
Alii eum subitohomineminter hominos apparuisse videntiu" operatus est, teste Psalmista. qui dicit
commemorant, ille semper cum Deo Patre manere « Verbo Doi cceli tirmati sunt, et spiritu oris ejus
ostendit, dicens « Et Vcrbum erat apud Dcum. »
: omnis virlus eorum(Ps«/.xxxi;. » Sive Verbuin Pa-
Alii hunc verum hominem d.^scribuut, illo vcrum tris Filius dicitur, quia, ut ait Apostolus «Virtus :

confirmat Deum, dicens: « Et Deus erat Verbum.» et sapientia ost Patris (/ Cor. i). » De quo alibi
Alii corporaliter de iMaria virgine natum. tempora- Psalmista ait « Eructavit cor meum verbura bo- :

liter inter homines conversatum fuisse asserant.ille nura [Psal. xliv). » Fuerunt rursus alii qui Deum
cum Deo Patre sempor fuisse demonstrat, dicens Christum quidem creilerent,sed ex Mariae.xordium
:

« IIoc erat in principio apud Deum. » Alii signa et sumpsisse pularcnt, quorum unus mcnte captus
viilutos quas intor homines fecit, ille qund Deus dixissc fertur Non invideo Ghristo facto Deo, quia :

orat perFilium omnem creaturam condidorit, ma- si volo, possum liorisimilis illi.Ethorum nefandis-
nifestat, cum ait simum errorem sanctus evangelista opprimil.cum
Ouinia per ipsum fucta sunt, et sine ipso fa- q abhuc subjungit « Hoc erat in principio apud :

" tum est nihil. » Et mirabili ordine beatus Joan Deum. » Ostendons illum non ex tompore incre-
nes cvangelista in exordio sui Evangelii, ct fidem mentum suinpsisso, sed semper in coaeterna sub-
credontium roborat,et ha;reticorum falsum dngma stantia cum Patre esse. Itcm fuerunt et alii veri-
damnat.Fuoruntonim hnsretici qui dicob;int :Sicrgo tatis inimici,qui quasdamcroalurasa Deo,quasdam
nalus est Cl)ristns,crat tompus quandoillenon erat. a quodam principo tcnobrarum factas assereront,et
Quorum errorem evangclista in ipso exordin sui hos destruit cvangelicus sermo, cum adjungit:
Evaiigoliideslriiit.cum dicit :"ln principio crat Ver- « Omnia per ipsum facta siint, ct sino ipso faclum
bum. » Quia non rlixit, in principiocn»pit ossc Ver- ost niliil. " Quae enim subsislunt, per ipsum faeta
bum, sed in principio orat Verbum.nulliuu tompus sunt, sicut scriptum est «Qui manet in a^ternum,
:

cjus naluram antecessjsse, sed ipsum aiile ouinia crcavit omnia simul. Non quaalam bona,qua^dam
»
l^^mpora semper cssc, sicut ipsc in Evaiig -lio dii-il: ma!a,iit illi putavorunt,sed omnia valde bona.sicut
''Ego [irincipium qui ot Inqnorvobis {Jo(ni. viii).» soriptum esl : « Vidit cuncta qu;c focit. et erant
 IlOMILI.ii DE TEMPORE. S8
57

vakle bona {Gen. i). » Quod vcro quffidam creal,ura A qui rationabiles sunt. Licet namquc bestiae vivant,

mala esse videtur, propter peccatum hominis con tamen non illuminantar, ut possint sapientiam et

intellectum atque spiritum discretionis habere.

tigit,sicut per q^uemdam sapientem dicitur: Bestia-
rum dentcs. scorpii et sorpcntcs, omnia in vindic- Ouibusdam onim creaturis tribuit essc,vivcre,sen-

tam creata sunt. Nam peccatum, quia subsistendi tire et non discerncre, ut animalibus ;
aliis esse,

vlvere, sed non sentirc, ut arboribus aliis etiam

naturam non habet, non est a Deo creatum, sed a ;

diabolo inventum, et ideo nihil est ct quidquid ; esse, nec vivcre, ncc sentirc, ut petris. Hominibus
non subsistit, nihil est, sicut de cullura idolorum autem tribuit esse, vivcro,scntire atque discernere,
Apostolus dicit « Scimus quia nihil est idolum
:
unde bene illuminati sunt, qui ad imaginem Dei
(/ Cor. viii). » Fuerunt et alii ha^retici qui, divinse
creati sunt. Sed et animalis quicunque est homo,

natura; substantiam subtilius quam deberent pers- non pcrcipit ea quce sunt Spiritus Dei (/ Cor. il).
crutantos^unigenitumFiliumDei indivinilatisforma Scd quia nullam excusationom de ignorantia carna-
a Deo factum et non a Patre dicerent gonitum.sicut liter viventibus ajterna Dei sapientia rcliquit, recte
fuitArius,utperhoc eum minorem Patreassererent, subinfertr.r :

quod non ex Deo genitum,sed a Deo factum pr£edi- Et lux in tencbris lucet, ot tenebr.ne eam non
«

carent.Ouorumerroremveldementiamfidearmatus p « comprehenderunt. » Tencbra; enim hominessunt

... ,.. ^ .
i>
.. . . . .^ . •!_ _j..n
, • i i;
immundi,
_• „«.
et :

evangelista conculcat cum dicit « Omnia por ipsum iniqui, homicid.T?, adulteri, raptores,
:

facla suut. » Si enim omnia per ipsum facta sunt, his similium patratores. Do quibus pcr Joannem
ipsc non cst factus, qui omnia fecit et ideo non dicitur « Omnis qui odit fratrem suum,in tenebris
:
:

croatura, sod creator non factura, sed factor, in

: est, et in tenebris ambulat, et n^scit quo eat, quia

credendus tonebra; exca?caverunt oculos ejus Joan. ii). »

aequalitate Patris est, sicut ipse ait in (/

Evangelio : « Ego et Pater unum sumus {Joan. x).» Uude ct Apostolus credentibus ait « Fuistis ali- :

Et quia aliam creaturam rationalern ralionabilis Dei quando tenebrffi, nunc autem lux in Domiuo {Ephes.
sapiontia crcavit, ne putares ejus voluntatom csse v). » Sic lux in tenebris lucot, quia hi qui carnaliter
mutabilem.ut subito'vcllet faccre aliam crcaturam vivunt,dcignorantiacxcu3ationem habere non pos-
quam in sclerna sua disposiiione non fecisset, rcm sunt, quando sapientcs sunt ut faciant mala, bene
nocossariam evangelista subjunxit, dicens : autcm facoro nesciunt. Quia enim sensum rationa-
« Ouod factum ost. In ipso vita erat. » Qui vcr- lcm,per quom et Dominum ct cjus voluntatem pos-
siculus ita distinguendus est, ut primum dicamus, sunt cognoscere, carna!itcr \-ivcntes obtencbrant,
« Ouod factum est » deinde inforamus, « in ipso
; lux in tenebris lucct, et tenebrae eam non compre-
vita erat. » Et est sensus Onod factum est ab illo,
: hendcrunt. Solet autem contingere aliquoties ut
in temporc apparuit, sive vivens, sive vita carens C ; majoris sensus acumine, hi qui carnalitcr \-ivi:nt.

in ipso vita erat, id est in ejus a;terna sapientia splondoant quam illi qui simpliciter. sicut Dominus
etiara illa qurcnon vivunt, antoquam crearentur, ait in Evangelio : « Filii hujus scccnli prudcntiores
mundi,quia ut postea
vivebant,scilicet ante initium filiis sua sunt [Luc. \yi\ » Igi-
lucis in generationc
fierent dispositum erat, ac per hoc quasi factum tur lux in tonebris lucet, quia quamvis iniqui ho-
erat, quia omnis crealura in ipso Filio Dei imagi- mines non videant lucem, id est Christum, tamen
nata erat. Onod ut manifcstius possit intolligi, de opera eorum mala videntur a luce, scilicct a Chnsto,
robus visibilibus exemplum adhibeamus,verbi gra- cujus oculis nuda et apcrta sunt omnia, Psalmista

tia Faber lignarius pergit in silvam, inspicit ar-

: teste,qui «Vultus autem Domini supcr facien-
ait :

borem, cogitat ex illa faccre arcam vel quodlibet tes mala [Psal liii). » Verhi gratia, si ponatur cae-
vas;etcum aibor maneat adhuc non soissa,jamin cus ad solom, sicut ipsc non vidot lumen solis, sed
pjus sapientia quanta; longitudinis ot latiludinis fu- circa confunditur ab ipso.sic pr.-edicti homines non
tura sit consideratur cujus fabrica in ojus arte ex
; Deum, sed videntur a Doo et ideo quia
vident :

00 vivcrc comprobatur,cum tamen ex se non vivat, Deus hos vidot, luxin tenebris lucet, id ert, in ipsis
quasi aut vetustate aut igne consumpta fuerit, ite- hominibus vel certe in tcncbris lux lucet, quia
;

rum ejusdcm quantitatis ot qualitatis rovit va.s la- n ipsa sapientia per quam nos homines esse cognos-
Deus omnipolons antequam mundum
hricare. Ita cimus, et aliquid laccre intelligimus, comparati ]u-
croaret,antequam mundi creaturas in proprias spc- mentis insipicntibus ot similes facti.ve.-am lucom,
cies formaret, in ejus sapicntianon solum quae vi- id est, Deum, nos qui sumus tcnebra^^non compre-
vunt, sed otiam quae vita carcnt, vivebant. Sed ne hondimus. Unde bene dicit evangelista « Et tene- :

aPstimares omnem crcaturam in hoc saculo vitam bra; eam non comprehenderunt. » « Nulla quippe
habere et illuminafam essc, rocto subditur : « Et participatio,ut ait Apnstolup.luci ad tencbras,nulla
vita erat lux hominum. » Onod est aporto dicere convcntio Christi ad Belial, nec pars fideli oum in-
quia ipsa vita et sapiontia per quam ouncla sunt fidoli (I Cor. vi). » Quia vero Pei lucem incfTabilem'
crcata, et in qua pcr quamdam rationcm,ut dictum humana mens in tenebris pnsita, subito venientem
est, vivcre dicuntur,Iux est hominum, id cst r.-.tio- suslinere non poterat,ne in his tcnebris romaneret,
nabilium crealurarum, non irrationabilium. Non ipsa lux vcntura, mundo pra;misit hominem ante
enim beslia; et pecnra, scd homines illuminantur, se magni meriti,vclutluccrnam antediem luciferum
 »:

HAYMONIS IIALBERSTAT. EPISC. OPP. PARS II. — HOMIL. 60

ante solem, per cujus testimonium ct praBdicatio- A augmentum capit, nec defectum patitur, sed sem-
nem ad videndam veram luccm lippitudo mentis per aqualis permanet. Cui luci, id est Christo, si
humanic praspararetur, ct cognosceretur Deus et ho- comparentur homines, tara minores quam perfec-
mo. Si enim Domini lux subito nobis appareret, tiores, tenebroe coraputabuntur. Nara et nostrajus-
magis inde excajcaremur quam illuminarenmr. Scd titia, si illius justitiae coraparetur, injustitia repu-
paulatim Dominus per patriarchas et prophetas tabitur llluminantur enim homines,ut lux sint,'ab
suum adventum nobis denuntiare voluit, ut, verbi illo qui ait in Evangelio « Ego sum lux mundi. Qui
:

causa, sicut cum in valle consistirauSjOrientem so- sequitur me, non ambulat in tenebris, scd habcbit
lem cernere non possumus, tamen in ejus summi- lumen vitae {Joan. v). » Qualis crat iste Joannes de
tatem ascendcntes, illius ortum resplcndere vide- quo Dominus alibi ait « Ille erat iucerna ardcns
:

mus, et scimus ipsum radiare cito ita et Dominus : et lucens. » Ardens dilectione et amore.lucens ser-
jier sancios Suoo mentes nostras ad suam lucem mone sed non esse Joannes lux dicitur, ad compa-
:

contemplandam traherc voluit.De quibus monlibus rationem verae lucis,quffi omnes illuminat, et a nullo
fuit iste de quo et subditur : illuminatur. Tantum enim distat inter lucem quae
« Fuit homo missus a Deo.» Ubi in primo vcrbo illuminat et quae illurainatur, quantura inter lucer-
obedicntia} virtus in illo comraendatur, cura dicitur : T. nam et luciferum et solem. llla est igitur principa-
<< Fuit homo missus a Deo. » Non enim a semetipso, lis lux de qua adhuc subditur :

id est sua priesumptione venit, sed a Deo missus « Erat lux vera qua; illuminat oranera hominem
est. Aliud est enim a se venire, aliud a Dco mitti. « venientem in hunc mundum. » Ubi cum « omncm
A se quippe venit, qui prssumptive, in eo quod do- hominem venientem in hunc mundum » posuit,
cet.suam gloriam quaerit. Unde de pseudoprophetis ostendit quia sine spirituali gratia, sive naturall
dictum est « Ipsi veniebunt, et non mittebam eos
: : ingenio illumincntur horaines, tantum ab illo pos-
loquebantur, cum non praeceperam illis [Jer. xxv) » : sunt illuminari a quo procedit oranis sapientia,cum
ergo non erat de tahbus Joannes, sed potius ex iliis quo fuit semper et est ante aevura.
erat quibus Salvator ait in Evangelio Ego vos elegi : « In mundo erat, et mundus.per ipsum factus est,
de mundo, ut eatis, et fructura afleratis, et fructus « et mundus eum non cognovit. » Hic manifeste
vester maneat {Joan. xv). A Deo quippe mittitur, evangelista in mundi vocabulo tres differentias os-
qui in eo quod docet Dei laudera etanimarum lucra tendit.Aliquando enim mundi nomine sancti signi-
quaerit, qualis erat Moyses, cui dictum est « Veni, : ficantur, aiiquando situs orbis terrarum, aliquando
et mittam le in .Egyptura, » qualis erat Isaias pro- mundi amatores. Quod ergo ait « In mundo erat » :

pheta, qui, dicente Doraino : « Quem mittam,et quis ad sanctos pertinet,de quibus alibi Dominus dicit
ibit nobis ad populum istum? )> Respondit « Ecce C « Non venit Filius hominis ut perderet mundum,
:

ego, mitte me {Isa. vi). » Talis erat Joannes Bapti- sed ut salvetur mundus per ipsum {Joan. xii). » Et
sta, de quo dicitur : « Fuit homo missus a Deo. » Paulus apostolus : « Deus erat in Christo, mundum
Qui vocabatur homo ille, sequitur « Cui nomen : reconcilians sibi (/ Cor. v). » Quod vero subjungit
erat Joannes. » Ad quid autem missus fuit a Deo, « Et mundus per ipsum iactus est, » ad situm per-
manifestatur cum subditur : tinet orbis terrarum, juxta illud quod Dominus ait
Hic venit in testiraonium, ut testiraonium per-
« in Evangelio discipulis : « Euntes in mundum uni-
hiberet de lumine. » Ut quid testimonium perhibuit versum. » Quod autem infert « et mundus eum :

de lurainc? declaratur cum subinfcrtur « Ut omncs : non cognovit, » ad mundi pertinet amatores. De
crederent per illum.»Non dixit ut omnes crederent quibus alibi Dominus ait Pater juste, mundus te :

in illum, quia •« maledictus homo qui confidit in non cognovit. In eo vero quod ait « In mundo erat, :

homine {Jercm. xvii), » sed « ut omnes crederent ostendit per divinitatera eum ubique esse praesen-
« per illum, » id est, per ojus testimoniura oranes tem : quia nullo concluditur loco, vel excluditur,
crederent in Christum. Aliud cstenira credere illum, sed ipse est superior et ipse inferior, ipse interior.
aliud per illum, aliud in illis. Credere illum,etper et ipse exterior. Lcgitur « in mundo erat, » id est
illum, ad fidolem hominem re-ferri potest credcre ;
J) in
orbe terrarum. Quidam tamcn « in mundo, » in
autem in i]lum,nisi ad eum non pertinet,verbi gra- sanctis hominibus cxponunt. « Mundus per ipsum
tia Credo Paulum, et per Paulum credo, id est,
: faclus est, » quia omnis creatura per ipsum et ab
per ejus praedicationem, tamen non credo in Pau- ipso facta est ex nihilo. « Et mundus cum non co-

lum, sed in Deum quem pra^dicat. gnovit, » id est, mundi amalores. Recto enim mundi
« Non erat ille lux, sed ut testimoniura pcrhiberct amatores mundi nomine vocantur, quia mente et
« de lumine. » Quaeritur quare evangelista dicat do desidcrio mundum incolunt. Visibiliter autem eum
Joanne dilecto Domini,et intcr natos inulierum ma- signa faciontom, scilicet Jud;vM, viderunt, et ipsum
Jore,« non erat ille lux, » cum Dominus discipulis non cognoverunt. Nam ccclum cognovit, quando eo
dicat « Vos estis lux mundi {Matlh. v), » sed ad haic
: nato novam stellam misit; mare cognovit, quando
facilis patetrcsponsio, quia alia est lux qnae illu- sub plantis ejus se calcabile praebuit ; terra cogno-
minat,alia quae illuminatur. Lux est qu<T illuminat, vit,quando co moriente contrcmuit ; sol cognovit,
qu.-u ncc initiura accipit, nec fine coucluditur, ncc quia radios suos in ejus morlo abscondit. Sed, ut
 : ::

61 HOMILLE DE TEMPORE. 62

garet quare » dixisset, exponendo

ex sanguinibus
diximus, mundi amatores, scilicet Judaei, non co- A.
«

gnoverunt. De quibus adhuc subjungitur: subjuuxit, dicens Neque ex voluntate viri, ne-
: «

« In propria venit, et sui eum non receperunt. » que ex voluntite carnis. » Carnem pro uxore po-
quippe venit, quia non solum ex stirpe suit, juxta illud quod scriptum est « Hoc nunc
In propria :

Judaeorum carnem assumpsit, sed etiam intcr eos os ex ossibus meis, et caro de carne mea. » Et
docuit, praedicavit, signa et virtutes inenarrabiles « Erunt duo in carne una {Gen. u;. » Et Aposto-
ostendit. «Sedsui eumnon receperunt, »idestJu- lus : « Nemo unquam carnem suam odio habuit,

da;i,quos sibi peculiariterprioribustemporibusvelut sed nutrit eam et fovet (Ephes. v). » Vel ex sangui-
proprios asciverat, quos in terra repromissionis, nibus, id est, vitiis et peccatis, sicut per Psalmi-
ejcctis hostibus, habitare fecerat, quibus legis noti- stam dicitur « Libera me de sanguinibus, Deus,
:

tiam dederat, et ad quorum eruditionem prophetas Deus salutis meae [Psal. l). » « Scd ex Deo nati sunt. »
miserat, et ex quibus nasci elegerat. Sive ccrte « in Qualiter vel quomodo ex Deo nascantur homines, ut
propria venit, » quia in mundo apparuit per huma- filii Dei sint per adoptionem, Dominus alibi mani-

nitatem, quem fecerat per divinitatem. Venire

• festat, dicens « Nisi quis renatus fuerit ex aqua et
:

quippe et abire, humanitatis est : manere et esse, Spiritu sancto, non potest introire in regnum Dei
divinitatis. «Sed sui eum non receperunt. » Id est, „ {Joan iii). » Et iterum « Quod natum est carne, :

homines quos ad imaginem et similitudinem suam caro est et quod natum est ex spiritu, spiritus est
:

fccerat, mag:)a ex parte in eum credere noluerunt- {ibid.). » Una est enim natura carnalis, altera spi-

Scd nunquid omnes ab ejus notitiaalieni remanse- ritualis. Una visibilis, alia invisibilis.

runt? Non. Nam sequitur: « Et Verbum caro factum est, et habitavit in no-

« Quotquotautem receperuntcum. »Illi eum rece- « bis. » Versiculus isle ex superioribus pendet ac ;

perunt, qui eum aPatre missum Filium Dei crcdide- si diceret Evangelista Ut homines per adoptionem :

runt.Sedquid cisprofuitquodeumreceperunt? « De- filii Dei fieri possent, illud Vcrbum quod erat in

« dit eis, inquit, potestatem filios Dei fieri, his qui principio, Deus apud Dcum, illud, inquam, Verbum
« credunt in nomine ejus. » Ubi larga misericordia factum est caro, id est Deus factus est homo, non
Dei ostenditur, quando qui servi non fuerant digni tamen in carneconversus, assumens quod non erat,
etiam filii vocantur: non per naturam, sed per ad- nec desinens esse quod erat, permanens Deus, fa-
optionis graliara, ut hic haeredes Dei per fidem eo ctus est homo. Qui cuncta fecit in forma Dei, id est,
hacredes efficiamur Christi per gratiam, juxta quod cum esset Deus, factus esl in formaservi, factusest
idcm Joannes in fine Evangelii sui scripsit, dicens : qui fecerat, ut inveniretur qui perierat. Sed cum
« Hfflc autem scripta sunt ut credatis, quoniam Je- dicit: « Verbum caro factum est, » carnis no-
sus est Fillus Dei, et ut, credentes, vitam habeatis C mine perfectum hominem significat, qui constat ex

in nomine ejus [Joan. xx). » Quid ergo bcnignius, anima ralionali et carne. Usus namque Scripturae
quid misericordius, quam unicus Filius Dei, nolens estaliquando per solam animam, aliquando per so-
maneresolus,nostracarnesumpta,nosfecitDeifilios, lam carnem totum hominem significare. Animae no-
et sibiadoptavit in fratres, ut quod ipse habebat per mine totus homo significatur, sicut scriptum est
naturam, nos haberemus per gratiam ? Dc quibus « Descendit Jacob in .Egyptum in animabus septua-
ipse dicit in Evangelio « Quicunque fecerit volun-
: ginta [Gen. xlvi). » Iterum carnis nomine totus homo
tatem Patris mei, qui in coelis est, ipse meus frater: significalur,sicutscriptumestinPropheta:"Etvidebit
soror et mater est [MaHh. vii). » Et post resurre- omnis caro salutare Dei {Luc. iii). » Non enim animae
ctionem discipulos fratres vocare dignalus, ait sine corporibus in.^gyplum descenderunt, nec caro
" Ite, nuntiate fratribus meis. » Ad hanc adoptionem sine anima salutare Dei videret poterit, sed alibi, ut
non vcnit, nisi qui fidc crediderit in nomine ejus, diximus, per solam animam, alibi per solam carnem
quoniam sicut scriptum est: « Justus ex fide vivit, totus homo significatur. Ita ergo et hoc in loco, cum
sine qua impossibile est placcre Deo {Rom. Hebr. dicit i « Verbum caro factum est, » non aliud est
: :

XI'. » Et nc putareshanc nativitatemcarnalem esse dicere quam Deus homo factus est ex anima ratio-
et non spiritualem, recte subjungitur n nali, ut diximus, et carne. Fuerunt enim nonnuUi
:

« Qui non ex sanguinibus, neque ex voluntate
« carnis, neque ex voluntale viri. » In quo loco
cum « ex sanguinibus » posuit, contra regulam ar-
tis grammaticae fecit, quia apud grammalicos san-
guis semper singulariter, et nunquam pluraliter
haeretici qui dixerunt Dominum carnem absque
animasuscepisse. Si enim quod minus est fecit, uti-
que et quod majus est suscepit. Qui enim pro libe-
randis animabus carnem suscepit, sine dubio hu-
manam aniinam suscepit. De qua ipse loquifur :

tnuntiatur secundum regulam. Sed non curas fuil « Potestatem habco ponendi animam meam, el ite-

evangclistaj observarc rcgulam artis grammatica;, rum sumendi eam {Joan. xvi). » Et iterum « Tri- :

ut perlcctius sensum explicare posset. Si enim dice- stis est anima mea usque ad mortem [3IaUh.
ret ex sanguine, viri tantum videretur significare xxvi). » Quod vero subditur « Et habitavit in no- :

semen, etnon pleniter quod vellet exprimerot: cum bis, ad illos specialiter perlinet, quibus visibiliter
>•

vero dicit « cx sanguinibus, » viri pariter et femi- apparuit, ct cum quibus corporalitcr convcrsatus
nac conjunctionem oslendit. Unde ne quis interro- cst. Vel aliter, < habitavit in nobis, » ut habitarc-
 :

63 HAYMOMS IIALBERSTAT. EPISC. OPP. PARS II. - HOMIL. G4

mus ia ipso, habitat innobisprotcgendo, habitamus A " t-is, » homine qucm
singulari gratia Dei Filio in
et nos in ipso ut prolegamur ab illo. Ut autom inler assumpsit datum est a Patre, ut ex quo homo esse
« cum cssct in forma Dci, non
nos habilare posset, inciperct, pcrrcctus esset Deus, perfectus et homo.
rapinam arbitratus est esse se ajquaUm Dco, sed Nec eamdem gratiam ad mcnsuram accepit ut puri
semcptisum cxinanivit formam servi accipicns, in homines, scd factus homo plenus gratia fuit, sicut
similitudincm hominum factus, et habitu invcnlus dicit Apostolus « In quo habilal oinnis plenitudo
:

ut homo {Phil. ii). » u Et vidimus gloriam cjus, divinitatis corporalitcr (Co/os. ii). » Et Joannes Ba-
gloriam quasi Unigcniti a Patre. » Gloriani pjus ptista: Et de plenitudinc ejus nos omnes accepimus
vidorunt in humanitatc, qui vidiTe nou pote- gratiam pro gratia. De qua plonitudine gratiae per
rant in divinitate, quia quam ante incarnatio- Psalmista dicitur « Unxit le Deus, Deus tuus oleo
:

nem vidcre non poterant, videre postquam Verbum laetitia3 pra; consortibus tuis [Psal. xliv). » Veritate
caro factiim e«t. Gloriara igitur Dei latentis in ho- quoque plcnus fuit, sicut ipse in Evangclio dicit
mine, illi spccialitcr viderunt, qui eum miraculis « Ego sum via, veritas et vita (Joan. xiv). »
coruscantem conspiccre mcrucrunt. Illi quoqucejus
gloriam inanifestius conspcxcrunt, qui eum aiite HOMILIA X.

passionem transfiguratum in montc contemplati DE SANCTO STEPIIANO PROTOMARTYRE.

sunt, audientes dcsuper vocem Patris intonantem: (Matth. xxiii). « In illo tempore, dixit Jesus
•(Hicest Filiusmeus dilectus, in quo mihi compla- « turbis Judajc^um Ecce ego mitto ad vos prophe-
:

cui [Matth. iii). » Dc quibus unus fuit iste Joannes,
de quo talia revelata sunt, et per qucm talia signa
sunt monstrata, quae nullus facere posset, nisi qui
Unigenitus Pc tris essct. Nam
Spiritussanctuseosdemdiscipulosobumbrareatque
replere dignatus est, ut pcr haic et unigenitum Dei
cognoscerent Filium, et ex matre primogenitum.
Sed est differentia inter unigcnitum ct primogcni-
tum, quianon omnes primogcnili unigeniti, sed om-
iiesunigeniti primogeniti vocantur. Primogenitum
enim dicimus, non solum quem alii scquuntur, sed
etiam quem nullus praeccdit, Ex eo autem quod
evangelista Matthaeus ait « Donec peperit fdium
« tas ct sapientcs, et scribas, et cx illis occidctis et
« crucifigctis, et ex eis flagcllabitis in synagogis ve-
« tris, » ct rcliqua. Narrat superior textus Evangelii
et post resurrcctionem qualiter Dominus, conflictum habens cum Judffiis,
convicerit eos homicidas et homicidarum filios, qui
cum fedificarent sepulcra prophetarum, et ornarent
monumentajustorum,dicentes:Quiasifuissemusin
dicbus patrum nostrorum, non essemus socii eorum
in sanguine prophetarum. In hoc se filios eorum
ostcndebant, qui prophelas occiderant, quod ani-
mum plenum habentcs invidiae, Christum ejusque
discipulospersequebantur. Unde et Dominus adjun-
git, dicens
: Itaque tcstimonio estis vobismetipsis, :

suum primogenitum {Matth. ii), » occasionem tra C quod filii estis eorum qui prophetas occidcrunt, et
here voluerunt hffiretici, beatae Mariae virginitatem vos implete mensuram patrum vestrorum. Ac si di-
infamare cupientes. Dixerunt cnim eam alios filios ceret Quod illis defuit, vos implere cupitis. Illi
:

post Dominum cx Joseph habuissc, et ipsoscs^e vo- occiderunt mcmbra, vos caput persequimini iUl :

luorunt qui in Evangclio fratres Domini appcUantur, prophctas, vos ipsum Dominum prophetarum, qui
non considcrantes quia fratres in Scripluris variis ab eis pracdictus cst, occidere desidcratis, et me
modis vocantur. Aliquando enim natura fratrcs di- mcosque discipulos, quos illi ideo quia non vide-
cuntur, aliquando cognatione, aliquando gente, ali- runt, non occiderunt: vos videntes, illornm deside-
quando etiam dilectionc. Natura, sicut Cain ot Abcl, rium implerc desideratis. Quibus congruit quod
Esau et Jacob, Pctrus et Andreas. Cognatione, ut subditur: Serppntes,geniminaviperarum, quomodo
Abraham et Lot, juxta quod ipse Abrahamait: fugietis a judicio gehennae ? Recte ergo viperarum
« Ne, quacso, sit jurgium intor mc et te, ct inter pa- nomine isti vocantur, quia sicut cx viperis viperaB,
stores mrns et pastores tuos, fralres enim sumus et ox sorpentibus serpcnlcs nascuntur, sic isti ex
{Gen. xiii). » Similitcr Jacob et Laban, codem venenatis parentibus vencnatum animumtrahentes,
Laban dicente « Num quia frater meus es, gratis
: Christum ejusque discipulos persequi molicbantur.
servios mihi ? » Gente, sicut omnes Judsei fratres n Convenit autem istis, quod viperarnm natura tradi-
dicti sunt, diccnte ipso latore legis Moyse Si con- tur esse, ut in conceptione moriatur patcr, in par-
:

stitucndo constitueris super le rcgcm, non habebis turitione mater. Quamvis enim divcrsa sint gcncra
potestatem aliae gcntis hominem consLitucre, sed viperarum ct serpcntium, tradunt tamon tantum-
euni qui sit frater luus, id cst do gonte tua. Dile- mododuas ossc viporasin partibus Arabiae, ubi nulla
clione, sicut omncs Christiani fratres vocantur, Do- habitatio hominum consistit, quia non solum homo
mino discipulis dicente : « Omnes enim vos fratres si acccsserit, verum etiam si avis desupcr volaverit, .

esHs (Mntth. xxii). » Eodem modo fratres Domini a flatu earum interimitur. Quarum conceptio tardc
cognatione dicti sunt, quia dcillius erantprogcnie. evenit, sod quoliescunque evenerit, ita fit ut in
Ergo Dominus non solum unigenitus, sed etiam pii- conceptione moriatur paler, ut diximus, et in par-
mngr;i;itus dicitur, qiiod non solum alii cx Maiia turitionc malcr. Nam tcmporo conceptionis, mas ca-
post, eum n.iti non sunl, scd quia anlcoum nulliia. pul in ora f.Mnin.T mittit, at illa pran nimio amore
Quod aulein subjungiliir, « plenum gratia^ ctverita- slringcns caput iliius abscindit. Gum vero tempus
65 HOMlLliE IJE TfMPOIJE. 66
parturitionis evenit, scinditur vcnler matris, etsic X invidiam occisus sit,nul!a rstambiguitas. Quod au-
filii cgrediuntur,et ila fitulinconccptionemoriatur tem jusLus fucrit, non solum in Gencsi legitur, ubi
pater, et inparturitionemater. Unde vipera dictac^t, ejiis munera Dco accopta esse mcmorantur, et ubi
quod vipariatvelvipcrirefaciat.Talesergo persimi- sanguis ejus ad Dominumclamassedicitur [Gen. iv),
liludinem fucrunt Judaei, quia Christum, qni cos sed ctiam nunc testimonium ei peihibct, dicens:
spirilualiter generare veaerat, crucis patibulo crucn- « A sanguine Abel justi. » Quaeritur autem quisiste
tis manibus tradiderunt, dicentes: « Crucifige, cru- Zacharias fuerit, quia mullos legimusZacharias, et
cifige illum. Si hunc dimittis, non es amicusCcBsa- ne cuiquam errandi tribuatur faculLas, adjunclum
ris {Malth. xxvii}. » Ecclesiam quoque, quae spiri- est « quem occidistis inter templum et altare: « Di-
tualis mater erat eorum fulura, perseculi sunt pri- versa enim de hoc diversi senscrunt. Nonnulli dlxe-
mum in apostolis, per quossanctaEcclesia rcgeba- runt hunc Zachariam fuisse, qui inter duodecim
tur, deinde in eorum successoribus, dequibus nunc prophelasminoresundecimusponiLur,nominepalris
dicitur: « Ecce egomitto advosprophelasetsapien- ei consentienfe, eo quod Filiusfuerit Darachiee, sed

tes et scribas. » Sodin exordiohujusloctionishaero- minime concordaf, qnia quomodo

occisionis locus
ticorumdogma destruitur, qui dixerunt alium ttcum templum cLaltarcoccisusfuerit nonreperitur.
inter
csso Vetcris Testamenli el alium Novi, cum dicit: y. maxime cum suo tempore templum ab his qui de
« Ecce ego mitto ad vos prophetas et sapienLcs et captivitate asccnderant reffidificarctur, et idcm Za-
scribas. » Ac si diceret: Ego qui quondam ad Pa- charias, quia prospera ejus prophetaret, in magna
tres vestros misi prophetas et sapientes et scribas, veneratione a populo habebatur. Alii dixerunt hunc
idem ipse et non aliusmilto nunc prophefas, et Zachariam fuisse patrem Joannis Baptistae, et pro-
sapientes, et scribas. Fueruntenim in VeterlTesla- pferea quod adventum Domini vcnturum, praedica-
mcnto prophelae, sapienles, el scribffi: fuenintetin ret, a populo sit interfectus: sed haec opinio magis
Novo. InVeteriTestamentofueruntprophetae: Isaias, ex apocryphorum somniis etdeliramentis descendit
Jeremias, et multi alii; fuerunt sapientes: sicutSa- quam ex veritate. Sed cum ab his excludimur, re-
lomon Samuel, et plures alii; fuerunt et scribffi:
et currit mens ad Regnorum libros, in quibus legi-
qualis fuit Moyses, qui legem scripsit, etEzras, qui mus quia, Ozia rege mortuo, cum Athalia im-
post captivitatem Babyloniae, incensis biblioihecis, piissima regina locum ejus suscepisset, et inter-
legem recuperavit. De quo scriptum est: « Asccn- ficeret omne semen regium, tulit Joiada pontifex
dit Ezras de Babylone, et ipse fuit scriba vclox in unum de filiis minor natu, Joas no-
regis, qui erat
legc Moysi (/ Iisdr. vii). » InNovoTestamento legi- mine, et abscondit eumintemplo Domini sexannis.
mus Agabum prophetasse, etquatuorfilias Philippi SepLimo auLem anno unxit eum in regem, iniitque
{Act. 11 et xxi). Et omnis qui futura mala caveremo- C cum eo fcedus et cum omni populo, ut in lege Dei
net, et bona diligere, prophetaesl. Fuerunt sapien- ambularet, quod et fecitcunctis diebus quibusvixit
tes, sicut apostoli, sicut evangelistae, qui dicta vel Joiada. Mortuo autcm Joiada, successitei in honore
facLa Dominica nobis scriptareliquorunt. Dequibus et ordino sacerdotali filius ejus Zacharias nomino,
Dominus in Evangelio: « Omnis scriba docLus in •
vir bonus et justus. CumqueJoasdecIinarecoepisset
regno ccelorum, simiIisesthominipatrifamiIias,qui a lege Domini, frequenter arguit eum Zacharias.
profert de thesauro suo nova et \e[cr(i{Matth. xiu).» Propler quod odium rcgisincurrit,in tantumutuna
Sed patres eorum ex illis occiderunt Isaiam, Jere- die cum publice argueret eum, iratus rex jussisset
miam, et multos alios: isti autem Jacobumjustum eum lapidare in porticu domus Domini, qui cum
de pinnaculo templi prajcipitaverunt, Slephanum moreretur inter lapides, ait: « Deus et
Videat
quoque(cujus hodie colimus solemnitatem) lapida- judicct, » et sicut ipsa Scripturaadjungit: «Nonest
verunt, Pelrum ct Andream crucifixerunt, et Pau- recordatus Joas quas paLer ejus fecissetei bona, sed
lum decollaverunt. Quod autem in synagogis suis occiditcoUactaneum suum filiumejusqui senutrie-
flagellaverunt et persecuti eos fuerunt decivitatein rat {IV He'j.ii). » Hic est ergo Zacharias, qui occi-
civitatem, Iiber.\ctuumapostoIorumpIeniternarrat, sus est a Joas rege, cujusjustitiaeDominus testimo-
cumdicit: « quia ibant discipuli a conspectu con-
j)
nium perhibet, dicens: « A sanguinc Abel justi
gaudentds, quoniam digni habiti erantpro no-
cilii usque ad sanguinemZachariae, fiIiiBarachiae,quem
mine Jesu contumeliam pati {Act. v). » occidistis inter templum et altare, » id est inter
« Ut veniat super vos oranis sanguis jusLus. » ffidem templi et allare incensi. Fecerat Salomon
Qu.erilurquomodo omnis sanguisjustussupereos, allare amcum, ut Regum narrathistoria, ante fores
quibushascDominusIoquebatur.venire dicatur.cum domus Domini, inporticu templi, utofferentur ineo
non ipsi omnem sanguinem justum fuderint? Ad sacrificia quotidie mane etvespere: quia altare
quod respondendum quod malorum gencrationiper aureum quod erat in domoDomini,nonpoteratsus-
imilationcm se sociaverunt, ideo ct in retributione tinere omnia holocausta qua; oirercbantur. Juxta
vindicla; parLicipes eorum esse dicuntur. « A san- altarc vcro i neum fonsSilocerat, ubi etiam lapides
« guine Abel justi usque ad sanguinem Zacharia} rubri apparent,unde et a simplicibus aestimatur
« filii Barachiae, quem occidisti inter templum et quod sunguine hujus justi viri sint ftedati.Sed cuia
i< al^ure. De Abel qui fuerit, vel quoda fratre per
- Zachariam habpmus, etoccisionibconsentiat locug,
67 HAYMONIS HALBERSTAT. EPISC. OPP. PARS II.— HOMIL. «58

nomon |)ULiii uioCunliiro vidcli!:', 'luia ibi lcgiluril- A iit':ri(io pruvii ct adulterasigmim (juaTil(iV«///i.ii;.

Ubiquamvis
lius JoiadaB, hicdicitur filiusBarachiffi- Omnes ergo persccutores fidclium, a primo Cain
possit prudens lector respondore, hunc 1'uissejuxta usque ad ullimum quiventurusest, in una generd-
veterem consuetudinem forlasse binomium, etalibi tione computantur, quoniametsidivulsi sunt intem-
Joiadam, et alibi Barachiam fuisse noniiuatum,nos pore, uniti sunt in mala voluntate. Similitcr et illi
tamen dicimus, quia ubicunque in Lidina lingua qui per bona opera genorationirectorum adha-rent,
Scriptura deficit, recurrendum est ad Grfficam vel in futuro praemium cum eis accipient.
Hebraicamproprietatcm, exquibuseadem Scriptura « Jerusalem, Jerusalerr, quaioccidisprophetas,et
sumpserat originem, ut per interpretationem con- « lapidas eos qui adtemissisunt, quotiesvolui con-
gruam convenicns appareat,quodadHlleram incon- « gregare filios tuos quemadmodumgallinacongre-
veniens sonat. Joiada ergo \niev])retai\iT jiistitia Do- « gat puUos suos sub alas, ct noluisti? » Cum Do-
mini, Barachias memoria Domini, Zacharias bene- minus ad Jerusalem loquitur, non ad saxa vel

dictus Domini.Quia orgo de justitia Domini, et de ffidificiaputandus est loqui, sed metaphorice ad
nicmoria Doniiui nascitur bonedictio Domini,juxta ipsos homines, ut per inhabilalumhabitantes intel-
congruam intcrpretationem nihil discordarevidetur ligas. Quos paterno planxit afTectu, quia eorum in-

utrum Barachiae an Joiadfle filius legalur. Nam in toritum cito praesciebat esse venturuT., juxta quod
Evangelio quo Nazaroei utunlur, pro filioBarachia;, alibi legimus: « quoniam cum vidisset Jesus civi-
filius Joiadse dicitur. Non autem sine causaputan- tatem, flevit super illam, dicens: Quia si cogno-
dum est quod Dominus boatorum martyrum men- visses et tu. » Cum autem adjunxit, « quae occidis
tionem faciens,hosduosspecialiter nominarc voluit, prophetas et lapidas eo qui ad to missi sunt, » os-
Abel scilicet et Zarhariam, cum ab initio soeculi tendit praiteritis temporibus prophetas ad salutom
mulli alii pro ejus ^iomincfuissentoccisi.Talesergo ejusdem populi esse missos. Qujeritur autem quo-
ponetft voluit, pcr quorummartyrium omnium pas- raodo Dominus dicat : « Quotics volui congregare
siones significarentur, qui pro ejus nomine passi filios tuos,quemadmodum gallinacongregat pullos
fuerant, vel passuri erant. Per Abel vero, qui non suos sub alis, et noluisti, » cum alibi scriptumsit:
propter prajdicationem, sed propter invidiam in « Omnia qua?cunque voluit, Dominus fecit in coelo
agro occisus, non reluctasse dicitur vel legitur, et in terra, in mari et in omnibus abyssis {Psal.
illi significantur quisimplicessunlindoctrina,firnii cxxxiv). Quia enim omniaquccvultfacit,quomodo )'

tamen quiscientestantumChristumeLhunc
in fidc, filiosJerusalem congregarc voluit, et non congrega-
crucifixum, magis eligunt pro ejus nomine mori, vit?Adquoddicentum estquia omnipotcns Deus ho-
quam ejus fidem negare. Pcr Zachariam vero, qui minumservitianonvulthaberecoacta, sedspontanea
sacerdos fuit in ordine pontificali, et non in agro, C ct voluntaria, ut inveniat in nostra bona voluntale
Bcd propter praedicationem inter templum et altare quodremuneretexsuagratuitalargitate; etideopius
est occisus, illi significantur qui magistriet docto- ctomn^potensDeus, quinonvultmortem peccatoris,
res EcclcsiaB sunt, et propter constantiam evange- sed ut convertatur et vivat, non propterea reliquit
lizandi, vel proptercorreptionemroproborum.mar- filios Jerusalem quia congregare non potuit, sed

tyrium sumpserunt. Quorum primus post Domini quia illos nolentes spontaneam uoluntatem exhibere,
passioncm fuit beatus Stephanus Levita, cujus ho- congregare noluit. Quod vero ait: « Quoties volui
die festivitatem celebramus, quia ad praedicandum congregare filios tuos, »etreliqua, taleest acsidice-
ordinatus ab apostolis, cum ex auctoritate divina: ret: volui, sed tu noluisti ego quodmeumest
Ego ;

lcgisChristum Dei Filium doceret.reproborumma- feci, sed tu quod tuum erat, non fecisti; ego pro
nibus esl lapidatus. Ncc tainen inter lapidesamisit tua salute ad tc prophetas misi. sod tu eos inter-
patientiam, scd in oralione puram exhibuit conscien- fecisli; ego ad te ipse veni, ct tu me rcciperc no-
tiam,supplicansprolapidantibusctdicens;<cDomine luisti. Vult enim Deus omnipotensomnes homines
Jesu, ne statuasillis hoc peccatum, quia nesciunt salvos fieri, et tamen uon omnes salvantur, quiain

quid faciunt {Act. vii) duritia cordis impoDnitentcs perscverant. Nec abs-
<( Amen dico vobis, vcnicnt ha^c omnia superge- j)
quc considerationeprajtereundumest quod gallinae
« neralionem islam. » Si quommovetquomodohajc sc comparavit cum filiis, cum filios Jerusalem con-
oninia super generalionem unam venire dicantur, gregare so velle dixit. Gallina enim siinplex et

cum ncc Abul noc Zachariam ipsi occiderint, intol- mitissima est avis, qua; dum pullos fovct acnutrit^
ligat quiaauctorilassacruiScripturajest, duasgenc- plumas crigit, et tolam se hispidam reddit, alas
rationes commemorare, bonorum scilicet et malo- dcponit, voccm attcnuat, ct tolam seinfirmamexhi-
rum. De bonis lcgimus: « Generatio rectorum bet, ut pullos fortiores rcddat, besliolis quoque et

bencdicotur {Psal. cxi). » Et itcrum: « Ilaec est avibus insidiantibus pro salute pullorum usque ad
gencratioqua;rentiumDominum,qua3rentumfaciem mortern se opponit. Juxta ergo hancsimilitudinem
Dei Jacob {Psal. xxiii).» De malis vero, Gcncratio Doininus gallina3 se comparavit, quia utnos de in-
prava ct pcrversa. Et iterum: Generalio quae non firmis firiuos faccret, etdetorrenis adcoeleslia sub-
diroxil cor siium. Et gens absque consilio, et sine levaret, (juasi infirniisoxhibuis seinfirmum,quando
prudentia. Unde et Dominus in Evangelio ait : « Gc- de Cfolo dcscendit in terras, sciens quia « non est
 : :

69 HOMlLIit: DE TEMPORE. 70

opus sanis medicus, sed male habenlibus (Matth. A. pulcra fodiens, et cadavcribus vescens morluorum
ix) :»et quasi totum se hispidum in passione red- cemparantur Juda3i,qui Chris-
(Jer. xii) :cui raerito

didil quimitis ct mansuetus apparuit.De quo Isaias stum negantcs, omni immunditiae et iniquitati se
ait :«Et vidimus eum non habentem speciem neque tradiderunt, dispersi de gente in gentcm,et de regno
decorem {Isa. liii). » Yoccm attenuavit, quando ad populum altorum, relicti sinc Deo, sinolege et

pendens in cruce dixit : « Deus, Deus meus,utquid sine sacerdotio,impleta in eis prophctia quac dicit
me dereliquisti (Matth. xxvii)? » Et ut perfecta in « Famem patientur ut cancs, et circuibunt civita-
nobis esset liberatio, morti eliam pro nobis se ob- tem (Psal. lvih)- "

tulit. Nec indignum debet videri.si Redemptor no- Dicoenim vobis,Non mevidobitis amodo,donec
«

ster in assumpta humanitate gallinoe se comparavit « dicatis :Rcnedictus qui venit in nominc Domini.»
hic, qui etiam vermibus se assimilavit, sicut ipsc Hffic sententiajuxtalilteramtuncimplctaest quando

per prophetam dicit « Ego aulem sum vermis et

: Dominus supcr pullum asinac sedcns,Hicrosolymi9
non homo (Psal.xxi). » Et pulchre se gallinae com- appropinquans, honorifice a turbis suscoptus est,
paravit, qui persecutorem suum Hcrodem vulpem quando cum ramis palmarum occurrerunt ei, di-
nominasse legitur, dicens :«Ite,dicite vulpi iUi,quia centes « Hosanna
; Filio Davidjbenedictus qui venit
hodie et cras miracula faciam, et die tertia profici- -n in nomine Domini. » Versiculus istc spiritualiter

scar [Luc.xm). » Callida enim besliola vulpes insi- polius quam ad littoram est intelligendus, et ost
diatrix et inimica gallinae comprobatur,ita quoque sensus :<>Dico enim vobis,Non me videbitis amodo,

etHerodescallidusetingeniosusgallinampersccutus donec dicatis :Benedictus qui venit in nomine Do-

ost,quia Dominum cum exercitu suo sprevit.PuUis mini,» id est, me vobiscum in cordibus vestris ma-
ejus insidiatus est,quia apostolos perscqui non de- nenlem non habebitis,quousque me credatis Filium
stitit,et idco persecutores Domini vulpibus compa- Dci ad salutem hominura a Patre esse missum.
rantur, cum per prophetam dicitur : Ipsi vero in
nOMILIA XI.
vanum animam meam.Introibuntin in-
quiEsierunt
DE SANCTO JOANNE EVANGELISTA ET APOSTOLO.
feriora terrae,tradentur in manus gladii,partesvul-
pium erunt (Psal. lxii). » Dus autem alffi gallinae (JoAN. XXI.) « In illo tempore, dixit Jesus Petro:
quibus pullos fovet,duo sunt Domini Testamenta; « Sequere me. Conversus Petrus, vidit illum disci-
aut duse alae gallinae,Moyses et Aaron,per quos Do- «pulumquemdiligebat Jesus,sequentem,«etreliqua.
minus Israeliticum populum de .Egyptia servitutc In serie hujus lectionis tria sunt quae nobis beatus
liberavit :sive Jesus etZorobabel,per quos eumdem
Joannes evangelista commendat,privilegium scilicet
populum de amoris Domini erga se, resolutionem sui corporis
caplivitate Babylonife reduxit. Sed his
et aliis benediciis ingratus, non solum credere no- ^ atque dcscriptionem Evangelii. Privilegium amoris

luit.sed etiam nutritorem suum morti tradidit.Un- sui nobis commendat, cum dicit « Conversus Pe- :

de et contingit eis mcrito quod subditur trus, vidit illum discipulum quem diligebat Jesus,
« Ecce relinquetur vobis domus vestra.deserta.» sequentem. » Resolutionem sui corporis ostendit,
Si quis corporalibus oculis intueatur, videbit etiam cum ait Et non dixit ei Jesus, non moritur, sed
. «

ad litteram hanc Dominivocem esse impletam.quia sic eum volo manere. » Descriptionem Evangelii,
domus Domini,quaenobiliter in Jerusalem oedificata cum subjungit :«Hic est discipulus ille,qui testimo-
fulgebat, propter incredulitatcm illorum ad solum nium perhibetde his,et scripsithfec. » Sed ut exor-
usque destructa est a Tito et Vespasiano,ita utnon dia hujuslectionis pleniusintelligerevaleamus,libet
relinqueretur in ea lapis super lapidem. Unde et suporiora parumper atienderc. Supra enim retulit
dudumdiscipulisDominoajdificiacivitatisostenden- idem Joannesevangelista quia discipulispost resur-
tibus,ait :<iVidetisha;comnia?Amendico vobis,
illis rectionemDominiin conclavi residentibus,dixieiSi-
non relinquetur hic lapis super lapidem, qui non mon Petrus:Vado piscari.Dicunt ei aliidiscipuli:Ve-
destruatur [Matth. xxiv). » Dicitur namque : « Ecce nimus et nos tecum. Ascendit ergo Simon Petrus,
relinquetur vobis domus vestra deserta.»Domus il- et Thomas qui dicitur Didymus, et Nathanael, qui
lorua"i ideo dicitur, quia deserta relicta cst, quae j)
erat a Cana Galilsae, et filii Zebedaji, et alii ex
quondamdomus Domini dicebatur,quando hostiaet discipulis ejusduo,lllis frustra tota noctein piscan-
sacrificiain ea ofrerebantur,modo>i domus vestra » do laboranlibus,mane stetit Jesus in littore,eorum-
dicitur, quia deserta relicta est. Spiritualiterautem que rete copiosa muUitudine piscium replevit.Egrea-
domus Judaeorum desertarelictaest,quiaillis in in- sisque illis ad terrara, ait Venite, prandete. In :

credulitate perseverantibus, Christum in cordibus quo prandio Dominus Petrum ter an se amaretin-
suis hospitem non susceperunt, qui ait : « Ego ad terrogavit. Cui, post trinamnogationem, tertio con-

ostium sto et pulso ; si quis aperuerit mihi,intrabo fitenti suum amorcm,tertio suas oves ei commonda-
ad illum, et cocnabo cum illo, et ille mecum [Apoc. vit,dicens Si diligis me, pasce oves meas, sive
:

» Implcta est prophetia Jeremiae dicentis:Reli-

iii). agnos meos.Post commcndationcm quoquc ovium,
qui domum meam,dimisi haereditatem meam,facta quid pro eisdein ovibus passurus esset, inlimare
est mihi haereditas mea quasi spelunca hyfena;,quod curavit, dicens : « Amen, amen dico tibi, cum esses
est parvum quidem,sed rusticum animal,nocto so- junior, cingebas te, et ambulabas ubi volebas eum
 :

74 HAYMONIS 11ALBEII.STAT. EPliC. UPP. PAHS 11.— HOMIL.

autciu sciiuoiib, Lxteiidi.'i!5 ii.vL;.;.£ Luas, ot aliua tc vi;i, ut quoties de sc mira et niagiia luquuntur.ad
cinget, ot docet quo tu non vis. » — « lloc autem aliani transcant personam,et sic de se quasi do aHo
diccbat,ait evangelista, signilicans qua inortc essct loquantur:Lncut ibcitMuyscs quando de sc quasi de
clarificalurus Dcum. » Et no dura et intolerabilis aliolocutus est,diccns :c< Et erat Moyscs vir mitissi-
Potro viderctur passio hanc suo cxemplocrucis, mus super omnes homines, qui morabanturintcrra
pius magister lenire curavit, dicens « Sequore : (Num. xii). » Similiteret beatus Job dicturus : « Lt
me,»id cst imitare me.Ac si diceret Dominus:Tanto erat vir ille simplex et rectus, ac timens Deum, »

ergotolcrabiliuscrucispassionemsustinebis.quanto de se quasi de alio prcemisit, dicens « Vir erat in :

in ejussuiTcrentia mca tc sequivestigia rccordabc- terra Hus, nomine Job {Job. i). « L'anc ergo humi-
ris : ut sicut prj tua salute ciucis patibulum sus- litatem sorvans boati.s Joannes, in tota serie sui
tinerenon distuli,ita quoque et tu pro coufessionc Evangelii proprium nomenponcre voluit.Dat autem
nominis mei pali te debere memento. Quia eo glo- et aliud indicium suae cognitionis beatus Joannes
riosorem palnicui. martj rii consequeris,quo ad hanc evangelista, cum subjungit « Qui et recubuit in :

promerendam ui\tius iter magistri scqueris. Sequi « coena super pectus Domini, et dixit :Domine,quis
enim Dominum,imitari est,sicut ipse dicit:i<Si quis « est qui tradet te ? )> In ulLima ccena quam Domi-
vult post ine venire, » etc. (Matth. xvi). Et iterum : „ nus cum discipulis habuit suis, ut superius textus
« Qui mihi ministrat, me sequatur {Joau. xii). » Evangelii narrat,discipulus ille supra pectusmagi-
Secutus est Pelrus apostolus Doininuni, quia pro stri recubuit : et cuni diceret Dominus : Unusex vo-
ovibus sibi crcditis crucis paLiLulum sustinerenju bis me traditurus e&t,contristatisomnibus,innuente
disliilil, sicut et ipse Dominus pro redemptione ge- sibi Potro,interrogavit magistrum Joanqes, dicens :

neris humani amplecti dignatus est, implens illud « Domine,quis est qui tradet te?»Et ne omnium con-
quod ait Joannes ;i.postoli:s : « Qui dicit se in Clui- scientias dira suspicio torqueret,certos eos reddidit,
sto nian<:re, debet sicut ille ambulavit, et ipse am- dicens:«Qui intingil manum mecum in paropside,
bulare {Joan. ii;. » Jam vcro post hscc quiJ Dominus hic me Quud auLem discipulus ille supra pe-
tradet.»
et Petrus reccrint, manifeste evangelistanon decla- ctus magistri recubuit, non solum prassentis dile-
rat ; tamcn ex eo quod ait : « GunvarEus Pelrus, clionis indicium fuit, sed etiam futuri mysterii si-
viditillumdiscipulum quem diligcbat_Jesus,sequen- gnum. Quia enim in pectore Jesu sunt omnos the-
tem,» tacile innuit quiamoxutDominusdixit Pctro, sauri sapientia3 etscientiaeabsconditi,meritoiIIesu-
« Se ;ucre me, » surrexit a loco convivii et abire pra pectus magistrirecubuissedicitur,quideejusdi-
cccpit. Ciijus jussionem PoLrus etiam ad littcram vinitatea!tiusetprofundiusca;teriseraldescripturus.
implcre desiderans, secutus est illum corporali (' Ilunc crgo cum vidisset Pctrus,dixit Jesu Do- :

gressu. Secutus est aulein Dominum oL PeLrum illc C « miiio, hic autem quid ? » Quia enim Peirus apo-
discipulus quemdiligebatJesus,Joannesbcilicet no- stolus in extensione manuum,in cinctione alterius,
mine, cujus esthoc Evangelium. Nequeenima con- in ductu quo nollet, suam passionem intellexerat
scctatu illius se indignum Destimavit, cum etiam significatam, voluit scire de fratre et condiscipulo
majoris dilectionis gloria praj csteris u Domino qua morte et ipse transiturus csset ad vitam.Et vi-
amplexalum se noverat. Nec incredibile est quod dens eum sequcntem, ait
Petrus ct Joannes vesligio corporali Dominum sint « Domine, hic autem quid?Dicit eiJesus:Sic eum

secuti,quia necduin adhuc intcUigebant quid spiri- « volo manero, donec veniam, quid ad te ? tu me

tualiLersignificarethoc quod Dominus Petro dixerat, « scquere. » Ac si diceret Nolo eum per passio- :

« Sequere me.» Sed qu^a beatus Joannes personam nem cursum consummare,
martyrii prcEsentis vit^
suam ex nomine innutescere noluit, designavit ex sed sic eummauere donec, ecclcsiastica pace
volo
merito, cum dixit : « Vidit illum discipuluin,quem firmata, transitu naturalis mortis, perpeluam eum
diligebat Jesus. » Diligcbat eniin euni Jesus, non ducam ad vitam. Ubi putandum non est quod ne-
exceptis caitorissingulariter solum, sed spccialitcr gaverit Dominus Joannem pro sua fide multas tri-
inter ca;teros unum. Omnes cnim so diligcre com- bulationes esse passurum, scd prffidixit eum per
probavit, qulbus ante suam pissioncm loquebatur, j^
niartyrium prcsontcm vitam non csse consumma-
dicens : « Sicut diloxit iiic Pater, et ego dilcxi vos, lurum. Nam in AcLibus apostolorum publice virgis
manete in mea [Joan. xv). » Scd hunc
dilecLione cajsus lcgitur, quando ibant discipuli a conspectu
prae caeteris diligebat, quem integritas virginalis concilii gaudentes, quoniam digni habili crant pro
majori dileclione focerat dignum. Tradunt namquc nominc Jcsu contumelias pali (Act. v). Et a Domi-
historia: quod eum volentcm nubere, de nuptiis vo- liano impiissimoCaJsareinferventisolcidoliummis-
cavit, et propterea quod a complexu carnali eum sus logitur, ex quo tantum libor exiit a dolore cor-
subtraxerat, spirituali dilccLione cum fcccrat esse poris, quantum alicnus erat a corruptionc carnis.
digniorem.In 00 autem quod ait :«Viditillum qucm Nam in historia Ecclesiastica legimus eum veneno
diligobat Jesus,sequentcm,»morem sanctorum bea- esse potatum, et nihil mali passum, impleto in eo
tu3 Joannes evangolista servavit, cum proprium quod a Domino dictum fuerat Et si mortiferuin :

nomcn laccns,alio indicio suam pcrsonam dcmon- quid iiiberint, non eis nocebit. PoFtea vero propler
Btravit. Hanc enim consucludinom habcnt sancLi in3upcrabi!em.conslantiamevangelizandi,abeoclem
 » :

HOMlLl/i^: DE TEMPORE. 74

prir.cipo in Paliimn? insulain e\:^iiio esl relogatup, X lirmuni, speliro morluum,orrantem coriigoic.insi-
ubi, consortio humano, consolationem
destitutus pientem docere, pro veritatc et justitia etiam, si
promeruit angelorum. Ibi cnim propria manu Apo- nocessitas fuerit, usque ad morlem certare.His au-
calypsim scripsit,quam eiDominus revelarc digna- tem qui regimine positi sunt, qualiter subjecti
in
tus est, pro statu Ecclesiac, praiscntis scilicet et victum vestitum habeant, intenta sollicitudinc
et

cum Doaiinus dixit: «Sic eumvolo

futura3. Et ideo prsevidere. Per Joannem vero, de quo dictum est :

manere doncc veniam, » non negavit eum corpore ((Sic eum volo mancre donec veniam, " contem-
moriturum, sed per passionem martyrii non esse plativae vitaj suavitas designatur, ad quam perlinet,
consummandum praidixit. Sed sormonem sic ma- rcmotis omnibus curis et sollicitudinibus,lectioniet
nendi,itaquidem discipuli eodem tempore tractare orationi assidue insistere. Crebra quoque lacryma-
cocperunt, quasi Joannes jam noa esset moriturus. rum compunctione, pro peccatorum remissione et
Unde et subditur. ;ctorna3 vita3 perceptiono, dulcissime suspirare. Sed
(( quod discipulus
Exiit ergo serrao inLer fratres tamen utrumque discipulum, utraque vita nullus
non moritur. Sed hunc eorum erroremidem
((ille >- quidem vita gene-
ignorat esse perfectum,et activa
Joanncs corrigerc curavit, cum subjunxit: «Etnon ralitcr ad omnes fideles pertinet, qni, se ab hocsae-
« dixit Jesus Non moritur, sed, Sic eum volo ma- ^ culo immaculatos custodientes, mentem, manum,

« nere donec veniam. » Morte cnim corporis vera- linguam in bono opereexercent.Contempiativa vero
ciler morluus ost Joannes, quia ex eo diequoprimo illis maxime datur, qui post longa exorcitiamona-

homini dictumcst Quocunque dic comederis de

: (( stica; vitae,socretalocaeremi sibieligunt,ubiabsque

ligno scienliae boni elmali, morte morieris(G^n. ii), impcdimento hominum,lectionietorationi insistere
nulius csl qui gustet vitam qui non gustet mor- et soli Dco possint inheerere, ct quantum humana

tem. Deniquc, elsi Elias ct Enoch adhuc vivi esse fragilitas patitur, aliquoties coetibus angelorum

croduntur, lamensciendumestquia ad tempusmor- mente adjungi, dicentes eum Psalmista « Ecce :

tem corporis distulerunt, non penilus evaserunt, elongavifugiens,et mansi in solitudine(P5a/. uv).»
quia temporibus Antichrisli interficiendi sunt.Etsi Hoc autem inter activam et contemplativam vitam
Dominus in forma humanitatis mortem suscopit, distat, quia activa hicincipit et hic finitur:contem-
nuUus est qui morlem coiporisevaderepossit,Psal- plativa vero hichabet initium,sedin futuroplenius
mista testante, qui ait : (( Quid est homo qui vivet, perHcielur.Quisenim in illavita esurientibustribuet
el nonvidebilmortem? >{Ps'tl. Lxxxviii.)subauditur cibum, ubi esurit nemo, cum panis sit ibi vivus?
nullus.Denique sicut in Patrum litteris invenimus, Quis ibi silienti potum tribuet,ubi est fons vivus, ex
cum longo affectus senio Ephssi moraretur, in quo qui gustavorit, nunquam
sitiet in aeternum ?

lantum,ut,discipulorummanibussustentatus,vixad C Quis vestiet nudum, ubi stola est immortalitatis?

ecchsiam pergeret, sciens diem morlis suse immi- Quis visitabit infirmum,ubiqui infirmetur non est?
nere, jussit sibi praeparari sepulcrum, et dominica Quis sepeliet mortuum,ubi regio viventium?Unde,
die,post cclebrationcm mis3rirum;eladmonitioncm sicut diximus,activa vitahic habetinitiumetfinem,
factam discipulorum, pcrceptione corporis et san- mcrcede restante :contemplativa vero bic habetini-
guinis Domini seipsura munivit. Ac deinde valedi- tium,sedinfuturoperfectionemhabebit:quia" quod
cens fratribus, descenditindefossum sepulturajsuae nunc videt pcr speculumetinajnigmate, tuncvidebit
locum quem sibi prajparaverat, et quasi in lectulo, facie ad faciem(iCor.xiii).»Unde bene de Joannedi-
ila coUegit se in sepulcro, atque oratione explela, ctum est:« Sic eum volo manere donec veniam,id
videntibus discipulis, appositus est ad patressuos, cst, eos, quosgustu moae contemplationis inebriavero

tam extraneusadolore corporis quam alienus fuerat semper proficere volo, quoadusqueme in diejudicii
a corruptione carnis. Quo in loco terra sensim ab apparente,cuma:ternaremuneratione de fidetranse-
imo dicitur obullire, ila ut nonnulli eum credido- antad ppeciem. Jam enim descriptionem suiEvan-
rint vivere.Sed quoniam,aliis apostolis per passio- gelii beatus Joannos nobis commendat, cum dicit

nem martyrii cons umraatis, ipse solus in pace Eccle- ((Hic estdiscipulus ille qui testiraonium perhibet
siae naturali morte vitam finivil, ideo a Domino di- n « de his,et scripsit haec<( Perhibuit quippe Joannes
ctum est: « Sic eum volo manere donec veniam.» Quod Doraino testimonium docendo, pcrhibuit rocte vi-
estdicere:Noloeuraporviolcntiamperseculorisvilam vendo, perhibuit Evangelium scribendo, perhibet
finire praesentcm, sod sic eum volo raancrc, quoadus- etiam quotidie, cura Evangelium quod scripsit in
queveniensad vitaraeuraducamperenncm,etactcrna Ecclesia a fidelibus legiturvel auditur. Sed gratum
remuneratione cura clarificem. Spiritualitcr autcra forte videbilur, si quaj occasio illi Evangeliumscri-
porhosduosdiscipulos,duasfideliumvitas,inquibus bendi fuerit, breviter commemoremus. Nam post Do-
Eeclesia constat, acciperc possimus, activara scilicet mini ascensionem, per scxaginta fermo annos absque
et contempiativam. Quarum una in labore est, altera ullo adminiculo scribendi Evangelium praedicavit.
in requie. Per Pelrum enim, cui diclum est « Se- : Sed cum propterinsuperabilem constantiamevange-
quere me, » activae vitae labor c.xprimitir, ad quara lizandi,utdiximu3,aDomitianoimpiissimoCaesarein
pcrlinet esurienti cibum, sitienti potum, nudo tri- Pathmosinsularaexsiliorelegatusfuisset, irrumpen.
buere vestimcntum, suscipere hospitem, visitare in- tes in Ecclesiam Dei haeretici Marcio, Cerinthus et Ebi-

PATr.OL. CXVIII.
 7S HAYMONIS HALBERSTAT. EPISC. OPP. PARS II. — HOMIL. 76
oni,etcceterililiidiaboli,quosipseinEpistolasutLAn- A tione.sanctilas simul et prudentia Joseph comn.en-
tichristosappellat, diversisdogmatibuseamscindere datur pastores enim, quia rudes erant, utpotepa-
:

conati sunt, dicentes Christum antc Mariam non stores.et divina mysteria dignoscere non poterant,
. fuisse. Postea vero,cum permittente Neva piissimo nccesse fuit ut illis angolus visibiliter appareret,et
rege, de exsilio reversus Ephesi moraretur, rogatus occultum mysterium manifeste panderet. Joseph
dicitur ab omnibus Asiaj episcopis et prGsbyteris, vero, quianon solum sanctus, s«d etiam prudens
quiajam in tribus evangelistarum librisdehumani- erat, non necesse fuit vigilanti apparcre, sed tan-
tate Salvaloris satis scriptum habebant, ut eis de tum in somnis; quoniam,utait Apostolus,lingua;in
divinitatesermonem faceret, atque ad memoriam signum sunt, non fidelibus, sed infidelibus(/ Cor.
futurorum scriptum relinqueret,maximead convin- xiv).Et quia illam angelicam visionem discernere
cendam illorum hcDresim,qui diccbat Christumante prudenter valebat, illius Joseph non solum carnis
Mariam non fuisse quod primum se negavitfactu-
: originc, scd etiam nominis consortio particeps,qui
rum, sed illis in prece perseverantibus, non alitcr se somnio praBferendum fratribus viderat,et somnia
acquievit,nisi omnes triduano jejunio Dominumin prudenter intcrpretando, prslatus vcl dominus
commune prccarentur. Quod cum fecissent, tanta -Egypti constitutns fuerat {Gen. xli. Ouantum au-
gratiaSpiritussanctidiciturfuisserepletuSjUtusque „ tem ad moralem sensumpertinet,angelus Josephin
ad contemplandam Patris el Filii ejusdemqueSpiri somnis apparuit, ut ostenderet quia illi ad angelo-
ritus sancti divinitatem mente raperetur, et de rum consortium sunt perventuri, qui a mundi im-
aeternae vitse purissimo fonte potaret, quod nobis pedimentisaccarnalibuscurisvelutdormientessunt
sitientibus propinarel. Unde et Evangelii sui talecst alioni. Quasi ergo dormiens vigilat, qui mundi su-
exordium In principio erat Verbum, et Verbum
: <<
porfiuas sollicitudines postponens, oculummentis in
erat apud Deum, et Deus erat Verbum, » etsic per amorem Dei aperit sicut Ecclesiaj voce dicitur :

totum Evangelii sui textum,pauca de humanisacti- « Ego dormio.et cormeum vigilat (Caw^v). Quiau-
bus interponens, sufficienter de divinitateSalvaloris tem in somnis angelus apparens dicat, audiamus :

scripta reliquit.Quam firmiter absqueulla autem et « Surge et accipe puerum, et matrem ejus, et fuge
ambignitate credenda sunt quas Joannes scripsit, « in /Egyptum, et esto ibi usquedum dicam tibi. »

ipse manifestat cum subjungit: «Et scimusquiave- Ubi notandum, quia non dixit,Accipe filiumtuum,
<<rum est testimonium ejus. » Et nos ergocumcK- ut falso Judaei dicere voluerunt, sed, « Accipepue-
teris fidelibus vera credentes quaescripsitjServemus rum,» id est accipe quasi bajulus et nutritius.non
quae docuit, ut perveniamus ad hoc quod promisit, quasi pater proprius. Non dixit, accipe uxorem
quod ipse praestare dignetur, qui cum Patre, etc. tuam, ut Photiniani dicere voluerunt, quamvis et
C sponsffi uxores dici possint, sed accipe matrem ej us,
HOMILIA XII.
id est, accipc quasi custos castitatis et sustentator
DE SANCTIS INNOCE.NTIBUS.
fragilitatis,non ut violator virginitatis. Fugit autem
(Matth. II.) tompore, apparuit angelus Do-
« In illo puer Jesus ante persecutionem Herodiis, non quod
« miniin sommis Joseph,» etrelqua.Hffirentsibidi- mortem timeret, qui pro hominibus mori venerat,
vincelectiones,et frequenter una pendetexaltera, ita sed ut tempore congruo, non quam persecutor in-
ut nonnunquam exordia subsequentis, facijius intel- ferre volcbat, sed quam ipsedisposuerat,sustineret
ligantur ex consideratione pra;cedentis, quod inhac mortem, ostendens potestatem se habere ponendi
lectione facile advertimus, si illius superiora parum- animam suam, et iterum samendi eam {Joan. x).
perattendimus.Supraenimretulit evangelicalectio, Ordoenim rerumnecossariuserat, utpriusmiracula
quia cum magos abOriente Hierosolyma venientes, faciendo se Deum innotosceret,etpostmodummor-
Herodes Bethlehom misisset, dixiteis:«]te et inqui- tcmpronostraredemptionesustimerotjvidelicettur-
rite diligenter de puero, et cum invcneritis, ronun- pissimam cruois.Quoniam dignum crat, utquiapri-
tiate mihi, ut etego venicns adorem eum [Multh. mus homo per lignum vetitum peccandocecidcrat,
n). Sed quia disponebat occidere, quem se pro
>) per lignum sanctae crucis restauraretur. Si enim
mitlebat adorare,illi ab angelo responso acceptoin n tunc occidcretur, quis eum Dominum cognosceret,
somnis ne redircnt ad Herodcm,pcr aliam viamre- excepto Maria, et Joseph, et Elizabeth, et paucis
versi sunt in regionem suam. Slatimque evangelista aliis quibus Spiritus sanctus revelaverat ? Ab aliis
adjunxit, diccns « Qui cum recessissent, cccean-
: enim qui eum novorant, omnibus filius Josoph pu-
« gelus Doniiiii apparuit in somnis Joseph. » Ubi tabatur,et ideo distulit mortem, non limuit,ost en-
consideranduni,quod minister coclcstis angelus, in- dens fidelibus suis, idi rabiem persecutotum non
sidias Hcrodis pracvenit.moncns cum pucro fugere esse timcndam,ubimortem suam ad aliorumvitam
in yEgyptum, ne rabiem sui furoris Herodes,sicut viderint proficere ibi autom esse mortem fugiendam.
:

in cajleros, in puerum Jcsum cxplcre posset. Sed ubi eum ad nullius profectum viderint provenire,
forte quaeretaliquis,quareangelusJosephinsommis juxla illud quod Dominus alibi ait:« Cum vos pcr-
apparuil, cum
legaturpastoribus vigilantibus appa- secuti fuerint inuna civitato.fugite in aliani (.Vrt«/t,
ruisse, ct Doinini nalivilatem nunlia^se ? Sodad hoc x). Qiiaro aulcm tam sollicitc cum pucro et matre
>

Uicendum, quia in hac angclorum diversu appari- ejus fugere angelus in .Egyptum moncret, mani-
77 HOMILLE DE TEMPORE. 78

festat cum dicit « Futurum est cnim,

: ut Hero- A lemaeus, qui unius Dei cuUor vidcbatur, trinitatem
« des quaerat puerum ad perdendum eum. » Quccret, non infelUgendo, in varios deos incideret : unde
perdendum, sed non inveniet ad
inquit, ad interfi- plura in nostris codicibus leguntur, quae in Septua-
ciendum. Quanto autem studio Joseph et sollici- ginta interpretibus non habentur, sicut est hoc

tudine paratus esset angelicis obedire prfficeptis, {Judic. xin) :Ex .Egypto vocavi fiUum meum. » Et
«

manifestatur cum subjungitur : iUud « : Quoniam Nazarasus vocabitur. » Et « Yide- :

« Qui consurgons accepit puerum et matrem ejus bunt in quem transfixerunt. » NonnulU autem hoc
« nocte,et secessit in .Egyptum.» Non enim noctis testimonium dc Numerorum hbro sumptum volue-
tenebras metuens, lucem exspectavit, non perfidae runt esse,iUud scilicct Balaam divini, ubi scriptum
gentis crudelitatem pavens, in aiteram partem de- est : « Deus cx vEgypto vocavit eum, et gloria ejus

clinavit, sed « consurgens, accepit puerum et ma- quasi unicornis {Ose. xi). » Quod quamvis de Judae-
trcm ejus nocte, et sece&sit in ^flgyptum. » Magna orum populo possit inteUigi,qui de /Egypto ad ter-
potentia Domini, sed non minor ejus claret humili- ram repromissionis vocatus est, potest et de Filio
tas. IIlc enim ante faciem persecutoris fugere vohiit, Dei accipi, qui, post obitum Herodis, iterum mo-
cui angeU ministrant. Fugit Dominus in .l^gyptum nente angelo, ad terram Isracl est reversus.
idohs plenam, cunabula Judffia; gentis rehnquens, t» « Tunc Herodes, videns quoniam iUusus esset a

etiam ipso situ corporis ostendcns, quod postmodum « magis, mittens occidit omnes pueros, qui erant
dicturus erat « Non veni vocare justos,sed pecca-
: « in Bcthlehem et in omnibus finibus ejus, a bimatu

tores ad pccnitentiam {Marc. ix). » « et infra, secundum tempus quod exquisierat a

Et erat ibi, usque ad obitum Ilerodis. » Quod
<( « magis. » Quod autem ait, « Tunc Hcrodes videns
nonnuhi post quadriennii tempus,ahi post biennii quoniam iUusus esset a magis, » ad superiora Evan-
factum esse commemorant.Spirituahter autem Ma- gelii respicit, ubi dictum est, quia cum Herodea
ria et Joseph, legem Synagogamquc significant. mitteret magos
Bethlchem, dixit « Ite et inter-
in :

.(Egyptus quoque, quoe tenchrx vel mceror interpre- rogate diligenter de puero {Matth. ii), » et reliqua.
tatur, mundum significat, qui post Domini incar- Sed quia responso accepto in somnis ne redirent
nationem in tencbris ignorantiaj, et umbra mortis ad Herodem, per aUam viam reversi sunt in regio-
vel moeroris et angustiae positus sedcbat, sicut Apo- nem suam,videns suas insidias esse frustratas,ira-
stolus dicit : « Tribulatio et angustia in omnem ani- tus cst valde, quoniam illusus esset a magis. Et
mam hominis operantis malum, Judai primum ct quia occulte perdere puerum non potuit, in mani-
Gra;ci {l\om. ii). » Quasi enim Maria et Joseph por- festam persecutionem continuo cxarsit. « Et mittens
tantibus, Dominus iEgyptura venit quando lege et occidit omnes pueros qui erantin Bethlehem,et in
Synagoga praecedentibus, mundum in tenebris erro- C omnibus finibus ejus. » Putabat enim, quod si omnes
ris posilum, sua visitatione illustravit, impleta pro- pueri occiderentur, unus quem quaerebat evadere
phetia Isaiee, dicentis Ecce Dominus ascendit
: « non posset, non sestimans, infelix, quia non est
super nubem levem,et ingredietur jEgyptum,et cor consilium, non est sapientia, non cst prudentia
i^gypti tabescet in medio ejus, et commovebuntur contra Deum. Unde « a bimatu et infra » pueros
simulacra .Egypti, » et caetera quae sequuntur. Nu- jussit occidere, hoc cst, a puero duorum annorum,
bes levis, virgo est Maria, quai non cst gravata se- usque ad puerum unius noctis. Quod vero dicitur:
mine viriU, et quasi super nubem levem Dominus « Sccundum tempus quod exquisierat a magis, » tra-

ascendens, .Egyptum intravU, quando, carnem ex dunt historiffi Josephi et Hegcsippi, quod eo tempore
virgine assumens, mundo visibilis apparuit. « Ut quando natum regem Judaeorum a magis audierat,
« adimpleretur quod dictum est per prophetam di- accusantibus adversariis, vocatus ab imperatore.
« centem : Ex iEgy'pto vocavi filium meum. » Con- Romam venit etcum venissctante Caesarem et uni-
:

sucludo est huic evangeUstffi, vidchcet Malthfflo, ut versum senatum, ut erat callidus animo et prudens
frequenter suam narrationem oracuhs prophetarum cloquio, potcnlissime et honestissime purgavit quas-
confirmet. Quia cnim Hebraeis Hebraeo sermone cunque sibi fuerant objecta. Cumque aliter ab ini-

suum evangeUum primus sciipsit, ubicunque loci j)

micis putaretur, majori gloria ab imperatore est
opportunitas se dedit, suam narrationcm ex eorum exaltatus, in tantum ut ei regium diadema tribueret,
Ubris confirmare studuit, unde cum dixisset Domi- et regnandi potcstatem in Judaea confirmarct : et

num monente angelo a parentibus in /Egyptum cum post duos annos in magna
Judaeam gloria in
fuisse deportatum, adjecit continuo oraculum pro- esset reversus, recogitans quod audierat a magis
pheticum, dicens « Ex /Egyplo vocavi filium
: natum essc regem Judaeorum « Mittens occidit :

meum. » Hoc testimonium in Oseae propheta legitur omncs pueros qui erant in Bethlehem, ct in omni-
juxta Hebraicam veritatem, sed inter Septuaginta bus finibus ejus, a bimatu et infra,secundum tcmpus
interpretes non habetur. Quia cnim, Ptolemaeo rege quod exquisierat a magis, » aestimans, ut diximus,
jubente, Scripturas in Graecum vertcbant cloquium, quod, omnibus occisis, unus eijugere non posset.
Judaei prudenti consiUo dicunt factum, ut ubicun- Quod autem nato Domino pcrsecutio ccepit, signi-
que manifcste de fiUo mcntio ficret, aut aliter in- ficatur per omne tempus vitaj pra;sentis,non deesse
terpretarentur,nut omnino nra'termitterent,nePlo- futuros, qui electos Dei perscquantur^ sicut Dominus
 HAYMONIS IIALIJEIISTAT. KPISC. OPP. PARS II. — HOMIL. 80
uit in Evangelio « Si me perseciUi siint, et vos
:
A fI'iod rcspondcndum,quia tribus Juda et Benjamin,
pcrsequentur (Joa?}. xv). » Et Apostolus « Omnes : ut vctus narrat historia,juxta se hffireditatein acce-
qui pie volunt vivere in Christo,persecutionem pa- perunl, et funiculus sortis Benjamin prope Bethle-
tientur (// Tim. iii). » Et sicut ait Scriptura: « Vasa hem pcrvoniebat. Et quia Herodes praeceperat non
figuli probat fornax, et homines jiistos tentatio tri- solum Bothlehem, sed etiam in omnibus finibus
in
bulationis (Eccl. xxvii). » Quod vero pueri pro Do- ejus pueros occidi, intelligimus per hanc occasio-
mino occisi sunt, significat per humilitatis meritum nem pcrmultos do stirpe Benjamin esse cajsos,quos
ad coronam martyrii esse vcnicndum,quod omnis, Rachel mater clevata in excclsum voce plorasse di-
ut Dominus ait, qui se humiliat, oxaltabitur. Pue- citur, ut persccutionis immanitas exaggerctur,
rorum enim innoccntia, humilitatom significat sim- quando ipsa mator egisse dicitur, quod ab ojus
pHcium. De qualibus Dominus ait « Sinite parvulos : tribu factum cognoscitur. Est et aliud quod in hoc
vonire ad mo talium cst enim rognum cojlorum
; loco prudcns lector adjicerepotest,quiasicut Gone-
(MaUh. xix). ' Et itoruni : k Nisi convorsi fuoritis sis narrat historia (Gen. xxxv\ Rachol sepulta est
et efficiamini sicut parvuli.non inlrabitis in regnum prope Belhlchom, juxta viom qux ducit Hebron, si-

ccclorum. » Quundo autem pucn, ut diximus, pro cut lituius monumenti ojus tcstatur. Qiiod ergo ab
Christo interfecti sunt, sed Chrisius qui qua?reba-
p aliis constat factum, ipsa prophetico more fecisse
tur non est inventus, ostenditur quia persecutores dicitur, cx cujus sepultura locus ille insigne nomen
martyrum corpora male tractare possunt et occi- habebat (Joan. Lxxx). Spiritualiter vero Rachel
dere, sed neque a viventibus, neque a morientibus (qua; ovis vel visus jirincipium interpretatur) Eccle-
Christum auforre, qui possunt dicore « Sivc vivi- : siam significat, qua; rccte visus principium dicitur,
mus, Domino vivimus sive morimur.Domino mo- : quia, mundato cordis oculo, illius pulchritudinem
rimur. Sive enim vivimus, sivc morimur, Domini contemplari desiderat, qui ait : « Ego principium
sumus [Rom. xiv). » Per eos autem qui bimi occisi qui ot loquor vobis iJoan. vm). » Ipsa quoque est
sunt, illi significantur qui perlecti suntin opere et oviscentesima,quam pius pastor inventam propriis
doctrina, qui cum bene vivendo et recte docendo, humeris imposuit, et sic reportavit ad gregem (Luc.
aliorum nequitiam increpant, usque ad eflusioncm xv). Plorat orgo Rachel filios suos, quia Ecclesia
sanguinis decertant. Per illos vero qui infra, signi- pro persecutione fidelium gemit. Non vult autem
licantur simplices, qui, sciontes Christum tantum consolari super eos, qui non sunt, quia illam con-
et hunc crucifixum, magis eligunt mori, quam ejus solationcm non vult recipere, ut iterum redeant ad
tidom negare. Quod autem non solum in Bethlehem, certamina sceculi pugnaturi, qui regnant cum Chri-
sed etiam in omnibus finibus ojus pueri occisi sunt, sto per martyrium coronati.
significatum est, quia non solum in Judcca, unde C « Defuncto autem Herode. » Igitur Herodes, qui
Ecclesia originem sumpserat, persecutio erat futura, tantorum scelerum se fecerat auctorem, ut nec ab
sed etiam usque ad fines terrse. Et quod Dominus ipsius Domini persecutione manum traheret non
propter persecutionem Herodis in .'Egyptum fugit, poterat remanere inultus. Quia enim fraudulenter
significat elcctos propter persecutionem pravorum, regnum Judseorum primus ex gentibus adeptus fue-
aliquoties a propriis sedibus esse fugandos,cxsilio- rat,non solum Judaiis multa mala intulerat^verum
que relegandos.Quod vero defuncto Hcrode, iterum etiam in filiis propriis pati'icidaexstiterat.Et super
angelo moncnte, ad terram Israel rcversus est, si- omnia mala, qua? longum est enumerarccum Salva-
gnificavit cosdem electos post compressam haereli- torem mundi natum audisset,fellis invidia commo-
corum falsitatem, ad proprias sedes ossc revorsuros : tus, ut unum pcrdere posset, quem ad regnandum
quod de Ililario Pictaviensi, et Athanasio Alexan- audierat natum, omnes pueros in Bethlehem,et in
drino, ct pluribus aliis legimus. omnibus finibus cjus interficcro jussit. Tantaque ra-
« Tunc adimplctuin est,quod dictum est per Je- bies ejus animum succenderat,ut nec propter multi-
« rcmiam prophetam dicontoni Vox in Rama au- : ludinoin moricntium,nec propter parvulorum inno-
« dita est, uluiatus multus
ploratus et Rachel : centiam,sua srevitia cossaret. Proptor quod divina
« plorans suos et noluit consolari, quia non
filios ;
[)
ultione pcrcussus,immedicabilem passusost<-pgritu
« sunt. »Noslram superiorem narrationem Matthsus dinem.Eratenim febris,acerrimasuspiria,etanheli-
evangelistaconfirmat.cum suis scrmonibus oracula tus a3sidui,spasmus quoque totius corporis.ita ut vix
infert prophctarum. Quod autem ait « Vox in : respirare possct. llydropis morbus corpus attenua-
Rama auditacst, non hic Rama nornen urbisvcl
i, vorat, ita ut vestigia inflatione podum gravarentur,
loci,ut quidam putant, simplicitor sonat.sed potius interiora (luocjue viscera tanto doloro urebantur, ut
in excolsum signilicat. Quod est enim dicere Vox : per socrotum natunu digeroro vidcrotur. Prurigo
in Rama audita est, ideni ost dicore, pcrsecutionis quo(|UC totius corporis in lantum intolerabilis erat,
procella longe lateque dilTusa cst. Quajritur ad lit- ut etiam vcrcnda putrida vermibus scalurircnt.Ine-
teram,quomodo#R;icheI filios suos plorasscdicitur, tantum ut vix me-
rat eliam et anhelitus fotidus,in
cum Bethlehem, in qua pucri occisi sunt, non in dicorum aliquis pro adhibendis medicaminibus ad
tribu Bonjamin,qui de Rachcl f)rtus cst, sed in tribu oum acccdere posset. Denique nonnullos medico-
Juda fucrit, qui dc Lia sororc cjus natus est V .'Vd rum in ipsa a-griludine positus dicitur occidcre prae-
81 IIOMILl^ DE TEMPOHE. 82

cepisse, quasi qui ejus saluti prodessepossent, nec A Ecclesiam sacvit. Quod autem post obitum Herodis
vellent. Insuper etiam fametn sitimqueintolerabilem puer Jesus ad tcrram Israelest reversus,significat,
sustinebat. Et quod gravius erat,omnis cibus et quia circa finem saeculi ad synagogam est reversu-
potus in fastidium ei erat. Insomnietatem lalem rus, cum per praedicationem Eliffi et Enoch in eum
sustinebat, ut dies noctesque pervigiles daccret^ crediderint. Unde cum yEgyptum deferri jubeatur
Quod siparum obdormisset phantasmapatiebalurj et fugere, hoc in nocte prascipitur: cum vero ad
ut se obdormisse poeuiteret. Sed cum nimio amore terram Israel revertitur, nec noctis fit mentio:quia
praesentis vitee aestuaret, jussit se deferri trans Jor- quos nunc propter incredulitatem in tenebris dese-
danem, ubi erant aquae calida;, qua etiamlanguen- rit,circa finem saeculi credentes in lucem fidei re-
tibus medicabiies dicebantur. Sed quae aliis utiles cipiet.

erant, illi nihil profuerunt, ut intelligeret se divina << Audiens autem quod Archelaus regnaretin Ju-
ultione essc percussum. Visum etiam fuitmedicis, « daea pro Herode patre suo, timuit illo ire. » Ar-
ut in fomentum olei tepidi eum deponerent. Quod chelaus aulem unus fuit deHerodisfiliis, quem post
cum fuisset ingressus, itatotumcorpusejus resolu- se ad rcgnandum in Judaea Herodes instituerat,3ed
tum etiam oculiinsimilitudinemmorien-
dicitur, ut posteainsolentiamejusaccusanlibusJudaeiSjjudicio
tium vcrsarentur, intercluderetur vox, el sensus r. senatus apud Viennam, quffi Galliarum est urbs,
abesset. Et cum postpaululumamicorumetfamulo- exsilio relegatus, vitam finivit. Archelaus autem,
rum vocibus excitatus sensum recepisset, jussit se qui vincens leo interpretatur, Antichristum significat.
deferri Jericho. Cumque jam desua vitadesperatus Qui ad tempus in sanctis victoriam habebit, et
esset, omnes principes Judaeorum ex singulis ci- quasi leo terribilis apparebit. In illam ergo parlem
vitatibus et castellis ad se convocatos, in custodia quaregnabat Archelaus, Joseph cum pucro ire no-
retrudi jussit. Vocansque serorem suam Salomen, luit,quia in illam partem populiJudaeorum,quaein
et virum ejus nomine Alexandrum, dixit: Xovi Ju- Antichristum creditura est, Ghristusper fidem non
daeos de mca mortegavisuro3,sed honorabilescxsc- habitabit. Post necem autem Archelai Christus ad
quias habere potero ex planctu lugentium, si vos terram Israel revertitur, quia post iaterfectionem
meis volueritis parere praeceptis, ut mox cum ego Antichristi synagoga in eum creditura est, ut ait
spiritura exhalavero, omnes principcs Judaeorum, Apostolus: « Cum plenitudo gentium intraverit,
quos in custodia reclusi,interficiatis.Sicquefiat, ut tunc omnis Israel salvus fiet(/iorrt. xi). » Sedquiain
qui de mca morte gauderecupiunt,suorum civium Ecclesia manetetmanebit,audiamusubihabitaverit.
interitum lugere cogantur. Et ne ab eorum sangui- « Et admonitus in somnis,secessitin partes Gali-
nis effusione manum retraherent, singulisquinqua- n, et veniens habitavit in civitate quaj vocatur
" l.X'

genas argcnti drachmas darijussit.Gumque dolore ^ « Nj.::areth. » Quia enim Nazareth flos sive virgul-
ingenti angustiaretur, Antipatrum filium suum, tum interpretatur, significat Ecclesiam, quae et flo-
quemquasidenecepaterna tractantem vinculis reli- rem habet munditiae, etvirgultum virtutum. Cujus
gaverat, jussit interficere eo quodaudita ejus morte virgulti pulchritudinem admirabatur Sponsus in
gavisus nuntiaretur, Jamverotantismalisobsessus, Canticis cauticorum, dicens: « Quifi est ista qua;
et quia se vivere non posse cognoverat, mortem ac- ascendit perdesertum,sicutvirgulafumiexaromati-
celerarc cupiebat. Undequadamdic cumresedisset. bus myrrha; et thuris, et universipulveris pigmen-
jussit sibi dari pomum, et ad ejuspurgationemgla- tarii (Cant. ivj? » Cui iterum voce Sponsi dicitur:
dium. Cumque super
sinistram recubuisset, ictum « Ego flos campi, et lilium convallium (Ciint. ii). »
ferienlis inseipsum libravit, seque propria manu Et quia Ecclesia de praesentis vitae amore ad coelc-
percussit, atque statim vitam finisset nisi unusex ste desiderium transit, rccteetiamNazarethGalllaeae
amicis qui vicinior astabat,Achiabnomine,manum dicitur, qufe transmigratio interprclatur. Quod au-
cum gladio retraxisset. TalemigilurHerodeshabuit tem subdidit: « Ut adimpleretur quod dictum est
finem, quipropterSalvatorisodium,multumsangui- « per prophetas, quoniam Nazaraeus vocabitur. »

nem fuderat innoxium. Hoc testimonium, ut diximus, inSeptuagintainter-

'< Quo defuncto, ecee angelus Domini iterum ap- j)
prelibus non habetur.Nonnnulli cnim delsaiaepro-
« paruit in somnis Josephin ;£gypto, dicens:Surge phetae libro sumptum esse volunt, ubiscriptumest:
«cl accipe puerum et matreru ejus, et vade in ter- « Exiet virga dc radice Jesse, st flos de radice ejus
« ram Israel. Defuncti sumt enim qui quffirebant asccndet (Isa. xi). » Nos autem dicimus, quia si

« animani pueii. Qui consurgens, accepit puerum fixum de Scripturis posuisset Evangelista testimo-
« el matrem ejus, et venitinterram Israel. )>Etquia nium, non diceret prophetas, sed per prophetam.
uon dixit, defunctus, sed defuncti, ex his angeli Omnes cnim prophetae DominumNazarcumvocant,
verbis intelligimus, multos principes Judacorum quia sanctum eum praedicant. Ipse estenimdequo
cum Herode nece Domini consensisse: et ideo
in pcr Danielem dicitur {Dan. venerit San-
ix): « Cum
divina ultione actum est, ut multi ex his cum illo ctus sanctorum, cessabit uuctio. EtDavid: «Non »

perirent, cum quo in nece Domini consenserant. dabis Sanctumtuumviderecorruptionem(Psa/.xv).»

Spiritualiter vcro obitus Herodis, terminum signifi- Et ilcrum: « Scitote quoniam mirificavit Dominus
cat invidiosae contentionis qua nunc Judisa coatra Sancturn suum (Psal. iv). »
83 HAYMONTS HALBERSTAT. EPISC. OPP. PARS n. — HOMIL. 84

HGMILIA XUI. A illis, » non ad Ghristuma quoomnisbenedictiopro-

cedit, teste Aposlolo qui dicit: « Benedictus Deus
DOMINICA IXFRA OCTAVAM NATIVITATIS DOMl.Nl
el Paler Doinini nostri Jesu Christi, qui bene-
(Luc. n.) « Intemporc, erant JosephetMaria
illo dixit nos in omni benedictione spirituali in coele-
« mater Jesu mirantes superhis quajdicebanturde stibus in Christo {Ephes. i), » sed ad Mariam et
« ilIo,)>et reliqua. SisuperiorahujusEvangeliiconsi- Joseph refertur, ut diximus. Intellexit enim illam
deremus, inveniemus nonsinecausanecfrustraMa- omni benedictione esse dignissimam, quae illum,
riam et Joseph miratossuper his qufede puero Jesu qui est super omnia Deus benedictus in sae-
dicebantur;recolebant onimquodiucjus nativitatca cula, ex se meruit generare. Unde angelus ait ad
pastoribusaudieranlangelosapparuissc,ct gaudiuni eam: « Benedicta tu in mulieribus, et benediclus
omni pnpulo nuntiaspc, alque virginem concepissc fructrus ventris tui {Luc. i). » Et Elizabeth : « Beata
etpeperisse.Recolebanteumamagisnonsolum ado- es quic credidisti {Ibid.'). » Et ipsa virgo de se:
ratum, sed etiam quod mystica muneraeioblatavi- " Ex hoc beatam me dicent omnes generationes
derant. Recolebant quomodo a Simcone in mani- {Ibid.). » Neque ab hac bencdictione Joseph extra-

bus acceptum et bcnedictum viderant, etiam etAn- neum putav t, qui prornagnasanctitate,et sponsus
nam viduam de eo prophetasse, et super his ethu- n Maria; vocari, et Pater Salvatoris meruit appellari,
jusmodi mirabantur. Qui enimmiraljilis estinsan ut et curam cxhiberet virginis, et bajulus csset
ctis sais, scilicetin virtutibussancloruni,mirabiIior infantis. Post hccc prophetat in ruinam et resurre-
apparere voluit in ipsis e:*ordiis suis, sive in suis ctionem multorum venisse Dominum Salvatorem,
virtutibus, sicut idemEvangelistaalibiait: « Stupe- ut intclligamus quia Christi nativitas, non creden-
bant autem omnes et mirabanlur super prudentia tibus ruina, et credentibus resurrectio facta est.
et responsis ejus, etvidentesadmirati sunt {Lnc.i):» Quod vero ait, « Positus est hic in ruinam et resur-
ut scilicet Deum, qui in homine latcbat, per exte- rectionem multorum, » spiritu prophetiffi intellexit
riora signa dcmonstraret. Sed fortemovetaliquem, nonnullos ex Juda^is credituros, multcs autera in
quare EvangelistapatrcmSalvatoris Joseph appella- incrcdulitate pcrmansuros, juxta illud quod ipseait
verit. Ad quod rcspondendum, quia non est obli- in Evangelio: « In judicium enim ego in mundum
tus, quod superiuscumdeSpiritu sanctoconceptum, hunc veni, ul qui non vident videant;et quivident,
ex Maria virgine natumdescripscrat, dicens: «quod cffici fiant {Joan. ix). » Unde etiametperprophetam

enim ex te nascetur sanctum, vocabitur Filius Dci lapis offensionis, et pctra scandali appellalur, in
{Luc. i), » sed aliorum opinionem secutus est. Ex- quo qui non crediderit, cadet super cum: super
cepto enim Maria et Joseph, et Elizabeth, vel Si- quem vero ceciderit, conteret eum. Quia illi qui in
meone, et quibus mysterium ejus
paucis aliis '-' homine quomassumpsitscandalizatisunt, inDeura
incarnationis Spiritus sanctus revelaverat, ab otTenderunt. In ruinam enim venit illis, quibus Do-
omnibus Joseph filius tunc putabatur: non quod minus ait in Evangelio: « Si nonvenisscmetlocutus
verejuxta Photinianos ejus pater fuerit, seJ quod eis fuissem, peccatum non haberent. Nunc autem
ad famam Mariac conservandam, ab omnibus ejus excusationem non habent de peccato suo, qaia
pater sit asstimatus, ne lapidaretur a Judsis quasi vidcrunt me, ct odio habucrunt me gratis (Joan.
adultera, si virum non haberet,et filiumgenuisset. xv). » Et alibi: « Qui non credit, jam judicatus est
Eo enim modo cjus pater appellatus est, cum euin (Joan. iii). » In resurrectionem autem illis venit, de
non genuerit, quo ct vir Mari.-cdictus est, cum eain quibus ipse dicit: « Vcnit hora, otnunc est, quando
non cognoverit: ubi et hocdicerepossumus, quiaet mortui audient vocem Filii Dei, etresurgent (Vod??.
multo expressiusetconsultius ejuspater dicipotuit, v). » In ruiuam venit illis, quibus ipse dicit: « Ego

quem cx sua sponsa virgine noverat natum, quam veni in nomine Patris mei, et non suscepistis me
si esset aliunde adoptatus. Cum cnimpublicaj leges (Ibid.). » In resurrectionem illis, de quibus alibi

permittant, ut cxtraneusfiliusinadoptioncmassum- dicit: « Ego sum resurrectio et vita qui credit in ;

ptus, omnia qua3 simulati patris sunt,ita sibivindi- me, etiam si mortuus fuerit, vivet. Etomnis qui vi
caro, quasi proprius filius possit, multoetiam vici- j) vit et credit in mc, nonmorictur in <x'lcrnum {Joan.
nius filius Joseph dici potuit, qui de sua sponsa xi). » Etitcrum: « Omnis quicreditinFilium hon.i-

virginc fuerat natus, Nam et nutritios et bajulos, nis, habet vitam (Joan. iii) » etresurreetionem.Non
patres consuevimus appellare, non quod carnalitcr solum autem ipse Christus, scd etiam et apostoli
nobis patres sint, sed quod nutriendo paternum in aliis in ruinam, et aliis in resurrectioncm fuerunt.
nos ostcndant affectum. Illis in ruinam fucrunt, quibus dixerunl; « Vobis
« Et bcnedixit illis Simeon. et ait ad Mariam ma- quidcm oportuit primumloquivcrbum Dei, sed quia
« tremcjus: Ecce positus esthic inruinametrcsur" rcpcllitis illud.ctindignos vos judicatisajternavita,
« rectionem muUorum. » Simeon senex,qui huma- ccce convertirnur ad gcntes (.-/cl. xiii), » In rcsur-
nitatem Domini in mundo cxspectavcrat, postquam rcctioncin illis, qui audire mcrcntur ab Apostolo:
eum postquam manibus portavit, poslquam
vidit, « Si coiisurrexislis cuin Chrislo, (jua) sursuin sunt
benedixit, otiam Mariam ct Joseph bcnedicit. Ubi (luairite, ubi Christus (Coloss. iu), » etc. Nam pra3-
intclligendum ost, quia in co qnod ;iit, « bcnedixit dicatio vcritalis illis cst inruinam, quiauditanegli-
 :

83 HOMILL^ DE TEMPORE. 86

"unt:illis in resurrectioncm, qui libcnti animoau- A virgo coucepit, et virgo peperit,signum

Qnod cnim
diunt, et libentius faciendo complent. Sed si sub- sed huic signo contradixerunt Manichaei, ne-
fuit,

tilius consideremus, inveniemus, quia non solum gantes Christum verum corpus assumpsisse, sed
aliis in ruinam, et aliis in resurrectionem Salvator per virginem Mariam velut aquam per fistulam
venit, sed etiam uni eidemque homini in ruinam transisse.Quodvero animampronostra redemptione
pariter et resurrectionem apparet,in ruinamscilicet suscepit,signum fuit,sedhuic signo contradixerunt
vitiorum, et resurrectionem virtulum. Omnisenim Donatistae haeretici ; sed horum omnium contradi-
homo aut vitiis aut virtutibus ropletur. Quicunque ctiones, divina? Scripturae conculcat auctoritas. His
hodie superbus est, si, audita Domini voce,ubi ait enim qui dixerunl virginem impossibileessc conci-
« Omnis qui se exaltat humiliabitur {Luc.xi\), » et pere et parere, et post virginem permanere,contra-
apostoli Petri «Superbis Deus resistit (/ Petr.v), »
: dicit sermo prophcticus, qui ait « Ecce virgo con- :

superbiam calcare,et humilitatem didicerit amare, cipiet et pariet Olium, nomen ejus
et vocabitur
in ruinam pariter et resurrectionem illi Salvator Emmanuel, quod interpretatur nobiscum Deus (Isa.
venit. Similiter adulter sive fornicator, si ad prse- vii).» Illis autem qui eum veram carnemsuscepisse

dicationem Domini ubi «Qui viderit mulierem

ait : ncgaveruntjfidearmatus occurrit Apostolus, dicens:
ad concupiscendum eam.jam mocchatus est cam in , « Qui factus est ei ex semiue David secundum car-

corde suo {Matlh. v), » et illud Apostoli « Neque : nem (/^om.i).» Etiterum:« Cum plenitudo temporis
adulteri regnum Dei possidebunt(/ Cor.vi), » carnis vcnit, misit Deus Filium suum factum cx muliere,
suae dcsideria calcareet castitatemdidicerit amare, factum sub lege, ut eos qui sub lege erant, redi-
in ruinam et resurrectionem pariter ei Dominus meret {Gal. iv). »niorum autem opinionem, qui di-
venit. Sive alias iracundia plenus, fortasse manus xerunt rationalem animam Christum non possesu-
efTusione sanguinis polluit,si audierit ipsum dicen- Dominus cum ait « Tristis
scipere, destruxit ipse :

tem : «Omnis qui irascitur fratri suo, rcus erit ju- est anima mea usque ad mortem (Marc. xiv). » Et-
dicio {Mvtth. v) : » iracundiam a corde expellens, iterum « Potestatemhabeoponendianimammeam,
:

charitatem diligit, ei Dominus in ruinara et rcsur- et iterum sumendi eam (Joan.x). »Et quia longum
rectionem pariter venit.Ebriosus quoque aliquis vel est ire per singula, omnia opera quae fecit signa
crapulator andiens ejus verba, in quibus ait « Ne : fuerunt, sed his signis contradixerunt reprobi ho-
graventur corda vestra in crapula et ebrietate(LMC. mines.
xxi), »vitium ebrietatisetcrapulocdeserens, sobrie- « Et tuam ipsius animam pertransibit gladius.»
tatem diligit.eiDominusinruinamet resurrectionem NuUa docet liltera, nulla commemorat historia,

pariter venit.Raptor et caeterorum criminum secta- beatam Mariam virginem materialis gladii percus-
tor,si ad praedicationem Domini vitia contemnere, '
sioneab hac vita migrasse.qnamvisct si hoc fieret,
et virtutes studuerit ruinam pariter et
habere, in noaanimainvisibilis,sed caro corporali gladio pos-
resurrectionem illi venit, quia cecidit vitium, quod set transverberari. Unde in hoc loco,gIadii nomine,
male vivebat,et resurrexit virtus,quffl male jacebat. duram tribulalionem et immanissimum dolorem,
Et bene primum in ruinam,et post in resurrcctio- quem de Oomini passione toleravit,debemus intel-
nem venisse dicitur: quia, nisi corruant vitia,vir- ligere. Licet cnim Filium Dei non dubitaret, licet
tutes inhomineresurgere non possunt, ipsoDomino resurrecturum sinc dubio crcderet,nequaquam ta-
dicente « Ncmo potest duobus dominis serviare
: mco putandum est,quod sine magnodolorepotucrit
(Matth. vi). » Unde Psalmographus nos admonet, videre crucifixum, quem de sua carne immaculata
dicens :<(DccIinaamaloetfacbonum (Psal. xxxvi). » noverat natum. In cujus doloris magnitudine olim
Cum quali ergo gaudio auditur, quod in resurrc- propheta dixisse putandus est « vos omnes qui :

ctioncm multorumvenit,cumtaliIactitiaaudiendum transitis per viam, attendite et videte si est dolor

est, quod in ruinam venisse dicitur. Non autcm in sicut dolor meus {Jerem.i). « Ipsum ergo dolorem,
ruinam ct resurrectionem omnium, sed multorum ipsum cruciatum, quem de ejus morte sustinuit,
venisse dicitur,ut non intelligamus hoc non de cor- gladii appellationc Simeon signare voluit cum dicit:
porali, sod de spirituali resurrectione esse dictum. « Et tuam ipsiusanimampcrtransibitgladius.»quia
I

Duae enim sunt resurrectiones, una animarum, al- usus Scriplura; cst duram tribulationem gladii no-
tera corporum.Et illi quandoque resurgent in cor- mine appcUare vel signare, sicut dc Joseph tri-
pore feliciter, qui modo resurgunt in anima vera- bulationes .Egypti fortiter tolerante dictum est :

citer. «Et in signum cui contradicetur. »Hic mani- « Ferrum pertransiit animamejus.» Possumusquo-
feste Domini passio a Simeone prophetatur. Signum qua et gladium,quianimam Maria; pertransire dici-
cui contradicendum praedicit,vcxillum crucis acci- tur, illum accipere, dc quo ait Apostolus « Vivus :

pitur,cui contradixcrunt Judsi blasphemantes,sicut est enim scrmo Dei etefncax, ct penctrabilior omni
apostolo Paulo dixerunt:« De secta autein hac no- gladio ancipiti,pcrtingens usque ad divisionemani-
tum quod ubique ei contradicitur {Act.
est nobis, ma? et spiritus, compagum quoque ct medullarum,
xxviii).»Non solum Domini passio signum fuit cui et discretor cogitationum, ct non est uUa creatura
contradixerunt Jud;ei,sed etiam aliaejusoperaqum invisibilis in conspecLu ejus {Hebr.iv). » Sed nunc et
fecit, signa fucrunt quibuscontradixerunt haeretici. usque ad finem sa;culi animam Ecclesiae gladius
 :

87 HAYMONIS HALBERSTAT. EPISC. OPP. PAIIS II. — HoMIL. 88

pertransibit.cum non soliim ab extranois persocu- A gnam essc ostenderet, qute Domino teslimonium
tionem palitur, sed etiam eos (jui credere videban- perhiberet. Ad orficium quippe pertinet, quod ait:
tur, a fide et bona opcratione retrolapsos gemit. « Et erat Anna prophetissa.n Ad gencalogiam,cum
Dolet enim cx eorum pcrditione, de quorum gau- adjungitur:« Filia Phanucl, de tribu Aser. >. Ad
debat salute sicque multorum cordium cogita-
: astatem, quod subjungit:
tiones revelantur, dum superbit impius,incenditur « lIcTSC processerat in diebusmultis.et vixeratcum
pauper. Quod vero subjungit, Ut revelentur ex « « viro suo annis soptem, a virginitale sua. Et ha:!C
« multis cordibuo cogitationes,^>non Folum ad pas- vidua erat.usque ad annos octoginta quatuor.xAd
«

sionem Domini pcrtinet, scd etiam ad rcsurroctio- morum scilicet sanctilatempertinet,quod subinfer-
nem. Ante cnim quam in carne apparuisset,incer- tur:«Quce non disccdebat de templo, jejuniis et
tumerat quinamcx Judsisin illum essentcrcdituri, « orationibus serviens Domino nocle ac die. » In

ct qui in incredulilato permansuri scd ilio nato, : quibus verbis nostra tepiditas reprehenditur,nostra
multorum cordium cogitationes rcvelat;e sunt.quia segnitia redarguitur,qui ad orationem tardc conve-
pastoros ab angelis commonili,ad eum adorandum nimus, citius quam nccesse est reccdimus, et no-
fcstinaverunt:at veronerodes,auditaejusnativitate, stra) vitaetempus in conviviiset superfluislocutioni-
turbatus est,et omnis Hierosolyma cum illo.Postea bus occupamus. At vero cum esset Anna soxu fra-
vero illo prajdicantc in perfecta state, et miracula gilior,sed monte devotior,« non discedebat de tem-
faciente, multorum cordium cogitationcs revelata3 plo, jejuniis et orationibus serviens nocte ac die, »
sunt,quia alii ad illum quasiadmagistrum veritatis ante Apostolum implens illud apostolicum : « Sine
confluebant, alii quasi a seductore recedebant. Alii intermissione oratc,omnibns in gratias agite
« dicebant quia bonus est, alii vero Non ; sed se- (/ Thes. v). » Ubi considerandum est, quia, etsi ad
ducit turbas {Joati.wu).» Aliidicebant : Si non esset tempus rccedebat propter corporalcm neeessilatem,
hica Deo, non poterat facere quidquam. Alii dice- tamen devotione mentis semper in oratione perseve-
bant:«Hic homo non est a Dco, qui sabbatum non rabat, secunduni.Aposioli pr^eccptum : «Siveniandu-
custodit {.loan. ix). » Sed illo in cruce pendente, cans, .=ive bibens, sive aliud quid agens, omnia in
multorum cordium cogitationes revelata) sunt,quia nomine Domini nostri Jcsu Christi (/ Cor. x). » Sicut
alii dicebant, cum sine culpa eum morti tradi vi- ergo habcnt conjugatue in Elizabclh quod imitentur,
derent : « Vere Dei Filiuserat iste {Mallli. xxvii). » et virgines in Maria quod sequantur, et senesin Si-
« Alii irridentesdicebant:Vah qui destruittemplum mcone quod amplectantur, sic habcnt et vidua; cxem-
Dei, et in triduo retedificat illud. Si Filius Dei est, plum viduitatis in Anna quod imitentur, ut discant,
descendat de cruce,et credimus ei.Confidit in Deo, non circuiredomos, nec doliciose vivere, non fabulis
liberetnunc eum, si vult (///«/.) Alii por C otiosis otcupare linguam.sed in jejunio et orationc

cutientes pectora sua, revcrtebantur {Luc. xxiii). » semper serviant Domino nocie ac die, ut in torum
Alii eliam eo sepulto insidiari volebant, dieontes ad numero computentur, de quibus ait Apostolus : <( Quae
praesidem « Domino, recordati sumus, quia sedu-
: enim verc viduaest et desolata, sperat in Domino.
ctor ille dixit adhuc vivens.Post tres dies rcsurgam. At contra, vidua qua; in deliciis est, vivens mortua
Jube crgo custodiri sepulcrum usque in dicm ter- est (/ Tim. v).» Discant ergo vidua; secundaet tertia

tium {Matlh. xxvu). » Et hoc est quod a Simeone declinare conjugia. Discant ctiam post virorum suo-
dicitur, « ct tuam ipsius animam pcrtransibit gla- rum mortem, carnis vitare iasciviam quia Anna a :

dius,ut revelentur exmultis cordibus cogitatlones,» virginitate postquam amisit virginitatem, septem
id est,ex irridentiumet dolentium,scilicctmalorum annis cum viro vivens, octoginta quatuor vidua pcr-
et bonorum. mansit. Pudoat igiturin sonec'uteviduas castitatem
« Et erat Anna prophetissa, » etc Post Simeonis violare, quam Anna in juventute custodi\nt. Insuper
prophetiam Anna vidua introducitur,quia ordo ra- sane devotio illius ostenditur, quia, cum haberet po-
tionis poscebatut primum a viris,deiude a feminis testatemin secundisnuptiis sematrimoniocopulare,
Domini nativitas toslimonium acciperot.Quia enini noluithac potestatouti.sedctiam maluit inpotostate
omncm scxum et omnem aitatcm Dominus redi- n l)eosorvirc,quam viriamplexibusperrrui,.adimplens
mere vencrat, dignum crat, ut omnis ;ctas in ojus illud quod ait Apostolus : « Nemo militans Deo,
nativitate tcstimonium perhibcret. Et quia prophe- implicat se negotiis sfficularibus (// Tim. ii). » Et

taverat copulata conjugio,prophetaverat virgo, pro- itcrum: « Mulier innnpta cogitat quc-e sunt Dci, ut
phetaverat senex, etiam introducitur Anna vidua, placoat Dco quae autom nupta est, cogitat qua3 sunt
:

ut nullus sexus, nuila aetas in e.jus laudedcesset,et mundi, ut placeat viro (/ Cor. vii). » Sed hajc tanta
impleretur illa prophetia, qunndicit {Psal. cxLvni) instantia Domino famulabatur, ut merito do ipsa
« Laudate Dominum de coelis, laudate cum in ex- Evjingelista diccrct : << Quac non discedebat de tem-
celsis, » ctc. Usque ad id tpiod ait : « Juvcnes et l)lo, jojuniis et orationibus servions nocte ac die. »

virginos, scncs cum junioril)US laudent noinen Do- Quod enim talejejunium, talis affiictio, talis dovotio,
mini. •> Ubi etiam notandum, quia evangcli.^^ta Aii- t;iiis oralio mercddcm consoquatur, manifcstalur
n.-c oflicium, gencalogiam, a^talem et moros, uno cuin subditur :

versieulo comprchcndit, ul lianc ex omni pnrtc di- « Et hasc ipsa hora surpcrvoniens, conlitebatur
 »

89 HOMILItE de tempore. 96

<< Confitebatur enim Domino, quia lau A. volutionehebdomadisoctavusdicitur, quoniam una

Domino. "

dabat Confessio namque in Scripturis

Dominum. queeque hebdomada ab eo in quo bonis operibus
aliquando ad peccatum pertinet, aliquando ad lau- insistere, et futuram resurrectionem sperare didici-

dem. Nisi enim ad peccatum pertineret confessio, mus, quasi duodenis septies multiplicatis, octoginla
Psalmistanon diceret: « Dixi, confitebor adversum quatuor implemus.
me injustitias meas Domino.cttu remisisti irnpieta- « Et ut perfecerunt omnia secundum legem Do-
lem peccati mei {Psal. xxxi). » Et nisi ad laudem « mini, reversi sunt iii Gahlaeam, in civitatem suaii

pertineret, alibi non diceret : Domino ni-

Confitebor « Nazareth. » Hic prcBtermisit Lucas Evangelista,
misin orcraeo, etin medio mullorum laudabo eum. quod a Matth;eo sufacienter scriptum noverat
Unde ipse unigenilus Dei Filius, qui peccatum non {Matlh. ii), sciliLct quomodo propter perseculionem
fecit, in Evangelio ait : « Confitebortibi, Pater, Do- Herodis, angelo monente,in /Egyptum sit deporta-

mine cccli et qui abscondisti haec a sapien-

terrae, tus, et post ejus mortera, iterum angelo monente,
tibus et prudentibus, et rcvelasti ea parvulis in Galilajam in civitatem suam Nazareth reversus.
Sed quia omnis qui Deum laudat, alios
{Mattli. xi). " Usus enim evangelistarum ut unus aliquando
est

etiam ad laudandum eum provocare debet, recte de prffitermittat quod ab alio dictum meminit.

Anna dicitur « Et ioquebatur de illo omnibus, qui

:
« Puer autem Jesus crescebat, et conforlabatur
B duorum haereti-
« expectabant redemptionem Jerusalem. » Nolens plenus sapientia. »In hoc versiculo
dare sanctum canibus, ncc mitlcre margaritas suas corum dogmata destruuntur, Manichaeorum scilicet,
ante porcos {Matth. vii). Spiritualiter vero Anna vi- et ApoUinaristarum. Manichaei dixerunt Dominum
dua, sanctam significat Ecclesiam, quajpro eo vidua verum corpus non assumpsisse ; horum dogma de-
dicitur,quia domini sui morte viduata, reditumejus struitur, cum Evangelista dicit : « Puer autem Jesus
ad judicium exspectat. Dequa viduaper Psalmistam cresccbat ct confortabatur. » Nisi enim veram car-

dicitur : « Viduam ejus benedicens benedicam, pau- nem habuisset, nec crescere, nec confortari potuis-
peres ejus saturabo panibus [Psal. cxxxi). » Haic est set : quia in natura Dei, nec minui, nec augeri po*-

enim illa vidua quse, juxta Evangelium, quotidie in- test.Apollinarista;dixeruntillumveraciterhumanam

terpellat judiccm, et de qua per quemdam sapien- animam non assumpsisse. Et horum dogma destrui-
tem dicilur : Nonne lacrymte viduae ad maxillam tur,cumsubinfertur, «plenussapientia.» Sicutenim
ejus, et exclamatio cjus usque ad deducentem eas? crescere et conforlari ad corpus pertinet, sic sa-
Congruit aulem mysteriis Ecclesiffi, quod A.ima. gra- pientia repleri ad animani. In eo autem quod puer
tia Dei in nostra linguadicitur. Et filia Phanuel, qui vocatur, et paulo miuus ab angelis est minoratus,
facies Dei iuterpretatur, esse narratur : et de tribu crescere et confortari potest, quia pro nostra salute
Aser, quiiulerduodecimpatriarchasnascendiordine C carnem suscepit. In eo veroquod ait, plenussapien-
habetur octavus, et interpretatur beatus, quoniam tia, nec crescere, ut diximus, nec confortari ; sed
ut Ecclesia faciem Domini videre mereatur, ab ipso notandum in eo quod ait,«plenus sapientia,)'quoniam
ardentiamore illuniinari desiderat, canenscumPro- non ad mensuram veluti homincs gratiam Spiritus
pheta « Ostende nobis, Domine, misericordiam
: sancti accepit, sed, sicut dicit Apostolus, in eo habi-
tuam et faciem tuam, et salvi erimus {Psal. lxxix). » tat omnis plenitudo divinitatis corporaliter. Quod
Et iterum « Signatum cst super noslumen vultus
: vero subjungitur, Et gratia Dei erat in illo, » spe-
«

tui, Domine {Psal. iv). » Et ut ad resurrectionis beati- cialis gratia a Deo Patre homini Jesu Christo data
tudinem pervenire possit, totum de Domini gratia est, ut ex quo homo esse inciperet, perfectus esset
accipit. Sed nec tempus quo in viduitate permansit, Dcus homo, bumana assumens, etdivinanon de-
et

a mysterio alienum est. Sicut enim per septem tem- serens. De quo JoanuesEvangelista dicit: « Vidimus
pora annorum quo cum viro suo permansit, tempus gloriam ejus, gloriam quasi unigeniti a Patre, ple-
illud quo Dominus in carne fuit significat, ita anni num gratiaj et veritatis {Joan. i). » Cui Psalmista
octoginta quatuor quibus viduaperseveravit, tempus ait: " Unxit te DeusDeus tuus oleolajtitiae pree con-
quo Ecclesia semetipsam bonis
vitae prffisentis, in sortibus tuis (Psal. xliv). »
operibusexercetsignificat. Septiesquippeduodecim, r» HOMILIA XIV.
octoginta quatuor faciunt, et septem quippe ad prae- IX CIIICUMCISIONE DOMINI.
sentis vitae cursum pertinent, qui per septem dies (Luc. II.) « In illo tcmpore Postquam consummati
:

volvitur. Duodecim quoque ad sacratum numcrum •« suntdiesocto, utcircumcidereturpuer, etreliqua.

duodecimapostolorum :quiaperpraedicationemduo- Quia mediatoris Dei et hominum circumcisionem
decim apostolorum, Ecclesia in praesenti vitabonis hodierna lectione recitatam audivimus, libet ad ini-
operibus insistendum didicit, hoc est, bona opera tia ejusdem circumcisionis animum converlere, et
facere cognoscit. Octoginta vero ad corporum resur- quo tempore, vel ex quibus patribus exordium
reclionem pertinent porro quatuor, ad doctrinam
: sumpserit, considerare, aut quam utilitatem ha-
quatuor evangeliorum. Octavus quippe numerus ad buerit, vel ob quam causam Dominus Jesus Christus,
mysterium Novi Testamenti pertinet, qui oclava qui siiic mundo venit, voluit eam susci-
peccato in
die, id est dominica, conscribitur, in quo Dominus perc. Ad quam rcm instruendam liber Gencseos in
resurrexit, cujus gratia liberati sumus. Nam in re- proinptu est, in quo lcgimus, quia post diluvium
 :

9i HAYMONIS HALBERSTAT. EPISC. OPP. PARS H. — HOMIL. 92

exslitit vir quidainde scmine Sem, Ulii Noe, nomi- A ciis purificabat {Habac. u). Alii vero sola tantum-
ne Hober, de cujus domo ct familia egressus est niodofidesaIvabantur,sicutscriptumestinHabacuc:
Thare, qui genuit filium nomine Abram, cui dixit Juslus autem ex fide vivit, sine qua impossibile est
<'

Dcus « Egredere dc lerra lua ct de cognalione tua,

: placcre Deo (Jlabac.
ii; llebr. xi.) » Nec putandum

et de domo patris lui, ct veni in tcrram quam mon- est.quodaliquanecessitateDominuscircumcisioncm

stravero tibi (Gen. v). » Qui cum obedicns essot Deo, susceperit, qui immaculatamcarnem exvirginesine
exiens et nesciens quo pergeret, et roputalum illi peccato assumpsit, scd ideo circumcidi voluit, ut
csset ad justiliam, venissetque in terram Chanaam, etiam suo tempore circumcisionem sanctam fuisse
et merito atquesanctilatocresceret, promisilci Dcus ct bonam ostendcret. Et ut omnem occasionem in se
eamdem terram in hffireditatem esse dalurum, et noncredenlibusJudceisauferret, noluit patribusesse
semini ejus post ipsum, cum non haboret filium diissimilis, qui non venorat legem solvere, sed adim-
{Gen. xii). Cumquc merito et sanclitate magis ac ma- plere [MaUh. v). Sive certe circumcisionem corpo-
Deus ut circumciderct car-
gis proficoret, pra^cepit ci raliter suscepit, ut in ipso carnaliscircumcisio finem,
nem prajputii sui, dicens: «Circumcidcturomnema- et spiritualis haberet exordium. « Finis enim legis,
sculinuminvobis, utsit pactum foederismeiinterme ut ait Apostolus, Christus; ad justitiam omni cre
et vos {Gcn. xvii). » Et circumcisus est Abraham cen- denti {Rom. x). » Et bene octavo die circumciditur
tesimo ffitatis autem filius ejus oc-
suaj anno, Isaac Jesus, quialegis prajceptum crat, Domino dicente :

tava die. Porro Ismaol tredecim annos implevcrat. « Infans octo dierum circumcidetur {Lev. xii). » Sed
Ex eo tempore ritus ot religio circumcisionis, a boato quamvis hoc frequenter in loge prEceptum sit, non
patriarcha Abraham sumpsit exordium. Si quis au- facile de aliquo in tota serie Veteris Testamenti scri-
tem quacrat, quareeadem circumcisio data sit, intel" ptum invenitur, absque solo duntaxat Isaac filio re-

ligat varias ob causas esse datam. Primum propter promissionis, quod non sine mysterio credimus prae-
raeritum fidei Abrabae, ut sicut fide distabat acaetcris termissum. Circumcisio enim Isaac, Domini circum-
nationibus, sic distaret etiam signo circumcisionis. cisionom significabat. Circumcisio vero Domini no-
Sive certe signum circumcisionis datum est ut popu- stram gcminam circumcisionem significat, moderni
lus qui exeadem progenie nasciturus erat per signuin scilicettemporis etfuturi. Circumcidimurnamquein
circumcisionispeculiaris ac familiaris Deo agnosce- praesenti, cum qui per baptismum a peccatorum sor-
retur. Sive aliter signum circumcisionis datum est, dibus purificamur, et quidquid ad vetustatem veteris
ut si qui ex eorum populo in prtElio corruissent, ob
hominis pertinet respuentes, induimus novum, im-
signum circumcisionis cogniti, quia de stirpe sancta plcntes illudquod ait Apostolus (Co/05. iii): « Exuite
descenderant, sepulturastraderentur. Vel certe, quia vctcrem hominem cum actibus suis, et induite eum
in tali membrocircumcisio jussa est, per quod car- C qui renovatur de die in diem. » Et iterum « Reno- :

nis origo propagaretur, significabatur tunc ille ex eo-
dem semine carnem de virgine assumpturus, qui vir-
ginitatis amator,et vitiorum prseputii esset ampula-
tor, Dominus scilicet JcsusChristus. Nec putandum
est,parvam utilitatom suo tempore habuisse circum-
cisionem, sed sciendum quia tantum valebat tunc
vamini spiritu mentis vestrse, et induite novum ho-
minem qui secundum Deumcreatus est, in justitia
etsanctitateveritatis. »I\IeIiusautemcircumcidemur
in futuro, quando mortalitas carnis nostrae, in qua
nunc poccamus, in immortalitate fuerit immutata,
et soli Deo inhcerebimus, ut ait Apostolus « Nos :

circumcisio contra originalc peccatum, quantum qui residui sumus, qui relinquimur, simul rapiemur
nunc valet aqua baptismatis, exccpto quod ille non- cum illis in nubibus obviam Christo in aera, et sic
dum venerat, qui peccata solvereposset, vel qui ja- semporcum Domino orimus(/ Thess. iv). » Etquando
nuam regni coclestis rescraret. Quoniam qui nunc jam non erit conflictus cum carne et sanguine,
per Evangelium dicit « Nisi quis renatus fueritex
: quando corpus quod corrumpitur non aggravabit
aqua et Spiritu sancto, non potest intrare in regnum animam, nec terrcna inhabitatio sensum multa cogi-
Dei {Joan. ni), » ipse tunc per legem clamabat lantem opprimet, sed absorpta morte in victoria,
« Masculusciijuscaropraeputiicircumcisanonfucrit, corruptibilc hoc induot incorruptionom, implebitur-
pcribitanima illadepopulo suo, quiapactum moum que in illis, qui illo sfficulo digni inventi fuerint.
J)
irritum fecit [Gen. xvii). » Non quod infans reccns quod Dominus ait in Evangelio. « In resurrectione
natus,boni et maliignarus,pactumDomini persoir- ncque nubunt, neque nubentur, sed sunt sicut angeli
ritum facere posset, sed quia de illius radice omnes Dei in ccclo {Luc. xx). » /Equalcs enim angelis erunt,
nascebantur, qui pactum Dei in paradiso irritum fe- cum filii resurrectionis fuerint. Pulchre ergo cir-
cerat, aut circumcisione, aut aliis modis purificari cuniciditur puer. Factus est enim puer, qui pueros
indigebant, quiavinculo originalis peccati teneban- qusrcbat, id est puros. Quis ost iste puer, nisi ille,
tur astricti, dicente Psalmisla: « Ecce enim in ini- qui cum sit magnus ot laudabilis nimis, ct cujus
quitatibus concoptus sum, ct in delictis pepcrit mo magnitudinis non cst finis, propter nos puer ficri
mater mea {Paal. l). » Nec solum pcr circumcisio- dignatus ost ?de quoscriplum cst: « Ecce puermcus
nem, scd etiam per hostiarum oblationem plures olcctus quem clegi, posui principatum super hume-
Dcuni piaoarcstudebant,sicutcxcmplopaticntia! Job rum cjus, ot vocabitur nomen ejus Admirabilis, Con-
discimus, qui se suosqne liberos quotidianis sacrifi- siliarius, Dcus, Fortis, Pater futuri sa3Culi,Princep8
 »

93 HOMILI^ DE TEMPORE. 94
pacis » Quod autem die circumcisionis
{Isa. ix). A centos, qui simul juncti fiunt octingenti octoginta
puerisnomina imponebantur, ex eo in consuetudi- octo : et denarius quidem numerus ad decalogum
nem venisse arbitramur, quod beatus patriarcha legis pertinet, quiadecem praeceptalegisMoysidata
Abraham, id est pater multarum gentium, cum sunt:octo autcm,adresurrectionem pertinent, quia
augmentum et immutatio-
signaculo circumcisionis r octavo die Dominus resurrevit, et in octava sfficuli
nem promeruit nominis,ut qui hactenus dicebatur astaleresurrecturos nos monstravit,juxta illudquod
Abrara, id est pater cxcelsus, deinccps diceretur in Salomone legitur:« Da partes septem,necnonet
Abraham, id est pater multarum gentium. Domino octo {Eccl. xi). » Sepluaginta quoque ad poeniten-
dicente : « Quia patrem multarum genitum constitui tiam pertincnt, quia ille populus qui Deo peccavit,
te ante Deum,cui credidisti {Gen. x\ii.» Necsolum per septuaginta annos in captivitate Babylonis sub
ipse, sed etiam vencrabilis uxor ejus augmentum Nabuchodonosor rege fuit. Et cum de remittendis
nsminis cum immutatione promeruit, ut quceprius pcccatis Petrus magistrum interrogasset, dicens :

dicebatur Sarai, iJ est princeps mea,^deindedicere- « Quoties peccabit in me frater meus et dimittam

tur Sara, id est princeps sanctarum feminarum, ei? usque scpties ! tunc Jesus ait illi : Non dicotibi
sive princeps domus.Undecrrant qui putantnomen usque seplies, sedusque septuagies septies {Matth.
Saraj per duo rr scribendum. Primum enim apud n xviii).» Centenarius quippe numcrus perfectionem
Hebraeos par sin, res, et iot elementum scribebatur. vita? asternaj significat, sicutde eodem Dominus,qui

Sublatn ergo iot elemento de fmenominis,additum omnia sua pro ejus amore reliquerat,ait: « Centu-
est aleph, et dictum est Sara. plum accipiet, et vitam a^ternam possidebit {Malth.
« Vocatum est nomen ejus Jesus, quod vocatum xix). »Hujus numeri sacramentum, in ipsa digito- "^

«est ab angelo,priusquam in utero conciperelur. rum computatione ostenditur, quaado centenarius

Si quis autem qu(erat,quandoejusnomenabangelo numerus de liTsva transit in dexteram, et circulum
antequam in utero conciperetur, vocatum sit, tunc exprimens.fit in modum coronai illa corona aster- :

sine dubio, quando ait angelus ad Mariam « Ave, : nam beatitudinem significat, quam pro bonisoperi-
gratia plena, Dominus tecum, benedicta tu in mulie- bus se accepturum noverat, qui dicebat « Bonum :

ribus, et benedictus fructus ventris tui.Quod enim certamen certavi, cursum consummavi, fidem ser-
ex le nascetur sanclum, vocabitur Filius Dei. Ne vavi, de reliquo reposita est mihi corona justitiaj
timeas, Maria, invenisti gratiam apud Deum, ecce (/ Tim. iv). » Et nos igitur in hoc sanctissimo no-

concipies et paries filium,et vocabis nomenejusJe- mine denarium numcrum rcperimus,cum decalogi
sum ; magnus, et filius Altissimi vocabitur
hic erit mandataservamus: tencniusoctonarium.cumfidem
Nec solum hoc sanctissimum nomenante
[Luc.i).» resurrcctionis credimus ; habemus et septuagena-
quam conciperetur in utero ab angelo vocalum est, C rium,quando peccata nostra flendo punimus.Tunc
sed etiam longe antea patriarchis et prophetis prse- autem ad ccntenarium perveniunt,cum post corpo-
dictum, quod Filius Dei homo factus, hoc nomine ralem resurrectionem ad summam el pertectam bea-
vocaretur videlicet Jesus quia Jesus Hebri-ea lingua,
: titudinem animse et corporis perveniunt, quia ibi
in nostra salvator sive salutaris dicitur. Ubicunque erit on:inis perfectio, ubi nulla fuerit corruptio ibi
enim apud nos salutare Icgitur, inHebrao Jesusha- pertecta l^tilia, ubi nulla tristilia,quaudo absterget
betur, sicut est illud: « Salutarc tuum exspectabo, Deus omnem lacrymam aboculis sanctorum. Etiam
Dominc Gaudens gaudebo
[Gen. xlix). » Et Isaias : non erit luctus, neque clamor, ncque ullus dolor :

in Domino,etexsultabitanima mea inDcoJesumeo quoniam priora transicrunt, quando gaudium et lae-

{Isa. i.xi). » Et in Psalmis « Memento nostri, Do-
: titiam obtinebunt qui redempti fuerintaDomino.et
mine, in beneplacito populo tui, visita nos in salu- fugiet ab eis dolor et gemitus, et venient in Sion
tari tuo {Psal. xxxv), » et multa talia. Et non so- laetantcs, et lcetitia sempiterna super capita eorum
lum sanctum ejus nomen a prophetis et patriar- (/srt.xxiv). Quod gaudium benc significat Isaac,qui
chis, antequam conciperetur, pra^dictum est, sed dc ccntcnario patrc natus, octavo die circumcisus,
etiam ante omnia sa;cula a Deo Patrc praescitumet risus interpretatur.lllum nimirum spiritualem risum
pra;destinatum,ut Deus homo factus Jesusvocare- T\ velgaudium significans, quodnoslerIsaac,Dominus
lur, id est salvotor, ut sicut a Christo Ghristianivo- scilicet Jesus Christus, promisit dicens : « Iterum
camur,sicetiam aSalvatore,salvatinuncuparemur: videbo vos; et gaudebit cor vestrum, et gaudium
quia non est aliud nomen sub coelo datum homini- vestrum nemo tollet a vobis {Joan. xvi). »Et dequo
bus,ut ait Petrus apostolus,in quo oporteatnossal- per beatnm Job dicitur : « Os veracium replebitur
vari (.4fi.iv). Nec solum autem
etymologianomi- in risu {Job vi). » Et
laude Ecclesisein « Et ridebit :

nis ejus nostra salus continetur, sed etiam in ipsis in die novissima {Prov. xxxi). » Sed quia sermo de
litteris quibus hoc nomen apud Grajcos scribitur, circumcisioneDominiseintulit,libetintueriquidest,
magna salus nostrainvcnitur. JesusenimapudGrac- quod loto tempore ducatusMoysi,nulIus exfiliisls-
cos sex litteris scribitur, msors.Quaj litterce con- racl circumcisusfuisselcgitur, exccptounofilioejus,
magnum numerum et in ipso ftumero
tinent in se quemuxorilliusinitinerc,ncabangeU)percuteretur,
magnum sacramentum.decem videlicet et octo du- acutiisimapetracircumcidit,dicens: « Sponsus san-

centos, septuaginta, quadringcntos, ct iterum du- guinum tu mihi es. » Quid cst enim quod jussio
9o HAYMONIS HALBERSTAT. EPISC, OPP. PARS II. — HOMIL. 96

Domini et consuetudo antiquaquadringentisobser- A rein ad concupiseendam eam. Unde ct ipsa Veritas

vata sit annis, et ab Moyse frequentcr fieri
ipso in Evangelio loquitur, dicens : « Qui viderit mulie-
commonita, ita pcr quadragintaannos subsuotem- rem ad concupiscondum eam, jam majchatus est

porerelictaest pene quasi nunquamesset? Non hoc eam in corde suo. » Ut veraciter cum Propheta
sinc causa, nec sine myslerio contigisse putandum dicam : « Avcrte oculos meos ne videant vanita-
est.Denique praeputium quod sub Moyse crevit, lcm. » Et iterum : « Oculi mei semper ad Domi-
idem populus qui sub eo incircumcisus remansit num, )) et reliqua. Et cum beato Job : « Pepigi
propterimminensbellimiasucccssorcejus JesuNave focdus cum oculis meis, ut ne cogitarem quidem de
amputatum est, et .loc cuUris petrinis trans Jorda- virgine. » Circumcidond^ aures suut, ne libenter
nem incampestribus Moab.contraJericho.Breviter audiant verba detractionis, falsitatis, murmuratio-

ergo hujus nnsttrium videamus.Quid perMoysen, nis,et his similia,sed semperparatae sint ad audien-
nisi lex liguratuf? Quld pcr Jesu Nave, nisi gratia dumverbum divinum, ut impleatur illud innobis :

Novi Testamenti, quas legi successit, exprimitur? « Beati qui audiuntverbumDei,etcustodiunt illud. »

Quid per prseputium, nisi peccatum ? Prajputium Et cumbeato Job dicerevaleamus:|« Audituaurisau-
ergo sub Moyse crevit, quia dala lege, peccatum divi te, Domine. Et cum Isaia
)) « Dominus Deus :

amplius apparere coepit, teste Apostolo.» Lex iram r» aperuit inihi aurem. " Et cumPsalmista «Audiam :

operaUir [Rom. iv), » et « Ubi non est lex, nec: quid loquatur in me Dominus Deus. » Etjuxtaillud
preevaricatio. {Ifjid.)» — «Nam concupiscentiamne- quod propheta admonet, dicons : « Sepi aurcs tuas
sciebam, nisi lex diceret, Non concupisces. Occa- spinis, ne libenter audiant verba detrahentium
sione autem accepta,peccatum per mandatumope- {Eccli. xxviii).»Circumcidendaesuntnares'ab illicitis

ratum est in me omnem concupiscenliam, et fa- odoribus, ne per illecebras odoris animus in con-
ctum est quod erat ad vitam,hoc esse ad mortem sensum delectationis cadat,sed secundum Aposto-
(Roin. vii). Sed quia prffiputiuni,quod sub Moyse
>> lum, semper Chrisli bonus odorsimusDeo inorani
crevit, aJosue amputatum est, significatquiapecca- loco. Circumcidenda est lingua a maledictionibus,
tum quod lox ostendebat, non etiam auferebatiDo- murmurationibus, et a con-
perjuriis, falsitatibus,
minus Jesus Christus conditor et ordinator Novi suetudine otiosi sermonis, nonnunquam etiam pro-
Testamenti, quem Josue opere significavit et no- pter taciturnilatis custodiam a bono coUoquio con-
mine, per gratiam Novi Testamenti non solum cum Propheta dicere possimus
vcnit abstinere, ut :

ostendit, sedeliam misericorditerdimisit. Lexenim, Custodiam vias meas, ut non delinquam in

Dixi,
ait evangelista, per Moysen data est,gratia et veri- lingua mea. Posui ori meo custodiam, cum con-
tas per Jesum Christum facta est (Joan. i). Unde sisteret peccator adversum me. Obmutui ct humi-
bene cultris petrinis idem populus a Josue circura- C liatus sum, et silui a bonis « Mors enira et vita in :

cisus legitur, quia ille solus peccatadimittit,dequo manibus linguaj (Prov. xviii). 'Et qui custodit os
ait Apostolus « Petra autem erat Christus (/ Cor.
: suumetlinguamsuam,custoditabangustiisanimam
x). » Sed quia Domini Jesu Crhisti corporalem suam. Tota enim nostra vita quodammodo per lin-
circumsionem celebramus, dcbemus ad nostram spi- guam commaculatur,nisisub taciturnitatis custodia
ritualem circumsioncm animum inflcctere: etquo- teneatur, quia, sicul ait Apostolus, « CorruTnpunt
raodo non corpore sed spiritucircumcidiconvcniat, bonos morcs colloquia mala (/ Cor. xv). » Nam
considerare.ldeoenim ille corporalitercircumcisus sicut Jacobusapostolus ait : Qui se putat religiosum
cst,ut nos spiritualiter circumcidi dooeret, sicutait esse,non rcfr.enans lingnam suam, sed seducens
Apostolus : Dico enim Chrislum Jesum ministrum cor suum, hujus vana est religio. Et in lege vas
fuisse circumsionis propter veritatem Dei, ad con- quod operculum non habet, inter immunda vasa
firmandas promissioncs patrum {Rom. xv). Hoc )> computatur. Et Psalmista nos admonet, dicens :

autem summopereconsiderandumest, quiacircum- « Prohibe linguara tuara a malo, cl iabia tua ne

cisio spiritualis non unius membri, sed omniuin loquantur dolum. » Circumcidaraus manusab effu-
membrorum vitia amputarc docet. Nec prodestjam sione sanguinis et Icesione proximi, et semper eas
circumcisio corporalip,ubidefuerit spirilualis.Undc tw paratas haboamus ad operandum (juod bonum est,
Moyses legislator, cum mundissiina Dci verba au ut habeamus unde tribuamus nccessitatcm palien-
dissct, incircumcisAim se labiis conquestus est, di- tihus.El cum Psalmista dicerc qucamus : « Lavabo
cens : Obsccro, Domine, mitte quem missurus es. inter innocentes manus meas,et circumdabo altare
« Non enim audict me Pharao, praisertim cum sim tuum,Dominc.)) Et cumEccIesia,«Maiiusmea3distil-
incircumcisus labiis. » Et Stephanus protomartyr laverunt myrrham,ot digiti moi pleni rayrrha pro-
quosdam circumcisos corporo,incircumcisosautcm batissima(C«»i. v). Circumcidamuspedes,ne festi-
)>

cordo rodarguit,dicens: « Vos incircumcisi cordect nent ad cffundendum sanguinem,et discordias semi-
anribus,semper Spiritui sancto reslitistis^sicut pa- nandas, scd pulius ad Ecclesiam conveniant, ad
trcs vcstri. Ex quibus colligiraus, sicut diximus,
)) orationem studiosius properent, et inter fratres
quia circumcisio spiritalis non unius membri, sod paccm et coucordiam portent, ut adimpleatur illud
omnium viliorum debot csse ampulatio. Circumci- quod dicitur « Bcati pedcsevangclizantium pacom,
:

dcndi sunt oculi ab illicilo visu, nc vidcant mulie- evangelizantium bona. » Quod ut faccrc possimus.
07 HOMILT.E DE TEMPORE. 98
supplices cum Prophcla rogemus « Vias tuar^,Do- : A. eliam triginfa et tribus diebusposthaec ab iugressu
mine, demonslra mihi, et semitas tuas doce me. » tcmpli se abstinuit, juxta ritum legis non quod
:

Et iterum « Gressus ineos ^dirige secundum elo-

:
ullo modo purificari indigeret, quod nuilius origi-
quium tuum. » Et rursus « Perfice gressus meos
:
nalis peccati vinculo tenebatur astrictus, sed ut

in semitis tuis,ut non moveantur vestigia mea. )>Nec ostenderet,cum quanto studio et sollicitudine cvan-
solum exteriora,sed etiam quse interiora sunt, cir- gelii prajcepta observare debeamus, quando illa

cumcidere debemus, id est cor, ut abstineamus nos praecepta legalia quce per servum dederat, cum
a malis et immundis cogitationibus, et pravis de- tanta diligentia observavit.Decretum namque legis
lectationibus, et iniquo consensu,ne per assiduita- erat, ut puer rccens natus octava die circumcide-
tem cogitationis, in consensum delectationis cada- retur, et tricesima tcrtia die post ha?c una cum obla-
mus, quia, ut Dominus ait De corde exeunt cogi-
:
tione sua in templo prresentaretur. Quod nulla ne-
tationes mala?. Et sicut Salomon nos admonet, di- cessitate, sed sola voluntateDoininus voluit obser-
cens » Omni cuslodia serva cor tuum, quoniam ex
:
vare, ut ostenderet suis temporibus legem sanctam
ipso vita procedit Prov. iv). » Hanc spiritualem cir- fuisse et bonam, et in seipso regulam nostrse reli-

cumci.^^ionem prredicabat propheta tenendam esse, gionis dignatus est demonstrare. In eo quod prius
cum dicebat Circumcidite praeputia cordium ves-
:
-. templum noluit ingredi, quam circumcideretur et
trorum. Et iterum Circumoidimini Domino Deo ve-:-
:
purificaretur, ostendft, quia Ecclesiam intrare non v
tro, et nob"tecircumcidere carnes praeputii vestri. possumus,nec corporis et sanguinis ejus participes
De hac ipsa Moyses legislator ait In novissimis die-
: esse, nisi prius ab originaiis peccati immunditia
bus circumcidet Deus cor tuum et cor seminis tui. per baptismum simus purificati, juxta illud quod
Et si taliter circumcisi fuerimus, ethic circumcisio- i[)se dicit : « Xisi quis renatus fuerit ex aqua et Spi-
nis Domini participes erimus, et in futuro regem non potest intrare in regnum Dei {.loan^
ritu sancto, f
in decore suo videre merebimur. Quanta autem glo- ix). Adhuc juxta sacratiorem inteliigentiam,in eo
))

ria praeparanda sit ei, qui spiritualiter circumcidi- quod prius templum ingredi noluit, quam circum-
tur, Isaias propheta indicat, qui cum dixisset « Quis : cideretur, et dies purificationis impleret, ostendit,
poterit habitare ex vobis cum igne devorante, aut quia in templo .•eterna' beatitudinis, quod est in
quis habitabit ex vobis cum ardoribus sempiternis? » coclo, ncquaquam intrabimus, nisi in prsesenti vita
adjecit continuo, de spirituaii circumcisione. « Qui per pognitentiam
et bona operafuerimus purificati,

ambulat in justitia, et loquitur veritatem, qui pro- testePropheta « Non habitabit juxta te malignus,
:

jicit avaritiam ex calumnia, et excutit manus suas neque permanebunt injusti ante oculos tuos {Psal.
ab omni munere, qui obdurat aures suas ne au- v). Et sicut per Paulum dicitur « Caro et sanguis
)) :

diant sanguinem,et claudit oculos suos ne videant C regnum Dei non possidebunt. Neque corruplio in-
malum,iste in excelsis habitabit, munimenta saxo- corruptelam possidebit. » Quia sicut dicit Augusti-
rum sublimitas ejus; panis ei datus est, aquse ejus nus de agone Christiano Coeleste corpus erit, ubi :

fideles sunt, regem in decore suo videbunt oculi nulla corruptio. Vel caro et sanguis, opera carnis
ejus (Isa. xxxiii). » Verum considerandum est dili- et sanguinis intelliguntur, et eos Dei regnum non
gentius, ne forte spiritualem circumcisionem, inani possessuros,quiperseverabiliteristadiIexerint.Quod
gloria surripiente, propter appetitum humanajlau- in ipsius materialis templi constructione prjefigura-
dis servemus,quod pro solius divini amoris gralias tum ost, quando lapides.ex quibus domus Deicedi-
agere debemus. Ipse enim se amore circumcisionis ficata est, alibi caesi, et alibi deportati, in adifica-
privat,qui spiritualem circumcisionem non propter tione inventi leguntur, ita ut scriptum est Non : <(

amorem Dei, sed propter inanem gloriam ser^at, est vox mallci audita neque securis in domo Domini,
in exemplo Sichimitarum, qui religionem circum- cum ffidificaretur (77/ Vieg. vi). » Sicut enim Jerusa-
cisionis non propter amorem Dei, sed propter Iem,qu3e i7sw/jflminterpretatur,coclestem signilicat
carnis sua; desideria explenda susceperunt : et ideo patriam,sic domus Dei seternam significat cum Deo
non solum mercede privati sunt, sed etiam tertia habitationem sanctorum, qua: ffidificatur cx lapidi-
die quando gravissimus dolor vulnerum inerat, ipsi n bus vivis et prctiosis, id est animabus sanctorum.
una cum ruina sua; civitatis perierunt. » Dignum De quibus per Isaiam prophetam dicitur « Lapides :

est enim,ul qui in pivesenti vitaspiritualitercircum- vivi volventur super terram. » Et iterum « Ecce ego :

ciduntur, in meliorem circumcisionem, id est, im- stcrnam per ordinem lapides tuos, et fundabo te in
mortalem quae sanctis repromissa est, semperani- sapphyris (/sa.uv). » De talibus Petrus apostolusdi-
mum teneant. Unde bene de Domino, qui octava cit « Et vos tanquarn lapides vivi superaedificamini
:

die circumcisus est, adhuc subditur domus spiritualis (/ Petr. ii). » Lapides ergo ex qui-
:

" Et postquam impleti sunt dies purgationis ejus bus domus Dei a;dificatur,alibi ca;duntur,et alibi in
« secundum legem Moysi, tuierunt illum in Jeru- aedificio ponuntur quia animoe sanctorum in pra?- :

« salem, ut sisterent eum Domino, » id est, sancti-
ficarent. Dominus Jesus Christus qui non venit le-
gem solvcrc, sed adimplere [Malth. v), non solum
circumcisus est octava die,cum non indigeret: sed
senti vita per poenitentiam et eleeniosynas, et cordis
coinpunctionem, atque proximorum compassionem,
purificantur et quodammodo tribulationibus poliun-
t ur.ut n templo ieternae beatitudiuis apti inveniantur,
i
 :

99 HAYMONIS HALBERSTAT. EPISC. OPP. PARS II. — HOMIL. 100

]n ciijusdomusaedificatione aplum seinvcniri opta- A " Non dabis sanctum luum videre corruptionem
bat spiritnaliter lapis, qni dicobat : << Unam pctii a (Psal. xv). » Mystice vero in hoc pra;cepto nos com-
DominOjhanc requiram, ut inhabitem in domoDo- monemur, ut omnia primogenita nostra Deo oflera-
mini omnibus diobus vitoe mea ut videam volup- : mus, quidquid bonum et justum in nostris
id est,
tatemDomini,etvisitemtemplum ejus [Psal.xxv]). » opcribus invenimus, ejus gratiae, non nostris moritis
Cujuspulchriludinemidem Psalmistaadmirans,ait reputemus,dicentes:«Nonnobis,Domine,nonnobis,
« Quam dilecta tabernacula tua,Domine concupiscit ; sed nomini tuo da gloriam. » Si autem immundum
et deficit animameain atriaDomini. » Vcrum si dili- aliquid parimus,id est,si peccatum in opere perpe-
gentiusvorbalegisscrutemur,inveuiemusnon solum tramus, aut occidamus malum quod latebat, et ra-
Dominum JcsumChristum a jugo legis solutum, sed dicitus evellamus, juxta Apostolum, « mortificantes
ctiam sanctam ejus genitricem a vinculo legalis ob- membra nostra quae sunt super terram (Colos. v). »
servantice esse libLM-am. Sic enim lcgitur Levitici Et iterum : « Non i-egnct peccatum in vestro mortali
duodecirao de immundilia mulieris puerper<TC,mun- corpore.Aut certe mutuemus ea rnundis,declinanles
datione et oblatione ejus. Locutusquc est Dominus a malo, et facienles bonum : ut sicut exhibuimus
ad Moyson dicens Loquere filiis Isracl, et dices
: «
membra ncstra servireimmunditiae et iniquitati ad
ad eos Mulier si suscopto seminc peperit pueruni, iniquitatem, ita serviamus munditiaj in sanctifica.
:
^
immundacritseptomdiebus,juxta dies separationis tione {Rom. vi). » Nam potest quis mortificare mem-
menstruse, et octava die circumcidetur inlantulus; bra, et non facere bonum, sed cum mortificans
ipsaverotrigintatribus diebus mancbitin sanguinis membrabonum facitjtuncmutuatvitium bonis.Sive,
purificationc. Omne sanctum non tanget, nec ingre-
ut quidam tradunt, quia masculum et feminam mu-
dietur in sanctuarium [Levit. Ubi consideran-
xii). »
Xf lierprimogenitis parit, sed si masculum pepereri-
J- dum est quia non ait, omnis mulier quaj pepererit mus, id ost, fortia virtutum, Deo, ut dictum est,
puerum, immunda erit, sed qus suscopto seniine offeramus. Si autem feminam, id est immundam
popererit,ad distinctionem illius quai non ex semine actionem in nostris operibuspeperimus, aut mutue-
viri, sed ex obumbratione Spiritus sancti concepit musmundis,aut redimamusquinque siclis.Homiiiis
et peperit Filium Dei. IUa enim sola nuUa immun-
ergo primogenitum,quia sine peccato esse non pos-
ditia tenebatur obnoxia post partum, quam nulla
sumus, quinque siclis argenti redimimus quando
immunditia prsecessit ante partum. Et ideo sicut
per quinque sensus corporis bona opera et dignos
Dominus Jesus Christus nulla necessitate, sed sola
fructus poenitentiae facimus. Ex eo vero quod ait :

voluntate legem observavit, sic ejus sancta genitrix.

« Quia omne masculinum adaperiens vulvam. » hsi-
non coacta, sed spontanea lugo legis se subdidit, •.
', ., .,
ut ostenderet suis temporibus legem
,
sanctam
, ..n
et bo- ti
. .

_..,_.___. ^
.
.

:_..,._ j:_ ^
x nr
reticioccasionemsumerevoluerunt,quibeatae Marice
..
, ^ •

virginitatem infamare cupienles, dixerunteam ante

nam fuisse. Quod vero subjungit :

partum virginem fuisse, et post partum virginem

« Sicut scriptum est in lege Domini, quia omne
non permansisse.Quibus e diverso respondere pos-
« masculinum adaperiens vulvam,sanctum Domino
sumus et debemus,quia in humana nativitate, non
« vocabitur. » Consuetae narrationis ordinem secutus
tunc primum mulier virginitatem amittit, quando
est cvangelista. Ex eo enim tempore quo Dominus,
filium parit, sed magis quando concipit,et ideo Dei
primogenita jEgyptiorum percutiens,filios Israel de
genitrix virgo permansit post partum, quia virum
yEgyptia servitute mirabilitcr liboravit, omnia pri-
non cognovit ante partum. De cujus perpetua virgi-
mogcnita eorum sibi OiTerri pri-ecepit, tam ex homi-
nitate Ezechiol propheta dicit : « Converti me ad
nibus quam ex jumentis, non solum mundis, sed
etiam immundis : ita duntaxat, ut munda quasque portam domus Domini,qu3erespiciebatad oriontom.
Doraino ofrerrentur, iramunda vero aut mutuarentur Et dixit Dominus ad me : Porta hcec quam vides,

mundis, aut occiderentur. Undc in loge praccipitur clausa erit, ot vir non transiet pcr eam, quia Do-
minus Deus Israel ingredietur pcr eam,eterit clausa
(ExocL xni) « Primogenitura asini mutabis ove, »
:

hominis vero primogenitum protio redimobatur priiicipi {Ex-ech. xliv). » Quae est enim ista porta in

Cujus redemptio crat post unum mensem quinque j)

domo Domini clausa, nisi Maria virgo inlacta? Et

siclis argcnti. Sic cnim ait Dominus Moysi.Praecipe
filiis lsrael,ut omnia sanctifiivcnt milii primogenita
sua: mea enim sunt primogonitaeorum,pro primo-
genitis i^gyptiorum. Sed nunquid illa primogcnitu
omniasanrtafucrunt?Nunquid Achabsanctus,etilli
sancti fuerunt,qui cum ex primogonitis nati essent,
perdite vixerunt?Non. Sed omnia
figuram primogenitorum Sancti sanctorum,
Doraini nostri Jcsu Christi tcnuerunt,(iui unigenitiis
ex Patre,primogenitus cstexmatre
quid est,vir non trarsiet pcr cam, nisi quia Joseph
non cognovit eara ? Et quid est, quod Dominus in-
grossus est per eam, et erit clausa principi, nisi
quia Dominus matri sua? sic contulit fecunditatem,
ut virginitatem non auferret? Dignum quippe erat
ul cuin Deus homo fierct.non ex alia quam ex vir-
illa primogcnita gine nasceretur, et virgo quai? pareret, non alium
id cst, quam Dominuin pcpcrisset, ct idoo sicut virgo ante
partura fuit, sic virgo post partura permansit.Cujus
: quimerito san- voce sponsi in Canticis canticorum dicitur « Hortus :

clus dicitur, quia poccatum non fecit, nec invonlus conclusus est soror mca sponsa, hortus conclusus et
est dolusin orecjus.DequoperPsalmistam dicitur: fons signalus [Canl. iv). « De cujus etiam integcrrima
101 HOMILI^ DE TEMPORE. 102

et perpetua virginitate Sedulius in
beti pulchre cecinit, dicens:
Beatus auctor sfBculi,
Servile corpus indnit,
Ut carne carnccu liberans,
Ne per deret quos condidit.
Clausa parcntis viscera
Coeleslis intra gratia,
Venter puellse bajulat
Secreta, quoe non noverat.
Domus pudici pectoris
remplum repeute fit Dei;
Intacta nesciens virum,
Verbo concepit filium (a)
carmine alpha- A quia incolatus meus proiongatus est, habitavi cum
habitantibus Cedar, multum incola fuit anima mea
{Psal. cxix). » De quibus benc dicitur: « Unum pro
peccato, ct alterum in holocausto, » quia omnis
peccatorprius timore compungitur, et post amore.
Cum enim quis mala opera suaad memoriam revo-
cans, pocnas etiam inferni reminiscens, flere incipit,
timendoneducaturadpcenam,dicenscumPropheta:
« Lavaho per singulas noctes lectum meum,lacry-
mis meis stratum meum rigabo (Psa/. vi), » quasilur-
turem vcl columbum pro peccato offert. Cum vero

Enixa est puerpera, ex longa consuetudine flendi, animus securitatem

Quem Gabriel prredixerat, non timons ne dacatur
acceperit, ct coeperit flere,
'.)uem niatris alvo gestiens,
Ciausus Joannes senserat. ad poenam, sed quia tanto tempore differatur a re-
Et ut darent hostiam secundum quod dicLum
«<
gno, cantans cum Propheta, et dicens « Super flu :

« cst in lege Domini, par turturum aut duospullos mina Babylonis,illicsedimusotflevimus,dumrecor-

p
«columbarum.»Inhisverbisconsidarandumest,quia daremur tui, Sion (Psa/. cxxxvi), » quasi turturem
Dominus Jesus Christus cum dives esset, pauper vel columbam in holocausto, offert. Hoc ergo dif-

pro nobis fieri dignatus est, utsuanosinopiadivites fert inter sacrificium et holocaustum, quia omne

faceret, hic in fide, et in futuro ccelesti regno. Pra3- holocauslum sacrificium est, non omne sacrifi-
ceperat enim Dominus in lege Moysi, ut diequain- cium holocaustum. In sacrificio enim pars pe-
fans prajsentaretur in templo una cum matre, non cudis offerebatur. Holocaustum vero, tantum in-
essetvacua manus parentis a munere, sed tam pro censum est. Qui enim cor contritum ot humilia-
sua, quam
pro sobolispurificatione, offerretagnum tum Deo spiritum propeccatisoffert, quasi turtures
anniculum imrnaculatum de grege.Quodsitampau- et columbas in sacrificio immolat. Qui vero non ti-

per essot, ut non sufficeret manus ejus invenire more gehennae, sed amore aeternae vitae flet, quasi
agnum de grege, offerret duos turtures, vel duos turtures vel columbas in holocausto mactat,dicens
pullos columbaruiii. llostiaergohaecpauperumerat. cum Propheta: « Holocausta medullata offeramtibi
Imitemur ergo nos Dominumnostrum, et amemus per ha^cduogeneraavium,
(Psal. Lxv). » Aliter vero

spontaneam paupertatem, ut habentesvictumetve- duas Ecclesiffi accipimus vitas, activam sciiicet et

stitum, his, juxtaApostolum,contenti simus,ut im- contcmplativam. Hoc eniminter columbas et turtu-
pleatur in nobis, quod ipse in Evangelio promittit, ^ res iuterest, quia columbae gregatim volant vel ge-
dicens: « Beati pauperes spiritu.quoniam ipsorum munt, turtur vero adco singularitatem diligit, ut si
est regnum coclorum {MaUh. v). » Ergo tam paupe- casu conjugem vel parem amiserit, de reliquo sin-
pcres parentes elegit Dominus, qui non haberent gularis perscveret. Unde per columbas, qui grega-
agnum quem proeoofferrent,sedobtulerunttantum tim volant vcl gemunt, activaevitaesocietasdesigna-
par tuturum,aut duospuUoscolumbarum.Sedquia tur.De qua scriptum est: «Multitudiniscredentium
superius comxemoravimus, quomodo spiritualitcr erat cor unum et anima una. » Et iterum : « Ecce
Deo nostra primogenita offcrre debcamus,hinccon- quam bonum et quam jucundum habitare fratres in
siderandum videtur, qualia munera pro emunda- unum!»Perturturemqua;singularitatemdiligit,con-
tione nostra Dco offeramus, juxta spiritualem vero templativae vitae dulcedo exprimitur, quae, remotis
intelligentiam, in hoc praecepto nos cummonemur, omnibus curis. soli moditationi etoralioniinsistere
ut si degregeoperum nostrorumagnuminnocentia?, desiderat: quia quanto est sublimior, tanto utique
vel principales virtutcs invenerimus,qualis rarior. Solus enim Jacob luctamen cum angeloiniit
estcha-
ritas, humilitas, eleemosynarum largitas, etc, Deo {Gen. xxxii), solus Moyses, pavente procul populo,
offeramus, id est, quod digne vivimus, non nostris montem ascendit {Exod. xxxiv),solusDanielfugien-
meritis reputemus, sedilliusgratiae.quiait inEvan-
p tibus sociis inter angelos remansit {Dan. u), solus
gelio : « Sinc me nihil potestis facere (Joau. xv). » Ezechiel, apertis ccelis super fluvium Chobar, qua-
Ipse enim dat velle et perficere. Si autem tam pau- drigam cherubim vidit {Ez-ech. i, 3), solusPetrus in
peres sumus, utinoperenostro principales virtutes exslasi mentc raptus fuit (Act. x), solus Paulus us-
non inYeniamus,offeramussaltemduosturtures.vel quc ad tertium coelum ductus fuit (// Cor. xii). Et
duos puUos columbarum, id est duo genera com- ad comparationem activs vitae, raro invenitur, qui
punctionis, timoris videlicet et amoris. Quod enim hac dulcedine perfruatur, Activa vero vita offert Deo
ista; duae aviculae pro cantu gemitus edere solent, sacrificium, contemplativaholocaustum. Cum enim
luctum sanctorum significat, qui in convalle lacry- quis bene vivens, ad benc vivendumalios hortatur,
marum non solum pro suis suorumque diiuendis dicens:«MagnificateDominummecum, et exaltemus
peccatis, sed eliam proimpetrandisvirtutibus,quo- nomen » Etitcrum: « Venitcadore-
pjns in idipsum.
tidie defient, diccntes cum Propheta; « Heu mihi. mus ct procidamus anteDeum,ploremus coramDQ-
(a) Virgo creavit Filium,
103 HAYMONIS HALBRRSTAT. RPISC OPP. PARS. 11. — HOMIL. 104

tn'i":o qii' ''•i-it nosC/V«'.f aXvxiy), » qiiasi tui-lurcm A liuinil •i (|uiolum. ot trementem vcrba mea
vclcolumbam in sacrificio otTerl. Cumvero remotis {Isa. Lxvi)? » Et in Evangelio: « Si quis diligit
omnibus curis et sollicitudinibus, ea quse coclcstia nie,?ermonem meum servabit, etPatcrmeusdiliget
snnt solummodo contemplalur, dicens cum Pro- eum. » Nec solum Simeonom Spiritum sanctumDci
phe!a: « Ingrediar inlocumtabernaculi admirabilis habuisse credimus, sed etiam Ccetoros sanctos, qui
usqucaddomumDei,» quasiturturemvelcolumbam Domini incarnationem pracdixcrant. Spirilum san-
in holocausto ofTert. Et quia utraeque ista; vitaeDeo ctum habuisse nondubitannis, testeapostolo Petro,
acccptaj sunt, nonestdiffinitumutrum pro Domino qui ait: « Non enim voluntate humana allata est
turturcs, an columbaesintoblata3,sedsic indifTeren- aliquando prophetia, sed Spiritu Dei rcpleti, locuti
tcr dictum est: « Obtuleruntproeo Dominopartur- sunt Dei homines (// Petr. i). » Hinc Isaias ait:
turum, aut duos pullos columbarum. » (( Spiritus sanctus Domini superme, eoquodunxe-
Et ecce homo erat in Jerusalem, cui nomen
(( rit me, evangclizare pauperibus misit mo. » Et Da-
((erat Simeon. » OuiaDominusnoster Jesus Christus vid qui dixorat: (( Audiam quid loquatur in me Do-
omnem sexum el omnem aetatem liberare venerat, minus Deus, » ejus Spirituminse crcdebatesscdi-
dignum erat ut omnis a;tas et sexus cjus incarna- cens: « Spiritus tuusbonusdeducetmeinterramre-
tionitcstimonium perhiberet: etquiaprophetaverat ctam. » Et sicut Apostolus discipulissuisait: «Puto
copulala conjugio, prophetaverat virgo, Simeonis quod ot ego Spiritum Dei habeam (/ Cor. vii). »

senis et juslipersonaintroducitur,quem et long.tiva « Et responsum acceperataSpiritusancto,nonvi-

cetas idoneum fecerat, ut ex omni parte dignus es- (( surum se mortom, nisiprius videret ChristumDo-
settestimonium Domino porhibere, ot impleretur " mini. » Ab ipso scilicct Spiritu, qui in ipso erat,
nrophetia quffi dicit: Laudate Dominum de coclis,
(( corderesponsum acccpit, etintellexit
invisibiliter in

laudate eum in excelsis » usquead idquod ait Ju- quod non esset visurum mortem, nisi videret Chri-
((

venes et virgincs, senes cum junioribuslaudentno- stum Domini natum.Exquaresponsionehoc intelli-

men Domini [Psal. cxr.vm). » « Et homo iste ju- giraus, quia iste senex Simeon sciebatvicinumesse
((stus et timoraius. » Justus autemettimoratusdi- tempus Dominicae incarnationis. Hoc enim senex
citur, ut ad testimonium Dominoperhibendumido- quotidie in suis orationibus precabatur, ut non exi-
neus inveniatur. Bcne priusquam dixit justus,addi- rct de hoc saeculo antequam videret natum,qui ve-

dit timoratus, id est timore Dei plenus, quiajusti- neratredimeresaeculum.Unde secundumsuumdcsi-

tia sine timore difficilecustoditur. Illorumenimju dcrium responsum accopit, qnod non essctvisurus
stitia, quorum mentes timor Dei illuminat, teste niortcm, nisi videret Christum Domini. Nec solum
Psalmistaqui ait: « Beatusvir quitimetDominum, Simeon desiderio videndi Dominum flagrassecredi-
in mandatis ojus volet minis. »Et iterum:« Timor C mus, sed etiam omnessancti.qui pcrSpirilumsan-
Dominisanctup,permancnsinSceculums."PCuli,justi- ctum ejus incarnationem praeviderunt, cum corpora-
tia Domini vera justiflcata in semetipsa. »Etalibi: liter, si fieri posset, videre optaverunt, juxta illud

« Initium sapientiffi timor Domini. » Et Salomon: quod Dominus loquitur, dicens: Dico vobis quod ((

« Qui timct Dominumnihilnegligit.» Justusquippe multi prophetac el reges voluerunt viderc quae
erat, quia non solum suam, sed totius populi salu- vos videtis, et non viderunt:et audire qus au-
tem quaerebat. « Exspectansconsolationem Israel.» ditis, et non audierunt {Luc. x). » Hoc desideriofla-

Consolatio Israel, id est, videntibus Deum Domini grabat venorabilis senex Jacob, qui cum moriturus
adventus in carne fuit. Sancti enim Patres, quos filios benediceret, ait; « Salutaretuum exspectabo,

metus originalis peccati contristabat, por Domini Domine {Gen. xl). » Hoc otiam amore ardcbat
incarnationcm consolaricredcbant, etideoproplietae Isaias, cum dicebat. « Utinam disrumperes coelos
quotiescunque Domini adventum pracdicabant, non et descenderes (Isa. lxiv)! » Et David eodem
parvam consolationem credentibus exhibebant. Unde a^stuans amore, aiebat: « Domine, inclina coelos
Isaias cum Domini adventumpra^diceret.specialem tuos, eldesconde. » Et unusprophetarum hocetiam
consolationem populo intulit, dicens « Conscla- : ardebat amore, cum dicebat « Exspcctabo Dominum
:

mini, consolamini, popule meus, dicit Deus vester jj

salvatorem meum, et prsislolabor eum dum prope
{\sn. XI.). » Et iterum: « Dicitc pusillanimis: con- est [Mich. vii). » Qua^ritur(iuaredicat,nonesscvisu.
Ibrtamini et nolite limere. Ecce Deus vester, ipsc rum mortem.cum morspotiusoculusclaudat,qunm
veniet et salvabit vos. »IIancconsolationemSimeon, aporiat. Sed ad hoc dicondum, quia videre in hoc
qui obediens inlerprctatur, exspectai)at, quem ma- loco, pro sentire vel experiri dicitur. Isle modus
tura aetas de mundo utexiretcompellebat, cum pro* in Scripturis usitatissimusest, utvidere proscntire
pler dcsidcrium vidcndi Dominum in carne manebat. velcxperirialiqumdoponalur, sicutinEvangelioDo-
« Et spiritus sanctus erat in co. » Benc dicturus minus dicit « Siquisdiiigilscrmonesmeos.mortem
:

evangelisla de Simeone, quia Spiritus sanctus erat non vidcbit in a^ternum, »Et ideo quod dicit evangelis-
in 00, prxmiisit quod crat « justus et timoratus, » ta, noncsscvisurummortem, » taleeslacsi dicerct,
((

quoniam in illorum cordibus Dcus habitat, qui ti- non csse gustaturum in se vel sensurum mortom.
mentes Doimi justitium scrvcut, sicut ipse pcr pro- (. Et venit in spiritu in templuni. » Non putatur
phelam dicit: « Supcr quemrequiescamnisi supcr in cxslusi raptus vcnisse iu templum, sicut Joannea
 : : : :

105 HOMILl/E DE TEMPOHE. 106

in Apocalypsi sc in coclo Cuisso testatur [Apoc. xii), A. Xunc diuiittis servum tuum,Domine,secuaduni
sed ab ipso Spiritu commonitus, a quo rcsponsum « verbum tuum in pace. »In quibus verbis ostendit

acccperat.intelligens horam esse impletam qua vi- quia non ob aliud mancre volebat in sfficulo,aisi ut
dcret Dominum, corporaliter vcnit in tcmplum, ut Dominum vidcret natum, quem mox ut vidit, mox
dcsiderium suumcxvisione Domini satiarct,et de co ut portavit, ut ore laudavit, exsiliens gaudio,quasi
multa coramtestibusproplictaret.Unde et subditur licentiam de mundo egrediendi postulans,benedixit
« Etcum inducerentpuerum Jesumparentcscjus, « Nunc dimittis servum tuum, Domine, secundum
« ut facerent secundum consuetudinem legis pro verbum tuum in pace. » Ac si diceret Quia video :

« eo, ct ipse accepit eum in ulnas suas.
impleta promissio est Spiritus sancti, quia non so-
lum videre Dominum meruit,"sed ctiam portare in
ulnis, id cst in brachiis. Etmira res, portabat se-
nex, aquo portabatur.Magna hic Domini est pote-
stas, scd ncc minor cjus claret humilitas,quoniara
quem cQ)lum et tcn^acapere non possunt,unius ho-
minis portabatur in ulnis.ille portabat Christum in
humanitatc, a quo portabatur pcr divinilalem.fcre-
batscnex Christuminfaiitcm.qui illumregcbat inse-
nectute degentem. Fclix quidem Sinieon, qui non
solum videre, sed etiam Christum portare meruit
in carnc ;nec minus feliccs animai quae non viderunt
et crediderunt. Unde Dominus cuidam se palpanli
» Et ecce pacem, dimitte me in pace, in illam scilicet quam
commendaturus erat discipulis,dicens: « Pacem do
vobis, pacem relinquo vobis [Joan. xiv). » Sciebat
enim sc de laboriosa vita ad locum pacis et quietis
transiturum, ex quo post Domini resurrectionem
perventurusesset ad coclestem regionem. Nec solum
Simeon ab hac vita ad aliam transire concupivit,
t» sed etiam plures sanctorum ad hanc pcrfectionem
pervenerunt, ut sarcinam carnis deponcrent, qua-
tenus in sinu Abrahae, id cst ad requiera optarent
transire, ct adveutum ejus postularent, qui ejus
januam vita; coclestis aperiret, sicut Idithua transi-
litor cupiditatum.cum mala mundi crescere cerne-
ret, incalescens animo, ait « Notum fac mihi, Do-
:

ait «Quia vidisti me,credidisti, beati qui non vide-

: mine, fincm ineum, et uumerum dierum meorum
runtetcrediderunt(Jt)rt«. xx). »TypiceSimeon scnex quisestntsciam.» Etitcrum Ecccvcteres posuisti
: <

mundumsigniricat,qui cumpost quinquemilliaeteo dies meos. » Et David Ne revoces me in dimidio

: <(

ampliusannosChristumnatum agnovit, quasiinse- dierum me^rum, in gencratione et generationem,etc.

nectutepuerumportavit.Accepitcuminulnis,quibus
nos oneraportaresolcmus.ut discamus tolleresuper
nosjugum Christi leve, et onus ejus suave. Portat
autem spiritualiter Ecclesiainbonisoperibus, quem
Simcon porlavit corporalilcr in manibus quia per
manus ot brachia opera intelliguntur, monente
Paulo Apostolo ac dicenle : « Glorificate
Dominum (/ Cor. vi).» Unde fideles
in corde vestro
Jam vero Novi Tcstamenti patrcs tanto securius ab
hac vita exeunt,quantosibialiamvitampraBparatam
esse certius credunt, quod perfectorum est agere.
Qualiserat Paulus apostolus, qui pro bonis operibus
: securus dicebat:«Cupiodissolviet essecumChristo.»
'
Dissolvi enim et cum Christo esse, multo melius
etportate permancreautem in carne,necessarium propler vos,
id est propter diseipulos. Et iterum Dum sumu3 :

in ista diemissarum solemnia celebrantes,lumina- in corpore, peregrinamur a Domino (// Cor. v). »
ria in manibus defcrunt,illud incffabile lumen reco- Quare autem Simeon dimitti se optaret maaifestat,
lcntes,quem Simeon hodierna die portavitin mani- adjungens
bus. Figurateautem cum senex portat, innuit nobis " Quia viderunt oculi mei salutare tuum. »Salu-

ut veterem hominemcum actibussuisexuentes,por- tare Dei Jesu est nam ubicunque apud nos salva-
;

temus etinduamusnovum, cstChristum, ut quo-

id tor sivc salutaris legitur.in Hebra30 Jesus habetur.
dammodo de seneclutc damnabili adspiritualcm in Quod vero subditur :

fantiam redirepossimus.juxta illud.Vpostoli : « Nox,» « Quod parasti ante faciemomnium populorum.»

id esl infidelitas,« praecessit,dies autcm appropinqua- Manifestum cst quia salutare Dei, id est Christum,
vit (/?ow. xui).» Quam autcmmagnitudinem cogno- omnes populi in carne videre non potuerunt, quia
verilSimcon in eo quem parvum esse videbat, ma- tantummodo in Juda^a per semetipsum praedicavit;
nifestatur cum subditur « Et bcncdixit Deum. »
: sed ante faciem omnium populorum praeparatum
Benedixit autemDeum,non quodhominisbenedictio j)
dicitur,quod per proadicationem apostolorum ad
aliquid Dco conferre possit, a quo omnis bcncdictio notitiam pervenit omnium populorum, sicut scri-
procedit,dicente Apostolo: « Benedictus Dcusct Pa- ptum est iu Evangelio «lUi autem profecti praedi-
:

terDomini nostri Jesu Christi,qui benedixit nos in cavcrunt ubique (jVarc. xv), » impleta prophetia,
omni benedictione spirituali in coclestibus in Chri- quac dicit : « In omnem terram exivit sonus eorum
sto {F.phes. sed sic dicitur,» bencdixit Deum,»
i), » et in fines orbis terrae verba eorum (Psal. xv). » Et
quasi dicatur:Bene laudavit Dominum, vel bone de iterum :« Non suntlopueloenequesermones,quorum
eodixit, sive digne dc illoet bene prophetavit nam ;
uon audianturvoces corum. » Sive alitcrantefaciem
consuetudo sanctorum est Deum sempcr bcnedi- omnium populorum salutare Dei paratum dicitur,
cere.siveinprosperis, siveinadversis, dicentes cum quia in judicio omnibusapparcbit.nonsolumjustis,
Psalmisla :«Bcnedicam Dominum in omni tcmpore, scd etiam injustis, sicut scriptum est: « Et videbit
semper laus ejus in ore meo.» Quid autera bcnedi- omnis caro salutare Dei nostri {Luc. iii). » Et Joan-
cens dical audiamus : nes in Apocalypsi: • Et videbit cum omnisoculus,

Patrol, CXVIII.
107 HAYiMONlS HALBEUSTAT. KPISC. OPP. PAtlS H. — HOMIL. 108

et qiii ouin pupugerunt, ct plangent se super eum A retur prophetia Jacob, dicentis : « Non auferetur
omnes Ad quid autcm Dominus in
tribus terrac. » sceptrum de Juda,ncc duxde femoribus cjus,doncc
primo adventu vencrit,declaratur cum subinferlur: veniat qui miLtcnduscst,et ipse erit expectatio gea-
<( Lumen ad revelationem gentium, et gloriam tium {Gcn. xlix). » Ex quo enim de iEgypto ascen-
« plebis tuae IsracL » Salutare quippe Dei lumen deruntjSuae gentis principes,reges et duces habue-
gentium fuit, quia gentes quaj sedebant in tenebris runt. Jam vero deficientibus principibus ex Juda,
et umbra mortis, per ejus adventum illuminatee primus ex alicnigenis Herodes regnum Judaeorum
sunt, implcta prophetia Isaiai dicentis « Populus : arripuerat.Cujus quia se incntio intulit,qualiter ad
gentium qui ambulabatin tcnebris.vidit lucem ma- Judaici regni apicem pervenerit.breviter commemo-
gnam {Isa. ix). » Habitanlihus in regione umbrra randumvideLur.Cumenimhi(juideMathathia;stirpe
mortis, lux orta csleis:unde ipse in Evangelio descenderant, per aliqua annorum spatia ducatum
dicit: « Ego sumlux mundi, qui sequitur me, non regniJuda*orumtenuissent,pervenittandempolesta3
ambulat in tenebris,sed habebitIumenvitaB.))GIoria ad quemdam virura, ex eorum stirpe genitum, no-
quoque Israeli saluLare Dei fuit, qui aliis, (jui cx mine Alexandrum. Qui dm
post aliquod tempus
Israel credere in eum voluerunl magna ; gloria fact;i uxorem cum duobus filiis parvulis,
ol>iisset,roliquit

est,quando exeorum stirpeDei Filius carnemassu- quorum unus Aristobolus,aIterHyrcanus vocabatur.

mere dignatus est, quia inter cos docuit, et suis Qui cum adulti essent, desiderio regnandi jurgia
miraculis eos sacravit : sed quia rari ex Judseis, et intcr se habere coepcrunt.Erat tunc quidamvir no-
multi ex gentibus in eum crrdituri erant,ante glo- mine Antipater, fortis viribus, facultatc ditissimus,

riam Israel, revelationem gentium prsemisit. Quod ex Herode quodam genitus, qui in templo Apollinis
etiam Psalmista fecisse legitur, qui cum Domini ffidituus erat.IIunc ergo sibi Hyrcanus in amicitiam
adventum in carne prophetasset, dicens Notum : '< ct societatem contra fratrem vocavit. Cumque eum
fecit Dominus salutare suum,inconspeclu gcntium nonsolum armis,scdetiaminfacultatibusadjuvaret,
revelavit justitiam suam,))subjecit dicens :« Recor- etiam ut Romanorum ducum auxilium peteret,pcr-
datus est misericordiaj sua3 et veritatis suffi domni docuit, eo quod tunc Romani prae ca;teris homini-
Israel (Psal. lxvii). » bus, in ordinandis regni negotiis, fide et sapientia
atque fortitudine praecellerent. Et quia longum est
HOMILIA XV. ireper singula,cum Aristobolus aRomanis captus,
IN EPIPHAXIA DOMIM. Romam sub custodia duceretur, ducatusregni Ju-
daici ad Hyrcanum pervenit.Tunc memor beneficii
(Matth. ii). « In iilo tempore, cum natus esset
et socium
ab Antipatrosibicollati,eum in amicitiam
« Jesus in Bethlehem Judffi,in diebusHerodisregis,»
C coluit,intantum ut procurationem alicujus partis
et reliqua. In capitulo hujus lectionis, tria sunt
Judaici regni ei sub se committeret. Habuit vero
quajnobis beatusMatthaeusevangelistacommendat,
idem Antipater uxorem Gipridemnomine, exArabia
personam scilicct nascentis, locum nativitatis et
gcneralam, ex qua sumpsit filios, quarum unum
tempus. Decebat enim ut Domini nativitate
in illa
Phaselum, alterum Herodem nominavit. Cumque
nihil auctoritatis deesset. Personam ergo osLendit,
longo confectus senio,vitam finisset prff!sentem,po-
cum ait : « cum natus esset Jesus; » cum
locum,
testatem quam ab Hyrcano in Judais acceperat,
subjunxit: « in Bethlehem Judae ; » tempus, cum
Herodi filio suo reliquit.Qui cum calliduset cautus
infert : « in diebus Herodis regis, » Bene autem,
animo strenue ea qua; ad se perlinebant agcro cce-
postquam dixit Bethlehcm,addidit Judffi,ad distin-
pisset, Hyrcani neptem Aristobuli filiam in conju-
ctionem altcrius Bethlehem,qua3 esse in Ga]ila;a,ex
gium suscepit. Cum vero postaliquod tempus Hyr-
libro Jcsu Nave comprobatur.Pulchreergo Dominus
canus in pra?lio quod contra Arabas sumpserat,
in Bethlehem nasci voluit.Bethlchem quippe domus
capLus esset, etiam exsilio detentus est.Et tunc pri-
panis inlerpretatur, eo quod ibi paverit Jacob pa-
triarcha pecora sua,imponens ei nomen Bethlehem,
mum Herodcs, quasi vice illius, potestatem illius
obtinuit. Sed cum post aliquod tempus Ilyrcanus
ob futuraj significationis mysterium, qua3 prius
n amputatis auribus Juda^am reverteretur, simulavit
Ephrata vocabatur.Locus namque in quo Dominus
sc idem Herodes cum in pace suscipere :scd postea
nasciturus erat, antc Bethlehcm vocatus est, quia
cum eum fraude necasset, fraudulenter poteslatem
futurum profecto erat ut vcrus panis ibi per niatc-
illius obtinuit, et primum a Cassio Romanorum
riam carnis apparerct,quielecturum mentesajlerna
ducc, postca ab ipso imperatore potestate acc^pta,
satietate reticerot.ipse scilicet qui ail in Evangelio:
regnuin Judaiorum sibi subjugavit.IIac igiturfrau-
«Ego sum panis vivus.quide ccelo desccndi » et de ;

dulcntia primus ex alienigenis Ilcrodes.regnum sub

quo per Psalmistam dicitur:" Panem de ccelo dedit
siia polestale Jud.eorum acccpit, quo regnante Do-
eis, » et « Panem angelorum manducavit homo
:

minus Jesus Christus sccundum prophetas prajdi-

(Psal. Lxxvii). » De quo etiam pulchre Sedulius ce-
ctus, natus in Bethlehem oppido Juda^. Quia enim
cinit, dlcens :

dcficicntibus principibus ex Juda, alienus et extra-

Chrislus eiat panis, Christus peira, Chiisilus iu uiulis
ncus atquc falsus regnum Juda^orum arripucrat,in-
ilecteetiamindiebu3Herodisnascivokiit,utiinp!c- stabuL Lcuipud quo vcrus Rex nasceretur,cujus ler-
109 HOMILI^ DE TEMPORE. li(l

lia deciina die nativilalis magi ab oriente vencrunt A que in lerra, sed per aera discurrebat, ut dux et
Hierosolymam. praevia magorum usque ad natum puerum esset. Sed

« Dicentes : Ubi est qui natus est Rex Judaorum? neque antea fuisse credilur, neque postea perman-
« Vidimus enim stellam ejus in oriente, et venimus sisse, sed cum novus homo natus est in mundo, no-
« adorare eum. » Et bene ab oriente veniebant qui vum Omnia enim clementa
sidus apparuit in coelo.
orientem quaercbant, ipsum scilicet de quo scriptum Creatorcm suum in mundo venisse cognoverunt.
est: « Ecce vir, Oriens nomen ejus, » et iterum : Coelum cognovit, quia mox eo nato stellam novam
« Visitavit nos Oriens ex alto [Lnc. i). » Non autem misit mare cognovit, quia sub plantis ejus se cal-
;

casu, sed divina dispensatione actum est, ut magi cabile prcebuit sol cognovit, quia in ejus morte ra.
;

regem natum primum Hierosolymse quaererent, quae dios sui luminis abscondit saxa et lapides cogno-
:

est metropolis civitas Judocorum, ut scilicet ipsi lo- verunt, quia eo moriente scissae sunt; terra cogno-
cum nativitatis a Judais discerent, et Judaei ab ipsis vit, quia eo resurgente contremuit (Mallh. xxvii).

regemsuum natum audirent et sicum ipsis adado- : Sed quem irrationales creaturae cognoverunt, dura
randura pergerent, salvarentur si autem pergere : et stulta corda Judaeorum adhuc non cognoscunt.

nollent, inexcusabiles essent. Sedipsi locum nativi- Sed illud prffitermittendum non est, quia fuerunt
tatiscxsuislibrisaliisoslenderunlsedtanquamstulti _ Priscillianistae ha^retici, qui dixerunt unumquem-
et caeci in tenebris permanserunt. Factique sunt illis que hominem sub fato stellarum nasci, hoc in adju-
quasi lapides in milliario qui itinerantibus viam torium sui erroris assumere volentes, quia mox ut
ostendunt, sed lamen eis pertranseuntibus stolidi et Dominus natus est, ejus stella in oriente apparuit.
immobiles permanent ; itaquidem et Judaei aliis lo- Quibus e diverso nos respondemus quia non puer
cum nativitatis Christi ostenderunt, sed in se stu- ad stellam, sed stella ad puerum venit si liceret :

pidi remanserunt. Quae autem hic ab Evangelista dici ullo modo, magis puer fatum stellae, quam stella
Hierosolyma vocata est, ipsa est civitas quae a Sem fatum pueri crederetur. Dicebant autem quod qui
filio Noe aedificata, primum dicta est Salem, postca sub signo nascebantur Librae, trapezitas esse futu-
vero propter habitatores Jebusaeorum appellala est ros, plurimae autem gentes sunt, quae trapezitas
Jebus. Unde et ex utrisque compositum estnomen non habent, et tamen sub eodem signo multi ho-
ejus Jerusalem. Temporibus vero Saiomonis regis, mincs, sicut inaliis regionibus, nascuntur. Dice-

ejus sapientia et decore ampliori honore cxaltata, bant etiam tos qui sub signo Aquarii nasceban-
Unde
dicta est Hierosolyma, quasi Hierosolomonia. tur piscatores esse futuros, cum sine dubio multi
quidam metricorum ait « Hiero quem genuit Salo-: homines sub codem sidere, sicut in cajteris regioni-
monia regem. » Suisquoqueverbismagieum quem bus, nascanlur, qui piscatores non sunt. Nam in
quaerebant, hominem regem pariterque Deum late- C Francia plurimarumque gentium regnis, reges ex
bantur. Hominem quippe quaerere se ostendunt, origine succedere solent, et nullus ignorat quia sub
cum dicunt « Ubi est qui natus est? » regem,
: eodem signo et cadem hora qua filius regis nasci-
cum subjungunt, « rex JudiEorum. » Eumdemque tur, multi ex servili conditionc in eodem regno sub
Deum esse confitcn'.ur. cum subjiciunt « Vidimus : eodem sidere nascuntur, et tamen filius regis,cum
enim stcllam ejus in oriente, et venimus adorare adultus fuerit, regni diguitate sublimatur, cum illi
eum. » Sed forte quairit aliquis quae ista sit difTeren- qui cum eo nati sunt usque ad mortem in servitute
tia, ut magis in oriente nativitatis Domini index permaneant. Sed ne parva haec ad Priscillianista-
cum angelus in Judaea eamdem nati-
stella apparuit, rum haeresim destruendam videantur, etiam Scri-
vitatem pastoribus nuntiaverit. Ad quod responden- pturae sacrae auctoritatcm adhibeamus. Lcgimus
dum est, quiadignum fuit ut pastoribus, qui Israe- enim quia una eademque hora, ex iisdem visccribus
litae erant et Deum coeli cognoscebant, rationalis Rebecca mater duos filios habuit, Esau scilicet et
creatura, id est angelus appareret, qui eos de nati- Jacob, et tamen unus electus, alter vero reprobatus,
vitate Domini inslrueret magis vero, tanquam genti-
; Domino « Jacob dilexi, Esau autem odio
dicente :

libusetrationecarontibus,irrationaliscreaturastella habui [Rom. ix). » Si autem fatum esset, aut uter-

appareret, quae insolito fulgore coruscans in ccelo, n que electus, aut uterque cssetreprobatus. Exquibus
regem cocli in terris natum ostenderet, et ita fieret omnibus cognoscimus, quia non fatalis accidentia,
ut etilli pcr angelum, et isti per stellam admoniti, sed divina providentia hominum vitam ordinat aque
ad angularem lapidenf. currerent, et ex utroque po- disponit sed solent ad haec mathematici objicere ;

pulo unum pariotem facerent, ab illo conjuncti, de quia constellatio fatalis in ictu pungentis fiat. Qui-
quo ait Apostolus Ipse est pax nostra, qui fecit
: ic
bus nos econtrario respondemus quiahomo non in
utmque unum, et medium parietem copulavit, dis- ictu nascitur, sed nascendi moras agit. Et si fatum
solvens inimicitias in carnesua,ct veniens evange- credendum esset, lot cogerentur credi fala quot
lizavit pacemhis qui longe et qui prope sunt sunt hominis membra. Non ergo stella quae in
{Ephes. Sed forte intcrrogat aliquis utrum haec
II. ) » oricntc apparuit natum puerum aliquid juvit, sed
stella in coelo sidereo pcrmaneret, sicut et ca^terae, indicium nascentis fuit, atpue sua coruscatione ma-
vel per acrem an per terram discurreret. Ad quod gorum mentes ad quaerendum cum qui natus fue-
dicenduinquia neque in coelo sidereo fixa erat, ne- rat illuminavit. Forte etiam quaerit aliquis, qui isti
 ; :

111 HAYMONIS IIALBEHSTAT. EPISC. OPP. PARS II. — HOMIL. 112

m;. gi fueruntj vel cx qua gcnlc vencrunt, qui natum A quod totis votis dcsiderabant, pvx nimia laetitia tur-
puerum tamsollicite ad adorandumquwsierunt. Gui babantur. Quod enim proe magno gaudio humana
nos divcrsorum opiniones dc hi;5 adhibemus, ut eli- mens soleat conlurbari, e.xcmplo Petri discimus, qui
gat quod salubrius judieaverit. NonnuUienim dixe- cum vidissct Dominum in monte clarificatum, con-
runt eos ex Tharso vel Arabia advenissc, et in his turbatus cst, ncsciens quid diceret.
implctam volunt csse prophctiam ad litteram, quae « Et convocans omnes principes sacerdotum et
dicit « Reges Tharsis et insulae munera ofTercnt,
: <( scribas populi, sciscitabatur ab eis ubi Christus
reges Arabum el Saba donaadducent » et iterum: ; (( nasceretur. » In co aulem quod Ilerodes, novi
« Omnos de Saba vcnicnt aurum et thus dclerentcs, rcgis nativilatc audita, sacerdotes et Scripturarum
et laudem Domino annuntiantes. » Alii dixcrunt ex magistro3 inlcrrogavit, imitabile nobis cxomplum
Persarum regionc cos vcnisse, sicut quidam dc sa- rcliquit, utquoties aliquid novumin Ecclesiaoritur,
pientibus dicit: semper ad auctoritatem Scripturarum recurramus,
Tunc jiibet el Pcrsas celeres peiieuilere gressus. propter illud quod scriptum est: «Omniacumcon-
Pleriquc autcm arbitrati sunt cos Chaldrcos fuis;;e, silio faCj » et ea respondeamus quae patres nostros

quia Chaldtei slcllascocli dcos essc putaverunt, ct in respondisse vel tenuisse cognovcrimus, et juxta vo-
arteastronomicaporitissimi fucrunt. Aliictiamdixc- y. ceraSalomonis:i<Nontransgrediamurterminosanti-
runt cxstirpc Balaam prophota} eos descendisse, qui quos,» quos posueruntpatres nostri, sed implcamus

moxutnovam slellamviderunt, rcgcmnatumintellc- illud quod per Jeremiam prophetamdicitur: « State

xerunt, ct recolentcs prophetiam Balaam, diccntis super vias, et interrogate de semilis antiquis, quas
(Num. xxiv): « Orictur stclla ex Jacob, ct oxsurget sit bona via, et ambulate in ea (Jerem.vi). » Sed sa-
homodelsrael, etdominabiturgcntium » primi cum cerdotes et scribse requisiti ab Herode ubi Chrislus
muneribus ad adorandum oum fcslinaverunt. Sed nasceretur, quod legerant et didicerant responde-
tamen qui quilibct horum fuorint, sciendum ost runt, dicentes :

quia gontium fucrunt, ct gentes in Chri-

primitiffi « In Bethlehem Judaj, » confirmanles hoc aucto-
stum credituras signaverunt. Bene autem tres magi ritate prophelica, discentes
fuisse dicuntur, quia gentilis populus ad iidem ve- « Ettu Bethlehem terra Juda, nequaquam minima
niens, individuamtrinitatem Deum confiteri didicit. « es in principibus Juda. » Non solum enim quia
Sivetres fuerunt, quia qui Dcum adorant, tres prin- Christus nasceretur noverant, sed etiam ubi Chri-
cipales virtutes haliere dcbent, fldcm, spem, chari- stus nasceretur. Quoniam Spiritus sanctus, ut om-
tatem ; sive ccrte Ires fuerunt, quia qui Deum vi- nem occasionem non credendi auferret, non solum
dere desiderant, cogitationcm, loculionem et ope- Christum per prophetas nasciturum proBdixit, sed
rationem suam obscrvarc debont a malis, ct me- C etiam locum ubi nasciturus erat designavit, dicens
moriam, intellectum et voluntatem occupare in bo- per Michceam « Et tu Bethlehem terra Juda, ne- :

nis. Vel certe tres magi cum tribus muneribus quaquam minima es, » etc, ac si diceret: Beth-
venerunt, quia gentilis populus ad fidem veniens, lehcm quaj es in terra Juda, videris in multitudine
tres naturales virtutes secum dctulit, physicam sci- populi minor, in amplitudine murorum anguslior,
licet, ethicam logicam, id cst naturalom, mora-
et altitudineturriumhumilior, scd nequaquamminima
lem et rationalem. eris. Quare? quia « ex te exiet dux, qui rcgat po-
« Audiens autcm Ilerodes rex, turbatus cst et « pulura mcum Israel. » Unus jam ex te egressus
« omnis Hierosolyma cum illo. » Herodcs (ut dixi- est, sed alter cgredietur. Egressus cst David filius
mus), qui fraudulenter et callidc regnum oblinebat Jesse, temporaliter nascens, et temporaliter mo-
Judaeorum, mox ut regem Judffiorum audivit na- riens : egredietur Filius Dei ex Maria) virginis utero
tum, metuens successorem, conturbatus est animo, temporaliter uascens, scd ffiternaliter pcrmancns :

timens ut quod injustc tcnebat, justc araitterct, non egrcssus est David dccorus et pulcher, sed egredi-
illc non vencrat ut tollcrct rcgnum
intclligcns quia tur speciosus forraa pra? filiis horainum: cgressus

terrcuum, scd ut credcntibus coiifcrrel ajtcrnum. ost David, rcgnuni Israel rationabilitcrad tcmpusgu-
Sed quia non solum Ilerodes, sed etiam omnis Ilie- [)
bcrnans: clegrcdietur FiliusDci.quilsraclvidentem
rosolyma cum illo turbata esse dicitur sciendum : Dcum, et hic ab incursione doemonum spirilualibus
est quia ex una magorum interrogatione non om- armis defendet, ct in futuro ad cffilcstis rcgni pa-
nesunomodoturbatidicuntur:aliicnimturbabantur scua perducet.
propter invidiam, sicut Hcrodcs alii propter timo- ; Tunc Ilcrodes clara vocatis magis, diligenter
«

rem, ulJudaji, qui audicntcs rcgom (lutcri Judajo- <( ab eis tompus stolLx qua; apparuit eis. »
didicit
rum, occasionem sibi ali'|uam nascendam raclue- Postquam llcrodcslocum nativilalisChristi auctori-
bant, tam cx partc Ilerodis quam cliam ex Roma- tate Sciipturw didicit, ad callidas insidias animum
norum ; alii vero nec propter invidiam, nec propter convertit, tractans quomodo occulte eum perdere
timorem, sed pro solo gaudio turbabantur. Qualis posset, quera palam audiorat quajrere. Vocutisque
erat Simeon senex, et .\nna vidua, et caileri talcs, clam magis, id est occulle, diligonter didicit ab eis
qui, Spirilusanclo revelanle,didicerantvicinamcssc tcmpus stcllaj qua3 apparuit eis. Quod scilicet ideo
Uiribli nativilatcm. Scd cum audisseut faoium, fecil, ulsi luiigi ad cum non redirent, quod postea
 :

113 HOMILLE DE TEMPORE. 114

contigit.abillotemporequoregein Judaeorumnatum A ostenderat,certumsignum et indicium standosupra

audierat, omnes pueros
in Bethlehem interflciens, doraum ubi erat puer,dederit,scilicet ut ipsum sine
eum quem metuebat interficere posset, non intelli- dubioesseagnoscerent.quemin orientepositi natum
gens stuHus quia non est sapientia, non est pru- in Judaea didicerant. Nam quam magnum cum in
dentia, non est consilium contra Dominum. corde tenuerint,quem videbant esse parvum,mani-
Et mittens illos in Bethlehem, dixit: Ite et in-
<( festatur cum subjungitur : « Et procidentes adora-
« terrogate diligenter de puero,et cum inveneritis, « verunt eura. » Quem enim demissis in terram
« renuntiate mihi,ut et ego veniens adorem eum.» vultibus adoraverunt, sine dubio eum Deum credi-
In eadem calliditate quse Herodes fraudulenter re- derunt. Et quia cum pro nobis hominem factum
gnum Judocorum arripuerat, etiam in Domini nece mortalem intellexerunt, mysticis muneribus hunc
perseveravit, promittens se adorare, quem dispo- Deura, regem, pariterquc hominem praedicabant.
nebat occidere.Cujus exemplura simulatorcs,id est Unde et subditur : « Et aperlis thesaurissuis.obtu-
hypocritae modo sequuntur, qui dum speciem san- « lerunt ei munera, aurum.thus et myrrham. »Au-
ctitatis oslendunt exterius quam non habent intc- rum rcgi convenit, thus in Dei sacrificio offertur,
rius, Deum,quem ficto corde quajrunt cum Herode, myrrha mortuorumcorporacondiunlur.Omniaenim
invenire non merentur: quia sicut prope estDomi- ^. non desi-
ha;c sancta fides veraciter Christo offerre
nus omnibus invocantibus se in veritate, ita longe nit, dum unum eumdemque verum Deum, verum

est a peccatoribus salus. Unde bene idem Herodes regem,verumque hominemcredit,et vero pro nobis
pellicens sive pellis gloria interpretatur, quia cum mortuuni veraciter recognoscit. Cum ergo magi
hypocritffi exterius quasi de bono opere gloriari unum eumdcmque puerumDeum regem pariterque
appetunt, interiori vorsutia foedi pariter et saevi hominem credebant, simul ei aurum, thus et myr-
sunt, juxta illud quod ait Dominus : « Attendite a rham ofTercbant.Fuerant autem nonnulli ha}retici qui
falsis prophctis, qui veniunt ad vos in vostimen- ei aurum thus obtulerunt, scd myrrham offerre
et

tis ovium, intrinsecus autem sunt lupi rapaccs noluerunt, quiaDeum ubique regnantemcredide-
{Matth. vii). » runt,sed hominem factumcredere despexerunt. Ite-
« Qui non audissent regem,abierunt. « Non casu rumfuerunt alii,quici solummodo mjTrham obtule-
contigit,sed nutu Dei actum est, ut stella quse ma- runt,aurum et thus offerre noluerunt, quia purum
gorum pra?via fuerat,appropinquantes eos ad Hero- hominem tantum crediderunt,sed divinitatem in eo
dem relinqueret,quatenus ipsi Judaeis Christum na- non intellexerunt. Sed nos istorum exempla refu-
tura nuntiarent,et ab eis locum nativitatis auctori- gientes, offeramus rogi nostro aurura, ut eura ubi-
tate Scripturae discerent. Scd cum ab Herode reces- quo regnanteracredamus lolTeramus et thus,uteum
sissent, « ecce stella quam viderant in oriente, C vcrum Deum et creatorem omnium, sine initio exi-
antecedebat eos sicut prius, usque dum veniens stcntem confiteamurrofferamus eidem et myrrham,
staret supra ubi erat puer.»Discimus ergo per hanc et proptcr salutem nostram mortale corpus eum
stellam gratiam Domini non incongrue figurari, et assumpsisse non dubitemus. Aliter, apertio thesau-
per Herodera diabolum. Ingredientibus ergo magis rorum praecordia significat sanctorum. Per aurum
ad Herodera,stelIa eos reliquit: quia eos qui servi- enim nitor eloquii designatur, Salomone dicente :

tio diaboli se subdunt, di^ina gratia deserit. Sed si « Thesaurus desiderabilisrequiescit inore sapientis

ab Herode egressifucrint,siperpocnitentiara jugum {Prov. xxi); » per thus quod in sacrificio Dei offer-
diaboli a cervicibus suis cxcutientes,Deumqu3erere tur, oratio munda cum compunctione cordis ;
per
coeperintjditerum divinagratia eis apparebit,itcrum myrrham, qua mortuorum corpora condiuntur,vi-
eos illuminabitjiterum viam quaDominus invenia- tiorum morlificatioexprimitur.Nos igitur totiesregi
tur,demonstrabit. Et solet contingere, ut nuijori nostro munera offerimus quoties secretum pra?cor-
laetitiaexuUetanima, cumgratiamDoi receperitpost diorum nostrorumin ejuslaudibusoccupamus,sicut
peccatum, quam gauderet in ejus perceptione ante per Psalmistam dicitur « In me sunt, Deus, vota :

peccatum, sicut Dominus in Evangelio de ove per- tua, quae reddam laudationes tibi (Psal. lv). »
dita et inventasimilitudinem exponens,ait « Dico :
q Apertis aulem thesauris aurum ei offerimus, cum
vobis, gaudium super uno peccatore
erit in coelo omnequod dignesapimuset Ioquimur,in ejus gratia
pocnitentiam agente quara supra nonaginta novera reputamus. Quasi thus offerimur-, cum in oratione
justis, qui non indigent pccnitentia {Liic. xv). » Et nostra cor contriiumet spiritum humiliatum exhi-
de reversione prodigi filii, cum major filius contri- bcmus, diccntcs cum Psalmista :« Dirigatur oratio
slatus esset, voce patris audieit « Oportet to, fili, : mea sicut incensum in conspectu tuo [Psal. cxl). »
gaudere,quia frater tuus mortuus fuerat,et revixit: Quasi myrisham offerimu?,cura pro ejus amorecar-
perierat et inventus cst {Lnc.xw).» Unde bene nunc nis nostrae desideria mortificaraus, implentes illud
de raagis dicilur quod ait Apostolus : « Mortificate mombra vestra
« Videntes autem stellam,gavisi sunt gaudioma- quK sunt supor tcrram, » id cst, « fornicationem,
" gno valde : et intrantes domum, invenerunt pue- immunditiam,avaritiam »et hissimilia (Coloss. iii).

« rura cura Maria matre ejus. dubium esl » Nulli Et responso accepta in soranis, ne rodirent ad
quod stellainoricntemagis regemJud^^oriim nalum " Herodem,per aliam \-iara reversi sunt in regionem
 :

H8 HAYMONIS HALBEKSTAT. EPISC. OPP. PARS II. — HOMIL. H6

« suam. Ne suam crudoliUitem Herodescallidc in
» A Isaias pra?dicenp, ait : « Sicut ovis ad occisionem
puerum implere posset,cjus insidias praevenitange- ducetur,ot quasi agnus coram tondente se obmute-
lus, monens magos in somnis ne redirent ad Hero- scot, ct non aperiet os suum {Isa. liii). » Iste est
dem.Sedimitabilenobis exemplum magi in suis acti- enim agnus,de quo Joannes ait in Apocalypsi:
ille

bus reliquerunt, cum per aliam viam in regionem « Vidi agnum quasi occisum,habentem cornua se-
suam reversi fuorunt. Rcgio enim nostra propria ptem et oculos septem {4poc. v). » Et iterum :

paradisus cst,quia ad hoc conditi fuimus.utsi pri- « Vidi supra montem Sion agnum stantem, et cum

mus homo non peccassct, sinemorte corporis para" eocentum quadraginta quatuormilliaquicmptisunt
disi gaudiisfrueremur.Qui ergoab illaperpeccalum de terra. » Quo autem ordine agnus iste poccata
cecidimus,necesse est utper pcenitentiam quasi pcr mundi tollat, Potrus apostolus insinuat,cum dicit:
aliam viam ad cam redcamus,ut qui cecidimus su- « Non corruplibilibus auro et argento redempti estis

pcrbiendo, inobediendo, vetita gustando,per aliam
viam ad eam redeamus, id est humiliando nos-
metipsos, obedicndo, et nou solum ab illicitis,
sed etiam a licitis abstinendo, quod ipse praastare
dignetur, qui vivit et rcgnat in sa^cula s,-BCulorum.
Amen.
HOMILIA XVI.
l.\ OCTAVA EPIPHANI.E.
(JoAN.i.)« In iilo tempore,vidit Joanncs Jesum ve-
" nientem ad se,et ait:Ecce Agnus Dei, «et reliqua.
In hujuslectionisbrevitateconsiderandumestquam
latissimeTrinitatisessentiainseparabilisnobiscom-
mendctur. Cum enim Filius baptizatur, Patris
auditur,Spiritus sanctus ia speciecolumbaj videtur,
de vana vcstra conversatione paternae traditionis,
sed pretioso sanguine quasi agni incontaminati et
immaculati Ghristi (/ Pelr. i). » Nec tunc solum
Dominus peccata mundi tulit, cum se siugularem
|5
hostiam pro mundo obtuIit,scd etiam quotidie tollit
peccata mundi, cum per communionom corporis et
sanguinis sui,fidelium animas a peccatorum macu-
lis abluit,'juxta quod ipse ejusdem corporis et san-
guinis sui mysterium discipulis tradens, ait: « Hic
est calix sanguinis mci Novi Tcstamenti, qui pro
vobiset pro multis effundetur in remissionem pec-
catorum. Hoc facite, quotiescunque biberitis, in
meam commemorationem {Marc. xiv). » Sed quale
vox testimonium suus praecursorDomino perhibeat,au-
diamus :

unadeitasin substantia,trinainpersonisdecIaratur. « Hic est enim oe quo di.xi Post mc venit vir, :

In quo loco etiam praecursoris Domini sanctitas com- « qui ante me factus est. » In quibus verbis hu-
mendatur, qui homo ex hominibus natus,per divi- manam pariter et divinam naturam ostendit, cum
nam gratiam ad tantam celsitudinem est perductus, ait « Post me venit vir, qui ante me factus est. »
:

ut non soIumFilium Deiinforma hominis baptiza- Ac si diceret « Post me venit, » quia post me na- :

ret,sed etiam Patris vocem desupor intonantem au- C tus, post me praedicare incipict. « Ante me factus
diret,etSpiritumsanctumin speciecolumbaevideret. est, » quia mihi dignitate praelatusest;ante enim in

Sed cuncta pcr ordinem videamus. « Vidit, inquit, Scripturis non semper ad tempus refertur, scd ali-
« Joannes Jesum venientem ad se.» Visio enim ista quando ad dignitatem,sicut de Joseph filiis legitur:
non solum ad corporales oculos pertinere putanda « Posuit Ephraim ante Manassen [Gen. xlviii), » id

est, sed etiamad spirituales.Viditergo cumcorpore est amplioris gratiae et dignitatis eum futurum os-
ambulantem,sed intellexit in eo divinitatem manen- tendit: sive certe quod ait « Post me venit vir, » :

tem ;et ideo exclamavit, dicens « Ecce Agnus Doi,

: ordinem human;e naturos insinuat. Quod vero sub-
" ecce qui tollit peccata mundi. » Ac si diceret jungit « Anlc me factus est, "cxcellentiam divina;
:

Ecce innocens inter peccatoros, justus inter repro-
bos, intcr impios pius quiaetsi veram humanam
;
carnem traxit ex Adam,nuIIum tamen peccatum ex
origine sumpsit Adae, ideo potens est tollere pec-
potenliae ostendit.Ac si diceret :Cum post me natus
sit, inde me suporat, quia nativilatis tcmpora in
divinitatc eum non augustant.Unde benesubjungit:
« Quia prior me erat,» Illum in his verbis insinuat,

cata mundi quia cum esset homo inter homines,in

; de quo Joannes in cxordio Evangelii sui ait « In :

eovestigiumpeccatinullum potuit inveniri,quoniam principio eratVorbum.et Verbum erat apudDeum,

ut ait Petrus apostolus « Peccatum non fecit, noc rv et Deus erat Verbum (Joan.i). » Et pulchrc Domi-
:

inventus estdolus in ore cjus.»Agnus enimDominus nus a praicursore suo vir appellatur vir cnim a ;

dictus est,non per naluram, sed per flguram, quia viribus dictus est.Et hoc nomeu spccialitor illicon-
sicut agnus pro peccatis populi in sacrificio offere- gruit, qui velut agnus mansuetus et humiIis,Ieonis
batur, ita offerens se pro nobis hostiam Patri in sacvitiam solus De quo scriptum
potuit superare.
odorem peccatorum nostrorum maculas
suavitatis, ost : « Eccn vir, nomen ejus (Zach. vi) »
Oriens
suo sanguinelavit,sicut pcr Joannem dicitur iu Apo- « Et ogonosciebam eum. »Cumomnibus fidclibus
calypsi : « Qui dilexit nos,et lavit nos a poccalis manifosliimsitquiascicbatJoannesDominum,(iuem
nostris in sanguinc suo (Apoc. i). » Gujustypum el rlauso matris uloro senserat, et cui testimonium
ngurain ille agnus paschalis in Votori Toslamcnto porbibuerat, dicons « Ego a te debeo baptizari, ct
:

tcnuit,(iui ob recordationem libcralionis Israel, pcr tu venis ad me (.Vrt;//i. iii)?ct multa talia, quid
singulos annos in paschajussus ost immoIari,iIluin cst (]uod nunc dicit « Ego noscicbam eum ? » sed
:

niriiii-iimagnumsigniricans,cujussacrampassioncm ad hoc diccndum,quia cum oum baptizaret,tantum

417 HOMILI^ DE TEMPORE. 118

comparationem ejus
in ejus cognitione crevit, ut ad A (Deuf. xxxiii) ;» et pcr Apostolum : « EtenlmDeus
cognitionis nihil se esse putaretquod prius de illo noster ignis consumcns est (flebr. xii). » Hoc igne
cognoYerat,etideo dicit:«Et ego nesciebam eum;» illorum corda calefacta fuerant, qui dicebant :

ac si diceret, tam perfecte nesciebam eum, in quo
tantam excellentiam divinitatis nondum esse com-
pereram. Gum enim baptista Domini Patris vocem
desuper intonantem audivit,etSpiritum sanctumin
specie columbse descendentem vidit, non est dubi-
tandum ex hoc visu et auditu in divina cognitione
cum multum profecisse.Sed quia ad hoc DeusPater
Filium suum revelavil Joanni,ut perejus praedica-
tionem aliis ostenderetur, recte subjungitur Sed
(< ut manifesteturIsrael,propterea veni ego
«Nonne cor nostrum ardens erat in nobis(de Jesu)
dum loqueretur in via, et aperiret nobis Scriptu-
ras?«(Luc.xxiv.)Quod super Dominum incolumbae
specie, et super apostolos insigne apparuit,citoco-
gnoscimus, si uniuscujusque personee qualitatem
subtilius considoremus.Quiaenim columba(utdixi-
mus) simplexest avis, recte Spiritus sanctussuper
Dominumincolumb3especieapparuit,quia inprimo
: << adventu suo peccata nostra non per zelumvenitpu-
inaqua nire, sed per mansuetudinem dimittere. Quia vero

«baptizans: » quod est aperte dicere : Non ideo apostoIi,ut puri homines,non solum a peccatorum
missus sum ante illum in aqua baptizare,ut bapti- rubigine excoquendi crant,sod ctiam ad proedican-
zando peccata tollere possim, sed ut in eo bap- t» dumEvangelium zelo rectitudinis ascendendi,recte
tismo illius baptismum pr?ecurem, qui post me idem Spiritus super eos in linguis igncis apparuit.

venturus in Spiritu sancto erat baptizaturus. Ille

'
Sed quia ex hodierna lectione Spiritum sanctumin
autem solus baptizat in Spiritu sancto,quiperSpi- columbcc specie apparuisse audivimus, ad conside-
ritum sanctum peccata in baptismo dimittit, qui ait randum naturam columbae diligentiusredeamus.ut
in Evangelio : « Nisi qui renatus fuerit ex aqua et siSpiritum sanctumacciperevolumus, hocservemus
Spiritu sancto, non potest intrare in regnum Dei in mento quod columba habet in corpore. Septem
{Joan. iii). » De quo baptismo ascensuru.sincoelum, quippc naturales differentias in se columba habere
discipulis ait « Vos autem baptizabimini Spiritu
: traditur unam,quia felle amaritudinis caret; aliam,
sancto non post multos hos dies {Act. xi). » Quod quia pro cantu gemitus edere solet tertiam, quia ;

quia invisibiliter et nonvisibiliter fit.Dominusalibi gregatim volat, vel gemit quartam, quia juxta ;

manifestat {Joan. iii) : qui cum de eodem spiritu fluenta aquarum residere delectat, ut facilius ad-
dixisset : i Spiritus ubi vult spirat, et vocem ejus ventum accipitris praecavere possit quintam,quia ;

audis.et nescis unde vcniat, aut quo vadat,» conti- nihil vivum comedit sextam, quia non cumungu-
;

nuo adjunxit: « Dicomnis qui natus estex spiritu. » lis, nec cum rostro, velut ceterffi aves.se defendit,

Et quoniam omnis qui divinam notitiam accipit, scd sese dofendendo alis percutit septimam, quia :

aliis annuntiare debet,recte de eodem Joanne sub- C in petris nidificat. Columba crgo felle amaritudinis

ditur : caret et nos, juxta admotionem Petri apostoli,de- :

testimonium perhibuit Joannes,dicens:Quia

« Et ponamus omnem iram et simulationemetinvidiam
« vidi Spiritum descendentem quasi columbam de (/ Petr. ii). Columba pro cantu gemitus habet et :

«coclo,et mansit super eum.» In quibus verbisnon nos in convalle lacrymarum positi, non solum pro
solum quaercndum est quare aliquando Spiritus remittendis pcccatis,scd etiam pro perceptionevitas
sanctus in specic columbae, aliquando in linguis aeternae miscri sumus,elhigeamus in exemploillius
igncis visus esse legatur, sed etiam illud sollicite in qui ait « Lavabo per singulas noctcs lectum meum,
:

vestigandumcursuper Dominuminspeciecolumbffi, lacrymis mcis stratum meum rigabo {Pal. vi), »

et super apostolos in igne apparuit, itaut necsuper ut imploatur in nobis quod Dominus ait « Beati, :

Dominum in igne, nec super apostolos in specie qui nunc fletis, quoniam ipsi ridebitis {Luc. vi). »
columbre visus sit. Per singula, ergo h?nc manife- Columba gregatim volat: et nos unanimitatem dili-

standa sunt. Quia enim columba simplcx cst avis, gamus, non solum amicis,verum etiaminimicis
et
recte Spiritus sanctus in specie columbcD apparuit bonum quod possumus, propter Dominum impen-
ut ostenderetquiaillorumcordainhabitat, qui man- damus.utin eorum numero computemur, dequibus
sueti et humiles corde unanimpm concordiam cum dicitur « iMuItiludinis crcdentium erat cor unum
:

D
fratribus scrvant,ctpacem sequuntur cum omnibus ct aniraa una{Act. ix) ;
» et iterum : « Ecce quam
et sanctimoniam, juxta illud quod scriptum est : bonum etquamjucundum habitare fratcs in unum
" Super quem requiescet Spiritus sanctus, nisi super (Psfl/. cxxxii).»Columbajuxtafluenta aquarum re-
humilemetquietum.ettrementemsermonesmeos?» sidere solet, ut adventum accipitris facilius cavere
quam significant oscula columbarum. Quia vero possit nos ut diaboli insidias prajvidere et ca-
: et
ignis quod tangit accendit et illumina recte, idem vere possimus, in meditatione Scripturarum dele-
spiritus in ignis visione apparuit, quia cor quod tan- ctabiliter insistamus,ut impleaturin nobis in quod
git et in amorem mflammat ad videndum ejus vo- laiide Ecclesiae dicitur: « Oculi lui, oculi columba-
luntatem illuminat.Hic est ille ignisdequoSalvator runt((;rt«<.v),»quae lactesunt lota?,etresibentjuxta
in Evangelio ait « Ignem veni mittere in terram,
: fluenta plenissima et iterum « Oculi tui, oculi
; :

et quid volo nisi ut ardeat (Luc.xii)? » De hoc igne columbrarum {Cant. iv), » absquee eo quod intrin-
per Moysen dicitur : « In dextera ejus ignea lex secus latet. Columba nihil vivum comedit : et nos,
119 HAYMONIS HALBERSTAT. EPISC. OPP. PARS II. — HOMIL. 120
juxtaApostoli sententiam {Coloss. iii),mortiriccmur A " ptizat in Spiritn sancto. » Ul)i quasritur, quare
membra nostra quse sunt super terram, id est for- Pater ad ccgnosccndum unigenitum Filium suum
nicationem,imniunditiani, avaritiam, quod est ido- tale signum dare voluit, cura idetn Filius discipulis
lorum servitus. Columba non cum ungulisvcl cum Rogabo Patrem,etalium
suis ropromittit,dicens: «
rostro se defendit:et nos quotiescunqueabinjustis paracletum dabit vobis ut mancat vobiscum in
persecutionem patimur, non ad vindictam commo- aeternum, spiritum veritatis qui a Patre procedit,
veamur, sed potius exempla sanctorum sequentes, quem mundus non potest accipere, quia non vidit
patientiam diligamus, ne efficiatur lingua nostra, eum nec scit eum; vos autem cognosceliseum,quia
arma, et sagitta, etglaudius acutus, timentes illud apud vos manobit, et in vobis erit [JGan. x!v). » Si
quod Paulus apostolus ait:c< Quod si invicem mor- ergo et in discipulis manet Spiritus, qui magnum
detis et comeditis, videte ne ab invicem consuma- sisuper unigenitiim Filiumncidesccnditetmansit?
miui (Gal. v), » ut implcatur illud : « Beati pacilici, Sed facilis ad bnsc patet responsio, quia alitcracce-
quoniam filii Dei vocabuntur {Mnlth. v).»Columba pcrunt illi, et aliter ille. lUis enim ad mensuram
in petris nidificat: et nos omnem spem nostramet datus est Spiritus, in illo autem habital omnis ple-
fortitudinem in petra quaj est Christus, ponamus, nitudo divinitatis corporaliter {Coloss. ii). Et illi ex
dicentes cum Psalmista « In petra exaltasti mc,
: ti tcmpore acceperunt Spiritum ille vero ex quo :

deduxisti me, quia factus es spes mea, turris forli- obrumbrantc Spiritu sancto intra uterum virginis
tudinis a facie inimici iPsal. lx). » In hujus pctr.-c conccptusest.ejusilemSpiritusplenitudinemhabuit,
foraminibus nidumsuum Moyses posuerat, quando sicut por Psalmistam dicitur « Unxit te Deus, ;

a Domino meruit audire : « Est locus apud me, et Deus tuus oleo IfBtiliai prre consortibus. tuis {Psal.
stabis ibi in foraminepetra2 {Exod. xxxiii). »Si ergo xmv). » Possumus et hoc dicere, quiain mentibus
Spiritum sanctum in cordibus nostris habitarorem fidelium idem Spiritus ad aliquid sempermanet,et
habere volumus, has spirituales virtutcs sollicitc ad aliquid recessurus venit. Manet enim cum illis,
teneamus, ut ad nos portineat specialiter, quod in ut sobrie,ct justc,et pie vivant in hoc ScCculo:rece-
laude totius Ecclesiffi in Canticis canticorum voce dit vero ab illis, nc sempcr corporales virtutes fa-
spondi dicitur :«Veni, sponsa mea,electa med,co- ciant. Et illis quidem ita venit ut si a bono propo-
lumba mea, in foraminibus petrae, in carvcnisma- sito voluntatem mutaverint, ab illis recedat : in
cerise. Ostende mihi faciem tuam, sonet vox tuain Domino autcm, non ex tempore baptismi major
auribus meis {Cant. ii). » Tales quippe Dominus ejusdem Spiritus gratia essc coepit; sed inejus ba-
suosdiscipulosessevolebat,quibusdicebat: «Estote ptismo visibililer apparuit, ut intelligantfideles per
prudentes sicut serpentes.et simplicessicutcohim baptismum cjusdem Spiritus sancti se dona perci-
bae {Matth. x). » Et pulchre septem naturae enume- C pere. Quam veraciter autem et absque ulla dubie-
rantur columb.-E, quia Spiritus sancti,qui hodierna tate credenda sint,qua; in hac loctione commemo-
die super Redemptorem mundi apparui, scptem rantur,prffiCursor Domini raanifestare curavit, cum
dona suntprincipalia,dequibusper Isaiam dicitur: subjunxit :

« Requiescet super eum Spiritus Domini, spiritus « testimonium perhibui, quia hic
Et ego vidi et
sapientiae et intellectus, spiritus consiliietfortitudi- Ubi considerandum quia in brevi
« est Filius Uei.
nis, splritus scientiae et pietatis, et replebit eum lectioneduorum haireticorumdogmatadestruuhtur,
spiritus tinioris Domini (Isa. xi). » Mirabili autom quorum unus negavit
Manicha^i scilicet et Photini,
concordia Scriptura? Vcteris ac Novi Testamenti eum verum hominem, alter verum Deum.
fuisse
sibiconveniunt.Legimus enim qnia.cum velletXoe Erubcscat ergo Manichajus, cum audit » Postme :

scire utruin cessassent a(|ua3 diluvii, misit

colum- venit vir. » Erubcscat ct Photinus, cum praccursor
bam,quaevesperereversaestad eumportansramum Domini cIamat:«Ego vidi,etteslimoniumperhibui,
olivaj virentibus foliis in orc {Gen. viii). Nunc au- quia hic cst Filiua Dei. » Audiant ergo mansuedi et
tem baptizalo Domino.suo prajcursori apertiscoclis Iffitentnr, credentes sine dubio, quia hic est Filius
in specie columbae apparuit. Sicut enim per dilu- honiinis, qui ut homo baptizatus est, idem ipseest
vium baplismum figuratur, ita et jier columbam, Filius Dt'i,ot confileantur cum P('tro:«Tu esFilius
j)
qua3 ramum oIiv;e virentibus foliis in ore tulit, un- Dei vivi {Matth. xvi). »
ctio Spiritus sancti exprimitur, quae fidclibusinba-
ptismo tribuitur,dequa per Joannem dicitur:«Un- IIOMILIA XVIL
clio ejus docet vos de omnibus (/ Joan. ii). » Quod
nOMINICA PRIMA POST EPIPHIINIAM.
tero voce baptista; subditur :

Et ego nesciebam eum, » sic intclligenduin est

« (Luc. lO. » In illo temporc, cum factus essetJcsus
ut supra diximus, quia ad comparalionem quod « annorum duodecim, ascendentibus illis Hieroso-
postea coguovit, parum prius de illo cognoverat : «lymam, »et reliqua.Rationabiliter maagistriecclc-
undc certiim signiim ojus cognitionis datur, ciim siastica; inslilutionis et divin.cScriplura^ tradilores,
siihinferlur : « Sed qui baplizare inaipia,
inisit mc Lucain evangclislamintcrijiialuor animaliaspociom
« illf^niihidixit^SiiperqiicinviderisSiiirituindcscni- vituli tenere describunt, sicut in Ezcchielet inApo-
« deiitein ct maiienlein supcr (Mim, hic (^st qiii iia- \ calypsi Joannis habelnr. (Juoniam sicut vifulus in
m HOMILI^ DE TEMPORE. m
templo Domini in sacrificio a sacordotilDUS offere- A humanitate, qui nullum tempus habet in divinitate.
batur, ita ille, prae caeteris evangelistis, specialius Pulchre orgo duodcnarius Dominus,rudimenta suae
ea quoe Dominus in templo vel circatemplum gossit, infantia; sacerdotes interrogans voluit demonstrare,

commemorare curavit. De quibus exordium sui ut hoc numero mysterium apostolicae prcedicationis

Evangelii a Zacharia sacerdote cocpit, dicens (Tpsi praefiguraret, et notitiam suae divinitatis mundo in-

enim sacerdotes in die ordinationis sws: vitulum
ofrerebant) « Fuit in diebus Hcrodis regis Juda^ae
:
sacerdos quidam nomino Zacharias do vice Abia.et
uxor illiiis de filiabus Aaron. Et factum est, cum
sacerdotio fungeretur in ordine vicis suae ante
Deum, secundum consuctudinem
incensum poneret, ingressus in templum
exiit ut
notcsceret. Duodenarius enira numcrus perfectus
est, et in suis partibus divisus.perfectionem signi-
ficat. Dividitur enim in ternis quaternis et quater-
nis ternis. Sive enim tria in quatuor, sive quatuor
in tria ducas, duodenarium numerum complent.
sacerdotii, sorte Nam idem numcrus ex septenarii nuraeri partibus
constat, scilicet ox primo pari et prirao impari, id

Domini. » Post haec Mariam virginem in domum ??t, cx tribus et quatuor. Et tres quidem ad indivi-

ejusdem sacerdotisvenissc.tribusquemensibuscam duam Trinitatem pertinent, quatuor ad quatuor li-

apud cognatam suam Elizaboth mansissc rofcrt.
Dominum quoque non solum octa^-a die circumci-
sum, sed etiam tricesima tertia in tcmplo nrccscn-
tatum narrat, atque pro eo munera oblata, et a
Simeone propheta susceptum et benedictum. fuisse.
Genealogiam vero Salvatoris non per Salomonem
bros sancti Evangelii.Septem voroplenitudinem tem-
-n poris demonstrant, quia praesentis vitae cursus per
soptem dies volvitur. Duodecim quoque ad duode-
narium numerum apostolorura, vel ad duodecim
patriarchas. Quia ergo ad fidem sanclce Trinitatis
et doctrinam quatuor evangeliorum,por praedicatio-

regem, sed por Nathan prophetam ac sacerdotem nem duodecim apostolorum mundo nuntiaturus
filium David deducit. In praesenti ergo lectione Sal- erat, recte duodenarius in templum ascendit.

vatorem cum duodenarius esset, cum parentibus ad « Consummatisque diebus, cum redirent, reraan-

templum venisse,et illis noscientibus.in oo reman- « sit puer Jesus in Jerusalem et non cognoverunt
sisse describit.Nam. et in fine Evangolii sui ostondit « parentes ojus. » Forte raovet aliquem, quomodo
Dominum Jesum Christum, quasi verura saccrdotem Jesus tanta diligentia a parentibus nutritus, quippe
discipulos benedicontem in coelura ascendisse, di- quem Filium Dei esse non dubitabant,illis nescien-
cens : Elevatis manibus suis, benedixit eis. Et fa- tibus in Jerusalem potuerit remanere.Sed sciendum
ctum est dum benediceret illis, recessit ab eis, et est quia hoc, excepto divino mysterio.non ex igna-
ferebatur in ccelum,et ipsi adorantes, regressi sunt via parentum.sod exconsuetudine potius Judaeorum
in Jerusalom cum gaudio magno, et erant sempcr contigit. Ccnsuetudo enim erat illorum ut ascen-
in templo lauduntes ct benedicentes Doum. Quanto C dentes intemplura Domini ad celobrandum solera-
autem studio parentes Salvatoris legem observarent, nitatem, soorsum viri choros ducerent, soorsum
cito cognosciraus, si hujus Evangelii superiora pa- femina^, propter munditiam castitatis : pueri vero
rumper attendamus. Ait enim Evangelista : minoris aetatis licentiam haberent,cum quo vellent
« Et ibant parentes Jesu per omnes annos in Je- ire parentes, sive cum patre, sive cum matre. Ex
« rusalem in dic solemni paschae. » Sed Dominus hac ergo consuetudine accidit ut,illis nescientibus,
non solum legem voluit observare, quam non vene- puer Jesus in Jerusalem reraansisset, quoniam
rat solvere, sed adimplere, sed etiam tales olegit Maria putabat cum esse cum Joseph,et Joseph aes-
parentes, qui legis essent observatores. Prajceperat timabat quod esset cum Maria. Et hoc est quod
onim ipse in lege ut ter in anno appareret omne subdidit.
masculinum eorum coram Doraino, in loco quem « Existimantes autem illum essein comitatu, ve-
elegerat Deus. Ubi apparet cum quanto studio ma- « nerunt iter diei, et requirebant eum inter cogna-
jora praecepta legis observabant, qui nec minora « tos et notos. » Nam quantum amoris affectum
pra-termittebant. Gonsuetudo namque Judaeorum frga illum haberent, manifestatur, cum subditur :

erat, ut per omnes annos ascenderont in Jerusalera « Et non invenientes.regrossi snnt in Jerusalem,

(ut diximus) Dominum adoraturi,et munera ei obla- n « roquirentes eum. Et factum est post triduum, in-

turi, ob recordationem scilicet egressionis de terra « vonerunt illum in tomplo. » Non vacat a raysterio
yfigypti et immolationem agni. Ascendenlibus ergo quod Dominus post triduum a parentibus in templo
juxta hanc consuetudinem parentibus Domini ad reperitur.Triaenim sunt tempora, ante legem,sub
orationem,cum factus esset Jesus annorum duode- lege et sub gratia. Qui ergo non ante legem, nec
cim,ascendil cum illis.Sed cum audis factum,noli sub lege, sed sub gratia mundo visibilis apparuit,
duoitare factorem. Factus est enim in forma servi, recte post triduum repertus in tcmplo memoralur.
qui omnia fecerat in forma Dei,sicut scriptum cst: Sive ergo post triduum in templo reperiri voluit.ut
« Omnia per ipsum facta sunt (Joan. i). » De quo ait ostenderet quia ad ejus visionem sunt perventuri,
illi

Apostolus Factus est ex semine David secundum

: « qui fidem, spem charitatcm perfectc habent, et
et
carnem (Hom. i). » Et (ut ita dicam) factus est qui fidem sanctae Trinitatis puro corde credunt, ot
cuncta fecerat, ut ille inveniretur, qui bene factus opere custodiunt.Sive aliter in^tjjijiplo post Iriduum
male perierat. Ascendit quippc duodecimo anno in repcriri voluit, ut intelligamusquia ad ejus visio-
 :

123 HAYMONIS HALBERSTAT. EPISC. OPP. PARS II. — HOMIL. 124

nem mcrebimur, si cogitationem,
fcliciterpervenire A randa quam imitanda, quoniam ab omnibus fieri
locutionem operationem a malo opcre observa-
et non possunt.
raus et memoriam, intellectum et voluntatem in
: « Stupebant autem omnes super prudentia et re-
ejus servitio occupamus. Ubi repertus sit, ostendi- « sponsis ejus,etc. » Videntes eum corpore et a?tate
tur, cum dicitur « In templo in medio doctorum. »
: parvum,sed nterrogationibus ac rcsponsis magnum,
i

Quid ageret manifestatur, cum subinfertur : hominem et non Deum consideraHtes. Nos autem
« Audiontem illos et interrogantem. » Non cnim non cum senioribus Judaeorum super prudentia et
alicubi repertus cst vacans otio aut fabulis, sed in responsis ejus stupeamus,sed ipsum essecredamus
templo,audicns doctores etinterrogans simul quo- ; verum Deum,verumque hominem, a quo estomnis
que excmplum discenda) humilitatis Dominus nobis sapientia, et cum quo fuit scmper, et est ante aevum.
ostendit, cum in templo non docens, sed discens et Qui etiam in Provcrbiis loquitur, dicens : « Ego sa-
interrogans invenitur, implens illud Mosaicum : pientia in consiliis habito : per me reges regnant.
« Inteiruga patres tuos, et annuntiabunt tibi majoS : Meum est consilium et aequitas, ego ex ore Altissimi
res tuos, et dicent tibi [Deut. xxxii). » Ne cnim nos prodii {Prov. viii). » Quanto autem animus beatas
a magistris discore erubescamus, ille doctores inter- virginis Dei genitricis de amissione filii sauciatus
rogat in templo, qui angelos docet in coelo. In quo n esset, hoc loco declaratur :

facto non solum humana superbia confunditur, sed « Et dixit raater ejus ad illum Fili, quid fecisti :

etiam praesumptio atque temeritas comprimitur. « nobis sic? etc. » Quera Virgo mater pcr triduum
Sunt enim nonnulli qui ante docere volunt, quam anxio dolore quaPsierat,post inventionem inter raoe-
annos impleant pubertatis : et ideo magistri fiunt rorem et gaudium posita, quasi qui talia facere
erroris, quia verilatis discipuli non fiierunt. Longo prffisumpsisset, pia correptione increpavit, diccns :

ergo tempore multis exercitiis ojus tyrocinia sunt

et « Fili, quidfecisti nobis sic? Eccepater tuus et ego
reprobanda, qui in culminc regiminis constituendus dolentes quaerebamus te. » Patrem ejus Joseph ap-
est, et longo tempore debet discere, qui desiderat pellat, non quod vere juxta Photinianos ejus pater
docere. Unde per Salomonem dicitur : « Tempus fuerit,sed quod ad famam Mariae conservandara ab
tacendi et tempus loquendi {Eccli. iii). » Non enim omnibus pater ejus sit aestiraatus. Nam quis verus
dicit prius loquendi, et postea tacendi, sed prius ipse manifestat, cum respondens ait
ta- pater ejus sit
cendi, et post loquendi, ut intelligamus quia prius ad illos :

tacendo discere debemus quod poslealoquendo do- « Quid est quod me quaerebatis? Nesciebatis quia
ceamus. Et iterum idem admonet, dicens « Omni : mei sunt oportet me esse?» In
« in his quoe Patris
tempore otii tui describe sapientiam, qui autem mi- quibus verbis non putandus estexasperasse raatrem.
norantur, actu percipient eam (Eccli. xxxviii). » C Et illud quod praeterraittendum non est in hac le-
Econtra vero, si Fiiius Dei, qui tricesimo anno prae- ctione, utraraque suam naturara Dorainus nobis
dicaturus erat, duodecimo anno non docens,sed au- commendat, cum inventus in templo dicit « quia :

diens et interrogans in templo invenitur, legitimum

in his qua3 Patris mei sunt,oportet me esse.»Quasi
tempus, sive ad sacerdotium, sive ad magisterium homocum parentibus Jerusalem ascendit,sed quasi
ecclesiasticum ostendensservare.Hac a?tat"e Joseph, Deus, illis nescientibus, in templo rcraansit quasi :

id est, tricesimo anno, Dominus .'Egypti

constitutus horao seniores interrogat, sed quasi Deus ea quae
est. Hac setate David, qui in pueritia
ora leonum et seniores mirarentur, respondebat quasi horao in :

ursorum confregerat, regni gubernacula suscepit. templo invenitur, sed quasi Deus inventus in tem-
Hac aetate Ezechiel propheta super fluvium Ghobar plo, (lixit « In his quae Patris raei sunt oportet rae :

coelos apertos vidit. Et quamvis melior sit

puorilis esse. » Quia cnim domusilla in honore Dei aedificata
simplicitas quam senilis fatuitas, tamen utrumque fuerat, Filium Deiseesse demonstravit,cura inventus
observandum est ut et morum gravitas, et matura in teraplo dixit : « In his quaj Patris mei sunt opor-
aetas, in eorum actibus concordent, qui templum, prophetae,
ad magis- tet me esse. » Palris illius erant
terium ecclesiaslicum eliguntur. Unde bene quoque
divinaj Scripturae frequens racditatio. Et pulchre in
in lege Dorainus de Lcvilis praeccpit, ut
usque ad f).
his suis operibus Filiura Dei se dcmonstravit
quinquagesimura annum cum fratribus suis mini- - ^
« Et videntes admirati sunt. » Quia Dominus non . .

strent in templo, post

quinquagesimum autem an- solum humiliter interrogabat, sed ctiam subtiliter
num,custodes vasorum fiant. Quid onim sunt vasa respondobat.
sanctorum animae? Et quia post quin-
sancta, nisi « Stupcbant autem omnes qui eum audiebant, su-
quagesimum annuin calor ajtatis dcficcne incipit, « per prudentia et responsis ojus. » Proprium est
hoc praicepto ostenditur,quia illi ad custodiam ani- enim filiorum haereditatera paternara possidere, et
maj sunteligendi.qui perlongaexercitiaincantivum in ea manere et essc.Unde Dominus Jesus Christus
libidinis vel cupiditatisardorem, exstinguere didi- ideo in templo residebat et habitabat, ut ostenderet
cerunt. Denique et si Danicl et Jeremias in pueritia non minoris Patre se esse potestalis. Quibus enim
ad prophetandum missi legunlui-, sciendum csl quia una ost majcstas, non dispar est potestas, sicut ipse
miraculaJDu nini in excinplum imiiationis non sunt dicit: « Ego ct Palcr unum sumus {Joan. x) » et ;

traheiida. Mira enirn npera Domini magis suiit mea

vene- « Omnia Patris sunt. »
 : »:

123 HUMILLE DE TEiMPORE. m

Et ipsi non intellexerunt verbum quod locutus
« A habuisset, nequaquam sapienlia proficeret et cre-

« estad illos. » Quia divinsenaturce arcanumadhuc

scorevaleret,Etquemadmodumcorpuspermomenta
capere non poterant, ideo verbum quod locutusest aetatum crescit, ita et anima sapientia crescendo

ad non intellexerunt, scilicet iilud quod de Patre

illos
proficit. Qui igitur in nobis corpus et animam
dixerat: et quia videbat eos non posse intelligere liberare venit,verum corpus et animam veram
pro nostro salute ex virgine suscepit. Quod vero
suam Divinitatem, condescendit iliis perhumanita-
tem, ut eorum cor sublevaret adDivinitatem. Unde subditur:
et subditur
« Et gratia apud Deum et homines. » Singulari

« Et dcscendit cum illis,et venitNazareth, eterat gratia a Deo Patre puero Jesu datum est, ut ex eo

« subdilus illis. » Discant ergopueriobedireparen- quo homo esse inciperet, conceptus scilicet deSpi-
essetDeus,perfectusethomo.
tibus, a quibus non solum genili, sed et quorum ritu sancto, perfecLus
De quo Joannesevangelista ait: « Vidimus gloriam
labore et diligentia sunt nutriti, quia etpuerJesus
non dedignatusestparentibusessesubjectus. Hone- ejus, gloriam quasi Unigeniti a Patre (Joan. i).»Et

stissimuraestenimmagnamrevcrcntiamethonorem benequidem prius proficere dixit apud Deum, et

exhibercparentibus,quiaeinosparvulosnutrierunt, postea apud homines;non ob aliud, nisi ut ipsi

et proficienles setate, sapienliaerudierunt.Illisenim Deo, postea hominibus, non ob aliud, nisi ut ipsi
g placeantDeo,S!CutApostolusait: « Providentesbona
humanatantumsapienlibus.postquamoculosmentis
eorum ad contemplandam Divinitatem elcvavit,di- non tantum coram Deo, sed etiam coram omnibus
cens: « Nesciebatis quia in his quaePatrismeisunt hominibus {Ro»i. xni). » Et iterum: « Provideamus
oportet me esse? Descendit Nazareth, et vcnit cum bona in medio nationis pva.vsi(PhU. ii).»Et Petrus:
illis, et erat subditus eis. » Ut hoc exemplo intelli- « Conversationem vestram intergenteshabentesbo-

gamus quia non solum subditiesscdebemusparen- nam (/ Petr. ii,). »

tibus, sed etiam eorum senectam vel infirmitatem

HOMILIA XVIII.
piasollicitudinerefrigerarcvelsustentare.juxtaillud
DOMINICA II POST EPIPHANIAM.
quod in divina lege proecipitur: Honora patrem
tuum matrem tuam, utbenesittibisuperterram,
et (JoAN. II.) tcmpore, nuptise factaesuntin
« In illo

et longovivas tempore {Exod. xxvui). » Unde Apo- « Cana reliqua.MiracuIaDomini etSal-

Galilaeae, » et

stolus praecipit filiis obedire parentibus per omnia, vatoris nostri quandocunque leguntur, non suntin
hoc bonum et acceptum est coram Deo (/ Tim. v). exempla trahenda, sed putius admiranda atqueve-
Et iterum: « Si quis suorum curam non habet, et neranda. Quotiescunque enim legimus Dominum
maxime fidelium, fidem negavit et estinfideli dote- ad nuplias, vel ad convivium vocatum venisse,
vel
rior (Ibid.). » C non gulai illccebris deputare debomus, sicut facie-
« Et mater ejus conservabat omnia verba hsec in bant Scribs et Pharisaei, qui dicebant eum vini po-
« corde suo. » Omnia scilicet qua; de illo audivit, tatorem et amicum publicanorum {Matth. xi), sed
sive ab angeHs, sive a pastoribus.sive amagis.sive ob certi gratiam mysterii, id est,prolucrandisani-
a Simeone, vel ab Anna prophetissa, vel etiam quse mabus, eum venisse credere debemus. Sicut enim
ab illo fieri videbat, quasi mundum
animal rumi- doctus piscator, et peritus venator in eo loco retia
nans, in corde suoconservabat,nolensmittere mar- tendit, ubi multitudinem piscium vel avium, sive
garitas suas ante porcos, nequedare sanctumcani- bestiarum novitconvenire, utcummulticongregen-
bus, sed exspeclans tempus illius perfectse actatis tur, aliqui capiantur. ita Dominusad conviviamvel
quo miracula faciendo Deus ostenderetur, et quo ad nuptias venire voluit, ut ubimulticonveniebant,
ordinem cuncta nar-
haec scribendo erant, ut por reti ejus pricdicationis aliqui caperentur. Ob hanc

rentur- Unde idem evangelista paulo superius ait causam invitatus a Pharisaeo, in domo ejus discu-
« conferens in corde suo. » Quiaconferebat ea quse buisse legitur, et nunc vocatus ad nuptias, non so-
in illo fieri videbat, cum eis quae de venisse, sedetiameassuomiraculoconsecrasse
illo in oraculis lum
prophelarum legerat, et tanto verius eum credebat memoratur. Ubi notandum quod cum ad nuptias
Deum esse, quanto illa quse de eo legerat, in illo n terreno more celobralurus Dominus venit, non so-
compleri cernebat. lum conjugalem copulam bonam esse ostendit, sed
« Et Jesus proficiebat sapientia etaetate.» In hoc etiam Marcionis et Tationis haeresim destruxit, qui
brevi versiculo duae haereses destruuntur, Mani- nuptias damnare voluerunt. Si enim nuptiae bonae
chaeorum et ApoUinaristarum. Manichaii enim, qui non essent, nequaquam ad easfiliusvirginisvenire,
dixcrunt Dcum veram carnem non assumpsisse, nec eas suo miraculo dignaret consecrarc. Etsinu-
ptiffi bonae non essent, quae propter amorem
destruuntur, cumdicitur:"Jesusproficiebat aetate. filio-

.Apollinaristse vero,quidixerunt cum veram animam rum fiunt, nequaquam Dominusininitiomasculum

non habuisse, destruuntur,cumdicitur: « proficie- et fcminam croasset nec dicturus esset. « Propter
bat sapientia. » Sicut enim aetas ad corpus, sic sa- hoc relinquet homo patrem et matrem suam, etad-
pientia in hoc loco pertinet ad animam. Nisi enim ha?rebit uxori suae, ct erunt duo in carne una(Gt'H.
veram carnem habuisset, nequaquama;tate profice- ii). » Unde ct Dominus interrogatus
a discipulis in
ret et cresceret. Et nipirationalemetveram animam oporteret dimittere uxorem, quacunque ex causa,
 ;

127 HAYMONIS HALBERSTAT. EPISC. OPP. PARS II. — IIOVHL. 128

ut ostendat bonum esse conjugium legitime celc- A has nuptias discumbit.
ditur, quia ille feliciter ad
bratum, ait: « Quod Deus conjunxit, honio non se- qui zelo amoris Dei tactus, de terreno amore ad
paret. Nam qui dimiserit uxorem, excepta causa cadeste desiderium transmigraverit, qui possit di-
fornicationis, mcechatur {Mallh. xix). » Hjnc et cere cum Zelusdomus tuaecomeditme
Psalmista: «
Aposlolus, magistri sentontiam secutus, ait: <( Viri, {Psal Lxviii). » Et cum
Apostolo: « Nos autem re-
diligite uxores vestras, sicut Christus dilexit Eccle- velata facie gloriam Domini contemplantes, trans-
eiam. Et qui uxorcm suam diligit, seipsum diligit formamur a claritate inclaritatem, tanquam a Do-
{Eqhcs. v). » Etitcrum:('Propterfornicationemunus- mini spiritu (// Cor. i;,» QuodetfaciebatPsalmista,
quisque Puam uxorcm haboat, et unaquajque uxor qui, cum videret impium superexallalum et eleva-
suum virum habeat. Vir uxori debilum reddat, si- tum sicut cedros Libani, omnia transitoria nibil
militcr et uxor viro. Muliersui corporis potcstatem computans, incalcscens animo, aiebat: « Transivi,
non hab ', scd v!r. Similiter et virsui corporis po- et ecce non erat quaesivi eum, et non est inventus
testatcm non habet, sed mulier ijCor.m). » Etrur- locus ejus (Vsal. xxxvi). » Et bene die tcrtia postea
sus: Quimatrimonioconjunctuscst,priocipio,non
((
quffi supra E\angelista commemoravit, factaefuisse
ego, scd Christus, muHerem a viro non discedere; referuntur. Tria quippe sunt tcmpora, ante legem,
quod si disccsserit, innuptam permanere, aut certc r. sub lege et sub gralia. Quiaenimadconjungendam
viro reconciliari iltjid.). » «HonorabilesenimnupLiee sibi Ecclesiam non ante legem, non sub lege, sed
(ait Salomon) et cubile immaculatum {Uebr. xiii), » sub gratia Deus visibilis apparuit, recte die tertia
Fornicatores namque et adulteros judicabit Domi- ad nuptias venissc commemoratur. Dequaconjun-
nus. Bona est ergo copula conjugaHs, meliorconti- ctione Paulus apostolus ait: (dEmulorenim vosDei
nentia vidualis, perfectiorverointegritas virginalis, ffimulatione, despondi enim vos uni viro virginem
Ad comprobanduni h.-eCjDominus deintemeratovir- castam exhibere Christo (// Cor. xi). » Hin in lau-
ginis utero nascitur: mox natus, ab Anna viduabe- dem Ecclesiic dicitur {Cant. i, ii): ((Ecce tupulchra
nedicitur: juvenis factus, a celebratoribus nuplia- es, amica mea, ccce tu pulchra; oculitui columba-
rum invitatus venisse legitur. Hffic juxta litteram rum. » Et iterum Pulchriores sunt oculi tui
: ((

dicta sunt. Spiritualiter veroconjunctionom Christi vino, et dentes tui lacte candidiores. »EtJoannesin
et Ecclesiaj, in Scripturis vocari nuptias usitatissi- Apocalypsi: Vidi sanctam civitatem Jerusalem,
((

mum cst, sicut illud in Evangelio: (( Simile est re- descendentem de coclo, tanquam sponsamornatam
gnum coclorum homini regi, qui fecit nuptias niio viro puo {Apoc. xxi). » Vel certe, quia nemo in his
suo {Maith. xxii). » Et iterum: (( Cum vocatus fue- nuptiis intercsse potest, nisi qui individuam trini-
ris ad nuptias, non discumbas in primo loco {Luc tatem Domini fuerit confessus, recte etiam die ter-
enim duo junguntur sponsus et
xxiv). » In nuptiis '-' tia ad nuptias venisse narratur. Sive aliter, ad hoc
sponsa. Et sponsus quidem est Christus, de quo die tertia ad nuptias venire voluit, ut ostenderet
per Psalmistam dicitur: (cTanquam sponsus proce- quia quicunque in Ecclesia per fidem discumbit,
dens de thalamo suo [Psal. xviii). » Et Joannes memoriam, voluntatem et intellectum observare a
evangelista: <( Qui habet sponsam sponsus est malis debet et exercere in bonis: vel quia tres vir-
{Joan. iii).» Sponsa vero ejus sancta est Ecclesia, tutes principales, scilicct spem, fidem et charita-
cui per Prophetam dicitur:« Desponsabote mihiin tem in suo opere custodire debet, de quibus ait
justitia et sanctitate veritatis {Ose. ii). » Ft inCan- Apostolus: Maneat in vobis fides, spes, charitas,
«
tico canticorum: « Veni, sponsa mea, olecta mca tria hajc, major autem his est charitas {Rom. xiii
{Canl. ii). » Thalamushujus sponsi, uterus inteme- / Cor. xiii). » Ternarius autem numerus perfectus
ratus genitricisfuit. De quo fut di.ximus) tanquam est, propter fidem sanctaj Trinitatis. Sive ternarius
sponsus de thalamo suo Christus processit, Venit numerus perfectus est, quialegimusquod, Domino
ergo ad nuplias terreno morc cclcbratas, quia ad dicente ad Jonam prophetam « VadeinNinivenci- :

conjungendam sibi Ecclesiam, homointer homines vitatem magnam, et dices populohuic:.\dhucqua-

apparuit. Locusnuptiarum priinum in Judfea fuit. draginta dies, et Ninive subvertetur {Jon. iii), » illo
ubi Dominus, natus non solum docuit, sed cliam prajdicante, statim rcx de solio suo descendit, et
[)
virtutes fecit, et de qua apostoli electi sunt. Cele- pracepit triduanum jejunium faccre populo. Quo
bratores autcm nuptiarum primum apostoli fucrunt, populusa ncquitiasua, ct conversus
facto, cessavit
do quibus Dominus ait in Evangelio: « Non pos- est ad Dominum, ct exaudivit eum Dominus, et
sunt filii sponsi lugere, quandiu cum illiscst spon- cessavit a plaga. « Et erat mater Jesu ibi. » Mater
sus. Veniet tempus quando auferctur ab eis spon- Jesu spiritualiter Synagogam significat, quae dum
sus, et tunc jejunabunt {Matth. ix). » Scd quia ad per oracula prophetarum Deum in mundo venturum
has spirituales nuptias vcnirc nemo potest, nisi pr.Tdicavit, quasi de quodam spirituali utero legis
prius zelo Dei tactus mala opcra rcspuere, et bona nobis Dei Filium genuit.
didicerit amare, rccte in Cana GalilaGa}, facta; fuissc " Vocatus est autcm Jcsus et discipuli ejns ad
refcruntur. Cana quippe viculus Galik-eaj, xelus \n- « nuplias. »Oinnia ergo qua; in serie hujus lcctio-
tcri)rolatur. Galil.ca namque transmigratio farta in nis referunlur, sic Juxta littcram accipicnda sunt,
noslra liiigua dicilur. Ex quaintcrpretatione osten- ul tamen per significationem aliquid nobis demon-
 :

129 HOiMILT/E DE TEMPOflE. m

strent. Jam superius per nuptias conjunctionem A. lier, ecce filius tuus (Joan. xix). » Ac si diceret
Christi et EcclesicE figurari diximus. Quod vocatus Ecce quod ex te assumpsi, pati et mori potest ; mi-
Jesus dicitur ad nuptias, pcr hoc declaratur quia raculum quod quacris, sine divinitate operari non
sine testimonio legis ct prophctarum in mundo non potest. Sed cum Dei genitricom mulicrem audis ap-
apparuit. Quasi enim patrcs sancti et prophetfc Do- pellatam, noli dubitarede ejus vlrginitate, quiausus
minum ad nuptias vocaverunt, quando non solum Scripturae est, omnes feminas, non solum nuptas,
eum venturum in mundum prosdixerunt, sed etiara sed etiam innuptas, raulieres appellare, sicut de
ut venire dignaretur pro nostra redemptione, totis prima mafrc omnium Eva, cum formaretur, dictum
votis optaverunt. Vis audire quomodo sit vocatus ? est: < .lidificavit Dominus costam, quam tulcratde
audi Isaiam dicentem : « Utinam disrumperes coc- Adam, in mulicrcm (Gcn. ii). » Ilanc consuetudinem
los, et descenderes [Isa. lxiv). » El Psalmista, ejus scculus .Vpostolus, Dei genitricem, qucc virgo ante
adventum desiderans, ait : « Domine, inclina coclos partum, virgopostpartum permanst, mulierem ap-
tuos, et descende (Psal. cxliii). » Necnon et ille pellavit, diccns « Misit Deus Filium suum, factum
:

venerabilis senexjam moriturus, aiebat « Salu- : ex muliere, factum sub lego [Galai. iv), » cum sine
taretuum exspectabo, Domine (GeH. xlix). » Vocati dubio ex virgine natus crcdatur. Non enim hoc no-
sunt autem cum eo et discipuli ejus, quia ut (irmior „ mine corruptio, sed sexus designatur. Utautem in-
auctoritas esset,non solum Domini incarnatio, sed telligatur, non pietatem a Domino matri negatam,
etiam eorum prajdicalio prffidicta fuit. Sic cnim ait sedordinempassionispra3nuntiatum,rectesubditur:
Isaias in persona Domini « Ecce ego et pucri mei, : " Dicit matcr ejus ministris Quodcunque dixerit :

quos mihi dedit Dominus in signum et porJcntum « vobis facite. » Intellexit enim in illis Domini ver-

Israeli {Isa. vni). » bis, se non esse exasperatam et ideo fiducialiter mi-
;

« Et deficiente vino, dicit matcr Jesu ad cum : nistris imperavit, ut prajcepta implerent filii ju-
« Vinum non habent. » Nec fortuitu nec casu acci- bentis.
disse putandum est, ut Domino veniente adnuptias « Erantautcmlapideffihydriaesexpcsitsesecundum

vinum deficeret, sed idec magis ut occasio miraculi « puiificationcm Juda3orum, capientes singulue rae-
fieret, ut dum aquas in vinum converteret, Deus qui « tretas binas vel ternas. » Hydria; dicuntur vasa,
in homiue latebat, appareret, ipse scilicet, qui edu- aquaereceptuipraeparata, tracto vocabulo a proprie-
citpanem de terra, et vino la;tificat cor hominis. tate Grajci serraonis, qnoniam aquaGrajce uSojp vo-
Unde intelligens sancta ejus genitrix jam tempus catur. Quoniam aufem secundum purificationem Ju-
esse perfectcu aetatis, quo per miracula seipsum Do- d.eorum posita; referuntur, traditio habebat Judajo-
minum mundo innotesceret, et rum, et maxime Pharisaeorum, ut in conviviis et
non filius Joseph,
sed Dei et Mari.-e virginis crederetur^ ait « Vinum C nuptiis vasa cum aqua habcrentur, propfer purifica-
:

non habent. » Spiritualiter autem veniente Domino tioncm Judacorum, vel lavationem manuura, vel
ad nuptias, vinum defeci!,, quia meraca illa lcgis, quidquid necesse esset. Quod ille Pharisaeus in Evan-
a prisca sua suavitate et dulccdine desipuerat. Quasi gelio indicat, qui ipsum fontera aquae viva3 Dominum
enim vinum sapuit lex temporibus Moysi, Josue, reprehendere ausus est, quare non esset lotus ante
Samuelis ct David, et cseterorum qui eam intellexe- prandium (Marc. vii). Sed quiajam tempusinstabat
runtettenuerunt. Jam vero tempore quo Dominus in ut ille qui homo purus videbatur, verus Deus esse
mundoapparuit,superstitiosus[F.,superstitionibus] ostenderetur, recte subjungitur:
Pharisaeorum excresccntibus, el alt amore Dei Juda^o- Dicit cis Jesus: Impletc hydrias aqua. Et im-
<'

rum populis frigescentibus, ab antiquo suo sapore « pleverunt easusquead summura. » Quffiinvinura
defecerat.sicutDominusJudieisimpropcrandodixit: conversa; sunt. Et quidem poterat Dominus vacuas
« Vos estis qui reliquistis mandatum Dei propter tra- hydrias implere vino, quoniam antequam esscnt,
ditiones vestras [Matlh. xix). » Quod autem ait ma- creavit ex nihilo, scd prius jussiteas implere aqua,
ter Jesu ad cum « Vinum non habent, » vox Syna-
: ct sic converlit in vinum quia veniens non aliam ;

gogffi estChristum ad miracula provocantis. legem dedif quara per servura suura Moyscn dederat, ,

« Dicit ei Jesus: Quid mihi et tibi, mulier? » Non n scd ipsam spiritualiter interpretando, in melius

pulandus estDominus inhonorasse matrem. qui ju- commutavit, quia spiritualeraintelligentiam, quaein
bet honorare parentes, sedilli altioraquairenti quam ea latebat, apcruit, sicut ipse ait in Evangelio :

solahumanitashabeat, ad virtutem Divinitatis con- « Non veni solvere legem, sed adimplere (Matlh.
templandam, ejus mentis oculos sublevavit. Ac si di- v). » Quasi ergo spiritualiter aquam in vinum con-
ceret: « Quid humanitati tuae cum miraculo, quod vertit, quando post suam resurrectionem, cura disci-
qua;ris, commune cum virtutcs opcrari divinae
est, pulis arabulans, aperuit eis sensum, ut intelligcrent
virtutis sit?» — « Nondum venit hora mea. » Quo Scripturas. Et incipiens a Moyse et prophefis, in-
verbo, non hora fatalis (uthffiretici voluerunt) signi- tcrpretabaturillis Scripturas in omnibus quaede illo
ficatur, sed hora passionis. Ac si diceret Nondura : erant. De cujus suavissimo gustu tantum inebriati
venit horapassionis, qua vere manifestem quidhu- sunt, ut postea diccrent « Nonne cor nostrum ar- :

manitas possit, quam ex te assumpsi. Quae hora tunc dens erat in nobis » « dum loqueretur in
de Jesu,
implulu est, quando pandens in cruce, dixit : « Mu- via, et aperiret nobis Scripturas (Luc, xxiv). ? » Spiri-
 131 HAYMONIS HALBERSTAT. EPISC. OPP. PAHS II. — HOMIL 132

tualitiT aulehi Iiydrice corda sigiiilicanl sancturuin, A neglexerimiis saluLcni, invcnit in prima aetate hy-
qua3 contincnt inseaquam,id est scientiam Scriptu- driam aqua plcnam.At vcro, si aliquid altius intel-
rarum. Quod cnim aqua scientiam Scripturarum lexerit, ut iuteliigat Adam qui
pcr cx immaculata
significet, tcstis est Salomon, qui ait « Aqua pro-
: torra factus cst, Dominum Jesum Christum, per
funda scrmo ex ore viri, et torrens redundans fons Evam, quaj de latcrc Adae dormientis formata est,
sapientiae {Prov. xviii). » Qure bcne lapidae esse sanctam Ecclesiam,quae de latere Christi pendentis
referuntur, quia contratentationes diaboli firma et in cruce formata est,quando « unus militum lancea

fixa sunt pra3CordiasanctorumJUi lapidi adhaeren- latus ejus aperuit,et continuo cxivit sanguisetaqua
tium, de quo dicit Petrus apostolus:>i Ad quom ac- {Joa7i. X!x); hydria,quam plenam invenerataqua,
))

cedenteslapidem vivum,ot ipsi tanquam lapidos vivi convorsa est in vinum. Videamus adhuc in ipsa
suporKdificamini domus spirituales (/ Pctr. ii). » aetate aliam hydriam aqua plenam. Legimus enim

Quoniam petra (ut ait Apostolus) Christum signifi- {Gen. iv) quia idem primus homo post peccatum
cat (/ Cor. x). Bcnc autom sex fuisse rcferuntur, duos filios genuit, Cain sciiicet et .'\bel. Fuit Abel
quia sex sunt mundi hujus ffitates, in quibus Dous pastor ovium, et Cain agricola. ToUensque Abel de
omnipotons hydrias spiritualos.id est sanctosviros ovibus suis et de adipibus earum, obtulit holocau-
ad nostram eruditionem et ablutionem mittere di- stum Domino, Cain autem de frugibus terrae. Et
gnatus est. Prima mundi aetas fuit ab Adam usque rospexit Dominus ad Abel, et ad numera ejus; ad
ad Noc, secunda a Noe usquc ad Abraham, tertia Cain autem et ad numora ejus non respexit. Unde
ab Abraham usque ad David,quarLa a David usque irratus Cain et invidia ductus, dixit ad fratrem :

ad transmigrationem Babyloniae.quinta a transmi- Egrediamur foras, Cumque essent in agro, consur-

gratione Babyloniae usque ad adventum Christi in rexit adversus fratrem 6uum,et occidit eum. Dixit-
carne, scxta a primo adventu Domini, quo venit que eiDeus Ubi cst Abel frater tuus? Qui non so-
:

redimcre mundum,usque ad secundum cjus adven- lum mendose, sed etiam proterve negavit, dicens :

tum,quo venturus est mundum judicare.In hisergo Nescio. Nunquid custos fratrismeisum?Dixitque ei
aetatibus Deusomnipotens sanctos viros mitterenon Deus Quid fecisti? Ecce vox sanguinis fralris tui
:

destilit,qui Spiritu sancto inspirati, aquam
rumeloquiorumadaliorumorudilionemeffunderent.
In prima aetate mundi legimus, quia fecit Deus ho-
minem de limo terrae,ad imaginem etsimilitudinem
suam. \d cujus solatium vel adjutorium cum vellct
facere mulierem, immisit soporem in eo, et tulit
unam de costis cjus,et aedificavit eam inmuliorem, G fratrem,ne fortcinmaledictionereputetur, cumCain
et posuit eos in paradiso voluptatis, prajccptique
eis, dicens :« Dc omni ligno paradisi comedite, de
ligno autem scientiae boni et mali ne tctigcritis.
Quocunque enim die comederitis ex eo,morte mo-
divino- clamat ad me de terra,Nunc igitur maledictus eris
super terram,quae aperuit os suum,et suscepit san-
guinem fratris tui de manu tua.Vagus et profugus
eris omnibus diebus vitae tuae.Quicunque ergo haec
audiens, elogerit innocenter et simpliciter vivere
cum Abel, timucrit invidiam vel odium habereerga
invenit in prima ;etate aliam hydriam aqua plenam.
At vero si ad spiritualem intelligentiam animum
suum convertit, utintelligat per Abol Dominum Je-
cura Christum per cjusoceisionemDomini passio- ;

riemini {Gen. ii). » Postea vero seducti a serpentc, nem, pcr terram, quae aperuit os suum ct suscepit
qui crat callidior cunctis animantibus, intcrdictum sanguinem ejus, sanctam Ecclosiam,quae quotidie in
fructum ligni non solum teligerunt, scd etiam co- confessione Domini aporit os pcr Cainvcro homici- ;

mederunt. Et aperti sunt oculi corum,et ut cogno- dam,populum Jud«orum,qui propter invidiam san-
verunt se esse nudos, fccorunt sibi perizomata de guinem Domini fundere non timuit, et propterea
foliis ficorum.Et dum deambularetDominus inpa- vogus et profugus est rcputans hydria, quam ple- :

radiso ad auram post mcridicm,absconditse Adam nam invenerat aqua, convcrsa est ei in vinum. In
et uxor ejus inter ligna paradisi.Cumque requireret secunda aetate legimus quod, praevaricantibus his
eum Deus, dicens Adam, ubi es? Respondit Au-
: qui de stirpe Adae descenderant praeceptum Domini,
:

divi, Domine,vocem tuam, et timui,eo quod nudus inventus est Noe vir justus, cui dixit Dominus :

cssem,et abscondi me.Dixitque ei Deus Quis cnim rv « Finis univcrsae carnis vcnit coram me,et non per-
:

indicavit tibi quod nudus esscs, nisi quia do ligno manebil spiritus meus in homine in oDtcrnum, eo
de (luo prfficeporam tibi nc comcdcrcs comedisti? quodsitcaro. Dclebo(inquit)diluvio omnem carnem.
Propterea maledicta tcrra in operc tuo.Cum opcra- Fac crgo tibi arcam de lignis levigatis,et ingredie-
tu8 fueris cam, non dabit tibi fructus suos. sed ris eam tu et filii tui, uxor tua, et uxores filiorum

spinas et tribulos germinabit tibi.et in sudorc vul- tuorum, ut possitis vivere. Te enim invcni justum
tus tui vesccris pane, donec reverlaris in terram de in generatione hac (Gen. vi). » Qui Domini implens
qua sumptus es,quiaterracs,et in terramibis ;pul- jussionem, per centum annos in arcac fabricadesu-
vis,et in pulverem revorteris (Gen. iii). Quicunque davit, ct in articulo dieiilliusingressusest inarcam
ergo h;EC audiens, timuerit transgredi pr.ccoplum ipsc ot filii cjus,u.xor ojus,ct uxores filiorum ejus.
Dei, rcputans apud scmclipsum, et dicons : quiasi Pluitquc Dominus quadraginta diobus et quadra-
illisrudibus ac novellis nonpepercit Dcus,forte nec ginta noctibus super tcrram,ct factum cst diluvium,
nobis parcct,si posL niultos aliorum casus,nostram mortuaquo cst oninis caro,inqua cratt;piritus vitir.
 :

433 HOMILI^ DE TEMPORE. 134

Posteavero volens scireNoe utruai cessassentaquae, A. immolatus,intellexeritDomini humanitatcm passio-

emisit corvum qui non est reversus ad eum. nem sustinuisse,sed divinitatem impassibilempcr-
Ac deinde emisit secundo jColurabam quae vespere mansisse :hydria,quam plenam habebat aqna, mu-
reversa est ad eum.portansramumolivse virentibus tata est in vinum. Jn quarta fetate loginuis (/ Beg.
follis in ore suo.Quisquisergo haec audiens,elegcrit xiXyfuisse DavidjUon solum virum fortem.sed etiam
magis salvari cum eleclispaucis,in exemplum Noe, humilem et misericordem.Qui eum,reprobato Saul,
quamperire cum multis reprobis,invenitin secunda clectus a Deo esset ad regnandum, persecutionem
aetate hydriam aqua plenam.Quod si hanchistoriam passus est a Saulein tantum uteum frequenteroc-
spiritualiter interpretari didicerit, ut intelligat per cidere vellet.Et cum tradidisset cum Dominus in
Noe fabricatorem arcae, Dominum Jesum Christum manus ejus,et posset eum occidere, non solum sc-
fabricatorem et rectorem Ecclesiae ;
per diluvium mel,sed otiam his tertioque pepcrcit ei propter Do-
quod peccaloreshomines dek'vit,baptismum,in quo minum, dicens : <• Absit a ine, ut miltam manum
peccata delentur ;percorvum qui egressus estetnon meam christum Domini (/ Rerj. xxvi). » Propter
in

estreversus,haereticosqui exnobis exierunt,sed non
erant ex nobis per columbam^quse ramum olivojvi-
rentibusfoliisdetulit,unclioneinSpiritussancti,qua5
fidelibusinbaptismodatur:hydriaaquaplena,quam
habebat, mutata est eiinvinum. In tertieaetatelegi-
raus fuisse Abraham virum justum, cui dixitDeus:
« Egredere de terra tua, et de cognationc tua, et
de domo patris tui,et veni interramquammonstra-
vero tibi {Gen. xii). » Qui obediens Deo statim exi-
vit, nesciens quo pergeret, et cum magis ac magis
fide et dilectione in Deum proficeret, deditei Deus
unigenitum filiumperrepromissionem in senectutc
sua, nomine Isaac. Dixitque ei Deus postea {Ihid.y.
« Tolle unigenitum filium tuum qucm diligis Isaac.et
vade in terram visionis, alque offereseumibiin ho-
locaustum,superunummontium quemmonstravero
tibi (Gen.xxii).»Qui « cousurgens, statimstravitasi-
numsuum,ducenssecumduospueros,etIsaacfilium
suum.»Cumque die tertiaelevatis oculis vidisscl lo-
cum procul, quem ostenderat eiDeus, dixit pueris
suis:<'Exspectate hic cum asino;ego et puer illuc us-
que properantos, postquam adoraverimus, reverte-
mur ad vos.» Et cum imposuisset ligna supralsaac
filium suum,imposuit eum superaram,<iextenditque
rnanum et arripuit gladium ut immolaretfilium.Et
ecce angelus Domini de coelo clamavit,dicens:Abra-
ham, Abraham.Qui rcspondit Adsum.Dixitque ei
: :
Neextendas manum tuam supcrpuerum,neque facias
ilii quidquam.Nunc cognovi quod timeas Deum, eo
quod regnum Saul destructum est,et regnum David
super Israel elevatum. Quod si tu haec audiens, vo-
^ lucrisimitarihumilitatem etmansuetudincm David,
ut cum inimicis tuis nocere possis, propter Deum
dimittas, invenisti in quarta aetate hydriam aqua
plenam. At vero si Saul reprobum et invidum, po-
pulum Judjeorum.qui Dominum persecutus est,in-
tellexeris,per David Dominum Jesum Christum.qui
est fortis et potens in praelio,et Dominus virtutum,
ct qui pro persecutoribus Judaeis exoravit, dicens
{Luc xxiii) :«Pater,ignosce ilhs, quia nesciunt quid
faciunt,» et idco regnum eorum dissipatum est: re-
gnum autem Domini manet in £eternum;quarta hy-
dria, quam plenam inveneras aqua, mutata est tibi
invinum. In quinta astate legimus {IV Reg. xxv)
quod populus Judffiorum praevaricatus est manda-
tum Domini,derelinquens Deumpatrum suorum et
adorans idola,et ideo tradidit eum DominusNabu-
C chodonosor regi Chaldaeorum,qui duxit eum capti-
vum in Babyloniam,et Jerusalem civitatem destru-
xit, ubi,propter vindictam peccati, per septuaginta
annos in grandi afflictionefuit.Postea veromisertus
eidem populo Deus, suscitavit Jesum filium Jose-
dech sacerdotem magnum, et Zorobabel principem
Judaeorum, qui eumdem in Jerusalem reduxit,tem-
plumque Domini restauravit. Quod si tu haec au-
diens, timueris peccare, ne forte aut caplivitas,aut
qualiscunquc temporalistribulatiopropterpcccatum
quinta aetate hydriamaciua
tibi accidat, invenisti in

quod non pepercisti (iiio tuo unigenito,propter me. plenam. Si vero ad altiorem intellectum mentem
Benedicens benedicam tibi, et multiplicabo semen tuam transtulcris,ut intelligas perpopulum Isracii-
tuumsicut stellas ca3li,et ^icul arenam quasest in lit- ticum genus humanum ;
per Nabuchodonosor, qui
tore maris.»Coaversusqueretrorsum, « viditarietem populum captivavitjdiaboluin figurari, per Babylo-
inter vepres haerentem cornibus, quem assumens, J)
niam.quae confusiointerpretatur.infernum ^ubidia-
obtulit holocaustum pro filio.nQuicunque ergo,ha!c bolus genus hum.anum post praevaricationem capti-
audicns,cogitaverit in corde suo cum quantostudio vum traxit;per Jerusalem, quaevisio pacis interpre-
debeat Deo obedire, quando Abraham magisvoluit tatur, ccelestem patriam : per Jesum sacerdotem
Deo obedire quam filio suo unigenito parcere,habet magnum, Dominum nostrum Jesum Christum, qui
in tertiaaetatehydriam aquaplenam.Si vero in hoc factus esl sacerdos in aeternum secundum ordinem
facto Abrahae spiritualcm intellectum qucesierit, ut Melchisedech {Psal. cix), qui electos suos de capti-
intelligat per Abraham Deum Patrem, et per Isaac vitate Babyloniae ad coelestem patriam revocavit
unigenitum filium ejus.Dominum Jesum Christum, hydria tua, quae prius aquam habebat,conversaest
qui est unigenitus Filius Patris,per immolationem tibi in vinuni. In sexta aetate logimus (/ Tim. ii),
Isaac Domini passionem, qui pro nobis passurus, quodipseauctorot redemptor omnium DominusJe-
lignum in quo patcretur ipse portavit, in eo vero susChristus, prohominibushomofactus, oclavadie
quod Isaac Domini voce liberatus, et aries pro eo est circumcisusest, et tricesima tertiapost haec die ia
 135 HAYiMONlS HALBEHSTAT. EPISC. OPP. PAIIS H. — HOMIL. 13ti

lomjjlo prifsiniLalus, atque If^aiis ijoatia pro eo cst A sunl, el spiritu oris ejus omuis virtus corum(P5((/.
oblala,nullatamen necessttate cogeute,sed spouta- xxv) Binas metrctas Dominus ostcndit in Evange-
»

nea voluutate.tantum ut legcm adimpleret.Quod si lio,cum dicit :«Ergoct Paterunumsumus(Jo««.x).»

hffic tu audienscogitaveriscumquanta soUicitudiue Ternas oslendit,cum alibi ait : «Euntes doceteom-
etstudio Evangelii debeas observare prcEcepta, qua) nes gcntes, baptizanteseos in nomine Patris,et Filii,

per ipsum dicta sunt,quando ipse legem quam per et Spiritus sancti {Matth. xxviu). » Doctores autem
servum dederat, cum tanta diligenlia dignatus est sancti,id est spirilales hy'lria;,ternas accipiunt me-
observare, invenisti in sexta alatehydriam aqua tretas, cum individuam Trinitatem aliis prajdicant
plenam, ubcriorcm et mundiorem omnibus,de qua creder.dam binas, quando dilectionem Dei et pro-
;

non solum abini, sed etiam satiari potes. Si autem ximi suis auditoribus commcndant. Ministri autom
alius aliquid in hoc Domini facto intellexeris ut qui eas implcsse dicuntur,aposlolossignificaverunt
intelligas in eoquodipscnoluit prius in templo ma- vel doctores Ecclcsiae, per quorum doclrinam hau-
tcrialis cediHcii cousirucio prfflsentari,quam circum- stum sapientiffi mundus accepit, de quibus bcne di-
ciderelur,el citur « Et impleverunt eas usquc ad summum. »
dicm purificalionis exspectare,cumnon :

indigeret rquia nos non possumus Quia nullum tempus ab initio sfficuli vacuum fuisse
spiritualiter Ec-
clesiae Dei sociari,uec corporis et sanguinis Christi „ ostenderunt ab cruditione fidclium,quo sine verbis

participes fieri,nisi prius per baptisuium fuerimus sine exemplis spiritualem doctrinam non pateface-
ab originali pcccato mundati hydria quam a^jua : rent.Sive certe eas usquc ad summum impleverunt,
plenam liabebas, mutata est tibi in vinum bouum. quia majorcm perrcclionem ostcndcrunt esse pcr
Quodsi adhucaliquid sacratiusperscrularivolueris, gt-atiam Novi Testamenli quam per Vetus,quoniam
ut intelligas in eo quod Dominus Jesus Christuspri us doctrina Evangelii, quam illi praedicavcrunt,totum
voluit circumcidi quam in templum intraret: quia mundum complevit :velquiain operibussanctorum
nos in templo aeterna; beatitudinis,quodest incoclo, nihil de imperfcclione ad ostendendum nobis m.a-
ubi sine finc laus Dei canitur, nequaquam intrabi- gistri Ecclcsia) rcliqucrunt.
mup,nisi in procsenti vitaper confessionem,eleemo- « Et dicit eis Jesus : Haurite nunc et ferte archi-
synas et ca;tera bona opera fuerimus purilicati, et « triclino. Et tulerunt.» Architriclinus diciturprin-
omni custodia cornostrum servaverimus,utdignam ceps triclinii, quia dpxd Graece,Latine dicitur prin-
Deo hostiam in coelo offerre mereamur :hydria, quaj ceps ; tricliniura autem est domus tres ordinea
versacratinvinum bonum,commutata estinvinum habcns. Possumus quoque ad litteram hunc archi-
nieracissimum,in tantum ut,hujus suavissima dul- triclinum,aliqueraexmajoribus Judscorum accipere,
cedinc spiritaliter inebriatus, cum prophcta dicerc [ualis crat Nicodcraus vel Gamaliel,sive discipulus
possis : « Et calix tuus incbrians quam prajclarus C ejus tunc Saulus, postea vero Paulus. Spiritaliler
est ! » {Psal. xxii). Et iterum: « Fluminis impetus vero sicut pcr architriclinum magistri EcclcsiiB de-
laetificat civilatemDci (PsflLxLv). » Et rursus : « Fi- signantur,sic per triclinium ipsa Ecclesia exprimi-
liiautcmhominumintegmine alaruintuarumspera- tur, quae tres habet ordines, conjugatorum, conti-
bunt, ct inebriabuntur ab ubertate domus tuae, et nentiura atque virginura. Jussit autem Dominus
torrcnte voluptalis tua; potabis eos {Psal. xxxv). » architriclino vinum ex aqua factum dare,quia illis
Hoc vinum desiderabat ille qui dicebat in Canticis spiritualis doctrina commcndatur, quia sciunt dis-
canticoium : « Osculctur me osculo oris sui, quia cerncre inler Vetus ct Novum Testaraentum,id ost
raeliora sunt ubcra tua vino, fragrantia unguentis inter legcm et Evangelium.
optimis (C«n^i).)iQuicunque ergo per singulas ajta- « Ut autem gustavit architriclinus aquam vinum

tes excmpla sanctorum considerans, bene vivere et « faclam,et non sciebat unde esset :ministri autem
spiritalitcr didicerit intelligere eoram doctrinam, « sciebant qui hauserant aquam,vocat sponsum ar-
in singulis ajtatibus inveniet hydrias, dc quarum « chitriclinus,» Iste sponsus,juxta litteram,ut qui-
haustura et ablui et satiari possit. Pulcheri^irae au- dam tradunt, accipitur Joanncs apostolus :qui cum
tcra menlibus sanclorum convenit, quod de iisdem nuptias fecisset, viso miraculo Domini, relinqucns
hydriis dicitur :« Gupicntes singula; mctretas binas j^
nuptias, virgo eum secutus ost,undo et dilectus Do-
vel lcrnas. "Metpov cuira Gra3cc,Latine mcnsura di- mini dicitur. Spiritaliter vcro idoni sponsus ipse
citur trium modiorum. Non enim dicit, quia aliic Christus intclligitur. «Et dicit ci :Oranis homo pri-
capiebant binas, et aliae ternas, sed singulaj capic- mum bonum vinum ponit.ctcum inebriati fuerint,
bant raetretas binas vel tcr as. Cum enim sancti tunc id quod detcriusest. Tu aulem servasti bonum
viri, Patris ct Flii mcntionem tantum faciunt, quasi vinum usquc adhuc. » Doctorum est discernere,
binas vel ternas ractrclas capiunt. At voro cura Pa- (juanluin distet inler logomct Evangelium, et inter
tris et Filii ct Splritus sancti sirnul mcntioncm fa- iittoramoccidontcm ctSpiritumvivificanlcni,etintor
ciunl,iidem ipsi ternas mctrotas capiunt.Quasienim bonuniet malura, sic architriclinus intorvinuradis-
binasmetretasDavid3piritualishydriacapiebat,cum crctionomhabuitctaciuam.Quoniaraquantumdistat
de Patrc ct Filio loquebatur, dicens:«Omnia in sa- inleraquametvinum, tantum distatinterlegislitte-
pienlia feci.-iti (,^.s-rt/. ciii). » Quasi tcrnas idem ipsc raract spirilualemEvangclii Gratiam.lnDominiergo
capiebat, cum dicebal ;«Vcrbo Domini cocli firmatis prffisontia ipsa elcmcnta mutata sunt, quaodo lcx
137 HOMILLE DE TLMPORE. 138

carnalis ipso interpretaiiic spiritalilercstinlellocta, A. Domine, et glorificabunt nomen luum in aRternum

intantum,utquicunquehancilulceclinemgustaverit, {Psal. Lxxxv). » Hanc quoque turbam vidcbatJoan*

admiretur et dicat: Omnis homo prinumi bonum nesin Apocalypsi, quicumexsingulistribubuslsrael
vinum ponit. duodccimmiIliasignato3describeret,adjunxit:«Po3t
« Hocinitium signorum Jesusin Cana Gali-
fecit hiTC vidi turbam magnam quam nemopoteratdinu-
<( Pulchre ergo Dominus initium signorum
laeiE. » morare, ox omnibus populis, tribubus et linguis

suorum hoc miraculo voiuit consecrare, ut aquas (Apcc. xii). » Sequuntur autem turbae Dominum,
mutaret in vinum,ut discant fidelesquianon aliam quando ojus vestigia humanitatisimitanturfideles.
legem venit docere, nisi quam per servum suum Sequi enim Dominum, imitari est, sicut ipse dicit:
Moysen dederat, sedipsamspiritualiterinterpretan- « Qui mihi ministrat, mo sequatur (Joan. xii). » Et

do in melius commutare. Bene autcm dicitur: « Et iterum « Qui vult vonire post me abneget semet-
:

u manifestavit gloriam suam. » Manifestavit, videli- ipsum, et tollat crucem suam, et sequatur me
cet per hoc signum quod ipse csset rex glorise et (Liic. ix). >

Dominus virtutum, et ipse esset sponsus Ecclesise: « Ecce Leprosus veniens adorabat eum, dicens:

manifestavit quod ipse esset qui cuncta ex nihilo « Domine, si vis, potes me mundare. » Si quis in

potuit croare, quictiamquandovoluit, elemonta po- nonparvain fidem

^ hoc loco solam litteramatlendat,
tuitimmutare.Quod verosub litur: « Etcrediderunt habuisse leprosus iste cognoscitur. Deum enim non
t( in eum discipuli cjus. » Non putandum est quod dubitavit, quem supplex adoravit. Necdeejus dubi-
tunc primum in eum crediderint, maxime cumab tavit potestate, cum solam requisivit voluntatem,
illo ad nuptias vocali csso dicantur: sed qui prius dicens: « Domino, si vis, potcsmemundare. n Unde
crediderant, viso miraculo, firmius crediderunt, et fides protinus offectumconsecutaeot,namscquitur,
quem antcahominemcredebant, hocsignum viden- «Et extendens Jesus manum, tetigit eum dicens:
tes, Deum verum et hominem esse crediderunt. « Volo. mundare. » Ubi cum magna appareat Do-

mini potostas, non minorcjusdeclaraturhumilitas.

HOMILI.\ XIX.
Leprosum enim, quem
castra ejiciebat, lex oxtra
DOMINICA iii post epipiianiam.
quem scribffi et Pharisaeivix respiceredignabantur,
(^L\TTH. viii.) '< In illo temporo, cumdescendisset ille langere non recusavit,quieummundarepoterat
« Jesus de monte, secutae sunt cum turb.-e multaB,» sine taclu,ostendens quia ejus tactus salus est cre-
et reliqua. Superius evangelista narravit qualiter denlibus. Quaeritur quareDominusleprosum tetige-
Dominussedensinmonte,ordinemoctobeatiiudinum rit, cum lex prcccipiat eum non tangere? Primum,

tradidit, dicens: « Beati pauperes spiritu, quoniam uthumilitatisetcompassionisexomplumnobisosten-

ipsorum est regnum coDlorum(.l/a/;/i. v),» etcstcra C deret, necdespiciendos proximospropterdebilitates
qusesequuntur.Etutvoraessecrederentquaiinverbis aliquas declararet. Deinde, ut nonservum, sed Do-
audierant, consequenter miraculum adjungere cura- minum logis se esse ostenderet,quicum seeundum
vit, dicens: « Et descondente eo de monte, secutae legem ambularet, etiam supra legem quoscunque
sunt eum turbae multaj. » UbispiritualitermonteTi, vellet, mundaret. Quod autem ait: « Volo, mun-
in quo Dominus sedit, coelumintelligerepossumus, dare, » non simul jungondumestetlegendum, Volo
in quo cum Patre mansit, etmanetsemperaequalis. muadarc, ut quidain Latinorura putaverunt, sed
Tunc autcm demontedescendit,quandopropternos prius dicpndum « Volo, » deinde inferenduin est
et propter nostram salutem in convalle plorationis « niundare.»Ad singula ergo verba leprosi singula

vcniens, humanitatem nostram assumpsit, ut qui Dominus respondit. Leprosus enim dixerat: « Do-
invisibiliseratinsuis, visibilisappareretinnostris:et minc, si vis. » Dominusrespondit: « Volo. » Lopro-
quem non poteramusvidereinsuaaltitudine.saltem sus dixorat, « Potesinundare.» Dominusrespondit,
cognosceremus in nostra infirmitate. Unde juxta « Mundare, » imperativo scilicet modo. « Et confestim

congruam ralionem, solidiscipuli in monteadeum mundata est lepraejus.»Interdicereautem Domini

accesserunt, sed, co decendonte dc monte, multae et facere, nulla est differentia: « Dixitenimetfacta
turba3 secutae sunt eum quia ante suam incarna- i\ sunt, mandavit et creata sunt [Psal. xxxii). * Alle-
:

tioncm notus in Judaea tantum erat Deus, etlsracl goriceaulcmleprosusistegenusdesignathumanum,

magnum nomen ejus: at vero, poslquam usquc ad quod tunc lopram peccati incurrit, quandoprajcep-
nostrani humanam naturam assumendam descendit, tumDominiinparadisocontempsit. Undebene, juxta
protinus per fidom multaj turbai tum secula; sunt evangclistam, non solumleprosus, sedetiamplenua
nationum. Dequibusolimlsaiasprffidixerat, dicens: lepra fuisse describitur: quoniam veniens Dominus
« Et erit in novissimis dicbus pra?paratu3 monsdo- in carno,invenit genus humanum variis erroribus et
mus Domini in vcrticemontium,etolevabitursuper iniquitatibus inquinatum. Sed Domino de monte
colles, et subllmis erit valde. Et venient ad eum descendente, id estin carne apparente, leprosus ei
omnes gentes, et ibunt populi multi, etdicent:Do- occurrit: quia intellexit genus humanum tamex
mus Jacob, venite, etambulemus inlumine Dcino- Judaeis quam exgontibusiniquitatisleprapollutum,
stri (ha, ii). » Et Psalmista : « Omncs gcntcs quas- aliter mundationem animae se non posse accipere,
cun jue lccisli, vcnient ct adorabuut co;am lc, nisi per cjus fidem qui peccatum non fecit, ncc ia«

Patrol. CXVIH. 3
139 HAYMOMS HALBEUSTAT. EPISC. OPP. PAhS II. — HOMIL. 140

vontns est dolus in orc ejus, teste Apostoloqui ait: A. crcdcrent in mundatorem, salutem invenirenl: si
(> Non cst dislinctio Judaei et Gra3ci. Omnes enim autem crcdere nollent, inoxcusabiles essent. Unde
peccavcrunt, et egent gloria Dei, justificati gratis bcnc dicitur: « In testimonium.illis, »idests<accrdo-
per gratiam ipsius,per redemptionem quae est in Chri- tibus. .Miter pcrmontem,inquoDominusdiscipulos
sto x). » ScdDominus,qui salutomcon-
Jesu (Rom. docuit, sublimior doctrina accipitur, ubi soli disci-
ferre venerat.non dedignatusesttangereleprosum, puli accesserunt : quiailli in spiritualibus rebus sunt
ut eum adsalulemprovoheret.Ouasi enimleprosum instruendi, qui per diuturnammeditationemeasca-
tangendo curavit, quando per hoc,quod nostrse car- pere possint. Qui autem parvuli sunt inseusuetter-
nis simiiitudinem assumpsit, a peccatis animffinos reni in fide, quasi inconvallibus sunt instruendi,id
liberavit. Et qui verbo leprosum curare potcrat, est in apertioribus sententiis monendi. Unde cum
tangendo curare maluit: quia per hoc quod morti- inmontibusdiscipulosdocuit,etinconvallibuslepro-
cinum nostrtc carnis suscepit, a pcccatorum conta- sum curavit, oslendit in pradicatione juxta capaci-
gione nos purificavit, ostendenssoipsum esse dequo tatem auditorum,formandamossesermonom docto-
por Isaiam fuerat prophclalum « Vidimusonmnon : rum. Non onim propter perroctos deserondi eunt
habentemspeciem,nequodecorom,et desideravimus imperlecti, sed potius cum illis corrigendi atque
eum despectuin et novissimum viroruni, virumdo- j, tolcrandi. Qui onim tales sunt, ul cum apostolis
lorum et scientera infirmitatem Et quasi abscond ilus. audire possmt
possint : «
<< \ ODis datumestnossemvsterium
Vobis datumestnossemyi
vultus ejus etdespectus,undcnecreputavimuseura. regni Dei {Uic. v), » altius et profondius in allego-

Vere languorcs nostros ipse tulit, etdoloresnostros riarum typis et figuris sunt instruendi. Qui autem
ipse porlavit. Et nosputavimuseumquasi leprosum parvuli sunt sensu, solalitterasuntinstruendi,quod
et percussum a Deo et humiliatum. Ipseautemvul- cLiam Dominus alibi suo exemplo nos instruit,
neratus est propter peccata nostra, attritusestpro- quando cuidam Magislerbone,
(liconti(jV«li/(.xi.x): «

pter scelera nostra (Isn. u). » Hinc et apostolus quid faciendo vitam a;tcrnam possidebo?» quasi in
Petrus ait: « Peccatanostra ipsepertulitin corpore convalle posito respondit, dicens: « Mandatanosti:
suo super lignum, ut peccatis mortuijustiti;? viva- Non occides. Non adulterabis. Non falsum testimo-
mus, cujus livore sanati sumus (/ Pctr. ii). » nium dices, non concupisces rem proxirai tui,»etc.
« Et ait illi: Videneminidixeris,sedvade,03tende Sed illorespondente :«Haecomniacustodivjajuven-
« te sacerdoti, et offer munusquod pra.'cepitMoyses tute mea, » protinus montem periectionis ostendit,
« in testimonium illis. » Quid est enim quodDomi- subjiciens: « Adhuc unum tibi deost: Si vis perfe-
nus, qui alibi sanatohominealogionedaemonisprce- ctus esse, vade et vende omnia quaj habes, et da
cepit, diccns {Marc. v) «Vadc incivitatcm ad tuos,
: pauperibus, el habobis thesaurum in coelo, ot veni

et annuntia eisquantatibifeceritDeus,»nuncautcm C sequere me. » Et quia huncmontcm difficileascen-

leproso curato dicit: « Vide nemini dixeris? » Nos dunt, qui amore divitiarum sunt onerati, abiit ille
nimirum in hocfaclo in3truit,quosfrequenterinanis tristis, eo quod raultashaberetpossesssiones. Hujus

gloria tentat, ostendens etiam inbonooperejactan- quoque exeraplum Paulus Apostolus secutus,quasi
tiara esse fugiendam. Si enim ille, quiutFilius Dei cum quibusdam in con»'alIibus morabatur, quibus
jactantiam non limebat, miraculum suum occul- dicebat: « Ego vobis, fratres, non potuiloquiquasi
tare pra;cepit, multo magis nos quos vana gloria spiritualibus, scd quasi carnalibus, Tanquam par-
subrepit jactantiam cavere deberaus. ut secundum vulis in Christo lac vobis potum dedi, non oscam
quod ipsc ait: « Nesciat sinistra tua quid faciet (/ Cor. iii). » Quasi cum aliis montera ascenderat
dextera tua {Malllu vi). » Ilinc itcrum admonet, quibus dicebat: « Sapientiam loquiraur interperfe-
dicens: « Tu autem cum oraveris, intra in cubicu- ctos (/ Cor. ii). » Moraliter autera leprosus iste qui
lum, et, clauso ostio, ora Patrem tuura, ct Pater Doraino de raontedescendentcoccurrit, unurnquem-
tuus, qui videt in abscondito, rcddet tibi [Ibid. ). » que signillcat peccatorora. Sicut eniin lepravariura
In eo vcro quod ait Vade, ostcnilo te sacerdoti, »
« oxprimit colorom in cute, sicpeccatum variashabet
considerandum est,quod nullosa!iosDominus,qui- specios inmcntc.Quicnimadulteriura,homicidium,
bus corporaliter sanitatem pr^stitit, ad saccrdotes n furtura, rapinam, sacrilegium, et his sirailia porpe-
misisse legitur,nisi tantum leprosos, quod non solum trat, quasi leprosam in anima cutem demonstrat.

hic fccisse lcgitur, sed etiamalibi,quandodeceravi- Talis si vult mundationem recipere, dobet Domino
ris leprosis sibioccurronlibusetclamantibus» Jcsu : occurroro, id est, cumlacrymiset gomitibus sepec-
prcECcptor, miserero noslri, » pra,'ccpit, diccns:« Ite, catorem cognoscere, otDomini misericordiamcom-
ostendile vos sacerdotibus (Luc. xvii),»quod obva- puncto cordc exorare, dicenscumPropheta « Mise- :

rias causas eura ffcissecrcdimus. Primum utsacer- rerc mci, Deus, secundum magnammisericordiam
dotibus honorem deferrot sccundo, ncconlradictor
: tuam. Quoniain iniquitatemmeara ego eognosco,et
legis vidorelur: quia legis prajccplum eral, ut si peccatuin meum contra me est scmpcr. Tibi soli

quis a lopra mundatusesset, veniretadsacerdotem: pccravi ct malum coram te feci {Pxal. l): » Et ite-

terlio, ut saccrdotum animos adsuamcrudelitatera rura: « Delictum meum cognitum tibi feci, etinju-
provucarot, ot non crodcntibus omnem excusalio- stitiasmcasnon abssondi.Dixi,Confitcboradvcrsum
jicm auferrot. Et vidcntes loprosum mundatum, si uie inju' liCam mcuui Domino, etturcmisisti impie*
 »
:

lil IIOMILL^^ DE TEMPORE. ff2

tutem pcccati moi (Psul. xxxi;. Xet- rlcbct despe- >-
A. scptcm dics inluitusoum,si vidcrit crcvisso lopram,
rare veniam,si dignam non neglexerit agerc pceni- addat alios seplem dies. Post quatuordecim vero
tentiam.Nam quantum misericors sit Dominus erga dies iterura intuitus eum,si viderit adhuc crescere
peccatores conversos, manifestatur cum subditur : Iepram,sciat quia lopra perseverans est, et tunc ju-
( Et extendcns Jesus manum tetigit eum, diccns : dicet eum Ieprosum,ct ejiciat eum extra castra qui ;

« Volo, mundarc. » Et quia verus est medicus, qui manebit intonsa barba, operto capite, scissa veste,
non venit vocare ju3tos,sed pcccatores ad poeniten- aperto ore, immundum se judicans omni tempore
tiam {Matlh. ix), recte leprosum tetigisse dicitur. separationis suk. Si autem mundatus fuerit, qui
Manus enim Domini in Scripturis aliquando maje- hujusmodi sustinet passionem, veniat ad sacerdo-
statis suffi potentiam, aliquando Incarnationis mys- tem et ofTerat pro emundatione sua tortam panis
terium significal. Potentiam majestatis significat, etsextarium olei ad luminaria concinnanda,et offe-
ut ait Psalmista « In manns tuas, Domine, com-
: rat duos passores vivos, unum pro peccato et alte-
mendo spiritum meum {Psal. xxx). » Incarnationis rum in hoIocausto.Quae omnia qualiter nunc in Ec'
mysterium,ut idcm alibiait : « Emitte manum tuam clesia spiritualiter fieri conveniant, breviter nunc
de alto [Psal. cxuii). » Vult enim Deus mundare le commemorandasunt. Lepraenim (ut diximus) pec-
prosum, quia, ut ait Apostolus, « Neminem vult catum significat in cujus ergo cute lepra appafue-
P ;

perire, sed omnes ad agnitionem veritatis converli rit, id est, in cujus anima peccalum fuerit,veniat ad
(/ Tim. ii). » Unde ipse por Prophetam ait {Eicvh. sacerdotem, locum lepraj ostendens, id est, peccata
xviii) « Vivo ogo, dicit I)ominus Deus, nolo mortem
: sua humiliter ei confiteatur. Qui sacerdos recludat
peccatoris, sed magis ut convcrtatur et vivat. » Et eum in domo separata seorsum per septem dies,id
iterum : « Peccator quacunque die conversus fuerit, est omni tempore vitae suae, quae per septem dies
et reliqua. Et in Evangelio : « Dico vobis, gaudium volvitur, poenitendum insinuet : et post septem dies
orit in coelo super uno peccatore pcenitentiam agenle intuitus eum, si viderit crcvisse lepram, addat alios
[Luc. xv). » Nec oget Dominus spatio annorum vel scptem,id est, ubi iteratur peccatum,augeatur poe-

longitudine temporum in pocnitentia, sed cor con- nitentisemodus. Quoniam districtius judicandi sunt,
tritum et humiliatum Deus non spernit quia non : qui per consuetudinem peccant, quam illi qui subito
nocent mala prfeterita, non placent. Primum au- si cadunt. Post quatuordecim vero dies iterum intuitus
tem tetigit Icprosum,et postmodum mundavit, quia eum,si viderit adhuc crescerelepram,id est, si pec-
prius mentem nostram per suam gratiam ad poeni- catum in consuetudinem viderit venire, sciat quia
tentiam agendam inflammat, et postmodum digne lepra perseverans est. Maneat autem extra castra,
pctcntibus,quod peccavimus per misericordiam re- vel corpore ab Ecclesia separatus, vel a consortio san-
laxat.Sed quia ipsa peccata vice Domini sacerdolibus C ctorum sein menteindignumjudicet Habeat inton-
confilcri debemus,ctad eoruin consilium poeniten- sam barbam, ut sic squalorem poenitentioe etiam in
liam agere, rccte subjungitur : « Vide nemini dixe- ipso vullu ostendat. Gperto capite, quia ab officio
ris,sedvade, ostende te sacerdoli, » etc. Forteetiam praedicationis ccssare dcbet, qui publice poenitet.
sibi credunt, quod soli
sunt nonnulli, qui sufficere Maneat autem aperto ore, scissa veste, id est, per
Deo compuncto corde peccata sua confiteantur, nec confessionemsuampatefaciatconscientiam.Siautem
ea esse necesse sacerdotibus confiteri,tantummodo sanatus fucrit, qui hujusmodi sustinet passionem,
ut a malis suis operibus cessent. Quorum opiniosi vcniat ad saccdotem, et offerut pro emundatione
vera esset, ncquaquam Dominus loprosos, quos per sua tortam panis, videlicet dulcedinem charitatis
semetipsum mundavcrat, ad saccrdotes misisset. quibuscunque potest impendat, non solum amicis,
Denique si peccata non essent sacordotibus confi- sed etiam inimicis. El pulchre per tortam panis dul-
tenda, et ad eorum judicium excutienda, Paulum cedo charitalis designatur, quia, sicut in vita homi-
quem in viafueratallocutus.ncquaquam Ananiae sa- nis principalis est panis : sic inter omnes virtutes
cerdoti destinaret,dicens : « Vade in civitatem, et ibi principalis est charitas. OfTerat etiam et sextarium
dicetur tibi quid te oporteat facere {Act. ix). » Quod olci, id est misericordiie viscera indutus, in se pec-
enim confitentibus poccata suasacordotibus multum j)
cantibus clomentcr ignoscat et hoc ad luminaria
:

prosit, probat Jacobus apostolus, dicons: « Confite- concinnanda, ut sicut pluros poccando suo destru.xit
mini alterutrum pcccala vestra, et orate pro invicem exemplo, ita emendatius vivendo,sua satisfactione
ut salvemini {Jacob. v). » Et Joannes : « Si confitea- multos reaedificet.Offerat quoque duos passores vi-
mur peccata nostra, fidelis et justus cst Dous, ut di- vos, id est, corpus et animam suam di\inae sorvituti
miltat peccata nostra, et emundct nos ab omni pec- subjiciatjUt sicut cxhibuit mombrasua servireim-
cato [J Joan. i). » Quod etiam in Veteri Tcstamento munditiae et iniquitati ad iniquitatem, ita serviat
figuratedemonstratur,quando tale de leprosis praj- justitia? in sanctificationem. Sive certe offerat duos
ceptum Moysi a Domino dicitur, sic enim scriptum passeres vivos : id est, duo genera compunctionis,
est Et locutus cst Dominus ad Moysen (Lev. xiii)
: timoris scilicct et amoris. De quibus recte dicitur :

Vir in cujus cute varius color apparuerit, veniat ad Lnum pro peccato, et alterum in holocausto, id est
sacerdotem et ostendat se illi qui recludet eum : in sacrificio, quod offerebatur pro peccato, unum et :

in domo separala scorsum por soptom di^^s^et post in gratiarum actiono ubi non pro timore peccati,
:
 »

143 HAYMONiS IlALBEUSTy^T EPlSr.. OPP. PARS II. — HOMIL. Ti'!

sed proamoreDeiet (Iesi(leriooirorebatur:aUerurn, A scd iu uiiuii gcntc qui operatur justitiam,acceplui

quia oninis peccator prius timore compungitur, et est ilii {Act. x).»

post amore. « Et respondcns cenlurio, ait Domine, non sum :

« dignus ut intrcs sub teclum meum, sed tantum

« Cum autem introisset Capharnaum, accessit ad
« dic verbo, et sanabitur puer meus. » Magnahaec cen-
« eum ccnturio, rogans eum, et dicens Domine, :

turionis declaratur fuisse fidcs, sed non dispar com-

« puer meu? jacet in domo paralyticus, et male tor-
probatur humilitas. In opere hujiis centurionis, tres
« quetur. » Post curationem leprosi venitur ad aliud
imitabiles virtutes nobis ostonduntur,humilitas sci-
miraciilum.in quo non solumDomini virtusapparet
licet, fides et prudentia.Magnam enim habet humi-
miranda,sed etiam cenlurionis lumiilitas imilanda.
litatem,qui,diccnte Domino « Ego veniam ot curabo :

Sed primum quoprendum est quarc dicat Mallh.Tus

eum, » indignum se judicans, respondit « Domine, :

centurionem ad Dominum accessissc, cum Lucas

non sum dignus ut intros sub tectum meum. »Perfe-
rcferat quod non ipse venerit, sed seniores Judaeo-
ctam autom habuit fidem, quia, cum esse; gentilis,
rum pro so miserit. Sic euim scriptum est in Luca solo verbo Dominum credidit posse pucro reddere
{Liic. vii) Cenlurionis cujusdain servusoratmoritu-
:

sanitatem, dicens Tantum dic verbo, et sanabitur : <<

rus, qui orat ei protiosus.Et cum non auderet acce- ^,. .„ ^ i pj * . . •

*'
^ ,
^ ^ . . „ puer meus. » Nisi enimillumomnipotentem
. ,
. iidenter
dcre atl Jesum, niisit senioros Jud.eorum, qui veni- Js .„_j.__i ...: ..._. ,..
crederet,nequaquam pro servuli sui prosperitate ro-
rent ad eum, dicentes Dimiine, dignum est, uthoc :

gaturus, ad eum accessisset. Ilabuiteliam non par-

illi praestes. Diligit enim gentem nostram, nam et
vam prudentiam, cum eumquem corporaliterambu-
synagogam ipse aedificavit nobis.Non ergo putandi
lantem vidit,ubique pcr divinitatem esse praesentem
sunt contraria evangolistas sensisse, sed unus descri-
intelle.xit. Xec charilas in eo defuisse crodendaest,
bit voluntatem, aller opera. Quod enim Matthfeus
quiacum multi pro sua, suorumque filiorum ac cha-
ipsum accessisse dicit,intentionem illius descripsit,
rorum salute ad Dominum rogaturi accedcrent,ille
quia voluntatc accessit. Quod vero ait Lucas, quod
pro servi tantum sanitato.Unde adhuc in fidei con-
non ipse venerit, sed seniores Judaeorum pro se mi-
stantia perscverans subjunxit, dicens :

serit,humilitatem ostendit centurionis, et quemad-

« Nam et cgo homo sum sub potestate,habens sub
modum secundum litteram factum sit. Quia cum
« me milites, et dico huic : Vade, et vadit : et alio
esset gentilis, non per seipsum ad Dominum corpo-
« Veni, et venit : et servo meo Fac hoc, et facit. »
:

raliter ausus est accedere.Sed quid ei Dominus re-

Ac si diceret : Si cgo qui homo sum sub potestate
sponderit, audiamus :

me milites, et dico huic, Vade,

principis,habeo sub
« Et ait illi curabo eum.
Jesus : Ego veniam
et vadit et alio, Veni, et venit
et et servo mco, Fac : :

In quibus verbis nostra superbia confunditur, si ad C hoc.et facit: quanto magis tu,cum sis Deus, ubique
hanc loctionem cum alia Evangelii conferanius. Le- totus, ubique praesens, ubique potens, si dixeris in-
gimus enim alibi in Evangelio secundum Joannem firniitati,Rccedc,nonno recedet? Si dixeris sanitati,
{Joan. iv), quod erat quidam regulus cujus filius Veni, nonne veniet? Et ideo non ost te necesse cor-
infirmabatur Capharnaum.« Uiccum audisset quia pore eundo fatigari, qui solo verbo potes curare.
Jesus adveniret a Judaca in Galilasam, abiit et roga- Spiritualiter autem pcr hos subjectos cenlurionis
viteum, ut dcscenderet et sanaret filium ejus. In- naturales virtutes, in quibus quidam gentilium poUe-
cipiebat enim mori. Et dixit ei Jesus Nisi signa et : bant, intelligere possumus, ut est, non adulterari,
prodigia vidoritis, non creditis. Et ille Domine, : non furtum facere, non rapere,non occidere,inopis
descondo priusquam moriatur tilius mcus. Cui dixit misoreri, miseris subvenire, et his similia. Unde
Jesus Vado, filius tuus vivit. » Quid est ergo quod
. de Cornelio gentili legimus {Act. x), quod erat vir
Dominus ad filium reguli rogatus ire noluit, et ad juslus ct bonus, faciens eleemosynas cum omni
servum centurionis eti im non rogatus ire paratus domo sua timens Deum. Vel certe perhos
plebi, ac
fuit?Quis enim ignorat majoris poteslatis regulum subjectos centurionis, bonas malasve cogilationes,
quam centurionem ? Nostra in hoc faclo,ut diximus, quae cordi nostro non desunt, possumus accipere,
eupcrbiaconfunditur.quiinhominibusnonnaturam, n quas nobis subjeclas habere debemus:utsi dixeri-
sed potontiam considoramus. Quos enim potentos mus malis, Recedite, recedant bonis, Venite, et :

cernimus,metuimus,vcncramurothonoramus.Qiios veniant, et cum illis condelectemur. Servo autem

autem paupores.conlcmninius, negligimus ct dcspi- nostro, id cst corpori, dicamus, Fac hoc ct faciet,
cimus. At vero Filius Dei, qui de coclo vonit in ter- id est, imperemus ut ea qua; sunt Spirilus Domini
ram ut superbiam fugiendam,et humililatcra aman- perficiaf,JuxtailludApostoli « Casligo corpus meum :

dam,atqucnaturam hominisdiligcndam ostenderct, et in servitulem redigo, ne forte, cum aliis pra;dica-

ad filium rcguli rogatus ire noluit, et ad servum vcrim, ipse roprobus efficiar (/ Cor. ix). »
ccnturicnis, etiam cum non rogarotur, ire paratus « Aiidions aulem Josus,miratus est. » Admiraba-

fuit. Excelsus enim Dominus humilia a prope respi- tur Dominus (idom ccnturionis, quam cordi ejus
cit alta autcm, id est supcrl^a, a longe contemnit
: mirabiliter administrabat, non quod aliquid ei mi-
[Psal. cxxxvii), quoniam, sicut Potrus apostolus de randum essct, qui cuncta operatur mirabiliter, sed
eo lestatur, « Non cst porsonarum urccplor Deus, ut cumdom nos mirari doberc docerot. Cujus
 :

l4o HOMILI^ DE TEMPOllE. 146

fldem Dominus admii-ans, pariter et collaudans : A niam dispersi de gente in gentem, et de regno ad
« Sequentibus se dixit Amen dico vobis, non in-
: populumalterum,rcIicti suntsine Deo,sine lege,sine
« veni tantum (idem in Israel. » Quod non de pa- duce, sine sacerdote. Sicut enim filii Dei vocantur,
triarchis ct prophctis dicit,quondam se videntibus, qui magis Deum quam mundum diligunt, sic filii

et si Israel videns Deum interpretatur : sed do Israel regni dicuntur, qui in amore terreni regni radices
carnali, id est populo Judaeorum, vel de illis qui cordis pcrseverabiliter plantaverunt. Ubi autem ta-

praesentes erant, inter quos signa et miracula facie- les mittendi sint, manifestatur, cum subjungitur :

bat, quibus verbum vitae annuntiabat, quod etiam « Ejicientur in tenebras exteriores. » In quo loco
recipere nolebant. Quia non sic cito crediderunt, considerandum, quia, cum tenebraj sempersintinte-
quomodo centurio.Unde pulchre in centurione non riores et non exteriores, intenebras exteriores mit-
solum fides gentium collaudata cst, scd etiam praj- tunturpost mortem, qui intenebras interiores, idest
figurata, cum dicitur : in caecitate mentis, se concluserunt dum viverent,
(( Dico autem vobis quod multi venient ab oriente autem quare dicantur tenebrae exteriores,
Quasritur
(( et occidente, et recumbent cum Abraham et Isaac cum semper sint interiores, sicut clauso ostio domus
(( Jacob in regno ccelorum. » Per orientem et oc-
et intrinsecus tenebraj sunt, extrinsecus autemlux. Ad
cidentem quatuor mundi partcs designantur, a qui- n quod dicendum, quia tenebrae interiores Cfficitas
bus ex omnibus gentibus erant in fide, non solum mentis dicuntur exteriores vero poenae infernales, :

per praedicationem apostolorum, sed etiam eorum quae extra nos sunt. Nam in inferno interiores sunt,
successorum. De quibus per Psalmistam dicitur sed illi qui illic patiuntur, in tenebras exteriores, id
:

((Dicant qui redempti sunt a Domino, quos redemit est in infernalespoenasmittidicuntur.Quidautemibi

de manu inimici, de regionibus congregavit eos a ; missipatiantur,demonstratur, cumsubinfertur: «Ibi
solis ortu et occasu, ab aquilone et mari {P.sal. cvi). » erit fletusetslridor dentium. » Oculi enim prae nimio
Quod autem per praedicationem apostolorum multi fumo solcnt lacrymari, et dentes prae nimio frigore
adfidem,utdiximus,vocatisunt,idemPsaImistaalibi stridescerc. Cum ergo ait : « Ibi erit fletus et stridor
demonstrat,cum dicit « In omnem terram exivit so-
: dentium, » oslendit per metaphoram membrorum,
nus eorum, et in fines orbis terra? verba eorum (Rom. quia reprobi in pcEna et frigus inajstimabile, et calo-
x). » Et itcrum. « Non sunt loquelae neque sermones, rem intolerabilem sustinebunt, sicut per beatum
quorum non audiantur voces eorum {Psal. xviii). » Job dicitur : « Ad calorem nimium transeat ab aquis
Vel certe, ut quidam volunt, ab oriente venerunt nivium, et usque ad inferos peccatum illius. Oblivi-

Hebraei,quia primi Dominum cognoverunt,ab occi- scatur ejus misericordia. Dulcedo illius vermes
dente gentiles, quia ultimi Dominum perceperunt. {Job. xxiv). » Si quis autem de resurrectione sui
Aliter, ab oriente venerunt, quia, Dco protegente, C coiporis dubitat, ipsam per hunc locum fieri intelli-
nulla criminalia peccala commiserunt ab occidente, gere valet. Oculi enim carnei sunt, et dentes ex ossi-
:

qui, post multa flagitia perpetrata, ad omnipotentem bus. Igitur cum dixit, « ibi erit fletus et stridor den-
Deum convertuntur.VeI,ab oriente,qui ab ipsa inian- tium, » in eadem effigie, qua ma-
in pra?senti saeculo
tia vel pueritia Deoab occidente, qui in se-
servit : nemus, ostendit nos in futuro resurrecturos. Unde
nectute vel decrepita aetate ad Dei servitutem con- alibi beatus Job dicit : « Credo quod Redemptor meus
vertitur. Recumbere autem cum Abraham et Jsaac novissimo die de terra surrecturus sum.
vivit, el in

et Jacob in regnocoelorum,est in fide patriarcharum Et rursum circumdabor pelle mea, et in carne mea
gentes requiescere, et ilium credere venisse, quem videbo Deum, quem visurus sum ego ipse, et non
sancti patriarchae venturum prophetaverunt.Terri- alius, etoculimeiconspecturisunt (/o6.xix),» id est,
bilis autem de Judseis praedicitur sententia, cum non alia figura pro me, sed ego ipse eum videbo.
dicitur : QuametiamDominus.cumpostsuamresurrectionem
« Filii autem regni hujus ejicientur in tenebras loqueretur discipulis, ostendit, dicens (Luc. xxiv)
« exteriores. » Filios regni Judaeos dicit, qui merito ((Videle manus meas et pedes meos, quiaego ipse
filii regni appellantur, quia pro amore regni terreni, sum. » Et iterum: « Palpate et videte quia spiritus
ccelestem regem credere nolueruut, dicentes Pilato :
£,
carnem ol ossa non habet, sicut me videtishaberc. »
« Non habemus regem nisi Caesarem {Joan. xi\). » (- Et dixit Jesus centurioni : Vade, sicut credidisti
Et iterum regnum tcrrenum eligentes, et cceleste « fiat tibi. Et sanatus est puer ex illa hora. » Hic
respuentes, dixerunt : « Quid faciemus, quia hic considerandum est quantum unumquemque propria
homo multa signa facit ? si diinittimus eum sic, fides adjuvet, quando tantum profuitaliena. Propter
omnes credent in eum, et venient Romani, et tollent fidem enim centurionis, reddita est puero sanitas.
nostrum locum et gentem {Joan. xi). » Nam Judaei Fides namque magna est virtus, et, ut ait Apostolus,
sub potestatc Roraanorum erant constituti, et ideo « qua impossibile est placere Deo (Hebr. xi). »
sine
hac occasione decepti, timebant, ut si a Romanis De qua ctiam per Ilabacuc prophctam dicitur: « Ju-
rex novus in Judaea regnare audiretur, debellarentur stus autem meus ex fide vivit (Hab. ii), » quam
et a regno ejicercntur. Ergo quia Judaei magis ter- Dominus discipulis commendans, ait Si habueri- : ((

rcnum regem quam ccclestemdilexernnt,non solum tisfidem sicut granumsinapis, dicerctismonti huic,
coelestem, sed etiam terrenum perdiUeiunl. Quo- Transi hinc, ct transiret: arbori moro, Eradicare et
 :

m HAYMONIS HALBERSTAT. EPlSt:. 0P1>. PARS II. — HOMIL. 148

transplantarc in mare, ct obedirct vobis (Lwr. xvii). A ^g scpulcro. De qua dormitione ipse per prophetam
Et quia in centurione gentili. gentiumfidesest prrc- dicit : « Ego dormivi et soporatus sum, et exsur-
figurata, recte iste qui sic pcrFecte credidit, centurio rexi {Psal. iii . »

ab cvangclista appellalur. Centurio enim dicitur, « Et acccsserunt ad eum discipuli cjus, et suscita-
quod sub sc ccnlum habcat militcs. Centenarium « verunteum, dicentes:Domine,salvanos,perimus.»
quippc numcrus perfectus est, qui de lapva transit in Non ut aliquid in resurrcctionc eum juvare posscnt,
dexteram, ct circulum cxprimens, fit in modum co- qui se propria virtute resuscitavit, sed quasi ipsi
ronae, illam coronam exprimens, quam militcs eum suscitaverunt, qui de ejus resurrectione ex
Cbristi pro spirituali certamine pcrcepturi sunl, parte dubitav^runt, recte dicitur:
quorum unus loquebatur, dicens: « Bonum certa- « Et dixiteis: Modica; fidei, quare djjbitastis ? »
nr>en certavi, cursum consummavi, fidem scrvavi. Modicffi fidei est, qui ex parle credit, et ex partc
Dc reliquo, reposita est mihi corona juslitia} (// non credit. Nam qui ex toto dubitat, infidelis est^
Tini. iv). » Modicas ergo fidei appellati sunt apostoli, quia in
ejus resurrectione ex parte dubitaverunt, teste
IIOMILIA XX.
Matthseo, qui ait: « Undecim discipuli abierunt in
dom:nica quarta port epiphamam.
r» Galiiaearn, in montem ubi constitucrat illis Jesus, et
(Matth. viii.) " In illo tempore, ascendente Jesu videntcs eum adoraverunt, quidam autem dubita-
« innavicu]am,sccutisunteumdiscipuliejus.Etccce verunt [Malth. xxviii). » Unde merito juxta Marcum
« motus magnus fartus csl in mari, et reliqua. » In evangelistain novissime increpatur illorum incrc-
hujus lcctionis scrie utriusque suse naturffi vcritatem dulitas, et duritia cordis, quia his, qui viderant eum
Dominus Jesus Christus dignatus est commcndarc, resurrexisse, non crediderunt. De hac modicitate
divinam scilicet et humanam. Quasi enim homo fidei arguebantur illi, qui a Domino audierant : «

navem ascendit, sed quasi Deus mare conturbavit stulti et tardicorde ad credendum in omnibus quae
quasi homoin nave dormivit, sed quasi Deus ventis locuti sunt prophetae [Luc. xxiv). » « Tunc surgens —
et mari imperavit. Nec idco navis officium assum- « imperavit ventis et mari, et factaest tranquillitas
psit, ut non posset mare siccare, sicut quondam « magna. »Surgensenim Dominus, ventisetmariim-
coram filjis super fluctus maris
Israel fccerat : vel peravit, quando suam rcsurrcctionem manifestans
ambularc, qui etiam Petro, ut super fluctus ambu- discipuliseteorum mentibus dubitationem quiescere
laret, tribuit sed qua hominis suntegit, utverum
: fecit, et frementis Judfeorum populi sa^vitiam com-

homincm pro nobis factum se esse insinuaret. Alle- pressit, impleta prophetia quae dicit : « Terra tre-

gorice autem navis, quam Dominus ascendit, vexi muit et quievit, cum resurgeret in judicio Deus, ut
lum crucis significat. Quasi enim navem ascendit, C salvosfaceret omnes mansuetos terrae {Psal.h\\\).ii
quando pro nostra libcratione in ligno crucis se « Porro homines miratisunt, dicentes Qualis est :

elevari permisit, sicut ipse Judaeis dixit : « Gum « hic, quia venti et mare obediunt ei ? » Non hoc
exaltaveritis Filium hominis, tunc scietis quia cgo apostoli dixisse putandi sunt, scd nautae et cieteri
sum (Joan. Unde bene Marcus prope solis
viii). » qui erant in navi. Sed si quis contcntiose hoc apo-
occasum eum navem ascendisse commemorat, ut stolos dixisse defendat, noverit eos homines esse
passionis ejus sacramentum insinuaret, de quo per appellatos, quia adhuc humana sapiebant. Nam si
prophetam dicitur: « Sol cognovit occasum suum quis divinitatis naturam consideret, non est hoc
(Psal. ciii). » Secuti sunt cum discipuli ejus, quia mirum, si ventis et mari potuit imperare, qui cuncta
vestigia ejus passionis sunt iniitati. Sequi enim Do- cx nihilo potuit crcare. Ipse enim erat in navi, qui
minum, imilari est, sicut ipsedicit : Qui mihi mi-
« in principio terminum constiUiit maris, dicens :

nislrat, me
sequatur {Jonn. xii\ » Et itcrum « Qui : « Hucusque venies, et non procedes amplius et hic

vult venire post mc, abneget semetipsum, et tollat
crucem suam, et scquatur me (Luc. ix). » Scd Do-
mino navem ascendente.
Motus magnus factus estin mari, » quia, illo in
cruce pcndente, commotio facta cst in populo Juda;o-
rum. Quasi enim inarc tumebat, quando Jud.corum
populus fremendo clamabat « Gruciligc, crucifige
{Joan. xix) » talem. Taiitum autem motus maris
confringns tumentes fluctus tuos [Job. xxxviii). »
Possumus quoque et hanc Domini navigationem ad
generalem Ecclesiae referrepersecutionem, quoniam
J)
navis aliquando Ecclcsia designatur, sicut per pro-
phetam dicitur : » Qui descendunt mare in navibus,
facicntes operationem.in aquisinultis. Ipsisviderunt
: opera Domini, ct mirabilia cjus in profundo (P.sal.
cvi). » Qui ergo pelagus mundi transire desiderat,

prajvaluit, « ut navicula operirctur fluctibus. » Quia hujus navisgremiumneccsse ascendat, idest,Ecclc-

in tantum cxcrevit persecutio Judicorum, ut ipsc sicc membris se Udc et opcre societ. Quasi enim Do-

princeps apostolorum Christum ncgaret, ct ipse et minus navem ascendit, quando prjEdicantibus disci-
alii propter melum Jud.corum in conclavi rcsidc- pulis ad Ecclesiam venit. « Scd motus magnus fa-
rent. « Ipse vero dormiebat » quia resurrectionis
: ctus cst in mari. » Quia persecutio paganorum, insli.
suaj potcnliam usquc in triduum diffcrebat. Et gante diabolo, coutra Ecclesiam consurrexit, in tan-
pulchrc mors Christi somno coinparatur, quia ncrno tuin " ul navicula opcrirctur fiuctibus. » Vidolicet, ut

^am fiicilp cxcitatur a somno, (luam ille rcsurrexit crescente persccutione, Ecclesia in paucis fidelibus
 » »

149 IIOMILLE DE TEMPORE. 150

vix latere posset:nec auderet publice nomenChisti A. propric-E carnis stimulos sua virtute superare se
confiteri, nisi qui paratus csset illico pro Christo posse,accedit ot suscitat Dominum,cum permentis
mori : quod factum historias referunt temporibus devotionem illi appropinquans, et suam fragilita-

Diocletiani et Maximiani,et aliorum qui Ecclesiam tem humilitor recognoscit, et divinam poten-
non mediocriter persecuti sunt.«Ipsevero dormie- tiam devotissime deprecatur. Si autem sense-
bat, » quia virtutis suae potentiam non ostendebat. rit sua desideria a Domino differri, tandiu jungit
Quasi enim dormiebat in navi, qnando contra pios preces precibus, quoadusque assiduis gemitibusin
reprobos prievalerepermittebat,utelectidepatienlia suiadjutoriumdivinumexcilet auxilium.Unde bene
sublimius coronarentur, et rcprobi de crudelitate subjungitur: « Tunc surgens imperavit ventis et

acrius damnarenlur. » Et accesserunt, etsuscilave- mari. » Surgens Dominus, vontis et mari impcrat,
runteum, dicentes Domine, : salva nos,perimus. quando tumultus malarum cogitationum in anima
Quando fidcles et ecclesiastici viri, intclligentcs se conquiescoro facit. Fit autem tranquillitas
fidoli

illara persecutionis procellam sua virtute nec tole- magna,quia,expulsismalarum cogitationumradici-

rare nec superare posse, totis desideriis ad eum
conlugerunt, qui ait in Evangelio: « Sine me uihil
potestis facere (Joan. xvi), dicentes illi cum Pro-
pheta {?sal. :«Exsurge,quare obdormis,Do-
xliii)
mine? exsurge, et ne rcpellas in fmem. » Et illud:
« Exsurge, Domine, adjuva nos et libera nos pro-
—
pternomentuum.» «Tuncsurgensimperavitventis
et mari. » Surgens enim Dominus, ventis et mari
imperavit, quando persecutioncs paganorum adia-
bolo excitatas quiescere fecit, nonnullos corum ad
suam fidem convertens,aliquosin
severantes corporaliter puniens. « Et factaesttran-
quillitas » Ecclesia?, in tantum ut
bus, virtutes anima?,quas prius cum formidineob-
servabat.velut naluraliterex bona consueludinein-
„ cipitcustodire,gaudens cum propheta, et cantans:
«Declinate a me, maligni,et scrutabormandataDei
mei (PsaL cxvni). »— « Ascendente Jesu in navicu-
lam. »Soletenim in Scripturissacris unaeademque
res duplicem vcl triplicem habere significantiam,
utpote navis, qua; aliquando vexillum crucis, ali-
quando uterum intemeratae virginis,aliquandosan-
ctamEcclesiamsignificat.SanclamEcclesiam,utest
incredulitatcper- illud :«.\scondente josu in naviculam {Matth.yiu).»
Et, « Sedcns docobat dc navicula turbas {Liic. v).
ipsi iniperatorcs, Uterum intemerala? virginis, sicut alibi legitur :

reges et principcs jugo Christianae fidei colla sub- Ascendens Jesus

navem, transfretavit et venit
« in
mitterent, et ipsos postmodum honorarentin quo- in civitatem suam {Malth. ix). » Vexillum sanctaj
rum persecutionem prius exarserant, et intantum, crucis, sicut in hoc loco « Ascendente Jesu inna- :

ut homines mirarcntur, dicer.tes « Qualis est hic,

: viculam Malth. vui). » In unoquoque eodemquemi-
quia venti ct mare obediunt ei?»Scd quod generali- raci'lo utraquc Domini natura, divinascilicetethu-
ter ad universalem Ecclcsiam diximus pertinere, C mana, nobis commendatur. Quasi enim homo na-
potest moralitcr ad unamquamqno animam justi vem ascendit, scd quasi Dous mare conturbavit :

viri referri. Qui enim abrenuntians impietatcm et quasi homo in nave dormivit,sed quasi Deusventis
sojcularia desidcria, membra sua crucifigit cumvi- et mari imporavit,et quiescere fecit.Utquidautem
concupisccntiis {Gal. v), quasi cum Domino
tiis ct mare transnavigaturus, navem ascenderc voluit?
navcm ascendcns,mare hujus sieculi transire dcsi- Nunquid non supra mare transire poterat, qui
derat.Scd statim motus magnus consurgit in mari, Petro prffistitit supor undas maris ambulare? Aut
quia procella tenlationis ex invidia diaboli orta, non poterat suis coram vcstigiis mare siccare, qui
mcntem viri justi a bono proposito commoverc coram filiis IsraoI,dudumex ^^gypto cgredientibus,
optat,aliquandopravorum pcrseculionibusextcrius, marc Rubrum siccaverat,et sico vesligio eos trans-
aliquando impulsu malarumcogilationuminterius, ire fccerat? Poterat utique, sed ideo ministerium
nonnunquam etiam cx propria fragilitate carnis, navis assumpsit, nimirum ut omnia quae sunthomi-
stimulis ortis tentationum. Discipulis ergocumDo- nis faciens, se vcrum hominem csse ostcnderet.
mino navem ascendentibus, fit commotio magnain Postquam enim mirabilitormiraculainterrisnostris
mari:quia quanto magis quisquein Dcumproficit, fecit, ad mare transit, ut ingens ibi miraculum fa-
tanto magis invcnit in s.-eculo, quod durius portel. rw ccrot, ct Filium Dei se osse demonstraret, quifacit
excmplo Israelitarum, qui tunc a Pharaone duplici prodigia magna, ct marc et flumina producit. Qui
vcxati punt afnictione,cum eos a Moysc monitos ad educit vcnlos de thesauris suis. Ipsc est enim qui
divinum contigit auxilium confugisse, quando pcr fecit mare aridam,qui imposuit terminum mari,
et
Moysen et Aaron ad terram repromissionis sunt dicens : « Hucusque
venios, ct non procodes am-
vocati.Quod Dominus etiam suo exemplo ostendit, plius.et hic confringes tumentes fluctus tuos {Job.
quando post jejunium diaboli tentaliones pertulit. xxxviii). Typiceautem pcr hanc naviculam.utdixi-
Sa»pe enim post conversionem nos diabolus acrius mup, vexillum crucis accipilur. Xavis qnippe con-
tcntat, quos a sua servitutc reccdcre dolet. Scd ille cavurn ost lignum,ad oncrasuporaquasdeportanda
qui non dormit, nequc dormitat, custodiens Isracl, ulilis.^^imum, maxime illis in locis, iibi vadanonre-
quasi dormit in navi, cum mentem viri justi inter poriuntur, nccessarium.Dominus autem fluctusma-
procellastcnlationum duriuspcrmittitfatigari: cum- rinos transnavigaturus, navem ascendit, quia,cal-
que scntit non solum diaboli tcnlatiuncs. p"d ncc catis hujus saeculi fluclibus, passurus crucem erat
m HAYMONIS HALDERSTAT. EPISC. OPP. PARS II. — HOMIL. m
ascensurus. Dignum quippe crat, ut quia prinuis A vcstrae non confundontur {Psal. liii). » Vel, ad
homo pcr lignum velitum inobediendo mortem re- eum accesserunt, quia toto nisu mentis ejusresur-
pererat, por lignum sanctic crucis Deo obediente rcctionem fieri optaverunt.quod Lucas Evangelista
vitam rccipcret.<c Seculi sunt autem eum discipuli manifostat cum dicit: «Gavisisunt discipuHvisoDo-

ejns. Quia sicut ipse pro redomptionc gencrisbu-

» mino (Ltir.xxiv). » — « Etdicit cis:Quid timidi estis,
mani mori dignatusest, sic etdi-
pati, cruciligi et modicoe fidci ?» Qui non crodit infideh's dicitur:qui
scipuli ejus pro nomine illius sibique ovibus com- perfecto credit, magna3 fidci nominatur. Qui autem
missis, multa tormenta pati non distulerunt. Nam ex parte credit,magnae nominatur. Qui autem
fidei

ct Petrus et Andraeas uterquecrucifixusextitit.Pau- fidci appellatur. DiscipuU ergo modicae fideifuerunt

lus vero decollatus, ca;teri quoque varia porpcssi quando Omnipotentem pra?sentcm dubitaverunt:et
sunt tormenta. Sivc eum secuti sunt, quia honis cum Greator prresons csset, creaturam timuerunt.
opcribus insiptcndo,ejusvestigiasuntimitati.Sequi Non sohim autem hic, verumetiam aiiis in locis de
enim Dominum,imitari est.sicut ipse dicit : « Qui modioitate fidei redarguuntur.Nam in ipsapassione
mihi ministrat,me sequatur (Joa?/.xii). «Etiterum: Domini modicam fidcm habuerunt,qui dudum di-
«Quivult venire post me.abneget semetipsum (Z-zic. cebant « Eamus et nos, ct moriamur cum illo
:

ix), » ot rehqua. Unde et in lege prsecipitur:« Post T» (/ort??. xi). » Vidontos autcm eum comprehendi
Dominum Deum tuum ambulabis.^D^^ii/.x). » Uincet ligari, flagollari, rolicto eo, fugcrunt [Mutth. xXvi)
in Canticis canticorum, voce Ecclesia? sponso dici- Petrusautem modicam fidcm habuit, quia, cum prius
tur « Trahc mo post te, curremus in odorem un-
: Domino dixisset {Ihid.) « Si oportuerit me mori
:

guentorum tuorum(Crt?;<.i). » « Eteccemotus ma- — tecum, non te negabo,» etiam ad vocem uniusan-
gnus factus est in mari, ita ut navicula operiretur cillae eum negavit. Nec tantum in passionc, sod

fluctibus. » Si enim per navem,quam Dominusas- etiam in resurrectione modicam fidem habuisse
cendit, vexillum crucis accipitur, nihilominus et in comprobantur, quiaeumresurrecturumdubitabant.
hoc loco per mare populus Judajorum, qui magna Unde cum post resurrectionem ejus in conclavi^id
seditione concutitur. Turbati enim sunt Judaei, et est,in domo clausa sedentibus apparuisset,contur-
discipuli ejus fugati.Numquid nonmarefluctuabat, bati et exterriti «stimabant se spirilum videre.Ad
quando, Pilato diccnte (iortw.xix)," Nullam causam quorum fidem confirmandam,ostendit eis manuset
mortisinvenioineum; »populusaccIamabat, dicons: pedes, dicens {Liic. xxiv) « Videte manus measet :

« ToIIe, tolle, crucifige eum, » et « Si hunc dimit- : pedes, quia ipse ego sum. » Et iterum : « Palpate
tis, non es amicus Caesaris? » Fluctuabat mare, et videte, quia spiritus carnem et ossa non habet,
quando alii dicebant « Nisi hic homo malefactor
: sicut me videtis habere. Nec ab hac fidei modici-
esset, nequaquam tibi tradidissemus (Joan. C tate Thomas alienus exstitit,qui discipulis narran-
eum
xviii), » et alii dolentes aiebant » Vere Dei Filius
: tibus,« Vidimus Dominum,si non crcdidit,dicens:
erat iste {Marc. xv). »• — «Ipse vero dormiobat. »Dor- « Nisi vidcro in manibus ejus fixuram clavorum, et
mitio Christi mortom significat. Tunc enim obdor- mittam manum meam in latus ejus, non credam.»
mivit, quando pendens in cruce dixit « Consum- : Ad cujusfldem constipulandam soso palpabilem praj-
matum est. Et inclinato capite, tradidit spiritum buit, dicens « Infer digitum tuuru huc in locum
:

(Joan. xix). »Recte enim mors Christi somno com- clavorum, et affer manum tuain in latus meum, et
piratur, quia nomotam facileasomno surgit,quam noli essc incredulus,sedfidelis {Joan.xx).» — «Tunc
velociter Christus a morto surrexit. Quia excitatus surgons imperavit venlis et mari, » scilicetquando
est tanquam dormiers Dominus, ut ait Psalmista tertia die resurgens, non solum corda discipulorum
(Psal. r.xxvii), et tanquam potens crapulatusavino. confirmavit et hTtificavit, sed etiam sjcvitiam acse-
Qui ctiam per cumdem dicit:«Ego dormivietsom- ditionem Judfeorum oonquioscere focit, et eorum
num cepi, et surrexi {Psal. iii). » Et iterum : « In Iffititiam in tristitiam convertit:in tantum utmiliti-
pace in idipsum dormiam et requieKcam(P5rt/.iv). » bus scpulcrum Dominicustodientibus,etejusresur-
Dormitio crgo Dommini non ad Divinitatem,sedad rectionem narrantibus,pecuniamspopondissent,di-
humanitatom portinet. Quia dormit per bumani- •n centes « Dicitc quia venerunt discipuli ejusnocte,
:

tatcm, qui nuiujiiam dormivil per Divinitatem, Psal- suntcorpusejus (JMrt///i..xviii). »— « Etfacta
ot furati
mista tcstanto,qui ait:«Non dormiet noquedormi- magna. » Quia pars eorum qui in
est tranquilitas
tabit, qui custodit Israel {P.sal. cxx). »— « Etacccs- necc Domini conscnserant, per prfcdicationem apo-
serunt ad oum discipuli ejus,ot suscitaverunteum, stoloruin ad fidem Christi conversa est, sicutPetro
dicontes : Doniino, salva nos, perimus. » Acceden- prffidicanto una die tria millia, alia vero quinquc
tes discipuli Dominum suscitavcrunt,qui intelloxe- millia crodiderunt. Porro homines mirati sunt,
«

runt sajvitiam Juda^orum senonpossesupcraro,nisi dicentrs:Qualis est hic, quia venti et mareobediunt
ejus rosurrectiono(quam cilissimc ficri optavorunl) ei?»Non hoc apostoli dixerunt, sed nauta; qui erant
fuissent confirmati ot Uctificati. VeI,accosserunt;id cum Doniino in navi. Nani apostoli jam dicere no-
eiini suscitiindiim, ([uia iuejusomnipotentiaconfisi, vcrant, quia hic cst Cliristus Filius Doi vivi.C;eteri
monto ct desiderio ci adh;csoruiif, juxla illiiil Psal- vcro (]ui hunianilalcni Doiiiini tantum vi(icbant,et
mi.sla':" Accodite nd oiiin et illuminamini,ft lacios Divinitaloni noii intelligobant,noniutorrogando,scd
 : ;

IIOMILLE DE TEMPORE. 154

153
«Exsurge,
admirando dixerunt « Quali?, » et reliqua. Unde A cessat, dicens cumPsalmista (Psa/. xuii):
:

benehominesdicuntur, quiaiiumanasapiebant.acsi quare obdormis, Domine? » Et iterum. « Exsurge,

dixissent: Iste major est patribus nostris, qui cum Domine, adjuva nos, » et reliqua. « Et surgensimpe-
Moysesbaculo aquas maris diviserit, et Elias pallio ravit vcntis et mari, » qnando testamenta diaboli

aquas Jordanis hic solo verbo maria et tempestates

;
contra mcntem viri sancti insurgentia conquiescere
quiescere facit. Sed hsec lectio, quamvis specialiter facit, et cum sibi libere servire permittit. Fit autem

ad apostolos videatur pertinere, possumus tamen tranquillitas magna, quiaeaquae prius habuit, non

eam ad universalem Ecclesiam referre. Nam post- sine formidine observabit postmodum, sicut natu-

quam Christus per trophaeum sanctae crucis mortem raliterperbonam consuetudinem custodire incepit,
devinccns coelestia petiit, quasi maro fluctuavit dicens cum Psalmista « Declinate a me, mab"gni, :

quia quanto magis Ecclesia fide electorum crevit, et et scrutabor mandata Dei mei {Psal. cxvni). » Sic-

numerus credentium multiplicatus est, eo amplius quetransnavigatomari^ethujussc-cculi fluctibuscal-

majorempersecutionempravorum, etduriorem per- catis, ad portum feliciter pervenit. De talibus per

fidiam haereticorum in seipso consurrexisse sense- prophetam dicitur : « Qui descendunt marc in navi-

runt. Ipse vero, quia tam validam pcrsecutionem bus facientes operationem in aquis multis, ipsi vi-
contra elcctos scevire permittebat, postquam san- ^ derunt opera Domini et mirabilia ejus in profundo
ctorum procibus est excilatus, surgens imporavit I). » Ad mare descendunt, id
(Psal. cvi). est, in hoc

vontis et mari quoniam ipsam perseculionem et

:
saeculum in navibus, scilicet in animabus
:
facien- :

perfidiarn quioscore fecit, et paccm ac quietcm sibi tes operationom, scilicetbonam, carnem suam cum
eleclis concessit. Facta est autem tranquillitas ma- vitiis et concupiscentiis confringentes.et ad coelestia
gna, quia postquam principos et potentes per eorum suspirantes in aquis multis, scilicet in populo
:

praedicationem ad fidem Christi venerunt, tanta re- multo, inter quos manentes, in omnibus se provi-
quies Ecclesiae dataest, ut etiam ipsi, qui eam de- dent, ne in aliquo raaculentur. Sed sicut homo in
struxerant, propriis manibus reaedificarent. Et navi permarenavigans non tangitur mari, sicjusti
quamvis maro fluctuaret, et procella excrcsceret, in hoc saeculo, inter populum habitantcs, eorum ma-
non est mersa navis, in qua Dominus dormiebat lignitatibus non adhaerent.
quia etsi Ecclesia potuit adversis persecutionibus
HOMILIA XIX.
conturbari, non tamen a fide rectitudinis, Domino
DO.MINICA IN SEPTUAGESIMA.
gubernante, recedere. Fundata enim erat supra
firmam petram, de qua Apostolus ait « Pelra au- : (Mattii. XX.) " Tn illo tempore, dixit Jesus disci-
tem erat Christus (/ Cor. x). » Quod autem in apo- « pulis suis parabolam hanc Simile est regnum coe- :

slolis et in univorsa Ecclesia impletum est, solet ^ « lorum homini patrifamilias, qui exiit primo mane
moraliler fieri in quolibetviro sancto. Qui enim cru- « conducere operarios in vineam suam, » et reliqua.
^cifigit membra sua cum vitiis ot concupiscentiis, et Regnum coclorum vel regnum Dei in Evangelio
cui crucifixus est mundus et ipse mundo, Christum cum legitur, non semper unam eamdomque habet
in sehabitatoremhabet. Jesus autem nave asccndit, significationem, sod aliquando Dominum Jesum
cum menlem viri sancti inhabitat, quia, sicut sa- Christum, aliquando Scripturam sacram, aliquando
pientissimus Salomon ait, Anima justi sedes est coclestem patriam, aliquando praesontem significat
sapientiae. Cum enim is a vitiis et peccatis se sub- Ecclesiam. Dominum JcsumChristum significat, sic-

trahere voluerit, ut soli Deo varare, id ost, inten- ut ipse dicit « Regnum Dei intra
: vos est (Luc.
dere possit, tentationes diaboli contra se insurgere xvii). Scripturam sacram, veluti Judaeis non cre-
'>

sentit, et ejuspersuasiones montom suam contraire: dentibus dicitur « Auferetur a vobis rognum Dei,
:

et quo magis Deo appropinquare voluorit, eo am- et dabiturgenti facionti fructus cjus {Matlh. xxi). »

« Beati qui perse-

plius invenit quod durius portet. Qui enim pie in Ccelestem patriam, ut est illud :

Christo volunt vivere, persocutiones patiuntur (// cutionem patiuntur propter justitiam, quoniam
Tim. inexemplo videlicetlsraelitarum, qui tunc
iii), ipsorum est rognum ccelorum {Matth. v). » Praesen-
durius sunt afflicti a Pharaone, quando per Moysen J) tem Ecclesiam, sicut alibi ait: « Qui solverit unum
et Aaron ad terram repromissionis sunt vocati. de manda+is istis minimis, et docuerit sic homines,
Undenosquidamsapiens,SalomonsciIicet,admonet, minimus vocabitur in regno coelorum {Matth. xix). »
diccns:» Fili,accedcnsadsorvitutem Dei, stainjusti- Ergo regnum coelorum in hoc loco praesentem signi-
tia ettimore, et praepara animam tuam adtentatio- ficat Ecclesiam, quod simile dicitur patrifamilias, ut
nem {Eccli. ii). » Jesus autem dormit, quando dolecta- per rem cognitam, incognitam credere discamus :

tiones carnis, et persuasiones diaboli contra mentem et per visibilia ad invisibilia mens nostra rapiatur.
viri sancti insurgerepermitlit. Sed cum ipsevir in- Nam quia parabola est,quid paterfamilias, et ejus
telligit se eadcm testamenta sua virlute superare vinea, et operarii, remunoratioque eorum allego-
non posse, ad omnipotentiam Dei recurrit. Unde et rice significent, attendamus. Patorfamilias autem
subditur : « Et accesserunt, et suscitavcrunt oum, iste fi^uram Deitenet omnipotentis, qui similis pa-
dicentes : Domine, salva nos, perimus. » Quia totis trifamilias dicitur : quia, sicut paterfamilias suhje-
viribus mentis miscricordiam Doi implorare non ctos iu domo, sic Deus omnipotens homines ordinat
 : ; :

•155 HAYMONIS HALBEI{STAT. EPISC. 01»P. PARS II. — HOMIL. 156

rcgit atqiic disponit in nuind'). IIiiJus ergo patris- A in culluram vineac vocavit. Unde et subditur
familias vinoa, sancta cst Ecclesia, quffi ab initio (' Et ogressus circa horam tertiam, invenit alios
mundi usquc ad finom saiculi, quot sanctos profort, « stantes in foro otiosos, et illis di.xit : Ite et vos in
quasi tot palmites gencrat. Ilaec vinea primum in « vineam meam, et quod justum fuerit dabo vobis.
populo Juda^orum fuit plantata, sed post Domini in- « llli autem abierunt. Iterum autem exiit circa sex-

carnationem usque ad fines terraj est dilatata, sicut « tam et nonam horam, et fecit similiter. Circa un-
pcr Psalmistamdicitur: « Vineam de .Egypto trans- « decimam vero exiit, et invenit alios stantes, et
tulisti, ojccisti gentcs, et plantasti eam. Du.k iti- « dixit illis Quid hic statis tota die otiosi ? Dicunt
:

noris fuisti in conspcctu cjus, et plantasti radices « ei Quia nemo nos conduxit. IJicit iliis Ite et
: :

ejus, et implcvit tcrram. Opcruit montes umbra « vos in vineam meam. » Varietas horarum qui-

ejus, et arbusta ojus cedros Dei. Extendit palmites bus operarii in vinea? culturam mitluntur, varia
suos usqnc ad marc usquc ad flumen propagi-
ct significat tempora, in quibus sancti operarii, utique

nes ejus {Psal. lxxix). Hkc estenim

iiia vinea, de
» fidelcs, ad spiritualem vineam excolendam missi

qua in Canticis canticorum voce Sponsi dicitur sunt Mane quippe mundi fuit ab Adam usque ad
:

« Mane surgamus ad vinoas, videamussi floruit vi- Noe. Tertia, a Noe usque ad Abraham. Sexta, ab
noa, si floresfructus parluriunt (C«??^vii). »Etilem: r> Abraham usque ad Moysen. Nona, a Moyse usque
« Vinoa facta cst pacifico in ea quo3 habet populos adadvontum Domini.Undecima, abadvcntu Domini
Tradidil oum custodibus, vir aufcrt pro iVuctibus usque ad finem sacculi. Ut autem exmultis paucos
ejus mille argenteos (Cant. viii). » De qua etiam vi- roferamus, aliquos sub e.xcmplo ponamus. Operarii
ncaperlsaiam dicitur: « Cantabo dilecto meo can- ergo primo mane, id estprimahoradiei fuerunt Abel
ticum patruclis mei vineae suae Vinea facta est di- : et Enoch, et ca^teri alii, qui in illa ajtate Deo pla-

leclo meo in cornu filio olei. Sepivit eam, et lapi- cuerunt. Tertiahora, opcrarius fuit Abraham, Isaac
dcs clegit ox illa, et plantavit eam elcctam. Et tor- et Jacob, et duodecim patriarchae. Nona hora, ope-
cular exslruxit in mcdio ejus, ot maccria circumde- rariorum numorus crcscere coepit, quando missus

dil cam. Et exspeclavit ut faceret uvas, et fecit estMoyses et Aaron, Josue, Samucl, David, Isaias,
labruscas {Isa. v). » Qua; auiem sit ipsavinea, idem Jercmias et pluresalii. Undecima vero hora, opera-
propheta subdcndo manifestans ait « Vinea enim : rii ad excolondam vineam, id est Ecclasiam, missi
Domini sabaoth domus Israel est, et viri Juda gor- sunt sancti apostoli, qui tanto studiosius u.tque di-
mcn delcctabile (Ibid.) » In hac autem vinea tanto ligentius hanc vineam coluerunt, quanto perfectius
quisque fidelius laborat, quanto firmius Deum cre- ab ipsa veritate inslructi fuerunt. Unde unus eorum
dit, ct cjus mandata sollicitius custodit, terrenadc « Nos sumus, in quos fines sa3-
loquebatur, dicens :

sercns et coclestia anhelans. Et tanto in ea labo- C culorum devenerunt (/ Cor. x). » Si autcm hanc si-
rans uberiores fructus reddit, quanto non sua, sed militudinem ad utrumque populum, Judseorum sci-
aliena lucra quaerit. Qui enim quae sua suntquaerit, licetet gentium, referamus, operarius horae primae,
non quae Jesu Christi, non laborat in vinea Chrisli, tertia;, sextae et nona3, Judaeovum populus in anti-
Ad hanc ergo vineam excolendam paterfamilias quis suis patribus fuit, et velut spiritualis una in
primo mane e.xiiit quia ab initio sa;culi Deus omni-
: olectis suis floruit. Ad undccimam vcro gentiles vo-
potens sanctos viros mittere non dostilit, qui non cati sunt, quia post ascensionem Domini praedican-
polum benc vivendo hanc vincam excoluerunt, scd tibus apostolis quibus dicitur
crediderunt, de
etiam bene docendo, in cjus culturam plurimos vo- « Quid hic Tota die quippe
slatis tota die otiosi? »
caverunt. Quod autcm mercedem recepturi sint, qui otiosi stabant, qui ab ipso mundi primordio usque
in hac vinea, id est, in Ecclesia fideliter laborant, ad Domini incarnationem, a cultura Dci alieni por-
manifestatur cum subditur : manebant. Nullus enim ad eorum eruditionem pa-
« Conventione autem facta cum operariis ex de- triarcha, nullus prophela missus fuerat, unde excu-
« nario diurno, misit eos in vinetim suam. » Per santes dicunt « Quia nemo nos conduxit. » Quid
:

denarium qui laborantibus in vinea promittitur, est dicore: Nomo nos conduxit, nisi quia nemo ad
vit.c aetern<'n romuneralio (iguratur. Et apte satis :
j)
culturam spiritualis vinoae nos vocavit ? In quibus
nam in denario imago regis cxprimitur, homo au- verbis nos nostras conscientias commovere debe-
tem ad imaginem ct similitudinem Dei factus cst, mus, et considerare diligentius quid in noslra ex-
ipso Domino Faciamus hominem ad ima-
dicente : « cusatione in die judicii dicturi sumus, si a bono
gincm et similitudincm nostram {Gen. ii). » Sed hane opcrc torpentes inventi fuerimus, qui, ex Christianis
imagincm tunc violavit, quando pcccavit. Gonven- parentibus nati, et penc ab ipsis cunabulis vcrbum
tionem ergo cum operariis patorfamilias ex donario vita; aeccpimus, et cum lactc carnislacte Scriptu-
diurrio facil, (piia illam gloriam bene operantibus rarum nutriti sumus. Tanto ergo soUicitiores esse
promiltit j)ost laborem, qiiam primushomo, si non dcbemus in bono opcre, quanto minus ignoran-
pcccassct, habiturus fuerat sine laborc. Scd quia tiam praetendcrc in nostra e.vcusatione potcri-
posl pecculum humana conditio in prajsenti ssculo mus, scilicet quando inexcusabiles erimus, dc
diu permancre non potest, elcctis per succcssio- vocationc atque Dci cognitionc metuentes : quia no
nern succedontibus, pcr varia tempora operarios pari modo coarclantur, qui scicnter et ignorantcr
157 HOiMILl^ DE TEMPOllE. lo8

pcccant, sicut Dominus ait in Evangelio : <• Sorvus A que dieconversusfuerit etingemucritjOmniapeccata
qui nescit voluntatem domini sui,et non facit digne, ejusinoblivionemtradentur.»Sedquoniamcaliiditas
plagis vapulabit paucis : sciens autem, et non fa- antiqui hostis in hac parte tepidos decipere solet
ciens digne, plagis vapulabit multis (Luc. xii). » Christianos, ut quibus suadet culpam.longam pro-
Moraliter autem possumus has varietates horarum mittat vitam, quasi in senectutevel decrepita .-etate

ad nostrffi setatis momenta referre. Mane quippe, pocnitendo diluant, quod in adolescentia vel in ju-
hominis pueritia est tertia,adolescentia.Ouia sicut
:
ventute commiserunt.necesse est tamen,ut quia ho-
sol hora tertia ad superiora ascendens, radios sufe ram nostrse vocationis ignoramus, omni temporein
claritatis apcrire incipit, ita in adolescentia calor bono opere simus parati, et huic deceptioni oppo-
naturalis sanguinis crescit.Horasexta juvcntusest: nenda est varietas humanae conditionis. Et quia
qiiia sicut sol hora sexta in medio coDlipositus,non ignoramus quis ex nobis in pueritia, quis in adole-
solum spendidiores, sed etiam ferventiores radios scentia, quis in juventute,quis in senectute,et quis
emittit, ita juventus habilis, prompta, apta atque in decrepita aetate ab hac vita vocandus sit, sicut
Tobusta ab bonum opus faciendum invenitur.Nona omnibus incertus est exitus, sic certus debet esse
vero hora, seneclus est : quia sicut sol hora in bono opere animus,propteridquod Dominus ait:
nona inclinare incipit ad occasum, ita in se- p « Et vos estotc parati, quia qua hora non pu-
nectute non solum calor sanguinis, sed etiam tatis, Filius hominus veniet (Luc. xii ; Matth.
naturalis et genuina virtus hominis deflcit. Un- xxiv). » Nam sicut variis horis operarii (ut dixi-
decima quoque hora, ea aetas est, quae in mus) in vineam mittuntur,sic diversis aetatibus ho-
nostra lingua decrepita vocatur, ut senectutem mines ab hac vita vocantur. Alii quidem primo mane,
.transcondisse intelligatur. Unde Grseci,valde senio- id est in pueritia : ahi hora tertia, id est in adole-
res non Trpcsjxa?, sed yspovTa;, appellant, ut plus- scentia : alii sexta, id est in juventute :alii nona, id
quam senes eos esse intelligant,quos tali vocabulo est in senectute : atque alii in undccima, id est in
nuncupant. Diversis ergo horis operarii in vineam decrepita aetate, quc-e veterana dicitur. Et quia in-
mittuntur,quia in diversis oetatibus hominos per di- certa est omnibus in his aelaiibus hora vocationis
vinam gratiam ad bona operandum vocantur. Qui suae, paratus unusquisque debet esse in bona ope-
enim ab ipsa pueritia devota mente Deo serviunt, ratione, ne forte si quando potest,non vult bonum

quasiprimomanein vineam conducuntur.Sunt vero operari, tunc incipiat velle, quando non erit posse.
alii, qui dum in adolescentiaadDeiservitutem con- Unde pius Dominus nos admonet.dicens : «Currite
vertuntur, quasi hora tertia ad culturam vinege vo- dum lucem vitae habetis, ne tenebrae mortis vos
cantur. Alii autem in adolescentia carnaliter viven- comprehendant (/ofl».xii). » Et Salomon : (t Quod-
teSjSi in juventutoad Dominum conversi, torporem C cunque potest manus tua facere, instanter operare
etdesidiam a se excutientes, mores suos deseren- {Eccli.x.\iu). •) Quia nec opus, nec ratio, nec sa-
tes,bona opera servent,quasi sextahoraad vineam pientia,nec scientia erunt apud inferos. Et iterum :

mittuntur.Siautemaliquisin pueritiaetadolescontia « Ne tardes converti ad Deum,neque diffe.ras de die

et juventute a bono opere torpuit, necesse est ut in in diem,quia subito veniet iraDei, et in novissimo
senectute quasi hora nona, ad Dei servitutem con- Jisperdet te {Eccli. v). » Et Isaias : « Ouaerite Do-
vertatur, et pudeat eum fuisse otiosum in servitio minum dum invcniri potest, invocate cum dum
Dei, cum non multumlaboraturus est, considerans prope est {Isa. lv). » Multum enim juvat ad vin-
quod ait .\postolus « Nescis quia patientiaDei ad
: cendam delectationem peccati recordatio mortis,3ic-
poenitentiamteadducit(R(j;M.ii) ?)>cavenset hocquod ut per quemdam sapientem,scilicetSalomonem,di-
subdit Propter duritiam et impoenitens cor, the-
: « citur omnibus operibus tuis mcmorare novis-
:« In
saurizastibiiramindieirae (//»id.). » Si quis vero ita sima tua, et in aiternum non peccabis (Eccli. vii).»
negligens et desidiosus fuerit,ut etiam in senectule « Cum sero autem factum esset, dicit Dominus

a bono opere torpeat,saltem in decrepita aetatejam « vincje procuratori suo Voca operarios et redde :

resipiscat,et a laqueis diaboli,quo captivus teneba- « illis mercedem. »Sero est finisdiei.juxta superio-

tur, ad eum convertendo se abstrahat etpraeterita j) rem intelligentiam.Sero in hoc loco,tempus Domi-
mala fletibus diluat et, prout potest,bonis operibus nicae incarnationis significat,sicut per Paulum dici-
invigilet. Quia si hora undecimaconvcrtatur.et tunc tur « Nos sumus in quo fines saeculorum devene-
:

non metuat laborem suscipere,quando pro Deo parum runt (/ Cor. x). » Et sicut Joannes ait : « Filioli,
potuerit laborare etsicut ccnsuram metuit districti
: novissima hora est (/ Joan. ii). » Sicut autcm pa-
judicis, sic in illius pietate confidat,qui non venit vo- terfamilias Deus omnipotens intelligitur,et ejusvi-
care.justos, sed peccatores ad poenitentiam. Piissi- nea sancta Ecclesia, sic procurator Dominus Jesus
mus et misericordissimus Deus,etiam in senectute Christus, qui ait in Evangelio :«Ego sum vitisvera,
conversos non respuit,noc contemnit,sed benignis- et Pator mcus agricola, et vos palmites (Joan.xv).»
sima pietate suscipit et amplectitur.Non enim men- Ad reddendam ergo mercedem operariis paterfami-
titus est ille qui ait : « Vivo ego, dicit Dominus, lias procuratorem vocat.quia Deus omnipotens pcr
nolo mortem peccatoris, scd ut convertatur et vivat Filium nos creavit, por Filium nos redemit,per ip-
(Ex.ech.\x\u\). » Et \terum(IbiiL) :> Peccator quacun- sum nos remuneraturus est,5icut ipse Filius dicit:
 :;

169 HAYMONIS IIALBEIISTAT. EPISC. OPP. PARS II. — HOMIL. m

<( Pater non judicat quemquam. sed omne judicium A tcrliavocatus proipsa tribulatione diu pondusdiei
dedit Filio (Jonn. v). » Ouantum aulem divitias bo- ot asslus toleravit ? In cruce enim latro Christum
nitatis suae in nobis, qui post cjus incarnalionem confessus est,sed de cruce paradisum ascendit,di-
credimus, fecerit abundare manifestatur, cum dici- cente Domino « .\men dico tibi.hodie mecum eris
:

tur " Incipiens a novissimis usquc ad primos. »

: in paradiso(I,!<r.xxix)."Possumus etiametita intel-
Hoc est,ab operariis bora) undecim.T, usque ad ope- ligpro,quemadmodum nunc Christiani anteccelum
rarios horc-e prim.T. ascendant, quam fecissent illi, qui ante adventum
« Cum venissent ergo qui circa undecimaiu ho- Domini fuorunt :quia illi postquam egressi erant de
« ram ven Tant, acceperunt singulos denarios. » corpore, per lougum tcmpus in inferno slabant
In quibus verbis quantum nobis incarnatio Domini Isti autem sine mora.postquam egrediuntur decor-

prosit,qui postcjus resurrectionera credidimus,ma- pore, si justi sunt, in ccelum ascendunt, et hoc est
nifestatur. Non >olum enim eumdem denarium ac- ante ascenderO/ post egressionem Christianorum de
ceporunt qui novissimi venerunt quod primis pro- corpore,quam iili ascendisscnt post egressionem ab
missum fucraf.sed etiam ante acceperuntquam illi. illorum corporc.Et quia vita o^terna nulli perdebi-
Quoniam sancti Patres qui adventum Domini pra3- tum rodditur,sed per gratuitam misericordiam da-
cesserunt, licet juste et pic viverent, non statim a t) tur, recte paterfamilias vocans unum corum, ait
carne soluti januam rcgni ccclestis intraverunt,sed Amice,non facio tibiiuiuriam.Nonneex
« lUJl denario
infernalibus tenebantur locis,quanquam non in pce- " diurnoconvenistimecum PTolle quod tuum est, et

nalibus,teste beato Jacobo, qui ait : «Deducetis ca- « vade. » Quod ad Judaeorum et gentium populum

nos meos cum dolore ad inferos (Gen. xlii), » Et portinere, ut diximus, manifestum est. Nam multi
iterum :« Descendam lugens filium moum in infer- Judffiorum, qui post Domini ascensionem credide-
num {Gen. xxxvii). » Hinc et per beatum Job lcap. runt, nolebant gentiles ad suair. societatem vel
xvx) dicitur :Scio, Dominc, quia morti me traditu- ffiqualitatom admitlere, sed proselytornm loco eos
rus es, ubi constituta est omnis domus viventium. habendos judicabant, dicentes indignum esse ut
Et, infernum descendero, inde me liberabis.
si in gentes post idolorum culturam eis coaequarcntur,
Nobis autem.qui post Domini incarnationem credi- quorumpatribusDeus locutus fuerat (E.vod. xvi), et
dimus, magno munere donatum est, ut si perfecte multamirabiliaostenderat,etquibuslogem dederat,
vivamus, absque ulla dilatione carne soluti, vitam et ex quibus carnem assumpserat.Et hoc estquod illi,
a?ternam percipiamus.Ethoc est denariumaccopisse qui prioresin vineam venerant.murmurantescontra
primos, qui venerunt novissimi. novissimos, dicebant Hi novissimi una hora fece-
:

« Venientes autem et primi arbitrati sunt quod runt, etc. Sed quia Dominus Jesus Christus sinum
« plus essent accepturi. Acceperunt autem et ipsi ^ misericordiae suaeusquead colligendasgentes exten-
« singulos denarios, et accipientes, murmurabant dit, recte uni eorum
dicitur ^^.mice, non facio tibi:

« adversus patrem familias,dicentes Hi novissimi : injuriam, ctc. At vero, ille (Ram. vi) qui non est
« una hora fccorunt,ot pares illos nobis fecisti, qui personarum acceptor, sed in omni gente qui ope-
« portavimus pondus diei et ;Estus.»Quia ergo supra ratur justitiam, acceptus est illi, recte dicit : «Volo
denarium rcmunorationem vitaecetornse diximussi- autcm et huic novissimo dare sicut et tibi. » Nam
gnificari, quneritur quare isti denarium accepisse per ejus gratiam,qui (Matth. ix) non venit vocare
et murmurasse dicantur, cum regnum Dei nullus justos, sed peccatores ad pcenitentiam, non solum
murmurans accipiat, nullus qui acceperit postea Judaeis gentiles asquati sunt,sed etiam promptiores
murmurarc possit? Sed ad hoc dicendum est.quia ad credendum inventi sunt.
murmuratio in hoc loco non malitiosam iniontio - « .A.n non licet mihi quod volo facere ? An oculus
nem contraDeum sonat,scd piam querelam sancto- « tuus nequam est, quia ego bonus sum ? » Unde

rum ad Dcum signiflcat.Quia enim antiquos patres Apostolus querelas hominum contra Deum compe-
diu in pr.-esenti vita contigit vivere, necesse fuerit scens, ait « homo, lu quis es qui respondeas
:

pondori diei et a?3tui in carnis passionibus diu sub- Deo ?Numquid dicit figmentum eiqui se finxit.Qua-
jacere. Quasi ergo illorum actiones murmurasse J)
re me fecisti sic?Aut non habet potestatem figulus
fuit, quando eos, qui post Domini incarnationem luti, ex eadem massa aliud vas facere in honorem,
crediderunt, post brevem tribulatiunem remunera- aliud vero in contumeliam (Rom. i.x)? » Habet uti-
tionem percipere videnlur,quam illi cum longatri- que :Dousenim nullanecessitateconstrictus,sedsola
bulatione exspoctaverunt.Quod ut facilius intelliga- bonitale quibus vult vitam Iribuit.Undc et subditur:
unum ad medium deducere visumest,
tur.e.xmultis « Sic crunt novissimi primi, et primi novissimi.»
Abraham patriarcham. Quasi enim illius
vidolicel Primi enim quondam Judi-ci fuerunt, quando olim
actionem murmurasse fuit, quando (Malth. xxvii^ Dco cceli crediderunt, etsecundum legem vi.xerunt.
latronem ab ipsis mortis faucibus per divinam gra- Novissimi autem (Deut. xxvni) gentiles erant, pro-
tiarn liberatum, ante paradisum quam se intrare pter incredulitatem extranei a cognitione Dei et tc-
vidit. Annon latio undecima hora venit, qui Chri- stamento lcgis. Sed Domino veniente.qui videban-
stiimin cruce confcssus est, et tamen ante dcnarii tur csse priini, non credendo facti sunt novissimi,
remuncrationem accepit, quam Abraham,qui hora et illi qui novissimi erant, in credendo facti sunt
 :

461 HOMILLE DE TK.MP.iniv 162

primi; et qui erant capite, faeli siint in cauda; et \ niurmurant,qui pondus dieieta;stussustincnt,cum
qui erant in cauda, facti suut in capite, juxta illud illosvidentremunerari.quinovissimi adspiritualom
quod Dominus judiciumego inhuncmun-
ait: « In militiam accesserunt, seautemincertaminerf^irui.
dum non vident, videant,et quivident,
veni, ut qui Sed non est murmurandum contra Dei bonitatem,
ca^ci fiant [Joan. ix). » Unde rara Judseorum fides quoniam in tali dllatione non minuitur pra;mium,
reprobatur, cum adhuc subjungitur: « Multi enim sed augctur, quia elcctis justus judex Deus reddet
« sunt vocati, pauci voro clccti. » Quod specialiter unicuique secundum opera sua; et tantc majorem
ad Judaeorum populum pertinet,exqnibusmultivo. remunerationem accipient, quanto ejus exspecta-
cali, sed qui Domino crcderent, pauci suntinventi. tione majorem laborem sustinent, Apostolo teste :

Nam de gentium. vocatione alibi dicitur: « Multi (<Unusquisquemercedemsecundum suum laborem

venient ab oriente et occidente, et recumbent cum accipiet (/ Cor. iii), » unum enim accipient omnes
Abraham, Isaac Jacob in regno ccelorum {Mullh.
et denarium, quia unuin omnibus electis prspparatum
viii). » Quia ergo horarum varictates, quibusopera- est regnum, et tamenprodiversitatemeritorum,di-
rii in vincam vocantur, ad setatum diversitates dixi- versa sunt praemia parala in regnocceIorum,dicente
mus pertinere, libet inlueri, quemadmodum in Ec_ Domino: « In domo Patris mei mansiones multae
clesia fiat, quod in duobuspopulis factumesse com. ^ sunt (Joan. xiv). » Unde mentitus fuisseconvincitur
memoravimus. Ait enim cvangelista: u Cum sero Jovinianus ha?reticus, qui dixit nullamdiiferentian-i
factum esset, et reliqua. » Sed qui in hac parabola futuram csse inter justum simpliccm et justum sa-
duplicem intelligentiam sequimur, moraliter sero pientem, inter virginemetcorruptam, intereumqui
unicuique nostrum fit terminus vitaepraesentis,etli- minoris lit meriti, eteumqui majoris cui contradi- ;

cet nonnulli, antequam ad maturam aetatem perve- citApostolus, oslendcns diversis meritis divcrsa
niant, ab hac vita vocentur, si non habent scro per prajmia in resurrectione esse praeparata, dicens:
aetatem, habent tamen perexitum.Sero ergoopera- « Alia est enim claritas solis, alia est claritaslunoe,
rii ad recipiendam mercedem vocantur, quiaprobu" alia claritas stcUarum. Et stella a stella differt in
nis operibus tunc electi remunerationem accipiunt, claritate, sic erit in resurrectione mortuorum (/
cum ab hac vita vocantur, teste Psalmista, qui ait Cor. Yv). » Hinc etDaniel,cumdetcrra3pulveremul-
« Cum dederit dilectissuissomnum.haecest haeredi- tos consurrecturos pracdiceret, utamplioremremu-
tas Domini(P5a/. cxxvi). DupliciterautemnosDeus
n nerationem ostenderet eos percepturos. qui et bene
vocat, in praesenti adlaborem,in futuroadrequiem. vivunt, ctlucrandis animabusinvigilant,dixit « Qui :

Unde necesse est, ut quicunque fuluram desiderat autem docti sunt, fulgebunt sicut splcndor firma-
remunerationem, in praesiinti non refugiatlaborem. menti, et qui ad justitiam crudiunt multos, quasi
Quia illi qui pro Deo fideliter suscipiunt laborem, C stelIaMnperpetuasffiternitates(Da?i.xii). »Quodenim
fideliter pervenient adremunerationem, quandoau- nuUi contra Uei justitiamsitmurmurandum,sedde
dituri sunt: « Venite ad me, omnesqui laboraliset ejus bonitate omnibus gaudendum, manifestatur,
onerati estis, et ego reficiam vos. ToIIite jugum cum subditur: « Amice, non facio tibi injuriam.
meum super vos, et discite a me, quiamitissumet « Nonne ex denariodiurnoconvenistimecum?Tolle
humilis corde, et invenietis requicm animabus ve- ergo quod tuumestetvade, »etcffitera.Quasienim
'<

stris (MaUk. xi). » Et quia solet contingere, ut non- injuriam Deus facere videretur, si quod ex debuo
nulli tardius conversi, ab hac vita vocati, prius re- deberet, ex praemio non redderet cum vero nullis ;

munerationem accipiant, quam illi qui prius labo- per debitum, sed solummodo pergratuitammiseri-
rare cceperunt, i-ecle voce patrisfamiliaeprocuratori cordiam, quibus vult, tribuit, nullus contra justi-
dicitur: « Incipicns a novissimis usquc ad pri- tiam Dei murmurare potest, quoniam cui vult mi-
mos, etc. » Quorum actiones quasi murmurasseest seretur, et quem vult indurat, miseretur solaboni-
contra tardius convcrsos, cum illos prius, quam sc tate, indurat nulla iniquitate: quia etsijudiciaejus
remunerari vident. Quod vcro subditur: « Venien- aliquando sunt occulla, non tamen injusta. Quod
« tesautemetprimi, acceperuntsinguIosdenarios,et vero subditur: « Sic eruntnovissimiprimi,etprimi

« accipientes, murmurabant adversus patremfami- n « novissimi, » quotidie in Ecclesia fieri cernimus.

« lias, dicentes: Hi novissimi unahorafecerunt, et pa- quia nonnuUi tardius ad Dominum cf'nversi, per
« resillosnobisfecisti,quiportavimuspondusdiei et mentis fervorem piam devotionem plureseorum
et

« ffistus. » Hoc namqucaolet contingerein Ecclesia, antecedunt, qui tepide et negligenter vivunt. Quod
et maxime in monastico ordine.Pondusenimdieiet autcmfinitasimilitudinedicitur :« Multisuntvocati,
aestus illi sustinent, qui ab ipsa pueritiain regula- « pauci vero electi, » magistimendumestquamex-

ribus disciplinis nutriti, in vigiliis, in jejuniis, in ponendum. Omncs enim, quod vocati sumus, no\i-
labore manuum
desudare coguntur. Sunt veroalii, mus, utrum vero electi, adhuc ignoramus. Multis
qui usque ad senectutem vel decrepitam aetatem enim modis nos vocat Deus, per fidem. per bapti-
carnaliter in saeculo vivunt, sed circa finem vitae smum, por poenitentiam, perprospera.per adversa,
conversi, post brevem tribulationemcitoperveniunt per somnia etrevelationes.SuntautemnonnuIIi,qui
ad remunerationem, et cum post brevem laborem cum fide polleant et doctrinaeverbis luceant,tamen

vo:antur ad requic.n, quasi adistorum acceptiones quia a bono opere lorpent, ab electionc Dci repro-
103 HAYMONIS ITALBERSTAT. EPISC. OPP. PARS II. — HOMIL. 164

ba-.-ilur, qira, ut ait Jac. buo apostolus: <• Fiilos-iuo A ^'^'1 iiuuni csl, (jiiocl noldsad iiiquirendum rc.li^iuit,

oprribus mortua cst IJar. ii » Dc talibus Paulus

>. videlicet salorcm, quemnullummeliusquam ipsum
apostolus ait: « Confitentur se nosse Dcum, factis Dominum JesumChristumintelligere dobemus, qui
autem ncgant (Tit. i). » Et Dominus in Evangelio: homo factus, semen verbiDei in cordibushominum
« Non omnis qui dicit mihi, Domino, Domino, seminavit, juxta quod ipsc in alia parabola dicit:
intrabit in rpgnum ccclorum, sed qui facit volun- Qui seminat bonum somen estFiliushominis.Unde
tatcm Patris mei qui in coelis est, ipse intrabit bene hanc similitudincm dicturus,.juxtaalios evan-
in regnum C(plorum (Matlli. vii). » Talos nam- gelistas, de domo exiisse, mare adiisse, navem
que in die judicii dicturi sunt : Domino, nonne in ascendisse commomoratur, ipso situ corporis de-
nominc tuo prophetavimus, et virtutos muUas feci- monstrans quod ore promebat. Sicutcnim prudens
mus, et dccmonia ojecimus? Quibus respondetur: agricola post eradicationem voprium et spinarum,
Amen dico vobis, non novi vos.Discediteame, ope- post excultum agrum aratri vomere, de domo egre-
rarii iniquitatis. Tantoergosollicili esse debemusin d iens,semen secum defert et in terram spargit.ut mul-
bono oporo, quantoinexcusabilesnos essescimusdo tiplicatum illudrecipiat; itaDominusJesus Christus
vocalionc, ne temporcjudicii,cumfatuis virginibus post excultum agrum, id est cor Juda3orum,per pa-

oxtra januam remanentes, audiamus Nescio vos,sed : triarcharum et prophetarum prffidicalionem, de

cum prudentibus intra thalamum sponsi reoipiamur. domo exiit, id est mundo visibilis apparuit: navem
ascendit, quia in Ecclesiapor fidomhabitavit,et se-
HOMILIA XXII.
men spirituale, id est verbum Dci,incordibusaudi-
DOMINICA IN SEXAGESIMA.
torum seminavit: non quod ipse non haherct unde
(Luc.vili.)>'Inillolomporo,cum turbaplurimaron- colligeret, sed utnosinhorreumPatriscongregaret.
« voniret,otdecivifatibusproporaronlad Josum,dixit Nam cumpracdicatoresctdoctores verbum
et hodie,

« per siniilitudinem :Exiitquiseminat, seminarese- Christi pra;dicant, quasi ipse Christus semensemi-
« mon suum, et reliqua. » Prajdicante Domino Jesu nat: quia « nisi Dominus ffidificaverit civitatom.in
ChristoEvangeliumregniccelestis, multjE turbsecum vanum laborant qui adificant eam (Psul. cxxvi), »

sequebantur, sicut diversi corpore, itadiversi mente. et nisi Dominus cor illustravcrit auditorum, in va-
Nonnulli propter amorem, nonnulli propter ad- cuum laborat sermo doctorum. Unde Paulus suam
mirationem; quibus Dominus ita suum sermonom prffidicationem et discipulorum obedientiam nihil
temperabat, ulinunaeademqueparabola,unupquis- sibi reputans, dicebat: « Ego plantavi, Apolloriga-
que suamsentenliam audiret.etomniuminfirmitati vit.Deus autcm incrementum dedit (/ Cor. iii).:
condescondens,suis sanctis sermonibus similitudi- Sed quia non omnes uno modo ejusprcedicationem
nes do rebus visibilibusadbibebat.ut per remvisibi- acccporunt, manifestatur, cum subditur: « Etdum
lem invisibili acognoscere discorent. Unde sicut Mat- « seminat aliud cecidit secus viam, etconculcalum
thaeu? ait :« LoquebaturJesuscumdiscipulissuisin « ost, et volucres coeli comederunt illud. » Solet
parabolis, etsineparabolisnonloquebatureis. oNon conlingere, ut dum homo agrumserit, viajuxtasit,
tamen.ut quidam tradunt, ut aliquando non loquere- et pars quaedam seminis in eam cadat: sed semen
tur sine parabolis, sed in illi prfedicatione, quam quod in via ceciderit, duplici Iffisura perit: aut a
Matlhffius ibi describit, nonaliterquamin parabolis viantibus conculcatur, aut avolucribuscoeliVapitur.
loquebatur. Sicut enim quadripartito modo,utdixi- Viaenimdicitur, eoquodaliquidtranseuntespeream
mus, eum sequcbantur, ita quoque, utquidamtra- vehant. Via cnim significat cor malarum cogitatio-
dunt, quadripartito modosuumsermonemtempera- num calle attritum: semen quippe verbi Dei, (juod
bat, loquens eis in parabolis et sine parabolis, per in tali corde cadit, aut aviantibus, idest immundis
similitudines etdissimilitudines.Aliquando namque cogitationibus, opprimitur, aut avolucribus coeli.id
Dominus in suislocutionibusaliquaaperiobat, etali- est ab immundis spiritibus, aufertur: quidupliciter
qua claudebat, ut per hoc quod intolligimus non volucrcs coeli nominantur, sive quod persuperbiam
gloriemur, sed potius per ea quaj non intelligimus de coilo lapsi sint, sivc perhocquod pcracriumcce-
donum Dei existimemus. Unde cum multa3 turbse D n lum discurrant
convenirent, tt de civitatibus properarent ad eum Et aliud cecidit supra petram, et natum aruit,
hominis qui exiit seminare semen suum similitudi- « quia non habcbat humorem. » Petra enim inhoc

nem proposuit. Nam per varietatem terrarum varia loco significat cor durun/ct indocile, quod vomere
corda hominum in illaturbaesseinsinuavit ;aliosin verbi Dci facile non scinditur: semen autom vorbi
quibus scmen verbi Dci variismodislnssumperiret; Dei, si in tali corde cocidcrit, et si gorminat, ta-

alios, in (luibusfructumbonum porpaliontiamaffer- mon ad maluritaleni non pervenit, quia in humore

ret. Ubi considcrandum, quia hanc siinilitudinem pcrscverantijc radicem non ligat. Hoc aulcm signi-
idco per semclipsum Dominus dignatus cst expo- ficat defectio humoris ad radicem seminis, quod
nere, ut nobis insinuarct, in aliis similitudinibus, juxta aliam parabolum, defeclus olei ad Jampadas
quas non exposuit, scnsus allegoricos essequajren- virginum ornandss.
dos. Ostcndil cnim quid sit ager, t|uidsemen, quid « El aliud cecidit inter spinas, el simul oxortae
terra bona siynificet, quid petrosa et quid spinosu. « spinie sulfocaverunt illud. » Spina) vitia ct pec-
 :

165 HOMILI/F. DE TEMPORE. 1G6

cata significant,fle quibusprimo hominidictum esl: A 'd est Scripiuram

pagani, Judaci, hfcretici, omnem
«Cuni operatus fucristerram,nondubitfruclussuos, parabolis audiunt,quia ejus mysterium capercnon
sed spinas et Iribulos germinabit tibi. » Mens ergo possunt. Cum autem discipuli Domini sing;il:iriter
vitiisdeditasemen verbi Dei fructificare non potest. interrogaverunt, datur intclligi,magistrum non co-
« Et aliud cecidit in terram bonam.et ortum fecit ram omnibus a discipulis interrogari debere, scd
« fructum centuplum. » Terra bona cor est homi- singulariter, nc forte si non habuerit in promptu
nis bonum, non solum ad audiendum verbum Dei quod respondere possit, erubescat, sive ut liceat
paratum, sed etiam ad operandum quod audit, de- euni quid dicat,considerare.PuIchre autem dicitur:
votum :et ideo facit fruclum centuplum,id est per- <'Vobisdatumest no?se mysteriumregniDei,caeteris
fectum, quia centenarius numerus in Scripturis pro autem in paraboIip,»ut ostendat nemini de suis me-
perfectione ponitur :sicut de eo.qui omniasua pro- ritisgloriandum, sicut faciebant Pelagiani, qui di-
pter Deum :«Centuplum accipiet,
dereliquit,dicitur cebant hominem justificari posse sine gratia Dei
etvitam fetornam possidebit :«non quod isquiunam nec de sua sapientia vel virtute praesumendum,
uxorem reliquit, centum sit rccepturus,sed quia ta- quando apostoli mysterium regni Dei a seipsis non
lem perfectionem accipiet in praesenti, ut ea quae habuerunt, sed datum a Deo acceperunt, juxta
dereliquit, iterum non repetat, et in futuro vitam ^» quod unus eorum,scilicet Jacobus,loquilur,dicens:
ajternam possideat, talem terram centies fructifi- « Omnc datum optimum, et omne domum perfe-
cantem significabat Isaac, de quo legitur « Sevit : ctum, decursum est,descendens a Patre luminum,
Isaac,et in ipsoanno invenit centuplum^G^^n.xxvi).» apud quem non est transmutatio,nequevicissitudi-
« Haec dicens, clamabat. » Sed quid clamet, audia- nis obumbratio (Jac. i). »Et sicut ipse Dominus ait:
mus. Qui habet aures audiendi,audiat. » Quolies
« « Sine me nihil potestis faccre {Joan. xv) » Unde
haec admonitiunculain Evangeliovel in Apocalypsi glorificat Patrem, dicens : « Confiteor tibi, Pater,
interponitur, mysticum aliquid ad requirendum in- Domine coeli et terrae,qui abscondisti hcec a sapien-
sinuat. Omnes cnim qui in illa turba crant, aures tibus et prudentibus, et revelasti ea parvulis. Ita
corporis habebant : et qui cunctis aures corporis Pater, quoniam sic placitum fuit ante tc (ilatth.

habentibus dicit :Qui habet aures audiendi,audiat, XI). » In eo vero quod subditur :

alias aures,id estcorda requirit.Est enim spiritua- « Ut videntesnon videant,et audienles non intelli-
lis auditus,cum anima ferventissimoamoreverbum gant » Specialiter Judaeos percutit. Videntes enim

Dei audire desiderat,talenatftuditum se habere ma- qnondamerant etaudientes, quandoDei voluntatem

nifestavit Job, cum dicebat « Auditu auris audivi : cognoscentes, opere complebant. Unde et prophetae
te, Domine (/o'^.xlii).» Et Isaias « Dominus Dcus
: eorum Videntesappellabantur, quiavidebanteaquae
dedit mihi aurem. » Finita autem similitudine, in- \j caeterividerenonpoterant;gentesautemnonvidentes
ter turbas clamat, ut clamandum in praedicatione etnonaudienteserant, quiaDominumnoncognosce-
doctoribus ostenderet:non tantum altitudine vocis, bant :sed Dominovenienteinmundo, vidcntesetau-
quantum instantia praidicationis, juxta illud quod dientes, propter superbiamcaeci et surdifactisunt,
per Isaiam dicitur : « Clama, ne cesses, quasi tuba quandoineumcredere noluerunt, impletaprophetia
exaltavocem tuam, et annuntia populo meo scelera Isaicequajdicit » Excaica corpopuli hujus, etaures
:

eorum,et domui Jacob peccata eorum [ha. lviii). » ejusaggrava,etoculosejusclaude (/srt.vi) : » ne forte
Et iterum « Clama in fortiludine, qui annuntias
: \-ideant oculis, et auribus audiant, et corde intelli-
pacem. » gant, et convertantur, et sanem eos non videntes :

«Intcrrogabant autem eum discipuli ejus,quaeesset et non audientes crcdendo illuminati sunt, juxta
«( haec parabola. » Non putandum est quod moxfi- illud quod Dominusin Evangelio dicit :[njudicium
nita similitudine,discipuli coram turbis interroga- ergo in mutidum hunc veni, ut qui non vident, vi-
verint, sed, sicut ait Marcus, cum esset singularis deant, et qui vident, caeci fiant. E.xponens autem
in domo, interrogabant eum quae esset haec para- Dominus parabolam, adjunxit :«Est autem haec pa-
bola. « rabola Semen est verbum Dei. Qui autem sccus
:

Quibus ille ait Vobis datum est nosse myste-

« : " viam, hi sunt qui audiunt, deinde venit diabo-
« rium regni Dei.illis autem qui foris sunt,omniain Pulchre semini verbum Dei comparalur,
« lus, »etc.

« parabolis fiunt. » Domus autem in qua discipuli qui sicut semen,quodin terra seritur,parvum vide-
Dominum interrogabant,spirilualiter Ecclesiam si- tur,postea crescens multiplicatur : ita verbum Dei,
gnificavit, qua? domus Dei facta est per fidem, de cum in cordibus auditorum seminatur,parvum vi-
qua scriptum est « Introibo in domum tuam, ad-
: detur,sed cumauditores ia bonisoperibus creverint,
oraboad templum sanctumtuum intimoretuo {Psal. tuncparitercumipsis verbum Dei magnum fructum
v). » Illi autem audiunt mysterium Dei, qui ingre- in virtutibus profert.Et sicut ex multiplicato scmine
diuntur tabernaculum ejus. Qui ergo vult myste- pascitur corpus, ita verbo Dei pascitur anima, Do-
rium Dei cognoscere, domum cum Jesu intret, id mino dicente « Non in solo panc
: vivit homo, sed
est fidelis factus unitatemEcclesiae tencat quiaipse inomni verbo quodproceditdeore Dei(]lfa///i. iv). >>

facit,sicutperPsalmistan dicitur (Pso/. lxvii), una- Et quemadmodum, cum multiplicatum semen con-
nimes hubilurc in domo.Cseterum illi qui foris sunt, gregat in horreum agricola,gaudet: ita cuin homo
 :

167 HAYMONIS IIALBERSTAT. EPISG. UPP. PAHS II. — HOMIL. 168

ad maluriUlcin pcrscveraiiiiee pervcnerit, dignus A 'luod interpretatur absque jugo, dicilur : a Marco
horreum Dei congregetur,uljinon csu-
eflicitur ut in Satanas, id est contrarius :et a Matthseo malus ap-
riat, neque sitiat, ncque percutiat eum sstus aut pellatur, mille namque nocendi habet artes. Idem
sol,sed semper gaudeat, semperque loitetur. Ouasi aulem qui a Luca diabolus, a Marco Satanas, et a
enim tempore sationis parvum semen aspiciebat Matthaeo malus appellatur,deorsum fluere facit quos
Psalmista, cuni dicebat « Euntes ibant et flebant, : decipit, et contrarius est animabus fidelium, et ad

mittentes scmina sua [Psal. cxxv). » Quasi vero perpetuum malum quosdeceperitpertrahit,totenim
idemsen)on multiplicalum conspexerat,cum aiebat: habet vocabula, quot nocendi ingenia, de quo per
Venicntes autom venient in exultatione, portantes beatum Petrum apostolum dicitur:uSobrii estotc et
manipulos suos. Sicut ergo somen in spe fructus vigilate, quia adversarius vcster diabolus tanquam
verbum Domini propter solam mcrce-
seritur.ila et leo rugiens circuit,qua?rens quem devorct,cui resi-
dem vitae docendum est. In semine quippe
ajterns stite fortes in fide, scientes eamdom passionem ei,
aliud est tempu? sationis,aliud messionis quia in : quae in mundoest,vestrae fraternitatifieri/ P^fr.v).»
hac vita scminandum est,quod in futuro recipiatur, Nam qui supra petram, hi sunt, qui cura au-
<'

quando, sicut «Quajcunque semina-

ait .•\postolus : «dierint,cumgaudiosuscipiuntverbum,et hiradices
verit homo, hi-ec et metet :quoniam qui seminat in « non habent,quia ad tempus credunt,et in tempore

carne, dc carnc et metet corruptionem (]ui autem : « tentationis recedunt. » Sicut Domino exponcnte

seminat in spiritu, de spiritu metet vitam feternam cognoscimus, sunt nonnulli, qui cum verbum Dei
(Galiit. \i). » Hoc autem scmen Apostolus in cordi- prffidicari audiunt,totisvotis se servaturosquod au-
busd-iscipulorum essegaudebat,dicens:«Gratias ago diunt, promittunt:scd ubi locuspeccandi advenerit,
Deo mco semper pro omnibus vobis in gratia Dei, subilo,quod prius promiserant,obliviscuhtur. Verbi
qutC data est vobis in Chrislo Jesu :quiain omnibus gratia,cum audiunt aliqui Dominum dicentem :«Vae
divites facti estis in illo, in omni verbo, et inomni vobis divitibus, qui habetis vestram consolationem
scienlia, ita ut nihil vobis desit in ulla gratia {Lnc. vi),» et: Difficile, qui pocunias habent, intra-
(/ Cor. I). » bunt in rcgnumcoelorum,avaritiam dctestantur:sed
« Qui autem socus viam, hi sunt qui audiunt, ubi hora compunctionis transierit, nonsolum pro-
« deinde venit diabolus,et verbum de corde eo- tollit prias divitias immoderate retinent,sed etiamalienas
« rum, ne credentes salvi fiant. » De hoc semine res concupiscunt vel rapiunt. Similiter alii, dum
Marcus ita scribit «Hi autem sunt qui circaviam,
: audiunt Apostolum dicentem (/ Cor. vi) : Adulteri
ubi seminatur verburo,et cnm audierint,confestim regnum Dei non possidebunt, carnis immunditiam
venit Satanas, et aufert verbum quod seminatum detcstantur,adooutet lacrymisplerumque compun-
est in cordibus eorum. » Matlhffius vero ita:« Om- C ganlur :scd ubi carnis pulchritudo eorum oculis ap-
iiis qui audit verbum rogni, et non intelligit, venit paruerit,obliviscuntur quod prius promiserant.etsic
malus ct rapit quod seminatum est in corde ejus.» faciles ad peccatum redeunt^quasi priuscontra pec-
In quibus verbis Dominicae expositionis hoc cogno- catum nihil deliberatum haberent. De quibus per
scimus.quia viantes,mala3 et immundas cogitatio- Salomonem dicitur « Sicut canis revertitur ad
:

nes significant.Sunt enira nonnulli,qui vcrbum Dei vomitum suum, sic stultus ad stultitiam suam
audiunt, sed dum immunda desideria in cordibus {Prov. xxvi), » at contra idem ipse nos admonet
suis commorari perrailtunt, semen verbi Dei spiri- « Omni ternpore sint vestimenta tua candida, et
talcm fruclum proferrenonpotest:dumquein eorum oleum de capite tuo non deficiat {Eccle. ixj. » Hinc
cordibusimmundaracdgitationemimmundiorsequi- de sancla muliere dictum est :«Et vultus illiusnon
tur operatio.quasi a viantibus verbura Dei conculca- est amplius in diversa mutalus (/ Reg. \), » id est
tur,ne fructificaripossit.qualibus per prophetam in qualis fuerat tempore orationis,talem se omni tem-
specie Judaj dicitur : « Et posuisti ut terra corpus pore vita3 sua> monstravit. Tales ergo cum verbum
tuum, et quasi viam
transeuntibus (Isa. li). » Et Dei audiunt, quasi germinare in eis videtur,sed ad
iterum :Hi dixeruntanimae tuae :Incurvare ut trans- maturitatem non pervcnit, quia conlra aestuin ten-
eamus el (jui morccdes congrogat, misit eas in
:
n tationis non pugnant. Unde bene juxla Mattha?um
sacculum pertusum. Sicut enim sacculus portusus evangelislam {Mallh. xiii),orto solo aruerunt, id cst
frustra a suporiorc parte mercedes coliigit, quas enim in Scripturis,
orta tcntatione defecerunt. Sol
inferius fundit, ita frustra verbum Dei audit, qui cuminbonoponitur,DominumJesumsignificat,sicut
illud in ventrcm memoria; non retinet.Unde bcne in scriptum est : « Vobis qui timetis Deum, orietur sol
lege^Lei». ii) omnc animal quod non ruminat, im- justitiae {Malac.w): » cum vero in malo, aestum ten-
mundum rcputatur : quia illi a sacrificio Dei sunt tationis,sicut dc roprobis dicitur :«Et a sole testuati
alieni,a quorum momoria diabolus vcrbum vitaetol- sunt. ».\lios cniin prospcritas inllat^alios advcrsitas
lit, ne crcdentcs salvi quia diabolus variis
fiant. Et frangit,ne acccptura semcn ad maturitatem perdu-
uiodis horaincs, ne verbura Dei rotincant, illudit, cant. Contra utraque damna.\postolus semen quod
variis etiam noniinibus ab evangclistis censetur.Ab audierat observare studebat,cum aiebat :«Per arma
islu qui hoc Evangelium scripsit.diabolus qui latro justitia; a dextris ct a sinistris.per gloriam et igno-
give criminator vel deorsum fluens, Ilebraice Belial, bilitatem, per iufamiam el bonam famam,ut sedu»
 :

16U HOMlLlifi DE TEMPOFIE. \T0

ctores ct vcraces, sicut ^ui iguoti ct cogniti (// A tibusvalde.quoi] Dominustcrribilitcrclr,mut,d;cenp:

Cor. vi), » etc Omnes cniui ffiqualiter diligebat.llos V« vobisdivit!bus,qui habetis vestramronsolatio-
cnim omnes suo opcre si^jnificavit Balaam illedi-
in ncin I
Liic. vi^ » Etiterum : (( Difficilo, qui pecunias ha-

vinus, qui cum castra Israclitarum cernerct, dicc- bentjin regnum co^lorum intrabunt i

Lh^. xviii). »Et

bat:((Morialur anima mea morte justorum,ctfiant (( iterum: •( Facilius est caraelum per foramen acus

novissima mea horum similia (Aa?». xxni;;» sed transire,quam divitem intrarein regnum coclorum
postea njstu avaritiyc tactus,in eorum mortem con- (V«;r. x).»llincetJacobusapo3tolus: Agitenuncdi- ((

silium dedit, (juibus se ad mortem fieri similem vites, plorate ululantes in miseriis qus supervenicnt

optavit. vobis. Divitirevestraiputrefactaesunt, vestimentaves-

(( Quod autem in spinis cccidit, hi sunt (lui au- comesta suntjaurumel argontum ves-
tra a tir.eis
« dierunt et a sollicitudinibus et voluptatibus vit;c trum aeruginavit, eteeriigo eorum vobis in testimo-
« euntes suirocantur, et noa referunt fructum. » niumerit,etmanducabunt carnes vestrassicutignis
Mirum valde videretur, si ([uispiam per spinasdivi- (Jacob. v). » Et Isaias:((Vaequiconjungitisdomum,ad
tiasinterprctari voluisset.nisi hocsuis verbisDomi- doinu m, et agrum ad agrum copulatis usque ad termi-
nus cxposuisset, maxime cum spina3 pungant,divi- numloci(/sfii.v).»Notandumautem,quiaduosuntqua3
tiiomulccant.tamen si cum considcralione attendi- n divitiasconjungunt, solIicitudinesetvoIuptates.Quia
inus,diviti;c spinae sunt:quia sicut spiucB suispun- enimcum voluptatc sollicitudo non convenit, scien-
clionibus corpus laniant et cruentant, turpeac fce- dumcstquiaaliotemporeamordivitiarumpersoUici-
duminoculishominumreddunt,sicamordivitiarum tudinemmentemstimulat, alio veroinvoluptaterela-
animam miseramet infelicem coram oculisDeifacit xat. In acquirendo quippe et soUicitudinem habet, na
et sicut spina) intractabiles sunt, et vix absquelaD- ipsasperJat,veIutnegotiatores de regno ad regnum
sione tractari possunt, ilaavarictcupidi,quiaamore diversis temporibus discurrentes, ut eas acquirere
divitiarum tcnentur, nonsolum extrancis,sedetiam possint,intantumutsiquiseisipsasauferre voluerit,
propriis aspcri, amari etintractabiles sunt, juxta arma contra eumerigant. Voluptatem vero habet in
illud quod per Salomonem dicitur ><Benci'acit ani- : possidendo,quiaillisdivitiissatiatusanimuseorum,
moe sua; vir misericorp,avarus aulem ctiampropin- tam in luxuria, quam in aliis rebus iniquisetvolu-
quos abjicit (Prov.xi).))Undcbenejuxta aliumevan- plariis erigitur. Quisquis ergo tale cor habet, ver-
gelisiam.scilicet Matlhajum.non solum divitias, sed b-um Doi in eo fructificare non valet quia sicut :

eliam fallaccs divitias Dominus appellat, dicens densitas spinarum rorem ctuli et calorem solis ad
:

(( Fallacia diviliarum suffocanlur, ct non referunt radicem seminis pervenire non patitur, ita amor
fructum {Maltli.xni).» Fallaces enim sunt,quiadiu divitiarumspiritalempinguedinem inmente accede-
nobiscum permanere non possunt. Aut enimnos eas C rononpcrmittit.Etideosiinprce:Wctosominevolumu3
deserenles expendimus,aut ipsu3 nos manentesrcji- fructificari,appctituin divitiarum mortificare debe-
ciunt.(( UndepcrapostoIumPauIumTimotheoprceci- mus. Quiasicut Apostolusdicit Nemo militans Deo, : ((

pilur:((Praecipe divitibus hujus saeculi non sublime
sapere,nec sperare in incerto divitiarum,sed in Deo
vivo, qui praistat nobis omnia abunde ad fruen-
dum, bene agere, divites fieri in operibus bonis (/
implicat se negotiis saecularibus (// r/m. ii).Sedhi3
de tribus terrse generibus dictis, quid de bonaterra
Dominus proferat, audiamus.
Quod autem in bonam terram, hi sunt, qui iii
((

Tim. vi), » etc. Sive cerlc fallaces sunt,(iuiamentis « corde bono et optimo audientes verbum retinent

inopiam non exstinguun t.sedquanto magis acquisit* et fructum alferunt in patientia. » Bona ergoterra,
((

fucrint, tanlo magis in acquisitione animum posses- bonum est cor hominis bona quippe terra tribus :

soris accendunt,Salomonc teslantc,qui ait :(( Ava- terrae generibus contrarium facit: et bona terrabo-
rus non implebitur pecuniis,nec anima illiussatia- num fructum facit,quod bonus homo de bono the-
bitur bonis(Ea7^. v). »SoIae aulem ver;e divitia; sunt sauro cordis suiprofert bonum.Sedquianonomnes
quaj hic nos in fide divites faciunt, et poslmodum fideles «([ualitcr fructificant, ncc omnibus aqualis
hxredcs r(gni cuelorum conbtituunt has qucerere, ;datur gratia,rccte dicitur:« Hisuntquiincordebono
has amare Dominus monebut, cum dicebat:(( The- n ct oplimo audientes verbum, retinent illud.»Majus
saurizate vobisthesauros incuilo, ubi nec aerugo nec est enim optimum esse quam bonum quia omnes :

tineademolitur,etubi furcsnon ellbdiuntnecfuran- in Ecclesia pene verbum audiunt, sed non omnes-
tur. Ubi enim thesaurus tuus, ibi eteortuum(;)/«i//t. a^qualiter proficiunt sed alius plus proficit,alius mi- :

vi). » Si enim vere divites esse cupitis, veras divi- nus. Qui enim temporalomsubstantiambenedispo-
lias amate:si culmen verihonorisquaeritis,adilIam nit, bonum frucium facit:quiveroomnia temporalia
ctjeleslcm patriam quantocius pioperate. Cieterum pro amore pcrfectionis reliquerit, optimum fructum
ista) divitia^ sunt fallaces, quae sine pcccato aut \ix facit. Sivc cei tc bonum fructum quia pro amore
facit,

aut nullo modo acquiri possunt.juxta illudquodait filiorum legitimo utitur conjugio :qui vero continen-
Apostolus : (( Nam qui volunt divites fieri,incidunt tiam vel virginitaiem Domino vovit, optimum facit.
in tenlationem ct in laqueum diaboli, et desideria UndebeneMatthffiusevangelista, utinterip30sjusto3
multaetinutitia,quaemergunt hominemininteritum diiferentiam ostendcret,de jactalo in bona tcrrase-
ttperJitioncmf/ I/w. vi;.»Unde timendumcstdivi- minedicil;i(Etortumfecilfruclum,oliudtricesimuin

Pai:;ol. C.WIIl.
 :

171 HAYMONIS HALBEHSTAT. EPISG. OPP. PARS II. — HOMIL. 17i>

aliud^e.^a£jesinium,aliudcenlesimum(;V««/i.xiii)'>Et A pacitici, quoniara filii Dei vocabuntur {Mattli.w).

Marcus.« AITerebatunumtricossimum,etunumsexa- Et alibi : « Habete sal in vobis,etpaceni habetein-
gesimum, et unum cenlesimum f.Va?r. iv).Intribus ter vos (ilfrt?r. ix). ))Unde Paulus exemplummagistri
crgofrugumgeneribus,tresordinesinEcclesiaosten- secutus, discipulis praecepit, dicens:« Pacem sequi
dit,conjugatorum,continontiumetvirgiiuini.Trice- mini (llcbr. y.n). »

simusenimfructusadconjngatospertinet,quicastum HOMiLTA xxnr.

inter scamoremservantes.sobriejusteetpievivunt, DOMIMCA IN QUIXQUAGESIMA.
quod abipsa digitorumjunctionesubquadamfigura (Luc. xviii.) « In illo tempore. assumpsit Jesus
demonptratur,quemadmodumintrigenario numero « duodecim discipulos suos,et ait illis :Ecce ascen-
digitodigitusjunctupcastamconjunctionemintervi- « dimus l]ierosolymam,et consummabunturomnia
rum et uxorem significat, de qua scriptum est « Et : « quae scripta sunt per prophetam de Filio homi-
erunt duo in carne unafGcn. ii). »Sexagesimum vero « nis, otc. » Superior textus evangelicae lectionisre-
fructumviduaeetcontinentia!proferunt,dumvolupta- tulit,quoinodo Dominus temporalcs divitiasfugion-
tem carnis oxperti, longiorem tribulalionem susti- das ot spontanoam pauportatom esse amandam do-
nent,quodetiaminipsa digitorum computatione os- cuerit,dioens:«Qniadift!cile qui pocuniashabent,in-
tenditur.quemadmoduminsexagesimonumerodigi- p trabunt in regnum cn^-lorum (/.«r. xvii]):faciliu9est
gitus a digito premitur,eorum tribulationem, quam enim camelum per foramen acus transire,quamdi-
experti sunt, demonstrans, sicut ait Apostolus « Tri- vitemintrareinrognumDci^/f/a/r.x^.wEtdixeruntqui
:

bulationemcarnishabebunthujuscemodi (/Cor. vii,'.» audiebant Qui potest salvus fieri? Ait illis:« Quae
:

Centesimum vero fructum virgines proferunt, duni impossibilia sunt apud homines, omniapossibilia
carnisincorruptionemDominoproinittunt,tantoma- sunt apud Deum. Etiterura ostendit quia apostoli, )>

gis praemium percepturi,quanto uljcriorem ot gra- qui oninia reliquerunt propter regnum Dei, multo
viorem Deofructumproferunt:cujusperfectioinipsa plura recipiont in hoc tempore,etin saeculo venturo
digitorum computatione demonstratur, quemadmo- vitam aetornam, et post haec subjunxit :

dum centenarius numerus de laeva transit in dexte- « Assumpsit Jesus duodecim discipulos. » Igitur

ram,et circulum exprimens,fit in modum coronae, post infirmis redditam sanitatcm, post divitum in-
illam immarcescibilem coronam virginis ostendens, crepatam duritiara, post apostolorum spontaneam
quam per prophetam Dominus pollicelur, dicens paupertatem a?terna promissione remuneratam,
:

« Haec dicit Dominus eunuchis, qui custodierint transit ad passionis suae tropa;um, ut ostenderet
prascepta mea, et elegerint quae volui, dabo eis in non posse nec saluiem pcrfectara consequi, nec ter-
domo raea et in muris meis locum {Isa.Lvi). » Lo- rena relinquere, et ad coelestia apprehendere, nisi
cum nominatum dabo eis et nomcn sempiternum, C ille moreretur pro oraniura salute, qui est salus
quod non peribit. Qui etiara, si potlutionem non omnium nostrum. Quibusetiam vitam aeternam pro-
solum mente, sed etiam corpore fugerint, audiant miserat, passionesanteponit tribulationum.utsieos
quod Joannes ait in Apocalypsi « Hi sunt,quicum
: delectaret locus celsitudinis, prius exerceret dolor
mulieribus non suntcoinquinati,virginesenimsunt tribulationis. Praedictis ergo tribulationibus, consi-
[Apor. xiv). » Vel ccrtc tricesimum fructum profe- derandum ost, quod praevidens Dominus cx sua pas-
runt, qui fidem sancta; Trinitatis contitentur. Sed sione animos discipulorum conturbandos,longe eis
quia fides sine operibus mortuaest,tricesimumad- ante earadera passioncin proedicere voluit, ut tanto
jungunt sexagesimo, cum in confessione fidei bona minusturbarenturtemporepassionis,quantoethanc
opera addunt. Quia enim sex sunt dies in quibus a pio magistro praedictam recolerent. Minus enim
licet operari,per sexagenarium frnctum bona opera jacula feriunt quac prn?videntur. Nec solum passio-
figurantur. Sed quia qui recte credit et bene vivit, nis suae pa^nam, sed etiara resurrectionis gloriam
futuram morcedom exspectat, centosimum tricesi- pra3dixit, ut cum oum morientem (sicut pi\Tdictum
mum proferunt, quemadinodum gloriam a-tornam erat) cernerent, etiam resurrecturum minime dubi-
percipiant. Sed quoniara in omni opere bono pa- tarent.Et quos contristabat denuntiata passio, laeti-

tientia necessaria est, recte subditur:« Et fructum n ficaret pra>dicta resurrectio :pra3videns etiam paga-
afferunt in patientia. » Bona igitur terra per patien norum stultitiam futuram, qui dicturi erant eum non
tiam profert, quia nuUa sunt bona quae agimus, si spontanee,sed coaclum pro nobis passionemsusti-
pessimorum malaa^quanimiter non toleramus. Pa- nuisso, prius ipsam passionem prffidixit,utintelli-
tientia enim vera est, quai nullo fiirorc vincitur, gamus, quod locum passionis ct tempus
is (jui et

nulla tribulutiuiie separatur, nulia |)eisccutionetur- praidicere potuit, passionem declinare posset, nisi
batur:qu:e nun solumiu diviuis flagellis necessaria hanc pro nostra redemptiono spontanee sustinuisset.
esl, sed otiam ad proximorum persccutionem, ut Non enim oum mors compulit, sed ipse mortem
in omnlbus aniraus persevcranlis fructuin atferatin quam voluit elegit,juxta quod ipse tempore passio-
patientia quia bonus non fuit, (|ui malos tolerare
: nis judlcem allocutus est, dicens « Potestatem :

recusavit. llajc virtus qualis sit, etiam Dominus alibi habeo ponendi animam meam, et polestatcm
manifostat, cum dicil:« in patientia vcstra posside- haboo ilorum sumendi eain (Joan.x). » Et iterum
Jjilis uuimusj vostras {Luc. xxii. » Et ilerum:«Dcali Xciuu tuUel amcanirauin mcam,sedegopoaoeam,
1.
 :

173 HOMILLii: DB TEMPORE. 174

elilcrumsiiinoeam(./oaH..x).>'Necsolumpaganoriim A partc, alitiuando partem pro loto ponere ;

pars pro
slullitiam,sed ctiam hasrelicorum insaniamhisver- tolo ponitur, sicut scriptum est :« Descendit Jacob
bis destruit, qui dixcrunt aliumDeum Veteris Tes- in -I^gyptum in animabus septuaginta(Gen. xlvin »

tamenli, et alium Xovi, cum ante suam passioncm NunquidanimaesinecorporibusdesceQdevunt?absit.

complcnda projnuntiavit, quce in Scripturis de illo
iucrant pra;dicta,ostendcns scipsum Deum esse Ye-
terio et Novi Testamenti,qui hoc ageretet doceret,
quod eum in Veteri Testamento prophetaj acturum
et ducturum prophetaverunt.Nimirumergo ipse est
Deus Vetcris ac Novi Testamenti, sicut ipse ait per
Prophctam :« Ego Dtuset non mutor {Malac. m). »
Sed per meliorem hominis partem,qua3 eet anima,
totus intelligitur homo.Totum vero pro parte poni-
tur,sicutalibi legitur :« Videbitomniscaro salutare
Dei [Liic. iii). » Non quod Salvatorem venientem ad
judicium caro volucrum et serpentium atque bestia-
rum viaura sit,sed omnis caro,id est omnis homo.
Nam et in Domini passione de latronibus dicitur

Et iterum :cAnte me non est formatus Deus.etpost
mc non erit (ha. xliii). » Et pulchre Salvator duo-
decim discipulos assumpsit, quibus sccrctum sua3
passionis revelavit et resurrectionis, propter duode-
quod uterque Domiuum blasphemaverit.quod alius
evangelista manifestius osteudit, scilicet quia unu3
eum blasphemaverit, alter vero credideril.Ita ergo
hoc loco a majori parte lolum pro parte po-
ct in

narii numeri perfectionem. Duodenarius eniai nu- „ suit, cum dixit « Consummabuntur omnia. » Qui :

merus perfectus est, et in suis parlibus divisus, modus locutionis nonsolum inScripturis.sed etiam
perfectioncm quamdam signilicat. Gonstat autem ex in nostris confabulationibususitatusest.cum dicere

primo impari et primo pari, id est ex tribus et qua- solemus: omnis homo in civitatem ascendit, vel
tuor: quia primus irapar,ternarius. primusque par, omniri urbs conclamavit,non quod aliquis extra ci-
qualernarius,siveenim triain quatuor,sive quatuor vitatem non remanserit,, vel in civitate tacens non
in tria ducas, duodenarium numerum complent,et fuerit, sed a majori parte totum significamus. Ita

tres quidem ad perfectionem pertinent, propter in- et in hoc loco a majori parte totum significatur,

dividuamtrinitatem Patris et Filii etSpiritussancti: cum dicitur:« consummabunlur omnia,«non quod

et propter triatempora, ante legem, sub lege et sub omniain passioneconsummatasunt,sedquiarnagna
gratia, sive propter tres principales virtutes, lldem ex parte consummata sunt, omnia consummanda
videlicet, spem Quaternarius autem
et charitatem. dicuntur. Qu<e enim a diversis Patribus diversis
et ipse ad perfectionem pertinet, propter quatuor temporibus prsedicta sunt, in uno eodemque filio
evangelia, et propter quatuor principales virtutes, hominis Domino Jcsu Christo consummata sunt.
sive propter quatuor lempora anni,vel propterqud- Quod utmanifestius intelligatur,dicamus sub exem-
tuor aninialia,qua3 plena oculis ante et relro in cir- plo,verbi gratia, viginti quis denarios erogavit, rur-
cuitu sedis Dei esse commemorantur. Duodcnarius C sus quinque. et alias quindecim : triginta quoque,
quoque numerus etipse perlectus est, propler duo- et ter decies per diversa tempora dedit ; hscc si in
decim putriarchas, et duodecim apostolos, et duo- unum receperit, centenarii numeri summam inve-
decim menses anni, et duodecirn horas diei, vel niet. Ita ergo Domiai incarnatio, passio et resur-
proptcr duodecim seniores,quigeminato numeroin temporibus a diversis Patribus prae-
reciio diversis
Apocalypsi Agnum adorant,«mittentes coronas suas uno mediatore Dei et hominum
dicta sunt, sed in
ante thronum De\{Apoc.i\). » Quia ergo Dominus et consummata.et ideo firmitas fidei immobilis perse-
fidem sanclai Trinilatis et doclrinam quatuorevan- verat :quia omnia quae in Christo futura erant antea
geliorum per duodecimapostolorumprffidicationem prifidicta fuerant.Passionem quoquepraedicens ma-
nuntiaturus erat mundo,rccte duodecim apostolos gis ac filium hominis quam Filium Dei appellari
assumpsit.quibus secretum suaj passionisrevelavil, voluit, ut ostenderet quia per hoc quod filiushomi-
dicens « Ecce ascendimus Hierosolymam,etc.,» ut
: nis fuit, potuit teneri, fiagellari, pati et crucifigi,

cum omnia in eo completa vidissent, quae ab illo Divinitas autem impassibilis mansit.Quae autem es-
praedicta audiebant, memores essent praecepti, quo sent, quae tempore passionis in illo consummanda
ait Quod dico vobis in tenebris, dicite in lumine
: « essent, manifestat cum adjungit:
et quod in aure auditisin cubiculis,praedicate super n « Tradetur enim gentibus, et illudotur, et flagel-
tecta (Lur.xu). » Notandum autem quod ait: «Ecce « labitur,et conspuetur,et postquam flagellaverint,
ascendimuslIierosolymam,etconsummabunturom- « occident eum, et die tertia resurget. Quaj oninia
nia quae scripta sunt de Filio homiais. » Quajritur de illo pra3dicta,et ia illo completa nullus fidelium

autern quare dicat :« Consummabuntur omnia quie dubitat, et diligens Icctor facile reperire potest.
scripta sunt de Filio hominis,»cura temporepassio- Quod enim tradendus esset,praediclum fuit.scilicet

nis omnia completa non sint quae de illo pra^dicta abJeremia,quidicit:«TradiditmequemdiIigebam.»

eranl. Adhuc enim restabat gloriosa ejus ascensio, Et Psalmista « Traditus sum et non egrediebar
:

et Spiritus sancti do ccjelis missio, adventus ad ju- (Psal. Lxxvin), » quod impletum est tempore pas-
dicium, et discipulorum praedicalio, el gonlium sionis, quando Judas Scarioth, unus de duodecim,
vocatio, etmulta alia, quae de illo prasdicta nemo abiitad principessacerdotum,dicens « Quid vultis :

ambigit.Sed ad hoc dicendum, quia usus Scripturae mihi dare,et ego vobis eum tradam(.Va/i/(. xxvi) ? »

cst, per tropum ^vaocdochen aliquando lolum pro At illi con3lituerunlcitrigintaargenleos,ct accepta
175 HAYMONln HALBEIiSTAT. EPISC. OPP. PARS H. — HOMIL. 176

pecunia, Iradidit cum ministris principis sacerdo- A. intcilcxerunt ;niiniruni quod istis pielasab?condo-
lum, diccns loQucmosculatusfuero, ipseest tenete bat,illis impietas palefaciebat.Habet enim humana
:

eum. »Quod illudendus esset, sic in ejus persona mens hoc proprium, ut quod omnino non vult,aut
dicit Psalmisla « Opprobrium : factus sum vicinis vix aut tarde credat:et quod omni modo fierivult,
meiSjPub.^^annatioptillusioinimicis mcis(P,sY//.xxx).» crcdat. Quia ergo Judaji
facile intolligat et facilius

Et iterum : « Lumbi mei implcti sunt ilbisionibus hocoptabant quomodo occidere possent.licetocculte
{Psal.xwyu}. » Et Jcremias : « Insurrexerunt in me de ojus passione aliquid audirent,confestimintelli-
impletum est tcmpore passionis,
viriillusorcs»(juod gebant :quia vero apostoli nec optabant, nec crede-
quando coronam spineam imponentes capiti ejus,et bant quod^ Christus Dei Filius mori posset, licet
dantes arundincm in dexteraejus,etgenu flcxoante manifcste ejus passionem prffidictam audirent,non
eum,illudcbantei,dicenlcs: «Ave, rex Juda^orum. » intelligebant. Nam quantum dura et aspera ejus
Quod flagellandus esset, sic in ojiis personaZacha- passio discipulorum mentibus viderelur.Petrus in-
rias prophcta praulixit:
« Virga pcrenlient filii dicat,qui cum Dominus alibi suam passionem proe-
Isracl principem suum [Zaclt. xui). » Et itorum : diceret,assu]npsit oum secreto, dicens:« Absit a te,

« Percutiam pastorcm ct dispergentur oves gregis Domino, non iiet istud ; non enim decet nt Filius
(/6td.),»quodimpletumostinpassione,quandoflagel- t. Doi gustet mortem [MaUh.wi). »Verbura autem in
lisjussusestcoedi, dicentePilato : « Ergoflagellatum Scripturis sacris tribusmodisintelligitur,aliquando
eumdimittam.» Quodconspuendusesset, sicinejus pro ipso Domino, alitiuando pro facto ponitur, ali-
porsona pnedixcrat Isaias propheta:«Facicm meam quando prodicto.Pro Domino,ut illud:«In principio
non avertiab incrcpantibus ct conspuentibus in me erat verbum (Jo(tn.\j.»Et illud:« Verbo Domini cceli
{Isa. l). >iEt Job : « Insurrexerunt in me viri iniqui firmati sunt(Ps«/.xxxii), » Pro facto,utin Exodo legi-
absque misericordia, et non pepercerunt in faciem mus de I\Ioyse,interfecto ."Egyplio^^Quomodopalam
nieam spuere (Job.xw), » quod impletum est tem- factumest verbum istud(C«/J.ii)?»sicut alibi legitur:
porepassionis,quandospueruntin faciem ejus.Quod « Quicunquedixeritverbum contra Filiumhominis,

occidendus esset, sic pr.-edixerat Daniel, diccns : remittetur ei {Mutth. xii), » etcaet. ; ita ct in pra'senti
« Occidetur Christus, ct non erit ejus {Dun. ix), » loco pro dicto ponitur, cum dicitur: « Eratverbum
Hinc Moyses filiis Israel ait « Et erit vita
et caet. : istudabsconditum ab eis,»id est dictio ista.Sed quia
luapendensantcoculostuos, ot non credes vitffi tua; dIscipuli,quod de Domini passione manifesteaudie-
{Dcut. xxviii), » sed limebis quod impletum ost, runt,non intelligobant, venitur ad miraculum.Nam
quando pendons in cruce, inclinato capite, emisit iu eorum prsesentiu cascus illuminatus est,utdisce-
spiritum.Quod post mortemdie tertia resurrecturus ret nihil de ejus verbis dubitare, quem talibus mi-
esset, sic scriptum est in Osee propheta « Vivifi- C raculis videbant coruscare. Unde et subditur
: :

cabit nos post duos dies, in die tertia resuscitabit « Factum est autemcum appropinquaret Jericho,
nos, et vivemus in conspectu ejus {Osee vi). » Et « ccecus quidam sedebat secus viam raendicans. »

Sophonias : « Exspecta me, dicit Dominus, in die Joricho civitas est trans Jordanemin terra promis-
resurrectionis moic in futurum {Soph. iii).» Etipse sionis,adquamfiilii Israel priraum venisse,Jordanis
pcr Psalmistam :(cEgo dormivi et somnum ccpi, et amnem transeuntes,leguntur,quae temporibus Josue
exsurrexifP.sa/.iii). »Etalibi: « Resuscita me, et ego mirabiliter a Domino, arca ipsius Domini seplem
reddam quod impletum est die tertia post pas-
eis,» diebus circumducta, subversa est:sed temporibus
sionem, quando muliorcs, qua3 antc diluculnm ad Achab regis ab Ahiel principereo3dificala,ut Regum
sepulcruin venerant, ab angelo audierunt : «Jesum narrat historia (/// Reg. xvi), qua; juxta interpreta-
quaeritis, non esL hic, surrexit (Marc. xvi). » tionem Josue in primogenito suo fundavilt eam, in
« El ipsi nihil horuin intoUe-xerunt. Erat autcni novissimo suo stubilivit portas oius.Interpretataau-
« verbumistud absconditum ab eis, et non intelli- tem Jericho in nostra lingua dicitur luna. Luna
« gebant qua; diccbantur.)) In Evangelio secundum quippe quiu incnstruis horis crescitet decrescit, in
Joannem lcgimus,quod cumDominusJuda;is desua Scripturis aliquando defeclum nostriB mortalitatis
passionc velate loqueretur,dicens : «Cum exaltave- j) insinuat, qui crescimus nascendo,decreseimus mo-
rilis filiurn hominis,tuncscietisquiaegosum.7o«?i, riendo :augemur in prosperis,iiiinuimurinadversis.
viii). » Et:«Si exaltatusfuero aterra,omniatraham Doniinus auteinquasi Jerichoappropinquavit,quan-
ad meipsum (Joau xu) » ipsi slatim intelligentos, : dodcfocturanostriecarnissivemutabilitatemassum-
respondcrunt dicentes: «Da^monium habes ;quis te psit:ut qui immutabilis eratin suis, mutabilisfieret
qua^ril interficero TJortw. viij ?» Nos audivimus quia in noslris. Sod eo Jcricho appropin^juaute, caieus
Ghrislus maucL in a3lernum,hicvero,cuni manifeste quidani sedebat secus viam inendicans. Unde et
suam passionem pi-edicerol, apostoli nihll horuin quidam inetricorum ait : FiliusoccurritDominoca;-
intellexerunt.Quid est quod Ju(Uei Lam vclata audie- caLus in orbe Tira;ei quondam.SpirlLaliLer vero ge-
runt, ut Evangelista expositionc dignuni duceret, nus designaLhumanuni,quodtuncca3citatem mentis
dicens : « IIoc autem dixit, significans (|ua morle incurrit, quando lumcn veriLaLis amisit, et ad con-
cssel moriturus (Joan. xu). » cl ipsi sLatim intelle- c piscendum lignum vetitura oculos aperuit, et in
xcrunt: upostoli autcm manifcsLc audicrunt,ot non lenobris orroris iacidit, in qua non solum gentilis,
 .

177 IIOMILL^ DE TKMPORE. 178

sed etiam Judecorura populus tenebatur, qui de pec- A picut voce angeli ad Mariam dicitur " Dabit ei Do- :

catiradice oiius, originalispeccativinculotenebatur minus Deus sedem David patris sui {Liic. i). » Et
astrictus, teste Apostolo qui ait « Non est distinctio
: Apostolus « Qui factuse::t ei ex scmine David se-
:

Judffii et Grajci omnes enim peccaverunt et egent

; cundum carnem (Roin. i). » Bene autom Jesus Naza-
gloria Dei {Rom. iiij. » Unde bene Matthaeus duos renus transire dicitur, quia non sicut caeteri mor-
caecos posuit, ut ex utroque populo aliquos illumi- talesin mundo permansit, sedpostquam praedicavit
nandos per Domini incarnationem insinuaret. Cum et passus est, diabolo superato, victor ad Patrem
ergo Dominus Jericho appropinquavit, caecus illumi- rediit. Transitus autem ipsius fuitde ccelo in uterum,

natusest, videlicet genus humanum, quia cum mor- de utero in scpulcrum, de sepulcro iterum in coe-
indutusfuit,adsuamimmorta-
talitate nostrae carnis lum. De cujus trunsitu Petrus apostolus dicit « Qui :

litatem nos reformavit. Sccus viam autem sedebat, pertransivit benefaciendo, etsanando omnesoppres-
quia a via veritatis recesserat. Bene autem ckcus sos a diabolo {Act x). » Cujus transitum admirans
iste et secus viam sedere, et mendicare dicitur, quia Ecclesia, in Canticis canticorum ait « Ecce iste venit :

suntnonnulli qui nec secus viam sodent, nec men- saliens in montibus, transiens colles {Cant. u). »
dicant. Sed iterum sunt alii, qui secus quidem viam
Et qui pra^ibant, increpabant eum ut taceret. »
sedent, sed non mendicant. Adhuc etiam sunt alii,
^ ^y^ g^j prfficedcntcs caco silentium imponere vole-
qui et sccus viam sedent, et mendicant. Via enim bant, turbas immundorum spirituum significant, qui
est Christus, qui dicit: Ego sum via, veritas et
«
initi fidei humanum genus a Domini credulitate re-
vita {Job. xix). » Nec secus viam sedent, nec men- vocare conati sunt, non solum suadendo, sed otiam
dicant, quinecDeum credunt, nec spiritales divitias increpando, id cst persecutiones et tribulationes
ab eo quserunt. Secus viam sedent, sed non mendi- commovendo. Sed quid caecus fecerit audiamus.
cant, sicut pcrversi et falsi Christiani, qui Deum « Ipse vero multo magis clamabat : Fili David, mi-
credunt, sed a bono opere torpentcs, spiritales di- « sercre mei. » Sed caecus magis ac magis clamabat,
ab eo qua^rere non student, qui fjuxta Apo-
^-itias
quia quanto amplius genus humanum se ab immun-
stolum) « confitentur se nosse Deum, factis autem dis spiritibus sentit opprimi, tanto ardentius studet
negant^ro. i). » Secus viam sedent, et mendicant, ad Dominum clamare, dicens cum Propheta: « Do-
qui Deum credunt, et coelestem gloriam assiduis minc, refugium factus es nobis a generatione et
orationibus queererenon cessant, de qualibus Domi- progenie {Psal. lxxxix). » Unde et benedicitur:
nus dicit : « Beati qui esuriunt et sitiunt justitiam,
Stans autem Jesus, jussit cajcum adduci ad se. »
«
quoniam ipsi saturabuntur {Matth. v). »

« Et cum audissct turbam pra^tereuntem, inter- Tunc autem Dominus caecum ad se spiritaliter ad-
« rogavit Turba pra^tericns, patriar- C ducijussit,quandoapostoIosadpraedicandumgeneri
quid esset. ..

charum significat ordinemetprophetarum, qui pro- humano misit, dicens « Euntes in mundum uni- :

ptereapraetereuntesdicuntur, quiapersuccessionem
versum, praedicate Evangelium omni creatura)
{Marc. xvi). » Et iterurn « Euntes, docete omnes :
geniti et generantcs, de hoc saiculo transierunt
gentes, baptizantcs eos in nomine Putris, et Filii, et
multa tamen de Domini incarnatione, et passione
Spiritus sancti {Matth. xxviii). » Qui tunc eum ad-
et resurrcctione, atquehumani generis redemptionc
scripta reliquerunt. Quod cum audisset c;ccus, id
duxerunt, quando profecti praedicaveruntubique, et
reliqua.
est genus humanum, interrogavit quid hoc esset.
(1At illi dixerunt ei, quod JesusNazarenus trans- « Et cum appropinquasset, interrogavit illum,

« iret. » Et cum audisset ab eis quod Jesus Naza- « dicens Quid tibi vis faciam ? » Adducto autem :

renus transiret, id est cum cx eorum Jibris Domini caeco ad se, interrogavit eum quid vellet, non quod
incarnationem, passionem et resurrectionem didi- ignoraret, cum pcne omnes, qui ibi aderant, id nos-
cisset, crcdula voce coepit clamare, dicens sent sed lumen quod ex sua bonitate largiturus ei
: :

« Jesu (ili David, misererc mci. » In cujus verbis erat, ad sui petitioncm tribueret, et ejus confessio-
pulchre catholica commendalur fidcs, qua; media- nem Dominus suadona gra-
approbarot. Pius onim
torem Dei et verum Deum et verum
horninum ct jj
tuita.noitra viilt c?se mcrita, id cst. non vult bonum
hominem cnim verum Deum
confitetur et credit. Nisi nostrum iavilum et coactum cssc, scd spontaneum
credidisset, misereri sibi ab illo non posceret et : et voluntarium, et quod nobis sponte largitur, vult
nisi eumdem verum hominem credidisset, non dice- nostris petitionibus tribuere. Et ideo, quamvis sciat
ret : < Jesu fili David. » Jesu namque Latino eloquio, quid nobis nccesse sit, antequam petamus eum,
salvator sive salutaris dicitur. Sic enim Jesum cla- dicens : « Nc sollicili sitis animae vestrae quid man-
mavit, ut filium David non dimittcret: et sic filium ducetis(.Vrt»/(. vi), » etc, importune nos tamen ad
David invocavit, ut salvatorem non pcrtransiret, petendum invitat, cum dicit : « Pctitc, ct accipietis:

ostendens quia raediator Dei et hominum Dominus quicrito, ct invcnictis : pulsate, ct apcrietur vobis.
Jesus Christus, in unaeademque persona ex divina Omnis cnim qui pelit, accipit : et qui qucerit, inve-
humanaqucsubstantiaperfectus Deus, perfcctuscst nit, et pulsanti aperietur {Mallh. vii). » « At ille

et homo credendus. Filius David dicilur, quia dc « dixit: Dominc, ut vidcam. » Dc quo asco versi-

stirpe David carnem pro nobis rcdempior -uscopit, ficus quidam a'l:
179 HAYMONIS IlALBEnSTAT. EPISC. OPP. PAHS ll.-IIOMIL. 480

Noii aunim ctecna Domiii.). ncm Fr.fiuia iiiiilla, A otiani t't i\ii (idc ipsius c;eci, hi qiii aderanl Domi-
ied lucem peliit, radiausque rHlulsit in aslris.
num glonficabant : ita et nos bona opera facienles,
Cujus in exemplo cuucta radiaatia poscunl.
in sanctis conversationibus nostris tales nos osten-
In cujus petitione discimus, quia in orationc non dere debcmus, ut in nobis glorificetur Deus, sicut
aurum, non argentum, non terrenas divitias, non ipse admonet, dicens: « Luceat lux vestra coram
longiturnam vitam, non vindiclam inimicorum, sed hominibus,utvideantvestrabonaopera,etglorificcnt
inefrabileIumenqua3rerpdcbemus,hoc est, ul ipsum Palrcm vestrum, qui in ca-lis est (MaUk. v). » Sed
vidore possimus, <> qui illuminat omnem hominem quod ad genus humanum diximus pertinerc genera-
venientem in hunc mundum (Joan. \^, « juxtaquod liter, potest et ad unumquomque peccatorcm referri

ipsc admonet, dicens: « Ou;erite primum regnum specialitcr. Qui enini criminale peccatum committit

Dei et justitiam ejus, p1 ha3C omnia adjicicntur vo- in opere, quale ost adulterium, homicidium, furtum,

bis {MaUh. vi).» Qiiantum autcm fidosvalcat, mani- rapina, sacrilegium, et his similia, odiumque gestat
festatur, cum infertur : in corde, coecus est in mente, Joanne apostolo tcste,

Et Jesus ait illi Respice, fides tua tc salvum

« : qui ait: « Omnis qui odit fratrem suum, in tenebris
« fecit. » Si enimiste per iidem illuminatus cst, qui- cst, et in tenebris ambulat, et nescit quo eat, quo-
cunque non credit, infidelis ost, quia in tenebris niam tenebra^ obca^cavoruiit oculos ejus (IJoan. ii). »
manet, et in tcnebris est. Cumergo ait: «Fides tiiato Qui autcm desidcrat illuminari, et CL-ccitatem mentis
salvumfecit,"intclligiturquiafidesmagnapst virtus, dcponore, non debet orando a petitionc cessare, sed
sine qua impossibilc est placore Deo [Hebr. xi). Sicut spiritalitor scmper mendicaro, id est, ad Ecclesiam
eniminfidelitas materetradix est omnium vitiorum, veniat, et humilitersuapeccata commissa confitea-
sic fides origo omnium virtutum, dicente Prophota: tur, pra?terita peccata fietibus diluat, et ad audien-
« Justus autem ex fide vivit (Habac. ii), » quam Do- dum vcrbum divinum libenter aures cordis aperiat
minus commendans discipulis, ait : « Ilabctc fidem enim in
(Ibi sunctorumcxemplissive verbis rcpcriet,
Dei [Marc. xi). )i Et ilerum : « Si habuorilis fidem quoniam de pra^teritis dclictis satisfaclionem acci-
sicutgranum sinapis, diceretis monti huic : Transi piet, et de futuris cautelam); sed si pro a;terna vita
hinc, et transiret [Luc. x\Mi). » Quod autem nemo cccperit cogitare, et ad eam post peccatum flendo
beneficiis Dei ingratus debcat rcmancrc, rectc dc eo redire, coecus et secus viam sedet, et mendicat, cui
dicilur : rocle congruit quod dicitur : « Et cum audiret lur-
« F.t confestim vidit, ct soquebatur illum magni- bam prffitcreuntem, interrogabat quid hoc csset. >>

« ficans Deum. » Turba pra?leriens sanclorum cst unanimis chorus,

Quanto enim quisque plus a Dco
illuminatur, tanto ainplius et perfectius bonis operi- vel eorum actionos ot doctrinam significat, qui pro-
bus se excrcere debet: sicut iste caecus mox recepto C ptcrca pra-tereuntes dicuntur, quia non habent hic
lumine non piger remansit, scd Dcum secutus cst mancntem civitatcm, sod futuram tolo desiderio in-
magnificans illum. Decebat eniin ut is qui a Domino quirunt. Prffiterirc quippe sanctorum est, non in
illuminatus fuerat non retro rediret, sed Deum sc- amorcm mundi, radicem cordis infigere, sed ad
qucretur. Soqui enim Dominum, imitari cst, sicut ffitcrnam vitam toto desiderio feslinarc. Unde unus
ipse dicit: « Qui mihi ministrat, me sequatur eurum, cum vidisset impium supcroxaltalum et cle-
(Joan. \u\ » etc. Et iterum « Qui vult venire post valuui, ait :« Transivi, et ccce non erat [Psal. :

me {Maith. ix), » ctreliqua. Ubi nolandum quia sunt xxxvi), » etc. Cumque ox eorum exemplis et dictis
nonnulli qui nec vidcnt, ncc scquuntur sunt alii peccalor peccantibus audierit terribllitcr comminari
:

qui vidcnt, sed non sequuntur: alii etiam sunt qui pocnam et Apostolum clamantem « Nolilc errarc : :

et vident et sequuntur. Nec vidont nec scquuntur, nequc adultcri, neque rapaces, neque masculorum
sicut sunt pagani et Judaii. qui ncc bonum inlelli- concubitorcs rcgiunii Oei possidebunt (/ Cor. vi). »

gunt, noc operantur. Vident, et non sequuntur, qui Et poenitontibus repromitti veniam, compunctus
bonumintelligunt,scdoporaricontemnunt,sicutfalsi cordc intcrrugat quid hoc sit. Et cum ex corum ver-
actepidiChristiani,dequibusDominusait inEvangc- bis didicoril.nihilcssc omncquod lerrcniim cttrans-
lio : « Non omnia ([ui dicit rr.ihi, Doinine, Domine, n itorium Jcsum Nazarcnum Iransirc audit.
esl, quasi
intrabit in rognuni coclorum 'Matth. vii). » Et: « Po Quid agcre dcbcat, si lumen cordis recipere deside-
puius hic labiis me
honnrat, cor aulcm corum longe suo exomplo ostendit, cum clamavil, di-
rat, cfficus
est a me (Isa. xxix; Marc. vii). » Vidcnt ct sequun- cens: « fili David, misercre mei. » Cascus cnim
Jcsu
tur, veluti perfcctissimi Christiani, qui et Doum cre- ad Dominum clamat, quando pcccator pro peccatis
dunt, ct bonum quod intclligunt, opcre complent. suis vcniam pctcns, humililer ingemiscit, dicens
Undc apostolus Pauhis dicit : « Cordc crcditur cum Prophcta : « C.)uoniam iniquitalcm mcam cgo
ad juslitiam, ore autem ronfessio fil ad salutcm cognosco, pcccatum inoum contra mc cstsempcr.
ct
quos apostolus Pctrus liortatur, dicons
[liom. x), » : Tibi soli pcccavi, ot malum coram le fcci [Psal. l).»
" Chrislus passus cst pro nobis, vobis rclinquens Scd quia imiiiundi spiiilus conlra cum qucm redire
exemplum, ut scqiiamini vestigia ejuft (/ Petr. ii). » ad vciiiain vidcrint, c(uisurguiit, rcctc subditur:
« Et omnis plcbs, ulvidil, doditUiudcm Deo. » Non < Et (|ui pivcib.int, increpabanl cuni ut laccret. »
solum autem dc miraculo (luod arcideral, vcrum Piwlcrountcs crgo casco silcnlium imiKincre vole-
m UOmUJE DE TEMPOUE. 182

bant, quia immundi spiritus, ne peccatorad pccni- A donante credamus, .juxta ilhid quod Dominus ait:
tentiam redeat, contradicunt, Multis quoque modis « Amen dico vobis, quidquid orante? petitis, credite
immundi spiritus postconfessionemmontem retra- quia accipietis, et fiet vobis (Matth. xxi). » Et quo-
bere conantur, ne in conversione permaneat, ali- niam quicunque non negligitdignepcenitere, deve:
quando suasionibus,aliquandoincrepationibus, con- nia non debet desperarc, recte dicitur: « Respice,
tra quaeomniascripturaSalomonisanimumfirmare fides tua te salvura fecit. » De quo recte subditur:
admonet, cum dicit: « Fili,accedensad servitutem « Et confestira vidit, et sequebatur illura, raagnifi-

Dei, sta in justitia et timore, et praepara animam cans Deura. » Solet autem contingere, ut quanto
tuam ad tontationem(Err/e. ii). »Necsolum immundi quisque de majoribus poccatisperpcenitentiarafue-
spiritus, scd etiam ipsiconsuetudopeccandidurius rit liberatus, tanfn gratior liberatoris raisericordia
incipit rebellare, cum senserit post assuetamalaad cognoscitur. Unde bcne dicifur: «Etoranis plebsut
virtutes velle ire. Verbigratia, ebriosusaliquiscura vidit, deditlaudoraDeo. »Quoenimquisqueingradu
ad sobrietatem redire consurgit, mox contra eum est altior, po et in criminegravior:quanfoautemde
potandi surgit; adulterdumcastitatem vo-
titillatio gravioribus peccatis a Deo fuerit liberatus, et de
vit, statim contra eum carnis delectatio consurgit, profundioribus tcnebris erutus, tanto gloriosiusDo-
et ad proeterita commissa rctrahere cupit,neadDo- t» niini misericordiam deprecabitur.
minum convertatur : quia«caroconcnpiscitadversu3
HOMILIA XXIV.
spiritum^spiritusadversuscarnem^Ga/.vj.nHajcenim
IN DIE CIXERU.M.
invicem adversantur, ut non eaquae volumusfacia-
mus, nec pura mente Deum conspicere valeamus. (MvTTH. VI.) « 7n illo tempore: Dixit Jesus disci-
Sed quid facere debeat. sive contra immundorum « pulis suis: Cum jejunatis, nolite ficristcuthypo-
spiritunm tentationem,sivecontracarnisdclectatio- « crita; tristes,etreliqua. Jejuniumquippcoranipo-
))

nem, qui hujusmodi estexemplohujuscfficiinstrui- feuti Deogratumest, itaduntaxat,si digneetirrepre-

tur, cum subinfertur: « Ipse vero mullo magis heiisibiliter fiat. Erant quidem Scriboe etPharisiaei,
clamabat: Fili David, miserere mei. Ouo enim
» qui terapore jojunii sui exterminabant facics suas,
acrius se aliquis sentit impugnari a malignorum quatenus parerenf hominibusjejunantes. Si ergo hy-
spiriluum tentatione, seu abipsaconsuetudinepec- pocritae erantilli,qui ideofaciessuasexterminabant,
candi, eo fortius debet pugnare inoratione, propter ufhominibusjejunantesapparerent,consfatquiaqui
illud quod Dominusait:<'Hocgenusnonejiciturnisi aliud tenet in corde, etaliudagif inopere,hypocrita
in orationc et jejunio (Matth. ix). » Unde Apostolus est, sicut Scribae et Pharis.iei, qui cumhaberentlae-
Petrus fideles pcr epistolam admonet, dicens: titiam in mentedevanagloria,tristifiara taraenprae-
« Estote prudentes et vigilate in orationibus, quia C ferebant in vultu. « Exterminant enim faciessuas.»
adversarius vester diabolus tanquam leo rugiens Pro 00 verbo quod in consuetudine Icgimus, exter-
circuit, quaerens quem devorct; cui resislite fortes minant, beatusHieronymusdocetesseIegendum:de-
in fide (/ Petr. v).))Neque enim divina pietas adju- moliuntur. Nam exterminare cst extraproprioster-
torium sibi pccnitenti negabit, si ille orando a pe- minos educere. Vcrius enim lcgitur: demoliuntur
titione non defecerit,necdesuismcritisaliquidprsc- hoc est, depravant,etnon iavantse,pal-
facies suas,
sumat, sed in illius misericordia confidat, cui per lorem etiam conlinuum faciofcnuspr.-etendunt.^Ut
Prophetam dicitur: « InDominofaciemns virtutem, «videanfurabhominibus.»Hocest, uthumanaminde
et ipse ad nihilum deducet inimicos nostros {Psal. laudem consequantur.
Lix). )) Qantara autem misericordiam Dominus « Tu cum jejunas, unge caput tuura- » Hoc est,
poenitentibus exhibeat, qualeauxiliumpugnantibus dum jejunas, festivum te exhibe. Palaestini, secun-
contra peccatura praebeat, manifestafur cum sub- dura quorum morem Dominus loquitur, diebus festis
jungitur: « Stans autem Jesus, jussit eura adduci oleo ungobant caput, et pretiosis unguenfis fove-
ad se. ))Qui ergopriustransibat,propter tentationes bant. Et est sonsus:Cumjojunas, festivumtecxhibe
daemonum humanis menfibus illatas, nunc per in- et hilarcm, quasi non videaris .jojunare, sed potius
?tat. Quia cum phantasmataten-
stantiam clamoris rv solemnifaiem celebrarc. Allegorice verooleum sicut
tationum in oratione patiraur, quasi transeunteni ponifur in malain partem,ifaetinbonam. Recipitur
Dorainum audimus: sed siinorando,quserendo, pe- enim in raalam partcraquandoadulationerasignifi-
tendo. pulsando perseveraverimus, quasi stansnos cat. Unde per Psalraistara dicit: «Oleurapeccatoris
ad se adduci jubet. Quoniam tranquillitate mcntis non impinguet caput meura (Psal. cxl). » Recipitur
reddifa,dulcedinemsua?contemplationisvel tenuiter enim in bonam partem, sicut ideraPsalraistadicit:
manifestat, quia ut ipse ait: « Beati mundo corde, « Unxit te Deus Deus tuus oleo laetitiae prac consor-

quoniam ipsi Deura videbunt {Mnlth. v). » Et quia tibus tuis {Psal. xliv), » In oleocnimcharitassigni-
in orationc anteomniaaeternamgloriamqucererede- ficafur, quiasicutoleumcunctisliquoribus praecellit,
beraus, recte interrogatus cajcus a Doraino: « Quid ita etiamcunctisvirtutibusprajeminet. UndePauIus,
vis faciamtibi? » respondit: «Domine, utvideam.)) cum de ea loqueretur. dicit: « Adhucexcellcnfiorem
Et praecipue fides in oratione necessaria est, ut bo- viam vobis demonstro {I Cor. xii). « Et alibi: « Ma-
nura quod quffirimus, firmiter accipere posse Deo ncnt nunc tria, lides, spes, charitas. Major autem
183 IIAYMONIS llALBEUSTAT. i;i'ISC. (i!>l'. PAliS I!.~linMIt,. m
horum cst charilas (/ Cor. xiii}, » Pcr capul cnim A omnia in mcnsura et
c'o, qnffi pondcrc numcro ct

principale mcntisnostra^designalur.Ouialuncerunt disposuitjquindecimadhucannorum vitamlacrymis

grala nostra jejunia, si dileclione Dei ot proximi precibusquc crat consecuturus.
fuerint condita. « Hic cum audissot dcJesu,misit ad eumseniores

« Nolite thcsauzirarc vobis thesaurosinlcrra, ubi
« aerugo ct tinea cxterminant, ct
« ct Per has tres spccies, idest perasru-
furantur. » seniores Juda>orummittcronturadnominum,hisquc
ginem cttineam.etper furcs,ostendilDominusnihil
tutum csse in terra in posscssionibus divitiaruni.
Oua;dam cnim sunt(jua?cerugodevorat, sicutaurum
ct argentum, ct ca;tera mclalla, Alia sunt, qua;
serugo non devorat, scd tinca comcdit. sicul vcsli-
mcnla serica ct alia prctiosa. Alia sunt, quaj nec
•<Judaiorum, rogans eum ut veniret et salvarctser-
ubi furcscffodiunt « vum ejus. » Superna dispensalionefactumcsl, ut
aptanliljus,quilanguorat,sanarct,quoinexcuso])ilcs
forcnt, si credento viro genlili non credercnt. Ve-
rum quomodo convcniat, quod Lucascen-
quajritur
turionem nuntios misissc, Matthajus autem ipsum
accessissc narrat ad Dominuni.Scdpiequaerenlibus
facile patet quod Matlha^us brevitatis causa dixorit

a^rugo devorat, nectineacomcdit,sed furesoffodiunt ipsum accessisse, cujus dcsidcrium ct voluntas ad

ctfurantur, sicut suntgemma?elhissimilia. Proindc, Dominum veracitcr, aliis licetdcforentibus,cslper-

quia incerla est omnis vitce nostrw subslaniia t> lata, mystice ctiam nobis commendans hoc quod
cl omnium rerum Dominusin
possessio, suadetnos scriplum cst: « Acccditc ad cum ct illuminamini
ccelo idcirco thcsaurizare. Ouomodo autem quis in {Psal, xxMii). » Nam quia fidem centurionis, qua
ccelum Ihesaurizare possit, nisi diviliasantcseelce- vcre acccdilur ad Jesum, ipsc ila laudavit, ul dice-
mosynam faciendo pra;mittat?Possumusperaerugi- rct: <> Non invcni laniam fidcm in Israel, » ipsum
ncm ct tincam ct per fures,spiritualesnequitiasin- polius acccssisse ad Ghristumdiccrevoluitprudens
telligerc. .Erugoenim superbiam designat. Superbia Evangclium, quam illos pcr quosvcrl)asuamiserat.
cnim incntes, quas invaserit, a statu sua; rccliludi- Porro autcm Lucas hoc tolum, qucmadmodumgcs-
nis deperire facit Pcr tineam, invidia dcsignatur, tumsil,aperuitutcxhocintplligcrecogeromur,qucm-
Invidia enim cor quod corrumpit, ab omni integri- admodum acccssisse dixcrit alius, qui mentiri non
tale disrumpit. Per fures, maligni sp'ritus intclli- potuit. Sicut cnim illa mulicr iMallh. ix), qus san-
gendi sunt, quia ad hoc invigilant, ut thesauros guinis (luxum palicbutur, quamxis fimbriam vesti-
aniniffi nostra; furentur. In ccclo cnim ffirugo non menli cjus tenucrit, magis tamen,quia crcdidit,te-
cst, quia supcrbia in ca>lo locum non habet, quia Dominum, quamillai turbteaquibuspremcba-
tigit

jam diabolus cum suis scquacibu? in<le cccidit. Uji tur, ita ct ccnturio, quo magis crcdidit, eo magis
tinea non cst, id cst invidia, quia nullus invidcbit acccssit ad Dominum.
beatudini sanctoruin. Ibi furcs nonsunt,id cst da^- C « Diligit cnimgcntemnostram, etsyoagogamipsc
mones, quia cuin capitc suo indc corrucrunt. « aidificavit nobis. » Qui a-dificatam a centurione
« Ubi cst thesaurus tuus, ibi ct cor tuum. » IIoc narrat synagogam, evidenter ostendunt, quia sicut
non tantum depecunia cst inlclligondum, sedetiam nos ccclesiam, sicetiamillisynagogam,non conven-
dc omni vilio. Thcsaurus divitis, sisub terra deibs- tuni solummodo fidclium, sed et incum quoconve-
sus fuerit, ct ibi cor iilius crit mcdilando, ne aul niebanl, sint appcllaro soliti, juxta quod et supra
furcs efferant, aut ctiani alj aliquibus corruptioni- docuimus.
bus perdatur. Thesaurus gulosi hominis ventcrcst, « Jcsus autem ibatcumillis. » MagnaDominisub-
quia scmper hoc cogitat, quomodo ventrem posset limitas, qui solo verbo curare valcbat, sed
non mi-
implere. Thesaurus lascivisunlludicract voluptatis nor humililas, qui srrvum dignatusostvisitarelan-
joca. Etcuicunquc vitio quis adhwrct, illi sorvil ct guonlcm. iNam quasi |)otens ct bcnignus etrogatus
illi famulatur. salvare porgebat, ct itineris mediorogatusdictosal-
vavit, ne videlicct obimpotcntiam virium, etnonob
IIOMILIA XXV.
liumilitatis cxcmplum, corporalitcr irc putarotur.
I-KIUA QUI.NTA POST CI.M:i;U.M.
Aiibi ad salvandum filium rcguli vonire noluit, ne
(Luc. vii.) « In illo lemporc: Centurionis cujus- n divilcs honorasse viderctur: hic, ne conditionem
« dam servus malc habcns, crat moriturus, qui illi sprcvisse servilcm, ad ccnturionis famulum moxirc
« crat prcliosus.ct rcliqua. »Oua;ralfortcaliquis,vel conccssit. « El cum jamnonlongeessotadomo,mi-
pius, ut invcniat, vel impius, ut rcprchcndat, qua « sit ad cum conlurio amicos,diccns:Dominc,noli
rationo Evangelisla scrvum, qui non mortuus, scd « vexari. Non cnimdigniissumulsubtectum meum
3aiialus subinfertur, dixcrit csse moriturum. Cui « inlres. » Proptcr vita; gentilis conscicntiam gra-
brovilcr rcspondendum, quia rcvcra crat moriturus, vari se magis dignationc Domini putavit, quamju-
si nou domini sui fidedeprccaulis,ctClii'ieli pietalc vari: ncc possc habero hospilein Christum, cujus
miscrenlis fnissct redditus vita;. Sic Ezechias rox, ctbi fidc pricdilus, nondum tamcn erat sacrameutis
juxta qucmdam humana;nalurcemoduni, oial mori- imbutus. Sed qua;cuniiuc nostrainfirmilasnon pra;-
luru.-i, ciiiu veracis prophcla! vcrbis audivit: . Di.s sumit, <livinagraliadarcnovit.lUaliusccnturio,qui
pono (lumui lua3, quia iiioricris tu, ot ikiu \ivo;' (sicut cl isle) crcdentem cx goiitibus |)opulunipivefi-
[Isa. xxxviii): ^> sedoccuUodivinx' Providcntijcjudi- gurat, magua.' lidei cl justitia-moritoSpirilus sancti
 »

18o HOMILI/E DE TEMPORE. m

donum, priusquam baptizarolur, accedit. Et iste A. magistri. « Et convcrsus, scquentibus se turbis di-
nondum catechizatur, et fidem suam laudari a Do- « xit : Amen dico vobis, nec in Israel tantam fidem
mino, et famulum salvari promeruit. Be quo pulchre « inveni. » Non dc oranibus retro patriarchis et pro-

per allegoriam dicitur, qui cum Jesum non longc phetis, sed dc prrasentis sevi loquitur hominibus,
haberet a domo, tamcn sub tcctum suum invitarc quibus ideo centurionis fides antcfertur, quia illi

non audcrct : quia prope amantibus eum salutare legis prophetarumque monitis edocti, hic autcm
ipsius : ct qui naturali lege rectc utitur, quo bona nemine docente sponte credidit.
qucc novit opcratur, eo illi qui vere bonus est appro- « Et reversi qui missi fuerant doraum, invenerunt

priat. At qui crrore gentiiitatis etiam criminajunxe- « servum qui languerat sanum. » Probatur fides

runt, his aptari possunt, quibus conflLKintibus ad Domini,et srrvi sanitas roboratur.Potest ergo me-
se turbis, aiibi Dominus ait : ;' Quidamcnim ex eis ritum Domini etiam famulis sufTragari, non solum
de ]onge venerunt {Marc. ix). » — « Propter quod ct fidei merito, sed cliam studio disciplins. Plenius
« meipsum non sum dignum arbitratus,ut venircm sane hrec explicat Matthceus, quod diconte Domino
« ad te. » Et nos qui de gentibus credimus, non ipsi centurioni « Vade, et sicut credidisti fiat tibi sa-
:
;

ad Dominum venire possumus,quem nunc in carne natus est puer ex illa hora. » Sed beato Lucse moris
vidcrencquaquamvalemus.Scdquicunquepassioncs cst.quse plene viderit ab aliis Evangolistis exposita
^
noslrai servituiis agnovimus, ad residentem in dcx- breviare, vel etiam de industria praeterire quce :

tera Patris jam per fidem accedere debemus. Jam vero ab cis commissa brcviter cognoverit, attactu
seniorcs Judaeorum mittere, hoc est, summos Ecclc- diiucidare solertius.Mystice (ut dixi) centurio, cujus
siae viros, qui nos ad Deum prajcesserunt, supplici ter fides Israeli priefertur,electo3 nimirum exgentibus

obsecrando patronos acquirere, qui nobis testirao- ostendit,qui quasi ccnturio militia slipati virtutum
nium reddentes, quod diligamus Ecclesiam.et quan- spiritualiura sunt,sed perfectione sublimes nihilque
tum in nobis est eedificare curemus,pro nobis apud a Domino terrenum, scd sola ffitornoj salutis gaudia
Dominum nostrorumque peccaLis intercedant. sibi suisque requirunt.Numerus enim centenarius,
<i Scd dic verbo, ct sanaljitur puer meiis. »IMagna qui de heva trarrefertur ad dexteram, in coelestis
fides centurionis, qua verbis opus in Christo confi- vitce significatione poni consuevit. Unde est quod
tetur, ct nostrae sanationis accommodat mysteriis. arca Noe centum annis fabricatur. Abraham cente-
Qui et si noveramus secundum carnem Christum, narius filium promissionis a^cepit : sevit Isaac, et
sed jam non novimus. anno centuplum (Gen. xxvi; atrium
invenit in ipso :

« Nam et ego homo sum sub potestate constitu- tabernaculi centumcubitoslongumest (Exod.xwn).
« tus, habens sub me milites. » Hominem se et po- Misericordia et judicium canlatur {Psal. c), et cae-
tcstati, vel tribuni, vel prffisidis subditum dicit, C tera hujusmodi. Talis ergo meriti viri, pro his ne-
imperare tamen posse minoribus ut subaudiaiur cesse cst Domino supplicent, quia adhuc spiritu
:

eum muito magis,qui Deus sit, et super omnia po- servitutis in tiniore premuntur, qnatenus eis paula-
tens,innumeram virtutis angelicse, quce ad imperata tim ad sublimiora provectis, perfecta dilectio foras
obtemperet, habere militiam.« Et dico huic Vade, mittit timorem. :

« et vadit ; et alii : Veni, et venit ; et servo meo : HOMILIA XXVL

« Fac hoc,et facit. » Vult ostendere Dominum quo- FERIA SEXT.\ POST CIXERUM.
que non per adventum tantum corporis.sed per an- (Matth. v.) « In illo tempore dixit Jesus discipulis
gelorum ministeria posse implere quod vellet. Repel- « suis : Audistis quia dictum est antiquis : Diliges
lendo! cnim sunt vel infirmitates corporum vel for- « pro.ximum tuum,et odio habebis inimicum tuura,
titudines contrariae, quibus ad debilitatem homo et reliqua. Putant quidam prcTcepta Novi Testamenti
saepe conceditur, et verbo Doraini et ministeriis an- impossibilia esse, et dicunt graviora esse praecepta
gelorum. Alitcr, milites et servi, qui centurioni obe- Novi Testamenti quam Veteris. Quibus responden-
diunt,virtutes sunt naturales,quarum non minimam dum est prcecepta oranipotentis Dei non esse irapos-
copiam multi ad Dominum venientes secum defe- sibilia, sed potius perfccta ; si enira pene impossi-
runt, de quibus in Cornelii centurionis laude dici- n bilia essent, ncquaquam ab aliquo sancto observari
tur : « Oiiia erat vir justus, et timens Dcum cum potuissent. Sed cum ea utcunque sanetos legimus
omni domo sua,faciens cleemosynas plebi,et depre- observasse,claret ea impossibilia non esse,sed per-
cans Deum semper ( ^ct. x). » fecta. Nam hoc praeceptum Domini in quo dicit :

« Quo audito, Jesus miratus est. Miratus est » « Diligite inimicos vestros, benefacite his qui ode-
quodviditcenturionerasuaraintelligereraaje&catem. runt vos {Luc. vi), » ct a beato Stephano, et a David
Sed quis in illo fecorat ipsam fidera vel intelligen- impletuni (uisse legimus.Stephanus enim pro suis
tiam, nisi ipsc qui eam mirabatur. Quod ct si alius persecutoribus exoravit {AcL vii) David autem mor- ;

eam fecissct, quid miraretur qui prcesciuserat?No- tem atrocisoimi inimici sui Saulis denevit(//{^7. i).
tandum ergo, quia quod miratur Dominus, nobis Sed quaerendum est quomodo conveniat hcc quod
mirandura esse significat, quibus adhuc opus est Dominus in Veteri Testamento pra;cipit « Diligite :

aic moneri. Omnes enim tales motus cum de Deo di- amicos, et odite inimicos vestros (Lev. xix). » Ad
cuntur, non porturbati animi signa sunt, seddocentis quod dicendum est.quod omnipotensDeusin inimi-
187 HAYMOMS IIALBEIISTAT. EPISC. OPP. PARS 11.— HOMIL. 1!

cis riostris praecepit non hoc odire quod iiomines A ut nascitur, in eodem videlicet ritu et professione,
sunl, scd quod muli sunl. Naui de Deo loquilur Sa- et in eodem paganismo.
pientia : « Nihil odisti eoruni quffi fecisli [Sup. xi). » « Estote ergo vos perfecti, sicut et Pater vester
Si cnim nihil odit eorum quae lecit, quomodo dici- « coelcstis perfectus est. » Sicut, non est qualitatis,
tur perMaiachiam « Jacob dilexi, Esau autcm odio
:
sed Ut sicut Deus in natura
potius similitudinis.
habui (Mal. i) ? » Sod Dominus Oiiivit peccalum in suae potestatis perfectus c?t, ita etiam vos sitis per-
Esau, non tamen odivit humanam naluram. Non fecti pro modulo vestra? fragilitatis. Ut sicut Deus
enim odit Deus homiuem quod homo esl, sed odit solem suum oriri facit super bonoset malos,et pluit
cum in hoc quod peccator cst. » Et orale pro perse_ super justos et injustos, sic et vos dilectionem ves-
« quentibus cl CHlumniuntibus vos. » Peiseiiui est tram, et solem vestrne charitatis non solum ad ami-
vim inlcrre : calumniari, occasioncm nocendi per- cos, sed etiam ad inimicos extendatis.
quirere. Sci quicrendum est, cum Dominus prccci-
« Atlcndile ne justitiam vestram faciatis coram
pial orare pro perouquentibus et calumniantibus
« hominihus, ut vidcamini ab eis. » Attendite,id est,
nobis, quid sit, quod in libris prophetarum et in
cavetc nc ad hoc justa opcra exhibeatis, ut ab ho-
Evangelioqucedaminiprccationcsinvenianturcontra
minibus vidcamini, et laudem humanam ab eis
Dcrsecutores,
" qua; maledictioaes 1putaniur, sicut est
'^ ,. .•
quoeratis. INon est
-sr . ,
qmdem •
peccatumjustaoperaco
•
t
f
« Fiat mensa eorum coram ipsis in laqueum
. .
'
B
illud :

ram hominibus peccatum est ideo jnsta

facere, sed
{Psal. Lxviii). » EtPauIus apostolus, cuin percussus
opera facere coram hominibus,ut laus ab eis quae-
esset a ministro sacerdotis, respondit : « Percutiet
ratur. Unde etDominus supcrius dixit: « Sic luceat
tc Deus, paries dealbate xxm). » Et Dominus {Act.
lux vestra coram hominibus, ut vidcantvestra bona
in Evangelio « Vae tibi, Corozaim
: vaj tibi, Beth- !

oppra, ct gloriricent Patrem vestrum qui in coelis

saida [Matlh. xi) » Ad quod dicendum, quia hsec
!

est (Matth. v). »

vcrba non sunt maledicentis voto prolata, sed prffi-
dicentis affcctu. Providebat enim Dominus sive pro-
« Dum ergo facis eleemosynam, noli tuba canere

impiurum futuram, et eamdem rui- « antc te. » Ex consuetudineScribarum et Pharisaeo-

phetffi, ruinarn
rumhanc sententiam Dominus traxit.Namin diebus
nam non optando proferebant,sed prophetando prffi.
festivitatum et jejuniorum facturi elcemosynam,
dicebant. Iterum quaeritur cum Dominus jubeat pro
praecipicbant ante se tubiscanere,ut ad sonitum tubae
inimicis orare, cur Joannes pro fratribus quibusdam
multiludo pauperum convenirent, ut videntes hoc
usque ad mortem peccantibus,orare prohibeat. Ita
populi, qui ad festivitatem confluxerant, laudibus
enim dicit inEpistoIa sua « Estquoudam peccatum :

suis eos magnificarent et extollerent, quasi Dei cul-

usquc ad mortem, non pro illo rogo ut quis oret
(/ Joau. V). » Ad hoc dicendum est, quia inter fialres C ^«''^^ f ^^'^'^*' ^^ ^^' '^'"°' .""^" muneribus cumula
rent. Vel possumus hoc altius intelligere.Tuba enim
plerumque sunt qua^dam peccata persecutionibus
soletin sacroeloquio manifestationedesignari.Unde
impiorum graviora. Est peccatum usque ad mortem,
Paulus apostolus dicit « Omnes quidem resurge-
in peccato usque ad mortem perseverare. Vel pec-
:

catum usque ad mortem operatur, qui post agnitio- mus, scd non omnes immulabimur. In momento,
in ictu oculi, in novissima tuba. Canet cnim tuba,
nem Dei societatcm fraternilatis impugnat,et eam-
et mortui rcsurgent incorrupti,et nos immutabimur
dem injuriffi faucibus agitat.
(/ Cor. xv), » id est, in aperto erit resurrectio cele-
« Ut sitis filii Patris vestri. » Id est, ideo isla fa- brata. « Amcn dico vobig, rcccperunt merccdem
cere debetis, ut sitis filii Patris vestri, qui solem « suam, » hoc est, laudem ab hominibus.
suum facit nriri super bonos et malos. Juxla littc-
« Tc autem faciente eleemosynam, nesciat sini-
ram hoc solummodo intelligendum cst. Istas et- « stca tua quid faciat dextera tua. » Quod ergo di-
enim duas creaturas, e quibus omnes fruges na-
cit, " nesciat sinistra tua quid faciat dextera tua, »
scuntur el foventur,communiter Dominus distribuit,
hujuscemodi est Cuin facis elecmosyuam, seiisus :

ct super Christianos et paganos, bonos et malos.

camdcni eleemosynum proferre, ne noli in publico

« Si enim diligitis cos qui vos diligunt, » ctc. Et n vidcaris de altcrius miseria gloriari.Ouicunque enim

est sensus Si publicani et peccatores natura duce

:
pro appetitu humani favorisbonum aliquid egerint,
ad tantam bonitatem se exlendunt, ut diligentes se sinistra eorum conscia fuit operis eorum. Sinistra
diligant, quanto inagis vos latiores in charitate esse enim appetitum humanaj laudis designat. Dextera
dcbctis, ut non solum amicos, sed etiam inimicos vero intontionem bonae voluntatis signat. « Cum
diligatis? Nonnc et publicani hoc faciunt » Pu-
« :
facis clecmosynam, nesciat sinislra tua quid faciat

blicani dicebantur apud Uomanos exactorcs, qui dcxtera tua. » Id cst, bonaj voluntati tuae non mis-
vectigalia a populo cxigcbant. « Et si salutaveritis ccatur appclitus humanae laudis et favoris.
fralres vestios tantum,» etrcliqua. Si vos illos, qui Ut sit elecmosyna tua in abscondito, » hoc est
«

natura fralrcs vobis sunt, aut foedere amicitiae juncti, in bona conscientia. Multisunt enim qui eleemosy-
sululavcritis, quid amplius facitis quam ethnici ? nas faciunt bona voluntate, licet desit eis facultas
"KOvo!; Gra;cc, Lalinc dicitur gens ; inde dicuutur quac tribualur. Uiidc dicit Psalmista « Jucundus ho- :

cthnici gcntiles. Et gcnlilis dicilur.qui ita permancl mo qui miscrctur ct commodat (Psal. cxi), » ostendens
1R9 ITOMILI^ DE TRMPORE. 190

etiam ia miscricordia gratiam i|iia!n'him olccino- X vicibus solcnt a contubernalibus exhibcri, ut ncmi-
synac essc. nem pudeat inhoneste aliquid dicere aul facere :

<( Tu autem cum oraveris, inlra in cubiculum quia ad hoc convoniunt, ut foeda illic gerantur, et
u tuum, et clauso ostio,ora Patrem tuum in abscon- copia vini incitetur libidinis diversa voluptas.
« dito. » Dixit Dominus superius eos, qui elecmo- « Scd cum facis convivium, voca paupcrcs, de-
synam ad sonitum tubse facerent, hypocritas esse, « biles, claudos et caecos, et beatus cris : quia non
et eos,qui inordinate jejunant, hypocritas fuisse : « habcnt rclribucre tibi. Retribuetur enim tibi in
et eos, qui in angulis plalearum erant orantes, ut « rcsurrectionc justorum. » Resurrectionem justo-
viderentur ab hominibus, hypocritas omnino fuisse. rum dicit,quia ctsi omnes rcsurgent, eorum tamen
Unde datur inlelligi quia quicun(|ue bona opera nou immerito quasi propria cognorainatur, qui et in
causa humani favoris agit, hypocrita est. Anguli hac se bcatos non dubitant cssc futuros. Ergo qui
platearum sunt, quadrivia et compila. Anguli pla- paupcrcs vocat ad convivium, in futuro percipiet
tcarum sunl ubi per transversum alterius viDe du- pra;mium. Qui ainicos, fratres ct divites vocat, re-
citur, et quadrivium reddit. Ideo in quadriviis sta- cipit mercedem suam. Sed etsi hoc propter Deum

bant, ut de quacunque parte venientes homines, vi- facit, in exemplum filiorum Job, sicut caJtera fra-
derent eos intendentes orationi, et magnificarent^eos t» ternaj dilectionis officia, ipse qui jussit remunerat.
quasi Dci amicos et observatores legis. « Amen dico Qui gulosos ac luxuriosos propter lasciviam invi-
mercedem suam, » id cst, laudem
vobia receperunl tat, pffina in futuro plectctur aeterna.
humanam. Laudam enim humanam, quam appeti- « Ha;c cum audisset quidam de simul discumbon-
verunt ab hominibus, i)ro mercede consecuti sunt. « tibus.dixil ei : Bealus qui manducabit panem in
« Tu aulem cum oraveris. » Instituit Dominus bo- « regno Dei. » Panis qui manducatur in regno Dei,
numathletim; ac si dicerct Tu qui causa vitaj : non juxta Cerinthum, corporalis intelligendus est
aeternce oras, « intrain cubiculum tuura,» id est, in cibus, scd ille utique, qui ait :« Ego sum panis vi-
secretum cordis tui. « Et clauso ostio >> oris, « ora vus, qui dc coclo desccndi. Si quis manducaverit ex
Patrem tuum. » Non in clamosa voce, sed in con- hoc pane, vivet in ffiternum (Joah. vi). » Id est, si
tritione spiritu?, sicut Anna niatcr S'a-
faciebat quis mca3 incarnationis sacramento perfecte incor-
nmelis (/ Rcg. i), qua; orando tantummodo labia poratus, moac divinie majestatis visione frui merue-
movebat, sed pcnitus nulla vo.x illius audiebatur. rit, hic perpetua vila) immortalitatis beatitudine
Vel « clauso ostio » cordis, contra malas cogita- gaudebit. Sed quia nonnuUi hunc panem fidetenus
lioncs ut cum oraveris, ne raalae cogitationes ha- quasi adorando percipiunl, dulcedinem ejus attin-
bcant aditum et introitum in corde tuo. Vcl « clauso gere veraciter gustando fastidiunl.
ostio, » id cst, sensuum nostrorum. ^
HOMILIA XXVIII.
HOMILIA XXVII. UOMINICA PRIMA IN QUADRAGESIMA.
SABBATO POST CINERUM.
(Matth. IV.) « In illo temporc, ductus est Jesus in
(Luc. XIV.) « In illo tcmpore, dicebat Jcsus cui- « desertum a Spiritu, ut tentaretur a diobolo. Et
« dam principi PharisKorum : Cum facis prandium « cum jejunasset quadragiuta dies, » et reliqua. In

« aut ccenam, noli vocare amicos tuos, nequc fra- hujus lectionis serie utramque suam naturam, divi-
« tres tuos, neque cognatns, ncquc vicinos, neque nam scilicctct humanam,nobisDorainusmanifesta-
« amicos, et divites, al-
diviles, » et rcliqua. Fratres re dignatus cst. Quod enim quadraginta dicbus et
terutrum convivia cclebrare, non quasi scelus inter- quadraginta noctibus jcjunavit, declaratio est divi-
di^it, scd sicut caetera ncccssitatis humanae com- nae potestatis quod vero, consumraatis illis, esuriit
:

mercia, ubi peccatorcs peccatoribus fccneranlur, ut ut horao, quasi homo a diabolo tentatus est : sed
recipiant acqualia, ad promcrenda vitas coelestis quasi Deus tentationes diaboli superavit. Sed for-
proemja nil valcre ostendit. Deniquc subjungit : tasso minus intell,igentes ignorant a quo spiritu sit

« Nc fortc et ipsi tc reinvitont, et iiat tibi, inquit, Jesus ductus in descrtum, propter illud maxime
« retributio. » Non fiat peccatum, sed « et
ait, et
[)
quod subditur :« Assumpsit eum diabolus in san-
fiat, inquit, retributio. Gui simile est quod alibi
» « tam civitateiu, » vel in montem cxcelsum. Scd

dicit : « Et si bcne feceritis his qui vobis bcncfa- quod verect absque uUa ambiguitate a Spiritu san-
ciunt,quae vobis cst gratia? siijuidem et peccatores cto in deserlum ductus esse credatur, faciic agnosci-
hoc faciunt (Luc. vi). » Quamvis sint quaedam mu- tur, si hujus evangelii superiora parumper atlenda-
tua fratrum, amicorum, cognatorum, vicinorumque mus. Ait enim Evangelista (Matlh. iii) « Venit Jc- :

divitum convivia, quae non solum in prffisenti rctri- sus a Galilaea in Jordanem ad Joannem, ut bapti-
butionem, sed et damnationom praccipiant in futuro. zaretnr abco.» Baptizatus autora.confestimascendit
Deniquc ab Apostolo inter opera teuebrarum adnu- de aqua. Et ecce aperti suut ei cceli,et vidilSpiritum
mel^antur « Sicut in dic, inquit, honesto ambule-
: Dei descendentem sicut columbam, et venicntcm su-
raus, non in comessationibus et ebrietatibus (Rom. por se. Et ecce vox dc coelis dicens :« Hic est Filius
.Kiii}. » Comcssationes quippc sunt luxuriosa convi- mcus dilectus in quo mihi complacui. » Stalimque
via, t.[u\e aut collatione omnium celebranlur, aut adjunxit : « Tunc Jesus ductus est in desertura a
 191 IIAYMONIS HALBEHSTAT. KPISC.
« Spiriiu, iit tentarctur a diabolo. "Ostendcns non
ab alio, scd ab ipso Spirilu sanclo, qni super
in ppccie columbaj dcscendit, in desertum essc du-
ctum.Quod etiam Marcus sciliccl
alii cvangclislfE,
ct Lucas, manifcslius declarant. Ait cnim Marcus
« Et statim cxpuliteum Spiritusin deserlum,et cral
in dcscrto quadraginla dicLus ct quadraginta uocti-
bus,ct tcntabalur a Sa!ana,cratque cum bcr-tiis, ct
angcb' ministrabant ci (J7rt;r. i). » Lucas vero ait
« Jcsup, rcpletus Spiritu sancLo, rcgres?us est ab
Jordane cl agebatura Spiritu indcsertum diebus
: duite vcis armatura Dei, ut possitis slare adversus
quadraginla, ct niliil manducavit in illisdicbus. Et
consummaus illis, csuriit {Luc. iv).» In quibus ver-
bis manifeslissimc cognoscimus quia ibi eum Spi-
ritus sancius duxit,iibi occasioncm tentandi ma-
lignns spiritus invcnirct. Dandus enim crat diabolo
locus tcntandi, ut fieret Christo occasio superandi.
Permisit cnini ?c a maligno spiritu tentari, ut no-
biscxcmplum pugnandi ostenderet.Quod apostolus
Paulus in Epistola sua ad Hebrajos, cum de Domino
0P1>. PARS II.— HOMIL. 192
A foslinarc,impugnal.Tunccnim gravioresdffimonum
eum tentationes electi sentiunt, quando aliqund bonum
propositum inchoare volunt.Quod in excmplo Israe-
litarumdidicimus,quituncaPharaoneduriusafflicti
: lcguntur, quando per Moysen ct Aaron ad tcrram
rcpromissionis sunt vocati. Contra cujus jacula ten-
tationum, nos spiritualia arma sumere movet qui-
dam sapicns, dicens:« Fili, accedens ad servitutem
: Dci, sta in justitia ct tremore, cl prwpara animam
tuam ad tentalionem [Eccle. ii).» Et Apostolus :« In-
insidias diaboli. Quia non est nobis coUuclatio ad-
Ycrsus carnem et sanguinem, sed adversus princi-
pcs et potestates,adversus mundi rcclores tenebra-
runi harum, contra spiritalia nequitiae in coelestibus
[r.phes. vi). » Et quasi qua?reres quaj esscnt hajc ar-
l^
ma, idem Apostolus exponendo subjungit:« Statc
ergo succincti lumbos vestros in veritate, et induti
lorica justilia^, et calceati pedes in prseparatione
Evangelii pacis, in omnibus sumentes scutum fidei,

loqueretur, dicit : « Non cnim habemus pontificem, in quo possitis omnia tela nequissimi igneaexstin-
qui non possit infirmitatibus nostris compati, ten- guere. Et galeam salutis assumitc,et gladium spiri-
talum autcm pcr omnia pro similitudinc absque tus,quod cst vcrbum Dei {Ibiil.).-» Pugnaturus autem
peccalo [Hebr. iv).)>Adcamus ergo ad thronum gloria) Dominus cum diabolo, in dcserlum secessit ut :

cum fiducia,utmiscricordiam tonscquamur,etinve- ostenderct nobis quia, volumus

si ejus tentationes
niamusgratiam in auxilio opportuno.Sed cum mens pcrfecte superare, non solumturbas deemonum, sed
humana creatorcm suum et redemptorem, qui nul- etiam concordiam malorum hominum debemus vi-
lum omnino pcccatum habuit,adiabolo audit tenta- tare.Sicut enim bonorum hominum concordia plu-
tum, metu fragilitatis suaj expavescit. Sed qui ex rimum juvat, sic malorum societas infirmis menti-
humana fragilitate terretur, ex conditoris sui com- bus multum nocet, et teste Psalmista, qui ait :« Cum
passione fiduciam resumeredebet.Qui enim propter sanctissanctus eris, et cum viro innocente innocens
nos homo fieri dignatus est, in humana natura se C eris. Et cum elccto electus eris, et cum perverso
tentari pro nobispermisit, utsuatentatione nostram perverteris{Psn/.xvii).»UndenosSaIomon admonet,
excluderet: nec solum impugnandicontra diabolura dicens :« Noli esse amicus homini iracundo, ncque
auddciam Iribuerct, scd etiam vincendi fiduciam re- ambules cum viro furioso : ne forte discas semitas
stauraret. Forlasse ctiam vidctur a quibusdam in- ejus, et sumas scandalum nnimaj tua; {Prov. xxir).»
crcdibile Dominum a diabolo fuisse tentatum. Scd Et ideo qui laqucos tentationum cupit evadere,
nihil in ejus tentationetimendum essecognoscimus, malorum socictatem aliquando corpore, semper
nec incrcdibile, siejus aliafactapensemus.Pro certo autem mente debet fugere, in cxemplo ejus, qui in
enim scimus, quoniam oronium reproborum caput regali aula vel inter turbas populares positus, dice-
diabolus est ct hujus capitis membra omnes sunt ini- bat :« Ecce clongavi fugiens, et mansi in solitudine
qui. Nunquid non membruin ejusfuit Pilalus? Nun- [Psal. Liv).
quid non mernljra cjus fuerunt Juda^i persequentes, « Et cum Jejunasset quadraginta diebus et qua-
et mililes crucifigcntes? Uti^iuc. Cum orgo majus sit « draginta noctibus, poster esuriit. » In co quod su-
occidi quam tentari,quid mirum si voluit a diabolo peraturus Dominus diabolum, quadraginta diebus
tentari, qui membris ejus crucifigi?
se pcrmisit a et quadraginta noctibus jcjunavit, necessaria arma
Nec quod minusest a capite per-
est incredibile.si j) contra tenlationes diaboli, jejunium et orationem
tulit, qui quod majus est, amembris sustinuit. Sed esse ostendit, juxta illud quod ipse ait in Evangelio :

illud sollicite nobis considerandum est, quod statim « Hoc genus non ejicitur, nisi in orationc et jejunio
post baptismuin tentationes diaboli Dominus portu- (]J/f(///i. xvii). » Et Paulus : « Omnis qui in agone
lit :intcUigamus quia tunc tcntationibus diaboli
iil contcndit,ab omnibussc abstinet (/ Cor. ix). » Cum
acrius prcmimur.quando ab ejus scrvitute vel domi- ergo quadraginta diebusct noctibusjejunavit, omni
nio rcccdere cccperimus, juste piaque vivcre cum temporc vita^ prasentis electos contra tentationes
Christo volenles.Quod alibi in Evangelio doclaratur, antiqui hostis cerlamen habere docuit. Sive certe
quando recessurus a puero cum,et multum di-
elisil quadraginta diebus quadraginta noctibus Domi-
et
scorpens ct clamans, cxivil ab co {Liic. ix).Sicut cnim nus jejunavit, pricdicaturus Evangelium, ut ostcn-
rex non contra subdilas, scd contra rebelles nationes dcrct Vctiis a Novo non discrcpare Testamentum.
bpiliim movct : ita diaboliis validius cos, (luos a sua Lcgimus cnim duos eximios Patres (|uadraginta
scrvitule recodcrc vidcrit,cL ad lcvc .jugum Clirisli diebus cl noctibus jejunassc, Moysen scilicet ct
m HOMILI/E b'^ TEMPOllE. 194
Eliam. Quoruni alter legislator luit, alter cxiniius X i^lis ergo sex dicbusqui ia Uouiinieia cvcuiui'.t,nou
prophetarum. Pcr Moysencrgo lex, pcr Eliani pro- ampiius quam trigintasexin abstinenlia remanent.
phetia significatur. Ut ergo ostenderet Dominus, non Cum autem anni circulus per Irccenlos sexaginta
aliud in Evangelio se essc docturum, nisi quod lex quinque dies volvilur, si recle consideremus, hoc
et prophctaj de eo pronuntiaverunt, quadraginta tempus quadragcsimffi, dccimatio cst vilae nostrae.
diebus et noctibus jejunare voluit. Quoniam sicut Dignum ost enim, ut qui pcr totum aunum nobis
ipse ait in Evangelio, non venerat legem prophetas- Yiximus,saltem islis, diebus sacris Deo vivamus ut :

que solvere, sed adimplere (MiUtli. v). Unde Ijene, non solum de nostris rebus, sed etiam de nostris
cum transfiguratus esset in monte, Moyses et Elias corporibusDeo decimas demus. Et abundet justitia
cum eo visi esse iegunlur, prcedicantes cjusdem pas- nostra,sivoIumusintrarein regnumca;Ioruni,super
sionis excessum in Jerusalem. Vel ctTte, cum jeju- scribarum et Pharisa;orum: utcurailli darentdeci-
navit, cunctis diebus vitiB prajsentis eleclos in aini- masrerum, nos demus decimasdierum.Inabslinen-
ctione futuros esse ostendit. Est et aliud in lioc tiaprompti, in orationibus assidui, in eleemosynis
([uadragenario numero, quod considerare oporlet. Iarsi:maceremuscarnemnostramperabslinentiara,
Numerusenim isleabunoiucipitjSedcrcscendomul- mentem per compunctionem,ut(secundum Aposto-
tiplicatur, ita ut si ad unum
addas duos, fiunt tres : lum) exhibeamus corpora noslra hostiam viventem
adde tres.fiuntsex: adde qualuor, fiunt decem. Sic- Roin. xn). enim immolatur et vivit, quia
Ilostia
ut ergo unum, duo, tres, et qualuor, decem fiunt: homo non deficit, et tameu per absti-
a prajsenti vita
ita unum, duo, tres, et quatuor, quaterducti, qua- nenliam suam carnem alfiigit. Tanto enimaccepta-
draginta fiunt. Et denarius quidem numerus ad biliorem hostiam Peo offert, quanto non extra se,
Vetus pertinct Testamentum, propter decalogum sicat est agnus, sed in seipso qureritquod Dco im-
legis quadragenarius vero, ad gratiam pertinet
: moIet,Scriptura dicente: ((Sacrificium Deo spiritus
Novi Testamenti, quia quatuor sunt libri sancti contribuIatuSjCorcontritumethumiliatumDeusnon
Evangelii. Idem auteni numerus praisentisvitaj cur- spernit ;Pi«/. l). » Sicut enim ibmentum omniura
sum significat, quia mundus inquatuorspecies divi- vitiorum esl guIa,^icnulrixomnium virtutum absti-
ditur, orientem, occidentem, seplentrionem el meri- nentia;bonumautemabsLiuentia3,aprincipioconjme-
diem. Et ex his mundi partibus fideles colligit, sicut moremus.Quandiuenim primi pareatesinparadiso
scriptum est « Quos redemit de manu inimici, de
: manserunt, tandiu a cibo vetito abstinuerunt.Post-
regionibuscongregavit eos: a solisortu et occa5u,ab quam vero gulae desideriis satisfecerunt, paradisi
aquilone et mari {Psiil. cvi). » Quasi enim denaiium ama^nitatemprotinusamiserunt. EtposthaecMoyses
multiplicando quater ducentes, ad quadragenaiium qui jejunavit.legem Dci accepit: populus quicom-
numerum pervenimus, quando legem spiritualiter C edit, idola fabricavit. Unde scriptum
est: «Seditpo-
intelligendo, latius per gratiam Novi Testamenti ex- pulus manducare et bibere. et
surrexerunt ludere
plicamus. Augetur enim lex, cum spiritualiter inter- (ira;t;d.xxxii).))Morti3 quoque sententiam Jonathas
pretatur : quia praecepta tanlo magis crescunt, promeruit,quodindictumjejuniumapatre, nesciens
quanto subtilius fuerint cxcussa. Est eliam aliud in violavit(/ /{ey. xiv). Daniel namque et tres pueri,

hoc quadragenarionumero, quod curiosus lectorad-
jicere potest. Decem namque Moysi pruicepta data
sunt in duabus tabulis scripta, in una quidem tria,
in alia seplem. Et tria quidem ad dilectionem Dei
pertinent: quiaDeusinseparabiIisTi-initasest,quem
jubemur diligere toto corde, tota mentc, tota anima.
Septem autem ad dilcctionem pertinent proximi,
quem etiam sicut nos diligere priscipimur et pul- : diabolum.quadraginta diebus et^iuadragintanocti-
chre, quia totus homo noster, interior et exterior,
septem qualitaLibus constat. Interior, intellectu, mc-
nioria, et voluntate: exterior, terra, aquu, igne et
aere, id est callida frigida, sicca et humida. Sep
tem ergo et tria decem fiunt. Et nos igitur jungamus
septem ad tres, ut ad perfectum numerum pervenia-
mus, id est toto dilectionis affectu, creatori nostro
inhffireamus. Et quia indigne vivendo prfficepta De-
calogi transgressi sumus, ipsam carnem per pccm-
tentiamaffligamuSjUtadquadragenarium perfecium
numerum pervenire possimus. Nec debet onerosum
videri, si de hoc quadragenario numero, pro com-
muni utilitate, aliqua adhuc inseramus. Apraesenti
die usque ad sanctum Pascha, quadraginta duo dies
venluri sunt, quorum sunt hebdomadte se.\. Subtra-
qui in aula regis mira? abstinentia? fuerunt, nonso-
lum leonum dentes evaserunt,etfoinacemignisnon
senserunt, sed etiam interpretandi sacra mysleria
scieutiamacceperunl(L>«H.iii). Joannesquoque,quia
mirae abstinentiae fuit, redemptorem non solumvi-
dere, sed etiam baptizare meruit.Quid plura? Ipse
mediator Dei erhominumhomo factus, utsuperaret
busjejunavit.ostendens invictissimaaruiaessejeju-
niuni etabstinentiam contrainsidiasdiaboli.Quibus
n exemplis iuvitati, virtutem abstinentia; toto cord
suscipiamus.ut etfutura malapossimusextinguere,
et praiterita peccata diluere, in exemplo Ninivita-
rum, qui minitantis Dei iram, per triduam evase-
runt abstinentiam (/(;«». in). Sed quia comesjejunii
eleemosyna cst, dignum est,ut quod corporinostro
subtrahimusperabstinentiam,pauperibuserogemu3
per misericordiam. lllud ergo jejunium Deus non
approbat, quod eleemosyna non ornat.Quia taleest
jcjunium sinc eleemosyna, qualissine oleo lucerna.
Undeipse Dominus per prophetam quosdam jeju-
nantes, sed ab eleemosyna cessantes redarguit, di-
cens : « Cum jejunaretis et plangeretis, nonne vo-
m IIAYMONIS HALBERSTAT. EPISC. UPP. PAHS Il.-HOMIL. 196

biomotipsisjojunasli3ctphmxL-li.s,Zat'//.vii).?»Sibi A Jejunavit aiilcm non solum quadraglntadicbusscd

ei.im ct non Dco jcjunal,(iui hoc quod corporisub- etiam noclibus ; ut sive prospcra blandiantur quae
abstinenliani,non pauperibus crogat,sed sij^nihcantur pcr dies, sive adversa terreant, uaj
trahit per
significantur per noctcs, immobilcs perscvcret ani-
sibi in posterum rcscrvat.Qui autem
jcjunat ctclc-

mosynam tribuit.nccesseest ulabomniiracundiact mus Ghristianus, sicut faciebat illc, qui dicebat :

odio atque impatientia cor suum custodiat.

Quia « Per arma justitiaj a dextris et a sinistris, pcr

frustra seipsum affligit in corpore, qui odiumscrvat gloriam et ignobilitatem, per infamiam ct bonam
in corde, sicut Dominus quosdam
jejunantcs incrcpat famam, ut seductores et veraces,sicut qui ignotiet
diccns:« Eccc in die jejunii vestri inveniturvolun- cogniti (II Cor. vi). » Bene autem postquamdicLum

tas vestra.ct omncs debitorcsvestros rcpctitis. Ecce esL«cumjcjunassetquadragintadiebusetquadragin-

ad litcsetcontentionesjejunatis,etpcrcutitispugno tanoctibus,»additumest,«posteaosuriit, "utverain
impie [Isa. lyiii'. > EL e contra Doininus perJocl: illohumanitas csseostenderetur. HoccnimdeMoyse
u SanctincaLcj janium {Joet.i). » S.vactiiicarcjrju- et Elia scriptum non lcgimus, quia nulii dubium,
nium, esl cum abslinentia carnis cleemosynam tri- quod post jejunium ut puri homines esuricrint sed :

buere, et catera pietatis opera impondcre. Quapro-
pter seeundum Apostolum, qui ait « Ecce nunc
tempus acceptabile, occe nunc dies saluLis (// Cor.
vi),»dignumcstutinhisdiebuscxhibeamusnosmct-
ipsos sicut Dei mi.':istros, in multa patientia, in je-
juniis.in vigiliis,in castitaLe,in charilate non ficta.
Quantum autem pacis concordiam
de illo, qui ita Dcus erat, ut etiam homo essct,
: dignum fuit ut scribcretur.Vel certepost jejunium
B Quem
esuriit, ut occasio tentandi diabolo praeberetur.
enim quadraginta dicbus ct noctibus jejunantem
videbat,fortasse tontare non auderet, nisi eumesu-
riontem iterum cerneret. Et quem post jejunium
Dominusin no- esuriontcm vidit, quasi hominem tcntare prajsump-

bis diligat, ipse manifestat in Evangclio^, cum cla- sit. Unde ct subdilur :

mat: « Si offers munus tuuin ad altare, etibirecor- « Etaccedens tentalor,dixit ei : Si Filius Deies,

datusruerisquiafratrer tuus habet aliquidadvcrsus «dicutlapidesisti panes fiant. Quia esurientipanis »

te {Mallh. v), » ctc. Tanto cnim sccurius resurrc- congruit, qucm esurientcm vidit, ut de lapidibus
ctionis dicra cclebrabimus, quanlo dislristius pra3- paiiem faceret, persuasit. Sed forte movet aliquem,
sentis temporis dies observaverimus. Undc qualis unde diabolus, ut Dominum tentarct, oecasionem
mcrceSjimo quanta gloria sin plici corde jejunanti- sumpserit, ct cur eum Filium Dei eestimaverit. Ad
bus, et eleemosynam largientibus mancat, ipsc Do- quod respondendum, quia forte audivit Dei Patris
minus ostendit qui cum dixisset pcr Prophetam
: voccm intonantem: « Hic est Filius meus dilectus,
[Jsa. Lviii) « Hoc est jejunium quod elegi
: frange in quo mihi complacui {Matlli. xviij. "Et ideo quem
:

esurienti panem tuum,etegenos vagojque induc in C testantePatreDeumaudivit,hominemcrederedistu

domum luam cum vidcris nudum, opori cum, et lit. Nisi enimDenm illum ;estimaret, nequaquam
:

carncm tuam ne despcxcris, adjecit Tunc crum- per obsessum hominem diceret « Quid tibi et no-
: :

pet quasi manclumen tuum, et sanilas tua citius bis, Fili Dei? venisti anlc tempus torquere nos

orietur. Etanteibit faciem tuamjustitiatua, etgloria (MaL'/i. viu)? » Sed quia quoe hominis sunt in eo

Do.Tiini colligct te. Tuncinvocabis,et Dominus exau-
diet clamabis, et dicet, Ecce adsum {Ibid.). » Congrua
: Ita enim Dominus noster Jesus Christus sua opcra
autemrationemagistriEcclesi,E,quadragosima!tcm-
pusanlcDomini passioncmobscrvandumessestatue-
runt,ut intelligainusiiuia prtcscntis
mortalitem futuram paril.Adquam rom confirman-
dam,ipse Dominusqui (luadraginladicbusantopas-
sionem jojunavit, quadraginta etiam post rcsurre-
ctioncm cum discipulis conversatus csl, utrumque
tempus quadraginta dicrum numero complens :ut
osLenderet, in prajsenti vita tcmpusossoaffiictionis,
et in fuluro gaudii. Ckim cnim quadruginta dicbus-
vidit,utrum Deus essetusque ad mortem ignoravit.
tempcravit, uL diabolus ejus adventum cognoscere
non p0bsct,cl per virtutem miraculorum suorumse
vit;B afflictioim- Deum esse mundo manifeslaret. Conceptus qnippe
est ut Deus, scd nalus ut homo. Ut Ueus a Magis
est adoratus,ut homo a parentibusin.Egyptumde-
portatus. Quasi Deus jejunavil, quasi homoesuriit.
Quasi homo domivit, quasi Ucus vcntis etmariim-
peravit. Quasi Ueus dc paucis panibus multamillia
rv hominum satiavit,quasihomo terrcnociboindiguit
EL ultimum, ut homo crucilixus est, sed (juasi
ail

antc passioncm j(^junarot, quasi clamabat « Nisi : Dcus resurrcxit.Tria cnim hujus mnndi principem
pa-nitentiam egcritis, moriemini in peccatis vestris in Dommo latuerunt, concopLio, parLus, et passio.
{Liic. XIII;; » ct Pctrus: « AbstincLc vos a carnalijjus Quia sicut dicit Apostolus : « Si cognovissenl.nun-
desidcriiSjquffimilltantadvcrsusanimam^/Pc/;'.!!).» quam Dominum gloriaj crucifixisscnt UCor. ii). »

Dum vero post rosurrectionem suam cum discipulis Sed quia ejus divinitatem voluit explorare, ideo
conversaretur, corum corda laiLificans, quasi illud acccdens ad tcntandum, dixi t « Si Filius Dei es, » etc.
:

gaudium inefrabile promittcbat, de quo alibi ait : Duobus enim modis ipsa sua tontatione diabolus
«Itcrum videbo vos gaudcbiLcorvcslrum, ctgau-
ct tencLnr astrictus.Si enim tanlumhominem aistima-
dium vcstrum nemo {Joau.wvy » LL
tolleL a vobis vit ot non Doum,quarc utdo lapidibus panesf';u'erot
itcruin : < Eccf ogo vobiscum sum oinnibusilicbtis tcnlavit, cuin hoc Dco impossibilo non siL? SicuL
usque ad consummationem saeculi {MuUli, xxviii).» diximus, quasi dubius et incertus loquebatur.
197 IlOMlLl.ii UE ThMPORE. •10»

« Quia respondens dixit iScriptiim cstiXon in solo \ Si Filius Dei es, milte te deorsum. » Noncnim
(•

<(pane vivit homo/sed in omni verbo quod proccdit quos decipit sursumascendcremonet, sed dcfT^um
((de ore Dei. » Magna est Domini potentia,sed non ruere suadet. Undc pulchre Symmachusdiabolino-
minorejus declaralurpatientia.Qui enim soloverbo men deorsum /ZM^rnsinterpretatusest, ut quod ait in
tentatorem suum, aut in lapidem converfere,aut in voluntate, hoc etiam sonaret in nomine.Nec solum
abyssum poterat mergere,ejustentationes sustinuit, pra?cipitium diaboluspersuasit, sedetiamut faciJius
ostendens nobis non essetimendum cumtentamur, ei crederetur, auctoritatem Seripturs adhibuit,di-
sed cavendumne tentationibus consentiamus.»Bea- cens:
tus enim vir qui sufTert tentationem,quoniam cum
« Scriptiim est enim. quia angelis suismandavit
probatus fuerit,accipiet coronam vitJB.quamrepro-
« de te, et inmanibustollentte, neforte offendasad
misit Deus diligentibus se (Jrtrofi.i), »Nec potestate,
« lapidem pedem tuum. » Ex quo lococognoscimus
sed auctoritate diabolum Dominus voluit superare,
quia diabolus male Scripturas interpretatur. Hoc
ostendens nobis quotiescunque a diabolo tentamur,
enim non de persona Domini scriptum est, sed in
ad auctoritatem Scripturarum semperesserecurren-
persona justiviri canitur, quiadjutorioindigetange-
dum.Et hoc facienduni quod Scriptura monpt,non
iiirum, ne offendatadlapidem,hocest, inlegemquae
quod diabolus suggerit. Sed quod Dominus dicit
p in tabulislapideisscriptaest veletiam inChristum,
:

« Nonin solo pane vit homo, » juxta litteram ita

qui est spiritualiter pctra, sicutaitApostolus: « Pe-
est, quoniam vita hominis non in solo pane est con-
tra autem erat Christus (// Cor. x). » Et Propheta:
stituta,sed varios cibos ad illius usus Deuscondidit,
« Ecce ego ponam inSionlapidemofTensionis etpe-
scilicet pecorum carnes, avium et piscium, atque
tram scandali [ha. vm). » Nam si verum diabolus
diverpa genera fructuum.Quod vero subjungit :Sed
dicere voluisset,illuddebueratdicerequod ineodem
in omni verbo quod procedit de ore Dei, »ostendit
psaimo sequitur: « Super aspidem et basilicum
esse aliam vitam corporis, aliam animffi.Vita enim
ambulabis, et conculcabis leonem et draconem
corporis anima est,vita anima} Deus.Et sicut corpus
[Psal. xxx). » ipse est enim aspis.quiveneno tenta-
moritur, si non p.-iscitur cibo carnali, ita moritur
tionum animas hominum necat. Ipsebasilicus, qui
anima, nisi reficiatur verbo Dei :non ut non sit,sed
flatu iniquepersuasionisanimasinterimereconatur.
ut mala sit. Quia«non in solo pane vivit homo,sed
Ipse esl leo, quicircuiensquaerit quemdevoret. Ipse
« in omni verbo quod procedit de ore Dei. »
est et draco,quihominesquosdecipitinvoraginibus
« Tunc assumpsit eum diabolus in sanctam civita-
pcenarum absorbendopertrahit.Dominus autemsu-
<(tem. » Sanctam civitatem in hoc loco Evangelista
per aspidem et basilicum ambulavit, etconculcavit
Jerusalem appellat :non quod tunc panctaesset,sed
leonem et draconem, quiantiquihostisinsidiaspro-
quiapristinumnomen reservavit.Sivecerte sanctam C
pria virtute confregit: ita ut nuliiChristianonocere
eam dicit, ad comparationem aliarum civitatum,in
possit, nisi nos eispontesubjiciamur.Sed huncver.
quibus colebantur idola."Et statuit eum suprapin-
siculura, quem diabolus de se scriptum noverat,
« naculum temph'. »Pinnaculum autem templi,sedes
quasi callidus tergiversator tacuit. Et quod in per-
erat sacerdotalis, quoe omnem altitudinem templi
sona viri justi canitur, Domino quasi infirmo ho-
supereminebat, ubi sacerdotes verbum facturi ad
mini opposuit, dicens: « Scriptum estquia angelis
populum, ascendere soliti erant,ut facilius possint
suis mandavit de te, et in manibustollentte, » etc.
audiri et videri.Non enim more nostro in Paltestina
In quo loco et illud cognoscimus,quiaadcustodien-
(scilicet terra repromissionis, quaj ideo Pala^stina
dam sanctorum vilam angelideputantur, teste Apo-
dicitur, eo quod Palffistini ibi habitaverunt) domos
stolo, qui ait:«Suntadministratoriispiritus, inmi-
a)diricant,ped planas easdesnper faciunt ad seden-
nisteriummissi,proptereosquihaereditatemcapiunt
dum, vel ad deanibulandum.Per circuitum quoque
salutis \Mehr. i). » Et Dominus in Evangelio de par-
tecti murum ;edificant, ut securius super eas ince-
eorum semper vident faciem Patris
vulis: « Angeli
dere possint. Unde Moyses populo praecepit,dicens:
Unde in Actibus apostolorum, cum
[Matth. xvni). »
« Cum ffidificaveris domumnovam,facies per circui-
Petrus ad januam pulsaret, dictum est: « Non est
tum tecti murum, ne sis reus labente proximo etin n
Petrus, sed angelus ejus est {.icl. x"). » Hinc ait
praeceps ruente [Deul.xxu). ^^Ad hanc ergo similitu-
angelus Tobiai: « Cum oraretis.egoobluliorationes
dinem domus Oziae regis cedificata fuisse creditur,de
vestras ante Deum {Tob. sn). »
quo scriptumest :«Quia ceciditper cancellos domus
sus, et mortuus est {IV Reg.i). » Super omne ergo « Ait illi Jesus rursum
Scriplum cst Nontcnta-
: :

templum pinnaculum altius erat,de quopragcipita- <• bis Dominum Dcum. Notandura quod ufilia tc-
»

tus legitur Jacobus frater Domini,eo quod annuntia-
retinJerusalemresurrectionomexmortuis.Inhocigi-
turpinnaculo assumpsisse diabolus Dominumdici-
tur,non sua potestate, sed Domini permissu etvolun-
tate.Ipso enim in pinnaculo propria voluntate ascen-
dit,ntoccasioncm tentandi diabolo darct.Nolandum
autem, quod prfficipiliumpersuadens diabolus ait;
stimor.ia Dominus adversus diabolum ex Deutero-
nomii libro assumpsit, secundailegis faciens mentio-
nem, ut eam sanctam etjustam essedemonstraret,
atque veris clypeis falsainimici jaculaconfringeret,
cujus victoriostypum quondam Davidtennit.quando
singnhiri ccrtamine cum Philisthffio pugnavit, arma
regalia deposuit, et quinque limpidissimos lapides
*99 HAYMONIS HALBKIISTAT. EPISC. 0P1>. PAIIS II. — HOMIL. -im

de torrenic as3umpsit,qU'^sinperampastoralempo- A " Hffic omnia tibi dabo, si prociden^ adoravcris

suit: e quibus unum in rundam misit, et Pliili-
sthaeum in frontempercutiensin terram prostravit.
ejusque caput gladio illiusamputavit,magnamgra-
tiam et gloriam tribuens populo suo
Quem enim David, qui mnnii fortis interpretatur,
me, » falsidicus convincitur. Necjue omnia regna
mundi, vel gloriam eorum polestatem habct dandi
cui vult, quando nec subatantiam beati Joblsedere
(/ lieg. xvu). ausus est, antequam esset a Deo permissus, ipso
diabolo dicente Domino « Alitte manum tuam, et
:

melius quam Dominum Jesum ChristumsigniQcat, tange cuncta qua; possidet, nisi in facicm bene-
quia dcejus stirpe carnem as?umpsit"? Qui reclo dixerit tibi (Jofj. i). » Qnod ex eo facile etiam co-
manu fortis dicitur, quiasingulariterdiabolumpro- gnoscimus quiasanctos virosin possessione argenti
stravit, de quo scriptum est: « Dominus ibrtis et et auripraidivitesfuisse legimus, quod omnino non

potens, Dominus potens in praeliofPsa/. xsni;. dPu- essent, si in potestate diaboli omnia regna mundi
gnaturus ergo cum Philisthaio, quinque limpidissi- fuissent. fluia vero omnis, qui diabolum adorat,
mos lapides elogif, sed uno in tVonte Philisth;eum prius perconsensum prava? operationis acouspectu
percutiens, in tcrram prostravit, qiiia Domiaus ad Dei cadit, vocc dicitur diaboli, si cadens adoravc-
convincendam diaboli versutiam quinque libros ris me. » Ubi considerandum, quia prius dixit
Moysi assumpsit, quorum uno Philisthffiuminfron- caderc, et post adorare. Cadlt enim homo, quando
tem percussit: quia ex Deuteronomii libro tria te- peccare consentit. Quasivero post casum diabolum
stimonia adversustrinamejustentationemopposuit, adorat, quando ipsapeccata opere perpetrat, sicut
sicque victoriam deantiquohosteobtinens, magnam de avaris per Apostolura dicitur « Et avaritia, quae :

iKtitiam in se credentibus reportavit. idolorum est servitus [Ephes. \).» Et de talibus per
Iterurn assumpsit eum diabolus inmontemex-
i< Psaimistam dlcitur: « Ibi ceciderunt,qui operantur
<(celsum valdo, et ostendit ei omnia regna mundi, iniquitateni expulsi sunt, nec potuerunt stare
:

« et gloriam eorum. » Sicut de pinnaculo, ita de [Psul. XXXV.) » Sed quffiritur quare sancti evangc-
inonte sentiendum est. Nec putaudum est, quod listyc, Matthaaus scilicet et Lucas, in dcscriptione

diabolus nolentem Dominum in montem excelsum
assumerepotueritjSedejusmalamvoluntatemEvan-
gelista pro facto posuit. Namipsepropriavoluntate
in montem ascendit, ut diabolo locus tentandi, et
Christo esset occasio triumphandi: quoniam nisi
esset locus tentandi, non essettriumphusvincendi.
Nonnulli autem juxta litteram hunc montemOlym-
pum fuisse asserunt, qui tanto altior prae coeteris C socuuda in monte, tertia in civitatc facta est. Mat-
esse fertur, ut etiamintra sonubeshaberevideatur.
Alii vero dicunt eum fuisseThabor, quivalde excel-
sus fuisse narratur Sed quicunque mons fuerit,
Dominus tamen sponlc (ut diximus) in euni ascen-
tcntationum discordare videntur, maxime cum iu
prima concordent,et in sccundaetiu tcrtia dissen-
tiant?Quam enim Matthajus posuit secundam, Lu-
cas tertiam, et quam Lucas tertiam, Matthjeus se-
cundam. Ad quod respondendum,quia uterque ve-
ritatem scripsit, quouiam Lucas ordiuem(sicut ad
litteram facta; suntjservavit :quia prima in deserto,
thffius vero subtilius ordinem tenlationum.quodia-
bolusprimum hominem in paradiso decepit, consi-
deravit. Tribus quippe modis diabolus in paradiso
primum hominem tenlavit quia hunc gula, vana :

dit. Spiritualiter autem per montem, inquo diabo- gloria, et avaritia tentavit (Cen. iii). Gula quippe
lus Dominum tentavit, superbia intelligitur. Cum teutavit, quia cibuin vetitum comederet persuasit
ergo diabolus Dominum in montetentavit, daturin- vana gloriajCum dixit « Eritis sicut dii » avaritia, : :

tcUigi, quia eos quos decipit, in superbiam mentis cum subjunxit :« Scientes bonum et raaIum.»Ava-
erigere suadet, de quo per beatum Job dicitur: ritia enim non solum iu cupiditate pecuniaj est.sed
« Omne sublime videt, et ipse rex super ornnes etiam iu ambitione honoris,dum ultra naturam vel
filios superbia; {Job xli). » Et Apostolus: « Initium mensuram suam honor indebilus qu;eritur,sicutde
omriis peccati supcrbia est (Eccli. » quia sicut
.x"unigenito Filio Dei, qui hanc appetere noluit, Pau-
:

diabolus pcr superbiamdeccelocecidit,sicquoscun- lus apostolus dixit : « Non rapinain arbitratus est
quc superbiam peccare facit. Gloriam
decipit, per esse sc ffiqualem Deo [PliiUpp. ii).»Sed quia his tri-
mundi dicit aururn, argentum, lapidespretiosos.et rv bus raodisdiabolus homiuem in paradiso proslrave
caitera amabilia mundi, in quibus maxime mundi rat, tentaturus Domiuuui,a(l cousueta arma recur-
amatores gloriantur. Xon putandum cstautemom- rit, iisdeiu jaculis putans eum se posse vuluerare,

nia regna mundi ct gloriam eorum simul Domino (juibus priiuum hominem 'peremerat. Gula quippe
ostendere potuisse ab ulio, nisi a seipso; sed (|ui eum tenlavit, cum dixit : « Si Filius Dei es, dicut
omnia creavit per Diviuitalcm, ipse omnia, juxta lapides isti panes liant.» Vanagloria, cum ait :« Si

quod voluit, siinul vidit por humanitatera: sive to- Filius Dei es, deorsum. » Avaritia, cum
mitte te
tum, ita ut cst, sive in spha;ram collectum, ut sci- subjunxit :« llajc omniatibi dabo, si procidens ad-
supra jam diximus) diabolo daretur oc-
licet (sicut oraveris me. » Sed Dominus, qui genus huraanum
Nec rairura, si Domius sic totum
casio tentandi. de cjus potcstate liberare vcnerat,eodera aditu ojus
mundura prospicere potuit, qui etiam quibusdam tentationesexclusit.quopriraum hominem seteucre
sanctis lioc in munero prfcstilit, ut euiu in sphie- putabat.Ubi Cdnsiderandum nobisest,quia non,qui
ram collccluiii vidcrc posscnt. In eo vero quod ait: dc stirpe primi huininis sumus creali,etper secua-
201 IIOMILI^ DE TEMPOI{E. 202
dum hominem modis tcntarc
redempti, his triljus A qua Scriptura translata cst, attendamus: apud
non cessat, maxime islis diebusquadragesim;e,quo Grtecos servitusduobus modis dicitur: diciturcnim
nostram religionem studiosiusergaamoremDcifer. Xa-psia, dicitur et cojaeix. Sed Xa-roEia illa servitus
vcre videt. Gula igitur nos tentat, cum vel horam est quae soli Deo debetur per culturam et venera-
constitutam antecedere persuadet, vel ad horam tionem, qua auctori et conditori omnium. Unde et
constitutam super mensuram edendum,etdeliciosa siooAoAaTpciot; nomen compositum est ex ei5oi)>.o; et
vel superOua convivia suggerit exhibere. Sed si in \z-:oz\.x : eo quod honorem et servitutem soli Deo
hac parte nos cautos invenerit, tenlat pcr avari- dcbitara, homincs slulti idolis deferrc volucrunt;
tiam, ut scilicet quodcorporisubtrahimusperabsti- wjIzIj. autem illa servitus dicitur quae communis
nentiam, non pauperibus erogemus perlargitatem, est, et invicem a fidelibus exhibenda. Unde et ser-

sed nobis in posterum reservemuspercupiditatem. vus ooOaoc; apud eos appellatur, Jubemurergo etper
Si vero nec in hoc consensum ei praibuerimus, ten- charitatem servire invicem, quod pertinet ad Sou-
tat per vanam gloriam, ut in eo quod jejunamus, Xjtav et jubemur iterum soli Deo servire.quod per-

vel largiores eleemosynas tribuimus, laudemhomi- tinet ad >.3Tp£tav, ut ejus honoreni nulli creaturae

num magis quam Dei quaeramus. Sed nos Domini deferanius. Quod enim ait Apostolus: « Servi, obe-
exemplo instructi, vincamus gula^appetitumperab- p ditc dominis carnalibus (Ephes. vi), » ad Sou^.eiav
slinentiam avaritia;pcrlargitalem vaau3 glosiaiper
;
pertinct; quod vero in alio loco ait: « Nos sumua
;

humilitatem; juxta quod nos bealusJoannesadmo- circumcisio, spiritu Deo servientes {Pliilip. ui), » ad
net, dicens: « Filioli, noiite diligere mundum, ne- lu-zpziz'/ pertinet unde et codem loco apud Grae- :

que ea quae in mundo sunt: quia omne quod in cos Aaxpsuovxc; scriptum est.
mundo est, concupiscentia carnis est, et concupi- « Tunc reliquit eum diabolus. » Reliquit eum quem
scentia oculorum, et superbiavitae(/Jorttt. u). ))Con- nunquam tenuit: quia superatus atcntato, a tenta-
cupiscentia, videlicet carnis,pertiaet adgulam:am. tione cessavit. Sed quamvis ab eo superatus tunc
bitio saeculi ad avaritiam ; concupiscenlia oculo- rccesscrit, tempore passiuuis ad eum venit, sicut
rum ad vanara gloriam. Quod ergohistribua tenta- ipse dicit: « Venit ad me princeps hujus mundi, et

tionibus, inquibusaDominosuperatusest diabolus, in me non habet quidquam (Soan. xiv). » Uude co-
maxime genus humanum aDomini voluntateretra- gnoscimus, quia antiquus hostis superari potest,
hatur, illa parabola Evangelii indicat (Lwc. xiv, ubi, sed quiescere nescit. Et eo a tentatione recedente:
qui ad coenara invitati venire recusaverunt, tres ex- « Ecce angeli accesserunt, etministrabaatei. » Pul-
cusationes protulerunt. Primus dixit : « Villam cherrime autem in conclusionehujuslectionisutra-
emi, et necesse habeo exire, et videre illam. Alter quc Domini natura nobisdeclaratur, divina scilicet
dixit: Jugaboum emi quinque, et eo probare illa. C et humana, si tamcn hanc cum Lucae Evangelii le-
Tertius quoque ait: Uxorem duxi, et ideo non pos- ctione conferamus. Legimus enim in Luca {Luc. xxii),
sum venire. » Ideo et nos calliditates diabolipraevi- quia cum instante passionis tempore Dominus pro-
dentes, per arma justiliae a dextris et a sinislris lixius oraret, descendens angclus Domini de cceIo,
tuti, ex totis conaminibus repugnare studeamus. confortabat eura. In docuraento ergo utriusque na-
« Tunc ait illi Jesus: Vade, Satana. » NonnuUi turae hunc et angelus confortabat, et huic angeli
putant eamdera sententiamaudissediabolum quam ministrabant. Quia enim Deus est, ministrabant ei
et Pelrus audivit, sed multum Inter sediversacsunt. angeli: quia homo verusest, confortabateum ange-
Petro enim ignoranter mysterium passionis contra- lus : quoniam ei, qui minoratus est paulominusab
dicenti dictura est: Vade retrome,Satana, quodest angelis in humanitate,omnia subjectasunt sub pe-
dicere: Sequere, id est imitare me, qui contrarius dibus ejus perdivinitatem.Quantumautemad litte-
es voluntati meae. Diabolo autcm nondicitur, vade ram pertinct, ferunthi quiin transmarinisparlibua
retro me, sed absolute, vade, Sanata, ut subaudia- sunt, quod nullus raons tam excelsus sit quam
tur in infernum. « Scriptum est enim Dominum : Olympus, cujus cacumen (us asseruntjsupcr nubes
« Deum tuum adorabis, ct illi soliservies. )> Ethoc est, et nec ibi pluvia necimbertangit,Traditautem

testimonium (sicut et superioraj in Deuteronomio n beatus Augustinus, qui fuerant fortissimiatque ro-
scriptum est. Ubi considerandum nobis est, quia bustissimi.qui aestatis tempore ascenderuntineum,
cura dicente diabolo: « Haec omnia tibi dabo,sica- spongiam sccum ad naresfcrentes,necnon farinam
« densadoraverisme,»Dominusrcspondit: " Domi- vel cinerem, et fecerunt characterem aliquera in
« num Deum tuum adorabis, » ostcndit quiadiabo- farina vcl cincre, revertcntesque anno sequenti
lus illum quasi Deum et Creatorem suum adorare iteruni a&cenderunt illuc et ila invenerunt, sicut
debuerat, non se ad adorandum, qui eratcreatura, reliqucrunt. Et in hoc raanifcstatur quia supernu-
tonlare. Sed qua;ritur,cum Dominusdicat : < illi soli bcs est, et nec ibi iraber, ncc pluvia, neque ventus
« servies, » quare apostolus Paulusdicat per chari- flat. Spiritualiter vero, per montem excelsum ipse
tatem servire invicem. Quomodo ergo Domino sol diabolusintelligitur, dequoalibiscriptum est:« Vul-
servire praecipitur,cumservitiumcommunedicitur? neratus est a monte Tyri; » et propheta: « Quo-
Quomodo autem utrumquo contrarium non sit, fa- raodo cecidisti de calo, Lucifer, (juimaneoricbaris,
cile agnoscimus si proprictalcm Graeciscrmonis, ex qui in corde tuo dixisti: lncoeluma5cendam,3uper

pATnoL. rxvill.
 2on HAYMONIS HALBi:i{STAT. EPISC. OPP. PAIiS II. — HOMIL. 204
sistra oseli aedificabo soliuni mfium? » [Isa. xin.) Et \ haedos aulcm a sinistris, hoc est peccatores in sup-
bece quidem per montemdiaboiusdesignatur, quia pliciis actornis.
omncs suos sequaces ad altiora provocat.scilicet ad « Et dicct Rcx bi.- qui a dexlri? ojus erunt: Ve-
superbiam. De qun Ijeatus Job loquitur: « Omne « nito, bencdicti Patrii^mei,possideteparatum vobis
sublime videt, et ipsc est rex supcr on?nos lilios « rognum a constitutione mundi. »Secundum pra;-
superbiffi {Job. xuK » Sic econtra ctiam Douiinus scientiam ot pra^dcstinationom Dei hocdebemusin-
suos ad humilitatem semper provocat, dicens: «Di- telligero. Rcgnum, quod vobis paravi acon-
inquit,
scite a me, quia mitis sum elhumiliscorde {Matth. stitutione mundi, venite Omnipotens
ot possidcte.

xi). » —
« Et gloriam eorum. » Gloriam mundi di- Deus electis suis paravit rognum, et ipsos electos
eit aurum, argentum. vestos et lapidesprotiosos,ct regno paravit.
caetora amabiliavel transitoria mundi. Alius Evan-
« Tunc rcspondebuntci justi, dicentos Doinine, :

gelista dicit, quod in momentoquando te vidimus esurientem et pavimus, » etc.

etictuoculiostendit "

illi omnia. Et beno, quia omnia qu;e videntur mo- Justi vci pro terroro ot magnitudine Domini ista
mentanea et transitoria sunt sicut scriptum est: loquuntur, vol proptcr magnitudinom remuneratio-
« Et mundus transit, et concupiscentia ejus, et nis. Omnia otonim bona qune in lioc sa;culo gerun-
omnia vanitas (/ Joaii n). » Alius namque dicit p tur, ad magnitudinem illius gloriiB imparia esseju.
quod ait Domino diabolus: « Omnia quae cernis dicantur.
mea sunt, et qui voluero do ea. Tuautem sicadens « .\men dico vobis, quandiu fecistis uni de his
adoraveris me, erunt tua omnia iMatth. iv). » Fe- « 1'ratribus mcis minimis, mihi fecistis. » Licet in

fellit diabolus, et hocpcrarrogantiamdixit, nonpor omnibus paupcribus Christus rocipiatur,et inomni-

potontiam. .-\bsit hoc ad intolligendum ut ojus sit bus illi eleemosyna largiatur, tamen in hoc saeculo
univcrsus mundus. Neque cnim potest tbre ut sit, illos spccialitor dcsignat, qui non corpore, sed spiritu
sed illius est qui cuncta ex nihilo creavit. Gujus pauperes sunt: qui sua pro Deo reliquerunt, sicut
namque sit Propheta dcclarat, dicens: « Dominiest fuerunt apostoli et imitatores corum, super quos
terra et plenitudino ejus, orbis terrarumetuniversi Dominusmanussuasextendens,dicebat:«Eccemater
qui habitant in eo [Psal. xxm). » mea et fratrcs mei (Matth. xii). »

« Et ibunt hi in suppliciumajternum, justiautem

HOMILIA XXIX. « in vitam aelernam. » Sicutenim in scientia Deiet
FERI.\ SECUNDA POST luVOCavit.
pra^destinatione illius praeparatum est sanctis reg-
(M.^TTH. xvv.) « In illotempore, dixitJesus disci- numaconstitutione mundi, ita eliara poenae inferni
« pulis suis: cum vonerit filius horainis in scde diabiilo ct angelis ejus prfcparatae esse dicuntur.Frus-
« majostatis sure, et omnos angeli ojus cum eo. » C traergo dogmatizat Origcnes diabolum ct omncsre-
Post biduum Pascba facturus. pulchre praedicit se probospostppatiummillcannorumde inferno exitu-
in majestate ad judicandum genus humanum ven- ros,ct ad gloriam vitae aeterna? transferendos, cum Do-
turum: ideo, ut quos contumeliaterrebatsupplicii, minusdicat:«Ibunthiinsuppliciumaclcrnum.»Sicut
sublevaret etiam gloria regni. Et pulchre filius enim gloria quam sancti in die judicii accipient
hominis in majestate dicitur esse venturus, quia aeternaliter erit et sine termino, ita sinedubiopoena
« Pater non judicat quemquam,scdomnejudicium dabitur feternalitcr rcprobis.
dedit Filio (Joan. \). » Et forma filii
in judici'j,sola
hominis apparebit. « Tunc sedobitsupersodemma- nOMILIA XXX.
« jestatis suae. » Sedem majestatis Doi vol nubem, FEUI.\ TERTIA POST luVOCaVlt.
in qua adcoelosascendit,cum qua etiamadjudicium
descensurus est, intelligcrcdebemus: vel etiam an- (Matth. xxi). u la illotempare, cum intrassetJe-
gelos etsanctoshomines, quibuspra?sidensjudicium « sus Hierosolymam, commota est univcrsa civitas
in orbe agitabit, « diccns: Quis cst hic? »etroliqua.Ingressusfuerat
« Et congregabuntur anle eum omncs
Dorainus Jerusalora cumfrcquontiaturbarum,hym-
gentcs, et
« seperabit eos ab inviccm, sicut pastor segregat n nos et laudes ei decautantium:videns crgo populus,
« oves ab hasdis. » In significationeelectorum oves qui ad fesLivitatcm confluxerat, Dominum cum fre-
prwponuntur, proj)terinnocentiam.Electiautcmovcs qucntia turbarum advenissein Jerusalem.commota
dicuntur, quia iinitatores illiussunt dcquo dicitur: cst,dicens Quis est hic? Quod autem dixit: com-
:

(<Sicut ovis ad occisionem ductus est {Isa. liii). »
Ilcprobi vero in s'gnificatioue ha-dorum ponuntur,
quod lascivum ct petuluns animal est, et quod in
Vetcri Testamento pcccalis pop'ili offercbatur.
" Et statuet ovcs a dexlris, haedos autom a sini-
mota est universa civitas, metonymicos cst intelli-
gendum.pcr continens id quod continctur ostendens.
hoc est, por civitatem, populum habitantcm, inter-
rogant autcm diccntcs: Quis cst hic?
« Poj^uli autcm, » id cstvulgaresturbai qua^cum

« slris' » Apud Dcum non estdexliaucqucsiuistra: Domino gradicbantur, « dixorunt: Ilic est Jesus
sed per dexteram magnitudo gloria;, per sinistram propheta a Nazarcth GaIiIiea.»A minore incipientes
magnitudo supplicii dosignafur. Staluet ergoovcsa ad majus pertcndunt suam responsionem. Hic est
dextris suis, lioc est electos in luagniludii-.eLflori.e: (inquit) Jesus prophcta. Non dicunt Christum, sed
2()o HOMILLr^ DE TEMPOl.E. 206
prnphctam, quasi adhuc minus sapientcs, et non A. fr-^iudem per quam potuissent populum exspoliarc.
perfectc in eum credentes,scd non crrabant cx toto. Et pro nummulariis posuerunt colybystas,qui coly-
Nam et ipse pcr Moysen prophela fuerat appellatus, bias, id est tragemata vel vilia munuscula exigebant
diccnteMoyse « Prophetam suscitabit vobis Domi-
: a populo cui fcenerabantur, ut quod in nummis non
nus Deus vester ex fratribus meis, tanquam me, licebat accipere, saltem in illis rebus accepissent
ipsum audietis(Z)<?it/. xin). » El ipse etiam se appel- qua3nummis coemuntur. Verbi gratia, frixura cicer,
lavit prophetara, dicens : « Non est propheta sinc unam passam, poma diversi generis et caetcra quae
honore, nisi in patria sua {M<tUh. xiii). » Et : « Non nummis coemebantur, istiusmodi inveniens Domi-
oportuit p^ophetam perire cxtra Jerusalem (Luc. nus in templo, ejecit omnes. Sed quid ageret, si in-
xiii). » A Nazareth Galilscae dicitur e.sse, quia ibi venisset ibi quando
luxuriantes, ebrietati vacantes,
nutritus est postquam de -t^gypto rcdiit. Allcgorice ea qu.-E in templo Domini ofTerobantur ejecit ? Quod
autem Jerusalem significatsummamvisionem pacis, autem dicit de templo pjecisse, non debemus putare
coelestem videlicet patriam. Cum ergo intrasset Je- quod intra templum lalia gererentur, sed in portici-
sus Jcrusalem, id est cum per ascensionis myste- bus quae tcmplis adhaerebant. « Et cathedras ven-
rium penetraret ccbIos, commotus est exercitus su- « dentium columbas evertit. » ColumbaB non resi-

pernarum virtutum in adventu illius, dicens Quis :

p» f^ent in cathcdris,sed potius in caveis, ut Dominus
esthic? Quod Psalmista apertius exponit, dicens columbarum cathedras cverteret sed, sicut aliqui :

ex persona angclicarum virtutum : « Quis est iste Yolunt, venditores earumdem columbarum in cathe-
rex glorias ? » Et respondentes illi qui cum Domino dris residebant. Quod tamen minime procedit, quia
gradiebantur, dixerunt : « Dominus virtutum ipse cathedra non est negotiatorum, sed potius magistro-
est rex gloriae {Psal. xxiii). rum el doctorum. Quod autem Dominus cathedras
» Quod Isaias, licet aliis

verbis, taraen eadem vendentium columbas evertit, et mensas nummula-

significatione pionuntiat, di-
cens {Isa. lxiii): « Quis est iste qui venit de Edom, riorum destruxit, et ementes et vendentes pariter
tioctis vcstibus de Rosra ? » Et statim subjunxit de templo Juda;orum ejccit, rJiud gerendo,aliud ge-
ex responsione angelorum, qui Dominum cuinita- rendum esse insinuavit. Vendentes et ementes in
bantur « Iste formosus in stola sua, gradicns in
: Ecclesia sunt qui sacros ordines vel ad pretium lar-
multitudine fortitudinis suae. » giuntur, vel ad pretium pcrcipiunt. Mensae vero
" Et intravit Jesus in templum Dei, » et reliqua. nummulariorumappelIanturaItariaDei,propterava-
Dedit nobis Dominus exemplum, ut quotiescunque ritiam sacerdotum, qui ad hoc assistunt altari, ut lu-
in urbera vel in villara procedamus, primum causa crum inde terrenum acquirant. Sicut ergo Dominus
orationis domum Dei expetamus, ac deinceps ea quae tunc temporis vendentes et ementes pariter de tem-
agenda nobis sunt cum Dei adjutorio exsequamur. C plo corporali quod erat in Jcrusalem, ejecit ita ;

Et ingrossus in tcmplum, « ejiciebat omnes venden- etiara nunc quotidie de templo spirituali,hocest de
« tes et cmentes in lemplo. » Repetendum est a sancta Ecclcsia, vendentes et ementes ejecit, id est
consuctudine Judaeorum, qui erant vendentes vel et eos qui per pecunias gradus dignitatis accipiunt,
ementes. Praecipiebat etenim lex (Deut. xvi) ut om- vel qui eosdem gradus ad pretium largiuntur et :

nis populus regni Judaeorum appareret in anno ter si non a praesenti Ecclesia, saltem a futura elimi-

in conspectu Domini, atque confluentibus ad tera- nantur. « Et cathedras vendentium columbas ever-
plura dabatur praeceptura. « Non apparebis in con- tit. » Per columbasdonum Spiritus sancti intelJigere

spectu Dei vacuus {Exod. w]. » In illo ergo templo debemus, proptcr quod in specie hujus animalis
augustissimo,ad quod totuni regnum Judcfiorum con- super Dominum baptizatum Spiritus sanctus appa-
fluebat, multae victimae offerebantur, boves videlicet, ruit. Quod ergo Dorainus tunc temporis corporaliter
arietes, oves et caprae, et passeres. Sed quia raulti de egit, hocsignificat, quod dignitatem et ministerium
longinquis regionibus superveniebant, qui secumvi- illorum destructurus esset, qui gratiam Spiritua
ctiinas et sacrificia adducere non poterant,habebant sancti,qua3maximeperimpositionera raanusepisco-
praeparatas sacerdotes victiraas diversi generis, quae porum largitur, nisi accepto praemio non largiuntur.
in usum sacrificiorum erant apta, ut venientes ad n « Scriptum est Domus mea domus orationis vo-
:

templum Doraini sacrificiura emerent.Et ita adhae- « cabitur. » Idcirco enim quis adire debet templura,

rebat duplex compcndium Scribis et Pharisaeis.Nam ut puram et frequentem orationemibi excrceat. Sed
et pretium rerum suarum accipiebant,et quod eme- tunc in speluncam latronum convertitur, quando
batur, iterum in suos usus redigebant. Sed quia quilibet ex sacro ministerio lucrum sibi temporale
fraudem eorura excludebat inopia pauperum, ijui acquirere desiderat. Spiritualiter autem templum
non solum victimas non habebant,sed etiam nec pecu- Dei mens uniuscujusque Unde Paulus
fidelis est.

nias quibus eracrent id quod necessarium erat,cogi- apostolus dicit « Templum Dei sanctum est quod
:

taverunt fraudem quomodo praedam agerent de po- eslis vos (/ Cor. iii). » Scd hoc templum Dei in spe-
pulo, et in templo posuerunt numraularios, ut sin- luncam latronis convertitur, quando in menlibus
gulis iudigentibus pecuniae fcenerarentur. Scd quia noslris ]aesi()nes proximis nostris excogitamus. Dum
lex prohibebat usuram, et pecunia illata nihil pro- enim sollicite cogitamus in cordibus nostris,ut no-
desse polerat sine usura, commentati sunt aliam cere valeamus, latrones in mente nostra quagi in
 ;

207 IIAYMO.NIS IIALCEUSTAT. EPISC. OPP. PAHS II. - IIOMIL. 20S

spclurca rcsidcnt, qui dc prajtereuntibus pra}dam A UOMILIA XXXI.

aijunt.
FERiA ouARTA posT Invocavit.
« Et accesserunt ad eum caeci et claudi in lem-
tem- (Matth. XII.) In illo tempore.accesserunt ad Je-
plo, et sanavit eos. » Post ejectos illos qui in
('
«

plo Dei illicita exercebant, curavit caecos et clau- « sum Scribse et Pharisaei, dicentes Magister.volu-
:

dos, ut aperte designaret quod sicut iili

j^ua ca^ci- « mus a te signum videre,» et reliqua.Sic petebant
corporis sanabantur, ita etiam et a Domino signa de non fuissent
coelo viderc, quasi
tate et debilitate
converti vellent, a sua spirituali e;pcitate cu- signa ea qua? Doininus superiusfecerat. Sed quicrcn-
illi. si

randi essent.
dum ost qualia signa postulabantaDomino (ieri.Yel
postulabant ut in morem Eiiffi ignem de ca?]o ruere

Videntes autem principes sacerdotum et scrike

« iaceret, sicut contigit eo tempore, quando ignis de
«mirabiliaejusquajfecit, «etreliqua.Quseruntniulti ccelo descendit, et percussitquinquagenarios cum
quod miraculum Domini maximum habeatur inler quinquaginta suis. Vel etiain postulabant ut, sicuti
omnia signa ejus, et quidam prajlerunt resuscitatio- tompore Samuelis, asslivo tempore, contra consue-
nem Lazari,quidam iliuminalionem cajoi nati.non- tudinem illius terrce.mugirent tonitrua,coruscarent
nulli mutationcm aqu;e in vinum, pleriquo Iransfi- B fuigura, imbres ruerent (/ Rcij. xii). Sed quia ea
^urationom illiue in monle coram discipulis beato : calumniabantur qucc quotidie coram suis oculis Do-
autem llieronymo videtur hoc prcecipuum et maxi- niir.um facore videbant,multo magis hsoc calumnia-
mum csse omnium miraculorum.Magnum enim et rcntur, si contigissent. Dicerent enim non ex pote-
maximum hoc miraculum fuit, ut unus homo, et qui state Domini hoc evenire, sed ex diversis qualitati-
adeo tunc tomporis vilis erat, ut cruciligi posset, uni- bus aeris accidisse. Vel, sicut Joannes Evangelista
versum exercilum de omni regno Juda^orum ad tem- dicit (Miitth. xii), petebant eum ut manna de cceIo
plum confluentem, facto flagollo de resticulis, fla- plueret eis, sicut quondam fecerat patribus eorum
gollando de tomplo ejicoret, quod immensus excrci- in deserto, ut sinc labore et fatigatione vivcre po-
tus facere non potorat. Et in hoc facto spleadoi- qui- tuissent.
dam sidoreus divinitatis radiabat in vultu illius, quo « Gcneratio mala ct adultera. » Gencralionem
perterriti.nou habebant audaciam resistendi Domi- malam populum Judffiorum proptcr contemptum et
no. Sed Pharisaji manus in Dominum mittere non pran-aricationem vocat. Prspvaricatrix enim divino-
audentes, contorriti divinitate illius. opera tamen
rum pra?ccptorum fuit et adultora : quia relicto pro-
ejus calumniabantur, dicentos :
prio viro.hoc cst Deo,idolis gentium sc miscuerat_
« Signum quccrit, » hoc est signum de ccelo, « et
« Audis quid isti dicunt ? n Ac si dicerent : Haec
« signum non dabitur ei, nisi signum Jono; pro-
laus non convenit homini.sed soli Deo. Hoc dicen-
« phetae. » Quaeritis, inquit, signum a me viderc, sed
tes, non putabant eum Filium Dei esse.Sod pensan-
non dabitur vobi? signum divinitatis mese de coelo,
dum est, cum quanto periculo episcopi favores ho-
scd potius humanitatis mees de inferno.
minum recipiunt,cum hoc pro crimine impingeba-
« Sicut cnim fuit Jonas in ventre ccti tribus die-
tur, quod Dei ab hominibus laudabatur. Qui-
Filius
« bus et tribus noctibus, sic erit Filius hominis iu
bus ila Dominus suum tempcravit responsum, ut
I corde terrse tribus diebus et tribus noctibus. »
nec dicorot quod ilii volobant audire Bonofaciunt :

Nota est historia do Jona {Jo7i. i), quod cuin fuge-

testimonium de me perhibenlcs aut etiam Errant, : :

illorum, sed dicta puerorum ex di- rct a facie Domini in Tarsis, celo sorbente devora-
ignoscite a?tati

prophotarumcorroboral,dicens: « Xunquam le- lus est,ctfuit ibi tribus diebus et tribus noclibus:
ctis
Quia ex ore infantium ct lactentium per- hoc facto significans mortem Domini, qui latuit in
« gistis :

turbarum sim- corde terra;, hoc est in scpulcro,tribus diobus ct tri-

« fecit laudem,» quando corda ct ora
bus noctibus. Sed quforitur cur Dominus in sepulcro
plicium ad fidem Domini accendit?
tribus diebus cttribusnoctibus jacuissedicitur,cum
( Et reliclis illis, » id est, relictis contumacibus £) constat eum ibi non tot diebus etnoctibusexinlegro

et calumniatoribus suis, « abiit foras extra civita- mansissc ?Siquidem sexta feria hora sexta criici-
« tem in Bethaniam. » Pcr quod significal)al quod fixus est, nona autem cmisit spiritum vespere post :

Judicos ob perfidiam suam essct rolicturiis, et ad occasum solis depositus cst dc cruce, et collocatus

genlium ponulos transmigraturus : quia Bcthania iu sopulcrum, et non ibi jacuit nisi triginta et sex
(fomus o/>^(i/p«/«rintcrprclatur.Etj;im hic paupcrtas horis. Scd in hoc loco rcgula Scriptur» attcndenda
Salvatoris notanda cst. qui tanta» p:iupcrtatis exstitit, cst, (juiafrcquentcr a parte totum dcmonstratur.

ut in tam magna civilale neminom invenirct cujus Sicut enim accipim us scxtam fcriam cum nocte pra) •

hospitiofrucrctur. Intanfumenimnuiliadulatusest, cedenti,ita noctem Dominicam cum sequenti die.Se-

ut ncc hospitio alicujus fruerclur : scd dicbus vcnic- cundum hanc rationcm tres dies et noctes invenitur
bat in civitatem, et pra^dicationem ibi pcr;igcbat mansi.-se Doniinus in sepulcro, Nam s;epe talem lo-

nocte vcro revcrtebatur in Bolh;iniam, ct frucbatur cutionom invcnimus in Scripturis,el etiam in nostra
ibi hospilio Lazari et sororum ejus. conununi loculionc,sicutdiximusmuliorem partum
209 TIOMILLE DE TF.MPOIIE. 210
portaredecem meiisihus,cum constat novem men- A. immundus spiritus exit ab homine,quando regene-
sibus tantum ferre, et incipiente decimo partum raturex aqua ct Spiritu sancto. « .\mbulatper loca
egredi. arida, » per cordavidelicet fidclium.quae aridasunt,
«ViriautemNinivits surgentin judicio cum genc- id est ab omni concupiscentiae fluxu aliena. « Quaerens
« condemnabunt eam, » et reliqua.
ratione ista, et requiem,et non invenit, » quia videlicet bellumele-
Cum dicunturviri Ninivitae surgere in judicio cum ge- ctorum contra sentit « Tunc dicit Revertar in
: :

nerationeilla,constatapertequodinJudiciotamboni domuni mcam unde exivi, » hoc est: repetamillum

quam reprobi a;que resurrccturi sunt.« Et condem- quem tempore baptismi reliqui. « Et veniens, invenit
nabunt eam, » non potcstate, sed comparatione, scopis mundatam, » hoc est baptismo purificatam,
quiapocnitentiamegeruntin prsedicationeJoncC. «Et « etvacantera, » hoc estvacuam a bonis operibus,
« ecce plusquam Jona hic. » Hic, nec nomen nec « etornatam, » per hypocrisin, hoc est per simula-
pronomen, sedpotius adverbium loci. Ecce,inquit, tionem.« Tunc vadit et assumit septem alios spiri-
sum ego, qui major sum Jona, etideojudi-
inter vos tus nequiores, se, et intrantes habitantibi. » Sicut
cium inter vos e.x.ercebunt Ninivilee: quia Jonas tri- septenarius numerus sacratus est Chrislo, propter
duo tantummodo eis pr.-edicavit, ego vero apud vos seplem dona Spiritus sancli, qua3 commemorat
multo lempore pr.'edico Jonas praedicavit alienae ^ Isaias super Dominum requievisse ita etiam dia-
: :

genti, hocest Assyriis, egovero Jada?ispopuloquon- bolo istc numerus consccratus est.proptcr plenitu-
dam Dei Jonas nuUum miraculum fecit, ego vero
: dinem oranium vitiorum. Siquidcm septem sunt
multa signa in vobis operatus sum. principalia vitia,octavum est superbia, per quam
«RcginaAustri surget in judicio cum generations ipse diabolus cecidit. Primum est yaTcp-.uLapytx,
« ista, et condcmnabit eam. » Regina Austri, id est quodinterpretaturguIa3concuspiscentia;secundum,
Saba.quaevenit a finibus terrae sapientiam Solomis, fornicatio tertium -^iAapyjpia, id est avaritia, vel
;

condemnabit generationem istam, non potestate, amor divitiarum quartum, ira ;

quintum, tristitia; ;

sedcomparalione.Meritoergocondcmnabit soevitiam sextum, acedia, quce est anxiotas mentis vel tae-
Judajorum quia, videlicet ipsa, venit per mul- dium septimum, xsvoSo^ia, id est vana gloria et
;

maris ad audiendam sapien-

tas difficultalcs terrse et inanitis octavum,superbia, quod est ipse diabolus
;

liam Salomonis. Judaei vero praesentera Christum qui persuperbiam de ccclo lapsus. « Et fiunt novis-
inter se babentes, doctrinam illius audire respue- « sima hominis illius pcjora prioribus. » Quia me-

runt. In fide etenira Ninivitarum et Saba reginae, lius esset viam veritatis non cognosccre, quampost
pncfe-tur fides gp.ntiiim populo Israelilico. agnitionem retrorsura ire. Melius fuisset Juda? pro-
• Gum autem immundus spiritus exierit ab ho- ditori Christum non sequi, quam post agnitionem
« mine, ambuJat per loca arida, quaerens requiem, C pro lere.Melius fuisset Simoni non baptizari, quam v

« et non invenit. »Duobus modis intelligi potest,ta- post baptismum in laqueum damnationis interire.
men ad Juda;os proprie pertinet haec sententia. Quia videlicet cum omnis bomo pessimus sitquivi-
Undeet Dominus in conclusione illius ita loquitur: tiis servit,ille tamen pcssimus pessimorumest,qui
« Sic erit et generationi huic pessimae. » Immundus cum omnibus tamen habere se
vitiis servit, virtutes
etenim spiritus a Judseis tunc exivit, quando ad siniulat per hypocrisin.
montem Sina legem Dei accipientes, dixerunt : « Adhuc eo loquente ad turbas, ecce mater ejus
« Quaecunque dixerit nobis Oominus, facimus, ct « ct fratres stabant foris, quacrentes loqui ei.» Oc-
obcdientcs ei erimus {Exod. xxiv). » Exicns enim cupatus erat Dominus miraculafaciendo.etinopere
malignusspiritusaJudacis, ambulavit pcr locaarida, et in doctrina populum e.xercendo, illo autem prae-
hoc cst per corda gentilium nullo rore coeli infecta. dicante et Judaeos redarguente, matcr ejus et fra-
Sed ibi rcquicm non invenit quia videlicet perprae- tres steterunt foris.
dicationem apostolorum et baptismi gratiam inde « Di.xit autem ci quidam : Ecco mater tua etfra-
cst cxpulsus. « trcs tui. » Yidetur iste qui hoc Domino nuntiavit
« Tunc dicit : Rcvertar in domum mcam unde
non simplici anirao hoc nuntiasse, scd potius ten-
« exivi. » Hoc est : repctam Jud.nos quos antcadi- n tandi caliidilate, ulrum Dominus amori parcntel e
misi. • Et veniens,invenit eam scopis mundatam, » pra3ponerct pra;dicationcm Evangelii, an non. Sed
hoc est, circumsionem, et vacantom, » hoc
per ipse intelligensilliuscogitationem et ncquitiam, non
est a bonis opcribus ccssantem, « et ornatam «. praetulit religioni aniorcm, qui junctioncm carna-
traditionibus Scribarum ac Pharisaeorum. lcm laudavit, sed dlxit :

"Tunc vadit ct assumit septem alios spiritus ne- " Qua; esl mater mea ct fratrcs mei? » Ha;c di-
« quiores sc. et intrantes habitant ibi, » hoc est ceudo, non negavit beatam Mariam matrem suam
plcnitudinera dajmonum et vitiorum. « Et fiunt no- csse, scd (sicut diximus) praHulit divinum verbum
« vissima hominis illius pejora prioribus. » Quia carnali conjunctioni.Nam matrem suaranegarenon
pejores sunt modo Judaei in synagogis suis Chrislo polerat, qui nobis pra^cipit parentes nostros dili-
blasphemantes,quam olim gentes erant in iEgypto gere. dicens : « Honora patrem tuura et matrem
idola adorantcs.Possumus tamen hanc sententiam {Deut. V ! MuUh. xv). »
referre ad unumquemqne peccatorcm. Tu..cctcaim « Et extendens manum in discipulos suos dixit:
211 HAYMONIS HALBERSTAT. EPISC. OPP. PARS H.-HOMIL. 212

« Ecce mater niea el fratres mei,» Fralrcs Domiiu, A pcrvcniat, ot vide quanta Ergo et ad Ju sit fides.

Si manseritis in verbo meo, » in quo

qui in Evangclio appcllantur, non debemus intelli di-cos ait : <<

credidistis, « vere discipuli mei eritis. » Subjunxit

gere filios Jopcph de altcra uxoro, ut quidam hacre-
ticiopinantur,quoiiiamsicutbeataMariainvirginita- quoqne,« et cognoscetis vcritutem. » Qui cognoscit
tepermansit, ita et boatus Joseph virginilatis perpe- verilatcm, cngnoscit Deum quia Deus vcritas est, :

tuffCUstosfuit.SedfratrosDominilihiMariaematcrte- dicente ipso Domino: « Ego sum via,veritas etvita

rae ejus intcRigunlur, Jacobus,et Joanncs,ct
Judas. {Joan. xiv). II
Credamus ergo ut cognoscamus ve-
Quatuor siquidem modis dicuntur fratrcs gormani- :
ritatom : quia sine fide ad cognitionem veritatisnul-
tate carnali, sicut Jacob et Esau alio modo, pro-
;
quod cngnituri su-
lus pervenire poterit. Quid est

pinquitate carnis, siciit Laban appellabat Jacob fra- mus?

quod nec oculus vidit,nec auris audivit,
illud

trem, quia avunculus suus erat. Et sicut Abraham noc in cor hominis asccndit. Quid enim est fides,
loquilur ad Loth:<( Ne quseso sit jurgium inter me nisi crodcrc quod non vides? Fides orgo est quod

et te,ot paslores meosotpastores tuos,fralres enim non vides crodere veritas, quod crcdidisti videre. :

sumus (Gc»..xiii). »Non enim Lolh fraler eratAbra- Quid esl quod videre nobis promittitur?Dicit cnim
ham, sed polius nepos ejus. Tertio modo dicuntur Dominus in alio loco, quid esset quod visuri cri-
fratres propter gentis unitatem, de eadem gente ^ mus.ubi ait:« Qui autem diligit me,diligeturaPa
videlicet nati,sicut esi illud in Genesi:« Si elegeris tre meo et ego diiigam eum,ct manifestabo ci me-
:

regem super te,de fratribus tuis elige quemcunque ipsum. [Ibid.). » Haec est promissio, haec estmerces
volueris, »hoc est de gcnto tiia. Quartomodo, affeclu fidei,quae per dilectionem opcratur,ha}C ostsatietas

et pietate,sicut omnes qui in Christo credimus, di- quam Psalmisla optavit, dicens : « Satiabor ciim
cimur fratres. Uno etenim tx his modis dicuntur manifcstabitur gloria tua iPsal. Domine,
xvi). »

fratres Domini, propinquitate scilicet carnis illius. dignc fac nos amarc te, et non amare sseculum.ut
Spiritualiter prccdicante Domino turbis matres et valeamus ad illam libertatem pervenire, ad quam per
fratres illius foris stabant,et modo Dominus in Ec- cognitionemveritatispcrvenitur, dequasubjunxisti,
clesia docet gentes : mater vero illius et fratres,id dicens : « Etveritas liborabit vos. » Quid est « li-

est Synagoga,foris stant, hoc est a societate Eccle- berabit vos?» liberos facit.Dcniijuc Judffii carnales
siae alieni existunt. Scd et ipsi cum ad domum Do- etsecundum carnem judicantes.non hi qui credide-

mini intraverint, non nogabuntur ab eo,sed imple- rant, sed illaturba; qui noncrcdcbant,injuriamsibi
bitur in eis quod Dominus dixit « Quicunquefecc-
: faclam putaverunt,quiadixit eis: « verilas liberabit

rit voluntatcm Palris meiqui in ccclis cst,ipsemeus vos, » et indignati sunt servos se esse significatos.
frater, soror et mater est. » Quaerendum vero est Et verc servi erant.» Sod exposuit Dominusillis,
quomodo aliquis mater Domini possit effici.Frater C quc-e sitservitus,et quaj sitfuturalibertasquamipse
enira et soror illiuscst quicunque voluntatom Pa- promittit.Nihilenimaliud est dicere:"etveritaslibe-
tris fecerit.Et sexum utrumque mirumnon
propter rabit vos, " nisi liberos vos faciet:sicut nihil est,salvat,
est, verbum Dciin
sed ipse maler ejus efficitur, qui nisisalvosfucict. Audivimusergo quid libera veritas
corde auditorum suorum gignit.Unusquisqueenim dixit, audiamus quid superba falt^itas respondeat.
fidelis, quandiu imbuilur, filius est: cum vero alios « Dixerunt ergo Judaei^Semen Abrahas sumus,et
imbuit, matcr csl.Paulus namque Apcstolusmatcr- « nemini servivimus unquam ;
quomodo tu dicis :

num afTectum circa auditores suos impendcbat. qui « Liberi eritis? » Non enim dixerat Dominus :

dicebat:« Filioli mei, quos iterum parturio, doncc « liberi erilis, » sed : u veritas liberabitvos. »Inquo
formetur Ghristus in vobis (Gal. iv). tamen verbo illi nihil aliudintellexerunt, nisiliber-
tatem carnalem : et extulerunt se quod semen es-
HOMILTA XXXII.
sent Abrabffi, et dixeruat:« SemenAbrahaj sumus,
FERIA QUINTA POST ItlVOCaVlt.
nemini servivimus unquam.» Quomodotudicis:
et
(JoA.N. VIII.) « In illo lempore : Dicebat Jesus ad vana snperbia, o falsa jactantia,
Liberi eritis?
« eos qui crcdideruntin eumex Judaeis:Si vosman- quonjodoverumdixisti:Neminiservivimusunquam?
«seritis in verbo mco,»et reliqua. Ideo manseritis, n Joscphnonneestvenundatus?propheta;sanctinonnc
quia doctrina spirilali initiati estis,quia esscibi coi- sunt ducit in captivitatom? Denique nonnneille ipse
pistis. Si manseritis, hoc est in fide, quae in vobis ejus populus.qui in /Egypto lalores faciebat operi-
esse credcnlibus coepit, quo pcrvenietis videtc, biis duris, non saltem iu argento et auro, sed in

qualc est initium, et(|uo pcrducit. Amastis funda- luto scrvicbat ? Si nemini scrvistis unquam, o in-
mentum, culmeu altondite, et ex ista humililule grati.quid vobis assi(lueimproperatDeus,quomodo
aliamcelsiludinemquairite. Fidescnim humilitatcin vos de domo scrvitutis liberavit? an forte patres
habct.Coguitio et immorlalitas, et ajternitasnonffa- veslri scrvierunt ? Vos autem qui loquimini : Nulli
bet humilitatem, sed cx cclsitudine ereclioncm : servivimus unquam si nulli servivistis unquaiu :

nullam defcctionetn, sed aelornam stab"lilatem : quomodi) ergo solvebatis tributum Romanis ? Uude
nullam ab inimico cxpugnationcm, nullum dcll- ol ipsi vcritati huiucum quasicaptionis posuistis,ut
cicndi limorcm.Magnum cslciuod incipit ali(le,scd dicorctis (Luc. xx) : « Licct rcddere tributum C;e-
raagis qun pcrvenilur per fidcm. Audi igitur quo sari?»utsidixissct :licet, teneretiseumquasimalam
 : : :

2}3 IIOiMILI.E DE TE.MPORE. 214

optasset libertatein semini Abrahcp: si autom dixis- A clcsia maneat in corpore capilis sui, ut sil filius,
:

set: non licet, calumniaremini apud reges terrse, non servus. Longe aliud est peccare, aliud manere
quod prohiberetregibustributapersolvi. Deindepro- in peccato. Qui manet in peccato, servus est peccati
latonummo victi estis, ct captioni vestree vos ipsi qui fugit a peccato, servus erit justitia?. Terruit
estisresponderecompulsi, ibienimvobisdictumest itaque, ct spem dedit: terruit, ne pcccatum amare-
« Reddite C;esan quae Csesaris sunt, et Deo qua3 Dei mus spem dedit, ne de peccati solutione diffidere-
:

sunt {Matth. xxii), » cum vos ipsi rcspondissetis, quod mus. « Omnis (inquit) qui facit peccatum, servus
nummus habet imaginem Caisaris. Quia sicut quaerit est peccati. Servus autem non manet in domo in
Cacsar in denario imaginem suam, sic Deus quffirit in cEternum. » Qua: ergo nobis spcs cst, qui non sumus
homine suam. Nec alienum quid quserit Deus ab ho- de peccato? Audi spem tuam :

mine, sed quod condidit in homine. Ideo Deus homo Filius manct in domo in feternum. Si ergo
'•

factus est, ut in hcinine reformaret quod in homine « Filius vos liberaverit, tunc vere liberi eritis. » Haec

formavit. Ergo mentientibus, ot de vana libertato tu- ppos nostra, fratres, ut a libero liberemur, et libe-
mentibus, quid respondisset Dorainus Jud^is au- rando servos nos faciat. Servi enimeramus cupidi-
diamus. tatis, liberi efficimur scrvi charitatis.Primalibertas
« Amen amen dico vobis, quia omnis qui facit « est non pcrmanere in peccato, servire juslitije, di-
« peccatura, servus est peccati. » Quis non_sub istis cente Apostolo. « Cum enim scrvi essetis peccati,
verbiscontremiscat, si omnis homo peccator, omnis Nunc autem habe-
liberi eratis juslitic-e (/Jom. vi.) »

homo servus peccati? Scd in hisattentius audiunius, tisfructum vostrum in sanctificationem, finem vero
qualiter liborcmur de hac servitute. Terrorem incu- vitam ?e'ernam. Perfccta vero libertas ost Doo Chri-
tit, sed medicinam adhibet. Nam ait Dominus : sto sorvirc, illum diligere qui vcre nos liberavit, qui

• Amen amen dico vobis. )> Quid est amen amcn, vereest Filius Dci, et Dominusin forma servi, non
nisi verum dico vobis? Quod verbum nec Graecus servus, sed in forma servi Dominus. Fuit quippe illa
interpres, ncc Latinus ausus est in aliam transferre carnis forma servilis quamvis esset similitudo car-
;

linguam, ut honorem haberct volamento sccrofo, nis peccati, non orat peccati, libortatem promisit
testificatio vcritalis in Christo. Veritas dicit: Verum crcdontibus in se. Judsi vero tanquam de sua liber-
verum dico vobis, ingeminat, rcplicat verbum veri- tate superbicntcs, dedignati sunt fieri libori, cum
talis, ut excitarct dormientes, intentos faceret au- cssont scrvi peccati. Idco autom se liberosesse dixe-
dientes, nec contemneretur qui ait : « Amen amen runt, quia scmen Abrah.Te erant. Quid ergo eia ad
dico vobis, quia omnis qui facit peccatum, servus haec rcspondit Dominus, audiamus :

cst peccati. » miserabilis servitus servire peccato, Scio, inquit, quia filii Abraha? estis, sed quaeri-
servirediabolo, qui peccati estauctor. Saepe homines C « 'is me interficore.» Agnosco carnis originem, non
malos dominos fugiunt, ne serviant malis, et non cordis fidcm: filii Abraha; estis, sed socundum car-
fugiunt peccatum Quanto facilius esset fugere pec-
! nem, ideo qu;eritis nie occidere. «Sermo enim
calum, et scrvire homini libera conscionlia Deinde ! « mcus non capit in vobis, » id est non habet
(inquit)
servus hominis aliquando sui domini imperiis fati- locum sermo meus caperetur a vobis,
in vobis. Si

gatus, fugicndo requicscit servus autem peccati

: caperetutiquevos Quidestergo, noncapit in vobis?
quo fugict? Secum enim relrahitvindcxconscientia; id est, non capit cor vestrum, quia non rccipitur a

quocunque fugerit, non fugit, sed ipsum mala con- ccrdc vestro. Audistis certe Dominum dicentem :

scientia scquitur, imo non rcccdit a se, peccatum « Scioquia lilii Al)rahae estis, » audite quid postea

enim quod fecitintus est. Fecit peccalum ut aliquam dicat

corporaloin caperet voluptatem : voluptas transit, « Egoquod vidi apud Patrem mcum,loquor: et
peccatum manet praeteritquod dcloctabat, reman-
: « vos,quod vidistis apud palrem vestrum, facitis. »
sit quod pugnat mala servitus. Aliquando fugiunt Quid autem faciunt, et quid eis dixit? qua^ritis me
homines improbos dominos, fugiendo quiescant a occiderc hoc apud Abraham nunquam viderunt.
;

servifute, sed quomodo illi sorvitute carebunt, qui Dixit: «qua' vidiapud Patrcm mcum loquor «verita-
nolunt carcre poccalis ? Quanto facilius ost, si de- n tcm vi.Ii, vcrilatcm loquor.quia veritas sum.Si enim
serat homo peccatum, fugiatquc ad Christimi vorae Doniiiius verilatem loquitur, quia ipse est veritas
libertatisvindicem alque auctorcm Liberat enim ab ! Patris, quam viditapud Patrern, ?c(iue vidisscloqui-
hac servitutc peccati solus Dominus, qui illa non tur, enim A^erbum quod Verbum erat apud
ipse
habuit. Qui solus sine peccato venit in mundum, ille Deum: isti ergo malum quod faciunt, quod Domi-
solus libcrarc potcst de peccato. Qui vcnit sine pec- nus objurgat et corripit, ubi viderunt apud patrem
cato, factus est sacrificium pro peccato. Cum ergo suum? Cum audicrimus in consoquontibus apertius
omnis qui facit peccalum servus sit peccati, qu;e sit dictum, quissit corum pater, ttmr intolligimusqua-
spes nobis libertatis, audile. lia vidcrint apud talem patrem. Adhur enim non

« Servus autem, inquit, non manet in domo in nominat patrom ipsorum. Paulo suporiu? .Abraham
« aeternum. » Ecclesia est domus, servus est pec- rorainemoravit, sod carnis origincm, non vitae simi-
cator. Non rnaneat homo in peccato, ne sit scr- litudincm. Dicturus nunc alterum palrem illorum,
vus peccati, ut possit nianere in dom:>, iJ .s! :n Ec- qui ncr gonuit eos, noc crcavit, ut homines essent,
215 HAYMONIS HALBEUSTAT. EPISG. OPP. PARS II. — HOMIL. 216
sedtamen filiierantejus.inquantummalierant.noii A sancttun ctjiisfuin, innoccntem tantiim virum imi-
in quantum homines erant: in quantum imitati, non tarinon possumus, Deum dicamus Patrem nostrum,
in quantum creati. videamus quid nobis dicturus est. Xunquid falsitas
« Responderunt ct di.\erunt ci : Pater nostcr invcnit quod diceret? Audiamusquid dicant, audia-
« Abraham est. » Quasi aliquid dicturus esset con- mus quid audiant. « Unum (inquiunt) Patrem habe-
tra Abraham, aut quasi in aliquo auderet reprehen- mus Dcum. »

dere Abraham. Non quia Dominus non audebat re- <' Dixit ergo Jesus : SiDeus Pater vester esset,
prehenJere Abraham, sed quia Abraham talis crat « diligeretis me utique.Ego enim ftx Deo processi et

qui non reprehendcrctur a Domino, sed potius lau- « veni. Neque enim a mcipso veni, sed ille me mi-
daretur. Tamcn isti videbantur eum provocare, ut « sit. » Dicitis Deum Patrem, agnoscite vel fratrem
aliquid mali diceret de Abraham, et esset occasio vestrum. Hic tetigit quod saepius solet dicere : « Non
faciendi quod cogitabant. « Pater noster Abraham a meipso veni, sed ille me misit. ego enim a Doo
-est. » Audiamus quomodo eis rcspondet Dominus, processi ct veni. > Christi ergo missio incarnatio est
cum illorum damnatione laudavit Abraham : ejus. Quod vcro de Deo Patre processit Verbum,
« Dicit cis Jesus Si filii Abrahse estis, opera
: a^terna processio est, non habens tcmpus, per quem
« Abrahae facite.Nuncautem quasritismeinterficere, r» factum est tempus. Ergo ab illo processit ut Deus et
« hominem, qui veritatem locutus sum vobis, quam gequalis, ut Filius unicus, nt Verbum Patris. Venit ad
« audivi a Deo hoc Abraham uon iecit. » Ecce,
; nos, « quia Verbum caro factum est, ut habitaret in
ille laudatus, isti damnati. Nam hi qua^rebant Do- nobis {Jon?i. i). » Adventus ejus humanitas ejus
;

minum Abraham autem non erat homi-

intorficere, mansio ejus, divinitas ejus.
cida. Non dico, inquit, ego sum Dominus Abrah;e, « Quare (inquit) loquelam mcam non cognoscitis?

quod et si dicerem, verum dicerem (nam dixit in « quia non potestis cognoscerc sermonem meum. »

alio loco « .^ntcquam Abraham fieret, ego sum, »

: Ideo non poterant cognoscere, quia non poterantau-
cum illum lapidare vellent) ; sed dico hoc interim, dire, sed unde audirc non poterant, nisi quia corrigi

quod quod aspicitis.quod mesolum putatis,

videtis, credendo nolebant? Et hoc inde :

scilicet quod homo sum. Hominem ergo dicentem « Vos ex patre diabolo estis. » Quandiu patrcm

vobis quod audivit a Oeo, quarevultis me occidere, comraemoratis.quandiu patrem mutatis,modo Abra-
nisi qnia non estis filii Abraha> ? Et tamen superius ham, modo Deum, audite a Filio Dei, cujus filii
ait « Scio quia filii Abrahae estis, » non negat nunc
: estis. " A patre diaholo estis. » Deus utique creator

eorum origincm,SPd facta condemnat. Caro eorum omniumcreaturarumcreavithominem,quomodohic

ex illo erat, sed vita non erat. Ergo Christiani facti dicit Vos a patre diabolo estis. Quidquid a Deo :

suntsemen Abrahse gratia Dei,non de carne Abrahae. C creatum est, bonumest; etomnis homo,in quantum
Facti illi cohagredes, Deus illos exhaereditavit, istos creatura Dei est, bonus est. Quantum vero se sub-
adoptavit. Isti sunt de quibus in alio loco a Joanne jicit per liberum arbitrium diabolo,a patre diabolo

Baptista dictum est « Potens est Deus de lapidibus

: est. Bona cst euim hominis natura, sed vitiataerat

istis suscitarefiliosAbrahae (Luc.u:).» lllicrgoerunt per malam voluntatem, et inde erata patre diabolo.
filii Abraha;, qui opera Abrahs imitantur. Ideo sub- Quod fccit Deus non potest esse malum, si ipse
junxit Dominus, diccns: « Si filii Abraha? estis, opcra homo non malus. Indc crgo Juda;i dicti
sit sibi ipsi

Abrahae facite. » Factis probate nobilitatem, non sunt filii diaboli, non nascendo, sed imitando. Con-
verbis. « Sed qu;eriLis me interficcre, homincm, qui suetudo vcro sancta? Scripluraj cst eximitatione vel
veritatem locutus sum vobis, quam audivi a Deo; consuetudine operum filios saepc nominare, ut I'ro-
hoc Abraham non fecit. Vos facitis opera patris ve- pheta ad Judieos ait: « Pater tuus Amorrhffius et
stri. » Et quia adhuc non dicit quia isle cst pater matcr tua Cetha^a {Ex,cch. x.\i.\). » Amorrhaji gens
illorum, videamus luodo illi quid responderunt. Cu3- erat quffidam undc origincm Jada-i non ducebant.
perunt enim utcun(|ue coguosccre, non de carnis Cethaji et ipsi gculcnisuam habebant, omninoalic-
generationc Dominum loqni, sed de vilffi institutione. nam generc Judffiorum. Sed quia erant impii
a
Et quia consuetudo Scripturarum est (quam lege- j)
Amorrhaii ctCcth;ei, Judasi autcm imilati impictatcs
bant) foruicationem spiritualiler appellare, cum diis corum, invcnerant filii parentes, non de quibusna-
mutis ac falsis anima tanquam prostiluta subjicitur, sccrcnlur, sed quorum mores sectando paritcr dam-
ad hoc respond(!tur, dixeruntque ei : narenlur. Quairitur autem fortasse,undeipse diabo-
« Nos ex fornicatione non sumus nati, unum pa- lus cst. Indc ulique, unde ct cajlcri angcli. Scd ca^teri
« Ircm habcinus Dcum. » Cum tolies gioriautes do in sua obedicntia perstitcrunt, ille inobcdiendo ct
Abraham rijpulsi sunt, luinc videauuis ((uomodo supeibicndo!apsuscstaugclus,etfactusestdiaboIus.
ropelli noluerunt orc veridico. Quia cum crat talis Sod modo audirct quid dicat Dominus « Vos (in- :

Abraham,cujusfactum non imitabantur, et de illius (|iiit) a patre diabolo cstis, et desidcria patris vestri
tamen genere gloriahantur, mutavcrunt responsio- facore vultis. Quaeritisme occidere, hominem, quj
nem, eredo dicentes apud seipsos Quotiescun(]uc : veritatem vobis dico, » et ille invidit homini, et occi-
nouiinavcrimus Abraham, dicturus cstuobis: Quarc dithominem. Diabolus aulem cum invidcret homini,
non imitamini eum,decujusgcncrc gloriamini? Nos scrpcntcm indutus,locutuscstiuulicri, etdemulierg
 :

217 HOiMIU.E DR Tl. MPORE. 218

venenavit ct virum.Unde mortui sunt,diabolumau- A qucbamur ergo vobiset nunc de evangclica lectionc,
diendo,qucm non audisscnt.si Dcum audire voluis- in quaduo paritcr miraculahumana^ sanitatislegun-
Bent, qui obtemperare debuerant Crcatori, non de- tur,unum invisibiliter per angelicam administratio-
ceptori.Ergo « ille homicida erat ab initio. » Videte nem,alferum per dominicam pcaesentiam visibiliter
genus.homicida dicitur diabolus.Diabolus non gla- exhibitum,sed utriusque nobis sunt breviter oxpo-
dio armatus.non ferro accinctus ad homincm venit, sita mysteria, ne prolixaB lectionis prolixa quoque
sed verbum malum scminavit, et occidit. Noli ergo explanatio cuiquam forte gravis existat. Probatica
putare te non esse homicidam, quando fratri tuo piscina^quas quinqucporticibus cingebatur,pcpulus
raala persuadcs. Nam si fratri tiio mala pcr- est Judaeorum, legis undique custodia, ne peccare
suades, occidis. Audi Psalmum « Filii homi- : dcbeat, munitus. Rccle etenim lex,quae quinque li-
num denles corum arma et sagitt?e, et lingua eo- brisMoysi descripfa est,quinario numero figuralur.
rum gladius acutus(P5n/ lvi). Vos ergo desidcria
>> Rectc populus qui in quibusdammunditiis vitfe ser-
patris vestri facere vultis, ideo saevilis in carne, vire.in quibusdam solebatimmundorum spirituum
quia non potestis in mente. "Ille homicida erat ab lcstamcntis agitari.per aquam significatur piscinae
initio,»utique in primohominc,cxi]lo illehomicida. quae nunc placida vcntis stare,nunc cis irrucntibus
Ex quo potuit ficri homicidium? ex quo factus est t» turbari consuevcraf .Et bene piscina eadem probatica
homo.Non enim possetoccidi homo, nisi prius fiprct vocatur, xa -poSaTa quippc gr.TCce, oves dicuntur.
homo. « Et in veritate non stctit, quia veritas non Quiaerant nimiruminillopopulo.quidicereDomino
« est in eo. >. Non quomodo in Christo est vcritas, noscerent:« Nos autom populus tuus,ct oves gregis
ut Deus ipse sit veritas.Si ergo iste in veritate ste- tui, confltebimur tibi ia saccula (Psal. lxxviii). »

tisset.in suee originis sanctitatcpermansisset.sed in Vulgo autem probatica;id est pecualispiscina fertur
veritate non stetit, quia veritas non est in eo. Oni appcllata,quod in er, sacerdotes hostias lavare con-
" cum loquitur mendacium ex propriis loquitur, sueverant.Multitudolanguidorumquacinmemoratis
« quia mendax est, et pater ejus. »Diabolu? autem porticibiis jaccbat,aquae motum exspcctans.signifi-
asemetipso mendax fuit, et mendacium suum ipse cat eorum catervas, qui lcgis vcrba audientes, suis
genuit,anomineaudivitraendacium prius.Quomodo hanc viribus implere non posse dolebant;atque ideo
genuit Pater Filiura veritatcm, sic diabolus genuit dominicae auxilium gratiae affectibus implorabant.
quasi filium mendacium.Mendacium gcnuit quiain C.Tci erant, qui nccdum perfectum fidei lumen ha-
verilate non stetit.Omnis enim qui in Deo manel, bebant claudi, qui bona qua> novcrant, operandi
;

in veritate manet,quiaDeus veritas est.Si quisvero gressibus implere non quibant;aridi, qui quamlibet
a Deo recesserit, mendax erit, dicente Psalmogra- oculum scienti.-E habentes,pinguodine tamon spei et
pho: " Omnis homo mendax (Psal.cw). » Inquan- C dileclionisegobnnt.Tales inquinqueporticibusjace-
tum vero homo a Deo recedit, intantum mendax bant,sed non nisiin piscinam angelovenionte sana-
erit, diim se a veritatedeclinaverit.etindepcccator bantur: quia per legcm cognitiopeccati,gratia au-
erit. Ouia omne peccatum non est veritas,sed men- tem remissionis non nisi per Jcsum Christum facta
dacium ;quia recedendo aDeo non habet voritatem. cst.Hunc dosignat angelus,qui iuvisibiliter doscen-
Diabolus vero honus creatus est, sed per seipsum dens in piscinam ad suggerendam vim sanandi mo-
malus factus est,declinandnse a summo bono.Ideo vebat aquam. Descendit enim in carne indutusma-
ex prnpriislocutus est mendacium quia in seipso in- gni consilii angolus.id est patcrnaB voluntatis nun-
venit unde essetmendax.Homo vcrodeceptus a dia- tius in piscinam populi Judaeorum,et movit pecca-
bolo mendax; ideoque filiusdiaboli, non natura.sed tores factos adoctrina sua, ut occideretur, quia
imitatione. Recedamus ergo a palre mendacii,cur- sua morte corporali. non solum spiritualiter lan-
ramus ad Patrom veritatis.Ampiectamur veritatem, guentes sanaret,sed ct mortuos suscitare sufficeret.
ut accipiamus veram libertatem.Judaei apud palrem Motus ergo aquac passioncra(quae mota.turbataque
smim viderant quod loquebantur quid, nisi men- : Judaeorum gcnfe facta ost) insinuat. Et quia per
dacium? Dominus autem apud Patrcm suum vidit eamdcm redempti suntcredentes a maledicto legis,
quo loqueretur :quid,nisi Verbum Patris aetcrnum, n quasi descendentes in aquam piscin;c turbatam sana
et Patri coajternum ? Ideo subjunxit bantur,qui hactenus jacuerantin porticibus a^grofi,
« Ego veritatem dico vobis,et non creditis mihi.» legissiquidom littoram ncscienfcs, quid agondum,
Nam mendax mendacium loquitur.sed veritas veri- quid vitandum csset, edocuit.Nec tamen cducfosde
tatem profert.Diabolus mondax,Christus vero veri- sedibus ignorantiae prioris in porticibus suis conti-
tsp est, et veritalis assertor; quia ex veritatis ore nebat,necsanabatlanguidos.GratiaaulemEvangelii,
nil aliud poterit procedere, nisi veritas. qua; per Deum
ac myslerium DominicE passin-
omneslanguores iniquifatum nostrarum,
nis sanat
HOMIDIA XXXIII.
a quibus in lcge Moysi non potuimus justifi-
FERIA S£XTA PObT luVOCavU.
cari, quasi elcctos dc porficibus lcgis aegrotos in
(JoAN.v)" In illotempore, eratdies festus Jud.To- aquampiscin.-E turbidam,uf sanari possimus,immit-
" rum, et ascendit Jesus Hierosolymam.Est aulcm tit, quia a pcccafis, qu.nc lox 03tcnderat,per aquam

" Hierosolymis probalica piscina, et rcliqua. » Lo- baptism.atis'abluit, tcstc Apostolo, qui ait: « Quia
219 HAYMOMS HALBLRSTAT. KPISC. OI>P. PARS II. — HOMIL. 220

quicunqne baptizatisumu.- in Christo Jesii,in morto A ris.Surge bona opcrando.porta grabalumdiligendo

Ipsius baptizati sumus.Con?epulti enim sumoscum proximum, et ambula exspectando beatam spemet
illoper baptismum in mor'pm,ut,quomodo surrexit adventum gloriae magni Dei. Sed mira perfidorum
Christps a mortuis per gloriam Patris,ita et nos in dementia, quia ad tam inopinatam diu languentis
novitate vit?e ambulemus {Rom. vi). » Benc aulem sanationem credere ac spiritualiter sanari debue-
dicitur.quia qni prius descendisset post molionem rant, e contra scandalizantur, et salvato pariter ac
aquocumque languore tcncbatur;
aquae.sanusfiebat Salvatori calumnias struunt. Salvato quidem, quia
quia unus DominuP.una fi.les, unum baptisma. Et sabbato grabatum tulerit : Salvatori autem, quia
qui in unitate catholica Christi mysteriis imbuitur, sabbato et illum salvari,et grahatum tolli prsecepe-
sanus fit,a quocunque peccatorum languore detine- rit, quasi molius ipsi de sabbato quam tanta divi-
tur. Quisqnis autem ab unitate discrepat,salutem, nitatis potentia nossent.
qune ab unn est, con«equi non valet. Ha3C de primo « Dicebant, inquit, Judaei illi qui sanatus fuerat:
evangclicff! lectionis miraculo,quod Dominus dedit, « Sabbatum est, non licct tibi tollere grabalum
Incuti pumus, nunc de secundo, quod ipse dederit, « tuum. Littcram lcgis stulte defendebant, igno-
»

fratcrnitati vestrae loquamur,in quo etiam ippo.unus
commendatur sanatus.Non quiaomnipotcntispietas
SalvatoriSjOmnes quos ibi languentes invenit.sanare
nequiverit, sed ut docoret prseter unitatem catho-
lica; fidei.nullum cuilibet locum patcre salutis.
" Erat autem quidam homo,inquit,ibi triginta et
« octoannoshabens in infirmitate sua.»Homo iste,
multorum infirmitatc detentus annorum, significat
rando dispensationem ejus qui legis quondam edicta
i^ p('rsorvumdiscernens,nuncipseadveniens,eamdcm
legom gratiamutaredisposuitjUt quodjuxtalitteram
diu carnalcs carnaliter observabant,deinceps spiri-
tualiter ob.servandum cognoscerent.Sabbatoquippe
carnali, quod juxta litteram custodiebatur,populus
ab omni opereservili die septima vacare praeceptus
est. Spirituale sabl)atum est, in luce gratiae spiri-

peccatorum qucmlibet enormi scelerum magnitudi- tualis, quae scptiformis accipitur, non una, sed
ne, vol numerositate deprc^sum^cujus significando omni die nos ab inquietudine vitiorum manere feria-
reatui etiammotus temporis quo iste languebatcon- tos. Si enim juxta vocem Dominicam «Omnis qui :

gruit.Nam duo minus quadragintaannos habebatin facit pcccatum,servus est peccati [Joan.\iu), «patet
infirmitate. Quadragenarius autem numerus, qui liquido,quia peccata recteoperaservilia intelligun-
denario quater ducto conficitur, pro perfcctione tur, a quiLus quasi in die septima in perceptione
rectfle conversationis solet in Scripturis accipi :quia grati;e spiritualis immunes incedere jubemur nec :

solum a pravis continere, sed et bonis insistere fa-

quisquis perfectae conversationis officium cgerit, le-
gis profecto Decalogumperquatuor sanctiEvangclii ctis. Quod in hac quoque lectione Dominus typice

libros implet.Aqua nimirum perfectione quominus C ostcndit, cum eum,qui duos de quadraginta annos
habet, qui in Dei ct proximi dilectione, quam legis languebat,in die sabbati nonsolum surgere,verum
pariter et Evangelii Scriptura commendat, vacuus etiam grabatum tollere et ambulare pra^cepit vi- :

incedit. Qnod etiam mysticc Dominus sanansinfir- delicet insinuans eos qui longo vitiorum languore
mum docuit, cum ait : tabcscunt, et Dei ct proximi dilcctionc inanes sunt,
« Surge, tolle grabatum tuum,
ambuln. »Sur- et quasi a porfecta virtutum summaduobus minusha-
gere enim dicitur vitiorum torporem,in quibus diu bent, jam per donum Spiritus sancti a vitiis posse
languebas, excutere.ct ad exercitium virtutumqui- resurgere,eorumque discusso torpore,cum fraternae
bus perpetuo salveris te erigere. « Tollc grabatum dilectionis fervore ad visionem deberc sui properare
tuum, » id est porta. Diliges proximum tuum, pa- Conditoris. Quod autcm is, qui sanatus est, Jesum
tienter ejns infirma tolerando, qui te adhuc tenta- non in turba adhuc positus,sed post in templo co-
tionum fasce depressum diu patientorquesustinuit. gnoscit, mystice nos instituit, ut si vere conditoris
« Alter enim alterius oncra portate.et sic adimple- nostri gratiam cognoscere,siejusamore confirmari,
bitis legem Christi (Gal. vi). » Et sicut alibi dicit : siad ejus visioncm pcrvcnire desideramus,fugiamus
« Supportantesinvicem in charitate,so]liciti servare lurbam non solum turbanlium noscogita-
sollicite
unitatem in vinculo pacis {Ephes. vi). » Ambula [)
tionum,affectuumque pravorum,verum etiamhomi-
autem, id est toto corde, tola anima, tota virtutc num nequam qui nostra; sincentatispossunt impc-
Dcum dilige :et ut ad ojus visionem pcrtingcre mc- dirc propositum, vel mala, videlicet cxemplo suo
renris, quotidianis bonorum operum passibus de monstrando, vel bona noslra opera deridendo, vcl
virtutc in virtutem progredcre nec fratrem qucm
: prohibcndo.Confugiamus seduli ad domum oratio-
sufTcrendo ducas,ob amorcm ejus ad quem pcrgis, nis, ubi sccreta libertale Dominum invocantes, et
deserens, nec ob fratris amorcm ab illo qua-rcndo, de porccptis ab co bencficiis gratias agamus, et de
cum quo mancre desideras,intcntioncm re^ti inces- percipicndis humili devotione preccmur.Imoeliam
sus avertens :sed ut pcrfecte possissalvari ;«Surge, ipsi lemplum Dci sanctum,in quo venire et mansio-
tolle grabatum tuum et ambula, » id est relinquc ncm faccre dignctur, existere curemus, audientcs
pcccata pristina,ncces3itatibus fratrum succurrc.Kt ab .\postolo : « Quia corpora vestra tcnipla sunt
in universis qua^ agis,vide nc in hoc sacculn menti^m Spiritus siuicli, qui in vobis cst (11 Cor. vi). » Inter
figa8,sedad videndam facicm tui fcstines Redcmpto- quoc diligcntius intuendum,fratrcs mei,quod inve-
221 HOMILI/E DE TEMPORE. 222
niens in teniplo quem sanaverat Dominus, ait illi :
A. uderetur, suas passionisetresurrectioniscxemplum
« Ecce sanus factus es, jam nolipeccare, ne dete- adhibuit, dicens se Hierosolymismultapassurumet
Quibusverbis apcrte
« rius tibi aliquid contingat. » in die tcrtiaresurrecturum.Neautemresurrectionis
monstratur quia propter peccala languobat, nec inaudita gloria incredibilis videretur, tribuselectis
nisi dimissis eisdem poterat sanari.Sedqui Ibrisab discipulis seorsum eductis, ejusdem resurrectionis
infirmitate, ipse eliamintussalvavit ascelere.Unde forinam in sua transfigurationeostcndit.Et pulchre
et caute prsmonuit, nc amplius peccandogravioris ostensurus discipulis ejusdem resurrectionis for-
sibi sentcntiamdamnationiscontraheret. Quod non mam,seorsumeoseduxit,quiasiejusdemresurrectio-
ita sciendum est, quasi omnis qui infirmatur, ob nis participes esse cupimus,aturbis malignorum spi-
peccata infirmefur. Sspe infirmaturhomo,neextol- rituumettumultibus sa;culi separati esse dcbemus,
latur in donis Dei, sicut dePauioapostololegitur(// sempcr quidem mente, aliquando et corpore. Quia
Cor. xii), Sfepe ul probetur tribulalur, sicut bcati sicut bonorum socictas multum juvat, sic infirmis
Job patientia tribulatu et probata est {Job. i, n): mentibus malorumconcordiafrequenter nocet, teste
saepe infirmitas pro castigatione datur. Flagellat Psalmista qui ait: « Cum sancto sanctus eris, et
enim Deus omnem filium quem recipit (Heb. xii). cum viro innocente innocens eris;etcum electo
Quibusdara veroinDrmitaspro gloria Deidatur,utde „ electus eris, et cum perverso perverteris {Psal.
caeco nato vel de Lazaro legitur (Joan. ix, xi): no- ivii). )) Unde nos Salomon admonct dicens: « Noli
vit Dominus pro quoquemlibetjubeatinfirmari, vel esse amicus homini iracundo, neque ambulcs cum
dimittat. Sa^pe occulto in hominibus agit judicio, viro furioso, ne fortc discas semitasejus, et sumas
sed nunquam injusto. Seddiscamusnagelli piissimi scandalum aniinae tuse (Prov. xxii). » Pulchre etiam
Redemptoris nostri humililer substerni. arbitrantes eos quibus cor suiimclarificatum oslendit, in mon-
nos minus pati quam meremur, semper illiusscn- tem cxcelsum eduxit, ut nos doceret quia tunc ad
tentia) memores, quia bcatus homo quicorripilura illam gloriam futurae resurrectionis feliciter perve-
Domino (Proi', m). Et ipse in Apocalypsi: « Ego, nire mercbimur, si terrena descrentes, sublimia
inquit, quos amo, arguo, increpo, et castigo (Apoc. atquc ccelestia desideramus, dicentes cum Apostolo:
iii). » Longajvoautemlanguenti interiusexteriusque « Nostra aulem conversatioinc(Elisest(/'/u7<'/j. iu).»
sanato, id est et a pestc castigationis, etapeccatis, Unde eliam Salvatorcm exspectamus Dominumno-
qnibus ha;c merebatur erecto, Juda?i e contramale strum Jesum Christum. QuasicumDominomontem
intus languidi,deterius jam »grotareincipiunt,per- ascendimus, cum fugilivamunuigaudiacontcmnen-
sequendo videlicet Jesum, qui htec faceret in sabbato. tes, coelestem patriam desiderainus, sicut faciebat
Persequebantur autem eum nonquasilegis auctori- Psalmista cum dicebat: « Sicut cervus dcsideratad
tatem, simul et divinse operationis exeniplasecuti C fontes aquarum, itadesideratanimameaadte,Deus
:

quia et Dominus sex diebus mundi perfecta crea- (Psal. xLi). Nec illud absque consideralione prse- )>

tione, septimo quievit sb omnibus operibussuis,et
populum sex diebus opcrari, septimovocareprwce-
perit: non intelligcntes, quiacarnalia legis decreta
paulatim erant spirituuli interpretalione mutanda,
apparente illo qui non tantumlcgislator, sed etfinis
est legis Christus, ad justitiamomnicredenti(/Iow.
x). Neque enim advertentcs quia Conditor in die
septima, non ab opere mundanae gubernalionis et
animaj, imo quolidianarum crcaturarum substitu-
tereundum cst, quod post sex dies et post ea quae
superius gosta narraritur discipulis suam resurre-
ctionem ostendisse memoratur. Quiacnim sex sunt
dies in quibus licet operari, senariussaepenumeius
praesentis vitae laborem significat.Et quasi postsex
dies discipulis suam claritatem ostendit, quia prae»
sentis vitae labores electi adgloriam futuraeresurre-
ctionis sunt pervcnturi. Quia sicut Apostolus ait:
« Si compatimur et conregnabimus \Roni, viii): )>

tione, sed a nova creaturarum institutione cessavit. et: « Si fuorimussociipassionum.erimusetresurre-

Quod vero dicitur {Gcn. ii), requievit Deus dio se- ctionis (// Cor. i). » Quod vcro dicitur:
ptimo ab omnibus operibus suis, itaintelligendum « Et rcsplenduit facics cjus, sicutsol: vestimenta

est cessasse Dcum a novarum conditionc creatu- « autem ejus facta sunt alba sicut nix. » Ejusdem

rarum. q resurrectionis forma demonstratur. Quiaergojuxta

cjuspromissionem,«fulgebuntjustisicutsolinregno
H0M1LL\ XXXIV.
xiii.', » in semetipsoostendit quod fu-
Patris (iialth.
SABBATO posT InvocavU.
turum constat in membris. Nunquid solis claritas
(Matth. xvir.) « In illo tempore: Assumpsit Jesus Domino valet comparari, vel sanctorum, de quibus
«Petrum,etJacobum,etJoannem("ratremejus,»etrc- dicit Aposlolus: « Stellaabstelladiffert inclaritale,
lii(ua. DominusJesusChristus,perpra3dicationemac sic et resurrectio mortuorum (/ Cor. xv). » Sod
doctrinam Evangelii, non solumfidelibus praisentis quia in rebus visibilibus nihil sole splendidius appa-
vilee labores indixit,verumetiamfuturam beatitudi- ret, pcr claritatcm solis fuluraj vitae splcndorsigiii-
nem Unde cum superius dixisset (Jt)«H.
repromisit. ficatus ost, in qua, sicutperDaniolem dicitur: «Qui
Xii):« Qui amatanirnamsuam, perdotcam,»etc. « Qui docti sunt, fulgobunt sicut splondor firmamenli:ot
odit auimamsuam inhocmundo, invilam ajtornam qui ad jusliliain orudiunt mullos, quasi stclke in
cuslodit eam, »neduraetasperapersecutiomartyrii perpetuas cetcrnitalcsi,/)aw. xii}. «Et qugniam aihil
 123 IIAYMONIS HALBERSTAT. EPISC. OPP. PAHS II. — HOMIL. 224

sole clurius (ut diximus^vidcrr-novinuis, nonsolum A. stamcuti fidelcsdeDominiadventusentiunt, quando

Domini, sed otiam sanrlorum in resurrectionc glo- qui)d illiprffinuntiaveruntfuturum, istiprsenuntiant

ria solis aspectui comparatur, quia clarius snleali- jam factum. Aliter etiam perMoysen, quimortisde-
quid, unde exeuiplum darotur hominibus, niminc bitum nedum cxsolvit, duossanctorumordinespos-
potuit invcnirc. Ilanc aulem clarificatam Dominici sumus accipere, et illos scilicot, qui Domini ulti-
corporis majcstalcm lianc sanctorum corporum cla-
, mum advenlummoriendoperMoyscnprKcesserunt,
rltatem, nullus injudicio reproborum vidcreputan- tempore judicii vivi in carneinveniendi
et illos qui

dus est. Tanlum videbunt inquem transflxerunt, ct sunl' Bene ergo cum eovisi inmajcslalememor?n-
plangent se supcr eum omnostribus terrae. At cum tur, quia et isti resuscitati, et illi immutati, ra-
pcracto judicio sublali fucriutimpii. ne videantglo- pientur, in nubibus obviam Ghristo in aera (/ Thes.
riam Dei, tun^ ju.sli ad contemplandam perpotuo sempor cum Domino erunt, quando im-
iv), et sic

gloriam rcgni ojus, et ipsi pro modulo suo incorru- plcbitur promissio Domini, dicentis: « Pater, daut
ptionis gloriani transfigurati intrabunt. Unde dicit sicul ego et tu unumsumus,itaetistiin nobisunum
Apostolus: « Qui rcformabit corpus humilitalis no- sint [Joan. xvii,', «nonffiqualilale, sedparticipatione
stroe, configuralum corpori claritatis suae (Philip. gloricc. Sed hujus visionis claritalequantumPetrus

iii). » Per vestimenta vero Domini, quae facla sunt p apostolus deleclatus sit, manifostavit, cum respon-

alba sicut nix,Ecclesiadesignatur, qua-m juxtaApo- dens dixit ad Jesum :

stolum clegit [Fphes. \), non habontem maculam, « Domine, bonum est nos hic csse. » iJbiostcndit

neque rugam, ut essetmundaet immaculalaincon- summum bonum et principalc in futura vita cum
spectu ejus, sicut pcr Joannem in Apocalypsi dici- Domino non in pra3sentisffiCulo,quodtotum in
esse,
tur: « Vidi civitatem sanctam Jcru.salem novam maligno positum est, et ubi juxtaPauIi apostolivo-
descendentem de ccelo, tanquamsponsam ornatam cem, dies mali sunt. Hoc enim bonum senserat, et
yiro suo (Apoc xxi). » Sicut enim vestis multis filis huic inhajrere Deo bonum est. Quod autem ab illa
texitur, sic Ecclesia mullis virtutibus dccoratur, visione discedere nollct, manifestavitcumadjunxit:
juxta illud «Vivoogo,dicitDominus,quiahis
Isaia?: « Si vis, faciamus hic tria tabernacula, tibi unum,
omnibus velut ornamcuto vestieris (/«a. xlix). » Et « Moysi unum et Elise unum. » Hoc autcmdixit(ut
V Apostolus: « Quotquot cnim (inquit) in Christo ba- alius evangelista refert) nesciens quiddicerct, quia
ptizati estis, Christum induistis (Gfl/. ui). «Hoc est, humana natura cum ultra modum suae fragilitatis

q«i in tempore resurrectionisomni labeiniquitatis, ducitur, aliquandosuamipsamigaorantiamignorat.

simul ct ab omnimortaIitati?obscuritatecastifican- Nesciebat quid dicoret, quando inaiterna illagloria
tur. Vestimenta enim Domini lacta sunt albasicut temporalia tabernacula necessaria a^stimabat. Ibi

nix, quia Ecclesia in futura vita ad gloriam, quam '-'

enim materialis tabernaculi constructio necessari
oculus nonvidit, necaurisaudivit, necincorhominis non est, ubi summum bonum et perfectum Doraini
ascendit, est perventura,adquam pervenireoptabat visio est, sicut per Joannom de superna civitate Je-
David, cum dicebat: « Lavabis me et super nivem rusalem dicitur « Et templum non vidiinea, Do-
:

dealbabor (Psal. l). «Undebenedeiisdemvestimen- minus enim Dcustemplumilliusest, etagnus(/l/)OC.

tis per alium evangelistam,scilieetMarcumdicitur. xxi). « Quaiis autem constructio in ea fulura sit,
« Quia facta sunt candida nimis velut nix, qualia Psalmista declarat, cum dicit: « Jerusalem quae
fullo non potest facere super terram {Marc. ix). » sedificatur ut civitas, cujus participatio ejus in
Quoniam quanta futura sit gloria sanctorum, nec idipsum Et Dominus in Evangelio:
''Psal. cxxi). »
doctor, nec pradicator quilibct spiritualis, in pra:;- « In domo Patris mei mansioncs multaesunt (Joan.

scnti vita suis valct aporircsermonibus.

Sed ne ali- xiv). » Unum autem idemque sollicite consideran-
qua dubitatio in apostolorum cordibus remanere dum est, quia juxla Psalmistae vocem: « Non ha-
posset, post transfigurationem Dominici corporis, bitat cum eo malignus, nequcpcrmanebuntinjusti
idonci testes adhibentur. Unde et subditur: v). » Undc sicinlcrrogantes
ante oculos ejus {Psal.
« Ecce apparuerunt Moysos et Elias cum eo lo- Dominum, cuin Propheta dicimus: « Doinine, quis
« quentes. »Qualcsautcmapparuerint, vel quidcum [) habitabit in tabernaculo tuo? autquis rcquiescetin
eo locuti sint, alius ('scilicctLucas) evangclista ma- montesancto tuo^^^r^a/.xiv.jTalesnosoxhibeamus
nifestius dcclarat, diccns: « Et ccce visi sunt lo- dc quibus subditur: « Qui ingreditursinemaculaot
quentcs cum eo Moyses et Elias, splendidi inmaje- operalur justiliam {P.ml. xiv), et ca^tcra quae se-
stale, prasdicantes ejus excessumin Jerusalem(/>Mr. <|uuntur. Sed de tabernaculis visibiliconslructiono
ix^ » Ubi per Moyscn etEliam, ot legis ot prophc- Petro cogitanto:
tarum oracula intelligimus, qui praidicabant ojus < Adhuc eo loquente, ecce nubeslucidaobumbra-
exccssum in Jcrusalem, quia lexct propheta; Domi- « vit eos. »Ut intelligerent eloclis in a?tcrna taber-
num passurum et rcsurrccturum pra?nuntiavcrunt. nacula rcccptis, non esse noccssaria corporalia ta-
Sive aliter, per Moysen ct Eliam, utrumque Testa- bornacula ubi in nubis obumbrationeprotcctierunt
mentum intelligcre possumus, Vetus scilicct ct No- aconvcntumalignantium,amullitudincoperantium
vum. Una ergo vocc Moysos et Elias excossum Do- iniquitalem, quandoimplobitur quod alibi perPsal-
inini prffidixorunt, quiaconcordi fide utriusqueTe- raistam dicitur: « Abscondcs eos inabscondito fa-
 : :

29? HOMILI^ DE TEMPORE. 22^

ciei tuae a conturbatiorie hominum, prolegcs eos in A el-Eliam ad hoc apparui£se,quatcnus Domini cluri-
tabernaculo tuo a contradictionc linguarum (Psal. ficationitestimonium pcrhiberent. Quod vcro dc-
xxx). n Si enim populum per deserta graditntem scendentibus illis de monte prascepit Jcsus,diccns:
quadragiata annos columnde obumbratione protexit « Nemini dixeritis \asionem,donec filius hominis

et i]lununavit,multo magis insuam vitam reccptos, « a mortuis resurgat.» Tcmpus futurae pracdicatio-

electos absque tabcrnaculorum constructione secu- nis insinuat. Noverat enim fragiles esse apostolo-

ros reddet pariteret munitos.Ad ins'ruendasautem
mentes apostolorum de cognitione divinitatis uni-
geniti Filii Dei, poslMoysiet Elice testimonium, vox
Patris de nube testimonium perhibuit, dicens
« meus dilectus. » Id est quem in
Hic est Filius
rum mentos ad tanta; visionis testimonium perhi-
bendum.quoadusqueSpiritus sancti gratia plenius
instruerentur, et perfectius confortarenlur.Noverat
carnalium mentcs ad hccc incredibiles esse,
ctiara
: sua visibili resurrectione ad credendum
nisl prius

forma hominis hominem cornitis, hic est Filius commoverentur. Et ideo hanc visionem non esse
meus dilectus. Ac si dicoret Ilic est Filius meus
:
penitus dicenduin prohibuit, sed ante resurrectio-
non adoptivus, sed proprius, non aliunde creatus, nem dicere vetuit, tempus ordinatae praidicationis
sed ex me genitu8,cui mecum una est potestas.una ostendens : quando incredibile non videretur,quod
substantia et una seternitas. De quo subditur: « In etiam visibiliter per resurrectionis statum mons-
« quo mihi complacui. » Displicuit enim Deo hu- Irabatur.
mana natura, quando praecepti illius prsevaricatrix HOMILIA XXXV.
peccando effecta est, sicut ipse ait ad Noe: « Non DOMINICA SECUNDA I.\ QUADRAGESIMA.
permanobit spiritus meus in homine in setei num,eo
quod sit caro. Pocnitet me fecisse eos ''Gen. vi). » (Matth. XV.) « In illo tempore Egressus inde :

Sed in solo Mediatore Dei et hominum, bene sibi « Jesus(de Genesar)secessit in partes Tyri et Sido-

complacuissedicit.quia peccatnm quod divinitatem " nis. Et ecce mulier Chanansea a finibus illia
fuscaret, in humanitate non habuit quoniam pec- : egressa, clamavit, dicens Miserere mei,Domine,
(' :

calum non fecit,nec dolus inventus cst in oreejus. «fi!iiDavid,»etreliqua.Suprarefertevangelicalectio,

Nam quod ait vox paterna de Filio: « In quo mihi qualiter Dominus conflictum cum Pharisffiis et Scri-
complacui.»idipsum est quod alibi Filius testatur, bis habnit,et illis non crcdentibus,sed insuperbla-
dicens :«Et qui me misit,mecum est.et non reiiquit sphemantibus,egressus inde,secessit in partesTyri
me solum, quia quse placita sunt ei, facio semper et Sidonis. Tyrus autem et Sidon civitates fuere
(JoflM. viii). » Bene quoque voce Patris, de eo dici- gentilium, quae populo Judaeorum sorle data; sunt,
lur :« Ipeum audite,»ut ipsum esse intelligeremus, sed ab eis minime possessae, quia habitatores ea-
de quopcr Moysen fueratprophetatum (DeiU. xviu) C rum minime crediderant.In corde enim maris sitae,
:

« Prophetam suscitabit vobis de fratribus vestris
tanquam me,ipsumaudietis,»juxtaomnia quaelocu-
tus fuerit vobis.Et omnis qui non audierit prophe-
tam illum, exterminabitur de plebe. Felices ergo
apostoli, qui non sDlum Domini clarifatem videre
meruerunt.sed etiam vocem Patrisintonatitem au-
non facile ab hostibus capiuntur.In hac fuit Hiram
rex potentissimus,qui Salomonis ligna et lapides ad
domum Domini aedificandam prosbuit (/// Reg. v),.
contra quam Ezechiel propheta multa locutus est
{Ezeeh. xxvi(), dicens eam sitam esse in corde raa-
ris, divitiis locupIetem,sed vitiis plenam,et ad ejus

dire.Nec ab hac felicitate nos extoto alieni erimus, destructionem Nabuchodonosor regem venturum
si quem illi crediderunt, et nos credimus et quo- prophetat. Dicitur autem Tyrus a situ vel qualitate
:

modo illi vixerunt.imitando vivimus :ot quem dile- loci,eo quod Tyria,id est pretiosissima purpuraibi-
xerunt totis visccribus, amamus.Sed quia humana reperiatur. Inveniuntur quoque ibi pisces, quos
fragilitas pondus Oivinitatis ferre non valet, recte conchylia vocant,qui ferro incisi,gutlas sanguineas
subditur mittunt, ex quibus sericum tingitur, de quo pretio-
« Et audientes discipuli, ceciderunt in faciem sior purpura texitur. Interpretatur autem Tyrus in
« siiam,et timuerunt valde.«Sed quos humana fra- nostra lingua sors Dei, significat genus humanum.
gilitas gravabat, benigne pius magister consolatur, quod ante praevaricationem primi hominis in sorte
j)
et erigit verbo pariter et tactu.Unde et subinfertur: Dei fuit,sed tunc de ejus sorte discessit,quandopri-
« Et accedens Jesus tctigit eos dicens : Surgite, mus homo peccavit. Dominus autem fines Tyri ap-
« et noHte timere. »Tangendo ergo timorem expel- propinquavil, quando pro redemptione generis hu-
lit, et fiduciam tribuit, quia tactus ejus sanitas est mani in mundum venit,quatenus ipsum gcnus hu-
orbis terrarum. Et quoniam juxta ejus vocem, om- manum.de sorte diaboli ad sortem suam revocaret,
nis qui se hamiliat exaItabitur(Z.uc. xvni), post ca- impleta prophetia Bom. ix; /
qua; ait {Ose. i, ii ;

sum surgerejubentur.quoniam post praesentis vit® Petr. ii) « Vocabo non plebem meam, plebem
:

labores electi ad gloriam sunt sublimandi, juxta meam et non miscricordiam consecutam, miseri-
:

illud Psalmistc-c : « Surgite postquam scderitis cordiam consocutam. Et erit In loco ubi dictum :

{Psal. cxxvi). » est :Non plebs mea vos, ibi enim vocabuntur filii
(f Levantes autem oculos suos, neminem vide- Dei. » Et iterum • Postula a me,et dabo tibi gen-
:

(f runt,nisi solum Jesum._» Ut intelligerent Moysen tes hffireditalem tuam {Psal. ii). » Et gentes qu«9
227 HAYMONIS HALBEHSTAT. EPISC. OPP. PAHS II. — HOMIL. ->'J8

no'i pxqnisiprniit to., ad to, «lirrnit. Si<lon autem cl A *"''Holum.Declinet autom a malo.et faciat bonum:
ipsa a pitu vel qualitate lori Hiritur, eo quod ibi innuirat pacem, et sequatur eam {Psal. xxxiii). »
multitudo piscium capiatur. Nam Pho^nices sidon Sed quid clamat audiamus: «Misererc mei, Domine,
pisces appellant. Ibi etiam prctiosissimi vitri copia Fili David. » In quibus verbis,breviter quidem,sed
reperiri traditur. Interprctalur autem in nostralin- Xam sic
ploniter, Catholicam fidem comprehendit.
gua inulilis venalio. Significat et ipsa genus huma- Deum crcdidit ut homincm non negaret.sic homi-
num quod ante incarnationem Domini a diabolo nem confitetur ut eunidem verum Deum credat.Ve-
inutiliter venabatur. Sicut enira venator cum rapa- rum enim Deum credidit, cum dixit « Misercrc :

cissimis canibus bestiam persequitur, ejus carnes mei. » Verum hominem, cum adjunxit « Fili Da- :

cupiens lacerare : sic diabolus ante incarnationem vid. »Filium David vocat,quia de stirpe Da\-id Sal-
ejus genus humanum persequebatur, ut animam vator noster carnem assumpsit, dicente Aposlolo :

ipsius ad interitum mortis portraheret. Sed Domi- « Ooi factus est ei ex semine David socundum car-
nus fines Sidonis appropinquavit, ut genus hunia- nem [Rom. i). » YA prophota « Ecce dies veniuut,
:

num de inutili vpivilinne diaboli ad utilem portrahe- dicit Dominus,et suscitabo David gcrmen justum.et
ret, per eos scilicet venatores, de quibus per Pro- regnabit rex et sapiens erit {Jer. xxiii). » Cum
phetam «Mitlam pifcatores moos,et pisca-
dicitur : -r» cnim mater pro filia Dominum supplicavit,dicens:
buntur eos venatores, et venabuntur de omni
: « Filia mea a daemonio vexatur,» manifestavit quia
monte et de omni coUe {]er. xviii). » Cum autem illi qui prius ex gentibus crediderunt, pro libera-
Dominus,relictis Scribis et Pharisa?is, in fincs Tyri tione eorum, qui adhuc in errore detinebantur,pre-
et Sidonis sccessit, ipso nimirum situ corporis de- ces ad t)ominum fuderunt. Sicut enim superius
moiistravit Judaeos propter peifi^liam relinquendos, diximus, mater Ecclesiam significavit, filia quoque

et genlesad fidcm vocaudas,juxta illud quod ipsis ejus unamquamque peccatricem prffifiguravit ani-
JudcEis non credentibns
alibi ait Auferetur a vo- : << raam.Quae raale a dasmonio vexatur,quando integro
bis regnum Dei, et dabitur genti facienti fructus corpore vitiis et criminibus subjacet, qualia sunt
ejus (Matth. xxi), » quod protinus manifestatur, adulterium, furtum, homicidium, rapina, sacriie-
cum subinfertur :« Et ecce mulier Chaiiana^a a fini- gium et his similia. Rogavit ergo mator pro filia,

bus illis egressa. » Muiier ergo Chananaea, mulier quiaEcclesia.pro correctione eorum qui peccalis et
gentili3,de stirpe Cham,qui maledictionem prome- vitiis subjacent, sollicite invigilat, aliquando sua-
ruit, orta, quam etiam alius evangelista [Marc. vii) dendo,aliquando exhortando, aliquando eam acrius
Syrophcenissam appellat, post Dominum clamat, increpando,aliquando orationis opem impendendo.
quia non venerat ipse vocare juslos,sed peccatores Nec solura maglstri sibi subjcctis correctionem im-
ad pocnitentiara(.Var^.ii). Allegoriceautera h^c mu- ^ pendere debent, sed etiam orationem, ut quos non
lier Chananaja typum Ecclesia? tenet ex gentibus possunt serraonibus corrigere, saltem orationibus
collectaj. Mulier quoque Ecclesiae comparatur, non possint juvare.velutfaciebat Apostolusqui quorura-
propter mollitiem,sed propter conjunctionem viriet dam discipulorum lapsum,suum repulans,dicebat:
fecunditatoni prolis,qua3 ante adventum Domini in- « Quis infirmatur, et ego non infirmor(// Cor.xi)?«
fecunda ot storilis pftrmansit,sed Domino venicnte, Et iterum « Filioli, quos iterum parturio, donec
:

conjuncta sibi Ecclesia,spirituales filios gignere cce- formetur Christus in vobis {Gal. iv). »
pit, impleta prophetia quaj ait : « La?tare, sterilis « Qui non respondit ei verbum. » Non est hoc ex
qua3 non paris {Isa. uv). » Hffic est enim illa mu- supercilio Scribarura ct Pharisaeorum, quod Domi-
lier de qua per Salomonera dicitur « Mulierem : nus mulieri clamanti non respondit, sed varias ob
fortem quis inveniet ? procul et de ultimis finibus causas ei primum respondere distulit, cui postmo-
prctium ejus (P/-oi'.xxxij. De qua etiam Dominus >. dum non solurn responsum dedit, scd etiam hoc
figurate in Evangelio loquitur :«Simile estregnum quod potebat bonigne tribuit. Prirao, ut constantia
coelorum fermcnto,quod acceptum raulierabscondit mulieris probaretur, utrum in prece perseveraret,
in farinae satis tribus, donec ferraentaretur totum an non secundo, ut occasionem non credendi Ju-
;

{Matlh.wn). » Et iterum : « Mulier cum parit tristi- J)

daeis auferret.ne forte dicerent :Christus nobis pro-
tiam flabet, quia venit hora ejus {Joan.xw). » Ha}c raissus est, ct iste gentes docet, gentes curat, et
autom mulier tot quotidie spiritualiter (ilios parit, ideo nolumus credoro in ipsum ; tertio, ut aninios
quot fidelcs per undara baptismatis et gratiam Spi- discipulorum ad misericordiam provocaret.Sed ab-
ritus sancti regenerat. Notandum autem quod mu- sit ut absque misericordia eos fuisse credamus,qui

lier primum a finibus suis cgressa, post Dominum cum auctore misoricordite glailicbantur. Quorum
clamasse dicitur, quia nisi Ecclesia prius pristinos animosadmisericordiam commotos cvangelistaraa-
errores anathematizasset.ad notitiam Dei pervenire nifestat, f-um subjunxit: « Et accedentes discipuli
non posset. Ordo namque necessarius exposcit, ut « rogabant eura.»Rogaverunteuin tuncdiscipuli pro
prius vitiis et criminibus abrenunliot, qui virtutes muliere Chananilidc, postea vero pro Ecclesia ex
accipere dosideral, ut Psalmista : « Quis Obt homo goiitil)us vocata, tiui non solum usque ad mortem
qui vult vitara diligere et videredies honos ?prohi- se tradiderunt, sed etiam orationlbus eam Domino
boat liiiguuiii =ufim a nialo,et labiaejus ne loquan- coiiHiitMidavorunt (sicut Paulus upostolus quosdam
 : : :

22'J ilUMILLV: OE TLMPOHi:. 230

discipulos relinquens, dicebat : « Comnicndo vos A sicut Apostolus ait : « Videte canes, videte maloa
Deo ct Verbo ips'us [Act. xx] ») diccntes « Dimilte : oporarios, videteconcisioncm {Phil. m) » aliquando •,

'(eam, » quod est dicere Dimitte peccata, et dona peccatorcm falsumque catholicum, mala sua itci un-
virtutes. « Quia clamat post nos. » Mulier post tem, sicut Salomon ait « Sicut canis revertitur ad:

apostoios clamavil, quia Ecclesia non solum eo- vomitum suum,sicstultusad stultitiam suam [Prov.
rum doctrinam diligit, sed ctiam actiones imitatur. xxvi) » aliquando Judaeos, sicut per Psalmistam di-
;

Post aposlolos autem clamare est illorum vestigia citur: « Circumcidcrunt me canes muIti(PAa/.xxi); »
sequi. aliquando gentiles, sicut in hoc loco, ut supra dic-
« Ipse Non sum missus
autem respondens ait : tum est : « Non est bonum sumere panem filiorum,
" nisi domus Israel. » Quffl-
ad oves quae perierunt et mittere canibus. » .Vc si diccret : Non est bonum
ritur autem quare dicat « Non sura missus nisi ad : ut doctrinac panis a filiis, id est a Judaeis, quia ab
oves quae perieruntdomus Israol, » cum alibi dixisse initio Dcum coluorunt el adoraverunt, subtrahatur,
Icgatur : « Et alias oves habeo, quae non sunt ex hoc et vobis gentibus, qui mulLis spurcitiis et idolis
ovili, et illas oportet mc adducere, et vocem meam deseruistis, detur. Quod prudenter mulier intelli-
audient,et fiet unum ovile et unus pustor [3oan. x). » gcns, taliterque se humilians, dixit
Ad quod dicendum, quia de prffisentia sua corporali -q « Etiam, Dominc. » Ac si diceret Scio, Domine,
:

dixit quoniam neminem gentilium per semetipsum

: et credo, quia ita est, non enim sumus digni post
docuisselegitur,exceptisduobusdiebus in Samaria, idolorum culturani, panem filiorum accipere : sed
ut occasionem non credendi (sicut supra dictum est) quia in mundum dignatus es venire, extende sinum
Jud.-eis aurcrret. Tamen cum intpr Jud;pos atuljula- inisericordia; tULx: usquc ad colligendas gcntes, ut in
rei.doceret, signa faccret, salutcm genlium iuUiram quibu3ubuiidaviLi:eccatum,super;ibundelgratiatua
praedicabatjdicens : « Et alias oves habeo, qua; non {Rom. v), fiatque per misericordiam tuam possibile
sunt ex hoc ovili ; » et alibi : « Malos male pcrdet, quod per noslrum mcritum est impossibile.
etvincam suam locabit aliis agricolis (.>/«///*. xxi). » « Nam edunt de micis quae cadunt de
et catelli
Et ideo qui prius dicebat « In viam gentium ne abie-
: « mensa dominorum suorum. » UL qui magna ca-

ritis, et in civitales Samaritanorum ne introieritis pere non possumus, sallem de minimis et superfluis
« Euntes in mundum uui-
{Malth. x), » postca dixit : pascamur,scilicet qui ujn sumus digni mensae filio-
versum,praedicateEvangelium omni creaturae (Murc. rum participari, saltem de micis quae cadunt de
xvi). » Quod impletum est post ejus ascensionem, mcnsadominorumsuorum,nutriamur.Mensaautem
ad apostolorum pradicationcm. Quod ergo non fecit in hoc loco Scripturam sacram significat, quae pro
corporaliter, post resurrectionem per discipulos ad- capacitateauditorumvarioshabet cibos et apparatus
implevit spiritualiter. Sed illud praetermittcndum C verborum, panem vitae nobisministrans, de qua per
non est, quare dixerit : « Non sum missus nisi ad oves Prophetam dicitur « Parasti in conspectu meo men-
:

quae pcricrunt, » cum hi qui pcrierunt, potiusin hae- sam, adversus eos qui tribulant me [Psal. xxii). »
dorum, quam in ovium numero computentur. Ad Mica vero.quae interior pars panis est,spiritualem
quod dicendum, quia quos perditos suo merito Do- intelligentiam in Scripturis designat. « Catelli ergo
minus invenit, eos oves gratiae suoe esse fecit, de edunt de micis quae cadunt de mensa dominorum
quibusperapostolum Petrum dicitur « Eratis sicut : suorum, » quando gentiles conversi apud semetipsos
oves errantes, sdl conversi estis nunc ad pastorem spiritualem intelligentiam requirunt quam Judaei
et episcopum aiiimarum vestrarum (/ Petr. ii). » In accipere noluerunt. Quod Dominus intelligere pru-
quo errore se noverat, qui diccbat « Erravi sicut : dentem mulierem conspiciens, respondit illi
ovis quae periit {Psal. c.xviii). » Al illa mulier, quae « mulier, magnaest fides tua, fiat tibi sicut vis.

antca rcpudiata fuerat, ncc audita, posfquam disci- « Et sanata est filia illius ex illa hora. » Ubi consi-
pulos pro se rogantes audivit, tandem rcsumpta fi- derandum quia ad petitionem matris filia illius a
ducia ad Deum venit, et adoravit eum, dicens : da?monio liberata est, ut intelligamus quia parvuli
« Domine,adjuva me. » Quae enim salutem rcqui- inbaptismo qui loqui non possunt,fideparentum ab
rebat, de potestate non dubitabat. t\ originali peccato per baptismum solvuntur. Hujus
« Qui respondens ait Non est bonum sumere pa- : quoquc fidem, sicut centurionis, Dominus admiralus
« nem filiorum,et mittere canibus.)) Filii quondam est, cui dixit
Judae fuerunt, do quibus a Domino per Moysen Pha- « Amen dico vobis, non inveni tantam fidem in
raoni dictum est: « Dimitte filium meum Israel pri- « Israel. » Et ideo quia fidem habuit hac mulier,
mogenitum {Exod. iv). » Canes vero gentiles,propter statim effectum sanitatis filia consecuta est. Tres
spurcitiam idololatriae. Canis quoque in Scripturis namquc virtutes principales in verbis sive operibus
varias significationes habet aliquando pro malo, ; hujus mulieris cognoscimus fidem, constantiam, :

aliquando ponitur pro bono. Bonos doctores signi- atque humilitatem. Fidem habuit, quia cum esset
ficat,sicut per Psalmistam dicitur « Lingua canum : gentilis, salutem filia; suoe a Domino se impetrare
tuorum ex inimicis ab ipso [Psal. lxvii) ;
» malos, posse non dubitavit constantiam, quia cum esset
;

de quibus per Isaiam dicitur : « Canes muti, non va- repudiata, tandiu in prece perseveravit, quousque
lentes latrare [Isa. lvi) ; » aliquando ha;reticos, quod petebat acciperet humilitatem, quia cum ;
 :
:

m IIAYMONI^ UALliKliSTAT. EPISC. (tPP. PAllS. II. — IIOMIL 232

a Doniiuu cauibusesset compuiuta.ipsadcschuini- A i''^^ inorliriccl, Yoliintates proprias Irangat, jejuniis,

lius scntions, catollis se coioquavit. Imitemur orgo cloomosynisotorationibus insistat,et tandiu
vigiiiis,

et nos hanc muliorem, qua; prima de gentibus cre- in prcce perseveret, quoadusquo a Domino cum

dcndo niatcr nostra in fide effccta est, qui ex gen- mulioro Cicanansea audire mereatur : « Magna est
venimus. Ilabeamus fidem, ut unum Deum
tilitale fidcs tua, fiat tibi sicut vis. » Sed illud non est

credentcs, quidquid justc ab eo petimus, nos impe- pra;termittendum,quod mulier hcec pro filia rogans,
trare posse crcdamus, ju.xta promissioncm illius quinto decimo miraculo introducitur. Numerus
dicentis : « Amen dico vobis, ([uidquid orantes peti- cnim iste sacramentis Ecclesire arridet, propter my-
tis, credile quia accipietis, et fiet vobis v.)/(//y. .\i) ;
» sterium hebdoinadis et ogdoadis constat vero ex :

et iterum : « Si habuoritis fidem sicul grauum si- scptcin ct octo. Nain quarlo decimo die post egros-
napis, diceretis huic monti : Traasi hinc, el transiret sionem de .Egypto, populus Israeliticus Paschajus-
(MuUb. xvii). » — "Justus enim (ut ait Scriptura) sus est celebraro. Quindeciin cantica graJuum in
cx fide vivit, et siuc fide impossibile est plucere Deo psaltcrio logimus, quaj sunt ab « Ad Dominum cum
{Uahac. II, llcbr. .vi). » Ilabeamus constantiam, ut tribularer {Psal. cxix), » usque « Eccc nunc bene-
si divina dispensatio preces nostras tardius e.xau- dicite Dominum {Psal. c.kxxiii). » Quindecim anni
tandiu preces procibus jungamus, quousque
dierit, ^,
Jezechiaj ad vitam sunt adjuncti.Quindecim diebus
hoc quod petimus impotremus, dicontos ei cum Paulus cum Petro se mansisse testatur, conferens
Psalmista Dirige me in veritate tna et doce me,
: >< Evangclium quod pr«dicaturus erat gentibus, ne
quia tu es Deus Salvator meus, et te suetinui tota forte in vacuum curroret aut cucurrisset. Scptem

die {Psal. xxiv). » Sicut enim paterfamilias dormit, ergo ad dona septem Spiritus sancti pertinent, octo
et tamon si nostris precibus excitatus responderit, ad resurrectionem. Et quia ecclesia per septiformem
nolite iiihi molesti esse, jam ostium meum clausum gratiam Spiritus sancti illuminata, didicit resurre-
est, et pueri mei niecum sunt in cubili, non possum ctionem credoro, sperare et amare,rocte quinto de-
surgere et dare vobis {Luc. xi) : si tamcn inslanlii-- cimo loco pro filia rogatura infroducitur. Et qiiia

sime nos viderit petentes, et si non doderit surgens Ecclesiazelodivini amorisacccnsa, priesentem vitam
eo quod amicus noster sit.propter importunitatem didicit coutemnere et a^ternam diligere, recte Cha-
tamen surget, et dabit nobis quot(juot habemus ne- nansa dicitur. Chana quippe zelus interprctatur.
cessarios. Jubetur enim in preco persistere, qui vult
accipere, usque ad cornu altaris, id est, usque ad HOMILIA XXXVL
fidem, dicente Psalmista : « Constituite dicm so- FERi.v SECUNDA posT Remvijscere.
lemnem, in condensis usque ad coruu altaris {Psal.
cxvii). » Et si ad impetrandum quod pclimus nos G (Jo.\x. viii). « In illo tempore, dixit Jesus turbis
idoneos esse non sentimus, spiritualium fratrum « Judaeorum : Ego vado, et qusretis me, » et reliqua.
orationes ad adjutorium quteramus, ut sicut ista « Ego vado, » inquit, « et qucBretis me, » non de&i-
mulier, apostolis pro sc inlervenienlibus, quod pe- derio, sed odio. Nam illum, posteaquam abscessit
tebat prorncruit, ita nos communibus precibus ma- ab oculishominum, inquisieront, et qui oderant, et
gisquampropriisetsingularibusadjuvaricrcdamus. qui amabant ilii persoquendo, isti habere cupiendo.
:

Habcamus humilitatein, ut aliis de nobis majora Bonum est animam Christi qua;rere, scd quomodo
existimantibus, nos miniinos judicemus, in exemplo eam discipuli qua-sierunt malum quajrcre ani-
; et
hujus mulioris Chananilidis, quae a domino canibus niam Christi,sed quomodo eam Judiui qua,»sierunt
comparata, ipsa se catellis comparavit. Hanc humi- illi, eum ut haberentut porderent. Denique
; isti,

litatem habebat in corde, qui despectus ab aliis di- isti,quia sic quaerebantmori malocordeet perverso,
cebat : « Ludam et vilior fiam plus quam factus quod secutis adjunxit « Quaeretis me ? » Et ne :

sum, et ero humilis in cculis meis (// I\cg. vi). » putetis quia bene me qua^retis.
Hinc elenim sapiens dixit « Quanto magnus es, : « In peccato vestro moriemini. » Hoc est Chri- :

humilia te in omnibus, et coram Deo invenics gra-
tiam {Eccl. iii). » Jam superius per filiain hujus mu-
Iieris, unamquamque animam
cari diximus. Quamvis ncc aniina sinc carne, nec
caro sinc anima peccare possit, tamen sunt quai-
stum male quffirere, in peccato suo moii. In pec-
j) cato suo moritur, qui in peccato permanct usque
peccatricem signifi- ad mortem. IUe Christum non quajrit, qui salutem
anima} sua3 per pocnitentiam non qua^rit, ad quem
Propheta clamat « Quaerile Dominum duni inve-
:

dam vitia qua; specialiter ad carnem, quaidam vero niri potest {Isa. lix). » Modo qui misericordem,
ad animain pertinere videnlur. Furtum quippc,adul- duni tcmpus habet non qua;ril, inveniet eum ira-
terium, homicidium, fornicatio, ebrietatcs, sacri- tum. Juda^is dixit « In pcccato vestro irioricmini, »
:

legium, et his similia ad carnem portinent : at vero, quia pra^sciebat eos in peccato suo permanerc. Sia-
invidia, ira, superbia, odiuiu, rancor, dolus, vana gulari dixit numero, in peccato, et plurali, vestro
gloria, simuialio, ct his similia ad animam. Sive quia omnibus illis, ad quos loquebatur, unam esse
ergo aniinam, sive carnem contigerit in his vitiis voluutatem sciebat, iBqualem malitiam perdendi
commaculari, a (inibus suis egrediatur, id est pra?- pum, (|ui salvare eos venorat. Alio vero loco disci-
terita pccculu dnmnanda postponaf, carnis dct'idc- pulis dixit : « Quo cgo vado, vos non polestis ve-
 :

233 Hii.MILLi- DE TEMPOi.E. 234

nirc {Jomi. xiii) non abslulit eis spem, scfl prn:-
: » A runt : •< Moriomini in peccato voslro. » El quiplus
dixit dilationem.Quando cnitn hoc discipuHsDoRii- peccat, pluscst in mundo,ot pUis cstimmundus.Et
nus loquebatur, tunc nou potcranl venire quo ille quanto se quis mundut a peccato, tanlo seolovatde
ibal, sed postea vonturi craijt:isli aulcm nunquam, inundo non esse. Merito audierunt Judaei, « morie-
quibus prsescius dixil, « In peccalo vestro morie- mini in peccalis vestris, » quia non habere pecca-
niini. » His autem auditis vcrbis, quomodo solent tuin nuilo modo potuistis, quicumpeccatonali estis.
carnalia eogitantcs, ct sccundum carnem judican- Sod lamcn si in me, quimvia
in^juit, crcdideritis,

tes, ct tolum carnaliter audientes ct sapienles dixe- cum peccato quidem nati estis^sodin peccatovestro
runt : morituri non Adjunxitenim dicens: « Si non
cstis.
« Xunquid semetipsum, quiadicit: Quo
interficiel « credideritis quiacgo sum, moriemini in peccatis
« cgo vado, vos non potestis venire ? » Slulla verba « vestris. » Ergo si credidcritis quia ego sum, non
etomninoinsipienliaeplena; quidcnim nonpolerant moricmini in peccatis vestris. Reddita spes estde-
illo venire, quo illc perroxisset.si intorricerctsemel- sperantibus, e.xcitatio facta est dormientibus. Cor-
ipsum? Nunquid ipsi non eiant morituri ? Quid est dibui? evigilavorun',, inde plurimi crediderunt, sicut

ergo, «Nunquid intorficict semciipFum, » quiadixit, Evangclii ipsius conscqucntia teslatur, ubi ait :

« quo ego vado vos non polcstis venire, » si de n « Hffic illo loquenlo, mulli crcdidorunt. » In hoc
morle hominisdicoret.quishominumnon niorilur? ergo populo cui Doininus loquebalur, erant qui iu
Ergo quo ego vudo, dixii,non quo ilur ad mortcm, peccalo suo fuerant morituri, erant ctiam qui in
scd quo ibat ipsc post mortem.lUis itaque non in- ipsum qui loquebatur, fuerant credituri.ct abomni
telligentibus isla.respondit eis Dominusqui terram peccato liberandi. Tamen hoc attendite quod ait
sopiebant. Dominus Chrislus « Si non : credideritis quia ego
«Vos de dcorsum estis.»Mco terram sapitis.quia sum, moiiemini in peccalo
veslro. » Quid est, si
sicut scrpcns non crediderilis quia ego sum? quia nihil addidit,
terram manducalis, lerrcuis pasci-
mini, terronis delectamini,terrenisinbiatis, sursuin multum cst quod conimrnuavit. Dixit, cgo sum, et
cor non habetis. « Yos de deorsum cstis, cgo de non addidit quid,sivo Christus.sive Filius Dci,sive
« supernis sum. Vos dc mundo hoc estis, ego non ille quem prophcts pra3dixcrunt,siveSalvatormuQ-

« sum de hoc mundo. » Quomodo crgonon crat de di, sive aliud aliquid quod de eo in Scripturis legitur.

hoc mundo,per quem facLus cstmundus,etscmper Multum cst quod ait, Ego sum, quia dixorat Deus
ubiqueest?Scd omncs dc mundo, scdpriusmundus, Moysi « Ego sumqui sum.» Eudcm modo Verbum es-
:

posleahorao.Sed Chrislusanto mundum, ante Chii- sontiffi sempiternre usus estad populum Judceorum,

stum n;hil,qui«in principio erat Verbum, ctomuia quo tunc ad Mcysem per angelum iu rubo flammae
per ipsum facla sunt (Joan. i). « sic enim eratille C ignis,quem missurus orat ad liborandumpopulum
:

de supernis. De quibus supcrnis? Ab ipso Patre, sjum [Exod. iir). Quid est quod hic dixit « Ego :

nihil illo superius, quia Verbum gcnuitffiqualesibi, sum, » nisi, ille ipse qui tunc in angelo mittere
coaslernum sibi, unigenitum sibi, sinc tempore, per Moyson servum meum ad liberandum populum
quem conderet tempora. Ideo Chrislus ante omnes meum dcstinavi, ego ipse modo per meipsum veni
crealuras, et ante omnia tcmpora, quia do Patre incarnatus, homo homines, quos
factus, liberarc
co;rlernus Patri geiiitus esl. creavi.qui pcrditi fuerant? Quidquid enimaliquan
« Vos de hoc mundo estis, ego non sum de hoc do mutari potest vel in molius,vclin detcrius, quo-
[
« mundo. Dixi ergo vobis, quia raoriemini in pec- dammodo ex eo quod fuit ante, incipit aliud esse,
« catis vcstris. » Exposuit nobis quid intelligi vo- quam fuit. Solus vero Deus seraper
vel aliter esse
luit,vos de hoc mundo estis;ideo quippedixit,Vos idem immutabilis veritas, immutabilis, sempi-
est,

de hoc mundo estis, quia peccalores erant, quia ternus.immutabilis natura,immutabilissubslantia,

iniquierant, quiainfideles orant,quia terrcna sapie- et quidquid de eo dici potost, semper idem estquod
bant. Nunquid apostoli et sancli Doi de hocmundo Prorsus nihil aliud melius viderctur in
fuit et erit.

non erant? Erant siquidem, quiade Adam natisunt loco, in hoc vcrbo quod ait Dominus:« Ego sum,»
sed ipsa Veritas de eis ait « Ego elegi vos de n nisi,ego sum Deus, moriemini inpcccatovestro.Sed
:

mundo [Joan. xv), » id est, de carnali convcrsa- illi semger terrcna sapientcs, et semper secundum

tione, qux mundi nomine in hoc loco significari carnem audicntes et respondentes,quid ei dixerunt
videtur. Quia crgo crant dc mundo, facti sunt non audiamus.
de mundo, sed perlinere cccperunt ad eum, per « Tu qui es.''» Non enim cuin dixisti, nisi credi-

quem factus est mundus. Isti autem remanserunt deritis quia ego sum, addidisti quis esses. Quises,
csse in inundo, quibus dictum est :« Moriomini in ut credamus?Et ille « Principium. »Eece quodest :

peccatis vcslris, » Nemo dicat, de hoc mundo non principium, mutari non potcst, principium in se
sum. Quisquis es, o homo, de hoc mundo es, sed manet et innovatomnia. Principiumcuidctumest
venit ad te qui fecit muDdum,et liberabil te dehoc « Tu cutem idem ipse es, et anni tui non dcficient
mundo. Si deleclat te mundus,semper vis csseim- {l-&dl. ci). » « Principium, ait, qui et loquor vobis.»

iimndus: si autem non delectat fe hic mundus.jam Rcspondit, principium me esse credite, et addidit,
tu eris mundus, ct non audies quod Juflaei audie- qui et loquor vobis,id est (juia4iumilis.propter voe

PATnoT.. OXVIII. 8
 :

235 HAYMOiMS HALBEUSTAT. EPISC. OPP. PAIiS U. — HoMIL. 236

ita a vcracJ^^ve
factus, ad isla verba descendi.Nam si principium, A Pater ^crax. Sicut a Patrc^ Filius,

sicuti ept,ita raaneretapud Patrom.etnonacciperet

ritas.Pater verax est, se<l non a veritate Filius :

veritas.sed a Patre quiaFilius aPatre.nona seipso,

formam servi.et homo loqueretur hnminibus, quo-
infirma corda intelligibilc
cum et ideo ait alioloco: <'.\meipso nonveni(Jocn!.vii), »
modo ei crederent,
verbum sine voce.sed sensibiliaviderenon possont? id est, mcipso non sum. Pater utique verax est,
Ergo, inquit, credite me esse principium. quia
ut non a participando veritati, sed generando verita-
credatis non solum sum,scdet loquor vobis.Verba
tera.Quia Pater genuit FiHum, qui de ipsoait:«Ego

Domini nostri Jesu Christi,qua2 habuit cum Judfsis, sum via et veritas et vita. » Cum autem dixisset
ita moderant loquelam suam,ut
caeci non vidorent, Oominus Jesus, « verax est qui me misit,» nou in-
oculos aperirent. « Dicebant ergo Judaei
el fideles
tcHexerunt ilii quod de Patre eis dicebat. Necdum
qui es?Et ait: Principium qui et loquor vobis.- onim lialjuorunt oculos cordisapertos, utintelHgere
Tu
Quarc se dicit Dominus Jcsus principium? Quia possent a^quaHtatem veracis et veritatis.
facta sunt. Ipse enim est Dei sa- « Dicebat ergo eis: Cum cxaltavoritis FiHura lio-
omnia per ipsum
pientia, sicut Psalmista dicit : -< Omniain sapientia « rainis,tunc cognoscetis quia ego sum,ct ameipso
fecisti iPsal. cvii). » Si igitur omnia in sapientia «facio nihil,scd sicut docuitmePater, hfficloquor. »
1
fecit Deus, id suo coffitcrno sibiet con-
est, in Filio Quid est hccPNihil enim aliud vidctur dixisse,nisi
substantiali.FiHus ulique omnium principium est. cos postpassioncmsuamcogniluros quidesset. Pro-

Nunquid et Pater potest dici principium? Utique quos ipsc cum

cul dubio crgo videbal ibi aliquos,

recte dicitur et Pater principium, non tamen duo csteris sanctissuisantcmundi constitulionemprae-
principia, sicut PaterDeus, et Fiiius Deus, non ta- sciendo elegerat,post passionem suam esse crcditu-
men duo principia,sed nnum principiumfaciendum ros. Ipsi sunt illi,quosassidue commendamus,etad
est. Ergo et Spiritus sanctus principium est, non imitationem cum magnaexhortatione proponimus.
tamcn tria principia, Patcr et Filius et Spiritus Misso autcm Spiritu sancto post Domini passionem
sanctus, sed unum principium : sicut Pater Deus, et re.-urroctionom et ascensionom, cum miracula

Filius Deus, Spiritus sanctus Dous, non tamen tres iierent in ejusnomine, quen'. tanquam mortuum per-
dii, sed unus Deus; sicut Pater omnipotens,Filius sequentes Judffii contempserunt, compuncti sunt

omnipotens,Spiritussanctusoranipotens,nontamen corde. Et quem soevientes occiderunt, etcujussan-

tresomnipptentes, sed unus omnipotens. Id enim guinem s?eviendo fudepunt, credendo bibcrunt illa

quod Pater ad se est,Dous cst:quod ad Filium cst, tria millia^etillaquinquemilliaJuda-orum, quos ibi

Pater cst. Quod seipsum est,Deus est:et

Filius ad videl)at,(juando dicebat:« Cum exaltavcritisFilium
quod ad Patrem est, FiHus est et Spiritus sanctus hominis, tunccognoscetis quiaego sum. »Tanquam
:

quod ad sc est, Deus ost quod Patrem et Filium, C diccret Ditfero cognitionom vestram, ut impleara
: :

Spiritus sanctus est,quia rJatris et FiUiSpiritusest, passioncm meam,ordinc vestro cognoscelisquisim.

cx Patre et Filio procedens, unius subtantice,pote- Non quia omnes tunc erant credituri, ex his qui

statis et majestatis cura Patre et Filio. audiebant.id est,postDominipassionera.Narapaulo

« Multa, inquit, habeo de vobisloquietjudicare. » ante dicit : Ilaec eo loquente, multi crcdiderunt in
In alio loco vero dixlt: «Egonon judicoquemquam cum,ct nondura tamen exaltatus erat Filius homi-
ostondens adventum,
(Joan. viii), » prajsentem ei nis.Exaltationom quippe dicit passionis,non glori-
quo venit salvare, non judicare, quia vencral ut licationis crucis, non coeli. Nam ibi exaltatusest,
:

salvaret mundum,non ut judicarct inundum. Quod quando pependit in Hgno, sed illa exaltatio, humi-
autem nunc dicit, « multa habeo de vobis loqui et Hatiofuit.Tunc cnim factusestobodicnsPatri usque
judicare,
»
judicium futuruin dicit.Ideoenim ascen- ad mortem, mortem autcm crucis.Quapropterexal-
dit, ut vcniat judicare vivos et mortuos. Nemo ju- tavit illum Deus (Pliilip n), etc, .\ltera exaltatio
stius judicabit, quam qui injuste judicatus est. fuit, quando clcvatus est in crucc altera, dutn ;

Multa habeo,inquit, loqui et judicare de vobis,sed ascenditin coolum.Illum hurailiationis,istaglorifica-

qui me misit,vcraxost. NidetequomadmodumPalri tionis. Exaltatin vcro crucis oporlobat impleri per

det gloriam, a^(jualis Filius Patri. Excmplum cnim n ourum manus, qui post<3a fucrautcredituri, quibus
pi^ajbens iiobis gloriam dai-e Deo,gloriam Dci qu;c- dicit: « Cuin cxaltavcritis Filiumhominis, »addi(iit:
rere, non nostram. Quasi diceret:0 homofidcHs.si « tuuccognoscelis quia egosum. »Quid cst egosum,
ego Filius Patris, ffiqualis Patri, consubstantialis nisi unius subtantiaj cura Patre? sicut ad Moysen

Patri, coieteriius Patri, do gloriam ei a quo sum, superius diximus dictura esse : Ego sum qui sura
quomodotu superbus cs apudounicujus es servus? {E.vod. iii). » Vorbo substantiali utitur de seipso
Mulla, inquit hubeo de \ubis luq.ii ct judicaro,sed Dominus.ut intclligalurffitcrnara essesubstantiam.
me niisil, verax est. Tan(|uain diccrot: idoo ve-
(lui et unam ossc subslanliani Patris et Filii.Tamcn ne
rum dico, quia Filius vcracis vcrilas sum. Pater ipsc intclligorolur Paler, conlinuo adjunxit: « Eta
verax est, Filius vcritas. Ait onim apcrtissime ipHC mcipso mcipso non sum.Quod
facio nihil, » id cst a

Dominus : « Ego sum via et veritas ct vila {Joan. autoin addidit, »sieutdocuitmePatcr, ha;c loquor, »
xiv). » Ergo si Filius vcritas, Pater qui(l,nisi (|uod scnsus altissirnu? ost. Cor cnira mundandum est, ut
&) vcritas. Qui me misil,verux est ? Filius ^erilus, int(;lligalur quud ait, » sicut docuit mc Pater, sic
 : . .

237 HOiMILI^ DE TKMPORE. 238

loquor. » Non enim itaintclligendumest, quasiho- A " Et rcspondit: Eo, Domine. enim « Quia
Ait :

mo pater homini filio loquerctur, sed excellentius qucEcunque prajceperit nobis Dominus, faciemus et
et sacratius. Aliter vcro intelligendum est quod ait obedientes ei erimus [Exod. xxiv),» —
«Etnonivit. »
Evangelista [Joan. i) : « lnprincipiocratVerbum,')et Quia cuncta quae stabiliaessepromisit, mentitusest.
alitcrinlclligendum,«Vcrbumcarofactumest.».\liter « Quis ex duobus fecit voluntatem Patris"?Dicunt:

de Divinitate Cliristi, in qua ajqualis est Deo Patri, « Primus. » SuasententiacondemnanturJudoei. Pri-

alitei- de humanite ejus, inquaconsimilisest, nobis, mus etenim filius, id est gentilis populus, volunta-
cogilandum cst. Non uuo modo inlciligendum est tem Patris fecit, qui priraum quidcm crravit,post-
quodaitDominus:(iEgoet Pater unum sumus iJoan. moduui per poenitentiam semetipsumcorrexit. Qui-
X;:»etiliudquoddixit:«Patermajormecst\7(j«?i.xiv).» dam auteni interpretan tur hanc parabolam non super
Ergo noncorporalitercogitatCjPaterlocutusestFilio, duos populos,sed supet- justos etpeccatores.Publi-
quia incorporaliter Pater gcnuit Fiiium. Nec enim cani enim et peccaturcs, qui priinum mandata Dei
sicdocuit, quasiindoctumgenucrit, sedhoc csteum, respuerunt, postca, praedicante Joaune, eum accepe-
docuisse: quodestscientem genuisse. Ethocest, do- runt, et baptismo illius sunt mundati. At contra
cuitmci'ater,quodscientcmmegenuitPater.Sienim scribaj etPharisaei, qui de falsa justitiasibiapplau-
quod pauci intelligunt, simplcxestnatura veritatis, T^ debant.dumbaptismum Joannis percipere despexe-
hoc est Filio esse quod nosse. Ab illo ergo habet runt, inobedientes divinorum prseceptoruin exstite-
quod noverit, a quo habct, ut sit, non ut prius ab runl, UndeetDominusin conclusioneistiusparabolae
illo esset, postea ab ilio nosset, sedqucmadmodum subjunxit:
illi gignendo dedil, ut nosset. Quiasimplicis, utdi- « Qula publicani et meretrices praecedcnt vos in
ctum est, naturae veritatis estesse, et nosso non est « regno Dei. » Regnum Deipossumus intelligeresa-
aliud atque aliud, sed hoc ipsum. l)ixit ergo ista cram Scripturam, juxta quodalibi dicit:"Auferetur
Judceis, ct addidit a vobis regnum Dei, etdabiLurgentifacientifruCiUS
« Et qui me misit, mecum cst, » Jamhoc ctaute ejus [Malth. \\\). » Ad hoc regnum Dei publicani et
dixerat, sed rem magnam assiduecommemorat,misit meretrices, id est gentiles, praecesserunt Judaeos.
me, et mecum est. Si ergotecumest, o Domine, non
HOMILIA XXXVIII.
unus ab alio missusest, sedambovenistis.Ettamen
FEWA QUARTA PosT Pteminiscerc
cum ambo siniiles sint, unusmissus est,altermisit:
quoniam missio est incarnatio, ipsaincarnatio Filii (Matth. -xx.yi « In illo tempore, asccndens Jesus
tantum est, non etPatris.MisilitaqucPaterFilium, «Hierosolymam,assumpsitduodecimdiscipulossuo3
sed non recessit a Filio. Ergo, inquit, « quimemi- « sccreto, et ait illis: Ecce ascendimus Hierosoly-

sit, non reliquit me solum. » Cujusauctoritatelaa- C «mam,»etreliqua.CrebroDominusjarasuperiuspa£-

quam paterna incarnatus sum, mecum esl, nonme
dereliquil.Quare me non deroliquit? « Quia egoquse
« placita sunt ei, lacio sempcr. » Ipsacstaiqualitas repctit? Sed quia mulla interlocutus fuerat, et po-
sempcr, non quodam initioctdeinceps,sedsineini-
tio, sine fme: Dei enim gencralionon habetinitium
temporis, quia per genitum facla sunt tempora.
HGMILIA XX.WII.
FERiA TERTiA posT Reminiscere
sionera suam prajdixerat, ettempus etlocum etmo-
dum etiam suae passionis.Quidergo estquoditerum
terat mcmoria suae passionis a mentibus discipulo-
rum suorumelabi, idcorepctitsaepiusdecontumelia
passionis sua3,ut et pararet animas illorum ad ten-
tationem, ut venientes Ilierosolymam, tanto mi-
nus terrerentur, quanto sa;pius id aDomino praedi-
ctum esse mcminisscnt.
« Et accessit ad eum mater filiorum Zebedaei

("Matth. xxi.) « In illotemporc, dixit Jesus turbis « cum filiis suis, adorans et petens aliquid abco.»

« Judffiorum parabolam hanc:IIomoquidamhabuit Mater filiorum Zebedaei, matertera fuit Salvaloris,

« duosfilios,» etreliqua.Homoiste paterfamiliasqui mater videlicet Jacobi et Joannis.Quidautem perti-
duos filios legitur habuisse, omuipotens Deus est, nuit ad hanc mulierem, ut cumaudierat a Domino
paterfamilias et conditor duorum populorum.Prior n contumeliam etpoenam passionis, ab illogloriamet
filius, gentilis est populus, qui in Noe ct filiisejus dignitatem pctcret liliissuis? Nihilenim praedixerat
exordiura sumpsit, qui prior dicitur, quantum ad de gloria regni, sed solummododesuppliciopassio-
antiquitatem pertinct: cuideditDominus perlegcm nis. Sedforsitamincitataestadpetendamdignitatem
naturalem praeceptum, ut operareturvineamsuam filiis suis, quod intellexcrat sermonem Domini,
dicens (Tot. iv) « Quod tibi non vis fieri, alii ne
: quem dixit, quod posttertiadieresurrecturusesset.
leceris. » Et, «Omniaquffi vultisut faciantvobisho- Putabat enim juxta,Judaeorum fabuIam,quod Domi-
mines, et vos lacite illis (Mattk. vu). » llle quidem nus post resurrectionemsuam per mille annos esset
primum in vinea Domini laborTe contempsit, sed regnaturus in terra corporaliter, et dignitatem ter-
postmodum in adventu Domini poBnitentia com- rcnam suis electisessctdistributurus.Haec crgofer-
motus, ad opera judicii conversus est. Alter vero vore muliebri incitata ad Dominum accessit, utpost
filius Judaicuspopulusfuil, ciii Dominusdanslcgem resurrectionem suam darct filiis suis poteslatem
per Moysen, operari praecepit in vineam suam. sedendi, unum a dextris, et alterum a sinistris.
239 [lAYMUNIS HALBERSTAT. EPJSC. OPP. PAllS H. — PIOMIL. 2'.0

«Respondons aulem Jcsus, dixil: Ncscislis quid ^ licorum dicitur: « Laiva tjns sub capite meo, ot
« pelatis. Muler quidem pcticrat, sed Dominus
)) dextcra illius amplexabitur me [Canl. ii). »— «Scd
discipulos incrcpavit, (juia ititcllcxit per pntcntiam quibus paratum estaPatremoo. »Humilibus videli-
sun? DivinitaLis peiitioncm, quammaterointiulerat, cet et mitibus, audicntibus me dicentem:« Discite

e.\ suasione liliorum doscendispsc. Et nihil mirum a me, quia mitis sum et humilis corde {MaUh.w).»
est, siDominushisduolnisdiscipulis dicat,"Noscitis « Et audiontes decem, indignati sunt de duobus

quid petatis, » cum de Petro apostolo cvaur^elista " fratribus. » Etillicarualiter petierunt,ctisticarna-
dicat quia nesciebat quid diceret. «Potosti^ jjibore liter indignati sunt. Et taTien apostoli non contra
« calicera quenicgobibitiirussum?»Galicis nomine matremindignantur.quffifiliorumpelitionemuttulit,
ct baptismi, sicutaliusevangolistaponit, passionem scd contrafilios: quiaintollcxoruntistaiupctilionem
dcsignat. Unde per Psalmistam dicilur {Psal. cxv): ex voluntato (iliorum processisse. Dominus autem
« QuidretribuaniDominopro omnibusquaj retribiiit mitis et humilis, noc matremarguitcupiditalis, nec
mihi?CalicemsalutariBaocipiam.»Etmoxsubjunxit apostolos arguit invidia? et livoris,sed utrisquepro-
quid esset calix salutaris, dicens :«Pretiosa incon- ponit exomplumhumilitatis,dicensillum potinsma-
spectuDominimorssanctnrumojus.»BaptiHmnetiam jorom cssa in regno coclorum, quicunqueso infcrio-
plerumque passio designatur, sicut Oominusdioit: rom pra;buerit obscquio.
« IJaptismatft habeo baptizari(7.«r. xii), » id,est pas- «Scitisquiaprincipesgentiumdominanturoorum,
sionem habeo sustinere. InterrogatergoDominus,si '< majores sunt, potestaLem exerccnt intcr
et (jui

possent calicem bibere, ([uem ipsebibituruserat,id « illos. » Proponit Dominus exomplumdegentibus,

eamdem passionem possent ferre, quamipse

cst, si (luarum principes exercent poleftatominter eos.Et
passurus eratproillis. In quibus vorbisapcrleoslen- iilo proposito, subjunxit:
dit, quia priussustinetursupplicium, acdeinde per- " Non ita erit inter vos, ')idest,nonsimiIitercon-
venitur ad regnum. tendetis de principatu et gloria, sicut gentcs.
« Calicem quidem mcumbibetis, »iil cst, passio- « Sicut non venit Filius hominis ministrari, sed
nem meam sustinebitis, Quod qu.-erendum esf,quo- « ininistrarc. » Hoc est, non venit Filiushominisut
modo intelligatur. De Jacoboveroquod ipsoDnmini in hoc mnndo honores etdignitatesqu.-ereret^sedut
calicem biberit, nulla dubitatio est,quia ab Ilerode ipso polius aliis ministraret. Proponit Dominus se-

capite truncalus est. De Joanne vero dubium est, mctipsuminoxomplumhumilitaLis.Qnid ministravit

cum ipse per martyrii pffinamvitam hancnonfinie- Dominus apnstclis, suis ?Victumetvestimentum,et
rit. Sed ipse licet per effusionem sanguinis de hoc caetora necessaria corporis, et precdicationcm verbi

sfficulo nontransierit, tamencalicem ipseSalvatoris divini, et ad ultimum in tantum se humiliavit, ut

bibit. Quia ipse aDomitianoimpiissimo imperatore C crucem etpassionem pro eis subiret, hoc etiam et
in forventis olei dolium missus, et venenum ante nobis ministravit. Unde et Dominus dicit: « Etdare
principem bibit,ot illajsus permansit,nPcnonetiam « animam suam redemptionem pro multis, Non
cum reliquisapostolisflagcllatuslegilur.Et licetper dixit pro omnibus, sed pro multis, quia videlicet
poenam et effusionemsanguinisvilamnontransierit, Dnminus pro omni genere humano licet crucem
tamen calicem passionisbibit, quiaanimusetvolun- subirct, his duntaxatejus passio profuit, quieodem
tasillius ad passionem perforendam scmporparatus spiritu ronati sunt ad vitam, quo illeconceptus ost

fuit. in utoro matris.

« Sedere autem ad doxtoram raeam sive ad sini-
« stram, non esLnioumdare vobis.»Gonsiderandum HOMILIA XXXIX.
quod dicit, « non est moum dare vobis. » Vobisvi- i-i:p.i.\ qui.vta rosT Rcminiscerc.
delfcet supcrbis ct cupidis vanse gloriaj. Et estscn-
sus: Regnum Dei non est dantis, scd accipientis. (JoAN V.) « in illo tempore, dixit Josus turbisJu-
Non enim possunt reguum Deitalesquales
accipcrc « dffiorum: Non possum ego a meipso facerequid-
vos eslis, sed quales vos csse debetis. « Non est quam, sodsicutaudio.judico. »Fortasseidcodixit,
meum dare vobis, « id cst suporbisel clatis. Estotc « non possuin a meipso facere quidquam, » quasi
j)

ergo vns primum humiles, etsicaddignitatemrogni dixissel, a mcipsononsum,sed aPatre.Patercnima

pervenietis. I*ra3parale vos talcs, ut sitis aptiregno niilio alio est Filius auLem a Patro esl, et relii|ua.

ccelorum. Vnluntaulcmquidam d^jctorosconcossum « Idoo dixil.sioutaudio, judico, »quiaunumopusest

esse his discipulis <ninil [loLiiM-ant, uL unus sodorot Putris ot Filii et Spiritus saiicti.Sicutaudit judicat.
ad dextcram Dnmini, ot all'^' oMcin ad sinistram. Audiot vidolicot perunitatem substantiaietprnpricta-
Cum enim Jacobus \f'r (lccnllalinnom martyrii ccb- tom sciontia\ Nonjudicatasemetipso, quianoncsta
lestia rogna ponclravit, qnasi ad doxtciam Dnniini sometipsn. Pater quippe solus de aliononest.Filius
sedit.QulaJoannes evani^elista por mulLuin tcmpus a Patrc gonitus est. utdiximus. Abipso enim audiet
ultra ca'teros aposLnlos ad aniinsplurimospordura- Filius, a quo gonitus csl, quia non est aseipso, sed
vit, quasi ad sinislram illius sodit. Per sinisLram ab alio a ([uo genitus est. Aquoilliestintelligentia,
enim praisens vila designatiir,per dextcram autem ab illo utique ot scienlia. Ab illo igitur audientia,
Cadest is beuliludoBignilicatur, siculioCanliciscan- qua? nihil osl aliudquam scicntia. Potestquoquehoo
 : »

2H nOMILI.E Dl' TEMPOllE. 242

ipsum quod dixit, « sicut audio, judico, » de humani- A dientibus tribus discipulisdeFilio suo.«Et scio quia
tatis natura inteliigi, quam Doi Filius ex virgine « tcstimoniura ejus verum est. » Omnc verum, a ve-
sumpsit. Cum agerctur dc resurrectione animarum, ritate verura est. Dcus cnira veritas cst. Et quidquid
non dicebat audio, sed vUIco.k Sicut audio, judico, verum ost, a Deo verum est : atque hic testimonium
c<etjudicium uicum justum cst. » Unde cstjiuiicium dixit quid sit. « Opcra, (inquil), qiia; cgo facio, testi-

homifiisy Quia sequitur: « Non quajro voluntaiom « monium perhibent de ino. » Doinde adjun.xit: « Et
<f mcam, scd volunlatcm ojus qui misit rae. » Ista « testimouium perhibel de me, qui misit me Pater.
missio incarnatio est Christi, qua) ad hoc facla est, Ipsa quce opcra facit, a Patre se accepisse dicit. Te-
utpaternavoluntas insalutchumanigeneris pereum stimonium ergo perhibent opora, testimonium per-
efficerctur.Vidotur enim in hoc loco, cx his vcrbis hibct Pater, qui misit eum. Perhibuit Joannes testi-
Salvatoris nostri, vcllo eum insinuare nobis duas na- monium doChrislo, tanquamlucrna, non ad sanan-
turas in se osse, et voram haberc auimam, in qua dos amicos, sed ad confundcndus nimicos. Jam enim i

sola volunlascst. Qucccnim tantaconjuncliono com- antca peaGdiclum crat a pcrsona Patris: « Paravi lu-
mista est Divinitati, ut tota vulunlas in ea spirilualis cernam Christo meo. Inimicos ejus iniUiam confu-
fuit, scd tamen nou aniinalis, id estcarnalis. Nam sionc, super ipsum aulera elfiurLbiLsanciilicatio mca
consequentor subjunxit -n '['snl. cxxxi). » EsiO tanquam in uocte positus, al-
« Si ego tcstimonium pcrhibco de rncipso, tcsti- {.endisti in lucornain et rairatus es lucernam, et
« moniummeum non est verum. » Nam sicut incoc- exsultasti ad lucem luceruce. Scd illam lucernam
sequcntibusdixit: «SigIor'ricomeipsum,gloria mea dicit esse solom, in quo exsultare debeas. Et quam-
nihil est: scd qui mii^it r..e Pater,ip3eme glorificat vis ardcat iu nocte, dicm te jubet exspectare. Non
{Joau. viu). » Sed hic dictum est: « Si ego tcstimo- ergo quia iliius hominis testiinonium non eraf opus.
nium perhibco de meipso, testimonium meum non Nain ut quid milLCietur, si Don orat opus ? Sed ne
est vcrum (Ibid.). » Et paulo posl « Qui me misit in lucerna raaneal homo, ot lumon lucernae sibi suf-
:

Pater, ipse testimonium perhibet de rae (Ibid.). » ficcre arbitretur, idoo nec Domiuus lucernam illam
Nunc in se naturam hominis dem.onstrans, nunc iu supcrfluain dicil fuisse, noc lamen dicit in lucerna
Dei majestate asqualem se significal Patri, nuncuni- dcberc remanerc. Scrutaraini inquit, Scripturam,
tatcm sibi Divinitaliscum Deo Patrcv;ndicans,nunc in ([ua vos putatis vitam ffitcrnam habere. Ipsa testi-
fragilitatein humana! carnis ostendens, nunc doclri- mouium perhibot do me, et non vultis veniread me,
nam suam sc non dicere suani, nunc voluntatem ut vilam habeuLis. Quid vos putatis habcre in Scri-
suam se non qusercre, nunc testimonium suum ve- pturavitam a;tcrnam? Ipsum iuterrogatc, cui perhi-
rum non cssc, nunc vcrum essc significans. Nam hic bet tostimonium, et intelligite quae sit vifa aeterna.
ait: « Si ogo testimonium perhibeo de mcipso, testi- ^ Et quia propter iMoyscn videbanlur repudiare Chri"
monium meum non est verum. » Et paulo post Etsi stum, tauquam de alia lucerna. Omncs enim homi-
:

cgo testimonium perhibeo de me, verum est tcsti- nes lucernae, quia ctineeudi possunt et exstingui. Et
moniuin meum. Quomodoergo non est vcrum testi- luccrna! quidem cum sapiunl lucont, et spiritu fer-
monium ejus, nisi secundum iragilitatom cariiis ? vent.Nametsiardebant.exsLinctacsunLetjamputent.
Narn et iliud quoddixit: « Xon vcni facere volunta- Pormanserunt cnim servi Dei lucernce bonae ex oleo
lem meam (Joan. vi). » Et, Filius a sc nihil potest misericordiffi illius, non ex viribus suis gratia :

faccre, et alia multa hujusmodi, quae omnia non quippe Oci, gratuila illa, olcum lucernarumest. Plus
infirmant Filium neque decipiunt, nec a Palre di.s- enim illis oiniiibus laboravi, ait (jua^dam lucerna. Et
jungunt. Si quidem et hacc ideo sunt posita, ut vora ne viribus suis ardore viderclur, adjunxiL Non ego :

ejus relucoat humanitas, sicut ex his « Ego in Patre auLcin, scd graLia Dci mocura. Omnis propheta ante
:

et Paler in me [Joan. xiv). » Et ilerum: « Ego ct Domini advr.uLum lucerna ost, dc quo dicit Petrus
Pdlcr unum sumus (ioan. x). » Et « Qui mc videt, aposlolus (II Pclr. \). Ilabeamus corLiorem prophcti-
:

vidot ct Palrem (Joan. xiv). » Et « Sicut Patcr sus- :cum scrmonom, cui bene lacilis, intendentcsquem-
citat mortuos ct vivificat,ita et Filius (juos vult vivi- admodura luccrnac lucent in obscuro loco, doncc
ficat, » veraojus Oivinitasapprobaiur. Quiavoluntas D dics luccscat, cL lucifer oriaturin cordibus vcstris.
Patris et una operatio, una dcnique gralia, ea-
Filii, Luccrna iiaque prophcLa est, cl omnis prophetia est
dcmque gubernatio ost. Sed magister gonlium fiocet una magna luceina. Quid apostoli ? nonnelucernae?
ista, scribons: « Gratia vobis ct pax a Dco Patre Etiara ipsi luccrua; plane. Solus enira ille non lu-
nostro ot Domino Josu Christo (I Cor. i). » cerna. Non cnim accenditur ct exsLinguitur, sed 0.04
« Alius est qui tcstimonium porhibet do mc. " hi « luxvera,quaeiIIuminalomuenihomincmvenienfem

sequentibus nstendit quis sit illo alius qui leslimo- in huncmundum (Joa;?. i).» Oc Joannedicitur:«Non
nium perhibet de se, ubi ait : « Qui misit me Patcr, craf^lle lumen, scd ut testimonium perhiboret de
ipse testimonium perhibot dcmc (Joan. viii). » Testi- luinino (Ibid.). » De Christo aufom « Erat lux vera, :

monium PatrisestdcFilio in baptismo, ubi vox facta qua; illuminat hominera venicntem in hunc
omnem
est decoelo: « Uic est Filius meus dilectus, in qno mundum.»Quidestquoddeaposto!isipsaVeritasait:
mihi benc complacui (MaUk. xvii). » Simile quoqu.> «^'oscstisluxmundi, »cfdcJoanneevangcIista:«Non
teslimonium in monte sancto pcrhibuit ru.wjr, uu- cratillolumcn?»NccJoanncsperpeoratlucerna,nec
 : ::

2^3 HAYMONIS HALBEIISTAT. EPISC. OPP. PARS II.— IIOMIL. 21>4

apostoli per sc lurncn. scd a liiniinc Christo iilc hi- \ liaai in umniliiiii ut gliu-ilicarctur nomcn Palris. « Si
cerna, et illi iilnminati, qui cst sol vcrus, oricnsin « alius vencrit nominc suo, illum accipictis. »
in

corde credcntium. Quis est qui venit in nominc suo, nisi ille qui g!o-
« Ego autcm habco tcstimonium majus Joanne. riam propriam quaerit, et non alius qui misit illum?
» Opera enim qua3 dedit mihi Pater, ut perficiam, Quis est quem accepturi erant Judcci, nisi Antichri-
« ipsa opera qua; ego facio, testimonium perhibent stum qui vcnturus est gloriam quacrere propriam ?
<<de me, quia Pater me misit. Et qui misit me Pater» Et hoc erit illis pocna pcccati, quia noluerunt veri-
« ipsetestimonium pcrhibuitdemc. » Superiusdixit, tati crcdere, et crcdcnt mendacio.
« testimonium non arcipio ab hominc, » hic causam « Quomodo potestis vos crcdere, qui gloriam ab
dixit, quareab homine tcstimonium non accepisset. « invicem accipitis, ctgloriam qusR est solo Deo, non
quia habet tcstimonium Patris, et opcrum tcstimo- « quairilis?" Coneiderandum intentius quanta sit
nium, sed habet majus quam sunt hominum. Ergo jactantiai ethumanae laudis ambitiomalum, proquo
haec missio, incarnatio est Christi : incarnatio vero ipsa Veritas ait, credcre non posse quosdam, quod
Christi, redemptio est nostra : redemptio vsro no- saecularis gloriae cupidi crant. Quid est humana; lau-
stra, est in ipsa Veritate, quae ait : « Ego veni
dis cupiditas, nisi supcrnae menfis elatio? Vult de se
ut ^i-

tam habcant, et abundantius habcant o aistimari, quod in se habere non studet. Alter inte-
{Jo<in. x). »
Subjunxit vero huic testimonio Patris, Je ipso Patre rius, alter foras vidcri desiderat. Humilitas vero glo-
quod Judaai, vcl magis omncs infidelcs cxcfficalis riam qusrit a solo Deo, supcrbia aij hominibus. Inde
mentibus vcritatem Divinitatis non possunt apcipcre, Joannes Baptista ab ipsa Veritate tam cxcellentcr
diccns: laudatus est, ut non essctarundo vcnto agitata, quia
« Nequeenim voccm ejus audistis unquam,nequc non humana? hxudis, nec odiosai vituperationis aura
« speciem ejus vidislis, et verbum ejus non habctis flantc flcxibilis fuit, idco gloriam non quoesivit hu-
« in vobis raanens. » Dicit Apostolus : « Non enim manam.
auditores legis justiflcati sunt, sed factores verbi Dei « Nolite putare quia ego accusaturus sim vos apud

(Hom.u),»\dest, Filius Dei non manct inillorum cor- « Patrcm. EsL qui accusat vos Moyses, in quo vos
dibus, quia non servant quaj audiunt. Quod vcro " maximc spcratis. » Ideo nsn accuso, quia non veni

ait. « neque vocem ejus audistis, neque speciem vi- damnare, sed salvarc. Moyscs vcro accusat, qui in-
distis, » in hoc ostendit substantiam Divinitatis in- De rae ille scripsit, » dum
creduli estis voci illius. »
comprehensibiiem et invisibilem, et vocem ejus non Prophetam vobis suseitabit Dorai-
ait {DeiU. vin):
carnalibus audire potuissc auribus, sed spirituali nus Dcus de fratribus vestris, tanquam me, ipsura
intclligentia per gratiam sancti Spiiitus intelligcre audictis. Qui:! vero scquatur attendite Erit, omnis :

Tel amare, secundum quod unicuique datum erit. ^ aniina quaj non obedicrit propheta; illi, extermina
Scrutaraini Scripturas, quia vos putatisiu ipsis vi- bitur dc populo Dei. Si autem illius litteris non cre-
tam ffiternam habcrc. Et " illa) sunt quae teslimonium ditis, quomodo meis verbiscredetis?Quidquid enim

perhibent de me, et non vultis venire ad me, ut vi- lex et prophctae scripserunt, per omnia Christura
tam habeatis. » « Non vultis venire, » id est, non venturum esse dcsignabant. Si enim Judaei legi vcl
vultis credere, quia sine fide impossibile est Dco prophctis crcdidissent, utique et Christo.
placere. Venire nostrum ad Ghristura, id est, crederc
IIOMILIAXL
verum illum Eiliuin Dci, ct veram nosper illum ha-
rEiUA SEXTA POST J{emi)u'i,ccre.
bere salutem. Omnis enim Scriptura sancta testi-
monium perhibuit Chrislo, sivo pcr figuras, sive per (Matth. xxi). " In illo tempore, dixit Jesus disci-
prophelas, sive per angclorura ministeria. Ergo ct « pulis suis, et turlj^s Judaeorum paraboiam hanc
Moyscs testimonium pcrhibuitChristo,Joannestesti- « Ilomo quidam crat paterfamilias, qui plantavit vi-
monium perhibuitChristo, etcajteriprophctaiet apo- « neam, etreliqua. »Scribae ctPharissi, quisuperius
stoli perhibucrunttcstimoniumChristo.Hisomnibus Dominodixcrant lnquapotestatcha3cfacis?audiunt
:

testimoniis proponit operum suorum, quia per iilos
non nisi Deus pcrhibuit tcstimoniiiin Fiiio suo.
" Claritatem ab hominibus non recipio, » id cst,
laudem humanam non (lu.cro, quia " non vcni mini-
strari, sed ministrare {Matth. xx), » id est, non vcni
ut honorem ab hominibus acciperem carnalem, sed
pcr occullas paral)olas, quod pcr apertum sernioncra
[) non merebantur audirc. Omnipotens ctenim Deus
Patcr, conditur et gubcrnator familiarum suarum
est. Vinca illius, doiiius Israclitica cst. Hoc cnim no-
mine solet appcllari eadem gens in sacro eloquio,
sicut Isaias dicit (Cap. iv) « Cantabo dileclo meo
:

ut honorem hominibus darein spiritualem. canticum patruelis mei vinese suas.u Vinca facla est
" Sed cognovi vos, quia diloctionem Dei noii ha- mihi in loco ubcri, etc, usqucquo dixil: Vinea Do-
" betis in vol)is. » Idco dilcctioncm hci nun h.iKic- mini sabaoth, domus Israel cst. Et Psalmista ait
runt, quia non credideruiit in cum, (luia non veuit " Vincain dc .Egyplo Iranstulisti {Psdl. lxxix). »
faccre voluntatem suam, scd voluiitatcm ejus qui Omnii)otenscrgo Dous vincam plantavit, quiaejeclis
misit iilum. Idco subjunxit do lcrra promissionis habitatoribus suisChananaeis,
« Ego veni in noinine Patris inci, cl :ion acccpislis in eamdcm gcutcra Isracliticani collocavit. » Et se-
« me, » id est, non crcdidistis in me, qui idco vcnic- « pcni circumdcdit ci, » id cst muros urbium et cu.
243 HOMHJ.Ii DE TEMPORE. 246

stodiam angelorum. «Et fodit in ea toreular. "Tor- A (> Et apprehensum cum, ejccerunt extra vineam,
cular signilicat altare. Quoniam sicut in torculari « et occiderunt,»quia Dominus extraportam passus
uvae exprimuntur,ita et in altari sanguis hostiarura est.Vel extravineam ejecerunt illura,et occiderunt,
ctvictimarum eiTundebatur. Vel per torcular, pas- hoc estprimum.acordibus suisejeceruntper infide-
sionem sanctorum prophetarum debemusinteliigerc. postmodum illum occiderunt.
litatem, et
quo nominc solet passio sanctorum designari. Unde « Cura crgo venerit dominus vineae, quid faciet

quosdam jisalmosprotorcularibus invenimuspr.Tcti- « agricolis illis? » Interrogat Dominus scribas et

tulatos,in quibussanctorum passiocominemoratur. Pharis8eos,quid facturus sit patcrfamiliasadveniens
« » Turrim, id est templum
Et eedilicavit turrim. illis agricolis, non ut ignorct quid facturus sit,sed

illud augustissimum,quod Dominus in medioJcru- ut ipsc ex sua responsione eos convincal.Sua enim
salem ffidillcavit, primum per Salomonem, deinde sententia convicti sunt, quod scilicet propter suam
reparavit per Esdram et Nehemiam,et ad ultimum negligentiam notitiaScripturarum ad gentiles esset
per Judam et fratres ejus. « Et locavit eani agrico- transferenda.
lis, id est commendavit eam scribis et Pharisa-is, « Aiunt illi : Malos male perdet, et vineam suam
ut fructum bonorum operum ex lege reportarent, « locabit aliis agricolis,» id est.notitiam Scriptura-
« Et peregre profectus cst. » Non mutatione loco- n rum gentibus, qui reddant ei fructum temporibus
rum, quia Deus ubique est.et nusquam abest.quia suis, id est, qui fructum bonorum operum in suis

sicut per Jeremiam dicit {cap. xxiii) Deus appro- tcmporibus reddant.
:

pinquans est, et non de longe sed abiisse dicitur, « Dicit illis Jesus Nunquam legistis in Scriptu-
: :

quiaculloribusvincaioperandi arbitriumsua; volun- « ris : Lapidem quem reprobaverunt sedificantes,

tatis reliquit. « hic factus cst in caput anguli? » Ouos superius
« Cum autem tempus fructuum appropinquasset, appellavit agricolas et vinitores,hos modo appcllat
« misit servos suos ad agricolas, ut accipereut fru- ffidiilcantes, scribas videlicet et Pharisffios. Non
« ctusejus. » Tempus fructuum, tempus esl bono- quod ffidificantes essent.scd quiapopulum exemplis
rum operum reddendorum. Misit servos suos ad et doctrina fcdificare debuissent. « Lapidem tunc
agricolas, Aaron videlicet et Moysen. reprobaverunt,» id est Ghristum,quando dixerunt :

« Et agricolae,apprehensis servis ejus,alium ceci- « Noluraus hunc regnare super nos (Luc.xw) » et ;

« » Geciderunt etenim Moyscn et Aaron,li-

derunt. hunc nescimus unde sit. Sed lapis « factus est in
cetnon verberibus, sod tamen moribus et verbis. caput angeli.»Angulus duos parietes nectit,etChri-
Nam eliam eos lapidare voluerunt.Et in Psalmole- stus factus est in caput anguli,qui duos populosex
gimus « Et vexatus est Moyses propter eos, quia
: diverso venientesconjunxit in semetipso.faciens pa-
cxacerbaverunt spiritum ejus {Psal. cv). » Cecidc- C ccm his qui })ropo erant, et his qui longe. » A Do-
runt etenim David quando dixerunt :»Non est nobis « mino factum est istud.» Hoc autem a Domino to-

pars in David,ne(iue haereditas in filio Isai (// Rer/. tum factum est. Ut enim ille lapis unitate sua duos
etiam prophetas quosdam occiderunt,
XX). » Alios parietes conjungcrct,hoc est,ut duos populos in una
quosdam vero lapidaverunt Ecclesiaconjungerot,nonidhumanarumviriumfuit,
« llerum misit alios servos plures prioril)Us. » sed divinffi virtutis. Et cst sensus Quomodo imple- :

Servi qui secundo raittunlur,chorum prophetarum bitur Psalmistaj prophctia,nisi me respuatis et cru-
signilicant. «Etlccerunt illis similiter,»id est,quos- » Hoc
cifigatis? » Et est mirabilc in oculis nostris.
dam lapidaverunt, sicul Nabolh : quosdam cecide- enim mirabilo est,ut de duobus populis efficerctur
runt,sicul Isaiam.secantes cum serra lignea ^tjuos- una Ecclesia.ldeo dico vobis, quia hsec parabola ad.
dam verberaverunt, sicut Jeremiara. vos pertinet.
Novissime autem misit ad eos filium suum,di-
« « Dico vobis,quia auferetur a vobis regnum Dei,
« cens:Verebuntur ibrsitan filium meum. "Dubita- « et dabilur genli facienti fructus cjus. » Regnum
tive loquitur Dominus, non ut ipse aliquid dubitelj^ Dei, scientiam divinarum Scripturarum appellat.
in quo summa scientia cst,sed Dominus dubitative « .\ufcretur a vobis rcgnum Dei, » id est scientia
loquitur, cum nostra inlidclitas incrcpatur :
[)
Scripturarum, et remanebit vobis sola ariditas lit-
« AgricokE autein videntcs liliura, di.xerunt intra tera'.. « Et dabitur genti, »id est gentili populo, fa-

« se : 11 ic est hoeres. Venite, occidaraus eum. » Ex cienti fructus ejus, videlicet opera illius.
hoc loco datur inteUigi, quod Juda;i non per igno- Et qui ceciderit super lapidem istum, confrin-
<(

rantiam, sed por invidiam Christum occiderunt. « gctur. » Aliud est super lapidem cadere, et aliud

Quando enim dixcrunt : « Totus mundus posteum sub lapidc. Super lapidem cadit, id est super Chri-
abiit {.loan. xii), » iutclligebant eum illura esse, dc stum, qui peccando illum ofTendit^spem lamen ve-
quo per prophetara dicitur : «Postula a rae.et dabo nkv. pcr pceuitentiam habimdo. (juicunquc enim
tibi gentes h;jcreditatcra tuam (/^5(//. xi). »Putabant Christura negaverit, supor illum cadit,hoc cst ani-
ergo quod, illo intcrfecto, h;ereditatem ejus ad se mailversio divina super eum irruit, et penitus con-
transforre possenl,hoc est doctrinam ejus de cordi- leret cura, ut non rcinaneat ex eo lesta,unde aqua
bus gentium auferre.et justitiam suara.qu-c cx legc hauriri possit. Polesl et aliter intelligi. In pra;senti
erat, cordibus eorum inserere. peccatores super Iapidemcadunt,qui confringuntur
247 HAYMO.MS lIALBEiiSTAT. KPISC. OPP. 1-'A!;S II. — IIOMII.. :J48

per poDnitcntiam. Lapis autcm supor cos in flicju- A datao sunt. Itaquc hnnc vitam prodigam vocat,
dicii cadet, quia Dominus Josus cum omnibu? vir- amanlom profundcre substantiam atque spatiare
tutibus supcrius ad juflicium veniet. pompis cxterioribus, intus inancscentem, cum ea
« Et cum audissent principes sacerdotum ct Pha- quisque soquitur quae ab illa procedunt, relinquit
« risaei parabolas ojus, cognoverunt quod dc ipsis eum qui sibi cst interior.
« diceret. «Licet duri corde esser.t scribcC ct Pha- « Et postquam omniaconsummasset^facta est fa-
rJsajijCt licet in Christum credcrc nolui?sent,apsrte « mes valida in regione illa.»0mnia qua? dissipavit,
tamen intelligcbant parabolas cjus ad so perlinere. ornamenla natura; quoj consumpsit significant.Fa-
Et ideo qunerebant eum toncre, sed timuerunl tur- mcs in regione Ionginqua,indigentiavcrbaveritatis
bas, quia sicut propholam eum habobant.lntucnda est in oblivione Crcatoris, de qua dictum est in
est mobilitas vulgi.Quom cnim nunc sicut projjhe- Prophctis, quia « miltct Dominus famcm in terra,
tam habent, poslmodum in ejus passione sunt cla- non famem panis, nequc silim aquae, scd audiendi
maluri, dicentes :<( Reus est mortis (Malth. xxvi), » vci'bum Dci {Anios viii). »
et,« Crucitigc, crucidge tuleni, » suadentibus vidc-
« Et ipse cffipit egere, et abiit, et adhffisit uni ci-
licet scribis et Pharisa^is.
« vium regionis illius. » Merito egere coepit, qui

HOMILIA XLI. R thesauros sapientite Dei, divitiarumque coeleslium

SABBATO posT Hcminiscere. altitudinem dercli(juit. Unus autem civium rcgio-
nis illiuSjCui ille ogens adhiesit.utique ille qui con-
(Luc. XV. )« In illo tcmporo, dixit Jesus discipulis
cupiscenliis tcrrenis uicrito suse perversilatis praepc-
« suis : Homo quidam habuit duos filios, ct dixit
silus, princepshujus mundi a Domino vocalur. Et
« adolescentior ex illis patri : Pater, da mihi por-
de quo Aposlolus « Deus, inquit,hujus sasculiex-
:

« tioncm substantia? qua; mc contingit,»et roliqua.

ca^cavit mentes infidelium (// Cor. iv). » « Et misit
Murmurantibusdcpcccatorumsusccptioncscribisct
« illum in villam suam, ut pasceret porcos. »In vil-
Pharisccis,tres ex ordine parabolas Salvator posuit:
lam mitti,est subslantiic mundi et cupiditati sacu-
duabusprimis,dequibusdisputandum est,quanlum
. lari subJugari.De qua in alia parabula quidam spi-
ipse cum angelis de pocnitentium salute gaudcal,in-
rituales epulas, ad quas invitabatur, fastidiens, di-
sinuans ; non suura tm-
tertia vero, qu;E soquitur,
xit: «Villam cmi,et neccssc habco exirc et, videre
tummodo suorumquc gaudium dcmonstrans,sed ct
illam {Luc. xiv). » Porcos vero pascere, esl ea qui-
invidenlium murmur reprchendens. Ilomo itaquc
bus immundi spiritus gaudcant operari.
qui duos filios habui^se dicitur,Dcup Patcr intplligi-
« Et cupiebat implere ventrem suum de sili(|uis,
tur, duorum populorum, et quasi
videlicct genitor
duarumgenerishtmianistirpium^auctoratquocrea- C quas porci manducabant. » Siliquaj quibus porcos
tor. Major enim filius cos, qui in unius Dci per- pasccbat, sunt doctrinoe Sfficulares sterili suavitatc
mansere cultura minor eos, qui usque ad colenda
:
resonantcs, de quibus laudes idolorum fabularum-
idola, Deum dcscruori'.,significat. Pars substaiitifc, qno ad deos gontium vario sermone alque carmini-
quae minori filio contigit,ipso sensus in hominc ra- bus pcrstrepunt,quibus daemoniadcIcclantur.Unde
tionalis est.Vivere enim,intelligere, mominissc, in- cum istc saturari cupicbat, aliquid solidum et re-
genio alacri exccllcre,divini subslantia muucris cst, ctum, quod ad bcalam vitam portiiif^ret, invenire
quam minorfilius expctit a patre, cum homo sua volebat in talibus, et non polerat. IIoc est enim
potestate dclectatus, per liberumsese arbitrium re- quod ait : « Et ncnio ilii dabat. »

gere, atque a Uomiiio quajsivit e.xire conditore. « In se autom reversus,» jam scilicetab eis,qua3
Divisitquc substantiam, fidclibus scilicet suic
illis forinscous frustra illicmnt ot seducunt,in conscicn-
gratitC proteclioncm, quam desidcrabant, imper- ti;e intcriora reducem facicns intcnlioncm suam,
tiendo : infidclibu3 vcro naluralis solum ingenii, dixit: « Quanti domo patris mei
mcrccnarii in
quo contenti erant, bencncium conccdcndo. abundant panibus, cgo autom hic fame pereo. »
|i<

« Et non post multos dics congregalis oninibus. Unde hoc scire pobu-at, iu quo tanta erat oblivio
« adolesccntior filius perogrc profcctus est in regio- jj Doi, sicut in omnibus idolulatris fuit, nisi quia isla
« nem longinquam. Et ibi dissipavit substantiam rccogilatio jam rcsipiscenlis est, cum Evangclium
« suam, vivendo luxuriosc. » Longe profcctus est, pncdicarotur? Mcrccnarii ergo patris abundant
non locum mutando, scd animiim. Quanto cccc panibus,qnia(iui futunn mcrcedis inluitu dignaope-
nunc quis(iuc plus in pravo upcrc dolinquit, taiito rarisatagunt,qiiuti(lianis superna) gratiffircliciuijtur
a Dei gratia longius riccdit. Quod non post iiiultos alimoniis. At vcro famo pcrcunt, qui extra patris
dics dixit factum,ut congrcgalis omnibus prolicisce- a^dcs positi,vontrem cupiunt implcre dc siliiiuis, id
retur pcregre in regioncm longinquam, quia non est qui sine lide vivcnlcs, vitam boatam inanis phi-
nnillo post instilutionem humani gencris, placuit losophia> studiis inquirunt.Sicut enim panis,qui cor
animajperliborumarbitrium ferrc sccuin quamdam hominis confirmat, verho Dei.quo montemreficiat,
vclut polcnliam natura; suoj, etdoscrorc oum aiiuo assimilatur : ila siliiiua (quai ct ipsa intus inanis,
condila esl, pra;vidcns viribus suis, quas vircr, foris moUis, et corpus non rcficit,scd implcl,ut sit
lantc consuniit citius, (juanto oum dcscruit a quo magis uncri.quam usui) suiculari sapiontiicnonim-
 : :

249 HOMii.LE nii. tl:.mporf.. 2o0

merito comparatur, cujus sermo facunrli.c plausu A nf>n minimam esse distantiam : scrvum videlicet

sonorus, sed virtute uUlitatis est vacuus. esse eum.qui adhuo metu gehennaesivepraBsentium
« Surgam ad patrem meum, ct dicain illi
et ibo legum, se a vitiis temperat mercenarium, qui spe :

« Paler, peccavi in coelum et coram te. » Quam mi- atquc desiderio regni coelorum filium, qui affectu ;

sericordem piumque noverat patrem, qui oiTensus a boni ipsius atque aniore virlutum. In quarum virtu-
filio,patrisnondedignaturaudirevocabulum?«Sur- tum trium consummatione,beatus Apostolusomnem
gam » ergo, inquit, quia mejacere cognovi, « et ibo, » salutis summam concludens : « Nunc,inquit,manent
quia longe recessi « ad patrem meum, »quia sub
:
fides, spcs, charitas ; tria haec ; major autem horum
principe porcorum miserabili egestate tabesco. cst charitas (/ Cor. xiii) ; » fides namque est, quae
« Pcccavi »autem « in ccelum coram » spirilibus an- fuluri judicii ac suppliciorum metu, vitiorum facit

gelicis sunctisque Hnimubu.s, in quibus significat contagia doclinare. Spes, quae, mcntcm nostram de
sedem csse Dei. « Coram » vero, in ipso conscicntiaa prujseatibus evocans, univcrsas corporis voluptates
interioris conclavi, qua Dei solius oculi penetrare cccleslium pr^emiorum c.\spectationecontenmit.Cha-
valebant. ritas, quffi nos ad amorcm Christi, ad spiritualium
« Etiam non sum dignus vocari filius tuus, fac virtutura fructum mcntis ardorem succedens,quid-
« me sicut unum demercenariis luis. »Ad filiiqui- ., quid illis contrarium est, toto facit odio detestari
^ ._i . " iT..,i„
.
i; .!„ • i:
dem affoctum,qui omnia quac patris sunt, sua esse
.

Unde prodigus isfe.postquam 1

in semctipsum rever-
; 1 :

non ambigit.se aspirare nequaquam pra?sumit, sed sus,dira3famissuppliciaformidabal,velut jam scrvus

mercenarii statuni,jam pro mercede serviturus.de- effoctus, etiam nicrccnarii statum de mercede jam

siderat. Yerum ne hunc quidcm, nisi palerna di- cogitans, concupiscit sed eum pater accurrens, :

gnationc, se mereri posse testafur. Ubi sunt crgo non contentus minora concedere, utriusqucgradus
Pelagianistaj, qui sua servitute salvari possc confi- sine dilatione transcursu,pristinffl filiorum restituit
dunt, contra aportissimam sentcntiain quae ait, dignitali : nec de mercede condnctoris, sed de ha;re-
« Sine me nihil potcstis faccre? » (Joan. xv.) ditate fccit cogitare parentis.
« Et surgens, venit ad patrem suum. » Vonire ad « Di.\.it autem pater ad servos suos : Cito proferte
patrcm.est in Ecclesia constitui per fidcm, ubi jam « stolam primam, et induite illum. » Stola primaest
possit esse peccatorum legitimaet fructuosuconfes- vestis innoccntiiC, quam homo conditus accepit.sed
sio. «Cum adhuc autem longe esset, » et antcquam mal persuasus amisit, quar.dn post culpam pra;vari-
inlclligerct Deum, scd tamen cum jam pie quaererct, cationis cognovit se essc nudum, gloriaque immor-
« viditillum pater ipsius. » Impios cnim et superbos pelliccum,hoc csi mortale sumpsit
talitatis perdita,

convcnicnter non videre dicitur, tanquam ante ocu indunicntum. Servi qui eam proferunt, reconcilia-
los ejus non hnberc.Ante oculos cnim haberi.non, ^* tionis prcodicatorcs sunt. Profcrunt enim stolam pri-
nisi qui diliguntur, dici solent. « Et misericordia mam, quando mortales terrcnosquc homincs ita su-
« motus cst,et accurrens cecidit supercolhim ejus. » bli inandos asscverant, ut non solum cives angelorum,
Non cnim Pater unigonitum Filium suum deseruit, sed haeredos Dei,ct coha?redessint Christifuturi.«Et
in quo usquead nostram longinquam etiamperegri- « date annulum in manu calccamcntain pe- ejus, ct
nationem cucurrit atque desccndit, quia « Dcus erat « des. » Annulus cst vel signaculam, sinccrae fidci
in Christo, mundum rcconcilians sibi (// Cor. v). » qua cuncta proiuissa in crcdentium cordibus corta
Et ipse Dominus ail : « Patcr in mc manens, ipse imprcssione signantur, vol nuptiarum pignus illa-
facit opera (/ortw.xiv). » Quid cst autem cadcre su- rum, quibus Ecclesia sponsatur. Et bene annulus in
per collum ejus, nisi inclinare ct humiliare in am- manu datur, uf por opera fidosclarescaf.etperfidem
plcxum ejus brachium suum ? Et brachium Domini opcra firmentur. Calceamcnta autem in pedes, offi-

cui rcvclatum ost ? Quod cst utique Dominus nostcr
Jcsus Christus. « Et osculatuscst oum. » Consolari
verbo gratice Dci ad spcm indulgentiae pcccatorum,
hoc est, post longa itinera rcmoantcm a patre me-
rcri osciilum charitatis.
« Di.xitque ei filius
cium cvangelizandi donuntiat, ut cursus mcntis ad
ccelcstia tcndons, a tcrrcnarum contagione rerum
in violata servctur ct munda, priorumque munitus
exemplis,supcr serpenlcs et scorpioncs securus in-
D cedat.iNIanus igitur otpodos,id est opns ornantur
: Patnr, pcccavi in coelum ct manus, ut recte vivamus pcdcs, ut ad ffiterna gau- ;

« coram tc.jam non sum dignus vocari filius fuus. » dia properemus. « Non cnim habcmus hic manenfem
Incipit jam pcccata constilulus in Ecclesia confitori, civitatem, sed futuram inquirimus (Ilebr. xui). »
nec dicit omnia quae dicturum se essc promiserat, « Et adducite vitulum saginatum et occiditc. »Vi-
sed usque ad illud : « Non sum dignus vocari filius tulus saginatus,ipse idem Dominus est, sed secun-
tuus.» Hoc enim vult ficri pergratiam, quod sc in- dum carnem. Et bene saginatus, quia caro ejus a
dignum esse pcr merita fatctur. Non addidit, qiiod Dcospirituali est optimavirtute diffusa,utpro tolius
nulla meditationc dixorat « Eac me sicut unnm
: mundi salute suffiriat,in odorem suavitatis,nidorem
do niercenariis tuis. » Cum enim panem non haberot Deum mittoro,et pro omni-
videllcot imniolafionisad
vcl mercenarius essc cupicbat, quod post osculiim bus exorare. Adducere aufem vitulum et occidere,
palris generosissimi jam dcdignatur. Intellexit cst pncdicarc Christum, ot mortem ejus insinuare.
namque intcr filium, cf merccnarium, et servum, Tuncelcnimcuiqucnostrum qua rocens occiditur. i
251 HAYMONIS HALBEUSTAT. EPISC. OPP. PARS II. — HOMIL. 2o2
cimi credit occisuin.Tiitic caro cjuo coiucditur, cuin A " saginatuni, quia salvuni illum reccpit. » In cxtrc-
cjuspassionissacramcntuin elore ad emnndalionrm mis enim terra^ l'uit Irater tuus, sed inde major
percipitur, et corde ad imitationem cogitatur. exsullalio, cantatio, Doinino canticum novum.quia
<< Et raanducemus et cpulcmur, quia hic lllius laus cjus ab extremis terrai. Et propter eum qui
« mcus mortuus Tuerat, et revixil : perierat, et in- absens erat, occisus est ille cui dictum est : « Et ho-
« ventus est. » Non solus filius, qui revixitet inven- locaustum tuum pingue fiat (Psul. xix). »
tus estjveruin p-^ter ct servi illius sacrosancti vituli,
" Indignatus ost autem, et nolebat introire.Pater
qui proptcr filiuin occisus erat, carne refecti epu-
'< ergo illius egrcssus coepit rogare illum. » Indigna-
lantur qui patris cibus, salus est nostra et patris
: ;

turetiam nunc,et adhuc non vultintroire.Cum ergo

-gaudium, nostrorum cst remissio pcccatorum, ncc
plcnitudo gentium inlraverit, egredietur opporluno
tantumPalris, sed Filii ct Spiritus sancti.Quia sicut
tcmpore pater ejus, ut etiam omnis Isracl salvus
una in Diviuitale voluntas ct operatio, ita et una est
fiat. Ex cujus parte c.Tcitas facla cst, velut absentia
delectatio saact.u et individuae Trinitatis. Unde bea-
in agro, donec plonitudo filii minoris, longe in Ido-
tus Abraham {Gen. xii) tres angclos hospil.es rcci-
lolatria gentium constitnti, et jam ad patrem redu-
piens, vituluin tenerrimum et optimum occidisse.
cti, ad manducandum vitulum intraret. Erit enim
eiusnuc cum lacte, pane,et butyro epulando legilur o quandoquo aperta vocatio
^- . , , ,

,. rr -i 1 • , L . ,
D ,
Jud.-eorum in salutem
.
.

obtuhsse,quia qui beatam Innitatcm rectff! dcvotio

.

Evangelii, quam manifestam vocationem tanquam

nis officiis reficerc,id cst lyetificare desiderat, mor
egressum patris appellat, ad rogandum majorcm
tem quoque debet unigeniti Filii Dei in carne,qua!
tiiium.
est una, in eademque Trinitatis persona piae confes-
sionis sinceritate celebrare. Et notandum quod ante « At ille respondens, dixit patri suo : Ecce tot

stola prima, ante annulus, ante calceamcnta pra^- « annis scrvio nunquam mandatum tuum
tibi, et

stantur, et sic deinde vilulus immolatur. Quia nisi « prajtorivi. » Quaeritur quomodo ille populus nun-

quisque spem immortalitatis induerit, nisi annulo quam mandatum Dci prajtoriisse dicatur. Sed facile
fidei cpera praemunierit,nisi ipsam fidem pieconfi- ille occurrit, neque de omni mandato dictum essc,
tendo prffidicaverit, non potest sacramentis interesse sed dc uno maxime necessario, quia nuUum alium
coelestibus. « Et cceperunt epulari. » Istae epulae atque Deum colere jussus est. Neque iste filius in omnibus

festivitatesnunc celebrantur per orbem terrarum Israeliticis, sed in his intelligitur haberepersonam,
Ecclesia dilatata atque diffusa. Vitulus cnim ille in qui nunquam ab uno Deo ad simulacra convcrsi
corporc ct sanguinc Dominico et offcrtur Patri, ct sunt. Quamvis cnim tanquam in agro positus iste fi-

pascit totam domum lius terrena desideraret,ab uno tamen Deo ista dcsi-
< Erat autem filius senior in agro. » Filius senior, C derabat bona. Quod etiam patris ipsius testimonio
populus Israel est, qui quamvis in longinquam rc- comprobatur, cum dicit: « Tu mecum es semper. »

gionem non abicrit, non tamen domi, sed in agro Non enim quasi mentieutem redarguit, sed perseve-
dicitur esse immoratus. Quia populus idcm neque rantiam ejus approbans, ad perfectipnem potioris
usque ad colenda idola Crcatorem dcseruit, noquc atquojucundiorisexsultalionisinvilat. «Etnunquam
legis quam accepcrat inlcriora pcnetravit : scd lit- dcdisti mihi haidum, ut cum amicis mcis cpularer. »
tene solum custodia contcnlus, cxteriora magis ct Peccator profecto hacdi noiuine significari solct, scd
terrena opcrari simul ct sperarc solebat, audicns absit ut Anlichristum intclligam. Absurdum enim
per Prophetam : « SivoIueritisetaudicritisme,bona est, eum cui dicitur : « Tu inecum es semper, »hoc
terrae comedetis {Isa. i). » — « Et cum veniret, et a patre optasse, ut Antichristum crederet, neque
« appropinquaret domui, audivit symphoniam et omnino in eis Judajorum, qui Antichristo credituri
« chorum. » Appropinquat filius domui,cum populus sunt, istum Filium fas est intelligi. Quomodo autem
illo, in t|uibuscunque Isracliticis considcrationibus cpularclur ex illo haido, si ipse est Antichristus,
(nam multi talcs invcntisunt in cis,cts;cpcinveniun- qui non ci crederet •"
Aut si hoc ost opulari exhffidi
tur}laborc servili opcris improbato.cxcisdcm Scrip- occisione, quod cst de Antichrisli porditione la?tari,

turis Ecclesiac libertalcm considcrat. .\udit synipho- J)

quomodo dicit Filius, (lucin rccipit paler, hoc sibi

niam et choruin, scilicet spiritu plcnos vocibus con- non fuisse concessum, cuin omnes filii Dci de illius
sonis Evangclium pncdicare. Quibus dictum est advcrsarii damnationc lajtaturi sunt? Nimirum ergo
{/ Cor. i) : «Obsccro vos, fratrcs, ut idipsum dicatis ipsum Dominum sibi negatum ad epulandum con-
omnes, ct concorditcr convcrsantium sit anima ct (jucrilur, dum cum pcccatorcm putat. Cum onim

cor unum in laudcs Doi. » hccdus illi genti Dominus vidobatur, id est cum eum
Et vocavit unuin do servis, et intorrogavit quac
« Sabbati violatorcm ct profanatorcin legis existimat,
h.-BC essent. » Vocat unum dc scrvis, cuin sumit ad jucundari cpulis ejus non meriiit. Ut quod ait :

lcgendum aliquem prophctarum, ct in co qiucrcns « Nunquam dcdisti mihi h;cduni, ut cum aniicis

quodammodo intcrrogat, unde ista fcsia in Ecclcsia meis opularcr, » talc sit ac si diccret,eum qui mihi
celebrantur, in quibus se esse non videt. Rcspondot haedus vidcbatur,nunquam mihi ad epulandum de-
ei servus palris propheta : disti co ipso mihi illum ipsum non concedens
« Frater tuus venit,et occidil patcr luus vitulum iiuod mihi h;cdusvidebatur.Quod enim dicit « Cum :
 :

2o3 HOMILIiE DE TKMPORE. 2o4

umicis ineis, » aut cx pcrsona principum cum plc- A (l^id.). » Et in Apocalypsi : << Ego sum aipha ct

be intelligatur,aut ex persona populi Hierosolymi- omcga (Apoc. i). Et in Evangelio: « Amen, amen
>)

tani cum Cceteris populis Judffiorum. dico vobis,antequamAbraham fieret,egosum (Joa??.

«Sed postquam filius tuus hic qui devoravit sub- viii). »Ut ergo ostenderet Filiuin Dei semper esse
« stantiam suam cum meretricibus,venit, occidisti cum non fuit. Diemoniacusiste
Patre, erat dixit, et

« illi vilulum saginatum. » apud Matlhicum non solum mutus,sed etiam ccecus
Meretriccs suntgentiliumsupcrstitiones, cuin qui- fuissc perhibetur, curatusque a Deo mirabililer dici-
tur, ita ut loqucretur et videret.Ubi notandumquia
bus substantiam dissipare,est,relioto unoconnubio
veri Dei,cum turba d.Tmonum cupiditate turpissi- in uno eodemquc homine Dominus tria mirabilia
ma fornicari. pariter cst opcratus. Cjecus videt,mutus loquitur.
« At ipse dixit illi Fili.tu sempcr es niecum,et
:
obsessus a dtcmone eruitur. Allegorice autem genus
« orania mea tua sunt. Epulari aulemet gaudcrc te liuinanum signincat,quod tunc possessori suo dia-

« oportebat, quia frater tuus hic morluus erat, et bolo se subdidit,quando Deum creatorem. suum,
« revixit : perierat, et inventus est. » Quod dicit :
diubulo suadcntc, contempsit. Tunc videndi Deum

« etomnia mea tua sunt, » non putanduni est ita dignilatem perdidit,quandoad concupiscendumve-

dictum,quasi non sint et fratres,ut tanquamintcr- tilumlignum oculos apcruit, sicut scriptum est :
j^
rcnahaereditatepatiaturangustias.Quomodopossint Vidit mulier lignum quod esset pulchrum visu,

csse omnia majoris, si habet etiani junior purtcm

aspectuque delectabile, tulit et comedit, deditque
viro suo.Qui comedit,et apcrli sunt oculi amborum
suam? Sic eniin a perfcclis et purgatis ac janiim-
(Gt'».ii),» Loquclam pariter amisit,quia postquam
mortalibus filiis habontur omnia, utsint etomnium
singula.etomniasingulorum.Utenimcupiditasnihil peccato se subdidit.a laude Deicessavit.«Nonenim
est,ut ait Scriplura.speciosa laus in ore peccatoris
sine angustia, itanihil cum angustia charitastenct.
Cum ergo beatitudinem illam obtinuerimus.nostra {Eccli.xv).» Sod Domino in mundum veniente, dae-
orunt ad vidcndum superiora,nostra crunl adcon- moniacus iste curatus est: quiapostquam Deushu-
vivendum aequalia, nostra erunt et ad doniinandum manam naluram sibiconjunxit,immundorumspiri-
inferiora. Si quem aulcm movct, (juomodo Patri tuum potestates ab humanis cordibus expulit, ipso
supplicans Veritas dicat:« Et omnia mea tuasunt, diccntc : « Nuqc hora est, ut princeps hujusmundi
et tua mea {Joan. Yvu):)>cui simillimum videturso- ejiciatur foras (Joan. xii). Tunc enim videndi
)>

nare quod hic Filio dicilur « Et omnJa mea tua :

Deum officium recepit, quando per fidem illum in-

sunt, » sciat unigeniti Filii esse omnia quaj Patris tucri CGcpit, a cujus visioue
peccando se elongaverat,
sunt.Per haic etiam ipse Deusest,et dc Patrenatus, impleta prophetia, quaj ait: « Populus qui sedebat
Patri et aequalis. Nam et illud quod de Spiritu san- C in tenebris, vidit lucem magnam, habitantibus in
cto loqucns ait:>'Omnia quaj Paler, mea suui{Joati regione umbrae mortis, lux orta est eis (Isa. ix)
xvi). »Noquc enim Spiritus sanctus dc crcatura, quee Undc apostolus Paulus credentibus ait: «Fuistisali-
Patri est subjecta, et Filius erat acceplurus, qui quando tencbro3,nunc autcm lux in Domino^Ep/tes.
ail, « Dc meo accipiet » sed utiquc dc quo Patrc pro-
: v).» Loquelam pariter recepit,quando genushuma-
ccditSpiritus,de quo natus estctFilius. Siveutique num ora prius taccntiaad confcssionem Dei apparuit,
duos hos ad utrumque popuIum,sive,ut qui-
filios diccns cum Psalmista:« Domine,Iabia meaaperies
busdam placet, ut duos quoslibct homines, pocniten- (Ps. l).» Et cum Isaia:« Uominus Deus deditmihi
tem videlicctet,justum,velquisibijustusvidcbantur, linguam eruditam {ha. l). » Nec solum Deum lau-
referre volucris, congaudeat major quia fratcrju- : dare, sed ctiam idolorum cultores coepitdetestari, di-
nior mortuus erat, ct rcvixit pericrat, ct invenlus est.
: cens cum Psa]mista:« Confundantur omnesquiad-
orantsculptilia,qui glorianturinsiniulucris suis(P5.
HOMILIA XLII.
— «Quoniamomncsdiigcntiumdaemonia.Do-
xcvi).')
DOMINICA TERTIA IX QUADRAGESIMA.
minus autcm coclos fecit (Ps. xcv). » Et cum Jere-
(Lic. XI.) « In illo tf.mpore, erat Jesus ejiciens mia: « Dii,qui non feccrunl coelum et terram,per-
da3monium,et illud crat mulum.Et cum ejecisset j) cant de coelo, ct de his qui sub coclo sunt (/6T.x).j»
« daemonium, locutus cst mutus, ct admiratie sunt Undc bene subditur : « Et cum ejecisset daemo-
« turba}, »et reliqua.Dicturus EvangclislaDominum « nium,locutus cst mutus,ct admirataesuntturbaj. »
ab hominc dtemoniumojicisse, rccleinexordio'hujus Ilinc intclligerc possumus, quia ab extcriorc vene-
lectionis talc verbum posuit,pcrquodcsscntiamDi- rant doemonia, qua; eum poss'debant interius. Exte-
vinitatis exprimcret, dicens : « Erat Jesus cjiciens rius videndiloqucndiqueofliciumamiserat.quiasla-
daimonium. » Non enim dixit, fuit, quia essc soli timutrccessit,visum etloquclam rccepit, in tantum
Doocst,acternumetincommutabilcmpermanere,cui ut turbo2 mirarentur. Juxta autem anagogem,idest
ncc praeterila transeunt, nec futura surcedunt, sed superiorem scnsuni, turba; qua3 niirabantur, immun-
semper aeternalitor permanct,sicut ipse ait Moysi di spiritus sunt iutclligendi,qui, videntes gcnushu-
(I Ego sum qui sum E.ro(l iii). » Et « Dicos filiis : manum de sua potestalc liberari et illuminari,
IsraehQui cst, misit me ad vos (/i»L).» Etilcrum: timorc simul ct admiralione pertcrriti sunt, undcet
«Ego sum Dcus .\braham, Dcus Isaac ot Dcus Jacob. pcr obsscssum humincuj dicebant ; « Quid tibi et
 :

255 UAYMONIS HALDi:ilSTAT. El-ISC. UPP. PARS II. — HOMIL. 2oG

nobis, Fili Dei ? venisti ante tcmpiis torquere nos A tur amplius Tophelh, nec vallis filii Ennon, sed

[Matth. viii). » Sed quia unde bonus prolicit, inde vallis intcrfeclionis,et sepelientin Tophelh.eoquod
mahis deterior fit, recle subjungitur : non sit locus ad scpclicndum prajmultitudinecada-
«Quidam autem ex eis dixerunt. » Nonhocaliqui verum. Et erit morLicinium populi hujus in cscam
de turba dixissc putandi sunt,sed scriba; et Phari- volucribus coeli, et bestiis terra;, et non erit qui
s«ei,quiideoDeum scquebanlur, ut ipsum reprchen- abigat [Jcr. vii), » id est dcfcndat Propter effu.sio-
derent, et haec caluniniabaulur, ut aiii evangelisLffi nem autcm sanguinis.qui ibi frequenler effundeba-
testantur.Turbis enini Doaiini signa ubique niiraa- eodem loco congregabantur.
tur, mullffi muscffi in

tibus,illieconlrario invidiaploai,quj3npgarenon po- Unde congnium nomen ci impositum cst Beelsebub,

terantjSiniotra inlerpretal-ionc perverlere rnolicban- id est princeps muscarum, sivc vir habcns muscas.

tur, ut siaiplicioio.i Lurbas ab ejus credulitate sub- Zcbub cnim musca dicitur. Nonnulli enimfincmhu-
traherent. l>t idco (l.euiouiacum mutum et caccum ju3 nominis per rf vel/scribendum csse pntaverunt
videntes curatum, mirauLibus turbis dixerunt. « iu legenles Beelzebud, et assercntes auctorem hujus
Beelsebub principe dLumouiorum ejicil dosmouia. » idoli primum in Israel Zebul servum Achimelech

L'tquidam dicunt, et nomine YiCcl factu n est Uaal, fuisse. ([ui occidit sepluaginta fcatres suos super
et indecompositum Bcehcbul).^ix.m Beelzchubido j. nuumlapidem. SodipsaintcrpretationominisosLen-
lum erat Baal, qui dictus csldcus Accaron, ad qnod ('it^non per aliam litteramquam per /;scribendum,
Oziasrex nuntiossuos misit, ad consulendumutrum quia, ut supra diximus,Boelzebub princeps musca-
de infirmitate sua evaderet an non, quibus Elias rumdicitur: ErgoquiascribajetPharisaeimiracuIum
propheta occurrens, ait {IV Reg.i) «Nunquid non
: a Domino factum negare non valebant, i'n hujusdie-
est Deus in Israel, quia porgitis ad consulendum monis polesLate factum dicentes,olTuscare illudco-
Beelzebub dcum Accaron? Idcirco dicite viro, qui nabantur,etideo blasphomantes dixerunt « In !'eel- :

misit vos:lu leclulo in quem dcscendit, non ascen- zebud principc daemoniorum ejicit dajmonia. »
morte morietur. » Abantiquisenim tompori-
det, sed « EL alii teutantes, signum de coelo quaTcbant

bus hujus idoli prfflvaricatio inventa est. Fuitenim, « ab eo. » Superflue, qui ea quas oculis vident.cre-
ut quidara referunt, homo nomine Beel, paterNini dere nolunt, de invisibilibus signa quaerunt. Qui
regis, qui civilatem Ninivem asdificavit. Quo Bol enim coecum videntem, mutum loqucntem a Deo
mortuo, niiusejus sLaluam ipsius erexit, et sibi sub- curatum credere nolebant, ad callida argumentase
jectos adorarc pra3cepit,asserenspatrem suumiuter converterunt, quaercntcs signum de coelo, scilicot
deos esse translatum. Ex (juo tempore pessimacon- uL iu morem Saumelistonilrua deccelo coruscarefa-
suetudo excrevit, ut honorem Deo debiLum stulti cerel, vel ad similitudinem Eliai ignem dc coelo
homines idolis tribuerent. Postea dictum est Dcel- ^ deponeret. Quod si hoc fecisset, et haec utique
phegor,eo quod in monte Phegor, qui in finibuserat calunmiarentur, et diceret non a Deo esse facta,
Madian, constitutum a mullis adoraretur in quo sed ex occultis aeriscommolionibus accidisse,affir-
prajvaricati sunt filii srael egressi ex .Egypto, ad mantcs et magos Phara^^ni in .Egypto mulla signa
suggesLiouem Bulaam,quando,sicut ait Psalmista: de cuelo fecisse. Non enim impossibile erat Doo
« Initiatisuut Beelphcgor, et comcderuut sacrificia signum de coclo osLendere, sed illi iudigni orant
mortuorum^/^.sa/.cAO.^TemporibusautcmJudiruni, signuin dc coclo videre,qui terram diligeules,regem
dictus est Daulberith,\d esl dcus pacti,co quod filii cccli Ad quos magis illa sententia
tcntare audebaut.
Israel cum eo pactum inierint, relicto Uco patrum dirigitur, in (iuaDominus ait: Gencratio hajc mala
suorum. Consuetndo enim erat illius, maxime in et adultcra signum quairit: et signum non dabilur
montibusquaminconvallibusresponsumdare.Unde ei,nisi signum Jon.e prophetae. » Ilorum etiamsimi-
ct Dcuf, monLium dicLus est,sicut Syri ab Israelsu- litudineui vidcntur ilii tenere, qui hypocribcnomi-
perati, existimantes illuni
ab eis coli, dixerunl (/// nautur, (|uia qui ficte Dcum quajruut, minimeinve-
Hey. xx):«I)ii monLium sunt dii corum,et ideo non niunt, quia louge est a pcccatoribus salus (Psul.
possumus buperare eos. » Ilujus simulacri efligicm cxviii),»ct « prope cst omnibus invocantibus cum,
colentes, prope Jerusalem sLatuerunt, in valle To- J) {Psal. cxuv), » non in simulatione, sed in vcritatc.
pheth,in loco am^cnissimo, ubi non solum thuraet « Jpse autem, ut vidit cogitationes eorum, di.vit. »
sacrificia ei offerebant, sed ctiam filios suos ct filias Quia cxteriora signa eos non vcllecrcderecognovit.
suas per ignem sibisacrificandotransfcrebant, sicut protinus cogitationibus corum rcspondit, ut saltcm
ManassoscrudelissimusparricidafecissoIcgitur.lVo- sic in co Divinitatem crederccogerentur,qui cordis
Domiuus s.opissinio perprophelas,
pter luinc locum vidcbat arcana. .\c si dicerot : Eadem majestato
maximeautomperJeremiam torribilitcrcoinminalus qua cogitalioncs cordis intucor, possum elsignadc
esl dicens:« Posuerunl oiroudioula sua in domo,iu coelo ostcndcre. Soliusenim Domini est cogilatio-
quainvocatum cst nomen ineum,eL pollucrunteam. nes cordis intucri, dicentc Scriptura « Tu, Deus :

Et jedilicaverunt excelso Topheth, qui est in valle .solus nosti corda filiorum hominum (// Par. vi). »
filii Ennon, ul incenderent filios suos ct filias suas Et iterum : « Ilomo videt in facie, Deus autem in
igni, ([Uic non pr.Bcepi, noc cog'lavi in cordc mco. corde. »

Ideo ecce dics vcniunt, dicit Dominus, cl non dicc- " Omne regnum in seipsum divisum, dcsolabitur
 :

IIOMTLLr DE TEMPOHE. 258

« ct domus supra domum cadet. » Juxta litterain A '< Ideo ipsi judiccs ve?!ri crunt.
Id est, inllrma •»

ita est; si cnim rcgnum in seipsum divisum fuerit, ct oontemptibilia mundiqujcegoelegiutconfundant

ut a1iud rex, aliud principes, aliud duces, aliud mi- fortia, discipuli mei, qui curatioripsda^montim Dco
lites senliantjdesolationem patitur.Similiterdomus et non Bcelzebub assignant, <( judicesvestri crunt,»
si divisa fucrit, ut aliud vir, aliud uxor, aliud filii, tunc scilicet, « quando veneritFiliushominis.etse-
aliud parentes, aliud servi, elaliuddomini sapiant, derit in sedc majcstatis suaj.sedobunt etipsisuper
utique et ipsa ruinas patietur. Dicilurenim domus sedes duodecim, judicantes duodecim tribus Israel
supra domum caderc. quando anima patris com- (Matth. xix). 1) Vel certe filios eorum exorcisfas ap-
movetur confra filium, et fdii contra patrem, sicde pellat, qui ex more antiquo in eodem populohabe-
reliquis:inqnasimilitudinctenlatoressuosDominus quorum invocationcs vel conjurationes,
bantur, ad
a regno diabolimonet recedere, qund divisuminse dsmones ab hominihus pellebantnr. CuJMsroi testis
cognoscunt d'u stare non posse. Ac si diccrct: Pi ost Josophus hit^torir.graphus Ilebraeorum, q«i in
omne regnum in sc divisum stare non polest, quod libris antiquis, lum inier csetera quse de Salo-
ncgari nullo modo potestis, velocissime a regno monis sapicntia commemaravit, adjecit et hoc, di-
diaboli recedite, quod cito casurum non dubitctis. cens: Prffstilit autcm Dominus Salomoni, ut etiam
Regnum enim diaboli in illisest,in quibuspcrpcc- t> dasmones ejiccret, et incantationes instituit, quibus
catum regnat. Quod quamvis sit unitum in mala oegriludines soleant mitigari, qu^e cura hactcnus
voluntate, tamcn divisum est in operatione. Alius apud nos multum valere dignoscitur. Vidienimego
quidem adulterium, alius homicidium, alius fur- quemdam Eleazarura,degente nostra, praesenteVe-
tum, alius sacrilcgium perpetrat, sedtamcnex una spasiano alioque simul exercitu, curantem
et Tito,

radice mala; voluntatis procedunt. eos qui a da^monibus vexahantur. Genus curationis
« Si autem et Satanas in scipsum divisus est, fuit hujusraodi: Intulit naribnsejus quiadaemonio

« quomodo stabitregnumipsius,quiadicitisinBeel- vexabatur, annulum subter radicem habentem si-

" zebub me ejicere daemonia? » In quibus vcrbis gnaculum a Salomonc monstratura, et repente ceci-
Ooniinus suos tontaforcs prudenlissimo syllogismo dit homo. At illft conjuravit eum juramentnSalomo-

hinc indo concludit, ne aptam responsiouem inve- nif^, objicicns eidora carnima, qun; Salomoncompo-

nire possent. Quod non solum hic, sed etiam in suit supcr cum, diccns Deinde per nares odorantis
:

pluribus locis frequenter fecisselegitur, sicutfcoit, d.T-mnnium cxtraxit, ot ne ultraad eumredireaude-

quando venerunt ad eum dicentes:Dicnobis,inqua ret, ad jurans contestatus est. Et ut ostenderet P^leaza-
potestate haec facis? Et ait illisrciDicite mihi et vos rus hanc se habere virtutem, ponebatin medio pel-
unum verbum, et ego dicam vobisin quapotestate vim plenam aqua, sivequodlibetvas, praecipiensut
haec facio {Matth xxi). » Quod si non feceritis, ncc C egrcssus ab hpmine hanc everteret, dans omnibus
cgo dicam vobis in qua potestate hffic facio. Ba- indicium quod hominem reliquisset. Quodcumtie-
plismum Joannis unde erat, decajlo an cx
homini- ret, admirfibanlur sapientiaui Salomonis. Adhorum
bus? At illi cogitaverunt intra se dicentes: Si dixe- ergoexorcistarumcomparationem, Dominus scribas
rimus de coelo, dicet nobis Quare ergo non rece- : et Pharisaios constringit, dicens:« Si egoiuBeelze-
pistis illud? Si ex hominibus, turba quae a Joanne bub ejicio daemonia, fllii vestri in quoejiciunt?» Ac
est baptizata, lapidabit nos. Et non invenientes si diceret exorcistarumexpulsioDeotribuituret
: Si
quid dicerent, siluerunt. Sic et in hoc loco, quia non daemonibus,quare idem opus in me non eamdem
confiteri nolcbant, quod Christus in virtute habct reverentiam? « Ideoipsijudicesvestrierunt, »
Dei dremoncs ejiceret, nec affirmare poterant, non in potestate, sed comparatione. Sicut enim re-
quod Satanas Salanam ejiceret, nec liberam re- gina Saba, vonlensa finibusterra^audiresapientiam
sponsionem invcnientes, obstructum est os lo- Salomonis, Judicatura est eos, qui majorem Chri-
quentium iniqua. Propter quod «tradentur in ma- stum Salomone audire contempserunt: et sicut Ni-
nus gladii, et partes vulpium erunt(Psfl/. lxh).» Ad nivitae agentcs pcEnitentiam ad praedicationcm Jonae
qunrum malitiam convincendam adhuc subjunxit, judicafuri sunt eos, qui majorera Jona Salvatorem
dicens audire noluerunt, sic et isti exorcistae, qutcuratio-
D
« Si ego in Beelzebub ejicio da^monia, filii vcstri nem dnjmonum Deo tribuebant, judicare dicuntur
« in quo ejiciunt? » Filios eorum discipulos suos eos qui curationcra daemonum Beelzebub, et non
dicit, qui sine dubio ex eorum progenie natierant, Deo assignabant.
quibus jam potcstatcm efTugandidaemonesdederat, « Porro si in digito Dei ejicio dffimonia, profecto
atque calcandi super omnem potestatem inimici, « pervenit in vos regnum Dei. » Digitus Dei, Spi-
dicens: « In nomine meo infirmos curate, leprosos ritussanctusintelligitur, quodMatthaeusevangelista
mundate, cajcos illuminate, da;monesejicite. Gratis manifestius declarat, cum dixit: « Si autcm ego
accepistis, gratis date. (Malth. xx). » Ac si dixis- in Spiritu ejicio dffimones {Matth. xii). » Et pulchre
set : Si discipuli moi, utique vestri, in nomine
filii per digitum Dei Spiritus sanctus tiguratur,quia sic-
meo daimonia ejiciunt, quare vos idem opus in me ut digitis aliquid operamur vel stringimus, sic Pa-
principi daemoniorum Beelzebub et non Deo siena- ter ct Kilius perSpiritumsanctum omniaoperantur,
tis? diceute Psaluiista: « Verbo Domini coeli tirmati
 :

2*59 HAYiMONIS IIALUEUSTAT. EPISC. OPP. PAHS II. — HOMIL. 260

siinl, ct oris ejus, omnis virlus ocrum

spirilu A inimi^^i'-'*) forit-entioncs, aimulaticncs, irae.rixc.dis-
Hoc digitotabulffiTestamcntiscriptae
(Psal. xxxii). » scnsiones, sectae, invidise, homicidia, ebrietates, co-
sunt. De hoc etiam digilo magi in /Egyptosupcrati messaliunes, ot his similia: qui talia agunt, re-
dixcrunt: Digitus Dci est iste.Cujus pulcherrimam gnum Dei nonconsequentur (Ga/.v). »Sed Dominus
operationem prophcta admiral)atur, cum dicobat: ipsa arma diaboli abstulit, quando iuconversisho-
Quoniam vidcbo ccclos tuos, operadigitorumtuo-
<( minibus vitia in virtutcs commuti^vit, ut pro super-
runi [Psal. vui). " Vel ccrte per digitum Dei recle bia humilitatem, pro luxuria castitatem, pro avari-
Spiritussanclusintelligitur,quiasicutin nulllisaliis tia largitatem diligerent. Vel alitor : .\rma diaboli
membris tantam partitioncm habemus, quantam in erant reges et principes, in quibus vclut in armis
digitis, sic et Spiritus «ancti dona diverpa sunt, confidebat, quoniam quandiu prselatos in sua pote-
juxta accipientium qualilatem, teste Apostolo, ((ui slate tenebat, non Facile subjccfos perdere timebat.
ait: « Alii quiiloin [icrSpiritumdalur sermosapien Qurc arma Dominus ei abstulit, (juando non solum
tiaj, alii scrmo scienliffi secundum eumdem S[ii- subjcctos, sod etiam imperalores ct reges atque
ritum: alteri lides in eodem Spiritu: alii gratia sa- pricipes ad suam fidem convortit. Quam periecte
nitatum in uno spiritu, alii operatio virtutum, alii quoque Dominus de antiquo hoste triumphaverat.
prophetia,aliidiscretiospirituum,alii generalingua- „ manifestaturcumsubjungitur:«Etspoliaejusdist
rum, alii interpretatio sermonum. IIa;c autem om- « buet. » Victoris est autemspoliadistribuere. Spo-
nia oporatur unus atquc idcmSpiritus,dividonssin- lia vero iidem homincs crant, quos diabolus voliit

gulis prout vult (/ Cor. xii). » Quod autoin rognum violcntissimus prsdo deparadisorapuorat.QuK Do-
Dei in eos pervenisse dicit.vel doseipsodicit, sicut minus distribuit (juando propter lucrandos horaines

alibi ait: «Regnum Dei intra vos esl {Luc- xvM), » discipuios suosin universaspartosmundi misit.Sic-
vel illud judicium discretionis intelligi vult, quo ut enim rex post triumphum victoriae laetus militi-
discernuntur pii ab impiis,justiabiniquis Compres- bus suis spolia dividit; sic Dominus discipulis suis

sis vero calumniatoruminsidiis, quidicebantDeum parles mundi ad prffidicandum distribuit. Petro et

in Beelzebub cjicere d;pmonia, de sua victoria, pa- Paulo Romam, Andrea; Achaiam, Jacobo Judccam,
riterque d^emonum expulsiono libere loquitur, sub- Joanni Asiam, Philippo .tthiopiam, Barlholomaio
jungens Indiam, sic et de reliquis seuliendum.
« Cum iortis armatus custodit atrium suum, in « Qui non est mecum contra me est. Et qui non
« pace sunt ea qusi possidel. » Fortcm armatum, « colligit mccum, dispergit. » Quamquam haec sen-
diabolum dicit, cujus atrium erat mundus, per tentia de Judaeis et haereticispossit intellig),tamen
[uem prsevaricationem primi hominissibisubjuga specialitcr ad diabolum pertinet, qui ab initio fur
verat. Quod dum fortis cuslodiret, in pace erant C iuit et meiidax, et in verilatc non stetit. Et ideo

omnia qua^ possidcbat, quia nullus tam justus fuit quia a Deo discessit, contra illum fuit, id est con-
ante advenlum Domini,(iui itu perfecte ei reastore trarius ojus voluntati, teste .^poslolo^^Quaeenim est
posset, ut genus humanum ab ejuspotestate tolle- conventio Christi ad Belial? autqua? parsfidelicum
ret.Ab hoc opus exspeclabatur illius a(]ventus,qui inlideli? aut qua? societas luci ad tcncbras?»(//Co?-.

sine peccato venturus cral inmundum,de (|uosub- VI.) NuUa. Contraria enim intra sc sunt et diversa
ditur: quoe Dominus jubet, et diabolussuggerit: Dominus
<i Si autem forlior illo superveniens, vicorit prajcipit humilitatem,diaboIussuggerit superbiam:
« eum. Dominus Jesus Christus est,
» Fortior illo Dominus castitatem, diabolus luxuriam: Dominus
de quoPsalmistacecinit,dicens « Dominus fortiset ; concordiam, diabolus discordiam. Etidco quia cum
potens, Dominus potons in prailio {Psal. xxin).»Ille illo non colligit, disporgit, sicut de eoalibi sub fi-

autem diabolum solusvicit,inquovestigiumpeccati gura lupi dicitur: « Et lupus rapit, et dispergit

antiquus hostis nalluminvenirepotuit, dicenteipso ovcs {Joan. x). »

in Evangelio: « Venit ad meprinccpshujusmundi, « Cum immundus spiritusexieritabhominc, am-

et in me non habet quidquam {Joa7i. xiv). » Quia « bulat pcr loca arida et inaquosa. » Quod haec si-

ergo conlra illum arma persecutionis exacuit, qui n miiitudo spccialiter ad Juda-orum populum pcrti-
sine pcccato erat,merito inpeccatoribusi^otestalom ncal,MaLLhaius cvangelista manifestedcclaral, cum
amisit, Domino diccnte:<c Nunchoracst,utprinccps post llnitam parabolam Dominum dixisse conmie-
mundicjiciaturforas(J(J«/i.xii).i> Etitcrum in Evange- moral, « Sic erit et generationi huic pessinue
lio Videbam Satanam sicutfulgurde coelocaden-
: « {Matth.\n). » Nulli dubium esl quando Juda^i Do-
tem {Luc. xu). » Non veneratDominus utunumho- minum coluerunt, et logispra^cepla observaverunt,
minem solummodo a dajmonio liberaret, sod ctiam immundum spiritumabeis oxiisse. Qui ambulatpor
ut ab universo gencrc humauo ejus potcstatemox- loca arida et inaquosa, id cslporsolitudines etcorda
pellcret, undesubjungitur:" Uuiversaarmacjusau- inlidclium: qui aridi crant a pinguedine Spiritus
« feret, in quibus confidcbat. « Arma diaboli, vitia sancti.ct inaquosi ab unda baptismatis alieni. Sed
et peccata sunt, ([ualia Apostolusdicit : « Manifcsta cum Domino in munduni vonicute, gentilespcr un-
aulem sunt openi carnis, quac sunl fornicalioncs, dam bapLismatis.ctgratiam Spiritus sancti a sc im-
immunditicfi, luxurias, Idolorum servitus, vcncficia, mundum spiritum ejccissent, « qucerensrequiem et
 : ::

261 HOMILI^ DE TEMPOKE. 2G2

« non invcniens, Jicil: Revertar in domum mcam, A. manum suam in aratrum, ct rospiciens rotio, aptus
« undeexivi. »Quod est diccrc, Revertarad JudiJEOs, est regno Dei {Luc. i.x). » Non enim pocna par '!c-
quos reliqui. betur ei, qui multum ; et iUi, qui parum pec-

« Etcum vencrit, invenit scopis mundatam, et or- cat, Domino in Evangelio diccnte: « Servus S-'iens
« natam. » Matthacus namque dicit: « Tnvenit eam voluntatem Domini sui, ct non facienst digne plagis
vacantem, scopis mundatam, et ornatam {Matth. vapulabit inultis {Luc. xii). »

xii). » Vacabat cnim domus Judaeorum, quia Chri- Factum est autem, curn hasc diccret, extoUens
«

stura hospitem in se non habobat, sicut Dominus " vocom quffidam muher de turba, dixit. » » Magna;

ait : « Ecce relinquetur vobis domus veslra deserta devolionis haec muher ostenditur, quae fidem Tomi-
(Matth. xxiii). » « Scopis mundatam, » circumci- niCcB incarnationis, quam corde concepit, inter tur-
sione et cairenioniis carnalibus. » Ornatam, » scri- bas malignantium, reprehendentium, et caiumnian-
barum, ct Pharisffiornm superstitionibus. tiura, ore credulo confessa est, dicens : « Beatus

« Et tunc vadit et assumit septem alios spiritus « venter qui ubera quae suxisti. » In
te portavit, et
« nequiores se, et ingressi habitant ibi. » Domum quibus vcrbis non sohmi prajsentes calumniatores,
quam vacantem invenit, non solum ipse qui rehque- qui dicebant eum in Beolzebub ejicere daemonia,
rat invadit, sed etiam alios septem nequiores secum conlundit, sed etiam futurum eorum errorem de-
assumit, id est eeptcm vilia principalia, quffi sunt struit, qui dicturi erant Dominum non veram car-
superbia,gula, fornicatio, avaritia, ira, tristitia,vana nem ex Maria virgine assumpsisse. Si enim ventre
gloria. Sicutenim septenariusnumerus cum in bono portatus, uberibusque est lactatus, patet profecto
ponitur, omnes virtules, quse per gratiam Spiritus quod consubstantialem carncm matris suscepit,
sancti fidelibusdantur, significat, sic cum pro nialo, maximecumsecundum physicos in ventre praegnan-
omnia vitia quae virtutibus sunt contraria. « Et fiunt tis, hquor sanguinis et laclis ex uno fonte manat
« novissima hominis illiiis pojora prioribus » Multo sangninis, unde formatur homo: lactis, unde pasci-
enim nunc pejorcs sunt Judaji, quam antequam ic- tur. Si ergo Dominus Jesus Christus sicut cajteri ho-
gem acccpissent, rclicti a Deo, ct sinc lege el sa- mines lac suxit, et nutritus est, nimirum veram car-
cerdotio facti, et dispersi de gente in gentem, et de nern, nonsimulatam,assumpsit,sicutPaulusaposto-
regno in regnum ad populura alterum. Sed valde lus ait: « Qui factus est ei ex semine David secun-
cavendum est, ne forte vitia Judasorum ad nos dum carnem {Rom. i). » De quo Matthaeus in initio
transeant. Ait enim : « Cum immundus spiritus sui Evangelii ait : « Liber generationis Jesu Christi,
exierit ab homine. » Omnis enim catholica Ecclesia filii David, niii Abraham. » Spirilualiter autem mu-
credit, quod per undam baptismatis et gratiam Spi lieristasanctam significat Ecclesiam, quae inter tur-
ritus sancti, omnibus peccatis dimissis, dffimonis C bas Judffiorum, paganorum et haereticorum credula
potestas exeluditur. Tunc ambulat perloca arida, ct voce Dominum Christum confitetur. Cujus revera
inaquosa, id est, cordaaliorum Christianorum ten- voce venter Mariae virginisbeatus prsedicatur {Luc. i),

tando, qui aridi sunt per abstinontiam : et inaquosi, quac totius mundi Redemptorem meruit portare, sic-
a fluxu Ubidinis aheni. In talibus quoque quferens ut ipsa de se ait « Ex hoc beatam me dicent om-
:

requiem, et non invenit : quia castas et puras men- nes generationes. » Et Elizabeth « Beata es quae :

tes effugiens, tenebrosas et libidinosas quaerit. De credidisti. » Confirmat autern verba mulieris, cum
quo ad bealum Job Dominus ait: « Sub umbra dor- subjungit
mit, in secreto calami in locis huinentibus {Job. \l).» « Quinimo, beati qui audiunt verbum Dei, et cu-
Sed cum zelo divini amoris fuerit expulsus, dicit : « stodiunt illud. » Ac sidixisset: Juxtatuam senten-
« Revertar indomum meam unde exivi. » Tunc va- tiam principaliter beatus ille venter est qui me por-
riis modis mentem hominis tentare incipit, quem tavit ; sed et omnes beati, qui audiunt verbum Dei
per baptismum reliquerat. Scd quia sunt multi te- et custodiunt illud. Cui autem beatitudo Maris de-
pidi Christiani, recte de cadem domo subditur « Et : lectat, studeat libentcr audire verbum Dei et custo-
cum venerit, invenit eam vacantem, scopis munda- dire, beatus erit. Quisquis ergo verbum Dei libenter
tam et ornatam. » Vacantem, bono opere n audit, Christum concipit si autem in opere perpe-
id est a :

torpentem. « Scopis mundatam, » id traverit, Christum parit. UndeDominus cuidam di-

est per bapti-
smum a prffiteritis peccatis ablutam. Ornatam, sub centi sibi {Matth. xii) « Ecce mater tua, et fratres :

Christianitalis habitu simulatisvirlutibus. « Et tunc tuiforis stant, quaircntes te, » respondit: « Si quis
vadit et assumit septem alios spiritusnequiores se, foceritvoluntatem Patris mei, ipse meus frater, so-
et ingressi habitant ibi. » Solet contingere, ut quem ror, ctmater est. » Omnis quippe qui verbum Dei
ante baptismum per solum originale peccatum tene- audiens impleverit, quotidic Christum concipit et
bat, postea per multa vitia possideat. « Et fiunt parit. Et quem venter Mariae portavit corporaliter,
novissima hominis illius pejora prioribus. » Quia ipse portat spiritualiter. Bcne autem postquam dixit
sicut de talibus Petrus apostolus ait : « Melius eis " Beati qni audiunt verbum Dci, » subjunxit : « et

fuerat non agnoscere viam veritatis, quam post custodiunt illud, » quia ad beatitudinem aeternam
agnilio.icm rctro converti (// Petr. ii;. » De tahbus promerondam non proficit verbum Dei audire, nisi
autem Dominus in Evangelio dicit: « Nemo mittens quisque illud studeat custodire, Domino dicente di-
 :

263 IIAYMO^MS HALDEHSTAT I-PISC. ()i'P. PAHS H. — H0M11>. 2()4

sfipuli? : << Soilis hcee, ! oati erili!?, si feceritie ca A. fcstis cst, quiait:« Prophciam vobis suscitabit
(Joon. xiii). » Unde JoaniiPs in Apoenlypsi eum rii- Dominus Dcus vnster de fralrihus vcstris, tanqnam
xisset: « Bcatus qui audit verba prophetiaelibri hu' mc ipsum audite [Deul. xviii). » Non solum autem
jus, adjunxit, « et scrvat qure in ea seripta
>'
ipsH qui caput et Dominusest prophetarum, sed et

sunt {Apor. i). » Non cnim, ut ait Apostolus, audi- Elias, Jcremias, ca;teriqne prophetas minores in
tores lcgis justi sunt apud Dcum, scd faetorcs legis patria quam in cxtcris regionibus habiti snnt quia :

justifieabuntur {Rom. i).Audirc ctnon facorc, magis propcmodum naturaleest, eivcs scmper civibus in-
pertinet ad contumaciam qiiam ad bealitudincm. vidcrc. Non enim eonsidorant pra3fcntia viiiopcra,

Unde Jacobusdieit: « Scicnti honum et non facicnti, sed frngilem rceordantur infantiam, quasi non et
peccatum est illi {Jac. iv). » El JaeobuH : « Estote ipsi par eosdem a;talis gradus ad maturam a;tatem
factorcs verbi, ct non auditorcs tantum, fallentrs venerint.
vosmetipsos. Quia si quis auditor est verbi et non « In veritate dieo vobis, multo! vidu;e crant in
factor, vuitum
hic cnmT^-irabilur viro coiisideranti <i diebus Elioe in Isre.cl, quando clausum cstca?lum
nativitati? «u,t in spceuln. Consideravit cnim sc, ct « anniri tribus et mcnsibus scx, eum facta csset
abiit et statim oblitus cst qualis fucrit. Qui autem
:
« fames magna in terra, ot ad nuliam iliarum mis-
perspexcrit in lege pcrfeeta"! Iii)ertal.is, ot pcnnansc- « siis cst Elias, nisi in Sarcpta yidoniae ad mulierem
rit, non auditor obliviosus faetus, sed factor operis, « viduam. » Non, inquit, hoc quod divina fastidiosis
hic bcatus in facto suo crit {Jnc. i). » civibusbeneficiasubtraho,prophetarumgestisadver-
satur, quia sicutfame quondam omnem terram pre-
HOMILIAXLIH. mente, nemojest in Judaea repertasEliae dignus hospi-
FERI.A SECUXDA POST OcllH. tio, scd extcrae gentis viduaest quffisila, quue ob fidei
gratiam a tanto propheta visitari deberet. Et sicut

(Luc. IV.) « In illo tempore, di.xerunt Pharisaei ad muitis ibidem exsistentibus leprosis, Naaman tan-
« Jesum: Quanla audivimus faeta, » et reliqua. Quo- tum Syrus, qula devotc quaesierat, ab Elisaso pro-
rum insana perfidia, sanam (licetnesciens) fidem con- phcta curari promcruit sie ct vos non ulia quain
:

fitcturquae Christum Dominum fabrum cognominat, invidia; perfidiaeque cau?a supcrno muncre privubit.
ct mcdieum vocat. Faber enim csl vcrus, quia om- « Quorum si facta prophctarum etiam allegorice dis-
nia per ipsum facta sunt {Joan. i): » medicus, quia cusseris invenies profccto Dominum in patrla sua,

omnia pcr ipsum rcstaurata sunt in cailis et in terra, a qua rcccptus non est perfidia, superbiam notasse
et sicut de se ipso testatur: « Non habent opus sani Judaeorum. Nomine veroCapharnaum, qiiseayercon-
niedico, scd male habentcs {Marc. ii). » Et quia sulal:07iis iiitcrpretatur, gentium pnedicasse salu-

diximusquo instrumcntofabricandi, dicamuset quo C tem, ubimajora quotidie signaper apostolos aposto-
utatur genere medicandi. « Praetcriens viditcfficum loiumquc succcssorcs, non tam in corporum quam
natum a nativitate, exspuit in terram, et fccit lutum in animarum sanatione pariantur. Igitur vidua ad
de sputo, linivitque supcr oculos ejus, et dixit ei quam missusestElias, gentium designat Ecclesiam,
Vade, et lava in nafatoria Siloe, quod interpreta- quae a suo diutius cst conditore descrta, populum
tur missus. Abiit ergo ct lavit, ct venit vidcns recte fidei ncscivit, quasi paupcrum filium egcna
{Joan. IX). » Agnosee magnoe modum nicdiei-
igilur stipe nutricbat, id est verbo fructus cxperte doce-
nae, et gaude, quia pcr hanc illuminare meruisti. bat, donec adveniens sermo prophcticus, qui exsic-
Lutum de tcrra, caro Christi Sputum de capite,
ost. cocli janua, fumc
cato vcllcre Israelis, utpote clausa
Divinitas ejusest, quiacaput Cbristi Deus. Sputum periclitabatur in Juda?a, pasccrctur ibi simul et pa-
luto immistum nos illuminat in natatoria Siloe ba- sceret, ct reeeptus videiicet a credentibus, ct refi-
ptizatos, quia « Verbum caro factum est, et cicns ipsc credcntes. Unde bene ha^c vidua in Sare-
habitavit
in nobis, et vidimus gloriam cjus {Joan. i), quam pta Sidoniffi dieitur csse morata. Sidonia quippe,
)>

prius tenebris arccntibus comprohendcrc non pote- vcnatio inutilis Sarcpta vero incendiuni vel unju- ;

ramus. Pcr fabruni ergo Christum crcatus es, ut stia panis intcrprctatur, quia « ubi abundavitpecca-

esscs. Pcr medicum Cliristum rccrcatus es, utpost n tum, superabundavit gratia {lloin. v). » Ubi robus
vulnera sanus esses, qui ab irridenlibus civibus qui supervaeuis acquirendis, quasi aucupandi cura im-
dcm scipsura curare, hoc est, in sua patria virtutes pcndcbatur, ubi dirc satis incendium famis, panis-
facere monetur. Scd non otiosc ab evangclisfaalio quc spiritualis autca fiebat angustia, ibi farina
cxcusatur, quia non poterat ibi virtutcm faccrc, nisi oleumquc orc prophetico bcncdicitur, id est IVuefus
paueos infirmosimposilis manibus curavit ct mira- et hilarifas charitatis, sivcgiatiacorporis Doniinici,
:

batur propter incredulitatcm illorum, ne fortasse ct chrismatis unctio indercelivo verbi cceleslis mu-
quis viliorem nobis licri debere patri,'e putarct nercfeeundatur: cujus liactenus in vasis olcum gau-
affectum. Amabat itaque civcs, scd ipsi se chnritatc dii spiritualis, et bcncdictionis farina non defccit,

patriaque libcre privabant. e;plerisque non crcdunt gcntibus, inopia panis di-
« Ail autem : Amen dico vobis, quia ncmo pro- vlni miseris, et venatui deditis inutili. Nam et ipsa
i< pheta acceptus cst inProphefam
patria sua. » pulchcrrime mysficum sibi, priuscjuam morerclur,
dici in Seripluris Uomiiium Cbrisitum, ct Moyscs pancm factuiu, duo sc lignacoiligerc vcUe lcstatur:
 :

265 IIOMILLE DE TE-MPOUE. i>GG

non solum ligni nomine, sed eliam numoro ligno- A scd voluntariam corporis passionem,ncc captum a
rum, signum crucis exprimens, quo iiobis est pa- Judieis, sed a sc oblatum.Etenim,quando vnllca-
nis vilae praeparatus aiternffi. pitur.quando vult labitur,quando vult suspenditur,
« Et multi leprosi erant in Israel sub Elisaeo pro- quando vult non tenetur. » Et duxerunt, inquit,
« pheta,et nemo eorum mundatus est, nisi Naaman «>illum usque ad supercilium montis, super quom
« Syrus. Quia nota est historia, de mysterio ne-
)> « civitas illorum orat aedificata, ut praecipitarent
cesse ost paucis intimemus. Et Naaman ergo islc « cum. Ipse autem transiens per medium illorum
Syrus.qui interpretatur (/m)/',populum demonstrat « ibat.» pcjor magistro discipulorum hajreditas!
nationumquondain perlidi;e scolerumque lepra ma- Diabolus vcrbo Dcumtentat.Judoji facto. Ille.dicit:
culosum.sod per sacramonlum baptismatis ab omni Milte te :isti adoriuntur, ut miltant.Et quidem Do-
mentis et corporis foeditate purgatum. Qui captae minus supercilium montis pra?cipitandus ascende-
consilio puellae, hoc est inspirationis supernae gra- rat, sed per medium iilorum.mutata subito vel ob-
tia, quam, non valcntibus, gen-
Judaeis conscrvare stupefacta furcntium mento, descendit,quod adhuc
tes rapuere salutem,commonitus septios lavari ju- sanare quam pcrdere malebat : ut cum cassata vi-
betur:quia nimirumsolum baptismi genus,quodes •/ dentes sus coepta nequitiaj, a
poscenda deinceps
Spiritu sancto regenerat, salvat. Unde jurc caro „ cjus morte desisterent.Necdum cnim venerat hora
ejus post lavacrum, velut caro pueri parvi appa- passionis, quffi non quolibot Sabbato, sed in para-
ruisse memoratur, sive quia cunctos in Chrislo ba- sceve Paschaj futura exstitcrat. Necdum locum pas-
ptizatos in unam parit gratia maler inCantiam. Seu sionis, qui non in Nazareth,sed in Hierosolymis ho-
ille magis sit intelligendus puer,de quo dictum est: stiarum sanguine figurabatur, aderat; sed nechoc
« Parvulus natus est nobis, filius datus est nobis gcnus mortis, qui crucifigondus a saeculo praecon-
(Isa. ix),»cujus corpori per baplismum tota creden- cionabatur, clegerat. Non igitur a Nazarajis praeci-
tium soboles adunatur. Et ut cuncta hic baptismi non ab liicrosolymitis lapidari, non inter
pitari,

scircs sacramenta prcemonstrata, in quo abrunun- pucros Bethlehemitas ab Horu(leperimi,non alia vel
tiare Satanae, fidem confiteri pnecipimur, negat se alia voluit consummari morte.Quod enim tali morte
Naaman ultra diis alienis litaturum. soli per omnia rcgiae potestatis indicium, quo fidelium fronsama-
Domino serviturus. Partem quoque terraj sanctae relur, emineret ? Sed solum crucis exspectatum est
secum tollere gaudet,quia baptizatos oportet Domi-V vexillum, cnjus figura et celerrimo dexterae motu,
niciquoque corporis participatione confirmari. Me- contra maligni hostis tentamenta depingi, et ipsa
ritoigitur Naaman,cujusdum aquacorpus abluilur, nihilominus figura monarchi» singularis posset ty-
fide pectus purgatur, id est populus gentium Ju- pushaberi,ut quomodo triumphum crucis exponens
daRJs lopra contumaciaj squalenlibus anlorcrlur. C Apostolus ait <iln nomine Jcsu omne genu flecta- :

Meritovidua Sareptana,id est Ecclesia ligno crucis tur, ccelestium, terrestrium, et infernorum [Philip.
refici desiderans, Judaeis fame verbi pereuntibus, ii). » Hoc est enim quod ejusdem crucis cacumina

pane sacro corporis etvivifici Spiritus unctione re- ad coelos tendunt, ima petunt, inferius cornua ter-
creatur probaturque Dominus,non ob suamimpo-
: rae teguntur.

tentiam civibus, sed ob eorum invidentiam, virtu-

tum dogma negasse. Atque hoc exemplo totam po- H0MILL\ XLIV.
stremo gentem, non quia non amaretur, sed quia FERIA TERTIA POST OcuU.
ipsa se amari veliet, non aniarc, ab eo derelictam
doctoribus, scilicet inde ob salvationem gentium (Matth. xviii.) » In illo tempore,respiciens Jesus
toto orbe dispersis.Sed quod Dominus verbo de Ju- « discipu!ossuo3,dixit SimoniPetro:Sipeccaveritin
daeis, hoc ipsi de se Judaei faclo teslantur.Nam se- « te frater tuus, vade et corripe euminterteetipsum
quilur « solum, » et rcliqua. Pertinet haec sententia ad id
« Et repleti sunt omnes in Synagoga ira ha3C au- quod superius dixit :«Va! inundo a scandalis(iV(f/f/«.
« dientes. El surrexcrunt, et ejccerunt illum cxtra xviii). » Et : « Qui scandalizaverit unum ex his
« civitatcm. » Sacrilegia quippc Judaeorum, quae rv pusillis.expedit ei mola
ut suspendatur in collo ejus
ante praenuntiaverat per prophetam dicens Domi- asinaria,et profundum maris.»Quia
dcmergatur in
nus : « Retribuebant mihi mala pro bonis » [Psal. ergo superius Dominus admonuerat scandala fore
xxxiv), in Evangelio docet esse completa.Nam cum vitanda, docet nunc qualiter eadem scandola vitari
ipse pcr populos beneficia diffunderet, illi injurias possint scilicet per pacem, et per concordiam, et
:

irrogabant. Nec mirum si perdidcrunt salutem,qui per remissionem peccatorum.Si frater nosterin nos
ejecerunt desuis finibus Salvatorcm.Moraliter enim peccaverit, possumus ei dimittere, imo necesse ha-
Dominus,et qui docueritcxemplo sui aposlolossuos bemus ut ei dimittamus. Si autem peccaverit in
omnibus omnia fieri, nec volentes repudiat,nec in- Doum, non est nostra^ potestatis,sed in Dei arbitrio

vitos alligat, ncc ejicientibus reluctatur,nec rogan- consistit. Quia scriptum est « Si peccaverit vir in :

tibus deest. Sic Gerascnos alibi, cum virtutes ejus virum,placari ei potest ;si Deus autcm in Deura pec-

sustincre non possent, quasi infirmos et ingralos caverit,quisorabit pro eo? » (/ Rcg. ii). Fratcrenim
reliquit. Simul intelligo, non cx noccsoitale fuisso, vcster cst, qui nobiscum Patrem habet in ccelis, et

Patro'.. C.WIII.
267 HAYMUNIS MALnEllSTAT. E1>ISC. 01>l>. l»AKS II. — HOMIL. 268
nobiscum polcst dlccrc « Patcr nostcr, qui ps in
: A salulp,u.ut rlc fratrum salutc tractaturi iii unum con-
coelis [Matlh. vi). » Vadc et corripe euni intcr te et venimus. .Allcgoricp," ubi sunt duo vel tres congre-
<<ipsum solum. » Quare solum ? Ne vidclicet, si il- gati in nominc mco, ibi sum inmedio corum,»hoc
lum in publicum rpdargueris, confusioncm post- cst, si corpus et aniuia.et spiritus in unum consen-
ponat et ab emendationc discedat.« Si te audierlt, serint, utneque caro repugnet adversus spiritum,
« lucratus eris fratrem tuum.»Non solum tibi mer- nequc spiritus rcpugnet carni, quidquid a Patre
cedcm acquires, sed etiam sicut Jacobus apostolus petierimus, impetrabimus. Bonaetenim petitio est,
dicit :«Qui converti fecerit virum ab iniquitate sua, in qua spiritus non dissentit a carne, ncc caro re-
animam ejusa mortc,ot operiet multiludi-
salvabit sistit spirilui.

nem peccatorumf7((C.v),»etsuorum videlicct,ctiiiius « Tunc acccdens Petrus ad eum, dixit Domine, :

quem convcrti feccrit ab iniquitatc sua. (Jmnis 1' quoties peccabit in mc frater meus, et dimittam
enim quicunque propriaadinoniliono fralrcm suum « ei? usquc seplies ? » Motus Petrus e.v vcrbis Do-
corripit, lucratus est eum. mini, quibus superius dixerat : « Si peccaverit in
« Si autem non te audierit, adhibe tecum adhuc te fratertuus.corripeillum inter te ctipsum solum,»
« unum vel duos,ut in ore duorumvel triumtestium porcontatur quolies debeat fratri in se peccanti di-
« stet omnc verbum.»Unum vel duos prfficcpit csse „ mitlcre, ct cum intcrrogatione di.vit « usque sep-
adhibendos, vel causa testimonii,ut in ore duorum ties ? » nunquid usque scpties debeo ei dimittere
testium vel trium stet orane verbum,vel etiam,quia (jui in me peccavit?
ab uno corrcptus non erubuit, sallem a duobus « Dicit illi Jcsus Non dico tibi usque seplies,sed
:

correptus erubescat. « usque septuagics septics. » Iloc est quadringenlis

« Si autem illos non audierit, dic Ecclesi», » id nonaginta vicibus,secundum beatum Hieronymum,
est congrcgationi fidelium,ut qni ab uno vel duobus ut vidclicet totvicibusindiedimiltamus fratri in nos
correptus se non cmendavit,saltem a generali con- peccanti, quotinnos peccare non potest.Sedmelius
ventu fidelium in ruborem vcrtatur. «Si autem Ec- cst, ut simpliciter accipiamus quod dicit :« scptua-
« clesiam non audierit,sicut ethnicus sit tibi et pu- gies septies, » id est septuaginla septcm vicibus,
« blicanus. » Ethnos Grsece, dicitur Laline gens : quam quadringcntis nonaginla.Omnis enim nume-
inde ethnicos,id cst gentilis. Et gentilis dicitur,qui rus quando per numcrum transit adverbialiter,tunc
in eodem ritu permanet usque ad mortem,quo na- crescit summa illius : verbi gratia, septies septua-
scitur. Et publicani generaliter dicuntur,qui perfas gies scptuaginta, transit nomen per adverbium, et

et nefas divitias sibi accumulant. Cum autem di- fiunt quudringcnti nonaginta.Et quando numeri ad-
cit : « mani-
Sittibi sicut ethnicus et publicanus, »
verbialitcr proferuutur,summa numeri non crescit,
quod pejores sunt qui sub nominefi- C scd intra suos terminos nunierus continetur, sicut
feste ostendit
delium opera infidelium latenter exercent quam qui est in hoc loco, quo dicit « septuagies scpties. » :

manifeste infideles sunt. Prfficipit ergo Dominus septuagies septies fratri in

« Amen dico vobis,qua;cunque alligaveritis super nos peccanti dimittere, ut tot vicibus et ei dimit-
« terram erunt ligata et in coelo. » Dixerat Domi- tamus, quot vicibus in nos peccare non sufficit.

nus superius « Si Ecclesiam non audierit, sit tibi

:

sicut ethnicus et publicanus. »Et poterat dicereali-

HOMILIA XLV.
FERIA QUARTA POST OcuU.
non cmendatur
quis, qui ita corripilur, ct : Si me
despicis, et ego te dcspiciamsi me condcmnas,et ;
(Matth. XV.) « In illo lempore, accessprunt ad
meo etiam ore condemnaberis, confirmat judicium « Jesum ab Hierosolymis scribae et Pharisa3i,dicen-
Ecclesiae sua sententia, dicendo Quajcunquc al- : Miradementiascribarumet Phari-
« tes,»pt rcliqua.

ligaveritis super tcrram, erunt ligata et in ccelo. » saeorumargucntiumDominum,curtraditioneshomi-

« Iterum dico vobis quia si duo ex vobis consen- num non sequatur,cum ipse sit Dei Filius.dicentes:
« serint super tcrrarn, dc omni rc quamcunque pe- « Quare discipuli tui transgrediuntur traditioncs

« tierent, fiet illis a Patre meo, qui in coelis cst. « seniorum ? iNon enim lavant manus suas cum pa-

Omnis scrmo Domini ad concordiam nos provocat, n « nem mamlucant. » Hoc proccsseral ex Iraditione
« si duo (inquit)ex vobis consenserint super tcrram scribaram et Pharisa^orum. Nam erat consuetudo
de omni re. » apud illos, ui si contigisset cis, ut vel cum gentili
« Ubi cnim suntduo veltres congregati in nomine loqucrcntur, aut aliquid morticinum tangerent aut
« meo, ibi sum in medio eorum. » Quod multis immundum aliquid vidercnt,aut totum corpus,aut
exemplis approljare possumus. Lo(]ucntibus ouim etiam partcm corporis abluerent.
apostolis de resurrcctionc sua, adfuit. Duobus vero « Ipso autcm rcspondens ait illis Quare et vos :

discipulis ami)ulantil)us in Eminaus, l(>rtius illis se « transgredimini mandatuin Dei proptertraditioncm

juuxil,ct notitiam suam cis in fractione panis rove- « vcstram ? »Falsam caluniniam veraci responsione

lavit(LMC. xxiv). Nobis etiam quotidie adcst in no- Dominus confulat, diccndo « Quare et voslrans- :

mine Jesu congregatis. Nomen etenim illius est Je- gredimini mandatum Dei proptcr traditionein ve-
8U3. Jesus vero interprelatur ,'(«/i;((/(»/-.Tnnc plpiiim strain ? » Ac si dirorct Cur apostolos meos argui-
:

in noininc Jcsu cungrcgaiuur,(|uotics aut dc nustra tis.iiun.l pra-ci^pla huminuin transgi'otliuntur,utpos-

269 HOMILI^ DE TEMPORE. 270
sint praeccpta Dci adimplcre,cum vos proptcrtradi- A. « Non quod in os intrat, coinquinat hominem. »

tiones hominum transgredimini prfficepta omnipo- Si ergo quod intrat in os non coinquinathomincm,
tentis Dei? merito quajriturcur Paulus apostolus prohibet nos
« NamDeus dixit Honora patrem tuum et ma-
: non vesci de idolothytis, vel cur dicat « Non po- :

« trem tuam, et qui malcdixeri; patri vel matri morte , testis calicem Domini bibere, et calicem daemonio-
« moriatur(£.twLx\). » Honor etenim in Scripturis rum (/ Cor. vii). » Ad hoc dicendum est, quod illa

dupliciter accipitur, et proreverentia videlicet hono- quidem creatura per se munda et bona est cum :

ris,et pro dationc muneris. Unde et Paulus aposto- autem idolis fueritconsecrata.propterinvocationcm
lus dixit : « Presbyteri dupiici honore habeantur(/ daemonumet idolorum,sordidaetimmundaefficitur,
Tim. v). » Et : « IJonora viduas, quse vere viduae et idco praecipitur nobis non de talibus comedere.
sunt.»Inquoloco non tantum honorpro salutatione Omnis enim religio et sanctitas Judaeorum, maxime
et reverentia accipitur, quanluni etiam pro datione. in differentia ciboruni mundorum et immundorum
« Honora patrem tuum et matrem tuam,» ct in re- consistebat : sed omnipotens Deus quod in Veteri
verentia videlicet obsequii,et in dandis muneribus. Testamento discreteposuit,hocinNovo Testamento
E contrario quod dixit « qui raaledixerit patri vel
: indiscrete uti jussit. Praecipiebat enim omnipotens
matri, » maledicto non tantum pro verbo aspero, Deus manus abluere, non aqua corporali,sed mun-
P
sed etiam pro subtractione bcneficii ponitur. Vrsi- dilia bonorum operum, ut digni simus,in quorum
vidensomnipotensDeusimbccillitalcselffilatessene- manibus sermo Dei fierct. Sic saepe in Vcteri Testa-
ctutis parenlum,prseccpit filiis eorum ut postquam mcnto legimus:Factumest verbuniDominiin manu
ad senectutem parentes illorum pervenircnt,ut ho- Jeremiae et Isaicfi, et cffiterorum. In manu etenim
norem eis impenderent,non solum in obsequio, scd eorum factus est sermo Domini, qnia talia erant
etiam in datione muneris. Vidcntcs hoc scriba; et opera eorum, ut digni essent ad quos sermo Dei
Pharisaei, quod ea qua? dabantur parentibus a lucris fieret.

eorum deperirent, composuerunt hanc stropham, ut « Tunc accedentes discipuli ejus, dixerunt ei :

dicerent falso intelligi hoc praeccptum a J udseis, quod « Scis quia Pharisaei.audito hoc verbo,scandalizali
dicitur « Honora patrem tuum et matrem, » sed
: « sunt. » Ex huc loco datur intelligi, quod scanda-

potius patrem vel matrem,templum et Synagogam lum in quibusdam locis cavendum est hominibus,
debere intelligi, ut non prsecepisset omnipotens Deus in quibusdam vero pro nihilo contemptui habendum.
honorare parentes carnales,sed potius quidquid ha- Hoc etiam Dominus suo exemplo docet. Legimus
berent templo et Synagogae distribuercnt.Quod au- enim alibi (MaUli. xvii) quod accedentes illi, qui
dientes simplices, crrore seducti, quidquid habere tributa requirebant a populo, ad Petrum dixerunt;
poterant, in templo offerebant. Cum vcro conligisset C « Magister vcster non solvit didragma. Et cum in-
ut pater vcl mater quaererent ab eis aliquod supple- trasset in domum, praevenit eum Jesus dicens :

mentum, diccbant : Quid tibi vtdetur? Reges gentium, a quibus acci-

«Munus quodcunque est ex me, tibi proderit, »id piunt tributa? A
suis, an ab alienis? Et ille
filiis

estnunquid illud munusquodscmelDeo obtuli, siin dixit : Ab

Et dixit ei Ergo liberi sunt filii.
alienis. :

tuos usus expendero, tibi proderit? Hoc audientes Ut autem non scandalizemus eos, vade ad mare,et
illi, malebant prae inopia vitam amittere,quam de mitte hamum, et eum piscem qui prius ascendcrit.
consccratis aliquid tangere. Potest et aliterintelligi tolle : et, aperto ore ejus, invenies staterem ; illum
hoc quod dicitur: « munus quodcunque cst ex me, sumens, da pro me et te. » Illic vitavit scandalum,
tibi proderit. Ac si diccret:Munus quodOeooffero
I)
hic autem ubi sine causa scribffi et Pharisaei scan-
ex substantia mea, sicut prodcrit mihi, ita et tibi. dalizabantur contra Dominum, pro nihilo duxit
Et ha;c dicendo, non honoravit patrem vel ma- scandalum eorum. Ex qua re datur intelligi, quia
trem. ibi debet scandalum caveri, ubi potest in fide of-
« Hypocritae, bene prophctavit de vobis Isaias, fensio incurri: ubi vero veritas periculum fideisus-
« dicens : Populus hic labiis me honorat, cor au- tinet,meliusestut scandalum incurratur, quamut
« tcm eorum longe est a me {Isa. xxix). » Non bo- n veritas relinquatur cj/ivoa)vov enim Graece, Latine
;

num bencconvenitvobis
dixit de malitia veslra,sed
hoc quod illedixit: «Populus hic labiismchonorat.»
Populus Judaeorum labiis Deum Patrem honorabat,
quia in illum sc credere jactabat, cor autemeornm
longe erat ab eo, quia in sermone cupicbant eum
capere, et tradere potestati Romanae.
« Sine causa autcm colunt mc,docenlcsdoctrinas
«et mandatahominum.
» Frustra,inquit,me colunt,
offensiodiciturvel ruinapedis, siveimpactio pcdum,
vel ut expressius scrupulus, Latine permotio mentis
dicitur.
«Omnis plantatioquamnon plantavit Patermeus
« coelestis, eradicabitur. » Si omnis plantatio quam
non planta\it Pater coelestis, eradicabitur, ergo
nunquid illa plantatio quam plantavit Paulus apo-
stolus, eradicabitur, qui dicebat (/ Cor. iii) « Ego :

doctrinas suas praeponentes praeceptis Dei. plantavi, Apollo rigavit? » Sed hanc quaestionem
« Et convocatis ad se turbis, dixit eis : Audite et solvit id quod subsequitur « Deus autem incre- :

« intelligitc. »Non
Deus auditores suostantum
vult mentum dedit, » Si autem omnis plantatio quam
audire, sed post nuditum etiam intelligcre. non plantavit Pater cradicabitur, ergo quam ipse
 :

271 HAYMONIS IIALBEUSTAT. EPIPC. OPP. PAHS II.— HOMIL.

plantavit, non eradicabitiir? Ad hoo diccndum est, A IIOMILIA XLVr.
quia omnis plantatio quam plantavitPater cocleslis, l"tR!A QU1>TA POST OcuU.
a nemine polest oradicari, nisi ipsc asscnsum eradi-
candi prajbucrit.Hinc est quod Jercmiiis dicit:«Ego (JoAx. Yi.) " In illo tempore, dixit Jesus turbis :

plantavi te vineam clectam, quomodo conversa es in «Operamini non cibum qui perit, sed qui permanet
amaritudinem vitis aliense {Jer. ii) ? » « in vitam a?ternam, » et reliqua. Carnaliscibus perit,

« Sinite illos,» id est, permittite illos in damna- permanet quem Filius hominis vobis
spiritualis vero ,

dabit. Hunc ergo Deus Pater significavit justumFi-

tione esse. Cajci sunt, el duces caccorum, » subau-
diatur populorum.
«Caecus autcm ducatum prtebeat, ambo
si c.-eco
« in foveam cadunt. » Sciens Dominus animos illo-
rum incorrigibiles esse, ideo dixit: « Cscus autem
si caeco ducatum pra>beal,amboin ibveam cadunt. »
Caeci erant scriba? et Phairiscci, et non solum erant
caeci, sed eliam duces cfficorum. Quia non solum
seipsos mittebanl in perditionem, sed etiam el alios
post se trahebant. Manifestum est quia, si
doctor, et ipsiqui audierint in foveam ffitcrnse
lium hominis. Nolite sic accipere,quasi aliosfilios,
Filium hominis,de quibus dictum cst: Filii autem
hominum alarum tuarura sperabunt.
in protectione
Iste Filius hominis sequestralus quadam gratia a
Filiis hominum, exceptusa numerohominum, Filius
hominis est. Jste Filius hominis, et Filius Dei est
iste homo, eliam ct Deus est. Unde et ipsa Veritas,
quai tunc locjuebatur ad Judseos, et nunc omnibus
B loquitur per evangelicre praedicationis vcrba, quid
cacus
sit ostcndit, non qualem plurimitunca^stimaverunt,
dam-
vcl etiam nunc <estimunt subjunxit vero ; :

nationis corruent.
« Hunc enim Deus Pater signavit. » Signare quid
« Rcspondens aulem Petrus, dixit ei : Edissere
est, nisi proprium aliquid ponere? Hoc est signifi-
« nobis parabolam istam. At ille Adhuc et vos
dixit:
care, ponere aliquid qiio non confundatur cum cae-
« sine intellectu estis? » Quod a Domino plane et teris: signare est, signum ei ponere. Cuicunque rei
aperte fuerat dictum, Pctrus paraboliccdictumesse
ponis signum, ideo ponis signum nc conCusa cum
putavit. Unde reprehenditur a Domino dicente :
aliis a te non possit agnosci. Pater ergo eum si-
« Adhucet vos sine intellcctu estis? »Exquare datur gnavit. Quid est signavit? Proprium quidem illi
intelligi vitiosumesse illum auditorem qui aut ob-
dedit, ne cum cffiteris compararetur hominibus, ideo
scure dicta vult maniieslc intelligere,autmanifcstc
dictum est: a Unxit te Deus, Deus tuus, oleo exsul-
dicta vult ad obscuritatcm convertere.
tationis pra) participibus tuis {Psal. xuv). » Itaque
« Non intelligitis quia orane quod in os intrat,
nolite(inquit) contemnere, quiaFiliushominissum,
" invenlrem vadit, et in seccssum emittitur?» et quffirite a me non cibura qui perit, sed qui per-
Culpant inhoclocoquidam,dicentesDominum phy- C manet in vitam asternam. Sic enim Filius hominis
sicae disciplinas ignarura {'uisse,cura id quod inlrat sum, ul non sim unus exvobis.Sic sum Filiusho-
in os non statim in sccessum eraittatur, sed liquor minis, ut Deus Pater me signaret. Quid est signaret?
illius cibi pei venas prius diffunditur, deinde per Proprium aliquid mihi daret, quo non confunderet
quosdam meatus, qui Gra^ce pori dicuntur, in se- cum generc humano, sed per me liberaretur genus
cessum emittitur. Sed dum illum reprehendunt, humanum.
suam imperitiaia ostendunt. Licet primum enim « Dixerunt ergo ad eum : Quid faciemus, ut ope-
ille subtilissiraus liquor per venasdilfendalur, mox remur opera Dci? » Dixerat enim illis, Operamini
ut totum corpus peragraverit, insecessum vadit. cscam non qu.e pcrit, sed qua; permanet in vitam
« Quaj autem procedunt de ore,de corde exeunt, ajternam. Quid faciemus,inquiunt,qui observando,
«eteacoinquinanthominem.»Ipsc cxponitqua; sunt hoc praeceptum implere poterimus?
ea quae coinquinant hominem, dicendo : Respondit Jesus et dixit eis:Hoc
(' est opus Dei,
« De cordc enim exeunt cogilationes Ex mala?. »
(. ul credatis in cum quem misit ille.» Iloc estergo

hoc loco datur intclligi quia principale unima2, non manducarc cibum non qui perit, sed qui permanet
in vitam aHornam. Discernitur quidem ab opcribus
est secundum Platonem in corcbro, scd potius in
corde Quia ex cordc procedunt cogitationes
: « D "'''^'^'^'.'^"^ '^P'^'^^^"^ '^!'''^;-!"^^''''^'''"' ^'''"''"'''" I''^''
tidem sinc operibus logis. Et sunl opera quaj viden-
mala?. hoc loco datur etiam intelligi quod dia-
» In
tur bona sine tide Christi.ct non sunt bona.«Finis
bolus non est auctor malitiarum,sed potius inccn-
tor. Tncentor etenim polest esse, sed non auctor.
enim legis Chrislus, ad justitiam omni credenti
Non enim potest intcriora cordis nostri rimari,sed
(llom. x). » Ideo noluit discerncre ab opcre fidem,
sed ipsam fidem dixil essc opus ipsa enim e^tfides,
exgcstiiiuscorporisintclligorequid cofritomus. Vcrbi ;

quaj pcr dilectionem opcratur. Ncc dixit, IIoc est

gratia:si vidcritnos tro^picntor puicliriiui mulicrom
opus vcslrura, scd dixit, « llocest opusDei, utcre-
re8picere,ex motu oculorum intolligit cor nostrum
dalis in euin quoin inisit ille, ut qui gioriatur, in
Ex qua ratione pro-
araoris jaculo esse vulnerutura.
batur quod non est auctor, sed incentoret cu-
ip.se
Domino glorietur(/C'()/-. i). » Quia ergo invitabateos
ud lidera, illi ergo adhuc qutcrebant signa quibus
mulator mulurum codtutionum.
crederent.
« Dixorunt ergo oi ;
Quod ergo tu facis signum,
 ;

273 HOMILLE DE TEMPOKE. 274

« ut el credamus tibi ? quid operaris ? «
videamus A sanctus Joseph palriarcha portavit, quem vere sol
Parumne quod de quinque panibus pasti sunt ?
erat, adorat et luna,et omnes stellae benedicunt. Ad hoc
sciebant hoc quidem,sed huic cibo manna de coelo prasdium ideo venit Dominus, ut Samarilani, qui hae-
pr^eferebant. Dominusautem Jesustalemsedicebat, reditatemsibi patriarchaelsraelvindicarecupiebant,
ut Moysi prajponeretur. Xon enim ausus cst Moyscs agnoscerent possessorem suum, et converterentur
de se diccre quod daret cibum non qui perit, scd ad Christum qui legitimus patriarchce haeres est fac-
qui habet vilam aeternam. Altendebant enim plus tus. Dicit enim Evangelista : « Jesus autem fatigatus
promittentem,ct quasi nondum videbant majora fa- ex itinere, scdebat sic supcr » putcum. Evangelica sa-
cientem. Atlcndebant utique qualia fecisset Moyses, cramenta in Domini nostri Jesu Christi dictis factis-
adhuc aliqua majora volebant ficri ab eo, qui tam que signata non omnibus patent, et ea nonnulli mi-
magna pollicebatur.Quid (inquiuntj facis, ut creda- nus diligenter, minusque sobrie interpretando, affe •

mus tibi, et ut noverimus quid operaris ? Quia mi- runt plerumque pro salute perniciem, et pro cogni-
racula antiqua huic miraculo comparabant, et ideo tione veritatis errorem. Interque illud est sacramen-
quasi minora ista judicabant quaj faciebat Jesus. tum, quod scriptum est Dominum hora diei sexta ve-
« Patres nostri, inquiunt, manna manducaverunt nisse ad puteum Jacob,fessumque ab itinere resedis-
(< in deserto, sicut scriptum cst :Dcdit illis manna -n se,amuliereSamaritanapotum petisse,etcieteraquse
« manducare, »et non talia operaris qualia Moyses. ineodem loco discutienda et pertractanda dicuntur.
Panes hordeaceos ille non dedit, sed manna de De qua re id primum tenendum est, quod in omni-
cojlo. bus Scripturis summa vigilantia custodiri oportet,
« Dixit Amen, amen dico vobis.non
ergo eis Jesus : ut secundum fidera fit sacramenti divini expositio.
« Moyses dedit vobis panem de ccelo, sed Pater meus Hora igitur diei sexta, venit ad puteum Dominus no-
« dat vobis panem dc ccclo verum. Verus enim panis ster Video in puteo tenebrosam profunditatem : ad-
t est qui descendit de coelo, et dat vitam mundo. » moneo ergo intelligere mundi hujus infirmas partes,
Verus ergo ille panis est, qui dat vitam mundo, et id est terrenas, quo venitDoniinus Jesus hora sexta,
ipse cibus est dequo paulo ante locutus sum « Ope- : id est sexta selate generis humani, tanquam sene-
ramini cibum qui non perit, sed qui permanet in ctute veteris hominis, quo jubemur exui ut indua-
viiam aeternam {Joan. vi). » Ergo et illud manna mur novo, qui secundum Deum creatus esl. Veteris
hoc significabat, et illa omnia signa mea crant. itaque hominis vita, quae secundum carncm tempo-
Signa mea dilexistis, quod significabatur contem- rali conditione peragitur, sexta setate senectute con-
nitis. cluditur. Qua senectute, ut dixi, humani generis
« Dixerunt ergo ad cum Dominc, da nobis sern-
: Dominus noster creator et reparator advenit, ut mo-
per panem hunc. » Quomodo mulier illa Samari- C riente scilicet veteri homine, novum in se consti-
tana, cui dictum est (Joan. iv) « Qui biberit de tucrct, quem exutum luto terreno.in coelestia regna
:

hac aqua, non sitiet unquam, » continuo illa secun- transferret. Ergo nunc puteus, ut dictum est, mundi
dum corpus accipiens, scd tamen carere indigentia hujus terrcnum laborem et terrorem tenebrosa pro-
volens « Da, inquit, mihi, Dominc, de aqua, » sic et
: funditatc significat. Et quoniam cxterior est homo
isti Domino, da nobis panem hunc, qui nos rcfi-
; vetus, ct novus interior, dictum est ab Apostolo :

ciat, nec deficiat. « Et si exterior homo noster corrumpitur, sed inte-

« Ego sum panis vit;r. Qui
Dixit ergo eis Jesus : dicm (// Cor. iv). » Rectis-
rior rcnovatur de die in
« mc, non esuriet et qui credit in mc, non
venit ad : sime omnino,quoniam omnia visibilia ad exteriorem
« sitiet unquam. » Qui venit ad mc, hoc est, quod hominem pcrtinent,quibusdisciplina Christiana re-
ail, et qui credit in me. Et quod dixit, non csuriet, nuntiat. llora sc.xta vcnitDominus ad puleum, id
hoc intelligendum est, non sitiet unquam. Ulraque est medio unde jam incipit sol iste visibilis de-
dic
enim illa significal tcterna satictus, ubi nulla cst clinare in occasum.Ouoniam nobis vocatis a Christo
egestas. Pancm de coelo dcsidcratis, ante vos habe- visibilium dclcctatio minuitur,ut invisibilium amore
tis, et non manducalis. Sed dixi vobis quia ct vi- homo interior recreatus ad interiorem lucem quae
distis me, et non crcdidistis. q nunquam cxcidit revertatur, secundum apostolicam
disciplinam, non quasrcns quae videntur, sed qua;
HOMILIA XLVII.
non videntur. « Quae enim videntur, temporalia sunt
FERIA SEXTA POST OcuH.
quae autem non videntur aaterna sunt (/ Cor. xiii). »
(Jo.\N. IV.) « In illo temporc, vcnil Jesus in civi- Quodautem fatigatus venit ad putcum.infirmitatcm
« tatem Samariae, quK dicitur Sichar, ju.xta prac- carnis significat: quod scdit,humilitatcm. Quia im-
« dium quod dedit Jacob Joseph filio suo, » et rcli- becillitatcm carnis pro nobis susccpit, et homo ho-
qua. Cum autcm dixit evangclista in quo pncdio minibus tam humilitcr apparerc dignatus est. De hac
erat fons Jacob, addidit : infirmitalc carnis propheta dicit : « Homo in plaga
« Jesus autcm, futigatus ex itincrc, scdebat sic positus,et scicns lerre imbccillitatcm (Isa. uii). » De
« supra » puteum, quod sanctus Jacob Joseph filio humilitate vero Apostolus loquitur, dicens « Humi- :

suo dercliqucrat. Quod pivcdium non tam Joscph liavitsemetipsum factus subditus usque ad mortem
quam Chribto arbitror dcrclictum : cujus figuram {Philip. ii). » Quunquam illud quod sedit quoniam
275 HAYMUxNIS IIALBKRSTAT. EPISC. OPP. PARS II. — HOMIL. 276

soloiit sederc doctores, possit ulio inlelleclu^ nuii A fliK"»'!

l*'^"^^
"""" S''^'''''^**''^''"^'''"^'''''''' '^^'^^^*^^'^' ^*^"''

humilitatis modestiam, sed magistri demonstrare ab'a Srriptura dicit : « .\scendensin altum, captivam
personam. Sed quxn potest quare a Samaritana, duxit caplivitatem, dcdit dona hominibus (Ephes.
ab ea qua; hydriae implends gratia venerat, libere iv). » Sed adhuc iila mulier carnaliter sapit,sic enim
postulaverit, cum ipse postea spiritualis fontis af- respondit :

fluentiam sc petentibus dare posse pracdicaverit, « Domine, neque » hauritorium « habes, et puteus
Scd scilicet siliebat Deus mulicris illius fidcm, quaj « altus est, unde » mihi « habes » dare « aquam vi-
quoniam Samaritana erat, et solebat Samaria ido- « vam? Nunquid tu major es patre nostro Jacob,
lolatriae imaginem sustinere. Ipsi cnim separati a « qui dedit nobis hunc putcum, et ipse ex eo bibit,
populo Judajorum simulacris mutorum animalium, « et filii cjus, et pccora ejus. » Nunc vero jam Do-

id est, vaccis aureis animarum suarum dccus addi- minus cxponit, quid dixerit.
xerant. Venerat autem Uominus noster Jesus Chri- « Omnis, » inquit, « qui biberit ex aqua ista, si-

stus,ut gentium multitudinem, quae simulacris ser- « tict iterum. Qui autem biberit de aqua quam ego »

^icrat, ad munimentum (idei Christianaj et incor- dcdero, « non sitiet in aeternum : sed aqua illa

ruptae religionis adducerct. Non enim cst, inquit, « quam » dedero, « fiet et in eo fons aquaj saHentis
sanis opus medicus, sed male habentibus [Malth. « in vitam a^tcrnam. » Sedadhuc muHer prudentiam
ix).Ergo eorum fidem sitit, pro quibus sanguincm carnis amplectitur, respondens :

fiidit.Dixerat crgo ad eam Jesus : Domine, da niihi hanc aquam, ut non sitiam,
«

« Mulier, da mihi bibere. » Et ut noveris quid si- « neque vcniam huc haurire. Dicit ei Jesus Vade, :

tiebat Dominus noster, post paululum veniunt dis- « voca virum tuum, et veni huc. » Cum sciret eam

cipuli ejus, qui perrexerant in civitatera, ut cibos virum non habere, cur hoc dixerit qua^ritur. Nam-
emerent. « Dicunt ei Rabbi, manduca. Ille autem
: que cum mulier dixcrit :

dixit eis Ego habeo escam manducare quam vos

: « Non habeo virum, dixit ei Jesus Bene dixisti, :

ncscitis. Dicunt discipuli ejus ad alterutrum: Nun- « non habeo virum quinque enim viros habuisti, ;

quid aliquis attulit ei manducare PDicit eis Jesus « ct nunc quem habes, non est tuus vir. Hoc vere
:

Meus cibus est, ut faciam voluntatem ejus qui misit « dixisti. » Sed non sunt haec carnaliter accipienda,

me, ut perficiam opus ejus. » Nunquid hic intelli- ne huic ipsi adhuc muUeri Samaritanae similesesse
gitur alia voluntas Patris qui eum misit, ut opus \ddeamur sed de illo dono Dei, si aliquid jam gu- :

ejus perficere vellet, nisi ut nos ad fidem suam a stavimus, spirituaUter ista tractemus. Quinque vi-
pernicioso mundi errore converteret ? Qualis ergo ros, qnlnque libros, qui pcr Moysen ministrati sunt,
cibus cjus, talis et potus. Quapropter hoc in illa mu- nonnuHi accipiunt. Quod autem dictum est, « et
liere sitiebat, ut faceret in ea voluntatem Patris, ut C nunc quem habes non est tuus vir, » de seipso Do-
perficeret opus ejus. Sed illa carnaliter intelligens, minum dixisse intelligunt, ut iste sit sensus Primo :

respondit :
quinque libris Moysi, quasi quinque viris servisti :

« Tu cum sis Judaus, quomodo a me bibere pos- nunc autem quem habes, id est quem audis, non est
« sis, cum sim muUcr Samaritana ? Non enim co- tuus vir, quia nondum in eum credidisti. Sed quo-
« utuntur Judffii Samaritanis. Cui Dominus noster niam nondum crcdens Christo,adhuc itaqucillorum
« dixit : Si scires donum Dei, et quis est qui dicit quinque virorum, id est quinque librorum copula-
« tibi, Da mihi bibere, tu niagis pelisscs ab eo, et tione tcncbatur,potcst movcri quouiodo dici potue-
« dedisset tibi aquam vivam. » Et hinc ei ostende- rit : Quinque viros habuisti, quasi tunc cos jam non
rat non se talem aqunm petisse qualem ipsa intel- habcret,cum adhuc utique ipsis subdita vivcrct.
lexerat. Sed quia ipse siticbat lidem ejus, eidem Deinde cum quinque Hbros Moysi nihil aliud quam
sitienti Spiritum sanctum dare cupiebat. Hanc enim Chrlstum pnedicent, sicut ipse ait : « Si credcretis
recte intcIHgimus aquam vivam, quod cst donum Moysi, crederitis forsitan et mihi : ille enim de me
Dei, sicut ipse ait : « Si scires donum Dci. » Et sic- scripsit ijouti. v), quomodo potest
» intelligi a quin-
ut idem Joannes tostatur alio loco {Joaii. vji), di- que illis libris recedere hominem,
ut ad Christum
ccns quod stabat Jcsus ct clamabat « Si quis si- : rj lranscat,cum illc qui crcdit in Christum non relin-
tit, vcniat ct bibat. Qui crcdit in me, » sicut dicit quat quinque illos libros, sed spiriluaUtcr intelli-
Scriptura, « fiumina de veutre ejus fiuent aquaj gcndo, multo bealius amplectatur ? Est crgo alius
viva;. »Consequenter omnino qui credit in me, in- intellectus ut quinque viri intelligantur quinque
:

quit, flumina de ventre ejus flucnt aquaj vivaj quia : corporis scnsus unus, qui ad oculos pertinet, quo
:

primo credimiis, ut haic dona mercamur. Hasc ergo luccm istain visibilcm,et quoslibet colores formas-
flumina aqua^ viv;c, qua; illi mulieri volcbat dare, (lue corporum ccrnimus. Allcr cst auten: aurium,
mcrccs est fidci, quain prius in iUa sitiobat. Cujus (luo vocumetomnium sonorum momenta scntimus.
aqua; vivae intcrprctationem ita subjicit ; lloc au- Tertius nariuiu, quo varia odorum suavilate delcc-
tem dicebat, inquit de Spirilu, quem accepturi tamur. Quartus in ore gustus dulcia et amara scntit,
erant hi qui in eum crediluri erant. Nonriuin enim et omnium saporum habet e.xamen. Quintus per
crat Spiritus datus, (juia Jcsus nondum fuerat glo- totum corpus tangcndo dijudicat calida et frigida,
rilicalus. IIoc itaque donum Spiritus sanctus est, molka et dura, lcvia ct aspera, et quidquid aliud
 :

277 HOMILT.E DE TEMPOHE. m

est quod tangendo sentimus.Istisitaiiuecarnalibus
quinque scnsibus primahominisaBtas imbuilur, ne-
cessitate naturae mortalis quia ita post peccatum
: tasse intelligentibus indicaret,quinquevirorumno-
primi hominis nati sumus, ut nondum
mentis, caanalibus sensibus dediti, carnalem vitam
sine ulla veritatis intelligentia transeamur. Tales
necesse est esse infantes, et parvulos pueros, qui
nondum possunt accipere rationem. Et quia natu-
rales sunt isti sensus, qui primam
et Deo artifice nobis tributi sunt, recte dicuntur
A l>cro connubium,sed Grrordiabolipotlusdominatur,
qui te adulterina contaminatione corrumpit. Et for-
reddita luco mine, significari quinque memoratos corporis sen-
sus. Postquinquecarnalesresponsiones, istamulier
sexta reaponsione nominat Chrisluro. Nam prima
ejus responsio est: « Tu cumsis Judaeus,quomodo
a me bibere petis? » Secunda: » Domine, nequein
setatem regunt, quo haurias habes, et puteus altus est. » Tertia
« Domine, da mihi hanc aquam, ut nonsitiam, ne-

iidem mariti, tanquam legitimi. Quoniam non eos quc veniam huc haurire. » Quarta: « Non habeo
errores vitio proprio, sed Dei artificio natura con- virum. » Quinta: « Video quia propheta es tu, pa-
tribuit. Cum autem quisque venerit ad cetatem cu- tres nostri in monte hoc adoraverunt. » Nam ista
jus vita possit capa.x esse rationis, si vcritatem sta- responsio carnalis est. Carnalibus enim datus fue-
tim comprehcndere potcrit, non jam illis sensibus rat locus terrenus ubi orarent spirituales autem :

rectoribus utetur, sedhabebitvirum spiritum ratio- spiritu et veritateoraturosesseDominusdixit. Quod

nalem, cui sensus illos in famulatum redigat servitu- posteaquam locutus est, sexta mulieris responsio,
tis,subjiciens corpus suum cum anima, non jam Christum fatetur omnium justorum essedoctorem.
virisquinque,idestquinquecorporeissensibus,qui- Dicit enim:
bvs subdita est: sed verbum divinum habet legiti- « Scio quia Messias venit, qui dicitur Christus.
mum virum, cui copulata est inhaerens, cum et ipse « Cum ergo venerit, ille nobis annuntiabitomnia.»
spiritus hominis haeserit Christo ; « quia caputviri Sed adhuc errat, quia eum quem venturum sperat,
Christus est,» amplexusspiritualiaffilerna3vita3,sine venisse non videt. Verumtamen misericordia Do-
uilo separationistimore perfruitur, utait Apostolus: mini nunc error iste, tanquam adulter expel-
« Quis nos separare poterit acharitateChristi (Rom. litur.

viii)? » subauditur, nulla res. Scd quoniamillamu- Ego sum qui loquor tecum. »
« Dicit ei Jesus :

liererroretenebatur, quae significabatmultitudinem non respondit, sed statim relicta

Quo audito, illa
saeculi variis superslitionibus subjugari, post tem- hydria sua, abiit in civitatem festinans, ut Evange-
pora illa quinque carnaliumsensuum quibusprima lium et Domini adventum non tantumcrederet, sed
aetas (ut diximus) regilur, non ea verbum Dei acce- etiam praedicaret. Nec hoc quod,re]icta hydria,dis-
perat in conjugium, sedcomplexuadulterinodiabo cessit, negligenter praetereundum est. Uydria for-
lus eam obtiqebat. Itaque illi Dominusdicit,videns C tasse enim amorem saeculi hujus significat, id est
eam esse carnalem.id est carnaliter sapere:« Vade, cupiditatem, quia sibihominesdetenebrosaprofun-
voca virum tuum, et veni huc, » id est remove te ditate, cujus iraaginem puteus gerit, hoc est de
ab affectione carnali, in qua nunc constituta es, terrena conversatione hauriunt voluptatem, qua
unde non potes intelligere qu£e loquor. Et voca vi- percepta, iterum in ejus appetitum inardescant;
rum tuum, idcstspirituintelligentiae praesens esto. sicut de aqua illa qui biberit, sitietiterum. Oporte-
Estenimanimajquasi maritusquodanmodo spiritus bat autem ut Lhristocredens saBCulorenuntiaret,et,
bominis, qui animalemaffectionemtanquam conju- relicta hydria, cupiditatem saecularem sereliquisse
gem regil: non illc Spiritus sanctus, qui cumPatre monslraret, non solum corde credena ad.justitiam,
etFilioincommutabiliterdatur,sed spiritushominis, sed etiain ad salutem ore confessuraquod credidit.
dc quo Apostolusdicii:«Nemoscitquid estinhomi- « Dicit enim mulier: Domine, video quia propheta
ne, nisi spiritus hominis qui est in eo (/ Coi\ ii). » « es tu. » Cocpitvenirevir, nondum plenevenit.quia
Nam ille Spiritus sanctus, spiritus Dei est, de quo prophctam Dominum putavit. Erat quidem et pro-
iterum dicit: « Sic et quac Dei suntnemo scit, nisi pheta, nani de seipso ait: « Non est propheta sine
Spiritus Dei. » Hic ergo spiritus hominiscum prae- honore, nisi in patria sua [Marc, vi). » Item de illo

sens est, id cst intentus, et se pietate subjicit Deo,
intelligit homo quae spiritualiter dicuntur;
tcm diaboli error, tanquam absente intellectu, in
anima dominatur, adulter est. « Voca ergo (inquit)
virum tuum. » id estspiritum, quicst in te, quo po-
test homo intelligere spiritualia. Sieumlux
tis illustrct,ct ipse adsit, colloquar tibi,ut spiritua-
lem aquam possis accipere. Et cum illa, « non
habeo, » ait, « virum, bcne, » inquit, « dixisti,
quinquc enim viroshabuisti, » idestquinquesensus
carnis in prima aetate rexerunt te, « ct nunc qucm
habes, non cst tuus vir, »quianonest intcspiritus
qui intelligat Denm, cum quo legilimum potes ha-
j) dictum ad Moysen; «Prophetameissuscitabode
esl
cum au- fratribus eorum similem tui {Deut. xviii). » Simi-
lern scilicet ad formam carnis, non ad eminentiam
majestatis. Ergo invenimus Dominum Jesum dictum
prophetam. Proinde jam non multum errat mulier
vcrita- ista. « Video, » inquit, « (juia propheta es tu. »
Incipit virum adulterum excludere, quando ait:
« Video quia prophcta es tu, » et incipit qua;rere
quod illam solebat movere. Contentioquippefuerat
intcr Samaritanos et Judaeos, quia Judaci in templo
a Salomone fabricato adorabantDominum. Samari-
tani, longe inde positi, non in eo adorabant.Ex eo
Judaei meliores esse laetabantur, quia intempload-
279 HAYMONIS HALBERSTAT. EPISC. OPP. PAUS H. — HOMIL. 280

orabant Deum. Non enim coutuntur JudaoiSamari- A ritatc noverimus udorare. Sciebat quis cam posset
tanis, quia diccbant: Quomodo vos laetalis, et ideo docere, sed ,jam docente nondum agnoscebat; jam
vos nobis moliorcs esse pcrhibctis, quia templum crgo digna erat cui maniCestaretur. Messias autem
habetis, quod nos non habcmus? Nunquid patrcs unctus cst. Unctus Latine, Grffice xp^^^o? est,
nostri, qui Deo placucrunt, in tomploadoraverunt? Hcbraice Mcssias est. « Ego dicit ei mulier, Scio
Nonne in isto monte adoravcrunt, ubi nos sumus? quia Mossias venit, qui dicitur Christus. Cum ergo
Melius ergo nos (inquiunt) in hoc monte Deum ro- venorit, iste nobis omnia. Dicit ei
annunLiabit
gamus, ubi patres nostri rogaverunt.Contendebant Jpsus: Ego sum qui loquor tecum. » Jam mulier
utrique ignari, quia, virum non habentes, illi pro ordinatur infideetregiturbonevictura.Posteaquam
tcmplo, isli promonteinflabanturadversusinvicem, audivit hoc: « Ego sumquiloquortecum,«jamullra
Dominus tamcn modo docetmulicrcm,tanquamcu- quid diccret?quandoChrislusDominusmanif*2stare
jus vir cccperit prasens esse. «Dicil ei mulicr: Do- se voluit mulieri, cui dixerat: « Crede mihi. »

« mine, video quia propheta es tu. Patres nostri in Et continuo venerunt discipuli, et mirabantur
<'

« montehocadoraverunt,etvosdicistisquiaHieroso- « quia cum muliere loquebatur. » Quia quterebat

« Lymis adorareoportet. Dicit ei Jesus:Mulier,crede pcrditain, qui vcnerat qucerere quod purierat, hoc

« mihi. » Venict enim Ecclesia, sicut dictum estin n i"i mirabantur. Bonum cnim mirabantur, non ma

Canticis canticorum (Canl. ii): « Dilectus meus lo lum suspicabantur. Nemotamen dixit,Quid quaeris,
quitur mihi. » Et iterum « Surge, propera, amica
: aut quid lo(]ueris cum ea?
mea, formosa mea,columba mea, immaculatamea, « Reliquit orgo hydriam suam mulier. » Audito,

ct veni. Jam enim hyems transiit, imber al^iit, flo- « Ego sum qui loquor tecum, » et recepto :n corde

rcs apparuerunt in terra nostra, tempus puiationis Christo Domino, quid t"acoret,nisi jam hydriam di-
advenit. Vox turturis audila est in terra nostra. » mitteret et evangclizare currerct! Projecitcupidita-
Merito jam prajsente viro audit mulier, « crode tem, et properavit annuntiareveritatem, Hydriavas
mihi. » Jam enim estinte quicrcdat, quiapraesens crat unde aquahauriebatur, Graeconomine appella-
cst vir tuus. Cocpisti ades.^e intellectu, quando mc tur u5p''3t, quoniam Graece aqua GSwp dicitur, tan-
prophetam appellasti. Mulier, crcdemihi quia, nisi quam vas aquarum diceretur. Projecit hydriam,
credidoris, non intelliges. Ergo crede mihi. « Quia qu;e non jam usui, scd oneri fuit. Avidaquippo de-
« venit hora, quando neque in monte hoc, ncquein siderabat aqua illasaliari, utannuntiaret Christum,
« HierosolymisadorabitisPatrem. Vosadoratisquod onere abjecto. Cucurrit ad civitalcm, et dicit illis
« nescitis, nos adoramusquodscimus, quia salusex hominibus:
« Judaeis est. Sed venit horaet nuncest. » Quaeergo « Venite el videtc hominem, qui dixitmihiomnia
hora? « Quando veri adoratores adorabunt Patrem ^' « quajcunque feci. » Pedetentim, ne illi quasi ira-
in spiritu et vcritalc. » Non in monte isto, non in scerentur et indignarentur, et perquirerenf, addi-
templo, sed in spiritu et vcritate. Spiritus escDeus. dit:

Si corpus csset Deus, oporto.bat oum adorari in « Nunquid ipse est Christus? Exierunt ergo de
monte, quia corporcus estmons; oportcbateumad- « civitate, ct voniebant ad oum. Et rogabant eum
orariintemplo,quiacorporeumesttemp]um.Spiiitus « discipuli, diccntes: Rabbi, inanduca. » lerant
est Dcus, etcosquiadoranteum,inspirituet veritate omere cibos, et venerunt.
oportetadorare.«Nosadoramusquod scimus,vosad- « Ille autem dixit eis: Ego cibum habeo mandu-
oratisquodncscitis,quiasalusox.)udicisest.»Mullum « care qucm vos nescitis. Dicebant orgo discipuli
dedit JuiLeis, scd noli istosrcprobosaccipore,parie- « ad inviccm :Nunquidaliquisattuliteimanducaro.))

tcm illum scilicct Isracl adjunctus cst, ut placati Quid mirum si mulicr ilia non intelligebat aquam,
in lapide angulari, qui ost Christus, copularentur. cccc discipuli nondum inlolligobant escan". .\udivit
llnus cnim paries a Judffiis, unus agontibus,longc autem cogitationcs illorum, otiam instruitut magi-
dissiti parietcs, sod doncc in angulo conjungantur. ster, non pcr circuilum.sicutiilam, cujusadhuc vi-

Alienigen.T autom ot hospites erant, et pcrcgrini rum requirebat, sed etiam apcrte.
a testamcntis Dci, secundum hoc orgo dictum est, y)
« Meus (inquit) cibus pst: ut faciam
voluntatem
« nos adoramus quod scimus. » Ex pcr.^^onaquidom « cjus qui me Ergo et polusipsccratin illa
misit. »
Jud.neorum dictumosl, scdnonomnium Judrcorum, muliere, ut faccrot voluntatcm ejus qui oummisit.
non rcproborum Judocorum, sod do talibus quales Idoo diccbat; « Sitio, da mihi bibere. Scilicet, ut )>

fuci-unt apostoli, qualcs fuerunt prophetae, quales lidom in ca opcraretur, et lidem ejus biberet, et
fucrunt omncs illi sancli, qui oinnia sua vendide- cam in suum trajiceret. Corpus enim ejus
corpus
runt, et prctia rerum suarum adpedosapostolorum Ergo (inquit) ipsc cibus meus est
cst Ecclosia. «
pusucrunt ('Irt. ii). Non cnim rcpulit Dcus plebom ut faciam voluntatom cjus qui mo misit, » ut pcrfi-
suam, quam pracscivil (1'saL xcm). « Dicit ei mii- ciam opus cjus.
lier Scio quia Messias venit, qui dicitur (^hristus.
: « Nonne vos dicitis quod adhuc qualuor menscs

Curn crgo venei'it, illo nobis ouiuiadomonHtraliit. » « sunt et mcssis vcnit? » In opusforvobat, et opera-
Cuni ille vcncril, montom sperncl, ot tcmpluni rios miltoro disponobat.Vos (juatuor mcnsescom-
evcrtol. Uocebit nos illeomnia, ut in spiritu ot vo- putalis ad incssem: cgo vobis aliam messcm albam
231 HOMILT-^ DE TKMPORE. 282

et paratam ostendo. « Ecce dico vobis: Levate ocu- A foris sunt, et nondum sunt Christiani. Christus nun
« los vestros et videte regiones, quia jam alb.B sunt tiatur per Christianos amicos, tanquam ab illamu-
« ad messem. » Ergo messores missurus est. liere, hoc est, Ecclesia annuntiante, ad Christumve-
« In hoc enim est verbum verum, quia alius est niunt, et credunt por istam famam. Manetapud eos
« qui seminat, et alius qui metit. » Ut et qui semi- biduo, hoc est dat illis duo praecepta charitatis. Et
nat simul gaudeat, et qui metit. multo plures credunt in eum firmius, quoniam ipse

Ego misi vos metere, quod vos non laboraslis.

« vere est Salvator mundi.
« Alii laboraverunt, et vos in labores eorum intro-
HOMILIA LXVIII.
« istis. » Nam ubi jam laboratum erat, utique semi-
SABBATO POST OcuU.
natum erat et quod seminatum erat, Jam maturum
;

factum falcem et trituram desiderabat. Quo ergo (JoAN. viii). « In illo temporp, perrexit Jesus in
erant messores mittendi ? Ubi jam prophetaj praedi- « montem Oliveti, et diluculo iterum venit in tem-
caverunt. Ipsi enim seminatores fuerunt. Nam si « plum, i> et reliqua. Mons quippe Oliveti sublimita-

ipsi non seminatores, unde ad illam mulierem per- tem Dominicae passionis, etmisericordiam designat.
venerat, «ScioquiaMessias venit?» Jamista mulicr Quia et Grfficc FXco? misericordiam, olivetum vocatur
fructus maturus erat, et erant albae messes, et ful- Dxativ, et ipsa unctio lAsiaaa fessis ac dolentibus
cem quaerebanl. « Misi vos metere quod non semi- membris solet afferre lcvamen. Sed et hoc, quod
nastis. Alii seminaverunt, et vos in eorum labores oleum et virtutc ac puritate praeeminet, et quem-
introistis. » Quid laboraverunt ipse Abraham, cunque ei liquorem superfundere volueris, confestim
Isaac et Jacob? Legite labores eorum. In omnibus hunc transcendere, eique superferri consuevit, gra-
enim laboribus prophctia est Christi, et ideo semi- tiam misericordias coelestis non inconvenienter in-
natores Moyses et caeteri patriarchse, et omncs pro- sinuat, de qua scriptum est :« Suavis Dominus uni-
phetae mulla pertulerunt in illo frigore, quando se- versis, et miserationes e.jus superomnia opera ejus
minabant. Ergo jam in Judsa messis parata erat. {Psal. cxuv). » Tempus quoque diluculi, exortum
Merito ibi tanquam matura seges fuit, quando tot ejusdem gratiae (quia, rcmota legis umbra, lux Evan-
millia hominum pretia rerum suarum afferebant, et gelicae veritatis erat revelanda demonstrat. Pergit
ad pedes apostolorum ponentes (
-/cL n), expeditis erg(» Dominus in montem Oliveti, ut arcem miseri-
humerisasarcinis saecularibus, Christum Dominum cordiae in se constare denuntiet. Venit iterum dilu-
scquebantur. Vere maturamessis. Quid inde factum culo in temphim, ut eamdem misericordiam, cum
est? De ipsa messeejectasunt pauca grana, et semi- incipicnte Novi testamcnti lumine, templo (fidelibus
naverunt orbcm terrarum et surgit aha messis, :vidclicet)suo pandendam praebendamquesignificet.
quae in finem saeculi metenda est. Ad istam ergo C « Et omnis (inquit) populus venit ad eum. Et se-
messem noa aposloli, sed angeli mittuntur. Messo- « dens, docebat eos. » Sessio Domini, humilitHtem

res (inquit) angeli sunt. Ista ergo messis crescit in- incarnationis ejus, perquamnobis misereri dignatus
ter zizania, et exspectat purgari in fine. IUa vero est, insinuat. Bcne autem dicitur quia, cum sedens
messis jam maturaerat, quo prius missi sunt disci- doceret Jesus, omnis populus venit ad eum quia, :

puli, ubi prophetae laboraverunt. Sed tamen videte postquam humilitate suae incarnationis proximus
quid dictum sit, « At simul gaudeat, et qui seminat, hominum factus est, libentius est a multis ejus ser-
et qui metit. » Disparis temporis labores habuerunt, mo receptus: a multis, inquani, est ejussermore-
sed gaudio pariter perfruentur, merccdem simul ac- ceptus, namquc a pluribus est superba impietate
cepturi sunt vitam aeternam. contemplus. Audierunt enim mansueti, et laetati
« Ex autem illa multi crediderunt in eum
civitate sunt. Denique Judaei, tentantes, adduxerunt mulie-
« Samaritanorum, propter verbum mulieris testi- rem in adulterio deprehensam, interrogantes quid
moniura perhibentis, Quia dixit mihi omnia quae- de ea fieri juberet, quoniam Moyses talem lapidare
< cunque feci. Cum venissent autem ad illum Sama- mandaverat. Ut si et ipse hanc lapidandam decer-
< ritani, rogaverunt eum ut apud eos maneret. Et deridcrent eum, quasi misericordiae, quam
neret,
mansit ibi multo plures crediderunt n
duos dies. Et semper docebat, oblitum si lapidare vetaret, stri-
:

~
propter sermonem derent in eum dentibus suis, et quasi fautorem sce-
ejus. Et mulieri dicebant:
Quia
< jam non proptertuamloquelamcredimus,ipsienim lerum, legique contrarium velut merito damna-
< audivimus, et scimus quia hic est vcre Salvator rent.
mundi.» Et hoc paulatim animadvertendum est, « Jesus autem, inclinans se deorsum, digito scri-
quia lectio terminata est. Mulier prima nuntiavit, « bebat in terra. » Per inclinationem Jesu, humili-

et ad mulieristestimonium credideruntSamaritani, tas per digitum, qui articulorum compositione :

et rogaverunt eum ut apud eos maneret. Et mansit flexibilis est, subtilitas discretionis exprimitur ;

ibi biduo, et plures crediderunt. Et cum credidis- porro per terram, cor humannm, quod vel bonarum
sent, dicebant mplieri : « Non jam propter verbum vel malarum actionum solet reddere fructus, osten-
tuum credimus, sed ipsi cognovimus, et scimus quia ditur. Postulatus ergo Dominus judicare de pecca-
hic est vere Salvator mundi. » Primo per famam, non statim dat judicium, sed prius se incli-
trice,
postea per praesentiHm, sic agitur hodiecum eis qui nans deorsum, digito scribit in terra, acsicdemum
 ;

283 HAYMONIS HALBERSTAT. EPISC. OPP. PARS U. — HOMIL. 284

quatu obnixe rogatus judicat. Nos videlicct, nos ly- A mine solci-lipenseinus, nciiue cnim feprehcndit nos
pice instituens, ut cum qu.Tlibet proximorum errata cor nostrum in omni via nostra. Bene, qui incUna-

conspicimus, non ha;c ante reprehondendo judicc- tus scripsit in tcrra, erectus misericordiaa verba de-

mus, quam, ad conscientiam nostram humiliter re- promit quia quod per humanae infirmitatis societa-
:

versi, digitoeam discretionis solertersculpamus,

et tem promisit, per divinae virtutem potentiaj homini-
quid in eaConditori placeat, quidve displiceat, se- bus donum pietatis impendit.
dula examinatione dirimamus Juxtaillud Apostoli « Erigens, inquit, se Jesus, dixit ei : Mulier, ubi

« Fratrcs, etsi prcroccupatus fuerit homo in

aliquo « sunt qui te Nemo te condcmnavit ?
accusabant ?

dclicto, vosqui spiritualcs estis,

instruilohujusmodi « Qu^-fi dixit: Nemo, Domine. » Nemo te condemnare
in spiritu lenitatis, considerans teipsum, ne ot tu ausus est peccalriccm, quia in sc singuli cernere
tenteris {Gal. vi). » cceporant quod magis damnandum cognoscerent.
« Cum autem perseverarenl interrogantes eum, Sed qui accusantium turbasprolato justitiae pondere
« erexit se et dixlt Qui sine peccato est ve-
ois :
fugavit, videamus accusatam quanto misericordiae

« strum, prius lapidem mittat. » Quia hinc

in illani munere sublevet. Sequitur « Dixit autem Jesus: :

Pharisaei tendebant la- " Nec ego te condemnabo. Vade, et jam amplius
et inde Domino scribaj et

queosinsidiarum, putanteseumvelimmisericordem „ « noli peccare. » Quoniam misericors et pius est,

futurum in judicando, vol injustum, prtevidens ille peccata prEeterita relaxat. Quoniam justus est et
dolos, quasifila transit aranea;, et judicium justitiifi justitiam dilcxit, ne amplius jam peccet inter-

per omnia, et mansuetudinem pietatis ostendens. dicit.

Ecce temperantia miserendi, « Qui sine peccato est

HOMILIA XLIX.
vcstrum; » ecce itcrum justitiajudicandi, Primus ><

in illam lapidem mittat. » Ac si dixisset: Si Moyses DO.MINICA QUARTA IN QUADRAGESIMA SIVE LXlurC.
mandavit vobis mulierem hujusmodi lapidare,videte
quia non hoc peccatores, sed justos facere prsce- (JoAN. VI.) « In illo tempore : Abiit Jesus trans
pit.Primo vos ipsi justitiam legis implete, et inno- »mareGallilffijE,quodestTiberiadis,»etreliqua.Mare
ccntesmanibusetmundo cordeadlapidandam rcam quod et Tiberiadis dicitur, pro qualitate
Galihfiffi,

concurrite. Primo spiritualia legis edicta, fidem,
misericordiani et charilatem perlicite,
naUa judicanda divcrlite. Dato .autem judicio
« Dominus iterum se inclinans, scribebat in
« terra. » Et quidcm, juxta morem consuetudinis
humanac, potest intelligi quod ideo coram tentato- C
ribus iraprobis inclinare se et in
voluerit, ut, alio vultu intondens, liberara eis daret
circumjacentium regionum variis censetur noraini-
et sic ad car- bus. Dicitur autem mare Galila^a;, propter adjacen-
: tem patriam, vel provinciam Galilaeam. Dicitur au-
tem marc Tiberiadis,propter Tiberiadem civitatcm,
qua; prius Pancas vocata fuit, sed postquam ab He-
rode reasdificata est in honore Tiberii Ca^saris, Ti-
terra scribere bcrias est appellata: dicitur etiara et stagnum Gcne-
sareth, eo quod ex se crispantibus undis aurara gc-

exeundi facultatcm, quos, sua responsione percul-
sos, citius oxituros quam plura interrogaturos esse
prffividerat.
Denique audientes, unus post unum cxibant,
« busdam nominatur. Extenditur enim
a senioribus. » Sed figurate nos admo-
« incipientes
nct in eo quod, ct ante datara et post datam sen-
tentiam, inclinans scripsit in terra, ut priusquara
pcccantem proxiraura corripiaraus, et
nerare videatur. Dicitur ct lacus Cennereth, propter
civitatcm Ccnnereth adjacenlem, et proptor oppor-
tunitatem portus. Marc quoque Asphaltum a qui-
in longitudine
centumquadragintastadia,inlatitudinequadraginta
Ncc proptereamare vocatum cst, eo quod aquo; ejus
araarae sint; sunt enim dulces ad potandum, habi-
postquam lesquc ad piscandum sed idioma Hebra;ae linguaj
:

debitffi castigationis ministerium rcddidcrimus,

illi est, congregationes aquarum appellare maria, sicut
nos ipsos digna humilitatis investigatione perpcnda. scriplura cst in Genesi. « Congregationes aquarum
mus, nc fortc aut eisdcm qu« in ipsis reprchcndi- appcllavit maria (Gni. Spiritualitcr, hoc mare
i). »

mus, aut aliis quibu&libct siraus facinoribus
sicut fortcfieri poteril ut ipsequi homicidam rcum
mortis esse judicaverit, ipse in seipso per odium
fraterna! n ortis reus ossc ante oculum Conditoris
invcniatur ; similitcr, qui fornicationis crimen in
fratrc accusat,in scipsosupcrbiai facinusnonvideat.
Ideojubotur judoxalicni criminis digitodiscrotionis
in corde suo dcscribero, no fortc in scipso reus in-
veniatur. Quid igitur nobis in hujusmodi pcriculis
remedii, quid restat salutis, nisi ut, cum pcccantcm
irrctiti, navigerum praisens significat seculum, quod, con-
jj
cussum, quietum permancrc non potest. Undebcne
mare dicitur a meando, eo quod sempcr accedal et
rcccdat. Sicut enim mare quietum ct tranquillum
stare non valet, sic mundus conturbationibus et
tumultuationibus commovetur; nunc prosperitati-
bus olcvatur, nunc adversitatibus dojicitur, crcscit
nascendo, decrescit moricndo. lloc orgo marc Domi-
nus perlransiit, quando, calcatis mundi fluctibus,
iter vila? c«Iestis nobis ostendit. Dc ci\jus transitu

conspicimus, ad illum mox inclincmur dcorsum (id Petrus apostolus ait: « Qui pcrtransivit bene fa-
est, quam dejecti ex nostra; conditione fragilitatis cicndo, el sanando omnes oppressos a diabolo (Act.
simus, nos divina pietas non sustcntct, humilitcr
si X). »

inspiciamus)? Digito scribamusin tcrra, idcstdiscri- « El soqucbatur cum multitudo magna, quia vide
28S HOMILI.*: DE TEMPORE. ^6
« bant signa quoc facicbat supci' bis qui infirraa- A paupcribus, ct habebis Ihcsaurum in coelo, et veni,
« bantur.» Turbaj quee cum secutcB sunt, electorum sequere me. » Scd quiadifficile qui divitias habent,
Ecclesia intelligitur, ex omnibus gentibus collecta. vel amant.huncmontem ascendunt,«abiittristis, eo

Heec enim Dominum quotidie scquitur, non gressu quod divos esset valde.»Quasi Paulus cum discipulis

pedis, sed imitatione operis.Sequi enim Dominum, in convallibus morabatur, quando dicebat « Ergo, :

imitari est, sicut ipse dicit : « Qui raihi ministrat, fratres,non potui vobis loqui tanquam spiritualibus,

me sequatur [Joan. xii). » Unde et in lege praecipi- sed tanquam carnalibus, Quasi parvulis lac vobis
tur : « Post Dominum Deum tuum ambulabis [Lev. potum dedi,non escam(/ Cor. iii). « Quasi montem
xviii). Hinc nos Joannes admonet, dicens « Qui : ascenderat, quando illis dicebat « Sapientiam lo- :

dicit se in Christo manere,debet sicut ille ambula- quimur intcr perfectos(/ Cor. ii). » Quasi in conval-
vit et ipse ambulare (/ {Joan. ii).»Reprobi autem in libus morabatur, quando aiebat «Propter fornica- :

hoc mari quasi pisces volvuntur, qui,a carnalibus tionem unusquisque propriam accipiat u.xorem, et
desideriis implicati, littus a^ternae vitae tangere ne- unaqueeque uxor suura virum habeat (/ Cor. vii). »
quaquam valent. Undc bene mare Galilsea dictum Quasi montem ascendenxt, dum dicebat :«De virgi-
est, quae rola sive volubililas interpretatur. Sicut nibus autem praeceptum Domini non habeo, consi-
enim rota mobilis in circulo volvitur, sed nullum t, lium autem do. Bonum est illis si sic permaneant
iter perficit, sic illi qui in mundi amores radices sccundum mcum consilium.Volo autem omnes ho-
cordis plantaverunt, cum sint mobilcs et inquieti, mines esse sicut et me [Ibid.). » Non enim una

tamen iter cojlestis vitse nullo modo arripiunt. De eademque doctrina aequaliter omnibus congruit,
quibus per Prophetam dicitur « In circuitu impii : quia aliter admonendi sunt nuper conversi,et aliter
ambulant(P.srt/.xi). » Nos autem.qui hic manentem perfecti ; aliter conjugati, et aliter virgines ; aliter

civitatem non habemus, sed futuram toto desiderio casti, et aliter luxuriosi ;aliter ebriosi, et aliter so-

inquirimus, talium exempla despicientes, cum Do- brii ;

aliter "superbi, et aiiler humiles ;aliter aliena

mino mare transnavigemus, et ea qui-e retro sunt rapienles, et aliter sua distribuentcs. Plerumque
obliviscenlcs, ad ea quae ante sunt extenti, secun- vero medicin;e antidotum unum morbumcurat,alte-
dum vocationem sequamur eum ad bravium a^ter- runi accumulat. Et panis, cum fortiuravitam robo-
nae remunerationis^ quatenus cum hac turba spe- ret, parvulorum necat. Et venenum, cum vita sit

cialiter ab illo instrui, curari et refici valeamus. serpentis, raors esthominis. Haec ergo est discretio
« Subiit ergo in montem Jcsus, et ibi sedebat in praedicatione observanda, ut quos viderit doctor
« cum discipulis suis. « Mons in quem Dominus, spiritualem intelligentiaiu capere non posse, juxta
transnavigato mari,subiit, coelumsignificat.inquod litteram doccat, nec propter eos tamen perfectiores
postquam per triumphum sanctae crucis, frementis ^ relinquat.Quodexcmplo suo nobis Jaeob patriarcha
mundi fluctibus calcatis, victor ascendit.Quod au- ostendit,qui,cum oves Laban avunculi sui pasceret,
tem ibi eum discipulis sedebat, ostendit quia, ubi et varia quaequepro mercede acciperet, tulit virgas

praecessit caput, secutura erant et membra, sicut populeas, et araygdalinas.quas ex parte decortica-
ipse ait in Evangelio : «Volo,Patep,ut, ubi ego sum, vit, ct ex parte cum corticibus reliquit, et posuit
ibi sit ct minister meus {Joan. xii). » Et ilerum : eas in canalibus, ut in aspeclu illarum oves varios
« Ubi fuerit corpus, illic congregabuutur et aquilae fcelus conciperent {Gen. xxx). Quid Jacob pastor
{Liic. xvii). >; Aliter, pcr hunc montem sublimior ovium, nisi pastoremEcclesiae significat"?Quid ovcs,
doctrina intelligitur.Dominus in monte.verbum est nisi fideles auditores? Unde primo pastori dictum
in alto; qui ergo sublimiorem doctrinam vult acci- est : me, pasce oves meas {Joan. xxi). »
« Si diligis

amore
pere, cor de terra ad coelum elevet,id est de Aqua vero Scripturam sacram designat,de qua per
mundi transeat ad amorem Dei.Turbas ergo Domi- Salomonem dicitur « Aqua profunda sermo exore
:

nus in convallibus docet, curat et reficit, et cum viri, et redundans fons sapientiae {Prov.
torrens
discipulis in montem ascendit, ut ostendat quia xviii).» VirgcE autem, ejusdem Scripturse senlentiae
juxta capacitatem auditorum formandus estsermo sunt, qua) ex parte sunt decorticandae, et ex parte
in praedicatione doctorum Non enim propterpcr- j)
cum corticibus relinquendae, ut perfeotiores allego-
fectos desercndi sunt infirmi, sed potius cum illis rice instruantur,minus capaces juxtalitteram eru-
tolerandi ct corrigendi. Quasi cum quodam Domi- diantur.
nus in convallibus morabatur,quando illi quaerenti, « Erat autem proximum Pascha, dies festus Ju-
Quid faciendo vitam aeternam possidebo?respondit « daeorum. Non,ut quidam putant, Paschaa pas-
»

(Lu<:.xix) « Si vis invenirc vitam, scrva mandata:

: sfone,sed a transitu,cst dictum.Ex eo vero temporo
Non occides, non mccchaberis, non furtum facics, quo Dominas,per /Egyptum transiens, primogenita
non adulterabis, non concupisccs rcm proximi tui, .Egyptioruni pcrcussit, ct (ilioslsrael liberavit, Pa-
honora patrem et matrem.H Et illi sublimiora quac- schajussum est celebrari, quod Hcbraice phase,
renti, et dicenti : « ILfiC omnia custodivi a juven- Latine transilus dicitur.Dicturus evangelista Domi-
tute mea, «protinus montem perfectionis illi osten- num ex quinque panibus quinque millia hominum
dit, dicens : « Adhuc tibi unum dcest. Si vis per- satiasse, prajmisit « Erat proximum Pascha, dics
:

fectus esse, vade et vende omnia quae habes, et da festus Judffiorum, »ut intelligamus quia tunc abeo
 : :

287 HAYMONTS HALBERSTAT. EPISG. OPP. PAIIS H. — HOMIL. 288

spirilualiter pascimur, quanrlo transitum celebra- A dum, quia alia est tentatio diaboli, qua hominem
mus.id Gst quando devitiis ad virtutes et de amore tentat ut perdat, et alia Dei, qua hominem tentat
mundi ad amorem Iransimus Dei. ut probet. Quod melius cognoscimus, si earumdem
« Cum sublpvasset ergo Jesus oculos, et vidisset tentationum modos subtilius discutiamus.Estenim
« quia multitudo tnaxiraa venit ad cum. »Oculi Dj- tcntatio diaboli, qua hominem lentat ut perdat ;de
mini in Scripturisduplicom habent significationcm, qualiberari cupientes,in oratione quotidie dicimus:
Aiiquando enim dona Spiritussancti pignificant,ali- « Et ne nos inducas in tentationem {Mallh. vi).)>Est
quando respectum miserationis.Dona Spiritussan- autem et alia, quae ex fragilitate vel delectatione

cti, sicut in Zacharia legitur :« Tn lapide uno septem carnis oritur, de qua Jacobus dicit : «Tentaturalif
oculi sunt(Zgr/i. iTi). » Et Joannes in .^pocalysi quis, a concupiscentia sua abstractus, solutus et
" Et vidi.ct pcrr \n medio throni etquatuor anima- illectus {Jac.i). » Et Apostolus : « Tentatio vos non
lium.ctin mfdi'i scniorum agnum stanlem tanquam apprehendat,nisi humana (/ Cor. x). » Est etiam et
occisum, habentem cornua septem, et oculos se- alia, qua Deus hominem tentat ut probet de qua ;

ptem, qui sunt septem spiritus Dei.missi in omnem per Moyson Israclilis dicitur Tentat vos Dominus
:<

terram (Apoc. «Respectum miserationis,sicutin

v). Deus ve6ter,ut sciat si diligatis eum, an non (Deut.
Psalmo legitur: Oculi Domini super justos [Pnal.
« p xiii). » Et per quemdam sapientem « Vasa figuli :

xxxv). » Et iterum, » De coelo respexit Dominus, probatfornax,ethominesjustostentatio tribulationis

vidit omnes filios hominum (Psal. xxxii). » Cujus (Eccli. xxvii). » Quo genere tentationis tentavit Deus

enim oculis nuda et aperta sunt omnia,tunc nos vi- Abraham, ut, qui nolus erat Deo, hominibus appa-
de.re dicitur, quando nobis dona suap miserationis reret probatus.Talitor enim se optabat tentari Pro-
tribuit, vel a pressura tribulationis liberat, sicut pheta, cum dicebat : Proba me, Domine, et tenta
«

Moysi dicit : « Videns vidi afflictionem populi mei, me (Psal. xxv).» Hoc igitur modo Dominus tentavit
qui est in ,Egypto,et gemitum eorum 3udivi, et de- Philippum, ut qui ignarus erat tanti ministerii,
Ecendi libcrare eum (Exod. iii). » In hoc ergo loco soiolus et doctus redderetur,et disceret.eo praesente
sublevatio oculorum Domini respectum miserationis qui educit panem de terra, et vino laetificat corho-
significat,quia turbas, quas postea pavit, prius mi- minis.non dubitare depaucis panibus multas turbas
scricorditer inspexit. His enim oculis DominusPe- hominum satiare posso. Haec igitur tentalio nonest
trum quando egressus foras amare flevit
respexit, timenda.sed potius proptcr probationem toleranda,
Philippum Unde ememus
(Malth. xxvi). « Dicit ad : atque optanda,Jacobo apostolo admonente,qui ait:
« panes, ut manducent hi ? » Interrogavit Dominus « Omne gaudium existimate, fratres,CHm in varias
Philippum,non ut ab eo aliquid disceret, sed ut eum quod tentatio palien-
tentationes incidcritis,scientes
doceret. Quod quibusmodis C tiam operatur, patientia voro probationera,probatio
facilius lntelligimus,si
interrogatio flat perpondamus.Fit enim tribus: aut autem spem. Beatus vir qui sufTert tentationem,
studio reprehendentis,autvoto discentis,aut affectu quoniam, cum probatus fuerit, accipiet coronam
docentis Studioreprehendentis, sicut scribseet Pha- vitse, quam ropromisit Deus diligentibus se(/rtc.i).»
risaeiDominum interrogaverunt,uteumrpprehende- « Respondit ei Philippus: Ducentorum denario-

rent.velutidequadammulicreinadulteriodeprehen- « rum panes non sufficiunt eis,ut unusquisquo mo-

sa (Joan.viii),et dedenario(i)/rt«/i.xxii), et Ctetera si- « dicum quid accipiat.»Philippus os lampadis inier-

milia.Votodiscentis,sicutapostoliDominuminterro- pretatur significat hoc in loco populum Judaeorum, :

gaverunt, dicentes:«Domine,quandohaec erunt?VeI quiquondam os lampadis fuit,quanto aperto oread

quod signum adventustui ?{Marc. xiii), » et cactera laudandum Dcum prosilivit. In eo voro quod ait
talia. Atfcctu docentis, sicut angcliis Joannom in « duccntorum denariorum panes non»sufficere«eis,
Apocalypsi intcrrogavit, dicens {Apoc. vii) : « Hi ut unusquisquo modicum quid accipiat,»rarnm vel
amicti stolis albisqui sunt, etunde vonerunt ?» Quo modicam ejusdcm populi significat fidcm, qute per
rospondente, Domine mi, tu nosti, continuo docuit corporalemDominipraesentiam etparvumnumerum
eum, dicens « Hi sunt qui venerunt ex magnatri-
:
apostolorum, ad utriusque Testamenti notitiam ac
bulatione, et laverunt stolas suas, et dealbaverunt t^ cognitionem hominem vonire posso non credidit
eas in sanguinc agni.» Interrogavit Dominus disci Duco-nti enim denarii utrumque Testamentum si-
pulum, non ut, cum reprchenderct.ncquo ut ab eo gniflcant.
aliquid disceret, sed ut eum dcceret. Quod sollicite « Dicit ei unus ex discipuHs ojus, Andrcas frater

evangelista manifestarc curavit,
junxit
« Hoc autem diccbat tcntans eum.»Quid est quod
Dominus discipulum tentasse dicitur,cum Jacobus
aposlolusdicat :«Nomo,cum tentalur,dicat(]uoniam
a Dco tontatur, qiiia Deus intontator malorum csl.
Deus eniin nominoni tcntatf/rtr.
neminem tpntat,(juareevangelistadicit,« hoc aiifom
cum protinussub- « Simonis Petri :Est puer unus hic,qui habet quin-
« que panes hordeaceos et duos pisces. Sed haec
« quid sunt inter tantos? » Si littera inspiciatur,
Andrcas,hoc in loco majorcm fidem quantulamcun-
que vidctur habero Philippo, cum dicit: «Est puer
unus hic, qui habot quinquc panes hordeaceos et
i). » Si igitur Hcus duos pisces.» Sed in lido dubitavit,cum subjunxit:
« Sod h.Tc qiiid suntintor tantos?» Signiflcat cniin

dicebat lontans eum?»Ad quod brevitcr responden- propheticum scrmonem,qui cum Dco in carne ven-
 »

289 IIOMILL^E DE TEMPORE. 290

turum pra3dixit,fidem habuit. Sedcum oumvenien- A durius portet.dicens cum Propheta; «Induxistinos
tem idem populus magna ex parte credere renuit, in in laqueum, posuisti Iribulationes in dorso nostro,
fidedubitavit.Quopprt-Efiguravit Isaac,qui,cumcali- imposuistihominessupercapitanostra.Transivimus
gantibus oculis filium benedicoret, multa ci futura por ignem et aquam,et eduxisti nos in rerrigerium
praedixitjsed tamon quis prosscns ossetnon agnovit (Psal. Lxv). » Et sicut mundi pisces per coitumnec
Puer in Scripturis aliquando pro puritate,
(Gen. xxv). generant ncc generantur, ita quoque et in Ecclesia
aliquando pro levitatc menlis accipitur.Propuritate talos habentur qui, conjugalem conjunctioncm re-
sicut de Domino « Ecce puer meusclcctus,
dicitur : spuentes,integritatemvirginalemsectantur, implen-
quem «Et sicut ipse discipulis suis:
elegi {Isa xlu). tes illud quod Dominus dicit in Evangelio : « Sint
«Pueri,nunquidpuImentariumhabetis?(/oa?(.xxi.}» lumbi veslri prajcincti, et lucernse ardentes {Imc.
Pro levitate, vel instabilitate mentis,sicutDominus \\i). » Aliter : per duos pisces,duos ordines qui in
de Judaeis dicit ((:Cuiassimilabohancgenorationem eodcm populo celebrioros habebanlur intelligere
pes&imam,vel cui eam similem dixerimus? Similis possumus, regalem scilicet et sacerdotalem,a qui-
est pueris sedentibus in foro, ludentibus atquedicen- bus regebantur et instruebantur quos Dominus ;

tibus Saltavimus vobis, etnon cantastis planximus,

: : Jesus in se suscipere dignatus, ut fierot nobis rex
et non lamentastis {Matth. xi). » Est enim puerilis -n pariter et sacerdos rex, nos bene regendo sacer-
: ;

ffitas garrula et levis, nisi disciplinaj verbere cocr- dos, scmetipsum Deo hostiam immaculatam pro
ceatur. Puer namque istepnpulum significat Judai- nobis offerendo.
cum.qui, pro levitato vel instabilitatomenlis,in tide « Dixit ergo Jesus:Facite homines discumbere. »

etcognitioneDeifirmus non pormansit. Qui quinque Discumbere homincs, est spirilualiter in fide quie-
panes habuit, quia JuHuicus populus quinquc libros sccre. Tunc enim discipulis ut homines discumbere
Moysi acocpit, videlicet, Genesim, Exodi.m, Levi- Dominus pra;cepit,quando eos inmundum
facerent
ticum, Numeros, et Deuteronomium, qui Hebraica ad praedicandum destinavit, dicons « Euntes in :

lingua Beresith, Veellehsemoth, Vaicra, Vaidabber, mundum

universum, docete omnes gentes, bapti-
EUehaddehnrim nominantur. Et bcne quidem illi zantos eos in nominePatris et Filii et Spiritus san-
panes hordeacei fuisse referuntur, proptor duriliam cti. Qui crediderit ct baptizatus fuerit, salvus erit

logis.Hordeum namque spissum habet tegumen, et {Marc. xvi). » Tunc autom discumbere fecorunt,
non facile ad ejus pervenitur medullam, obscuri- quando«profecti prcdicaverunt ubique,Doo coope-
tatem legis significans, quia lex ante adventum Do- rante,et scrmonom con firmantc sequentibus signis.
mini in tantum velataexstitit ut nullus homo eam Sed illud praetermittendum non est quod,sicutalio
spiritualiter intelligere posset, quoadusque,veniens, evangelista narrante cognovimus « Fecerunt eos :

benedictionem daret qui logem dedorat. Si enim per C discumbereproconvivio,quinquagenosetcenteno3.»

quinque panes quinque libri Moysi intelliguntur, Ordo enim iste discumbentiumvarietatemsignificat
possumus et per duos pisces alios duos intelligere in Ecclesia conversantiura. Quinquageni igiturdis-
libros, oracula scilicet prophetarum, ot cantica Psal- cumbunt pojnitentes quinquagenarius numorus ;

morum, qui post auctoritatem legis sacratiores in poenitentibus congruit, quia quinquagesimus psal-
eodem populohabebantur, quorum unum momoriter musinpoenitentiaestdecantatus,eiquinquagesimus
decantando,alterum vcroin synagogis suis frequen- annus in lege juhilaeus est dictus, id est annus re-
ter legendo, recitabant.Et recte perhos duospisccs missionis centeni qui.se Deo protegentenuliapce- ;

hi duo libri intelliguntur, quia talem populum in nitentia publica indigont. Alitor Quinquageni dis- :

Ecclesia futurum priTdixerunt, qui hoc servare in cumbunt conjugati, centoni virgines. Vel certe quin-
moribus quod piscis habet in natura. Piscis namque quageni, qui terrenas res bene disponunt; centeni,
qualuor habot naturas unam, quia sine aquavivore
: quiperfectionemamoreomniapropter Deum derelin-
non praevalet socundam, quia super eam saltum
; quunt. « Erat autem fenum multum in loco. » Fenum
dare consuevit tortiam, quia quo magis tunditur
; herba est pratorum, qua3,dum viridis est, et visu est
fluctibus, eo amplius convalescit; quartam, quia delectabilis, et sessioni atque deambulationi suavis"
pisces per coitum nec generant, nec generantur. n sed,cum falce secata fuerit,subito pristinam viridi-
Sicut igitur sine aqna vivere non potest, ita idem tatem amittit. Per fenum ergo delectatio carnalis,
populus sine fonlebaptismatis in vitam intrareper- sive ejusdem fragilitas carnis designatur, qufficum
petuam nequit, Domino dicente:« Nisi quisrenatus amatoribus suis jucunda videatur et pulchra.falce
fuerit ex aqua et Spiritu sancto, non potest intraro mortis praecisa, in ariditatem pulveris redigitur,
in regnum Dei [Joan. iii). » Et, sicut piscis super Isaia dicente : «Omnis caro fenum,et omnis gloria
aquas saltus emittit,sicipse spirilus terrena despi- ejus quasi flos feni.Exsiccatum est fenum.etdecidit
ciens, penna contemplalionis seso ad coelestiasuble- flos,quia spiritus Dci sufflavit in eo (/.sn.xL).» Vere
vat,dicens cum Apostolo « Nostra autem conver-
:
fenum est populus Cujusfeni aridilatem inspexerat
satio in ccelis est {Philip. iii). » Et quemadmodum Propheta, cum dicebat : « Homo sicut fenum dies
piscis quanto magis fluctibus tundilur,eo amplius oju?, tanquam flos agri, sic efflorebit {PsaL cii\ »
convalescit, sic et perfectus Christianus tantum in Et Job « Homo natus de muliere, brevi vivens
:

Deo proncit, quantum in hoc saeculo invcnit quod tempore, repletur mullis miseriis {Job. xiv). » Qui
 :

201 HAYMOAlS IIALBEKSTAT. EMSC. OPP. PAHS II.— HOMIL. 292

quasi vclut umbra

flos cgrefiiUir ct conlcrilur, ct A ab illieitis odoribus,nc per illcccbras odorisadpec-
nunquam in eodcm statu perraancLTurba
fugit et candum pprtrahamur,sed,sicut ait Apostolus:«Si-
enim quam Dominus pavit, super fenum discubuit mus bonus odor Dco, in omni loco (// Cor.
Christi

ut intclligamus quia, si spirituabHcr ab co refici ii). »Castodiamuslinguamamaledictione,detractio-

cupimus, ncccssc est ut dclectationcs carnis sub ne,falsitate,murmuralioneetotiososermono et,pro- :

mentis dominio comprimamus,juxta illud Apostoli ptcr taciturnitatis custodiam,inlerdum abonisces-

« Non regnct peccatum in vestro mortali corpore, semus eloquiis,juxta illud Prophetre Dixi,Custo- : ((

ut obediatis concupiscentiis ejus, sed mortificate diam vias meas, ut non delinquam in lingua mea.
membra vestra, qu<c sunt super terram, id est for- Posui ori meo custediara,et obmului,ethumiliatus
nicationem, imniundiiiaui, avaritiam illoin. \i ; Col. sum, ct silui a bonis (Psal. xxxvin).» Mors enimet
iii), » et caetera Discubuerunt ergo
hujusmodi. » vita, ut Salomon ait, » in manibus linguae {Prov.
« viri, numero qua.ri (juinquo millia. » Non absquc xxiii). » Qui custodit os suum, custodit ab
Et : ((

considerationc pr.ctercunduin est quod in hac rc- angustiis animam suam {Prov. xxi). » Tota cnira
fectione Domini nulla femina interfuiese memora- nostra religio quodammodo commaculatur, nisi
tur, sed tantummodo viri. Vir quippc a viribus di- linguffi moderationem posuerimus. Quia, sicut ait
citur.Unde Dominus ad beatum Job dicit : « Ac- -^ Apostolus Corrumpunt bonos mores colloquia
: ((

cinge sicut vir lumbos tuos [Joh. xxxviii), « id est, mala (/ Jacobus » Si quis putat se
Cor. xv). » Et :

Sicut fortis rostringe luxuriam.Et in sapientia :(>0 religiosum esse, non refrenans linguamsuam, scd
viri, ad vos clamito (Prov. vni). » Ac si dicerct : seducens cor suum, hujus vana est religio {Jnc.
Qui fluxa fcminea mente sunt,mea verba audire
et i).» Custodiamus manus ab effusione sanguinis, a

non possunt. Hinc et in laude Joseph tribulationes persecutione et lajsione proximi, et eas semper pa-
.^gyptias fortiter tolerantis dicitur : « Misit ante eos ratas ad elemosynam habeamus, et ad id quod
virum(Ge??.XLv).»Cum ergo hoc convivioDomini in bonum est operandvm promptissimas,ut cum Pro-
tantummodo viri fuisse dicuntur, mystice monemur pheta dicere possimus « Lavabo inter innocentes
:

ut,siquamsuavissitDoniinns gustare desideramus, manus meas, et circumdabo altare tuum, Domine

viri simus, id est fortcs contra diaboli tcntationcs, {Psal. xxv).» Quod si Cecorimus, ad millenarii nu-

Apostolo monente:« Viriliter agite,el confortamini, meri perfectionem porvenimus. Millenarius quippe
omnia vestra in charitate fiant (/ Cor.xvi).» Et an- numorus, ultra quem nulla computatio crescit, eo-
gclo in Apocalypsi:Estote fortes in bello,etpugnale rum perfectionem significat qui perfectae consum-
contra antiquum serpentem. Nec ab hac refectione matwqiie sunt virtutis. Quibus (ut ait Apostolus)

Dominica femina jcjuna remancbit,si sexu femineo nihildcestinullagratia,exspectantibusrevelationem

viriliter tenLamenta diaboli comprcsserit : sicut C Domini nostri Jesu ( hristi (/ Cor. i)

e contra vir sexu femineae mentisefficitur, si conlra « Accepit ergo Jesus panes, et, cum gratias egis-
impetum tontationisnioUisetdissolutusinoperesuo « set, dislribuit discuinbenlibus. Similiter et ex
invenitur. Ad quorum vituperationem dicitur:((Et « piscibus quantum volebant. » Alius evangelista
effeminati dominabuntur eis (/sa.iii).» Bene aulem dicit quod accipiens Jesus panes, gratias agens be-
quinque raillia hominum fuisse referuntur, propter nedixit. fregit, dedit discipulis suis, ut apponerent,
quinarii numcri perfectionem. Quinarius enim nu- et apposuerunt turbae (Malth. xiv). Jam enira su-
nierus ad quinquo sensus corporis pertinet, visum pcrius per pancs legem Moysi significari diximus,
scilicct,auditum,gustuiu,odoratum et tactum.Hos et per pisccs oracula propbetarum et cantica Psal-
igiturscnsus sollicite custodire debemus,siconvivio morum. Accepit ergo Jesus panes, fregit, et dedit
Domini inlcresse volumus. Cuslodiamus oculos ab discipulis, quando post resurrectioneni suam sen-
illicito visu,ne videant quod concupiscant, propter sum in lege ejus aperuit, scilicet quando,incipiens
illud quod Dominus ait:« Qui viderit mulierem ad a Moyse et omnibus prophetis, interpretabaturillis
concupiscendum eam, jara mccchatus est eam in Scripturas in omnibus qua3 de illo erant. Accepit
corde suo {Matlh. v). » Et iterum : « Non concu- ctiam pisccs,fregit,et dedit discipulis, quandoetin
pisccs rem proximi tui (E.tod. xx). » Ut cum Job j)
Psalmis ct Prophetis spiritualem intcllectumosten-
dicere valoamus : « Pepigi fu)dus cura oculis raeis, dit illis, dicens {Luc. xxiv) : Quia sic scriptum est
ne cogitarcm quidem de virgine {Job. xxxi.)» Quod in loge Moysi et Prophctis et Psalmis de mc. Et sic
ut facere possimus, assidue cura Propheta ore- oportuit pati Christum, ct rcsurgere a morluis et
mus, dicentes Averle oculos meos, ne videant
: <( intraro in gloriam suam, et prajdicari in noraine
vanitatera {Psal. cxviii). » Custodianius aures, nc ejus rcmissioncm oraniuin peccalorum. Discipuli
libenter audiant verba raalcdictionis, detractio- autem apposuerunt turb», quando eamdera inlelli-
nis, falsitalis et semper apertae
scurrilitatis, sed gonliara universo orbi prcedicavcrunt. De quibus
sinl ad diviiiura verbum audiendum, ut cum Job dicilur: In omnem tcrram exivit sonus eorum,ct
((

dicere possimus Auditu auris audivi lo, Do-

: (( in iinos orbis terraM'erba corum {Psal. xviii).» Re-

mine {Job. xi.ii). » Hinc nos prophela admonet, focturus autcm Doniinus turbani.gralias egit Patri,
diccns « Scpi aures luas spinis, ne audiant vcrba
; non ul ali(iuid iiidigcrol ab co postuhire, qni cuncta
delrahcntium [Eccli. xxviii). » Cuslodiamus naros poslulata dat cum Palre : scd ut ostenderct omnia
203 HOMILl^ DE TEMPOUE. 294

sancta et justa ab eo esse quacrenda.de quo Jacobus A. tatione colles accingentur. Induti sunt arietes ovium,
apostolus ait « Omne datum optimum et omne
: et valles abundabunt frumento (Psal. lxiv). »
donum perfectum desursum est, descendens a Patre « lUi ergo homincs,cum vidissent quod Jesusfe-
luminum [Jac. i). » « ccratsignum,dicebant: Quiahicest vere propheta,
((Ut autem impleli sunt, dixit discipulis suis : « qui venturus est in munduin. » Merito homines
« Colligite quae superaverunt fragmenta, ne per- appellantur ab evangelista, quia humana tautura
(( eant. » Magna hic Domini potentia ostenditur, sapiebant. Videntes enira tale tantumque miracu-
sed non rainor ejus humilitas declaratur. Magna est lum,debuerant dicere Quod hic est vere Filius Dei,

enim potestas de quinque panibus quinque millia qui venitin raundura. Sed, quia hoinines eranL, et
hominum satiare sed mira humilitas, fragmeiita
;
humana sapiebant, Filium Dei tacenles, prophetam
qu;eremanserunt non velle perire. Si autem per confitentur. Sed nec in toto errant, curn Dominum
panes Scriptura inteliigilur, ut diclum est.possumus prophelara confilentur,quia sicut ipse de seipso ait:

et per fragmenta quae remanserunt, obscuriores « Non propheta sine honore, nisi in domo et in
est

quasque sententias ejusdem Scripturaj intelligere. patria sua (Marc. vi). » Et iterum « Non oportet :

Quod ergo plebeia multitudo non capit, Dominus mori prophetam extra Jerusalem {Luc, xiii). » Sed
apostolis ut colligerent praecepit : quia obscuriores ,. nos ab eo docti, et Spiritu sancto instructi, horum
sententias, quas simple.\ mullitudo capere non po- exempla refugientes, confiteamur cum Petro quia
test, magislri Ecclesiee, episcopi scilicet et sacer- hic est Filius Dei vivi, qui propter nos et propter

dotes, in propriis pi,'ctoribus debent recondeie, ut nostram salutein venit in mundum, et iterum ven-
tempore necessitatis non solum ad eam docendam, turus est judicare vivos et raortuos.
sed ad defendendam idonei inveniantur. Unde apo-
HOMILIA L.
stolus Paulus, cum virtutes episcopi describeret,
FERiA SECUND.\ PosT Lxtare.
scientiam Scripturarum in eo eligendam esse osten-
dit, dicens « Obtinentem eum, qui secundura do-
: (JoAN. 11.) « Descendit Jesus Capharnaum, ipse et

clrinam est, fidelem sermonem, ut potens sit ex- « niater ejus, et fratres ejus,et discipuli ejus, ibique
hortari in doctrina sana, et contradicentes redar- « raanserunt non multis diebus. Et prope erat Pascha

guere {Til. Quamvis enim melior sit sancta

i). » « Juda!orum,etascendit JesusHierosolymani, » etre-

simpiicitas quam docta maUtia, tamen magistris
Ecclesiae utrumque convenit, ut et sancta sit vila
propter excmplum, et docta lingua propter erudi-
tionem aliorura. Unde Dominus ait « Omnis scriba
liqua. Bene enira evangelista ait descendisse Jesum
in Capharnaum. Capharnaum vero villu pulcherrima
interpretatur, significans hunc mundum, ad quem
Dominus noster Jesus Christus pro salute humani
:

doctus in regno coilorum, similis est homini patri- C generisapaternasedenunquam recedens,desccndis-

famiiias, qui profert de thesauro suo nova et vetera se dicitur. Sed solet movere quosdam, quod in exor-
{MiUlh. xiii). » Et iterum : « Quis putas, est fidehs dio lectionis hujus evangelica; dictum est quia, des-
servus el prudens, quem Dominus super
constituit cendente Ca^jharnaum Doraino, non solura raater
familiara suara, ut det ilhs in tcmpore tritici mcn- et discipuli, sed et fratres ejus secuti sunt eura. Ne
suram Amen dico
? Tobis, quia super omnia bona defuere haeretici qui Joseph virura Mariae semper
constituet eum {Malth. xxiv). » virginis putarcnt ex alia uxore genuisse eos quos
<( Collegerunt ergo et impleverunt duodecim co- fratres Domini Scriptura appellat alii, majori perfi ;

« phinos iragmentorum, ex quinque panibus hor-
« deaceis ct duobus piscibus, quae superfuerunt his
« qui raanducaverant. Scd crevit signura, auxit
» que uUius scrupulo quaestionis s cire et confiteri opor-
admirationem, quia non solura de quinque panibus
quinque millia horainura satiata sunt, sed etiam tot
fragmentareraanserunt,exquibusduodeciracophini
replerentur. Per duodecim namque cophinos, duo-
decim apostoli congrua rationc tigurantur.Cophinus n
enim ex vilibus ac raiuutissirais contexitur virgis,
dia, hos eura ex ipsa Maria post natum Dominura
generasse putarent.Sed nos.fratres charissirai.abs
tet,non tantum beatara Dei Genitricem,sed et beatis-
simum castitatis ej us testem atque custodem Joseph,
ab omni prorsus actione conjugali mansisse seraper
immunem,nec natos.sed cognatoseorum,moreScri-
ptura3 usitato, fratres et sorores Salvatoris vocari.
Denique Abraham hoc inodo loquitur ad Lot « Ne, :

sic nimirum et apostoli dum non ex regibus et prin- quaeso, sit jurgium inter rae et te, et pastores meos
cipibus, non ex plilosophis et sapientibus hujus et pastores tuos fratres enim sumus {Gen. xiii). » Et
:

mundi,sed ex simpiicibus et piscatoribus sunt elecli, Laban ad Jacob « Num, quia frater meus es,grati3
:

quasi cophini ex vilibus et minutissimis virgis sunt servies raihi ? (Gen. xxix). » Et quidem constat,quia
contexti, de quibus ait Apostolus : « Infirma raundi Lot filius AranAbrahara, et Jacob filius Re-
fratris
elegit Deus, ut confundat fortia (/ Cor. ii). » Est beccae sororis Laban sed propter cognationera.
;

etiam et alia ratio per quam congrue apostoli cophi- sunt fratres nuncupati. Hac ergo regula in Scripturis
nis comparantur. In cophinis igilur firaus ponitur, sanctis (ut dixi) Irequentissime etiam cognatos Ma-
et in arentem terram, id est in gontiliura corda detu- riffi vel Joseph Domiiii fratres appcllatos oportet intel-
lerual, ut fructiis uberiores redderent, et irapleretur ligi.Quod autem propinquante Pascha JesuSjascendit
prophetia : •( Pinguescent speciosa deserti, et exsul- Hierosolymain, nobis profecto dat exemplum quantJ4
 »

295 IIAYMOMS IIALBEIISTAT. EPISC. OPP. PAllS II. — IIOMIL. i96

aniiui vigilauiia Dominicis sulij-ci dcbeamus impc- A s nctis {Psal. lxxxvi), » id est fundamcnta Ecclesiaj
riis,cum ipse, in hominis infirmilate apparcns, ea- in soliditato fidoi apostoloruni el prophetaruin. Scd
dem quTJ ex divinitatis auctoritate statuit decreta non minus trcmendura quod praemisit Apostolus,
custodiat. Ne enim putarent servi absque crebrisora- diccns « Si quis autem templum Dei violaverit,
:

tionum bonorumque actuum victimis, vcl nagolla disperdot illum Deus (I Cor. ui). » Et ipse judex ju-
evaderc, vel pracmia se posse percipcre, etiam inter stus « Disperdam,inquit, de civitate Domini omnes
:

servos ipse ad orandum immolandumqucDei Filius (|ui opcrantur iniquitatem [Psal. c). » Gaudendum
asccndit. Qui vcniens Ilierosolymam quid ibi geren- quia in nobis Paschai solemnitas agitur, cum dc vi-
tcs invencrit, quid ibidem gcsserit videamus. tiis ad virtutes transire satagimus Pascha quippe :

« Et invenit, inquit, in templo vendentcs bovcs et transitus dicilur. Gaudendum,quia nostra pectora,
(' oves et coIumbas,el nummularios sedentes.Et cum civitatem videlicetsuam, visitare quiaidem Pascha ;

« fecisset quasi flagellum do funiculis, omnes cjecit nostrae bonae actionis pra-sentia sus pietatis illus-
« de templo, oves qjoque etboves,et nummulario- trare dignatur. Sed timenduni satis ut ne nos in ci-
(' rum effudit a^s, c!. niensas subvcrtit. Boves ct ;> vitalesuaaliud quam ipse diligit agentes inveniat,et
oves et columbae ad hoc cmebantur ut ofTerrentur ipsosenobisqualemnondiligimusdistrictuscreditor
in templo. Nummularii ad hoc sedebant ad mensas p ostondat, id est, ne nos in templo nummularios, ne
ut inter en.ptores venditoresquc hostiarum prompta vcnditorcsovium columbarumvc reperiens,damnet.
essct pecuniiB taxatio. Videbantur ergo licite vendi Bovcs quippe doctrinam vitae cffilestis, oves opcra
in templo qui-e au hoc emcbantur ut in eodcm tem- munditiae et pietatis, columbae sancli Spiritus dona
plo oirerrentur Domino.Sed nolcns ipse Dominus ali- designant. Quia nimirum boum juvamlne solet agor
quid in domo sua terrcn.-c negotiationis gcri, ncc exorceri,ager ost Domin\ cor excultum doc- cffilesti

ejus quidem qutC honesta putarotur, negotiatores
injustos foras omnes simul cum his qui negoliaban-
tur ejecit. Quid ergo, fratres mei ? quid, putamus,
faceret Dominus, si rixis dissidentes, si fabulis va-
cantes, si risu dissolutos, vel alio
inveniret irretitos, qui hostias, quae
rentur, omentes in templo vidit, et climinaro fosti-
navit? Haec propter illos diximus qui, ecclesiam in-
grossi, non solum intentionem orandi negligunt,
verumetiam detractionibus inscquuntur, addentcs
videlicct peccata peccatis, et quasi funcm sibi longis-
simum in cauda eorum augmenlatione texentes,nec
trina, et suscipiendis vcrbum Dei praeparatum rite
seminibus. Ovcs innocenter sua vellera vestiendis
hominibus praestant. Et Spiritus super Dominum
in columbae specie descendit. Yendunt autem bovos.
quolibet scelere qui verbum Evangelii non divino amore, sod terreni
sibi immola- quaestuo intuitu audientibus impendunt.Quales re-
prehcndit Apostolus, quia Chrislum nuntiarent non
sinccrc. Yendunt oves, qui humanae gratia laudis
opera pietatis exercent. Dc quibus Dominus ait quia
receperuut mercedcm suam [Matih. vi). Yendunt co-
C4 lumbas, qui acceptam Spiritus gratiain,non gratis,
ut prKceptum est, sed ad prffimium dant qui im- :

timentes ex eo districti judicis examinatione dam- positionem manus, qua spiritus accipitur, et si non
nari.Nam bis quidem in sancto Evangelio legimus ad quffistum pecuniae, ad vulgi tamen favorem tri-

quodveniensintempIoDominus,hujusmodinegotia- buunt, qui sacros ordines non ad vitae meritum, sed

tores ejecerit. Nunc videlicet {Jocni. u), id cst tortio ad gratiam largiuntur. Nummos mutuo dant, qui
ante passionemsuam anno, sicut et hujus evangelis- non simulate cojlestibus, sed aperte terrenis rebus
taesequentibusscriptis agnoscimus,et ipso quo pas- in ecclesia deserviunt, sua quaerentes, non quae Jesu
sus estanno,cum ante quinque dies Paschae sedens Christi. Yerum hujusmodi operarios fraudulentos
in asino Ilierosolymam vcnisset (MaUk. xii). Sed hoc quae merces maneat ostendit Dominus, cum,facto de
idem in templo sanctae Ecclesia^ Domini examine ac funicuIisflageIIo,omnes ejecit de lemplo. lijiciuntur
quotidiana visitatione geri, omnis qui reclc sapit, enim de porte sortis sanctorum, qui, inter sanctos
intelligit.Unde multum trcmendasunl lKcc,dilcctis- positi, vel ficte bona,vcI aporte faciunl opera mala.
simi,ctdigno expavescenda limorc.scdulaquc pr;oca- Ovcs (juoque et boves ejicit, quia talium vitam pari-
vcndum induslria ne veniens improvisus,pcrversum doctrinam ostendit esse rcprobam. Funiculi
tcr et
quid in bonis,unde merito flagellari, ac dc Ecclesia n quibus flagellando impios de teinplo expulit, cre-
ejici debeamus, inveniat. Et maxime in illa, quae menta sunl actionum malarum, de quibus maleria
spccialiter domus orationis vocabitur, obscrvandum damnandi reprobos districto judici datur. Ilinc et
ne quid incptum gcramus, ne cuin Corinthiis audia- enim dicit Isaias : « Yae qui trahitis iniquitatem in
mus ab Aposlolo (/ Cor. xi) Nun(]uid domus non : funiculis vanitatis {Isa. \). » Et in Proverbiis Salo-
habetis ad agenda vel loquonda tomporalia.aut ec- mon : « Ini(iuitalos,inquit, su;e capiunt inipium, et
clegiam Dei contemnitis? ct propheta,cum loqucrc- funibuspcocatorumsuorumconstringitur(Proi'.v).
tur, dicens Judacis : <<domo mca
Dilectus meus in Qui enim peccata peccatis,pro quibus acrius damne-
fecit scelera multa [Jer. xi). » Et quidem gaudendum tur,accumulat,quasi funiculos quibus ligeturac fla-
est, quia ipsi surnus in baptismo templum Dei, teste gellclur, paulatim agcndo prolongat. Nummulario-
Aposlolo, qui ait « Templum enim Dci sanctum est,
: rum(iuoque,quosexpuIeral,eirudit;c3,etmensassub-
quod estis vos (/ Cor. iii), » ipsi civitas Rogis mngni, vertit,quia,damnatis infinc reprobis.otiam ipsarum
de qua cunitur « Fundatnentu ejus in inontibus
: quas dilcxere rerum toIlt;t figurainjuxla hoc quod
2!» 7 HOMILI^ DE TEMPORE. 29H
scriptum csl:«Etmundiistran6ibit, ctconcupisrcn -
A. quarc solita commercia projiceredcbuoritptemplo,
lia ejus (/ Joan. \\). » respondit rectissime impios exterminaredetemplo,
« Et his qui rolumbas venflebant, dixit : Auferlc quiaipsumtemplumsignificaveritlemplum corporis
« istahinc,etnolitefaceredoTum Patrismcidomum sui, in quo nulla prorsus esset alicujuspeccat ima-
« ncgotiationis. » Venditionemcolumbarumdetem- cula. Neque immerito typicum purgaverit asceleri-
plo auferri prsccpit, quia gratia Spiritus gratis ac- bus tcmplum, qui verbi Dei templumabhominibus
cipi, gratis debet dari. Unde Simon ille magus, qui morte solutum divina; potentia majestatis excitare
hanc cmere pecunia voluit, ut majori pretio vendc- posset a mortuis.
rct, audivit Pccuniatuatcoumsit inpcrditionem.
: <• « Dixerunt ergo ct Judaei: Quadraginta et sex
Non cst tibi pars neque sors in scrmone hoc {\ct. « annis a^dificatum est templum hoc, et tu tribus
viii). » Notandum autem quianonsolum venditorcs « diebus excitabis illud?«Ouodintellexerunt,itare-
sunt columbarum, etdomum Dei faciuntdomumne- spondcrunt. Sed ne nos quoquespiritualem Domini
gotiationis,quisacrosordincslargiendo, pretiumpe- scrmonem carnalitersontiremus, cvangclista subse-
cuniaj vel laudis vcletiamhonorisinquirunt;vcrum quentcrdequo lemploloqucrstur, exposuit.Quod au-
hi quoque qui gradum vcl gratiara in Ecclesia spi- temaiuntdctcmplo.quadragintaetsexannisajdifica-
ritualcm,{iuam Dcolargientcpercepcre, nonsimplici p tumcst,nonprimam, scdsecundamillius sdificatio
inlcntionc, scdcujuslibct human.ccausa rctributio- nemsignificant.PrimusenimSalomon inmaximare-
nisexercent.contrailhid apostoli Petri:<'Oui loquitur gnisuipaccde centesimo et scptcm annorum opere
quasi sermones Dei, qui miuistrattanquam exvir- perfecit:quoddestructum aChald3eis,postseptuagin-
tute quara adminislrat Deus, ulin oranibushonori- taannosad jussionem Cyri,Persa3laxata captivitate,
Deus pcr Jesum Christum {I Petr. iv). » Qui-
ficetur rcffidificari cocptum est. Sed filii transmigrationis

cunque crgo talessunl veniente Domino dcEcclcsia opus quod principibus Zorobabel et Jesu faciebant,
auferri,«\aufcrantistadcsuisactibus,nc faciantdo- propterimpugnationemgentiumvicinarumantequa-
mum Dci domum negoliationis. Necpnnlcreundum draginta et sexannosimplerencquiverunt:quietiam
quia sollicite nobis Scriplura ulramquc Salvatoris numcrus annorum porfectionem Dominici corporis
noslrinaturam,ethumanam videlicct commendatf t aptissime congruit. Traduntetenim naturalium scri-
divinam. Ut enim vereDei Filiusintelligatur, audia- ptorcs rerum formam corporis humani tot dierum
mus quod ipse Dominusait: «Xolitcfaccredomum spatio perfici : quiavidelicetprimissoxaconceptione
Patris mei domum negotiationis. Aperte namque -> diebus lactis habeatsimilitudincm,sequentibusno-
se Filium Dei Patris ostcndit, qui templumi Doido- vem vertaturinsanguinem :deindeduodecimsolide-
mum sui Patriscognominat. Ut rursumverus homi- tur, rcliquis dccem et octo firmetur, usquead par-
nis Fiiius senliatur, recolamusquod inhujuscnpite C frcta lineamenta omnium membrorum, ethincjam
dcscendens in Capharnaum,matrcmcomi-
lectionis reliquotemporeuspue ad tempus partus magnitudi-
tem habuisse pcrhibetur. Scquitur: neaugeatur. Sexautem etnovemet duodecimet de-
« Recordali verosuntdiscipuliejus quia scriptum cem et octo, quadraginta quinquefaciunt,quibussi
« est: Zelus domus tua^ comedit mc. » Zelo domus unum adjeceriraus, idcstipsuradieraquodiscretura
Patris Salvator ejecit impios de tcmplo. Zclemus et per raembra corpus crementum sumere incipit, tot
nos, fratrcs charissimi, domumDoi ctquantumpos- nimirum diesinffidificationecorporisDominici.qunt
sumus, ne quid in ea pravum geratur, insistamus, in fabrica templiannosinveniraus.Et quiateraplum
Si viderimus fratrem qui ad domum Dei pcrtinet, illud manufactum, socrosanctam Domini carncm
superbia tumidum, si detractionibus assuctum, si quam cx Virgine sumpsit, ut ex hoclocodiscimus,
ebrietati servientem, si luxuria enervatum, si ira- figurabat, quia ieque corpusejus,quodest Ecclesia,
cundia turbidum, si alii cuiquam vitiosubstratum, quiauniuscujusquefidelium corpus animamquede-
studeamus inquantum facultas suppetit castigare, signabat, ut in plerisque Scripturarumlocisinveni-
polluta ac perversa corrigcre; et si quid detalibus mus.Adam vero primus post peccatum audivit(Gcn.
emendare nequiraus, non sine accrrimamcntesusti- III ): «Terracs.etintcrramibis. »SecundusveroAdam
nerc dolorera. Et maxirae in ipsa domo orationis, n dcscipsoait:«Solvitetemplumhoc,etin tribusdiebus
ubicorpusDomini consccratur,ubi angolorura prae- cxcitabo illud tjoan. ii). » Sparsusvero fuit primus
sentiaseraperadessenon dubitatur, nequidineptum pcr universum mundum, qui in secundo collectus
fiat, ne quid quod nostrum fraternamve orationem est, quodsignificatnomenAdam,quiquatuorIitteris
impediat, totis viribus agamus. Sequitur: scribitur, ide.->t Hool, esXxa, iterum a).fa et iiCi; quae

"Respondcrunt ergo Judai Quod signum ostendis

: quatuor littcrc-e qualuor partes orbis dcsignant, in
nobis, quia ha.'C facis? Respondit Jcsus et dixit quibus sparsus est Adam in filiissuis.Ideo in prin-
« eis: Solvite templum hoc, etin tribusdiebusexci- cipiis nominum partiura mundi, haiquatuorlitterae
« tabo illud. »De quo templodicatevangelista post lcgunlur. Nam aoxTo?, quod est scptentrio, ab a in-
aperuit, vidclicet de templo corporis sui, quod ab cipit; Sjji?, quodest occidens,a S incipit;et ivatoXVi,
passione solutum, ipse post triduum excitavit
illis quod cst oricns, ab » etiam incipit: jjLETr.agpia, quod
de morte. Quia ergo signum quaerebant a Domino, est meridics, a i^ incipit: quae sunt partesorbis, ab
(a) Deost hic aliquid.

Patrol. CXVIII. 10
299 IIAYMOMS IIALBEIISTAT. EPISC. OPP. PAUS II. — HOMIL. S(v;,

his qnatuorlitterisincipientcs.QuaelitterMsiincom- A « Moa, inquit, doctrina non estmea, sedejusqui

puto Grseco considorontur, quadragintasexfacinnt: « misit me.. » Hic est enim profunditas. Videtiir
nam a unum, oitcrum a unum, |x
quatiior, et enim paucis locutus^Nonenimait:
verljis contraria

quadraginta, qui simnl ducti,suntquadragintasox; Ista doctrina mea, sed « mea doctrinanon
non est

mystice designant annos quibus tonipluni corporis est mea. » Ouomodo mea, et non mea?Qu.optio cst

Christi in utero virginali ffidificatum esl,sicutsupe- quomndo ticri possit utrumque, et meaetnonmea.
rius diximus. Caro autem Christi, quaj de Adam Si enim diligenter intuomur quod ipsoin eodemdi-

sumpta est,destructa est a Juda?is, et ase'psoite- cit sanctus evangelista: « In principioeratVerbum,

rum ffidificata est, secundum Scripturas propheta- et Verbum erat apud Deum, ct Deus erat Verbum

rum. Et ideo dicit evangclista: iioan. i), independet hujusso]utioqu;rs1ionis.Qu;p

)

« lloc onim diccbat de templo corporissui. Cum est ergo doctrina Patris, nisi Verbum Patris? ipsc
« ergo resurrcxisset amortuis, rocordati sunt disci- orgo Christus Patris doctrina, sive Verbum Patris.
« puli ojus, quia hoc dicebat decorporesuo, ctcre- Sed quia \'erbum non potestessonuUius, sed alicu-
« diderunt Scriptucc-p, » id est prophetarum dictis. jus, otsuam doctrinam dixit seipsum etnon suam,
qui praedixerunt Christum tertia die resurgere,« et quia Patris est Vorbum. Hoc dixisse videtur Domi-
« sermoni quem dixit Jesus,»idestquodait:«Solvite r» nus Christus, « mea dectrina non est mea, » ac si
templ um hoc, et intribusdiebusexcitaboillud.«Hoc diceret: Ego non sura a moipso. Quamvis enim Fi-
est, tertia die resuscitabo,quod vossolvitisincruce. lium Patri dicamusetcrcdamus;equaicm,necullam
Sequitur: in eisessenaturiTvelsubstanti^odislantiam.necinter
« Cum autem Pascha
esset Jesusllierosolymisin gonorantom alque generatumaliquod iriterfuissein-
« in die festo, mulli credidcrunt in nomincejus,vi- tervallum, tamon hocservato etcustodito, istadici-
« dentes signa qua? faciebat. Ipse autem Jesus non mus quod illo Paler cst.illeFilius. Paterautemnon
« credebat semetipsum eis, eo quod ipsenossetom- ost, si nonhabeat Filium :Filiusnon est, si non ha-
« nes. Et quia opus ei nonerat utquistestimonium beat Patrem. Sed tamen Filius DeusdePatrc,Pater
« perhiberct dehomine,ipse enimsciebat quidesset autem Deus, sed non de Filio Patcr. Deus de Deo,
« in homine. » Non enim sic credebant in eum, ut lumen dc lumine. Pater lumen, Filius lumen: non
digni cssent Chrislum habitarein eis,quorumli(les duo lumina, sed unum lumen. Pater Deus, Filius
catechumenis coniparari potest, quicreduntinChri- Dcus; non duo dii, sed unus Deus Pater et Filius.
stum, sed Chrlstus non credit soipsum eis. Quia Spiritus sanctus de Patreet Filio proccdens, et ipse
« nisi quis renatus fuerit ex aquaet Spiritusancto, Deus; sicut Pater Deus, sicut FiliusDeus, sic etiam
non potcstintroireinregnumDei(/oan.iii). «Nemini Spiritus sanctus Deus: non tres dii,sedunusDeus,
vero so crcdit Christus, nisi qui dignus est introire C unum lumen, una substantia, una natura.unama-
in regnum Dei. Unde etecclesiasticaconsueludoca- jcstas, una a?ternitas, una magnitudo, una potcntia,
tochumeniscorporis et sanguinisChristicommunio- uua bonitas. Vidit itaqueipseDominusChrislusDei
nem non tradit, quia non sunt renati ex aqua et sopientia, hoc tam prolundum arcanumnon omnos
Spiritu,quibus tantumcrcdilur participatio corporis intellecluros, in couscquentibus dodit consilium
et sanguinis Christi. quod inloUigere ost credere. Deus enimperprophe-
HOMILIA LI. tani dixit: Nisi credideritis,nonintelligelis(/A"a. vii,

FERiA TEUTiA posT Loilare. juxta L.V.V). » Ad hoc perlifiet quod hic etiam Do-
(JoAN. vii.) <( In illo tempore: Jam die festo me- minus seculus adjunxil:
«diante, ascendit Jesus in templum, et docebat ; ct

« mirabantur Jud;ci, dicontcs:Quomodohiclilteras « Si quis voluerit voluntatom ejus facore, cogno-

« scit, cumnondidicerit?»Etreliqua.Illoquilaicb;it, « scetde doctrina, utrumexDeo sit,anego ameipso
docebat et palam loquebatur, ct non timebat. Illud « loquor. » Qu'.d cst hoc « si quisvoluntatemvolue-
enim, ut laloret, erat e.xempli, hoc polcstatis, sed rit facere?» Scd cgo dixcram: si quis crcdidcrit, ct
cum doceret mirabantur Juduii. Umnes quidcm hoc consilium dedcram: si nonintelIexistis,inquai"n
(quantum arbitror) mirabantur, sednonomnescon- n credite; intcUeclus cnim merces estfidoi. Ergonoli
verlebantur. Undc admiratio? quia multi noverant qu;orere iiitclligcrc utcredas,sedcrcdeutintelligas,
ubi nalus,quomadmodumfucritoducatus;nun(|uam (|uoniam nisicrcdidcrilis,non inlclligotis. Cumergo
eum videranl liltoras discentcm, audiejjdnt tanion ad possibilitatcm intclligcndi, consilium dcderim
de loge disputantem, logis tcstimoniaprofcrcntcm, obcdientiam credendi, ut dixcrim Domiuum Jesura
qu;c nemo polest proferre nisi legisset,nemolcgerit Christura hoc ipsum conjunxisse, in consequenti
nisi litleras didiciss(jl, ot idoo mirabantur. Eorum scntcntia invonimus eum dixissc: «Si quisvoluerit
autem admiratione magistro 'iUita cst insinuand;c voluntatera ejus faccre, » hoc est credere: sed quia
altius verilalis occasio. Ex cdrum i|uippc admira- cognoscit, liocest intelligit, omnes intelligunt. Quia
tiono ct verbis dixit Dominusaliijuid prulundum, ct vero quod ait: « Si quis voluerit voluntatem ejus
diligcntius inspicicndum.Qtiid orgorospondilDouii- facere, » hoc pcrtinot ad credcrc, ut diligcntius in-
nus eis admirantibiis qiiomodo scirot litlcras, quas tclligalur, opus csl nobis ipso Domino nostro cxpo-
jion didiccrat? sitoro, ut iudic^t noi)is ulrum vora credero perti-
 »

301 HOMILItE Dli TliMPOHt:. 302

neat ad facere voluntatem Patris ejus. Quis nosciat \ qut-esivit gloriam ejus qui eum misit, quanto ma^is
hoc esse facere voluntatem Dci, operari opusejus? nos ejus qui nos focit? Sequitur.
id est quod illi placet. Ipse autera Dominus aperte « NonneMoyses.inquit, deditvobisiegeni,etnemo
alio loco dicit : << Hoc
opus Dei ut credatis in est B ex vobis facit legem? » Nam si legem fecissetis,

eum quem ille misit {Joan. vi). » Ut credatis in in ipsis littcris Christumagnosceretis,et praesontem
eum, non ut credatis ei non autem continuo qui : non occideretis.
credit ei credit in eum nam et daemones credebant
;
« Quid me quaeritis interficere? » Ideo enim quae-
ei, et non credebant in eum. Rursus etiam de apo- ritis me interficere, quianemo ex vobisfacit legem;
stolis ipsius possumus dicere Credimus per Pau- : « respondit
ei turba » Quid respondorit videlej
:

lum, sod non crodimus in Paulum crcdimus per ;

« Dffimonium habes ? Quis te quserit interficcre ? «>

Petrum. sed non credimus in Petriim. Credidit in Quasi non fuit pejus dicere, Dajmonium habes quam
eum qui justiilcat impium, deputatur fidesejus ad oum occidere. Ei quippe dictum est quod daamo- :

juslitiam. Quid ergo est credere in eum? credcndo nium habebat, qui dsemoncs expellebat: quid possit
amare, credcndo diligere, credendo ad eum scribi, aliud dicere turba turbulenta, quid possit aliud olere
et ejus membris incorporari. Ipsa ergo (ides, quam coenum commotum,nisi putridum?Turbaturturba;
de nobis exigit Deus, est qufe per dilectionem ope- „ unde ?averitate. Turbam lippitudinisturbavit clari-
ratur. Si intelligis verba Dei, intellige quiaChristus tas lucis. Oculi autem non habentos sanitatem, non
Filius Dei est, et doctrina Patris non est ex ipso possunt forre luminis claritatem, Dominus autem
:

non ex nihilo, non ex aliis subsistentibus, sed ex non plane turbatur, sed in sua veritate tranquillus,
Palre tantum, in Palremanens, ffiqualis Patri. non roddidit malum pro malo, nec maledictum pro
« Qui a semetipso loquitur, gloriam propriam maledicto. Quibussi diceret: Daemonium habetispo-
« quserit. » Hic erit qui vocatur Antichristus, extol- tius vos, verum utique diceret. Unde enim hoc dice-
lcns se, sicut Apostolus di.xit,super omnc quod di- rent de veritate, « Daemonium habes, » nisi eos dia-
citur Deus,etquodcoIitur. Ipsum quippeannuntians boli falsitas irritaret? Quid ergo respondeat, tran-
Dominus gloriam suam quwsiturum, non gloriam quillius audiamus, ot tranquille vivamus.
Patris, ait ad Judfeos « Ego veni in nomino Patris
: « Unum opusfeci, et omnes miramini. » Tantum

mei, et non suscepistis me. Alius veniet in nomine ost ac si diceret: Quid si omnia opera mea videritig?
suo, hunc suscipietis [Joan. v). » Significavit eos Ipsius enim opera erant quce in mundo videbant.
Antichristum suscepturos, qui gloriam nominissuj Fecit unam rem et turbati sunt, quia salvum fecit
quaesiturus est, inflatus, non solidus. Et ideo insta. hominem in sabbato,nou intelligentes Dominum esse
bilis, Dominus autem noster
sed utique ruinosus. sabbati filium hominis, qui sabbatum propter homi-
Jesus Christus magnum
exen)plum nobis praebuit C nem constituit, non hominem propter sabbatum. Nec
humilitatis. Nempe sequalis est Patri nempe In sabbatum destruxit, quia sanum fecit hominem in
;
i<

principio erat Verbum, et Verbum erat apud Deum, sabbato, quia ad salutem hominum, hominibus sab-
et Deus erat Verbum {Joan. i) » nempe ipse dixit, bati custodia data est.
;

et verissime dixit: « Tanto tempore vobiscum sum, « Propterea Moyses dedit vobis circumcisionem ;

et non cognovistis me? Philippe, qui vidjt me, videt bene factum est ut acciperetis circumcisionem a
et Patrem (Joun. xiv). » Nempe ipse dixit, et veris- Mo^ se, « non quia ex Moyse cst, sed ex patribus. »
sime dixit « Ego etPater unum sumus {Joan.x).»
: .A.braham quippe primus accopit circumcisionem a
Si ergo cum Patre unum, ajqualis Patri Deus de Domino. « Et in sabbato circumciditis homincm. »
Deo, Oeus apud Deum coa^ternus, immortulis, pari. Convincit vos Moyses,in lege accepistis ut circumci-
ter incommutabilis, pariter sine tempore, pariter datis octavo die, accepistis in lege ut vacotis septimo
creator et dispensator lemporum, tamcn quia vcnit die. Si octavus dies illius qui natus est occurrerit
in tempore, et formam sorvi accepit, et habitu in- ad dicm septimum sabbati, quid facitis ? Vacabitis,
ventus est ut homo, quajrit gloriam Patris, non ut sorvetis sabbatum, an circumcidetis, ut impleatis
suam.Quidtu,homo,facoredebes,quiquandoaliiiuid sabbalo sacramentum diei octavi ? Sed novi, inquit,
boni facis, gloriam tuam quaris quando autem ali. n quid facitis, « circuraciditis homiuem. » Quare? quia
:

quid mali facis, Deo calumniam medltaris ? Intende circumcisio pertinet ad aliquod signum salutis, et
tibi, creatura es, agnosce Croatorem servus es, ne non debent homines sabbato vacare a salute. Ergo
:

contemnas Dominum adoptatus es, sed non meritis

: nec mihi irascimini, quia salvum foci totum homi-
tuis quaere gloriam ejus a quo habes hanc graliam
: nem in sabbato.
homo adoptatus: cujus gloriam quajsivit, qui est ab « Si circumcisionem, inquit, accipit homo in sab-
illo unicus natus « Qui autem quajrit gloriam ejus « balo, ut non solvatur lox Moysi.» Aliquid enim

« qui misit illum, hic verax est, ot injustitia in illo per Moysen in illaconstitutioneciroumcisionis salu-
non est. » In Antichristo autem injustitia ost, et ve- brilor iiistitutum cst. « Mihi » operanti salutem « in

rax non est, non est a quo roissus est. Non enini est « sabbato » quare « indignamini?» Forte enim illa cir-
missiis, sod venire permissus. Omnes ergo pertinen- cumcisio ipsum Dominum significabat, cui isti cu-
tes ad corpus Christi, noinducamur in laqueos Anti. ranti, et sananti indignabantur. Jussaest enim adhi-
christi, non qua;romus gloriam nostram. Sed si ille beri octava die. Et quid estcircumcisio, nisicarnig
30J HAYMONIS liALBEUSTAT. EPISC. 'JPP. PAUS lI.-IiOMIL. ;;oi

exs;oliatio?Significatcrgo islacircumcisiocxspolia- A Ghristam ; ideo peperceruntei, quemtantopereocci

tioneuiacordecupiflitatuincarnaIiun).Nonorgosine cidendum quKsierunt. Deinde illi ipsi apud seipso?
causa datacst, et in eo mcmbro ficri jussa. Quoniam quid dixeruuL? Nunquid vere cognoverunt princi-
<(

per illud mombruin procroatur creatura mortalium, pes quia hic est Christus? » Fecerunt sibi quaestio-
et per unum hominem resurrectio mortuorum.
Et nem qua eis videretur nonesse Christus, adjungen-
(Rom. v) « per unum hominem peccatum intravit in tes enim dixerunt:
mundum, et per peccatummors, quisquecum
» ideo « Sed istum novimus unde sit. Christus autem

pra^putio nascitur, quiaomnis homocumvitio pro- « cum venerit, nemo scit unde sit. » Quid est quod
paginis nascitur. Et non mundal Deus sive a vitio dixerunt Juda^ : « Christus ncmo scit
cum venorit,

cum quo nascimur, sive a vitiis qu.-c male vivendo unde si!, > cum Herode intcrogante locum nalivi-
addimus, nisi por culloUum pctrinum, id est Domi- lalisojUsdoraonstravorunt,juxtapropheliamMichoa3
num nostrum Josum Christum. « Potra enim Chri- prophcta;? Et cx hoc cortum locuni nativilali? illius

stus (/ Cor. x). » Cultellis enim petrinis circumcide- cos nosse, sed considerandum est quid se nosse

bant, et petrae nomine Christum figurabant, ct praj- putarcnt, et quid se ncscire dixerunt. Locum voro

sentem non agnoscebant, sed insuper eum occidere prophetarum dicta, sed
nativitatis illius sciebant per

cupiobant. Quod vcro circumcidilishominem in sab- ., divinam ejus nalivitatem, quaex Deo Palre aeterna-
ignilican opus nonum,
balo, intolliLnte hoc significari bonum, qi
quod liter natus est, propter impietatera cordis sui ne-
sciebant, Isaia dicente « Generationem ojus quis
ego Ibci totum hominom in sabbato salvum «luia ot ;
:

curatus sanus esset iu corporo

cst, ut ; et crodidit, enarrabit ? » {Isa. liii). Denique et ipr-e Dominus ad
ut sanus esset in anima. utrumque rcspondit, et de humanitatis fragilitato,et
« Nolilc judicare personaliter, sod recte judicium do Divinitale majestatis, dicens :

.judicate. » Quid est hoc modo ? Quasi pcr legom Clamabat ergo docens in templo Jesus Et me
« :

Moysi oircumciditis sabbalo, non irascimini mihi « scitis, ct unde sim scitis. » Rccto crgo dixit: « Et

personaliter vcrilati. Vcritatem attendite, etjustum me scitis et unde sim scitis, » id est secundum car-
judi-ium judicate. Si sccundum vcritatem judicalis, nem nativitatem meam nostis, et nobilitatcm pa-

neque Moyscn, noque me condomnabitis, ct vcrilale rentum mcorum, et effigiem vultus mci nostis ; se-

cognila me cognoscilis, quia « cgo sum vorilas cundum Divinitatem autem non nostis, quia « a
[Jonn. xiv). » Hoc vitium, fralres, quod Dominus c< meipso nou voni, sed cst verus qui me misit,
notavit hoc loco, cvadere in hoc skcuIo magni labo- « quem vos non scitis. » Scd ut eum scialis, crc-

ris est, non personaliterjudicare, sed rcctum judi. dite in eum quem misit. Et sciatis quod « nemo
cium retinere. .\dmonuit quidem Dominus Judajcs, Douui vidit unquam, nisi unigcnitus Filius, qui est
sed non minus admonuit et nos. lUos convicit. nos C in sinu Patris, ipse enarravit {Joan. i). » Et nomo
instruxit: illos rodarguit, nosexacuit. Non putemus cognovit Patrem, nisi Filius, et cui voluerit Filius
hoc nobis ideo non diclum, quia tunc ibi non fui- revelare. Denique cum dixisset: « sed esl verus qui
mus: nos itaquc sic audiamus Evangeliuin quasi misit me, quem vos nescitis,» ut ostendoret eis unde
praesentem Dominum. Ne dicamus illi felices qui
: possent scire quod nesciebant, subjecit:
eum videre potucrunt; raulti ineis, qni viderunleum « Ego scio eum. » Ergo a me qua^rite ut sciatis

carnaliler, occiderunt, mulli autcm in nobis qui cum. Quare autem scio eum ? « Quia ab ipso sum,
;

non vidcrunt, credideiunl. Quis e?t qui non judicat « ot ipso me misit. » Magnifice utrumque nionstra-

personaliter, nisi qui njqualilcr diligit ? Qui a^quali. vit ab ipso, inquit, sum, » quia Filius de Patro
: ;

ter omnes diligit, tcqualitcr de omnibus judicat. Ne et quidquid ost Filius, de illo ost ciijus cst Filius.

hoc dictum pulemus de iliis quos pro honore gra- Ideo Dominum Jesum dicimusDeumde Doo, Patrom
duum diverso modo honoramus, sed do illis quorum non dicimus Dcum de Deo, sed tanlum Deum. Et
causas dijudicare jubomur. Dominus igilur Jesus dicimus Dominum Jesum luraen de lumine, sed Pa-
non raanifeste, scd occullcasccnditad diom fcstum, trcra tantum luracn. Ad hoc ergo pertinet quod
non quia timebat ne lcncrclur, scd ut significaret dixit « ab ipso sum. » Quod aulom vidctis nie in
etiam ipso dicfesto, qui cclebratur a Juda^is, occul- n carnc, « ipso nio misit: » ubi audis « ipsomc misit.»
tatum et sumnium cssc mysterium. Sed mox appa- noli intolligcre natura- dissimililudincm, sod gene-
ruit potestas, qua? putabatur timiditas. Loquebalur rantis auoloritalom.
enim palam in die fcsto, ita utmirarentur tur- « Qua^rebant ergo eum approhondero, el nemo
bae, et diccrent, quod audivimus cum lcctio legc- « misit in illum manus, quia nondum venerat hora
relur. « cjus. » IIoc esl ([uia nolobat ;
qui enim volunlate
« Nonnc ?Ecce
hic est qucin quffirunt iuterficerc natus est, volunlale passus est. Sicut horam praj-
« palara loquilur, et nihil oi dicunt. Nunquid verc vidcbat sibi nativitalis sua>, ita horani pra'destina-
« cognovcrunt priucipos quia hic cst Christus?» vit passionis su;o. Si hora mortis nostra." illius ost

Qui noverant qua sanitia qu;crcbalur, iiiirabautur voluntas, qoanto magis hora passionis su;e in arbi-
qua potentia non tencbatur. Inde non plenc intclli- Iriti Vdluutatis su;e venit ? Magna igilur inisericordia
gentes illius potentiam, putaverunt csse principum Domini nostri Jesu Chrisli, factum essc eum propter
scientium quod ipsi cognovcranl, pumdoin eisc nns iu l.ujpiiro, pcr qucin iacta sunl tempora ; fa-
 :

305 TIOMILI.F. DE TEMPOUE. 306

clum omnia,
esse inler « por qucm
om- A nasccretur ? Habebant autem peccatum parcntes
focta sunt
nia [Joan. i) » faclum esse quod fccit. Factus cst
: cjus, sed non in ipso peccatum factum est ut cae-
quod fecerat factus est enim homo qui homincm
; cus nasccrctur. Si ergo non poccato parentum fa-
fecerat, ne periret quod fecerat. Secundum hanc ctum est ut caecus nasceretur, quare caecus natus
dispensationem.jam veneralhora nativitatisetnatus est?Audi magistrum docentem,quaerit credentem,
erat, sed nondum venit hora passionis. Ideo non- ut faciat intelligentem ipse causam dicit quarc sit :

dum passus erat,quia nondum venerat hora in qua ille caecus nalus.« Nequohic peccavit,neque paren-
pati voluisset. Idco in cruce legitur eum di .isse, tes ejus, scd ut manifestcntur opera Dei in illo. »

dum oninia perfectasuntsecu idum scripturas pro- Non solum hoc tantummodo ca^co acturus
(luid in
phetarum : « Gonsummatum est :et inclinato capitc sim,sed ut manifoslclur quid in cascitatc totius hu-
tradidit spiritum {Jonn. xix). » Dum vero voluil, mani gencris pcr mc agcnduin sit. Deinde secutus
consummata fnerant quse de co scripta sunl, ct adjunxit
consummalis omniljus, potcstalo propria emisit « Me oportet opcrari opcra ejus qui misit me,

ppiritum. « doncc dies est. » Mcmento quomodo universam

« De turba autcm mulli crcdidcrunt in cum. »
Humiles et pauperes salvos faciebat Dominus,prin-
cipes insaniebant.Et ideo
agnoscebant, sed ctiam occidorc cupiebaut.
HOMILIA
gloriam illi dat, de quo ebt,quia ilie habct Filium
qui de illo sit,ipsc non habet de quo sit. Quae sunt
j^
mcdicum non solum non opcra Domini propter quod vcnit Filius Dci in mun-
dum,nisicaecitatcm humani generis illuminare,vul-
nerata quaequc sanarc, perdita requirere, deformia
LII. reformare? Sed quid est quod dixit « Mc oportet .

operari opera ejusqui misit me,donec dies est? Ve-

FERIA QU.\RTA POST LxlarC.
nit enim nox quando ncmo potest operari.»Conslat

(JoAN. IX.) « In illo tempore praetericns Josus,vi- expressum acdefinilum dicmcommemorasse Domi-
« dithomincm CtECum a nativitate. » Et roliqua.Ea nuni hoc loco seipsum, id est lumcn mundi.
quippe quae fccit Dominus nosler Jesus Christus stu- « Quandiu, inquit,sum in hoc mundo, lumen sum

penda atque miranda,et operaet verba sunt.Opera, mundi. » Ergo ipse operatur, quandiu est in hoc
quia facta sunt verba, quia signa sunt. Si crgo
; mundo. Putamus, fratres, eum .fuisse hic tunc, et
quid significet hoc quod factum estcogitemus,genus pntamus, jam ergo postmodn non hic cssc? Si hoc
humanum est isle ctccus.Hajcenim caiicitascontigit asccnsum Domini facta cst nox ista meluenda, ubi
in primo hominc per peccalum, de quo omnesori- ncmo possit opcrari, Sed post asccnsionom factaest
gincm duximus.non solum niorlisjScd ctiam iniqui- nox ista, quid est quod ait discipulis suis ascen-
talis. Si enim ctecitas est infidelitas, et illuminatio G dons in coelum «Ecceego vobiscum sum omnibus :

rides,quem fidelem, quando venit Christus,invenit? diebus, usque ad consummationem sajculi [Mallh.
Ideo evangelista de Christo dicit : « Et praeteriens xxviii)? » qui tunc corporali praesentia fuit in
Jesns. ') enim Chrislus, ct non in via
Sic prailcriit mnndo, nunc divina potontia prcsens est ubique
peccaforum nostrorum stetit,sicut in quadam para- in mundo. Audivimns diem, audiamus quae sit nox
hobiipsc Dominusait(LMC. x) « Yenit cnim Sama- : isla. Quid igitur? quid diccmus de nocte ista,

rilanus secus viam, » qui venit sanare vulneratura quando erit,quando nemo potcrit operari ?Nox ista
semivivum. Pra-tcriit CKCum illuminare, quivulne- impiorum crit, nox ista eorum erit quibus in fine
ralus in paraboladicitur,hic in re gesta cajcusillu- dicetur: « Ite in ignem aetcrnum, qui paratus est
minatur. Vidit ergo homincm cfccum, non utcun- diabolo ct angclis ojus {Matth. xxv). » Sed et nox
que Cfficum, sed cacum a nativitate. Omnes cnim dicta est flamma ignis. Audi, quia ct nox est quae
homines, pra;ler illum solum qui cx Virgine natus dc quodain servo dicitur {Matlh. xxii): « Ligate illi
est, originali peccato ca?ci, id est cum poccato manus et podcs,et projicitc eum in tcnebras exterio-
nati sunt, quod ex radicc peccali primi parcntis rcs. » Opercturergo homo, ne illa noctc praevenia-
traxcrunt. tur,ubi nemo possit operari. Modo est, ut operetur
« Interrogavcrunt cum discipuli cjus : Ilabbi. » [)
pcr dilectiuncra : ct si modo opcramur,hic est dios,

Magistrum appcllabant, qui discoro desidcrabant. hic csl Chrisius. Audi proinittentcm, ct ne arbitrc-
QuaBstioncm quippe Domino proposuerunt,tanquam ris absonlem. « Ecce ego vobiscum sum omnibus
magislro. « Quis peccavit? luc, aut parentcs cjus, dicluis usquc ad consummationem sa^culi {Matlh.

« ut CKCus nasceretur Respondit Jesus Nequc ? : xxviii). » Ibi enim erit nox, ubi nemo possit ope-
c hic peccavit,nequc parentcs ojus. »Quidestquod rari, sed rccipcre quod opcratusest. Aliud est tcm-
dixit? Si nullushomo
sine poccato, nunquid parcn- pus opcrationis, aliud rcceptionis. Rcddct enim
tcs hujus sincpeccato erant?Nunquidipscsinc
ca^ri unicuiquc secundum opera sua. -Audiamus sollicita
pcccalo originali natus crat, vel vivcndo nihil ad- mcntc Apostolum nos cxhorlantcm operari. Dicit
dideral? Si ergo et parentes cjus habuerunt pecca- enim « Dum tempus habemus, nperemur bonura
:

tum et iste habuit peccatum,quare Dominus dixil: {Gulat.vi). » Quid enim Ghristus dixcrit admonendo
« Neque hic pcccavit, noquc parcntos e.jn^, «nisi ad bonos, terrondo molos, audivimus sod vidoamus ;

rcm respondit dc qua interrogalus csl, cur ca^cus quid foccrit.

 :

307 HAYMONIS HALBERSTAT. EPISC. OPP. PARS II. — HOMIL. 308

« ll;ec cutn dixissct, cxspuit iu torram, ct fecit ,\ bant, s[)irilualiter violabant. < Alii dicebant : Quo-
« lutum ex sputo. et linivit super oculos ejus, ct « modo potest homo peccalor haec signa faccrc ? »

« dixit ei : Vade ct lava in natatoria Siloe, quas in- Ecce sunt inuncti. « Et schisma erat in eis. » Dies
« terpretatur missus. » Quid fecit Dominus perspi- ille divisus erat inter lucem et tenebras.
cuum est. Illuminatio enim facta est in Cceco, sed « Dicunt ergo csco iterum : Tu quid dicis de co,
magnum mysterium commendatur liumano ge-
in « qui apcruit oculos tuos ? quid de illo sentis?quid
nere. Exspuit in terram, ct ex saliva lutum fecit, « oxistimas? quid indicas ? » Quserebant quemad-
quia « Verbum caro factum est (Joan.i), » et unxit modum honiini calumniarentur,ut de synagoga pol-
oculos Cc-eci. Inunctus crat.et nondum vidcbat,mit- leretur, sed a Christo inveniretur.Sed ille constanter
titillum ad piscinam qua; vocatur Siloe. Pertinuit quod sentiebat expressi.Ait enim « Quia propheta :

autemadevangelistam commendarc nobis hujuspi- « est,»adhuc quidem inunctus in corde,nondumDei

scinse intelligentiam, et ait: » Quod interpretatur Filium confitetur, nec mentitur.Tamen ipse Domi-
missus. »Jam quis est missus agnoscitis. Nisi enim nus de seipso ait :« Non est propheta sine honore,
ille fnisset missus,nemo nostrum fuisset ab iniqui- nisi in patria sua [Matth. xi). »

tate dimissus. Lu\'it ergo oculos in ea piscina, quae « Non crediderunt ergo Jud^ei de illo,quia ca?cus
interpretatur missus. Baptizatus est in Christo : si
vidisbet,donec vocaverunt parentes ejus
B « fuisset, et
ergo quando eum inseipso quodammodo baptizavit, « qui viderat, et interrogaverunt eos, dicentes : Hic
tunc illuminavit quando inunxit,fortasse catechu-
:
« est filius vester, quem vos dicitis quia caecus na-
menum fecit. Potcstquidem aliter atque alitertanti « tus est ?Quomodo ergo nunc videt ? Responderunt
sacramenti exponi ct pertractari profunditas, sed « eis parentes ejus, ot dixerunt : Scimus quia hic
hoc sufliciat charitati vestrae. Ungitur catechume- •
« est filius nostor,et quia Ct-ecus natus est.Quomodo
nus, id est docetur ut credat in Christum ;mittitur « ergo nunc vidoat, nescimus :aut quis ejus aperuit
ad piscinam baplismi,ut illuminetur, ut lumen ve- « oculos, nos nescimus ;ipsum interrogate, oetatem
rum agnoscat.ut remissionem peccatonim accipiat, « habet, ipse de se loquatur. » Quasi dicerent:Sci-
ut ex fllio irae efficiatur filius Dei, illuminatusque mus quiahic filius noster est, et quia caecus natus
veniat praedicare Christum. est : scd juste cogeremur loqui pro infante, si ipse
« Itaque vicini, et qui videbant eum prius, quia
pro se loqui non posset. Iste olim cacus loquitur,
M mendicus erat, dicebant : Nonne hic est qui se-
modo videt.C*cum a nativitate novimus,loquentem.
« debat et mendicabat?Alii dicebant :quia hic est olim scimus, videntem modo videmus. Ipsum in-
« alii autem ;
nequaquam, sed similis est ejus. »
terrogate, ut instruamiui.
Aperti oculi vultum mutabant. « Ille vero dicebat:
« Uajc dixcrunt parentcs ejus,quia timebant Ju-
p
« quia ego sum.'iVox grata.ne damnaretur ingrata. « d;eos. Jam enim conspiraverant Judaei, ut si quis
« Diccbantergoei:Quomodo aperti sunt oculitui ?
« eum confitcretur esse Christum,extra synagogam
« Respondit :llle homo qui dicitur Jesus,lutum fecit, « fieret. Proptorcaparentes ejus dixerunt :quiaceta-
« et unxitoculos meos, et dixit mihi Vade ad na- :
« tem habct, ipsum intorrogale. Vocaverunt ergo
« tatoriam Siloe, et lava. Et abii, et lavi, et vidi. » « ruisum homineinqui fucrat ca3cus,et dixerunt oi:
Eccc annuntiator factus est gratiae, evangelizat, « Da gloriam Deo. » Quid est « da gloriam Deo? d
confitetur. Videns c;ecus ille condtcbalur, et cor
Nega quod accej^isti.Hocplanc non est Deo gloriam
impiorum stringebatur,quia non habcbant in corde dare, scd Oeum potius blasphemarc." Da, inquiunt,
quod jam habebat in facic.
gloriam Dco (Joan. v). »
« Dixcrunt ei : Ubi est ille ? Ait : Nescio. » In his
« Nos scimus quia hic homo peccator est. Dixit
verbis animus ipsius adhuc inuncto similis erat,
« ergo cis ille •
Si pcccator est, nescio. Unum scio,
nondum videnti.Scdponamus,fratres,tanquamilUun
« quia cfficus cum essem, modo video. Dixerunt
inunclionem in animo habuerit, et praadicat, et
« ergo ei :Quid fecit tibi ? quomodo aperuittibi ocu-
nescit qucm pra;dicat.
« los?» Et illejam storaachans advcrsum duritiam
" Aflducunt crgo eum ad Pharisajos, qui Ccccus
Juda;oruni, ct cx caeco videns, non ferens cscos.
« fuerat. Erat aulem sabbatum, quando lutum fecit
« Rospoudit eis Dixi vobis jam,et audistis. Quid
oculos ejus. Iterum crgo inter-
:
« Jesus, et apcruit
eum Pharis;ni quomodo « itcrum vuitis audirc? Nuuquid et vos vultis disci-
" rogabant vidissct. Illc
« puli ojus ficri ? » Quid est « nunquid, » nisi quia
« autem dixit Lutum niihi posuit
: super oculos
« mcos, et lavi,et vidco. Dicel)ant ergo ex Pharisa^is ego jam sum ? Nunquid ct vos jam vidco ? sed nou

« quidam. » Non omnes, scd quidam jam onim :

vidco vos videre.

inungebantur (juidam. Quid ergn diccbant, nec vi- « Malodixoruut ci, ct dixerunt : Tu discipulus il-

dentes, ncc uncti ? « Non ost istt homo a Dcn, qui « lius sis.» Talc maledictum supcr nos.et super li-

« sabbalum non custodit.»Ipsc pntius custodicbat, lios nostros. Malcdictum cst cnim si cor discutias,
qui sine poccato crat, sabbatum spirituaio, hoc cst non si verbapcrpcurlas.« Nos autem discipuli Moysi
non habere peccatum. « Omnis qui facit peccatum, « sumus. Nos scimusquiaMoysi locutus est Deus. »

scrvus est peccati [Joan. vui). )>Sed isti nec vidontcs, Habctis cnim Dominum diccntcm: « Si crcderetis
ut dixi, nec inuncti, sabbutum carnalitcr obscrva- Moysi, rrodcretis ct mihi (Ibid.). » De me enim
 :

309 IIOMILI.E DE TKMPOIIE. 310

scripsit ita: Me sequimini servum, et dorsum po- A clita est, reformat. Quaproptcr Psalmisla,cum non
nitis contra Dominum. solum primordialem mundi crcationem,sed et quo-
(( Respondit ille homo, et dixit eis : In hoc enim lidianam crcatunc gubernationom ad laudem Crea-
((mirdbilc est, quia vos nescitis undc sit.et aperuit toris rcferret,ait inter caetera :« Omnia in sapientia
((meos oculos. Scimus autem quia peccatores Dcus fccisti (PsaL ciii). » Si Christum Dei virtutem et
<(non audit sed si quis Dei cultorest, et volunta-
; Dei sapientiam recte confitcmur,et omnia insapien-
<(tem ejus facit, hunc exaudit. » Adhuc inunctus tiahac regitDous.constat nimirum quia Patcrusque
loquitur, nam peccatores cxaudivit Deus. Si cnim inodoopcratur,operatur et FiHus. Ergo Pater meus,
pcccatores Deus non audiret,frustra ille publicanus inquit,non scx solum, ut putatis,diobus primis ope-
oculos in tcrram demittens, et pectus suum pcrcu- ratus est, vcrum usque modo operatur,non novum
tiens, diceret : « Domine, propitius esto mihi pec- creaturaegenus instituendo, sed quae in principio-
catori [Liic. xviii). » Et per istam confcssionem me- creaverat,ne deficiant,propagando."Et ego operor,»
ruit justificationem, quomodo iste caecus illumina- subauditur, usque modo, cum eo cunctadisponens,
tionem. Sed peccatoribus lavandum est cor poeni- regens, accumulans. Ac si aperto dicat : Quid mihi
tentiffl lacrymis, ut exaudiantur et fiat in corde : invidetis ? cur mc vituperatis, c.Tci legis doctores.
illorum quod factum est in facie cseci hujus, et j^ quod informa hominissabbato saUitemunius homi
sentiant Deum illos exaudire, qui, ut poccatorcs nis operatus sum,qui in natura Divinitalis una cum
salvaret, venit in mundum. Deo Patre totum genus humanum,imo totam mundi
« A saeculo non est auditum, quia quis ape- machinam, ot cuncta visibiHa et invisibiHa quietus
« ruit oculos caeci nati. Nisi esset hic a Deo, non semper operor ? Sed ipsi talis ac tanti mysterii mi-
« poterat facere quidquam, » libcre, constanter, et nus capaces.
veraciter. Haec enim quae factasunta Domino,a quo Propterea magis quaerobant cum interficore,
((

fierent, nisi a Deo? .\ut quando a discipulis talia « qiiia non solum solvobat sal)batum,sed ctPatrem

fierent, nisi in eis Deus habitaret ? « suum diccbat Deum, a?qualem sc faciens Deo.»In
« Responderunt et dixerunt ei : In poccatis natus 00 maximc dolebant,quia is quem v^rum ex infirmi-
« es totus. » Quid est«totus? » cum oculis clausis; tate carnis hominem noverant,se verum Dei Filium
sed qui aperuit oculos, salvat et totum. Ipse dabit credi volnisset, id est non gratia adoptatum, ut cx-
in cordc resurrectionem, qui in facie dedit illumi- toros sanctos.quibus loquitur Prophcta :«Ego dixi :

nationem. « In peccatis natus es totus, et tu doces Dii estis, et filii Excelsi omnos (Psal. lxxxi), sed
nos ? Et ojecerunt eum foras, » Ipsi illum niagis-
<( nalura Patri per omnia rx^qualcm. Xotandum sane
trum fecerant, utdiscerent toties interrogaverunt quod (Hctum est « ffiqualem se faciens Deo,»ad Ju-
:

et inleirogalum docentem prqjecerunt. C dfcorum personam dictum, qui putabant Dominum

« Dum ergo audivit Jesus quia cjecerunt cum Jesum praedicando facere ((uod non esset,et non ve-
« foras, et cum invenisset cum, dixit ei : Tu crcdis raciler intimare quod essot.Gommoti ergo sunt Ju-
« in Filium Dci ? » Modo lavat faciem cordis. daei^ct indignati;merito quidom,quod audebat homo
« Respondit,eldixit » quasi adhuc inunctus:«Quis a^qualem se facore Dco; sed ideo iinmerito, quia in
« est,Domine,utcrcdam in eum?Et dixit ei Jesus:Et homine non intelligel)ant Doum. Garnem videbant,
« vidisti cum, et qui loquitur tccum ipse est. Tunc Deum nesciebanl :habitaculum cernebaiit.habitato-
« proslratus adoravit eum. » Denique jam facie lota rcm iguorabant. Caro enim illa tcmplum erat,Deus
cordis, etmundata conscientia, agnosccns illum inhabitabat intus. Xon crgo Jesus carnem icquabat
non flUum Joscph quod ante crediderat, sed Filium Patri, non formam servi Domino comparabat: non
Dei quem yidebat, ait : « Credo, Domine. » Scd pa- quod factum est propter nos,sed qucd erat quando
rum cst diccre Credo. Vis viderc qualem crcdat? fecit nos.Quisnanr.quesit Christus(catholicis loquor)
« Procidcns adoravit cum. » Si Dcum Dei Filium noslis, quiabcne credidistis non Verbo tantum,sed
non crcdidis^et quem videbat, nullatcnus adorassct « Verbum caro factum est, et habitavit in nobis
eum. Incumbite ergo orationibus pcccalores. Con- {Joan.i). » llccensetc de ^'erbo quid nostis ? « In
fitemini peccata vcstra, oratc ut deleantur, orate principio eial Verbum,ct Vcrbum erat apud Deum,
jq
ut minuantur, orate ut vobis proficicutibus ipsa et Deus erat Vorbum [Ibid.]. » Hic ffiqualitas cum
dcliciant. Palre, sed « Verbum caro factumest,et habitavit ia
HOMILIA Llll. nobis. » Hac carne major est Pater ; ita Pater et
KERIA QUINTA POST LxtarC. acqualis et major. /Equalis Vcrbo, major carne :

(JoAN. v.j « In illo tempore,dixit Jesus turbis Jii- per qucmfecitnos,major eo quifactus est
;o(iualis ei
« daeorum : Pater mcususquc modooperatur, ct cgo propter nos. « Gommoti sunt vero et turbati Judaci,»
« operor, » et rcliqua. Operatur Patcr ct Filius, ut (luia se tequalem Christus Palri fecit.qui hominem
natururum divcrsitas permaneat,qu;e in prima con- tautummodo intellexerunt, non Deuni : carnem vi-
ditione mundi condito3 sunt.Idco dictum cst in Psal- dorunt, Divinitatem non creeiderunt.
mis « Qui finxit sigillatim corda eorum [Psal.
: « Dixit cnim Non polest a se Filius facere quid-
:

xxxii). » Non incognitaanimarumgcnera, sed ejus- « quam, quod vidcrit Patrem facientem.» Non
nisi
dem substantia; animas,qua! in primu homiuc con- alia opcra facit Pater qua^ videat Filius : et alia
 :

311 HAYMONIS HALBERSTAT. KPISG. OPP. PARS II. — HOMIL. 312

Filius qu;v viderit Palrem eadem

facienlcm, sed A. suscilare,quam languidos sanarc.Sed sicut suscitat
opera ipsaPater et Filius similiter.Qu.-ecunque cnim Pater mortuos et vivificat, sic et Filius quos vult
ille fecerit, ha?c et Filius similitcr facit. Xon cura vivificat. Non enim alios Pater,alios Filius vivificat,

llle fecerit alia.Filius siniiiitor facit ;sed qu.-pcunque scd una potestas unam vivificationem facit, qua
ille fecerit, hacc et Filius similiter facit. Sed h;pc etiani potestas uno honorc honoranda est. Et ideo
facit Filius qua? fecerit Pater, per Filium facit Pa- consequcntcr subjunxit :

ter. Si pcr Filium facit, quoc facit Pator, non alia « Pater enim non judicat quemquam, scd omne
cadem opcra sunt Patris
Pater, alia Filius facit, sed « judicium dedit Filio : ut omnes honorificent Fi-
et Filii. Et quomodo ea facit ct Filius et eadem ct « liun), sicut honorificant Patrem.Qui
non honorifi-
similiter ? Ne forte eadem, sed dicis « similiter. » « non honorificat Patrem, qui misitil-
cat Filium,
Eadem,inquit, etsimiliter:et quomodo possiteadem « him. Pater non judicat qucmquam, quia Patris
>-

non similiter, dum oinnia quio Palcr facit, per Fi- pcrsona in homine suscipitur.ncc in judicio vidcbi-
lium facit, sicutdiclum esli^Omnia per ipsum facta tur, sed sola Filii forma, qua; judicata est injuste,
sunt, et sinc ipso factum est nihil (Ibid.). «Ideosi- et juste judicat vivos ac mortuos. Nec cnim Filius
militer dixit : quia eadcm facit Filius quie facit et videbitur in judicio in ea natura, qua consubstan-
Pater, quiaunaPatriset Filii in Divinitate substan- n tialis est Deo Patri, sed in ea qua consubstantialis
tia et operalio, una voluntas et potestas,una vitaet est matri, et homo factus est. Ita intelligendum est,
essentia. Et .cqualia omnia sunt in Patre et Filio, « Pater non judicat quemquam,sed omne judicium
nisi quod PatorPater est, et Filius Filius est. Se- dcdit Filio, » ac Patrem ncmovidcbit
si diccrctur :

paratio est in pcrsonis, scd unitas in natura. « Non in judicio vivorumet mortuorum.sedoranes Filium:

enim potest Filius a sc facere quidquam,nisi quod quia ct Filius hominis cst, ut possit et abimpiisvi-
viderit Patrem tacientera. » Non debemus carnaliter dcri, cum ct illi vidobuntin quem pupugerunt.Quod

intelligerehancsententiam,quasi duorum hominum ne conjicerc potius quara apertedemonstrare videa-

Patris et Filii, unius ostcndentis, alterius videntis: mur, proiorimus ejusdem Domini certam mani-
unius loquentis, alterius audientis quia nec Pater : festamquescntentiam, quamostendimusipsamfuis-
minoremhabctpotestatem, nec majorem Uei Filius, se causam, ut diceret « Pater non judicat quem-
:

cum Patre et Filio distantia Divinitatis non sit, sed quam, sed omne judicium deditFilio:»quia.judexin
una majestas. Idoo subjecit « : Omnia enim qua;- forma Filiihominisapparebit.qua; formanon est Pa-
« cunquc facitPater,eadem etFiliusfacit similiter. » tric,sodFilii.Nec ea Filiiin quaa?qualisest Patri, sed
Significationem unius naturreostenditjCt unius ope- in qua minor e.stPatre, ut sit in judicio consp cuus
rationis : quia communis est operatio Patris et Fi- bonis et malis, » ut omnes honorificent Filium,sic-
lii, quorum est unanatura,una etiam operatio.ldeo C ut honorificant Patrem. » Qui non honorificat Fi-
consequenter subjunxit: lium, non honorificat Patrem.Quid est enim, « ho-
" Pater diligit Filium, et omnia demonstrat ci norificat Patrom, » nisi quod habeat Filium?Aliud
« quaj ipsc facit. » Ut ostenderet omnemhanc Pa- est enim, cum
commend^tur Dcus, quia Dous
tibi

tris demonstrationom fidei nostrfc esse doctrinam : est :et aliud,cum tibi commcndatur Deus.quia Pater
pt ut nequaquam hic ignoratio in Filio possit in- est. Cum tibi quia Dcus est commcndatur, Creator
telligi, cui Pater opera omnia qutc ipse faceret tdji commendatur, omnipotens tibi commcndatur:

monstraret, continuo ait Spiritus quidam summus, aeternus, invisibilis, in-

<< Et raajora hisopera deraonstrabit ei,ut vos ad- commutabilis til)i commendalur. Cum vcro tibi,
« rairemini. Sicut enim Patoi- suscitat mortuos ct quia Pater est, commendatur, nihil tibi aliud quam
« vivificat, sic et Filiusquos vult vivificat.»Ea enim Filius commondalur. Quia Pater dici non potcst, si
Patrem demonstrare Filio dicit, qu.c mirentur: et Filium non habet:sicut nec Filius, siPatrem non
qua; eatlcm essent, illa mox docuit. « Sicut cnim haliel. Scd nc forlc Patrem quidem honorifices tan-
Pater suscitat mortuos, et viviiicat, sic et Filius quam majorcra, Fiiium vero tanquam minorem, ut
quos vult vivificat.»Ex.oquata virlus est per natur.c dicas Honorifico Patrom scio enim quod habeat
: :

indissimilis tmitatem, et domonstrationen operum. n Filium, et non error in Patris nomine. Non enim
Non ignorationis instructio est, sed nostra? fidei, Patrem intclligo sino Filio, houorilico tamen ct Fi-
(lu.-n non Filio scienliara ignoratorura, sed nobis liura tanquam minorcm. Corrigat te ipse Filius, et
confessirncm nativitatis invexit. Demonslrare cnim revocet te, dicens « El omnes honorificcnt Filium.» :

Patrem, est por Filium facerequjc facturus est.Nam non iniorius, sed sicut honorificant Patrem. « Qui
majoraopera suut rcsurrcctio mortuorum, (iu;e erit ergo non honorificat Filium,nec Patrom honorificat,
in novissimodie,quam istiuslanguentid sanitas,qui qui misit illuni. » Ego, inquit, majorem bonorem
Chrisli vorbo sanalus est, ex quo nula est hujus oc- volo darc Patri, minorcm Fdio. Ibi tollis honorcm
casio tota sormonis.Dicit enim:» ut vos miromini:» Patri, ubi majorem das Filio. Quid enim tibiuliud
ol hoc difficilc est vidoro, quomodo tan^iuam tcm- videtur isla sententia, nisi quia Patcran]uaiem sibi
poraliter Filio co.rterno aliqua donionslr.jt a;tcrnus Filiimi gcncraro aut noluit, aut non potuit ? Si no-
Patcr,omnia scienti apud P.ilrcm. Qu;c siMit
(|u;o csl luit, inviflit ; si non potuit, (lclwMt. .Nun ergo vides,
tamcn illa majora^Majora crgo sunl opora mortuos tiuia itascntieuduin, ubi majorem honoreravis dare
313 HOMILLE DE TEMPORE. 314
Patri, ibi es contumcliosus in Patrem. Proinde sic A. ctioni hoc ipsum promiltit, quia ostcndet seipsum
honorifica Filium quomodo honorificas Patrem, si illis. Et ideo vide quid sequitur :

vis honorificare et Filium et Patrem. « Nolite mirari hoc, » inquit. Quid nos prohibet
« Amen amen dico vobis.quia qui verbum meum mirari.nisi illud quod revera miratur omnisquinon
« audit,et credit ei qui misit me, habetvilam seter- intelligit^Et ideo diceret Patrem dedisse eipotesta-
« nam. Et judicium non veniet, sed transit a
in tem judicium facere, quoaiam filius hominis est,
« morte hoc atlendite, « qui verbum
in vitarn. » Et cum magisquasi hoc exspcctaretur, ut diceret, quo-
mcum audit, » et non dixit,Crede mihi, sed«credit niam Filius Dei est:sed quiaFilium Dei,secundum
ei qui me misit.))Verbum ergo Filii audiat,utPatri id quod in forma Dei eequalis est Patri, videre ini-

crcdat. Quare verbum audit tuum et credit alteri"? qui non possunt.oportet ut judicem vivorumetmor-
Nonnecumverbumalicujus audimus,eidem verbum tuorum,cum coram judicabuntur,et justi videantet
proferenti credimus, loquenti nobis fidem accom- iniqui. « Nolite, inquit, mirari, quoniam venit hora

modamus? Quid ergo voluit dicere, « qui verbum « in qua omnes qui in monumentis sunt audient

mcum audit, et credit ei qui misit me, » nisi quia « vocem Filii Dei. Et procedent qui bona egerunt,

vcrbum ejus est in me"?Et qnis estqui audit verbum « in resurrectionem vitae qui mala gesserunt, in
:

meum,nisi qui audit me,et qui credit in me"?Credit t» « resurrectionem judicii. » Ad hoc ergo oportebat

autem ei qui misit me, quia cum illi credit, vcrbo ut ideo acciperct illam potestatem, qui filiushomi-
cjus credit; cum autem verbum ejus credit, mihi nis est, ut resurgentes omnes viderent eum in for-
credit quia Vcrbum Patris egosum. Non enim trans-
: ma, in qua videri ab hominibus potest,sed alii ad
iretde morte ad vitam, nisi primo esset in morte. damnationem, alii ad vitam aeternam. Quae est au-
Morluus ergo erat et revixit, perierat et inventus tem vita «terna, nisi illa visio quse non conceditur
est. Fitproinde jam quffidam resurrectio, et trans- impiis?»Ut cognoscant te, inquit, unum verum
eunt omnes a morte quadam ad quamdara vilam a : Dleum,etqucmmisisti JesumChrisLumjfyorm.xvii).»
morle infidelitatis ad vitam fidei, a morte falsitalis Quomodoetipsum JesumChristum, iiisiquemadmo-
ad vitam justitia.Est ergo et ista resurrectio mor- dumunum verum Deumquiostenditetseipsumillis?
tuorum. Aperiat illam plenius, et lucescat nobis ut Non quomodo se ostenderet etiam puniendis in for-
coepit. ma hominis. Secundum illam visionem bonua
filii

« Amen,amen dico vobis, quia venit horaetnunc est,secundum quam visionem Deus apparetmundis
« est,quando mortui audient vocem Filii Dei,etqui corde, ut ait Psalmista Quoniam « quam bonu s Israel
:

« audierint vivent. «Hoc proprium est priorum,qui Deus rcctis corde {Psal. lxxii). Quando autemju-
>•

sic audiunl de incarnatione ojus,ut credant quiaFi- dicera vidcbunt raali, non eis videbitur bonus, quia
lius Dci est; id cst, sic eum proptersefactum.acci- C non ad eum gaudebunt corde.sed tunc se plangent
piunt rainorem Patre in forma servi, ut credant omnes tribus terrae, in numero utique malorum
quia aequalis est Patri in forma Dei. Et ideo se- omnium et fidelium. Propter hoc etiam ille, qui
quitur. eum dixerat magistrum bonum,quaerens ab eo con-
« Sicut enim Pater habet vitam in semetipso,ita silium consequenda; vitae aeternae,respondit: « Quid
« ded't et Filio vitam habere in semetipso. » Quod me interrogas dcbono?Nemo bonus,nisi unusDeus
ergo ait : « Dedit Filio vitam habere » cum homincm alio loco dicatbonum
in semetipso, (Matth. xix),
breviter dicat, genuitFiliumvitamin sehabentem. Dominus: «Bonus homo,de bono thesauro cor-
» ipse
Ncque enim erat sine vita, et accepit vitam, sed dis sui profertbona et malus homo,de malo the- :

nascendo vita est. Pater vita est non nascendo, Fi- sauro cordis sui profert mala (Matth. xii). » Sed
lius vita est nascendo. Pater de nullo Patre, Filius quia illevitam «tcrnam quajrebat, vitaautemajterna
de Deo Patre. Paterpropter Filiumest; Filiusvero, est in illa contempIatione,quia nonad poenamvide-
et quod Filius est,propter Patrem est et quodest, tur Deus, sed ad gaudium eempiternum, duas hic
:

a Patre cst.Hoc dixit,« vilam dedit Filio, » uthabe- rcsurroclionos ipsc Dominus Jesus Ghristus in his
reteuminsemetipso,tanquamdiceret Pater, quiest verbis nobis domonslrat
: primam, qua in fido est, :

vita in scmetipso,genuit Filium,quiu'ssetin semet- n rcsurgen^^lo a peccatis, de qua ait « Amen, amen, :

ipso. Pro eo enim quod genuit, voluit intelligi dedit dicovobis, quia vcnit hora in qua mortui audient
tanquamsicuiquam diceremus DedittibiDeusesse.
: vocem Filii Dei. » Alteram ubi ait « Amen,amen, :

Sequitur enim et dicit : dico vobis, quia venit hora in qua omnes qui in mo-
« Et potestatem dedit ei judicium faccre, quia numonto sunt, audient vocem Filii Doi. » Illa prior
« Filius hominis est. » Pulo nihil esse manifestius. ost resurrectio animarum, illa sequens resurrectio
Nam Filins Dei ccqualis Patri non accipit hanc po- erit corporum.Qui vero in hac prima non resurgit,
tostatem judicium faciendi, sed habct illam cum nec ibi ad eum rosurget. « Hora aulem nunc est,ut
Patre in occulto. Accepit autem illam,ut boni etma- rcsurgant mortui.»Horaerit in fine sa^culi^utresur-
li enm videant .judicantem,quia Filius hominisest. ganl et morlui. Sed si resurgant nunc in mente,
Visio quippc Filii hominisexhibebiturelmalis. Nam tunc in carne resurgenl.Nunc in mentc per verbum
visio fonnffi Dei, nonnisi mundis corde, quoniam Dei,id cst pcr Filium Dei,resurgent: lunc in carne
ipsi Dcum videbuQt,id est solis piis, quorum dile- per Verbum Dci caro lactum,filiumhominis.Neque
31o IIAYMONIS IIALBEllSTAT. EPISC. dPI». PAIIS II. — IIOMIL. 316

enim ad judicium vivorura ot morluorum Patcr ipse A ix) : " quod nequaquam dicerct. si peccatores con-
venturus est, nec tamen recedit a Filio Pater. Quo- versos non amarct.
modo ergo non ipse vcnturus est?Quia non ipsevi- « .\udiens autem Jesus, dixit illis:InlirmitashtTC
debitur i"n judicio. Videbunt in quem pupugerunt. « non est ad mortom, sed pro ploria Dei,ut glorifi-

Forma illa erit judex qua> slelit sub judice:illa jii- « cetur Filius Dei per eara. »Talis glorificatioipsius
dicabit.qujp judicala est.Judicata est onim ini(iue, non ipaura auxit, sed nobis profuit. Hoc ergo ait,
judicabit jutte.Talis apparebit judex,qualis videri « non est ad raortem, » quia ipsa mors non est ad

possil a quibus coronatus eat. Dislinctio est inter mortem,sedpotius ad miraculura,quofacto,crede-

illudverbum, quod superius dixit, quod morlui <> rent horaines in Christum, el vitarent veram mor-
audicnt voccm Filii Dei » et inter illud, quod hic
: tcra.Nara sunl hcTretici qui hoc negant, quodFilius
ait:«Vcnit hora quando omnes qui in monumentis Dei sit Deus, eccc audiant « Infirmitas crgo ha^c,
:

sunt au.Vent voccm Filii Dei. » Ibi vero ait, <<-au- inquit,non cst ad mortem.sed pro gloria Dei.»Oua
dient, » id est obedicnt ; ideo isla resurrectio est ad gloria?Cuji;s Doi? Audi quod sequilur : Ut glorifi-

vitam ; illa vero qu;e futura est, de qua dicit,«au- cutur Filius Dci per eara ^Joon.xij. »Per quam?Per
dient vocem Filii Dei,»id est,audient ut rcsurgant illam inlirmitatem.
ad judicium.Non addidit hic,ad vitam:quiaomncs „ «Diligebat autem Jesus Marthamet sororemejus
ad gloriam non resurgent.scdmultiadpoenam.Ideo « Mariara et Lazarum. » llle autem languens, ilhc

addidit de futitra resurredkme." Qui bene fecerunt, tristes, omneselecli sed diligebat et languentium :

in resurreclionem vita?: qui maleegerunt,in rcsur- salvator, irao etiam mortuorum suscitutor, et tris-
rectionem judicii, » id est damnationis,quiahic ju- tium consolator.
dicium pro poena posuit. Tunc crit ultima palea,ut «Ut ergo audivit quod inru-mabatur, tunc quidcm
separet bonos §. malis, triticura apaleis.Tunc il)unl « mansit in eodera loco duobus diebus. »Nuntiave-
irapii inigncm ;eternum,justi aulemin vitam ;i'tcr- runl ill.T, mansit ille.Tandiu ductum est tem-
illic

nara. pus, quoadusque quadriduum compleretur non :

HOMILIA LIV. frustra, quia forte, imo quia certe et ipse numerus
FERi.\ SEXTA post L.Ttarc. dierum inlimat aliquod sacrameutum.
« Deindo post haic dicit discipulissuis:Eamusin

(JoAN.xr.)« In illo terapore,erat quidem languens « JudTam iterura. » Ubi pene fuerat lapidatus, qui
« Lazarus a Bethania, de castello MaricC et Marthaj proptereaindediscessisse videbatur, nelapidarelur.
« sororum ejus,» et reliqua Plurimavero in hoc mi- Discessit enim ut homo,sedin redeundoquasiobli-
raculo resuscitationis Lazari, quia manifesta sunt. tus infirmitatem, ostendit potestatem.« Eamus, in-
expositione in singulis non indigemus.In superiorc C quit, in Judseara. » Deindo, hoc dicto,videtequera
lectione raanifestat evangelista,qpod Dorainusexiit admodum discipuli territi fuerint.
de manilius eorura qui lapidare eum voluerant, et « Dicunt ci discipuli Rabbi, nunc quoBrebant te
:

abiittransJordanera.uiiiJoannesbaptizabat.Ibiergo « Jud«i lapidare, et itcrum vadis illuc? Rcspondit

Doniino constituto, infirraabatur in Bethania Laza- « Jesus Nonne duodecim sunt hor;e diei ? » Quid
:

rus, quod castoUura erat proximura Hierosolymis. sibi vult ista rcsponsio?Illi dixerunt: » Modo te vo-

« Mariaautem erat qua: unxit Dorainum unguento, lebant Judaii lapidare,et iterum vadis illuc, uttela-
« et e.xtcrsit pedes ejus capillis suis, cujus frater pident?»Et Dorainus:«Nonne duodecim hora^sunt
« Lazarus infirmabatur. Miserunt ergo sororescjus, dici ? »
« dicentes : » Jam
quod raiscrunt ubi
intelligiraus « Si quis anibulavcrit in die, non offcndit, quia
erat Dorainus, quoniara absens.trans Jordanem sci- «luccra hujus mundi vidct.Si autera arabulaverilin
liccl, miserunt ad Dominum,nuntiantcs quod ;pgro- « nocte, otrendit, quia lux non cst in eo. » Dc die
taret frater earum,ut si dignarctur, veniret ut eum quidcm locutus est,sed ad nostram intelligentiam,
ab a}griludineliberaret. IUe distulit sanare, ut possct quasi adhuc nox est, invoccmus dicra, ut repellat
resuscitare. Ouid ergo annuntiaveruntsororesejus? noctem,et cor lumine illustrct.Ouidenim Dorainus
« Domine, eccc qucm amas infirmatur. » Non p diccre voluit?Ouantum mihi vidctur,quantumsub-
dixerunt,Veni,amanlienimtantuinmodo nuntiatum jacet altiludo profundilasque sententi;e,redarguere
1'uit non ausfc sunt diccre,Veni et sana nonsunt
; voluil dul)itationem illorum ct infidclilattMU. Volue-
;

aus;e dicere:lbi jubc, ct hic fict.Cur enim non isUe runt cnim dare Doraino consiliura ne moreretur, qui
laudantur, si fidesillius ccnturionis inde laudatur, venerat mori.neipsi morerenlur.Sic ctiam quodara
quod ait « Non sum digniis ul inlres sub tectura
: alio loco sanctus Potrus diligons Dominum, sed

meum, sed tanlum dic veri)0, ct sanabilur puer adhuc non plene intclligens cur venisset, timuit ne
meus? (Luc. vii.) Nihil horum istic, sed tanlum-
<i moreretur. Et vita^ disciplicuit,id est ipsi Domino.
modo « Domine, aacc quem amas iufirmatur. »
: Cum ergo vcllentdarc consiliumhomincsDeo.disci-
Suflicit ut noveris, non eniiu ainas et deseris.Dicit piili magislro, servi Doniino, ;ogroti medico, corri-

quis,quomodo per Lazarum peccatorsigiiilicabalur, puit eos et ait: « Nonnc duodecim sunt hora'diei?
el a Domino sic amaiiatur? Audiat cura dicenlciu: Si quis anibulaverit in die, non olTcndit. » Mc se-
« Non veni vocare justos, scd peccalorcs {Matth. quimini, si non vultis oirendere. Nolite mihi consi-
317 HOMILI.E DE TEMPORE. 318
liina darc, quo? a me consilium opoiiet accipcro. A crcscerct : quamvis tali verbo usus sit, quasi tunc
Quo ergo pertinet, « Nonne duodecim horaj sunt credere inciperent. Non enim ait, gaudeo propter
diei? » Quia ut diem se essc oslenderet, duodecim vos, ut vestra fidcs augeatur, sive firmetur ; sed ut
discipulos ego sum, incjuit, dies, et vos
clegit. Si credatis, quod intelligendum est, ut amplius robu-
horaj, nunquid horaediei consilium danf? Hora; diem stiusque credatis.
sequunlur, non horas dies. Si ergo ilU horffi, quid Sed eamus ad eum. Dixit ergo Thomas, qui
«

ibi Judas, et ipse inter duodecim horas ? Si hora « Didymus, ad condiscipulos Eamus et nos,
dicitur :

erat, hicebat, si hicebat, quomodo diem ad mortem « ut moriamurcumeo. Venititaque Josus, et invenit

trahebat? Sed Dominus in hoc verbo, non ipsum « cum quatuor dies jam in monumento habentem. »

Judam, sed successorem ipsius prffividebat. Juda De quatuor diebus multa quidem dici possunt, sicut
enim cadcntc, successit Matthias, et duodenarius se habent obscura Scripturarum, qua; pro diversitate
mansit. Non enim frustra duodecim discipulos ele- intelligentium multos sensus pariunt. Dicamus et
git, nisi quia ipse spirituahs est dies. Sequantur nos, quid nobis videatur significare mortuus quatri-
ergohoncdiem, prffidicenthor.-Bdiem.Horaiillustren- duanus. Quomodo enim in illo caico intelligimus
tur a dic.lioric illuminentur a die.Pcr horarum prae- quodammodo humanum genus, sic forte et in isto
dicationem, credat mundus diem. Ergo ait de com- „ mortuo multos intellecturi sumus diversis enim ;

pendio Me sequimini, si non vultis errare.

: modis una res significari potest. Homo quando na-
« Ex post ha)C dicit eis Lazarus amicus noster: scitur, jam cum morte nascitur, quia de Adam pec-
« dormit, sed vado ut a sommo excitem eum. » Vc- catum trahit unde dicit Apostolus « Per unum ; :

rum dixit sororibus mortuus crat, Domino dormie-

; hominem peccatum intravit in mundum,et pcr pec-
bat hominibus mortuus erat, qui eum suscitare non
: catum mors et ita in omnes homines pertransiit, :

poterant. Nam Dominus tanta facihtate suscitabat in quo omnes peccaverunt (fiom. v). » Ecce habes

de sepulcro, quanta tu non excitas dormientem de unum diem mortis, quod homo trahit de morte pro-
lecto. Ergo secundum potentiam suam dixit dormien- paginem. Deinde crescit, incipit accedere ad rationa-
tem, quia et ahi mortui dicti sunt in Scripturis saepe les annos, ut legem sapiat naturalem, quam omnes

dormientes, sicut Apostolus dicit « De dormientibus habent in corde fixam. Quod tibi fieri non vis, alteri
:

autcm nolo vos ignorare, fratres, ut non contristc- ne feceris. Nunquid hoc de paganis dicitur, et non in
mini sicutetcateri^qui spom non habent^/r/ics.ii).» natura ipsa quodammodo logitur ? Furtum faccre
Ideoetipsedormientesappcllavit,quiaresurrecturos vis? pati utique non vis. Ecce lex in corde tuo Quod :

pronuntiavit. Et in alio loco Omnes quidem dor- non vis pati, faccre noli. Et hanc legem transgre-
:

miemus, sed non omncs rosurgemus (/ Cor. xv), diuntur homines ecce alter dies mortis. Data est :

mortem nostram dormitionis nomine signillcans. C etiam lex divinitus per famulum Dei Moysen. Di-
Nam corpus dum deseritur ab anima, dormit in c'um est illic « Non occides, non moechaberis, non :

sepulcro usque ad resuscitationemin novissimo die. falsum testimonium dices. Honora patrem tuum et
Animac vero dum deserunt corpora, diversas rece- matrem, non concupisces rem pro.ximi tui (Exod.
ptionos habent: gaudium bon;c,mal;e tormenta.Sed xx). »Ecce lex scripta est, et ipsa contemnitur, et
cum bonorum gaudium
facta fuerit resurrectio, et ad tertium diem mortis qui restat, venitur. Et Evan-
amplius erit et malorum tormenta graviora,quando gclium pncdicatur, regnum ccelorum diffaraatur
cum corporetorquebuntur. Dum Dominusdedormi- ubique, Christus minatur gehennamj vitam promit-
tione amici dixeratjdiscipuli responderunt,quomodo tit.eternam. Et ipsum contemnitur, transgrediuntur
intelle.xerunt : homines Evangelium. Ecce quartus dies mortis. Me-
Domine,
« si dormit, salvus erit. » Solent enim rito jam putet. Nunquid de talibus negandaest mi-
somnia esse ffigrotanti interitus vel salutis indi- sericordia ? Absit. Etiam ad tales excitandos non
cia. dedignatur accedcre.
« Dixerat autem Jesus de mortc ejus, autcm illi « Multi autcm ex Judu^is venerant ad Martham

« putavcrunt quia de dormitione somni diceret. Tunc « ctMariam.ut consolarcntureas dcfralre suo. Mar-
" crgo dixit eis Jcsus manifeste. »Subobscurc enim n « tha autem ut audivit quia Jesus venit,occurrit illi.
dixerat, « dormit. » Ait ergo manifeste : « Maria autcm domi sedebat. Dixit ergo Martha ad
«Lazarus ergo mortuus est, et gaudeo propter « Jesum Domine, si fuisses hic, frater meus non
:

« vos ut crcdatis, quia non eram ibi. » ^gcr enim, « fuisset mortuus. Sed et nunc scio, quia quKcunque
non mortuus fuerat nuntiatus, sed ut lateret qui « poposccris a Deo, dabit tibi Deus. » Non dixit, sed
creaverat, et ad cujus manus anima moricntis ex- et rogo te modo ut suscites fratrem meum. Hoc
icrat. Hoc est, quod ait, « gaudeo propter vos ut lantum dixit : scio quia potes si vis ; utrum autcm
crcdatis quia non ibi eram,utjam inciperent admi- facias, judicii tui est, non pr;csumptionis me;c.
rari, quia Dominus potuit dicere mortuum, quod « Dicit illi Jesus Resurget frater tuus. Dicit ei
:

nec viderat, nec audierat, Ubi sane meminisse debe- « Martha Scio quia resurget in novissimo die. » De
:

mus,quod adhuc etiam ipsorum discipulorum,qui in illa rcsurrectione secura sum, de hac incerta sum.
eum non crediderant, miraculis jcdificabatur fidcs : « Dicit ci Jesus Ego sum resurrectio et vita. »
:

non utesscincipcret,sed uteaqua;,jamessecccperat, Dicis, resurget fratcr tuus in novissimo die ; verum
319 HAYMONIS HALBRMSTAT. KPISC. OPP. PARS II. - HOMIL. 320
cst.fcd per qiiem tiino resiirgot, potest ot niodo rc- A. « qui cum illa erant plorantes, fremuit spiiitu, et
surgere : quia « ego sum rosurreetio ct vita. » Ideo « turbavit seipsum, et dixit : Ubi posuistis eum ? »

vita, quia resurrectio. « Quia si credit in me, non Aliquid nobis insinuavit fremendo spiritu, et tur-
morietur in .Tternum. » Quid est hoc, « Qui credit bando seipsum. Quis enim eum posset, nisi ipse
'( me, etiam si mortuus fuerit, vivct?»Sicut La-
in scipsum, turbaro? Itaque primo hic attendite po-
zarus mortuus est et vivet?Ouia non est Deus mor- tcstatem, ot sic inquirite significationem : Turbaris
tuorum, sed vivorum. De olim mortuis patribus, hoc tu nolens. turbatur Christus quia voluit; contrista-
est .Abraham, Isaac, Jacob, tale rcsponsum Judrcis tus est Jesus, verum est, sed quia voluit ; esurivit
dedit « Ego sum Dcus Abraham, ct Dcus Isaac,
: Jesus, verum ost, sed quia voluit ; dormivit Jesus,
et Deus Jacob (E.vod. iii Luc. xx). » Non ert Deus ; verum est, scd quia voluit ; mortuus est Jesus, ve-
mortuorum, sed vivorum. Omnes enini illi vivunt. rum est, sod quia voluit. In illius potestate erat,
Crede or'-o. o\ -i niortuus fu^ris, vivos si autem : vel sic affici, vel non affici. Veram enim animam
non cro(lis,oL ciiin vivis mortuus cs. Unde est ergo suscepit et carncm, totius hominis sibi coaptans
mors in aninia? Oiiia non est fides in ca. Unde est in pcrsono? unitale naturam. Nam otanima Apostoli
in corpore? Ouia non est ibi anima. Ergo anim<c tuse vcrbo illustrata est ; anima Petri et anima Pauli
vita, fides est. Sicut anima corporis, vita est corpo- „ verbo aliorum apostolorum, sancto-
illuslrata cst :

ris ita fides animai, vita est anim.T. « Oui credit

; rum prophctaruin animfe verbo illustratae sunt;
in me, etiam si mortuus fuorit in carnc, vivet in sed de nulla dictum est « Verbum caro factum :

anima, » doncc resurgat caro nunquam postca mori- est [Joan. i), » dc nuUa dictum est : « Ego et Pater
tura. Hoc est, qui credit in m,e, licet moriatur, vivct. unum sumus {Joan. x). » .\nima Christi, et caro
« Et omnis qui vivit » in carne, « et credit in Christi, cum vcrbo Dei una pcrsonaest, unus Chris-
mo, » et si morietur ad tempus propter mortem tus est. Ac pcr hoc ubi summa potestas, secuii-
ci rnis, « non morietur in .oternum » propler vitam dum voluntatis nutum turbatur infirmitas, hoc est
spirilus, et immortalitatem rosurrcctionis. Iloe est quod ait « Turbavit semetipsum. » Quid est ergo :

quod ait : « Et omnis qui vivit et credit in mc,non

quod turbat somctipsum Christus, nisi ut significet
morietur in a?ternum. » tibi, quomodo turbari lu debeas, cum tanta mole

« Gredis hoc? Ait illi Utique Domine. Ego cre- : peccata gravaris et premeris? Attendisti enim te,
« didi quia tu cs Christus Filius Dei qui in hunc vidisti te, computasti tecum illud feci, et pepercit ;

« mundum venisti. » Quando hoc credidi quia tu es mihi Deus illud commisi, et sustinuit me; Evan- ;

resurrectio, credidi quia tu os vita, crcdidi quia qui gelium audivi, ot contempsi baptizatus sum, et ;

credit in te, et si moriatur, vivet. Et qui vivit ct itprum ad eadcm rcvolutus sum quid facio? quo ;

crcdit in to, non moriotur in rt-ternum. C eo? undo evado ? Quando ista dicis, jam fremitspi-
« Et cum h-pc dixisset, abiit et vocavit Mariam ritus, quia fides fremit. In voce frementis apparet
« sororcm suam silentio, dicens Magister ades1,et spes resurgontis. Ergo fides tua de Ghristo, Chri-
:

^»vocat te. » Advertendum est, quemadmodum sup- stus in corde tuo ergo fremat Christus in cordc ;

pressam vocem silentium nuncupavit.Nam quomodo
siluit, qu.TR dixit, « Magistcr adest, et vocat te. »
Advertendum cliam quemadmodum evangelista non
dixerit, ubi vcl quando, vcl quomodo Mariam Do-
minus vocavcrit, ut hoc in verbis Marth.c potius in-
tclligeretur, narrationis veritate servata.
« Illa ut audivit, surrexit oito, ct vcnit ad eum.
u Nondum enim venerat Jesus in castellum, sed erat
« adhuc in illo loco ubi occurrerat ei Martha. Jud;ei
tuo. Flevit ergo Christus amicum mortuum, quem
venit rosuscitaturus. Quarc enim flevit, nisi quia
hominem flcrc docuit, oppressum pondere peccato-
rum ? Quaro rrcmuit ot turbavit semctipsum, nisi
quia fidos hominis sibi merito displiccntis, frcmcre
hunc admodum dcbet in accusatione malorum ope-
rum,ut vio!cnli:c pocnitendi codat consuetudo pec-
candi ?
Et dixit « Ubi posuistis eum? » Scis quia mor- :

« igitur, qui erant cum illa in domo, et consolaltan- tuus sit, et ubi sit sepultus ignoras ? Et ista signi-
« tur cam, cum vidissont Mariam, (juia cito sur- ficatio qu;T? est?Non ausus sum dicere, ncscit. Quid
« rexit et exiit, sccuti sunt eam, dicontcs quia vc- j) cnim ille nescit? scd quasi nescil. Unde hoc proba-
:

« nit ad monumentum, ut ploret ibi. » Quare hoc mus? Dominum audi dicturum in judicio « JVon :

pcrtinuit ad evangolistam narrarc?Ut vidcamus novi vos, disccditc a mc {Matlh. vii). » Quid cst,
qu;je occasio fecerit, ut plurcs ibi essent quando La- non novi vos ? Non vos video in lucc mca, non vos
zarus resuscitatusest. Putabantcnim Jud.ci propte- video in iliajustitia, quam novi. Sic et hic, tanquam
rea illam festinare, ut doloris sui solalium lacrymis noscions talcm poccalorcm, dixit : « Ubi posuistis
qu;orerct,sccuti sunteam, ut tam grjmde miraculum eum? » Talis cst vox Domiiii in paradiso, postca-
quadriduani mortui rosurgcnlis lcslcs phirimos in- quam poccavit Adam : « Adam.ubi cs {Gen. iii) ? »

veniret. « Dicunt Domine, vcni ct vide. » Quod est, vide

ci :

« Mai-ia ergo cum venisset ubi cral Jcsus, vidcns et miscrere. Videt enim Dominus, quando misere-
« eum, cecidit ad pedes ejus, et dixit ei : Domine, tur. Unde illi dicitur « Vide humilitatem meam ;

" si fuisses hic, non essetmorluus frater meus. Je- ct laborcm mcum, ct dimittc omnia peccata mca. »
1 sus crgo ut vidit eam plorantcm, ct Jud;cos {Psal. XXIV.)
 :

m HuMlL!/K D!-: Ti:MPi,'llE. $22

<< Lacryiiiatus esl Christus. Dixeruut crgo Juclau: \ menta solverc, qui mortuum resuscitavit. Scd pro-
« Ecce quomodo amabat eum. Quid est, amabat « ptcr unitatem sancta: Ecclesitc, et individuam cha-
eum ? Non venit vocare justos, sed peccatorcs ad ritatom dicitur ministris, id est discpulis Ch;i: :i :

poenitentiara {Marc. ii.) « Solvite eum. » Quia sine unitate catholica? fidei,
« Quidam autein dixerunt ex ipsis: Xon poterat et charitate ecclesiastica; sanctitatis, peccata nou
« hic,qui aperuit oculos cffici nati,facere ut hic non solvuntur.
«moreretur? » Qui noluit facere ut non more- « Multi autem cx Juda;is, qui venerant ad Ma-

retur, plus est quod facturus est, ut morluus susci- « riam, et viderant quoe fecit Jesus, crediderunt in
tetur. « eum. Quidam autem ox ipsis abierunt ad Phari-
« Jesus ergo, rursus fromens in semetipso, vcnit « sa3os, ct dixerunt eis qua3 fecit Jesus. » Xon
« ad monumcntum. » Fremit et in te, si disponis omnes ex Juda^is qui convcnorant ad Mariam, sed
roviviscere. Omni homini dicitur, qui premitur pos- quidam, sive ex ois qui non crediderant, abierunt
sima consuetudine « Venit ad monumeiitum. »
: ad Pharisffios, ot dixorunt qua; fecit Jesus : sive an-
« Erat autem spelunca et lapis superpositus erat nuntiando, ut et ipsi credercnt, sive potius proden-
ei. » Mortuus sub lapide, reus sub lege. Scitis enim do, ut saivirent : sed quomodolibet, et a quibusli-
quialex qute data est Judajis, in lapide scriptaest: bet, ad Pharisoeos ista perlata sunt.
p
omnes autem rei sub lege sunt. Bcne viventes enim,
in lege non sunt, justo lcx posita non est. Quid est nOMlLlA LV.
ergo lapidem removere Gratiam pra^-dicare. Apo-? SADBATO POST LcCUwe.
stolus enim Paulus minislrum se dicit Novi Tcsta-
mcnti, non littera, sed spiritu. Nam « liltora, inquit, (JoAN. viii). « In illo temporc: Dixit Jesus turbis :

occidit, spiritus autem vivificat (// Cor. iii). » Lit- « Ego sum lux mundi. Qui sequitdr me, non ambu-
tera occidens, quasi lapis est premens. « latintcnebris, »et reliqua.Ubimanifestedocet,non
Removete, inquit, lapidera, » removcto legis pon.
« solum qua aucloritate raulieri peccata dimisorit (ut
dus, gratiam praidicate. « Dicit ei Martha, soror paulo suporius rofert), sed etiam quod ipso sit « vera
« ejus qui mortuus fuerat Domine, jam foetet» : lux, qua' illuminat omuem hominem vcdientem in
« quatriduanus enim est. Dicit ei Jesus Xonne : huncmundum {Joau. i). » Cujus perpetuum splendo-
« dixi tibi, quoniam si crodidoris, videbis gloriam rem humana fragilitas videre non potuisset, nisi
« Dei ? » Quid est, Videbis gloriam Dei ? Quia et nube carnis tegeretur, pcr quam quasi per quoddam
foctenlem, et quatriduanum suscitst. « Omnes enim lucidissimum speculum, divini luminis claritas hu-
peccaverunt, et egent gloria Dei (Rom. iii). » Et raanis raentibusinnotesceret, quasfidepurgandaest,
•<Ubi abundavit peccatum, superabundavit gratia C ut tanti luminis aspectu digna efficiatur. Unde se-
[Rom. v). » cutus ait: « Qui sequiturrae, non ambulat in tene-
« Tulerunt ergo lapidem. Jesus autem clevatis bris, sed habeat lumen viia;. » Qui raeis modo
« sursum oculis dixit : Pater, gratias ago tibi, quo- jussis et excmplisobsequitur,
non timebit in futuro
« niara audisti me. Ego autem sciebam, quia semper tonebras damnationis, sed lucem potius vitae, ubi
« me audis, sed propter populum, qui circumstat, nunquam prorsus moriatur, habebit. Itaque, fratr s

« dixi, ut credant quiatu mo misisti. Ha;c cum di- mei, sequamur Christura lumen raundi, ne ambule-
« xisset, voce magna damavit. » Fremuit, lacry- mus in tenebris. Tenebra? metuendffi sunt, morum,
mavit, voce magna clamavit, ut animo perpondas non oculorum oculorum, non exteriorum, sed
: etsi

quam difticilo surgit, quera moles mala! consuotudi- interiorum. Unde discernilur non album et nigrum,
nis premit ; sed tamen surgit, occulla gratia intus sed justum el injuslum. Antequam ergo venirot Do-
vivificatus. Surgit post voccm magnam, qua clama- minus nostor Josus Christus, multas ante se lucer-
vit : « Lazare, veni foras. Et statim prodiit qui nas propheticas accendit, et misit. De his erat otiam
« fuerat mortuus, ligatus pedes et manus institis, et Joannes Baptista, cui tam magnum ipsum lumen,
« facics illius sudario crat ligata. » Quomodo pro- quod ost Dorainus Christus, perhibuit testimonium,
cessit ligatis non miraris quia
pedibus miraris, et tv quali nulli hominura. Ait cnim « Inter nalos mu- :

surrexit quatriduanus Domini

? In utroque potontia lierum non surroxit major Joanne Baptista [MuUh.
erat, non viros mortui. Processit, et adhuc ligatus xi). » Hic tamon, quo nemo erat major inter natos

ept, adhuc involutus, tamen foras jam processit, mulicrum, dicit de Domino nostro Jesu Christo :

quid significat ? Quando contemnis, mortuusjaces; « Ego quidem baptizo vos in aqua. Qui autem venit

et si tanta quanta dixi contemnis, sepultus jaces ;

post me, fortior me est, cui non sum dignus calcea-
surgis, quando confiteris. Quid est enim procedere, menta solvere [Matth. ni). » Videte quemadmodum
nisi ab occultis velut exuendo manifeslari? Sed ut se lucorna diei submittat. Lucernam vero ipsum
confitearis, Dcus facitclamando, id est magna gratia Joanncm fuisse Dorainus ipsc testatur. Ille erat (in-
vocando. Ideo processit mortuus, adluic ligatus, quil) lucerna ardens et lucens, et vos voluistis ad
adbuc reus, ut solverentur peccata ejus. Ministris horam oxsultare in lumino ejus. »
ergo hoc dixit: « Respondcrunt ergo Pharisa?i : Tu de teipso
« Sulvite cum, et sinite abire. j Potuitenim liga- « testimonium dicis, testimonium tuum non est
 ;:

32.1 HAYMUMS IIALBEUSTAT. liPlSC. UPP. PAHS II. — HUMIL. 324

<( Ycrum. » Vidcamus quid auiliunl, audiamus ct A nircL ad cruccm. Dislulit quidcm potcntiam, scd
nos, sed non sicut ilii : iUi rontomncntes, nos crc- publicavit misericordiam. Unde distulit potcnliam?
denlos illi Christiim
;
occidere volcntes, nos per (Juiadccrucedescendcre noluit, qui poluit dc sepul-
Ghristum vivere cupientes. Interim ista distantia cro resurgore. Undepublicavit misericordiam? Quia
distinguat aiires mcntesqno noslras, ct audiamus pendens in crucc, dixit « Patcr, ignosce illis, quia
:

quid Judiois responderit Dominus. nesciunt quid faciunt(L?/c. xxiii). » Sivcergo proptcr
« Respondit Jesus, et dixit cis Et si ego de : hoc, quia non venerat judicarcmundum, scd salvare
« meipso lestimonium perhiboo, verum csl tostimo- mundum, dixit: « Egonon judico quemquam; » sive,
« nium meum quia scio unde venio et quo vado. »
: quemadmodum commcmoravi, quoniam dixerat,
Patrcm volcbat intelligi. Et si Patri gloriam «iabat «Vossccundumcarncmjudicatis,»addidit,« Egonon
l''ilius, jcqualis glorilicat onm a qno est missus, judicoquemquam » ut intelligamus, Christum non
:

quantum debet hoiT;n glorificare cum aquo cst crca- sccundum carncm judicare, secundum quod ab ho-
tus? « Scio vmkIo venio, et quo vado. » Isto qui ia minibns judicatus est. Non ut cognoscalis jam ut
pra^^sentia vobis loquitur, habel quod non deseruit, jndicem Chrislum, audite (juid soquitur:
sed tamon venit. Non enim veniendo indo discessil, « Et si judico ego, judicium meum verum cst. »

aiit redeundo nos dereliquit, qui dixit « Ecce ogo : Ecce habet et judicium. Sod agnosoe Salvatorem, ne
vobiscum sum omnil)Us dicbus, usque ad consum- sentias judicium. Quare autem dixitjudicium suum
mationem saiculi {Matth. xxviii) » Ergo verum est vcrum esse ? « Quia solus, inquit, non sum, sed ego
testimonium luminis, sive se ostendat, sive aliter « et qui misit me, Pater. » Quid est missio Christi,

quia sine lumine non polest videri lumen, et sine nisi incarnatio cjus? Missus est Christus, idcm est,
lumine non potosl videri quodliiiet aliud, quod non si dicas, incarnatus est Christus. Et a Patre missus

est lumcn. Sicut enim lumen et seipsnin ostendit, erat, et a Patrc nunquam recessit. Et hic fuit per
et quffi circa sunt ita et Christus, et seipsum os-
: incarnationem.ethicestmodo perdivinilatem.Fidos
tendit, et alios illuminat, qui charilate circa se ergo mundat corda nostra, ut intellectus impleat
sunt, et sequuntur illum, non pedum gressibus, sed corda nostra. Et ut intelligamus, mysterium salutis
charitatis olTjciis. Duosadventus Domini nostri Jesu nostrie altum ost, profundum cst, sccretum est, una
Christi legimus in Scripturis sanctis a prophotis substantia est, una divinitas est, una majestas Patris
esse priodictos : unum misorioordicT, qui peractus Kii Filii. Pater non passusest, scd solus Filius.Ergo
est, alternm judicii, qui vcnturus est. Priina orgo intelligamus missionem Filii nominatam incarnatio-
disponsatio Domini nostri Jesu Christi mcdicinalis, Patrem aulem incarnatum esse non crc- nem Filii:

non judicialis. Nam si primo venisset judicaturus. das. Uude ergo verum est judicium ojus, nisi quia
neminem invenisset cui praemia justiti;\? roddcret. C vcrus est FiliusPatris?Ideodixit:« Judicium meum
Quia ergo vidit omnes peccatores, et oranimo esse verum est, quia solus non sum, sed ego, et qui me
neminem immunem a morte poccati, prius erat ojus misit Patcr. » Idcm ergo in alio loco dixit: « Egoct
misericordia pra^roganda, et post exerccndum judi- Pater unum sumus {Joan. x). » Unum in substantia,
cium. Quia do illo cantaverat Psalmus: » Misericor- duo in persona. Unum dixit, in substautiie unitate;
diam ot jndicium cantabo tibi, Domine {Psal. c). » sumus dixit,propterpcrsonarum distinclionem.Audi
Non enim ad judicium et miscricordiam. Nam si quiddixil: « Ego, etqui me misit, Palcr. " Distiugue
primum esset judicium, nulla esset misericordia personas: agnosce quia Pater, Pater est; agnosce,
sed primo misericoi'dia, postea judicium. Qua> est quia Filius, Filius est ne in barathrum Sabellianum
;

prima misoricordia? Creator hominis homo esse di- pcrvcnias. Etnoli dicere,aliudet aliud: sed dic alius
gnatus est, factns quod fecerat, ne quod feooratpcr- etalius. Non aliud in substantia, sod alius in perso-
iret. Qiiid huic miscricordiic addi potcst? Addidit na. Non Pator major, non Filius minorin divinitatis
tamen. Nam roprobatus ab hominibus, pro qnorum gloria : sed crcde, unum sumus. quod dixit
In eo
salutc venerat in mundum, irrisiones sustinuil, fla- ipsa Veritas, unum, libera to ab Ario quod dixit,
;

gella, sputa, opprobria inimicorum, turpissimam sumus, libera tc a Sabellio. Si unum, non ergo di-
mortem omnia sustinuit, quia voluil, ut n versum si sumus, non ergo unus. Dejudicio di.xe-
crucis. Ha^c ;

salvaret hominem qucm creaverat. Nullum genus rat « Ego non judico quemquam » de testimonio : ;

mortis intolcrabilius fuit cruce, proplcr longos crii- nunc vult diccre.
ciatus : scd nihil gloriosius quam siginim crucis « In lcge, » in^iuit, « vcstrascriptum est. » Vestru
portare in fronte. Unde Apostolus ait, gloriam cru- dicit, tanquam Deo data
dicorct, In loge (lUic vobis a
cis pnodicans : « Mihi autem al)sit gloriari, nisi in est, sicut dicimus Pancm nostr-im quotidiauum,
:

cruce Domiiii Jesu Christi, pcr quem mihi mundus quom a Deo nobisdari poposcimus.Quid ost quod in
mundo {Gal. vi.) » Quia venit
crucilixus cst et ogo loge corum scriptum cst « Quia duorum homiuum :

neminem judicare, consequenter Judicis rospondit: «testimoniumvcrumcst.»Nunquidsemperduohomi-

« Vos secundum carnem judicatis, cgo non judico nesverum dicunttestimonium?Nonneduofalsitestes
queinquam.,» Perluliliiijustumjudicium, utagoret contra Susannam falsum protulorunl testimonium
justMin sed in oo (]iiod porlulit injnslum, inisori-
: (/)«/). xiii.i? Kt Judii.Ms qiKXM-entibus falsum testimo-
•ordiai fuit. Deiiique ita humilis luclus csl, ut pervc- niumconlraChrisluni, dicit cvungclista: uVcnerunt
 :

3^5 IIOMILIyE DE TEMPOHE. 32G

novissime diio falsi lestes xxvi). » Nunquid

(iVfrt///t. A fliihitationis verbum est, quando dioituralj homine
quia duo erant,ideo non erant ?Quid de
falsi lesles dubitante : ideo dubitanto, quia nescicnte.Cum vero
duobus dicimus vel tribus ?Univorsuspopulusmen- dicitur aDeo verbum dubitationis,cuni Dcum n',il

titus est contra Christum.Si crgo totus popukis.qui utique lateal, illa dubitatione arguitur infidelitas,
coristatexmagna hominum multitudine, falsum tes- non opinatur divinitas. Homines enim de hisrebus
timoniumdiccreinventu?est,quomodoaccipiendum quas certas habent, aliquando increpative dubitant
est « In ore duorum vel trium testium stabitomne
: id est verbum duhitationis ponunt, cum corde non
verbum (Dcuf. xix), » nisi quia hoc modo permys- dubitant. Velut, si indigneris servo tuo, et dicas:
terium Trinitas conimendala est, in qua perpetua Contemnisme?considera,forsitandominustuussura.
sfabilitas veritatis est ?Si vis habere bonam cau.=am, Hinc et .\postolus ad quosdam contemptores suos
habcto duos vel tres testes,Patrem ct Fibum et Spi- loquens, ait: « Puto autem et ego spiritum Dei
ritumsanctum.Denique,quandoSu?anna,castafemi- habeo (/ Cor. vii). » Quod dlcit puto, dubitare vide-
na fideiisque conjux, a duobus falsis testibus urge- tur, sed ille incropabat, non dubitabat.Et Dominus
balur, Trinitas illi in conscientia atque in occulto Christus alio loco increpans infidclitalem futuram
suflragabatur.Illa Trinitas de occulto unum lestem generis hiimani : » Cuin venerit, » inquit, « Filius
Danielem excitavit, et duos convicit. Ergo quia in hominis,putas inveniet fidem in terra(LHr.xviii) ? »
]oge vostra scriptum est duorum horninum teslimo- Scit ergo omnia, per quem facta sunt omnia,et ta-
nium verum csse, accipite verum testimonium, ne men dubitando increpat :«Si me sciretis,et Patrem
sentiatis judicium:«Egoenim,»inquit, « non judico meum forsitansciretis.»Increpat infideles,admonet
quemquam, sed testimonium perhibeo de meipso.» fideles, ut sciant unam esse cognitionem Patris et
l)itTcr()juil!cium,non differo testimonium.Eligamus, Filii,quatenus sciant cognilionem FiliiDei cognitio-
fratres, testimontum Uei, quia testimonium Doi ve- nem osse et Patris.Ideo discipulo clecto poscenti ut
rum est ;ctquomodo testisest omnium quae agimus, osteuderet eis Patrem,respondit « Tanto tempore
:

judoxerit omniumquaa fecimus.Et alium nonquaerit vobiscum sum, et non cognovistisme?Pliilippe,qui

testem,nisi seipsum omnia secreta cordis no-
: qui videt me,videt ct Patrem (/ort«.xiv). » Si dissimilis
stri considerat, et quid, vel ex quo fonte procedat. esset Filius Patri, nunquid diccret discipulis suis :

Ideo tostis, quia non quoerit alium unde cognoscat « Qui me videt, videt et Patrem? « Nunquid diceret
qui sis, vel qualis sit vita tua, qui reddit unicui- Judffiis :«Si me sciretis,ct Patrem meum sciretis ? »
que sicundum opera sua. Responderunt ergo Ju- « Ha;c verha locutus est Jesus in gazophylacio,

daji Domino loquenti de Patre docensin templo. »Magna Hducia sine timore.Non
suo, ot dixcrunt: «
« Ubi est Pater tuus ? »Patrem Christi carnaliter enim pateretur, si nollet quia nec nasccretur, si :

acceperunt, quia vcrbo Christi secundum carnein C nollet.Quid est quodhancverbaJesusingazophylacio,

judicaverunt. Erat autom qui loquebatur, in aperto docens in templo, locutus est? Gazophylaciumest,
caro, in occulto Verbum homo manifestus, Deus : ubi thesauri conduntur.Jeslisingazophylacioloque-
occultus. Videamus ergo quid ad haec Dominusre- batur Judaeis, dum in parabolis locutus est turbis:
spondit «Ubi est, » inquiunt, « Pater tuus?»Audi-
: nam gazophylacium fuit Christi,in quo omnialatu-
vimus enim te dicere, « solus non sum, sed ego et erunt mysteria tunc aperienda,dum ipse,qui latuit
qui me misit Pater. » Nam solum le videmus Pa- in littera. loquehatur :non in provei-hiis,sed palam
;

trem tuum tocum non vidomus. Quomodo te di- omnia fidelihus suis enarrans.Nam ctgazophylacia
cis solum non esse, sed cum Patre tuo esse? .\ge: adhserebant tempIo,quia ipse Christusteniplum est,
ostcnde nobis tecum esse Patrem tuum. Et Domi- do quo ipseait: « Solvite tcmplum hoc (Joan.n). »
nus: Nunquid me videtis, et Patrem meum non Cui omnia mysleria veteris lcgis adhaerobant, et ad
videtis ? Hoc enim sequitur, hoc suis verbis ipse eum omnia respiciebant,donec venirct ad aperienda
respondit, quorumverborum expositioncm nosante singulorum gazophylacia mysteriorum.aperiente eo
praimisimus. Videtcenim quiddixerit. « Respondit sensus fidelium suorum, ut intelligerent qua? late-
« Jesus :Neque me £citis,neque Patrem meum. Si me bant, sicut evangclista ait : «Tunc aperit illis sen-
« sciretis,forsitanet Patreni meamsciretis. » Dicitis n sum, ut intolligerent Scripturas (Lwf. iih » Denique
ergo «Ubi est Patertuus,» quasijam sciatis, quasi
: quid scquitur.audiamus :« Nemo apprehendit eum.
totum hocsim,quodvidetis.Ergoquiame non noslis, " quia necdum venerat hora ejus. » Scilicet omnia
ideovobisPatremmeum nonostendo.llominem quaj- sunt dispositionis suae, omnia voluntatis sua;.Quia
ritis, quia secundum carnera judicatis. Quia vero, qui voluntate natus est, voluntate et passus est. Si
secundum quod videtis aliud sum, et aliud secun- ergo pati nollet, nonpateretur sed si non pate- ;

dum quod non videtis, Patrem autem meum loquar non funderetur ;si sanguisille
retur, sanguis illius
occultum. Occultus prius est, ut me noveritis, tunc non funderetur,mundus non redimeretur. Agamus
et Patrem meum scictis «Si enim me sciretis, for-
: itaque gratias ct potestati divinitatis,ct miserationi
sitan et Patrem meumscirotis.»Ille qui omniascit, infirmitatisejus,deoccultapotentia,quamJudaeinon
quando dicit forsitan,non dubitat, sed incrcpat. At- noverant, unde illis modo dictum est
tende enim quomodo increpative dicaluripsum for- « Neque me nostis, neque Patrem meura. »Et de
sitan, quod vldttur csse verbum duhitationis sed : carne suscepta,quam Judaei noverant, et cujus pa-
327 HAYMONIS HALBEHSTAT. EPISC OPl». PAHS II. — HOMIL 328

liiam soipbant. ['ndc lllis alio loco dixit : << Kl mo A Mu.tol.m) fa-'io iiiiiominePatrismoi,ipsateslimoniuin
scitis, etunde sim scitis. « Utrnmque noverimus in perhibent de me (Joan. x). » Ut aulem oslenderet
Christo, et unde a-qualis Patri, et unde illo major eos a poccatis liberari posse, siin eum credore vel-
est Pater : illud Verbum est, illud caro ; illud Deus lent, subjunxit, dicens : « Si veritatem dico, quare
est, illud homo ; sed unus Christus, Dens et homo. « non creditis mihi? » Veritas ipse est qui ait:
« Ego sum via, vcritas, et vita {Joan. xiv). » .\c si
HOMILIA LVI. diccret: Cum mihi qui veritas sum, a Patre veri-
DO.MrMCA OUINTA IN QUADHAC.ESl.MA, QU^ DICITUU I.N tatis vonions, veritatem vobis Joquenti non credi-
PASSlONli; Du.MI.M. tis, profecto filios illius vos esse ostenditis, qui ab
(JoAX. viii). « In illo tempore Dicebat Jesus tur-
: initio mondax fuit, et in veritate non stetit, quo-
u bis Juda^orum, et principibus sacerdotum :Quis ex niam veritas in eo non est.

« vobis arguct me de peccato ? Si veritatem dico, «Qui est ex Deo, verba Dei audit. » In his ver-
« quarevosnon creditismihi?»et reliqua.Postquam bis unusquisque suam consciontiam probare potest,
Dominus Judieos convicit, ct eos filios diaboli esse utruin ex Deo sit an non. Qui enim vorbum Dei li-
ostendit, diccns {Joa». viii; « Vos ex patre diaboio : benter audit, etlibentius opere complet,nullomodo
ostis, et desideria patris vestri faccre vultis: » et se cx Deo esse dubitet, quoniam sicut Dominus ait
^
postquam(quae in eademhistoriasuperiusleguntur, in Evangelio « Non est arbor mala faciens fructus
:

quia de gencre nobilitatis gloriabantur, dicentes : bonos (MaUh. vii). » Qui vero vecors et durus vcr-
« Semen Abrahae sumus, et nemini servivimus un- bum Dei audire contemnit, vel si cum aure corpo-
quam»),demonstravitnihilprodessenobiiitatemcar- ris audierit, illud nullo studio vel labore in opere
nissinc nobilitatomentis,adjunxit, dicens « Amcn : miltere conatur, profecto se ex Deo non esse mani-
amen dico vobis,quia oinnis qui facit peccatum,ser- festat ; quales erant isti, quibus a Domino dicitur:
vus esL peccati. Sorvus autem non manet in domo « Propterea vos non auditis, quia ex Deo non estis.))
in a!ternum.))Ut ergo oslenderet quia si eum imitari In quibus verbisqucestioorilur,quareDominusdicat

vellent, filii Dei esse possent, adjunxit hoc qnod in Juda'is: « Vos exDeonon estis,» cum alibiscriptum
capite hujus lcctionis habetur « Quis ex vobis VidilDeus cuncta quaj lecit, et erant valde
: sit : «

arguet me de peccato ? «Quis, pronomcn inlinilum, bona {Geii. i). » Et iterum « Qui manet in ceter- :

aliquando vim interroganlis habet,aliquandoabne- num, creavit omnia simul {Eccli. xviii). » Ad quod
gantis. Interrogantis, sicut per Psalmistam dicitur dicendum, quia non negat eos natura ex Deo esse,
(Pirt/. xiv): « Domine, quis habilabit in taberna- sed vitio. Aliud est enim natura in homine, aliud
culo tuo? autquis requiescet in monte sanctotuo ?» peccatum Natura in homine, a Deo creala valde :

Ad quam interrogationem protinus respondetur, C bona osL, poccatum a diabolo inventum est.Bonum
cum subdilur « Qui ingreditur sine macula,et ope-
: quippe sine malo esse potest, malum vero sine bo-
ratur justitiam. » Abnegantis, sicut Salomon ait: no esse non potest quia privatio boni, nihil aliud ;

« Quis potest dicere, Mundum est cor meum,purus est, nisi inventio mali. Igitur conditione ex Deo

sum a peccato (/*/•()('. xx)? » Et iterum « In inferno erant, sed vitio ex Deo non erant. Quod apertius
:

autem quis con(itcbitur tibi {Psal. vi) ?» ubi subau- cognoseimus, si paululum hujuslectionis superiora
diendum est por singula, nullus. Ita ct in hoc loco attendamus. Lcgimus enim quia eosdem Juda^os
abnegative ponitur,cuin a Domino dicitur « Quis ex : filios Abrahffi confessus est, dicens {Joan. viii):

vobisarguet me de peccato? » subauditur, nuUus. « Scio quia filii Abrahaj estis ; » et post pauca esse
Nemo eum de peccato arguere poterat, qui ut pec- filios Abrahae negavit, subjiciens : « Si filii AbrahiTe
catores a peccato solveret, in mundum absquepec- estis, oporaAbraha; facite. » Ergo per propaginem
cato venerat. Alii namque homines similes sibi de carnis filii erant Abrahae, sed per imitationem hu-
peccatis redarguere possunt, sive de pru3toritis,sive non erant filii Abrahic. Sic ergo,
militatis ct lldei,
de futuris, (|uui perpetrari possunt : Dominum au- ut dictum cst, natura exDeo erant.sed vitioex Deo
tem Jesuin Christum ncc de prtcteritis, nec dc fu- non erant. Quod gcnus locutionis adeo usitatissi-
turisullusrcdarguorepra;valct,quiacarnem quidom i\ mum ost in Scripluris, ut etiam in communi locu-
ex carne traxit Adam, sed tamcn nullam culpam tione reperiatur. Vcrbi gralia : video homincm pec-
peccati ex origine traxit Adaj. De quo veracissime catorcm ;cum homincm nominamus,naturam intel-
apostolus Petrus ait: « Qui peccatum non fecit, ligimus cum subjungimus peccatorem, vitium.
;

nec inventus cst doius in ore ejusf/ Pctr. ii). » Et Similiter etiam et homines bonos dicimus et homi-
ipse Dominus dc seipso « \'enit ad me princeps : ncs malos bonos, quia a Doo sunt conditi ;malos,
:

hujus mundi, ot in me non habet quidquam (7()((«. quia vitiosi. Et dicimus angelum bonum, ct ange-
xiv). »Ncc solumcjus sancta conccptio at(|uc nati- lum mahmr.non (juod ipso per naturam malusesse
vitas absque peccato luit, sed etiam omnis ejus possit, sed quodvitio semalum esse fecit.Sedquod
operatio, praedicatio, atque inter homines convcr- Dominus verbis deJudiBis testatur, scilicet quodex
satio irreprehensibilis apparuit, sicut ipse ait in Deo non essonl, de se operibus manifestant.
ipsi

Evangelio : «Si male locutus sum, tcslimonium per- Nam ex corrcptione, qua cmendari debuerant, de-
hibc de mulo {Joan xviii). » Et iterum « Opera : leriorcs clVecti s\mt. Qiiia sicut sequiliir;
3ii! llUxMlLLE DE TEMPUliE. 330
« Respondcrunt, et dixerunt ci Xonne bene
:
A verat esse custodem, illum seilicet, cui Propheta
« dicimus nos, quia Samarilanus cs tu, et damio- suam fragilitaferacustodiendam commendavit,cuiu
« nium habes? » Ouod ut ad viluperationem perti- dixit: « Cuitodi me, Domine, ut pupillam oculi
ncat, illosDoniinumdfemoniumhaberedixisse.ma- {Psal. X;. » Et iterum : « Custodi me a laqueo,
nifestumest. Sed quid viluperationis:)habeat, quod quem slatuerunt mihi {PscU. cxl). » Et: « Non
euni Samaritanum nominavcrint, proptcr cos, qui dormitabit neque dormict, qui custoditlsrael [PsaJ..

historiam ignorant, commemorandum est. Legimus cxx). » Et : « Custodiens parvulos Dominus (Psal.
enim in Regnorum libris (III lieg. xii), quod decem cxiv). » Iste est cnim ille Samaritanus, qui proxi-
tribus filiorum Israel in Samaria ad suggestionem mum suum inveniens vulneratum, alligavit vulnera
Jeroboam, qui peccavit, et peccare lecil Israel, re- ejus,et imponens illuminjumentumsuum, duxitin
licto Deo patrum suorum, vilulos aureos ct argcn- stabulum, et curam ejus cgit, L;/c. xvii). Dequo per
teos, quos ipse in BetheletDaostatuerat,rolucrint. prophetam Isaiam dicitur: OnusDumaadmecla- -<

EtidcircosuscitavitDominusconlraiJlosSalmanasar mat cx Scir: Custos, quid dc nocte.custos, quidde

regem Assyriorum, qui duxiteoscaptivos inexteras nocte? Dixit custos: Venit mane etnox.Siquaeritis,
naliones, ita tamen, utineorumregionealiasgentcs quaerite; convertiraini et videte {Isa. xxi). » « Sed
constitueret. Qua; eliam cuni ibideossuoscolerent, « honorilico Patrem meura,etvosinhonorastisme.»
^
misit Dominusineospessimasbestias, ursos scilicet In multis locis Evangcliiinveminus Filium Patrcm
ct leoncs,ad quorum morsus et plagas cuniplures honorificasse. Non solum cnim incarnationis suae
morerentur, miserunt nunlios ad regem, dicentcs: mystcrium ad Patris gloriara retorsit, sed etiara
« Terra in qua habitan)us optima est, sed habita- praidicationera, miraculorum ostensionera ct infir-
tores suos dcvorat, eo quod ignoremuslegitimaDei raorum, sicut ipse ait « Ego a mcipso non veni,
:

terrae colere. » Tunc rex, initoconsilio,misitunum sed Patcr raeus inisit meJoan. viii). » Et iterum:
de sacerdotibus Hebraeorum qui eos legitima Dei « Mea doclrina non est mea, scd ojusqui misitme,

terra; coleredoceret, et eo lempore ipScC gentcs Patris {Joan. vii). » Et alibi « Pater major me est
:

Deum cocli colucrunt, non tamen idola sua rclin- {Joan. xiv). » Et iterum: « Pater sancte, manife-
quentes. Tribus autem Juda etlienjamin,inquibus stavi nomen tuum homiuibus, quos dedisti mihi
reges de stirpe Drvid regnabant, sicut ei Dominus [Joan. xvii). » Et iterum : « Ego a meipso nihil fa-
promiserat lucernam ei se daturum ex semineejus cio {Joun. viii). » Et in passione: « Pater, si fieri

in ;Eternum,necdum adhuc ducttc in captivitatem, potcst, transeat a me calix iste {Mallh. \x\i). «Sed
in Jerusalem manebant. Exquotempore Judffiidicti honorantem inhoncraverunt,
Judaei Filium Patrera
sunt, non ut quidam pulant, a Juda Machab;eo. quando dixerunt: « In Beelzebub principe daemo-
Tanta igitur discordia inter Juda.'OS et pr.ediclos C niorum cjicit daemonia {Matth. xii). » Et iterum :

Samaritanos excrevit, ut nullus Juda^orum familia- « Nonne bcne dicimus nos, quiaSamaritanus estu,

riter colloquium habere dignarctur cum eis, nec ct dffimouium habes {Joan.xiu)? » Et:« Hic homo
convivium participare, nec aliquam socielatem ha- non est a Deo, qui sabbatum non custodit {Joan.
bere, sicut ostenditmuIierSamaritana,quaiDomino ix). » Et: « Si non esset hic malefactor, non tibi
dixisse fertur, sicut in Evangolio legitur: « Quo- tradidissemus eura {Joan. xviii). »

modo tn Judajus cum sis, bibere a me poscis, quaj « Ego non quasro gloriara meam : est qui quaerat
sum mulier Samaritanj»? Non enim contuntur Ju- « et judicet. » Cum multa signa faceret,
Filius Dei
d;ci Samaritanis iJoan. iv). » Quemcunque autem multas virtutes ostendcret, gloriamsuam non quae-
Judici improperio lacesscrc volebant, iilum Sama- sivit. Ut nos ejus cxemplo instructi, dicamus de

ritanum vocabant. UndecontraDominumfellccom- bono ([uod agimus nongloriari,nefortcdirigaturad

moti, quia nec veramalaqua;exprobrarent invenire nos illa sententia, quae ait: « Qui superbis, terra
polerant, falsa improperia imposuerunt, dicentes et cinis {Eccli. \)'l » Unde Apostolus gloriantem in
eum dicmonium haberc. et Samaritanum esse. Et se pra>sumptionem reprimit, dicens: « Quid habes
cum in vcrilate eis respondere possel, Vos dsmo- quod non accepisti? quid gloriaris quasi non acce-
nium habetis, noluit, sed vernm malum quod in n peris (/ Cor. iv)? » Sed quaeritur quare dicat:
ipsis esse cognovit, paticntertacuit, imitabilem no- « Ego non quaero gloriara raeani, est qui quaerat
bis patientiam ostendens, ut quotiescunque a pro- el judicet, » cura alibi dixisse Iegalur:« Paternon
ximis injurias patimur, eorum vcra mala patienter judicat quemquam, sed omne judicium dedit Filio
taccamus, ne forte talis correptio nonexdilectione, (Joan. v)? » Si Pater orane judiciura dedit Fiiio,
scd ex vindicta nata videatur. quare idem Kilius postacreptamcontumeliamdicit:
« Respondit Jesus et dixit illis: Ego da;monium « Est qui quaerat et judicet? » Ad quod dicendum,

u non habeo. » Notandum autem quod duo ei op- quia judicium in Scripturis duplicem significationem
posila fuerunt, sed ipse unumnegavit,alterumvero habet. Aliquando autcmaddiscretionem, aliquando
taccndo consensit. Negavit se dicmonium habere, pertinct ad damnationcm, Nisi enim ad discretionem
non tamen negavit se esse Samaritanum. Saraari- pertineret,nequaquam Psalmistadiceret « Judica :

tanus quippe interpretalur custos. Noluit ergo Do- me, Deus, et discernc causam meam de gente non
minus se Samaritanum essenegare,sc nostrumno- sancta {Psal. xlii}. » Et: « Deus, in nomine tuo
Patrol. CXYIH. ii
m HAYMONIS 11ALBERSTAT. EPTSC. OPP. PAHS 11. — HOMIL. :v.\2

salvum inc iuc [Psul. rjii). » Kt nisi ;ul condcmaa- \ condiliiMii mmiirisubslravil.juxtasentontiamDomiui
tionem pertincrct, Salvator nullomodoin Evangolio comniinanlis: <^ Ouocunqucdic comedcritisexligno
dixisset: (.Venicthora,iiuandom(>rtuiaudientvocem scientiee boni ct mali, mortemoriemini G('«M. ii).» >

Filii Dei, et proccdentqui bonaegcrunt, in resurrc- Et unde Scriptura dicit: « Quis est homo quivivet,
ctionem vilse:quivero mala.inrcsurrcctionemjudi- et non videbit mortem?» (Psal. L\xxvm.)Subaudi-
cii (Joan. v). » Ergo in hoc loco judicium addiscre- tur, nullus. Haic autem lexhumanccconditionicon-

tionem pcrtinet, cum ait: « Egonon qu;erogloriam stituta est, ut qui gustaverit vitam, gustet et mor-

meam, est qui quaerat et judicct. » Ac si diceret : loni, ma.xime cum de Domino scriptum est: « Et
Est Pater meus qui discernit intercaus.im mcam ct Domini Domini exitus mortis (P.ta/. lxvii). » Quare
vestram. Mittens enim Ucus i'atcr Filium suum in ergo dicit: « Si qnis sermonem meum servavorit,
mundum, non solum a reprobis, scd ctiam ajustis mortemnonvidebitin.T;ternum?»Adquod dicendum
ejuscausamlongediscrctamostendit. Alii enim cum quia alia est mors animae, et alia corporis. Anima
peccato nascuntur, ille sine pcccato cst natus; ulii namquo por poccatum moritur, sicut scripfumest:
ad mensuram accipiunt Spiritum sanctum, in eo « Anima qua^ pcccaverit, ipsa morietur {Exerh.
autem habitatomnisplenitudodivinitatis corporali- xviii): » corpus vero propter pcenam peccati. quia
ter, sicut Isaias ait: c( Et rcquievit supcr cumspiri- sicut ait Scriptura: ((Pe.ccatacumconsummatafue-
lus Domini, spiritussapientia3etintcllectus,spiritus rint,gcnerant mortem (Jac. i). » Utriusquc igitur
consilii et fortitudinis, spiritus scienliac etpietatis, gcnus mortis Dominus comprehendit, cum dicit:
et replevit eum spiritus timoris Domini {Isa. xi). » « Sine mortuos sopelire mortuos suos'(Lmc. ix),-»

De qua discretione per Psalmistamdicitur: « Unxit id est ut mortui animae sepeliantmortuos corporis.
te Deus Deus tuus oleo lajtitiae prae participibus tuis Vita quippe corporis, animaest: ctvitaanimaeDeus
{Psal. XLiv). » Sccundum vcro illud judicium, quo est. Sicut enimmoriturcorpussineanima, sicanima
reprobi in condemnationem mitlentur, Patcr non sine Deo. De hac ergomorte,idcstde morteanimae,
diciturquemquamjndicare,sodomnejudiciuin dedit de rnortc perpetua, de morte gehennali dicit: » Si
Filio: quia justum et ffiqnum est ut Filius Dei, qui quis sermoncm meum servaverit, mortemnonvido-
ab hominibus injuste est judicatus, in universali bit in .'Etornum. »Ouoniam quicunque praeceptum
judicio judex vivorum et mortuorum appareat, et Domini custodierit, licetinmortemcorporisincidat,
segregct bonos a malis, sicut ipse ait: Cum se- tamcn a mortc animoe liberabitur, canens curnPro-
((

derit Filius hominis in sede majestatis su;c, tunc pheta: « Siambulavero inmedioumbraemortis, non
congregabunturantceumomnesgentcs, ctscparabit timebo mala, quoniam tu mecum es {Ps(t}. \\u). »
eos ab invicem, sicut pastor separat oves ab ha;dis Unde Dominus in Evangelio: ((Egosum rosurrectio
{Matlh. xx\). » De quo judicio alibi in Evangelio C et vita, qui credit in me, etiam si mortuus fuerit,
legitur: « Potestatem dedit ei Pater faccrejudi- vivet. Et omnis qui vivit et credit inmenon rnorie-

cium, quia filius hominis est [Joaii. v). » Et Aposto- tur in ffiternum {Joan. xi). » Et Joanncs in Apoca-

lus: « Omnes nos manifeslari oportet ante tribu- lypsi: « Beatus etsanctusquihabelpartemin resur-
nal Chrisli, ut refcrat unusquisquc prout gessit, rectione prima (Apoc. xx). » In his secunda, id est
sive bonum, sive malum (/7 Cor.v). )>Necalicuiim- animaj, mors non habet potestatem, id est quando
possibile dcbet videri, uno judicii nominc duas ha- anima de vitiis in hoc saeculo transit ad virtutes.
bere significationcs. cuin multa taliainveniantur in Quodutraciliusintelligatur, aliquodponamuscxcm-
Scripturis. Est cnim tentatio adducens glori;i,m. et plum. Verbi gratia, quibusdaindictum est: Adorate
est tentatio adducens pcccatum. Est timorservilis, idola, alioquin interficiemin'. At illi magismortem
quem perfecta charitas foras expellit: et est timor corporis timentcs quam anima;, adoraverunt, et in
castus, qui permanet in saiculum sajculi. Sic estet mortem anima) inciderunt, nectantummortemcor-
judicium quod pcrtinetaddiscretioncm,ctjudicium poris percnnitcr cvascrunt. Detalibusscriptumest:
quod ad condcmnationem. Sed ncc ingratus Domi- « Mors peccatorum pessima (Psal. xxxiii). » Aliis
nus bcnencium suaj prffidicationis subtrahit. Nam eliam dictum cst : Adoratcidola,alioquinmittemini
quos pcr incropationcm corriginon vidcbat, blanda j) in caminum ignis ardcntis. IUi vcro magismortom
promissione ad corrigondum provocat, dicens: anima? quam corporis timcntes, fiducialiler rcspon-
« Amcn, amendicovobis, siquisscrmoncmmeum derunt, dicentes: « Potens cst nos Dominus dc ca-
« servaverit, mortem non vidobit in Ktcrnum. » mino ignis ardcntis, ct de inanibustuis,o rex,libe-
Semper enim amen inEvangeliogeminatur, utquod rare. Quod sinoluorit, notumsit tibi,quiadeostuos
dicit, credatur vcrius. Oua;ritur autein quarcdicat: non colimus, ct staluam aurcamquamerexisti,non
« Si qnis sermonem meum scrvavcrit, moiiem non adoramus {Dan. ni). » Etidooquiamagisdiloxerunt
videbit in ajternum, » cum logamus sanctos patrcs vitam animiE, quam timuissentmortemcorporis,et
servasse Domini scrmoncm, et tamcn mortem cor- istam ad tempus evascrunt. El si in caminomore-
porisnuUo modo cvasisse, cxccpto Elia ct Enoch, rentur, prctiosa cst in conspcctu Domini mors
((

qui quamvis adhuc viv;int, inortem lamcn-rorporis sanclorum cjus {Psal. cxv). » Sed qu.Tritur quare
non cvadent. Ex quo cnim primus parens noster dixorit, « Mortemnonvidebit in ajternum. »cumh;ec
praiceptum vitaj contcmpsil, sc suamquii sobolem visum potius auferat, quam tribuat.Ad quodeliam
33H HOMILM<: UE TEMPORE. 334

respondendum, qiiia videre in hoc loco pro sentire A sed ejus qni misit me Patris [Joan.yi). »Unde alibi

vel experiri ponitur. Sicul enim et fossa ca.'cadici- scriptum est:«Pater sanctc, ego te clarificavi supor
tur, non quod oculis careat,quos nunquamhabuit, terrara,opus consummavi quod dedisti raihi ut facc-
sed quia eos, quos intra se retinet, non videntes rem {Joan. xvii). » Ex nulla vero causa alia magis

facil; et sicut tristes lupinos dicimus,non quod ipsi Judaei contra Dominum irascebantur, quam ex ea,
tristes vel laetiesse possint.sed quiadesegustantes quodDeum illorum Patrem suum esse dicebat, sicut
tristes reddunt, propter amaritudinem sic etmors : idem Joannes alibi ostendit,cura dicit : « Propterea
videri dicitur, eo quod amaritudinom suam scntiri qucerebant quianon solum
Judffii Jesum interficere,

facit. Sed quia Judoei in morteni inciderant aninuc, sabbatum solvebat, sed etiam Patrerasuum dicebat
ita ut eam rainime viderunt : Deum, ffiqualem se faciens Deo {Joan. v). » Sed
« Nunc cognovimus quia dicmonium habes. quamvisirascerentur,quamvisindignarentur,quam-
« Abraham mortuus est ot propheta; et tu dicis:Si : vis fremerent, Veritas semper tamen dicebat verita-
« quis sermonem meum servaverit. non gustabit tera, ostendens nobis quia quotiescunque pro veri-
« mortem in aeternum. » Quomodo intellexerunt,ita tate scandalum nascitur, mclius est ut scandalum
et rcsponderiint. .\c si diccrent : Et si hucusquein- sustineatur, quam veritas rclinquatur.
dubii fuimiis te da?monium non habere,nuncvera- « Et non cognovistis eum. » In hoc se Judffii Pa-
citer credimus, cum dicis : « Si quis sermonem trem non cognovisse ostenderunt quia Filium ejus ab ,

meum non gustabit,cum Abra-

servaverit, mortera eo missum non crediderunt.Si enim Patrem cogno-
ham mortuus sit. » Quod enira Dominua de morle vissent, ulique et Filio ejus credidissent,sicut ipse
anira.-e dicebat,ille de mortecorporea intelligentes, «SiDeusPater vester esset, diligere-
Filius eis dicit;
cum quodam jurgio respondcrunt, dicentes : tis utiquc quia a Deo exivi et veni {Joan.
et rae,
«Nunquid tumajores patrc noslro Abraham,qui vni). »Bene etiam subditur:«Ego autemnovi eum. »
« mortuus est ? et propheta mortui sunt. Quem Aliter enim Filius Patrem novit, el aliter nos. Nos
« teipsum facis? »Ac si dicerent Niniium cxlolle- : vero ex tempore ab illo illumiuati, parum de ejus
ris, superflue elevaris, ultra modura erigeris, cum subtiliuaturasentimus. lUiautemnosse Patremest,
servatores sermonum tuorum Abrahae et prophetis coaeternum et consubtantialem serapercumeoesse,
prffiferre praisumis, quos constat et sermonem Do- sicut ipse dicit : « Sicut novit me Pater, et ego
mini servasse, ct tamen morluos corpore esse. Et agnosco Palrem (Joaw.x). »« Et si dixeroquianescio
quiatemporalemgloriaranon permanentemviditeos «eum,ero sirailis vobis,mendax. »Cum enim(utait
qu.-erere, ad humilitatera sectandam provocando eos, Scriptura) « oranis homo mecdax(P5o/.cxv),»Deus
respoudit : « Si ego glorifico meipsum, gloria mea autem solus verax,sicut ipse ait :« Ego sum veri-

niliil est {Joan. viii). » Ac si diceret : Gloria raea C tas {Joan. xiv), »multo deterius Judaei mendaces
ego meipsum glorificare vellem.
nihil esse posset, si erant, qui Filium Dei daemonium habere dicebant.
Ergo gloria vestra nihil est quia ab invicera glo- : « Sed scio cum, et sermonera ejus servo. » Ac si

liam quccritis et gloriam quae a solo Deo est,non

: diceret Sed invisibilera Deum videre non valetis,
:

desideratis.Scriplum est enim:« Laudettealienus, cx operibus, quae in noraine ejus facio, me ab illo
et non os tuum :extraneus, et non labia tua [Prov. missum esse cognoscere poteslis,sicut ipseait:«Si
xvii). » Unde et subditur : mihi non creditis, vel operibus credite {Joan. x). »
« Est Pater mcus qui glorificat me, quem vos Et iterum: « Opera quae ego facio in nominePatris
« dicitis quia Deus noster est. » Si quis historiam mci, ipsa testimonia perhibent de me {Ibid). » Et
sancti Evangelii recenseat, facile potest reperire quiainde me eum cognoscere manifesto, quia ser-
qualiter Pater Filium glorificaverit. Glorificavit Fi- raoncra ejus servo, profecto vos falso illum cogno-
lium Paler, quando eo baptizato vox de coelo into- scere gloriaraini,cujus praecepta conteranitis.Unde
nuit, dicens : Tu es Filius meus dilectus, in te Joannes apostolus :«Si quis dixerit.quoniamdiligo
complacui [)[arc. i). » Glorificavit etiam,quando et Deum, et mandata ejus non custodit, mendax est
coram discipulis in monte transfiguratus est, et (/ Joan. ii). »

eadem vox intoiiuit,dicens « Hic cst Filius mcus : rv « Abraham pater vester exsullavitut videretdiem
dilectus, in quo mihi bene complacui,ipsumaudite « meura; vidit, et gavisus est.»Quaerit fortasse ali-

{Malth. xvii). » Glorificavit, quando tales virtutes quis, ubi vel quando beatus Abraham patriarcha
et signa per eum fecit, ut ipsum homincm Deum diera Christi vidisse, etgavisusesseinveniatur. Sed
esse ostenderet. Unde eodera Filio dicente « Cla- :
si ejus operadiligenterinspiciraus,eleaspirituaIiter
rifica me tu, Pater, apud tomotipsum, claritale consideramus, citius cognoscimus, ubi vel quando
quam habui priusquam mundus (ieret {Joan. diem Christi viderit,etgavisus sit. Legimusenimin
xvii), » respondit Pater : « Et clarificavi, et ilerura Gcnesi quia, cum esset senex provectaique tetatis,
clarificabo {Joan. xi). » Clarificavit alibi Filius servum seniorem domus ad se, et ait suae vocavit
Patrem.quando dixit:« Ego a meipso non veni,sed illi : « Mitte manum tuam
sub femore meo, et jura
Pater roeus roisit me (Joan. viii). » Clarifirat etiam raihi per Deum coeli,quod non accipias uxoremfilio
quandoopera et virtutes, quas fecit, ad Patris glo- meo de filiabus Chatiaan, intcr quos habito, sed
riam roduxit, dicen8 : « ^Tea doctiina non csl mca' ("ofiiecaris ad terram et cognationem meam, et
d3j HAYMONIS HALBERSTAT. EPISG OPP. PAliS II. — HOMIL. ;r!G

indi^ filio mco Isaac, accipias uxorem \Geu. xxivi.» \ «Tulcriint ergo,lapides,ut jacerent in oum.)>Re-
Quid adjuratio?Ouid Deus copli ad fo-
sibi vult talis cte ad Inpides cucurrorunt, qui lapideum cor habe-
mur Al)raha3 pertinet, aut (cmur Abrahae ad Doum bant, quibus bcne congruit, quod eoruin patribus
coeli? Si autem per femur, ut quid pcr Deum? per prophetam dictum fuerat «Norvus ferreuscor-
:

ct si per Deum, ut quid per femur adjuravil? vix tua, et frons tua a;nea Isa. xlviii). » Non enim
Nimirumperfermurpropagocarnisdesignatur?Cum erant de illis quibus Dominus per prophetam ait :

igitur servum per Deum codH et femur adjuravit, « Auferam a vobis cor lapideum, et dabo vobis cor

ostendit quia intellexit illum de stirpe suanascitu- carneum (Exech. xi), » sed in saxorum soliditato
rum, qui sic ad ejus femur portincl,ut meritoDeus duri erant,quoniam Dominum Jesum Chrislum Doi
coeli croderetur, et sic vidit Abraham diem Christi, Filium,qui per eorum prophetas ois fuerat promis-
et gavisLis est ; inelfabili namque gaudio potiiitex- sus, miraculafacientem,pragdioantem,etoperantcm,
sultaro,quando eum do stirpe suapra^vidit nascitu- sicut scriptum babobant,pra?sentialiter videbant et
rum, per quem non solum ipse salvarctur, sed etiam non recognoscebant, sed lapidarcvolebant. Et quia
totus mundus redimeretur, et impletur promissio non venerat potestatc, sed humilitate hosles suos
Domini ad eum dicenlis : « In semin<e tuo bencdi- vincere, jure subditur: « Jcsus autcm absconditse,
centur omnes gontes {Gen. xxii). » Sive aliter : M et cxivit de templo.» Va? Judrris a quibus seabs-

Abraham diem Christi vidit,otgavisusest, quando condit. Abscondit enim se ab aspectibus corumcor-
in figura sanctai Trinitatis tres angclos meridio ho- pore, qui non morobantur eum videre mente. Non
spitio suscepit i^Gr??. xviii). Trcs enim vidit, otunum enim Dominus anle manus perscquentium sese
adoravit.quiain Trinitateunitatem credidit.Ibi ergo abscondit, ut mori timeret, qui pro nobis mori ve-
personam Christi intellexit,et tuncdiem ojusvidit, nerat, sed humilitalis gratia, ut congruo temporc
et gavisusest.Unde ipsa Scripturastatim subjunxit congrnam mortom susciperet, videlicet crucis. Di-
dicens « Credidil Abraham Deo, ot reputatumest
: gnum namque eratut,quiaprimus homoperlignum
illi ad juslitiam [Hom. iv). » Et quia sa^pe pi-ofali vclitum cocidcrat,per ligr.um sancta^ crucis rostau-
perfidi JudaMprofundumdiviiiitatismystepiumpeno- rarelur, quod in soquentibus manifcstius habctur.
trare nequibant,in xlalo humanitalis c.vcis raonli- Sed pulchreulraquc Domini naturain finehujus lo-
bus oberrabant, diccnlos : ctionis, divina scilicetet humana, nobisdemonstra-
«Quinquaginta annos nondum habes et Abraham tur.si hanc cum altera conferamus. Legimus enim
» vidisti ? » Quia viderunt Dominum Jesum Christum quia cum ducerent eum usquead superciliuramon-
hominemjionconsiderabantDcumessoconjunctum, tis,super quem civitas corum a^dificataerat, utinde
eum
ad humanitatem tantum rospicientes,idco dicebant prfficipitarent, ipsetransiens per medium illo-

nondumcumquinquagintaannoshabere.Etquoniam C rum ibat \Luc. iv). Et in eodem Joanne, quia cum

Dominus Josus Christus verus Deus, sine inilio ot mississcnt principes ot sacerdotes milites, qui oum
sine line ubique pi\Tsens est,antequinquagintaan- comprohenderont, Jesus proccssit obviam illis, et
nosAbraham videtat, et videbat. Sed ille quiminus interrogavit eos:« QuemqureriLis? At illi responde-
quam quinquaginta annos per humanitatem habe- runt: Jesum Nazarenum.Aitillis:Ego sum. «Statim
bat ut ostenderet seanle omnia sa>cuIapor divinita- ut dixitjCgo sum,abierunt retrorsum et ceciderunt
temesse adjunxit : in terram [Joan xviii). Quasi ergo homo ab oculis
(1 Amen,amen dico vobis,antcquam Abraham fie- Iapidantiumseabscondit,sedquasiDeuspermedium
« ret, ego sum. Ubi noLandum, ut ostenderct sc
» pcrscquentium transivit, ct inimicos prost<"avit suos.
verum Deum esse, non dixit, Ego fui, sed, « ante(|uam Qui enim solo vorbo inimicos prostravit, [")eus est.
Abraham fierct, ego sum. « Sum quippe pra?sentis Qui autem corporalitcr, ut homo inter alios homi-
teraporis verbum,nec pr£Eteritum,nec futurum so- nes, se abscondit, homo verus erat.
nat, sed semper pra^sens. Et ideo illi soli congruit,
IIOMILIA LVII.
cui nec prajterila transcunt, nec futura succedunt,
sed semperilliest esso,ffilernumctincommuta]iilcm FERIA SECUND.\ POST Judica.

permanere. Unde quajrcnti Moysi « Si dixerint n (JoAN. vii\ » In illo tcmpore Miserunt principes
: :

mihi » lilii Israel, quod est nomen » luum,quid

a «et Pharis;ei ininistros,ut approhonderent Jesum. »
dicam eis? respondit IIa>c diccs filiis Isracl:"Ego : Misorunt minisLros,ut eumcomprehcnderent, quem
sum qui sum; qui est,misit me ad vos {E.vod.\i\). » apprehondere non poluerunt, adhuc nolenlem ut
Nec solum antc Abraham Cst,sed etiam anteomnc comprehenderetur, scd audierunt docentem, qui ve-
iniiium, sicut ipse ail: « Ego principium, qui etlo- ncrant apprehendore innocenlem.
quor vobis (Joan. viu ,i)Ciii in lauiio ^apienlia' dici- « Dixil ergo eis Jesus : .\dhuc modicum tempus
tur : « Dominus possodit uic iiiilio viarum suarum " vobiscum sum.» Quod modo vullis facere, facturi
{Prov. viii). » Et iterum « Ego ex ore .\Uissimi
: eslis, sed non modo, quia modo nolo. Quarcadhuc

prodivi {Eccli.wiv}. » Postquam a Doinino se supe- modo nolo ? « Quia adhuc modicum tompus vobis-
ratosesse viderunt,itaul veri.a verbis opponcrc non ciim sum.et tunc vado ad oum qui misit mo. »Irn-
possenl, felleinvidia»commoli,lapidibu3eum necare plcre debeo dispcnsatioacra meam,etsic porvenire
conali sunt. Unde et subdilur : ad pussionem meum.
337 liOMILLE Di: TEMPURE. 338
« Quseretis me et non invenietis me, ct ubi sum A tus sit animus. Et dicit, quia, cum biberimus, flu-

« cgo, vos non potestis venire. » Hic jam resurrc- mina aquse viva; fluent de ventre nostro. Venter
ctionem suam praedixit. Noluerunt enim agnoscere intcrioris hominis est conscientia cordis ejus. Bibito
cum viderent
pr<Esentem, et postea quaesierunt eum, ergo isto liquore, reviviscit purgata conscientia, et
multitudinem jam credentem. Magna enim signa hauriens fontem habeliit, eliam ipsa fons erit. Quid
facla sunt, etiam cum Dominus resurrcxit, et cum in est fons, vcl quid est fluvius, qui manat de ventre
ccclum ascendit, tunc pcr discipulos facta sunt ma- interioris hominis? Benevolentia, qua vult consu-
gna, scd ille per illos^qui et per ipsum. IUc quippe lere proximo. Bibunt crgo, qui credunt in Domino.
illis dixerat : « Sine me nibil potestis facere [Joan. Si enim putat, quia quod bibit, soli ipsi debeat suf-
xv). » Quare non potuerunt venire ? Quia non voluc ficcre, non fluit aqua viva de ventre ejus.Si autem
runt credere, quia nuUus sine fide salvari potest. proximo festinat consulerc, ideo non siccatur, quia
« Dixerunt ergo Judaei, » non ad ipsum, scd ad manat. Videbimus quid nunc sit, quod bibunt, qui
semetipsos Quo hic iturus est, quia non inve-
: « credunt in Deum, quia utique Christiani simus, et
« niemus eum?Nunquid in dispersionem gentium si crcdidimus, bibimus. Et unusquisquc in se debet
« iturus est, et doclurus gentes? » Non enim scie- cognosccre quod quod bibit. Non
bibit, si bibit cx eo

bant quid dixerunt.sed quia^illc voluit prophctavc- cnim nos dcserct non deseramus fontem.
fons, si

runt. Iturus enim erat Dominus ad gcntes,non pra;- Exposuit evangclista, et dixit unde Dominus clamas-
sentia corporis sui, sed potestate divinain discipu- set, ad qualem potum invitasset, quid bibentibus

lis suis, de quibus dixit per prophclam : « Quam propinasset, dicens « Hoc autem dicebat de Spi-
:

pulchri pedes evangelizantium pacem, cvangelizan- ritu qucm accepturi erant credentes in eum. « Non-
tium bona ! » (/5«. xxv ; l\om. x.) In his pedibus Chri- « dum enim erat Spiritus datus, quia Jesus nondum

stus iturus erat ad gentes, et per eos docturus gen- « fuerat glorificatus. » Quem dicit spiritum, nisi
tes, ut fidem acciperent gentes, quam Judaei sprcvc- sanctum Spiritum?Nam unusquisquc homo habet
runt. Qui verum nescientes proplictaverunt qui igno- in se proprium spiritum, id est animum. Animus
ravcrunt Christum dicentem : « Et ubi sum ego vos enim cujuscunquc cjus est spiritus, de quo dicit
non potestis venire. » Quare vos non potestis ve- Paulus apostolus « Quis enim scit hominum, quae
:

nirc? Quia non vultis credere. Quid est quod di«it, sunt hominis, nisi spiritus qui in ipso est (/ Cor.
« ubi sum ego, » nisi in sinu Patris, conscmpitcr- 11)? » Sed quid est quod ait : Nondum enim erat
«

nus Patri? In terra loquebatur, scd in Patris sinu Spiritus datus, quia Jesus nondum erat glorifica-
se csse monstrabat. Ante caetcras dispensationcs tus ? » Nunquid non Spirilus sanctus fuit in sanctis
Domini nostri,ct doctrinas sahitis nostnE, et dubi Dci ct prophctis, patriarchis, qui multa pcr Spiri-
taliones Juda,'orum de Domino Jesu Christo, qutc C tum sanctum futura pncdi.xerunt ? Igitur et de Eli-
dixit, quibus alii confunderentur, alii docerentur, zabcth lcgitur (Lut. 1), Spiritu sancto repletam esse,
novissirao festivitatis illius die (tunc enim ista age- et de Zacharia similiter dicentc evangelista : « Et Za-
bantnr, quaj appcUabantur scenopcgia, id cst taber- charias replctus cst Spiritu sancto, et prophetavit. »

naculorum conslruclio, quia festivilale jam antc Quid est quod dicit, Spiritus sanctus nondum fucrat
meminit charitas vcstra fuissc discrtum) vocat Do- datus? Multa crgo indicia pra?ccdentis Spiritus san-
minus Christus,ct hoc non utcunquc loqucndo, sed cti habcmus, antequam Dominus glorificaretur re-
clamando, ut qui sitit, veniat ad eum. Sitimus, ve- surreclione carnis.Non enim alium Spiritum etiam
niamus et non pcdibus, sed afTectibus, ncc mi-
: prophct» habuerunt, qui Christum venlurum pra;-

grando, sed amando veniamus. Quanquam etiam nuntiaverunt, sed modus quidam futurus erat do-
secundum interiorem hominem, et qui amat migrat. nationis hujus, qui omnino antea congrcgatos homi-
Et aliud cst migrare corporc, ahud cordc. Migrat nes acccpto Spiritu sancto, linguis omnium gen-
corpore, qui motu corporis mutat locum. Migrat tium fecit locutos fuisse. Post resurrectionem autem
corde, qui motu cordis alTectum mutat. Si aliud suam, primum quando apparuit discipulis suis, dixit
amas, aliud amabas, non ibi cras. Clamat crgo no- illis « Accipitc Spiritum sanctum [Joan. xx). » Dc :

bis Dominus, stabal enim et clamabat n hoc crgo dictum est Non erat Spiritus datus, quia
: :

« Si quis sitit, veniat ad me et bibat. Qui credit Jesus nondum fuerat glorificatus, et insufflavit in
« in me, sicut dicit Scriptura, flumina de ventre faciem eorum. Quo flatu primum hominem quem
« ejus fluent aquaj vivaj. » Quod hoc esset quando fccit, vivificavit et de limo ercxit. Quo flatuanimam

Evangclista cxposuit, immorari non debcmus. Unde membris ejus dedit, significans eumdem esse spiri-
enim dixcrit Dominus « Si quis sitit, vcniat ad : tum, qucm fuciem eorum, ut a luto
insufflavit in
me, ct bibat. Et qui credit in me, flumina de vcntre exsurgercnt, et luteis operibus renuntiarent. Tunc
ejus flucnt aqua; vivie, »conse(]ucnter exposuit evan- primum post rcsurrcctioncm suam, quam dicit
gelista, dicens : evangclistaglorificationem,dcdil discipulis suis Spi-
" Hoc autem dixit de Spirilu, quem accepturi rilum sanctum. Deinde commoralus cum cis qua-
« erant credenles in eum. » Hoc tanlum sciamus, draginta diebus, ut liber Actuum apostolorum de-
quod dc charitate hoc clamabat Dominus Jcsus. Cla- monstrat [Act.i, 11), ipsis videntibus,et videndo dedu-
mabat ergo et dicit, ut vcniamus et bibamus, si in- ccutibus, ascendit in ccclum. Ibi peractis decem die-
 ;

330 HAYMONIS HALBERRTAT. EPIS(L OPP. PARS. H. — HOMIL. 340

bus pentecostcs, misit iliis desupcr Spiritum san- A « Dixerunt ergo ad eum fratres ejus : Transi
ctum, qui fsicut dixi) fuerant uno in loco congre- « hinc, et vade in Judaeam. » Fratres enim Domini
gati.AcceptoautemSpiritu s;incto,omniumgcnlium nsitatissiino sanctae Scripturae more, consanguinei
linguis locuti sunt. Quaerit aliquis forsitan,baptizati sanctae Mariae semper virginis dicebanlur. Xam
in Christo, et in charitate pr.neceptorum ejus viven- Abraham et Lot fratres sunt dicti, cum Abraham
tes, quare omnium gentium linguis non loquantur, patruus esset Lot. Et Laban et Jacob fratres sunt
dum certum Spiritum sanctum eos accepisse ?
est dicti,cum esset Laban avunculus Jacob.Cum ergo
Quia ipsa Ecclesia, qus esl corpus Christi, omnium audieritis fratres Domini.Mariae cogitate consangui-
gentium linguis loquitur. Quod tunc in primitiva nitatem,non itcrum parientisullam propaginem.Di-
Ecclesia pra??ignatum est, quae in Judrea tantum- ximus fratres qui fuerint, audiamus quid dixerint :

modo gentc initiata est.nunc vero ex omnibus gen- « Trausi hinc, ct vade in Jud;pam,ut discipuli tui vi-

tibus congregata. Quomodo vero unus tunc homo «dcantoperatuaquaefacis.»OperaDominidiscipulos

loquebatur linguis, ita modo unitas sunctce Eccle- non latebant,sed istos latebant. Isti enim fratres, id
siae omnibus loquitur linguis. Accepimus ergo et est, consanguinei Christum consanguineum habere

nos Spiritum sanctum, si amamus Ecclesiam, si potuerunt. Credere autem in eum ipsa propinquitate
charitate compaginamur, si catholiconomine et fidc t» fastidierunt, ideo continuo evangelista sccutus est
gaudemus. Igitur quantum quisque amat Ecclesiam « Nequc enim fratrcs ejus credel)ant in eum. »
Christi, tantum habet Spiritum sanctum. Habemus Quarc in eum non crcdebant? Quia humanam glo-
ergo Spiritum sanctum, si amamus Ecclesiam. Ama- riain requirebant, dicentes ad eum « Transi hinc :

mus autem, compage et charitate consis-

si in ejus et vade in Judjeam, ut discipuli tui videant opera
timus,quam Apostolus omnibus virtutibus fiducia- tua quae facis. »
liter praeposuit. Quicunque ipsam habet cuncta lia-
« Xemo (juippe in occulto aliquid facit, et qu;erit
bebit bona quia sine illa nihil proderit, quidquid
:
« ipse in'palam esse. Si h;pc facis, manifesta teip-
habere potuerit homo, de qua beatus Jacobus apo- sum mundo. Xam his
« » verbis ostcnditur,gloriam
stolus ait Qui autem olTenderit in uno, factus
: '<
illius carnaliter quaerere eos ;
quasi dixissent : Facis
est omnium reus {Jac. ii). » Dc hac etiam et ipsa
n^rabilia, sed abscondite. Transi in Judsam, ut
Veritas ait « In hoc enim cognoscent omnes quia
:
principatus gentis, et civitas caput regni, videant
discipulimei estis, si dilectionem habueritis ad in-
mirabilia tua. Innotescere, appare omnibus.ut lau-
viccm {Joan. xiii). » dari possis ab omnibus. Quid ergo ad haec Dominus
HOMILIA
LVIII. Jesus dicit, audiamus :

FERIA TERTIA POST Judica.

C « Meum tempus nondum advenit, tempus autem
(JoAN. VII.) c< In illo tempore : Ambulal^at Jesus
« vcstrum semper est paratum. » Apostolus dicit :

« in Galilfeam, non enim volebat in Judaeam ambu-

« Postquam venit plenitudo temporis, misit Deus
« lare, quia qua;rebant eum Judaei interficerc, » ct
Filium suum [Gal. iv). » Tempus vero glorias Chri-
reliqua.
sti nccduin vcnit, cum h;cc locutus est, quod ilU
Hoc infirmitati nostra; praebebat exemplum, non
videntur qu;prere, qui ei suadebant ire in Jud;eam
ipse perdiderat potestatem, sed nostram consola-
miracula facere,mundo innotescere, ne latens igno-
batur fragilitatein. Futurum erat (ul dixi) ut aliquis
Sed ille voluit altitudinem humili-
bilis putaretur.
fidelis ejus absconderet nc a perseculoribus in-
se,
tate proccdere et ad ipsam celsitudincm per humi-
veniretur. Et ne illi pro crimine objicerctur latibu-
litatisviam pervcnire. « Tempus autem vestrum, »
Iiim, prajcessit in capite, «luod in membris confirma-
id est mundi glori-i, « sempcr est paratum. » Est
enim Chrislus ambulare inter Judaeos
retur. Potuit
enim tempus gIori;i', ut qiii venit in humilitate, ve-
et non « Potestatcm habeo ponendi
occidi, qui ait :

niat in altitudinc : qui veuit judicandus, veniat ju-

animam meam, ct potestatem habeo iterum su-
dicaturus : qui venit occidi a mortuis, vcniat judi-
mendi eam. » Ilanc potcstatem ostcndit diim voluit,
care de vivis ct mortuis.
dum ad vocem illius retro ccciderunt, qui euiu cum
armis vcnerunt apprchendcre. Vos ascendite ad diem fcstum hunc. » Quid est
«
])
" Erat autem in proximo dies fcstus Juda;orum hunc? llbi gloriam humanam quau-itis. Quid est
scenopegia. » Scenopegia dics festus erat Taberna- hunc? Ubi cxlcndcre vultis carnalia gaudia, non
cuIorum,quo Judasi mensc septimo in tabcrnaculis a?terna cogitate.

sub ramis arborum habitarc diebus septem jubcban- Ego enim non ascendam ad diem festum hunc,
«

tur, ad memoriam hubilationis illorum in eremo. « tempusnondum implctum est. » In die festo
quia
Istc crat dies feslus, f|uem Jud;i-i magna solenmi- gloriam vos humanam quieritis « meum vero tem-
lalc celcbrabant, ut reminisccrentur l)cno!iciorum piis, » id cst, gloria mea, « nondum venit. » Ipse

Domini.cjui cos eduxit di; terra .1']gypti. Dics festus enim dies festus meus, non diobus istis pcrcurrens
inorc Jud;porum, dicitur non unus dies, sed quot- cl transiens, sed permanens in ;\>ternum, ipsc crit

quot illius fcstivitatis 1'uerunt, qiiasi unum dicm fcstivitas, gaudium siue fine, aHernitas sine labe,
reslum, proptcr unius fostivitalis consucludinem screnitas sinc nubc.
nnminarc solcbant. « II;oc cum dixissct, ipse inansit in Galil;va. Ut
 :

341 IIOMILLE DE TE.MPORE. 342

« autem ascendenmtfralresejus, tunc et ipse ascen- A Christus nuncupatus est Deus: sed expressius fir-
« dit ad diem feslum, non raanifeste, sed quasi in miusquc fidelium omnium unanimitas clamat: Chri-
« occulto. » Ideononad diem iestumhunc, quia non stus Deus est, bonus est, veriis Deus est, teste
gloriari temporaliler, sed aliquid salubriter docere, cgregio pra;dicatore, qui ait : Quorum patres ex
corrigere homines, de die festo peternG adinonerc, quibus Ghristus, qui est super omnia Deus bene-
ab amore sseculi avertcre, et ad Deum convertcrc. dictus.
Quid est autem quod quasi latenter ascendit ad
dicm 1'estum? Non vacat Nam HOMILIA LIX.
et hoc Domini opus.
omnes dies festi Judseorum, in figura fucrunt. Ideo
FERI.V QUARTA POST JudlCa.
Christus latenter ascendcbac in eis, quia Christus (JoAN. x). « In illo tenipore, facta sunt encaenia
latuit in populo vero priori occultus, modo ve-
illis: « Hierosolymis, et hiems erat. Etambulabat Jesus in
ro mcliori populomanifestus. Quiaquod illepopulus « templo in porticu Salomonis, » ct reliqua. Encaenia
in umbra agebat, nos vero manircsta luce facimus. autcm vocabatur solemnitas dcdicationis templi,
Licctquidam inteliigere veiint, hancDomiui respon- quani populusDcicxantiipia patrum traditione, per
sionem, qua ait «Ego non ascendo ad diem festum
: annos sinsrulos celebrarc consuevcrat. Sed notandum
hunc (Joan. vii), » ad passionem illius pertincre ^ cst quod haic encccnia, qu.nc hic leguntur, non ad
:

quia Christus non in festivitate scenopegice, sed in primam templi dedicationem, sed al ultimam pcr-
festivitate paschali, qua agnus occidi solcbat, crucc tinent quod ex eo facile colligitur, quia hieme
:

ascendit. fajcta referuntur. Prima siquidem templi dcdicatio a

« Judajis autem qua^rebant eum in die festo, » an- Salomone tcmpore autumni; secunda autcm a Zoro-
tequam ascenderet. Priores cuim fratres ascendc- babel et Jcsu sacerdote tempore verno tertia a ;

runt, et non tunc ascendit ille quando illi putabant Juda Machaboeo tcmpore hiemis est facta, quando
et volebant ut jam hoc impleretur quod ait: Non ad specialiter constitutum essc Icgitur, ut cadem dedi-
hunc, id est, ad quem vos vultis, primum vel secun- catio per omnes annos in memoriam solemnibus
dum diem. Ascendit autem postca, ut Evangelium revocaretur officiis quain etiam ad tempus usque :

loquitur, mediato die festo, id est cum jara illius DominiccC incarnationis observatam fuisse, sicut
diei festi tot dies prseterissent. quod remansissent. modo, cum legcretur evangclium, audivimus. Quae
Ipsam enim festivitalem quantuin intclligcndum cst, etiam dedicatio, salubri consuetudine, in Ecclesiis
diehus plurimis celcbrant. Christi reservari moderno temporc dinoscitur. Con-
« Dicebant ergo Ubi est ille ? Et murmur mul
: sidcrandum nobis est quare evangelista dixisset
-

« tum crat de eo in turba. Unde murmur? De

>> hicc encasnia hiemis tempore facta csse. Omnino
contentione. Quae fuit conlentio? « Quidam enim C propter duritiam Juda^orum et infidelitatem, quae
« dicebant quia bonus est. Alii autem dicebant
: frigoris nominc saepe designari legitur. « Et ambu-
:

« non,sed seducit turbas. De omnibus cjus servis

>-
hoc dicitur modo, quicunque emincnt in aliqua gra-
tia. Alii dicunt, « bonus est: alii, « non, sed sedu-
>•
cit tiirbas. » Unde hoc? quia vita nostra abscondita
est cum Christo in Deo. Hoc patitur corpus Christi
usque in finem sajculi a mundi amatoribus, quod
tunc passus esta Judaeorum murmuratoribus. Nec-
dum frumentum a paleis segregatum est (Mallh.
m), ut grana frumcnti congregcntur in horrcum, ct
paleae comburantur igne wterno. Quod dictum cst
ergo deDomino, valct ad consolationcm, dc quocun-
que hoc dictum fuerit Christiano.
labat Jesus in templo in porticu Salomonis. » Si
crgo Dei FiUus ambulare voluit in tcmplo, in quo
caro et sanguis brutorum animalium ofTerebatur,
multo magis nostrae orationis domum, ubi carnis
ipsiusac sanguinissacramenta cclebramus, visitare
gaudebit. Si perambulare non dcspexit porticum, in
quo rex qnondam mortalis ac terrenus quamvis
polentissimus ad orandum stare solebat, quanto
magis penctralia cordium nostrorum invisere,
atque illustrare desiderat, si tamcn ea porticura
esse Salomonis, hoc est, si ea timorem suum, qui
est « habere perspexe-
initium sapientiae (Psal. cx), »

« Nemo tamen palam loquebalur de illo propter rit. Neque enim putandumquia domus so- est,

« metum Judccorum. » « Quidam dicebant, bonus jj

kuumodu ait. in qiia ad orandum vel ad mysteria
cst: alii autcm dicebant, non, sed scducit turbas. celebranda convenimus multo magis templum ejus :

Sonitus corum apparcbit tanquam aridorum fluvio- appcllamur ct sumus, cum manifcstc dicat Aposto-
rum « seducit turbas, » clarius sonabant: « bonus
: lus : «Vos cstis tcmplum Dcivivi, sicutdixit Deus :

est, » press'us susurrabant. Modo autcm fratrcs, Inhabitabo in eis, et inter illos ambulabo (// Cor.
quamvis nondum vencrit illa gloriaChristi quae nos vi). ' Ostcndit vero cvangelista cur dixisset hiemis
ajternos factura est, modo tamcn ita cre.^^cit Ecclcsia tempore, dum inquit
ejus, ita enim dignatus cst per cuncta diffundere, ut « Circumdederunt eum Circumdederunt Judaei. »

etiam susurretur, scducit turbas; scd clarius perso- itaque cum veritatis agno-
tentationis gratia, non
nat, bonus est. Nam nova hccresis in angulis occulte sceudac voluntate. « Et dicebant Quousque animam :

susurrat: Christusestadoptivus: scd clarius univer- « nostramtollis?SitucsChristus, dic nobis palam.»

salis sanctac Ecclesiic vox rcsonat: Cliristus cst Fi- Ha:c vcro non voluntale fidci inquirendo, scd illi
Itus Dci. Propitius sil)ilant quoquc surpenliuo orc, quem intcrrogabant insidiando, et calumniara in-
 : : :

343 IIAYMOMS HALBERSTAT. KPISf.. OPP. PAHS II. - HOMIL. 344

struendo dicebant, ut invenirent quomodo accusa- A stanlialis. Quid est quod dedit? Ulique gignendo
renteum.nolenteseum credere Deum, sed hominom dedit, quia non minorem sibi genuit, non tempore
purum tantummodo futurum, etregem Cffiteris om- posteriorem, sed coa?ternum, sine initio temporis
nibus excelsiorem esse venturum. Qua etiam de- scmper Deum. Non cst dicendum, non erat ante-
mentia posteri eorum usque in praesens, et donec quam natus erat : nunquam enim non natus erat,
Anticliristum pro Christo suscipiant, orrarenon ces- qui Patri coreternus erat. Qui sapit, capiat: qui non
sant. Etsi Christumesse responderet, cogitaijant cum capit,credat. Xutriaturfide, ut possitcapercVcrbum
tradere poteslati pnesidis puniendum, quasi contra Doi, quiaVerbum Filius. Semperergo Filius et sem-
Augustum repugnaiis, illicilum sibiusurparetimpc- per ffiqualis. Xon enim crcscendo, sed nascendo

rium. Sed ipsc nostra; saluti consulens propter quos cPqualis est, qui scmper natus de Patre Filius, de
hsec scribenda erant, ita responsum tcmperavit Deo Dcus, de a^terno coaeternus. Pater autem non
suum, ut ad calumniantium ora concluderct, et quia doFilio Deus, Filius de Patre Deus. Ideo Dous Pa-
Christus est, fidelibus aperta voce panderet. Illi tor, ideo gignendo dedit ut Deus esset, gignendo
enim de homine f.hristo quserebant, ipso autem di- dedit ut a^qualis essol: hoc est quod majus est om-
vinitatis sua?. qua a^qualis ost Patri, palam niyslo- nibus. Ideo transctendit iste Joannes omnes altitu-
ria narrat. Quid ergo Juda^i circumdanles Dominum r» dincs creaturarum, et millia o.\ercitus angelorum
di.xerunt, vidoamus. « Quousque, inquiunt, animani et magna omnia, pervcnit ad illud quod majus est
nostram tollis ? Si tu esChristus, dic nobispalam. » omnibus, « In principio erat Verbum, et
et di.\it :

Non venit Christus in se credentibus animam tolle- Verbum apud Deum, et Dcus erat Verbum
erat
re, sed animam vivificare. Sed ipsi sibi Judaei ani- {ioan. i). » Hoc est quod majusomnibus est, id est,
mam per infidelitatem tulorurt, qui tentare Chri- ut sim Verbum ejus, ut sim unigenitus Filius ejus,
stum, non in Christum credere congregati sunt. ut sim splendor lucis ejus. Ideo nemo rapit oves de
« Responditeis Jesus: Loquor vobis, et non cre- manu mea, et nemo potest rapere de manu Patris
<( ditis. » Proprie ostendit quis esset dum dixit: raei. Manus Patris et manus una manus. id est
Filii,
« Loquor » id est, Verbum Dei, coaeternum
vobis, una potos*as, una divinitas, una majestas, una aeter-
Patri, « quiaopera quae ego facio in nomine Patris nitas, una «qualitas. Quam videlicet a^qualitalem
mei, hsec testimonium perhibent de me. » Quod est ipse Dominuc-in divinitatehabuit, priusquam mun-
FiliusDei, qui gloriamsuam non qua?sivit, sod ojus dus esset apud Patrom, ipse in humilitato ex tem-
qui misit illum. quia una est gloria Patris et Filii. pore incarnationis accepit.
Sed hanc fidem corda infidelium accipere nequive- « Et nemo pot^^st rapere de manu Patris nioi. »
runt, de quibus ait Aporte dat intelligi unam atque indissimilem esse
Sed vos non creditis. » Causamquc reddit cur C manum, hoc est virtutem suam etPatris,atque ideo
non crederenl: « Quia non eslis ex novibus meis. » se Christum essc credendum, qui non sicut ca?teri
Oves sunt credendo, oves sunt pastorem sequondo, sancti factus per gratiam ex tempore, sed verus
oves sunt Redemptorem non contemnendo, oves semprr exstitorit Filius Dei (Joan. x\ quod etiam
sunt per ostium intrando, oves sunt exeundo, ot sequenti sententia luce clarius aperit dicens.
pascua inveniendo. Quomodo ergo istis dixit « Ego et Pater unum sumus. » Unum, inquit,su-

« Non estis ex ovibus meis ? » Quia videbat cos ad mus, una nobis substantia, una ost divinilas, una
sempiternam futuros perditionem, non ad vitam estaelernitas,perfectaa?qualitas,dissimilitudonulla.
ffiternam sui sanguinis pretio comparatos. Quibus profeclo vcrbis non praesenlem solummodo
« Oves moae vocem meam audiunt, et ego cognosco Judajorum qua?stionem, quara, an ipse esset Chri-
« eas, et sequuntur me, et ego vitam a?ternam do slus, intorrogabant, explicavit, sed ctiam hseretico-
« eis. » Dicit enim « Cognosco eas. » Consuoludo rum perfidiam, quam fuluram praevidit, quantum
sancta^Scriptura? est dicere, Deum nosse quidquid sit cxsocranda, monstravit. Conticescat Sabcllius,
eligit.Apostolo dicenle (// rim. ii): Novit Dominus audiens : « I\go et Pater, » qui unam personam Pa-
qui sunt ejus el illud nescirc, quod non approbat
: tris et Filiiprava doctrina dissoruit. Nam, et « ego
dignum vita? a'tcrn;e. Undc ad imi)ios dicturus erit: [) ct Pator, » dua; persona?. Item erubescat Arius, au-
« Non novi vos Olnlih. vii). » Sequitur de ovibus diens, « unum sumus, » qui duas naturas in Patrc et
« Et ego vitam ictcrnam do eis. » lla?c sunt pascua Filioastruit,dum<.unum,» unam naturam significat,
qufcsuporius promisit ovibus suis, ubi nulla hcrba sicut « sumus, » duas personas. Sequamur aposto-
arescit, totum viret, totum vigct, totum integrum licara fidem, ([uam beatus Petrus princcps aposto-
permanet: et quidquid sf.mel accipitur, seinpcr ha- lorum confessus est : « Tu os Christus Filius Dei
bctur. « Et non pcribuiit in aHernum. Ilic subau- •> vivi {Mnllh. xvi). » Judici videlicet verba Domini
diondum cst, quomodo vos pcribilis qui non estis cx audicntes, hucusque festinaverunt. Dum voro ait
ovibus meis. « Et non rapiet eas quisquam dc manu « Egn et Paterunum sumus, » non pertulerunt. scd
<> mea, » id ost do poteslate mea. more suo <Iuri ad lapidcs cucurrerunt, sicut evan-
« Pater meus quod dedit mihi, majus omniitus gelista dicit :

" csl. » Quod dodit Patcr Filio, majus omnibus ost « Tulerunt lapidesut la[)i(larent eum. » Dorainus
ut ip«o illi essct unigonilus Filius,a;qualisot consub- non paliol)alur (]uod nolebat pati, et non esl passus
 :

3io HOiMlLl/E Di-: TEMPOiiE. m

nisi quod voluit pati. Adhuc eosUipidarc cupientos A. csf. Fidflcs cnim participantes ejusgratiam,etillu-
alloquitur. minati ab ipso, in illo suraus et ipse in nobis: sed
« fiustulerunt lapides Judaei, ut lapidarent eum. non sicut unigenitus Filius ille in Patre,etPaterin
<( Rpspondit cis Jesus: Multa bona opera ostendi illo, tanquam aequalis ineo,cuiestaequalis.Denique
(< vobis a Patre meo, propter quod eorum opus me nos aliquando possumus dicere: In Deo sumus, et
« lapidatis? respondcrunt: De bono opcre
At illi Deus non autem possumus dicere: Egoet
in nobis:
« non lapidamus te, sed de blasphemia,et quia tu, Deus unum sumus.Nonne possumus dicere:In Deo es,
« homo cum teipsum Deura. » Ad illud
sis, facis quia Dcus te continet? Deusest inte, quiateraplum
responderunt quod dixerat: « Ego et Patcr unum Dci factus es? Sic. Sed nunquid quiainDeoes.Deus
sumue. Ecce Juda^i intellcxerunt quod Ariani non
)< es? vel quia in te Deus est, potes dicere:Quimevi-
intelligunt. Ideo enim iratisunt.quoniamsenserunt det Deum videt, quomodo Unigenitus dixit: « Qui
non posse dici « Ego et Pater unum sumus, » nisi
: me videt, videt et Patrem? » {Joan. xiv).Et iterum:
ubi acqualitas est Patris et Filii. Deus autem videte « Ego et Pater unura suraus? » Non. Agnosce pro-
quid responderit pravis. Videt eos non ferresplen- priura Domini, et munus servi. Proprium Domini
dorem veritatis, et eos tentavit in verbis. est aequalitas Patris; raunus servi est participatio
» Nonne scriptum est in lege vestra, "idestvobis i^ Salvatoris.
dafa, " quia: Ego dixi: Dii estis? » Deus dicit per
HOMILIA LX.
prophetam in psalmo omnibus:«Egodixi:Diiestis.))
FERIA QUINTA POST JudiCU.
Et legcm appcllavitDominusgeneraliteromnesillas
Scripturas,quamvis alibi specialiter dicat legem.a (JoAN. VII.) « In illo tempore, cum audissentqui-
prophetis oam distinguens, sicuti est: «Lcx et pro- " dam deturbascrmonesJesu,dicebant:Hic estvere
phetae usque ad Joannem (Luc. xvi). » Et iterum «propheta.»etreliqua.CumergoloquebaturChristus
« In his duobus praeceptis tota lex pendet et pro- in die novissimo festivitatis ea quae supra hu.jua
phetae [Mallh. xxn). » Aliquandoautem in tria dis- textu Evangelii posita suit, nata est deillointurba
tribuit easdem Seripturas, ubi ait: « Oportebat dissensio, aliis putantibus quod ipseessetChristus,
impleri omnia quaj scripta sunt in lege Moysi, et aliis dicentibus quia de Galilaea non exsurget Chri-

me [Luc. ult.). ))Nuncvero

prophetis, et psalmis de stus. Qui vero missi fuerantuteum tenerent, rcdie-
etiampsalmoslegisnominenuncupavit,ubi scriptum runt immunes a crimine, et pleni signo admira-
est: « Ego dixi: Dii estis. » tionis. Nam testimonium perhibuerunt divinae
et
« Si illos dixit deos ad quos scrmoDeifactusest, doctrinae ejus, cum
dicerent a quibus missi erant:
« et non potcst solvi Scriptura, quem Patersancti- « Quare non adduxistiseum? Respondereunteia:
« ficavit et misit in mundum, vos dicitis, quia bla- C « Nunquam se audisse hominem siclocutum. »Non
" sphemas, quia dixi.Filius Dei sum?»SisermoDci enim usquam sic loquitur homo. IUe autem sic lo-

factus est ad homines, utdicerentur dii,ipsumVer- cutus est, quia Deus erat et homo.TaraenPharisaei
bum Dei quidem apud Deum, quomodo non est Deus? testimonium eorum repellentes, dixerunt eis:
Si per sermonem Dei fiunt homines dii,undeparti- « Nunquid et vos seducti estis? » Videmus enim
cipant non est Deus? Si luminailluminatadii sunt, delectatos vos esse sermonibus illius.
Inmen quodilIuminatquomodononestDeus?Sicale- « Nunquid aliquisde principibuscrediditincum,
facti quodammodo unde
igni salutaridiiefficiuntur, « aut ex Pharisaeis? Sed turba ha;c, quae non novit
calefiunt non est Deus?AccedisadIumen,illumina- « legera, maledicti sunt. » Qui non noverantlegem,
ris, et intcr filiosDei numeraris:sirecedisalumine, ipsi credebant in eum qui miserat legem. Et eura
obscurariset in tenebris computaris. Illud tamen qui miserat legem, contcmnebant illi qui docebant
lumen non accedit ad se,quia non recedit a se. Si legem, ut impleretur quod dixerat ipse Dorainus:
ergo vos deos fecit sermoDei, quomodo nonest ver- Ego veni, ut non videntes videant, et videntes caeci
bum Dei Patris? Ergo sanctificavit Filiurasuum. et fiant. C-ci enim facti sunt Pharisaei doctores, illu-
misit in mundum. Forte aliquisdicat: Si Pater eum minati sunt populi legera nescientes et in auctorem
sanctificavit aliquando non sanctus fuit. Ad quod legis credentcs. Nicodemus tamen, unus ex Phari-
j)
dicendum: Sanctificavit quomodo genuit eum, ut sffis, qui ad Dominumnoctevenerat, etipsequidem

sanctusessct.Gigncndoeidedit,quiasanctumgenuit non credulus, sedtiraidus(nara ideoetnoctevenerat

eum. Nam si quod sanctificatur, ante noneratsan- ad lucem, quia illuminarivolebat, etsciri tiraebat),
ctum, quomodo dicimus Deo Patri, « Sanctificetur respondit Judaeis:
nomen tuum? » « Nunquid lex vestra judicat hominem nisi au-
« Si non facio opcra Patris mei, nolite credere " dieritab ipso prius ct cognoverit quid facial? )>

« mihi. Si autem facio, etsimihinonvultiscredere, Volebant onim illi pcrversi ante csse damnatorea
« operibus credite, ut cognoscatis et credatis quia qiiam cognifores. Scicbat enim Nicodomus, vel po-
« in me est Pater, et egoinPatrc. »NonenimFilius tius credebat, quia si tantummodo eum patienter
sic dicit: « In me est Pater, et ego in illo, » quo- vellent audire, forte similes fierent illis, qui missi
modo possunt diccre homines. Si
enim benecogite- sunt tenerc eura, et raalucrunt credere illi quam
mus, in Deosumus,ctsibenevivamus,Deus innobis tenere illum. Respondcrunt exprae.judiciocordissui;
347 HAYMOMS IlALBEltSTAT. EI'1SC. OPP. PAIlS II. — HOMIL. 348
« Nunquid et tu Galilaeus cs"? xld est quasiaGa- A (Liic. i.'» Hinc apparct plures eos fuisse et vices
lilaeo seductus. Dominus enim Galilaeus dicebatur, snas habuisse. Nam incensum non licebat ponere,
quoniam de Nazareth civitate erant parcntes ejus: nisi summo sarerdoti, et sorte etiamunum annum
secundum Mariam dixi parcntes, non secunflum vi- administrabant, quibus alio anno alii succedebant,
rile semcn. Non eniniquaesivit in terranisi matrcm, ex quibus sorte cxiebat qui incensum poneret. Quid
quia jam habcbatdcsuperPatrem. Nam ulraquecjus est ergo quod prophetavit Caiphas, quia Jesusmo-
nalivitas mirabilis fuit : divina, sine matre; hu- riturus erat pro gente, et non tantumprogente, sed
mana, sine homine patre. Inquiunt ergo iili quasi ut filios Dei, qui erant dispcrsi, congregaret in
legis doctores ad Nicodcmum: << Scrutare Scriptu- unum? Hoc Caiphas de
evangelista addidit. Nam
« ras, et vide quia propheta a Galila?a nonsurgit.» sola Judeeorum gcnte prophetavit, inquaerantoves,
Se'd Dominus [)r(iphetarum sccundumordinenipro- de quibus ipsc Oominus ait:« Non sum missusnisi
phetarurn indo turrexit. ad ovcs quffi pcrierunt domus Israel. » Sed noverat
« Et reversisunt.inquitevangelista, unusquisque evangelista alias ovos,qu« non erant de hoc ovili,
« in domum suam. » quas oportebat adduci, utessentunum ovileelunus
pasior.Haec autem secundum praedestinationem dicta
HOMILIA LXI.
T> sunt, quia nequeoves ejus, necfilii Deiadhuc erant,
FERIA SEXTA POST Judica
quia nondum crediderant.
(JoA.v. XI.) « In illo tempore, collcgerunt ponti- « Ab illo ergo die cogitaverunt ut interficrr.:'iit
« fices et Pharissei concilium adversus Jesum, et « eum Jesus autem jam non palam ambulabat
in
« dicebant Quid facimus, quia hic
: homomulta signa « apud Judasos, sed abiit in regionem juxta deser-
« facit?iiet rcliqua.Neclamcndicebant, credamus in tum, in civitatem qaae dicttur Ephraim, et ibi
eum.Plusenimperdilihominescogitabantquomodo « morabatur cum discipulis suis. » Non quia polentia
nocerent et perderent,quamquomodosibi consule- ejus defccerat, in quautique, si vellet, etpalamcum
rent ne perirent,et tamentimebant etquasi consu- Judaeis conversaretur et nihil ei facerent: sed in
lebant.Dicebantenim «Quid facimus, quia hic homo
:
hominis infirmitatevivendiexemplumdiscipulis de-
multa signa facit? )>
monstrabat, in quo apparet non esse peccatum, si
« dimittamus eum sic, omnes credcntineum.
Si fideles ejus quisuntmcmbraejus,ocuIisp€rsequen-
« Et venient Romani, et tollent nostrum locum et tium sese subtraherent, et furoremsceleratorum la-
« gentem. » Temporalia perdere noluerunt, etiam tendo potius devitarent quam se ostendendo ma^is
vitam ffiternam non cognoverunt, ac si utrunque accenderent.
amiserunt.NametRomanipropterDominipassionem
et glorificationem tulerunt ab eis locumet gentem, C
HOMILIA LXII.
et pugnando et transferendo. Et illud eossequitur, SABBATO POST JudiCtt I.V VIGILIIS PALMAKUM.
quod alibi dictum est: « Filii autem regni ibunt in (JoAN. VI ) « In illo tempore, dixit Jesus turbis
tcnebras {Mallh. viii;. » Hoc autem timuerunt, ne si « Juda:orum: Amen, amcn dico vobis, nisi mandu-
omnes in Christum crederent, nemoreraaneret, qui « .caveritiscarnein filii hominis, et bibcritis ejus
adversus Romanos civitatem Doi templumque tuta- "sanguinem,nonhabebitisvitaminvobis,)>etreliqua.
ret: quoniam contra ipsumtemplum.etcontrasuas Quomodo quidem detur, etquisnammodussitman-
paternas leges doctrinam Christi esse sentiebant. ducandi istum panem,ignoratis.Verumtamen«nisi
Unus autem ex ipsis, Caiphas nomine, cum
<»
manducavcritis carnem filii hominis, et biberitis
« esset pontifcx anni iilius,
dixit cis: Vos ncscitis sanguinem, non habebitis vitam in vobis. »
e.jus
« quidquam, neccogitatis quia expedit vobis ut unus Haec non utique cadaveribus, sed vivcntibus loquc-
« moriatur homo pro popuio, et non tota gens batur. Unde ne istam vitam intelligcntcs de hac re
« pereat. Hoc autem a semetipso non dixit, sed litigarent, secutus adjunxit:
« cum esset pontifcx anni illius, prophetavit. » « Qui manducat meam carncm, ct bibit meum
Hic docuitetiam per homines malospropheti.cspi- " sanguinem, habet vitam aeternam. » Hanc ergo
ritum futura pra;dicere, quod tamen evangelista non habet, qui istum panem non munducat, nec
j)
divino attribuit sacramento, quia pontifex fuit, id istum sanguincmbibit.Namtcmporalcm vitamsinc
cst summus saccrdos.Potestautemvosmoverequo- illo utcunque homines in hoc sasculo, qui non sunt
modo dicatur pontifcx anni illius. cum Dominus per fidcm in corporcejus, haberepossunt:a!tcrnam
statuerit unuin summum sacerdoicm, cui mortuo autem nunquam.quaesanctispromittitur. Ne autem
unus succcderet. Sed intolligendumquod per ambi- putarent, sic in isto cibo et potu (quem carnaliter
lioncs et contentioncs inter Judaos postca consti- sumunt, et non spiritaliter intelligunt in fide) pro-
tutum est ut plures cssent qui per annos singulos milti vitam iclernam, ut qui eamsumcrent,jam ncc
suis vicibus ministrarcot. Nam dc Zachariahoc di- rorpore morercntur, huic cogilationi cst dignalus
citur: « Factum est autem, ut cum sacerdotio fun- occurrere. Nam cumdixissct:«Quiman(lucatmcam
gcretur in ordine vicis sua) ante Deum, sccundum carncm ct bibitmeumsanguincm,hubctvitamiclcr-
constitutionom sacerdotii sortc cxiit ut incensum nani, » continuo subjccit, et dixit:
poncret. Ingrcssus autem in tcmplum Domini, » clc. « Ego rcsuscitabo eum in novissimo die. »Utsci-
 : :

349 HOMILI/E DE TCMPORE. 330

licet habeatinterim sccundum spirilum vitamffiter- A {Joan. v), » id est gcnuitFilium vitam habentomin
nam in requie, quse sanctorum Spiritus suscipit semetipso.
quod autem ad corpus attinet, nec id vita aeterna « Hic est panis qui de ccelo descendit, » ut illum
fraudctur in resurrectione mortuorum in novissimo manducando vivamus,quia aeternam vitam ex nobis
die. habere possumus. « Non sicut manducaverunt, in-
« quit, Patres vestri manna et mortui sunt. Qui
(1 Caro enim mea, inquit, vere est ciIdus, et san-
manducat hunc panem, vivet in aeternum. »Quod
« guis nieus vere est potus. » Cum enim cibo el
(t

ergo illi mortui sunt,ita vult intelligi,ut non vivant

potu id appetant homines ut non esuriant i>equc
in aeternum. Nam tcmporaliter profecto et hi mo-
sitiant, hoc veraciter non praestat» nisi iste cibuset
rientur qui Christum manducant : sed vivunt in
potus qui eos a quibus sumitur immortales et in-
aeternum, quia Christus est vitae aetcrnaB signum.
corruplibiles facit, id est societas ipsa sanctorum,
ubi pax erit et unitas plena atque perfecta. Propte- Qui manducat etbibit,hocest,si manet et manetur,
habitat et inhabitatur,si hajretutnon deseratur.
si
rea quippe, sicut etiam hoc ante nos intellcxerunt
Hoc ergo nos docuit ct admonuit mysticis verbis,ut
homines Dei, Dominus noster Jesus Christus cor-
simus in ejus corpore sub ipso capite in membris
pus et sanguinem suum in eis rebus commendavit,
ejus, edentes carnem ejus, non relinquentes unita-
quaj ad unum aUquid rediguntur ex multis. Nam- g
que aliud, scilicet panis,in unum ex multis granis tem ejus. Sed qui aderant plures, non intelligendo
scandalizati sunt. Non enim cogitabant haec au-
conficitur Aliud, scilicet vinum, in unum ex mul-
tis acinis conficitur. Denique jam exponit quomodo
diendo, nisi carnem, quod ipsi erant,ApostoIus au-
tcm dicit,etverum dicit:i.Sapere secundumcarnem,
id fiat quod loquitur, et quid sit manducare cor-
pus ejus et sanguinem hibere. mors est {Rom.wu). » Carnem suam dicit nobis Do-
minus manducare, et sapere tamen secundum car-
« Et qui manducat meamcarnem, et bibitmeum
nom mors est. Cum de carne sua dicat, quia cibus
« sanguinem, in me manet, et ego in eo. » Hoc est
est vit« aeternae, ergo nec carnem debemus sapere
ergo manducare illamescam et ilhimbibere potum,
socundum carnem, sicut in his verbis
in Christo manere, et illum manenteminsc bibere.
« Multi itaque audientes, » non ex discipulis.sed
At per hoc qui non manet in Christo, et in quo non
« ex ejus discipulis, dixerunt Durus est hic sermo, :

manet Christus, procul dubio nec manducat spiri- audire?» Si discipuli durumha-
« quis potest eum
tualiter ejus carnem, licet carnaliler, et visibiliter
buerunt istum sermoncm, quid inimici? Et tamen
prematdentibussacramentum corporis etsanguinis
sic oportebat ut diceretur, quod non ab omnibus
Christi, sed magis tantae rei sacramentum ad judi-
Secretum Dei intentos debet facere,
intelligeretur.
cium sibi manducat et bibit, qui immundus pvce- r
non adversos. Isti autem cito defecerunt, talia lo-
sumpsit ad Christi accederc sacramenla, quae alius
quenteDomino Jesu Christo,non credideruntaliquid
nemo digne sumit, nisi quimundus est, de quibus
magnum dicentem, et verbis illis aliquam gratiam
dicitur: « Beati mundo corde, quoniam ipsi Deum sed prout voluerunt, ita intellexe-
cooperantem :

videbunt {Malth. v). »

" Sicut me
misit, inquit, vivcns Pater, et egovivo
« propter Patrem.Et qui manducat me,et ipsevivet
« propter me. » Non enim Filius participatione Pa-
tris fit melior, qui natus est aequalis sicut partici-
pationeFilii,per unitatem corporisejus et sanguinis,
runt, et more hominum, quasi qui apud eos erat
Jesus, hoc disponcret carnem, qna indutum crat
Verbum, veluti concisam distribuere credentibus
in se. « Durus est, inquiunt, hic sermo, quis potest
: eum audire ? »
Sciens autem Jesus apud semetipsum quia mur-
«

quod illa manducatio potatioque significat, efficit « murabant discipuli cjus de eo. » Sic enim apud

nos mehores. Vivimusergo nos.propter ipsum man- se ista dixerunt, ut ab illo non audirentur sed :

ducanteseum, idcst, peripsumaccipienles^eeternam illequi eos noverat in seipsis, audiens apud seme-
vitam, quam non habebamus ex nobis. Vivit autem tipsum, respondit et ait « Hoc vos scandalizat? »
:

ipse propter Patrem missus ab eo, quia semetipsum Quia dixi, carncm meam do vobis manducare, et

exinanivit, factus obediensusque ad lignum crucis.

j)
sanguinem meum bibere.hoc vos nempe scandalizat.
« Sicut me misit vivens Pater, et ego vivo propter « Si ergo videretis Filium hominis ascendentem

Patrem. Et qui manducat me, et ipse vivet propter « ubi erat prius. » Quid est hoc ? Hic solvit quod
me. » Ac si diceret Ut vivam propter Patrem, id
: illos moverat, hinc eruet undefuerant scandalizati,
est, ad illum tanquam ad majorem referam vitam hinc planc videbitur quod noninlelligerent.llli enim
mcam, exinanitio mea fecit, in qua me misit. Ut putaverunt illum erogaturum corpus suum,illcau-
autem quisquam vivatpropterme,participatio facit, tem se dixit ascensurum in ccclum, utique inle-
quia manducat me. Ego itaque humiliatus vivo Trum. « Gum videritis filiuni hominis ascondentem
propler Patrem, ille rectus vivit propter me.Non de ubi erat prius, certe vel tunc videbitis quia non
»

ea natura dixit qua semper est cnqualis Patri, sed eo modo quo putatis, erogat corpus suum certe vel :

de ea in qua minorfactus est Patre de qua etiam ; tunc intclligelis, quia gratia cjus non consumitur
superius dixit « Sicut Pater habet vitam in semet-
: morsibus. In his verbis perspicue intelligitur Chri-
" ipso, ita dedit Filio vitam habere in semetipso stura esse unam personam,dum dixit filium homi-
3oi HAYMONiS HALBERSTaT LPISC. OPP. PARS H. — HOMIL. 352

nis esse prius in ccdIo. In terra loquebatur.in calo A Christi non habet, hic non est ejus. » — « Spiritus
se esse dicebat. Quo pertinet, nisi ut intelligamus ergo est qui vivificat, caro non prodest quidquam.
unam personam ossc Chrislum Deum et hominem, Verbaquan ego locutus sum vobis, spiritus et vita
non duas? nc non tri-
fides nostra sit quaternitas, sunt. » Quid est « spiritus et vita sunt? » Spirita-
nitas. Chrislusergo unus est,verhum, anima, caro: liter intelligenda sunt. Si ergo intellexisti carnali-
unus Chrisfus, Filius Dci et filius hominis. Unus ter, spirituset vilatibi sunt : si intellexisti carnuli-
Christus Filius Dei semper hominis ex teni- fllius ter,etiam sic illa spiritus et vita sunt, sed tibi non
pore. Tamcn unusChristussecundum unitatem per- sunt, homo, qui spirilaliter ea non inteiligis,nec
sonae in ccbIo erat, quando in terra loquebatur. Sic fideea vcnerari nosti.
crat filius honiinis in coelo,quomodo Filius Dei erat Sod sunt quidam i;i vobis qui non credunt.i)Et
«

in terra : rilius Dei in terra, in suscepta carne :

ideo non intelligunt quia non credunt. Prophela
filius hniiiinis in cado, in unitate personae. Quod enim dixit : « Nisi credideritis,non intelligetis(/sa.
mox latius expor.it, quid intersit inter spiritum et VII, scciaiduin L.V.V). » Per fidem copulamur, per
carnem, et quid inter carnaliter Christum mandu- intollectum vivificamur. Prius haereamus per fidem
care velle, vel spiritaliter accipere. Ait enim : ut sic post vivificemur per intellectum. « Sciebat
« Spiritus est qui vivificat,caro non prodest quid- r. « enim ab initio Jesus qui cssent credentes,et quis
quam. Pauloante dixit:« Nisi manducaveritiscar-
» " traditurus esset eum. » Nam ibi Juclas erat inter
nem hominis, ot biheritis ejus sanguinem,non
filii eos qui scandalizati sunt,qucm Christus non siluit,

habehitis vitam in vobis et modo dicit:« Caro ; nec aperte ostendit, ut omnes timerent, quamvis
non prodest quidquam, » id est si carnaliter vuUis unus periret. Sed posteaquam dixit et distinxit
intelligere quae dico."Caro non prodest quidquam,» credentesanon credentibus,exprcssitcausam quare
si sic carnem intelligitis manducandam,sicutalium non credant.
cibum, sicut carnes quas emuntur in maceIIis.»Spi- « Propterea dixi vobis, inquit, quia nemo potest
ritus ergo est qui vivificat, h per spiritum prodest « vcnire ad me, nisi fuerit ei datum a Patre meo.»
caro, quae per seipsam non prodest : quia « littera Dabitur enim a Patre credentibus fides, ut nemo
occidit, spiritus autem vivificat. » Nam per carnem glorietur in fide sua, quae a se non est, quasi pro-
spiritus aliquid pro salute nostra egit. Caro vas fuit. pria, sed a Deo data, quasi grata.
quod habcbat,per quam spiritus salvavit nos, utens «Ex hoc multi discipulorum ejus abierunt retro,
organo carnis ad salutem humani generis :quiadia- « et jam non cum illo ambulabant.» Abierunl retro,

bolus utebatur serpente quasi organoad subversio- non post Christum, sed post Satanam. Isti autem
nem primi parentis nostri. « Spiritus est qui vivi fi sie redierunt retro, quomodo praecisi a corpore
cat, caroautem non prodest quidquam, » sicut illi C Christi, nec ultra redeuntes ad eum, quia fi.xi fide-
intellexerunt carnem, non sicut ego do ad mandu- litcr in corpore ejus non fuerunt; et hi non pauri,
candum meam carncm.Proinde "Verba,inquit,qu;c : sed multi. .Vudiamus ergo quod ad paucos dixerit,
« ego locutus sum vobis, spiritus et vita sunt. » qui remunserunt.
Diximus enim hoc Dominum commcndasse in man- « Dixit Nunquid et vos
ergo Jesus ad duodecim :

ducationc carnissuac et potatione sanguinis sui,ut « Non discessit tunc Judas,sed quia
vultis abire? »
mancamus et ipsein nobis. Manemus autem
in illo remanebat cumDomino,jam non apparebat,postea
cum sumus membra ejus, manet autem ipse
in illo manifestatus est. Respondit Petrus pro omnibus,
in nobiscum sumus templum ejus. Utautemsimus unus pro multis, unitas pro universis. Ait enim
membra ejus,unitas nos compaginat;utcompaginet cvangelista :

unilas,quid facit.nisi charitasDei? Undc Apostolus: « Respondit crgo ei Simon Petrus: Domine, ad
« Charitas.inquit, Dei diffusaest in cordibus nostris « quem ibimus?» Quasi dicat:Repellis nosate? da
per Spirilum sanctum,qui datus est nobis(/io/«.v').» nobis altcruni similem te,ad quem ibimus,si te rc-
Ergospirituseslquivivificat, spiritus enimfacit viva linquimus? Si a te recedimus, « ad qucm ibimus?»
membra. Nec viva membra spiritus facit, nisi quac « Verba vitae aeternfe habes. » Videte quemadmo-
in corpore,quod vegetat ipse spiritus, invcnit. Nam j) dum Petrus danteDomino.recrcanteSpiritu sancto,
spirilus qui est in te, homo, quo constas ut homo intellexit. Unde, nisi quia credidit verba vilaeaetcr-
sis, nunquid vivificat mcmi)rum, (|uod scparatum nie ? Vilam enim aeternam habes in ministratione
invenerit a carnc tua ?Spiritum tuum dico aniniam corporis et sanguinis tui.
tuam. Anima tua non vivificat, nisi mcmhra qu;R « Et nos credimus,quia cognovimus. »Non dixit:
sunt in carne tua:unum si lollis, jumex animatua Nos cognoviuius et credimus, scd « credimus ct
non quia unitati corporis tui non copu-
vivificatur, cognovimus. » Credimus enim ut cognosceremus.
latur. Haecdicuntur ut amemus unitatem et timca- Nam si priuscognosccrcetdoinde crederevellcmus,
mus separationem. Nihil cnim sic dcbet formidarc ncc cognoscere nec credere valeremus. Quid crcdi-
Chfislianus quam soparnri a corporc Christi. Si mus, vcl quid cognovimus? « Quia tu es Chrislus
cnim soparatura corporeChrisli,non estmenibrum Filius Dci. » Id est, quia ipsa vila a;tcrna tu es, et
ejus si est membrum ejus, non vegctatur spirilu
; non das iu carnc et sanguinc luo nisi quod es.
cjus. < Quisquis autcm, inquit Apostolus,spiritum « Respondit Jesus :Nonnocgo vosduodecim elegi,
 :

m IIOMILI.'!-: Dr. TEMPOHE. 33^

« ct unus ex vobis diabolusest? Dicebat autem de X a populoaccipiebant, nocte ibi consumebantetcom-
« Juda Simonis Scariothis. Hic enim erat eum tradi- edebant. Vel certe ideo domus bucciX vel ma.rilln-
turus, cum esset unus ex duodecim. » Unus cx rum interpretatur, quia sacerdotes ibidem jug^i-^r
duodccim crat,non fide.sed numero non verilate, ; legcmDominicordemeditabanturetoreruminabant.
sed simulationc. Sed quomodo intelligendum est Cumergo Dominusad huncmontemOlivcti venissct,
«Nonne ego vos duodecim elegi.^dum illcunus,id et ad hunc viculum Bethphage :

est filius diaboli dicitur esse, nisi quia aliterelecti « Misit duos discipulos, dicens eis Ite in castel- :

sunt illi unus?Electi suntilli

undecim,aliter et ille « lum quod contra vos est. » Castollum despcctive

ut manerentin Christo,etut sonusillorumexiret per appellavit Jerusalcm.Quoe enim anteacivitasniagni

orbem terrarum:electus est ille unus, ut dispcnsa- regis appellabatur, et urbs sancta, postmodum,im-
tio divinoe misericordice in salute humani gcncris minentetemporeDominicoBpassionis,quiaDominum
impleretur per eum : unde bonitas Dei bene utitur erat intcrfectura, non jam civitas, sed castellum
malitia ejus. Sicut in venditione Joseph bene usus despective nuncupatur.De quo bene dicitur, « quod
est Deus malitia fratrum,ut ex opere malo illorum est contra vos, » quia etdoctrinae Christi,et doctri-
bonitas Dei ostenderetur in salutem raultonim:sic nae aposlolorum contraria existebat. Spiritualiter

malum Juda? in bonum versum

nostrum Quod est
facit malusmaleutendobonisDei, sibi nocet, nonbo-
nitalem Dei destruere potcrit. Ouare duodecim ole-
git Ghristus ? Duodonarius numerus sacratus est.
j.
Belhphage signiiicat Ecclesiam primitivam. Etbene
Bethphage vicus in monte positus dicitur, quia
omnis Ecclesia Christi in monte consistit, hoc est, in
Christo. Undeper prophetam dicitur « Venite, ascen-
:

Non enim quia periit inde unus, ideo illius niimeri damus ad montem Domini, » etc. (.V/c/i. iv.)Et bcne
honor adcmptus est,nam inloco pcreuntisaliussub- etiam in lati.re montis positus esse dicitur, quia
rogatus Mansit nurnerus consccratus.num.-.rus
est. videlicet ex Domini latere praecessit consecratio et
duodenarius:quia per universorum orbem, hoc est redemptio primitivffi Ecclesife. Let,imus enim cum
per quatuor cardine3mundi,Trinitatem fuerantan- Dominusincruce positus esset, etjam spiritumemi-
nuntiaturi. Ideo quaternielccti,sunt, utsanctaTri- sisset.unus ex militibus lancea latusejusaperuit, et
nitasperquatuor partes orbis priTedicaretur. Namet continuo e.\ivit sanguis et aqua. Ouo sanguinesan-

annus duodenario numero currit,et ordo signorum cta Ecclsia redimitur, aqua vero quotidie a pecca-
in coplis, per quae sol et luna currere noscuntur, tis abluitur. Cum ergo vcnisset Dominus perincar-
duodenario numero distinguitur. Ideo hoc numero nutionis mysterium adpopulum Judaeorum salvan-
primos prsedicatores Dominus Christus dircxit in dum, misit duos discipulos Jerusalem, hoc est in
mundum.Nec numerus Judapereunto violatusest, hunc mundum,utsuapraedicatione rebelliumcorda
sed aliuseo loco subrogatus,decujusnumerisacra- C gentilium fidei Christi subjugarent, et universas
tissima significatione ipse Christus in Evangelio ait, gentes (idei suae subjicerent. Et bene dicitur « quod
de excellentissima sanctorum g]oria:<iGum autem est contra vos. »Ouia totus mundusjugum fideire-
scderit filius hominis in sede majestatis suae,sede- cipere nolebat, misit duos discipuJos, hoc est duos
bilis etvos supersedesduodecim,judicantes duode- ordines prajdicatorum, scilicet Judaeorum et gen-
cim tribus Israel (Matih. xix). » tium. Vel duos misit propter geminae dilectionisprae-
ceptum,quo prajcipimur ut diligamusDeumextotp
HOMILIA LXIII. corde.et proximum nostrum tanquam nosipos.Vel
DOMINICA PALMARUM. idoo binos misit,propter doctrinam et operationem,
(Matth. XXI.) « Inillo tempore,cum appropinquas- quia doctor et in doctrina et in opere perfectusde-
<<sent Hierosolymis, et venissent Bethphage, » et bet esse. « Ite, et invenielis asinam aligatam, et
reliqoa.Cumappropinquassent,Dominusvidelicetet «pullum cum ea. » Juxta litteram quidem humilitas
apostoli iliuSjHierosolymis.tendebatJesusadpassio- magna Salvatoris commendatur, qui Jerusalem ten-
nem, quia.jam instabat tempus passionis suae. Quin- dens, non equo superbo neque phalerato invehi vo-
quesiquidem dies ante pasclialem festivitatem venit luit.sed potius asinam et pullum ejus, viliascilicet
cumturbamultainJerusalem.Posthancautemvicem j)
animalia, ad sedendum qua;sivit. Juxta spiritalem
nonrecessitinde,donecibipatereturetibiresurgeret. intelligentiam.per haec duo animalia onus duorura
« Ad montem Oliveti. » Mons Oliveti non longe ab populorum aperte ^601^^^^^^..^^^^^ enim,quaeone-
Jerusalcm crat, sed distat (sicut in libro Antiquo- ribus ferendis assuetaest, populum Judaeorum signi-
rum invenimus)spatium millepassuum. Belhphage ficat, qui longo tempore sarcinam legis traxerat.
viculus est,viculus dico, quia in terra repromissio- Pullus ergo, qui lascivus et liber est, slgnificatgen-
nis omnes villae maxime muratae erant,undc etvici tiliumplebem,quaeanteadventum Domini sinclegis
et villae una appellatione censentur. Bethphageenim doctrina et prophetarum quasi liberaet vaga incessit.
interpretatur domus buccoe vel mnxillarum, ea de Etbeneutriquealligati dicunturfuisse, quia veniens
causa, quoniam sacerdotes in templo Domini per Redemptorinmundum, utrumquepopulum vinculis
octonos dies vicem suae administrationis explentes, peccatorum suorum alligatum invenit. Undeetapo-
completo divino mysterio, nocte ad eumdem vicu- stolusPauIus dicit: «Quianon est distinctio,omnes
lum ?uccedebant,ct hostias et sacrificia qua; indie enim peccaverunt, et egent gloria Dci (Aom. x), »
 3oo HAYMONIS HALHFJiSTAT. KIMSC. OPl>. l'AaS II. — HOMIL. 356
« SoLvile. » Sulvile genlcs a vinciilis poccalorum. A Sion.» Vos apostoli et caeteri qui Dominumcomita-
" EL aclducile niihi, » ve?tra pi-ajdicationc cl mira- mini Jcrusalcm tendcntem, « dicitc niiic Sion, » id
ciilis.Licetenim omnipotcnsDeus gcntes ad tempus est populo Jcrusaiem ad fcstivitalcm congrcgato.
dereliquerit, ut salvaret, non tamen in aetcriium Ilistorialiter filiam Sion appcllat Jorusalem. Sion

conterapsit, ut perderet. Necesse est enim ut (iat enim arx erateminens in medio civitatis, ct princi-
hoc quod per Psalmistam dixit « Homines ct ju- : pa*um tenens super aedificia civitatis. « Ecce rex
menta salvabis, Domine {Psal. xxxv). » tuus, non alienigena, non extraneus ut Ilerodes, de
»

« El si quis vobis aliquid dixerit, dicite quia Do- te carnisoriginem sumens. « Venit tibi.»Non vacat
-minus hisopus habet.»Praeccpit Dominusapostolis quod dixit « tibi » Hoc est,si intelloxeris advontum
suis ut tomporc su« prccdicationis non ccdereut ejus, et eum devote reccperis, « venit tibi, » id est
principibus el regibus gcntium prohibentibus eosa ut salvet te. Si autem .non intollexeris adventum
doclrina et salutc populorum. Legimusenim secun- illius, ropcUcris, veniet contrate,hoc est ut pordat
dum xix),quiacum
alios evang('li.slus {)larc. xi,L«c. to. « Mansuetus. » Ista sunt indicia rcgis tui.Man-
discipulivenissriitaJdomumsolventcspullum,dixe- suetus, non ferox,non crudelis, sicut alii reges,qui
runt domini domu.s « Quid facitis solventes pul-
: antea dominabantur tui, sed mitis,sicul ipsedixil:
lum? » .\t illi dixerunt, quia Dominus operamojus „ « Discitc a mc quia mitis sum et humilis cordc. »

dosiderat. Mox enim ut sancti apostoli, accoptodi- ^ {Mallh. II.)

vinitus praecepto, mundo pra^dicavcrunt, statim re-

Scdcns super asinam et puUum, » id est non
«
ges gcnlium et principes eisobsistore ccepcrunt, ne venit ad te sedens super equum amatorem lilis et
pullum solverent, id est ne populum gentilom a discordiaj, sed sedens super asinam.pacis et tran-
cultura idolorum averterent:scddiscipuli illiscon- quililatis amicam.AUcgoriceSion illarapartem san-
stanter insinuaverunt quodDominusoperamillorum ctffi Ecclcsiaj dcbemus inlelligere qua? est in illis
desidcrasset. Quo in loco queri potest curdiscipuli
sanctis qui jara cum Christo regnant ot charitatem
de animalibus dic^nt, « Dominus hic opus habet, » illius contcmplantur. Filium vero Sion debemus in-
cum Ecclesia ei decantet : « Bonorum rnoorum non
telligere pra-sentem Ecclesiam,quseadhuca Christo
indiges? » (Psal.xx ) Genlibus (ut de numerositate peregf^inatur in lerra. Quae merito filio supernae civi-
illarum conslruat sibi « Ecclesiam, non habentem
tatis dicitur, quia illi qui nos ad coclestem patriam
maculam neque rugam)»ideoDominus opushabet, prajcossorunt, fidom et bona opcra nos docuorunt,
ut damna patrias ccelestis, qute labentibus pravis an-
illi etiam sacro baptismate nosrcgeneraverunt. Est
gelis contraxcrat,multitudine gentium roparentur.
igilur vox prophotas ad praidicatorcs dicentis Dicite, :

« Et confestim dimiltet eos. » Comploto ministerio

vos sancti praedicatores, qui adhuc peregrimini in
illorum animalium,animalia quidem ad pristinum C ^^,.^.53
^ christo, dicite sancta; Ecclesia^ « Ecce rex :

dominum reductasuiit, scd fignra illorum anima- tuus.» Rex sanctae Ecclesiae in primo adventuvenit
lium pencs Dominum remansit.Non crgo debomus
mansuetus, ut cani redimeret in secundo etiara :

putare quod postquamanimalia, hocestpopuluscre-

advenlu veniet mansuetus, ut eam ab hoc sreculo
dentium,ad Dominum adducuntur, iterum ad pristi- subtrahat, el in numerum C(]elcstium civium transfe-
nos dominos, id ost ad servitium da;monum dimit-
rat.Juxta lilteram non facile est credendura, utDo-
tanturised itapotius intclligcndum cst quod dicit:
minusin tam parvo itinere utri(jueanimaliinsederit.
« Et confestim dimittot cos,» quia cun.hominesad
Ferunt onim doctoros a montoOliveti usque Jerusa-
fidem Christi adducuntur, mox romitluntur non in
lera millc tantum spatiurapcdum interesse, sed aut
dajmoniacum sorvitium. sed in liberum arbitrium asinae insedit, et pullus liber incessit: aut, quodpo-
rediguntur. « lloc autem totum factum ost. » Quid
tius credcndum est, puUo insedit,et asina absque
totum?UtDominuspropteranimaliaadducendadis- sessore fuit. Sed ubicunque historia deficit,aut ali-
cipulos in civitatem mitteret, ut vilibus animalibus
quid turpitudinis habel, ad spiritualem intellectum
in civitatem regiam portarctur. Consuotudo est bcati recurrendum. Nam et si Dominus utrique ani-
ost
Matthiei evangclistaj ut cuncta quae dc Domino no-
mali insidere non potuit, juxta mystorium tamen
stro Jesu Chrislo narrat csse complcta, dicat ctiam rv
utrique populo, Judsorum vidclicct et gentium, pne-
testimoniis propheticis anto fuisse pnedicta. Jerusalem,hocestad
sidet,et pra^sidondo duciteos
« Dicitc filiteSion. » Hoc excmplum de Zacharia visionem patria^ coelestis.
propheta sumptum est {7jtch. i.x). Scicns enim san-
(.Euntcs autcm discipuli. » Accepto prajdicandi
ctus propheta per Spiritura sanctura incredulitatera
prajcepto, apostoli univcrsum orbem pcragraverunt,
animi Judu3orum, prajnosccns etiam Spirilu sancto
et semiiiarium divina* iidei ubique disperserunt.
rcvelante, (^uod venientedomo Jerusalcm, essent
oum conlradicturi, et blasphemiis et conlumeliis " Et imposuerunt supcr eos veslimenla sua. »

afrecturi,pracsumptioncin cordis
vit reprimere,etadvcnlura Rcdcmptoris studuit pr;e-
dicere,quibus indiciis possent eum agnosccre. Et est
vox prophelic conversa ad apostolos ot caitcros (lui
Dominum comiLabHnlur, alloquontis
eorum anlcacura-
; « Dicitclilioe
Vostimonla apostolorum, qua^ nudis torgis anima-
liuraimposiiorunt,significantdoctrinamet pnecepta
eorum,quibus corda gontium calefeceruntut Domi-
mirapotuissenthal)crcsessorem.Nisi enimilli qui in
Christo crediderunt,vcslimcntisupostolorum ador-
337 HOMILT^ DE TEMPORE. 338
nati fuissent, nequaquam Dominum sessorem liabere A sive salvifica, ut subaudiatur, populum tuum Israel,
mecuissent. vel totum mundum,vel (ut alii volunt' interpretatur
« Plurima autem turba. » Plurima turba qui.e ve- salus, ut sit sensus : « Osanna filio David, » id ost
stimenta sua stravit sub pedibus animalium Uomi- salus filio David.
num portantium, multitudinem martyrum signifi- « Benedictus qui venit in nomine Domini. » Quod
cat, qui vestimenta sua, id est corpora sua, in via dicit, benedictus qui venit in nomine Domini, « in-
istius vittfi straverunt, ut animalibus portantibus Do- quia Filius a Patre venit in mundum. Quia
telligitur,
minum,id cst simplioibus, itergradiendiad
patriam quidquid sccundum carnem in hoc mundo egit, to-
coelestem facerent et ut nos quoqueinofTenso gradu
: tum ad gloriam et nomen Patris sui retulit,dicens :

possimus pcrvenire ad Jerusalem,idestadcoelestem « Pater in me manens, ipse facit opera (Joan. iv). »
patriam. Potest et aliter inteiligi quod animalia Do- Quod addunt « Osanna in excelsis, » est sensus
:

ininum portantia, super se quidem vestimenta apo- quod incarnatio et passio Domini Salvatoris non
stolorum ferebant, quasi majoris dignitatis, turbse sohim hominibus salus fuit, sed etiam salus et gau-
vero confus.-E et vulgaris vestimenta sub pedibus dium angelorum in ccelo. Deus enim multitudo crc-
conculcabant. Turbarum enim vestimenta coeremo- dentium ad coelos transfertur, numerus angelorum,
nias veteris legis significant; vestimenta apostolo- t» qui labentibus pravis angelis imminutus fuerat,
rum, doctrinam et prcccepta Novi Testamenti demon- multiludine gentium restauratur.
strant. AnimaliaergoDominus portantia vestimenta
apostolorum super se habent, vestimcntaturbarum
HOMILIA LXIV.
sub pedibus suis conculcant quia onmes in Cliri-:
IX DIE SANCTO PALMARUM
stum credentes pra^cepta apostolorum super se at- Passio Domini nostri Jesu Chrisli secundum
tendunt, mandata vero et neomenias atquc institu- Maltlixum.
tiones Testamenti Veteris pro uihilo deputant. Quo- CMatth. xxvi, xxvii.) « In illo tempore, dixit Jesus
tiescunque enim circumcisionem spernimus, sabba- « discipulis suis ; biduum Pascha
Scitis quia post
tum violamus, neomenias abjicimus, quid aliud fiet, » Legimus Dominum ante sex dies
et reliqua.
quam vestimenta turbarum pedibus nostris concul- Paschae venisse Hierosolymam, cum frequentia tur-
camus ? barum et cum ramis palmarum. Ab illo ergo die quo
<< ramos de arboribus. » Per arbores
Alii cffidebant Hierosolymam vectus asino intr.avit, usque ad hunc
deberaus intelligere divinas Scripturas. Ramos ergo dicm quo h«c prtedicebat apostolis suis,intelligimus
de arboribus Cicdunt, qui de Scripturis diversis utilia pra^cessisse quadriduum et superesse biduum usque
quaedam cxcerpunt, ad utilitatem illorum qui ad ad P.-ischa. Allegorice vero biduum significat duo
coelestem patriam tendunt. Potest et aliter intelligi. ^ Testamenta,Vetus et Novum, quffi sectatores et ob-
Per arbores possumus intelligere paganos per ra- ;
servatores suos ad claritatem vitaj a?terna2 perdu-
mos arborum, paganorum fdios. Ramos ergo de ar- biduum » vero, id est, post manifesta-
cunt. « Post
boribus abscidit quisquis filios paganorum a ritu tionem duorum Testamentorum, verum Pascha in
et superstitione patrum suorum abstrahit. mundo celebratum est. Pascha autem non est Grae-
« Turba autem quic proccedebat et quae sequeba- cum,ut quidam autumant, sed HebrKum. Hebraice
« tur. » Memores turba; mirabilium quaj Dominus enim Pesach interpretatur transitus. Primo ideo
inter eos fecerat, mortuos suscitando, leprosos cu- transitus, quia in hac die transit Dominus super
rando,super mare non infusis vestigiis ambulando, .Egyptum. /Egyptios vastans et Isracliticum popu-
et c.fitera talia mirabilia faciendo, appropinquante lum liberans. Deinde, quia ipsa die transiens exter-
illo ad passionem, laudes et gratias ei devota mente minator per regnum .Egyptiorum, primogenita eo-
referre studebant de miraculis et bonis operibus, ruminterfecit. Tertio, quoniam in hac celebritatc
qua3 inter eos fecerat, dicentes : festivitatis, Redemptor noster de hoc mundo transi-

« Osanna filio David, » etc.Sed spiritualiter quod vit ad Patrem, sicut Joannes plenius manifestat, di-

turba quae Dominum praacedebat, et quae sequeba- cens: « Ante diem festum Paschai sciens Jesus quia
tur,consona voce laudis dominum collaudabant, Q venit ejus hora ut transeat ex hoc mundo ad Patrem
hoc significat quod populus Judaeorum, qui in fide [Joan. xix). » Quarto modo, ut nos mystice infor-
prajcessit, et gentes quae eos secutae sunt, pari et maremur quia per Christi passionem transitum ab
ajquali fide et concordi Deum omnipotentem collau- hac mortalitate ad veram immortalitatem transire
dant. Eadem enim fides quaj fuit in patriarchis et habuimus. « Et filius hominis tradetur ut crucifiga-
prophetis ante adventum Salvatoris, eadem est in « tur. » Errant qui putant Dominum horruisse vel

omnibusgentibuspostresurrectionemillius.«Osan- timuisse passionem, cum non solum ante biduum

na filio David. » Osanna compositum est ex duobus passionem suam pncdixit, verum multo ante eara-
sermonibus Hebraeis. Osia^enira apud illos salvifica dem passionem praedixerat. Et instante eadem pas-
vel salvum fac sonat, et na interjectio obsecrantis sione, noluit declinare insidias, sed ca?teris ire no-
est, sed composito nomine fit osanna per elisionem lentibus, sponte se ad passionem obtuiit. Multis mo-
i voc.nlis, et per geminationem n consonantis, cum dis traditus cst Dominus Primum : tradidit eum Deus
rectius diceretur Osiana: interpretatur autem salva, Pator, sicut Paulus aposlolus dicit : « Proprio Filio
 :

359 HAYiMOiNIS llALbERSTAT. VA>i<C. UPP. PAKS il. — llOMIl. ;j<jo

siio ucn pcporcit Deus, scdpro omnibustradidit il- A n;^!'!""! quia ox .-^picis nardi fuorii conlectum. Fit
luin (Rohi. viii). » Deinde tradidit ipse Fiiiusscmct- quidcm cx radicc optimum,sod pretiosius eJ quod
ip^-uni, sicut idcm Taulus dicit: « Qui tradidit se- fit ex spicis. Mysticc, dcvotio Mariic fidem Ecclesi;e
motipsum pro nobis {Epltcs. v). » Tertio tradidit signilicat, qu;e Domini quidem caput ungit cum po-
eum Judas Judccis, Judffii tradidcrunt eum Pilato ad tentiam divinitatis illius pra^dicat, dicens cum
judicandum, Pilatus militibus ad crucifigendum. Joanne apostolo « In principio erat Verbum (Joan.
:

« Tunc congregati sunt principes saccrdotum, et i). » Pedes ungit, cum infirmitatem humanilatis
« seniorcs populi in atrium principis sacerdotum. ejus praedicat, dicens cum eodem Joanne • Et :

« qui dicitur Caiphas. » Reprehenditur in hoc loco Verbum caro faclum est (Ibid.). »
iniquitas et malevolentia Juda^orum. Qui enim vici- « Videntcs autem discipuli, indignati sunt dicen-
no Pascha debuerant se prffiparare, parietes tcmpli « tes : Utquid perditio h;cc? »Hic videnturdissonarc
levigare, pavimeutum veriere, ct hostias ct sacrifi- Matth;cuscLJoannes,cuni Joannes,solunimodohanc
cia, qucC offercnda e..uil in solemnitate Paschse, indignationem Jud;e designaverit, reddens causam
priGparare, ct seaicLipsos ad lestuin Pascha3 cele- quarc indignatus sit in effusione unguenti, scilicet
brandum prajparare, congrcgantur ineuntes consi- quia furerat, et Inculos habens ea quo; mittebantur
lium, quomodo Dominum morti tradant. portabat. Sed tropus quidain cst, qui appcllatur
« Dicebant autem Non in die festo, ne Ibrtc tu-
: synecdoche, plerumque singularom pro plurali, fre-
« multus fieret in populo. » Sic videtur simple.x scr- quenler vero pluralem pro singulari numcro ponens.
mo sonarc, quasi ob scditioncm caveriiit Judffii do- Hoc crgo geiiere locutionis possumus dicerc hic a
minum in die festocomprchenderc, timcntesseditio- MatLluco posiLum csse plurale pro singulari, discipu-
nem turbarum. Quod non procedit, sed potius ita Diccndum est
los vidcIiccL diccns indignatos fuisse.

intelligendum cst, quia limebant ne au.\ilio populi autcm quia si alii discipuli indignati sunt Judas ;

demanibus illorum toP.eretur, quia omnes sicut pro- autem non causa pauperum, sed causa invidia?, do-
phetam eum habebant. « Ne fortc tumultus, » id est Isns sacculis suis subtrahi quod in Domini capite
ne motio « fieret in populo. » fundebatur.
« Cum autem esset Jesus in BeLhania, in domo « Potuit enim isLud vonundari mullo, » subauditur
« Simonis lcprosi. » Recte exscquendum putabat pretio, « et dari pauperibus. »
evangelistaquid Dominusegeritin Bethania antesex « Sciens autem Jcsus, ait illis Quid molesti estis :

antequam iret Jerusalcm sedens

dies Paschae, pridie « huic mulieri? Opus bonum operata est in me. »

asino. Quod autem dicit, « in domo Simonis le- Mitis et benignus magister non arguit discipulos de
prosi, » Simoncm hunc non debemus putare eo tem mulieris indignatione, non addit ad ultimum ipsum
pore fuisseleprosum, sed quidem leprosus fuorat,ct C suum proditorem et traditorem invidia erga se !a-
mirabiliteraDominocuratus,pristinoscilicctnomine borantem, sed dixit « Opus bonum operata est in :

permanente, ad memoriam curationis illius sicut : me. »

Matlhaeus publicanus dicitur, non quia adhuc publi- « Nam semper pauperes habebitis vobiscum, me

canus esset, sed quia olim publicanus exstiterit. Et autem sempcr non habebitis. » El hoc contrarium
pulchre Dominus ante passionem in Bethania fuisse essc vidotur illi sermoni quo dicit Dominus « Ecce :

legitur. Bethania quippe micrprelaiur domus obedien- ego vobiscum sum omnibus diebus usque ad con-
tix, ut apcrte ostenderet quia pcr summam obedien- summationem « Scd illud de
s;eculi (Matlh. xxviu).
tiam ad passionem veniret. divinitate accipiendum dehumanitate est,illud vcro
« Accessit ad eum niulicr, habens alabastrum un- nam secundum humanitatem non sempor cum eis
<(guentipretiosi. » llajc mulier ipsa cstMariaMagda- est moraturus. « Nam, inquit, semper habebiLis pau-
lena, de qua Dominus septem dffimoniaejccit. Quai peres, » et misericordiam eis poteritis impendere,
primumquidcmad Uominumaccedensindomo Pha- « me autem non semper habebitis. »
risaji, lacrymis pedes ejus abluit et capillis tersit. « Mittens enim hsec unguentum hoc in corpus

Postmodum vcrofamiliarisDominoeffecta, ad ipsum « mcum, ad sepeliendum mc fecit. » Et est sensus

caput ungendum accessit. Et quia multum dilexit, n istorum verborum Unguentum quod vos putatis :

multorum peccatorum veniam promeruit. Alabas- cssecausani porditionis,officium estmeaisepultur;e.

trumgenus est marmorisprctiosi,variiscoIoribusin- « Mitlensenini h;L'c unguentumhocincorpusnieum,
tertincti quod ferunt mcdici optimum essc ad unguen- ad sepeliendum nie lccit. » Id est, corpus mcum
ta incorrupta servanda. « Pretiosi. « Alius evange- pncvenit ungere dum adhuc vivo, quod factura est
quomodo hoc unguentum fuerit pretiosum,
lista dicit mortuo,si licuerit ei.Legimus namque quia Maria,
narrans illud ex nardo pistica factum. Nardusautcm posito Doniino in monumcnto, cum aliis sanctis mu-
frutex est aromatica, pingui et tenui radice, i^rinci- licribus einit aromata et alia unguenta pretiosa,ut
patum tenens inter omnes spccies, dc quibus confi- vcnientes ungercnt corpiis Domini. Quod tamen mi-
ciuntur ugucnta. Pistica, id est fldelis, non cor- ninio implcre potuit, quia pnevcnta fuit rosurre-
rupta, sicut solent medici quibusdam herbis verita- ctione Domini. IIoc illo pertinet quod Dominusait:
tem unguontorum corrumpcrc. Alius evangelisla ut <( Ad soppliondum me fecil, » id est quod mortuo

ostendcret hoc unguentuni pretiosissimum fuissc, factura csl, si licuorit ei, vivo mihi e.xhiberi studuit.
3fi: naJHLLE de TEMPonn:. 362
« Amen dlco vobis, ubicun([ue prccdicatum lucrit A « At Jcsus dixi^; : Itc in civitatem ad qur;v.-;am,

« hoc Evangelium in toio mundo, dicctur et iiuod « ct dicite ci dicit, Tompi!s mcum prope
: Magistor
« hoc fccit in memoriam ejus.')Xotandum est quia « est,apud te facio Pascha cum discipulis mcis. »
Dominus, post biduum passurus et crucifigcndus Idicma Hobraicffi lingua) est. sinc dcnominationc
a Juda;is,Evangclium suum pr;^odicit pcr universum cortarum porsonarum loqui, quod in hac ratione
orbcm esse prccdicandum. Pradicatur ergo inter scrvalum est. Et pulchrc Dominus non exprimit no-
alia miracula Salvatoris etiam .\Iaria3 benevolentia, men illius,apud quem celebraturus sit Pascha, os-
et ejus devotio ab omnibus laudatur, scilicet quod tcndens quia nemo excipilura celebritate paschali,
caput Domini unxerit, quod pedes illius lacrymis quicunque cum Domino volucrit ea celebrare. « Et
infudcrit, quod capillis terserit. Et non tam devotio dicite ei Magisler dicit, tompus meum, » id cst
:

Mariffi prjedicatur quam lides et devotio sancta) Ec- tempus pasbionis mca^, « prope est, apud te facio

clesis. " Dicetur et quod hoc » subaudiatur opus, Pascha cum discipulis meis. »
« lecit in memoriam ojus. » « Et feccrunt discipuli sicut constituit illis Jesus,
M Tunc unus de duodccini, qui dicitur Judas
abiit « et paraverunt pascha. » Alius evangelisla dicit,
« Scarioth,adprincipessacerdoluni. »Dicendo« tunc quia euntcs discipuli invenerunt cocnaculum ma-
abiit, n ostendit hunc non invitum Dominum Salva- .^ gnum stratum, et ibi paraverunt. Non enim vacat
torem prodidi£se,sed sponle ad pordilionem accos- a magno mystcrio, quod Dominus in cocnaculo Pa-
sis3e,et, cupiditaleduclum,ojusperditionem promi- scha celobravorit. Significat enim ccenaculum alti-

sisse. tudincm spiritualis intelligentia3. Transcensis ergo

« Quid vullis mihi dare, et ego vobis eum Ira- carnalis littcr?e instrumentis, in coenaculo celebravit
dam? » NoQ constituit eis pretium, sed in illorum Pascha, hoc est in allitudine Novi Testamenli, dans
arbitrio posuit quid ei dare vellent, ut non Domi- nobis cxeraplum, ut si Pascha cum Domino volu-
num, sed quasi mancipium vendere pularctur.
vile mus celebrare, ima ct infin^a Iransccndamus, ot in
« At illi constituerunt ei triginla argenteos. » Im- cocnaculo, hoc est in diviuie contemplationis altitu-
pletum est hoc quod omnipolens Deus por Zacha- dine, Pascha cum Domino cclebreraus.
liam questus l'uerat,dicens «Si bonum est inocu-
: « Vespcre aulem discumbebat cum duode-
facto,
lis vestris, afferte mihi merccdem sin autera, : « cim discipulis suis. » Vcsper significat ultimara

quiescite,et apponderunt mercedem meam Iriginta ffilatem, in qua verus Sol occubuit patiendo crucem,
argenleos, decorum pretium, quo appretialus sum quara pro salute gencris humani sustiauit. Hoc ergo
ab eis {Ziich. xi). » Pro universis beneficiis quaj Do- vesperc discubuil cum duodeclm discipulis suis,
minus opcratus fuerat in eis, triginla ai'gcnleorum hoc est,quietom a?ternam pcr sanguinis sui effusio-
prelio appretiaverunt eum.Sciendum vero eat, quod C nera cis pra^paravit.

Joscph non viginti aurcis vcnditus est (ut quidam « Air.en dico vobis, quia unus vostrura me tra-
putant, secundum quod editio Sepluaginta decla- « diturus est. » Poterat quidera Dorainus tradito-
rat), scd potius viginli argenteis, ne servus pretio rom nominatim exprimere, sed noluit, ne, impu-
chariori Domino vendcretur. dentia vinctus, in barathrum negationis incideret.
« Et e.\inde quairebat opportunitatem ut cum tra- Adraonet ergo illura generalitor ad salutem, ut ad-
« deret. » Id est, opporlunum locum, quo eum tra- monilione correcfus pocnilentiara ageret.
dore posset, quffirtbat. Quam opportunitatcm qua;- « Et contrislati valde, cceperunt singuli dicerc :

rebat, alius evangclista manifestat, videlicot, ut « Nunquid cgo sum, Domine? » Et vere valde sunt
tradcret eum sine turbis, id cst sine sutfragio po- conlristati, quia non solum potcrant morlera Do-
puli : quia timebat eum de manibus suis adjutorio mini medilari, sed etiam nec audire. Unde Petrus
populi liberari. apostolus audicns Dominum de passione sua loquen-
Prima autem die Azymorum accesscrunt disci-
« tera dixit : « Absit hoc a te, non morieris {Mutlh.
« puli ad Jcsum. » Primam .\zymorum appellat xvi). » Sciebant quidem omnog apostoli, quod nil
quartam dccimam diem primi mensis, quando ad tale in Dominura cogitaverunt, sed conscii suae fra-
vosperam agnus immolabatur. .Vzyma autom dic«- j)
gilitatis, plus magislro quam suaj fragilitati crcden-
bantur reliqui dics septem sequcnles, eo quod sinc tcs, dicebant « Nunquid cgo sum, Dominc? »
:

Azyma, id est sine fermento esscnt. Non enim licc- «At ipse rcspondens ait Qui intingit mccum :

bat ia illis diebus fermcnlatum aliquid comedere. « manum in paropside, hic me tradet. » Jam supe-
Ponitur tamen et Azyma pro Pascha, et Pascha pro rius dixerat : « Unus vcstrum me traditurus est, »
Azyma, sicut hic, ubi ipsam feslivitatem paschalom sed quia ille adraonitus non egcrat pocnitentiam.jam
Azyma appellat. « Ubi vis paremus tibi comcdere apertius illum dcsignat.dicons : « Qui intingitmecum
pascha? » Intelligimus in hoc loco quod Judas si- manum in paropside, hic me tradet.» Paropsis vas
mul cum aliis discipulis accesserit ad cum. Pauper, cst quadratum, dictum quod sit paribus absidibus,
inquiunt, es, et pauperem te nos paupercs sumus id est ioquis latcribus. Est autemvas escarum,quod
seculi,causa tui amoris,quidquid haLcre potuimus, Marcus evangelista catinura appellat, quod est vas
deroliquimu5, « Ubi vis c-goparcmuo tibi comodere ficlile. Intelligiturergo in mcnsa Domini fuisse ali-

pascha? » (juod vas escarum, quod contineret liquamen, m

Patrol. CXVIII.
363 HAYMONIS IIALBERSTAT. EPISG. OPP. PAUS II. — HOMIL. JG4

quo Judas manuin cum magistro intiuxit.ut Ijonani A uon noloramus. Si onira solum vinum sine aquse *

conscienLiam mentiretur. pormistiuneoireiietur, pusset Ldlises&e iuLolligenlia,

« Filius quidcm hominis vadil, » puhaudiatur ad quod nos absque adjutorio Christi et passione sal-
passionem, «sicut scriptum est de illo. » Vae autem vari possemus. Sed jungitur aqua vino, et panis
« homini illi, per quem Filius hominis tradetur. » conficitur cum aqua, ut aperte detur intelligi quod

Sed usque hodie va3 homini illi qui corpus sui lle- neque passio Christi sine salute nostra possit fieri,
demptoris non Judoeis, sod membris suis peccato- neque nostra salus sine illius adjutorio consistere
ribus tradit, integritatem fidei corrumpentibus. valeat. « Accepit pancm, » quod erat corpus suum,

Multi sunt qui scelus Judee detestantur, quod impie I' bonodixit et fregit, » nt ostenderet corpus suum
egerit, quod magistrum suum tradiderit : illum omni benedictione esse repletum, et ita per passio-
autem reprehendentes, ipsi reprehensionem nii- nem esse frangendum, ut tamen Divinitatis plenitu-
nime in semetipsis cavent. Dum enim veritatem dine esset repletum. « Deditque discipulis suis, et
pro pecuma subvertunt, quid aliud quam Christura ait : Accipite et comedite. )> IIoc valet contra eos
tradunt? Ipse enim dixit : « Ego sum veritas {Jonn. qui mortuis hominibus eucharistiam largiuntur.
xix). » Dum fraternam charitatem aliqua fractione Cum enim Dominus dicit, « accipite » statim sub-
violant, quid aliud quam Christum tradunt? Unde P junxit, « et comedite : » quia non sufficit accipere,

scriptum est : Deus charitas est (/ Joun. iv). »

« ui^-i quisquis coraedat ad salutem suam, quiaquod
— « Bonum erat ei si natus non fuisset homo ille. » in vita sua accipere non potucrunt, post mortem
Non ita est intelligendum quod Judas antea fuisset, acciperc non potorunt.
vel esse posset, quam nasceretur, qui nec benc nec « Similiter accipiens calicem, gratias egit, et de-
male agere posset : sed simpliciter accipiendum « dit illis, dicens Bibite ex hoc omnes. » Ut scia-
:

est, quia melius est non subsistere quam maie sub- mus quia quicunque accipit, bibere debet.
sistere. « Hic est enim sanguis meus Novi Testamenti. »

Respondens autem Judas, qui tradidit eum,(li-

« Quod cnim dicit, « hic estNovi Testamcnti sanguis, »

« xit Nunquid ego sum,rabbi?)) Quod dicit rabbi,

: ad diirorentiam Veteris Testaraenti dicit. In Veteri
signum est infidelitatis, vel etiara argumentum cst Testamento sanguis hircorum et vitulorum effunde-
excusationis, quod non Dominum, sed magistrum batur, et inde aspcrgebantur qui mundandi erant.
eum vocat quasi aliquara excusationem habcat,ut
: «Qui pro multis efTundetur in remissionem pecca-
non Dominum, sed raagistrura saltern tradiderit. torum. » Pro omnibus effusus est Christi sanguis,
« Gamantibus autera eis, accepit Jesus pancm, scd non omnibus prodest, sed illis solummodo qui
« et benedixit, ac frcgit, » credunt in passionera suara et illis qui eodom Spi-
etc. Expletis soleraniis :

Paschae, transit Dominus ad sacraraenta novi Pascha3 C ritu sancto regenerantur quo Christus in utoro Ma-
demonstranda. Postquam ccenavit, dedit eis panem ria^ est conceptus.

et vinum, in mysterio videlicet corporis et sanguinis « Dico autem vobis, non bibam amodo de hoc ge-

sui. Quia enim panis confirmat cor hominis, et vi- «nimine vitis, usque in diem illum, cum illud bi-
num auget sanguinem in homine, merito idem panis « bam vobiscum novum in regno Patris mei. » Juxta

in carnem Domini mutatur, et idem vinum in san- littcram promittit se nunquam esse bibiturum de
guincm Domini transfcrtur non per figurani nequc : genimine vitis.donecresurgeretaraortuis.Postquam
per umbram, sed per veritatcm. Credimus enim autoni resurrexit, non solum comedit, sed otiam bi-
quia in veritate caro est Christi, similiter et sanguis. bit cura discipulis suis, sicut Petrus apostolus de-
Sed quia humana fragilitas non consuevit carnibus clarat,diccns « Nobis qui manducavimus et bibi-
:

crudis vesci,et sanguinem potare, translata est ea- nms cum postquam resurrexit a mortuis (Art.
illo,

dem caro in panem.etidem sanguis in vinum. Sed x). » Sed qui altius intelligunt, spirituale mysterium
mcrito quicritur cur nos Jcjuni tantum sacramen- ibi rcquirunt. Vilis enim noininc significatur plebs
tum quotidic sumimus,cum Dominus, finito convi- Israclitica, ut in Psalmo « Vineam de .Egypto :

vio,panem corporis sui et calicem sanguinis sui in Et itcrum in Isaia « Vi-

tj-anstulisti ilKsdl. lxxix). » :

mysterio discipuiis suis propinaverit. Ad quod di- n nea onira Poniini Sabaoth, domus Israel est (Isa.
cendum est quia primum decebat significativum v). Dicit orgo « Non bibam de hoc genimine, » )> :

Pascha consummari, ac Jeinceps Pascha verum in- id ostdegonerationehujusvitis, « donec bibam illud
duci. Postmoduni vero patres Novi Testamenti, vi- novum in regno Patris mei. » Regnum Patris sui
delicet upostoli et sequaces iliorum, statucruntut in a|ipollat hic lidom credentium. Ait ergo Non reci- :

vencratione tanti sacramenti ajojunis quotidie su- piain ab hac hora mea3 passionis carnales victimas
merutur. lllud vero [lerpendendum esL, quoda nul- uc cu^remoniasjdonec vinumdulcissimum bibam, id
lis panis solus,ueque vinuiii sine aquaj permistione est in regno Patris mei.Nam
lidem illorum vobiscnm
olfertur. Quia enim, diccnte Joauiie, aqua.^ popuii post resurreclionem illud vinum bibit. Bibi enim
sunt, miscetur aqua vino, ut videlicet nos iutolliga- dulcissimum vinum de gcuimine istius vitis, n illis i

mus quia passio Christi pru uubis perpctrata esl. videlicet (jui post resurreclionem crediderunt pr;e-
Neque passiu Christi absque utilitate gencrishumani dicaiitibus apostolis, sicut in .\ctibus apostolorum
celebrula est, et noa siae Christi pussione sulvari loginuis,pruidicante Petro, una die creJidissequin-
.'jtio HOMILIiE DE TEMPORE. 366
que millia, alia die tria millia, et rieincops multa A. ut tempore orationis nosLrae humililalem, et contri-
millia : in illis bibitvinum dulcissimuni post suam tionem cordis nos habere doceat. Et hoc iu vallc
resurrectionem. pinguium sivepinguedinum, ut scilicet oratio nostra
« Et, hymno dicto, exierunt in montem Oliveli. » conditasitpingucdinecharitatis. Vel aliter.in monte
Hoc est, quod Psalmista Kdent paupcres, et
ait: « unusquisque orat, qui cojlestis patriae praemia po-
saturabuntur: otlaudahunt Dominum, quirequirent scit. In valle autem nihilominus orat, qui carnalia
eum {Psal. xx). Hinc etenim consuetudo exorta
-> a Deo petit, morleminimicorum, ultionem
videlic(it

est, ut quando coelosti pano pascimur, sive terreno hostium, abundantiam temporalium facultatum.
cibo reficimur, hymnum Peo dicamus. Vel ctiam « Et assumpto Petro, et duobus filiis Zebedaei, cq^-
hymnum possumus inlelligere illam orationem per « pit contristari et mcestus esse. » Contristabatur,
quam Patri (Hscipuios commendavit, quam Joannes non timore vicinae passionis, propter quam sulferen-
ad plenum exsecutus est, quae ita inchoatur « Pa- : dam venerat, sed propter perditionem Judae, et pro-
ter, venit hora, clariOca Filium luum, ut Filius tuus pter dispersionem populi Judaeorum, et scandalum
clarilicet to (Joan. xviO: » in qua non solum pro discipulorum, et eversionem miserae Jerusalem, his
apostolis oravit, sed etiam pro omnibus qui credi- causis contristatur Dominus.
turi erant per vcrbum iilorum in ipsum. Quod au- „ « Tunc ait illis Tristis est anima mea usque ad :

tem Dominus post cicnam in montem Oliveti exiit, « mortcm. » Errant qui putant Dominum non ve-

aperte dedit nobis exeraplum, ut, postquam divino ram animam habere si enim non habuit veram ani- :

pabulo pascimur, ad culmen virLutum quanlocius mam, quare dicit « Tristis est anima mea usque :

properomus. ad mortem ? » Etnotandum est, quia non dicit pro-

« Tunc dixitillisJesus:Omnos vos scandaium pa- pLer mortem, sed usque ad mortem, hoc est, donec
« tiemini in meinistanocte. » £/iv6a>.ov enim Graece, apostolos meos et omnes credentes etrusione san-
Laline dicitur offensio, sive impactio pedum. Prae- guinis mei redimam. « Sustincte hic, et vigilateme-
dicitenimDominusquodscandalumpassuriesscntin « cum. » Non admonet ergo Dominus vigiliam corpo-

eum, ut veniente hora scandali non desperarent ris, quae tunc temporis non erat, sed potius spiri-

propter scandalum, sed potius ad poenitentiam con- tualem vigiliam mentis, ne videlicet mens aposto-
verterentur. Et pulchre ait, « iu ista nocte, » quo- lorum sive fidelium sopore infidelitatis torperet.
niam &icut qui inebriantur, nocte inebrantur, ita « Et progressus pusillum, procidit in faciem
qui scandalum patiunlur, in nocte, hoc est, in tene- « suam. »Prociditautem Dominus infaciemsuam,ut
bris incredulitatis et ignorantite, patiuntur. « Scri- humilitate corporis humilitatem montis demonstra-
« ptumestenim:Porcutiampastoremetdispergentur ret. « Mi Pater, » Blandicntis affectu loquitur. « Si

« oves gregis. » Hoc in Zacharia propheta scriptum C « possibile est, transeat a me calix iste. » Orat ut si
est, aliis quidem verbis, et ex alterius persona. Ibi lieri possit, quatenus genus humanumsalvetursine

enim prophetae persona loquitur adDominum iZach. passione sua, transeat ab eo calix passionis, non ti-
xii): « Percute pastorem, » id est Christum, qui di- menseamdempassionemsulferre,seddolensJuda}os
cit: « Ego sum paj>torbonus {Joau. x), » « et di- —
tantum scelus admiLLere in passione sua. Vel polest
spergentur oves gregis, » id est apostoli, qui,relicto aliter intelligi : « Si possibile ost, transeat a me ca-
eo, omnes fugerunt. lix iste, » id est, si possibile est ut Ninive salvetur,
« Postquam autem resurroxero, pra-cedam vos nisi cucurbita aruerit, hoc ost, si fieri potest ut gen-
« in Galilaeam. Impletum ost hoc, quando duode-
•> tilitas per universum mundum liberetur sine Judaeo-
cim apostoli post resurrectionem abierunt in Gali- rum perditione ct interitu, transeat a me calix pas-
lieam, in montem ubi constituerat illis Jesus. Et vi- sionis. Sed quia ex infirmitate carnis Patri haec dixe-
rientes cum adoravesunt. rat, reditad semetipsumet quod per infirmitatem
:

« Hespondens autem Pctrus, ait illi: Et si omnes abnegaverat, ex DivinitaLis persona confirmat, di-
« scandalizati fuerint in te, cgo nunquam scandali- cens « Verumtamen non sicut ego volo, sed sicut
:

" zabor. » Non temeritatis (luideni haic sunt vorba, « tu, » id estut non hoc fiat, quod ego ex parte hu-
scd polius ardoris magni, quem in Dominum Petrus n manitaLis loquor, sed propter quod ad terram tua
habebat. Eodem autem ardore, quo et caeteraloque- voluntate descendi.
batur, et faciebat, etiam haee loquebatur. Sed Pe- Et venit addiscipulos et invcmiteos dormientes. »

trus, qui infirmus erat, de infirmitate suapraesume- Quia videlicet gravati erant tam tristitia, quam Do-
bal, Dominus autem, omnium cunscius, quod fulu- niini passione. « EL dicit Petro : Sic non potuistis
rum erat praedicebat. « una hora vigilare mecum ? » Ac si diceret : Quo-
<i Tunc venit Jesus cum illis in villam quae dici- modopro me mori poteriLis, qui pro me una hora
« tur Gelhsemani. » Gethsemani vallis est juxta Je- vigilare non potuistis?
rusalem, in qua monstratur usque hodie locus ubi « Vigilate et orate, ut non intretis in tentatio-
Dominus oravit, cum ecclesia supere.xstructa. In- « neni. »Impossibileesthominem,quandiuinhacvita
terpretatur autem Gethsemani vaUis piuguium, vel fuerit,nontentari:undeomnestamjustiquampccca-
pinfjucdinum.^Son autem frustra inmonte aliquando tores, quolidie in oratione dicunt: « Ne nos inducas ia
orabat, et aliquando in valle. In monte etenim yrul, tentationem {MaUh.yi). » Non ergo prfficipit Dorainug
 : » ,

367 IIAYMONIS HALBERSTAT. EPI3C. (IPP. rAHS II. IIOMIL. 368 I

orandum, ul non tentcmur, scd nc in leiilationcm A vulttradercpersecutoribussuis. Adimpletum csLboc
inducamur Aliud cst enim tcntari, ct aliud in tcn- loco quod pcr Psalmistam dicitur: (( Qui edebat pa-
tationcm induci. Tentatur quilibet, quando vel animo nem mcura, ampliavit adversum me supplantatio-
vel corpore in delectatione alicujus vitii titillatur : nem (Psal. xl). »
inducilur vero in tcntalioncm, si sua; deloclationi « Amice, ad quod venisti ? » Duobus modis est in-
ca?perit consentirc. Verbi gratia, tcntatuscst aulem telligendumetdistingucndumest.Sediladistinguen-
quiuam marlyr, cum cogorctur Dominum ncgare, dum est, ut dicainus : « Amice, ad quod venisti ? »

sed non induclus est in tentationcm. Si enim negas ut interrogantis inodo legatur.voxDomini est misc-
set Dominum, utique in tentationem induceretur. -> rum increpantis, et dolentis quod a summo gradu
Hoc ergo pra^ccpit Doniinus, ut orent, ne intrcut in apostolatus ad apostasiam devolutus erat,ut sitsen-
tentationem, id est, ne mctu persecutorum recedant sus ? « Amice, ad quod venisti? » id est, ad quantum
a fide Christi, ut cogantur illum negare. « Spiritus malum dcjoctus cs, ut de apostolo lieres apostata, et
« quidem promplus cst, » ad passionem sulforon- dc doctore vcritalis, fieres magistcr erroris? Si vcro
dam, « caro autcm infirma. » Exponit quarc supe- plcnam distinctionem ibi fecerimus, ut dicamus :

rius dixerit, « tristis est anima mca usquc ad mor- « Aniice, ad quod venisti, »ut subaudiatur, perfice,

tem, » quod scilicet spiritus illius promptus erat ad „ ac si diccret: Relinquc osculum pacis, et imple
passionem sufferendam, « caro autem infirma ad traditoris officium. )>

supplicia toleranda. Et ecce unus ex his qui erant cum Jesu, cxten-
((

« Iterum secundo abiit, et oravit, dicens: Mi Pa- « dens manum, exemit gladium suum, et percutiens

« ter, si non potcst hic calix transire, nisi bibara « servum firincipis sacerdotum, amputavit auricu-

« illum, fiat voluntas tua. » Id est, sinon potest ge- « lam ejus. » Hoc Petrus apostolus fecisse legitur

nus humanum sine passione mca salvari, vol si non Sfcundum Joannemeo ardore mentis, quoetcaetera
potestuniversus orbis salutem conscqui, nisi popu- faciebat. Nam servus principis sacerdotum, cujus
lus Juda;orum
perditionem ruat, fiat voluntas tua.
in auricula amputata est, Malchus vocabatur, qui in-
Non secundum hoc fiat quod ex parte humanitatis tcrpretatur rex. In quo servo nihil aliud quam Ju-
loquor, sed propter quod ad terram tua voluntate dajorum populus designatur, cujus dextera auricula
descendi. amputataost, quia, ablataspiritualiintelligentia,sola
« Et relictis illis itcrum abiit, ct oravit tertio in eis ariditas littcra2 remansit, tanquam videlicet
« eumdom sermoncm dicens. » Oravit tcrtio, ut in Sod Dominus restauravit tactu ma-
sinistra auricula.
orc duorum vcl trium stet omne vcrbum [Deut. xix). nus suffi auriculam dextcram iilius, quia in illis, qui
Oravit aulcm non pro se, sed pro nobis, scilicet ut credituri sunt circadiem judicii, spiritualem intelli-
illa oralio csset discipulorum confirmatio. C gentiam reparabit. Unde idem, rex et servus princi-
« Tunc venit ad discipulos suos. » Postquam ora- pis sacerdotumdicitur. Quomodo enimrexetservus?
vit ad Patrcm, ct impetravit salutem discipulorum Si rex, quomodo servus.*' Sed rexin illis, qui fidem
suorum, vcnit ad eos et dixit Christi accepturi sunt: servus in illis, qui in servi-
« Dormite jam ct rcquicscite. Eccc appropinqua- tule peccati remansuri sunt.
(( vit hora, ct Filius liominis tradctur in manuspec- ((Tunc ait illi Jcsus Converte gladium tuum in
:

(( catorum.Surgite,eamus.Ecceappropinquabit qui (( locum suum. Omnes enim qui accepcrint gladium

« me tradet. » Intelligimus quia, cum dixisset ut « gladio peribunt. » Juxta litteram non omnes ac-
dormirPnt discipuli et requiescerent, aliquantulum cipientos gladium, gladio pereunt. Nam ct multi
tacuisse, ut implerctur quod dixil, et indc diceret: homicidiisinsistunt, et tamen gladio non cjeduntur.
« Surgite, cainus. » Sed altius ostendit esse inlelligendum,acsidiceret:
« Adhuc ipso loqucnto, eccc Judas unus dc duo- Ea tcmeritate, qua alium. punis vel judicas, nocesse
« decim. » Unus non mcrito, scd nunieru, sicut supe- cst, ut cadem lemeritate a Domino puniaris.
rius Dominus dixit: ((Nonnc vos duodepim clegi, ct « A..n putas, quia non possum rogare Patrem meum
unus ex vobis diabolus cst? » (Joun. vi.) « ct exhibebit mihi plusquam duodccim legioncs an-
Quiautciii tradiditcum, dcditeissignum,diccns: n « gelorum?» Acsidiccrct Non indigeoauxilio duo-
:

« Quemcunqucosculatusfucro,ipsecst,tenoteeum. dccimapostolorum,quoniamsivolucroPatremmcum
Infelix JudasaiStimansDominumsignamagicis arti- rogaro, possum ab eo impetrare duodecim Icgiones
bus rccolonscum transliguratum fuissc in
i)ati'as:sc, tingclorum. Lcgio cnim apud vcteres sex millibus
montccoram tribus iH-cipulis, a>stiiiiai;s cliain cuin coiisLabat. Duodccim autciii lcgiones, scptuaginta
inhorapassionissuaisiniililu.llueminaliam mutare, duo millia cfliciunt. Tot autem gentes leguntur ad
ideo dat signuni per^iecutoribus suis, ut (juemcun- turrim Babel in diversitateni linguarum divisee esse.
que oscularetur, ipsumcomprehenderent, ujslimans Et estscnsus: Non cgeo auxilio et dcfensioneduodo-
Dominum persecutorcs suos eludere, et in aliam ciinapostolorum, quonianisitotusmundusin necem
formam se transligurarc. moain conspiravcrit, possum rogare Patrcm meum,
" Et confoslim accodcns ad Jcsuin, dixit : Avc, mihi contra unaniquaiiKiuc gcntom
ct oxhilicbit
(( rabbi. El osculatus esl euni. » Summa dciiionl.ia iiiillo anrrclos.
inlelicis Judw Nain usculuin pa:is
! porrigit ci qucin u 'fanquum ad lulroncm c.\istis cum gladiis et
 :

369 HOMILItE de tempore. 370

« fustibus, )' etad me

tumultu, « comprchenrlcn- A tur "?» Provocat princcpssacerdotum ad respondcn-
« dum, » ct in manifcstc vobis in dic
nocte, « qui dum falsis tcstibus, ut quem falsi teslcs damno^e
« apparui, et in tcmplo quotidic docui. » Stultum non poterant, ex rcsponsione sua eum arguere..
ergo cum gladiis mc qua?rcrc, qui spontc me ves- Scd Dominus pra2videns, quia quidquid diceret,
trag potestati trado. calumniam diceret, principi quidem sacerdotum
« Hoc autem Lotum factum est,ut adimplerentur nulla respondit, Pilato vero pauca.
« Scripturae prophetarum. » Id est, ut implcrentur « Dicit illi Jesus : Tu dixisti, » subauditur, quia
vaticinia prophctarum,qu8e deChristipassione prte- ego sum. Et Pilato et principi sacerdotum iisdem
dicta crant, qua; longum est enumerare. E quibus vcrbis Dominus respondit, ut utrumque propri
unum Foderunt manus mcas et pedes meos
est: « sententia condemnaret. « Verumtamen dico vobis
{Psal. xxi), » etc. Et « Sicut ovis ad occisioncm
: « amodo videbitis Filium hominissedcntcmadextri
ducetur (/5rt. liii). » Et iterum: « Ab iniquitatibus « virtutis Dci, ct venientem in nubibus coiXx. » 111
populi mei ductus sum ad niortem. « Judffiis dicit, quos post suam resurrectionem credi-
« At illi, tenenlcs Jesum, duxcrunt ad Caipham turos esse sciebat : « Verumtamen dico vobis
« principcm sacerdolum, ubi scribaj et Phariscci amodo, » id est ab hac hora sivetempore meaj pas-
« convenerant! » Prajcepcrat omnipotens Dcus pcr n sionis, « videbitis, » id est intclligetis et credetis :

Moysen, ul legitinia successio sacerdotum in perpe- « Filium hominis sedentem in dcxtris virtutis Dci,
tuo pcrmanerct. Instante autcm temporc Dominica? ct venientcm-in nubibus cocli, » ad .judicandum vi-

passionis, destructacrat saccrdotalis dignitas.Adeo delicct.

erat pra;varicata,ut quicunquc saccrdotium pecunia « Tunc princeps sacerdotum scidit vcstimenta
redimere possct,sacerdos efliceretur. Non enim ser- « sua, diccns : Blasphemavit. Quid adhuc egemus
vabaturibi jam successio generis, sed potius intui- « testibus ? » Ipse furor, qui eum superius desolio
tus]cupiditatis. Iste ergo Caiphas(sicut Joscphus nar- suo e.xcusserat, ipse etiam furor provocat eum ad
rat) rcdemerat sibi unius anni pontificatum a Ro- vestimcnta scindenda. Erat autcm consuetudo in
manis. Mirum autem non est si injustus sacerdos populo Juda)orum,ut quoticscunquc aliquid durum
injustam sententiam de Domino proferat. vcl blasphemic-e contra Dominum audircnt, vesti-
« Petrus autem sequebatur a longe, usque in menta sua scinderent,ut cx scissione vcstimentorum
« alrium principis sacerdotum. » Divina verba sic dolorem cordis ostcnderent.Quod legimus Paulum
aliud dicunt, ut tamen aliud intclligendum signifi- et Barnabam fecisse in quadam civitate,cnm popu-
cent.Juxtalitteram,Petrus a longe eum sequebatur, lus eis vellet immolare victimas et sacrificia, quasi
quia timcbat ne pariter cum illo teneretur. Allego- deos adorantes.Spiritualiter, scissio vestimentorum
ricCjlongccum sequebatur,quiavidelicet in proximo C principis sacerdotum significabat scindendam esse
erat eum negaturus. « Et ingrcssus intro, sedcbaL dignitatem sacerdotii in populo JudKorum. In ex-
« cum ministris, ut finem videret. » Vel amorcDo- cussione sacerdotis de solio suo, significabatur va-
mini ingressus est post illuin in atrium principis cuam esse remansuram sodem pontificis in populo
sacerdotum, vel etiam curiositatc humanitatis, ut Judfflorum.
vidcret finem illius, an si ei parcerent, et castiga- " At illi respondcntes,dixerunt :Reus estmortis.»
tum eum dimitterent, an etiam morti adjudicarent. Impletum est quod olim Psalmista ex persona Do-
« Novissime autem venerunt duo falsi testes, et mini dixerat : « CircumJederunt me canes multi

« dixcrunt : Hic dixit : Possum destruere templum {Psal. XXI ). »

« Dei, et post triduum reajdificare illud. » Mirum « Tuncexspuerunt in facicmojus,ct colaphiseum
valde cur dicantur esse falsi testes,cum illadi-
est, « ccciderunt. » Ut implerelur quod praidictum erat
cant,qua3 Dominum alibi legimus dixisse.Sed falsus pcr prophetam « Faciem meam non averti ab in-
:

testis est, qui verba alio scnsu inlerprctatur,quam crcpantibus, et conspuentibus in mc {Isa. lvi). »
ille qui dixcrat,sicut isti,qui non solum sensum,scd « Alii autem palmas in faciera oidederunt,dicen-

etiam vcrba permutavcrant. Quod cnim ille dixerat « tcs : Prophetiza nobis, Christc, quis cst qui te

de templo corporis sui,hoc isti intcrprctati suntdc n « pcrcussit ? » Ut implcrctur illud prophoticum
templo matcriali,quod orat in Jcrusalem. Sed in his <i Dcdi gonas mcas vcllcntibus, ct mfixillas meas
verbis quamdam calumniam struunt contraDomi- pcrcuLicntibus {Ibid.). »

num. llli di.xerunt : « Possum destruere tcmplum « Et acccssit ad eum una ancilla, dicens: Et tu
Dei. » Ipse autem di.xerat {Joan. ii): « Solvite tcm- " cum Quid sibi vult quod in
Jesu Galilaso eras. »

plum hoc,»id est,vos solvite, non ego :qui illicitum Domini passionc, non vir, sed femina Petrum ad
est, ut nobismetipsis manus inferamus. lUi di.Ke- negandum compulit? Divinitus hoc actum est, ne
runt: « Et post triduum reacdilicabo illud,
» ut de videlicet istc sexus in Domini passione videretur
templo materiali dicerevideretur :illc autem dixcrat essc immunis, sed sic uterquc sexus videreturpec-
de spiranti et animanti corpore « Et in triduo : casse in Domini passione, et congrua similitudiae
excitabo iliud, » quasi dormientem a somno. Sicut enim mulicr primum parontem ad pecccitum
« Et surgens princeps sacerdotum, ait illi Xihil : allexit, ita etiam mulier ostiaria Petrum ad nogan-
« respondes ad ea quoe isti adversum tc testifican- dum compellebat. " Etitorum negaviteum cum.ju-
371 HAYMONIS HALBERSTAT. EPISC. OPP. PAIIS II. — IIOMIL. 37 i

ramcnto, quia non novi hoininem. » Excusant A. proptorea quod tradidcrit Dominum et magistrum,
quidam Petrum apostolum, quod non negaverit poenitcntia ductus, retulit triginla argenteos, quos
Christum Dominum, sed potius hominem,quasi di- acceperat a principibus sacerdotum quasi in ejus :

ceret : Deum hominem nescio, quasi minoris

scio, potestateessetpersecutorum senlentiam permutarc.
culpae sit hominem negare quam Deura, cum con- Sed licet mutaverit voluntatem suam, tunc nihil
stat esse verum Deum ct hominem.Sed qui Pelrum profuit, qnia priorcm exitum non immutavit. Sed
voiunt defcndere, Christum coguntur mendacii ar- siJudas peccavit, sicut ipse dixit « Peccavi, tra- :

guere, (jui dixit : « Antequam gallus cantei,ter me dens sanguinem justum, » quid meruerunt qui di-
negabis. » — « Nam et loquela tua manifestum te scipulum ad traditioncm sanguinis magistri provo-
facit. » Una quidem eral loquela et illorum qui ar- caverunt ? « Quid ad nos ? » subauditur perlinet.
guebant, et illorum qui arguebantur, ut nec dissi- « Tu videris. » Tu, inquiunt, illud probasti cum
milis erat locutio, quia omnes Hobraji erant. Scd accopisti, tu videris quid acturus sis.
quid unaqua^que provincia vel civitas vernaculuni « El projeclis argenteis in templo, recessit, et
locutionis sonum habet, quem non potcst vitare, « abiens Ia(|ueo se suspendit. » Avaritiae magnitu-
ideo dicunt : << Nam ct loquela tua manifestum le dinem impietatis pondus excIudit.Nihil profuit Ju-
« facit. legimus in libro Judicum, quod p d8equodpoenilentiamegitdeDominiproditione,quo
» Sicut
Ephrataei transeuntes vada Jordanis,cum cogeren niam culpam quam contraxerat,soIvere nou potuit.
tur ab hostibus ut diceret cheboleth, quod inter Sic quicunque in fratrem suum peccat, ut hoc
pretatur spica, cum non poterant exprimore, dice- quod in eo oiTendit, emendare valeal',ei dimitti po-
bant seboleth. test qui autem ila peccat,ut hocquod peccaverit,
:

« Et recordatus est Petrus verbi Jesu, quod dixo-

non valeat emendare, non dimittetur ei. Quia fru-
« rat Priusquam gallus cantet, ter me negabis. Et stra assumitur in voce p(jcnitentia, quandiu manet
:

amarc. Sicut alius evan- culpa. I)e Juda autem et de similibus ejus perPsal-
« egressus foras, flevit »
niiritam dicitur « Et oratio ejus fiet in peccatum
gelista dicit, respexit Dominus Polrum {fAic. xxu).
:

{I'sal. cviii).»in peccatumergo oratioJudsereputata

RpspoctusDominimisericordiamillius designat,qiia
est, (juia non solum prius peccatum solvere non
Petrum dubitantem respexit,ct in tide confirmabat.
potuit, sed etiam homicidium proditioni Domini
quia peccatores etiam quosque respicit, et corda
illorum ad poenitentiam convertit.Et hoc notandum copulavit.

est quia gallo cantantePetrus ad pcenitentiam redit,

» Non liceteosmittere in corbonam,quia pretium

quia videlicet quando per negligentiam corporia « sanguinis est. » Corbona Heljraice, Latine inter-

delinquimus, per pr.Tdicatorum admonitionem ad pretatur donum. Quo noniine gazophylacium appel-

poenitentiam redirc debemus. S.iepe enim gallorum

'-' latur, locus scilicet ubi thesaurus a populo oblatus
nomine praedicatores solent significari. scrvabatur. Et impletum est hic,quod Dominusim-
propcrat Scribis etPharisffiis ante passionem suam,
« Mane autem facto, consilium inicrunt omncs
dicens: « CuUcem cxcolantes, et camelum glutien-
« principes sacerdotum et seniores populi adversus
tes (MnUh. xxui). Si enim in corbonam pretium
« Jcsum, ut eum morti tradorent. » Notanda est
sanguinis mittere non licuit, muito magis ipsum
sollicitudo Judfflorum.qui tota nocte in malum labo-
sanguinem innocentem, eliundere non licuit.
raverunt, ut efrundcrent sanguincm innoccntem,et
« Et consilio inito, emerunt ex illis agrum figuli
manefactoconsilium inierunt,ct tradiderunt Jcsum
« in sepulturam peregrinorum. » Illi quidem hoc
Pilalo. Et non solum Pilato traditus cst, scd (sicut
alia niente fecerunt, tamen etiam facientes nostraj
Joannes clarius manifcstatjprimum dcductus est ad
salutiproviderunt. Agcr namque Domino intcrpre-
Annam, deindo ad Caipham, qui principatum inter
tanie, hic niundus intciligilur, ligulus vero ipse Do-
pontificcs gerebant oo tempore :tcrtio ductus est ad
minus est, qui finxit mare et mundum, ct omnia
Pilatum, novissimc ad Ilcrodcm. Et (sicut Lucas
qu;B in eis sunt. De pretio ergo sanguinis Christi
evangelista dicit) sprevit illum Hcrodcs cum omni
emptus nos qui peregrini eramus a
est ager, quia
exercitu suo, ct indutum vcste alba. remisit illum
J)
testamcnto Dei, requicm anima) et corporisin san-
ad Pilatum. Ad omnes missus est, ut omncs eum
guine Christi habere coepimus.
illudercnt, ct ncmrt immunis cssct a passione
« Tunc implctum est, quod dictum cst pcr pro-
Christi.
« phctam Jeremiam, dicontem Et acceperunt tri-
:

« Et vinctum duxcrunt cum,ct tradidcrunt Pon- « ginta argcntoos,»ctc.lloc excmplumnon invonilur

« tio Pilato prajsidi. » Consuctudo autcm crat, ut scriptuni in Jcremia, simile aulcm aliquid in Za-
qucmcunque moili Iradcrcnt, viiictum ilium pra;- charia invenimus. Proinde non curavit Matlha^us
sidi ailduccrcnt. ovangelista vcl priinum ponereZachariam,veletiam
« Tunc videns Judas, (|ui cum tradidit, (juod postea cmcndarc, i|iiia videlicet universa quae Spi-
" damnatiis cssot,pocnitcntiaductus,rctuIit triginta ritus sanctus per ora prophctarum locutus cst, et
« argenteos principihus sacci'(lolum, ct senioi'ibus, communia sunt omnium, et propria singulorum.
« diccns : Pcccavi, tradcns sanguiucm Jiistum. » Quidi|uid ciiim dixit Jcromias, reputandum estZa-
Vidc.ns Judas Dominum morti adjudicatum, et sc cliari;u, et (luod Jci'cmias dixit, ct ctctcri prophetae
(luoqu'^ iiiDrli ;i'terii;i' in pro.vimo cssc daiiinjunhun, liicuti simt, utiquo fucrunl Zacharia'. Quia (sicut
 :

373 HOMILI^ DB TEMPOKE. 374

dixi) universa quce Spiritus sanctus per ora pro- A mino suscepturi sunt.sicut Dominus eis dicit:«Ego
phetarum locutus est, et communia fuerunt om- in nomine Patris mei veni, et non suscepistis mc.

nium, et propria singulorum. Alius veniet in nomino suo,hunc suscipietis (Joan.

« EL inlcrrogavit cum prsses, dicens : Tu es rex v). "Deneiilius patris eorum.idest filius diaboli,qui
« Judfflorum Tu dicis.
? Dicit illi Jcsus : » Subau- est pator eorum,sicut Dominus eis improperat, di-
ditur, quia ego sum. Notandum est quia Iioc qucd cens :«Vos ex patre diabolo estis(/ofm, viii), » quo-
ei objectum Cuerat a scribis et Pharisa!is,hocctiam niam cujus opera quisagit,ejus filius est,Barabbas,
Pilatus interrogat, utrum videlicct sc regem Judajo- si Icgitur per duo rr, interpretatur filius magistri,
rum esse dicerct, sicut scribaj et Pharisaji cum ac- quia rabbi dicitiir magister. Si autem legatur per
cusaverunt. Sed Dominus ita suum tcmpcravit re- unum ;•, et per duo bh, erit inlerpretatio filius
sponsum, ut veritatem diccret, et tamen scrmo il- patris corum, quia abba Ilebraice, Latine dicitur
hus calumnia; non pateret. pater.
« Et cum accusarctur a principibus sacerdotum « Vidcns autem Pilatus quia nihil proficeret, sed

« et senioribus, nihil rcspondit. » Intuendum cst « magis tumultus fieret, accepta aqua.manus lavit
qiiod Dominus Pilato intcrroganti.pauca respoadit: « coram populo, dicens Innocens ego sum a san-
:

idco, quia non suo arbitrio, scd populi accusatione n « guinejusti hujus, vos videritis.» Legerat fortassis
eum morti adjudicabat. Principibus autem intcrro- Pilatus scriptum in Psalmo : « Lavabo inter inno-
gantibus, nihil respondit, quos sua rcsponsione in- centes manus meas {Psal. xxv). «Etideo abluit ma-
dignos csse judicabat.Vel ccrto idco nou respondit, nus, ul exsors videatur esse a scelere Dominica;
ne scinetipsumdignarcspousiouc purgaretjUtili-
si passionis, ac si dicerct Ego (inquit) vokueum libe-

tas passionis difFcrrctur, ct gcnus hunianum sinc rarc et innocentcm ostendcrc, scd quia rebellionis
passione sua salvari non polcrat. crimcn milii contra Ga?sarem impingitur, vos vide-
« Pcr dicm autem solemncm consuevcrat pra;ses Ego Icgum minister sum, vox ipsa vcstra
ritis.

« uaum dimitterc cx vinctis quem voluissent. » sanguinem fudit.

Memoriam enim Juda;i libcraticnis sua; de .Egypto, « Et rcspondcns univcrsus populus, dixit: San-
hanc habebaut consuetudincm,ut in dic fcsto iinum « guis ejus super nos et super filios nostros. »Haec
vinctum a niorle eripcrcnt, in memoriam siu-c libc- malediclio perseverat in Judseis usquc hodie, et
rationis, quando dc .Egypto libcrati sunt. usquc in diem judioii perseverabit. Non enim suf-
« llabcbant autcmtunc unum vinctum insignem, ficit cis ut semctipsos, qui tunc temporis erant,
« qui dicebatur Barabbas. » Barabbas autem pro- damnarcnt, sed etiam omnem progeniem, qua;
ptcr sedilionem et homicidium (sicut Lucas testa- nccdum natacrat, sub hacmaledictionis noxacons-
tur) conclusus tcnebatur in carcere. ^ tiingercnt. Manet enim sanguis Domini, id estvin-
• Scdento autcm illa pro tribunali. » Tribunal dicta Domini, supcr Jada;os, et supcr omncm pro-
est sedcs judicis,sicut solium sodcs rcgis, cathcdra gcnicm corura usquc in fincm sreculi.
autcm scdcs magistri. « Misitad cum u.\or ejusdi- « Jcsum autcm flagellatum tradidit eisut crucifi-

« cens Nihil tibi et justo illi. » Tunc primum in-

: « gcrctur. » Inconscqucns esse videtur, ut ille qui

tellexit diabolus pcr passionemDomini sepotcstate, superius Dominum voluerat liborare, modo eum
quam habcbat in mundo, privandum, ct spoIiis,qua! ffagcllaverit, et flagellatum potestati corum tradi-
apud inferos et supcr cos habcbat,csse spoiiandum derit. Quod duobusmodis solvendum est: ideo fla-

et idco satagcrc conatus est, ut saltcm per pas- Romanorum, quo-

gellassc, ul satisfaccret lcgibus
sioncm uxoris Pilati Dominum a mortc rctraherct. rum consuctudu crat, ut is qui morti csset addic-
« Multa eniin passa sum hodie per visum propler tus, primum flagellarctur, et postraodum occidcre-
« eum. » Nolandum est, quia gentilibus sccpe so- tur. Siveidco flagellavit eum, ut videlicct illi sa-
mnia revelantur a Dco, non ob corum mcrita, scd tiati pccnis illius, cessarent ultra mortem ejus
aut pro futurorum, vcl ctiam pro caulela aliorum, petcrc, ut crucifigcrotur.
Nabuchodonosor distriliutionem om-
sicut Icgimus " Cohortem universam congregaverunt. » Co-
nium rcgnorum tcrra; vidissc [dan. ii) et sic legi- :
[) hors orat apud Ilomanos militcs triginta.
mus Pharaoncm somnium vidissc, quod Joscph « Et cxuentcs cum vestimcntis propriis, chlamy-

cum prudentcr disscruissct, dominus constitutus demcoccineaincircumdcdcruntei.»Opprobrii causa

est in lerra /Egypti {Gcn. xu;. Dorninochlamydcm coccincam circumdederuntpro
« Principes autcm sacerdotum et seniorcs populi purpura rcgali et pro corona aurca, coronam de
:

« pcrsuascrunt populis, ut peterent Barabbam, Jc- spinis imposuerunt capiti illius, et pro sccptro im-
« sum vero pcrdercnt. » Non est mirum Judaji periali,arundincm in manu dcxtra illi dederunt.In
quiete ct pace carent, qui princlpcm seditionis cle- his autera omnibus nostra! salutis cclebratur sacra-
gerunt, ct auctorcm pacis, id cst Dominum morti nicntum. Quod cnim Doininus coccinca veste,id est
tradiderunt. rubro vestimcnto, induitur, signiiicatur nostrorum
« At illi dixeruut : Barabbara. » Barabbas qui peccatorum susceptio quoniam, cum sine peccato
:

interpretatur filius mii(jisiri,\c\ pairis corum, lypum csset, nostra pcccata in scractipso suscepit. Quod
Antichristi tenct,quem Judtci in finc sa-culi pro [)o- autem spineara coronam in capite accepit; hoc si-
375 HAYMONIS HALBEMSTAT. EPISC. OPP. PAIlS II.— HOMIL. 37fi

pnillcabatur, quod pcccata nostra qu» per ppincas A hoc est, calvaria ipsius, eodcm loco sit tumulata.

inlelliguntur, ipsc esset ablaturus a nobis : el lua- Quod pcrspicuc falfum cst, quia videlicet, sicut li-
ledictum quod primo homini dictum csl « Terra : ])cr Jcsu Nave refcrt,non juxta Jerusalem,scd inter

tua spinas ct tribulos gorminabit tibi (Gt'n.iii),i>per Ilebron et Cariatharbc tumulatus est. Verior ergo
suani passioncm solvcrct. Quod autem arundinem sensus cst, quod calvariam dicimuslocum illum ex
in dextra manu ferebat, designabat sc sacrilegium consuetudine antiqua siquidem extra omnes civi-
:

Judreorum scribere. Sive etiam hoc significabatur, tatcslocus deputatur, ubi rcorum capita detrunca-
quod in sua passione vaticinia propbelarum implc- bantur. In calvaria ergo ibi trancabantur capita eo-
bantur. Solemus enim calamo plerumquc scribcro. rum, idem locus calvaris nuncupabatur,id
ct recte

Et in calamo venenata animalia occidit. est a capitibus damnalorum.Et merito ibiDominus

« Ave, rex Judajorum, » quasi dicerent, qui le cruciOxus est, ut ibiprius erigebantur aree damna-
dixisti regem cssc Judajorum. torum, ibi erigcrentur vexilla marlyrii. Vel, ubi
« Et exspuentes in eum, acceperunt arundincm, abundavit delictum, superabundavit gratia(/iOJH.v).
« et percutiebant caput ejus.cSemel hoc factumcst « Et dederunt ci biberc vinum cum felle mistum.»

Domino corporaliter^ quotidiehcerelici hoc faciunt, Impletum est hic quod jxir Prophctam dicitur:'«Et
qui spiritaliler caput ejus porcutiunt,etin faciem il- ^ dederunt in escam meam fel,ct in siti mca potave
lius ppuunt. « Caput enim Christi l.)eus est, »tcste runt mc aceto {Psal. lwhi). » Quod crant, hoc ci
Pyulo apostolo (/ Cor. xi). Caput ergo Christi pcr- dcderunt. Ipsi enim crant acetum, degenorantcs a
cutitquisquis in illo Pivinitatem illiusabnegat fuisse, vino patriarcharum et prophctarum, etnequaquam
sicut Arius, qui dieit Filium minorem esse Patre. aliud ei poterant dare quam quod
erant. Quod au-
in faciem spuit, quisquis pra?scnlem illum in carne tcm dicitur: « Et cum gustassct,
noluit bibcre.»Et
venientcm dcnegaverit, sicut Manichsus, qui dicit non accepit vinum fellilum quidem gustavit, sed
:

veram in Christo non fuissc carncm. non bibit, aperic dosignans quod passionem et mor-
« Et postquam illuserunt ci,exucrunt illum chla- tcm ad tompus siiscepit, sed in a?tcrnum eadem
« myde, et induerunt eum vestimeutis suis,»Ouan- morlc tenori noluit.
diu Dominus illusionem passus est, et sputa susti- « Postquam aulcm crucifixciunt cum, diviserunt

nuit, et coronam spineam in capite habuit, non « vcslimenta ojus, sortem mittcntcs. » Vestimenta
propria vestimenta habuit induta, sed aliena. Mox quidem Domini diviserunt,super tunicam vcroquse
autem ut hora despectionis transiit, propria vesti- inconsutilis erat, ct dividi non poterat.sortem mise-
menta resumpsit. Quiaquod passus est,et quod fla- runt. Vestimcnta etonim Domini significant electos
gellatus est, non fuit proprium Divinitatis illius illius. Quadripartita enim vcstis illius Ecclesiamdc-

Quod autem die tortia resurrexit, quasi proprium C signat pcr quadriparlitum orbem divisam. Tunica
vestimentum resumpsit, per quod significabatur, autcm illius inconsutilis desuper texta, unitalcm
quod horam mortem crat gustaturus, et iterum ad ipsius Eoelcsia; dcsignat,quia omnis unitas regni in
tempus peractapassione de sepulcro rcsurrecturus. corporc sanctaj Ecclesiae consistit. Quce unitasnon
Impleta est in co prophctia qua; dicit : « Ut faciat humano arbitrio, scd divina dispensalione regitur,
opus suum,alienumest opusejus :ut opereturoiius pcr charitatem Doi onmipotentis, de qua Paulus
suum, peregrinum cst opusejusabco (Isa.\\\in).» apostolus dicit « Adhuc cxccllcnliorcm viam vobis
:

Ut cnim oporarctur opus suum,id est salutcm geno- demonstro (/ Cor. xii). » 'Idco juro eadem tunica
ris humani, opus illius alienum fuit, quia passio- dcsupcr contcxta perhibetur.
nem quam pertulit, cjus Divinitati alicna fuit. « Et imposuerunt supcrcaput ejus causam ipsius

« Exeuntcs autem, invcncrunt hominem Cyrc- « scriptam. )> Causam videlicet niortis capiti illius
« neeum nomino Simonem, hunc angariaverunt ut superscripserunt : « liic cst rcx Judteorum. » Et
« tollorct crucom cjus. » Non est conlrarius I\Iat- scripscrunt hoc llobraicis littcris,Gra?cis et Latinis,
thanis Joanni cvangelistffi qui scripsit Dominum ut Joanncs cvangelista dicil (Joan. xix), quia tunc
crucein sibi bajulassc,scd intclligcndum quod itri- temporis luetrcs lingu;e principatum tencbant inter
mum exicns de pra:torio cruccm sibi portavciit : n rcliquas linguas. Ilebraica propter Juda^os glorian-
dcindc vcro, obviante Simone, angariavcrunt oum tcs in iege. Gra;ca autcm propter gentilium philo-
ut tollcrct crucein Domini usque ad locum quo (i- sophos, Latina autem propter Ilomanos, qui lunc
gcnda orat, quod a magno myslerio non vacat. Si- tcmporis omnibus gentibus imperabant. Velint no-
(|uidem Sinion, qui inlorprclatur o^<'(/jVHS,gcnlilcm lint Juda;i, omnis lingua ct onmis natio confilelur

IHqiulum designat. Undc bonc Cyrcnteus fuisscdici- (juod Jcsus cst rex Juda-orum, hoc cst, omnium in

tur, qui h;ercs i.iteiiuctatur.Nam dc goiUili populo sc crcdenlium ot sc coniitenlium.

a Doo Patre Filio reproiniltitur : « Dabo tibi gonlos « Tunc crucifixi sunt cum eo duo latroncs, unus
haircditatcm tuam, ct poirsessiniioin tiiam lormiiios « a dextris, ct unus a sinistris. »Juxta litteram im-
tcrraj (/'*«/. ii). » l)lctum cst illud, quod per prophelam dicilur:« Et

I'
In locuin qui dicitur Golg(jllui, (juod ost Cal- cum iniquis depulatus cst {Isa. Liii). » Allegorice

« vurifc lociis." (Juidam locum Calvaria; dictum au- ;iuteinduo lalrones, qui cum Domino crucifixi sunt,
tumant tt scpultura primi parentis, co quud caput, signilicant duo gencra hominum, (|ui sub confes-
377 mUlUM DE TirMPORE. 37»

sione nominis Chrisli, vel agonem marlyrii, vcl A nium fuisse. Nc autem ista solisobscurita? repente

arclioris vitas inslilula subcuni. Illienim qui solo et subita fuisse dicatur, non solum una hora, sed
intuitu remuncrationis super se talia assumunt, est, id est asexta hora
etiam tribus horis protelata
laude'et merilo dextro |atroni coa;quantur. Illi au- usque ad nonam horam. Credendum vero est^quod
tcm qui qualibet alia causa, vel agoncm martyrii, sicut sol supcr terras obscuritatem passus est, ita

vel arctiori? vit.-E instiluta ducunt, sinistri latronis eliarn luna sub lerrisradioslucis suaeabstraxit.Im-
perfidia designantur, qui sub confessione nominis pleta cst hic prophetia Joelis dicentis: « Sol con-
Christi, sed non amorcilliusarctiorisvita^institutta vertetur in tencbras, et luna in sanguinem [Joel.
subeunt. u). »Subtraxit autem radios suos, ne vel morien-
« Prffitereunlcs autem blasphemaverunt eum. » tem Dominum suum in cruce videret : sive etiam,

Praetcreunlcs dicuntur, quia praetcrieruntvilam, id ut Judcei ministri iniquitatislumine illiusnon frue-

estChristum, moventes capita sua contra Domi- rentur.
num, qui prius moverant pcdes a rcctitudine vis « Et circa horam nonam clamavit Jesus voce
justitiffl. « magna, dicens: Eli, Eli, larama sabachtani? »

«Alios salvos feci t, seipsum non potest salvum face- Sicut sitire, etlassari, etdormire non estproprium
« re. » VelinlnolinlJudaeiconfitenturquodDominus -n Divinitatis, sed humanitatis ita etiam haec vox ex
Jesus alios salvos Sed quia alios fecit salvos,
fecit, parte humanitatis processit, non ex parte Divinitatis.
consequens ostutetiamscmetipsiimsalvum faciatsi Nam secundum Divinitatcm nunquam rclinquitur
vuH.Scd si Dominus tunc lemporisinilloruminsul- a Patre, secundum verohumanitatem ad tempus vi-
tatione de crucedescenderet, ctiamillorum insultu- sus est derelinqui a Patre, quando permissus est
tionibus cedens, virtutempatientifo nobis nonmon- cruci affigi. Et enim dicitur Deus, i, meus: lamma,
straret.Sed sustinuit Dominus probra,etirrisione3 ut (juid? sabachtani, dereliqusti me.
perlulit. Plus cnim fecit, qui de cruce noluitvivus « Eliam vocat iste. » Hocnon Jndseos, sed Roma-

descendere, de scpulcro surrexit mortuus, et non nos intelleximus dixisse milites, quia non intellige-
crediderunt ei. PIus cnim fuit de morte rcsurgere, bantHebraicamproprietatem. Sedsiquis contentio-
quam de cruce vivens descendere. sus exstiterit, et dixerit non a Romanis, sed po-
«Idipsum autem et latrones qui crucifixi erant tius a Judfeis dictumfuisse,nonaberrat afideiquo-
« cum eo, improperabant ei. » Hoc synecdochicos niam more solito quidquid diceret Dominus, adin-
intelligendum eet. Non enim utcrque latro Domino famiarn detorquebant.
insulfavit, sed sicutLucasdistinctiusIoquens mani- « Et continuo currens unus ex eis, acceptam

festat, uno in blasphemia perseverante, alter de « spongiam implevit aceto, etimposuitarundini, ct

cruce increpavit eum,dicens: i<Nunquidet tutimes C « dabat ei bibere. » Quod erant, hoc ei propina-
Deum, qr.od in eadem damnatione es? Nosquidcm bant, quia jam a vino degeneraverunt, id est abo-
digna factis recepimus, hic autem quid fecit? » Et nis operibus patriarcharum etprophetarum. Spon-
conversus ad Jesum, dixit:(<Mementomei,Domine, gia cavernosa significat cor Jud.neorum malitiosis
dum veneris in regnura tuum (Luc xxiii). n Possu- fraudibus plenum. Hyssopus autem herba humilis
mus aulem dicere,quodprimumquidemuterqueIa- et pectus purgans, humilitatem Christi designat.
troDominumblasphemaverat,sed,visamagnitudine Hyssopo circumdederunt spongiam, quoniam humi-
signorum,obscurationevideIicetsolisetcommotione litatem Christi circumdcderunt: et circumvenisse
terra?, et apertionc scpulcrorum, unus confestim putaverunt, quamvariis fraudibuscircumdederunt.
poenitentiam egerit, alter veroin blasphemia perse- Calamus autem in quopositaestspongia, significat
verarit. Scripturam qus hoc facto implebatur.
« A sexla autem hora tenebrffi factfe sunt super « Jesus autem iterum clamans voce magna, emi-

« universam terram, usque ad horam nonam. » « sit spiritum. » Divina; potestatis indicium,spiri-
Sexta hora Dominus crucifixus est, secundum tres tum emisisse. Nemo enim potest spiritum emittere
evangelistas. Nam quod Marcusconfirmat eum ter- nisiCreatoromnium spirituum. Spiritum autempro
tia hora esse crucifixum, ad voces Judaeorumdcbe-
J)
anima posuit,. quia anima utique spiritualisnatura
mus quorum vocibus tertia hora cruci-
respicere, cst, sicut in Psalmo legimus: « Aufercs spiritum
fixus est. Bene autem Dominus sexta hora cruci- eorum et deficient (Psal.. ciii). »
fixus legitur, quoniam eadem hora Iegimu§ pri- «Et eccc vekim templi scissum est in duas par-
mum hominem in paradiso peceasse: et dignum « tes, a summo usque deorsum. » Duo erant vela

erat ut per passionem Filii Dei cadem hora redime- templi, unum interius ante arcam, et aliud exte-
retur. Quidamautem,contraria veritatisanctiEvan- rius ante altare. Vidctur ergo beato -iiieronymo
dicunt naturale solis deliquium
gelii intelligcntcs, illud oxterius esse, utpaterentnobis
velumscissum
contigisse, quod non intelligentes apostoli, supcr sacramenta ccclestia, quac in Veteri Testamento te-
Domini passioneminterprclatisunt.Ouibus rcspon- nebantur occulta. Et non solum vclum tcmpliscis-
dendum est, quod deliquium solis nunquam nisi sum est, sed etiamvirtutesangelicarumpotestatum
prima luna fieri potest. Constat autem festivitate ibi auditi! sunt, dicentium Transeamus abhis locia,
:

paschali, quando rrucifixus est Dominus, plenilu- vel scdibus. « Et terra mota est, ct petrie scissae
379 HAYMONIS riALBERSTAT. EPISG. OPP. PARS II. — HOMIL. 380

• Juxta litteram ccmmotio lcrra; et pctra-

siint. » A set. cum potenlia, ut impe-
Jungitur autem justitia
rum terrorem creaturarum significat, non
scissio, tret corpus Christi.
sustinentium mortom Domini sui. Sed si altiorem « Et accepto corpore Ghristi, Joseph involvit illud

intelligentiam ibi requiramus, per commolionem in sindone munda,. » Exsimplici sepulturaDomini,

terrae et scissionem petrarum, significantur terro- condemnatur ambitiodivitum, quinequeintumulis

norum corda hominum ad poenitentiam commo- quidem possunt carere divitiis. Etex hocpossumus
venda. simpliciter intelligere, quod sicutcorpusDominilin-
« Et mulla corpora sanctorum, quae dormiorant, tco puro involutum fuit in monumento, ita myste-

« surrcxorunt. » Sicut Lazarus suscitatusost, itact rium sancti altars non licet in pannis de aurotex-
istisuscitati sunt, utDorairiOresurgentitestimonia tis celebrari, sed inmundasindonc.Persignificalio-

perhiberent. Licet enim Domino po.ndente in cruce ncm enim Jesuminmundasindonc involvit, qui
ille

monumonta aporla sunt,tunc neraoillorumsancto- sacrameutum pura mente suscipit.

illius

rum surrexit, usque quo Dominus resurgeret, ut « Et posuit in monumento suo novo quod e.xci-

ipse esset primogenitus ex mortuis. « derat in petra. » Bene in monumento novo Domi-

« Yonerunt in sanctam civitatem. » Sanctam civi- nus ponitur, et non in veteri, nescilicetaliis rema-
tatem appollat Jerusalem, non quod tunc sancta -n nentibns, Domino resurgente, alios surrexisse fin
••,,,-,
esset, sed quia olim sancta fuissot propter cultum gant, "
De monumento fcrunl,
'
- qui illud vidcrunt,
unius Dei, nomine scilicetprislinopermanente. « Et quod sit domus roiunda, excisade subjaccnte rupe:
« apparuerunt multis. » Nonomnibus,sedillisdun- et tantae altitudinis, ut qui intus fuerit, extenta
taxat qui digni fuerunt eorum visione. manu cacumen illius langere possit. Habens intro-
« Centurio autem, et qui cum ipso erant, custo- itum ab orientali parte,cui lapisille magnusapposi-
« dientes Jesum, viso terrsemotu, et his quaj fie- tus est. In cujus aquilonari partecorpusDominija-
« bant, timuerunt valdo^ dicentes: Vere Filius Dei cuit, habens septem vel octo pedum longitudinem

« erat iste. » In fide ccntuiionis, qui gentilis erat, trium palraarum eminens a caeteropavimento.Erat
fides oranium gentium designatur. Crcdente autem autcm rubri et candidi coloris hujuscemodi lapis,
centurione, Judasi non solum non crediderunt, sed quod personae Salvatoris aptissime convenit,cniEc-
etiam timuerunt: quia, gentibus Christum susci- clcsia in Cantico amoris dicit: «Dilectusmcuscan-

pientibus, Judsei in sua perfidia remanserunt. didus et rnbicundus {Cant. v). » Candidus scilicct,
« Erant autem ibi mulicres multae a longo, quce quia peccatum nonfecit: rubicundus, quia proprije
« secutffi erant Jesum a Galilaea ministrantes ei. » passionis cruore respersus est. « Etadvolvit saxura
Consuetudo erat apud Judaeos, nec reputabatur ad magnum ad ostium raonumenti, et abiit. » Divina
><

culpam, si raulieres religiosae ministrarent praece- C providontia actura est. ut magnumsaxum advolve-
ptoribussuisdesubstantiasua. Quod Paulus aposto- rintad ostiummonuraenti,nesimodicum advolvere-
lus, ne scandalura gentibus faceret, vitavit, dicendo: tur, calumniam struerent scriba; et Pharisaei, quod
« Nunquid potestatemnonhabcmuscircumduceudi furto mulierum vcl discipulorum sublatum fuisset
sorores nostras (/ Cor.ix)?»l{sB crgo mulieres, quac corpus Jesu.
tiventi Domino ministraverant,etiamad passionem « Erat autem ibi MariaMagdalcne, » clc.Sanclaj

procedcntom sequebantur, ut cuiviventi servierant, mulieres qui Dominum arctius araaverant, eliam
etiam mortuo obsoquerentur. morientem usque funus subsecutae sunt.
« InterquaseratMariaMagdalene. »MariaMagda- « Altcra autem die, quae est post parasccven,

lene ipsa est, de qua Dominus septemdaeraoniaeje- <(convenerunt principes sacerdotum et Pharisaeiad
cerat. Dicta autem Magdalene a Magdalo castello, « Pilatum. » Altera autem die, id est, die sabbati.

((et Maria Jacobi. «Matervidelicet Jacobi ctJoscph, Siquidem sexta feria Dominus crucifixus est, sab-
qui in Evangclio fratres Domini appellantur. Hac bato quievit in sepulcro, octavo, qui est primus, rc-
Maria fuit Domini matortcra. surrexit. Et pulchro ordinc, quiahomosexta diefa-
« Cum sero autera factum esset, venit quidam ctuH est, ct Deus septimo requievitdie ab omnibus
« homo dives ab .Vrimathia, nomine Joseph, qui ot jq
operibus suis, pulchra ratione Dominus sexta feria
« ipse discipulus crat Jesu, Hic accessit ad Pila- genus humanura sua passionc redemit, sabbato in
(( tum, et petiit corpus Jesu. » Arimathia, ipsa est sepulcro quievit, octavo die resurrcxit.Quod ctiam
Ramathaim, civitas videlicetElcanffi ctAnnce. Dives pro nostra salute constat esse actum.Siquidemper
autem Joseph dicitur, noncb jactantiamscriptoris, sex stcculi cctates cum Dominopatimur, septimaau-
ut Dominns divitcm discipulum haberc vidoretur, tom, quac nunc poslDorainiadventum inanima
est,

sed ut ostendatur, quiaaliter apra-focto corpusDo- cum Dominorequioscimus, exspectantes diemocta-

mini non potorat impetraro, nisi divcs csset. Tunc vum, ct resurreclioncm goneralom, ut rcceptis cor-
enim tcmporis nemini liccbat, nisi potenti etdiviti poribus, simus iramortales in corpore et incorru-
ad pr.-nsidem intrare. Divos ctenim, et non minus ptibiles in mentc.
juslus dicitur. Si enim dives non esset, corpus Do- " Domine, rccordati sumus quia seductor ille
mini impotrarc non potuissct. Si autem justus non « dixit adhuc vivcns: Post trcs dics resurgam. »Et

esset, nequaquam dignus Dominicascpultura fuis- nominn seductoris et furis.licetnolentes, veritatem

38! H0MIM.1i DE TEMPORR. 382

loquuntur Judaei.Seductor autem est Dominus, non A. fidem sacrae historice, venisse jam legitur. Habent
a veritate ad falsitatem, a bono ad malum scd econ- : quoque tres partes, id est unum, duo, et tres, ex

trario ab iniquitate ad justitiam. Fures autemapo- quibus, utdixim.us,senariusconstat,aliquidmysterii

sloli fuerunt, quia fidem Christi, quam JudcEi re- in dispensatiouesalutis humana^.Primoitaquetem-
spueruut, a Judueis auterre, et ad populos gentiuni pore sub lcge natnrae, veluti in quadam unitate,

transducere studuerunt. sancti patresDeo serviebant. Secundovero tempore,

.<Illiautemabeuntes,niunieruntsepulcrum,signan- lex addita est ad naturam.ut quod malaconsuetudo
«tes lapidem cum custodibus. » Non autem suflicit vitiavit in natura, lex reformaret in littera. Et fue-
scribisetPharisaeisut Dominum interficcrent cruce, runt duo, natura et lex. Tertio itaque tempore ve-
sedetiamadsepulcrumipsiuscustodesadhibuerunt. nit gratia cnclestis per Jesum Ghristum,etsunttria,
Et quanto illis fuit, resurgcnti manus opposuerunt. natura, lex et gratia. Sicut nec lex naturae bonum
Sed quanto majori diligentiasepulcrocustodesadhi- destruit, nec gratia legem solvit, sed adimplevit,
buerunt,tantonoscertioresdefideilllusreddiderunt. naluramque pristinaR reddidit nobilitati. Naturata-
HOMILIA LXV. men ct lex, sine gratia impleri non potuerunt. Nec
FERIA SECUNDA PALMARUM. sic homini liberum arbitrium datum est, vel legis

(JoAN. XII.) « In illo tempore, ante sex dies Pa- j. praeceptum, ut gratiae non indigeret, sicut Pelagiana
«schajvenit JesusBelhaniam,ubi Lazaruseratmor- haeresis affirmat. Et ne dicerent machinatores ca-
<i tuus,quemsuscitavit, »etreliqua.SciensautemDo- lumniarum phantastice suscitatumfuisseLazarum,
minus conspirasse deseoccidendo Judaeos,nonfugit facta ibi Domino ca3na,etipse unus ex discumben-
insidiantium manus, sed certus de gloria resurre- tibus cum eo erat : ut dum viventem, loquentem,
ctionis, primo venit Bcthaniam proximam liieroso- epulantcm, cum suis familiariter conversantem vi-
lymis civitatem, ubi Lazaruin suscitaverat a mor- derent, sive audirent, vel sic suscitandis potentiam
tuis deinde etiam lIierosolymam,ubi ipsc patere-
: agnoscerent, et gratiam acciperent. Mystice autem,
tur, et resurgereta mortuis. Hierosolymainquidem, cccna haec Dominica, ubi Martha ministrabat, et
ut ipse ibi moreretur. Bethaniam vero, ut resusci- Lazarus inter alios discumbebat, fides est Ecclesiae,
tatio Lazari cunctorum inemoriffi arctius imprimere- quu3 per dilectionem operatur in qua ccena Martha
tur,etmagismagisquecon['undercntur,atqueinexcu- ministrat, animaquaique fidelisoperamDominosuae
sabiles convincercntur inipii principes.qui oocidere dilectionis impendit.
non timerent eum, qui suscitare posset a morluis. Lazarus vero unus crat ex discurabentibuscum
«

Et nec beneficiis suscitationis provocati nec divina « co. » Gum etiam hi,qui post peccatorum mortem
suocitanlis virtuteperterriti animos abinjustacaede resuscitati ad justiam sunt,una cum eis qui in sua
retraherent. Nec transilorie legendum quare ^ justitiapermansere,depraesentiaveritatisexsuUant,
est,

ante sex diesPascha^ venisset Jesus Belhaniam.Ma- pcrnitentes simulcum innocentibus cffilestisgratia^
gna vero dignitas senarii numeri est in sacris Scri- muneribus aluntur. Et bene eadem cccna in Betha-
pturis, et multa opera Domini Dei noslri in senario nia celebratur quae est civitas in latere montis Oli-
numero perfecta esse demonstrantur. Quia senarius vcti, et interpretatur domus obedientiae. Domus
numerus in seipso per suas proprias partesdivisus, namque obedientice, Ecclesia est, quae fideliterjussis
vel conjunctus, perfectus esse constat. Habet enim Domini obtemperat. Et ipsaest civitas, quae super
parles tres in seipsodenominatas,id estunum,duo montem misericordiae constituta, nunquara potest
et tres. Nam sexta ejus pars unum est, tertia vero abscondi : ipsa, quae de sui latere constructa Re-
duo dimidia, itaque tres. Unum vero, et duo, et demptoris, id est aqua ablutionis,et sanguine san-
tres sex csse dinoscuntur. Nec aliud ex his tribus ctificationis, qufc de ipsius latere pro se morientis
partibus conjunctis confici potest, nisi sex tan- exiereimbuta est. Ubi etiam altera soror Lazari
tum, nec in alias partes scnarius numerus dividi Maria,magna3 incidium dilectionis ostendit,sicutin
potcst, nisi in has tres, id est unum, duo,et tres. sequentibus monstrat evangelica lectio.
Nara ipse Dominus creator omnium, hujus mundi « Accepit libram unguenti nardi pistici pretiosi,

Greaturas sex diebus perfecisse notirsimum est, et

p « et
sexta die hominem fecisse constat,quem serpentina
fraude perdilum, ante sex dies Paschre
Filius Dci,pcr quem croatus est,Bcthaniam adlibe-
randum : ut qui sexta die creatus est, sexta feria
liberaretur.Nam sexta feria Ghristum esse passum,
nemini ignotum esse reor. Igitur et mense se.vto
annuntiante archangelo, virgo sacra inspiratione
SpiritussanctieumdcmRedemptorem nostrum con-
unxit pedes Jesu, et extersit capillis suis pedes
« ejus. »Quo non solum suae dat indicium devotio-
ve.nit ipse nis,sedetaliarumfideliumDeoanimarumsignatpie-
tatisobsequium.«Mariaautemaccepitlibramungu-
enti nardi pistici pretiosi. » Quid namque pcr libram
unguenti,nisiperfectioiuslitiaee.xprimitur, quodun-
guentumexnardopisticadicituresseconfectum?Qui
enim per unguentum, nisibonus odoropinionisinsi-
nuat Et hoc unguentum ex nardo pistica, id est nardo
•?

cepisse Icgitur. Qui ctiam sexta hora perfectaaetate fidcli. Nam-jrtrri? Graice, Latinc fidesdicitur. Sine fide
super puteum sedens, inulieri Samaritanai divini enira Deo placerc impossibile est {Hcb. ii) : nec bona
fontis fluenta aperirc dignatus est. Sexta quoquc fama,sine fidc catholica fieri poterit. homo,unge
aetatc mundi ipse Creator Redemptor mundi juxta pedes Jesu bene videndo.Dominica sectare vestigia
383 HAYMONIS HALBERSTAT. EPISC. OPP. PARS II. — HOMIL 384
et habcas siipcrfliia.paupcri-
capiUis cxlcrge, ac si A " auicin non scmpcr habebitis. »Et hic magna^ncio-

bus croga,hoc pedes Jesu lergcrc, qii.x!

cst capillis deraminc palicntia^jDorainus non Judam arguil ava-
tibi superflua £uut,pcdibus Domini ncccssariasunt ritia?,ct non pauperum gratia dc pecunialoqui :scd

id est minimis quibusquc in Ecclcsia de

quibusin c.\ rationc dcmonstrat, non cssc culpandos cos qui

« Quandiu fccisti uni ci intcr homincs convcrsati de facultatibus suis mi-

fine diclurus crit Dominus :

exminimishis.mihifccistis. »Dorausautempietatis nistrarcnt, cum tam parvo tempore ipse apud Eccle-

est odor, id est Ecclcsia, vitae rcligiosa? fama

bona. siam corporalitcr mansurus, paupercs autcm qui-
Nam odor bonus cst bona vita. Audi Apostolum : bus eleemosyna fieri posset, in ea semper essent
« Christi bonus odor sumus, inquit, in omni loco habendi.
« Ungucnlura Cognovit ergo turba mulia cx Juda^is. quia ilHc
(/ Cor. ii). " Et in Cantico canlicorum
<i
:

cffusum nomcn tuum (Cant. i).» itera » Duincsset : « ost ct vcncrunt non propter Jcsum tantura, scd ut
rc.\ in accubitu suo,nardus mca dcdit odorcmsuum (I Lazarum vidcrent, quem suscitavit a mortuis. »
»Ubi oifcrlc,quid Mariasemcl feccrit,typice
{ibid.) (Juriositashos.etnon charitas duxit adJesum.Scd
autcm quidomnisEcclcsia, quidanimaquffiqucpcr- nosvereavicc, fratres charissimi,si cognoscimusubi
fc:ta scmper faciat, ostcnditur. Jcsus cst, ubi mansionem facit, ubi Bcthaniam, id
«Dixit ergo unus cx discipulis cjus JudasScario- -n cst domura aniraoeobcdicniis,in quahabitetinveni t,
"'
" ••
« this,quicrat cura tradilurus:Oiiarc hoc ungucn- veniamus illuc contemplatioue, non propter homi-
. .
. •

« tum non vcniit treccntis denariis, ct
« » Vse impio traditori.vffcoraplicibus c.jus
cgenis?
ncquitiae,etiamnuncmcmbraChristipcrsequentiIjus
qui famam virtutis, quam ipsi non mercnturhaberc,
proximis qui habent, invidere non cessant. Et qui-
dem putare possumus Judara cura pauperum hsec
fuisselocutura,scdprodit mcntemiilius testisvcrax,
datum cst nem tantura, quem a morte animoe suscitalum spiri-
taHtcr vivere donavit, sed ut bonam hominisvitam
imitando pcr hoc ad visioncm Jesu pertingere me-
reamur. Quia pro certo cognovimus ubi Jesus est,
resurrcxit cnim post raortem, et ascendit in ccelum,
ibi habet mansionem perpctuara, ipsa cst civitas
vera, Bethania scilicct coelcslis, quam nullus valel,

qui ait:« Dixit autem hoc,non quia de egcnis pcr- nisi obedicns intrare.
« tincretad eum, scd quia fur crat, et loculos ha- Cogitaverunt principes sacerdotum, ut et La-
«

« bens ea quae mittebantur, portabat. » Non ergo « zarum interficerent, quia multi propter illum ab-

tunc Judas periit,quando pecunia corruptusDomi- « ibant ex Judeeis, et credebant in Jesum. » casca
num prodidit,sed jam pcrditus Dominum scqueba- ca^corum versutia, occidere velle suscitatum,quasi
tur,qui loculos habens dominicos, ea quaj mitteban- nonpossitsusoitareoccisum,quipoteratdefunclum.
tur, portabal iQ ministerium pauperum, quaj ctiam Et quidem ulrumque posse docuit, et qui Lazarum
infideli mcntc Videns ergoDorainus ^ defunctura,ct semctipsumsuscitavit occisum. Post-
furari solebat.
cor illius cupiditatisjam sordcpollutum,pra:'videns quam Dominus quatriduanuraraortuum suscitavit,
pejori proditionis sorde polluendum,coramisitcjus stupentibus Judseis, et aliis eorum videndo creden-
fidei quidquid habcbant in Scieculis,eumque dc his tibus, aliis in videndo percuntibus et postquam :

quaj vellet facere pcrmisit, velut collati honorisvcl discubuit in domo Jesus, recumbente quoque La-
habitffi mcmoria pecuniaj mcntem ab ipsius vcndi- zaro, qui fucrat a mortuis suscitatus, post ungucn-
tione revocarct. Vcrum quia avarus semper cgct, tum cffusum super pcdes ejus, unde domus odore
nequc unquara bcneficiorura per fidem racininitira- coraplcta est, de quibus in superioribus, quantum
pius, a furto pecuniaj quara portabat, pervenit ad potuimus tractavimus, nunc vidcndum cst, quid
traditionem Domini, qui pecuniam sibi scrvandam anto Domini passioncm gestum esse constat. Dicit
commendabat. cnim cvangclista :

« Dixit ergo Jcsus:Sino illara, ut die sepulturae « In crastinum autem turba multa, quai convcnc-

" mcs scrvct illud.» Quasi innoccntcr interroganti ((rat ad dicm fcstum,cura audisset quia Jesusvenit

Judaj Dominus
simplicitcrct mansuetc, quo ministe- « Hicrosolymam, acceperunt ramos palmarum, et

rium Maria3 pertincret cxposuit quia ipscvidclicct

:
« processerunt obviam ei, et claraabant Osanna. :

moriturus, ct ad spclicndura aroinatibus cssct un-
gendus idcoque Mariic, cui ad nctionem mortui
: \
corporisejus,quamvismullumdesiderantipervcnire
non liccret, donatum sit adhuc vivcnli impendere
obsequiuin, quod post mortein cclcri pivcvcnla rc-
surrcctione ncquirct. llndc licnc Marcus Doininum
dc illa dixisse tcstatur :
« Quo habuit
vcnit ungerccorpus meum in scpulturam{jVfnT.xi v).»
« bcncdictus qui vcnit in nomine Domini, rex Is-
J)
« racl. » Uaini palmarum laudes sunt signillcantes
victoriam, qua erat Dominus mortcm moricndo su-
pcraturus. ot trophajo crucis diabolum mortis prin-
cipem triumphaturus. « Osanna, bcncdictus qui
venit in nomine Domini. » Notandum sanc quod
h;pc fccit, praj- osiA.vcrbum llcbraicura,compositumestex duobus
corruptis ct integro salra naniquo sive salvivifica
:

Ouod est aperte dicere:Ouia corpus meum jam de- apud Jud;cos Na voro intcrjcctio deprccan-
dicilur.

functi tangere non potuit, solum quod potuit fe- lis, quomodo apud Latinos interjectio cst dolcntis
cit, prffivenit vivum adhuc funerandi officio do- fieu,et interjectio admirantis, papx. Deniquo in

narc. Psalmo, ubi scptuaginta interprcles transtulerunt:

" Pauperes enim semper habclis vobiscum, mc « Dominc, salvum me fac {Psal. lxviii), » in He-
 : :

385 IIOMILLE DE TEMPORE.

broso scripium cst: Annaadonai osiana, quod intcr- \^ ctum cst, « Noli timere: » illum agiioscc, qui
pres noster Hieronymus, diligentius clucidans, itu laudatur, et noli trepidare cum loquitur, quia ille
transtulit : « Obsecro, Domine, salva, obseci-o. » Ideni sanguis fundetur, perquemtuum delicturadcieatur,
namquc significat o per interjectionemobsecrantis, et vita redimalur. Scdct super pullum asinaj, in quo
quod obsecro, Dominc, pcr ipsum verbum obsecra- nemo sederat (hoc enim apud alios evangeiistas in-
tionis. Osanna itaque salva obsecro significat, con- veniturj: inieliigitur populusgentium,quilegem
Do-
sumpta littera vel vocali, quae verbum prius inter- mini non acceperat. Super asinam vero sedet, quia
minat, cum perfecte dicitur osi, per virtutem litteras utrumquejumentum Domino adductum est plebem
vocalis aleph, a qua verbum sequens incipit anna, eara significans, quee veniebat ex populo Israel,
quod metrici in verbis scandendis syn.ala'phpn vo- non indomitam esse, sed quoe prajsepc Domini
cant, quamvis illi scriptam litternm scandentestran- agnovit.
siliant in hoc autem vcrbo osanna, iot littera nec
; « Hffic non cognovcrunt discipuli pjus priraum,
saltem scribatur, sed sensu loquentium salvo, fun- (( sed quandoglorificatus est Jesus.o Id est
quando
ditus intermittatur. « Benedictus qui venit in no- virtute suoe resurrectionis ostendit, tunc recordati
mine Domini, rex Israel, » sic accipiendum est, sunt quia hac sunt scripta dc eo. Recolentes
quippe
ut in nomine Patris intelligatur, quamvis pos- secundum Scripiuram, qua3 ante passionem sive iu
B passione Domini completa
sit habere intelligentiam, in nomine suo. Quia sunt, ibi et hoc invene-
et ipse Dominus est, unde alibi scriptum est runt, ut sccundum cloquia prophetarum in
pullo
((Pluit Dominus a Domino. » Verbaojus meliuj no- asinai sederet.

struni dirigant intellectura, qui ait u Ego veni in : Testimonium ergo perhibebat turba qua3 erat ((

nomine Patris mei, et non suscepistis me alius cura eo quando Lazarum vocavit de monumento,
: ((

veniet in nomine suo, hunc suscipietis {Joati. v). » et suscitavit eum a mortuis. » Propterea ((
et obviara
Humilitatis enim magister est Christus, qui humilia- venit ei turba, quia audierunt eura hoc
signura fe-
vit semetipsum, factus obediens usque ad mortem, cisse. Pharisaji ergo dixerunt ad seraetipsos « Vi- :

mortem autem crucis (Philip. ii). Non itaquc ainittit
Divinitatem, quando nos docet humililatem. In illa
Patri est aequalis, in hac nobis similis. Perhoc quod
Patri ffiqualis est, nos ut essemus creavit per quod
nobis est similis, ne periremus redemit. Has enim
detis quia nihil proficimus ? Ecce mundus
totus
post cum abiit {Jcan. xii). » Turba turbavit turbara.
Quid autem invides, caeca turba, quia post eum
vadit
mundus, per quem factus est raundus?
Erant autera gentiles quidara ex iis qui ascen-((

laudes turba dicebat : (( Osanna, benedictus qui (( derant ut adorarent in die festo. Ili ergo accessc-
vcnit in nomine Domini rex Israel. » Quam vocera (( runtad Philippura, qui erat a Bethsaida Galiloeaj,
raentis invidentia principosJuda;orum pcrpeti non C « et rogabant eum dicenles Doraine, volumus Je-
:

poterant, quando regera suura Christura tanta mul- sum videro. Venit Philippus et dicit Andrea;. An-
((

titudo clamabat. Sed quid fuit Doraino, regem esse « drcas rursum, et Philippus dicebant Jesu. » Vi-

Israel? quid magnum fuit, regem sieculorum regem deamus quid Dorainus ad ista rcsponderit. Ecce vo-
fieri hominum ? Non enim rex Israel Christus, ad luerunt eum Judoei occidere, gentiles videre. Sed
exigendum tributum, vel ferro exercitum armando, etiamilli ex Judsis erant, qui claraabant » Bene- :

hostesque debellando: sed rex Isracl, qui mentein dictus qui venit in nomine Domini, rex Israel. »
regat, qui in ffitcrnura consulat, qui in rognum cav Eccc, illi ex circuracisione, illi ex pra^putio, velut
lorum credentes, sperantes, amantesque pcrducat. parietes dcdiverso venienles, et in unam lidem Chri-
Dei ergo Filius, aiiiualis Patri, Verbum per quod f'a- sli pacis osculo concurrentes. Audiamus igitur vo-
cta sunt omnia, quod rex esse voluit Israel, dignatio cem lapidis angularis.
est, non promotio miserationis indicium est, non
: « Jesus autem, inquit, respondit eis, dicens
potestatis augmentum. Qui enim appellatus est rex « Venit hora ut clarificetur Filius horainis. » Hic
Judaeorum, in coclis est Dominus angelorum. quisquam ibrsitan pulat ideo so dLxisse glorilicatum
« Et invcnit Jesus asellum, et scdit super cura.» (juia gentilescuravolebant videre. Non ita est, sed
Hic brcviter dictum cst. Nam queraadraodum sit
jj
videbat ipsos gcntiles post passionem ct resurre-
factum, apud alios evangelistas plcnissime legitur. ctioncra suara in omnibus gentibus credituros. Quia,
Adhibetur autem hmc facto propheticum testimo- sicut dicit Apostolus : « Ca^citas cx partc in Israel
nium, ut appareret, quod maligni principes Judso- facta est, doncc plenitudo gentium intraret (liom.
rum eum non intelligebant, in quo implebantur xi). » Ex occasione igitur istorum gentilium, (]ui
qua; legebant. Invenit ergo Jesus asellum, et sedit eum viderecupiebant, annuntiat fuluram plenitud-
super eum. nera gentiura. Et promittitjarajamque adesse horam
« Sicut scriptum est: Noli timere, filia Sion, ecce glorificationis sux',qua facta in ca;lis, in eum gen-
« rex tuus venit tibi, sedens super pulluni asins. » tes fuerant creditura3. Unde pra;diclum est « E.\al- :

Haec filia Sion, cui divinitus ista dicuntur, in illis tare super ccclos,Deus, etsuperomnera terramglo-
erat ovibus, qucc vocem pastoris audiebant : in illa ria tua {Psal. lvi). » Hajc est geutium pleuitudo,
erat multitudine, Dorainum venientem tanta
qua? de qua dicit Apostolus « Caecitas ex parte in Israel
:

devotione laudubat, tanto agmine deducebat. Di- facta est, doncc penitudo gentium intraret. » Sed
 : : :

387 HAYMONIS HALHEUSTAT. KPISC. OPP. PAKS H.— HOMIL. 388

altiludinem glurificalionis opoiaiiL uL pra;ccucrel A liit^asuuibuld, non bims, siciit alibi scripLumesl:Qu>
humilitas passionis, ideo secutus adjunx.it: se dicit in Christo manerp, debet sicut iile ambulavit

« Amen, amen dico vobis, nisi granum irumenti el ipse ambulare. Etiainsi porrigit esurienti panem,
« cadens in terram mortuum fuerit, ipsum solum de misericordia facere debet, non de jactantia :

« manet. Si autemmortuum fuerit, multum fructum non aliud ibi quaerere, nisi opus bonum, nesciente
« affert. » Se autem dicebat ipsum granupi esse sinistra quidfaciat dextra, id est ut alienetur inton-
mortificanduni, et multiplicandum mortificandum : tio cupiditatis ab opere charitaLis. Hli diciLur: Cum
infidelitate Judasorum, niultiplicandum fide oninium uni ex minimis meisfecisti, mihi fecisLi. Nec ea tan-
populorum. Jam vero exhortans discipulus suos ad tura quce pertinent ad misericordiara temporal<^ni,
passionis suae sectandum vestigia, ait sed omniaopcrapropterChristum faciens,tuncerunt
< Qui araat, inquit, animam suam, perdeteam. » bona, quoniam finis legis Christus ad justrtiam omni
Quod duobus modis Quia amat, per-
intelJigi potest: credenli. Credens, minisLer est Chrisli, usque ad
det, id est, si amas, pcrdes. Si vitam cupis tenere illud opus inagno! charitatis, quod est animam suam
in Christo, nuli limere mori pro Chrislo. Item aUo ponere pro fratribus. Hoc est enini ct pro Christo
modo «Qui amat animam suam, perdel cam. » Noli
: ponere, quia et hoc proptcr sua membra dicturus
amare in hac vita, ne perdas in a;terna vita. Hoc n est: Cum pro istis fecistis, pro me fecistis. J)e tali
aulem quod posterius dixi, uiagis habere videtur quippe horaDominus etiam se ministrum facere et
evangelicus sensus. Sequitur: « Et quioditanimam appellare dignatus est, ubi ait: Sicut non venit mi-
u suam in hoc mundo, in vitam aeternam custodit nistrari Filius hominis, sed ministrare, .et animam
« eam. » Ergo quod supradictum est, » qui amat,» ponere pro inultis [Matth, xx). Hinc ergo est unus-
subintelligitur, in hoc mundo, ipse utique perdet. quisque minister ChrisLi, undeestet minister Chri-
Qui auteni odit, utique in hoc mundo, in vitam sLus. Sic ministranlem Christo, honorificat Pater
aeternam ipse cuslodit eam. Magna et mira senten- ejus honore illo magno, ut sit cum Filio ejus, nec
tia, quemadmodum homini sit in animam suam araor unquam deficiaL lides ejus. Communiter vero de om-
ut pereat, odium ne poreat. Si male amaveris, tunc nibus ait: «Siquis mihi ministrat.»Omnisenim qui-
odisti si bene oderis, tunc amasli. Felices
: qui cunque hic bene in Christo ministrat, cum Christo
oderunt custodiendo, ne perdant amando. Hic ani- mercedem accipiet. Unde unusquisque pro riiodulo
mcB nomine, vita prssens designatur, vcl etiam suo ministrave debet Christo, bone vivcndo, eleemo-
hujus vitffi delectatio, quae perdenda est, utfeliciler synas faciendo, nomen doctrinamque ejus, quibus
invenias voluntatem tuam in regno Dei, quam for- potuerit, pnedicando. Qui vero bene viventes exhor-
hoc sa;culo. Nam sancti martyres odio
titer vicisti in tatur, uL permaneant in bene vivendo, ministrat
habuerunt hanc prx-sentem vitam pro Christi no- C Christo. Qui vero humiliter admonenti se obedit,
mine, dum magis voluerunt hanc pra3senLem vitam ministrat Christo. Et qui feliciterin hoc saeculo mi-
perdere, quam ChrisLum negare, impleuLes quod nistrat ChrisLo, feliciter in futuro, saeculo regna-
sequitur: bitcum Christo. Cum Dominus Jesus praedixisset in
« Si quis mihi minisLrat, mesequatur. ))Quidest- grano sinapis passionem suam, et suos exhortaretur
« mc sequalur, )) nisi me imiLeLur ? « Christusonim minislros, uL sequerentur eum, adnostram rursum
pro nobis passusest, » ait apostolus Petrus, « relin, infirmilatem suum temporavit aifecLum, et ait
quens nobis exemplum, ut sequamur vesLigia ejus «Nuncanimamea(urbataest.»Undo,l)omineJesu,
(/ Petr. II). » Ecce quod dicLum est, si quis mihi anima tua turbata est ?Nunquid non idoo animam
ministrat, me sequalur. Quo fructu?qua mercede! concepisti et hominem perfectum, ut in eo patereris?
quo prasmio ? « Et ubi ego sum, illic et minister Vldeo, Domine, nostram infirmitatem in te trans-
« meus erit. » Merces est amoris, et operis pretium ferre, et in tecaiisam susciporc nostram. Ideo tur-
quo ministratur, esse cuni illo cui ministrat. Ubi batus es, quia voluisti, sicut natus fuisli. Nam paulo
enim bene erit sine illo ? aut quomodo inale esse antc de eo dictum est, ubi Lazarum suscitavit, tur-
potcrit cum illo ? Audi evidentius « Si quis luihi bavit scmetipsum. Nani his vorbis, ab infirmitate
:

« ministraverit, honorificabit eum Pater meus. » n nostra rapuit iios ad infirmilatcm suam. Vox est

Quo honore, nisi ut sit cum Filio ejus? Quod cnim enim fortitudinis Domini, ubi ait Venit hora ut :

superius ait « Ubi ego sum, illie et minister meus

: clarificetur Filius hominis. Vox est infirmitatis no-
erit, » hoc intelligitur exposuisse cum dicil « Ho- strae, dum ait « Nunc anima mea turbata est. »
: :

norificabit eum Pater meus. » NuiKjuam majorem Domine mediator, Dcus supra nos, homo propter
honorem accipere polerit adoptatus, quam ut sit ubi nos, agnosco inisericordiair. tuam. Nam quod tu tan-
est unicus, non ajqualis factus Divinitati, sed con- tus, U.Ke cliaritatis voluntato Lurbaris, mulLos in tuo
scius aiternilati. Quid sit minisirarc, cui operi tanta corporc, qui sua) inlirmitaLis nocessilaLe Lurbantur,
merces promittitur, considerandum est.Siquis mihi ne desperando pereant, consolaris. Audi ergo, o mi-
ministrat, me sequatur, hoc intelligi voluit ac si di- les Chrisli, quid doinde subjungat, cum di.visset
ceret : Si quis me non sequitur, uon mihi ministrat. « Nunc anima mea turbata cst. »
MinisLraL orgo Jesu ChrisLo, qui non sua quoM-iL, sed « Etquiddicam? » inquit.«Pater, salvivificame in
quae Jesu Chrisli.Hoc csteniin, « me scquaLur,» vias u huc hora. Scd propLcrca veni ad Uovttai hauc. Pa-
889 HOMILL^ DE TEMPORE. 390
« tcr clarilicii tuum nonien. "Docuit tc (iiiificogitcs, A. lidcm,qua; morle ojus et roiuirrcctiono firmala ost,

docuit quid dicas, quem invoces.in quo speres, cu- per ejus sanguinem, qui in remissione fusus est
jus voluntatcm ccrtam atquedivinam tuaevoluntati peccatorum, millia crcdentium a dominatu diaboli
humanffi infirmretiuc proponas.Non ideo tibividea- liboranlur, Christi corpore copulnntur, et sub tanto
tur ex alto ditlidercquia te vult ab initio proficere. capite uno ejus spiritu fidelia membra ejusvegeta-
Nam dignatus est adiabolo, aquo utique
et tentari bantur. Hoc vocabat judicium,hancdiscretionem,et
si nollet, non tontarelur et ea re«pondit diabolo,
: asuisredemptisdiaboliexpuIsionem.Deniqueatten-
quffi tu in tentationibus debeas respondere. Et ille de quid dicat, quasi qufereremus quid esset quod
quidem tentatus est, sed non periclitalus, ut doce- ait,«Nunr judicium est mundi,» secutusexposuit,
ret te in tentatione periclitantem tentatori respon- ait enim ?

dere, et post tentatorem non irc.sed periculo tenta- « Nunc princeps hujus mundi ojicietur foras. »
tionis exire. Sicut aulom hic dicit « Nunc anima : Audivimus quale dixerit esse judicium non ergoil-
mea turbata est, » itaetiam ibi dixit : « Tristis est lud quod in fine vonturura est.ubivivi et mortuiju-
anima mca usque ad mortem [Mallh. xxvi).))Etite- dicandi sunt, aliis ad sinistram,aliis ad dexteram
rum : « Pater, si fieri potest, transeat a me calix separatis: scd judicium,quo princeps hujusmundi
Hominis suscepit infirmitatem, ut do-
iste (Ihid.). » t> ejicictur foras. Quomodo ergo intus crat, quodeum
ceatsicconturbatum etcontristatnm, quod sequitur dixitejiciendum foras? « Nunc, inquit, princeps
dicere: « Verumtamen non quod ego volo, sed quod mundiejicieturforas.»Hocintelligendumquodnunc
tu vis,Pater {Ibid.). »Sic enim homo ab bumanisin fit.nontantum quod post futurum esset in novissi-
divina erigitur, cum voluntati humana; voiuntnsdi- mo dic. Prffividebat ergo Dominus, quod sciebat
vina proponitur. Quid est autcm, « clarificannmon post passiouem et glorificationem suam peruniver-
tuum,»nisi in sua passione et resurrectione ?Ouid sum mundum multos populos crodituros, in quo-
est crgo aliud,nisi ut Pater clarificetFilium suum, rum cordibus diabolus intus erat, cui quandoexfide
qui clariflcat nomensuumetiam in similibus passio- renuntiant, ejicietur foras. Sed dicit aliquis : Nun-
nihus servorum suorum ?» Venit ergo voxdo coelo, quid de eordibus patriarcharumotprophetarum ve-
« dicens Et clarilicavi, et iterum clarificabo. » Et
: terumque justorum non est ejectus foras? Plane :

clarificavi antequam facorem mundum, et iterum ergoquomodo dictum est nunc, ejicietur foras? quo-
clarificabo resurgentem a mortuis.et ascendontem modo putamus, nisi quia tunc quod in hominibus
in coelum. Et aliter intelligi potest. Et clarificavit, paucissimis factum est, nunc in multis magnisque
cum de virgine natus est,cum de coelo indicestella populisjam mox futurumosscpraedictumest?Spiri-
a magis adoratus est, cum a sanctis sancto Spiritu tus autem nondum erat datus,quia Jesus nondum
plenis agnitus est, cum descendente Spiritu in ^ eratglorificatus, potestsimilcmhaberequ<pstionem,
specie columbae declaratus,cum voce de coelomon- etsimilem solutionem.N-onenim sine Spiritu sancto
stratus,cum in monte transfiguratus, cum miracula futura prapnuntiaveruntprophetffl, autnon etiamDo-
multa fecit, cum multos sanavit atque mundavit, minum infantem inSpiritu sancto Simeonsenex, et
cum de paucis panibus tantam mutitudinem pavit, Anna vidua cognoverunt, et Zacharias, et Eliza-
cum ventiset fiuclibus imperavit, cummortuossus- beth.qui de illo nondum nato,sed jamconceptotan-
citavil. Et iterum clarilicatus est, cum resurgereta . ta per Spiritum sanctum praedixerunt: sedSpiritus
mortuis, cum mors ei ultra non dominabitur, cum nondum erat datus, id est illa abundantia gratiae
exaltabitur super ccelos Deus, et super omnem ter- spiritalis, omnium loqueren-
quacongregati linguis
ram gloria ojus. tur, ac sic in linguis omnium gentium futura prae-
t Turha autem quro stabat et audiobat, dicebat nuntiaretur Ecclesia, qua gratia spiritali populicon-
« tonitruum lactum osse. .Alii autem dicebant:An- gresarentur, qua longe lateque peccata dimitteren-
«gelus ei locutus ost. Rospondit Jesuset dixit:Non tur, ct millia millium Deo roconciliarentur. Quidest
" propter me
vox haec venit, sed propter vos. » ergo,ait quispiam quia diabolus de credentiumcor-
Hic ostendit ille voce non sibi indicatum, quod idem dibus ejicietur foras ? jam fidelium neminem tentat?
jam sciebat,sed eis quibus indicari oportebat.Sicut D Imo vero tentare non cessat,sed aliud est intrinse-
autem illavox,non propter eum,sed propterillosin cus regnarc, aliud forinsecus oppugnare, aliud est
Divinitate facta est, sic anima ejus. non proptereum, vulnerare. aliud occidere. Sed si vulnerat, est qui
sed propter alios voluntate turbata est. sanet. Quia sicut pugnantibus dictum est (/ Joan.
« Nunc judicium mundi. »Non enim rie futuro
est n;,«Ha?c scribo vobis,ut non peccetis,«ita qui vul-
judicio hoc dictum osse putamus, quod in fine mun- nerantur.quod sequitur audiunt:«Et si peccaveri-
di futurum est:ubi boni etmaliseparabunturffiter- tis, advocatum habemus apud Patrem
Jesum Chri-
na divisione, sed de judicio quod quotidie in sancta stum justum -^ipseest propitatiopeccatorum nostro-
Dei ecclesia solet esse. Possidebat ergo diabolusge- rum.»Quid enim oramus cum dicimus {MatUi.w):
nus humanum,et reos suppliciorum tenebat chiro- « Debita nostra nobis dimitte, » nisi ut vulnerano-
grapho peccatorum, dominabaturin cordibus infide- stra sanenlur?Etquid aliud petimus,cum dicimus
lium ad creaturam colendam,deserto Creatore,de- {Ibid.) : « F,t ne nos inducas in tentationem, » nisi

ceptos captivosque trahebat. Per Ghriati autem ut ille qui insidiatur, vel certe extrinsecus nulia
391 HAYMnMS HAIBKHSTAT. EPISC. ()1'P. PARS II. — HOMIL. :m
erumpat ex parte, nullu nos IViuidc decipiat, nullis A hominis ? » Memoritcr tenuerunt
" ost istc (ilius

nos subvertat muchinis, quando non tenct locum QuodDominusdiccbatassidueliliumhominisseesse.

cordis, unde lide cjectus est tbras? Sed « nisi Do- Nam hoc loco non ait,si exaltatus fucrit aterra filius
minus custodierit civitatem, in vanum vigilat qui hominis, scd sicut superius dixerat, quando nun-
custodit eam (PsuL cxxvi). » Nolite ergo de vobis tiati sunt gentiles illi qui eum videre cupiebaut :

ipsis pra3sumere,si non vultis foras ejectum diabo- •< Venit hora, ut clarificetur Filius hominis. » Hoc
lum intro iterum revocare. Absit autem ut diaboluni itaque isti animo rctinentes, et quod nunc ait,

mundi principem ita dictum existimemus, ut eum (I Cum exaltatus fuero a terra, » mortem crucisin-
ccclo etterrcEdominari possecredemus. Sed mundus telligentes, quajsierunt ab illo, et dixerunt : « Nos
appellatur in malis hominibus, qui tuLo teirarum audivinuis ex legc, quia Christus manet in a;ler-
orbe diffusi sunt, sicut appellatur domus ab his a num.Quomodo tu dicis, Oportet exaltari Filiumho-
qaibus habitatur.StL-undum quoddicimusjbonado- minis? enim Christus est, inquiunt, manet in
» Si

mus est, vehuahi dunuis est,uon quando reprehen- iTtcrnum:si manet in seteriium, quomodo exaltabi-
dimus sive laudamus iidilicium parietuni atque te- tur a terra, id est quomodo crucis passione moric-
ctorum, sed quando mores vel bonorum hominum tur ? Hoc enim eum dixisse intclligebant, quod fa-
vei malorum sic ergo dictum est,princeps hujus p ccre cogitabant.Non ergo eis verborum istorum ob-
:

mundi, id est princeps malorum hominum,quiha- scuritatcm aperuit infusa sapientia, scd stimulata
bitant in mundo. Appellatur etiammundusin bonis, conscientia.
({ui similiter toto orbe terrarum dilfusi sunt. Indo « Di.xit ergo eis Jesus:Adhuc modi-cum lumen in
dicit apostolus, » Deus erat in Christo, mundum re- « vobis est. » Hinc est quod intcllegitis,quodChri-
concilians sibi (// Cor. v) : » hi sunt, ex quorum slu manet in aeternum. « Ergo ambulate dum
cordibus princeps mundi ejicitur foras. Cum ergo « lucem habctis, ut non tenebra} vos comprehen-
dixissct: « Nunc princeps hujusmundi ejicietur l'o- « dant. » Ambulate, accedite, totum inttlligite, et

ras, » adjunxit continuo : moriturum Christum, et victurum in a?tcrnum,et

M Et ego si exaltatus fuero a terra,omniatraham sanguinem fusurum,quoredimat,et aseensurumin
«post me.»Qu3e omnia trahit, nisi ex quibus diabo- sublimia, quo perducat. Tenebroj autem non com-
ius ejicitur foras? Non autem dixit omnes, sed om- prehendant, si eo modo credideritis Christi «terui-
nia.Non enim omnium tst lides.Non itacjuehocad tatem,ut non negetis in eo mortishumilitatem.wEt
universitatem hominum retulit,sed ad creaturi-ein- « qui ambulat in tenebris, nescit quo vadat, » sed
tegritatem, id est, spiritum et animam et corpus : potest oircndcre in lapidem oirensionis et pctram
ad illud scilicet, quod intelligimus, et illud quod scandali,(iua2 fuit Dcminus cascis Judiuis,sicut cre-
vivimus, et illud quod visibiles et corruptibiles su- C dontibus lapis, qucm reprobavorunt a3di(icanles,fa-
mus. Quod enim di.xit. Capillus capitis vcstri non ctus est in caput anguli.Hincdedignatisuntcredere
peribit, omnia trahit post se. Aut, si omnia in Christum, quia eorum impietas conlempsitmor-
ipsi homines intelligenti sunt, omnia prtede- tuum, irrisit occisum, et ipse erat mors grauimul-
stinata ad salute possumus dicere, ex quibus om- liplicandi, et exaltatio trahentis post se omnia.
nibus ait nihil esse periturum, cum supra de suis « Dum lucem habetis,credite in lucem,ut filii lu-
ovibus loqucretur : aut certe, omnia hominum ge- « cis sitis. » Cum aliquid veri auditum habeliscre-

nera, sive in linguis omnibus,sive in ajtatibus om- dite in veritatem, ut rcnascamini in veritate. Haec
nibus, sive in gradibus honorum omnium, sive in « locutus est Jesus, et abiit et abscondit se ab eis. »

diversatibus ingeniorum omnibus, sive in artium

licitarum omnium, et utilium professionibus omni- HOMILIA LXVI.
bus:et quidquid aliud KERIA TEUTIA PALMAUU.M
dici potest,secundum innu-
merabilcs difrerenlias, quiljus interse pcr sola pec- Passio Domini noslri Jesu Christi secumlum
cata homines distant,ab excelsissimis
usqucadhu- Marcum.
millimos, a rege usque ad mendicum. « Omnia, » (Marc. xiv, xv). « In illo temporc, erat Pascha et
inquit, « traham post me, » ut sim caput corum, .'Vzymapost biduum, Pascha aulem,
» et reliqua.
D ;(

et illi membra mca. « Sed si exaltatus, » inquit, quod Hebraicc dicitur/)/in5e, nonapassione, utpleri-
« fucro a tcrra, » hoc est,cum exaltatus fuero.Non (|uo arbitrantur, sed atransitu nominatur,eo qu(id cx-
enim dubitatfuturum csso quod venit implere. lloc terminutorvidenssanguinominforibus Israolitarum
refertur ad illud quod suporiusait:i< Siaulcmmor- pci'transierit, nec porousserit cos.Vel ipse Dominus
tuum fuerit granuni frumenti, multum frnctumaf- prccbens auxiliumpopulo suo,desuperambulaverit
fert. » Nam exaltationem suam (juid aliud dixit, cujus sacramentum vocubuli sublimius exponens
quam in cruce passionem?Quodet ipseevangelista evangelista Josnnes ait : «Ante diem festumPaschse
non tacuit subjunxit (jnim et ait
; :
scicns Jesus quiavenit hora ejus, ut transeat ex
" lloc autem dicebat, significans qua morlecsset boc niundo ad Patrem. » Ubi manifcste declarat,
« moriturus. Kespondil ei turba:Nos audivimusex idco solcmnitatis hujus dicm pcr legem mystice
« lege, (juia Cliristns rnancl in ictcrnum. Quomodo transituin esse vocatum, quod agnus Dci, (jui pec-
» tu dicis, Oporlet e.\allari Filium houiiuis^Quis cula mundi tolleret, in eo de hoc mundo, sive ipse
 393
t-rans^iturus, sivenos saiubii Irausllu qucoi
ptla esset servilute ducturus. Hoc sanc (juxta Ve-
terisTestameuti ScripLuram)iutur Pat^clia ct Azyma
Pascha ipse solus dics appellaiur in quo
distat,quofl
agnus occidebatur ad vesperam, hoc est, quarta-
decimalunaprimimensis.Quintadccimaaulemluna,
quando cgressus est dc --Egypto, succedebat fc-
stivilas Azymorum, qua; scptcm diebus, id est
usque ad vigesimum dicm cjusdcm mcnsis ad ve-
speram, est statuta solemnitas.Vcrum evangelistac
indilfercnter, ct dicm Azymorum pro Pascha,et pro
diebus Azymorum Pascba ponerc solent.Dicit cnim
Marcus:i<Erat autem Pascbact Azyma post biduum
UOMILL^': DE TF-MPOIU:. 394
lie /Egy- A Jijanucs apciLe commcraoral,qui etiam hoc fuclu,p;i
anle sex dies Paschae testatur, pridic quam asino
scdcnscum palmisetlaudcturbarum Hicrusuljiuam
veniret. Ipsa est autcra,non alia, qusc quondam(ut
Lucas scribit) peccalrix, ad hoc veniens pcdes Do-
mim lacrymis pocnitentiae rigavit, et unguento con-
fessionis linivit. Et quia multum dilexit, multorum
veniam peccatorum a pio judice promeruit. Nunc
vcrojustilicata^cifamiliarisefreciaDominOjnontan,-
ium pcJes ejus, uiidcm Joanncs narrat,verumejus
caput(ut Matihajus Marcusque perhibeni (oleo san-
cto perfudit. Esi auiem alabaslrum genus marmo-
ris candiJijVariis coloribus intertincti,quod ad vasa

{Alarc. xiv). » Dicit Lucas « Dies festus Azymo-

: ungucnlaria cavare solent, co quod optime servari
rum, qui dicitur Pascha [Luc.wii). »l[cm Joanncs, ea incorrupla dicautur. Nascitur circa Thebas Mr
cum proximo die, id cst quintadecima lunarcs age- „ gyptias et Damascum Syria^ca^teris candidius, pro-
relur, ait « Et ipsi noa iutroicrunl ia pra;Lorium,
: baiissimum vero in India. Nardus vero esi frute^
ut noncontaminareu[ur,sed ut manducarent pascha aromatica, gravi (ut aiunt) ct crassa radice, scd
[Joan. xviii). » Quod idco fcccro,quia ct Paschae dies brevi ac nigra fragiliqne, quamvis pingui, sic redo-
in azymis panibus est cclebrari pra^ccptus, et nos lente, ut cypressus, aspero sapore, folio parvo den-
quasi Pascha perpetuum iacientes, semper ex hoc soquc, cujus cacuminain aristas sespargunt: ideo-
mundo transire praecipimur. Uno quippe die agno que g.miina dotc pigmentarli nardi spicas ac folia
immoiato ad vesperam, scptera ex ordine dics se- cclcbrant. Et hoc est quod Marcus
aitj unguenli
quuntur Azymorum, quiaChristus Jesusscmol pro nardi spicati pretiosi. Quia viielicet unguentum
nobis in pleaiiudinc icmporum passus in canic,per illud, quod aiiulit Maria Domino,non solum de ra-

totum nobis hujus saiculi iempus,quodseptem dic- dice confcctum nardi, veium etiam quo pretiosius
bus agiiur, in azyinis sinccritatis ct vcritatis prae- esset, spicarum quoque etfoliorum cjus adjectione,
cepit csse vivendum, omniquesemper nisu nos de- odoris ac virtuLis iilius
orai accumulata gratia.
sideria lerrena, quasi ^Egypii retinacula fugere, et FeruntauLcmdenardophysiologi,quiaprincipalissit
velut a mundana conversatioue sccrcta solitudinc in unguentis,undemcrito uuctioni capiiis etpedum
iter admonet subire virtutum. Domini oblata est.Sunt quidcm multa ejus genera.
« Et quaerebant summisacerdoics et scribaj quo- C sidinomnihusherbsepra?beniindicium,quodpretio

« raodo Jesum dolo lenerent, ei occiderrnt. Dicc- susest.MysiiceautemdevotiohaecMariasDominomi-

« bant autem Non in die fcsto, ne forte iumultus
: nistrantis, fidera ac pietatcm designat Ecclesiae san-
« flerei in populo. » Qui debuerant Pascha vicino cta},quffi loquitur incaniico araoris, dicens : « Dura
parar«i victimas,levigare tcmpli pariptes,pavimenta essetrex in accubitu suo, nardus mea dedii odorem
verrere, vasa munJarc, et sccuudum ritum legis suum (Ca«/.i).» Qua3 nimirum vcrba ei semel juxta
puriiicari, ui csu agni digni riercni, congrcgantur, litlcram Mariaj raanibuscomplcvit,etquotidieinom-
ineunlcs consilium quomodo occidani Dominum, nibussuis membris spiriialiier implerenon desinit,
Don timenies seditionem,ut siroplcx sermo demon- dilfusa orbe gloriantur et dicunt « Deo
quffi toto :

strat, sed caventes ne auxilio populi de suismani- auiera graiias,quiseraper triuraphat nos in Ghristo
bus tollcrelur. Jesu, et odorcin notitiae suae per nos manifestat
« Etcum esset Bethaniaj in domo Simonis leprosi, in omni loco,quia Christi bonus odor suraus Deo in
« et Passurus pro omri populo, ci
recumberet. » omni Ioco(// Cor. ii).» Quicunque poteniiam divinsB
univcrsas naiiones suo sanguinc rcdempturus,mo- virtutis ejus, quae illi una cura Patre est,digna re-
ratur in Bethania, domo ohedientke, quae quondam vcrentia confitetur, laudai et prffidicai,caput profe-
fuitSimonis leprosi, non quod leprosus illo iem- j) cto illius unguento perfundit pretioso. Cum vero
pore permanerci, sed quia,antca leprosus,posteaa assuraptac mystcria humanitatisaeque dignareveren-
Salvatore mundatus est, nomine pristino perma- tiasuscipii,inpedes utiqueDominiunguentumnardi
nente, ut virtus curaniis appareat.Nain in calalogo pisticura,id osl, fidele verbum perfundit, quiaillam
apostolorum cum prislino vilio ei officio Maitha?us ejus naturam, qua terram contingerc,hocest, inter
publicanus appellaiur, qui certe pul)Iicanus csse homines cor.versari dignatus cst, pia praedicatione
desierat. Quidam Simouem loprosum voluntinielli- commendai ac devotis vcncraiur obsequiis.
gere partem populi qui crcdidcrat Domino,ei abeo « Erani autera quidem indigne ferentes intrase-
curaia sii. Simon quoque ipse obediens diciiur. « mciipsos, et dicentes Ut quid perdiiio ista un-
:

« Venii mulier habcns alabustrum unguenti nardi « guenti facta cst ? Polcrat enim istud venundari
" spicati preiiosi, ct, fracio alabastio, effurlitsupcr u ungucntum plusquam trecentis denariis, ei dari
« caput ejus. » Mulier ista Maria erat Magdalene, « pauperibus. » Marcus haec quoraodo et Matthaeus
soror Lazari, quem suscitavit Jesus a morluis, ut synecdochicodloquitur,pluraleravidelicetnumeruni

Patroi,. CXVIII. 13
 :

395 HAYMONIS IIALBEHSTAT. EPISC. OPP. PAIlS II. — HOMIL. .SlG

pro singulari poncns. Nam Joanncs distinctius lo- A state cmincntium posuit, quantum vcUent dare.
quens, Judam ha;c locutuni esse testatur, ct hoc Quod aulem dixit :« Abiit ad summos saccrdotc?, ut
gratia cupiditatis, eo quod fur cssct, et loculos ha- prodcret oum illis, » ostcndit eum non a principi-
bens, ea quaj mittcbantur portaret. Potest autem bus invitatum, non ulla necessitate constrictum,
intelligi quod ct alii discipuli,aut senscrint hoc,aut spontc propria sccleratae mentis iniisse consilium.
dixerint, aut eis Juda diccntc persuasuna sit, atcjue « Qui audicntes, gavisi sunt, et promiserunt oi

omnium vohmtatcm Matthc-ens^Marcus etiam verbis « pecuniam se daturos.Et quoerebat quomodoillum

expresserint, sed Judaspropterea dixerit, quia fur « opportune traderet. » Multi hodie de scelcre,quo
erat, cajtori vero propter pauperum curam. Joan- Dominum ac magistrum Deumque suum pecunia
nem autem de solo ideo commcmorasse voluisse, vcndiderit, velut immane
nefarium scolus ex- et
cujus ex hac occasione furandi consuetudincmcre- horrcnt, nec tamen cavent.
pro muneri- Nam cum
didit intimandam. Quod vcro subditur « Et fre- : bus falsum contra quemlibet testimonium dicunt,
mebant in eam, » ncquaquam de bonis ac diligen- profecto quia veritatem pro pecunia negant, Deum
tibus Christum apostolis dictum crcdiderim,sed dc pccunia vcndunt.Ipsc enim dixit « Ego sum vcritas :

illo potius sub numcro plurali, qui ncc Domino et {.lonn. xiv). » Cum societatom fraternilaLis aliqua
discipulis ejus fideliter adhapsissc,neque pauperum discordiffi peste commaculanl, Dominum produnt,
curam habere probatus est. quia Dcus charitas est. Qui ergo veritatis et chari-
« Jesus autem dixit Sinite eam.Quid : illi molesti tatis jura spernunt, Deum utique, qui est charitas
« estis ? Bonum opus operata est in me. Semper et veritas, produnt, maxime cum non infirmitate
'«enim paupcres habebitis vobiscum,ot cum volue- vel ignorantia peccant, se,d in similitudine Judae
« ritis, poteslis illis benefaccre mo autem non : quffirunt oppnrtunitatem, qualiter arbitris absenti-
semper habebitis. » Alia hic orilur qu.tstio, quarc bus mendacio veritatem, virtutem crimine mulent.
Jcsus post resurreclioncm dixcrit ad discipulos « Et primo die Azymorum quando paschaimmo-

« Ecce ego vobiscum sum omnibus diebus, usquead « labant, dicunt ei discipuli : Quo vis eamus et pa-
consummationem sajculi {Malth. xxviii), » etnunc « remus comedere pascha?«Primum diem Azy-
tibi

loquitur « Mc autem non semper habebitis. » Scd

: morum quartum decimum primi mensis appellat,
mihi videtur de praesentia corporali in hoc loco quando fermento abjecto immolare, id est agnum
diccre, quia nequaquam cum cis ita futurus sit occidere,solebant ad vesperam.Quod exponens Apo-
post resurroctionem, quomodo nunc in omni con- stolus,ait « Elenim pascha nosLrum immolatus est
:

victu et familiaritate. Cujus rei Apostolus mcmor, Christus (/ Cor. v). » Qui licet die sequenti, hoc
ait « Et si noverimus Jesum Christum sccundum
: est, quintadecima sit luna crucifixus, hac tamen
carnem, sed nunc jam non novimus oum (// C nocte qua agnus immolabatur,ct carnis sanguinis-
Cor. v). » que suis discipulis tradidit mysteria celcbranda, et
« Quod habuit haec, fccit : prffivenit ungcre a Judaiis teuLus ac ligatus, ipsius immolaLionis,
« corpus meum in sepulturam. » Quod vos puta- hoc est, passionis sua^ sacravit exordium.
tis perditionem unguenti, officium scpulturse est. « Et mittit duos ex discipulis suis et dicit eis :

Nec mirum, si mihi bonum odorem sua? fidei de- « Ite in civitatem, et occurret vobis homo lagenam
derit, cum ego pro ca fusurus sim sanguinem « aqua) bajulans. Indicium quidcm prajscia; divi-
»

meura. nitatis cst, quod cum

discipulis loqucns,quod alibi
« Amcn dico vobis, ubicunquc prajdicatum fuerit futurum sit, novit. Pulchrc autcm paraturis pascha
« istud Evangelium in universo mundo,et quod fecit discipulis, lagenamhomo,sive (juxta alium evange-
« hffic, narrabitur in mcmoriam listam)amphoram aqua; bajulans occurrit,ut osten-
cjus. » Attendc
notitiam futurorum,quodpassuruspostdicspaucos, datur hujus paschalo mysteriumpro oliiatione pcr-
sciat Evangelium suum toto orbc celebrandum.No- fccta mundi totius esse celebrandum. Aqua (luippe
tandum autem, quia,sicut Mariagloriam adepta est lavacrum gratia», lagena fragilitatom eorum desi-
toto orbe, quocunque Ecclcsia sancta diffusa cst, gnat,perquoscadcm cratgratiamundoministranda.
de obsequio quod Domino piaj devotionis cxhibuit: n Undc aiunt :« llabcmus autcm thcsaurum islum in
ita, e confrario,ille qui obseqnio ejus detrahere te- vasis ficiilibus (// Cor. iv). » Parant ergo pascha
meraria lingua non timuit, perfidiaj nota longe la- discipuli,ubi aqua infertur lagena,ut adesse teinpus
teque infamatus, ot Dco simul af([uc hominibus insinucnt, quo cultoribus vcris paschffi typicus de
mcrito faclus' cst cxosus. Scd Dominus bonum limine ac postibus cruor offcratur, et ad tollcnda
laude digna remuncrans,futuras impii conlumolias niundi crimina vivifici fonLisbaptisma complereLur.
taccndo pra;leriit. « Sequimini curn, et quocuntiue inlroierit, dicite
Judas Scariotis unus cx duodccim, abiit ad
« Et « domino domus.quia magisLer dicit :Ubi estdiver-
« sumuios sacerdotes, ut proderct eum illis. » Infe- « sorium, ubi est refcctio mea, ubi pascha cum
lix Judas, quod ex cffusione ungucnLi sc fecisse cre- (( discipulis mcis manducem ? »Consulte sive aquae
dobal.vull magistri prclio componsare. Nec certc bajuli,seudominidomussuntpra;lermissavocabula,
jam postulat sumTnam,ut salLem lucrosa vidorclur ul umnihus vcrum pascha cclobrare volentibus, hoc
J)rodilio,sed quasi vilc tradens mancipium,in pole- est, Chri&ti sacramcntis imbui,cumque suco mcntis
3i>- homill-h: de tempore. 398
hospilio suscipere qu;orenliljus facullas danda si- A. pro illo et caduca, imo etiam criminosa diligere et
gnetur. curare convincitur. « Bonum erat ei, si non esset
« Et ipse vobisdemonslral)itca:naculum grandena « natushomo ille.»Nonideo putandusest antefuisse
« stratum, et ibi parate nobis. » Coenaculuni raa- quam nasceretur, quia nulli possit esse bene, nisi
gnum lex spiritualis est, quffi de angustiis littene ei qui fuerit.Sed simpliciter dictum est, multo me-
cgrediens, in sublimi loco recipit Salvatorem.Nam lius esse nnn subsistere, quam male subsistere.m
qui adhuc occidentem litteramservaverit,quid aliud II Et manducantibus illis, acccpit Jesus panera,et
magnum quam pecus intellexerit ? Iste nimirum « benedixif, ac fregit, et dedit eis, et ait : Sumite,
minus pascha facit, quia majestalem spiritus in « hoc est corpus meum. » Finitis Paschae veteris
verbis Dei comprehendere necdum didicit. At qui solemuiis, quae in commemoratione antiquaB de
aqu« bajulum,hoc praeconem in domum
est,grati;e jEgypto liberationis populi Dei agebant, transiit ad
fuorit Ecclesiffi consecutus, hic pcr Christum illu- novuni,quod in suse redcmptionis memoriameccle-
strantem super faciem litterffi transcendendoin alto siamfrcquentarevolebat,ut videlicet pro carne agni,
mentis solario Christo rcfectioncm parat quia : sanguinisquesacramentum substitue-
sui corporis
cuncta vei paschae sacramenta, vel cctera legis de- ret,ipsumque sese esse monstraret,cui «juravit Do-
creta, cjus esse sacramenta cognoscit. y. minus et non pcenitebit eum Tu es sacerdos in :

« Vespere autem facto, venit cum duodecim. Et aeternumsecundumordinemMeIchisedec(P5fl/.cix.)»

« discumbentibus eis et manducantibus, ait Jesus: Frangit autera ipse panera quem discipulis porrigit,
« Amen dico vobis, quia unus ex vobis me tradet, ut ostendat corporis sui fractionem, non absque
« quiraanducat mecura. » Qui de passione sua sua sponte ac procurationc venturara,sed sicutalibi
pr.-edixerat, et de proditoro pradicit, dans lccum dicit potestateni se habere ponendi animam suam,
pccnitentia!, ut cum intellexisset sciri cogitationes et potestatem se habere iterum sumendi eam (Joan.
suas, et occulta consilia, poeniteret eum facti sui : x). Quem videlicet panem certi quoque gratiasacra-
et tamen non designat specialiter, ne manifesto co- menti, pi-iusquam frangeret, benedixit quianatu-:

argutus, impudentior fieret. Mittit crimcn in nu- ram humanam, quam passurus assumpsit,ipseuna
merum, ut agat conscius pccnitentiam. cum Patre et Spiritu sancto gratia divinae virtutis
« At illi ccEperunt contristari, et dicere ei singu- implevit.Benodixit panem ac fregit, quia hominem
« latim : Nunquid ego?»Etcerte noverant undecim assumplum morti subdere dignatus est, ut ei
ita

discipuli quia nil tale contra Dominum cogitarent, divinae immortalitatis veraciter inesse potentiam
sed plus credunt magistro quam sibi : et timentes domonstraretj ideoque velocius eum a morte re-
fragilitatem suam, tristcs intcrrogant de peccato, suscitandura esse doceret.
cujus conscientiam non habebant. C « Et accepto calice, gratias agens, dedit eis. Et

Qui aitillis: Unus ex duodecim, qni intingit

« « biberunt exillo omnes.»Gum appropinquaretpes-
« mecum manum in catino. » mira Domini pa- sioni,etiam accepto pane gratias egisse pcrhibetur.
tientia ! prius dixerat :Unus ex vobis mc tradet,per- Gratias itaquo agit, qui flagclla aliena; iniquitatis
seyerat traditor in malo, manifcstius arguit, et suscipit. Et qui nihil dignum percussione exhibuit,
tamen nomen proprie non designat Judas, cfeteris humiliter in passione benedicit : ut hinc videlicet
contristatis.et retrahentibus manum, et interdicen- ostendat quid unusquisque in flagello culpae facere
tibus cibos ori suo, temeritale ct impudentia, qua deboat, si ipse aequanimiter flagella culpas portat
prodilurus erat, etiam manum cum magistro mit- alienae. Uthinc eliam ostendat,quid in correptione
tit in catinum, ut audacia bonam conscientiam faciat subditus, si in flagello positus, Patri gratias
mentiretur. agit aequalis.
« Et quidem hominis vadit, sicut srriptum
filius « Et ait illis : Hic est sanguis meus Novi Testa-
" cst de illo. Vse aulem homini illi per qucm filius « menti, qui pro multis effundetur. » Quia panis

« hominis tradetur. »Nec primo nec secundo corre- corpus confirmat, vinum vero sanguinera operatur
ptus, a proditione retrahit pedem, sed patientia in carne,hic ad corpusChristi raystice,illud refertur
Domininutrit impudentiamsnam,etthesaurizat sibi n ad sanguinem.Verum quia et nos in Christo, et in
irum in die ira;. Poenam pra;dicit, ut quem pudor uobis Christum manere oporlct, vinum Dominici
non vicerat, corrigant denuntiata supplicia. Sed el sanguinis aqua miscetur attestante enim Joanne, ;

hodie et quoque in sempiternum,v;e illi homini qui aquac populi sunt. Et neque aquam solam, neque
ad monsam Domini nialignus accedit,qui praicordiis solum vinum, sicut granum fr'umenti solum sinc
aliiiuo scelcre pollutis, mysteriorum Christi oblatio- aquae adraistione et confectione in panom cuiquam
ibus sacrosanctis participare non metuit. Et iUe licet oiferre ne talis videlicet obIatio,quasi caput a :

enim in exemplum Judaj Filium hominislradit,non raembris secernendum esse significet, et vel Chri-
quidem Judtcis peccatoribus, sed tamen peccatori- stum sine nostrae redemptionis amore pati potuisse,
bus membris,YideIicet suis,quibus illud inajstima- vol nos sine illius passione salvari acPatri offerri posse
bilc et inviolabile Domini corporis ac sanguinis sa- contingat. Quod autem dicit « Hic est sanguis :

cramentum temerare praisumit.llle Dominum ven- meus Novi Testamenti, » ad distinctionem respicit
dil, qui, ejus timorc ulque umore neglecto,lerrena Vcteris Testamenti,quod hircorum et vitulorum est
399 HAYMONIS IIALBEUSTAT. KPISG. OPP. P.ARS II. — HOMIL. ^ro
sanguinc dedicatuiTi,dicente intcr asporgendumle- A dicamus »Nox prffice6sit,dies autem
: appropinqua-
gislatore Hic sanguis Testamcnti, quod mandavit
: vit (/{rm.xm).» Quia scriptum est : « Percutiam pa-
ad vos Deus.Neccssp est enim excmplaria quidem « storem, ct dispergentur oves.» Hoc aliis in Zacha-
eorum his mundari,ipsa autem coclestia melioribus ria propheta verbis scriptum cst et, nisi fallor, ex :

hostiis quam istisjuxta quod Apostolus pertotam porsona prophet<p ad Deum dicitur «Percute pasto- :

ad Hebraeos Epistolam, inter legem distingnons ot rem, ct dispcrgontur oves, » sexagosimo quoque
Evangelium, pulcherrima expositione et plenaria octavo psalmo, qui totus a Domino canitur, huic
rationc demonstrat. sonsui congruente : « Quoniam quem t j percussisti,
« Amen amen jam non bibam de
dico vobis,quia ipsi persecuti sunt.»Percutitur autempastor bonus,
« genimine usquein diem illum,cum illud bi-
vitis ut ponat animam suara pro ovibus 3uis,et de multis
(Ibara novum in regno Dei.»Vitcm sive viueam Do- gregibus errorum fiat unus grex et unus pastor.
mini appeliatam esse SynagogametomnisScriptura « Petrus autem ait ei : Et si omnes scandalizati
sparsim.apertius tamen testatur Isaiasiu cantico de « fuerint, sed non cgo. » Non est temeritas neque
illa cantato « Vinea, inquiens, Dnmini Sabanth,
: mendacium, scd fides apostoli Petri est, et ardons
domus Israel est (Isa v). » Dc qua nimirum vinea afrcctus crga Dominum Salvatorem.
Dominus multo temporc fructum habcbnt, quamvis « El ail illi Jesus Amen dico tibi,quia
: tu hodie
pluribus ramisin amaritudinemvitisalionfE convor- « in nocte hac,priusquam bis gallus vocem dederit,
sis. Quidam tamen, et si multis de illa plebe exor- « ter me es negaturus. » Et Petrus de ardore fidei
bitantibus,a recto fidei itinere non defucre ;plurimi promittebat, et Salvator quasi Deus futura novcrat.
toto legis temporefuere,quorum piis cogitationibus Et nota quia Petrus in nocte negat, etnegat tertio,
summisque virtutibus dolectaretur Deus. Verum Postquam autem gallus cecinit, et decrescentibus
passo in carne Domino, ac rosurgonte a mortuis, tenebris vicina lux nuntiata est, conversus flevit

tempus fuit, ut illa legalis ac figuralis observatio amare, negationis sordes lacrymis lavans. Non est
cessaret, atque ea quac secundum litteram geroban- sanc arbitrandum esse contrarium quod Marco di-
tur.in spiritualem translata sensum,meiius in Novo centc : « Priusquam gallus bis vocem dederit, ter
Testamento, juvantosancti Spiritus gratia.teneren- me cs negaturus,» caetcri evangelistae siraplicitcrdi^
tur.Iturus crgo ad passionem Dominus, ait « Jam : xerunt :« Priusquam galluscantet,tcr me ncgabis. »

non bibam de gcnimine vitis usque ad diem illum, Tota cnim Petri negatio, trina ncgatio est,In eadcm
cum illud bibam novum in regno Dci. »Ac si apcrte namquc permansit negationc animi, propositoque
dicat Non ullra carnalibus Synagogae coaremoniis
: mcndacii, donec admonitus quid ei pracdictum sit,
delectabor, in quibus etiam ista paschalis Agni sa amaro fletu et cordis dolore sanarctur. Haec autem
cra locumtenuereprimum.Aderitenimtcmpusmea) C tota, id est trina negatio, si post primum galli cau-

resurrectionis, aderit dies ille, cum ipse in regno tum inciperet, falsum dixisse viderentur tres, qui

Dei positus, id est gloria vitae immortalis sublima- dixerunt, quod antequam gallus cantaret, ter eura
tus, de salute ojusdom populi fontegratiae spiritua- Petrus esset negaturus. Rursus, si totam trinam

lisgenerati, novo vobiscum gaudio perfundar. negationom antc peregisset quam gallus cantare in-
« Etjhymno dicto,exiorunt inmontem Olivariim.» ciperetjSuperfluo dixisseMarcusdeprchendorcturde
IIoc cst quod in Psalmo legimus. « Edent paupcres, porsona Domini « Amen dico tibi, quia tu in nocte
:

et saturabuntur,etlaudabuntDominum, qui requi- hac,priusquam gallusbis vocem dederit, ter rae es

runt eum^rsa/. xxi).» Potest etiam hyranus ille in- negaturus.»Sed quia ante primura galli canlumtota
telligi, quem Dominus secundura Joannem Patri possit intelligi, attenderunt. Quamvis enim verbis
gratias agcns decantabat, in quo et pro seipso, et ante primum coepta, ante secundum autem galli
pro discipulis,ct pro eis qui per vcrbum eorum cro- cantum pcracta sittotailla trina negatio, tamcn af-
dituri erant, et clcvatis sursum oculis precabatur. foclionc animi ct timore Petri primumlotaconcepta
Et pulchre discipulos sacramontis sui corporis ac cst.Nec intcrcsl quaiitis moratum sit intervallis,
sanguinis imbuto3,et hymno piac intercessionis Pa- priusquam trina vocc cnuntiata sit, cum cor ejus
tri cumulatos, in montem educit Olivarum, ut ty- j)
etiam ante primum galli cantum tota possideret.
pice designetur, nos pcr acceptioncra sacraraento- tunc magna scilicct formidine inhabita,ut possetse-
rum suorum, pcniue opcni sua3 intcrccssionis, ad mcl non solum Dominum,sed itcrumet lcrtio inter-

altioravirtutum dona, charisinala sancli Spirilus, rogatus negare,ut rectius diligentiusque attendcnti-
quibiis in corde perungamur, consccndere dc- bus,quomodo jam ma;chatus est mulicrcm iu corde
bere. suo,qui cam vidcrit ad concupiscondum (Matlh. v).
« Et aitillis Jesns :Omnes scandulizabiminiinmc Sic Pctrus quandocunque vcrbisediccret timorora,
« in ista nocte.» Pra^dicit qux passuri sunt,utcum qucm vehcmcntcr animo conceperat, ut perdurare
passi fuerint, non dcsperent salntcm, sed agcntes possct usquc ad tertiam Domini nogationem, tota
poenitentiam libcrciilur.Kt signantcr addidit.in no- trina negatio ci tempori deputandaest,quandoeuni
cte ista scandalizabimini, quia (luomodo qui in- trina; ncgationis suflicicns timor invasil.
cbriantur, nocte inobriantur, sic ct qui scandaluni « Etvoniuntin praHliuin cui ntuncn Gcthsomani. »

putiuntur,in tcnebriset in nocte suslinent. Nos vero Monslialur usquo hodic locus Gethscraani, in quo
 ;

401 IIOMILIJ^ DE TEMPORE. 402

Dominus oravit, ad radices montis Oliveti tunc, nunc A cruccmprcedico.Meaestvoluntas, quam suam dixit:
ecclesiadesuper sedificata. InterpretaturautemGeth- quia ut homo suscepit tristitiam meam, ut homo
semani vallis pimjuium, ?,\\epinguedinum.(^mdi\GTO locutus est, et ideo : « Non sicut ego volo, sed sicut
non solum dicta vel opera Salvatoris, verum etiam tuvis.»Mea csttristitia, quam meo suscepitafTectu.
loca vel tempora, in qiiibus operatur et loquitur, Ergo pro me doluit, qui pro se nihil habuit quod
mysticis, ut saepe dictum est, sunt plenafiguris, cum doloret : et sequestrata dolectatione Divinitatis aeter-

inmonte orat Dominus, quasi tacite nos admonet na;, taedio mcffi infirmitatis afficitur. « Tristis est,»

sublimiatantum orando inquiri, etpro coelestibusbo- inquit, « anima usque ad mortem. » Non propter
nis supplicari debere. Et cum in valle orat, et hoc in mortem Dominus, quiaeumconditio cor-
tristis est

vallc pingaium,sive pinguedinis ipsius<ieque insinuat poralis affectus, non formido mortis offendit. Nam
nobis huinilitatem in orationibus, et in aeternffl pin- quia corpus suscepit, omnia debuit quae corporis
guedinem dilectionis esseservandaiH.Ncque videlicet sunt, ut osuriret, sitiret, angerctur, contristaretur,
oraus Dominum jactare sua merita in exemplum Divinitas autem commutari per hos nescit affectus.
Pharisaii superbientis audeat, quin potius humili « Sustinete hic, et vigilate. Et cum processisset
voce ac mente prcclamet : « Deus, propitus esto « paululum, procidit supor terram. » Quia prfficepit:
mihi peccatori {Luc. xviii). » Ne aridum a dilectione « Sustinete hic et vigilatc, » non a somno prohibet,
p
proximi cor gestans, ad placandam sibi Conditoris cujus tcmpus non erat imminente discrimine, sed a
gratiaragenunectat:juxtaeum, qui ccntum denarios somnoinfidelitalis et corporiset mentis. Datoautem
fratri, quos sibi dcbebat, dimittore nolcns, decem eis praecepto, ut sustinerent vigilarentque sccum,
millia talenta sibi a Domino frustra precabatur re- paululum procidens ruit in faciem suam, et humili-
mitti [Mallh. xviii) : ne jejunumab amoreConditoris tatem mentis habitu carnis ostendit.
pectus habens, temporalia quu?libet potius in ora- « Et orabat ut, si fieri posset, transiret ab eo
tione, quam ejus visionem requirat, annumerandus « hora, et dixit : Abba Pater, orania tibi possibilia
in eis, de quibus ait ipse : « Quiareceperunt merce- « sunt, transfer calicera Quid crat hunc a me. » illa

dem suam Imo quippe cogitationem in

[MaUli. vi). » adhuc
vox, nisi sonus infirmitatis nostrae ? Multi in-
rebus terreuis poncre, quidestaliud, quamquajdam firmi conlristantur futura morte, sed habeant re-
ariditas mentis? Qui autemintellectucoclestium jam ctum cor, vitent mortem quantum possunt, sed si
per sancta desideria in supernis delectationibusin- non possunt,dicant quod ipse Dominus, non propter
timepascuntur, quasilargiorialimentopingucscunt. se, sod propter nos dixit. Quid enira dixit, « Pater,
Hac enim pinguedine saginari Psalmista concupie- «Ecce habet
si ficri potest, transeat a raecalixiste ?
rat, cum dicebat:» Sicut adipe et pingucdine re- voluntatem humanara Christus, vide jam rectum
pleatur anima mea {Psal. lxii). » Quantum vero ad C cor: « Sed non quod ego volo, sed quod tu.»Nonveni
ipsam Dominicae passionis dispensationem perlinet, facere, inquit, « voluntatem meam, sed voluntatem
apte appropians inorti Dominus in valle pinguedinis ejusqui mcmisit (Joan. vi). » Suam volunlatem dixit
oravit.quia per vallem humilitatis, et pinguedinem quain tomporaliler sumpsit ex virgine voluntatem :

charitulis pro nobis morlemsubiit.«Humiliavit cnim vero ejus, qui eum raisit, eam videlicet signans,
semetipsum, factusobediens Patri usqueadmortcm, quam intomporaliter astornus habuit cura Pafre com-
morlem autem crucis {Philipp. u). » Et majorem hac raunera. Orat transire calicem, ut ostendat vere
dilectionem nemo habet, quam ut animam suam po- quiaet homoerat : reminiscens autem propterquod
nat quis pro amicis suis (Joan. xv). missus est, perficit dispensationem ad quam missus
Et assumit Petrum ct Jacobum et Joanncm se-
<( est, et clamat « Sed non quod ego volo, sed quod :

« cum, et coepit pavere et taedere. Et ait illis: Tristis tu. » Si moritur mors me non moricntc, sccundum
« est anima mca usque ad mortem » Timet Christus, carnem vidclicct, transeat, ait, calix. Yerum quia
.

cum Pctrus non timeat. Christus timct, Pctrus di- non alitcr hoc fiot, ait « Non quod ego volo, sed :

cit Animam meam pono pro te. Christus dicit

: quod tu. » Quod autera Patrera invocans, duplici
Anima raea turbatur. Utrumquc verum est, et nomine dicit, Abba Pater, utriusque populi, et Ju-
plenura utrumquc ratione quod et ille qui est n dccorum scilicet illum et genlilium Deum csse ac
:

inferior, non timet et ille, qui est superior, ge-

: Salvatorem ostendit. Idem naraque abba, quod et
rit limentis alfectum. lllc enim quasi homo, vim pater significat, sed abba Hel)raeura, pater Graecum
mortis ignorat iste autem quasi Deu? in corpore
: est ct Latinum. Ut crgo ulrumquc populum in eum
constitutus, fragilitatem carnis cxponit, ut corura crediturum ab utroquecum invocandum essc doceret
qui sacramentum abjurant incarnationis, cxcludcre- utraque lingua eum primus ipsc invocat. Ipse est
tur impietas. Denique et ha;c dixit, ot Manich.cus enim bonus pastnr, qui animam «uamdatpro ovibus
non credidit, Valentinus negavit, Marcion phantasma suis, unum de duobus grcgibus ovilo perficit {Joan.
judicavit. Eo autem usquc hominem, quem in veri- x). Ideo utriusque vocegregisauxilium Patris flagi-
tate corporis demonstrabat, ajquabat alfectu utdice- lat, ut nos utroque exemplo illius informati, ubi
ret « Sed tamen non sicnt cgo volo, sed sicut tu
: advorsa imminere senscriraus, nos Patrera Deum,
vis. » Suscepit ergo voluntatem mcnm, suscepit tri- Hobr.-ci Abba invocantes, una fidei et charitatis de-
"titiam meam. Confidentcr nomino trisiitiaui, quia votionc pracsidium CQclestc qua:ramus. Unde doctor
 :: :

403 HAYMO>^IS HALBhllSTAT. EPISC. ()1'P. PARS 11. — IIOMIL. 404

egregius formam doccndi a Domino sumens, ita A « Surgite, eamus. Ecce qui mc tradet, prope est.»
8U0S auditores alloquitur : « Accepistis spiritum Postquam tertio oraverat et aposlolorum sequentem
adoptionis filiorum, in quo clamamus Abba Pater timorem pocnitentia impetraverat corrigendum, se-
(Rom. vni). » Abba nimirum illi, qui de Israelitico curus de passione sua pergit ad persecutores, et
populo: nos Pater, qiii de gcntibusad fidem Cbristi ultro se interficiendum prajbet, dixitque discipulis:

venimus. « Surgite, oamus. Ecce qui me tradet, prope est. »

« Et venit.etinvetiit eosdormientes. Et ait Petro : Non vos invcniat quasi timentes et retractanfes,
« Simon,dormis.'Nonpotuistiunahoravigilare?"Ille ultro pergamusad mortem, utconfidenliam, etgau-
qui supra dixerat : « Et si omnes scandalizati fuo- dium passuri videant.
rint, ego nunquam scandalizabor, nunc tristiti.c « Dederat autem ti^aditor eis signum, dicens

magnitudine somnum vincere non potest. « Quemcunque osculatus fuero, ipse est, tenete eum

non intretis in tentatio-

« Vigilate et orate, ut « et ducite cauteWt cum venisset, statim accedens

« nem.Impossibileesthumanam animam non ten-

» « ad cum,ait: Rabbi. Etosculatus esteum. » Impu-

tari. Unde et in oratione Dominica dicimus [Mnttli, dens quidcm et scelerata confidentia, magistrum
vi): « Ne nos inducas in tentationem, »quam ferrc iuvocare, et osculum ingcrere ei quem tradebat :

non possumus, tcntationem penitus refutantes, sed y. tamcnadhucaliquid habetverecundiajdiscipuli.cum

vircs sustinendi in tentatiouibus deprecantes. Ergo non eum palani tradidit persecutoribus, sed per
et imprcesentiarum non ait « Vigilitate et orate » : signum osculi. Suscipit autem Domii^us osculum
ne tentemini, sed « neintretisin tentationem,» hoc traditoris, non quo simulare nos doceat, sed ne pro-

est, ne tentatio vos superet ultima et intra suos ca- ditionem fugere videatur, simul et illud David im-
sus tcneat.Verbi gratia, martyr, qui pro confessione plens « Gum his qui oderunt pacem, eram pacificus
:

Domini sanguinem fudit, tentatus quidem est, sed [Psal. cxi.x). »

tentationis retibus non ligatus. Qui autem negat, in « Unus quidem dc circumstantibus educens gla-

plagas tentationis incurrit. « Spiritus quidem prom- « dium, percussit servum summi sacerdotis, etam-
« ptus, caro autem infirma. » Hoc adversum teme- « putavitilli auriculam.» Petrus hoc fecit, ut Joan-

rariosdictumest, quia quidquid crediderint, putant nes evangelista declarat, eodem nimirum mentis
se posse consequi. Itaque quantum de ardore mentis amore, quo antea multa fecerat. Sciebat enim quo-
confidimus, tantum de carnis fragilitate timeamus. modo Phinees punicndo sacrilegos mercedem justi-
Sed tamen juxta Apostolum, spiritu carnis opera tiffi et saccrdotii perennis acceperit. Lucas autem

mortificantur. Facit hic locus adversum Eutychia- addit, quia Dominus tangens auriculam servi, sana-
nos, qui dicunt unam in MediatorcDei et hominum verit eum Nunquid ergo pietatis suse obliviscitur :

Domino et Salvatorc nostro operationem et unam C Dominus, qui et hostes suos non patilur vulnerari?
fuisse voluntatem. Gum enim dicit « Spiritus qui- IUi Justo mors infertur, ipse persecutorem vulnera
:

dem promptus est, caro vero infirma, » duas volun- sanat, mystice docens etiam eos, qui in suaj mortis
tates ostendit humanam videlicct, qua; est carnis:
: consensione vulnusanimcC contraxerant, si fructum
et divinam, quae est Deitalis. Ubi humana quidem pocnitentia; dignum fecerint, salutem mereri.
-proptcr infirmitatem carnis, recusat passionera, Et respondens Jesus, ait illis Tanquam ad la- i<
:

divina autem ejus est promptissima quoniam for- « tronem exisliscumgladiis et fustibus comprehen-
:

midare quidem in passione humanae fragilitatis est, « dere me ? Quotidie eram apud vos in templo do-

suscipere autem dispensationem passionis, divina^ « cens, et non nie tenuistis. » Stultum est, inquit,

volunlatis atque virtutis est. eum cum gladiis et fustibus quaerere, qui ultro se
iterum abiit, et oravit, eumdem sermonem
« Et Iradidit vestris manibus: et in nocte quasi latitan-
« dicens. » Solus orat pro omnibus, sicut ct solus tcm, ct vestros oculos declinantem per proditorem
patitur pro universis. Langucbant aulcm ct oppri- investigare, qui quotidiciu templo doccat. Scd ideo
mebanlur apostolorum oculi, negatione vicina. adversummein tenebriscongregamini.quiapotcstas
« Et venit tertio, et Dormite jam, et re-
ait illis : vesfra in tenebris est.
« quicscite. Sufficit. Venit hora,cccc Eilius hominis q « Tunc discipuli cjus, relinquentes eum, omnes
« tradetur in manus peccatorum. » Cum dixisset « fugerunl. » Impletur sermo Domini, quod dixerat,
« Dormitejam et requiescite,» etadjungerel:«Suffi- quod omnes discipuli scandalizarentur iu illo in ipsa
cit, » ac deinde inferre : « Venit hora, ccce tradotur nocte. Nam et si turba pcrmittente ad petitionein
Filius hominis,» utique intelligitur post illud quod Doinini fugerunt, ut Joannes scribit, pavorem tamen
eis dictuni est : « Oormitc et rcquioscile, » siluisse ac timiditatem su.-e inontisosfcndebant, quo ad fugie
Dominum aliquantum, ut hoc fieret quod [)r;pmise- prffisidium prom[)fioro?, quamad liduciam pafiendi
rat, ct tuiic intulissc: « Eccc appropimiuabit hora, exstilerant.
sive venithora ; ideo post illa verba posituin est i( Atlolescens autein tjuidam sequebatur cum anii-
« Sufficit, » id est, quia rcquicvistis, Jam sufficif. (( ctus sindono super nudo, et tenucrunt cum. At
Sed quia commemorata ipsa non cst interpositio « illc, rejerta sindone, nudus profugit ab eis.» Quia
silciitii Domini, proptcrca coarctatintellectuin, ul in ait, amictus sindonc super nudo, subauditur cor-
illis vcrbis alia pronuntiatio rcquiratur. [)ore, id cst corporo supcr nudo, qui non aliud in
403 HOMILLE DE TEMPORE. m
diimentum, quam solam habebat slndonem. Quis A ret.Quodenimtimet,natura3cst :quod sequitur,devo«
autem fuerit iste adolescens, evangelista non dicit. tionis : quod negat, obreptionis quod poenitet, fidei.
:

Quisquis vero fuerit, majorem in se quam in casteris Aliter, quod ad passionem euntem Dominum seque-
amorem Domini permansisse comprobat quia : illis batur a longe Petrus, significabat Ecclesiam secu-
jara fugientibus,ipse donec ab hostibiis comprehen- turamquidera,hocest,imitaturumvestigiapassionis
deretur. vinculo charilatis attraclus, eum prosequi Domini.sed longe differenter. Ecclesia enim pro se
non omisit, quamvis necdum habuit perfectam cha- patitur, at ille pro Ecclesia. « Et sedebat cum mini-
ritatem, qui a comitatu Salvatoris vel tenlus profu- « stris, et calefacicbat se ad ignem. » Est dilectionis
gere potuit. Quia sicut perfccta charitas foras mittit ignis, est cupiditatis : de hoc dicitur : « Ignem veni
timorem, ita timor mentem obsidcns, imperfectam mittere in terram, et quid volo, nisi ut ardeat [Luc.
arguit charitatem. Sed rotandum solertius,quod de xii)? » De illo {Ose. vii) Omnes adulteratores velut
:

hoc adolescente scribens evangolista, non ait, qui clibanus corda eorum super credentes in coe-
; iste,

fugit a comitatu Domini,vel a scquendo Dominum, naculo Sion descendens, variis linguis eos Deum
sed rejecta, inquit, sindone, nudus profiigit ab eis. laudare docuit ille in atrio Caiphffi instinctu maligni
:

Fugit enim ab hostibus, quorum prjesentiam dete- spiritu? accensus,ad neganJum ac blasphemandum
stabatur et facta. Non cnim fugit a Domino Salva- „ Dominum noxias pcrfidorum linguas armabat. Quod
tore, a magistro suo, cujus amorcm etiam corpore enim intus in domo principis sacerdotum synodus
absens fixum ia corde servavit. Neque aliquis vetat maligna gerebat,hoc ignis in atrio foris inter frigora
intcUigi Joanncmhuncfuisseadolescentem,dilectum noctis materialiter acccnsus typice prsmonstrabat.
pra? caeteris magistro discipulum. Nam et illum eo Quicunque ergo vitio obnoxius potcst diccre cum
temporc fuisseadolcscentem,longa postha;cincarne prophctaDomino « Quiafactus sicutuler in pruina,
:

vitaejus indicio est. Potuit enim fieri, ut ad horam justificationes tuas non sum oblitus (P^n/. cxvr.i). »
tenentium manibus elapsus, mox resumpto indu- In quibuscunque autem flammam charitatis lurbida
mento redierit et sub dubia luce noctis sese turbis
: vitiorum flumina obruunt, a Domino audiunt :

ducentium Jesum, quasi unus de ipsis immiscuerit, « Quoniam abundavit iniquitas, refrigescet charitas
donec ad atrium pontificis, cui notus erat, perveni- multorum {MaUh. xxiv). » Quo frigore torpens ad
ret, juxta quod in suo Evangclio ipse commemorat. horam apostolus Petrus.quasi prunis ministrorum
Sicut auteni Pelrus, qui culpam negationis poeni- Caiphas calefieri cupiebat,quia teraporalis commodi
tentiffi lacrymis abluit, etconfessione Dominici amo- solatium pcrfidorum societate quaerebat. Sed non
risfunditusexstirpavit,recupcrationemeorumosten- mora, rcspectus a Domino, cum ignem pravorum
dit, qui in martyrio labuntur : ila ca;teri discipuli, corpore, tunc infidelitatem corde reliquit, ac post
qui ad articulum comprehensionis fugiendo perve- C resurrectionem Domini sancto igne recreatus, fun-
nerant, cautelam fugiendi docent eos, qui se minus ditus excessum trinae ncgationis, trina dilectionis
idoneos ad toleranda supplicia sentiunt, quibus tu- confessione purgavit. Tunc etenim, completa illa
tius est multo, prasidia latebrarum petere, quam memorabili piscium captura,cum veniret ad Domi-
se discrimini ccrtaminum exponere. Ita etiam istc num, vidit cum discipulis suis prunas positas, et
adolescens, qui rejecta sindone nudus profugit ab piscem superpositum et panem moxque videns^ :

impiis, illorum etopus designat ct animum,qui ut sui cordis arcana prunis inflammavit amoris.
securiores ab incursibus hostium fiant, quidquid in « Et quidam surgentes, falsum testimonium fere-

hoc mundo possidere videntur, abjiciunt, ac nudi « bant adversus eum, dicentes Quoniam nos audi- :

potius Domino famulari, quam adhairendo mundi « vimuseum dicentem Ego dissolvam templum hoc
:

rebus, materiam tentandi, atque a Deo revocandi « manufactum,et post triduum aliud non manula-
adversariis dare didicerunt, juxta exemplum beali « ctum, aedificabo. « Quomodo falsi testes sunt, si
Joseph {Gen. :kxxix), qui, relicto in manibus adultera; eadicuntqufe Dominum dixisselegimus?Sed falsus
malens Deo nudus, quam in-
pallio, foras exsilivit, testis est, qui non eodem sensu dicta intelligit quo
dutus cupiditatibus mundi, meretrici servire. dicuntur. Dominus enim dixerat dc templo corporis
« Et adduxerunt Jesum ad summum sacerdotem. » sui, sci in ipsis verbis calumniabantur, et paucis
j)
Summum sacerdotem Caipham significat; sicut addiLisvelmutatis.quasijuslamcalumniamfaciunt.
Joannes evangelista scribit,erat pontifex anniillius, Salvator enim dixerat « Solvite templum hoc, »
:

de quo consentanea testatur Josephus, quod pouti- isti commutant et aiunt: « Ego dissolvam
templum
ficatum sibi absque merito dignitatis emerit a prin- hoc manufactum. » Yos, inquit, solvite, non cgo :

cipe Romano. Non est mirum, si iniquus ponlifex, quia illicitum est ut nos ipsi nobis inferamus mor-
inique judicat. tem. Deinde illi vertunt « Et per triduum aliud non
:

« Petius autem a longe secutus est eum usque manufactum a^dificabo, » ut propric de templo Ju-
« intro in atrium summi sacerdotis » Merito a longe : daicodixissevideatur. Dominusautem,utostenderet
sequebatur, quem proximus erat ncgaturus. Nus- animal vivum et spirans templum, dixerat « Et ego :

quam enim negare posset,si Christo proximus adhaes- in triduo suscitabo illud. » Aliud est aedificare,
aliud
isset. Verum in hoc maxima nobis est admiratione ve- suscitare.
nerandus,quod Jesum non reliquit,otinm cum timc- « Et exsurgcns summus sacerdos in mcdium, in-
407 HAYMO.MS IIALDEIISTAT. EPISC. OPP. PAllS U. — IIOMIL. 408

«tcrrogavit Je.?nm,dicens:Nonresponder-quidquam A toris contcmnant, cjus tamcn usquc ad coiisnmma-

« ad ea quae tibi objiciuntur ab his ? llle autem tacc- tionom s.-pruli, in iliis, quos sors cloctionis invene-
« bat, et nihil respondit. » Ira pr<pccps et impaticns, rit, inviolatn sit m.insura castitns.

non invenienscalumniae locum, excutifdcsolio pon- « Et coepcrunt quidam conspuoro cum, et velare

tificem, ut insaniain mentis motu corporis domon- « faciom ejus, et colaphis eum capdcre,et dicere ei :

strarot.Onanto Jesustacebatad indip;no? responsione « Prophctiza. Et ministri alapis cum c.Tdebant. »

sua, falsos testes et saccrdotes impios, lanto magis Implota est hoc loco prophcia, qu.tj ait « Dedi :

pontifex furore superatus, Cum ad respondcndum maxillas mcas alapis, ct faciem meam non avcrti a
provocat, ut ex qualibet occasione sermonis locuni confusionc sputorum {hn. \.). » Scd qui tunc Cfesus
inveniat accusandi, nihilominus Jesus tacet. Scicbat est colaphis, sivc alapis Judffiorum, ca;ditur etiam
enim, quasi Deus, quidquid respondisset, torquen- nunc blasphcmiis falsorum Christianorum.Oui tunc
dum ad calumniam. Rursum summus saccrdosin- con^^putus est salivis infidelium, nunc usque vesa-
terrogat eum, et dicit ei : niis nomine tenus infidoHum cxhonoratur.atque irri-
« Tu esChristus Filins Dei Iionedicli ? Jesus aulom tatur opprobriis. Velavorunt autcin faciem ejus, non
« dixit illi Ego sum » In Matth.ro scriptum est,
: : ut eorum ipse scolera non vidoat, scd ut a seipsis,
quod interroganti ct juranti se pontifici.si osset Cbri- sicut quandoqur^ Moy?i fecerant, graliam cognitionis
^
stus, responderit: Tu quoMarcusposuit,
dixisti,pro ejus abscondant.iSi enim credcrent Moysi,credercnt
« Ego sum, » ut ^Tdclicet ostendorct tantum valere forsitan et Domino.Onod vclamentum usque hodic
quod dixit Jesus. Tu dixisti » Qnantum si diceret,
<< : manet super cor eorum non revelatum, nobis autem
« Ego sum. » « Et videbitis Filium hominis a dex- in Christum crcdontibus ablatum cst. Neque cnim
K tris sedentem virtutis Dei, et venien*om in nubi- frustra eo moriente veliim tompli scissum est me-
« bus coeli. » Si ergo tibi in Christo, o Jud.TO, pa- dium, ot ea qu.e toto legis temporc latuerant, cl ab-
gane et haerelice, contemptus, iniirmitas et crux pcondita carnali Israeli fuerant, Novi Testamenti
contumelia est, vide quia pcr hojc Filius hominis ad cultorihus sunt patcfacta sancta sanctorum arcana.
dexteram Dei Patris sessurus, et ex partu virginis Quod vero diount oi : « Prophetiza, » et juxta alios
homo natus, in sua cum cccli nubibus est majestatc evangelistas : « Ouis esl qui te percussit? •> quasi
venturus. Unde et Apostobis. cum crucis objecta incontumcliam faciunt ejus, qui se a populis pro-
descripsisset, diccns {Philip. ii) « Qui humiliavit : photam voluerit haberi. Sed ipso dispensante, qui
scmetipsum, factus obediens usque ad mortem, mor- patitur, omnia pro nobis fiunt, sicut Petrus horta-
tem autem crucis, » adjunxit atquc ait « Propter : tur [l Pclr. iv) : eadem
Christo in carne passo, nos
quod et Deus illura exaltavit, et donavit illi nomen, cogitaf ione armemur, atque ad toleranda pro nominc
quod cst super omnc nomen, ut in noraine Jesu C ejus irrisionum opprobria praeparemur.
omne genu flectatur, coelestium, torrestrium et in- « Et cum essetPetrus in atrio deorsum, venit una
fernorum: etomnislingua confileaturquia Dominus « ex ancillis summi sacerdotis.Et cum vidissetPe-
Jesus Christus in gloria est Dei Patris. » <i trum calefacientem se, aspiciens illum ait : Et tu
« Summus autom sacordos scindens vestimonta « cum Jesu Nazareno eras. At illo negavit, dicens :

A sua, ait: Quid adhuc desideramus testcs? .\udislis « Noque scio, neque novi quid dicas. » Quid sibi
« blasphemiam. » Quem de solio sacerdotali furor vult, quod primaeum proditancilla,cum viriutique
excusscrat, oumdcm rabios ad scindendas vestes magis cum potuorunt recognoscere, nisi ut et iste
provocat. Scindit vostimenta sua, ut ostondat Judccos sexus peccasse in necem Domini videretur, et iste
sacerdotalem vcstem vel gloriam perdidisse, et va- sexus redimeretur per Domini passionera ? Et ideo
cuara sodcm habere pontificis. Sed et consuetudinis mulior rosurrcctionis accipit prima mysteria, et
Judnicaj cst. cum aliquid blasphcmia'! ct quasi contra mandata custodit, ut vetcrcm prfcvaricationis abo-
Dctmi audierint.scindorovostimenta sua.quod Pau- lerct errorcm.
luin (|uoque otBarnab;mi, quando in Lycaoniadoo- " Et cxiit foras anlo atrium, ct gallus cantavit. »

rum cultu vcncrabantur, locissc logimus [Act. xiv). De hoc galli cantu CTtori evangclisl.T laccnt, non
Herodes autem, quia non dodit honorcm Dro, .sed u tamcn faclum essc negant, sicut ct multa alia alii
acquievit immoderato favori populi, statim ab an- silculio prcTtcricrunt, qua; alii narrant.
gclo percussus est. Altiori autom mysterio factum « Rursum autcm cum vidisset alia eum ancilla,

Cst, ut in passione Domini ponlifex Jud^orum sua « coepit dicere circumstantibus, quia hic cx illis cst.

ipso vcslimcnta disciderit, ciuTi luuica Domini nec « At ille iterum negavit. » Non hwc cadem qua;

ab his.quicum crucilixore, niilitibusscindi potucrit. prius accusabat, ancilla csse credcuda est. Dicit
Figurabaturpnim, ([uod snconlotium Ju(I;of)rum pro namouo Matlh.rus apiM-tissime « Exeuntc autcni :

sceleribus ipsorum pontilicum esscl scindcndura,ct illojanuara,viditcura alia ancilla,etait his qui craut
a suaj statu integritatis omnimodissolvondum.Soli- ibi (Hiatth. xxvii). » In hac autem negationc Pctri
ditas vcro pancta; univcrsalis EcclositT, (lua; veslis discimus, non solum abnegarc Chrislum, qui dicit
sui Uedt^mptoris solet appollari, min([uara valeat cum non csso Ghrislum, scd ab illo etiam, qui cutn
disrurapi, (]uin potius, ct si Jud.ei, si goJililcSj' si sil nogatsoosscChristianum.Dominusautcranonait
ha;reliri, mali catholici humilitatcm Douiini Salva- Pctro Discipulum incuui tc negabis, sed « mc ne-
:
409 HOMILLE DE ITMPORE. 410

gabis. » Negavit ergo ipsum, ciim po negavit ejus A « El interrogavit oum Pilatus: Tu es rex Judaeo-

esse discipulum. « rum? » Pilato nihil aliud criminis interrogante,

« Et post pusiilum rursus qui astabant,dicebant nisi utrum rex Judajorum sit, arguuntur impietatis
« Petro: Vere ex illis cs. Nam et Galilffius es. » Judffii, quod ne falso quidem invenire potuerint
Non qnod alia lingua Galila^i ijuam ITieroso1ymit?e quod objicerent Salvatori. « At ille respondens, ait

loquerentur, qui utrique fuerunt Hebrgei, sed quia « illi: Tu dicis. » Sic respondit, ut ot verum dice-
unaqu.Tsquc provinciaetregiopuashabeat proprieta- ret, et scrmo ejus calumniffi non pateret. Etattende
tes, non pos-
ac vernaculum loquendi sonuin vitare quod Pilato, qui in vitiis senlentiam ferebat,aliqua
sit. Unde in Actibus-apostolorum cum hi, quibas in parte rosponderit, sacerdotibus autem et prin-

Spiritus sanctusinsederat,omniumgentium linguis cipibus noluorit, indignosque suo sermone judica-

loquorentur, inter aliqs qui edivcrsis mundi plagis vorit.

advenerant, etiam illi qui habitabant Judsam, « Pilaius autem rursuminterrogaviteum, dicens:
dixisse rereruntur: « Nonnc ccccomnes isti qui lo- " Non respondes quidquam? Vidc in quantisteac-
quuntur, Galilaeisunt?Etqnomodoaudivimusunus- " cusant. Jesus autera amplius nihil respondit. »

quisquc linguam nostram in qua nati sumus? (.1'/. Elhnicus quidcm est qui condemnat Jesum, sed cau-
XI.) » Et Petrus fratribus loquensin Jerusalera:«El t. sam refcrt inpopulum Judceorum.«Videinquantiste
notum, inquit, factum estomnibushabitantibusJe- accusant. » Jcsus autcm nihil respondere voluit, ne
rusalem, ita ut appellaretur ager illeHaceldama criraen diluens dimittercturapraeside, etcrucisuti-
( tct. i\ » Ouare lingua eorum, nisi quod idcm no- litas differretur.
men aliter ilii, hoc est, Hicrosolymita;, alitcr sona-
« Pontifices autem, concitavcrunt turbam ut ma-
bant Galilfei?
« gis Barabbam diraitteret eis. »Usquchodie hfleret
( Hle autem ccepit anathematizarect jurarc, quia
Jud;uis sua petitio, quara tanto laboreimpetrarunt.
« nescio hominem istam quemdicitis.Et statimite-
optione pro Jesu latronera, pro
Qui cnira daia sibi
« rum gallus cantavit. » Solet Scriptura sacra me- Salvatore inter.^^ectorem, pro datore vitae elegerunt
ritum causarum, per statum designare temporum.
ademptorem,raeritosalutemperdideruntetvitam, et
Unde Petrus' qni media nocte negavit, ad galli latrociniis sese ac seditionis intantumsubdideruut,
cantum pocnituit: qui etiam post resurrectionem rcgnumque suum quod plus Christo
ut ct patriam
Domini diurna sub luce illum, quem tertio negave-
amavcre, perdiderint, et harlonus,quamvendidere,
rat, tertio ."pquo se amareprofessus est. Quia nimi-
sivc animce, seu corporis libertatem rcci]:cre non
rum, qui in lenebris oblivionis crravit, et sperataj
raeruerint.
jam rememorationc correxit, etcjusdem vera3
lucis
« Pilatus autem iterum respondens, ait illis:
lucis adcptt) prffisentia, plenetotumquidquid muta- ^
« Quid ergo vullis faciam regi JudaBorum? At illi
verat erexit. Hunc opinorgallumaliquem doctorem
« iterum clamaverunt: Crucifige eura! Pilatusvero
intelligendum, qui nosjacentesexcitans, ct somno-
« dicebat eis: Quid eni.ii mali fecit? » Multaslibe-
lentos incrcpans, dicat: « Evigilate, justi, et nolite
randi Salvatorem Pilatusoccasionesdedit. Primum
peccare (/ Cor. xv). »
latroncm juslo conferens, deinde inforens: « Quid
« Et recordatus cst Petrus verbi quod dixerat ei
ergo vultis faciam regi Juda;orum? » Gumque re-
« Josus: Priusquam gallus cantetbis, ter me nega-
sponderent: « Crucifigatur! » statimnonacquievit,
« bis. Et cccpit flere. » Quam nociva pravorum col-
sed, juxta suggestionem u.xoris, qua^mandaveratei,
loquia! Pctrus ipse inter infideies vel hominem se
ut Matthajus scribit : « Nihil Libi et justoilli(il/a«/i.
nosso negavit, quem
intercondiscipulosjam Dei Fi-
xxvu), » ipse quoque respondens ail: « Quid enim
Hum fuerat confessus. Sed nec in atrio Caipha; re-
mali fecit? » Hoc dicendo Pilatus absolvit Jesum.
tentus poterat agere poenitentiam egreditur Ibras, ;

tit alii narrant evangolista;, quatenus ab impiorum « At magis clamabant, dicentes: Crucifige
illi

concilio secretus, sordes pavidae negationis liberis « euml Utimplereturquodinviccsimopriraopsal-

»

fietibus absolvat. mo dixcrat: « Gircuradoderunl me canes multi,

" Et confestim mane consilium facientes summi D congregatiomalignantiumobsedit me. » Isaiasquo-
« sacerdotes cum scnioribus et scribis, et universo que in hac sententia congruenter:«Exspectavi utface-
« concilio, vincientes Jesum, duxerunt, et tradide- ret judicium {Ua. 5). » Et illud Jeremiaj: « Facta
« runt Pilato. » Non solum ad Pilatum,sed etiamad est mihi ha^reditas mea sicut leo in silva, dede-

Herodem ductus est,ututerque Dominoiliuderet.Et runt super me vocem suam [Jei'. xii).
» Fecerunt
cerne sollicitudinemsacordotum inmalo totanocte :
autera iniquitatem, etnon justitiam, sedclamorem,
vigilaverunt, ut homicidium faceront, « Et vinctura <' Pilatus autera,volenspopulosatisfacore,dimisit
« tradiderunt Pilato. » Habebantenimhuncmorom, • eis Barabbam, ettradiditJesuraflagelliscff-sum^ul
ut quem
adjudicassent morti, ligatura judici trade- « crucifigeretur. » Jesus autcm flagellatus non ab
rent. Attamen notandum quod non tunc primum alio quam ab ipso Pilato intelligendus egt. Scribit

ligaverunt eum, sed mox comprehensum nocte in namque apcrte Joannes: « Clamaverunt rursum di-
horto, ut Joannes declarat, ligaverunt, ct sic ad- centes omnos Non hunc, scd Darabbam. Erat autem
:

duxerunt eum ad Annam primum. Barabbaslatro(/oan.xviii).»— «TuncergoPilatusap-

 H HAYMONIS HALBEHSTAT. EPISC. Ol'P. PARS II.— HOMIL. 12

prehendit Jesumctflagellavit.»Acdeindesubjungit: A tum quod post passionemDominus intravit,

rogni,
« Et milites, plectcntes coronam despinis,inipo- nobisque intrandum patefecit, insinuat. Verumquia
"suerunt capiti ejus.»Onod quidem ideo fecisse,atque dixit Apostolus: « Quotquot enim in Christo bapti-

idco credendum estmilitibuseumilludendumtradi- zati eslis, Christum induistis (Gal. iii), » et Isaias

dissc, ut, satiatip;cnisctopprobriisejus Juda:imor- Domino de electis: « Umnibus his velut ornamento
tem ejus ultra sitire desisterent. llocautem factum vestieris [Isa. xux), » potest in hocutroque Domini

estut, quia scriptum erat: « Multa flagella pccca- habitu, non inimicorumquidemsententiaprobrosa,
torum (Psal. xxxil, » illoflagellato^nos averberibus sed ipsius Domini olectione gloriosissima, omnis
liberaremur, dicentoScriptura: «Flagelluni nonap- electorum ejus multitudo,qua;inmartyres veneran-
propinquabit tabcrnaculo tuo (Psal. xc). » dos, cl c;Eteraiideliumplebedistinguitur,aptispime
« Milites autem duxerunt euminatriumpraBtorii, designari. Alba etenim veste induitur.cum munda
(' et convocaiittotam cohortem, et induunt eum justorum confessione circumdatur. Purpura sive
« purpura, et imponunt eipleclentesspineamcoro- cocco vestitur, cum intriumphovictoriosorummar-
« nam, et cocperunt salutare eum: Ave. rex Juda;o- tyrum gloriatur.
« rum. )) quidem, quiarexjudaeorum fuerat
Milites « VA pcrcutiebant caput ejus arundine, et con-

appellatus, et hoc si scrib» et sacerdotcs crimen r\ « spuebant eum, etponentes gcnuaadorabanteum.»

objecerant, quia sibi in populo Israel usurparet Il.ec tunc fecere milites Pilati, ha^c usquc hodie fa-

impcrium, illudentes hoc faciunt, et nudatum pri- ciunt hairetici et pagani,inilitesutiquediaboli.Quia

stinis vestibus, induunt purpura, qua regcsveteres enim caput Christi Deus, caputcjus pcrcutiunt,qui
utebantur. Et pro diademate imponunt ei spineam eum verum Deum esse denegant.Et quiaScriplura
coronam, sceptro. regali dant calamum, ut Mat- pcr arundinem solet confici, quasi arundine caput
th,-Eus scribit, et adorant quasi regem. Nos autem Christi eriunt, qui, divinitati illiuscontradicentes,
omnia hcec intelligamus mystice.Quomodo enim errorem suum confirmare auctoritate sacra; Scri-
Caiphas dixit: « Oportet unum hominem mori pro pturffi conantur. Spuunt in faciemChristi, qui pras-
populo [Joan. xvui), » nesciens quod diceret:sic ct sentiam gratia; ejus verbis exsecrandis ex interna
isti quidquid fecerunt,licet alia mente fecerunt.ta- ca^cajmentis insania conceptis respuunt, et Jesum
mon nobis qui credimus, sacramenta tribuebant. Christumin carnc venissedenegant. Et quidem mili-
Notandum autem, quia pro eo quodMarcusait:«Et tes eum quasi qui Deum seipsum falsum dixisset,illu-
induunt eum purpura, » Matthaeus itaposuit: « Et dentes adorabant. Sed sunt hodiequisuntgravioris
exuentes eum, chlamidem coccineam circumdede- vesania?, qui eum certafideut Deumverum adorant
runt ei {Matth. xxvii). » Pro regia enim purpura. scd perversis actibus mox vcrba ejus quasi fabu-
chlamys illa coccinea ab illudentibusadhibita crat, C losa despiciunt, ac promissa rogni illiustemporali-
et est rubra quaedam purpura coccosimillima. Po- bus illcccbris post longe ponunt.
test enim fieri, ut purpurametiamMarcus comme- « Et educunt illum, ut crucifigerent eum. Et an-

moraverit, quam chlamys habebat, quamvis cocci- « gariaverunt pra;lcreuntem qnempiam Simonem

nea esset. Mystice enim purpura, qua indutus est « Cyrcnaeum, venientem de villa, patremAlexandri

Dominus, ipsa ejus caro,quam passionibusobjccit, « ct Rufi, ut lolleret crucem ejus. » Magn.T tunc

insinuatjdeqnapraemissadixerat prophetia: « Oware opinionis Simon iste vidctur fuisse,cumfilii quoque

ergo rubrum est indumentum tuum, et vestimcnta ejus, quasi jam noti omnibus, designentur ex no-
tua sicut calcantium in torculari? (Isa. lxiii.) » In raine. Sed cavendem ne cui vidcatur contrarium,
corona vero qnam portabat spinea, nostrorumsus- quod Joannes scribit, ipsum Dominumsibi crucem
ceptio peccatorum, pro qua mortalis fieri ostendi- portassc, ca;teriveroevangelisliehunc SimonemCy-
tur, juxtj quod prwcursor istius testimonium ejus rena>um eam hajulasse referunt. Prirao namque a
perhibens ait: « Ecce agnus Dei,eccequi tollitpcc- Domino portata, ac deinde Simoni, qucm exeuntes
cata mundi (Joan. i). » Namquc spinas insignifica- forte obvium habuerant, portanda imposita est. Et
tione peccatorum poni solere tcstatur ipse Domi- hoc congruo satis ordine mysterii, quam nimirum
nus, protoplasto in peccatum prolapso dicebat q ipse passus est pro nobis, relinquens nobis exem-
:

« Terra tua spinas et tribulos germinabit []h\(Gcn. plum, ut sequamur vcstigia ejus(/ Pelr.n). Et quia
iii). » Ouod est aperte dicere Csnscienlia tuapun-
: Simon iste non Hierosolymita, scd Cyren;nus essc
ctiones tibi et aculeos vitiorum procrearc non desi- perhibetur (Cyrena; enim civitas Libyaj cst, ut in
stet. Ouod vero, juxta evangelium Luca», Dominus Actibus apostolorum legimus[/lt'/. ii])rcctepereum
ad Ilerodem alba vcste induitur, in cffiteris vero populi gcntium designantur, qui quondam peregrini
evangclistis a militibusPilati subpurpureo sivccoc- ct hospites testamentorum, nunc obediendo cives

cinco habilu illususessepcrhibctur, coUatautraque sunt ctdomesliciDci.et, sicutaliindicitur,«ha;redcs

rationc, in uno innocentia ct caslitasassumpt.-ehu- quideni Dei. coha^rcdes autcm Christi [Rom. viii) »
manilatis, in altoro autem veritas passionis, per Undc apteSiinon, ohediens\C^'VQ.nsi, /i(jT('.sinlorpre-
quam ad gloriam regni immortalis esset pcrvcntu- tatur. Nec praUercundum, quia ic^em Simon dcvilla
rus, cxprimitur. Sicut enim purpura colorem san- venisse referlur. Villa enim pagus dicilur, unde pa»
g.iinis qui pro nobis effususestimitatur,itacthabi- ganos appcllamus cos, quos acivitateDci alienos,et
 »

413 HOMILLE DE TEMPORE. 414

quasi urbanae conversationisvidemusessc expertes. A et ultra non serviamus peccato {Rom. vi), quandiu
Sed de pago Simon egrediens, crucem porlat post id agunt opera nostra, ut evacuetur corpuspeccati,
Jesum,cumpopulusnationum,paganisritibusdere- quandiu e.xterior homo corrumpitur, ut interior re-
lictis, vestigia Dominicse passionis obedienter am- novetur de die in diem,tempusest crucis.Hsec sunt
plectitur. et bona opera quidem tamen adhuc laboriosa,quo-

« Et perducunt illum in Golgolha locum,quodest rura merces requies est. Sed ideo dicitur, spe gau-
« interpretatum Extra urbem et
Calvariffi locus. » dentes,ut requiem futuram cum-hilaritate in labori-
foris portam loca sunt
quibus truncantur capita
in busoperemur. Hanc enim hilaritatem significatcru-
bellatorum, et Calvaria^, id est decollatorum sum- cis altitudo in transverso ligno,ubifigunturmanus.

psere nomen. Proptereaautemibicrucifixus est Do- Pcr manus enim, opera inlelligimus per latitudi-;

miuus, ut ubi prius erat area damnatorum, erige- nem,hilaritatem operantis,quia trislitia facitangu-
rentur vexilla marlyrii.Etquomodopro nobis male- stias; pcr altitudinem autem, cui caput adjungitur,

dictum crucis factus est,et flagellatus, et crucifixus, exspectationemretributionisdesublimi justitiaDei,

sic pro omnium salute quasi noxius inter noxios qui reddetunicuique secundum opera sua,hisqui-
crucifigitur. dem secundum tolerantiam boni operis.gloriam et
« Et dabant ei bibcre myrrhatum vinum,
non et r» honoremctincorruptionemqua3rentibus,vitamaeter-
« accepit. » Deus loquitur ad Jerusalem « Ego te : nam.Itaque jam longitudo, quatotumcorpusexten-
plantavi vineam meam veram,quomodoconversaes ditur, ipsam tolerantiam significat. Unde longani-
in amaritudinem vitis alience?« (/e7Mi.)Amaravitis mes dicuntur qui tolerant. Profundum quod terrte
amarum vinum facit, et propinat Domino Jesu, ut infixum est, secretum sacramenti prsfigurat: quae
imploatur quod scriptum cst : « Dederunt in cibum verba apostoli instar de significatione crucis expe-
meum fel,et in siti mea potaverunt me RCcio^Psal. diam, ubi ait In charitate radicati et fundati.ut
: <i

Lxvm;. Quod autem dicitur « Et non accepit, »

» : possitis comprehendere cum omnibus, quae sit longi-
vel secundum Matthseum (Matth.xwu) «cum gu- : tudo,latitudo, altitudo et profundum {Ephes. iii). »

hoc indicat.quod gustave-

stasset, noluit bibere, » Erat autem hora tertia,et crucifixerunt cum.
«

ritquidem pronobismortisamaritudinem,scdtertia Sunt qui arbitrantur horaquidem tertia Dominum

die resurrexit. Quod enim
ait Marcus Non acce- crucifixum, a sextaautem hora tenebras facta us-
:

pit, » intelligitur,non acccpit ut biberet gustavit queadaonam,ut consumptaBinlelliganturtreshorae,

:

autem, sicut Matthaeus testis est. Et quod idem ex quo crucifixus est utfquc ad tenebras factas. Et
Matthajus ait « Noluit bibcre, » hoc Marcus dixe-
: posset quidem hoc rectissime intelligi, nisiJoannes
rat « Non accepit. Sed et hoc quod ait Marcus
: diceret, hora quasi sexta Pilatum sedisse pro tri-
:

«Myrrhatum vinum,»inlelligendum est Matthneum C bunali, in loco qui dicitur Dithostrotos, Hebraice
dixisse«cum felle mistum.»Fel quippe pro amari- autem Gabatha. Sequitur enim « Erat autem pa- :

ludirte posuit, et myrrhatum vinum amarissimum rasceve Paschae hora quasi sexta, et dicit Judaeis :

est :quanquam fieriet possit ut et felleet myrrhavi- Eccc rex vester (Joan. xix). » Si igitur quasi sexta
num amarissimum redderent. Pilato scdente pro tribunali,traditus est crucifigen-
« Et crucifigentes eum, diviserunt vestimenta dus a Judaeis, quomodo hora tertia crucifixus est,
« ejus, mittentes sortem super eis, quis quid tolle- sicut verba Marci non intelligentes quidam putave-
« ret. » Haec Joannes evangelista plenius exponit runt? Jam certe dixerat Marcus: « Et crucifigentes
{Joun. xix), quia milites ceetera in quatuor partes eum, diviserunt vestimonta ejus. » Si ergo ejus rei
juxta suum numerum dividentes,de tunica quaein- gestae teinpus voluil commemorare, sufficeret di-
consutilis erat, desuper contexta per totum, sortem cere : Erat autem hora tertia.Ut quid adjunxit,»et
miserunt. Quadripartita autem vestis Domini,qua- crucifixerunteum, »nisiquiaYoluitaliquid recapitu-
dripartitam ejus figuravit Ecciesiam, toto scilicet lando significare, quod quaestum inveniret, cum
(qua; quatuor partibus constat) tcrrarum orbe dif- temporibus legeretur, quibus Scripturffi ipsa illius
fusam,et omnibus eisdcm parlibus sequaliter(idest universa; Ecclesiae notum orat, qua hora Dominus
concorditer) distributam. Tunica vero illa sortila, n ligno suspensus est, unde posset bujus vel error
omniumpartium significat unitatem, quae charitatis corrigi, vel mendacium refutari? Sed quia sciebat
vinculo continetur. Si cnim charitas,juxta Aposto- a militibus Dominum crucifixum,non a Judaeis, oc-
lum, et supereminentiorem habet viam, et superemi- cultc ostendere voluit, eos magis crucifixisse, qui
neat scientia;, et super omnia prascepta cst,merito clamaverunf ut crucifigeretur, quam illos qui mi-
vestis. qua significata est, desupcr contcxta perhi- nisteriumprincipi suosecundumofficium suum prae-
betur. In sorte autem quid,nisi Dei gratia comnicn- buerunt. Intelligitur ergo fuisse hora tertia, cum
data est?Sicquippein uno ad omnes pervenit,cnm clamaverunt Judaei ut Dominus crucifigeretur et ,

sors omnibus placuit :quia et Dei gratia in unoad veracissime dcmonstratur, tunc eos cruficixisse
omnes pervpnit, et cum sors mittitur, non persona; quando clamaverunt, maxime quia volebant non
cujus(juevel meritis, sed occulto Dei judicio ceditur. videri se hoc fecisse. Et propterea eum Pilato tra-
Etquia, sicutait Apostolus,vcrus homo nostcrsimul eorum verba satis indicah] se-
diderunt, quod per
orucifixus est cum illo,ut evacuelHr corpuspeccati, cundum Jounnem.Quod crgo ma.ximeviderifecisse
 »

4(5 HAYMONIS HALBERSTAT. EPISC. OPP. PARS II. — HOMIL. 416

nolebanl, hoc eos hora Marcns ostcn-

tertia fccisse A et pluraliter dictum,«sccti suat, «cum do sololsaia
dit.verissime indicans magis ruisseDominum noca- intelligatur ?Quid enim usitatius, verbi gratia, quam
tuni lingua Judaeorum quam militum manu. ut dicat ahquis: Et ruslici mihi insultant, eliamsi
« Et erat titulus causae ejus inscriptus Rox Ju- : unus insultel. Tunc onim esset contrarium, quia
« dajorum. » Tituhis positus supra cruccm ejus, in Lucas de uno manifestavit, si illi dixispcnt ambos
quo scriptum erat: Rex Judoeorum, illud ostendit, latronos conviciatos Domino, tamcn possot sub nu-
quodncc occidendo cfliccre poluerunt,uteumrcgcm mcro plurali unus intelligi. Gura vero dictum est,
non habercnt : quia ejus manifestissima potestate latrones,vel quicum eo crucifixi erant.nec additum
secundum sua opora redditus est. Undc in Psalmo ost, ambo, non solum si ambo fecissent, possethoc
c4nit:<'Ego aulem constilutus sura rexabeosuper dici, sed etiam quia unus hoc fecit, potuit usilato

Sion mentom snnotum ejus [Psal. ii). » Qui apte locutionis modo per pluralemnumerumsignificari.

c.tlam, quoniani rox et pontifex est, cum cximiam Quia vero,Luca tcstante,unuslatro Dominumblas-
P"itri sufficarnis hostiam in altari crucis offcrrct, phomat, dicens « Salvum fac tometipsumetnos,
;

ft'gis quoquc, qui rex prffidictus erat, dignitatem altcr voro et illum digna inveclione redarguit, ct

ivulo pra^tendit. ut cunctis legere, hoc est, audire Duniinum fidei supplicationeprccalur, dicens:«Do-
cl credore volentibus insinuaret, quiaper crucis pa- n nuno, memento mei, cum veneris inregnum tuum
tibulum non perdidcrit suum,sed confirmaveritpo- (Lur. xxiii),»usquehodieidem geri in Ecclesiavidc-

tius et corroboraverit imporium. mus,cummundanistactiafflictlonibus,vcri simul et

« Et cum eo crucifigunt duos latrones, unum a falsi Christiani: iliiqnidom,quifictameuteDominicae
« dextris, et alium a sinistris. » Lalrones, qui cum passionis sacramenta gestant, ad prffisentiis vitai

Domino crucifixi sunt, significant eos qui sub fidc gaudia, cupiunt liberari a Domino, atque simplici
et confessione Christi, vel agone martyrii,vel quae- intcntione cum Apostolo nonglorianturinsolacruce
libet continentia; arctioris instituta subeunt. Sed Domini nostri Jesu Christi,ita potiusa prssentibus
quicunque hfec pro aeterna solum ccelestique gloria ajrumnis optant erui,utspiritus suum commendent
egerunt, hi profecto dextri latronis merito ac fide in auctoris iuanus,unaquc cum ipso regni ccelestis
designantur.At qui,sivehumana3 laudis intuitu,sed desiderent esse participes. Unde bene ille, qui fide
qualibet minus digna intentione mundo abrenun- dubiaDominumprecabatur, funditusestcontemptus
tiant, iion immorito blasphematoris ac sinistri la- a Domino, ncque ulla responsione dignus habitus.
tronis mentem imitanturet actus,de qualibusdicit At vero prcces illius, qui a;ternam a se salutem
Apostolus : « Si tradidero corpus meum ut ardeat, quajrebat, pia
exauditione susciperc mox Dominus
si dedero omnes facultatesmeasincibos pauperum, dignatus est. Quia nimirum,quicunque in tribula-
si alia plura pietatis opera facerem, utdona gratia^
C tionibus positi,temporalia tantum a Dominosolatia
spiritalis accepissc vidcar, charitatcm autem non requirunt, a temporalibus reparatur, et aelernis
habeam, nihil mihi prodost (/ Cor. xiii). » Beatiau- gaudiis privantur. Qui cnim veraciter bona patriai
tem qui sua proptcr Dominum etpropter Evangolium coclestis suspirant, ad hajc absque uUa dubietate,
relinquunt.«Beati qui porsecutionempatiunturpro- Christo miserante, perveniunt.
pter justitiam, quoniam ipsorum est regnnm coe- « Et facta hora sexta, tenebrae factse sunt per to-
lorum {MuUh. v). » «tam terram, usqueinhoram nonara.»Clarissimum
« Similiter et saoerdotes summi illudentes, ad mundi lumen retraxit radios suos, ne aut pendentom
" alterutrum cum scribis dicobant : Alios salvos vidcrotDominum, aut impii blasphemantcs sualuce
« fecit, seipsum non potcst salvum facore. » Etiam fruorenlur. Et notandum quia Doininusscxta hora,
nolentos, confitcntur scriba; et pontifices quiaalios hocest,oriente jam solc, resurrectionis sua) myste-
salvos fccerit. Itaquo vos vestra condemdat senlen- ria cclobravit. Statutum cnim toniporis signavit,
tia. Qui cnim alios salvos fccit, utiquo, si vcllct, quo tomporis c.xhibuit. Qui mortuus cst,
offcctu

seipsum salvare poterat. propter peccata nostra, et resurrcxit proptcr justifi-

«Christus rex Israel desccndat nnncde cruce,ut cationom nostram.Namet Adam peccante scriptum
<<videamus et credamus. » Fraudulonla promissio. j) ost quia audicrit voccm Domini Dei deambulanlis,

Quid est plus,do crucc adhuc viventemdescondorc, in paradiso ad aurara post mcridiera (Gen. m).

an de sepulcro raortuum surgcre? Surrcxit, ct non Post meridiem namque inclinata lucc lidoi : ad au-
creditis; crgo etiam si drc cruoe dcsccndcrit, simi- rain vcro, rcfrigescentc fcrvore charitatis : dcam-
litcrnon credetis. « Et qui cum co crncifixi erant bulans autera audiebatur,quia ab horaine peccante
«conciviabanturei.»Ouomodohocvcrumest,quando- roccsserat. Rationisiigitur,imo divitia) pietatisordo
quidem unus eorumconviciatusest.sccundumLucn^ poscobat, ut codem tcmporis articulo,quo tum Adaj
tostimonium, alter et composcuit cum, ct in Deum praivaricanti occluscrat, nunc latroni Dominuspcc-
crcdidit, nisi intelligamus Matthffiura ctMarcum nitcnti januam resorarot paradisi, et qua hora pri-
brcvilcrperstringcntcs,hoc locopluralcm numerum mus ,\(lara pcccando mortcm huic inundo invcxit,

pro singulari posuisse.siout in Epistolaad llobrffios cadem hora secundus .Vdam mortem moriendo de-
logimus (//t'/>/'.xi)pluralitcrdictum," clausorunt ora strucrct.
leonum, » cumsolus Daniel significari intclligatur: « Et hora nona c.xclamavit Jesus vocc magna,
4i7 HOMILIi^. DE TKMPORE.
(( dicens : Eloi, Eloi, lamma sabachtaiii ? Quod est A. r,cni,!uisseteffusus.Per arundinem vero, cui impo-
<( interprotatum : Deus meus, Deus meus, ut quid sita est spongia, Scriptura significa!ur,qua3 irapfe-
(( dereliquisti me? » Ut quid, etc. Principio vire- batur in facto. Sicut lingua dicitur vcl Grff>r;i. vcl
simi primi psalmi usus est. Illud vero quod est in Latina,vol alia quaelibet.sonum significans qui lin-
medio versiculi : Respice in mo, superfluum est. gna promitur. sic arundo diri pntost liitcra, quae
Legitur enim in Hobra^o :Dous nious, Deus meus, arundine scribitur. Sed significantius sonos vocis
quare mc dereliquisti ? Ne mireris verborum humi- humanae usitatissimc dicimus linguas, Scripturam
litatem, querimonias derelicti, cum formam servi vero arundinem dici.quo minus usitatura,eo magis
sciens.scandalum crucis videas. Sicut enim esurire est mystico figuratum.
non erant propriaDivinitatis,scd
et sitire et fatigari <( Jesus autera, eraissa vore magna, exspiravit. »
cnrporalis passionis, ita, et quod dicitur, « Ut nuid Quid hac voce magna dixerit Dominus.Lucas apcrtc
me dereliquisti ? » corporalis vocis erat proprium: designat : <( Pater, in manus tuas commendo spiri-
quasolet secundumnaturam corpusnullatenus velie tum meunr.. Et ha;c, inquit, dicens,exspiravit (Luc.
a sibi conjuncta vita fraudari. Licet enim et ipse xxiii). » Quod voro scribit Joannes. quia cum ac-
dicebat hoc, sed proprie ostendebat corporis fra- cepissct acetum, dixit:<( Consuraraatum est.Et in-
gilitatem, raancns virtus et sapientia Dei. Ut orgo r» clinato capite tradidit spiritum {Joan. xix), » inter
homo loquitur. raeos [sic) circumforens
motus, illud quod ait: « Consummatum est,»et illud ;((in-
quod in poriculis positi, a Deo deseri nos puta- clinato capite tradidit spiritum, » eraissa est illa
mus, vel ut homo turbatur, ut homo flet, ut homo vox magna, quam tacuit Joannes.caeteri autem tres
crucifigitur. commemoraverunt.
(( Et quidam do circumstantibus audiontos. dico- « Et velum templi scissum e?t in duo, a summo

(( bant : Ecce Eliara vocat. » Non omnes, scd qui- " usque deorsum. » Scinditurvelura terapli.ut arca

dam, quos arbitror milites fuisse Romanos, non Testamenti et omnia legis sacramenta, quae tege-
inlelligenti^s sermonis Hebrcei proprietatera, sed ex bantur appareant, atque ad populum transeant na-
eo quod dixit Eli, Eli, putantes ab eo vocatum.
: tionum, Ante etenim dictum fuerat « Notus in Ju- :

Sin autem Judseos, qui hoc dixerunt, volueris in- daca Deup, in Israel magnum nomen ejus (Psnl.
telligere, et hoc more sibi solito faciunt, ut Domi- Lxxv) » nunc autcm « Exaliare super ccElos,Deus,
: :

num imbecillitate infament, quod Elise auxilium et super omnem terrara gloria tua {Psal. lvi). » Et
doprecetur. in fivangelio prius dixit : « In viara gentium ne
« Currens autem unus,et implensspongiamaceto, obieritis (Matth. x) ; » post passionem vero suam :

(( circumponensquecalamo,potum dabat ei,dicens: « Euntes in mundum universura, docete oranes

(( Sinite, videaraus si veniat Elias ad deponendum C gentes {Mattli. xxviii). »
((eum. » Quam ob causam Domino acetum sit po- Videns autem centurio, qui ex adverso stabat,
«

tui datum,Joannes ostendit plenius,dicens :<(Postea « quia sic clamans exspirasset, ait: Vere hic homo
Jesus,quia jam consummata sunt omnia, ut
^'"itins « KiliusDei erat.»Manifosta causa miraculi centurio-

consummaretur Scriptura, dixit Sitio. Vas ergo : nis exponitur,quod videns Dominurasicexspirasse,
positum crat aceto plenum, Illi autem spongiam hoc cst spiritum eraisisse,dixerit « Vere homohic :

plenamacctohyssopocircumponentes,obtulerantori Filius Dci crat. » Nullus enim habet potestatem

ejus {Jofin. xix). » Vidit ergo quoniam consummata emittendi spiritum,nisi quianimarum conditorest.
sunt omnia quae oporLebat ut tierent,antoquam acci- Et hoc considorandum quod centurio ante crucem
perot acetum, ot traderet spiritum, atque ut hoc in ipso scandalopassionis veri Dei Filium confitea-
etiam consummaretur, quo ait : <( Et in siti mea tur, et Arius in Ecclesia praedicat creaturam. Unde
potaverunt me aceto {Psal. lxviii). » Siti, inquit, merito pcr centurionem (ides Ecclesiae designatur,
tanquam hoc diceret Hoe rainus fecistis, date: quffi velmysterioruraca;lcstium permortem Domini

quod estis. Judaei quippe ipsi erant acetura, dege- reserala, continuo Jesum etvere justura horainera,
nerantes a vinopatriarcharumet prophetarura,tan- et vere Dei Filiura, Synagoga tacente. confirmat.
quam de pleno vase.de iniquitate mundi hujus ira- n « Erant autem et raulieres de longe aspicientos,
pletum cor habcntes, velut spongiam cavernosis « inter quas erat Maria Magdalene.et Maria Jacobi

quodammodoatquetortuosislatibulisfraudulenturo. « minoris, et Joseph mater, et Salome. Et cum

Hyssopum quo circumposuerunt spongiam aceto ple- « esset in Galilaea,sequebantureumet ministrabant

nam, quoniam herba est humilis,et pectus purgat, « ei. » Jacobum minorcm dicit Jacobum Alphaei,
ipsius Christi humilitatem congruenter accipimus, qui et frater Domini dicebatur, eo quod esset filius
quam circuradcderunt, et se circumvenisse putave- Mariae matertera? Doraini, cujus in Evangclio suo
runt. Unde est illud in Psalmo « Asperges me, raeminit Joannes, dicens « Stabant autem juxta
: :

Doniine, hyssopo, et mundabor (Psal. l). » Christi
namquehumilitatemundaraur,quianisihumiliasset
semotipsum,factusobedionsusque ad morlem,mor-
teni autem crucis,non utique sanguisejus in remis-
sionc m peccatorum, hoc est in nostram mundatio-
crucem Jcsu mator ejus,et sorormatris ejusMaria
Cleophae. » Mariara autera Cleophas eam videturdi-
core a patre, sive cognatione. Vocabat vero mino-
rera Jacobum, ad distinctionem majoris Jacobi,
videlicet filii Zebedaei, qui inter primos apostolo
419 IIAYMONIS UALBEHSTAT. EPISC. OPP. PAUS II. — HOMIL. 420

vocaMis est a Domino et cleclu?. Consuetudinisau- A ininistrandi. Nnn cniin quilibet ignotus, aul me-
temJudaiCcB est, nec ducebalur in culpam, more diocris ad prffisidcm acccdere, et crucifixi corpus
gentis antiquae,utmulieresdesubstantiasua victum poterat impetrare.
et vestimentum pra;ceptoribus ministrarent. Hoc « Joseph autem mercatus sindonem,et deponens

quia scandalum facere poterat in nationibus, Pau- (( eum, involvit in sindone. » Et ex simplici sepul-
luB abjocisse se memorat:» Nunquid non habomus tura Domini ambitio divitum condemnatur,qui ncc
potostatem sorores mulieres circumduccndi, sicut in tumulis quidcm possunt carore divitiis. Possu-

caeteri apostoli faciunt ? » (/ Cor. ix). Ministrabant mus autcm juxta intcUigentiara spirilalom hoc son-
autom Domiuo de substantia sua,ut meterot earum tiro, quod corpus Domini non auro, neque gommis

carnalia, cujus illffi metebant spiritalia.Non quo in- et serico, sed linteamine purum obvolutum sit,

digerct cibis Dominus crealurarum, sed ut typum quamquam et hoc significet, quod ille in sindone
ostenderot ma2;istrorum,quod victu atque vestitu ex munda involvit Jesum, qui pura mente eum susce-
dit^^cipulisdeberent ossocontenti.Sed vidoamus qua- pent. Hinc Ecclesia^ mos obtinuit ut sacrificium
lc? comites Mariam Magdalcnam,
h;il)ueiit : a qua altaris, non in serico, neque in panno tincto, scd

septem dsemonia ejecerat, et Mariam Jacobi et Jo- in lino terreno celebretur, sicut corpus Domini est
seph materteram suam, et alias quas in CKteris ^ in sindone munda sepultum, juxta quod in gestis

Evangeliis legimus, pontificalibus a beato papa Silvestro legimus esse

« Etcum jam sero esset factum, quia erat para- slatutum. De monunaento Domini ferunt, qui no-
« sceve, quod est ante sabbatum, venit Joseph ab stra ffitate Hierosolymis Britanniam venere, quod
« Arimathaa, nobilis » Dccurio vocalur,
decurio. domus fuerit rotunda, de subjacente rupe excisa,
qui do ordine curia\ et officium curise admini-
sil tantae altitudinis, ut intro consistens homo, vix
stret.qiii etiamcurialisa procurando munera civilia manu extenta culmen possit altingere,qua habet in-
solet appellari. Arimath:ea autem ipj^a cst Rama- troitum ab Oriente, cui lapis ille magnus advolutus

thaim civitas Elcanae et Samuelis, in rcgione Cha- aetque appositus est.lncujus monumcnti parteaqui-
nanitica juxta Diospolim itapaansuTi vero Grffice, La- lonari sepulcrum ipsum,hoc est locusDominici cor-
tme praeparalio diciLur,quo nomine Judaei,qui intcr poris, de eadera petra factus est, septem habens
Gr«cos morabantur,sextam sabbati appellabant,eo pedes longitudinis, trium vcro palmarum mensura,
quod in illo ea, quce requiei sabbati necessaria es- caetoro pavimcnto altius eniincns. Qui videlicet lo-
sent, praeparare solerent.juxta hoc quod demanna cus non desupor, s?d a latere meridiano pertotum
olim prajceptum est. «Sexla autem die colligetis du- patulus est, unde corpus inferebat color autem ;

plum [Exod. xvi), » etc. Quia ergo homo sexta die ejusdem monumonti ac loculi, rubicundo ct albo
factus, et tota est mundi creatura perfecta.septima d dicitur esse permistus.
autem Conditor ab opere suo requievit, unde et hoc
HOMILL\ LXVlI.
sabbatum, hoc est requiem voluit intclligi, recte
FERIA QUI.NT.\ P.\LMARU.M, l.\ COENA DOMIXI.
Salvator eadem sexta die crucifixus,humanae restau-
rationis implevit arcanum. Ideoque cum accepisset (JoAN. XIII.) « In illo tempore : Ante dicm festum
Josus acetum, dixit « Gonsummatum cst,))hoc est
: « Paschae, sciens Jesus quia venit hora ejus.ut tran-
sexta die, quod pro mundi refectiono suscepit, jam « seat ex hoc mundo ad Patrem»et reliqua.Pascha
totum est expletum. Sabbato autem in sopulcro non, sicut quidam exislimant, Gi\ccum nomen est,
requiescens, resurrectionis quae octava die ventura sed Hebraeum. Pascha transitus dicitur in sua lin-
erat, exspectabat eventum. Ubi nostrac simul devo- primum Pascha celebravit
gua,propteroa,quia tunc
tionisacbeatffiretributionispraclucetexemplum,quos populus Domini, quando ex iEgypto fugientes,Ru-
in hac quidem saiculi ajtate pro Domino pati, el brum marc transicrunt. Qua; figura in Christo se-
velut mundo necesse cst crucifigi. In septima vero cundum veritatcm impJcta est, cum por passionem
aetate, id estcum lcthi quisdebitum solvit, corpora suam transiret ex hoc mundo ad Patrora. Ita nobis
quidem autcm secreta in pacc
in tumulis, aninias quoque transeundum est ex hoc mundo ad Patrem,
cum Domino manere, bona oportst opera ^ a temporalibus ad a^terna, ab iniquitate ad Justi-
et post

quiescere, donec octava tandcm veniente aetato, tlam, a deccptore diabolo ad Salvatorem Chri-
eliam corpora ipsa resurrectione glorificata, cum stum. « Cum dilexisset suos, qui erant in mundo,
animabus simul incorruptionem .•ulernaehaeredilatis « usque in finera dilexiteos.» Uliquc utipsidehoc,
accipiant. « Venit, inciuit, Josejjh ab Arimalha;a, ubi orant, ad suuni caput, quod hinc transisset,

nobilisdccurio, ([ui ct ipse erant exspoctans rognum ojus (liloctione transissent.In finem, id est in a^ter-
Dei. Et audacter introivit ad Pilatum, ct pctiit cor- nuni diloxit oos. Vel in tinem, in Christo, quia finis

pus Jesu. Magnae quidem Joscph iste dignitatis

» legis est Christus.

ad saeculum, sed majoris apud Deum meriti fuissc « Et ccBua jara facta. » Non ita deberaus intelli-
laudatur. Talem namqueexistere decebat, ([ui cor- gcrc coenam factam, veluti jam consumptam et
pus Domini sepeliret, qui et per justitiam morito- transactara. Adhuc cnira coenabatur,cum Dominus
rum lali ministcrio dignus fuisset, et pcr nobilila- surrcxil, ot pedcs lavit discipulis suis : nam postea

lcm polenlix! sa,'cularis, facullatom possit oblincrc itorum rccubuil,(>lbucccllarasuotraditori dedit, Cce-
421 HOMILI.E DK TEMPOHE. 2^

na dicta cst jam parata convivantibus discipulis A « ffiternum. .Etcrnum, pro nunquam posuit sed
)> :

cum magistro. tcrritus responsione Domini, dixit :

« Gum diabolus jam misisset in cor ut traderet « Domine, non tantum pcdes, scd et marr? ot

« cum Judas Simonis Scariothis. » Si qujeris quid « caput. >i Quandoquidem sic minaris lavanda tibi

missum sit in cor Judoc, hoc utique ut traderet eum, moa mcmbra, non solum ima non subtraho, verum
Missio ista, spiritalis suggestio est : non in aures etiam prima substerno. Ne mihi neges capiendam
corporales, sed in cor consentiens iniqua. Sicut tecum partem, nullam tibi nego abluendam mci
enim bonas cogitationes benignus spiritus immittit, corporis partcm.
sic malas cogitationes malignus suggerit. Sed inter- « Respondit ci Jcsus Qui lotus est, non habet
:

est quibusnam eorum mens humana consenfiat, « opus nisi pedes lavare, sed est mundus totus. »
divino auxilio, vel doserta per meritum, vel adjuta Quomodo tolus est mundus, et utiquc tamen pedes
per gratiam. Sine fide Dei proditor ad convivium ei lavandi sunt, nisi quia mundus est in lavacro
non credens Deum esse, quem tradere non cogita- sancti baptismatis? In baptismo namcjue donantur
bat, videbatur ct tolerabatur in eo quem falli puta- nobis omnia delicla. Sed sicut pcs, qui tcrram cal-
bat, fallebatur, cujus malitia bonitas Dei utebatur cat, non potest absque sordibus essc, sic nemo po-
ad salutem aliorum. t> test vivore sine peccalis, pro quibus quotidie ora-
« omnia dedit ei Pater in manus, »
Sciens quia mus : « Dimittc nobis debita noslra {Matlh. vi). »

ergo et ipsum traditorem.Nam si eum in manibus Iterum pulvere terrenae habitationis homo sordida-
non haberet, non utique illo uterctur ut vellet. Scie- tus, necesse habet itcrum lavari per gratiam divins
bat enim Dominus quid faceret pro amicis,qui pa- pietatis, licct prius eadom gratia essct totus mun-
tienter utebatur inimicis.Sciens etiam « quia a Dco datus, aposLoIo Joanne atteslante : « Si dixcrimus
« exiit, et ad Deum vadit. » Nec Deum, cum inde quia peccatum non habemus, nosipsos decipimus,
exiret, nec nos descrens, cum rediret. et veritas in nobis non est {I Joau. i). » Quotidie
« Surgit a ccena, et ponit vestimenta sua. » Lo- igitur pedes lavat nobis, qui interpellat pro nobis :

cuturus evangelista de tanta Domini humilitate, et quotidie nos habere opus, ut pedes lavomus, in
prius ejus celsitudinem voluit commendare. Ad hoc ipsa oratione Dominica confitemur, cum dicimus :

pertinet quod ait « Sciens quia omnia dedit ei

: « Dimitte nobis debita nostra, sicut et nos dimitti-
Pater in manus. » Non Dei Domini, sed hominis mus debitoribus nostris. >
« Etvosmundi estis.sed
servi implevit officium. Tanta est quippe humanse « non omnes. » Quod Evangelista sequentibus vcrbis
humililatis utilitas, ut eam commendaret suo exem- oxponit, ideo transeamus ad cffitera.
plo etiam divina sublimitas. « Surgit a ccena, » des- « Postquam ergo lavit pedes eorum. k Id est, im-

cendit de coelcstibus. « Posuit vestimenta sua, » C pleta redemptionis nostras purgationc, per sanguinis
id est, semetipsum exinanivit. « Cum accepisset lin- sui effusionem, accopit vestimenta sua, tertio die de
« teum, prajcinxit se, » formam servi inducns. scpulcro resurgens, et eodem corpore quo morie-
aquam in pelvim, » id est,
« Mittit fudit sangui- batur in cruce, immortalis factus et vestitus. « Et
nem suum in teriam, ut mundaret in se creden- cum recubuisset, » hoc est, iterum ascendit in cce-
tium vestigia quac terrenis peccatis sordida fuerant, lum, dexteram Dei sedens, et in majestate pa-
in
et extergerot linteo, quo erat, id est, corporis sui ternae divinitatisrecumbens, unde iterum venturus
linteo quo orat praecinctus, purgaret, quia tota ejus est judicare vivos et mortuos. Sequitur enim :

passio est purgatio.Dum formam servi accepit, non « Dixit cis Scitis quid fecerim vobis? » Hoc ait,
:

quod habebat dimisit, sod quod non habebat assum- quod antc promiserat, dum Petro apostolo respon-
psit. dit: « Quod ego facio, tu nescis modo, scics autem
« Venit crgo ad Simoncm Petrum. » Non ita in- postea. » Nunc est illud ante promissum.
telligendum ost quasi, aliorum pedibus lavatis, ve- « Vos vocatis me Magister et Domine, et bene

nisset ad primum apostolum, sed quia inde primum « dicitis. » Utique; quia verum dicitis. « Sum ete-
ccepit, idco expavescit Petrus,utDci Filius ei pedes (t nim. ))Non ari^ogantiaj typo, sed veritatis obsequio
lavarct, Dominus servo, Deus homini.Quando ergo n dixit.

pedcs discipulorum la^are ccepit, venit ad eum, a « Si ergo ego lavi vestros pedcs Dominus et Ma-
quo coepit, id est, ad Petrum. Et tunc Petrus (quod « gister, et vos debetis alter alterius lavare pedes. »
etiam quilibet eorum expavisset) expavit,atque ait: Si ego Deus et Dominus dimisi vobis peccata vestra,
« Domine, tu mihi lavas pedes? » Tu Deus, ego et vos debetis altcr alterius peccata dimittere. Et boc
homo, tu Dominus, ego sorvus tu Redemptor.ego ; est quod Apostolus ait « Donantes vobis metipsis
:

peccator. si quis adversus aliquem habet querelam, sicut Do-

« Respondit Jesus, et dixit ei : Quod ego facio, minus donavit vobis, ita et vos invicem {Col. iii). »

« tu nescis modo, scies autcm postea. » Hujus facti Itaquc nobis delicta donemus, et pro nostris deliclig
mysterium necdum intelligis, sed postea intelli- invicem oremus atque ita quodammodo invicem pe-
ges. des nostros lavemus. Licet hoc corporaliter chari-
« Quia si te non lavero, non habebis partem me- tatis officio et humilitatis exemplo aliquibus utiliter
« cum. Dixit Petrus : Non lavabis mihi pedes in faccre placeat, tamen spiritaliter in corde omnibua,
 ;

423 HAYMONIS HALBERSTAT. EPISC. OPP. PARS II. — HOMIL. 124

ag^ndum est,ut dobita no.-.tra iavieeni fiinuiiamus A esi ex vou nisi ex vobis ilurus est qui iiUul;
nobis, sicut a Deo nobis debita nostra diinitti de- me ?
precamur. Sequitur : Aspiciebaut ergo ad invicem discipuli, baesi-
« Amen, amen dieo vobis, non est servus major « tantes de quo diceret. » Sic quippc in eis crat erga
« domino suo, neque apostolus major eo qui misit magistrum suum pia charitas, ut tamen eos humana
(' illuin. Si hcec scitis beati eritis, si feceritis ea. » alterum de altero stimularet infirmitas. Xota fuit

Hoc ideo dixit,quia laverat pcdes discipulorum ma- unicuique sua conscientia, sed alterius incognila.
gister bumilitatis, ut verbo et exeraplo eos inslrue- « Erat autcm recumbcns unus ex discipulis ejus

ret in charitatis oflicio. « in sinu Jesu, quem diiigcbat Jesus. » Quod dixorat
Non de omnibus vobis, » id est. non omnes vos
«
in sinu, paulo post
super pectus Jesu ipscest
dicit :

beatos dico. « Ego scio quos elegerim, » ad hanc
meorum sequaces prsceptorum.
beatitudinem, ut
« Sed ut implentnr Scriptura Qii\ manducat panem
I.mecum ]e\abit contra me calcaneum suum. » Id
est, calcabit me. Manducat panem non ad salutem
Joannes, cujus cst boc Evangelium, sicut posteama-
nifestatur. Erat enim haic eorum consuetudo qui
:
sacras nobis litleras rainistrarunt, ut quando ab ali-
quo eorum divina narrabalur historia, cum ad
seipsum veniret, tanquam de alio loqueretur et sic :

sibi, sed ad poenam

quia manducavit, ut lateret
:
se inseroret ordinationi narrationis suee, lanquam
J}
proditor, non ut proflceret amator. Quid est quod rerum gostarum scriptor, non tanquam ipsius sui
alio loco dixit : « Nonne vos duodecim clegi,et unus Hoc fecit et bcatus Moyses, ita de
pra?dicator.

ex vobis diabolus est (Joan. seipso, tanquam de alio cuncta narravit. Diligebat
vi) ? » et hic dicit : «Ego
scio quos elegerim ? » Electus est etiini ille Judas, non prae omnibus unum,sed quiddam in eo dilexit,
non ad beatitudinem, sed ad perditionis perfidiam quod in aliis non dilexit, id est, ut pace transiret ex
:

ob salutem mundi, non suam. quia dictum est de hac vita, non per passionem finiret hanc vitam. In
eo « Melius esset homini illi si non fuisset natus. » sinu JcsuJd est in secrolo,dc quo illud mirabile,et
:

in omnibus SdDCulis inauditum cructavit sacramen-

Isti vero, de quibus modo dixit • Ego scio quos :

elegerim, » ad beatitudinem seternae gloriae electi

tum « In principio erat Verbum, et Yerbum erat
:

sunt.
apud Deum, et Deus erat Vcrbum {Joan. i). »
Innuit aulem huic Simon Petrus, et dixit ei. »
<'

« Amodo dico vobis, inquit, priusquam fiat, ut

Innuendo dicit non loquendo significando, non so- :

« cum factum fuerit,

credatis, quia ego sum. » Id
nandu. Quid dicit innuendo ? Quod sequitur « Quis :

est, cgo sum de quo illa Scriptura prnDcessit, ubi

" est do quo dicit? » Ha;c verba Petrus iunuit, non
dictum est « Qui manducat mecum pancm, lcvabit
:

sono vocis, sed motu corporis dixit.

super me calcaneum {Psal. xl). » n
'< Itaque cum recubuisset ille supra pectus
« Qui accipit si quem misero, me accipit. Qui Jesu. » Hic est ulique poctoris sinus sapientia; se-
« autem me accipit, accipit eum qui me misit. » cretum.
Cum hcec dicebat, non unitatem naturcC divisit,sed « Dicit ei : Domine, quis est? Respondit ei Je-
mittentis auctoritatem osiendit. Sic uliquo unus- panem
« sus: Cui ego intinctum porrexero. Et cum
quisque eum qui est missus accipiat, ut in illo, eum « intinxissetpanem, dcdit Juda? Simonislscariothis.
qui misit accipiat vel altendat. Si ergo attendas « Et post panem, tunc introivit in illum Satanas. »
Christum in Patre, invcnios discipuli praRceptorcra :
Exprossus ost tradilor, nud^tta? sunt lalebrae tene-
si aulem attendas Patrem in Filio, invenies unige-
brarum.Bonum est malo suo ac-
quod accopit, sed
niti genitorem ac sic in eo, qui missus est, sine
:
quia male bonum malus
cnim acccpit. Hic
cepit :

uUo accipit errore millentem.

docetur quam diligenter nobis cavcndum sit male
« Cum haec dixisset Jesus, turbatus est spiritu,et accipere bonum. Mullum quippe intcrest, non quid
« protestatus est, et dixit: Amen, amen dico vobis, accipiat, sed quis accipiat ncc qualc sit quod da- :

" quia unus ex voljis tradot me. » Turbavit eum tur, sed qualis sit ipso cui datur. Inlravit ergo post
inmiinens passio,et pcriculum proximum,et tradi- hunc panem Satanas Domini traditorem, ut sibi
in
torisimpondens manus, cujus fuerat pracognitus n .jam traditum plenius possideret, in quempriusin-
animus. Turbalus est itaque spiritu, tanto scelere traverat, ut decipcret. Auxil enim peccatum tradi-
traditoi-i:?. Turbala ost in eo nostra infirmitas, non tionis prajsumplio sacramenii cum homini ingrato :

sua polestas.Sicut pro nobis passus cst,itapro no- inlrassot panis in ventrem, hostis in mentem. For-
bi.s lurbatus est. Qui ergo protestante mortuus est. tassis ergo panis intincti illius significans fictionem,
potestar.te turbatus est,ne nostra pcrturbalio in qui ficlus ad cu^nam venit amicus, et falsus ad ma-
dospcraliocem cadat, sed in miseratione proximo- gistrum vadit discipulus.
rum una puenilentiapeccatorum vcl nostrorum aver- « Quod facis, fac citius. >- Non praicepit facinus,
latur: quia illius perturbalio nostra csl consolalio. scd praidixit Juda} malura, nobis bonura. Quid enim
« Amen, amen dico vobis, quia unus ex vobis tradet Judaj pcjus, et quid nobis melius, quara traditus est
me. » Unus numero, non merito; specio, non vir- Christo ab illo utilis? IIoc,est,plus paratus ad passio-
tute; commistione corporali, non vinculo spiritali nem,quam iratusadvindictam,nontamadperniciem
earnis adjunctione, non cordis socius unilalc. Quid perlidi sa;vicndo di.xit, quam ad salutcra fidclium fe-
 »

42.5 HOMILI^ DE TEMPORE. -426

stinaodo. » Qiiod facis, iac cilius. )'Non quiainliia A (. Deus clarificalus est in eo, etDeusclarifica-
Si

potestatc est quemlradas,sed quiaboc vult quiom- « viLeuminsemetipso.»Hoc est: siDeusclarificatus

nia potest. est in eo, qui non venitfacerevoluntatemsuaiii,sed

'( Hoc autem nemo scivitdiscumbentium,adquid voluntatem ejus qui misiteum, et Deusclarificavit
« dixerit ei, Quidamenimputabantquia loculosha- eum insemetipso;utnaturahumana,inquaestFilius
« bebat Judas, quia dixit ei Jesus: Eme ea quse hominis, quee aVerboaiternosusceptaest, etiamim-
«opussuntnobisaddiemfestum,autegenisutaliquid mortali aeternitate donetur: « Et continuo, inquit,
« daret. » Habebat crgo Dominus loculos, etiam fi- clarificabit eum, » resurrectione scilicet sua, non
delibus oblataconservans,ctsuorumnece£sitatibus, sicut nostra in fine saeculi, sed continuo futura.
et aliis indigentibus tribuebat. Tunc primum eccle-
HOMILIA LXVIIL
forma est instiluta, ut intelligere-
siasticae pecuniaj
FERIA SEXTA PARASCEVES.
mus quod pra;cepitnoncogitandumetsedecrastino,
nec ad hoc fuisse praeceptum,ne quidpecuniae ser- Passio Domirii noslri Jesu Christi secundum
Joanncm.
vetur a sanctis, sed ne Deo pro ista serviatur.
« Gum ergo aceepisset ille bucccllam, exivil con- (JoAN. XVIII, XIX.) «Inillotempore:egressusJesu3
« tinuo. Erat autem nox. » Erat enim nox, quiaex- y» « cum discipulis suis trans torrentem Gedron, » et
tenebrarum.Exivitergoad suaj perditionis
ivit filius reliqua. KsSptT)'/ genitivuspluralisestin Graeco,quod
ministerium et ad nostrffi salutis dispcnsationem : potest Liitine dici. Tunc appropinquavit
Gedrorum
non nostraj salutis consideratione,sed sua^negotia- tempus de quoPsalmistalegitur: <(Detorrcnteinvia
quod Psalmistaait
tJonis int^entione. Hinc impletur bibet, » id est, in via hujus vitffidetorrentepassio-
verbum,» id eslGhri-
{Psal. xii): « Dies diei eructat nis bibit, « propterea exaltabit caput [Vsal. cix), »
stus discipulis promebat verbum salutis; « et nox quod Aposlolus ita exposuit: « Ghristus obediens
nocti indicat scientiam, » id est Jndas Judaeis pro- Patri usque ad mortem, mortem autem crucis
diloris malitiam ostendit. Nunc majorl intentione propter quod et Deus exaltavit illum (Philip. ii). »
verba Dominiconsiderandasunt, quaeipsanocleantc « Ubi erat hortus, in quemintroivitipseetdiscipuli
traditionishoramdiscipulissingulariter loquebatur, « ejus. » Bene in horto miscriae nostraecomprehen-
profundissima sunt in mysteriis. Ideo ubi multum sus est, utnosinhortumbcatitudinissuaainduceret.
aboraturus est dispulator, non remissus debelesse Igitur in horto deliciarum, id estinparadisoprimus
auditor. Aitius consideranda sunt Altissimi dicta, pater humani generis pcccavit, et indeejectusestin
qui occultat ut qua^ramus, ct manifestat ut inve- hanc vallem lacrymarum. Ideo Ghristus, secundus
niamus. Ipse est qui claudil et aperit: claudit ut Adam, se in hortocomprehendivoluit, ut peccatum
quaeramus; aperit ut inveniamus: ut inquisitor C quod in horto paradisi, qui hortus deliciarum in-
fructum accipiat sudoris sui, et largitor laudem et terpretatur, primus homo commisit, deleretur.
gratiam bonitatis suaj habcat. « ScieLat autem et Judas, qui tradcbat eum, lo-

« Et dixit Jesus: Nunc clarificatus est Filius ho- (( cum; quia frequenter Jesusconvenerat illuc cum
• minis, et Deusclarificatusest inineo. » llicaliquid « discipulissuis, »Hoc quod narratingressumDomi-
magnum significat in hac clarificatione. Exivit Ju- num cum discipulis suis in hortum, non continuo
das, el clarificatus est Jesus: exivit filius perditio- factum est, cum ejusilla finitaessetoratio,decujus
nis, et clarificatus est Filius hominis. Exeunte ita- verbis ait: « HaeccumdixissetJesus; » sed aliaquae-
que in mundo omnes mundi r-^manscrunt, et cum dam sunt interposita, quaeab istoprstermissaapud
suo mundactoreremanserunt.Tale aliquid erit,cum alios evangelistas leguntur, sicut hic inve,niuntur
victus a Ghristo Iranseat hic mundus cum, zizaniis multa quae illi similiter in sua narratione tacue-
a tritico separatis, justi fulgebunt sicut sol in re- runt. Ad hoc vero valet quod dictum est" « Haec
gno Patris sui. De hac clarificatione futura san- cum dixisset Jesus, » utnoneumante opinemurve-
ctorum locuturus, verbopneterititemporis ususest. nire in hortum, quam illavcrba finiretet illamora-
Quod enim futurum in sanctis est, hocin pra;desti- tionem, quae leguntur.« EtJudas, quitradebateum,
natione Dei factum essedicitur: «Nunc clarificatus n sciebat locum. » Ordo verborum est: Sciebat lo-
est Fittus hominis » tanquam dicerct: Ecce in illa
; cum, qui tradebat eum, quod frequenterJesus, in-
raea clarificatione quid erit, ubi malorum nullus quit, convenerat illuc cum discipulis suis. Ibi ergo
erit, bonorum nuUus
ubi perit. Sic autem non est lupus ovina pelle contectus, et inter oves alto pa-
dictum, nunc significatus est Filiushominis signifi- adtempus
trisfamilias consilio toleratus, didicit ut
catione, quemadmodum non cst dictum: pelra si- exiguum dispergeret gregem,insidiisappetendopa-
gnificabat Ghristum, sed petra erat Ghristus. Cum storem.
autem Nunc clarificalus est
dixisset: « Filius homi- « Judas ergo, inquit, cumaccepissetcohortem, et
nis, » adjunxit: « EtDeus clarificatus est in co.' ((apontificibusetPharisaeisministros,venit illuccum
Est enimcIarificatioFiliihominis, utDeus clarifice- laternis, et facibus, et armis. » Gohorsnon Judaeo-
tur in eo. Non enim ipse in seipso, sed Deus inillo rum, sed militum fuit..'\praesideitaque intelligatur
clarificatur, tuno et illum Deus in se clarificat. De- accepta tanquam adtenendumreum, servatoordine
nique tanquam ista exponens adjungit. et dicit: legitimae potestatis, utnullustenentibusauderetob-

Patrol. CXVIH. 14
 » :

427 HAYMONIS IIALBERSTAT. EPISC. OPP. PARS II. - HOMIL. 428

sistcre. Ideo tanta manus inimicorum congregata
est,utnullusapprehendentibus,vcl contradicere,vol
defendere Jesum auderct.Itaquippcejus absconde-
batur potestas, et obtendebatur inlirmitas, ut
inimicis necessaria viderentur adversus eum. Bene
utens bonus malis, et faciens bona de malis,
« Jesus autem, » sicut evangelista seeutus ad-
junxitjKSciensomniaquaeventuraerant super eum.
Sciebat et voluit ut comprehenderetur, quia ad hoc
venit in mundum, ut hoc fieret quod voluit; « pro-
cessitetdixit :Quemquaeritis? »Processit paratusad
passionem, et interrogans qucm qusererent, non
quasi ignarus eorum voluntatis, sed ut scirent ip-
sum esse quem quffirerent.
« Responderunt: Jesum Nazarcnum. » Jesus Na-
zarenus dicebatur, quia in Nazerethnutritusest,ut
impleretur prophetia: « Quoniam Nazareus vocabi-
tur. » « Dicit eis: Egosum. » Nonabscondilse,sed
ostendit, quia voluntaie sua posuit animam suam
pro mundo.
« Stabat autem et Judas, qui tradebat eum,
« ipsis.Ut ergo dixit eis: Ego sum, abierunt re-
« trorsum, et ceciderunt in terram. » Ubitunc mi-
litumcohors,etministriprincipumacPhaerisaeorum?
ubi terror et munimen armorum? Nempe una vox
dicentis: « Ego sum, »tantam turbamodiiferocem,
armisque terribilem, sive ullo tclo percussit, repu-
lit, et stravit. Deus enim latebat in carne, etsempi-
ternus dies ita membris occultabatur humanis, ut
laternis etfacibusquc-erereturoccidendusa tenebris.
A hujus cxpressit, sicutLucassolus.quodejusauricu-
lam Dominus tetigcrit, et sanavarit eum. Malchus
autom interpretatur regnaturus. Quid ergoaurispro
hffic Domino amputata etaDominosanatasignificat, nisi
auditum amputatavetuslaterenovatum,ut sit inno-
vitate ppiritus, et non invotustatelitterae? Quod cui
prcestitum a Christo fuerit,quisdubitetregnaturum
tunc esse cumChristo?Servus dictusestpropterser-
vitutem legalcm; sanatus autem dicitur, propter
evangelicam libertatem.Factum tamon Pelri Domi-
nus improbavit, et progredi ultra prohibuit, di-
cens
« Mitte gladium tuum invaginam.Calicem quem
« dedit mihi Pater, non bibam illum. » Non bibam
illum, interrogative, vel increpative legendum est,
„ quasi dixisset: Nonne bibam illum calicem quem
Pater mihi bibere praecepit? Quareresigtere volun-
tati vis omnipotentis Patris, imo ot salutis tuae ca-
lici? In suo quippe facto illo discipulus magistrum
defondere voluit, nescius adhucdispensationempa-
cum ternae voluntatis, quodexhoc fieriventurum voluis-
set. Quod autem datum calicem
a Patre sibi dicit
passionis, profecto illud est, quod ait Apostolus:
« SiDeus pro nobis, quis contranos?qui Filio pro-
prionon pcrpecit, sedpronobis omnibustradiditil-
lum {liom. viii). » Verum auctor hujus calicis est,
etiam ipse quibibit,undeidemApostolusail:« Chri-
stus diloxit nos, et tradidit semclipsum pro nobis
oblationem et hostiam Deo, in odorem suavitatis
{Isa. v). »

« Ego sum, » dicit, et impiosdejecit.Quidjudicatu- « Cohors ergo, ettribunus, otministriJudaeorum

rus faciet, qui judicandus hoc fecit? quid regnaturus C ((comprehenderunt Jesum et ligaverunt eum. »
poterit, qui moriturus hoc potuit? Et nunc ubique Comprehenderunt ad quem accesserunt, quoniam
per Evangelium : « Ego sum, » dicit Christus, ot a dies ille, illi vero tencbrae permanserunt,necaudie-
Judaeis exspectatur Antichristus, ut retro redeant, runt^^^AcceditcadeumjetilluminaminiCPsa/.xxxiii.)»
et in terran^ cadant. Quarequivenerunt ad compre- Tunc autem, quando illo modo eum comprohende-
hendendum non tenuerunt, a quoaudierunt « Ego : runt, tuncabeolongiusdiscesserunt.« Etiigaverunt
sum? » Illi quaerebant eum comprehendereet occi- eum, » a quosolvipotiusvellodebuerunt. Postquam
dere, illi quaerebat eos rcdimere et vivificare, pro- persccutores. tradonteJuda, comprehensum Domi-
pter quod venit ad nos. Ostenditquaerentibus potc- numligaverunt,quinosdilexitettradiditsemctipsum
statem, quia habuit in potestate animam suam po- pronobis,etcuiPaternon peporcit, sed pronobisom-
nere, quando posuit, hora passionisostendit,utno- nibus tradidit eum:
strae redemptionis impleretur mysterium. « Adduxerunt ad Annam primum. » Nec enim
« Iterum ergo eos intcrrogavit Quemquaeritis?»
: Joannos istam tacet causam quarehocfecissent, di-
Si quajritis,quare non apprehcnditis, nisi quianon cens:
est in vcstra potestatoapprehendondi hora, sed in « Erat enim socer Caipha;, qui orat pontifexanni
ejus qui venit ut apprehendatur? n « illius. Erat autcmCaiphasqui consilium deditJu-
« IUi autem dixerunt Jesum Nazarenum.Respon-
: « da^is, unum hominem mori pro po-
quia expedit
« dit Jesus: Dixi vobis quia ego sum. Si ergo me « pulo. » Ductus cst ad Annam primum, et postea
« quaeritis, sinite hos abire. » Inimicos videtc, et ad Caipham, ut cognatio sanguinis sceleris eos fa-
hoc faciunt quod jubet: sinite hos abiro quos non ccret consortes. Moysc jubento, prajceptum cratut
vult periro. Nunquid autcm non crantpostea mori- pontifices patribus succodcrent, ut generationis in
turi ? Cur crgo si luiic morerentur, perdcret oos, saccrdotibus serics conservaretur. Refert Josophua
nisi (|uia nondum in oum sic credcbaut, i|uomodo istum Caipham unius tantumanniab llcrodopretio
credunt quicunque non perount? redemisse sacerdotium. Non est ergo mirum si ini-

« SimonergoPetrus,habonsgladium,eduxiteum, quus pontifex iniquum judicaret. Sa;pe qui per ava-

« et percussit pontilicis servum,ot absciditejusau- ritiam adsaccrdotium accedit, perinjustitiamversa-
« riculam dexteram. Erat autcm nomcnservo Mal- tur in eo, ut sceleratum initium funeslo fine con •

V chu8. » Solus hic evangelista eliam nomon servi suinmctur.

420 H(3MIL!.i: Dl-: T!:.Ml>>iHE. /i30

« Sequebatiir autcm,inquit, Jesum Simonfclrus, A. " locutus sum nihil.» Quid cst quod palam scdicc*'
<( et alius discipulus. » Quisnam sitiste discipulus, loqui, in occuUo nihil loqui, dum alias apo--tolis

non temere aflirmandum est. quiatacclur. Solet au- dixit, cum per parabolas turbis loqueretur : « Vohis
tem idem Joannes ita se significarc, ct addcre, datum ost nosse inyslerium rcgni Dci, raeteris autem
« quem diligebat Jesus {Joan. xiii). » Fortassis crgo in parabolis (Marc. iv/? » Intelligondum est itaeum
et hi.c ipse est quijuxta crucem Jesu stabat, cui ille dixisse:«Palam locutus sum mundo,» ac si dixisset:
matris commendavit custodiam. Dicil et Matthaeus Multi mcpalam audierunt loquentem.et rursum non
de Pelro : « Pctrus sequebatur eum a longe {Matth. crant palam, ipsum etenim palam, quodammodo
xxvi) » Sequebatur Dominum a longe, qui eruf eum erat palam, ct quodam modo non erat palam. Palam
negaturus, ut vidoret finem. Yel amore magistri, vel quippc erat quia multi audiebant, et rursus non
humana curiositate, scire cupicns quid pontifex ju- crat palam quia non intelligebant. Et quod seorsum
dicaretde Jesu, utrumeum neci addiceret, an flage- discipulisloquebatur, non in occultoutiqueloqueba-
lis csesum dimitterct. tur. Quis namque in occulto loquitur, qui coramtot
« Discipulus autem, inquit,
illc erat notus ponti- hominibus loquitur, cum scriplum sit « In ore duo- :

intravitcum Jcsu in atrium pontificis. Pe-

« fici, et rum vel trium testium stabit omne verbura {Deut.
« trus autem stabat ad ostium foras. » Foras autem p. xvii) » prsesertim si hoc loquitur paucis quod per
;

stabat, qui negaUirus erat Dominum, nec erat in cos vellet innotescere multis, ergo et hoc ipsum.
Christo, qiu Christum confileri non fuit ausus. quod ab eo dictum videbatur occulte, quodammodo
« Exivit ergo discipulus alius qui erat notus pon- non dicebatur in occullo. Quia non ita dicebatur ut
« tilici, ct dixit ostiariae, etintroduxit Pclrum. Dixit ab his quibus dictum fuerat taceretur, sed ita potius

:< ergo Petro ancilla ostiaria:Nunquid ettuexdisci- ut usquequaquo praidicatur.

« pulis es hominis istius? Dixit ille: Non sum. » Hic M Quid me interrogas? Interroga eos qui audie-

agnosciturquam verum sit, quod Veritas paulo ante « runt quid locutus sum ipsis. Ecce hi sciunt quae

ait : «t Quia sine me nihil potcstis facere {Joan. \\).» ((dixerim ego.»Quasi dixisst-t: Quid me interrogas,
Ecce columna fortissima ad unius aurre impulsum a quo veritatem audire non desideras, sed quem
tota contremuit. Uhi illa promiltcntis aadacia, ot de danmare cupis? Interroga magis eos, de quorum
seplurimum praesumentis ? ubi sunt verba illa, dictis non habeas invidiam. Ita tea.peravitDominus
quando ait « Quare non po?sum sequi te modo ?
: suara responsionem, ut nec veritatem tacere, nec se
animam mcam pro te ponam (Joan. xn)? » Hoc non defendere videretur.
est sequi magistrum, se negare discipulum esse. Sic « Hajc autem cum dixisset, unus assistens mini-

ne pro Domino anima ponitur, ut hoc ne fiat, vox strorum dedit alapam Jesu, dicens Sic respon- :

ancillae formidetur ? Sane hoc loco considerandum C « des poutifici ? » Hic impletur quod prophetatum
est quam periculosum sit Christiano Christianum est de eo: « Dedi muxiliasmeas percutientibus {Isa.
se esse negare. Non enim Petrus in hoc loco dixit se l). » Percussit cum quasi reum responsionis, sed ille

Christum negare,seddiscipulumChrisli;tamen ipse injustc pcrcussus mansuete rcspondit:

Christus ante praedixerit « Ter me negaturus es. » : « Si male locutus sum, testimonium perhibe de

QuienimdiscipulumseChristinegavitesse,Christum « malo. » Omnis itaque qui contra veritatem loqui-

negavit similiter, qui sc Christianum negat esse

; tur, male loquitur si ego autem veritatem non dixi, :

propter aliquem timorem, etiam Christum negat. da tostimonium contrame in quo mendacium dixis-
« Stabant autem servi et ininistri ad prunas, quia sem. " Si autom benc, » id est vere, « quid me cae-
« frigus erat, et calefaciebant se. » Frigus erat infi- dis ? » Quid in ista responsione verius, mansuetius,
delitatis in cordibus illorum intantum etiam ut ille justius? Si cogitemus quis acceperit alapam, nonne
princeps apostolorum in eo frigore lorpescat, quia vellemus eum qui pcrcuesit aut coDlesti igne con-
uecdum calore sancti Spiritus inflammatus fuit in sumi, aut terra dehiscente sorberi, aut correptum
;

quo non solum ipse itcrum post acceptum sancti daemonio volutari? Quid enim horum per potentiam
Spiritus donum non timuit Christum coram impcra- non potuisset, per quem faclus est mundus, nisi pa-
toreetpopulo Romano confiteri, sed ctiam pueri im- n tientiam nos docere maluisset, a quo vinciturmun-
berbes et puellae, sancli Spiritus calore inflammati, dus ? Forte aliquis hic dicit quare alteram maxil-
Christum publice usque ad mortom conlitebantur, et lampercuti nondarct? Sccundum praeceptum suum,
pro eo mori non metuebant, quem claviger coeli itaque non solum alteram dedit maxillam percu-
coniiteri ad unius ancillaivocem formidavit. tienti, sed eliam totum corpus suum ad cruciligen-
« Jesum de discipulis
Pontifex ergo interrogavit dum tradidit. Et magis vult praeccpta sua Dominus
« suis et de doctrina ejus. » Non cognoscendai veri- in cordis tranquillitate sorvare, quam in corporis
tatis amore interrogavit, sed ut causam inveniret ostentatione demonstrare.
qua ctiam accusari posset, et tradi Romano praj -
<( Et misit eum Annas ligatum adCaipham ponti-
sidi ad damnandum. " (lcom. » Ili duo Annas et Caiphaa principes fue-
« Rcspondit ei Jesus : Ego palam locutus sum runt sacerdotum, ot per vices annuas sacerdotium
« mundo, ego semper docui in synagoga et in tem- administrabant : et erat tunc annus Caiphae, cum
« plo, quo omnes Judnei convcncrant, et in occulto passus est Christus. Et credendum est secundum
 : : : : :

431 HAYMONIS IIALBERSTAT. EPISC. OPP. PARS II. — HOMIL. 4:i2

voluntatem Gaiph.-E factum osso, ut prius duccretur A gcn.T judlcis dorno contaminari timebant,ct Fratris

ad Annam, ut minoris culp.c videretur, si allerius innoccnlis ssnguine non timebant. Sciendum ett

quoque consacerdotis suidamnarctur sententia. Sed quid sil inter Azymorum. Pascha di-
Pascha et dies

cum dixisset evangolista quod eum ligatum miserit cebatur proprie dies qua agnus ad vesperam illa in

Annas ad Caipham, rcversus est ad locum narratio- quartadecima luna occidcbatur septem dies sequen- ;

nis, ubi reliquerat Petrum, ut explicarct quoJ in tes, dics Azymorum dicebantur. Dics Azymorum
domo Ann.-c de trina ejus negatione ccntigerat. fuerunt in quibus nihil fermentatum in domibus
« Erat autem, inqmt, Sinion Pctrus stans, et illorum debuit inveniri : scd tamen dies paschalis
« calefaciens se. » Hoc recapitulat quod antc jam invcnitur inter dies Azymorum nominari, ut in alio
Evangclio legitur « Prima autem die Azymorum
di.verat; deinde quaB secuta sunt jungit: « Dixerunt :

« ergo Nunquid et lu ex discipulis ejus cs ? Nc-

ei :
accesserunt discipuli ad Jesum, dicentes : Ubi vis
« gavit ille, et dixit Non sum. » Jam semel nega- :
paremus tibi comedere Pascha?» {MaUh. \\\i.) Se-

verat ad anciiltc vocem, ecce iterum codem timore quitur

perterritus dixit, vel negavit. Deindc ut tertia quo- « Exivit ergo Pilatus ad eos foras, et dixit : Quam
que negatio perficoretur, et in oo verbum Dei praj- « accusationcm affertis adversus hunc hominem ?
dicentis impleretur. « Rcsponderunt et dixerunl ei : Si non esset hic
jQ
« Dicit ei unus ex servis pontificis, cognatus ejus, « malefactor, non tibi tradidissemus eum. » Hunc
« cujus abscidit Petrus auriculam ; Nonne ego te enim morem habebant Judsei, ut quem morte dignum
« vidi in horto cum illo?lterum ergo, sicut antea, dijudicarent, vinctum eum praesidi traderent. In-
« negavit Petrus, ot slatim gallus cantavit. » Ecce' terrogentur, atque respondeant ab immundis spiri-
medici est completa pncdictio, «groli convictapne- tibusliberati, languidisanati, leprosimundati,surdi
sumplio. Non enim factum est quod iste dixerat audientes, muti loquentes, caeci vidontes, mortui re-
« Auimammeamproteponam, »sed facturncstquod surgentes, utrum sit malefactor Jesus. Sed ista di-
ille praedixerat: « Ter me negabis. » Sed h?ec trina cebant, de quibus per Prophetam ipse prsedixerat
negalio timoris, trina confessione amoris diluitur, « Rctribucbant mihi mala pro bonis (Psrt/. xxxiv). »
Necdum fuit amor qui foras mitteret timorem ; e.cd
« Dixitcrgo oisPilatus : Accipite eum vos, et se-
adhuc timor servilis valuit in corde ejus : sed ncc-
« cundum legem vestram judicale eum. » Justior
dum respexit eum, qui hxc praedixit ci ; scd hoc
fuit illis judex gentilis. Quasi diceret Legcm ha- :

magna dispensalionegestum essc crcdere debe-

Dei
betis, et secundumlegem veslram judicalceum: vos
mus, quatenus ille, cui ovcs suasad Patrem rediens
melius nostis quid de talibus vestra lexjudicct: se-
Christus commendaturus crat, per suam disceret
.... ,.. .
r cundum quod lustum sciatis, judicate. « Dixerunt
p
alu misercri, et fratrum culpas igno- ^
• . 1 •
, ,

fragilitatem \ \t
° Nobis non t r •
^ -, , ,
^ " « ergo Judaei licet mterlicere quem- :

sccre, dum suum recordaretur peccatum et ulio- :

« quam. » Quid est quod loquitur insana crudelitas?

rum compati possit fragilitati, qui sui casus ignarus
an non interficiebant quem interficiendum ofTere-
non csset. Peracta itaquc trina hac negatione Pctri,
bant? An non forte interficiebant, dumclamabant:
rev^ersus est evangelista ad ordinem narrationis suae,
Crucifige, crucifige » Quid est quod dixerunt « No- ! :

ubi cam reliquerat

bis non licet intorficcre qucmquam, » dum lex man-
« Adducunt ergo Jesum ad Caipham in prsto-
dat homicidas, adultoros, et laiium roos scelerum
« rium. » Ad Caipham quippe ab Anna collega et so-
occidere vel lapidarc, nisi forte hoc ideo dixissent
cero ejus dixerat missum. Sed si ad Caipham, cur
propter sanctitatem diei festi, utnon licerct eis se-
in praetorium ? quod nihilaliud vult intelligi, quam
cundum legem in die festo occidere hominem, ob
ubipracses Pilatus habitabat, aut damnalionis Chri-
cujus diei fcsti vonerationem etiam pra;torium ju-
sti causa Caiphas perrexit in praetorium ad Pila-
dicis intrare noluerunt? Quomodo, o Juda;i, o falsi
lum, aut Pilatus in domo Caiphae pr.ftorium habe-
Israclitae, non occidistis eum quem apprehendistis,
bat. Et tanta iuit amplitudo, ut utrusque capere po-
qucm duxistis, qucm praesidi tradidistis, quem cru-
tuisset, ctseorsum habitantcm dominum suum, et
cillgi poposcitis ? Auditc quod contra vos est, ct
seorsum judicem ferret. Ecce quanta cst sollicitudo j) .

jani prophota clamabat : « Filii hominum, dentes

sacerdolum in malo, tota nocte vigilaverunt ut ho-
corum arma et sagilta;, et lingua eorum machjera
micidium facorent. « Erat autem mano. » Et ipsi,
acuta {Psal. lvi).» Eccc quibus armis, quibus sagit-
id est qui ducebant Jesum, « non introiorunt in
tis, qua macha;ra justum intcrfecislis. Deinde se-
« prajtorium, » hoc est in eam partem domus quam
quitur evangoliala
Pilatus tcnebat. Si ipsa domus erat Caipli;e, cur au-
pra'torium Exponens cau- « Ut sermo Jcsu implorctur quem dixit, signifi-
tem non introierunt iii ?

sam Ul non contaminarcntur, inquit, sed ut man-

: « « cans qua csset morte moriturus. » Itaque intelli-
« ducarenl Pascha. » Dics enim agi C(opcrat Azymo- gcndum est Dominum hoc significare non aliam
rum, quibus diebus contaminatio illis erat in aiic- morlem crucis, sed illam mortem qua Judaei eum
num habitaculum iulrarc. U inq)i;i cl stulia ca;citas, gcntibus tradobant ad occidondum, minore tamen
liabitaculo vidolicet alicno sc violari put;ivcruni, et scolere quani Jud.ri, qui se isto modo ab ejus in-
non proprio scclere inquinari se vidcbaul ! .Micni- lcrrcclione velut alienos faccre voluerunl, non ut
 : :

433 HOMILLE DE TEMPORE. 434

eorum innocentia, sed ut demcntia monstrarctur. A. clesia est:unde et ad sanctam Mariam angelus ait;
Sequitur. «Et regnabit in domoJacobintEternum,etregniejus
« Introivit iterum'in"prsetorium Pilatus, et voca- non erit linis (hic. i) : » spiritale regnum, quo in
« vit Jesum, et dixit ei : Tu es rex Judseorum ? » In coelis regnat,demonstrare volens, non carnale, quod
his vcrbis ostendit Pilatus hoc Judaeos objecisse ei sffipe impii habent in hoc mundo.De regno quippe

criminis, ut^dicerct sc regem essc Judacorum. suo dicit paulo ante:«Dc mundo non estis, sedego
« Respondit Jesus : A temetipso hoc dicis, analii vos de mundo clegi [Joan. xv.) »
tibi dixerunt de me ?J» Scicbat utiquc Dominus et « « Ergo rex et tu? Re-
Dixit itaque ei Pilatus :

quod ipsc intcrrogabat, et quod ille responsurus «sponditJesus:Tudicisquiarexsumego.»Nonquia

fuit sed tamcn dici^voluit, non propter sc,quiom-
: se regem timuit confiteri,sed «Tu dicis»ait,ut et :

nia sciebat, sed propter nos, ut scriberetur quod vcrum diceret, et sermoejus calumnisenon pateret.
nos cire voluit. Dictum est « Tu dicis, » ac si diceret Carnalis car-
: :

« Respondit Pilatus : Nunquid cgo Jadasus sum? naliter dicis.Deinde subjungit « Ego in hoc natus :

« gens tua ct pontifices tui tradidcrunt te mihi : « sum, et ad hoc veni in mundum ut testimonium

« quid fecisti ? » Abstulit a sc suspicioncm, qua pos- « perhibenm veritati. » Non est produccnda hujus

set putari a semctipso dixisse quod Jesum regem t» pronominis syllaba, quod ait In hoc natus sum :

dixerat esse Judaeorum,idsea Judaeis accepisse dc- tanquam dixerit In hac re natus sum, sed corri-
:

monstrans, dicendo « Qui lecisti? « Satis ostendit

: pienda,tanquam dixerit:Ad hoc natus sum, vel ob
illud ei pro crimine objectum, tanquam diceret:Si hoc natus sum,sicut ait:Ad hocveniinmundum.»(n
regem tc negas, quid fecisti ut tradcris mihi? Graico^namquc Evangelio nihilpost hujuslocutionis
Quasi mirum non essct, si puniendusjudici tradere- ambiguum.Unde manifostum est eun temporalem
tur, qui se diceret rcgem esse. Si autefn hoc non nativitatemsuamhiccommemorassc,quaincarnatus
diccret, qua^rendum ab illo esset quid aliud fortc venit in mundum: non illam sine initio, qua Deus
fecisset, unde tradi judici dignus essct. erat, per quam Pater condidit mundum : utiquc
« Respondit Jesus Regnum meum non cst dc-
: nasccndo de Virgine, ut testimonium perhibeatve-
« hoc mundo. Si cx hoc mundoessetregnummcum ritati. Sed quia non omnium est fides, adjunxit

« ministri mei utique decertarent ut non traderer atque ait : « Omnis qui cst ex veritate, auditmeam
M Judaeis. Nunc autem regnum meum non est « vocem.»Audit utique interioribus auribus,idcst,
« hinc.»Hoc est quod bonus magister scirc nosvo- obcdit mcoe voci, quod tantumdem valer^t, quasi
luit.Scd prius nobis demonstranda fuerat vanaho- diccret:Crcdit mihi.Cum itaque Christus testimo-
minum de regno ejus opinio,sivc gentium.sive Ju- nium perhibet veritati, profccto tcstimonium per-
daeorum,a quibus id Pilatus audierat: quasifuisset C hibet sibi ejus quippo vox est: « Ego sum veritas :

proplcrca morte plectendus, quod illicitum affecta- [Joan. xiv). » llic commendat gratiam, per quam
verit, regnum, vel quoniam solent regnaturis invi- vocati sumus Ait itaque « Omnis qui est ex veri- :

dere regnantes. Poterat autem dominus, quodait tate audit vocem meam.» Non idco est ex veritate,
« Regnum meum non est de hoc mundo, » ad pri- quia cjus audit vocem, sed ideo audit quia ex
mam interrogationem praesidis responderc, ubi veritate est, id est, quiahoc illi donum exveritate
dixit « Tu es rcx Juda2orum? » sed eum vicissim
: collatum est. Quod quid est aliud quam, donante
interroganSjUtrumhoc a semetipso diccret, an au- Christo, credere in Christum? Sequitur :

dissct ab aliis, illo respondente, ostendere voluit « Dicitei Pilatus Quid est veritas? Nec exspe- :

hoc sibi apud illum fuisscaJuda^is velut crimenob- ctavit audire quid responderet ci'Jesus, quia forte
jectum, patefaciens nobis cogitationcs hominum, dignus non fuit audire,scd :

quas ipse noverat quoniam vana? sunt. Quod vero « Cum haec dixisset,iterumexiitad Judffios,et dixit
ait « Regnum mcum non est dc hoc mundo, » id
: <i cis : Ego nullam invenio in co causam. Est con-
est in hoc mundo, audite, omnes reges terra}:Non «suetudo vestra ut unum dimittam vobis in Pascha
venit Christum rcgnum toilerc, sed dare non mi- : « vultis dimitfam vobis regem Judaeorum?»Credo,

nuere,scdaugere. Regem se,non contra dixit, sed £) cum dixisset Pilatus Quid est veritas, in mentem
:

carnaliter in hoc mundo se regnare non dixit. Quid illi venisse continuoconsuetudinem Judaeorum, qua

est enim regnum,nisi crcdentes in eum? Quod tra- solebat eis dimittere unum in Pascha et ideo non :

det regnum Deo Patri in fine saeculi, id cstadduoct cxspcctavit ut audiret ab Jcsu quid essct veritas,
ad Deum Patrem, ut sine fine regnct cum illo. Sed nc mora ficret, cum recoluisset morem quo possit
ut hoc probaret, ut regnum ejus dc hoc mundonon cis pcr Pascha dimilti. Hajc vero consuctudo dimi-
esset, adjccit « Si ex hoc mundo essct rcgnum
: tendi fortassis propter Pascha apud Judacos reriian-
mcum, ministri mei utique deccrtarcnt ut non tra- sit, et mcmoriam liberationis illorum ox .Egyplo ;

derer Judaeis. » Non ait:Nunc autem rognummeum quia in Pascha libcrati sunt a scrvitutc. Sed om-
non est hic,sed non cst hinc.IIic cst enim rcgnum nes audientesclamaverunt rursum, omnesdiccntes
ejus usque in finem saeculi, sed in sanctis suis, de « Non hunc,scd Barabbam.Erat Barabbaslatro. »

quibus dixit in alio Evangelio :«Rcgnum Dei intra Barrabas iste filiua mrt^^5/n' <?orHm, interprctatur, id
vos est {Lnc, xvii). Nam regnum Dci sancla Ec- est diaboli, qui magister fuit vtl huic latroni in
 » :

AM HAYMONIS HALBEItSTAT. KPISC. 0P1>. PAUS II. HOMIL. 436

CeleresLio.vjl Ju leis in impi>H.itc pcrruli;e sus.Non A " tiniuit. Et ingressus cst prcetorium iterum, et
reprehendimus, o Judaei, quod per Pascha iiberatis « dixit ad Jesum : Unde es tu? Jcsusaulcm respon-
nocentem, sod quod occidistis innocontem. Quod " sum non dedit ei. » Hoc silentium Domini nostr
tamen nisi rieret,vcrum Pascha non Hcret.Sedum- Jesu Chrisli non scmel factum, collatis omnium
bra veritatis a Judajis errantibus tenebatur, et mira- evangelistarum narrationibus reperitur, et apud
bili dispensatione divina; sapientiae per homines principes saccrdotuin, et apud Horodem, et apud
ejusdem uinbrae veritas implebatur. Quod
fallaces Pilatum :tamenpropter illos, quibusrespondereno-
ut verum Pascha Oerct, Ghristus velut ovis immo- luit, ad hoc data est de agno siinilitudo, ut in suo
labatur. silontio non reus, sed innocens haljeretur.
Tuncapprchendit PilatusJcsum.etnagellavit-
(< « Rrspondit Jesus Non haberes adversum me
:

Hoc Pilatus non ob aiiud fecisse credendusest,niei « ullam potestatem, nisi tibi dalum esset desuper.

utejus injuriis Judan satiati suflicerc sibi existima- « Propicroa qui tradidit me tibi, majus peccalum

rent, et usque ad cjus mortem sa;vire dcsisterent. « habet. » Ecce respondit, et tamen non ubiquc
Ad hoc pertinet, quod idem prajscs cohortem suam respondit, non sicut reus sive dolosus, sed sicut
permisit facere, qua; sequuntur : agnus, hoc ost sicut siniplox atque innocens non
« Et milites,p]cctentcs coronam dc spinisimpo- r» aperuit os suum.Proindeubinon respondobat, sicut
'Isuerunt capiti cjus ct vcste purpurea circumdo-
; ovis silebat : ubi rcspondebat, sicut pastordocebat.
« derunt eum, et veniebant ad eum, ot diccbant : Dicamus ergo quod dixit, quod et per Apostolos
« Ave,rexJudffiorum:et dabant ci ulapas. » Sic im- docuit quia non «
: est potestas nisi a Deo [liotn.
plebantur quae prajdi.xerat de se Christus:sic mar- xiii). » Et quia plus peccat qui potestatis innocen-
tyres ad omnia informabantur, quse perseculoribus tem occidendum livore tradit, quam potestas ipsa,
libuisset facere, perlerenda: sic paululum occculta- si euin cum timorc alterins majoris potestatis oc-
hatur tremenda potentia, qufficommendabaturprius Talem quippe Dominus Pilalo doderat pote-
cidit.
imitanda patientia:sic rcgnum,quod dchocmundo statem,ut esset etiam sub C;fsaris potestate, qua-
nonerat,superbumniundumanonatrocitatepugnan- propter inquit Nonhaberes adversum ine ullam
: «

di, sed patiendi humilitate suporavit. Sic illudgra- potestatem, quantulamcunque habes, nisi
» id est,

nummultiplicandum seminabaturpocnahorribili,ut hoc ipsum, quidquid est, tibi essetdatum dcsuper.

postea puUularet in gloria. Sed quoniam scio quantum sit (non enim tantum
« Exiit iterum Pilatus foras, dixit eis : Eccc ad- est, ut tibi omnimodo liberum sit), « propter* qui
« duco eum vobis foras majuspeccatum habct.»Illcquippe
ut cognoscatis quia in tradidit ine tibi,

« eo nuUam causam invenio. Exiit ergo Jesus por- me tuffipotestati tradidit invidendo.tuveroeamdem
«tansspineam ooronamotpurpurcum vcstimontum ^ potestalem in mc exercitaturus cs metuendo nec :

« et dicit eis Ecce homo. Hinc apparct non igno-

: timendo quidem,pra!sertim innocentem,homo bo-
rante Pilato ha3C a militibus facta, sive permiscrit, rainom non dcbet occidere, sed tamen id zelando
illascilicet causa quam supra dixinius, ut ha3C ejus lacere multo magis malura est quam timendo. Et
ludibria inimici libentissime viderent, et ultcrius ideo non ait verax magister Qui mc tradidit tibi :

sanguinem non sitirent.Egredicbatur ad eos Jesus, ipse habot poccatum, tanquam ille non haberet :

portans spinoam coronam et purpureum vestimen- sedait: «majushabet peccatum, « utetiam se habere
tum non clarus imperio, sed plenus opprobrio.
: intelligerot.Nquc onim proplerea illud uulium cst,
« Et dicit eis Ecce homo. » Si regi invidetis, Jam
: quia hoc raajus ost.
parcite, quia dejectum videtis.Flageliatusest, spinis " Exindc qua^robatPilatus dimittere eum.» Quid

coronatus est, ludibriosa veste amictus est, amaris est hoc quod dicilur«exinde,»quasi antes nonquas-
conviciis illususest, alapsiscajsusest: fervetignomi- rebat? Lege superiora, et invenies jamdudum eum
nia, frigescat invidia : sed non frigcscit, inardcscit quaererc dimitlere Jesum. Exinde itaque intelligen-
potius et increscit. dum est propter hoc. id est ex causa, nc hubcrct
« Cum ergo vidisscnt cum pontificcs et rainistri. peccaturaoccidendoinnocentemsibi traditum,quam
clamabant, diccntcs : Cruciligc, crucidge euni. £) vis mitius peccans quain Juda;i, qui illum ci tradi-
« Dixit eis Pilatus : Acci|)ite eum vos,etcruci(igitc. derant occidcndum. Exinde ergo, id est ideo ne

« Ego enim non invenio in eo causam. Ilespondc- hoc peccatura facorct : non uunc primo, sed ab
« runt Judffli Nos legem habemus, et sccundum
: initio qua;rebat cum dimitterc.
« legem debet mori,quia Eilium Doi sc fcrit.»Ecoe « autem clamabant, dicentes Si hunc di-
Juda;i :

allera major invi lia parva illa quippe vidcbatur,

: «mittis.non cs amicus Ca^saris.Omnisenim qui se
vclutaffectarot regnmiiillicitoausu regiffi potostatis, « rcgom facit, contradicitCa^sari. » Majorem timorena

ct taincn neutrum siiii Josus raon(lacitcrusur[)avit. sc iiigercre putavorunt Pilato, terrcudo de C;esare.
scd utrumque vcrum est et unigonitus Dci Filius : ut occidorct Christum.quainsupcrius ubi dixcrant
est, et rex a Dco constitutus super Sion montem «NoslogcmhabcinuSjOtsccunduralcgomdobctraori,
sanctumcjus:et utrumque nunc demonslraret, nisi quia FiliumDei sc fecit. » Eorum legem quippeill©
quanto erat potcntior, tanto mallct esset jiaticntior. non tiraiiit ut occidorct, scd magis FiliumDcitimuit
" Cum crgo audissct Pilatus hoc vcrbum, magis occidcrc. Nunc vero, non sic potuit conteninere
 :

437 HOMILI^ DE TEMPORE. 498

Caesarem auctorem potestatis suas, quemadmodum A runt eum (Marc. xv) ; » Joannes vero dicit : « Erat
legem gentis alienffi. Ait adhuc : autem parasceve Paschge hora quasi sexta, quando
« Pilatus autem cum audisset hos sermoncs, ad- sedit pro tribunali. » Hora tertia crucifixus est Do-
« duxit foras Jesum, et scdit pro tribunali, in loco minus linguis Juda^orum, hora sexta manibus mili-
« qui dicitur Lithostratos, Hebraice autem Gabatba. tum, ut intelligamus horam quintam jam transac-
« Erat autem parasceve Pasch.i! hora quasi sexta. » tam fuisse.et aliquid de sexta captum,quando sedit
Qua hora sit Dominuscrucifixus, propter evangelistaj pro tribunali Pilatus, quae dicta est quasi sexta et :

alterius testimonium, qui dixit « Erat autem hora : cum duceretur ut in longo cum duobus latronibus
tertia, et crucilixerunt eum {Marc. xv), » quoniam cruciflgerotur, et juxta crucem ojus gererenturquae
magnadisceptalio solotoboriri,cumad ipsumlocum, gesta narrantur, hora sexta integra compIeretur,ex
ubi cruciflxus narratur, ventum fuerit, ut potueri- qua hora usque ad nonam solem obscuratum ette-
mus, si Dominus voluerit, disscrcmus. Cum pro nebras factas trium evangclistarum, Matthoei^Marci
tribunali sedisset Pilatus : et Lucae contestatur auctoritas.Sed quoniam Judaei
« Dixit Judaeis : Ecce rex vester. lili autem cla- facinus interfecli Christi a fc in Romanos, id est
« mabant : Tolle, toilc, crucifige eum ! Dicit eis Pi- Pilatuui ct ejus milites transferre conati sunt, pro-
« latus :Regem vestrum crucifigam? » Adhuc ter- „ pterea Marcus, suppressa ea hora qua Christus a
rorem, quem de Csesare ingesserant, supcrare co- militibus crucifixus est, quae agi sextajam ca?perat,
natur, de ignominia eorum volens eos frangere, di- tcrtiam potius horam recordatus expressit.Qua hora
cendo « Regem vestrum crucifigam
: ? » Quos de intelliguntur apud Pilatum clamare potuisse « Gru- :

ignominia Christi mitigare non potuit ; sed timore cifige,crucifige, » ut non illi tantum reperiantur cru-
Pilatus mox vincitur unde subditur : : cifixisse Jesum, id est milites, qui eum ligno sexta
« Responderunt pontifices : Non habemus regem hora suspenderunt, verum etiam Judaei.qui utcru-
« nisi Ca;sarem. Tunc ergo tradidit ois ilium ut cifigeretur, tertio clamaverunt. « Bajulans sibi cru-
« crucifigeretur. » Apertissime quippe contra Caesa- cem, eum,qui dicitur Calvari.p locum, He-
exivit in
rem regem se nisi Caisarem non
venire videretur, si braiceautem Golgotha, ubi eum crucifixerunt, et
habere profitentibus, alium rogem voUet ingerere, cum eo alios duos, hinc et hinc, medium autem
dimittendo impunitum, quem propter hos ausus ei Jesum. » Isti duo latrones erant, sicut aliorum evan-
tradiderunt occidendum. Non autcm dictum est : gelistarum narratione didicimus, cum quibus cru-
Tradidit eis illuni ut crucifigerent illum, sed ut cru- cifixus et inter quos crucifixus est Christus. De quo
cifigerelur, scilicet judicio ac potestate pra?sidis, ut prsmissa dixerat prophetia : « Et cum iniquis de-
evangelista dicil : « Tradidit ergo illum eis ut cru- putatus est (Isa. liii). »

cifigerolur. » Sed nunquid aliud et ante cupiebat, C (( Scripsit autcm titulum Pilatus, et posuit super
cum dicebat eum vos, et crucifigite »
: « Accipite : « crucera. Erat autem scriptum Jesus Nazarenus,:

vel etiam superius « Accipite eum vos, et secundum : « rex Judaeorum. » Hunc ergo titulum multi lege-
legem vestram judicate eum? » Curautem illi tan- runt Judaeorum. quia prope civitatem erat locus ubi
topore voluerunt, dicentes : « Nobis non licet interfi- crucifixusestJesu.s. EteratscriptumHebraice,Graece
oere quemquam, » et omni modo instantes, ut non et Latine. H;c quippe tres linguae ibi prae caeteris
ab cis, sed a praeside occideretur, otideo eum occi- eminebant, Hebraja propter Judai-os in lege glorian-
dendum accipere recusantes, si nunc eum accipiunt tes, Gr.-Eca proptcr gentium sapientos, Latina pro-
occidendum ? aut si hoc non sit, cur dictum cst : ptor Romanos multis ac pene omnibus jam tunc
« Tunc ergo tradidit eis illum ut crucifigeretur ? Sed » gentibus imperantes.
ideo illis traditum dixit evangelista, u-t cos criminc « Dicebant ergo Pilato pontifices Judaeorum Noli :

implicatos,a quo alieni esseconabantur, ostenderet. (( scribere Rex Judaeorum, sed quia ipse dixit
: :

Xon enim Pilatus hoc faceret, nisi ut id quod eos « Rex sum Jud.-corum. Respondit Pilatus Quod- :

cupere cernobat, impleret. Unde et sequitur « scripsi,scripsi. » inefTabilem vim divinae operatio-
« Susceporunt autom Jesum, et eduxerunt. » Po- nis,etiamincordibusignorantium,nonneocGultavox
test ad milites jam referri, vel apparitores prctsidis. n quacdam Pilato iutus, quodam, si dici potest, cla-
Nam postea evidentius dicitur : « Milites ergo cum moso quod tanto ante in Psal-
silentio personabat,
crucifi.xissent eum
quamvis cvangelista etiam si : » morum prophetatum est Ne corrumpas
litteris :

totum Judajis tradidit, merito facit. Ipsi enim sus- tituli inscriptionem ? Nunquid enim propterea non
ceperunt, quod audacissirae flagitaverunt et ipsi : erit vorum,quia Jesusait: Rex sum Judtcorum?Sed
fecerunt quidquid ut fieret extorserunt. Judicantc quid loquimini, insani pontifices? Si corrumpi non
atque damnante Pilato pro tribunali Dominum Je- potcst quod Pilatus scripsit, corrumpi potest quod
sum Christum, hora quasi sexta susceperunt eum, Voritasdixit?SedJudx'orumtantumRexestChristus,
et eduxerunt. aneliamgentium?imoctgentium.Cumenimdixi8set
« Et bajulans sibi crucem, exivit in eum, qui di- in prophetia « Ego autem constitutus sum Rex ab
:

« citur Calvari.e locum, Hebraico autem Golgotha, eo super Sion montem sanctum ejus {Psalm. n), »
« ubieum crucifixerunt.»Quidestqu(Ml.Marcusovan- prcdicans pr.cccptum ejus,ne propterSion montem
gelista ait « Erat autem hora tortia, ct crucifixc-
: solis Judaeis eum Regem diceret constitutum, conli-
 439 HAYMONIS HALBEllSTAT. EPISC. UPP. PAIIS 11. — HOMIL. 440
nuo subjecit : « Dominus dixit ad mo, Filius meus A etsupereminetscientige.etsuperomniapraeceplaest,
es tu, ego hodio genui te. Postula a me et dabo tibi mcrito vestis quasignificatur desuper contexta perhi-
gentes {Psal. Cur ergo
ii), etc. » magnum volumus betur.Inconsutilis autem, ne aliquando dissuatur.Et
intelligere in hoc titulo sacramentum, in (juo scri- ad unum pcrven>t,quiain unum omnescolligit, sicut
ptum erat Rex Jud.rorum, si rcx ost Christus et
: etapostolos. Cum essetenim ipsenumerusduodena-
gentium?Ouia scilicet oleastcr factus est partic<^ps rius, id cst quadripartitus inter eos, et omnes es-
pinguodinis oliv.T, non oliva parliceps fucta est ama- sent interrogati, solus Petrus respondit :« Tu es

ritudinis oleastri ; namin eo quod de Christo vera- Christus Filius Dei vivi. » Et ei dicitur: « Tibi dabo
citer scriptus est titulus Rcx Judoeorum, qui sunt
: claves regni cadlorumiiMaUh. xvi), » tanquam ligandi
intelligendi Judi-eijUisi semen Abrah.c^filii repromis- etsolvendi solus acciperet potestatem, cum ct illud
sionis, qui sunt eliam filii Dci ? Quoniam non qui unus pro omnibus di.verit, hoc est cuin omnibus,
filii carnis, ait Apostolus [liom. iv), filii Dei, scd qui tonquam pcrsonam gerens ipsius unitatis.ldco unus
filii repromissionis, dopulantur in semine Abrahae. pro omnibus, quia unitas est in omnibus. Unde hic
Et gentes erant quibus dicebat « Si autem vos : cum dixisset « desuper contexta, » addidit « per
semen estis, secundum promis-
Christi, ergo Abrahac totum. » Quod si referamus ad id quod significat,
sionem hccredes (Gnlat. iii). » Rex ergo Jud;corum ncmo ejus est expers qui pertinere inveniatur ad
Chrislus, sed Jud.-eorura circumcisione cordis ct spi- totum : quo toto, sicut Groeca indicat lingua, catho-
ritu,non littera. Quorum laus non ox honiiiiibus, sed lica vocatur Ecclesia. In sorte autem quid, nisi Dei
ex Deo,pertinontium ad Jerusalem libcram,matrem graliacommcndataest?Sic quippe in urio ad omncs
nostram, aeternam in ccelis, Saram spiritalcm, an- pcrvenit, cum sors omnibus placuit, quia et Dei gra-
cillam etfilios cjus de domo libertatis ejicientem. tia in uno ad omnes pervenit. Et cum sors mittitur,
Ideo enim Pilalus quod scripsit scripsit, quia Domi- non personae cujusque vel meritis, sed occulto Dei
nus quod dixit dixit. judicio creditur. Et ideo ista non aliquid boni si-
(< Milites ergo cum crucifixissent eum,acceperunt gnificasse quid dixerit, quia per malos facta sunt,
« vestimenta ejus, et fecerunt quatuor partcs, uni- non scilicct per eos qui Christum secuti, sed qui
« cuique militi partem et tunicam. » Unde apparet sunt persccuti. Quid enim de ipsa cruce dicturi su-
quatuor fuisse militcs qui in eo crucifigcndo pra3- mus, quaj certe siniiliter ab inimicis atque impiis
sidi paruerunt. Manifesle quippe ait « Milites ergo : Christo facta et impacta est et tamen ea signifi- :

cum crucifixisscnt eum, etc, » subaudiendum est cari recte intelligitur, quod ait Apostolus, quae sit
acceperunt:utistesitsensus: Acceperuntveslimenta « latitudo,longitudo, altitudo et profundum (E/;/i(?5.

ejus, et feceruiit quatuor partes, unicuique militi iii). » Lata est quippe in transverso ligno quo exten-

partem, et tunicam acceperunt. Et sic loculus est, C duntur pendentes manus, et significat opera bona
ut de caeteris vestimentis missam esse videamus in latitudine charitatis ; longa est a transverso ligno
nullam sortem, sed de tunica.quam simul cum cae- usque ad terram, et significat perseverantiam in lon-
teris acceperunt, sed non siiniliter diviserunt. Dc gitudinc temporis usque ad finem alta ost in cacu- ;

hac enim sequitur exponens « Erat autom tunica :

minc, quod a transverso ligno sursum rursus exten-
« inconsutilis, desuper contexta per totum. » Cur au- ditur, et significat supernum fincm, quocuncta opera
tem de illa sortem miserunt narrat, diccns : rcferuntur quoniam cuncta quae latitudine bcne ac
:

« Dixerunt crgo adinvicem Non scindamus eam, : pcrseveranter (iunt, propter altitudinem divinorum
« sed sortiamur de illa cujus sit. » Apparet itaque facienda sunt praemiorum profunda est etiam in ;

in aliis vestibus aequales eos habuisse partes.ut sor- ea partc qua; in terra figitur ibi quippe occulla est,
:

tiri necesse non fucrit. Quiaerat forte aliquid.quod ncc videri potest : sed cuncta ejus apparcntia et
significet in tot partcs vcstimentorum facta divisio, cminentiaindeconsurgunt,sicutbonanoslradc pro-
et de tunica illa sortitio. Quadripartila cnim vestis fundilatc gratia3 Dei, qua; comprehcndi ac dijudicari
Domini nostrj Jesu Christi quadripartitam ejus non potest, universa procedunt. Sed et si crux Ghri-
figuravitEcclesiam, toto scilicet quaj quatuor parti- sti el hoc solum significet, quod ait Apostolus « Qui :

bus constat terrarum orbe diffusam, et omnibus n autem sunt Christi, carncm suam crucifi.xerunt cum
eisdem partibus a^qualiter, id est concorditcr distri- passionibus et concupiscentiis {Gal. v), » quam ma-
butam. Proptcr quod alibi dicit missurum seangclos gnum bonum est?Nec tamcn hoc facit, nisi concu-
suos,ut colligant clectos suos a quatuor ventis.Quod piscens advcrsus carncm spiritus bonus, cum illam
quid est, nisi a quatuor parlibus mundi, oriente, oc- cruccm Chribti fcccrit inimicus, id est malignus spi-
cidente, aquiloiic ct nieridic? Tuiiica vero illa sor- ritus. Postremo quid est (quod omnes noluerunt)
tita omniuin partium significat unitatcm, quac cha- signum crucis, nisi crux Christi? Quid signum.nisi
ritatis vinculo continetur. De charitate autem locu- adhibcatursive frontibus credcntium, sive aqua ipsa,
turus Apostolus « Supereminentiorem, inquit, viam
: ox <jua rcnascanlur,sive olco quo chrismatc ungun-
vobis demonstro (/ Cor. xii). » Et alio looo ait : tur, sivc sacrilicio quo aluntur, nihil corum vila pcr-
« Cognoscere autem supereminenlem scientia; cha- ficitur. Qiioinodo ergo pcr id ((uod inali faciunt,ni-
rilatcm,quaeest vinculum pcrfectionis (/•."/j/fc.?. iii). » hil boni siguiHcalur, quando per cruccm Christi,
Si crgo charitas supcreminentiorem habct viain, quam fccorunt mali, in celcbrationc saciamcntorum
441 HOMILLE DE TEMPORE. 442

ejus lionumnobisomnesignatur. CrucifixoDomino, A tuosis latibuiisfrauduicntum.Hyssopum autem,cui

posteaquam divisiovestimentornm ejusetiam missa circumposuerunt spongiam aceto plenam, quoniam
torte completa est, quffideindenarrat Joannesevan- herba est humilis, et pectus purgat, ipsius Christi
gelista, videamus. humilitatem congruenter accipimus, quam circum-
« Et milites quidem heec feccrunt. Stabantautem dedcrunt, et se circumvenisse putaverunt. Unde
« juxta crucem Jesu mater ejus, etsorormatrisejus illud in psalmo: « Asperges me, » Domine, « hys-
« Maria Cleophse, etMariaMagdalcne.Cum vidisset sopo et mundabor {Psal. l). » Christi namque hu-
« ergo Jesus matrem et discipulum stantem,quem militate mundamur, quia nisi humiliasset semet-
" diligebat, dicit matri su^rMulier, eccefiliustuus: ipsum, factus obediens Patri usque admortem cru-
« Dcinde dicit discipulo Ecce mater tua. » Ha;c
:
cis {Philip. ii), utique sanguis ejus in remissionem

nimirum est illa hora in qua Jesus aquam conver- peccatorum, hoc est, in nostram raundationera non
surus in vinum, dixerit matri: « Quid mihi et tibi fuisset effusus. Ncc raoveat quoniam spongiam ori

est, mulier? Nondum venit hora raea {Joan. ii). »
Hanc itaque horam prsedixerat, qua3 tunc nondum
venerat in qua deberet agnosci a matremoriturus,
dequafuerat mortaliternatus. Tuncdivinafacturus,
nondivinitatis.sedinfirmitatismatremvelutincogni-
tam reprehendebat: nunc autem humana jam pa-
tiens, ex quafueratfactushomo,affcctu commende-
ojus potuerunt adraovere, qui in cruce fuerat exal-
tatus a terra. Sicut enim apud aliosevangelistasle-
gitur, quod hic prsetermisit, in arundine esse fa-
rj
ctura, ut in spongia talis potus ad crucis subliraia
leyaretur.PcrarundinemveroScripturasignificatur,
qu;e implebatur hoc facto. Sicut enim lingua dici-
tur, vel latina, vel alia qualibet, sonum significans

bat humano. Tunc enim, qui Mariam crcaverat, qui lingua promitur, sic arundo dici potest littera,
innotescebat virtutc: nunc vero, quom Maria pepe- qua; arundine scribitur, sed significantiussonos vo-
rerat, pendebat in cruce. Moralis igitur insinuatur cishumancE usitatissime dicimus linguas. Scriptu-
locus, iia facit quod faciendum admonet, et cxem- ram vero arundinem dici, quominus est usitatum,
plo suo instruxit suos prseceptor bonus, ut a filiis eo magis est mystice figuratum. « Cum ergo Jesus
piis impcndatur cura parcntibus, tanquam bgnum acccpissetacetum,dixit:Consummatumest. »Quid,
illud, ubi erant fixa membra morientis, etiam ca- nisi quod pauloante prophetia praidixerat? deinde

thedra fuerit magistri docentis. « Etex illahoraac- quia nihii remanserat, quod antequam moreretur,
« cepit eam discipulus insua. »Desemetipsodicens fieriadhuc oportebat.Tanquamille, qui potestatem
sic quippe commemorare solet, quod eumdiligebat habebat ponendi animam, et iterum sumendi eam
Jesus, qui utique omnes, seipsumpra3ca;terisfami- {Joan. x), peractis omnibus, qua? ut peragerentur
liarius diligebat, ita ut in convivio supra pectns exspectabat, inclinato capite tradidit spiritum.Quis
suum rosidore (aceret. Credo ut istius Evungelii, C ita dorrait quandovoluerit, sicutJesus mortuusest,

quod per eum fuerat pra^dicaturus, divinam excel- quando voluit?.Quis ita vestem deponit quando vo-

lentiam hoc modo altius commendaret. Jesus animam quando voluit? Quis ita
luerit, sicut
« Postea Dominus sciens quia jam omnia con- cum voluerit obiit,quoraodo obiitqaando voluit Je-
« summata sunt,utconsummareturScriptura,dixit: sus? Quanta speranda vel tiraenda potestas est ju-
« Sitio. Vas ergo positum erat aceto plenum. illi dicantis, si apparuerittantamorientis?Posteaquam
« autem spongiam acelo plenamhyssopocircumpo- Dominus Jesus peractis omnibus, quae ante suara
« nentes, obtulerunt ori ejus. Cum ergo accepisset mortem peragi oportere prajsciebat, quando voluit
« Jesus acetum, dixit: Consummatumest. Et incli- tradidit Spiritura. Quac deindesecuta sunt,evango-
« nato capite, tradidit spiritum. » Quis potest quae lista narrante, videamus.
facit ita disponerc,quomodo disposuithomoistcqui « Judwi crgo, » inquit, « quoniamparasceveerat,
passus est? sed homo mediator Dei et hominum, « ut non remanerent in cruce corpora sabbato
homo de quo praedictum legitur: Et horao est, et « (erat enim magnus dies ille sabbati), rogaverunt
quis agnoscit eura ? Quoniara omnes, per quos haec « Pilatum, ut frangerentur eorura crura, et tolle-
fiebant, vidcbant hominera, sed non agnoscebant « rentur. » Non crura tollerentur, sed hi quibus
Deum. Homo namque apparebat, quia Dominusla- j)
ideo frangebantur ut morerentur, auferrentur ex
tebat. Patiebatur hajc omnia, qui apparebat: et ligno, ne pendentes in crucibus, raagnum diem
idem ipse disponebat haec omnia, qui latebat. festum sui diuturni cruciatus horrore foedarent.
Vidit ergo,quoniam consummata sunt omnia quae « Veneruntergo railites, et primi quidcm frege-
oportebat ut fierent antequam acciperet acetura. et « runt crura, et alterius qui crucifixus estcum eo.
traderet spiritum, atque ut hoc etiam consumma- « Ad Jesum autem cura venissent, et videruntoum
retur quod ait: « Et in siti raea potaverunt mc « jam mortuum, non fregeruntcjuscrura. Sedunus
aceto (Psal. lxviii), » Sitio, inquit, tanquam hoc di- « militum lancea latus e.jus aperuit, et continuoex-
cerct: Hoc minus fecistis, date quod estis. Juda;i « ivitsanguis etaqua.-.Vigilanterverbisevangolista
quippe ipsi erant acetum, degenerantcs a vino pa- usus est, non ut diceret, latus ejus percussit, aut
triarcharum et prophetarum. Tanquam de pleno vulneravit, aut quid aliud, sedaperuit, utillicquo-
vase, de iniquitale mundi hujusimpleti, cor habentes dammodo vit;e ostium panderetur, unde sacramenta
velut spongiam cavernosis quodammodo atquetor- Ecclesia; manaverunt, sine quibus ad vitam, quae
 43 HAYMONIS IIALBEllSTAT. KPISC. OPP. PARS II. — UOMIL. 444
vera vita cst, non intratur. Illc sanguis in remis- A ram Judaei usitatius apud nosvocant, facere aliquid
sionem fusus est peccatorum, aqua illa salutare non licebat.
temperat poculum, hoc lavacrum pr.Tstatet potum.
HOMILIA LXIX.
Hoc pracnuntiabat, quod Noe in latcre arcse ostium
IN VIGIL1.4 PASCH.E.
facere jussus est, quo intrarent animalia, quac non
erant diluvio perilura, quibusprajfigurabatur Eccle- (CoL. II!.) « Fratres, si consurrexistis cum Chri-
sia. Propter hoc prima mulier facta est de viri la- « sto, sursum suntquaerite, ubi Christusest,in
queR
tere dormicnlis, ct appellata virago,mater quoque « dextera Dci sedens. » Et rcliqua. Domini nostri
virorum. Magnum
quippc significantur bonum,an- Jcsu Christihonorabilemsolemnitatem, sua favente
tea et magnura pragvaricalionis malum,inhabituja- clomentia, fratres charissirai, fideliter veneremur,
centis atqucdorniientis.EthicsecundusAdam incli- pielatomejusineffabilemadmiremur, qui nonsolum
nato capite in cruce dormivit, ut indeforraorcturei nostrae redemptionis causa humanara carnem susce-
conjux, quee de latere dormientis defluxit. mors, pit, verumetiamdiversapoenarumgenerapronostra
unde mortui reviviscunl! salute subiredignatusest, ut licot postmultuminer-
« Facta sunt enim hasc, ut Scriptura implerelur: tiffi ct pigritia; nostrae somnum, non inviti, sed
« Os non comminuetis ex co {E.vod. \\\). Et itorum rj
voluntarii, sanctae Christianae religionis dulcedine
« aiia Scriptura dicit: Yidebunt in quera. pupuge- provocante in sanctissimaesoleranitatis conventuex.
runt {Zach, \ii). » Duo testimoniadeScripturisred- pergefacti, libenter etdevotecum omnisollicitudine
didit singulisrebus.quasfactasfuissenarravit. Nam resurgamus, secundum illud quod Apostolus ait in
quia dixerat: « Ad Jesum autemcum venissent,non praesenti lectione: «Si consurrexistiscum Christo,
frcgerunt ejus crura, »adhocperlinottcstimonium: quaj sursum sunt quaerite, iibi Christus ost in dextera
« Os non comminuetis exeo. »Quod pr.-eceptumest Dei sedens, »
eis, qui celebrare Pascha jussi sunt ovis immola- « Quae sursura sunt sapito, non quae super ter-
tione in veteri lege, quiTDominicaepassionisumbra « ram. » Ac si diceret :Nosqui ad imaginemsanclae
praccesscrat. Unde Pascha nostrum iinmolatus cst, eamdemrenoveraurima-
Trinitatis reforraamur, ad
de quo et Isaias propheta prajdixit: « Sicut ovis ad ginem et qui trino peccato maxime decidimus in
:

immolandum ductus est (/sff.Liii). »Iterasubjunxe- consensum operum malorum, tertio elevatide fonte
rat, Sed unus militum lancea latus ejus
dicens: « remissioneomnium peccatorum percepta,per Christi
aperuit, » ad hoc pertinetaUerumtestimonium,hoc gratiam, sicut ipse tertia die resurrexit, nosresur-
est: « Videbunt in quem compunxcrunt. » Ubi pro- vitam. Nos vero, si consurgere cupimus
gamus ad
missus cst Christus in ea, quacrucifixus ost, carne cumChristo, priusmoriamurmundoetconcupiscen-
vcnturus. C tiis carnalibus, et deponentosveterem hominem, id
"PosthaecautemrogavitPilatumJoseph ab Arima- est malara voluntatem,veI usum pravumetdelecta-
« thaea,eoquodessetdiscipulusJesu,occultusautem tiones pessimas, induamus nos benignitatem, ut
« proptermetumJuda3orum, uttolleret corpnsJesu. proximis nostris cum omni devotione faciamus bo-
" Et permisit Pilatus. Venit ergo et tulit corpus num, ct post Dei dilrctionem nihil amori proximi'
« Jesu. Venit autem et Nicodemus, qui venerat ad praeponamus, sod ut nosmetipsos, illos diligamus.
« illum nocte primum, ferens misturam myrrhffl et Sequitur: « Qua; sursurasuntsapite, nonqua^super
centum. » Non ita distinguen-
« aleos quasi libras terram. » Tantum eaquae coelestia sunt, non quae
dum est, ut dicamus, primum ferons misturam terroslria qua?rentes: terrae mori,vivereautemDeo:
myrrha?, sed hoc quod dictum est « primura » ad coelostera sectari sapientiara, non terrenam. Nam
superiorem sensum pertinet. Venerat enim Nicode- subditur:
mus ad Jesum nocte priraura, quod idem Joannes " Mortui enim estis, et vita vestra abscondita est
narravit in prioribus Evangelii sui partibus. Hic « cum Christo in Deo. « Cum enim raortui erimus
ergo intelligondum cst, ad Jesum non tunc solum, raundo, et facultatibus ejus atque dcsidcriis, vita
scd tunc priraum vonissc Nicodcmum: ventitassc nostra abscondita est in Deo, quia filii Dei sumus.
uitcm poslea, ut audiendo discipulus. Quod n Unde sequitur:
fiorct
ccrtc modo in revelatione corporis bcati Stcphani « Cum enira Christus apparuerit vita vestra,tunc
frre omnibus gcntibus declaratur. " ct vos apparebitis cum ipso ingloria. » Nondum
« Erat autemubi crucifixusest, hortus.etin horto enim apparet quid aut qualcs factisumusad judi-
«monumcntumnovum,inquonondumquisqnampo- cium. Cum autem Christusad judicandum \nvos'et
« situs fuerat. » Sicut inMari;c virginis utero nemo mortuos apparuerit, tunc ct nos simul cum illo
ante illum vel post illum conccptus est, ita in hoc apparobimus in gloriaresurrocturi, Nobisetenim ct
monumento nemo antc illum, ncmo post illum sc- pro nobis Christus nascitur, patitur et resurgit, ul
pultus est. nog pcr ipsum in vitam renascamurintribulationi-
<'IbiergopropterparascevenJuda!orum,quiajuxta bus, et cum co in virtutibus resurgamus. Omnia
" erat monumontum,posucrunt Josum. » Accelcra- cnim per ipsum hacnoctcrestauratasunt.Inhac
in
tam vult intelligi sepulturam, ne advesperasceret, quippe nocte quasi primitia; ipsercsurroxit, ut nos
quoniara jam propterparasceven, quamcocnam pu- omncs postca rcsurgamus. In hac ergo nocte capti-
443 HOMILI/E DE TEMPORE. 446

vitas nostra solvitur,vita in Adam amissa restaura- A tura est tempore Dominicse passionis,quod olim per
tur. In hac nocte protoplastii?;Adam resurgit.pere- beatum Job in ejus persona dictum fuerat « Pelli :

grinus rediit ad patriaon paradisi.Ab hac enim no- meae consumptiscarnibusadhsesit os meum,et dere-
cte Dominicae resurrectionis paradisusomnibus pa- licta sunt tantummodo labia circa dentes meos{Joh.

tet.nulli clauditur, nisi a seipso ; nulli aperitur,nisi xix). » Quasi enimconsumptiscarnibus, pellis ossi

a Christo.Et ideo cum omni sollicitudine caveamus, adhaeserat, quando discipulis fugientibus, mulieres
ne propter opera diaboli quae pertrahunt in inter- cum Domino perseverabant. Sed quae arctius eum
itum, apertum nobis iter regni ccelestis nos ipsi viventem dilexcrant.nec a mortuoseparari poterant.
claudamus, sed potius per opcra justitiae etmiseri- Nam videntes eum sepeliri, sedentes contra sepul-
cordi.T,planumnobis faciamus ad regnum ccelo-
iter crum, ut evangelista rcfert, notaverunt locum, ut
rum.Ergo humilitate nostra.humilitatem pro nobis abeuntes emerent aromata, et illa nocte, quantum
Domini nostri in memoriam revocemus. Humiliter potuerunt,unguentapraeparaverunt :sabbato autem,
in ista nocte vigilemus,humiliter oremus adDeum, secundum mandatum legissiluerunt.Occidente vero
qui gloria sui luminis illuminavithanc nociem,cui sole, quod supererat in praeparandis unguentis dc-
dicimus :Deus meus, illumina tenebras mcas
<> sudaverunt. Mane autem prima sabbati, antequam
(Psal. xvii),"illumque rogemus, ut praebeat luccm „ illucesceret, cum praeparatis aromatibus ad sepul-
cordibus nostris, ut quemadmodum gaudcntibus crumvenerunt.cupientesejus sacratissimumcorpus
oculisistumsplendorem luminum cernimus,ita hu- saltcm mortuum ungere,quem viventem nimio dile-
jus noctis prfficlaram gloriam illuminata mcnte vi- xerant amore. Et hoc est quodMarcus ait « Maria :

deamus, ipsumque precemur, ut exaudiat nosvigi- Magdalene, et Maria Jacobi,et Salome,emeruntaro-

lantes in solemnitate sua, qui dormivit pro salute mata,»etc. Et pulchremulieres uno nominecensen-
Dostra. Vigilemus ergo et oremus forinsecus, hanc tur,ut quibus una erat voluntas,parque desiderium,
vigiliam celebremus.Deus nobis loquiturin lectioni- unum esset etvocabulum.Quarum norainumdistin-
bus suis, Deo loquamur in prccibus nostris. Si elo- ctionemcvangelicalectioostenditjperadjectivanomi-
quia ejus obedienter audierimus, in nobis habitat na,cum ait :«Magdaleue, Jacobi,ct Salome. » Maria
quem rogamus, cui est honor et gloria in ssecula Magdalene a Magdalo dicta est castello ipsa quo- :

saeculorum. Amen. que soror fuit Lazari, quaequondam (ut Lucas nar-
rat)peccatrix in civitate fuit sed quia dilexitmul-
:

HOMILIA LXX. tum,dimissaei sunt pcccata multa. Maria Jacobi a

IN DIE S.\NCT0 PASCH.f:.
ftlio suo Jacob dicta est.quae materterafuit Domini,

(Marc. XVI.) « In illo tempore Maria Magdalene,

: id est soror matris, et mater Jacobi et Joseph.Ma-
« ct Mnria Jacobi, et Salome, emerunt aromata, ut C ria Salome, vel a vico, vel a viro dieta est.Tradunt
« venientes ungerent Jesum. » Et reliqua. Com- enim eam habuisse duos viros, Gleopham scilicct et
meadat nobis haec sacratissima lectio, sanctaruin Salomen: ipsam volunt esse, quae alibi Maria Clco-
mulierumdevotionem,eommendat et angelorum ap- phcc appellatur.Maria autein SyriaiCe,nobiscum stetla
paritionem, et, quod his majus cst, Dominicam re- ynaris, sivedomina interpretatur : significat vero
surrectionem. Scd cuncta per ordinem videamus. Ecclesiam, qus inmedio nationispravaeet perversae
Ait enim cvangelista « Maria Magdalene, » etc.
: lucet tanquam luminaria in mundo, verbum vitae
Praedictae namque mulieres (ut Lucas evangelista continens. Quaj significatio, quamvis Dei genitrici
commemoratjaGalilffiaDominumaecutaefuerant, de spiritualiter congruat.per cujus partum virgineum
snis subetantiis ei ministrantes quia licitum erat
: Sol justitiae mundo resplenduit,tamen et istis potest
apud Judffios, nec ducebatur in culpam,ut mulieres congruere.quaecum aromatibusvenientes ad sepul-
praedicatoribus de suis facultatibusvictum et vesti- crum.primum splendorem Dominicae resurrectionis
tum rainistrarent. Quam consuetudinem tenuerunt mundo nuntiaverunt.Mystice autem, per has devo-
apostoli, post Domini resurrectionom, vel ascensio- tissimas muliercs,sancta Ecclesia designatur, qua-
nem.quodapostolus Paulus probat ;sedipse,proptor rum nominuminterpretatio recteilliscongruit.Mag-
vitandum scandalum intergentcs.hac consuetudine n dalus vero,a quo Maria Magdalenadictaest.ut dixi-
uli noluit, dicens :«Nunquid non habemus potesta- mus,^t/n-t.siuterpretatur,etsignificatEcclesiam.Tur-
tera sororem mulierem circumducendi, sicut et C£e- risquippenonsolum sublimiorsedetiamdomus est,
teri apoetoli, et fratres Domini, et Cephas (/ Cor. nonfacilehostibuspaten3:acperhocEcclesiamsigni-
IX) ? » Cephas Syriace, Latine dicitur Petrus. Ac si fical, quseetterrenadeserit, ctcoelestiadesiderat,pu-
diceret, habemus.Et in Actibusapostolorum de ipsis gnans inter spiritales nequitias, quotidiesibiauxi-
apostolis legitur « Hi omnes erant unanimiter per-
:
Hum aDeodesupernispostulando,utantiqui hostis
severantes in oratione cum mulicribus et Mariama- insidias superare possit, fortitudinomque suam non
tre Jesu {Act. i). » Sed mulieres qua; Dominum se- sibi, scd Domino committit, orans cum Propheta :

cutfe fuerant, videntes eum comprehendi, ligari, « Esto mihi.Uomine, turris fortitudinis, a facieini-
flagellari et crucifigi,discipulis qui dicebant priua, mici (PsaL lx). » Haec enim illa est turr.is fortis et
« Eamus et uos, ut moriamur cum ilio [Joan.xi), » inexpugnabilis, cui voce sponsi in Canticis cantico-
fugientibuBjipsae cuica co reraanserunt :et sic impJe- rum dicitur :«Sicut turrisDavid coUum tuum,qu8e
Ail HAYMONIS HALBEUSTAT. EPISC. OPP. PARS II. — HOMIL. 448
sedificataestcumpropugnaculis.Milleclypeipendent A Matthaeus describat « Vespere autem sabbati,
:

ex ea, omnis armatura fortium {Cant. iv). » Et de quae lucescit in prima sabbali, venit Maria Mag-
qua Salomon ait :Turris fortissima nomen Domini, dalene,et altera Maria videre sepulcrum. » Ad quod
ad ipsam currit justus,et exaltabitur. Maria Jacobi prudens lector facile rcspondcre potest, quia vo-
interpretatur supplantatrix : significat etipsaEccle- luntate et desiderio mentis vespere, sicut Mat-
siam, quae ut virtutes accipere possit,vitia supplan- thaeus dicit, venire coeperunt, sod tenebris noctis
tare novit. Maria Salome interpretatur pacifica : impedientibus.secundum Marcum valde manecor-
congruit et ipsa Ecclesiae,qua3 non solum in prospe- poraliteradDominisepulcrumpervenerunt.Vel certe
ris, sed ctiam in adversis invisibilem pacem scrvat, cum Matthaeus ait « Vespere sabbati,quae lucescit
:

dicens cum prophetis:><Cum hisqui oderuntpacem, in prima sabbati,vcneruntvideresepulcrum (jVa/Z/t.

erampacincus {Pxal. cxix). » EL iterum : « In pace xxvii),»a parte noctis, qua venerant, totam noctein
factus cst locns ojus, et in Sion habitatioejus {Psal. intelligere voluit :quiausus Scripturae est aliquando
Lxxv). » Veniunt ergo devotissimae mulieres cum a parte totumsignificare.Sed,utlucidius et apertius
aromatibussepulcrum Domini visitare,quiaEcclesia intelligatur,sciendum est quia sicut habet dies ve-
per devotionisstudium,quotidie Deo appropinquat, speram,ita etnox.Hoc tamen inter utrumque distat.
dicens cum Psalmista ; « Dirigatur oratio mea sicut y^ quia vesper diei tenebrescere consuevit in noctem
incensum in conspectu tuo {Psnl. csl). « Aromata vesperautem noctis lucescere in diem. UtergoMat-
quoque orationes sanctorum significant,qua5 autem thaeus non vesperam diei,sed noctis descripsisse se
Graece aromata.Latine dicuntur odoramenta,ac per ostenderet,postquam dixit,« vespere sabbati, »adje-
hoc devotse orationis fragrantiam designant, sicut cit, «quae lucescit in prima sabbati,»et ideo unum
Joannes in Apocalypsi ait « Et habebant phialas : idemque est quod Marcus ait, « valde mane, » et
plenas odoramentorum, quae sunt orationes sancto- quod Matthaeus dicit, « vespere sabbati.»In Doraini
rum {Apoc. v). » Et jterum : « Stetit angelus juxta namque resurrectione,etiam ipse ordotemporismu-
aram templi, habens thuribulum aureum in manu tatus est. Ab initio enim saeculi usque ad Domini
sua, et data sunl ei incensa multa, ut adoleret ea resurrectionem,dies praecedebat,et sequebaturnox:
ante altare aureum, quod est ante oculos Domini a Domini vero resurrectione, nox praecedens ad se-
{Apoc. viii). )) Cum enim aromata semper sint odori- quentem diem pertinet quia qui in hujusnoctis ul-
:

fera, tamen tunc majorem odoris fragrantiam exhi- tina parte amortuis resurrexit, ipsam noctem luci-
bent, cum in igne posita fuerint : quia orationes dam atque coruscam reddidit, et quodammodo in
sanctorum tanto magis anteDeumsuavius redolent, diem commutavit. De qua scriptum est « Et nox :

quanto magis ab igne compunctionis excoctae fue- sicut dies illuminabitur (P.sfli.cxxxviii).»Et iterum:
rint in tantum, ut suavitate delectatus rex dicat ^ « Et nox illuminatio mea, in deliciis me\s {Ibid.). »
: :

<iQuae est ista quaeascendit per desertum,sicut vir- Et apte quondam dics praecedebat noctem,quia pri-
gula fumi exaromatibus myrrhae etthuris, et uni- mus homo a vera luce discedens,in tenebras erroris
vcrsi pulveris pigmentarii? » {Cant. iii). Cui sancta incidit. Apte etiam nunc dies noctem sequitur,quia
anima nihil de se praesumens, ait « Trahe me per Domini resurrectionem de tenebris errorislibe-
:

post te, curremus in odorem unguentorum tuorum rari,ad veram lucem conversi sumus,sicut aitApo-
{Cant. i). » Quasi enim aromata emimus, quae ad stolus « Nox praecessit,dies autem appropinquavit :

sepulcrum deferamus,quando ingressuri ecclesiam {Rom. xiii). »Iterum autem contrarium sonare vide-
ad oralionem, nostras conscicntias a sordibus cogi- tur, quod Marcus ait, « Veniunt ad monumentum,
tationibus emundamus,dicente cum Propheta: «Pa- orto jam sole, » Joanni, qui dicit, « Cum adhuc te-
ratum cor meum,Dcus,paratum cor raeum 'cantabo, nebrae essent, venit Maria Magdalene ad monumen-
et psalmum dicam Domino.»II]ae ergo muHercs ange- tum.»Ubi dicendumest,quia proptermagnitudinem
los vident, quae cum aromatibus ad sepulcrum ve- amoris Maria Magdalene primum sola, cum adhuc
niunt : quia illae animae ad consortium angelorum tenebrae essent, ad monumentum venit,sicut Joan-
pertinent, quae cum nesnarrat :posteaverocumduabusejusdemnominis
opinione lioni operis assiduita-
tem habent orationis.Talis erat illequidiccbat :Chri- n feminisiterumortosole,sicut Marcus commemorat.
sli bonus odor sumus,Dco in omni loco (// Cor. ii).» Est tamen et alia ratio,pcr quam nihil contrarium
Imitemur ergo et nos easdcm sanctas et devolissi- intcr se evangelistae sensisse cognoscuntur. Quotidie
mas mulieres, ut sicut illae cum aromantibus Do- enimoculiscernimus,quodcrepusculodieiappropin-
minum toto desiderio quaerebant in sepulcro, quod quante, cum sol concavas terrarum partes relin-
est proprius mortuorum iocus : ita et nos.non in se- qucns, radios suaj lucis apcrire coeperit, ita fit lux
pulcro, sed cum aromalibus, scilicet orationibus, in oriente,ut non desint tenobrae inoccidente.Igitur
tolo alfectu mentis quaeramus eum in ccelo,quo ip- si partes orientis considerhvcrimus, nihil contrarium
sum ascendisse novimua. videtur dixisse Marcuscum ait,« ortojam sole:» si
« mane una sabbatorum vcniunt ad mo-
Et valdc partes occidontis, non videtur dissonum quod dicit
" jam sole. » Hic inquirendum
nuiiientum, orto Joannes, « cum adhuc tcnebnu essonl. »Forte quoe-

est quarc islc cvangclista dicat « Et valdc mano : ritur, qiiarc Joanncs unam tantummodo nominans,
una sabbatorum vcniunt ad monumenlum, » cum angclos vidisse asserat.cum Marcus tres 6cribat?Ad
 ::

449 HOMILI^ DE TEMPORE. '.oO

quod diccndum, quia, ut diximus, vel prius veuil \ vitulosque carum recluserunt domi. Et sicut scri-
Maria Magdaicnc, el postca iterum cum aliis vcl : pfum dircctum,per viamquac
est: « Ibant vacca; in
tres simul venerunt, et Joannes unam nominans, ducit Bethsamis, pergentes etmugientes, nectar-!c.n
alias venissc negavit. Juxta vcro spiritalcm intcUi- ad dcxtcramvcladsinistram declinantcs/ fieg.xi):»
gentiam.tcnebraj in cordibus mulierum erant,quan- ita et h.-E mulieres pergentesDominicumsepulcrum

do Deum velut mortuum qusercbant intcr mortuos. invisere, quasi mugientes ct gcmentes dicebant:
Ortus est eis sol.quando auditam ab eis resurrcctio- « Qnis revolvet nobislapidem, »etc. ncctamcn pro-

nem crediderunt, solis enim nomine in Scripturis, ptcr sexus fragilitatem, nec propter magnitudinem
aliquando Dominus Jcsus Christus intelligitur,sicut lapidis, nec propter metum custodum, a coepto iti-
scriptum est « Sol cognovit occasum suum
: {Paal. nere declinabant. Imitemurigituretnos harum con-
ciii), » id estChristus passionem. Et iterum :« Vo- stantiam mulierum,ut perviamDeiambulantes,nec
bis qui timetis Dominum orictur sol justitiffi,et sa- propter tentationem dacmonum,ncc proptermetum
nitas in pennis ejus
(;)/«/. iv). » Quod autem ait hominum, nec propter curam parenturaarecto iti-

" una sabbatorum » primam sabbali intelligere de- ncrc devienius:quiainchoantibuspra!miura promit-
bemus,id estprimum diem post sabbatum,quam ob titur, sed perseverantibus datur, Domino dicente:

honorem et reverentiam Dominica; resurrectionis, t» « Qui perseveraveritusquein finem, hicsalvuserit.»

Dominicam nominamus.Sicut enlm nosprimamfe- {Matth. Lxiv.)
riam, secundam leriam, tertiam ieriam, et cseteros « Et respicientes, viderunt revolutum lapidem. »

perordinem diesdicimus,sic Juda^i primam sabbati, Qualiter velquomodo revolutiolapidis factasil,alius

secundam sabbati, tertiam sabbati nominabant. Et evangelista, Matthaeus scilicet, declarat, dicens:
sicut Cantica canticorum, et Sancta sanctorum pro « Angelus quippc DominidesccnditdccoDlo, etacce-
sui magnitudine in Scripturis dicuntur,siciste dies dens revolvit lapidem, ct scdebatsuporeum {Matth.
sabbatum sabbatorum propter gioriam resurrectio- xxviii). » Rcvolvit ergo angelus lapidem, et non ut
nis Dominici dici polesl.Hffic autem dies et una est cgressuro Domino viam pandcret, sed nt egressus
de 6eptem,'et extra septem. In hac enim hebdomada ejus indicium omnibus daret.idest utomneseuma
exordium sumit, ct terminum accipit. Sic enim est morluis rcsurrexisse crederent Non enim indiguit
prima, ut sit tertia: et sic tertia, ut etiam sit octava in rcsurrectione auxilioangelorum,qui propriavir-
prima quidem, in conditione ;tertia, in resurrectio- tute claustra dissipavit inferorum,
nc ;oclava, in rcvolutione. Qui ergo in hac die resur- « Erat quippe magnus valde. » Spiritaliter lapis

gere dignatus est, octonarium numerum ad resur- iste ad ostium monumenti positus, ipsam oblationem

rectionem pertinere monstravit. Resurrexit in ipsa, designat inferorum, qua etiam justi pcrpraevarica-
utostenderet humanum genus inoctava ;ctatesaeculi C tionem primi reatus tenebanturobnoxii. Qui magnus
resurrecturum. Unde per Salomonem dicitur :« Da valde fuissc dicitur, quiaobligatiooriginalispeccati
partes septem, necnon et octo {Eccle. xi). » Sicut in tantumduraetinsolubilisfuit,utnullustamjustus
enim septima die Deus ab operibus suis requicvit, fuisse legatur, qui sc aliosque abealiberare posset,
sic septima aetas dicitur requies sanctorum.cum ani- quoadusque ille venit qui factus est inter mortuos
mae absque corporibus.suntin requie.Octava autem liber, Sed Dominus Jesus Christus, qui est magni
a?tate accipient ipsae corpus, et erunt in requie. In consilii angelus, abostiomonumentilapidem revol-
cujustypovel figura,octo anima; in arca salvaj factae quia hodierna die a mortuis resurgens, Cheru-
vit,

sunt Noe. Haic est enim illa dies de qua dicitur: bim et flammeum gladium atque versatilem, a via
« Hffic est dies quam fecit Dominus, cxultemus et paradisi removit ; unde scriptum est: «Tollitepor-
latemur in ea {Psal. cxvii). >• tas, principes, vestras, et clevamini, porta; aeternales,
« Et dicebant ad invicem Quis revolvet irobis
: et introibit rex gloria) {Psal. xxiii). »Nec solusipse
« iapidem ab ostio monumenti?»Matthaeus evange- a mortuis resurrcxit, sedetiamomnesanimasjusto-
lista dicit, quodcum Josephsepeliisset Dominumin rum de inferni claustris liberavit, impletaprophetia
sepulcro suo novo, advolvit ad ostium monumenti Osea3 qui ait: « Ero mors tua, o mors, cro morsus
saxum magnum.et abiit, Judajis signanlibus ipsum j)
tuus, inferne (Ose. xiii). » Et Dominus: «Si exalta-
cum custodibus.Ergo istaemuheresvenientes sepul- tus fiiero a terra,omniatraham ad meipsum(Jo(m.
crum Domini visitare, etsexus sui fragilitatem con- xii).»CujussingularemvirtutemrcsurrectionisSam-
siderantes, et magnitudinem lapidis recolentes,qui sou ille fortissimusprsifiguravit, de quoin libroJu-
tam magnus fuisse fertur ut vix avigintihominibus dicum legimus {Judic. xvi), quia cumGazam civita-
movcri posset, dicebant : « Quisrevolvet nobis lapi- tem fuisset ingressusadmeretricem, audiefltesPhi-
dem ab ostio monumenti ? »Sed quamvistalia dice- listaei ejus introitum.civitatemmunieruntcustode^-
rent,non tamen a coepto itinerecessabant,credentes que deportavcrunt, etquasijamse eumhaberecom-
divinitus fieri quod human;c fragilitati
possibile prehensum gavisi suut. Sed quid fecit Samson au-
videbatur impossibile.Quarum mulierum constantia diamus. Non solum media nocte exiit, sed etiam
in libris Regum pulchre prffifigurata est, quando utpasque portas civilatis cum postibus propriishu-
Allopliyli arcam Domini captam in terrairt Israel re- meris in montcm tulit,custodesqueinanesetilIusos
niittentes,junxeruntduasvaccasfcetasadplaustrum, reliquit. Quem Samson ille forlissiraussignificavit,
451 IIAYMONIS HALBKUSTAT. EIMSC. (»P1>. FAIIS II. — IlOMIL 452

nisiDominuin JesumGhristum.dequoscriplumest: A tudinis st.ituerunt, appendcntes ante eam pharum

« Dominus fortis et potensrDominuspotensin pras- argonteum cum lampadibus.In lantum namque se-
lio?»Cum ergo fuisset in civitatem ingressus.ada- pulcrum Domini mirabile factum est, ut etiam pro-
mavit merctricem, id est, Ghristus Ecclesiam, quae phetialsaiiT juxta litteram implerelur dicentis: « In

post idolorum culturam ad festum Christi vocata die illa radix Jesse qu.-c stat in signum populorum,
est. Quid Ciaza civitas, nisi infernum ;
quid Phili- ipsum gentes deprecabuntur.et erit sopulcrum ejus

sthffii, nisi Judceos designant? Samson ergo Gazam gloriosum Viderunt juvenem sedontem
{Isa. xi).» «

civitatem ingresso, Philisthaii laetabantur: quia Ju- « in dextris,coopertumslola candida.»Joannes evan-

daji sppulto Dominoadinferniclaustradcscondente, quod respiciens Maria Magdalene in
gelista dicit,
lajtati sunt, putantes nomen ejus se habere exstin- monumentum,vidit duos angelos in albis sedentes,
tum. Sed qui Samson noster, scilicet Doniinus Je- unum ad caput. unum
sd pedos, ubi positum
et

sus Chrislus, feeit? Non solumliber exiit, sed etiam fuerat corpus Jesu. In quo loco considorandum cst,
portas tulit: quia noii solum ipse ab inferis liber quam pulchre utraque Domini natura,divina pariter
exiit, sed etiam omnes animas justorum deinferno et humana, nobis commendatur. Per caput namque

liberavit, et ad montana, idest, adcoelcslia revoca- divinitas designatur, sicut Apostolus ait « Caput :

vit. Cui per prophetam Zachariam dicitur: « Tu t» Christi Deus(/ Cor.xi): «por pedos vero humanitas
quoque in sanguine tostamenti tui eduxisti vinctos unde Moses dicit: >'Et qui appropinquant ad pedes
tuos de lacu, in quo non erat aqua {Zach. ix). » Et ejus, accipient de doctrina ejus {Deut. xxxiii). »

ne aliquis deresurrectionedubitaret,etiam aliquan- Quasi ergo angelus ad caput scdet, cura Joannes
tos corporc resuscitavit: quia (sicut scriplum est) clamat :« In principio erat Verbum,et Verbum erat

« multa corpora sanctorum, qui dormierant, surre- apud Deum,etDeus crat Verbum (Joan. i). » Quasi
xerunt (Malth. xxvii). » ad pedes, cum idem evangelista ait « Et Verbum :

« Et introeuntesinmonumentum.»Postquamde- caro factum est, et habitavit in nobis (Ibid.). » Mar-

vota3 mulieres lapidem ab ostiomonumenti revolu- cus autemeumdemangelum indextris sedisse des-
tumviderunt,sincullatarditateinipsumintroienint. cribit,ut Dominumdemortalitateadimmortalitatem
Sed forte movet aliquos, qui tantum consueta mo- transisse insinuet.Sicut enim per sinistram prssens
numenta considerant, quomodo sepulcrum Domini vita, sic et per dextram futurai vitae imm.ortalitas
aedificatum fuerit,quod totmulieros unacumangelis designatur, teste Salomone, qui ait « Laeva ejus :

capere posset. Ad quod respondendum, quia sicut
lcstati sunt, qui hoc viderunt, et scriptum ad
illi
nostram memoriam reliquerunt, tali modoffidifica
tum fuit. Erat enim lapis magnus
purpureis intinctus, colorecandidorefuigens.incu-
jus latcre erat sepulcrum excisum, tantcE magnitu-
sub capite meo, et dextera illius amplexabitur me
{Cant. i). » Et recte testis ejus rcsurrectionis ange-
lus in dextris apparuit, ut ostenderet eum de cor-
inhorto.guttulis C ruptione ad incorruptionem, de mortalitate ad im-
mortalitatem transisse, quia, sicut ait Apostolus,
« Christus resurgens amortuis,jani non moritur,et

dinis, ut octo vel novem homines capere posset: et morsillinon uUradominabitur(f?om.vi). »Et iterum :

tantse altitudinis, utquisqueinejuspavimento slans, « Etnovimus Christum secundum carnem, sed

si

erecta manu culinonpertingeroposset.lncujusaqui- Jam nunc non novimusi// Cdr. v').»Et ut inimicum
lonari parte sepulcrum Domini excisumest,septem humani generis perfecte aDomino suporatumdecla-
pedes etmedium (utdicunt) habenslongitudinis, et rarct,non stans,sed sedensangelus apparere voluit.
tres palmas et mediam latitudinis.Ostiumverospe- Stare enim pugnantis est, sedere regnantis, sivc
luncae,palulumest adorientem,undeintroeuntibu8 judicantis. Sedet enim rex in throno gloriaj suae,
locum Dominici corporis in dextris habetur: quia miles autem post victoriam quiescit. Quia ergo Do-
Dominicumcorpusilainmonumentojacuit, ut caput minus oaput antiqui serpentis contrivorat,omneque
illius ad occideiilem,
podes ad orientom rcspice-
et cloctos Dei deojuspolostate liberaverat, rocte lestis
rent: dextera quoquc inanus ad meridiem, sinistra resurrectiouis ojus.non stans,sed sedens, ut dictum
ad aquilonem. Ex quo tcmporeconsueludo cxcrevit, est,apparuit.Qui etiam bcne slola candidacooportus
Christianorum corpora ad hancsimilitudinem sepe- rv apparuit, ut inelTabile gaudium DominicE resurre-
liri. El recte in tali loco Dominussepulturamsuam ctionis in ipso habitu dcmonstraret. Cum enim in
elegit, ubi nulla possibilitas efrodiendicsset,quate- Vcteri Testamento saepissime ab hominibus anheli
nusomnomoccasionemcalumniandiJudajisauIerret- visi lcgantur, non facile reperies quemquam stola
nc iorte, simaceriavelquolibctparietecircumclusus candida indutuin apparuisse, quia hoc privilegium
esset,dicarcnti|)sum discipulosipsiusfuratosfuisse. DominicE rcf^urrectioni sorvabatur.Et quia consue-
Post dscensionem Domini et resurrcctionom, Chri- tudoostPala^stinis dies fostos colebrantibus, ut alba
stiani zolo divini amoris Ecclesiam in eodem loco vestimenlaiuduant,cum slolacandida indutusappa-
rotundo mira; raagnitudinisa:dilicaverunt,cujus pa- ruit, festivitatem Dominicai resurrectionis se cele-
vimenlum ex marmore albo straverunt tectum au- l)raro ostcndit. Ubi si quis quwrat utrum suam an
tem laminis aureis desupcr orna>erunt, intoriora nostram, intoUigere potest ct suam ct nostram. Do-
autein parielum crustulis auroisdccoravcrunt. Su- mini cnim resurrectiofestivitasangelorum fuit,quo-
per sepulcrum ciulemcruccmaurcammira^pulchri- niam numerus corum,qni retrogradiensper aposta-
453 HOMTLT.E DE TEMPORE. A.o4

tamangelLiui imminutus [ucrat, c:<. anirr.abus rideli- A [rsal. xv). » Et ne aliquis in Nazareth tali nomine
uma(limplotur.Nostratestivitascst,quiadeperditio- vocaretur, adjunxit :

nenos liberans,ad societatem angelorum revocavit. « Crucifixum. » Crucifixus est pro nobis. ut per
In sua igitur festi vitate et in nostra angelus in candidis lignum sanctaj crucis, lignum pra;varicationi;, ux-
veatibus apparuit,ut ineffabile gaudium hujusfesti- cluderet. « Surrexit. » Surrexit pcr humanitatem,
vitatis ostendcret. Si ergo gaudium est in coelo co- qui nuUum casum patitur in divinitate. Et ideo re-
ram angelis super uno peccatore poenitenliam agcn te, surgere voluit,qui nunquam cecidit, ut ille erigere-
quale putamus gaudium fuisse, quando tot millia tur, qui stare noluit. Quod autem ait : « Non est
animarum sanctarumad suura consortium transire hic. » De pra;sentia corporali dixit quia per divini- :

viderunl?))HaecestnamquediesquamfecitDominus, tatis poteutiam ubique est totus, ubique est prae-

exsultemus et luetemur in ea {Psal. cxvii). i)«Et ob- sens, sicut ipsc ait per prophetam « Coelum et :

st upuerunt. Consuetudo mortali um est, ut cum ali-

)> terram ego impleo {Jer. xxiii). » Et ut omnem du-
quid super se viderint, infra se pertimescunt. Exeo bitationem a cordibus eorum e.xpelleret, adjecit .

enim tempore,quo primushomo aconsortio angelo- « Ecce locus ubi posuerunt eum. » Ac si diceret :

nim peccando discessit, in tantam dilapsi sumus mi- Si meis non creditis vorbis, saltem vacuo credite
seriam, ut supernos cives sine metu videre nonpos- r» sepulcro, et omnem dubitationem a cordibus vestris
simus. Et ideo sanctae mulieres, non solum quia repellite.

angelum vijerunt coopertum stola candida, obstu- « Sed ite, dicite discipulis ejus, et Petro. » Gon-

puerunt, sed etiam,quia vacuum monumentilocum sideranda est in hoc loco specialis Domini miseri-
conspexerunt. Nam idcm ipse angelus testls Domi- cordia erga sexum femineum. Ne enim mulier sem-
nica; resurrectionis in tali specieapparuit, utcxipsa pcr in opprobrium haberetur, quia femina prima
sua visione, et terroi-ein reprobis,et blandimenlum viro propinaverat mortem, per feminas primum
piis mentibus exhiberet. Quod Mattha3us evangelista viris suam voluit nuntiare resurrectionem. Ac si
manifestat,dicens:«Erat aspectus ejussicutfulgur, diceretur hominibus De cujus manu sumpsistis
:

vcstimenta ejussicutnix. »in fulgurcctenimtimoris pocula mortis, ab ejus ore audite gaudium resurre-
terror, iu nive blandimentum ienitatis ostenditur. clionis.Sed qusrendum est quare,discipulis nomi-
Quia ergo in fulgureo vultu et in niveo candorean- natis, Petrus ex nomine designetur. Ait enim an-
gelus apparuit, ostendit quia Dominus Jesus, qui gclus : « Dicite discipulis ejus et Petro. » Ad quod
est angelus magni consilii dictus, in ultima etgene- dicendum,quia,sicut evangelica narrat historia,cum
rali resurrectione ct terribilis reprobis,et blandus pergeret Dominus ad passionem, Petrus pavore per-
apparebit justis.Quasi enim in fulgureo vultu appa- tcrriLus, ter cum negaverat : et fortassis inter cae-
rebit iliis, quibus dicturus est : u Discedite a me, ^ videndum Dominum,postDomiDi
tcros discipulos ad
maledicti, in ignema3ternum,quiparatusestdiabolo resurrectionem accedere non auderet, nisi eum an-
et angelis ejus {Halth xxv). » Quasi in niveo can- gelus ex nomine exprimeret. Vocatur ergo ex no-
dore illis, quibus dicet : u Venite, benedicti Patris raine,ne desperaret ex negatione. Forte etiam mo-
mei, percipite regnum quod vocis paratum est ab vet aliquem, quare Dominus tam dilectum disci-
origine inundi [Ibid.). ))Hancdcscriptionem ostendit pulum, in tam grave facinus cadere permisit, ut
angelus testis Dominicce resurrectionis, quandoprje Dominum ac magistrum suum ad vocera unius an-
timore illius exterriti sunt custodes, et
sunt facti negaret.Sciendumautem quiaprovidentissima
cillaj

velut mortui:mulicres autem,ne timerent,protinus dispensatione Domini hoc factumcst,ut quem cunctae
blandam consolationcm acccperunt. Unde subditur: Ecclesiae prffiferre disposuerat, semetipsum negaro
« Qui dicit illis : Nolite expavescere. )) Acsidice- permitteret, ut ex sua fragilitate disceret, aliis pec-
ret Paveant illi quisupernorum civium adventum
: cantibus, qualiter misereri debuisset. Primum ergo
non diligunt pertimescant illi ([ui sepulcrum Domi-
;
sibi eum ostendit et tunc caeteris pra^posuit, ut in-
ni maligno animocustodiunt. Vos autem timerenon telligoret, quod dictrictionem vitiis, compassionera
debetis, quae concives vcstros conspicitis. Et quare deberet naturae, sicut ei alibi a Domino dicitur :

mulieres timere nou debcrent, causam protinusde- [)

« Ego pro te rogavi, Petre, ut non deficiat fides tua,
monstrat, cum subjungit:» Jesum quaeritis.)» Jesus et tu aliquando conversus, confirma fratres tuod
HebriEo sermone, Latine salvalor, sive salutaris di- {Luc. xxii). » Quod autem ait: « Quia pracedet vos
citur. Ac si deret Qua; Salvatorem quaeritis, Sal-
: « in Galila;am, ibi eum videbitis, sicul dixitvobis, »

vatoris nuntium non debetis timere,sedmagisdili- idipsum quod pergens ad passionem dixerat
est, :

gere.Et ne forte de alio aliquo Jesu dlci putaretur, « Postquam autem surrexero, prajcodam vos in
subjunxit « Nazarenum. » Xazarenus dictus est
: Galilaeam {MulUi. xxvi). » Et pulchre Dominus post
Dominus, eo quod Nazareth sit conce-
in civitate resurrectionem a discipulis in Galilaca videndus
ptus, atque nutritus. Sed quia Nazarieus sanclus praedicilur, quia jam de corruptione ad incorruptio-
interpretatur, rccte hoc nomen specialiter illi con- ncm, de mortalitate ad immortalitatera transierat.
gruit,qui est Sanctus ssctorum, et Rex regum, et Galilaia namque Iransmiyralio facla interpretatur.
Dominus dorainantium. De quo per Prophetamdici- Quia ergo de corruptione ad incorruptionem, de
tur:«Xondabis sanctum tuumviderecorruptionem mortalitate ad immortalitatem transiit, recte in
 ^t HAYMONIS HALBEHSTAT. KPISC. OPP. PAllS II. — HOMIL. 4oG

Galilaea videndus dicitur. Quia sicut ait apostolus A etEcclesiam ssam praefigurare dignatusest, in qua
Petrus Cbristus somel pro poccatis nostris mor-
: « priecipuebaptizatiaccipiuntSpiritumsanctum.Tunc
tuus justus pro injustis, ut nos offerret Deo
est, enim intelligondus est unctus, cum Verbum caro
(/ Pct. \\). » Et ilerum « Si autem mortuus est ex
:
factum cst, id est, quando bumana natura sine ullis
infirmitate, vivit tamen ex virtute Doi {II Cor. xv). » preecedentibus bonorum oporum meritis,Deo Vcrbo
Sive juxta aliam intelligentiam Galila-a, qun: volubi- est in utcro virginis copulata, ut pariter divina
litas sive rota interpretatur, gentilcm populum sig- et humana natura una esset persona, etob hoceum
nificat. Cum
ergo in Galilsea videndus pr^dicitur, confitemurnatumdeSpiritusancto etMaria virgine.
ostendit Judagos propter perfidiam esse relinquen- « Qui pertransivit beuefaciendo et sanando omnes

dos, gentes autem per fidem coUigendas, quae ante « oppressosadiabolo,quoniara Deus eratcum illo.»

Domini adventum nescientes Doum, in volubilitate Id est, Pater cum Filio scmper manebat, meliusest

sinculi morabantur. Sive aliter, post rosurrectionem intolligere,quamdivinitatemFiliicumhomincquem

in Galila?a videndns nuntiatur, quia illi ad speciem assumpsit cohabitantem significarct,ut Christi per-
ejus contempUindam perveniro merebunlur, qui sonam geminaret, et in errorem maximum jncide-
modo transmigrant de vitiis ad virtutes, de amore ret a. Sequitur.
mundi ad amorem Dei, declinantes a malo et facicn- p « Et nos testes sumus omnium qua3 fecit in re-
tes bonum. Unde bene Galila;a (juxta aliam interpre- « gione Judaeorum et Jerusalem. » Recte autem se
tationem) revelatio dicitur, quia nunc videmus qu.-e esse lestes testanlur, qui per universum mundum
in spocie, tunc revelata facie vidcbimus in ro. Undo sunt Evangclium prasdicare, ut in Psalmo
missi
Apostolus ait « Videmus nunc per speculum in
:
legimus « In omnem terram exivit sonus eorum,
:

eenigmate, tunc aulem facie ad faciem (/ Cor. xv). » et in finos orbis terra? verlm corum {Psal. xviii). »

Et iterum « Nos autom, fratres, revelata facic glo-

:
Deus et Pater, per duas in Christo oporaturnaluras,
riam Domini contemplantes, transformamur a cla- perunam qua2 oi communis est cum Deo Patre ex,
ritate in gloriam, et tanquam a Domini spiritu (// eo quod Deus est, per alteram quaex virgineMaria
Cor. xviii). » Ad quam visionem ille nos perducere homo factus est. Per has duas naturas in uno Filio
dignetur, qui cum Patre et Spiritu sancto vivil et Dei,duas pariter facit resurrectiones humanigene-
regnat in Sifcuia sa^culorum. Amen. ris,id est animarum et corporum. Ilabent enim et
animre mortem suam,in impietate atque peccatis,
HOMILIA LXXI. secundum quam morlom morlui sunt, de quibus
FERIA SECUNDA PASCH^.
idem Dominus ait:«Sine mortuos sepeliremortuos
(AcT. X.) « In diebus illis stans Petrus in medio
suos {Luc. ix), » ut scilicet in anima mortui, in
« plebis, dixit :
Viri iVatres, vos scitis (luod factum
^ corpore mortuos scpelirent. Mors cst videlicet ani-
« estverbum per universam Juda-am, incipiens enim
mae, quando Deus deserit eam ob peccatorum nia-
« a Galilaja post baptismum quod praedicavit Joan-
gnitudinem. Corporis mors est, quando ab anima
« nes, Jesum a Nazareth. » Et reliqua. Breviter deseritur. Ab his duobus mortis generibus resusci-
omnia qua? in symbolo continentur complexus est tatos, duas dicimus resurrectiones. Nunc autem ani-
apostolus Petrus in lectione pra;senti, quam audi- marum in Ecclesia per Filium Dei(hoc est,verbum
stis, fratres charissimt, ouod Jesus sit Christus,quod Dei) fit resurrectio, quando per gratiam Dei vivifi-
oinnium Dominus. Stans eniin in medio plebis,
sit
catiresurgunt a morte iniquitatis, Et hajcestprima
dixit « Viri fratres, vos scitis quod factum est
:
resurrectio, quam qui habent in secunda quaj est
« verbum per universam Judaeam, incipiens enim
corporum, fldeliter i^esurgent in vitam aeternam.
« a Galilaja post baptismum quod pr^dicavit Joan- sua.utcum
llesurgent impii,unusquisque in carne
« nes, Jesum a Nazareth. » Totum hic pariter de-
diabolo et angelis ejus puniantur {Matlh. xxv). Hoc
monstratur quod mundum Deo reconciliare missus certissime sciendum est, quianemo nisi per indebi-
sit Christus, Joannes vero est pncconatus, quod Spi- tam misericordiam Dei liberabitur, et nisiperdebi-
ritu sancto perunctus,qnod Deo inhabitantc pcr mi- tum judicium damnaiiitur. Tiinc sancti scient ple-
racula dcclaratus, quod crucifixus, et a morluis sus- n nius qnid boni eis contulerit gratia Dei, vel quid
citatus, quud judcx sit omnium in fine vcnturus,
essent consecuti,si divina eos gratuito munere non
quod etiam Ecclesiam suam per fidem toto sit orbe elegissctmisericordia.TuncoritipseDeussanctorum
illuminaturus. Dcniquc subjungitur :
societas, bcatorum J ucunditas, et oinnia quaecunque
« Quomodo unxit eum Ueus Spiritu sanclo et
ab cis honostc dcsiderari possunt.et vita,etsalus,el
« virtute. » Unctus cst crgo Jesus non oleo visibili,
copia, gloria, et honor, el pax, a;lorna beatitudo,et
sed dono gratia; spirilalis, quae omnia plcniler con- bcata ajternitas, cui sit honor et gloria nunc et
tincbat quod visibili significatur ungueiito. Quod ba- scmper et in saecula siuculorum. Amen.
ptizatus ungit Ecclesiam, dum per impositionem
manus episcopi, Spiritus septiformis invocatur, in HOMILIA L.XXn.
(jua simililudine super eum baptizatuin Spirilus FERIA SECU.XDA PASGlI.i:.

sanctus in specie columbae descendit (Joan. i), lunc 'Llc. XXIV.) « In illo tempore : Duo ex disci-

a Hic deesl aliquid, vcl abundal.

 :

45" IIOMILL^: 1)!-: T!vMl'(Ji;i': /.5-$

" pulis Jesu ibant ipsa die in cabtellum, quofl oral in A mum milIiariumpervonerant,quandoillum insopul-
i< spatio slailiorum scxaginta ab Jerusalem, nomine crocollocatumdidicorant. Vcrumoctavumdimidium
« Emmaus. » Et reliqua. In oxordio hujus lectionis perrecorant,quia eum prius resurrecturum credide-
solct movere nonnullos ad quiBrendum qninam isti rant, sed ex ejus resurrectione dubii ab Jerusalem
duo discipuli fuerint, qui ipsa die resurrectionis ab recedebant. Sed quamvis de Domini resurrectione
Jcrusalcm recedcntes, ad castciium Emmaus prope- dubii ab Jerusalem recederent, ab ejus tamen amoi e
raverint. Quod enim ex duodecini postolis non fue- funditus non recesserant. Unde et bene subditur.
rint, in finc hujus loctionis evangelista comprobat, « Et ipsi loquebantur ad invicem de his omnibus
cum dicit cos reversos in Jerusalem, et invenissc « » Notandum autem quia non de
quas acciderant.
congrogatos undecim. Unde apparet eos ex septua- superfluis, non de vacuis, neque ea qua; ad detra-
ginta fuisse discipulis, non ex duodecim apostolis.Et ctionem pertinent, neque risuin moventia loqueban-
unius nomen quidem infra declaratur, cui nomen tur, sed ad invicemdehis omnibus qua acciderant,
Cleophas fuisse dicitur alterum vero nonnulli putant
:
scilicet qualiter conversatus esset innocens, et sine
vocatum fuisseEmmaus,sicatelcasleliumquoibant, quorela in mundo, qualitcr signa et miracula opera-
et idco supcrfluum visum fuisse ovangelist.Tc ut uno tus sit, quomodo odiis Jua-orum et calumniis tra-
brevi versiculo unum nomon geminarot. Allii eliam
^ dilus sit ad crucifigcndum, qualiter se resurrectu-
arbitrantur hunc fuisse Lucam evangelistam, qui rum quod nondum videbant. Quia ergo
pr.-edixerat,

hoc scripsit evangolium, et humilitatis causa suum ha'C ethujusmodi de illo loquebantur, contigit ut
nomen siluisse. Consuetudo enim est sanctorum ut, etiam illum, quem absentcm putabant, corporaliter
cun-.de se mira et magna loquuntur, propter cu- viderent,et in his etiam ad litteram suam promissio-
slodiam humilitatis, sic de suu persona quasi de nem Dominus adimpleret, in qua dicit : « Ubi fue-
aliena loquantur, sicut Moyses fccisse invenitur, rint duD vel tres congregati in nomine meo, ibi sum
qui sic de sc quasi de alio loquebatur, dicens : <• Et in lucdio eorum [Mallli. xviu). » Undc et subditur :

erat Moysos vir mitissimus supor omnos hominos, « Et factum Cst, dum fabulai-entur et secum quffi-

qui morabantur in torra (Xum. ii). » Simiiilcr et « rercnt, ctipse Jesusappropinquans ibat cum illis.»

beatus Job de se, quasi de alio ait: « Vir erat in tor- Ubi nolandumquia.juxtamentisillorumqualitatem,
ra IIus, nomine Jobfyo/;, i). » Qui enim Lucam unum Dominus suam ibrmavit apparitionem. Illi enim in
ex his duobus discipulis fuisse putant, socundum corde Dominumamabant, sed de pjus resurrectione
hocoxomplum suum nomensiluisse dicunt.Sod qui- dubitabant. Dominus autem eis in corpore appare-
horum fucrit, scicndum est, quia de Domini
libet bat, sed quis esset non demonstrabat. Quia orgo
resurrectione dubii ab Jorusalom recedobant, quod amabant videbant : quia vero de ejus resurrectione
nonsolum verbis, sed otiam factis ipsi demonstrant. C dubitabant, eum quem videbant, non agnosceba:.t.
Qui enim usquc in tertiam diem in Jerusalem exspc- Sed quia ipsa dubitatio in illorum mentibus ex anti-
ctaverant, aestimantes eumtertiadieresurrcclurum, qui hostis insidiis nata fuerat, recte subjungitur:
sicut ipse promiserat, quia sponsionem non vide- « Oculi autem illorum tenebantur, ne eum agno-
rant, dubilantes, ab Jerusalem rocodebant. Sed igno- « scerent. » Tenebanlur enim illorura oculi, sive ab
scendum est eorum fragilitati, quoniam, sicut dicit ipsa dubitatione, sive ab antiquihostis tentatione.ne
evangelista, nondum erat Spiritusdatus, « quia Jesus eum quem vidobant cognoscore possent. Qui cnim
nondum fuerat glorificatus (Jonn. vii.) » Un'le bene propria virtute a mortuis resurrexit, in qua specie
spatium itineris, quo lendebant, eorum mcntibus voluit, discipulis apparuit. Undebene alius evange-
congrucre videtur. Sexaginta enim stadia ab Jerusa- lista dicit : » Post ha?c apparuit duobus ex illis in
lem usque Emmaus numerantur Stadium enim a « alia elligie (Marc. xvi).
stando dictum est, vel statuendo, eo quod munus « Et aitad illos Qui sunt hi sermones quos con-
:

aliquod in certo loco statucretur ad exercitationem « fertis ad invicem ambulantcs, et estis tristes ? »
currentium.Et cumapudveteresstadiorummensura Non ignorans Dominus interrogavit quod discipuli
diversa habcatur, legitimi tamen stadii auctorem loquerentur, sed ex eorum locutione cordis requi-
Herculem tradunt, qui sub uno anhelilu centum vi- n sivit confessionem, ut impleretur inillis quod alibi
gintiquinque passus cucurrisse dicitur, acperhoc, dicit « Aut ex ore tuo justificaberis, aut ex ore tuo
:

si recte computetur, sexaginta stadia septimum mil- condemnaberis [MaUli. xii). » Merito autem tristes
liarium et dimidium complent. Et sex quidem ad ambulabant,quos fides resurrectionis nondum I.Teti-
honaopcra pertinent, quia sox dios sunt in quibus ficaverat. Nondum enim eral impletura in illis quod
licel operari septem autem ad requiom animarum,
:
Dominus ropromiserat, diccns « Trislitia vestra :

quia seplimo die requievitDeusubomnibusoporibus
suis octo ad resurreclionom, quia oclavo die Domi-
:
nus resurrexit. Et per Salomonem dicitur; « Da
partes septem, necnon et octo {Eccle. xi). » Quasi
enim discipuli isti sextum milliarium cum Domino
cucurrerant, quando eum in prc-esenti vita in bonis
vert.;tur in gaudium {Joau. xvi): » sed adhuc in illa
sententia tcnebantur, qu;eait: « Mundus autem
gaudebit, vos vcro tristabimini {Ibiil.): » Nam cujus
rei gratia tristes incederent, unus eorum, cui nomen
Cieophas, ostendit, cum ait
« Tu solus porogrinus es in Jeru.«aIom, et non

operibusconvcisanlem viderant. Quasi enim ad septi- « cognovisli qua; facta sunt iu illa his diebus? » Ac

Patrol. CXVIII. 15
 :

4o9 IIAYMONIS IIALBER.^^TAT. KPISr,. npp. PMfS. 1!. ~ HOMl! ^'.CO

si flicerel: Quomoflo ox omniljiis lii siilu? rcmaricrc A forli;; re.stiingo luxuriam {Job. xxxvil ;. » Ilinc el in

potuibti, ut iguuicirea od qULU ractu suuL iiib diebusin laude Joseph dictum est: « Misit aute oos viruni
Jerusalem, maxime autcm, cum propter magnitudi- [Gcn. XLv).» Hinc eliam Psalmista nos admonot, di-
ncm suam nuUi esse incognita possint ? Sod illud cens: « Virilitcr agite, ct confbrtetur cor vestrum,
pn-Etcrmiltendum non est, quod in peregrini spccie omncs qui speralis in Domino [Psal. xxx).» Sed licct
Dominus postsuam resurrectioncm discipulis appa- deejusresurrectionedubiinonextotodiscipulierant,
rere voluit. Peregrinus enim erat illis, a quorum cum Dominum prophctarum prophclam vocabant,
mortalitate longe distabat. Sive certe in pcrcgrini nam et ipsc deseipso ait: «Non cst prophcta sinchono-
specie apparuit, uteorum montes ad misericordiam re, nisi in patria sua (Matlh. xiii). » Et itcrum: « Xon

provocaret, et eum quem Dev.m nonduin cognosce- oporcetprophctamoccidiextraJerusalcm {Liic. xiii}.»

bant, sultem ut peregrinum araarcnl. In pcregrini Et in ejus persona por Moysen dicitur: « Prophelam
specie quoque apparuil, ut nos, qui membra ejus vobis suscitabit Dcus de iValribus vcstris, tanquam
sumus, hac vita peregrinos ct advenas nos esse
in mo: ipsum »Potenspri_mum in
audietis (Deut. xviii).
sentiamus. Peregrinus enim diclus est, quasi per- opere, deinde in sermonc dicitur quia quod docuit :

genslongius, sive paragrans aliena. Quonomineilli verbis, ostondit exemplis, sicul scriptum est: « Quia
censentur, qui a proprio solo cxpulsi, redilum cum y. cocpit Jesus iacere et docere {Act. i). » Ordinata
gemitu suspirant. Et nos quoque qui paradisn gau- enim pranlicatio est, ut primum opere impleas quod
dia amisimus, quandiu in hac vita sumus, in aliena postoa verbis doceas, juxfa cxemplum Domini, qui
patria consistimus. Unde nccesse est ut ([uolidic ait: « Discite a me quiamitis sum el humilis corde,
cum gemitu ad propriani palriam rcdire festinemus, et invcniotisrequiem animabus vestris {Matth. xi).»
dicentes cum Apostolo. « Dum sumus in corporc Bene quidem primum coram Dco, deinde coram
peregrinamur a Domino: quoniani non hiibcmushic omni populo polens esse dicitur, ut in omni opere
manentem civitatem,sed futuram inquirimu;? (/ Cor. ante oinniaDco placere studeainus. Non enim pri-
v). » In hac poregrinatione se esse sentieljat David, inutn placenduni est hominibus, sed primum placcre
cum Quoniam advcnae et pcregrini snmus
dicebat: « dcbcmus Deo, deinde hominibus: non ob nostram
apud tc, omnes patres nostri {l's(il. xxxviiil. »
sicut gloriam, scd ut ipsi homines placeant Deo, cui nos
Et iterum « Heu mihi, quia incolatusmeus prolon-
: placere viderint, juxta quod Dominus nos admonct,
gatusest! habitavi cumhabilanlibus Cedar, multum dicens « Luceat lux vcstra coram hominibus, ut
:

peregrinataest anima mea(Ps«/. cxix).» Sed adhuc videant vestra bona opera, et glorificent Patrem
causasmcerorisDominusdiligentiusinquiritjdiccns: vestruiTi, qui in ccelis est {Matth. v). » Et Apostolus:
Quc-R ? » At illi undc tristes essent aperuerunt, « Providentes bona, non tantura coram Deo, sed
dicentes De Jesu Nazareno, qui fuit vir pro- C
: « eliam coram omnibus hominibus {Rom. xii). » Et
« pheta, in opcre et sermone coram Deo et
potens iterum « Placete omnibus, sicut et ego peromnia :

« omni populo. » Virum et prophetam tcstantur, et omnibns placeo, non quajrcns quod mihi est uiilc,
Filium Dei tacent vel quia dubii de ejus resurre-
: sed quod multis, ut salvi fiant (/ Cor. x). »
ctione ab Jerusalem recedebant, vel quia insidias « Et quoraodo tradiderunt eum summi sacerdotes

Juda3orum metuebant. Jam enim conspiraverant « et prinripes nostri in damnationcm mortis, et

Judffii, ut si quis eum confiteretur palain, extra « crucifixcrunt eum. » Ilic illud discipuli comrae-

synagogam fieret. Quia crgo Jesus Ilcl)i';eo scrmone, morant, (]uod suporius lcxius Evangelii declarat,
Latine Salvator dicilur, recte lioc noniinc censetnr, qualilcr scilicct a sumrais sacerdotibus proptcr in-
cujus resurrectio salutem crcdcntil)us consulit, sic- vidiam traditus sit ad crucifigendum. Sed illud qua;-
ut ait apostolus Pctrus : Non enim est in alio ali-
« rcndum est, quaredicant cum a principibus sacer-
quo salus, ncquc aliud nomcn sub C(elo datum est dotura traditum, cuni lcgamus quod eura Judas Ira-
hominibus,inquooportcatnosbalvari ( /ct. iv).»Quia didorit, dicens.: « Quid vultis mihi darc, et ego vobis
vero Nazara^us interprelatur sanclus, hoc nonicn illi cum tradam? » {?<Iutlh. xxxi) Sed ex hac quwstione
congruit qui peccatuin non fccit, nec inventus est iteium oritur alia qua!stio:quomodo JudasvclJudaji
dolus in ore i^jus. Dc (juo scriptum cst : « Scitote n oum tradidissc dicantur, cum legamus (juod Pater
quoniain mirificavit Doiuinus sanctum suum [Psal. cnra tradiderit, diccnte Apostolo : « Proprio Filio
iv). » Et item : « Non dabis sanctura tuum videre cor- suo non pcpercit Deus, scd pro nobis omnibus tra-
ruptionem {r.<;al. cxv). » lionc autem a discipulis, didit ilium (/ii)»(. viii). » Nara et ipse filius sciuet-
licct quem videbanl ignoranlibus, Salvator vir ap- ipsum tradidit, sicut idcm Aposlolus alibi ait

pcllatur. \'ir namquo a viribus dictus csl, ct illi « Qui dilcxit me et semelipsum pro me
Iradidit
spccialiter hoc nouiou apfatur, quisolusdiaboli vircs [Gal. ii). » Et iterum « Ambulate in dilcctione,
:

resurgcndo a raortuis potuil confringcre, dc quo sicut et (Ihristus diloxit nos, cllradidit semetipsum

scriptum est « Ecce vir, oricns nomcn ejus [Zach.

: pro nobis (/'Jyi/iW. v). » Si crgo Patcr tradidit Filium
vi). » Discamus ergo et nos ab ilio cunfurtali viri ct ImUus semclipsum, nuiujuid JudaM et Judas incul-
esse, ut diaboli lcntationibus forlilcr resistamus, ot jiabilcs sunl, si hoc fecerunt quod Pator ct Filius?

cuncta adversa viriliter lolercmus.sicut fccil illc cui Non, scl uno tradilionis verbo divcrsffi volunfatea
dictum est: «Accingesicut vir luinbos luos,etsicut exprcssa- suiit. Tradidit enim Judas proplor avari-
 HOMI yE Dl'- TEMPOlli hxH
/iOl
Nonne h.TC oportuitpati C.hristum, etita iulrarc
tiam tradiderunleum JurUei.pedpropter invidiam: A ((

gloriam suam? » Quodinterrogative logcndum

:

tradidisse eum dicitur Pilatus, cum eum crucifigi <( in

est, ul subaudialur, oportuit.
Oportuit enim Chri-
permisit; tradidit eum Patcr, sed propter nostrum
pro- slum"pati, non prn se, sed pronobis.Diciturautem
liberalionem; tradidit semelipsum Filius, sed
intrare in gloriam suarn,a qua nunquam
discessit,
pter nostram dilectioncm.,Ergo Pater et Filius non
co quod nos intrarc fecerit,qui longe
perpeccatum
solum sunt amandi, sed eliam glorificandi. Ju-
ab expulsi fucramus.Sicut enim videre et con-
das autem et Judaii nonsolumdctcslandi,sedetiam
illa

fiteri dicitur, eo quod nosaliquid videre etconfiteri

condemnaudi, quiaquod Paler ct Filius feccrunt
autem du- quoque in gloriam suam dicitur intrare
charitate, illi cupiditate fecerunt. Quod
faciat, ita

discipuli recederent.suis per passionem. Igilur Dominusin gloriamsuam in-

bitantcs ab Jerusalem isti
travit,ostendensnospermultastribulationesintrare
verbis apparuerunt, cum dixerunt:
debere in regnum Dei.Tantumonimcaputnostrum,
(( Nos autem sperabamus quodipse essct redem-
qui esl Christus, membra sua diligit,utfrequenter
« pturus I^;rael.)iSepera!)amusquippe,pra3teritiim-
quinon speramus, ipse agere dicatur, ud quod faciendum nosidoneos
porfccti tcmporis verbnni est.Et
du Sed quia ad intelligondumScripturamstulti
sed spcrabamus dixerunt, dc ejusrcsurrcctione
efficit.

enim Spiritus sancti tardi crant, post increpaUonem piam

Dommus
hitare sc ostenderunt. M.nus et
^„r.ri..nciiro-pn<5nmnHnis nHiiinprit expositionem.
adjungit fixDositionem. Unde ot subditur.
subditur:
gratia instructi, speravere quodresurgensamortuis
.- l:
•
„
. ^

Salvator redempturus essct Israel, regnum

id est
quam quondam Incipicns a Moyse et omnibus prophetis, inter-
Israel, corporalitermulto nobilius <(

permoli « pretabatur illis omnibus Scripturis, quaj de

in
David regeret, reparaturus,Hacsuspicione
matri ut pcteret ah ipso erant. »'.nterpretabatur inomnibus Scriptu-
luerant iUi duo, qui suascrurit <(

duodliimei qus ad passionem pertinebant ot

maximc ea
co dicens: « Dominc, dic ut scdcanthi
ris,

resurrectioneni, ut omnom duhitationem abcorum

unus art de.vteram tuam,etalter adsinistrauituam,
mentibus aufcrro.t, etadcredcndumrcsurreclionom
in regno tuo {Uallh. x\). » Hac etiam dubitalione

tenehanlur illi, qui post resurrectionem inlerroga- aniraoseorum confirmaret, quale estillud: « Fode-
« Domine, si in tempore hoc ruut manus meas et pedes meos (PiflL xxi). » Et:
bant enm, dicentes:
«Diviserunt sihi vestimenta mea, et super
vcstem
regnum Israel [Xcl. \)'1 »
restitues
sortem {\m.). Et « Insurrexe-
« Et nunc super hffic omnia terlia diescst hodi*. meam miserunt » :

cffitera
« quod hffic facta sunt. Sed et mulieres quffldam ex runt in me testes iniqui [V&al. xxvi), » et
talia. Sed forte movot aliquem
quareDominus,cum
nostris terruerunt nos, qua; anle lucem
«
fuerunt
intorpretabatur Scripturas discipulis, aMoyse
coe-
ad monumcnlum, et non invento corpore cjus.
patresanteMoysen luisse
.. vencrunt dicentes se etiam visionem angelorum C pisse dicatur, cumplures
^. -. ,
•
„.,: „+ ...^..k;^. et
qui L
verbis
•
r^t exemplis
, _ nassioncm
piiis passionem
ovf>mnli« ejus
<; vidisse, qui dicunt eum vivcre. Et abierunt qui- logamus, et

monumentum, ot ita invene- et^resurrectioncm prophetaverint. Quid enim mors

« dam ex nostris ad
significavit?
« ruut sicut mulieres dixerunt.
ipsum verononin- Abel (GcH. iv), nisi passionem Christi
.)Ouoddiscipulicommcmorsntbreviter, Sicut enim ipse a fratrc injuste occisusest,itaquo-
« vcnerunt.
occisus est.
superior textus Evangeliinarratsufficionler, scilicct que et Dominus innocenter a Juda^is
Dominum fucrant a Quid enim per translationem Hcnoch (Gen. v), nisi
quomodo mulieres quai secutce Noe,quiar-
monumon- ascensio Dominisignifioantur?Quidper
Galilaea, cura prreparatis aromatibus ad
(G^». vii), nisiDominusiiitelli-
tum venerunt, et.responsoabangelo acceptodeejus cam in diluvio rexit

gitur, qui caput estEcclesia;?

EtquidperAbraham,
resurreclione^discipulisnuntiaverunt.Tuncquoque
cucur- qui niium immolavit {Qen. xxii), nisi Deus Pater
duo ex illis, Petrus et Joannes scilicet, perpeci.t? Sic
accipitur, qui proprio Filio suo non
reruntad monumentum, et ita invencriint sicut typumte-
quoque immolotio IsaacpassionisChristi
mulieres di.xerunt, ipsum vero non invenerunt. Domi-
stulti et tardi corde ad cre- nuit. Nam ct Jacol) pastor ovium {Gcn. \\\)
« Et ait ad illos:

dendum in
« aenuuui omnibus 4""
lu umiiiuuij locuti ^
qua^ j.^v^^.>. sunt prophcta?.
i
i » num nostrum — Jesum Christum significat,

« Ego sum pastor bonus (Jofl».

— qui ait in
-\
x),
«;
^i
....
->

Merilo non solura discipulorumstultiaredarguitur, j) Evangelio

:

:- :., • -i-i.- Au\r. Joseph

Tr.cor.i-> vondiiinnom
vendilionem nr.Tlisuravi
pr.-cfiguravit
sed eliam tarditas increpatur: quia cum omnia militer vendilio
in
Chrisli. Sed forle movctaliquem,
utdiximus,quare
Domini doctrina, in miraculis.in passione, sicut de
cernerent, de Dominus,curainlorpretabaturScripturasdiscipulis,
ills prophela? prajdixerant, completa
ante
ejus resurrectionedubitarcnondobuerant:
etmaxi- aMoysecocpisse dicatur, cum plurcs patres
qui et verbis et exemplis
me, cum omnia qunj in eo venluraerant, antequam Moysen fuis^e legamus,
prophetavcrmt.
pateretur, ab ipso prius pr.edicta rccole-
Domino ojus passionem ct rcsurroctionem
quia, licct ante Moysen
rent. Et non solum illorum, verum eliamet nostra Sed ad hoc dicondum est

plures prtres fucrint, tamen eorum actionemMoyse

ignavia atque tepiditas rcdarguitur, qui ncc prai-
discimus cpc- sor:benlecognovimus,quemveracishistoria;scripto-
clara discere volentes, ncc ea qua?
dicendum rem primura fuissenondubilamns. Aquo libroergo
re implere satagiraus: et ideo ad
tar-
illorum Dominus Scripluras
intcrprelari coipit? A
di, et ad opus pigri invenimur. Quibus recle dici-
Moysc cccpit, quia illorum acliones (ut diximus)
lur:
463 HAYMONIS llALBRnSTAT. Et>lSC. OPP. PAllS II. — HOMIL. /iC

primiis Moyses pcripsit. Iiulo caim scripsil hoino, A "lis abociilisdiscipiilorum ovai uil, qiiouitloreiii via

quando non erat homo. ejus locutione accensi sint, deolarant. diconles:
« Et appropinquaveruntcastello (juo iljanl,oli[)SC « Nonne cor nostrum ardcns erat in nobisde Jesu,
« sc finxit longius ire. » Cum fingere soleat esse dum loquerelur in via?>)etc.Illocnimignesuccensi
hypocritarum, quidcstquod Dominus se finxissedi- fuerant, de quoDominusait :
-
Igncmenimvenimit-
citur? Ad quodrationabilispatetresponsio,quianon tere in tcri^am, ct quidvoionisi utardcat(Z-Mc.vii}?»
semper fingcre simulare dicimus, sed aliquando Hoc ignc acccnsum so noverat, quidiocbat:« Con-
etiatn componere, Unde et compositoreslutifigulos caluit cor roeum intra me, et in meditatione mca
vocamus, et eos qui carminadictant, fictores, idest exardcscct ignis {Psal. xxxviii). » Sed quia omnis
compositorescarminum. Quibus oxemplis discimus qui Deo docente bonum discit percharitatis mysto-
quia simplex veritas niiiil per duplicitatcm ogit, sod rium, aliis annuutiare
debet, probant hoc isti
talem coram discipulorum oculis composuit vol discipuli, dc quibus subditur:
exhibuit, ut manifostum ficret, si discipuli eum, « Et surgentes eadom hora, regressi suntin Jeru-

quem Deum cognosccbant, saltemutperegrinumdi- « salcm. » Non enim fatigatione itineris prohibiti
ligerent. Sed absituteosacharitattsvisceribusalie- sunt, non vespertinfe hori-eimpedimentum timue-
nos esse credamus qui cum auolore miscrioordia? j, runt, sed eadem hora surgontes rcgressi sunt in
gradiebantur. Nam subditur: Jerusalem nunliaro apostolis quod de Domini re-
« Mane nobiscum,
Et coegerunt illum, diccntes: surreclionc in via compererant. Unde bone subjnn-
quoniam advesperascit, elinclinata estjamdics.»
« gilur:
Qtiorumexemplo discimusqniapcregrini ethospites « Et invonerunt congregatos undecim et eos qui
non solum cum adsunt rcoipiondi sunt, sed eliara « cum ipsis erant, dicentes:quod surrexitDominus
cum dcsunt vocandi atque cogcndi. quanluin Nam (I vore, et apparuit Simoni. Et ipsi narrabant qu;G
hospitalitatis virtusvaleat,et ipse comprobat, qui sc " gosta erant in via, et quomodo cognovcrunt cum
in judicio fidelibus dicturuin repromisit: « llospes « in fractione panis. » Quod sibi ubi velquandofa-
fui, et collegistis me. Et quandiu fecistisuni demi- ctuin sit, ovangolista non declarat, tamcn quia fu-
nimis mihi fecistis Matlli. xxv). »nuodetiam
ineis, ctumsitniintacet, dicens: QuiaresurrexitDominus
«

in opere Abrabaj ct Loth discimLis, qui frequenter vore, et apparuit Simoni, » id est Petro, teste Apo-
hospitessuscipicndo,aliquandoangelossusceperunt, s%<j1o, qui ait: « Qui visus est Ceph«, et post haec
Unde nos Apostolusadmonet, dicens: «CharilasiVa- undecim (/ Cor. xv). » Primum eniinomnium viro-
ternitatis maneat in vobis, ethospitalitat-im nolite rum, PetroapparuisseDominus postresurreclionem
oblivisci. Per hancenimplacueruntquidam,angelis creditur, non solum ut apostolatus ejus ordinem
hospitio susceptis {Hebv. xix; Gen. xix). » Hinc et C consolidaret, sed etiam ut mentemejus, qua-^inpas-
Petrus apostolus nos hortatur, dicens: «Hospitales sione titubaverat, reformarct.
inviccm sinemurmuratione(//'e/r. iv).» Ilinc etian:
beatus Job de seipso testatur, inquiens: « Foris
HOMILIA LXXIII.
FERIA TERTIA PASCH^.
iion mansit peregrinus, ostium meumviatoripatuit
{Job. xxxi). » l^AcT. XIII.) « In diebus illis: Surgens Paulus, et
« Et intravit cum Etfactum esldumrecum-
illis. « manu silentium indicens, ait: Viri fratres, filii

« beret cum eis, accopit panem, bencdixit ac IVo- « gcneris Abraham, et qui in vobis timentDeum,»
« git, et porrigcbatillis. Et aporti suntoculi eoruiu, ct reliqua. Omnes quibus isteloquebaturapostolus,
« et cognoverunt illum. » Quia fides sine oporibus secundum carnem filii Abrabaj erant, sicutetipside
mortua est, hinc cognoscere possimus, qiiia Deum, seipsis in alio loco di.xerunt {Joan. viii): « Semen
quem discipuli nec cxvisiono, noc cx Scripturarum Abrab;c sumus, el nulli servivimus unquam. » Et
interpretaliono cognovcraiit, mox ut o[)erc, quod itcruin : « Paler noster Abraham est. » Et Dominus
Scripturrc priccipiunt, perfecerunt. « Cognoverunt illis: « Scii) quia lilii Abrab® cstis. » Imilatione
eum in fractione panis, » Quoniam sicut Apostolus eniin non filii Abrabas crant ilIi,quihusDominusIo-
ait: « Non auditores legis jusli sunt apud Dcum, n qucbatur: Vos ex patre diaboio estis. » ludeergo
«

sed factores logisjustificabuntur (/<()?«. ii).» Etsicut Jud;in lilii non nascendo, sed imitando.
diaboli,
Dominus dicil: « Beati qui audiunt vcrbuiii Doi, ot <c Vos, inicjuil Dominus, ex palrc diabolo estis, et
custodiunt illud (Z,t(C. ii). » Nosquoquopro modiilo desidoria [)atris vcstri facero vultis. » Ececundefilii
nostro in fraclione panis Dominum cognoscimus, di;iboli. QiKc sunt illius desidorio? « Ille homicida
si mundo corde et casto corpore mysterium cor- orat ab iuitin, ot vos qua^ritis inc occiderc, » Ecce
poris et sanguinis ejus cum dignareverentia siimi- quDinodo imitationo lilii diaboli. Namot Filiierant
mus. Abrcbo;, pro[)ter originem carnis, quibus istaApo-
« El ipse evanuit ab oculiscorum. Etdixcruntad slolus loquebalur, el filii imitationis pro[)ler casti-
«invicem: Nonnc cor noslruin ardonsoratinnobis, tatciii limoris,(iuibus si)cci;Uilor dicebat.» Etqui in
" dum loquoretur in vi;i, ot aporirol nobis Scriptu- « vobis limcnt Doum, vobis verbum salulis hujus
« ras? » Quia, sicul ait Aposlolus, « Dous nostor « missum ost. » Ulud ulicjuc do quo Isaias ait:
ignia consumcns csl {llchr. xii). » Postqiiam Domi- o \ Vrbiini iiiisilDimiinusin Jacob,ctcecidit inlsruel
 »

46o HOMILIyE DE TEMPOHE. 4<jG

{Isa. ix). » Id est misit Deus Filium suum, de quo A dies continuo apparuit, sed quoties voluit, quibns
Joannes ait: « In principio erat Vcrbum, nt Verbum voluit, et quemadmodnm voluit, appruit « his qui
erat apud Deum, et Deus erat Verbum 'Joan.i). » M « simul ascenderant cum eo de Galilaea in Jerusa-
Jacob, id est ad Jud;pos et venit ad Isracl, id est « lem. » Salva historia, videamus* intelligentiam.
ad gentilem populum.. Deus aulemVerbum ipse cst Galil;ra namque traiismigralio facla interpretatur,
Dci Filius. Quapropter cum cum Pater Vcrbum Jerusalcm visio pucis. Illi enim cum Domino de Ga-
misita Patre,etVerbo ejusfactum est ut mittcretur. likcaascenduntin Jcrusalem,qui prius hic vitiorum
Ergo a Patre et Filio missus cst idem Filius, quia fomitem respuentes, ad virtutum culmina transmi-
Verbum PatrisestipseFilius, inipso Dei Verbo quod grant.Illiscilicct cum Redemptore nostroapassione
crat in principio apud Deum.et Dcus crat Vei-l)um. ad resursectionem transmigrant, et in Jerusalem
In ipsa scilicet sapientia Deierat, quo temporeVer- coclosti quandoque Dominum laeti videbunt,qui hoc

bum caro iieret. elliabitaret in nobis:qu;ppleniludo modo, vitiis derelictis, ad virtutum celsitudinem
temporis cum venisset, misit Dous Filium suum transierint.
factum e.K muliere {Gal. iv).nl incarnatum Verbum «Et nos vobis annuntiamus ea duae ad patresno-
hominis appareret. «slros repromissio facta est.» Abraha; enimdictum

« Qui enim habitant Jerusalem cf principcs ejus, ^. est:«In te benedicenturuniversaj cognationesterrae

« ignorantcs Jesum ct voccs prophctarum, qua^per (Gen. xxii). » Jacob autem, « et benedicentur in fe
« omne sabbatum leguntur. » Hinc etiam in Aclibug et in semine tuo cunctaj tribus terra?(G(;«.xxviii).

apostolorumscriptumcsf .Moysesenimatcmporibus Quod Apostolus exponcns, ail:« Non dixit insemi-

antiquis habet in siugulis civitatibus qui eum pra?- nibus.scdin seminetuo,quodestChristus(Gfl/. iii). »
dicent in synagngis. In his testimoniis manifcste Semcn quidem Abraha? Christus est, in cujus no-
declaratur, quia lectio lcgis, vel prophetarum a Ju- minis fide omnibus terraj familiis, Judaeis videlicet

da?is sabbato semper in synagogis lcgebantur. et gentibus,est benedictio repromissa, id est signi-
«Cumqueconsummassentamniaqua^deeoscripta ficafa.
« sunt. » II;l'c modo narrat, di-
verba Joannes hoc « Dabo vobis sancta David fidelia. » Id est qua;-

ccns: «Posteasciens Jcsus quiaomniacnnsummata cunque David fideli promisi, eadcm vobis fidelis
sunt. consummaretur Scriptura, dicit
ut Sitio : sponsor implebo, Christum scilicet de ejus slirpe
{Joan. xix).Peractis omnibus Jesus qu.-c antc suam nasciturum.
mortem peragi oportebat, quando voluit, et sicut HOMILIA LXXIV.
voluit,tradiditspiritum. »Deponentescumdeligno.»
FERIA TERTIA PASCH.«.
A Moyse in eremo ffireus serpens ligno suspensus
est, ut Dominusin serpentemortuus,etina3resigni- C (Luc. xxiv). « In illo fompore Stetit Jesus in :

ficaretur stcrnus, videlicet ut Judicarefur mortuus « medio discipulorum suorum. "Et reliqua. Ha;rent

per humanitatem, et tamen esset quasi «reus pcr sibi divin;c lectiones, et frequentcr una pendet ex
divinitatem. Quid rcspondendum cst Judans obji- altera,ita ut nonnunquam exordia subsequentis fa-
cientibus testimonium illud « IMaledictus omnis
: cilius intelligantur ex considcralione praecedentis.
qui pcpenditin ligno (Deut. xxi)?» Maledictum esse Quod in hac lectione facile agnoscimus,si supcriora
hominem qui in ligno pendeaf, sed noxium, non hujus Evangelii parumper attendamus. Postquam
innoccntem.Neque enim innocenfiffipotest essema- euim commemoravit evangelista duobus discipulis
lcdicfum pocna peccafi.Etcnim si Mardoch;uus prii;- Dominumin viaapparuisse.postquameumcognitum
parato ligno appensus sentenf iam rcgia^ erudelitatis ab panis narravit fuisse,adjecitcon-
cis in (racfionc
explesset,nimquidcum hi nunc dignum ad maledi- tinuo Et surgentes eadem hora regressi sunt in
: «

ctionem judicarent ? Non omnino. Ideirco Doininus Jerusalem, et invenerunt congregatos undecim et
nosfer pepcndit in ligno,ut nos a delicto, quod in cos qui cum ipsis eranf.dicentes quod surrexit Do-
ligno fuerat pcrditionis admissum, ligno appensus minus vere, et apparuit Simoni. Et ipsi narrabant
absolveret. » Posuerunt eum in monumento. » In quas gesta erant in via, et quomodo cognoverunt
monumcnto novo positus est Jesus, in quo nondum n eum in frtictionc panis. » — « Dum hsec aufem ad
quisquam positus erat. Sicutin virginis uteronemo invicemloquerentur, Jesus stetit in medioeorum.
ante illum, nemo post illum conceptus est ifa in : Unde apparctquia ha-capparifio ipso die Dominicae
hoc monumento,nemo ante illum,ncmo post illum resurrcctionis facfa est : cujus apparitionis mndum
sepultus est. • Joannes evangeli3faapcrtiusdeclarat,dicens:»Cum
« Dcus vcro suscifavit illum a morluis. » Radix esset sero die illa una sabbaforum, et fores esseut
amara crucis evanuit, flos vitffi cum fructibus sur- clausffiubierantdiscipuli congrcgati proptcrmetum
rexit in gloria.Haec est virga Aaron,qu;cpost sicci- Judncorum.venif Jesuset stefit in mcdio(yoflH.xx). »

tatem floruit.Virga enim post aridifalcmvircscens, Ubi considcrandum quod de se coUoquentibus Do-
Christus est post morfem resurgens, qui est flos minus in mediostetissedicitur, utintelligarausquia
virginum, corona marfyrum, gloria confinenfium, tuno eum nnbiscum habitantem habcl>imus,si quo-
«qui visus csf per dies mulfos. » Id est pcrdiesqua- fics in unum rongrogamur, ca Igquimur et agimus
draginfa. Nonfamen eisperomncsillos qu;idraginla qua? ad cjus laudom ef nosfram salutcm perfincnt.
467 lUYMONIS IIALBKRSTAT. EH^C. OPP. PAP.S II. — HOMIT.. i68

juxta qnod ipse ait:" Ulii fuL'iiiiL (iuo vel iroscon- \ ai) iniiiiuudis sjiiritibus cx inio IuiiiiitLunLur. .U^tcr

gregati in nomine meo, ibi sum in medio corum enim rosdesursum descendcns terramirrigat,aliter
{Matth. xviu). » Sed apparens discipulis Dominu.-, faviila ventorum impetu in aera rapitur. Et ut oin-

quid dixeril audiamus:<'Pax vobis.') Et pulchre re- nftn diibitationemde sua resurrectione a discipulo-
surgens amortuis, primopacemdiscipulis commen. ruin mentibus auferret, manus et pedes palpando
davit, ut per suam passionem,rcsurrectionem, an- praebuit, dicens :

gelicam at humanam naturam reconciliatam esse « Videte manus mcas et pedes, quia ego ipse
ostenderct. Ex eo enim tempore quo primus homo « sum. Palpale et videte, quia spiritus carnem et

pecc.indo recessit-a Dco,discor(lia inter homines et « ossa non habet, sicut me videtis habere. Et cum
angelos fuit. Sed quiahumanam naturam Dominus « hoc dixitf.set, ostendit eis manus et pedes. » Non
redimens, ad consortium angelorum rcvocavit, rc- solum manus et pedes, sed etiam Juxta Joannis
surgens a mortuis, quasi speciale munus discipulis Evangelium, Iatus,quod lancca pcrforatum fuerat
pacem contulit. « Ipse est enim » ait Apostolus, » pax, praebuit,utin manibus ct pedibus fixuras clavorum,
nostraqui fecit utraquo unum,et medium parietem et in iaterclancea; apertionemvidpntes,resurrexisse
copulavit, dissolvens inimicitias in carne sua, nt cognoscercnt, qucin antc triduum viderant crucifi-
duos conderel in semetipso,in uno novo iiominefa- r» xum. Ubi movet aliquom, quomodo post resurre-
ciens percem,et reconcilians ambos in uno corpora ctionemcorpus Domini incorruptibile et palpaliile
Deo. Et veniens evangelizavit pacem his qui longe, fuerit, cum omne quod est incorruptibile sit elim-

et pacem his qui prope (Ephes.u). » Sive resurgens palpabile et omne quod est palpabilo sit corn>
:

amortuis discipulis pacem commendavit, utillosad ptibile. Sed miro et ineffabili modo Dominus post

suam visionem perventuros esse demonstraret.qui resurrectionem corpus suum et palpabile prae-
pacis concordiam corde et corpore servant, juxta buit, et dcmonstravit ut mon-
incoiruptibile :

quod ille alibi dicit c Beati pacifici,quoniam tilii

: slrando palpabile,reformaret ad fidem:ostendendo
Dei vocabuntur {Matth. v). » Pax enim, » ait — -< incorruptibile, invitaret ad praemium. Sive certe
Psalmista, « multadilgentibus legem tuam, Domine, et palpabile et incorruptibile post resurrcctionem
et non est illis scandalum [Psal. cxviii). » Sed nc corpus suum exhibuit, ut ostenderet se ejus-
alium esset putarent, cujus corpus post resurrectio- dem esse natun-e, et alterius gloriiB. Sed quia in
nem clarificatum vidcbant,adjunxit coutinuo: « Ego Domini resurrectione nostra generalis resurrectio
« sum.»Ubi considerandum quia*non dixit egofui, est pra3figurata,cum Dominus post resurrectionem
sed ego sum. Sum
quippe substantivum vcrbuin, corpus suum et palpabile prffibuit,et incorruptibile
quodnecpra3tcritum,nec futurumsonat, sedseinper dcmonstravit, ostondit nostra corpora post rosur-
praesens, illi specialiter congruit, cui nec futura C rcctionem ita esse inrorruptibiIia,ut possint esseet
succedunt,necpra)tcritatranseunt,sedsemperhabGt palpabilia. Unde mentitur et convincitur Eutyches
esse per seternitatem, sicut ipse ait ad Moyscn : hajreticus, qui dicit corpora nostra post resurrectio-
« Ego sum qui sum. Uajcdices filiisIsraeI:Qui cst, nem vento aerique esse similia futura: et sicutju-
misit me ad vos Quia vero humani
{E.vod. iii), » bar solis vidcri potest, ita et corpora nostra csse
oculi immortale corpus sine timorcvidere non pote- quidemvisibilia,sedimpalpabilia.hocinadjutoriuin
rant, confortari a Domino indig(^bant. Ait cnim : sui erroris assumere volens. qiiod ait Apostolus :

« Nolite timere. » Ilabct enim fragilitas humanaj « Caro et sanguis regnum Dei non possidebunt {1
naturffihoc proprium.ut cum aliquid supra sevide- Cor. xv). » Non intelligcns quia caro in Scripturis
rit,infra sc pcrtimoscat. Unde et subditur : varias habet significationes.Aliquandoenim carnis
« Conturbati vero et existimabant se
contcrriti, nomine ipsa carnis natura designatur, aliquando
« spiritum videre. » Sed ista .subitanea conturbatio ejusdem carnis iragilitas, aliquando vero peccata,
discipulorum, magnus error factus est Manichaio- quae cx carno oriuntur, nonnunquam gcncalogiaco-
rum. Et i[)si cnim cjui ncgabant Dcum vcram car- gnationis. Carnis nominc ipsacarnis subtantia de-
nem non assumpsisse, hoc in adjutorium suierroris signatur, sicut srriptum est « Hoc nunc os ex ex-
:

assumercvoluerunt.quodab apostolisDominuspost £j
sibus meis, et caro de carne mea [Gen. ii). » Ali-

rcsurrectioncm spiritus hunc sit aistimatus. Sed ijuando autem carnis nomine,carnis fragilitasdesi-
crrorcmdiscipulornm ipseDominusfalsumcompro- gnatur, sicut scriplum est:« Et recordatus est(|iiia
bavit, cum ab hoc crrore discipulorum animos rc- caro sunt {Psal. iaxvii), » id cst fragiles. Alicjuando
vocavit, diccns : gene^ogia cognationis, noinino carnis cxprimitur,
" Quid turbati ."stis,et cogitationes a.scendunl in sirut Petro dictum est « Non tibi rcvelavil caroet :

« corda vestra? » Ubi notandum, ([uia non dixit, sanguis (Mallh. xvi). » Et sicut ait apostolus Paii-
cogitationcH descendiint in corda veslra, sed ascen- lus : « Continuo non acquievi carni et sanguini.
dunl. Hona) enim cogitationcs descendunt,quia dc- {(ial. i). » Carnis quoquc nomine, vitia ct pcccata
supcra Domino dantur, teste Jacobo aposlolo, qui qua3 ex carne oriuntur signilicantur, sicut diclum
ait: « Omne datum optimum,ct omne domim pcr- ost: « Non permancbit spiritus meus in hominc in
fectum dcsursum^st, descendcns a Palrcluminum a^ternum, co (juod sit caro {Goi. vi). * Ergo in co
{Jiir. ]). » Malc-e vevo cngitalioncs desccndunt,cjuia (juod ait .\postolus « Caro sanguis regnum Dei
: ct
469 HOMILLE DE TEMPORE. 4:0
non possidebunt, » non naliirarn carnis rcsurrcclu- A vcstigia passionis in sua carnc voluit reservare, u
ram essc ncgavit, sed vitia qufo cx carnc oriuntur, ipsa signa passionis victoriam quam dc antiquo ho-
cuui Christo non posse regnarc ostendit. Undc et ste obtinuit, in pcrpetuo pra^dicent. Sicut enim,
conscqucntcr adj'unxit : « Ncquo cofruptio incorru- vcrbi gratia, fortissimus miles, cum jubente impe-
ptelam possidcLit (/ Cor. xv). » Gfcterum crcdenduni ratorc in prffiiium proccsserit, si contigerit eum
est carncm nostram in resurrectione, |ibsque corru- victorcm quidem, sed vulneratum ad propriam pa-
ptione vel D-agilitato morlis, in vcrit^esubstanti;c triain redirc, non ita vult sanari a medicis, ut ve-
cssc rcsurrecturam, juxta illud quod bcatus Joh tc- stigia vulncrum non appareant,sed a!)squc deformi-
statur, dicens : « Scio quod Redemptor mcus vivit, tatc apparcntes, cjus audaciam cunctis videntibus
et in novissimo die de tcrra surrccturus sum, cl iiidiccnt ita ct Dominus rcsurgens a mortuis, ve-
:

ruisum circumdabor pcUc mca, ct in carne mca vi- sua carnc voluit apparere, ut vi-
stigia passionis in
dcbo Dcura, qucm visurus sum ego ipsc et non ctorem eumipsa signa pcr infinita sa?cula
diaboli
alius, et oculi mei conspecturi sunt [Job. xix). » Sed demonstrent. Et quia discipulorum mentes inter
solet in hoc loco mendax paganorum stultitia simpli- mocrorem ct gaudium posita\ nondum perfccta;
citatem Cliristianani irridcrc, dicens : Qua (enicri- cum verum indicium resur-
rcsurrexissc crcdebant,
tatc putatis, vos Christiani, quod Dcus vestcr vestra i, rcctionis adhuc manifestat. Unde et subditur :

corpora de pulverc poasil rcsu.^citare, cum, sicut di- Adhuc autcm illis non crcdentibus, sed pr.T,
('

citis, ipsc resurgcns a mortuis, in sua carnc vestigia « gaudio mirantibus dixit: Habctis hic aliquid quod

passionis non potuit sanare?.\d quod vcra fidcs « manducctur? At illi obtulerunt ei partem piscis

respondetnon hoc fuisse impossibib'tatis,sed potius « assi ct favum mellis. Et cum manducasset coram

pietatis. Majus est enim carnem suscitare, quam in « eis, sumens reliquias dcditeis. » Manducavit ergo

ipsa carne passionis vestigia sanarc. Sed qui quod et bibit coram discipulis post resurrectionem, non

majus est potuit, quod minus eM utiqne fccissct,
nisi varias ob causas vcstigia passionis
carnc reliquissct. rrimum, ut fidcm discipulorum
de sua rcsurrcciione duljiam facilius ad credendum
reformaret. Etsi enim tarde crcdiderunt apostoli,
videntcs in cjus corpore fixuras clavorum, multo
tardius crcdidissent, nisi in ejus corpore signa pas-
sionis recognovisscnt. Unde unus corum dicentibus
(juod cibo carnali sustentari iiuligeret, sed ut in ve-
in ipsa sua ritatc carnis sc resurrcxissc monstraret, quia pro-
comcdere ad corpiis pcrtinct, nnn ad spiritunD.
prie
Manducavit et l)ibit coram discipulis, ul tanto ejus
rcsurrcctioncm securius pr;cdicareut, quauto non
solum carncm cjus manibus palpassent, sed etiam
oculis corporalibus comcderc vidissent, et securi
poslea diccrent Quia visus est post resurrectionem
:

aliis, « » cum quidam attesta-

vidimus Dominum, non omni populo, scd tcstibus prajordinatis a Deo,
tione affirmabat diccns « Nisi vidcro in manibus : L nubis qui manducavimus ct bibimus cum illo post-
ejus fixuram clavorum, et mittam digitum mcum in quam resurrcxit u mortuis, et pra^icepit nobis prae-
locum clavorum, et mittam manum meam in latus dicare populo et testificari quia ipse est,qui consti-
ejus, non credam (Joan. xx). » Sive certe resurgcus tutus est a Dco judex vivorum ct mortuorum. Sed
a mortuis Dominus.in carne sua vestigia passionis • nec ipsius cibi qualitas, quem post resurrectionem

reservare voluit, quia vcnicns ad judicium in eadcm comcdit, a niystcrio vacua credenda est.

forma omuibus apparcbit,justis sciiicet ct injuslis : « Obtulcrunt, partem piscis assi et

» in(iuit, « ci

ut justi vidcntcs quanta et qualia pro corum erc- « favum mellis. Quid in pifice asso, nisi Mediator
->

plione .Vuclor huniani gcnerissuslinuit, inejus laude Dei et hominum significatur esse passus? Ipse enim
et giatiarum actione proficiant : injusli vero tanto ut piscis lateredignatuscst in aquisgencrishumani.
deterius puniantur, quanto largiora Dei beneficia in- ipsc ut piscis captus est hamo passionis, scd mellc
dignius contempserunt.sicut scriptum est : « Vide- dulcior exslitit in resurrectione. Cujus dulcedinem
bunt in quem transfixci'unt (Zurli. xii). » Et iteium degustavcrat illc, qui diccbat : « Quam dulcia fauci-
alia Scriptura dicit : « Eccc vcuit cuin nubibus, ct bus mcis cIo(}uia tua, Dominc, supcr mcl el lavum
videbit, eum omnis oculus, ct qui curn pupugcrunt. ori mco {Psal. cxviii). » Favus namquc mel in cera

Et plangcnt sc super cum omncs tribus lcrivo (Apo- u c?t. Mel ergo in cera, dulccdo divinitatis cst, jun-
ciil. 1). » Et alio itcm loco : « Tunc plangcnt omnes cla forniii humanitatis.
tribustcrra3,otvidcbunt filium hominis vcnientcm in « Et cum manducassct coram cis, sumens rcli-

nubibuscoeli cum virtute mulla et majestate {MuUh. <i quias dedit cis. » Quod Dominus rcliquias cibo-
yxiv). » Et adhuc aliter Dominus in sua carne vesti- rum discipulis tradidit,ad hoc perlinet, quia suam
gia passionis reservavit,ut quid advocatus cst nostcr, passioncm eis imitandam cssc ostcndit,juxta quod
ct Patrcm interpellat pro nobis in humauitate, qui ipso alibi ait : « Si quis vult post me vcnire, abne-
cuncta dat cum Putrc pcr divinitatem, ipsa vulnera, get scmetipsum ct tollat cruccm suam et sequatur
qiuTpronostraredemplioncsustinuit,Pafriostcndat, me [Luc. ix). » Undc unus eorum aiebat « Christus :

ut enm misereri hominibus facial,pro (luiluis unige- passus est pro nobis (/ Pctr. 11), » clc. Dcdit crgo
nitus Dominustantaactaliasustincrenon rccusavit: eis reliquias piscis assi ct favum mellis, qui suam
ct sic eum qui iniscreri non ccssat, ad miserandum passionom amaram cssc ostendit in dolore cordis,

provocct. Vel certe post rcsurrcctioiicm Dominus scd dvlcissiniam in gloriam rcsurreclionif. Unde
 471 HAYM )NI> IlALBKilSTAT. EPISC. OPP. P.v.ns II. — HOMI!..
unus eorum, qui quasi passionis ejus in A. ditur, qui localem Deum inducerc volentes, in sola
sliginata
suo corpore perlerebat, ait : -< Fratres,existimo enim
Africaejus fidem esse dixerunt,non altendentes quod
quod non sunt condigiu-c passioncs hujus temporis ipse Dominus ait « In omnes gentes. » In omnibus :

ad futurara gloriam, quaj revelabitur in nobis. '> gentibus per aposlolorura ministerium pcenitentia
(Mom. vni.) et remissio peccatorum priedicata est.impletapro-
« Et dixit ad illos : IIa?c sunt verba quae locutus phetia quae dixit : « In oranera terram exivit sonus
«sumad vos.cum adhucessemvobiscum. »Nunquid eorum, et in fines orbis terraj verba eorum. » Et ne
enim cum eis non erat, quibus visibiliter loquelui- aliquis proptermagniludinem peccatorum de venia
tur? Erat ulique perprae.sentiam corporis, sed loni^e desperaret, subjunctum est « Incipientibus ab Hic- :

ab eis distabat pcr communionem fragilitatis, quia « rosolyma.

Nullus ergo pra; raagnitudinc pocca-
»
illi erant corruptibiles et mortales, ille incorrupti- torum suorura remissioncm se possc conscqui de-
bijis et immortalis. Et idoo cum prffisentialiter lo- speret, si legitime pa^niteat, quando ipsis Hieroso-
queretur, ait : « Haec sunt verba quaj locutus sum lymilis cognoscit indultum, qui cruentis
manibas
ad vos, cum adhuc essem vobiscum. » « Quoniam etmendacibus vocibus ipsura sanguincm per quem
« nec«sse est impleri omnia quae scripta sunt in genus humanura redemptura est, effuderunt quo- :

« legeMoysi et prophetis et psalmis de rae. U!)i ., pw niam sicut Dorainus ait per prophetara « Nolo :

non solum legem.sed etiam ad suam passionem et raortem pefcatoris, sed ut convertatur et vivat. »

resurrectionemconfirmandara,prophetarumetpsal- [Ezerh. XVI II.)

morum oracula adhibuit, ut quia juxta quod ipse
In ore duorum HOMILIA LXXV.
ait, « vel trium testium stet omne
verbum KEni.^ fjLARTA PASCH.E.
[Deut. x\] ») si quis legis testimonia de eo
credere renuit, saltem multorum testimonia in pro- (Acr. III.) « In dicbus illis, aperiens Petrus os
phelarum et psalmorum oraculis discrcdere non « suum dixit : Deum,
Viri Israelitae, ct qui tiroctis
praesumat, sed credenda judicet. « audite. » Et reliqua. Xotandum quod viros dege-
« Tunc apcruit illis sensum,ut intelligerent Scri- nere Isracl, ct timenles Dominum, ad audiendum
« pturas. » Et quia per seScripturas intelligerenon Dei provocet verbum. Viri enim dicuntur a viribus,
poterant, aperuit illis sensum, ut intelligerent Scri- quia nesciunt tolerando deficere, aut in prosperis
pturas, ut quod carnaliter audiebant, spirituuliter aliqua se elatione jactare, sed animo stabili defi.xi,
intelligerent. Quid autem in lege et prophetis ct ct ccclestium rerum conteraplatione firmati,manent
psalmis de eo scriptum sit, manifestat cum ad- semper impa\idi. « Qui timetis Dominura, inquit,
jungit :
audite, » id est, qui reverentiam habetis nominis
« Et dixit eis : Ouoniam sic scriptum est, et sic C ejus : quia ejus verba non meretur audire, nisi qui
« oportebat Christum pati, ct resurgere a mortuis cognoscitur ct tiiuere. Timor autem Domini, i|uia
" die tertia. » Oportebat Christum pati, et rcsurgcre, justus ct rectus est, auditum renovat, amorera tri-
non pro se, scd pro nobis, ut per suam indebitam ardorem charitatis inflammat.
buit,
passionem, a debila prona nos liberaret, et per suam « Deus abraham, et Deus Isaac, et Deus Jacob,
sanctam resurrectionem nos secum regnaturos os- " Deus patrum nostrorura. » Potorat enim diccre,
tenderet quia, sicut ait Apostolus, « mortuus est
: Deus Abraham, Isaac et Jacob, scd ter nominat
propter peccata nostra. et rcsurrexit propter justi- Ucuin .\brahani, Deura Isaac, Deum Jacob, ut tu
ficationem nostram Hom. iv). Undc bene suam re- .. Deum Patrem, et Filium, et Spiritum san-
intelligas
surrectionem non longiusquam usque in dicm ter- ctum.Et ne tibi scandalum ternaDei nominatioge-
tium difTerre voluit, ila ut duabus noctibus et una neraret, addidit pitrum nostrorum. » Prudenter
«

die in scpulcro quiesceret.Nox quidem ad peccatum eniin personas distinxit,et naturam univit. « Glori-
perlinetetnaturaquidem humanaduabus mortibus « ficavit Filium suum, » quando post resurrectio-
tenebHlur astricla anima?, propter peccatum car-
:
: nein niiiiis mirabileni. totius mundi credulitatem
nis vero, propter vindictam peccati. Quia enim M. Deus in eo quud horao .•'actus est, habere concessit.
diator Dei et hominum sola carne mortuus est, ul Glorificavit eum gloria resurrcctionis. glorilicavit
[)
nos a morlc anim.c lil^eraret. recle duabus noctibus, rloria ascensionis, et glorificavit suae dextcra; ses-
et una die in sepulcro quiescere voluit, quoniarn sionis. << Quem vos quidera tradidistis. » Hinc enira
pcr suam simplam mortem nostram duplam damna- respondit Pilatus Domino, dicens : « Nunquid ego
vit. Ut quid aiitem pro nobis raori vel rcsurgercvo- Judaeus sura? Gens tua ct ponlificos tui tradidcrunt
lucrit, manifcstatur,cum adhuc subditur: « Et pnc- tc inihi,quid fecisli (Jofin. xviiH? » subaudiatur, ut
« dicari in norainc cjus pu-nitentiam ct remissioncra tradeioris iiiihi. Tradiderunt enim Dominum sacer-
" peccatoruin.» .\on ergodurura vcl aspeium videa- d(4cs per invidiam, tradidit Judas pro cupiditate,
tur. quod dicitur, « pr.T<licari in nomine ejus ptcni- tradidit Patcr pro nostra libcrationc. tradidit semet-
lenliam : .. rjuia vaMe dulce est quod scquitur, « in ipsum Filius pro nostra dilectione. De Palre enim
remissioncm pfccalorum. » Et ubi ha;c pra;dicanda ail Apostolus : « suo non pepercit,
Qui proprio Filio
es.>5onl, manifeslatur cum subinfertur : « In omncs sed pro nobis omnibus tradidit illum [Hom. viii). »
" gcntcs. » Quo verbo Donatistarum hicrcsis confiin- De Filio aulcm," qui dile.xit nos, et tradidit semet-
 ;

ili IIOMILLE Dl'] TEMPORK. 474

ipsuin pro nobis (Gal. u), » et « ncgastisante faciem A '< diritur Didymus. » Et reliqua. Cum memoriam
Pilati, » dicentes : « Crucifige,crucin[.^e » talem.«N'os Dominica-- resurrectionis scmper animo retinere, et
non habeinus regom nisi Ca^parem. Nos legom ha- ore rocitare debeamus, maximc tamen istis diebus
bemus, et secundum legem debet mori,quia Filium de illa loquendum est, in quibus facta creditur et
Dei se fecit, » « judicante illo dimitti. » Qua>rcbat vonoralur. Et non dcbet onerosum videri ad au-
omm, ait Evangebum, Pilatus opportunifatcm, ul diendum,quod sanctis cvangolistis utile visum fuit
dimitteret Jesum, dicens « l*]go non invenio in eo : ad scrii)endum. Non solum cnim gloriosum est,
causam, » sed neque Herodes. Pilatus miftil ad Ile- quod discipulis post rcsurrcctionem apparuit, sed
rodem, Herodes mittil ad Pilatum. Inter duas impie- ctiam numerus eorum <[uibus apparuit, vel loca in
tatcs discurrit pietas, ct taiucu iinpietas pictatcm (juibus visus cst, my.stcriis plena sunt Quod in hu-
non potest condomnare. Pra^scns es^t reus, et non jus lectionis scrie Evangelista manifestare curavit,
invenilur reatus. Tradidistis mihi hunc honiinem cum tam sollicito modum apparitionis ejus expres-
quasi avertentem, inquit, populum, et ecce coram sit, dicens : « mare
Manifcstavit se itorum Jesus ad
vobis inlcrrogans, nullam causam invenio in eo ex autem sic, » etc. Et pulchre
Tiberiadis. Manifestavit
his, in (]uibus eum accusatis. Dicilis quod priccipiat septima apparitione septem discipulis apparuit,quia
tributa non solvi Cacsari, comprobavi falsum esse ,y illi ad cjus visioncm pervonturi sunt, qui soptiformi
quod objicitis. Docere hunc contra legem dicifis,eL Spiritus sancti gratia illumiuati, fluctus prccscntis
probavi eum non destruere lcgem, sed adimplcre. divino amore calcant, et in lucrandis anima-
s;i!culi

Omnia quae objecistis, in diversum inventa sunt. bus invigilant. Septenarius enim numerus. qui con-
« Et petistis virum homicidam donari vobis. » Erat sfat cx teruario ct quatcrnario, id est ex primo im-
autem, ait Evangclium, qui dicebalur Barabbas vin- pari cL primo pari, don-o Spiritus sancti significat,
ctus, qui iu seditione fecerat iiomicidium. Barabbas pcr cujus gratiam et fidos Trinitatis cognoscitur, et
eniiii, qui filim patris corum intcrprctatur, signifi- quatuor Evangoliorum doctrina cusloditur.Sed qua3-
cat diabolum,qui uiultas seditioncs in toto concitat rit aliquis quare Pctrus post convcrsionem ad pis-

orbe,homicidiascilicetetadulteiiaetomniacriminn, cationcm rcdiit,cum Veritas dicat : « Nemo mittens

quia statiin ut Jesus crucifi.vus est, Barabbas iste manum in aratrum, ot aspiciens retro, aptus est
dimissus, sufTocat populum Judffiorum. regno Dei (Luc. i.v) ? » Ad quod brevis quidem, sed
« Auctorem vero vit;c interfecisfis, » illum qui facilis patet responsio, quia illud opus post conver-
plasmavit hominem de liino terra;, et inspiravit in sionem sine culparepctitur, (luod anteconversionem
faciem ejus spiraculum vittc, et factus est homo in absque cuipa cxerccbatiir. Quod facilius cognosci-
animam viventem, illum qui dixit : « Ego sum via. iniis, si cum officio Petri et Matth;p.i evangelista; et
veritas, et vita (Joan. xiv). » Et de quo Joanncs . C coa[)ostolioperaconfcramus. Nam piscatorem fuisse
« Hic cst verus Deus ct vita .oterna {I Joan. v). » Petrum, Malth;Kum vero tclonarium novimus. Et
« Et nunc, fratres, scio quia pcr ignorantiam Petrum quidem post conversionem ad piscationem
« fecistis. » Si cnim cognovissent, ait Apostolus, rcdiisse, Mattha^um ad telonei lucra resedisse non
« nunquani Dominuin gloria; crucifixissent. » (/ lcgimus quia aliud est victum cum justitia qu;c-
:

Cor. II.) rere in piscando, ct aliud jurgando tclonci iiicris

« Deus aulem qui pr;Bnuntiavit pcr os omiiium insistere.
" prophetarum pati Christum suum,implevit sic. » « Et exierunt et ascendcrunt in navem, ct illa

Hinc et ipsc Doininus Cleophaj, ct alio discipulo ait :

« nocte nihil prendiderunt. » Sicut navis sajculum
<i stulti et tardi corde ad credendum.in omnibus significat, sic nox illa pro ignorantia ponitur,ut est
qua3 locuti sunt propheta;, nonne haic oportuit pati illud : « Nox pr.nccessit, dies autem appropinquavit
Christum, et ita intrare in gloriam suam ? Et inci- (liom. xiii). » Omnes enim ante adventum Domini
piensaMoysect omnibus prophetis, interpretabatur quotquot laboraverunt (|uasi in nocte laboraverunt,
illis inomnibus Scripturis qvJfe de ipso erant (Liic. quia spem rosurgeudi vel vitam a-tcrnam possidendi
xxiv). » Si enim Moyses et omnes prophetse Chri- perfecte habere non poterant, sicut modo habent.
stuin locuti sunt, et hunc pcr angustiain passionis Tota crgo nocte nihil prendiderunt, quianisiDomi
])
in gloriam suam intraturuin, qua ratione se glorian- nus sua gratia cor illustraverit auditoris, quasi in
tur esse Christianos, qui juxta viriuin suarum mo- nocte laborat sermo doctoris, teste Psalmista qui
dulum neque Scripturas qualiter ad Christum per- ait « Nisi Domiuus ffidificaverit domum, in vaiium
:

tineant investigare, neque ad glori;ini, qiiam curn laborant qui icdificant eam (Psal. cxvi). » Ut aulem
Christo habere cupiunt, per passiones tribulalionum et doctores recte doccrc, etauditores digne valoant
desiderant attingere? audire, illius flagitanda est miserirordia, de (juo
subditur :

HOMILIA LXXVI.
« Mane autem jam facto, stetit Jesus in littore
FERIA QUARTA PASCII.t:.
" non tamen cognoverunt discipuli quja Jesus est.»
(JoA.N. xxi). « In illo tempore Manifestavit ac
: ite- Ubi forte movet aliqucm, quare Dominus post re-
" rum Jesus ad mare Tiberiadis. Manifcsfavit autem surrcctionem in littore stetit, cum ante passionem
« sic : Erant siinul Simon Petrus et Thomas, qui non solum coram discipulis super fluctus raaris am-
475 HAYMUMS IiALBERSTAT tPlSC. OPP. PAKS II. — HOMIL. 476
bulaverit. sed etiam Petro, supra mare iit ambiilarc A nocte laborantes nihii cepissent, niox ad ejus jiis-
posset, dederit manuni. Ad quod dicendum est, sionem tantam niultitudinem piscium ceperunt,ut
quia non hoc Dominus propter impossibilitatcm, scd rete trahere non valerent.
propter mysterium fecit. Per mare ergo (ut diximus) « Dicit ille discipulus quem diligebat Jesus
saeculum significatur. Discipuli ergo in mari erant, " Petro : Dominus est. » Et quia inter omues vir-
quia inter fluctus ?;cculi hujus adhuc laborabant. tutes virginalis integritas quodam privilegio pra;-
Dominus auteni in littore stetit, quia ab eorum cellit,recteincorruptibileDominicorpus incorruptus
corruptione et mo: talitate alienus erat. Ac si verbis virgo prior recognovit Joannes scilicet. cujus est
diceret : Jam vobis in mari non appareo, quia inter hoc Evangelium. Sed cum omnes audissent quia
fluctus saeculi vobiscum communiter non vivo. Et Dominus est, qui eum prae ca?teris amavit, prior
hoc est quod ariii ait : » Haec sunt verba quaj locu- venire festinavit. Unde subditur « Siraon Petrus :

tus sura «d vos, cum adhuc essem vobiscum {Luc. « cum audisset quia Dominus est, tunica succinxit
xxiv). » « se » (erat enim nudus) « et misit se in mare, et
« Dicit ergo eis Jesus nunquid pulmen-
: Pueri. « pervenit ad Jesum. » In multis locis Evangelii
« tarium habetis ? Responderunt ei Xon. » Xon : denionstratur, quod pra? caeteris discipulis Petrus
ignorans Dorainus interrogavit discipulos, sed ut cx r» Dominum dilexerit.Xam cum se passurum Hieroso-
n^r^r^ ..,*: ; j1
communiiocutionesuamdemonstraretcognitionem
I . . •.• i> 1 T !• . T-. !• TT.
lymis praediceret, dicens : « Ecce ascendimus Hie-
Et pulchre suos discipulos pueros vocavit.Puer enim rosolymam,et Filius hominis tradetur in manus pec-
a puritate dictus est. Recte et hoc nomen discipulis catorum, et condemnabunt eum niorte [Mallh. xx). »
convemt,quia absque dolo et simulatione.purissimo Petrus assumpsit eum secreto, et ait illi : « Absit
cordis amore Domino adh.-erebant. In quorum olim a te, Domine, non non fiat istud (Matth. xvi), »
persona per Isaiam dictura fuerat « Ecce ego et : eniin decet ut Filius Dei mortem. Et cum guslet
pueri raei, quos dedit raihi Dominus (/.sa. viii\ » ejusdem passionis articulo imminente Dominus di-
Tales enim parvulos omnes credentes esse volebat ceret « Omnes vos scandalum patiemini in me in
:

cura alibi dicebat : « Nisi conversi fueritis, et effi- ista nocte, » ille pra? multitudine amoris confisus
ciamini sicutparvuli,non intrabitis in regnum coelo- dicebat : « Etsi omnes scandalizati fuerint in te.ego
rum iMatth. xviii). » Et iterum : « Sinile parvulos nunquam scandalizabor. » Cumque Dominus quod
venire ad rae, talium est enira regnura ca^lorum futurum erat prosequeretur, dicens « Amen dico :

{Malth. XIX » .
tibi, antequam gallus cantet, ter me negabis, » ille
" Dicit eis Jesus : Mittite in dexteram navigii contradicebat « Etsi oportuerit me mori tecum,
:

« rete, et invenietis. » Bis in sancto Evangelio lecri- non te negabo [Matth. xwi).» Et ut in hac lectione
mus, quod ad Domini jussionem retialaxata sint in C refertur, cum Dominum stantera in littore vidisset.
piscationem primum ante passionem, et nunc se-
: tunica succin.xit se, et misit se in mare. Spiritua-
cundo post resurrectionem. Hoc tamen inter utram- liter vero hoc diccre possumus, quia postquam euni
que piscationem distat,quia in illa priori piscatione resurrexisse cognovit, tunica fldei vel amoris, qua
retia laxari jubentur, in qua tamen parte mitteren- in negando se nudaverat, reinduit, et misit se in
tur non demonslratur, in hac autem specialiter in tumeites mundi potestates ejus
inare, id est inter
dexteram niitti jubentur in illa pra^ multitudine : nomen praedicari c<jepit, quem ad unius mulieris
piscium rete rumpitur, in hac autera multi pisces vocem ter prius negavit. Ait enim ' Obedire opor- :

capti sunt, et retia rupta non sunt. Unde apparet tet Deo magis quam hominibus {Act. v). »
quia pcr illam priorera piscationem significatur Ec- « Alii aulem discipuli navigio venerunt, » id est,

clesia, qualis est in praesenti vita : per hanc autem, eadem fide vel amore flagrantes, qua Petrus aposto-
post resurrectionem factam. qualis erit in futuro. lus accensus erat, secuti sunt. Unde et bene dici-
Boni enim soli nusquam sunt nisi in crelo, mali soli tur : « Non enira longe erant a terra, sed quasi
nusquam sunt nisi in inferno. In prtescnti enim Ec- « cubitis ducentis, trahenles rele piscium. » Quia
clesia utriusque partis civcs inveniuntur,quia multi in ducentis cubitis centenarius numerus duplicatur,
per fidem in Ecclesiam intrant, qui per bona opera n perfeiitam numerus iste charitatem insinuat,qua; ex
ad regnum coelorum perventuri non sunt, dc quibus dilectione Dei et proximi constat. Qui cnim perfecte
per Psalmistam dicitur « Annuntiavi et loculus Deum et proximura diligit, non longe Cot a terra
:

sum, multiplicati sunt super numerum {Psal. viventiuni.

xxxix). » In hac ergo piscationc, qu.n posl resurrec- « Ut autem asccnderunt in tcrram, viderunt pru-
tionem facta est, decebat ut soli boni pisces cape- « nas positas et piscem superpositum, et panem. »

rcntur, per quos electorum nuniorus significarelur. Ubi ad litteram quasi sonarc videtur, quod piscis
" Miserunt ergo rete, et Jam non valebant illud et panis prunis superpositus esset. Sed sciendum
traherc pr.-c multitudinc piscium. » Quod exteriora est quia ille qui necessarius erat, id est piscis,pru-
miracula interiorem fidem frequenter instruant, in nis erat superpositus, p.-tnis vero scorsum positus
pra'senli loco demonstratur, quando Dominum, crat. Notandum ctiam (juod ipsa qualitas ciborum
quem ex visione et collucutione non cognoverant, a myslerio non vacat. Nam sicut in alia Evangelii
ex ciipturii pisciuni cognoverunt. Cum creo tola Icclione leginius,cum pisce asso favum mellis disci-
 :

4/7 HOMILI.E Di-: TEMPOUE. 478

puliDomino obtulerunt, hic autom, panis et piscis A lum ejus dignatus est apparere, sed ctiara coram
mcmoratur fuisse. Ipsc enim quasi piscis assatus eis coraedere Undc et subditur :

est tempore pas&ionis, sed dulcedinem panisexhi- « Dicit eis Jcsus Venite, prandete. » Et pulchre
:

buit tempore resurrectionis,qui de seipso a\l(Joan. ullimum convivium cum septem discipulis voluit

vi) « Ego sum panis vivus, qui de ccelo descendi. »

:
celebrare,quia illi postuniversalejudicium curaDo-
Et iterum « Panis quem egodcdero, caro mea est
: mino ffiternum convivium cclebraluri sunt, qui in

pro swculi vita. » pra?senti saiculo septiformi gratia Spiritus sancti

« Dicit eis Jesus : Auerte de piscibus quos pren- repleti fuerint. Quod vero subdiiur « Et nemo au- :

« didistis nunc. Ascendit autem Simon Petrus, et « debat discumbentium eum intcrrogare, Tu quis
« traxit rcte in terram, plcnum magnis piscibus « es ? scientes quia Dominus est. » Tale est ac si
« centum quinquoginta tribus.Et cum tanti cssent, diceret Nerao praesumcbat qais cssot interrogare,
:

« non est scissura rete. »Manifestum est,ncc expo- quia quod ipse Christus esset, nemo potorat dubi-
sitione indiget,quid sit quod Petrus prior omnibus tare. Tam enim manifesta et praeclara crat ejus

rete cum piscil)us traxil in terram. Ipsi enim spe- cognitio,ut omuibussevidentibus manifestum esset
cialiter Ecclesia commcndata ost, illi ligandictsol- quis esset : et idoo superfluum crat, quis esset in-
vendidata quandoei a Domino dictum
est potcstas, y. terrogaro, de cujus cognitione nomo discumben-
est « Tu cs Petrus, et supcr hanc petram ccdiTi-
: tium poterat dubitaro.
caboEcclesiammeam, ct portoe inferi non pra^vale- « Et vonit Jcsus et accepit panem, et dabat eis,

bunt adversus eam. Et tibi dabo claves regni ccslo- « piscem similiter. "Deditergo Dorainus discipulis
rum. Et quodcunquc ligaveris super terrara, erit piscem, quia suam passione.ra imitandum esse os-
ligatum el in coelis ct quodcunque solveris super
: tendit. Dcdit ct cura pisce pancm, quia post tole-
terram, erit solutum et in coclis (Malth.xw). » Xam rantiam passionis gaudia repromisit aeternee satie-

ct post resurrectionem ei a Domino dictum cst tatis. Quod vero dicitur :

" Simon Joannis, diligis me plus his ? Pasce oves « llocjam tertio manifestatusest Jesusdiscipulis
mcas(/ofm. xxi). » Scd illud sollicite considcran- « cura resurrexisset a mortuis. » Non ad nu-
suis :

dum est, quia ncquaquam evangelista ipsorura
piscium numerura tam sollicite cxpressisset, si in
ipso numero mysteriumdefuisse crederct..Ait cnirn:
« Simon Petrus, et traxit retc in terram,
.\sccndit
plenam magnis piscibus contum quinquaginta tri
merura apparitionem, sod potius ad dierura perti-
net.Nam primo die quo resurrexit a raortuis, quin-
quies ab hominibus visusest. Iterura autemaliadie,
quando postdicsoctoupparuit discipulis inconclavi,
ubi erat Thomas.Tertio voroquando piscantibusad
•

bus.i) Numerus iste ab uno incipit, sed usque ad mare Tiberiadis, septima vice apparuit discipulis.
decem et septem cresccndo multiplicatur. Si enim C
HOMILIA LXXVII.
deccm et septem ter du.xeris, quinquaginta unum
rERI.V QUINTA PASCH.D.
invenies.Iterura,si quinquagintaunura ter multipli-
caveris, centura quinquaginta tria invenics. Dccem (JoAX. XX.) « In illo tempore : Maria stabat ad
vcra addecalogum legis numerum pertinent, quia « monumentum foris,plorans. >• Et reliqua. In mul-
decom prKeepta Moysi data sunt. Scptem vero ad tis locis Scripturaj virtus porseverantiaj laudabilis
spiritualemgratiaraNovlTestamenli,propterscptem ostcnditur, non hujus exordio le-
minus tamen in

dona Spiritus sancti, vel propter Odem sanct.-o Tri- ctionis, quam prascipua virtus sit cognoscimus, si
nitatis, et doctrinaraquatuor Evangeliorura. Quin- hujus Evangelii superiora parumper attendamus.
quagesimus autera nuracrus ad requiera pcrtinot, Supra enim retulit evangclista, quia, cum adhuc
quia quinquagesimus annus jubiia?us,id est annus tenel)ra3 essent,Maria Magdalene venit ad nionumen-
remissionis cst dictus. Quia ergo illi ad vcrara re- tum, et vidit lapidem sublatura a monumento. Cu-
quiera pervcnluri sunt, qui decaiogumlegisper gra- currit ergo, et vcnit ad Simonem Petrum. et ad
tiam Spiritus sancli spiritualiter implent.quasi dc- alium discipulum quem amabat Josus, et dicit eis:
cem et septem ter ducimus,utadquinquagesirauni Tulcrunt Dominum do monumcnto,et nescimusubi
nuraerura pervcniaraus. Et «juia vera requies in £)
posuorunt eum. .\t illi currentcs introierunt in ino-
unitateest,roctead quinquagesimumadditurunum, numcntum. ct ita invenerunt sicut mulieres dixe-
quoniam sic de primitiva Ecclcsiadicturaest.«MuI- runt. Et de illis protinus scriptum est Abierunt :

titudinisautcm crcdentium erat cor unum et anima crgo iterumdiscipuli ad semetipsos. De illa autem
una (Act. iv). » Et quoniam custodia legis et gratia subditur: « Maria s:abat ad monuinontum foris,
spiritualis in fidc sanctai Trinitalis constat, quasi « plorans.»Ubi considerandum est, mulieris hujus
quinquaginta tria perveniamus. Quia enim (sicut mcntcm(iuantusamorDominiacccnderat,qua3 0tiara
feupra dictum est) por hanc piscationom Ecclosia, discipulisa monumento discodentibus, non disce-
qualis in futuro erit, significatur, diguum fuit ut dcbat. Et quia ab inquisitione non cessavit prima
quos electorum summa,
tot pisces caperentur, pcr eum videre meruit.Unde cognovimus quia in omni
quae cum Domino rcgnatura est, significarctur. Ut bono operc perseverantia necessaria cst, Domino
autcra Dominus de sua resurrccliono omncmdubi- dicente: « Qui persevcraverit usquc in finem, hic
tationem a discipulorum mcntibus auferret,non so- salvus erit {Mnllh. x). » Hinc cst, quod per legem
Am liAYMOiMS HALBERSTAT. EPISC. OPP. PAllS II. — HOiMIL. 480
canda hostia> in sacrificio ofTerri prircipilur. In A L'bi si quis qufprat utrum suam, an nosfram, re-
cauda quippc finis est corporis, et ille Deo sacrifi- spondendum est, quia et suam ot nostram. lila
cium acceptum immolat,qui opus bonum usque in cnim Domini resurrectio,angelorum festivitas fuit,
finem consummat. Hinc ost etiam,quod Joseph in- quia eorum numorumper apostafam angelum im-
ter reliquos fratres tunica talari indutus osse me- minutum ex hominibus recuperavit.Nostra quoque
moratur. In talo quippe finis est corporis. Et illa festivitas fuit,quia nos de tcnebris et umbra mortis
talari tunica spiritualiter induitur,qui bonum opus libcratos, ad angelorum dignitatem revocavit.
usque in finem perducit.IIinc nos et Psalmista ad- « Dicunt ci iIli:MuIicr, quid ploras? » Interroga-
monet, dicens Constiluite diem solemnem in
: <<
bant angeli non solum causas,sed ctiam inquisitio-
condensis usque ad cornu allaris {Psal. cwii). » In nes, non ut qu.crendi desidcrium minucrent.scd ut
cornu naraque altaris finis est. Et ille diem solem- augerent. Sicut enim nos cum propter carorum
nem mente cclilirat, qui in bono opcre usque in amissionem flemus,siquis nos fleti causas inquirat,
finem perseverat. Quanto autem mccrore de Domino fletum magis accumulat: ita et illi causas doloris
mulier baec a['fligeretur,manifestaLur cum dicitur : interrogabant,ut fleti dcsiderium augercnt,scientes
" Maria stabat ad monumentum foris, plorans. » beatos esse lugeiifes, quoniam ipsi consolabunlur.
Plorabatenim,quia cum quemmultum desiderabat, T. Sed mulier cujns rei gratia fleret, manifestat cum
non videbat: plorabat.quia de monumenfo corpus adjungit: « Quia lulerunt Dominum meum,et ne-
furafum putiibat. « scioubi posuerunt eum.» Ubi notandu.m quianon
« Dum ergo fleret, inclinavit se et prospexit in dixit, tulerunt corpus Domini mei,sed tuleruntDo-
« monumentum.))Jam enim monumentumvacuum minum mcum, cum solum corpus Domini inmonu-
viderat, quia et Dominum de monumento furatum mentum positum noverat. Scriptura enim sacra
discipulis nuntiaverat. Quid est quod itorum sc in- aliquando totum pro parte ponere consuevit, et
^linavit, nisi quia itcrum viderc dcsiderat ? Valde ideo cum solum Domini corpus qua2reret,Dominum
enim amantisemclaspcxisse non sufficit.Sicutenim sublatum de monumcnto commemoravit.
nos,cum aliquam remperdimus,quamvis huc illuc- « Haec cum dixisset, convcsa retrorsum, vidit
que quaerendo discurramus,tamen ad eum locum sa3- « Jesum stantem, et non seiebat quia Jesus est. »
pius respicimus, ubi eam haljuisse meminimus:ita Pulchre,utDeum mereretur videre Maria, conversa
et ha;c mulier, quamvis huc illucqueDomini corpus retrorsum dicitur, qui enim retrorsum convertifur,
quaereret, anxia tamen deejus absentia,frcqucntius illuc oculos dirigit, ubi prius terga habebat. Quasi
monumentum aspiciebat,ubi eum positum novcrat. ego retrorsum conversa est, quando dubitationis
Unde etsi Dominum statim videre non meruit, ta- nebulas postponens,Christi resurrectionem ex parte
men angelorum visione privata non est. Unde et C credereccepit.Cuitamen Dominus itasuam visionem
subditur « Kt vidit duos angelos in albis sedentes
; temperavit, ut qnia amabat, sed eum resurrexisse
« unumad caput et unum ad pedes, ubi positum non credebat, illum et videret, ct non recognosce-
« fueral corpus Jesu. » Ubi forte movet aliqucm, ret. Unde et subdifur :

quare Joannes in Domini resurrccf ione sedentes dc- « Ula exisfimans quia horfulanus cssef, dicit ei :

scribat, cum Lucasejusdem resurrectionis modum « Domine, si tu sustuiisti oum, dicito inihi ubi po-
describens, commemorarot quod juxta mulierem « suisti eum, et ego eum toUam. » In quibus verbis
steterint.Ad quod respondondum,quia sicut sedere efiam considerandum, quantus amoris ardor mcn-
regioe dignifatis est,sic stare adjuvantis vel pugnan- tem mulieris imbuerat, qua? anfequam personam
tis. Et quia idein Mediator Dei et hominum rex no- ejus significasset. quem quaerebaf, quasi scienti lo-
bis pariter et sacerdos effectus est, alios sedentes quebatur, dicens :«Si tu sustulisti cum,dicito mihi
et alios stantcsdescribit. Et quia hiccujus resurre- ubi posuisti cum, et ego eum tollam. » Habetenim
ctionem testificari venerant, Deus et homo crcrlcn- jus amoris hoc proprium,ut qucmquisque mulfum
dus est,reteunusad caput,et unus ad pedcssodisse ainat, omnes amaro putet. Scd non in foto mulior
momorantur Percaputenim altitudoDivinifalis dc- erravit, cum Dominum horfulanum existimavil.Sic
signatur, sicut dicit Aposfolus
Caput Ghrisfi
: « ut cnim ad hortulani oflicium pertinet, noxias
j)
Deus (/ Cor. ii) : » pcr pedes humanitas exprimitur, herbas eradicarc,ut bona; quoqucpossint proficere,
sicut per Moysen dicitur « Et qui appropinquant : ita Dominus Jesus Christusde horto suo, id est de
pedibus ejus, accipicnt dc doctrina illius {Dcut. Ecclcsia sua,quotidie vitia cradicat.ut virtutes pro-
xxxiii). » Quasi crgo ad caput sedot angelus, cum ficcrc valoant. Cum vcro sexus fcmincus fragilis sit
Evangelista pr.odicat: « lu principio erat Vcibum, ad onera deforcnda,cf pavidusad mortuorum cada-
et Verbum crat apud Dcum, ot Deus eraf Verbum vcra bajulanda, ([uidquid aliis impossibile csf,ha!C
Quasi ad podos sedet angolus, cum idcm
{Joan.i). n proptor magnitudinom amoris lcvc ot possibile ar-
Evangelista subjungit « Et Vcrbum caro faclum
: bitral)atur, diccns : « Si tu sustulisti eum, dicifo
est, cL habitavit in nobis {Ibid.). » Et quia cdusuc- mihi ubi posuisfi cum, et ego eum tollam. »

tudo est P.al.-cstinis ut dies festos celcbrantes albis « Dicil ci Jesus : Maria. Conversa illa, dicit :

vestibus influantur,cum in vestibiis albis angeli ap- « Ual»boni, iiuod dicitur magislcr. Dicit ei Jesus :

parucrunl, fcsfivitafcm sc cclobrarc osfcndcrunl. •( Noli mc langcro.» Quia Dominus supcrius mulio-
481 HOMIIJyE DE TEMPOHE. i^2

rein coiiiamni scxu appcllavorat, et cognllLis non J^ slitia nioilis.Ac ;i tlicorclhouiinibusiDccujuj nianu
est,vocavit etiam proprio nomine, ut saltem cogno- sumpsistis poculum mortis, ab cjus ore audite gau-
scentem se recognosceret. Ait enim « Maria. » : dia resurrectionis.Postquam autem mulier andivit:
Cumenim apud Deum certussitnumeruselectorum, « Vade, dic fratribus meis,» etc.recte subjunctum
magnagratiaaliquibus datur.quando propriis nomi- est : « Vcnil Maria nimtians discipulis; » quia om-
nibus Deo noti esse memorantur, qualis erat Moy- nis qui recte intelligil, aliis nuntiare debet, juxta
ses, cui dictum est {E.tod. xxxvi) « Novi te ex no-: illud quod in Apocalypsi legitur : « Qui audit, di-
mine. » Et « Invenisti gratiam coram me. » Unde
: cat : Veni (Apoc. xxii). »

mulier postquam proprio nomine a Domino vocata

nOMlLlA LXXVIII.
est, cognoscentem se recognovit, dicens
statim :

FEUI.\ SEXTA PASCH.E.

« Rabboni, quod dicitur magister. » Jam vero post

h.cc quid mulier fecerit evangelista non declarat, (Maith. \xviii). « In illo tcmpore:Undecim disci-
tamen ex eo quod Dominum dixisse adjungit « Noli : « puli abierunt in Galil;eam,in montem ubi consti-
me tangere, » declarat, quia mox ut mulierDomi- (I tuit illis Jesus. » Et reliqua. Domini jussionem
num rccognovit, vestigiaejusadorandotenerevoluit. obcdienlia comitatur discipulorum. Cum enim se
Cui aDomino dicitur: « Xoli mc tangere.» Ubi non ^» passurum et resurrocturum Dominus praediceret
est putandum quod post resurrectionem lantumre ctiam locum ubi vi.lendus esset a discipulis, desi-
nuerit tactum feminarum, cum deduabusa monu- gnavit, dircns « Postquam resurrexero,praecedam
:

mento illius recedentibus dictum sit,quiaaccesserunt vos in Galilseam {Marc. xrv). » Et cum ejus resur-
ettenuerunt pedes ejus,sed illam asuocontactupro- rectionem jam factam angelus mulieribus nuntiaret,
Iiibuit,cuju3 mentem rectam in fide non sensit.Sed ait : « Ite, dicite discipulis ejus, ctPetro, quia sur-
quare a muliere se tangi noIuerit,manifestatur cum rexit.Ecce proecedet vos in Galilaeam, ibi eum vide-
subditur:«Xondum enimasecndiad Patrem meum.» bilis, sicut dixit vobis [Marc. xvi). » Ilac promis-
Nunquid cnim post ascensionem eum corporaliter sione discipuli sublevati,ut prfesens Evangelii leclio
tangere voIebat?Non. In ejus quippe mentem non- narrat, «abicruntin GaIiloeam,in montem ubi con-
dum a1 Patrem ascenderat,quae cuinmortuum inter slituorat illis Jesus. »Ubi non absqueconsideratione
mortuosrequirebat, aequalem Patrieum, non crede- pra-tereundum est,quod se in Galilaea post resurre-
bat. « Vade autein ad fratres meos, et dic eis : ctionem Dominus videndum promisit atque(ut prae-
« Ascendo ad Patrem racum et Patrem vestrum, sens lectio commemorat) exhibuit. Galilaea namque
« Deum meum et Deum vestrum.» Magna dignatio in nostra lingua, frcnismUjratio facta interpretatur.
Redemptoris erga apostolos declaratur. Qui enim Et post resurrectionem in Galilaea videtur,ut ipsius
scrvi non fuerant digni,fratres vocantur,juxtaillud C locinomine insinuaret,quia jam transmigraverat de
quod in ejus persona per Psalmistamdicitur «Nar- corruptioiie ad incorruptionem, de ignobilitate ad
:

rabo nomen tuum fratribus meis, in medio ecclesiae gloriam, de mortalitate ad immortalitatem, sicut
laudabo te [Psal. xx). » Nec ab hac dignitate nos dicit Apostolus «Etsi noveramus Christum secun- :

alieni erimus, si morum sanctitate participes fueri- dum carnem,sed nunc jam non novimus(7/ Cor.y)i»
nms, Domino ipso dicente « Quicumque feceritvo-
: Et itcm, » Christus resurgens a mortuis, jam non
luntatem Patris mei qui in coelis est, ipse meus fra- moritur,murs illi ultra non dominabitur. (Rom.vi).'»
ter et soror et mater cst (Malth. xii). » Quam ergo Sive certe cum inGaIilaea(id estin transmigratione)
majorem remunerationein potest habere adoplatus videtur, nos mystice commonet, ut si eum videre
servus, quam ut appelletur frater illius,qui est uni- optamus nunc per speculum et in a'nigmate,et postea
cusfilius?Et ideo qiii digni non fuimusservi voca- facic ad faciem (/ Cor. xiii), transmigrare studea-
ri, fratres appcllamur. Sed cum diceret « Ascendo mus de vitiis ad virtutes, et de amore mundi ad
:

ad Patrem ineum et Patrem vestrum, Deum ineum amorem Dei, dicentes cum Apostolo « Nos autem :

et Deum vesfrum,»quare communiter non dixitno- revelatafaciegloriamDominicontemplantps(/6zrf.).»

strum ?Nimirum quia aliter illi P.iter est, et aliter et reliqua. Nulla hic mundi concupiscentia teneat,
nobis. Quoniam quod ille habet per naturam, nos q nuUanostra transitoria delectatio hic mcnle manere
accepimus per adoptionis gratiam. Deus illius,quia persuadeat, ut cum Apostolo dicere vaIeamus:«No-
descendit ad nos, et minoratus est paulo minus ab stra autem convcrsatio in ccelis est{P/tz7t/j/7.v).»Unde
angelis, humanitatem nostram assurnens. Deus ve- bene non solum in Galilaja videtur, sed eliam in
ro illorum, quia per illum ad Patrom ascendere monte, mons enim in hoc loco celsitudinem signill-
moruerunt. cat [^erfectionis. In monte ergo discipuli Dominum
VenitMaria Magdalena nuntiansdiscipulis,quia
'<
viderunt, quiailli eum quandoque videre mereban-
« vidi Dominum,ethaec dixit inihi.»Misencordissima tur in altitudinc coclorum, qua3 nunc desidcriacal-
Dci pietas in hoc loco erga sexum femineum decla- cant tcrrenorum.Moritoautem post resuiTcctionenl
ratur. Quia enim per feminam mors mundoillata Domlnum discipuli adoi'averunt, quem etiam ante
fuerat, ne semper in opprobrium sexus fernineus passionem in miraculis Deum esse cognoverunt.
haberetur,persexum femineum voluit nuntiareviris Quod vero dicitur. « Quldam autom dubitaverunt,»
gaulia rcLurrectionis, per quem nuntiata fueral tri- illud estquod LucasevangeIistualt:Quiu cum vidiS'
 : :

483 HAYMONIS liALBi:iiSTAT. EPISC. OVV. PAilS II. HUMIL 484

sent Doniimi:n in conciavi re^iilontss.existimabanl A ritus sancti, sed in nonnne,ut individuam Trinila-
se spiritum vidcrc [Luc. xxiv). Nain ct unus cx his tcm Dcuin essc insinuaret, quia, ctsi trinus est in
cum audisset alios dicentes {Joan. xx), » Vidimus vocabulis,unus tamcn est in natura, quoniam Deus
Dominum, » hoc Geri posse dubitavit,dicens: «Nisi Pater, Deus Fiiins, Pcus cst Spiritus sanctus.Et ne
videro in manibus ejus lixuras clavorum, et mit- fragilitas apostolorum ad docendas omnesgcntes,se
tani digitum meum in locum clavorum, et mitiam minus idoncam cssc dubitaret.magnam pius inagi-
manum meain in latus ejus,non credam. » Unde et ster intulit consolationem, cum subjunxit:«Et ccce
Marcus evangelistadicit : «Recumbentibusillis un- « ego vobiscum sum omnibus diebus usque ad con-
decim apparuit,etexprobravitincrcdulitatem eorum « summationem sseculi. »Unde quaeritur, quare di-
et duritiam cordis {Murc. xvi), » ctc. lUorum enim « Ecce ego vobiscum sum omnibus diebus cat :

dubitatio, nostrx' fideifuit confinnatio: quiaquanto

usquead consummationemsaeculi,»cumalibidixisse
magis dubitaverunl, tanto diligentius inquisierunt. legatur « Filioli, adhuc modicum voblscum sum, :

Et quanto perfectius invcnerunt,tanlo firmius,quod
credere debeamus, ostcnderunt. Et non solum no-
slram fidem corroboraverunt, scd etiam hterctico-
cum pravitalem destruxerunt.
« Et accedens Jesus locutus est eis. » Quia ergo
aliquos discipulorum de sua resurreclione dubitare
cognovit,non solum proprius accedere dignatus est,
sed etiam colloqui,ut euni quem Deuni non cogno-
et qujcretis me, et non invenietis [Joan. viii). « Ad
quod dicendum,quia Mediator Dei cthoniinum Do-
minus Jesus Christus, sicut verus homo, ita verus
p Deus est credendus:et aliquando de assumpta hu-
manitate loquitur,aliquando de potentiaDivinilatis.
Quod crgoait :«Adhuc modicum vobiscum sum,»ad
assumptam pertinct humanitatcm, in qua potuit
de loco ad locum ire qnod vero hic dicit « Ecce
: :

scebant ex visionc, cognoscercnt salteni ex collocu- ego vobiscum sum omnibus diebus usque ad con-
tione. Ait enim « Data est mihi omnis polestas in
: summationem sa?culi, » ad majcstatom pertinet Di-

« ca'!o et in terra. »Quod a partc assumptoe huma- quamubi(]uc cst prKsens,ubiquctotus,

vinitatis.pcr
nitatis loquitur, inqua minoratus est paulo minus nec in tempore accedit, vcl in tempore rcccdit, sed
ab angelis. In humanilate ergo accepit potestatem semper ffiqualiter, semper ineffabiliter manet,sicut
inter omnia, qui in Divinitate omnipotens est super ei pcr Psalniistam dicilur :"Tu idem ipse es ct anni

omnia, sicut ipse ait {Joan. x) « Omnia qu.e habet : tui non deficient {Psal. ci). » Cum vero usque ad

Patcr. nicasunt.i) Et iterum: « Ego et Pater unum consummationem sa;cnli cumfapostolis se manere
sumus. » Non solum enim in terra, sed etiam in promisit,ostendit usqueadconsummalionemsaeculi
ccelo potestatem se accepisse dicit quia humanita- : non deesso futuros eleclos,cum quibus ipse manere
tcm, quam pronobis pati tradidit,resurgendoetiam dignetur. Cum enim multo longiora tempora post
super angelos elevavit, tesle Apostolo, qui ait : C aposlolos futuracssent usquead consummationem,
« Proptor quod et Deus exallavit illuin, et donavit non putanda est haec promissio ad solos apostolos
nomen quod
illi est snperomnenomen,ut innoinine portinere, sed ad oninos electos, qui usque ad con-
Jesu omnegenu flectatur,cojlestium, terrestrium et summationom scccnli futuri sunt, juxta quod alibi
infernorum {Philip. ii). » Haec autem potcstas non ipse ait : « Praedicabitur hoc Evangelium omnibus
spernitpeccatores,sed coUigit.Undepostquam dixit, gentibus, et tunc veniet finis {Matth. xxiv). »

« Data est mihi omnis potestas in coclo et in ter-

HOMILIA 1,XX1X.
ra, » adjunxit
SABHATO POST PASCAA.
« Enntesergo doccte oinnes genles, baptizantes
(t eos in nomine Patris, et Filii, et Spiritus sancti.» fJoAN". XX.) « In illo tempore Una sabbati Maria
:

In quo loco ordo rectc baptizandi ostenditur cum « Magdalene venit mane, cum adhuc tenebra; es-
doctrina baptismumNiroicedere docetur. Aitenim: « sent, ad monumcntum. » Et rcliqua.
« Oocete omnes gentes » deinde subjunxit: « Ba-
: hujus mulieris practeritas actiones cum
Si quis
ptizantcs eo3. » Prius enim doceri debct qui bapti- praescnti lectioneconferat,quantum misericors Deus
zandus est, ut primuni discat crcdcre,quod postea crga conversos peccatores sit, cognoscet. Hffic est
per baptisnium pos.sit accipere. Quia ut fidcs sine j) cnim illa mulicr, quffi, ut Lucas ait {Luc. vii), cum
operibus inortua esl [Jac. ii), ita opera si non sint esset in civitate peccatrix, ut cognovit quod Josus
ex fide, nihil prosunt.Quod in parvulisquidem non accubuisscl in domo Simonis leprosi,attulit alaba-
observatur, qiiiu pcr fideni parentuiii vel coruni a struni unguenti,et stans retro socus pedes Domini,
quibus suscipiuntur.in sacrobaptismatesalvari cre- lacrymis coepil rigare podes cjiis, el capillis snis
duntur:ila lamcn, ut cum
ad inlelligibilomajtatem tergebat,et osculabaturpedcs ejus.ci ungucnto un-
pcrv.^neriiit,non solum doceantur quid in cordc de- gebat. ll<cc est de qua Marcus scribit: « Surgens
beant credere,sed ctiam quid in opcre servare.Unde autcm Jesus mane prinia sabbati, apparuit primo
ct bone subditur:« Doccntes eos servare omnia Maria Magdalene,dc qua ejeceral septem daemonia
((quajcunque mandavi vobis. » Non alia crgo do- (,W«;r. xvi). »Scd quia juxta Salvatoris vocom di-
conda sunt, sed qu.n Chrislus pr.-nccpit ct illanon : missa sunt ci poccata multa,(iuia dilcxit multum.in
cx parte,sod omnia. Notandum vcro quod non ail ipso dilcctionis fcrvorc usque ad passionem Domini
Baptizanlos cs lii nominibus Palris ct Filii ct Spi- persoveravit, ncc u niortuo potuit soparari, quem
485 HOMTLLE DK TEMPOliE. ''.86

vivonlem f^iiirimo dilpxoratan-iOic. Deniquo (ul ovaii- _V flip^enl. illi \\vs' ca^tori.s arnavorniit. Polru« soilicit

gelistge rcrcrunt) mox ut Dominum in monumento et Joannes, cujusest hoc Evangelium. Unde et bene
positum vidit, emit aromata, et mane prima sahbati dicitur :

antc lucem (ut prffiecns Evangelii lcctio narrat) ad <( Exiit ergo Petruset ille alius discipiilus, et ve-
scpulcrumDomini venit. Etcumscxusremineustimi- « nerunt ad monumentum Currebant autem duo
:

dusessc soleatad ambulandumint€nebris,nihii ista « simul, et ille alius discipulus prfficurrit citius Pe-
metuit, qua3 toto corde Dominum dilexit. Erat enim « tro, et primusad monumentum. Et cum se
venit
in illa periecta charitas, quae foras mittit timorem. « inclinasset, vidit posita linteamina, non tamen
Sed quffiritur quare Joannes dicat : Maria Magda- " introivit. Venit ergo Simon Petrus scquens eum,
lene venitmane i;uni adhuc tcncbraeosscnt ad monu- « et intravit in monumentum. Et vidit lintoamina
montum, Marcus verodicat eam venisse valde mano, « posita, et sudarium quod fuerat super caput ejus,
orto jam sole. Ad quod simpiiciter rcsponderc pos- « non cum linleaminibus posilum, sed separatim in-
sumus, quia potuit liori ut prinuim sula antelucem « volutum in unum locum. » Cursus autem iste di-

ad monumentum venerit propter amoris magnitu- scipulorum a mysterio vacuus non est putandus.
dinem, et postea orto sole cum duabus cjusdom Non enim se Joannes priorem venisse et non intras-
numinis feminis ilerum ad monumenlum reilierit. y»
se dixisset, si in ipsa sua trepidatione mysterium
Non enim semel in die, sod rrcquonter ad Domini deesse sensisset. Per duos crgo discipulos spiritali-
monumeniumsanctaimulieresvenissepuland.-ESunt. ter duo ordinos populi prffiligurantur, Judffiorum
Sive certe quod Joanncs dicit, venisse eam cum scilicet gentium. Per Petrum autem seniorem,
et

adhuc tenebr£E essent ad monumentum, et Marcus significatur genlilis populusper juniorem vero :

orto jam sole, unus partis orientis, alter occidcntis Joannem, synagoga Judajorum. Prior ergo Joannos
describit. Quolidie enim oculis cernimus, quiacum cucurrit, scd in monumcntum non intravit: quia in
sol concavas terrarum partcs relinquens, primo cre- cognilionc Dei et notitia legis prior Synagoga fuit,
pusculo terris lucem reddere incipit, ita fit lux in sed ad finem intrare renuit. Venit autem Simon Pe-
orienie, ul tencbra) non dcsint in occidcnte. Et quod trus sequens cum, ct intravil, quia gentilis populus
ait Joannes, cum adhuc lenebr.T esscnl, purtcs occi- posl Domini incarpationem conversus, tardius qui-
dontis attendit quod vero Marcus dicit, orlo jain
: dem venit, scd prius ad fidem intravit, juxta illud
sole, partes orientis consideravit. Spiritualiter vero quod ait in Evangclio Dominus : « Erunt primi
tenebrae in corde mulieris erant, cum ad Domini ve- novissimi, et novissimi primi {Matth. xx). » « Et
nit monumentum : quia resurrectionis ejus ignara, vidit lintcamina posila, et sudarium quod fuerat su-
viventem inter morluos rcquircbat. Tunc autem in per caput ejus, non cum linteaminibus positum, sed
ejus mente sol ortus cst, quando eum non solum C scparatim involutum in unum locum. » Quid per lin-
resurrcxissc vidit, sod etiani credidit, teamina, nisi bona^ acliones significantur ? Linleum
« Et vidit lapidem sublatum a monumento. » Qua- namque, quod cum labore texitur, sed cum decore
liter vel quando revolutio hujus lapidis facta sit, induitur, bonorum actionos significat : quas cum
Matthaeus manifestius describit, diccns : « Angelus studio pii laboris perficiuntur, sed
decore ani- cum
quippe Domini descendit de ccelo, et accedens revol- mai induuntur, de quibus Ecclesiae voce per pro-
vit lapidcm, et sodeliat super eum {Matth. xxviii). » phetam dicitur « Vivo ego, dicit Dominus, quia
:

Ubi non putandum est quod Dominum in resurre- omnibus his velut ornamento vestieris {Isa. xlix). »
ctione angelus juverit, sed ad hoc lapidem revolvit, Pcr sudarium vero, cum quo sudor laborantium ter-
ut ejus resurrcclionem factam hominibus demon- gi solet, unde et nomen accepit, labor Dominicae
straret. Sed mulicr postquam lapidem a monumento passionis exprimitur. Unde et ipse per Prophetam :

sublatum vidit, quiaDominumnondum resurrexisse « Laboravi clamans, raucae factae sunt fauces meae
credebat, furatum credidit, atque festina quod vidit [?S(d. Lxvm). » Aliter: per sudarium quod supcr
discipulis nunliavit. IL-cc ost veraciter, qua^ in Can- caput ejus positum fuerat, ejus Divinitas intelligi
ticis canticorum voce Ecclesiaj dicit : « In lectulo potest. « Caput namque Christi, ait Apostolus, Dous
meo por noctem quajsiviquem diligit anima mea :
[) est (/ Cor. xi). » Quod st;paralim invenitur, quia
qunRsivi illum, et non inveni. Surgam ct circuibo ci- Creator omnem crealuram exccllit. Non ergo cum
vitatem,(]Uffirensquem diligitanimamea. Invenerunt linteaminibus, sed separatim in unum locum suda-
me vigiles qui custodiunt civitatem. Nunc quem dili- rius capitis Domini invenitur : quia Domini passio
git anima mea vidislis ? Et facturn est dum pertrans- longe anostrapassionedissimilisfuit, quoniamquod
issem illos, invcni quem diligit anima mca. Teneam nos cum peccato vix portamus, ille sine pcccato per-
illum nec dimittam, donec iutroducam in domum tulil : et nos quidcm pro nobis ipsis tribulationes
patris mei, et in cubiculum genitricis meaj {Canl. patimur, ille autem pro nobis, et non pro se passus

iii}. » Unde et subditur: esl. 13ene autoni involutum inveniri diciliir. Lintcum
« Cucurrit ergo et v(;nit ad Simonem Petrum, et enim quod involvitur, ejus nec initium nec finis vi-
« ad alium discipulum quem amabat Jesus, ct di- detur. Et quia hic, qui passus est in humanitate,
« cit eis : Tulerunt Dominum meum de monumento, nec initium ncc finem haberot in Divinitate, recte
« et nescimus ubi posuerunt eum. » Quod cum au- sudarium capitis ejus involutum invenitur. Recte
 :

487 HAYMONIS IIALBEUSTAT. EPISC. UPP. l'Ai:S 1!. — 110.^:1 L. .\y,H

eliaiii in uno !oco invonii-i (lirihw : quia in scissura A "os rredainu^, el niandalis ejus fidcliler obe"
menliuni Dominus non est, sed in illoruni cordibus diamus.
habitat, qui puro corde unitatem retinent. Unus « Hic cst qui vonit por aquam et sanguincm Jesus
enim Doniinus, unitaloin diligit. Unum ergo dividi << Chrislus. » Ac si diceret: Hic est qui venit malcdi.
non potest, quia ubi divisio est, Christus inhabitare ctioncm suo delere baptismate in Jordane,
terr.-c

-non valet quoniam ipse est, qui facit Jinhabitare

:
et mundum
suo sancio redimcro sanguine. « Non
unanimes in domo {Psul. Lx\ai). Unde et de primi- in aqua solum, sod in aqua et sanguine. » Non enim
tivaEcclesia dicitur: «Multitudiniscredentium erat solobaptismateveneratredimeremundum.sedetiara
cor unum ( /cL iv), » et rcliqua. propria morte ot sui sanguinis efTusione.
« Tanc ergo introivit iilc discipuius qui vonorat « Spiritus est qui testificatur, quoniara Cbrislus
B primus ad monumentum. » Postquam inlravit est vcritas. » Spiritus enim sanctus, por quem no-
Potrus, intravit et Joannos, qui prius vonerat quia : bis inbaptismo omnium datur remissio peccatorum,
sicut Apostolus nit : Cuni plenitudo gentium in-
.<
nos per adoptionem filios Dei facit quos ipse Do- :

troierit, tunc omnis Israel salvus fiet (liom. xi). » Et minus in morte crucis et suo sanguino redemit, et
non priusquod spiritale est, sed quod animale, dcinde por gratiara ejusdem sancti Spi^itus, quom in ba-
quod spiritale. « Et vidit et crodidit. » Quid pulan- ^. plismo suscepimus, vera^ fidei lumen et agnitionis
dum est vidisse vel credidi^se? Nunquid quod Do- Dei rocepimus, unde salutem consequi iseqi dcbcmus
minus resurrexerit a mortuis ? Non. Sod vidit lin- ojternam.
teatuina posita, et credidit (sicut mulier dixcrat) « Quoniam trcs sunt qui testimonium dant in
Dominum furatnm monumento. Nain si ejus re-
de « tcrra, aqua, et sanguis, et spiritus. » Quidam hic
surrectioncm credidisset, nequaquam evangclii^ta sanctam Trinitatemmjsticesignificatamintelligunt,
subjungeret quai Christotestimonium porhibuit. In aquaPatrem
« Nundum enim sciobant Scripturas, quiaoporte- significari intclligunt, quia ipsc de se dicit: « Me
« bat oum a mortuis resurgere. » In quo loco quanta dereliquerunt fontem a-quffi vivaj {Jer. u). » In san-
utilitas sit in intellectu Scriplurarum, demonstra- guino, ipsum Christum, qui pro salutemundi suum
tur, quando apostoli ideo dicuntur Domini rosur- sanguinem fudit. In spiritu, eumdom Spiritura san-
rectionem ignorare, quia Scripturas nondum intel- ctum. Hffic sanctaTrinitas Christo testimonium ita
quia eo revelante, a quo procedit
ligebant, scilicet pcrhibet, ipsoper Evangolium loquente: « Ego sum
omnis sapienlia, ea spiritualiter nondum intelligere qui testimonium perhibeo demcipso, et testimonium
didicorant, nondum enim audierant : « Quia sic perhibet de me, qui misit mo Pater. Et cum vene-
scriptum est in lege et psAlmis ct prophotis de rit paracletus, quem ego mittam vobis a Patre ineo.

me, » etc, usque in remissionem poccaiorum {Lur. C Spiritum veritatis,iIletestimoniumpcrhibebildenie

xxiv). Sin autcm apostoli ideo non credebant re- (Joan. VIII, xv).» « Et hi tres unum sunt, » id est Pa-
surrexisse Dominum, quia non sciebant Scripturas, ter et Filius ot Sj)iritus sanctus. Unum in natura,
cessel eorum demontiaqui prajclara disccrnerc no- unum in divina substantia, coffiquales in omnibus,
lunt, el alios discernere volentcs reprchendunt, so- et coaeternalespcromnia, in nullo dissimiles. In isla
lumquo inaliisinvidcnt.quod aut agere non possunt Trinitalis substantianihilestcreatum, quianihil est
aut nolunt. inchoatum ncc aliquid ibi superius cognoscitur,
:

HOMILIA LXXX. quia nihil anterius aut posterius invenitur. In eo

Ix OCTAYA PASCU.E. quod Trinitas est, unum cst, a)tornura est, verum
(I JoAX. V.) « Charissiiui, Omne quod natum est est.llxc ost una fides, quia hxc est vera fides, et
« ex Deo, vincit mundum : ct hacc est victoria quoe ideo h^EC est catholica fides, unius substantiaj san-
« vincit munduin, fides noslra. Quis est autcm f[ui ctam eredere Trinitatem, et in Dei Filio carnis
M vincitmundum, nisi qui credit quoniam Jesuscrat anima? nostrae naturalom cognoscere veritatem. Ista
« ChrislusFiliusDei?»EtreIiqua.AudistisinEpistoIa fido justificamur, hac fide mundamur. Ista fidc sal-
cum legcretur, fratres charissimi, Joanncm aposlo- vamur, in hac lide crodidimus, quia nobis tribuit
luiii nos instruonl<'m at(|uc dicentcm « Oiiine quod
:
jj
romissionem omniuni pcccatorum. Sit ergo certis-
natuni cst ex Deo, » id est genus spiritualc ct Deo sima spes omnibus nobis, quia vera rcsurrectio car-
servieus, « vincit mundum, » id cst mundi aniato- nis, qua? pr.Tcessit in Christo, sequctur in nobis.
rcs,vel opcra vincit incrodulitalis, et concupiscen- Caro isla omnium hominum mortuorum sivc fide-
tiaiii mundi, vel omnem idolornm culturam, in ob- lium, sive infidelium, rosurget in fine : sed caro
servatione mandatorum (^hristi. « El hiGC cst vi- lidclium returget ad gloriam, caro infidolium re-
ctoria (iu;c vincil niundum, lides nostra. » Ergo fir- surgot ad pccnam. Anima' fidcles cura suis cor-
ma lido in Christo vinciiiius niundum, el omnia poribus scmper la'labunlur. Aniinap quoque infi-

terrona dosideria, omnoiiique teiTonum amorein deles cum sempor tor^iuebuntur, ac

atque poccatum, nccnon
est ct invenlor peccali. « Quis ost qui vincit
dum,nisi qni crodil quoraodo Jesus est Filius Dei ? »
Quod niundus, id o?t amator mundi, non credil,
snis corporibus
ot diaboluni, qui princeps sic quidquid ibi aninhf in carne sua recipient, non
mun- amittenl, quando nec bonis poterit auforri gaudium,
noc malis unquam poterit removeri supplicium. Ac-
cipimus ilaquc vllam ajlernam per sanctam Eecle-
 4S1) ilOMII.I/K m TKMPOllK. m)
siam. In isl;\ ^nl.i Hccie^uaosl viluijeieiiui, ([iiiuUox _\ ait « iina :-abbatorum, " i[)sam diom Ur,nr'nioa'' re-

ejus est vita seterna. Hujus Ecclcsi» par.s exsultat surrcctionisintelligtredebemrs^quam, ob honorem
jam fct rognat in coelis, parsautomperegrinaturad- et revoreiitiam ejusdem rosurroctionis, rKiminicam
huc et laboratin terris. Ipsaest unasanctaEccIcsia, nominamus. Quinquies ai tem in eadem die Domi-

jnquanuncjustificamur, in quatuncglorificabimur. nus hominibus rcsurgcnsamortuisapparcre voluit.

Istam bonani matremsicutbonirdiiunanimiterdili- Prin"^, apparuit Mariae Magdalena?, dequa ejecerat
gamus. llujus ergo malris gemitus nomodcspiciat, soptom dacmonia, flenti admonumentum;secundo,
moniliones ejus nemoconlemnat,desinu ojusnemo eidem Maria3 cumalteraremina,eodemnomine nun-
discedat. Ipse cnim ad Doi Palrisperveniot han-edi cupata, pergcntil)us nuntiare discipulis suis illius
tuteni, qui Ecclcsiie matris in fide etdilcctione sor- rosurrcctidoem. quando accesserunt et lonuerunt
vaverit unitatem. In Ecclesia ergo catholica perma- pedes ejiis; tertio, Simoni Petro, quod quamvis
ncte, divinis cloquiis humiliter obcdite, prtccopta evangolista qualiter vel quomodo ei apparuit non
Dei soUicite custodite. Qui cnim pr.ecepta Domini manilestct, tamenquiaapparueritnontacet; quarto,
contemnunt, semper ardebunt qui vero mandata ;
cuntibus duobus discipulis in castelium Emmaus,
pjus custodiunt, sine fine gaudcbunt. Et sicut con- quando cognoverunt eum in fractionepanis: etillis
temptoribus erit a>terna morsct tutorna miseria,sic regrespis in Jcrusalem, et invenientibus undecim
obedientibus celerna vitadabitur et ajtcrna ketitia, congregatos, et dicentibus quia surrexit Dominus,
per Jesum ChristumFiliumDominum nostrum, qui vcre et apparuit Simoni, tunc quintavice venit Je-
\ivit ct regnat in sajcula soeculorum, Amcn. sus, et stctit in medio, Et hoc est, quodnuncevan-
gelista dicit: « Cum esset sero, » et relii[ua.Ratio-
imMILl.V LXXXI.
nabiliier autem quceri potest quomodo Dominus
IX OCTAVA PASCH.i:.
post resurrectionem verumcorpushabens, ad disci-
(JoA.v. XX.) « In illo tempore: Cum scro esjot die pulos foribus clausis iulnimitti [lOtuit.Sedquiahoc
« illo una sabbatorum, ct forcs cssont clausa;, ubi mirabile factum cx sc non facile cognosci [)otost,
« erant discipuli congregati proptcrmctum Juda:o- de aliis mirabilinribus ejus oporibus vel miraculis
« rum. )) Et reliqua. Quoties loginms discipulos in unum ad mcmuriam rcducamus. Nam universalis
Doiiiini passione timuisse, ct post ejus resurrectio- Ecclesia confitetur cum ex Virginc essenatum;quid
nem proptermetum Juda:oruminconcIaviresedis3e, ergo est mirum si incorruplibilia et immortalia
non cpni indignatione accipiendum est.sed fraglli- mcmbra ad discipulosjanuisclausis introduxit, qui
lali corum concedendum. Fragilcs namque ct in- morlale et corruptibilc corpus cx utero Virginis
firmi, nccdum gratia Spiritussanctiplenitcrfucrant quod majuset fecit,nonest
clauso eduxit? Igitur si

corroborati, quia sicut evangelista ait: « Necdum C mirum, si quod minus est facere potuit. Xon enim
erat Spiritus datus, quia Jesus nondum fueratglo- divina mysteria humana rotione pleniter comprc-
rificatus {Jcan. vii). Sed qui priuspropter metum
)> hendi [iossunt, tesle Psalmista, quiail:« Nimispro-
Juda;orum in conclavi residcbant, postquam Sisiri- fundae factae sunt cogitationes tua? (P«//. xci). » Hinc
tum sanctum visibiliter accei^crunt, tanta constan- et prophetu alias dicil: k Quis cognovitsensum Do-
tia sunt confirmati, ut absqueullatrepidationeante mini, aut quis consilliarius cjus fuit? » {Isa. \t.)
principes et sacerdotes Dominnm conliterentur; fa- Unde et apostolus Paulus,ut magnitudinemmystc-
ctumquecernimus ina[)ostolis pcrquamdamsimil:- riorum Dei pleniter comprehendi non posse ostcn-
tudinem, quod solct fieri in aquis, quiE dum natu- deret, ail: « altitudo divitiarum sapienticc et
nimio gelu tactae fucrint, ad
raliter liquidce sunt, si scientiae Doi, quam inconqjrehensibiliasunt judicia
tantam duritiam pervcniunt ut in crislallum duris- cjus, ct iuvestigabilesviai ejus! » {Rom. xi.) Sed
simum lapidem convertantur, ita ut vixferro secari quid stuns in medio ejus dixerit, audiamus.
possint, Sic et discipuli ante donationcrn Spiritus « Pax vobis. » Pulchre Dominus postresurrectio-
sancti, infirmitate carnisgravati timebant, sedpost- nem discipulis suis primum pacem .commendavit,
quam Spiritus sancti gratiasuntconsti[)ulati, intan- ostcndcns nimirum discordiamangclorum et homi-
tum fortes sunt redditi, utqui priusproptermctuni n num per suam resurroctionem pacificatam. Ex illo
Judisorum rcsidebant in conclavi,postmodumgan- cnim temporc, quoprimus homo[ieccando aconsor-
dentes a conspcctu concilii irent, dicentes se es^e tio angelorum sogrcgatus est, inter eos magna ex-
« dignos pronomincJesucontumeliampati(.lf/..v).» stitit discordia. Unde in Veteri Testamenlo angeli
Videamus quanta fortitudine Pelrus apostolus, ac- ab hominibus frequenter adorati fuisse leguntur.
cepto Spiritu sancto, durus erat. Quienim priusad Sed post Domini rcsurrcctionem non pcrmittnt se
vocem ancillffiDominumctmagislrumsuum negavc- ab hominibus adorari in tcrris, quoniam Deum ho-
rat, postca ante trcmcndos principcs.ct mctucndas niincm adorant in cadis. Qua cx re (ut ait Joannes
cum confessus est, dlccns
potestatcs, libcra voce : in .\pocalypsi) dum vellet angelum adorare, prohi-
« Obedire oportet Deo magis quam hominibr.s; » buit eum angclus, diccns: i Vide ne feceris, con-
et iterum « Si justum est vos potiiis audire quam sum fratrum tuorum habentium
:
servus tuus ct te-
Dominum, judicatc: noii euiin possumus quae vidi- ttimonium Jcsu; Dcum adora {.ipoc. xix). » Hanc
mus et audivimus non loqui(.4c^ iv), «Quodautein ergo pacem per suam resurrectionom redditaia
PAiftuL. C.KVIIl. 16
 :

491 llAYMOiNl.S IlAi.CKIiSTAT. K PISC. OPr. PARS IT. — IIOMIL. 492

fifilonilonf '.it flisciniilis rliccn:- P.ix volii?, •)

A iTiiiitDi^us Filiuin f.Mni !':ictum cxnMilioro, factum
Quia (sicut Apostolus ait): «Ipsccst pa.\ nostra, qui sub legc, ut eos qui sublege crant redimcrol 'Calat.

fccit utraque unum, et mcdiumparielem dissolvens iv); » et iierum : « Misit Deus Filium suum in
macericE, ct icgem mandatorum decrctis evacuans, similitudine carnis pcccati {Rom. vm\ » Ad dire-
ut condat in se duos in unum novuui homincm, et ctioncm, sicut idemapostolusait.-^MisitDcusspiri-
reconcilians ambos in corporesuo, percruceminter- tum Filii suiincordano3lra,clamantcm,.-\bbapater»
ficiens inimicitias in carncsua,Et venienscvangeli- Scd utrumquo genus missionis Donjinusunoversi-
zavit paceui his qui projjc, el his (jui longc erant culo comprehendit, cum ait: « !-^icut misit me
quoniam per ipsum accessum habemus omnes ad « Pater, et ego mitto vos. » Misit enim Dous Pater
Dciun in uno Spiritu [Ephcs. li). » Filium suum, quod constituit cumincarnari ;misit
« m cum hoc dixisset, ostendit eis niaiius ct la- Filius apostolos, quando adeaiddemincarnationem
« tus. » Lucas ov.^ngclista, qui hanc api)arilionem prEcdicaiidam in univcrsum orbcm eos direxit. Vel
scripsit, dicit: Quia cum stetisset « Jesus in medio sicut misit Deus Paler Filiuni suum ad diversaop-
corum, conterriti et conturl)ati, existimabant se probria et passiouer sufferendar-, sic ct Filiu^ apo-
spiritum videre [Luc.xxiy). ».\d horumergodubita- siolos non ad hcnorcm etgloriam hujussfficuliacci-
tionem aulcrcndam, atque fidcm corroborandam, p piendarn, scd ad angustias, etinjurias,etopprobria
ostendit eis manus et latus, ut pcr infixionem cla- et varias perseculiones sustinendas.
voruni et apcrtioncm lateris illum csse intellige- « IIoc cum Ac-
dixisset, insufflavit, et dixit eis:
rent, quem anle clavis viderant affixum ct lancea « cipitc Spiritum sanctum.scriptumlegimus » Bis

perforatuni. Turbalio igitur apo:itolorum nostr:e apootolos nianircsta dationeSpiritumsancturn acce-

fidei confirmatio est. « Gaviii sunt ergo dlscipuli, pisse, nunc primum Domino "consisteate in terra,
« viao Domino. » Mcrito discipuli qui do pasiione postniodum vero eopracsidoiitoin C(£lo.Qu?eripotest
Domini conlristuti fueranl, de cjus rcsurrcctiona quare Dominus discipulis dixeril: « AccipiteSpiri-
Lnetati sunt, ut implcretur quod eis a Domino pra;- tum sanclum. » Numjuid hactonus Spiritum san-
dictum fuerat. « Itcrum videbo vos, et gaudcbitcor ctum non accepcrant, quando eispotestatem dede-
vestrum {Joan. xvi). » Nec absque magno gaudio rat calcandi supra omnem virtutem inimici,dicens
essc poterant, cum Dominum viventem videbant, illis: « In nominc meo dtcmouia ejicite, leprosos

qucm saltem mortuum cernere cupiebant. curatc; gratis accepistis, gratis date? » [MaUh. x.)
« Dixit ergo eis ilcrum Semel et : Pax vobis, » Et quomodo hoc
siSpirilumsanctumnon faciebant,
iterum post mortem vclpost resurrcctioncm pacem habebant? habebant utique, sed et nostram asser-
discipulis commendavil, iit (juos antc passioncm in tioncm approbat Dominus, dicens Judi.eis: « Si ego
pace reliquerat, post resurrectionem in eaeosinvc- C in Beelzebub ejicio di-pmonia, filii vostri in quo eji-
niret. Nam pergens ad passionem, p;icem eiscom- ciunt? » {Luc. XI.) Ergoprius Spiritum sanctum ha-
mendavit, dicens: « Pacem mcam do vobis, pacem buisse credondi sunt. Quia'nisi Spiritus sanctigra-
meam relinquo vobis {Joan. xiv).» Amortuisautem tiaessenlilluminatijncqucd.timoniaejicerontineque
resurgcns, eamdcm rcconsignavit, dicens: « Pax virtutcs facercnt, noque illum verum Deum esse
vobis. » .\c si diceret: In pace vos dimlsi, in pace credcrent. Scd primum Spiritum sanctumhaLebant
vos inveniam. Vel certo geminam pacem discipulis ut bcne vivcronl: postea eumdoin pcrfectius acce-
commendavit, ut ilios suavisionc digiiosesseosten- perunt, ut adprsdicar.dum idonei essent,utetcorde
derct, qui pacem et concordiampurocorde conser- crederent ad justitiam, etoreconfiterontur ad salu-
vant, el gominamdileclionem Deividelicct et proxi- tem. Unde impletum est quod per Moyscn dictum
mi habent. Ilanc autem paccm rcprobi non rcti- fuerat: « Suxerunt mel dc pctra, et oleum defirma
nent. Quamvis enim adultcri cuni adultcris, forni- petra {Dcut. xxxi). Nunquamlogimus quod popu-
»

catores cum fornicatorilius, rcpacc3cumrai)acibus, lus, ([ui por quadragiiila annos manua incibumac-
homicida) cuni homicidis, pacom habere videantur, cepit, mel vcl oleum de petra suxerit, scd tantum
tamen non veram pacom possident, tcstePsalmista a^iuam. Quod gnim in illis historialilcr impletum
vel prophela, qui ail: Non est pax impiis, dicit n non fuit, in apostolis crcdimus esse spiritaliter
<(

Dominus 'Isa. lv;i); » Et apostolus: « Sine paco et compLlum. « Petra enim (ut ait .\postoIus) erat
caslimonia ncmo vidcbit Dcum {Ilchr.xn).» ridelcs Christus (/ Cor. x). » Dulcedomcllisctsuavitasolei,
namqueeamdempaccmnrmiusi'clineal, cumcontra gratiam Spiritus sancti significant, quaj omnibus
adver:3a paticntiam continoni. Dc taiibus per Psal- suavilatibus suavior invenitur, diccnte Psalmista:
mistam dicitur: « Pax mulfa diligciilibus legcni » Quam dulcia faucibus mcis eloquia lua, Domine;

tuam, et non est illi.s scandaluni (/'««/. cxviii). » super mcl ot favum ori meo [Psul. cxviii). » Quasi
Quam Doininus com:ncn lans discipulis, ail; « Ila- crgo mcl dcpctraaposlolisuxcrunt, quando,Christo
bele sal in vobis, ct pacom habcte intcr vos. Sicut in tcrra consistcntc, Spiritum sanctum ab eo acce-
inisit ine patcr, ct ogoinitto vus(3/a;r. ix).» Missio pcrunt. Quasi oleumdclirmapetra, quando.jameo
in SciipturisaIiquandoadincarnalioncm,ali(iuando in codo pivesidcnte, eumdem Spiritum sanclum in
ad dilectioncm pcrtinel, .\d iiicarnalioncm, sicuL liiiguis ignois visibililcr c ca?loacciporemoruerunt.
Aposlolus ail: « At ubi vonit plcniludo tomporis, Lc hoc ulco scriplum csl: « Compulrcsccl juguin
493 HOMILIyE DE TEMPORE. 494
a iacio olci {hn. \\ -> i.l e^^t, jiK;-uin ppcenti a 1'acio A Non quod ipsc lcprosum mundarc, aut
rccipcrotur.
SpiriLus saacti. Sivc aiilcr.Quiu siciitait Aposlolus: iniindatum leprosum facere posset, sed nuiaadmi-
« Charitas Dei diffusa est in cordibus tiostris per twsterium ipsius sacerdotis pertinet ut discernat
Spiritum sanctum, qui datus est nobis (liom. v). » inter lepramet lepram id est inter peccatum majus
Rccte bisSpiritum sanctum acccperunt, quia eadem et minus. Subtili enim examinatione providendum
charitas duobus prfpceptis impletur, dilcctione Dei est.qiii sunt digni intra Ecclesiam recipiondi,etqui
quippe daturSpiritus,
videlicet et proximi. In terra extra eamdem proptorpeccatarejiciendi.NonsoIum
nt diligatur proximus e cn^lo datur Spiritus, ut
: quippejudicio qualitaset quantitas peccati est con-
diligatur Deus.Et quia perdilectionom proximiper- sidcranda, sed etiam persona pcccantis, et satisfa-
vcnimus ad dilectionem Dci,recteprimum in terra ctiopoenitentis.Illosenimsuasententiapastor absol-
datur Spiritus. et postmodum e coelo.sicut ait apo- vore potpst, quod viderit percompunctionemcordis
stolus Joannes Qui non diligit fratrem suum
: et dignam emendationemaDcoessesolutos.Grandis
qucm videt, Peum quem non videt quomodopotest honor, sed grave pondus istius honoris. Valde nam-
diligere? » (/ i/ofln.ivK Et pulchre insuttlando Spiri- que dnrum cst, ut iilo alienas animas judicandas
tum sanctum dedit, uf ippum se esse ostendcret, qui susripiat, qui suam ipsam custodire noscit. Sunt
in facie primi hominis spiraculum vitae spiraverat
^ enim nonnulli,qui ministerium roligionis ad potesta-
(Ge>}. ii). Vel certe quia anhelitus ab interioreexte- tem rotorquent honoris,et putant se solverenoxios,
rius trahitur, insuffTandoSpirltum sanctumdeditut De quibus scriptum est
et ligare innoxios.,
: » Mor-
ostenderct omnem divinitatcm in se csse : etsicut tiflcabant animas quffi nnn moriuntur, et
vivifica-
aPatre,itaquoquease Spiritum sanctumprocedere. bant animas qu.ne non vivunt (Jer. xiii). ..
Quasi
« In ipso enim (ut ait Apostolusi inhabitat omnis enimnon moricntommortiflcat, quieumqui inculpa
plenitudo divinitatis corporaHter (Coloss. u}.» Unde rous non est, sua soatentia damnat. Quasi
non vi-
et consuetudo ecclesias^tica obtinuit ut in eorum ventem vivifical, quando ilUim qni in peccatis per-
facie, qui per gratiam Spiritus sancti rpgonerandi manct, se posse solvero putat. De taiibus alibi scri-
punt, a sacerdotibus insuftletur. Nam illud pra;tor- ptum est « Et curabant contritionem populi
:
mei
mittendum non est, quod per dationem Spiritus cum ignominia, dicentes Pax, pax, et non erat :

sanctiomnium peccatorumremissiotrtbuitur,etipsa v pax {.ler. vi.) » Sed sivo juste sive injuste perferatur
quoque remissio septem modis efficitur.Primo, per sentenlia pastoris, timenda est ne forte culpa quae
sacramentum baptismatis. Secundo Pereucharistia? non fit ex opere, fiat ex elatione.
pcrceptionem.Unde et Dominus in Evangeliodicit: « Thomas, unus ex duodecim, qui
dicitur Didy-
« Nisi manducaveritis carnem Filii hominis (Joan. « mus, non erat cum eis, quando venit Jesus. Dixe-
vi), » etc. Tertio por martyrium. Quartopereleemo- C « runt ergo ei alii discipuli : Vidimu.s Dominum. Ille
synam, quia ut scriptum est aqua exsti:i-
: « Sicut « autem dixit eisrNisi videro in manibus ejusfixu-
guit ignem, ita eloemosyna extinguit peccatum « ram clavorum,etmittam digitum meuminlocum
{Eccli iii). » Quinto per poenitentiam : « Pceniten- « clavorum,etmittam manum meam in latus ejus,
minifinquit apostolus)et convertimini,ut deleantur « non credam. » Cum Lucas dicat, quod duo e.x
peccata vestra (Arf. in). » Sexto. pcr charitatem : discipulis revcrsi in Jeru?alominveneruntcono-reo-a-
quia, sicut apostolus dicit:«Charitas operitmultitu- tos undecim, etc, quid est quod Joannes
defuisse
dinem peccatorum (/ Pefr. iv). » Septimo, quando dicit Thomam, qui unus ex illis erat? Ad quod di-
in nobis peccantibus dimittimus : quia sicut Domi- cendum, quia prinium cum illis fuit Thomas, sed ad
nus dicit « Si non dimiseritis hominibus peccata
: tempus egressus est, in quo spatio egressionisvenit
eorum, nec Pater vesler ccelestis dimittet vobis pec- Jesus. Quo non casu contigisse putandum
est, sed
cata vestra {Matth. vi). » Quia ergo per Spiritum divinadispensationefactumest,utl)nminoapparente
sanctum remissio peccatorum trihuitur, rccfe per discipulis,unus electus discipulus defuisset, qui
eumdem Spiritum dalum discipulis dicitur :
audita resurrectione dubitaret, dubitans
qu«r'eret,
Quorum remiseritis peccata, remittuntur eis
«i
:
qnairons inveniret, et a nn.^^tris cordibus omnem
• quorum retinueritis. rctenta sunt.» Et revera n dubitalionem expelloret. Multo magis incredulitas
et

magna gratia apostolis data cst, ut non solum per Thomffi nobis profuit, quam citissima credulitas
Spiritum sanctum apropriispeccatis absolverentur, Mariae : quia dum dubitavit, diligenter quajsivit,
sed etiam in alienis peccatis dimittendispotestatem quaerens invenit, inveniens palpavit, palpans non
acciperent. Quorum locum et ordinem episcopi ei solum nostram fidem corroboravil,sed etiam heere-
sacerdotes nunc in Ecclesia retinent, qui ligandi ticorum errorem exclusit, qui dicebant eum verum
solvendique potestatem habent, sicut in persona corpus non habuisse. Nam quia non malitia, sed
omnium primo pastori speciaIiterdictumest:«Tibi ignorantia dubitavit, noluit pius niagister tam dile-
dabo clavesregnicoplornm. Et quodcunqueligaveris ctuni discipuluni in infidelitate relinquere, sed ad
super terram,erit ligatum et in coelis {Mattli.\\\).n fidem ejus reformandam, iteram dignatus estappa-
Unde in lego figuraliter praecipitur de leprosis, ut si rere. Uude et subditur :

qui lepra percussus esset,ostcnderet se sacerdoti, « Et post dies octo iterum erant discipuli ejus
et ad ejus judicium aut ejiceretur extra castra, aut « intus, et Thomas cum eis. Venit Jesus januis clauais,
 ;

A\)r> HAYMONIS llALP,i:i{STAT. EPISC. oP?. PARS 11.— IIOMIL. 400

et stolit ia nicdio, etdixitcis: Puxvobis »El piilclire A cariii ot sangniui (Gal. xTi Et Dominus « Caro
Dominus non soluni semel et itcruni, scd ctiam ct sanguis nou revclavit tibi (Mattli. xvi). » Ali-

lertio pacom discipulis conmendavit, ut eloquium quando^carnis nomine pcccatum desiguatur, sicut
primse maledictionis persuamresurrectionemsolu- ait Dominus ad Noc « Non permanebit spiiitus
:

lum csse ostenderot: et(ul quidam tradunt)trinam meus in homine in eeternum, ({uia caro csi(Gcn.
maledictionem auferrct, qurj dicta fuerat Ada3 : \i), » id est peccator. Et apostolus ad Romanos :

« Malcdicta terra in operc tuo in laboribus conie" : «Vosautem non estisin cariie,sed in spiritu. (/(()?«.

des cx ca cunctis diebus vitaj tuse,spinasettribulos viii). » Nisi enim in carue essent, epistolas eis non
germinabit tibi^et comedesherbas terr;T3,in sudore niittcrot corporaliter. Sed in carne non esso dicuu-
vultus tui vesceris pane tuo, donec reverlaris in tur, quia carualibus peccatis nou succumbebat. In
tcrram (Gen. iii). » Sed omnibus discipnlis pace cn ergo quod ait Caro et sanguis re-
Apostolus : «

commendata generaliler, spocialiler Tlionia' dubi- gnum Dei uon possidebunt, » noii naturam huma-
tationem curavit, diccns : nam negavit esse resurrecturam,sed peccata cjur-
« Infer digitum luuin huc, et vidc manus nicas, dcm carnisregnum Dei possidere nonposse conlL'--
« ct alfer manum tuam ct niilLe in latus nienm, et mavit. Quod secutus Aposlolus exposuit, dicens :

K noli esse incredulus, sed lidelis. » Ouffiritur quaro « Neqnc corruplio iiicorruptelam possidebit (/ Cor.
dicat:«Infer digituni tunni huc, etvide, » cumvisus \\). » Resurgcut igitur corpora nostra imniortalia
proprie ad aspcctuin ocultuaini [)iu'tiiicat. Ad quod et iucorrnptibilia, uoutaiiieu iuvisibilia etinipalpa-
dicendum, quia vidcre in hoc luco, pro sentire vel bilia, testc beatu Job, qui ait « Credo quod Re- :

intelligere positumest. Hoc autemgenus locutiouis demptor meus vivit, et in novissimo die de terra
adco nobis usitatissimum est,ut per omnos sensns surrecturus sum,etrursum circumdabor pellc mea,
currere videalur sicuti, verbi gratia,cumdicimus,
: et in carne mea videbo Deuui {.Job. xix). » His con-
audi et vide quam inodnlate cantat ; olfac et vide tra Eutychen dictis,ad [iropria redeanius.<(Iiiferdi-
quam suave redolct ;
palpa et vidc quam lene sit gituni tuum huc, et vide manus meas, et afferma-
gusta et vide quam dulce sit.Ne ergo discipulusiu- num tuam, ct mitte in latus meum, et noli essoin-
fidelis permaneret,Dominu^ suam carnem eipalpa- credulus, sed lldelis. » Ubi uotandum, quia ut om-
bilem praebuit, ut postmodum liberavoce prasdica- neni a cordibus eorum auferret dubietatera,nonso-
ret. In qua ro duo miraetjuxtahumauam ratiouem lum manus et latus, scd etiani, secuudum alium
comprohensibilia Domiuus ostendit, cum post re- evangelistam, pedes qui clavis crant affixi, osteu-
surrectionem corpus suum palpabile pra;buit,ctin- dit, dicens : « Videte mauus meas et pedes meos.
incorruptibile demonslravit, inaximecuniillud(juo( Palpate et videte,quia sjiiritus carnem et ossa non
palpari potest, possit et corrumpi : et quod non po- C habet, sicut me Sed iu
videtis habere {Luc. xxn). »
test palparijiion possit corrumpi.Scd niiro et iuef- hoe loco solent pagaui Ghristianam simplicitatem
fabili inodo ipse [lost resurrectionem corpus suuui irridore, dicentes : Qua temeritate putatis vos Chri-
palpabile et incorruptibile demonstravit, ut in uno stiani, quod Deus vester vestra de pulvere corpora
corroboraret fidem apostoloruni,in altero invitaret suscitaturus sit, cum sic, ut dictis, ipse a mortuis
ad prujuiium. Sive certe corpus suuuipost resurre- resurgens, vestigia passiouis in corpore suo.ut non
ctiouem palpabilc et iucorruptibile denionstravit, apparent, curarc uon potuit? Ad quod vera fides
ut ostenderet se ejusdem esse natura; cujus fuerat respondet.uou hoc inipossibile esse,6ed potius pie-
aiite passioncin, id est carnem habere et alterius : tatis.Majusest enim carnem a mortuis resuscitare,
gloriae.id est eamdemcarnem incorruptibilem esse. quam vulnera clavorum in carnc sanare. Qui ergo
Et quiin sua resurrectioneuostram voluit prajmou- quod minus cst fccit,ot ([uod majus estfucercpote-
strare resurrectioiiem,ostcndit nostracorpora post raL iiisivarias ob causas ipsa vulnera in corpore
resurrectiououi iucurruptibilia ct iuiiuuiialia csso, suu servarcvoluissct.Primum, utlidcmapustolorum
non tanieu inipalpabilia.Uude mcntitusesl Eutyches, ad credcudum iiivitaret vel reformarct. Qui ciiim
qui dixit corpora uostra [lost rcsurrectioncm veuto videntes lixuras clavorum tardc credideruut multo
aerique esse subtiliura, et sicut jubar solis vidori n niagis lardius credidissent, nlsi vestigiapassionisin
polesl, et palpari non potest,sic noslra corporavisi- ejus mortali corporerecognovissent. Sivealio modo
bilia esse, sed impalpabilia:illnd iii adjutoriumsui vcstigia sua! passionis in carne sua reservarevoluit,
erroris, assumens, quod ail Apuslulus « Caro ct : utPatrcm pro nobis interpellans: quia,ut aitJoan-
sanguis regnum Dei non pussidebunt i/ Cor. xv), » apostulus, « apud Patrem advocatum habenius
iies

noii intelligons quiacaro in Scri[)turis varias habet Jesum Christuin justum.ct ipse est propitialiopro
siguilicalioues. Ali^iuaudo oniin caruis uouiine ipsa [)eccalisuustris(/y()«». iiL »Ostcuditoicicatricescla-
couditio huniaiia designalur, sicul scriptum est : vurum,([iiatcnusoum,([ui iuin([uamubliviscitur mi-
« Hoc nunc os ex ossii)ns mcis, el caro i[i\ cariio sercri, ad miscranduni iiivitet. Sivc cerle ipsa suapas-
mea (Gcn. ii). »Aliquaiido fragilitas ojusdemcaruis, sionis vcsligia reservare voluit,nt universulijudicio
sicut per Psalmistam dicitur : « Et recordatus est quia hocomnibus ostendat, non soluin justis, scd etiam
caro sunl (/^«a/. lxxvii). »A.liquando [iropagucogna- injuslis: ut justi vidcntes quanta et qualia liedem-
tiunio, sjcut uit Apustolus «Coiilinuo uun acquicvi
; plorjjcnerishumanipru corumlibcrationesustinuit,
 : :

i97 IIOMILI.E DE TICMPOIU^. m

in amorc amplius exardescant et in laurle
cjus A cum cKtoris evangclistis conferat, muUade miracu-
proficiant; injustiautcm lanto deterius confundan- lisSalvatoris in ejus scriptareperiet, quajin Joannis
tur, quanto magis tantis beneficiis exstitorunt in- Evangclio non habentur, quoniam Joannes, qui ul-
grati, sicut scriptum est « Et videbit eum omnis : timus suum Evangelium scripsit, quod ab aliis scri-
oculus, et qui eum pupugerunt, et plangont se super ptum novit, multis in locis prstermisit. Sed nec in
eum omncs tribus terraj {Apoc. i). » Vel certe cica- quatuor Evangeliorum libris omnia miracula Do-
trices clavorum, et lanceae apertionem Dominus Je- mini scripta habentur, sicut Joannes in calci testa-
sus Christus in carne sua reservare voluit, ut ipsa tur, dicens: « Sunt autem et alia multa, quse fecit
ejusvictoriamdeantiquohosteostondant.Sicutcnim, Jesus, qua; si scribantur per singula, neo ipsum ar-
verbigratia.miles fortissimus, cumjubentercgc sin- bitror mundum capcre posse eos, qui scribendi sunt
gulare certamen pro salute suae gentis inicrit, et libros [Joari. \xi). » Tantum autem sancti evangeli-
cum rcversus victoriam sure gcnti deportaverit, ac- stffl do miraculis conscripsorunt, quantum ad fidem
ceptis aliquantis plagis, si dixerit ei medicus : Vis crcdentium corroborandam sufficereposse cognove-
ut ita te sancm, ut cicatrices plagarum non appa- runt. Unde et subditur :

reant: an ut absque deformitate appareant? et ipse « Rjec autem scripta sunt.ut credatis quia Josus
rosponderit: Volo, ut absque deformitate tantura tj « est Christus Filius Dei. » Quia ergo hcec scripta
apparcat, quatenus omnibusmeinluentibus signuni sunt ut credatis quia Josusest Christus Filius Dei,
meae viclorice manifestent : sic et Dominus Jesus crubescat Photinus, qui tantum homincm, et non
Christus vulncra passionis sufc in coelum reportare Deum credere voluit. Nos autem evangelicalectionc
voluit, ut ipsa eum victoriam habuisse de antiquo instructi, credamus quia Jesus Christus Filius Dei
hoste demonstrent. in una eaderaque persona perfectusDeus, perfectus
« Respondit Thomas. » Thomas interpretatur ct homo, Deus ante tempora, honio ex tempore :

abyssus. Quaj interpretatio nominis recte illi con- DeusexPatrc, homo ex matre. Quid autem ex hac
gruit, quia sicut abyssus immensam habet profun- credulitato consequamur, manifestatur cum subin-
ditatem, sic ipse palpando Dominicum corpus, pro- fertur « Et ut crodentes, vitam haboatis iu nomine
:

fundumdivinitatisineointellcxit.dequoscriptumost « ipsius. » In nomino ergo ejus vita datur, qui semet.

«Judiciatuaabyssus muIla(P*'«/. xxxv!.» .\liudcnim ipsum credcntibus donat,qui est« via,veritas,et vita
palpavitcorpore, etaliud credidit cordc. Palpavitho- {Joan. xiv), » sicut ipsc alibi ait: « Haec est autem
minem, credidit Deum. Et ideo e.xclamans, dixit vita geterna, ut cognoscant te solum verum Deum
« Dominus meus, etDcus mcus. » Dominus adomi- etquem misisti Jesum Christum {.Joan. xvii). »
natu dicitur Deus a timore, sicut quidam de sa-
;

HOMILIA LXXXII.
pientibus dicjt C
DOMiNiCA SECU.ND.v posT PASCH.v, Miscricordia Domini.
Primus in orbe deos fecit inesse timor.
(I II.) « Charissimi, Christus passus est pro
Petr.
Et Salomon : « Deum time, et mandata ejus ob- « nobis, nobis relinquens exemplura, ut sequaraini
serva {Eccle. xii). » Et iterum : « Time Deum et « vestigia ejus. » Et reliqua. Fratres charissimi, in
recede a raalo. Sanitas quippc erit umbilicotuo, et loctionc apostolica quam audistis, beatiis Petrus
irrigatio ossium tuorum {Prov. iii). » Quod no- Christi nos imilari exempla admonet, dicens :

men recte ilii essentialiter convenit, qui est Rex « Christus passus est pro nobis, vobis relinquons
regum et Dominus dominantium, et superomniati- « cxcmplum, ut scquarfiini vestigia ejus. » Id est,
mcndus, colendus, et vcnerandus, cui pcr prophe- quod ipse Dominus ait in Evangelio(Mn<M. xvi; Luc.
tam dicilur: « Tu enim fecisti omnia, ccelumetter- ix): « Si quis vult post me venire, abnoget seraet-
ram, et universa qure cceli arabilu continentur, Do- ipsura, » id est voluntales proprias relinquat, et Dei
minus universorum tu es {Esfher.xui). » Quantam se oranimudis subjiciat voluntati. «et tollatcrucem
autem remuneralionem habeat fidos, manifestatur suam,» id est carnales mortificetdelectationes, « et
cum subditur: sequaturmo, »mundi desideriisrepugnet, quantum
Dicit ei Jesus : Quia vidisti mc, Thoma, credi- n valeat divina gratia largiente, His enim modis, et
" disti : beati qui non vidcrunt et crcdiderunt talibus his similibus moribus sanctis, Christi debe-
In hoc versiculo non solum fides Thomffl collauda- mus vcstigia sequi.
lur, sed etiam nostra salus futura praidicitur, ac « Qui peccatum non
fccit, noc inventus est dolus

si diccret Dominus : Tu quidem bcatus es, quia vi- « in Ut dc ipso propheta ait: « Solus
ore ejus. »

disti me et credidisti, sed ct illi beati erunt, qui non enimsine peccato, qui peccata mundi tollcre venit
videntes me corpore, credituri sunt mente. Quod (iJoan. iii). » Et alibi « Non contcndit, neque
:

autcm ait : « qui non viderunt et credide-

Beati clamavit, neque audivit quis in plaleis vocem cjus
runt, » prasteriti temporis vcrbo usus est, quia apud {Matlh. xii). » Scquitur:
ejus pr;csentiain omnia futura pra;tcrita sunt. « Quicummalcdicerctur, non maledicebat. » Sub-
« Multii quidom et alia signa fecit Jesus in con- dolum mcndacium, ncc dotractio invenla cst in
et
« spectu discipulorum suorum quic non sunt scripla ore ejus. Nos ergo si voluinus iinitari excmpla, hajc
iu lil>ro hoc. » Si quis Evangelium. sancti Joannis cadom inala omni sludio vitare debemus. Omnem
 »:

499 HAYMONIS HALBEUSTAT. EPISC. OPP. PARS II. — HOMIL. 500

dolumetodiiim.omnemqucinalitiametsimulaliones A autem: « Qui intrat per ostium, pastor est ovium.

et invidias atque detracliones dcponere, et in bonis
operibuscertamenmagnum habere, Christo Domino
famulari. « Cumpalerelur, non comminabatur. » In^
juria3 vindictam non promisit, sed utiam pro suis
crucifixoribus cxoravit, ut nos alibi docuit, diccns:
« Orate pro persequentibus et calumniantibus vos,ut
sitis fdii Patris veslri qui in coelis est [Malth. v).
« Tradebat autem judicanti se injuste. » Per divini"
tatem tradidit humanitaLem, quam assumpsit ad pai-
Huic osliarius aperit, ct oves vocem ejus audiunt.
Alicnum autvjm non sequuntur, scd fugiunt ab eo,
quia non novcrunt vocem alicnorum. « Cum autcm
cerneret eos Dominus hoc proverbium non intclli-
gere, apertius de quo pastore loqueretur exposuit,
dicens: « Ego sum pastor bonus. » Scd in exordio
-> hujus lcctionis inquircndum est, quare se Dominus
pastorem nominari volucrit. Nunquid ideo pastor
dicitur, eo quod more terreni pastoris oves ad pa

sionem, judicantisepopulo Judaicoutcrucifigerctur- scua ducat et reducat? Non. Sod per similitudinem
Si enim ipse qui sine peccato erat, proptcr peccata talia nomlna ci applicantur, ut pcr visibiHa invisibi-
nostra, ut nos rediraeret a mortc, sc tradidit, quid lia intclligamus. Sicut enim ovis dlcilur propter in-
retribuere condignum ejus misericordia; possumus, nocenliam, agnus proptcr mansuetudinem, vitulus
nisi tantum ut nos pura confessione et pccnitentiije propter suoe carnis immolationcm, leopropter forti-

lacrymis,cleemosynarum largitate,operibusque mi- j» tudinem,pelra propter firmitalcm,sic dicitur pastor.

sericordia) ct pietatis, ad ejus nos semper voluntatcm non solum quod fideles suos spiritualitcr pascal et

praeparemus fidelitcr, ut dignis et sanctis moribus reficiat, scd etiam quod cos a morsibus luporum sua
aeterna cum co gaudia possidere valcamus ? protcctione dcfendat. Iste est enim verus pastor,qui
Qui pcccata nostra ipse pertulit in corporc suo
« nobis rationabilem sensum tribuit, et spiritualem
« super lignum. » Ad hoc enim in ligno crucis pati intcUectum ministrat. Ipsc vcrus est pastor, qui sa-
voluit, ut ligni preevaricationem, quam Adam fecc- cramenlo sui corporis ac sanguinid iion in pra-senli
rat, deleret, et iter nobis ad regnum coelorum, quod reiicil, ct in futuro ad satielatem suaecontemplatio-

per peccatum Adae mundo clausum fuerat, aperiret. nis perducit, qui ait in Evangelio: « Ego sum panis
« Ut peccatismortui, juatitiae vivamus, cujus livore vivus qui de coclo dcsccndi (Joan. vi). » Et iterum :

« sanatisumus. » Ut sicut antea per peccatum Dco (I Pcr me si quis introierit, salvabitur, etingredie-
mortui eramus, ita et nuncper passioncm et rcsur- tur ct egrcdietur, et pascua invcniet (Joan. x). » Et
rectioncm ejusad immortalitatemasternam pcrduce- rursus: « Qui manducat meam carncm [Joan. vi),
ret, et Dco nos Patri suo rcconciliaret, nobisque et reliqua. Et :Caro mca vere est cibus, et san-
(;

potestatcm tribuerct mundo mori posse et peccatis guis mcus vere est potus. » Sub cujus pasloris regi-
omnibus per confessionem, et per justitiam vivere mine abundantia pascua gaudebat Pro-
se invcnisse
Deo. C phcta, cum diceret « Dominus pascit me, et nihil
:

« enim sicut oves crrantes. »

Eratis Error ovium raihi deerit (Psul. xxii). » Et iterum « Satiabor :

culpa pastorum esse intcUigitur, qui negligunt cor- dum manifestabitur gloria tua {Psal. xvi). » Iste vero
ripere delinquentes, sed conversi estis nunc ad
-.'
pastor fidelibusovibus promittebatur, cum Dominus
« pastorem et episcopum animarum vestrarum. » per prophclain diccbat: « Ecce ego suscitabo vobis
Conversi a diabolo ad Ghristum, de tencbris ad lu- pastorem unum, scrvum meum David, qui pascit
cem, de mortc ad vitam, dc inlidelitatc ad ndcm, de oves iu judicio et juslitia (Eict/t. xxxiv). » Hujus
infirmitate ad salutcm, in qua si permanseritis pastoris typo vel figura, Jacob patriarcha oves pa-
usque in finem, bonis certando opcribus, salvi cnim ad pastoris officium pcrti-
eritis visse lcgitur. Sicut
in aeternum. Non enim qui cccpcrit bonum, sed qui net, non solum
pascua deducere, fortiores oves ad
perseveraverit in bono, hic salvus sed etiam iniirmis medicinam impendere, sicetiam
erit. Tunc enim

placet Dco nostra conversio, quando bonum quod istc paslor non solum perrccliorcs quosque in Eccle-
inchoamus, perscvcranti fine complemus. Bonum sia gcrit, sed eliam iufirmis animabus per miseri-
ergo non coDpissc, scd perfecissc virtus est. Nam in- cordiam condcsccndit, ct per pa-nitentiam curam sa-
choantibus pracmium promitlitur, scd persevcranti- lutisimpcndit. Quo.i siguificant cjusdemJacob vcrba
bus datur, per eum qui promisit, qui cst verus pro- n diccnlis < Nosti, Domine mi, quod habco ovcs fe-
:

missor ct largitor Jcsus Christus Dominus noster. tas teneras mecum, quas si in ambulando plus labo-
Qui vivit et regnat cum Patrc ct Spiritu sancto Dcus rare feccro, morientur cuncti grcges una dic (Gcn.
per onmia saccula sa-culorum. Amcn. xxxiii). » Unde per Ezechiclein prophetam dicitur
« Ecce cgo ipsc rc(iuiraiu oves meas, et visilabo eas.
IIOMII.IA LXXXlll.
Situt visitat paslor gregcm die, quando
suum in
DOMINICA SEcnNM)A i'osT i'ASCii\, l\l?scricorili(i Domim. fucrit in mcdio ovium siiarum dissipatarum,sic visi-
(JoAN. X.) In illo tcmpore dixit Jesus disci[)ulis tabo ovcs mcas ct congrcgabo cas dc cunctis locis,
" suis: Ego sum pastor bonus. » Et reliijua. Supe- in quibusdispcrsa3 fueranl. Quod pcrierat requiram,
rius tcxlus Evangelii narrat (lualitcr Dominus inler quud abjcclum iucrat reducam, et quod confractuni
bonos malos(|uepastorcsdiscretionemfcccrit,iliccn3 alligaljo, cl iiiind infirmiim consolidabo, et quod
de malis « Qui non inlrat per usliuni in ovile o\ium,
: pinguc ct loitc cuKlodiam (Exccli. xxxiv). » Ipse cst
scd ascendit aliundc, illc fur cst ct latro. » Do bonis etiam qui sanat contritos cordc, ct alligal contritio-
 :

801 IIOMiLl/E DE TEMPORE. 502

nes eonim. Et itorum: « Dominus solvit compcdi- A essc? junior,cingebas te et ambulabas ubi volehas,
tos,Dominus illuminat ceecos (Psal. cxlv). » Quan- cum autem senueris, extendo? manu? tuap,etalius
tum autem hujiis pastoris benignttas infirmantibus te cinget, et ducet quo tu non vis ire.Hoc autem di-
ovibus compatiatiir,illa parabola Evangelii (Ltir.xv'! cebat, aU evangelista, significansqua morte clarifi-

indicat, in qua legitur, quia pastor bnnus, relictis caturus esset eum (Jonn. xxi). » Denique et Paulua
nonaginta novem ovibus in montibus.abiit qunerere apostolus pro ovibus sibi commissis mori paratus
unam quae in vallibus erraverat, quam invcntam erat, cum diceret ^cEgo ipse impendebam,et super-
imposuit propriis humeris, et sic reportavit ad gre- impendebar pro animabus vestris (// Cor. xi). » Et
gem. Ad praedicti autcm pastoris mensam si volu- iterum « Ego autem non solumalligari, sed etiam
:

mus accedere, necesse est ut bonis operibu? nos mori paratussum in Jerusalem proptor nomen Do-
pra?naremus, Salomnne testante :« Ad mensam po- mini Jesu.Non onim facioanimam meam pretiosio-
tentis accessipti?dil!genter attende quae apponuntur rem quam me (Act. xx). » Et rursus « Melius est :

tibi, sciens quia similia te prcPparare oportet [Eccli. mihi mori, quam ut gloriam meam quis evacuet (/
xxxi). » Quia ergo Dominus pcrgcns ad passionom Cor. ix).»Sed poslquam Dominus honi pastoris opus
mysterium corporis et sanguini? sui noliis tradidit, ostendit, otiam vitia mali pastoris declarare cura-
tunc et similia pn?paramus, si pro ojus amore tri- j. vit, diccns :

bulationes et angustias suslinnmus, quia (sicut ait « Mercenarius auteni.etqui non est pastor.»Mer-
Apostolus) per multas tribulationes oportot nos in- cenarius dicitur mercode conductus. Quo nomine
trare in regnum Dei.Et Psalmi?ta:"Quid retribuam rectemali pastores figurantur.qui non ob amorem
Domino pro omnibus quae retribuitmihi(Pi'oLcxv).)) Deij noc propter dilectionem gregis,sed propter lu-
Quaeritur autem quarc Dominus se pastorem voca- cra terrenacuram animarum suscipiunf,quaerentes
vit, cum paulo suporins ostium se esss dixerit, di- quffi pua ?unt,non qna? Josu ( hristi.sicut Apostolus
cens « Ego sum ostium. » Ad quod dicondum
: dicit : « Quaistum existimant piotatom (/ Tim. vi). »

quiaaliud esl ostium,et aliud ostiarius,atque aliud Quos per prophetam redarguit Dominus, dicens :

pastor. Ipse est cnim ostiarius,qui uos ad fidemin- « Ipsi rcgnavcrunt, et non per me: principes exsti-

troducit, sicut ipse ait in Evangelio : « Nemo venit terunt, et non cognovi (Ose. viii). » Tria quidem
ad Patrem nisi per me {Joan. xiv). » « Neque enim sunt, quee mercenariii ab ovibus oxquirunt, lac, la-
cognovit Patrfm quis.nisi Filius, et cui voluerit re- nam, et carnes: quia mali pastoies. qui magis
velare Filius /.MC. x). »Ipse est ostium quia pereum pr;pos?e quam prodesse desidorant, h.-pc tria a sibi
ad fidem intramus, sicut ipse ait : « Per me si lanam obsequii
quis subjcctis exigunt. lac adulationis,
introierit, salvabitur {Joan. x). » Et bene quidcm corporis, carnes delcctalionis carnalis. Quos Domi-
postquam dixit, « Ego sum pastor » adjunxit « bo- ^ nus per Ezochielciu propheLam redarguit, dicens :

nus, ad discretionem illorum qui indigne uomen

» « Vae pastoribus Israel, qui pascebant semetipsos.
pastoris usurpant, eo quod vel boni, vol digni non Nonne grogos pascuntur comede-a paPtoribus?Lac
sint, de quibus DomiBus suporius ait : « Omncs batis et lanis quod crassum erat
operieliamini, et
quotquot ante me venerunt, fures fucrunt otlalrc- occidnbotis, grogom autom meum non pascebatis.
nes [Joan. Fuorunt onim boni pastoros, qualis
x). » Quodiunrmum fuit,non consolidastis:et quod aegro-
fuit Potrus, cui a Domino dictum est (Joan. xx) : tum,nou sanastis quod contVactum.non alligastis,
;

« Si diligis me, pasce ovesmcas. » Et iterum « Tu : et quod abjoclum, non reduxistis; quod perierat,
es pastor ovium. »Talis erat Paulus, qui optabat se non quaesistis,scd cum austeritate imperabatiseiset
esse analhcma pro fratribus suis, dicens « Ego : cum potentia (Excch. xxxiv). » Quos enim abextra-
cupicbam anathema esse pro fratribus meis, qui neis dofcndcredebuerantjhosetiammorc praedonum
sunt cognati moi, qui sunt Israolita? (Uom. ix). » frequentcr opprimun', de quibus Dominus ait in
Sed aliud est bonum essentialiter,sicutDomino et ; Evangolio : « Altendito a falsis prophetis, qui ve-
aliudnuncupative, sicut discipulis aliudper natu- ; niuntad vosiu vestimentis ovium,intrinsccus autem
ram, et aliud por gratiam.Illi vere ut boni essent a sunt lupi rapaccs ; a fructibns eorum cognoscotis
Domino acccperunt,ipsc autem ancmine,nisi a sei- D eos (Matlh. vii). » Talos fures in Ecclesia aposto-
pso, ut honus esset, accepit;et idco bonitati ejus si lus proividcbat, quando discipulis dicebat:« Scio
comparenlur.minusboniinvcniuntur.Quantum voro quia post mcum discessum intrabunt in vos lupi
bonus pastor ovcs sibi commissas diligcre debeat, gravcs, lupi rapacos, non parcentesgrpgi. Et ex vo-
manifcstatur cum subditur : bisipsisconsurgent viri loquentesmondacium,ut ad-

« Bonuspastoranimamsuam datpro ovibussuis.» ducant discipulos post se (Act. xx). Rccte autem >>

Fecit quod monuit,

quod docuit verbis ostcndit
ct de talibus subditur « Cujus non sunt oves pro-
:

excmplis. Priusanimam suam proovibussuisposuit, « pri.T. » Non enim ut proprias oves recognoscunt,

oslendens bonis pastoribus, etiamsi necessitas eve- sed ut dienas nesciunt. Non facile autem tempore
nerit,pro ovibus sibi commissis mortcm non debere pacis cognoscitur quis sit paslor, quisve mercena-
timerc. Unde cum Petro oves suas "egendas tertio rius :?ed lupus vonions indicat, quo quisque animo
commendassct,quid pro eisdcm ovibus passuruses- supor gregom suum invigilot. Undc et sequitur
set intimavit, dicens: « Amen, amcn dico libi,cum « Vidil lu[)um veniciitem, ct dimittit ovcs, et fugit,
 : :

o'>3 HAYMONIS IIALREIISTAT. KPISC. nPW PAIiS II. — TIOMIL. oOl

« cl lupus rapil ct dispcrgU ovcs. Liipi noniinc in
>
A « cl non pcrtinct ad cum dc ovihus. » Si causam
hoc loco polentes quilibct dcsignanlur cl inju;;ll: qu;eris,quarc merccnarius fugiat, nullam invcnics
qui dum paupcrum suljslantias diripiunt,morc lu- viciniorcm nisi quia mcrccnarius cst.Qui cnimnon
porum quasi carncs oviuni dilacerant. Sed mercc- amore divino, sed dilectione cupiditatis ct potcsta-
narius videt lupum vonicntem, et dimittit oves, ct tis grcgcm Dominicum pascit, mox ut timor haec

fugil:quia carnalis pastor, terrena patrimonla amit- amittendi accesscrit, ille recedit, ct si non corpore,
tere timens, sub silentio se abscondit.Fugit autem, tamen mente,quia,juxta Psalmista'Vocem,«illic tre-
mon mutando locum, sed subtrahendo solalium: pidat timore,ubi non erat limor {Vsal. ui). » De ta-
quia cum subjeclos a polcntibus videt opprimi,non libus per Jeremiam prophetam dicitur:«Mercenarii
contradioit,ullibcret paupcrem etegenum de munu quoquc tui, qui vcrsabanlur in medio tui, quasi vi-
ipsorum, scd magis adulando dccipit. Dc quibus tuli saginati crant, fugorunt simul,ncc slarepotuc-
pcr prophetam dicitur :(iQmncs principcs tui fugc- runl [Jcr. xlvi). » Diligunt cnim principaliter, quo
runt durcque ligali sant {Isa. x.\ii). » Et itcrum : pordere potuorunt laudabilitcr, id est res terrenas,
« Quasi vulpes in desorto,propheta3 lui,Israel,crant ct non timent amittere,quod sincgrari poriculonon
(Ezech. xiii). » Quorum vituperabilem timorem Do- possunl relinqueiv, id est animas subjcctorum. De
minus alibi pcr prophetam redarguit, dicens:«Non y. quibus sub specic strutionis per beatum Job dici-
ascendistis ex advcrso, ncque opposuistis murum tur : «Quando dcrelinquit in terra ova sua,oblivisci-
pro dorao Israel, ut s'-arcLis in pra?lio in dic Domi- tur quod pcs hominis conculcet ea, et bcstia^agii
ni (Ibid.).-» Est et alius lupus invisibilis, qui quoti- Sunt autem nonnulli rccto-
conterant [.lob xxxix). »
dic non corpora, sed animas pcccantium lacerat res, qui quamvis bene docoant, tamcn quia malc
;

ille scilicet de quo ait Petrus apostolus « Adversa-: vivunl, magis inter mcrcenarios quam inler pasto-
rius vester diabolus tanquam leo rugiens circuit, res computantur: quoniam quos bene docendocru-
quoerens qucm devoret(/ rd/'.v).»Dum enim alium diunt, hos male vivcndi exemplo deslruunt.De qui-
ad superbiam, alium ad adultcrium,alium ad rapi- bus per prophetam dicitur « Cum ipsi limpidissi- :

nam,alium ad fornicationem,alium ad homicidium rnarn aquam biborctis, reliquam pedibus vcstris

pcrirabit, more luporum quasi carnes ovium laniat. turbabalis. Et oves mea;, quffi pedibus vestris con-
Scd mcrc-^narius vidit lupum venientem, ct dimittit culcala; fuerant, pasccbantur cL quae pedes vestri ;

. oves etfugitjCum is qui non pro divino amore grc- turbaverant,hajc bibebant (E.i-cc/i. xxxiv).» Sed nier-
gem Dei pascit, contra haec vitia nullo zelo accendi- ccnariorum vitiis patefactis, Dominus ab boni pas-
tur, nullo dolore movetur,nulla piajdicationisarnia toris ofOcium sermonem convcrlit, diccns :

opponit.Fugit enim,cum sc tub silcutio abscondit. « Ego sum pastor bonus, cL cognosco ovcsmcas

Fugit etiam, cum subjectos per divcrsa vitia videt C « ct coguoscunt mc mca:. Quod estapertc dicerc >»

coinquinari ct tacet quia ncn corrigit, non conoi-

: « Cognosco mcas, » id cst diligo cas. « Et cogno-
derans illud quod Apostclus Timotheo prceccpitdi- scunt me mcoe, » idest diligentos mc voci mea; obe-
cens « Testor coram Deo,et Ghristo Jesu,qui.judi-
: diunt. De quibus alibi Dominus ail « Oves meae :

caturusest vivoselniortuos praedica verbum, insta

;
vocam meamaudiunt,et cgo Dominus cognosco cas,
opportune, inr.portunc, argue, obsecra, increpa (// ct sequuntur lue, et vitaai ajlernam do cis, et in

Tim. iv). » Tales cnim non solum de propriis, sed ffiternum non pcribunt,nec rapict cas quisquamde
etiani de subjectorum rcddituri sunt rationcm,i^icut manu mca.» llunc crgo bonum paslurom alii pasto-
Doniinus per Ezccliiclcm terribililer comminatur, resimitaridcbcnt,ut quos suo rcgiminecognosccnt,
cens « Speculatorcm dcdi te domui Israel. Si non
: puro ct sinccro animo diligant. Undc primuspastor
annuntiavcris iniquo iniquitatcm suam,sanguincm- EcclcsiiB rcliquos pustores admonct, dicens « Se- :

ejus de manu lua requiram [E^icch. iii). » Considc- niorcs (jui in vobis siinl.obsccro conscnior ct lestis
randum est etiam qualitcr rnercenarius urso ve- Christi i>assionum, qui ct ejus qua; in fuluro revc-
nicnle fugiat. Perursum namque, qui vcrsutum ct landa cst gloriffi communicator,pascilequi in vobis
callidum cst animal, ut quidam dicunt,hiEretici de- cst grcgem Dci, providcnlcs non coactc,sed sponla-
signantur, qui pcr pravam doctrinam mites in Ec- n ncc, sccundum Dcum :ncquc turpib lucri gratia,scd
clcsia decipcre non cessant. Scd mcrccnariusct qui voluntaric,ncque ut duminantcs in clcris,scd forma
non cst pustor, vidct ursnm Acnientcm ct fugit, facti grcgisctcx animo:utcum apparucritprinccps
quando subjectos ab hajreticisvel pravisdoctoribus, pastorum, [icrcipiatis immarccscibilcm glorioicoro-
intra sanctam Ecclosiam ct simplices dccipi videt, iiam (/ /'t'//'.v).»3icuteni-ii merccnarii non solumdo
cl non per anctoritalcm divinarum Scriptururum suis viliis.sed etiam de subjectorum suorumcrinii-
contradicit. De lalibus Dominus perprophctam ait nibus durius damnandi sunt:sic boni pastorcs cuin
« Canes muti non valcntcs latrare, vidciilos vana, remunerationem accipicnt.quan-
lantis ct pro tantis
dormientes ct amantes somnia, ct cancs inqiudcn- tos suo exemplo vcl pr;cdicationc lucri fecerint,
lis.-i;ni noscicrunt saturitatem. Ipsi cnim paslorcs lunc scilicot quando illani desidorabilom vocom au-
irjnoravcrunt scientiam (/ia. lvi),» Dc quibiisadhuo dire merebuntur « Euge, servc boue ot lldelis.iiuia
:

suljditur : siipcr pauca fuisii lidelis.supramullalcconslituam,

" Mirccnariusaulcm rurril,quia mercenaiiu.:! cst. iulra iii gaudium t)oi!iini lui [Maith. xxv)."» Undc
 »

505 PIOMILLE DE TEMPORE. oOG

bene nato Dominoangoluspastoribns apparuil.cos- A sunt Judffii ad ndom. « El unuspastor. »Ipscscili-

qiie claritas Dei circumfulsif, ul inteliigamiis quia cotDomiiius Jesus (nirislus, de quoper apostolum
illos gratia Dci in priTSonti porrcctius illuminat, ot Pclrum crcdcntibusdicitur: «Eratiscnim aliquando
sul)limior mcrccs in futuro remuncrat, qui grogem sicut oves errantes, sed conversi estis nunc ad
Dominicum divino amoro benedoccndopascercnpn pastorem et episcopum animarum vestrarum (/
rccusant, quoniam sicut ait DAniel :« Quidoctisunt, Pclr. II)- »

fnlgebunt quasi stcllas in firmamcnto : ctquiadju-

IIOMILIA LXXXIV.
stitiam crudiunt multos, sicut slella; in perpctuas
noMixiCA TEnTTA posT PASciiA, JubUatc.
a-ternitas (Dati. xii). »

« Sicut novit mc Pater, ct cgo agnosco Patrem.» (I Petr. II.) « Charissimi, obsecro vos tanquam
Novit Pater Filium non temporaliler, sed feternab- « advenas ct pcregrinos, abslinerevos acarnalibus
ter, coaeternum ct consubslantialem sibi gignondo « desideriis, qua2 militantadvorsusanimam.»Ef re-
Filium, id est Vorbum et sapientiam. Nihilominus liqua. Pulchre satis admonotetexhortalur nosapo-
Filius Patrem quia genitus est a Patro, sicut ipse stolus Petrus, frafres charissimi, ut audivit in prse-
ait in Evangclio: « Nemo novit Filium nisi Pater, senti lcctione dilectio vestra. « Obsecro, inquit, vos

nec Pairem novil quis nisi Filius, ct cui Filius vo- n tanquamadvenasctperegrinos. » Advenainos sumus
animam meam pono
luerit revclare (Luc. x). » « Et ct peregrini quandiu sumus in hac terra,ut Paulus
« pro ovibus meis. Ac sidicerct Siinderae mani-
» : apostolus ait: « Non enim habemus hic manentem
festo scirc Patrem ct cognitum esse a Palre, (juia civitatcm, noster autem municipatus est in coilis
animammcamponoproovibusmeisjlantounusquis- {Hebr. Advenaenim, et peregrinus, aut ho-
xiii). »

quepustorverius Deumcognoscereostenditur,quan- spes, nou cogitat quod indomositaliena.Sicetnos,

to gregem sibi commissuiu sollicitius custodit, non quantum possumus,Domino]argienle, istaomnimo
so!um admonendo et oxhortando, sed etiam (si ne- debcmus dcspicere, ct decojlesfibus med'tari,unde
ccssitas exigil) pro neccssitatc illorum utilitatem in a?.ternum vivcre debeamus. «Abstinorevos acar-
suam poslponcndo. Ncmo cnim majorcm hac di-
« « nalibus desideriis. » Ideo a carnalibus bonum est
loctionem habef, quam ut animam suamquisponat abslinere desideriis, et crolestia scmper desideria-
pro amicis suis [Joan. xv). » Unde et Joannesdicit: qua; nobiscum valeant cPternaliter permanere. Car-
« Si Christus animam suara pro nobisposuit, et nos nalia autem decipiunt, etadperditionem perducunt
dcbcmus animas nostras pro fratribus ponere (/ permanentes in eis. Carnalia et subditur « Quffl :

Joau.iii). )>Sed nunquidsummuspasforsolummodo militant adversns animam. » Scmper nos carnalia

pro salute Judajorum animam suam posuil? non; trahere conantur adinferna,quibus resistereomni-
dcccl)at cnira ut cum Doi Filiusmorcretur, nontan- C modis dcbcmus,ctinsisterebonisetjustislaboribus,
tummodo pro 'ona genfc, sedproomnipopulo.Undo in castite et continentia, quibus et supplicia devi-
Caiphas tempore passionisejusprophetavit, dicens: temus, et prasmia mereamur aeterna.
« unus moriaturhomopro populo,
E.xpedit vobis ul « Conversationem vestram inter gentes habentes

et non tota gens percat (Joati.

xviii). Hoc autem >> « bonam. » Ut exempla bona aliis ostendentes per
(ait evangebsta) a sometipso non dixit, sedcum cs- operum bonorum eonsuetudinem. sicut luminaria
set pontifex anni illius, prophelavit quia Jesusmo- sitis luccntes in mundo. « Ut in eoquod dotrectant

riturus crat progente, et noii tantum proJudtoorum « de vobistanquaindomalcfactoribus. » Malisemper

gontc, scd ut tilios Dci quierantdispcrsi, coiigrega- ac malevoli bonorum hominum facta defrahunt, et
ret in unum. De quibus ait: ad maiam famara conantur evertere: metuentcs ne
« El alias oves habco, qusenon suntex hocovih. mala eorum delectatio, ut usus pessimus in quo mo-
Ex eo tempore quo Dominus Abraham a caeteris rantur ut pereant, bonorum aliorum factisdestrua-
gcntibus segrogavit, ctejusprogeniem sibi inpecu- tur et publicotur, Sed nos hoc andientes, oportet
Harcm plebem clegit, duo populi et duffigontes no- multo instantius perseverare in bonis operibus, ut
minari cojperunt, Judtcorum sciliifct et gentium. etiam alii meliores salventur, et isti inexcusabilcs
Scd postquam cx ipsius Abrabcc stirpenatus est,cx J)
fiant, si converti noluerint a malitiasua. Sequitur:
utroquepopUiOunamEcclcsiam copulavit, ut imple- c<Ex bonis operibus vos considerantes, glorificcnt
rctur quod ei Dominus promiserat, diccns: « In « Dcum
in die visitatioais. » Ut ipse Dominus in
semine tuo benedicentur omaes familiaeterr^ (Gch. Evangelio docct: « Sic luceat lux bonorum operum
xxii). » Unde cum inter Judaeos corporaliter ambu- vestrorum coram hominibus.ut » voslaudemexeis
de nostra vocatione dicebat: Et alias oves
laret, noquaquTm desiderctis, etalii « videntesbonaopera
habeo, quaj non sunt ex hoc ovili, » id cst ex hac vestra, glorificent, » non vos, sed « Patrem vestrum
geute et ex hoc populo. « Et illas oportet meaddu- qui in coelis es\.{Matth. v), » qui in servis suistanta
« cere ;
» id est : perpr3»dicationemmeorumaposto- bona ad suorura etiam et alioruin qua;rit salutem.
lorum ad fidem meam vocare. « Et vocem meam « Subjecti cstote oranihumana?creatura',proptei'
« auJient; » id est: pncceptis meisobedicnt.<>Etfiet « Deum. » Oinnibus hominibus honoremdate, uni-
" unum ovile. »Idcst,exutroquepopulo unacoUecta cuique secundum dignitatem suam non propter ter- ,

Ecclesia in prajscnti, sivcindic judicii,qu'avenluri rena dcsidcriu, nec propter humaaa; laudis appeti-
 «

50'i HAYMONIS HALBERSTAT. EPISC. OPP. PAllS II. — HOMIL. o08

tum, ncc propter lurpis luori qu.TPtum.sed tantum A gentor se a peccalis custodit. Sic crgo timeamus
propter Deum, quis nos docet, dicens: « Discite a Deum, ut diligamus oum quiaperfecta estcharitas,
me quia mitis sum et humilis corde, et inveniotis qucP foris mittit timorem servilem.
requiem animabus vostris {Matth. xi) : » et iterum: « Servi, subditiestotein omnitimoredominis non
« Omnis qui se humiliat proptor Dominum, exalta- «tantum bonis et modestis,sedetiamdyscolis. !i;ec
bitur a Domino {Luc. xviii). » « Sivo regi quusi — est enim gratia in Christo Jesu Domino nostro.
'<

(( prajcellenti, » Quia princeps est populi. Cum ipse Propter Dei timorem pariter et amorem, dignu.n et
Dominus in Evangolio honorem debitum reddcre justum est unicuiquo homini suo domino fideliter
jubet, dicens JUitth. x\ii): < R^ddite qu^e sunlGfe- servirc, sive praisontihus, sive absentibus: quia
aesari, Cwsari, id est debitumlributumelsubjectio- quidquid homo boni Cecerit propter Deum nih'l
nem obedienti.T cum fidelitate : t et qu.-e sunt De^ pordit, qu'a ipse roddet unicuiquo secundum opera
Deo, fiJem i-3clam spein firraam,etcharitatempcr-
» sua. Semper enim in vita hominis finis qu<Tritur,
fectam. « Sive ducibus tanquam ab eo missis ad qualis extremo tompore vitae suae qui de fine
sit :

(( vindictam malefactorum. » De qui (us et Paulus suo unusquisque autjustificatur, autcondemnatur.

ait: « Omnis animapotestatibussublimioribussub- Ideo inslantissime bona quaecoeporit unusquisque,
dita sit. non est enim potestas nisi a Deo {Rom. perficere contcndat, ut perpetuamaDomino merce-
xili). » Dei enim ministri sunt ad coarcendam ho- dem accipiat, ipso largientc, qui vivit et regnat in
minum malitiam missi, ut quispontematanoUierit Sfficula sioculorum. Amen.
vitare,eorum timore vel invitus vilet. « Laudem
HOMILIA LXXXV.
((vero bonorum. » SimiliterPaulusdicit: « Vis po-
DOMINICA TERTIA POST PASCH.\, JubUatC.
testatem nontimere?bonum fac, et habebislaudem
ex illa {Rom. xiii). (JoAN. xvi.) « Inillo tempore.dixitJesusdiscipulis
Quia sic est xoluntas Dei, ut benefacientes ob-
« « suis: Modicum etjam nonvidebitis mc, etiterum
« mutescere faciatis imprudentium hominumigno- « modicum et videbitis me, quia vado adPatrem.»
« raatiam. « Ut tam cauti et tam perfecti in Dei Et reliqua.
opere silis, ut nihil habeant quod detrahere de vo- « Modicum et jam non videbitis mc » mortalem
bis secundum eorum malam voluntatem habeanf, et corruplibilem, comprche.isibilem, sicutnuncvi-
« quasi liberi, » ab omni peccato,'per veram pwni- iterum modicum et videbitis me » im-
detis, « et
tentiam et eonfessionem puram, « et non quasive- mortalem, incomprehensibilem, incorruptibilem.
" lamen habentes maliliae libertatem. xNulIa fraus, Quoties evangelicam lectionem recitamus. conside-
nuUa malitia sit in vobis, sed Deo quasi Domino randum est quia solet contingere ut quaedam pars
digne Justis ot sanctis operibus,cum omni fidc et C ejus specialiter ad discipulos, quibus corporaliter
voluntate deservire contendite, « sicul servi Doi, » loquebatur, pcrtineat, qua?dam vero generalitcr ad
cum charitate invicem omnibus propter Deum de- universalcm Ecclesiam. Quod in hac lectione facile
bitum impeudite servilium. comprobatur, si toxtusejusdem diligentiusconsidc-
« Omnes honorate » secundumuniuscujusquedi- retur. Quod veroait :«Modicum otjamnon videbitis
gnitatem, taraen pauperibus et minime valenlibus me, et iterum modicum etvidebitisme^^sp-^cialitor
studium maximum impendite serviendi quia in ad discipulos pertinet, quibus pcr corporalem pra;-
:

ipsis Christus maxime honoratur, ut ipsein judicio sentiam loquobatur. Quod auteni illis non intelli-
dicturus erit: « Quod uni ex minimis mois fecistis, gentibus inferius exposuit, dicens: « Amen, amcn
mihi fecistis {Matth. xxv). »Namsequitur: " Fraler- dico vobis, quia plorabitis et flebitis vos, » etc,
" nitatem diligile » ut ipse Dominusin Evangelio
; usque, « vertetur in gaudium,»sicaposlolisspecia-
omnes fratres et proximos osse ostendit, dicens: liter convenit, ut etiam universali Ecclesifcgenera'
" Omnos enim vos, fratresestis (iVa///(, xxiii), » unde liter congruat, quia ego ea qua tradendus erat

et diligerc nos invicemjubot, cumail: « Haec mando nocte, hajc discipulisloqucbatur, modicumerat quo
vobls, ut diligalis invicem {Joayi.w);» et Joannes: eum visuri noft.crant, quoniam ipsanocto compre-
« Qui fratrem suum quem videt non diligit, Deuin n hensus, ct in crastinocrucilixus, in sopulcroostcol-
quem non videt (juomodo poLest diligore? (/ Joan. locatus, et tunc coepcrunt cum non vidcre. Norle
IV.) »Quia nec Dcus vcre sine proximo, noc proxi- vero ac diescquentiscpulcroquicscons,manoprima
mus verc diligitur sine Deo etPauIus: « Dilcctio ; sabbati rosurrexit, et discipulis januis non apcrtis
proximi makim nonoperatur (/{om.xiii).» Plcnitudo apparuit. Sivccerte futurum erat modicum, quocum
ergo legis est dilcctio. Dcumtimete, regem hono-
« visuri orant, quando post resurrectionom porqua-
« rificatc. »Monetergocongruumcunclis impendere draginta tantummodo dics in multisargumentiscis
honorem, et juxla impcrium Domini, Caisari quse apparens, quadragesimo dio illis vidcntibus in coc-
Cajsaris sunt, et Deo roddere qute Dei suut. Qui ti- lum ascendif. Unde et subditur:
met Deum, facit bona : quia « inilium sapienti.e, « Quia vado ad Patrem. » Quodnon dedivinitatc,
timor Doniiui {Kccli. xvi). »Dc limoreDomiiiiomne scd de humanilate lo(]uitur. Ileium se dicit ire ad
bonura nasciiur, ct per timorem Domini oiunisma- Patrom por humanitalem, a quo non disccssit por
hominis cvacuatur. Quia qui
litia tiincl Dcum.dili- divinilatem, sicul ipse ait; « Ego et Pator unum
609 HOMILI^ DE TBMPORE. oiO

sumus {Joan. x). » cnim Patrem deseruit,

Sicut A cogitationes meas de longe (Psal. cxxxviii); » et

cum apostolis apparuit,sicapostolo3 non dereliquit, iterum : « Cogitatio horainis confitebitur tibi {Psnl.
cum ad Patrem rediit, sicut ipse dicit « Ecce ego : Lxxv) ; » et Salonion : « Tu Deus solus nosticorda
vobiscum sumomnibusdiebususque ad consumma- filiorura hoininura « Qua?
(// Pai'. vi) ; »et iterum :

tidnem sfficuli {}latth. xxviii). » ^lanens ego cum sunt in corde hominum, oculi tui vident, Domine » ;

Patre per divinilatem, discipulis appiiruit pcr hu- et rursus : « Homo videt in facie, Deus autem in
manilatcin : ct rcvertens ad Patrcni pcr humanita- corde. » Sive cogitationes eorum praevenire voluit,
tem, mansit cum discipulis per divinitatem, sicut ut ostenderet eos non debere dubitare ex ejus pro-
alibi dicit : « Exivi a Patre, et veni in mundum missionibus,quera tam facile occulta suarum cogi-
{Joan. xvi). ) Venire quippe et redire humanitalis tationum vidcbant dignoscere. Unde et subditur :

est: manere et esse divinitatis.Quod facilc illorum « Cognovit autcm Jesus quia volebant eum inter-

intellcctui patet, qui in uno Mcdiatorc Dei ct homi- « rogare, et dixit cis De hoc qu.Tritis inter vos :

num utramque naturam.divinara scilicet et hnma- «quia dixi Modicumct non videbitis me, etiterum
:

nam, confitentur. Et bcne ad Palrem ire dicitur, « modicum et videbitis me. » .\c si diceret Si hoc :

quia quandiu cum discipulis convcrsatuscst,simili vos conturbat, et vestras, mentes soliicitat quia dixi:
carnc indutus, qua et illi, potuit simul cum illis r» Modicumet non videbitis me, adhuc audite « Amen, :

comprehcndi, ligari,llageUari,somno gravari, ral.i- « araen dico vobis, quia plorabitis ct flebitis vos,
gari, crucifigi et mori, et his similia ad humanita- « mundus autem gaudebit. Vos autera contristabi-

tera perlinenlia pati ; sed post resurrectionem, ab- «mini,sed tristitia vestra vertetur ingaudium. »Fle-
jecta carnis raortalitate, ita a Patre clarificatus est, bant enim amatores Christi, cum eum quem sine
et impassibilis atque immortalis factus, ut nullum culpa in mundo conversari conspcxerant, quasi rcum
jani horum De quo pcr Paulum dicitur
patiatur. : comprehendi,ligari, flagellari, atque crucifigi vide-
• El si noveramus Christum secundum carnciu,sed runt. Neque enira sine gravi dolore vel fletu ejus
jam nunc non novimus \l Cor. v). » Et iterura : morlera videre poterant, cujus vitain nimio amore
« Christus resurgens ex raortuis,jam non morifur dilexerant quemque prius mortuos suscitare vide-
:

(Rotn. vi), » etc. Et quia pije mentes discipulorum, rant, mortuum videbant. At ccontraraundusgaude-
pii magistri abscntiam corporalem sine gravitaedio bat, id est Judajorum populus, qui propter mundi
et dolore ferre non poterant, manifestatur cum amorem recte mundus vocatur, cura cerneret eum
subjungitur : crucifigi, qui gravis erat eliam eis. ad videndum,
« Di.xeruut ergo ex discipulis cjus ad invicem : existiraantes noraen ojnsessedeletum.Sednunquid
« Quid est hoc quod dicit nobis:Modicum ct non vi- seraper reprobi laetabuntur, et clecti contristabun-
« debitis rae, et itcrum raodicum et videbilisrac,et 'j tur?non. Dicam quid dicat:«Tristitia vestraverte-
« quia vado ad Patrera? Dicebant crgo Quid est : tur in gaudium. »Sed tristitiaapostolorura versaest
« hoc quod dicit nobis Modicum ? ncsciraus quod lo-
: in la;titiam,quando, sicut ait evangelistaLucas,ga-
« quitur. » Habet autera huniana niens hoc pro- visi sunt discipuli viso Doraino. Econtra laetitiaJu-
priura, ut quod omnino nonvult, aut tarde intelli- dajorum commutata est in moestitiam,in tantumnt
gat, auttardius credat. Et ideo discipuli,quia nole- ejus resurrcctione audita, militibus pecnniam pro-
bant,nec crcdebant quod pius magister ab eis cor- mitterent, dicentes : « Dicite quia nobis dormienti-
poralitcr separaretur, quaravis manifestc diccret : bus venerunt discipuli ejusnocte,etfurati suntcor-
« Modicura et jam non vidcbitis me, » non hoc in- pus ejus, et si hoc auditum fuerit a pr.Tside, nos
telligebant.Unde ct intcrse conquercntcsdicebant: suadebimus ei, et securos vos faciemus {Matth.
« Quid est hoc quod dicit:Modicura?nescimusquid xxviii). » Sed quia parlem hujus lectionis superius
loquitur. » Juxta hunc sensum, cumalibi eissuam generalitcr ad universalem Ecclesiampertineredixi-
passionem prajdiccret, diccns {Matth. xx) « Ecce : mus,suis verbis Dominus fidelibusluctumetfletum
ascendirausHicrosolymam,et consnmnabunlurora- indicat, quibus dicit « Araen, amen dico vobis, :

nia quie scripta sunt per prophctas de Filio homi- quia plorabitis, » etc.usqucverteturin gaudium. »
nis, » etc.,subjunclura est:«Etipsi nihilhorumin- n In convallc nainque lacrymarura positi,sarcinapec-
tellc.vcrunt;crat enim vcrbumistud absconditumab catorura gravati,non soluraproremittendispeccatis
eis, et non intelligebant qua; diccbantur. » Quare? dcflent, sed etiain pro exspectatione seternae vita:
quia quem pali non optabant ut pati posset non in- quotidie gemunt,dicentescum PsaImista:«Lavabo
telligebant. Sed quia querelas suasad callidaargu- pcr singulas noctes {Psal. vi), » etc. ; et iterum :

menlanon converterunt, scd piuin raagislrumhumi- « Cibabis nos pane lacrymarum {Psal. lxxix^. » Et
liter interrogare disposuerunt, ille, qui cordis est rursus : « Heu mihi ! quia incolatus meus (Psal.
scrutator, eorum cngitationcs pra;vcnicns, antoquara cxix), » ctc. ; et alibi :« Fuerunt mihi lacryma^mcae
interrogaretur, respondit,ut qui in multis scDcura panos die ac nocte (Psal.xu). »Recolunt enim unde
esse ostendit,etiara in cordium inspeclionc sc eura ccciderunt,et considerant ubi pervenerint.Duinque
esse dcclararet, illum scilicet, dc quo scriptumest: rcproborum poenasetgloriam jusforumanteraentis
« Dominus novit cogitationes hominnm, quoniam va- oculosrcducunt, in conspectupiissimijudiciismacu-
na; sunt (Pstil. \uu) » et Psalmista « Intellexisti
; : las peccatorum fonte abluunt lacrymarum,dicente5
-iil HAYMONIS HALBERSTAT. EPISC. OPP. PARS II. — HOMIL. 512

cum Psalmista: «Dominp, antc te A P^^t' omno iindam baptismatis ct f;ratiam

dcsidcriiim '["'"'t lidcles pcr
mcum, et gemitus meus a le non est absconditus Spiritus sancti regenerat. De qua regenerationeDo-
(Psal. xxxvii) » ct iterum « Deus, vitam
; meam minus alibi ait « Nisi quis renatus fuerit cx aqua
: :

nuntiavi libi {Psal. lv). » Nec sokim pro suis, scd ct Spirilu sancto {Joan. ni), »etc. :haec cst enim illa

ctiam aliquoties pro alienis sancli deflcnt poccalis, mulier, dc qua Dominus in Evangelio figurateloqui-

cum eos irrevocabiliter in cis pcrsistere vident, si-
cut faciebat Paulus apostolus, qui dicebat:<< Liigco
multos cx his quianteapeocaverunl,ct noncgorunt
poeaitenliam siip^r impudicitiis quas gesserunt
(/ Cor. xii). » At vero mundus
di amalores,cum extollunturin honoribus,insaluto
corporum, in abnn lantia rerum,in procreationefi-
liorum. Ilicte auLcm mundus vocanlur, quia tolum
tur, dicens: « Similcest rognum cadorum fcrmcnto,
quod acccptum mulier abscondit in farinffisatis tri-
bus,donec fcrmentaretur totum ^Mallh. xiii), » quia
Ecclesia doctrinam sancti Evangeliiin tribus parti-
mnn-
bus mundi seminavit, Asia, Africa, Europa, donec
gaudet, id cst
fermentaretur totum, id est donec totum gcnushu-
manum prccdicationem Ghristiaudiret. Dcquactiam
pcr Salomonem dicitur »Muliorem fortem quisin- :

desideriumsuuminmundiamoremponuntelnuliaia vcniel? procul et de ultimis finibus pretium cjus :

aliam vitam diligunt, de quibus Dominus ait in conlidil in ca cor viri sui, et spoliis non indigebit
Evangolio « Pator juste, mundus le non cognovil n {l'rov. xxxi). » lu cujus typo vel figura regina Saba
:

(./oa«.xvii) »etJoannes apostolus:« Munduslotus

; a iinibus tcrnc vcnit in Jerusalcm audire sapien-
in maligno positus cst {Joan. v). » Sed umbratica tiam Salomonis. Sed ha?c mulier cum parit, tristi-
atquc fumatica corum laetitia in tristitiam vertitur, tiam habet, quia vcnit horaejus quia sancta Ec- :

quia sicut ait bcatus Job « Ducunt in bonis dics :closia, ciim iiipr;cdicatione invigilat aliquaudo ab

suos.et in punclo ad infcrna desccndunt (./o/^xii), » cxtcrioribus hostibus, sempcr autem ab interiori-
quibus Dominus aitin Evangelio:« Vaj qui ridctis, bus premitur. Bellum enim quotidie agit, nonader-
quia plorabilis {Luc. xii), » quibus etiam per pro- sus carnem et sanguinem,sed adversusprincipes et
phetam improperat, dicens « Ecce servi mei la^ta- potestates, adversusmundi rectores tenebrarumha-
:

buntur, vos aiitein confundemini. Ecce servi niei rum,coiitra sf.iritalia nequitia; in coelcstibus, sciens
exsuUabunt in Itetitia, vcs clamabitis pra3 dolore sciiptum : « Multa3 tribulationes justorum {Psal.
conlis, et prae contritione spiritus vestri ululabitis xxxiiij ;
» ct itcrum : « Per mullas tribulatioues
»Justorum autcm brevis trisLitiaiiKctcr-
{Isa. Lxv). oportet nos inlrare in regnum Dei [Act. xiv), » Ad
nam laititiam convertetur, quando mortale hoc in- cujus mulieris mcmbra noverat se Apostolus perti-
duetur immortalitate, ct corruptibiic hoc iiiductur ncre,cum spiritualium filiorum lapsumgemcbnnda
incorruptione. Et quimodo seminant
voce dcflcbatjdicens:» Filioli mei,quositerumpar-
in lacrymis,

tunc in gaudio metcnt. Et quando implebilur illud C turio,donec formetur Christus in vobis (Ga/. iv); »
quod Dominus ait:«Bcati qui lugont, quoniamipsi cl propheta, cum dicebat: « A timore tuo, Domine,

consolabuntur {Mallh. v), » et Job : « Os veracium concepimus, ct parturivimus spiritum salutis {ha.
implebitur risu tunc cnim reproborura
(./06.V111), » xxxi). »
hetitia in trislitiam vcrtitur,quando cum postuni- « Cum autcm pepererit puerum. » Sicut mulicr
versale judicium vidcrintsanctos in gloria coronari, nato pucro gaudet, sic Ecclcsia, cum lidclium ani-
et se in Tartarum pnccipitari. Et iucipicnt lugcrc, inas ad ajternam vilam transniillit,gratuIatur.Sem-
dicentes « Isti sunt quos aliquando habuimus in
: pcr cnim inter pressuras tribulationum sublevatur
dorisum et in similitudinem improperii: nos insen- spc pivcmiorum, illud Apostoli in memoriam redu-
sati,vitam illorum a^stimabamusinsaniam,ct fincni cons « Non enim condignos passioncs sunt hujus
:

illorum slne honore. Quomodo iiunc intcr liliosDei temporis ad futuram gloriam, quce rcvelabitur in
sutit computati, et inler sanctos sors illorum osl?» nobis {Hom. viii). » Quale autem quantumve ibi sit
{Sap. V.) Sed quia discipuli nondum craut capaces gaudium, his verbis manifeslatur, quibus dicitur :

ud supradicta intelligcnda, volensDominusexrebus « Jani non merainit prcssura^ » pr;ecedentis, » pro-

tcrrenis dare similitudinem,ct ad eorum tristitiam » ptcr :« quia natusesthomo
gaudium»subsequens
consolandum similitudincm intulit, dicens n : « in Tanta enira gloria datur sunctis, ut
inundo. »

« Mulier cuin parit, trititiam habet, quia venit iion solum dc futuronon limeant,sed ctiam pricter-
« hora ejus. » Juxta litteram ita csl: quoniammu- ritarum pressurarum obliscantur, sicut pcr Joan-
lier cum purit,cum maTorc ct tristitia parit quia : ncin in Apocalypsi dicilur: « Abstergot Dousomnen
cx eo tempore,quoprima3 matrinostric dictum cst: lacrymam ab oculis sanclorum,et jam non eritam-
.< In dolorc puries filios (Gc«.iii),» mulicris naluru plius nciiueluctus, ncquc clamor, nequedolor ullus,

cstcum ina^rore el dolore parcrc.Spirilualitcr hajc quoniam priora trausierunt {Apoc. xxi). » De quo-
mulicr sanctam significat Ecclesium,qua? nonprop- rum spirituli lojtitiu eliam per Psalmistam dicilur:

ter inollitiemmuIicrdicitur,sed])roplcr conjunctio- « Exsullubunt suncti in gloria,la,'tubunlur incubili-

nein viri, do ([uo jiire cauiLur. » Nobilis in portis bus {Psal. cxlix). » Tunlu cnim ibierit sccuri-
.'^uis

vir ejus, (luundo sederit cum senatoribus tcrro) tus, utctiammorli insultcnt.diccnlcs: Ubi cst mors
{Pror. xxxi). » Ex lecunditatc prolis mulicri com- uculcus tuus?Ubi cst conlentio luu?Ubi cstsumma
purulur, quia hj.'c nuilicr tut quotidie lilios parit. vila.imago morlis cril nulla:quiu(|ui luincpugnanl
 :

513 ITOMILIJ-: DB TP.MPnilK. r.iA

in certamine, tiinc coronalnuitui' in remnneraliono. A immissi leganlur. Scd sciendum quia gaudium quod
Rcctc autem homo natus in mundo dicitur, cuni dc ojus resurrcclione et ascensione pcrcopri-unt,
anima ad futurani vitam transit quia sicut
lidelis : nulkxlrislilia, nulla persecutio, nullaangustia ab eis

consueta narratione nasci dicimur, cum de utero auferre potuit, quin potius (ul Scriptura refcrt) ibant
matris in mundum progredimur, sic fidelis anima gaudenlcs a conspectu concilii, diccntes « dignos sc
spiritaliter nasci creditur, quando de oerumma prae- esse pro nomine Jesu contumelias pati (Act. \). »
sentis vitic adbeatam vitam transire merolur. Unde Uade et unuseorum gratulabundus aiebat: « Omne
mos diesbcatorum marty-
ecclesiasticus obtiauit ut gaudium cxistimate, fratrc?, cum in varias Iribula-
rum sive conlessorum, quibus dehacvita migravc- tiones incideritis, scioutes quia Iribulalio patientiam
runt, non 1'unebria, scd natalitia vocemus: quiatunc operatur, patientia aulem probationcm, probatio
felicius vivcre ca^perunt, cum per mortis umbram vero spem, spes autem nos confundit, quia charitas
advitam jEternam pcrveniremeruerunt. Quam vitam Dci ditfusa est in cordibus nostris por Spirilum san-
Dominus lidelibus promitlit, dicens : « Qui credit in clura, qui dalus e?t nobis (Jac. i; Rcm. v). » Hoc

me, etiamsi mortuus fuerit, vivet {Joan. w}. » llki invisibilc ct incaarrabile gaudium Dominus promit-
autem nativitas multo felicior est ista, quia prima tebat apostolis, cum dicebat : « Petite et accipietis
nativitatetcriisuascimurmorituri secuodaveroccelo ^ ut gaudium meuin in vobis sit, et gaudium vestrum
nascimur sine linc vicluri, canentescumPsalmista: impleatur 'jGau. xv). » Hujus inelfabilis gaudii, quod
« Melior est dies una in atriis tuis supermiliia^Pia/. ncmo ab apostolis auferre potuit, participem se no-
xxxix). » Exponens autem Dominus quid in s-uiili- verat essc apostolus Paulus, cum dicobat : « Quis
tudine quam de muliere proposuerat, inteiligerc nos separabit a charitale Christi? Tribulatio ? aa
vellet, adjunxit angustia? an fames? an porsecutio ? an nuditas? an
i( Et vos igitur nunc quidem tristitiam habetis. gladius? Cerlus sum quia neque mors, ne^iue vita,

« Iterum autem vidcbo vos, et gaudebit cor vestrum, ncquc prcEsentia, nequefutura, neque altitudo, nc-
« et gaudium veslrum nemo toUet a vobis. » Ac si que profundum, neijue alia croatura potcrit nos sc-
diceret: Sicut mulier, cum parit, tristitiam habet,siu pararo a charitatc Dei, quaj est in Christo Jcsu
et vos de mea passiono contristabimiui : et sicut {Roi.n. viii). » Et nos igitur si pro modulo nostrce
mulier nato puero gaudet, sic vos mea resurrectio fragil tatis in praesenti vita
i cum apostolis constristai j
laetificabit. Sed quid est quod ait « Iterum autem : non renuerimus, ad illud ineffabile gaudium quod
vidcbo vos"? » Nuuquid aliquo intervallo temporis ab illo piomittebat, porvenire merebimur, quando ia-
ejus visioneabscondimur,cujusoculisnudaet aperta troibimus ia conspectu Dominiinexsultatione quia, :

suut orania? non; sed quod ait: « Videbo vos, » tale ut ait .\postolus: « Si fuerimus passionum, eri-
socii
Cht ac si dixisset : Eruam vos de tribulatione, et libe- C mus ct consolationis : ct si compatimur, et conre-
rabo vos de angustia. Videre enim nos dicilur Deus gnabimus [l Cor. i; Rom. \iii).» Quod gaudium
tunc proprie, quando miseratus a prcssura tribula- nemo tollel avobis, quia nulla varietas, nullatristi-
tionis absolvit, sicut ipsc ait Moysi : « Videns vidi tia, nuUus metus mortis in aeterna laetitia inveniri
altlictionem populi mei {Exod. iii), » etc; et illud poterit ; sed, sicut ait Scriptura, gaudium et laetitiam
quod Psalmista precabatur, dicens : « Vide humi- obtiacbunt qui redempti fuerint a Domino, et con-
litatem meam, et eripc me \Psul. cxiii). » Vidit ergo vcnicnt in Sion laetantes, et kotitia sempiterna super
apostolus Dominus, quando eos de angustiis quas capita eoruiu.
de ejus passionc sustinuerant, liberavit. Sive certe
quod Videbo vos » tale est ac si diceretper tro-
ait: «
HOMILIA LXXXVI.
picani locutionem Viderc vos faciam. Viderc enim
:
DXMIMCA QUAUT.V POST PASCII.A, CanlUlC.

Deus dicitur, quando videamus illuminat, sic-

ut nos (J.vc. I.) .< Charissimi, omno datum optimum, et
ut et cognoscerc dicitur, quahdo ut cognos.camus « omnc donum perfectum desursum est. » Et reli-

facit, velut ipse ait Abraha?. « Xunc cognovi quod (jua. Et gcneraliter de omnibus, et rpecialiter de
timeas Deum [Gai. xxii ), » id est, cognoscere te leci.
unaquaque a Deo data virtute inlelligitur potost ;

Quod autem ait: « Et gaudebit cor vestrum » dalur u autem et specialiter datum optimura de continentia
intelligi, quia gavisum est cor discipulorum, quou matrimonii, ct donum perfcctum de virginitate in-
de cjus passione fuerat contrislatum, quando euma telligi. « Descendens a Patre luuiinum. » Pater lumi
mortuisresurrexisse viderunt.Etadhucuberioii gau- num dicitur Deus, quia ab ipso sive invisibiliura lu-
dio suntjucundati, quando hoininem Deo conjun- minum, ut sunt angeli, de quibus in principio dixit
ctum, collaudantibus angelis, in ca:Ios ascendisse Deus : « Fiat Iux(Ge?i. i), » siveanimarum illarum,

conspexerunt, sicut Lucas evangelista ait « Et ipsi :

quibus ait Jesus: « Vos estislux mundi {y.aUli. v),»
adorantcs regressi sunt in Jerusalem cum gaudio seu visibilium, soliset lunai ct stellarum,generaliter
magno. et erant semper in templo laudantes et be- omnia facta sunt. « Apud qucm non cst transmuta-
nediceutes Deum {Luc. .xxiv). » Quoiiitur autem « tio. » Xon « Ego sum
enira mutabitur, qui dixit :

quare dicat : « Et gaudium vestrum nemo tollet a qui sum {Excd. tempus, incremcn-
iii). » Motus ct
vobis, ). cum post ejus ascensionem non solum frc- tum et defcctus, omnino divina non accepit natura.
quonter caesi, sedetiam vinculisstriclietcarceribus « Nec vicissitudinis obumbratio. » Xon enim Deus
 : »

51o TIAYMONIS TIALBER^TAT. El»ISC. OPP. PAHS TT TTOMIL. 316

sicul. :!ii^^ prirl luccm obii!!ibr.iLiir toiioliris, qiii ;• m •V siif^ccplum: ul ul.iabundavit pcccaturii, siiporal>un-

per hix lucis, crealoromnis et origo est luminis det gratia. Yerbum, inquit, hocest verbum creduli-
« Voluntario enim genuit nos, » pergratiam uti- tafis,vorbum Evangelii; postremo, verbumillud de
quc, non naturam. Solum enim Verbum cst, quod qiio .loannes ait In principio crat Verbum, et
: <'

pubslanlialiter ac proprie dicitur Filius Dei cfoteri : Verbum orat apud Dcum, et Deus erat Verbum
autempotcstaleab illo accopia, vocantur filii. «Ouot- Uoan. i). >i Qui et Salvator dicitur, quia potest sal-
quot autem recoperunt eum, «ait evangelista,» dedit vare animas vestras.
cis potestatem filios Dei fieri (Joa». r.) » «
Verbo
HOMILIA LXXXVII.
.< veritalis. » Veritas Deus Pater, Verbum Filius cst
DOMiNiCA ouARTA posT PASCHA, Caulate.
ojus ; sive veritas Christus : Verbum voritatis, Evan-
gelium est ojus. « Per Evangelium,» inquit Paulus, (JoAN. xvi). « In illo tempore: Dixil Jcsus disci-
« ego vos genui (7 Cor. \\). » « Ut simus initium ali- « pulis suis : Vado ad eum qui misit mo, et nemo ex
« quod croaUir.T rjus. » Initium croatura; rationalis, « vobis intorrogat me Quo : vadis ?>. Et reliqua. Fre-
angeli in o.tIo, in torra Ad.am, in Ecclesia Vcteris quentor al) initin sun? pr.Tdicationis Dnminus disci-
Testamcnti patriarcho?, in EcclesiaChristi sanguine pulos se diligore ostendit, maximotamen tunc affe-
rcdempti apostoli sunt. Nam uni eorum dicitur: "Tu n ctum dilectinnis in eis oxhibuit, cum imminente

esPetrus, et supcrhanc potram ajdificabo Ecclesiam pasaionis articulo, per corporalem praesentiam ab
moam {'HaUh. xvi). » Quam Ecclosiam apostolus illis recessurus erat, sicut idem ipse evangelista
Pauhis novam crealuram appollat. alibi manifestat, cum dicit : « Scicns Jesus quia
autem omnis homo velox ad audiondum,t.ar-
« Sit vcnit hora ejus ut transeat ex hoc mundo ad Pa-
« dus autem ad loquendum. » Sciebat onim aposto- Irem, cum dilexissct suos qui orant in mundo, in

lus eos ad qu.">s epistolas miltebat, primatum vorbi finnm diloxit eos []oan. xui). » Sicut onim doctus
vjluisse tenerc, et docore plusquam doceri ideo : patorfamilias, cum in longinquam rogionom pro-
admonet eos humilitatem sorvare. Volocitas cnim fectus est, tuncmaxime sibi subjectos, qualiler se
audiendi facit homincm docibilem tarditas autem : providere debcant. commonet ita Dominus Jesus :

loquendi mansuetum. « Tardus ad iram. » Quod na- Christus ab apostolis corporaliter recessurus, spe-
turaliter accidit, penitus vctarenon potuit. Tardita- cialiter quomodo in mundo conversari dcberent, eis
tem indixit, quia ira dilata decrescit. .\liter: Tardus ostonderc dignatus est, diccns: « In hoc cognoscent

ad iram,idestsecundumlegemVetei-isTestamentiad omnes quia mei discipuli estis, si dilectionem ad in-

vindiclam. Lex cnim, inquit Apostnlus, iram ope-
« vicem habueritis [Ibid.]; » et iterum Mandatum : .<

ratur {Rom. iv). » id est oculum pro oculo, dcntem novum dovobisut diligatis invicem [Ibiil.), » et cae-
pro don^e. C tera his similia. Eademque nocte qua a discipulo
« Ira enim viri juslitiam Dei non operatur. » Iram tradendus erat, non solum pedes discipulorum lavit,
enim viri dicit iram hominis, quc-c. secundum Tosta- sed etiam mysterium corporis et sanguinis sui eis
menli Veteris usum, sempor cupit excrccre vindi- tradidit. Et cum multiplici sermone de sua ac Patris

ctam, et in Novo Tcstamento ubi scriptum est divinitato cis loqueretur, non solum resurrcctionem,
« Nnlite rcsisterc malo [Manh. v), » non opcr.itur sed ctiam suam ascensionem pra;dicore voluit, di-
jusliliain. .\liter: Ira viri justitiam opcratur, subin- cens « Vado ad eum qui misit me. » Ubi qu.Tren-
:

telligitur ira Dei, qi;£c humano dicitur affcctu justi- dum est quare dicat « A'ado ad eum qui misit me, :

tiam opcrari, ut in Sodomis, in Pharaone.in .^lgy- cum alibi discipulis dixisse legatur « Ecce ego vo- :

pto,in mari Rubro, et in ipso Israelitico populo in biscum sum omnibus diebus usque ad consummatio-
deserto. Unde Psalmographus canit: « Iratus cst fu- nem s.Toculi? » [Matth. xxviii). Sed haec quaestio fa-
rore Dominus in populum suum [Psal. cv), » et cile oorum mentibus patet, qui in uno Mediatore

multis in locis legimus, ubi ira Dei, qua? semper Pci ct hominumutramquc naturam,sciliccl divinam
justissimo fil examine, rectissimam opei-atur justi- et humanam, confitentnr. Manetergocum discipulis

tiam. per divinitafem, et vadit ad Patrom per humanita-

« Propter quodabjicientosorhnomimmunditiam.» jj
tem, aquo nunquam discossitpordivinitatem, sicut
Alii inhoc loco immunditiam spocialiter idolola- ipsc dicit : « Ego et Pater unum sumus [Joan. x). »

tiiam intelligere voluerunt alii fornicatiouem im-

; Venire ot abire humanitatis cst ; manere est esse

munditiam, quK fit cum mulieribus, cum masculis, divinitatis : et ideo cuin discipulis mansit per hoc
cum pecudibus, et his similia Postromo, ut genera- quod .' in principioerat Vcrbum,et Verbum erat
apud
liter de omni intclligeros malitia, addidit : Deum, Deus erat Verbum. » Vadit ad Patrem per
et

Et abundantiam maliti.-e. » Sicutonim radix vi-

.. hoc quod « Verbum caro factum est, et habitavitin
rons in terra virgulta gcrininat, sic malitia latens in nobis, " sicut ipse alibi ait : « Exivi a Patre et veni in
corde vilia generat. « In mansuctudinesuscipite in- mundum, ct iteruin rolinquo mundum, et vado ad
« situm Verbum, quod potest salvare animas ve- Patrcm [Joan. xvi); » et iterum « Nemo ascendit
:

« stras. » Tn mansuetudine,lioc est sinoiraet disce- in ccolum, nisi qui descendit de conlo, Filius hominis
ptatione suscipite per fidom rectam in mente pura. qui est in Quod autem subjungit
cffilo [Joan. iii). »

Insilum, a Doo missum, et in mentibus nostris « Et nemo ex vobis interroget me: Quod vadis ? » tale
 :

ol7 nOMlLLE DE TEMPOllE. 518

ost ac ':.[ dicerel : Tam lucila ot pra?cl;ira oril a;.-
^ uicitur : « Ubi est Ihcsaurus tuus, ilii ost el c oi tuum
censio mea, ut nullus vestrum indigeat me int^r- {Matth. vi) » et iterum ;« Ubi fuerit corpus, illuc :

rogare quo vadam, videntibus cunctis quod cn-lum congregabuntur et aquilae {Luc. \\\). » Et idoo tanto
ascondam.Xam cum supcrius itnrum so ad passio- porfectius Spiritum sanctum post ascensionem acci- •
ncm pr.'edicerct, dicens « Filioli, adhuc modicum: porc visibilitcr meruerunt, quanto in ejus amore
vobiscum sum [Ibid.), » et sicut Judaeis dixit « Quo : amplius oxarserunt et hoc est quod ait. « Si ego :

ego vado, vos non potestis venire {Joan. viii}, » in- non abiero, Paracietus non veniet ad vos. » Bene au- •

terrogavit eum Petrus, dicens : « Domine, quo va- tem Spiritus paracletus enim nominatur,i:apax)vT,To?
autem ascensionis gloria,
dis ? » (Joan. xiii.) Visa Graece, Latine consolator sive advocatus dicitur. Bene
non neccsso habuerunt interrogare quo pergeret, consolator dicitur, qui non solum tunc corda apos-
quia, sicut Lucas narrat in Actibus apostolorum, tolorum de Domini absentia moorentia consolari di-
videntibus cunctis elevatus est, et nubes suscepit gnatus est.sed etiam quotidie pro peccati perpetra-
eum ab oculis eorum.Etcum intuerentur in ccelum lionelugontibus, dum spem promittit venia^,
euntem illum, continuo duo viri astiterunt juxta maximam consolationem tribuit. Ciijusconsolationis
illos in vestibus albis, qui et dixerunt : « Viri Ga- ope se sublevatum noverat, qui dicebat : « Consola-
lilaei, quid stati'? aspicientes in ccElum ? Hic Jesus „ tiones tuae, Domine, laetificaverunt animam meam
qui assumptus est a vobis in coelum, sic veniet {Psal. xciii). » Pro quo in Graeco legitur A'. zapa- :

quemadmodum vidistis eum euntem in ccelum {,ict. x)iT,T£'.? 50'j cuopaav tV; i^ij/T,v IJ-O'-'. Et iterum : « Me-
i). » Et quia noverat Dominus quod hsec sua verba mor judiciorum tuorum, Oomino, a saeculo, et
fui

tanto majorem tristitiam in cordibus apostolorum consojatus sum {Psal. cxviii). » Recte etiam idem
generarent, quanto se vicinius ab eis rocessurum Spiritus advocatus dicitur, quia pro nostris excessi-
prapdicebat, adjunxit, dicens. bus quotidie Pa*rem interpellat, sicut ait Apostnlus :

Sed quia hccc locutus sum vohis, tristitia im-

« « Nam quod oremus, sicut oportet nescimus,sed ipse

« plevitcor vestrum. »Nccenimabsquegravimcerore Spiritus postulat pro nobis gemitibus inenarrabili,

ejus absentiam corporalem audire poterant, cujus bus {Hom. viii). » Quantum autem de ejusdem Spi-
gratia do mundo electi erant,cujus doctrinainstrue- ritus dono apostoli profocturi essent, manifestatur
bantur,cujus sermonibus inforinabantur, cujus mi- cnm subditur :

raculis jucundabantur. Et quem obicem et defenso- « Et ille, arguet mundum do poccato

cum vencrit
rom in magno dolore ab
oinnibus sentiebant, sine « ot do justitia
de judicio. » Manifestum est au-
et

eo separari non poterant. Unde cum suam pnssio- tom quod Dominus Jesus Christus per semetipsum
nem alibi praediceret.prohibere volens eum Petrus, mundum, id est amatores mundi, de peccato, et de
aiebat: « Propitius esto tibi, Domine,|non fiatistud ;
C justitia,etdejudicio redarguit. De peccato redarguit
non enim decot ut Fiiius Doi gustet mortem {Maitli. eos, qoia in eum credere noluerunt, do quibus alibi
xvi). »Etcum in ultima cccna recumbons diceret ait : « Si non venissem et locutus fuissem eis, pec-
« Unus vestrum me traditurus est, contristati valde, catum non habercnt. Nunc autem excusationem de
cccperunt dicere singuli Nunquid cgo sum,Domine : pe:cato suo non habent, quia viderunt me, et odio
{Matth. xxvi). » Sed eorum hauc tristitiam pius Ma- habuerunt me gratis {Joan. xv). » De justitia redar-
gister benigna consoiatione lcnire curavit, dicens. guit eos,quiajustitiam et simplicitatem apostoiorum
« Ego veritaten: dico vobis, expodit vobis ut ego imitari noluerunt. Ad quorum comparationem recte
« vadam. » .\c si diceret Ego qui vcritas sum, veri-
: judicandi sunt, quibus ipse ait : « Si ego in Beelze-
tatem vobis dico. Nocesse est ut ha;c forma servi, bub ejicio daemonia, filii vestri in quo ejiciunt ? Ideo
quam in me cornilis,quam sinccro amore diligitis, ipsi judices vestri erunl {Luc.De judicio re- xi). »

a vestris conspectibus temporalibus subtrahatur,ut darguit eos, quibus cum diabolum jam judicatum
forniam divinitatis in me perfectius intueri valeatis, ostendis.=et, dicen.s « ^'idebam Satanam sicut fulgur
:

sicut ipsc alibi dicit : « Si diligcretis me, quia Pater

» magis sub ej us durissima de coclo cadentem {Luc. x),
major me esl {Joan. xiv). » Unde recte subditur scrvitute manere voluerunt, quam ad liboratoris lcve :

« Si autem non abiero, Paracletus non veniet ad n jugum transire. Sed quod Dominus per sometipsum
« vos si autem abiero, mittam eum ad vos. »Nun-
: in una gcntc Judfcorum fecit, hoc Spiritum sanctum
quid poterat dare Spiritum sanctum in terns, cum promittit facturum in universas gentes per pra^dica-
manifeste legatur post resurrectionem, quoniam tionem apostolorum. Redarguit enim Spiritus san-
insufflavit et dixit : « Accipite Spiritum sanctum ctus mundum, id est mundi amatores,per apostolos
Sed quandiu apostoli
[Joan. xx). » Poterat utique. de peccato, quando incredulitatem infidelium con-
Deum hominem secum conversantem, convescen- demnavit, sicut per apostolos Spiritus sanctus non
tem, colloquentem habebant, ejus praesontia dele- credentibus dicit « Vobis quidem oportuerat pri-
:

clati, minus ad sciendam divinitatcra oculos mentis mum loqui Verbum Dei.sed quia repcllitis illud.et
erigebant. Postquam autem Dominicum corpus ad indignos vos judicatis aeterniP vitae, ccce convertimur
Patris dexteram collocatum noverunt, illo totum ad gentes {Act. xiii). » Et pulchre in primordio Do-
suum desiderium transtulerunt, quo caput praeces- minus poccatum incredulitatis, quasi speciale po-
gisse cognoveruntjuxta iilud quod alibi a Domino suit : quia sicul fides origo est omnium virtutum.
 »

o!i) IIAY.MO.XIS !lALIJKI!S'iAT. KPISC. OIM'. PAHS 11. — HOMIi. o2(J

sic incrodiilitas lLinilaiiieal.Lini oiiiiiiLUn viliiuum :

^V bil vos oiniiein vciilaiem, » id cst, diirundcl in cor-
et sicLit justus ex fidc vivit, sic qui non credit jam dibus .'idelium veriLateui, vel charitaLcm pcr quam
judicatus est. doceaL amare omneni verilalem, et (juia Patris, et
« Dc Patrem vado, et jam
justitia vero, quia ad Filii, ojusdemque Spiritus sancli una est substantia
« non me. » Sicut juslitia apostolorum in
videljitis et una divinitas, rocte subditur :

co maxime comprobata cst, quod eum quem humi- « Non eniin loquetur a semetipso. » Non loquetur
leni hominem viderunt, sublimem Deum credide- Ppiritus sanctus a seipso,quiaa Patre et Filio pro-
runt : sic ot justitia cffiteronim fidelium in hoc lau- cedit,et quibus est una essentia atquc unauatura,
dabilis apparet, quod eum qucm corporaliLer non non possunt dividijULunus sinealtero loqualur sed :

vident, mente diligunt et credunt. Unde bene dicitur. quod lu([uiLur Pater, loquitur Filius, lociuilur Spiri-
'<Dc justitia vero, quia ad Patrem vado, otjam non tus sanctus. Unde et sequitur « Sed (jufficunque :

videbitis me. » QunA est dicere Non me videbilis : audicL, loquotur. » Audiet scilicet a Patre, a quoesL
mortaiem, curruplibilem, esurientem, sitienlem, non temporaliler, sed aeternaliter non visibilitcr, :

qualem me vidcre adhuc possunt reprobi sed vidc- ; sed invisibiliter. Loqui enim Spiritui sancto est oc-
bitis me immorlalem, incorruptibilem, qualem me culta inspirationementes nostras docere,juxla quod
videre potuere soli oculi justorum. De justitia ergo Doininus alibi ait « Spiritus ubi vult spirat,et vocem
:

redarguit illos Spiritussanctas,quod justorum bona ejus audis,et nesris unde veniat aut quo \'\iA\xi[Joun.
opcra iinitari piget, qui cum Dcum corpore non iii). ) Quod autem suljjungit « Et qua) veutura suiit :

vident, eum tamen se bonis operil)US diligerc osten- annuntiabit vobis, » Patet juxta liLLeram, quia Ire-
dunt. ([uenLer lidelibus Spiritus sanctus fuluraaiinuntia-
Dc judicio uutem, quia priucepo mundi luijus
u viL, quibus mysLeriuin prophetandi dedit.Sed quod
« jam judicatus est. » Principem mundi diaboluiu cunctis lidelibus generaliter convenit, Spiritus san-
dicit, qui quondam principatum in eoruin cordibus cLus futura annuntiat : quia oinncs quos repkverit,
sibi magismundumquaniCreatorem
vcndicabat,qui ad amandam YiLain ajternam quo) fulura est iiillam-
Deum diligit, de quo Dominus ait « Vcnit cnim : mat. Dc (pio adliuc subdilur :

pi'inccpshujusmundi,et in me non habet quidquam « lllemeclarificabil.»ClarincaviLSpiritus sancLus

[Joan. xiv). " Princcps ergo mundi jam judicatus Filium, quando omnem timorem a cordibus aposto-
esl, quia per Dei prajsentiam a cordibus Iidclium lorum unigcnitum Dei Filium praidi-
expulit, et ad
ejus potestas expulsaest, sicut Dominus ait : « Nunc canduni idoneos reddidit, sicut scriptum est in Ac-
hora est ut princeps hujus mundi cjiciatur foras tibus apostolorum « llopleti sunt omncs Spiritu
:

[Joan. xn). » Redarguit ergo SpiriLus sancLus eos de sancto,et loquebauLur verbum Dei cum fiducia [Att.
judicio, quos exemplo damnati angeli, ne contra C iv). » Ciarificavit eliam Spirilus sanctus Filium,
Deum superbire audcaiit, terret,sicut Judas aposto- quando ab eo missus, sicut fuorat promissus, die
lus ait « Angclos,(|ui noa servaverunt suum piinci-
: Pentecoste, scienLiam omniuin linguarum apostolis
patum, sed dereliquerunt suumdomiciliuin, injudi- tribuit. Undc in AcLibus apostolorum legitur « Et :

cio magni Dei judicandos rcservavit. » Sed ([uia ad repleti suiiL omnes SpiriLu sancto, et coeperuntloqui
redarguendum de peccato, et de justitia, et de judi- variis linguis, prout Spiritus sanctus dabat cloqui
cio, noverat Dominus coi-da apostolorum adhuc esse illis [.ict. VI). » Clarilicavit etiam Filium, cnm prjsdi-
fragilia, per Spiritus saiicLi advenLum roboranda catores Filii tanLis ac Lalibus virLulibus adornavit,
promittit, subjiciens : uLunivcrsusorbis ad ejus credulitatein concurrcrel.
« Adhuc habeo multa vobis diccre.scd non pote- Quod auLein ait « Ouia do meo accipiet, etannun-
:

« stis porLare modo. Cum autom vcnerit ille SpiriLus « tiabit vobis, » subaudiendum csL, de meo Patro.
« veriLatis. » Spiritus veritaLis dicitur, quia a Patre Qui enim de nullo de nullo procodit, sfdus est
lit,

veritatis proccdit.Quod auLem subjungit « Doccbit : Pater. Filius autcm a seipso non csse dicitur, quia
« vos omnem veritaLem,
" non solum ad praesentem, a Patre nalus est. Spiritus sanctus a Patre accipero
sod ctiam ad fuluram vitam pertinct. NuUus tam dicitur, quia a Patrc ct Filio indivisibililer procedit.
perfectus in pra;senli vita esse poLest ut oinnem ve- n Unde et se(iuitur :

ritalem caperc possit, maximo cum aposlolus Pau- " Oainia qua; habet Palcr, mea sunt. El idco dixi :

lus, qui raptus us^iue ad tertium ccclum fuerat,(li- « Quia A^ inco accipiet, et annuntiabit vobis. » Id
cat:«Ex parleenim cognoscimus,etcxpartc prophe- esL nola ea vobis facicL.
tamus (/ Cor. xiii) » et Psalmista « Existimabam
; :

IIOMILIA L.X.XXVllL
ut cognoscercm hoc.labor est antc me,donec intrcm
U0.MINIC.V guiNT.v posT p.vsciiA, Vocein jucunditdtis.
in sanctuariurn Lei, et intelligam in novissimis eo-
rum {Psal. lxxii). » Doccbit vos crgo omncni vcri- (J.vc. I.) « Charissinii, eslole autoin factores verbi,
tatcm, quia fiuod minus(iuisque lidelis dc iJco inLel- « ot non auditorcs tantum, fallentes vosmetipsos.
ligil, in fulura vila periectius S[)iritussanctus inLcI- EL r('li([ua.Verbadiviiia facLis noaoportcladimplere,
ligorc facict, quia, sicuL ait Apostolus : « Nunc si ad C(L'lestia regna volumus pervenire. Jacobus
videmus pcr speculum iii a.'nigmate,Lunc auLem lacie apottolus nosin priuscnli leclione,ut audistis,horta-
ftd faciem (/ Cor. xui). » Vel ccrtc (|uod uit ; « Uuce- lur, dicens ; « Eslolc autem factorea verbi, et non
m HOMILI^ DE TE.MPURK.
iiudiLoiCo lanlum. » FucIoiod vciIji buiil, qui custo- A liomo qui vult vitam, et cupit viderc dies bouos?
diunt proeceptum Domini :<<Fallcnlesvosmetipsos.» Cohibcat linguam suam a malo, ctlabiaeju? no lo-
Fallentes autem sunt, qui versantur in aliisrebus, quantur dodura [Psal. xxxiii). ))Narasubditur:"Sed
desiderantes Evangelium audire, sed non implere, « seducens cor suum,hujusvana estreligio, ))quan-

sive qui absconditasacerdotedivinoraedicosuorum diu consistit cor suura in superbia sua.

vulnera peccatorum, nec ea ad suam vult aperire « Religio mundaetimmaculata apudDeum ctPa-
salutem. Xcc scripturam, neque sacerdotem, sed « trem h^c est: Visitare pupillos et viduas in tri-

semetipsum fallit. dum nonDei,seddiabolisequitur « bulatione corum. » Cnrapupillorura ac viduarum

Yoluntatem, de quibus subdilur:
IIQui si quis auditor est vo.rbi ct non factor, hic
« comparabitur viro considerantivultumnativitalis
« suc-c in speculo. Gonsideravit enim se et abiit,
« slalim oblituscstqualisfuerit.))Mulierum Hiosest
in speculoseconsiderare,utsevaleantadornarc,qua-
literviris suis placere possint. Ita animas nostras
oportetnossoUiciteconsiderareinspeculo Evangelii,
et ejus perpendere dicta, quid exinde ornamentiin
adimpletionesacramentorumejushabeamus.utviro
Domino placere valeamus. Si vero
nostro Christo
quominus ornamcnti animabus nostris imperfccto
operc Evangelii hab<iamusadcptum,omni soUicitu-
dine festinare oportct; ipsum nobismetipsis orna-
montum exhibere in operibus sanctis, necumspon-
sus nostcr Christus, horaquancnputamus, vencrit
et vocarit nos, forte imparatos inveniens, excluda-
mur a nuptiis regnicoclestis. etposiremocumfatuis
Ecclesiar! commendatur, et sacerdotibus magnura
periculum comrainatur, sicontradicentibusveritati
resistere noluerint: quoniara quisquispersonampo-
et tcntis accipit, etveritatemloquipavescit, gravimul-
tatur culpa scntentiae. MultienimproesulesEcclcsia-
rum, timentes neamicitiam perdant, et molestiam
odioruraincurrant, peccantesnonarguunt, et corri-
y. pere pauperum oppressores verentur. Nec pertirae-
scunt de severitate reddendffi rationis, pro eoquod
conticescunt de plebibus sibi comraissis, quando a
potentibus pauperosopprimuntur. Aderipiendoseos
boni sacerdotes protectionis auxiliura ferunt, nec
verentur cujusquam inimicitiarura raolestias, sed
oppressores pauperura palam arguunt, increpant,
excommunicant, minusquemohuinleorum nocendi
insidias, etiamsi nocere valeant. Pastorenimbonus
animara suara dat pro ovibus suis. Nara sicut per
\igilias pastor contra bestias oves custodire solet,

viiginibus frustra antejanuamincipiemusclamare,
et aditum introeundi quaerere, cum non possumus
invenire.Non ergo obliviscamur prseceptorum Do-
mini, quoe sunt aniinarum ornamenta nostrarum,
sed servientes voluntati ejus, adornemusnosdignis
moribus et sancta conversatione, ut cum Christus C
sponsus noster nos vocaturus venerit, mereamur
cum eo ad gaudia ajlerna pervenire. Sequitur:
« Qui autem perspexerit in lcge perfectae liberta-
« tis, et permanserit in ea, non auditor obliviosus
ita et Dei sacerdos super grcgera Christi sollicitus
esse debet, ne iniraicus vastet, ne persecutor infe-
stet, ne potentioriscujusquecupiditasvitam paupe-
rura inquietet, scd sua potius soUicitudine et cura
diligenti vitam et salutem mereantur aeternara.
HOMILIA LXXXIX.
DOMixicA QuiNTA posT PASCHA, Vocem jucunilitatis.
(JoAN. XVI.) « In illo tempore, dixit Jesus disci-
« pulis suis: Amen dico vobis, si quidpetieritisPa-

» factus, sed factor operis, hic beatus in faclo suo « trem in nomine meo, dabit vobis. » Et reliqua.

« erit. » Legem libertatis charitatem dicit, dc qua Largitor virtutumetremuneratormeritorum, Domi-

Paulus ait: « In libcrlate charitatis Christi vocati nus Jesus Christus, sciens humanamnaturamnihil
estis {Cal. v). » Et ilerum: « Onera vestra invicem boni habere posse nisi per ojus gratiara, qui ait:
portantts cum charitate {Ibid.). » Nara si quis ia « Sine me nihil potestis facere {Joan. xv), » ad in-

charitate pcrfecta secustodircsategerit, Deura vide- stantiara orandi et iraportunitaterapetendinosalibi

licet cx toto corde, tota aniraa, tola diligendo vir- hortatur ct admonet, dicens: « Petite,et accipietisi;

tnte, et proximum suum sicut seipsum:hicnon au- , qua;rilc, et invenietis; pulsate, et aperictur vobis
dilor obliviosus factus, sed factoropcris evangclici (Matth. viij. » Et nc aliquis iinpetrare sepossequod
comprobatur. Et si in eadem speculatione divinae postulat dubitaret, si tamen in oratione non defi-

legis operando permanserit, hicvere beatus erit,et j^ ciat, magnam (iduciam parentibusinexordio hujus
ad bealitudinem perveniet sempiternam. Amcn,amendic(Jvobis,
lectiouis exhibuit, dicens: «
« Si quis autem putat se religiosumesse,nonre- si quid petieritis Patrem nominc meo, dabit vo-
in
« frenans linguam suam, » laudando senietipsum, bis. » Ubi notandura quia cum nos ad petendum
et pro nobis quae fecerit, gloriflcaresecoram homi- hortatur, sua gratuitadona, noolravultesse merila:
nibus qutesierit, ut Pharisaeus stans in tomplo, et ct idcoquaravis sciat quid iiobis necesse sit ante-
computans bona sua, non se sicutpublicanuinesse quam petaraus eum, utinvcniat innobisquodjuste
profitebatur {Luc. xviii), « non refrenans linguam remuneret, ad petendum nos invitat, dicens:
suam. 1 id est, corsuumabelatione velvanaegloriae « Omnis qui petit accipit, et qui quaerit invenit, et
appetitu, vel etiam lingua suam custodiendo a dc- puli^anti aperietur. » Sed forte movetminus inlelli-

tractione vel blasphcmia: quia otiosum cst a qui- gentes, quare dicat: « Si quid petieritis in nomine
busdam se vitiis abstinere, si non refrenaverit lin- meo, dabit vobis, » cum legimusnonsoluminferio-
guam suam. Unde dicitur in Psalino: « Quis cst res, sed etiam Paulum apostolum, quisummaeper-

Patrol. CXVIII. 11
523 HAYMONIS IIALBEIISTAT. EPISC. OPP. PA1{S IL— IIOMIL. .^;24

fectionis fuil, aliquid peli?sc eL non impelrassc. A maximc cum ipsc judex de co testatur, dicens:«Vas
Sed ut veridica Doniini proniissio nobisclariusclu- electionis mihi ost iste, ut portetnomen meumco-
ceat, libet dlvcrsas pcrsonas pctcntium inspicerc, ram gentibus ct regibus et filiis Israel? (Aet. ix.\
et causas impetrandivel nonimpctraudidiscernere. Nullus. Et tamen diabolus pctiit, et impetravit;
Aliquando enim solet contingere, ut in oratione Apostolus vero petiit, et non impetravit. Petiitdia-
bona petantur, sed quia malisunt qui petunt, aDo- bolus ut substantiam Job deleret, etaudivit:« Ecce
mino exaudirie non merentur,Superfluc namque se universa qua? habct, in manu tua sunt (Job. i). »
exaudiri a Domino putant in orationibus suis, qni PetiitApostolus ut auferreturab eostimuluscarnis
eum audire contemnunt in suis sermonibus, Salo- suaj, etnon impetravit, Quis ergohorum magisox-
mone testante, qui ait: « Qui obturat aurcm suam auditus est? diaboIus,anApo3toIus?Dia])olusexau-
ne audiat legem, oratio ejus erit exsecrabilis (P;'or. ditus est ad voluntatem, non tamen ad salulcm :

xxviii). Aliquando vero carnales cnrnalia polunt,

)> quia indedeterioreffectuscst, undc saucLo virodam-
et ideo a Domino non exaudiuntur,quibusperbea- num inferre conatus est. Apostolus voro non est
tum Jacobum apostolum dicitur: « Potitis, et non exauditus ad voluntatem, sedad salutcm: quia non
accipitis, eo quod malcpetatis, ut inconcupisccntiis expediebat illi ut stimulus carnissuffiabeoauferrc-
vestris permaneatis {.Jae. iv). » Aliquando boni „ tur, qui ob custodiam humilitatis oi datus fuerat,
dona petunt, sed illorum mala merila pro quibus sicut ipse dlcit « Et ne magnitudo rovelationum
:

petunt, eis obsistunt ncaudiantur:qualeserantiHi, oxtollat mo; datus est mihi sliniulus carnis mea^,
pro quibus Jeremiffi a Domino dicitur: « Tu vero angclus Satana^, ut mc colapbizet,Propterquodter
noli orare pro populo hoc, et non assnmas pro eis Dominum rogavi, nt discederet a me,et dixitmihi:
laudes et orationem, quia non exaudiam te {Jcr. Sufficit tibi gratia mea, nam virtus in infirmitate
vii). » Et iterum: « Si steterint Moyses et Samuel perficitur (// Co/'. xii). » Quicunque ergo fide non
coram me, non ost onima mea ad populum istum dubitans ca qua" ad salutem animffi sua' pcrlinont,
(.fer. xv). » Nec tamen putandumquodafruclu mer- porsoveranter potit, sinc dubioexauditurautinpra?-
cedis privemur, quotics, pro iniquis orantes, cxan- senti aut in futuro. Undo bcne dicitur, « innomine
diri non meremur: quia, etsi illi nonsuntdigniaoci- raeo. » Nomen vcro ejus, Jesns est, id est salvator
pere pro quibus petimus, nobis tamen pro bona sive salutaris. Ille ergo in nomine Jesu potit, ijui
intentisne merces recompensaditur. Unde benenon animoe suae salutem quaerit.
di.xitsimpliciter: « Si quid petieritis Patremin no- « Usque modo non petistis quidquam in nomine
mine meo, dabit. » sedcumadditamento» dabitvo- « meo. » Nunquid non ante petierant apostoli, di-
bis. » Quod est diccre: Etsi illi non mercntur acci- centes {Ma7X. xiv): « Domine, dic nobis, quando
perc pro quibus petitis, vobis tamcn pro afTcctu C hacc orunt? » vel: « Quod signum advcntus tui? »
charitatis merces retribuctnr, sicut Psalmista ail: et his similia, Fecerunt utique, Sed qnodait: « Us-
« Et oratio mea in sinum meum convertetur (Payi/. que modo non pctistis quidquam, » duobus modis
xxxiv). » Aliquando sancti sancta petunt, sed quia intelligi potest. Sivcnonpetistisquidquam, quiame
eorum petitio in prccscnti non impletur, restatutin ffiqualcm Patri non crcdidistis, ut in nomine meo
furo repleatur, sicut universalis Ecclesia quotidie peteretis: sive certe nonpetistis quidquam, quiaad
in oratione Deum postulat, dicens: « Adveniat re- comparalionem oorum qurB petere dcbuistis, nihil
gnum tuum (.¥«////. vi).»Quod rognum,etsinonmox snnt qufcpotistis. Fragiles namque mcntcsapostolo-
finita oratione advenit, tamen post univorsale judi- rum antc passionem prius torrenaet transitoriape-
ciumsinedubiocrcditurventurum. Aliquandosancti tcrc noverant, sicut de duob us filiisZcbcdaji legimus,
in oratione contraria aninue sua? ignoranterpctunt, qui persuaserunl matri ut peteret ab eo, ut unus
occulto tamen Dei judicio, non ad voluntatem, sed sederet a dextris et altcr a sinistris in regno ejus.
ad salutem exuudiuntur. Multo enim salubrius cst Sed quiaad comparationem eorum qua?petere debuc-
exaudiri ad salutem, (luam ad volunlalem. Quod ut rant, nihil crat qnod pctebat, protinus audierunt:
manifestius intclligatur, duos in medium ponamus, « Ncscitis quid potatis. » Tcrrona namqueet trans-
unum malum, ot alterum bonnm itatamcn, uli)0- n itoria, a!tcrn;B fclicitati ccmparata, nihil sunta^sti-
:

nus petiisse logatur ctnoiiimpetrasse,malus autem manda. Scd quia iiactenus ad ea quK a^lcrna sunt,
petiisse et impetrasse. Sed ne aliquis tacita con- pctenda pigri fuerant, Domini scrmonibusad pctcn-
scicntia dicat, fieri non posse, illum anteocuIosDei duin incilantur, cum dicitur: « Petite. » Et nc se
injusturn esse quiexauditusest.etillunijustumcsse accepturos dubitarcnt, recte subjungitur: « Et acci-
qui non exauditur: talisin maloponenduscst, cujus pietis. » Quid autcm principaliter petere debercnt,
inalitiam nullus ignorct: ct talis in bono, de cujus maniroslatur,cumsubinfertur:«Utgaudium vcslrum
sanctitalc niillusdui)itct, Paulusscilirctaposlolusct sit ploiium. » Ui»i ordo vorborum taliscst: Petite ut
diabolus. Ouiscnimdiabolumauctorcni nialili;cessc gandium vestrum sil plenum, ct accipiclis. In quo
ncget, maximc cnm pcr bcaLuni Job de codicatur: loco ostendilnr, quia in orationc non aurum, non
« Omne subliiie videt, et ipse est rex super omncs argcntum, non tcrrenas divitias petere debemus:
filios superbiffi? » {.loh. xu.) Quis veroPaulum apo- non pncsentis vitfe longitudinem, sed vitam a;tcr-
Stolum post conversionem sanctum fuisse dubilct, nam, et ca quae ad illam portincnt, id est virtutes
 »

o:2o HOMILl^ DE TEMPOHE. o2G

auimaj.Plenum ergo clperlccLumgaudiuniessenon A ligctis. Et quia Christus ita homo apparuit, utpor-
potest, ubi fragilitas niutabilitalis ita variatur, ut fectus esset Deus, rocfe subjungitur: «Et non dico
vix unius horai spatio gaudium nobiscum pcrmanere « vobis quia ego rogabo Patrem de vobis. » Quia

possit. Subito enim Iffititia a tristitia absorbetur, enim homo est, alibi Patrem pro discipulis rogasse
gaudium in dolorem vertilur.sanitas inflrmitatcla!- legitur, dicens : « Pater sancte.serva eos in nomine
ampla possessio paupertate tenuatur,prospc-
ditur, tuo, quos dedisti mihi (Joan. xvii). » Et iterum :

ritas adversitate prostcrnitur.juventus ad senectu- « Pater,cum essem cum eis,ego servabam eosquos

tem,vita currit ad mortem.Cum ergo dicit.-«Petite dedisti mihi nunc autem pro eis rogo, non pro
;

« et accipietis, gaudium vestrum sit plenum, »

ut mundo. Et non rogo ut tollas eos de mundo,sedut
illam singularem ac beatamvitamnon petereadmo- serves eos a malo [Ibid.). » Et alibi Petro « Ego :

net, ubi est la^litia sine tristitia, gaudium sine do- pro te rogavi,Petre,ut non deficiat fides tua (Jbid.).
lore, securitas sine timore, vita sine morte. Quam Nunc autem non rogaturumse Patremprodiscipulis
qui adepti fuerint,gaudium et la^titiam obtinebunt, dicit, quia omnipotens est in divinitate cum Patre.

et fugiet omnis dolor et gemitus,quandoim-

ab eis Rogat ergo Patrem per humanitatem, quia omnia
plebitur quodDominus alibi promiltit,dicens « Ite- postulata dat cum eo per Divinitatem.Sivecerteper
:

rum videbovos, etgaudebitcorvestrum,et gaudium „ hoc quod ait « Et non dico vobis quia ego rogabo :

vestrum nemo toliet a vobis (Joan. xvi). » Ilanc Patrom de vobis, » ad tantam beatitudinemsanctos
dcvotus iiie supplicator specialiterconcupierat, cum ostendit esse venturos in ffiterna vita, ut nulliusau-
dicebat (Psal. xxvi) Domino,hanc
: « Unim petii a xilio vel prece indigeant : quia aeterna beatitudine
requiram, ut inhabitem in domo Domini omnibus replebuntur, sicut Dominus per Jeremiamprophe-
diebusvitae meae.et videam voluptatem Domini. «Et tam pollicetur,dicens: « In diebus illis et intempore
iterum » Credo videre bona Domini in terraviven-
: illo non docebit vir fratremsuum,nequeproximum

tium. » suum diccns Cognosce Deum;omnes enimcegno-

:

« H;fic in proverbiis locutus sum vobis. Vcnit scent me, dicit Dominus,a minimo usque ad maxi-
« hora. » Hanc horam,diemPentecssten intelligere mum (Jer. x.xxi), » Et ideo non dixit de praesenti,
possumus.«Cumjamin proverbiisnon loiiuarvobis, rogo;sed de futuro,«Rogabo. )>Quod autem subjun-
M sed palam da Patre annuntiabovobis. » Proverbia git:«Ipse enim Pater amat vos,quiavosme amastis
queedam similitudines dicuntur, quas ad obscuriores « et credidistis quia a Deo exivi, » non itaaccipien-

quasquesententiasintelligendasnecessariaeabaucto- dum est, quasi amor discipulorum praBcesserit, ut

ribus adhibentur, nt saltem per visibilia invisibilia proprio merito a Patre amari mererentur, sed gra-
cognosccre queant. Unde liber Salomonis Prover- dono primum a Patre delocti sunt, ut Filium tuito
biorumgomenaccopit,eoquod parvulorumignoran- C credere et amare potuissent.Deniqueper propbetam
tiam per quasdam imagines vei similitudines, ad ipse dicit : « Diligam eos spontance (Ose. xiv).))Et
sapientiam discendam suadcat. Locutum orgo se in Evangelio : « Non vos me elegistis,sed ego elegi
dicit Dominus in proverbiis, quia prius fragilitati vos (Joan. xv). » Hinc Jacobus apostolus ait : « Vo-
discipulorum faciliuscarpere possent, in suis sermo- luntarie genuit nos verbo veritalis (/flc. i). » Eadem
nibus simiiitudines adhibuit, sicut ait Matlhaeus enim gratia quae subsequiturhominem ut benepos-
evangelista:« Loquebatur Jesus cum discipulissuis sit,ipsaprajccdit ut bcne velit.Nisi enim humanam
in parabolis,etsine parabolis non loquebalur eis. voluntatem grafia Dei prffiveniretut bene vellet,ne-
Sed cum promittit se non in proverbiisloculurum, quaquam Psalmista dicerct ; « Fortitudinommeam
sed palam dePalre annunliaturum.adtantamperle- ad te custodiam, quia Deus susceptor meus Deus ;

tionem per Spiritus sancti adventum ostendit cos meus.miscricordiaejus praiveniet me (P5a/.LViii). »
venturos, quibus non necesse sit jam in proverbiis Et nisi eamdcm hominem subsequeretur ut bene pos-
quasi parvulis loqui,cum id Spiritussanctusadve- sct, nuUo modo idem Psalmisla diceret « Miscri- :

niens,palam de Patrc annuntiet, id est, perfecteeo- cordia cjus subsequetur me omnibus diebus vitae
gnoscere faciat qualiter Pater in Filio et Filius sit mea) [Psal. \xn). »

in Patre. Et qu.necunque potest Pater, potest simi- n « Exivi a Patre et veni in mundum, itorumrelin-
liter et Filius,secundum quod ipse ait;«Omniaquae « quo mundum et vado ad Patrem.Inhocversiculo
habet Pater, mea sunt {Joan. xviJ.))Unde et subdi- Dominus utramquc suam naturam, divinam scilicct
tur : ct humanam, nobis commendavit. Quia enim Deus
« lUo die in nomine moo peletis. Quod est di- » in forma Divinitatis ab hominibus videri non poterat,
cere:Illo die cum Spiritussanctusadvenienscogno- c.xivit a Patrc et venit in mundum ;
quia ut videri
scere vos fecerit quia ego et Paterunum sumus,in posset in forma sorvi visibiiem se mundo ostendit,
nomine meo petetis <iuia iequalem Patri mc osse sicut ait Apostolus : Cum esset in forma Dei, non
cognoscetis, ot omnia me dare posse cum Patrecrc- rapinam arhitratus est esse se ffiqualem Deo, sed
detis. Sive quod ait, « In nomine meo petctis, » semetipsum cxinanivi; formam servi accipiens, in
Cum Spirilus sanctus advonicns
tale est ac si diceret : similitudinem hominum factus, ct habitu inventus
terrena vos perfecte conlemncrefecerit,solummodo ut homo (Philip. n). » Iterum reliquit mundum et

quse ad salutem animarumperlincnt,peteudaintel- ivit ad Patrem, quaado expleto incarnationis sua^

 : .

527 HAYiMONIS IIALBEUSTAT. EPISC. OPP. PAIIS II. — HOMIL.

mysterio,humanamnaluram,quaino.Knobisassurn- A Spiritu sancto repleti,ad pra^dicandum
Evancclium
pscrat.in Patris dcxtcra collocavit, sicutait Marcus gentibus in universo orbe dispersis missi
sunt, hos
Evangelistarc Dominus qui<lcm Jcsus postquamlo-
diessuccessoribussuisagendostradidissocredunfur.
cutus est eis, assumptus est in ccelum, et sedet a Et inde devotio Christianaejusannua
religioneeele-
dextris Dei {Maic. xvi). » Sicut ergo non dcseruit brarecoepit.utejusdemsanctiSpiritusdonoparticipe
Patrem, cum in mundum venit, sic non derpliquit neri mercrcnUir.Onod aulcm nunc non postascen-
electos, cum ad Patrem rcdiit, sicut ipse alibi ait; sionem, sedanle asccnsionis Domini diem
a nobis
«Ecceego vobiscum sum omnibus diebus usqucad .aguntur, ha^c res in causa cst. Nam cum
cxigentibus
consummationem ssscuJi [Matth. xxviii,'. » Manens pcccatis, Galliarum populi luporum
rabie acriler
ergo cum Patre per divinitatem. venit in mundum interimerentur, ncc hujus
fl gelli aliquod rcinedium
perhumanitatem: et rediens ad Patrem porhuma-
inveneriposset,congregatitradunturGal!iarumepi-
nitatem, mansit cuni olectis per divinitatem, sicut
scopiapndVicnnamprajcipuam f.allia^ urbem,atque
ipse ait:«Nemo ascendit in coolum, nisi quidescen-
incommunestataeruntutintriduanojejunioDomini
ditdeccBloFiliushominis,quiostinca-lo(./ortH.iii). ,.
misoricoMiamimplorent,antiquorumpatrumvcfti-
« Dicunt ei discipuli ejus Ecce nunc palam lo-
.•
gia sequontcs. Cumque ad eorum prcces oculos di-
<< queris, et provcrbiuni nullum dicis. » In his suis vin» pietatis respiciens,flagelli hujus
verbis ostendunt discipuli.quia in hac ultimaconfa- jj pestemmise-
ricorditorabstulisset,hidiesinconsuetidinemannu;B
bulatione loquens ad eos Dominus, de his maxime
colebritatis venerunt, ut per Galliarum
provincias
disputabat,qu« illos audire delectabat. Et quamvis
anteAscensionisDominidiemcelcbrarentur.A-^amus
ea quae loquebatur, nondum perfecte intoUigerent, ergo et nos hos dies pro modulo nostraj
parvitatis,
tamen seintelligereputantes responderunt, dicontcs: cum summa reverentia ot venerat ione, cum abstinen-
« Ecce nunc palam loquoris.et proverbium nullum
lia carnis ot humilitate cordis,non
tautum ut visi-
dicis. Ouia vero eorum cogitationes pra^veniens
.>
biliumluporum rabicm evadamus.sedetiam utinvi-
frequenter ea qu.-e interrogare volebant, non interro- sibilium.quod meliusest,id estimmundorumspiri-
gatus in medium proferebat^quac divina} natur.-ein- tuum tenlamentavincerevalcamus.Forlissimaenim
dicium in eo comprehendunt. Undeet suhjungunt, sunt armajejuniicontradajmonum tenlationes.Do-
dicentes
mino dicente :« Hoc genus non ejicitur nisi inora-
« Nunc scimus quia scis omnia, et non opus est tione etjejunio (:.)/«///(. xviij. » Xon solum contra
« tibi, ut quis te interroget. In hoc credimusquiaa
tentationesjejuniajuvant,sedetiam ad cognoscenda
« Deo existi. » Proprium namqueest Deo cngitatio- divina mysteria mcntem elevant. Denique
Moyses,
nes hominum intueri, Scriptura tostante. qua? ait: ut lcgem mereretur accipere.quadraginta
Tu Deus solus nosti diebuset
<< corda illiorum hominnm (/ C quadraginta noctibus
j^-univit melt. ixT Daniel
Par. vi;. » Et iterum « Ouic sunt in corde hominis,
:
vero, ut secreta mysteria intelligere
oculi tui vident,
possePnonso-
Domine. » Et Psalmisfa « Intel- :
lum in anla Bahylonia; miras Bbstinentiae
fuit, sed
lexisti cogitationes moas de longe (As«/. cxxxviii). »
etiam trium hebdomadarum diebus in oratione et
jejunio permansit, sicut ipse dicit Ego Daniel : <t

HOMIRIA XC. lugebam trium hebdomadarum dies,panemdeside-

DE LITAXIIS, ID EST DE SUPPLIC.VTIOMBUS
DE EXOP.DIO EAP.UM
Sed quia dies litaniarum.id est supplicationum
annua revolutione recolimus, iibet proptor simplicio-
res, undeexordiunisumpserunt,brevitercommemo-
rare.Non enim absque cvangelica ot apostolica au-
ctoritatc, in consuctudinein venisse credendi sunt.
Denique Dominus in coclum asccnsurus, cum Spiri-
tum sanctum apostolis Irequcnfer
missurum, ail inter Cffitera:
civitale,quoadusqae induamini virtnte cx allo {Lu(
x\\\). » At postquam eum coclum ascendisse con-
9pexerunt.regressisunlinJerusaIein,utLucasevan-
gelisla dicit,ciirn gaudio magno.et orant scmpcrin
templo laudaiilesol boiie<licentos Dimiui (Ibid,J. Ut
autemSpirltumsanclum promissuin accipcrc mere-
rentur,jcjunioel oratione sc pr.cparare studuerunt,
rabilem non comedi, caro et vinum non sunt in-
gressa in osmeum. Sed neque unguento unctus
sum,donec complerentur trium hebdomadarumdies
{Dan. x). » Ut crgo Spiritus sancti dono
participes
cssemorcamur, hos dies cum omni puritate cele-
brarc debomus, in ahstinentia prolixiores, in clce-
mosynis largiorcs. Et unde caro nostra sentitaffli-
ctionom,indc pauperum csuries sentiat consolatio-
ncm. Non solum pro nostris, sed etiara pro totius
so promisisset Ecclcsia; nccessitatibus supplicaredebemus,pro
p pa
« Vosautem manetcin cis sciliccl tranquilitate, pro
frugum ubertate, pro
acris temperie,pro rogibus et gubornatoribus, mo-
nenleApostoloquiait:«Ohsecroprimumoninir.mfie-
ri obsccrationos,orationos,postulationes,gratiarum
actiones, pro omnibus hominibus, pro regibus et
omnibus qui in sublimitate sunt constituti,ut quie-
tam ot tranquillam vitamagamus in omnipictateet
castilate hoc enim bonum est ct acceptum coram
;

sicutidem Lucas in Actibus a|)Oslolorum comine- Sdlvatore nostro dco, qui omnes homincs vult sal-
morat dicens « Erant omnes unaniinitcr pcrseve-
:
vosfieri ct ad agnitioncm vorilatisvenirev/ri>H,ii).))
rantes In oratione, cum mulieribus et Maria matro
Jesu, et fratribus ejus (Acl., i). » Postquam
uutem
529 nO.M ILI.£ DE TEMPORE. «'iO

HOMILIA XCL A riuntur, ita ut poenitendo et confitendo, remedia

FERiA SECUNDA posT Voccm jucunditatis, ix litaniis
suarum percipiant animarum.Et ut terra arida plu-

MAJORIBUS. viis irrigata fructum profert necessarium, ita et"

istorum dura corda, per compunctionem irrigata
.(Jac. v.) « Charissimi, confitemini aUoiutrum lacrymarum et infusionem gratiiC Dei, quam poeni-
« peccata vestra,et orate pro invicemut salvcmini.') tendo merentur, fructum etiam post ea bonorum
Et reliqua. Ad optimum salutis nostra3 remedium proferunt operum.
hortatur nos apostolus Jacobus.ut praesenti lectione « Si quis autem erraverit ex vobis a veritate, et
cum legeretur audistis, dilectissimi nobis: « Confi- « convertit quis eum, scire debet quoniam qui con-
temini, inquit, alterutrum peccata vestra. » Non pcccatorem ab errore viae suae, sal-
« verti fccerit

qnod Deus indigeat confessione nostra, cui omnia « vabit animam ejus a morte.et operietmultitudinem

pr«sto sunt quas cogitamus, loquimur et agimus, « peccatorum. » Sua videlicet et aliorum, quos per

sed nos aliter salvi esse non possumus, nisi confi- doctrinam suam convertita peccato.Cum vero nobis
teamur poenitcnles,quod inique gessimus delinqucn- fratrps quilibet nostripeccata sua, tanquam medicis
tes.Namqui seipsum accusat in peccatis suis,bunc vulnera, quibus urgentur, aperiunt, operam debe-
diabolus non habet iterum accusare in die .judicii. ^. mus dare, ut quantocius ad sanitatem,Deo auctore
Debet enim poenitens diluere poenitendo quee fecit, perveniant,ne in pe.jus dissimulata curatione profi-
et non iterum revocare quod flevit. Qui autem abscon- ciant. Ea autem crimina quorumlibet, si ipsis cri-

dit scelera sua, non dirigetur qui autem confes- : minosisconfiterinolentibus undecunque claruerint,
sus fueritet reliqucritea,a Deo misericordiujveniam quajciinque non fuerint poenitentiae lcni medica-
merebitur a;ternam : « Et orate pro invicem ut sal- mento sanata,velutigne piaj increpationisreprehen-
vemini. » Duo enim sunt gcnerainfirmitatis huma- dcnda sunt ac curanda. Quod si nec sic quidem
na;, id est corporis et animse. Proinde vero monet cequanimiter sustinetis, ac pie increpantis medela
Apostolus orare Deum omnipotentem pro utraque processerit in eis, qui diu portati et salubriter ob-
infirmitate nostra, pro invicem divinaj clementi;e jurgati, corrigi noluerint, tanquam putres corporis
remedium postulare,ut corpusin suo sanctoser-
et partes debent ferro excommunicationis abscindi:ne
vitio corroboret, et animam ab a,>terno liberet sup- sicut caro morbis emortua, si abscissa non fuerit,
plicio. « Multum enim valet dcprccatio justi assi- salutem reliquic carnis putredinis sua;.contagione
« dua. Nam uegligcntcs orationes,nec abipsoho-
>i corrumpit iia isti qtii emendari despiciunt, et in ;

mine impetrare valent quod volunt mullo minusa suo morbo persistunt,si moribus depravatisin san-
:

Deo alteri orando veniam valet obtinere,qui pro suis ctorum societate pcrmanserint, eos exemplo suae
eliam peccatis necesse babet supplicitcr exorare,et ^ pcrditionis inficiant. Porro illi quorum peccata hu-
negligenter orat pro semetipso. Assidua enimdebct manam notitiam latcnt,nec ab ipsis confcssione.nec
essefideliumdeprecatio,si obtinerecupit fuodpetit. ab aliis publicata, si ea confitcri vel emendare no-
Tamen cum pro inimicis nostrisnos Dominusorare luerint, Deum quem habent testem,ipsum h-abituri
jubet, quanto magis etiam pro amicis et fidelibus sunt et uIlorem.Elquideis prodesthumanum vitare
nostris ? Quia si fideliter oramus, non pro nobis- judicium,si,cum in malo permanseriut,iturisunt in
metipsis tantum, sed et pro fratribus nostrisetiam ajternum, Deo retribuente,supplicium ?Quod si ipsi
intente orare debemus, ut salvi esse mereantur : sibi judices fiant, et velut suae iniquitatis ultores,
quia ass"duilas orandi praestat nobis auxilium in hic in se voluntariam poenam severissimse animad-
adversis. Sequitur: versionis exerccant, temporalibus poenis mutabunt
« Elias homo erat similis nobis.passibilis.etora- a;terua supplicia,et lacrymisex vera compunctione
« tione oravit ut non plueret supcr terram, etnon cordis fiuentibus restringent ffiterni ignis incendia,
« pluit annos tres et rnenses sex. » Videbat enim largiente Domino nostro Jesu Christo, qui vivit et
iniquitate populi sui quasi tenebris munduni oper- regnat in s.ncula sa^culorum, amen.
tum, CQilum pol]utum,terraminquinatain sacrificiis
idolorum, accensusque zelo oravit, ut forte per fa-
nOMILLV XCIL
j)
mcm et sterilitatcm terrcE convertercntur ad Domi- FEuiA SECUNDA posT Voccm jucundHatis, in litaniis
MAJORIBUS.
num, et poenitentiam agerent dc pcccatis suis.Tali-
bus enim coacti su[tpliciis, dum convertereut sc a (Luc. XI.} « In illo tempore. dixit Jesus discipulis
via sua ct a pravitatibus suis multis, pocnitcnliam « suis : Quis vcstrum habcbit amicum, et ibit ad
agentes, ad miscricordiam Deum denectcbant. Sc- « illum media nocle? » Et reliqua. Sciens Dominus

quitur : Jesus Christus post amissionem libcri arbitrii,nul-

« Et rursum oravit, et coelum dedit pluviam, et luni bonum a nobismetipsis nos habere posse, non
« fructum suum. » Justi enim viri dum
terra dedit soluui ad orandum devotissimos,sed etiam instan-
temporaliter a Domino audiuntur,orantesproreatu tissimoshortalur et adinonet,ut quod minusnatura
aliorum, fit hoc in spe el salute et dum his pro : possibilitatis in nobis habet, orando ab illo impe-
quibus orant, temporali remedio subvcnitur,pravo- trclur qui ail : «Sine ine iiihil potestis facerc(/o«?J.
rumoculi ad suorum peccatorum cunlcbbiuueui ape- xv). >. Nam cum iu orationc incumberet, ut supra
 :

531 HAYMONIS HALBERSTAT. EPISC. OPP. PARS II. — HOMIL. 532

evangelicus sermo retulit,accesseruntad cum disci- A Pueri vero patrisfamilias, apostoli sive succcssores
puli ejus, et inlerrogaverunt eum, dicentes (Lur. eorum inlelligendi sunt Et beneeum eo in cubiculo
xi) : '< Domine,doce nos orare, sicut Joannes docuit mcmorantur essc, quia jam in a^terna requie sunt
discipulos suos.Quibus illeait:Sic ergo orateiPatcr recepti,de quibus per Prophetam dicitur « Exsul- :

noster qui es in co-lis, sanctificetur nomen tuum,» tabunt sancli in gloria,l;ptabuntur in cubilibus suis
et caetcra quae sequuntur. In quibus verbis, quid {Psal. cxLix). » Et pulchre hi qui in cubiculo essc
debeamus, breviter
principaliter in oratione petere memorantur, pueri vocantur quia illi ad ceternam :

comprehendit, ac deinde cum quanta instantia in rcquiem sunt venturi, qui puri et innocentes exi-
oratione perseverare oporteat,adjunctasimilitudine, stunt, quales erant ilii, de quibus Dominus dixit :

declaravit, dicens^^Quis vestrum habcliitamicum, «Pueri.nunquidpulmentariumhabetis » {Joan. xii.) "?

et ibit ad illum media nocte? » Spiritaliter aniicus Et item: « Sinite parvulos venire ad me,talium est
iste Deus omnipotens intelligitur, qui cum sit Dous enimregnum coclorum {Malth. xix). » Tales optabat
et conditor totius creaturae, fideles servos amicos Petrus apostolus suos fieri auditores, quibus dico-
vocare dignatus est, dicens [Joan. xv) : «Vos amici bat : « Ouasi modo genitiinfantes, rationabiles,sine
mei estis. » Etitem: « Jam non dicam vos servos, » dolo lac concupiscite, ut in eo crescatis in salutcm
sed amicos meos. Et rursus: «Vos autem dixi ami- „ (/ Petr. II.) »

cos meos Nox in hoc loco tribulationem

{Ihid.). » « Et ille si perseveraverit pulsans, dico vobis, et
significat; sicut enim dies ad laetitiam, sic noxali- « si non dabit illi surgens.eo quod amicus sit,pro-
quando ad tristitiam portinet. Vcniendum est ad M ptor improbitatem tamen ejus surget, et dabitci

amicum media nocte,quia in tribulationis pressura « quotquot habel necessarios. » Comparatio hic fit

nonanimum advindictam pr8eparare,neque nosmet- a minori, ut intelligas quia et si homo non amici
ipsos desperare vel frangere debemus, sed ejus causa, sed taedio victus, dat quod prius negaverat,
auxilium flagitari qui ait : « In mundo pressuram multo magis bona sc petentibus Dominus dabit,
habebitis, sed confidite,quia egovicimundum(./o««. quando ipse nos ut petamus admonet.Nisi enim ea
xxi)» cum enim Dominus semper sit rogandus,
; prajstare vellet, nequaquam nos ad petendum invi-
maxime tamen cum persccutio furit et seevit.Ne in taret. llnde cum alibi {Luc. xviiij doceret quia
tribulatione deficiamus, ejus adjutorium postulare oportet semper orare et non deficere.posuit siinili-

debemus,sicutPsalmista,quidicebat :«Ad Dominum

tudinem dejudice iniquitatis, quem interpellabat
cum lribularerclamavi,et exaudivitme(Ps«L cxix).» quaedam vidua, dicens Vindica me de adversario : <(

Et ilerum « De tribulatione invocavi ad Dominum

: meo.Et nolebat per multum tempus.Post haic taedio
{Psal. cxvii), » et caetera. Quid autem in oratione victus, dicit intra se Et si Deum non timeo, nec :

petere debeamus, declarat subjiciens « Amice, C hoininem revercor,tamenquia molesta est mihi hajc
:

« commoda mihi trcs panes,quoniara amicus meus
« venit de via ad me, et non habeo quod ponam
« ante illum. » IIoc enim in oratione quaerere, hoc
etiampetere debemus,utnotitiam et amorem saiictaj
Trinitatis nostris cordibus infundat. Sive certc tros
panes in orationepctere debemus,id cst fidem,spem
vidua, vindicabo illam.)) Vult enim Deus nos impor-
tunos esse in petcndo, ut sua graluita dona nostra
sint merita.Semper enim aures divina; pietatis ora-
tionibus nostris apcrtae sunt, si tamen a precibus
nostris non cessemus, et in fide non dubitemus,
Jacobo apostolo teste, qui ait « Si quis vestrum :

et charitatem. Amicus autem iste qui de via vcnire
dicitur,noster cst animus.qui toties a nobisrecedit,
quotiespcrlatahujussacculidosideria sesecogitando
diffundit.Tunc autom ad nos de viarevcrtitur,quan-
do mens scse ante se ponens, transitoria conlem-
indigct sapienlia, postulet a Deo, qui dat affluenter
omnibus, et non improperat, et dabitur ei.Postulet
autcm in fidc, nihil hssitans (Jac. iK » Undc expo-
ncns Dominus similitudincm propositam, adjunxit
diccns :

ncre, et ea quae aeterna et permanentia sunt, sitirc « Et ego vobis dico P<3tite, et dabitur vobis :

ct desiderare incipit. Sed ne fame pereat, amicus « quacrite,ct invcnietis pulsate, et aperietur vobis. :

rogandusest, id est, misericordiaDominiimploran- « Omnis enim qui petit, accipit et qui quaerit.in- :

da, ut commodet nobis tres pancs,hoc est,ut amo- r\ « venit et pulsanti apcrictur. » Petenda cst ergo
:

rem sanctao Trinitatis, ut dictum est,nostris cordi-
bus largialur. Et quia De s omnipotcns aliquando
nostra desidcria dilatat, non ut praemium minuat,
scd ut meritum augcat, rocte subjungitur.
« Et illc deintus respondens dicit :Noli mihi mo-
« lestus csse,jam ostium clausum est,et pucri moi
« mecum suntin cubili,aon possum surgere ct darc
« tibi. »()stium ainici intclligcntia cst diviiii my-
slerii,quod oplabat Paulussibi apoririadlo(|ucndum
verbum Dei cum iiducia. IIoc ergo ostium landiu
vita ;clorna orando, quffirendo, vivendo, pulsando,
in bonis actibus perscvcrando. Duo cnim siint qute
in orationc sollicite considcrarc dcbemus.Primo,ut
ca potamus qu;c Dcus vclit :secundo,ut nostravita
a nostris precibus non discordet.Frustra cnim ora-
tioni insistit, qui vcl ea petit quac a Dco displiccnt,
vel si bona sunt qua; potit, perversc vivendo se
indignum cxhibct. rndc Jacobus apostolus ait
« Pclitis, el non accipitis, co (luod malc polatis
(Jar. IV). » l''t sicul ail Salomon « Qui avcrtit au- :

iioliis clausum esl, <|UOUS(iuo pcr divinaui graliam rcni suam iio ;uidial lcgcm,oratio cjus crit cxsecra-
noliis .ipcriatur ad cognoscond;i divina mystcria. liilis 'l'roi'. XXVIII '.»Qiue aulcm sunt,qihT principa-
533 HOMILI.E DE TEMPORE. ^34

liter in oratione petenda sint,Deusalibi manifestat, A militudinibushocDominusostenditquiacumsitipse

dicens : "Primum queerite regnum Dei etjustitiam pius etclemens, nulli bona petcnti mala tribuit.
ejus, el omnia adjicientur vobis {Matlh. vi). » Et Non onim pro pane lapidem donat.quia charitatem
item : « Petite, et accipietis, ut gaudium vestrum amanti durum ct immisericordem animum nontri-
plenum sit iJoa)i. xvi).» Et ne nos in oralione quod buit. Nec pro pisce serpentem donat, quia (idem
petimus, accepturos desperemus, adhuc Domiuus quaerenti nequaquam ad infidelitatem cogit. Sed
aliam similitudinem adjungit, diccns : ncquc pro ovo porrigit scorpionem, quia qui in se
« Quis autem ex vobis patrem petit panem, nun- habet spem.in desperationem caderenon compellit:
« quid lapidem dabit illi.' Aut pisccm,nunquid pro proprium est autem immensae bonitati ejus ali-
« pisce serpentem dabit illi? Aut si petierit ovum, quando malos facere bonos,nunquam autem bonos
« nunquid porriget ilii scorpionem? » Panis in hoc compcllcre ut sint mali. Undc adhuc conclusit sen-
loco charitatem signilicat. Et pulchre, quia, sicut tentiam, dicens :

panis principalis est in victualibus hominum, sic « Si ergo vos,sitis mali, nostis bona data
cum
charitas inter caeteras virtutes principatum tcnet. « dare flliis quanto magis Pater vester de
vestris,
Quod Dominus oslendit,quando requisitus a scriba « ccelo dabit spiritum bonum petentibus se. » Ubi

docto,quod essetmaximum mandatum in lege, re- evidenternomen nostrum manifestatur cumdicitur:

spondit Diliges Dominum Deum tuum, »etc., us-
: « Cuni sitis mali. » Boni enim a Deo conditi, vitio
que, « hoc est primum ct maximum mandatum mali sumus effecti. Si autem nostra bonitas ejus
{Matlli. xxii). » Vel certe per panem charitas desi- boni comparetur, nec bonitas csse nominatur.Facti
gnatur, quia sicut mensa, quamvis variis cibis sit ergo mali per malam intentionem.Patrcm habemus
repleta,tamen sine pane inops esse videtur.coBteraj in coelis per conditionem.Ac si diceret Dominus :

virtutes sine charitatc nihil esse comprobantur, si- Si vos, cum bona dona filiis vestris tri-
sitis mali,
cut ait Salvator in Evangelio : « Omni habenti da- buitis, id est panem, piscem, ovum, et quae hu-
bitur, et abundabit [Matth. xxv). » Unde Apostolus mana consuetudo inter bona praesentisvitae enurae-
ait : « Si linguis hominum loquar et angelorum, rare consuevit, « multo magis Paler de ccclo dabit
charitalera autcm non habeam.factus sum velut ses- Spiritum bonum petentibus se, » ut scilicet, ejus

sonans aut cymbalum tinniens. Et si habuero pro- Spiritu illuminati, non solum fidem, spem et cha-
phetiam, et novcrim mysteria omnia et omnem ritatem petere discant, sed etiam accipere merean-
scientiam, et habuero omnem fidem.ita ut montes lur.Cum ergo dicit,«dabit spiritum bonum petenti-
transferam, charitatcm autem non habeam, nihil bus se,» omnes virtutes animee comprehendit:quo-
sum. Et si distribuero incibos pauperum omnesfa- niam omnia bona quae hominibusa Deo dantur,per
cultates meas, el si tradidero corpus meum ita ut C Spiritum sanctum administrantur, teste Apostolo

ardeam, charitalem autem non habuero,nihil mihi qui ait « Charitas Dei diffusa est in cordibus no- :

prodest (/ Cor. xiiij. » Huic contrarius cst lapis, id stris per Spiritum sanctum, qui datus est nobis
est duritia cordis et immisericordia. Piscis autem (Rom. v). » Et item « Alii genera linguarum, alii :

fidcm jignificat, et congrue satis. Nam sicut piscis interpretatio sermonum, alii discretio spirituum.
aqna nutritur, ita fidcs baptismo roboratur,dicenle Hsc autcm om.nia gperatur unus atque idem Spi-
Domino : « Qui credidcrit et baptizalus fuerit, sal- ritus, dividens singulis proultvult (/ Cor. xii). »

vus erit [Marc. x\i). » Vel certe per piscem fides HOMILIA XCm.
figuratur,quia sicut piscis sub aciuis latet,sic fides FERiA TERTiA LiTANi.vRUM, PosT Vocem jucimditatis.
iliarum rerum est, qu.-tj non videntur,(liconte Apo- (M.\TTH. VII). « In illotempore, dixit Jesus disci-
slolo ; « Est fides sperandarum substanlia rcrum, « pulis suis: Pctitc, et dabitur vobis quaerite, et :

argumcnlum non apparentium {Hebr. xi). » Vel « invcnielis: pulsate, ct aperictur vobis. » Et re-

certc aliter,per piscem fides intelligilurquia sicut : liqua. Poterat aliquis exauditoribus Domino dicere:
piscisquoampliusfluctibus tunditur, eo magis crc- Quomodo nos pnccipis sanctum non dare canibus,
scit, sic fides quo amplius pcrsccutionespatitur, eo neque mittcrc margaritas antc porcos,cum nos nec-
dumcumdem sauctum et easdem margaritas habe
niagis proficit, dc
fidem sicut
• .

granum
.....
qua Dominus
sinapis,
ait :« Si

dicctis
habueritis
monti huic,
. . .
iv
iJ .>.-. - j u~„r>^
mus,quabmitLainusanteporcos?Et quasi adhaecDo-
. :

Transi hinc, ct transibit (Matth. xvii). » Huic con- miuus rcspondcns infcrt :«Petitc,ctdabitur vobis.»
a
trarius C3t serpens, vidclicct infidelitas, sive vene- Tria enim dixit pclito, quaeritc, pulsate. Pctite
:

nosaecogitationes,qu.-Eanimam inlerimereconantur. Deo sanitatem et firmitatem animi,ut possitis ea im-

venta-
In ovo liguratur spes, quia sicut in ovo fetus non- plcre quaj praecipiuntur vobis.Quaerite viam
dum cernitur, sed futurus creditur.sic spes non vi- tis, et invenietis. Pulsatc januam rcgni coelestis,de
detur oculo.scd speratur mente,sicut Apostolus ait: qua scriptum est « Hajc porta f)omini, justi intra-
:

Nam quod videt quis,quid sperat? »Si autcm quod buut per cam {Psal. cxvii). »Hoc cnim ordinepro-
pri-
non videinus speramus,perpatientiamexspectamus scquitur omnipotens Dcus pctitioncs nostras.si
{hom. viii). » Huic contrarius e.st scorpio, aculcum mum pclimus possibilitatcmimplendi divina praece-
in cauda gestans,id est desperatio,quac nos abovis pta : (loinde,s'. viaiu verilatis adinventione studiose
peronnibup retm retrahere conatur.lii iiis orgo si- requirainus : ad ultimum, si regni coclcstis aulam
 :

535 HAYMONIS HALBEKSTAT. EPISC. OPP. P.\RS II.— HOMIL. 536

intrare volumus, precibus et bonis operibus pulse- A creata sunt.per hoc quod Domini cst terra et pleni"
mus. Ponamus indc aiiquid oxemplum Vides ali : tudo ejus. « Quanto magis Pater vesterqui in coelis
quem hominem infirmatum,pedil)us ambulare non est, dabit bona petentibus se ? » Et est scnsus Si :

yalentem,primummcdicina sanitatisei impenditur, in necessariis flliis vestris birgi cxistitis,quanto ma-

ut possit ambulare, ad hoc dixit: « Pctite, ct acci- gis omnipotens Deus erga vos largus cxistet,in mi-
pielis. ))Quid prodest ei ambularc,si nosciorit viain nistrando vobis victum ct veslimentum .'

rectam pcr quara incedere debet, nisi ei recta via

« Qu.TCunquc vultis ut Taciant vobis homines, ct
ostendatur.^^Ad hoc pertinet quod dixit « Qureritc. :

« vos cadem facite illis. «Ista est lex naluralis.quce

et invenietis. «Quid prodest iter ei, si postquam ad
in duobus consistit prceceptis,et in his duabus scn-
certum locum pervenerit,locum quem intraredesi-
tenfiis tota lex pcndet et prophetae.Et hocestunum
derat,clausum inveniat? Ad hoc pertinet quod dixit
quod libi dicitur :«Qu«cunquevultisut faciantvobis
« Pulsate, ct aperietur vobis. » Yel etiam aliter po-
homincs » ct aliud cst quod alibi dicitur :«Quod libi
test intelligi : Petite credcndo, quajrite bene ope-
non vis ficri, alii nc feccris (Tob. iv). » Quia quid-
rando, pulsate perseverando.
quid lexet prophet<c latius describunt,inhisduobus
«Aut quis cst ex vobis homo, quem si peticrit
praeceptis brcviter est comprehensum.Quienim has
« filius suus panem, nunquid lapidem dabit illi?» ^ a.,^^ ^k^^ •*
B ""»s observaverit, omnom legem et prophctas se
i i , .

^ , . ^ ., , , . .
r\
In his tribus comparationibus Dominus tres princi-
gaurlo])it adimplesse.
pales virtutes vult designare. Per panem etcnim
« Intrate per angustam porlam,quaa ducit ad vi-
charitas designatur, quoniam sicut mensa referta
« tam «ternam :quia lata porta et spatiosa via est,
variis cibis, sinc pane inops est, ita ctiam Cccterai
« qucfi ducit ad pcrdilionora, ct multi sunt qui in-
virtutcs imperfect.p redduntur sine charitate. At
contra pcr lapidem duritia cordis exprimitur, qute « grcdiuntur pcr eam. » Duas vias proponit Domi-
maxime est conlraria charitati ; si ergo petierimus nus : una cst lata ct spatiosa, quaj ducit ad infer-

Deum Patrem ut det nobis charitatem, nunquid la- num ;

altcra est augusta.qucc ducitad coelum.Lata

pidem dabit ncbis, hoc est, duritiam cordis ? via ostvoluptatum hujus saeculi, de quo Dominus
Aut si petierimus piscem, nunquid pro pisco bene dicit.quia lataet spatiosa via est.et multisunt
serpentem dabit nobis? In pisce fides intelligi-
qui per eam ingrcdiuntur. Non enim est necesse ut

tur,quoniam sicut piscis inter fluctus tunditur ut requiratur, qui sponte errantibusoffertur. Augusta

semper crescat, ita etiam fides inter advorsa islius via cst.quae ducit ad vitam,et a paucis invenitur, et

saeculi probatur Nunquid dabit nobis

et
a niultis inventa non tenetur. Multi sunt ist'us viae
proficit.
iter aggrcssi, capti istius sa?culi deIectationibus,sed
serpentem, hoc est, infidelitatem? Infidelitas enim
per serpentem designfitur, eo quod venena maliticE C ^e medio itinere revertuntur. Angusta via est desi
SU8B primis parentibus infuderit. Terlia compara- derium pcragondi ad coelum.Nunquid enim non cst
tio additur a Luca, dicit enim angusta via,quap jcjunando et eleemosynas faciendo,
:

« Aut si petierit ovum,nunquid porriget illi scor- promcretur ffitorni regni consortium?
« pionem ? »In 'jvo spes dosignatur,quoniam in ovo

nondum fetus videtur, sed futurus speratur:ita HOMILIA XGIV.

ctiam spes quaj videtur, non est spes ; sed spos est FERIA QUAUTA LITAMARUM, I.V VIi-.ILIIS ASCENSIONIS
exspcctatio futurorum bonorum operum."Nunquid DO.MIXI.
scorpionem dabit illi ? » hoc est, despcrationem.
Scorpio enim dcsperationem significat, quia scor- (JoAN. XVII.) « In illo tempore : Sublevatis oculis
pio in cauda pcrcutit, et desporatio maxime in finc « Jcsus in ccclum, dixit : Pater,venit hora, clarifica
perdit. « Filium tuum. » Et rcliqua. Potuit silenter hjcc
« Si ergo vos, cum sitis mali, nostis bona data eadem vcrba orationis Patri Filius diccrc, sed ora-
« dare filiis vestris, quanto magis Pater vcster,qui tio Filii doctrina est apostolorum, necnon et corum
« in ccelis est, dabit bona petontibus se ? » Mirum qui illorum cxnmplasequi nolunt,vel corum scripta
est cur Dominus aposlolos appellaverit malos, iiisi n logero. « Dixit : Pater, vcnit hora. » Hora itaque
fortedicamus quod in persona apostolorum oinne passionis appropinquat. « Clarifica Filium tuuni. »

genus humanuin vituperet,quiaab adolescrntiasua, Jd cst, resurrectionis gloria: prtcccdat humililas

sicut in Gcnesi legimus, pronum est cor illius ad passionis, ut subscipialur cito clarificalio resurroc-
malum {Gen. ii), Vel certc possumus dicore, quia tionis. Scquilur : « Ut Filius tuus clarilicct te. »
eosdom aposlolos ^pcr.ialiler appellavoril malos.Li- Clarificalio Patris ;et(n-na est, qua; ncc augeri noc
cct cnim bonilatcm totiushumanigeneris privilcgio minui potcst. Sed ha3c clarificatio ad notitiam Doi
8U0 transcendcrint, lainen arl comparationom Dei, Patris perlinel, ut rcsurrectionis gloria in Filio pe-
inalisunt,quia adilliuscomparationem nemo bonus racta innotcscerel Deus Pater toti orbi, qui ante in
est. Undc ipsc dicit:<( Ncmo bonus nisi solus Dous Juda-is lautummodo notus eral. « Ckirilica Filium
{ilarc. x). » « Quid appelhit hic
Noslis bona, )> clc. luiim, ut Filius tiius clarilicet tc. » Quasi dixisset,
l»i)na?Qua; superiuscomineinoravit, j)aneni, piscein rcsdscita me, ut innotescas toti orbi pcr mc. Sc-
ol c.i.-tfra corporis nccessnria.Bona sunt,(]iiia a Deo (juitur :
537 HOMILLE DE TLMPORE. d3B

« Siciit dedisti ei potestatem omnis carnis. » Id A. resurrectione mortuorum apud Patrem, ad cujus
est, omnis liominis, a parte totum, caro pro homine. dexteram sedet.
Hsec ait, ut ostenderet magis ac magis quomodo cla- « Manifestavi noraen tuum hominibus, quos de-

rilicaturus esset Patrcm. Sicut ergo dedisti pote- « -listi mihi de mundo. » Quod ergo facturus erat
,

statem, inquit, omnis carnis, ita clarilicet te Filius, per doctoros sanctos in toto orbe post gloriam re-
id est,notum te faciat omni carni, quam dedisti ei. surrectionis et ascensionis suce, ct post Spiritus
Sic cnim dedisti « Ut omne quod dedisti eijdet eis
: sancti dona, qua; in discipulis delata sunt, hoc quasi
« vitam seternam. Hsec est autem vita ceterna, ut factum esset dixit : Tale est hoc, quale et illud,

« cognoscanttesolum verum Deura,etquem misisti quod paulo ante dixit « Ego te clarificavi super
:

« Jc3um Christum. » Ordo verhorum est, ut te et tcrrani, » pro tempore fuluro ct illic et hic prsete-
quem misisti Jesuin Christum, cognoscant verum ritum ponens tempus, sicut qui sciret praedestina-
Deum solum. Plenitudo cognitionis Dei Patris et tum esse ut id fieret, etideo fecisse se dicons.quod
Filii ct Spiritus sancti, plena est et perfecta et a^terna erat sine ulia dubitatione facturus. Sequitur « Tui :

vita. Pcrfecta vita aeterna summa beatitudo est. « erant, et niihi eos dedisti, et sermonera tuum
Summa beatitudo non est nisi in vita ffiterna. « servaverunt. Nunc cognoverunt, quia omnia quae
Ego te clarificavi soper terram, opus consum-
« r»
« dedisti mihi, abs te sunt. Quia verba quae dedisti
« mavi quod dedisti mihi ut faciam. » Quid est, « mihi, dedi eis, et ipsi acceperunt, et cognoverunt
quod prajterito tempore posuit, « clarificavi » et « vere quia a tc exivi, et credidorunt quia tu me
« consummavi, » statimque subjunxit futuri terapo- « raisisti. » Quanquara et haec omnia de omnit)us

ris verbum, « faciam, » nisi quod omnia Deo sunt futuris fidelibus dici potuerint, ipsa perfccta cum
praesenlia, ct in divina praedestinatione futura quasi adhuc essent futura, tamen et haec specialiter de
transacta esse credenda 3unt'?0uod cnim futurura discipulis dici possunt, ad quos tunc praesentialiter
fuit ut fieret, hoc ei quasi transactum fuit. « Ego te loquehatur. Quia illud quod sequitur :

clarificavi. » Quasi dixisset Ego : te clarificabo praedi- « Cum essera cura eis, ego servabam cos in no-

cationis gloria, quam in discipulis meis toto mundo « mine tuo quos dedisti niihi, custodivi, et nemo
:

efTundara, dum opus consuraraabo passionis raece « ex eis pcriit,nisi filius perditionis.» Judam signi|
et resurrectionis, quod dedisti raihi ut faciam. ficans, qui tradidit eura, qui unus fuit de duode-
« Et nunc me clarifica tu, Pater. » Diccndo cnim, cim, magis huio sensui convenit, ut apostolis spe-
te clarificavi super terram, se autem a Patre apud cialiter haec Joqueretur. Deinde subjungit :

eumdem Patrem postulat clarificandura modo, pro- « Nunc autem ad te venio. » Cum manifestum
fecto utriusque clarificationis ostendit gloriam. Ipsc est oum de corporali sua dixisse praesentia. « Cum
quippo Patrem clarificavit super terrara,eum genti- C essem cum eis. ego servabam eos, » velut jam curd
bus prffidicando : Pater vero, ipsum apud semet- eis praesentianon esset. Eo modo enim significare
ipsum ad suam dexterara collocando, subjunxit : voluit ascensionem raox futurara, de qua dicit :

Giaritate quam habui,priusquam mundus esset

<< « Nunc autem ad te venio. » Iturus utique ad dexte-

« apud te. » Ordo verborum est, quam habui apud ram Patris, inde venturus est ad vivos et raortuos
te priusquam mundus esset.Inhoc valet quod ait: judicandos praesentia corporali, secundum fidei re-
« Et nunc clarifica me, » hoc est, sicut tunc, ita et gulam, sanamque doctrinam. Nam praesentia spiri-
nunc sic tunc pr.-edeslinatione, ita nunc pcrfe-
: tali cum eis erat semper, et cum tota Ecclesia sua
ctione. Fac in mundo quod ante te fuerat ante in hoc raundo usque ad consuraraationem saeculi.

mundum. Fac in suo tempore, quod ante omnia Quod voro ait, ad superiora redearaus « Manife- :

tempora statuisli. Gonvenit nos intelligere in hoc stavinomen tuum hominibus, quos dedisti mihi, »
loco pra?destinationora humanae, quae in
claritalis non nomen quod Deus cs,sed illud nomen quod
illud
iilo est, naturaa, ex mortali immortalem apud Pa- Pater meus es, quod manifestari non potest sine
trem futurae, in hoc praedestinando factum fuisse illius Filii manifestatione. Nam vere illud noraen
antequam mundus esset, quod in mundo etiara suo quod Deus est, nulli naturae rationali incognitum
tempore fieret, sicut de nobis dixit Apostolus : n oranimodis esse putavit. Ha;c est cnira vita ejus Di-
« mundi constitutio-
Sicut elegit nos in ipso ante vinitatis, ut creaturae rationali non omnino inco-
nem {Ephes. i). » Xec formidare debemus praedesti- gnitus possit abscondi e.xceptis paucis, in quibus
natum dicere Filium Dei secundum humanitatem, natura rationalis niraium depravata est. Propemo-
qui in tempore suo venit in mundura, ante tamen dum oranes gentes Dcum esse fatentur, licet diversis
orania tempora pracdestinatus est. Illud autem prae- erroribus agnoscere impediantur. Quod vero in

dcstinatum fuit, quod nondum erat ut lieret, quod Psalmis [egitur,«Notus in JudaeaDeus i^Psal. ijcxs),»
Deus voiuit ut esset, de qua pra;deslinatione Apo- indicatur, quia legitimo cuitu tantummodo Judaii
stolus ait in epistola ad Komanos « Qui factus est : Deura verum cognoveruat etcoluerunt. In hoc vero
ei ex semine David secundum carnem, qui prcede- quod Pater quem toHit peccata mundi,
Christi, per
slinatus est Filius Doi in virtute (Rovi. i). » Secun- i^nolus antequam
fuit venissct Christus in mundo,
dum hanc prajdestinationem etiam clurificatus est nisi lantum quibus Deus pcr Spiritum sanctum pro-
antcquam mundus esset, ut essct claritas njus ex pheliaj revelavit hoc inysterium magnum et abscon-
539 HAYMONIS TIALBERSTAT. EPISC. OPP. PARS II. — HOMIL. 540
ditum.hoc post adventum ejus in mundo prffidica- A « jam non sum (inquit) in mundo, et hi in
Et
tum est gentibus, creditum est in hoc mundo, as- « mundo sunt. » Significat horam qua transiturus
sumptum in gloria. Quod vero addidit, « quos de- erat ex hoc mundo, ot vorbo pr.-nsentis tcmporis
disti mihi, » hoc cst quod paulo ante dixit : « Nemo usus est pro futuro, quia quod cito crat futurum,
potest venire ad nie,nisi Puter qui me misil, traxe- quasi factum essct. dixit. Quod autem ait, << et hiin
rit eum (Joa7i. vi). » « Qnos dcdisti mihi de mundo, » mundo sunt, » siguificat eos, ad quos loquebatur,
hoc quibus gratia pcr regenerationem hoc prre-
est, tardius transire ex hoc mundo.Nccesseest cnim ut
stitit,non quibus natura per nativitalem contulit. illi remanerent, per quos prffidicaretur nomen ejus
Quid est quod sequitur, « Tui erant, et mihi eos sanctum in mundo. Prajvidensque quod eos mo-
dedisti ? » in humanitatehanc potestatem seaccepisse vere possit, qui audirent haec quoe cligerent, ad-
a Patre dicit. ut cos haberet quos Paler elegit et jecit :

praedcstinavil aiitc conslitutionem mundi, non so- « Nunc autem ad te vado, » ascensionis gloria,

lum Pater, sed Filius et Spiritus sanctus, ut sit pcrquam elevatus est homo super altitudinem coelo-
unum opus sanctee Trinitatis inseparabilis et omni- rum et omnium angelicarum potestatum dignitates,
modo sermonem tuum ser-
aequalis. Sequitur : « Et ila ut in dextera Dci Patris coUocaretur.
vaverunt.Nunc cognoverunt, quia omnia qure dedisti n
mihi, abs
HOMtLlA XCV.
te sunt. » Id est, didicerunt quod nihil
IN DIE SANCTO ASCEXSIONIS DO.MINI.
alienum cst in me extra te, et quod quoecunque do-
ceo, tua sunt. Simul enim Pater dcdit omnia, cum (AcT. I.) « Primum quidem sermonCm feci de
genuit, quia habet et omnia, sicut in prioribus hujus « omnibus, o Thoophile, quae ccepit Jesus facere et
Evangelii ipse Dominus dicit : « Sicut enim Pater « docere. » Et reliqua. Lucas evangelista, fratres

habet vitam aeternam in semetipso, sic dedit et Filio charissimi, qui unum ex quatuor Evangeiiis scripsit,
vitam habere in semetipso (Joaji. v), » id est, genuit ipse etiam libram Actuum apostolorum, unde nunc
Filium vitam habentem in semetipso. « Quia verba ubi et primitus de ul-
prfesens lectio sonat,edidit :

quae dedisti mihi, dedi eis^ et ipsi acceperunt, » id timo convivio quod Dominus post resurrectionem
est, intellexerunt alque tenuerunt. D dit eis vcrba, suam cum discipulis suis habuit, simul et de ascen-
sicut dixit, quai dedit ei Pater, sed quando illa non sione ejus ad coclum, quam hodie celebramus,men-
foris in auribus, sed tunc
spiritaliter acceperunt, tionem Exordium enim
fecit. ipsius Ubri ita est :

vere acceperunt, quia tunc vere cognoverunt. Vere « Primum quidem sermonem feci, » id est Evange-
autem cognoverunt, quia vere crediderunt.Sed haec lium, « de omnibus, o Theophile » episcope,qui hunc
verba, quae dicit Filius dcdisse sibi Patrem, sic ad me librum Actuum apostolorum scribere cogis,«quae
divinitatisunitatemintelligunturpertincre.Eo modo C « ccepit Jesus, »primo signa monstrando, vel ea
dedit verba Pater Filio, quo genuit ^'crbum co.cter- quae ad exempla vitae pertinebant, « facere et postea >

num sibi. Sequitur : « docere, » quia Jesus bonum doctorem instituens,

" Ego proeis rogo, non pro mundo rogo,sed pro nulJa nisi quai docuit fecit. « Usque in diem qua
« his quos dcdisti mihi. » Haec enim dixit inter alia, « prfficipiens apostoUs per Spiritum sanctum quos

dum oraret, pro cis quos dedit ci Pater. Mundum « elegit, assumptus est. » Dans praecepta ante as-

vult modo intelligi, qui vivunt"secundum concupi- sumptionem observare et adimplcre, qua3 vel in hoc
scentiam mundi, ct nou sunt in ea sortiti gratiam, libro vel Evangeliis leguntur.
ut ab iUo eHgantur ex mundo Non itaqiie pro mun- « Quibus et prai^buit seipsum vivum in muUis ar-
do, scd pro eis quos Pater dcdit, rogare se dicit. « gumentis, posl passionem suam per dics quadra-
Per hoc cnim, quod ens illi Pater jam dedit,factum « ginta apparens eis,et loquens deregnoDei. » Per

est ut non pertincant ad eum mundum pro quo non hanc quadraginta dierum cum discipuUs conversa-
rogat. Deinde subjungit « Quia tui sunt. » Neque
: tionem significat omnia se tam aperta quam occul-
enim quia Pater Filio dedit, amisit ipsc quos dodit. ta, (lu.e promiserat, impleturum, ut dc multis vel
cum adhuc Filius sequatur ac dicat unum dicamus, quod ait « Ecce ego vobiscum sum
: :

" Et mea omnia tua sunt, ct tua mca. » llbi satis

q omnibus diobus usquc ad consummationem s;ccuU
appjiret quomodo unigeniti Filii sunl omnia (ju.-c (Matth. xxviii). »
Patris. Patct hoc utiqiic (|uod eliain ipscDcus cst, et « Et convescens pr.TCcpit cis, ab llicrosolymis
de Patre Patri est natus cPqualis. Hoc cnim dictum « no discederent, scd exspcctarent promissioncm
cst ct rationali crcatur.-B, quam clegit Deus, et quae « Patris. » Quod cibos cum discipulis sumpsit.hoc
sul)dita est Patri et Filio.ut ffiqualitcr sintPatriset idco fccit, ut eamdem quam mortuus auscitaverat
Filii. « Et clarificatus sum (inquit) in cis. » Nunc carncm, palpando alque tractando, veram monstra-
suam clarificalionem, tanquam facta sit, dicit, cum rct (Luc. xxiv). Sequitur : « Quam audistis (inquit)
adhuc esset futura. « Clarificatus sum in cis, » id « pcrosmeum,quia Joanncsquidemljaptizavitaqua,
ost.pcrcorumpr.Tdicationomclarificatiissumin toto « vos autem baptizabimini Spirilu sancto, non post
mundo. Et (jiiia pra^dostinatum cst ul fieret, ccrtum « mulloshosdies. » Fuerunt aiitem Jam apostoli aqua
voluil cssc (jiiod futuriim crat, ideoque praetcriti baptizati,sednondum Spiritu sancto plenitor.qui cis
lemporis vcrbis usus cst. promittitur post ascensioncm illam futurus. Noque
541 HOMILLE DE TEMPORE. o42

autem ipsi apostoli, noquc successores oorutn hu- A. porc nostro, ut ad ea qua^ fidelibus sunt praemia
cusque in Ecclesia alitor quam Joannes Baptista.id praeparata. porvenire mereamur.
est in aqua baptizare volebant sed tanicn invocato :
HOMILIA XCVI.
nomine Christi,id est interior virtus Spiritus sancti, IN' niE SANCTO ASCENSIONIS DOMINI.
quae homino in aqua mergente simul animas et cor- (Marc. XVI.) « In illo tempore, recumbentibus un-
porapurificet.quod in Joannisbaptismatenonfiebat. « decim discipulis.apparuit illis Jesus etexprobavit

« Igitur, qui convenerant interrogabant oum, di- « incredulitatem illorum. » Et reliqua. Ascensurus in

« centes Domine,si
: tompore hoc rectiiucs regnum
in coelum Dominus, et per corporalem praesentiam a
« Israol ? » Consoquenter de regno Dei percontantur, discipulis recessurus, duritiam cordis et increduli-
utrum videlicet mox advcnicnle Spiritu sancto in tatcm illorum exprobrarc voluit, ut maculas dubita-
an in futuro sanctis
praesenti essct restituendum, tionis sermo mondarctcorreptionis.rmmerito novis-
reservandum crcdere deberent. sime, non quod adhucin incredulitate persistcrent,
« Dixit autem eis Non est vestrum nosse tom-
: sed quod primum non crediderunt citius. Legimus
« pora vel momenta, quae Pater posuit in sua ipsius enim in Evangelio secundum Lucam,quia cum de"
« potestate. » Ostendit quia non expedit nosse nobis votffl mulieres valde diluculo ad scpulcrum Domini
mortalibus diem vocationis nostroe, ut, semper in- r» venientes. visioncm angolorum vidissent, qui dice-
certi de advcntu judicis, ita sollicite quotidic viva- ront oum vivore,currentes nuntiaverunt discipulis.
mus,quasi die alia ad judicium properare debeamus. At illi non crediderunt eis, sed visa sunt earum
« Sed accipietis (inquit) virtutcm supervenientis verba quasi doliramenta coram illis (Liic. xxiv). Tho-
« Spirilus sancti in vos, et eritis mihi testes in Je- mas autem unus de duodecim,qni dicitur Didymus,
« rusalem, et in omni Judsa et Samaria, et usque aliis discipulis dicentibus : « Vidimus Dominum, »
« ad ultimum terrac. » Ac si dicoret Non enim pu- : non credidit, dicens : « Nisi vidcro in manibusejus
tare debetis vcniente Spiritu sancto in vos, statim mittam manum meam in latus
fixuras clavorum, ct
hujue mundi fieri consummationem, sed vobis tan- ejus, non credam {Joan xx). » Et ideo novissime

tum virtutem de me testificandi prfebere. increpantur, quare primum ad credendum tardi

« Et cum haec dixisset, videntibus illis, elevatus vel duri fuerint. Non enim de ejus resurrectione
« est, et nubes suscepit eum ab oculis eorum. » dubitare debuerant, quem cum mortalis esset, mor-
Ubique creatura Creatori suo praestat obsequium- tuos suscitantem viderant, maxime cum passionis
Astra indicant nascentom, patientcTi obnubunt,rc' etmortis genus ita vonisse cernerent.ut ab illo prae-
cipiunt nubcs ascendentom, rodcuntem ad judicium dictum recolebant. Sivo certe ab ois recessurus,in-
comitabuntur. credulitatem et duritiam cordisdiscipulorum expro-
« Cumquointuerentur in coelum euntem illum, ^ brare voluit, ut novissima ejus verba tanto arctius
« ecce duo viri astiterunt juxta illos in vestibus eorum pectoribus inhaererent, quanto durius per
« albis, qui et dixerunt Viri Galila^i, quid statis
: increpationem fuissent prolata. Sicut enim mala
deterior sic
« aspicientes in coclum ? Hic Jesus qui assumplus mens aliquando per increpationem fit,

« est a vobis in coclum, sic veniet quemadmodum bona ex corrcptione sompor proficit, dicente Salo-

« vidistis eum euntem in ccclum. » Id est in ea mone : « Corripo sapientem, et amabit te : doce
forma carnis atque substantia vcnit judicandus, in justum, ot festinabit accipcre {Prov. ix). » Et quia
qua veniet judicaturus. Non ergo dignis moribus solemuscharissimismorientibus,siveinlonginquam
asccnsum in coclum nobis proeparemus, et pcregri- rogioncm proficiscentibus, eorum novissima vcrba
nari nos in hoc mundo valde cognoscamus. In quo quodam vinculo amoris in memoriam religare, vel

etiam si quaedam commoda blandiuntur, non ample-
ctenda sunt nequitor, sod despicienda sunt
IJeo, dilcctissimi fratres, si ascendere vultisin
lum, hoc in spe nostra inlerim roborcmus, in hoc
votis omnibus aestuemus, hoc meditcmur in terris,
quod computemur in coclis. Tunc exuturi carnis
mortalitatem, nunc oxuamus animi vetustatem.Fa-
cile enim corpus levabitur in alta coelorum, si non
premat spiritum sarcina peccatorum. Quaproptcr,
dilcctissimi.erigamur ad cum qui pulvercm nostra;
quod obscuriori inventione ropertum fuerit,recessu-
forliter. rus Dominus ab eis,duritiam cordis et incredulitatem
ccc- illorum exprobravit, ut nullum vestigium dubitatio-
nis in eorum cordihus remaneret, qui ad alienam
ignorantiam instruendam mittendi erant. Ullimam
j)
hanc apparilionem Marcus evangelista commcmorat
corporaliter
(cap. xvi), quia post hajc non legitur
visus in torris loqucns, sed in aera ccelum ascen-
dcns. Decies enim postsuam resurrectionem
homi-
nibus apparuisse ab evangclistis describitur
primo :

Mariaj Magdalenc flcnti ad monumentum

abjectionis corpus fecit sufe glori», et ut asccnsionis secundo, ;

ejus mereamur esse consortes, humilitati et patien- cidcm Mari.-c cum altera cjusdem nominis femma,
tiae omnia congruamus. Magni nominis
ipsius per porgontibusnuntiarediscipulisejusresurrectionem,
militiam, magnae professionis susccpimus discipli- quando occurrit eis, dicens, Avete illa3 autem ac- :

nam. Scctatores Christi discedere a regia non licet cesserunt et tenucrunt pedes ejus tertio Simoni Pe- ;

tro quarto, duobus discipulis pcrgentibus in

via, nec dignum est temporalibus occupari ad a;lerna castel-
;

ton<lentcs. Et quia pretioso sanguine Christi rcdcm- lum Hmmaus, (piando cognovcrunt eum in fra-

pti sumus, glorilicemus ct portcmus Deum in cor- ctioiic panis; quinto, discipulis proptcr metum Ju-
hi3 HAYMO.MS IIALBEHSTAT. i:Pll;C. OPP. PAHS II. — HOMIL. 344

dffiorum in conclavi residentibus, quando non erat A tes eos in noniine Patris,et Filii.et Spiritussancti. »
cum eis Thomas ; sexto, post dies octo, qiiando erat Quapropter erubescat Judaeus infelix, qui dicit Chri-
cum eis Thomas ; septimo, piscantibus discipulis ad stum tantum ad salutcm suam esse vcnturum, et
marp Tiberiadis : octavo, in Galilasa, qnando, sicut non ad aliorum, cum ipse dicat « Ite, baptizate :

ait Matth.inis ovangi^lipta (cap. xxviii), « undecim omnes gcntos. » Erubcscant et Donatisla^, qui, eum
discipuli abierunt in Galilffiam, in inontoni ubi con- locaiitcr includere volentes, dixorunt eum in Africa
stituit illis Jcsus, ot videntes adoraverunt eum ; » tantum esse, et non in aliis mundi partibus, cum
nono, ut prsesens leclio narrat, quando apparuit idem ipse dicat: «Euntes in mundum universum. »
recumbentibus, et rxprobravit incredulitatein
illis Scd ne frustra gentcs ad crcdulitalem Dei sc vocari
ilJorum ; decimo, non jam in lerris, sed in aera lo- putarcnt, pra-mium credentibus promittitur, cum
quens, qmndn Lucas evangelista (cap.
pjont ait subinfortur :

xxiv), " oduxit eos extra civitatem in Bethaniam, ct « Qiii orodideril et baptizalus fuerit, salvus erit. »

cum benediccret eis,clevatis manibus, ferebatur in Et quia quos lenis promissio ad credendum non
CQclum. n Et pulchre iiiis recumbentibus Dominus suadet, durius terrendi sunt, recte subjungitur :

apparere voluit, quia inter recumbentes pax etcon- « Qui vcro non crediderit, condemrabitur. » In quo
cordia solet servari. Cum ergo illis recumbentibus loco ordo baptizandi pra;dicatoribus demonstratur,
apparuit, ostendit illos sua visione esse dignos,qui cum dicitur : « Qui crediderit et baptizatus fucrit. »

pacem iuconcussam etiam inter adversa servant.qui Prius enim crodulitas ponitur, et postmodiim bap-
possunt cum Psalmista dicerc : « Cum his qui ode- tismum secjuitur : quia nullus ignarus tantum my-
raut pacom, eram pacifious (Psal.xi, 9). » Undecim steriuni suscipere dobet, nisi prius a doctore in-
discipulisapparuit,quia Judas tradendomagistrum, struatur et imbualur. Postquam vero crediderit,
ab eorum consortio sequestratus fuerat, et Matthias baptizetur. Ubi curiosus lector opponere potest :

necdum in sorte electionis vocatus exstiterat. Post Quidergofietdeparvulis,qui ncsciuntIoqui?Ad quod

increpatam autem duritiam cordis, et incredulita- vera ratio respondere potest, quia sola fides paren-
tem, mox officium prffidicandi adjungit : tum parvulis proficitin baptisnio,ita tamen,ut,cum
<< Et dixit eis Jesus : Euntes in mundum univer- ad lcgitimam ajtatcm pervenerint,instruantur et do-
« sum,pra?dicate Evangelium omni creatura\ » Po- coantur.« Et pulchre eorum fides qui salvandi sunt,
test inovere minusinlelligentes quoniam Evangelium
fundamenlo ponitur (Habac. ii), » quia, ut ait
in
praedicandum omni creaturee dicatur. Nunquid in-
Scriplura, «justus ex fide vivit, et sine fidcimpossi-
sensatis et brutis animalibus erat prcedicandum ? bile est placere Deo (Hebr. xu). » Sicut autem fides
Non. Sed omnis creaturos nomine, homo signatur. origo est omnium virtutum, sic incrcdulitas matcr
,

Sienim qualitas humancBcreaturaecum c;oteris crea- u perditionis. Unde et subditur « Qui vero non cre- :

turis subtilius conferatur, communionem et partici- diderit, condemnabitur. » Quia, sicut Dominus alibi
pationem quamdam cum omnibus haberc invenitiir. ait, « qui non credit, Jam judicatus est (/oaH. iii), »

Sunt enim lapides, qui nec vivunt, nec sentiunt. et item « Nisi quis renatus fuerit ex aqua ot Spi- :

Suntherba? et arbusta,quffi,quamvis vivant per vi- ritu sanclo, non pot^stintrare in rcgnum Dei (Ibid.) »
riditatem, tamen non sentiunt, nec discernunt.Sunt Sed forte dicit aliquis : Ego jam crcdidi et salvus
bruta ani malia, qu;e vivunt, sentiunt, sed non discer- ero. Vcrum hoc quod profitetur verbis,
dicit, si

nunt.Sunt angeli qui vivunt, sentiunt et disccrnunt. implct operibus. Vera enim fidcs est, qu« hoc per-
Habet ergo homo cuin hiscroaturisportioncm quam- ficit opcre, quod confitctur orc, secundum quod
dam, qui habet esse cuni iapidibus, vivere cum ar- Dominus ait ad discipulos : « Scitis \\xc, beati eri-

boribus,senlire cum animalibus brutis, discernerc tis, si fcccritis ea (Joan. xiii). » llinc et Apostolus :

cum angelis. Omni Corde enim crcditur ad justiliam, ore uutem con-
ergo creatura3 pracdicari pra^ci- «

pitur Evangeliuni,cum soli hominipraidicatur,quia fcssio fit ad salutem (Rom. \). » Confcssores enim
ille docetur, propter quem orania facta sunt, et cui Dominus suos operatores vult esse. Cwtcrum fru-
omniapcrquamdam similitudinemcominunia sunt. stra sibi de sola fide blanditur, qui bona operari
iiveccrte oinnis croatur.o nomino, omnis natio gcn- n negligit, quia, sicut ait apostolus Jacobus (cnp. n),
lium dcsignatur. In quibus verbis, quantum nobis Fides sine opcribus morlua cst. » « Sunt autem
passio Domini profucrit, qui cx gentibus crcdidi- plurimi hujusmodi, quod pcjus cst, » sicu! ait Apos-
miis, riianifcstatiir. Qui enim prius dixcrat, « In tolus \Tit. ii), « qui conlitcutur vorbi^ se nosse
viam gentium nc abieritis, ct in civilatos Saraari- Dcum, factis autem negant, » qualcs Dominus in
tanorum ne intraveritis, sed polius ite ad ovcs quic Evangclio reprobat,dicens Quid autem vocatis me, : «

pcricrunt domus Israel (MnUh. x), » nunc post rc- Dominc, Dominc, et non facitis qua; dico?» (Luc. vi.)
surrectionem ascensurus in cadum, pra^cepit, di- El per prophetam « Populus iiic hic labiis honorat,
:

cens « Euntes in mundum universuni, praidioatc

: cor autem coruni loiige est a mc [Un. xxix). » Missi
Evangelium omni creaturae » quod cst dicerc.oinni
: autcm apostoli ad pra-dicandum Evangelium omni
natioui hominum. Qiiod Matthsus cvangclista ma- crcalur;c, nc causarentur tantum opus se porficerc
uiicslius doclarat, diceus (cv/;;. .vxviil) « Euntes in : non ])()sso,visibilium miraculoriiin sigua eis in ad-
munduiiiunivcrsum,docetcomnesgeDles,baptizan- juloriuiii prcmiittuntur, cum dicitur :
oi5 HOMILLE DE TEMPORE. ;f6

Sigiia autem eos qui crcdidcruiit, liacc soqucn- A. ^'l^ cum i-adiccm lixorint, irrigaliocc£sal:sicnovcila
« tur. In nomine meo daemonia ejicient,linguis lo plantatio Ecclesia?, ut incromentumridei proficeret,
« quentur novis, serpentes tollent, ot si morlife- miraculiscorporalibusirriganda.Postquamauti^min
« rum quid non eis nocebit. Super aegros
biberint, lide iirmiter radicata est, exteriora miracula cessa-
« raanus imponent, ct benehabebunt. » Quae omnia verunt, quia, ut ait Apostolus. « Linguae in signum
per aposlolos eorumque succcssores etiam ad litte- sunt, non fidelibus, sed intidelibus (/ Cor. xiv). »
rara esse completa, nullusignorat, quieorumactus Quotidic namque Ecclesia spiritales virtutesopera-
vel vitas legit. Sed ex pluribus pauca commomo- tur, quas perapostolos prioribus temporibus opera-
randa sunt, in uomine enim Christi frequenter ab balur. In nomine enim Christi da:monia ejiciuntur
obsessis corporibus apostoli da;moniacjccerunt,si- (Marr. xvi». cunr» per ministerium sacerdotale et
cut Paulum iecisse legimus quando puella, quge gratiam exorcismi ab illorum mentibus, qui in no-
habebat spiritum pylhonis, sequebatur enm per minesanctajTrinitatisbaptizantur, illorumpotestas
multos dies {Act. xvi). « Dolens autem ille, et con- excluditur. Linguis loquuntur novis (Ibid.), cumhi
vorsus spiritui dixit In nomine Chrisli praecipio
: qui erant consuetiraendaciis, perjuriis, detractioni-
tibi, ut egrediaris ab ea. » Et statim sanafacla est. bus, malediclionibus. ad Doum laudandum et be-
Liuguis locuti sunt novis, non solum aposloli die nedicendum convertuntur. Et cum exhortantur
sancto Pentecostes, cum in linguis igneisSpiritum proximos, consolantur dolentes, corripiunt ne-
sanctum acceperunt, sedetiam, sicutin Actibus apo- gligentes, commutantes labia sua, et abstinentes se
stolorum legimus {Ibid. ii), cum per impositionem a malo
et a pravo eloquio, dicentes cumPsalmista:

manuum eorum Spirilum sanctum acciperen[, lin-
guis loquebanlur et prophetabant. Serpentos tule-
runt, sicutPaulum aposlolum legimusfecisse Jhid.
cum navigasset ad quandam insnlain, et
xviu), qui
coilectasarmentorummultitudineimposuissetsuper
ignem, vipera acaloreignlsegressa,invasit manum
illius. Et cum putarent eum subito casurum, ct
citomoriturum, ipse excutiens manu besliam, in
ignem projecit, et nihil mali sustinuit. « Etsimor-
tiferum quid biberint, non eis no;cbit. » Legimus
in ecclesiastica Historia Eusebii Ccesariensis, Joan-
nem discipulum Domini, propter insuperabilom con-
stantiam evangclizandi veneno polatumesse, et
hil mali passum fuisse. In cisdem quoque Patrum
litteris Barnabas legitur eumdcm mortifcrum potum
bibisse, sed mortis periculum non sensisse. «Super
ffigros manus imponent, et bene habebunt. » Non
solumperimpositionem manuumapostolorum infir-
mis redditam legimus sanitatem, sed, utin Actibus
apostolorum narratur (cap. xix), de corporibus eo-
rum t&llebantur sudaria et snccintoria, ctsuperin-
firmos ponebantur, per platcas quoqueinlectuliset
grabatis ponebant infimos, ut, veniente Petro, sal-
lem umbrailliusobumbraretquemquamillorum, et
sanabantur a quacunque infirmitate detinebantur
{Ibid. Y). Et hoc est quod Dominus alibi promittit
« Dixi,custodiam vias meas, ut non delinquam in
lingua mea {Psal. xxxviii). » Et iterum:" Quoniam
omnia judicia ejus in conspectu meo, et justitias
ojus non repuli a me {Psal.xviv. » Et eroimmacu-
latus cum eo, et observabo me ab iniquitate mea.
Cnmque in suis et alienis cordibus cogitatiencs ve-
nonosas et immundas dominari nonsinunt,serpen-
tes nimirum pariter tollunt. Cum vero a proximis
verba detractionis et perversa consilia audiunt sed
usque ad affectum operis eisnonconsentiunt, mor-
liferum quoddam bibunt, sed non eis nocet. Qui-
cunque enim aut in fide titubat, aut in bono opere
ni- trepidat, profccto sger est animo. Quisquis ergo
talibus ideo verbum prsedicationis impendit, vel
exemplum boni operisostendit, uteosinbonoopere
firmiores reddat, super Kgros manus imponit, ut
bene habeant. Hajc autem signa tantomajora sunt,
quanto spiritualia; et tanto meliora, quanto per
hcEC non corpora sanantur cilomoritura, sed animae
in a-ternura victura;. Nam exteriora signa eo raino-
rem morcedem in futuro cxspectant, quo majorem
gloriam in prffisentirccipiun.t: interioraautcmtanto
majorem gloriam in futuro pra;stolantur, quanto
rainus in prajsenti ab horainibus vidcntur, Et exte-
riora quidom etiam raali habore possunt, quales
dicturi sunt; » Domine, Domine, nonne in nomine

diccns: « Qui credit in me, opera quae ego facio,et
ipse faciet, et majora horum facict {Joan. xiv). »
Forte etiam aliquisdicithanceamdemgratiamnunc
in Ecclesia non esse, quia iisdem miraculis corpo-
ralibus non coruscat. Cui respondendum cst eam-
dem virtutem esse nunc in Ecclesia, quaiprioribus
tcmporibus fuit. Quodvcropriscistcmporibussignis
corporalibus refulsit,sciendura ostquiaut fidescre-
tuo prophclavimus, daemonia ejecimus, virtutes
rv multas fecimus"? » {MaUh. vii.) QuibusrespondCLur:
« Amen, amen dico vobis, nescio vos. Discodite a
me, operarii iniquitatis » (Ibid.). Non enim curat
Deus per quos faciat virtutes, ut salvet eos quos
in perpctuum vult habere. Spirituales vero qui ha-
bont, mali esse non possunt.
« Et Dominus quidemJcsus.postquamlocutuscst

sceret in exordio nascentis Ecclesia:, miraculis cor- « eis, assumptus est in cadum. » Igitur poslquam

poralibus nutrienda erat. In hoc enim signa mira-
culorummanifostatasunt,utcordavidenliumadvisi-
biliu credenda raperentur. Sicut enim, vcrbigratia,
cum arbusta plantaraus, tandiu cis ad radicem
aqiiamfundimus,quousqueeaconvaluissevideamu3,
Dominus ad praedicandura Evangelium apostolos
omni creaturae in niunduramisit,postquarasignaet
virtutes eos qui credituri erant in nomine ejus se-
cuturas promisit,ascenditincoclum,ostendensilluc
cos quundoque esse venturos, quocaputsuum pra}-
 :

347 HAYMONIS HALBKHSTAT. EPISC. UPP. PAHS H. — HOMIL. 548

cessisse cognosccrcnt, sicul ipsc Palrcni poslulat, A l"»'sponsa in Ganlicis canlicorum, cum diccret
cum dicit: « Volo Pater, ul ubi ego sum, ibi et « Ecce iste venit saliens in montibus, transilicns

minister meus crit [Joan. xti). » Et item: << Ubi coUes {Cant. i). » Hodie (acta est nova la^titia in
fuerit corpus, illuc congregabantur et aquilae {Lnc. coelo angelorum, quia homoperditusper Dominum

xvii). » Concordat autem Lucas cvangelista cum revocatus cst ad regna ca'lorumr Quod autem ait,
his verbis, qui cum narraret Dominum dixissedisci- « Et sedet a dextris Dei, » non DeusPater dexteram

pulis, « ct vos quidem eritis mihi testes iii Jerusa- habere credendus est sicut nos, qui incorporeusest
lem ct in omni Judaea et Samaria, etusque ad ulti- et immensus, sed totus dexter, quia totus estsan-

mum terne {Act. i), » conlinuo adjunxit, dicens: « Et ctus. Igitur in dextera Dei, aequalitatis potentia
cum hoc dixisset, videntibusilliselevatus est, etnu- designatur. Ad dexteram ergo Dei sedere describitur,
bes suscepit eum ab oculiseorum [Ibid.). »Ubicon- quia hominem, qucm exnobis assumpsit, per ascen-
siderandum est,quiaDuniinusaccensionissuaetestes sionom Divinitati sociavit, de quo pcr Psalmistam
Testamento habcre voluit,
et pr.iecursores in Vot(;ri dicitur: Dominus Domino meo,sede a dex-
« Dixit
unum ante lcgom, et alterum sub lege, Enoch scili- tris meis. Donec ponam inimicos tuos scabellum

cet et Eliam quia sicut ipse Joseph venditus, Do-

: pedum tuornm [Psal. cix). » Sicut enim in sinistra
mini vcnditionem ac passionem praefiguravit, sic r» reprobi ponendi sunt. ita ad dcxteram elecii, ipso
Enoch translatus, et Elias curru igneoraplus,illum judice teste, qui ait: « Statuet quidem oves a dex-
prajfiguraverunt, qui super omnescceloscratascen- tris, hffidos autem a sinistris {Matth. xxv). » A
surus. Et illi quidem ut puri homines sarcinapec- dcxtris igitur Dei sedere dicitur, ut ibi,"se ventura
catorum gravati, auxilio indiguerunt angelorum, in credant esse membra, quocaput suumaudiuntproe-
regione quadam secretiori transferentur, non fundi- cessisse, sicut pcr Apostolum dicitur: « Si consur-
tus morfcm vitantcs, sed ad tempus diirerentes. rexistis cum Christo, quoe sursumsuntquaerite, ubi
Undc unus translatus,altervero raptusmemoratur. Christus est in dcxtera Dei sedens {Coloss. iii). »

Dominus autem Jesus Christus, quemnulla morta- Quaeritur autem quare Marcus dicat, « Sedct a
litas corruptionis gravabat, non indiguit in ascen- dexlris Dei, » cum Stephanus referat : « Eccevideo
sione auxilio angelorum, qui propria virtute pene- ccelos apertos, et Jesum stanlem a dextrisDei(.-Ir/.
travit alta ccelorum, sicut ipse in Evangelio ait: vii). » Quid cst quod iste hunc sedcntem, ille vero

« Nemo asccndit in ccclum, nisi qui descendil de stantem commcmorat, nisi quia sedere regnantis
coelo Filius hominis, qui est in ca'lo [Joan. iii). » est, stare autem pugnantis vel adjuvantis? Marcus

Et perProphetam «Nuncexsurgam, dicitDominus,

: vero post asccnsioncm hunc sedentem des( ribit,
nunc exsultabor, nunc sublimabor (/5«. xxxiii). » quia nunc cum Patre judicat omnia, ad extremum
Ubi notandum est quia per incremcnta temporis C judex est omnium venturus. Stephanus autem in
munditia excrevit castitatis, juxla illud quod per certamine positus, stantemeumvidit, quem adjuto-
Danielem dicitur (<'(?;>. xii): « Pertransibuntplurimi, rem sumpsit, quia ille pro Stephano pugnabat, qui
et multiplex erit scientia. » Transitus cst Enoch, ei ut vinceret retribuebat.
qui per coitum gcnitus, ct pcr coitum gcncrans, « Illi autem profecti prnedicaverunt ubiquc. »

uxoroni habuisse Icgitur. Raptus cstElias,

et filios Pra?dicaverunt namque ubique, ut implerctur pro-
per coitum genitus, non lainenper coitumgenerans, phelia, quae dicit: « In omnem terram exivit sonus
quoniam uxorem et filios habuisse nonlegitur. Non eoruTi, et in fines orbis terrse verba eorum [Psal.
tamen in coclum ajthcreum, sed potius in aerem. xviii). » El itcrum : « Non sunt loquelae neque ser-
Assuinptus est autem Dominus Jesus Christus, qui niones,quorum non audianlur voces eorum [Ibid.n
mortis supcravit auctorem, necpor coitum genilus, Nec putandum est, quod statim post Domini ascen-
ncc pcr coiturn gcncrans, non in ca^lum aereum, sionem ubiqueadpnedicandumsintmissi, sedjuxta
sed in ca:!lum a;lhcreuin. Qui genituscstanteomnia Domini jussionem manserunt in civitate, quousque
sa^cula de Patre sine malre, et natus est de matre virtute induerentur ex alto.Postquam Spiritussan-
sine patre, in (Ine sseculorum. Non solum sancti cli dona perceperunt, primum Judaeis verbum Dei
Patres Dominicamascensionemexemplispraefigura- [)
annuntiaverunt, ut illisnoncredentibus^justcficret
vcrunt, scd etiam verbis prffidixerunt. enim
Ait ad gcnteslransmigralio, sicutipsi dixerunt: « Vobis
David: « Exaltare supor ca;Ios Deus, et super om- quidcm oportucrat primum loqui verbum Dei [Act.
nem terram gloria tuu {Psal. lvi). » Et item: xim). » Unde olim cum pra^dicerct propheta gentes
« Ascendit Dcus in jubilationc, ot Dominus in voce concorporales et coha^redcs licri Ecclesiae Dei, ait:
tubae (Psdl. xlvi). » El alibi: Asccndonsinaltum, « « Parum est ut sismihiservusad suscitandastribus
captivam duxit captivitatem, dcdit donahominibus Jacob, ct fcces Israel convcrtendas. » Et item
{Eplies. i\). » Hodie enim patefacta est omnibus « Dedi le in lucem gentium. » Et rursum : « Lon-
janua regni ca-lorum, ijuia homo a Dcoassumplus, gos fac funiculos tuos, et clavos tuos consolida. Ad
asccndit superomncHvirtutcsangelorum, Psalinista dcxtcram cnim ctL;Evampenetrabis, etsemen tuum
testante, qui ait: « Et asccndil supcr Chcrubim et genlcs ha;reditabit {Isa. xlix, xlii, liv). » Et ne
volavil, volavit super pennasvcntorum (/',<(//. xvii).» putaros apostolos ad praedicandum ubique Evange-
Hodiernae ascensionis singularcm volatum iniraba- lium idoneos suavirluteesse,evangelistaremueces-
oi'J HOMILLE DL TEMPUUE. 550
» Domino cooperante el
sariani afljunxil, diccns :
J^ « Jesum Christum Dominum nostrum.Ex omnibus
scrmonem confirmante sequentibus signis. Con- >- bonis quag Deus humana? tribuit Iargitali,ipsisem-
iirmavit Dominus sermonemapostolorumscquenti- pcr ab hominibus laus etgratiarum actio referalur,
bus signis, quando per eos talia signa et virtutes ut exinde vitam seternam in ea laudum gratiarum-
ostendit, ut nullus doctrinam eorum ex Deo esse que actione digna permanentes observatione, me-
dubitaret.quimira conspicicbat.Taliaverosignaper reantur. Idoo necesse est,ut sa^pius cogitemusqua-
eos fecit.ut ctiamquidam pcrsccutores et contradi- les futurisumusin dicjudicii,purissimisangelorum
ctorcs compuncti credorcnt : iit dum unusresusci- couspectibus ofTerendi,et cctcrnojudici rationemde
taretur corpnralitcr, multi resuscitarentur spiritali- libris conscientiai reddituri.Remotis omnibusenim
ter:et dum unus sanarefur in corpore,multi sana- probationis, certum est in die llla ipsum ante se
rontur in anima. Sed ipsi apostoli scrmonemsuum hominem constituendum,etipsam sibianimamcor-
connrmaverunt, Deo secum coopcrante, quando dis speculo demonstrandam, et testes confra cam
quod aliis prsedicaverunt verbis,prius implcverunt non de foris aliunde, sed intus de semetipsaperfe-
operibus.Confirmatautem doctor suum sermonem, rendos. Adjicienda crunt non aliqua pcregrina, sed
quando quod alios docct, ipseprius opere complet; omnia testimonia nota, id cst opcra sua. Vincamus
ilhim bonum doctorem imitans, de quo scriptum „ crgo voluplafes et intentiones nostras, dum nobis
est : « Ccepit Jcsus raccrc et docere {Act. i). » tempusilludexspectatissimumacbeatissimumfelici
mutatione aeternffi vitae succedit, quando implebilur
HOMILIA XCVII. illud quod Dominus dicit : Erunt homines similes
angolis sanctis(.1/rtrc.xii).In assiduis enim fletibus,
DOMI.NtC.A. POST ASCE.VSIOXE.M DOAII.NI.
in quofidiana simus nostra pccnitantia, habemus
(l Petr. iv). « Charissimi ; Estote prudentcs, et saccrdotcm in coclis, qui inferpellat pro nobis, dc
«vigilate in orationibus.»Et reliqua. Apostolicanos quo etiam per Joanncm dicitur « Si quis pccca- :

verba,fratrescliarissimi,cousiderarcoportet,quaiin vcrif , advocatum habemus apum Pafrem Jesum Chri-

priBsenti leclionc beatum Petrum nos admon^ntem stum justum, et ipse pro peccatis
est propitiatio
atque docentem audiviinus. « Estotc itaque pruden- nosfris Ecce exsultat animus cum
(l .foan. ii). »

tes, et vigilate in orationibus.
ea qua; sunt in Evangelio scripta.
« Ante omnia autem mutuam in vobismetipsis
« charitatem continuam habentes. Ha;c enim ma-
» Complenles opere advocati nostri potenliam audimus, sede.xsultatio-
nem nostram iterum romordot timor, quia ipsequi
nobi advocatus est, dicitur justus.Nos enim causas
habemus,justus vero advocatus injustas
iiijusfitii-c

jor esse omnibus virtutibus modo suscipit, nec verba dare pro in-
creditur. Quia cha- causas nullo
ritas operit multitudinem peccatorum. » Suorum C justitia consentit. Quid ergo agimus, fratres charis-
videlicet et illius, quem per suam doctrinamadme- simi? Sed ecce occurrit animo quod agamus.Mala
liorem converterit vitam. quae fecimus,et deseramus et accusemus.Scriptum
" Hospitales invicem sine murmuratione. » Mur- est Justus in principio accusator est sui (Prov.
: ((

murafio enim noxia est operibus bonis. Et ideo xviii). » Quilibet etenim peccator conversus in fle-

" hilarem daforom dicit .\postolus diligere Deuin tibus.jam justus essc inchoat, cum cceperit accu-
(// Cor. ix). » sare (|uod fecit. Cur enim jam jusfus non sit, qui
« Unusquisque sicut accepit gratiam, in alleru- contra suam injustitiam jam per lacrymas sajvit?
" trumillamadministrantes.sicutbonidispensafores Justus igitur advocatus noster,justos non defendet
« multiformis gratiae Dei. » Dantes propter Deum in judicio, quia nosmetipsos et cognoscimus ct ac-
propria diligenter indigentibus. cusamus injustos. Non ergo in fletibus,non in acti-
" sermones Dei. » Id est
Si quis lopuitur, quasi bus nostris, sed in advocati nostri allevatione
ut non negligenter qui praedicat prseccptumDei,Deo confidamus, qui vivit et regnat in sscula ScTbcuIo-
reputet.non sibimetipsi,sed quasi sermones Deilo- rum, amen.
quatur,ut non humano sensu eaquffistudeatintelli-
gere secunduin carnalem scilicet sapientiam, sed n
HOMILIA XCVIII.
DOMINIC.A. POST ASCENSIO.XEM DO.MINI.
secundum quod Spiritus sanctus dictavit, eo modo
spirituaiiter ea intelligercstudeatetoperibusadim- (JoAN. XV, xvi). « In illo tempore, dlxit Jesus
plere. <( discipulis suis:Cum venerit Paraclcfus quemego
" quisministrat,tanquam ex virtute,quamad-
Si II miltam vobis a Patre Spiritum voritatis. » Et re-
« ministrat Deus. » Ut omuia Dei donadivinaerepu- liqua. In multislocisEvangclii logimus, iiuodeaquae
tet gralia3,nihilque suis quis meritis audeat depu- minus apostoli de porfectione habcbant, per Spiri-
taro : quia bonum quidquid est in homine, ex Dci tus sancti adventumDominus sc daturum promise-
tantum exhuinana sapientiavel
est operatione,non rit : manifestius tamen in exordio lcctionis hujus
virtute humiliter tamen impendere debemus proxi-
: non solum eumdemSpiritumrepromittit. sed etiam
mis bonum quod habemus,quiascimusnonexnobis quod ipsius dono ad pra;dicandum Evangelium ido-
esse quae suntbona, sed ex Dei tantum pervenire nci reddendi essent, declarat, cum dicit « Cum :

gralid. " Ul in omnibus honorilicetur Deus, per « venerit Paracletus, quem cgo mittam vobisaPatre
 » :

ool IIAYMONIS HALBEHSTAT. EPISC. UPP. PAliS II. — HuMlL. oo2

« Spiiiluui vo.ilulia.qui a Vixlic [rocGdil, ill»' U'bli- A viix diceulis : << lllc est lilius uieus dilectu^,inquo
<( monium perhibcbii dc mc. » M;inifesliim est au- mihi complacui ^MaUh. iii). » Unde et Joannes ait
tem, nec laboriosa cxpositione in(]iget,quare eum- « Et ego vidi, et testimonium perhibui quia hicest
dem Spiritum Paracletum nomincl -apay.AT.-o^enini ; Filius Dci sjoan. i). » Sive, certe Spiritus sanctus
Graece, Latine consolator sive advocatus dicitur. Bene Filiotestimonium perhibuit, quando apostolos ad
autem consolator, quia non solum apostolorum testimonium perhibendum fortes reddidit. Unde et
corda mocrentia de Domini absentia, vel ad sufTe- subditur :

rendas tril)ulationes et passionesconsolatusest.sed « Et vos testimonium perhibebitis, quiaabinitio

etiam quotidie propeccatipcrpetratione lugentibus, « mecum cstis. » Non dicit ab initio ssculi.neque
dum spem vcnia} repromittit,magnam consolationem ab initio nativitatis,ped ab initio sufepraidicationis.

inipendit. A quo se consolari precabatur Prophela, Nam in initio sua; prcedicalionisDoininusdiscipulos

cumdicebatioConsolationestucC^DominejlaHificave- elegit,sicutidem Joannes alibi ait « Hoc fccitini- :

runt animam meam iPsnl. xciii).»ProquoinGra;co tium signorum suorum Jesus in cana Galilaea;, et
legitur : Al T:ap2y.Ar,a£L; ctoj, £'j9pavav T-rjv •i^^iyry ijiou. credideruut in eum discipuli ejus (Jo«?mi). »Tanto
Et item : « Memor
judiciorum luorum,DonHne, fui enim verius ejus teslimonium postipsius gloriosis-
a saeculo, et consolatus sum {Psal. cxvni). » Bene p siraarn ascensioneni perhibere potuerunt, quanto
!i :„ „:i „ i;„ n„i.,; '^ :r„_i: ;n; ..:„4,,i„„ „u ;_. :i: „
autem advocatus dicitur, quia cum sit ajqualis Patri
1 . ^i
iilius opera
,

manifcstius virtutes ab inilio suae

.

et Filio, prodelictis nostris Patrom quotidie inier- prffldicationis conspexerunt.Unde et dixerunt «Nos :

pellare non cossat.quia ut ait.VpostoIus; «Quid ore- testes sumus horum omnium qua? fccit in regione
mus, sicut oportet, nescimus (Hom. vii.), » elc. Judffiorum et Jerusalem, quem occiderunt suspen-
Bene autem ipsum Spiritum a se mitti, et a Patre dentes in ligno. Hunc Deus suscitavit tertia die, et
procedcre perhibet:non qui aliter procedataPatre, dedit manifestum fieri, non omnipopulo, sed testi-
et aliter a Filio, vol aliler mittatur a Filio, et aliter bus prfflordinatis a Deo,nobis qui mauducavimuset
a Patre sed quia ipsa missio processio est^etipsa
: bibimus cum illo,postquain rosurroxit amortuis.Et
processio missio. Neque enim diversitas est proce- pi\Tcepit nobis proedicare populo, et toslificari quia
dentis vel mittentis. quibus una est essentia, par- ipse est,qui constilutus est a Deo judex vivorum et

que deitas. Non enim minor est ille qui procedit, inortuorum.Huic omnes prophetaj testimonium per-
illo a quo procedit: neque minor est ille quimit- hibent,remissionempeccatorumaccipere pernomen
titur illo a quo mittitur quia quod est Pater, hoc : ejus omnes qui credunt in eum {.-/ct. x). »Scd quia
est Filius, hoc est et Spiritus sanctus. Quia enim per eamdem prfedicationem persecutio nascitura
amborum Spiritus est cOcEternus et consubslantialis, erat, rorto subjungitur:
sicut procedit a Patre,ila et a Filio : et sicut mitti- C « H;cc locutus sum vobiSjUt non scanualizemini.»
tur a Filio,mitlitur a Patre. Quod vero Patris sit Si enim, ut ait Apostolus, omnes qui volunt in
idem Spiritus,Dominus in Evangelio manifestatdi- Christo pievivere,persecutioncm patiuntur{// Tim.,
cens discipulis suis:«Non euim vos estis quiloqui- iii), » tanto duriores persecutiones apostoli pro
mini, sed Spiritus Patrisvestri,quiloquiturinvobis veritate sustinuerunt,quantopriores in Dominiprai-
[Matlh. x). » Quod autem Filii sit,Paulus apostolus dlcatione apparuerunt. Gonsolaturautem pius nui-
ostendit cum ait : « Si quis Spiritum Christi non gistermentes discipulorum, ut eo minus rabiem
habet, hic non est ojus {liom. viu). » Venit eliam a persequentiumtimerent,quo haec sibia pio magistro
seipsoidem Spiritus, quia verus est Deus, sicut praidicta colerent. Unde cum eisalibi persecutiones
Dominus ait: « Spiritus ubi vultspirat {Joan. \n).» venturas pro projdicatione prajdiceret, semetipsum
Et Paulus.enumeratis ejusdcm Spiritus sancti vir- in excmplo tolerantiaj proposuit, diccns « Si me ;

tutibus,adjunxit: I) Hajc oninia operaturunusatque persecuti sunt, et vos persequcntur ; si sermonem

idem Spiritus, dividens singulis prout vult (/ Qor. meumservavcrunt,ctvestrum servabunt(Jo««.xv).
xu). » Spiritus nainque vcritatis dicitur, quiaPatre Et item : « Nolile. timerc eos qui occidunt corpus,
veritatis procodit.Nam Palcripso est vcritas, Filius aniinam autem non possunt occiderc sed poliua ;

similiter clSpirilus sanclus similiter. Etquod Filius j) cum timete (iiii potcstcl animam etcorpus perdere
de seip°o ait « Ego sum via, veritas et vita
: in gehennam {Mallh. x). » Et alibi « Si de mundo :

{Joan. xiv), « hoc de Palre et Spiritu sancto intel- essetis, mundus quod suum erat diligeret. Quia
ligendum est, quia qualis est Pater,talis et Filius, vero non estis de mundo,sed ego elegi vos demun-
talid est et Spiritus sanctus. Quod autem ait :«Ille do, idco odit vos mundus {Joan. xv). » Scandalizaii
testimonium pcrhibebit de me, » manifestum est autcm cst aliqucm in pcrsecutione a (idc deficcre
quia Spiritus sanctus Filio testimonium perhibuit vcl a pr;cdicatione cessarc. Ut autem fortiores eos
quod Deus csset.quando die sancto Pentecostes,ab rcdderet, nonsolum porsccutiones eis praedixit,sed
eomissus,slcutfueratpromissus,scientiamomnium cliam ejusdem gcnus persccutionis ostendit, cum
linguarumapostoli3tribuit(/^c/.u).».Necsolunitunc, adjunxit :

verumetiarnantequam pateretur.tcstimonium ei per- « Absquc synagogis facient vos. » i^uvaywyJi enim

hibuit quando in Joanne aJoanne baptizatus in Gr;ece, Latinc conventus sive congregatio dicitur.
specie columbae supor eum apparuit, ot audila cst Ncque cnim parva tunclcmporis vituperalio erata
553 HOMILI^ DE TEMPORE. 554
Synagogaejici.scd sicut nunc lurpc cs-t pro suis scc- A HOMILIA XGIX.
leribus aliquem cxtraEcclcsiaiu repcUi, sic cratlunc I\ VIGIUIS PENTECOSTES.
vitupcrabilcextraneum quemquani aSynagogaficri. (JuAN. XIV. )« In illo temporc dixit Jcsus discipu-
Quod autem a Synagoga frequenterejecti sunt.liber « lis suis: Si diligitis me, mandata mea servatc. »
Actuum apostolorum pleniter dcclarat, in quo legi- Et reliqua. Quid est quod dicit, quod diligentibus
tur Quia statuentes eos iu concilio, dcnuntiavc-
: « Dcum ct servantibus mandataejus,spiritusparacle-
runt eis, ne cuiquam homini loquerentur, neque tus daretur,duin Deusnondiligitur,et mandataejus
docerent in nomine Jesu,quando illi ibant gauden- servari non possunt, nisi per Spiritum sanctum '?

tes a conspeclu concilii, quoniam digni habiti sunt Quid aliud,nisi ut qui per Spiritum sanctum diligit
pro noraine Jesu contumeliam pati {Act. \). » Sed Deum, mcretur diligcndo ut plus habeat.et plusha-
quia plures Judaeorum zelo carnalis legis defen- bendo plus diligat ? Paracletus quippe consolator
dendaj persecutiones apostolis commoverunt, recte interpretatur. Et Spiritus sanctus recte paracle-
subditur : « Sed venil hora ut omnis qui inlcrficit tus vocatur, quia corda fidelium, ne inter hujus
<i vos arbitretur obsequium se praestare Deo. » sa!culi adversa deficiant, ca;lestis vitffi desideriis
Hora hoc loco tempus pcrsecutionis intelligi po-
in sublevat ac reficit.
test, quo apostoli a pessimis eranl pcrseculiones „ « Et ego rogabo Patrem.et alium paracletum da-

passuri. Magnum quippe obsequium se proistare « bit vobis. » Ostenditin hoc ct soipsum esse para-

Deo arbitrabantur,cumpra3dicatoresEvangeliiquasi cletum.IIabcbant cnim et prius paraclelum, ipsum

destructores legis persequebantur. De quibus ait videlicet Dominum secum in carne commorantem,
Apostolus : » Confiteor, zelum Dei habent, sed non et cum miraculorum dulccdine et opere praedicatio-
secundum scientiam {P,om. xii). » Frustra autein nis,ncproptcrinfideliumpcrsecutionemscandalizari
defcndunt legem per servum datam, qui amittunt possent, erigi et confortari solcbant. Rogabo dixit,
gratiam per Filium factam.Quia sicut scriptumesl: per humanitatcm,qui cuncta dat cum Patre per Di-
« Lex per Moysen data est, gratia ct vcrila;-' per vinitatem. « Ut maneat vobiscum in a;lernum. »In
Jesum Christum facta est {Jocni. i). » Unde ct sub- ajlernumnamquemanet cum sanctis, quos etinhoc
infertur : vita semper invisibiliter intus illustrat, et in futuro
" Et haec faeient Yobi?,quia non noverunl Patrem ad contemplandam perpetuo speciem majestatisin-
« neque me. » in hoc sc Juda;i Patrcm non cogno- troducit. " Spiritum veritatis, qucm mundus non
sccre oslendunl, cum praidicatores Filii tanto odio « polest accipere,quianon vidot eum,nec scit eum.»
persequuntur, sic idem Filiusalibi discipulis dicit: Mundum auLem appellathominesmundi hujusamo-
« Qui vos recipit, me recipit. Etqui vos sporuit,me ri datos.Mundus ergocum acciperenonpotest,idest,

spernit {Matlh. x). » C mundiales homines, quia non habent invisibilcs

« Sed haec locutus sum vobis, ut cum venerit charitatis oculos, quibus solummodo Spiritus san-
« hora, eorum reminiscamini,quiaego dixi vobis,» ctus videri potest, et sciri, et sciendo intelligi.
Praedicit pius magister persecutioncs discipulis ven- « Yos autem cognoscetis eum,quiaapud vos ma-
turas, ut tanto facilius eas venientes toleraront, « nebit, et in vobis erit. » Erit, ut maneat in aeter-
quando ab illo prjcdictas recolcrent. Minus enim num. Dominum namque salvatorem etinfideles ante
jacuhi feriunl quae prasvideri possunt,repentinivero passionem in carne viderunt, sed quia Filius Dei
et subitanei casus etiam forlissimos milites in bello essct.quiaparaclctus a Deo missus in mundum,non-
conturbare solent.Et ideo nonsolum hic quod fatu- nisi fidelesscirepoluerunt.Spiritum autcm sanctum
rum erat praedicere voluit,3ed etiam plurimis in lo- neque oculis videreinfideles, neque animo volcbant
cis,ut tanto lcviuslribulationes cl angustias suffcr- cognoscere, quia non indutus humanitate discipulis
rcnt,quanto per piaescicnliu3 clypcum muiiiti essont. apparuit,scd ita ad cos venire, ila apud eos maluit
Cuin enim mitteret eos ad pra^dicandum, dicens : manere,ut in ipsis corum cordibus gratissimam sibi
« Eccc ego mitto vos sicutoves in modio luporum,» sedem consecraret. Hoc c?t enim quod ait: « Vos
quid pro eadem praidicatione passuri esscnt,conti- autom cognoscetis eum, quia apud vos manebit, et
nuo manifeslare curavit, subjiciens « Cavete ab n in vobis erit » Qui autem invisibilitcr in hac vita
:

hominibus ;tradent enim vos in conciliis,et in syna- manet cum electis, visibiliter utique cis graliam
gogis suis flagellabunt vos,et ante reges et pracsides suae cogitationis exhibet.
ducemini, propter me,in testimonium illis ct genti- « Non relinquam vos orphanos, vcniam ad vos.»

bus {Matth. x). » Et item « Beati eritis : cum vos Videbatur infidclibus quia moriens in cruce Domi-
oderint homines,et cum separaverint vos etexpro- nus, dijcipulo^ relinquoret orphanos scd non re- ;

braverint et ejecerint nonicn vestrum tanquam ma- liquit orphanos, ([uibus et pra^buit seipsum vivum
lum, propter filium hominis. Gaudele in illa dieet post passionem suam in mullis argumentis per dies
exsultate, ecceenim merces vestra copiosa est in quadraginta, et post dics decem assumptionis sus
ccelis {Luc. vi). » Spirilus sancti illis de coelo charismata donavit.ut
ipsum Chrislum ad eos venisse nullus ambigit.qui
inseparabilem sanctae Trinitatis naturara,veritatenQ
et operationcm esse cognoscit,

Patrol. CXVIII. 18
 IIAYMO.NIS IIALBEHSTAT. EPISC. OPP. PARS II. — HOMIL. ^no

Adhuc ino(licum,ct niundus mejam iion videl.»

« A cst Palri ct Spirilui sanclo, ad a^ternam boatiludi-
Modicum erat usi[uc ad tcmpus cxplcta; passionis, ncm r-:anifpstalurus crit.
ex quo illum reprobi videre noa valebant. Soli ct-
HOMILIA C.
enimjusti,quimorteilliuserantcontristati,gaudium
IN DIE S.WCTO PENTECOSTES.
resurrectionis ejus videre merucrunt. « Vos aulem
« videtis me, quia ego vivo, et vos vivclis. » Quid (Jo.vN. XIV.) « In illo tempore dixit Jesus discipu-
est quod ego vivo, ct vos vivetis? Cur de pra:senti « lis suis : Si quis diiigit me,sermonom raeum ser-
sc dixit vivere, illos uutem de futuro esse victuros, « vabit. » Et reliqua. Promissurus Doininus Spiri-
nisi etiam vitam carnis, utique resurgentis, qualis tum sanctum discipulis,qualcsse cxhibore dcbcant,
in ipso pra3cedebal,ct illisest pollicitus secuLuram? qui ejus habitaculum fieri desidorant, in cvordio
Et quia ipsius mox futura fuerat resurrectio, praj- hujus lectionis manifestat, cum dicit : « Si quis
sentis posuit temporis verbum, propter signilican- diligit mc, sermonem meum servabit. » In quibus
dam celeritatem illorura autcm, quod in sicculi
: verbis ostendit quia probatio vcrae dilectionis ex-
difTcrtur fiuom, non ait vivitis, scd vivetis. Duas hibitio ost boni opcris. Si enim qui non diiigil Do-
enim resurrectioncs, suam scilicet raox futuram,et minum,mandata ojus non eustodit, sinc causa eum
nostram in line sieculi secuturam, duobus vcrbis rv se diligere confitetur verbis, qui ejus propcepta non
praesentis temporis et futuri, elegantcr brcvitcrque servat operibus, Joanne apostolo teste qui ait :

promisit. « Si quis dixerit quoniam diligo Deum, et fratrem

« In illo dic vos cognoscetis quia cgo sum in suum odorit, mcndax est (/ Joan. iv). » Et sicut
« Putre mco, et vos in me, et ego in vobis. »ln quo dc falsis fidei profcssoribus Aposlolus ait : « Con-
die, nisi de quo ait : « Et vos vivolis? Noverant» fitentur se nosse Dcum, faclis autcni ncgant {Tit.
apostoli tunc csse Christum in Patre per unitalcm i). » Tales Dominus in Evangclio reprobat, cum
individuae divinitatis:novcrant se essc inChristo,per dicit Quid autcni vocatis nie, Domine, Domine,
: (I

susceptionem lidci etsacrara.enturum ejus,quinove- et non facitis qua3 dico {Luc. vi) ? » Et Propbeta :

rant veraciter vivere tunc et esse Christum in Patre, « Populus hic labiis me honorat, cor aulem eorum

in se esse Christum perdilectionem et observantiam longc est a rae {Isa xxix). » Sicut enim justus
mandatorum ejus novcrat et hoc sancta Dei Ec-
: ex lidc vivit, sic fides sine operibus mortua est,
clesia, sed longe melius et plenius in illa die, dc Domino dieontc « Non oranis qui dicit mihi, Do- :

qua dixit : Et vos vivetis, iij qua veraciter vivcrc miriC, Domine,intrabit in regnum coelorum {Mallh.
incipiens, hoc est, in die rcsurrectionis,quandopcr- vii), » ctc. Undo Joannes in Apoealypsi cum
fectius cuncta quoi scienda sunt scient, quando dixisset (4/Joc. i) : « Beatus qui legit et qui audit
ipsnmscientiaifontcm viciniussinefine conspicient. C verba prophetia) libri hujus, » continuo subjunxit:
Et quia omnibus hujus promissionem beatiludinis « Et servat ea qucC in ea scripta sunt. » Anior
promitteret, nonsolummodo apostolis, moxsuJjjun- elenira Dci otiosus esse non potest, quando ut
git: Dominus ait : « Ex abundanlia' cordis os loquilur
« Qui habet mandata mea et scrvat ca,ille est qui Aut cnim magna opcratur, si verus
{Matlh. xii). »
« diligitme. Qui auteni diligit me,diligetur aPatre ainor cst: aut si operari renuit, haud amor diccn-
« meo, ct ego diligam euni,et manifestabo eimeip- dus ost. Sicut enim impcrator inhoc intelligitquod
(Isum. » Ubi omni intentione considcrandum cst sui militcs cuni diligunt, cum provinciic loges ejiis

quia Christum vere diligerc est non solum ipsamdi- observant : sic afTectum nostrai dilectionis erga
leclionem confiteri, sed mandala Chrisli, qua.' di- Deum ostendimus, cum pracepta cjus servamus.
scendo habcmus, operando servare. « Qui habct, Undchuiclectionipaulosuperiusproemisit, dicens :

inquit,mea mandata et servat ea, ille est qui diligit « Qiii habet inandala mca, et servat ca, ille est qui

me. » Qui habet in memoria et servat in vita, qui diligit nio. » El itcruin: « Si diligitis mc, mandata
habet in serinonibus et servat in moiibus, qui ha- mea scrvate. » lii dilectione vero Dei non tantum
bet audiendo et servat faciendo ; aut qui habet fa- lingua, scd ct inanus ost intuenda,sicut alibiDomi-
cicndo ct servat ca pcrscverando, ipse ost, inijuit, nus discipulis ait : « Scitis ha3c :bcali eritis si foce-
j)

qui diiigit me. Notandum quiacum pra;scntistcm- ritis ea {}oau. xiii). » Custodienda ergo sunt praj-

poris verbo diccrot : «qui autcm diligit me,»adjicit cepta Dci, ([uia in cuslodiendis pra?parata est re-
de futuro « diligctur a Pat.re mci), ct cgo diligam
: tributio mulla nimis. De qua retributione protinus
eum, et manifestabo ei meipsum. » Diligit namciuc Fubinfcrtur : « Et Patcr meus diligct cum. » Quid
e'tiam nunc diloctoros suos cura Palre Filius, sed cniin diloclori suo Eiliusamplius proraittcre polost,
nunc diligit ad hoc i:t rocte vivant ex fide, quoc quara ut a Patre diligatur? Qni orgo diligit Filium
per dilectionem operatur : lunc ad hoc diliget ut idcm Filius unura est cuin
diligilur ot a Palre.quia
perveniant ad visioncm vcritatis, ([uain pcr fidem Patre,sicut ipse alibi dilcctoribus suis dicit: « Ipse
gcstavcrant. Non aulcm frustra adili lil : " oi mani- oiiim Patcr amat vos, quia vos mc amastis, ot cre-
fcstabo ei mcipsum. »Si vero socunduin luimanila- didislis ([uia a Dco cxivi {Joan. xvi). » Notandum
lemse cunctis in judicio manifcslaitit, solis vcro ju- auloin ([uod ait : « ct ad eum voniemus.» Nisi Deus
slib cl sanclis divinitatis gloriam, in quu a^qualis trinilas cs&et,ncquaquam pluraliter diccrct. « El ad
 »; : :

HOMILItE de tempore. o38

« ciim venicmug. » Uljiciinquo enim venit Patcr, X " Ego a moipso non veni, sed Patcr meus misit me
veiiit Filius, venit Spirilus sanctus. Et ubicuncjue »Et sicut Filius non esta seipso. sir do-
Uoati. vii).
manet Pater, manet Filius, manet et Spiritus san- ctrinam suam non dicit suam csse, sicut ipse ait
ctus. Quia sicut ait.\postolus: « Charitas Dei diffusa « Mca doctrina non est mea, sed ejus, qui misit me,

est in cordibus nostris pcr Spiritum sanctum, qui Patris [Ibid.). » Et iterum : « Pater in me manet, et
datus est nobis (/»om. v). » Et itcm : « Habitare Chri- cgo in co (Joan. vi). » Et alibi : « Ego a meipso nihil
stum per fidcm
in cordibus nostris (Ephcs. iii). » Scd facio (Joaji. viii). » Qui enim de nullo fit, de nullo
liEto accipiendum cst quod infcrtur
coide « Et : procedit, solus est Pater. Filius autem de Patre
« mansioncm apud eum faciemus. » Ad quorumdam natus, Spiritus sanctus a Patre et Filio procedcre
vero corde Dcus venit, scd mansioncm non facit, creditur.
quiaeos percompunctionisgratiamvisitat: sedcum « Haeclocutus sum vobis,apud vos manens.» Nun-

hora compunctionistransierlt, et ad iniquitatemre- quid non erat mansurus cum discipulis, quibus alibi
deunt, Deum a corde suo rcpellunt, de quibus Do- promisit, dicens : « Eccc ego vobiscum sum omni-
minus alibi dicit « Quia ad tempus credunt, et in
: bus dicbus usque ad consummationcm sacculi ?
tcmpore tenlationis rcccdunt [Luc. viii). » At vero {Matth. xxviir). » Erat utique, sed ait : « Haec locu-
adelectorum cor non solum vcnit, scd etmansionem tus sum vobis, apud vos manens, ^e praesentia
»

facit: quia corum mcntcs sic fixffl sunt in amore corporali dicit, per quam post modicum ab eis re-
Divinitatis, ut abejusdileclionc lemporctentationis cessurus erat. Cui simile est quod alibi ait : « Haec
non recedant, sed Domino cohaerent, ut sive in
ita sunt verba quae locutus sum ad vos, cum adhuc
prosperis,sivein adversis, semperipsum benedicere ess-^m vobiscum {Luc. xxiv). » Qui ergo in articulo
studeant, dicentes cum Psalmista : « Benedicam Do- passionis hfcc loquebatur, mansurus cum eis scmper
minum in omni tenipore [Psal. xxxiii). » Conside- pcr divinitatem, recessurus loquitur per humanita-
randum ergo summpore cst quanto studio mansio- tem. Sed quod minus de divinitateintelligere pote-
nem sufc racntis pri-epararc debet, qui tantum ac rant, per Spiritus sancti advcnlum sc docturum pro-
talem hospitem suscipcre dcsidcrat. Si enim rex mittit, cum subjungit
aut pra?potens amicus ad doraum tuam venturus « Paraclelus autera Spiritus sanctus, quem mittet
esset, cum omni studio eam praeparares, superflua « Patcr in nomine meo, ille vos docebit orania. »

abjiciendo, ncccssariaadhibcndo. non solum quae ad Cui siraile est quod alibi dicit : « Adhuc multa habeo
utilitatcm, sed eliam quae ad ornatum pertinent in- vobis dicere, sed non potestis portare modo. Cum
vestigando. Ita Dominum Deum tuum in habitaculo autem vencrit ille Spiritus veritatis, docebit vos
cordis tui suscepturus, emundaconscientiam tuam omnem veritatem {Joan. xvi). » Quia ad intelligenda
ab operibus mortuis, et a cogitationibus surpcrfluis C spiritalia mentesnostrasproraovebit,patet profecto.
et imraundis: quia mundushabitator mundam quae- nec laboriosa expositione indiget, quare eumdem
rit domum, ad quam non solum venire, sed in qua spiritum paracletum nominet, napaxXTiTo? Graeca
manere dignetur ille qui ait: « Eccc ste ad oslium, locutionc, Latine consolator sive advocatus dicitur.
et pulso : si quis apcruerit mihi, intrabo ad illum, Bene consolator dicitur, quia mentes fidelium, ne
et ccenabo cum illo, et ille mecum {Apoc. \\\). » Igi- inter adversahujus sfficuli dcficiant, spe coclestium
tur doraura raentis nostrae ab squaloribus omnium consolatur praemiorum Benc advocatus, quia pro
vitiorum mundare deberaus, et diversis floribus vir- errore delinqucntium apud Patrcm intervenit, Apo-
tutum adornare, uthumilitate fulgeat, castitate ru- stolo teste, qui ait « Nam quid oremus sicut opor-
:

lilet, charitate resplendeat, ut in corda nostra vc- tet, nescimus (/?o?«. viii), » etc. Et pulchre eumdem

nicns Spiritus sanctus, raansionera faciat. Sed his ct Spiritum in nomine suo a Patre mitti perhibet,quia
de electis explicitis, qui Deura non solura verbis, unius nalurae,ejusdemque est cum Patre potentia?,
sed etiam operibus diligunt, protinus de rcprobis sicut ipse alibi ait: « Cum venerit paracletus,quem
dicitur : ego mittam vobis a Patre Spiritum veritatis, qui a
« Qui non diligitme, sermonesmcos non scrvat. Patre proccdit,illc testimonium perhibebit de me

Sicut enim qui praecepla Dci observat, etiara tacente n (Joan. XV). » Quod autera ait « IIIc vos docebit :

lingua se cura diligere comprobat : sic qui sermo- omnia, subaudiendum est, quae necessaria sunt,
»

ncm ejus non custoditeura se non diligere deraon- sive ad intelligendum, sive ad docendum. Et recte
slrat. « Et sermonem quem audistis non est meus, Spiritus sanctus omnia docere dicitur, quia in va-
« sedejus, qui misit ir.e, Patris. » Cum superiusscr- cuum laborat scrrao doctoris extcrius, nisi interius
moncs pluraliter posuit, doctrinam sancti Evangclii sitSpiritus sanctus, qui illustret cor auditoris. Cae-
intelligere voluit. Cum autcm singularitcr adjunxit: tcrum nemo tantum perfcctus csse potest in prasenti
« Et scrraonera quera audistis, » seipsum intelligore vita, utomnia dc Dco scirc possit, raaxime cum
voluit, qui est verbum et sapientia Dei, dc quo Joan- Apostolus, qui usque ad tertium coclum raptus fuisse
ncs alibi ait: «lu principioerat Verbum(Jon«.i\»ctc. pcrhibetur, dicat: « Ex parte oognoscimus, et ex
Recte ergo dicit : « Et sermonem quera audistis non parte prophetamus (/ Cor. xiiiK » Quod vero sub-
est racu3,sed ejus,qui raisit me, Patris, » quia Filius jungit : « Et suggeret vobis orania quaecunque dixero
non a seipso venit, sed a Putrc, sicut ipse dicit « vobis. » Spiritus sanctus suggerere dicitur, eo
 : : :

339 HAYMONIS HALBERSTAT. EPISG. OPP. PAllS II. — HOMIL. KGO

quort nos snggerentcs, id esl supplicantes, faciat. ^ distat inler pacem mundi et pacem Dei. Dat antrm
Quaeritur autem quomodo suggerat, cum suggerere mundus suis amatoribns pacem, quando concordant
minoris sit, et Spiritus sanctus apqualis P:itri esse adultori eum aduUeris,ebriosicum ebriosis, rapaces
credatur ? Ad quod dicendum quia usus iste locu- cum rapacibus, homicidae cum homicidis. Sed haec
tionis in Scripturis sacris frequenter invonitur, ut pax ad porpetuam discordiam ducit, et in praesenti
hoc Deus agere dicatur, quod ut nos agamus ille per- frequcnter jurgiis immutatur, et ali(juando morte
ficiat; et orare, ut nos orantes efficiat. Sicut enim intervoniente finitur. Paxautem quam Dominus dat,
Spiritui sancto gemere est, eo quod nos ad gemen- etin praesenti amore fraternitatistranquillum roddit
dum incitet, sic suggerere dicitur, eo quod nos ad animum Christianum, et in futuro ad societatem
suggerendum instruat, id est ea quaedesuntnoljisin perpetuae pacis perducit. Igitur in pace Dei non pro-
virtutibus supplicando postulare faciat.Et quia sug- ptor amorem terrenum, sed propter pacem chari-
gerere aliquando subministrare est,Patri etFilioSpi- tatis invicem amorcm habent, ut qui iinumpatrem
ritus sanctus coa^ternus et consubstantialis suggerere habont in coelis, sint in una compage charitatis
dicitur, eo quod nobis divinam scientiam occulta conjuncti in terris, sicut de primitiva Ecclesia dici-
inspiratione rffinistret, non de deorsum. sed de sur- tur : « Multitudinis credentium erat cor unum et
sum. Unde per Apostolum dicitur « Charitas Dei : anima una {.Act. iv). » Horum ergo pax ncc jurgiis
diffusa est incordibus vestrisper Spiritum sanctum, immutatur, nec discordiis rumpitur, nec morte in-
qui datus est vobis (Rom. v). » Postquam Dominus terveniente finitur, sed potius confirmatur : ut qui-
Spiritum paracletum se discipulis promisit datui'um, busunum est desiderium in terris, sit unum prae-
protinus pacem commendavit,dicens mium in coelis, ct quia discipulis Dominus pacem
« Pacem relinquo vobis, paccm meam dovobis.» commendaverat, sciens eistribulationesetangustias
OstendensquiailliejusSpiri(umacciperemerenturet esseventuras,neinterprcssurassaeculi pacem amit-
templum Spiritus sancti fieri,qui pacem inviolatam et terent, verbum exhortationisposuit, dicens: « Non
concordiamcumfratribusservant,juxtailludprophe- « turbetur cor vestrum, neque formidet. Audistis
ticum:«SuperquemrequiescetSpiritusmeus,nisi sii. « quia ego dixi vobis vado et venio ad vos. » Unde
:

perhumilemetquietumettremontemsermonesmeos cum alibi eosad passionomhortaretur, ait : « Nolite

[Isa. Lxvi).» Unde Joannes in sua Apocalypsi (sic) di- timere eos qui occidunt eorpus, animam autem non
cit: « Inhabitabo in illis et inambulabo (// Cor. vi). » possunt occidere (Matth. x). » Et item : « Nolite ti-
Pax autem vera est,^ quae nuUo furore accenditur, mere,pusillus grcx,quiacomplacuitpatri vestrodare
nulla persecutione perturbatur, sed inter adversa vobis regnum (Ljic. xii), » sciebat enim quia quo am-
hujus s.TCuli inconcussus stat animus Christianus: pliusproejusnominetribulationesetangustiassusti-
quoniam sicut per Prophetam dicitur. « Pax multa C neront, eo magis gloria eorum cresceret. Quia sicut:
diligentibus legem tuam, et non est illis scandalum « Vasa figuli probat fornax; ita homines justos ten-

{Psal. cxviii). )> Hanc pacem quasi speciale munus tatio tribulationis [Eccli. xxviO. » In multis locis
Dominus discipulis commendabat, quando dicebat: Evangelii legimus.quod cumDominusse adiscipulis
u Habete sal in vobis, et pacem habctc inter vos corporaliter recessurum diceret, non sine gravi do-
{l Marc. ix). » Et item: « Beati pacifici, quoniam lore audire poterant.Undecum alibi dixisset: «Vado
filii Dei vocabuntur {Matth. v.) » Quam se noverat ad eum qui me misit {Joan. vii),» continuo adjunxit:
habere qui dicebat : « Cum his qui oderunt pacem, « Sod quia haec locutus sum vobis, tristitia implevit
eram pacificus {Psal. xix). » Cujus virtutem et digni- cor vostrum {Joan. vi). » Inde turbari et formidari
tatem quidam sapiens breviter comprehendit, di- poterant, quod quem totis visceribus diligebant a se

cens reccssurum audiebant. Sed hunc eorum dolorem

benigne pius magister consolatur, cum dicit Non : <(

Pax animam nutrit, relinet concordia pacem.

Pax reprimit lites concordes neclit ot itein. turbetur cor vestrum neque formidet » pro eo quod
Lis pacem metuit, refugit discordia paceni. dixi « vado et venio ad vos. » Si enim contristatur
:

Odia pax pollit, castum pax nutrit amorein. quis quia ego vado, hetificari debet quia venio, juxta
IIujus virtutis suavitatem nec nunc impii possi- q illud quod alibi dicit : « Non turbctur cor vestrum

derc possunt,cum intcr soconcordare videntur, sicut Crcditis in Doum.ct in me credite {Joan. xiv).»Quia

Scriptura dicit: Non est pax iinpiis {]sa. xlvi), »

<( «si abiero etpra^paravorovobislocum,iterum veniam

dicitDominus Deus. Pulchre ergo ait « Pacem re- :

ct nccipiam vos ad meipsum, ut ubi sum ego, et vos

linquo vobis pacem meam do vobis. » Ac si diceret sitis {Ibitl.). » Et alibi Non relinquam vosorpha-
: «

vcniam ad vos
nos, {Ibid). » Unde et subditur:
Do praescnlibus, relinqno futuris. Sive inchoantibus
relinquo, pcrseverantibiis do. Et quia pcrfectior erit •« me, gauderetis utique, quia ad
Si diligeretis
" Patrom vado, quia Pater major nie est. » Nunquid
pax in futuro quam in prapsenti, bene cum addita-
monto dixit: « Paccm meam do vnbis. » Ibi enim non diligebant apostoli Do:r.inum, pro quo Ptiam
non solum exterius.scd nec inlerius conllictum cum mori paratiorant, dicentes: « Eamuset nos, et mo-
vitiia habebimu3,ubi sumnia cst pax de visione con- riainur cum illo {Joan. xvi)? » Quid est ergo qiiod
ditoris. ait « Si diligeretis me, gauderetis iitique? » Ad
:

uNoiiquomodo mundusdat,egodo vobis," Multuni quod dioendum (juianon negatse a discipuiis diligi,
 :

561 IIOMILl^ DE TEMPORE. 562

sed eoruTnfragilitalicondescendens,illorummente5 A. homincm mori conspiciens, ejus animam sicutcaB-

humanas ad amorem divinum praeparat. Nimirum teras,quas perorigina!epeccatumtenebat,serapere
aliud erat quod in eo principaliter, diligebant, et posse ffistimavit. Sed in eo non reperit quidquam,
aliud quod minus perfecte. Diligebant enim in eo quia, sicut ait Pctrus Apostolus: « Peccatum non
formam humanitatis principalitcr, quam videbant, fecit,ncc inventus est dolus in oreejus (/Pe/r. ii):i)
sed minus perfecte formam divinitatis, quam non Inde ergo potestatem, quam in casteria retinebat,
videbant. Ac si diceret Dominus: Si iu me formam amisit, quo gladium suae percussionis contra eum
divinitatis principaliter qu.Tamandaest, diligeretis, in quo nihil invcnit, exacuit, quia sicut ait Aposto-
« gauderetis utique quia vadoadPatrem.quiaPater lus: « Si cognovissent. nunquam Dominum gloriae

major me est, » Quam sententiammaleArius inler- crucifixisscnt ;/ Cor. ii). » Do quo alibi a Doraino
pretalur, qui ausus est dicere Filium Deiindivini- dicitur: « Nunc hora estutprincepsmundiejiciatur
tate minorf.m esse Patre, noft intelligons, infelix, quia foras iJoan. xii). » Et item: « Videbam satanam

in uno mediatore Deiet hominum,altera est natura sicut fulgur cadcntem de coelo {Luc. x). » Unde et
divinilatis, et altera humanitatis. Innatura quoque scquitur:
non a Deo factus, sed ex Deo creditur
divinitatis « Sed ut cognoscat mundus quia diligo Patrem,
natus, Deus de Deo, lumen de lumine,coa3ternuset r» « et sicut mandatum dedit mihi Pater, sic facio:
consubstantialis Patri,sicutipsedicit; <iEgoet Pater « surgite, eamus hinc. » In quibus verbisostendit,

unum sumus (Joau,\).n Innaturahumanitatis,(iua non necessitate, sed voluntate seesse passum. Non
minoratus est paulo minus ab angelis, minor esse enim cujuscunque peccati vinculo constrictus erat,
creditur Patre, per quam loquitur: « Quia vado ad ut necessitatepateretur,sedsoladilectionepronobis
Patrem, quia Pater major me est. » spontanee passionemsustinuit,utet Patris obedien-
« Et nuncdixivobispriusquam(iat,utcum factum tism impleret, et nos a mortis interitu liberaret.
« fuerit credatis. «Non solumadhocoa quajventura Quod ergoait: « Scd ut cognoscatmundus quiadi-
sibi erant Dominus praedicere voluit, ut se Deum ligo Patrom. » tale est ac si diccret :Inhoc ostendo
oslenderet, qui ventura nosse posset, sed ut hoc in- me Patrem diligore, quia pro ejus nomine tribula-
dicio animos discipulorum ad crcdendum provoca- tiones ot angustias susLinere non difforo. Sivecerte

ret.scilicet uttantofirmius eacrederent, quantonofi in hoc me ostendo Patrem diligere, qnicumpossim

aliter, quamab co prsBdicta noverant, impleri cer- mortem vitare, pro ejus amore mortem subire non
nerent, sicut alibi ait: « Haec lccutus sum vobis,ut differo, quoniam non venivoluntatemmeam facere.
cum venerit hora, eorum reminiscamini, quia ego Imitemur ot nos pro modulo nostrocaput nostrum,
dixi vobis (/ofln. xvi). Unde Lazarumresuscitatu-
>> ut qui sine peccato esse nou possumus, projustitia
rus, cum eum mortuum praedixissot, ait: « Gaudeo C pprsecutiones pati non timeamus,quia,sicutaitPe
propter vos, ut crodatisquianoneramibi (/oan xi).« trus apostolus: « Ghristus passus est pronobis, vo-
Quod autem subjunxit: bis relinquens exemplum, ut scquamini vestigia
« Jam non multaloquar vobiscum, » decorporali ejus, qui peccatum nonfecit, necinventus estdolus
locutione dicit. Nam inarticulopassionis discipulis in ore ejus(/ Petr. u);»et implealur in nobis, quod
hfflc loqueus, pauca corporaliter erateislocuturus. Dominusait inEvangelio: « Leatiqui persecutionem
Spiritaliterautemquotidieloquitur^fjuotiessanctum patiuntur propter justitiam (J»/a«/i.v). »Hincetapo-
Evangelium legitur, vel auctoritassanctffi Scripturae stolus Pctrus nos admonet alibi, diccns: « Nemo
ad memoriam revocalur: « Venit enim princeps vestrum paliatur quasi homicida, autfur, aut adul-
« mundi hujus, et in me non
habet quidquam. » Si ter. Si autem utChristianus, nonerubescat, sed glo-
principem mundi hoclocoPilatumaccipimus,mani- rificet Deum in isto nomine (/ Petr. iv). »
festum est quia in eo non invenit quidquam, sicut
summis HOMILIA CI.
ipse principibus sacerdotum respondit
«Quidenimmalifecitiste(Afa«/i.xxvii)?»Ego«nullam
FEmA SECUNDA PENTECOSTES.
causam invenio in homine isto ex his in quibus (JoAN, III.) « In illo temporedixitJesusdiscipulis
euni accusatis; sedncqucHerodes.namremisiillum « suis: Sic dilexit mundum, ut Filium suum
Ueus
q
ad vos, ct nihil dignum morte actum est ei {Luc. « unigonituni daret, utomnis qui credil in ipso non
xxiii). )).Sed nos meliusprincipemmundi diabolum « pereat, sed habeat vitam. » Et roliqua. Unde no-
intelligimus, qui quondam principatumot tyranni- tandum quod oadem de FilioDci unigenitorcplicat,
demineorummentibussibi vindicat,quipotiusmun- quae de filiohominis incruceexaltatopromiserat,di-
dumquaniDeumdiligunt.Contrahuncpiincipemini- cens: « Ut omnis qui crcditin ipso, nonpereat,sed
lescastrorum Dei certamen inicrat,qui dicebat: « Non habeat vilam ajternam. » Quiaprofecloidcmredem-
est nobis colluctatio adversuscarnemet sanguinem pioretconditornoster,Filiu;^Deiantesa?cuIaexistens,
{Ephes. vi). » Et ilem « Egoautemnonpugnoquasi
:
filius hominis factus est in fine saeculorum,
ut qui
acrem verberans, sed castigo corpus meum et in nos per divinitatis suae potentiaincrcaverat. ad per-
servitutem redigo, neforte cuiualiis praedicaverim, struondam vitaj beatitudinem parennis, ipseperfra-
ipse reprodus efficiar (/ Cor. ix). » Isie ergo prin- gilitatem humanitatis nostrae nosrestauraret,adre-
ceps mundi ad Dominum venit, quando eum quasi cipiendam quam perdidimus vitam. Sequitur:
563 HAYMONIS HALBERSTAT. EPISC. OPP. PARS II. — HOMIL. 864

« Non enim misit DcusEiliumsuum in mundum A fjus vcritas tibi ostenderet. Sed qui etiamadmoni-
« utjudicet sed ut salvetur mundus per
mundum, tus diligii pcccata sua, odit admoncntcm lucem, et

« ips\im.»Ergoquantumin medico ost,sanarc vcnit fugit eam, ut non arguantur opcra ejus mala, quae
diligit, Qui aulem facitveritatem,accusatinsemala
segrotum, scd interimitur, qui pneccptamcdici scr-
mundum. Quare salva-
vare non vult. Venit salvare sua, non sibi parcit, nonsibiignoscit, utDeus igno-

tor dictus mundi, nisiutsalvetmundum, nonut

ct^t scat, quia quod vultutDcus ignoscat,ipseagnoscit,

judicet mundum? Salvari non vis abipso?ex teipso et venit ad lucem: cui gratias agit, quod illi quod

judicabcris.Etquiddicamjudicaberis?Videtequiait: in se odisset ostenderit, et dicit Dco « Domine, :

Qui crodit iucumnon judicatur. Qui autom non

<.
averte faciem tuam a peccatis mcis (Psal. l). » Et
« credit. » Quid diclurum sperabas, nisi.judicotur? quia frustra dicit, ni-^^i Quoniam fa-
itcrum,'dicat: «

« Jam, est.»Nondum apparuitju-

inquit, judicatus cinus meum ego agnosco.etpeccatummeum contra
dicium, sedjamfactumcsljudicium.NovitDominus me est sempor (Ibid.), » sit ante te, quod non vis
qui sunt ejus, novit quipermaneant ad coronam,et esse antc Deum. Si autem post te fecerispeccatum
qui permanoant ad {lammam novit in areasuatri-
;
tuum, retorquet tibi Deus illud ante oculostuos: ct
ticum suum, novitetpaloam,novit ctsegetom, novit tunc rotorquet,quando,jam poenitcntitTC fructus nul-
zizaniam. Jam dijudicatus ostqui noncrodit. Quare „ lus erit.
judicatus est? « Quia noncrcditin nomineunigcniti
IIOMILIA CH.
« Filii Dci. Hocest autcmjudicium, quialuxvenitin
FERIA TERTIA PEXTECOSTES.
« mundum, et dilexerunt homines magis tenebras

« quam lucem. Erant cnim eorummalaopcra.»Fra- (JoAN. X.) « In illo tempore dixit Jesus discipulis

tres moi, quorumoporabonainvenit Dominus?Nul- « suis: .\mon, amen dico vobis, qui non intrat pcr

lorum. Omnium enim opera mala invcnit. Quomodo « ostium in ovile oviuin, sed ascendit aliundc, illc

ergo quidam fecerunt vcritatem, ct venerunt ad lu- « fur est et latro. » Et reliqua. Propter Pharisa^o-

cem? Hoc sequitur: rum qui se videre jactabant. cum Cceci erant, venc-
« Qui autem facit verilatem, venit ad lucem, ut natam et superbam ctinsanabilcmarrogantiamDo-
manifestentur opera ejus, quia in Deo sunt facta.» minus Jesus ista contexuit, qua^in hac parabolale-
Quomodo ergo quidam bonumopus fecerunt, utve- guntur, quam ipseillisnon intelligentibus exponere
nirent ad lucem, id est ad Christum? Et quomodo qua nos salubriter si advertamus,
dignatus est, in

quidam dilexcrunt tenebras?Si enimomnes pecca- admonuit, non gloriari in sapientiahumana,nonin

tores invenit, et omnes a peccato sanat: et serpens niorum dignitate, scd in humililate fidei calholicK,
ille, in quo figurata cst mors Domini,eossanat qui qua; in Christum non dcsit.Multienimsuntpagani,
morsi fuerant (.Yum.xxi) :et proptermorsusserpen- C qui socundum quandam vitae hujus consuetudinem
tis erectus est scrpens, id est, mors Domini pro- dicunturboni homines, innocentes et quasi obser-
pter mortales homines, quos invenit injustos,quo- vantes ea quae in legopraeceptasunt, deferentes ho-
modo intelligitur: « Hoc est judicium,quoniam iux norcm parentibus suis, non mocchantes, non homici-
venit in mundum, et dilexorunt homines magis tc- dium pcrpetrantes, non furtum facientcs, non falsum
nebras quam lucom. Erant onim eorummalaopera adversusqucmquam testimoniumperhibenles, non
(Joan. iii). » Quid est hoc? Quorum onim orant concupiscentesdomumproximisui.nondcsiderantcs
opora bona? Nonne venisti utjustificcsimpios?Sed aut uxorom autservuniautancillaniproximi,ct ctcte-
<'dilexerunt, inquit, magis lcncbrasquam luccm.» ratalia qu;c in logo mandata sunt, velut observant
Ibi posuit vim, multi enim dilcxerunt pcccata sua, Christiani,etChristiani nonsunt,etplerumquesejac-
multi confessi sunt peccatasua: quiaquiconfitctur tant,quomodoistiPhariseei,dicentes:«Nunquidetnos
peccata sua ot accusat peccata sua, jam cum Peo coecisumus(Jo;Mx)?»Sedhfecomniainanitcrfaciunt,
facit.Accusat Deus peccata tua,ct tu cum accuscs, quia non intrant per ostium, scd aliundc tumidi fa-

conjungeris Dco. Quasi dua; rcs sunt, ct liomo ct slu, quasi pcr seipsos asccndore quaerunt. Quapro-
peccator. Quod audis homo, Deus focit: quodaudis ptor Doiiiiuus simililudiucm proposuitde grcgcsuo.
peccator, ipsc horno fccit. Dolequod fccisti, ulDcus n ct do oslio quo ingrodiatur ad ovile. Quid cniin
salvet quod fccit. Oportct utodcrisopus tuuminle, prodcst vana jaclantium de bcne vivendo Jiiflatio,

et ames in te opus Dei. Cum autem coDperit tibi dum ad finem pcrpctualitcrbencvivcndivita eorum
displicere quod fccisti, indc incipiunt bona opcra non pcrvcniat? \d hoc enim dobet unicuiquc pro-
tua, quia accusas malaoiieratua. Initiumbonorum desse benc vivcrc, ut dctur illi scmpcr bciic vivero.

operum tuorum confossio cst opcrum malorum. Fa- Nam si cui non dalur scmpcr bene vivcro, quid
cis veritatem, et vonis ad hioom. Quid est faccrc prodest ci bcne vivcre ad tcmpus? Igitur ncc bcnc
veritatein? Non tc pulpos, non non
tibi blandiaris, vivcrc diccndi sunt, qui fincm vivendi vcl Cfficitatc
tibi adulcris,nondicas:.justussum, cumsisiniquus, nosciunt, vcl inflationo contcmnunt. Non estautom
ct incipis facerc veritatcm. Venis autom ad lucom, cuiquam spcs vcra vcl certa ocmper vivcndi, nisi
ut rnanifeslcnlur opcra tua, quia in Dco sunl facta. ognoscat vilani qiuc ost Christus, ctpcrjaiiuam in-
Quia ct hoc ipsum quod tibi dis[)liruil poccatum tret in ovilc. Sunt cnim quidam homincs qui in
tuum, non tibi displiccret, nisiDeustibi liiccrct,ol suis gloriantur moribus,claliospostsctrahcrcqua;-
 :

36o HOMILI/E DE TEMPORE. 566

riint.non deChristiprfficeptisinstrnentessuossccta- A Nominat ostiun:i, nominat ovile, nominat oves,

tores,sed suis cxcmplis viverc eos suadentes. De qui- commendathffic, sed nondumexponit.Legamusergo
bus alio loco ipsa Veritas ait : « Docentes doctrinas quia venturus est ad ea verba, in quibus non aliqua
hominum.et mandata Dei contcmnentes(.1/rtrf. vii).» quffi dixit dignctur cxponere, cxquorum expositione

Hi per aliam partem ascendere qu.Trunt, rapcro et dabit nobis fortassenon expo-
etiam illa, quae

occidcre,non ut pastor salvare atque conse; vara. De enim manifestis, exercet ob-
suit, intclligere. Pascil

talibus hic dictum est « : Sed asccndit aliundc,ille fur scuris. Audiamus exponentem, quem audivimus pro-

est et latro. » Non solum vero tales inveniuntur do- ponentem. Dicit ergo cls Jcsus :

ctorcs intereos qui sine nomine Christi sunt, sicut « Amcn, amcn dico vobis, quia cgo sum ostium
miilti philosophorum, qui suam sapicntiam buccis « ovium. » Ecceipsum ostium, quod clausum posue-
crepantibiis vcntilabant,et vitam beatam suis sccta- rat, apcruit. Ipsc est ostium. i\gnovimus, intremus,
toribuspromiserunt vcrum : etiain plurimi qui Ghri- ut nos intrassc gaudcamus.
stiano nomine censebantur, et illiiminatos a Chri- « Omncs quotquot vcncrunt, fures sunt et latro-
sto sc cssc jactabant, fingentes sibiQuid cst hoc, rinmine. « omncs quotquot
nova quajquc « ncs. »

nomina de Christo.et fidei catholicaj contraria,sicut venerunt? » Quid enim? tu non vcnisti? Sed intel-

innumerabilesha3rcticifacicbant,?estimantesscfalso ^ lige, omnes quotquot vcncrunt, di.xit, utique prae-

nomine per januam, qu.-e Christus cst, intrarc. Sa tcr me. Recolamus crgo. Ante adventum ipsius ve-

bellius dicit: Qui Filius cst. ipse est Pater scd Fi- nerunt prophetse.nunquid fuerunt furcs et latrones?
;

lius non cst Pater. Non intrat per ostium qui Fi- Absit.Non praeter illum vcnerunt, quiacum illo ve-
lium dicit Patrem. Arius dicit : Aliud cst Pater, ncrunt. Ycnturus praicones mittebat, sed eorum
aliud Filius.Recte diceret, si diceret,alius,non aliud. corda quos miserat, possidebat.Cum illo ergo vene-
Quando enim dicit aliud,ei contradicit a quo audit: runt, quia cum Vcrbo Doi venerunt. « Ego sum, in-

«Ego et Patcr unum sumus(/oan.xix}.i»Nec ipse crgo quit, via, veritas et vita {Joan. xiv). » Si ipse est

intrat pcr ostium. Pra3dicat ergo Chiistum, qualcm veritas, cum illo venerunt, quia vcraces fuerunt, et
sibi fingit, non qualem veritas habet. Photinus di- vcritatem prsedicaverunt. Quotquot autem prsetcr
cit : Christus homo est tantum, non Dcus. Nec ipse illum vcnerunt, « furcs sunt et latroncs. » Per se
ergo intrat per ostium, quia Christus et homo ct vencrunt, quia per cum missi non fuerunt, dicente
Deus est. Huic cnim nova tem-hceresis, qv.x nosfris Apostolo : '< Quomodo prredicabunt nisi mittantur?»
poribus orta est consentire vidctur, affirmando (Rom. x). Et quia per se venerunt, ct non sunt
et praedicando Christus, sicut quilibet suorum,
: ab co missi, « fures sunt et latrones. » Nam ante
nuncupativus Deus non verus. Quid opus est
est, et adventum Christi falsi fuerunt in populo Dei pro-
multa percurrere, ct multa vana haeresis dinume- C phetaj et falsi doctores, sicut post adventum illius
rarc?Hoc tcnete ovilc Christi, Ecclesiain catholi- sub nomine Christiano quamplurimi falsi fuerunt
cam essc credite. Quicunque intrare velit in ovilc, doctores ncc doctores, scd seduclores; non pra;di- ;

per ostium intret, id est pcr Christum: ct Christum catorcs, snd praedatores latrocinia exercentes, non ;

verum Deum, et vere Filium Dei praedicet. Non so- sanae doctrinre inhaerentes, de quibus dictum est
lum Christum verum praedicet, sed Christi gloriam « Fures sunt et latrones, » id est, ad furandum et

quaerat, non suam. Nam multi quffirendo gloriam occidendum vcnerunt. « Sed non audierunt eos
suam.oves Christi sparserunt potius quam congre- « ovcs, » illae quae vcrae sunt oves, non sub pelle

gaverunt. Humilis estenim janua Christus Dominus ovina lupinum cor abscondentes. Igitur qui ante ad-
nostcr. Qui intrat per hanc januam, oportet uthumi- ventum Chrisli praedicavcrunt,codcm spiritu praedi-
liet se, uf sano capite possit intrare. Hi sunt qui cavcrunt quo apostoli et sancti doctores, qui post
veri pastoris vocem audiunt. Hi sunt, quosproprias adventum Christivcritatis viam mundo ostendcrunt.
oves nominatim verus pastor vocat, de his dictum Quotquot autem illo tempore crcdiderunt vel Abrabae,
est : « Gaudete et cxsultate, quoniani nomina vcstra vel Isaac, vcl Jacob, vel Moysi, vcl aliis patriarchiset
scripta sunt in coelis [Luc. ix), » hinc enim cas « vo- prophctis Christum praenuntiantibus, oves erant, et
cat nominatim (Joan. x). » Et quis alius ciniltit,nisi Q Chrislum audierunt: non alicnam vocem.scd ipsius
qui pcccata dimittit, nteum scqui durisliberali vin- Chrisli audiorunt.Nam judcx clamat in praecone,
culis possint? Et quis eas praeccssit, quo eum sc- dum pr.oco judicem annuntiat venlurum. Alii sunt
quantur,nisi qui resurgensamortuis,jam non mo-
« ergo quos non audierunt oves, in quibiis non erat
ritur, ct niors illi ultra non dominabitur (Rom. vox Chrisli, crrantes, falsc dicentes, inania garrien-
vi)? » llas vero educit a Hdc ad speciem, ct ante istos tes, vana fingentes, miseros seducentes, sicut pseu-
vadit, quiaprior omnium asccndit iuccBlum:et qua; doprophctac, sicutScrib;e et Pharisffii temporibusip-
sunt oves suae, illum sequuntur, quia sciuntvocem sius Dpmini. Ili sunt qui venerunt per sc, et nonsunt
doclrinae su.-e. Alienos vcro doctores non sequuntur, a jtidice missi. His vcro cum doctrinis suis procul
sed fugiunt ab eis, quia non noverunt vocem, id est expulsis, vidcamusquo nos pastor bonus vocat. Di-
doctrinam alienorum. Scd loquente Domino Jcsu, cit enim :

non inlellcxeruntquiaudierunt. «Incrassatum cnim « Ego sum o..tium ovium. Pcr me si quis introie-

habuerunt cor, ct graviter audierunt {Malth. xii.). » « rit, salvabitur, ct ingredietur et egredietur, et
 » : :

567 IIAYMONIS HALBEIISTAT. EPISC. OPP. PARS II. — HOMIL. 568

" pasciia invcniet. » Et hoc cvidcnter ostendit non, A " mca. » Et reliqua. Post adventum Spiritus sancti
solum pastorcm, scd ctiam ovcs intrarc pcr oslium. in apostolos,quem adhuc praesenti festivitate cele-
Sed quid est, « Ingredietur et cgrcdietur, et pascua bramus, Judaei audicntes apostolos plenos Spiritu
inveniet ? » Ingredi quippe in Ecclcsiam Cliristi per sancto, omniumgencrahnguarum loquentes, stupe-
ostium, valdc bonum est; exire autem de Ecclesia, bant valde et admirabantur. Aliiautem deridcntes,
sicut ait ipsc Joanncs evangelista in epistola sua dicebant, quia musto repleti sunt. Ignorantes tamen
« Ex nobis exierunt, sed non erant ex noh\s (I Joan. vera dicebant quia musto spiritalis gratiac erant
ii), » non est utiquc bonum. Talis ergo cgrcssus non repleti. Jam enim
vinum novum in utres novos
«

potest a bono pastore laudari, ut dicerct « Et in- : {Mafth. ix) » venerat, cum apostoli « non in vctustate
gredietur et egrcdictur, et pascua inveniet. » E.-t littera;, sed in novitate spiritus ([iom. v.i),» Dei ma-

ergo aliquis non solum ingressus, verum etiam egrcs- gnalia resonarent. « Tunc stans Petrus cum undc-
sus bonus per ostium bonum, quod est Christus. (( cim, » ut in pa?senti Itictione audistis, « olevavit
Sed quis cst ille laudabilis et beatus egrcssus ? Pos^ vocem suam ct dixit : Viri Juda-i, et qui habitatis
sum quidem dicere ingredi quando interius
nos, Jerusalem univcrsi, hoc vobis notum sit, et auribus
aliquid cogitamus : egredi autem, quando cxterius percipito verba mea. Non enim sicut vos existimatis,
operamur.Ex quo patet, sicut dicit Apostolus: « Pcr ., hi ebrii sunt, cum sit hora diei tertia. » Spiritus
fidem habitat Christus in cordibus nostris (Ephcs. sanctus gloriam individuas Trinitatis mundo praedi-
iii), » ingredi per Christum esso, secundum ipsam caturus, tertia convenienter hora descendit super
fidem etiam foris, id est, coram hominibus, operari. apostolos,qui erant in oratione perseverantes. Recte
Unde et in psalmo dicitur: « Exiet horao ad opus autein Spiritum sanctum orationis hora porcipiunt,
suum (/'«n/. ciii). » Et ipsc Dominus dicit: «Luceant ut os^tendatur legentibus, qui Spiritus sancti gratia
opcra vestra coram hominibus {Matth. v). » Scd plus non facile percipitur,uisi mons a carnalibus suspen-

mt quod ipsa veritas tanquam pastor bonus,

delectat sa, ad superna semper mcditanda elevetur.
et ideo doctor bonus quodammodo nos admonuit, <i Sod hoc cst quod dictum est per prophetam :

quemadmodum intelligere debeamus quod ait «In-
gredietur et egrcdietur, et pascua inveniet, » cum
secutus adjunxit
"Fur non venit, nisi ut furetur et mactel et per-
« dat. Ego veni ut vitam habeant et abundantius
« habeant. » Vidctur enim dixisse, ut vitam habeant
ingredientes, et abundantius habeant egredientes
• « EfTundam de spiritu meo super omnem carnem.»
In verbo effusionis ostendit muneris largitatem, et
non ut olim prophetis ot sacerdotibus tantum datus
Spiritussanctus, sed credcntibusomnibuspassimin
utroquc scxu conditionibus et personis eadem esset
gratia concessa. « Et dabo prodigia in coelo sursum,
« et signa in terra deorsum. » Prodif^ia in coelo,

Non autem potest quisquam per ostium, id est, por C Domino nascente, novum sidusapparuit,iIlo crucem
Christum egredi ad ffiternam vitam, quae erit in ascondente, sol o])SCuratus est, scd et ipsum ccelum
specio,nisi peripsum ostium, hoc est, pcr eumdem tenebris cst obductum. Signa in terra, quae Domino
Christum in Ecclcsiam cjus, quod cst ovilc ejus, spiritum cmittcnte contremuit, monumenta aperuit,
intraverit ad vitam temporalcm, quae est in fide. saxa sciilit, ct multa quae dormicrant sanctorum
Ideo ait: « Ego veni ut vitam habeant, » hoc cst, corpora rcdiviva protulit. « Sanguinem et ignom et
fidem quae pordilectionemopcratur,per quam fidcin vaporem fumi. » Sanguinem do laterc suo ema- ((

in ovile ingrediuntur ut vivant, quia justus cx fide nantcm dcdit, quo totius mundi salus processit, et
((

vivit {Gul. v). » —

« Et abundantius habcant, » quia
perseverando usque in finem pcr iilud ostium, id est
per fidem Christi cgrediuntur, quoniam viri iideles
moriunlur et abundantiushabebunt vitam veniendo
quo pastor ille praecessit, ubi nunquam deinde mo-
maledictio deleUi, ct tota terra est sanctificata.
Igncm autem, id cst, Spiritum sanctum dodit, qui
exuril omnia vitia et peccata in homine. Vaporem,
id cst, graliam conipunctionis et fletuum. Potcst
ctiam in igne fidclium illuminatio in vaporc fumi ;

riantur. Quamvis ergo et hic in ipso ovili non desint Juda-orum, qui non credidcrunt, CiTcitas intelligi.
pascua, quoniamad utrumquepossumusintelligcre « Et orit omnis qui invocaverit nomen Domini, :

quod dictum est « Et pascua inveniet, » id est, ad jj « salvuserit.» Iloc estquod Petrus alibi ait {Act. x.);
:

ingressum et ad cgnissum, famcn tunc vcra pascua Quia non est porsonarum acccptor Dcus, sod in((

invenient, ubi salurcnliir « qui csuriunt el sitiunt omni gcntc qui timet cum ct optM-alur justitiam,ac-
jiistitiam {Matlh. v) » quolia pasrua invcnit, ciii
: ccptiis cst illi. »Ou;i' cum ita sinl, perspice,o Iioino,
dictum est Ilodic mecum eris in paradiso [Luc.
: (( quaulum valeas, ct perpendo quid dcbcas,ut tandem
xxiii). vilis csse tibi de&inas, ut vel per hoc erubcsccndis
subjacere dodigneris,dum generositatem tuaui
vitiis
HOMILIA CIII.
de Crcatoris ac Roparatoris dignitato imiteris.Habet
FERIA QUAUTA PK.NTECOSTKS.
causas quibusse ipseconfundat.CurdignisDoininus
(.\ct. II.) (( In (licbus ilhs : Stans Pelnis cuin un- (icto cordc subdatur, cui gloria proinillilur oelerna?
« deciin, elcvavit vocein suam, et loculiis cst eis : Ac si gemiuo privilogio divin;e imaginis participa-
" Viri Jiidaci, et qui habitalis Jcrusalcin univcr.^^i, tione vidcbiiris honoralus, efficoris ctiam commercii
« lior vobis notuin sit, ct aiiribiis pcrcipite vcrha iio]ii]il;i(e prctiosus. Undoergo tam fortis csso possis
 HOMILlJi DE TEMPORE. o70
569

contra hostem tuum, inlerroga statum tuum, quam A. cessitatem ponendo? Quia nemo necessitate credidit,

tibi Dominus ad debellandum in membris tuis mundi sed voluntate. Filius dicebat, Pater docebat. Homo
principem ac spiritales nequitias superandas, libe- qui videbatur, loquebatur, sed Deus in corde audien-
ram contulerit facultatem. Ac si impossibile non tis interius docebat. Ideo subjungit :

putes te transferri ut coelestia obtineas, si aerias « Non quia Patrem quisquam, nisi is qui est
vidit

deviceris potestates. Non ergo te degenerem ac des- « a Deo, hic videt Patrem. » Ego sum a Patre, et

pectum faciat vita, quem vel factura probatur illus- ideo Patrem video. Quid est autem trahi a Patre
trem prolulisse, vel gratia sed cursum suum fi- : nisi discere a Patre ? Quid est discere a Patre, nisi

deles Christi ad superna fiducialiter attollant. Nam audire Patrem, nisi audire verbum Patris, id est

qui se ccelesli pretio vident rcdemptos, ad ccelestia me ? Ne forte ergo cum dico vobis : « Omnis qui
non dubitent praiparatos, per Dominum nostrum Je- audivit a Patre et didicit, apud vos Sed
» dicatis :

sum Ghristum, cui est honor et gloria in saecula nunquam vidimus Patrem, quomodo autem discere
saeculorum. Amen. potuimusaPatre?ameipsoaudite.«NonquiaPatrem
vidit quisquam, sed qui est a Deo, hic vidit Patrem. »
HOMILIA CIV. Ego novi Patrem, ab illo sum sed quomodo Vor- :

FERIA QCARTA PENTECOSTES. fi

bum ab illo cujus est verbum, non quod sonat et
transit, sed quod manet cum dicente, et trahit au-

(Jo.\N. VI.) « In illo tempore, dixit Jesus turbis dientem.

« Judaeorum Nerao potest venire ad me, nisi Pater
:
« Amen, amen dico vobis : qui credit in me, habet
« qui misit me, traxerit eum. » Et reliqua. Quid ost, « vitam aeternam. » Revelare se voluit Dominus
nemo potcst venire ad me, nisi quia nomo potest quid esset. Nam compendio dicere potuit Qui cre- :

credere in mc, nisi Patcr qui misit me, traxerit dit in me, habet mc. Ipse enim Christus verus Deus

eum?llle venit, qucm gratia Dei praevenit, cui cum et vila Kterna. Qui ergo credit in me venit ad me :

Propheta dicamus « Misericordia ejus prteveniet

: et qui venit ad me habet me. Quid est autem ha-

me {Psal. lviii). » Et iterum : « Misericordia ejus bere Habere vitam seternam. Mortem assum-
me ?

subsequetur me (Psnl. xxii). » Preeveniet velle, sub- mori voluit, sed de tuo, o homo,
psit vita aeterna,
sequetur perficere. Trahit autem Pater ad Filium non dc suo. Accipit a te, ut moreretur pro te. As-
eos qui propterea credunt in Filium, quia eum cogi- sumpsit ergo vita mortem, ut vita occideret mor-
tantPatrem habere Deum.Deusenim Pater ffiqualem tem. Nam qui credit, inquit, habet vitam acternam,
sibi genuit Filium, et qui cogitat atque in fide sua non quod patet, sed quod latet. Vita enim aeterna
sentit ct ruminat aiqualem esse Palri eum in quem apud Deum, et
est Verbum quod in principio erat
credidit. ip=um trahit Pater ad Filium. Qui enim ^ Deus erat Verbum,et vita erat lux hominum {Joan.
Chrislo dicit, non est Deus vcrus, non trahit eum i). Mori venit, sed tertia die resurrexit.

Paler, sed sua perversa cogitatio trahit eum veritati « Ego sum, » inquit, « panis vitae. » Et unde su-

non conscntire. Ille tractus est a Patre, qui ait perbicbant?« Patres vestri,inquit, manducaverunt
:

« Tu es Christus Filius Dci vivi (Matth. xvi) » cui « manna in deserto, et mortui sunt. » Quare mandu-
;

Dominus, inquit:» Bcatus es, Simon Barjona,quia caverunt, et mortui sunt? Quia quod videbantcre-
caro et sanguis non revclavit tibi, sed Pater meus debant : quod non videbant non intelligebant. Ideo
qui in coelis cst [Ibid.) » Ipsa revelatio, ipsa est at- patres vestri, quia similes estis illorum, murmura-
tractio. Dum enim dixit : « Nemo potest venire ad tores patrcs murmuratorum filiorum. Manducave-
me, nisi Pater qui misit me, traxerit eum, » continuo runt Moyses et Aaron, ct caeteri sancti qui fuerunt
subjunxit : « Et ego resuscitabo eum in novissimo in populo, manna manducaverunt, non mortui
et

« die. Reddit quod sperat, videbit quod adhuc

» sunt, quia spiritaliter visibilem cibum intellexerunt,
non videndo crcdidit, manducabit quod esuriit, spiritditer esurientes. Alii manducaverunt et per-
quod sitit. Ubi? In resurrcctione mor-
satiabitur eo manserunt in infidelitate, sicut Judaei audierunt lo-
tuorum, quia « Ego resuscitabo eum in novissimo quentem Christum, sed non spiritaliter verba ejus
die. » D intellexerunt ; ideo di.xit eis : « Patres vestri mandu-
" Est scriptum in prophetis {Jer xxxi), Et erunt caverunt manna in deserto, et mortui sunt. » Qua

« omnes docibiles Dei. » Quare hoc dixit, o Juda:i? mortc, nisi infidclitatis? Nam in communi morte
Patcr vos non docuit quomodo potestis me cogno- mortui sunt, et sancti qui fuerunt inter eos. Idco
scere?Omncs regni illius homines docibiles Dei signavit Domiuus his verbis mortem spiritalem, non
erunt, non ab hominibus audient. Et si ab hominibus carnalem. Patres ergo istorum, id cst, mali patr»^3
audiunt, tamen quod inteliigunt.intus datur, intus malorum, infideles patres infidelium, murmurator^s
coruscat, intus revelatur. Homines foris verbum patres murmuratorum. Nam de nulla re magis
sonare possunt, sed in vanum laborant, nisi intus Deum offcndisse ille populus dictus est, quam conlra
Deus docens aperit sensus. Ille est Dco docibilis, Deum murmurando.Ideo Dominus volens ostendore
queniDeusintusveritatisinstruitagnitioncctamore. talium filios, hinc ad eos coepit Quid murmuratis :

«Omnis qui audivit a Patre ot didicit venit ad mc. » inviccm, murmuratores filii murmuratorum. « Pa-
Quomodo trahit Pater docendo et delectat, non nc- trcs vcstri manducavcrunt in deserto manna, et
 71 HAYMONIS IIALBEllSTAT. EPISC. OPP. PAUS II. — HOMIL 572

mortui punt. » Non quia maUmi crat, sod quia male A quomodo Matlha^us Lucas commemoravorint di-
et

manducaverunt. xisse Dominum discipulis ut nec virgam ferrent,

Hic est panis qui de coelo descendit. » Hunc pa-
(< cuin dicat Marcus « Et prjeccpit eis ne quid toUe-
:

nem signavitmanna, hunc panem signavit allarc rent in via, nisi virgam tantum [Marc. vi) ? » Quod
Dei. Sacramenta hccc sunt, et illa fuerunt in : signis ita solvitur, ut intelligamus sub alia significatione

diversa sunt, in re qu.T significatur, paria sunt. Apo- dictam Yirgam,qua3 secundum Marcum fercnda est,
stolura audi « Xolo autem vos, » inquit, « ignorare
: el sub aiia illam, quae secundum Matlhceum et Lu-

fratres, quoniam pntres nostri omnes sub nubc fuc- cam non est ferenda, sicut sub alia significatione
runt, et omnes niare transirrunt, etomnes in Moysc intelligitur tentatio do qua dictum est. « Deus nenii-
baptizati sunt in nube ct in mari, et omncs eamdem nem tentat [Juc. i) » et sub alia de qua diclum
:

escam spirllalcm manducaverunt (/ Cor. x). » Spi- est : « Tentat vos Dominus Dcus vcster, ut sciat si

ritalem u'ique, r.on corporalem escam quia illi: diligitiseum (Dcut.xy). » Illa, scductionis est : ha?c,
manna, nos alium spiritalem sed patrcs nostri, non
: probationis. Utrumquo ergo accipiendum est a Do-
patres illorum, quibus nos similes sumus, non qui- mino apostolis dictum : ct, ut nec virgam ferrent :

bus illi similes fucrunt. « Ilic est ergo panis de roclo non nisi virgam ferrent. Cum enim socundum
et, ut

descendcns. » « Ut si quis ex ipso manilucaverit,non n Matthteum dicorct eis {Mallh. x) « Nolite possidere :

« moriatur. » Sed quod pertinct ad virlutem sacra- aurum et argentum, » etc, continuo subjecit « Di- :

monti, non quod pertinet ad visibile sacramentum gnus est enim operarius cibo suo. » Unde satis
:

qui manducat intus, non foris qui manducat in

: ostendit cur eos hcec possidere ac ferre! noluerit; non
cordc, non qui prcmit dente. quod necessaria non sunt sustentationi hujus vitae,
« Ego sum panis vivus qui de ccclo doscendi. » sed quia sic eos miltebat, ut eis haec deberi mon-
Ideo vivus, quia de coelo desoendi.De ca;lo descen- slraret ab illis, quibus Evangolium credcntibus an-
dit et manna sed manna umbra orat, iste veritas
; nuntiaront. Clarct autem hoc non ita praccepisse
est. Dominum, tanquam Evangelistae vivere aliunde non
« Si quis manducavorit cx hoc panc, vivet in debeant, quam cis pra;bentibus,quibus annuntiant
« aeternum. Et panis quem ego dabo, caro mea est Evangelium alioquin contra hoc praiceptum fecit :

« pro mundi vita. » Hoc quando caperet caro, quod
dixit panem carnom ? Vocatur caro, quod non capit
caro. Et ideo magis non capit caro, quia vocatur
caro.Hoc onim exhorruerunt, hoc assimulatum osse
dixerunt, hoc non fieri putavorunt. « Caro mea est,
Apostolus, qui victum de manuum suarum laboribus
transigebat, ne cuiquam gravis esset (// Cor. xii),
scd potostatem dcdisse,in qua scirent sibi ista de-
bori. Cum autem a Domino aliquid impctratur,nisi
fiat, inobedientiae culpa est cum autem potestas :

inquit, pro mundi vita. » Norunt fideles corpus Chri- C datur, licet.cuique non uti, et tanquam de suojure
sti, si corpus Christi esse non negligunt. Fiant cor- recedere. IIoc ergo ordinans Dominus, quod eum
pus Ghristi, si volunt vivere de spiritu Christi. Dc ordinasse dicit .Apostolus, his qui Evangelium an-
spiritu Christi non vivit, nisi corpus Christi.Quisquis nuntiant, de Evangelio viverc. Illa apostolis loque-
vivere vult, credat in Christum, manducet spiritali- batur, ut sccuri non possidcrent, ncque portarent
ter spiritalem cibum, incorporctur corpori Christi, hujus vila; ncccssaria nec magna nec minima. Idoo
et non sit putridum mcmbrum quod resecari morca- posuit,nec virgam, ostendens a fidelibus suis omnia
tur, sit pulchrum, sit sanum, sit aptum capiti suo. deberi ministris suis, nulla superflua requircntibus,
Dignus est enim operarius
ac per hoc, addendo : «
HOMILIA CV.
illustravit, unde hajc
cibo suo, » prorsus aperuit et ,
FERIA QUINTA PENTECOSTES.
omnia loqueretur.Hanc enim potcstatem virg.-e no- i

(Luc. IX.) « In illo tempore Convocatis Jesus duo-

: mine significavit, cum dicit « Ne quid toUerent in :

« decim apostolis, dedit illis virtutem ct potcsfalcm via nisi virgam tantum, » ut intelligatur, quia per
" supcr omnia, et ut languores curarent. » Et rcli- potestatom a l)ominoaccoptam,quam virg;c nomine
qua. Concessa potesfatc primo signorum, misiteos significavit, otiam qus non portantur non deerunt.
pra?dicarc regnum Dci, ut promissorum mngnitudi- n Hoc et de duabus tunicis intelligendum cst, ut ne
nem attostaretnr etiam magnitudo factorum, fidom- quisquam eorum praeter cam qua esset indutus,
qucvcrbis darctvirtus ostcnsa: ct nova facerent, qui aliam portandam putaret, soUicitus ne opus esset,
nova prffidicarent. Undc nunc quoquc cum fidolium cum ex illa potcstate posset accipore. Quod vero so-
numerositasexcrevit inlrasanctam Ecclcsiam,multi cundum Marcum non portari vel haberi duas tuni:
sunt qui vitam virtulum tcnont, ct signa virtutum cas, sed expressius indui prohibct, dicons : « Et ne
non habcnt. Quia frustra miraculum foras ostendi- induerentur duabus lunicis, » quid eos monet,nisi
tur, si deest quod intus opcretur. Nam juxla Magi- non dupliciter, sod simpliciter ambulare? Aliter :

stri gontium vocem « Lmguaj in signum sunt nou

: In duabus tunicis videtur mihi duplex ostenderc
fidclibus, sed infidclibus (/ Cor. xiv). » vestimentum, non quod in locis Scythia; et glaciali
" Et ait ad illos Nihil tulcritis in via, nequc vir-
: nive rigcntibus, una quis tunica debeat esse conten-
" gam, neque peram, neque panem, ncque pecu- tus,sed quo in tunica vestimcntum inlelligamus, nc
'< niam, neque duas tunicas habeatis. » Solct quajri alio vcsliti, aliud nobis futurorum timorc servemus.
 :

573 HOMTLI.E DE TEMPORE. 574

« El in qiiamcunque domum intraveritis,ibi ma- A tria,propter personarum proprietatem.Quod autem

« nete, et Dat constantiae gene-
inde ne exeatis. » dicit: « In spiritu Dei ejicio daemones. » Ostendit
rale mandatum, ut hospitalis necessitudinisjuracu- quod Spirilus sancti cooperatione Pater et Filius
stodiant. Alienum namque a praedicatore regni ccc- operari credantur, Psalmista attestante, qui ait

lestis astruit, cursitare per domos, et inviolabilis « Verbo Domini cceli firmati sunt, et spiritu oris

hospitii juru mutare. Nec otiose secundum Mat- ejus omnis virtus corum (Psai. xxxii). »Quia a Pa-
thccum domus,quamingredianturapostoH,eligenda tre et Filio procedit,ide') Spirilus sanctus prffidica-

decernitur, ut mutandi hospitii necessitudinisque tur Dous, et substantiam ejus habet. Ncque enim
violandiB causa non superet. aliud de Patre procedere potuit.quamquod ipse est
« Et quicunque non receperint vos, exeuntes de Pater. Spiritus autem dictus secundum id quod ad
« civitate illa', ctiam pulverem pedum vestrorum aliquid refertur,spirans et inspirans,utique et exeo
« excutite in testimonium supraillos. »Puivise.KCu- appellalus spiritus est.Proprie autem quodammodo
titur de pedibus in testimonium laboris sui, quod dicitur Spiritus sanctus,secundum quod referturad
ingressi sunt in civitatem, et praedicatio apostolica Putrem et Filium.quod eorum spiritus sit. Nam et
ad illos usque pervenerit. Sive c.xculitur pulvis, ui hoc nomen quod spiritus dicitur,non secundum id
nihil ab eis accipiant, nec ad victum quidem neces- j»
quod roferturad aliquid,scd secundum id quod ali-
sarium, qulEvangehum spreverint. Allegorice au- quam naturam significat.Omnis enim incorporeana-
tem qui verbo humihterintendunt, si quibus (utho- tura spiritus in Scripturis sanctis appellatur. Spiri-
niineS;) terrenae levitatis naevi obscuranlur, per ea tus autem principalis tamen in Psalmo quinquage-
mox quae recipiunt evangelicae praedicationis vesti- simo legitur, ubi quia tertio spiritus repetitur,

gia, purgantur; qui vero perfidia vel neghgcntiavel nonnulli ergo inteUigunt ibi trinitatem significari:
etifimstudiocontemnnnt,horumvitandacommunio, Patrem iu spiritu recto, Fi-
in principali spiritu, :

fugienda synagoga consetur. Excutiendus pedum lium in spiritu sancto,Spiritum sanctum.« Ejicio
:

pulvis, ne gestis inanibus et pulveri comparandis dajmones.» Daemones a Grfficis dictos autem quasi
mentis castie vcstigium polluatur. Sacaova;, id est peritos ac rerum scios. Praesciunt

« autem circuibuit per castella, evange-

Egressi autem futura multa,unde et solent responsaaliqua
« hzantes et curantes ubique. »Ouid evangelizarent, dare.Hiante transgressionem quidem coelestia cor-
vel quomodo curaront apostoIi,Marcusexponit plc- pora gerebant.lapsivcrn.in aeriamqualitatemcon-
nius. » Pra;dicabant(inquit)utpoenitentiam agerent, versi sunt. Nec aeris illius priora spatia, sed ita
ct daemonia multa ejiciebant, et ungebantoleomul- caligionisatenerepermissi sunt.qui eisquasicarcer
tos aegros, et sanabantur. (Marc. vi.) » Dicit et Ja- est, usque ad tempus judicii postea vero igne :

cobus: lafirtnatur quis in vobis ?inducat presby-

(<
'-<
inextinguibili sine fmecruciandisunt.Hi suntprae-
terosEcclesiae,et orent supcr ipsum,unguenteseum varicatores angeli, quorum princeps est diabolus.

oleo sancto in nomine Domini, et si in peccatissit, Ista ex parte subauditur discretio spirituum mani-
dimittentur ei {Jac. v). » Unde patet ab ipsis apo- festa comprobatur, ad consolationem credentium
stolis hunc sanctae Ecclesiae morem essc traditum, redeundum est a. « Igitur pervenit in vos regnum
ut pontificali benedictione consecrato oleo, perunga- « Dci.» Iloc est,si creditis me in spirituDeiejicere

tura^groius. « Pr.Tidicabant autem ut poenitentiam daamones, id est aequalem me Patri in divinilate

agerent, » etc. » Misit illos inquitj evangelizarere- credideritis, regnum Dei vobis patet. Regnum Dei,
gnum Dei » quia videlicet utrumque juxta Joannis sublime solium, de quo in Scriptura
scilicet illud

Baptistae, vel ipsius Salvatoris exemplum praedica- sacra canitur: « Pajnitentiam agile, appropinquabit
banl: « Pcenitentiam agitc,appropinquabit enimre- enim regnum ccclorum (Matth. iii). »Et item contra
gnum ccclorum (Mcilih. iii). » Regnum enim ccclo- reprobos: " Auferetur a vobis regnum Dei, et dabi-
rum januis propinquare,est dehis quemquequibus tur illud genti facienti fructum ejus (Matth.xxu). »
ab eo dicesserat, pocnitcre. Et alibi ad discipulos « Regnum Dei intra vosest
:

{Luc. xvii), » id est Christus, qui est perfecta pars

HOMILIA CVI.
regni justorum.
FERIA SEXTA PENTKCOSTES.
D
Aut quomodo potest quidamintrare in domum
«

(Matth. XII.) « In illo tempore dixit Jesusturbis: << vasaejus diripere, nisi prius alligaverit
fortis,et
« Si ego in spiritu Dei ejicio daemones, Filii vestri « fortem? Et tunc domum iUius diripiet. » Aliam

.<> in quo cjiciunt? » Et reliqua. Ecce hic trinitas simililudinem viri fortis inducit, sicut de regno et
videtur Trinitas appellata, quod fiat totum unum. civitale pr.cdixerat, id est : Quomodo da;moneseji-
Nam dum tria sunt, unum sunt, quia et singula in cere potuissem,si principem eorum conscnticntem,
se manent, et omnia in omnibus.Pater igiluretFi- non victum haberem?Sive simpliciler accipitur,
lius et Spiritus sanctus, trinitas et unitas idem : quodforlis diabolus qui a Christo incrucealligatus
enim unum, idem ct tria: in natura unum, in perso- est.cujus domus mundus in maligno positus.Vasa
nis tria.Unum.propter majcstatis communionem : verohomines sunt infideles, quod Dominus ei sub-
traxit.
a Hic vel deest aliquid, vel abundat. « Qui non cst mecum, contra me est ; etquinon
A75 HAYMONIS HALBERSTAT. EPISG. OPP. PARS H. — HOMIL. 57G
Congregat mecum, spargit, Ac si diceret Noii
" :
A pielatecarct,sivequod necboninecmalialiquid agit:
possunt opcra Salvatoris Beelzebub operibus compa- « Reddet rationem, » id estanimam suam.

rari, lUe cupit aniuias tenere captivas, hic libcrat: i< Ex verbis enim tuis justificaberis,aut exverbis
ille praedicat idola, hic unius Dei notitiam : ille « tuis condemnabcris.
» Id est,vel hic vel in futuro. Per

trahit ad vitia, hic ad congregat ad virtutes : ille orisorgolocutionemDominusuniversa,quaBveIactu,

unius Dei nolitiam,hic spargitsuadendo multa inu- vcl facto,vcl cogitatu, dccorde proferimus,insinuat,
tilia. Sive, qni non est mccum, » h.-ereticus iiifi-
<< quffi magis quam hominibus dicta, nuda et aperta

delis semper resistcns fidci meae.« Qui non con;irc- sunt oculis ejus. Nam et moris est Scripturarum
gat mocum, spargit. )iUnitatcmdestrucns,inmultas verba pro rebus ponere. Unde Paslmista : « Dic, »
dividit haercses.Moraliter Qui non est mecum, » : inquit,«animaemea?:salusluaegosum(PM/.xxxiv}.»
id estqui non p?t in mandatismeis, etvoluntatimcae Et Ezechias « Non fuit verbum,quod non ostendc-
:

resistit. Qui nan congregat mecum,)» qui suosaf-

'< rem eis (Isa. lxv). » Qui utique rerum, et non ver-
fectus in amorem Dei non colligit, in varia mundi borum Chalda;is revelavit arcana. Item Apostolus
desideria spargit. « Et nemo dicit Dominum Jesum, nisi in Spiritu

« lOmncpeccatum cl blasphemia
Ideo dico vobis sancto (/ Cor. xii), » pro eo ut diceret: NemoDomi-
« remittetur hominibus. »Utest illud :Hic nonejicit n num Jesum intcllectu cernit, ncmo voluntate am-
daemones.nisi inprincipedaemoniorum. « Omnepec plectitur, nisi per gratiara Spiritus sancti.
catum, quidquid in filinm hominis dictum fuerit,
per poenitentiam remittitur. » Spiritus aulem bla- HOMILIA CVIL
sphemiae, « quo blasphematur illud,per quos salus SABBATO POST PENTECOSTEX.
fit,« non remittatur. » Quicunque dixerit peccatum (Luc.iv.) « In illo tempore Surgens Jesusdesy- :

supradictum contra filium hominis,hoc est,qui vi- « nagoga, introivitin doraumSymonis.Socrusautem

litate carnis meae scandalizatur, diccns quod Filius « Siraonis lenebatur magnis febribus.»Et reliqua.
sim fabri et Mariae,etc., quamvis culpa non careat Cura venisset Jcsus in domum Pctri, vidit socrum
erroris.tamen habet veniam,propter carnisscilicet ejus jacentem et fcbricitantem, et tetigil raanum
vilitatem. ejus.etdiraisiteamfebris.HocfactumMarcuselLucas
« Qui dixerit contra Spiritum. » Qui manifeste narrant,priusquam de leproso dicant. Sed nihil ob-
intelligens opera Dei, cumde eis negare nonpossit, stat narrandi divcrsitas,ubiearadem res nuntiatur,
pro invidia Spiritus sancti dicit facta esse in Beel- maxime cum Lucas historiae scribat narrationem,
zebub.«Nequein hoc saeculo neque in futuroremit- sicut in capite superius dictum est:»SurgensJesus
« tetur ei. » Ostendit aliqua esse peccata, qua; in « de synagoga, introivitin domum Simonis. »Mat-
judicio per ignem purgatorium remittuntur. '-'
thaeus vero ordinem mystcrii secutus sit. Synagoga
« Aut facite arborem bonam, et fructum ejus bo- Graece,de qua Jesus surgere dicitur, Latinecongre-
« num.» Concludit eos syllogismo.Si inquit,diabo- gatio dicitur,quod proprium nomen Judaeorum po-
lus bona opera facere non potost, si autcm bona pulus tonuit. Ipsorum enim proprie Synagoga dici
sunt qus cernitis,subauditur scirc debetis, ut non solet, quamvis et Ecclesia dicta sit: nostramautoin
sit diabolus qui ea facit.Neque enim Ccri potost ut apostoli nunquam Synagogamdixerunt,sedsemper
ex malo bonum,aut ex homo oriatur malum. Arbor Ecclesiam, sive discernendi causa, sive quod inter
enim bona Christus est : arbor vero mala,diabolus congregationera, unde synagoga, et convocationem
est. Ac si dicat : Pharisaji, ex me fructus bonus unde Ecclesia nomen accepit, distat aliquid, quod
orietur, cum sanavero mundum. Ex vobis autcm scilicet congregari et pecora solent, quorumetgre-
malus, c\im me crucifigetis. ges proprie dicimus : convocari autera magis est
Progenies viperarum, quomodo potestis loqui
« utentiura ratione, sicut homines sunt.« Introivitin
« bona, cum sitis mali?Ex abundantia cnim cordis domumSimonis. ^SpiritualiterdomusSiraonisPetri
« os loquitur. » Quasidixisset,
nonfructus bonaiar- Ecclesiara significat. Socrus, id est mater cjusuxo-
boris cx vobis prodount, sed folia, hoc cst, vcrba ris, cujus pater socer dicitur. Socrus ipsius Petri
solum, ct non opera. D Synagogam significai,quara jaccntem et febricitan-
" Bonus homo de bono thesauro profcrt bona, ct tem Josus invenit, id cst in littera lcgis et invidia
" malus homo de malo thesauro profcrt mala. »noc manentem, quae in finc credct.salvatis g^^ntibus.ut
superiori jungendum est. Ouomodo bonus homo non estillud:«Cumintroicritplonitudogentium,tuncde
proferl mala,ncc malus bona
non potcstChri- : sic Israol rcliqui salvi fient (llom. ix). »

stus mala, nec diabolus faccrc bona. El hoc in «Tenebatur raagnis fcbribus,et rogaverunt illum
Chrislum et Judaios subauditur : « pro ca. Et stans super illam, imperavit febri, et

« Dico autem vobis. » Ac si diceret, verbum quod « dimisit eara.»Si virum a daemonio(parumper3u-

non aedificat audicnles, non erit abaquc pcriculolo- pcrius ut tcxtusEvangelii narrat) libetatummorali-
quontis quaulo magis vos quiopcraSpiritussancti
: tcr animura ab immunda cogitatione purgatum si-

calumniamini,dicentes opcra Bcclzebub?» Verbum gnificarc dixerimus, conscquenter fcmina febribus

" otiosum. » Oliosum vcrbuin est quodsino utilitatc tenta, sod ad imperium Domini curata, carncm
loquentia cl audientis dicitur, aivo quod ratipne ct ostendit a coDCupisccnti« su»fervore,per cpatinen-
 rtOMlLI^ DE TEMPOME. oTS'

tiaeprsceplaiVenatam.Omnisenim amaritudo,clira, A n)- " Ouare auteni dffimonia Dominus de se loqui

et indignatio.et clamor.et blasphemia, spiritus im- prohibeat, Psalmista manifcstat, qui ait: « Pocca-
mundi furorest. Fornicationemvero.immunditiam, tori autem dixit Deus, quare tu enarras ju.«'itias

libidinem, concupiscentiam malam et avaritiam, meas? » etc. {Psal. xlix.) Ne quis, dum praedican-
qua; est simulacrorum servitus, febrem illecebrosae tem audit,sequatur errantem.Improbus autem ma-
carnis intellige.<<Et stans super illam,imperavit fe- gister est diiibolus, qui falsa veris saepe permiscet,

bri, et dimisit cam. » Quaeritur cur tertio loco so- ut specio veritatis testimoniurti fraudis obtexat.
crus Petri sanatur? Quia mulier in exordio mundi Alias autem non solum daemones,qui inviti confite-

terlia erravit persona sive quod Synagoga ex tertio

; bantur, jubentur silere de Christo, sed et illi qui
filio Noe,id est Sem, orta est, cujus figuram gerit. ab eo sanati sponte confiteri voIebant,imo ipsi apo-
Ped Dominus Salvator noster, modo rogatus,modo stoli, qui eum post resurrectionem toto orbe erant

ultro, curat aegrotos, ostendens contra peccatorum praedicaturi, antepassionem ejus praecipiuntur om-

quoque passiones,Pt precibus semper annnere fide- nino reticere de illo : ne divina videlicet majestate
lium, et eaquae ipsa; minime in se intelligunt, vel praedicata passionis dispensatiodiffcrretur,ct dilata

intelligenda dare,vel etiam non intellectadimittere. passione, salus mundi quae pcr hanc futura erat,

juxta quod Psalmista postulat :«Delicta quis intel- t^ nogaretur

ligit ? Ab occultis meis munda me, Domine (Psal. « Facta autem die egressus ibat in desertum lo-

XVIil). » « cum.et turbae requirebant eum,et venerunt usque

« Et continuo surgens, ministrabat illis. »Natu- « adipsum, et detinebant illum, ne discederet ab

rale est febricitantibus, incipiente sanitate, lasse- « eis. » Si occasu solis, Domini mors exprimitur

scere, et aegrotationis sentire molestiam. Verum salvatoris, quare non die redeunte resurrectio illius

sanitas, quae Domini confertur imperio, simui tota judicefur, qui manifesta luce a crcdentium turbis
redit. Non solum ipsa redit.sed et tanto robore co- inquiritur.et in gentium deserto inventus,ne abeat

niitante, ut eis continuo, qui se adjuverant, mini- detinelur, maxime cum haec prima sabbati.quo re-
strare sufficiat, et juxta lcges tropologiae, membra surrectio celobrata est, egressio, quaeslio et inven-
quae servierant immunditiaB ad iniquitatem,ut sacri- tio contigerit?
ficarent morli, sorviant justitiae in vitam aeter- « Quibus ille ait : Quia et aliiscivitalibus oportet
nam. « me evangelizare rognum Dei, quia ideo missus
« Gum sol autem occidisset,omnes qui habcbant « sum, »Et ut Marcus ait {Marc. i) : Abiit in deser-
« infirnios variis languoribus, ducebant
illos ad Je- tum gentium, ibique in suis fidelibus orabat, quia
« sum. At ille, manus imponens, curabat
singulis corda eorum pcr gratiam sui spiritus ad virtutem
« eos. » Solis occubitus passionem mortemque si- C orationis excitabat.

gnificat illitis, qui dixit «Quandiu in mundo sum,

:

HOMILIA CVIIL
lux sum mundi {Joaj}. :x). » Et sole occidente,plu-
IN OCTAVA PENTECOSTFS.
res dacmoniaci quam anto, plurosquoque sananlur
aogroti. Quia qui temporaliter in carne vivens pau- (JoAN. 111.) « In illo tempore Erat homo ex Pha- :

co9 Judaeorura docuit,calcato rogno mortis, omnibus « risaeis, Nicodcmus nomine,princeps Judaeorum.»
p?r orbem gontibus fidei salutisquedonatransmisit. Et reliqua.Sicut ignorantia unius aliquando multis
Cujus ministris quasi viae lucisque praeconibus, obesse solet,sic uniusinterrogatio multisprodesse.
Psalmista canit « Iter facite ei qui ascenditsuper
: Quod hujus lectionis textu facillime comproba-
in
occasum {Psal. lwu). » Superoccasum quippe Do- mus, Nicodemi interrogationcm, et Domini re-
si

minus ascondit, quia unde in parsione occubuit,in-
de majorcm suam gloriam resurgendo manifestavit.
« E.xibant autem da?monia a multis,clamantia et
« dicentia quia tu es Filius Dei.Et increpans, non
: evangelica lectio retulit, praedicante
« sinebat ea loqui, quia sciebant ipsum esse Chri-
« stum, » Dffimonia Filium Dei confitebantur,et at- n
« Sciebant ipsum
testante evangelista. esse Chris-
tum.»Ouia quem dierum quadraginta jejuniofatiga-
tum diabolushomincmcognoverat, nec tentandova-
lebat.an DciFiliusesset experiri,jam nuncpersigno-
rumpotentiamvel intellexit,vel potius suspicatusest
sponsionem sollicite attendamus.Utiliter enim unus
ignorat,quando ad unius interrogationem.non unus,
sod multi, quid utile est discunt. Nam, ut supra
Domino Hiero-
solymis in die festo,muUi Judaeorum crediderunt in
nomine ejus, videntes signa quae faciebat. Ipse au-
tem Jesus non credebat semelipsum eis, eo quod
nosset omnos,et quiaopusei non erat,ut quis testi-
monium perhiberet de homine. Ipse enim sciebat
quid osset in homine. Ex eis ergo qui crediderant,
unus erat iste Nicodemus qui.quoniam rudimenta
:

esseFilinm Dfci. Non igiturideoJudaeis eum crucifi- ccelestis doctrinai aliquantulum perceporat,cupien3
gerc porsuasit, quia Christum, sive Dei Filium non plcnius instrui, ut secrctius ejusallocutione perfrui
esse putavit, sed quia morte se illius non praevidit po5set,nocte ad eum venit.Noxaufem,in qua venit,
esse damnandum.Verc enim de hoc mysterio a sae- ipsam ignorantiam qua premebatur significat.quia
culis ab«condito dicit Apostolu3,quod nemo princi- enim illum nondum verum Doum esse credebat,sed
pum hujus saeculi cognovit.« Si enim cognovissent, quasi magistrum docondus adibat, congrue non in
nunquam Dominum gloriae crucifixissent (/ Cor, die, sed in nocte veniebat. Non enim de illis erat
 : : :

579 HAYMONIS HALBERSTAT. EPISC. OPP. PARS H. — HOMIL. 580

qni ab Apo^Atnlo niuliro infn:ornnl : « Fuiplis ali- \ faciot, ct majnrahorum faciet {Joan.
cgo facio,ot ipsc
qa;indotencbr,T,nunc antem lux in Domino(t'7>/(. v),» xiv), Ex virtute autem niiraculorum credit ouin a
))

80(i potiusin illorum numero esse comprobatur,qui- Domino osso missum, vol aliquom magnum virum,
busperprophetamdicitur: «Surge,illuminarc,Jeru- sicut Moysen,aut Eliam,aut unum ex prophetis.Sed
salem, quia venit lumcn tuum (/.?«. lx). » Et per ipsam potestatom non so habcre posse credidit, scd
Apostolum « Surge, qui dormis, et e.xsurge a mor-
: a Deo accipere. Et quia de salute sua sollicitus Ni-
tuis {Eph. v). » Vel certe. quia princeps Judaeorum codemus,ad magistrum veritatis interrogandum ve-
erat, noctead Jesum venit,metuens sibi imminere norat, non solummodo secundaj nativitatis, sed
aliquod periculum, non solum a Jud^cis.sed ctiam a etiam mystorium passionis el resurrectionis, atque
Romanis. Jam cnim conspiraverant Judtei.ut si quis in cffilum ascensionis audivit. Nam subditur
eum palamconlilercturChristum,extra Synagogam " Re3ponditJesus,etdixitei :Amen,amen dicotibi^
fioret. Non solum quidcm nocte in ipso statu tem- « nisi quis renatus fuerit denuo, non potest viderc
poris, sed etiam verbis suam ignorantiam pandit, « regnum Dci. » Omnis enim homo originalis pec-
cum ei dicit cati vinculoteneturastrictus, antequam perundam
« Rabbi, scimus quia a Deo venisli magister. » A
gratiam sancti Spiritus sit ablutus,
baptismatis et

Deo igiturillum missum ad cocleste magistorium do- p teste Psalmista, qui ait: « Ecce enim in iniquitati-
cendumexvisionemiraculoruminto!ligel)at,necdum bus conceptus sum,et in peccatis concepit me maler
tamen ipsum verum Deum credebat. Et ideo ait mea {Psal. l). » Et sicut por beatnm Job dicitur:
« Rabbi.scimup quio a Deo venisti magistor.»Rabbi <( Nemo mundus est a poccato, etiamsi unius dici
aulcm et magister.unum idemque ost.Scd Hebraice vita cjus fucrit superteram {Job. iv, xxv). » Sed
rabbi, Latine magister dicitur.Si enim perfecte eum Nicodemus,quinocte ad Dominum venerat, necdum
verumDeumesse credidisset,magis Dominumquam mysterium sccundiB nativitatis intelligens dixit ad
magistrum appollasset.Sed dum magistrum appella- Jesum :

vit,et Dominum tacuit,non se perfecte crodere ma- « Quomodo potest hnmn nasci, cuni sit senex?
nifcslavit : quoniam necdum erat porfusus illo, qui « Nunquid potest in ventrem matris suae ilerato in-
foras mitlit timorem,sed potius de illis erat quibus « troiro et renasci ? )> In quibus verbis non esse im-
dicitur : «Quaesieruntgloriam hominummagisquam possibile, quod audit, affirmat ; sed modum, quo-
Dei {Joa?}. xii). » Unde non incongruefiguram cate- modoficripossit, interrogat. Sed quod illedecarnali
cbumenorum tenet, iilorum scilicet qui in lideim- nativitate dicit, nos de spiritu sentire debemus. Si-
buuntur, baptismum percepturi.Et illi quidem re- cut enim homo in venlrem matris suk iterum non
quisiti se Deum esse credere confitentur, necdum potest introire et renasci, sis qui baptizatus est re-
tamen ejus occulta mystoria capiunt, nec sacramen- C baptizandus non est.Sive enim ab hforetieo, sive a
tum corporis et sanguinis ipsius intelligunt. Nos quolibet facinoroso in nomine sanctae Trinitatis ba-
autem qui in fideifundamento radicati sumus,essen- ptizatus fucrit, iterum non est baptizandus, ne in-
tialitor de illo credamus.quod Nicodemus quasi in- vocatio tanti nominisvideatur annullari.Hoc autem
sipiens loquitur.Ipse eniraestverus magister,aquo sacramentum nec malus pejus, nec bonus melius
omnis sapientia procedit,ct cum quo fuitsemperet implore potcst.Quia qualiscunque sit ministerexte-
est ante <'fivum,sine cujus magisterio insipiens esse rior, Spiritus sanctus operator est interior. Unde
convincitur,etiam qui sibi sapiens esse videtur. Qui post baplismum Ecclesia peccantibus pccnitentiam
ait discipulis suis: « Vos vocatis me Magister et indicit, non autem baptismum iterat. Quo ordine
Domine, et bene dicitis : sum ctenim {Joan xiii).» spiritalis nativitas impleatur, Dominus manifestat,
£t iterum « Vos autem nolite vocari Rabbi, unus
: cum qua^renti Nicodemo respondit, diccns:
est enim magister vester {Matth. xxiii). » Credamus « Amen,amen dico tibi,nisi quis renatus fueritex
autem illuma Deo venisse.juxta quod ipse in Evan- « aqua et Spiritu sancto, non potest introire in
golio loquitur, dicens:«Ego a meipso non veni,sed « regnum Dei. » Et convenienter in ordine bapti-
Pater meus misit me(Joa?/. viii). » Et iterum : « Qui zandi utrumque posuit, aquam scilicct et Spiritum
me misit, mecum est {Und.) » Et alibi : « Vado ad n sanctum. Quia aqua corpus laxat,sod Spiritussan-
eum qui misit mo {Joan. xvi). »Et rursus: «Exivi a ctus mentem rcnovat. Supernue enim aqua essct,
Patre, et voni in mundum {lbid.).»l)e cujus adventu nisi Spirilussanctus peccata remitteret.Aquaigitur
Paulus scribit, dionns:«At ubi venit pienitudotcm- oxterius significat quod Spiritus sanctus interius
pori3,misit Deus Filium suum, etc. {Gal. iv).» Quod oporatur, id est, mundationom peccatorum. Ergo
vero subjunxit:))Nemo cnimpotest hajc signa facere, aqua proficit ad lavacrum, spirltus autem ad gra-
« quf-c tu facis, nisi fuerit Dcus cum co. »Nonsolum liam.Siquidem Joanncs baptizabat pcpulum aqua,
autem DominusfaciebatjScd nec parum ali-
illaqu.-D n()n in rcmissionem pcccatorum, scd in poenitcn-
quid bonisineillo fieri posse credamus, qui ail in tiam, dicons « Ego baptizo in aqua,mcdiusautcm
:

Evangelio « Sine me nihii potestis facerc (Jo««.

: voslrum stctit quom vos ncscitis. llic est qui ba-
xv). » Crcterum per ejus gratiam multis daturn est ptizat in Spiritu sancto ct igni (/onH. i). »Postquam
esse possibile.quod sine illo omnino cssct iinpossi- crgo illc vonit, qui singulari privilegio meruit ut
Jjile.sicut ipse ait : Qui credit in ine, opera quffi Spiritus sanctus super eum in specie columbee dO'
381 HOMILI/h: DE TEMPOliE. o82

scenderel cl maneret, et por suum baptismum no- A viderc non potcs, et tanion te spiritum habcro non
strum baptismum sanctificavit, omnes crcdentes dubitas,muIto magis spiritum Dei invisibiliter ope-
remissionem peccatorum accipcre credimus. Do quo rantem videre non vales, et tamen quod invisibilitcr
baptismate Dominus dicit « Vos autem baptizabi- : opcratur, fidclis mons non dubitat. « Sic omnis qui
miniSpiritusanctonon postmultoshosdies {Act. \). » natus est ex Spiritu. » Id opt, sicut spiritusDei in-
Et iterum « Baptismate meo baptizabimini. » Et
: visibilis est, sic hominis spiritus invisibilis est. Et
rursus « Baptismate habeo baptizari [Liic. xii). »
: sicut spiritus Dei invisibiliter operatur, sic spiritus
Sed quia ad januam paradisi rliomphoDa illa flammea, hominis invisibilitor rcnascitur. Et quia hoc sacra-
ct gladius versatilis post peccalum positus fuerat mentum invisibile quisquis non intelligit,non contu-
[Gen. iii), necessc erat ut per Spiritum sanctum maciter, sed humilitor inquirere dcbct, sicut Xico-
poccatis relaxatis, credentibus itcrum per b.vpti- dcmus adhuc interrogat, dicens :

snium apcriretur. Ouod quia invisibilis spiritus in- « Quomodo possunt ha^c fieri? » Cui a Domino re-

visibiliter operatur, recte suijungit :

spondctur « Tu es magister in Israel, el ha^c igno-
:

Quod natum est ex carnc, caro cst et quod na-

cf :
« ras?» Quod non insullando Dominus dicit, quasi

« tum est ex spiritu, spiritus cst. » Ac si diceret qui magister vocaretur, et tamon tanti mysterii
Dominus Sicut caro ex carne nascitur, sic per
:
r»
ignarus esset, sed illum ad humilitatis viam provo-
ppiritum Doi spiritus hominis renovatur. Undc ait cat, sine qua janua rcgni coelestis non aperitur. Ait
Apostolus : « Renovamini spiritu mentis vestrae, et enim :

induite novum hominem,qui sccundum Doum crca- « Amen,amcn dico tibi, quia quod scimusloqui-

tus estin justitia et sanctitatc veritatis (£;*/if.s. iv). » « mur, et quod vidimus testamur, et testimonium
Sol.-c autom mentes fidoh'urn novorunt, qui.i oum " nostrum non accipitis. » In quibus verbis indivisi-
aliquis ad baptismum venit, descendit liiius ir.-o. ct bilem Trinitatem in substantia humanitatisostendit,
nscendit fih"us reconciliationis: descendit filiusdia- cum unus idemque Dei Filius loqucns. non singula-
boli, et ascondit peradoptionem Filius Doi : dcscen- riter, sed pluraliter dicit, « quod scimus loquimur : »

dit filius discordia;, et ascendit filius pacis. Caeterum quia quod scit Filius, scit Pater, scit Spiritus san-
coram oculis insipicntium ct infidclium, qui nihil ctus. Et quod loquitur Filius, loquitur Pater, loqui-

aliud, quam quod oculis vident, credere volunt, to- turot Spiritus sanctus. Etquibus unaest substanlia,
tum quod in baptismo agitur ludus csse putatur. non dispar est scientia. Testimonium ejus non acce-
Unde in fine, visa sanctorum gloria, dicturi sunt :
perunt, quia sicut ipsc dixit « Ego veni in nomine
:

« Ili sunt quos aUquando habuimus in derisum et Palris mci, et non suscepistis me {Joan. v). »
in similitudinem improperii : nos insensati, vitain « Si terrcna dixi vobis, et non creditis quomodo :

illorum aestimabamus insaniam, et finem illorum C " si di.xero vobis coDlestia, credetis ? » Frequenter
sine honore.Quomodo ergo computati sunt inter fi- Dominus ad discipulos et ad turbas loqucns, simili-
lios Dei et intcr sanctos sors illorum est {Sap. v). » tudines de robus terrenis adhibuit, sed quia illi ter-
« Non mireris quia dixi tibi, oportot vos nasci de- rena non credebant, quomodo coelestia
et visibilia

« nuo. » Quia Nicodemus, quod a magistro veritatis capore possent? Ut autem ex multis unum profera-
audierat, nondum pcrfecte iatelligere poterat, non mus, terrena Dominus ei ostendit, cum ait « Sol- :

mediocre mirabatur. Scicbat enim \critatem falli vite templum hoc, et in triduo suscitabo illuJ ^Joan.

non posse et tamcn quomodo fieret, quod veritas

: ii). » Illi autem non intelligentes, quod de templo
proferebat, non intolligebat, et ideo mirabatur. Cu- corporis sui loqueretur, ad materialistempli destru-
jus mentem Dominus ab adiiiiratione removens, sa- ctionem sive restaurationem sermonem converte-
cramentum secundi-c nalivilatismanifostiusdeclara- runt,dicentes: «Quadragintaetsexannisaedificatum
vit, subjiciens : cst tomplum hoc, ot tu tribus diebus excitabis
« Spiritus ubi vult spirat, ct vocem ojus audis, et illud ? » {Ibid.j Quisquis autcm ca^Ieste sacramentura
« nescis unde veniat, aut quo vadat. Sic cst omnis cognoscere dosiderat, paulatim ad superiora ascen-
« qui natus est ex spirilu. » Spiritus ubi vult spirat, dere debet. Unde postquam Dominus modum sc-
quiacujuscunquementem vult illuminat, sicutApo- n cundae naiivitatis Nicodemo aperuit, ascensionis
slolus, enumeratis ejusdem Spiritus sancti donis, suffi potentiam declaravit, diocns :

ait « Ilaec omnia operatur unus atque idem spiri-

: « Et nemo ascendit in ccelum,nisi qui descendit

tus, dividens singulis prout vult (/ Cor. xii). » « Et « de hominis qui est in coelo. » Ubi quae-
coelo, filius
vocem ejus audis, » cum is quem replcvcrit, te ritur quomodo hominis descendisse de coelo,
filius
proescnte, Deum confitetur. <( Sed noscis undc ve- juxta ipsius promissionem et ante ascensioncm in
niat aut quo vadat,
quia ejus nec initium, nec finis
» coeIoessedicatur?Ad quod dicendum quia mediator
vidctur. Sive certe, nescio unde veniat aut quo va- Dei et hominum Dominus Jesus Christus, in una ea-
dat, quia qualiter in hominem ingrediatur, et egre- demque pcrsona ex duabus substantiis creditur, di-
non
diatur, videre potest, quoniam visibilem habct vina scilicet et humana. Quia idera est Filius Dei,
naturam intantum ut si, te proesente, ad horam ali- qui ct filius hominis et idem filius hominis, qui et
:

quctt) spiritus prophetiffi replevcrit, videre non pos- Filius Dei. Ipse ergo descendit dc coclo per humani-
sis : Si enim lui ipsius spiritum corporalibus oculis tatem, qui erat in eo per divinitatem. Et ipse ascen-
 583 HAYMONTS IIALBERSTAT. EPISC. OPP. PAHS II. - HOMIL. o84

dil in ca'luni jj^r luimanitalcin, iiM .«eniperoral per A. Ve! quia .tp rubicundum hal)et colorem, a^ncus di-

diviniUileni. Cui siaiile est quod ulibi dicit :

cc Exivi clus cst .serpcns, propter prctiosi sanguinis effusio-
a Patre cl voni in mundum: iterum relinquo mun- ncm. Ignili autcm scrpentes, quorum raorsibus ho-
dura et vado ad Patrem {Joan. xvi). » Quffiritur mines peribant, vencnosas cogitationss et mortiferas
iterum quare dicat « Ncmo ascendit in ccclum, »
: persuasionos significant. Quk, cum delectationem
etc, cum omnis fidelium Ecclesia illo se ascensuram perversam usque ad conscnsum perducant, quasi
esse credat, quo caput suum meminit preecessisse, pungendo animam intcrimunt. Nam et primi pa-
juxta ipsius promissionem, dicentis « Volo, Pater, : rcntcs nostri in paradiso serpenlis astutia sunt de-
ut ubi sum ego, ibi sit et minister meus [Joan. xxi).» cepti. Miro ergo ordine contra serpen'-cm ponitur
Ad quod dicendum quia omnium electorum caput est serpcns, quia per hoc quod Dominus pro nobis pas-
Christus, et hujus capitismcmbra suntomnoselecli sioncm sustinuit, antiqui serpentis caput contrivit.
quibus ait Apostolus: « Vos autem estis corpus Quicunque ergo originalis peccati punctione, vel
Christi, et memhra do membro {I Cor. xn). » Mem- cujuscunquevulneris contagionevult sanari,intuea.
bra ergo capili suo adhserentia in ccelum sunt as- tur serpentera in stipite, id est, confiteaturChristum
censura. Sed quia nullus sua virtute vel merito in cruce, ct hunc crucifixum. Cumque tali fidc ar-

ascendere potest, nisi per ejus gratiam, qui de caalo raatus crucifixerit membrasua cum vitiis et concu-
B non solumamortis periculo liberari, sed
in terram desccndere dignatus est, recte dicitur : piscentiis,
»( Nemo ascendit in ccelum, nisi qui descondit de etiam ad vitam pervenire raercbitur asternara. Unde
ccelo, (ilius hominis qui est in ccelo. » Quia Dominus et subditur: « Ut oranis qui credit in ipso, non pe-

Jesus Christus cum suis membris unum crtTcitur cor- « reat, sed haboat vitam aeterflam. » « Omnis cnim,»

pus, qui ergo coclum ascendere desiderat, capiti suo aitScriptura,«quicunqueinvocaveritnomenDomini,

totis viribus adhffireat. Etquia prius Domini passio salvus erit (Act. ii), » sicut ipse Salvator in Evan-
consummanda erat, et post modum ejus ascensio gelio ait « Qui credit in rac,
: etiamsi mortuus
dcclaranda, Nicodcmum, magistrum Musaicaj legis, fuerit, vivel. Et omnis qui vivit et crcdit in me,

Dominus ad spiritalem ejusdem legis intelligcntiam non morietur in ai-iernum (Joan. xi). » IUe autem
provocat, cum
subjungit: vere credit, qui sic vivit sicut Christus pra?cipit.

« Et sicut Moyses exaitavit serpentem in deserto, Qui autem confitetur verbis, sed factis eum nogat,
« ita exaltari oportet filium hominis. » Ubi historiaj non vitam meretur, sed poDnam. Quia, sicut ait Ja-
vijleris libri Numeri Dominus menimit, in qua ta^dio cobus apostolus « Fides sine operibus mortua est
:

longi itineris populus Israeliticus affliclus, murmu- {Jac. iij. )i Et iterum : « Tu credis quod unus sit

rasse contra Dominura et Moysen legitur {Num. xxi). Deus? Bene facis, et d.-Emones credunt, ot contre-

Propter quodmisitineosDominusserpentesignitos, C miscunt (/6/(i.). »

ad quorum morsus cum plures morerenlur, vene-

runt ad Moysen, dicentes
pro nobis ad Dominum. »
jussit eum Dominus
HOMILIA CIX.
: Omnes morimur, ora
«
DOMIMCA SECUNOA POST PENTECOSTEN.
Cumque orasset Moyses,
facere serpentem ;Eneum,et po- (I JoAN. iv). « Charissimi Deus charitas est. In :

nere in stipile pro signo, dicens: «Si quis percussus « hoc apparuit charitas Doi in nobis, quoniam Fi-
eum aspexerit, vivet. » lactaque est mira res, et « suum unigenitum misit in mundum, ut vi-
lium
antea inaudita. Mordebanlur a serpentibus, aspi- ((vamus per ipsum. » Et reliqua. Quomodo ipse Do-
ciebant, serpentem, et sanabantur. iEnei ergo ser- minus ait « Majorem hac dilcctionem nomo habel,
:

pentis exaltatio Domini passionem piajfiguravit, quara ut animara suara ponat quis pro amicis suis
qui exaltandus erat cruce, sicut in prassenti loco {Joan. xv). » Et ibi probata cst dilcctio Christi in
dignatus est cxponere. De qua ipse alibi ait : « Si nobis, quia mortuus est pro nobis. Dilectio Patris
exaltatus fuero a terra, omnia traham ad mcipsum unde probataestanobis?Quia Filiumsuum unicum
{Joan. xii). » Nec cuilibet indignum videri debet, id raisitmori pro nobis, sicut ct Paulus apostolus ait:
est Dominus per assumptam humanitatcm serpenti « Qui proprio Filio suo non pepcrcit, sed pro nobis

comparetur quia ipsc per Prophetara de seipso lo-

; J)
omnibus tradidit eum, quomodo non oliam cura illo
quitur « Ego aulein suiii vernis et non homo, op-
: omnia nobis donavit? » {liom. viii.)

probriuiii hominum et abjcctio plebis (P.s«/. xxi). » (( Et in hoc est charitas, non quasi nos dilexe-
Et sicut in scpluaginta interpretibus logitur, scara- « rimus Deum, sed quoniam ipse prior dilexit nos. »
baeus clamabat dc ligno, id cst Christus de cruce. Non illum dileximus prius, nam ad hocnos ille di-
Sicut enim serpens ille similitudinem habobal igni- loxit prius, ut diligamus eum. Gratia quippc homi-

torum serpentium, scd tamen a veneno serpcntium nera pra?venit ut diligat Deum, quia dilectione ope-

alionuserat: sic Dominus JesusChi'islus apparuit in retur bona. Unde Psalmistu : (> Dcus meus, inquit,

similitudine carnispeccati, nullam tamen maculam « misericordia prajveuiet me (P.sd/. i-viii). » « Et

traxit peccati. >Eneus auteni dictus est serpenspro- « misit Filium suum propitiatorein pro poccatis no-
pter infinitam in Christo a;ternitatem. JEs autem « stris. » Et hoc est maximum in nobis divinae pic
durubileest metallum, et valde sonorum, ctnatura latis indicium, quia cum nccdum ipsi pro poccatis
fiElcrnilutis ncc iuitium hubuit, ncc Hneiu hubcbit. nostris eum pclcre nossemus, misit illc Filiura suum
 IIOMILI.K m TEMPUKK. 386

ad nos, qui nobis in sc crodentibus ullro vcniam A gnactsummamerccsDcumcolentibusetdiligenlibus

daret, nosque ad paterncc gloria) societalcm voca- promittalur, dicente ipso Doniino, quando corpora-
ret. In quibusdam codicibus hic verslculus ita legi- libud oculis visibiliter apparebit. et invisibilem se
tiir: « Et misit Filium suum litalorcm pro peccatis coaluendum mundis cordibus promittcbat. « Qui
nostris. » Litator autemsacriticatorest. Sacrificavit me, diligetur a Patre meo, et ego diligam
diligit

cnim Filius Dei pro peccatis nostris, non hostiam eum, ct manifestabo ei meipsum [Joan. xiv). » Haec
pecudum, sed seipsum otTerendo.Undebcnc Pauius quippe natura ejus asqualiter cumPatre invisibilis,
admonens, ait: « Estote imitatores Uei sicut niii sicut teciualiterincorruptibilisest, quia continuatim

charissimi,et ambulate in dclectione, sicut et Chri- Apostolus posuit, diceus (/ Tim. i) : Regi autem sae-
stus dilcxit nos, et tradidit scmetipsum pro nobis culorum iiivisibili, incorruptibili, divinamsubslan-
oblationem et hostiam Deo in odorem suavitalis liam ((ua potuit homiaibus procdicationc commen-
(/ Cor. iv). » Cujus sententiac concinit hoc, quod dans. Deus ergoinvisibilis, neque oculo, sed mente
hic quoque Joannes e.xhortando subjungit, dicens: quaerendus cst, Sedquemadmodum si solem istum
Charissimi, si sic Deus dilexit nos, ct nos de-
« videre velimus, oculos corporis purgaremus, unde
i<bemus invicem diligere. » Quod a^.item scquilur: lux videri potest: volentes videre Deum, oculum
« Deum nemo vidit unquam, » majoredisputatione ^.
cordis, quo Deus videri polest, purgemus. « Beati

indiget, cum Dominus et hominibus mundo corde enim mundo corde, quoniam ipsi Deum videbunt
Deum videndum promittat, et desanctis dicatquod [MatUi. v). »Verum quia hacc visio infuturo spera-
angeli eorum in coelis semper videant in faciem tur, quid agendum est nobis, dum adhuc conslituti
Patris. Hanc autem scntentiam in Evangelio suo in corpore, peregrinamur a Domino? Quo solatio

ponit idem Joannes, ubictiamquomodu Deus videri utendum, ubi divina visione necdum licet perfrui?
possit,consequenteradjungitdicens:« UnigenitusFi- « Si diligamus inviccm, Deus in nobis manet. »
lius qui est in sinu Patris, ipse cnarravit [Joan. i).» Sed nemo putet hanc dilectionem, in qua Deus
Quod, beatus pater Ambrosius ita exposuit: Et manct, abjecta et desidiosaquadaramansuetudine,
ideo Deum nemo vidit unquam, (juia eam i{ux. in imo non mansuetudine,scdremissione et negligen-
Deo habitat plcnitudinem divinitalis, nemo conspe- tia reservari. Non ista est charitas. sed languor.
xit,nemo mento aut oculis comprehendit. Vidit Ferveat charitas ad eorrigendura, ademendandum.
enim, ad ulrumquc referendum est. Deniquc cum Scd si suntbonimorcs,diIatentur:suntmali, emen-
additur: « Unigenitus Filius qui est in sinu Patris, dentur corriganturquc. Si ergo diligamus invicem
ipse cnarravit, » mentiutn magis quam oculorum siucera et disciplinabili charitate, Deus in nobis
visio declaratur. Specics euim videtur, virtus vero manet. Opcribus quidem ipsius charitatis manife-
narratur: illa oculis, ha:c mente comprehenditur. C statur, quamvis nondum visibiliter apparens, « Et
Item beatus Augustinus in libroDe videndo Deo, dc « charitas ejus in nobis perfecta est. »Quaerendum
eadcmdisputans quaistione,proinde inqua narrante autcm quoraodo dicat perfectionem diviuJB chari-
Unigcnito qui cstin sinuPatrisnarrationeincffabili, tatis in mutua dilcctione consistere,cum Dominus
creatura rationalis munda et sancta, impletur Dci in Evangclio pronuntiet, non esse magnum, si dili-
visione ineffabili, quam tunc consequemur, cum ei garaus eos qui nos diligunt, nisi ad iniraicosetiam
aiqualcs facti fuerimus :(iuoniamsicutvidentur ista (do quibus hicpenitustacerevidctur) eademdilectio
visibilia corporis sensibus, non ita Deum vidit un- pertingat, nisi Ibrteipsosquoque inimicos fraterni
quam. Quoniam si ali^iuandoeo modovisuscst, non amoris intuitu diligere jubemur, videlicet ut non
sicut ista natura videtur, seJ voluntate visus est semper inimici remaneant, sedresipiscant adiaboli
specie, qua voluit apparens, latcntenatura atque in laqueis, nobisque germano foedere socientur. « Si
se incommutabiliter permancnte. Eo autem modo « diligamus, inquit, «invlccm,Deus innobis raanet,
quo videtur sicuti est, nunc forlassc videturaqui- « et charitas cjus perfecta est. » Incipe diligere,
busdam angelis suis sanctis. Anobisautem tuncita perliciens coepisti diligere? cocpit in tc Deus habi-
vidcbitur, cum fuerimus ajquales, et post
ei facti
taro, ut perfectius habitando faciat te perfectura.
aliquanto exponens sententiam sancli Ambrosii:n
Deum nenio vidit unquam, vcl in hacvita sicut ipsc
« In hoc cognoscimusquod ineomanemus,etipse
« iu nobis, quoniam de spiritu suo dcdit nobis. »
est, vel etiam in angelorum vita, sicut visibiliaista,
quiB corporali visione cernuntur, quia Unigenilus
lloc ipsum quod de spintu suo dcdit tibi unde co-
gnoscis? Interroga viscera tua, si plenasunt chari-
Filius qui cst in sinu Patris, ipse enarravit. Quia
non ad oculorum corporalium, sed ad mentium vi- tale.habes spiritum Dei,PauIo tcste, qui ait:i<Quia
sioncm dictuni est perlincrc quod narravit Itcm charitas Dei ditfusa est in cordibus nosiris perSpi-

postmulta: Adeamvero visionem qua videbimus
Deum sicuti est, mundandacordacomnionuit. Quia
enim corporalia consuetudinc loqucndi \i.-5ibilia no-
minantur, propterea Deus invisibilis dicitur, necor-
pus csse crcdatur. Neque enim corda munda sute
bubstanliaj couttniplalionjc fraudabit,
ritum sanctum, qui datus est nobis {Rom. v). »
« Et nos vidimus et tostificamur, quoniam Pater
« misit Filium suum salvatorem mundi. » Neraode
salute sua desperet,quiaetsimagnisunt morbisce-
lerum qui deprimunt,omnipolensDeusest medicus
cum haec ma- cjuisalvat,lantummemineritquisquc, quodidemFi-

Patbol. CXVIII. 19
CjS/ IIAYMONIS IIALBERSTAT. EPISC. OPP. PAHS. TI. — HOMIL. :.88

lii;-^ Dci.fjiii vo;nl iiiilis ulsalvarcl, vciiUirus c-l ut A jnTu'!', « quiu sicut illc osl, cl noL^ suiiiu:-; in hoc
dislilctus judicet. munJo. »Imitando videlicetporfoctionemdiiectiouis
« Quicunque confessus fueril quoniarn Jcsus cst in mundo, cujus ille e.xemplum nobisquotidiepraj-

« Filius Dei, Deus in eo manot, ot ipse in Deo. » bet do ccclo. Do qua Salvator in Evangelio: « Dili-
Perfcctam cordis confessionem dicit, quodnecmale gitOj » inquit, « inimicoo vestros, et orate pro per-
suadcntiumha;rolicorumpo3siLfraudecorrumpi,nec sc(]uentibus vos utsitis fdiiPatris vostri qui in ccc-
pcrsequentium paganorum tormoulis conquasrfuri, lis est, qui solem suum oriri facit superbonosel ma-
ncc carnalium fratrumc.xcmplis, nec propria; fragi- los, et pluit super'justos el injuslos {Matlh. v). »

Sunt ctenim qui eliam vcr-

litatis segnitia titubaro. « Timor non est in oharitate, » In lali videlicet
bis nogantessoJesumFilium Dei.qualesmullifuisse charilalo, quce ad imilationem divinae bonitatis,
produntur oo ipso tcmpore.quohajcscribebatJoan- etiam inimicis benoraoere, et hos diligere novit,
ncs. Sunt itcm qui contltcntur verbis, factis autcm « scd porfccta cluiritas foras mittit limorem. » II-

negant. Undc bcnc qui nunc ail; « Quicunque con- lum scilicet timorcm, do quo dicitur: «Initiumsa-
fcssus fucrit quoniam Jcsus cst Filius P.e\, Dous in pienticp timor Domini (Psiil. cx). Quo timotquis- )>

eo manct, et ipse in Deo, » ipsc paulo superius que, incipiens opcra nc veniat juslitias di-
justiti-TB,

dixit: « Si diligamus invicera, Deus in nobis ma- r) strictus judex, et se minus castigatum invenicns
nel,»insinuans profcctoquiaquisquis dilectionemin damnct. lila charitas pcllit toras
foras tmiorem,
timorem, quae pro
fratres habet, ille Jcsum Dei esse Filium testatur. merlto justitiffi fiduciam habet in diejudicii. Sed et
« Et nos cognovimus ctcredimus charitati,quam prsesentium advcrsitatura limoremperlectacharitas
« habcl Dcus in nobis. » Cognovimus quia Jcsus ejicit cx animo, quamhaborequasrobat, quIDomino
est Filius Dei, ot quia Pator misit oum salvatorcm supplicans, ait : « A timore inimici eripe animam
mundi, credimus
el charitati, quam habetDcus in mcani {Psal. lxiii), » quam habebat qui dixit: Quis
nobis, quia videlicct cum haberet unicum, noluit nos separabit a charitate Christi?tribulatio?an an-
esse unum, sodutfratroshaberct, adoptavitillosqui gustia? an perseculio? an fames? an nuditas?anpe-
cum illo Deus cha-
possiderent vilam a:tcrnam, ricuIum?angladius?(/{ow.viii) etc. « Quoniam timor

« ritas cst. » In hoc superius dixerat, occe itcrum « pccnam habet. » Torquet cor conscientiapeccato-
dicit. Amplius tibi nonpoluitcommendari charitas, rum, nondum facta est cogitatio. Ideo in Psalmo de
quam ut diccrelur Dous.Forle munusDeicontcmp- ipsa perfcctione justilia}: « Convertisli, » inquit,
turus eras, nunquid et Dcum contemnis? « Et (jui « pUinctum meum ingaudiummihi, conscidistisac-
« manet in charitato, in Deo raanet et Deusinco.» cum moum et praocinxisti me Iffititia: utcantettibi
Vicissim in sc habitant, qui continet et qui continc- gloria mca, et non compungar Psal.xxix). » Id est,
tur. Habilas in Deo, sed ul contincaris: habitat in C non sit quodstimuletconscienliammeam. Stimulat
te Dous, sed ul contineat tc ne cadas, quia, sicut timor,sodnoIItimere,Intratcharitasqua3sanat,quem
Aposlolus de ipsa charitate dicit, charitasnunquam vulnerat timor « Qui autenitimct;non estperfectus
cadil {I Cor. \m). Quomodo cadit, quem continot In charltate. »Quia nimirum timor pocnara habet,
Deus? quamvis sicutsectlonemmedicisalus optata, istati-
« In hoc pcrfocta cst charilas nobiscum, ut fidu- morcm charitas desidcrata subsequitur. Ncc putari
« ciara habcamusin diojudicil- »Quisi]uis fiduciam dcbethlsbeati Joannlssermonibus essecontrariuin,
habet in dic judicii, pcrfccta est in illo charitas. quodPsalraistadicit: «TimorDominisanctusperma-
Quid est-habcrc fiducian-i in diojudicii? non limero nelin s;rculum scccu\\[Ps((l xvui).»Duo . namque sunt
ne veniat dies judlcii. Cumcnimprimoad ponlten- timores. Unus, quo limcnt homines Dcum ne init-

dum se de malis actibus convertcrit, incipit timore tanlur in gehcnnam. Ipse esl timor illcquiintrodu-
dicm judicii, ncvidclicotapparcntcjustojudlco, Ipsc cit charitatcm, scd sic venit ut exeat. Si eniin
damnelur. Proccssu vcro bonai convorsationis ani- adhuc proptcr pocna^ timcs Dcutn, nondum araas
matus, discil non timcre quod limcbut, sod potius quem sic limes: non bona desidcras, sed mala ca-
optare, ut veniat ille desideratus cunctis gontibus ves, Sed ex co quod mala cavens corrigis tc,incipis
(A(jg. u), spcrans sc cum sanctismerito banffiactio- [) ct bona desiderurc. Cum bona desiderare coeperis,

nis csso coronandum. Undeautcm nduciamindiora crit in tc timor sanctus, illc scilicct, ne ipsa bona

judlcii haberc possumus, plenius subdendo inani- amittas, ne mittaris in gchcnnara, scd et nc ipsa te
lci-tat. « Qui i sicut illc cst, ct nos sumus in l-.oc dcscial pi-ccscntia Doniini, (jueni amplccteris, quo
« muado, » Nunquid vero ])otesl cssc homo sicut a.'tcrnum frui dcsldoras.
Dcus? sod et racminisse opoiiot, quod ct supradi- Nos ergo diligamus Dcum, quoniam ipsc prior
«

clum est. quia non sompor ad ajqualitalcm dicitur « dilexit nos. »Nam undc diligeremus, nisi ille
sicul, sed dicitur ad (luamdam simililudincm. Quo- prior dilexisset nos? Ilinc enim ipse in Evangelio
modo enim d^cis, sicul aurcs habeo. ita habct ct dicit: « Non vos me clegistis, sed ego elegi vos.
imago? Nunquid omnimo .s/r? Sed lamon dicis, (.Joun. xv). » Itaautemperfectiorimusincharitatc.si
sicut. Si cnira facti ;>umus ad imngincm Dci.quaro quemadniodum nuUius altorius, nisi sahitis nostra3
non sicut Dcussumus? Noriada'qualitalcm,;vjd])ro graliu, prior dilexit nos ille, niinirum nos quoquo
modulo noblro. Indc crgo aubis dulur liducia indio ita cuui nullius roi, nisisui tantumamorisdilc.xeri-
589 HOMILI^ DE TEMPORE. 590
r.njs obtcnlu. Voriiin (inia funt iiiii veiljo toiuis A ro vcstimcnta ad inanem gloiiam.yod i;uo ditior in
Deum diligunt, consulte subjungilur : facuHatibus, eo deterior in cruciatibus. « Potentes
« Si quoniam diligo Deum et fra-
quis dixerit, enim,i)ait Scriptura, « potcnter tormenta patientur
« trem suum oderit, mendax est.'>Unde probamus Sunt enim nonnuUi.qui putant in cultu
(S'ip. vi). »

quia mendax est ? audi. « Qui enim non diiigit fra- preMosarum vestium peccatum non esse. Quod si
« trem suum quem vidtt, Dcum quom non videt, omnino non esset,nequaquani Dominus mentioncm
« quomodo potest diligere ? » Quid ergo?Qui diligit purpurati divitis,quiiu infernotorquebatur,faciens,
fratrem suum, et non diligit Deum. necesse est ut prajmitteret, dicens : « Homo quidam erat dives, et
diligat Dcumet diligatipsam dilectionem.Deusenim induebatur purpura et bysso. » Et nisi in cultu pre-
dilectio est.Et ne quisdiccre auderet :Et quid obstat tiosarum vestium peccatum fuisset,nequaquam Pe-
diligere Deum, ctiamsi non diligo fratrem, recte trus feminas compcsceret, dicens «Non sitextrin- :

subdidit: «Et hoc mandatum habemus a Deoutqui secus capillatura, aut circumdatio auri, aut indu-
diligit Deum, dib'gat et fratrem suum. » Quomodo monti vestimentorum cultus [l Petr. iii).»Et Paulus
cnim eum,cujus odisti mandatum ? Quis est
diligis apostolus in epistola ad Timotheum: « Et mulieres
qui dicat, diligo imperatorem sed odi leges ejus? volo essc in habitu ornato, cum verecundia et so-
Non ita est verus Dei amator, sed « vide nunquid -n brictate ornantes se, non in tortis crinibus, aut
« quia mandata tua dilexi,Domine, » ct ideoconti- auro, aut margaritis, vel veste pretiosa, sed quod
denter adjungit, « in tua niisericordia vivifica me decet mulicres, promittcntes pietatem per opera
{Psal. cvviii). » bona (/ Tim. ii). » Et si hoc observandum est a
mulicribus, quanto magis aviris? Unicuique enim
HOMILIA CX. sua conscientia testis est, quia pretiosa vestis non-
DOMINICA SECUNDA POST PENTECOSTKN.
nisi propter inanem gloriam requiritur. Quia cum

(Luc.xvi.) « In illo tempore dixit Jesus discipulis in secreto sit,ubi a nemine vidcatur,non curat qua-
« suis : Homo quidam erat dives, et induebatur libuscunque indutus sit vestibus. At verocumin

« purpura et bysso. » Et reliqua. Scriptura sacra publicum processerit, pretiosa vestimenta requirit,
divinitus inspirata, non solum bonorum acliones non ut sanctior, scd ut honorabilior ceeteris appa-
ad imitandum commcmorat.sed etiam tormenta re- reat. Quia vero virtus est vilibus vestimentis indui,
proborum narrat ut quos ad bene vivcndum non
: e diverso colligimus peccatum non deesse pretiosa
provocant exempla piorum, saltem terreant denun- vcjtimenta requirere. Si enim in vilitate vestium
tiata suppliciarcproborum. Quod utrumque in hac virtus non esset,nequaquam evangelista de asperi-
lectione ostcnditur,quando non solum requies Laza- tate sui vestimenti Joannem laudasset. E quibus
ri commemoratur,sed etiam po-na superbidivilisad C exeniplis cognoscere possumus, quia tanta ac talia
memoriam reducitur, ut in uno haboant pauperes veslimentaquaeroredebemus,quianuditatempossint
quod imitentur, in altero autem divites undc ter- oporire ac frigus arcere. Quod Dominus ostendit,
reantur.Nam cum superius Dominus contraavariiis quandoininilioprimushominesnon purpuram, sed
vitium disputaret, admonendo subjunxit, dicens : tunicas pelliceas induit. Unde Paulus nos admonet,
« Facite vobis amicos de mammona iniquitatis, dieens « Nihil intulimus in hunc mundum, sed :

ut cum defeceritis.recipiant vos in felerna tabcrna- ncque aliquid auferre possumus, habentes autem
cula {Luc. xvi). » Sed quia omnis. qui ex vitio ncn victum et vcstitum,hiscontcnti simus (/ Tim. vi). »
vult corrigi, ex corrcptione detcrior fit,subjunxit Sunt uutcm alii, qui pracepta Veteris Testamenti
evangclista, dicens « Audiebant omnia hcec Pha-
: austerioracsseputant, quamNovi. Sedhi improvida
risaei, qui erant avari, et deridcbant eum. » Quia consideralioue falluntur, dum utrorumque Tcsta-
cum malorum perversitas crescit, prpcdicatio non mcntornm priicccptasubtilius non discutiunt. Nam in
solum minui non debet, sed etiam augcri. Ut con- Vcteri Testamento dicitur « Diliges amicum tuum, :

firmaret Dominus exemplis, quod docucrat ver- etodiohabebisinimicumtuum^LeiuV.xix).» In Novo

bis, adjunxit hoc per similitudinem,quod in capitc autem Dominus ait « Diligite inimicos vestros,be- :

hujus lectionis audivimus, diccns « Homo quidam n nefacite his qui oderunt vos, et orate pro perse-
:

« crat dives, qui induebatur purpura et bysso, et quentibus et calumniantibus vos (Mailh. v). » In
« epulabatur quotidie splendidc. »Ostcndens super- Veteri Testamcnto homicidium morte pleotilur
bum divitem esse condemnatum,quia sibi amicum [Dcut. xxxv).In Novo Dominus dicit «Qui irascitur :

Lnzarum dc mammona iniquitatis faccre noluis-
sot. Valde cnim homo iste dives fuisse osten-
ditur, cum purpura et bysso indutus mcmora-
lur. Purpura enim regiae dignifatis est habitus
fratri suo, rcus orit judicio [Malih. \). » In Veteri
dicitur: « Oculum pro oculo, dentem pro dente,
manum pro manu (Deut. xix). » In Novo praeci-
pilur " Si quis quod tuum est tulerit, ne repetas.
: :

byssus vero, genus est quoddam lini suavissi- Etqui volucrit tecum eontendcre injudicio, et tuni-
mi et candidissimi dccoris. Ad augmentum qiio- cam tuam tollore, dimitte ei et pallium. Et qui te
que temporalis glori.T, riuotidie cpulal>atur splen- angariaverit mille passus,vade cum illo duo millia.
dide divorsis ciborum apparatibus vcntri satisla- Et cgo dico vobis,nolite rcsistere malo sed si quis •

cicns.Epulaeenimadcrapulampeilincnt.prelioaave- le percusserit in dexterammaxillam,pr8ebe illi et al-

591 IIAYMUMS MALBKIiSTAT. EPISC. OPP. PAUS 11. — HOMIL 5^
terain {Matth. \).»ln Veteri praecipitur :» Non adul- A vitem splendideepulari,severo in earuni fragmcnta
terabis uxo.em proximi tui [E.rod. xx). » In Novo : desiderare:cum cerneret illum obsequentibus turbis
« Qui viderit muliercm ad concupiscendam cam, circumdari, se autem a nemine visitari. Jam quod
jam moechatus est eam in corde suo (Matth. vi.))In ab hominibus contemptus sil, canes testantur, qui
Yeteri Testamento,aliena resinvasa.in quadruplum licenterulceraejuslingebant.Quod jiisto Deijudicio
restituitur : hic autem, dives non aliena legitur ra- (sicut diximusjfaclum est, ut unde uni probatio,
puisse,sed qnia propria non dedit,apud inferostor- inde alteri crescerct damnatio.Sed nunquid semper
quetur. Unde cognoscimus, quia praccpta Novi aut iste in tribulationc, aut ille erit in gloria?non.
Testamenti, quanto sunt perfectiora, tanto distri- Audi quod sC(]uitur :

ctiora. « Factum
autem ut moreretur mendicus, et
est
'< Et erat quidam mendicus,nominc Lazarus. ))Si « portaretur ab angeiis in sinum Abrahffl. Mortuus
Domini discutimus,invcniemus
subtiliter ha-c vcrba « cst autem et dives,et sepultus estin inferno. » In

quia quae apud homines alta videntur, apud Deum quo loco colligere possumus, quia unicuiqueelecto-
frequenter in imo sunt et quae apud homincs sunt
: rum angelus ob custodiam sui deputatus estjuxta
despecta, Deo acccpla sunt. Dcniiiuc intcr homincs id quod Apostolus:« Sunt administratorii spiri-
ait
nomina divilum longe lateque sciuntur, pauperum n tus in ministcrium missi propter eos, qui haeredi-
vero eliam a pluribus concivibus et vicinis ignoran- tatem capiunt salutis {//t^^r. i).» Et sicut Dominus
tur. At contra, Dominus mentionem de divite et de parvulis ait :«Angeli eorum semper vident faciem
paupere faciens, nomen divitis quasiignotum tacuit Patris(iV««/t. xviii), » nam et de Petro pulsanti ad
nomen vero pauperis, quasi famillarlus iudicavit, januam, dictum est : « Angelus ejus est (Act.xn)..'
ostendens unum
reprobando nescire, alterum eli- Quandiueninieloctiin prsesenti vitamanent,ubi«cor-
gendo se scire.Ait cnim de divite « Homo quidam : pus quod corrumpitur aggravat animam, deprimit
erat dives. » De paupcre autem « Erat quidam : terrena inhaJMtatio sensum multa cogitantem (Sap.
mendicus, nomine Lazarus, ))ac si dicerct Supcr- : ix), » neccsse habent angeloruni auxilio confortari,
bum divitem nescio,hun)ilem pauperem scio.Excel- secundum quod scriptum est in persona viri justi:
susenimDominuSjCumnonsilpersonarumacceptor, « Angelis suismandavitdeteut custodiantte inom-
alta de longe conspicil, et humilia de prope. Ut nibus viis tuis. Et in manibus toUent te, ne forte
suscitet de pulvere egenum, et de stercore elcvet offendas ad lapidem pedem tuum {Psal.xc). » Cum
pauperem [Psal. cxii). Novit ergo Dominus quos ele- enim oculus
ubique divinte majestatis semper et
git, et ignorat quos rcprobat. Unde in fine reprobis nostra opgra et cogitationes intueatur, credimus
dicturus est:« Nescio vos unde sitis,disceditca me tamen dignas operationes etjustas eleemosynas ab
oporarii iniquitatis {Matth. vii), At perfecto viro C angelis Deo nuntiari,juxta illudquod angelusTobiae
))

Moysi dicitur « Noviteex nomine (Exod. xxxiii). »

: ait « Cum oraretis, ego obtuli orationes vestras :

Et sicut Apostolus ait « Novit Dominus qui sunt

: ante Deum {Tob. xii). » Hinc est quod ab angelo
ejus (// Tim. ii). » At per hoc magni meriti illos dicitur Danieli « Ex die qua posuisti cor tuum ad :

esse credimus, quorum nomina Deus sciredicitur. intelligcndum, ut te affligeres,in conspectuDomini,

« Qui jaccbat ad januam cjus ulccribus plcnus, exaudita sunt verba tua, et ego vcni propter ser-
« cupiens saturari dc micis quic cadebant dc mensa mones tuos {Dun. x).» Qui autem operantes in hac
« divitis, et ncmo illi dabat, srd et canes vcnicbant vila electos adjuvant,a corpore exeuntes suscipiunt,
« et lingebant ulccra ejus.)) — «Vasa liguli probat quodinprccsenti excmplocomprobatur,cumdicitur:
fornax,))ait Scriptura, » ct homines justos tentatio <( Factum est autem ut morcretur mendicus,et por-
Quod huic pauperi La-
tribulationis(Z:"fc/i. x.wii). » « taretur ab angelis insinum Abraha\»Sinus autem
zaro contigisse cernimus,cui ad augmcntum doloris, Abrahaj in hoc loco requiem signilicat beatorum,
cum egeslatc ciborum accidit inlinuitas ulcerum. juxta quod alibi ait:«Multi venient aborienteet oc-
Sola enim egestas illi sufliccrel, eliamsi inPirmitas cidcntc,et recumbent cum Abraham et Isaac et Jacob
dcfuisset. Et rursus,solainlirmitassufficerc posset. in regno ccclorum {Mallh. viii). » Sicut enim de ea

si indigcntia dcfuissct. Scd ad augmenlum doloris, r\ re, quam in sinu habenms, certisecurique sumus :

cum infirmitate addita csi indigentia, ut tanto pro- sic elccti ca>lestis rcgni grcmio collecti, a;tcrna se-
babilior coram oculis Dei csset,quanto durius igue curitatc firmanlur.Sod sicut kelo corde audiendum
tribulationisfuissetexcoctus.Ubi considerandumost cst quod dicilur : «Factum est autcm ut morcretur
quia Dominus omnipotensaH|uissimus judcx.in una inendicus,ct portarctur ab angelis in sinuiu Abraha":»
eademque re duo judicia opcraluscst, ut unde uni ila valdc timcndum est ([uod subinfcrtur:«Mortuus
pi'U3mium,indc alteri crescercl supplicium.Fortassis est autem el dives, et scpultus cst in inferno. » Se-
enimdives istc dc misericordia cxcusaliouem habe- pultus autem in inferno dicitur,cum spiritus sepul-
ret, nisi pauperem aflliclurn antejanuam jacciilcm tura non indigeat, ut magnitudo pa-narum, osten-
vidisset : cum autcm vidit miserum sed misereri datur. Mortuo cuim scpultura debetur,et ideo quia
noluit,omnera aditum excusationis sibi exclusit. mortuus erat in corpore.in anima sepultusin inferno
Pauper vcro cum pcnuria corporis,maji)rcm tribu- dicilur, (juia sine finc cruciabitur. Sicut cnim pre-
iationcm sustinuit mcnlis, cuiu vidcret quuliJic di- ticsa csl in conspcclu Domini luors sanclurum cjua
593 nOMIU/E DE TEMPORE. m
(PsaL cxv), sic contra mors impiorum pessima. A spiciunt in requie, non solum qula peccaverunt,sed
Aiidiat hoc avarus, audiat pecuniarum cupidus. etam cum eos remunerari vident, quos contemptui
Quid enini prodest avaro diviti, quod in bonis ducit habuerunt. Unde in fine visa illorum gloria,dicturi
dies suos, quando in puncto ad inferna descendit? sunt :«Hi suntquos aiiquandohalHiimusinderisum
Ubiediversocolligere possumus, qua; pocna praspa- et in similitudinem impropcrii.Nos inscnsati vitam
rata sit raptoribus, quando dives iste, qui aliena illorum ffistimabamus insaniam, et finem illorum
legiturnon rapuisse,sed sua nondedisse,in intcrno sine honore. Quomodo ergo computati sunt inter
sepnltus esse narratur.Si enim in inferno cruciatur, filios Dei, et intcr sanctos sors illorum est? Ergo
qui sua non dedit,qua prena puniendus est,qui aliena miseri erravimus a via vcrilatis {Sap. v). » Justi

tollit ? qualibus per Tsaiam dicitur : « Vse qui con- autem tanto ubcriores gratias Deo referunt, quanto
jungitis domum ad domum,etagrumagrocopulatis de majoribus tormentis,non suis meritis,sed gratia
usque ad tcrminum loci (isa.ix). » Non solum cnim do se considerant liberatos,quod usquead judicium
rapina,sod ctiam supcrflua tenacitas inferni pocnam fulurum erit.Nam posiea,sublatis impiis ne videant
morctur, sicut ipse judex pauperum curam negli- gloriam Dei,sancti reprobos conspecturi sunt, quia
gentibus dicturus est {Matt/i:xxv)U( Disceditc ame, illiquiCreatori suojunctierunt,nihi] eritincreaturis
raaledicti,inignem a;ternum,qui paratusestdiabolo quod non videant.A longc dives Abraham conspicit,
et angelis ejus esurivi enim, et non dedistis mihi
: quia perimitationemejusproximusfieri noluit.Mul-
manducare sitivi et non dedistis mihi potum ho-
: : tum autem ad se refrigerandum Lazarum mitti pre-
spes eram, et non collegistis me :nudus,et noncoo- catur, ut ejus gloria ci fieret dctrirnentum, cujus
peruistis me :infirmus et in carcere,ct non visitastis prasbere solatium. In omnibus
pcenffi ipse noluit

me. Tunc respondebunt ei et ipsi,dicentes:Domine, cnim opcribus suis justissimuscst Dominus,in hoc
quando te vidimus esurientem, et sitientem, aut tamenejusjustumjudicium declaratur,cumdicitur:
hospitem, aut nudum,autinrirmum,aut in carcere, « Mitte Lazarum, ut intingat extremum digiti sui

et non ministravimus tibi ? Tunc respondcbit illis, in aquam, ut refrigeret linguam meam. » In men-
dicens: Amen dico vobis,Quandiu enini uni ex mi- sis enimdivitummiccTcsuperfluaeossevidentur.gutta
nimis non fecistis, nec mihi fecistis.» «Radix
istis — autem aqucc etiam paupcribus cxigua est.Qui ergo
enim, ut ait Apostolus,omnium malorum cst cupi- minima ncgaverat, minima impetrare nequit: quia
ditas (/ Tim.yi). » Unde Dominus ait in Evangelio : qui micas panis Lazaro dare noluit,in ardore posi-
« Vse vobis divitibus,qui habetis consolationom ve- tus guttam aquoe ex ejusdigito decidentem impetrare
stram (Luc. vO.>'Et iterum «Difficile, qui pecunias
: non potuit.Audiant hoc avari,qui superflua divitia-
habcnt, in regnum coelorum intrabunt {Marc. x). » rumsuarum magisinputredinemvertisinunt,quam
Illis deniquo, qui soUicitc inquirare solent, utrum C in necossitatibus pauporum expendi, non timentes

anima ad similitudinem corporis mcmbra habcat, i]lud,quod terribilitcr eis Jacobus apostolus commi-
an non, pra3sens lectio satisfacit. Ait onim Domi- natur, dicens « Agite nunc divites,plorate ululan-
:

nus de divitc : tes in misoriis vostris, qufc supervenient vobis.

« Elevans autem oculos suos, cum esset in tor- Divitioe vcstraj putrcfacta! sunt,vcstiraenta vestra a
« mentis.vidit Abraham a longe,et Lazarum insinu tineis comesta sunt. Aurum et argentum vestrum
« ejus.Et ipse clamans dixit Pater Abraham,mise-
: ffiruginavit, et a;rugo eorutn in tostimonium vobis
« rcre mei,et mitte Lazarum ul intingat extrcmum erit,et manducabit carnes vestras sicut ignis (/«c.v).»
« digiti sui in aquam,ut refrigeret linguam meam, Talis erat illc dives, qui dicebat in corde suo :

« quia crucior in hoc flamma.^Ergo et divcs oculos « Deslruam horrca mea, et rnajora faciam. » Cui a

et linguam habebat,et Lazarus digitum:quia anims Domino dictum est « Stulte, hffic nocte auferetur :

secundum suam subtilem ct spiritalem naturam anima tua a tc hsec autem qua; praparasti, cujus
:

membra creditur habere, qua? habet et corpus. erunt (Lmc.xii)? » — « Quia ergo,»ut ait Apostolus.
Quodineo facilecomprobatur,quiacorporismembra « nihil intulimus in hunc mundum, sed neque ali-

nihil possuntsine anima.Ubi pariter dcmonstratur, quid auferrepossumus,habentesvictumetvestitum,

quia non solum boni bonos in gloria,scd mali ma-
los rocognoscunt in pccna. Nam dives non solum
Lazarum, quem prius viderat,recognovit,sed ctiam
Abrahara, quem nunquam viderat, se rccognovisse
testatur, cum ail :« Pator Abraham,miscrere mei. »
n his contonti simus (/ Tim. vi). » Quid cstquod spc-
cialilcr lingiiam rofrigerari rogat, cum hinc inde ul-
triciiius pconis circumscpitur totus atque cruciatur,
nisi quia in ea plus seardere Judicat ?Ubi datur in-
telligi, quiapro qualitate et quantitatepoccalorum,

Etcum fratrura suorura absentium raeminit,liquido
datur quia eos, quos pra^sentialiter malos
iatelligi,
videbat, recognoscere poterat. In quo loco etiam
ostenditur, quia non solum boni,cum sint in ajterna
requio recepti, malosconspiciunliu ptena, sed etiam
mali honos in gloria. Quod Dci judicio agilur, ut
undc sanctis gloria, indc rcprobis augeatur pocna.
Dupliciter enim reprobi cruciantur cum sanctos con-
redditur rcprobis pocna torraentorura. Non cnim
a^qualis pocna debctur ei, quiparura peccavit, et ei
qui multum.Quiasicut sub uno radio solis non omnes
ceqiialitcrurimur,ita reprobi ingehcnnali pocnanon
oninc:5 icqualitcr crucianlur.IIabet enim hoc subti-
litas judicioruin Dei,uL pcr quod moinbrum amplius
peccat quis, in oo majorem vindictam rccipiat.
Cum enim superius dives iste splendide epulatus
 :

895 HAYMONIS HALBERSTAT EPISC. OPP. PARS IT. — IIOMIL. 896

fuissc dicitur,etnunc inlingua sccruciari pcrhibct, A timendum est ne de bono quod agiuius, merrcdem
ostenditur quia prae casteris menibris in lingua arde- in projsciiti sieculo rccipiamus, ne forte in futuro
ret.In conviviis cnim supcrflua et inanis loquacitas nobis dicatur : « Amen dico vobis, rccepistis mcr-
abundare solet :quoniam ubi venler divcrsis cibis cedem vestram {Matlh. vi). » Quotiescunque autcm
et potibus distentus fuerit,statim lingua ad cachin- aut paupcrtas nos affligit, aut flagella nos atterunt,
nos, ,joca, maledictiones, detractiones etcffiterahis gaudendumestetgratulandum :quia flagellaDei aut
similia resolvitur,sicut scriptum est:« Sedit popu- ad remunerationem nobis contingunt,aut ad proba-
lus manducare ct biberc, et surrexernnt ludcro tioncm.Propter (juod nos Scriptura admonet,diccns:
(Exod. xxxii). »Et quia ia conviviisin lingua pecca- « Fili, ne dcspicias disciplinam Domini Dei tui.ne-

verat, in tormentis in lingua ardebal. Ouoniam, » '< que fatigcris cum ab eo corriperis Quem enim dili-
sicut aitSalomon, «per quae peccati^uis^per hffic ot git Dominus, corripit* flagellat autem omncm fi-
torquetur (Sap. xi). » Sed Ibrtc quaeret aliquis, lium qucm rccipit [Prov. iii). »
utrum ignis gehennalis corporeus sit.an incorporeus. « Et in his omnibus inter nos et vos chaos ma-

Ad quod dicendum,quia sic corporcus esse creditur, « gnum flrmalum est,ut hi qui volunt hinctransire

ut animam incorpoream cruciarc possil. Quod au- « ad vos.non possinf,neque inde huc fransmeare.»

tem rescorporeaanimam incorporcam cruciarepos- |,

Chaop dicitur pactum vel firmafum, sive confusio
sit, mirum non est, cum vivente quolibet homine elenienforum. Dicitur enim chaos vorago vel pro-
spiritus in corpore tenetur. Nam apostatas angelos fundnm. Scd in Iioc loco dicimus quia infernus,ubi
quis incorporeos spiritusesse dubitet?ettamen ignc divos lorquebatur, longe inferius eraf, unde paulo
gehennali sine intermissione cruciantur,sicut Veri- supcrius dicilur : «Elevaiis auf om oculos suos,vidit
tas reprobis dictura Cdt : « Ite, malcdicti, inignem Abraham a longe, cum csset in tormentis. )> Antc
seternum, qui paratus est diabolo et angclis ejus adventum enim Dominianima; sanctorum,quia pro-
{Matth. x.Kv).)) Non cst crgo dubium,animamincor- ptcr originalepeccatumjanuam rcgni ccelcstisingre-
poream ante judicium ab ignc corporali posse tor- di non VHlebanf, in socrefioribus locisabsque poona
qucjijCum hoc in spiritibus immundis possibile de- eranf, ad quorum com'parationem infernus poenalis
monstretur. Justum est cnim, ut qui in anima si- longe inferiuseraf,undo Psalmista precatur « Eri- :

mul et corpore peccant, ante judicium in anima, puistianimammeamabinfernoinferiori(/'s.Lxxxv).))

post judicium vcro in anima etcorpore crucicntur. Chaos ergo magnura firmatum est, sive terminus
<v Et d.xit illi Abraham Fili, recordare quia rc-
: intransmeabilis districtione justi judicii Dei, ut nec
« cepisti bona in vitatua,ct Lazarussimilitermala.» isti ad illos, nec illi ad istos transire pofsint. Quod

Cum superius Abraham patrem vocat,ct nunc cum aulem illi qui in poenaIi])US locis tenentur,ad sancto-
Abrahamfilium eum nominal,cognoscerepos3umus C rura requiem ffansirc ve!inf,nulli dubium esf.Justi
ex eodcm populo, qui cx stirpe xVbraham originem autom in requie con?:tituti,etsi por menfis compas-
ducebat,illum fuisse.Sed summopcre illud conside- sionem ad iilos transire volunt,tamenquiaab ajqua-
randum est,quia quem filium nominat, apana non litate justi judicis discordare non possunt, noqua-
liberat quoniam in disfrirtione justi judicii Dei
: quara ad eosfransire valent. Sed infolix dives do
tanta ffiqualitasjusfitia2 erit,ut ncc fiiiusputrcra,ncc salute sua desporafus, ad fratrum liborationom,
pater filium liberarc valcat, scd unusque recipict quos in s.ijculo rcliquerat, solliciludinem convertit
secundum opera sua,prout gcssit, sive bonuni.sivc cum ait
malura. Quia peccator in peccato suo raorietur, ct « llngo ergo fo, pator, ut mittas cum in domum
justus in justitia sua,quaiu opcratus est,vivel.Unde « patris mei.Habeo enim quinque fratres,ut testetur
et per Ezechielem prophctam Dorainus,cum terram «illis,neetipsi veniantin locurahunctormentorum.»
gladio,pestc et fame perituram pra^dicerot, adjunxit, Cui justo.judicio Dei ad cumulum suaedamnationis,
diccns : « Vivo cgo,dicit Dominus,quia si Noe ot Job non soluin cognitio, sed etiam memoria reservata
et Daniel fuerint in medio cjus, filios et filias non est ut non solum pro se, sed etiara pro frafribus
:

liberabunl, sed ipsi justitia sua liberabunt aniraas tor(iuerctur, (|uos siiniliter pcrire inetuebaf. Noque
suas [Ezcch. XIV).» Absquo oblivione autem menio- q onira perlocta essct in divite ultio pauperis, si La-
ria; coramendanduin est, quod diviti vocc Abrahu) zarum non cognovisset neque perfecta poena in ;

dicitur « Fili, recordare (}uia rccci)isfi bona in vita

: tormcntis, si fratrum, quos in sa?culo reliquerat,
tua, et Lazarus similifer iiiala. » -- « Nunc autcra non moininisset. Quo exemplo nos instruimur.quia
« hic consolatur, tu vero cruciaris. ))In quibusvcr- aiiimai sauctoruinin ccternabeatiludinerucepta;,pro
bis intcHigimus et divitcm aliquod bonum fecisso, salutc charoruin,quos inter Stuculi pericula rcliiiue-
pro quo iii hacvita bona rccepit : ct paupcrciii ali- runt, intcrccdere crcdiinlur. Etiiuia juxta Scriptu-
quod reprchensibile egissc, i)i-o (luo pra.'S(;niisvili.e r.-B auctoritalciii, qui sibi ncquam ost, iiulli imnus
nagellispurgatus csl..i'](iuissimuscnim judex Deus, eril (EtrH. xiv), diviti pm fratribus roganti respon-
sicut malura nullumiinpuiiituindimiltil^sic iiullum dctur :

bnnum absque inercede rcliniiuit:(iuiaaut in proiseii- « llabcnt Moysen pmphelas, aiidiant iHos. »
et
ti,autinfuturorctribuit.Qu()tiescrgo aul prosporilas At ille dolorc conslrictus « Non, inquit,
: pater
praescntis vitaj nobis blanditur,aut divitiic aniuiinl. <i Abraham, scd .si quis ex mortuis ierit nd eos.poc
597 HUMlLlyE DE TEMPOIiE. 593

« nitonliam agent. » Et quia (ut ait Salomon) ncr A. Aliquando malop doctores, sicut per prnphctam di-

opus,nec nec scientia, neque prudentia est

ratio, citur : « Speculatores cjus c.fci oranes, nescicrunt
apud inferos [Eccle. iv), adhuc subditur SiMoy- : << universi canes muti, non valentes latrare, videntes
« sen et prophetas non audiunt, neque si quis ex vana et amantcs somnia {Isa. cvi). » Et iterum :

« mortuis resurrexerit,crcdent. » Quasententialuce «Ganes impudicissimi ncscieruntsaturitatem (/6.)»

clarius patet, quia qui Moysen et prophetas audire Et Joannes in Apocalbpsi:«Foris cancs et vencfici,
contempserunt, Christum a mortuis rosurgentcm et impudici.ot omnis qui amat et facit mendacium

credere nohjerunt: vel qui praecopta Veteris Tcsta- (/4/30C. xxn). » Sed in hoc loco bonos praidicatores

menti contemnunt, utique veritatem Novi Tesfa-
menti,quaeGhristi resurrectionem pra;dicat
implere possunt. Sed quia h.TC raoraliter ad terren-
dam divitumavaritiam,etpaupcruminopiamconso-
landam diximus, hinc brevitcr qui allegorice signi-
ficent,videamu3.Per divitem cnimet pauperemduo
praocepta populi significantur, .Tudffiorum scilicetet
gentium.Perdivitem Judoeorum populus pr.Tfigura-
tur, qui non solum carnales divitiaa,sed ctiam spi-
significant,de quibus per Psalmistam dicitur:«Lin-
mmimc guacanum tuorum cxinimicis abipso (Psrt/.LXvii). »
Canis enim vulnus quod lingit.citius ad sanitatem
perducit. Quid autem sunt vulncra nisi peccata?
Sicut cnim vulnus ab intcrioribus visceribus foras
in cute crumpit,sic peccata per confessionem pan-
denda sunt. ut ad sanitalcm animns quis pervonire
r>
possit.Igitur nihil ,iliud est peccatnrum confcssio,
nisi qu.-Edam vulnerum ruptio. Et nos ergo confi-

ritales per legis notitiam accepit, quibus magis ad
nitorem, quam ad utililatem ususest.Qui pnrpura
indutus est in martyribus,hysso in virginibus: sive
purpura in regia dignitate,hyssoin gloria sacerdo-
tali. Epulabatur quotidie splendide,in Patrura elo-
quiis meditando. Per pauperom vero Lazarumgen-
tendo peccata nihil aliud agimus, nisi quod pestifo-
rum in raente l.itcbat, aperimus. Quia ergo sancti
praedicatorca gentilcm populum ad peccatorum con-
fessionem vocaverunt, quisi si)iritalescanesvulncra
Lazari lingendo curaverunt. Undebene idem Laza-
rus,rt'//»^(("> interprotatur: quia illi ad salutera eum

tilis populus designatur. qui pauper exstitit, quando adjuverunt, qui peccata sua eum confitori docue-

a legis notitia et cognitionc Dei alienus fuit. .lace- runt. Et quia gentiles per fidem filii Abraha' effecti

bat ad januam ejus,quia intrajanuam scientiajlegis sunt, recte subjungitur : « Factum cst autera utmo-
ingredi non poterat. Ulceribus plenus, id est di- reretur mendicus ct portaretur ab angelis in sinura
versis peccatorum criminibus foedatus Cupienssa- Abrahse. » Pauper antera in sinura Abrahae porta-
tiari de micis, qua* cadebant do mensa divitis, et tur, quia per fidom gontilis populus ad sociotatcm
nemo illi dabat;quia illo suporbus Jud;rorumpopu- patriarcharura coUigitur, Domino diconte : « Multi
ius verba, quae de legis scientia proflucbant, genti- veniont ab oricnte et occidente, et recurabent ciira

bus dare nolebant.Etdura prajceptis legis raagisad C Abraham et Isaac ct Jacob in regno cceloram(iVa;//!.
eiationem, quam ad charitatem et utilitatem usus viii). » At vero Juda;orura populus.qui credere no-

est, quasi ex acceptis dapibus tumuit. Mcnsa enim luit, propter pcrfidiam repellitur. Unde bene dici-

Scripturam sanctam signiflcat, sicut scriptura est: tur Mortuus ost autem dives, et sopultus est in
:

« Parasti in conspectu meo mensam adversus eos inforno. » Ilectc in capite hujus lcctionis primum
qui tribulant me [Psal. xxn). n Mic.T aulem, qu<T3 posuit divitem, dcinde pauperem nunc vero \tv\- :

cadcbant de mensadivitiF,verba sunt,qu.'c deregis mura pauperom, deinde divitcm,ut ostenderet quia
scientia, ut diximus, profluebant. Has cupiebatac- Judaicus populus, qui fuerat in capite superbiendo
ciperc iste pauper, gentilis scilicet populus,dequi- et se exaltando, factus est in cauda: gentilis sebu-
bus erat illa mulier Ghananoca qua Domino sibidi- miliando, qui erat novissimus, factus est primiis,
centi, « Non est bonum sumere panem niiorum,et quia, sicut per sapientissimumSalomonem dicitur-.

mittere canibus, » rcspondit dicens : « Utique, Do- «Superbum scquitur ignominia,ethumilemspiritu

mine,nam et catelli eduntdc micis, qn,'p caduntde gloria {Prov. xxix). » Unde el Dorainus in Evangelio
mens.1 dominorum suorum {}UUth. xv).» Sed quem ait : « Oranis qui se exaltat, humiliobitur {Luc.
dives contemnit, Deus non despicit. Quando enim XIV xviii). » Et iterura : « Erunt primi novissimi,
excelsus Dcus humilis factus cst homo, nonsolum
j)
et novissinii primi (Matth. xix). » Qui Abraham a
ad Judffiorum populum, sed ctiam ad gentiumpra^- longe conspicit, quia ei per imitationcm, utdictum
dicatores*suos miltere dignatus est. Unde bene di- est, proximus fieri noluit.Qui plus in linguasc cru-
citur; « Scd et canes veniebant et lingcbanl ulcera ciari pcrhibet, quia verba lcgis, qu.c in ore tcnuit,
ejus. )> Canes in Scripturis, varias habcnt significa- opere implere contempsit. Ueclc ctiam in linguama-
tiones.Aliquandopopulum Jud;porum significant, ut gis ardere diritur, quia Jud.-ci acuerunt linguas
in Psalmo Ifgitur :« Circumdcderuntmecancsmulli suas sirnt serpcntes, quando contra aurtorem vitae
[Psal. xxi). » Aliquando falsos calholicos, sicut dixerunt : « Crurifige, crucifige curn.Nonhahcmus
per sapientisslraum Salomonem dicitur :« Sicutca- regem nisi CiEsarcm (J<7rt//.xix).»Qui ubextremodi-
nis qui revertiturad vomitum suum,ila stultus qui gito Lozari se refrigerari precalur, quia illi qui in
iterat stultitiam suam (Prov. xxvi). » Aliquando £eterno supplicio sunt damnati,minimis sanctorum
ha5retico?,sicut Apostolus ait:« Vidcte canes,vi(letc opcri))US, si ficrl posse», optarent esse parliripep.
malos of)erarios, videte concisioncm {Philif. ni). » Quod fjuia posl nioitem fieri non potcst, rcclediviti
o90 HAYMONIS HALBERSTAT. EPISC. OPP. PARS II. — HOMIL. 600

vocc AbrahcT dicitur : « Mcmcnto,rili, quia roccpi' A " l'Pt vitam in sc manenlem. » Xam ubi retributio-
sti bona in vita tua.ct I.azarus similiter mala.Xunc nis tcmpus advcncrit, cum Cain qui cx maligno
autem hic consoh\tur, tu voro cruciaris. » Quinquc crat,damnabitur ctiam qui boc homicidii gencrc tc-

autem fratrcs divcs se habere tcstabatur, quia po- nctur(Gr?H. iv), paccm
ut discordet et dissideat, et

pulus Judaicus quinque libros Moysi accepit. IJnde
recte pcr Abraham dicilur « Ilabcnt Moyscn ct
prophetas. » Vcl quia cjusdom pars populi,qui ad-
cum fratribus non ha])eat. Nolandum enim quod
:
non ait absolute, « homicida non habet vitam in se
mancntem » sed omnis, inquit, homicida,scihcet
:

huc in prffisenti vita subsistit, in quinquc sonsii)US non solum illcqui fcrro,verum et ille qui odiofra-
corporis constat, quos scnsus qui ad spiritalcm in- trem inscquitur.
tcllectum fiectere nolunt, rcctc dc corum contumu- «. In hoc cognovimus charitatem Dci,quoniam ille
cia subinfertur c Si Moyscn ct prophetas non au-
: «' pro nobis animam suam posuit. » Qualis perfecta
diunt, ncque si quis ox mortuis rcsurrexit crc- charitas csse debeat in nobis, Dominicae passionis
dcnt. Idco cnim in Christum, qui cx mortuis rc-
<'
cxcmplodidicimus. « Majorem namque hac dilectio-
surrcxit,non credunt.quia Moyscn ct prophotarura nom nemo habel, quam ut animam suam quis ponat
dicla spiritualitcr non intclligunt.Unde Salvatorait pro amicis suis {Jocin. xv). » llndc ct Paulus ait :

in Evangelio:Sicrederctis Moysi.crcdcrctisforsilan p „ Commcndat aulom Deus suam charitatcm in no-

ct mihi. Dc me cnim ille scripsil {Joan. \). bis,quoniam cum adhuc poccatorcs essemus, Chri-
slus pro nobis mortuus est(/{om. vi). » Hancbeatus
IIOMILIA CXI.
Petrus habcre monebatur, cum Domino dicentc,
DOMIXICA TEnTIA POST PEXTECOSTEN.
« Pctre, amas me? pasce oves meas, » respondit
(I JoAX.iii). «Nolitc mirari,si odit vos mundus.» se amarc,statimquc audivit: Cum autem scnuerls,
Et reliqua. Mundum, dilcctorcs mundi dicit. Ncc cxtcndes manus tuas, ct alius te cinget, ct ducet
mirandum quia qui amant mundum, fratrcm a quo tu non autem dixit (ait Evangolium)
vis. lloc
raundi amorc scparatum tantum dcsi-
cl cffilestiinis significans qua morte clariflcaturus esset Deum
deriis intentum, amarc non possint. Abominatio cst (Joan. xxi). » Cum cnim amorem confitenti suas
enim peccatori religio, ut Scriptura tcstatur. commendarct ovcs, cum in tcstimonium perfecti
«Nos scimus quia translali sumus de mortcadvi- araoris animam pro eisdcm ovibus poneredocebat.
« tam.quoniam diligimus fratrcs.» Neino se de vir- « Et nos dobcmus pro fratribus animas ponere. »
lutibus falso cxtollat,ncmo suarum virium pauper- Sed dicit aliquis forte : Et quomodo possum ha-
tatcm ullra moduin metuat. Apcrtum dal indicium. bcrc istam charilatoin? Noli cito dcsperarc de te,
quoniam diligimus fratrcs, » quia (|uicunque fra ib"tc nala ost, sed nondum pcrfecta est, nutricam,
tcrna dilectionc plcnus cst, ad salutcm olcctorum C ,^g ofTocotur. Et undc nnvi, inquit, natam in ine
pertinet, quia portionem babcre in tcrra viventium cssc charitatem, (luam nutriam? Audi sequentia :

meruit.
(iQui habuorit substantiam hujus mundi,et vide-
« Qui non diligit, manct in mortc. »Mortcmdioit
« rit fratrcm suum nccessitatcm haberc, et clausc-
anima'. « Anima qucc peccaverit, ipsa morictur
«rit visccrasua ab co, quomodo charitas Dei manot
[Ei-ech. xviii), » Yila quippe carnis, anima : vita
« in eo? » Ecce undc incipit eharilas. Si nondum
animffi, Deus est. Mors corporis, amitloro animam :

cs idoncas mori pro fratrc, .jam idoneus csto dare

niors animfe, amittore Dcum. Undeconstat, quia in
fratri. Si onim molestiam pa-
dc tuis facultatibus
anima mortui omnes hanc luccm nascimur, tra-
in
non compatcris, non ulique patcris cx quo
tienti :

hentcs ex Adam originale peccatum, scd Chrisli

ambo rcgcnorati cslis,charilas manct in te.
gratia fidelibus rcgcnerando agitur, ut in animavi-
verc possint. Verum baptismatis ct fidci mystcrium « Filioli mci, non diligamus verbo nequelingua,

illis solum prodest, illos dc mortc trahit advilam,

« sed opcrc ot verilalo. ))Opore vidclicet.cum fratcr

qui sinccra mentc diligunt fratrcs. Atquc idco no- aut soror nudi sunt ol indigent victn quotidiano,
taudum, quod non ait Qui non diligit,vonlnruscst
:
domus cis qua^ nccessaria sunt corpori. Siiniltcr

inmortom,quasidcpajnapcrpctualoquerclur,qua; [)
cum spiritalibus donis cos egcre conspicimus.pra-

reslat pcccatoribus in fuluro; scd « Qui non dili-
git, inpuit, manct in morlc, » de qua cliain in
hac vita, si fratres pcrfecte amarct, cxsurgercpos-
set. llinc elcnim dicitur in Apocalypsi « Bcatus et
stcmus corum ncccssilali qua; possumus. Vcrilate
autcm, ut cadcni ois benelicia simplici intentionc
largiamur, ol non proptcr laudein huinanam, non
:
proptcr jactantiam, non ad injuriam aliorum, qui

sanctus, qui habcl spom in rcsurrcctionc prima, in majoribus praMiiti subslantiis nil talc fecerint.Qua^-
his sccunda mors non habel potostalcm(/l/*()c. xx).» cunquecniiii mcns hujusmodin;cvis inlicitur, inhac
« Omnis qui odit (Vatrcm suum, homicida cst. » purilas vcritatis habilarc non valct, tamctsi opcra

Sicontemncbat quis(]uc odiuin fratcrniim, uunquid dilodionis proximis iiupcndere vidcalur.

cthomicidium in cordc suo conlempturus csl? n(ui « Inhoccognovimus quoniamex vcritutesumus. "

movctmanusad occidendum hoiiiiiicm,ct lioniicida id csl, cumopcra pictatis in vcritatc faciiuus,patet

j ni tenotur a Dco, vivit ilh;, ct istc jam intcrfcclor quia cx verilale sumus, qua.' Dcus csl, utpotc qui

.judiratur. « El scitis (juia oinnis hoinicida non ha- cjus pcrloclioncm pro modulo nostro iinitamur.
601 HOMILI^ DE TEMPORE. 602

HOMILIA CXII. A dicitur : « Annuntiavi ct locutus sum, multiplicati

sunt super numerum (Psal. iii). » Super numerum
DOMINICA TERTIA POST PENTECOSTEN.
reprobi multiplicantur,quia extra numerum electo-
(Luc. xiv)." In illo tempore dixit Jesus discipulis rum inveniuntur. Multi enim vocantur, sed pauci
« suis similitudinem hanc : Homo quidam fecit veniunt:quia multi intrant in Ecclesiam per fidem,
« coenam magnam, et vocavit multos. »Ft reliqua, sed pauci salvanturper operationem.Et nede igno-
OmnipotcDS Deus in cxordiamundanae formationis, rantia homiLes excusationem haberent, « misit ser-
adsecognoscendum,sequeperpetualiterlaudandum vum suum hora cocn<Bdicere invitatis utvenirent. »

duas rationahilescrcaturas, angelicamscilicetet hu- Scrvus iste qui ad invitandosaliosmittitur, ordincm

manam.condidit. Sed quia angelica raagna ex parte prjcdicatorum significat.Qui dum verbum di\inum
per superbiam lapsa est, humana naturre stantiin- intra Ecclesiam annuntiant, quasi plurimos ad coc-
vidit, eamque ad lapsum peccandi traxit, atque nam vocant. Non solum enim divinse pietati satis
paradisi deliciis privavit. Unde scriptum est « In- : fuit, quod ceteruas delicias nobis prjeparavit, sed
vidia eiaboli mors introivit in orbem terrarum etiam servis missis, carum dulcedinem nobisenun-
(Sap. ii).» Has delicias primus homoamisit,quando tiavit.Ex quibus unus erat ille, qui dicebat « Pro :

in paradiso prcecepta vitae contempsit.Expulsus au- -» Christo lcgatione fungimur, tanquam Deo exhor-
tem a paradiso,tanri longc ab ejusdeliciis peccando tante per nos. Rogamus ergo in Christo, reconci-
effectus est, ut vix eas nominatas recordari possit liamini Deo (II Cor. v). » Hora coenae, flnis est

atque spiritalcs paratus tangere,nisi per similitudi- de quo Paulus ait: «Nossumus
s.Tculi,ille scilicet,

neset parabolas. Quia hoc intcr earnales et spiri- in quos fines seeculorum devenerunt (/ Cor. x). »
tales delicias distat,quoniam carnales delicife, cum Et Joannes « FiIioli,novissimahora est (/ Joau. ii). »
:

habentur,in fastidio sunt:cum vero non habentur, Quamvis enim apud antiquos consuetudo fuerit, ut
in desiderio. At contra, spiritales delicia^ tunc in semel in dic pranderent, et hoc conviviumetpran-
fastidiosunt.cum non habentur,eduntur: ctquanto dium ct coena vocaretur, tamen apud usum nostrae
magis degustantur, tanto amplius desirantur. Hinc locutionis,post prandium cor-na rcstat, post ccenam
ct Psalmista ait : « Gustate et videte quoniam sua- autem nullum convivium remanet. Undenonincon-
vis est Dominus (Psal. xxxiii). » Primum dixit, grue per hanc cocnam dics judicii, sive illud aeter-
gustate ; deinde, videte.Ac si diceret : Ejus dulce- num. convivium figuratur, ad quod qui pervenire
dinem percipere non potestis, si hanc minime gu- meruerint, « non esurient neque sitient amplius
statis. De quo et apostolus Petrus dicit « Si enim : neque nocebit eis aestus aut sol quia miserator :

gustatis quoniam dulcis est Dominus (/ Petr. ii). » eorum reget eos, et ad fontes aquarum potabit eos
Quia ergo ab earum dcgustatione homo peccando C (Isa. xLix). » De qua coena pcr Joannem dicitur :

longe rccesserat, pius et misericors Deus nolens « Beati qui ad coenam nupliarum agni vocati sunt,

humanam naturam, quae aliquid fragile ad delin- in his secunda mors non habet potestatem (Apoc.
qucndum habuerat, perire perpetuo, iterum pocni- xix). » Cujus cccnfe participationem so noverat ha-
tentibus has delicias praparavit, atque ad earum bere, qui dicebat : « Dominus pascit me, et nihil

saporcm hominibus denuntiandam, servum suutn mihi deerit, in loco pascuse ibi me collocavit (Psji/.
misit. Nam, ut supra rctulit evangelista, cum dice- xxii). » Et iterum : « Satiabor dum manifestabitur
rel Dominus Pharisaeo.a quo fuerat invitatus (Li/f. hanc coenam
gloria tua {Psal. xiv). » Tanto ergo ad
XIV) : « Cum facis prandium autcoenam, noli invi- festinantius curreredebemus, quando post hanc
tare eos qui te iterum rcinvitent, et fiat tibi retri- aliam inveniro non novimus, Domino monente .•

bulio, scd voca pauperes ac debiles, et beatus eris, « Currite dum lucem vitae habetis,ne tenebrae mor-

quia non habcnt, unde retribuant tibi retribuetur ; tis comprehcndant (Joan. xn). » Nam ut fasti-
enim tibi in retributionejustorum, «quidamdecir- dium auferret, subjunxit, dicens « Quia jam parata :

cumstantibus dixerunt « Beatus qui manducabit : « sunt omnia. » Omnia enim parata sunt, quia ille

panem in regno Dei.«Et Dominus ad illos:«Homo singularis agnus occisus est,in cujus praeparatione
quidam fecit ccEnam magnam, ctvocavit multos. » n omnia praecesserunt. Sive omnia parata sunt, quia
Spiritualitor homo istc Dcusest intelligendusde quo nullum exemplum virtutis est, qnod ad noslram
scriptum est « Homo est, et qnis cognosciteum?»
: imitationem in opcribus sanctorumnon sit declara-
Et iterum « Homo natus est in ea,etipsefundavit
: tum. Jam enim innocentiam Abel audivimus, obe-
eam Allissimus (Psal. lxxxvi). » Qui vero homo dentiam Abrahae, constantiam Isaac, tolerantiam
vocatur ab humanitate, quia bcnignissimam largi- Jacob, castimoniam Joscph,mititiam Moysi,miseri-
tatem quotidie gcneri bumano exhibet. Qui fecit cordiam David, patientiam Job, et finem Domini
cccnam magnam, quia indeficientem satietatem in vidimus.
seterna dulccdine electis animabus pr.Tparavit. Vo- « Et conperunt omnes simul excusare. » Offert

cavitantem multos, primumpersemetipsum Judicis Deus quod rogari debucrat, daro paratus est non-
pra!dicando,postmoduin per pricdicationom aposto- rogatus,de quo vix credi potuit,quodlargiri digna-
lorumex quatuormundi partibuspopulum gentium retur, etiam postulatus. Investigandae enim sunt
ad fidem vocando, de qua vocatione per Psalmistam deliciae Donfjini, ctiamsi fuissent absconditae. Nunc
60J HAYMONIS HALBEllSTAT. EPISC. OPP. PARS II. — HOMIL. 604
autem mrnifcste paratac sunt.et tamen ad eas acci- A. egreditur [Gen. xxxiv), id est a semetipsa recedit

piendas pigri et fastidiosi sumus.Ouodideofit.quia sicque violata ^nrginitate ad donium paternam re-
plus terrenis desideriis.quara ccelostibusinhiamus. vertitur, quia solet contingcre ut in iisdem vitiis

Unde et subditur Primus dixit ei Villaraemi,

: << : deterius labatur, in quibus acrius alios judicabat,
c et necesse habeo exire et videre illam rogo te. : quam decebat. Et sicut Dina filia Jacob, nisi patre
« habe mo oxcusatum. » Quid porvillam, nisi ter- interveniente et fratribus pugnantibus liberari non
renadesignatursubstant'a"?Exiitergovidetevillam, poterat,itaquoque actio curiositatis eripi non pote-
qui ut torrcnam acquirat substantiam, in exterio- rit, Doinino misorante et sanctorum orationi-
nisi

ribus robus semetipsum implicat. Sunt enim non- bus intervenientibus. Qui ergo adhuc in a?tate pucl-
nuUi qui.divitiarum temporalium cupidita*e capti. lari, id est novcllus in conversatione fucrit, in pa-
ut ditiores et po^f^ntiores aliis appareaut, dnersis terna domo maneat, id est in sccreto sui pectoris se

artibus et ingen*ip, t'Trenis negotiis insorviunt. ante se ponat, et juxta Evangelii praeceptum intret
Dumque ffilornam vitam aut vix aut tarde ad me- in cubiculum, ostio oret patrcm suum
et clauso

moriam reducunt.etsi non verbistamenoperibusad {Mal'h. \i). Illi autem ad aliorum actiones corri-
convivium Doi venire nogligunt:quia sicutaitApo- gendas foras procedere debent, quos et morum gra-
stolus : « Nemo raililans Doo, implicat se negotiis j. vitas, ct aetatis maturitas, et diuturna sanctitas,
., rw , i?>i _.• -.1 r» j:„u " i- j- x: ii-, x»
Et sicut Dominus dicit
: . . _ : i . <
Sfficularibus // Tim. ii). » atque temperata discretio idoncos reddit. Notandum
inEvangolio,difficilequi pocuniashabent,intrabunt quod et is qui propter villam, et is qui proptor quin-
in regnura coclorum {Matth. xix. Igitur qui toto que juga boura venire excusat, in excusationo sua
desiderio poragendis superfluis curis et mundanis eadem verba proferunt, cum dicunt « Rogo te, :

intendit,magiP3aeculumimitarividoturquamDeum, habe rae excusatum. » Cum enim dicit, «Rogo te. »

sicut Jacobus apostolus ait « Qni voluerit amicus : humilitas sonat in voce cum autem subjungit, ;

esse sa;culihujus,inimicusDeiconstituitur(/ac.iv)(( « habe meexcusatum,» superbia ostcnditur in actio-

Et iterum « Qui volunt divites fiori, incidunt in

: ne. Sunt enim nonnulli infirmaj raentis homines,
tentationem ctin laqnoum diaboli, et desideria multa qui suavejuguraChristi suscipere raetuunt,ettamen
et inutilia (/ Tim. vi)- » in iniquitatibus suis jacere non formidant. Tales ut
Et alter dixit Juga boum orai quinque, et eo
« : Psalmista ait « illic tropidavcrunt timorc, ubi non
« probare illa; rogo te, habc me excusatum.»Ouid est timor (Psal. xiii). » Quibus cum a doctoribus
inquinquejugisboum,nisiquinquesen5uscorporis, pr.-odicatur, ut prasvitates suas doserant, et sa;cularia

intelliguntur,visusvidelicet,auditus,gustus,odora- Rogo te, ora desideria abnegent, respondere solent :

tus et tactus? Qui bene juga vocantur, qui in utro- pro me, hoc tamen agcre non possum. Cuni ergo
que sexu geminantur.Quos sensus ideo acoipiraus, C dicH Rngo te, ora pro me: et cura dicit Hoc agore ; :

ut intcr bonum etmalum discernerevaleamus.Sunt non possura, qui aliud est, nisi quia humilitas so-
etcnim nonnulli, qui sensus corporis,duos accepe- nat in voce et superbia in actione? Tales significavit
runt ad usum natur.-B, in usumconvertunt culpaj: et Petrus adhuc in infirmitate positus, quando viso mi
oculos quidom ad concupiscentiam ot aures apcriunt , raculo piscium, dixit « Exi a me, quia homo pec- :

ad audiondam libenter detraotionem, linguam ad cator sum, Domine 'Liic. v). » Sed qui se peccato-
maledictionem,manus ad proximi laesionem, nares rem considcrat, Deura a corde suo nullo raodo re-
adillicitum odorem.Dumque sem.etipsos obliviscen- pellat, sed quo magis se impiura intelligit, eo magis
tes,alienaoperaadderogandumcnriosiusinquirunt, misericordiam Deiiraploret.
scilicetnon utcorrigant aul emendent, sedutdijudi- « Et alius dixit Uxorera duxi, et ideo non pos-
:

cent et contemnant, adconviviura Dei nonveniunt. « sum vcnire. » Quid per uxorem, nisi voluptas

Unde bene de quinque jugisboum dicitur, eopro- <. carnis designatur? Nec mirum. Solctenim per lici-
baro illa. Solct enira probatio aliquando ad curio-
' tam rera res illicita figurari.Conjugium namque est
sitatom pertincrc.Qui enim de altcrius oculo festu- res licita.-quia aDco concessum cst, sicut scriptum
cara ejicere nititur, ut sanctior et justior videatur est : Erunt duo in oarne una (Marc. x). » Et Apo-
«

caeteria, in suo trabem non videns {Matth. vii), j) stolus: « Quos Deus conjunxit, homo non separet
qua^^^i ad probanda jugaboum egrediens, ad convi- (Ibid.). » Sed dum plerique non pro desidcrio filio-

vium Domini non vcnit. Gravc namque curiositatis rura,sedpro sola carnis delectatione cxplcnda illud
estvitium,qui dum alienasactioncsdijudicat,semet- suscipiunt, ad convivium Dei vcnire rccu: ant.com-
ipsum obliviscitur. Tales significavitDinaJaoobniia parati jumentis insipientibus, et similes facti sunt
(Gi^H.xLiiO^qufficumogrcssaesset ulviderot mulioros illis, in quorum vituperationem per prophclam di-

regionis illius, videlicel Sichimis,adquam ingressa citur « E(jui amafores ct cniissarii, unusqui.squc
:

fuerat cum patrc et fralribus, turpitcr a Sichem ud uxorcm proximi sui hinniebat {Jcr. v). » Et itc-
Ernor filio consturpata, patre inlervenientc et fra- rum « Quorum carncs sicut carnes asinorum, et
:

tribu? pugnantibus liberata, ad paternam domum sicut fluxus equorum Huxus eorum {Ex.cch. xxiii), »
revcrsa ost. Quando enim inons infirraantium ac- quibiis per Prophetain dicitur: <> Nolitc ficri sicut
tionos curiosc pcrscrutatur, quasi Dina filia Jacob cquiis ct mulus, quibus non est intellectus {Psal.
mulicres replonisvidere dcsiderans,apatorna domo xxxil. » Tres er?o ordines Dorainus cxcusationum
60o HOMILI/E DE TEMPORE. 606

commemoravit, quia tria siint spiritaliter vilia, in A colliguntur quia ;

dignum est, ut quos mundus despi-
quibus genus humanum maxime implecatum, ad cit, Ueus cligat. Quia, sicut ait Apostolus, « infirma
convivium Doi vcnire contemnit, per quae et diabo- mundi elegitDeus, utconfundat fortia; et ignobilia
lus Jesum ChrisLum tentavit, id est, por avaritiam, mundi et contcmptibilia elegit, uteaqus non sunt,

per curiositatem,quffi pertinent ad vanam gloriam, ut ea qua) sunt dcstrueret(/ Cor. i). » Ubi colligere
et per concupiscentiam carnis, id est per gulam : possumus, quia per infirraitates membrorum, infir-
quaj sollicitc nos cavcre Joannes apostolus adnionet, mitates mentiuui expressa; sunt. Pauperes enim et
cum dicit : <( Charissimi, nolite diligere mundum, debilcs sunt, qui sc apud semetipsos despiciunt.
neque ea quaj iu mundo sunt : quia omne quod in Caeci, quos intellectus Scripturaruin nullo ingcnio

mundo est, concupiscentia carnis ost, et concupi- illuminat. Claudi, qui per intellectum viam Uci vi-
scentia oculorum (7 Joan. ii), ct ainbilio saculi. » dcnt, el tamen pra3 infirmilate mentis peream cur-
Emptio ergo ad ambitionem Sceculi pertinet, id
villae rorc f irmidant. Et hi ergo qui colliguntur, peccati
illi qui venire contempse-
est ad avaritiam. Probatio quinque jugorum boum, vinculo tencntur, sicut et
ad concupiscentiam oculorum, id est ad curiosila- rant. Scd pauperes humilcs colliguntur, supcrbi
tem. Conjunctio uxoris, ad concupiscentiam carnis, vero peccatores despiciuntur. Frcqucnter enim illi
id est ad luxuriam. Alios enim superbia inflat, alios jj facilius ad Deum convcrtuntur, quos mundi prospe-

luxuria maculat, alios cupiditas vel curiositas do- ritas diversis occupationibus non ligat.

vastat.Excarum enim radicibus multi vitiorum rami « Et ait servus Domine, factum est ut imperasti,
:

pullulant, qui mullos a convivio Dei revocant. Fu- « et adhuc locus est. » Ac si diceret Jam pars :

gientes crgu superiora vitia, non aliorum nequitias quaidam ex Judceis credidit, sed adliuc locus restat,
perscrutemur, sed ad nos reversi, cogitemus tales ubi multitudo gentium subintroeat. De quibus adhuc
nos fuisse, aut tales nos esse posse. Cupiditatem et subditur :

avaritiam fugiamus,et pauperes esse propter Chri- « Et ait Dominus servo : Exi in vias et sepes, et
stum desidcremus, ut ail Apostolus : Ilabentes vi- « compellc intrare, ut impleatur domus mea. »
ctum ct vestimentum, <i his contenti simus [l Tim. Cum superius Dominus de plateis et vicis aliquos
vi). » Pctulanliam non solum fugiamus, seJ etiam a colligcre prfficepit, populum Judteorum significare
licito usu coujugii abstincamus et secundum Apo- : voluit, qui suburbanam habitationem accepit quia :

stolum » habontos u.xores, simus tanquam non ha- in urbibus quasi in vicis degebat, et in legalibus
bentes (/ Cor. vii). » — « Et reversus servus nunlia- institutis quodammodo excuitus fuit. Nunc aulera
vit « haec Domino cum de viis et sepibus alios intrare compellit, gen-
suo. » Servus iste, ut supra dic-
tum est,speciem tcnct doctorum.Xuntiat ergo servus tilem populum intelligi vult agrestem et quodam-
Domino suo verba excusantium, cum doctores pro C modo a cuIturaDei alienum.Primum ergo in plateas
illoruinerroriLiusdoIent,at(iue simpIiciterDominum et vicos misit,quiaprius ad gentem JudaBorum pr«di-
deprccantur,quos verbum Dei despicere cognoscunt catores suos destinavit, dicens « In viam gentium
:

et ad coenam venire. Sed nunquid quia avari, quia ne abieritis, et in civitates Samaritanorum ne intra-
curiosi, quia luxuriosi venirc contemnunt, locus veritis, sed ite potius ad oves qucs perierunt domus
convivii Domini vacuus rcmanebit Non. Audi se- "? Israel (MaUh. x). » Illisaulem maxima ex parte
quentia : nou credentibus, gentiles vocantur, cum dicitur :

« Tunc iralus paterfamilias. » Quffiritur quomodo «Exi in vias ct sepes, et compclle intrare, ut im-
iste paterlamilias irasci dicitur, qucm liguram Dei pleatur domus mca. » In via quippelata et spatiosa,
diximus tenerc, cum in Dco nulla ira cadat, nulla quaj ducit ad inortem, gentilis populus erat, et tor-
mutabilitas sit. Ad quod dicendura, quia moe no- tuosis flexibus more sepiura, variis criminibus ct
stro Scriptura loquitur, ut per visibilia invisibiiia peccatis alligatus. Sive certe, ut quidam volunt,
intelligamus.Ncquc enim alitcr intelligere potera- cum superius divites aliquos colligere pra^cepit, po-
mus. Sicut enim rex tunc iralus dicitur, quando in pulum Juda3orum significat, ut dictum est. Per illos
peccatores vindictam cxercct, ita Deus omnipotens autem, qui de plateis vocantur, gcntium populus
illis iratus apparcbit, quos pro pcccatis puniet. Cae-
£)
designatur, qui ex altitudine vel longitudine vitio-
terum vere in sua natura iramutabilis est, et irasci ruiu, per prajdicationem apostolorum, ab idulorum
nunquam potest, sicut de eo quidam sapiens testa- culturis ad verura Deum De quibus
convcrsi sunt.
tur: Tu autcm, Dominc sabaoth,cum trauquillitate dicitur : « Pauperes ac debiles, Pauper enim,
» elc.

judicas. Et apostolus « Apud quem non est trans- : debilis, ciccus et claudus, gentilis pupulus erat.
mutatio {Jacob. Ue quo etiam Psalmista ait
i). » : Pauper erat quia delicias paradisi perdiderat de- :

« Deus judex justus, Jbrtis ct palicns, nunquid ira- bilis, quia a bono opere torpebat caecus, quia in :

scitur (Psal. vii) de dic in diem ? » tenebris etumbra mortis sedobat claudus,quia in :

" Dixit servo suo Exi cito in plateas et vicos

: utroque pcdo claudicans, a recto itinere cessabat.
« civitatis,et pauperes ac debilcs, crocos et claudos Qui crgo luceni veritatis ignorabat, viam mandalu-
« compelle intrare. » Platcaj a lutitudinc dicunlur, rum Dci currerc ncsciebat, delicias spiritales ami-
vicus autem a convivantibus nonicn accepit. Supcr- strat, nec bonum oporari noverat.'Non igitur soli
bis ergo venire contemncntibus, humiles paupercs illi currunt ad convivium, qui debiles sunt corpore,
607 HAYMONIS HALBERSTAT. EPISG. OPP. PARS II. — HOMIL. G08
sed et mcnle. Pauper enim est, qui quamvis dives A xxx). Amalechites enim, qui lambens populus inter-
sit,tamen egens virtutibu? divitias distribuit ut Do- pretatur, mundi amatores significat, qui de aliorum
niinus, non autem eas concupiscit ut servus. [)e qui- facultatibus ditari desiderant. Sunt enim nonnulli
busDorainusait:«Beati pauperes spiritu [M(itlh.\). » electi qui cum talibus communem vitam ducere
lumen aspicere non potest, qui
Cajcus cst,qui illud optant, sed misericordia Dei prseveniente, aut infir-
dixit « Ego sum lux mundi {Joan. viii). » Debilis,
: mitate, aut aliqua necessitate pra^pediuntur, quasi
qui fidem porfcctam non habet, quam Dominus infirmi in via remanent, quos David, id est, manu
commendans discipulis, ait : Si habueritis fidem,et fortis Dominus scilicet Jesus Christus reperiens,
reliquaCiW«///i.xvii).Glauduscst,quihabetfidemsine spiritali cibo et potu refocillat, atque eorum men-
operibus, aut opera sine fide,Qaia sicut «• fides sine tes ad coclestiasiticndaaccendit.Etsoletcontingere,
opcribus mortua est(Jflfo6.n),»ita et opera sine fide ut ipsi postea ad Deum conversi araatores mundi
nihil sunt.Ergo tales ad convivium Dei vocantur, spiritaligladioincrepandosferiant,curaquibusprius
quia « non csL opii.i sanis medicus, sed malc habenti- communem vitam in Sfficulo ducere desidcrabant,
bus. (Matth. ix). » Cum autem ait : <( Exi in vias et qualibus per Osee prophetam pie comrainatur, di-
sepes, » por illos qui de viis vocantur, populum Ju- cens Ecce ego « sepiam viam tuam spinis, et se-
:

daeorum intelligi voluit, qui quasi ex viis vocatus j. piam eam maceria, et sequeris amatorcs tuos, et
est, quia legem habebat, per quam incedere debe- non apprehendes eos, quaeres, et non invenies eos,
bat. Per sepes vero, gentilis populus intelligitur. et dices « Revertar ad virum meum priorem, quia
:

Sepes vero ex sylva sunt. Solet autem natio gcn- bene mihi erat tunc magis quam nunc (Osee. ii). »
tium per ligna sylvarum designari, scriptum est : Valde autcm terribile estquod in conclusionehujus
Tunc exsultabunt omnia ligna sylvarum. Tunc au- parabolffi dicitur :

tem ipsi vocati sunt, quando latam et spatiosam « Dico autera vobis quod nemo illorum virorum,
viam atque tortuosam, quae ducit ad mortem, reli- <( qui vocati sunt,gustabit coenam meam. » Quod ora-
querunt, et iter rectum incedere cocperunt. Unde nes enim vocati sumus, scimus utrura autem ad aeter-

Joannes in Apocalypsi, postquam dixisset se ex nam beatitudinem degustandara pervcnturi, adhuc

duodecimtribubus duodecimmilliasignatos vidisse, ignoraraus.Multisenira raodis vocat nos Deus,per fi-
« Post hac vidi turbam magnam,
adjunxit, dicens : dem,per baptismum, per exempla patrum, per pros-
quam dinumerare non poteram (Apoc. vii). » No- pera ct adversa,per somnia et revelationes.Quia ergo
tandum autem, quia in hac tertia invitatione non inexcusabiles sumus de vocatione,solliciti debemus
dicitur, « voca, » sed « compelle intrare. » Sunt esse, necesse est, in bona operatione, ne tempore
enim plerique qui non Deum convertuntur, judicii a convivio Dei exclusi, cum fatuis virginibus
facile ad
nisi prius aut infirmitate aut paupertate autaliqua C fame pereuntes et clamantes, Doraine, Doraine,
nec€ssilate constricti fuerint quod illa parabola aperi nobis, audiaraus
: « Araen dico vobis, nescio :

Evangelii dc prodigo filio ostendit, qui cum egere vos (Malth. xxv), » sed potius oum prudentibus vir-
coepisset, ad se revcrsus, dixit : <i Quanti mercenarii ginibus in ajterna satietate de visione Conditoris ju-
in domo mei abundant panibus, cgo autem hic
patris giter epulemur.
fame pcreo surgam et ibo ad patrem meum, et di-
; H0MILL\ CXIII.
cam ei Pater, peccavi in.ccelum et coram te, jam
: DOMINICA QUARTA POST PENTECOSTEN.
non sum dignus vocari filius tuus, fac me sicut (I Petri V.) « Charissimi, humiliaraini sub po-
unum de mercenariis tuis (Luc. xv). » Et de talibus « tenti manu Dei, ut vos exaltet in tempore visita-

Psalmista ait : « Cum occideret eos, tunc inquire- El reliqua. Modo, fratres charissimi,audi-
« tionis. »

bant eum {Psal. lxxviij. » Et sicut per prophctam viraus beatum Petrum apostolum ad humilitatcra
dicit :« Tantummodo sola vexatio intellectum daliit nos cohortantem atque dicentem « Humiliamini :

auditui (Isa. xxviiij. » Nonnulli enim electi post sub potenti raanu Dei. Manus Dei, polestas ejus
>>

carnis desideria currere desiderant,
mundi communem vitam duccre, sed oculus divina:
misericordire corum impias actiones praivenicns, n
alios inlirmitalo affligit, alios paupertate attenuat,
alios neccssitalibus variis coangustat.
flagcHa ad Deum convertuntur, quasi ad convivium
cjus intrare compclluntur. Talibus pcr
dicitur: « Virga et flagello castigaberis
non discedatzelus rneus a te. » Tales significavit pucr
ille Amalechitos, dc quo in Regnorura lii)ris lcgitur,
qui sociis fugiontibusinfirmus in via rcmansit, (|ucm
David perscquens Amalechitcs reperil, cumque cil)n
et potu refocillavit, atquc ducem siii itineris lccil,
ct ipse postea curn David Amalechites percussit, a
quorura consortio infirinus in via remansit
cum amatoribus datur intelligi, quia in Deo compaginatio naembro-
rum non invenitur, qui ubique et in omnibus totus
est plenus, alque perfectus. Sub more hominura de
DeoloquiturScriptura, ut apertius raajostatera atque
Cumque post potenliam sui Creatoris homincs intoIligant,etintol-
ligentesquw sit voluntas Dei, opero complere con-
prophclam tendant, unde gaudia sibi serapiterna conquirant.
filia Sion, ut Sequitur: nUtvos exaltet in tempore visitationis. »
Quia quisquis hic in prajscnti sa3Culo ejus sc subdi-
derit volunlati, et in prajceptis cjus assensura cora-
inodavcrit,etea,quantum divinagratia posse dedc-
superbiam
ril,opcril)UH adimplcre sategerit, carnis
conlerendo, in dio ullima! retributionis cxaltabitur
a Domino, atquc ad ffiternae boatitudinis praemia
(/ Re!}. perducetur.
GUO HOMILIyt: DF TEMPORE. GIO
« Umnem soilicitudinem vestram projicieiilcs iu A i> illum. » Et reliqua. Sicut unius peccatori? casus
t( eum, quoniam ipsi cura est de vobis. » Ut Psalmi^ta multos ad despcrationcm trahere solet, qui ojus
nos admonet, dicens : « Jacta cogitatum tuum in malum exemplum imitantur, sic unius recuperatio
Domino, et ipse te enutriet [Psal. liv). » Et alibi : multis prodest ad salutem. Quod in exordio hujus
« Inquirentes autem Dominum non deficient omni lectionis facile comprobamus, si superiora hujus
bono Dominus in Evangelio
{Psal. xxxiii). » Et ipse : EvangeliisoIIiciteconsideremus.Utenimevangelicus
« manducabimus,
Nolite solliciti esse dicentes,quid sermosupraretulit Transiens Jesus,vidithominem
:

aut quid bibemus ? scit enim Pater vester quia his sedentem ad telonium, nominc Levi, qui et ipse
omnibus iudigetis. Qui-eritc ergo primum regnum princeps erat publicanorum, et vocavit eum. At ille
Dei et justitiam ejus, et hsec omnia adjicientur vo- relictis omnibus surgens, secutus est illum.Et fecit
bis {Mutlh. vi). » ei convivium magnum in domo sua, et erat turba
« Sobrii estote, et vigilate. » Semper in sobrietatc multa publicanorum discumbentium cum eo. Ergo
et modestia vitam vestram habetote, caventes sem- publicani et poccatores videntes principem suum
per astutias diaboli, et vigilate jugiter in custodia tam benigne a Deo non solum receptum, sed etiam
mandatorum Dei, et in custodia animarum vestra- in ordinem apostolalus vocatum, tandem resumpta
rum. Sequitur :
t» fiducia, quasi ajgroti ad niedicum accesserunt, ut
« Quia adversarius vester diabolus tanquam leo audirent illum.Et non solum ad colloquendum,sed
« rugiens circuit,qu3erens quemdevoret. » Uiabolus etiam ad convescendum recepti sunt. Quod videntes
enim nunquam dormiens, nunquam ab insidiisho- scribae et Pharissei, qui de falsa justitia sibi ap-
minum requiescens, sed semper die et nocte circuit plaudebant, non solum sgrotos ad medicum acce-
tentando et insidias ponendo hominibus, qualiter deiites, sed etiam ipsum medioum ore contumaci
quemquam illurum, qui Dei voluntate subjecli sunt, roprehendebant, diccntes :

sua valeat suggestione decipcre, « qusrens quem Quia hic peccatores recipit, et manducat cum
«

devoret » non corpore, sed anima, quemcunque ad « illis. » Uade cognoscimus, quia sicut verajustitia

nociva et inutilia valeat pertrahere carnalia desi- compassionem habet, sic falsa dedignationem. Do-
deria. minusautem JesusChristusveramjustitiamhabens,
« Cui resistite, fortes in fide. » Exemplo Christi compassione et misericordia publicanos et pecca-
et sanctorum ejus contemnentes dulcedinem cania- tores suscipere non est dedignatus. Phaerissei quidem
lis concupiscenliie, recordantesjugiter quid sit illis qui falso sejustos arbitrabnntur, non solum pecca-
amaritudinis praeparatum, qui desideriis terrenis ipsum medicum peccatores
tores despiciebant, sed
inserviunl, nec converti a malitia sua per pojniten- vocantem reprehendebant. De quoruiu numero erat
tiam voIunt.Nos ergo fideliter Domino adhaerere sata- C ille unus Pharisaeus, nomiue Simon, qui cum invi-
gamus,ejusque priucepta jugiter meditemur, carnis tasset Dominum ad domum suam, et vidisset mulie-
nostriD desideria conteramus, et resistamus Ibrtiter rem peccatricem lacrymis pedes ejus rigantem, et
diabolo hosti nequissimo,in fide recta, in spe firma capillis suis tergentem,dicebat ia corde suo : « Hic
ad Dei omnipotentis misericordiam, in charitate si esset propheta, sciret utique quae et qualis est
perfecta ad servitium ojus, in operibus misericor- hicc mulier, quoe langit eum, quia peccatrix est
diae et pietatis, ut ejus largiente gratia, mereainur [Luc. vii). » Quem prKvtniens Dominus, ait illi :

et de hoste triumphum,et a;ternie beatitudinis pra3- « Simon, habeo tibi aliquid dicere. .\t ille dixit :

mium. Magister, dic. » Ait illi : « Duo debitores erant cui-

« Deus autem omnis gratiaj, qui vocavit nos in dam feneratori, unus debebat denarios quingentoa,
« aeternam suam gloriam in Christo, »perincarna- et alius quinquaginta. Non habentibus illis unde
tionem unigeniti Filii sui, quem pro mundi misit redderent,donavit ulrisque. Quis ergo eum plus di-
mori salute. ligere (Ibid.) » habuit? At ille hoc, quod negare non
« Modicum » qui in hoc mundo quamvis
passus, potuit, rospondit, dioens : « .Estimo quia is cui plus
modici multas sustinuit pro nobis inju-
teinpo.^is, donavit [Ibid]. » Et conversus ad inulierom, dixit
rias, ad ultimum etiam crucifixus et occisus est pro
j)
Simoni : « Vides hanc mulierem ? Intravi in domum
redemptione nostra,et mori dignatus est pro nobis. tuam,aquam pedibus meis non dedisti, haec autem
Modicumque temporis retentus a morte,statim sur- lacrymis rigavit pedes meos, et capillis suis tersit.
rexit tertia die. Osculum mihi non dedisti,haec autern ex quo inlra-
« Ipse perficiet » in nobis bonum quod coeperat, vi, noa cessavit osculari pedes meos. Oleo caput
nosque in sua semper voluntate, et in divina reli- meum non unxisti, hajc autem unguento unxit pedes
gione confirmet et corroboret, » in perseverantia ineos. Propter quod dico tibi, remittuntur ei pec-
bonorum operum. cata inulta [Ibid). » Sed illis murmurantibus, Do-
minus talem similitudinem adhibuit, ut et eorum
HOMILIA CXIV.
murmurationem ex ratione compesceret,et ipsa si-
DOMINICA QUARTA POST PENTECOSTEN.
militudo ad ipsum Auctorem omnium specialiter
(Luc. XV.) « In illo tempore : Erant appropinquan- pertineret.
u tes ad Jesum publicani et peccutorcs, ut audirent « Ait enim ad illos parabolam istam, dicens : Quig
 :l IIAYMONIS HALBERSTAT. EPISC. OPP. PAKS II. — HOMIL. 612
« e:c yo!j:3 homo, qui hal.ol cf-nlum ovcs.elsji por- A (/ Sivc impositam in humcrii? ail grcgcm
l^clv. ii).»

« didcrit anam cx illis, iionnc diuiillil nonagiuta nu- reportavit,quando nos ad suam similitudinem re-
« vem in deserlo, et vadit ad illam quje perierat, formavit. Uoc est ergo ovem inventam in humeris
« donec invcniat illam ? » Ac si dicerct Si vos ovem : imponerc, quod juxta aliam parabolam hominem
perditam studio tanto et labore inquiritis, nonovi, a latronibus vulneratum imponcre in jumentum ct
sed vestrae avaritis consulentes, quanto magis cgo ducere in stabulum.
hominem debeo ad imaginem Dei ('aclum quaererc, « Et vcniens domum. » Domus, ad quam inventa
et de perditione libcrare ? Quia non veni queuKjuam ovis reportatur, ccelcstis est patria, ad quam illa

pcrdere, sed onines salvare {Luc. ix). Spiritaliter spiritalis ovis pii pastoris humeris se reportari opta-
Iiomo iste, ille est de quo propheta ait « Ecce ve- : bat, cum dicebat : « Unam pelii a Domino, hanc
niet Deus et homo de domo David, » scilicel Dominus requiram, ut inhabitem in domo Domini omnibus
Jesus Christus. qui habuit centum oves, quando an- diebus vitse meae, ut videam volnntatem Domini,et
gelicam et humanam naturam pcrfectam crcavit. visitem templum ejus (P.srt/. xxvi). » Et itenim :

Ccntenarius fuini iiuincrus perleclus est,et ipsc cen- « Erravi sicut ovis qua* poriit, require servum tuuni,
lum oves habuit, quando ad obtineiuJam aitcrnum Doinine [Psal. rxvm). » Jnventa ergo ove, ad Do-
perfectionem angelorum ethominum naturam cun-
p minum reverlitur, quia post liberatam humanam
didit. Una enim ovis tunc periit, quando primus ho- naturam, post triumphum su.e passionis, ad coelura
mo peccavit. Sed ille,cujus misericordia est ab aeter- rediit per gloriam ascensionis. Quanta autem gloria
no et usque in ajternum super timentes eum, nolens de hominis liberatione angelis in cffilis 6rta sit, ma-
humanam naturam perpctuo perirc, relictis nona- nifestatur cum subditur :

ginta novem ovibus in dcscrio, abiit illam quaircre « Vocat amicos et vicinos, dicens illis : Congralu-
qute porierat.bosertum hic coelum intelligitur. Quia « lamini mihi, quia inveni ovcm meam qufr perie-
cnini desertum dicitur derelictum rccte in hoc loco « rat. » Amici et vicini angclorum spiritus sunt,
coclum dcsertum vocatur, quia primus homo pec- qui amici recte vocantur, quia ab ejus veritate nun-
cando illud dcseruit. Quod manifestius significare quam discordant. Vicini, quia visionem claritatis
volens alius evangelista pro descrto, in montibus illius e pro.ximo contemplantur. Notandum autem
posuit,ut intelligas, in excelsis. Rcliquitergo nona- quod non ait, congralulamini inventae ovi, sod mihi,
giuta novem in deserto, quando illos angelicos spi- ostendens quia nostra salus iliius cst gaudium.Piis-
lilus in cuelo relintiuens, propter nos et propter simus enim Deus, cum sit immutabilis, sicut bu-
nostram salutem humanam naturam suscepturus, mano more contristari pro hominum perdilione di-
intravit terram. Notandum tamen quia non sic eos citur, sic de ejus salute gaudere. Quod autem de
deseruit, ut semper per divinitalis potentiam cum C hominum perditione doleat,ipse per prophetam de-
illis non esset, per quam ubique est pra3sens,ubique clarat, cum enumeratis Jerusalem peccatis,adjungit,
est tntus, sicut ct nos deseruit, quaiido ad iilos re- dicens In omnibus istis conlristabas me.^Quantum
:

diit. enim ovem se non quaerentem, quia

Quajsivit autem de ejus salute gaudeat evangelista declarat,
natura humana cum non posset accedere ad ejus dicens : In illa hora e.xsultavit Jesus spiritu, et di-
divinitatem, factus est nobis viciniis perhumanita- xit : « Confiteor tibi, Domine, Pator ca^li et terra;

tcin, tcste Apostolo, qui ait « Semetipsum e.xina- : qui abscondisti haec a sapientibus et prudentibus,
nivit, formam servi uccipicns,in similitudincm ho- ct revelasti ea parvulis [MuUh. \\). » Cujus gaudii
minum factus [Phil. \i). » Et iterum : « At ubi venit perfectionem DominusdecIarat,cum exponens simi-
plenitudo temporis, rnisit Dcus Filium suum factum litudinem subjungit, dicens :

ex muliere, factum sub lcgc, ut eos qui sub lege « Dico vobis quod ita gaudium est in coelo super
ersnt redimeret, ut adoplioncm flliorum recipere- « uno peccatore poenitentiam agentc, quam supra
mus {Gal. iv). » « nonaginta novcm justis, qui non indigent poeni-
« Etcum eam,imponet in humeros suos
invenerit « tentia. » Majus orgo gaudium estincoelo de cen-
« gaudens. d Per humeros Dei labor passionis ejus versis peccatoribus, quam de stanMbus justis quia :

exprimilur.Quoniam ergo habethomo majorem for- n et nos terrenam substantiam perditam cum majori
titudinem in humeiis ad onera portanda, quam in gaudio rccupcramus, quam ante pcrditionem posse-
ca;teris meiubris, mcrilo per humcros virtus pas- doramus. Quod manifesto illa parabola Evangelii
siuuisdesignatur, sicut Isaias ait (("«/;. ix) « Et factus indicat, ubi prodigum filium revertentem pater
:

ctjt principatus ejus supor Quia humerum ejus. » cum magno gaudio suscepit,diccns : « Proferte cito
enim humuris onera portarc solemus, inventam
in stolam primam, et date annulum in manu ojus, et

ovem in humeris pcsuit, quando nos por laborcm calceamcntain podos,ctoc('iditcvitulum saginatum,
suaj passionis ad coelestem gloriam revocavit. De quo et epulemur et jucundemur et quia hic lilius meus :

pcr bcalum Petrum dicitur « Peccata noslra ipsc : mortuus fuerat, et revixit; pcrierat,et inventus est
pcrtulit in corpore suo super lignum, ut peccatis {Lue. xv). Sed forte movet aliqupm,quomodo an-
»

mortui, juslitia3 vivamus.cujus livorosanati sumus. geli Doi, inquibus summa perfectio cst, magis de
Eraliscnim sicut ovcs crranlcs, sed conversi cstis convorsionc ijcccatorum quam dc slatu justorum
nuncadpastoremetepiscopumanimarumvcslrurum gauderc possint?Ad quod dicendum,quiasunt non-
 :

613 HOMILL^E DR TEMPORE. 614

niilli electi, Deo se protcgentc nulla capitalia
qui .\ difiit, quandn priinus honiopoccavil i-ed Dci Sapicn.

crlmina commiyerunt, et tamen nullis virlutHjuri tia, nolens homincm pcrire perpclualitcr, accendit

principalihus se exorcont. Et quia suo judicio sibi lucornam. Lucernam ([uippe accendit, quando hu-
justi esse videntur, tanto securiusvivunt, quanto se manam naturam, quamex nobis assumpsit, virtute
minus peccatores cognoscunt.Qui vero post publica miraculorum per suam diviiiitatem clarificavit. Lu-
flagitia et scelera ad poenitcntiam conversi, tanlo se cornaenim lumen cst in testa, lumen in testa divini-
acrius affligunt, quanto gravius se poccasse memi- tas in humanitate. Sicut enim lumen in testa conva-
nerunt : et sibimel carnem suam por absti-
irati, lescit, ila Dei caro por ignem passionis ad immor-
nentiam et vigilias macerant voluntatos proprias
; talltatem transivit, sicut ipsc pcr Prophctam ait
abnegant, jfjuniis et eleemosynis inscrviuni,in ora- « Exaruit velut testa virtus mea [Psal. xxi). » Sed

lionibus etlacrymis compungunlur, et mortificantcs postquam mulier acccnditlucernain,domumevcrtit,

semetipsos, « crucifignnt membrasua cum vitiis et quia cum Dominus in humanltate apparuit, statim
concupiscentiis {Gal. De talium ergo peccato-
iii). » cor humanum ad poenitentiam agendam convertit,
rum conversione majus gaudium est in coelo, quam ipso dicente: « Puenitcnliam agitc, appropinquabit
de illorum juslorum statu, qui, ut di.ximus, tanlo enim regnum coelorum [Mallh. iii). » Evertitur
minussein bonis exercent opcribus, quanto minus jj
quippc domus, quando homo illud quod ncquiter
se obligfilos sontiunt in malis gravioribus : quia et gessit, graviter in soipso puniens deslruit.
rex eum militem in praelio plus diligit, qui post fu- « Et cum invenerit, convocat amicas et vicinas,
gam reversus advcrsarios viriliter premit, quam il- « dicens Congratulamini mihi, quia inveni drach-
:

lum qui nunquam iniit fugam, nec tamen aUciuando « niam quam perdideram. » Amicae et vicinae, su-

aliquid fortitor gessit. SimiLter et agricola eam pernse clvitatis virtutes sunt et angelorum scilicet
torram plus diligit, quee postexcerptionem veprium spiritus, qui ab ejus voluntaLe nunquam discordant,
et spinarum uberiores 1'ractus roddit, quam iliam noc ab illius visionealiquo intervallo temporis sepa-
quai nunquam spinas protulit, ncc tamen uberes rantur. Congratulabuntur namque angeli in inven-
fructus fecit. Suntetiam alii justi, qui cumjustitiae tioncovisctdrachmce,quundonurnerumsuum,quera
opera haboant, se tamon minime ipsi justos arbi- per apostatam angelumimminutumviderunt,perrc-
trantur, et quasi conscii sibi sint magnorum pec- cuperalionom hominis complericernent. Notandum
catorum, ita semetipsos accusant, affligentes scjc- autem, quia non ait, congralulamini invenlajdrach-
juniis, vigiliis, orationibus: etsicut alii culpas opc- m», sed mihi, ostendens quia nostra liberatiolibe-
ris, ita illi plerunique deplorant culpas cogitationis. ratoris est exsultatio. Magna est enim spes conversis
Considerandum ergo esf, quia si de conversis pec- peccatoribus, magnafiduciapcenitentibus tribuitur,
catoribus gaudiun: sit in coelo, multo magis maxi- C cum subinfertur :

mum gaudium est de talium justorum operatione. « Ita dico vobis, quia gaudium erit coram augelis
Neque angeli in quibus perfecta cst charilas, sine « Dei superunopeccatorepoenitentiamagento,quam
gaudio salutem hominum videro possunt,de quorum « supra nonagintanovem justisqui nonindigent poe-
interitu dolerc dicuntur. « nilcnliis. » Quis igiturhabet tam durum pectus et
« Aut qua; mulier habens drachmas deccm,si pcr- impoenitens cor, ut h.TC audiens non convcrtatur?
« dideritdrachmamunam,nonncaccenditlucernam, Ut ergo gaudium habeant de nostraconversione an-
« et evertit domum ct quaerit diiigenter donec invc- goli,utiqucdignum est ut luctum In terra tenoamus,
« niat?"Quisuper)us per paslorem,ipse nuncsigna- dicentes cuni Psalmista : « Lavabo per singulas no-
tur pcr mulierem, Dominus scilicet Jesus Christus, ctes lcctum mcum {Psul. vi), » ut impleatur in nobis
Doi virtus ct Dei sapicntia. Qu* mulier habens dra- quod Dominus dicit in Evangelio « Beati qui lu- :

chmam decem, quia angclorum et hominum rationa- gont,quoniam ipsi consolabuntur {Matth. v. » Sed
lem creaturam creavit.Novemenim sunt ordines an- vidcndum cst qualis debeat esse pccnitentia, quia
gelorum, id estangeli,archangoli,throni etdonr.ina- mulli sunt, qui se peccatorcs assidue dicunt, et ta-
tiones,virtutes, priucipatus ct potostates,
chcrubim mon adhuc dclectat eos pcccare. Alii a vino ot carno
etserapJiim.Decimusonimpersupeibiamcecidit.Scd J)
se abstinent, alii largas eleemosynas tribuunt : sed
ul olectorum numorus complcretur, ad illius restau- quia a peccato non cessant, fructus dignos poeniten-
rationem homo decimus creatus est. Quia lantam tiae non faciunt.Quoniam veram pocnitentiam facere

multitudinem exanimabusfideliumcoelumcredimus non potest, nisi qui peccatum odit et Deum diligit.
ascensuram,quantosilliccontigitangolosremansisse Ille cst enim pocnitens dlcendus, qr.i sic praeterita
juxta illud quod scriptumest: Statuit terminos ho- deflct, ut itcrum flcnda non committat. Unde bone
niinum juxla numerum filiorum Israel. Et sicut Do- poenitentia dicta est, quasi punienlia : quia itapraj-
minus ait in Evangelio : In rcsurrectione « nequenu- tcritamala punire pocnitendo debemus,ut ea iterum
bont, neque nubcntur; sod erunt a;qualcs angelis in poenitenda non committamus. Quia (|ui praeterita
coelo {Marc. xii). » In drachma enim imago regis plangit, et futura cavet, securus ad Deum venit. Qui
exprimitur : et hominum spiritus
quia angelorum et enim delectabililer et sine cessatione malis opcribus
ad imaginom Dei creati sunt, recte in drachmarum Inhrpret, ot a clbis, quos Deus creavit ad perclplcn-
noniiue e.vprimunlur. Unam dracbmam mulicr per- duiu cum grutlarum actione, se abstinet, magisirrj-
 : :

(j[:, IIAY.MUM:- IIALBEUSTAT. EIMSC. OPP. PAHS 11. — HOMIL. 6H)

.sor quam poenitens dicendut; est. Utruuique enini A ex cordc et miscria compositum est nomen in qua ;

.•1
panitentibus necessarium, ut et pro peccatis amari
_ '--^ ,.*^.i .^«rt i-.i^o/ir,f io n mn r»!- PAm nnci f nn P ncfpnrlitnr rmiM iiVnpnnrfnoochnr» icprin
compositioneostenditur,quiaubicunqueestmiseria,
1

tudiiiem habeantin corde,ct affFictionem iu corpore, ibi necesse cst misericordia. Duobus antem modis

ut caro, quie lajta nos traxit ad culpam, aftlicta re- misericordiam intelligimus : una est corporalis et

ducat ad veniam, juxta illius exemplum qui ait altera incorporalis; una visibiiis et altera invisibilis.

« Conversus sum in aerumna mea, dum conDgitur .\dcorporalem namquc misericordiam pertinet,esu-
spina {Psal. xxxi). Unde alibi voce pccnitentis di- » rienticibum, sitientipotumtribuere,vestire nudum,
citur » Manducabam sicut cinerem panem meum,
:
suscipcre hospitem, visitare infirmura.sepelirc mor-
et poculum meum cum fletu miscebam. A facieirae tuum, ct peccantibus iu nobis ex corde dimittere,et
et indignationis tuic [Psal. ci). » Et iterum « Ego : necessitati proximorum ju.xta vires succurTere, ct

autem dum mihi mnlesti essent, induebar cilicio, Ccetera his similia pietatis opera impendere.Aut vero
et humiliabain iu jejunio animam meam [Psal. spiritalis misericordia est insipientem docerc, con-

xxxiv). » Hiuc ecclesiastica consuetudo publicam pffi- solari dolcntcm, exhortari bene agentem, corripere
et cilicio indicere consuevit,ut in negligentem, et superbientem ad humilitatem et sa-
nitentiam in cinere
afflictio
U,111HJHU sentiatur exterius, et in
^.^^.yj-.^^.^, wv ... vi- tisfactionem provocare,, et
caetera talia.Una est ergo
asperitate
aSpCI liaUO cilicii
<.lllV,li .3\.-»H,llH.V»l .. i ..-

sione cineris humanitatis interius.

recordatio sit g bona, et altera melior quia tanto est melior mise-
:

Hinc in voce beati Job in persona pojnitentium dici- ricordia spiritalis quam corporalis, quanto est ani-

tur [cap. XLii) « Idcirco ipse me rcprehendo, el ago

:
ma melior quam corpus. Per unam enim reficitur

panitentiam in favilla et cinere. » Nuilus de magni-
tudine peccatorura desperet, quia
animarum, omnipotens medicus, qui non venit
vocare justos, sed peccatores ad pojnitentiam. Nul-
lum enim vulnus peccati tam magnum est, ut per
pa>nitentiam sanari non possit, si tameu medicina
corpus, quod est moriturum.per alterara anima sine
etsi magni morbi iinemansura.Igiturquiutramque potest impeudere,
est perfectusest.Siquisautemspiritalemirapenderenon
valet, saltem corporalem non negligat, ut in retri-
butione justorum audire mereatur: « Venite, bene-
dicti Patris mei, percipite regnum, quod vobis pa-

pojnitentiaj non negligatur. Non enim ille mentitur ratum est ab origine mundi [MulUi. xxv). » Ilanc

qui ait: «Inquacunquedie peccatorconversusfucrit, habere volebat Paulusapostolusdiscipulossuos,qui-

bus dicebat: « Induite vos, sicut electi Dei, viscera
et ingerauerit,peccata illius oblivioni tradentur.» Et
iterum Vivo ego, dicit Dominus, nolo mortem
: « misericordias, estote invicem benigni {Col. iii). » M
peccatoris, sed ut convertatur et vivat [Ex.ech. xvni et hanchabendam Petrus apostolus per epistolain fide-
xxxui). » Hinc peccatricem animam ad pocnitentiam les exhortatur, dicens: »Omnes unanimes estote in

provocans,per prophetam Dominus dicit:«Nunquid oratione, compatientes, fraternitatis amatores, rai-

humiles(/Pt'/r.iii). » Tanto ergo
potest materobiivisci infantem suum, ut non mise- C sericordes.modesti,
Et oblita fuerit, ego ta- studiosius hanc requirere debemus, quanto inejus
reatur filio uteri sui ? si illa

men non obliviscar tui (Isa. xux). » Humana enim exsecutione coelestis Patris imitatores esse desidera-

natura sicut facile cadit, sic facile surgere potest. mus. Quantum enim perfecta sit virtus raisericordiae,
Quia sicut aii Salvator in praesenti lectione: « Gau- hinc liquido ostenditur, cura ad ejus exhibitionem
dium erit in coelo super uno peccatore poenitentiam ipsiusDomini provocamur exeraplo. Unde et subdi-

agente. » tur
« Sicut etPater vester misericors est. » Ubi no-
HOMILIA C.\V.
tandum quia sicut adverbiura sirailitudinis, non
DOMIXIC.V QUINTA POST PENTFCOSTE.N. seraper ad a-qualitatem, sed aliquando pertinet ad
(Luc. VI.) « In illo tempore, dixit Jesus discipulis similitudinem. Neque enimsicut Dominus ost, nos
« suis Estote misericordes, sicut et Pater vester
:
per omnia esse possumus,et taraen juxta quamdam
« misericors est. Et reliqua. In ca;teris virtutes
>• similitudinem,ut Joannes apostolus ait: « Sicul ille
quibus Dominus Jesus Christus ca>lestem gloriam estet nossumusin hoc mundo(i /o((n. iv). » Juxta
quffirore monui, proccipuc misericordiam commen- hunc modura locutionis, ct in hoc loco sicul ad si-
davit. Denique cum in monte sedens octo beatitudi- T\ railitudinem pertinet. Dignum cst enim, ut sicutnos

nes discipulos suos doccret, ait inter cietera ; Beati <> Patrem gloriamur habore in calis,juste et pie viva-
miaericordes, quoniam ipsi misoricordiam conse- mus in torris, in tantum ut ipsa bona nostra opera
filios Dei nos osse demoustvont.Sicut enimin
huina-
quentur [Matlh. v). » Quisquis ergo ad hoc pnumium
beatiludinispertingeredesiderat,virtutemmisericor- nanativitatcpatornivullussimilitudinemfrequcnter
vo-
diai studeal habere. Ut autcm ostenderel non solum in llHorura facie inspicimus, ita si filii Dei esse

gratis, sed etiam ingratis misericordiam impenden- lumus, calestem Patrem in terris iraitari debe-
dam, postquam sententiam de dilectione iniraicoruni mus. Unde Apostolus ait: « Siportavimus imaginem
xv).»
prolulit, adjunxit hoc quod in capitc hiijus lectioue tcrreni, portemus ct imaginom coelostia (/ Cor.

audivimus, dicens :
Et sicut iiliisrcgumcultuspretiosioretdignitassu-
« Eslotc ergo misericordes. » Primum crgo clymo- blimior commcndatur, sic in nobis, qui filiisumus
Dei, in bonis operibus virtutes florere debent,
ut
logiam hujus nominis videamus, ut virlutes illius
castilate
perfectius cognoscere valeamus. Miscricordia enim charitale fulgidi, in humililalc projcipui,
 :

617 HOMILTiE DE TEMPORE. 618

Jucidi appareamus,ut implcatur quort Dominus ait: A..iunarc non vclit. Hacc et his similia facile non sunt
« eriti^J, sicut ego ^sanctuR sum (/ Pelr. i).
Sancli >•
Jndicanda, sicut apostnlus Pauhis dicil • « Qui man-
Estote perfecti, ut sicut ipse pius et misericors est, ducat, non manducantcm non judicct non ; et qui

« qui solem suum orifi facit supcr bonos et malos, manducat, manducantem non spernat (I Rom. iv).»
et pluit super justos et injustos (Matlh. vj; » ita non Et iterum « Noli ante tempus judicare, quoadus-
:

solum amicis, sed etiam inimicis et extraneis qure que vcniat Dominus, qui et illuminabit abscondita
p.ossumus impendamus, sicut Dominus ait: « Diligite tenebrarum, et manifestabit consilia cordium, et
inimicos vestros, benefacite his qui oderunt vos tunc laus erit unicuique a Deo {l Cor. iv). » Et alibi,
(Ibid.), » quatenus in sorte filiorum Dei computari ubi prohibet eos judicare, qui carnibus vescebantur,
mereamur, ut implcatur in nobis quod ipse ait in ab his qui non vescebantur, dicens: «Nemo vestrum
Evangelio : « Beati pacifici, quoniam filii Dei voca- judicet in cibo aut in potu {Col. ii). » Et item :

buntur (Ibid.). » Nec supertluum vidori debet, si ad « Tu

quis esqmjudicasalienum ser\'\im{Bom. xiv)?»
hanc imitationem ccclestis Patris subtilius indagan- Et rursus: «Melius est non manducare carnem, ne-
dam, ex rebus visibilibus aliquod cxemplumsuma- quc bibere \inum {Ibid.),» etc. Quoniam qui alium
mus. Traduntenim physiologi naturamesse aquila- injustc judicat aut condemnat, juste judicabitur ct
rum, utpullossuos contrajubar sohssuspendant.et p condemnabitur. Sunt vero alia opera, quae per se-
quos more parentum irreverberatis oculis intuori metipsa manifesta et aperta mala sunt, sicut sunt
viderint claritatem solis, cum omni diligentia fo- adulteria, furta, homicidia, rapince, ebrietates, et
vent et nutriunt: quos autem torram inspicere vide- csetcra talia haec a fidelibus non solum reprehen- ;

rint, quasi adulterinos dejiciuntet contemnunt. Si- dcnda sunt, sedet corrigcnda ab illo qui locum re-
militer de corvis dicunl, quod tandiu pullos suos giminis tenet,atquejudicanda,maximepropter illud
neghgantquousquesimilitudinemsuamnigrescenli- quod Dominus per prophetam dicit « Si non annun- :

busplumisin ilHs inspiciant. In quibus simiiiludini- tiaveris iniquo iniquitatcm suam, sanguinem ejus
bus nos mystice monemur, ut si filii Dei esse cupi- (le manu tua requiram (Ezech. xxxiii). » Est et
nius, ccternae claritatisgaudia mentis oculo contcm- aliud discretionis genus in correctione fraterna ob-
plemur, ct superni parentis similitudinem in bonis servandum, ut si, verbi gratia, occultum est pecca-
actibusostendamus, utimpleaturin nobis illud quod tum, occultc corrigas et emendes, propter hoc quod
ipse ait in Evangelio « Luccat lux vestra coram
: Dominus dicit: « Si vidoris fratrem tuum peccan-
hominibus, ut videant opera bona vostra, et glorifi- tcm, corripe eum inter te et ipsum solum.» Si au-
cent Patrem vestrumquiin coclis est(//)2d.). » Teste tem manifestum et publicum est peccatum, publice
enim apostolo Petro : Cujus opera facit qui, ejus argue et emenda, propter illud quod Apostolus ait:
filius appellatur.Unde Paulus nos admonet dicens ;
« Peccantem coram omnibus argue, ut et cffiteri ti-
« Estote imitatorcs Dci, siculfilii charissimi (Ephes. morem habeant {ITim. v).»EtsicutperSaIomonem
v). » Hinc Joannes ait: « Filii Dei sumus, sed non- dicitur: Qui corripit palam,pacem facit. Et iterum :

dum apparuit quid orimus. Scimus autom quia cum « Rcspondestultojuxtastultitiamsuam(Prai;.xxvi).»

apparuerit, similes ei erimus, quoniam videbimur Ad hoc enim divina justitia statuit in Ecclesia, ut
eum sicuti est (/ Joan. iii).» esset pastor in populo, princeps in saculo, ut unus
« Nolite judicare,etnon judicabimini. Nolitecon- peccantes corrigat, alter vero corrigendo negligen-
« demnare, et non condemnabimini. » Quairitur tes puniat. Quando autem in te frater tuus peccat,
quare dicat,«Nohte judicare et non judicabimini, » cum levi corrcptione dimitte ei. Unde et subditur
cum ipsc alibi dixisse legatur: «Si videris fratrem Sed quia non sufficitdeclinare a malo, nisi
ita (a).
tuum peccantem, incropa illum {Luc. xvii). »Et alio quisquestudeatfacercbonum,postquamdenonjudi-
loco : « Si peccaveritin te frater tuus, vade et cor- candis pro.ximis praeceplum dedit, formam cui im-
ripe eum inter te et ipsum solum. Si te audierit, primanus, ostendit, dicens :

lucratuseris fratrem tuum;si autem te non audierit, « Dimittite, et dimittetur vobis. » Quod est dice-
adhibe tecum unum vel duos {Matih. xviii). » Ad re : Dimittito peccantibus in vobis, ct dimittentur
quod respondendum, quia in correptione fraterna, ]) vobis peccata vestra. Non solum enim alios temere
haec discrelionis regula tenenda, ut scilicet manife- judicare non debemus, sed eliam his qui nos injuste
staet aperta mala, et vitentur, cl reprendantur ; ea judicant ex corde dimitterc. Igitur dimittere ad
vcro, quae quo animo fiant a proximis ignoratur, ignoscenda peccata pcrtinet, juxta quod Dominus
non sunt judicanda, sed potius extra incrcpatio- alibi ait {Malth. vi): « Si dimiseritis hominibus pec-
nem accipienda. Sunt enim quajdam opcra, quaj et cata eorum, ct Pater vestcr dimittet vobis peccata
bono et malo animo fieri possunt de talibus pericu- ; vestra. » Et item : « Cum stabitis ad orandum, di-
losum est judicare,maxime ne condemnemur.Sicuti, mittite quid habetis adversus aliquem {Marc. xi).»
si

verbi gratia, vides aliquem frequenter non jejunan- Quod autem adjungit
tem, noli multum laudare, ncquc mullum detestari, « Dato et dabitur vobis. » Ad dandam eleemosy-

quia potest fieri ut propter infirmitatem stomachi nam norlinct, Domino alibi dicente « Date eleemo- :

jejunare non possit,aut propter appetilum gulaj je- synam, et ccce omnia munda sunt vobis {Luc. xi). »
(a) Hic vel deest aliquid, vel abundat

Patrol. CXVIII. 20
CIO IIAYMOiMS HALBERSTAT. EPISC. OPP. PARS II. — HOMIL. 020

Dimittere onini injurias deljonuis ct elocmosynas A biliores ct doctiores in eo apparcrent,amantos»pri-

daro, ut detur nobis vita aslerna secundum quod Do- mos recubitus in ccenis, et primas cathcdras in sy-
minus dicit : << Facite vobis amicos de mammona nagogis et salutationes in foro, et vocari ab homini-
ini^juilatis, ut cum defeceritis rccipiant vos in ffiter- bus Rabbi [Mailh. xxxiii). » Quia enim illum vide-
na tabernacula (Luc. xvi). » Et forto quod daretur bant, qui dixit « Ego sumlux mundi [Joan. vni),»
:

a vobis si quajreros, subjunxit, dicens: et non eum agnosccbant, procul dubio caeci erant,
sicut Dominus dicit: « Sinite illos, cajci sunt, et du-
« Mensurarn bonam et confertam, et cimgitatam,
«etsupereffluentcm.oldensura enimbonaabonorum ces ca3corum [Matih. xv). » Cumque populum doce-
rent quod nesciebarrt, et ipsi cseci c;ccis ducatum
onmium remuneratoredabitur, quando pro minimis
prajbentes utrique in foveam cadebant, sicutDomi-
majora rependet, pro terrenis calestia, pro trans-
mansura. Qu.'o bcne confcrla dicitur, id est
ituris
nus alibi exprobrat eis, dicens : « Vae vobis, Scri-

li;r ot Pharisijei logisperlti, qui tulistis clavem scien-

piona et pcriocta, el coagilata, quia ex nuila partc
Li;X! <Luc. li). » Et alio Joco sic : « Va? vobis, Soribae
inanis oritet vacua.«Supcreflluentem,» id cst super-
ct Pharis;fii hypocrit.T, qui claudiLis regnuni coelo-
abundantem. Il.-ec enim mensura plena, perfocla, et
superabundans fideli servo dabitur,quando dicetur: rum ante homines; vos eriim nonintratis, nec alios
« Euge serve bone el fidclis, quia super pauca fuisti g
intrare sinitis [Maiih. xxiii). » Sed cavendum nobis
est,nc vitia Scribarum etPharisaJorum ad nos trans-
lidelis, super mulla te constituam intra in gaudium :

eauL, ut quod in illis reprehcndimus, in nobis in-

Domini lui (Mdltli. xxv).» Et quia de gloria beata>.
veniatur. SunLcnimnonnulliqui,antequam discipuli
patri<B, postquam accepta fuorit, nullus locusamit-
fiant, magistri fieriappoLunt: eL quibusnon est san-
tondi erit, rectc dictum est « Dabunt insinumve- :

ctitas in moribus, nec maturilas in a^tate, neque

sLrum. » Sicut onim dc ca ro,quam in sinu liabemus,
grcmio docLrina in sermonibus sulfragatur, inverecunde lo-
oerti securique sumus, ita posLquam in rc-

gni coelestis collecti fuerimus,."ctcrnasecuritaterirmi

oum rogiminis appcLunt, et idco magistri crroris

erimus, Joanne in Apocalypsi diccnfe « Absterget :

fiunt, quia discipuli veritatis esse noluerunt. Cum
Deus omnemlacryrnamaboculis corum(,-I^oc.xxi).» enim aliquis perverse vivens docendi officium in-
digne suscipit, quasi caecus ca;co ducatum praB-
Et quia Deus redditurus est unicui(iue secundum
opera sua, adhuc subinfertur:
bere prxsumiL, et ideo ambo in foveam cadunt,
quia el ille indigne praeest, et iste malum exemplum
« Eadem quippe mensura qua monsi fueritis, re-
soquitur,ac per hoc uterque in errorem incidiL.Inde
« metietur vobis. » Si enim in nol)is poccantibus li-
Jacobus dicit : « Nolite fieri plures magistri {Jac.
bonter dimittimus, et Deus omnipoLens clementer
ni). » Omnis enim qui viam veritatis aliis osten-
dimillotnobispeccaLanosLra.Undequolidieinora-c
dg,edesiderat,cautissime cavere debet, ne aliter
tioneeum poscimus, dioontes « Dimitte nobis de- :

vivat quam doceat, nisl qualiter vixit Christus et

bita nostra, sicut et nos dimittimus dobitoribus
docuit. Unde et subditur:
nostris [Matth. vi). » Qui ergo poccanti in se di-
« Non cst dlscipulus super magistrum : perfectus
mittere non vult, vane et superflue a Domino po-
« autem omnis crit, sl sit slout m.aglster ejus. » So-
stuLat, sicut ipse dicit : « Si non dimiseritis homini-
let namque In humanls dlsolplinls contlngere, ut di-
bus peccala eorum, nec Paler vester ccolestis di-
solpulus per acumcn mentis antecellat magistrum.
mittet vobis poccata vcstra [Ibid.). » Unde et Salo-
Magister ergo in hoc loco ille intelllgllur, qui allbi
mon: « Homo homini servat irain [Eccli. xxviii), »
alt « Vos vocatis me, Magister et Domlne, et bene
:

etc. Et iterum : « Dimitte proximo nocenti te, et de-

dioitis [Joan. xiii) » Et item: « Nec vocemlni ma-
:

precanti tedimitteei, et peccata solventur [Ibid.]. »

glslri, unus enlm cst maglster vcster, qui in coelis
Qui enim pro Deo in pr;psenti vita mjijorem amo-
est [Mallh. xxiii). » Qu.t sentenlia a supcrioribus
rem assumpserit, etubcrioreselecmosyr.astribuerit, pcndot, ubi dioLum cst : « Dimlttite, et dlmlLletur
majorem rcmunorationcm in .Tlorna vita recipict, Ac diceret: Si ma-
vobls. Dato el dabitur vobis. » sl
leste Apostolo, qui ait : « Qni parcc seminat, parce
gistcr vester, cum pcsslt ut Deus, suas noluit vindi-
et motet ; et qui sominat in l>enedictionibus, de
Q caro Injurias, et vos perfccti esse poteritls dlsclpuli,
benedictionibus mcLet (// Cor. ix) » vitam ixLernam.
si Inter perseculiones non injurias repcndatls, sed

« DicebaL auLem ilils et similitudlnom Nunquid : l)atientlam exhlbcatls, non quod ita perfccti csse
« potest caecus caicum ducore? Nonne ambo in fo- possimus, sicut Ipse modulo nostr.Tca- alt, sed pro
« voam cadunt?» In hacsimilitudinc nominusScri- paclLaLis hiiniiHlaLem ot mansuetudinom Illius Imi-
bas ct Pharls.TOo specialilor poronLil,(iui looum ma- tarl dobemus, illius veri magistrl exomplum soquen-

gi.^ilerii indigne usurjinnt, Dorniiuim deseronlos, ut tos, qui alt : « Dloltc a mc qula mitls sum et humllis
Dominus alibi ait: « MandaLum Dui Iransgrcdiinini corde (Matlh. xi). » Sunt aliquanti, qui in aliorum
propter traditiones vestras {Matth. xv). » Qui cum villis corrlgendis duriorcs et distrlctlores apparent,
caeci esscnl, ita ut se o;rcos csso nosclrent, magistri cum In Huis blandlorcscl lenioros exIsLant. Undoet
fieri in populo non eruliosccbant : non lucrum ani- subdilur :

marum (ju.Terontos, sed su.ii jaotanti.T ct cnpiditati « Qnid aulem vldos foslucani in oculo fralrls lui,
•consulenles, non ut populo prodesscnt, sed honoru- « traboin aulem qu.T in oculo tuo est, non conside.
 ; :

621 HOMILI/E DE TEMPORE. 622

" r.')s"? » Ouantum trabem,tantum
intcr restucam cl A oducas festucam de oculo fratris tui. » Xoquc lisec

intep peccatum majus minus distat. Quod uluia-

ct dicentes aliquemafratcrnacorrcpLioncprohibcmus,
nifestius intelligatur, unumecunctisinmediumpro- maxime cum sicut Jacobus apostolus ait [Jac. v):
feramus. Verbi gratia : Ira subitanea, festuca est « Oui converti peccatorem ab errore viae
fecerit
inveterata autem, trabcs efficitur. Et ira quidem suae, salvabit animam cjus a morte, etoperiet mul-

subitanea oculuni mentis perturbat, sicut per Pro- titudinem peccatorum. » Sed quotiescunque fra-
phetam dicitur: « Turbatus est prae ira oculus trem peccare videmus, nostrae fragilitatis memores,
meus (Psal. vi). » Odium autem mentem excaccat, benigne etlenitercorrigeredebemus,monentePaulo
teste Joanne apostolo, qui ait « Qui odit fratrem : apostolo: « Fratres, si praeoccupatus fuerithomoin
suum, in tenebris est, et in tenebris ambulat, et aliquo delicto, vos, qui spiritales estis, hujusmodi
nescit quo vadat; quoniam tenebraj excaecaverunt instruite in spiritu lenitatis, considerans teipsum,
oculos ejus (/ Joun. ii). » Oui enim odium in corde ne ct tu tenteris {Gal. vi). » Cumautem aliquem in-
servans, fratrem subitoirascentemdurius roprehen- corrigibiliter vitiis inhaerereconspicimus, zelorecti-
dit et dijudicat, quasi dc alterius oculo festucam tudinis accensi, duriusincreparedebemus, exemplo
ejicere nititur, in suo Irabem non videns. Sed quia illius qui ait: « Vidi pr.xn^aricantes, ot tabescebam

cujus vitadespicitur, illius praidicatiocontcmnitur, „ [Psal. cxviii). » Et iterum: « Xonne qui oderuntte,
recte subjungitur: Domine, oderam? Perfecto odio oderam illos (Psa/.
« Et quomodo potes dicere fratrituo:Frater, sine cxxxviii). » Tunc enim sine culpa irasci videmur,
" ejiciam festucam de oculo tuo, ipsc in oculo tuo quando talem aspcrilatcmnonira, sed zelus format,
« trabem non videns? » Qui enim alterius minima in exemplo Moysi, qui exiit a Pharaone iratus ni-

peccata vult corrigere, neeesse est ut primum sua inis, quia qjus ncquitiam incorrigibilem vidit.
corrigat emendet, nequando dicat illis Deus:
et IIOMILIA CXVI.
«Quare tu enarras juslitias meas, et assumis tostu- DOMINICA SEXTA POST PEXTECOSTEN..
mcntum meum peros tuum?Tuveroodisti discipli- (I Petr. iii.)«Charissira;,omnesunanimesinora-
nam, et projecisti sermones meos retrorsum (Psal. « tione estote. » Et reliqua. Fraternitatis unanimi-
xLix). » Oui enim alterius vitam discuterc debet, tasvelutiurbsinexpugnabilis, hostium nonpatet in-
purum oculum luentis neccsse est ut habeat, sicut sidiis. Habet enim sancta, ut Saloraonait(C«H^vi),

Apostolus ad Timotheum scribit: « Oporlet opisco- castrorum aciem ordinatam, quara tyranni et per-
pum irreprehensibilem essc tanquam Deidispenfa- secutores una cum auctore suo diabolo non valent
lorem (/rjm.iii). »UndeDominusadhuc admonondo erumpere: quia in uniente Christo nec martyres
subjungit, dicens: persecutio. nec virgines carnalisdelectatio, necmi-
« Hypocrila, ejice priraum trabem de oculo tuo C sericordes cupiditas, nec humilestemporalisgloriae
« et tunc perspicies ut educas festucam de oculo devincit ambitio. « Corapatientes. » Sicutenim gau-
« fratris tui. » Hypocrita Graece, Latine simulator dere debemus cum gaudentibus, ita et flere cum
dicitur vel subauratus, quo nomine illi censentur, flentibus, sicut Paulus faciebat aposlolus, qui dice-
qui aliud ostendunt cxterius, et aliud servantinte- bat: « Ouis inlirmatur, etegonon infirmor?» //Cor.
rius. Tales Gominus in Evangolio increpat, dicens: XI.) « Fratcrnitatis amatores. » Oui ergo amat ho-

« Vae vobis, Scribae et Pharisaci hypocrita?, quoniam raines, aut quiajusti sunt, aut ut justi sint, amare
similes estis sepulcris dealbatis, qua; a foris appa- debet, sicut et seipsum amarodebet,aut quiajustus
rent hominibusspeciosa, intus vero suntplenaossi- est,aut ut justus sit. Dilectionem autemfraternam
bus mortuorumetomnispurcitia. Sicet vosquidem quantum comraendat Joannes apostolus, attonda-
a foris paretis hominibus justi, intus autem pleni mus: « Qui diligit, »inquit,«fratremsuumquemvi-
estis hvpocrisi et iniquitale [Mallh. xxiii). » Ouam det, in lumine manet, et scandalum in co non est
grave namque vitium sit hypocrisis, beatus Job {I Joan. ii). » Et item: « Dilectissimi, diligamus
ostendit, cum ait: «e\on cnim veniet in conspe- nos invicem, quia dilectio ex Doo.Et omnis qui di-
ctu Domini omnis hypocrita Job. xiii). » Et ite- ex Deo natusest, ct cognovitDeum(/6i(/., iv).»
ligit,

rum : « Congregatio hypocritarum sterilis (/(/., xv).» jj

Et Dominus inquit: « Mandatura novum do vobis,
Et : « Simulatorcs et callidi provocant iram Dci ut diligatis invicem. Et in hoc scient oranes quia
{Id., xxxvi). » Et Salomon : « Simulator orc dccipit mei estis discipuli, si vos invicem dilexeritis {Joan.
amicum suum (Proi'. xi). » Pessimum quippegenus xiii). »

est hypocritarum, qui in hoc s.trcuIo carnem mace- « Misericordes. » Ecriptumquippeest (P/-o('. xxi)
rant.etinfuturoinerccdeprivantur: quiasicut Domi- « Facere misericordiam, niLgis placet Deo, quam
nus ait: « Receporunt mercedom suam(iVa^^/t. vi).» victimas. »Et: « Quipronuscst,» inquitScriptura,"ad
Sunt enim nonnulli, qui cum servisintvitiorum, ut misericordiam, benedicetur {Prov. .xx i). » Et Domi-
appareant hominibus justi, aliena pcccata acriter nus ait: « Estote misericordes, sicut et Pater ve-
corrigunt, de qualibus Scriplura dicit: « Estcorre- ster misericors est [Luc. vi). » — «Hurailes. » Scri-
ptio mendax in ore contumeliosi^^^cc/i.xix). » Tali- ptum quippe Deus memo-
est {Eccli. x): « Perdit
bus convenit quod Dominus ait: « Hypocrita, ejice riam superborum, etnonderelinquitmemoriambu-
primum trabem de oculo tuo, et tunc perspicies ut miliura, » Et Dominus inquit: « Discite a me (juia
 ;

6^3 ITAYMONIS HALBKRSTAT. EPISC, OPP. PARS II. — HOMIL. m'

nrilis sum et humilis conlc (M/illh. xi,. » Et ad A pu1i:s Dcur, {MaUlt. xix;, » fivp gencraliler, sive
queni respiciam, dicil Dominus (Ixa. lxvi), nisi ad omniuin bonorum ajmulatores, id est, imitalui-es
humilom ct quiclum ? fueritis virtutum.

« Non reddentcs mahim pro liono. » Scriplum " Sod et si qiiid patimini propter justitiam, bca-
quippe cst: « Ne dicas, reddam malum pro malo, ti » subauditur
Hanc sententiam Dominum
eritis.

exspecta Deum, et hberabit te(Proi'.xx). »Etitem: dicentem Petrus audierat, ubi ait: « Beati qui per-
((Qui vindicari vuH, a Doo inveniet vindictam, et secutionempatiunturpropterjustitiam,quoniamip-
peccatum ilHus servans sefvabitur (Eccli. xxvni). » sorumestregnumcojlorum {Matth.v). » — ((Timorem
((Necmaledictumproinaledicto. » hi hocenimexem- ((autemcorum, »id est persecutorum, « ne timueri-
plumDominitenendumest, (iquicummalediceretur, « tis. ut in fidenon turbemlni. »Et hocDominus ad-
non malcdicebat (/ l*clr. ii). » — « Sed e contrario monuit, ubi ait : (( Nolire timerc eos qui occidiint
«benedicentes.»Utilhid: «Benedicitemaledicentibus corpus, animam autem non possunt occidere: sed
vobis, bcnedicitc etnolitemaledicere((Lt<c. yi, liom. polius eum timete, qui habet potestatem corpus et
xii). » — «Ouiain hocvocati eslis, utbenedictionem animam perdcre in gehennam (Matth. x). »
« hacredilato possideatis.»Benedictioesth,Treditalis « Dominum auteni Christumsanctificatein cordi-

omnis virtutum copia coelestis, in qua sancti haere- « bus vesfris. )'Ubi Dominusquicunclacreandosan-
des quidem Dei, cohajredes auteni efficiantur Chri- ctificat, nisi corde pio et corpore casto? Sic Domi-
sti, cum audierint: « Venite, benedicti Patris mci, nus Jesus sanctificandus est in cordibusnostris, ut
percipite regnum, quod vobisparatumest ab origine nominc ejus vocemur Christiani,et utnihil sanctius
mundi (Matth. xxv). » ejus nomine sentiamus. Sanctificemus eum fide,
Qui enim vult vitam diligore, » id est vilam
« spe ct charitate, credendo, colendo et adorando, ut
ffiternam, bcatam, ot in futurosine fmemansurum, al) illo salvari paritcr mereamur ct sanctificari.
'.( ct videre dicsbonos, »in quibussancticumsanctis HOMILIA CXVH.
jucundentur in ccelis, qui dies non propter intcrru- DOMINICA SEXTA POST PENTECOSTEN.
ptionem noctis, sed proptcr perpetuitatom dicunfur (Luc, V.) « In illo tempore: Cum turbffiirrucront

himinis, coerceat linguam suam a malo, »id ost

(( « in eum, ut audircnt verbum Dei, et ipse sta-
a iiialo detractionis, malcdictionis, ac murmuratio- bat sccus stagnum Gcnezareth. » Et reliqua. De
((

nis, sive generaliter omninolinguarefrenandaosta piscibns, quos apostoli ad jussionem Domini laxa-
malo. Ait enim Jacobus: « Si quis putat se religio- tis retibus ceperunt, locuturi, primum de situ
sum esse, non refrenans linguam suam, sed sedu- loci videamus. Ait enim Evangelium: Cum turbae ((

censcorsuum, hiijusvanacstroligio (7flc, i).))Namet iiruerent ad Jesum ut audirent verbum Dei, ot

« Quicustoditlinguainsuam, »inquitScriptura,«cu- C « ipse stabat secus stagnum Genezareth. Et vidit
stodit animam suam [Prov. xxv). » — ((Etlabiaojus « duas naves stantcs. » Stagnum Genezareth idem
V no loquantur dolum. » Dohis, nondolor,pod fraus cst quod ot mare Tiberiadis, et mare Galila?cC. Scd
intcUigitur : quando aliud corde tcnetur, etaliud ex mare Tiberiadis a Tiberiade civitate est dictum
ore profortur. mare Galila>se ab adjacente sibi provincia, quae et
" Declinet autcm a malo, et faciat boiium. » Id Galilaea nominatur. Stagnum Genezareth a Gne-
est dcstruat vitia, et virtutcs .'cdificot: relinquat co vocabulo dictum est, quasi auram gencrans^ eo
quac instigat diabolus, ut operetur quaj praecipit quod fiantibus ventis, crispantibusundis, auramox
Christus. « et sequatur oam. » Id
Inquirat paccm se gonorare videatur. Tenel autem hoc mare sive
orandoethumiliterinterrogandopor-
cst, diligenter stagnum centuiu quadraginla stadiain longitudine,
quirat Christum, qui factuscst paxnostra, otimite- (luadraginta vero in iatitudine. Nec propter hoc
oum; scqui etenim imitari est. Sive secundum
tur mare vocatur, quod amarae sint aquae ejUs,sedHe-
Apostolum: Paccm scquaturctrianctimoniam,sine
(( hrccis linguac consuetudo
omnesdongregationes
est,

qua nemo vidcbit Deum {Hcbr. xii). » aijuarum, sive salsae vocaremare,
sint, sive dulcos,
« Quia oculi Domini suporjustos. » Id cst aspo- sicut in Gencsi scriptum est: u Congrcgationesque
ctiis Divinitatis. « El aures ojus in preccs oorum.» [j
aquarum appellavit maria (Geii. i). » Spiritaliter
Id est auditio divina, qiia dignaturprccesaudireju- autom hoc mare mundum
significat, id est mundi
storum. « Vultus autcm Domini super facicntos amatoros. Quia marc semper fiuctuat, nec
siciit

« inala. » Ut quid « vullus Doniini supcr facientes quietum staro valct, itamundus diversis perturba-
mala? » Audi sequentia: « Ut pcrdat dc tcrra mc- tionibus ct fluctuationibus commovetur, sicut per
inoriam eorum (Psal. xxxiii), » id est de terra vi- Psalmistam dicitur: ((Commovisti,Domine, terram,
vontium. Et illud : « Dfloanlur de libro vivcntium, ct conturbasti eam {Psal, lix). » Crescit enim na-
ct cum justis non scribantur (Aw/. lxviii). » sccndo, dccrescit moricndo elevalur in prosperis, ;

Et quis cst qui vobisnoceat? » Subauditur nul-

" dojicitur in advorsis.Dominussccusstagnum stelit,
lus. Juxta hujussenlcnti.Tlocum, passiones vcl por- quando,sicutaitApostolus, "semetipsumcxinanivit.
secutioncs non faciunt osse miscros, scd p^a^stant formam serviaccipiens, in similitudincm hominum
essc bcatos. « Si boni aemulatores fueritis. » Id est, factus, ot habitu inventus ut homo (Philip. ii). » Et

Bi boni Dei, de quo scriptum est, « Nemo bonus, nisi pulchre non in stagno, sed secus stagnumstaredi-
 :

625 HOMILI^ DE TEMPORE. 626

citur,quiavenit m mundum per naturam.sed alic- A « Et sedens,docebat de navicula turbas. » Navis Si-
nusfuit amundoper culpam teste apostolo Petro : monis, primitiva Ecclesia, ex Judaeis coUecta. Quse
« Qui peccalum non fecit,nec inventus estdolus in ideo Simonis dicitur, quia specialiter ei est com-
ore ejus {IPetr. ii). » Recte quoque non ainbulassc, missa quoniam in inifio sua? pra;dicationis, multi
:

necpertransisse.sedstetisse dicitur :nimirum osfen- Judicorum pereum credidorunt, quando eo pra^di-

deas seipsum esse, qui per divinifatis potentiam cantc una die crediderunt tria millia {.-ict. ii) ; et

semper incoramutabilis permanct, qui ubique est multa lurba sacerdotum obediebat fidei. Illi enim
praBsens.ubique totus, nec movctur, nec de loco ad a Domino dictum cst: « Tu es Petrus,et superhanc
locum transit cui noc prseterifa transeunt,noc fu-
; petram «dificabo Ecclesiam meam. Et quodcunque
tura succeduntjSed sempcr ilii aequaliter atqueajter- ligaveris super tcrram, erit ligatum et in coelis et :

naliter esse est,qui ait por prophetain « Ego Dcus, : quodcunque solveris super terram, erit solutum ot
et non mutor (Mahtc. ii). » Sive certe secus stag- in coclis {Mattli. xvi). » Unde et Paulus apostolus
num stat,qui resurgens a mortuis,carnem quam ex aif:« Qui operafus est Petro in apostolatumcircum-
nobis assumpsit in littore incorruptionis constituit. cisionis, operatus cst et mihi inter gentes {Gal. ii).
Ac per hoc sicut ipse iacommufabilisest,ita electos Sive certe navis Simonis,Ecclesia ex gentibusintel-
suos ajterna incommutabilitate firmat.Turba3 autem „ ligi potest, qua; tunc ei a Domino commendata est,
quK ad eum irruerunt amore verbi Dei, multitudi- quando audivit « Tu es Petrus, » etc. Et iterum
'

nem fidelium significant,qui ei credcndo et amando « Simon Joannis, diligis me plus his? Pascc ovcs

appropinquant,de quibus per Isaiam dioitur « Ve- mcas {Joan. xx). » Bene autem dicitur: « Una, »
:

nient ad cum omnes gentes.et ibunt populi multi, quia multiludinis crodentium erat cor unumetani-
et dicent Domus Jacob, venite, et ambulemus in
: ma una.Nec quisquam eorum quaepossidebat^suum
lumine Domini (Isa. li). » Et per Psalmistam :«0m- aliquid essc dicebat, sed erant illis omnia commu-

nes gentcs quascunque fecisti, venient ct adorabunt nia {Act. ii).Docebat autem de navicula turbas,quia
coram te, Domine {Psal. xxxv). » Sed quia istaturba prffidicatores sancti non aliam quamecclesiasticam
credentium, non solum ex Juda^is,sed etiam ex gen- dcbcnt insinuare docfrinam.
tibus futura erat, rocte subditur : « Et vidit duas (( Ut ccssavit autem loqui^dixit ad Simonem^Due
naves stanfes secus sfagnum. » Duse nave3,duos or- « in alfum.^Notandum quod primum aforranavem
dines significant credituros, unum ex Judaeis, alte- pusillum rcducere jussif, nunc autom in altumdu-
rum ex gcntibus : non quod in unifafe fidei divisio cere jubet,ostendcns temperandum esse sermonem
sit, sed quia ex utroque popuio in Ecclesia colligi- doctoribus in prffidicatione. Infirmi enim auditores
tur. Beae autem utrasque Jesus vidisse dicitur,quia non subifo ad profunda mysteriorum suntintrodu-
ex utroque populo pra!scivif, qui in eum credituri C cendi, scd prius pusillum a terra submovendi, id
essent.Novit enim Dominus qui sunt cjus. Nam vi- est,a terrenis curis ct carnalibusactibus separandi.
dere, eligere est, sicut NafhanaeliaDominodicitur : Horum fragilitatem Dominus tolcrandam insinuat,
« Cuin esses sub ficu, vidi te [Joan. i). » — « Pis- cum Simoni pncripif ut navem pusillum a terrare-
« calores auteiii descenderant, et lavabant retia. n ducat.Nec propfer tales dcsccndi sunt perfecti,sed
Piscatores sunt Ecclcsice doctores, quoriim priores ad alfa mysteriorum Dei provocandi.quod Dominus
apostoli fuerunt, qui retia suic praedicationis in significare voIuit,quando Simoni dixit « Ducinal- :

mundum extendentes,multos ex utroque populo in tum.» Alifcr:Cum aufem pusillum a terra reducere
fjde ceperuntjde quibus per prophefam dicitur : jubet, praedicationcm apostolorum in proxiraas na-
« Miltam piscatores meos, et piscabuntur eos {.fer. tiones esse extendendam ostendit. Cura vero ait :

xyi), » etc. Retia doctrinam prtedicatorum signifi- « Duc in alfum,» eamdem pr.fdicafionem usquead
caot,qua3 dum diversis Pafrumsententiis roborafur, essepervenfuramdemonsfrat.Quod tunc
fines ferra?
quasi variis filis contexta ligafur. El pulchre rctia impletum esf, quando aposfoli Judfeis dixerunt ;

prajdicatorum doctrinam signilicanf,quia sicut rctia « Vobis quidcm oporfuerat primum loqui verbum

pisces quos capiunt, retincnt,ita pra^dicafio verita- Dei,scd quoniam repellitis illud,et indignos vosju-
tis, quos in fide capit, lacile nun amittit.Undebenc n dicatls ;ulcrn;n vita;, ecce convertimur ad gcntes
rctia, quasi retinentia sunt vocata. Lavant autem {Acl. xiii). » Bcue autem subdit: « Laxate retia ves-
piscatores rctia,quando sancti pncdicatores casti- tra in capturam.»Capfura cnim locus estcapiendis
gant corpus suum, et servituti subjiciunf ; nec ali- piscibus aptus,unde etnomencongruumhabet.Cum
ter vivunf.nisi quomodo alios vivcre docent, caven- ergo dicit Laxate retia vcstra iu capturam,» os-
; «

tes, ne aliis pr»dicanfes, ipsi reprobi inveniantur, tcndit illic praidicationem apostolorum esse laxan-
illius exemplum imitali,de quo scri{'tum est : «Coc- dam, ubi noverat essc olccfos, qui capercntur in
pit Jesus facere et docere {.icl. i). » Vel lavant pis- fide, quod liber Actuum apostolorum docIarat,cum
catores retia sua,quandopr«dicatoressuam doctri- dicit:«Quia cum vcllent apostoli ire Bithyniam.non
nam subtilitcr examinantet discutiunf, ne aliquid permisit eos spiritus Josu {Acl.wi).» Non enimibi
in ea haereticum aut perversum sonct. craf tunc locus caplura? aptus. Cum autem in Ma-
Asccndens autem in unam navem.,qucc eralSi-
'<
redoniam pcrgerc noodisponerent,apparuit in som-
monis,rogabateum uta terra reducerct pusillum. nis Piuilo vir Maccdo, deprecans eum cf dicens :
627 HAYMONIS IIALBERSTAT. EPISC. OPP. PARS II. — HOMIL. 628
«Transicnsin Maccdoniam.adjuva nos (.lcLxvi^.^At A t^cm vita, sicut mcdia est inter coclum ct terram,ita
illeintelligens visionem sibi a Ueo esse ostensam, utriusquc civitatis cives in se continet. « Rumpeba-
perrexit Macedoniam,laxans ibi retia sua in captu- « tur autem rete eorum. » Quia ipsi Ecclesiam va-
ram. Notandum vero, quia alio tempore retia pli- riis h.cresibus scindcre conati sunt, qui in ea per
cantur, alio capturas laxantur, quia non est omne fidem capti tenebantur ;
qualis fuit Judas proditor,et
tempus aptum doctrinae.sed alio tempore retia prae- Simon Magus : et quales erant illi,de quibus Joan-

dicationis extenduntur, alio doctores suimet curam nes apostolus ait : « Exierunt ex nobis, sed non
habent. erant cx nobis (/ Joan. ii). » Sed quia numerus

« Et respondens Simon ait illi : PrKceptor, pcr electorum non solum ex Judcieis,sed etiam ex gen-
« totam noctem laborantes nihil cepimus, in verbo tibus colligendus erat,rectp subinfertur :

« autem tuo laxabo rccte.» Bene prfficeplorem eum « Et annuerunt sociis, qui erant in alia navi, ut
appellat,quia cum per totam noctem in piscationis « venircnt et adjuvarent eos. » Alia navis.ut supra
officio frustra laborasset statim ut ad cjus jussio- diximus, Ecclesia est ex gentibus vocata. Annue-
nem retia laxavit, multitudinem piscium cepit.Nox runt crgo sociis qui erant in alia navi,ut venirent
in Scripturis aliquando pro ignorantia vel cajcitate et adjuvarent eos,quia plurcs inter gentiles inventi
mentis ponitur. Per totam ergo noctem laborantes ^ sunt, qui apostolis in prtedicatione adjutores existe-
nihil ceperunt,quia nisiDominus illuminetmcntem rent Et venerunt et impleveruntambas naviculas,
auditoris interius, in vacuum laborat sermo docto- « ita utpene mergerentur. » Impletio navium,perfe-
ris exterius, Scriptura dicente {Psal. cxxvi) : « Nisi ctionem significat Ecclesia3,qua; quotidie ex conver-
Dominus eedificaverit domum, » etc. Et : « Nisi sione credentium impletur,et usqueinfinem sseculi
Dominus custodierit civitatem, » etc. Qui enim implcbitur.Periclitantur autem naves,sed non mer-
aliis praedicat, non in sua sapientia vel eloquentia guntur,quia sfepe persecutionibushaereticorum Ec-
confidere debet, sed in virtute Dei. Unde bene per clesia concussa est, saepe falsorum fratrum iniqua
Simonem dicitur : « In verbo autem tuo laxabo operatione commota, scd mergi non potuit, quia
rete. » Christum in fundamento habuit,ipso dicente : « Su-
« Et cum hoc fecissent, concluserunt multitudi- per hanc petram ;pdificabo Ecclesiammeam {Mattli.
« nem piscium copiosam.» Bis in sancto Evangelio xvi), » etc. Et sicut alibi ait « Venerunt flumina, :

legimus,quod ad jussionem Domini laxata retia co- flaverunt venti, et impegerunt in domuin illam, et
piosam multitudinem piscium ceperunt, nunc ante non cccidit, fundata enim erat supra firmam pe-
passionem,et secundo post resurrectionem.Sed hoc tram {Matth.wi.).
inter utramque piscationem distat, quiain hac pis- Quod cum videret Simon Petrus, procidit ad
catione retia laxari jubentur,sedtamen,inquaparte C « genua Jesu, diccns;Exi a me,quia homo peccator
mitti debeant, non dcsignatur;in ilia autem,spec'ia- « sum, Domine. » Sunt nonnuili infirmi intra san-

liter in dexteram partem missa perhibentur.In hac
piscatione,pra3 multitudine piscium reclerumpitur:
magni capti sunt,ct retia rupta
in illa vero multi et
non sunt.In hac numerus piscium non exprimitur,
in illacertusnumeriisdesignatur,cumccntum quin-
quaginta tres capti momoruntur. Undeperhanc pis-
cationem Ecclesia designatur, qualis est modo;per
illam vero, qualis erit in fuluro. Quandiu enim Ec-
clesia in praesenti vita manet,ulriusque partiscives
retinet quia bonos simul et malos recipit. « Multi
: pinquare, nihil dubitans dc ejus promissione, qui
enim,»ut ait Apostolus,«confitentur verbissenosse
ctam Eccle&iam,qui peccatorum suorum magnitu-
dinepressi,viasvita3quasidifficiles ingredimetuunt,
et tamen in suis iniquitatibus jaccre non formidant.
Quorum personam Petrus hic in se exprimit, cum
viso miraculo piscium, procidii ad gcnua Jesu, di-
cens " .•
Exi a me, quia homo peccator sum, Do-
minc. » Scd qui se poccatorcm considerat, Deum
dcsperando a se repellere non debet,sed piis gemi-
tibus et assiduis fletibus i-jus misericordiae appro-
ait « Prenitentiam agite, appropinquabit enim re-
:

Deum, factis autem negant [Tit. i),» de quibus per gnum caMorum {Matth. iii). » Sunt etiam et alii,
Psalmistam dicitur « Annunliavi et locutus sum,
: qui carnalilcr viventes,spiritualium rectorum disci-
multipiicati sunt super numerum {Psal. xxxix).»Et
q plinam imperium esse arl)itrantur,et dum eis spiri-
pulchre in illa piscalione, qua^ post resurrectionem tale magisterium oncrosuni videtur jugum ccclesia-
facla cst, in dexteram partem navigii retia inissa stici rcgiininis a suis cervicibus cxcutcre conantur.

esse leguntur, quia sieut per sinistram praesens
vita, ita quoque per dexteram sempiterna figura-
tur, sicut per Salonioncm dicitur: « Laeva cjus sub
capitc meo,et dcxtcra illius amplexabitur me(Ca»/.
ii). » In hac piscationc, quai ante rcsurroctionom
facla est, boni et mali pisces capti dicuntur,in illa
Ciumquc perversc vivant, aliquando voce, nonnun-
quam otiam morum pravitate spiritales magistros,
quibus nolentcs subjccti sunt,ase recederepersua-
dcnt Iloriim ergo subjeclionom significavit Petrus,
00 quod procidit ad gonua Jesu ;morum vero pra-
vilatom, in eo quod ait « Exi a me, quia houio :

vero soli boni quia in pr;psenti Ecclosia boiii ol

: peccalor suni,Dominc. » Scd quid spiritales magi-
mali inveniiinlur, in sempilcrna auleiii vila nmio stri ngorodcbcant,illc paslor pastorum exemplo suo
maius invariitur. Nusqiinm onim soli lioni niri in dorol, quia non a rogantc Simone discessit, sed
coelo, et niirnuam soli niali iiisi iii iiircrno.llii'c au- spiritiiiom doctrinam impcndit. Non cnim proptcr
 :

629 HOMlILIiE DE TEMPORE. 630

abjei^tos superbos doserendi sunt hiimiles, sed po- A. amicuni in Deum,scd etiam inimicum diligantpro"
tius cum bonis corrigendi et tolerandi sunt mali, pter Deum, dicente Domino « Diiigite inimicos
:

dicente Salomone: « Si spiritus potestatem haben- vestros, benefaoite his qui oderunt vos, et orate pro
tis ascenderit super te, locum tuum ne dimiseris persequentibus et calumniantibus vos, ut sitis filii

{Eccli. xvin). » Patris vestri qui in coclis cst (Mattk. v). » Justitia
« Stupor enim circumdederat cum,et omnes qwi Scriuarum ct Pharisa:orum erat, non mor^chari cum
« cumillo eraat.in captura piscium quam ceperant: uxore proximi sui justitia corum qui regnum coe-
;

« similiter autem Jacobum et Joannem filios Zebe- lorum intrare desiderant, major esse debet, ut non
« dffii, qui erantsocii Simonis. » Quiaisti discipuli solum adulterium nan perpetrcnt in corporc, sed
divini mysterii adhuccapaces minus erant, subita- etiam nec delectent in corde, propter illud quod

nea captura piscium non solum stupore, sed etiani Dominus ait: « Qui viderit muliereni ad concupi-
timore circumdati sunt. Sed eorum fragilitalem scendum cam, jam nicechalusest eam in cordc suo
Dominus consolatur cum pavcntem Simonem con- (Ibid.). » Et propler illud Apostoli : « Fornicatores
fortat, dicens el adulteros judicabit Deus [Hcbr. xiii). » Justitia
« Noli timere. » Imo in pavcnte Simone omnes Scribarum et Pharisffiorum erut, allcna non rapere ;

poenitentes confortare videtur, ne dc magniludine r% justitia eorum qui ingrcdidesidcrant regnum coelo
peccatorum dcsperent. Ubi manifeste minieterium rum, major esse debct, ut et propria largianlur, et
praedicandi, quod ei commondaturus orat,pra)dicilt, raptoribus non resistant, Domino dicente « NoHte :

cum ait «Ex hoc enim jam homines eris capiens.»

: resistere malo (Matlli. v), et « Si quis quod tuum
:

Non enim offlcium piscandi vctuit, scd spirilaliter est tulorit, ne ropetas [Luc. vi). » Quibus oxcmplis
commutavit.Nam post Domini resurreclionem lcgi- profecto patot,quia prsccpla Novi Tostainenti tnnlo
mus eum isse piscatum. Et pulchre, qui piscalor sunt districtiora, quanto spiritalia. Illa ciiim quasi
erat piscium,piscatorhoniinum futurusprasdicitur, parvulis et carnalibus carnalia suntdata.in quibus
ut sicut materiali reti piscesde profundis gurgitibus porfectio non cst manifestata. sed malitia resecata.
ad littus trahere soiebat, ita spiritali prwdicatione Hffic vero spiritalibus spiritalia sunt dona,qua3 non
homines de amaris mundi (luctibus ad fidem tra- terrcnam possessionem, sed cotlestem prseparant
heret. mansionem.IlUus temporali justilia temporale prse-
« Et subductis ad terram navibus, rclictis oinni- mium exspectabalur, diceate Domino «Observa et:

« bus, secuti sunt illum. hanc » Xon putandum est audi proBcepta Domini Dei tui, bene sit tibi et
ut
eamdeni esse vocationcm, quoe Matihffius binos de longovivas tempore, et ingressus possideas terram
naviculis discipulos ad Jesum sequendum vocatos lacte et melle manantem [Dcul. v, vi). » Pcrfectio
narrat. Non enim hic ab illo vocati esse dicuntur, C Novi Testamenti vitam poUicetur aeternam, quam
sed viso miraculo piscium,subductis ad terram na- " nec ocuIusvidit,nec.aurisaudivit, ncc in corhomi-
vibus, rclictis omnibus, secuti illum esse memo- nis asccndit, quK prceparavit Deus diligeutibus se
rantur. Ubi intelligendum est, quia post ha;c ad (/ »Quibus ergo majns pra^mium promitti-
Cor. n).
propria rodiorunt, et suimet curam gesserunt. Po- tur, major dcbct osso justitia. Aiiter Justitia :

stea vero ab illo vocati, ut Malthajus Marcusquc Scribarum et Pharisajorum esse putabatur, quan-
commemorant, relictis navibus et reti, secuti sunt quam non esset justitia, quod exterminabant facics
illum, ita ut ulterius ad propria non redirent. suas, ut apparerenthominibus jojunanteSjintus au-
tem pleni erant rapina et iniquitate (Matth. vi).
HOMILI.\ C.WIIl.
Justitia vero eorum,qui regnumDei intrare deside-
DOMINICA SEPTIMA POST PE.NTECOSTEN.
rant, major osse debet,ut sanctitas quo: apparet in
(M.xTTH. V.) " In illo tempore,dixit Jesus discipu- corporo, multo magis servetur in corde. Justitia
« lis suis Amen dico vobis,ni;^i abundaverit justi-
: Scribarum et Pharisiporum videbaturesso quod al-
« tia vestraplus quam Scribarumot Pharisworum.» ligabant onora graviaet iiTiporlabilia,et imponebant
Et reliqua.Qui putanl prajcepta Veteris Testamenti in humeros hominum.digito autem suo nolebant ea
districtiora esse quam Novi,discdnt ex prajsenti le- j) movorc [y.atih. xxiiO. Justitia eorura, qui rcgnum
ctionesuam ignorantiam confiteri,audiantqucipsum cooloium intraie volunt, major esse debet,ut man-
Salvatorem discipulis dicentem Amcn dico vobis, : datum Dci prinii custodiant,nec pivelcrmittant qu.c
nisi abundaverit justitia vcstra plus quam Scriba- alios custodicnda docent vel docuorunt. Justitia
rum et PharisiPorum,non intrabitis in regnum coc- Scribarum ct Pharisa!orum csse cerncbatur, quod
lorum. » Juslilia Scribarum et Pharisa?orum erat, deciniahant mcntam etanethum ct cyminum ct
homincm non occidcre justitia vcro corum, qui : omnc olus horti, majora autcm logis prajtcrmitlc-
regnum ccclorum intraro desidcrant,major esse de- bant (Ihid.). Justitia corum qui regnum Dei intra-
bet, utnon solum hominos non occidant, sed ne turi sunt magis abundare debet,utsic minirna pra;-
irascantur,aut odio habeant. Justilia Scribarum ct cepta Dei custodiant,quatenus majora non praeter-
Pharisa;orum erat, diligere amicum ot odio habcre niittaut.
inimicum : justitia autem eorum,qui intraturi siint « .Vudistis quia dictumcst antiquis:Non occides;
in regnum coel(>rum,majoressc debet,uiiion soluin '
qui autcni occidcrit, rcus crif judicio. » Antiquis
63{ HAYMONIS HALBERSTAT. EPISC. OPP. PARS U.— HOMIL. 632
dictum est, id est populo Judaeorum cui a Domino A rcus convictus est, qua pocna puniatur ab aliistra-

per Moysen pra;coptum crat, ut non occideret aut ; ctatur, et adhuc evadere solet in gehenna autem ;

si quis occideret, et ipso occideretur. ignis, nulla est liberatio. Et ideo in retributionc
« Ego autem dico vobis.quia omnis qui irascitur pcEnse, quantitas peccati designatur. Gehennae no-
« fratri suo,reus erit judicio.))Id est,ego novus homo mcn in tota serie scripturarum Veteris Testamenti
qui non vcni solvere legem, sed adimplere, quique non reperitur, scd a Salvatore primum in Evangelin
elegi vos de mundo,et mandatum novum do vobis, posituin cognoscitur.Compositumaulem nomen est
ut vos invicem diligatis,ego autem dico vobis:«Ouia gehenna, ex ge et ennon, quia vnllis gratnita inter-
omnis qui irascitur fratri suo, reus erit judicio. » pretutur. Fuit enim vallis filiorum Ennon juxta Je-
Tanta ergo pocna punitur ira in Novo Testamcnto, rusalem, ubi propter scelus idololatria^ mullaja-
quantahomicidium in Veteri ;secundum quod Joan- cuerunt cadavera mortuorum. Et ideo ubicunque
nesapostolus ait :«Omnisquiodit fralrcm suum,ho- nomcn gehenna^ pouitur, inferni pcena designatur.
micidaest (IJoan.ui). »In nonnuUis autem codicibus Sed ne asperam videretur Salvator protulisse sen-
itascriptum lcgitur: « Omnisqui irascitur fralri suo tcntiam, cum dixerit reum esse gehennae igniseum
sine causa, reus erit judicio. »Ouod quidam ita in- qui dixerit fratrisuo fatue,statim remedium rccon-
telligendum putavcrunt, quasi tunc ira non esset « cilationis subjunxit, dicens :

peccatum, quando ab aliis l<Esi vel provocatiirasci- « Si offers munus tuum ad allarc,et ibi recorda-
mur. Sed radendum est, sine causa.Non enim sine « tus fueris quiafratertuus haVjet aliquid adversum
causa, vel cum causa Christiano fratri irasci per- (( to, relinque ibi munus tuum ante altare, et vade
mittitur, cui a Domino prfficeptum cst : «Noli resi- « prius reconciliari fratri tuo, et tunc veniens ofTer
stere malo, sed percuticnti maxillam, pra?be ei et (( munus tuum. » In quibus vorbis sollicite consi-
alteram, et pro persecutoribus exora {Matth. v). » derare debemus quantum ipse in nobis fraternum
<( Servum enim Doniini,ut ait Apostolus,non oportet amorem diligat, quantumve malum discordia? odio
rixari, sed mansuetum esse ad omnes,etiam ad eos habcat, cum muuera ante altare non oblata relin-
qui contraria sapiunt (// Tim.ii). »Et sicutJacobus quere jubct, et prius reconciliari fratri. Cum enim
apostolusait : « Ira viri justitiam Dei non opcratur Dominus nostra nonnisi propter nos qu3erat,illi pa-
{Jac. i). » In magna observantia charitatis stimulus cis hostiam nequaquam offerre possumus,quandiu
irae circumcluditur,quia nemo eum quem veraciter fratribus impacifici sumus. Necputandum est quod
diligit, occidere potest. ei tantummodo munera offerimus, cum manibus

Qui autem dixerit fratri suo racha, reus erit

« oblationem ante altare deportamus.sed quando ora-
« concilio. »Racha nec Grsecum cst, nec Latinum, tioni insistimus,ac per jejunium et vigilias carnem
sed proprie Hebraicum. Dicitur enim xev6;, id est C maceramus, cum eleemosynas tribuimus,hospitem
inanis et vacuus, quem nos sine sensu vel absque snscipimus, nudum cooperimus.et Cceterahis simi-
cerebro possumus appcllare. Quidam autcm etymo- lia pietatis opera implcmus, tunc munera Deo offe-

logiam hu.jus nominis de Graeco trahere voluerunt, rimus. Cavendum orgo summopere est, ne malum
putantes dici pan)wsum. Gr;ece enim pannus paxoi; contra aliquem in corde teneamus,et pro-
discordiffi
dicitur. Sed no? vim hujus verbi subtilius perspi- pter hoc nostra raunera in conspcctu Dei accepta
cicntes, nihil aliud intolligimus esso /Y(r/(((,nisi vo- non sint, quomodo Deo placabilem hostiam, ut di-
cem inconditam irati animi commotionem signifi- ctum cst, oirerre non possumus, quandiu proximis
cantis.Qualessunt interjectionesapudgranimaticos, implacabilessumus.Notandumautem quodnon ait:
sicut dlcilur a dolente heu, ab irascente hei, a ca- Si tu habes aliquid adversus fratrem tuum sed : :

dente atat. Et pulchre dicitur : (( Qui dixerit fratri Si frater tuus habetaliquid adversum te.Tunc enim
suo racha. » Frater cnim nostcr est,qui eodcm pre- frater noster adversura nos habct aliquid, quando
tio nobiscum rcdcmptus est, codcin baptismo est nos laedit. Porgcndum crgo est ad reconciliationcm,
rcgcncratus. Si cniin, ut Dominus ait [Matth. \u\ et si vcniani pelcrc voluerit,quod in nobis pcccavit
de otioso sermonc rationem reddituri sumus iii dic clemonter ost (limiltcndum,proptor hoc quod Domi-
judicii,multo magis dc contumelioso.»Quiautemdi- £) nus ait Cum stabitis ad orandum, dimittite
: ((

« xcrit fatue, Notandum

rcus crit gchcnnac ignis. » [Marc. xi), » elc. Si autem vcniam postularc noluc-
autem in hocloco,quia gradatimdeminimis ad ma- ritjSpiritalcs fratrcs sccrctius immittondi sunt, qui
jora ascenditur,quoniara pro qualitatc peccati vindi- cum ad humilitatis satisfactionem provocent,juxta
ctam comminatur.In primo cnimloco unum solum- pnuceptum Domini dlcentis : ((Si te audire nolucrit
modo posuit, id ost iram ;secundo,(luo,id cst iram, fratcr tuus, adhibe tccum unum vcl duos,ut in ore
ct voccm ira3 cominotioncm signilicantis in lcrtio, ; duoruin vel trium lostium stet omne verbum(iV((///i.
tria, iram, voccm et contumcliam.Sicut ergo mnjus xviii). » Si autcm contnmax
superbus persevera- et

pcccatum cst diccre fatuc,quain solummodo irasci, verit ille qui in non nccesse cst ut tu
tc peccavit,
vel diccre racha :sic graviusest rcumcsscgchenna) oi vcniam postulos, sod tamcn proptcr Deum ex
ignis, quam reum judicio, vel concilio. In Judicio corde dimitte.ul sccurus uccedcns ad altare, dicere
cnim causa disculitur,et is qui rcusesse putabalur, p()ssis:«Dimittc nobisdobita nostra, sicut elnos di-
nonnunquam innoccns invcnitur;in concilio si quis miltiraus dcliitoribus noslris('iVn///(. vi\ » Et ut im-
633 HOMILI^ DB TEMPORE. 634

pleatur in nobis quod Dominus ait Si dimiseritis

: <(
A damnationis, qui prohibitor fuit tuac correptionis.
hominibus peccata eorum, et Pater vester ccelestis Et non solum sermo Dei erit tibi testimonium, sed
dimittet vobis peccata vestra (Ibid.). » Quod si ex et ipsae cogitationcs adversum te consurgent, sicut
utraque parte negligentiacontigit. ab utraque veniae Apostolus ait: « Cogitationum invicem adversan-
satisfactio procedere debet. Haec tamen discretio in tium, autetiam defendentiumin die, quandojudica-
hac reconciliatione observanda est, ut si ille qui bit Deus occulta hominum (Rom. ii). » Nam etipsa
alium laBsit, temporalc damnum intulit, quod injuste terra in qua peccamus, nobis in testimonium erit,
abstulit, juste rcstituat.Siautem verboaut con\ncio nisi prius raedicina poonitentiae sanati fuerimus, teste
tantum proximo fecit injuriam, sufiicere creditur beato Job, qui ait: « Et terra adversum me clamat
sola veniae postulatioad satisfactionem. Unde post (Job. xiii). » Minister atem cui traditur is, qui cum
reconciliationem a Domino dicitur: adversario suo concordarenoluit, diabolus intelligi-
Et tunc venicns offeres munus tuum. Esto con- tur, qui super eos ministerium accipiet justaedam-
« sentiens adversario tuo dum es in via cum eo. » nationis, qui sponte se tradiderunt prav;e actioni.

Forte movet aliquem ad quaerendum, qui sit adver- Ipsos enim exactores habebunt quos per-
in pcena,

sarius noster, cum quo concordare nosjubet Domi- suasores habuerunt inculpa. Carcer auteminfernus
nus noster. Cui respondendum est, quiadversarius -n est, « ubi est vermis, qui non morietur, et ignis qui

iste sermo Dei intelligitur, non quia rectc advorsa- non exslinguetur (Marc. ix), » de quo per Joannem
rius sit nostrae salutis, sed qnia contradicit nostrae in Apocalypsi dicitur: « Omnesblasphemi, fornica-
carnaii voluntati. Verbi gratia: Carnalis delecta- stagnum ignis etsul-
tores, et adulteri, mittentur in
tio pelrahere nos cupit ad adulterium, contra- phuris (Apoc. xxi). » Quod autem subjungit:
rius autem tibi sermo Dei clamat: « Adulteri re- « Amen dico' tibi, non exies inde donec, reddas

gnum Dei non possidebunt (/ Cor. vi). » Et alibi: « novissimum quadrantem. » Donec, adverbium fi-

« Fornicatores et adulteros judicabit Deus (Hebr.
xiii). » Et iterum: Qui viderit mulierem ad con-
<<
cupiscendum cam, jam mocchatus ost eam in corde
suo Dlalth. v). » Si autem audita hac voce, vitave-
nitum pro infinito posuit tempore. quod nonsolum
hoc in loco sacra Scriptura, sed etiam plurimis in
locis facereconsuevit, sicutDominus perProphetam
ait Donec senescatis, ego sum. Et Psalmista:
:

ris carnalem delectationem, id estardoremlihidinis " Sicut oculi ancillffi in manibus dominae sus, ita

freno continentia; restrinxeris, concordasli cumad- oculi nostri ad Dominum Deum nostrum, donec
versario tuo in bonotuo. Dicamuset aliud: Suggerit misereatur nostri (Psal. Gxxii). » Nunquid aut post
tibi ebrietas et immittit faucibus tuis siccitatem, illorum senectam Deus futurus non erat, aut post-
usquoquo pervenias ad ebrietatem, sed contradicit quam misertusfueritnobisoculinostri cessabuntre-
tibi sermo divinus: « Videte, ne graventur corda G spicereillum?non; sedsicutdiximus, finitumproin-

vestra crapula et ebrietate (Luc. xxi). » Et iterum finito posuit. Qui locus Origenianos destruit, qui
:

« Ebriosi regnum Dei non possidebunt (/ Cor. vi).» falsa pietate dixerunt post judicium daemonesesse
Vince ergo delectationem potandi, et concordacum solvendos. Sicutenim aeternumregnum praiparatum
adversario tuo. Sic de caeteris vitiis sentiendum est, est sanctis, ita aet-^rnum supplicium reprobis, Do-
in quibuscaroconcupiscitadversus spiritum, spiri- mino dicente (Ma(th.xx\):« Ite,maledicti,in ignem
tus autem adversus carnem: et hacc sibi invicem aoternum, qui paratus est diabolo et angelis ejus.»
adversantur, ut non ea quae volumus faciamus {Gal. Et iterum: « Ibunt hi in supplicium aeternum, justi
v). Via autem praesens est vita. Quandiu enim in aulem in vitam aeternam. »Hinc perSalomonemdi-
praesenti vitamanemus,quasi invia et initineresu- citur: « Lignum in quacunque parte ceciderit, sive
mus, et necdumadpatriam pervenimus. In viaergo ad austrum, sive ad aquilonem, » id est sive in in-

cum adversario nostro concordare jubemur, quia
post mortem, nec audiendi verbum Dei, nec emen-
erit, Salomone testante, quiait:«Quod-
dandi locus
cunquc potest manus tua facere, instanteroperare,
quia nec opus, nec ratio.necscientia, nec sapientia
est apud inferos quo tu properas {Ecclc ix). »Unde
et de his, qui tarde converti ncgligunt, dicitur:
" Invocabunt me, et non exaudiam; mane consur-
gent, et non invenient me, eo quod exosam habue-
rint disciplinam, et timorem Domininonaudierint,
nec acquieverint consiliis nieis, et detraxerint uni-
versae correptioni meae (Prov. i). » Valde autem ti-
mendum est, quodinfertur « Nefortetradat tead-
: Quod in hujus lectionis serie cito cognoscimus, si
« versarius judici, et judex tradatte ministro, et in
« carcerem mittaris. » Si audire nolueris,
adversario tuo concordare neglexcris, ipse tradet
judici, id est, ipsesermoDeieritintestinRonium tuae
fernum, sive in regnum Dei, « ibi erit (Eccle. xi). »
HOMILIA aXI.X.
DO.MINICA OGTAVA POST PE.NTECOSTEN.
n (IMarc.vui.) « In illo tempore: Cum turba
« multa esset cum Jesu, nec haberent quod
« manducarent, convocatis discipulis ait illis:
« Misereor super turbain. » Et reliqua. Domi-
nus Jesus Christus Deus ante sjecula, et homo
factus in fine sajculorum, ita sua opera temperare
dignatus est, ut in uno eodemque miraculo se ve-
rum Deum, vorumque hoininem esse declararet.
hanc diligcnter considoremus. Quod enim super
et cum turbam esurientem misericordia motusdicitur, hu-
tc manoj compassionis cst indicium: quod autem de
septem panibus quatuor milliahominum reficit, di-
 :

635 HAYMONIS HALBEKSTAT. EPISC. OPP. PARS II. — HOMIL. 636^

vinae potestatis est declaratio. Ncc putandiirn est,
hanc eamdem esse lectionem, ubi alii evangelistit'
de quinque panibusquinquemilliahominum satiata
fuisse referunt: quiaibi discipuliDominum commo-
nent, ut dimittat turbas emere qua? sil)i necessaria
A tris mei mansiones multae sunt [Joan. xiv;. » Ad
quam ardentissimo amore pcrvonire optabat illc,
qui dicebat: « Unam petii a Domino, hanc requi-
ram, ut inhabitem in domo Domini omnibus diebus
vitae mea; (Psal. xxvi). » Yiaautempraesensestvita.

sunt, hic autem Dominussupra turbam esurientem Quandiu enim vivimus, in via sumus, necdumque
misericordia motus dicltur: ibiquinque panes, hic ad patriam pcrvenimus. Non vultergoDominustur-
septem fuisse memorautur: ibi hordeacei,hiccujus bam jejunam dimittere, ne deficiant in via: quia
generis annona; fuerint, nondcclaratur: ibi quinque clecti ne in pra;senti vita a bono opere cesscnt, pa-
millia hominumdequinquepanibus satiatisunt, hic bulo verbi Dei pascendi sunt: quiasicut deficitcor-
de septem panilnis (]uatuor milUa refccla:ibisupra pus sine cibo, ita anima sine verbo Dei. Quo cibo
fenum disculjuoruul, superterram. Undeibi pcr
hic relici desidcrabat ille, qui dicebat : « Dominus pa-
turbam, qus cx quinque panibus satiata est, po- scit me, et nihil mihi deerit, in loco pascuae ibi me
pulus sublege VeterisTestamentipositus cssedesi- collocavit {Psal. xxii). » Quod autem subjungitur:
gnatur, qui quinque librosMoysi ad suam eruditio- <iQuidam autem de longe venerunt ex eis. » Si ad
ncm accepit: hic autempor turbam,quae exseptem -d utrumque populum referre voluerimus,populus Ju
panibusreficitur, multitudohominumfidelium, quae dffiorum de prope venit, quia logis notiliam et Dei
per gratiam Novi Testamenti quotidio pascitur,de- cognitionem habuit: de longo autem gentilisvenit,
signatur. Hanc turbam Isaias in spiritu a Domino quando post idolorumculturam adDei cognitionem
pascendam prfeviderat, cum dicebat: « Venient ad conversus est. Unde Apostolus ait: « Ipse est pax
eum omnes gentes, et ibuntpopulimulti, etdicent: nostra, qui fecit utraque unum{Eph. ii). » Quotidie
Domus Jacob, venite, et ambulemus in lumine Do- vero in conversione fidelium, de prope, alii de alii

mini {Isa. ii). » Et Psalrnista: « Omncs gentes, longe adfidcravcniunt. Qui enim innuUis crimina-
quascunque fecisti, venient et adorabunt coram te, libuspeccatiscontaminatusDei volunlatemsequitur,
Domine, et glorificabunt nomen tuum in aeternum sine dubio de prope venit. Sed et is, quilicitocon-
(Psal. Lxxxv). » Et bene in illa refectione, quae ex jugio oxpertus ad Deum convertitur, ex proximo
quinque panibus facta est, per quam populum Ju- venit. Qui autem post publica flagitia, adulteria,
daeorumdiximussignificari,discipuliDominumcom- furta, homicidia, ebrietates, rapinas, per poeniten-
monuisse dicuntur, ut dimitteret turbasemere sibi tiam ad Deum convertitur, delongevenit, Deprope
necessaria, quia idem populus ante adventum Do- autom venit, qui abipsainfantia velpueritia,inser-
mini patriarchas e! prophetas suos intercessore vitio Dei se mancipat: de longe vero, qui in sene-
habuit.InhacautemipseDominusad miscricordiam ^ ctute ad Doum convertitur.Promittit ergo Dominus
commovetur, quiagentilis populusnonsuismeritis, cibum se daturum etiam his, qui delonge veniunt,
nec aliquo interveniente, sed sola gratuita Doinini quia non solum justos, sed eliam peccatores con-
miscricordia salvatus est, sicut Paulus apostolus versos recipit et amat, sicut et ipseait: « Non veni
ait: « Gratia Dei salvi facti estis (Eph. ii). » Etpul- vocare justos, sed pcccatores ad pocnitentiam {Luc.
chre Dominus turbam, quam amore verbi Dei esu- v). » Et Apostolus ait: « Veniens evangclizavit pa-
rientem vidit, etiam cibo corporali reficit, utlnillis cem his qui crant prope, et hisquilonge (Eph.n),»
adimpleret quod ipsc alibi promisit, dicens:"QuaB- Talibus ergo nec veniam, nec cibum abnegat ille,

rite primum regnum Dci et justitiam ejus, et haec qui per prophetam ait (Ex-ech. xviii): « Vivo ego,
omnia adjicientur vobis(Matth. vi). » Recleergode dicit Dominus Dcus, quia nolo mortem pcccatoris,
hac turba dicitur: Quia ecce jam triduo sustinent
« sed ut convcrtatur et vivat. » Et iterum: « Pecca-
« me, nec habent quod manducent. » Turba enim quacunquc dicconversusfuerit, etingem.uerit
tor in
Dominum triduo su£tinet,cum fidelispopulus in con- peccatum suum, omnia peccata cjus oblivioni tra-
fessione sancta; Trinitatis incessabiliter perseverat. dentur {Ibid.). » Et rursus: « Nunquidobliviscipo-
Sustinere enim homo Deum dicitur, cumetiamnec test mulier infantcm suum, ut non miscrcaturfilio
intcr advcrsa ah e.jus dcHcit ainore, imitans illum j) uteri sui? Et si illa oblita fucrit, ego tamen non
qui dicebat: « Dirigc ine in veritatc tuaetdoce mo, obliviscar tui (Isa. xlix). » Et in Evangclio: « Non
quia tu cs Dcus salvator mcus, ct tc suistinui tota cst opus sanis mcdicus', sed malchabcntibus (/!/(/«/(.

dic (P.srt/. xxiv). » Alitcr: Turba triduo Dominum IX), »

sustinet, cum electi intellectum, memoriam et vo- « Et rcsponderunt ci discipuli sui: Unde istos
luntatem in bono opcre occupant. Sivc certe Domi- <f potcrit quis hic saturarc panibus in solitudine?»
num triduo sustinet, cum fidem ct spcm ct chari- In alia refcctionc Philippus spccialiter dixissc nar-
tatem inviolabilem scrval, de (juibus Apostolusait: ratur: « Ducentoruni denariorum pancs non suffi-
i<
Maneant in vubis fidcs, spcs, charitas tria hac ciuntturba3, ut unusquisquemodicuin(|uidaccipiat
major autem his cst charitas (/ Cor. xiii). » (Joan. vi). » Nuncautcmgcneralitoromnesdiscipuli
« Et si dimisero cos jcjunos in domum suam, dicunt: « Undc potcrit istos quis hic saturare pa-
« dcficient in via. » Domus electorum propric 0(p- nibus in solitudinc? Quanlo crgo discipulis diffi-
»

Ifslis ost patria, dcqua Dominus ail: «IndomoPa- cilior ros visa est, tanto magis miraculum Doniini
637 HOMILI^ DE TEMPORE. 63tr

clarescit. Fragilitate quippecarnis gravati apostoli, A « dabatdiscipulissuis ut apponerent,etapposuerunt

nondum adhuc perfecte divinitatem Christi intelli- « turbffi. » Jam superius per septem panes, septem
gebant, quando eo prresente, qui educit panem de donaSpiritus sancti figurari diximus.Dominus ergo
terra et vinum, quod la^tificat cor hominis,ex pau- septem panes accepit, quia prse omnibus hominibus
cis panibus multitudinem hominum posse satiare specialiter septem dona Spiritus sancti in se habuit,
dubitabant. SedDominus non solum ut dubitatio- dicente propheta « Et requiescet super eum spi-
:

ucm discipulorum auferret, verum etiam ut multi- ritus Domiui, spiritus sapientiee et intellectus, spi-
tudinem fatigatam jejunio reficeret, ex paucis pa- ritus consiiii et fortitudinis, spiritus scientiae et pie-
nibus multitudinem hominum reficere voluit. eum spiritus timoris Domini {Isa.
tatis, et replebit
(< El intcrrogavit cns : Quot panes habetis? » Non xi). » autem panes et dedit discipulis suis,
Fregit
ignorans Dominus discipulos interrogat, quiomnia quia cjusdem Spirilus sancti dona unicuique san-
scit antequam fiant, sed ut ex sua interrogatione ctorum, prout vnlt, distribuit, aliis largiens sermo-
illorum animos erudiat,et discant per ejus proesen- nem sapicntia3,aliis sermonom scientiae,aliis genera
tiam dc paucis panibus multas turbas hominum sa- linguarum, aliis interpretationem sermonum, aliis
tiari posse in solitudine, qui per quadraginta annos discretionem spirituum. Sive dedit septem panes
sine aratri labore immensas populi catervas cibo ^. discipulis ut apponerent turbae,quando post resur-
manna? aluit in deserto. < Qui dixcrunt : Septem. » rectionem apparens illis, insufflavit et dixit eis :

In alia refectione quinque panes hordeacei fuisse « Accipite Spiritum sanctum. Quorum remiseritis
referuntur, per quos, ut diximus, scriptura Veteris peccata, rcmittuntur eis et quorum retinueritis,
:

Testamenti significata est, sub tegmine litterae la- rctenta sunt (Joan.w). » Discipuli autem apposue-
tens.Nunc autem hic septem panes fuisse memoran- runt turbae, quia per eorum praedicationem notitiam
tur, propter sepliformcm gratiam Spiritus sancti,cu- sacri mysterii mundo voluit innotescere. Pulchre
jus gratia illuminati apostoli eorumque successores, refecturus turbam gratias egisse dicitur, ut osten-
et fidem sanctaj Trinitatis, et quatuorEvangeliorum deret in omnibus bonis operibus Deum a nobis
doctrinam mundo annuntiaverunt.Quod bene septe- esse glorificandum.
narius numerus signat, qui constat ex primo pari « Et habebant pisciculos paucos, et ipsos bene-
et primo impari, id est, ex ternario et quaternario. « dixit, et jussit apponi. » Per piscicuIos,quos bene-
Sive quia seplenarius numerus frequenter pro pleni- sanctorum imitabilis con-
dixit et apposuit turbaj,
tudine ponitur, quia per sancti Spiritus gratiam non solum more piscium
versatio designatur, qui
perfectionem justitiw consecuti sunt sancti. saItussuperaquasdareconsueverunt,contemnentes
« Et prjecepit turbae discumbere super tcrram. » terram et amantes coelum, sed etiam inter fluctus
In alia refectionc turba super fenum discubuisse le- C variarum persecutionum spiritualiter crescunt et
gitur, quia lex carnalia tantum prohibebat peccata. proficiunt, diccntes cum Apostolo : « Etsi exterior
« Omnis enim caro fenum.et omnis gloria ejus tan- homo noster corrumpitur, sed is qui interior est,
quam flos agri (/5«. \l). » In hac autem, per quam renovatur Cum
septem ergo panihus
(TI Cor. iv). »

gratiam Novi Testamenti diximus figurari, rccte paucos pisciculos jussit apponi, quia sanctorum
turba super terram discumbit quia gratia Novi Te- : exempla cum prcedicatione verbi ad imitandum no-
stamenti non solum culpas operis, sed etiarn culpas bis quotidie prajdicatores proferunt. Bene autem
cogitationis restringit nec solum aliena rapientibus
: pauci pisciculi fuisse memorantur,quia sanctorum
contradicit, sed etiam ad perfectionem tendentes convcrsatio, suo judicio humilis est et dcspecta,
proprias facultates cum ipsatcrra relinquere monet, quibus Salvator ait « Nolite timere, pusillus grex,
:

Domino dicente « Si vis perfectus esse, vadc, vende

: quia complacuit Patri vestro dare vobis regnum
omnia qua2 habes, et da pauperibus,et habebis Ihe- (Luc. xii). » De quibus per Salomonem dicitur :

saurum in ccelo et veni,sequere me {MatUi. xix). »

: « Lepusculus.plebs invalida, collocat in petra cubile

Et sicut ipse alibiait « Nisi quis renuntiaverit omni-

: sibi (Prov. xxx). » Et recte in illa refectione, quae
bus quc-E possidet, et non cdit patrem, matrem, uxo- ex quinque panibus factaest, duo pisces fuisseme-
rem, liberos, fratres et sorores, servos et ancillas, et morantur, et hic incertus numerus ostenditur quia :
£|
agros propter nomen meum, non potest meus esse ad comparationem illorum, qui ex populo Judaeorum
discipulus {Luc. xiv). » Moraliter autcm turba super credituri erant, et infinita multitudo ex gentili po-
terramdiscubuit,cumfidelium animae sua3 fragilita- pulo ad fidem vcnit, Domino dicente « Multi ve- :

tismcmorcs,terramsejugitcret pulvercm esseconsi- nicnt ab orientc et occidente, et recumhent cum

derant,dicentescumPsaImista: «Adhaesitpavimcnto Abraham, Isaac et Jacob in regno coelorum (Mallli.
anima mea, vivifica me secundum verbum tuum viii). »

{Psal. cxviii). » Et iterum « Quoniam humiliata : « Et manducaverunt, et saturati sunt. » Non

est in pulvere anima nostra, conglutinatus est in omnes ujqualiter manducaverunt, sed omncs ad
terra venter noster(P,sa/. xuii). » Taliter ille super unam satietatcm pcrvencrunt : quia Scriplurae sacrae
terram discubuerat, qui dicebat: « Loquar ad Do- intellectum non omnes .'Equaiiter capiunt,sed tamcn
minum meam,cum sim pulvis et cinis {Gen. xvm). » omnes pro modo et pprsona sua spiritalom refectio-
" Et accipiens septem panes,gratias agens fregit.et nein in ea invcniunt. Unde bcne de mannadicitur :
 :

639 HAYMONIS HALBERSTAT. EPISC. OPP. PARS H. — HOMIL.

« Oui plus habuit non abundavit et qui minus.non : A ejus viride, et in tempore siccitatis non erit sollici-
minoravit, sed omnes mensi sunt ad mensuram go- tum, nec aliquando desinet facere fructum (Jer.
mor ill Cor. vin ; Exod. xvi). » Est onim Srriptura xvii). » Quasi autem cum junco palma in sporta

sacra fluviu? quidam, magnus et parvus, excelsus contexitur, quando iidem sancti viri contra carnis
et humilis, in quo elephas natat, et agnus pedibus vitia etcogitationum spiritale bellum suscipiunt,
ambulat quia spiritales et doctissimi viri, quanto
: scientes quia caro concupiscit adversus spiritura,
plenius ejus intellectum degustant, tanto amplius spiritus autem adversus carnem : et haec sibi invi-
est quod humiles et parvuli, sc-
in eo esuriant : et cem adversantur,ut non quae volumus, iila faciamus
cundum modulum su;e capacitatis, unde satientur, (Gal. v). Quorum constantissima perseverantia ma-

in ea inveniunt. De quibus per Psalmistam dicitur : nifestatur, cum subditur :

<< Edent paup<^res et saturabuntur, et laudabunt « Erant autem qui manducaverunt, quasi quatuor
Dominum qui requirunt eum, vivent corda eorum « ciillia, etdimisiteos. Non frustra quatuor millia
)>

in saeculum sajculi (Psnl. xxi). » hominum a Domino reficiuntur. Quaternarius enim

« Et sustulerunt quod superaverat de fragmenlis, numerus perfectus est, et in suis partibus divisus,
« septem sportas. » Hic Domini miraculum augmen- perfectionem oblinet. Dividitur enim in unum, duo-
tatum est. Magnum enim esset miraculum, si de bus cl tribus. Unum namque ad Deum pertinet, g
septem panibus, quatuor millibus hominum satiatis, quia» unusDominus,unafides,unumbaptisma,unus
nihil superesset. Sed crevit signum, auxit admira- Deus et Pater omnium, qui est super omnes, et per
tionem. Non solum enim de soptem panibus quatuor omnia, et in omnibus nobis {Eph. iv). » Duo, ad
milliahom'num saliata sunt, sed etiam de fragmen- geminam dilectionem vel duo Testamenta. Tres.ad
tis, juxta numerum panum, septem sportae repletae sanctam individuamque Trinitatem, Patris scilicet
sunt. Quod ergo turba non capit, apostoli in sportis et Filii et Spiritus sancti. Quatuor autem ad gratiam
sustollunt quia obscuriores sententias sacrae Scri-
: Novi Testamenti, vel ad quatuor libros Evangelii,
pturae, quas simplices capere nequeunt, magistri et quae maxime in his describitur. Quia ergo in qua-
doctores Ecclesice in propriis pectoribus recondere tuor libris Evangeliorum invenimus, qualiter unum
debent, ut tempore doctrinae unicuique personse ci- Deum credamus,etqualitergeminam dilectionem ha-
bum spiritalem tribuere possint quia turpe est eo beamus.necnonqualitersanctamindividuamqueTri-
:

tempore discere, quando quis debet docere et sint nitatem confiteamur, rectequatuor millia hominum
;

de illis, de quibus Dominus ait Fidelis servus a Doinino satiata esse dignoscimus. Sive recle, quia
: <(

et prudens,quem constituit Dominussuprafamiliam quatuor millia hominum a Domino refici audivimus,

suam. ut dct illis in tempore tritici mcnsuram (Luc nos mystice docemur, ut si spiritaliter refici volu-
Pulchre in illa, quae exquinquo panibus facta ^ mus, quatuor principales virtutes, prudentiam sci
est,duodecim cophini fragmentorum remanserunl licet, temperantiara, fortitudinem atque justitiam,

quia Judaicus populus duodecim apostolos plenos
Spiritu sancto ad suam ei'uditionem habuit.In ista
autem,juxta numerum panum, septem sportae sus-
tolluntur quia Ecclesia ex gentibus collecla, per
: recte qualernario numero constanlia sanctorum dc-
septiformem gratiam Spiritus sancti celebratur,re-
gitur atque reficitur. In cujus typo Joannes in
Apocalypsi sua septem ecclesias enumerat, necnon
et septem candelabra aurea, et septem cornua
agni. Unde Zacharias propheta ait « In lapide uno
quibus nihil est utilius in vitahominis, habeamus.
Quia enim quadratus lapis non fluctuat, sed in
quamcunque partem versus fuerit, gequaliter jiicet,
signatur, qui non circumfcruntur omni vcnto do-
ctrinie, sed ut firmi lapides, sive in prosperis, sive
in adversis, in bonis aclibus et in lide constantis-
simeperseverant, considerantesillud quod Dominus
ait « Qui perseveraverit usque in finem, hic salvug
: :

septem oculi sxiniyZach. ix). » Recte autem septem (iril{MaUh.xx[\'). » Sive,quia et fidem bene credendi,
sporlas praecordia sanctorum siguificantur, qui ct constantiam recte vivendi pcr quatuor Evangclio-
Spiritus sancti gratia illuminati, et viriditatem fidei rum doctrinam discimus, rectcquatuor niillia homi-
immarcessibilem servant, et tcla nequissimi ignea num de septem panibus refecta fuisse mcmorantur.
spiritiilibus armis exstinguentcs, ad tropasum pcr- ]) Non enim alitcr crederc aut viverc debemus, nisi
petutc victoriie tcndunt. Sporta enim ex junco ot quomodo quatuor Evangclia doccnl. Undc Joannes
palma contexitur, ot juneus quidem juxta humorem in Apocalypsi quatuor animalia ante thronum Dci
acjua) nasci consuevit, palma vero dicta ost quasi plena oculis antc ct rctro se vidissc testatur,claman-
pacis alma, quae victricem solcl)at ornare manum. tia: « Sanctus, sanclus, sanctus Douiinus Deussaba-

Sancti ergo viri, quasi juncus ju.xta aquam vire- oth,qui est,et qui erat.et qui venturus CBl{Apoc. iv). »

scunt, quando mcdilationi sacro^ Scripturae insis- HOMILI.\ C.\X.

tunt, ne a fidc et bonis aclibus arescere possint, de DOMINICA NONA 1'0ST PENTECOSTKN.
qiiii)us scriptum cst : « Uencdictus vir qui confidit (Matth. VII.) « In illo tcmpore, dixit Jesus disci-
in Domino, ct erit Dominus fiducia ejus, ct erit tan- « pulis suis : Attenditc a falais prophetis,qui vcniuat
q.uam lignuiii ([uod plantatum est secus decursus « ad vos in vestimcntis ovium. » Et rcliqua. Praevi-
afiiiarum, quod ad humorem einittit radices suas, dcus Dominusdoctrinam haretlcorum contraelectos
Qt non timebit cum venerit ajstus, sed orit foliuin in Ecclosio futuram, nccnon et malitiam falsorum
eii HOMILI^ tfk TEMPOUE. m
calholieorum saeviturani, indicium cogitalionis co- A. ITuic convenirc pote?l illn.l Maronis {Eclof/. u:)
l'um priud ostcnderc voluit, ut tanto facilius cavcri 0'ii lcgilis ilores, et humi
nas(;entia fraga,
possint, quanto manifestius cognosci. Ait enim :
Frigidus, o pueri, fugite hinc, latet anguis iu hcrba.
« Attendite a falsis prophetis,qui veniunt ad vosin Aliter: Lupi rapaces, falsi catholici intelliguntur,
« vestimentis ovium, intrinsecus autem sunt lupi qui confitentur se nosse Deum, factis autem illum
« rapaces. » Quod specialiter de hajreticis intelli- negant. Qui dum habitum Christianitatis assumunt.
gendum est, qui falsi prophetae sunt, dum de snb- quasi ovinis pellibus induti apparent. Bene autem
stantiadivinitatis ct humanitatismultamentiuntur, lupis rapacibns comparantur, quia dum carnaliter
Scripturas sacras, qnac divinitus inspiratffi 3unt,ad vivunt,aliquando alios suo maloexemploadmalum
suum sensum pertrahere cupientes. Ut enim sim- pertrahunt,aliquando aiiorum substantiasmore lu-
plicium fratrum corda facilius decipere possint, porumdiripiunt,dequaIibus per prophetamdicitur:
quasi ovium vestimentis se induunt, dum catholi- « Facti sunt principes tui ut lupi vespertini,ad ve-
corum Patrum sententiasqute doctrinajintcrserunt. sperum non relinquentes in mane (5o/>/t.iii). «Tales
S('iunt enim quia si semper mala diccrent, citius ergoDominus jubet cavere, quiasicutbonorum con-
cogniti caverentur. Et ideo bona nialis miscent, ut sortium multum adjuvat,sic malorum societas fre-
dum libenter auditnr id quod verum est,rion facile ^ quonter mnltum nocet.testeprophota.quiait: « Cum
discernatur hoc quod falsnm est : morem venefico- sancto sanctus eris, et cum viro innocenteinnocens
rum servantes,qui dum cuilibet venenum corrigere eris. Et cum electo electus eris, et cum perverso
volunt, ora calicis melle liniunt, ut dum gnstatur perverteris (// Reg. xxii). » Et Salomone dicente :

id quod dulce est, absquc retractione perveniatur «Quicum sapientibusgraditursapienserit.Amicus,

ad id quod mortiferum est: ad similitudinem scor- stultornm.efficietur similis (Prov. xiii). » Hincidem
pionum aculeos in cauda gestantes, quoniam h.Tre- Salomon nos admonot, dicens « Noli esse amicus
:

tici in primis vcrbis bona ostendunl, in novissimis
aulem perversa dogmatizant, unde etpungunt. Tales
crgo lupis rapacibus comparantur, quia
rius lingua blandiantur, interius animo saeviunt.
Quia sicut lupus gregem dispcrgit, dilaniat atque
dilacerat, ita et hceretici venenosum animum ha-
bcntes, mcntes simplicium dilaniare non cessant.
El quos in occulto deciperc non possunt, publice
insequuntur Et ideo se bonos esse simulant, ut
simplicium animosadsuamha?rcsim raporepossint, C
homiai iracundo,nec ambulcs eum viro funoso,ne
fortediscassemitas t\jus,stsumasscandalumanimae
cum exte- turo {Prov.xxn).»Hinc Paulus discipulisscribit, di-
cens:«Siquis frater nominatur,et estfornicatoraut
adulter aut avarus,qdod est idolorum servitus, cum
hujusmodineccibumsumere(/Cov. v).))Sednunquid
semper latent ha3retici,aut falsi catholici sub ovina
pelle, autsemperpossuntabscondi?non.Namquali-
ter cognosci valeant Dominusaperuitcum adjungit:
« A fructibus eorum cognoscetis eos. Fructus )>

vel ccrte eorum substantias quasi boni magistriac- enim a iVuendo nomen accepit, unde per fructum
cipere. Quod Paulus apostolus in Epistola sua scri- opera significantur. Si ergo interrogas qui sunt boni
bit,dicens:«Hi suntqui penetrantdomosviduarum, fructus, a quibus hominem cognosccre possis,apo-
et captivas ducunt mulierculas oncratas peccatis stolus Paulus maniiestat, dicens : « Fructus enim
(II Tiin.u),oi per dulces sermones et benedictiones spiritus est charitas,gaudium, pax, patientia, lon-
seducunt corda innocentium {Rom. xvi). » Talesla- ganimitas, bonitas, benignitas, mansuetudo, fides
pos futuros idem Apostolus pr.-evidebatjquando di- modestia, continentia, castitas (Gal. v).» Noli ergo
cebat «Scio qnia post discessum meum intrabunt
: in hffiretico quaerere folia verborum pulchra, sed
in vos lupi graves, lupirapaces,non parcentesgregi. fidei puritatem.Noli attendere in Christiano solum-
Ex vobis consurgent viri iniqui, loquentes menda- modo famam bonae opinionis, sed fructum inquire
cium, et abducent discipulos post se (Ad. xx). » rectae operationis. Noli attendere Iinguam,sed ma-
Hos etiam caveri ab apostolis volebat Dominns nnm. Quia non laudaturarborexpulchritudine
sicut
quibus dicebat « Ecce ego mitto vos sicut ovesin
: foliorum vel florum,sedex abuundantia fruguin,ita
medio Inporum.Estote crgo prudentcs sicut serpen- quoqnc haeretici vel falsi catholici, non sunt ex si-
tes, et simph'ces sicut columbffi {Malth. x). » Monet j) mulatione laudandi,sed ex fructu boni operis.«Non
ergo Dominus tales lupos cavcre, quia sicutdoctis- estenim,»ut Dominus alibi ait (Lnc. vi), » arbor
simi viri et calholici ha^rcticis resistere debent, sic bona faciens fructus malos, neque arbor mala fa-
ab eorum consorlio simplices declinare, ne, dum ciens fructus bonos. Unaquaequearborex fructusuo
eorum doctrina auditur, mentes audientium com- cognoscitur. » Unde et subditur « Nunquid colli-
;

maculentur, Joanne apostolo admonente, qui ait : « gunt de spinis uvas,autde tribulis ficus?»Spina

«Si quis venit ad vos,et hanc doctrinam nonaffert, et tribulus arbores sunt plenae aculeis, ita ut vix
nolite recipcrc eum
domo, nec .\vc ei dixeritis.
in absque laesione tractari possint. Quibus contrariae
Si quis dixerit ei Ave,communicat operibus illius sunt ficus et vitis, quae et fragrantiam suavissimi
indignis (// Joan. i). » Hinc ct Apostolus ad odoris, et fructum dulcissimi saporis reddunt. Per
Titum scribit dicens, « Ha;reticum: homi- spinas ergo et tribulos, vilia et peccata signantur,
nem post unam et secundam correptionem devita, de quibus a Domino primo homini dictum est :
Bf-ien? quia perversus est hujusmodi {Tit in). » « Terra tua spiuas et tribulos germinabit tibi (Gw^
643 HAYMONIS HALBERSTAT. EPISC. OPP. PARS II.— HOMIL. 644

iii). » Por iivfiin vero el luum flulcis al(|ue suavis A necossarias, a3suinamus eas nobis in uxoros,quia,
fr-uctuscharitatisaccipitur, qucm palalo mentis scn- ut ait Salomon :« Uxor viri sapientia est(/")'0('.x): »
serat ille, qui dicebat : « Quam dulcia faucibus ila tamen,ut prius ca-saricm capitis ejus radamus,
meis eloquia tua,super mel et favum ori meo(Psal. et sumnitatos unguium praecidamus, id est quid-

cxviii). » Sicut ergo spina ct tribulus intractabiles quid superfluum,quidquidha;reticum,quidquid no-

sunt, ita hairetici et lalsi catholici amari et acu- strac fidci pravum et contrarium est, discernamus

leali proximi.s inveniuntur : et idco iilorum falsa et abjiciamus. Si quis autem ex his ad nostram fi-

doctrina, et istorum prava exempla fugienda sunt, dem catholicam converti voluerit non est repellen-
quia sicut ait Salomon : « Qui tetigorit picem, in- dus, sed recipiendus, ita tamen, ut lugeat prius
quinabitur ab ea ; et qui dissipat sepem, mordebit patrom suum et matrem uno mensc, id est de pri-
eum coluber {Eccli. xiii). » Vel,ut puidam tradunt, stina conversatione ethi-ereticapravitate^qua inqui-
per uvam et iicum,dulcodo memoriae regni coelestis natus vel nutritus est, poenitontiam agat,ct analhe-
accipitur. Igitur de spinis non coUigitur uva,neque matizet et diluat.
de tribulis iicas, qnia si roquiritur in h;eretico fru- « Sic omnis arbor bona fructus bonos facit,mala

ctus charitaiis, spina dissensionis inveniuntur ; et « autem arbor fructus malos facit. » Quod arbores
si in falso catholico anior coelestis, amor terrenus y. in Scripturis homines significant, Dominus mani-

reperitur ; et si fructus castitatis, fructus libidinis festat cum alibi dicit:«Aut facite arborem bonum,
intuetur.Scd quamvis spina non gignat, solct et fructum ejus bonum aut facite arbqrem malam,
;

tamen vitem cum botro sustinere. Quia haeretici ct et fructum ejus malum {MaUli. xxi). » Et caecus,
falsi catholici, cum in multis mali sint, solent ta- qui a Domino illuminatus fuerat, aiebat : » Video
men quaedam bona docere, et quffidam religiosa homines quasi arbores {Marc. xii). » Danielquoque
ostendere. Quid ergode lalibus faciendumerit?Nun- in \isione Nabuchodonosor regis,magnam arborcm
quid propter spinam rclinquendus estbotrus^id est ipsum regem intorpretatur {Dan. iv). Et per Psal-
propter mala bona? Absit.Sed ut pater Augustinus mistam de justo dicitur: Justus ut palma florebit,
ait Sic carpendus est botrus, ut lamen caveatur
: et sicut codrus Libani multiplicabitur (Psal. xci). »

spina.Sicutenimhaereticorumdoctrinaasimplicibus Quod ergo ait:« Sic omnis arbor bonafructus bonos

viris penitus fugienda est, sic acatbolicis et ortho- facit, mala autcm arbor fruclus malosfacit,))taleest

doxis Patribus, qui sciunt discernere inter veram et ac si diceret:Sicut nec spina uvam,nectribulusge-
falsam doctrinam, mala respuenda sunt,ut bonain nerat flcum,sicex radice vitiosa malus fructuspro-
auctoritateecclesiastica assumautur. Quod Dominus
cedit,et ex bona intenlione bona operatio nascitur.
in lege figurate ostendit, Unde et subditur.
quandoegredientibus filiis

Israel ex iEgypto [Exod. xii), prajcepit eis, ut mu- C « Xon potest arbor bona fructus malos facere,

tuarent a vicinis suis yasa aurca et argentea non « neque arbor mala fructus bonos facere. ^lnquo,

pauca, ut exspoliarent -^gyplum. Quid per argen- loco quaistio animum pulsat, quaredicat: » Non po-
tum, nisi sacrae Scriptura3 praeclarus sensus accipi- test arbor bona fructus malos facere, neque ar-
tur?« Eloquia enim Domini eloquiacasta, argentum bor mala fructus bonos faccrc, » cum legamus
igne examinatum {Psal. xviii). » Per aurum vero, Paulum apostolum arborem utiquebonam fructum
nitor eloquii exprimitur, Salomone dicente : «The- malum focisse, quando Ecclesiam Dei persecutus
saurusdesiderabilis requiescitinore sapientis (Prov. ost Judam arborem malam fructum bonum fe-
; et

xvi). » Quasi ergo aurea et argentea a vicinis quando cum cieteris apostolis secutus cst Do-
cisse,
muluo accipimus, quando ab haereticis et paganis minum. .\d quod respondendum, quia sicut ox ra-
neccssarias sentenlias vel nitorem eloquentiae ad dice arboris fructus procedit, et ex ipso fructu, cujus
nostram utilitatcmassumimns. Unde ineademlege generis vel saporis sit cognoscitur, ita exintentione
alibi figuralitop praecipitur : « Si cgressus fuerisad cordis opus profertur. Et sicut Dominus
dicit Qua- :

bellum contrahostes tuos, ettradiderit eos Dominus lis fuerit luum. Ideo-
intentio tua, tale eritet opus
Dous tuus in manus tuas, captivosque eosduxeris, que bonus homo tandiu malos fructus facere non
et videris in numoro mulierurn puellam pulchram n potost, (luandiu in radicc bonaj intentionis perscve-
quiB placet oculis luis, voluerisque cam habere uxo- rat ; nec malus homo tandiu fructus bonos facere
rein, introduccs eam indomum tuam, itatamcn.ut potcst,quaudu inala intcntio perdurat. Juxla quem
prius caesariem capitis ejus radas, et summitates sensum legimus ot Petrum apostolum arboremuli-
unguium illius praecidas.lugcalquepatrem suumet que bonam, malos fructus fecisse, quandiu Dominum
inatrem in domo uno mense,etpost htnc introduces negavit {Mallh. xxvij. Et Jethro, cum prius mala
eam ad te,et erit tibi uxor (Dcii^ xxi). » Spiritaliter arbor ossct, bonum fructuni fecit, quando Moysi
autem ad bellumprocediinus,quando cum hostibus utilc consilium dedit (li.vod. xviii). Similiter ct Da-
Ecclesiae, id est haereticis, de fide Christiana el re- vid, bona utique arbor, fructum malum fecit.quan-
ligione conflictum habemus. Cunmquo divina aucto- do pcr concupiscsnliam carnalcm adulterium ct ho-
ritate superati,tradiderit eos Dominus Deus nostor micidium perpetravit (// Ueg. xi). Nabuchodonosor
in manus nostras, si invenorimus in numero dispu- autom,cum esset maia arbor, bonum fruclum fecit,
.tationum sententias ad nostram lidemroborandam quandoDeumDanielisintotoorbeadorarijussit^Da^
645 HOMlLIyE DE TEMPORE. 646
vi). lamcn ot malus liomo efllci bonus,si clo
Potesl A. tatis non crit sollicitinn.ncc aliqu.indo desin.;L fa-

serueriL uialum ;elquivideljulur bonus,efTicimali!>^, ccrc fructum (Ihid.) » Talcs fructus bona arbor
si recesserit a bono. Sed quiaunus idemque homo, proferebat, quae dicebat : « Ego autcm sicut oliva
in uno eodemque tcmpore bonus simul et malus frucLificavi in domo Dci, spcravi in misoricordia Dei
esse non potest non potest arbor bona fructus ma- in aetcrnum et in sacculum ScTCuH [Psal. u). »Tales
los facere, neque arbor mala fructus bonos facere. Dominus suos discipulos.bonas utique arbores,pro-
Valde autem terribile est, quod subinfertur : ferre volebat, quibus dicebat « Ego vos elegi de :

«Omnis arbor quae non facit fructumbonum,cxci- mundo,et posui vos ut eotis,et fructum afferatis,et
(< dctur ot in igncm mittctur. Xon dicit.qus facit
» fructus vester maneatrjort». xv). » Inaniter autein
fructum malum,scd qu.-c non facitfructum bonum. quidam folia habcntverborum,quirecusanLproferre
Ubi e diverso colligcrepossumus,qu;e pa>na pr<epa- fructus oporum.llndc et subditur :«Non omnis qui
rata sit mala operantibus, quando poenapr.cdicitur dicit nihi,Domine, Domino, intrabit in regnum coe-

e'iam a bono operc torpentibus. Si cnim in ignem Iorum,sed qui facit voluntatem Patris mei, qui in
mittitur qui nudum non voslivit, in quem ignem ctolis est, ipse intrabit in regnum coelorum {Maith.

mittendus est, qui vestitum cxspoliavit ? Et si ad vu). » Dicere enim,Domine, Domine, fructus boni
poenam vadit ille qui propria non dodit, ad quam aufom facore voluntatem
r> oporis esse videtur, non
pcenam ilurus est qui alicna rapit? Nullus orgo a non ad bonam arborein pertinet. Non enim
ejus,
bono opere torpons, falsa securitate se decipial; putficit sola confessio^si defuerit bona operatio,Do-

quia omnis arbor quae non facit fruclum bonum, mino alibi dicente « Quid autem vocatis me, Do- :

excidetur et in ignem mittctur, juxta il'ud quod mine, Dominc, et non facitis quae dico ? » Luc. vi.)
Dominus alibi ait « Omnom palmitem in me non
: Hinc Jacobus apostolus ait « Fides sine operibus :

ferentem fructum oportet abscidi etinignem mitli mortua sst (Jac. i)).« Unde eos,qui de sola fideglo-
{.Joan. XV.) Non enim sufficit declinare a malo, ni- riabantur, oxemplo dajmonum terruit, dicens « Tu :

si quisque studeat facere bonum. Lnde Dominus credis quoniam unus Deus cst,benc credis,et daemo-
nos credunt, ot contremiscunt (///zV/.). «Quosaulem
vineae qu.-crens fructum in ficulnea,et non inveniens,
ait colono « Ecce anni tres sunt, ex quo venio
: Doniinus per prophetam reprobat,diccns:«PopuIus
quffirens fructum in ficulnea,et non invenio.Excide hic labiis me honorat,cor auiem eorum longe est a
ergo, illam, ut quid etiam terram occupat {Lnc. me {Isai. xxix), » tales tempore judicii, quia sine
XIII.) » D'e hac arbore per Joannem Baptistam di- fructu boni operis, clamabunt Domine, Domine, :

citur « Jam securis ad radiccm arboris posita est

: apori nobis,audire merebuntur « Amen dico vobis, :

{Matth. iii), Exciditur enim, arbor, quando homo

') nescio vos (/.srt. xxix). » Qui ergo vult intrare in
moritur. Excisa autom in igiiem mittitur, quando ^ regnum ccclorum, non solum scire desideret quid
quisque perversus per mortem gehenn;e concrcma- voliL Dcus.sed cLiam implero quod jubet,quia,sicut

tionem invenil, qui dum vivoret fructum boni ope- Dominus ait in Evangelio :« Beati qui audiunt ver-
ris facere recusavit. Ingeminat namque Dominus bum Dei, et custodiunt illud {Luc. xi.) » Et iterum
bonarum malarumque arborum cognitioneni; cum discipulis : Scitis haec, beati eritis, si fecoritis ea
adhuc subjungit, dicens : {Joan, xiii).

« Igitur ex fructibus eorum cognoscetis eos. » HOMILIA C.XXI.

Quasi enim fructus.in quibus malai arboresabonis DOMI.NICA DECIM.A. POST PENTECOSTEV.
discernantur, Paulus apostolus ostendit dicens :
(Luc.xvi.) n In illo tpmpore,dixit Jesus discipulis
« Manifosta autem sunt opcra carnis,qucc sunt for- « suis parabolam hanc : Homo quidam erat dives :

nicationes, imunditiae, impudiciliac, luxuriae, ido- « qui habebat villicum. Et roliqua. Usus sacrae
»

lorum servitus, veneficia, inimicitiae, contentiones, Scripturae est,ut aliquando juxta litteram sic quaj-
aemulationcs, irac, rixae, dissensiones, secta^, invi- dam facta commemorct,ut tamen intellcctumspiri-
diae,homicidia, ebrietates, comessationes et his si- tualcm in eis rcquirat aliquando, vero solummodo
milia.Taliaqui agunt,rcgnum Dci non consequontur persimililudinemquaedamprofercndacommemoret,
(Grt/. v). » De qualibus per Jorcmiam prophetam j)
ut audienLis animum ad intelligcndum invisibilia
dicitur :« Maledictus homo qui confidit in homine, cmolliat. Quod in Evangelio frequentius invenitur,
et ponit carnem brachium suum,et a Domino rece- ubi ex praecedenti admonitionesimilitudo nascitur,
ditcor ojus. Erit enim quasi myricae in deserto, et etex eadem similitudine admonitio subinfertur :

non videbit cum vcnerit bonum, sed habitabit in Quod utrumque in hac similitudinecognoscimus.si
siccitate,in solitudine, in terrasalsuginis el inha- pr.i3cedentia et subsequentia diligentius considere-
At vero bona arbor qualesfru-
bitabili iJer. xvii). » mus.Nam cum accessissent publicani et peccatores
ctus proferat, idom prophcta declarat,dicens: « Be- ad Jesum utaudirent illum,et murmurarcntScribae
nedictus vir qui confidit in Domino,et crit Dominus ct Phariscei, utsupra evangelista retulit, proposuit
fiducia ejus,et crit tanquamlignum quodtransplan- eis similitudincm centum ovium.etunius perditaect
tatum est secus decursus aqu.arum,quod ad humo- inventae.Deinde adjunxit similitudinem decem dra-
rem mittit radices suas,et non timebit cum venerit chmarum,gaudiumque dixitesscin ccelo super uno
cEstu8,et erit folium ejus viride,et in tempore sici- peccatore pcEnitentiam agente. Tertiam quoque adj
 :

647 HAYMONIS HALBERSTAT. EPISC. OPP. PARS 11. — HOMIL. 648

diUi siiniliUidinoni do pro.li;.TO filio, qui dissipavit A. 1"^^ f^qud infcros crit {Ecrle. ix). Unde per Psalini-
sn1)Stantia'.n suain cuni nii relrici!)us : po.slca vero slani Dlo dicilur .•<c Iu infcrno autiMii quis connte-

quain cgere ctBpisset.misericorditer ac benignilera bitur? Subauditur nullus.Quibus exem-

» (Psal. vi)

Patrc susceptus est.Ubi cum ostendisset pcccatores plis territ, imitemur villicum, qui in futuro sibi
conversos ncn soluin non esse contemnendos, sed prudenter praevidit, dicens intra se :

etiam recipiendos.ut animosdiscipulorum ad mise- « Quid faciam, quia Dominus mcus aufert a me

ricordiam provocaret, conversus ad illos, dixit « villicationem ? Fodere non valeo,mendicare eru-

(cHomo quidam erat dives, et habebat villicum. » B besco. Sico quid faciam, ut cum amotus fuero a
Ex qua similitudine e.xhortatio nata est, cum illa « villicatione,recipiant me
domossuas. » Fodere
in
finita dicitur ; rusticorum est, mendicare confusionis. Fodiendo
« Et ego vobis dico:Facite vobis amicos dernam- enim agilur, ut spccies terrae,qu8e infra latet,extra
« mona iniquitatis.nEt reliquaSed quia haec persi- appareat:ctquaeexteriusapparet, deorsum jaciatur.
miiitudinem dicta sunt,quid spiritualiter,signiricent Quid autem per fossioncm, nisi confessio peccato-
brevitercominemorare libet.Spiritualiter,homo iste rum dcsignatur?Sicut crgo fodiendoterrae speciem
Deus omnipo!ens est.de quo scriptum est « Homo : vertimus, ita vomere compunctionis corda nostra
est, et quis cognoscet eum? » (Jcr. xvii). Et, ecce exarantcs, pcccata quae intcrius latcnt, pcr confes-
veniet Dcus et homo de domo David.Qui bcne dives sionem aperimus.Et indeeaanteoculos Domini abs-
esse dicitur,quia apud illum sun'.« omnes thesauri condimus,quod per cordis compunctionem ea mini-
sapientiae et scientise absconditi(Co/.ii). » Cujus di- stris Dei confitendo pandimus,siculvoce poenitentis
vitiarummagnitudinemnecille considerare valebat, in psalmo lcgitur : «Delictum meum cognitum tibi
qui postquam ad tertium ccclumductusfuerat,dice- feci [Psul. xxxi). » Et iterum « Dixi, confitebor
:

bat : « altitudo divitiarum sapientifE et scientisB advcrsum me injustitiam meam Domino, et tu re-

Dei.qnam incomprehensibilia sunt judicia ejus, ct misisti impictatem peccati mei (Ibid). » Unde in

investigabiles vi« cjus ! »(R(mi. xi.)Illiusvillici nos lege figuraliter praecipitur,nt IsraelitaBpergentes in
sumus quos ad imagincm et similitudinem suam itinere paxillos juxta balteos ferrent, et egressi ad
creavit,quibus etiam sensnm et intellectum prsebuit. requirenda necessaria naturae, fodientcs in terram
Villicus cnim a villa nomenaccepit,qui alienffi villae stercora humo operirent [Dcut. xxiii). Sicut ergo
curam habere dignoscitur,quem nosfficonomum,vel per paxillos cordis compunctio,sic perstercorapec-
divulgatosermonedispensatorem possumus appel- cata designantur,dicente propheta:«Computruerunt
lare. Et revera magnas suas divitias Deus omnipo- jumenta in stercore suo (Joel.i). » Jubemur ergo
tens nobis commisit,quando ratiocalem sensum et paxillos habcre juxta balteos,ut quotidiana peccata
intellectum communem cum angelis prae caetcris C quotidiania pcenitentia compunctione fodiendocoo
autem divitias Domini nostri
crcaturis tribuit.Male periamus. Mendicare enim, ut diximus, confusio-
dispensamus,quando sensum discrctionis,quem ad nis est,maxime illo pessimo genere mendicandi.quo
usum boni accepimus, in usum convertimus vitio- fatuas virgines legimus mendicasse,quando pruden-
rum.Diffamamur autem apud Dominum,quod dissi- tibus dixerunt (Matth. xxv) :«Date nobis de oleo ve-
pemus bona ipsius, quia non solum corda nostra stro, quia lampades nostrae e.xstinguuntur.nQuibus
conspicit,cujus oculis nuda et apertasuntomnia,ut dictum est :« Ne forte non sufficiat nobis et vobis,
videat, si est intelligens. aut requirens Deum, sed ite potius ad vendentes,et emite vobis.»De quo ge-

etiam abangelisdeputatisnostraoperadienoctuque nere pessimo mendicandi etiampcrSalomonem di-

illi nunliantur, sicut viro justo ab angelo dictum citur : « Propter frigus pigcr arare noluit,mendica-
est : « Cum oraretis, ego obtuli orationes vestras bitergo aestate,et non dabitur ei (Prov xx). » Ait
ante Deum (Tob. xii).» Sive certe ditlamamur apud ergo villicus : « Fodere non valeo, mendicare eru-
Dominum nostrum,quandoexnobisipsismalam opi- besco.»Quia post mortem nec fructuosam poeniten-
nionem damus, in tantum,ut pudoremvel reveren- tiam de malis agere licebit, nec in bonis exercere,
tiam piis mentibus ingoramus,utsimusde illis,qui- sicut voce sapientiae per Salomonem dereprobisdi-
bus ait Apostolus:«NomenDeipervosblasphematur Q citur « Invocabunt me, ct non exaudiam. Mane :

inter gentes (/it>j«. ii). » Sed nunquid semper malc consurgent, ct non invcnicnt mc, co quod exosam
divitias Domini tractabimus? Non..\udi sequcntia. habuerint disciplinam.et timorem Domini non sus-
« Et vocavit illum, et ait illi : Quid hoc audio de ceperint,ncc acquieverintconsiliis raeis, et detraxe-
" tc?Redde rationem villicationis tuaj. Jam enim rint univorsajcorrcptionimcac (Ibid. i).»Igiturquiain
« non poteris villicare. » Dupliciter nos vocat Dcus die judicii nullus locus pccnitendi, corrigendi vel

Jn praescntiad paDnitentiam^ctinfuturoadjudicium. emcndandi essc poterit, ut dixiraus, necesse est ut

Vocamur ergo ad rcddcndam rationein villicalionis dum in hoc socculosurausctvivimus,etnobis vacat,

nostrae,cum de pra;senti vita ad ejus judicium duci- secundum Apostoluiu,«dum tempus habemus,ope-
mur, ubi non solum de opcre,sed ctiain de otioso remur bonum adomnes,maximeautcm addomesti-
sermone ralioneni redditnri sumus.Et posthajcnon cos fidei (Gal. vi). Unde nos Dominus in Evangelio
poterimus villicare,quia post mortcm, ut ait Salo- admonet, dicens « Curritc dum luccm habetis ut
:

mon, « ncc opua,nec ratio,nec aapientia, necscien- non tenebraj vos comprehcndant (Joan. xiii). » Et
649 HOMILL^ DE TEMPORE.
pcr Propheliim : « Qujcritc Domiiuirn duin invpniri A mancntcm civitatcni, sed ruturam toto desidorioin
poterit, invocdte eum dum propc cst (Isa. lv.) » Hinc quirerc {llebr. xiii.) Filii sseculi dicuntur, qui boG
et Apostolus ait Eccc nunc tempus acceptabile,ecce
:
« saculum mente et desiderioinhabitant. Sicut enim
nunc dies salutis. Xemini dantcs ullam ofTensionem, hlii lucisdicunlur,qui inaccesibilem lucem, id est
ut non vituperetur ministerium nostrum.Sed in om- Deum toto corde diligunt sic filii saeculi hujus vo-
:

nibus exhibeamus nosmetipsos, sicut Dei ministros, cantur, qni in sa;euli hujus amore radices cordis
in multa patientia,in tribulationibus.in necessitati- plantaverunt,in quibus voluntas esset sine fine vi-
bus, in augustiis, in plagis,i(i carceribus,in seditio- vendi, tesle Petro apostolo.qui ait Cu jus quis opera :

nibusjin laboribus,in vigiliis^in jejuniis,in castitate, facit, ejus filius appellatur. Ergo « filii
ssculi, pru-
in scientia,in longanimitate, in suavitate, in Spiritu dentiores filiis lucisin generalione sua sunt, » quia
saucto, in charitate uon licta (/ Cor. vi.) » Et Salo- cum illi sint callidi, astuti ct ingeniosi, deceptores,
mon : « Quodcumque potest manus tua faccre, in- duplices animo, isti econtrario simplices, humiles,
stanter operare {Eccle. ix.) » Ante enim. omnia et puri, benigni, ncscientes malum pro malo reddere :

super omnia' diem mortis anle oculos ponere debe- et sicut isti simplices sunt inmalo, prudcntcs vero
mus.Facile namque contemnilomnia, quisescmper in bono, sic sapientcs
illi sunt ut faciant mala,
cogitat moriturum. Undc per eumdem sapientem ^ heneautemfacerenesciunt. De quibus Dominusait
dicitur « In die malorum nc
: immemor sis bono « Vae qui sapientcs estis in oculis vestris, et coram
rum {Eccle. xi.) Et iterum « In omnibus : vis tuis vobis ipsis prudcntes (ha. v). » Qui recte in gone-
memorare tua novissima. {EccLe. vii.) » ratione sua prudentes dicuntur,quia tales non in
ge-
« Convocutis itaque singulis debitoribus Domini neratione Dei,scd in sua computantur, quia pruden-
« sui, dicebat primo Quantum debes Domino meo ?
: tia hujus sajculi stultitia est apud Deum. De qua
« At ille Centum cados olei.Dixitque illi Ac-
dlxit : : prudentiaPaulus apostolus ait : « Prudentia carnis
" cipe cautioncm tuam etsede, cito scribe quinqua- mors est {liom. viii J » Non enim de illis
dicitur « Ge- :

« ginta.Deinde alii dixit Tu vero quantum dobes ? : neratio rectorumbenedicelur^Pifl/. cxi,) «sedpotius
« Qui ait Centum coros tritici. Dixitque illi Accipe
: : inter eos enumerantur, de quibus scriptum est
:

« litteras tuas, et scribe ocloginla. » ]n hoc villico, Generatio prava et adultera {Matth. xii.)
<'
« At vero
qucm dominus de villicatu ejiciebat, non omnia de- de prudentia filiorum lucis dictum est « llla
: au-
bcmus ad imitandum assumerc.Necjue enim aut do- lem qua; sursum sapiontia,primum quidem pu-
ost
minis, aut extraneis fraudem aliquam facere debe- dica cst, deinde pacifica, modesta, suadibilis, in
raus, ut indti eleemosynas faciamus,sed, ut supcrius bonis consentiens [Jac. iii.) » Finita autem simili-
dfximus, ista pcr simililudinem dicuntur,ut intelli- tudine, pius Dominus ad nostram admonitionem
gamus quia si laudari potuit is qui fraudem fecil, C sermonem convertit, dicens
eo quod in futurum sibi prudentcrprffividerit,muIto
« Et egodicovobis Facite vobis amicosdc mam- :

magis nos laudabiliores erimus, side propriissub- « mona iniquitatis,ut cum defeceritis, recipiant vos
stantiis largas elecmo;-^ynas fecerimus et dum in « in ietorna tabornacula. Quam sententiam quidam
:

praescnti vivimus, in futurum nobis prospexerimus,

ita intelligendam putavere, ut aliena rapere et inde
sicut etiamdejudiceiniquitatis, qui intorpoliabatur
pauporibus tribuere, hoc esset amicos facere de
avidua,comparationemduxitadjudicemDominum, mammonainiquitatis.Quodquantum sit absurdum
cui nulla ex parte judex iniquus conferendus est, et a religione
alienum manifesle patet. Non enira
^ioo? enim Gra;ce, Latine mensura est,
tres urnas Deus omnipotens alicna rapere jubet, qui propria
continens.Corus vero triginta modiis impIetur.Quod praecepit largiri : nec dignatur de rapinis eleemosy-
ergo de centum cadis olei quinquaginta, et de cen-
nam susripere, qui per prophAam clamat : « Qui
tumcoristnticioctogintaadcbiloribusscriberefecit, offert sacrificium de substantiis pauperum, quasi
hoc insinuat, quia omnis qui de proetcritis peccatis qui victimat in conspectu patris sui filinm {Eccli.
pcenitentiam agit, non solum pcccantibus cle- in se
xxxiv.) » Unde pcr quemdam sapientem dicitur :

menterdimittcredebet,scdetiamoxsubstantiisjuste Unus sedificans, et miui

... u - - ^....j, V.., destruens unus
alter UI.OIIUCUO. uuus urans,
orans, et : i

acquisitisoleemosynasorogare, necsolumdeciraasDallermalcdiccns:
cujus vocem exaudivit Deus
DrmiltiaS. ut
Ot primitias,
ot Ilt in lege
IpD-fi nrapc>or>tiim Qof ^«J
praeceptum est, dare, sedex
An.^r. „„ >i T, ^ _
Mammona Hebraice vel Syriace, Latine divitiae in- 1 . , .

reliqua parte indigcntihus ministrare. Vel certe

dimi- terpretantur, quia Punice mammsn lucrum dicitur.
dium rerum suarum tribuore,sicut fccitZachajus.qui
Mammcna crgo iniquitatis, istae divitiac vocantur,
cum suscopissetDominumJosum in domum suam,
ctiam ex justitia acquisita.\ ct quae cx jure paren-
ait Dimidium rerum mearum do paupcribus,et si
:
tum succedunt,quiacumlaboreacquiruntur,et cum
quid alicui tuli,in quadruplum rostituam [Luc. xix.)
magna sollicitudine custodiuntur, et sine iniquitate
« Et laudavit dominus villicum iniquitatis, quia aut vix aut raro habcri possunt. Jubct ergo Domi-
" prudenter fccisset. Quia hujus sapculi pruden-
filii
nus amicos facere de mammona iniquitatis, id est
« tiores liliis lucis in
generatione sua sunt. » Non dc devitiiscum labore acquisitis eIecmosynam,dare
Iau'JavitdominusvilIicuminiquitatis,quod fraudem ut, secundum quod ait Apostolus, in prjesenti vila
fcccrat, sed quod sibi in futurum prudonter
prsvi- pauperum inopiam divitum abundantia supplcat ut ;
deril, ut nos ejusexemplodiscamus,nonhic habere
iterum in alia vila divitum inopiKpauperum abun'
Patrol. cxvin.
21
 »

O.M HAYMONIS HALBERSTAT. EPISC. UPP. PAUS II. — HOMIL. 032

danl sil consolatio (// Cor. viii.) Ainici, qiios dc A cleeiiiosynajn oninihus lacienlibus eam (Toli. iv). »

mammona iniquilatis facere.jubemur.pauperessunt Et iterum Filii, « eleemosyna a morte liberal(7'f//.

:

Deus permisit egere ad illorum

et indigentes, (luos xn,) » etnon patitur hominem intrare in tenebras.
purgalionem et nostram probationem. Quos nobis Et rursum Desudet elemosyna in manu tua, donec
:

amicosfacimus,quando oorum nuditaleinopcrimus, invenias justuin cui tradas eam. Et pauperes ergo
esuriemrencimus, sitime\slinguimus,etiiiO(iinibus juxta possibilitatem suam eleemosynas tribuere de-
eorum necessitatibus subvenimus. Qui non recipere bent.Unde bonus pater erudiens filium suum, ait ;

dicuntur in ffilerna tabernacula, quia iile pro eis nos Fili, « si muUum tibi fuerit. abundanter tribue » si ;

recepturus est, (lui ait : <i Venite, benedicti Patris autem exiguum etiam exiguum libenter impartire
mei : pcrcipite rognum, quodvobis paratum estab [Tob. IV.) Neque enim apud justum judieem excu-
origine mundi. Esurivienim, ot dedislis mihi man- satio de elemosyna crit, quando etiam pro calice
ducaro ; sitivi.etdedistisraihi bibere ; hospes eram, mercodem se promisit daturum {Mallh.
aquaj frigid*
et collegislis mo : nudus, et cooperuistis mo : infir- x.j Aliter Quidam aulem hanc similitudinom in
:

mus et in carcere, et visilastis me {Mallh. xxv.) » Et Pauloapostoloiinpletam intcUigi voluiit hoc modo :

illis dicentibusDomine, quando te vidimus esu- : » Homo Deus omnipolens est,qui habuit villicum,
iste
rientem, et pavimus etsitientem, et dedimus tibi ; scilicetPaulum apostolum, cui divitias suas dispen-
potum hospitem, et suscepimus te nudum,elcoo-
; ; sandas commisit.quando secus pedes Gamalielis le-
peruimus te infirmum et in carcere. et venimus ad
; gis doctoris, juxta veritatem paternaj legis cum eru-
te ? {Ibid.) » respondet « Amen dico vobis, quandiu : Sed male divitias Domini sui tractavit,quando
divit.
uni minimis mois fecistis. mihi lecistis [[hid. ) » legom carnaliter intelligens, Christianos perseculus
llos amicos quia noluit habere illo dives, non in est intantum, ut acciperet cpistolas a princibus sa-
«•Bterna tabernacula, sed in seterna pccna positus, cerdotum,ut quoscumque inveniret hujus viae viros
aiebat : « Pater Abraham, miserere mei, et mitle ac mulieres, vinctos perduceretin Jerusalem.Diffa-
Lazarum ut intingat extremum digiti sui in aqua,ut matus est autem apud Dominum suum, quandodi-
refrigcret linguam meam, quiacrucior in hac num- ctum est de eo Domine,audivi a multis de viro hoc,
:

ma {Lnc. xvi.) » iEterna tabornacula diversoB rctri- quantamala sanctistuis fecerit inHierusalem ;ethic
butiones sunt meritorum,quodDoininusalibi decla- habet potestatem a principibus sacerdotum alligandi
rat, dicens : « In domo Patris mei mansiones multa^ omnes qui iuvocant nomen tuum.Cumque famaper-
sunt (Joan. xiv.) » Audiat orgo hoc dives, audiat secutionis ejus ad Dominum ascendisset, porgente
Christianus,discat tiibuere minima, ut possit acci- eo Damascum, vocavit illum Dominus suus de coelo,
pcremagna.Quia «qui in minimo fidelis est, ut Do- et ait illi : « Saule, Saule, quid me pesequeris ? •
minus ait, et in magno fidelis erit (Lwc. xvi.) » Di- C {.itcl. ix.) Durum est tibi contra stimulum calci-
scat dare transitoria, ut mereatur accipere aiterna, trare. Quod est dicere « Quid hoc audio de te ? :

Suscipiat pauperem in domum suam,ut suscipi mc- Redde rationem villicationis tuae, jam non pote-
reatur a Christo in tabernucula sua. In his taberna- ris villicarc {Luc. \\i,) id est judaizare. Ac si >

culis loeum sibi optabatinvenire, qui dicobat (Psal. diceretur Quia usque hodie legis doctor fuisti
:

xiv) : « Domine, quis habitabit in tabernaculo tuo, carnaliter, discipulus voritalis incipies esse spi-

aut quisrequiescetinrnontesanctotuo? » Cui divina ritaliter. Viilicus dicitur, qui super alionam vil-

voce protinus respondetur : « Qui ingreditur sine lam curam Super alienam quippe villam cu-
gerit.
macula et operatur justitiam,qui loquitur veritatein ram gerebat Paulus, quando legem per Moysen
in corde suo, quinon egit dolum in lingua sua, nec dalam carnaliter docebat. Sed ablata est ab eo vil-
fecitproximo suo malum, et opprobrium non acce- iicalio, quando carnalis lex non carnaliler, sed spi-
pitadversus proximos suos.Ad nihilum deductus est ritualiler ci iutclligi pryecepta est. « .\it autem villi-

in conspcctu ejus maligiius, limentos autem Domi- cus intra se : Quid lacism, quia dominus meus au-
num glorificat. Qui jurat proximo suo, et non deci- fort a me villicationem ? » [Luc. xvi.) Quasi diceret:
pit qui pccuniam suam non dedit ad usuram, et
;
Quid faciam, quia magisler fui in carnali doctrina
munerasupor innocentesnonaccepit qui facithajc, n ;
lcgis, et villicus et discipulus cogor esse et opera
non movebitur in a;leruum [Ibid.)» « Beatusenim, » rius spiritalis legis? « Fodere non valeo (Ibid.) » id

ait Prophcla, « qui iutolligil super egenuiii ct pau- est doctriuam logis perscrulari per memetipsum
pcrein, in die mala liborabit cum Dominus (y.v//. nequoo. « Mendicare erubesco {Ibid.), » quia lidem

XI-.) » Nam quantum virtus eleeraosynaj valeat, Clirislianitalis ab .\nania, quera discipulum habui,
iJoininus munireslal, dicens : « Date eleemosynara discere vereor. « Scio quid laciam, ut cura amotus
et omnia munda sunt vobis [Luc. xi.) » Et iterum : fuero avillicatione, recipiant mc Ghristiani in doraos
« Cum facis prandium aut cocnam, noli invilare suas (Ibid.), » quos persecutus sum. Vocavitque
eo9 qui te reinvitent, sed voca pauperes, et beatus duosdebilores Domini sui, Juda;orum scilicetpopu-
cris,quia non habent unde rctribuanl tibi {Luc.\i\\) lu;u et gentium, qui arabo sub debito seu jugo pcc-
Elalibi :«Sicutaquaexstinguit igiioin,itaoleeraosyna cati constricli tenebanlur, sicut ait .Apostolus {Hom.
exstinguitpcccalura {Kccli. iii.) »Un(lcjiisti viri vocc xiii)" Non eiiim est distinclio
: Judici ct Grajci,
tlicitur : « Fiducia raugnu erit corum suimuo Dco Uumes cuim peccaverunl, et egeat gloria Dei. » Et
 :

653 HOMILIiE DE TEMPORE. 634

uni prsDcepit de centum cadis olei, quinqiiaginta :
A tialitcr oi affluebant, quod futurum erat, minime
et alteri de centum coris trilici, ocloginta scribere. praevidcbat. Undc Domino dicitur « Et quidem
et n :

Octogenarius numerus ad fidem resurrcctionis per- " in hac die tua, quae ad pacem sunt tibi, nunc autem

tinet, quia Dominus Jesus Christus octava die a abscondita sunt ab oculis tuis. » Quasi enim in die
mortuis resurrexit. Quinquagenarius ad poeniten- sua pacem habebat, cum extollebatur in honoribus,
tiam,quoniamquinquagesimus psalmusin pccniten- gloriabatur in facultatibus, laetabatur in fecunditate
tiam est decantatus. Et quinquagesimus annus in prolis, et ideo periculr.m, quod sibi venturum erat,
lege Jubiiaeus est dictus, id est annus remissionis. nullo modo agnoscebat. Quae autem illi ventura es-
Judaeorum ergo populo decentum coris tritici octo- sent, Dominus brevi sermone comprehendit, cum
ginta scribere fecit,quia resurrectionem Christi eum adjungit
credere Gentilem vero de centenario ad
docuit. « Quia venient dies in te.et circumdabunt te ini-
quinquagenarium vocavit, quia per pcxnitentiam « mici tui vallo : et circumdabunt te, et coangusta-
pristina mala illius corrigere,et Deo appropinquare « bunt te undique, ct ad terram prosternent te et
docuit. « Et laudavit dominus villicum iniquitatis, « filios tuos, qui in te sunt ; et non relinquent in te
quia prudenter fecisset {Liic. x\i), vidolicet Pau- « lapidem super lapidem. » Dies venturos dicit, tri-

lum apostolum, ex persecutore prsedicatorem fa- _ bulationis et angustiae, calamitatis et famis, obsi-
ctum, in doctrina factum, in doctrina et praedi- dionis et mortis. Inimicos Romanos nominat prin-
catione magnificavit, dicens de illo ad Ananiam : cipes, qui eamdem civitatem vallo circumdantes-
« Vade, quia vas electionis mihi est iste, ut undique coangustaverunt, et eam ad litteram pro-
portet nomen meum coram gentibus et regibus, et straverunt, et filios ejus necaverunt. Quae omnia,
niiis Israelf.tf/.ix), » impleta prophetia,quam Jacob qualiter civitati contigerint, Josephus historiogra-
olim, cum benediceret fihos suos, prophetavit, di- phus Hebrifiorum pleniter narrat. Sed propter sim-
cens : « Benjamin lupux rapax, mane comedet prse- pliciores, qui fortassis praefati viri historiam igno-
dam, et vespere dividet spolia {Gen. xli\}. » De- rant, ex multis pauca comn.cmoranda sunt. Post
tribu autem Benjamin Paulus apostolus fuit.ul ipse Domini enim ascensionem, post necem Jacobi.qui
testatur.Qui velut lupus rapax in persecutione Chri- justus est appellatus, Juda?orum populo in malitia
stianorum exarsit. Mane comcdit praedam, quia in persevorante, suscitavit adversus eos Dominus duos
adolescentia Ecclesiam Dei persecutus est. Vespere Romanorum principes, Vespasianum scilicet et Ti-
divisit spolia, quia postquam ad fidem Christi con- tum, patrem ot filium, justo Dei judicio agente, ut
versusest, eos quos, de potestatc diaboli victor obti- qui patrem et filium negaverant, a patre et filio ne-
nuit,ad prsedicandam fidem, quam prius persecutus carentur. Cumque Judajorum regionem Romanus
fuerat, in diversas nationes destinavit. C vastaret exercitus, imminente solemnitate paschali,
cucurrit omnis populus in civitatem quasivir unus;
HOMILIA CX.XII. justo Dei judicio exigente, ut qui in paschali so-

DO.MINICA UNDECIMA POST PENTECOSTEN. lemnitate Christum occiderant, in eadem solemni-

tate obsidionibus circumdarenlur. Nam repente ab
(Lcc. xix). <( In illo tempore
appropinqua- : Cum hostibus vallata est urbs, ita ut nullus ingredi aut
« ret Jesus Jerusalem, videns civitatem,flcvit super egredi posset, ettaudiu obsessa, quoadusqueomnia
" illam, dicens Quia si cognovisses, et tu. » Et
: quae secum ad edendum detulerant, consumpta vi-
rcliqua.ln hujus leclionis serie Dominus Jesus Chri- derentur. Quae autem extra civitatem reliquerant,
stus utramque suam naturam commendat. diviuam omnia Romanus vastavcrat exercitus. Longa ergo
humanam. Humanas quippe natura indi-
scilicet et obsidione alflicti, multo gravius fame interius,quam
cium est,cum peritunc civitati usque ad fletum com- ab hostibus premebantur oxterius. Quod idem hi-
patitur divina;, cum eidem civitati, quae ventura
: storiographus ostendit, cum dicit dirae et diuturnae
erant, ut Deus praedicit. Quasi homo templum m- famis inopia etiam delicata viscera aruisse intan-
gressus est, sed quasi Deus vendentes et ementes de tum,ut nonnulli nec ab ipsis calceamentis edendis
illo ejecit, dicens : « Domus mea domus orationis n fe abstinuerint. .\Iii quisquilias feni veteris et pur-
vocabitur {Matth. .\xi). » Quantum autem de salute gumenta frumenti dentibus ruminanda tradebant.
hominura gaudeat, quantumve de eorum perditione Nonnulli portarum indumenta detrahebant, ut hoc
doleat, in exordio hujus lectionis demonstrat, cum saltem edulio famis inopiam temperarent. Si quis
perituram civitatem intucns, flevit super iliam, di- autem pro colligendis herbis urbem egredi voluisset,
cens » Quia si cogoovisses,
: et tu. » Flevit, non quasi qui ad Romanos fugere voUet, tenebatur.
pulchritudinem domoruin, non alliludinem turrium, Mensam vero nullus ex more apponere audebat.sed
non aedificia murorum, sed mctaphorice homines, propria quasi furtiva edebant. Nam quidquid ad ve-
Dicitur aulera et a flente Doraino : « Quia si cogno- recundiam vel pudorem naturalem pertinet, inhac
subaudiendura est, quia si co-
visses, et tu, » ubi necessiiate contemnebalur,quia hoc totum sibi ven-
gnovisses mala quae tibi imminent, fleres, quae dicaverat fames. Denique et mulicres de virorum
raodo, quia nescis cito perilura, exsultas. Intenta manibus, et filii de parentum, et (quod infelicius
enim solummodo in prosperitatibus, qutB praesen- est; matres a faucibus filiorum suorum cibos abstra
 :

655' HAYMOxNIS HALBERSTAT. EPISC. OPP. PARS H. — HOMIL. cm

heLcinl. Nulla sciiibus pio caiiilio rovcrcntia' miUa A lcuics, qinnl iniicr<r inatri cx nmnibus facultatibus
parvulis pro innocentia miseratio servabatur, sed hoc solummodo reliquissent, perpetratum facinus
verberabantur senes, si cibuin occuUare voluissent. nuntiaverunt urbi. Faclus est clamor magnus in
Sparsis etiaia crinibus mulieres per f)laleas trahe- civitatc dolcntium atque lugentium, et in ipso
bantur, cibum celare tentantes. Jacebant autem pcr ctamore apertis portis, ingressus est Titus cum
plateasjuvenum corpora, magis fame quam cetale llomano e.xercitu, alios gladio trucidavit, alios
consumpta. Sepelire autera mortuorum corpora, nec igne combussit, juvenes quoque in captivitalem
morientium multitudo, nec virium debilitas pcr- destinavit. Ipsam vero urbem a fundamentis ita
dum charorum corpora sepe-
mittebat. Multi enim, destruxit, ut juxta Domini vocem. non relin-
lirc velli-nt, spiritus emiltcbant. Cumquc fetor inlo- querctur in ea lapis super lapidem. In cujus
lerabilis de mortuorum cadaveribus in civitatc cres- destructiono impletum est quod Dominus olim figu-
cere ca^pisset, exlra muros cadem ejicebant. Et curn rato per Ezechielem prophetam pra^dixerat, dicens:
quadam die Titus, quem patcr Piomam reversus in Et tu, fili hominis, sume tibi gladium acutum,ra-
1-

obsidione Hierosolymorum reliquerat,cummilitibus dentcm pilos, et duccs eum per caput tnum et bar-
urbem circuiret, videns cadavcra mortuorum pene bam, et lertiam partem igni combures, ct tertiam
muro civitatis aequari, cum ingenti gomilu elevatis n partem gladio concides, tertiam vero partem in
oculis in ccelum, Deum invocat testem, hoc suum ventum disperges,et evaginabogladium meum post
opus non esse. Conversusquc militibus ait Arbi- eos (Ez-erh. v). » Concordat autera hujus historio-
:

Iror, quia si ab hac pestilentia urbis paululum Ro- graphi descriplio cura verbis Salvatoris, qui cum
manus recessissct exercitus,aut aquis diluvii ncca- mo^nia civitatis vidisset, ait Cum videritis civi- :

rentur, aut Sodoraitanis ignibus creraarentur, aut tatem hanc ab exercitu circumdari, scitotequia pro-
certe hiatu terra; absorberentur. Et cum in proximo pe est desolatio ejus. « Tunc qui in Judjea sunt, fu-

recessurus esset,iterumadversuscivitatem confortat giant in montes. Vae autem prsgnantibus et nutrien-

milites, custodias munit, arraat exercitum,et super tibus in illis diobus (Liic. xxi). » Et alibi legimus,
hffic omnia mola praedones ex ipsis viris consurre- quia cum discipuli oslondissent ei aedificia civitatis,

xerant, qui ab ipsis faucibus, ut ita dixerim, cibos dixit Videtis hajc omnia? Amen dico vobis, « non:

rapiebant. Et cujuspiam fores clausas vidissent,

si
indiciura esse credebant, quod intus positiederent:
et repente confraclis foribus insilientes, quidquid
invenire poterant, rapiebant. Sed quia longum est
relinquetur lapis super lapidem, qui non destruatur
(Maic. xiii). » Ex qua autem causa ruina prredictae X
civilati contigerit, Dominus raanifestut, cum adjun-
git Eo quod non cognoveris tempus visitalionis
: ((

onumerare orania mala, qure Jud;eis pro cfTusione tuce. » Hanc quippeDorainus per incarnationis suae
((

Dominici sanguinis contigerunt, qualiter eadcm ci- C myslerium visitavif, quandooxcelsus Deus humilis
vitas capta sit, breviter commemorandum videtur. homo interhominos apparens, mulla signa et mi-
Erat enim quajdam mulicr Maria nomine, Eleazari racula ostendit. Quam visitationem optabat videre,
filia, nobilis genere, facultutibus dives, hiec cum qui dicebat Memento nostri, Domine.in benepla- : <(

cajtera multitudine ad diem festum convenerat cito populi tui, visita nos in salutari tuo (Psal. cv). »
cumqufi diuturna obsidione omnia quae secura detu- Ilanc ctiam in proximo prospexerat, qui aiebat:
lerat consumpsisset, ot jam delicata viscera faraes « Benedictus Dominus Deus Israel, quia visitavit et

torqueret, contra ipsam agilur naturain. Eratenira fecil redemptionera plebis suae (Luc. lxviii). » Sed
sub uberibus parvulus filius, hunc ante oculos suos tenipus visitationis suae superba civitas non cogno-
constituens, ait : Infelicissiraa mater, o infolicior vit,quia quera hominem vidit, Deum credere despe-
lili, fame et direptione pricdonum, cui te
in bello, xit. Ad cujus duiitiam incredulitatis convincendam,
rescrvabo? Nara et si vita sperari posset, jugo ta- ctiamavcscccli in tcsttmonium deducuntur,cum per
mcn Horaanae servitutis urgcmur. Veni ergo, o rai Prophetam Milvus in coelo cognovit tem-
dicitur: <(

nate,esto matribus saeculi fabula, piv-eJonibus furor. pus suum, lurtur hirundo et ciconia custodierunt
et
Et haec dicens, filiuni jugulat, partera igne torrens tempus advcntus sui, populus autem meus non co-
coinedit, ol parlera in posterum reservavit.Cumquc gnovit judiciura Domini [Jer. \m). » Et iterura :
J)
ob odorem adiist;B carnis praedonescx niorc affuis- « Cognovit bos possessorom suum, et asinus prae-

sent, mortera minari co^perunt, nisi quos a!)scon- sope domiiii sui, Isracl autem me non cognovit, po-
derat, ostenderet cibos. At illa truculunto vullu ex pulus meus rae non intcllexit (ha. \). » Noc solum-
ipsis praedonibus tristior,parlein, ait,optimam vobis inodo per prajgentiam suaj incarnationiseam visita-
roservavi. Et luuc dicens, memLra (ju;c supcrcrant vit, sed post suam ascensionemmulta signaetpor-

delexit iiifantis. Cumquo pr;i>dones stupefacli tan- tenta, ulcorum cor ad pa?nitentiam emoIliret,ostcn-
tuin facinus pertimuissent, ait : Mous est partus, dit.Nain ut idem historiographus refert, cum quam-"^
meus liliiis, nieus ost cilius et facinus, mociimedito. dam fostivitatom cclebrarent, subito commotione
.\ain ego prior roniedi, qua; goiiui. Nolite es.-<o aut f;icta in populo Jud;eorum, triginla millia ex eis se

iiiatre roligiosiores, aut femiiia mulliores. Ouod si iinituo iiiterfecorunt.Nocto vero quadam sera templi
vos pietas vincit, exsecramini meos cibos. tgo quae Domini.quae vix aviginti viris moveri poterat,sponte
tulibus pasta sum, ego his iterum pascar. At illi do- rcscrala cst. Die quadam vitula saciiliciis admota,
 657 HOMILLE DE TEMPORE. 638

enixa est agnam. Media namque nocte ita lux in A. lunibrc in templo Domini vcndebantur.Neqiie enim
templo clara refulsit,ut a nonnullis media dios esse ea quae Domino oblata erant.juxta rilum legis sacri-
pularetur. Quod cernentes ignari, oestiraabant sibi ficabant, sed aliis atquc aliis venundabant. Et ut
prospera esse ventura.Sed sapientos minimelatuit omnem occasionem non habentibus auferrent,num-
interitum civitatis significari. In die quoqup sancto mularioa curafleroin temploprffiparatos habobant^et
Pentecostes,sacerdotibus sacrificia offcrentibus,au- ideo domumorationisspeluncamlatronumfecerunt.
sunt voces in teraplo dicentium: Transeamus
ditae Sed Dominusingrcssustemplum,vendentesotemen-
cxhissedibus.Duobusautemannisanteobsidionem, tes de illo coepit ojicere, diccns « Scriptum est, :

cum ad celebrandam quamdam fcstivilatem Hiero- « quia donius mea domus orationis ost {Isa. lvi).
solymis convenissent, quidam Anania; filius, no- « Vos autem speluncam latronum.>)Et
focistis illam

mine Jesus, repletus Spiritu clamare co?pit Vox : his factis,«Erat quotidie docens in templo.»Sed quod
ab oriente,vox ab occidente, vox a quatuor vcntis, addestructionemvisibilipc'.vitatisportinerediximus,
sjeculi. Vox super Hierosolymam et templum, vox potest moralitor et ad perituram animam referri.

super sponsos et sponsas.Cumque vcrberibus hunc Flevit enim Dominusper semetipsum perituram ci-
rompcscere vellent, magis ac magis clamabat. Et vitatem.dcflot quotidie pcr doctorcs,eosqui debono
cum inter manus flagellantiumspiritum exhalaret, p opere labuntur in malum. Frequenter namque do
ait : Vse VcC Hierosolymis. Stella quoque per onmia ctorcs Ecclcsiaj eos, quos admonendo corrigrre non
gladio similis pcr integrum annum supcr Ilieroso- possunt,«quila3tantur cummalefccerint,etcxsulfant
lymam pependit,interitumcivitatisindicans.Et cur- in rcbus pessimis (Prov. ii), » condolentes deflent,
rus igneus,et equi ignei visi sunt per aera ferri,et sicut faciebat Paulus apostolus.qui lapsum discipu-
multa alia misericors Dominus, ut eorum cor ad lorum suorum flebat,quando dicebat «Filioli mei, :

poenitentiam provocaret,ostondere dignatus est.Sed quos itcrum parlurio donec formr^tur Christus in
" illis secundumduritiam etimpoenitcnscor thesau- vobis (Gfl/.iv),» vellcro apud vos osse modo.et mu-
rizantibus iram sibi in die iras {liom.w^, » « missis tare vocem meam, quoniam confundor in vobis. EL^
exercitibus suis, pcrdidit homicidas illos.ct eorum iterum :Lugco« multos ex his qui ante peccaverunt
civitatcm succendit i.Vrt///;. xxTi).»Quorum intoritus (// Cor. xii).» Convenit autemperiturse animfP,quod
etiam in libris Regum pra;figuralus est,quod Elisjeo a flente Domino dicitur :

ascendente de Galgalis,pueri parvuli illudebant ei, « Quia si cognovisscs et tu. » Si enim mala quae
dicentes : « Ascende calve, ascende calve (IV Reg. reprobis parata sunt,cognosceret,si aeterni supplicii
II). » At ille maledixit cosin nomine Domini,et sta- pocnas ante mentis oculos reduceret, non se falsa
tim egrossi sunt duo ursi de saltu,et devoraverunt si^^curitate dcciperet, sed potius se cum electorum

ex illis quadraginta duos pueros Elisffiiis enim fi- C lacrymisdeneret.Sedcum exsultatin prosperis.gau-
gurayi Domini lenuit.Qui cum in Calvaria! loco cru- detin honoribus, la>tatur in facultatibus, ipsa pro-
cifixus essot, pueriliter illuserunt ei Judaei, dicen- speritas transountis vita;, ante mcntis oculos mala
tes : " Si FiliusDei doscendat de cruce et cre-
cst, abscondit futura^ pocnffi.Unde et bene dicitur: « Et /
dimus ei (Mallh. xxvii). » Et iterum Flcctentes : « quidem inhac die tua quae ad pacem tibi, nunc
genua, dixorunt: « Ave, rex Judceorum {Ibid.). » « autem abscondita sunt aboculis tuis.»Quasi enim
Sed illis credere nolontibus,post quadraginta duos suam dicm infelix animahabet, dum in mundi fa-
annos egressi sunt duo ursi de sylvis gcntium:Ve- cultatibus totam spom suam coUocat, ac per hoc
spasianus scilicet et Titus, qui eumdem populum scandalum in die judicii patietur. Non pra;vidotsi-
veriis cladibus dilaniaverunt intantum,ut idem hi- quidcm futuram tribulationem,quia excaecat oculos
storiographus commemoret undecies centcna millia cordis amor tcrronus. Quoniain sicut pulvis oculos
in obsidionc civitatis esse mortua, cnntum quoquo corporeos exca!cal,ne clare videro possint.ita amor
millia juvonum in captivitatc esse dispersa. hujus Pceculiot pricsentes divitiae oculum mentis.ne
/^ «Etingrcssusin templum.ccBpit cjicercvcndentes futurum judicium valeat cavere.Talis erat ille dives,
« et emcntes de iIlo.»Cum Dominus ruinam civitatis qui dicebat in corde suo « Destruam horrea mea, :

pra^dixit, <( et ingressus in templum, vendentes et r\ ct majora hnrum aedificabo,et dicam animae mex:
emcntes de illo ejecit,»ostendit quia maxime ruina Anima, multa bona habes repositaper annospluri-
templi ex culpa sacerdotum venit. Ipsi namquc,qui mos, epulare {Liie. xii) » ergo et gaude. Hunc diem
in populo doctorcs et ductorescsse dobuerant in bo- pro nihilo duccbat ille eximius prophctci; Jeremias,
nura exemplum, facti sunt in malum.Ad hoc enim qui dicebat : « Diem hominis non concupivi {Jer.

in tcmplo residebant, ut cos qui munera dabant, xvii). EtPaulusapostolushanc contempserat,cum

»

vanis favoribus extollerent ct qui dare nolebant, ; discipulis suis aiebcit « Mihi autem pro minimo est
:

variis modis affligerent. .\varitiac quoque sua; con- iit a vobis judiccr, aut ab humano die (/ Cor. iv). »
sulcntes, quoddam ingeniosum invencrant, ct filiis Quid autom mali torpenti animcT3 venturum sit.ma-
Isracl dc longinquo venientibus persuadcbant, ne nifcstatur cum subditur :

secum hostias deferrent, ut ab illis carius emorent, Quia venient dies in te,
« ct circumdabunt te, et

quod in tomplo Dci offcrrcnt. Et nb hanc causam, " coangustabunf tcundique ef ad terram conster-
ut alii cvangelista; tostantur, ove.- cL bovc.~, et co- « ncnt fe, et filios tuos qui in te sunt. <> Dies tri-
 :

659 HAYMONIS HAlBERSTAT. EPISC. OPP. PARS II. — HOMIL, 660

bulationis miserae animae veniunt, quando dolorc A tionis dici potest,dum quotidie Deo mundas oratio-
mortis constringitur.quoe in praesenli vita male gau- nes offerre non cessat,diccns cum Psalmista «Di- :

debat.et tunc incipictsecum rixari Quare et dicere ; rigatur oratio mea sicut incensum in conspectu tuo
in malis operibus mcmctipsam dilatavi ? Qaare ex (Psal. cxi.j. » Qui enim spirilalia dona quae gratis
praeteritis peccatis pocnitentiam non egi ? Cur in acceperunt, aut propter praeinium,aut propter tem-
bonis operibus memetipsam non exercui ?Tunc, in- poralcm laudcm tribuunt,venditores sunt.ln quibus
quam, incipiet pcenitere, cum nuUus fructus pccni- autem maxime hoc ncgotium fiat, alius evangelista
tentiae remanebit, sed sola districtio vindictae. Ini- manifestare curavit, dicens quod in templo oves et
mici vero ejus nuliipejores quam immundi spiritiis boves ct columbae vendebantur. Per bovem praedi-
sunt,de quibus se cripi cupiebat Psalmista,cumdi- catores significantur, Domino dicente ad Moysen :

cebat : << Eripe me de inimicis meis, Deus meus, « Non arabis in bove simul et asino^Deut. xxi(), »hoc

et eripc me de operantibus iniquitatem (Psal. est noli conjungere in pra;dicatione sive doctrina
Lviii). » Quam undique coan-
vallo circumdant, ct prudcntem cum stulto. Et iterum « Non alligabis :

gustant, quando egrcdiente anima a corpore, mala os bovi trituranti (/ Cor. ix). » Quod exponens Pau-
quffi commisit enumerant, et ipsos habet exactores lus apostolus ait:«Nunquid de bobus cucraestDo-
in poena, quos habiiit persuasores in culpa. Tunc mino? (Ibid.). Non. Sed propter nos haec scripta
>>

enim infelix anima consternitur ad terram,quando
a carne, quae terra ct cinis est, soluta, ad poenam
ducitur,velquidquidvirtatissphabcreputat,amittit.
Filios,aliquandobonas,aliquandomalascogitationes
accepimus.Debonislcgimus : «
tuorum(P5ai. cxxvii). «De malis autem hic dicitur:
« Et ad terram consternent
sunt. Quicunque ergo verbum Dei ideo in Ecclesia
pr.-cdicat.ut solummodohumanam gloriam auttcm-
porale prffimium accipiat, qnasi bovem venalem. in
templo minat. Per ovem milissimum animal inno-
Etvidefiliosfiliorum ccntia designatur. Et qui Deo sanctitatem, vel ab
hominibus laudetur ostendit,quasi ovem venalem in
te. » Valde autem templo inducit. De quibus Dominus dicit «Omnia :

terribile est quod subinfertur: « Et non relinquent opera sua faciunt ut videantur ab hominibus(iVa/^/i.
« in telapidem superlapidcm. ))In destructione au- xxiii). » Et alibi : « .\men dico vobis, receperunt
tem super lapidem non relinquitur,
civitatis lapis mcrcedcm suam {Mafth. vi), » Per columbam vero
quia in damnatione perversae animae, non sokmi dc Spiritus sancti gratia figuratar, quod ipse mani-
malis operibusjSed ctiam deperversis cogitationibus festare dignatus est quandosuperbaptizato Domino
ratio exigetur. Et ideo necesse est ut dum
in specie columba) apparuit.Igiturqui gradumeccle-
in hoc
saeculo sumus
vivimus et nobis vacat,non solum
et siasticum,aut manus impositionem,per quam Spiri-
a malis abstincamus, sed etiam bonum in omnibus tum sanctumcredimusdari, ideo tribuit, ut tempo-
operari studeamus.Ante omnia autem diem mortis C rale lucrum acquirat, quasi columbam venalem in
ante oculos ponamus, quia facile contemnit omnia templo portat, id est in Ecclesia, non considerans
qui se semper cogitat moriturum. Unde Salomon illudquod Dominus ait « Gratis accepistis, gratis
:

hortatur, diccns : «In omnibus operibus tuis mcmo- » De quibus scriptum est
dale (Deut. xvi). « Ignis :

rare novissima tua {Eccli. vii). » Et iterum : « In devorabit tabernacula eorum, qui muncra libentcr
die malorum ne immemor sis bonorum(£cdz.xi) »Et . accipiunt [Job. xv), » Et item : Non accipias in ju-
« quodcunquepotestmanustuafacere,instanterope- dicio personam pauperis, quia munera obcaecant ocu-
rare(Ecc/e.ix).»Hincpius Dominus,quiahicpaticnter lossapicntium, ctverba rectorumsubvertunt {Deut.
exspectat,et districte nos in judicioJudicabit,si con- xvi). Talcs enim Dominus a templo suo ejecit, quia
versi non fuerimus.nos admonerc dignatusest.cum quamvisinpraesenti saeculocorporeEcclesia conjun-
dixit « Curritcdura hicem vita3 habetis, ne tenebroe
: ctivideantur,tamenin diejudicii ab Ecclesia scpara-
vos comprehcndant [Joan. xii). » Et item: Con- buntur, quando illis dicctur « Discedite a mc,ma- :

cordacum advcrsario tuo. Et Apostolus « Eccc nunc lcdicti, in igncm ojternum, qui paratus est diabolo
:

tcmpus acceptabile, ecce nunc dics salutis (/ Cor. et angolis ejus {Mutth. xxv). » Non solum Dominus
II). » Cur autem infelici animae haec mala contige- vendentes de tcmplo cjecit,sed etiam ementes, quia
rint, manifestatur cum dicitur « Eo quod non co- n non solum illi rci sunt,et ab Ecclesia alieni,qui spi-
:

gnoveris tcmpus visitalionis tuae. » Tempus visita-
tionis in prajscnli cstvita.iihi nos Deus omnipotens
variismodisvisitaredignalur, aliquandoa<lmoncndo
lcniter, aliquando minando
prosperis,aIiquandoadvcrsis.Spd tempusvisitationis
sua2perversaanimanoncognoscit,quandonccin pro-
spcrishumilitatcm,necinadversisservatpatientiam,
ritalia dona vcndunt, scd etiam qui emunt, quod
carius vcndcre possint. Undemagna etsancta syno-
tcrribilitcr, ali(]uando
dus dccrcvit, ctiam laicnin,si in hujusmodi ncgotiis
mediator fucrit, ab Ecclcsia alicnuin fieri.Tales do-
murn speluncam latronum faciunl,quia in eo quod
spiritalia dona vendunt, abominabilem fructum fa-
ciunt. De quibus ait Salvator « Qui non intrat per:

quia noc peccata pcrpclrare mctuit, ncc perpctrata ostium in ovilc ovium, sed asccndit aliundc, ille fur
flctibus punit.Quod aiitcm subjungitur «Etingrcs- : cst ct liitro (Joaii. xx). » Quod voro sulijungit: « Et
sus tcmplum, C(X'pit cjiccrc vciidcntes ctcmonlcsdo « scmpcr agit
crat doccns (juotidio in lcmplo.» IIoc
illo, » hoc quotidic in Ecclcsia licri ccrnilur.Tcni- in Ecclcsia spiritalitcr, quod tunc per scmctipsum
plum Dci spiritalitcr Ecclesia ost, ([ua; domur ora- fccit corporaillcr. Ipsc enim in tcmplo docct, cum
 : :

661 HOMILLE DE TEMPOUE. Rr,2

exterius per pracdicatores doctrinam format, et inlc- A ctis singulariter se haberc acstimalquod habet.Quo
rius cor auditoris illustrat. morbo jactantiac iste Pharisaeus laborabat, qui nou
HOMILIA CXXIU. solum publicano humiliter oranti seprseferebat.sed
DOMIMC.V DUODECIM.V POST PKNTECOSTEN. etiam cffitoris hominibus, dicens « Deus, gratias :

(Luc. XVIII.) « In illo tempore dixit Jesus adquos-
« dam, quiinseconfidebanttanquamjusti.etasper-
« nabantur csteros, parabolarahanc Duohomines
« ascenderunt in templum. » Et reliqua. In multis
locis sacra Scriptura, quantum virtus humilitatis
ago tibi, quia non sum sicut ca;teri hominum. »
Adhuc etiam ip&am raentis jactanliam Pharisaeus
: verbis aperit, cum subjungit
« Jejuno bis in sabbato,decimas do omniumqusc
« possidco. )>Quod ait:«Jejuno bis in sabbato, » in-

hominibus quanlumvc morbussupcrbi.T no-

prosit. telligendum est in hcbdomada.Ubi eorum tepiditas
ctat, ostendit prsecipue tamen in hac Iectione,sub
;
redarguifur, qui etiam indictum jejunium in Eccle-
duorum horainum cxemplo hoc Dominus declarat, sia violare prfesumunt. Frustra tamen decimas de

pharisaei scilicet,desuis meritis inaniter se extollen- omnibus quffi possidebat dabat, qui mentem puara
tis : et publicani sua peccata humiliter confiteiitis. infundamento humilitatis non collocaverat. Erat
Aitenim :«Duo homines ascenderunt in tomplum. » enim de illis de quibus Dominus ait « V.-e vobis, :

Supra retulit Evangolica lectio,quaIiter Dominus ad o Scribfc et Pharisa;i hypocritae, qui decimatis men-
constantiam orandidiscipulossuoshortaretur, simi- tham et ancthum et cyminum {MaUli. xxiii ; Luc.
litudinem propo.*uitdejudiceiniquitatis,queminter- xi), » et omne majora autem legis prac-
olus horti ;

pellabat quotidiequscdam vidua, dieens « Vindica : termittitis, id est judicium et aequitatem. Sollicita
rae de adversario meo.et nolebat per multum tcm- ergoconsiderationcpraevidendum est,ut quotiescun-
pusfLMr.xviii). » Post haec dicit intra ss : « Et si que bona agimus, virtutem hurailitatis in funda-
Deura non timeo, nec horainem revereor, tamon mentoponamus,ne siexterius inanem gloriara quae-
quia molesta est mihi ha?c mulier,vindicabo illam, rimus, interius mercede privemur. Unde Ezechiel,
ne in novissimo veniens suggillet me iLuc. xvni). » cura quatuor aniraalium corpora describeret, ait
Et taediovictus praestitit quod benoficiopr.TJstare no- Erant capita animalium plena oculis ante et retro.
luerat. Sed quod omnis,qui ad adorandum accedit, Quoniam sanctorura actio undique circumspecta,
non solura humanitatera in cordo.sed etiam scrvare undique debct esse munita. Ecce enim Pharisaeus
debet in corpore.finita similitudine dicebat ad eos, iste ad referendas Deo gratias apertos oculos habuit,
qui in se confidebant tanquam justi essent « Duo : sed ad humilitatis custodiam clausos, cum dixit;
homines ascenderunt in tempUim, ut orarent,unus " Deus, gratias ago tihi, quia non sum sicut c.Tteri
pharis.Tus, ct altcr publicanus.^Pharis.neus namque hominum. »Nos autem in eo quod bonum agimus,
divisus interpretalur, quo nomine illi in Judaeorum C oculos apcrtos habemus, sed si de bono opere ina-
populo censebantur, qui ut.justiores apparerent, a nem gloriam quaerimus, in ea parte nihil videmus.
caeteris se dividebant quasdam observationes et su- Et quid prodest, sitota civitas munita sit, et muris
perstitiones docentes, quorum vitia Dominus in undique circumdata, etunum foramen in ea relin-
Evangelio non eolum detegit, sed etiam frequenter quatur,per quod abhcstibus capiatur? Autquid va-
increpat, dicens : « Vae vobis, Scribfe ct Pharissi let, si navis in medio pclagi posita, clavis et tabulis

hypocrit<T,qui similes estis sepulcris dc.Tlbatis.quae firraiter confixa fuerit,el parvum foramen in ea rc-
a foris parent quidem hominibus speciosa, intus maneat, per quod aqucc ingrediantur, et navis dc-
autera plena sunt ossibus mortuorura et omni spur- mergatur? Nihil. Sic non sulficitbonum agere, nisi
citia. Ita et vos quidem a foris apparetis homini- quis humilitatcm studeat servare.Ouia qui sine hu-
bus autem pleni estis iniquitate et hy-
justi, intus militate virtutes colIigit,nuasi in ventum pulverem
pocrisi {Matth. xxm). » Et iterum « Super calhe- : portat. Nara humilis dicitur, quasi humi acclivis.
drara Moysi sederunt Scriba;etPharisaei.Omniaergo Quam humilitatem ille habcbat, qui diccbat:« Lo-
quaecunque dixerint vobis facite, secundum vero quar ad Dominum meum, cura sira pulvis et cinis
opera eorum nolite facerc. Dicunt cnira, et non fa- (Ge?Kxviii). ') Et Dominus ad humilitatis custodiam
ciunt. .Mligant autem onera gravia et importabilia, r» nos provocat. fum dicit: « Discite a me quia mitis
et imponuntin humeros hominum.digito autemsuo sum ct humilis cordc {Malth. xi). » Et Salomon :

noluntea movere {Ibid.). » Ex quorum numero orat « Quanto magnus humiliate in omnibusi/-'C(7/.
es,
iste Pharisacus, qui cum asccndisset in templuraut iii). » Et Petrus apostolus « Humiliamini sub po-
:

oraret, dicebat « Deus, gratias ego tibi quia non

: tenti manu Dei(/ Pelr. v).»Hanc humilitatem habe-
« sum sicut caeleri hominura,raptores,injusti,adul- bat Psalmista, cum dicebat :"Bonum mihi,Dorainc,
" teri, quo lococol-
vclut etiara hic publicanus.»In quod humiliasti rae {Psnl. cxviii'». » Et itera « Hu-
ligere possuraus, quia quatuor modis lumor arro- miliatussum usqucquaque, Domine ilbid.). »Solet
gantium dividitur. Primo,cum se existimat habere enim contingere, ut cum avis laqueo capitur, sana
homo, quod non habet. Secundo.cum hoc quod ha- summifate parvissimae
tofo corporc et integris alis,
bct, propria virlute se haberc putat. Tertio, cum unguis teneatur. Quoniam antiquus et callidus au-
hoc quod habet, a Deo quidem se accepisse, sed ceps diabolus, quos prr adulteria.homicidia et cae-
propriis meritis credit. Quarto, cum caeteris despc- tcra raanifesla mala capere non potest, per inanera
663 HAYMONIS HALBERSTAT. EPISC. OPP. PARS II. — HOMIL. 664
gloriam dccipere conatur,ut debono quod agunt,et A est, quia sicut Judoeorum populus
ait Apostolus : «

sibi placeant et csteros despiciant. Sed his de su- volens statuere suam justitiam,justitiae Dei non est
perbi Pharisaci tumore breviter dictis,ad poenitentis subjcctus {liom. x).»Publicanus autem vel gentilis,
publicani verba veniamus. Nam subditur: acccpta Dci notitia, tanto ciliusad vcniampervenit,
'(Et publicanus a longe stans, nolebat ncc ocu- quanto vehementius dolens de peccatis erubuit,
« los ad coclum levare,sed percutiebatpectus suuni, Apostolo toste, qui ait : « Quod quferebat Israel,
« dicens Dcus, propitius esto mihi pcccatori. »
: non ost consocutus,electio autem consecuta est [Bom.
Publicanus dicitur, qui amisso pudore publice poc- xi). » Sic ergo unus exaltando jneruithumiliari, et

cat, vel qui tributa et vectigalia publice exigit. Si- alterhumiliandomeruitexaltari.«Superbumenim, »

cut enim Pharisseus mcntis jactantiam aperuit vcr- aitSalomon,«sequitur ignominia,et humilem spiritu
bis, ita et publicanus dolorem cordis in ipso situ sequitur gloria {Prov. xixV » Unde et subditur :

ostendit corporis.Primo a longe stando. non audcns « Quia omnis qui se exaltat, humiliabitur :el qui
appropinquare sanctis, a quorum consortio se poc- « sc humiliat, exaltabitur. » Sed quia simpliciter
cando diviserat. Secundo, nolens oculos ad coclum non ait: Qui se exaltat, humiliabitur et qui sc hu- :

levare, timens illum respicere, quem se offendisse miliat, exaltabitur; sed cum additamento «Omnis :

recolebat. Tertio, tundendo pectus, quod proprie „ qui se exaltat, humiliabitur et qui se humiliat :

illorum cst, qui de peccatis erubescunt. In tun
sione quippe pectoris, dolorcm ostcndit mentis.
Sed quia nemo prce facinorum magnitudinevcniam
desperare debet, rectc voce publicani dicitur
«Deus, propitius csto mihi peccatori. » Novcrat
enim illum esse, qui per Prophetam ait (Ex-cch.
xviii) :« Vivo ego.dicit Dominus, nolo mortem pec-
cxallabitur,» dicondum est,quia variis modishomi-
nes in hoc sa^culo et in futuro exallantur, et huini-
liantur. Alii hic et in futuro exaltantur sicut fuil
: rox David, Job, Ezcchias, Josias et Cieteri tales,
qui gloriosi in hoc saeculo fuerunt,et gloriosiores in
fuluro.Alii hic et in futuro humiliantur, sicut sunt
superbi homines, qui sunt pauperes : vel certe illi,

catoris, sed ut converiatur et vivat. » Et iterum
« Peccator in quacunquedie conversus fuerit et in-
gemuerit, omnia peccata cjus oblivioni tradentur.»
Imitemur ergo et nos, qui poccatis constringimur,
huncpublicanum :et recolentos mala quajgessimus,
longe stemus, id est a consortio sanctorum nos in-
dignos judicemus. Respiciemus terram, id est ter-
ram ct cinerem nos jugiter consideremus. Tunda-
mus pectora,ut delectatio carnalis in ainaritudincm C cto ad inferna descendunt (Job. xxi). Alii autem
vertatur mentis. Nequc cnim pccnitentcs de vonia
desperemus, sed ad illuni, qui veni;e largitor cst,
: qui in hoc saeculo de peccatis vindictam recipiunt,
et in futuro ad pccnam perpetuam transeunt,quales
fnerunt Ilerodes et Antiochus, Nabuchodonosor et
Pilatus, et inulli tales, de quibus scriptumest:
i> Duplici contritionecontereeos, Domine(Jer. xix).»
Nonnulli enim hic oxallanlur, sed in futuro humi-
liantnr, sicut sunt superbi divites, qui juxta Scri-
pturse voccm, ducunt in bonis dies suos,et in pun-
hic humiliantur,scd in futuro exaltantur,sicut sunt
pauporcP,ct illi pripcipue, qui propter Doum omnia

humiliter acccdamuSj orantes cum propheta et di- sua relinquontcs, sometipsos spontanca voluntate
centes « Adjuva nos, Deus, salutaris noster, ct
: humiliant, ut in futuro a Domino exaltari merean-
propter gloriam nominis tui, Domine, libera nos, tur.Ad quorum nos consortinm perducere dignetur
et propitius esto peccatis nostris, propter nomcn illo.qui vivit ct regnat in sa?cula saiculorum.Amen.
tuum (Psal.» Sed quia juxta vocem Salo-
Lxxvm). HOMILIA CXXIV.
nionis iProv. xvil Ante ruinam exaltatur cor, et
: DOMINICA DECIMA TKRTIV POST PENTFXOSTEN.
ante gloriam huiniliatur,bene subjungitur :« Amen (Marc. VII.) « In illo teniporc Exiens Jesus de :

dico vobis, descendit hic justilicatus in domum « finibusTyri,venii perSidonomadmare Galilaeae. »

suam ab illo, »hoc est,magis quam Pharis.-eus. Isle Et reliqua.Supra rctulit Kvangelica lectio, qualitcr
enim se accusandojustilicatusest, illeseexcusando Dominus fines Tyri ct Sidonisappropinquans^filiam
reprobatur. Sicque in his adimpletum est quod alibi mulieris Chananitidis adsmonio liberavit.Nunc au-
ait : « Amen dico vobis, quia gaudium cst in colo tem et aliud miraculum descripturus, non frustra
coram angelis Dei supcr unopeccatoro pconitentiam n ipsa loca, per qua? ambulavit,commemoranda puta'
agente.quam super nonaginta noveni justis,qui non vit, diccns « Et itcrum exiens Jesus de finibus
:

indigent pocnitontia {Luc. v). » Allegorice autem « Tyri, vcnit pcr Sidoncm ad maro Galil.Ta;, intor

per Pharisajum et pubiicanum,utrum(|uo popiilum « medios finos Docapolcos.« Tyriis et Sidon civita-

inlelligerc possumus,Judrcorum scilicet ot gentium. tes fuere gentiliiim, qu.T quondam filiis Israel in
Ergo per Pharis.ruin, (|ui divisus interpretatur,Ju- sortem data2 sunt, sod ab eis miniine possessaj. In
dajorum populus signKicatur, qui in circumcisione cordc enim inaris sitae, non facile ab hostibus ca-
ct legalibus CEromoniis a cmteris nalionibus erat piuntur.In hac Tyro fuit rex Hiram potentissimus,
divisus.Perpublicanum intclligiturgcntilispdpulus, (|ui Saloiuononi in cnnstructionodomusDomini plu-

qui a cognitiono Dci alicnns,alisque ulla rovcrontia riniuinjiivil (/// /iV;/. \). Contra quam Ezechicl
publice pcccaro non ernbcsccbat,non solum in idu- proplieta mulla locutiis est {Eurli. xxvii, xxviii),

luruin cultura,scd ctiam in variis imnuip.ditiis.^od diconsoam in cordomarissitam, divitiislocupletem.

Pliaris.pus de profriis moritis confidens.reprobatiis >c(\ noc a viliis vacuam. Nabuchodonosor quoquc
 :

665 HOMILI^ DE TEMPOUE. 666

regetn Babylonia?, ad ejus destructionem festinan- A. prehcndit ? Nunquid non coram hominibus eum sa-

tem describit. Decapolis autem regio est trans narc potcrat, qui cuncta creavit ex nihilo? Poterat
Jordanem, decem urbes habens, ut ipso nomine utique. Sed prius ipsum a turba separat, et postea
comprobatur. Nam 5lxa Graece, Latine decem
•
sanat, ut inteiligat genus humanum se aliter sanita-

Tok:<i vero, hoc loco civitas dicitur, ex quibus

in tem animaj non posse reciperc, nisi prius pristinos

(ut diximus) nomen regionis Decapolis est composi- errores relinquens, a turba immundorum spirituum,
tum.Sicufergo Tyrus et Sidon, civitatesgentilium' ettumultu vitiorum sese redderet alienum. Digitus
gentilem significant populum, sic Decapolis Judaso autem Dei in ScripturisSpiritum sanctum significat,
rum, qui ad suam eruditionem decalogum legis ac. sicut Dominus alibi ait : « Porro si in digito Dei eji-

ceperat. Quod autem ait » Venit pcr Sidonem ad

: cio daemonia {Luc. xi). » Quod alius evangelista ma-
marc Galilceac, » inter medios fmcs Decapoleos, non nifestius declarat, dicens : « Si ego in Spiritu Dei

ipsos fines eum intrasse, scd juxta transisse signifi- ejicio dffimones {Matth. xii). » Iste est digitus,quem
cat. Quod etiam a mysterii significatione non vacat. magi in if^gypto confitebantur dicentes « Porro
:

Quasi enim fines Decapolis spiritualiter appropin- digitusDei est iste(Erorf. viii). » Hoc digito tabulae

quavit, quando carnem ex Judaeis assumpsit, sicut Testamenti scriptaj sunt. Et pulchre per digitum
dicit Apostolus « Quorum patres, ex quibus Chri-r.
: Dei Spiritus sanctus figuratur,quia sicut digitis ali-
stus secundum carnem, qui est benedictus ia sse- quid constringimus,utoperemur, itaPater et Filius
cula saeculorum (Rom. ix) » Non autem ipsos fines omnia per Spiritum sanctum operantur, Psalmista
ingrcssus cst, quia ab eis neccognitus, nec receptus testante, qui ait: « Verbo Domini cocli firmati sunt,
est, sicut ipse eis improperans dixit « Ego veni in : et spiritu oris ejus omnis virtus eorum {PsaL xxxii).»
nomine Patris mei, et non recepistis me si alius : Hujus digiti mirabilem operationem aspexerat qui
in nomine suo venerit,ipsum suscipietis {Joan. v). » dicebat : « Quoniam videbo ccclos tuos, opera digi-

Unde per Joannem dicitur « In propria venit, et : torum tuorum (PsaL viii). » Sive certe per digitum
sui eum non receperunt (Joan. i). » Vel certe fines Dci recte Spiritus sanctus designatur quia sicut ;

Decapolis appropinquavit, quando consortium hu- in niillis aliis membris tantam partitionem habe-
manaj naturas accepit. Non autem ipsos intravit, mus, quantam in digitis, et tamen una est manus,
quia communionera culpae non habuit. sic ejusdem Spiritus sancti dona cum sint in sin-
« Et adducunt ei surdum, et mutum. » Surdus gulis divisa, in eodem tamen sunt indivisibilia.
isteetmutus allegorice genus significat humanum, Unde Paulus,enumeralisejusdemSpiritus sancti do-
quod constat tam ex Judfeis, quam ex gentibus. nis,adjunxitdicens: «Haicomniaoperaturunusatque
« Non est cnim distinctio,» ut Apostolus ait « Judasi idem Spiritus. dividens singulis prout vult {I Cor.
rt Graeci omncs cnim peccaverunt et egent gloria C xii). » Mittit orgo digitos in auriculas, ut surdo audi-
:

Dei (Rom. iii). Tunc autem genus humanum ob-

>. tum restituat,quiautaurescordisverbum Deiaudire
surduit, quando in primo parente verbis serpentis et spiritaliter intelligere possint, per Spiritus sancli
auditum aperuit. Post surditatem tunc ioquendi gratiam aperiuntur. « Exspuensque tetigit linguam
officium perdidit, quando a laude Dei cessavit. ejus.»Sputumexcapitedescendit.Ergopercaputdivi-
« Non est enim speciosa laus, » ut ait Scriptura, nitas,persputumhumanitasdesignalur,Apostolodi-
" in ore peccatoris {Eccli. xv). » Hi autem, qui sur- cente: « caputChristiDeusest(/ Cor.ii).» Sputoigitur
dum et mutum Domino ad curandum adducunt,pa- liguam tetigitutloquelamreciperet,quando altitudi-
triarchas et prophetas significant, qui spiritaliter nem sua3 Divinitatis usque ad nostram inclinavit
Dominosaegrotum ad sanandum detulcrunt.Quia ad humanitatcm {Joan. xi). Quod alibi manifestius de-
cjus liberationem, non solum Domini incarnationem monstravit, quando oculos cajci nati aperuit.Lulum
praedixerunt, sedetiamtotis viribus eam optaverunt. siquidera ex sputo fecit, et linivit oculos ejus.
Unde et subditur : « Et deprecabantur cum, utim- Et suspiciens in coclum, ingerauit et ait illi
((

(<ponat illi manum. » Manus Domini in Scripturis
aliquando potentiam Divinitatis significat,aliquando
incarnationem humanitatis.
Divinitatis, scriptum est « In manus tuas,
sicut
Domine,commendo spiritum meum {Psal. xxx; Luc.
« Ephpheta, quod est, adaperire. » Sanaturus Domi-
nus aegrotum, in coelum suspexit, ut ostenderet om-
Potentiam significat J)
nia bona et sancta a Deo esse petenda. Inde enim
: surdisauditus,indemutisredditurloquela,quiasicut
Jacobus aposlolus ait « Omne datum optimum, ct
:

xxiii).» Incarnationis humanitatem, sicutalibi legi-
tur : «Emitte manum tuam de alto {Psal.
Ergo in hoc loco non incongrue manus Domini in-
carnationismysterium significat. Doprecalur autem
eum, ut ei manum imponat, quia per hoc quod no-
stram mortalitatem accepit, genus humanum ab
infirmitate animi libcravit.
« Et apprehendens eum do turba seorsum, misit
« digitos suos in auriculas cjus. » Quid est quod
Dominus sanaturus surdum ct mutum, seorsum ap-
omne donum perfectum desursum est, descendensa
cxliii). » Patreluminum {Jacob. i). » Et sicutin Evangelio di-
citur: « Non potesthomo a se facere quidquam, nisi
ci datum fueritdcsuper(Jo«M.ixe<.xix).» «Ingemuit.»
Nunquidindigeretaliquidpostulare,aPatrc, cum ge-
mitu,qui cuncta postulata dat cum Patrc? Non. Sed
ut exemplum nobis ostenderet gemendi. quotics vel
pro noslris, vel pro alienis peccatis interccdimus.
Quod autem ail.Ephpheta.evangelista exposuit,cum
adjunxit: «quodest,adaperire.»Consueludoe3t enim
 :

667 HAYMONIS HALBERSTAT. EPISC. OPP. PARS II.— HOMIL. 668

evangelistarum, ut aliquando ipsaverbavel nomina A « Quanto autem eis praecipiebat, tanto magis plus
hebraica cum ipsa sua expositione ponant, sicul iii praedicabant. » Hic tempora eorum redarguuntur,
EvangelioJoannisdicitur:(<VadeadnatatoriamSilo£e, quibusofficiumpraedicationisinjunctumestettamen
quodinterpretatur missus (Joan. ix). » Etin Evangelio a pr.-edicationecessant.Considerandum namqueest,
Marci,<iBartim»usTim<Tifiliusscribitur(.V(;///). x]. » qune culpa sit doctoribus,post praBceptum Domini se
EtJudasZelotesidemostquictJudasChananasus,quo- sub silentio ponere, quando etiam nec illi tacere pos-
niam Chanaan zelus interpretatur. Ephpheta ergo, sunt, quibus praeceptum est ne cui dicerent. Quid
quodestadaperire,proprie ad aures pertinet. Et pul- autem dicant audiamus:
cherrimo ordine Dominus prius digitos in auriculas « Bene omnia fecit, et surdos fecit audire,et mu-
surdimittit,deindelinguamsputotetigit,et postremo " tos loqui. » Non solum in hoc bene fccit, quod sur-

ait :Ephpheta, quod ostadaperire.utordinatissimum dos fecit audire ct mutos loqui, sed etiam omnia
officiuni hapliz;i"di sncerdotibus domonstraret.Quo- quae ab initio creavit, bene fecit, sicut scriptum est :

niam hi qui baptizantur, prius Spiritus sancti gratia «Et viditDeus cuncta quse fecit, et erant valde bona
suntilluminandijdeindeadoctoribiissuntinstruendi (Geti.i.» Moraliterautem per surdum et mutum,qui-
et postremo ad confessionem fidei vocandi. Unde libet peccatordesignatur. Quienimavertitauressuas
consuetudo est sacerdotum,ut eorum linguam et na- n neaudiat legem,surdusest. Ouiaautemloquitur ini-
res, quos catechizant, sputo tangant, ipsius Do- quitatem in excelso, et seminat inter fratres discor-
mini verba dicentes: Ephphela, quod est adaperire. dias, etiamofficialoquendimutusest. Talesut audi-
Sedquia interdicere Domini et lacere nulla est di- tumelloquelamspiritalemreciperepossint, amagis-
stinctio: « Dixit enim et facta sunt, mandavit et triset doctoribusEcclesiaeDominoadducuntur.Quasi
creata sunt {Psal. cxiaiii). » enima;grotum Domino adducunt, quando in sua do-
« Statim » ut dixit,«Ephpheta» quod est adaperire, ctrina et exhortatione peccatores converti faciunt
« apertae sunt aures ejus, et solutum est vinculuin et pro his, quosconverti velle videtur, ad Dominum
« linguae ejus, et loquebatur recte. » Non enim erat preces fundunt. Nec differt pietas Dooiini tales sa-
dignum, ut is qui a Domino creatus fuerat, aliter nare, qui animarum vulnera venitcurare,tamen ut
loqueretur quam superiorem in-
recte. Juxtajvero fidoset satisfactiopoenitentiumnon desit.Nam satis-
telligentiam, postquam Dominus per immissionem ordinem Dominus ostendit, cum surdum et
faciendi
Spiritus sancti corhumani generis ad poenitentiam mutum curaturusseorsumeumextraturbameducit,
emollivit, postquam incarnationis suae mysterium ostendensnimirum quiasipeccatores fructusdignos
patefecit, quam prius infidelitas vinxerat,
linguam, facere volunt,necesse estutsocietatem daemonum,et
fides absolvit, et Deum laudare coepit, dicens cum tumultum vitiorum, et carnalem hominum commu-
Psalmista « Domine, labia mea aperies,et os meum ^ nionem deserant.Sicut enim bonorum societas mul-
:

annuntiabitlaudem tuam (Psal. l). » Et cum Isaia: tum adjuvat, sic communio carnaliumhominum in-
«DominusDeusdeditmihilinguameruditam.utpos- firmis mentibus plurimumnocet.testePsalmistaqui
sim sustinere eum, qui lapsus est, verbo (Isa. l). » ait : « Cum sancto sanctus eris, et cum viro inno-
« Et praecepit eis ne cui dicerent. Quid est.quod
» cente innoccns eris [Ps. xvii). » Elcum electo
qui ad hoc in mundum venerat,ut miracula faciendo cum perverso perveteris. Et sicut
electus eris, et
se Deum esse ostenderet, miraculum a se factum Salomonait: «Quicumsapientibusgraditur, sapiens
occultareprfficepit?Nimirumbonisexemplumosten- erit. Amicusstultorum efficitur similis (Prov. xiii). »
dit, ut etiam in bono opere inanem gloriani et ja- Unde et ipsealibi nos admonet, dicens: « Noli esse
ctantiam caveamus, juxta quod alibi ipse prascipit, amicus homini iracundo, nec ambules cum viro fu-
ut intremus in cubiculum, et clauso ostio oremus rioso,nofortediscassemitasejus,etsumasscandalum
Patrem nostrum. Et Pater noster, qui videt in abs- animae ture^Prov. xxii). » QuasienimDominusfidcles
condito, reddct nobis. Est autem haec discretio in suos spiritaliter ab infidelium turba scparabat, cum
hac taciturnitate observanda, ut is qui novellus est perlsaiamdicebat:«Exitedemedioeorum,etimmun-
in conversatione, non solum ab ofncio praedicationis dum ne tetigeritis (Isa. lii). » Perfecti in medio pra-
cesset,sed ctiam sua bona opera ab aliorum aspecti-
D vorum positi, seorsum manent, dum eorum pravis
busabscondat.nescientesinistra suaquidfaciat dex- operibus nec cordc consentiunt, nec ore parcunt.
tera sua, ne forte radicem cordis,quain profundilas Qualem sollicitudinem habebat ille, qui in soUicitu-
terra; nondum fortiter ligavit, ventus elationis era- dine regali positus, aiebat « Quis dabit niihi pennas
:

dicet. Oui autcm diuturna convcrsatione probalus sicut columbae,et volaho et requiescam? Ecce elon-
est, non solum in prajdicatione proficore debet,sed gavi fugiens, et mansi in solitudine (Psal. ltv).» Sed
etiam e.xemplo.implens quodDominusalibiail:«Lu- quia nullus dignani pocnitentiain agere potest, nisi
ceat lux vestra coram hominibug, ut videant vestra Spiritus sancti gratiacor ejus ad pccnitendum emol-
bonaopera.et glorificentPatrcmvestrumquiincoclis liat, recte subditur : « Misit digitos suos Dominus in
est '.)/«////. v). ) OuodutrumqucDominussuocxcmplo auriculas,etcxspuens tctigit linguam ejus. » Quasi
ostendit,quando pra-cepit uni: nemini dixeri3,alteri enim Dominusdigitossuos inauriculas surdi misit,
veroait: « Vade in civitatem ad tuos.etannuntia illis quando perardoremSpiritussancti cor poccatorisad
quiinta tibi fecorit Dciis 'Mfirr. i el v). » poenitentiam emollit : « Quia ut ait Apostolus, quid
 , ::

669 mmUM DE TEMPORE. G70

oremus sicut oportet, nescimus : sed ipse Spiritus A spondit,dicen3:«Beatuses,SimonBarjona,quia caro

postulat pro nobis gemitibus inenarrabilibus {Rom. et sanguis non revelavit tibi, sed Pater meus qui est

Quasi enim sputolinguam muti tangit, cum

viii). » in coelis(/6td.).Ncquehac beatitudine fraudabimur,
saporem divinae sapientiae cor peccatoris degustat. qui in eum corporaliter non vidimus,et tamen spi-
Quantum autem Dominus erga conversospeccatores ritalitcr crcdimus, sicut cuidam se videnti dixit :

misericors existat, manifestatur cum subinfertur : « Quia vidisli me,credidisti : beati qui non viderunt,
« Et statim aperti-e sunt aures ejus, et solutum est et credidcrunt (Joaiu xx). »

vinculum lingua? ejus, et loquebatur recte. » Nullum
enim peccatum tam magnum est, quod medicamento
poenitentiajsanari non possit.Nonenim mentiturille
qui ait Vivo ego, dicit Dominus nolo mortem pec-
: «
catoris, sed ut convertatur et vivat. « Et « Peccator
in quacunque die conversus fuerit et ingemuerit,om-
niapeccata ejus oblivioni tradentur. » Recte autem
post curationem peccator loquitur, quando linguam
« Dico enim vobis, quod multi reges et prophetae
« volucrunt videre quae vos videtis, et non viderunt,
« et audire qua? auditis, et non audierunt. » Si re-
; ges juxta littcr-im accipimus, agnoscere possumus
: quia sancti reges, quaiis fuitDavid, Ezechias et Jo-
sias, voluerunt videre quod apostoli videbant, sed
non viderunt. Sed quia rex a regendo nomen acce-
pit, spiritaliter eos reges accepimus, qui quamvis

quae conviciis et detractionibus tortuosa fuerat, ad r» sint paupertate tenues,tamen actus suos et cogita
laudandum Deum exhortandum proximum comet -
tiones juste regere et disponere noverunt. De quibus
mutat.Sed quia post publicam pcenitentiam tiliquis per Salomonem dicitur « Cor regis in manu Do- :

non statim ad praedicandum prodire debct, bene dici- mini (Prov. xxi)- » Unde bene alius evangelista pro

tur « Et prtTccepit illis nc cui dicerent. » Prius enim

: regibus justos posuit, diccns « Multi justi et pro- :

semetipsum curare debet, qui aliena vulnera vult ler-
gere. Unde Apostolus.cum de ordinandis minislris
Ecclesiae loqueretur, ait « Non nuper conversum,
n^^n neophytum,ne forte elatus in judicium incidat
phetae volucrunt videre quae vos videtis, et non vide-
runt (Malth. xiii). » Sicut enim amittit rcgiam poles-
: tatem, qui tyrannidem exercens,nec se, nec sibi sub-
jectos regere novit sic pauper et exiguus regis no-
:

diaboli (/ Tim. vm). » Quem autem diuturnitas tem- mine censetur, qui seipsum regere novit bene. Quod
poris et perfectio poenitcntiae idoneum reddit, de Fortunatus breviter versiculo comprehendit,diccns :

fovea peccati etiam alios e.xtrah re debet.juxta illud Pauper in occulto regnat, habendo Deum.
quod in Apocalypsi dicilur: « Qui audit, dicat,Veni Sed quacritur quarc Dominus dicat « Multi rcges :

(Apoc. xxii). » Unde

bene dicitur « Quanto autem
et : et prophetae voluerunt videre quae vos videtis,et non
eis praecipiebat, tanto magis plus pra;dicabant, et eo viderunt, et audire quae auditis, et non audierunt, »
amplius admirabantur dicentes Bene omnia fecit, : cum Jacob patriarcha dicat « Vidi Dominum fa- :

et surdos fecit audire, et mutos loqui. » C cie ad faciem, et salva anima mea (Gen.
facta est

HOMILIA GXXV. xxxii). » Et Isaias : « Vidi Dominum sedentem super

DOMINICA DECIMA QUARTA POST PENTECOSTEX. solium excclsum et elevatum (Isa. vi). » Et ipse
(Luc. X.) « In illo tempore dixit Jcsus discipulis testimonium perhibeat, dicens « Abraham
Abrahffi :

« suis : Beati oculi qui vident qua; vos videtis. » Et pater vcster exsultavit ut videret diem meum,vidit
rcliqua. In exordio hujus lectionis quaeritur, quare et gavisus est (Joaii. viii). » Scd ad hoc dicendum
Dominus oculos se videntium beatificet. Nunquid est, quia aliud cst figura, et aliud ipsa res qua: fi-
omnes oculi beati fucrunt, qui eum corporaliter vi- guratur : aliud speculum, et aliud species. Sancti

dere potuerunt ? Nunquid beati oruli Pilati et Cai- ergo prophetai per Spiritum sanctum in carne prae-
phae, et ca;terorum qui eum viderunt et crucifixe- viderunt Deuin futurum, sed corporalitcr secum
runt? Aut nunquid oculi Judae beati, qui eum vidit conversantem, colloquentem, convescentem. sicut
et tradidit?Non. Alioquinet oculi bestiarum et volu- apostoli videbant, vidcre desideraverunt,sed minime
crum beati esse possent. Sed beatos dicit oculos viderunt. Et ideo de prajsentia sua corporali dixit
apostolorum, quibus se et Patrem rcvclare dignatus « Multi reges et propheta voluerunt vidcre qua^ vos
est, pro quibus superius Patrem glorificaverat, di- videtis, et non viderunt. » Nam quantum antiqui
cens : « Confiteor tibi, Domine, Pater coeli et terra?, jj sancti eum in carne voluerunt videre, indicat vene-
qui abscondisti haec a sapicntibus et prudentibus, et rabilis Jacob,qui cum moriturus filios benediceret,
revelasti ea parvulis IMallh. xi). » Quod evidentcr ait : « Salutare tuum exspectabo, Domine (Gen.

evangelista manifcstare curavit, cum postea, quae xLix). »Et Isaias hoc desiderio ardebat, cum dice-
superius scripscrat, adjunxit dicens : Et conversus bat: « Utinam dirumperes ccjcIos et descenderes! »
ad illos, dixit: « Beati oculi qui vidcnt (juae vos vi- Et David eodein fervens amore, dicebat
(fsa. Lxiv.)

detis. » lllorum scilicet oculos bcatos ostendens,qui «Domine,inclinacocIostuosetdescende(/'sa/. lxvi).»

hominem videntes, Deum crediderunt. Nam quid in Hoc etiam ajstuabat desiderio ille justus Simeon in
illo homine spiritalibus oculis interius viderunt,alibi Evangelio magnitudine sui amoris
(Liic. ii),qui pro
ostendunt, cum requisiti unius voce respondent,di- responsum non visurum se mortem,prius-
accepit,
centes : « Tu es Christus Filius Dei vivi IMalth. xvi).)) quam videret Christum Domini incarnatum.
Et talis visio, talisque confessio <iuod beatitudinem « Et ecce quidam legisperitus surrexit, tentans
mcreatur, ipsc Dominus ostendit, cum protinus re- " illum et dicens Magister, quid faciendo vitam
:
 :

671 HAYMONIS HALBERSTAT. EPI3C. OPP. PARS II. — HOMIL. 672

" a?ternam possidebo ? » Fortapsis legisperitus iste, A proximum utDei dileclionem po3tponat,non
diligit,

ut ad tentandura Dominum surgeret, ex ipsius verbis babere veram dilectionem credendus est. Quod in
occasionemsumpsit,quibus superius Dominus dixe- divina lege figuralitcr demonstratur, quando in or-
rat « Gaudeto quia nomina vestra scripta sunt in
: namentopontificiscoccusbistinctusponi pra^cipitur
ccclo (Luc. x). » Voluit enim scire,utrum et nomcn {E.rod. xxv;.Quasi enim in ornamento pontificis coc-

suum scriptum diceret in coelo, ideo tam soUicite
interrogat, quid faciendo vitam ajternam possideat.
Sed quia imperite esl loqui, bonum non rccta in-
tentione proferre,legisperitu3 iste imperite interro-
gasse comprobatur. Quod enim non
Dominumintcriogaverit,evangelistamanifestatcum
cus bis tinctus ponitur, cum in nostro operc dilectio
geminatur. Sicul enim avis sine duabus alis ad alta
sese sustollere non potest, sic nos ad perfectionem
venire nequimus, nisi duo prajccpta principallaser-
recta intentione vemus, dilectionem videlicetDeietproximi, testante
Joanne apostolo qui ail « Si quis dixerit, quoniam
:

dicit : « Pufre.xit tentans eum. » Surrexit autem, diligo Deum, et fratrera suum oderit,mendax est {I
non solum corpore ad interrogandum, scd etium Joan. iv). » Et itcrum « Qui non diligit fratrem suum
:

mentis elatione ad tentandum. Ouod ipsis suis ape- quem videt, Deum quem non videt quomodo potest
rit verbis, cum hunc non (luasi Dominum,scd quasi diligere? » (/6/rf.) Et hoc mandatum habemus a
magistrum inquirit, dicens « Magister, quid fa- : t» Deo, ut qui diligit Deum, diligat et fratrem suum.
cicndo vitam aeternam possidebo?
possH » Sed Dorainus « Hle autem volens justilicare
iustilicare seipsum,
sei dixit ad
quem occulta cordis non fallunt, et quem nulla latet " Jesum Et quis est meus proximus? » Erat eniui
:

cogitatio, ita suam responsionem temperat, ut ad de illis,de quibus Dominus ait « Qussierunt glo- :

interrogationem scriba? rospondeat, et a tentatore riam hominum magis quam Dei. » Sed Dominus ita
rcprchendi nnn possit. Misit enim eum statim ad suam responsionem temperavit, ut et se nobis proxi-
legem, quam in ore ot non cordc gestabat, dicens : mum per misericordiam ostenderet factura e3se,et
"Inlegequidscriptumest?Quomodolegis?».\tille, pharisajo quem imitari deberet, declararet.
quod legerat, nec negare poterat, respondens dixit << Suspiciens autem Jesus, dixit : Homo quidam
« Diliges Dominum Deum tuum ex toto corde tuo, « descendebat ab Jerusalem in Jericho, et incidit in
" et ex tcta anima tua, et ex omnibus viribus tuis, « latrones. » Qui in Scripturis litteram sequuntur,
« et ex omni mente tua, et proximum tuum sicut congrue dicunt, quia Dominus cum similitudinem
« teipsum. » Quam responsionem, quia Dominus vulnerati hominis poneret, recte hunc ad Jerusalera
suam esse recognovit, protinus collaudavit dicens : in Jericho descendisse commemorat. Siquidem ab
" Recte respondisti : hoc fac, et vives. » Sed in- Jerusalera in Jericho pergentibus rupes sunt magnae
terrogatio
V -o —
hsc scribae magnam nobis utilitatem 1'"
pa
quod hoc respondit verbis, servemus operi-
j,
—
-- valles concavae, et loca
et " 1
latronum" insidiis apta.Hu-
r
rit, si ^' jus rei testis est Josephus, qui mullitudinem latro
bus. Ait enim « Diliges Dorainum Deum tuum ex
: num ab Herode in eudem loco nccatara essc narrat.
toto cordc tuo, et ex tota anima tua, et ex omnibus Nos spirjtaJiter hunc horainem.\dara curastirpesua
viribus tuis, et ex omni mente tua, et proximum intelligimus, qui bene de Jcrusalem in Jericho des-
tuum sicut tcipsum. » In quibus verbis osteudilur, cendissedicitur : quiavisioncm supernac pacis amit-
quia volumus possidere ffiternam, dcbemus
si vitara tens, inpraesentem vitararaiseriisetierumnisplenam
Deum diligere non ex parte, sed ex integro, toto decidit.Jerusalem quippe visio pacis Jericho autem :

corde, tota anima, totis viribus, lota mente,ut locus luna interpretatur. Luna vero in sacro eloquio hu-
nullus r^raaneat vacuus, qui non Dei dilectione re- mancc fragililatis defectum significat, quaj dum men-
pleatur, sod mens, manus et lingua, ejus dilectio- struis horis crescit et decrescit, nostraj calamitatis
nem resonent. Ubi notandum quia in dileclione Dei mutabilitalem e.xprimit, qui crescimus nascendo,
mensura non ponitur, cum dicitur : « Diliges Domi- decrescimus inoriendo. Tuuc crgo primus homo de
num Doura tuum ex toto corde tuo, » etc. Quia Jcrusalera in Jcricho descendit, quando socictatein
cnim immensus est Deus, sine mensura est diligen- angeIorum,curaquibusDeumconterapIabatur,rcIin-
dus ut cum multum eum diligimus, parum nos di-
; quens,priBsentis vitae miserias expertus est.Latrones
ligere fatcamur. In proximi vero diloctione mensura D vero, in quos incidit, immundi spiritus sunt, qui
ponitur, cum dicitur : « Et proximum tuum sicut sedent in insidjis in occultis, ut interficiant innoccn-
tcipsura. » DeberausigiturDeumdiligereplus quam lcs. Ab horum insidiis orabat se liberari.Prophcta,
nos, ct proximum sicut nos, id est sicut nostr» ne- cum diccbat « Custodi mc a laquco quem slatucrunt
:

cessitati volumus subvcniri, subvcniamus ct pro-

sic mihi, ct a scandalis operantium iniquitatem {Psal.
ximo ct sicut nostro;; infirmitali volumus compati, cxl). » « Qui etiam despoliaverunteum. »DcspoIia-
sic compatiamur el proxiini ; ct sicut ad vitam vo- vcrunt quippe eura, quia post peccatura veste immor
lumus venire aeternam, sic optemus nobiscum per- talitatis, qua vcstitus erat, nudavorunt. Undc et illico
vcnire ot proximum et hoc est vere diligcre proxi-
; cognoscentes secsse nudos,consuerunt foliaficus.et
mum, sicut nosmetipsos. Considcrandum ost aulem fccerunt sibi pcrizomata {Gen. lu). « Et plagis impo-
in hoc loco, quia vcre non diligitur Dcus sine pro- sitis, abicrunl. » fMagas imposucrunt, quando poet
ximo, nec vcre proximus sinc Doo. Si quis onim inobedionliara genus humanum dc paradiso expul-
ila Dcum diligit ut proximi curam negligat : vel ila siira variis vitiis ot pcccatis vulncravcrunt. Abierunt
«73 HOMILI^ DE TEMPOHE. 074
aulem iiun a tentatione cessando, sed non tantum A minus quasi plagis vuln vinum infudit.quando
jrii;i

quanLUia voluerunt noccndo. Unde bene dicitur : u;:^peritdteni pa;nitcntia3 indixit Oleum infudit,cum
>.Semivivo relicto. » Quasi enim scmivivus esl.qui pccnitentibus suavilatem veniae rcnromisit.nua^^i vi-

ex alia parle est vivus, et ex alia mortuus. Scmivi- num infundit,cum dixit : « Pa^niLentiam agi te.wQuasi
vumergoreliquerunf,quia veste immortalitatis eum oleum,cum adjunxit: « Appropinquabit enim regnum
nudaverunt, scd spem redeundi ad veniam penitus ccclorum {Matfh. iu£t iv). » « Et imponens illum in
auferre non potuerunt. « jumentum suum, duxit in stabulum, et curam ejus

« Accidit autem ut sacerdos quidam descenderet egit. » Jumentum hic immaculatumDomini significat
« eadem via, et viso illo, prsterivit. )> Sacerdos iste corpus. Quasi ergo vulneratum homincm jumento
Aaron intclligitiir ordine suo, cui honor sacerdotii imposuit, quando per sacram passionem sua; car-
Ipgalis a Deo concessus est. Et ipse ergo eadeni via nis nos Dominus a peccatis liberavit. Unde benc ju-
descendens,vidit hominem vulneratum,et pertrans- mentum dictum cst, quasi adjumentom, quiainde
iit.quia de eadern mortalitatc natus.intellexit genus nostrarn infirmitatem juvit quod pro nobis passio-
humanum subprima^praevaricationispeccatoteneri, nem carnis sine pcccato sustinuit,sicutper Petrum
scd nec sc, nec alios potuit liberare. dicitur :
(c Peccata nostra ipse pertulil in corpore suo
« Similiter et levita, cuni esset secus locum, el ,. super lignum, ut peccatis mortui, justiticc vivamus
« videret eum, pertransiit. » Levita ordincm signi cujus livore sanati sumus (/ Petr. iv). » Hoc etiara
ficat prophetarum quia ipse vidit hominem vulne-
;
juxta aliara Evangelii parabolam significare voluit,
ratum, et pertransiit; quia intellexerunt prophctae quando errantem ovem inveniens, humeris suis im-
sub vinculo primi reatus hominum genus essc liga- posuit.et sic reportavit ad gregem {Luc. xv Mailh. ;

tum,scd nec se, nec alios absolvere potuerunt. xviii). Positum antem hominem vulneratum in ju-

« Samaritanus autem quidara iter faciens,venit se- mento, duxit in stabulum, quia redemptum genus
« cus eum,etvidens eum.misericordia motus est. » humanumduxit ad Ecclesiam. H.-ec enim spiritaliter
Samaritanus.qui custos interpretatur,Dominum si- stabulum dicitur, ubi quotidie sancta animalia pa-
gnificatJesumGhristum,de quo per Prophctam dici- bulo divini verbi reficiuntur, ubijuxta Isaia? prophe-
tur : « Nisi Dominus ffidificaveritdomum,in vanum vi- liara, accubat lupus cum agno, et bos cum leone

gilant qui custodiunt eam (Rs.cxxvi).» A quo se cu- palcas comedit {Isa. xi).

stodiri optabat,ille qui dicebat : « Custodi me, Do- «Et altera die protulit duos denarios et dedit sfa-
mine,ut pupillam oculi sub umbra alarum tuarum; « bulario. » Altera dies tempus est post Domini
protego mc iPs. xvi}.» Iste enim est ille custos, cui resurrectionem. Quasi enim una dies fuit ante pas-
per Isaiam prophetam dicitur : « Ad me clamat ex sioncm, et altera post resurrectionem. Duo dena-
Seir : Custos quid de nocte ? Ait custos : Venit mane, C rii, duo Tesfamenta.Novum et Vetus : sive duo prae-
et nox. Si qua^ritis.qua-rite : convertimini, et venile cepta charitalis, dilectio scilicet Dei et proximi.
{\sa. xxi).»Nam et in Evangelio.cum Jud;ei impro- Tunc enim duos denarios dedit stabulario, quando
perando ci dicerent « Nonne bene dicrmus nos.quia
: duo Testamenta sive duo prfficepta charitatis, pri-
Samaritanus es tu,ct daemonium habes((/oan.viii)?» mum apostolis, deinde sequacibus eorum (id est ma-
negavit se dasmonium habere,sed non negavit se Sa- gistris Ecclesia;), docendo tvadidit. Quantum autem
maritanum esse.Hujus Samaritani iter fuit de coelo Dominus do nostra salute curam habcat,manifestat
in uterum,dc utero in crucem.decrucc in sepulcrum, cum adjungit: « Etait illi : Curam illiushabo-Quasi
dc sepulcro iterum in ccelum.Sed cum iter faceret, enim curam vulncrati honiinishabendamstabulario
venit secis vulneratura,quando similitudinem nos- injunxit, quando in pcrsona omnium pastorum spe-
carnis accepit.Videns autem vnlnera ejus.mise-
trffi cialiter Petro dixit : « Si diligis me,pasceoves meas
ricordiamotus cst,quia quod nos de perpetua morte Cui recte in pra;raio promittitur
{Joan., idt.). » :

liberavit.etquod pronostra redemptione Deus horao « Et quodcunque supererogaveris, ego cum rediero
factus,usque ad nostram huraanitatera se inclinavit « reddam tibi. » Supererogat quippe stabularius,

totum misericordia fuit, ct non meritum, quod in- quando hoc agit homo doctor ex voto, quod non ac-
spexeral Propheta cum dicebat « Misericordia au- n cepit ex praecepto. Quod fecit Paulus apostolus,
:

tem Doraini ab aeterno et usque in ffiternura super quando habens licentiam, ut Evangelium annun-
timentcs eum {Psal. c\\' . » tians, de Evangelio vivcret, noluitutihac potesfate,
« Et appropians alligavit vulnera ejus, infundens sed die praedicabat, et noctibus laborabat, unde sibi
• oloum et vinutn. » Vulncra alligavit,quando pec- suisque victum et vestimentum tribueret. Samarita-
care prohibuit. Sive vulnera alligavit, quando poe- nus cum redierit, quod supererogaverit reddet ei,
nilentibus veniam repromisit,dicens : Non veni vo- quando in judicium veniens, pro majori labore prae-
care justos, sed peccatores ad pocnitcntiara. » Et dicationis, majorem rctribuet retributionem,dicen3
iternm : « Ncn
opus sanis raedico,sed niale ha-
est fideli servo :« Eugc serve bone et fidelis, quia super

bentibus {Matth. ix). » Et recte dicitur « Infundens : pauca fuisti fidelis, supra multa te constituam intra ;

oleum et vinum. » Hinc enim duo liquaraina (ut in gaudium Domini tui [Matth. .x.xvj. » Finila autem
medici ferunt) curandis vulneribus sunt apta : quia similitudine, interrogationem scribae Dorainus pul-
vinum purgat, oleum fovet. Spiritaliter autem Do- cherrime conclusit, dicens :
 )

b I . HAYMONIS HALBl^lSTAT. EPISC. OPP. PARS II.— HOMIL. 676

Ouid horum triuin videlur Liiii proxinius fnisse

« A paritcr el prfflccptorem vooabant.Nec de suis meri-
« ({ui incidil in lutrones? » lllo vero quod ne-
ii.i tisquidquam pra3sum«obant, qui ia ejus misericor-

gare non poterat, et quod evidentissima ratio de- diam tam huniiliter deposcebant : « Jesu pra;ceptor,
monstrabat, rospondit « Qui fecit misericordiam in: misercrc nostri.» Aliter Per leprosos non incongrue
:

illum. » Cujus responsioncm Dominus confirmat ad- h;ereticos intelligcre possumus, quia sicut lepra
jungens. « Vade, et tu fac similiter. » Ac si diceret : varios colores cxprimit in cute, sic haereticorum
Sicut Samaritanus alienus natione, proximus factus doctrina varios errores generat in sermone. Non
est vulnerato homini charitate, ita et tu omnera ho- solumenimacatholicaEcclesiasuntdivisijSed etiani
minem proximum tuum judicans,omniabonaopera adversum seipsos diversa sentiunt.Dum enim alius
quae potes, quibuscunque vales impende, et implesti Christum Deum tantum credit, et non hominem :

utique charilalem, qu;c ad vitam ducit .Eternam. alius vero hominem tantum,et non Deum alius eum ;

veram carnem suscepisse negat, alius e contrario

HOMILIA CXXVL veram animam non assumpsisseaffirmat,quasilepra
DOMINICA DECIMA QUINTA POST PE.NTECOSTEN.
varium colorem in oute exprimit.Hi tales longe stare
(Luc. XVII.) « In illo tempore : Dum iret Jesus in debent,qui ab Ecclesia repellcndi sunt,ne lepra suae
« Jerusalem, transibat per mediam Samariam et T» immunditiae simplicium corda commaculent, sicut
Galilaeam. » Et reliqua. Qui Judacffi terra; confinia per Apostolum dicitur « Haereticum hominem post
:

novit.facile intelligit,quod pergens Dominus Jerti- unam et secundam correptionem devita,sciens quia
salem ex his locis, in quibus eum supra evangelisla perversus est hujusmodl {Tit. iii). » Unde et Joan-
docuisse commemoravit.etiam ad litterum per me- nes ait : « Si quis venit ad vos, et hanc doctrinam
diam Samariam et Galilaeam transitum habuit. Et non affert,nolite eum exciperein domum,neque ave
quia propter nos et propter nostram salutem homo ei dixoritis, ut non communicetis operibus illius

factus, non solum ad se venientibus regnum Dei malignis (// Joan. i).» Quod si ad Ecclesiam redire
evangelizabat, sed etiam per diversa loca pergens, voluerint, non prius recipiendi sunt, quam coram
plurimis sanitatem tribuebat. sacerdotibus orthodoxis suam ha;resim anathema-
« Et cum ingrederetur quoddam caslcllum,occur- tizent. Unde et bene subditur :

« rerunt ei decem viri leprosi.qui stetorunt alonge, « Quos ut vidit, dixit Ite, ostendite vos sacerdo-
:

« et levaverunt vocem, dicentes Jesu praeceptor, : « tibus. » De nullis aliis legimus, quibus Dominus

« miserere nostri. » Non enim prope accedere aude- hoBC beneficia corporaliter praestitit, quod miserit
bant, quibus quamvis fides suadcret affcctum, le- eos ad sacerdotes, nisi tantum leprosos. Quod non
pratamenprohibebataccessum.Excludebanturenim solum in hoc loco fecisse legitur, sed etiam alibi,
a castris, quihujusmodi sustinebant passionem.Ne- C juxta Matthffium, cum descenderct de monte,lepro-
que enim solo visu vel scrmone ab illo se recipere sum perhibetur curasse, cui dixit « Vade et os- :

sanitatem d ubitabant, oujus a longe stantes auxilium tende te saoerdotibus et offer munus quod praece-
humiliter flagitabant. Spiritaliter autem, oastellum pit Moyses in testimonium illis (.Va///t. viii),» Quod

quod Dominus ingressus est, mundum significat. varias ob causas eum fecisse credimus Primum, :

Quasi enim castellum intravit, quando ex Maria vir- ut saoerdolibus honorem deferret; secundo,ut non
gine carnem assumens, mundo visibilis apparuit. contradictor legis videretur, quia legis praeceptum
Decem viri leprosi, qui ei occurrerunt, populum erat, ut si quis a lepra mundatus esset, veniret
decem fuisse refe-
significant Juda:^orum. Qui bene ad sacerdotem et offerret hostiam pro sua emun-
runtur,quia idem populus decalogum legis accepe- datione ; tertio, ut sacerdotes videntes leprosos
rat ad suam eruditionem.Decem aulem, sed leprosi mundatos, si crederent in mundalorem, invcnirent
fuerunt, quia ojusdem decalogi praicepta transgre- salulcm-, si autem credere noUent, inexcusabiles
diens apparente Domino in carne, variis doctrinis essent. Sive certe leprosos ad sacerdotes misit, ut
divisus, di versis eral iniquitatibus pollutus, Apostolo ostenderet quia illud carnalo sacerdotium, spiri-
teste, qui ait {Rom. iii) : « Non est distinctio Juda^i talc sacerdotium, quod nunc in Ecclesia agitur,
et Gra;ci, omnes enim peccaverunt, ct cgent gloria praefigurabat. Est enim invisibilis lepra in anima,
j)
Dci, juslilicati gratis per grati.am ipsius^per redern- (|uando variis pecoatis inquinatur conscientia.
ptionom quffi ostin Christo Jesu. » Et iterum : « Tri- Dum enim homioidium, alius furtum, alius
alius
bul.itio et anguslia in omnem animam hominis ope- adulterium, alius rapinam, alius sacrilegium etcaj-
rantis malum, Judmi primum et Gncoi {Koni. x). » tera his similia perpelrat, quasi diversis coloribus
Convenit aulem his, qui ex Judacis in Christum cre- invisibilis lcpraj aniraam fo-dat. Tales si mundatio-
diderunt, quod leprosi a longe stantes clamabant, nem animaj acciperc volunt, necesse est ut longe
dicentes : « Jesu pryeceptor, miserere nostri. » Jesus stcnt.id cst a consortio sanctorum se indignos ju-
Hebraeo sermone, Latine salvator sive salutaris dici- dioent,magnis(iuc claraoribus Jesum interpellent,id
tur. Et ideo a quo salutem sperabant, non solum cst cura niagna conlritione cordis divinara clemen-
salvatorem nominabant, sed ctiam miscricordiam tiam exorent, dicentcs cum Psalraista : « Ne raemi-
posccbant. Et quia in ejus praiceplis sc offcndissc ncris ini^iuiluLura nostrarum antiquarum, cito an-
rccolcbant non bolum sulvalorem, sed oliam hunc ticipcnl nos misericordia! tutc, quia pauperes facti
 » »

677 HOMlLIiE DE TEMPORE. 678

pumus nimis (P.^yi/. lxxviii). »" Arljuva nos Dousva- \ rum in holocauslo, » id e-:t duo gcncra conipun-
vci

lutaris noster. et propter gloriam nominis tui- Do- ctionis, timoris scilicet et amoris vel certe corpus
;

mine, libera nos, et propitius csto peccatis nostris et animam, ut sicut exhibuit membra sua scivire
propter nomen tuum (Ihid.^.xEi quia non solum sa- immunditiae et iniquitati ad i!iiquitatem,ita et exhi-
cerdotibus peccata sua confiteri debent, sed etiam se- beat servire eademjustitia^ insanctificationem.Quae
cundum eorum consilium poenitentiam et satisfactio" omnia quia ad judicium sacerdotis agenda sunt,
nem veniae suscipere, recte dicitur « Ite, ostendite
: recte leprosis dicitur: u Ite,ostendite vos sacerdoti-
V09 sacerdotibus. » Vice enim Dei peccata sacerdo- bus. » Qui locus oorum opionem
destruit, qui eru-
tibus pandenda sunt, et juxta eorum consiliumpoc- bescentes peccata sua sacerdotibus confiteri.quod-
nitentia agenda. Quod in divina lege praefiguratum dam occasionis ingenium invenerunt, dicentes sibi
est, quando Moysi de leprosis tale praeceptum est sufficereutsoliDeopeccatasuaconfiteamur.si tamen
datum: X Vir.in cujus cute varius color apparuerit, ab ipsis peccatis in reliquo cessent.Quorum opinio
veniat ad sacerdotom et ostendat se illi (Ler.xiii). » si vera esset, nequaquam Dominus leprosos, quos
Qui recludat eum in domo per seplem diesseparata persemetipsum mundaverat,adsacerdotesmitteret.
seorsum. Post septem autem dies eum intuitus, si NecPaulumi.lc/.ix),quempersometipsuminviaallo-
viderit crevisse lepram, addat et alios septem.Post _ cu tus fuerat,ad Ananiam sacerdotem destinaret.Nam
quatuordecim vero dies, adhuc si viderit crescere utostenderetadjudicium sacerdotumpeccataesseli-
lepram, sciat quia lepra perseverans est. Et tunc gandaatquesolvenda,Lazarumquemquatriduanum
judicet eum leprosum, et ejiciat extra castra, ma- mortuum per semetipsuma mortuisresuscitaverat,
nealque intonsa barba, scissa veste, operto capite, non priusabire permisit, quani a discipulissolvere-
aperto oro, immundum se judicans omnibusdicbus tur, sicut scriptum est in Evangelio {Joan. xi). Et
separationis sua?.Quod si sanatus fuerit.qui hujus- manibus et pedibus, qui fuerat qua-
surrexit ligatis
modi passionem sustinet, veniat ad sacerdotos, et triduanus mortuus. Tunc ait discipulis suis:« Sol-
offerat pro emundatione sua hostiam,id est tortam viteeum et sinite arbire.»Ad quam etiam auctori-
panis,et sextarium olei adluminaria eoncinnanda: tatem confirmandam, cum Petro apostolo, coUatis
duosque passeres vivos, unum pro peccato, et alte- clavibus regni coclorum, pontificium ligandi solven-
rum ia holocausto. Quse omnia qualiter nuncinEc- dique tradidisset,ait: «Quodcunque ligaverissuper
clesia agenda sunt, breviter videamus Lopra, ut : terram,eritligatumetincoelis, et qnodcunque solve-
diximus,peccatum significat. Quiergo habetlepram rissuperterram,eritsolutumetinccelis(il/ai//KXvi).»
pcccati in anima, dobet venire ad sacerdotem,et ei « Et factumestdum irent, mundati sunt. » Non

humiliter sua pcccata confiteri.Quid eum

solum divinapotestate, sed etiam piissima disposi-
intuitus,
recludat septem diebusin domo separataseorsum, C tione, leprosi antequam ad sacerdotes venirent, in
id est secundum quaUtatem et quantitatem peccati via mundati sunt, ui et ipsi mundatorem suum co-
pGcnitenttam ei injungat. Post septem autem dies gnoscerent, et sacerdotes illorum mundationi nihil
eum intuitus, si viderit crevisse lepram,addat et se contulisse sentirent. Juxtavero spiritalemintelli-
alios septem quia ubi additur peccatum, necesse
: gentiam, leprosi, antequam ad sacerdotes veniant,
est ut augeatur vindiclapeccati. Post quatuordecim mundantur, quia non sacerdotes, sed Deus peccata
vero dies, si lepram crescere viderit, id est pecca- dimittit.
tum in consuetudinem venire, sciatquialepraperse- « Unus autein ex illis.ut vidit quia mundatusest

verans est. Et tunc judicet eum esse leprosum, et « regressusest.cum magnavocemagnificans Deum.

ejiciat extra castra, id est extra Ecclesiam eum re- «Etcecidit in faciemantepedesejus.gratiasagens.
pellat,vel a consortio sanctorum indignum judicet. Unus ad referendas gratias mundatori suo
iste qui
Maneatque intonsa barba, quod ad squalorem poeni- reversus unitatem signifieat Ecclesiae, qute cum
est,

tentiffl pertinet. Scissa veste, ut per confessionem sit longitudine terrarum divisa, quia unum credit,
manifestam habeat poDiiitentiam vel conscientiam, unum sapit, unum desiderat.in unitate tenetur, de
Operto capite, quiaa praedicationo cessare debet, qua sciiptum est « Multitudiuis credentium orat cor
:

qui peccatis inhaeret. Aperto ore, non in peccatide- jQ

unum et anima unti{Act. iv). » Et iterum «Qui fa- :

fensione, sed in sua accusatione. «Si autem munda- cit unanimes habitare in domo [Ps. lxvii). » Et
tus fuerit, qui hujusmodi passionem sustinet, »hoc alibi : « Ecce quam bonum et quam jucundum ha-
est, si digne pocnitendo a consuetudine peccatices- bitarc fra'res in unum {Ps.
Non enimlon-
cxxxii). »
saverit,"offeratproemundatione suatortam panis, gitudo terrarum separat, quos eadem fides et cha-
id est dulcedinem charitatis, quibuscunque potest, ritas sociat. Magna enim vox non tantum sonum
impendat, non solumamicis, sedetiaminimici3,<(et oris,quantum intentionemsignificatcordis.Magnus
sextarium olei,»id est misericordiajviscera indutus enim clamor sanctorum maguum est desiderium,
in se peccantibus clementer ignoscat et hoc ad ; quia unusquisque quantum amat, tantum clamat.
luminaria concinnanda.ut sicutplures suo malode- Hinc Moysi a Domino dicitur :«Quid clamas ad me ?
struxit exemplo, perdite vivendo ita plures reaedi-
:
(E.rorf.xivj, » cumtunc nihil locutus fuisse legatur.
ficet sua satisfactiono,dignepoenitendo. " Olferat quo- 11unc clamorem se noverat habere in corde Propheta,
que cluos paiiseres vivob, unumpro peccato,etalte- qui pro magnitudine amoris dicebat « Clamaviia :
 679 HAYMONIS HA.LBERSTAT. EPISC. OPP. PARS H. — HOMIL. 680

toto cordo, c.Muidi me, Dcniiao ;/'5n^ cxviii). » Et A :nni pcrfoctioncm explondam nullu indiget, quia
iteiu:n:«<Dominc,clainavl ad tc,e;vi.iudi me,inlciidc « uiius Duininus, una fides, uiium baptisma, uuus
voci meaccumclamaveroad te (P5.cxL).»Etpulchre Deus.elPateromnium.» Bencergoperillos, quiinno-
isle, qui ad referendas Deo gratias mundatori suo venario continetur, illi signiQcantur, qui ex perceptis
rediit,iu faciem cecidissedicitur.Qui eniminfaciem donis dominicis gratias Deo non referunt.Perillum
cadit,ibicadil,ubi non videt.Caderecrgo infaciem, vero, quimundatorisuogratiasretulit,illi,quiexper-
adorantis est sive deprecantis. Caderc retro est su- ceptis beneficiis gratias ei referunt ,dicentes cumPsal-
perbientis sive contemnentis. Denique Abraham, luista : « Benedicain Dominum in omni tempore {Psal.
postquam vidil diem Ghristi, cecidit in facioui suam, xxxiii).»OuianequehicDcca]ogiprificeptaperfecteru-
et adoravit (Gen.xwi et xviii). At vero dc pcrsecuto- stodiunt,nequeinfuturo denarium remunerationis,
ribusDominiscriptumest,quia«abieruntretrorsum qui in vinea laborantibuspromissus est,percipient.
et ceciderunt in terram [Joan. xviii). » Heli vero, « Et ait illi Surge. vade. » Qui humiliter ante
:

quia filios non cnriipuit, cecidit de sella retror- podes Domini ceciderat, recte audire meruit :«Sur-
sum, et fractis ccrvicibus mortuus est (/ PxCg. iv). ge,vade. «Quiasicutipse ait in Evangolio « Ornnis :

Et de Antichristo Scriptura figurate loquitur : » L't qui sc humilial cxaltabilur {Luc. \\\ el xviii). » Et
cadct asccnsor cjusretro [Gen. xux). » El ideoanle n sicul perSalomonem dicitur:« Huniilem spirituse-
cadere electorum est, retro autem reproborum. quitur gloria {Prov. xxix). » Tunc autem peccator
« Et hic erat Samaritanus. » Cum hunc, quid ad surgere et abire permittitur, quando per dignamsa-
referendas gratias mundatori suo rediit,evangelista tislactionem a peccatis absolvitur. Et quia« sine fide
tamsollicite Samaritanum nominavit, reliquos,qui impossibile est placere Deo {Heb7'.x\), » recte sub-
ingrati remanserunt, Jud;costacitenotavit.Inrnultis ditur : « Quia fidcs tua te salvum fecit. » Fidesenim
cnim locis Evangelii promptior fides gentium,quam principalisest virtus,quiasicutaitScriptura: Justus
Juda?urum ostenditur, sicut Dominus alibi lidem ex fide vivit.Et sicut Apostolus : « Nunc autemma-
centurionis collaudavit, dicens: «Amen dico vobis, nent fides, spes, charitas, tria haec (/ Cor. xiii). »
non inveni tantam fidem in Israel(il/a/i/i.viii).»Sed Vera est autem fides quae hoc credit mente, quod
quia Samaritanus interpretatur custos, recte iste, non videt corpore,teste Apostolo,quiait in Epistola
per quem unitatcm Ecclesicc diximus figurari Sania- adHebrajos: «Estfidessperandarum rerum subslan-
ritanusnominatur,quoniainindeEcclesicBSua3mun- tia,argumentum non apparentium {Ilcb.xi). »
dationem vel virtutem firmiter custodit,quianon in HOMILIA CXXVII.
se, sed in Deo firmiter confidit,dicens cum Psahiii- DO.MINICA XVI POST PENTECOSTEN.
sta « Custodi mc, Domine.ut pupillain oculi;sub
: (Mattii. vi). «In illotempore dixit Jesus discipulis
umbra alarum tuarum prolege me {Psnl. xvi). »Et C « suis : Nemo potest duobus dominis servire. » Et
iterum «Nisi Dominus custodieritcivitatem, frustra
: reliqua. Cum ad uuius Dei culturam DominusJesus
vigilat qui custodit eam (Ps. cxxvi). » Vel ut alias Christus mentes hominum provocaret, sciens huma-
virtutes habere posset, custodiain humilitatis reti- nam naturam Deo simul et diabolo subditam esse
nere studuit, sicut faciebat qui dicebat . « Humiliatus non posse, ait inter caetera « Nemo potesl duobus :

sum usquequaque, Domine, vivifica ine secundum dominis servire. » Duo domini, Deus ct diabolus
verbum tuum [Ps. cxvni). » intelliguntur:Dominus enim a dominatunomenac-
« Respondens autem Jesus di.xit Nonne decem : cepit,quod nomen illi specialiter convenit, qui non
« mundati sunt? et novem ubi sunt?»Nonideo Do- solumgubernator,sed etiam conditoresttotiuscroa-
minus interrogat,ut aiiquid ignoret, antecujusocu- turffi,quiestRexregum et Dominus dominantium.
losnudaetaperta sunt omnia,quiquescit antequam Diabolusenim non proprie,sed abusivc Dominusdi-
fiant, sed ut ostcnderet se illos nescire. Scire vero ctus cst,eoquod dominium sua; tyrannidisineorum
Dei,eligere est : nescire vero, reprobare. Novit Do- mentibus, qui ei por mala opera subduntur, exer-
minus quos elegit, sicut cuidam justo viro dictum ccat.Hisergo duobus dominis unus idemquehomo,
est : Novinomiue. Et sicut Apostolus
te ex dicit : uno eodomque tempore servire simul non potcst :

« novit Dominus qui sunt e.jus (// Tim. w). » Quos j)

quia valde intcr sc contraria sunt et diversa, qua;
autemreprobat,nescit,sicutinfinereprobisdicturus Dominus prfficepit, etdiabolus suggerit verbi gratia: ;

est:«Diseedilc a mc,()mncs qui operaminiiniquita- Dominus pracepit humilitatemetdiabolussuggerit

tem,nescio vos unde estis(jV«///(. vii; Lu6-.xiii).«Eos supcrbium Dominus vocat ad castilatem, diabolus
;

orgo, qui ad referendas Dco gratias ingrati remanse- pcrsuadotluxuriam;Dominuslargilatiscleemosynam

runt, quasi incognitos ubi sint rcquirit, dicons : impcrat, diabolus avaritiam Dominus pacem, dia- ;

« Nonne docem mundati sunt?et novom ubisunt?» bolus discordiam Dominus dilectioncm, diabolus
;

« Non est inventus qui rediret et daret gloriamDeo, odium. Et ul cuncta brevilcr concludam, Dominus
« nisi hic alienigcna. »Et pulchre hi qui ingralire- vocat ad virtutes, diabolus ad vitia. Et ideononest

manserunt, novenario numero continentur. Novcna- humana mens tam ampla capax,ut utramquevo- et

rius namquc numerus imperfectus est, et ad suain luntatcm, utramque servilutcmin se simulrelinere
perfcctionem cxplcndain uno indigct.Numerusvcro possit. Dcdignatur onim Christus eorum suscipere
unitalis perfcclus est, el dividi non putcsl : el ad scrvitia, quimentis collum jugo diaboli supponunt,
681 HOMILM-: Dli: TKMPOilE. G8i

losle Aposlolo, qui ait: Quce conventio Cbristi aJ

>< A pertineat, cumanimaincorporeasif invisibilis, cibus
Bolial? aut qua; societas luci ad tenchras? aut ([ujo autom visibilis. Quibus rcspondondum oA, quia
pars fideli cuni infideli? (// Cor. vi). » Nulia. Et anima in hoc loco pro praescnti vita ponitur, cujus
sicut alia scripluraait : Nerao est,quiutrumque va- sustcntaculum est cibus et potus, somnus et vcsti-
lcat simul, et mittere manum suam in ambobus. mentum.Quceriturautemquaredixerit, « Ne soUiciti
llinc perJacobum dicilur « Vir duplex animo, in- : sitis anima3 vestrae quid manducelis,»cumin laude

constons est in omnibus viis suis (Juc. i). » Et per viri sancti dictum sit per Prophetam: Labores ma-

Isaiam prophetam \ai peccatori terrain ingrcdienti

: nuum tuarumquiamanducabis,boatuscs etbeno tibi
duabus viis. « Aut enim unum odiohabebit, ct alte- crit (r5«/.cxxvy). »Ad quoddicendumquiinhocloco

« rum diliget: aut unum sustinebit, etalterumcon- Dominus non laboremprohibuit, sed sollicitudinem
« temnet. » Odiet videlicetdiabolum, etdiligetChri- vetuit. Laborare enim dcbet homo unde vivat, non

stum. Qui enim diligit Deum, odit malum. Ncmo undedivos efficiatur, sicut primo homini dictum est
cnim lam ferae menlis cst, qui seDeumverbisodire (G(?».iii):«Insudorevultustuivescerispane"tuo.Hinc
lateatur. Sed odire Deum dicitur, quieum nondili- .\i
ostolusdiscipulissuis pra;cepit: « Maglsautcmla-
git, id est qui pjas pKCcepla non cuslodit, de qua- borelunusquisque operando manibus suis quod bo-
Iibusipsedicit:(iQuiavideruatme, etodiohabuerunt n nuniest,uthabeatundetribuatnecossitatempatienti-
me gratis [Joan. xv). » QuiautemcomlemnitDcum, bas, Ephcs. i\'J.» Etne menshumanadepra?sentis vitce
sustinet diabolum durumelperniciosumdominum, sustentaculo dubitaret, adhuc subjunxit, dicens :

qui non solum in perpctua pcena,sed etiam in prujsen- « Nonne anima plus est quam esca, et corpus plus

ti vita,quieiserviunt, mulladuract asperasustinent. «quamvestimentum?».\csidiceret: Quimajoraprai-

Sicut enim onus Christi ieve estel jugum suave, ita Dominus, minora non negabit; qui deditani-
stitit

ccontrario servilus diaboli dura est et aspora.Unde mam, dabit et cibum; et qui tribuitcorpus.adjiciet
de hid qui ojus voiuntalemEoquuntur, porSalomo- vostimonlum. Et ne mens humana sub fragilitatis
nem dicitur: « Non enim dormiunt, ni^i malefece- occasione de prEesontis vitae necossitate causaretur,
rint: nec rapitur somnusaboculiseorum, nisi sup- Dominus de volatilibus coeli exemplum adhibuit,
plantaverint (Prov. iv). » Et per prophetam « Ut : dicens :

inique agerent, laboraverunt {Jer. i\y » Sed quia « Respicite volatilia cceli, quoniam non serunt,
diabolus hanc servitutem maxime ineorum mentibus « neque metunt, ncque congrogant in horrea, et
invenit, qui avaritiieajstibusardent, rectesubditur: illa. » Ac si dicerct:
« Pater vester cadestis pascit
« Non potestis Deo servire Dous volatiliacGcli^quoe animamirrationalemha-
et mammona.>. » ?^Iam- Si
mona autem Hebraice vol Syriace, Latine divitias bont, absquc aratri labore ct sine sollicitudino me-
interprelatur a quarum proprietate non longo so- C tendiatqueinhorreacongregandipascit,nequaquam
;

cietas Punicje lingu;e distat^quia Punicae manimon. hominem ad imaginem et similitudinem suam fa-
Latine lucrum dicitur. Audiut hoc avarus, audiut ctum, fame porire patietur, Unde et subditur:
qui Christiano ccnsetur nomine, et intcliigatseDeo « Nonne vos magis pluris estis illis?» Quodnonad
simul et divitiis servire non possc. Aliud est cnim numerum, sed aJ imaginem pertinet, quod est di-
habere divilias, ct aliud servire divitiis. Qui enim cere: Pluris ostis illis,id est rationales, quiamelio-
divitidr';m Dominus est, eas ut Dominus dislribuit, rcs estis illis. .Alius enim evangolistaprovolatilibus
implensiiludquodperProphetamdicitur:«Dispersit, coeii specialiter corvos posuit, dicens: Respicite
dedit pauperibus, justitia cjus manet in sceculum corvos. Tradunt enim physiologi, quia quando cor-
s^culi {PmiL cxi).» Quiautemcarumservusest, non vorum pulli procreati fuerint, tandiu a parenlibus
soluminacquirendis, sed etiamin custodiendissolii- aluntur.quoadusquenigresccntibusplumissimililu-
citaservitute torquetur,Etideodumscrvituledivitia- dinem eorum in se formare cocpcrit; scdquia apa-
rumimplicatustenetur,aChristiservituteevacuatur. rentibus relinquuntur, Doi providentia pascuntur,
Quia fluviusduminmultisrivulisdividitur.aproprio testePsalmi£taquiait:"Quidatjumoutiscscamipso-
alveo siccatur. Unde Dominus ail in Evangelio: Di- rumjCtpuUiscorvoruminvocantibuseum^Psrt/.cxL).»
vitiaj vorbum, ut non ferat n Unde divinavoceadbcatumJobdicitur (C«/?.xx.xvni):
et voluptates suITocant
fructum. Hinc per Jacobum
apostolum dicitur: « Quispricparatcorvoescamsuam, quando pulliejus
« Omnis qui volucrit amicus esscsaeculi hujus,ini- ad Deum clamant vagionles co quod non habeant
micus Dei conslituitur {Jac. iv). » Unde cos, qui cibos? » Si ergo tam viliavoIalilia,qua3etiamhomi-
Christo servire desidcrant, Dominus ad sponlaneara nibus superfiua esse videntur, Dousfamc perircnon
paupertalem invitat, cum subjungit, dicens: patitur, nuiio modo hominem ad imaginomet simi-
« Ideo dico vobis, ue anima) vcstr;c
solliciLi sitis litudinom suam factum fame perire patietur, nisi
« quid manducctis, neque corpori vcstro quid in- forte peccatis abundantibussterililaslerra;justoDei
« duamini. » Ac si diceret: Quia non potestis Deo judicio contra naturam accidaf, Psalmistateste qui
servire ct mammonaj, ideo dico vobis, ne solliciti ait: « Non vidi justum derelictum, nec semenejus
sitis animcB vestra;. Beatienimpau^jeresspiritu, quo- quaeretis panem {Psa!. xx.xvi). » Et iterum: Nihil
nium ipsorum regnum cadorum. Ubi fortassis
est deesttimentibusDcum.QuiaDominussuperiussolli-
Bimpliciores qr.aerunt, ulrum ciLusisle ad uniujum citudinem prohibuerat, nunc etiam vcslimentorura

l\«.Tl.UL. CXVIII. 22
()S3 HAYMONIS IIALDEHSTAT. EPISC. (iPP. PAltS. II. — HUMIL. GS4

siipo.rtluuin curaui vetat, curn adjungii: A ct supcilluiLalcm. Nam preLiosa vestisnon nisipro-
Quis antem vestrum cogitando potest adjiccrc
« pter inanem gloriam requiritur: nnde Dominn? in
« ad staturam suom cubitnm unum? et de vesti- hoc loco bene juxta alium evangelistam fcrtur
« mcnto quid s<illiritiestis?»Si crgoomnibuspatct. dixisse: « Et nolite in sublime tolli {Lur. xn). »
qnia nnllusadstaturamsnam cnbitnmvel minimam Nobis antem,qui sollicitiscrvaredebemus unitatem
partem adjiccre potest: ilie qui in mcnsura ei pon- spiritus in viiiculo pacis, et qnorum spes in altcra

dcre et numerocunctadisposuit. sicutdeditmcnsu- vita est, in quo nostramsollicitudinemponeredebe-

ram corporis prout voluit, sic dabit ct vestimenti mus, manifestat eum adjungit:
necessitatem. Unde etiam ad carnalium hominum « Scit enim Pater vester, quia his omnibusindi-
superflnitatemconvlncendam,derebnsminimissimi- « getis. »

litudinem adbihuit, dicens: Pater noster illccs(t, qui non solnm nosdignalus
« Consideratc lilia agri, qnomodo crcscnnt, non cst creare, scd etiam redimere, et perSpiritum san-
u laborant neque nent. » Hic liliaogri pro omnii)Us ctnrn sunm i-egenerare. C.iii quotidie in oratione
herbis posuit, qnasUnusomnipotcns sinc textricnm dicimns: « Pater nosterqniesin coclis, sanctificetnr

laborc mira varietatc depingil.aliis candidnm colo- nnmen luum (Luc. w). "llle enim qui nos creavit,
rompr3ebens,ntliliis;aliisrubicundum,utrosis; aliis j. sciens figmentum nostrum, etconsideransfragilita
' "'
'
'' '

purpurenm, ut violis,tantumutneSalomon inomni ""

temnostram,si nosproseternavitasollicitosessevide-
'

gloria sna coopertus sit, sicut unum ex istis, idest rit, absque magna sollicitudinc victum et vestimen-

liliis.Quoniam cum essetnonsolunipotenlissimus^ tum ministrabit. Ipse enim scit quid nobis necesse
sed etiamomnium regum sapientissimus, etdispu- sit, anteqnam petamus eum, Nam in quo velitnos
tasset de omnibus herbis terra'' accdris Licaui nsqne csse sollicitos,et qnid ab eopeteredebeamus, osten-
ad hyssopum qui egreditur de pariete, in omni dit cum ait:

gioria sua nonpotuit invenirctalegenusvestimenti. « Quffirite primum regnum Pei et jusliliam

ergo
qnnd esset candidumutlilium.rubicundum utrosa, « ejus, et h.Tccomnia adjicientur vobis. » Primum
purpurcum ut viola. Sed quod tempnralis Salomon antem, id est prfficipue, regnum Dei et justifiam
non polnit invenire in omni gloria sua,spiritalisno- ejns quffirere monet, quia ante orania et superom-
ster Salomon, id est DoniinusnosterJesnsChristns, nia hoo pctere, hoc qn?erere, hoc amare et deside-
qui est veruspacificus.habetinsuaEcciesia.scilicet rare debemus, ut regni coclestis participes simus.
lilinm in virginibns, rosamin martyribns,violamin Notandum autem qnod non ait: H;nc omniadabun-
conlincntibus. Et prudentissima comparatione Do- tur vobis, sed adjicientur, ostendensilludesseprin-
minusjactantiam horainum redarguit cum adjungit, cipale bonum quod datur, idest regnum Dei etjus-
« Si autem fcnum agri, quod hodie est et crasin C titiam ejus; haec omnia qufE ad.jicientur,tantum ia

« clibanum mittitnr, Deus sic vestit, quanto magis prdGsenti vita esse necessaria, id est victum et ve-
« vos minima; fidei? » Ac si dicerct: Si fennmagri, stitnm.
id est herbas terra'', qu^ ad abundanliom pluviso
IIOMILIA CXXVIII.
crescunt et in ardore solis arescunt. Deustantava- PENTECOSTE.V.
DOMI.NICA DEGIMA SEPTlMi POST
rietate et decore vestit, nec vos nuditate vel frigore
perirc patietur, quos adimaginem suametsimilitu- (Lic. VII.) « Inillotemporc.ibatJesusincivitatem,
dincm creavit. Sed cum eos, quibusloquitur, mini- " qua5 vocatur Naim. Cnra autem appropinquaret
mos fidei vocat, ostendit quia fides augmcntum « portns civitatis, ecce defnnctus efferebatur, filins
babet. Qui cnim non credit, infidclisest; qui autcm « unicus matris suee. » Et reliqua. Mediator Doi et
perfecte credit, rect.c fidei est; qui vero ex parte hominumJesusChristus,homopronobisfactus,itain
credit, et ex partc non crcdit, minimac estfidei.Et homine, quemex nobisassnmpsit, suaopera tempe-
talisfidesaugmentumdesidcrat,sicutapostoli Domi- ravit, ut frequenler in uno eodemque miraculo, se
nodixerunt (/.!//?. xviij^Doraine^Kadangenobisfidem.» verum Deum verumquc hominem declararet. Quod
Et centurioillcqni propucrorogaturusvencrat,cum in hujus loctionis serie apertc demonstratur, cum
audis.set a Domino Credis?omniapos-
{Marc. ix): « j)
prinsmiscricordiamotusdicitur, ac deinde juvenem
sibilia snnt crcdenti, » rospnndit: Credo, Domine, resuscitassc narralnr. Qui enim ad netum vidua;
adjuva incrcdulitatcm inco.m [Ilnd.). » Finitaautcm misericordia movetur, vcrus est homo: qui autem
simililudine,ad nostram admonilioncm itcrum ser- sola jnssione juvcnem amortuisresuscitavit, [)rocuI

monein convcrlit, cum ait: dubio verus cst Deus. Sed quid ha-c significentspi-
« Nolile crgo essc, diccnb-s: Quid man-
;-olliciti ritalitcr videamus, ut unde unus resuscitatur in
" durabimns, aut bihemus, aulquo operiemur?
quiil corpore, inde multi rcsurgant in mente. Ait enim
« Hscc omnia gentcs inquirunt. » Genles dioit, alio- evangelista: « Ibat Jesus in civitatem.quae vocatur
nos a fide, elhnicos clpagano.?, qniDoum nesciunt, " Naim. » Naim civitas estGaliIa5ffi,duobusmilIibu3

et vilam a^tcrnam non crerlunt, ct ideo lantum de dislansamonte Tliabor. Inlerpretaturautemin nos-
pr.-csentibus sollicili sunl, nt habeant qnid mandu- traIingnanucliis,sivecommotio,etsignificatspirita-
cent usque ad crapulam, el quid bib.jnt usquo ad litermundum, qui amissa tranquillitate, in fluctua-
cbrietatcm, et quid induantur u^que ud j.xcluntiam llonibusetcommotionibuscst; sicutper Psalmislam
 :

(j8o HOMILLK UE TKMPOllE. 086

flicHur : « Commovisti, Dominc, tcrram, ot contur- A ctiono,t'alsitate ot odi(isosermonf>,ut cum 1'salmista

basti cam [Psal. ux). » Dominus autem quasiNaim dicere valeamus (Fsal. xxxviii) : « Dixi, fuslocliam

appropinquavit, quando humanifafc nostraassum-
mundo apparuit. Suscitaturus autem
pta, visibilis
mortuum,nonsolumdiscipulos,sGdctiamturbamco-
piosam secum voluit comitari, ut ex visione mira-
culi, non pauci.sed plures ad credulitatem et fidem
ejus vel laudem vocarentur.oCum autem appropin-
« quaret porta3 civitatis.ecce defunctus efTerebatur,
« filios unicus matris suaj. « Defunctus
extra civitatem ad sepeliendum dclatus fuorat, ho-
minem significat mortifero crimiue soporatum.Mo-
ritur cnim anima per peccatum, quia anima quce
peccaverit, ipsa morictur. Tribus enim modis pec-
catum agitur, suggestione, delcctatione, consensu.
Fit enim suggeslia per hostem, delectatio per car-
nom, consensus per spiritum. Quom enim in corde
peccaredelectat,quasi infracivitatem mortuusjacot;
cnm vero delectatio, non solum usque ad consen-
vias meas,ut non delinquam inlinguamoa.Posui ori
meo custodiam.»Muniamus manus ab efTusionosan-
guinis et Inesiono proximi, semperque eas ad eleemo-
synam largiendam et bona opera facienda paratas ha-
boamus,ut cum Psalmista dicere queamus:"Lavabo
intor innocontes manus meas, et circumdabo altare
tuum, Domine [Psal.xxv).» Et cum Ecclesia: «Ma-
iste, qui nus mcae distillaveruntmyrrham.et digiti mei pleni
myrrha probatissimarCan/.v). » Custodiamus etiam
pedes, ne sint veloccs ad currendum in malum,sed
potius ad pacem evangelizandam,utimpleaturinno-
bis illud, quodin Isaiascriptumest: Bcati pedes pa-
cem portantes.Et cum Psalmista:«Lucerna pedibus
-n meis verbum tuum, Domine (P.sn/. cxviii).» Si enim
hosquinquc sensusbene custodierimus,spiritualiter
a Dominoresuscitari merebimur,etcrimusin illis,de
quibus I?aias ait « Qui ambulant in justitiis suis
:

sum,sedetiam usque ad operationem perducit,quasi (Tsa XXXIII 1, » et reliqua. « Et haec vidua erat, et
extra portas civitatis mortuusexpcllitur. Quia sicutin « turba civitatis multa cum illa. »Vidua haec spiri-
civilate homoinhabitat, itaanima ad tempus corpus tualitersanctamsignificat Ecclesiam, quaeproeovi-
ingreditur,pcr quod bonum vel malum operari po- duadicitur, quia praesontia Domini sui viduata est,
test. Portas autem civitatis, non incongruo sensus ejusqucreditumad judicium exspectat, de quascri-
corporcos accipimus, scilicct visum, auditum, gu- ptum ost (Psal. cwxi) :« Viduam ejus benedicensbene-
stum, odoratum, tactum per has enim portas aut
;
dicam.» Haecestillavidua, quaequotidieinEvangelio
vita, aut mors ad nostram animam ingreditur. Qui judicominterpellat quoniamEcclesiainstantissime
:

enim sublimes habet oculos et olatos, et ad concu- in oratione porseverat,de qua scriptum est:«Nonne la-
piscentiam mulieris apertos.quasiper portas oculo- crymaeviduaeadmaxillasejusdescendunt,etexclama-
rumsuorum extraciyitatem mortuusexpellitur. Qui tio ejus usque ad deducentem eaiS(Eccli.xxxv) ?» Hujus

autemauressuaslibenterdotractionibus,maledictio- quoque viducc filius,unusquisquecredentium est,qui

nibuset falsitatibus aperit, quasiper portas aurium C tunc moritur in anima, quando peccat in corpore
suaruin mortuus educitur. Qui vero proptcr carna- Flebat autemmaterunicumfiliumsuum, quiaEccle-
lom delectationem satisfaciendamvarios odorcs per sia spiritalium. filiorum suorura mortem quotidie
illecebras sequitur, quasi extra portas narium sua- non cessat,
flerc sicut faciebat Paulus apostolus,
rum mortuusdeportatur.Et quiloquitur iniquitatem quando dicebat : « Filioli mei, quos iterum parturio,
in excelso.et seminat inter fratres discordias, quasi donec formetur Christus in vobis,vcllem enimapud
per oris sui portas mortuus etTertur. Qui autem vos esse modo, et mutare vocem meam, quam ut
promptashubet manus ad effusionem sanguinis, et confundar in vobis {Gal. iv). » Et iterum « Lugeo :

laesionem proximisinferendam,quasi porportas ma- multos ex his qui antc peccavcrunt, ot non egerunt
nuum suarummortuus rapitur.Quibus pcr Prophe- pcenitentiam super impudicitiis quas gesserunt (/[
tam dicitur: « Intravit mors per fenestras vestras Cor. xii\ « Solet autem contingere ut aliorum ora-
ingressa est domos vestras (Jer. ix).»Sed nos talium tionibus et exhortationibus multi resuscitentur ad
exempla contemnentes spiritales nosfrac civitatis vitam, qui propriis mcritis tenebantur in morte.
portas muniamus, ut non ad animas nostras mors, Unde et subditur
scd potius vita introeat.Muniamus portasoculorum « Quam cum vidissct Dominus,miscricordia mo-
ab illicito visu,ut cum Psalmisla dicere valeamus: « tus suporcam, Sanclorum
dixitilli: Noli flere. »
" Levavi oculos meos ad montes {Psal. cxx). » Et enim fletu Dominusad misericordiam commovelur,
cum beato Job :« Pcpigi fccdus cum oeulis meis,ne ut pcccatoribus misereatur.Quod in opcribus Moysi
cogiturem quidem de virgine [Job. xxxi). » Et cum et EUk discimus, quorum alter pro peccatis populi
Psalmista: « Oculi mei sempcr ad Dominum {Psal. intcrcodens, ac dicens:«Autdimitteeishancno.\am,
Lx.xxiv). »Muniainus aurcs,ne libenter audiunt verba aut dele nie de libro tuo, quem scripsisti, » audire
detractionis,maledictionis, falsitalis ct pcurrilitatis, moruit {E.vcd. x.vxii) : « Eccc placatusrecisecundum
ut cum beato Job dicerc pos.simus : « Auditu auris verbum tuum )// liefj.xiv) ».\d ullorius vero oratio-
audivi te, Domine [Job xlviii). » Et cum Propheta : nem pluviam terraj dedit, quam peccutoribus per
« Audiam quid loqualur in me Dominus Deus {Psal. tricnuium ncgaverat.«Et accessit,et tetigit loculum.
Lxxxiv).»MuniamusnaresabiIlicitisodoribus, ut, se- (/.MC.viiJ.»Loculusin quomortuusportabafur, cons-
cundumApostolum,simus«ChristibonusodorDco»in cienliam peccatoris inaL^. desperatam significat. Qua-
omuiloco.Mun^aniuslinguam a maledictiono,detra- si enim in loculo mortuusad sepeliendum portatur,
 : :

l>8" HAYMONIS HALBEHSTAT. KPISC. OPP. PAHS II. — HOMIL. G88

qiKinrlo peccator pro magnitudinc sui sccloris sc- A Inm resurgentem videbis. Ne limeas mortcm.cum
ipsumdcsipcrans,quasisecurusabsquclimorepcccat. prffisentem habcas vitam.« Et accessit ct teligiL lo-
Sed Dominuslociilumtangit, quando cordurumpec- culum. » Tunc cnim spiritaliter loculum Dominus
catoris perdivinam gratiamad pcenitentiamomollit. tetigit,quando homo factus, per semetipsum corda
u Hi autcm qui portabant,steterunt.»lli qui mor- hominum ad poenitentiam provocavit, dicens : « Poe-

tuum ad scpelicndum porlabant, vitia et peccata nilcntiam agite,appropinquabit enim regnumcoclo-

significant, quulia sunt adulteria, homicidia, furta rum(Matth. iii). » Loculusnamquea quatuor depor-

duminopcro
rapina?, sacrilegia,et ctetcra talia,quffi tatur. Quatuor enim modis genus humanum anle
peccaloris vicissim sibi succedunt, quasi morluum adventum Domini astrictum tenebatur,amore scilicet
ad sepulturam dcfcrunt ;sed Domino langcntelocu- ct timore, gaudio et moerore.Amore,in acquirendis

lum, hi qui portabant, steterunt : quia cura cor rebus ; timorc,in custodiendit ;gaudio inacquisitis;
peccatoris ad pocnitentiam convcrsum fucrit, con- maTore in amissis quia qui prius gaudebat in
;

suetudo poccandi cessat,Mutantur enim opera,prior abundautia rerum,postmodum exultabat inpauper-

iniquitas refrenatur, ot pro luxuria castitas, ot pro tate :et qui tunc gratulabatur in acquisitis.posl Is-
odio charitas,pro cbrietate amatur sobrietas.Alitcr tabatur in amissis.Hi autem qui portabant,immun-
:

Hi qui morluum P dos spiritus significant^qui non solum per prajvari-

portabant, adulantium linguas si-

gnificant. Quasienimsuperuiortuum adulalorcstor-
rffi congcriem jaciunt,quando peccantem vauisfavo-
ribus et blandimentis demulcent. Sed Dominotan-
gente loculum ,hi qui portabant stetcrunt quia post-
catiouom primi hominis, sed etiam per multa mala
opcra genus humanum ad mortis sepulturamtrahe-
bant.Sed Domino tangente loculum,hi qui portabant,
stoterunt quiapostquamcordahominumper poeni-
: :

quam peccator Spiritussanctigratia fuerit illumina- tcntiam ad Deum conversa sunt,potestas immundo-
tus, adulantium blandimenta fugore incipit, juxla rum spirituum cessavit. « Et ait : Adolescens, tibi

illius exemplum qui ait « Corripiet me justus in

: dico, surgo. Et resedil qui erat mortuus. et cccpit

misericordia cl incrcpabit me, olouni autom pecca- loqui, et dcdit illum malri suoj. » Recte per adole-
toris non impinguet caput meum (Psal. cxl). » sccnlem genus designatur humanum, quia sicut in
u Et ait illi : Adolescens, tibi dico, surge. El re- adolescentia forte et robustum est corpus,ita genus
« sodit qui crat mortuus, et cocpit loqui, et dedit humanum prioribus temporibus velut in juventute
(. illum m.alri sua-.MTuncad divinamjussionemmor- viguit, in procreatione prolis fecundum in longitu-
tuus rcsurgit,quando per pGcnitentiam peccator re- dine vitye abundantia rerum uberri-
diuturnum, in
viviscit, ab illius misericordia vocatus, qui ait mum.Resedit autem quierat mortuus,quando genus
«Vivo ogo.dicit Domiaus Deus,nolo mortem pecca- humanum ad vilam rediit. Coepit loqui, id est, qui
toris, sed ut convertatur et vivat {Ewch. xviii)" » C prius opera manuum suarum laudabat,Deumconfi-
Incipit loqui, cum et sua mala opera accusare, et tori ca'pit, diccns cum propheta « Dominus Deus :

Deum discit laudare.Pieddilur matri,cum por sacer- dodit mihi linguam eruditam {Isa. l). » Et cum
dotale ininisteriuni reconciliatur Ecclcsia3, a qua Psalmista « Domine, labia mea aperies {Psal.L^.»
:

peccando ante abscesserat.Frequenter enim illorum Dedit illum matri suk, quando eum Ecclesiaj resti-
rostitulione divina; misericordiffi largitas glorifica- tuit. « Accepit autem omncs timor.» Hi qui timore

tur, de quorum vitaprius fucrat dosperatum.Unde et admiratione concutiebantur, immundi spiritus

et rccte subditnr intelliguntur,qui videntes genus humauum per ad-
« Acccpit autom omnes limor, ct mugnificabant ventum Domini de sua potcstatc eripi, tota inlen-
« Deum, dicenlesQuia prophota maguus surrexit
: lione concussi sunt in tantura,ut per obsessumho-
« in nobis, el visitavit plebom suam. »
quia Deus mincm dicoront « Qnid nobis et tibi, Fili Dci?ve- :

Cujus enim gradusaltior osl,cjus poccalum gravius.
Sedquomagisdemajoribuspeccatis aDeo liberatur,
co amplius liboratcris gratia gloiillcatur. Quia ct
mcdicorum opus tanlo magis laudabilo apparct,
quanto et difliciliorcs morbos curarc potuerint. Pos- n
buuuis ctiam alitcr pcr hunc mortuum allegoricc
nisti autc Lompus torquere nos {Matth. viii). »
HOMILIA CXXIX.
DO.MINICA liKCIMA OCTAVA POST Pli.NTtCOSTEN.
(Lcc. xiv). « In illo tcmporo,cumintraret Jcsusin
« domum cujusdam principisPharisffiorumsabbato

genus humanum intclligcre, quod tunc in nuirtcm « manducare panem. » El rcliqua.Quoties legimus

iuciilit, quando pra>cepta vita; contcmpsit, diccnte Dominum ad nuptias vel ad convivium venisse,non
Dumiuo: In quacunquo die comcderilis dc ligno
<i gulaj illeccbris doputarc debcmus, sicut Scriba; et
iLcieuli;c boni cL uiali, morte moricmini {Gc?i. ii). » Pharisaii faciebant,dicentescumvinipotatoremesse,
Materautcm vidua,qu;i' unicum filiuni flcbat.Syna- ct amicum pubIicanorum,sed ob certi gratiam my-
goga inlclligitur, qu;u iu palriarchis et prophctis sterii ouni vcnisse crodere debenius, id cst pro lu-
gcuorishumuni interilum dcncbal.Et quia propecst crandis animabus. Sicut cnim doctus piscator ct

Dominus omnibus invocantibus cuin in vcritate.i-e- pcritus venator, sive anceps, in co loco sua
retia

clc subdilur: « Quam cum vidissct Dominus,iuisc- tciidil, ubi mulliludinem piscium vcl aviumsivcbe-
ricordiamotussupcr eain, dixit illi : Noli dero.» Ac btiarum convcnire novit,ut cx multis aliqui capian-
ei diceret :Desine flerc moiluum,qucm posL paulu- lui' : iia Dominus retia suae prajdicationis in eo loco
 : :

680 HOMTU^ DE TEMPORE. 000

extenderc voluit, ubi plures conveniebant, ut ex
multis aliqui caperentur in Et ob istiusmodi
causam, vel ad convivia, vel ad nuptias vocatus,ve-
nire non renuit. Unde, sicut prsesens Icctio narrat
<(Cum intraret Jesus in domum cujusdam principis
<(Pharisacorum sabbato manducare panem, ct ipsi
« » Ubi notandum quia panis no-
observabant eum.
X rusnon implebitur pecuniis, nec anima ojus satiati-
fide. tur bonis {Eccle ix). » Potest quoque non inconvcnien-
terperhydropicumquilibetluxuriosusintelligi :quia
sicut hydropicus quo plus bibit, plus sitit, ita luxu-
riosus quo plus ad pctulantiam carnis dedicus fuerit,
eopIusadpetuIantiamlibidinisexardescit.Dequibus
per prophetam dicitur « Quorum carnes sunt ut
:

mine omnia quae ad victum pertinent, evangelista carnes asinorum, et fluxus eorum ut fluxus equorum
significare voluit ;
quiausus Scriptur« est,ut a prin. (Eiech. xxiii).»Et iterum : « Computrucrunt jumcn-
cipali parte, quae est in vita hominis, id est pane, ta Jn stercore suo {Joei. i). »

caetera significet, sicut de Joseph fratribus dictum « Et respondens Jesug, dixit ad legisperitos ct Pha-
legimus : « Quia isti hodie mecum comcsturi sunt « risffios, dicens Si licet sabbato curare? At illi
:

panem {Geu. xliii), » qui tamen postea cum eo inc- <( RcsponsioistaDominiadillud pcrtinel,
tacucrunt. »

eadem Genesi legi-

briati fuisse leguntur.Et sicut in quod superius dictum'est « Et ipsi observabant :

mus de puero uxorem domino suo qusc-

Haebreo, qui cum. »Nonenim hic ab aliis int.-jrroj^atus legitur,sed
rebat « Et appositus cst coram eo panis {Gen. xxiv). »
: ad corum cogitationes respondit. Et prudentissima
j^
Quod autem ait « Et ipsi observabant eum, » non
: rationeDominus obser^ratores suos hinc inde conclii-
ad sabbatum, sed ad ipsum Dominum pertinet. sit,nc aptam invenirent responsionem. Si enim di-
Observabant quippe eum, si in sabbato curaret ho- cerent Licet sabbato curare, roprehensibiles essent,
:

minem, aut aliquod opus faceret, sive aliquem ser- ut quid cnm observorcnt, utrum sabbato curaret ho-
monem protulisset, in quo mcrito eum reprehendere mincm;siverodicerent: Nonlicet,arguerentur,quare
possent. Neque enim observatores sabbati crant.qui sabbato asi num vel bovem solventes a prc-esepio.duce-
ipsum sabbati sanctificatorem reprehendere cupie- rentadaquare,et ideononinvenientesquid dicercnt,
bant, si possent. Observatio ergo et in bono et in tacucrunt. Ncc solum in hoc loco reprehensores suos
malo ponitur; in bono, sicut Domini voce Israclitis itaconclusit, sed etiam inaliis frequcnter locis.sicut
dicitur « Ecce ego mitto angelum meum, qui pra;-
: de quadam muliere in adulterio deprehcnsa {Joau.
cedatte ct custodiat semper. Obscrva ergo, et audi viii), vcl de denarii redditione (Malth. xxii), et sicut
vocem ejus (Exod. xxii). » Et sicut quando interrogaverunt eum dicentes {Mallh.
Apostolus ait : fccit
« Observate cos qui ita ambulant, sicut habetis for- xxi) Dic nobis, in qua potestatc hoec facis? Atillc :

mamnostram^P/nVzjo.iii), »idesteosimitamini,quos rcspondens, dixit Dicite et vos mihi unum verbum, :

juxta formam,quam vobis ostendimus.ambularevi- et cgo dicam vobis in qua potestate haec facio.Quod
deritis.In malo ponitur, sicut ait Propheta « Ob- C si hajc non dixeritis mihi, nec ego dicam vobis in
:

servabit peccator justum et stridcbit super eum qua potestate heec facio. Dicite mihi Baptismum :

dentibus suis (Psal. xxxvi), » vcl quferet mortificare Joannis de ccclo erat,an ex hominibus ?At illi cogi-
eum. Sic in hoc loco, non in bono, sed in malo po- laverunt infra se, dicentcs Si dixerimus e coelo, :

nitur, cum dicitur « Et ipsi observabant eum. »

: dicet nol)is Quare ergo non susccpistis illud? Si :

Igitur observabanl cum, non ut imitari veilent, sed
reprehendere cupiebant, si possent. Obscrvatio ergo
et in bono, et in malo ponitur.
« Et ecce homo quidam hydropicus erat antc il-
lum. » Hydropisisgravis estinfirmitas, quse nascitur
di.xerimusex hominibus, turba quaj a Joannc bapti-
zata est, lapidabit nos. Et idco non habentes quid
dicerent, siluerunt. Sicct in hoc loco nullam aptam
invenientes responsionem, tacuerunt, impleta pro-
phetia, qufe ait « Rex vero laitabitur in Deo, lau- :

ex vitio vosicae, cum inflatione turgente et anhclitu dabunlur omnes qui jurant in co,quia obstructum
fetido. Proprium cst hydropici, ut quo amplius bi- est os loqucntium iniqua {Psal. lxii). » Sed quia Do-
berit, eo magis sitiat. Ergo per hydropicum avarus minus ctiam ingratis beneficium sua; largitatis fre-
qnilibet designatur, quia sicut hydropicus quo cst quentcr pnestat, rccte subditur « Ipsc vero ap- :

grossior, eo est infirmior: itaavarusquo plus abun-
dat divitiis, co plenior est vitiis. Et sicut hydropicus
j)
qaoaraplius bibit,eoamp!ius sitit sic avarus quanto
« prehensum eum sanavit, ac dimisit. » Et pulchre
coram avaris hydropicum curavit, ut cum in uno
sanarctur infirmilas corporis, in multis morbuS cu-
:

magis divitias, quas concupiscit, acquisierit, tanto rarctur mcntis. Quorum avaritiam Dominus prudcn-
magis in eis acquirendis e.xardescit. Quod pulchre tissima comparationc redarguit, cum ait
quidamdcsapientibusbreviversiculocomprehendit, « Et respondens ad Cujus vestrum
illos dixit :

dicens : « asinus aut bos in puteum cadet, non continuo ct

« extrahet illum die sabbati ? Et non poterant ad
Crescit aiuor nummi, quautum ipsa pccunia crescit.
« ha;c respondere illi. » Ao si dieeret Si vestrum :

Et sicut quidam ait : Avarus obolo indiget. Sicut animal in puteum cadens cum tanta festinatione eri-
enimsapienti totus mundus divitiarum est,sic avaro pere curatis, nou piopter animalis curam, sed pro-
totus mundus avaritia: :quia quidquid videt oculis, pter vestram avaritiam consulendam multo magis :

concupiscit mentc et haberc desiderat.AIienum da- ego hominein, qui mclior est pecore,et ([ui ad ima-
mnumsuiimlucrumdcputat,tesleSalornonf : » Ava- giuiMH D''i factus c^t, ab infirrnitate in sabbato de^
601 HAYMONIS IIALBEaSTAT KPISC. OPP. PARS II. — HOMIL. 692
beo liberare, cum faciliussithominemverbosanare, A. te ne quaesieris, et fortiora te ne scrutatus fueris
quam aiiimal de pul.eo abstrahere. Jam enim per (Eccli. iii). » Et iterum : « Ad mensam magnam sc-
hydropicum avarum diximus dcsignari. Pulchrc disti [Eccli. xxxi), etc. Et rursum « Superbum
: se-

ergo avarus animali in putoo cadcnti comparatur, quitur ignominia (Prov. xix). » SpiritaHter autem
quia hydropicus humorc inordinato abundat. Dum conjuuctioneni Christi et Ecclesia;,nuptias vocari in

enim quis morbo avaritia3 succumbit, quasi sitiens Scripturis usitatissimum est, sicut est illud in Evan-
in puteum cadit. Unde et Dominus mulierem, qu;e gelio : « Simile est regnum coelorum honiini regi,
decem ct oclo annos incurvaia fuerat, ncc sursum qui fccit nuptias filio suo {MaUh.xxu). » lu nuptiis

aspicere poterat (Lnc. xill), assimiiavit animali, duo conjunguntur, sponsus et sponsa.Sponsus ergo
quod ad aquam ducilur. Malum est ergo vitium ava- Christus cst, de quo per Joannem dicitur « Qui ha- :

ritias quod lidem tollit, concordiani dissipat, chari- bct sponsam, sponsus est {Joan. iii). Sponsa vero ))

tatem violat, ot innumerabilia mala gcncrat, tcste est sancta Ecclcsia, cui per prophetam dicitur :

Apostolo qui ait : n Radix omnium malorum est cu- « Sponsabo tc mihi in justitia et veritate {Ose. ii). »

piditas, quam quidam appctentes, circa fidem nau- Thalamus hujus sponsi uterus virginis fuit, sicut
fragaverunt, et inseruerunt se doloribus multis {/ pcr Psalmistam dicitur « Tanquam sponsus proce- :

Tirn. vi). » Inflatus autem divitns, per arctam et an- r, dcns de thalamo suo {PsaL xviii). » Gelebratores
gustam viam in rcgnum ccclorum intrare non po- harum nuptiarura apostoli fucrunt, de quibus scrip-
Domino dicente
test, : « Difhcile, qui pccunias ha- tumcst : « Non possunt filii sponsijejunarc,quandiu

bent, in rcgnum ccclorum intrabunl. Amen dico cum illis cst sponsus yMatth. ix). » In his ergo nup-
vobis, facilius est c.imclum per foramen acus trans- tiis fcliciler discumbit, qui in fide vocatus, huraili-
ire, quam rcgnum Dei intrare
divitcm in {Luc. tcr, pie, justeque in Ecclesia vivit. Bene autera di-
xviii). » Unde Apostolus ad Timotheum ait : << Prae- citur : « Xon discumbas in prirao loco. » Novissimus
cipe divitibus hujus non sublime sapere, nec
sfficuli, enim locus ad mentis humilitatem pertinet.llleergo
in incerto divitiarum sperare, sed in Domino, qui spiritaliter novissimus discumbit, qui se omnibus
abunde pivestat oinnibus ad fruendum. » Nam qui vo- inferiorein et indigniorcm in mente judicat, consi-
lunt divites fieri, incidunt in tcntationcm et laqueum deraus non solum sanctiores, sed et multos se esse
diaboli, et desideria multa et inutilia, qua3 mergunt sapientiores. Unde et subditur « Ne forte honora- :

hominem in iuteritum et perditiouein (/ Tim. vi). « tior tc sit invitatus ab eo, et veniens is qui te et
Duplici enim pocna avarus constringitur, quando « illum vocavit, dicat tibi : Da huic locura. » Saepe
et hic infelix divitias cum labore acquirit, ct in fu- enim per mentis elationem de superiori gradu ad
luro earumdem divitiarum rationem cum dolore in inferiorem quisque descendit, quia dum mente tu-
tornoentis exsolvet, Jacobo teste qui ait : « Agite t- niidus est et inflatus, aut in carnis petulantiara,aut
nunc, divites, ploratc,uluIantes in miscriis quai su- in aliquod facinus cadcrc pcrmittitur, per quod ab
pervcnient vobis. Divilia; vestr;c putrcfactte sunt, horainibus vitupcretur. Unde Et tunc
et snbditur : «

ct vcstimenta vestra a tineis coinesta sunt. Aurum « incipias cum ruborc novissimurn locum tenere. »
et argentum vestrum airuginavit, et ajrugo eorum Quod Sauli contigit, cui superbienli a Oomino di-
in testimoniura vobis crit, et manducabit carnes ve- ctum est : « Noune cum esses paivulus in oculis
stras sicut ignis {Jac. v). » Avaritia enim visceribus tuis,caput in tribubuslsraelconstitui te? Nunc quia
pictatis carct,patrem nescit, matrem ignorat, fidein elcvaris, dejcci te nc sis rex (/ Rc(j. xv). » Sed post-
et amicitiam non custodit, proximo vcl propinquo quam quid agero nun debeas prohibuit, quid agen-
non miseretur, scd propinquos velut extrancos cffi- dum sit, pius Ilcdemptor raanifestarc curavit, cum
cit, dicenle Salomouc « Bene facit animjjc sua; vir
: subjunxit :

misericors, avarus aulcin cliam propinquos abijcit « Sed cum vocalus fuerls, vade, recumbe novis-
{Prov. xi). » « simo loco, ut cum vcnerit qui te invitavit, dicat
« Dicehat autcra et ad invitatos parabolam, intcn- » Quera ergo humi- « tibi : Amice, ascende superius.
« dens quoraodo prinios accubitus eligcrent, diccus lem invcnit, amici nomine bcatificat, atque ut su-
ad illos Cum invitatus fueris ad nuptias, non dis- n perius ascendat vocat quia, ut ait Petrus apostolus
: : ;

cunibas iii primo loco. » Quantum ad lidcram pcr- « Supcrbis Dous resistit, humilibus autem dat gra-

tinet, prudcnlis ct cruditi viri vitam et niores com- liam {I Pelr.x). » El pulchrc subdidit « Tunc erit tibi :

ponil, quoniani honcslissimum genus est vivcndi in « gloria coram simul discumbentibus, » ne nunc in

conviviis vcl nuptiis, sivc aliis convcnlibus, fidclcs pncscnti qu;crcrc incipias.IIaircditas cnim, aitSalo-
ut sc alterulrum pr.ifcrant,et honore se inviccm pra2- mon,«ad (luani iu priucipio fcstinatur,in novissimo
Tcniaut^praicipicntePctro apustuloqui ait : « Omnes benedictionc carebiL (/'roc. xx). » Exponens Dominus
inviccm humilitatcm insinuate (/ Pel. v). » Sicut quid in similitudine proposuerat, adjunxit, dicens :

enim honor cst aliqu( m superius vocari, sic dcdccus, «Quia omnis qui sc cxaltat humiliabitur ; ct qui
cum qui primum iocura imprudenter apcrit, ad ulli- « sc humiliat,cxaltabiLur. » Ubi nolandum quianon

nium i'cvocari.« Melius cst cnim < ait Salomon,« ut ail simplicilcr Qui sc humiliat, cxallabitur sed
: :

dicatur tilji : At:ccndc supcrlus, quaiii ut humilicris cum addilainento : « Cmnis tiui se cxallal.humilia-
coram principc {Piov. xx\). » El iteium : .Mticira bilur : ct iiui sc humilial, cxallabitur. » Alii ergo
693 H0MIL1.E DE TEMPORE. 694
in hoc saeculo et in futuro exaltantur, qualisfuitDa- A qu.-c a turbis ncc audiri quidem valeant, docet.Dte-
vid, Ezechias et Josias, et Cceteri tales qui in prae- moniacum autem hunc, quem descendensde nionte
senti sfficulo gloriosi fuerunt.ct in futuro gloriosio- Dominussanavit,Marcusquidernsurdummutumque
res sunt.Alii hic in futuro humiliantur, quales sunt Matthacus vero lunaticum fuisse commemorat sig- ;

superbi pauperes, et illi qui pro peccatis in praesenti niflcatantem eos de quibus scriptum est « Stulti :

vila vindictam recipiunt,et in futuro ad perpetuam ut luna mutantur (Eccli, xxvii), » qui nunquam in
pcenam transeunt, qualis fuit Uerodes, Antiochus, eodem statu permanentes, nunc ad hajc, nuncadilla
et multi tales, de quibus scriptum est : « Duplici vitia mutati,crescunt atque decrescunt. Qui multi
contritione conterc eos, Doraine (Jer. xvii). » Non- sunt,non confitendo fidem,surdi,nec ipsumaliqua-
nulli hic exaltantur, et iu futurohumiliantur,quales tenusveritatisaudiendosermonem; spumantautem,
sunt superbi divites, qui juxta Scripturce voQcm, cum stultitia tabescunt. Stultorum et languentium
« Ducunt in bonis dies suos, et in puncto ad inferna atque hebetum estspumas salivarum ex oredimit-
descendunt {Job. xxi). » Alii hic humiliantur, sed tere. Strident dentibus, cum iracundiffi furoreflam-
in futuro exaltantur,sicut sunt sancti pauperes, et inescunt,et nulla virtutis industria confortati,ener-
praecipne qui propter Deum omnia sua derclin-
illi, viter vivunt. Quod autem ait « Et dixi discipulis
:

quunt, spontanea paupertate semetipsoshumili-

et t» « tuis,ut ejicerent eum,et non potuerunt. )>Patenter
ant,ut in futuro exaltari mereantur. Amemus ergo vir- accusat apostolos, cum impossibililas curandi inter-
tutem humilitatis in proesenti vita,uta Dominoexal- dum non ad imbecillitatemcuranlium,sed adeorum
tari mereamur in altera vita,iilius vestigiasequen- qui curandi sunt fidem referatur, dicente Domino
tes qui ait : « Discite a me quia mitis sum et hu- « Fiat tibi secundum fidem tuam (Matth. ixj. »

milis cordc, et invenietis requiem animabusvestris " Qui respondens, dixit eis generalio incre- :

[Matth. XI). » Humilis autem dictus est quasi humi « dula, quandiu apud vos ero? quandiu vos pa-
acclivis.Ille ergo vere humilis esse cognoscitur qui " tiar?»Non hoc tccdio superatus ait mansuetusac
se terram et cinerem jugiter esse considerat,dicen3 mitis, qui non aperuit sicut agnns coram tondente
cum beato Abraham patriarcha :«Loquar adDomi- os suum. nec in verba fururis eripuit. sed quasi in
num meum,cum sim pulvis et cinis (Ge?(t;.s.xv.ii). » similitudinem medici, ?i ffigrotum videat contrasua
Humilitas non solum incorpore, sed etiaminmente preecepta se gerere, dicat Usquequo acccdam ad :

conservanda est,.iuxta exemplum illius, qui in rega- domum tuam ? quousque artis perdam industriam,
li solio constitutus,aiebat:«Humiliatussum usque- mealiud jubente,ette aliud perpetrante? Intantum
quaque, Domine, vivifica me secundum verbum autem non est iratus homini,sed vitio etperunum ;

tuum (/'5a/.cxviii). » Humilitas quippe inagistraest horuinem Juda^os arguit infidelitatis, utstalim iuLu-
sapientiae. teste Propheta qui ait « Bonurn mihi, C igi.it :„ Afferte illum ad me. Et attuleruut eum.Et
.

Doraine.quod humiliasti me,utdiscam justificatio- «cum vidisseteum.statim spiritusconlurbaviteum,

nes tuas {Ihid.). » Quanto enim unusquisque hic « et elisus in terram, volutabatur spumans. » Alla-
propter Deum fuerit humilior, tauto in fuluro erit tuiTiDominopuerumspiritusconturbatetelidit.quia
excelsior, Petro apostolo tcste qui ait : « Hurailia- saepe dum converti ad Deum conanmr, ma.joribus
mini sub potenti manu Dei, ut vos exaltet in tein- novisque antiqiii hostis pulsamur insidiis.Quod ob
pore visitationis (/ Pet. v). » id utiquecallidus facit adversarius, utvel odiumvir-
tutisincutiat,vel expulsionis sua; vindicet injuriam.
HOMILIA CXXX.
Hinc est enim lut de specie transeamus ad genus)
FEUIA QUART.\ QU.\TU0R TEMPORUM.
quod Ecclcsic-E sanct.-e primordiis tot gravissimain-
(Marc. tempore, respondeusunusde
ix). « In illo ferebat cei^tamina pei-secutionum, quut suo regno
« Jesum Magister, attuli filium
turba, dixit ad :
dolebat subilo animarum illata fuisse dispendia.
« rneum ad te, habentem spiritum uiulum:qui ubi- « Et inlerrogavit patrem cjus:Quantum teuiporis
" cunque cum apprehenderit, allidit eum. » Et re- « est, ex quo hoc ei accidit ? At ille ait ; Ab infan-
liqua. Notandumquodsemperlocarebuscongruunt. " tia.Et frequcnter eum in ignemetin aquasmisit,
In monte Uominus orat, transfurmatus, discipulis ]) « ut e\nn pcrdt r^-t. » Erubescat Julianus, qui diccrc
arcana sua^ majestatis aperuit ; in inferiora descen- audet omnesiioininesabsque ullacDntagionopeccati
dens,turbae occursu excipitur, miserorum fletu pul- nasciin carne tam innocenles per oninia, quainfuit
satur siirsum, discipulis mysteria regni cojlestis
; Adam quando crcatus est. Quid enim liabuit iste
rcserat; dcorsum,turbis peccata infidelitatis expro- puer, ut ab infantia a dsemonio vexarctur acerbis-
brat.Sursum Patris vocem,his quibus poterat.pan- simo, si nuUo originalis peccati vinculo tenebalur,
dit; dcorsum spiritum malum ab his qui vcxaban- qiiem constat niillum adhuc propriuni poluisse ha-
tur, expellit.Qui etiam nunc pro qualitate mcrito- bere peccatum ? Confiteatur calholicus quia neino
rum, aliis ascendere.aJiis vero non desistit descen- imniunisa noxaprimui praevaricationis uascitur, et
drre. Nam carnales adhucet incipientes, r|uasiinia invncotgratiam Dei,qua liberotur dc corporemorlis
pitenles conforlat,docct,castigal; perfeclus aulem, pcr Jesum Christum Dominum nostrum. Inlelligal
quorum conversatio in coelis est, sublimius cxlol- scriba dortns, in hoc di-mnniaco a Domino curato,
lendo glorificat, libcrius de ieternis iuoUuil, el fcicpe salvati-iMcni omiiiuiu tidelium esse designalam,qui
 cm IIAYMOMS 11 ALBF.nSTAT. EPISr,. ():m>. 1'AllS 11. IIOMIL. 696
originalis cnlp.T rcatii aslricti voniunt in miindiim, X ''i*-) luinc pius Salvalormitisnccdcxtora} lactuelova-
unius llcflomptoris Jesu Chrisli fidc ct g;atia sal- vit. Qui sicut vcrum se esse Dcum potcntia salvandi
vandi. Ouod autcm dictum est. «Et froqucntercum docuitjila etiamveram se habuisse carnis naluram
in ignom ct in aquas misit, » maxima human.v ve- morc taoturfhumanideclaravit.NegatnamqucMani-
cordiaD facinora designat. Ignis naraque ardor ad chreus insanus veracitereum carneindutum fuisse:
fprvorem iracundice referendus cst;aqua, ad volup- sed ipso cum lotlanguenlessuolactuerexit,munda-
lates carnis.quae dissolveromentem per deliciasso- vit, illuminavit, hajrcsim illius, ct antequam nata
lcnt. Vel ccrle in ignem fertur dcemoniacus, quo csset, damnavif.
aduUeranlium corJa succcnsa sunt et in aquas, :
(' El cum introissct in domum, discipuli cjusse-
quic solcnt exslinguerc charitatem. « Sed fI quid « crcto interrogabant illum Quarc non potuimus :

('potes, adjuva nor,, rnisertus nostri. Jesus autem « ejiccrc eum? Et dixil illis Hoc genus in nullo :

« ait illi : omnia possibilia cre-

Si potes credore, « potest cxire,nisi in orationc et jejunio. » Dum do-

('denli. » .\plum Dominus rosponsum dodit poMii- cct apostolos quomodo daKmon nequissimus debeat

tonti. Ipsc cnim ait: c Si quid potos, adjuva nos:» expolli,omnes instituit ad vitam,ut scilicet noveri-
ct Dominus, si pntes, » inquit, « credero, » pos-
<• inus graviora quaequcpeccata velimmundorum spi-
sum vos miscrtus adjuvarc :quia fides non fictaom- t» riluum tcntamontajojuniis et orationibus cssc su
B
nia qu<°c salubriter petit, impctrara niorctur. Quo pcranda; iram quoque Domini,cumin ultionc sce-
contra lcprosus, qui fidelitcrclamabat : « Dominesi lerum nostrorum fucrit acccnsa, hoc reracdiosingu-
vis, poles me mundare,
congruuni sua; fidei acco-» lari posse plaoari. Jojunium autom gencraleest,non

pit responsum. « Volo, rnundare {Matlh. vni). » solumab escis, scd a cunctis illccebris abstinere

« Et continuo exclamans pator pueri cum lacry- rarnalibus, imo ab omnibus vitiorum continerepas'
« mis aiebat Credo, Domine, adjuva incredulita-
: sionibus. Sic ct oratiogcneraIis,nonin verbissolum
« tem mcam. » Nemo repcntc fit summus, sed in cst, quibus divinam clementiam invocamus,verum
bona conversatione a minimis quisquc iachoal, ut etiam inomnil)Usqu<cinobscquiumnostriConditoris
ad magna pcrveniat. Alia namque sunt virtutis exor- fidei devotione gcrimus, lcste Apostolo qui ait :

enim etipsa
dia, aliud prolectus.aliud porfectio. Si « Scmper gaudete,pine intcrmissione orate (/ Tlics.
fidesadperfectionemsuamnonquibusdamgradibus v). » Quomodo cnim quis omnibus horis atqucmo-

duceretur,isteinterrogatusancrederet, nonrespon- menlis sincinlermissioneDcum potcstinvocareser-

derct « Credo, Domine, adjuva incredulitatem
: monibus?Sed tunc sine intermissione oranius,cum
meam. »Sienim credobat, cur incrcdulitatem dice- ea solum opera gcrimus,qua3 nos pietatinostricom-
bat? Si vero incredulitalom habere se noverat, quo mcndenl auctoris. Quo nimirumjejunio ctorationc.
modo oredebat?Scd quia por occultam inspir.ilio- C juvanteDomino,cunctasantiquiliostisdebcllal)imus
nem grali«,meritorum suorum gradibusfidescrcs- ac propulsabimus insidias :

cit, uno codemque tempore is,qui necdum perfcctc

IlOMILIiE CXXXI.
credidcrat, siniul ct crcdcbal, et incredulus crat.
FEUI.V SKXT.\ QUATUOK TrMPORUM
Et cum
« vidcrct Jesus concurrcntcm turb-im,
«comn!inaluscstspirituiimmundo,diccnsilli:Surde (Luc.xvm).«lnillolcmporedicebal Jesus parabo-
« ct mute spiritus, cgo prtccipio tibi, exi ab co, cl «lamhancaddiscipulos.»Etrcliqua. DicitctAposto-
«ampiius nc introcas in cum.»ConiminatioDomini «lus,Scm])crgaudete,sineintcrmissioneorate(/7'//C5.
impcrii.Non autcm pucro quivim
divini csl virtus Quis auleiu potost ila semper orarc sine defectu
v).

patiebatur, sed dajnioni qui inferebat, comminalus volintermissioncprcoibusinsistere,iilnecalimontum

csl;quiaqui pcccantem cmendarc desidoral.vitium sumcndi,autdormicniiitci!!pushabcat?Aut ergodi-
utiquc incrcpandoct c.xsecrandodebetexterminarc, ccnduiii cst.cum scmper orarc.et non dcficcrc, qui

sod homiuem amando rerovcre. IJcnc autom Domi- canonicishorisquotidicjuxlarltumccclcsiasticaj tra-

nus,quispiritumimmunduiirpcllitablioiiiine,simul ditionis,psalmodiisprccil»usqueconsuctisDominum
ne amplius in cum ingrediaturimpciat:quiaillcve- laudarc ct rogarc noii desistit, et hoc cst quod Psal-

racitor a da^moniaca dominationo liboratur, qui ad mista dicil « Benodicam Dominum in omni tcm-
:
j)

peccata,aquibussemcl paMiitendo mundatuscsl, vi- porc, scmpcr laus cjus iii orc mco {Psal. xxxiii). »

lat malc vivcndo rcvcrti. Aut ccrtc, omniaquffi justus secundum Dcum gcrit,
clamans, ct multuni discorpons illum, oxiit
« i;t ad oralioncm csse rcputanda.Quia cnim justussinc
« «Exiturus ab lioiuine spirltus iiiiinundus,
ab 00. iiitcrmissioncqua-justasunt agit,pcrhoc sine inter-
di:>corpsileum,ac 1'iiivati clamore torruil inluontes: missioncorabit,ncc unquam ab oratione cossabit,
(luia plerumquc diabolus,dum do cordo exiiollilur, iiisi justus csse desistat.
acriorcsin co tcntationcs gonorat,quaiii iiriusoxci- Judex quidam erat in quadam civitate «lui
«

lavcrat.qiiando hoo (]uiolus j^ossidcbat. « lCt faolus «Dcuni iiou tiiiicbat, ot homidcm non rcvercbatur.
« c-il ticut iiiorluus,ita ut multi diccrcntciuiauior- ..Vidua aulom (|u;tHlam orat in civitate illa,et venic-
loiions manum ejus, elova- « bal .•id tuiii, (licons Vindicamcdcadycrsario meo.
« tuus cst. Jesus ;uitoiii
:

<• vit illum, 'Iburrexit. » Qucm lioslis iiiqiius jaiii i'

VA noh.bal por multum tompus. l'ost h;oc aulcm

fugcre cuiiipulsus .'jtravit,ac niortuo siiiiilom ri;d(li- .

(lixit iiitra so El si Deum non tinioo,nec homi-
:
 ;

C9" limilLLE T)E TF.MPORE. m

« ncm revercor,{amen quia molesta est hacc vidua A Dci habcam (/ Cor. vii). » Qui dicit puto, duhi
« mihi, vindicabo illam, nc in novissimo veniens, tarc videtur,scd illc increpabat, non dubitabat. Ita
« suggillet mc. » Parabolas Dominus aut secundum ergo et Dominus scit quidem omnia, pcr quem facta
similitudinem aliquam ponit, sicut de homine qui suntomnia, et tamen dubitando incrcpat infidelium
habcbat duos filios, majorcm in agro sibi propin- corda.
quantem,minoremautem in longinquoluxuriantem: HOMILI.A CXXXII.
aut ex ipsa dissimilitudinealiquid probat,veIuti est
SABCATO QU.\TU0R TE.MPORUM.
illud " Quod si fenum agri quod hodiecst ot crasin
:

rlibanum mittitur.Dcus sic vestit, quanto magis vo? (Luc. XIII.) « In illo tempore dicebat Jesusturbis
minimre fidei ? » {Malth.vi.) Itaque illud superius similitudinem hanc Arborem fici habebat quidem
<< :

genus his verbis adjungi potest Sicut illud, ita et " plantatam in vinea sua. » Et reliqua. Potest qui-
:

illud. Hoc autem posterius his verbis Si illud, dem haec arbor lici generis humani designare natu-
:

quanto magis illud ? Aut si illud, quanto minus il- ram:pervineamgenushuraanum,perficumdoctores,

lud ? Sed alibi obscure, alicubi aperte ista ponun- sive principcs hujus mundi. Qu£e bcne plantataest,
tur. Hicergoiniquusjudcx, noncxsimilitudine, sed hoc est ad auctoris sui similitudinom crcata est.Sed
ex dissimilitudine adhibitus est. Non enim uUo rvdomino per triennium fructum dare nega\-it, quia
modo ille injuslus judex personam Dei allegorice antc legera, sub lege, sub gratia obedire despexit.
tenetjsed tamen quantura Deus, qui bonus et ju.stus Verura si ad superiora respexeris, animadvertes si-
est, curct deprecantes se, hinc cognosci Dominus gniflcari per vineam plebem Judgeorum., per ficum
voluit.quod ncc injustus homo eos qui illum assi- Scribas et Pharisasos : et si generaliter omnium,
duis precibus tundunt,ve! propler toedium devitan- specialitertamcn Synagogfe typum portarc. Nam
dum potest contemnere. Nam hoc est quod ait cum praemissa illa terribili tremendaque sentcntia:
« Nc veniens suggillet me. » Ipsa vero viduapolest « Si non poenitentiam cgeritis, omnes simul peribi-

habere similitudinem EccIesiaB, quae desolata vide- tis (Luc. xiii), » mox de infecunda arbore parabo-
tur, donec veniat Dominus, qui tamen in secreto lam subjungit,apertissimedocens eos quibus loque-
ctiam curam ejus gerit. batur, instar infructuosce ficus, si non poeniterent,
Ait autem Dominus Audite quid judex iniquus
'< : esse succidendos. « Vinea Domini sabaoth domus
<idicit: Deus autem non faciet vindictam electorum Israel est, » ut fsaiae cantico docemur (Isa. v) sy- :

« suoruni, clamantium ad sc die ac nocte, et patien- nagoga autem in eadem dijino condita, fici est arbor
« tiam habebit in illis? Dico vobis quia cito faciet in vinea. Sed qui vineam suara permisit a viatori-
« vindictam illorum.» Si quem movet, cur electi Dei bus diripi,hic etiam ficum jussit e.xcidi. « Et venit
se vindicari deprpcentur, quod etiam in Apocalypsi C qua^rens fructum in iila, et non invenit. » Id quod
Joannes de martyribus dicit, cum apertissime mo sequi synagogam per Moysen instituit Dorainus,in
neamur, ut pro inimicis et persecutoribus oremus, carne natus aperuit, et crcbrius in synagoga docens,
intelligondum est eamvindictara esse justorura, ut fructura fidei quaesivit, sed in Pharisaeorum mente
omnes mali pereant. Pereunt autem duobusmodis, non invcnit.
aut conversione ad justitiam, aut amissa per suppli- « Dixit autera ad cullorem vinete : Ecce anni tres
cium potostale, qua nunc adversus bonos, quan- « sunt, ex quo venio quserens fructum in ficulnea
diu hoc ipsumbonisexpedit,vel temporaliteraliquid « hac, et noninvenio. » Percultoremvineajapostolo-
valent. Quod in finem justi convenire dcsiderant, rum doctorumque ordoexprimitur, quorum precibus
quamvis pro inimicis suisorent, tamen non absurde ac monitis assidua plebi Dei cura suggeritur. His
vindictam desidorare dicuntur. « Vorumtamen Filius etenirnDoniinussfepissimcdeinfructuosaJudaeorum
hominis veniens, putas, inveniet fidem in terra ? » gente querebatur,quod per tros annos sus visitatio-
Quamvis omnipolcns Conditor seraper electos suos nis, hoc est in lcgalibus edictis, in propheticis con-
ad se clamantes sit vindicare paratus,in die tamen testationibus, in ipsa coruscantis Evangelii gratia
judicii (quod trementi est corde retinendura) cura negligens exstiterit.
idem Conditor in formafilii hominis apparebit, tanta J)
« Succidoergo illara, ut quid etiam terram occu-
erit raritas electorura, ut non tam ob clamorem fi- « pat ? » Non ab apostolis, sed a Romanis gens Ju-

deltum injuste daranatorura totius jam mundi sit daea succisa,et a terra repromissionis cjecta cst.Sed
acceleranda ruina. Quod autem Dominus quasi dubi- succide, inquit, illam, id est succisionis ei futurae

tative dicit : « Putas invcniet fidem in terra, » non cladem, pocnitentiam suadendo, propone. Quse ju-
dubitat, sed arguit. Verbo quippe dubitationis in- sto judicio terram cum regno perdidit, pro cujus
crcpatur infideIitas,non opinatur divinitas. Nam et amore coeli cives persequi ipsuinque csli et terne
nos aliquando de rebus, quas certas habemus, in- regem occidere non metuit, dicens per suos pontiii-
crepative verbum dubitationis ponimus, cura corde ces et Pharisaeos : « Si dimittiraus eum sic, omnes
non dubitcmus velut si indigneris servo tuo, ut di-
: credcnt in eum. Et venient Romani et tollent locum
cas Contemnis me ? considera, forsitan dominus
: nostrum et gentem (Joan. xi). » Potest etiam per
tuus sura. Et .Apostolus ad quosdam conternptores tcrrum stcrili ficu occupatam,Judaicae plebis turba
suos : Puto autem,» inquit, «quod et ego spiritum figurdti, quae noxia praepositorum umbra, ne verita-
 : :

699 HAYMONIS HALBEUSTAT. EPISC. OPP. PARS II. — HOMIL. 700

tislumt^n recipere possit. cst dopressa: et ne su- A phetam : «Si volueritis et audieritis me, bona ter-
pernae dilectionis solecalefieret, exemplo est eorum rena comedetis {Isa. i). » Quo contra membris
pravitatis impedila,.iuxta quod eisdem alibi Salvator Ecclesiae dicit Apostolus : « Quae sursum sunt sapite,
« Vte, » inquit, « vobis, Scribffi et Pharisan hypo- non quffi super terram (CoL iii). »

crita;, qui rlaudistis regnum ccelorum ante homines « Quam cum vidisset Jesus, vocavit eam ad se,

Vos cnim non intratis, nec introcuntes sinitis in- « et ait illi : Mulier, dimissa es ab infirmitate tua.
trare {Mattk. xvin). » « Et imposuit illi manus, et confestim erecta est,et

« At illerespondens, dixitilb Domine, dimitte

: « glorificabat Deum. » Vidit, praedestinando per gra-
" illam et hoc anno,usque dum fodiam circa illam. » tiam : vocavit, illustrando perdoctrinam: imposuit
Vox npostolorum est.qui post passionem Domini pro manus, spiritalibus donis adjuvando: ercxit adgio-
Jud.Tissnmmnrtf^rr^precabantur, ne absquepnrniten- rilicandum Deum in operibus bonis, usque ad fidem
tia Dominicae crucis ultionem paterentur : « Usque llrmam provehendo. «Quos, » inquit, « praedestina-
dum fodiam, » inquit, « circa illam, » id est radicem vit, hos et vocavit. quos autem vocavit, illos et ju-

infructuosae mentis ligone bis acutai infectionis hu- stiflcavit quos autem justificavit, illos et magni-
:

miliem.prKsentiumvidelicetpressurarum horrorem ficavit {liom. viii). »

et perpetn.-B damnationis incutiens. Omnis quippe Respondens autem archisynagogus indignans

g 'i

fossa in imo est, et nimirum increpatio, dum men- « quia sabbato curasset Jesus, dicebat turbas Sex :

tem sibi dcmonstrat, humiliat. « Et mittam ster- « diessunt, in quibus oportet operari., In his ergo
cora. » Id est malorum quse fecit abominationem ad « venite et curamini, et non in die sabbati. »Sabba-
animum reducam, ut compunctionis gratiam quasi to curavit Jesus, ostendens jam esse tempus, ut se-
de putredine stercoris suscitem. cundum prophetiam Cantici canticorum aspiraret
« Et siquidem fecerit fructum, sin autem, in futu- dies, et removerentur umbrae (Cant. ii). Sed nescie-
« rum succides eam. » Cum diceret: « Et siquidem bat archisynagoguSjVel hoc vel illud multo excellen-
fecerit fructum, » non subjunxitaliquid,sed suspcn- tius sacramentum, quod sabbato curando Dominus
dit sententiam. Cum vero adderet, « sin autem, » intimabat,quia scilicetpost sexsaeculi hujus a3tates,
continuo judicium venturee daranationis annexuit, perpetua vitae immortalis efat gaudia daturus, in cu-
dicens « in futurum succides eam. » Quia videlicct
: jus figura Moyses sabbato non a bono,sed a servili,
multum procliviorem ad negandum, quam ad confi- hoc est, noxia praecipit actione feriandum, illud uti-
tendum DominusSynagogam videbat. Undeetalibi que tempus praefigurans, quo saecularia nostra ope-
rebus eamdem figuram,quam hic verbis agens, in- ra, non autem religiosa, hoc est Deum laudandi
fecundam ficum eetern.-e sterilitatis maledictione acta, cessarent. Falliturergo et fallit archisynago-
damnavit, ostendens videlicet eam, et si fodiant '-'
gus, quia lex in sabbato non hominem curare, sed
apostoli corripicndo,et si stercus advehant pcccata onera hoc est peccatis gravari, prohibuit.
ferre,
improperando, nulla tamen poenitentiae fruge cumu- « Respondens autem ad illos Dominus, dixit

landam, sed districte bipcnnisseveritatc tollendam. « Hypocritae, unusquisque vestrum sabbato non sol-
" Erat autem docensin synagoga Judaeorum sah- « vit bovem suum aut asinum a praesepio, et ducit
" batis. Et ecce mub'er quae habebat spiritum infir- « adaquare ? » Infidelitatis quidem arguit principes
" mitatis annis decem et octo. » Dicto dc ficu para- Synagogae, et merito hypocritarum, id est simula-
bola, Dominus in synagoga docuisse narratur, ut torum nomine notat, quos, cum magistri plebium
videlicet intimetur, non alio parabolam tenderc,sed esse appeterent, hominis sanationem pecoris curffi

hoc esse fructum in ficulnea qua^rerc, ct non invc- postponere pudcret. Sed altiore sensu bovis et asini
nire, verbum synagogae commodare, nec recipi. vocabulo.JudaeumOraecumquesignificat, dequorum
Quam tamcn nc totam funditus ob culpam stcrilita- vocatione scriptum est: «Bos cognovit possessorem
exstirpandam putares, sed reliquias per electio-
tis suum, et asinus praesepe domini sui [ha. i) : » qui
nem gratios scires esse salvandas, mox ibidem Ec- uterque peccati vinculis absoluti, silim aestumque
clesiae primitivae sanatio subincurvatne mulieris spe- mundi hujus Dominici fontis haustu deposuit.
cic subsequitur. Qna; benedecem ct octo annis fuit Q « llanc autcm filiam Ahrahac, quam alligavit Sa-
curvata, qui numcrus ternario sexiesducto perfici- « tanas, ecce decem et octo annis, non oportuil sol-
tur, quia vidclicet eam in testimonio legis, in vati- « vi a vinculo isto die sabbati ? » Filia Abrah<p est
cinio prophetia:,et in revclatione grati.c per infirma anima quaeque fidelis. Filia Abraha? cst Ecclcsia,de
opcra languere ostendit. Scnarius enim numerus.in utroquc populo ad fldei unitatem collecta, quaj tem-
quo mundi cst crcdlurapcrfecta, operum pcrfectio- pore legis et Dominicae resurrectionis impleto, per
nem significat. Tria vero sunt, ut dixi, tempora gratiam Spiritus sancti septifbrmcm, a vinculo lon-
Dominicae visilationis,in quibus Judaea, quae terrena ga5 captivilatis erupit. Nam et hoc modo tbrtasse,
magis quam ccelestia noverat opcrari, quasi dccem myslcrium sabbati deccm et octo annorum potest
ol octo annis asu;c mentiscrat roclitudine curvata, non inconvenienter intelligi. Idem est orgo mysticc,
« Et crat inrnrvala, nec omnino poterat sursum bovein vcl asinum solutos a pra^scpio ad potum agi,
respicerc. »Quia terrcna sapicns, infima rcquirens, quod ot flliam Abrah;c a vinculo noxiaj inclinationis
ccElestia cogitare nondum scicbat, audicns per Pro- «rigi: Ecclesiam videlicete.x Judajis etgentibus con-
 :

701 HOMILI.E DE TEMPORE. 702

gregatam, laquaispeccatorum peraquambaptisma-
tis absolvi, atque ad coDlestia speranda subliraari.
Notandum sane quod nefandissima hieresis, ex eo
quod Dominus ait ad alligatam a Satana, conatur
astruero corporum humanorum
non ad Do-
A ipse aitinEvangeIio:«Quicunquefeceritvoluntatern
Patris mei, qui est in ccclis, ipse meus frater, soror
et mater cst {ilatth. xii). » Et per Prophetam:
1'Narrabo nomentuum fratribusmeis, inmedioEc-
vitia, clesia} laudabo te IPsal. xxi). » Hujus uxorEccIesia

minum auctorem, sedpotiusaddiabolum pcrtincre: sancta est, cui ipse per prophetamait: « Sponsabo
quasi diabolus, cum habcat semper cupiditatemno- te mihi in justitia et veritate (Ose. ii). » De quaper
cendi, nocere cuiquam possit, nisi ab Omnipotcnte Joannem in Apocalypsi dicitur: « Vidi civitatem
acciperet potestalem. Nam quid aliud non solum in sanctam Jerusalem, novam, descendentem de ccelo,
libro boati Job, quem memorata haeresis cum tanquam sponsam ornatam viro suo {Apoc. xxi). >:

cfelcris Veteris Testanienti libris, et cum ipso Dco Mortuus cst sine liberis, quia antcpassionemsuam
qui dedit, quasimalignomundiprincipe, ut insanos paucjsJudiuorum per suam pro^dicationein et bonum
exsufflat, sed etiam in Evangcliodeclaratur.ubida!- cxcmplum filiosspirilalitcrDeogeueravit. Primoge-
monia ncc in porcos ire potuissc, nisi hocillis ipse nito quoquc fratris nomen iinponit, qui a Christo
concederet, legitur (MaUh. viii). Christiani vocamur, ut intclligantdoctores nonsuos
esse proprios, sed Dei, quos perpraedicationemge-
HOMILTA CXXXIII. B
nerant. Sed Sadducaei, quia Scripturas spiritaliter
DOMIMCA DECIMA NOXA POST PENTECOSTEX. non intclligcbant, rcsurrectionem negare volebant.
(Matth. XXII.) In illo tempore
(< Acccsscrunt : Unde congrue a Domino audicrunt
« ad Jesum Sadducaci, qui dicunt non esse rcsur- « Erratis, ncscientes Scripturas, neque virlutem

«reclionem. nEtreliqua. PraidicanteDominonostro <iDei » Quiacniin Scripturarumscnsus ignorabant,

Jesu Christo, dutu prfficipuaih^rescscrant inter Ju- csnsequenter Christum, qui est Deivirtuset Dei sa-
dcGOS, una Sadduca:orum, et altera Pharisajoruru. pientia, minime cognoscebant. Quid autein de re-
Sadducffiiautemdicuntur, quiSadducumquemdam surrectionc credere vel scntire dcbeamus, mani-
magistrum nequc resurrectionem
legis sequenlcs, festat cum ait: « In resurrectione enim neque nu-
credebant, nequc angelos, neque spiritus esse. Hi «bcnt nequc uubentur, sed, erunt sicut angeli Dei
tantum quinquc libros Moysi recipientes, oracula « in ccclo. » In quibus verbis proprietas Latinaelin-
prophetarum respuebant. EtcontraPharisaii, qui di- gua3 cum Gra;ca eloquentianonconcordat..ApudLa-
visi interpretantur, eo quod acaeterisin quibusdam tinos enim proprie femiuuj nubcre, ct viri uxores
obscrvationibus se separent, et rcsurrectionemcre- esscdicuntur. ScdhancproprietatemGraecisermonis
debant corporum et angeloset spiritus esse fatcban-
, sequimur, cum dicimus: « Non nubent, » scilicet
tur, etnon soliim quinquc libros Moysi, sed ctiam L viri: « neque nubentur, » scilicet uxores. Non ergo
oracula prophetarum recipiebant. Sadducaei ergo, nubentin resurrectione viri,nequenubenturuxores,
ut resurrectionis veritatem negare posscnt,turpitu- qua; habebunt quidein corpora vera, qua? possunt
dinis fabulam composueruntdemuliere, quajseptem nubi et nubere, sed tamen immorlalia, et absque
fratres habuerit, infirmitatc et ideo non solum a pollutione, sed
« Unde et interrogaverunt eum, dicentes : Ma- etiain abomnicorruptioncaliena.Qualeriautemsint,
« gister, Moyses dixil {Dcut. .\xv) Si quis morluus : qui in hoc sajculo digni habcntur, manifestat di-
« fuerit non habens filium, ut ducat frater cjus cens: « Sed crunt sicut angeli Dei in coelo, » id est
« uxorem illius, utsuscitetsemen fratrissui.Erant immortales effecti:
« autem apud nos septem fratres, et primus uxore «De rcsurrcctione autem mortuorum non legi-
« ducta defunctus est,ct nonhabensscmcn, reliquit « stis quod dictum cst a Deo, dicente vobis: Ego
« uxorem suam fratri suo. Similiter secundus et « suin Deus Abraham et Dcus Isaac, ct Deus Ja-
« tertius usque ad septiiuum. Novissimeautemom- « cob? » .\d comprobandam resurrectionis verita-
« nium et mulierjdefunctaest. Inrcsurrectioncergo tem,inulta apL'rtiora testimonia Dominusdeoracu-
« cujus erit dc scptem uxor? Omnes enim cam ha- lis prophetarum proferre poterat, ex quibus est il-
« buerunt. » Inquibusverbispatet, quodnonsolum j)
lud : « E.xspecla me, dicit Dominus, in die resur-

apiritaliter, sed etiam nccju.xtalittcram rcctescin- reclionis meae in futurum(So/;/i. iii). » Et iterum in
telligerc demonstrabant. Potuit quadam infelicitatc Osee: « Vivificabit nos post duos dies, et vivemus
accidere, ut in eodcm populo, qui a legis observan- in conspcclu ejus (Ose. vi). »Etin Daniele: « Mulli
tia defeccrat, septem fratrcs unain habucrint uxo- quidcm dc tcrra; pulverc consurgent, alii in vitam
rem; scd hoc Moyscs in Icgc non pra;ccpit. Qui aeternam, opprobrium sempiternum {Dan.
alli in

enim de primo ct secundo Icgem dedit, et dc cajle- xu). » Et « Ego dormivi ct soporalus
Psalmista:
ris tacuit, nequaquam septem fratrcs unam uxo- sum, et exsurrexi, quia Dominus susccpitme^rsa/.
rem habere jussit. Sed hoc mandatum spiritaliter iii). » Scd, sicut supcrius dictum est, quia Saddu-

potius quam carnaliter est intcIIigendHm. Frater ca:i, contra quos dc resurrcctione sermonem habe-

enim noster Doniinus cst Jcsus Christus, qui cum bat, oracula prophctarum non recipiebant, ideosu-
sit creator ct Dominus noster pcr Divititatcm, no- pernuuiii crat ex illis libris profcrre testimonia
bis fieri dignatus cst fratcr pcr humanitatem, sicut quos il!i non rccipiebant. Quod si diligentcr consi-
703 HAYMONIS HALnEHSTAT. EPISC. OPP. PARS H. — HOMIL. 704

dercmiip, hoc tcslimonium oviflontcr ad rcsurrc-
clioncm pcrtinere cognoscimus.Cumenimquadrin-
gentesinio circiter anno post morlcm Abraba; hffic
A vol)is fidcs. spes, charitas. tria haec,major autem
his cst charitas (/ Cor. xiii).»Nobisautem interro-
gatioPharisa"! proficit quibus dicitur "Diliges Domi-
,
:

Dominus Moysi loqueretur, non dixit: f^go fui num Deum tuum ex toto cordctuo, et inlolaanima
Deus Abraham, Dcus Isaac, Dcus Jacob scd, Ego : tua, ct intotamentetua. » Inquibusconsiderandum
sum, ostondens animas non simul cum corporibus est, quia in dilectione Dei mensura non ponitur,

(ut Sadducaci putabant) interiisse,sed vivcrcetcsse. cum toto corde, totaanima,totamentceum diligere
Unde ct subditur: « Non cstDeus mortuorum, sed praecipimur. Quia enim immensus est Deus, sine
« vivcntium. « Illorum automDeus cssenonposset, mensura est diligondus, utcumoummultumdiligi-
si non subsisterent. mus, parum nos diligere fateamur, nullusquelocus
« Et audiontc? turbaj mirabanlur in doctrina in nobis remaneat vacuus. quiDeidilectioncnon re-
« cjus. Phari^;oi.T,itomaudicntesquodsilentiumim- pleatur, sed mons, linguaetmanusejusdilectionem
« posuissot Sadduccis, convenorunt in unum. » resonent. Sed quia Deumnemoperfecte diligerepo-
Cum reprobi inter se discofdes sint, frequenler in test, nisi diligat et proximum, recle subdidit:

bonorum opprcssione concordarc solent, sicut de « Secundum aulem simileesthuic: Diliges proxi-

Herode et Pilato legimus, quia cum cssent inimici T» « mumluumsicuttcipsum.»Debemusigiturdiligere

ad inviccm, in Domini passione amici facli sunt Deum plus quam nos, etproximumtanquamncs,id
{Luc. xxni). Ita Sadducffii et Pharisa?i duaj hajreses est sicut volumus nostrae necessilati subveniri, sic
cum intcr sedivcrsasentircnl, ad Domi-
Judteorum, subveniamus et proximi: et sicut nostrae volumus
numcalumniandum pari monteconvenicbant. Dole- infirmitati compati, sic compatiamur et proximi: et
bant cnim Pharisff"! Sadducsos, mirantibus turbis sicut ad vitam volumus pervenire aeternam, sic
atque gavisis, aDomino esse superatos, quossiipsi optemus ct proximum nobiscum pervenire. Et hoc
vicissent, utique gaudcrent, ct idco invidia ducti, cst diligere proximum tanquam nosipsos:quoniam
convenerunt in unum. tunc diligitur Deus si ex dileclione proximi ejusdi-
« Et interrogavit eum unus cx cis legis doctor, lectio condiatur. Frustra enim se Deumdiligereas-
(' tentans eum: mandatum ma-
Magister, quod est serit, quiproximumsuumnondiligit.HincperJoan-

« gnum in lege? » Unus cummterrogavitproomni- nem aposlolum legitur: Si quis dixerit quoniam:
((

bus. Quod enim tentando cum intcrrogaverit, cx diligo Dcum et fratrem suum oderit, mendax est
ipsis suis verbis demonstrat, cumait:« Magister,» (I Joav. iv). » Et iterum: « Qui non diligit fratrem

Si enim vere Interrogasset, magis Do.ninum quam suum quem videt Deum quemnon videt, quomodo :

magistrum appellasset. Ex qua interrogationePha- potest diligere? Et hoc mandatum habemusaDeo,

risaji, intelligimusgravemqusestioneminter Judsos C ut qui diligit Deum,diligatetfratremsuum(//)?d.).»

illo tempore fuisse versatam, deprseceptolegiscon- Sicut cnim avis ad alta se sustollere nonpotestsine
tendontes, ct aliis hoc, aliis illud prffiferenlibus. duabus alis, sic nosadperfectionemvera; charitatis
Alii enim circumcisionom meliorcm cssedicobant, venire non possumus, nisi geminam dilectionem,
alii sabbati observationem magis valere arbitrali Dei videlioet et proximi, servemus.Unde etinorna-
sunt, alii hostiarum et victimarumoblationempra;- mento pontificis coccus bistinctusponi praecipitur,
fcrebant, alii Calendas et festivitates praeponcre vo- ut videlicet in nostro bono opere dilectio Dei et
lebant. Interrogavitergo Pharis8eusDominum,quod proximi conjungatur, quoniam hoc confirmat Domi-
magnum mandalum in lege, ut dum unurnma-
sit nus, cum subjungit:
gnum diceret, cajtcra mandata infamare videretur, « duobus mandatis universa lex pcndet et
In his
aliudman-
ac per hoc illorum odiumincurrerct, qui (( Si cui non vacatomnes libroslegere,
prophetffl. >'

datum legis laudarevolcbant.SedDominusitasuam tcneat dilectionem Dei et proximi, ct univcrsa im-

rcsponsionem tcmperavit, ut quod osset magnum plevit, teste Apostolo,quiait:«QuidiIigitproximum,
mandatum legem implevit. Nam, non adulterabis. nonfurtum
ostcnderel, ctipseirreprehcnsibilispcr-
mancret. Ait enim:« DiligesDominum Deumtuum facies, non occides, non fslsum testimonium dices,

« cx toto corde tuo, et in tota anima tua,clin lota n non concupisces uxoremproximi,etsiquodestaliud

« mcntc tua. IIoc csl cnim maximum et primum niandatum, in hoc verbo instauratur: Diligesproxi-
« mandatum. » Dilectio crgo Deidicitur maximum mum tuum sicut teipsum (Horn. xni). » Et iterum :

clprimumcssc mandatum, non tantum proordinc « Plcnitudo lcgis est dilcctio {Ihid.), » iMandatum

quanlum pro dignilate. Usus enim Scriplurce est charilas latum ct brevo. Latum cxhibitione opcris,

vocareprimum quodestmelius, sicutpopuiuslsrac- sicut pcrPsalmistam dicitur: « Latum mandatum

liticus primitias auri ct argcntijussusest offerre^id tuum nimis {Psal. cxviii). » Breve in descriptione
cst, quod pretiosius orat in auroetargenlo. EtJcre- scrmonis, sicut in hoc loco « Diliges proximum
:

mias prophcta de eodem populo dicit. « Sanctus tuum sicut teipsum. » Sicut per prophetamdicitur:
Isracl Domino, primitiae frugum cjus (Jer. ii). » «.\bbroviatumsermonemfacict Dominus supcr ter-
Maximum igilur ctprimuminandatum charilasest, ram (ha.x).-» Duoergosuntergadilectioncmproximi
quiu ipsa el in Novo el inVclcriTestamento prima- obscrvanda. Primo, nc qucui(]UoI;edap: sccundo,ut
tum oblinct, sicut aitspostolusPaulus: «Manealin bona qu;e valesimpondas,quiaquidixit: «Quodtibi
 :

705 HOMHJ.i^ Di: TEMPOUK 706

non vid lieri,alii ne fdoias {Tub. iv), » ipse alibi ait: \ deamus, hunc et Doiniiumi David, et filiuni David,
<i Quod vultis ut laciant vobis homines, et vos la- DominuinDavidinDivinitate,filiuinDavidin Iiuma-
Ut enim multi arboris rami
cite illis (iV«i//t. vii). » uitate; Dominum David, per hoc quod in priucipio

ex ima radice prodeunt, sic et caetei*a3 virtutes ex erat, Verbum, et Verbum or.it apud Deuin,et Deus

dilectione Dei et pro.\imi procreantur.Sedsinecausa eratVerbum {Joun. i) filium David per hoc quod;

gloriatur habere ramos boni operis, qui non habet Verbumcaro factumest,ethabitavit in nobis {Ibid.).
radicem charitatis. Quod Dominus ostendit, cum Nec miruni si unus idemque MediatorDei et homi-
ait «Omni habenti dabitur,et abundabit ei autem
: : num Dominus Jcsus Christus, et Dominus dicitur
qui non habet, et quod videturhabere, auferetarab David, et filius David,cum hodie in plurimis con-
eo {Luc. xix); »quia qui habet charilalem, adjicien- lingere soleat,ut aliquis cpiscopus ordinatuspatris
tur ei caeterae virtutca : qui autem eam non habet, sui dicatur pater,non nascendi ordine, sed honore.
frustra de eleemo3yna,abstinentia et vigilia gloria- Sed non cst praetermittendnm quod Judaei de
illtul

tur, teste Apostolo: «Si linguis hominum loquaret Scripluris multa mentientes, hunc psalmuin in per-
angelorum, charitutem autcm non habeam, factus sona Abrahaitraduntfuissedecantatuma puero ejus
sum sicut aes sonans, aut cymbalum tinniens. Et si Damasco Eliezer, ut sit sensus Dixit Doininus, id :

habucro prophetiam (/ Cor. xui), et reliqua.Q uam u cst Ucus omnipotens, domino meo, id est Abrahae,
Dominus in Evangelio coUaudans, ait discipulis : sede a dextris meis, quando eum a caede quinquc
i< In hoc cognoscent omnes quia mei discipuli estis, regum revertentem triumpho victoriaglorificaverit,
si dilectionem habucritis ad invicera {Joun. xiii). » quoniam sessio victori paratur. Interrogemus ergo
Et iterum : « Alandatum novum do vobis, ut diliga- eosquomodoAbrabaeconveniat, quodin eodem psal-
tis invicem {Ibid.). » Vultis scire quid sit hoc ? Audite mo(Pi'((/.cix) sequitur : « Ex utero ante Luciferum
Joannem apostoium dicentem :Deus charitas est, genui te. » Et itcrum : « Tu es sacerdosin aeternum
et qui manet in charitate, in Deo manet,et Dcusiii secundum ordincm Melchisedech. » Dicant ergo,
eo (/ Joan. iv). » quomodo .\braham ex ulero Dei anie Luciferum sit
Congregatis autem Pharisa;is, interrogavit eos
t< genitus,cum ejusortum et nativitalem lpgamus:et
« Jesus dicens Quid vobis videtur de Christo?cu-
: (luoinodo fuit sacerdos secundum oidinem Melchi-
«jus Filius est? » Et reliqua. Cum Dominus alibi sedcch, cum ipse polius praedam eidem Melchisedech
ait : Nolite sanctum dare canibus, neque mittatisab eo benedictionem postulaverit (Ge«. obtulerit, et
margaritas vestras ante respondere non potuerint, nos firmiter
porcos(J/a^f/i.vii), »quidest xiv).Et cum
..quod ipse JudiEOS, qui suis interrogationibus euiji crcdamus, hunc psalmum in persona Christi esse
dilaniabant,illa qua; justa etsancta sunt,docet?Ad decaiitatum. Et est sensus « Dixit Dominus. » id est :

quod dicendum, quia non dedit sanctum canibus, C Deus Palcr:« Domino meo, »id est Deo Filio. Quod
neque misit margaritas suas ante porcos, sed ideo autem ait « Di.xit Dominus Domino meo, » genii- :

praedicationem suam omnibus patefecit, quia tales natio unius nominis,non divisionem oslendit sub-
erant in turba, qui per ej us praedicationem credituri stantiae, sed proprietatem uniuscujusque personie:
et utilli, qui credituri erant, habercnt quod crede- quia in natura qui est Pater, hoc est Filius, sed
rent:quivero credere nollent,inexcusabilescssent.- tamen alia est personaPatris,alia Filii.Dixit autem
sed Pharisaeis per variasinterrogationeserrantibus, quod ncc ille ore protulit, nec iste aure intentus
Doniinus quod ad crcdulitatem et salutempertinet, audit, sed quod vult Pater, novit Filius et quod :

intcrrogavit cos, dicens Quid vobis videtur do : « vult Filius, novit Paler, quorum dicere, velle est.
Christo?cujus Filius est?» At illi quodlegerantnec Quod vero ait : « sede a dcxtris meis,» victori Filio
negare poterant, responderunt,dicentes: « David.» dicitur, quiasessio victori dcbetur. Qui postquam per
Sic enim ud eumdem David dictum noverant:« Et suampassionemetresurrectionemantiquumhostem
eritpostquam dormieris tu cum patribus tuis, susci- superavit, humanitatem,quam ex nobis assumpse-
tabo nomen tuura post te,quoderit de Cliistuis, et rat,in dextcram Patris coUocavjt.Marco evangelista
stabiliam regnum ejus (I I'ur. xvii). » Et iterum : tesle, qui ait « Dominus quidem Jcsus.postquam
:

«Ecce dics vcniunt, dicit Dominus, et suscitabo j) locutus est eis, assumptus est in ccelum, et sedet a
David germen justum, et regnabit rcx et sapiens dextrisDei {Murci xvij,»non quodDeus Patcrde.\te-
erit {Jer. x.\iii, xxxiiij. » Interrogatio Salvatoris raiii vel sinistram habere crcdendus sit, sicut et
multuni nobis hodie proficitcontra Juda;os,eossci- nos, sed totus est dexter, quia totus est Sanctus.
licet qui eum tantum hominem, et non Dcum cre- Quod vero subjungit:« donec ponam inimicostuos
dunt. Nos autem ab illo docti, interrogemus eos Si : scabcllum pcdum tuorum,» adverbium finitumpro
Christus tantum homo est,et non Deus. «Quomodo inlinito posuit tempore. Usus enim Scripturaj est, hoc
« David in spiritu vocat eum Dominum, dicens : adverbium finitum aliquando pro finito, aliquando
• Di.\itDominus Domino meo,sede a dextrismeis, pro infinito poneri.Pro finito,sicut per Isaiain pro-
,M
donecponaminimicostuosscabellumpedum tuo- phetam dicitur « Popule meus, inlra in cubicula
:

« rum {Psul. cix) ? Si ergo David vocat eum Domi- tua, abscondere modicum ad momentum, donec
« niim, quomodo filius ejus est? » Et cum non ha- pcrtranscat indignatio {Isa. xxvi). » Pro infinito,
tuerint quod respondeant, nos fiducialiter respon- sicut ait Psalmista « Oculi nostri ad : Dominum Deuna
 ro7 IIAY.MONIS HALBEUSTAT. KPISG. OPP. PAHS II. ~ HOMIL. 708

ivn^niTi. rloncc miserpalur nnslri {Psal. cxii . » A ''onc doccLant audicncli oranl : in coquodnmlovive-
1> Propheta Donec senescatis ego sura. » Nun-
: « bnnt, noc audiendi, nec iinitandierant.Undeetbone
quid post illorum sencctam Dcus fuiurus non erat, dicitur : « Omnia ergo quiccunquc dixerint vobis,
aut oculi nostri cessabunt respicere ad eum, post- sorvate et facite. Quiaonim nonsuam doctrinarn,
»

quam miscrtus fuerit nostri "? Non ; sed, ut dixi- sed Dei praedicationem docebant, ideo ad corum
mus, finitum pro infinito posuit. Sic et in hoc loco doctrinam audiendam vel observandam populum
dum dixit, «donec pnnam inimicos tuos, »etc.,hoc invitabat; et quod ad eorum praedicationem obser-
advcrbiuminfinitum aeternitatem Christi sonat. Sca- vandam populum provocaverat,nuncab eorumimi-
bellum enim a scandendo dicitur pedes autem : tatione observandarevocat,cumsubjungit: « Sccun-
ffiternitatemejusperpotusestabilitatisdesignant.ini- dum vcro opera eorum nolitc facerc. » Quicunque
micivero,qui subscabel]opedumponuntur,non per- enimhodioinEcclcsiabencdocet. etmale vivit,Scri-
=everante3inimiciintclligendisunt,sedilli,qui(juon- ba cst et Pharisffius.Scd cujus vitadospicitur, restat
dam inimici, p^^rconversioncmreconciliatifactisunt ut cjuspracdicatiocontemnatur,tamcnproptermala
quiaFilius,sub
aniici. Qur.,1 in eo facileintelligitur, opora, bona praedicatio non est relinquenda. Unde
cujus scabellopedum ponuntur,in dex',rasederedi- Paulus apostolus dicit: « Sive cx occasionc,siveex
citur. Soli enim elocti in dextora ponendi sunt, ipso „ veritate Christus annuntielur, in hocgaudeo,sed et
Domino dicenie « Statuet quidom oves a dextris,
: gaudebo [Philip. i).

autcm a sinistris. Tunc dicet illis quiadex-

hffidos « enim onera gravia et importabilia, ct
Alligant
tris ejus erunt : Yenite, benedicti Patris mei, pos- « imponunt in humeroshominum,digitoautemsuo
sidete paratum vobis regnum a constitutione mundi « nolunt ea movere. »Oneragravia etimportabilia,
(Matih. XX v). » praecepta legis fuerunt, qu.'e propterduritiamlsrae-
« Et nemo poterat ad hsec respondere ei verbum, litici populi, dura et aspera sunt data,intantum ut
»< nequeausus fuitex illadieampliusquisquaminter- nulluscajuxtalitteramimplorepotuisset.sicutPetrus
« rogare. » Videntes Pharisffii in suis interrogationi- apostolus testatur: « Quid vultis imponere jugum

Lus nominilaudem crescere, ctsuam vituperationem super cervices discipulorum,quod noquenos neque
non ausi sunt eum amplius intorrogare quia quid : patres nostri portaro poluimus?Sed porgraliam Do-
quid dixerint,contra sedictum sentiebant.Sed quem mini Jesu credimus salvari, quemadmodum et illi
interrogarenonaudebant,manifestecomprehensum {.ict. xv). » Sed onera gravia et importabilia Scribae

Romanae tradiderunt potestati,ut iatelligamusquia et Pharisaei graviora fecerant, quasdam observatio-

livor et invidia superuri potest, sed quiescere nescit. nes addentes in lege, ut pcr haec
et superstitiones

« Tunc locutus est Jesus ad lurbas, et ad discipu- simplicom turbam ad suam venerationem inclinarent
« los suos,dicens:Super cathedram Moysi sederunt C sicut eis Dominus alibi exprobal, dicens: « Hypo-
« Scribae et Pharissi Omnia ergo qua^cunquedixe-
:
crilae, quare transgredimini mandatum Dei proptor

« rint vobis, facite et servate, secundum vcro opera traditiones vestras? Nam Deusdixit:Honora patrem
« eorum nolite agere.Dicunt enim et nonfaciunt. » tuum et matrem. Vos autem dicitis: Munus quod-
Grandis in hoc loco Domini ostenditur patientia, sed cunque est ex me, tibi proderit,et nonhonorificatis

non minorejus declaratur benevolentia. Scribaeergo patrem, et irritum fecistis mandatum Dei propter

ct PharisaMgravissimishunc quaestionibus lacesscre traditiones vestras (.Vfl///(. xv). » Digito autcm suo
cupiebant.ipseautemadcorumsubjectionemetvenc- nolunt ea movore, quianonsolum majoralegisprae-
rutionem turbas hortabalur, diccns:« Supercathc- cepta non observabant, verum ctiam minoradigilo
dram Moysi.»Et reliqua.Cathedra autem sedileest operationis tangere nolebant. De quibus alibi ait:

ligneum, sustentatioui corporis undique aptum, et « Yac vobis, Scrib;e et Pharisaei hypocrita?, qui tuli-

ideo magistris et doctorlbus congruum. Per cathe- stis clavem scientia; {Luc. xi). » Sed quia haec non

dramnamquc aliquandobona, aliquandomalasigni- amore Dei, sed cupiditatelaudishumanajfacicbant,

ficatur doctrina : mala, sicut in primo psalmo lcgi- recte subjungitur :

tur:«ln cathedra pestilcntia! non sedit.-»bona,sicut « Omnia vcro opcra sua faciunt, ut videanturab

E.Kaltent cum in ecclosiaplc- D « hominibus. » Erantenimtalcs, ut illudaudireme-

Psalmislu alibi ait « :

his.etin calhedra seniorum laudent eum(AsaLxi). » rercntur, quod Dominus alibi ait: « Vos estis qui
Sic ct in hoc loco in bono ponitur, cum dicitur justificatis vos coram hominibus, Deus autem novit
:

« Super cathedram Moysi. » Hic cathedra Moysi corda vcstra {Luc. xi). » Dc quibus alibi dicitur :

tloctrinam lcgis signilicat, quae pro eo Moysi dicitur, « .\men dico vobis, receporunt mercedem suam
populo per Moysen {Matth. » Undealibifortitereosincrepat.dicens*
quiu a Domino dala spcciaiiter vi).

u Yui vobis, Scribcc ot Pharisffiihypocrilae,

quisirai-
est administrata.Super cathedram crgo Moysi scde-
roli-
runt Scriba; et Pharisaei.quia in doctrinalegisquie- lcs estis scpulcris dealbatis {Matth. xxiii),» et

verunt. Et ideo Dominus ad eoruin doctrinam au- qua. QuorumvitiaDominusdetcgit.cum adhucsub-

« Dilatant cnim phylacteria sua et
jungil, dicens:
diendam turbas hortatur, quia quamvis malc vive-
rent.tamenbonadiccbanLQuiaquamvulgarispopu- « magnificant limbrias. » CumdodissetDominusle-
lus intelligere non poterat, illi specialiter a Domino ad gcm pcr Moysen, ad exlromum intulit: « Ligabis
docendum populum uccopcrant. In eo cnim, f[uod caiii in digitis tuid, clcruntiminnt:ianteocuIostuo8
 :o9 HOMII.I/K DE TEMPORE. 710
et meditaberis in eis die ac nocte {Deiit. vi). » Et pst \ oredentes fratros appcllat. Et Joannes : « Charis-
sensus : Ligabis eam in digitis tuis, id cst opere ad- simi.lilii Dei sumus (7 Jonu. iii). » Qu.-critur, quare
implebis. Et erunt immota ante oculos tuos, hoc est aliqui eos qui sibi praisuntin doctrinavol regimine,
jugiter meditaberis in eis. Scribic ergo et Pharisaei patres vel magistros audeant appellare, et maxime
vanaegloriJB amatores,decem verbalegis in membra- in monasteriis, cum Dominus dicat : « Vos autera
nulis pcribebant, etea frontibus suis circumligabant, patrem nolite vocare vobis su-
nolite vocari Rabbi.et
ut invicem se salutantes atque obviantes.prfecepto- Paulus apostolus magistrum gen-
per terram ; » et
rum legis recordarentur,et ipsa pictatiola phylacte- tium se nuncupet, dicens :«Quandiu sum magister
riavocabant.Jusserat quoque Dominus in lege(iY«rn. gentium, ministerium meum honorificabo (Roni.
xv), ut in quatuor angulos palliorum hyacinthinas xi). » Ad quod dicendum,quia aliud est essentialiter

timbrias ponerent, ad Israeliticum populum digno-
scendum. Scrib;e ergo et Pharisa^i, avaritia? secta-
tores, lucrum de mulierculis captantes, longissimas
timbrias f'aciebant,:n quarum summitatibus acutis-
simas spinas ligabant, utin conviviis vel in synago-
gis sedentes invicem se pungerent, et per hoc legis „ latione reverentiam eorum sanclitati et .•etati atque
recordarcntur, et qui hoc haberet,religiosior puta-
retur. Juxta hanc similitudinem fuit iila fimbria
Domini, non superstitione pharisaica superflua.sed
modica et parva secundum pracepta legalia, quam
mulier.quiT! duodecim annisfluxumsanguinis passa
esse patrem et magistrum,et aliud nuncupative. Ve-
rus namquo ille magisteret Patorest, qui omniascit
antequam tiant, et cujus sapientia cuncta regit et
ordinat.Caeternm sineculpa eos,qui nobis praesunt,
magistros vel patres appellamus,quia in hac appel-
sapientiaedeferimus.non tamenauctores nostraecon-
fitemur naturae.Sicut enim « nemo bonus nisi solus
Deus {Mattli. x), » et tamen ab ejus bonitate multi
boni vocantur:ita unusest Pator qui omnia creavit,
et unus Magisler qui omnia docuit, tamen ab ejus

erat, accedens retro tetigit {Lttc. \iii), et non est magisterio vel imitatione multi magistri et patres
secundumsuperstilionem Pharisaeorum compuncta, appellantur, Sed iste, ut diximus, essentialiter, illi
sed Domini misoricordia sanata. Ad quid autem has vero abusive. Sed quia ad hanc dignitatem,ut ina-
et hujusmodi superstitiones invenisset,manifestatur gistri vcl patres vocentur, non per superbiam, sed
cum subdilur : per humilitatem ascenditur, rocte subditur.
Amant autem primos recubitus in ccenis. » Quod
<< « Qui major est vestrum,erit ministor vester. »In

pertinet ad ventris ingluviem; etprimas cathedras quibus verbis illorum suporbia retunditur, qui non
'<

in synagogis; » quod pertinet ad inanem gloriam per vitaemeritum.sed propter temporalem honorem
;

« et salutationes 1n foro, et vocari ab hominibus altiorem gradum ascendere cupiunt.Hoc quippe in-
Rabbi » quod perlinet ad indebilam reverentiam.
: ter sa^cularem potentiam et Ecclesiae humilitatera
Sed eorum vitiis patefactis, Dominus ab eorum inii- C distat.quia in illis potontia.in istis humilitas eligi-
tatione suos compescuit, dicens tur.Et quanto quisquein illis fuerit potentior,eo et
:

« Vos autem nolite vocari Rabbi. Unus est enim revorentior : in istis autem quanto humilior, tanto
« magister vester. » .Ac si diceret : Vos enim estis utique melior. Cum ergoait « Qui major est ve-
:

electi,qui unum
verum habetis magistrura,illum
et strum, erit minister vester, » tale est ac si dicerot
scilicet,aquo procedit omnis sapientia.et cum quo Dominus hominis non venit ministrari,
:Sicut Filius
fuit semper, et est ante svum, quorum fiducia Deus sed ministrare et factus est inter vos, non quasi
:

est, et qui terrenavobis tribuit, ut coelestia adipisci
possitis. Nolile vocari Rabbi, id est magislri,ut ho-
norem debitum ad vestram gloriam inflectatis.
ei
« Omnes autcm vos fratres estis. » In quibus verbis
ostenditur, non tantum carnalem, quantum spirita-
lem nativitatem esse laudandam cum ait « Omnes
enira vos fratres estis. »
« Et Patrem nolite vocare vobis super terrara.
« Unus cst enira Pater vester, qui in coelis est.
recumbens. sed sicut qui ministrat: quanto magis
magistri discipulis viam humilitatis debent demon-
strare ? scilicet ut quoalliores sunt gradu.eo ot hu-
milioressintcxemplo.Quod Dominusalibi ostendere
voluit, cum discipulis inter se conquirentibus.quis
: eorum major esset in regno cojlorura, ait: « Reges
gentiumdominantureorum,etquipotestatemhabent
super eosjbenefici vocantur.In vobis autemnonsic.
Nec rv Sed qui voluerit esse major, sit omnium mininius :

« vocemini magistri, quia magister vester unus est et qui pra!cessor,tanquam qui ministrat(L!/r. xxii).»
« Christus. » Quibus est enim unus Pater Deus, et Et iterum « Amen dico vobis.nisi conversi fueritis
:

una Mater Ecclesia, et una est fides catholicorum, et efliciamini sicut parvuli.non intrabitisin regnum
consequenter fratres esse debent, non carne, sed coelorum {Matth. xviu). » Quam virtutem praebuit,
Spiritu,utunum credant, unum sapiant, unum desi- dicens:« Nara quis major est, qui recumbit,an qui
derent, et impleatur in illis quod scriptum est : ministrat?nonne qui recurabit?Ego autera in medio
<f Ecce quam bonum et quam jucundum, habitare vestrum sum tanquam qui ministrat (Luc. xxii). »
fratres in unum (Psal. cxxxii). » Quales crant, de Sicutalibidixisselegitur « Vosvocatisme. magister
:

quibus alibi dicitur : « Mulliludinis credentium erat et Domine, el bene dicitis: sumetenim. Si ergo Do-
cor unum et anima una. Nec quisquam eoruin quae minus et magister vobis lavi pedes, et vos debetis
possidebat, aliquid esse suum dicebat.sed erant illis alter alterius lavare pedes (Jonn. xiii). » Quod pro-
Qmnia communia {AcC. iv). » Unde Apostolus omnes prie illorum est facere,qui magisffiternam gloriara,
Tli HAYMUMS HALB1':USTAT. EPISC. OPP. PAHS H. — HONHL. 712

ciiim lemporalem diligunt vitam.lJnde et subclitur: A ''t^tli Capliarnaum in Galilaea reyioue silai suat-
et

Oui autem se exaltaverit, humiliabitur et qui
se humiiiavorit, exaltabitur :» Qua^ritur quure di-
cat Qui se exaltaverit, huraihabitur, cum multos
:
videamus in prajsenti su^culo e.xaltatos,et usque in
fincm ipsorum in ipsa exaltatione permanere: rur-
: Sicut enim tota Galilffia cjus patria est vocata, eo
quod ibi sit conccptus vel nutritus, unde et Gulilajus
appcllatur, sic non solum Nazareth, sed etiam Ca-
pharnaum, qua^ in Galilaea sita est, ejus civitas in-
telligi potest. Nihil enim Matthajus et Marcus inter

sum vidcmus alios in paupertate et eyestate, et in sc discordant,cura unus ipsuin nomen posuit,alter

ipse paupertate usquc ad exitum animcc consistere. vero in civitatem suam absolute dixit.Vel certc Ca-
Ad quod dicendum, quia qui se in prffisenti sa?culo pharnaum ejus civitas dici potest,non quod in ea na-

superbe exaltaverit,in futuro humiliabitur:etquise tusvel nutritus sit, sed quod eam miraculis illustra-
inhoc sfficulo veraciterpropter Dominum Christum verit. Rursum quaeritur, quare navim ascendcrit ?
humiliaverit, in iuluro exaltabitur. Sicutergo inter Nunquid non potcrat super undas maris ambulare,
suporbossempcrjurgiasunt, sicinterhumilcspax et qui quondam Petro praistltit, ut super undas maris
concordia inviolata conservatur. Quoniam qui se auibularct [Malili. xiv) ? Aut non potcrat coram suia
humiliant in pr:csenti,exaltabuiitur in t'uturo,quan- vostigiis maro siccare, qui coram liliis Israel egre-

do illam desidorabilem vocem audiro mcrebuutur : diontibus ex /Egypto mare Rubrum siccavit, et eos
:b transire per siccum fecit
« Euge, serve bone et fidelis, quiasuper pauca fuisti (£.m/. xiv) ? Poterat utique ;

fidclis, super multa te constituam, intra in gau- sed ideo navem ascendit, ut omuia quai hominis
dium Domini tui (Matth. xxv). " suut agens, vcrum hominem pro nostra salute se
venisse demonstraret.
HOMILIA CXX.KIV. « Et ecce offerebantei paralyticnm in lcctojacen-
UOMINICA VIGESIM.V POST PENTECOSTEN. « tem. » Paralysis nou solum gravissiraa,sed etiam
(Matth. IX.) In illo temporc Ascendens Jesus
<< : acutissima ost passio, qua> subito ut hominomalti-
« in naviculam, transfietavit, et venit in civitatem gerit, ad orane opus inutilem efficit. Fit autem dum
« suam. » Et reliqua. Saepius contiugere solet, ut calor natura3 vel sanguinis in frigus versus,naturales
una eademque resin Scripturis duplicem veltripli- meatus venaruui proecludit, in tantum ut si totum
cem habeat significationem,sicut est navis,qu;cali- hominem attigerit, invalidum reddat si autem quod-
;

quando vexiUum sancta3 crucis, ali^iuando sanctam libet membrum arripuerit,inflexibile et inutile faciat.
Ecclcsiam, aliquando uterum intenierat.Te Virginis Ergo per paralyticum quilibet peccator desiguatur,
siguificat.Vexillum sanctai crucis, sicut in alio loco qui a calore divini amoris recedens, in tepore vel
legimus « Ascendentc Jesu in naviculam, secuti
: Irigorc iniquitatis convertitur, in tantum ut si ali-

sunt eum discipuli ejus [MaUh. viii) :»sanctam Ec- C quando gravissima mala perpetret, ucc ea velut mi-
clesiam, sicut in psalmo legitur « Qui descendunt
:
nima pertimescat, qualibus per prophetam dicitur :

mare in navibus, facienlos operationem in aquis « Sicut trigidam facit cisterna aquam suam,sic fri-

multis,ipsi vidcrunt opora Domini,et mirabilia ejus gidam facit stultus malitiam suam [Jer. vi). » Lectus
in profundo(Psa/. cvi). » Uteruni intemerata! Virgi- in quo paralyticus portabalur, vel corpus hominis

nis, sicut in hoc loco ^K.-Vscendens Jesus in navicu- pcccatis assuetum,vel conscientiam desperatam si-
lam.»Quasi enim Dominusspiritalitor navem ascen- gnificat. lli autem qui paralyticum Domino ad cu-

dit, quando ex intemeratai Virginis utero carnem randum obtulerunt, doctores et magislros Ecclesiai
assumpsit. Transfretavit.quia natus docuit,mirabi- significant. Olferuat enim paralyticum Domino ad

lia focit,passus est, et resurrexit, sicut per Petrum sanandum ccclesiaslici viri, quando peccanteni ver-

apostulum dicitur :«Qui pertransivit benefacicndo, bis corriguntjCt orationibusjuvaut, ut ab ipsis pec-
ct sanando omnos uppressos a diabolo [Act. x). •> catis resipiscat. Qui bene, Marco narrante, qualuor
Venit in civitatom suam,id est sanctam Ecclesiara, fuisse referuntur, quia quatuor sunt libri sancti
non ([uod ad eam vcuienssuara invencrit,sed (juod Evangclii, in quibusomnis pra^dicautium doctrina
subveniendo eani suam fecerit. In cujus typo cjus non soluiu sedeliam roboratur. Sed quia
instruitur,

clvitas Nazareth dicta est, qua: munda vel ruslodila jq

omnis, qui alienas animas suscipit regendas, non
interprctatur,significan3 Ecclesiam quam sibi elegit terrenis desidcriis inhaererc debet, sed coeleslia con-

non habcntem maculam vel rugaiu :quoniaml)omi-
nus mundavit jam Ecclesiam suo sanguine et custo-
dit sua protcctionc.Cui in amoris Cantico loquilur
« Tuta pulclira cs, amica moa,et macula nou cstin
le {Cant. iv). »Et item « Una es, aniica raea, for-
: euni
mosa mea, columba inea,inimaculata mca {Caiit.w,
vi). » Quairitur autem quarc Matthaius dicatDomi-
num venissc in civitatem suam, cum Marcus hoc
signuin sanitatis non k\ Nazarcth (]ua3 ejus civitas
dicta est,sed in Capharnaum fuisse rel'erat?.\d quo.l
Jjrcvid ei facludpalel rcsi-oaoiu:quia videlicctNci^a-
cupiscere, recte hi qui paralyticum Domiao ad cu-
randura obtulcrunt, juxta alium evangelistam, non
: iuvenientes qua parto ouiu inforrent pra; turba, as-
ccndcrunt supia teclura,ot pcr togulassubmiserunt
cum leclo in mediura anle Jesuui.Omnis nam-
(luo anima quaj a paralysi suaj iniquitatis vult libe-
rari,neccsse est ut lurbas da;raonum et tumultua
vitiorumrepellat,etsublimiaappelat.Tectumquippe
ascendit, qui terrena contenincns coclestia concupi-
scit. Per tegulas autem infirnuim ante Domiiuiiu
pjiiil, cuiu humaiuo fragilitalis moiuor, sic contra
 i;{ liOMILLK DE TICMPUHi:. 714

peccantes kascilur, iit pconitentibu& conipatia{ur. A.juslus, quam videamus, Cnm enim senex
tbrtis sit

Vcl certe hi, quiparalyticum Dominoad curandum exdilcctaconjugeunicumfiliumpeTrepromissionem

obtulerunt, rectc quatuor fuissc memorantur: quia accepisset, audivit a Domino (Gt'«. xxii): « Tulle fi-

quatuor suntprincipalesvirtutes, de quibus in tBtei- liuni luum quem eum mihi

diligis Isaac, et offeres

nee sapientii.e laude canitur, sobrietas et sapientia, in holocaustum super unum montiuin quem mon-
quas nonnuUi versis nominibus,
justitia et virtus: slravero tibi. At ille de nocte consurgens, stravit
prudeutiam,temperantiam,fbrtitudinemetjustiliam asinum suum,clc. » Et iterura:«Cumquedietertio,
appellant, quibus, ut ait Scriptura, nihil est utilius elevatis oculis, vidisset locum procul, dixit pueris
in vita hominis. Prudentia enim est Deum cogno- suis: Exspectate hic cum asino, ego et puer illuc
scere et ejus voluntatem intelligere.Qua; quam ne- usquo properantes, potsquam adoraverimus,rever-
cessaria et utilissit virtus,Dominusnianifestatcum temur ad vos. »CumqueadIocumperveniens,altaro
discipulis ait: « Estoteprudentes sicut scrpentes,et fedificasset,etcoIligatuinpuerumsuperstruemIigno-
simplices sicut columba} {Mullh. x).» Qualisest ista rum imposuisset, nonparvumdoloremetangustiam
prudentia, si fortitudo desit? Scire enim bonum et in cordc sustinuisse credendus est, non lantumpro

non posse facere, magis pcena est quamvirtus. Ad- morto dilecti filii, scd etiam timens et verens ne
datur ergo ad prudentiamfortitudo,utbonumquod -n puer tenene ajtatis cum dolore mortissaltemcontra
B Deum in corde murmuraret; sed magnumdolorem
per prudealiam cognoscitur, permeritifbrtitudincm
infatigabiliter teneatur, Scriptura dicente: « Viriii- major fortitudo vincebat.Sed iste tamprudens,tam
ter agite, et confortetur cor vestrumomnesquispe- justus, tam fortis, quam discretusettemperatussit
ratis in Domino {Psal. xxx). » Porro fortitudo tunc aspiciamus.Cum enim jamjamiinmolaturusfilium,
laudabilis erit, si justa fuerit: quoniam fortiter gladium evaginatum in manibus teneret, audivif 5.
agere, et non juste, non virtusest,sedvitium:muUi Domino: « Xc extendas manum luam supcr pue-
enim fortiter agunt in praeliis, in luctaminibus, in rum, netjue facias illi quidquam. » Atillediscretus
oneribus portandis, sed quia nonjuste fuciunt,talis et temperatus, sicut fuit forlis in immolando, sic

fortitudo non virtuti, sed vilio deputatur. Addatur factus cst temperatus in relinquendo. Unde divina
autem ad fbrtitudinem juslitia, ut quod justum et voce meruit consolari, cumprotinusaudivit: <i Xunc
rectum est, et opere servetur, et memoriatenealur, cognovi quod timcas Deum, eo quodnonpeperceris
Scriptura monenle « Diligitejustiliam, quijudica-
: filio tuounigenitopropterme.Benedicensbenedicam
tis terram {Sap. i). »Tuncenimjustitia Deo accepta tibi, et multiplicabo semen tuum sicut stellas coeli
et dulcis erit hominibus, si discreta et temperata (G('».xxii).)>Ha}c deoperibusAbrabaibrevitercomme-

fuerit, quiabonavirtus,quaesinetemperantiaagitur morare libuit, utintelligamusetnoshasquatuorvir-

frequenter in vitium vertitur. UndeScripturaadmo- C tutes habore posse, sieasaDoopostuIarenonpigeat.
net « Xe sis multum justus, neque plus sapias
: « Videns autem Jesus fidem illorum, dixit para-

quam necesse cst, ne obstupescas {Eccie. vji). » « lytico: Confide, fili, remiltuntur tibipeccatatua.»

Addatur ergo ad justitiam temperantia, id est Ilic cousiderandum est, quantum unumquemque

discretio, quae, ut ait Scriptura, mater est om- propria fides adjuvct, ubi tantum profuisse aliena
niuni virtutum, ut in ipso bono opere non sit monstratur. Non enim aitevangelista:VidensJesus
aliquis nimius vel superfluus, sed discretusettem- fidem illius qui offerebatur, sed illorum qui offere-
peratus: quia frequenter virtus, qua; sine obser- bant. Paralyticus enim quia per se venirc non po-
vatione agitur, in vitium convertitur. Et quia has terat,alicnismanibusdeportatur,alienafidesanatur.
quatuor virtutes habere debet, qui suamac altcrius Unde possumus quia sunt nonnulli in
intelligere
animam Deo offerre vult, rectc hi, qui paralyticum tamen
Ecclesia, qui etsi suis merilis nonsalvantur,
Doinino ad sanandum obtulerunt, quatuor fuissc aliorum intercessionc salvari merentur. Ubi non
narrantur. Sed ne cuiquam impossibile videatur, solum Domini adoranda potentia ostenditur, sed
unum eumdemque hominem has quatuor virtutes ejushumilitasveneranda,atqueproviribusimitanda
simul habere posse, ex multis qui eas et opereser- dcclaratur. Multum namque distatinter superbiam
vaverunt, et sermone docuerunt unum in medium Q Judicorum Domini humilitatem.Infirmum enim
et
deducere, videlicet sanctum Abraham patriar-
libet ct totis membrorum coinpagibus dissoIutum,quem
cham. Ipse vero prudentiam habuit, qui castcris a Scribai et Pharisffii non solum langero, sed etiam
cullura Dei aberrantibus, creatorem suum Deum vix respiscere dignabantur, Dominus non solum ab
credidit ct cognovit: quia sicut insipiens est, qui infirmitate curavit, sedetiamfilium vocavit,dicens:
dicil in Non est Deus {Psal. xiii):»sic
corde suo: « « Confide, fili. » Fidcs quoque operibus exornata,
prudcns qui cognoscit Deum. Addiditautem ad pru- magnaest virtus,sicutaitJacobusapostolus:« Fides
dentiam justitiam, quand ollius prfficeptis, quem sine operibus mortua csl^Juc. ii), » et«sinefideim-
Deum cognovit. absque ulla mora obedivit, exiens xi). » Quain Domi-
possibilc cst placcre Deo ijlcbr.
de terra sua, etdecognatione, etde domopatris sui. nus discipulis comniendans ait.«!tihabueritis^em
Unde Scriptura ipsa protinus subjunxit, dicens: sicul gianum siuapis (/.mcxvii). » Etpulchrefilium
« Credidit Abraham Deo, rcputatum est illi ad
et appellat quem a pcccatisliberavit; nimirum ut qui
justitiam (Gen. xv), » Sed iste tam prudens, tam anlefuetat filius malitice ctnequitiaeetfiliusdiaboli,

Patuol. C.\VIII. 23
713 HAYMONIS HALBERSTAT. EPISC. OPP. PAHS II. — HOMIL. 716
post pfcccata dimispa factuscstriliiisDoi. Soquitur: A gitationcsblasphcmantiumrespondit, ac deinde mi-
« Rcmittuntur tibi pccca tua. » Notanrlum aulem, raculum sanitutis ostendit, Unde et subditur:
quia prius cjus pcccata dimittuntur, et sic sanitas « Et cum vidissct Jesuscogitationeseorum.dixit:
corporis tribuitur. Scd cum prius percata dimisit « Ut quid cogitatis mala in cordibus vestris? » In
ut diximus, et postmodum sanitatem tribuit.ostcn- quofactoDominusblaspheniBtoribussuis, quodDeus
dit propterpeccataplerisquehominibusinfirmitatcs credendus esset, manifeste declara\it. Sicut enim
accidere.Quinqueenimmodisdivinaflagellahomincs solus Deus peccata dimittere potest, sic soluscogi-
in pracsenti vita tanguntur. Alii propter solam pro- tationes hominum intueri valet, Scriptura dicente:
bationcm flagellantur, qualis fuit Job et Tobias, « Tu Deus cogitationes hominum nosti (//
solus
quorum patientia cum sibiipsisct Dco tantummodo Par. vi). » Et: « Homo videt in facie, Deus aulcm
esset cognila, idoo flagollati sunt ut probalioros intuetur cor (i /(('(/. xvi). » Ac si diceret: Eadem
fioront et eorum pationtia ad aliorum cxemplum divinitatispotentia,quavcstras cogitationesintueor,
pervoniret. Alii, ut curantis virtus glorificetur, possum non solumparalytico,sed etiamcunctispcE-
qualis fuit illecfficus dequocumdiscipuliDominum nitentibus peccata dimittere.Adhuc autem ex veslris
interrogassent (Jonn. ix). « Rabbi, quis peccavit? cogitationibus intelligite quid paralyticus iste con-
hic, aut parentes cjus, ut csecus nasceretur? » au- fo^juatur.
(lierunt: <> Nequehic pocccavit,nequoparentesejus, « Quid cstfaciliusdiccre: Dimittunturtibi peccata
sed ut manifestentur opora Dei in illo. »Aliiobhu- « Surge et ambula? Int.er dicere et
tua, an dicere:
militaliscustodiam,noscdeacccptisvirtulibuscxtol- apud homines magna distantia est, apud
facore
lant, flagellantur, quod Paulo apostolocontigit, qui Doum autem nulla, cui dixisse, fecisse est. « Dixit
de seipso «Etnemagnitudorevelationumextol-
ait: enim, et facta sunt; mandavit, et creatasunt(PA'«/.
lat mc, datus estmihistimuluscarnismeae, angelus xxxii).»Quod autem ei peccata dimissa essent, ipse
satanae, utmecolaphizet.PropterquodterDominum noverat qui dimittebat. Quod vero surgeret et am-
rogavi. ut disccderet a me, et dixit mihi: Sufficit bularet.tam illo qui surgebat, quamilli quisurgen-
tibi gratia mea. Namvirlusin infirmitate perficitur tem videbant, noverant. Sed valde caeci orant Scri-
[UCor.. xiiA » Alii propter enormitatem scelerum bffiet Pharisasi, qui per corporalemiraculum spiri-
flagollantur, ut hic poenas expeririincipiant quosin tale non intelligebant: etcum vidissentparalyticum
futuro passuri sunt, qualisfuitllerodesrexetNabu- mundatum, peccata dimissa essenoncredebant. Fit
chodonosor, Antiochus et Pilatus, et cseteri tales, ergo signum corporale, ut probetur spiritale, quia
de quibus scriptum cst: << Duplici contrilione con- secundum Apostolum linguae in signum sunt, non
ters eos Domine {Jcr. xvn). » Alii propter procterita fidelibus, sed infidelibus: et ne invisibiliter pcccata
peocata remitlenda flagellantur, qualis fuit illelan- C animcG dimissa dubitarent, visibilis sanitas para-
guidus qui jacel)at ad piscinamSiloe, cui,poslpcc- lytico restituta est. Unde subjungens dixit:
cata dimissa, a Domino dictum est: « Ecce sanus « Ut autem sciatis quoniam filius hominishabct

factus es. jam ampliusnoli peccare,ne deteriustibi « potestatem in terra dimittendi peccata, tunc ait

aliquid contingat [Joan. v) ; » qualis fuit et istepa- « paralytico: Surge, tollelectum tuum.»Idemenim
ralyticus de quo nunc sermo agilur, cui non solum est Filius Dei et filius hominis; et idem cst filius
peccata dimissa sunt, sed etiam sanitas corporis hominis qui est FiliusDel, exsubstantiis duabus et
restituta est. una persona. Et quia filius hominis a Filio Dei as-
« Et ecce quidam dc Scribis dixerunt intra se: sumptus est, potcstatem habet in torra dimittendi
« Hic blasphemat. » MoremsuumservaveruntScri- pcccata, juxta quod ipse alibi ait: « Potestatem de-
cum non ob amorem, sed propter invidiamDo-
baj, judicium faccre, quia filius hominisest
dit ei Pater
minum sequebantur; ulcumreprehcnderepossent. Et iterum: « Pater non judicat quem-
[Joan. v). »
scientes visibile miraculum quod factum erat sc quam, scd omnc judicium dedit Filio [Ihul).» Fre-
negare non posse, quod invisibililcr peccatadimit- quentius tamen filium hominis quam Filium Deise
lerel,blasphemiasdicebant.Unde,secundumMarcum nialuit appcllare, pr-optervirtutemhumilitatis insi-
evangelistam, indignantcs dixissc legunlur : « Quis n nuandarn. Curato crgo pai-alytico recle dicitur :

potest pcccata dimittere, nisi solus Deus? » [Marc. « Surge, toUe lectum tuum, etc. »

ii.)In his verbis verum dicebant, quia nullus V « Et surrexit, el abiit in domumsuam.» Jam su-
pcccata, nisi solus Deus dimitterepotest, quiaitpcr poriusperparalyticumpeccatricemanimamdiximus
prophetam: « Ego sum qui deleo iniquitates tuas figurari, cujus lectum carnem peccatis assuetam
prnpter mc [Isa. xliii), et coctera. Qucm sccutus diximus esse. Rectenamquedicitur: « Surgc, » quia
Psalrnistadixit:«Secundummultitndiiicmmiseratio- oninis pocnitens, si veniamvultconsequi,primumab
num tuarum, delc ini([uitatem nieam [Psal. l). » ini(|uitatc, in qua jacuit, rcsurgcre debct, ut est

Et: Amplius lava mc ab iniquitate mca {Ihid.). »

« illud .\postoli: « Surge. qui dormis et exsurge a
Sed nipltum crrabant, cum cum, qui invisibiliter Non
inortuis, ct illuminabit tc Christus [Eph. v). »
poccata dimittcre potest, prajsentialitcr videnles, soluin autem paralyticus surgerc,sed etiamlectum
Deum credero nolebanl. Scd quiaotiuni ingratisbe- portai-c jubetur, quia non solum anima a pecoatis
nolicium prffislare oporlet, primum Dominusadco- quiesccre debot, scdctiamcaroquMviliismancipata
 :

717 HOMILI^ DE TEMPORE. 718

iuit, virtutibus servire debot, Juxta Apostolum: «Ut A " vitalos ad nupLias, etnolebantvenire. » Et reliqua.
sicut exhibuit nienibi;i sua servire ininiundiliai et Cum IVequenter reguuin coeioruin in Evangeiio uo-
iniquitati ad iniquitatem, ita eadem exhibeat ser- niinatur, non incongrue semperunam eamdemque
vire justitise in sanctificationcm {Rom. vi). » Quasi iiabet signilicationem, sed aiiquando cojiestem Do-
enim paralyticus lectum portat, quando peccator minumJesumChristum,aiiquandodoctrinamsancti
post conversionem carnem suam crucifigit, mortifi- Evangeiii, aiiquando cceiestem patriam, aiiquando
cando membra sua, quae sunt super terram, et se- prffiscntem significat Ecciesiam. Dominum Jesum
cundum Apostolum » i'.rucifigit carnem suam cum
: Christum, sicut ipse aJt « Regnum Dei intra vos
:

vitiis et concupiscentiis (Gal. v). » Cujus enim est {I.uc. xvii). » Doctrinam sancti Evangelii, sicut
anima Deum perrecle videre desiderat, dignum ipse Judaeis hanc recipere noientibus dixit « Au- :

est ut etiam ejus caro virtutibus se subdat, illius feretur a vobis regnum Dei, et dabitur genti facienti
excmplo qui ait: « Sitivit in te anima mea, quam fructus ejus (Matth. xxi). » Coeiestem patriam, ut
multipliciter et caro mea {Pml. lxii). » Et iterum : est iliud : « Beati qui persecutionem patiuntur pro-
" In Deo speravit pter juslitiam, quoniam ipsorum est regnum coe-
cor meum, et adjutus sum, et
retloruit caro mea (PshL xxyii).» Et riirsum « Cor lorum {Matth. v). » Sanctam Ecciesiam, sicut alibi
:

meum et caro mea exsultaverunt in Deum vivum P ait « Qui soiverit unum de mandatis istis mini- :

{Psal. Lxxxiii). » Domus ad quam post curationem inis, et docuerit sic hoiniues, minimus vocabitur

ire jubemur, paradisus est. Ad hoc vero conditi in regno coeiorum {Ibid.). » Ergo in hoc loco re-
i'ueramus,ut si primus homo non peccasset,absque gnum cfjciorum prKsentem significat Ecclesiam, id
ulia incorruptione in eo permaneremus, sed quia est congregationcm justorum, in quaDominus non
peccando ab ilia recessimus, ipquum est ut pocni- solum regnat, sed etiam quiescit, sicut scriptum
tcndo ad illam redeamus. Ad quam ardenlissimo est in Saiomone « Anima justi, sedes sapientiffi.»
:

amore porvenire optabat ille, qui dicebat « Unam
petii a Domino, hanc requiram (Psal. xxvi). » Et
iterum « Introibo in domum tuain, Domine,adorabo
: psit,sed quacdam intersediversa continere videntur:
ad tcmpium sanctum tuum (Psal. w). » Et rursus
« Ingrediar in iocum tabernacuii admirabilis usque
ad domum Dei hac domo tanto
{Psal. xli). » In
quisque mansionem inveniet ampiiorem, quanto
in praisenti vitajustius vixerit, ipso Domino di-
: Sunt nonnuiii, qui hanc eauidem lectionem esse
putant, quam Lucas sub appeliatione coenae descri-
quia ibi cojna, hic prandium nominatur: ibi nuilus
qui intravit, egressus iegitur : hic qui cum veste
non intraverat, cum magno dedecore ex-
nuptiaii
pulsus narratur. Nam quamvis consuetudo antiquis
fuerit, semel in die prandere, et hoc convivium

cente: « In domo Patris mei mansiones multaj sunt et prandium et cccna vocaretur, apud nos tamen

[Joan. xiv). » C usitatius post prandium coena restat, post coenam

« Videntes autem turbae timuerunt et glorifica- vero nuilum convivium remanet. Unde per iliam
<cverunt Deum, qui dedit potestatem talem homi- coenam Ecclesia figuratur, qualis erit in futuro :

« nibus. M In hoc loco deciaratur quantum inter
doctam malitiam et sanctam simplicitatem distet.
Scribis enim Deum biasphemantibus, turba?, quce
minus eruditae erant, ejus opera videntes, cum ti-
more et admirationc gioriticaverunt Deum. Sed et
hoc quotidie fit in Ecclesia in conversione pecca-
torum, quia dum quilibet facinorosus publice ad
Deum convertitur, et per pocnitentiam curatur,
per hoc vero prandium, quaiis est in praesenti.Homo
iste rex spiritaliterDeus omnipotens est, Fiiius ejus
DominusJesusChristus,de quo per Psaimistam dici-
tur: «Deus,judicium tuumrcgi da. {Psal. lxxij,» etc.
Qui fecit nupLias liiio suo, quando per incarnationis
mysteriuin ei sanctam Ecciesiam sociavit, non ha-
bentem macuiam neque rugam, de qua per Apo-
stoium dicitur « Despondi enim vos uni viro vir- :

multi in ejus conversione immensam Dei pietatem ginem castam exhibere Christo (// Cor. xi). » In
glorificant. Juxta supcriorem sensum turba; qu;e nuptiis vero duo junguntur, sponsus et sponsa.
timent, immundi spiritus intelligi possunt, qui vi- Sponsus enim Christus est, de quo per Joannem
dentes peccatores per Domini incarnationem de sua dicitur: «Qui habet sponsam sponsusest/'/ort?Mii).»
potestate eripi,timore et admiratione concussi sunt. j) Amicus autein sponsi, qui stat et audit eum,gaudio
Unde et perobsessum hominem loquebantur: <iQuid gaudet proptor vocem sponsi. Sponsa sancta Ec-
nobis ettibi, FiliDei? venisti ante tempus torquerc clesia est, cui por prophetam dicitur: « Sponsabo
nos {Matth. viii^. » Et ut evangeiista ait « Muitum te mihi in justitia et veritate (Ose. ii). » De his
:

rogabant eum dsemonia ut non eos mitteret in abys- nuptiisJoanncsinApocaiypsi ioquiturdicens:«Beati

sum {Luc. viii). » qui ad ccenam nuptiarum agni vocati sunt {Apoc.
xix). »Et ilerum « Vidi civitatem sanctam Jeru-
:

HOMILIACXXXV. salem descendentem de cccio (Apoc. xxi). » Thaia-

DOMI.NICA VIGESI.M.\ PRI.MA POST PENTECOSTEN.
mus hujus sponsi, uterus genitricis fuit, de quo
. ^Matth. XXII.) (( In iiio tempore.Loqucbatur Jesus ad conjungendam sibi Ecciesiam, velut sponsus de
«t cum discipuiis suis in paraboiis, dicens: Simile thalamo suo processit. Unde cum .Vposloius cxpo-
« faclum estregnum ccelorum homini regi qui fecit neret testimoniuni, quod primohomini dictum l'ue-
if nuptias filio ruo ct misit servos suos vocare in- rat: « Propter hoc rclinquet homo patrem ct ma-
 :

I^d HAYMONIS HALBEIISTAT. EPISC. 01'P. MHS II. — HOMIL. 750

trem,et adhaerebit uxori sucu, » ei reliqua, contiuuo A repleti, ul cum Psalmista dicere possint: « Sicut
adjecit : « Sacramentum boc magnura est. Ego adipe ct pinguedine repleatur anima mea {Psal.
autem dico in Ecclesia et in Christo {Ephes. v ;
Lxii). » Et iterum « Impinguasti in oleo caput meum
:

Gen. II.) » Sed in praeparatione nuptiarum Christi

{Psal.\xn.)'>

«Et misitservossuosvocareinvitatosad nuptias. » cum tauris altilia sunt occisa, quia Patres Novi Te-
Si servum legerimus,utnonnullahabentexemplHria, stamenti pro prsdicatione Evangelii corporaliter in-
Moysen intelligere debemus si autem pluraliter ser-
; tcrierunt. Alii crucifixi sunt, ut Petrus; alii decol-
vos, palriarchas et prophetas accipere possumus. lati, ut Paulus ,• alii lapidati sunt ut Stephanus ;
[

Misit crgo servos vocare invilatos ad nuplias, quia alii igne cremati,ut Laurentius ; alii lacerati, et se-

incarnationis sua- mysterium per patriarchas et pro- cundum Apostolum : « Circuierunt in melotis, in
phetas longe ante dicere voluit : qui pluriinos ad pellibus caprinis {Hebr. xi): » Omnem autem occa-
Christi nuptias vocaverunt, quia per Spiritum san- sionera excusandi aufert rex, cum dicit : « Omnia
ctum adventum Christi prajvidentes aliis annun- parata. » Omniaenim paratasunt,quiaillesingulari3
tiaverunt. Sed valde dolendum est quod subdidit agnus occisus est, in cujus figura omnia priecesse-
« Et nolebant venire. Et pulchre dicitur: «Nolebant
)> runt. Sive certe omnia parata sunt,quia nulium
venire. » Quia plurimi per prophetas annuntiatum
P exemplum virtutisest sanctorum, quod ad nostram
audierunt,sed tamenventururaminimecrediderunt. ecrum manifestatum jam
imitationera in operibus
Offert Deus quod rogari debuerat, non rogatus dare non sit. Jam onim innocentiam Ab.el audivimus,
paratus est, quod vix credi potuit, ut largiri digna- obedientiam Abrahs, castimoniam Isaac, toleran-
retur etiam postulatus.Sed reprobiad nuptias venire tiam Jacob, mititiam Moysi, misericordiam David,
nolunt, quia ejus jussionibus per multa opera con- patientiam Job audivimus.etfinem Dominividimus,
tradicunt.Quia sunt nonnuUi qui non solumeaquae Sed reprobi omnes, dum terrenis divitiia acqui-
sibiconveniunt, a Deo non postulant, verum etiam non solum servorum Dei
rcindis studiose inhiant,

oblata sibi accipere renuunt.Nec tamendivinapietas exempla imitari contemnunt, sed etiam ipsius Do-
contemnentes se contemnit, cum ad eos, qui venire mini verba invitantis audire negligunt. Unde et
nolebant, iterum misit alios servos. Servi, qui se- subditur :

cundo mittuntur, apostoli sunt intelligendi, qui post « lUi autem neglexerunt,et abierunt, alius in vil-

Domini incarnationem ad prajdicandum Evangelium « lam suam. » Quid per villam, nisi terrena sub-

sunt missi. Qui tantosecurius adventum Christi an- stantia designatur? Ad villam quippe vadit qui
nuntiaverunt, quanto ab ipso ore veritatis uberius terrena et superflua diligens, cffilestem patriara non
Verbum divinum andierunt. Sed quia plerumque requirit. Curaque naturalem intellectum non in ser-
apud auditorum mentes plus exempla quain verba C vitio Dei, sed in terrenis comraodis occupat, non
proliciunt, recte in secunda invitatione dicitur: solum ad villam, sed etiam ad negotialionem suam
« Dicite invitatis Ecce prandium meum paravi,
: pergit. Unde bene subditur « Alius vero ad nego- :

« tauri mei et altilia occisa sunt, et omnia parata, «tiationem suam. » Quid per negotiationera,nisi cal-
« venite ad nuptias.» In tauris et altilibus utriusque liditates et ingenia figurantur? In negotiatione vero

Testamenti sanctos Patres accipimus, Veteris scili- hocagitur, ut quodvilius emitur,carius venundetur.
cet ac Novi. Taurus enim erectoe cervicis est animal, Quicunque ergo arte vel ingenio injusta lucra appe-
cornua in capite gerens, quibus se deiendat et mi- tit, quasi ad negotiationem pergens, ad nuptiasDei
nora animalia terreat. Unde et per tauros non in- venire contemnit. De talibus sine dubio ait Aposto-
congrue Patres Veteris Testamenti accipimus, qui lus: « Qui volunt divites fieri, incidunt in tentatio-
dum ex promissionelegis acceperant,utDei suosque nem et laqueum diaboli, et desideria multa inutilia,

inimicos corporaliter ferirent,quasi in capite cornua qua3 mergunt hominem ad interitum et perditionem
gestabant. Scd in prffipar.ilionc nuptiarum tauri oc- (/ Tim. vi). » Et quisquis hisdeditus fuerit, necesse
cisi sunt, quia cum incarnationem Cliristi Patres estutnon solum inendacia, verum etiain perjuria
Veteris Tostamenti prrodicerent, nonnulli intprfecli incurrat. Qui autem eis deserueril,ad nuptias Chri-
sunt: alii secti, ut Isaias ; alii lapiduti, ut Jeremias. rv sti, ut diximus, venire conleinnit. Unde Apostolus

Altilia autem dicta suiit quasi alitilia, qua) nos vul- ait « Neino mililans Deo implicat se negotiis sae-
:

gari locutione manu pasta, id estsaginataappellare cularibus,utplaceat illi cui seprobavit (/ Tim. ii). »

consuevimus. Ergo per altilia apostoli eorumquc Et Jacobus : « Quivolueritamicus essesajculi hujus,
successores figurantur, qui dum terrenas divitias inimicus Dei constituitur (Jac. iv). »

contemnere, regnura amare didicorunt,

et cceleste
quasi allilia pcnna contomplationis sese ad alta su-
stollere noverunt, dicontos cuiii Apostolo « Nostra
autem coiiversatio in cirlis est [1'liilip. iii). » Qui
cum ab ipsius Domini orc doctriuce pabulum accc-
perunt, quasi inanu pasli sunt, tantoque
spirituali pinguedinc sunt saginati, quanto manife-
glius etperfectiusojusdem Spiritus
« Ueliqui vero tenuerunt servos ejus, et contame-
« lia alfectos occiderunt. » Inter eos qui verbuni Dei
: audire ncgligunt, et eos qui nuntios perscquuntur,
magna distantia csl. Sunt nonnulli qui nec verbum
Dei audire dignantur, et sunt alii qui verbum Dei
brevius audiunt, sed opere implere conlemnunt. Sunt alii
etiam qui non solum verbum Dei despiciunt, sed
sanctidonosunt ctiam prajdicatores vcrbi odiis el gladiis persequun-
 ;

721 HOMILLE DE TEMPORE. 7t>2

tur. llli damnandi sunt qui verbum

vero districte A tate judicas, et cum magna reverentia disponisnoa
Dei non audiunt illi districtius qui auditum
: sed Sap. II). » Et per prophetam : « Ego sum Deus, et
implere negligunt.Quiasicut Dominus ait in Evan- non mutor {Mal. iii). »
gelio « Servus nesciens voluntatem domini sui, et
: « Tunc ait sorvis suis quidem paratae : Nuptife
non faciens, plagis vapulabit paucis sciensautem ; « non fueruntdigni.Ite
sunt, sed qui invitati erant
et non faciens digne, plagis vapulabil multis [Liic. « ergo adexitusviarum, ct quoscunque inveneritis,

XII). » Severius namque illi adhuc judicandi sunt « vocate ad nuptias.»In hisverbis Dominimanifeste

qui manus a persecutione praedicatorum contincre
non possunt. Uude et subditur
« Rex autem cum audisset, iratus cst, et missis
« exercitibus suis.perdidit homicidas illos.et civita-
« tem eorum succendit.» Qua; similitudo,si specia-
liter ad populum Judaeorum referalur,manifcstepa-
ter quia servos Dei contumeliis affecerunt^quando,
sicut ait liber Actuum aposlolorum
dentes discipuli aconspectu eonciIii,quoniam digni
habiti sunt pronomine Jesu contumeliam \)3Li\{Act.
v). » Stephanum quoque lapidavcrunt, et Jacobum
Justum praecipitantes de pinnaculo tcmpli, occide-
runt (/lc/.vii).Quod cum audisset rex,illis ia malitia
perseverantibuSjmittensduosRomanorumprincipes
cumexercitibussuis:VespasianumsciIicetetTitum,
patremutiqueetfilium,perdidithomicidasillos;civi-
tatem quoque illorum.id est praecipuam Jerusalem
Judaeorum repulsio, etgentium vocatio designatur.
In via enim quondam Judaei stabant,quando Dcum
coeli cognoscentes, legalia praecepta observabant.
Sed Domino veniente in carne, hi quiinvilati erant
non fuerunt digni,quia non credendo in eum,quem
promissumhabcbant, feccrunt se esse indignos. Sed
nunquid quia Judffii venire nolunt,Iocusnuptiarum
: « Ibant gau- Dei vacuus remanebit ?Absit.Nam protinus servi ad
jj
gentiura vocationem mittuntur, cum dicitur: « Ite
ergo ad exitus viarum. » De exitibus ergo viarura
gentilis populus vocatus est, quando, nullcfm Dei
cognitionem habcns,adidoIorum cultura ad creduli-
tatemDeiadductusest. Sedquia nonadsolos Judajos
hanc parabolam, sed ad nos pertinere credimus,
sicutviasactionesaccipimus, sic exitusviaruradefe-
ctusdicimusactionura. Sunt enira nonnulli qui non
facile ad Deum convertuntur, nisi prius prospcritas

igne succenderunt, ita ut,juxta Uomini vocem,«non hujus saiculi eis deliciat, sicut scriptum est « Et :

sit lapidem (.Vrtrc.xxiii).»

relictus in ea lapis super tantumraodo vexatio intellectum dabit audituii75«.
Si autem generaliter haec parabola ad omnes repro- xxviii). » Et Psalmista : « Cum occideret cos, quse-
bos referatur,datur intelligi quia non solum in ani- rebant eum {Psal, lxxvii), » et c«tera. Frequenter
mabus.sed etiam in corporibus damnandi sunt,qui enim nonnulli divinis fiagellis percussi ad salutem
verbainvitantis Deiaudirenegligunt.E.xercitusenim redeunt,qui si in prosperitatibus sfeculi permansis-
regis nostri angelici sunt spiritus, unde Dominus scut, utique perirent.quibusper prophetamdicitur:
sabaoth,id cst Dominus exercituum dicitur.De qui- C « Virga et flagello castigaberis, fllia Sion, ut non
bus ait Daniel : « Millia millium ministrabant ei discedat zelus meus ate(£:-ec/i.xxiii). » Tales signi-
{Dan. vii),» et reliqua.Missis ergo exercitibus suis, ficavit puer Amalechites, de quo in Regum
ille

perdidit homicidas iIIos,quiaomne judicium in ho- librislegitur(/ Rcij. xxx):quia Amalechitis fugien-

minibusperangelo3suosimpIeturusest,sicutipseait tibus, intlrmus iu via rcmansit, quem David perse-

in Evangelio : « MittetfiIiushominisangcIossuos,et quens, Amalechitas rcperit, eique cibum et potum
colligcnt de regno ejus orania scandala, et mittent tribuit, atque postca ducem sui itineris fecit. Ama-
caminum ignis
ea in ardentis {Marc. xiii). » Givitas aulem, qui lamhcns populus interpretatur,
lechites
namque reproborum propria sunt illorumcorpora: mundi signillcat amatores,qui alienis divitiis locu-
quia sicut ad tcmpus homo in civitate manet, ita pletari, ct extraneis facultatibus cupiunt augeri.
anima inhabitat in corpore. Non solum ergo homi- Cumque nonnulli electi cum talibus pr;cscutis vitae
cidaj perduntur, scd etiam civitas succcnditur,quia cursumcommunemducoredesiderant,misericordis-
usqueadjudicium reprobi animabus.etpost judi-
in sima Dci bonitate, aut flagellis atteruntur,aut pau-
ciuin etiam cum corporibus damnabuntur. Sed quia pertateattenuantur,aut aliqua necessitate constrin-
supcriushuncregem Deiomnipotentisspeciemtene- guntur, ut eliam nolentes ad Deum convertantur.
re dixiraus,quajriturquomodo iratusdicatur, cum in n Tales nonde viis, sed de exitibus viarum ad Domini
natura Dci nulla ira, nulla mutabilitas cadat, testc nuptias vocanlur, quibus convenit, quod per Osee
Psalmista, quiait: « Deusjudexjustus, fortis et pa- prophetam dicitur « Ecce ego sepiam viam tuam
:

tiens,nunquid irascitur per singulos dies ?» (P.srt/. vii.) spinis,et sepiam cam maceria:et scqueris amatores
Adquoddicendumquiaraultis in locis Scripturasa- tuos,et non apprehendes eos quaeres, et non inve- :

cramorenostroIoquitur,utoccuItaDcijudiciapcrvi- nies eos, et dices Revertar ad virum meum prio-

:

sibiles res intelligantur.Sicutcnim rex terrenusira- rem, quia bene mihi erat tunc magis quam nunc
tus dicitur, quando in subjectis vindictam exercet, {Ose. ii). »

sic Deus omnipotens illis iratus videtur, quos justo « Et egressi servi ejus in vias, congregaverunt
judicio propter peccata dainnat et punit : caeterum « omnes quos invenerunt,maIos et bonos,et imple-
in sua naturascmper immutabilis,semperquc tran- « sunt nuptiae di3cumbentium.)>ln quibus verbis
t;e

quillus pcrraanet.Cui perquemdam sapientem dici- manifcpte ostcuditur.quia, sicut superius diximus,
tur : « Tu autem, Domine sabaoth, cum tiaaquilli- per has regisnuptias prtesens Ecclcsia signiticatur.
 723 HAYMONIS IIAI.BERSTAT. EPISC. OPP. PARS II.— HOMIL. 724
Ecri': nnirn dicitur:" Egfe.ssi scrvi cjusin vi:is, con- A. ch.iritas figur.ftnr, i[uia sirut vcslis pinrimis filis

gregaverunt omncs quos invenerunt, malos et bo- contexitur,sic charitasdiversisvirtutibusadornatur,

nop.»Boni namque soli nusquam sunt,nisi in coclo: Ex ipsa cnim nascitur prudcntia, eleemosynarum
mali soli nusquam,nisi in infcrno. Prajsens autem largitas, hospitalitas, iiiimici dilec!io,et caetera his

Ecclcsia, quae intcr coelum et infcrnum consistit, similia. Si quis vult scire quibus filis vestis chari-
utriusquc partis civcs recipit : quia multi per fidem tatis contexitur, legat Paulum apostolum, qui cum
in Ecclesiam intrant, qui per vitcB meritum in re- hominum loquar et angelorum,
dixisset :«Si linguis
gnum coslorum minitne intrarc possunt, de quibus et si habuero prophetiam,et noverim mysteriaom-
pcr Prophetamdicitur :"Annuntiavi etlocutus sum, nia, et omnem scientiam,et habuero omnem fidem,
multiplicati sunt supcr numorum {Psnl. xxxix). » ita ut montes transferam, et si distribucro omncs

Nec mirum si rcprolii supcrnumorum muitiplican- facultatcs rac.as in cibos pauperum, et si tradidero
tur, cum multitudinem palcarum granatritici
inter corpus meum
ardeam,charilatem autcni uon
ita ut

salvantur,et rosa qu;r rcdolet,intcr spinas qus pun- habuero, nihil mihi prodcst (/ Cor.xm » continuo ;

gunt, nasci soloat. cjusdemcharitatismembraenumeravit,dicens:«Cha-

« Intravit autcm rcx ut videret discunibentes. » ritas patiens est, benigna est, non ©mulatur, non
Discumberc in nuptiis est Ode in Ecclcsiaquiescere, r» agit perperam, non inflatur,non est ambitiosa.non
sicul Dominus alibi dicit:« Multi vcnicnt ab oricnt,'' qua?rit qujcsua sunt,non irritatur, non cogitatma-
et occidente, et recumbcnt cum Abraham et Isoac lum, non gaudet super iiiiquitate,congaudet autem
el Jacob inregno coelorum [Matth. viii). » Quotidie verilati:omnia suffert,omnia credit.omiiia sustinet,
autem isto rex ad suas nuptias intrat, quia Deus charitas nunquam excidit [Ibid.). » Sive aliter
omnipotens actus morcsque hominum subtili exa- recte charitas vestis nuptialis est, quia sicutvestis
mine dijudicat, et qua intentione quisque vivat, non solum nuditates corporum operit,sed etiam de-
pensat aliquem bonis opcribus vidcrit esse
: et si corem tribuit,sic charilas non solum Cffilcras virtu-
adornatum,hunc quasi spiritalem convivam secum tes generatjvel multitudinempeccatorum opcrit,sed
sedere et convivari gaudet.Solet autem contingcre, ctiam ornat,Domino dicente « Omni habcntidabi- :

ut talis in Ecclesia inveniatur,qualis et iste fuit,de tur,et abundabit ei autem qui non habet, et quod
:

quo adhuc subditur : « Et vidit hominem ibi, non videtur habcre, auferetur ah eo [Matth. xxv). » Et
« vestitum veste nuptiali, et ait illi : .\mice, quo- Apostolus :«Nunc manet,fides,spcs, charitas (/ Cor.
« modohucintrasti,non habensvestem nuptialem?» xiii). » Mirum autem quomodo amicum vocat,qucm
Oua;riturautem quaj sit vestis nuptialis a, sinc qua cum Ad quod
tanta confusionc a convivio repudiat.
quisquisEcclesiam intraverit,non recipietur ad con dicendum, quia tropice loqucns,per antiphrasin,id
vivium, sed cum magno dedocore ejicietur.Vestem ^ est per irrisionem amicum appellat, qui non mere-
nuptialemnon rectcfiiicmintelligero possumus,quia tur diligi. .-^c si diceret :.\mice,ct non amice..\mice
sine illa Ecclesiam intrare non valemus. Nam oi per fidem, scd non amice pcr operationem. Amice.
baptismum veslem nuptialem non accipimus, quia ([uia ad luiptias venisti sed non amice, quia ves-
:

sineilloEcclesiamnonintramus.Fiducialiterergo, ct tem nuptialcm non attulisti.

absque ulla contradictione,vestem nuptialem intel- « Ai ille obmutuit. « Increpatus a rege is qu[
ligamus charitatcm, sine qua quisque in vacuum sine veste nuptiali nuptias intraverat, obmutuit,
Ecclesiam intrat, etiamsi rectain fiicm se haberc quia in illadiscussione districti examinis, nec fu-
simiilat. Recte crgo vestcm nuptialcm intclligimiis giendi, ncc mentiendi, neccuiquam se occuliandi
charitalein ;
quia sicut ves is duobus filis texitur, locus crit,quando non solum Dei pra^sentia, ct an-
superiori et infcriori.sic charitas duobus pr.TCcplis gelorum atque sanclorum multitudo testiserii, scd
impletur, dilectionc Dci vidclicct et proximi.Filum ctiam ipsa conscientia pcccatrix semetipsam, cur
ergo inferius, dilectionem proximi :filum superius, peccavcril,accusabit, tcste beato Job, qui ait : « Et
dilectionem significat Dei. Minus enim,quam intcr tcrra advcrsum mc clamat (Jo6. xxxi). » Unde in

.duos halicri charitas non potest,quia nec vere dili- persona Juda; prodiloris, sive cujuslibet impii dici-

;imus Deum sinc proximo, nec vereproximum sine J)

tur : « Ilcvclabunt ccjcli iniquitulem ejus, et tcrra
Dco diligere possumus. Unde inter c;r;tera orna- adversus eum consurget, ct manifestum erit pccca-
nientainveste pontificiscoccusbis tinctus ponipr;t!- tiiin illius in die furoris Doinini (Job. xx). » IFanc
cipilur (E.tod. xxiii), ut scilicctin nostro bono oporc quilipe districtioncm considcrabat Prophofa, cum
charitas geminetur, ut diligaiiius Dcum toto cordc, dicebat : « Nequc ab orientc, nequc ab occidonte,
tota proximos sicut nosmct-
anima, tota mentc, ct noque adescrtismontibus(subauditurlocusfugiendi
ipsos, sicut Jsaniit.s ait « Filioli, hoc
apo.stolus : erit) quoniam Dcus judex est {Psal. lxxiv). »
ni;uidutum habcmus aDco,ul qiii diligit Dcum,dili- Ouid autem post hiPC sequatur, manifcstatur eum
g.it el fratrem suum.Et qui dixerit, (juoniam diligo siibditur :

D:Hiin,ct fratrcm suum o-lerit, mcnd;ix cst (/ Jo(ui. « l.igatis pedibus et nuinilius, mittitc cum in le-

,v). -> Vcj ccrte aliter per vcsteui iuiptiiiicm n^ctc « nobras exteriores. »Si quis aiitciii vult scirc (jui-

iI.i'C cum judicio lcgantiir : vidcliir .^uliessc incndum. t;imetsi ;irclictyp;i concordonl.
725 HOMILT.E DE TEMPORE. 726

bus funiculis peccatorum manus el pcdes ligcuti.ir A paralumvobisregnumaconstitutionc inundi.(/6?(/.)))

in poena, Salomon manifestat, cum ait « Funiculis : Quod ipse prsestare dignetur, qui cum Patre etSpi-
peccatorum suorum unusquisque constringetur ritu sancto vivit et regnat Deus in saecula saeculo-

{Prov. v). » Et Psalmista de ipsis loquitur « Funes : rum. Amen.

peccatorum circuraplexi sunt me {Psal. cxviii). »
HOMILIA CXXXVI.
Funis enim torquendo componitur, ut longior efficia-
DOMINICA VIGESIMA SECUNDA POST PENTECOSTEX.
tur et quicunque peccatis peccata addunt, quasi
:

funem faciunt, quo in poena ligentur. Quibus Isaias (JoAN. IV.) « In illo tempore. Erat quidam regulus
terribiliter clamat : « Vaj qui trahitis iniquitatem in « cujus filius infirmabatur Capharnaum. » Et reli-
funiculis vanitatis,et quasi funiculum plaustri pecca- qua. Aliquoties contingere solet,ut nonnulli a quali-
tum! isti immundi sunt spiritus
» (Isa. v.) Ministri tate mentis,quam habentinterius,nomina sortiantur
intelligendi, dequibus per Psalmistam dicitur : exterius, sicutSimon dictus est Petrus ob firmitatem
« Immissiones per angelos malos {Psal. lxxvii). » fidei, eo quod firmae petrae inhaeserit, et Filii Zebe-

Ligalio pedum vitia et peccata significant. Quisquis daei Boanerges, id est, filii tonitrui, sunt vocati,"quia
autein hic ligatas habet manus vel pedes, ne bonum de spiritali coelo intonituri erant « In principio erat :

operetur, ne viam mandatorum Dei currat, necesse p Verbum, et Verbum erat apud Deum, et Deus erat
est ut illic ligatas habeat manus vol pedes et qui Verbum {Joan. i). « Et Judas zelotes dictus est, eo
:

undique se dilatavit in malo opere, undique con- quod zelo amoris Dei plurimum ferveret. Sic ergo et
stringatur in retributione vindictae. Digne vero pec- iste regulus fortassis a qualitate mentis quam habe-
catoris manus et pedes ligantur in pcena, quos hic nomen traxit
bat interius, exterius. Regulus enim
habuit solutos ad culpam. Cum tenebrae semper sint diminutivum nomen est a rege, quasi dicatur sub
interiores, et nunquam exteriores, cur iste in tene- rege primus, vel parvus rex. Et ideo quia ex parte
bras exteriores mitti dicitur ? Ad quod dicendum, credebat, et ex parte non credebat, non rex, sed re-
quia tenebrae interiores caecitas est mentis : exte- gulus meruit appellari. Sed quod nos verbis de illo
riores vero, poena infernalis. Justum igitur est ut dicimus, hoc ipse de se operibus comprobat. Nam
post mortem in exteriores tenebras mittatur qui, subditur :

dum viveret, in interioribua tenebris, id est, in ca;- « Hic cum audisset quia Jesus adveniret a Judaea
citate mentis se conclusit. Quid autem ibi missus « in Galilaeam, abiit ad eum,ct rogabat eum ut de-
patiatur, manifestatur cum subinfertur : « Ibi erit « scenderet et sanaret filium ejus. Incipiebat enim
" fletus et Ubi per nomina mem-
stridor dentium. » « mori. » Quae omnia juxta litteram ita manifesta
brorum, qualitas ostenditur tormentorum. Acriori sunt,utexpositionenon indigeant.Hoc tantummodo
enim fumo oculi tacti lacrymari solent, et niinio C mirum videtur quare is qui pro filio rogaturus vc-
frigore dentes stridescere. Cura ergo dicit : « Ibi erit nerat a Domino audivit :

fletus et stridor dentium, » datur intelligi quia re- « Nisi signa et prodigia videintis, non creditis. »

probi aeterno supplicio damnati et frigus inaestima- Cum ulique nisi credidisset,nequaquam pro sanitate
bile et calorem intolerabilem sustinebunt, beaio rogaturus ad Dominum accessisset? Ad quod di-
filii

Job teste, qui ait « A calore nimio transibunt ad

: cendum quia credebat et non credebat. Credebat
aquas nivium {Job. xxiv). » Ubi etiam consideran- quod Dominus per praesentiam corporalem salutem
dum quia non solum sanctorum corpora,sed etiam filio suo restituere posset, sed non credebat eum per

reproborum in judicio resurrectura monstrantur. Divinitatem ubique esse prajsentem, cujus tam solli-
Undc per beatum Job alibi dicitur « Credo quod : cite corporalem adventum requirebat, dicens :

Redemptor meus vivit, et in novissimo die de terra Domine, descende priusquam moriatur filius
«

resurrecturus sum, et in carne mea videbo Deum « mcus. » Quia ergo credebat, rogaturus pro filio

{Job. xix). » Oculi enim carnei sunt, et dentes ex accessit, seJ quia non perfecte credebat, audire me-
ossibus : igitur cum dicit : « Ibi erit fletus et stridor ruit : « Nisi signa et prodigia videritis,non creditis.»
dentium, » ostendit corpora reproborum, quic con- Fides enim augmentum habet, sicut apostoli Domino
stant ex carne et ossibus, veraciter esse resurre- Tv dixcrunt : « Domine, auge nobis fidem {Luc. xvii). »

ctura : ut qui in carne ct anima pcccaverunt, Et ccnturio illc, qui pro puero lunatico rogaturus
in carne et anima pariter puniantur. Quod autem venerat, cum audisset a Domino : « Credis, omnia
ait : possibilia credenti, » respondit Credo, Doraine, : «

«Multi enim sunt vocati, pauci vcro electi. » Ma-* adjuva incredulitatem meam {Marc. ix). » Inter signa
gistimendum est quam exponcndum. Quod euim autem et prodigia hoc interest, quia signa dicuntur
omnes vocati suinus, novimus utrum autem ad ele- ; miracula insolila prodigia vero ea dicuntur, quae
:

ctorum sortem pertineamus,adhucignorainus.Tanto cum pnescntialitcr inira sunt.etian. in futuro aliquid

ergo solliciti esse debemus in bono opere, quanto pr.finoniUrant. Unde prodigium dictum est, quasi
inexcusabiles nos esse scimus de vocatione,ut non porro digium. hac lectione noslra superbia
Serl in

curn multis rcprobis audiamus « Ite, maledicti, in : coniunditur, si eam cum alia coufcramus. Legimus
ignem aeternum {)lallh. xxv), » sed cum nlectis audire onim in Evangelio Matthcei,quia cum introisset Jesus
mereamur : « Venite,benedicli Patris mei.possidete in Capharnaum, accessit ad eum centurio, rogans
 : :
,

1-21 IIAYMONIS llALB!':hSTAT. EPISC. OPP. rAHS II. IIOMIL 728

eum, et dicens : <> Dominc, pcr meus jacot in domo A codemevangelistaJoannenarrantc,quiacummulier
paralyticus, ct male torquetur. » Et ait illi Jesus ; Samaritana audisset a Domino omnia quac fecit, abiit
« Ego veniam ct curabo eum {iMatlh. viu). « Ouis in civitatom,ot dixit illisomnibus : « Venite et videte
cnim ignorat regulum majoris esse potestatis quam hominom qui dixit mihi omnia quaecunque feci.

centurionom? El quid cst quod Dominu? ad filium Nunquid ipse est Christus ? cum venissent ergo ad
reguli rogatus ire noluit, ct ad servum centurionis ilium Snmaritani, rogaverunt eum ut ibi maneret.
etiam non rogatus ire paratus fuit? Nimirum nostra Et mansit ibi duos dies, et multo plures credide-
superbia, ut diximus,confunditur, qui in hominibus runt propter sermoncm ejus. Et mulieri dicebant
non naturam, qua ad imaginom Dei facti sunt, sod Quia jam non propter tuam loquelam credimus, ipsi
potcntiam consideramus. Quos enim potentcs cerni- enim audivimus,et scimus quia hic estvere Salvator
mus honoramus ct quos mctuimus veneramur : : mundi (Joan. iv). » Ibi enim sineostensionerairaculi
pauperes autem contemnimus, despicimus ct negli- tota civitas credidit, hic cum magnum signum os-
gimus. Econtra Filius Dei, qui de coelo descendit in tensum esset, ipse pater tantum « credidit et domus
terras,ad filium reguli rogatus ire noluit, ct ad ser- cjus tota. »

vum centurionis, etiam cum non rogaretur,ire pa-

ratus fuit. Quia sicut Petrus de eo veracissime te-
HOMILIA CXXXVIL
DOMINICA XXIII POST PEXTECOSTEN.
statur : « Non est pcrsonarum acceptor Deus, sed in
omni gente qui operatur justitiam, acceptus cst ilP illo tempore dixit Jesus disci-
(Mattii. XVIII.) « In
(Act.x). » Imitemur ergo ct nos caput nostrum, ct « pulis suisparabolam hanc Similt; cst regnum :

quem plus Deum amare viderimus, illum studiosius « cojlorum homini regi qui voluit rationem ponerc
diligamus. Et hajc dicentes, non prohibemus hono- cum servii suis. » Et reliqua. Virtus et sapientia
rare potentes, maxime cum Petrus apostolus dicat Dei Dominus Jesus Christus, humanae ignorantiaB
« Deum rcgem honorificate (/ Petr. ii). »
timetc, condcsccndcns, frcquenter suis sanctis sermonibus
Sed sicut illorum veneramur potentiam,sic paupe- similitudincs dignatus est adjungere,ut quodper si-
rum supplere dobcmus indigcnliam, ut in Ecclcsia railitudincm sermonum auditores capere non pote-
Dci unicuiquc congruus honor cxhibcatur. Sod quia raiit, saltcm pcr parabolas ct liguras tenerent.Unde
incrcpalio piis mcnlihus multum prodesse solct, siculalibiMatlhaeusait:«Loquebatur Jesuscumdis-
postquam regulus a Domino increpatus audivit : cipulis in parabolis,et sine parabolis non loquebatur
« Vade, filius luus vivit. Credidit homo sermoni cis, ut adimpleretur quod per Prophetam dicitur :

« quem dixit ei Jesus et ibat. » Unde fidcs protinus Aperiam in parabolis os meum (Matth. xiii et Psal.

eflectum consecuta ost. Lxxvii), » loquar propositiones ab initio. Quod in

« Jam aulem eo desccndente, servi occurrerunt C hac lcctione eum focisse cognovimus,si diligentius
« ei, et nuntiavcrunt dicentes quia iilius ejus vive- supcriora hujus Evangelii consideremus.Cum enim
Ex eo ergo, quod superius iste regulus Do-
« ret. » prfficoplumdimittendi fratribusin nobis peccantibus
mino dixit: « Doscendc priusquam moriatur Filius dcdissci, nc dura htec vidercntur et aspcra, adjecit
meus,»et hic dicitur: « Jamautemeodescendente,» similitudinem de rcge qui debitori suo decem millia
datur intelligi,quia Capharnaum in vallo erat sita, talentaad unam supplicationem dimisit. Spiritaliter
quae vallis pinguis sive villa pulchcrrima intcrprcla- homo iste rex Dominus Jesus Christus de quo sori-
tur. At ille volens scire utrum ea hora sanitas csset ptum cst : « Ecco voniel Deus et homo de David qui
reddita filio, in qua audicrat a Domino Filius tuus : cst rex regum et Dominus dominantium (/ Tim. vi) »

vivit, « interrogavit horam ab eis in qua melius ct cujus regni non crit finis. Hujus regis servi homi-
« habuerit. Et dixcrunt
ei Quia heri hora seplima : nes sunt quos ad sibi sei'vicndum,seque laudandum
« reliquit cum
Pulchre autem hora septima
fcbris. » ad suain imaginem condidit, quibus etiam sensum
filius rcguli sanatur, quia septom sunt dona Spirilus ct intclligcutiampraibuit.Huicrei sorviresummaest
sancti, cujus gratia et virtutc, non solum remissio libertas.abcjusservitioreccdorelurpissimaservitus.
pcccatorum, sed etiam virtus et sauitas Iribuityr, IIujusservumsogloriabaturPsalinista,cum dicebat:
Apostolo teste, qui ait : « Charitas Dci dilTusa csl in j)
« Ego scrvustuus ct iiliusancill;c tua? (Psal. cxvin).»
cordibus nostris pcr Spiritum sanctum qui datus Et itcrum Servus tuus ego sum, da mihi intel-
: «
ost nobis (llom. v). » Sive certc hora septima filius lcctum (Psal. cxvi), » Dominc. Pouit autem rex ra-
reguli sanatus est, ut intelligamus quia in pra?senti "tionem cum scrvis suis, quia non solum opera, scd
vita qua3 per septem dies volvitur, salutem anim;u ctiam cogitationes nostras ejus majestatis oculus
noslrac benc opcrando quacrere dcberaus. subtilitcrexaminat atquedisccrnit. Scd eo rationom
« Cognovitcrgo Pater quia illa hora ossot in (|ua poncntc, solct contingore ut invenianlur pluresqui
" dixit ei Jesus : Filius tuus vivit, ct crcdidil ipsc, 11011 sohuii in minoribus poccalis,scd etiam in majo-

« cL domus cjus tota. » \n inultis locis Evangclii riijuscrimiuibussuntobligati.Quorumspociemtenet

promptiur gontium ad crcdcnduni oslcndiliir
fidcs isto, dv (pio subditur :

(luuui Juda^orum, ipso Domiiio dc centuiiouc di- < (uiu ciopisset rationem poncre oblatus esl ei
Et
«•ciile « .'Vmen, dico vobis, non invcni taiilam lidcai
: - uiuis (|ui dcbcbutci dccem millia lalcnta. » Talcn-
in Jsraol (Matth. viii). » Legimus paulo superius. tuiii in Scripluris aliquoties peccatum significat,vcl
 729 HOMILI/t: DE TF.MPOHE. m
pondus,sive multitudinem peccatorum, sicut in Za- A. semper majora consuevit praestare, quam humana
charia legitur « Vidi,et eccetalcntum plumbi por-
: fragilitas sciat rogare. Nemo ergo de magnitudine
tabatur {Zach. v), » et projecit illum in medio am- vel multitudine peccatorum diffidere debet, ac de
phorse, et dixit: « Haec est impietas (Ibid.), » sicut ipsa desperare, cum ille qui decem_ millia talenta
enim talentumdiversis modis ponderatur,sic pecca- debebat, ct patientiani rogaret ut redderet omnia
torum species diversae sunt. Qui enim homicidium, a Domino impetravit. Amat enim Deus peccatores
adulterium, sacrilegium, et caetera his simiiia per- pof^t conversionem, si dignam faciant satisfactionem.
petrat, quasi decem millia talenta debehat. Quiasicut ipsedicitperprophetam, nonvult mortem
« Cum autemnon haberet unde redderet, jussit peccatoris, « sed ut convertatur et vivat (Exech. xviii
« eum dorainus venundari, et uxorem ejus etfilios, et xxxiii^. » Et iterum : « Peccator, quocunque dic
« et omnia quae habebat, et reddi. » Non habebat conversusfuerit {Ibid.),» eic. Etsicutpius Redemptor
servus unde redderet debitum, quia dignc pro pec- in Evangelio ait: Quia « non veni vocare justos, sed
catis Deo satisfacere non potestper proprium meri- peccatorcs {Matth.w).» — «Etgaudium estin ccelo su-
tum. Sive ccrte non habet servus unde debitum pcr uno peccatore pcrnitentiam agente quam supra
reddat, quia peccator in die judicii nullam excusa- nonagintanovemjustis,qui non indigentpoenitentia
tionem pro peccatis suis inveniet. Sed quia Deus (Luc. vii). » Unum autem summopere necessarium
y,
misericors, nec vult peccatores perire perpetuo, est poenitentibus, ut sicul sibi sua a Deo dimitti vo-

jubet servum venundari, cum peccatorem per pceni- lunt peccata,itafratribus in se peccantibus clementer
tenliam prrecipit immutari. In venundatione onim ignoscant. Sunt enim nonnulli qui cum Deum erga
hoc agitur, ut alterius res ad allerius transeat pos- se benignum esse desidcrant, fralribus duri, asperi
sessionem. Et tunc spiritaliter servus venundatur, etamariexistunt. Quorum similitudinemvidcturistc
quando peccator de possessione diaboli, per poeni- tenere, de quo subditur :

tentiam ad possessionem convertitur Dei. Venun- « Et egressus servus ille, invenit unum de con-
daturquoque uxor et (ilii cum caro, quee peccatis « servis suis, qui debebat ei centum denarios, et
fuit subdita, et cogitationes carnales in servilio Dei tenen8suEfocabateum,dicens:Reddequod debes.»
«

immutat. Et qui servivit immunditi» et iniquitatiad Egreditur scrvus, quando liber abiro permittitur.
I iniquitatcm, serviat justilia? in sanctificationem, et Sulfocationem supradictam tribulationes et angus-
pro superbia humilitatem, pro luxuria castitatem, tias,quas ei ingerebat,intf lligere possumus. Spirita-
•
pro avaritia diligat largitatem.Etqui antea procrca- liter, unusquisquc nostrumexiens,invenit unumde

verat filios diaboli male vivendo. Et per uxorem, conservissuis debentemsibicentumdenarios, quan-
propriam carnem intelligere possumus per filios, do reminiscitur se ab alio esse laesum.
:

vitia et peccala. Vel certe aliter venundatur ser- C

: « Procidens autem servus ille, rogabat eum, di-

vus, cum peccatori impa?nitenti aeternum commi- « cens: Patientiam habe in me, et omnia reddam

natur supplicium, et declinarc a malo, et facere bo- « tibi. » lisdem ergo verbis quibus dominum sup-

num ei praecipitur.Vcnundanturquoqueuxoret filii, plicaverat a conservo rogatus est, sed non talem
quando non solum animae pro peccatis, scd etiam misericordiam conservo exhibuit qualem a Domino
carni peccatrici poena aeterni cruciatus prcedicilur. acceperat. Unde et subditur :

Quod cumaudieril servusfrequenter post peccatum, « Ille autem noluit, sed abiit et misit eum in car-
timore concutitur ad pcenitendum, qui pro amore « ccrem, donec redderet debitum. » Mali autem re-
Dei noluit cavere peccatum. Unde et subditur- tributio carceris conclusione vel suffocatione desi-
« Procidens autem scrvus ille, rogabat eum di- gnatur. Igitur carcer in hoc loco afflictio, qua eum
cens : Patientiam habc in omnia reddam
me, et coarctabat, intelligitur.Debitum in Scripturis pec-
« tibi. » Procidit autem servus antc Deum, cum pec- catum vocari, ex eo intelligimus quod quotidie in
cator, suam fragilitatem recognoscens, humiliter oratione poscimus, dicentes : « Dimitte nobis debita
veniam postulat, dicens cum Propheta: « Quoniam nostra {Malth. vi).» Unde in lege praecipitur: Debi-
iniquitatem meam ego cognosco et peccatum meum tum debet tibi quispiam frater tuus, si abstuleris
contra me est semper. Tibi soli peccavi, et malum q " pignus ab eo, ante solis occasum (Exod. xxii) »
coram te feci, ut justificeris in sermonibus tuis, et pignusrestilue.Omnis enimhomo debitorostetdebi-
vincas cum judicaris {P.sal. l). » Rogat quoque pa- torem habet. Quis enim est qui non sit debitor Dei,
tientiam, ut dignam possit exhibere poenitentiam, cum nuHus sit sine peccato ?Et quis est qui debito-
quatenus prresentis vita? dies ad inducias pa?nitendi rem non habeat fratrem suum, nisi ille in quem
accipiat, et secundum Apostolum, per patientiam nullus peccavit ? Quantum autem inter decem millia
Dei ad pcenitentiam convertatur. Quantum autem talenta etcentum denariosdistat, tantomajora sunt
misericors Deus erga peccatores convcrsos exislat, quae in Deum committimus, quam eaqua? fratres in
roanifestatur cura subditur, nobis peccant.Ea ergo benignitate fratribus in nobis
« Misertus autem dominus servi illius, dimisit peccantibus minora dimittero debemus, qua majora
« eum.et debitum dimisit Ecce cnim non solum
ei. » nobis u Deo dimitti optainus. Quod meHus agnosci-
patientiam, quam rogaverat, invenit, sed etiam de- mus si superiorem Domini admonitioncm, ex qua
biti absolutionem accepit. Quia divina clementia h<ec siniilitudo crrta est, consideremus. Gum enim
731 HAYMONIS HALBERSTAT. EPISC. OPP. PARS H. — HOMIL. 732
supcrius prfficiperet, dicens : '• Si poccaveril iii le A in nobis poccantiltus indulgere praecepit. Rogulam
frater tuus, vade et corripe eum inter te et ipsum ergo dlmittendi in nobis ipsis discamus, ut sicut
solum {Matth. xviii), et caetcra quae sequuntur, in- Deum post peccatum volumus invenire propitium,
terrogavit cum Domine. quoties
Pctrus, dicens : « sic in nobis peccantibusclcmentesetbenignissimuB,
peccabit in mc
frater mcus, et dimittam ei ? usquc ipso Salvatore monente « Cum stabitis ad oran-
:

septies?Ait illi Jesus: Non dico tibi usque septies, dum,diinittite si quid habetis adversus aliquem,ut
sed usque septuagies septies {Ibid.). » Ex qua inlcr- et Pater vester, qui in ccelis est, dimilLat vobis pec-
rogatione et rcsponsionc hoc discimus, quia si tolies caLa vesLra {.Matth. xi). » Nam qui divini beneficii
peccaverit in nobis frater noster, quoties humana oblitus, suas vult vindicare injurias, non solum de
fragilitas in die peccare nonsinit,semper parati esse futuris pcccatis veniam non merebitur, sed etiam
debemusad iguoscendum.Seddicetaliquis:Pcccavit praeterita peccata quae sibi dimissa credebat, ad vin-
in me fratcr inous,dimisiciusqueseptuagies scptics, dictam ei replicabuntur. Undc et subditur :

nunquiddmijIiu.-^dimiLtcredebeoquamaChristopriB- « Vidcntcs ergo conservi ejus quae fiebant, con-

ccptumcst?Cuiresponderedcbemus,quiaetsiseptua- « tristati sunt valde, et venerunt et narraverunt

gies octies,et3i ccnties,etquotiesomnimopeccaYerit, « omnia domino suo qua facLa fuerant.» Conservi,

semper dimitlendum esl. Quiasicut a Domino non Ti qui haec videntes Domino nuntiant, angeli sunt qui
ex parte, sed ex integro volumus dimitti peccata : opera nostra die noctuque factori nostro annuntiare
sic ex toto corde fratribus in nobispeccantibus di- creduntur,sicut angelus ad Tobiam ait:«Dumora-
miltere debemus,monente Paulo apostolo: « Donate retis, ego obtuli orationes vestras ante Deum (Tob.
vobis omnia invicem, si quis adversus aliquem ha- XII). » Qui pro eo conservi dicuntur, quia nostris
bet qucrelam,sicut et in Ghristo donavit nobis [Col. humilitatibus ministrant, sicut Apostolus ait. » Sunt
iii). » Numcrus enim iste non pro quantitale, sed administratorii spiritus, in ministerium missi pro-
pro mysterio positus est. Hujus nuineri sacramcn- pter eos qui haereditatem cupiunt salutis(//f/>r. i).»

tum Lucas evangelista ostendere curavit, cum hu- Contristati autem dicuntur, quia gaudent su- sicut
manae generationis Christi ordinem describens, se- per bene agentes, sic dolere dicuntur super male
ptuaginta septem gcnerationes enumeravit. Cum agentes. Sive aliter, conservi qui haec domino nun-
enim Matthaeus ab Abraham incipiens usque ad Chri- tiant, doctores et magistri Ecclesiae inteiliguntur,
stum descendendo, quadraginta duas gencrationes qui videntes minores a majoribus opprimi vel af-
enumerasset, e contra Lucas a Christo ascendendo fligi,compatiuntur eis et : dum eis condolent,quasi
usque ad primum hominem Adam describens, se- per affectum mentis omnia haec Domino nuntiant.
ptuaginta septem generationes enumeravit, ut in- « Tunc vocavit illum dominus suus, et ait illi :

telligamus, septuagies non adquantitatem numeri, C « Serve nequam, omne debitum dimisi tibi, quo-
sed ad peccatum pcrtinere. A Christo ergo usque « niam rogasti me nonne ergo oportuil et te mi- ;

Adam septuaginta septem generationes numerantur, « sereri conservi tui, sicut et ego tui misertus
quia illud peccatum quod primus homo de paradiso « sum ? » Ecce qualem poenam merebitur, quia

perpetravit, per sepluaginla septeiu generationes suas vult vindicare injurias. Ait enim « Serve ne- :

usque ad Christum. qui sine peccato venit, viguit. quam,etc. Ac si d'ceret Serve male,ingrate serve, :

Unde bene idem Lucas a baptismate Christi nu- cum ad unam petitionem omne debitum tibi dimise-
merare cccpit, quia omnia peccata in baptismo ab- rim, quare non considerasti quia oportuitet te mi-
solvuntur. Quod mystice Lamech suis verbis osten- sereri conservi tui, sicut et ego tui misertus sum?
dit, quandouxoribus suisait Septuplum : ultio dabi- «Et iratusDominus ejus tradidit eum tortoribus,
tur de Cain, de Lamech vcro septuagies septics. « quoadusquc redderet universum debiLum. » Quac-
Nam quantum ad litteram perlincl, scptuagies se- ritur, quomodo Dominus iratus dicatur, cum in na-
pties de Cain ultio data est, quia vindictam, quam tura Dei nulla ira, nuUa mutabilitas cadaL, teste

pro fratris morte promeruit,usque ad generationem Psalmista, qui ait : « Deus judcx justus, fortis ct

in ipso pertulit. De Lamech vero scptuagies scptics patiens,nunquidirasciturpcrsingulosdies? « (Psal.

ultio data est, quia sepLuaginta septem animae de Q Ad quod dicendum, quia multis in locis Scri-
VII.)

fcmore ejus egressae sunt, qufc omnes diluvio pcr- ptura sacra more nostro loqui tur, ut occulta Doi
it!runt. SpiriLalitcr vcro de Lamcch scpluagies sc- judicia pcr visibiles res intelligantur. Sicut enim
))lies ultio data est, quia peccatum (juod prinms tcrrenus rcx iratus dicitur, quando in subjcctisvin-
homo pcccavit, ut dixiums, pcr scpluaginta septcm dicLam c.\ercet, sic Dcus omnipotens illisiratus vi-

gcnerationes usquc ad Christi adventum viguit. dctur, quo justo judicio propLcr pcccata danmatet
Undc benc idcm Lamech percutiens, sivc percussus punit, caeterum in sua natura semper immutabilis
inlerpretatur, quiaprimus homo peccati, ct omncm semperque tranquillus permanet,cui per qucmdam
suam stirpem codcm vulncrc percussit. Hacc dixi- sapicntem dicitur {Sap. xii) « Tu autem, Domine:

mus, ut osLcndercmus scptuagics scptics, non ad Sabaoth, cum tranquillitate judicas.ct cum magna
quanlilatem numeri, scd ad pcccatum pcrtinerc. revercntia disponis nos. » TorLores, quibus ingra-
Omnia crgo quae fratres in nobis peccarc possunt, tus servus Lraditur, immundi sunt spiritus, de qui-
dimitterejussit, (luandoseptuagiesscpties fratribus bus scriptum est {Psnl. lxxvii). « Immissiones per-
733 HOMILT^ DE TKMPORE. 731

angelos malos:» qui gravitcr a nobis exigunt tjuoil A et lioinano paroret irnpcrio. Ergn prcodicante Do-
blande et leniter persuaserunt. Ipsos enim peccator mino et Salvatore nostro.continuomagna inter Ju-
tortores haliet in poena, quos hahuit suasorcsadcul- d;eos nata quaestio fucrat, propter redditionem cen-
pam. Quod autcm dicitr.r » Quoadusquc redderet: sus, aliis dicentibus pro securitate et quiete. quia
univcrsum debitum. » Finitum adverbium pro in- Romani principes pro eis militarcnt.deberp tributa
finito tcmpore posuit.quoniam reprobi.Tternosup- solvi, c contra scribis et Pharisa;is dicentibus,non
plicio damnati, sic quotidie debitum peccati in pcrna d^^bere populum Dei humanis legibus esse subje-
exsolvent, uttamen poenarum cruciatusnunquam eis ctuni. maxime cum decimas, et primitias, et sponta-
deficiat.Domino alibi dicente iPsal. xxvi) : « Araen ncas oblationes Deo ofrcrret. Et quia scribs et Pha-
dico vobis, non exies inde donec reddas novissi- diximus.ad hoc Dominum sequeban-
ris3ci,ut ssepe

mum quadrantem. » Non ergo ita est accipiendum, tur, ut eum vel in opere, vel in sermone reprehen-
quod post universale judicium vindicta peccatorum derc possent, sub hac occasione consilium ineuntes,
peracta, reprobi veniam conscqui possint.licet Ori- « Mittunt ei disciptdos suos cum Ilerodianis, di-

genistsc testentur, quorum scntentia non est se- « ccntcs : Magister, scimus quia verax es, et viam
qucnda, quia postquam semel damnati fuerint, ve- « Dei in veritatc doces, et non est tibi cura de ali-
niam non consequcntur. Exponcns Dominusquodin tj « quo. Non enim respicis personam hominum.Dic
i'.
• ! !• ••. !• .
" u:_ :j i:u; _.:j_j. n i?__± •
similitudincm praemiscrat adjunxit, dicens « ergo nobis, quid tibi videtur? licet ccnsum dare
« Sic Pater meus coclestis faciet vobis, si non « Cffisari, an non ? » Quod ideo interrogabant, ut
«remiscritis unusquisque fratri suo decordibusve- dum unum excis quodlibet affirmaret, aut illorum
« stris. » In quibus verbis ostenditur, quia, sicut ant istorum orlium incurreret.Ut scilicet,si dicerct:
superius diximus, qui fratribus in sc peccantibus Licet, reprehenderetur ab aliis, qui censum dare

dimittere non vult, etiam illa peccata.quae sibi di- nolcbant, vel videretur esse contrarius legi Dei. Si
missa crericbat, ad vindictam ei replicabuntur. Et vero diceret Xon licet, quasi qui rebellionem
:

quia Deus inspcctor est cordis, signanter dicitur, contra Caesarem movere cogitaret, a ministris He-
« dc co^-dibus vestris. »Sunt enim nonnulli,quicum rodiscomprehen3ustenerctur,Herodianosautem vel
ab aliis Iffisi fuerint, ore dimittere videntur, sed ministros Herodis vocat, qui publice vectigaliaexi-
corde injurias reservant, quod ideo faciunt,quiaab gebant.vel corteillos quos scribos et Pharisaei, quia

aliis coguntur ut dimittant:aut certe defcnderenon sponte Herodi tributa solverent,illudentes Herodia-
se prajvalcnt ab his a quibus l.csi sunt, vcl certe nos vocabant. Et quia, ut Dominus ait, scriba? et
tempus vindicandi aptumexspectant,de quibusper Pharisoei similes erant sepulcris dcalbatis, blandam
prophetam dicitur IJer. ix) « Ore pacem cum amico
: fraudulentam interrogationcm praemittebant, ei
et

suo loquitur, etoccultc ponit ei insidias. » Sed isti C dicentcs: « Magister, scimus quia verax es et viam
tales.qualcm vindictam percipiant, Psalmistadecla- Dei in veritate doces, ct non esttibi cura de aliquo.
rat, dicens [Psal. xxvii) « Qui loquuntur pacom
: Non enim respicis personam hominum. »Proprium
cum proximo suo,maIa autom cordibuseorum. »
in estenim illorum qui alios fraude decipere conantur,
Et itcpum « Da illis
: secundum opera eorum,ctse- utpriusmcntcmaudientisadulationibusdemulceant
cundum opera manuum eorum tribue illis {Ibid.). ut blandimentis, provocatus, non quod verum est
Quoruin paticntia non pra?mium accipiet virtutis, rcspondeat, sed quod illi, qui interrogat, placere
quia velamcntum est furoris.Nihil ergo prodestore probaverit.Quod vero illi fraudulenter de Domino
dimitterc, qui vult iracundiam corde servarc. Pro- diccbant,nosfirmictimmobiIi fidecredere debemus,
pter hoc, cum dixissct Dominus : « Sic patervesler illum scilicct verum acsingularem esse magistrum,
coelestis faciet vobis, si non romiseritis unusquis- a quo proccdit omnis sapicntia, ct cum quo fuit
quc fratri suo. » adjunxit « de eordibus vestris. »
: sempcrctest ante aevum, qui ait in Evangelio :

« Vos vocatis me Magister et Domine, et bene di-

H0MILI.\ CXXXVIH.
citis sum etenim {Joan. \m). » Et itorum « Nec
: :
D0MINIC.4 XXIV POST PK.VTECOSTEN.
voccmini magistri, quia magister vester unus est
illo tcmpore, abeuntes Pha-
(M.\TTH. xxii.) " In Christus(Mn/i/t.x.xiH).» Ipse autcm verax est, quia,
D
« risaci consilium inierunt, ut caperent Jesum in ut ait Scriptura, « omnis homo,mendaXi'P5fl/.cxv},»
« sermone. » Et reliqua Ab eo tcmpore quo totius quia ait in Evangelio : « Ego sum via,veritas ct vita
mundi monarchiasubunius hominis principatu red- [.hnm. xrv). » « Viam quoque Dei in vcritate docuit
acta est, proptcr paccm ct concordiam servandam {l.uc. xx), » quia nec dcfellit aliquem, nec falli ab
in populis, slatutum esf, ut unusquisque censum aliquo potuil, quoniam servantibus quac praecepit,
capitis sui redderet.Cujus rei testisest
Lucas cvan- vcraciter dabit quod promisit. « Non enim respicit
quitcmpore quo Dominus et Salvatornoster
gelista, personam hominum {Malth. xxii), » quia nec pro-
natus est,hanc legcm in populum Judaeorum alla- pter paupertatcm aliquem abjicit, nec propfer
tam dcpcripsit, dicens. « Exiit edictum a Cajsare
: divitias aliqueni eligif, scd qucm in suo scrvitio
Augusto.ut describercturunivcrsus orbis (Lur ii).» videritdcvofioncm,ipsum efficit sanctiorcm. De quo.
Supcrhanc rcmautemCajsarAugustusHcrodem An- veracissime Petrus aposlolus dicit : « In verilate
tipatri filium Judaeis prjefecii,ut cttributaexigeret, comperi quoniam non est personarura acceptor
 »

13o HAYMONIS HALBEHSTAT. KPISC. OPP. PARS 11. — HOMIL. 736

Dcus, sedin omni genle qui opcratur justiliam.ac- A primus homo imaginem Dei in se peccando violasset,
ccptus cst illi [Act. x). » Crcsarem autem, non Au- nequaquam homo homini subjectus esset. Quia in
gustum, scd Tiberium successorem ejus, sub quo initio cum fecisset Deus hominem ad imaginem et

passus cst Dominus, intelligere debemus. Omncs similitudinem suam, non ait Praesit homo homi- :

enim imperatores Romanorum Ca;saresappellaban- nibus,scd«dominaminipiscibusmaris etvolatilibus

t-ur, a primo Gaio Caisare,qui ob duas causas C«sar coeli et bestiis terrce (Gen. i). » Postquam vero pec-

est nuncupalus, vel quia ccso venlre matris exiil, catum inter homines, jurgia, rixaj, et seminarium
vel quia cum caisarie capilis,id est cum capillis cst discordi;c crescere cwpit, ad comprimendam pravo-
natus. rum hominum insolontiam, proposuit Deus homi-
«Cognita autem Jesus nequitia eorum dixit :Quid nibus hominem, ut quos amor Dei non provocabat ad
(.metcntatis,hypocritae?» Sapientiasempersapienter bonum, saltem timor hominis coerceret a malis.
agit.Et primuiii cogitationestentatorum denudavit, Jam vero Christianorum temporibus divina provi-
utsic saltem in eo cogcrentur cognoscere divinitalcm. dentia ordinavit, ut essetin Ecclesia Dei non solum
Quoniam proprium est Deo cogitationcs hominum pBstor et pontifex, sed etiam in sasculo princeps,ut
intucri,Scripturateste,qua3ait : «Qu;p sunt in corde isle Ecclesiam Dei verbis instruat, et ille armis de-
hominis, oculi tui vident, Domine. » Et recte tenta- ^. fendat.Et quod iste non potest corrigere verbo, ille
toressuoshypocritarumappellationcrcdarguit,quia feriat ferro. Et qui nolunt ecclesiasticam suscipere
aliud ore proterebant,et aliud in corde retinebant. disciplinam prohibeantur a malis per potestatem
Hypocrita onimGrffice,Latinesimulatordicitur. Quo rcgiam.Etqui potcstati Dei non sunt subditi,mun-
nomine rccte illi censentur qui aliud servant in- danis legibus constringantur. Et ideo debemus Chri-
terius, ct aliud ostentant ext*ius. Qualeserant isli slianis principibus esse subditi (nisi contra Dei vo-

qui cura Domino dicerent: « Magister.scimus quia luntatem nobis imperent) et obedientes, ut juxta
verax es, » eum capere cogitabant in sermone. Salvatoris praeceptum reddamus« quas sunt Caesari
Quibus adhuc dicitur : Caesari, etquasunt Dei Deo. « Unde Apostolus ad-
Ostendite mihi numisma census.
((
» Numisma cst, monet nosdicens:«Omnibuspote3tatibus sublimio-
ut Isidorus dicit, solidus aureus,vel argenteus.sive ribus» subditi estote,quia «non est potestas nisia
ajreus. Dicitur cnim numisma, quia nominibus prin- Deo. Quae autem sunt, a Deo ordinata^ sunt.Et qui
cipum effigiipque signabatur. « At iili obtulcruntei potestati resi stit, Dei ordinationi resistit (Rom. xiii).
« denarium.Denarius genus erat nummi,qui pro
» Et iterum « Reddite omnibus debitum et cui tri-
: :

decem nummis imputabatur,et habebat iinaginem butum,tributum:cui vectigal, vectigahet cui hono-
Gaesaris expressam nomenque supcrscriptum. rem, honorem et cui timorem, timorem (Ibid.). »
:

« Et ait illis : Cujus est imago ha3C et superscri- C Quod non solum Dominus verbis, sed etiam exem-
(( ptio? Dicunt ci : Ccesaris. » Non ex ignorantiain- plisfaciendum ostendit,quandoetDeo reddidit, quae
terrogatio Salvatoris descendit,maxime cum mani- suntDei.Patris faciens voluntatem:et Caesari, quae
feste patcn^AjCujus esset exprcssa imagoinnummo. sunt Caesaris,quando pro se et Petro tributum red-
Sed tentatores suos interrogavit,ut illis cujus essct dere jussit, sicut scriptum est in Evangelio {Matth.
imago respondentibus, rationabiliter et absque re- xvii) Quia cum accessissenthi « qui didrachma ac-
:

prehensione, quffi Dci Deo et quae Cffisaris Caisari cipiebant, ad Petrum, dixerunt ei : Magister vcster
reddenda essct docerct. Unde et subditur : non solvit didrachma.'' Et ait:Etiam.Et cumwcon-
« Et ait illis : Reddite ergo quae sunt Cajsaris, tristatus Petrus <« intrasset domum, praevenit eum
« Caesari, et quae sunt Dei, Deo. » Ac si diceret : Simon ? regesterrae
Jesus, dicens :Quid tibi videtur,
Reddite ergo quae sunt Csesaris, Cssari, id cst tri- a quibus accipiunt tributum vel censum ? a filiis
butum, vcctigal et censum :et quae sunt Dei Deo,id suis,an ab alicnis ? » Et illo respondente, « ab alienis.
est decimas, primilias spontaneas oblationes.
et ait Ergo liberi sunt filii. Ut autem non scanda-
: <(

Unde subtilitcr considerandum, quia sicut C;osar lizemus eos,vadead mare,et mitte hamum.Eteum
imaginis suae censum a sibi subditis exigebat, sic piscem qui primus ascenderit, tolle, et aperto ore
Deus omnipotens imaginis sua; figurain anobis cx- n ejus, invenies stateremillum sumens, da eis pro me;

acturus est.ln denarioquippc imago regis exprime- et te. »Cujus etiam excmplum secutusidemPotrus,
batur, homoautem bccunduminteriorcni homincin, discipulos suos per cpislolam admonel, dicens :

ad imaginem ct similitudinem Dei factus est, ipso « Deum regem honorificate (/ Pvlr. ii). » Et
timcte.
Domino diccnte:« Faciamus hominem ad imaginem iterum Subjecti cstotc omni humanee creatura;
: <(

ct similitudinem nostram ((5cn. i). » llujus imaginis propter Dcum:sivc regi quasipraecellenli,sivcduci-
liguram in se expressam novcrat, qui diccbat:«Si- bus tanquara ab eo missis ad viudictam malefacto-
guatum cst super nos lumen vultus lui,Domine(/'5fl/. rura, laudem vero bonorum (Ibid.). »

iv). » Qucmadmodum crgo Cajsar denarium,in quo HOMILIA C.WXIX.

imago cjus cxpnmcbatur, a subditis exquirel)at, sic DOMINICA XXV POST PENTECOSTKN.
Dcusoinnipotensinviolatam inurbissuaiuim;igincm (Matth. ix). « lu illo tcinpore. Loquento Jesu ad
vult iiivenirc in piis actibus ct piis moribus vcl ca- « turbas, cccc princcps unus accessit, et udoravit
stis. SKinulque ctiam considcrandum cst (luia nisi « cum, dicens :Doraine, tiliainea. »Et roliqua.Inter
 HOMlLL-l<: DE TK.\!P(.UU-: 738

omnia miracula quee Dominus Je3U3 Christus per A Moyses dum verba vilae aliis minislraturus a Deo
senietipsum osteudit in terris,tres tantum mortuos accepit, et ipse illuminatus est spirilali gratia, ct

resuscitasse legitur. Resuscitavit filiam archisyna- alios sua doctrina illuminans,Filia ejus Synagogam
gogi in domo jacentem,de qua nunc sermoagitur; significat,quam dumprimus divinis praeceptis lega-

resuscitavit filium viduaj, extra portam civitatis ad libus observationibus erudivit,quasi spiritali utt-ro
sepeliendum delatum resuscitavit nihilominus et
;
genuit. Sed, Domino loquente ad turbas.principis
Lazarum quatriduanum mortuum, jam fetentem in filia defuncta est, quia tempore quo Dominus in

monumento. Qui ergo omnes in se credentes vene- carne apparuit. Synagoga a paterna religione et
rat resuscitare in anima, non sine causa est, quod legis observatione defecerat. Unde etenim tumul-
tres tantum mortuosresuscitasselegitur incorpore. tuantibus rebus pristinam amisit dignitatem ?quia
Trina namque mortuorum resuscitatio varietateni nec sacerdotalis honor proprium dccorem habe-
signilicat peccintium, alque post peccatum digne bant, et templi reverentia et hostiarum immolatio
pcenitentium. Moritur enim aniraa per peccatum, non solum non spiritaliter,sed etiam nec historiali-

([uia, sicut ait Scriptura, anima quae peccaverit, ter obscrvabantur. Rogavit ergo princeps pro filia,

ipsa morietur iEx.-ech.win'). Ipsum autem peccalum Moyses pro Sjnagogifi liberatione
([uia frequenter

tribus modis in mente, tribus perpetratur in cor- t% divinam exoravit clementiam, quemadmodum in
pore : mente agitur suggestione, delectatione et
in multislocis Scripturffi scriptum invenis, pra^serlim
consensu in corpore aliquando occulte,aliquando
: in eoloco,ubiDeum usqueadeopropopulolsraelitico
palam, aliquando consuetudine. Qui vero occulte deprecabalur, ut etiam exlibro vitse delericuperet,
peccat, quasi intra domum mortuus jacet:sed cum modo posset Dei iram deprecari. Et quia intellexit,
divina gratia ejus cor ad poenitentiam agendam in- eam non aliter a morte animae posse liberari, nisi
flammat,quasi intra domum mortuus resuscilatur: per incarnationem unigeuiti filii Dei.recte ejusdem
tales significavitfiliaarchisynagogi,qus in puclhiri principis voce dicitur :» Veni,impone manum tuam
aetate resuscitata est. Qui autem manifeste peccat, super eam, et vivet. » Manusenim Domini in Scri-
quasiextra portam civitatisadsepeliendummortuus pturis,aliquandoincarnationem significat Filii.sicut
expellitur sed cum tales per divinam gratiam et
;
(i^iYj/. lxxiii) :«Utquid aver-
per prophetam dicitur
aliorum correptionem ad poenitentiam compungua- tuam, et dexteram tuam de medio sinu
tis manum
tur, quasi antequam ad sepulcrum perveniant, a tuo ? Et iterum « Emittc manuni tuam de aito, ') :

Doiiiino resuscitantur hos significavit adolescens

: eripeme,et liberamedeaquismultis [Psal. cxliii). »
lilius viduce, quem Dominus extra portam civitatis Ut ergo super defunctam filiara manura imponeret,
resuscitavit Luc. vu). Sunt eliam aliqui, qui non rogare fuit, quatenus per incarnationis Dominimy-
solum publice peccare non erubescunt, sed etiam C sterium mundo visibiliter appareret. Quasi enim
ipsum peccalumin longam consuetudinem vertunt: spiritaliter Moysesmanum super Filiam defunctaui

quales significavit Lazarus quatriduanus mortuus, imponere rogavit,quando incarnationis Dominimy-

de quo bene scriptum est « Quia jrm letet {Joan. : steriura Judajis praedicabat, dicens « Prophetam :

xi\ »quia dum publice per consuetudinem peccare vobis suscitabit Deus de fratribus vestris tanquam
non erubescunt, piis mentibas fetorem uiala? famae mc, ipsum audietis [Deut. xviii), » juxta omnia
ingerunt :sed necde talibus desperandum est, quia quae locutus fuerit vobis. Et quia adveniente ple-
Dominus etiam Lazarum quatriduanum morluum nitudine temporis, non solura de Synagoga car-
fetentem solojussu resuscitavit, de quo lacrymasse nem assumere, sed etiam Deum inter homines

legitur Jesus,etvoce magnaclamasse :«Veni foras,» visibiliter se dignatus est deraonstrare, recte sub-
quia tales a doctoribus non solum exhortationibus, jungitur:
verum etiam orationibus sunt instruendi, et cum « Et surgens Jesus sequebatur eum, et discipuli
magnainstantiaprajdicationisvocen agnaclaraandi. (( ejus.Et eccemulier,qua3sanguinisfluxumpatieba-
Frequenter enimper divinam gratiamcompuncti ab (( tur duodecim annis, accessit retro, et tetigit fim-
ipsis peccatis resipiscunt, seque ipsos assiduis fle- <( briara vestimenti ejus. » Sicut archi»ynagogi filia

mulier,quae fluxurasan-
tibus et macerant, largiores
longioribus jejuniis Q Synagogam significat,sic ((

eleemosynas tribuunt,et « ubi abundavit peceatum, guinia patiebatur duodecim annis,» significat Eccle-
superabundavit gratia (Rom. v), » et sicut prompti enim sanguinis immundi-
siara ex gentibus.FIuxus
fueruntad peceandum,sic promptiores sint ad poeni- peccatorum, sicut per prophetam di-
tiani significat
tendum. Sed nunc quid princeps vel filia ejus, pro citur:«Furtum,homicidium, et aduUerium inunda-
qua rogaturus venerat,allegorice significent, videa- Yerunt,et sanguia sanguinemtetigit (Ose. iv).'>A quo
mus. Ait enim Evangelista : fluxusanguinis se liberari optabat ille qui dicebat:
M Loquente Jesu ad turbas, ecce princeps unus « Libera me de sanguinibus,Deus,Deus salutismeae
« accessit, et adoravit eum, dicens: Filia raea de- {Psal. l). autem praitermittendura videtur
» No.n
« functa modo est, » et reliqua.AUegorice princeps quod haec«mulier duodecim annis fluxum sanguinis
iste Moysensignificat.Undebene juxtaLucam evan- patiebatur, » ut enira evangelistae commemorant,
gelistam Jairns est dictus,qui interpretatur illumi- puellahajc archisynagogi filia duodecim annoshabe-
nans, aive illuminatus ;
quoniam idem legislator bat statisjconsiderala ergo utraque lectione,cogno-
 :

.10 HAYMOMS HALBEKSTAT. EPISG. OPP. PARS II. — HOMIL. 740

scicnus quia, (juando puella nata est,
ca'pit intirmari. Quoniam
habebat ajlatis, et ista duodecim infirmitatis. Juxta
verospiritalemintelligentiam,quandoSynagoganata
est, Ecclesia ex gentibus cojpit infirmari quia facile
cognoscuntur vitia in comparatione virtutum.Gen-
ergo populus ex eo vilior esse coepit, ex quo
tilis
tunc mulier A " At Jesus conversus, et vidcns eam, dixit:Con-
et illa duodocim annos « tide, lilia.» Conversio Domini ad mulierem respe-
ctum miserationis ejussignificatadEcclesiam.Quasi
enim terga, et non faciem Domini videbat, quando
: post idol.a manuum suarum currens,creatorem suum
Deum ignorabat.Et postquam fide eum tangere coc-
pit, faciem ei oslendit, quando per suam gratiam

populusJuda?orumelectusest. Sienim, ut diximus, mentem Ecclcsia? ad se videndum illuminavit.Quod

puella duodecimo anno aetatis defuncta est.tompore quia porfidem acciperemeruit, rectedicitur « Con- :

pubertatis appropinquante vitam tinivit; quia,tem- (( fide, lilia, fides tua te salvam fecit. Et salva facta
pore liberationis vel redemptionis instante, Judiea « est illa hora. »Nam si quis solam lilte-
mulier ex
suum non cognovit liberatorem,magisque mortem ram non parvam Odem mulierem istam
attendat,
elegit quani vilam.Juxta hunc sensum,non vacat a habuisse cognoscit.Cujus perfectionem fidei Lucas
mysterio, quod archisynagogus liliam suam octavo {cap. viii) Evangelista manifestius declaral, dicens
loco miraculorum a Domino resuscitari rogavit.Re- eam«omnem substantiam suam in medicos erogasse,
censita igitur evangelica lectione,invenitur primum nec ab uUo poleratcurari. ))Sed cum vidis.set Domi-
miraculum Dominus in Galilaea fecisse, scilicet de num inturba anibulantem,solo tactu vestimentiejus
aqua vinum secundum descendens de monte,lepro-
: posse fieri credebat,quodmultismedicisimpossibile

sumcurasse :terLium,puerumcenturionis aparalysi lieri comprobaverat « Unde et accessit retro, et

:

sanasse quartum,socrum Petri febricitantem libe-

: tetigit fimbriam vestimenti ejus, et confestim stetit
rasso quintum, mare turbatum sedasse sextum,
: : fluxussanguinisejus (/^«(i.). » Cujus virtutem iidei,
in regione Gerasenorum alegione dffiinonum homi- utDominus comprobaret,ait :«Quis est qui me teti-
nem curasse :septimum,in civitate sua Capharnaum ?»Negantibus autem omnibus,dixit Petru3,et qui
git

paralyticum sanasse :octavolocosubintratarchisyn- cum illo erant Pra;ceptor, turbae te comprimunt

:

agogus, pro filia rogaturus, nolens a mysterio cir- et affligunt, et tu dicis quis me tetigit "? Et dixit :

cumcisionis excludi. Subintrat etiam et mulier a Tetigit me aliquis. Nam et

ego novi virtutem de me
fluxu sanguinis curata. Retro autem accessit, quia exisse.Videns autem mulier quia non latuit,tremen3
nonDomino manentein carne,sed postejusascensio- venit, et prociditante pedes illius, etobquam cau-
nemcrediditEcclesia ex gentibus. Velcerteaccessit sam tetigerit eum, indicavit coram omni populo, et
retro,quia non solumincarnationis cjus mysterium quemadmodum confestim sanata sit. At ipse dixit
cognovit,sed etiam vestigia passionisillius imitatur illi : » Filia, fides tua te salvam fecit {luid.). » Recte
Retro enimpostDominum accedere, cst ejus vesti- C ergofiliam vocavit,quae tam perfectamhabuitfidem.
giaimitari, sicutipsedicit in Evangelio {MaUh. xvi) Spiritualiter autein,ut diximus,significatEcclesiam,
« Si quis vult venire post me, » etc.Et iterum :«Oui quaefiliaestDeiper adoplionem, quia, sicut aitevan-
mihi ministrat, me sequatur {Joan. Unde in xii). » gelista: « Quotquotautemreceperunteum, dedit eis
lego prfficipitur : Post Dominum Dcum tuum ambu- potestatem iilios Dei fieri (Joan. i). » Cui per Pro-
labis. Hinc Petrus Ecclosiam,qua} ad Dominum ac- phetam dicitur :«Audi,filia,et vide, et inclina aurem
cossit, admonet dicens : « Christus passus est ^ro tuam (Psal. lxvii). » Qus recte per fidem salvatur,
nobis, vobis relinquens exemplum, ut sequamini quia, sicut scriptum est : « Justus ex fide vivit

vestigia ejus(/ Petr. ii). »Et Joannes : « Qui dicit se (6a/.iii),» et « sine fide impossibile est placere Deo
in Christomanere,debet siciitille ambulavit et ipse (Hebr. xi). » Unde Dominus mulieri Chananajae ait:
ambulare (/ Joan. ii). » AccessitergoEcclesia corde, « mulier, magna est fides tua, fiat tibi sicutvis
non corpore,juxtaillud propheticum « Accedite ad : (MaUli.w). » Notandum autem quia cum liominus

eum et illuminamini (/^syj/.xxxiii). » Fimbriam au- adfiliamarchisynanogi resuscitandam pergeret,mu-

temvcstimenti tangero ost incarnationis ejus myste- lier in itinere sanala est : quia cum Dominus ad
riumagnoscere,etsocundum illudspiritalitervivere. Synagogam docendam veniret, Ecclcsiaex gentibus
Quia enim Deus in divinitatetanginon potest,quasi j) credendo anticipavit salutem, juxta illud prophoti-
fimbriamvestimenti tangendumesseexhibuit,quan- cum : « /Ethiopia praeveniet manus ejus Deo (Psal.
do se in humanitate visibilem demonstravit. Lxxvii) enim, quae nigruin gignit popu-
» ylithiopia
« Dicebat enim intra se :Si tetigero tantum vesti- lum,Ecclesiara significat ex gentibus nigredine pec-
« mentum ejus,salva ero. »Pulchreha;cmulierintra catorum cooportam./Ethiopia ergo manus ejus prae-
se dicebat, quia omnis Ecclcsice fides vel operalio veniet,quando Ecclcsiaexgentibus, anteSynagogam
magis in corde est quam in corporc.Ut cnim ciurior credidit. Oportet autcm considerare quia mulicr nec
in conspectu Dei appareat,sua bonaopera frequon- in dorao, nec in urbe, quoniamiib urbe longe exclu-
ter ab humanis conspectibus abscondit.De qua per debatur.sed inviaei occurrit :quia gentilis populus
prophetam dicitur « Omnis gloria ejus ab intus
: nuUam cognitioneni Dei,nec legis notitiamhabebat,
(Psal.wAv). »In tactu enim vestimenti salutem csse et idfto quasi nudus et discoopertus Dominooocur-
credidit, (juia per iiicuriii^l.iouis mysLciium gcuus ri>'.jat.Sic(]uocumDominusad pucllam toiuIt;bat,mu-
humanum salvari posse non dubitavit. Uer in via sanata est : quia dum Judajorum populo
 : :

741 HOMlLlyE DE TEMPuRE. 742

pr8edicabat,fidemgentiumapprobabat,sicutipseali- A Sed qua^ritur quare ipse Dominiisdi-

{Matfh. xn). »
bidecenturioneait:«Amendicovobis,non inveni tan- cat « Non estarborbonaquaj facitfruclumnialum,
:

tam fidemin l3rael(.Vrj«/!. vin). »Undeetapostoli Ju- neque arbor mala facien? fruclum bonum, » cum
dffiisdixerunt :« Vobis quidem oportueratprimum lo- legimus Potrum Apostolum, arborem utiquc bonam
qui verbum Dei.sed quia repellitis inud,et indignos malum fructum fecisse, quando Deum negavil et
vosjudicatisaeternaevitsc, ecceconvertimurad gentes magi3trum:et,econtra,Judam arborem malam fuisse
{Act.wii). "Manifesteetiammajor fides mulicriscom- nemo dubitat, ettamenfruclumbonumfecitquando
probatur, quam archisynagogi quoniam cum : archi- cum Cffiteris discipulis Dominum secutus est? Ad
synagognsDominum ad domum suam venire rogas- quod respondendum. quia tandiubona arbor, id est
set.etinitinereeundo vel redeundo eum laborare fe- bonus homo, bouos fructus facit, quandiu in bona
cis.set,mulierperfectecredens,nihileumlaborarefe- intentione per.severat: et mala arbor landiu malos
cit, sedtantum fimbriamvestimontitetigit Sedpost- fructus fucit, quandiu malaintcntio perdurat.Sicut
quamDominusmulierem inilinerecuravit, filiamar- enim ox radicearborisproceditfr^ptus, ita exradice
chisynagogi in domo resuscitavit :quia circa finem intentionis, fructus operationis, ot ideo necesse est
sieculiSynagoga creditura e?t,juxta illud Apostoli ut qualis fuerit intentio, talem proferat fructum,
(Rom. xi):Cum « plenitudo gentium subintraverit,
p Domino dicente: Qualis fuerit intentio tua, taleerit
tunc omnis Israel salvus fiet. » Et iterum « Non : et opus tuum. Cajterum et isqui videturessebonus,
prius quod spirituale est, sed quod carnale deinde si a bona intentionc cessaverit,malosfructusfacere
quod spirituale (l Cor. xv), » id est,non prius Syn- potest: et is qui putatur malus, si perpoenitentiam
agogacredidlt, quaespiritualisfuitjSedgentilispopu- praeterita mala
bonos fructus facere po-
correxerit,
lus,qucE erat animalis deinde Synagoga, qua; luit test. Juxta quem scnsum ct David. arboremutique
spiritualis. bonam inalum fructumfecisse legimus, quandoho-
micidium pariter et adulterium perpetravit: e contra
HOMILIA CXL.
Nabuchodonosor, cum esset arbor mala, fructum
DOMINICA VIGESIMA SEXTA POST PENTECOSTEN.
bonum fecit, quaudo Deum Danielisin universore-
(JoAX. VI.) « In illo tempore : Cura sublevassct gno suo adorari jussit. Similiter et Jothro,cum prius
« oculos Jesus, et vidisset maximam multitudinem raala esset arbor, bonum fructum fecit, quando
« venientem ad se, dicitad Philippum Undeeme- : Moysi utile consilium dodit. Paulus quoque cum
«muspanes?))Etreliqua.QuotieslegimusDominum bona essot arbor, malos fructusfecit, quandoEccle-
ex paucis panibus multas turbas hominum pavisse, siam Dei est pcrsocutus. Et quia ea, qu£B occulta
non tantum est mirandum quantum venerandum. sunt hominibus, Doo placent,quomoduhominesin-
Nonestenimmirum.quiapotuit: sedpotiusveneran- C ter bonas etmalasarborosdiscornerevaleant,Domi-
dum, quia facere voluit. Qui enim ex nihilo cuncta nus manifestat, cum adjungit
creavit, non est mirum si ex paucis panibusmultas « Unaquseque enim arbor ex fructu cognosci-

turbas pavit. Sed illud considerandum est, quod Do- « tur. » Sicul enim visibiles arbores ex fructu dis-

minus refecturus turbas, prius sublevatis oculisin cernimus, cujus generis vel saporis sunt, itaspiri-
coclum respexisse dicitur. Oculi enim Domini in talcs arbores, id esthomines,exoperibusdiscernere
Scripturis duplicem habent significationem, etc. possumus.cujusintentionissint.Namsiquales raala
Vide Dominicam Laetare in Quadragcsima. arbor profcral fructus, vcl ex quibus cognoscipos-
sit,Paulus apostolusdcnuntiatcumait: « Manifesta
HOMILIA C.XLI.
autem sunt opera carnis, quae sunt fornicatio, im-
IX DEDIC.VTIONE ECCLESI.E.
munditia, avcritia, idolorum servitus, veneficia,
(Luc. VI.) « In illo tempore dixit Jesus discipulis inimicitia), contentiones et a;rauIationes, iraj, rixae,
« suis: Non est abor bona quae facit fructum ma- dissensiones, secta;, invidia?, obrietates.comessatio-
• lum. )) Et reliqua. Dominus Jesus Christusffidifi- nes, qua: prwdico vobissicutprajdixi, quodqui talia

cator ct conservator su£e Ecclesiae,qualcs ad sdifi- agunt, regnum Dci non consequontur {Gal. v).)>At
cationem arbores quajrat.in exordio hujus lectionis vero quales bona arbor proferat fructus, idem ipse
j)
delarat, dicens Non : « est enim arbor bona qua; ostendit cum adjungit: » Fructusenim spiritus est
facit fructum malum. )) charitas, gaudium, pax, patientia, longanimitas,
« Neque arbor mala faciens fructum bonum. )> raansuetudo, fides, raodestia, continentia, castitas,
Arbores spiritaliter in Scripturis homines significant, adversus hujusraodi nonestlex(/tj(/.). » Hosfructus
sicut ille cfficus, qui a Domino illuminatus fuerat, gratulabatur sc protulisse Propheta, cum dicebat
dicebat Video homines quasi arbores [Marc. vni).
: « )> « Ego autera sicut oliva fructifera in DoraoDei spe-
Et Daniel in visioneNabuchodonosor regis,arborem ravi in raisericordia Dei in aetcrnumetin saeculum
magnam ipsum regcm interpretatus est [Dan. iv). saeculi [Psal. u). » Qualem arborem etiam alibi de-
Fructus autem arboris operasunthominisvelbona, scripsit, diccns: « Beatus virqui nonabiil inconsi-
vel mala, sicut Dominus ait in Evangelio Aut fa- : lio impiorura. et in via peccatorum non stetit

citc arliorjm bonam, et fructum bonum aut

ejus ; {Psal. i;. » Adjicicns:« Etcrittanquamlignum quod
facite arborem malam, et fructum ejus malum plantatura est secus decursus aquarum quod fructum
 :« HAYMONIS HALBEHSTAT. EPISC. fJPP. PAHS II. — HOMIL 744

i?ui!;n dabit in tempore suo. Et foliumejus nonde- A -KgyptOjprrecepit eisut mutuarentavicinissuisvasa

fluet {Psal. i). »Etiterum:" Justusutpalmaflorebit, aurea el argentea non pauca, et exspoliarent iCgy-
ct sicut cedrus Libani multiplicabitur {Psal. xci).» ptuin. Per aurum enim nitor eloquii designatur,
At vero mala arbor qualem finem,habeat, Dominus Salomone dicente Thesaurus desiderabilis re-
: «

in Evangelio ostendit, cum dicit: « Omnis arbor quiescit in ore sapientis(Proi'.xvi). »Perargentum.
qua; non facitfructumbonum,excidetur etinignem quod sonat et lucet, subtilitas praedicationis expri-
mittetur (Malth. vii), » qualem arborem describit mitur, Psalmista teste : « Eloquia Domtni, eloquia
Jeremias propheta, cum dicit « Maledictus homo : casta,argentum igne examinatum (P5a/.xi^.)'Quasi
qui confidit in homine, et ponit carnem brachium enim vasa aureaet argenteaab.Egyptiismutuamus,
suum, et a Domino recedit cor ejus.Eritenimquasi quando ab haereticis vel paganis sententias utiles
myricae in deserto, et non videbit cum venerit bo- nostrae fidei necessarias discimus quod illi facer :

num (Jer. xvii^. »De quaadhucsubditur: «Nonenim debent, qui in fide catholica ita radicati sunt, ut
<< despiniscoUiguntficus, neque derubo vindemiant subtilitas hffireticae pravitatisnuUo inodoeis nocerc
« uvam. " Spina et rubus arbores sunt plenae acu- possit.UndeDominusalibi in lege ligurateprfficepit,

leis, ita ut vix aut nullo modo absque leesione tra- dicens : « Gum egrcssus fueris ad pugnam contraho-
ctari possinl: quibus contraria; sunt vitis et ficus, t> stes tuos, et tradiderit eos Dominus Deus tuus in y

quae et gustumdulcissaporis.etfragrantiamhabent manus tuas, captivosque eos duxeris, si videris in

suavis odoris. Ergo per spinam et rubum vitia et numero feminarum puellam quae oculis tuisplaceat,
peccata significantur.de quibusprimohominidictum eam habere uxorem,introduce3 eam in
voluerisque
est, « Torra tua spinas et tribulos germinabit tibi domum tuam, ita tamen, ut prius radas Ccesariein
[Geii. » Sunt enim nonnulli, in quibusitaaculei
iii). capitis ejus,etpracidas summitates unguium,ma-
peccatorum abundant, ut eorum societas absque neatque indomotualugens patrem suum et mutrem
non possit, quoniam cum male in
laesione haberi uno inense. Postea vero ingredieris ad eam, et erit
seipsis vivant, proximis amari, asperi et insuaves exi- Jud. iii)" » Quasi enim spirita-
tibi u.xor {DeiU. xxi ;

stunt vel male vivendo, vel injuriasirrogando.Sunt ad bellum contra hostes nostros porgimus,
liter

vero alii, qui velut vitis, dulcemccclestispatriajme- quando cum ha^reticis de fide et religione Ghrisliana
moriam in suisoperibusostendentes,etfragrantiam conflictum habemus, cumque divina auctoritate a
bona? opinionis reddentes,adamoremccelestemalio3 nobis superati fuerint,sividerimus in eorumdispu-
pertrahunt, non soluminterrcnissubstantiis neces- tationibus scntentias nostra; fidei utiles et necessa-
sitatem indigentium sustentando,sed etiam inspi- debcmus eas accipere nobis in uxorem, quia
rias,

ritualibus eruditionibus verbum uxor viri sapientia vocatur, ita tamen, ut prius ra-
vitaj suaviter mini-
strando. Sed quia illi, in quibus compunctiones C damuscffisariem capitis ejus.etprsecidamussummi-
facinorum abundant, habere non possunt, Domini tatcs unguiuin,idestquidquidhaerelicum,quidquid
voce declaratur, cum dicitur: «Non enim de spinis distortum et pravum in eorum doctrina invenitur,
colligunt ficus, nequede rubo vindemiant uvain, » adjiciamus et respuamus. Sed et si aliqui e.x haire-

possumus per spinam el rubum haereticorum pravam ticis ad catholicam fidem couverti voluerint, reci-

doctrinam accipere, quaeanimasaudientium cruen- piendi sunt, ita tamen, ut pristinum erroremana-
tat et laniat. Hi autem in tantumfugiendi sunt, ut, thematizent.Exponens autem Dominus quid dixerit
in quantum fieripotest,nullaparticipatio,neccollo- in eo quod ait:«Nonenim de spinis coUiguntficus,
cutio cum eis habeatur: quia, sicut ait Scriptura, « neque de rubo vindemiant uvam, » adjunxit di-
« quitetigeritpicem,inquinabiturabea (Eccli.xiu),» cens :

et « qui dissipat sepem, mordebit eum coluber « Bonus homo de bono thesauro cordis sui pro-
{Eccle. x). » Unde nos Apostolus admonet, dicens: <( fert bonum, et malus de malo profert raalum. »
« Ha^reticum hominum postunam etsecundamcor- Thesaurus dicitur locus ubi ponitur aurum, qua
reptionem devita, sciens quia perversus est hujus- 6s(ji<; Graece, Latine posilio dicitur. Thesaurus ergo
modi {Tit. iii). » Sed quamvis spinabotrumnon gi- in hoc locointentionem significat cordig,juxta illud
gnat, solet tamen viteui cumbotrosustinere. Cerni- quod alibi ait :« Ubi est thesaurus tuus,ibi est cor
j)
musenimuliquoties in vineiscaricemexspinisvitem tuum {Matth. vi).»« Bonus ergo homo de bonothe-
cum botio sustinere. Et cum ex alta radice bolrus sauro cordis sui profert bonum {Matlh. xn\ » quia
proccdat, frecjuenter tamcn spina vitem cuin botro de bono desiderio cordis procedit loquela boni ser-
suslentat. Quid ergo faciendum? Nunquid propter monis: similitcr et « malus homode malo thesauro
spinam relinquendu estuva?Non.Sed,sicutuitqui- profert malum {Ibid.), » quia ex mala intentione
dam de sapienlibus, sic coUigendus est botrus, ut cordisproceditfructuspravae operationis,juxtaiIIud
tumcii caveutur spina. Juxta ergo hanc similitudi- (juod Doininus ait : « Ex corde enim exeunt cogita-
nem, quia in suis assertionibus qua)dain bona et liones mahe, adulteria, ebrietates,hoinicidia, furta,

utilia doccnt, abecclesiasticisvirispriusdiscernendi bluspheinice (iVdi//). xv) » et his similiu. Unde adhuc
sunt.et postmodum bonacarpenda, et inala fugicnda. subjungit,dicens Ex abundantia cordis os loqui-
: «

Quod in Scripturis VeterisTestamenti figurate osten- « tur. » Ubi forte quare dicat, » Ex
iiuierit ali(|uis

dit {E,vod. XI), quando egredientibua filiis Israel ex ubnndanliu cordisos luquitur, >'Cum paepe homines,
 /40 HOMILI^ DE TEMPORE. 746
et maxime illi qui hypocritaB appeilaniiir, alia pro A ea scripta sunt (.4y;oc. i). » Illos enim specialiter
aliis mcntienlcs, et failant alios,et fuUantur ab aliis. Dominus suos recognoscit, qui cum recla !ide bona
Scd iacilis ad hfflc patetreoponsio,quia si hominibus opera adjungunt. Unde Psalmista curn in laude
hfec occulta sunt, Deo taracn manifesla sunt, qui sanctorum diceret, « Invocabant Dominum, et ipse
clarius videt ea qu;c sunt in cordo, quani lu videre exaudiebat eos, » adjunxit: « Custodiebant testimo-
possis quae sunt in facie, diccnte Scriptura : Quae nia ejus et prfficeptum quod dedit illis [Psal. xcviii). »
sunt in corde hominis, oculi tui vident, Domine.llli Et alibi : « Beati qui custodiunt judicium et faciunt
ergo soli « ex abundantia cordis os loquitur, » cujus justitiam in omni tempore (Psal. x). » Qui ergo talis
oculis nuda ct aperla sunt oiiinia [Hebr. iv), et anle est, merito ipsius Domini imitator efficitur, sicut
videt inlentionem, quam lingua proferat sermoaem. subjungitur :

Sed non semper latere possunt homines hypocritaj, « Similis est homini cediQcanti domum, qui fodit
quoniam quffl in corde ardenter diligunt, frequeuter « in allum, fundamenta supra petrarn. »
et posuit
in sermone proferunt. Qui enim toto corde Deum HomoistepersimilitudinemDominusJesusChristus
sciunt, etiam sermonibus suum desideriura osten- est quia ajdilicat domum, videlicet sanctam Eccle-
:

dunt, .juxta illud sapientis : siara, non ex lapidibus et lignis visibilibus, sed
ex pretiosis et imputribilibus animabus sanctorum.
Mfintibus instat amor, sermonibus CEstnat ardor. C DequaperProphetamdicitur « Domum tuam decet :

Sed quia sunt nonnulli, ut diximus, qui ut homi- sanclitudo, Domiue, in longitudine dierum (Psal.
nes fallere possint, judicium Dei non metuuut,recte xcii). » «Qui fodit in altum, » quia terrenam cupi-
increpatio subinfertur, cum dicitur : ditatem radicitus a cordibus fidelium suorum absci-
Quid autem vocatis me,Domine,Domine,et non
« iIit.«Posuitautemfundamenturasuprapetram,»quia
? » Dicerc enim Domine, Domine,
« facitis qu.-E dico fidem Ecclesiae supcr seipsum constituit vel stabili-
ad fructum bonfe arboris pertinere videtur, et ad vit, sicut Pelro, cui a firmitaLe petrae nomen irapo-
boni thesaurum cordis sed non facere quce jubet, ;
situm est, dicit : Super hanc petrara aedificabo
«

magis ad contumaciam pcrtinot, quam ad obedien- Ecclesiara meam (Matth. xvi). » Petraenim Christura
tiam, quoniam sicut Apostolus ait dc falsis fidei pro- significat, sicut ait « Petra autem erat
Apostolus :

fessoribus : « Confitentur se nosse Deum,factis aulem Christus (/Quod vero subjungit « Inun-
Cor. x). » :

negant {Tit. i). » Quales Dominus per prophetam « datione autem facta,illisum est flumen domui iili,
reprobat, dicens : Populus autem hic labiis me hono- « et non potuit ea moveri. » Manifeste patet, quia
rat, cor « aulem illorura longe est a me (Isa. xxix). » sa?pe persecutionibus concussaest Ecclesia, nonta-
Et alibi in Evangelio Non omnis qui dicit mihi. mcn a fide commota, aliquando paganorum infesta-
: «

Domine, in regnum ccelorura C tionibus, aliquando falsorum fratrum perversis dog-

Domine, intrabit
{Matth. vii). » Unde fatuis virginibus ad januam matibus, aliquando impulsione daemonum, vel pro-
sponsi clamitantibus Domine, Domine, aperi no- priae fragililatis, sed contra haec omnia firma stat
:

bis, dicturum se esse testatur « Amen dico vobis, Ecclesia, quianon in se confidit, sed in Ghristo, di-
:

nescio vos {Matth. xxv). » Suos enim confes3ores,prae- cens cura propheta : « In petra exaltasli rae, dedu-
ceptorum suorum vultesse operatorcs. Unde adhuc xisti rae, quia factus es spes raea, turris fortitudinis
similitudinem adjungit, dicens : a facie inimici (Psal. l\). » Et itcrum : « Statuit
« Omnis qui venit ad mc, et audit scrmones meos, supra petram pedes meos, et direxit gressus raeos
« et facit eos, oslendam vobis cui similis est. » Et (Psal. xxxix). » Unde ct subditur : « Fundata enim

pulchre postquam dixit, « et audit sermones meos, » « erat supra petram, » id ost supra Christum.De quo
adjunxit « et facit eos : » quia ut ait Apostolus : ait Apostolus : « Fundamentum aliud nemo potest
« Non auditores legis justi sunt apud Deum,sed fa- ponere, proBter id quod positum est, quod est Chri-
ctores justificabuntur (Rom. ii). » Et ipse in Evange- stus Jesus (/ Cor. iii). » Sicut enim in aedificationibus
lio Salvator cum dixisset : « Bcati qui audiunt ver- nihil fundaraento prius ponitur, sic quicunque
bum Dei, » adjunxit, « et custodiunt illud {Luc. xi). » amoreni Dei omnibus rebus praeponit. etsi pulsari
Unde alibi Dominus discipulos suos beatificat, di- n potest, taraen cadere nescit : quia superjecta titu-
cens : « Scitis haec ? beati eritis, si feceritis ea bare nesciunt, quando fixa stant ea qua? continent.
{Joan. xiii). » Hinc et Joannes in .\pocalypsi sua Unde alibi de Ecclesia dicitur : « Et portaj inferi noa
cum dixisset : « Beutus qui audit et legit verba libri prajvalebunt adversus eam (Matth. xvi). »

hujus, » continuo adjunxit : « et servat ea quae in

Patuol. CXVIII. 24
7/i7 HAYMONIS HALBERSTAT. EPISC. OPP. PAHS II. — HOMIL.

HOMILI^ ALIQUOT DE SANCTIS

Tum proprix singulis, tum communes omnibus.

HOMILIA PRIMA. ^ enim motio Dominici corporis, a raysterio vacua non

est putanda. Mare ergo in hoc loco, mundum signifi-
IN Dli: CKI.EBPa S.VNCTI .VNDRK.E APOSTOLl.
cat. Et pulchre, quia sicut mare immobile esse non

(Matth. IV.) « Ambulans Jesus

In illo temporc : potest, sed semper accedit et recedit, sio mundus di-
« juxta mare Galilacffi, vidit Simonem,
duos fratrcs, vorsis pcrturbationijjus et fluctuationibus commove-
« qui vocatur Petrus, et Andrcam fratrem ejus. » tur. Hinc per Psalmistam dicitur « Commovisti, :

Et reliqua. In omnibus operibus suis, quae Dominus Domine, terram (Psal. ux). » Unde mare a meando
Jesus Christus nobis ad imitandum ostcndit, hoc dicitur, eo quod semper accedat et recedat, signi-

declarare dignatus est, quia si virtutes anim.T? volu- ficat, ut dictum est, mundum, qui crescit nascendo,

mus accipere, prius tentationum stimulos debcmus decrcscit moriendo, elevatur in prosperis, dejicitur
suporare. Pcnique prajdicalurus mundo Evangelium in advcrsis.Ad hoc ergo mare Dominus venit, quando
prius a Joanne baptizatus, secessit in dcsertum, ibi- per incarnationis suk mysterium mundo visibilis ap-
que quadraginta diebus et quadraginta noctibusje- paruit, quando, ut ait Apostolus,« semetipsum exina-
junans, trinam tentationem diaboli superavit ac : nivit, formam scrvi accipiens, in similitudinem ka-

inde egressus, ambulans juxta mare GalilcBffi,ut prae- minum factus, et habitu inventus ut homo, humi-
sens lectio narrat, discipulos elcgit : nos nimirum in liavil semetipsum [Phil. n). » Non autem stetisse
hoc facto instrucns, quiasi volumus bonum accipe- vel sedisse, sed perambulasse dicitur,quia non, sic-

re, prius a malo debemus dcclinarc. Est enim ordo ut Cuctcri mortales in mundo cum esset natus, ut
recte vivendi, ut prius vitia superct, qui virtutes homines permansit,sed postdoctrinam sancti
cailcri

vult accipere : quia superato diabolo Dominus di- Evangelii.postostensionem miraculorum,postsuam

scipulos eligere voluit, ut ostenderet nobis tunc vir- sacram passionem resurgens a mortuis, victor ad
tutum culmcn posse ascendere, quando tentationes ccclum rediit, sicut ipse ait : « Exivi a Patre {Joan.
diaboli fortiter superaverimus, quoniam sicut ait xvi), » et reliqua,hoc significavit deambulatio ejus.
Apostolus,« Tribulatio patienliam operatur, patien- De cujus motione vel transitu per Petrum dicitur :

tia vero probalionem, probatio autem spem, spes « Qui pertransivit benefaciendo et sanando omnes op-
vero non confundit. Quia charitas Dei diffusa estin pressos a diabolo. » Neque illud absque considera-
cordibus nostris per Spiritum sanctum, qui datus tione prffitermittendum est, quod Dominus discipu-
est nobis {liom. v). » Sed de vocatione aposlolorum los clecturus, juxta mare ambulavit, qui postea co-
locuturi, primum desitu loci, in quoh.Tscfactafuisse ram illis super fluctus maris ambulasse narratur.
memoranlur, aliqua commemoranda sunt.Hoc enim Ut enim diximus, mare mundum significat. Disci-
mare, quod nunc Galilieffi dicitur, proptcr varictates pulis ergo in mari piscantibus, Dominus secus mare
adjacentium locorum, variis ccnsetur nominibus. C anibulavit, quiaetsi venit in mundum per naturam,
Dicitur enim mare GaiikEa), propter adjaccntem alicnus fuit tamen a mundo per culpam. Quoniam
provinciam Galilajam. Dicitur et mare Tiberiadis,a sicut Pctrus veracissime testatur « Pcccatum ncn :

Tibcriade civitate. Dicitur et stagnum Genozarcth, fccit.necinventus est dolus in ore ejus {! Petr. ii). >»

eo quod flantibus ventis,crispantibus undis, auram Sed forte qu.Tsrit aliquis, quare Dominus discipulos
ex se generarc videatur. Dicitur et lacus Geneza- primum a Galib-ca eligere voluit, et non a Juda!a,vel
reth, proptcr canidem civitatem sibi adjacentcm. cajtoris rcgionibus, quae nobiliores putabantur. Ad
Et a quiljusdiim marcapphaltuni,proptorinopportu- quod,qui curiosu9est,responderepotest,quiaquam-
nilatem porlus vocatur.Extenditur auLcm in longi- vis gloriosa Doinini nativitas prius in Jud;i?a sit re-

tudinecentum (luadragintastadia.inlatitudine qua- lcbrata,tamonojussancta conceptio primum in Gali-

draginta.Nocproptcreamaredicitur,co quod amara ab angclo virgini est annuntiata,Luca evangelis-

\avcL

sint aqu.T ojus, surt enim dulces ad potandum, ba- tatcste, qui ait Eodem tempore« missusestGabriel
:

bilcsque ad piscandum scd idioma iingu<'E Ilebrffia;

;
angchis a Deo in civilatem Galilffia;,cui nomen Naza-
est omncs congregationes aquarum vocare mare, rcth, ad virginem desp^^nsatam viro, cui nomen erat
sicut in Gencsi scriptum est {cap. i) : « Congroga- Joscph(7,j/r.i)-»El post pusillum adjecit:« Ne timeas,
tionos aquarum appollavit maria. » Sod ut h.-RC spi- ^.
Maria, invcnistigratiamapud Dominum,ecce conci-
ritalitcrconsideremus,nonabreputandum cst.cjuod pios ct parics liliuni {Ihitl.). »Dignum enim orat, ut

evangelista Dominum non scdisse, ncc stetisso.sod uiii caput nascendi sumpscral cxordium, inde mem-
dcambulasse juxta mare Galila!» descripsit. Ipsa bra liorum acciperent incremcntum : ct ubi ortum
 : : :

749 HOMILI/E DE SAXCTIS. 750

primum sol justitiK dederat, inde stellse fulgentes A enim vos estis {Matth. xxiii). » Hos enim
fratres
mundoapparereiit:etubivirgoaudierat:<(Ecceconci- spiritales fratres admirabatur Propheta, cum dice-
pies(L»('.i),»ibipiscatorcsau lirent:«Venilepostme." bat : « Ecco quam bonumct quamjucunduin,habi-
»Sive ideo a Galil«a Dominus discipulos eligerc vo- taro fralres in unum {Psal. cxxxn). » Notandum
luit,quiaper virtutem miraculorum, per manifesta- autera, quod duos fratres elegit, ut non ostenderet
tionem suam, priraum in Galila?a mundo innotuit. quia suos discipulos geminam vulthabere charita-
Primum enim miraculum in Cana Galilaeae fecisse tera, dileclionem scilicet Dei et proximi.« Vae enim
legitur, quandoex aquavinum fecit«et manifestavit soli, » ait Scriptura, « quia cum ceciderit, non ha-
gloriam suam, et crediderunt in eum discipuli ejus bet sublevantem {Eccle. iv). » Cujus rei gratia Do-
(Jonn. ii). » Et Petrus : « Vos scitis verbum, quod minus binos elegit ; binos ad praedicandum postea
factura est in universara Judteara, post baptisraum misit,ut ostcnderet quia pra^dicationis offlciumnon
quod prasdicavit Joannes, Jesum a Nazareth, inci- debet suscipere,nisi qui dilectionem Deietproximi
pions a GalilaBa {Act. x). » Nos autem dicimus pri- habet in pectore. Vel certe binos elegit ad conlir-
mum discipulos a GaliJaea eligere voluissc, propler mandam auctoritatem,quiduorum Testamentorum
sacramentum ipsiusnoraiuis.Galilaeanamque trans- doctores fierent,ut impleretur in eis quod ipse alibi
migraliofacta s,\\erevelatio perpetrata interpretatur, r» ait : «Omnis scriba doctus in regno ccelorum,simi-
et cum Dominus discipulos a Galikca elegit, nos lis est patrifarailias, qui profert de thesauro suo
instruxit,ut si ejus discipulatui adhaerere volumus, nova ot vetera [Matth. xm). » « Erant enira pi-
primum divitiis ad virtutes transraigrare deberaus, scatore?.» Piscatores et illitterati a Domino eligun-
etde mundi amore ad amorera Dei, dicentes cum tur,ne fides credentium, quce per eorum doctrinam
Propheta « Quoniam advenae et peregrini suraus
: et praedicationem instruenda erat, in eloquentia
apud te,sicut omnes patres nostri [Psal. xxxviii), » verborum,et non in virtute Dei fieri putaretur. Ma-
ut in Galiiaja, id est in revelatione Beterna faciem gister humilitatis, qui veniens in mundum ait

Domini contemplanles, dicaraus cum Apostolo « Discite a me quia mitis sum et humilis corde, et
« Nos autem revelata facie gloriam Domini contero- invenietis requiem animabus vcstris \Matth. xi\ »
plantes, transformamur a claritate in claritatera, humilitatis exeraplum, quod in omnibus operibus
tanquara a spiritu Dei (// Cor. iii). » suis osteoderet, etiam in vocatione apostolorum
« Vidit duos fratres,Siraonem,qui vocatur Pctrus. Non onira elegit raatrem potentissi-
servare voluit.
« et Andream fratrem ejus, mittenles retia sua in mam,sed quantum sanctissimam,tantum pauperri-
« mare, ct vocavit eos. » Videre Dei, eligcre est, mam,intantum ut noninveniret agnum, quem pro
sicut nescire, reprobare. SicutFilioofferret. Nec natusest in domibus cedrinis la-
enim illos nescit,
quos reprobat,unde in finera reprobisdicturus est: C ([ueatis et vario picUirae colore decoratis, sed recli-
B Nescio vos unde sitis (Malth. xxv) » sic videre natus est in priesepio, quia non erat ei locus in di-
:

eos dicitur, quos in aeterna praesentia elegit, sicut versorio.Nequeinvolutusestvestibuspurpureis, au-

cuidam dictum est « Cum esses sub ficu, vidi te
: ro et margaritis resplendentibus :sed sicut scriptura
(Joan. ii). Vidit ergo Dominus Pelrura et An-
)» est «Pannis eum involvit {Ltfc. ii). » Hanc ergo :

dream, quos per praevonientera gratiam in sorte humilitatem,quam in his ethissimilibusservaverat,

apostolatus dignos elegit. Sed nec illud praetermit- in vocationo duorum, non deseruit, quia nonelegit
tendum est, quod in priraa sua vocatione carnalos polentes vel filios regum,nonphilosophosvelsapien-
fratrcs elegit. Petrus enim et Andreas fratres erant tes raundi,sed pauperes siraplices,qui quotidianum
non solum spiritu, sed etiam carne germani. Cura victum arte piscandi quacrerent, per quorura tamen
ergo carnis fratres elogit,ostendit,qui ejus discipu- doctrinim et praedicationera potentes mundi et
latui volumus adhaerere, fratres esse debemus non sapientes ad suam fidem vocavit, quia sicut Aposto-
carne, sed spiritu non genealogia, sed charitate.
: lus ait » Mundus non cognovit per sapientiam :

Omnes quoque qui in Christo regenerati sumus, Deum,placuitDeoperstuItitiampraedicationissalvo3

unum Patrom habemus Deura, cui quotidic in ora- facere credentes (/ Cor. i). « Et iterum « Nam :

tione dicimus :« Pater noster,qui es in ca^lis {Malth. scrrao noster et praedicatio non fuit in humanffi sa-
j^
vi), » de quo ipse ait in Evangelio « Et patrera pientiiB verbis, sed in virtute (// Cor. ii), » ut non
:

nolite vocare vobis super terram, unus est Pater evacuetur crux Chrisli. « Quia non multi potentes
vester qui in ccclis est {Matlh. xxiii). » Hujus filios non multi nobiles,sed qua? stulta sunt raundi elegit
nos esse gloriemur, dicentes cura Apostolo « Filii Deus, ut confundat fortia :et ignobilioraet contem-
:

Dei sumus, sed nondum apparuit quid eiimus (/ ptibiliora miindi elegit, ut confundat sapientes : et

Joan. Maler vero nostra sancta Ecclesia cst,

iii). » ea qus non sunt, ut ea quae suntdestrueret (/ Cor.
quae nospcr fidem et sacramentum baptisraatisquo- V. »Sod quid do talibus Dominus dicat.videamus:
tidie spiritaliter generat. Quibusergounusesl Pater « Et ait
illis Vonite post me. » Bene quidora Pe-
:

Deus, et una mater Ecclesia, consequens cst, ut trum ct Andream vidisse dicitur,ac postmodum ad
fratres sint, id est ut unum sentiant, idipsum sa- scquendum vocasse, quia omnes electos prius ex
piant, noii dissideant, non discordent, ut in eorum interna Dei praesentia ad sequendum vocat, dici-
numero computentur quibus Salvator ait :« Omnes turque eid
 :

7ol HAYMONIS HALBERSTAT. EPISC. 01>P. PARS II. — HOMIL. 752

«Yenite post me, Quid esL (Jicere,«Venitepost
» A {I^rh. iv,v), qiialiter viri erga mulicres, et mulieres
me, " nisi me scqinraini, meis praeceptis et non erjjU virosdeberent esse :qualiterque parcntes erga
vestris voluplatibus obedite? ire enim post Domi- liberos, elfilii erga parentes qualiter servi erga:

num, est cjus vestigia imitari, sicut ipse ait : « Si dorainos,cl domini erga servos. Quarum pulchritu-
quisvultvenire post me,abnegetsemetipsunn.l/«///i. dinem tabcrnaculorura admirabatur prophota,cum
Et iterum « Qui nou oajulat crucom
xvi), » etc. : dicoLat :«Quam pulchratabernacula,Jacob,et tento-
suam, et venit post me, non est me dignus jAtc. ria tua, o Israol {Num. xxiv). » Et Psalraista
xiv). » Unde in lege pra?cipitur Post Dominum : « Quam dilecta tabernacula tua, Doraine virtutum
Deum tuum ambulabis.Quid autcm in promissione [Psul. Lxxxiii), » ctc. Domini jussionem oltedientia
dicat, audiamus. Ait enim Faciam vos ficri pi- : << secuta est apostoloruni. Nam sequilur :

« scatores hominum.»Non dicit piscatores plscium, " At illi conLinuorelictis retibusetnavi.seculisunt

sed piscatores liominum nomen rautavil,o{ficium : « illuin.»ln quorumoperenosLrasuperbia confundi-
non abstulit. Nam post resurrectionem legimus eos Lur,nostra duritia redarguitur, qui quotidieflagellis
isse piscatum.Et congrue de piscaLoribus piscium, allerimur, ot minis tcrremur, signis provocaraur,
piscatoreshominum facerevoluiL:quiagicut officium promissionibussublevamuretlamenvocantemsequi
est piscatoris navem asccndere, retia manibus te- ^ conteinnimus.At vero illi nonhunc miracula facien
nere,et de profundis gurgitibus pisces ad littus tra tera vidorant,non ejus proraissionibus sublevatifue-
hcre : sic isti in gremio Ecclesise recepti, navcm fi- rant, et tainen ad uniusjussionem relictis omnibus
dei ascendcntes, rotia praedicationis in verbo et secuti sunt illum.Sequamur ergo et nos eos,quos in
opere habentes.de amarissimis et tenobrosis mundi ChrisLopatronoshaberemeruimus,uteorumexemplo
gurgitibus,multos homines ad verain lucom traxe- incitali, saltem post multas admonitiones et prorais-

runt, quae ait : « Ego sum lux mundi, qui sequitur sionos sponle relinquaraus quod quotidie amittimus,
me, non ambulat in tenebris [Joan. viii), » impleta utimpleaturpromissioDomini, diccntis :«Beatipau-
prophetia quae dicit Populus qui arabulat in te-
: « pcresspiritu, quoniam ipsorumestregnumccelorum
nebris Vide Pctrum Hierosolymis
{Isa. \\), » etc. (Matlh. v).»llle enim inccclosedet,qui adhucinterris
retia in inanibus tenentem,et mulLos pisces spiiila- deconversionenostramonet. Sed solent hi, quipro-
liter de profundis gurgitibus capientem. l,egiraus priasvolunlatesabrenuntiarevolunt, pauperLatisoc-
enim adejus prffidicationein una die quinqueraillia, casioncm insua excusatione praetendere, dicentes :

altera tria miilia hominum credidisse. VidebeaLum Irai Lari contemptores mundi volumus,sed quod relin-

Andrcam,cujus hodie festivitatem colimuSjin Achaia quamus non habcmus. Quibus nos respondemus,
retia in manibus tenentem, et multos pisces spirita quiaDeusomnipotensinabrenuntiationemundi,non
liter capientem. Non solum euim ad ejus praedica- C censum, sed votum pensat.nec perpendit quod ha-

Lionora tota civitas, sed etiam tota regio credidisse beas in arca, sed qualem habeas conscientiam.
legiLur, sicut ipse aiL « GhrisLusnio misiLad istam
: Unde si habcas temporalem rem, vende si au- :

provinciam, ul)i non parvum populum acquisivi. » tem non habes, de magno onere liberatus es.
Istos piscatores pollicebatur Ecclesije Dominus,cum Tanto ergo liberius Christum sequi potes, quanto
per prophetam dicebat:« Miltam piscatores meos, minus divitiarum funibus fueris illigatus. Consi-
et piscabuntur eos venatores meos,et venabuntur
: dcrare etiam tales monemus, quid et quantura
eos de omni monte ct de orani colle {Jcr xvi).»Sed nostri sancti patrcs reliquorint. Nonne retia et
libet suaviLer inLuori quod Dominus,qui Petrum et navem ? Ettamen posteaDominoproraittenteaudire
Andreara de arte piscandi elogit, Paulum qnoque mcrucrunt: Omnis qui reliquerit doraum, agros, •<

qui non minoris graLloG fuiL,de arLe scenofactoria ad patrera et malrera, uxorera et filios,fralres et soro-
praedicaLionis oiricium vocavit. Sicut enim isti con- ros proptcr rac, ccaluplura accipict,et vitam aeter-
venienter de piscatoribus piscium.piscatorcs homi- nam possidcbit (.Mutth. xiii). » Pctrus in pcrsona
num facti sunt, sic deccnLer oninium libero rcspondit « Domine, ecce nos reli-
illc, qui erat taberna- :

culorum corporalium a;dificator, ad spiritalia ta- quimus oninia ct secuti sumus te, quid ergo erit
bernacula construenda translatus est. iEdificavit q nobis? < i-^L ilic qui (ut diximus) non censum, sed
ergo s[)iriLalia tabernacula, cura sua pra^dicationc voLum pcnsaL, aiL:« Amen dico vobis, quia vos
ab huinanis nientibus culluram daeraonuin expulit, quircliquistis omniact secutiostis me, in rcgenera-
uL haljitaret ChrisLus perfidem in cordibus corum. Liono cum sodcriL filius hominis in sede majesLatis
/Ldificavit etiara spiritalitcr ChrisLo tabcrnacula, sua^scdcbitis et vos super sedes duodccim, judican-
quando ab liierusalcra usque Illyricara replevit lcs duodecim tribus Israel {Ibid.). » Parum videtur
Evangelio Chri°ti ut qui rorporalia tabcrnacula
: Potrus ot Androas reliquisse in rotibus et navi, et
inorituris hoininibus icdificabat.postraoduin incipe- magnam gratiam ct pra^miuraa Domino accepisse.
ret spiritualia Deo, ut diximus, construcro in ani- Scd laraon raultum reliquerant,qui voluntatem ha-
raabus in serapitornuin vicLuris. .i-^lincabat taber- bondi abncgaverunt. Tantum enim a sequcntibus
naculaDeo, f|uando jinodicabat, « Redditc omnibus roliiiquitur,quantuin a non sequenlibus concupisci
debitum :cui tributum, tributum cui vectigal, ve- : polcsl. Quoniam regnum Dei, quantum habcs.tan-
cligal {Rom. xui), » etc. Vel quando praccipiebat lum valul.Vuluit Zachajo dimidium substrantiffi,va-
733 HOiMlLLE DE SANCTIS. 754
luit Petro et Andreae navem et re>ia : cum om-
sieut i^ diraf : « Ouia nemo mittens manum in aratrum ct
nia quae relinquerent, nihil profuit Hermogeni et respiriens retro, aptus est regno Dei {Luc. ix) : »

Socrati, quia Christum non fuerunt imitali. Valet sed infatigabiliter usque in finem in bono opere
etiam calicem aquas frigidoe,et si h.-ec omnia defue- perseverare, quia, sicut ait Salvator: « Qui perse-
rint, sola bona voluntate comparari potest. Ouia veraverit usque in finem, hic salvus erit {Matth.
Domino nato, cceli cives in terris visi sunt, qui cla- Unde cuidam dicenti Domine, sequar te quo-
x). » :

marent « Gloria In excelsis Deo, et in terra pax

: cunque ieris, sed dimilte me prius sepelire patrem
hominibus bona? voluntatis (Luc. ii). » Bcne autem meum, «Sine mortuos sepelire mortuos
respondit :

postquam dixit, « rclictis omnibus,» adjunxit, «se -

suos {Malth. vin). Tu autera scquere Christum.
»

cuti sunt eum. » Quoniam in vacuura omnia sua Scd his de vocatione discipulorum breviter dictis,
reiiquit, qui Christum non sequitur, id est, imita- libet intucri quod non frustra Dominusin primasua
tur.Sed inter ha?c omniaconsiderandum est,qualis vocatione quatuor discipulos elegit. Quaternarius
artifex sit Spiritus sanctus.qui sinc moramentem, enim nuraerus perfectus est,et in suis partibus di-
quam non solum immutat, sed etiamhabet
tans;it, visus, perfectionera significat. Dividitur namque in
et docet.Tetigit puerum citharccdum,etPsalmistam unum, duos ct tres. Unum
prima crgo, quod est
fecit (/ Ueg. xviV Tetigit armentarium sycomoros . pars ejus, perfcctioncra significat. Quia « unus Do-
vellicantem, et prophetam fecit (Amos. vii). Tetigit minus, una fides,unum baptisma, unus Deus et Pa-
abstinentem juvenem, et judicem senum fecit(Drt??. ler omnium (Eph. iv). » Duo, quod est alia pars
xiii). Tetigit publicanum, et evangelistam fecit ejus,ad pcrfoctionem pertinent, propter duo Testa-
{Matth. ix). Tetigit persecutorem, et doctorem gen- menta,vcl propter gerainam dilectionem.Tres vero.
tiiim constituit(.-lf^.ix).Tetigit Petrum et Andream, propter individuam Trinitatera, et proptcr triatem-
et piscatores piscium apostolos statuit. Rogandus pora, ante legem, sub lege, et sub gratia: vel quia
est ergo a nobis artifex et devotissimisprecibus sup- homo interior cx tribus rebus constat, menioria,
plicandus, ut mentes nostras tangere dignetur, cu- scnsu et voluntate. autcm numerus
Quaternarius
jus solummodo tetigisse docuisse est. pcrfcctus cst, proplcr quatuor Evangclia, vel qua-
« Et procedens inde \idit alios duos fratres, Ja- tuor tempora anni, sive propter quatuor elementa,
« cobum Zebedsei, et Joannem fratrem ejus,in navi cx quibus constamus in exteriore hdmine, aere,
« cum Zebedaeo patre eorum, reflcientes retia sua, ignc, terra et aqua frigida, calida, sicca et humi-
:

« et vocavit eos.autem statim,relictisretibus et

Illi da seu propter quatuor flumina, quaj egrediuntur
:

« patre, secuti sunt eura. » Geminatain binis voca- de paradiso vcl cerle propter quatuor principales :

tio superiorem narrationcm confirmat. Non solum virfiites,prudentiam scilicet et temperantiam.forti-

enim semel, sed et iterum bini vocati sunt dis- C ludinera ef justitiam. Has eliam virtutes non solur
cipuli quia duo sunt, quae erga charitatem proxi-
: in numero.sed etiam in nominibus isti discipulisi-
mis sollicite servare oportet. Primo, ut nullum gnificant. Petrus cnim, qui a quibusdam agnoscens
Ia;damus secundo,ut bonum, quod possumus,im-
: intcrpretatur, prudentiam significat: cujus virtutis
pendamus, quoniam qui dixit « Quod tibi non vis prima pars est, Deum ejusquc voluntatem cogno-
:

fieri, altcri ne fcceris {Tob. iv), » ipse alibi ait : scerc : quia sicut insipiens est, qui dicit in corde
« Quod vultis ut faciant vobishomines,ct vos facite Euo, non est Dcus {Psal. xviii), ita prudens, qui
illis iMatlh.xu), » Zcbedoeus interpretatur dcalbatio, cognoscit Deum. Hanc virtulem in se habuit, qui
significat diaholura.Cui ideo recte noraen dealbatio- cordc, honiinem vidcns, Deum cognovit, dicens :

nis convenit, quia cum sit et merito tenebrosus, ut « Tu es Christus Fiiius Dei vivi {Matlh. xvi). » An-
ait Apos'olus, transfigurat se in angelum lucis (// dreas,qui virilis interpretatur, fortitudinem signifi-
Cor. xi). Filii crgo Zebcdaii isti discipuli, qui a Do- cat.Quam virtutem non solum in nomine,sed etiam
mino vocati sunt, fuisse raemorantur : quia, ut ait in opere habuit,quia in fide recta usque ad passio-
Apostolup (E/?/(. ii): Omnesirffifiliisumus, antequam nem etiam cum
viriliter porseveravil in tantura, ut
redimeremur, non conditionis naturae, sed imita- duccretur ad crucifigendum, videns crucem, cum
tionc et primi parentis pr.ievaricatione. NavisZcbe- n gaudio dicorct Salve, crux pretiosa, qu;c in corpore
:

-••
daei, infidelifatcm significat : cujus navis inslru- "
Christi dedic;)fa es, et ex membris ejus tanquam
menta sunt et pcccata. Qualia Paulus aposto-
vitia margaritis ornata es,gaudens ct cxsultans venio ad
lus enumerat, dicens :« Manifesta autem sunt opera tc,ut supcipiasme ab hominibus,ct reddas me ma-
carnis,quff' sunt fornicationes,immunditiae,impudi- gisfromco, ut per te me recipiat, qui per te redemit
citiae, avarititn, idolorum servitus, vcneficia, ct his me. Per Jacobum, qui interprctatur supplavtator,
Bimilia {Gat. v). » Sicut autem isti discipuli vocati justitia designatur.qua; iniquitatem supplantare et
a Domino, relicto patre, secuti fuerunt, et ultra
ad o-quitatem novit diligere.Quam in omnibus actibus
patrem non dicuntur reversi,sic et nos, qui de po- nostris liabcre dcl)cn)us, sicut prophcta dicit:"In-
testatediabolipcrdivinamgratiamliberatiadcrpjesfc dicabo tibi, homo (Mich. vi^, » el icliqu;i. Joannes
regnum sumus vocati, nec propler amorem paren- qui inferpretatur rjralia Dai, vel in quo est gratia,
tum,nec cujuscunque cupiditatis obtentu, uUerius temperanliam designal, quas alio nomine discretio
eumdpbemu3,redire propter illudquod Dominus
iid' vocatur, et est inalcr omnium virlutum. Hanc vir-
 : :

753 HAYMONIS ilALBEnSTAT. EPISC. OPP. PARS II. — HOMIL. isr

tutem habebat illc qiii dicehat :« Angclus noster cs A tempusparicnrli. Et Salomon implevitaedificaredo-
an adversariorum [Joan. vj ? » Ut enim homo pru mum Domin(////^ic.(7.ix).!\IortuusestautemAbraham,
dens, fortis et temporatus sit, non a se habet, sed patrum, senox et plenus dierum.
vel alius aliqnis
perdivinam gratiam accipit. Cum ergo Dominusin Merito enim in operibus sanctorum impletio com-
prima sua vocatione quatuor discipulos suos elegit, memoi-atur, quia etiam in brevi tempore ad cumu-
in ipsonumero nobis innotuit,quia si ejusdiscipuli lum perfectionis perveniunt, sicut de uno illorum
esse volumus, has quatuor virtutes habere debe- scriptum est : « Consummatus in brevi explevit
mus ut simus Petrus, bonum agnoscendo, ut vi-
:
tompora multa quia placita erant Deo
(Sap. iv), »
deamus pra3terita,pra;sentia et futura, proptcr illud opera illius. Ut ergo ostenderet evangelista quantae
quod Dominus admonet,dicens :« Estote prudentes perfectionispra^cursor Domini futurus esset, inipso
sicut serpentes (Matth. x). ).Et ipse Petrus, « Estote ortu nativitatis ejus, verbum impleLionis ponere
prudentes et vigilate in orationibus [l Petr. iv). » ratum duxit. At contra dies impiorum inanes
Andreas, viriliter, quod bonum cognoscimus, per et vacui, qui licet longo tempore feliciter vivunt,
forlitudinem tenendo,sicut angelus admonet Joan- nunquam tamen ad cumulum perfectionis per-
nem in Apocalypsi, dicens :<( Estote fortes inbello, veniunt. De quibus Psalmista ait : « Viri san-
et pugnate cum autiquo serpente [Tit. ii), » etc.
n guinum et dolosi non dimidiabunt dies suos {Psal.
Jacobus,vitiacum justitia supplantando, ut in om- Liv). » Et sicut de eorum principe per beatum
nibusactibusjustitiamtcneamus,sicutaitApostolus: Job dicitur :« Antequam dies ejusimpleantur, peri-
«Justeetpievivamus^r//. ii;. » Et Salomon « Dili- :
bit : et ut incaluerit sol, solvetur de loco suo (Job
gite justitiam qui judicatis
terram {Sap.i). » Joan- VI ). » Horum umbraticam felicitatem sine perfec-
nes gratiam Dei adipiscendo.Et cum ipso discretio- tione transitura despexerat Psalmista,cum dicebat
nem habeamus, ut inter bonum malumque discer- « Vidiimpium super exaltatum {Psal. xxxvi), » etc.
nentes, bonum teneamus et malum reliaquamus, « Et audierunt vicini ejus (juia magnificavitDomi-
propterilludAposloli:« Omniaaulemprobate, quod « nus misericordiam suam cum illa,et congratula-
bonum cst tenete Quod cum fueri-
( / Tlicss. ii). » « bantur ei. » Concordet autem htec evangelistee
mu.s,habebimusinquadrigaCherubim faciemhomi- narratio cumpraemissapromissioneevangelica.Cum
nis per prudentiam, leonis per fortitudinem, vituli enim angelus Zacharia? nasciturum Joannem pro-
per justitiam, aquilee per discretionem. Allegorice mitteret, inter ceetera ait « Et erit tibi gaudium :

autem per hos quatuor discipulos,utquidam dicunt, et exaltatio, et multi in nativitate ejus gaudebunt
duo populi figurantur. Petrusenim, qui interpreta- (Lur. i). » Nunc autem nato puero, evangelista
tur asrHO.w».s,populum Judffiorum significat, qui in adjungit, dicens : « Et audierunt vicini et cognati
cajremoniis observandis Deum cognovit.Id idem si- C ejus, » et reliqua. Merito enim vicini et cognati
gnificat Jaciibus, qui gentilem fratrem suum prius Elizabeth congratulabantur,non solum quod in pro-
credendo supplantavit. Andreas, qui interpretatur vecta ffitate filium genuisset,sed etiam quia ad simi-
vihlis, populum gentium significat, qui postquam litudinem Saraj et Annaj per repromissionem eum
Deum credidit, viriliter in fide permansit.Eumdem accepisset. Quod superius evangelista de Zacharia
significat Joannes,qui interpretalur gratia Dei,qu\a Qui erant ambo justi ante
et Elizabeth protuleral.
gentilis populus, gratia Dei subveniente, salvari Deum,incedentes in omnibus mandatis et justifica-
ineruit, non suis raeritis, sed sicut Paulus dicit : tionibus Domini sine querela, hoc nunc in illorum
« Gratia Dei salvffi factaj sunt gentes (Epfies. ii). » operibus demonstrat, cum ait
Imitemur ergo hos Dei apostolos, ut per gratiam «Et factum estin die octavo, venerunt circumci-
ipsius mcreamur salvari, quemadmodum et illi. « dere puerum, et vocabant eum nomine palrissui
Quod ipsc.prajstare dignetur, qui sine fine vivit et « Zachariam. » Prajceptum erat in lege, ut infans
regnatj etc. recens natus,oclavo die circumcideretur, ubi decla-
HOMILIA II. ratur, cum quanto sludio alia prwcepta legaliaob-
IN NATIVITATE SANCTI JOANNIS BAPTIST.-E. servabant, qui ctiam in hujus mandati custodia tam
(Luc. I.) « Inillo tempore : Elizabeth impletum n studiosi autem qui convcncrant vicir.i et
eranl. lli

« est tempus pariondi, et peperit filium. Et audie- cognati, vocabant eum nomine patris sui Zacha-
« runt vicini et cognali cjos. » Et reliqua. Non so- riam, ut dignitas quie in patre sene ct muto vide-
lum operaetvirtutessanctorumplen.-c suntadmira- batur amissa,in filio rccupcraretur.Quod autemdie
tionibus,sed eliam ipsa vcrba, quibus ad memoriam circumcisionis nomina pueris imponebantur, ex eo
postcrorum scriburtur, aliquando a mysteriis va- in auctorit.atcm crcdimus venissc.quod beatus Abra-
cua non sunl. Quod inexordio hujus leclionisevan- ham patriarcha cum signaculo circumcisionis,aug-
gelista ostendere voluit, cum prtccursoris Domini meiifuin vol immutationcm promcruit noniinis(Gr??.
nativitatcm descripturus, ait : «Elizabethimplctum xviO.
est tempus pariendi.et i)eperit filium. «Verbum im- <' Et rcspondcns matcr ejus, dixit : Nequacjuam,
pletionis Scriptura sacra in bonorum tantum ortu, « sed vocabitur Joannes. »Ha;c enira a marito non
aclu vclobituponereconsucvit.Dcniquc implclisunt didirerat, quippc qui ex eo, quod sibi filium nasci
dies Mariic parere filium.EtElizabeth implctum est n(in crediderat,mulus permanebat : sed quia ille ab-
 :

737 HOMILLE DE SANGTIS. 738

angelo, istadidicerataSpiritusancto. Decebatenim A. neflicebant,sed etiamcreaturamadeum laudandum
ut novae gratisc prasco, novo vocaretur vocabulo, provocabant.
quod ei imponebat divina electio, non autcm car- « Et factus est timor super omnes vicinos eorum,
nalis cognatio. « et super omnia moatana Judceae divulgabantur
« Et dixerunt Quia nemo est in co-
ad iliam : « omnia verba hasc. » Quia praeco judicis nasce-
<(gnatione tua, qui voceturhoc nomine. Innuebant batur, non solum vicinis, sed etiam aliorum corda
« autem patri ejus quem vellet vocari eum. Etpostu- timore commovebantur et quia audierant illum
:

« lans pugillarem, scripsit dicens Joannes est no- : per repromissioncm angelicam de sene patre et ste-
« men ejus. » Hi qui convenerant vicini et cognati, rili matre natum, et quia videbant in ejus nativitate

quia nomen patrisfilioimponerevolebant^nec mater linguam patris osse solutam, non solum admiratione,
ad hocasscnsumpra3bebat,quibusnutibus valebant, vcrum etiam timore corda eorum commota sunt.
patrem mutum interrogare satagebant. At ille po- Unde et dicunt
stulans pugillarem, id est styluiu scriptorium quod « Quis putas puer iste erit? « Quod est dicere :

verbis non poterat, litteris expressit dicens: « Joan- qualis est? Sed ne putares Joannem hanc gratiam
nes esl nomcn ejus. » Ubi notandum quia non dixit: sua virtute adeptum esse, et non pcr divinum auxi-
Joannes erit nomen ejus, cum futurum videret, sed, lium, rccte subjungitur
^ :

Joannos est nomen ejus. Ac ei diccrct: Non nos ei Etenim manus Domini erat cum illo. » Manus
«

imponimus, quiahabetvocabulum quod agnovimus, Domini in Scripturis aliquod divin® protectionis

non quod eligimus. Hoc ergo nomen non tuncpri- auxilium significat, sicut in Psalmis legitur: « In
mum impositum est, sed antequam nasceretur, manus tuas, Domine, commcndo spiritum meum
quando a Gabriele angelo Zacharioe dictum est: Ne {Psal. xxx). »
timeas,Zacharia, exaudita estoratiotua,et Elizabeth « Et Zacharias pater ejus implctus est Spiritu
uxor tua parict tibi filium,et vocabis nomen ejus Joan- « sanclo, et prophetavit. » Igitur quia illc natusest,
nem {Luc. i). Ubi magnus praecorsor Domini futu- qui non solum propheta, sed etiam plus quam proi
rus praemonstratus est, quando ejus nomen ante- pheta futurus erat, de quo et Salvator ait in Evan-
quam Novum cnim ali-
nasceretur, praedictum est. gelio « Inter natos mulierum non surrexit major
:

quid eorum aclibus futuruinprajmonstratur, qui-

in Joaiinc {)laHh.x\), » non solum officium loquendi in
bus nomina anteaaDeoimponuntur,quam corpora- cjus nativitatc pater recopit, scd etiam spiritu pro-
liter «ascantur quod de Isaac et Ismael legimus,
: phetia) repletus, adventum Salvatoris pronuntiavit.
de Salomone et Jnsia,de Joannc Baptista, et de Do- Quod quia vicinum futurum prospexit prophetico :

mino salvatore. Magnus ergo iste Joannse futurus inore quasi jam factum narravit, dicens :

ostcndilur, quia antea nominatus est quam natus. C « Benodictus Dominus Deus Isracl, quia visitavit

Cui illud convenire potest, quod divina voce Jere- « ct fecit rcdomptioncm plebis suae. » Ubi conside-
mia; dicitur Priusquam te formarem in utero,
: « randum quod duo sunt ([u.-e posuit : « Yisitavit,et
novi te et antequam exires de vulva, sanclificavi
: fecit redemptionem plebis suae. » Visitatio quippe
te, et prophetam in gentibus dcdi te (Jer. i). » Et ad infirmos perlinet : redemptio, ad captivos. Visi-
illud « Dominus ab utero vocavit me, de ventre
: tavit ergo et fecit redemptionem plebis suaj, per
matris meaj recordatus est nominis mei et posuit : adventum suum Dominus Jesus Christus, qui in se
os meum Dominus ut gladium acutum sub umbra crcdcntcs et a languore anima) liberavit, et a capti-
manus suae {Isa. xlix . » « Et mirati sunt universi,» vitate dial)olica prelioso sanguine redemit. Unde
de tali scilicct concordia, quod mater verbis, et pa- finishujus canlici ita concluditur : « Visitavit nos
ter scriptis in nomen filii concordarent. Mirati sunt « oricns cx alto. iiiuininare his, qui in tenebris
tamcn maxime, cum in eorum cognationenomo vo- « ct in umbra mortis sedent. » Etc. Plebi suae
caretur hoc nomine. non quod hanc venicns suam invenerit, sed
dicit,
« Apertum est autem illicoos cjus et lingua ojus, quia eam visitando et redimendo suam fecerit, sicut
« et loquebatur. » Merito lingua quam infidclitas ipse pcr Osee prophetam dicit « Vocabo non ple- :

vinxerat, fidcs absolvit, ut implcretur quod ab an- n licin nicam {Ose. n), » et roliqua. Hffic de nativitate
gclo ei dictum fuerat Pro eo quod non crcdidisti
: pracufsoris Doinini ad litteram ijreviter dicta sunt.
verbis mcis, eris mutus, nec poteris loqui usque in Spirilaliter cuni Joannis colebratur nativitas, Novi
diem quo ha;c fiant. Quia enim vox clamantis in Teslanienti inchoatur sublimitas. « A diebus enim
dcserto nascebatur, merito in ejus nativitate lingua Joannis, ait Salvator, regnum co-lorum vim pati-
patris, qui prius obmutuerat, absoIvitur.Loqucbatu r tur, et qui vim faciunt, diripiunt illud {Mallh. xi). »
autem non verba otiosa vel labulosa, sed benedi- Congratulabantur vicini et cognati Elizabcth in na-
censDeum. Quiaconsuctudo sanctorum est, ut cum tivilalc Joannis, quia gaudiuin natum est in coelo
semper benedicant Dominum, maximc tunc in ejus nnjelis de ablutione justorum, Domino dicente :

benedictione ora rclaxant, quando ab aliqua Iribu- « Gaiidium erit corain angclis Dei in caMo {Liic.
latione liborafi fucrint. Quod byiuiius trium pucro- xv), » ctr. Sive congratulaliantur vicini et cognati
rum pleniter dfcclarat (Dan. iii), qui in cainino ignis gcnitrici in ortu novi puori, quia Ecclcsia spirifale
.ardentis soluti deambulantes, non snlum Dcum be- gaudiuin haiiuil, cuiii fidelem pnpulum por bapti-
759 HAYMONIS HALBERSTAT. EPISG. OPP. PAUS II. — HOMIL. 760
smum genuit. Concinit autem gratia Novi Testa- A niontis Libani cedificavit:ethanc CaesareamPhilippi
menti, quod ejusdem pncconis circumciFio octava cognominavit ubi duo fontes oriuntur, unus nomine
die ceiebratur. Octonarius enim numerus ad fidem Jor, altervero Dan, qui, simul juncti,Jordanem effi-
resurrectionis pertinet, dicente Salomone : « Da ciunt fluvium. In hujusergoparlesveniensJesus cum
partes septem, npcnon et octo (Eciie. xi). » Et Do- discipuiis suis interrogabat eos diccrks ; « Quem di-
minus Jesus Chrislus octava die resurgens a mor- « cunt homines esse (ilium hnminis ? Ut sciJicet

tuis, nostram resurrectinnem in octava aetate SKCuli uhi Csnsar nummum exigcbat tributi, ibi Salvator
futuram demonstravit. Recte cum Novum Testa- nummum acciperet fidei. Notandum autcm, quia
mcntum inchoatur, Joannes octava die circumcidi- non ait : Quem me dicunt homines esse, ne ja-
tur, pulchre etiam nativilatc novi pra;conis patris ctanter de se quaerere videretur, sed « quem dicunt
lingua absolvitur, quia ct hominesesse filium hominis. » Et
spirilualiter sacerdotii cum majoris ho-
dignilas, el Veteris Testamenti mysterium, quod noris videretur Filium Dei se vocari, filium homi-
absconditum et ligatum eral, po&tDomini rcsurrec- nis se voluit. nominare,utoslenderet in omnibus ac-
tionem maniiestaluni et dcclaratum cst. Hic autcm tibus humilitatem esse servandam sive ccrte, ne :

qui patris nomen puero magis quam Joannem ini- aliquis de vcrilatc assumplae carnis dubitaret, fre-
poncre volebant, illam partem populi significant.qui n quentius filium liominis, quam Filium Dei se vocare
magis ex operibus legis quam per fidem Christi ho- maluit,sicut est illud « Veniens filius hominis, pu- :

minem posse juslificari credebant. Sed mater haec tas invenict fidem in terra? » (Luc. xviii.)Et: Filius
prophetico spiritu prohibet, dicens: « Nequaquam, hominis venturus est in gloria Patris siii cum ange-
sed vocabitur Joannes, » quia Ecclesia corumaiilu- lis suis [Malth. xvi). » Et « Vulpos foveas habent :

tionem, quos pcr baptismum rcgenerat, magis per iMatlh. viiij, » ct his similia. Ubicunque eniin inLa-
fidem et gratiam, quam per opcra logis posse im- tino filius hominis legitur, in Hebraeo filius Adam
plere credit. Quod nomen Joannis in nostra lingua habetur,sicut illud in Psalmo; « Filii hominum,us-
sonare videtur, quia gralia Dei, sive in quo cst quequo gravi corde? » (Psal. iv). pro quo in Hebreeo
gfraim, interpretatur. «Gratia enimDci, » ait Aposto- habetur filii Adam. Sed interrogati discipuli diver-
lus, « salvae factc-e sunt gontes (Ephcs. ii). Et sicut sorum opinionem proferunt, dicentes
>- :

alibi ait : « Noque circumcisio aliquid valet, ncque « Alii Joannom Baptistam, alii vero Eliam, alii

praeputium, sed fides qux per dilcctionem oprra- « vero Jeremiam, aut Quid au-unum ex prophetis. »

tur (Gal. v). » Undc spiritalitcr patris nomcn puero tem homines Eliam aut Jeremiam Christum putave-
imponere volentibus, Petrus apostolus cum Eliza- rint, cum ante mull.a curricula annorum 1'uisse le-

beth contradicit, cum ait « Quid vultis imponere

: guntur.Sed hic error in populo ex stultitia gentilium
jugum supcr cervices discipulorum,quod neque nos ^ desccnderat, ut putarent aliquem magnum virum
neque patrcs nostri portare potuimus? sed per gra- post morlem suum spiritum dare posse cui vellet.
tiam Domini Jesu credimussalvari, quemadmodum Quoerrore seductus fuerat Herodes, quandoaudita
et illi (.Act. xv). » fama de Jesu, dixit « Joannes quem ego decollavi, :

surrexit a mortuis, et virtutes multag operantur in

HOMILIA III. eo (Marc. vi). » Diversorum autem opinionibus au-
SAXCTO APOSTOLORUM PETRI ET PAULI. ditis, Salvator ad discipulos specialiter sermonem
IN DIE
convertit, et dicit:
(Matth. XVI.) « In illo tempore
Venit Jesus in : « Vos autemqucm meesse dicitis?» Ac si diccret:

« partes Cssaroae Philipni.

Et reliqua. Cccsarcas
» IHishominibus humana tantum de me opinanlibus,
tres legimus, duas in terra repromissionis, tertiam vop, quiexillisnonostis.quiacgoelegivosdemundo,
vero in Cappadocia. Est enim Caesarea Palcstinaj quem mc osse dicilis? In quihus verbis ostendit,eos
regionis, in littore maris Magni, quae prius turris inhumanafragilitalchumanffinaturaemeritum tran-
stationis vocabatur, scd postea abHerode in hono- scendisse, ct ad imitationcm veri Dei quodammodo
remCansarisnobiIiusrea?dilicata,Ca3sarcaoslappcIla- doos vocari posse, Juxta illud Psalmographi: « Ego
ta. Inqua idem Herodes in honore Cajsaris magnifi- [)
di\i, dii ct-tis ct liiii cxcolsi omnes (Psal. l.\xxi). »

cam domiim albo marmnre conslruxit: ubi Ilorodos Ilospondons autcm Simon Pctrus, dixit Tu es :

ahangolo percussus, coquod non dcdissct honorcm >< Cliristus FiliusDei vivi. » Non solum Pctrus ordi-

Deo, consumptus avcrmibus exppiravit^.lr/. xii). In ncm sui [irioratus serval, cum interrngatus primus
hacetiam Cornoliusconturioa SimoncPetro bapliza- rcspondit, sod etiam inagniludinom anioris ostendit.
tus est (Act. x): inoa vr-roquatuor filiarum Philipi)i Meritoergn primus respondet.quia plusca^teris eum
virginumsepulcrausquchodieostenduntur.Eslelalia multis naniquo Evangelii locis legimus,
diligit. In

C.-Esarea (|ua)dam in Cappadocia, de qua Lueas cvan- Petrum \ivsi cffiteris Dominum discipulis dilexissc,
gelista in Aetibusa[)Ostolorum meminit « Doscendit : Domino dicente « Simon Joannis, diligis me
il)so :

Cifsaioam, el saliitavit ccclosiaiui .ir7. xxv'. » Tcrtia plusliis PlOtillo: Tu scisI)omino,(|uia amo to [.foa)i.

aulem Cnsarca est Philippi, cujiis in hoc loco evan- x\i), » sivediligo. Et cuin dundocim disci{)ulis suam
gelist.t inominit,elii)saintoirare[)romissionis quam passioncm pr;pdiccr(t, hnc Pclrus pra» maguitudine
Pliilippiis llerodis filiusin honorcC;rsaris ad radiccs ainoriKrorro nnn valens. assumpsit eum secreto, et
 :

7G! HOMILLE DE SANCTIS. 762

dixit ei : Propitius tibi esto, Domine.ne liat istud. A ficat, dicens : « Confiteor tibi, Patcr, Domine coeli

Non enim decet ut FiliusDei gustet mortem (iVa«/i. et terr» {Matth. xi). »

xvi\ Et cum imminenle articulo passionisdiccret «Etego dico tibi,quialu es Petrus,et superhanc
«Omnesvosscandalumpatieminiin meinistanocte.» «petram aedificabo Ecclesiam meam.».\csi diceret:
Ille respondit : Etsi omnes scandalizali fuerint in Quia lu me confessus es Christum Filium Dei vivi,
te,ego nunquam scandalizabor. » Cumque quod fu- et ego dico tibi, non casso vel transitorio sermone,

turum erat pra^diccret, dicens « Amen dico tibi, : quoniam meum dixisse, fecisse est, dico, inquam
antequam gallus cantet, ter rae negabis, » Petrus tibi, quia tu es Petrus, etc. Ubi non est putandum,
de so prsesumens ait :«Etiamsi oportuerit me mori quod nunc ci primum Petri cognomen imposuerit, sed
tecum, non te negabo IMittth. xxxi). » Et cum post quandoevange]izante.\ndrcaadeumvenit,cumintui-
resurrectionem stans in littore.discipulis piscanti- tuseum.dixit « TuesSimonfilius Joanna.tuvocabe-
:

bus apparuissot, audiens Pctrus quod Dominusest, ris Cophas, quod interpretatur Petrus (Jpa?? ), » quod i

tunica succinxit sc, et misitsein mare,et venit ad enim Cyriace Cephas, Latine Pt'^/'M.>- dicilur. Utrum-
Jesum. Caetcri vero discipuli navigio venerunt. Ejus- que autem nomen ab illapetra derivatur.dequaait
dem crgo amoris flamma Petrus succensus, omnibus Apnstnlus: « Petra autem erat Christus (/ Cor.x) ;»
discipulis interrogatis, primus respondit, dicens :
g quodautem ait, «Et superhanc pfttramaedificaboEc
Tu es Christns Filius Dei vivi. » In quibus vorhis clcsiam meam, « tale est ac si diceret, super hanc
fundamentum vera; fidei decentissime declaravit. fidcm,id est super me,quem tuconfessus es,aedifi-
Cbristus enim Grasce ab unctione chrismatisnomen cabo Ecclesiam meam.«Fundamentum enimaliud,
accepit. Et cum Christum confitetur, verum homi- ait Apostolus, nemo potest qonerc, prseter id quod
nem credere docet,qui non materiali oleo,sed Spi- positum est, quod est Christus Jesus (/ Cor. iii). »

ritus sancti dono unctus est. Unde Psalmista ait : Ea ergo quae continentur, cadere non possunt,quia
« Unxit te Deus tuus {Psal. xi.iv,) » etc. Cum fixa sunt ea qua; continent. Unde et subinfertur :

vero adjunxit, « Filius Dei vivi»verum Deumillum « non praevalebunt adversus eam.»
Et portae inferi
psse insinuat,quia quod est Pater, hoc genuit.idest Per portas inferiinhocloco doctrinam h«reticorum
Deus Deum.Deum autem vivum appellat.ad compa- accipere possumus,quaesuosauditores in infernum
rationem falsorum deorum, qui ah hominibus dii ruore facit.Portffiergo inferi contra Ecclesiam^quae
putabantur, sed mortui erant, ut scilicet, Jupiter, supor Christum fundata est, non praevalent,quiali-
Saturnus, Mars, Mercurius, Venus, et caetera idolo- cet frequenter pulsata sit pcrsccutionibus haeretico-
rum portenta, de quibus per prophetam dicitur : rum,tamen a fide catholica evelli nonpotuit. Aliter

« Dii qui coclum et terram non fecerunt, pereant portas inferi,vitia et peccata intelligere possumus.
(Jer. x\ » et-reliqua. Et Psalmista : « Omnes dii C qualia .^postolus commemorat, dicens « Manifesta :

gentium dajmonia [Psal. xcv). » sunt opera carnis,quae sunt fornicatio,et hissimilia
«Rcspondens autem Jcsus.dixit oi:Beatus, esSi- {Gal. v': » quae recte portae inferi nominantur, quia
« mon Rarjona.» Mercedem recepit vera confessio. in se perseverantes ad infernum dimergunt, sicut
Quia enim Petrus confessus estChristum Filium Dei idcm Apostolus concludit, dicens: « Quoniam qui talia
vivi, merito beatificatur, et Barjona,quod in nostra agunt, regnum Dei non consequentur. » Porlaeenim
lingua sonat filius columba;, a Domino cognomina- infcri nonpraevalebunt adversusEcclesiam,qua!iter
tur. Quod enim colum.ba Spiritum sanctum signifi- his vitiis ct peccatis electi tentari possint, tamenin
cet, ipse manifestavit, quando Redemptore baptizato, his usque ad (inem per.severare nesciunt. Aut enim
in specie columboe apparuit.Barjona ergo,filiusco- antcquam vincantur vincunt, aut post lapsum cito

lumbae, id est Spiritus sancti, dicitur: quia Spiritu per paenitentiam surgunt.juxta quod Dominus alibi
sancto revelante, Filium Dei vivi confessus est. Non- ait « Omnis qui venit ad me, et audit sermones
:

nulli autem Barjona, pro bar Joanna scribendum meos, et facit eos, dicam vobis cui similis est : si-

putant,eoquodjuxtaaliiEvangeliilocum,fiiiusJoan- milis est homini aedificanti domum, qui fodit in al-

nis sitappeIlatus,Domino dicente: «Simon Joannis, tum [Matth. vn), » etc.

diligis me?»(7ortn. xii).Joanna vero cjratia Dei,s\xe « Et tibi dabo claves regni ca-lorum. » Claves
j)
in quo csf gratia, interprctatur. Merito ergo primus regni ccelorum nihil aliud, nisi ligandi et solvendi
apostolorum Joannislilius dicitur, quia nonpropria potostatem signiticant. Sicut enim clavis ad hoc in
virtute, sed Patris gratia revelanto Filium Dei cog- ostin ponitur, ut amici recipiantur, extranei autcm
novit. Unde et subditur:«Ouia caro et sanguisnon excludanlur: sicligandi atquesolvendipotestasjus-
meus qui in coelis est. »
« revelavit tibi, sed Pater tos recipit,injustos vero excludit.De qua subditur:
Caro sanguis in hoc loco carnalem doctrinam
et « Et quodcunque ligaveris super terram, » etc.Ubi
Scribarum et Pharisa^orum significant, juxta illud considerandum,viristc quia tanta humilitate voca-
quod apostolus Paulus protestatur, dicens « Con- : tur, ad quantam gloriam sit perductus, quia enim
tinuo non acipiievi carni el sanguini [Gal.\\» Non relictis omnibns (brislum ardontissimo amore
ergoperdoctrinam Pharisaeorum et Scribarumprin- secutus est, ad tantam celsitudinem pervenit,
ceps apostolorum Christum FiliumDeicognovit,sed ut vice Dei quorumdam peccata relaxare, quorum-
Patre revelante, sicut idem Filius alibi Patrem glori- dam oHam rctinere possot. Nec tamen putan-
763 HAYMONIS HALBEUSTAT. EPISC. OPP. PARS II.— HOMIL. 764
dum est.quofl solum bcato Polro ho3C potestasdata A pulchre'Dominusgrano tritici comparalur.quiasicut
est, sed sicut unus pro omnibus rcspondit: « Tues in omnibus annonis nihil fruraento pulchrius,nihil

Christus Filius Dei vivi, » ita in uno omnesaudic- est delectabilius :ita ipse omnes creaturas excellit,

runt: « Quodcunque ligaveris super terram, »etre- quia nihil eo suavius, nihil dulcius invenitur. Sive
liqua. Unde cum post resurrectionem Dominus dis- certegrano frumenti coraparatur, quia alimentocor-
cipulissuis Spiritum sanctumdedisset,omnibusge- poris et sanguinis sui fidelium aniraas reficit.Ipse
nerahtcr ait " Quorum remiseritis pcccata, remit-
: enim ait in Evangelio : « Ego sum panis vivus qui
tuntur eis.»Nec soluni apostolis hfcc potestas data de coclo descendi [Joan. vi). » Et iterum : « Panis
e.st, sed etiam cpiscopis et sacerdolibus, qui nunc quem ego dedero, caro mea est, pro saeculi vita. »

eorum ordinem in Ecclesia retinent, et ligandisol- Et alibi : « Garo mea vere est cibus, et sanguismeus
vendiquepotestatera habent. Undeinlcgedeleprosis vere est potus {Ibid.). » Praemisso autem mysterio
figurabMcr prcPcipitur, ut si quis lepra percussuses- suae passionis, mox ad constantiam raartyrii disci-
set, ostenderet se sacerdoti, et adejus judiciumaut pulos snos hortatur, dicens :

ejiceretur cxtra caslra, aut reciperetur : non quod (( Qui araat animara suam, perdet eam, et qui
ipseleprosum mundare,autmundatumleprosumfa- « oditanimam suam in hoc raundo,in vitam aeter-
cere posset,sed quiaad ministerium ipsius sacerdo- Tj « nam cuslodit eara. » Aniraa in Scripturis, ali-
tis pertinet,ut discernat inter lepram et lepram,id quando interiorem hominem, id est vitalem spiritum,
est, inter peccatum majus et minus. Hunc sensura significat, aliquando praesentem vitam. Interiorem
require in Evangelio in octava Paschffi. hominem,sicutDominusdicit:«Quidprodesthomini
si totum raundum lucretur, animae autem su® detri-
HOMILIA IV.
mentura patiatur(.Vrt«/t. xvij? » Praesentem vilam,
DE SANCTO LAURENTIO MARTYR.I.
sicut alibi ait : "Nonne anima plus est quam esca,
(JoAN. XII.) « In illo tempore, loquebatur Jesus et corpus plus quam vestimentum ? » [Ibid.) Ergo in
« cum discipulis suis inparabolis:Amen,amendico hoc loco animae nomine praesentem vitam designat,
« vobis, nisi granum frumenti cadensin terramor- cum dicitur:Qui amat aniraam suam,perdeteam.»
«tuumfuerit.))Etreliqua.HortaturusDominusdisci- Mira autem res est, ut amando anima pereat, et
pulos ad martyrium, suffi passionis exemplum prae- odiendo in hoc mundo,in vitam aBternam custodia-
misit,ut tanto minus pro ejus noraine mortempati tur. Tunc enim nostrara aniraam benc odimus. et
tiraerent, quanto in hoc opere coelcslis magistri odiondo custodimus, quando ejus carnalibus de»i-
iraitatores exsisterent. Ait enim:» Amen,amendico deriiscontradicimus,ejusappetitumfrangimus. ejup
vobis,»etreliqua.Inquibus verbisintelligimus,quia passionibus reluctamur, et in comparatione futurae
Dorainus in similitudine grani frumenti seipsum C vitae praesentem vitam p.o mhiloducimus :iIludsol-
dicit multiplicandum Hiortin-
mortiflcandum et : licite considerantes, quod Dominus ait :« Si quisve-
candum, in Judacorum multiplican-
infidelitate : nit ad me, et non odit patrem suum et matrem et
dura, in iide omnium pnpulorum.Quod non solum uxorem, filios et fratres, et sorores,» adhuc autem
facilius, sed etiam apertius intelligcre possumus, et aniraam suam, « non potest esse meus discipulus
si superiora hujus Evangelii paruraper attendamus. {Luc. xiv). » Taliter Paulus anin.am suam odcrat,
Supra enim retulit Evangelista, quia praedicante cum dicebat Ego autem non solum alligari,sed
: ((

Domino Hierosolymis in die festo, erant quidam etiam mori paratus sum in Jerusalem pro nomine
gentiles,qui venerant adorare in Jerusalem :hi ac- Domini nostri Jesu Christi (Act. xxi). » Non enim
cesserunt ad Philippum, qui erat a Bethsaida Gali- facio animam meam pretisiorem quam me. Et ut
dixerunt ei
laeac, et « Domine, volumus videre Jc-
: hoc quoddicimus etiam simplicioresintelligere pos-
sum. » Venit Philippus et dixit Andrea?. Andreas sint, libet aliquos ad medium deducere, qui odientes
rursumet Philippus dixcrunt Jesu. Jesus autcm rc- animam suam amaverunt,etalios qui amantcs.odio
spondens dixit eis: « Venithoraut clarificeturFilius habuerunt. Verbi gratia, dictum cst quibusdam :

hominis. » Ac deindc subjunxil:« Amcn,araendico Adorateidola,alioquininterficiemini.Atilloodientes

vobis,» et reliqua.Qui ergo ex gentibus se videre de- j) animam suam, id est praesentem vitam pro nihilo
siderantibus dixit : « Vcnit hora ut clarificetur Filius ducentes, in mortem corporisinciderunt, sed ad vi-
horainis,» ac deindc subjunxit: « Aracn , umen dico vo- tam animae pervenerunt Dictum cst etiam aliis :

bis : nisi granuni frumcnti cadens in terram, »etc., Adoratc idola,alioquin interficicmini.llli veromale
ordinem suai passionis profecto insinuavit, (juia amantes animam suam, id est pnesentem vitam
prius mortificandus crat a Judaeis,ct poslca pra?di- adoravcrun{,ct raortem pprpetuam invenerunt.Ta-
candusgentibus.Nam cjus nomen tanto magis cre- liter bcatus Laurcntius levita, cujus hodie festivita-
scit in fide credentium, quanto pcr mortem in pcr- tem colimus, animara suara oderat, et odiendo in
fidia Judajorum estexstinctum.Nec indignumdebet vitam ffiternam custodiebat,quando expensisfacul-
Redernptore nostro vidcri, siin assumpta humanite tatibus Ecclesiae propter nomen Doraini nostri Jesu
grano fruincnti comparctur, in qua eliam vilibus Christi in craticula posifus, crudclissimo tyranno
vermibusassimilatur, siculipscpcrprophctamdicit: dicebat : » Assatum est, jam versa ct manduca, »

'< Ego sum vermis et nou homo {P.sal. xxi). » Et nam lacultatcs Ecclesiac, quas rcquiris, \n coelestes
76o HOMILT^ DE SANGTIS. 766

thesauros manus paupcrum deportaverunt. Cujus A virum non cognosco? » {Luc. i.) id est, ne cognosce-
autem imitatores in passione slnt martyres,Dominu9 rem disposui. Ipsa in haereditate Domini morata est,

manifestat cum dicit : « Si quis mihi ministrat,me quse non peccando a passione Do.mini discessit, sed
« sequatur. » Sequi enim Dominum imitariest,sicut integram suam animam a concupiscentia, et carnem
ipse alibi dicit Qui vult venire post me, abneget
: « a corruptione servans, portio haereditatis Dei elTecta
semetipsum et toUat crucem suam, et sequatur me est, cantans cum Prophela, et dicens :« Etenim hae-
[Matth. xvi). » Et iterum « Qui non bajulat crucem : reditas mea pra^clara est mihi (Psal. .\v). » Cujus
suam, et venit post me, non est me dignus {Luc. personai convcnire videtur quud sequiltir :

xiv). » Variis enim modis fideles Christo ministrant. « Tunc praecopit et dixit mihi Creator omnium,
Alii bene dicendo, ut confessores ; alii pro ejus no- « et qui creavit mc, requievit in labernaculo meo. »

mine moricndo, ut martyres ; alii justo eleemosynas Quis autem Creator omnium credendus sit, Joannes
tribuendo, ut fidcles laici. Sed qui Christo ministrat, in Evangolio declarat, qui cum dixissct « In princi- :

Christum debet sequi. Quia sicut Joannes apostolus pio crat Verbum, et Verbum erat apud Dcum, » adjo-
ait « Oui dicit se in Christo manere, debet sicut
: cil: « Omniaperipsum factasunt.ct sineipso factum

iile ambulavit.et ipse ambulare [IJoan. ii). » Qualem est nihil [Joan. i). » Et David « Omnia in sapientia :

autem rcmunerationem pro tali imitatione recipiat, ri fecisti [Ps. ciii). » Iste igitur Creator omnium in ejus
ipse declarat, cum subjungit : tabernaculo requievit, quando Verbum Dei per quod
« Et ubi cgo sura, ibi et minister meus crit. » omnia facta sunt, ut homo verus fieret, intra virgi-
Quid amplius potcst promitti fideli ministro, quam nis uterum carnem suscepit. Quapropter cesset la-
ut mereatur essc cum Domino suo, nec solum videre trareManicha^orum haeretico grunnitu praesumptio,
pjus humanitatem, sed etiam contemplari ipsius di- qui ausi sunt dicereChristum ex virgine veram non
vinitatem. Unde et subditur : assumpsisse carnem. D'cat autem ipsa Dei sapien-
« Si quis mihi ministraverit, honorificabit eum tia in persona Virginis « Qui creavit me,requievit
:

« Pater meus qui est in coelis. » Honorificabit Paler in tabernaculo meo, et dixit mihi, in Jacob inha-
ministrum Filii, quoniam pro
ministerio vitam fideli bita et in Israel haereditare. » Jacob qui supplanta-
aeternam retribuet, dicens Euge, serve bone et : « tor interpretatur, illorum significat actiones, qui
fidelis (Matlh. xxv), » et reliqua. Et tunc implebitur ut in virtutibus animae proficere valeant, viriliter vi-
oratio Salvatoris « Pater, da ut sicut ego et tu unum
: tiorum blandimenta calcant. In illis ergo habet Dei
sumus, ita et isti in nobis unum sint.(/oan. xvu) » : sapientia habitaculum, qni vitia supplantantes,hoc
non aequalitate nalura^, sed participatione gloriae. habent in opere, quod Jacob signat in nomine.Sicut
Ad quam nos adducere dignetur, qui cum Patre et ipse dicit : « Et inhabilabo in inambulabo
iliis, et
Spiritu sancto vivit et regnat in saecula saeculorum, C (// Cor. vi). » Israel vero idem Jacob appellatus est,
Amen. postquam angelum superans, Deum videre meruit.
HOMILIA V. Unde merito vir vidcns Deum interpretatur. Igitur
IN SOLEMNiTATE PERPETU/E VIRGINIS MARI.E. post supplanlationem vitiorum, ad contemplationem
Dei tendens anima, haereditas efficitur Dei sapientiae,
Lectio lihri Ecclesiastici, omnihus festis diebus beatae
id cst Christi, juxta illud Apostoli : « Hffiredes qui-
Virgini dicatis communis.
dem Doi, cohaeredes autem Christi (liom. viii). »
(EccLi. xxiv.) « Ab initio et antc saecula crcata Jubetur nihilominus ot in electis mittere radices, id
« sum, usque ad futurum saeculum non desinam. »
ct est cogitationum suarum semina illorum mentibus
Et reliqua. Lectionis hnjus capitulum, quod ex libro occulta inspiratione immittere, quos novit fructum
Sapientiae sumptum cognoscitur, specialiter laudem boni operis germinare. Non ergo in rcprobis, sed
asternae sapientiae, per quem omnia crcata sunt, in clectis rndiocs mittit, in quorum cordibus ita
conimendare videtur. Sod haec particula a catholicis radicibus spiritalibus bona ligatur voluntas, ut an-
eteruditis Patribus in solemnitate perpetuae virginis tequam ad maturitatis fructum perveniat, non ares-
Mariae,de qua eadem Dei sapientia carnem assum- cant. Sed qui modo cuntes ct fientes mittunt semina
psit.ad legendum ordinata est. Potest pars quaedam n sua, in furore venientes, venient cum e.xsuItatione
:ii: .-j
non incongrue eidcm
; t\-.- -x , . i.
. /,,.1 __ _' _ j- v • .
illius Dei genitrici aptari, qua; portantes manipulos {Psal. cxxv), etc, a pio judice
ab ipsa Dei sapientia talis creata est, ut per illam ad audientes : « Venite, benedicti Palris mei, percipite
redimendam humanam naturam Dei Filius sine hu- regnum quod vobis paratum, etc. Esurivi enim, et
mana concupisccntia crearetur. Quid enim absur- dedistis mihi manducare {Matth. xxv), » ctc. Scqui-
dum, quodve contrarium cst, si hoc quod ait : tur :

« In omnibus rcquicm qua;sivi et in ha;reditate « Et sic in Sion firmata sum, et in civitate sancti-
« Domini morabor, » Dei genitrici convenire dicamus? « ficata similiter requievi, et in Jerusalem potestas
ipsa quippe in omnibus requiem quaesivit,quae ut in « mca. » Sion in ipsa Jerusalein posila est, non so-
requie sempiterna patrem invenire posset, prima lum ad defensionem munitior, sed otiam ad contem-
omnium virginitatem suam sine macula servare de- plandum sublimior, unde congruc speculum vel
vovit, sicut angelo Gabrieli Domini oonceptionem spcrulatio interpretatur. Cujus nominis interpretatio
nuntianti respondit « Quomodo fiet istud, quoniam
: congruitEcclesiae,qu;e ne invisibilium hostium insi-
 767 HAYMONIS HAlBERSTAT. EPISC. OPP. PARS II. — HOMIL. 768
diis patoat. superiorper spiritalo dosidcrinni pctit. \ dem devotinne. qua viduaSareptanaquondam Eliam
atque ccElestia permentismunditiam contcmplatur, prophctam susceperat. Suscepit illum, suscipienda
orans cum Propheta et diccns « Esto mihi,Domine. ab illo seminans et sua carnalia, ut mcteret iilius
:
;

turris fortitudinis [Psal. lx). » Civitas autem sancti- spiritalia. Hujus autem soror erat Maria nomine ;

ficata sanctaEcclesia est, quee ab illo sanctificari se quia Martha et Maria sorores erant, non solum spi-

optat, cui quntidie, in oratione dicit : « Sanctificetur ritu, scd otiam carne germana;, quarum fratrem
nomen tuum (.Va///!. vui), » considerans sollicite Lazarum Dominus a mortuis resuscitavcrat. H<ec
admonitinnem Domini, dicentis : « Sancti cstote, ergo Maria sedens secus pedes Domini verbum de ore
sum Deus vester
quia ego sanctus {Lev. xi). » In ci- auribus audiebat. Audierat enim pro-
illius intenta

vitate ergo sanctificata Dei sapientia requiescit,quia phetam dicentem « Vacate et videte quoniam ipso
:

in illorum mrntihus requiescit, qui sanctimoniam est Deus (Psal. xlv\ » Et illud quod per Moysen di-
diligunt. Oiiod vcro subditur : « Et in Jorusalem citur : « Et qui appropinquant pedihus ejus, acci-
potestas moa. » Ad hoc pertinet, quia quondam po- piunt dedoctrina ejus Deitt. xxxiii). » Sed quia om-

testatem in illorum cordibus tenet, qui visionem nis qui hospitem etperegrinum suscipit,juxtapossi-
intimae pacis toto affectu diligunt. Scquitur : liilitatem suam temporale subsidium ministrare de-
« Et radicavi in populo honorificato, et in partes r» bet, Martha circa frequens ministerium in tantum

« Dei mei ha;rcditas illius. » Populum honorificatum, sollicita erat, ut non solum contra sororem, sed

populum dicit sanctum. Quia, ut ait Apostolus : etiam contra ipsum Dominum querelam assuraeret,
R Gloria,honor et pax in omncm animam hominis ope- dicens :

rantis bonum (Rom. ii). » In tali ergo populo radi- Domine, non est tibi curae quod soror mea reli-
«

casse dicitur, qui non flatu tentationis flevit favilla « quit me ministraresolam dic ergo illi ut me adju- ;

rapiuntur, sed firmiter in amore Dei radicati perse- « vet. » llle voro qui non est personarum acceptor,

verant, juxta admonitionem Apostoli, dicentis : « In sed subtiliter singulorum merita dijudicat, et vir-
charitate radicati et fundati, ut possitis comprehen- tutes discernit, ut ostenderet meliorera esse cibum
dere cum omnibus sanctis, qua; sit longitudo, lati- spiritalem quam carnalem,ita unius opus laudat,ut
tudoet sublimitas et profundum (Ephes. iii). » Hujus alterius non vituperet.
igitur popuii partes Doi hc-ereditas est, qui ejus « Ait vcro :Martha, Martha, sollicita es et turba-
amori nil anteponunt, et in ejus comparatione nihil « ris erga plurima. Porro est necessarium. » unum
charum aestimant.dequibusinlege dicitur « Trihui : Ubi non opus Marthae reprehenditur, sed Maria; lau-
autem Levi non dabis ha?reditatem, ego enim pars datur, cum dicitur « Mariaoptimam partem
: elegit,
et hffireditas illius (Nuni. xviii). » Et de quibus ait qua! non auferetur ab ea. » Quod autem ait : c Mar-

Psalmista : « Beata gens cujus est Dominus Deus C tha, Martha, » repetitio istius norainis admonitio
ejus (Psal. cxLiii), » etc. Etipse clamans dixit ad il- est pi.Ts intentionis. Haec ad litteram breviter dicta
lum : « Dominus, pars hoereditatis mea? et calicis sunt. Spiritaliter autem castellum quod Dominus
mei, tu es [Psnl. xv), Qui ergo talcs sunt, ad
» etc. ingrcssus est, mundum significat. Quasi enim castel-
perseverantiam tendere debent, unde et subditur : lum intravit, quando mundo visibilis apparuit.
« Et in plcnitudine sanctorum detentio mea. » Plo- quando « exinanivit semetipsum, formam servi acci-
nitudo sanctorura, perfectio est operum. Plenitudi- piens in similitudine hominum factus, et habitu in-
nem habent, quiin bonis operibus consummantur, ventus ut homo (Pliiiip. ii). » Duae autem devotaB so-
quam plenitudinem concedere nobis dignetur, qui rores qua; Dominum susceperunt in domum suam,
cst benediclus in saecula sfficulorum. ,\men. duas Ecclesire vitas significant, activam scilicet et
contemplativam. Quarum proprietatem in suis acti-
HOMILIA VI.
bus demonstrant. Cum una circa frequens ministc-
I.V DIE SANCTO ASSUMPTIONIS DEIPAR.E VIHGINIS rium satagebat, activae vit» labor exprimitur ad :

MARI.E.
quam pcrtinet reficereesurientem,potare sitientem,
(Luc. X.) « In illo tempore. Intravit Jesusin quod- vestire nudum, suscipere hospitem, visitare infir-
« dam castcllum, et mulier quccdam Martha norainc [) mum,sepoliremortuum his etiam quae in regimine ;

« cxcepit ilhim. » Et rcliqua. Conditoret rodemptor sunt subjectorum necessaria, laboriosa sollicitudine
human.T" natur.T, Dominus Jesus Christus,non solum pripvidcrc. Pcr Mariam vero qua' sedcns secus pe-
ad sc A-enicntihus verbiim vitrp annuntiabat, sod des Domini verbum illius audiobat, contemplativae
etiam circuions civitatcs Evangolium
ct castella ; ut vitaedulcedo designatur. Cujus sapor quanlo magis
refcrt, coclestc regnum omnibusevangolizabat.Gum- degustatur,eo amplius a rebus visibilibus, et cura-
que juxtahancconsuctudinom per diversa discurrc- rum tumultibus atque negotiis animus separatur.
retloca, nntravitinquoddamcastellum, »utpra;sens Sprctisenim omnibus curis, calcatis omnibus vitiis,
Evangelii leclio narrat, « ct mulier quaedam Martha sola mens cum solo Deo esse desiderat. Libet ei au-
nomino, oxcopit iilMin in domum suam. » Exccpit dire praicepta Cfelestia, leclioni ct oralioni frequen-
autrinillunuiiiasi hospitcni.quasi pcrfgrinum.quasi tor incumberc, et quantum mortalis fragilitas per-

illum non haberet ubi capiit recIinaret.Et adhuc

i|ui mittit, angelorum interessc et quia ab
coetibus ;

excepitillum quasivinim magnuin otprophotam ca- illorum consortio aliquantulum separatur.cum spi-
 :

769 HOMlLLE DL SANCTiS. 770

ritaligauflio amarissimedeflet.Hancgratiam inaesti- A. termissione orate, in omiiibus gralias agite (/ The.^s^

mabileiu, hanc felicitalem incomprehensibilcm Do- in). » Liber egreditur gratis, (juia hi, postquam
minus signiflcare voluit, cum dixit: « Porro uaum omnia focerint, dicunt se inutilos servos ejus. Pro-
est nccessarium, Maria, » elc. Tantum autem ejus cul dubio sicutipsa activa fuit ex munere, itaerit ex
suavitas est neccssaria, ut etiam ea quaj hic bona gratia etiam contemplativa. Cum quali veste intra-
esse videntur,ad illius comparationemsuperflua ju- veiit, cum lali respondeat, quia omnimo necesseest
dicentur. Ibi estenim quod « nec oculusvidit, necau- utunusquisque nostruin in liocquod incipit perseve-
risaudivit, nec in cor hominis ascendit quae praepa- rel, alque usque ad flnem operis in ea qua inchoavit

ravit Deus diiigenliljus sc (ICur. ii). » Quam suavita- inlentione perduret.Ille quippe bene ad conlempla-
tem optabal ilie habere, qui dicebat Unam petii : <c tivaiu vitani tr^nsiit, qui in hac vita intenlionissuae
a Domino [Psul. xxvi), etc. Et activa quidem vita
»» vestem non mulaveril.Sunt auleiu nonnulli,qui di-
in via est, contemplativain patria. Activa in neces- viuo ferventes amore, in ipso exordio conversionis
sitate.contemplativain dilectione. Activa in labore, ad contemplativae vitae suavitatem incipiunt convo-
conlemplativa in requie. Activa namque in prffisenti lare, sed divina dispensatione prius in activa vita li-

vita incipit, ct cum praesenti mercede rc-

finitur, Ijcrari permittuntur. In tanto securius, imo et feli-

stante. Quis enim in illa patria esurientem reficiet, cius ad contcmplativam vitam porveniunt, quanto
ubi esurit nemo? Quis nudum vestiet, ubi veslis est perfectius in acliva fuerunt vita comprobati. Quales
immortalis ? Quis infirmum visitubit, ubi qui infir- sigiiilicaverunt dus uxores sancti Jacob patriarchoe,
metur nullus?Ouis mortuum sepeliet,
est iibi per- Liam scilicet et Piachel. Quarum una Lia lippis erat
petua vitaest ?Contemplativa vero vita in pr<esenti oculis,sed fecunda prole.Rachel autem pulchra facie,
incipit, sed in futuro perficietur. Unde bcnedeMa- sed infccunda erat. Per Liam ergo quaj lippis erat
ria dicitur : oculis,sed fecundaprolc, activa vitadcsignatur.Quaj
« Optimam partem non aufere-
elegit Maria, quaj cum mundo cordis oculo Deum contemplari non
« tur ab ea. » Quia quod hic animus parumper de- possit, tarnen pcr pncdicationis bona; exemplum,
gustare incipit,illic pleniter percipiet, ubi videbitur ppiiitules niios Dco generat. Unde beno Lia laboriosa
Deus deoruin in Sion, Apostolo teste qui ait (/ Cor. interpretatur, quia activa vitain multls laboribuset
xni) : « Quod nunc vidimus per speculum in sollicitudiiiibus est occupata. Per Rachel vero quae
8enigmate,tunc autem facie ad faciem. » Et iterum : pulchraerat facie, sed infecunda, contemplativae vi-
« Nunc cognosco ex parte, » etc. Hoc ergo iiiter ta;dulcedo exprimitur. Quia mcns, dum ad viden-
activaniet contemplalivam vilam distat, quia acLiva duin Deum se undique colligit, minus per praedica-
communis etmultorum. Contemplativaverospe-
est tionem lilios parit. Unde bene Rachel, ovis vel visns
culatio quanto subliiuior tanlo estrarior. Raro enim C principium interpretatur, quia raens contemplationi
inveniuntur,qui in vcritate dicere possint « Nostra dedita, illuni videre desidcrat qui ait
: Ego prin- : ><

autem conversatio in ccelis est [Philip. iii). » Et il- cipium.quiet loquor vobis {Joan. viii). «Jacob igi-
lud: « Sive mente excidimus Deo, sive sobrii su- tur Racliel concupivit,sed Liam nocte nesciens acce-
mus, vobia (// Cor. v). » Ordo autem harum virtu- ])it: quia sunt nonnulli, ut supra diximus, qui ad

tum exposcit, ut per activum laborem studeat contemplativam pervenire desiderant, sed prius di-
quisque pervenire ad contemplativum dulcedinem. vino judicio in nocle praesentis vits, pro multorum
Plerisque eniui, postqui m in activje vilai labore bene utilitate laborare permittuntur. Postquam autem
desudaverint, coulemplativ;e vitde suavitas in mer- Liam accepit, ad ampkxus Rachel pervenit quia :

cede dalur. Unde in lege figuraliter prajcipilur qui bene in activa vita laboraverint, divino munere
« Si emeris servu.n Hebra;um, sex annis serviet quandoque ad contemplativam vitam pervenient. In
libi, et in septimo egredielur liber gratis (Exod. utraque firmi, et in utraque inveniuntur perfecti.
XKi). »Hebra;us quippe tranaiens interprelatur. Et Qualis erat Paulus apostolus,qui cum haberet soUi-
servus llebra?us spirilaliter emilur,quando mens de citudinom ornnium licclcsiarum, quod pcrtinet ad
terrena conversatione adcoileste desidcrium transit activain vitam, raptus est usque ad tertium coclum,
Senarius enim numerus ad acliva? vita; laborem quod pertinet ad contemplativam. Has autem duas
j)
pertinet, quia sex suntdiesin quibus operari licet, vitas significaverunt duae devota; sorores, qu^e Do-
eeptenarius autom propter sabbati requiem, dulce- minum susceperunt in domum suam, Marthascilicet
dinem contemplativag vita; exprimit.Servus Hebraeus et Maria. Utrasque enirn sanctas, utrasque bona? et
emptus sex annis servire pra?cipitur, et in septimo justas esse credimus. Sed qualis sit melior, ipse de-
liber gratis egredi jubetur, quia sunt nonnulli qui darare dignatus est, qui teste non egct, dicens ;
•post diulurnum iaborem ad requiem
activa; vitai « Maria optimam partem sibi elegit, quae non aufe-

oontemplationis transeunt. Quod quia non propria retur ab ea, » etc.

virtute,8ed divino fit munere,recte dicitur,egredietur
liber gratis. Quod proprieillorum est,qui post longa
HOMILIA VIL
Bxercitia monasticae vitae, post IN FESTO SANCTI MICHAELIS ARCHANGELI.
diuturnam monaste-
rialem probationem, secrcta sibi loca eligunt, in (Matth. xviii.) « In illo tempore, accessorunt di-
quibus illud Apostolicum implere possint « Sine in- :
« scipuli ad Jesum, dicentes; Quis putas major est
 : ;

771 HAYMONIS HALBERSTAT. EPISC. OPP. PARS II.— HOMIL. 772

in regno coDlorum ? « Et roliqna. Quolies legimus A scd ministrare, et factus sum in racdio vestrum sic-
discipulos Domini de ordine prioratus intcr se con' ut qui ministrat, sed non qui vel quasi recunibens,
tendisse vel interrogasse, non livori et invidias de- regnum ccelorum quod humiiibus est praeparatum,
putare debemus, sed humancc iVagilitati ac inlirmi- intrare non potestis. Si autem simpiiciter quemlibet
tati, quippc qui rudes orant ac novelli, quia cnim parvulum intelligamus, facilc patet, quia non solum
audierant eum suam resurrectionem prffidicantem, ad humilitatem, sed etiam ad simplicitatem servan-
et nondum Spiritus sancti gratia illuminati, cceleste dam hoc exemplo nos hortatur. Ac si diceret Sicut :

regnum porfecte amare didicerant, (quia, ut ait parvulus iste cujus vobis exemplum proposui, vi-
evangelista Joannes (Joflw. vii),« nondum erat Spiri- dens mulierem pulchram non concupiscit, non alie-
tusdatu9,quiaJesusnondumfueratgloriricatus'>)pu- nas divitias appetit, laesus non rela3dit,non aliud co-
tabant quod ipsc resurgens a mortuis, corporaliter gitat, aliud loquitur, et iratus non perpetuas tenet

rcgnum tcncrct, et ipsi honoribus sublimarentur.
Unde passionis illius tempore facta est contentio
inter eos, quidoorum majoresset in regno ccelorum.
Hoc suspicione seducta fuerat mater liliorum Zebe-
da-i^quando acccssit adDominum,dicens «Domine,
dic ut sedeant hi duo filii
discordias,ila et vos nisi talom habueritis innocen-
tiam in mente, qualem iste habet in corpore,regnum
Cffilorum, quod humilibus et simplicibus est praepa-
ratum, intrare nequaquam potestis. Gujus viam ne-
: mo superbus graditur, nemo tumidus incedit, quia
mei, unus ad dcxteram « ardua via est et angusta, quae ducit ad vitam, et

tuam, et alius ad sinistram tuam in rcgno tuo pauci sunt qui inveniunt eam {MaUh. vii). » Gum
(Matlh. xx). » Hinc Cleophas et alius discipulus, ergo ait, « Nisi conversi 1'ueritis et efficiamini sicut
quibus cum Dominus post resurrectioncm in specie parvuli, non intrabitis in regnum ca-lorum » :

peregrini apparuisset, dicebant Nos autem spc- : « « Quicunque ergo humiliaverit se sicut parvulus
rabamus quod ipse esset redempturus Israel {Luc. « iste, hic est raajor in regno coelorum. El qui su-
xxiv) » Et quidam discipulorum interrogantes eum, « sceperit unum parvulum
talem in nomine meo,
dicebant » Domine, si in tempore hoc restitues
: « me suscipit. Qui autem scandalizaverit unum ex
regnum Israel? » (Acl. ), Occasio autem interro- « pusillis istis, » etc. Tale est ac si dixisset : jam
gandi Dominum, quis illorum major esset in regno si vos deleetat locus sublimis, prius exerceat humi-
ccelorum, fortassis ex superioribus acciderat. Nam, liationem vitse innocentis, non quod apostolos cor-
ut supra evangelista retulit, accesserunt ad Petrum pore vellet esse parvulos, sed ut innocentiam parvu-
qui didrachma accipiebant, et dixerunt ei : « Magi- lorum in mentepossiderent. Hujuscemodi parvulos,
ster vester non solvit didrachma? Ait, Etiara. Et Dominus suos volebat esse discipulos, quibus dice-
cum intrasset domum, praevenit eum Jesus, dions: bat: «Siniteparvulosveniread me,taliumestenimre-
Quid tibi vidotur Simon?Reges terrae a quibus su- C gnum ccclorura(3/«rc.x).»EtPaulusapostolustaliuin
scipiunt Iributum vel censum ? a liliis suis, an ab innocentiara parvulorura suos volebat habere disci-
alienis? Et ille dixit : .Ab alienis. Dixit illi Jesus ; pulos, quibus per Epistolam praecipiebat : « Nolite

Ergo liberi sunt filii. Ne autem scandalizemus eos, pueri effici sensibus, sed malitia parvuli estote,sen-
vade ad mare et mitte hamum, et eum piscera qui sibus autom perfecti sitis (/ Cor. xiv). » Talem se
primus ascenderit,tolle: et aperto ejus ore, invenies noveratrexpropheticus,qui in regalisolio sublimis,
staterem illum sumcns, da eis pro me et te {Mutth.
; sed mente humilis dicebat {Psal. cxiv): « Gustodiens.
xvii). » Quia ergo alii discipuli viderant Petrum in parvulo&Dominus,humiliatus sum ct liberavit me. »

redditione census Domino coaequari, computantes Et iterum : « Ludam et vilior liam plusquam factus
eura illis omnibus esse prajlatum, in illa hora ac- sura,et ero humilis in oculis meis (// lieg.\i). » Par-
cesserunt ad Jesum, dicentes « Quis, putas, raajor : vulus cst enim,qui Deo placeat.tan-
sibi displicet ut

est in regno coelorum ? » Sed magister hurailitatis, toque ante Deum erit pulchrior,, quanto apud se-
qui ait in Evangelio « Discite a me quia mitis sura
: metipsum erit humilior. Unde et subditur « Qui- :

et humilis corde, et invenietis requiem animabus cunque ergo humiliaverit se sicut parvulus iste, hic
vestris {Matth. \i),'» ut oslendcret regnum ccelorum major eritin rcgno coelorum. » Habeamusergo vir-

non per superbiam, sed por hurailitatem esse quai- q tutera humilitatis.si volunius habere in regno coelo-
rendum, illuuKjue ibie luajorein in eo, (jui propler rum locum celsitudinis, quoniam sicut Salvatorait
Deura se hurailiat in Evangolio « Oranis qui sc humiliat.exaltabitur :

« Advocansparvulum.statuiteum inmedioeorum ct qui sc exaltat, hurailiabitur (Luc. xiv). » Unde et

« et dixil : Amen dico vobis, nisi conversi fucritis no9alibiScripturaadraonet,diccns:«Quantomagnu3

« etefficiaminisicutjjarvuli.nonintrabitisinrcgnum es, humilia te in omnibus, et coram Deo invenies
« coelorum. » Quod duobus modis j)Otost intelligi. gratiam [Eccli.m). » Et iterum: «Humiliamini sub
possumusenini hic parvulumDominura Jcsum Chri- potenti manu Dei, ut vos oxaltetin tempore visita-
stum accipcre,qui cum sit inagnus ol laudabilis ni- tionis (/ Pctr. v). » Et nc putares illum esse con-
mis,et magnitudinis ejus non est finis [Psal. xi.vii), tcranendum, qui proptcr Dcum hic sc humiliat, con-

ul nos oxcelsos faceret, parvulus natus ost nobis,et griiam scntentiam adjunxit, dicens: « Et qui susce-
lilius datus est nobis. Et est Bcnsus:Nisi meo pcrit unum parvulum talcm in noinine meo, nie

exemplo voshumiliaveritis,quinon veni niinistrari, supcipit. » Hoc cst quod Dominus in fulurura se pro-
 »

778 HOMILIyE DE SANCTIS.

misit dicturum :« Quandiu fecistis uni ex minimis A. vcrilate scandalum oriatur, magis veritas eligcnda
meis, mihi lecistis. Et signanter ait « Qui susce-
>' est ([uam scandalum vitandum. Vel certopormolam
:

perit unum parvulum talem in nomine meo, me su- aslnariam quaj pondus habot, sed nuliumiterexpli-
scipit [Matth. xviii). Quamvis enim non siteligen-
» cat volubilis amor sfficuliexprimitur. Cum ergo ait:

dum cui juxta Scripturai vocem benefacere debea- « Expedit ei mola asinaria in collo
ut suspendatur
mus, illis tamen qui propter Deum parvi et hurailes ejus,et demcrgatur in profundum maris,)>carnales
esse eligunt, in cujus vitae moribus Christum esse quoque et mundi amatoresa regiraine ecclesiastico
cognoscimus, specialem benevolentiam impendere prohibet, quoniam melius est, quod mundiamator
debemus.Unde cum pius pater riliuminstrucret,ait in saeculo vivens carnaliter, se solum perdat,quam
(Tob. iv) « Panem tuura et vinum tuum super se-
: in regimineecclesiastico constitutusse et alios per-
pulturum justi constitue, et ne communicaveris ex verse vivendo ad interilum trahat : quia cujus vita
eo cum peccatoribus. » Et iterum : « Desudet elee- despicitur, rcstat ut ejus proedicatio contemnatur,
mosyna in raanu lua, donec invenias justum cui quoniam dum infirrai discipuli patroni sequunlur
tradas eam. » Hinc ot Apostolus ait : « Dum tempus exemplum, et ipsi poreunt, et illorura perditio in
habemus, operemur bonum ad omnes, maxime au- ejus caput redundat, qui auctor est crirainis. Sive
tem ad domesticos fidei (Gal. vi). » Qui enim bona p certe per raolam asinariam doctorcs inteUiguntur,
temporalia illis impendit, in quorum vitaet moribus quia sicut mola granum tritici frangitur,utmedulla
Ciiristum habitare cognoscit, profecto illi tribuit, cjus ad sustenlationem vel refectioncm humana} :

pro cujus amore impcndit.Unde bene dicitur, « in no. naturae ostendatur, ita quoque et doctores occultas
miiie meo. » Multi enim bona temporalia non in no- scnteutias Sceiplura^ sacrae aperieutes, interiorem
mine Christi, sed ut laudem hominum captare pos- sensum eorum manifestant vel vi tam siverefectionem
sint tribuunt, de quibus scriptura est : « Quffisicrunt animarum sanctarum.
gloriam hominum magis quam Dei [Joan. xii). » Et « Vae mundo ab scandalis. » Mundus cui vee dici-

Dominus alibi : « Omnia opera sua faciunt ut videan- tur, non illeest qucmvenilFilinshoniinisquKrereet
turab homiiiibus {Matlh. xxin). » Etiterum : « Amen salvaro, sed ille qui in raaligno positus est, id est
dico vobis.receperunt mercedem suam [Matth. vi). » mundi amatores, de quo Dominus alibi ait:«Pater
Et ne ad suscipiendos hospites vel peregrinos pigri juste, mundus te non cognovit (Joan. xvii). » Qui
reraanereraus, seipsum in his suscipi proraisit cum enim mente et desiderio saeculum incolunt, recte
ait « Qui susccperit unum parvulum talem in no-
: mundus appellantur, dc quibus Joannes ait « Mun- :

mine meo, me suscipit. » Unde et ipse alibi dicit dus transibit et concupiscentia ejus {I Joan, u). : >»

« Qui suscipit prophetam in nomine propheta?,mer- Mundienim amatores dum propter cupiditates sae-
cedom prophetas accipiet, et qui suscipit justum in C culi alios non metuunt scandalizaro, tamen ipsi
nominejusti, mercedem justi accipiet [Matth. x). » scandalum sustinont, aliquando autcm corpore,
Et iterura « Qui vos recipit, me recipit ot qui vos
: somperautcm mente.Ft ideo vaeillis,quia«ducunt
:

spernit, me spernit (Liic. x). » Sicut autem susci- in bonis dies suos, et in puncto ad inferna descen-

pientibus raercos prorailtitur, ita duris et avaris dunt^Jo/^.xxi). » Quibus per Jacobum dicitur:«Qui
pccna indicilur, cum subinfertur volucrit esse amicus hujus saeculi,inimicu3Deicon-
:

« Qui autem scandalizaverit unum de pusillis istis stituitur {Jac. \v), » ad quos pertinet quod adhuc
« qui in rac credunt, expedit ei ut suspondatur inola subjungitur « Necesse est enim ut veniant scan- :

« asinaria in collo cjus, et demergatur in profundura «(lala;verumtamenvae homini per quem scandalum
« maris. » Ubi considcrandum est, quam grave pec- «venit. » Quod autcm ait, «necesse est, »taleest acsi
catum sitscandalizare fratrem, quando etiam scan- diceret Non potest c^se ut scandala non veniant. :

dalizanlibus talis vindicta comminatur.Quod autem « Oportct enim et haeresea esse, » sicut ait Aposto-

ait « Expedit ei ut suspendatur mola asinaria in

: lus,«utqui probati sunt, raanifestifiant{/Cor.xi).
collo ejus, et in profundo maris demergatur, » juxta Et alia Scriptura « Vasa figuli probat fornax, et :

morem provinciae loquitur, ubi apud veteres Judsos homines justos lentatio tribulationis [Ecdi xxvii).»
capitalia crimina hoc supplicio puniebantur. Non j) Pacis autem tcmpore nonfacileediscernipotest,quis
ergo arbitreturlcvepeccatumessescandalumfratris, bonus malusvc sit. Sed cum scandalizatorum fla-
cum scandalizantibus talis poena praedicitur, quo- vcrit ventus,faciles ct tenues projiciet quasi paleas
niam sicut alibi in Evangelio ait : « Qui dixerit fratri ante faciem venti,grana vero congregabitin horrea
suo,fatue,reu3 erit gohennae ignis (.Va«/t. vi). »Quod Christi. Voeorgo homini illi qui talem se exhibct, ut
se cavereomnino Apostolus ostendit, cum ait « Me- : malum quod venturumestperejusministeriumim-
lius enim mihi est non manducare carnem, neque plealur, de qnibus Dominus ait: « Mittet Filiusho-
bibere vinum,neque aliquid in quo fratrem scanda- minis angclos suos,etcolligentde rcgno ejusomnia
lizem [Rom. xiv). » A quo peccato etiam discipulos scandala, ct tradent ea in caminum ignis ardentis
SU03 compescit, dicens : « Quare tu scandalizas fra- (Malth. xiii). » Quod facilius intelligimus, si unum
trem tuura, aut quare spernis illura ? » {Ibid.) Igitur ad mcdium deducainus,Judara scilicet Dominipro-
in quantum possumus,juxta .\postoli admonitionem, ditorera, de quo ipse tempore passionis suae ait :

ScanJalum fratrum vitarc debemus si autem pro ;

« Filius hominis vadit sicut scriptum est de illo,
 ;

HAYMONIS HALBERSTAT. EPISC. OPF. PARS H. — HOMIL. 716

V homiai illi por quem

;^ Ir.idclnr (^/a/i/i. xxvi). » A, dnlce est quod adliuc subinfertur, quare uon sint
Npcessecnim erat,ut Filius Deipro nobispapsioncm conlemnendi:
sustineret,sed voe Judos.qui nostrum bonum,suum « Dico enim vobis, quia angeli eorum in ccelis

fecit malum. Et ne aliquis sub occasionc proximo- « semper vident faciem Palris mei qui inccelisest.»

rum vel ainicorum a via Dei sibi reccdendum pu- In hoc locodiscimus,quiaunusquisquefidclium,an-
laret, omnem magister veritatis errorem lollilcum gclum ob sui custodiam deputatum habet, qui et

subjungitur : « Si autem manus tua, vel pes tuus eum a lentationibus defendit, etin virtutibusjuvat,

« scandalizat te, abscinde eum et projice abs te. sicut Apostolus in epistola ad Hebr<Teo3 ait: « An-
<t Bonum ad vitamingredi debilem vcl clau-
cst tibi geli sunt administratorii spiritus, in ministerium
<(dum,quam duas manus vei duos pedes habentem missi propter eos, qui han-editatem capient salutis
« mitti in gehennam ignis. Et si oculus tuus scan- (Ilebr. i). » Et Psalmista de juslo quolibet: (( Ange-
(> dalizatte, erue illum et projiceabs te. Bonum est lis suis mandavit de te, utcustodiant tein omnibus
« tibi cum unn (iculo intrare ad vitam, quam duos viis tuis, et in manihus toUent te, ne forteoffendas
« oculos habtuiLeui, mitti in gehennam ignis. » Juxta ad lapidem pedem tuum (Psnl. xc). «Hincde Petro
litteram quantum abhorreat hoc, facile patet. Sed in Actibus apostolorum legimus, quia cum ab an-
gelo de carcere eductus januam pulsare coepisset,
cum a littera exrludimur, spiritualis sensus est re- rj

fideles qui convenerant dicebant: « Non est Petrus,

quirendus.Per hoc quod manus, pes,oculos,nostris
iiecessitatibus necessariora sunt, propinquorum et sed angelus ejus (kct. xii).» Angeliergoparvulorum
semper vident faciem Patris, quia si propter nos
charissimorumafTectus inhoc loco designatur. Ac ?i
foras exeunt, ut ab ejus visionenunquamrecedant,
diceret Dominus : Si quis tibi fuerit pretiosus ut
sicut ipse angelus Raphael ad Tol)iam ait: « Ego
nculus,propinquus ut pes,nece3sarius ut manus.et
sum unus de septem spiritibus, quiassistimusante
a via £)ei te i'ecedere persuaserit, hujus amorera
abscinde et abs te projice. Melius est te solum in-
Deum (Tob. xii). »EtDaniel: «Milliamillium mini-
strabant ei, et decies milies centcna millia assiste-
trareadvitam,quamcummullaturbapropinquorum
bant ei (Dan. vii). » Angeli enim qui custodessunt
mitti in ignem seternum. " Quid proficit homini si
vitae nostree, orationes et opera nostraDeonuntiare
totum lucretur mundum, anima; autem sune detri-
Blan-
creduntur, sicut angelus ait Tobiae: « Cum orares,
mentum patiatur? {Matth. xvi.) Verbi gratia :

cgo obtuli orationes tuas ante Deum (Tob. xii). »

ditnr uxor, rainatnr pater, persuadet mater, lacry-
Et Daniel: « Ex die qua posuisti cor tuum adintel-
matur frater et soror, ut autem in via Domini sta
ligendum, ui te aflligeresinconspectuDei,exaudita
firmus, ne illos inutiliter amando a Dei amorerece-
sunt verbatua, et ego veni propter scrmones luos
das, sed juxta iilud quod alibi ait « Sine mortuos, „ :

(Dan. x). » Tu autem Comine, etc.

mortuos suos sopelire,tu autem sequerenie (Matth.
viii).» Neqne hoc diximus,quod parentibus etami-
HOMILIA Vlll.
DE MARTYRIBUS.
cisingratietinobedientcsessedebeamus.sedquando
(Lbg. vi). « In illo tempore: Descendens Jesusde
aviaDci removere voluerint, tunc eorum amorem
« monte, stetit in loco campestri, et turba discipu-
abscindamusanobis.Gffiterum cumeosDeumamare
« Jorura ejus, et multitudo copiosa plebis ab omni
cognoverimus, dupliciter a nobis honorandi sunt.
Judaea et Jerusalem. » Et reliqua. Nonsolum per ((

Primum, quiajusti sunt deindc, quia propinqui,

myslerium incarnationis de cceIo in terram descen-
Domino dicentc in lego « Honora patrem tuum ct :

dens Dominus Jesus Christus, humana; infirmitati

matrem, ut bene sit tibi, et longo vivas tempore condescendere dignatusest, sedetiam insanctissuis
[Exod. xx). Hinc Apnstolus ait « Si quis suorum
sermonibus ad humanam ignorantiaminstruendam
:

curara non habet, et maxime fidelium, fidem nega-

ita doctrinam suam tcmperavit, ut non solum per-
vit, et cst infideli deterior (/ Tim. v). » Quantam
fecti, sed ctiara minus perfecti cibum vitae invenire
aulem soUicitudinem et curam Dominus de his ha- possent. Denique ut supra evangelista retulit, cuni
beat, qui totam spem in eo ponunt, manifoslatcum asccndissent in montera, secutisunteuraejusdisci-
subjunglt : « Vidcte ne contemnatis unum cx his
^ p^j- ^3;^^^/^ ^.^^ ^bi cum pcrfectiora mandataquasi
pusillis. » Qui cnim pusilli et humiles in praiscnti
capere valenlibus dedisset, nolenspropter cos sim-
vlta propter Deum sunt, nequaquam contcmnendi pliciores turbas relinquere, iterum descendens de
sunl. Pusilli iiamquo sunt, ut diximus, qui coram monte, stetit in loco campcstri. In quo suo facto
humiles suntet despecti,dc quibus Sal-
(iculis suis ostcndit, in pncdicatione juxta capacitatemaudito-
vator ait in Evangclio « Nolite timere, pusillus :
rura temperandum essesermonemdoctorum. Mons
grcx, quia complacuit Patri vestro dare vobis re- enim in hocloco perfectiorem significat doctrinam.
gnum Quisquis ergo tales scandalizare
(Liic. xii). » loca vero campestria, humiliorcm prfedicationem
non metuit.ofrendit Deum qui habitat in illis,sicut atque coinmuniorcm. Qui enira tales sunt, ut cum
ipse per prophetam dicit « Qui tangit vos, quasi : apostolis audire possint: « Vobis datura est nosse
qui tangit pupillam oculi mei [Zarh. 11). » El iterum: mystcriumregniDei(!V«/r.iv),»sublimiusinstruendi
« .Nolite tangere cliristos mcos, et in prophetismeis sunt. Cui vcro propter mentis inlirmitatem, ad
nolile m.alisnari (Psal. civ). » De quibus valde ul' iorom non possunt ascendere doctrinam, niinimia
 : :

IIOMILI^ DE SANCTIS. 778

praeceptis sunl erudiendi, ut qui idoneinequaquam A. sunt, ct ex parte cum cortioibus reiinquenda; Quia,
existunt ad facienda ijona, saUemnonsintproclives ut dixiinus, perfectioresailegoricosensiiiiistruendi,
ad perpetranda Hiala. Quodalibi Dominus suocxem- simpiicesvero etminus inteiiigentesjuxta veritatem
plo ostendit,cumcuidamqua!renti(.Vfl///i. xv), «Ma- historiic sunt pascendi.UndectDominus cumdisci-
gister, quid faciendovitam ffiternam possidebo, » puios in monte docuit, et turbas in convaiiibus cu-
quasi in convallibus moranti respondit: « Mandata rare voiuit, ostendit ut iiliquiexdoctrinaverborum
nosti? Non occides, non moechaberis, non falsum credere non poterant, saltem ex virtutiiusmiracu-
testimonium dices, non concupisces rem proxirai iorum crederent. Quod, ut diximus, suo Dominus
tui, honora patrem etmatrem.» Sedilloresponden- exemplo dcciaravit, quando, «descendensdemonte,
te, « Hffic omnia custodivi ajuventute niea, «osten- stetit in loco campestri, et turbadiscipulorumejus,
dit ei montem perfectioris doctrinaj, dicens: « Ad- et niuititudo copiosa plebis ab omni Judoeaet Jeru-
huc unum tibi deest. Si vis perfectus esse, vade et salem, et maritima, etTyri,et Sidonis,quiveuerant
vende omnia quae habes, et dapauperibus, et habe- ut audirent eum.» Maritima enim hic Magni maris
bis thcsaurum in coelo, et veni, sequere me. » Sed ioca inteiiigere debemus, maxime cum de Tyro et
quia hunc montemdifficilequisaecuiidivitiis onerati Sidone, quse in corde maris sitae sunt, affuisseme-
sunt ascendere possunt, subjunctum est illico: j. morantur.InquoIococognoscimus,quiavirtuleseju3
« IUe autem abiit tristis, quiamultas habebat posses- non soium adJ adffioruiu regnum,sed etiam ad vicinas
siones. »Hujusquoqueexeniplum Pauius apostolus et exteras regionespervenerant,quando omnescon-
sccutus est, quando cum discipuiismoutem ascen- currebant, non soium ut audirent verbum Dei, sed
derat, q.uibus dicebat; «Sapientiam ioquimur intor ut sanarentur a ianguoribus suis ; undeetsubditur:
perfectos (/ Cor. ii). » Quasicumquibusdam in con- « Et omnis turba qucerebat eumtangere,quiavir-
vallibus morabatur, quando dicebat: « Ego, fra- « tu9 de iilo exibat, et sanabatomnes. »Multienim
trcs, non potui vobis ioqui quasi spirilaiibus, sed eum tangere cupiebant,aqnoomnisvirtusprocedit,
tanquam parvuiis in Chrislo iac
quasi carnaiibus; et qui est Dci virtus ct Dei sapientia, inquohabitat
vobispotum dedi, non escam(/<,'or. iii). » Nonenim omnis pienitudo Divinitatis corporaliter. Et ideo,
omnesomniacapiunt. nequeenim omnes ajquaiiter quia de iiio omnis virtus exibat, omnes voiebant
instruuntur. Aiiterquippeadmonendi sunlsuperbi, eum tangere. Nam et supra tangendoleprosum cu-
aiiterhumiies,aiiter<;asti,aiiteradulteri,aiiterebrio- raverat, et nunc omnis turi)a quaerebateum tange-
si.alitersobrii, aliterviri, aiiterleminae, aiiter conju- re, ut inteiiigamus quia tactus sanitas est. Quod
gati.aiitervirgines, aiiter pii,aliterimpii, alitercon- mulier qujesanguinis fluxum patie-
experta est iiia

temptores mundi, aiiter amatores, aliter pacifici, batur duodecim annis, et cum tetigisset fimbriam
aliter discordes, aiiter sua dantes, aliter aliena ra- C vestimenti oju3statim,sanataest abiufirmitatesua.
pientes, ut et isti audiant de promissione seternai Ad cujus tactum virtus de iiio exibat in tantum ut
vitaj quod ament, et iiii do suppiicio aiterno quod quasi nescius Dominusquajreret, «Quis metetigit?»
timeant. Saepe etenim quod uui morbo prodest,ai- Et discipuii ejus ad eum : «Rabbi.turbffitecompri-
teri nocet: et venenum cum sit mors hominis, vita munt et affligunt, et dicis, Quis me tetigit?»Etille:
est serpentis: et levis sibilus equosmitigat, catuios « Tetigit me aliquis, nam ego novivirtutem de me
instigat. Juxtahoc ergo exemplum doctores suam exisse {Luc. viii). » Spiritualiter vero Christum
pra;dicationem debent temperare, ut et perfecti in- tangit, qui eum verum Deum credit, et recta fide
veniant quod semper discant: infirmi taiiaaudiant confitetur. At vero pagani, Judcei et hairetici Chri-
in quibus non refugiant. Quod suo nobis exempio stum minime tangunt, quia eum verum Deumcre-
beatus patriarcha Jacob ostendit [Gen. xxx), qui dere contemnunt, et fide recta hunc confiteri no-
cum oves avuncuii suiLaban pasceret, etvariaqua}- lunt. Unde el Maria; quae Dominum surrexissenon
que pro mercede recepturus esset, tuiit virgas po- credebat, sed eum morlnum inter mortuos quaere-
pnleas el amygdaiinas, quas ex parte decorticavit, bat, voienti iilum tangere dictum est : « Noiime
et ex parte cum corticibusreliquit, posuitque eas in tangcrc, nondum enim ascendi ad Patrem meum
canaiibus tempore quo ducobanlur ad aquandum Q iJoan. xx). » Ac diceretur: Qaia manu fidei me
si

oves, ut in earum aspectu conciperent varios fetus. tangere noiuisli, manu corporis me tangere noii.
Jacob enim pastorovium, pastoressignificat anima- Curalio vero daemonum non soium per ejus prae-
rum. Quorum primo dictum est: « Si diligis me, scntiam fiebat, sed otiam invocatione ipsius no-
pasce oves meas {Joan. xxi). » Aqua autem Scri- minis insuiabseulia, sicutdiscipuli quoqueDomino
pturam sanctam significat, juxta illud Salomonis gaudentes dicunt: « Domine, in tuo nomine etiam
" Aqua profunda verba exoreviri,ettorrensredun- dasmonia nobis subjiciuntur {Luc. x). » Sequitur:
dans fons sapientiae {Prov. xvxi). » Virga autem " Et ipse eievatis oculis in discipuios dicebat
variae, sententiae sunt Scripturum. Ducuntur ad «Beati pauperes, quiu vestrum est regnum Dei. »
aquandum oves cum ad audiendum verbum Dei Etsi gcnoralitcr Dominus ioquebatur, speciaiiter in
conveniunt fideies. Gumque ex eloquiis divinis di- discipulos ocuios levavit, quos majori gralia di-
versro sententi.-eadmedium proleruntur, qiiasivirgai gniores fecit. EicvatioquippeoculorumJesuChristi,
in canalibus ponuntur. Quio cx parte dccorlicauda; amplioris misericordia; munera significat. El in

PATftOL. CXYIII. 29
 779 HAYMONIS IIAIJ3EUSTAT. EIMSC. OPP. PARS II. — HOMIL. m
discipulos oculos levavit, quosspecialiusvirtiitibus A li^ii^i ijnippe esurire et sitire, est proccepta l)ci

quod alibileginius :Quia cum dixisset

ditavit, ju.^ita libcnter audire, et libcntius opere implere. Tnles
ei quidam « Ecce matertuaet fratrcstui Ibris stant
: enim saturabuiitur, quando ad videndumDeum cu-
quairentes loqui tecum, » ipse elevatis oculis in jus hic mandata cum magua mentis esurie susce-
discipulos suos, dicebat:((Ecce matermeaet fratres perunt, perducentur, dicentes cum Psalmista Ego : ((

mei {Matth. xiiij. » Quid autem elevatis oculis di- autem in justitia apparebo, et in conspectu tuo
cat, audiamus Beati pauperes, quia vestrum est
: (( satiabor dum maniiestabitur gloriatua(7*5fl/. xvi).»
regnum Dei. » Et qua; virtus talcm intcr reliquas Unde et Salomon ait: ((Diligitejustitiain quijudica-
beatitudines tenere debet principatum, nisi sponta- tis terram {Sap. V. »

nea paupertas? Ex ipsa enim cffiteraj virtutes exor- (( nunc fletis, quia ridcbitis. » Beati di-
Beati qui
dium quoddam et originem sumunt. Sicutdcniquo cuntur non illiquiflentproptertemporalium
flentes,
ex una radice arboris multi rami et foliaprodeunt, damna commodorum, propter amissionem charo-
sic exspontanea paupertate multaj virtutes generan- rum, sedquiflcntpropter remissionem peccatorum,
tur. Qui enim spontaneam amat paupertatem, crit vel pro exspectatione regni coelorum, qui veracitcr
misericors perlargitatem.etnontcnaxperavaritiam. cura Psa!mistadicerepossunt:((Deu3,vitammpam an-
Erit consequenter ct mitis, quia diviliasnon quan'it nuntiavi tibi posuisti lacrymas meas in conspcctu
per jactantiam, qui paupertatem diligit cum humi- tuo {Psal. Fuerunt mihi la-
Lv). » Et iterum: ((

litate. Erit et pacilicus, quia non eritoccasio rixan- cryma) mete panes die ac nocte, dum.dicitur mihi
di, ubi non estvoluntasacquirendi.IIabcbitetiamet quotidie: Ubi est Deus tuus? » {Psal. XLt.) Tales
cordis munditiam, quia sicut illi qui divitias dili- enim ridebunt, quandoimplebiturilludquod Domi-
gunt, turbulenli sunt animo, ita qui spontaneam nus ait Nunc quidem tristitiam habetis, iterum
: ((

paupertatem amant, solliciti sunt quse Dei snnt, autem vidcbo vos, et gaudebitcor vestrum;et gau-
quomodo placeant Deo. Sed illud diligenter consi- dium vestrum nemo tollet a vobis {Joan. xvi). »
derandum, quia illa paupertas laudabilis est, quae llisum autem hic noa pueriHter acciperedebemus,
aut habere non cupit, aut si forte habet, proptcr sed mentis exsultationem et gaudium. Unde et Sara
Deum distribuenda relinquit. Unde Matlhaiusevan- ex rcpromissione prolis laetabunda ait: (( Risum
gelista, ut hancpaupertatemadbeatitudinemperti- mihi Deus {Gen. xxi). » De quoper beatum Job
fecit
nere ostenderet, cum additamento ait:(( Beatipau- dicitur: « Et os veracium implebitur risu {Job.
peres spiritu, quoniam ipsorum est regnum coelo- viii), » De quo eliara risu inlaudibusEcclesia3 dici-

rum {Mcilth. v). Alii enim sunt pauperes spiritu et tur: « Accinxit fortitudine lurabos suos, et ridebit
rebus, alii nec rebus nec spiritu, in die novissimo {Prov. xxxi).'» Quia vero per hu-
alii rebus et non
non rebus. Ilebus suntpaupe- C militatis meritum pervenitur ad martyrii prsmia,
spiritu, alii spiritu et
res et non spiritu, qui nihilhabcutcs, multahabere recte post alias beatitudines subinfertur:
concupiscunt. Spiritu sunt pauperes et non rebus, « Beati eritis cum vos oderint homines, et cum

sicut illi qui secundum Apostolum, tanquam nihil separaverint vos et exprobraverint, et ejecerint ((

habentes, et omniapossidentes sunt, qualesfuerunt « noraen vestrum tanquam malum propter Filium

Abraham, Jacob et David qui rcgali soliosnbliraa- horainis. » Ubi ostonditur quia persecutio pravorum
: ((

tus erat, pauperem sc ostendit spiritu,dicens:((Ego non cst tiraendn,sed potiuscumadfuerit, toleranda,
autera mendicus sum ct pauper {Psal. xxxix). » Et quia, sicut dixit Jacobus apostolus, Beatusvir qui ((

iterum « Egcns sum, ct in laboribus ajuventute

: suffert tentationem, quoniam cumprobatus fuerit,
mea {Psal. lxxxvii). » Ncc rebus nec spiritu snnt accipiet coronam vitaj, quam repromisit Deus dili-
pauperes, divitcs supcrbi, qui facultatibus locuple- gentibus se {Jac.\), »Verum subtiliusdisculiendum
tali,nihilominus mente sunt turgidi.De quibus di- est, quia non nos ad nostram persecutionem pravos
citur in Psalmo: (( Ecce ipsi peccatores et abun- horaines coramoverc debemus, sed potius cum ju-
dantes in sa;culo obtinuerunt divitias (/Sy;/. lxxii). » quantumpossumus, cum fucrint
stitia etroctitudine
Rebus ct spiritu sunt pauj)eres perfocti monachi. comnioti, mitigare. Quod si quiescere noluerint,
qui propter Deura omnia rclinquentes,nec corporis rv magis porsccutionem tolerandam, quam justitiam
proprii potcstatem in suo arbilrio rolinquunt, et rclinqucndam. Quod alius cvangelista manifestius
ideo quanto hic propter Deum sunt pauperiores, declarat, dicons Beati quipersecutioncm patiun-
: ((

tanto in futura gloria erunt ditiore.s, juxta proinis-
sionern Domini diccntis:
mum, agros, palrora ct matrcin, frafrcs etsororcs,
uxorcm et filios proptcr mc, centuplum accipict,ct
vitam ajtcrnam possidcbit {Mnith. xix). »
« Beatiqui nunccsurilis,quiasaturabimini.»Quid
esurire vel sitirc debcant qui ad bcaliludineni pcr-
venire desiderant, alius cvangolisla manifosliusdo-
tur propter justitiam,quoniam ipsorum eslregnum
(( Omnis qui reliqucrildo- ccclorum {Malth. x). » Sustinenl enim multas tri-
bulationos homicidff', adultori, furcs, alienarumre-
rum invasorcs. Nec taraon talispersecutio ad beati-
fudinem pcrducit, quse propterjuslitiamsuslinetur.
Unde nos admonet bcalus Pelrus, dicens: « Nemo
vestrum patiatur quasi homicida, autfur, autadul-
tor, aut rapax. Si autem ut Ghrislianus, non cru-

clarat, diccns : « Beati qui esuriunt et sitiuntjusti- boscat, sed glorificet Deum in islo nomine {I Pelr.
• am. quoniam ipsi saturabuntur (iVa//.'i. v).»Jusli- IV'. » Et quis est qui vobis noceat, si boni remula
 !1 HOMILI^ DE SANCTIS. 782
tores fueritis?Sed et si quid patimini propterjusti- A sibi ad serviendum, seque laudandum rationahiles
tiam, beati. Unde recte Salvator cuncludit, dicens : condidit. Huicaulem homini serviresuminalibertas
<(Gaudete in ilia die et exsultate, ecce er.im per- est ab ejus servitute rccedere turpissima servitus
:

«ces vestra multa est in coeIo.»Non enimdolendum est.Hujus se servum gloriabalur Paulus,cum dicC'
est in persecutionibus, sed potius gaudondum, ut bat ^Rom.i). « Paulus servus Christi Jesu.» Etite-
:

quantohicquisquepropterjustitiamduriusaffligitur rum Gratias ago Deo meo, cui servio a progeni-

: «

tanto dulcius in ccelo remunerabitur. Unde Jacobus toribus meis. » Et Psalmista « Ego servustuus,et :

admonet, dicens: « Omne guuduim existimate, fra- filius ancilla; tuae [Psal. cxvj. » Et iterum:« Scrvus
tres, cum in tcntationes varias incideritis, scientes tuus sum ego (As«Lcxv.ii).»Bona autem hujusho-
quod prohatio fidei vestrae multo pretiosior est auro, minis, spiritalia dona sunt, id est virtutes aniniffi,
quod perignem probatur(/ac. i). «Etalia scriptura: quae de ejus bonitate sunt natae, illius largitate
« Vasa figuli probat fornax, et homines justosten- nobis collatae, qualis est charitas, pax, patientia,
tatio tribulationis [Eccli. xxvii). » Ilinc ct Salvator humilitas, castitas, sobrietas, et his similia. Ergo
cum discipulos ad persecutionem tolerandam horta- peregre profecturus vocatis servis tradiditbonasua,
retur, sui e.xemplum posuit, dicens:<i Si me perse- quia spiritalibus spiritalia dona concessit. Et quia
cuti sunt, et vos persequen'ur.Si sermonemmeum p cadeni dona non omncs aequaliter accipiunt.sed se
servaver^nt, et vcstrum servabunt Joan. xv). » Et cundum danlis distributionein,aIiusplus, aliusmi-
ilerum:«Si de mundo fuissetis, mundusquodsuum nusproficit, recte dicitur :

erat diligeret, quia vero de mundo non estis, sed « Et uni dedit quinque talenta, alii duo,alii vero

ego elegi vos de mundo,propterea odit vosmundus «unum,unicuique secundum propriam virtutem,et
(IbiiL). n Quapropter studeanius juxta Domini prae- « profectus est statim. » Sicut talentumapud anti-

ceptum velcxemplum sseculi hujuscunclas adversi-
tatesacquanimiterferre,scientesquia si electisumus
ab eo, non ad gaudium mundi,sed (sicut ipse mis-
sus est a Patre, quem pro humani generis redem-
ptioneincarnari constituit)ad passiones mittimurin
quosvariis modis librabatur, itadona Spiritussancti
diversa sunt juxta accipientinm merita, non in se,
sed in aliis, qui ea accipiunt. Nam ab uno Domino
diversa dona servis dantur,juxta illudquodaitApo-
stolus quidem per spiritum datursermo sa-
: « Alii

mundum.Inter scandala igitur pcrsecutorum tole- autem sermo scientiae, secundumeum-

pientiae,alii
ranliasitpassiouum, terrenadesidoriaquae separant dem spiritum, alteri fides in eodem spiritu, alii
a Deo fugientes, ut coelestia mereamur consequi gratia sanitatum in uno spiritn, alii operatio vir-
praemia. Amen. tutum, alii prophetia, alii discretio spirituum. alii
genera linguarum, sermonum. Haec alii interpretatio
HOMILIA IX.
C autcm omniaoperaturunus atqueidemSpiritus, di-
DE CONFESSOIUBUS.
videns singulis prout vult (/ Cor. xii). » In quinque
(Matth. xxv.) « In illo tcmpore,dixit Jesus disci- ergo talentis,quinque sensus corporis designantur,
«pulis suis parabolam hanc : Homoquidam peregre per quos exterior homo regitur, visus videlicct,au-
• proficiscens vocavit servos suos, et tradidit illis ditus, gustus, odoratus et tactus, in duobus autem
« bona sua. Et uni dedit quinque talenta, alii duo, intellectus et opcratio dcsignatur. Et unius talenti
«alii vero unum.unicuiqucsecundum propriamvir- nomine intcllectus solummodo exprimitur. Plus ergo
« tutem, et profectus Et reliqua. In similitu-
est. » accipit cui duo,quam cui quinquetalenta commissa
dinibus, quasad ignorantiam nostram instruendam sunt: quia sunt nonnulli qui per exteriores sensus
Dominusproposuit,solIiciteconsideraiidumest,quia opera quae possuntoperantur,ettamen in intellectu
sicquffidamad nostramproponunturadmonitionem, spirituali minus
Suntvero et aliqui, qui
proficiunt.
ipsum Dei
ut specialiler ad et hominum pertineant extrinsecus magna
agunt, et interius majora intel-
Mediatorem.Quod in hujus lectionis serie cempro- ligunt. Sunt etiam aliqui qui unum tantum talentum
batur, cuin dicitur: <( Homo quidam peregre profi- accipiunt, qnia bona quidem intelligunt, sedoperari
ciscens vocavit servos suos, et Iradidit illis bona minimestudent.Dcquibus scriptuinest:« Sapientes
sua.» Homo enim iste per similitudinem Dominus j)
^unt ut faciant mala,benc autem facere nescierunt
Jesus Christusaccipiondusest,quicumsitDeusante {Jer.i\). »Ouod autem studio in multiplicandis bo-
saecula, factus est homo in fine s3ccuIoruin,de quo nis operibus insistere debeamus,manifestaturcum
scriptum est : « Homo faclus est in ea, et ipse fun- subditur :

davit eam Allissimus (Psal. lxxxvi). » Iste autem « Abiit autcm qui quiuquc talcnla acceperat, et
homo peregre profectus cst, quando carnem suam « opcratus cst in eis, et lucratus est alia quinque.
quam exhominibusassumpsitascendendo incoelum «Simililerqui duo acceporat, lucratusest alia duo. »
elevavit. Ex eo enim tempore quo primo homini Jam superius per quinquo talenta,quinquecorporis
dictum cst:« Terraes,et in terram ibis (G^n. iii), » sensus:et per duo,intellectumet operationemdixi-
proprielocuscarnis terra est.Sed iste homoperegrc mus dcsignari.Quinque ergo talenta geminare, est
profectus est, quia caro quam assumpsit, non corru- per exteriores sensus devotissime Deo servire, tri-
ptioncm vidit, sed post resurrectionem in coelos buendo esurienti cibum, sitienti potum,nudo vesti-
Rscendit, Hujus hominis servi homiues sunt, quog tum,in circere positum requirendo, infirmumvisi-
 783 IIAYMONIS IIALBERSTAT. EPISG. OPP. PARS II. — HOMIL. 781
tandd, mortuum speliendo, aliaque pietatis opcra ^ benedicti Patris mei, porcipite regnum quod vobii
implcndo. Quasi enim talenta multiplicando gemi- paratum est a constitutione mundi(Wa///t. xxvV»
nantur, quando uonuulli tardiores in sensu percon- « Accessit autcm et qui duo talenta acceperat, et
suetudinem boni operis,in intellectu spirituali pro- « ait: Domine, duo talenta tradidisti mihi,eccealia
ficiunt. Duo quoque tajenta gemlnant, qui benevi- « duo superlucratus sum. » Similiter alia duo lucra-
vendo et docendo, Ecclesiom Dei mulLiplicare non turtalenta, qui a domino duo acceperat, quando is
negligunt, illud attendentes quod ad Timotheum qui intellectum ct operationem habet, non solum
scribitur Doctrinam quam accepisti a me, com-
: « benevivsndo, sed etiam bene docendo plurimos ad
menda fidelibus hominibus, qui idonei suntetalios amorem Del vocat. Notandum autem.quod et isqui
docere (/7 Tm. n). » TaUter accepta talenta servis de quinque talentis deccm,et is qui de duobusqua-
spiritualibus geminare suadebat Apostolus,cumdi- tuor reportavit,aequali voce collaudantur, cum utri-
cebat « Habentes donationes secundum gratiam
: queadomino dicitur:«Euge,serve bone et fidelis,»
quae data est nobis,diiTcrentes,sive prophetiam se- quod est, bene gaude. Et qualiter servus cum do-
cundum rationem fidei, sive ministerium in mini- mino gaudeat, declaratur cum subinfertur:« Quia
strando, sive qui docet in doctrina, qui exhortatur supcr pauca fuisti fidelis, super multa te consti-
in exhortando,qui tribuitin simpiicitate,quiprseest _ tuam. » Cui recte dicitur « Intra in gaudium
in soUicitudiue, qui miseretur in hiiaritate (/io»i '^ -•—-"•
domini *•• r^--
tui. » Quia cum
:

x--i:-
-x —
x-_.:-
et pro tantis mer-
tantis
xii). » cedem quantos bene vivendo, bene do-
accipiet,
« Qui autem unum acceperat, abieus fodit in ter- cendo lucratus est. In quibus verbis intelligimua,
« ram, et abscondit pecuniam domini sui. « Quasi quia illi majorem mercedem sunt a Doraino in
enim unum talentum in terra abscondit, qui inge- ffiternavita recepturi, quibenevivendo, ut diximus,
nium, quod a Deo acccpit,in tcrrenis actibus occu- et bene docendo, ad aliorum erudilionem vel
pat, seseque totum in mundi amore obligat. Sed doctrinam spiritualiter invigilant. QuodalibiDomi-
veniet tempus quando spiritales do acquisito lucro nus apertius declarat, cum dicentibus apostolis,
gaudeant,et mundi amatores pro suis cupiditatibus « Domine, ad nos dicis hanc parabolam, an et ad

erubescant, unde et subditur : omnes?rcspondit:« Quis putas est fidelis servus et

« Post multum vero temporis venit dominusser- prudens, quem constituit dominus super familiam
«vorum illorum, et posuit rationom cumeis »Post suam, ut det illis cibum in tempore? Beatus ille
multumtempusDominusredircdicitur,quiaiongum servus, quem cum vencrit dominus, invenerit sic
spatium est interDomini ascensionemetsecundum facientem. Amen dico vobis, quoniam super omnia
ejus adventum.Tunc enim ratiocum servisponetur bona sua constituet eum {Luc. xii). » Qui enim su-
quando districte a nobis exiget dona, quae miseri- C per omnia bona constituitur, duplicem mercedem
corditer nobis tribuit, quando astabimus ante tri- accipiet, non solum qui sancte vixit, sed etiam qui
bunal Christi, ut Apostolus ait, rationem pro his digne docuit. Unde Daniel cum de resurrectione
quae gessimus reddituri (// Cor. v).Felix autem qui mortuorum loqucrotur,ut ostenderet magistrosspi-
in illa hora discussionis talis inventus fucrit,qualis ritualcs super omnia constituendos, ait « Qui autem :

iste memoratur, de quo subditur : docti fuerint, fulgebunt quasi splendor firmamenti,
« Et accedens qui quinque talenta accepcrat,oh- ct qui ad justitiam erudiunt multos,quasistellae in
«tulitalia quinque talenta dicens:Domine,quinque perpetuas aeternitates (/)«??. xii.)» Quam desiderabi-
« talenta tradidisti mihi, ecce alia quinque super- lem vocem et ineffabile gaudiumaudire desiderans
« lucratus sum. » Ex quinque enim talentis alia beatissimus pater noster, cujus hodie festivitatem
quinque lucratur, quiperquinquesensus corporeos, celebramus,talentumsibi creditum bene doccndoet
quos supra diximusjbonaqu.-cpotest operatur. Sunt bene vivendo studuit erogare, ut geminalum illud
euim nonnulli in Ecclesia, (jui cum tardiores videan- Doniino reportaret, non tantuu monendo pios, scd
tur ingcnio, tamen cum per cxteriiis niinistcrium etiam comprimcndo reprobos. Et ideo quia juxta
fidelitcr scrviunt,ejus mnnerc ad spiritualem intcl- Scripturae voccm, gaudium patris est tiliussapien?,
lectum perducuntur, in tanlum ut etiam aliquando rv tanta hujus excrescunt merita gaudiorum, quanta
in ecclesiasticum magisterium cligantur. Qualem incromenta proficiunt spiritalium filiorum. Unde
autem mercedem sit racepturns, manifoslatur cum neccsse cst, ut unusquisque nostrum, fratres cha-
subditur : rissimi, hujus bealissimi patris nostri vcstigia se-
«Aitilli dominus ejus: Euge,sorvebonoct iidclis, talentum quod a Deo acccpimus, non in
(lucntcs,
« quia supcr pauca Aiisti fidclis, supra multa te tcrraabscondamus, sed cum magno desidcrio cro-
« constiluam intra in gaudium domiiii tui. »Pauca
; garc studcamus,ut gomiuatum Domino referamus.
enim sunt omnia prajsentis vit.cad comparationcm Et quia alius arlem legendi, alius cantandi, alius
futurorumbonorum,quamvismagnaessovidcantur. praedicandi, alius pingondi, alius ea quae ad orna-
Qui ergo super paucafidelis fuit, snj)or niulta con- mcntum ecclesiae pertinent fabricandi talentum
stituitur. quia is qui tcrrenam substantiam bcno accepit, alius hoc quod didicit studeat crogare.
dispensavit, pro rebus transitoriis perpctuam acci- Ncc solum in ccclesiasticis ministeriis, sed etiani
pict merccdem, audiens ub ipso judico : « Venitc, sunt tales iu hoc populo, qui diversas arte»
 785 ITOMILI^ DE SANCTIS. 786

habent qulbus victitant, alii caementarii, alii ligna- A. ejiciuntur, comparati jumentis insipicntibus. Qu^
rii, alii fabri, alii ars qua
sectores, et unicuique vero tollens membra Christi, facit ea membra mere-
pascitur, pro talenti commendatione reputabitur : tricis,nequaquamIumboshabetprsecincto8,quoniam
et si in hoc quod scii alios instruit, mercedcm in sicutvere ait apostolus Paulus « Sine pace et casti-
:

futuro recipiet. Qualiter autem hujusmodi talenta monia nemo videbit Deum {Hebr. xii). » Quantum
quod accepit, crogare debeat, Dominus ostcndit enim incorruptio carnis Deo placeat,ipse per prophe-
cum ait: « Gratis accepistis, gratis date {Matth. x). » tam testatur,dicens « Hac dicit Dominus eunuchis
:

Unde necesse est, fratros dilcctissimi, unicuique qui custodierint sabbata mea et elegerint quce volui,
nostrum, ut cum summa diligenl''a vigilanter cogi- tenuerintque focdus meum dabo eis in domo mea
:

ttt, quatenus talcutum quod accipit, duplicalum et in muris meis locum nominatum, et nomen me-
Domino repraescntet. Si autem suae talentum utili- lius a filiis et filiabus, nomen sempiternum, quod
tatis prodesse aliis non vult, timeat increpationem non peribit {Isa. vi). » Et in Apocalypsi de talibus
quam is qui talentum unum in tcrra abscondit, a dicitur « Hi sunt qui cum mulieribus non sunt
:

Domino audivit « Serve male et piger, quare non

: coinquinati, virgines enim sunt {Apoc. xiv). » Quod
« dedisti pecuniam meam nummulariis, et ego ve- cum omnibus fidelibus generaliter ubservandum sit,

« niens, recopissem utique quod meum est cum ^ specialitcr tamen ministris ecclesiastici ordinis cus-
« usura? » Et implcbitur quod scquitur : todiendum injungitur, quando iu voteri legc carnes
« Tollite ab eo qui habet
talentum, et datc illi agni, cjui in figura corporis et sanguinis Domini im-
« decem Quia qua;cunque sine charitate
talenta. » molatus est, non prius credere permissi sunt, quam
operatus est, bona in conspectu Dei non sunt, quam- renes accinctos haberent, Domino dicente : « Sic

vis bona coram hominibus videantur. Tanto enim ergo comedctis illum,rcnes vestros accingetis, cal-
quisque ampliorem gloriam cum Domino posside- ceanienta habebitis in pedibus {Exod. xii). >. Item :

bit, quanto largius talentum acceptum pro ejus « Dixit Dominus ad Moysen Loquere adAaron,et
:

amore erogaverit, quod ipse prajstare dignetur.qui ad filios ejus Homo de semine vestro,in quo fuerit
:

cum Patre et Spiritu sancto vivit, etc. macula, non accedat ad altare. Si gibbus fuerit, si
lippus, si albuginem habens in oculo, si impetigi-
HOMILIA X. nem in corpore, vel jugem scabiem si caecus fuerit ;

ITEM DE CONKESSORIBUS. vel claudus, si fracto pede vel torto naso, si fuerit
ponderosus vcl hcrniosus (Lev. xxi). » Qui enim
(Luc. XII.) « In illo tempore, dixit Jcsus discipulis sacra mysteria manibus tructare et aliis ministrare
« suis : Sint lumbi vestri prsecincti, et lucernse ar- debent, dignum est ut ab omni immunda pollutione
« dentes in manibus vestris. » Et reliqua. Inter as- C sint alieni, ut scilicct et mente sint casti et corpcre
teras virtutes, quas Dominus noster Jesus Christus pudici. in opere David discimus,qui cum ve-
Quod
discipulis tradidit, et per discipulos nobis,maximam nissct ad Achimelech sacerdotem, non prius panes
et praccipuam castitatem ostendit. Nam cum supe- sanctificatos accipere voluit, quam se suosque mun-
rius ad spontaneam paupertatem amandam nos in- dos a mulicribus tcstarctur, non utique solum ab
citasset, dicens « Facite vobis sacculos qui non
: alienis neque a concubinis, sed etiam a propriis
veterascunt, thesaurum non deficientcm in ccelis, uxoribus. Ait enini « Et quidem si de mulieribus
:

quo fur non appropiat, nec tinca corrumpit {Liic.
xii), » continuo de servanda castitate adjecit, di-
cens : « Sint lumbi vestri praecincti.
luxuria viris in lumbis sit, et
Dominus testatur,cum de diabolo loquitur ad bea-
tum Job « Virtus ejus in lumbis ejus,et forlitudo
: nione, ne fbrte ad judicium accipiat, quod fidelibus
illius in umbilico ventris ejus [Job xl). » Lumbo-
rum enim nominc hic luxuria designatur cum di-
agitur,continuimus nos ab heri et nudius tertius
quando egrediebamur, et fuerunt vasa puerorum
» Quod enim munda (7 Reg. xxi). » Quapropter consideret unus-
feminis in umbilico, quisque conscicntiam suam, et si se incontinentem
senserit in corporc, abstineat sc a sacra commu-
datum est ad remedium, timens illud quod terribi-
literclamat Apostolus dicens « Quicunque man-
:

citur : « Sint lumbi vestri prLccincti. » Lumbos jj

•
enim praecingimus, cum ardorem libidinis amore
castitatis refrenamus. Taliter lumbos prsecinctos
habebat Joannes Baptista, de quo scriptum est, quia
erat vestitus pilis cameli, et
lurabos ejus {Marc. i).
propter fluxum seminis ejiciebantur e.vtra castra,
sed castitatcm quam in
bitu corporis demonstrabat. Sic et Elias zonain circa
lumbos habebat. Qui enim non propter amorem
filiorum junguntur, sed propter libidinein explen-
dam, lumbos praecinctos non habcnt, scd potius dc
sunt, qui propter immunditiam cxlra castra
iliis
ducavcrit panem, vel biberit calicem Domini indi-
gnc, reus erit corporis et sanguinis Domini. Probet
autem seipsum homo, ct sic de pane illo edat etde
calice bibat. Qui enim manducat et bibit indigne,
zona pellicea circa judicium sibi manducat et bibit, non dijudicans
Nec erat de imrnundis, qui corpus Domini (/ Cor. xi). » Vel certe aliter lumbos
praecingimus, cum omnia impedimenta mundi post-
mente habebat, in ipso ha- ponimus, ut in via mandatorum Dei gressum mentis
firmiter figere valeamus. Qui enim discinctus est,
ipsis suis vcstimentis impeditur ne libere ambulet.
Qui vero praecinctus cst,quaquaversus liber discur-
reie potest. Praecingilur ad prailium miles, et circa
rencs gladium portat, quo adversarium suum percu-
787 HAYMONIS HALBERSTAT. EPISC. OPP. PAHS II. — HOMIL. 788

liat. Et tu orgo qui cupis esse miles Doi, prajciugc A deiisincixluiiijiuiltiludineniangelorumnovushomo

lumbos tuos, id est omnia fluxa et impedimenta Tunc autem reverletur ad servossuos,
sibi sociavit.

mundi postpone, ul pugnare valeas non adversus i< quando por jndicium manifcstari coeperit. Sive ah-
carnem etsanguinem, sed advcrsus mundi rectores ter Certc Dominus nobis quotidie venit, cum con-
:

tcncbrarum harum, contra spirituaha nequitiiE in scicntias nostras per suam gratiam visilat, et cor

crclestibus, » ut impleatur in te quod idem Apostolus nostrum suo amore inflammat. Pulsat vero, quando

subjungit « State ergo succincti lumbos vestros

:
per .Tgritudinis molestiam, vicinam morfcm denun-
in veritate, et induti lorica justitiffl, et calccati pedes tiat. Cui ille stalim aperit, qui latus de corpore exit,
in pracparationc Evangelii pacis {Eph. vi). » Talitor ct ejus speciem, quem semper desideravit, videre i
miles castrorum lumbos prajcinxcrat, quando audi- concupiscit. Pulsanti judici aperire tiraet, qui cjus
vit « Accinge sicut vir lumbos tuos [Job xxxviii). »
:
praeceptis se minime obtemperasse cognoscit : et

Unde laude Ecclesiaj dicitur « Accinxit forti-

et in : vidorc eum exiens de corpore trepidat, quem con-
tudine lumbos suos, et roboravit brachium suum tempsisse se meminit et quasi judicem videre me- :

{Job. xl) » Quisquis autem talis est, aliis ad exem- tuit, cujus jussis se obtemperasse non cognoscit.

phim imitationis proponendus est, quia sicut ait Sicut enim judicis adventum in civitate ejus justi
Dominus « Nemo accendit luccrnam et poniteam
: r> diUgunt, furos et latrones timent ita et adventum :

sub modio, scd super candelabrum. ut lucoat om- Domini ilU timent,qui ejus prmceptis se minimo ob-

nibus qui in domo sunt [Luc.xi). » Unde poslquam temporasse sciunt. Soh autem ilh dihgunt, qui re-
dixit: « Sint lumbi vestri pra^cincti ct lucerna! ar- quod iUorum est facere,qui
cte se vivere rocolunt :

dentes, » quid pcr lucernas, nisi opera bona dcsi- vitam suam quantum humanafragiUtas patitur, in-
gnanlur? Lucernas ardentes habere, cst bona opera culpabilem suum de tcrreno
custodiunt, et cor
ahis ad imitandum ostendere, juxta illud quod Do- amore gaudio ponunt. TaUs erat
in cceleslis patrise

minus ahbi ait « Luceatlux vestra coram homini-

: Paulus apostolus, qui de bonis actibus securus di-
bus, ut videant opcra vestra bona, et gloriliccnt Pa- cehat Ego autem jam delibor.et tempus mcffl reso-
: «

trcm vestrum qui in cojlis est {MaUh. v). » Conside- lutionis instat. Bonura certamen cerfavi, cursum

randum aulem illud est, quo duo sunt qu;E preeci- consummavi, fidcm servavi, de reh'quo reposita est
piuntur, lumbos sciUcet prfflcingere,ct lucernas ar- mihi corona justitia; (// Tim. iv). » Et iterum :

dentes habere, quia nec castitas prodcst sinc bono « Cupio dissolvi,et esse cum Christo muUo meUus

bonum opus aliquid valet sine castitate.

opere,nec est {Philip. i). » Et rursus « Vivo autem jam non :

Primum enim pra3cipimur lumbos rcstringere, et ego, vivit vero in me Christus {Gal. ii). » Taliter

post lucernas tencre : quiaille ad aliorum excmpla pulsanti judici beatus Martinus aperire paralus
promovendus est, in cujus poctorc sahitaria dosi- C crat, quando intor «gritudinis molestiam constitu
deria vigent, ct cujus mentem carnalis voluplas non tus, discipulorum fletibus commotus, dicebat Gra- :

occupat. Quod in lege prsfigurafum csl, cum per vis est, Domine, pugna laboris, qua hucusque cer-
Moysen praecipitur, ut levitae usque ad quinquage- tavi, sed si adhuc populo tuo sum necessarius, non

simum annum ministrcnt, post annum vero quin- recuso propter eos laborem fiat voluntas tua Ta- :

quagesimumcustodesvasorumfiant,legitimumtem- libus qualis rerauneratio praeparata sit, Dorainus

pus attendcntcs, sive ad regendum, sive ad officium manifestat cum subdit :

prffidicalionis suscipicndum (A'2/m. viii). Sed quae- « Beafi servi illi, quos cum venerit dominus inve-
ritur quare praicipiat lucepiias fonere, cum alibi « norit vigilantos. » Vigilare cnim est, in bono opere
dicat : « Tu autcrn cuin oraveris, iiitra in cubicu- unumqucmque sollicitum esse. Illc vero bene vigi-
lum tuum.et clauso ostio ora Patrem tuum {MatLh. lat, qui recte credit et recte vivit. Vigilat, qui ad

vi).» Ad quod dicendum, quia illis praecipitur bo- aspecfum luminis apertos tenet oculos menfis.
vcri

nura opus ad exemplum aliorum ostendere, qui tam Vel corfe vigilat, qui torporem et negligentiam a
perfecti sunt, ut ab hominibuslaudati non cxtollan- se cxcutit.et divinis mandatis ardenti animo inha;-
tur. Illis autem qui imperfecti sunt, aut quos favor ret. Taliter Paulus apostolus vigilare moncbat, qui-
humanus extollit, prwcipifur « Tu autem cum ora.
:
[) bus diccbat : « Evigilate, justi, ct nolitc peccare

veris, intra in cubiculum tuum. Et cum facis eloe- (/ Cor. XV). » Et iferum : « Hora est jam nos de
mosynam, nesciat sinistra tua quid laciat dextera somno surgcre {Rom. xiii). » Et rursus : « Vigilate

tua Et quia juxta Joannis vocem « Si cor

{Ibid.). » :
ct orafe, el statc in fide (/ Cor. xvi). » Adhuc etiam
nostrum non roprehcnderit nos, fiduciam habemus ipsius reinuneralionis qualifas insinuatur cum sub-
in dic judicii (/ Jonti. iii), » quicunque lumbos ha- difur Aracn dico vobis quod pra;cinget sc
: « ot fa-

bont pracincfos ot lucernas ardentes, adveulum « cietillosdiscumbcreetfransiensministrabit illis.»

Domini non tam timere dcbcnt quam diligero.Uudc Praicingi vero Dei, ost ad refributioncm se praepa-
et subditur : rarc. Nostrum autem discumbere, est in aiterna .

« Et V03 similos hominibus exspccfanlibus domi- boatifudiuc quicscerc, juxta quod ipse alibi ait :

« num suum, quarulo reverlatur a nupfiis, ut cuin « Multi vcniont ab oricufe et occidcnto,ot rocumbent
« venerit ct pulsaverit, confcsfim aperiant ci. » Ad cum .\br.aham, ct Isaac, et Jacob in rcgno ccDlorum
uupfias quippo Dotiinus noster abiit,quando asccn- {Matth. vm). » Transiro vero diritur, cum post ju-
 :

789 IIOMILLE DE TEMPOUE. 790

dicium ad regnum properat. Vel certe Dominus A opere torpet, et brevissimumtempusvitffipra^sentis,
transiens nobis ministrabit, cum deformahumani- quasi longum sibi promittit. Furisautem adveatus
tatisusqueadcontemplandamcharitatem Divinitatis mors cst, quaj improvisa subito dum non speratur
nos perducet. Omnibus enim in judicio in forma veniens, thesaurum animae nostrae ad poenas rapit.
humanitatis apparebit, juslis scilicet et injustis, Hujus ergo furis adventum, utpraecaverepossimus,
sicut scriptum est: « Etvidebitomniscaro salutare necesse est ut diem mortis semper ante oculos
Dei nostri (Isa. xl). » Sed reprobis justo Judicio habeamus. Multum enim nos adversus peccatum
damnatis, juxtaillud quod scriptumest: « Tollatur juvat, si finis vitre a memoria non recedat, monente

impius, ne videat gloriam Dei dsa. xxvr), » solis Scriptura: « In omnibus operibus tuis memorare
electis transiet, quos devisione humanitatis usque novissima tua, et in aternum non peccabis [Eccli.
ad contemplandam charitatemDivinitatis sublima- vii). » Unde et Dominus admonendo subjungit,
modo intuentur tantum hominem.tunc facie
bit,utqui dicens
ad faciem mereantur videre Deum, qualiter Pater « Et vos estote parati, quia quahora non putatis,
in Filio, et Filius manet inPatre.Sed quiaomnibus " Filius hominis veniet.
» Si autem terminum vitae

praesentis vitae tcrminus incertusest, recte subjun- tempus pcenitentise deputa-

nostrae sciremus, aliud
gitur: ji remus. Cum vero omnibus incerta sit hora mortis,
« Et si venerit in secunda vigilia, et si in tertia non debet esse conscientia secura a bono opere,
« vigilia venerit et ita invenerit, beati sunt servi quia Dominus omnipotens,quineminemvultperire,
« illi. » Antiqui enim noctemin quatuorvigiliasdi- scd omnes ad cognitionem veritatis venire, ideo
videbant, ita ut unaquaeque vigilia trinas haberet ultimum diem, ut dnm ignoratur
voluit nos lalere
horas. Varietates namque horarum, diversitatem unus, observentur omnes. Quod autem ait, « quia
significanthumanae vocationis. Priraaenim vigilia, qua hora non putatis Filius hominis veniet, » si ad
primacvum est tempus noslrasaetatis,idestpuerilia. diemjudicii referamus^manifestumest, quiaincer-
Secunda vigilia, adolescentia veljuventus,qua?pene tus est omnibus et incognitus, sicnt ipse dicit in
idem sunt, Salomone dicente: « Laetare,juvenis,in Evangelio: « De die autem illa et hora nemo scit,
adolesccentia tua (Eccle. xi). » Tertia vigilia sene- neque angeli in coelo, neque Filius hominis, nisi
ctus est. Cum vero Dominus nonnullos in puerilia Pater solus (iVarc. xiii). » Et iterum : « Sicut fuit
bene operantes ab hac vita vocat, quasi ad scrvos in diebus Noe, sic eritadventusFiliihominis(.l/a///i.

vigilantes in prima vigilia vcnit. Gum vero alios xxiv). » Et rursum: « Sicut fulgur egreditur ab
in adolescentia vel juventute abhacvitaducit, quasi oriente, et penetrat in occidentem, sicentadventus
in sccunda vigilia venit. Si quis ergo inprimavigi- Filii hominis (Ibid.) » Et post suam resurrectionem,
lia vigilare noluerit,saltcm hic in secunda vigilet, ^ quaerentibus discipulis ail: « Nonestvestrumnosse
quisinpueritiaabonoopere torpuit, saltem
id est, si tempora vel momenta quae Pater posuit in sua
in adolescentia vel juventute somnura torporis a se potestate (Act. i). » Ilinc Pelrus apostolus dicit:
excutiat, et dum virtus corporisviget,inbonoopere « Dies Domini sicut fur in nocle, hdi veniet (II Petr.
se exerceat. Si quis autemtamnegligenset desidio- iii). Sed quod tunc generaliter futurumestomni-
»

sus fuerit inventus, utnec inprima, nec insecunda bus in resurrectioneanimarum etcorporum, quoti-
vigilia vigilaverit, saltem in tertia, id est in sene- diefitsinguIisinanimabus.Dumonimnonputamus,
jam resipiscat, ettunc vigilarenontimeatcum
ctute Filius h(>minls venit. quandosubitamortepraeventi,
parum vigilaturus est. Nequc enim sero conversos ipsumhabemusterminumpeccandi,queraetvivendi.
divina pietas despicit, qui perprophetamait (Eter/i. Et dum mala nondeserimus,sedamaIisdeserimur,
xviii): « Vivo ego, dicitDominus; nolomortcmpec- seram agimus pcenilentiara, non attendentes illud
catoris, sed ut convertatur et vivat. » Et itcrum: quod scriptum est: "Ne tardcs converti ad Deum,
" Peccator quacunque die conversus fuerit etinge- neque differas de die in dicm, ne subilo vcniat ira
muerit, salvus erit. » Sed quia solet antiquus ho- ejus, etin tempore vindictaedisperdat te(Eccli.\).n
stis in hac parte tepidos decipere Christianos, ut
HOMILIA XI.
quibus suadet culpam, longam promittat vitam, D DH VIRGINIBDS.
adhuc Dominus admonendo similitudinem incerti
finis subdit, dicens: (Matth. xiii.)"Inillotempore,dixitJesusdiscipulis
" Hoc autem scitote, quoniamsi sciretpaterfami- " suisparabolam hanc: Simileestregnumcoelorura
« lias qua hora fur veniret, vigilaret utique et non «Ihesauroabsconditoinagro.quemquiinvenithomo,
« sineret perfodi domum suam. » Juxtalitteram ita « abscondit. » Et reliqua. VirtusetsapientiaDeiDo-
est, quia paterfarailias thesaurura recoiiditum ha- minus Jcsus Christus non sohim ad suscipiendam
bens in domo, si furis adventura sriret, vigiliasin- bumanamnaluramhominibuscompatidignalusest,
strueret, custodias adhiberet, infirmioralocamuni- sed etiam humanas ignorantiaj condescendens, suis
ret, et ne sua doraus aliqua fraude perfodi posset, sanctis sermonibus rerum temporalium similitudi-
sollicitus praecaveret. Spiritualiter autcm paterfa- ncsrrequenteradhibuit,ulexcollationcrerum visibi-
milias iste, nostercstanimus, qui funcmalosccurus lium, ad invisibiiium amorem animos audientium
dormit, quando diem mortis oblivisccns, a bono incitaret. Unde cum coelestcm gloriam studiose
701 HAYMONIS HALBEIISTAT. EPISC. OPP. PAIiS 11. — HOMIL. 792

amandam docet, illarerum similitudinem adhibuit, A et suavioromnibusdelectationibus.Negotiatoresau-

quas homines piurimum diligcre solent, dicens: tem spiritualiter nos sumus, quideterrenisfaculta-
" SimileestrcgnumcrElorum thesauroabsconditoin tibuscojlcstcmgloriammerearijubemur.Notandum
agro. quem qui invcnit homo, abscondit.» Ubithe- autem quod ait, « vendidit omnia qua; habuit et
sauri nomine spiritualitcr ccclcstis patri.T amorcm emit eam, » quia ille pretiosam margaritamunam,
intelligere debemiis, ubi sunt divitia; quaenondcli- id est cnelestcm patriam, datis omnibus emit, qui

ciunt, thesaurus qui nunquam marccscit, ubi nos non solum tcrrenis facultatibus, sed etiampropriis
Dominus thesaurizare admonet, juxtaquod alibi lo- rcnuntiat facultatibus. Qui vero suapauperibus tri-

quitur, dicens: « Thusaurizate vobis thesauros in buit, sed adhuc propriis'voluntatibusservit,pretio-

coplo, ubi neque aerugo, neque tinea demolitur, cl sam margaritam nondum emit quia quod carius :

ubi furcs non etrodiunt, nec fnranlur; » et, « Ubi Dco poterat offerre, retinuit. NonenimDeusnostra,
thesaurus tuus, ibi et cor tuum (Matlli. \i\ » Qui sed nos qu;crit, qui terrenam substantiam non nisi
profecto thosaurus tantn magis cumulatur, quanto propter lucrum animarum darepra>cepit. Quiaergo
magis temporalis thesaurus atque facullas stu- ncgoliatori bonas margaritas qusrenti, bonisque
diosius pro Deo expenditur. Unde de eo qui thc- margaritis sumus comparati, servare debemus in

saurum invcnit, dicitur: « Et prse gaudio illius t» operc quod accepimus in nomine. Et sicutterrenos
« vadit, ct vendituniversaqua? habet etemit agrum negotiatores non maris pericula ab officio negotiandi
« illum. » Ager inquo thesaurus absconditus inve- prohibent, non latronum insidifflterrent, non asperi
nitur nos sumus, si taraen in nobis manet coc- casus itineris velant, nonhyemisfrigus,nonaestatis
leste dcsiderium. Quem ille venditis omnibus com- calor retiuct, tantum ut terrenumlucrumacquirere
parat, qui corpus suum percreles/is patriaediscipli- possinL: ita et nos, qui spirituales sumus negotia-
nam affligit in jejuniis, vigiliis et orationibus. Scd tores, ab amore cojlestis patricenullamundiblandi-
et ille agrum cum thesauro invanto, datisomnibus mcnta rctineant, nulla ejus adversitas terreat, nec
emit, qui cruciflgens membra suacnm vitiisetcon- aliquatribulatioprohibeat, utpretiosammargaritam
cupiscentiis, Christum sequitur, et quodammodo amantes, cum Apostolo dicere valeamus: « Quis
spirituali venundationc seipsum mutat declinando ergo nos separabit a charitate Christi? Tribulatio?
a malo et faciendo bonum. llunc enim thesaurum an anguslia? an pcrsecutio? an famcs?an nudilas?
abscondilum in agro, cuidam Domiuus emere per- an pcriculum? an gladius? Certus sum autem quia
suadebat cum dicebat: « Si vis perfectusesse, vade ncque mors, neque vita,nequeangeli, nequeprinci-
et vende omnia quae habes, et da pauperibus, et patus, neque potestales, neque instantia, neque
habebis thesaurum in cceld; et veni, sequere me futura, neque fortitudo, neque altitudo, neque pro-
(Matth. xix). » lllud autem notandum, quodthesau- C fundum, neque creatara aliapoterit nos separare a
rus inventus custoditur utservetur, quatcnus intel- charilale Dei, quae estinChristoJesuDominonostro
Hgamus quam studioseinbonoopcrevanamgloriam {/{om. VTii). Imitemur et aliudnegotiatorumopus.
)i

cavcre dcbcamus.. Sic est enim pranscns vifa quasi Ilabcnt enim hoc proprium hi,qui negcliandiopcri-
via, latroncs autcin juxta viam, immundi sunt spi- bus insistunt, ut si in uno negotio damna incurre-
ritus, qui illis maximcinvidcnt,quos cumspirituali rint,studiosiusnegotiandioperibusinsistant,quoad-
thesauro ad ccelestem patriam tendcre cognoscunt, usque quod in unareperdiderunt,in aliaacquirant.
sicut per Prophetam dceorumcapitedicitur: «Sedet Ita ergo et nos, si ia aliquo casu damnum animae

in insidiis cum divilibns in occultis, ut interliciat inciderimus,studiosiusinceptobonoopcriinstamus,

innnccntcm (Psd/. x). » Illorum crgo divilias isti ut quodper negligcutiamamisimus,perbonumopus
inanem jactanLiam bona
latrones rapiunt, qui per rccuperemus, quatenusad pra^tiosae margaritae lu-

sua opcra coramhominibusdenudant. Undenecesse crumpervenirepossimus,etvocemDominiaudireme-

cum opus bonum cxtcrius agimus, intcnlio-
cst, ut rcainur, dicentis « Eugc,serve bone ct lidelis.quia
:

nem Dcoplacendiscmpcrin occuItotcneamus,Juxta in pauca fuisLi fidelis, supra mulla te constituam,

quod ipsc nos admonet, dicens: « Cum facis clee- intra in gaudiumDomini tui{/?o?».viii).»Ha!cautem
mosynam, nesciat sinistra lua quid faciat dextcra n margarita tam cara est, ul nullis tcrrenis diviliis
tua (Matth. vi). » Et ileruni: « Tu autem cum ora- possit comparari: tam vilis, ut sola bona voluntato
vcris, intra incubiculum,«;t cl.jusoosLio,oraPatrem margarifam pretiosam mulfis
possit acqiiiri. Ilanc
tuum, el Pater tuus qui vidcl in abscondito, rcddct facultatibus Zach.cus compararc sluduit, qui cuni
tibi [Ibid.). » Ad acccndenduin aulcm mcntcm in hujusinargaritaclargitoremindomosuasuscepisset,
amorem coclcstisdcsidorii,aliasimilitudodaturcum pra! nimio gaudio dixit: « Domine, dimidiumbono-

subinfcrtur: rum meorum do paupcribus, et si cui aliquid tuli,

" Iterum simile cst rcgnum cu>lorum honiiui nc- in (]uadrupIumrcsliLuo(Lj<c.xix).))IIancquoquemar-
" gotiatori qutcrcnii bonas luargarilas: iiivciita garitain viduailladuobusa^risminutis, in gazophy-
« aulciu una prctinsa margarita, abiit ct vcudidil lacio Jactatis compaiavit. Cujus prctium ipse lcstis

" oiiiuia quip baliuit ct cmit cam. » Ubi prctiosc couscicntia», Dniuimis scilicct, collaudavit, dicens:
margaritM! nomiucflulccdo vcl clarilas;i'lcriia'paf ria» « .Xiiicndicovnbis.qiiia viduahtcc paniicrplusomni-
iiilclligilur,(]ua'prctiosinrcstcuiicli>-i)rcliusisrcbus. biis misit, (lui uiiscriinf in gazophylacium. Omncs
 : : :

793 nO.MILT^ DE SANCTIS. 794

enimex eoquodabundavitillis, misprunl: hcccvero A Evangelio dicit : « Mittet Filius hominis angelos
de penuria sua quod habuit, misit totum victum suos, et colligent de regno ejus omnia scandala
suum {Marc. xn). Hujus margaritre pulchritudinem {MaUh. xiii). » Et item de zizaniis quae iniraicus
beatissiraa N. cujushodie festivam celebramus festi- horao supcrseminavit tritico, interrogatus ait « Si- :

vitatem, multis divitiis datis comparavit, quando nite utraque crescere usquead messem, ct in tem-

pro ejus amore regni potcntiam derelinquens, et pore messis dicam messoribus: Colligite primum
thorumregalismatrimoniispernens, adspontaneam zizania,alligateeainfasciculosad comburendum.tri-
paupertatem se contulit.Unde sine dabio, quia regis ticum autom congregate in horreum meum (//>?>/.).»
terreniconjugiumcontempsit,sponsae£fectaestregis Idipsum cst quod alibi dicitur a Domino: « Cum se-
coelestis et quae noluit cum terreno rege regnare
: derit Filius hominis in sede majestatis suae, congre-
in mundo, regnatcum Christo in coelo. Et quia sa- gabuntur antc eura oranes gentes, et separabit eos
lutationes et ofticia refugit regalium ministrorum, ab invicem, sicut pastor segregat oves ab hcedis
ministrat nunc cum Christo, conjuncta ccEtibus an- {Malth. xxv\ » etc. In eo autem quod subditur :

gelorum. Et ideo dignum est, ut qui temporalem " Ibi erit fletus et stridor dentium,» manifeste quali-

reginam honoredobito veneramur, hanc Deo accep- tas pcenarumdescribitur.Oculienimprajnimiofumo

tara reginara devotis precibus supplicemus ut quiu : fluerelacrymas solent,dentesvehementi frigore stri-

nos suo exemplo in nomine Christi congregavit, suis descere. Cum vero ait, « Ibi eril fletus et stridor

nos meritiset orationibus in profsenti vitajucundos dentium, » ostendit quia reprobi in gehenna, et
efficiat, et in fuiuro acceptos reddat. frigus intolerabile, el calorem inaestimahilem susti-
« Iterum simile est rcgnum ccElorum sagen;e mis- nebunt, juxta illud quod per heatum Job dicitur
« Sfein mari etexomni generepiscium congreganti.» (cap. xxiv): « Ad calorem nimium transibunt ab
Pulchre sagcnjK assimilaturEcclesia, quia et pisca- aquis nivium, et usque ad inferos peccalum illius,

torieslcommissa, etinlraretefideiquofidie hornines oblivisciilur cyus misericordia, dulcedo illius ver-

capit. Sicut onim piscatorum est, cum sagcna de mis. » Finita autem similitudine, de ejus intellectu

profundis gurgitibus pisces ad littus trnhere, sic Salvator discipulos requirit, ostendens piis magi-
quotidie Ecclesia, per doctrinam praedicatorum, de stris, utalios possint erudire, aliquando interrogare
turbulentis amaris gurgitibus mundi, mentcs ho-
el debere. Ait enim :

minum ad veram lucem trahere studet. Et quoniam « Intellexistis haec orania ? » Illisque dicenti-
quandiu in praesenti vita Ecclesia cum bonis coUigit bus, « Etiara, » de prolVctu illorura gloriabatur,
et malos, rccte de eadem sagena subditur dicens :

« Quam, cum impleta esset, educentes, ct secus " Ideo omnis scriba doctu? in regno coelorum, si-
« littus sedenteselegerunt bonos in vasa sua,malos C « homini patrifamilias,qui profert de the-
milis est
« autem foras miscrunt. » Ubi cum boni et mali no- « sauro suo novaet vetera. » Ouod specialiter ad

minantur, praesentis temporis Ecclesia designatur. apostolos pcrtinere ex eo manifestum est quod ho-
Boni enim soli nusquam sunt nisi in cwlo, mali au- ninipatrifamiliascomparantur, « proferenti dethe-
tcm nusquam soli sunt nisi in infernn. Hffic autem sauro suo nova ct vetera. » Si enim per novaetve-
Ecclesia quae in modio consistit, utriusque patriae tera Vetus etNovum Testamentum accipimus, Ab-
cives recipit, sicut per Psalmistam dicitur « An- : rahamet Moyscn cffiterosque PatresquianteDomini
nuntiavi et locutus sum,multiplicati sunt super nu- advenlum fuerunt, nova cum veteribus non protu-
merura (Psal. yxxix).» Ubi consideranduraest quia lisse cognoscimus: quia etsi nova narraverunt, Do-
super numerum electorum modo in Ecclesia multi mini tamen incarnalionem novara corporalibus ocu-
reprobi intrarc possunt,sed in regnura coclorum non lis non viderunt, sicut ipsc discipulis suis ait

possunt. Undc et bene dicitur: « Elegerunt bonos in « Multi reges et prophets voluorunt videre qure vo3
vasa sua, malos autem foras miserunt. « In quibus non viderunt:
videtis, et et audire quae auditis, et
verbis manifeste discretio olectorum et reproborum non audicrunt (Lur. x). » Apostoli autem nova et
in fine saeculi futura esse ostenditur. Sicut enim vetera spiritualiter intellexerunt, et nova corporali-
mare saeculura, sic littus maris finem significat sa;- pj bus oculis viderunt. Quibus ipse ait « Mandatum :

culi. In littore enim scdentcs, « elegcrunt bDuos in novum do vobis, ut diligatis inviccm {Joan. xiii)
vasa sua, malos autem foras miserunt, » quia in fine Sive aliter Vetera ad pcenam, nova pertinent ad
:

saeculi electi assumentur ad gloriam, et rcprobi se-
parabunturad pocnam,juxta quod alibi Dominus ait
in Evangelio « In illa nocte ernnt duo in lecto uno
: vcntum contigit,quando bene operantibus gloria cst
unus assumetur, et unus relinquetur {Luc. xvii). »
Unde et exponens Dominus similitudinom, ad-
junxit:
Sic erit in consummatione saeculi. E.xibunt an-
« geli et separabunt malos de medio justorum, ot
« mittont cos in carainum ignis, ibi crit fletus et
« stridor dentium. » Hoc est quod Dominus in alibi
gloriam. Vetustum enim erat homini post pcccatura
iread poDnam,cuialiquid novumper Redemptorisad-
repromissa.CumergoDominus discipulos collaadat,
dicens:"OmnisscribadoclusiiircgnocoRlorum,sinii
lis homini patrifamilias,qui profert dethesauro
est
suo nova et vetera. » Ostendit hunc ordinem do-
ctoribus in pra?dicatione servandum,ut vctera pro-
ferant de terrore supplicii, et nova de promissione
prrcmii. Quod ct in hu.jus lectionis serie suoexein-
793 HAYMONIS HALBERSTAT. EPISC. OPP. PARS H. — HOMH.. 796

plo Dominus ostendit, cnm in prioribussimiiitndi- A sicut legimus de Nabuchodonosor, qui dum deam-
nibus incilavit ad prfrmium, et in sequenlibus com- ularet dominus in aula regni sui in Babylonia tu-

minatur supplicium, ostendens, ut dictum cst,docto- mens superbia, respondit : « Nonne haec est Baby-
ribus quia sic bene operantibus debent promittere lon illa, quam ego a?dificavi in robore et in brachio
gloriam, ut non ccssent peccantibus comminari poe- Sed Dominus non ta-
fortitudinis mea3 ? » (Dan. iv.)

nam. Quod etiam in lego figurate ostendit, quando liter rcspondit sicutNabuchodonosor:sed respondit

per Moysen tale pr.Tceptum dcdit, diccns » Non : humanitas Divinitati,imo Filius ad Patrem. Videbat
accipies loco pignoris superiorem et inferiorem mo- enim simulacra dffimoniorum destrui, principcm
lam, quia apposuit tibi animam suam (Dcut. xxiv).» mundi e.jici foras, et suum numerum crescore, et
Superior enim et inferior mola spes et timor acci- ideo exsultavit et dixit: « Confitcor. » Tribus enim
pitur. Quasi enim a debitoribus pignus accipimus, modis confessio dicitur. Esl confessio in fide, et

cum conressioncm pcccatoris accipiraus. Cui si pcc- confessio in peccatis, est et confessio in laude. In
spem non repromittimus, veniam negamus,
nitcnti fide, sicut confitetur universalis Ecclesia cum dicit:

superiorem molam tollimus. Si autem peccatori se- u Credo in Deum. » Est confessio in peccalis, do
curitatem damusiiiforiorem abstrahimus.Sed utrum- qua apostolus dicit : « Confitemini allerutrum pec-
qiie observandum cst, ut sic pcenitentibus pro- T» cata vestra (Jac. v). » Est et in laude, de qua Pro-
mittamus veniam, quatenus in peccato pcrseveran- pheta dicit : « Confitemini Domino quoniam bonu?,
tibus comminomurpoenam, ut quos non provocant quoniam in sojculum misericordia cjus (Psal. cv). »
ad bene agendum pra^mia promissa, saltem denun- Sed Dominus ncc in fide, nec in peccatis dicitur
tiafaterreantsupplicia.Tuautem,Domine, miserere confiteri, scd tantummodo in laude. Vel certe dici-

nostri. tur confiteri, eo quod sanctis hoc faciat facere.

« Confitetor tibi, Domine. » Ad hasc surgentes, hae-

nOMILIA XII. retici dixerunt quod Dominus Jesus Christus non

SER.MO DE CONFESSIONE JESU AD PATREM, ET DE JUGI fuisset vorus Filius Dei per proprietatem naturae.di-

EJUS SUAVITATE ET OXERIS LEVITATE. centes quia si verus,nunquam eum

fuissetFiliusDei
Dominum non considerantes illud.quo-
appellasset,
(Matth. xi). « In illo tempore, respondcns Jesus niam ipse per humanitatem mincr cst Patre,sicut
« dixit: Confiteor tibi, Pater, Domine cccli et terra?, ipse ait : « Pater major me est (Joan, xiv), » in

(< quiaabrcondistihajcasapientibusctprudentibus.» divinitate namque ffiqualis est Patri, veluti ipse di-

Et reliqua.In fronte hujus lectionis cvangelicaB quae- cit : « Ego et Pater unum sumus [Joan. x). » Se-
stiosuboritur,cum ncc superius nec inferius descri cundumenimhumanitatemDominumappellat.Unde
batur, quodaliquiseum intcrrogasset.Logimusenim ^ et Patcrad eum per prophetam dicit Noli timere, :

in aliis locis, quod interrogatus est a discipulis, et serve meus.Etbeata Maria se ancillam illius appel-
respondit. Interrogavcrunt eum Scribac et Pharisaci, lat et dicit Ecce ancilla Domini {Luc. i). »
: « —
etrespondit. Hic datur intelligi quianihil tale repe- « Pater Et recte eum Patrem appel-
coeli et tcrrae.»

ritur, sed tantummodo absolute dicit, respondit lat, quia ipse ascendens inccclum, dixit « Ascendo :

Josus.Concordia Lucae evangelistac facienda est, qui ad Patrem mcum (Joan. xx). » Quidam per hyper-
hoc aptius manifestat, cum dicit (Luc. x) : « De- batonhoc volunt inteliigere, id est, per transcen-
pignavit Dominus et alios septuaginta duos, et misit sionem vcrborum,dicenies:«Confiteor tibi, Pater. »
illosbinos antefaciem suam in omnem civitatem et Deindesubinferrentetdicerent:Domineccelietterrse.
locum,quo erat ipse vcnturus,"et dcditeis» potesta- Uu sit sensus :quod sit ipsiusPater,et Dominuscoeli
tem calcandi supcr serpentes el scorpionos,ct supra et terrae. Quanquam ita possit intelligi, tamen se-
omnem virtutom inimici,et nihil vobis noccbit,»ctut cunduin prasfatum sensum accipiendum est, quia
sanarent infirmos ct cBteras virtutes faccrent.Quod ipscffiqualisestPatriper divinitatcm. Pater cceli, id

idem Lucas in soquentibus testatur, cum dicit: Qui est, angelorum : terrac vero, hominum. Aliter au-
euntcs, feccrunt sicut constituit eis Jcsus, et facic- tem Pater cooli, id est, sacrarum animarum. Unde
bant multa miracula,et intercaeteradaemonia ejicio- j) scriptumest: « Cceli enarrantgloriamDei, et opera
bant. Unde rcversi cum gaudio ad Dominum dixe- manuum (/'5aZ. xviii), » etc. ; terr*! vero homi-
runt « Dominc, cliam daemonia subjiciuntur nobis
: num, (jui adhuc in terrenis sunt implicati.necdum

in nominc tuo. Et ait illis Jesus: « Videbam Sata-

» possunt contemplari coclestia per oculum mcntis,
nam sicut fulgur de Cfrlo cadentem. Verumta- ncc valent dicere cum .\postolo : « Nostra autem
mcn nolite in hoc gauderc quia spiritus vobis subji- convcrsatio in coclis cst {Phil. iii). » Et recte Pater
ciuntur; gaudotc autem quod nomina vestra scripta cccli ct torrffiappellatur, quia ipse cuncta creavit ex
suntin coclis [Ibid.). » Indc subinfert ct dicit « In : nihilo visibiliaot invisibilia,sicut scriptum cst : «In
ipsa hora exsultavit Jcsus Spiritu sancto, et dicit principio crcavit Dcus ccclum ct terram (Gen. i). »
(lljid.):t>— « Confitcor tibi, Domine. »Hocestquod Et alibi « Qui manet in ajternum.creavitomnia si-
:

dicit Jesus soicndum cst enim quia in uno homino

: mul (/•>(•/?. xviii). »Unde et nos quotidie in oratione
duo homincs sunt, intcrior ot cxterior. Solct cnim dicimus :«Patcr noster (Lur. xi).» Et ipsc alibi ait;
intcrior cxtcriori respondcre, ct extorior intoriori, « UnusestcnimPatcr vcster (Matth. wni}.» « Qui —
 HOMILL*: DE SANGTIS. 798
f97

« abscondisti hffic a sapientibus et prudentibus. » A a Patre. Unde Pater ad eum ait : « Pete a me, et

Ubi perquirerc debemus.quid absconderilDominus dabo tibi {Maic. vi). » Et in hoc loco « Omnia :

a sapientibus et prudentibus, nunquid abscondita mihi tradita sunt a Patre meo. » Et in Psalmo :

esthumanitas a Scribis et Pharisaeis, cum Simeon ((Omnia subjecisti sub pedibus ejus (P.sa/. viii). »
dicat ; « Quia viderunt oculi mei salutare tuum Unde et ipse Dominus post resurrectionem suam
gralulabundus ait discipulis «Data est mihiomnia
{Luc. n). » Et in alio loco scriptum sit Et videbit
:
:

eum omnis oculus.Non utique humanitatem, sed di- polcstas {Malth. xxviii), » clc. Habct enim Pater

vinitatem eis abscondit : quia Scribai et Pharissi quod non habet Filius ; habet Filius quod non ha-
divinitatem in humanitate latilantem non cogno- bet Pater, habet Spiritus sanctus quod habet Pater
iscebant Quia « si cognovissent,nunquam Dominum et Filius. Pater habet ffiternilatem sine nativitate.
gloria; crucifixissent (/ Cor. ii). » Nam sapicntes et Filius habct ajternitatem cum nativitate Spiritus

prudentes sancti apostoli fuerunt,de quibus Domi- vero sanctus a Patre Filioque procedit. Ergo Patcr
nus Judaeis ait: « Ecce ego mitto ad vos prophetas ingenit"is,Fiiius genitus, Spiritus sanctus nec geni-

et sapientes et scribas {Matth. xxiii). » Et iterum tus, cave ne fallaris, sed ncc ingenitus,sed a Patre

apostolis : « Estote ergo prudentes sicut serpcntes et a Filio procedit.

{Ibid.).\). » EtPclrus apostolus : « Esloteprudentes n « Et nemo novit Filium nisi Pater, neque Patrem
et vigilalein orationibus ,7 Pet7\ lv). » Sed nunquid «quisnovitnisiFilius.etcui F^iliusvolueritrevelare. »
istisDivinitasabscondita fuit ? Non. Sedillisde qui- Valde pcrquirere debemus cur dicit: « Nemo novit
busporprophetam Dominusdicit «Vajquisapientes :
Filium.» et cffitera, cum Apostolus dicat « Cum au- :

estis in oculis vestris, et coram vobismetipsis pru- tem placueriteiquimesegregavit (Grt/. i), » etc. Nam
dentcs {Isa. v). » Et iterum : « Sapientcs sunt ut ct Joannes vidisse eumtestatur indulum podere ad

faciant mala {Jer. iv). » Et Apostolus : Quia non mamillamejus(/4poc.i). Et non solura in Novo Testa-
potuit mundus sapientiam credere Deum, pla- mento, verum etiam et in Veteri inveniuntursancti
cuit Dco per stultitiam salvos facere credentes. qui se Deum vidissetestati sunt,sicut Abraham qui
« Quoniam stulta mundi elegit Deus, ut confundat tres vfidit^etunum adoravit.El sicut Jacob qui dixit:
fortia (/ Cor. i), » ctc. « Et revelasti ea parvulis. » « Vidimus facie ad faciem {Gen. xxxii). » Nam et

Qui sunt istiparvuli'?nimirum sancti apostoli.Habes Moyses loquebatur cum illo facie ad faciem {E.xod.
enim in Evangelio.quiaconvocans Jesus parvulum, xxxiii). Et Isaias {cap. vi) « Vidi Dominum seden-:

statuit cum in medio, etdixit: « Nisi conversi fuc- tem super solium excelsum »et Joannes apostolus ;

rilisct efficiamini' sicutparvuli {Matth. xviii), » etc. dicit « Quod vidimus, quod audivimus (/oaw.iii).»
:

Et iterum : « Sinite parvulos venire ad me {Ibid. Et hie dicit : « Nemo vidit Filium nisi Pater [Matih.
xix). » Parvulos autem non propter modicitatem ^ x')- » Si nemo novit Filium nisi Pater, ergo sancti
corporis, vel proptcr insipientiam dicit,sed proptcr frustra credunt illucasoendereubi Christusest.Sed
innocentiam. Unde Apostolus discipulis suis ait: ista qusestio facile solvitur, si hoc considercmus
" Nolite pueri effici sensibus (/ Cor. xiv). » Revela- quod superius diximus,in Christo duas naturasin-
vit Dominus Filium suum sanctis apostolis, sicut esse, divinam ct humanara. Sciendum namque est,
Thomffl, qui dixit Dominus meus et Dcusmeus
: (( quia, sieut illc coaiternus est et coaequalis Patri,
{Joan. xx). » Et sicut Petro ait : « Caro et sanguis nullus eum novit nec nosse potcst.Joonne dicente:
nou revelavit tibi {Malth. xvi). » Regnum enim Dei • Deum ncmo vidit unquam {Joan. i). » Quomodo
possidebunt beati oculijustorum, quibus Dominus enim Deus lumen de lumine.omnipotens de omnipo-
se et Patrem revelare dignatus est. tente.nemonovit, nequescire potest, sicat propheta
« Ita, Patcr,sicut fuit placitum ante te.»Sic enim dicit: « Generationem illius quis enarrabit ? {Isa.
placitum fuit Deo,Patri,utFiliumsuum unigenitum Liii.) » Hoccstquod Apostolus considerans ait : «

, mitteret pro salute generis humani. Sive etiam ut altitudo divitiarum sapientia; et scientiae Dei {Rom.
sapientibus ctprudentibushujussaiculi absconderet xi), » etc. Ad Moysen enim Dominus dicit : « Non
Filium suum.et parvulis revelaret.Vel certeinprae- enim videbit me homo, et vivet(Ecorf. xxxin). » Vel
sentia Dci Palris luit ante omnia sajcula, quos eli-
D etiam quomodo in utero bcata; Mariae virginis, nul-
geret de mundo,mittens Filium suum in mundum. lus novit. Angelus enira ad beatam Mariam ait
Quia, sicut Apostolus dicit :« Quos pra;scivit,hos et « Spiritus sanctus superveniet in te {Lm. i). »Unde

praedestinavit, quos autem pra;destinavit, hos et Joannes dicit: « Post me venlt vir {Joan. i), » et
vocavit, et qaios vocavit, illos et justificavit {liom. propheta : « Brachium Domini cui revelabo ?» {ha.
viii). » Liii.)Ergo Patcr novit Filium, quem coaeternum
(( Omnia mihi tradita sunt a Patrc nieo.»In Chri- et consubstanlialem sibi genuit. « Et cui voluerit
sto semper duas naturas ct duas operationes intel- Filius rcvelarc. » Quia, quamvis modo non videant
ligere debemus, divinam scilicet et humanam : se- sancti corporaliler,tamcn restat tempus quando
cundum divinam omnia habet
a;qualis est Patri, et videbunt. Unde Joannes dicit Filioli, nunc filii : ((

cum Patre, sicut Patrem :«Palcr, om-

ipse dicitad Dei sumus (/ Joan. \\\). » Cui vult et quantum vult
niameatua sunt {Joan. xvi). » Secundum vero hu- se et Patrem ostendit.
manam,qua minorest Patre.omnia ei subjecta sunt .. Venite ad mc omncs. » Qualuor vocationes in
 ::

709 HAYMONIS HALBEIISTAT. tPISO. OPP. PAUS II. — IIOMIL. 800

sacro i^.loquio reperimus.duasinVeteri Testamento, A huniilitatem? Etnotandum est quia se mitem dixit

duas et in Novo. Prima in Veteri T6stamento:«Ve- csse. Jam enim promis

mitibus terram promiserat,dicens:
nite, filii, audite me (Psal. xii). » Sccunda « Ve : « quoniam ipsi possidebunt terram. »
Beati mites,

nite, adoremus {Psal.xciy). » Prima in Novo Testa- Et ne grave videretur quod Dominuspercipiebat fa-
mento, ista qua; in praesenti recitatur,cum dicitur: cerc, ipse superius exemplis monstrabat, et recte
« Venite ad me omnes(.1/fl///i.xi). » Secunda : « Ve- dicitur « humilis corde,»quia semetipsum humilia-
nite,benedicti Patris mei (Matth. xxv), » et reliqua. vit, sicut ait Apostolus : « Qui cum in forma Dci
Sicut enim synagoga admonebatfiliossuos,ut veni- esset, non rapinam arbitratus est esse se a;qualem
rent atque tiiiiorem discerent, dicens : « Venite, Deo,sed semetipsumexinanivit (P/u7.ii), » elc. Multi
filii, auditc mc, » et coelera.Postea verohortabatur videntur humiles exterius, sed interius tumidi,
adorare, inquiens : « Venite, adoremus :» ita etiam sunt. Bona conscientia, quee talem fert fructum,
sanctaEcrlcsia hoiiatur, cum ait : « Venit.e ad me qure semper intus servat humilitatem.« Et invenie-
omnes. » Quod enim synagoga dicebat : « Venite, « tis requiem animabus vestris. » Et alibi dicil

filii, audite me,» hoc Ecclesia dicit : « Venite ad me « Nolite timere eos qui occidunt corpus, animam
omnes. Et quod
» illi dicebant : « Venite, adore- aulem non possunt occidere (;1irtf//i. x).»Sancti post
mus, » Christus dicturus erat sanctis « Ve-
ita et : II tribulationem requiem percepturi sunt.
nite, benedicti Patris mei. » Tres vocationes jam « Jugum enim meum suave est, et onus meum

implela? sunt.etadiraplenturquotidie. Restatquarta, « leve. » Juguni ipsius suave est ;

quare suave ?aut
qua; in die judicii adimplebitur, quam qui audire quare leve?Quia quod docuit ipse, priu« iinplevit,
meruerint sine fine gaudebunt. « Qui laboratis et sicut Lucas dicit(i4c/. i) Quia f coepit Jesus facere
:

enim plebs gentilium in et docere. »Praecepit nobis humiles esse, ipsius

prius
« onerati estis.» Laborabat
culturis daemoniorum et in delubris idolorum, sive in semetipsohumilitatemexhibuit,nullam rem jus-
etiam in desideriis carnis, de quibus scriptum est sit quam ipse non demonstraret. Solent etiam non-
{Isa. Lix) « Telas araneoD texuerunt. » Et Aposto-
: nuUi magistri « gravia et importabilia » discipulis
lus dicit (/ Cor. xii) « Scltis, quoniam cum gentes
: injungere, quod ipsi facere non valcnt. Loquuntur
ore,et opere destruunt,ideo discipulis gravia
viden-
essetis,ad simulacra muta, » et reliqua.«Et ego re-
« ficiam vos. » Quid promisit: Refectionem non so- tur :sed Dominus talia non fecit. « Jugum ejus leve

lum in cibo carnali,sedin spiritali.De quarefectione est. »Sancti namque quidquid in hoc sseculo patiun-
in Apocalypsi scriptum est {cap. xix) : « Beati qui tur,leve sustinent, quod jugum perfidi Judfci porlare
ad coenam nupliarum Agni vocati sunt. »Quam san- noluerunt, dicentes «Disrumpamus vinculaeorum
:

Quam
v"aiii magna multitudo
Lmiii.^>.«^v/ [Psal. » ^»0- nec scientia Patris, nec
Ergo Filii, nec
cii accipientes,
cti accipit)iue&, dicent
uiuL-iii. :. u
« ^0.5111». i^roi.i. ii).
i>.^.

dulcedinis tuaeDomine! (Psa/.xxx), » et caetera. De C Spiritus sancti portare voluerunt, dieentes :«Scien
tiam viarum tuarum nolumus {Job. xxi). »
bac refectione Dominus mulieri Samaritance ait :

« Qui biberit aquam quam ego do, fiet in eo fons HOMILIA Xlll.
aquae salientis in vitam ffiternam {ioan. iv). » SERMO DE ORATIONE DOMINICA.
« Tollite jugum meum super vos. »Nunquam po-
(Luc. XI.)" Intcmpore, dixit unus ex discipu-
illo
terit homo sine jugo esse aut Christi, aut diaboli.
Jesu ad doce nos orare, sicut
eum Domine,
Dudum autem Judaicaplebsjugumlegis sustinebat, « lis :

« docuit Joannes discipulos suos.»Et reliqua.Lucas

de quo jugo Petrus apostolusait « Quid vultis im- :

ponere jugum super nos ? » (.'lc/.xv.)et cgetera. Quia evangclista refert quia cum Dominus ab oratione sur-
Dominus postea « Onera gravia et importabilia rexisset, accessit ac eum unus ex discipulis ejus,
ait :

imponunt in humeros hominum (Matth. xxiii). » dicens: Domine, doce nos orare, sicut et Joannes
«

Plebs autem gentium jugum diaboli portabat,vidc- « docuit discipulos suos. » Quibus cum dixisset
multum loqui, sicutethnici
licetsarcinam peccatorum in dorso. Dehoc namque « Orantesautem nolite
qui putant in multiloquio se exaudiri
superius dictum est « Venite ad me, omnes qui la-
: faciunt,
»Notandum autem. Malth. v), » brevem quidem verbis, sed plenam
boratisetoneratieslis(iVa///(. xi).
quia non onus diaboli suum jugum dixit. Juguni j)
mysterii docuit orationem, dicens :

es
eiiim Christi ejus doctrinam intelligere possumus, Sic ergo orabitis, dicentes Pater noster,qui :

quain omnes sancti,qui eum sequi voluerunt, por- (< in coelis, » etc. In qua oratione seplcm specialiter
tabunt, sicut ipse dicit : « Qui vult venire post mc pctitiones commendantur, quarum tres priores ad
{Malth. xvi), » et cajtcra. Notandum autem quia ho- fuluram vitam perlinent, reliquae quatuor ad pra-
mines qui alios ad se venirc faciunt et eos erudire scntem pertinere videntur, propter futuram tamen
cupiunt,dicunt eis Discitea nobis ita et Dominus
: ;
accipiendam. Quod cnim ait, « Sanctificetur nomen
suam doctrinamnos erudire cupit.cum dicit : « Di- « tuum,fiat voluntas tua,3icut in ccelo et in terra,»
ad futura; vita? beatitudinem perlinet. Quod
vero
scite a mequia milis sum et humilis cordc » Non
dixit virtutes facere,infirmos sanare, mortuos susci- subjungitur:

tare,et cfctcra talia. Jam enim supra dederat illis <( Ponem nostrum quotidianum da nobishodie,»
in fincm, adpr^sentis vitac necessaria
polestatem ad hoc faciendum.Hic nihil tale reperi- etiam usque
videa-
tur, sed tantum dixil : « Discite a me. » Quid nisi pertinero videtur. Sed cuncta per ordinem
 :

801 HOMTLTyE DE SANCTI?. 802

mus. Aiteniin: « Pater noster qui es in ccclis. ->

A ibis {Gen. iii). » Et hoc pelimus, ut sicut angeli ejua
Ubi considcrandum cst,quia cum singulishancora- voluntatem faciunt in coelo, ita et nos faciamus in

tionem dicGndam docuit, non dicimus, Pater meus terris. Sive aliter cgdH nomine, justos accipimus, de
singulariter, sed « Pater noster Dpluraliter, ut intelli- quibus scriptum est : « Coeli enarrant gloriara Dei
gamushancpaternitatem nonadnaturam pcrtinere, {Psal. xviii) : » terrae nomine, peccatores. Et cum
sed ad gratiam.Hoceuim dicit imperator,hoc etiam dicimus : « Fiat voluntas tua sicut in ccclo et in

miles, hoc dominus, hoc servus, hoc dives, hoc terra, » hoc petimus,ut sicut justi ejus faciunt volun-
pauper. Omnes aequaliter dicunt, Pater noster, tatem, ita ad ejus voluntatem sequendam conver-
« quia non est personarum acceptor Deus, sed in tantur etiam peccatores.Vel certe, cceli nomi:ie Ec-
omni gente qui operatur justitiam, acceptus est illi closiam, terrae vero incredulos et paganos possumus
Ubi revera magna dignatio hominibus
{Act. x). » accipere.Et cum dicimus : « Fiat voluntas tua, )> elc,
datur, ut Dominum et Creatorem suum patremau- hoc petimus, ut ctiam increduli et pagani conver-
deant appellare. Sive, certeeumcommuniterpatrem tantur ad fidem.
invocandum esse docuit, spirilaliternos fratresesse " Pancm nostrum quotidianum da nobis hodie. »

debere insinuat, juxta illud quod ipse alibi ait Panis quotidianus ad victum pertinet et vestitum,
« Omnesenimvos fratres estis {Malth. xxiii). » Qui „ quibussecundumApostolumcontenti esse debemus,
enim unum invocant patrem, unanimem debent ha- in quitus verbis spontaneapaupertas poscitur.Quo-
bere fraternilatem,secundum illud quod per Psalmi- niam sicut Dominus ait « Beati pauperes spiriiu, :

stara dicitur ; « Ecce quam bonum et quamjucun- quoniam ipsorum est regnum coelorum {Matth. v). »
dum habitare fratres in unum (Pscd. cxxxii).» Cum Qui enim panein quotidianum petit, superfluitatem
vero Deus ubique ubique praisens.spocia-
sit totus, divitiarum non quaerit. « Hodie » vero cum dicitur,
liter in coelisessedicitur,ubi angelorum agmiuibus omne tempus vitae praisentis significat. Qui ergo di-

vicinus apparet,et sublimius collaudatur:ubi nobis cunt Panera nostrum quotidianum da pobis ho-
: «

innuit, quia qui Patrcm nos habere gloriamur in die, » jubentur de craslino non cogitare vel certe, :

coelis.juste dcbemus vivcre in teiTis,ut quandoque quia juxta Domini vocem, « non in solo pane vivit
terrenopulvcre exuli, ascenderemcreamurinccelos, homo, sed in omni verbo quod procedit ab ore Dei
ubi Patrem quotidie invocamus. Quod vero subdi- {Luc. iv). » Cuiiienim dicimus, panem nostrum,hoc
lur: « Sanctificeiur nomentuum, » cum nomen Dei oramus, ut animae cibum spiritalem tribuat, id est
in sesemper sanctum sit, in nobis sanctiiicaripeti- verbum Dei. Et sicut quotidie moriturae carni car-
muSjUtscilicct nos in quibusnomen ejusinvocatum nale tribuit alimentum.sic animje sine fine victura
est, sancte et juste vivamus. Unde diligentissime tribuat esurire verbum Dei : quia « beati, » ut Do-
cavendum, neadnos illa sententia terribilis diriga- C minus ait, « qui esuriunt et sitiunt juslitiam, quia
tur, qua dicitur « Vos polluistis nomen sanctum
: ipsi salurabuntur {Matth. v). » Sive aliter Cum :

meum {Ex,eclt. xxxvi), ))sed potius tales simus, ut ad dicimus « panera nostrura quotidianura da nobis
nos pcrtineat vel in nobisimpleatur quod ipsealibi hodie, » possumus de perceptione eucharistia; acci-
dicit: « Sancti estote, quia ego sanctus sum Domi- pere, dc acceplione corporis et sanguinis Domini.
nus Deus vester {Levit. xi). » Et hoc oramus, ut quia sine peccato esse non pos-
a Adveniat regnum tuum. » RegnumDei illudhic sumus, sic nobis vitara prassentera tribuat sine cri-
commemorat specialiter,quodventurumest per uni- raine transire, ut ab eucharistiaj perceptione non
versale judicium,ubi regnabunt sancti cum Domino separemur.
in gloria, qui non permittunt modo regnare in suo « Et dimitte uobis debita nostra. » Quod dcbitum

mortali corpore pcccata.Quales crant apostoli, qui- in Scripturis ad peccatum pertineat, illa parabola
bus a Domino dictum cst « Vos estis qui perman-
: Evangelii indicat, ubi servus qui decera millia ta-
sistis mecumtentationibusmeis, et ego dispono
in lenta debebat, ad unam petitionem impetravit abso-
vobis, sicut disposuit mihi Pater meus regnum. ut lutionem. Cum ergo dicimus : « Dimitte nobis debita
sedeatis super thronos duodecim,judicantes duode- nostra, hoc precamur, ut dimittat nobis peccata
»
rim tribus Israel {Luc. xxii). » Hoc orgo regnum, n nostra; quod sine dubio non negabit,si nos feceri-
velimus nolimus, venturum est tamen si ad illud : mus quod subditur : « Sicut et nos dimittimus de-
nos pertinere confidimus, totis viribus, ut veniat « biloribus nostris. » Regulam enim diraittendi pec-
optare debemus. Cum vero subjungimus : « Fiat cata nostra in nobisipsis habemus, ut sicut %-oIumu3
voluntas tua. ))Cognoscimus quia non nostris volu- nostra a Deo dimitti nobis peccata, sic dimittamus
ptatibusobtemperare,sedvoluntatemDeiinomnibus et proximis quacunque in nobis peccaverint. Et
debemusquaerere, ut juxtaadmonilionem Apostoli, sicut volumus post peccatum benignum invenire
probantes quaj sit voluntas Dei bona, el bene pla- Deum, sic nos his qui in nobis peccaverint, clemen-
cens et perfecta,hoc impleamus in opere,quod illius tes simus et benigni, propter illud quod Dominus
voluntati placere fueritcomprobatum. Quod autera ait : « Cum ad orandum, dimittite si quid
stabitis
dicimus :« Sicut in ccelo et in terra, » coeli nomine habetis adversus aliquem, ut et Pater vester qui in
angelicam creaturam possumus accipere: terrae, coelis est.dimittat vobis peccata vestra {Marc. xi). »
humanara, cui dictum est: « Terra es, et in terrara Ubi et discretio necessaria est, ut discernamus quia
H();i HA.YMONIS IlALni- HSTAT. EPISG. OPP. PARS II. — IIOMIL. 804

alia sunt peccata qiiae in nobis IVatres committuut, A "i^^o sanguine, qui provobiset pro mullis effunde-
ftalia quae in Deum : ut scilicet cum in nobis pec- tur in remissionem peccatorum.HffiC lacite quoties-
cavorint, facile dimittamus : cum vero in Deum,non cunque feceritis,in meam (Liic.xxii), » etc. Septimo
sinc castigatione vel correptione, vel si necessitas vero fit per sanguinis efTusionem in martyrio.sicut
fuerit, districtiorem adhibcamus disciplinam. Per- angeli voce in Apocalypsi dicitur: « Isti sunt qui
verso enim itinere graditur, qui in se peccantibus venerunt ex magna tribulatione, et laverunt stolas
vindictam, et his qui in Deum peccant, exhibent suas in sanguine Agni [Apoc. xxii). » In eo quod
patientiam. Notandum autem quia non solum per subditur: «Et ne nos inducas in tentationem, » hoc
baptismum, sed etiam post baptismum aliis modis petimus, no nos permittat incidere in tentationem.
in Ecclesia remissio tribuitur pcccalorum. Seplem Quasienim Deus nos in tentalionem inducere dici-
enim mndis remissio peccatorum dari creditur. tur.quando a tentatione non liberat, sicut de Pha-
Primo per baptismum, sicut Dominus ait « Qui cre- : raone dictum est « Ego indurabo cor Pharaonis
:

didorit et bapli/atu.- iuerit, salvus crit {Marc. xvi). » (Exod. iv), » cum nihil aliud sit Deo indurare, nisi
Secundo por pa-nitentiam, de qua Dominus alibi a duritia non liberare. Quapropter consideranles
ait Poenitcntiam agite, appropinquabit enim re-
: i< fragilitatem noslramcordis vocibus supplicemus.ne
gnum cffilorum {Malth. iv), » etc. Tortio fit per t» nos inducat intentationem, sed, juxta Apostoli sen
eleemosynam, juxta quod Dominus alibi ait: « Date tentiam, faciat cum tentatione etiara proventum,ut
eleemosynam, et ecce omnia munda sunt vobis possimus sustinere(/C(';'. x). Quod vera subdimus,
(Luc. xi). » Quarto lit per indulgontiam proximo- ((Sedliberanos amalo,»veigeneraliterab omniquod
rura, de qua Dominus dicit « Si dimiseritis homini-
: malum esl, nos liberari petimus, vel specialiter a
bus peccata eorum, et Paler vester ccelestis (Marc. diabolo,qui est inventor omnium malorura. Dequo
xi), » etc. Quinto per correptionem verde charitatis, alibi Dorainus :«Omnis qui audit verbum regni,
ait

de qua per Jacobum aposlolum dicitur « Qui con- : et non intelligit,venit maluset rapit (Matlh. xii;). »
verti fecerit peccatorem ab errore vife sua;, salvabit Ab hujusergomalitianequaquampossimusliberari,
animam ejus a morte (Jac. v), » etc. Sexto fit per nisi per ejus adjutoriuin, qui ait : « Nemo bonus,
assurnptionem corporis et sanguinis Domini, sicut nisi solus Deus {Marc. x), » qui est benedictus in
Dominus.cumejusdem sacramentum discipulis tra- SKCula SiECulorura. Araen.
deret, ait « Hic calix Novum Tcstamentum est in
:

HOMILLE m ALIQUOT EPIS TOLAS PAULI

IIOMILIA PRIMA. (
nis,et per operationem honorum operum,de qua hic
DOMINICA DEC1M.\ N0.\.\ POST TRI.N'IT.\TIS. dicit. Dum enim ea animus quotidie per studium
lectionis de Deo intelligit, quse ante ignorabat, et
(Ephes. IV.) " Fratrcs : Ronovamini spiritu men- dum prjficit quotidie devirtute in virtutem, quotidie
« tis vestrae,et induite novuin hominem,qui secun- innovatur. Taleestergo ac si dicerct : Estis reno-
« dum Deura crcatus est, in justitia et sanctitate vati in baptismate, quotidierenovamini perstudium
« verilatis. » Hffic verba Apostoli ex superioribus lectionis,ea de Deo intolligendo, quse ante nos lale-
pendent. Sic namque loquitur Ephesiis : bant,et crescendo de virtule in virtulera. » Ei in-
« Deponite vos secundum pristinam convcrsatio- duite, » inquit, « novum hominem, » id est, novi
« nem veterem hominem,qui corrumpitursecundura hominisconversationem,velipsumDorainura Jesum.
« desideria erroris. » Ac deindo subdit « Renova- : Videamus quomodositipsenovushomo, etquomodo
mini autem spiritu inentis vestr.Te. » Pristina con- secundum Deum creatusest. Conceptus estin utero
versatio, est peccatorem in peccatis manere, vetus virginali opere sancti Spiritus, ex semine mulieris
autem homo,veteris convcrsatio hominis .\d;c.Qui- sinesemine viri ;hoc novum fuit. Fecitmiraculaquae
cunque enira in pcccato manet, convcrsationem ve- nemo alius fecit, conversatus estsinepeccatoin hoc
teiis hominis habet, qui homo, id est convorsatio mundo verus Deuset verus homo, resurrexit a mor-
illa, corrumpitur et depravatur secundum desidoria tuis, ot hajc nova orania fucruni Secun-
et sunt. «
errorura et vitiorum. « Renovamini, » inquit, « spi- dum Deum creatus estin justitia, quia justus est,
»

ritu mentis vestra;. » Spiritum et mentem pro bono « in sanctitate et vcritate, » quia sanctus et verus
debomus accipere, secundum hcatura Augustinum, est.Et non solum sanctusjuslus,«t verus,sed insu-
Id est, pro rationabilitate monlis. Dux autem sunt pcr ipsa justitia,ipsa sanclitas et veritas.Quod ergo
renovaliones. Una est subitanca ac moraentanea, dicit: « Induile nbvum hoininem, » tale est ac si
qufE fit in baplit^raate, in qua renovaiiiur ab omni- diceret : Induile Dominum Jesum Christum, id est,
bus pcccalis originalibus ct actualibus. .Mtcra quae convcrsationem novi horainis,otorane3virtutes quas
flt per spatium temporis, ct per assiduilatcm locLio- iuli.lligilis in Christo ossc. Quicunque euim assu-
805 IIOMIU/E DE SANGTIS. 806

muntjuslitiam, sanctilatem, veritatem.sapiculiam, A « Quis furabatur » bona aliorum, « jam non fu-

charitatem, omnesque virtutes quas in Christo co- retur. » Vel, qui furabaturverbaet doctrinamEvan-
gnoscit esse, Christum utique induit. gelii, per hereticam pravitatem,sicut prophetue filii,

« Propter quod deponentes mendacium, loquimini de quibus dicilur divinantmen-

: « Vident vana et

« veritatem unusquisque cum proximo suo. » Quia dacium, dicentes Haecdicit DominusDeus, cum Do-
:

omne mendacium a diabolo est, qui est mendax et minus non miserit eos (Ex-ech.xm Jer. iii); » jam ;

pater mendacii (Joan. Quicunque filii verilatis

vii-), non furetur, sed recedat ab errore suo. » Magis au-
sunt, debent deponereet abjicere mendacium, dolo- « tem laboret, operando manibus suis quod bonum

sitatemetduplicitatem.et loqui veritatem de animo « cst, ut habeat unde tribuat necessitatem patien-

puro,cum omni homine.nonsolum cum Christi.ino, ti. » Ille qui anle furabatur, non solum debct a
verum etiam cum h;eretico et pagano, quia omnes furto cessare, sed debet operari manibus suis, ut
sunt nostri proximi [Epli. v). Et quare debcmuslo- habeat unde sustentet alios inopiam patientes.
qui vcritatem cum proximo?« Quoniam sumusinvi-
HOMILIA II.
cem membra. d Est Christus caput, membra illius
DOMINICA VfCESIMA POST TRINITATIS.
sunt electi.Etsicutmembranostri corporis suntsibi
invicem necessaria, et sibi ministrant invicem quae (Ephes" V.) (( Fratres, videtc quomodo caute am-
necessaria sunt : verbi gratia (/ Cor. xii ; lioni. xii): (( buletis, non quasi insipientes, sed ut sapientes.»
Oculusestnecessarius manui el pedi, et manus, pes, LoquilurApostolusEphesiis, in illis omneshomines
oculo, ideoque ministrat oculus manui et podi lu- hortatur, ut caute et considerate vivant sicut sa-
men, manus autem abstergit illum etlavat a sordi- pientes, et non sicut insipientes. Fratres autem illos

bus; sic in sancta Ecclesia prsedicator quilibot qui vocat in fide,in societate dilectionis,quiaunum Pa-
est oculus, debct ministrare lumen scientia; ct prcE- trem Deum omnipotentem omnes habemus, non per
dicalionis aliis qui sunt manuset pedcs, id cst,(iui naturam, sed per adoptionem {MaUh.wui).'^ Videte,
sunt eleemosynarii, et qui currunt ad sepeliendum fratrcs, » id est, considerate, (( quomodo caute » et

mortuum, et qui activae vitae sunt dedili. Econtra ordinate (( ambuletis, » vivatis et conversemini in
illidebentde substantiasustentareoculum pra^dica- medio nationis pravs et perversffi, et « non quasi
torem, praebendo ei cibum et potum, et ministrando insipientes, » id est infideles qui non habent sapien-
ca;teraquae necessariasunt illi. Hffic faciendo, erunt tiam veram, id est Christuminse habitantem,«sel
sibi invicem membra. Sequitur : ut sapientes », id estfidelesquisapientiam substan-
« Irascimini, et nolite peccare {Psal.w). » Dupii- tialem in vobis habetis. Quanta enim distantia est
citerpossumushocintelligere. Si quando poccatis et inter tenebras et lumen, inter fidelem et infidelem,

a via rectitudinis diabolo suadente receditis, irasci- ^ tanta distantia est inler insipientcm et sapientem.
raini vobisipsis,etindignemini, ne amplius taliafa- quia lumen et sapientia non potest esse in eo, nisi
ciatiri, castigando corpusveslrum vigiliiset jejuniis; fidem omnipotentis Dei habeat. Redimentes tem- ((

alitor : Et si, inquit, irascimini, nolite iram perfi- « quoniam dies mali sunt. » Quomodo est tem-
pus,
quidem Aposlolus irasci quod huma-
cere. Permittit pus malum, quod secundum dispositionem Dei sem-
numest, scd prohibetvindictam expetere, quod jam per volvitur, mcnsibus, dicbus, et noctibus, horis,
non est humanum, quia ira viri justiliam Dei non momentisquc currentibus. Sicut ergo dicitur mala
operalur. Sol non occidat supcr iracundiam ve-
(( esse domus, quae malos habilatores habet, ita dicun-
« stram. • Similiter ot duplici modo potest intelligi, turmalidiesjin quibusmalafiunt amalishominibus.
dicamus simpliciter. Sol non occidat super iracun- Quod est quod dicit, redinientes tempus ? »id cst, ((

diam vestram, id est, si commoti fueritis ad tempus vestrum illud facite. Verbi gratia Alii vendunt, illud, :

adversus proximum, ante solis occasum reconcilia- malaoperando ad malum suum vos redimite illud, :

mini, et recedat ira a vobis ; aliter : Sol appellatur talia opera faciendo, pro quibus remunerationem

Christus in Scripturis sacris, ut ibi : « Vobis timen- capiatis. Quicumque cnim hoc facit quod sibi est
tibus nomen meum, orielur sol justitiaj [Mal. iv. utile, tempus sibi rcdimit, et acquirit, quia suum

(Litc. i). » Qui sol plerumque propter iram, qu^ vin- j)

illud facit, et ad suam salutem illud occupat.

dictam expetit, et propterdiscordiam,occiditvobis, « Propterea,»subaudis,quiadies mali,« tunc nolite

id est, recedit a vobis, sicut occidit filiis prophetis, de « fieriimprudontes, sed intelligentes, qux sit volun-
quibus dicitnr « Occidit eis sol, cum adhuc dies
: « tas Dei. » Prudens homo dicitur quasi providens,

essetmedia (Jer. xv). » Sol non occidat supcr ira- quialongoconsideratquemfinemsuaopera habilura
cundiam vestram, id est, cavete ne propter iram ve- scit quid debeat petcre, et quid vitare,
sint, et qui
stram,et propter vestrum peccatum recedat sol jus- quiconsiderantetiam qua; placeant aut quffidispli-
titiae Christus a vobis. ceant Deo. Econlra ille qui considerale et impro-
« Et nolite locum darediaboIo,»id est, nolite vin- vide omnia agit, et qui non considerate ad quem
diclam expetere, ncque ultra modum irasci (Ephes. finem opera sua deducat, et quod placoat volunlali
vij, ne recedat sol a vobis Christus, et veniat diabo- Dei, appellatur imprudens et stullus. Unde dicit

lus princeps tenebrarum. Quandocunque onim pec- Apostolus : « Propterea, » inquions, quia dies mali
camus, locum diabolo in nobis damus. sunt, in quibus multa mala fiunt : « Nolite fieri im-
 ,

807 HAYMONIS HALBEI{STAT. KPISC. OPP. PARS II. — HOMIL. 808

pni.iontes" sive inconsideriili, »sefl « estote »intel- A. humiliare se erga pubjcctos.in quantum vident illos
ligentesqua^sitvoluntasDei.^idest.quidpIaceatDeo ajquales sibi in virtutibus et vitae meritis, in quan-
elin quibus operibus voluntas Dei impleatur. lum autem vident illos erigi in superbiam contra se

« Et nolite inebriari vino in quo est luxuria. » Per et vitia sectari, debent officium suae praepositurae
luxuriam dcbemus intelligcre omnia vitia quaj per ostendere et fortiter redarguere et increpare. Quod
ebrietatera solent evenire.quia.ut quidam doctordi- probari potest ex factis apostoli Petri, qui cum vi-
cit, ebrietas nullum vilium excusat. Sed hic notan- disset Gornelium centurionem cum omni domo sua
dum est, quia sicut illi qui replentur vino, replentur humiliter velle se adorare, econtra ille humiliavit se
inverecundia, impatientia, luxuria, impudicitia, su- illi, dicens:«Surgc, nam et ego homo sum {Act.w) »
perbia, caeterisque vitiis : ita illi qui replentur Spi- Ubi autem vidit Ananiam et Sapphiram a via verita-
ritu sancto, replentur castitate, humilitate,mansue- tis recedere, et vitiis subjacere, potentiam sui officii

tudine, caeterisque virtutibus. et praepositurae ostcndit solo verbo illos interficiens

u Loquentes vobismctipsis in psalmis et hymnis [Act. v). Sed isla omnia in timore Chrisli sunt
« et canticisspiriLualibus.oNobismetipsisloquimur, agenda, id est, per amorem
Dei, non causa adula-
quando alternatim canimus psalmos. Psalmi dicun- tionis neque patrocinationis, quod quidam faciunt,
tur a psallendo, quia in psalterio inveniuntur. Hym- ut possint invenire gratiam prailati, et liberiiis quod
nus Graece, Latino eloquio sonat laus Dei. Hymnus eos delectat operentur.
autem sicomponituret cantatur in laudcm Dei.tunc
HOMILIA III.
est hymnus. Hymnos autem apud Latinos,pra3cipue
DOMI.NIC^ VICESI.MA PRIMA POST TRINITATIS.
AmbrosiusctHiIarius,clarissimiviricomposuerunt.
Unde igilur cum dixit cunticis, subjunxit spirituali- (Ephes. VI.) « Fratrcs, confortamini in Domino, et
bus, quia sunt cantica qnne non sunt spiritalia, nc- « in polentia virtutis ejus. Induite vos armaturam
quo in laudeni Dci cantantur. Sicutsunt canticasae- « Dei. » Et reliqua. Post spiritaliapr.Tcepta,quibus
cularium hominum. Gantica autem spiritalia sunt, admonuit Apostolus viros et mulieres, patres et filios
quae composuerunt prophetaj Spiritu sancto afflati et dominos et servos, subjunxit ista generalia, non so-
canticum Anna;, can-
repIetijUt sunt cantica IMoysi, lum ad Ephesios quibus mittebat hanc epistolam,
ticum Deborae, canticum Isaiae, canticum Ezechiaj, sed ad omnem sexura, et ad oranem conditionem, et
cffiterorumque prophetarum. Hoc vero distat inter dixit « De cajtero, » id est, deinceps et praiter illa
:

canticum et psalmum, quia canticum ne solummodo quae supdrius diximus,« Fratres » mei in fide et di-
profertur, sed et decantatur psalmusautem addito : lectione, et qui unum Deum Patrem omuipotentem
quodam instrumento musicae artis, id est psalterio. habenius {MaUh. xxv), « confortamini in Domino et
i< Gantantes et psallentes in cordibus vestris Domi- C in potenlia virtutis ejus. »Nolite confidere iu veslra
no. » Ideo dixit cantantes in cordibus vestris, quia fortiludine,nequein meritis vestris, neque in poten-
multi sunt qui cantant solummodo ore, quorum tia principum hujus ssculi, sed in Domino et poten-
mens non concordatvoci, magis altendunt ad
et qui tia virtutis ejus confortamini. « Induite armatu-
sonoritatemvocisutauditoribusplaccant,quam con- rara Dei. »
sidcrent mente quid dicant. Jlli vero cantant in « Ut possitis stare adversus insidias diaboli. » In

corde, quorum mens concordat voci, juxta illud hoc nomine quod est armatura comjirehendunlur
beali Benedicti : Sic stenius ad psallendum, ut omnia vasa bellica, ut Iorica,galea,scutum,lancea,
mens nostra concordet voci nostrae. tela, caeteraque instrumenta armorum. Specialiter
« Gratias agentes semper pro omnibus in nomine autera debemus intelligere per armaturam Dei, Do-
« Domini nostri Jesn Ghristi Deo ct Patri. » Pro om- minum Jesum Ghristum, cujus protectione defen-
nibus beneticiis nobis a Deo gratis datis, vel pro om- dunlur omncs electi, et quem induunt, juxta quod
nibus prosperis et adversis debemus semper gratias idem Apostolus alias dicit « Quolquot in Chrislo :

referre Deo Patri, id est, Deo omnipotenti Patri, qui baptizati estis, Christum induistis {liom. vi Galat, ;

omnibus creaturis est Deus Pater, id est, creator et lii). » Tunc induunt electiChristuni, quando virtu-

f actor.Et qnomodo? In uoiniue Domini nostri Jesu n tcs quae in Christo sunt, per adjutorium illius assu
Ghristi, dicentesci : Gratias tibi rcfcrimus, Domine munt. Quod ergo dicit Induite armaluram Dei,tale
:

sanctc Pator, (jui nos per Filium tuum fecisti et rc- est ac si diceret Induite Dominum Jesum Christum,
:

demisliet viam patriai coelestis aperuisti. Etideo in id est, omnes virtutes quas scitis in illo esse in vos

nomine Domini nostri Jesu Christi gratias referre assumile. Verbi gratia : Et ille justus, verus, pa-
debemus Dco Patri, quia per ilium qui mediator no- tiens,castus, mansuetus. Appellalur agnus et leo et
ster est, preceset sacrificia nostra oiferimus et trans- vituius. Induitevos,justitiam,veritatem,patientiam,
mitlimus ad Deum Patrem, dicenles Suspice, Do- : charitatem, castilatem, mansueludinem. Eslote
mine, preces populi tiii, per Dominum nostrum Je- agnus, id est, mites; leo, fortes in fide, in bono ope-
sum Ghristum Filium tuuin, qui tecum, etc. re conlra diabolum.Eslole et vituIus,morlificante3
« Subjecti invicein in timore Ghrisli. » Sicut au- vosmetipsos cum vitiis et concupiscentiis, ut possitis
dilorcs et subjecti suis prailatis subditi sunt causa slare adversus insidias diaboli. Multis enim modia
ybeiiientioj tl revciculiie : sic debenl eliam pra.'iuti inaidiatur nobis diubulus. Duaiquc insidiaLuf nobi»
 »

809 HOMILI^ IX EPP. PAULI. 810

per malas suggestiones. Insidiatur per vitia carnis A. tudinis in paradiso Dei fuisti {Ex.cch. xxviii), » et cae-

nostrffl, et incentiva malarum dclectationum. Insi-
diatur per ministros suos ut per haereticos et falsos
fratres atque paganos. Sed contra hos omnes debe-
mus nos viriliter pugnare, ut possimus supcrare.
Poterat aliquis dicere Pauie, quare prajcipis :
omnem armaturam Dei inducre?
tera qufe ibi dicuntur de hoc etde principibusalia-
rnmgontium.i!;gyptiorum,Assyriorum,Idumaeorum
Nam por principes illi da;mones intelliguntur illis
gentibus praspositi. Sicutcnim unusquisque fidelium
habet bonum angelum delegatum ad custodiam sui,
Ad haec ille sub- ita et pagani habent malos angelos, qui eis princi-

jungit : panturpermissione Dei. Et sicut Michael praepositus

« Quia non est nobis, » inquiens," colluctatio ad- est genti Judaeorum, de quo dicitur « Et nemo est :

« versus carnem et sanguinem, scd adversus prin- mihi adjutor, nisi Michael princeps noster(Z)an. x),
« cipesetpotcstates, » etc. Carnem et sanguinem ap- ita habent ct gcntes in infidelitate manentes malos

pellalApostolus isto loco omneshomines.quiconstant principes. Dicamus altius : Apostolus,repIetusgratia

ex carne etsanguine, aquibus plerumque, suadente Dei, cognovit per Spiritum sanctum,quiasicut boni
diabolo, impugnamur : et dicit, quia non est nobis reges Israelitarum significabant Dominum Jesum
estpugna, adversus illos solummodo,
colluctatio, id Christum, et principcs qui sunt in Ecclesia, verbi
sedadversusdiemones,qui principanturmalis homi- p. gratia : qualis fuit David qui interpretatur ?na«H/b?--
nibus. et potestatem exercendo super illos, regunt tis, sive desiderabilis, aliique quamplurimi; et sic-
illos potius ad malum quam ad bonum. Ipsique ap- ut populus Isracl significabat populum crcdentium
pellantur spiritalia, subaudis dcemonia, nequitia, id qui sunt veri Israelitffi, sic mali reges et principes
est malitia, qui morantur in hoc acre {Luc. xii). cum suis gcntibus qui contra populum Dei pugna-
Cffilum denique appcllatur aer in Scripturis sacris. bant, ct fuerunt roges Ismaelitarum et Iduma;orum
Unde et avescocli dicuntur. Qui, ut philosophi dixe- atque Philisthinorum signifieabant daemones, qui
runt, et doctores nostri opinantur,ita plenus estdae- principantur paganis ct ha^reticis, qui Ecclesiam
monibus et malignis spiritibus,sicuti radius solis mi- Dei semper impugaant. « Propterea » subaudis, quia
nutissimis atomis. Contrahoscrgotam pugnandum colluctatio est nobis adversus principes et potesta-
estnobis, quam etiam contra hominos constantes ex armaturam Dei, » de qua supe-
tes, idco « accipite

carne sanguine, quia quidquid mali contra nos

et omnes virtutes,« utpossitisre-
rius diximus, id est,
homines machinantur, ab illis suggeritur. Et si su- « sistere in die malo, et in omnibus perfecti stare, »

peraveriraus illos qui sunt principesmalitiaj, et quo- id est, in omnibus prosporis et in adversis perseve-
rum instinctu vitia carnis nostraj contra nos ssviunt, rare firmi in fide bonisque operibus. Diem malum
tunc facile superare poterimus omnes ministros il- appellat praesens tempus, non quod per se sit ma-
lius verbi gratia
; Sicut, superato principe, exer- C lum, sed quia multa mala in eo fiant. Vel etiam
:

citus facile fugatur. Quod probari potest ex libro diem malum dicit diem judicii, in quo omnes mali
Judith, quo narrante discimus, quia Holofcrno damnabuntur.
prihcipe militiae interempto, multitudo exercituum « State ergo succincti lumbos vestros in verita-
in fugam versa, et a Judseis est facillime supcrata 11 te. » Lumbos succingimus, cum luxuriam refre-
Sed qucerendum est quomodo pugnare
{Judith. xiii). namus. State, inqnit, in fide, id est in bono opere,
possimus contra daemones qui spirilus sunt? Nam restringentcs lumbos a luxuria ubi maxime viget, et
omnibus patet, contra spiritum armis matcrialibus hoc in veritate facite, non in mendacio neque per
non possepugnari (11 Cor. x). Quapropter quia spi- hypocrisim, nec ut laudem humanam capiatis. Vel
ritus sunt et invisibiles, necesse est ut arrna spiri- in veritate dicit, pro amore nominis Christi, qui est
tualia assumantur, virtutes videlicet supra memo- veritas (Joan. xiv). « Induite loricam justitiae. »Re-
ratffi, detractemus eo modo, quomodo legimus
et cte justitia loricae comparatur, quia sicut lorica
Jacob luctatum esse cum angelo orando, jejunando, multis circulis contexitur, ita justitiamultis virtuti-
vigilando, caetcrisque bonis operibus insistendo, ut bus constat. Aliter Justitia enim bene loricae potest
:

sicut meruit ab angelo sancto benedici cum q' o lu- comparari, quia sicut lorica pectus munit, ventrem
ita et nos superando
ctabatur orando (Gen. xxxii), rv stringit, femora protegit, ita justitia sucerfluas co-
diabolum a Domino benedici mereamur. C;Eterum gitationcs, quae in pectore versari solent, repellit,
quaeri potest, ubi acceperit Apostolus ut dsmones et ingluvicm ventris restringit, luxuriam quoque com-
malignos spiritus, principes et potestates et reclo- primit.
res tenebrarum harum appellaret, id est hominum « Et calceali pedes, »subaudis sintvobis,« in prae-
infidelium, Deum ignorantium et pcccatorum, de " paratione Evangelii pacis. » Et est sensus : Sicut
quorum ministerio fuerant illi quondam, quibus di- ille qui calceatos habet pedes, serpentes spernit,
cebat « Fuistis aliquando tenebrae (Eph. v), » id est,
: spinas, omnemque asperitatem via2 pro nihilo ducit:
infideles Deum ignorantes et peccatores. Ad quod ita et vos diabolum scrpcntem antiquum, spinas
dicendum, quod ex libro Danielis illud accepit, ubi quoque, id cst passiones punctionum, omnem aspe-
legitur : « Princeps Graecorum, et princeps Persa- ritatem hujus vitae contemnite, et liberi ad praedica-
rum [Dan. x). Ex libro quoque Ezechielis, ubi
» tionem Evangelii incedite. Aliter Per calceamenta, :

dicitur ad principem Tyri :- Tu signaculum simili- quae ex mortuis animantibus fiunt, debemus intel-

Patuol. cxvin. 26
 811 HAYMONIS HALBEIISTAT. EPISC. OPP. PAHS II. — HOMIL. 812
ligerc diclactexempla pracccdentium patrum. Cal- A HOMILIA IV.
ceatos ergo pedes habemus, cum dictis et exemplis DOJIINTCA VIGESI.MA SECUNDA POST TBINITATIS.
prsccedentium patrum muniti, securi ad praedican-
dumEvangeliumpacis,quiaibicontinptur pax quam (PiiiLip. !.)(( Fratres, confidimus in Domino Jesu,
Christus apostolis commendavit [Joan. xiv), et in « quia qui coepit in nobis opus bonum, perficiet
apostolis omnibus fidolibus, vel etiam quia perob- « usque in diem Jesu Christi. » Chrislus, qui dedit
servantiam Evangelii, meremur reconciliari Dco. nobis initium fidei et bonae conversationis,dabit et
« In omnibus » pra^liiset certaminibus« sumentes perseverantiam usque in diem mortis nostrae, vel
« scutum fidei,in quo possitisomniatelanequissimi usquc ad diem judicii per successionem.
« ignea exstinguere. ^Quidquid missile est et jaci- « Sicutjustum estmihi hoc sentire proomnibus
tur, telum potcstappellari,propric tamenillud quod « vobis, » id est,juslum est mihi hoc intelligere de
in longum protcnditur, ut lancca. Nam telon dicunt vobis, quia permancjjitis in fide Christi, et ideo de-
Graeci longum. Unde mustela dicitur mus longus. beo gaudere. o Eo quod habeam vos in corde et in
Sicut scutum sc tcncntem protegit, ct tela repellit, « vinculis mcis, » id est vestri reminiscor, « et in

ita fides hominem munit, et a diabolo jaculis etin- « defensione et in confirmatione Evangelii, socios
festationibus defendit, illatamen qus fuerit bonis j. « gaudii mei, » id est promissionis aeternae vitaj.
operibus adornata. Telaautem diaboli ignea appel- Multis modisautemdefendebatet confirmabat Evan-
Iatsuggestionempravam,quanosincenduntad mala gelium, videlicet rectemedendo,justevivendo,bene
opcra agenda, quffi exslinguuntur, id cst supcran- docendo.Dcfendcbatquoque etconfirmabatsanctam
tur, per virtutem fidei. esse doctrinam Evangelii, dum dicebant ei Nega :

Et galeam salutis assumite. » Galea in capite

« Christum et abjice doctrinam istam, erisque florens
ponitur quae omnes sensus corporis munit, id est magno honore in palatio meo, et ille magis eligcbat
protegit: visum videlicet in oculis, auditum in auri- ab illo flagellari, et in vinculis astringi, quam ei
bus, gustum in ore, olfactum in naribus, tactum in consentire, tunc defendebat Evangelium Et videntes .

toto capite. Quid ergo debemus intelligere per ga- alii hoc, dicebant: Vere nisi esset doclrina ista vera,
lcam, qua;, ut diximus, omncs sensus corporis prote- et nisi esset Christus Dei Filius verus, nequaquam
gitPDominum nostrum Jesum Chi'istum et protcctio- Paulus talia pro cjus nominesustineret. Omnes vos,
ncm illius. Per caput vero mentem, quia sicut capitc subaudis volo esse, id est o"to, ut sicut estis socii
reguntur membra, itacogitationesmente disponun- in labore praedicationis, ita sitis etin remuneratio-
tur.Ponamus igitur in capite, id est mentc, protectio- ne. Poterat enim aliquis dicere. Vere eircuitor Pau-
nemChristi,recordemuripsiusinsecretomentisnos- us mundi, verbosus, neque diligit nos.Unde dicit
trae,habentesinilIofiduciam non in nosipsos,et ipse C ad hasc ille :« Testis enim mihi est Deus, quomodo
tuebitur omnes sensus nostros, ne a diabolo hoste « cupiam omnes vos in visceribus Christi Jesu. »

antiquo possint vulnerari. Et gladium spirilus

« Viscera dicuntur filii, et viscus dicitur, quanquara
« quod est verbum Dei, >» subaudis assumitc. Gla- inter carnem est, ideo duobus modis intelligitur.
dius sancti Spiritus inlclligitur verbum Dei, ut Cupio, inquit, vos omnes filios esse Dei, vel cupio
Apostolus ait {llebr. iv), id est, doctrina et scientia ut ipse sit templum vestrum, et vos communican-
divinarum ScripturarumquffiperSpiritum nobis tri- tcs corpori et sanguini illius, maneatis in illo.

buuntur. Idcirco autem gladiusappcllatur, quiasicut « Et hoc oro, ut charitas vestra magis ac magis
gladio fuganlur hostes, ita per cogitationem divina- « abundet. » Sicut fides habet initium, habet incre-
rumScripturarum,quaeper Spiritum sanctum nobis mentum et perfectum : ita et charitas. Oro, inquit,
tribuitur, possumus fugare omncs insidias et onmia ut non solum ad Dcum et proximum, sed ad inimi-
machinamenta diaboli, appetendo quacScripturasa- cos extendatur vcstra charitas. « Justitia, » subau-
cra docet, et vitando quac prohibct. Et non solum dis lcgis, « ct omni sensu, » id est doctrina Evan-
daemones perejuscognitionemetadjutorium possu- gelii.
mus superare, sed etiam auctoritate illius baereticos « Ut ppobetis potiora, » id est intclligatis majora
convincere, et errorem illorum dcstruere. j)
de « Deo,ut sitis sinccri, » id cstperfccti in fide et in
« Gratia, » id est fides ct rcmissio peccatorum, omni bonitatc. Sinccris materia est integra, solida
« sit in incorruptione, » id est integritate fidei, et (irma, quic nullius rei varietate maculatur, ita
« cum omnibus qui diligunt Dominum Jesum Chri- dcbet ct fides essc solida (( ct sinc olTensa in die
« stum. » Vel aliter : Gratia, id est fides, remissio « Christi,»id est sine offensionein die mortisvestrje,
peccatorum, socielas, a^terna, sint cum omnibus vel die judicii.
sanctis in incorruptioue, hoc est in resurrectione Replcti fructu justitia;, » id est, et sitis repleti
generali,ubi omncs accipicnt electi incorruptionem omnibus virtutibus, dc quibus dicit Apostolus :

ut immortalitatem in corpore, et incommulabilita- " Fructus autem spiritus est gaudium, pax (Gfl/.
tem in anima (/ Cor. xv), fulgonlcs sicut sol in v). » « Per Jesum Christum in gloriam et laudcm
rcgno patris sui [Mallh. xm) : cuin quo feliccs in Dci, » id cst ut glorificetur Deus in nobis, et lau-
gflecula saeculorum manebunt. detur Dnminus Jesus, per quem omnia bona habc-
mus.
813 HUMILI.E IN EPP. PAULL 814

HOMILIA V. A ut homines illius fiant tabernaculum, cujus magni-

tudinem non capit mundus. TabernaculumDoi cum
IN DIE DEDICATIONIS TEMPLI.
hominibus, id est, ipsi homines sunt tabernaculum
(Apoc. XXI) « Vidi civitatem sanctam Jerusalem Dei. Joannes in hoc loco typum tenet sanctae Eccle-

« novam descendentem dc coelo, a Deo paralam sia3,quo3 audit vocem dicentem « Ecce tabernacu- :

« sicut sponsam, ornatam viro suo. » Haec civitas lum Dei cum hominibus, » quando per internam
sancta Ecclesia, quae idcirco civitas appellatur, quo- inspirationem seipsam cognoscit esse Dei taberna-
niamamultisinhabitatur, et in quatuormundi par- culuiir« Et habitabit cum illis, » id est cum illis qui

tes distenditur, habcns habitatorem Domini. Hinc tabernaculum Dei esse meruerunt. Unde ipse Domi-
Paulus Templum Dei sanctum est, quod
dicit : « nus dicit « Ecco cgo vobiscum sum omnibus diobus
:

estis vos (/ Cor. iii, vi). » Sancta dicitur, quia quo- (Matth. .xxviii). » —
« Et ipsi populus ejus erunt. »

tidie per baptismum sanctificatur. Vocatur quoque Juxta illud :«Ha3reditas mealsrael {Isa. xix), »— «Et
Jerusalem, quie visio paf<s interpretatur.quiaadhoc « ipse cum eis erit eorum Deus. » Habitans in eorum
laborat, ut visionem Dei in coclcstibus percipiat. fide et dilectiono, sicut ipse dicit : « Si quis diligit
Nova dicitur, quia a vetustate peccatiexuitur pec- : me, scrmonem meum servabit.Et Patermeusdiliget
cati enim perpetratio ad votcrem Adam pcrtinet. Et eum,et ad eum veniemus, et mansionem apud eum
ideo dum Ecclesia a pcccato originali mundatur, ct facicmus (Jcan. xiv). » Unde et idem Joannes in
vetustate peccati, ad i.ovilatem venit. Unde Apo- epistola sua ait « Qui manet in dilectione, in Deo
:

stolus : veterem hominem, in-

« Exspoliantes vos manet et Deus in eo (/ Joan. iv). » Et ipsorum Deus
duite novum, qui renovatur in agnitionem Dei omnipotens est Deus cum quibus habitare dignatur.
{Col. iii, Epli. iv).» Idcirco autem civitas hajc a Deo Unde Psalmista :
> Dominus pars haereditatis meae

descendere dicitur, quia ab exordio jam cum sui, {Psal. xv). » Et ip.:e in lego loquitur, dicens :« Filiis

capite suo descendit. Unde idem Dominus dicit : autem Levinon dabitis hsreditatem^ego enim hae-
« Nemo ascendit in coelum {Joat}. iii), )>elc. Aiiter: reditas illorum (Dcat, xviii). » Quando enim homo
In hoc descendere dc coelo dicitur, quia coelcstis est peccando recedit a Dco, non est populus Dei, ncc
gralia, quod Dominus fecit eam Ecclesiam. Juxta Deum possidet, sed dum pcenitendo revertitur ad
illud « Ego Dominus faciens te (7srt. xuii).»Quid-
: Daum, populus Dei est, quia possidet Deum et pos-

quam enim habet in fide, spe et charitate, caeterisque sidetur a Deo.

virtutibus, et baptismo desuper datum est illi. Unde « Et absterget Deus omnem lacrymam ab oculis

Jacobus :« Omne datum optimum, et omne donum « corum. » Hcec vcrba non ad praesentem vitam
perfectum, desursum est, descendens a patre lumi- luctu et lacrymisplonam pertinent, sed ad futuram,
num {Jac. i).»' — « Paratam, » id est fide caetorisque quando omnis luctus auferetur a fidelibus, et perpe-
virtutibus ornatam. Unde meretur dici sponsa.« Sicut tuum gaudium possidcbitur. Juxta illud :« Beati qui
sponsam ornatam viro suo. » Duo dicit, sponsam quoniam ipsi consolabuntur {Matth. v). » In-
lugent,
et virum, in quo subintelligitur uxor, quia consue- tuendum autem, quare omnem lacrymam ab oculis
tudo est sacrae Scripturae, ut sponsos appellet viros, sanctorum dicat auferendam, cum sufficere potuis-
et sponsas uxores. Unde Joel :» Egrediatur sponsus set dicere : Absterget lacrymam ab oculis eorum?
de cubili suo, e^ sponsa de thalamo suo {Jocl. ii). » Scdsciendum quod divcrsac snntqualitateslacryma-
Et Sephora ad Moysen « Sponsus sanguinum lu
: rum,quibus in hacvita affligunturelecti: Aliquando
mihi es {Exod. iv). >dn Evangelio ab angalo dicitur : scilicet propter timorem tormentorum, ne ob deme-
« Joseph autem vir ejus {Matlh. ii). » Et in lege : rita iniquitatis suae poenis tradantur ultricibus; ali-

« Si in^enerit vir puellam desponsatam in agro, et quando propter amorem etconsortiumsupernorum

dormierit cum ea, morte morietur, quiahumiliavit civium. Postquam enim veniam peccatorum conse-
uxorem proximi sui (Deut. xxii). » Sponsa itaque quuntur, iterum flere incipiunt, nonjam quia timent
nunc est sanctaEcclesia per fidcm, spem et charita- damnari, scd quia ditTorunlur a regno. Aliquando
tcm, sed tunc erit uxor, quando ad amplcxus viri, quoque deplorant aliorum peccata, sicut Samuel
id est ad contemplationem Dciomnipotentis, pervc- flebal Saul, co quod poeniluisset Dominum, quod
nerit.Quod tota die quidemin singulisagiturelectis, constituerat eum regcm super Israel (I Rcg. xv). Et
generaliter autem in line complebitur tunc omnes : sicut Paulus deflcbat Corinthios, qui propter forni-
in commune audient : « Venite, benedicti Patris cationem et idololatriam non cgerunt poenitentiam
(Matth. xxv), » etc. « Ornatam » dicit, id est in omni- (llCor. XII.) Omnem ergo lacrymam ab oculis elccto-
bus virtutibus compositam. Juxta illud Psamlistae : rum Dominus absterget, quia neque timore arcta-
« Astitit regina a dextris tuis {Psal. xliv), » etc. buntur poenarum, neque jam differentur a regno
« Et audivi vocem magnam de throno. » Thronus quod praesentialiter possidebunt, neque etiam alio-
hic intelligitur homines et angeli sancti in quibus rumpoccatadcfiebunt,quiajusto Dei judiciodamna-
habitat Deus, ideoque haic vox magna, vox intelligi- tis rcprobis, nuUus deinceps peccare poterit. « Et

tur omnipotentis Dei. Qua3 idcirco magna dicitur, « mors ullra non erit. » Postquam enim omnes a

quia de magnis loquitur Dous.« Ecce tabcrnaculum inortuis resurreximus, in electis jam ultra non erit
« Dei cum hominibus. »MagnaestenimDeigratia, mors neque corporisnequeanimee. Primusnaraque
81.) HAYMONIS HALBEHSTAT. EPISC. OPP. PARS HE — MISCELLANEA. 816
homo ea lege conditusest in paradibO, utnisi poc- A Paulus se fatigatum ostendit, dicens « inielix
:

cassetimmortalismansisset. Et completoelectorum cgo homo, quis meliberabit de corpore mortis hujus?

numero. ab illo paradiso terreno absque mortis in- Video enim aliam legem in membris meis {P>om.
tervertu transirct ad patriam cnclestem. Sic aulem vii), » ctc. Semper enim fit hic clamor, quia eemper

est conditus, ut si peccaret niori posset.Quffi mors, caro spiritui resistit. Sed cum corruptibile hoe in-
quia per poccatum eam incurrit, destructa cst per duerit incorruptionem, et mortale hoc induerit im-
Domini mortem. Idcoque locum in eleclis non habe- mortalitatem, cessabitclamortumultuaricontraele-
bunt. Postquam omnes ad vitam resurgcnuis. lales ctos, qui eos in hac vita quieacere non sinebat. Ibi
efTecti ut deinceps neque mori neque peccare possi- enim omnis prava suggestio, ubi nulla erit
cessabit
mus, K neque luctus » erit in illa Ecclesia, qui' ut carnis delectatio. Sed et dolor post hfec non erit,
superius dictum est, multis modis fit in pra?senti. quia videlicet caro electorum, ultra spinas et pun-
« Neque clamor, noque dolor erit ultra. » Clamor ctiones peccatorum proquibus dolere debeant, non
in hoc loco intelligitur querela pravee suggeslionis. generabit. « Qua; primaabierunt, » quia in prsesenti
Prius enim quam peccaret homo, in magna quiete sseculo ha!C omnia sustinent. Sed cum innovata
erat, omniaquemembra sibi subjecta, et nullo modo cffilum et terra fuerint, tunc et ipsi electi innova-
in aliqua repugnantia possidebat. Sed postquam pv buntur, et nequaquam praeteritas passiones susti-
peccavit, statimclamorem pravae suggestionis contra nebunt.
se exsurgentem sensit, vidensque mulierem concu- « Et dixit qui sedebat in throno, » id est Deus

pivit, factumque est Dei judicio, ut qui noluit esse omnipotens, qui prsesidet Ecclesiae suae « Ecce uova:

subjectus Deo, non posset liabere membra slbi sub- facio omnia, » ea scilicet qus superius dicta sunt,
jecta. Ilunc clamorem dcinceps sustincmus, quo et inter qua3 etiam coelum et terra innovabuntur.

HAYMONIS
HALBERSTATENSIS EPISGOPI

OPEBllM TERTIA PARS. - MISCELLANEA

DE CORPORE ET SANGUINE DOMINI ^"l

(Apud Acherium, Spicileg.)

Sed quoniam hujus Epistola^ opportunitas affert, C carneraetsanguiQem.Nonenimimpossibilcestapud

ut aliquid de tanto sacramento latius dicatur, profe- omnipotentiam divinae ralionis in quidquid voluerit
ratur in medium quod gratia illius contulit, qui hoc institutasmutare naturas.cum non fuit ei impossi-
sacramentum corporis sui et sanguinis ad salutcm bile easdem naturas,cum non fuit.ex nihiloquando
fidelium animarurn in terris rclinciucre voluit, ut voluit institucrc. Nam si de nihilo aliquid faccre po-
fidei integritas propensius roborctur, ct crcdentium test, tunc aliquid facere ex aliquo non impossibile
merita cumulatius augcantur. Subslantiam ergo pa- \ cst. Commutat crgo invisibiiissacerdossuas visibiles
nis et vini, quae super altare ponuntur, fieri corpus creaturas in substantiam sua; carnis et sanguinis se-
Christi et sanguinem per mystcrium sacerdotis et creta potestale. In quo quidem Christi corpore et
gratiarum actionem, Deo hoc operante divina gratia, sanguine proptcr sumcntium horrorcm sapor panis
secreta potestate, nefandissimai dcinenlia! csi fideli- et vinircmanct et figura, substantiarum natura in
bus mentibus dubilare. Credimus itaque et fidL-liler corpus Christi et sanguinem omnino conversa; sed
confitemur ct tencmus, quod substantia illa, panis aliud renuntianlsensus carnis,aliud renuntiat fides
scilicet et vini, per opcraLionem divinse virtutis, ut mentis, Sensuscarnis nihil aliud renuntiare possunt
jam dictum natura panis et vini substan-
est, id est, quamsentiunt inlellectus autem menti8,etndc8ve-
:

tialiter convertatur in aliaiu substantiam, id est in ram Christi carnem et sanguinem renuntiatet eon-

Tractatus Aimonis sivc llaymoiiis.opiscopi Hal-

(«) inani I\\risiensis, ubi nomen Ahnonis erat inscri-
Corporc cl Sanguine IJoinini cjns
Ijorstatcnsis, de ptum.Quare fidcs non dubia cst illud ipsi tribuen-
Bcrmonibus subjiciebatur in codicc ms. SanctiGer- dum osse, cum titulus id asserat.
m HISTORIyE SAGR^ EPITOME. — PR.^FATIO. 818

fitetur :ut tanto magis coronam suce fidei recipiat
et meritum, quanto magis credit ex integro, quod
omnino remotum est a sensibus carnis.
Et notandum quod panis ille sacratus et calix si-
gna dicuntur. Non autem hoc quantum ad carnem
Christi et sanguinem accipiendum est: quod tamen
quidam errore sensibus carnis omnino dediti.mente
eascati stolidissime putant; jam enim corpus Ghristi
et sanguis non essent.Nullum signum est illud cu-
A grumaccipere; etenim granum triticiinterram pro-
jectum et mortuum, iterum resurgens in fructus
multiplicationem, totum esse necesse est in singulis
granis ab eo progenitis.Hoc nisi ratione teneamus,
quid fieri posset tanta tamque multisdiminutio par-
tiura,* ut ex singulis partibus illius grani singula
formarentur grana. Quod si nosmetipsos dijudicare-
mus, id cst, discuteremus ct examinarcmus vitam
nostram, ulrum digni esssemus nccne et si nos- ;

ju3 est signuni,nec res aliqua sui ipsius dicitur si- mctipsoseterrores nostros corrigevemus, nonutique
gnum, sed alterius. Et omnino omne signum, in dijudicaremur id est non damnaremur a Christo
;

quantumessesignumdcprehenditur,diversumestab neque in hoc sfficulo, neque in futuro. Dui7i judi-

eo quod significat. Corpus ergo Christi et sanguis camur autem in paucis, in illis videlicet qui infir-
sacramentum dicuntur, id est sacrum signum,non mantur et febricitant in hoc preesenti tempore, et
sni ipsius, ut prasmissum est et probatum, sed ad in illis etiam qui moriuntur,a Domino corripimur,
similitudinemsumentiumreverabignadicuntur:sic- r\ et fiagellamur corpore per illos, m^ ipsi timore per

ut enim panis, qui sacratus fit corpus Christi, ex territi, non damnemur aeternaliter cum hoc mundo

multis granis fit unus panis, et potus illc qui san- (i Cor. XI, 31), id est cum infidelibus et amatoribus

ctificatus efficitur sanguis Christi, ex multis acinis mundi nihil enim distat ab infideli, qui irreveren-
:

fit unus potus : sic omnes digne sumentes hoc sa- tcr, cum sit oranibus peccatis criminalibus comma-
eramentum ex multis unum corpus in Christo effi- culatus, admensara Domini praesumit accedere sed :

eiuntur. Possunt et aliter corpus Christi et sanguis potius dcterior est ilIo,etraajori po^na dignus;quia
signa nominari, quod manducamus et in corpus melius est viamvcritalis non C0gnoscere,guampost
Ghristi nostrum trajicimus, quodam modo nobis cognitionem rclrorsum abire (// Pctr. u, 21). Itaque,
incorporari videtur et uniri. Significat ergo hoc cor- fratres mei, convcnienlesad manducandum corpuset
poralis et temporalis carnis Christi et sanguinis co- sanguinem Christi in ecclesia, invicem exspectate, ut
mestio et incorporatio, illam aeternffi societatis et re- multorum oblatio simul colebretur, et omnes com-
sempiternam, qua
fectionis visionem spiritaiem et rauniter ex uno pane communicate quia illa oblatio
;

ei incorporabimur ei uniemur in futuro, sic sine unus panis est,et comraunis debet esse oranibus.S»
fine cum eo permansuri ad quod nos perduci posse
: quis esurit domi manducet, id est qui irapatiens est,
integra fide, alacri spe, flagranti charitate prajsu- nec vult jejunare cura Cceteris, domi terreno pane
mendum est. C vescatur. Vt non in judicium conveniatis, id est, ne
Hoc quoque sumentium hoc sacramcntum
fides corpus Christi reprehensibiliter percipiatis addam-
firmiter tenere debet, quantulumcunque sumere nationem vestrara. Cieteru autem, subauditur quae
videatur de hoc sacramento, corpus Christi, non restant inordinata, cum venero, disponam {I Cor.
per partes divisum et separatum,sed omnino iute- XI, 33).

HAYMONIS
HALBERSTATENSIS EPISCOPI

HlSTORIy^ SACR^ EPiTOME

SIVB

DE GHRISTIANARUM RERUM MEMORIA

LIBRI DEGEM
(Ex editione data Coloniae anno 1600 apud Ant. Hierat.)

HAYMONIS PRtEFATIO
Quantum eruditionis, quantum divinarum et hu- Q mus fidem. Ut enim eam breviler commendemus,
nianarum rerumnotitix pie legcntibus ccclcsiastica rerum ubinilio yestarum edocet vcritatem,pios pri-
conferathistoria,nostrx fuil expericnti:r cognoscere, mitivir Ecclrsiw actuscdisserit,virorumfortiumgesta
qui sxpe eam, ac studiose tegcndo, vobis ipsis fcci- describit, rnartyrum sudat agones,confessorumme-
 ;

819 HAYMONIS HALBERSTAT. EPISC. OPP. PARS IH. — MISCELLANEA. 820

j'Ua aUoUU,doctorum,qui ct Patrcs vocantur,dicla A Ignoscc, bcate Eusebi, ignosce ncque enim lioc ad:

etsc7-ip[a commemorat Scd quoniam proplcrmidti-

. tuamttxolior suggillalionem.Parce,quxso,et altcnde,
plicitatem,el immensitatc n voluminis, fatiyat intcl- xUutn enim scrmoticm rejdico, atnice, non facio tibi
Lectum, oncrat audientiam,memoriam involvit,cogi- injuriam : sicut atite tios ecclesiaslici viri feccrunl;
tavitnus cfficere, si Dominus volucrit, ut liber ille de libris eruditorum floscidos coUigendo obscura di-
immetisKS ad libellum rcdigalur. Matimde lioc igUur lucidavcrimt,pi olixa breviaverimt .Itaqxie divinoopc-
fieri volutnus, hac utililate considcrata, ut, cum ri tuo meum non confero, sed leipsum refero, tc in-
Eusebium legcris, facundum qtddciti eloqino, fecun- spiciens, te adorans, qxiettx pcne penitus c vestigio
dtitti crudilione, sed propler Grwcx litigu.v copiosi- scquor, sed via breviore. Sit igitur liber ille ttitis

tatem, dc qiui translatus esf, scrmone multipliccm, e.vcnxplar, Ixic cxetnplum.Sit ille fortna cxpressior,
utqtieprolixum,ideoqucamemoriafacUerecedenletn, hic reprxsenlatio cl imago. Sit ille rerum notitia,
hunc te libcat viderc, nostrunique dc co cxcerplum islememoria txatti qxtod : iUe dxicit ad nolitiam, iste

inspicerc ad inlegritutem ineitiorix rcformandam. reducil ad tticitxoriam.

LIBER PRIMUS.

r.APUT PRIMUM B generis successione, ignobilibus quibusque sacer-

De tcmpore nalivUatis secxmdum carnem.
Clxristi dotia promittcns, omnem ordinem confudit, et, ad

[Euseb.,lib.\,c.2,llist.eccles.; Niccph. , lib. i,c. 0,

cumulumsuae nequiti.'c,sacram vestom qua summus
Hist. ecclcs.) Jesus Chrifctus, Dominus ac Salvator pontifcxutebatur,sub signaculo clausam abscondit,
noster, se.xta mundi fletate,in Bethlehcm, Judae op- nec unquam pontificibus in vita sua uti permisit.

pido, nascitur, imperante apud Romanos Augusto Hoc idem Archelaus filiusejus fecit.Hunc et Romani
Csesare,apud Juda30s vero regnante lierode, alieni- post ipsos morem pontificalis injuriae tenuere.

gena et cxterni generis viro. Hic autcm Herodes, CAPUT IV.

sub quo natus est Dominus,ad difTcrentiam minoris, De crudclilalc Herodis in infuntes.

subquo passus est, majorHerodesfuisscintclligitur, Cliristo igitur nato (rj), et, secundum Matthaci evan-
secundum Josephum ex partc patris Idumajus, sc- gclistaetestimonium (,l/y/f/i.ii),advcntantibustribus
cundum Africanum vero filius cujusdam Antipatri, Magis ad cum ste]laduce(6'),conturbatur,incredi-
[b)

quondam ab Idumajis latronibus capti, ct eorum biliter vcritus status sui ct regni periculum, investi-

latronum vita et moribus instituti de quo natus hic

:
gato a Magis (d), ct manifcstato ex Micheae oraculis,
Herodes Judseorum regnum sic obtinuit. loco nativitatis ojus, interimi jubet omnes pueros a
bimatu ct infra(<?),secundum terapus a Magis cxqui-
CAPUT II. C
situm, ut cum illis Dominum posset exstinguerc.Sed
Qualiter ad regnum vencrit.
praemonitusab angelo(/")Joseph,pucrum transfertin
[Idemin Clxron.) Cum oppugnasset PompeiusHie-
.Egyptum.
rosolymam, ac cepisset, et Aristobulum, regem ct
CAPUT V.
pontificem Judseorum,cum liberis vinctum Romam
Quotnodo genealogiam Judxorxim delevit.
misisset, Hyrcano fratre ejus pontifice constituto,in
[Niceph., ibid.) Pcr idem vero tempus summam
quem ultimus Judacorum pontificatus devenit,mox, cum
Herodes tenens potcstatem, ignobilis esset,in-
eodem Hyrcano a Parthis capto,pcr senatusconsul-
vidcns gcnorositati Jud;corum, libros gcnerationis
tum praefatus Herodes Judaea^ regnum, Augusto im- in archivis templi
eorum, qui dcscripli haJjebantur,
perante, adcptus est, favcntibus forsilan aliquibus
secrelioribus, cum quibusdam genealogiis alienigc-
Judaeis. Nam patcr hujus Herodis prasfalo Hyrcano
narum, ut Achior ex Ammonitis,et Ruth ex Moabi-
pontifici valdc familiaris cxstiterat.
tis, incendi jubet. Quos aliqui studiosi viri divino
CAPUT III. munerc recolligentes, partim quia jam habebant
Dc facinorosis actibus Ucrodis. domi descriplos, partim quia prosapiae suae ordinem
Itaque regnum adcptus Ilerodcs, dclcre volcns memorilcr tencbant, ad nos usque perduxorunt
Judacorum gencrositatcm, sprcta nobili ct Icgitima " intcrquos fucrunt quidamhcrilcs,vcl Dominici apo-

(a) Clxristoigitur nalo. llorodis anno regni 33, ut (c) [nterimi jubct omncs puerosabimafuet infra.
nos supra dixinius, cl Epiplianius contra Aiogo. C.Tdishorum infantuin meminisse videturJosephus.
(b) Advcntatxtibxis Magis. Kjusdcm aiino .35. Lil). wii, cap. 3, Jud. Antiq.
(c) 5/e//« (/?<Cf.De(|ua ilcm Chalcidius Pialonicus. (/) Joscplx pticrum tratxsfert in .F.gtjptutn. Quo in
Ilacc stcila duobus anti; annis apparuit, quam Cliri- loco Iricnnitiin, vol bicnnium mansit, ut placet Epi •

stus nasccrctur. Nicc{)h. Et alii liistorijo ccclesia- phanio llcrode autein mortuo, in patnam suani
:

sticn scri[)lorcs. rediit, anno fcre sexlo slatis Jesu Christi. Ni-
(d) Magi. Doquibus David Psalmistcs tot anlcsic- ccph.
culorum conversionibus di.xerat. [Psal. lxxii.)
821 HISTORF.E SACR.^ EPITOME. — LIB. I. 822

stolati, ppopter propinquitatem gcncrid Chrisli,qui A. chia;^, Ilorodi juuioi-i fratri, cum Philippo, cl cuui
et generationem ejus docuerunt, secundum quod Lysania.
Evangeliorum veritas habet. CAPIT X.

CAPUT VI. De Herode, (ilio Herodis.

De vindicta Dei in eo. {Idem, c. 13 ejusd. Zj6.)(rt)Hic autem Herodes mi-

{Euseb., lib. i, c. 8, Ilist. eccles. ; Mcepli., fih. i, c. nor, brevi interjecto tempore, Joannem Baptistam
II.) Igitur pro sacrilegio quod in Salvatorem ejus<jue capite punit,virum valde bonum (/<),qui prfficipiebat

coaivos commiserat, Ilerodem ultio divina mox per- Jud.eis virtuti opera dare, justiliam inter se custo-

urget (Josephus in 18, Antiquitatum lib.). Incipit dire, ct in Deum servarc pietatcm, per baptisma in

torqunri mirabili et miserabili dolore, interius et unum convenirc, tam ad abluenda peccata, quam
exterius aduritur incendio, nimietate guloe et avidi- ad castimoniam corporis et anima; servandam.
tate cibi distenditur, pubc tcnus inflatus circa ve- CAPUT XI.
renda scatet vermibus {hlcm in u lih.). Visum est Cur Joanncm punicrit.
autem medicis ut oleo calido fomentaretur, cumque
Hunc, inquam, capite punit, pro co quod objur-
in ipso fomento depositus esset, ita resolutus est
gabatur ab eo de Herodiade, quaui abstulerat fralri
omnibus membris, ut oculi etiam ipsi o suis sedi- "
suo Philippo, legitima uxore depulsa ctquiaverc- ;

bus solverentur.
batur, proptcr doctrinam ejus, jilurimos a suo regno
CAPUT VII. hac igitur suspicione Herodis, et
discedere. Sola
De famosa nequitia, quam in morte sua pcrpctravit. objurgatione,vinctus incastellum Macharonta Joan-
{Joscph., lib. XVII, c. 3.) Ex hinc fcrturjam despe- ncs abducitur, ibiquecapite obtruncatur (:WaW/i.xiv,
rans in facinus exsecrabile. Nam accersitos ad se ex Luc. III, Marc. vi.)

omni Juda3a nobiles, et in loco qui dicitur Hippo- CAPUT XII.

dromus reclusos, in hora mortis susc iuterfici jnbet, [fe Domino Jesu Salvatore nostro.
in hoc ipsum militibus pneparatis ct pretio con-
ductis, ut sic saltem lugubres haberet cxsequias :
Por idem tempus Evangclicam lnte scminatprae-
dicationeinDominus Jcsus, et duodecini ox omnibus
sciebat enim Judaeos de sua morte gavisuros.
elcgit, quos prajferens seclatoribus suis specialiter
CAPUT VIII. aposlolos nominat.Post hos scptuaginta duo elegit
Quod tres filios siios occidit. discipulos(r). Omneaulemtcmpusprajdicationissuae
{Macrob., lib. ii Saturn., c. 4.)peregitintraquadrienniitemporis8patium,subAnna
Qui, piulo ante-
quam moreretur, post duos jam necatos filios, ter- q et Caipha pontificibus,ita ut Annae pontificatus tem-
tium filium jugulari pr;ccepit Impius, parricida, pore incipicnte pra;dicare inceperit, et usque ad
cum jam exitum vita? adessc sensisset, malo ac- initiumCaipha!protenderit (Joscphus).NamabAnna
cepto, cultrum poposcit (solebat enim sic per se- usquc ad Caipham qualuor ponlifices per ordinem
metipsum purgatum pomum, atqueiucisum cdere). fuerunt : post Annaiii scdit Ismacl, post Ismaelem
Tunc circumspectans ne quis essct qui eum prohi- Eleazar, post Eloazar Simon, post Simonem Jose-
beret, elevavit dcxtcram, et in semetipsum vibravit phus, cui et Caiphas nomcn fuit. Tcstatur autcm
ietum. Hic autem Herodis exstitit finis. Hcbrffiorum scriptor de Domino Jesu Ghristo quis
fuerit ; de quo his verbis scripsit ita :

CAPUT IX.
De Archelao. CAPUT XIII.
10 ejusd. Post hunc regnavit {d) Tcstimonium Josephi de Christo.
{Euseb., c. lib.)

Archelaus, patre suo Herode, et Cajsare Augusto {.los., lih. xviii, c. 6, Antiq.) Fuit autem iisdem
adjudicantibus,qui postdecem annos proptcr inso- temporibus Jesus vir sapiens, si tamen eum virum
lentiam devolutus, regnum dividitur in tctrar- nominare fas est. Erat enim mirabilium opcrum ef-

Hic Herodes mrnor Joannem Baptistam capite punit. n vatio est item apud Eusebium, lib. i, cap. 1. Et
Hic minor Herodes Antipas diclus cst, Herodis As- upud Nirojihorinn, cap. 10, lib. i. Hique hujustem-
caIonita3 filius, e Maltache uxore susceptus. Nani porip auctorciu aircrunt Josephum, lib. xviii, cap. 7
tlii multi Herodos fuerunt, dc quilnis Joscphus lib. Sed hac in re fides habenda Lnca^ evangelistffi est,
V Hist. Jud. cx (juo auimadvcrtimus Jesu Cliristi pra;dicationis
(6) Jouiinem Baptislam virum bonum. Tale etiam tenipus triennium fuisse id quod ct Nicephorus af- ;

teslimonium huic dat Josephus Hebrwus, qui et
hujus nefaria) credis,et Baptismi mominit.AddiUjuc
praeterea ob eam ipsam causam multa Ilerodi gra-
vissima incommoda evenisse illa duo pra^serlim ; :
unum scilicet, quod ejus copi« al) Arela Arabia)
PetretE rege fusae sunt ac victaj alterum, quod ex-
silio multatus est, lib. xix, cap. 7. Exsulasso enim
dicitur Vienn» in Gallia. Nicoph.
(r) Omne autem tempus prxdicationis sux pereyit
intra quadricnnii tempus. Ha3C quadriennii obser-
firniat lib. i, cap. 10, ct lib. ii, cap. 4. Et Josephi
vcrba, quas illi affcrunt, de alio tempore plane in-
teliigenda sunt.
('0 Teslimonium .losephi de Jesu Christo. Lib. xvui,
cap. 6, Antiq. Jud. iii codice sciiicet Grscco et La~
; lino. Nam in Hol)r.To non exstat, idque impia He-
br.Torum iniquitatc. Non oniin vcrisimile fit Jose-
phiim,viruin plano bonurn, Ilcbraice tacuisse quod
Gr.ccc pluribud di.xerat.
 :

823 HAYMONIS HALBERSTAT. EPISC. OPP. PARS III. — MISCELLANEA. 824

fector, doclorque hominum eorum qui libenter quie A Barnabas. Glemens vero, in quarto Dispositionum
vera sunt audiunt; et multos etiam exgentibus sibi libro Cephaj mentionem facit, de quo Paulus dicit
adjunxit. Christus hic erat. Hunc accusatione pri- Cum autem venisscl Cephas Antiochiam, ei restiti in

morum gcntis nostrffi virorum, cum Pilatus agcn- faciem [Gal. ii, 11). Et dicit unum esse ex septua-
dum in crucem dccrevisset, non deseruerunt qui ab ginta, cognomine Petri apostoli. Sed et Matthiam
initio eum dilexcrant. Apparuit enim tertia die vivus unum cx his fuisse dicit, et qui cum ipso statutus
secundum quod divinitus inspirali propheta?, vel est ad sortcm de his eliam fuisse Tatthosum. Sed
:

inviccm miracula esse pradixerant.Scd

haec, vel alia alios fuissecomplures discipulos invenies, si obser-
et in hodiernum diem Christianorum nomen pcr- ves ea quce Paulus indicat, dicens Post resurrec- :

severat et genus. tionem quidem Dominum apparuisse Cephae, postea

aliis undecim,et post hos amplius quam quingentis
CAPUT XIV.
fratribus simul (/ Cor. xv, '5, 6).
De discipuUs.
(Haymo.) Cum his itaque conversatur Dominus
{Fjiscb., lib. I, c. 13, Hist. eccles. ; Epiph. , lib. i, /. /, per omne tempus assumptae mortalitatis,et instituit
c. 20, contr. /icp?'.) Apostolorum nomina ex Evangeliis in fide, et instruit scientia, doncc peracto susceptae
manifesta sunt Septuaginta vcro nusquam scripta dispensationis officiojpatitur et resurgit,et ascendit
esse reperimus dicitur tamen cx ipsis unus fuisse
; in ccclum, secundum Evangeliorum fidem.

LIBER SEGUNDUS.
CAPUT PRIMUM. B frater Domini sit dictus, tanquam cognatus sit. Hic
De elcctione Matlhix apostoli, ct ovdinatione scptem enim mos Hebrajorum, cognatos vel propinquos fra-
diaconorum. tres dicere vel appcllare. Frater igitur Domini sic
(Euscb.t. II, c. 1, utde iis qua> post
Histeccl.) Restat dictus est, quia do Maria sorore matris Domini, et
ascensionem Domini proxime consecuta sunt, dica- patre Alpheo gcnitus cst ; unde Jacobus Alphei ap-
mus. Mittunt apostoli sortem, et pro Juda traditore pellatur. Sed, quoniam nunc se ingessit occasio, de
eligunt Matthiain {Act. \). Ordinant etiam septem duobus Jacobis omnem quaeslionem rescindainus,
diaconos, ministerii viduarum gratia e quibus unus :
et altius generis eorum repetamus originem.Maria
statim post ordinationcm suain lapidatur ;
proptcr mater Domini, et Maria mater Jacobi, fratris Do-
quod et nominc suo coronatur a Domino : STs-favo; mini, et Maria fratris Joannis evangelistae, sorores
enim interpretatur corona. fuerunt, de diversis patribus genitae, sed de eadera
CAPUT II. matrc, scilicet Anna. Quaj Anna primo nupsit Joa-

De Jacobo, primo Hierosolymitano cpiscopo. chim,et de eo genuit Mariam matrem Domini.Mor-

{Ibidem. Niceph. lib. ii, c. 3, Hist. ecclcs.) Tunc tuo Joachim, nupsit Cleopha!, et de co habuit alte-

deinde Jacobus, frater Domini, primus Hierosoly- ram Mariam, quae dicitur in Evangeliis Maria Cleo-
mitanffl Ecclesia? suscepit sodem, cum esset virtu- phae. Porro Cleophas habebat fratrem Joseph, cui
q
tum merito et vita; insignis privilcgio.
filiastram suam beatam Mariam desponsavit; suam
{Clemens in libro Dispositionum, lib. vi et vii vero filiam dcdit Alpheo, de qua natus est Jacobos

Disput.) Nam, licct Petrus, et Jacobus, et Joannes minor, qui et Justus dicilur, frater Domini, et Jo-

omnibus bcne post ascensionem Domini fuerint prs- seph alius. Mortuo itaque Cleopha, Anna tertio ma-
vindicantgloriam scd Jacobum, rito nupsit, scilicet Salonic, et habuit de eo tertiam
lati,tamen non sibi ;

qui diccbatur Justus, episcopum statuunt. Huic Mariam, de qua, desponsata Zebedaeo, nati sunt
quippe Jacobo, et Pctro, et Joanni Doininus, post Jacobus major, et Joannes evangelista. Sed jam ad
resurrectioncm, omncm scientiam tradidit ; ot ipsi historicae narrationis ordinem revertamur.

caeteris apostolis : qui apostoli ipsis LXXII tradidc- CAPUT IV.

runt. Duos autcm Jacobos fuissc constat, unum Dc Tatthxo misso ad Edissam.
fratrem Joannis, alterum hunc Justum, fralrem Do- Sub hoc itaquc tempore Tatthffius a Domino mit-
titur ad Augarum regem Edissenorum, qui eum ab
mini, (a) qui frater Domini dictus est, pro eo quod
ffigritudine curat, civitatom absolvit ab errore.
esset filius Joseph, qui Ghristi quasi pater habc-
batur. (Haymo.) Hujus rei prolixiorcm in aliquo scripto

CAPUT III.
reperi historiam (Euscbiiis, lib. i, c. 15), sed nescio

Haymo de eaiem materia secundum quod repcril in

si apocrypha est ; Deus scit. Qu»
quia de fidoi pie-
scntenliis Patrum. tato dcsccndit, nccessarium duxi eam huic opcri in-

Sciunt ctiam qui diligcntcr explnravcrunt, quia scrcrc. Dicitiir enim de Salvatore noslro adhuc iu

(«) Fralcr Domini dirtus cst pro co quod cssrt filius tionis socictatchabitus est frator Domini, non na-
Joseph, ijui Clirisli iiuusi patcr habcbatur. Jacobiis lura certc, ut rcm
totani cxplicat Epiph. lib. iii
enini, JoKcph (ilius, cx alia uxore sut^ccptus, quo- Contra Ihcrcsos, et nos supra.
niam una cum Jcsu Christo cducatus, hac educa-
 HISTORI^ SACRiE EPITOME. — LIB. II.

carne degente, cum de miraculis ejus felix ubique A Romanos ut si quid novi in provinciis accidisset,
fama loqueretur, quia misit ad eum Augarus, rex imperatori vel senatui nuntiaretur.
Edissenorum,epistolam,in qua magnisprecibusro- CAPUT X.
gabat eum ut veniret ad se, et curareteumalepra. Quomodo Tiberius de Christo edoctus complacatur,
Dicit etiam quod ex multisannis cupierit eumvide-
Tiberius ergo, monitus aPilato, quae compererat
re, et ideo monet ut veniat ad se, et se expediat dc
refert ad senatum.
odio Judseorum, et habitet secum, quia habet civi-
{Terlul. in Apolog. Datum enim
contra gentes.)
tatem qeae sufficerepotestutrisquo:Dominusautem
erat decretum, ne quis Deus ab imperatore conse-
eum propria manu epistolam, in qua
rescribit ad
craretur, nisi a senatu probaretur. Senatus autem
primum beatum illum asseritpro eo quod creditin
sprevisse dicitur, quiasibipriusnon fuerat delatum,
eum, quem non videt. Secundo dicit, per semet-
sed auctoritatem suam vulgi praevenerat opinio.
ipsum non modo posse venire, quia in loco Hiero-
Tiberius autem manet in sententia, comminatug
solymorum prcEceptum Patris etobedientiam imple-
periculum accusatoribus Christianorum. Quo per
turus. Tertio, promittit ei salutem in heec vcrba:
divinam providentiam adversus nostros clementer
Cum assumptus fuero, mittam tibi unum ex disci-
agente, mox brevi tempore in omnem terram prae-
pulis meis, qui te curabit ab infirmitate.
B dicatiodiffunditur, convertuntur innumeraemultitu-
CAPUT V. dines, et per doctrinamChristietvirtutummiracula
De facie Domini lineo panno iynprcssa. ad Ecclesias congregantur. {Euseb. c. 3 ejusdcm
Dicitur enim quod, de desiderioprKfati regisim- libri.) Cornelius in Caesaria primus, Petro mini-

plendo,aliquatenus Dominusfaciemsuamlineopan- strante, convertitur. In Antiochia quamplurimi de

no impressit, et misit ad eum ut qui in propria : gentibus credunt; ubi florentissima congregatur
forma videri non poterat, sdltem per impressam ima- Ecclesia per discipulos sub Stephauo in primaper-
ginem videretur.TuncergoTatthaeus,illediscipulus secutione dispersos, in qua etiam erant prophetici
qui missusestadEdissam, prnedictam ibidominicam ordinis viri, cum quibus Paulus et Barnabas.
deportare meruit imaglnem quaeper longaibitem-
;
CAPIT XI.
pora perduravit, donec Constantinopolim cum caj-
Quomodo in Antiochia primo Christianum nomen ex
teris reliquiis est asportata. impositione ordinatum est.
CAPUT VI. (Idem ibid.; yiceph. lih. ii, c. 6, Hist. cccles.) Ibi
Sequitur dhpersio discipulornm Domini. primum discipuli, impositoin fontebaptismatisvo-

(Enseb. lib. ii. c. 1. Hist. eccles.) Lapidato itaque cabulo, Christiani nuncupantur. Ibi et Agabus ex
Stephano protomartyre, discipuli omnes, exceptis C prophetis, unus eorum qui aderant, defamc futura
duodecim, disperguntur per universam Judaeam et sub Claudio prophetavit. Tiberiusviginti et duobus
Samariam et aliqui eorum usque adPhcenicem,et
;
annis sedit.
Cyprum, et Antiochiamdevenerunt. Ibipaucisprae- CAPUT Xll.
dicant Judaeis, non audentes se credere Judaeis vel Quomodo Judans multa mala acciderunt.
gentibus, Saulo tunc temporis vastante Ecclesiam {Joseph., lib. xviii, c. \5; de Bel. Jud.) Interea Ti-
{Act. VIII, 9). berius post viginti etduosannosprincipatussuimo-
CAPUT VII. .itur. Caius succedit imperio, tradens Agrippa?
Acttis Philippi diaconi. regnum Judaeorum, simul Philippo, et Lysaniae, et

{Euseb. ibid.; Niccph. lib. ii, cop.6 Hist. eccles.)

Hersdi tetrarchias, praefato Herodi perpetua depor-
Philippus unus ex septem diaconibusdesccnditSa- tationis pcena imposita.

mariam, et habuit gratiam praedicandi, itaquodSi- (Haymo.) Circa hoctempusJudaeismultaaccidunt

monem Magum, apud Samaritanos tam celebrem, mala propter piaculum quodinSalvatorem commi-
8ua praedicatione consternit: qui etiam ab eo sus- serunt, Caio persequente. Ad quemPhilo tunc,insi

cepit baptisma, sed in dolo. Sed et praepositum gnissimus scriptor {Phil., lib. v, deCala. /?/(i.)apud

Dandaces cujusdam, reginac yEthiopiaj, convertit et n Hebraeos, pro contribulibus suisJudaeis legationem

baptizat. suscipit.Exortam apudAlexandriam seditionem inter

Graecos et Judaeos, ipse PhilocontraAppionem, qui
GAPUT VIII.
erat exparteGraccorum, potentissimepurgatJudc-eo-
Vocatio Pauli apostoli.
rum objecta, sed spernitur aCaio, cum odissetJudaeos
{Eustb. ibid.) Per idemtempusPaulusinapostola-
Caius, procoquodeinequearas, nequetempla,ncque
tum vocatur, coelesti ad se voce delala {Act. viii).
imagines faciebant. Eratenim tantaevesaniaietprae-
CAPUT IX. sumptionis,utDeum sevolucritappellari.Oui etiam
Suggestio Pilati ad Tiberium. templum sanct.-ecivitatisreplens imaginibus et sta-
{Idem, c. 2.) Interea cum de Domino JcsuChristo tuis,quod solum intactum aprofanoe religionisconta-
circumquaque fieret rumor, Pilatus de mirabilibus gionefuerat.commularein templumproprii uominis
<yus et resurrectione Tiberio principirefert,etquod ausus cst, ut, proh pudor! templum Domini, aedes
beatus a plurimis crederetur. Mos qaippe eratapud nobilissimse, Jovis et novi dei Gaii vocaretur. Que
82? HAYMONIS HALBERSTAT. EPISC. OPP. PARS III. — MISCELLANEA. 828

omnia in suislibrisPhilopleiiius dcscribil [lib.n, de A dum apud Ctesaream inhonorcmCa.'sai'isspCclacula

innumeras clades ultra omnes tra-
Virt.), el alias faceret, arrogantissime indutus veste mirabiliter
gicos luctusJudcTis irrogatasessedicit apudAlexan- auro et argento contexta, a populis stupentibus ex
driam. metalli radiantis fulgore Deus subito appellatur,
CAPUT XIII. atque ut fiat propitius exoratur. Sed, quia appella-
Aclnm tcmpore Tiberii. tionem et fastum non repressit, mox percussus ab
At Josephus {lib. ii Jud. malaenumeratqu.u
!><'/.) angelo, et incredibili dolore venlris et intlatione
apud Ilierosolymain eis acciderunt, et quo modo correptus, respiciens ad ainicos: En ego: inquit,
Pilatus in Hierosolyn.am inlulit imagines Cffisaris. dcus vcster; ecce percellor confestim, et detrahor
C.\I>LT XIV. e vita.

Quod Pildtus se in mortem damnavit. CAPUT XIX.

Mceph. Lucas in Actibus aposiolorum {Act. xii).

(Euseb. lib.u, c. 1, Hist. eccles.; lib, ii,

c. 10, Hist. cccl.) Per idemtempus, cumsic ultiodi- Deindc scatens vermibus exspiravit, agens septi-
vina perurget Juda-os.Pilatumquoque, quiinmorte mum regni sui annum, quatuor sub Galigula, trea
Christi iniqui judicicis officio functus est,nonsmit reliquos sub Claudio.

esse impunitum. Hic ergo a Caio multis maiorum B CAPIIT XX.

cladibus excruciatus,tandempropriamanu setrans-
verberans damnat iu mortem.
CSPUT XV.
Exhistoriis Grcecorum de famc dira prophelala.
[Euscb. c. 8, ejusd. lib.; Niceph.
Interea Caius finemvivendifacitpostquatuorannos,
nec integros. Claudius succcdit, sub quo dira fames
fit quam prophetavit Agabus. Tunc fratres Antio-
chiae, pro viribus suis, sanctis habitantibus inHie-
rusalem necessariatransmittunt perPaulum etBar-
nabam, in ministerium sanctorum destinatos.
De Simone Mago.
(Xug., epist. 86; Epipha. lib. i, tom. I, contra Si-
mon.) Sub hoc tempore quidam Simon Samarita-
nus, caput totius pravitatis, et principium tolius
hacresis, sub Claudio Csesare magicis artibus etope
c. 11, cjusd. lib.)
dccmonum sublevatus, in urbe Roma deusdecerni-
tur, et simulacri potiturhonore,collocati interduos
pontesnuminisTiberis,habensetiam titulumLalinis
verbis, Simoni dco Sancto. Sed non diu permanet,
fraude divinitus detecta.
CAPUT XXI.

CAPLT XVI. (a) Adventus Petri in urbcm Romam.

De Herode minorc, qui filius Arisfobuli Continuo namque in ipsis
magni {Euseb. lib. i, c. 14.)
filii
Herodis fuit. Claudii temporibus,per divinam providentiamPetrus
Sub hoc tempore Agrippa cognomcnto Herodis, C apostolus, fundata prius Antiochiae Ecclesia, ad ur-
totius Judffise rcgnum obtinet. Hunc Lucas in Ac- bcm Romam cum honore deducitur, affercnssecum
tibus apostolorum(.'l(?^xii)Herodem nominat, Josc- dc Orientis partibus,utcotjlestisquidam negoliator,
phus Agrippam {Joseph,,lib,xvin,cap.\2, .int.Jud.). divini luminis mercimonia, siquissitcompararepa-
Hic, inquam, de crudelitate palrui plurimum rcli- ratus. Cujus raagnifica auctoritate statim clarum
nens, persequitur apostolos, Petrum incarcerat, ct Urbi Dei lumen oritur, et Simonis fraus cum suo
occidit Jacobum fratrem Joannis,
, gladio. auctore exstinguitur. (H.wmo,) Tantam igitur pra-
CAPUT XVII. dicandi habebat gratiam, ut universorum menles

De morte Jacobi, fratris Joannis. placido illustrans sermonetraxerit, Chrislinomenin

{Clemen. Alex.. lib. vii Disput.) Decujus passionc capite rcgnorum celebre fecerit inbrevi.Ethocqui-
ut aliquid revolvamus, dicitur quod, cumaquodam dem pulchre divina dispositione actum est, ut ibi

apparitorum oblatus cssct Herodi ad martyrium, tanto gloriosius titulus Salvatoris erigeretur, quanto
etiam ipsc qui obtuloral, poenitentiaductus, motus contumeliosius in initio fidei spretus ibidem a Roma-
cst et confessus est se esse Christianum. Tunc nis fuerat ipsc Salvator.

ambo pariter ducti sunt ad supplicium; etcum du- CAPUT xxii.

cerentur, rogavit Jacobum in via darisibi remissio- Commendatio Philonis et conversio.
j)
nem. At ille parumpor delibcrans: Pax tibi,inquit, {Euscb., cap. 17 ejusd. lib.; Niceph., lib. n, c. 11.)

et osculatus cst cum, et ita ambo capite plexisunl. Eo tcnipore Philo, Hebrajorum scriptor, de quo su-
Sed adest continuo vindex Deidcxtera iii prasfatum pra mcmoravimus, subtilissimus, in sensibus pro-
Herodem. fundus, et affluentissimus eloqucntia, copiose inve-
CAPUT XVIII. niens, et copiosius eloquens,iPetro apostolopraidi-
De vindicta Dei in Herodem. canti adhffiret; qui deniquenobis inmultislibris in-
{Joseph., lib. xiii Antiq. Jud.) Nam cum postmo- genii nionumenta reliquit.

{a)AdvcntusPetri ad Urbem. Eoc omnium scripto- significationc doclaratum, ut alias in volumine

rum littoris traditum ost, nequc solum Grancc, scd contra h.Trcticorum historiam ostendimus. Audent
Hebraice, Syriace, alqiic Araliice, omnium(|uepcne onim ipsi, quoniam oreimpudentissimo sunt, idne-
geiilium sermone signilicatum est, omiiiumque garc quod omnium nationum litteris et sermone
principum voluntatisoptimje ergasedem Romanam pervulgatum est.
829 HISTORI.E SKmM EPITOME. — LIB. II. 830
CAPUT XXIII. A kimllomamtransmissum, videntesJudaei frustratas
De Evangclio sccundum Marcum. esseinsidiasquaseiintenderant,adJacobum,rratrera
Domini, et Hierosolymorumepiscopum, convertun-
{Euseh., cap. 15 ejus lib.) Tunc Marcus scribit
Evangelium hac occasione. Cum sola Petri auditio turad vindicandum.Tunc expetuntab eo abnegatio-
non sufficeret, magna eum audientibus aviditate, nem Christi ;at ille libera voce coram omni populo
magnis precibus rogant Marcum discipulum ejus, Christum esse Filium Dei confitetur. Tunc de pinna
tcmpli dejectusab impiis Judaeis.orans super genua
ut preedicationem scripto commendaret memorise.
sua, etiam pro lapidanlibus, tandem, fullonisvecte
Clemens in sexto Dispositionum libro : Pctrus vero
percussus,occubuit, tricesimoepiscopatus sui anno.
ut religioso se spoliatum comperit furto,delectatus
est, factumque confirmavit legendum
in perpetuo,
(Clemcns.) Fuitautem ex utero matris suae sanctus,
Ecclesiis tradit. Postmodum vero Marcus hoc idem
vinumetsiceram non bibit, animalnonmanducavit,
Evangelium apud ^Egyptum missus a Petro praedi- ferrum caput ejus non ascendit,oIeonon est perun-
cat,et primus apud Alexandriam levatur in episco-
ctus.balneo nonestusus,neclaneo indumentoindu-

pum, ubi multos lucratur populos, magnee sobrie- tus,sedtantumsindone.Huic soli licebat introire in
exemplo. Interea Paulo apostolo
tatis et continentiaB
sancta sanctorum,ubi,genua flectendo,incessanter

ab Hierusalem in circuitu, et usque ad lllyricum pj

orabat, adeo ut ad modum cameli callos faceret in
praedicante, Claudius imperator Judccos tumultuan-
genibus. Qui pro incredibili continentia vitae et ju-

tes urbe depellit. Tunc Aquila et Priscilla cum cas-

stitia summa appellatus est Oblias, idest munimen-
teris expulsis veniunt in Asiam, ibique cohaerent tum populi et justitia. Nec multo post oppugnatio

Apostolo Ecclesiae fundamenta jacienti. consecuta est Vespasiani, itaut et Judaeorum pru-
dentes hancesse causam crederentstatimconsecutae
CAPUT XXIV. oppugnationis Hierosolymorum, quod in Jacobum
Qua; Judais acciderunt mala. injecerintmanussccleratas,justissimumetomnium
confessionepiissimumvirum,quieratfraterDomini,
{Joseph., lib XX Anl. Jud.) Tunc vero Agrippa
.
qui dicitur Christus. (Haymo.) Ego vero magis opinor
apudHierosoIymam regnante, procuratorc veropro- hoc eis contigisse, quia in Dominum Jesum commi-
vinciae FeIice,Claudio adhuc in imperio perdurante, serunt ut, qnia clamaverunt : Sanguis cjus super
tanta Judaeis accidunt mala, ut ipso die Paschae se- nos el super filios nostros, tam in se, quam in suis
ditione exorta, de his solis qui in foribus Ecclesiae successoribus continua fere sanguiniseffusionepu-
constipatione populi mortui sunt, triginta millia nirentur. Interea Festus moritur apud Judaeam; cui
computcntur ;ubi et Jonathas pontifexinterficitur. successit Albinus, Caesare adjudicante; .A.lbino FIo-
Eatempestale iEgyptius quidam magus, et arte ma- C rus,cujus avaritiam etluxuriam.cajteraqmeflagitia
gica simulans seesseprophetam,ex omniparte con- non ferentes nam et honorubiles quosque flagris
gregans Judaeos, promittens eis libertatem antiquam verberaverat,etnonnuIlosinsancta civitate patibulo
et liberationem civitatis suae, eorum auxilio fretus suspender.it) adversum Romanos rebellant. Gujus
per desertum venit usque ad montem Oliveti : sed rei occasione,ad debellandos Judaeos magistermili-
conatus ejus praevenit Felix, et, congressione facta tiae Vespasianus transmittitur.
cum armis, ,Egj'gtium quidem fugat, alios vero vel
CAPUT XXVII.
perimit vel capit, usque ad triginta octo millia vi-
De crudelitate Neronis.
rorum.
Nero,crudelissimus imperator, qui in tantumsce-
CAPLT XXV.
leris progressus est quod et in matrem, et in fra-
Mors Claudii imperatoris.
tres, et uxores, et omnis sanguinis proximos parri-
Interea,Claudio tredecim annis et octo mensibus cida exstitit, et incestus fecit, Christianos maxime
uncto imperio, Nero suscipit principatum. Hic fe- persequitur.
Btum mittit in Judaeam, ut succedat Felici, apud
CAPUT XXVIII.
quem Paulus causa dicta vinctus Romam mittitur,
|A Pelrus et Paulus simul coronantur.
Aristarcho comitante, et biennium in libera manet
(Euseb., cap. 25 ejusd. lib.]Ei Petrum.et Paulum,
custodia. Post hoc adpraedicandumdimittitur, non-
apostolorum d uces, et signiferos Judaeae, populo Dei,
dum Nerone in tanta erumpente scelera, quanta de
in ipsa urbe Roma alterumquidera gladio, alterum
eo narranthistoriae,sed adhuc,dispensationedivina,
crucis patibulo condemnat.Et Petrusquideracapite
clementius agente ; ut interim compleretur praedi-
catio Pauli, et scriberentur ejus Epistolae, vel ad per-
demerso crucifigitur, quod rogavit, ne Domino vide-
retur adffiquari.
sonas,vel ad capita proviaciarum,vel ad lideisoli-
ditatem,vel ad decoremEvangelii,deniqueadtotius Dionysius, Corinthiorum episcopus, qui non di-

Ecclesiae utilitatcm.
visi, vel diversis lemporibus, ut quidam voIunt,si-
mul in pracfata urbe doccntes, uno codcmquc tem-
CAPUT XXVI. ambo pariter marlyrio coronantur. In quorum
pore
De marlyrio Jacobi, fralris Domini. gloriosissimo fine, et nos hujus secundi voluminis
{Euseb.,lib. II, cap, i3, Hw^ gcc/c5. jlgiturpostPau- finem faciamus.
831 HAYMONIS HALBEHSTAT. EPISC. OPl». PARS UI. — MISGELLANEA. 8ft2

LIBER TERTILIS.

CAPUT PRIMUM. A ex ipsius Pauli ore describit : quod eliam Paulus

De divisionc a;m!olorumpcr provincias. suum nominat, cum dixit Secundum Evan^elium
:

(Euseb., lih. iii, cnp. [,Hist. eccles.-.yiccph. lib. iii,

mcum (11 Tim. ii). Sed jam ad hjstoriae ordinem re-
cap. 1). Terlius hic libcr a divisione apostolorum vertamur.
sumit exordiuin. Cum ergo Jud;ei debitis cladibus CAPUT V.
urgerentur, apostoli Domini cum caeteris discipulis De morte Neronis.
ad praedicandum per provincias diriguntur. annos Nero mo-
Igitur post tredecim iraperii sui

CAPUT II.
ritur. GalbaOtho usurpant principatum. Quibus
et

Quibus locis dispersi sunt apostoli post divisionem. post annum et tres menses defunctis, Vespasianus
tunc apud Judasam in excrcitu existens revocatur,
Origenes in explanatione Genesis {lib. iii) Thomas :

et donatur imperio, comraendata Tito, filio suo,

sortitur Parthos, Matthasus .-Ethiopiam, Bartholo-
causa belli,et irapugnatione Hierosolyma^ ; subquo
maeus Indiani citeriorem, Joannes Asiam, Andreas
pra?fata civitas capitur et subvertitur .

Scythiam,PetrusPontum,Galatiam,Bithyniam,Cap-
padociam, Paulus ab Hierosolyrais usque ad lllyri- CAPUT VI.

cum Evangelio Christi cunctos replevit,alii verovel Josephus. (b) Subversio Hierusalem a Tito Vespasiano.

per hsec, vel alia loca, secundum quod Spiritus " (Euseb., lib. ui,cap.5.) Ecclesia vero fideliumquffl
sanctus voluit, dimittuntur, sicut propria eorum ibidem fuerat congregata,divino accepto responso,
gesta habent. De quibus fortasse ideo tacuit Orige- praevenit subversionem,ct oppidum Pellam noraine
nes, quia vita et actus eorumminus authentici sunt, trans Jordanera eraigrat {yiceph.,lib. ui,c. 3).Tunc
vel ab haereticis et impostoribus conscripti. Petrus incredibilis fitcaedes Judaeorum;etprimo quidemdirae
itaque praedicationis sUcB monumentareliquit,duas et inauditae famis exitio plagaintolerabilis divinitus
scripsit epistolas ; similiter et Jacobus, frater Do- mittitur, in tantura ut bella et caedes interparentee
mini, unam ; Joanncs vero tres ; Judas, qui et et liberos committerentur, dum non solum e mani-
Thatthaeus, unam. Paulus quatuordecim scribit. ^De bus, sed exipsis faucibus invicem rapere cibumde-
illa tamen, quae est ad Hebraeos, quandoque apud certant(J()S(?/)/i.,///).iv,f.8, de Bel.Jud.). Ad ultimum
Latinos dubitatum est. quidem nec loris, vel cingulis, aut etiam ipsis cal-
CAPUT 111. ceamentis abstinent. Portarum quoque indumenta
De epistola pauti pd Hebrseos. detrahentes, conficienda dcntibus ingerunt; non-
(Clem. Alex., in lib. Rcform.) Licet manifestasint nulli et feai veteris edunt feslucas. Porro geritur
Pauli apostoli scripta, nonnuUitamende Epistolaad ibi facinua exsecrabile, neque adhuc apud Grae-
Hebraeos dubitant. Sed sciendum quod aPauloscri- C cos, neque apud barbaros auditum {Egesip.,lib. iv,
pta est in Hebraeo sermone tanquam Hebraeis, a Luca cap. 6)
vero ejus discipulo interpretata in Graecum. Unde CAPUT VII.
et stylus ejus magis videtur similislibello illi,quem De Maria qux filium suum comedit.
idem Lucas de Actibus apostolorura scribit. Quod {Joseph.,lib.\u,c.8,de Bel.Jud.) Mulier quaedam,
autem subscriptionem solitam non habet, ibi hoc Maria nomine,genereet facultatibusnobilis,quaead
rationis est quod praeceptum erat Hebraeis ne de diem festumcum caeteris de transjordanis alveocon-
Pauli nomine dicta susciperent;et idcirco prudcn- fluxerat, cum famis ingravescente penculo, et ho-
ternomen suum omisit,ne statim iii principioPauli stis deprajdatione, omnino jam fame deficcret,pes-
nomine inspecto lectio ejus repudiaretur. simis usaconsultoribus, parvulumfilium, quieierat
CAPu:} IV. sub uberibus, jugulat, igni suppositum torret: di-
De sanclo Luca. midiumquidem consumit, dimidium verc reBervat.
(Euseb., c. 3 cjusd. lib.) Lucas, ejusdem Pauli Praidonibus quidem mox, odorecarniumcompcrto,
discipulus, Antiochenus genere, artc medicus, duos ingressis, partem offert Meus, inquiens, hic par-
;

nobis libros conscribit, Actus apostolorum, quos tua est ;nolite effici aut matre roligioaiores^aut fe-
ipse oculis inspexit ct Evangelium,quod,ut dicitur, rv mina molliores edite, nam et prior comedi. lUico
:

(a) De illa qux est ad Hehrxos, quandoque apud sua se veritate defendit,in dubitationcm adducere.
Latinos dubilatum. Dubitationis vcro causa vcl le- Nam quac vera sunt, nihil cst cur ad externa proba-
vissima fuit. Quod aulem Pauli omnino illa cssct, tionum pracsidia deducantur.
mult.i' (piidem ot gravissinia' ralioncs sunl, quas {b)Hierosolymx ,sw6yer5ic). Nicephorus in Chronol.
afTeruiit ii qui iioc argumenti gcnus susceperunt. et lib. III, cap. 3 Joseshus ct Hcgesippus, aliique
;

Cumque jam rcs in promptu sit, quae disputatione pene infiniti.

non egeat,nolo rcm certam ct jam exploratam,qu«a
 ;;

833 HISTORI^ SACR^ EPITOME. — LIB. 111. P34

universa regio tam nefarii sceleris nuntio rcpletur. A non multo post martyrium Jacobi, convenienlibus
Nec multo post magnifica, et famosissima civitas apostolis in unum,et propinquis Domini secundum
Hierosolymorura capitur (Niceph., lib. m,cap. 7 ; Eu- carnem, Simon, filius Joseph, communi consilio in
seb. lib. m, cap. 6 ; Joseph., Ub. vii, cap. 26) ; cujus episcopum subrogatur.
quanta fuerit vastitas, quanta in «a diversarum
morlium strages, vix scripto comprehenditur ubi :
CAPUT XI.

Titus succedil Vespasiano patri.

undecies centena millia fame ct ferro peremptorum
computantur, exceptis quibusque juvenibuselectis, Interea Vespasianus moritur. Titus, filius ejus,
qui propter decorem corporis et proceritatcm ad succedit imperio, princeps militaris, pius, sapiens,
triuraphum reservantur, caeterisque aliis, qui ad bellicosus qui in tantum facundus fuit, ut causas
;

opera lEgypti, vel ad secanda marmora, vel ad Latinc ageret, poemata et tragoedias Graece compo-
extrahenda metalla destinantur, vel per provincias neret (Beda.) Tantum autem bellicosus fuit, ut in
vinctiin servitutemdistrahuntur, quorumfit nume- expugnatione Hierosolymce prfficipue inter optimos
rususqueadnonagintamilIia(/o.scp/!../27',vii, cap.27.) ;tantum autemimperiobonusac
exstiterit praediator
Sed nequis de hac captorum vel occisorum ambigat clemens fuit, ut nullum omnino puniret, sed etiam
multitudine, noverit tunc temporis ad diem festum j. cunctos advcrsum se conjurantes dimitteret.etinea
Paschae Hierosolymis convenisse ter decies centena familiaritate quam prius habuerant retineret.Dice-
millia Judaeorum, adjustam Dei retributioncm hoc bat enim indecorum esse aliquem contristatum rece-
tempore ultionis electo ut qui in diebus Paschae
; dereafacie imperatoris; cujus inter omniafuit illud
Dominum salvatorem morte turpissima domnarunt, celebre dictum, diem se perdidisse, qua nihil boni
ipsi quoque turpissimis mortibus et cladibus inau- fecerat. Ita omnium virtutum genere mirabilis fuit,
ditis eisdem diebus damnarentur. (Haymo.) Et qui adeo ut amor humani generis diceretur.
et delicix

in ejus damnatione dies festos duxerunt solcmnes, Hic non nocuit Christianis.Per idem tempus Linus
nunc ipsos suis damnationibus agerent luctuosos obiit, Romanus pontifex, transactis in sacerdotio
qui etiam recte fame pereunt, ut, qui Domiuo esu- duodecim annis ; Cletus succedit.
rienti salutem eorum, fel in eseam dabant, omni-
CAPUT xir.
moda saavitate escarura privarentur.
Domitianus.
CAPUT VIII.
Titus moritur post duos annos imperii sui,et duos
De tempore subversionis Hierusalem.
menses. Domitianusvero, frater ejus minor, statui-
FitautemhaBcHierosolvmae subversioquadraginta
lul- imperio,
tur yuai.u anno
^ujus quarto
iuip«iiu, cujus auuu apud mexan
apuu Alexandriam
annisapassioneDominidilataultione,annoimperii^
^ annos.
Vespasiani secundo.ut interim potuissent Jud*i,si ''}'!'}:''^__'^^''_'t':^^^^^^^^^
Abiliussuccedit. Cletus vero, Romanus pontifex, et
vellent,locumpoenitentia; invenisse,commoniti saepe
ipse duodecim annis sedet,et transiens Clementi pa-
ab apostolis praedictam civitatis adessc eversionem
patumreliquit.Aiuntautem quidecathedraRomanae
et a Jacobo, fratre Domini edocti, dum viveret, per
Ecclesiaeperscrutati sunt, quod»Linuset Cletusnon
signa et prodigia coelitus ostensa, antetempus exci-
sederunt ut pontifices,sed ut summipontificis coadju-
diicommonebantur(J(?5e/)A., lib.yii,c. li^deBeUud.).
tores, quibus beatusPetrustradiditecclesiasticarum
Etenimstella praefulgcns, gladio pcr omnia similis,
rerum dispositionem : ipse vero tantumorationiet
imminere desupcr civitati, etcometes praeterea exi-
praedicationi vacabat.Unde tanta auctoritate donati,
tialibus flammis per totum ardere visus est annum.
meruerunt in catalogo pontificum reponi.
CAPUT IX.

Novum portentum. CAPUT XIII

Vitula quoque, sacrificiis admotaindie festoazy- Persecutio Domitiani.

morum,inter manus ministrorum enixa est agnum. (Niceph.,lib. iii, c. 10, Uist.eccles. ; Eutrop., lib. ix,
Porta vero ininterioris aedis area, cum tanti ponde- in ^w.)Interea Domitianus, portio Neronis, ejusque
ris,utvixavigintivirisclauderetur,esset, vectibuset impietatis successor, Christlanosvaldepersequitur,
^
seris munita, nocte ultro patefacta est. Visi etiam quosdam trucidat, quosdam bonorum direptione
currus et armatorum cohortesaerem ferri,et alia
in punit, quosdam tradit in exsilium inter quos Fla- :

multa quas nonfaciuntad hujusoperis compendium, viam Domitillam, egrcgiam virginemChristi, cujus
maximecum res Christianas pro^equi debeamus. gesta habentur,ininsulam Pontiam deportari jubet,
et beatum Joannemevangelistamrelegatexsilio, ubi

Hegesippus de Simone, Hierosolymorum episcopo post et .\pocalypsim scripsit, missus prius in fcrventis
Jacobum. olei dolium, sed illaesus. Hic familiam David per-
(Niceph.fin Chronol.) Igitur subversa Hierusalem. quirijubet, etpropinquosChristi secundumcarnem,
* Lijius et Cletuz non sederunt ut pontifices. Cum tertiusin pontificibus Romanisnumeratur : noloque
Petrus scilicet in hac vita esset, sed post illius obi- de Clemente quidquam commemorare, multi nam
tum unus et itera post alter ad sedis Roraanae gu- illum secundum nuraerant, alii quartum scribunt;
bcrnacula sedit, itaquc Linus sccundus, et Cletus quae opinio probabilior plerisque videtur.
 ;

833 HAYMONIS HALBEKSTAT. EPISC. OPP. PARS III. — MISCELLANEA. 836

ul interficiat.nequissuperesset Judaeorumetsemine A CAPUT XVII.

regali.Quibus oblatis, et de regno Ghristi respon- De Ebionitis hcercticis.

denlibus. Quia non est de hoc mundo,liberos abire [Euseb. c. Hujus quoque discipuli
27 ejusd. lib.)

jubct,sed contemnit. Ebionitae, licet alterius sectae, multos decipiunt,

CAPUT XIV. dicentes Christum purum hominem esse, et com-
Domitianus regnat quindecim annos. muni nativitateexviro et femina procreatum, ca^re-
Itaque Domitianus potitur imperio quindecim an- monias adhuc legis custodientes. Ehwmix pauperes
nis. Postea, ex senatusconsulto, omnes qui jussu interpretantur, et vere sensu pauperes.
ejus exulabant revocantur ; cum quibus et bcatum CAPUT XVIII.
Joannes rcdiit. De hxreticis Ccrinthianis.
CAPUT XV.
[Idem, c. 28.) Sed et Cerinthus haereticus nova
.Y(7'('« vix ]ier annum regnat.
introducit dogmata, scilicet terrenum fore reguum
(Euseb., W). iii, cap. 21, 22, 23. Ilistor. ecclcs.,
Christi in Hierusaiem, et interim homines vitiis et
Nervaquoque anno plusminusvedefuncto.Trajanus concupiscentiisesse snbJiciendos,etnuptiarumfesti-
obtinctimperium, cujusprimoprincipatusanno Abi-
vitates adfuturas, ad cos facile decipiendos qui
liusAlexandrinus posttredecim episcopatus annos
^ g^j^j. (jgjm libidini
diem obiit. Cerdone succedente tertio in sacerdo-
CAPUT XIX.
tium. Clemens tunc temporis post Petrum adhuc
De hxresi Nicolaitarums
RoniiE pontificatum tcnebat sed apud Antiochiam ;

post Pctrum Evodius fucrat, et secundus Ignatius. [Idem, c. 29, cjusd. lih.) Surrexit praeterea et alia

Hierosulymis post Jacobum,fratrcm Domini,adhuc hffiresis, quae appellatur Nicolaitarum, quae a Nico-

pr;eerat Simeon, Domini consobrinus. (/ra;. lib., ii,

lao, uno de septem diaconibus cum Stephano ordi-

adhuc superstesbeatus Joannes natis, se jactavit.

Adv. /(rt'rtf5.)Interea

evangelista prseest Ecclesiis .Asiae, residens apud CAPUT XX.

Ephesum, et permanet vivens usque ad tempora Dc Nicolaitis hxrcticis, et Nicolao.

Trajani, aadificansibi Ecclesias quas Paulus primo lib. ii, Slrom.) Hic autem Nico-
[Clemens Alex.,
ibi fundavcrat.Hic Papiam et Polycarpum auditorcs pulchram habens uxorem,cumpost ascensio-
laus,

et condiscipulos habet : qui etiam.iibros faciens et nem Domini ab apostolis increparctur de zelotypia,
epistolas, instituit erudivitque plurimos : qui bcne injuria lacessitusproduxit illam in mcdium :si quis
in ultimis vitae temporibusscribit Evangelium,com- cam habere vellet,libere permisit; ex qua occasione
pulsus ab Asiae episcopis, propter haereticos qui eo isLiconsequens esse putaverunt, ut, secundumhoc
exsulante irruperant in Ecclesias,cum variis et per- C factum vel dictum Nicolai,carne sua, in qua delecta-

versis dogmatibus.Hasc ergo occasione de nativitate retur, abuteretur unusquisque. Unde et nunc, qui

Christi conscribit, paucadc temporalibus cjus gestis sectam propriae libidinis assumunt,sub iliiusnomi-
edissercns.tantum a cjeterisevangelistis persequens ne promiscuos et illicitos expetunt concubitus.
omissa. Nam alii quidem tres facta Domini perse- CAPUT XXI.
quuntur a carcere Joannis Baptistaj,hic vero maxi- Adhuc de Nicolao ; Clemens commendans
me eaquoeprimoDominus perpraedicationis tempus Nicolaum.
gessit ante Joannis incarcerationem. Multa vero de MihiautemcompertumestNicolaum nullampror-
Trinitatis et unitatis mysterio profundissime insi- sus cognovissc uxorem pra^ter eam quam matrimo-
nuat, ut dixiinus,adversumhaereticos,quorum erro- n'o sibi conjunxerat: cujus certe liberi, femin.ns

res tunc itulIuUiverant. quidem, usque ad ultimam senectulem casteperdu-

CAPUT XVI. rarunt; filiusautem ipsesanclitatemincorrupti cor-
Dr Menandro mago et hxretico. poris custodivit. Unde conslat quod ex contemptu
{Epiph.,lib.i\,tom. U,c. 22;Euseb, lib. iii, c. 2G ;
libidinis vel vitii magis produxerit uxorem et libe-
Niceph., lib. iii, c.Sub eodem nam-
12, Hist. eccl.) ram abire permiserit.quam aliis quibuscunque abu-
quetcmpore Menander quidam,SimonismagiSama- rv tendam exposuerit. Sed,utadincceptumreverLamur
ritani discipulus, et ipse Samarites et magus.blas- scicndum pracdictas haerescs cito consopitas fuisse,
phcmo errorc maculat Antiochiam,irridensimmor- maxime per scriptaet praedicationembeati Joannis.
talilatem animac, et resurrcclionem mortuorum Qui, post longa magnae continentiao et sobrietatis

semctipsum salvatorcm hominumesseasserens;nec tcmpora, post insignem Evangelii pra;dicationom,

aliter posse unumquemque angelos sfficuli vincere, post incrcdibiles signorum virtutes, tandem effodi
nisi prius a sc magicae artis suscipcretdisciplinam; sibi jubet sepulcrum qui etiam martyr et doctor
;

etquod per baptisma a se datum quisquesic fierct apud Ephesum dormit, complcta bona et venerabili
immortalis, ct telernus effectus, in hac vita fieret senectute nonaginta annorum et octo ;in cujus lau-
perpetuus. dabili Hne et nos tertium voluiuen finiamus.
 .

837 HISTOUI^ SACR^ EPITOME. — LIB. IV. 838

LIBER QUAHTUS.

CAPUT PRIMUM. A. cruccs, besti«, dispersiones ossium, discerptiones

Post obituni beati Joannis et decessum apostolo- membrorum, totius corporis poenae.et omnia in me
rum, sive illius chori qui a Domino susceperat vi- unum supplicia,diaboli arte quaesita, compleantur,
vse vocis auditum, statim, ut in vacuam domum, dummodo Jesum Christum merear adipisci. Sed et
ingerunt se pestilentes haeretici in Ecclesiam. mullas alias scribit epistolas ;
qui, a Syria Romam
CAPUT II
navigans, et per omnes quas ingrediebatur exhor-
Persccutio Trajuni imperatoris tans Ecclesias, et confortans in Domino,tandem,ut

(Euseb., lib. iii, c. 32, Hist. eccL; Epiph., de Seclis.; et ipse scribit, et connexus et colligatusdecem leo-
Niceph., lib. iii, c. 16, Hist. eccl.; Tertul., in Apolog.)
pardis. mililibus datis ad custodiam, felicitermigra-

Sed Trajanus iraperator adversum Christianos

et vit ad Dominum.
maximam movit persecutionem, sub quo Simeon, CAPUT v.

Hierosolymorumepiscopus, accusantibus hu^roticis, (Haymo.) Qui bene in canone missae,post accele-

per dies aliquot afflictus suppliciis, ad ultimum cru- rationem sanctorum apostolorum cum egregiis mar-
cifigitur, ipso admirante judice quod senex centum tyribus ponitur.Nam qui valde Deum et Christum
et viginti annorum crucis patibulum pertulisset. ejiis.ob insignem confessionem,ob clarissima
fidei
Tunc persecutionem pondere urgetur Ecclesia; tunc -n scripta et facta promeruit, valde potest pro nobis
multa martyrum millia jugulantur quibus Plinius :
supplicare, ut vere dignissimus.et ha;res Petri apo-
secundus prsses motus, scribens ad imperatorem, stoli, tam morum quam cathedive successione.
pro nostris deprecatur asserens nullum in eis cri-
CAPUT VI.
men, nisi quod antelucanos hymnos Chrislo cui-
De successore Ignatii.
dam canerent Deo.
CAPUT ill {Euseb., lih, iii, Ilist. eccles.) Post Igna-
cap. 37,

Hegesippus de martyrio Simeonis, Hierosolymilani tium Heros successit episcopatum, quo tempore
in
episcopi. floret vir jeque insignia, Quadratus, celebris in pro-

{Idem.) Igitur, Simeone per martyrium resoluto, phetica gratia, cujus etiam opuscula habentur.
Justus quidam suscepit ejus episcopatum. Tunc CAPUT VII.
urbis Romoe pontifex Clemens, novem annis sacer-
De egreyiis prxdicatorilus et prxlatis Ecclesiae.
dotio functus, Evaristo reliquit papatus ministe-
Longumestenumerare de singulis rectoribus,qui
rium.
fuerunt in Ecclesiis post apostolos. Unde illos con-
CAPUT IV.
memorabimus, quorum fides ad nos pervenit et
De lynatio, forti athletn.
pra;dicatio,quorum exemplis erudita et solidataest
(Euseb., cap. 30 ejusd. lib. : Xiceph., c. 19 e^usd. C
Ecclesia, qui ardontiore philosophia verbo Dei se
/i6.)Tunc etiam Ignatius,post Petrum secundasuc-
consecrafunt,etad salutare praeceptumprimo indi-
cessione, Antiochcnus episcopus, de Syriae partibus
gentibus sua dividentes, ad praedicandum expediti
ad urbem Romam transmittitur.et pro confessione
Christi ejicitur ad bestias. Qui, athleta Christifor-
evangelistarum functi sunt officio. Quos eliam, ut
apostolos,in initio fidei comitataest Spiritus sancti
tissimus, in quadam epistola sua quam ad Romanos
gratia, et miraculorum pracpotens socutus est effe-
seribit, id etiam deprecatur ne velint eum spemar-
ctus. De quorum numero Cerdon Alexandrinus epi-
lyrii privare; in qua his ipsis utitur verbis,utivere
scopus, de quo supra dictum est, qui duodecimo
Christianissimus et immobilis a fide : salutares
anno Trajani principatus obi it (/c/t'm. ca/). 21 ejusd.
bestias, quae pra;parantur mihi ! quando venient?
lih.), succedit quidam Primus nomine, quartus ab
quandoemittentur?quando licebit eis fruicarnibus
apostolis.
meis? Quas ego opto acriores parari, etinvitabo ad
CAPUT IX.
devorationem mei, et deprecabor ne forte, ut in
(a) Evaristus quoque, Romanus pontifex, post
nonnullisfecerunt,timeantcontingerecorpusmeum;
octo episcopatus annos obiit, Alexandro venerabili
quinimo, et si cunctabuntur, ego vim faciam, ego
et apostolico viro succedente.
me ingeram. Date, quaeso, veniam ego quippenovi n :

quid expediat mihi. (Siceph., lib. iii, c. 19 Hist. CAPUT IX.

eccles.) Nunc incipio esse Christi discipulus ; ignes, (Dion., Oros., Euseb., lib., iv,cap. 1.) Interea cre-

[u) Evaristus. 3 udaio patrc ortus, et tamen pontifex Romanus, ut Theodorus. Item de ejus pontificatus
annia hoc non convenit inter omnes.
83S HAYMONIS IIALBEHSTAT. EPISC OPP. PARS III. — MISCELLANEA. 840

pcento Eccle?ia,JudaM pcditioncm movenles Alexan- A. Ilic Basilides comparat sibi discipulos,quo9facitad
dric-Det per .Egyptum ct per diversas terras, niorem Pythagoricum quinquennio silere. Hocdocel
digna et innumera caede sternuntur sub Trajano. iinmolata absque conscientiffi respectu degustare, et
sine scrupulo et indifferenter debere in persecutioni-
CAPUT X.
bus fidem negare.
Tra']amis viginti anuis, sex mensibus minus, regnat.
CAPUT xvii.
{Idcm, c. 3 ejusd. lih.) Quo viginti annis, sex
Blaspliemia Saturnini et Carpocratis.
mensibus minus, principatu perfunclo, huic Adria-
nus in sceptra succedit. Saturnimus autem eadem quae Menander supra-
CAPUT XI dictus commentatur. Carpocratesautem quidamSi-

Regnum Adriani. monis Magi,non ut ille clam,sed palam acpublice,

praastigia depromit. Per hos imponuntur opprobria,
{Ibidem.) Tunc Quadratus, discipulus apostolo-
incestus ct stupra promiscue habita inter fratres, et
rum, de quo supra meminimus, et anlistites Athe-
sorores, et matres sed hos facile, per Dominigra-
nienses scribuut libros de Christiana religionc ad ;

Adrianum qui libri habenturinsignes, ut apostoli- tiam,tunc in nostris probabilis vita et eruditiocon-
;

magnoruai ingeniorum indicia. vincit et exsuperat: quos maxime Hegesippus,disci-

cee doctrinae et
n
" pulus apostolorum Christi contemporaneus, cujus
CAPUT XII.
insignes libri habentur, disputationibus et scriptis
Ale.vander papa seditdccem annis.
confutat, adeo ut, cito evanescentibus prsedictorum
Tunc alexander papa tertio Adriani anno marty- haereticorum figmentis, felix efficiatur fama Chri-
rio coronatur, et septimo ab urbe milliario, ubi
de-
stianorum ; ita ut omne genus hominum^patriisle-
collatus est, sepelitur, sicut ejus gestanarrant (£u- gibus et supersti tionibus derelictis, ot a diis ad Domi-
seb. lib. IV, c. 4). num Jesum concurreret, et discere ab eo,qui mitis
CAPUT XIII.
est et humilis corde, fostinaret.
(Haymo.) Invenimus autem in retractatione Ghro-
CAPiT xvni.
nicorum Ensebii,quam Beda breviandi gratiaordi-
Adrianus regnat annis viginti uno. Telesphorus sedit
nat prudenter et succincte, quod prajfatus ponti-
annis undccim, Hygiuus sedit quatuor antiis. Pius
fex non sub Adriano passus est, sed sub Trajano ;
sedit annis duodecim.
quod ex hoc facile potest probari, quod Adrianus,
{Idem,c. 10 ejusd. /?6.)Interea moritur Adrianus,
perQuadratum libris denostrareligionecompositis
et imperat Antoninus,cognomento, Pius. Telespho-
instructus.prfficepit pcr epistolam Christianos sine
rus martyrio resolutus decedit. Hyginus succedit
objectionecriminum non puniri.
apostolatui, sub quo Valentinus Cerdo, et quidam
CAPUT XIV. ^
Marcion figraenta haeretica dogmatizant. Hygincf
Ultimum e.vcidium Judccorum. autem decedente, Romano Pius fungitur sacerdotio.
{Deda.) Hic denique Adrianus Judaeos secundo re-
Marcus substituitur Alexandriae, Eumenide defun-
belles ultima ca^de donat, etiam eis ablata licentia cto. Sed et Marco post decem annos mortuo, Cela-
introeundi Hierosolymam, quam ipse in optimam dion ejus gubernat Ecclesiam. Pius vero in urbe
murorum cepcrat exstructionem, et .i^liam vocari Roma, expleto sacerdotio, Aniceto sedem reliquit,
de suo nomine instituit. Hic Antinoo, amasio suo, sub quo Hegesippus Romam venit, ibidem perma-
annuosagonesinstituit, celebrari,et coepitappellare ncns usque adepiscopatum EIeutherii,qui fuitpost
Antinoios, et civitatem condidit ejusnominis Anti- Anicetum. Tunc et Justinus philosophus.Christi et
noon, et templum ei dicavit, sacerdotes et prophe- fidei nostrae contra Marcionemtam viva voce quam
tas instituit. Intcrea, Alexandro finito per marty- libris defensor,scribitadAntoninumlibrumdeChri-
rium, Xistus subrogatur Romae Alexandriaa vero ;
stiana Religione, et obtinet gratiam pro nostris.
Primo defunclo, Justus episcopus eligitur.
CAPUT XIX.
CAPUT XV. De Polycarpo, insigni martyre.
Episcopi Hicrosoltjmx ex Judxis.
Eo tempore Polycarpus, ordinatus et eruditus ab
5 cjusd. lih.) Hierosolymaj vcro primus
(Idein, c.
"
apostolis, Smynaeorum episcopus,longaevaet inno-
exgcntibuscreaturMarcusepiscopus,cossantibusiis
ccnti vita venerabilis porgit Romam, et corruptus
qui l'uorantexJuda;is,qui suntnumeroquindecini,id
pcr Valentinianum et Cerdonem ab haeretica labe
est,Jacobus frater Domini,Simon,Justus,Zacha5U3,
castigat. {Mccph., lib. iv, cap. 14, Hist. Eccl.) Tra-
Tobias, Benjamin, Joannes, Matthias, Philippus,
ditur hunc eleganter narrasse de Joanne apostolo,
item Justus, Levi, Effren, Josph. Judas.
quod, cum apud Ephesum,Iavandi gratia, balneutn
CAPUT XVI. esset ingressus, et vidisset ibi Cerinthum, exivit
De Uaailide et Saturnino hxresiarchis. continuo non lotus, diccns : Fugiamus hinc, ne et
Pcr idem tempus.humani generis hostis antiquus balnea; ipsffi corruant, in quibus lavatur Cerinthus,
quasi binoore sibilat,p6rBasiIidem h«resiarcham, veritatis inimicus.Exstant hujus praeclara quscdam
ortum Alexandriae, ct Saturninum genitum Antio- opuscula,et opistolahujus ad Philippenscs prajvali-
chiee, conturLans Ecclesias. {Idem, c. 6 ejusd. lib.) da, contincns fidci monita ct salutis.Hic autempost
 m HISTORI^ SACRyE EPITOiME. — LIB. IV. 84S'

Antoninum Pium, imperante M. Aurelio Vero, el A CAPUT XXII.

.Vntonino lilio ejus, cum Lucio fratre vitam finivit Anicetus papa Romatius sedil annis undecim.
martyrio. {Euseh. lib. iv, cap. 19, Hist. Ecclcs.) Interrea Ani-
CAPUT XX. ceto obeunti Soter succedit, et Celadion Alexan-
Antoniits Pius fcdit annis duodecim. drino. Aggripinus tunc cpiscopus supra commemo-
(Haymo.) Dignus e.?t autem hic pcrpetua Ecclesiae ratus, et Dionysius, Corinthiorum episcopus, et Ire-
rommemoratione donari,celel)errima passione reso- ntcus insignes habentur {Idem,c.2\., 23, 2-4 ejusd.
lutua, quem huic nostro compendio, licet curtatis lib.)Hi scribunt libros et epistolas, erudiunt Ec-
sermonibus, ob insigne ejus meritum, ob ipsius pa- clesiam et confirmant. Quorum ingenii exstant
curavimus annotari. Ilic ergo,
trocinii sutfragium, adhuc monumenta. Exstat hujus prsefati Dionysi
ante triduum quam comprehondcretur,vidct noctur- epistola ad Athoniensos perlucida, invilansad mar-
na visione capitis sui cervical igne consumi, evigi- tyrium, prolapsos arguens; in qua et illud desi-
lansque fratribus sic interpretatus visionem, se pro gnat, quomodo Dionysius Areopagites a Paulo in-
Christo esse arsurum.Nec multopost insiliunt ojus structus, primus Athenis episcopus fuerit orditi&J-
comprehensores ad quos placido vultu progrediens.
; tus {Niceph. lib. iv, c. 8, 9, 10, Hist. Eccles.). Sed et
apponi mensam hostibus.quasi hospitibus,jubet,et g Theophilus, quem sUpra
diximus, Antiochiae com-
large epulas ministrari, impefrala per hora; spa mentarios scribit, et ha^reticos qui tunc surrexe-
tium oratione. Deinde asino scdens ducitur ad tribu- rant, disputationibus pr?eclaris confutat, et praeci-
nal ; cumque ingrcssus fuisset, audit vocem de coelo : pue Marcionem, cum quo Irenffius et Modestus
Fortis csto, Polycarpe. Commonitus ergo a procon- magnifice laborant. Sod et Melito Sardicensis an-
suie multis sermonibus, ut, habens cetatis sua3 rcve- tistes,et Apollinaris Hieropolitanus, celeberrimi
rontiam, juret per fortuuam Caesaris, et dicat in habentur, et scribunt libros' pro nostra interces-
Christum convicia, eleganti voce, et vere digna di- sione Antonino imperatori romano. Exstant au-
scipulo Joanni.s rcspondit : Octoginta, inquit, et sex tem Melitonis multa et prfficlara opuscula, in qui-
annis servio ei, et nunquam me
quo modo lassit; bus Ecclesia; fidei regulam mira depingit ratione.
possum maledicerc et blasphemare regem moum, Hic, io libcllo quem do cxplatione Scripturarum
quidedit mihi salute:n?Non facio. Comminante ju- scribit, quasi in pra-tatione, enumerat quae sint
dice bestiarum immissiones, constanler ait : Adhi- Veteris Testamenti volumina, qua^ in canone de-
beantur. Comminante quoque ignes : Secure, in- beant observari.
Tunc, populis Smyrnse civitatis, tam
quit, adhibe. GAPUT xxiii.
Judncorum quam gentilium, conclamantibus Vivus : Irenaeus de haercsi Encratitarum.
ardeat, destinatur ad ignem,quo exstructo, deposi- Eusch. lib. IV, c. 28, 29, Iren. lib. i, cap. 30, Hist.
tis scnior indumentis, ac zona resoluta, calceamen- Eccles.; Epiph. lib. iii, Tob. i, Encrat.) Tunc surgit
ta quoque pcdibus lentat educcre, qua; nunquam haeresisEncratitarum, a Saturnino et Marcione
iiisi a religiosis, a semetipsum prsvenien-
quibus (a) desccndens, damnantium cibos animalium, quos
tibus, resolvi namque ab omnibus
consueverant (sic Deus cum gratiarum actione humanis usibus per-
vcnerabiliter colebatur). E.xinde, remissis manibus cipiendos instituit, nuptias qnoque et fornicationem
post tcrgum, traditur igni. Sed cum, facto divinitus et corruptioncm pari lege judicantium. Quorum au-
miraculo, non posset igne consumi, landem a licto- ctorcm quemdam fuissc aiunt Vatianum,qui primo
ribus mucrone transfoditur oblatus est Deo, tam :
auditor fuit Justini, et invitaejus nihil tale quidem
victima quam holocaustum in odorem suavitatis. prodidit, sed postquam ille inartyrio resolutus est,
CAPUT XXI. abscidit se ab Ecclesiis,doctoris arrogantia tumidua;
De Justino, doctore et martyre. et ut major caiteris aestimaretur, proprium docendi
[Eusel, lib. iii, c. 3, 12 et 16; Hb. iv, Ilist. Ec- instituit stylum. (Niceph. lib. iv,c. 11, Hist. Eccles.)

cles.) Per idem tempus supradictus philosophus Verum hic Vatianus, collationem faciens quamdam
Christi Justinus secundum jam librum, pro nostrse evangeliorum, nescio quomodo componit unum ex
religionis defensione conscriptum, offert judiciijus. " quatuor, quod diatessaron nominant : nam etiam
Remunerationem linguae fidclis et erudita) martyrii nunc habetur a multis. Exstat unus hujus ex multis
recepit munus,accusante eum quodam philosopho, libellus,quem adversus gentes scribit.qui ex omni-
Crescente nomine, doloso proditore, et tendente ei bus scriptis ejus prajcipuus et valde utilis compro-
insidias, pro eo maxime quod s«pe euni praefatus batur. Per idom tempus pullulant innumeroe hsre-
Justinus suis disputationibus publice confudisset. ses et praecipue apud Mcsopotamiam, quibus forti-
Hic, antcquam proprium fundcrot agonem, eliam ter obstat, disscrtissiaiis disputationibus suis Bar-
eorum qui ante eum martyres exstiterant, cerla- desanes quidam, potcns in verbo et doctrina,et ve-
mina describit. Exstant et alia ejus opuscula pra;- hemens dialecticus : et libros scribit maxime adver-
clara, et magaae eruditionis indicia, quai cnumerare sus Marcionem,quos propria lingua, hoc est Syra,
longum est. compositosjdiscipuli ejus in Graecum vertere serrao-

(o) Delendum videtur a guibm.

Patrol, CXYIII. 27
843 HAYMONIS HALBEilSTAT. EPISC. OPP. PARS III. — MISCELLANEA. 8 '4-4

ncm. Soter sedit annisscptom; quo lemporc cliam A i'alis ns;is cxpelcbat large impartiens, vivendi fi-

romans Ecclesiac Soter cpiscopus pius et clemens nem lacit. Et nos hic quarti voluminis finem fa-

circa fratrcs, et sanctus, indigcntibus qucc corpo- ciamus.

LIBER QUINTUS

CAPUT PRIMUM. respondit : Qui plures sunt, nominibus distinguun-

(Eus. lib. V, i)i princ.) Igitur Sotcri episc. duo- tur; qui unus est, non indiget.
decimus ab apostolis, succedit Eleutherius, vige- CAPUT III.
simo secundo anno imperii M. Antonini Veri. Quo Itcju e.v ep'stola Lugdunensi.

tempore per multas romani orbis provincias, ex Tanta autem beatorum martyrum humanitas erat
et humilitas, ut frequenter martyres facti, post be-
acclamatione vulgi et seditione adversum nostros, '^

durissimffi persecutiones concitantur, ita ut marty-

stias, post ignes et laminas, nullatenus paterentur
sc a martyrio appellari,vel in sermone vel in epi-
rum mulla miliia per singula loca fiant.
stola fratrum;et si quis heec fecisset,durius incre-
CAPUT II.
pabant, dicentes quod haec appellatio soli Christo
De Epistola Lugditnensis Ecclesix. debeatur,vel certe his qui post bonam confessionem
{hlem. ca. 3 ejusd. lib. Nice. 1, 16, 17, 18. lib. iv, discedere de hac vita et pergere ad Deum merue-
Tunc servi Christi liabitantes Lugdu-
Hist. Ecclcs.) runt nos autem humiles, et egeni, aiebant, opta-
:

num, Viennam, nobilissimas GallicE urbes, gravissi- mus ut ipsa saltem in nobis confessio tuta perma-
mis tribulationibus affliguntur; quibus, ut breviter neat. Tanta ergo erat in eis hum.ilitas, ut, cum re.

ct raptim per omnia persocutionum genera conclu- bus ipsis martyres essent, nominis tamen jactan-
damus, totis viribus congressus est inimicus. Et tiam fugerent, inter fratres humiles, inter perse-
primo quidem, domorum eis prohibetur habitatio; cutoros elati. Accusabant neminem, solvebant cun-
tum deinde usus balncarum, post etiam processus ctos, litigabant erga nullum, orabant pro persecu-

ad publicum; ad uitimum vero tam puljlicus quam toribus suis, utentes verbis S. Stephani martyris,
privatus locus. Sic denique injuria affecti claudun- dicentis Domine, ne statuas illis hoc peccatum.
:
p
lur, vcrberantur, lapidantur, et excruciantur, adeo Et per nimiam charitatem quam habebant in Chri-
ut singulas cruciatus spocies nemo possit exponerc. sto Jesu, et iis qui lapsi fuerant totis miscrationum
Sed sustinent ffiquanimiter sancti, uti stal)ilos Chri- visceribus inhffirebant,omnipotenti Deo effundentcs
sti columnffi, nec solum jam ferunt impetus, sed ul- pro eis flumina lacrymarum; nec sibi gratum iter
tro etiam expetunt. Quidam autem infirmiores,sub- dicebant oundi ad Dominum, si pars membrorum
eundis invalidi, pecc itis suis forsan exigentibus, suorum dc Ecclesiis rapta a
diabolo diriperetur.
labuntur, ferme decem qui lapsu suo luctum ingeu-
;
Haec ergo, quas ex tanlorum auctoritate virorum
tem relinquunlEcclesi.-Cjqu.-c de l.apsibusnostrorum descendunt, dicta sunt propter eos et contra eos qui
magis quam de tormentis tristatur. Tunc adversus tumidi ot elati adversum fratrcs feruntur; etsi qui
nostrosjdiabolo instigante, nova ot capitalia menda- forte titubavcrint, viscera miserationum Christi pu-
cia plebs infideliumcommentatur,et, comprehensis tant ab cis pcnitus excludenda.
quijjusdam servis paganisChristianorum,extorquet CAPUT IV.
ab eis, tormentorum mctu,quod etChristiani filios Bc Ircnwo, viro illustri.
suos comedant, et matribus et sororibus abutantur. {Euseb. lib. v, c. 20.) Igitur Photino, Lugdunensi
Hinc apud omnes Christiani cxsecralioni habentur, episcopo,cum Cccterismartyribus coronato,Irenaeus,
prffisertim apud cos qui clcmentius adversus cos D Polycarpi auditor in pueritia, sacerdotio ejus suc-
agebant. Intor quos sanctus ([uidam diaconus, no- cedit. llic multos scribit libros, et praeclara ingenii

mine Viennensis, ot Blandina, nobilis femina, ot sui monumcnta reliciuit. Inter mulla et innumera
Photinus, vencrabilis Lugdunensis episcopus, cum sua opuscula quoddam de septuaginta interpretibus
jam nonagenaria esset a-tate, et pra' languore et so- clegans miraculum narrat.
nio, magis deferrotur ad tribunalia quam ducerctur, CAPUT v.

solvuntur martyrio, sicut gostaeorum habent. Pati- l)c septua(jinfa interprclibus.

tur et cum eis .\ttalus quidam, cujus inter tormenta {Idem, c. 8, cjusd. //6.) Ptolemocus, inquit, Lagi fi-

nobiiis vox illa fuit, cum assarentur carnes ojus, et liusvolcns bibliothccffi surcquam apud Alexandriam
nidor adusta; carnis perscnliretur, lloc est, inquit, ox omniumGr.TCorumvoluminibusconslruobat.ma-
homines comederc, quod vos facitis; nam nos ho- jorom gloriam (lu.Tcrcre.petitetiam ab Hicrosolymis
mines non comedimus, neque aliud quid mali agi- ut eorum Ilebricas scripturas, in Groecam linguam
mus. Interrogatus quod nomen habet Dous ob^gantor inti>rprrtalas,acciperet..\tilli,quippesubjccti erant
845 HlSTOHIiE
Macedonibus.electos.et iu Scripturis sanctis in utra- A.
quo lingua pcritissimos viros seplu aginta presby teros
miserunt ad Ptolemaeum.In quo tamen voluntasDei
et consilium gerebatur.Tunc ille singulorumvolens
acciperedocumenta, et verens neforte per interpre-
tationem occultarent insertam divinis voluminibus
veritatem, singulos a se invicera separat, et
seorsum positos interpretarijubet.eumdemqueinter-
pretandiordineminsingulisvoluminibus obscrvare.
Quos in unum cursum coram se revocare, et con-
fcrre ad invicem quae singuli interpretati fuerunt,
jubet. Etnunc vere Dcus glorificatur, et Scriptura
sancta quod vere divina sit agnoscitur.Omnes enim
de eadem iisdem verbis,iisdemque nominibus inter-
pretati sunt, ab initio usque ad finem, ita
qui aderant, gentiles agnoscerent quod Dei nutu
tnnc Scripturae interpretatae sunt. Nec mirum,cum
Hesdram sacerdotominspiraverit Dcus ad reparatio-
nem Ilebraiorum voluminum, sub captivitate Na-
buchodonosor regis corruptorum.
CAPUT VI.
Hoc Irenffii testimonium ac reveren-
(a) (H.A.YM0.)
tiam divinarum Scripturarum posuimus, licet qui-
busdam ecclesiasticis virisvideaturapocryphum,pro
eo maxime quod Josephus, scriplor Hebreeorum,
nihil tale affirmat, sed in una eademque basilica
scribit eos pariter contulisse -.quod et B.Hieronymus
in praefatione Pentateuchi contestatur. Sed jam ad
narrationis ordincm revertamur.
CAPUT VII.
De miraculo facto a Christianis in exercitu Cliristia-
norum.
(Nice. lib. iv, cap. 12 Eutropius. Oros.
xv
;
/tti.Capttoi.i«iVacro/)/u7.)IgiturAntonini temporibus,
quibus tot mala illata esse referuntur, M.Aurelius,
frater ejus,bella infert Sarmatis ac Germanis;cujus
exorcitus dum siti periclitatur,quidam milites Chri-
stiani qui aderant,supplicant :quorum supplicatio-
nibus pluvia large de coclo perfusareficitexerci-
et
lum, fulmina crebro coruscantia fugant eminus
et
hostes.Narrant et hoc gontilium historiae ;sed,quod
hocanostrisimpelratumest,subticendodissimulant.
CAPUT VIII.
Antoninus regnavit novemdecim annis.
moritur Antoninus
F.useb. lib.v, cap. 10.) Interea
Curamodussucceditimperio.TuncJuIianusapu<lAle-
Hoc Irenxi testimonium. De septuaginta Inter-
I
«)
pretibus historia,ac testimonia multasunt qusepar-
tim cum Irenajo conveniunt,partim voro non omni-
Ino.Sed Justinus plane cum eo assentitur, cellulas-
ique illorum distinctas narrat, seque oculis vidisse
itestatur. Sed Aristaeus, qui ab Ptolema^o ad Elea-
;ZarumHebraeorum pontilicemeo nomine missuscst,
ihistoriamque totam complcxus est, nihiltalo com-
imemorat, neque Josephus, neque Philo item, quo-
:rum auctoritate Justinus utitur. L)e cellulis igitur
eorum res controversa.in Latinis ctiam Hieronymo
ot Augustino. Sed tolam de hac ipsa narrationem
recle explicat Epiphanius in libello quem de men-
suris scripsit.
SAGR^ EPITOME. — LIB. V. 846
xandriam suscepitsacerdotium.TuncPantajnusstoi-
cus, ibidem ecclesiasticffi scholae rector, in disputa-
tiono dogmatis nostri diserlissimus habetur ;qui fidei
calore succensus, usque ad Indiam citerioremprae-
dicat verbum Dei ;in cujus divlnas eruditionisschola
Clemens Alexandrinus maxime effloruit. TuncNar-
eadem cissus praesidens.EcclesiaB Hierosolymorum celebris
habetur, prasclarus fide et opere signorum. De quo
fertur, inter universa ejus miracula, quod miro et
inaudito genere virtutis aquam in oleum convertit,
quando fortein solemnidievigiliarumPaschaeoIeum
doesset luminaribus. {Idcm. c. 16 ejusd. lib.) Por
idcm tempus hostis generis humani,nihil unquam
otii gerens, diversas et varias haereses per singula
ut et ipsi ;in quibus maximum sui gene-
quaeque loca suscitat
risserpentem apud Asiam Phrygiamque producit,
P
Montanum, qui se Paracletum nominat,et mulieres
quasdam secura Maximillam scilicet et Priscam,
prophetissas esse velut exsuainspiratione confingit.
Hic impie docet nuptias solvi, et jejuniorum loges
primus imponit.Hic Pepusam et Thymium, oppida
Phrygiae, Hierusalem appellat,atque in haec omnes
congregandos decernit. Hic exactores pecuniae sta-
tuit,et,sub nomine oblationum,munera artificiosus
accipit. Hic salaria pra?stat praedicantibus verbum
suum, ut, per hoc vincti,enixius ejusdoctrinffipraB-
beant operam. Sed traditur quod tandem ipse et
mulioreasuae,ipso daemone,quo inspirabantur,agen-
te, diversis temporibus laqueo vitam finierunt,
oxemplo Judae proditoris.Sub hoc tempore etiam in
urbe Roma regula ecclesiasticae traditionis vexatur
C perBastum etFlorinumschismaticos.Sed fueretunc
per Dei gratiam viri fidci et virtutis,qui tam praedi-
lib. c.
;
cfas ha^rcses quamschismaticosdestruxere,scriben-
tes adversus hajc libros vel epistolas, ut Irenaus,
Serapio,
Melitides, Apollonius, et Apollinaris, et
multi alii.
CAPUT IX.
(b) Quxstio oborta de pa%chali tempore.
Interea,praesidentibus Ecclesiae egregiis sacerdoti-
bus,subprincipeCommodo,VictoreapudRomam,De-
metrio apud Alexandriam, Serapione apud Antio-
chiam, apudCaesareamPalestinae Theophilo, etNar-
cisso Hierosolymis,apud Ephesum vero Polycrate,
quaestiononminimaexoriturinprovinciisAsiae,veluti
;
ex antiqua corum observatione descendens, quod
j)
quartadecima luna putarent omni tempore Pascha
(b) Quxslio oborta de paschali tempore. Explicata
posteaac definita Ecclesiac Romanae synodo scilicet
Romas a Victore pontiflce habita, cujus sententiam
reliquiae synodi secut.-H sunt. Nam Hierosolymis a
Narcisso,Ca3sareae in Palaestina aTheophilo, in Gal-
lia Lugdunensi ab irenaeo, Corinthi a Bacchiliile.in
.\sia a Plasma, itcm Edessae ab octo et decem epi-
scopis, in Mesopotamia ab aliis, Commodo impe-
rante, synodus habita est idque contra Polycratis
;
synodum, quam Ephesi habuit.Nicajae denique fre-
quenti Patrum consensu canon edltus est, Epi-
phanius tamen Thcodoritus, quem etsi Socrates
negat, Ambrosius et Gregorius Cappadox memine-
runt.
 .

«47 IIAYMONIS IIALBLRSTAT. EPISC. OPP. PARS III. — MISCELLANEA. 848

observandum, quando scilicet Judaeis prfccipiUir A dia, et (a) subscribentibus venerabilibus episcopis,
agnus immolari.velut neccssarium confirmanteSjin- Narcisso Hierosolymitano, Thoophilo Caesariensi,
quacunque dic septimana? quartadecima luna venis- Irenffio Lugdunensi,cum caeterisepiscopisGalliarum,

set,solvi debere jejunium, cum talis consuetudo in et confirmantibus quod in Dominica die resurreo-

aliis provinciis nunquam observata f'uisset,vel Eccle- tionis Christi mysterium Pascha) debeat omniniDde'
siis. Ob quam causam convcntus opiscopoi-um et celebrari.
concilia convocantur,tam apud CcPsaream Palostinse
quam apud Romam, altercantibus Yictore, romano
pontificecaeterisque occidentalibus episcopiscontra
Asianos;et dicentibusquod non liceat aliquando,nisi (HAYMO.)Mihi autem videtur Romanam Ecclesiam^
in die Dominica,in qua Dominus surrexit, Domini- prudenticonsilio sanioresententiahoc potiusele-
et

cum Pasch.-e celebrare mysterium, et in hac sola gisse, ne judaizare vidercmnr, e.t Mosaicum adhuc
solvendum essc jejunium. vcl figurativum Pascha observare, si supcr quarta-
decimaluna solemnitatemPaschse celebremus.Unde
CAPUT X.
quia, finito veteri et typico,novum PaschaChristus
Ratio Polycratis, cur velit Pascha qmrtadecima luna instituit. et pro esu agni typici tradidit immaculati
•"
ohservari. sui eorporis et sanguinis mysterium, recte, sicut
Afflrmantibus econtra Asianis, et maxime Poly- agnum typicumnonsumimus,sicjam figuramnegli-
crate, Ephesiorum episcopo,quiinter eosprimatum gimus, oum rem tenemus. Itaque et illam quartide-
agere videbatur, quodab illointemeratodie Pasch.T, cimi dieiobscrvantiam cum Judceisnonfacimus.sed
in quo, secundum Evangelium,eliam ipse Doniinus die resurrectionisDomini novum potiusnostrum Pa.
suum Pascha celebravit, nihil licet addere vcl sub- scha celebramus ;quia,cum Pascha transitus inter-
trahere ut ultra quartumdeeimum diem vel infra ce- pretetur, et nostrum transitum, vel de vitiis ad vir-
lebraretur ;prffitendentibus etiam antiquum morem tutemveldemorte aivitam, significet, recte et vere
etmajorum traditionem,et dicentibus quia Philippus transitus noster,qui apassione Domini incipit,cum
evangelista,qui cum suis filiabus dormit in Asia.ct Dominus rosurgit perficitur, et ideo tunc potius Pa-
Joannes Apostolus,qui supra pectus Domini in coena seha celebramus. Nihil enim nobis Christum mori
recubuit,nftcnon et Polycarpus, discipulus ejus, ob- profuit, nisi et resurgere profuisset. Suut et aliae
servaA^erunt;tandem autem,inspiratione dlvinaplu- forsan Patrum rationes, quas diiigcns et studiosus
rimis in unum concordantibus ct sanioris fidei et lector alicubi poteritreperire.Sedjam ad narrationis
scientiae episcopis ;promulgatum estsolcmne decre- ordinem revertentes,pensemus bic aliquantulum,ut
tum a Victore, romano pontifice,de Paschas concor- C postmodum recreati sextum volumen expediamus.

(a) Delendum videtur et.

LIBER SEXTUS.

CAPUT PRIMUM. multi efficiuntur, prsecipue tamen apud Alexan-

{Euseb. lih. \,cap. 27, 28, Hist.Ecrl.) Igiiur, Com- driam, quoex omni /Egypto ac Thebaide, velut in
modo imperatore tredecim annis functo imperio, et quoddam stadium pietalis, athletae ducebanlur. In
^lio Pertinace posteum solis sex mensibus, Severus quibus et Leonides, pater Origenis, pro fide Christi
suscepit principatum. Sed ct Victore Papa decem capite plexus est ;
qui tenerae adhuc ajiatis supra-
annis episcopatu functo,Zephyrinus suscepit sacer- D dictum puerum dcreliquit.
dotium. Exstanteotemporeplurimiecclesiasticiviri,
CAPUT II.
et (a) stylo illustrcs : Heraciitus, qui in Apostolum
commcntatus cst ; et Maximus,qui de famosissima (Haymo,) llujus scilicet Origenis vitam, et actus,
omnium hfcrcticorum quncstione disscruit ; sed et etdogmatasi quis vuUpleniusnosse,legatEu3ebium
Candidusin Ilexameron idcm de principio Genesis
; {Lih. VI, cap. 13), de quo haec transfcrimus qui d6 ;

scripsit Appius quoque. Hi cum quibusdam aliis

; eo tanta et taiia scribit,quanla etqualianon estdi-r
hasreses ortas suis temporibus confutant.ot maxime gnum huic cajmpendio inserere :maxiuie cum nov&'
h;cresim Pauli Samosateni, halientis auctoritatem a rimus pri-cdictum Eusebium a quibusdam ecclesias-'
quodam Artemone, diccntis purnm hominem et ;
ticis viris aliquantnhim notatum fuisse, quod ni-
absque Deo fuisse salvatorem,ctmentientisid ipsum mius fuerit in laudc Origenis.lllud vero de eo bre™
ab apostolis antiquitus fuisse traditum. ]ntcrea,Se- vit(!r enarramus quod otiara orlhodoxi quoque. et(

vero quoque advorsus Ecclosiaui Ba3vion[e,martyres rcligiosi viri diffitcri non possunt.

(o) Delendum videtur et.

ft49 HISToRI^ SACR^ EPITOME. — LIB. VI.

CAPVT III. A virtutem,ut cognosceret vel ea qua?a Judaeis legun-

De Origene. tur, qualia sint, vel caeterorum interpretum, qui
praeter septuaginta interpretati sunt, quanta esset
[Euseb. lib. vi, cap. 23, 4, 5, 6, llist. Eccl. yicepli. eruditionis diversitas ; ita ut praeter istas, quae in
lib. V, cap. 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 11, 12, 13, li, 15, 16, usu sunt, Aquilae, vel Symmachi.vel Theodotionis,
17, 18, 19, 29, 32, 33, Hist. Eccl.) Origenes, Leonidis invenerit etiam alias interpretationesinabsconditis
martjTis filius,et ipse fere a pueritia voluntate mar- et secretis latentes, in quibus nec nomina quaedam
tyr, et forsitan actu, nisi quia a malre surripiente interpretum reperit scripta.Dicit autem quodaliam
nocte vestesejus,piafraudepr«epeditusest,magnam reperit in Actiaco iittore apud Nicopolim aliam in
:

a Deo et manifestam gratiam scientiae consequitur.
potensingrammateiaetcacteriscommunibuslitteris,
et inomni philosophica eruditioneapprimeinstitu-
tus,maxime autem in lectione et doctrina
voluminum potentissimusilliustemporis etfamosis-
simus indagator.Hic ergo.pro magna et incredibili
scientia? prserogativa,doctor ecclesiae
driam a Demetrio,ipsius loci episcopo,constituitur,
eathedramque doctoris obtinet tertius post Pantae-
numetClementem;cujus3cilicetClementisetipseex-
Hierico, atque alias in aliis reperit locis.Sed et ad-
versum haereticos ocnfutandos.tam viva voce quam
librorum disertis disputationibus elaborat. Nam et
divinorum Berillum, Bostrae urbis Arabiae episcopum, qui di-
cebat Salvatorem nostrumnequeexstitisseantecar-
nis nativitatem, neque propriam habere divinitatis
apud Alexan- r» existentiam,sed hocsolumquod internadeitas ineo
habitaret, disputando confutavit, et Celsum quem-
dam,Epicureum philosophum,qui contrarios libros
Haymo. Unde plurimum admirari
fidei scripserat.

stititauditor. Ubi dum,verbum Deipalam tam viros non sufficio.quod vir tamillustris,tamaperterebel-
quam feminasiustituens decet,etoccasionemomnis lansetobvianshaereticis,devolutussit innotissimam
turpis malcdicti vult infidelibus excludere,quaedam hcsresim et errorem,scilicet quod Seraphimin Asia
minus perfecti sensus exercetinpropriocorpore,sed Spiritum sanctum exposuerit,et in alio loco de pce-
ferventis fidei et nimiae castitatis opus. Nam, cum nitentia diaboli scripserit, et de absolutione repro-
ante,omnia prsBcepta evangelica ct voces Salvatoris borum post mille annos,et multa alia quae orthodoxae
observaretetobservaripra2ciperet,illudEvangelicum fidei adversantur ; maxime cum abstinentissimaeet
attendens:Hi sunt eunuchi.qui se castraverunt pro- castissimae vitae fuisse referatur, et tam praeclarae
pter regnum Dei,Dominicam vocem reatque opere doctrinae tamque puri ct lucidi sermonis. Hay.mo.
mox in semetipsum aggredituradimplere.Tuncigi- Ego sane de eo salva fide patrum dixerim,vel qnod
tur maxime dat operam doctrinaj et praedicationi, haec omnino non scripserit, sed ab haereticis, ob
quando udversariis nulla dereliota est obtrectandi praeclarum nomen ejus obfuscandum,maligne con-
suspicio ; tunc, ut .\postolus dicit,verbum Dei op- C ficta sint et conscripta, et nomine suo prffititulata:
portune prtedicat et importune (// Tim. iv), per vel,si scripsit,non statuit ex sententia,sed disseruit
diem et per noctem, publice et privatim, in absti- ex opinione. Nam, ut ipse dicit, philosophorum et
nentia plurima, in jejuniis indellcientibus, vigiliis haereticorum dogma didiG6rat,ne ad eos convincen-
pene jugibus:ita quando parum aliquidsomni
ut,si dos imparatior esset, si ignoraret quae apud ipsos
hunc ille non super
naturalis necessitas exigeret, erant et iortasse,cum inaliquibus locis scribcndo
;

slratum,quo omnino nuUo utebatur,sed super nudi attingit eoruni errores,calumniatusesthoc asemet-
soli deprehenderet superficiem.Fertur autem quod ipso dixisse.Quod si etiam praedictas haereses, ut
ex ejus auditorio plurimi de utroque sexumartyres piacct quibusdamex sententia scripsit,valde com-
effecti sunt. Exstant ejus ingcnii libri multi, inter pationdum est tam oruditipectoris viro,qui tantam
quos in sacras Scripturas commentarios edidit sane nobis eruditionis copiam ministravit; cujus vitia,si
doctissimos.Item trigintalibrosinparlemquamdam qua sunt in scriptis,potest eorumquae fideliterscri-
Isaia; propheta; commentatur;in Ezechielem quoque psit luminosus quidam accoelestissplendorexsupe-
viginliet quinque libros totidemque in Cantica
; rare;de quo et a Patribus dictumest:Quia,ubi bene
canticorum.Libruraetiam de martyribusad Ambro- scripsit, ncmo melius. Quod autem erratum est ab
sium scripsitjlanta et tam districtaspiritusvirtule, n Origene,et coatra crthodoxam fidemaliquiddescri-
utejussententiistanquam validissimismurismultos ptuin, opinor hoc ei accidisse, quia nimio lectionis
ad martyrium stabiliret.Sunt et aliaopuscula pene studio philosophos est amplexus..\lt!gerat enim et
innuinerabilia,quae omnia in hoc compendio enume- omnino assecutus fuerat secreta PIatonis,et Pj-tha-
rarenon est opus.Sed illud praeclarumferturdeeo, gorajjZenonisque stoici,et Cerinlhi voIumina,caete-
quod nunquam permisit ea quae in Ecclesiisdisse- rorumque philosophorum;et fortassequianimisest
rebat, a notHriis excipi, nisi quando, jam sexagesi- immoratus, ot diutius ebibit de calice Babylonis
mum statis, agens annum, multo usu et laborc inaurato, quodammodo coactus est de ejus faece in

plurimum fiducise in verbo Dei acceperut, jam sci- sarram Scripturam aliquid effundere.Ex quo valdc
licet quando in eo erat vitse gravitas, et maturitas et vigilantor cavendum est ecclesiasticis viris, ne
aetatis,et multae experientiaeauctoritas.Interquoque niniis philosophicis institutis dentoperani.ne forte,
eruditionum suarum studia.ne quidemomisit
illud cum inebriati fuorint inanibus poculis, et tumidis
Origenes, pcrscrutari et addiscere Uobra a: lingua; asscrtionibus inflati,dif(icilius,petracto pede,ad hu-
 . ;

B51 HAYMONIS HALBERSTAT EPISC. OPP. PARS III. — MISCELLANEA. 852

militatem Christi revocentur,ettardius fidei nostrcT A venerabilis Hierosolymornm episcopus, in biblio-
acquiescant, quandoquidem edocti sunt contraria. theca Hierosolymorum, quam et ipse multo labore
Nec hoc dicendo artium lectores damnamus vel ar- et sumptibus ad posteriorum utilitatem construxe-
tes;nam et ipsa^ non utiliter leguntur, ad profun- rat, facitdiligenterreponi. Agimusgratiastantae Pa-
dasquc-estionesenodandaSjPtpertractandasrationes: trumdiligentiae, quorumcirca sacrasScrinturastam
quippe ista est domina arlium, et ei ca^tPrcTe,ut pe- fcrventissimaoccupatioet tam jugis sollicitudo fuit,
disequa;, famulantur.Verum quosdam scholasticos ut non solum scriberent libros vel explanarent.sed
non mediocritcr reprehendimusrquilibrisgentilium etiam scripta quorumlibet virorum illustrium divi-
tam familiariter adhairent, et totos se immerguut, nitus inspirata, multis laboribus, multis quoque
ut totura pene in eis vitae suajeteruditionis cursum expensis in opus notariorum sibi coacervarent, ai
consumant. Quam honestius erat ecclesiasticc-c in- profectum universalis Ecclesise.Haec ergo mcrcimo-
tendcre disciplincT ! quam rectius et facilius ! sacrte nia pretiosa,hic vivus exstititthesaurus,comparare
Scripturae libros addiscere quibuslegendissidarent sibi scripta majorum et condere bibliothecam, ag-
opcram,paucioribus certe temporis spatiis^toiamin gregare libros in archivis teraplorum, raagis quam
se bibliothecam transfunderent, quam omnes illas nummos in arca.Audiant hujus temporis ecclesia-
frivolas et pene inuliles scientiolasquibus occupan- . sticffi personae,et rubore confundantur, qui a vesti-

tur. Sed ecce, dum nimis Origeni intendimus, et giis patrum tam impudenter et imprudenter recesse-
ejus occasione hunc faciraus excursum,contra legera runt,quod scrvi facti suntancillarum,arabitionis et
compendii, pene cajterorum qui per idem tempus pecuniae;et,qui potuerunt sublimes scripturas inda-
fucrunt, et verbo et exemplo juverunt Ecclesiam, garc fortassis facilius, quam majores nostri (cum,
obliti sumus ; undc nunc ad narrationis ordiuem illorum, diligentia, exemplaribus copiosius abun-
revertamur. dent), proh pudorlnuncad infimareruraetconterap-
GAPUT IV. tibilia,ad civiles causas.etloculosconvertuntur.Sed
Scverus regnat annis xviii. haec hactenus.In illis diebus Hippolytus cpiscopus,
(Euseb. lib. vi, cup. 7, Hist. Eccl.) Itaque Severo
multorum conditor opusculorum, inter cstera sua

imperatore octodecim annis fuucto imperio,et tunc libellum dc Pascha edidit, in quo etiam temporura

tradito filio cjus.Alexander quidem,dequo ante me-

canonemetdescriptionem quamdam pulchraratione
depingit. (Beda :) Hic, decennovenalem circulum
moravimus,confessionis titulo satis clarus,Hieroso-
lymorum Ecclesiae subrogatur episcopus,cum forle
PaschcTreperiens,primusdeditoccasionem Eusebio,
qui de eodemdecennovenalicirculo tractatum com-
ex gente Gappadocum ubi erat prseclarae urbis epi-
scopus, Hierosolymam orandi gratia venisset, et posuit.

omnibus divino oraculo innotuisset,talivoce coelitus CAPUT VII.

emissa Suscipe episcopum qui vobis a Deo desti-

:
Alexander regnat xix.
natus est.Gaptus ergo non siniturad proprium epi- Interea,Alexandro imperatore defuncto, Maximi-

scopatum reverti, sed ibidem residere cogitur,cum nus Gc-esar succedit.Iste primusex militari corpore,
tamen adhuc superesset prccdictusejusdemlociepi- absquc decreto senatus, imperator efficitur. Idem,
ibid.) Qui dura odio adversus prwcessoris sui Ale-
scopus Narcissus,sed fessus senio,pontificali mini-
sterio sufficere nonpotens.IntereaSerapionquoque,
xandri domum, et matrem ejus, Mammajam, pro

magnae eruditionis, cujus

AntiochicT3 episcopus, vir eo maxime quod Christiana erat,et Origenem pres-

multa habentur opuscula, defungitur cui succedit ;

byterum, quem, Roraae accitum, et honorifice ha-
Asclepiades,et ipse unus ex praeclaro numero con- bitum, ipse audicrat, qui tunc non solum Alexaa-
fessorum. driae, sed toto orbe clarus habebatur, infestat
hac, inquam, occasione persecutionem comraovet
CAPUT V.
per Ecclesias, maxime adversus doctores ecclesia-
Antoninus regnat septem annis et sex mensibus.
rum.
SedetAntoninusimperatordiemobiit;cuisuccedit caput vih.
Macrinus.Quo in brevi consummato,id est post an- Maximinus regnat tribus annis.
num, successit imperator Antoninus cujus primo ;

Scd per Dci providentiam inbrevi consummatua,

imperii anno Zephyrinus romanus ponlifex diem
simul linem vita3 et persecutionis facit.
obiit, Calisto succedente.Zephyrinus Papaseditan-
nis octo quo etiam fincm facicnte, pra-sidet Urha-
;
CAPUT IX.

nus, qui et ipse post octo annos sedem reliquit Posl quem imperat Gordianus.
Ponliano {Euseb. lib. vi, cap. 16, Ilist. Eccl.). Sed ct Ponliano vero, Romano Pontificc, tunc finem fa-
Antonino, quatuor annis functo imperin, succcdit Antherus qui cum non amplius
cicnte, succedit ;

Alexander. quam mense uno ministrasset, sacerdotium rcli-

CAPUT VI. quit Fabiano.
(Haymo). Per idcm tempus florent in Ecclcsia di- CAPUT X.

sertissimi viri;quorum ppistolas,quas ad sc inviccm {Bcd(i). Ilic, tcslimonio Spiritus sancti in specie
dabant, tam facundas quam fccundas, .Alexandcr, columbc-c super caput ejus dcsccndcntc, episcopus
 ;

853 HISTOnLE SAGR^ EPITOME. — LIR. VII. 8S4

ordinatur; quod alii de eo, alii de Zephirino epi- A ''Egypto dicitur exortus. Intcrea sub Dccio perse«
scopo factum fuisse trodunt {Euseb. lih. vi, c. 21 cutio Christianis illata vehementer cxarsit, et innu-
Niceph. lib. v, c. 26, Hist. EccL). Per idem tempus merabilcs sancti de utroque sexu, maxime apud
Africanus inter scriptores ecclesiasticos nobilis Alexandriam, agones desudant; ita ut crederes
habctur. Hic multos scribit libros et epistolas, inter prima persecutionum tcmpora renovari, de quibus
quos Matthei et Lucae in generatione Christi evi- Dionysius, Alcxandrinus opiscopus, in epistolis

dcntissime ostendit consonantiam ; et Chronicam suis ad Fabianum episcopura plenissime, refert;

ipse componit. qui et ipsc Dionysius postmodum capitis plectitur
CAPUT XI. sententia.
Cordianus imperat sex annis. Sed quia in area Domini ctiam paleoe erant cum
Interea, Gordiano imperatorc finein faciontc, tritico, aliquanti tunc ad primam judicis faciem
cum Philippo filio suo succodit; hic pri-
Philippus Christum negant, ad aras prosiliunt, timentes magis
mus omnium imperatorum Christianus fuii {Kuscb. bonorum lemporalium dircptioncm,quam summum
e. 25, ejus. lih.). Cui volenti interesse vigiliis Paschic, bonum amantes. Dc quibus praidixerat Dominus :

et communicare mysteriis, restitit Fabianus Papa, quoniam qui pecuniam amant,haud difficilelabun-
nec permisit, donec confiterctur peccata sua, et sta- n tur.Quo tempore Novatus, Cypriani episcopi pres
rct inter poenitentes. Hic post tertium sui imperii byter, exsurgit. {Cornel in epist. ad Fahianum Anlio-
annum, cum millesimus a conditione Roma? annus chix episcopum.) Hic, a juventute spiritu immun:!o
esset expletus, magnificis ludis celebrat Urbis na- vexatus, cum tempus a Domino apud cxorcistas
talem. consumpsisset, a^gritudincm incurrit gravem, ita

CAPUT XII. ut desperaret : undc et jacens in lecto pro ncces-

Pliilippus regnat annis seplem. sitate aqua pcrfusus est, nec reliqua in co, qua; bap-
(/d<!fn, 29.) Post hunc Decius succedit. Hic cum tizati conscqui solent, solemnitcr adimpleta sunt,
Philippum palrem, et filium intorfccisset, ct ob unde et Spiritum sanctum nunqiiam potuit pro-
odium eorum infeslus esset Christiauis, pcrsecutio- mercri. Hic Romarn vcnicns olatione tumidus,
nem movot Ecclcsiis : in qua Fabianus ia urbe spcm salutis penitus, ctiam si dignc pccnituissent,
Roma martyrio coronatur; Cornclio succedcnte,qui novo dogmate conatur lapsis adimere,ex quo et
et ipse resolvitur martyrio. In Hierosolymis quoquo princeps efticitur hccroticorum Novatianorum; qui,
Alexander, vir eruditissinius, episcopus praeclarus, ab Ecclcsia scparati, novo nomine catharos, id est
e numero confessorum, post longnevoR vitae vencran- mundos, se appcllavorunt; ob quam rem concilium
dam canitiem, post multos cruciatus ct vincula. sacordotalc celeberrimum in urbe Roma congre-
inter ipsa vicissim sibi succcdcntia tormenta dc- C g.ilur, cujus acta concilii sequens libellus expli
ficit. (lieda.) : Tunc sanctus Antonius monachus cabit.

LIBER SEPTIMUS.

CAPUT PRIMUM. nem, cum plenus esset dierum, et pene septuagena-

{Eu$eb. lih. vi, c. 33, Hist. Eccl.) Sedentc itaquc rius. Tunc Callus cum Volusiano filio suo obtinet
Cornclio Pontifice cum cpiscopis scxaginta numc- impcrium; cujus cum regnum flororot in initio, ct
ro, totidomque presbyteris et plurimis diaconibus, cunclaei cx scntcntia ccderent, ad cxemplum Decii
contra Novatianorum ha;resim disseritur vigilan- sanctos viros, qui pro parte regni ejus Deo suppli-
ter, statuilurque, suffragantibus ulriusque pagina) cabant, pcrsccutus est, cum quibus et prosperita-
testimoniis, eos qui lapsi fuerant curandos esse et D tcm suam, et pacem fugavit. Per idem tempus
fomenlis poenitentiae medicandos, et Novatum, quajstio oritur in Africa? partibus, de ha;rcticis re-
nihil habentcm Charitatis fraternae, cum reliquis baptizandis vel non; sed Cornclio ca^terisque occi-
sequacibus ejus ab ccclcsia sequestrari. Exstat dc dentalibus episcopis manet potius hmc sententia :

his cpistola Cornelii ad Fabianum Antiochcnum post abjcctionem dogmatis, sola eos manus impo-
episcopum, et libellus Cypriani magnificcnlissimc silionc purgandos.
editus, quo et lapsos confirtat, et conlradicentes CAPUT III.

anathematizat. Cornelius scdit annis eirciter tribus.

CAPUT II.
Igitur,Cornplio permartyrium consummafo, Lu-
Dccius regnat annis duobus et trihus mcnsiljus. cius succedit; quo solis monsibus octo functo apo-
{hlcm, lih. VII, c. 1,2, 3.) Interea Decius, duobus slolalu, Stophanus lovatur in antistitem,qui dc non
nec integris annis functus imperio, cum filiis pariter rebaptizandis ha>rclicis similcm Cornelio fert sen-
occiditur; quo tempore fertur etiam obiisse Origi- lontiam.
 :

853 HAYMONTS HALBBRSTAT. EPISC. OPP. PARS III. — MISCELLANEA^ 856

CAPLT IV. A noslra,quamoculis uostris impeximu8.(Beda.)HuDC

De Diomjsio, Alexamlrix episcopo. ergo Valerianum Dei vindicta statim consequitur ;

Eo tempore Dionysius, Alexandri* antistes, fa- nani a Saporc, rege Persarum, capitur, ibique. lu-
mosus habetur; qui multa et varia scribens, in- miniljus orbatus, senectute miserabili consenescit.
structionum nobis et doctrinae copiosam materiam Galienus, ejus filius, postquam summam rerum so-

reiiquit. Exstat hujus ad Stephanum Papam epi- lus obtinuit, tam claro Dei judicio terrilus, raode-

stola, de mullis ecclesiasticis disserens causis. ratius agens persecutionem in nostros cessare
Exstant et ejus littera3 quas contra Sabellianam facit.Ob meritum tamen vel paternce thcomachia?,
hcBresim prosecutus est, qusc suo temporc exorla innumera Barbaris assurgentibus regni detrimenta
est, plena blasphemiis in Deum Patrem, et Domi- sustinuit. Tunc tcmporis Cyprianus, Carthaginensis

num nostrum Jesum Christum negans essc ve- opiscopuR, cujus doctissimacxstant opuscula, mar-
rum Filium, nec primogenitum ©mnis crealurac, tyrio coronatur ; Stephanus quoque et Xystus, Romaj
simul et Spiritus sancti auferens intellectum. episcopi, decedunt martyrio.
CAPUT V. CAPUT VII.

Gallus Imperator regnat duobiis annis, ncc De Paulo Samosateno, hxretico.

integris. {Idem, c. 24, 25, ejusd. lih.) Itaque post Xystum,
ejusd. lib.) Interea Gallus impcrator B
{Idem, c. 9, RomanumPontiricem,Dionysiussubrogatur;Paulus
moritur, Valcriano succedente cum fitio Galieno. dc Saraosata suscepit sacerdotium, hic in ha^resim
Stephanus diem obiit. devolvitur,dicen3 Christum communis natura; tan-
CAPUT VI. tummodo hominem fuisse. Tunc celebratur conci-
Xysius episcopus eligitur. lium, rogaturqiie Dionysius adesse; qui senectutis
Valerianus maxime perscquitur Christiunos,cum causa prohibetur,sed adest per epistolam. Statuitur
tamen primum benignus fuerit et humanus, post- Paulus in medio.et frequenti tractatu et disputatio-
.raodum vcro seductus pcr quemdam magicoc artis nibus arguitur, considentibus venerabilibus episco-
magistrum, et principem magorum .Egypliorum. De pis, et blasphemiam ejus publicantibus, Firmiliano
hujus persecutione Dionysius scribit in diversis scUicct a Cajsarea Cappadociae.Heleno.Sardensi, Ni-
operibus suis {in epistol. ad Ilertnammoncm), in coma Nichomacho] ab Iconico, et Hymenieo Hie-
[f.
quibus narrat prasclara gosta martyrum, et suam rosolymorum praecipuo sacerdote.et vicinae h uic urbi
ipsius persecutionem meminit, et cujusdam Asterii Csesareffi Thcotecno, Athenodoro et Grcgorio Ponti
inter sanctos martyrcs clarissimi viri, et urbis provinciae sacerdotibus. Hic autem Gregorius cuncto-
Roma) senatoris. Accidit hunc aliquando apud Cae- rum serraone celoberrimus habetur,et potens in ope-
saream Philippi famosissimo huic spectaculo ades- ratione signorum. Hicforte duobus fratribus haben-
se, quo ibi certa ot solemni die immolabatur vic- tibus possessionem stagni,et de captura piscium sae-
tima ad radicem montis, et, arte quadam dfemonis pe litigantibus usque ad humani sanguinis eflusio-
«usquam comparens, toUi in caelum a gentibus nem, medius intervenit; et, facta oratione cruentam
credebatur. Tunc Asterio humanos miserantc er- deinceps inhibons fratrum contentionem, aquas
rorcs, ct pro his ad Deum valde supplicantc, su- abire jubet, et recedunt, fitque solum frugum,quod
bito victima conspoclibus omninm redditur, nnc antea fuerat navium, ferax. Sed et in quodam loco
ultra in locis illis hic cxstitit error. {Enseb. lib. vii, cum ad construendam ecclesiam rupes obesset,
c. 13, 1-i, Hist. Eccl.)Eu^us urbis civem fuisse aiunt pernoctans in oratione traustulit rupem. Item cura
.mulierem illam quee a Salvatore nostro a profluvio per Alpes transiret aliquando, neccssitate nivium
sanguinis sanata est, domusque ejus nunc in ea coactus,ad fanum divertit ApoUinis, ibique perno-
ostonditur.Pro foribus ejus domus basis qua?dam in ctat. Quo mane recedente, recedit daemon; poscitur
ioco editiore monstratur,in qua mulierisillius velut dare responsa ut prius, obmutescit, consulitur a sa-
^onibus Salvatoris provolutffi, palmasquc suppUcitcr cerdote, opponit tilulum adventum Grcgorii. Mox
tendcntis, imago a^rc videtur expressa. Astat voro sacerdos occupatviani pervcniensqueadGregorium,
,alia.'cre nihilominus fusa statua, in habitu viri stola rj qucrelam cxpulsi numinis exponit, quaestumque
capite circumdati, et dexteram mulieri porrigcntis. doplorat amissum. At ille scribit epistolam in ha;c
Cujus ad pedem statu;c et basis herba quaidara spe. verba : Gregorius AppoUini : Permitto tibi redire
.cie nova nascitur; quas cura exorta fuerit.excrescerc ad locura tuum et agere qua3 consuevisti. Hanc sa-
6olot usque ad firabriara stol;c illius vcrei indumcnti cerdos ad fanum fert epistolara,ponitque juxta si-

quam cum maxime summo vcrticc hcrba cresccns mulacrum; adcst ilerum dffimon, iterum dat ro-
contigerit, vires iudo ad dcpcUcndos omncs languo- sponsa. Tunc sacerdos, in scmctipsum conversus,
rcs morbosque conquirit, ita ut quiccunquc iuerit ait Quomodo non multo melior est Gregorius isto
:

Inlirijiitas corporis, haustu cxiguo madefacli graiiu" ApoUine, cujus oblemperat jussis? et descendens
pis dcpellatur, nihil omnino viriuin gcreus, si ante- cadem hora ad Grcgorium, rcferensque epistolam,
,(|uam limbriae suramitatcm contigerit, dccorpatiir. rom ordine pandit.utquc se offcrat Deo, rogat. Tunc,
Hanc staluam ad similitudinem Jesu vultus fbrma- rclicta gcnlilitatc,fuctus cst ab eo catcchumonus, et
tam trudcbant; quae pcrmansit usque ad tcinpora cura se caslissimo! vitic ot abstinentissiraaB manci-
857 HISTORl^ SACn^ EPITOME. — LIB. VII. 858

baptisma consequitur, et in tantum A cos, et nuper inventos per semetipsum vero con
-paBset, etiam :

fide et virtute proficit.quod B. Gregorii successor m positos, diebus Paschae in medio Ecclesiae canere

episcopatu efficitur. Sed et inde Gregorius ingenii fecisset mulieres, quas ipse (horrendum auditu) de
sui nobis in parvo maxima monumenta dereli- se instituerat qualiter etiam, incedens per plateam,
:

quit. tali quadam ambitione uteretur ut publiceepistolas

C.APUT VIII.
relogeret, atque in auditu omnium et oculis dictaret,
assistentibus sibi in platea notariis, quanquam su-
•Nota mctaplirasim Gregoni (a) jnariyris, et Episcopi
Neocassarix. perbe etiam tribunal in ecclesia sibi multo altius
ma. quam fuerat, coUocasset, etverbum faciensjactaret
In Ecclesiasten namque metaphrasim scribit

gnificentissime.et calholicee fidei expositionembre- super modum dexteram, ac palmam femori illideret,
continentem Unus Deus Pater Verbi viven- pede quoque subsultaret, et scabellum feriret, ct
-viter ita :

etfigurae, more theatrali ab auditoribus voces clamosas et

tis, sapienticesubsistcntis.et virtutis suae
plausum expeteret: maxime impudenter etiam mu-
-perfectus perfecti genitor,Pater Filii unigcnili.unus
lieres secum habitare permisisset, et presbytcris et
'Deus, solus cx solo Deo, figura ct imago deitatis,
diaconis,qui ejus morem gerebant, similem dedisset
verbum penetrans,sapientia comprehendens omnia,
licentiam.
etvirtus qua tota creatura fieri potuit.Filius verus j>

ex invisibili, et incorruptibilis cx
veri, et invisibilis CAPUT XI.

incorruptibili,ot immortalis ex immortali.et scmpi- {Euseb. lib. vii, c. 26. Hist. Eccl.; Niceph. lih. vi, c.

ternus ex sempiterno.Unus Spiritus sanctus ex Deo 19.) Igitur, damnato et expulso ab Eoclesia, cum
substantiam habens, et qui per Filium apparuit, publica manu, ex mandato Aureliani
.exire nollet,
imagofiliiperfectiperfecta, viventibuscausa sancti- imperatoris Domnus nominein Ecclesia Antiochena
tatis.sanctificationis praestatrix, per quem Deus su-
succedit episcopus. laterea malis consiliis deprava-
per omnia et in omnibus cognoscitur, et Fiiius per tus Aurelianus,persecutionem meditatur in nostros,
quem omnia. [Eiiseb. lib. vii, c, 25.) Et Trinitas eousque ut,scriptis litteris volenti subscribere, dex-
ista pcrfecta majestale, et sempiternitate, et rogno
tera Dci intcrvenerit, et sub.scriptionem deturbave-
minime dividitur, neque abalienatur. Igitur ne-
fulmen quoque antc eum magno pavore circum-
rit,
que factum quid aut serviens in Trinitate, neque stantium ruerit ac non multo post morte subita
:

superinductum,tanquam antehac quidemnon sub- condemnatur.

sistens, postea vero superingrcssum.Neque ita de-
CAPUT xii.
fuit unquam Filius Patri, neque Filio Spiritus san-
Aurelianm regnat annissex.
ctus, sed inconvertibilis, incommutabilis eadem
Trinitas semper. Hactenus de Gregorio. Cui Probus succedit,; cui et totidem annis con-
summato,Carus cum filiis Numeriano et Carino suc-
CAPUT IX.
ccdit. Quibusin brevi consummatis, regnat Diocle-
Galienus imperator reynat annis quindecim.
tianus sed paulo anle imperium ejus Dionysius
:

Interea Dionysius apud Alexandriam in pace ec- romanus poiitifex obiit.

clesiastica diem obiit, decem et octo annis functus
CAPUT xui.
aacerdotio. Maximus succedit.
Dionysius Papa sedit annis novem. Carus cum filiis
CAPUT X. regnat duobus annis, nec tniegris.
Ciaudiits regnat aimis duobus.
Beatus quoque qui tunc meruit rapi de mundo,ne
{Niceph. lib. vi, c. quoquc mo-
28, 29.) Galienus videret mala quae iste Diocletianus mox intulit Ec-

riens Claudium.habet successorem, qui in brevi mo- clesiis ultra quam Tunc apostolatui
credi potest.
ritur, Aureliano suceedentc. Gujustemporibus con- succedit Felix, quo tempore Manes magus quidum,
gregato apud Antiochiam concilio, Paulus Samosa- secundum nomen suum insaniens, Perses genere, a
tenus uHima animadversione damnatur, disputante quo et Manichaeorum haeresis, novam sectam facit,
cum eo Malchione quodam, perfectae eruditionis g^ dogmata quaedam profert, a diversis mutuata hae-
viro, excipientibusque notariis;. Ou;c disputatio ita ^ reticis^et nunc Ghristum se simulat, nunc Paracle-
magnifice ab eo et accurate habita est, ut nunc tum senominat.etelegitduodecimadsimilitudinem
quoquelegentibussitinadmiratione.Itaquesecundo Christi discipulos.
jam manifeste Paulus haereticus confutatur, datis
CAPUT xiv.
epistolisDionysio,'Romanopontifici,MaximoAlexan-
Felix Papa sedit annis sex.
drino {Euseb. lib. vii, c. 30); cujus haeresis et dam-
natio innotescit, et mores : qualitcr Filium Dei ne- Igitur, FelicePapaconsummato,Eutychiaaus suc-

garet dcscendissc de coelo, sed a Maria coepisse cedit q.uo in brevi consumraalo, Gaius episcopus
:

qualiter eligitur. Hicjam tempore Euscbii quindecira annis

assereret, et initium habuisse de terra :

etiam paalmos, qui in Dominum noatrum Jesum sacerdotio perfunctus, Marcellum relinquit succes-

Christum dicebantur, cessare fecisaet,, .velutneoteri- sorcm, quemjam tempusperaccutionis iavcnit.

(a) De hoc Gregorio est liber Gregorii Nysseni.

859 HAYMONIS HALBERSTAT. El»isr.. OPP. PARS III. — MISCELLANEA. 860

LIBEK OCTAYUS.

CAPUT PRIMUM. A. bant. Tunc apud .\ntiochiam, inter caeteros agones,

Entychianns sedit annis ^ninqn^^. quoddam nobile factum est quod silere non debeo.
Duo juvencscomprohensiimmolarecoguntur.Aiunt:
Inlerea nonus deciraus annus erat imperii Diocle- Ducite nos ad aras. Qui cum aljducti fuissent,manus
tiani, et incipit fieri persecutio in Christianos ab eo suas supponentes igni: Si subtraxeriinus,inquiunt,
permaxima, jusiosiquidem Dei judicio etnecessaria sacrificasse nos credite. Etquoadusque caro omnis
correctione, cum jam multa libertate, multa indul- in ignem dcfluerot, immobilitor perdurant. Itaque,
gcntia vitiati sunt morcs nostrorum, et disciplina cumjamcrudolitatesatiatusimperatoraliquantulum
Ecclesiarum corrupta {Eiiscb. lib. viii, c. 1, 2, 3,4, resipisceretproponit edictum ut jam Christiani mortl
cum seq.(, dum fides nostra per diversa dogmata non tradantur, sed, dextris oculis ferro cffossis, et
scinditur, et ob id vilescit ; dum pra^lati et rectt)rcs sinistrffi pollice sauciato, sic permaneant. Sed cum

et duccs populijhumilitatisChristianajetsinceritatis statum Ecclesias crudeli animadversione vastari,

obliti, adversum se odiis et contentionibus inflam- illum aeternum ac pervigilem non lateret oculum,
mantur. Tunc ergo nefanda edicta principis propo- castigatainpaucis familiasua, adest continuo ultrix
nuntur, ut cunctrc Ecclesia? usque ad solum do- Dei dextera in imperatores Diocletianum et Maxi-
struantur, sacrje Scriptura; comburantur igne : ct, _ minum,quorum altcr in Occidente, alter in Oriente

si quis nostrorum statin honore,privatuseo maneat vastaverat Ecclesiam, ita ut, nutu divino subito per-
infamis. Denique qui prfesunt jubentur simulacris mutati, deposita purpura caeterisqno imperialibus
immolare, alioquin conjici in vincula, ac torqueri. ornamentis, plebeii fiant ac privati post impcrium.
Igitur in Nicomedia,et Thebaide,et Phocnice, et Ale- Tunc ergo jam pervim etcontentionem Romano im-
xandria, denique per fotam ^flgyptum.et Phrygiam, porio in duas procurationes diviso, Maximinus in

et Syriam, et Cappadociam, et ca^teraundique loca Orientis partibus regnat, vi rapiens nomen Augusti,
turbo persecutionis tam immensus et intolcrabilis Constantius in Occidente. Hic Constantius erga no-
fuit, ut ex ipsa nimietate et atrocitate gcstis marty- stros clemenlcr agit. Sed et Maxentius, Maximini
rum deroget (idem. {Niceph. lih. vii .c. 17. Hist Eccl.) Ilerculei filius, collegse Diocletiani, in urbe Roma
Alii flagris discerpuntur, alii fodiuntur ungulis, alii dominium occupat, et exercet tyrannidem. Flic ma-
flammis ignitis uruntur, alii gladio obtruncautur, gicam secutusartem, totam Romam scelerum flagi-

alii patibulis affiguntur, alii prscipitantur in mare, tiis et faece impuritatis replet, gloriam nobilium ob-
alii post tergum vinctis manibus appenduntur, et scurat, senatores proscribit, matronis nobilibus
trochleis distenti membratim divelluntur, aliitestis abutitur.
fictilium vasculorum laccrantur, donec tota eorum CAPUT III.

eradaturcutis, aliidanturad bestias, leones, ursos, C Regnum Conslantii et Maximini.

pardos, tauros, apros, et ad omnes ferarum genus.
In Orienti vero atque jEgypti partibus similis est
Ipsi sacerdotesecclesiarum nudantur inverecunde,
ei per omnia Maximinus, cxutus principem,rabidum
huc atque illuc ab impiis trahuntur. Pro nefas ! qua?
induit tyrannum, simulacra colit, auguria sectatur,
homicidis,adulteris, venenariis,acsepulcrorum vio-
impurus conviva et ebriosus, omnique genere disso-
latoribus fuerant fabricata,nunc episcoporum, pre-
lutionumfluctuans,hostismaximeChristianorum,et
sbyterorum, diaconorum, caeterorumque rciigioso-
persecutor quibus igncs, laminas, cruces, et sin-
;
rum, colla constringunt ita ut criminosis nec vin-
;

gulis membris specialia infert supplicia. Igitur de-

cula superessent, nec locus ergastuli. Tanta ergo
cem annis hujus persccutionis devolutis, adest itc-
scelerati principissatellitibusineratiibidotorquendi
rum divina providentia nostris, et quos per igncm
ut vacarent per otiuin ad excogitandos novos crucia-
probaverat, educil ad rcfrigerium. Nam divina cor-
tus. Quibusdam sub unguibusacutas infigunt arun-
reptus ultione idem Maximinus, subito inflatus, vi-
dines: quibusdam plumhum igne liquefactum dorso
sceribus,distenditur,pulrefactisquepostmodumvul-
dilfundunt, usque ad ioca pudenda quibus egestio
neribus, vermes cbullit, fctoremquc intolcrabilem
naturalis procreari solet ; feminisque candentis
exhalat.
forri et exusti massa:!, absque ullo humani-
plumbi rj

tatis respectu,per pudenda visceribus merguntur.Et

CAPUT II.

si torlores alicubi duas vicinas arbores sibi invenic- (Haymo.) Redivivum quodam modo per siniilem
bant, ramos ad se inflectehant, eisque singulis sin- morbum habemus nunc Herodcm. Ille, quia Chri-
gulos martyrum podes ligal^ant qui rami cura ad ;
stum porscquitur, pubc tonus inflatus scatetvcrmi-
situin suum naturali impetu roferrenlur, discerptis bus et isto probroso codom laborat cxitu, quia per-
:

divulsisque visceribus, avulsasecum membra rapie- sequiturChristianos. Actura siquidem pulchro divin®
 ,

B61 HISTORLE SACR^ EPITOME. — LIB. VIII. 862

considerationis intuitii, ut daretur intelligi quanta A simus imperator, Constantii aeque moderatissimi
sit capitis et membrorum connexio, quanta et quam principis.dc quo paulo ante memora\-imus,filius et
indivisa sit Christi charitas, zelus ad Ecclesiam, hacres, Romanum obtinet imperium. Hic in obser-

dum eamdem iufert vindictam persecutoribus suo- vantia religionisomnes ante se imperatores exsupe-
rum, quam sui ipsius persccutori. {Euseb. lih.\x,c. rat. Hic, ultimis persecutionum temporibus fere,
9, Hisl. Ecd.) Itaque, cum jam desperarelura mcdi- cum vcllct Deus repropitiari sanctis suis, et Eccle-
cis,seraductu3 poenitentia, Maximinuslegemscribit siam suara tranquilla pacis soliditate stabilire,Chri-

ut cesset pcrsecutioChristianorum^otreffidificentur stianus effectus, lieentiam dat Christianis concilia

ecclesiae. Tunc, velut sole terris reddito.relaxantur libere congregare,'et a?dificare ecclesias,quasetipse
omnes vincti:et qui damnatierant per metalla, re- plurimasconstituerat,etplurimalargitur,divinocom
-vehuntur, instaurantur ecclesia;, sacerdotia repa- monitus Spiritu, et hoc coclestl miraculo.Cumesset
rantur, stupentibus gentilibus turmis de tanta et pugnaturus contra Ma.xentium urbis Romac tyran-
tam subita rerum mutatione. Sed hanc pacem red- luim, et inde divinum auxilium deprecarelur, vidit
ditam nostris Severus Maximinus, praefaliMaximini nocte persoporem signumigneumin coelo,etastare
coUega, in Orientis partibus atque .Egypto tyranni- angelum dicentem:Constantinc, ?h hoc signo vinces.
dem cxercens, statini post sex menses perturbat. Itaque cum hoc signo in militaria vexilla transfor-
p
Rursuin adversus nostros persecutio instauratur, mato procedit ad bellum,idemque signum ex auro
^concitantur simulacrorum pontifices in odia ct ne- fabrefactumdexlera manusua gestans, et dcprecans
cem Ghristianorum. Quod ut aliqua justa ratione Dcum, ut si lleri posset, illam dexteram suam non
videatur fieri,conlinguntur acta quaedam velutapud sineret Romano sanguine maculari ;
pr.-cstatque ei
Piiatum de Salvatore nostro habita, in quibus adver- Deus, Maxentiumque tyrannum congredi parantem ,

susChristum omnisblasphemia conscribitur. (Idein, cum universisnavibusquibus fluvium slraverat,de-

c. 6, 7, 8, ejusd. lib.) Tunc rursum apud Tyrum et mergitin profundum.Tunc senatiispopuhisqueRc-
PhcEnicen multi martyrcs agonizant, et per multa manus, tyrannica peste libcrati, Constantinum ut
alia loca.Additquoque praifatusSeverus Maximinus suae libcrtatis restitutorem excipiunt, faciuntqueei
impietati suae,quod adversum nostras leges aereis ta- imaginem ob honorem triumphi. In cujus dextra
bulis scribit, tanquam in a^ternum mansuras, in idem imperator signum crucis depingi jubet, et
quibus impie et superbe commemoratquodexChri- subter ascribi hujusvirtute Urbem restitutam esse
stianorum pcrsecutione esset temperies et ttrrae fe- libertati. Tunc legem scribit, conspirante etiamse-
cunditas abundantior. [yiceph. lib. vii, c. 21, 22 cum in hoc Licinio, sororis su;p Constantiac viro, et
23, cum seq.) Sed his superbis legibus statim con- consorte regni, ut ab univcrsis colatur Deus Christia-
tradicitur a Deo, et res vertuntur in contrarium, et C norum, qui sibi victoriam dedit etUrbi libertatem;
pro ipsa nostrorum persccutione mox im- restricto quam legem et usque ad Orientis partcsemittit,ubi
bribus coclo, et facta intolerabili ariditate, fames ibi adhucferbuerat persecutio.Tunc aperlius indulgen-
dira grassatur; aeris quoque temperies in tantam tia legitimi principis manifeste status Ecclesiarum
vertitur corruptionem, ut humana corpora pessimis reperari incipit, verbum et doctrina Christi libere
ulceribus intumescant quae ignis saccr appellantur.
;
propagatur, celebrantur festivitates, conveniunt
Igitur duae validissim^ pestes et lues populumdcva- episcopi, ecclesiac dedicantur.pcrsecutores quoque,
stant, cum tamen, quod mirabiies.nec famesinali- per quos Maximinus impietatisfomentaconceperat,
quo,necluesnostrisdominaretur. Undepostmodum jubente principe, suppliciisexcruciantur ipsius vero ;

ab omnibus Christiana religio vera et perfectaesse tyranni imagines sculptae vel pictae praecipitari ju-
inclamatur, petiturqueanostrissubsidium alimoniac hentur, vel atro fuscari, aut coloribus oblitterari.
et orationis. Addit quoque Deus Maximino hancjusta Duro ergo apud Deumet homi-
sic proficit Ecclesia

retributione confusionem rebellant Armenii prius

: nes, et quasi quaidam imago ca;lestium habetur in
amici Romanorum.propternefariaejus edicta;quo- terris,praefatus Licinius, .^ugustoinviJensConstan-
rum in bello et ipse turpiter fugatur, et exercitus tino, quod ob maximam religionem in veneratione
interiit ensc {Idem, c. 31, 39, eju.fd. lib.) Tunc sacer- n esset omnibus, et maxime Christianis, occultas insi-
dotes deorum suorum, etdivinos,quorumresponsis dias molitur. Sed,carens elfectu^mox apcrtumbei-
bella moverat. interfici jubet tanquam fallaces.Qui lum indicit, Chrislianos versa vice persequitur, et,
et demum vehementiaegritudine,etdoloribus inter- nova et inaudita crudelitate, missis in carccrcmci-
norum viscerum corrcptus, amissis quoque morbo bum et potum interdicit : nolentesque sacrificare
luminibus, et tunc magis quid adversus Christum novis ac monstruosis excrucians suppliciis, tradit
commiserit videns, vivendi finem facit, lata prius lanionibus. ut porcorum more suspensos.etcaudi-
lege pro liberatione Christianorum. cibus superpositos.Cffdant in frustra,etin maread
CAPUT IV. pabulumpiscibus projiciant. Missos vero in exsilium
De Constanlino imperatore. legitimis uxoribus spoliat, ac suis(fJiPatellitibusjun-
Per idem tempusexoritur Constantinus religiosis- git.Jam vero ecclesias fidelium,quas prius exstrui

(a) Subaudi eas.

 j863 HAYMONIS HALBERSTAT. EPISC. OPP. PARS III. — MISCELLANEA. 864
pr.-ficeperat,subvertit.Deniquc,tantaejustyrannide A siarum statu incredibili diligentia restituto quas :

motus, Constantinus ire obviam parat, nec difficul- deinceps sumptibus, privilegiis, honoribus ampliare
tas fit victoricE, ubi et causa justior, et virtus emi- et sublimare procurant. Hucusque Eusebius Gesa-
nentior axstat.Dejectoquo tyranno Licinio.solidita- riensis. Reliqua Rufinus persequilur.
tem Romani impcrii solus obtinet cum Fiiiis, Eccle-

LIBER NONUS.
CAPUT PRIMUM. Arii condemnaturmanifestis Scripturarum dlctioni-
Sed his tempoiibus, commoda pace et quieteEc- bus : quia et Deo Filius naturaliter unigenitus est,
clesiis reddita, alius persocutionis turbo invehitur. Verbum, virtus, sapientia solius Patris,et Deusve-
Etenim Arius quidam, Alexandriffi presbyter,prava rus,sicut Joannes ait, spIendorgIoricB,et figurasub-
quaedam dogmatizat, et ab illa ajterna et ineffabili slantia3 Patris.Verum, post diuturnum multumque
Dei Patris substantia vel natura Filium conalur ^ tractatum, placet omnibus 6u.oo;ctov scribi debere,
ab-
scindere, dicens Non semper beus Pater fuit.non
: id est ejusdem cum Patre substantiac Filiumconfi-
sempcr fuit Dci Verbum : sed fuit, quando Deus teri. Deferturad Constantinum sacerdotalis concilii
Pater non fuit. Dei autem Verbum ex non existenti- senlentia quam ille, uta Deo prolatam, veneratur,
;

bus factum est. [Socrat. lib. i, cap. 14. Trip. Hist.) etcontradicentibuscomminaturexsilium.Exemplum
Existens enim existcutem ex non existente fecit, autem sententias, vel Nicaenje fidei est hujusmodi :

quapropter fuit aliquando, quando non fuit. Creatura

tantum et factura est Filius,
CAPUT III.
neque similis estPatri
secundum substantiam ncque verus est, neque vera
;
mp.6, Hist. Eccles.: Socrat. lib. ii,
{Rufin. lib. X,

sapientia ejus est, neque vcrum naturalitcr ejus

Ver-
bum est, sed unus quidem creaturarum et factura-
rum est;abusiveautem diciturVorbum etsapientia,
factus et ipse cxistens in proprio Dei verbo,
et in
Dei sapientia, in qua omnia et ipsum fecit Deus.
Unde convertibilis est, et mutabilis per naturam,
et r hoc est ejusdem cum Patre substantia?, per quem
sicut et universa rationalia. Peregrimum enim,
extraneum, et remotum est vcrbum a paterna sub-
stantia,et invisibilis Filio Pater. Non enim perfecte
et integre novit Filius Patrem neque
enimperfecte
Gredimus in unum Deum Pa-
eap. 9. Hist. Trip.).
trom omnipotentem, omniumvisibilium etinvisibi-
lium, ct in unum Dominum Jesum Christum, Filium
Dei, natum ex Patre, unigenitum, hoc eat, ex sub-
stantia Patris, Deum ex Deo, lumen ex lumine, Deuin
verum ex Deo vero, natum non factum, 6jiooufftov,
omnia facta sunt quai in ccdIo et quse in terris, qui
propter noshomines,et propter nostram salutemde
•ccelis descendit, et incarnatus est, hoc est factus.
:

videre potest ; nam

suam substantiam novitFi-
nec Passus est, et resurrexit tertia die, et ascendit in
lius sicut est. Propter nos enim factus est, codIos, inde venturus judicare vivos et mortuos, Di-
ut nos
per eum,tanquam per mysterium, crearetDeus, et centes autem : Erat aliquando, non erat antequam
nequaquamsubstitisset,nisi nosDeus facerevoluis- nasceretur, vel non erat antequam fieret, aut :Quia
set.Nonergonaturaliter est Dei Filius,nec aliquam ex non exstantibus factus est, aut ex alia substantia,
babetad Deum proprietatcm,quando non ipsumna- vel ex subsistentia : dicentes etiam aut convertibi-
tiiroe mutabilis existentem propter lem aut mutabilem Filium Dei, hos anathematizat
rnoderationem di-
ligens est, etvirtutem non mutatam ad deteriusele- catholica Ecclesia apostolica. {Theod. lib. ii, cap.l;
git cum, etsi Paulus et Petrus ad hoc pervenissent,
; lib. \, c(ip.i5. Hist. Trip.) Hanc venerabiliter fidem
nihil possent ah eorum filiatione difforre. decem et octo episcopi amplexi sunt, inter
trecenfi
Hic ergo
Arii blasphemus error Ecclesiam conturbat, quos major adbuc erat numerus confeBsorum Ghri-
quajstio
latius innotescit; quemAlexanderAIexandrinusepi sti, et martyrum.Nam et Jacobusquidam Antiochiffl
scopus persequens,Arium zelo fidei innotescerefa- ^ Mygdonis, qui mortuos resuscitavit, vivos curavit.
Scrmo
cit-. pervenit usquc ad principem Constanti- et alia multa oporatus est miracula.Paolus quoque
num. Tunc sx sententia saccrdotum apud urbem
illi •NeocajsariffijCastri positi jujita Euphratom,qui am-
Nicffiam convocat episcopalo concilium ibique
trc- :
bas manus habuerat ligatas, ignitoque fcrro com-
ccntis deccm et octo episcopis residentibus, ca;teris- bustas rabie Licinii,Paphnuciusquoque .f^gyptius,
que honorabilibns pcrsonis,phiIosophis,acdiaIecti- ex eorum numero quos Maximianus, dextris oculis
cis, et opinatissimis quibuscunquc scholasticis, effoBsis et sinistro pollice suociso, per metalladam-
Arium adesse jubct, ac dc cjus propositionibus et naverat, adcrant ibi. Sed ot Spiridion, Ojrius opi-
quaestionibus judicari. scopus,cx eorum numero dioitur fuisse,vir unusex
ordinc prophelarum,quipastorovium inepiscopatu
OAPUT II.
permansit ; cujus hoc fertur factum insignc, et om-
E.v utraque historia permutatum.
nibussaeculis admirandum Filiam habuit, qua? cum
:

Tunc dc fide ibidem subtiliterdisseritur errorquc ; ci bcnc administrasset, virgo defunotR o<t^ post
865 HISTORL€ SACR^ EPITOME. — LIB. IX. 866
obitiim ejus venit quidam dicens, se ei deposilum A plantatione quidem,sicut ex radice germen : ex di;-
comraendoisse rem gestam ignoraverat pater :per-
; cisione ver-o,ut ex patre filius :ex partitione autem,
quisitnm in tota domo quod poscebatur, nusquam massa aurea annuli aurei duo vel tres;sed
siout ex
inventum est. Persistebat ille qui commendaverat, secundum nullum horum, inquiunt, est Filius Dei
et fletu et lacrymis pcrurgebat, comminans etiam consubstantialis Patri, proptercaergo in fide consub-
sibi depositum reciperet.Permotus la-
mortem, nisi stantialitatis consentiendum non est. Hos igitur
crymis ejus senex, ad sepulcrum filia; properat, damnat universalis synodus cum imperatore, etre-
atque illam nomine claraitat suo.Tunc illa desepul- legatexsiliocuraArio, etsectatoribusejus. [Ru/in. c.

cro Quid ns ? ait, pater, Coramendatum, inquit,

: Per idem terapus crux Domini ab
7, 8, ejitsd. lib.)
illiusubi posuisti "?At illa,locum designans :illic in- Helena Couatantini matre, religiosa femina, reperi-
vcniesdefossum. Regressus domum suam, deposi- tur, ubi quondara antiqui persecutorcs in loco se-
tum, ubi filia de sepulcro i-esponderat, repertum, pulcri simulacrum Veneris collocaverant; ut si quis
tradit reposcenti. Sed et mulla ejus reforuntur alia ibi Christum vellet adorare,Venerem potlus adorare
hujusmodi rcverendissimi viri sederunt
gesta.HijCt videretur. Inveiiitur et illo titulus a Pilato conscri-
apud Nicaeam. (Haymo.) Unde Indubitanter credi- ptus,sed et aliae dute cruces.Tribus igitur crucibus
mus, prsedictam ibidem synodum a Spiritu sancto p repertis, Macarius ejusdem loci episcopus, defi.xisin
quadamdivinitusconsiderationecongregatamfuisse, terra genibus, cum regina Deum suppliciter depre-
ut scilicet nobis posterioribus, ac diurnis, vel mo- catur, ut, quiB illarum crux ad Dominicam gloriam
firmum esse ac catholicum
dernis, darelur intelligi fuerit innotescat. Tunc, adhibitis duabus semineci
quidquid ibi lidei promulgatum ost.
de mysterio cujusdam matrona} corpori, nihil operatur, adhibet
Quod quideni tam divini, tamque spirituales viri lo- tcrtiam,et mox exsurgens muIier,magnificatDeum.
cuti sunt, qui non erant similes nobis indignis et Percepto ilaque evidenti indicio, regina teraplura
peccatoribus, qui propter injustitiam nostram in mirilicum in eo loco Mbi crucem repererat, statuit.
Scripturis sanctis fallere possumus, etfalli. Neque Clavos quoque, quibus corpus Dominicum fuerat
enim potuit Spiritus sanctusfallaciamproferre, per affixum, portat ad filium. Ex quibus illc frenos et
quos tanta et talia operabatur miracula.Igitur, Do- galeam aptat ad usum belli, adimplens Zacbarice
mino cooperante, et sermonem confirmante eorum propheliam, dicentis Et erit quod in freno est
:

sequentibus signis, quidam episcopi, etiani in ipsa sanctum Domino omuipotenti. Ligni vero salutaris
synodo, ct circa synodum, virtutes aliquas,et signa partem defert filio, partem sibi reponit.
fecerunt. {Rnfin. lib. x, cap. 3, Uist. Eccles.) Nam CAPUT v.
cum ibi philosophus quidam,in arte dialectica insi-
{Sozom. lib. Trip. Histor.) De hoc
II, cap. 18,
gnis,objectis qufflstionibus fidei nostne occurreret, C
ligno Sibylla dixitapud paganos: ter beatum li-
ncc ab aliquo posset concludi,quidam exconfessori-
gnum, in quo Deus affixus est Pra;terea praadicti !

bus, simplicissimae naturoe vir,et nihil aliud sciens

imperatoris raater octogesimo aetatis suae anno de-
nisi Cbristum Jesum, et hunc crucifixum, paucis
codit,multa filio pietatis mandataderelinquens. Quae
philosopho insultanti congreditur,expositaque sim-
mox postponens,seductus a sorore Constantia,
ille
plicitate fidei quadam, eum ineffabili pietate mox
et multig precibus ab eainterpeIlatus,Arium de exsi-
permutat, et efficit Chrislianum. Et tunc oslensum
ad episcopos, qui tunc
lio revocari jubet, et mitti
est philosopho quia regnum Dei non in sermone,
forte Hierosoiymisad dedicationem ecclesire conve-
sed in virtute consistit.
nerant, fidemque ejus probari.Tunc ille fidem scri-
CAPUL IV. psit,quae quidem sensum nostrum,et verba nostra,
Ex Tripartila hisloria, aclum GonstarUinopoli. professioneraque nostrara continere videretur;

[Sozom. lib. I, cap. 4, Trip. Histor.)' Sed et CAPUT VI.

Alexander Constantinopolitanus,vir admirandaj con- {Soc. lib. III, c. 10, Trip. Hist.) Imperator au-
versationis,cum quidam philosophi causarentur ad- tem, adhuc de Ario experiri volens, eum revocat
versus imperatorem,quod novam in republicaintro- n ad palatium ;
qui, percunctatus de fide Nicaena, fi-

duccret culturam, et ipsi Alexandro opponere vel- cte subscribit,etproestat juramentum,quodam modo
lent de dogmate, in nomine Christi operatur viriu- jusjurandum arte deludcns.Ferturque scriptam se-
tem, imperatque maximo eorum philosopho, tanta ctam suam habuisse in chartaquam sub ala ferebaL
spiritus virtute, ne loquatur, ut una cum ejus ser- Unde vere jurare se credidit, dicens se sic sapere-
mone os illis penitus obstructum sit. Sed jam ad sicut scripsisset. Credens ergo imperator, suscipi
historiam revertamur. Dictata Nicana fidc, et tam eum ab Alexandro, Constantinopolitano episcopo,
ab ipso imperatore,quamabepiscopiscommunicata, in communionera jubet.Quo rcnuente adhuc propter
Eusebius, Nieomediae praesul, cum reliquisquatuor infaraiam, et suspicionem hffiresis dcvitante, jubet
episcopi^, magis faventes Ario, nolunt subscribcre Constantinopolim synodum congregari. Ante vero
verbum consubstantialitatifi, reprehendentes,dicen- unum concilii diem constitutam, proaternens sc
tesque consubstantiale es3e,quod ex aliquo est,aut Alexander sub altarc, tota nocteclamat ad Domi-
ex partitione, aut decisione, aut plantatione : ex nuni, dicens ; Judica, Doinine, inter Eusebii minag
 867 HAYMONIS HALBERSTAT. KPlSC. OPP. PARS. Hl.— MISCELLANEA. 868
pt A;ii jurnmMituni. Qno valdo supplicante. pr.-c- A pioctmalofino. Xam primo clericuset philosophus
pumptioncm Arii et juramentum mendax mox vin- insignis,postmoduni ad idola convertitur. Et primo
dicta Dei porsequitur. Etonim. cum in crastinum quidem pacificus rolaxat episcopos de exsiliis, et
matutinum ad ecclcpiam properarot, episcoporum benigne agit adversus nostros;deinde persequitur,
etpopulorum frequentiaconstipatus,humanffi neces- et infert supplicia.Hic,in odiumChristi,Judaeis por-
sitatis causa ad secessum declinat ibique cum se- ; mittit reparare lemplum Hierosolymis ;
qui ex om-
omnia viscera in seces-
deret, intestina ejus atque nibus provinciis nova templi fundamenta
collecti,
sum cuniculorum dcfluxere. Tunc Eusebius Nico- jaciunt,quffi subito terrae motu corruunt divinitus,
medise cum caeteris Arianis confunditur,nec propter saxis ingentibus longe latequedispersis. Et ne hoc
causam Arianum dogma confunditur, sed ad tcm- casu crederetur factum,sequenti nocte in vestimen-
pus occultatur. tiscunctorum crucis apparuit signum.Quoattoniti
CAPUT MI. miraculo,plurimi Christo crediderunt.IIic etiam Ju-
(n) cum inNico-
Interea Cnn«tantinus imperator, lianus ad cumulum nequitiae summaecontra Deum,
mediadegeret,l;xnguore gravatus,in extremis bapti- insigne Christi simulacrura, quod apud Caesarcam
zatus ; distuleral enim usque ad illud tempus, in mulier a sanguinis liberata profluvio coUocaverat,
Jordane hoc promereri desiderans. Qui, condito te- satis impudenter deponit,suamque eodem lococol-
stamento,et tribus filiis hfljredibus constitutis.pri- locat imaginem.quce igne de coelo cadente postmo-
mo, scilicet Constantino,in Hesperia ;secundo vero, dum fulminataest ;caputcum cervice una in terram
scilicet Constantio, in Oriente ;
juniore, scilicet est dejectum, reliqua pars hactenus ad judicium
Constante.Cffisare ordinato ;et in partibus Occiden- fulminis reservatur. Tunc vero Pagani imaginem
tis post quinquagesimum quintum atatis suoe an- Christi confregerunt, quam postmodum Christiani
num, vivendi finem facit, revocato prius Magno recolligentes recondiderunt in ecclesiam.
Athanasio in Alexandriam, propter persecutionem
CAPDT IX.
Arianorum exsulante. Igitur Christianissimo impc- E.v concilio apud Alexandriam.
ratore defuncto, Arianum iterum dogma repulhilat.
{Sozom. c. 19, Socr. c. 20, Trip. Hisi.) Interea,
Constantius imperator, soductus ab ha?reticis, in
congregatis apud Alexandriampaucis numero con-
eumdcmerroromdevolvitur,etMagnumAthanasium
fessoribus, licet lidei merito multis, ad sedandas
veritatom edocentem condemnat.In cujus persocu-
haarcticorum procellas tractatur,quibusdam eorum,
tionepostmodum graviter conspirantibus hajreticis,
ad rigorem Ecclesice, dieentibusnon debere eos re-
et multa crimina intendentibus, universus orbis
cipi in sacerdotium qui se utcunque contagione hae-
conjuravit,et commoti sunt principes terraB,gonteg, ,.• .
, , ,
p retica maculaverunt, alus vero, ad compassionem,
., . ,
T
regna, cxercitus, coicrunt adversus eum. In cujus L
,
...
•

promulgantibus non deberenegari aditum abjurato

. , , ...... .

damnatione cum apud Mediolanum congregati sub-

erroreperlidiae redeuntibus. Additurquoquein illo
scribere cogerentur episcopi, quibusdam eorum de-
concilii decretopleniorde Spiritu sancto disputatio,
ceptis, Pictaviensis minime consentit Hilarius.
ut ejus:lcm substanticeac deitalis cujusPater et Fi-
Unde et cum quibusdam aliis episcopis traditur
lius crederetur ;nec quidquam prorsus in Trinitate
exsilio. Inde apud Ariminum synodus ab haereticis
aut creatum aut inferius posteriusquc diceretur;sed
congregatur. Ibi 6jj.oo'Jjlov, quasi ignotum sormo-
dedifterentiasubstantiarum et subsistentiarumser-
nem,et a Scripturis alienum,a fidei expositione de-
cornunt, firmantes sibi sormonem nequam, et di-
mo eisperScripturasmolusest, quas Graeci o-jsia^et

u-:rroTria£i; vocant. Quidam dicebant substanliam,et

cenles soli Christo oporlere credi, et non 6[ioouj'.ov
subsistentiam unum videri,quiatres substantias non
confirmare.
dicimus Deo,nec tres subsistentiasdicere debca-
in
CAPUT VIII.
mus.Alii vero,quibus longe aliud substantia quam
{Rtifi7i.lib.x,cap. 22,Hist. Eccles.) Interea liberius
subsistentia videbatur,dicebanl quia substantiaipsa
Papa traditur in exsilium, ot Felix, diaconus ejus,
naturam ratiouemque qua constat, de-
rei alicujus
in locum ojussubrogaturab haereticis.Hierosolymis
autem uniuscujusque personai
signet :subsistentia
Gyrillus Ma.ximo in episcopatu succedit, aliquando n
hoc ipsum quod exstat et subsistit. ostendat.
in fide varians, aliquando in communiono.
{Socr. lih. VI, cap. I, 2, Hisl. Trip.) Per idom CAPUT X.

tempus Constantinus imperator vivendifinem facit, Hxresis Sabellii breviter adnotata.

Julianus vero succeditinregnum, bonoususprinci- Ideoquc propter Sabellii haeresim, confundentis

(«) Interea Constanlinus imperator. Euscbius, So- pontificum Romanorum litterae dcciarant, GriBCO-
crates, Sozomencs, qui h.Trcsis nominc suspecti rumque sci-iptorum omnium, qui bene sentiunt,
sunt, ut sacrosancti concilii Nicaeni auctoritatem scripta plane testantur, ot moimmentaillius rei no-
convelleront.ea de baptismo Constantini commemo- mine relicta omnino indicant. Qu.-e res,etsi perspi-
rarunt.qua; illorum cerlehaeresim arguunt. Nam qui cua est, alias tamon dabimus opcram ut ordine rem
in oxtremo viliK spatio in Jordanefluvio baptizalus ipsam demonstrcmus.ut qui obstinaloanimo sunt,
est ab Ariano,Constantinuslilius ost,non Constan- etsi cederc veritati nolucrint, pcrspicuc tamen falli
tinus pator, quem Rom;e
baptizaluni a Sylvestro cognoscantur.
es8e,Damapi, Adriani, Gelasii et aliorum velciHim
8G9 HISTORIyE SACH.^ KPITOME. — LIB. X. 870
porsonas, et dicentis quia idem Deu3,quando vult, A. poscens respouaa, ncc suscipit. Percunctati daimo-
Pater est, quando vult,Filius est.quando vult, Spi- nes de causa silentii, aiunt sepulcrum Babylae
ritus sanctus, tres subsistentlas esse confitendas, martyris prope positum impedire. Tunc ille venire
quod quasi tres subsistentcspersonas signare vide- Galilaeos, hoc enim nomine nostros solitus erat ap-
retur,ne suspicionem daremus,tanquam illiusfidei pellare, et auferre sepulcrum martyris jubet. Con-
sectatores, qui Trinitatem in nominibus tantum,et veniuntque nostri psallentes cum exultatione illud
non rebus ac subsistentiis conlitcntur.Sed de incar- Psalmistffi in auribus profani principis :Gonfundan-
nationeDomini comprehensumestquiacorpus quod tur omnes qui adorant scuptilia,et quiconfidunt in
susceperat Dominus,non sine sensu neque sineani- simulacris suis.Unde ille ad iracundiamprovocatus
ina suscepisset. Quibus caute moderatcque compo- Christiauos incarcerat ct infert rnartyria,commina-
silis, soluto concilio, Eusebius vir illustris, potens tus majora tormentapost belli vicloriam. Hoc eo
in verbo
doctrini-e, Orientem circuit atqueltaliam; cogitante,res verlitur in contrarium Nam profectus
circumferens decreta,singulas quasqueEc-
ot illius quidem est, sod reditus nullus fuit ; ibique incerto
closiasadsanitatemrecta! fidei revocat.ldem molicn- suoruiii aut hostium jaculo confoditur. Ferlur au-
te Pictaviensi episcopo Hilario.viro naturaliter eru- tcm quia,dum fuissetvulneratus, moxsanguine suo
dilo, et commodissimo ad pcrsuadendum, cujus r» compleverit manum,et in aerem projecerit,dicens :

multa exstant opuscula, et libri de fide nobiliter Galilffie, vicisti ; et iu eo ipso confessus est cum
odili contraversutias hajreticorum.Interea Julianus blasphemia victoriam.
iinperator contra Persas pugnaturus litat Apollini,

LIBER DECIMUS.

CAPUT PRIMUM. aggrcditur, Patresque monachorum ^Egypti, Maca-

Trip. Histor.) Post Julianum rium,Isidorum,aliumque Macariuin,Heraclidem, et
(Theod. l. I. c. /, 3,
Paulum,discipulos Antonii,tradidit exsilio.qui vitae
Jovinianus ab exercitu trahiturad imperii insignia;
merito insigues et virtulibus admirabiles habeban-
qui cxcusat se sacrilegis non posse imperare, quia
Christianus esset, ncc acquiescit, donec acclamat
tur. Probrevitale proposita Cictera omittens, unum
Macarii insigne referomiraculum Cfficusquidam ad
exercitus :Et nos Christiani sumus.Hic persequitur
cellam Macarii, cum non reperisset eum domi,
haereticos,et honorat Ecclesiam, Athanasium requi-
moestus primo, sed moxfidei ardore calescens .\p-
rit.et ab ipso suscipit formam fidei,et Ecclesiarum C :

disponendarum modum.Sed haec tam heta principia

plicate me,inquit, ad iliarn partom pariotis,ubi cu-
bare solot senior, et admotus, parumque luti aridi
orta mors immaturamox corripit.Post huncValen-
tinianus cum fratre Valente suscipit imperium,
quo paries oblitus erat,palmae suae superponens, et
dc aqua putei cx quo ipse bibat, resolvens oculos
expulsus quondam militia aJuliano profidenostra;
suos, perunxit, et mox visum recepit. (/{u/in. lii. x,
et sibi quidem tunc Occidentales dclegit partes,
cap. 4, Hist. Eccles.) Scd et idem Macarius catuloa
fralri autem Orientales reliquit.Valentinianus ergo
lcffinae caeco3,a matre sibi objectos,cum pro eisdem
in fide et religione Romanam rempublicam admi-
bestia supplicaro viderelur,liberat a caecitate,dona-
nistrat sed Valens,favendo haereticis,abiit in viam
;

turque a bestia plurimis pellibus laniatis pro mu-

patTum suorum. Orthodoxos quosque persequitur,
nere,ore suo enectis, et ante cellam ejus dopositis.
tormentis e.xcruciat, damnat exsilio sed hoc post ;

Sed his tantis virtute mirabilibus non dclert Lucius

Athanasii obitum ;nam,illo superstite, velut divina
Arianus; quinimojubetipsosprajdictos patrcs clam
quadam virtute prohibetur.
^gypti insulamdeportari,ubi et
raptos, in igiiitam
multa operantur miracula,et ronvertunt incredulos.
Quod expavoscens Lucius,veritus populum propter
Athanasius, Alexandrinux episcopus, quadragesimo et
])
sexto sacerdotii sui anno moritur. eremumre-
justos tumultuantem,revocat eos,et ad
mittit. Verum duin hoc Lucius agit in .'Egypto,Va-
(Rufin. lib. x. cap. 3, Hist. Eccl.) Igitur, functo lens Arianorum imperator pcr alia loca non minus
in pace Athanasio post multos agones, et Petro in adversus noslros insanivit, maxime apud Edissam,
locumejus substituto, quem ot ipse sciscitatus de Mesopotamiai urbem, Thomae Apostoli reliquiisde-
successore elegerat,favore principisconcitati adver- coratam ubi de Ecclesia catholicis electis, nec in
:

sum nostros Ariani insurgunt vehementius.
Lucius,Arians pestis episcopus,fugato Petro,supra
persecutiones gentilium vastat Ecclesiam, vastut et
eremum,et bellum quiescentibus indicit.Itaquetria
millia el eo amplius viros, per totam eremum soli-
tafiahabitatlone dispersoSjarmEita manu oppugnare
Tunc campo permittil habere conventum.Tunc velut au-
rum in fornace probatum, in persecutione fulget
Ecclesia: unde non in verbis tantum, sed in carce-
ribus et exsiliis vinculisquefides approbatur.lnterea
cum apud Alexandriam nebulosus quidam doctor
Luciusobtenebraretpopulos,velutlampadera quam-
871 HAYMONIS HALBERSTAT. EPISG. OPP. PARS III. — MISGELLANEA. 872

daiu ilivinje lucis ; Dydinum Domiuus accendit. A CAPUT v.

{ldein,cap. \, ejusd. luminibus

lib.)llica puerilia Valentiniadus regnat decem annis.
oiljatus.ncc ideo minuslitteris se applicans,mirum (Idem, c. 12.) Interea Valentinianus imperator
dictu, in lantam Scripturarum eruditionem divino diem obiit,filiis suis Gratiano et Valentinianiorelin-
pervenit miraculo, ut scholas ecclesiasticae illius quens imperium.Sed et fraterejug, Gothisinsurgein-
temporis maximusdoctor existeret.HuncbeatusAn- tihus, fugiene 6 bello flammis exustus est.
tonius, cum fidci Athanasii teslimonium laturus ad-
CAPUT VI.
versum Arianos de Thebaide descendisset, magni-
De Gratiano illustri imperalore.
ficis consolatus est verbis :Nihil te, inquit, offendat,
Igitur Gratianus cum ffatre admodum parvulo
Didyme,quod carnalibus oculis videris orbatus.Dc-
post Valentem qubque Orientis suscipit imperium.
sunt quos mures, muscie, ct lacertae ha-
tibi oculi
Hic pius fuit ac religiosus,arrnis strenuus, velox in
bent ;sed quia habes oculos quos angeli ha-
laetare,
corpore, ingeuio bonus, et plus verecundus quam
bent, quibus Deus videtur, per quos tibi magnum
Unde et ad curam et admini-
reipublicae inteferat.
scientioe lumen accenditur.
strationem rerUmTheodosium accivit,virum utilem
CAPUT in. et armis maturum, Orlentis ei procuratione per-
De illustribus viris, Basilio et Gr&jorio. B missa. Qui Gratianus postquam multa religiose et
(Idem, e. 7. ejusdem lih.) Ea tempestate Basilius fortiter gessit, et a Maximo Britannorum tyranno

et Gregorius.Cappadocia?, instar duorum coelilumi- peremptus est,post sein Occiduis partibus relinquit
narium refulgent, ambo nobiles, ambo Athenis suf- Valentinianum,cujus interim mater Justina Ariana
ficientissime eruditi ;
qui, remolis denique Sfficula- persequitur Ecclesiam, comminans sacerdotibus
rium GriBCorum libris, monasterium expetunt, soli exsilia, nisi Arianensia suscipiant decreta. Sed et

divinae Scripturce attendentes. Basilius contempla- Ambrosium, turrim adversus hajreticos validissi-

tioni monasticse inhceret,contemptu saeculi humilior; mam.multaoppugnationefatigat ;quem et,persuaso

Gregoriusccclesiasticae actioni,in praedicationelibe- filio, parat exsilio condemnare,sed a populis,incre-

rior.Basilius itaque Cssarias Cappadociae fit episco- dibiliter amantibus Ambrosium,impeditur. Qui Am-

pus. Qui cum a Valente in exsiliura cogerotur, et brosius adversus reginam non se manu defensat ac
starct ati tribunaLpraefecto minitanti fertur elegan- telis,sed jejuniiset obsecrationibus indesinenterin-

ter respondisse : Utinam, inquit, dignum haberem aistit, donec vindice Deo, tyranno Maximo perur-
aliquod munus,quod ei offerrem, qui Basiliumma- gente, versa in fugam, cum filio exsilium sortitur.
turius de nodo hujus follis absolveret ! Cumque da- CAPUR vii.
retur ei spatium deliberandi : Ego, ait, in crastino
C De Theodosio pio ac religioso imperatore.
tempore ero, qui hodie : tu te utinam non mutes !
me-
Interea Theodosius, beneficiorum Gratiani
Et illa quidem nocte cum uxor imperatoris vehe- mor, ad vindictam ejus totis viribus Orientis insur-
menter cruciaretur, et filius ejus unicus divina
gens,sanguinem justuni ulciscitur.regnum recupe-
exstingueretur ultione,rogatur Basilius.et detinetur
rat, fidem catholicam restituit, quam Justina viola-
ad intercessionem, qui paulo ante cxpellebatur ad
verat,et inde ad Orientem regressus, sicut ab exor-
poenam. Itaque, omnibus catholicis expulsis a Va-
dioregni praecipitatispenitusidolis.pulsishaereticis,
usque ad
lente, solus vitae exitum intcmerato com-
congregatis catholicis, in fide et religione et munifi-
munionis sacramento in Ecclesia perdurat.
piam constituit legem,ut sen-
centia perseverat.Hic
CAPUT IV. principum super animadversione prolatie,in
tentite
Gregorius Nauanzenus Constmlinopolim translatus diem tricesimum ab cxsecutoribusdifferrcntur^quo
est.
locusir-isericordiae, vel, si res tuiisset, pcenitentiae
GregoriusapudNazianzi oppidum in loeum patris non periret.
episcopi subrogatur, lamosissimus in doctrina, et CAPLT viii.
ha;reticoruni validissimus oppugnalor.Unde et Con- Variarum rerum insignis hisioria.
stantinopoliin ad ducendum Ecclesiam transfertur n Sub codem tempore apud Laodiceam Apollinaris
(Ru(in.lib.\i, cap. ^O. Uist. Eccles. Idetn, e. 11 ejusd. episcopus, vir sane in caiteris instruetuS, haeresim
lib.}?o.r idem tenipus functo Liberio Romano ponti- generat,ex contenlione assercns solum corpus.non
lice.Damasus succedit in apostolatum,contraquem etiam animam, a Domino in dispensatione susce-
Ursinus schismaticuspraesumit aposlolicam sedem, plum, et pro supplemento illius rationabilis partis,
defendcutibus allerutriset bcllamoventibu9,adeout ipsumDei Verbum fuisse perhibebat. Ilinc descen-
humano sanguine implcrcntur orationum loca.Sed duntApollinarist;eha3rctici,propriashabentessectas
adest asscrtor innocentiae Deus Damuso,prudenti et ctdogmata.TuncconciliumRomiEcongregaturaDa-
innocenti viro. Sed apud Mediolanum deluncto maso, etPetro Alexandrino, cLdamnantur Apollina-
Auxentio, epjscopo haerelicorum, Ambrosius, vir risUc,datahac decretali sentcnlia,ut, siquisFilium
prinio consularis, subito populi clamore episoopus doi humanitatis vel deitatis diceret minus aliquid ha-
adhuc tamen catechuinenus,9ed
eligitur, mox anto buisse,ab Ecdesia fierel alienas. Scd ct Constanli-
ordinalioncm suam baptizalur. nopoli sub IrGceutis quimiuuj^inla Palribussyoodus
873 HISTORliE SAGRiE EPiTOME. — LIB. X. 874
celebratur, in qua omnes haereUci condemnantur. A ^ur, gcnlilibus pro certo asserentibus, quod si

Tunc Martinus, Turonicorum, Gallise civilatis, epi- humana manus illud tetigisset, terra dehiscens
scopus, multis miraculorum signis eiTulget. Tunc illico solveretur in chaos, ccclumque rueret in prae-
Hieronymus presbyter in Bethlehem,imo toto orbe ccps. Tum ecce unus ex militibus, fide concales-
clarus habetur de quo non sine magna admiratione
;
cens, correptam bipennem maxillae veteratoris illi-

suspicio, quare in hac historica narratione a Ru- dit nec ccelum tamen ruit, nec terra distenditur.
:

fino prajtermissus est insigniri, maxime cum casteros Exinde, aliis adjuvantibus ad caedendum, senex ve-
illustres viros, et contemporaneos suos nobilitaverit ternosus distiahitur, et in conspectu clericorum
eloquio, qui vel impares ei fuerunt scientia, vel, si Alcxandriae exuritur. Hic Serapis fmis fuit, quem
pares aut superiores, certe omnimodo minus utiles aliiJovem putant, alii virtutem Nili fluminis, alii
Ecclesiis. Forlassis egit hoc Rufinus industria, ne regem .Egypti Apim.aliiin honorem nostri Joseph
videretur injuriam illi libello facere, quem idem formatum asscrunt esse simulacrum, ob divisionem
beatus Hieronymus scribit de viris illustribus, ubi frumenti qua subvenit .Egypto. Sed et in templo
et de seipso facit in ullimis mentioncm. Dcitur Saturni cum simulacrum dejicitur, tyranni ejusdem
etiam quod inimicitias inter se aliquando habuerunt, fani sacerdotis fraus comperta est qui tanquam ex :

et (si fas est dici de tam sanctis et prudentibus vi- rfisponso numinis, sug3 libidini placentes feminas di-
ris) obliquis se respexere vultibus, et sermonibus gnas esse Saturno Deo et ejus vocatione, faciensque
notavere ; unde Hieronymo hunc
forsitan a beato in templo pernoctare, clausis januis, et traditis cla-
sermonem historicum obliquavit. Sive autem pro- vibus, cum videretur discedere, per subterraneoa
pter hoc, sive propter illud omiserit, nescio, Dcus aditus simulacrum ingrediebatur a tergo e.xesum,
scit unum scio, quia pr«termittendus non erat.
: et parieti diligenter annexum, et mox supplicantem
Unde nunc idoneum duxi viccm supplere Rutmi, et ct intentam mulierem, quasi voce Saturni advoca-
tantum hunc virum inserere narrationi, ut, quasi bat.Sed etalice multae paganorum fraudes tunc dete-

quodam cornu aureo mutilata historia, hujus inser- guntur. Itaque dejecto apud Alexandriam ipso ca-
tione reformetur. Itaque ea quae sparsim dc eo di- pite idololatriai, reliqua idola conculcantur, et veri
ctata reperi, sufTragantibus ejus meritis in unum Dei construuntur ecclesiae. Interea Valentinianus in
colligere breviter dispono. Sed jam ad historiam re- occiduis partibus,Iaqueo vitam finivit, dolr, utdici-
vertamur. Inlerea Theodosius pius imperator com- tur, ducis sui Arbogasti. Post quem Eugenius tyran-
munem se praibens sacerdotibus Dei, exstinctis jam nus Italiam occupat. Theodosius inflammatur ad
hajreticis, in pace magna regit Ecclesias.
et quicle ultionem, et, consulto Joanne Anachoreta monacho,
{Idem, 33, 34 cjnsd. Tunc idola penitus de-
lib.) qui prophetico spiritu pollebat, Eugenium exsuperat
struuntur, templa gentilium subvertuntur. Tunc t' tyrannum, tam armis confisus quam jejuniis et ora-
apudAlexandriamingenstemplumSerapisdejicitur, tionibus. Tunc de inimicis ad orientera revertitur,
inquo tam vastum erat ipsius Serapis simulacrum, ibiqucArcadium filium augustum creat, Honorium
ut dextcraunum parietem,altcrum laeva perstringe- quoque factum imperatorem occiduis partibus dele-
ret; quod monstrum ex omni genere metallorum, gat;ipseverojamsubjugatishoslibus,jameIiminatis
signorumque compositum feiebatur. Hoc idolum idolis, jam sedata Ecclesia, post decem et septem
diccbant statutis diebus salutari a sole, quoniam arte annos Romani imperii migrat ad Dominum, cum
erat compositum,ut per fenestram exiguam radius piissimis principibus percepturus praemia merito-
soIisdirectus,osctIabiaejuspopuIoinspcctanteillus- rum. Hic Rufinus ecclesiasticae historiae finem facit.
traret. Sed et in eodem templo signum solis cx subti- Etnosquoque,finitispersecutionibus,haeresibuscon-
lissimo ferro fabricatum, magncte lapide desuper sopitis, fuudata et exstructa Ecclesia, quia post enu-
laquearibus infixo, ipsumque trahcnlibus movebalur merationem tantorum martyrum.confessorum, doc-
deorsum,et tanquam ad salutandum Serapim altius torum, sivc Patrum,nihil dignius restat vel illustrius,
elevabatur. Sed cum ad subvcrlendum hoc simula- hic cum eo suscepti operis compendium lerminemus.
crum nostri insurgerent, paululum territi retardan-

Patrol.CXVIII.
87c HAYMONIS HALBEHSTAT. EPISG. OPP. l'AHS 111. — MISGELLANEA. 876
^ gc

HAYMON I S
HALBERSTATENSIS EPISCOPI

DE VARIETATE LIBKORUM
SIVE

DE AMORE COELESTIS PATRItE

LIBRI TRES
Nunc primum, ex editione Coloniensi anni 1331, ad prelum revocati.

PROLOGUS HAYMONIS

Cum sis unicumet sanctissimum veras humilitalis A mundo esso mortificatam, et a cunctis exterius in-
et compunclionis exemplar, et huic mundo cruci- teriusque vitiis expurgatam, necnon et ab omnibus
llxus, tibique mundus sit crucifixus, petiisti crebro, saecularibus curis desideriisque carnalibus divino
mi domine reverendissime Pater Guilhelme, ut prata ab igne pleniter excoctam, et sine aliqua intermis-
sacrarum Scripturarum omni cum velocitate percur- sione cum continuis gemitibus etlacrymis te ad pa-
rerem,et ex tibi his flosculos perpetuosad animre tuae triam cursu velocissimo festinare perpetuam.Igitur,
salutem proficuos, tam de amore ccelestis patria?, ct beatissimesancte,jussionituaeinobediensnon ausus
quibus ad eam bonorum operum passibus pervenia- tui existere : nec volui omnino nec debui, licet elin-

tur, quam etiam de timore et qualitate supphcii guisomnique ex parte vita et sermone ineruditus,
perquirerem quatenus mortificationem carnalium
: tamen luculentissimae Sanctitati Tua;, prout auctor
desideriorum fontesque lacrymarum, compunctio- et fons luminis donare dignatus est,parere non dis-
nemquecontinuam,largienle bonorum omnium lar- tuli, sed in tres libros nonnullas scntentias cx san-
gitore, divinis excitatus admonitusque sententiis clorum Patrum opusculis excerptas distinxi. Primus
habere possis assidue. Scimus enim omnes qui cru- namque continet libellus de Qualilate ca^Iestis pa-
cifixam vitam tuam non incognitam habemus, quia tria? ; secundus vero, quibus sanctis ha;c vita bcata
postquam a mundanis etpalatinis vinculis absolutus t> acquiratur Operibus ; tertius, de Qualitate supplicii
es,et terrena et peritura reliquisti, et ad pauperta- poenisque perpetuis.
tem feliciter advolasti, omncm vitam tuam huic

LIBER PRIMUS

CAPUT PRIMUM. cunditas, felix ajternitas, ffiterna felicitas ; ibi amor

de (jualitate fulurx ac pcrpctu.v vitx. porfectus, timor nullus, dies aBternus, alaccr motus,
ct unus omnium spirilus de contemplatione Dei sui,
De futuraenim vilapluscredendumestquamscri- ac de sua cum illo pormansione securus. Ubi ipsa
bitur. Quia ncc potesl lanlum inde profcrri yermono, civilas, quai est angelorum, sanctorum et hominum
quantum potest moiitc complocli. [Pros]).) Et minus congregalio bcata, meritis fulgentibus micat a.4erna
concipitmontisquamlibelprofundacomplexio,quam Q saliis exuberat, voritas regnat. Ubi ncc fallit quis-
se habet rei ipsius magniludo. Ergo fulura vita cre- quam nec fallitur undc nullus beatus ejicitur, quo- :

dilur beate sempiterna, ct scmpilorno bcata,nl)i est niani nullus inisor admittitur..\d quam qui Ijonorum
ccrta securilas, secura tranquillilas, Iranquiliaju- operum consummatione pervenerinl beatis angelia
 :

877 DE YARIETATE LIBllORUM. — LIB. I. 878

similes crunt, et simiil cum Deo suo sine fine rcgna- A bus unitas charitatis. {Greg.) Quamvis in illa retri-
bunt. Quod hic credidcrunt, ibi videbunt, sui Grca- butione perpctua ea dignitas omnibus non sit, una
loris substantiam mundis cordibus contcmplantes, tamcn erit omnibus vita beatitudinis.Unde ct pcr se-
aeterna exsultatione gaudebunt. Dilcctione divina ac mclipsum Dominus dicit In Jomo Patris mei mansio- :

mutua delectatione possessi Deo suo in ajternum, ncsmultx sunt [Joan. xiv), scd lamen qui in eam con-
ct invicem sibi feliciter adhoerebunt, etin llla «terna ducti sunt,quamvis diversis horis venerint, unum ta-
vita omaes sancti Deum videbunt, ubi sine fine gau- mcndenariumperceperunt.Quaitaquerationeconve-
debunt. Ibi gaudcbunt, ubi prscmium reportabunt niant mansiones multae cum uno denario? nisi quia
ibirecepturi sunt pra?mium, ubi non solum devictis, diversqe quidem beator. m civium dignitates erunt,
sed etiam finitis hostibus triumphabunt ibitrium- : sed tamen una rcquies a?tcrns retributionis.Nam etsi
phabunt ubi ulterius adversarium non timebunt.Ibi dispar erit meritum singulorum, non erit diversitas
humanorum peccatorum tanta et tam perfecta erit gaudiorum.Quiactsialterminus,atqueaIiusampIius
mundilia, ut habeant unde mundatori suo Deo gra- exaltatur,oranes tamcn unum gaudium de Conditoris
tias agant, non unde offensi aliquibus peccatorum sui visione laitificat semel illius beataj vita; facti
: et

sordibus erubcscant. [Gfcg.) Quia ibi nec ulla pcc- participes, inexplebiliter auctorem beatitudinis suae
cata, ncc peccatores erunt, et qui ibi fucrint jam conspiciunt. Et merito suce stabilitatis in eeternum
^
peccare non poterunt.Ibi enim gaudcnt, et sine fine fcliccs effecti, de sua permansione sccuri sunt, qui

gaudebunt. Ibi hymnidici angclorum choi'i, ibi ct summum solidumque gaudium, quo inexplebiliter
societas supernorum civium, ibi dulcis solemnitas perfruuntur, de divina contcmplatione percipiunt,
aperegrinationis hujus tristi labore redeuntium.Ibi ac Deo suo infatigabiliter et amanter inserviunt. Ita
providiprophetarum chori, ibi judex apostolorum perfecte beati, ut nec cupiant beatiores fieri ultra
numerus,ibi innumcrabiliummartyrumvictorcxer- nec valeant. Erit enim illis in illa beata patria, in-
citus, tanto illic lajtior, (luanto hic durius afflictus. tellectus sine terrore, memoria sine oblivione, cogi-
Ibi confessorum constantia pra3mli sui perceptione tatio sine pervagatione, charitas sine simulatione,
consolata. Ibi fidelcs viri quos a viriditatis suo ro- sensus sine offensione, incolumitas sine debilitate,
bore voluptas saculi emollire non potuit.Ibi sanclee salus sine dolore,vita sine morte, facilitas sine im-
muHeres quaj cum sa;culo sexum vicerunt.(P/us/;.)Ibi pedimento, saturitas sine fastidio, et tota sanitas
pueri,quihicannossuosmoribus transcenderunt.Ibi sine morbo.Ibi nec fletus ullus potest esse, nec ge-
senes, quos hic aetas debiles reddidit, et virtus ope- mitus. Habebunt ibi omnes sancti amorem perfe-
ris non reliquit. Ibi quicunque erunt, ctum, timorem nullum, gaudium sempiternum. Ibi
etsi diffcren-

tibus meritis ab invicem dislabant, omncs tamen erit volun tas recta,cupiditas nulla. Quoniam fruendo
una perfectionc beati crunt. Quia singulis pr.xnnia C ccelcstibus Donis, ad quae pervenire cupiebant,nihil
sua sufficenlia erunt, et capere amplius pra:miis eis dcerit quod ulterius concupiscant, et illi perpetua
suis jam perfecti non poterunt et in illa tanta bea-
: rcgione sccuritatis ac pacis perfecte beati,nec timo-
titudiuis regionc nec majora mcrita sibi aliquis ar- ris stimulos passuri sunt, nec doloris. Ibi erit om-
rogabit, quia arrogantia ibi nuUa erit : ncc superiori nium fidelium catholicorum salus plena, corrupti-
inferior invidebit, quia invidia ibi esse non poterit bilitas nuUa, et immortalitas beata. Ibi erit pruden-
Et ideo bi ibi erit distantia mansionum, summa in tia3 ac sapientia; perfectio vera, rerum omnium co-
illis erit unius perfeclionis aequalitas, quibus erit gnitio tota. Ibi quicunque salvus fuerit,perire ultra,
regni ccelestis una felicitas. Dcnarius quidcm ille non poterit, sed animus Dco subjectus, cum carne
aequalis est omnibus quem patcrfamilias eis qui
illis sibi subjcctaregnabit in pace sempiterna.Qua3 autem
operati sunt in vinea jubct donari omnibus,non ideo linguadicere, vel quis intellectus capere sufficitilla
discernens qui minus et qui amplius laboravcrunt supernae civitatis quanla sinl gaudia,angelorum cho-
{Matth. xx). [.1m^.] Quo utique denario vita significa- risintcresse,(Gregr.)cumbcatissimisspiritibusglorifle
tur ffiterna, ubi amplius alio ncmo vivit, quoniam vi- Conditoris sui assistcre, prassentem vultum Dei cer-
Vendi non est dist-intia,ncc in aiternitate mansura, nere, incircumscriptum lumen videre,nulIo mortis
sed multaj mansiones diversas mcritorum in unitate n metu afiici, incorruptionis perpetua; munere lajtari ?
aeterna significat dignitates. AUa cnim tjloria solis, Nemo namque mortalium dicere aut cogitare potest,
alia gloria lunx, alia (jloria sWltarum : stella enim quanla in iila pcrpelua regione sinl gaudia justorum,
a stella differt in (jloria ; sic et rcsurrectio morluo- dicente Scriptura : Ocnlus non vidit, nec auris audi-
rum (/ Cor. xv). Tanquam stella3 sancti diversas vit, nec in cor hominis ascendit qux prxparavit Deus
mansiones diversaj claritatis, tanquam in ccelo sor- diligentibus se {I Cor. ii). Diligamus ergo Deum,
tiuntur in rcgno, sed proptcr unum dcnarium nullus fratres charissimi, ejus videlicet mandata custo-
separatur a regno : atque ita erit Deus omnia in diendo.
omnibus: ut quoniam Deus charitas est, per chari- Diligere cnim Deum, mandata ejus custodire est.

tatem facit, ut quod habent singuli, communc sit Ipse enim ait : Si quis diligit mc, sermoncs meos ser-
omnibus. Sic enim quisque eliam ipse habct, cum vabit {Joan. xiv). Et Joannes in Epistola sua ait :

aniat in altero, quod ipsc non habct. Xon erit itaque Qui dicit : Quia diligit Deum, et mnndala ejm non
invidia impar"; claritatis, cum regnaverit in omnl- cuslodit, mendax est {I Joan. ii). Curemns per omniej
879 HAYMONIS HALBERSTAT. BPISC. OPP. PARS III. — MISCELLANEA. 880
mandala Dei, in quanlum ipse dederit custodire, A contemplativa vita,in qua Creatorem suum creatura
eleemosynas faciendo, orationibus.lacrymis, vigiliis intellectualis ab omni peccato purgata, atque ex
jejuniisqueinsistendo.Bonaquibuscunqucpossimus omni partc sanata visura est, a contempiando, id
operando, ea qusc mala sunt declinando, et quae est videndo nomen accepit. Quod si ita est illa vita,
sancta et Deo placita sunt, ipso adjuvante totis viri- uln Dcus videri potest, ipsa contemplativa vita cre-
bus operando, ut pervenire mereamur ad sanctam denda est. In pra;senti autem vita miseriis erroribus-
societatem angelorum civium,a3ternam Hierusalem : que plenissima, Deum videri sicuti est non posse,
in qua est electorum omnium societas sancta, so- dubium non est. Nec movcat quod hic quoque a
lemnitas certa, requies secura, pax vcra, vita pcr- justis antiquis visum legimus Deum, quia non est
petua. Ad quam illorum omnium qui in ea sunt in hac humiliatione nostra sic visus,sicut in illa cla-
meritis et precibus adjuti mereamur ascendere, eo ritate videndus est. Quandoquidem in forma visibi-
donante qui per infinita vivit sfficula. Amen. lis creaturae in qua pro dispcnsatione temporum,
CAPUT H. ubi voluit,et quibus voluil, justis apparuit, noc potuit

Qumta electorum sit gloria, vidcrc Deum. nec potest videri,sed poterit cum ad supernam pa-
triam peregrinatio nostra pervenerit, et mortale no-
sermo explicare, nullus valet sen-
{Beda.) Nullus
strum immortalitas beata vestierit, atque ad con-
sus comprehendere, quanta sint gaudia justorum B
templationcm divinam vel perceptionem coelestium
cum accesserint ad Sion montem, et civitatem Dei
prffimiorum, omnes vere fideles, fides ipsa, quae hic
viventis Hierusalcm ccelestem,et multorum millium
futura crcdcbantur, impleta perduxerit.
angelorum frequentiam, ipsumque civitatis ejusdem
artificem et conditorem Deum, non per speculum CAPUT IV.
nunc, sed facie ad faciem con-
et in aenigmate, sicut Quod liic pcr fidem potest, in futuro autem poferit
spexerint. De qua visione dicit beatus Petrus lo- Deus videri per speciem.
quens de Domino fidelibus In fjucm nunc quoque : (Prospcr.) Ait enim sanctus Apostolus : Per fidem
non videntcs crcditis : qucm cum videritis crallabitis ambufamus, non per speciem (II Cor. v). Fides ergo
xtitia inenarrabili ct glorifwafa {I Petr. i). [Joan. est per quam ami)ulatur, et species quae videtur.
Chrys.) Explicari non potest illius hptitiae magnitudo, Quia in hac vita ubi per fidem benc vivendo profici-
ubi anima ad propriam generositatem regressa, cum mus, bonorum operum quodammodo passibus ara-
fidueia cceperit jam videre Deum suum, cui congre- bulamus in futuro autem pervenientes ad speciem
;

gatio sancta ex angelis atque archangelis, thronis jam non

erit quo velut proficiendo ulterius ambule-
et dominationibus,prinGipatibusac potestatihus as- mus, scd ipsam speciem, ad quam per fidem spiri-
sistet qualis gloria seternum rcgem videre placatum
p talem ambulamus, pervenimus,
: insatiabili delccta-
nulla vox dicere sufficit, nulla cogitatio comprehen- tiono videbimus. In quantum autem valet humana
dere potest. ElTugit enim omnem sermonem, atque mens, quam suus Creator ad suam fecit imaginem,
omnem sensum humanae mentis excedit decus illud, studeat etiam hic intelligibiliter Deum videre per
illa pulchritudo, illa virtus, illa gloria, illa magnifi- lidem, ut eum plenius videat cum pervenerit munere
ccntia, illa majestas. quam ineffabiliter fcHx ni- ipsius Conditoris sui ad speciem.
miumque beatus, qui Deum in illa perpetua regione
CAPUT V.
videre moruerit, ubi sine finc cum angelis et ar-
In quanta ciaritate ab clcctis suis videbiliir Dcus in
changelis feliciter gaudebit. regno suo.
CAPUT HI. (Dcda.) In ea claritate qua discipuli viderunt Do-
Quod antequam futuram pervcniant bcatitu-
sancli ad minum fulgcntom in monte (Matth. xvii), in ea pe-,
dinem, pcrfeclc Deum videre non possint. racto judicio ab omnil)us sanctis in rcgno suo vide-
(Prosp.) In illa beata vita qu;e futura cst, Deum bitur.Scd (|uod mortales adhuc, corruptibiles disci-
sicuti est perfecte videbunt sancti, ubi et ipsi erunt pulorum oculi suffcrre nequivorunt, tunc per rcsur-,
vitaj aeterna) ac regni coelcstis consccutionc perfecti. rcctioncm jam facta incorruptibilis, potenter intueri
Cailcrum si hic pcrfccte potuisset substantiam Dei n sufticit omnis Ecclesia sanctorum, de quascriptum
humana fragilitas contemplari, nunquam sanctus cst : Bctjem in dccore suo videbunt oculi cjus (Isa.

cvangelista dixisset ; Deian nemo vidit unqiiam xxxm). Deoorem illum, gloriam illam, pulchriludi-i-

(Joan. vi) ; non dixit : Ncmo vidcliit. Dcnique ut ncm illam, magnificentiam illam, virtutem illam
evidcnlerostenderetvisionemDci non negatam san- claritatcm illam, majcstatcm illam, qualis pcr om-
ctis hominibus, sed dilatam, quod in pra2senti lcm- nia sit, nuUa vox hominum dicere potuit aut potest.
porenegavit, in futuro promisit, diccns Bealimundo : (Joan. Ch7'ys.)Conferamus oculos ad illum montera
corde qitoniam ipsi Dcum vidcbmil (Matlh. v). Nec in quo transformatus est Christus, et vidoamug
hic dixit, Quoniam ipsi Dcuin vidcnt. Igitur Dcus, splcndorem cjus, illum quo tunc traneformatione
qui in hac vita sinc alicujus alimcnti assumptionc resplenduit, nec sic quidem inveniemus cunclam
nec potuit videri ncc potcst, in futura vita vidondus iiobis illius claritatcm futuriquc steculi gloriam pa-
cal. Ilji cst contcinplalionis diviii.e sporanda pcrfe- trfaclum. Illa cniin transformalio facta cst luin in
cUo, ubi erit bonorum omnium plenitudo. Et ideo quantum bonorum futurorum veritas habet, sed
881 DE VARIETATE LIBRORUM. — LIB. I.

quanlum ferre oculi poterant intuitum. Si enim in A sed omne quidquid corruptionis cst cxsulat,et glo-
Evangelio dicit, quia resplenduit sicul sol (Matth. ria incorruptionis cuncta circumdat. Unde per
xvii). Incorruptorum autem gloria corporum, non Paulum dicitur : Ipsa creatura liherabitur a servitute
hoc tantum splendoris emittit,qiiantum ex ista cor- eorruptionis, in lihertatem glorix filiorum Dei
ruptibili luce procedit, nec lalem lucom, qualem (Rom. VIII.) \Greg.) Electos enim nunc posna corru-
nunc mortales oculi capere possunt, sed tantu? erit ptionis aggravat, sed tunc incorruptionis gloria
futurae lucissplendor,quantum corporeus ferre non exaltat et quantum ad pra^sentis necessitatis pon-
possit aspectus, cum tamen illum tulerit qui in dera nunc in Dei filiis de libertate nihil ostcndit.
Unde ostendi-
raontis transformatione rcsplenduit. Quantum vero ad subsequentis libertatis gloriara,
tur, quiatantum revelatum sit,quantum ferrc mor- tunc in Dei famulis de servitute nihil apparebit.
talium oculi potuerunt. Nec tamen tulerunt ex in- Creatura ergo servitute corruptionis exuta et digni-
tcgro, sed ceciderunt, inquit,in faciem suam super tate libertatis accepta, in filiorum Dei gloriam ver-
terram. titur, quia unita Deo per spiritum, quasi hoc ip-
sum quod creatura est, transisse ac subegisse de-
CAPUT VI.
claratur.
De resurrectione et vita sanctorum.
R CAPUT Vll.
Resurgent igitur sanctorum corpora sine ullo vi-
Quod detrimenta angelicx ruinx ex sanctis reparan-
tio.sine ulla deformitate,sicut sine uUa corruptione, tur hominibus.
onere, difficultate. In quibus tanta facilitas quanta
(Aug.) Ex redemptione hominum ruinae illius an-
felicitas erit. Receptis cum incorruptione atque im-
geliccE detrimenta reparantur. Et utique noverunt
mortalitatc corporibus,municipatum patriae coelestis
angeli sancti docti de Deo, cujus veritatis aeternae
accipient, atque ejus in aeternum cives effecti,pro-
contemplatione beati sunt, quanti numeri supple-
missa prtTemia reportabunt. Ibi eis exuberabit tanta
mentum de gcnere humano integritas illius civita-
laetitia, tanta coelcstium gratia gaudiorum.ut remu-
tis exspectet. Propter hoc ait Apostolus : Inttauran
neratori suo pro tantis muneribus gratias agant,ct
omyiia in Christo qux in caelis sunt et qux in terris
nullum fastidium ex ipsa affluentiabonorum percc-
(Ephes. i). In ipso instaurantur quippe quae in coelis
ptione sustineant.Ibi non latebit pcrfecte beatos ali-
sunt, cum id quod in angelis lapsum est, ex horai-
quid secretorum, qui quod est longe praestantius,
nibus redditur. Instaurantur autem quse in terris
ipsum visuri sunt mundis cordibus Deum.Quando-
sunt, cum ipsi homines qui praedestinati sunt in
quidem humana creatura ita pcrfectaerit.ut in me-
aeternam vitam, a corruptionis vetustate innovan-
lius aut deterius ultra mutari non possil.Quidquid
n tur. Illa enim superna civitas ex angelis et homi-
hic humanis corporibus vitiandis,aut ferarum mor-
nibus constat, ad quam tantum credimus huma-
sus ademerit, aut improviso casus abstulerit, aut
num genus ascendere, quantos illic contingit elec-
malarum valetudinum genera divcrsa decerpserint,
scriptum est Statuit
tos angclos remansisse, sicut :

aut humana crudelitas amputaverit,aut si ignis vel

terminos gentium sccundum in numerum angelo-
quselibet alia res aliquid debilitatis intulerit, aut
rum Dei.
ipsa sencctus etiam sanis onerosa negaverit, hac
atque his similia corporum damna,una ibi resurrc- C^^PUT VIII.

ctio reparabit, atquc ea corpora membris omnibus Quod electi in xlerna patria cunctos recognoscunt
bonos.
instaurata incorruptibilis sanitas obtinebit. Statum
etiam illius sancta; rcsurrectionis ac perpetua; vit.e (Greg.) Electi autem in aeterna patria non solum
consideremus, in quantum nobis considerare possi- eos agnoscunt bonos, quos in hoc mundo noverunt,
bile est, et ut etiam vere est, comprehendere nul- sed velut viros visos ac cognitos recognoscunt bo-
lus sermo sufficict, sed quantum possimus ex his nos, quos nunquam viderunt. Nam cum antiquos
(juaj lcgimus, et per aenigmata accipimus tenuem patres in illa aeterna haereditate viderint,eis incogniti
quamdam opinionem de ea capiamus. Diciturdeea per visionem non erunt, quos in opere semper no-
quodam loco quod aufugiet ibi dolor, et tristitia,
:
£) verunt. Quia enim illic omnes communi claritate
et gemitus. Quid hac vita beatius, ubi non est pau- Deum conspiciunt, quid est quod ibi nesciant, ubi
pertatis metus.non sgritudinis laedit injuria? [Aug.) scicntem omnia sciunt?Nam quidam noster religio-
Nemo irascitur, nemo invidct, nuUa cupiditas exar- sus vir,et vitac valde laudabilis,cum ante hoc trien.
descit, nullum ibi desiderium,nulla honoris pulsat nium rnororetur (sicut religiosi alii, qui praesentes
ex potcstate ambitio, sed omnis vitiorum labes so- fuere testati sunt) in hora sui exitus Jonam prophe-
pita et penitus exstincta est, pax cuncta continet et tam,EzechieIem quoque et Danielem ccepit aspicere
Istitia. Tranquilla sunt omnia et quieta,jugis splen- quos dum ad se venisse diceret, et depressis lumi-
dor et lux ; non ista qua; nunc est,sed tanto splen- nibus eis revcrentia; obsequium prajberet, ex carne
didior,tanto clarior,quanto splendidior nunc sol est duclus est. Qua in re aperte datur intelligi, quae
lucerna. Nulla ibi nox, nullfc tencbrae, concursus erit in illa incoruptibili vita nolitia, si vir iste ad-
nuUus nubium, nulla frigoris, nulla ardoris aspcri- huc iu carne corruplibili positus,prophetas sauctos,
tae. Non cst ibi senectus nec senectutis miscria. quos nimirum nunquam viderat, agnovit.
 883 HAYMONIS ITALBEnSTAT. EPISG. OPP. PAIJS III. — MISCELLANEA.
C.VPUT IX. A. i^adc pcriicitur. Sox quippe diebus in lege populus
Quod heatorum animx mox ut corporc c.vcunt ad operari, septima quiescere sex annis arare ct me-
:

Chrislum pergunt. tere, septimo jussus ost cessare, quia et Dominus

{Greg .) (^nod nunc ante rcstitutioneni corporum in sex dicbus mundi ornatum perfecerit, septimo ab
coelo recipi valeant anima? justorum,ncquc de omni- opere suo cessaverit. Ouibus oninibu? mysticc ad-
bus justis faleri possumus, ncque dc oniuibus nc- monemur,q.uod hi qui in hoc sfcculo (quod sex seta-
garc. Nam sunt quorumdam justorum aiiimce qua3 tibus constat) bonis operibus pro Doniino instant,
in ccclesti regno quibusdam adliuc mansionibus in sabbatum in futuro.id est, in requiem a Domino
diffcruntur,in quo dilationis damno quid aliud in- includuntur ffiternam. Quod autem septem dies di-
nuitur,nisi quod de perfecta justitia aliquid minus cuntur, multiplicem ejusdem requieiabundantiam
habuerunt.Et tamen luce clarius constat,(iuia per- dosignat, in qua praemium illud subbme datur ole-
fectorum justorum animoe, mox cum hujus carnis ctis dc quo Apostolus ait : Quod oculus non vidit,
claustra exeunt, in coelestibus sedibus recipiuntur. ncc auris audivit, nec in cor homini.s ascendit, qux
Quod et ipsam per se Veritas attestatur : lljicunque pr.rparavit Deus diligentibus se [l Cor. ii.) Porro
fucrit corpus, illuc congrcgabuntur et aquilx [Matth. ipso dics quinquagesimus, qui scptcm septimanis
xxiv). Quia ubi ipse Rcdemptor noster est corpore, i^ superost, et majori prae erat solemnitate
cffiteris
illuc procul dubio colHguntur et animae justorum.Et vencrabilis,tempus futuros resurrectionis indicat.in
Paulus dissolvi desiderat et esse cum Ghristo (/'/(/- T"'^ iHa requies, qua nunc animoj fruuntur electo-
Qui ergo Christum esse in ccclo non dubitat,
lip. i). rnni, corporum quoque reccptorum gloria cumula-
nec Pauli animam csse in ca^lo ncgat. Qui ctiam bitur. Quinquagcsimus etenim annus in legc [Lev.
dissolutioncm sui coi'poris atquc habitationem pa- '^^^') Juliila^us, id esl dimittcns sive mutatus, appcl-
tria; ca?lcstis, dicit : Sciinus quoniam terrestris do hari jussus cst, in quo populus ab omni operatione
7nus hujus hahitationibus dissolvatur, quod xdificatio- quiescorct, omnium deb;ta laxarcntur, servi liberi
nem habemus ex Deo, domum non manufactam, scd redirent. Annus ipse majoribus solemniis.aclaudi-
oeternam in coelis {II Cor. v). bus divinis emincntior ac cajteris existeret. Merito
per hunc numerum illa summae pacis tranquilUtas
CAPUT X.
indicatur, quando (sicut Apostolus ait) canente no-
Quod nunc animarum heatitudine perfruuntur
sola
electi, post resurrectionem vero animarum simul et
vissima tuba inortui rcsurgent,et nosimmutabimur
corporum. in gloria. Ubi cessantibus hujus Sfcculi laboribus et

{Greg.) Electi autem nunc animarum

aerumnis,dimissis omnium culparum debitis,in scla
sola, post-
modum divinffi visionis contemplatione cunctus electorum
vero etiam corporum beatitudine perfruun-
p populus in seternum gaudebit, iropleto illo deside-
tur, ut in ipsa quoque carne gaudeant,in qua dolo-
rabili Domini ac Salvatoris nostri mandato Yacate
res pro Domino cruciatusque pertulerunt. Pro qua
:

et videte quoniam ego sum Deus.

quippe geminata eorum gloria scriptum cst In terra :

tua duplicia possidcbunt (Isai.Lw). Ilinc etiam ante CAPUT XII.

resurrectionis diem de sanctorum animabus scrip- Quod per sc.vtam feriam prxsens vita, per sabhatum
requies animnrum, pcr Dominicam diem gloria re-
tum est Datx sunt illis singulx stolx albx et dictum
:

surrectionis ostcnditur.
illis ut requiescerent ad modicum tempus {Apoc.w),
Septem etenim diebus universum tcmpus evolvi-
donec impleatur numerus conservorum ct fratrura
tur.iEtcrna etenim dies,quac expleta septem dierum
eorum. Qui itaque nunc singulas acceperunt,binas
vicissitudine scquitur.scilicet octava esthujus octo-
in judicio stolas habituri sunt. Quia modo anima-
narii numeri,cau?a est quod post sabbatum Domi-
rum tantummodo,tunc autem bina; stolae alba3,ani-
nus voluitamorte resurgere.DiesquippeDominicus,
marum simul et corporum glorla laitabuntnr.
qui tertius est a morte Doniinica, a conditione die-
CAPUT XI. rum numeralur octavus, quia sabbatum sequitur.
Quod per quinquagcnarium perpctuitas fulurx quictis Unde et ipsa Redemptoris nostri passio,et vera re-
nostrx mysticc ostendatur. surrcctio,figuravit aliquid de suo corpore in diebus
D
(B^(/a.)Non sinemagnomysterioquinquagenarius passionis suae.Scxla enim feria. passus est, sabbato
numerus in dationc vel gratiaj vel legis observatus rcquievit in sepulcro,Dominico autem die resurroxit
est.Nam quinquagesima die pascha',et lex in nionte a moruiis.Priescns ctenim vita nobis adhuc sexta est
populo data est,et gratia Spiritus discipulis in ccc- feria.quia in doloribus ducitur,ct in angustiis cru-
naculu missa est.Sed hoc nimirum numero perpc- ciatur, scd sabbato quasi in sepulcro quiescimus,
tuitas futuraj quielis ostcnditur, in quo rccte vel quia rcquicin animae post corpus invcnimus.Domi-
legis decalogus mandatur,vel Spiritus sancli gralia nico vero die,videlicot a passione terlio,a conditione
datur hominibus ut apcrte monstrctur quia qui-
: ut diximus octavo,jam corpore a morte resurgimus,
cunque divin;c lcgis jussa juvante Spiritus gratia et in gloria anima; eliam cum carne gaudemus.
pcrficiuut, ad veram profecto rcquiom tcndunt.Idco riuod oi'go mire Salvator nostcr focit in se,hoc vcra-
cnim nunierus quinquagcnarius signilicationi inter- cKer signavit in nuiiis, ut nos ct dolor in soxta, et

n;e quictia aptalur,quia cx scplcin scptiinanis ct mo- rcquies in scptima,ot gloria oxcipial in octava.
 ;

885 DE VARIETATE LIBRORUM. — LIB. I.

CAPUT XIII. CAPUT XV.

Nenio pcrfccte hcatus esse potest, antequam ad fulU'
Qux et quanta sit differentia inter duas vitas sanctx
Dei EcclesicV. ram perveniat beatitudincm.
(Prosp. In pr.-cscnti autem vita quantalibet quis
(Aug.) Duas itaquc vitas sibi divinitus prsedicatas excellentia sanctitatis emineat, quantalibet quis
commcndatas novit Ecclesia quarum una est in :
eminentia perfectionis cxcellat, potest quidem fieri
fide, altera in specie. Una in tempore peregi-inatio-
pro modulo hujus vitae perfectus,sed non est sic de
nis, altera in aeternitate mansionis una in laborc, sua pcrfectione securus.ut non debeat de casu esse
;

altera in requie una in via,altera in patria una in

;
sollicitus et utique ubi est soUicitudo non est ab-
;
:

opere actionis, altera in mercede contemplationis
una declinat a malo et facit bonum, altera nullum
habet a quo declinet malum,et magnum habet quo
fruatur bonum. Una cum hoste pugnat, altera sinc
hoste regnat una fortis est in adversis,altera nihil
;
soluta beatitudo,qua! nequaquam perfecta credenda
estjSi secura non fuerit,nec secura erit nisi omnem
sollicitudinem securitas a?terna consumpserit.Qua-
propter qui dicuntur in hac vita beati, spe beatitu-
dinis futuri beati sunt ipsa autem re non hic, sed ;

sentit adversi una carnales libidincs frenat,altera

;
in illa vita beati futuri, quia ibi omnium beatorum
spiritualibus delectationibus vacat unaost vincen- ;
beatitudo perfecta erit, ubi humana natura sui glo-
di cura sollicita,aItera victorias pace secura; una in " riam Conditoris et suam perfccte
beatificata visura
tentationibus adjuvatur, altera sine ulla tentatione est, atque ei sine ullo defectu suse beatitudinis ad-
in ipso adjutore Igetatur ; una subvenit indigenti, haerebit.
altera ibi est ubi nullum invenit indigentem ; una CAPUT XVI.
aliena peccata,ut sua sibi ignoscantur,ignoscit ; al- Tunc omninm clcctorum perfecte crit cor et anima
tera nec patitur quod ignoscat, nec facit quod sibi una, quando Dcus erit omnia in cmnibus.
poscat ignosci. Una flageilatur malis nc extoUatur (Beda.) Sicut in primordio nascentis Ecclesiae in
in bonis,altera tanta plcnitudine gratiae caretomni Hierosolymis quondam multitudinis credcntium erat
malo.ut sine ulla tentatione superbia) clareat sum- corct anima una, et crant illis omnia communia (Act.
mo bono.Una bona et mala discernit,altera sola qua iv), ita in illa summee pacis visione multitudini
bona sunt cernit.Ergo una bona est,sed adhuc mi- credentium Deum erit cor et anima una, diligendi
sera, altera mclior et beata. ac laudandi eum, cujus se gratia viderint esse
salvatos et ibi veraciter erunt omnibus omnia :

CAPUT XIV.
communia, quia, sicut Apostolus ait, erit Deus om^
Quod per qnadragesimalem afflictionem vita prxsens, nia in omnibus (l Cor. xv). [Prosp.] Ibi omnes qui-
per quinquagcsimam xlcrna helitia ostcndatur.
p cunque fucrint unum corpus erunt,et singuli de sua
(Beda.) Sancta Dci Ecclcsia in quibusdam suis et de singulorum felicitate gaudebunt.Haec est vera

membris adhuc pro ffiterna rcquic laborat in terris, et beata unanimitas sanctorum angclorum et homi-

in quibusdam vero omni finito labore cum Christo num beatorum in illa perpetua rcgione, quibus est
JTjm regnat in ccelis. In memoriam utriusquc vita) una voluntas gloriam regni Dei dicere,etpotentiam
constituere patres nostri gemina haec congruareli- virtulis ejus eloqui.
gionis solemnia, quadragesimam videlicet afflictio- CAPUT XVII.
nis et jejuniorum,instantc jam Dominicoe resurrec- Quod sancta llicrusalem coilestis ex parle Xtema, et
tionis tempore,gaudiisque paschalibus, ut per cam ex parte cuptiva sit.
nobis sa^pius ad memoriam revocarent,quia perla- (Aug.) Sancta Hierusalcm coelcstis ex parte aetcr-
bores et continentiam,pcr vigilias et orationcs, per na; et ex partc captiva est. In angelis ffiterna, in
caetera qua; Apostolus commemorat {Rom.w) arma hominibus captiva. Non enim omnes illius civitatis
justitiffi, ad vita; immortalis pra;mia debemus at- cives captivi sunt, sed qui inde percgrinantur ipsi
tingere. Porro quinquagesimam ab ipso Dominica; captivi sunt. Homo cujus est Hierusalem,sed vcndi-
resurrectionis die inchoare, ct gaudiis potius lau- tus sub peccato, factus pcregrinus. Sicut enim po-
dibusque divinis, quam jejuniis volucrunt esse ce- J)
pulus illc de tcrra Hierusalcm in captivitate ductus
lebrem, quatcnus annuis ejus fcstis dulcius admo- est in Rabylonia.et post septuaginta annos rediit ad
neremur desidcrium nostrum ad obtinenda festa, civitalem suam scptuaginta anni significant omne
:

qua; non sunt annua sed continua,non terrena sed tcmpus quod septem diebus evolvitur; ita cum
caelcstia semper accedere fixumquc tcncrc.Quia non transierit omnc tempus tunc redimus et nos ad pa-
in tempore mortalitatis hujus, scd in actcrnitate triam nostram, aeternam Hiernsalem,ubi sunl civc3
futurae incorruptionis vcra nobis quacrenda felicitas, nostri angeli, ab ipsis nostris peregrinamur in
vera est invenienda solemnitas, ubi cessantibus terra. In peregrinalione suspiramus, in civitate
cunctis angoribus tota in Dei visione ac laude vila gaudcbimus.
geritur. Juxta hoc quod Propheta, corde pariter et C.\PUT XVIII.
carne in Deum vivum exsultans, aiebat Bcati qui :
Quam ardcntcr dcsiderare debet regioncm .$uam coeles-
habitant in domo tua, in sxculum sxculi laudabunl lis patrix peregrini.

te [Psal. Lxxxiii). (.\ug.) Ccelestem ad patriam percgrinus ille ar-

887 HAYMONIS HALBERSTAT. EPISC. OPP. PARS III. — MISCELLANEA. 888
dentCT rcdire desiderabat, qui dolens gemensque A lenni vita.Hanc domum a-ternam^quam ex Deo ha-
dicebat Heu mihi! quia incolatus mcus longinquus
: beraus in cujlis,diligcbat qui dicebat Dominc,
ille :

faclus esl (Psal. cxix). Ac si diccret : Domine, mul- dilexi decorem domus tux,locum habitationis glo-
et

tum a te recessi, peregrinalio mea facta est longin- rix txuv [Psal. Lxxxni). Et iterum Quam dilecla :

qua. Nondum veni in patriara iliaMi ubi cum nullo tabcrnacula tua, Domine virtutum ! Coucupiscit et

malo victurus sum. Nondum veni ad illam socie- dcfjcit anima nica in utria Domini. Quia mclior dics
tatem angolorum ubi scandala non limebo. Quare uua in atriis tuis supcr millia {Ibid.) Nam et ipse
autem nondum sum ibi? quia incolatus mcus lon- ad Dominura siticnter pervenire desiderabat, cum
ginquus faetus est.Incolatus peregrinatio est. Incola dicebal : anima niea ad Deum fontem vivum.
Silivit
non in civitate
dicitur qui habitat in terra aliena, Quando venain et apparebo ante faciem Domini?
sua. Longinquus factus est incolatus meus. Et ubi [Psal. xLr.) In hac enim positi peregrinatione plore-
longinquus? Aliquando,fratres mei,cum pcregrina- mus coram Domino qui fccit nos, quia ipse Domi-
tur homo inter meliores vivitque, in patria sua nus Dcus noster. {Aug.) In hac a;rumnosa retenti
forte viveret,sed non quando de Hierusalem
sic est mortalitate cum omni contritione cordis et corporis
illa coelesti peregrinamur. Mutat enim homo pa- redire desideremus ad illam supernam Hierusalem,
triam, et aliquando illi in peregrinatione bene est. n qu;e est raater omnium nostrura.Ab illa peregrina-
Invenit amicos fideles peregrinando quos in patria raur in hac raiseranda vita, ad ejus reditura suspi-
invenire non potuit ; inimicos habuit ut de patria pel- remus. Tandiu miseri et laborantes sumus, donec
leretur et peregrinarctur,invenit quod non habobat ad illam rodeamus,ubi videre possimus Deum deo-
in patria.Non sic est patria illa Ilicrusalem ubi om- rum in saucto montc Sion.
nes boni, quicunque inde peregrinatur inter malos CAPUT XX.
est. Ncc recedere a malis potcst nisi cum redierit Quod ncmo inortalium dic.cre polest quanta justorum
ad societatem angelorum,ut ibi sit inde peregrina- sint gaudia in ccelo.

tur,ubi omnes justi et sancti qui fruuntur verbo Dei {Aug.) Humanus sermo nec explicare potcst nec
sine lectione, sine litteris.Quod cnim nobis pcr pa- cogitare qu;c et quanta sint gaudia in ccclo,testanto
ginas scriptum est,pcr faciem Dei illi cernunt.Qua- Paulo apostolo : Quod oculns non vidit,nec au.is au-
lis patria? Magna patria,et niiseri,pei'egrini ab illa prxparav it Dcus
divit.ncc in cor hominis asccndit,qux
patria.Sed quid ait iste? Longiuqua facta est pcre- diUgentibus sc Diligamus igitur ex toto
{I Cor. ii).

grinatio mea.Iste jam volens rcdire cognoscit infe- cordeomnibusqueviribusDeum.ipsara quam electis
licitatem peregrinationis suae, quia cognovit illam ;
suis promisit beatitudinem desiderantes. Terrena
redit, et ad beatam desiderat ascenderepalriam. omnia et transitoria nobis pro amore ccelestis pa-
CAPUT XIX. C triae vilescant, totis animffi viribus tendamus illuc,

Qualitcr plangere dcbcnt captivi patriam suam xtcr- internis cordis affectibus suspiremus illuc.Petamus
nam Hierusalem. omnes cum lacrymis,petamus singuli Deum,ut in-
(Aug .)GemSimus omncs, gemamus singuli in hac habilcmus m domo ejus omnibus diebus vitae nos-
captivitale, in hac mortalitate, suspiremus, desi- trcTe,et mercamur videre bona ejus in terra vivcntium.

deremuspatriamnostramllierusalemcoelestem.Ten- Hffic de qualitate futura^ beutitudinis.cx divinis san-

damus ad Conditorcm nostrum, ejusdem civitatis ctorumPatrumlibrispaucaexcerptasurficiant.Nunc
fabricatorem,petamus ci bonorura operura sumptus, igitur quibus ad oam bonorum operum passibus
ut mereamur pervenire ad eum, et in domo ejus currendum sit, adjuvante Domino carpendo flores
habitare omnibus diebus vita; nostra;, hoc est pc- cx catholicorum Patrum edictis dcmonstremus.

LIBER SECUNDUS

CAPUT PRIMUM. D sola charitate solidatur.Ut enim multi arboris rami

quod ipsa matcr omniuni ex una radice prodeunt, sic multae virtutes ex una
De laude charitatis, et sit
virtutum. charitate generantur. Nec habet aliquid viriditatis
ramus boni non manet in radice charita-
operis,si
(Aug.) Charitas est maler, fons ct origo omnium tis.Procccpla crgo Dominica et multa sunt,ei unum.
sanctarura virtutum, et oinnis prasccpti finis. Dc {Aug.) Multa pcr diversitatem operi3,unum in radice
qua dicit Apostolus : Finis autem pr,r'cepti cst cha- dileclionis. Charitas quippe Dei est, et proximi. Et
ritas dc puro corde et conscicntia bona, et fide non utique in his duobus pra:ceptis tota lex pendet et pro«
fxcta (/ Tim. Ad charitatcm autem
i). refcrtur omiio phet;c..'\.ddc Evangclium,addc apostolos ; non enim
pra3ceptum. Unde Doininus ait Uoc : cst prxccptum abunde vox ista : Finis prxccpti cst charila^ (/ Tim.
vieum ut diligatis inviccm [Joan. xiii). \Greg.] Omnc i). Deus charitas est, ct qui manet in charitatc
El :

oniui mandatum de sola dilectione est, et onmia (diccnlc apostolo Joannc) in Dco manct, ct Dcus in
unum prfficeptum sunl.Quia quidi]uid praeccpitur in co (/ ,/()((«. iv), [Prosp.] Est autcm charitas rccta
880 DE VARIRTATE LIBRORUM. — LIB. IT. 890

volimlab aljomnibuslcrrcnisacprcesenlibuspi-orsiis A no lu ullori lacias. Etper srmetipsam Verilas diril:

aversajunctaDeo inseparabiliter.et unita igni quo- Qu,v vultis ut faciant vobis homines, ita et vos facite

dam qua ost, et ad quem rcfertur,

sancti Spiritus a illix Quibus duobus, sciiicet utriusque
(Malth. vii\

incensa. Fnquinamenli omnis cxtranea, corrumpi Testamenli mandatis por unum malitia compesci-
nescia, nuUovitio mutabilitatis obnoxia, supra om- tur,per aliud benignitas prairogatur; ut malum quod
nia qu£B carnaliter diliguntur excelsa, afTectionum pati non vult quisquc, non faciens cesset anocendi

omnium potentissima, divinaj contemplationis avi- opere. Ut rursus bonum quod sibi fieri appetit im-
da, in omnibus sempor invicta. summa actionum pendens.erga utilitatem se proximi exerceat ex be-
bonarum, saUis morum, finis cocleslium prscepto- nignitate. Sed hae nimirum duo dum sollicita inten-
rum, mors criminum, vita virtutura, virtus pugnan- tione cogitantur, cor ad innumeravirtutum ministc-
tium, paliua justorum, anima sanctarum mcntium, ria tcnditur ne vel ad inferenda quae non debet,
;

causa meritorum bonorum, proemium perfcctorum. desideriis inquieta mens ferveat,vel erga exhibenda
In peccatissuis mortuos suscitat, languentes sanat, quse dcbet otio resoluta torpescat. Nam cum cavet
perditos instaurat, spem desperatis inspirat paci- ;
altcri facerequodnequaquamvultabaltero tolcrare,
ficas mentes inhabitat, fructuosa in poenitentibus, soUicita se intentione circumspicit, ne superbia ele-
laeta in proficientibus, gloriosa in perseverantibus, t> vet, et usque ad despectum proximi animum de-
. . • • I ._•! : :i • ^ .•:»: ^,.„u„* „„ „™K;t;„ ^„^:t„^;«„ :_i
jicicns oxaltet, ne ambitio cogitationem laniet,
i
cum-
victoriosain martyribus,operosainomnibusomnino
fidelibus. Quam fides concipit, ad quam spes curril, que hanc ad appetenda alicna dilatat,angustet ; nc
cui profcctus omnium servit. Ex qua quidquid est corluxuriapolluat,etsubjectumdesideriisperilIicita
boni operis vivit, sub qua obedientia crescit, pcr corrumpat; ne ira exasperet, etusquead proferen-
quam paticntia vincit,propter quam carnalia blun- dam contumeliam inflammet ne invidia mordcat, ;

dimenta dcvotio religiosa contcmnit, sine qua nul- et alienis fclicitatibus semula suavitatis pertrahat,
lus Deo placuit, cum qua nee potuit aliquis peccare eamque usque ad lasciviamobtrectationis exfendat;
nec poterit.Ha?c estcharitasvera,germana, porfecta, ne odium malitia excitet, et usque ad jaculum male-
quam excellentiorom viam nominat sanctus Apo- dictionis irritet. Rursum cum cogitat ut ea alteri
Btolus (7 Cor. xii). Et vcre ipsa est via quce ducit ab altero exspcctat, pensat
faciat, qure ipsa sibi fieri

per se ambulantes ad patriam. Quia sicut sine via nimirum ut malis bona, ut bonis meliora respon-
nullus pcrvenit quo tcndit, ita sine charitate, quae deant: ut erga procaces mansuctudinis longanimi-
dicta est via, non ambulare possunt homines sed tatem exhibeat ut malitiae pestc languentibus gra-
;

errare. tiam benignitatis impendal; ut discordes ad pacem

veniant; utconcordesad ooncupisccntiamvera; pacis
C.\PUT II. accingat ; ut indigentibus necessaria tribuat; uter-

Quod charitas ad innumera bona multiformiter cx- rantibus viam rectitudinis ostendat ; ut afflictos

tendatur. verbo et compassione mulceat ut accensos ; in hujus

mundi desideriis, increpatione restringat minas ; ut
Plenitudo legis, ut Paulus ait apostolus, dilectio potentium ratiocinatione mitiget ; ut oppressorum
est {Rom. xiii). De hac iterum dicit : Invicem onera angustias quanta praevalet ope, levet; ut foris resi-
vestra portate, ct sic adimplebitis lcqem Christi {Galat. stonlibus opponat paticntiam, ut intus supcrbien-
vi).Lex elenim Christi quid congruentius intelligi po- tibus cxhibcat cum patientia disciplinam ; ut erga
test, quam charitas ? quam tunc vere perficimus, erratu subditorum sic mansuetudo zelum temperet,
cum fraterna onera cx amore toleramus. Unde et quatenus a justitia; studio non enervet. Sic adula-
per beatum Job dicitur, quod multiplex sit lex ejus tionum zelus ferveat, ne tamen pietatis limitem
{Job. xi). Quid etenim hoc loco Dei lex accipi, nisi fervendojtranscendat. Ut ingratos beneficiis ad amo-
charitas debet ? per quam semper in mente leguntur rem provocet,ut gratis quoque ministeriis in amore
praecepta vita; qualiter in actioneteneantur. Sed hoec servet ut proximorum mala cum corrigere non
;

eadem lex multipIexdicitur,quiastudioseper sollici- valet, taceat ; ut quac, cum corrigi loquendo possunt.
tudinem charitas ad cuncta virtutum facla dilatatur j)
silentium consensum essepertimescat ;utsic eaquaj
quae a duobus quidem pricceptis incipit, sed se ad tacet toleret,ne tamen in anima virus doloris occul-
innumera extendit. Hujus namque legisinitium di- tet ; ut sic malevolis minus benignitatis exhibeat, ne
lectio Dei est, ac dilectio proximi. Sed Dei dilectio tamen per gratiam a jure rectitudinis exccdat ; ut
pcr tria dislinguitur.quia ex toto corde, tota anima, cuncta proximis quaj praivalet impendat, sed hffic
ct ex tota fortitudine diligi Conditor jubetur {Exod. impendendo non tumeat ut sic in bonis quae exhi- ;

xx). Qua in re notandum est, quod divinus sermo bet tumoris praecipitium paveat, ne tamen a bono
cum Deum diligi pnccipit, non solum narratexquo, exercitio torpescat ; ut sic quae possidet tribuat,
sed etiam informat cx quanto, cum subjungit, ox quatcnus quantasit largitas rcmuncrantis attendat,
toto : ut videlicet qui perfecte Deo placere deside- ne cum terrena largitur,suam plusquam neccsse est
rat, sibi de se nihil rclinquat. Proximi autem di- inopiam, etin oblatione muneris hilarilatis lumen
lectio ad duo praecepta derivatur, cum et pcr quem- tristitia oliscuret. Bene ergo voce beati Job, lex Dei

dam justum dicitur Quod ab alio : tibi odis fieri, vide multiplcx dicitur {Job. xi). Quia nimirum cum una
891 HAYMONIS HALBERSTAT. EPISC. OPP. PARS III. — MISCELLANEA. 892
cailcinquc sitcliaritas, si incntcin ])loiicccperit,lianc A ?<^' su<tuIit,post pcr cinciiinum capitis aere libravit.
ad innumora opera multilbrmiter Bcccndit. Charitas in Danielem, qui a regis dapibus gulam
compescuit, ei et esurientium ora lconum clausit.
CAPUT iir.
Charitas tribus pueris, quia in tranquillitatcpositis
Qu,T cl qmnta hona operata sit charitas in sanctis incendia vitiorum subdit, tribulationis tempore et
Palribus.
flammas fornacis tomperavit. Charitas in Petro et
(O/'?^'.) Charitiis namque perAbel,
et elecla Dco minis tcrrentium principum fortitcr restitit, et in
munera obtulit, et non rcluctando
fratris gladios circumcisione submovendaminoris vorbahumiliter
toleravit. Charitas Enoch et intor homines vivere audivit. Charitas in Paulo, et manus pprsequcntium
spiritualiter docuit, et ad sublimem vitam ab homi- humiliter pertulit, et tamen in circumcisionis nego-
nibus etiam corpora abstraxit. Charitas Noe, de- tio, longe se impares et priores scnsu audenter incrc-
spectisomnibus solum Oeum placabilem ostendit,ut pavit.
qufP arcre frabricam sfudio longi laboris excrcuit,ot
mundo superstitcm pio opere exercendo superavit.
CAPUT IV.
Quihus modis charitas consistat.
Charitas per scmot Japhct humiliter verenda patris
erubuit.ct superjecto dorsis pallio, qu« non videbat t^ [Pelag.) Charitas quatuor modis consistit, hoc
abscondit.CharitasAbraha3dextram,quiaad mortem est: in dilectione quffiprimaest; secunda utnosmet-
filioobediendoextulit,huncprolisinnumera>gentium ipsos secundum Deum amemus ; tertia proximos ;

patrom fecit. Charitas Isaac mentem,quam sempcr quarta etiam inimicos. Deum ergo plus quam nos
ad munditiam tenuit, caliganlibus a:tato oculis, ad diligero, proximum sicut nos, inimicum sicut proxi-
videndalonge post vcntura dilatavit. Charitas Jacob mum.
compnlit, et amissum bonum filium medullitus ge-
mere,et pravorum filiorum prajsentiam subaequani-
GAPUT V.
Quod sine charitate nulla bona prosuvt.
mitate tolerare. Charitas Joseph docuit a fratribus
venundatum, et libertate animi iufracta, servitium {Prosp )Paulusinquitapostolus:Si7iH(5fww/to»H"i/m
perpeti, et eisdem post fratribus mente non elata loquar et angelorum, charitatem aufem non habuero,
principari. Charitas Moysen delinquente populo et factus sum velut a'S sonans, aut cymbalum tinniens
usque ad petitionem mortis in precibus stravit, et [lCor. xiii).Hominum vel angelorum linguas inanem
usque ad interfectionem populi per zeli studium facundiam quorumdam significatam debemus acci-
erexit, ut et pro pereunte plebe sese morli obji- pcre, qui docendi officium vanitate placendi magis
ceret, et contra peccantem protinus vice Dominiquam consulondi charitate suscipiunt, et dicta sua
irascentis saeviret. Charitas Phinees brachium in C magis cupiunt laudari quam fieri nec desanctitate ;

ultionc peccantinm erexit, ut arrepto gladio coeun- operis,sed de sermoniselucubrati venustate soUiciti
tes transfigeret, et iram Domini iratus placa- sunt. Mcrito hi tales aeramento sonanti.aut tinnienti
ret. Charitas Jesu exploratorem docuit, ut et prius cymbalo comparantur,qui in modum tinnientiscera-
contra falsiloqu-os cives vcritatem verbo defenderet, menti vcl cymbali prceclaca qu.-cquc magis appetunt
et hanc postmodum gledio contra hostes alligaret. sonarc quain faccrc. Et si habnero, inquit Aposto-
Charitas Samuel et in priucipatu humilem prffibuit, noverim omnia mysteria ct oinncm
lus, prophetiam, ct
et integrum in dejcctione servavit, qui cum perse- scientiam: ct si habuero omnem fidem ita ut montes
quentem plebem diligeret, ipse sibi testimonio
se transferam, autem non habuero, nihil
charitatem
exstitit, quia culmen ex quo dejectus est non amavit. sum {Ibid.). Non ad hoc ista dicit, quasi aliqua
Charitas David ante iniquum regem, et humilitale bona sinc charitate habere aliqui possint, scd quia
commovit ad fugam, et humilitute replevit ad ve- nihil prosinl habentibus ea, si a charitate defecerint.
niam, quia porsecutorem suum et timendo fugit ut Et si di^itribuero in cibos pauperum omnes facultatcs
Dominum, et tamcn cum potestatem feriendi repe- mcas, et si tradidero corpus mcum ita ut ardeam, cha-
rit, non agnovit inimicum. Charilas Nathan et con- ritateniautemnon habucro,nihil mihi prodesf (Ibid.).
trapeccantem regcm in auctoritatemliberacincrepa- j) Charitas ergo habenda cst ipsa et sectanda, sine
tionis sustulit, ct cum regis culpa deessct, in pcti- qua nec cloemosynae, nec occisio corporis, nec
tione humiliter slravit. Charitas por Isaiam nudita- illa omnia superius dicta, vel alia qua;libet bona
tom carnis in praedicalionc non orubuit, ct subducto perducunt aliquos ad salutem. Quia qua^libet bona
carnali vclamine mysteria suporna ponctravit. Cha- actin vcl passio, nisi ex fide, quae per dilcctioncm
ritas Ileliam, quia fervoris zclo vivere spiritaliter operatur, exstiterint, nobis prodessc non poterunt.
docuit, ad vitam quoquc et corporalitcr abstraxit. Quapropter nihil eis peccati damnabilis romanere
Charitas Eliseum, quia magistrum diligorc simpli- poterit, nec deerit aliquid boni, quibus charitas,
citcr instituit, magistri spiritu duplicilor implovit. omnis inquinamenti mundatio, ot bonorum omnium
Pcr charitatcm Jeremias ne in yEgyptum populus mater, adfuerit.
dosccnderct, restitit ; scd tamen ct inobcdicntes di-
ligons, quo dcsccndcrc prohibuil,et ipse dcsccndit.
Charitas Ezcchiclcm,quia prius a terrenis desideriis
893 DE VARIETATE LIBRORUM LIB. II. 894

CAPUT VI. A ligamus, nihil erit in nohis uiidc peccati desideriis

serviamus. Et quid est diligere Deum, nisi illo occu-
Qualiter verba hcati Pauli apostoli de charitate
pari animo, concipere fruendoe visionis ejus elTectui
intelligenda siiit.
peccati odium, mundi fastidium, dih'gere etiam pro-
(Greg.) Charitas patiens est, benigna cst : non
ximum quem in se censuit diligendum. IIH vero ex
xnmlulnr, non inflatur, non agit perperam, non est
toto ct plus quam se dihgunt Deum, qui pro ejus
ambitiosa, non quxrit qux sua sunl, non irritatur,
tempus non parcunt, seipsos
amore, suae ad saluti
non cogitat malum, non gaudet super iniquitatc, con-
tribulationi ac periculistradunt.Nudari facultatibns
gaudet autem vcritati {I Cor. xiii). Pa'icns quippe
propriis, patriae sua; extorres fieri, parentibus et
est charitas, quia mala ajquanimiter tolerat.
illata
uxoribus et filiis renuntiarc parati sunt, et ut in
Benigna vero est, quia pro malis bona largiter mi-
totum dicam,ip?am corporis mortemnonsolumnon
nistrat. Non xmulatur quia per hoc, quod in prae-
:
refugiunt, sed etiam libenter excipiunt, ambienles
senti mundo nihil appetit,invidere terrenis succes-
a corporis sui vita magis quam a Deo vita vitae supe
sibus nescit. Non inflatur, quia cum pra3mium in-
discedcre. Proximos nostros sicut nos diligere debe-
terna? rclributionis anxio desideral, de bonis se ex-
mus non ilU tantum proximi nostri credendi sunt
:

terioribus non exaltat. ISon agit perpcram, quia

_ quosnobis gradussanguinisjungit, sed proximi no-
quo se in solum Dei et proximi amorem dilatat, stri credcndisuntomneshomincsnaturaenostraepar-
quidquidarectitudincdiscrepat,ignorat.Quidsitau-
ticipes. Secundum nos proximos omnes diligimus
tem,perperaiTiagere,sanclusBasilius intercaeteraita
cum ad mores bonos et ad aeternam vitam consc-
definiens ait Ouidquid non propter usus necessa-
:

quendam sicut nobiseorum saluti consu]imus,cum

rios, sed vel ornatus cause, vel decoris alicujus fit,
nos in eorum pcccatis ac periculis cogitaTus,et,si-
hoc est perperam agere. ^Greg.) Xon est ambitiosa
cut nobis subveniri optaremus, ita eis pro viribus
charitas ;quia quo ardenter intus ad sua satagit,
subvenimus,autsifacultasdefuerit,voluntatem sub-
foras nullatenus aliena concupiscit. A'o?i queritqux
veniendi tenemus. Quapropter haec est proximi tota
sua sunt, quia cuncta quaj hic transitoria possidet, dilectio, ut bonum quod tibi confcrri vis, velis et
velut aliena negligit, cum nihil sibi esse proprium,
proximo. Etenim profectus tuos esse credas, et de
nisi quod secum permaneat agnoscit. Non irritatur,
peccatisaliorum tanquam de propriis misericorditer
quiaetinjuriis lacessita adnullosultionissua? motus
lugeas. (Basil.) Ha;c est enim charitas quam habere
excitat, dum magnislaboribus majora post priemia
debemus invicem, sicut Dominus ostendit etdocuit,
exspectat. Non cogitat malum, quia in amore mun-
dicens Diligite invicem siciit el ego dilexi vos. Ma-
:

ditiffl mentem solidans, dum omne odium radicitus

jorcm hac dilectionem nemo habet. quam ut animam
eruit, versare m animo quod inquinat nescit. Aon n
, .. .
,, . ,

, „. . . . ,
'
, .

^ ^^^(1^^^ liiis ponat pro amicis suis{Joan.-xui).S\ autem

^„,.^4 super v»,,-„„.-i^/^ ^„:o
c.r,^ iniquitafe, ^;^^^^;^^^
gaudet quia ^.,^ o,^io
quo sola dilectione
et animam poni oportet, quanto magis in aliis vo-
erga omnes iiihiat, nec de perditione adversantium
tum et studium debet intelligi, sine dubio non se-
exsultat. Congaudct autem veritati, quia ut caeteros
cundum humanas voluntatcs, sed secundum illum
diligens, per hoc, quod rectum in aliis conspicit,
prospectum in quo est communc omnium propo-
quasi dc augraento proprii provectus hilarescit-
tum placandi Dominum.
(Prosp.) Omnia suffcrt, quia omnes inquietos vel
CAPUT VIII.
inquietudines fundata animi tranquillitate sulTert.
Quod ne tantx virtutis sif charitaf, ut omnem legem
Omnia crcdit, quia posl hanc vitam, pa;nas divini-
et universa mandata Dci in ca possimus complcrc.
tuscomminatas credit non meiuendo. Omnia sperat,
Quantoe autem virtutis sit charitas in consequen-
quia praemia pra;missa sperat gaudendo. Om?Hfl sus~
tibus ponit Apostolus cum ait [Hom xiii) Qui cnim :

tinet, quia revelationem filiorum Dci desiderat for-

diligit proximum, legem implcvit. Nam non adultc-
titer sustinendo. (Pelag.) Charitas nunquain exci-
rabis, non oecides, non furtum facies, non falsum
dit : non excidit dicit, id est elapsa non est,vel non
testimonium dices, non concupisces, et si quod cst
excessit. Ipsa enim sola permanet in futurum, vel
aliudmandatum in hoc vcrbo instauratur : diliges
recte, quia vera est, non mutabitur.
£1
proximum tuum tanquam te ipsum. Et ad ultimum
CAPUT VII. rationem tanti hujus boni breviter colligens, ait :

Qualiter charitas crga Deum, et qualiter crga pro.ri- Dilcctio proximi maluni non operatur : plenitudo legis
mum sit exhibenda. esl dilcctio (Jbid.J.Supva. d\\evait,qu\a.qui diligif proxi-
Ergo si charitatem Dco exhibeamus et proximo de mum, lcgem implevit. Et quia difficile videbatur,quo-
cordepuroetconscientiabona et Ude non ficta,facile modo quis posset omnem legem in uno sermone com-
peccato resistimus, bonis omnibus abundamus,soe- plere, plenissimam reddit rationem, dicens Dileclio :

culi blandimentacomtemnimus^etomniaqua? diffi- proximi malum non opcratur. Et ideo plcnitudo lc-
cilia sunt humanae fragilitatis vel asperaetiam.cum gis est dilcctio. Pone ergo per singula mandata lcgis
dilectione perficimus, si tamen Deum charitate qua; dilectionem,et vidc quam facile cuncta complontur.
nobis ab illo.ex toto corde,ex tota anima et totis vi- Nunquid qui proximum, occidere eum po-
diligit
ribus diligamus. Ex ea enim parte quis pcccat, ex Certum
test ? quod nemo qucm diligit interficit.
est
qua minus diiigit Deum. Quem si ex toto cordc di- Esl ergo dilectioperquam impletur mandatum quo
 ;

895- HAYMONIS HALBERSTAT. EPISC. OPP. PARS III. — MISCELLANEA. 896

prcTcipitur, yon proximum
occides. Similiter ct qui A. Dcus pcrsevcranlcr pcccemud, ncque qiii jnste pcc-
suum uxorem ejus adulterium non com-
diligit, in cata distringlt, veniam desperemus, sed utrumque
mittit.Etqui diligit, proximum suura,qu« cjus sunt periculum evitemus, et a malo declinemus, et de
non furatur.Et qni diligit proximumsuum,adversus pictate Dei veniam speremus. Omnis quippe justus

eum non dicit falsum testimonium. Similiter et c<e- spe et formidinc nitet, quia nunc illum ad gaudium
tera mandata Icgis, si sit erga proximum dilectio, spes erigitjnuncformidinem tcrrorgehennaj addicit.
absque aliciuo laborc servantur. Potest ct ita intel- GAPUT XH.
ligi, quod proximus nostcr sit Christus secundum De spe non ponenda in liomine.
Evangclii scntentiam qui venit et jacentes nos vul-
;
(.\ug.) Spe enim, ut ait Apostolus, salvi facti su-
ncratos a latronibus et nudatos a daemonibus, jn- mus (Rom. viii). Non enim est spos ponenda in ho-
mento corporis sui superposuit.et ad stabulum Ec- mine, quia maledictus omnis, sicut divina testantur
clesice detulit, et ca^tera. Hunc ergo proximum, si eloquia, (lui spem suam ponit in homine [Jer. xvii).
diliganuisomncni lcgcm et universa mandata,in ip- Ac pcr hoc, ct in scipso qui spcm suam ponit,
sius amore complemus. hujus maledictionis vinculo innectitur.Ideo non nisi

CAPUT IX.
a Domino Deo petere debemus, quidquid speramus
P vel bene operaturos, vel pro bonis operibus adeptu-
Qualiter per charifatcm in Deo diligitur aniicns et

propter Deum diligitur inimicus.

ros. Ponamus igitur spem in Domino, instruente
David dicente : Mihi autem adhxrere Deo benum est,
[Greg.) 6i quis qucmlibet amat sed propter Deum
poncre in Domino Deo spem meam (Psal. lxxii). Et
non amat,charitatem non habet, sed haberc se pu-
iterum : Spcs mea in Deo est (Psal. lxj.)
tat.Charitas autemvera est cum et in Deo diligitur
amicus, et propter Deum diligiturinimicus.Ille enim CAPUT xni.
Qualiter spes crescit inter adversa.
propter Denm diligit eos quos diligit,qui etiam eos
diligere a quibus non diligitur, scit. Probari autem
Tanto namque spes in Deum solidior sur-
{Greg.)

charitas per solam odii adversitatcm solet. Unde et

git, quantopro illa quisque graviora pertuIerit.Quia
per semetipsum Dominus dicit Diligite inimicos :
nequaquam retributionisgaudium deaiternitate col-

vcstros, benefaciie his qui vos oderunt (Matih. v). Ille

ligitur, quod non hic prius pia tribulatione semina-
Deum illum amat, tur. Hinc enim per Psalmistam dicitur Euntes ibunt :
ergo securus amat, qui proptcr et
quippe el flcbant, miitentessemina sua. Venientes autem ve-
a quo se intelligit non amari ; difficile est
cum omnia nienl in exsultatione portantes manipulos suos (Psal.
omnem vim charitatis exprimere, Dei
Au- cxxxv).
ppfficepta sola possideat charitas,dicentebeato .

gustino: Totam magnitudinem et altitudinem divi- rt

CAPUT XIV.
norum eloquiorum secura possidet charitas, qua De fide.

Deum proximumque diligimus. Hajc in adversitati- enim est justitiaj fundamentum,

(Prosp.) Fides
bus tolerat, in prosperitatibus temperat, in duris quam bona prcecedunt, et ex qua omnis
nulla opera
passionibus fortis, in bonis operibus hilaris, in ten- bona procedunt. Ipsa nos a peccatis omnibus purgat,
tatione tutissima, in hospitalite largissima, inter mentes nostras illnminat, Deo reconciliat, cunclis
veros fratrcs latissima, inter falsos patientissima. participibus naturte nostra; consociat, spem nohis
autem hsc qua; dc charitate scripta sunl
Sufficiant futurce remnnerationis inspirat, auget in nohis
nunc autem de cseteris virtutibus,prout auctor lu- virtutes sanctas, ac nos in carum possessione con-
cis dare dignabitur. insistendum est. firmat.
C.\PUT V. CAPUT XV.
De spe. Quod nisi pcr fidem, qux per dilectionem operatur,
(Cassiod.) Spes est bonorum spectatio futurorum vemo potcst venire ad rcquiem.

quae exqrimit humilitatis alTectum ct sedula) servi- Nemo potest ad veram pervenire beatitudiuem,
tutis obscquium. Spcs autem vocata quod sit pcs nisi per fidem. Sine fide enim, ut ait Scriptura, im-
T^vogrediendi quasi est pes.Vnde econiraivio diciinr Hossibile est plncere Deo [Hebr. xi). Fidem scilicet
j^
despcratio, cui nulla cst progredi facultas. Quia illam qua) per dilcctionem operatur,quia ut Jacobus
dum quisquis peccatum amat, futuram gloriam non ait apostolus: Fides sine operibus morlua est{Jac.u).
sperat. Ille enim fiducialiter exspectat, qui ejus Et iterum : Quid prodcrit, fratres mei, si fxdcm quis
mandata fideliter servat. dicat se habere, opera autem non habeat ? Numquid
CAPUT XI. poterit fides salvare cum"! [Ibid.) Fides sine operibus

Quod illis tantummodo proficit spes qui ah actione otiosa est. Beatus autem cst qui et rectc credendn
praxKi quiescunl. bene vivit, et bene vivendo fidem rectam custodit.
(Isid.) Qui male agere non dcsistunt vana spo Frustra sibi de sola fide blanditur, qui bonis operi-
indalgentiam de Doi quam recte
pietfite re^inirunt, bus non ornatur. Multi fidc tantum Christiani sunt,
quffirerent si ab actione prava ccssarent. Motuendum opcrc vero a Christiana doctrina disscntiunt. Est
valde csl ut ncquo per spcin venia; quam promittit autem fidcs virtus prKclara, pcr quam sanoti Patres
 ,

897 DE VARIETATE LIBRORUiM. — LIB. II.

uniti sunt Dco lege ad Hebraeos Epistolam

: (Uebr. iii A cessabit.Caeterum prophetae et mysteriorum omnium

Pauli apostoli, et invenies, notitia vel scientia, nec non ipsa fides vel caetera
CAPUT XVI. talia, quae non perfectionem fidelium, sed fragilitate
necessaria indicantur,in illa perfectione justorum,
Quxsil differentia inter fidem el spem.
quoin charitate radicati contendunt,pervenientibus
{Aug.) Est itaque fides bonarum rerum mala-
et
necessaria esse non poterunt, sed sola charitas ibi
rura, quiaetbona creduntur et mala et hoc fidebona
perfecta erit, cum pcrfectos Dco, a quo donata est,
non mala.Est etiam fides et prseteritarum rerumet
conjunxerit.
proesentium et futurarum.Credimusenim Christum
CAPUT XVIII.
mortuum, quod jam prseteriit credimus sederead
;

De oratione.
dexlram Patris,quod nunc est credimusveuturum;

[Cypr.) Dominus enim nosler Jesus Christus non

ad judicandum, quodfuturumest.Item fideset sua-
tantum verbis, scd et factis orare nos docuit. Ipse
rum rerum est, ot alienarum. Nam et se quisque deprccans, et quid nos facere
orans frequentcr et
creditaliquando esseccEpisse,nec fuisse utiquesem-
oporteret exempli sui contestatione demonstrans,
piternum. Et alios atque alia nec solum de aliis
sicut scriptum est^Ipseautemfuifsecedensinsolitu-
hominihus multa, quae ad religionem pertinent,
diiies et adorans.Et itevnm: Exivit in montemorare,
verum etiani de angelis credimus. Spes autem non P
ct fuit pernoctans in orntionc DciyMatth.xi\;Luc.\i).
nisi bonarum rerum est, nec nisi futurarum,et ad
Quod si ille orabat qui sine peccato erat, quanto
eum pertinenlium. quiearum spem gerere perhibe-
magis peccatoros oportet orare.Et si ille pertotam
tur. Quae cum ita sint propter has causas, distin-
noctemjugiter vigilans etcontinuis precibusorabat,
guendaerit fides a spe, sicut vocabulo,ita rationa-
quanto magis nosinfrcquentandaorationedebemus
bili differentia.Namquod attinet ad non videre,sive
nocte vigilare. De hoc et beatissiraus Ambrosiusepi-
quee creduntur, sive quae sperantur, fidei speique
scopus ait:Quod autem Dominus Jesus pernoctans
communeest.InEpislolaquippeadHebraBOS(//t'/*/'.n)
fuit in orationeDeijformatibipraescribilurquamde-
qua teste usi sunt illustres catholicte regulaedefen-
beas aemulari.(.-Im/*r.)Quidenim te prftsalutetuafa-
sores, fides esse dicta est cognitio rcrum quse non
ccre oportet,quando pro te Cgristusinorationeper-
videntur.Quamvis quandoque se quisque non vcrbis,
noctet"?Quid te facere convenit, cum vis aliquod of-
non testibus, non denique ullis argumentis, sed prse •

ficium pietatis adoriri,cum Christus missurusapos-

sentium rerum evidentiae dicit credidisse, hoc est
tolos, prius orare curavit.
fidem accommodasse. Non itavidetur absurdiusut
CAPUT XIX.
recte reprehendaturin verbo,eiquedicatur:vidisti ?
De laude et utilitate orationis.
ergo non credidisti unde putari potest, non esse
;
C [Joan.) Quam aulem laudabilis et utilis valdeque
consequens ut non videaturresqua?cunquecrcdiLur,
nccessaria sit oratio,sanctus Joannes Constantino-
Sed meliushunc appellamus fidem quam divinaelo-
politanus antistes inter caetera dicit Oratio eccle- :

quia docuerunt: earum scilicet rerum quae non vi-

siasticasolvitvinculaPetri.OratioPaulidilatavitprae-
dentur. De spe quoque Apostolus ait Spes qux :

dicationis liduciam. Oratio caminum ignis exstinxit.

videtur, non cst spes. Quod enim videt,qxds,quidspe-
Oratio conclusit oraleonum.Oratio seditionemcom-
ratfSi autem quod non videmus,speramus.perpatien-
pescuit. Oratio paradisum aperuit.Oratio coeli car-
tiam e.rspectamus (Rom. viii). Cum ergo nobis bona
dines reseravit. Oratio sterilem fecundavit. Oratio
futura esse creduntur, nihil aliud quam sperantur.
Cornelii coelos penetravit.(/.s?V/.) Oratio publicanum
Jam de amore quid dicam,sine quo fides nihilpro-
justificavit.Oratio frequensdiaboli jaculasubmovet.
dest? Spes vero esse sine amore non potest. Deni-
Oratio frequcns et continua diaboli tcla exsupcrat.
que, ut ait apostolus Jacobus : Ei dxmones credunt
Oratiofrequens tlammas vitiorum exstinguit.Oratio
et contremiscunt [Jac. ii) : nec tamen sperant vel
grandis est anima? munilio. [Basil.) Per orationes
amant, sed potius quod speramus et amamus,crc-
purissimas omnia nobis utilia tribuuntur a Do-
dendo venturum esse formidant. Propter quod et
mino, et cuncta noxia procul dubio cffugantur.
apostolus Paulus, /it/m^H^ per dilcctionem opcratur
£)
CAPUT XX.
approbat atque commendat(G«/.v),qua3 utiquesine
De reverentia et devotione oratioms.
spe non potest esse. Proinde nec amor sine spe est,
{Cypr.) Quando autem stamus ad orationem, ut
nec sine amore spes, nec utrumque sine fide.
sanctissimus martyr Cyprianus ait, invigilare et in-
C.\PUT XVII. cumbere ad preces toto corde debemus. Cogitatio
Quod inter se differant spes, fides et charitas. omnis carnalis etsaecularisabscedat, nec quidquam
Nunc autcm man^t, ait apostolus Paulus, spes, tunc animus quam id solum cogitetquod precatur.
fides, charitas, Tria hxc. major autcm horum estcha- Ideo et sacerdos ante orationem praefationepraemissa,
ritas (/ Cor. xiii). Fides in spem proficit, spes vero parat mentes fratrum dicendo: Sursum corda; ut dum
ad charitatem.In praesenti vero sunt tria, in futuro respondeat plebs:habemusad Dominum,admonea-
sola charitassanctorumetangelorum et Dei(Prosp.), mur nihil aliudsequam Doniinum cogitaredebere.
Qiiidquid fideset spes promiscratconsummabit.Ma- Chuidatur contra advcrsarium pectusctsoli Dcopa-
ju8 ergo e3tquod semper erit,quamquod aliquando teat, nec ad se hostem Dei tempore orationia adir©
 ? :

899 HAYiMONlS IIALBEIISTAT. EPISC. OPP. PARS III.— MISCELLANEA. 900

patiatur. Obrepit eniin frequenter et penctrat, ct A nec unquarnab oratione cessabit, nisijustusessede-
subtiliter fallens preces nostras a Deo avocat, ut sistat. Sive eaim manducet et bibat, aut dormiat
aliud habeamus in corde,et aliud in mente, quando justus, aut operetur, aut loquatur, aut aliud quid
intentione sincera Deum
debeat nonvocis sonus, sed ad gloriam et laudem Dei,
faciat, si et secundum
animus et scnsus orare. Quec autem segnitia est ejus voluntatem facit, oratio est.
alienari et capi ineptis cogitationibus ct profan s, cum
GAPUT XXIII.
Dominum deprecaris,quasisit aliud quod magisde-
Quod cum oratione omnia sunt agenda.
beas cogitare, quam quod cum Deo loquaris {Bencd.)
Nam et cum quali devotione et reverentia sit oran-
{Ambros.) Servus enim Dei assiduus esse debetin
oratione, ct, ut ait apostolus Paulus, sine intermis-
dum beatissimus et sanctissimus pater Benedictus
demonstratdicens:Sicum hominibus potentibusvo- sione orare (/ Thess. u). Quia seduh-c preces provo-
lumus aliqua suggerere,non praesumimus nisi cum cantanimamjudicisaddandam misericordiam.Nam
et idem Apostolus admonet dicens: Instate orationi,
humibtate et revereutia,quanto magis Domino Deo
universorumcum omni humilitate ct puritatisdevo- vigilantes in ea {Col. iv) ;
(Cypr.) docens scilicet
et ostendens, eosimpetrare quod postulant de Deo
tione supplicandum est. Et non in multiloquio, sed
posse quod videat Deus in oratione vigilare. {Aug.)
in puritate cordis et compunctione lacrymarumuos
exaudiri sciamus.
B Xeque die vaces neque nocte, sed cum somnus de
oculis tuis ceciderit, tunc scnsus tuus in oratione
CAPUT XXI.
vigilet,(//i(?ro?i.)Sicut enim militi sine armis adbel-
Quod ipsa est acceptahilis Deo oratto qux sine odio
lum exire non convenit, ita homini Ghristiano pro-
fraterno funditur.
cederequolibet sine oratione non expedit.Egredien-
((ireg.) Cum stabitis ad orationem, inquit Domi-
tes de hospitio arraet oratio,regredientibus de pla-
nus, dimittite si quid haletis adcersus alterum {Marc.
tea oratio occurrat. Quidquid Ghristianus inchoat
xi). Hinc iterum dicit : Nisi rcmiserilis liominibus
peccata,nec Pater vester qui in
antea orationem ad Deum dirigat.Quidquidperficit,
ca;lis est rcmittetvobis
et hoc cum oratione perficiat. Et scmper sensu,
peccata vestra [Matth. vi). Hinc rursum ait : Date et
mente, voce, et opere omnipoteutem Deum oret, ut
dabitur vobis ; dimitte ct dimittetur vobis [Lnc vi).
ea qua3 recta et ei placita sunt, faciat, sibi cogitare,
Hinc constitutione postulationisconditionemposuit
usque ad boni ope-
velle, dicere pariter et facere, et
pietatis dicens : Dimitte nobis debila nostra, sicut ct
ris perseveranti-im, vitamquc perpetuam feliciter
nos di)nittimus debitoribus nostris [Multh. vi). llle
pervenire concedat. Froquenter namque orationiin-
recte sui delicti veniam postuJat, cum hoc quod
sistat,et mala sua pr^terita cum laeryminis velge-
prius in ipso delinquitur relaxat. Uimittamus enim
"^*^" ^"°^''^^' "^ °^'^^'°"^ ^'^^ confiteatur, etcavcat
quod debetur nobis, ut dimittatur quod debetur a C
nobis. Relinque pro.vimo tuo, ait Salomon, nocenti
ne ad hoc rursus proruatquod se fletibusplanxisse
tc,
cognoscit. Meminisci enim debet quod dicitur Ne :
et tunc deprecanti tibi peccata solvenlur{Eccli. x.\vin).
Ait eiiim apostolus Paulus
iteres verbum in oratione tua {Eccli.xu). Quo videli-
: Volo itaque viros orare
in omni locojevantes sanctas manus cet dicto vir sapions nequaquam nos prohibet saspe
sine ira etdisce-
ptatione Tim.n). (Ambros.) Pacificum aninium in
vcniam petcre,sed culpas iterare. Acsi apertcdicat:
(/
oratione esse debere,ut ad effectum deducaturora- Gum malagesta deneveris, ncquaquam rursum facies
tiu. Sanctae enim manus sunt quando cornmndum
quod in precibus iterum piangas.
est. GAPUT XXIV.
CAPUT XXII. Quod oratio tunc pretiosior fit cum clecmosyna con-
Qualiter semper sine aliqua intermissione
juncta fuerit.
orare
possumus. [Cypr.) Orantes autem non infructuosis nec rudis
(Beda.) Ait enini Dominus : Oportct sempcr orare precibus ad Deum vcniant. Inefflcax petitio est cmn
et non dtficcre {Luc. xviii). precaturDcum sterilis orutio.Nam cum omnisarbor
Et apostolus Paulus di-
cit Semper gaudcte et siyie intermissione orate
: non faciens fructum bonum excidatur et in ignem
(/ Thess. u). Quis autem potest ita scmper oraro, n mittatur,utique et sermo non habens fructum pro
'' . n '

et sine defectu vel intermissioncprccibusinsistere, nicrcri Deum non potest, qui nulla .1 operatione fe- .
. •

ut nec alimentum sumendi, aut dormicndi tempus cundus est. Et ideo divinaScriptura instruit, diccns:
habeat?Aut orgo dicendum est cumsompcr orareet Bona cst oratio cum jejunio ct clccmosyna [Tob. xii).
non deficerc, qui canonicis horis quotidic Juslari- Namqui in diejudiciipra'iniumpro operibusetelee-
tum ccclesiasticje traditionis psalmodiis, precibus- mosynis rcdditurus est.hodie quoqueadorationem
que consuctis Deum laudare et rogare non desislit; cum operationem vcnienti benignus auditorest.Sic
et hoc csse quod Psalmista dicebat Benedicam Do- deniquc Gornelius ccnturio,cum oraret, meruit au-
:

minum in omni tempore, semper laus ejus in ore mco diri fuit faciens multas elecmosynas in plebe, ct :

{Psal. xxxni). Aut certc omnia, qua; justus secun- semper orans Deum.IIuiccirca nonamhoram astitit
dumDf'umgeritetdicit,adora(ionemc3serepuLanda. antjelus testimonium reddcns sui operis et dicons
Quia enini jur^tn'-siiie inloriuissionc ([u.njusta .«unl Ciii)h'li, o)'alio)ics lu:t' ct deoiiiisyua' lu.r asrendc-
ftgit, ac per hoc sino intermissione justus orabit, runt in viemoriam coram Deo [Act. \). [Grcg.\ Cilo
 B :

901 DE VAHIETATE LlliUOHUM. - LIB. II. 902

orationes ad Deum ascendunl, qua3 ad eum mcrita A. commendentur, id ost orationc et misericordia.
noslri o^erisimponunt. Unde et per Jeremiampro- Quod per solum jejuniumprodessenonpossefacun-
phetara dicitur: Lcvemuscordanostracummanibusad dissimus doctor Cassianus in viccsima prima col-
Deum (Jer. iii). Ad Deumquippecordacummanibus latione propheticis demonstrattestimoniis, itaquo-
levare, estorationisnostrcestudiumcum merito boni rumdam, inquit, perprophetamDominus jejunium
operis imponere. De hoc et sanctusLeopapa. (Leo.) detestatur, ex quorum persona cum sibi objiciens
OrationeenimetpropitiatioDeiquaeritur,jejuniocon- ante dixisset: Quare jcjunavimus et non aspcxisti?
cupiscentiacarnisexstinguitur, eleemosynis peccata humiliavimus animas noslras et nescisti? Confestim
redimuntur. In orationibus fides permanct recta, subjiciens prodidit causas cur non mererentur au-
in jejuniis innocens vita, in eleemosynis mens be- diri: Ecce inquit, in dichus jejunii vestri invenitur
nigna. volimtas vestra, et omncs delitores veslros repelitis.

CAPUV XXV. Ecce ad lites et contcntiones jejunatis, et percutitis

De jejunio exierioris interiorisque hominis. puyno impic. Nolite jejunare sicut usque in hanc
diem, ut audiatur in exceho clamor vester. Nunquid
(Aug.) Jejunium universam essedicimuscorporis
tale cst jejunium quod elegi, per diem affligere homi-
castigationem. Non est tantummodo jejunandum a
nem animam suaml Nunquid contorquere quasi cir-
concupiscentia ciborum, sed al)omnilactitiatempo-
culum caput suum et saccum et cincrem sternere?
ralium delectationum. Qui igitur corpori suo jejuuia
yunquid istud vocabis jejunium et diem acceptahilem
devotusinjicit,principaliter renuntictvitiis. Cupidi-
Domino (ha. lviii)? Deinde infert, dicens quomodo
tatum fomites comprimat, frangat impetusmentis,
acceptabilis fiat continentia Jcjunantis,atque evi-
libidines vincat, faces avaritia) ardentis exstinguat,
denter enunliat per sesolumjejuniumprodessenon
latiusque factis vim dilectionis extendat, atque in
posse, nisi has quas subjiciuntur causas habuerit
alimenta pauperum abrupti apparatus impendialar-
consequentes. Nonne hoc est, inquit, jejuniuin quod
giatur. Omnia ergo corporis nefanda peccataanimi
clegi'? dissolve coUigationes impietatis, solve fascicu-
virlute calcentur, utetanimasanctitatecorporisad-
los deprimentes; dimilte eos gui confracti sunt libe-
juvetur. (hid.) IJoc est enim perfectum et rationa-
ros, et omne onus disrumpe. Frange panem
esurienti
bile jejunium,quando noster exteriorhomojejunat,
tuum, et egenos vagosque induc indomumtuam.Cum
interior orat. Facilius per jejunium oratio penetrat
nudum, operi cum, et carncm tuam ne despe-
videris
coelum : jejunia fortiatelasuntadversustentamenta
daemoniorum. Gito enim perabstinontiam devincun-
Tunc erumpet quasi mane lumentuum,et sani-
xeris.
tas tua citius orietur, et anteibit faciem tuam justi-
tur. Jejunia cum bonis operibus Deo acceptabilia
tia tua, et gloria Domini colliget te. Tuncinvocabis,ct
sunt.Quiautemcibisabstinentet praveaguntdffimo-
p Dominus exaudiet, clamahis, et dicet: Ecce adsum
nes imitantur, quibusesca nonest.eL nequitiasem-
(Ihid.). Videtisergojojuniumnequaquamprincipale
per est. Ille enini bene abstinet cibis qui et a mali-
tia; actibus, et amundijejunatambitionihus.(Cas5.)
bonum a Domino judicari, eo quod non peripsum,
sed pcr alia opera bonum ac Deobeneplacitumfiat
Unde et Cassianus itainterca3leradeflniens:Necso-
Et rursum exaccedentibuscausisnonsolumvanum,
lum nobis istudjejuniumvisibiliumciborumadper-
fectionem cordis,etcorporis puritatem sufficereposse
verum etiain odibile censetur, dicente Domino
crcdainus, nisi fuerit huic animaj quoquejejunium
Cum jejunaverint, non exaudiam eorum (Jer. preces
xiv). [Greg.], Hlud crgo jejunium Deus approbat,
copulatum. Ilabet namque et illa suos noxioscibos
quibus impugnata etiam sinc escarum abundantia quod ad ejus oculos, manus elcemosynarum levat.
ad luxuria; pra;rupta devolvitur. Detractio, cibusest
Quod cum proximi dilectione agitur, quod ex pie-
tate conditur, hoc ergo quod tibi subtrahis alteri
ejus et quidem persuans. Ira etiam cibus est ejus,
largire, ut unde tuacaroaffligitur,indeegentispro-
licet minime lenis, ad horam tameninfelici esupa-
ximi caro reparetur. Hlnc etenim por prophetam
scens ac pariter lethali sapore prosterncns. Invidia
cibus est mentis, et vana gloria cibus estejus. Om-
Dominus dicit: Curn jvjunaretis et plangeretis^nun"
quid jejunium jejunatis mihil Et cum comeditis et
nisque concupiscentia et pervagatio cordis instabi-
'"''*'**'nunquid non vohis comeditis et vobismetipsis
lis, pastus quidam est anim^e noxiis escis eamnu- D
^i6i7?5 (Zac/i. vii)?Sibionimcomedit etbibit,qniali-
triens. Si enim corporaliter jejunantes perniciosis
g.g_
simis animae menta corporis, quK suntcommuniabona Condito
vitiis implicemur, nihil nobisproderit
ris, sine indigentibus percipil. Et sibi quisquejeju-
carnalis afflictio pretiosiore parte pollutis. Oportet
nat, si ea qua; ad teinpus subtrahit nonpauperibus
ergo exteriorem hominem jejunantem, interiorem
quoque similiter cibis noxiis temperare.
tribuit, sed ventri postmodum offerenda custodit.
Hinc per prophetam Joel dicitur: Sanclificate jeju-
CAPUT XXVI. nium [Joel. i). Jejunium quippe sanctificare est ad-
Quod illud est perfectum jejunium, quod cum oratio- junctis bonis aliis,diguam Deoabstinentiam carnis
ne el mi.<iericordia commendatur.
ostcndere.
(Aug.) Neceseariaanimainostrffisuntjejunia, sicut CAPUT XXVII
vulneribus mcdicinu. Medelam enim conferuiiUitfe De eleemosxjna.
perpetuae, ita tamen ut duarura rerum testimonio (Aug.) Qui enim vult ordinate dare eleemosynam
903 HAYMONIS HALBEUSTAT. EPISG. OPP. PAUS III. — MISCELLANEN. 904
a seipso debet incipere, et cam sibi prinium dare. A legitur tale dedisse consilium: Propterea, rex, pla-
Est enim eleemosynaopusmisericordise, verissime- ceat tibi consilium meum, ct peccata tua eleemosynis
que dictum est: Misercre anitrai tiice placens Dco. redime, et injustitias tuas miserationibus paaperum,
Propter hoc renascimur ut Deo placeamus, cui me- et erit Deus parcens peccatis tuis {Dan. rv). Quod si

rito displicet, quodnoscendo contraximus. Hajc est pecata sua redimere voluisset.potuissetutiqueeva-
prima eleemosyna quam nobis debemus. derc mala qua; perpessus est. Deus enimelecmosy-

CAPUT XXVIII. nas pauperum fseneratur, et cum datur minimis

Quod multiplex sit cleemosijnarum virtus. Christo datur. Ipse cnim judicio suo dicturus est:
Esurivi et dedistis mihi manducare ; sitivi et dedisti
(Aug.) Date eleemosynam, Dominus ct ciceait
mihi potuni; nudus fui, et vestistis me; hospes,etcol-
omnia munda sunt vohis {Lnc. xi). Non solum ergo
lcyistis me; infirmus ct in carcere, et visitastisme, et
qui dat csuricnti cibum, sitientipotum, nudo vesti-
ca^tera. Et; Quod fccistis nni de minimis mcis, mihi
mentum,per'pgi'iaantihospilium,fugientilatibulum,
fecistis. Et tunc audicnt voccmillambeatam: Venite,
ffigro vel incluso visitationem, captivo redemplio-
bencdicti Patris mei, percipile prceparatum vohis re-
nem, debili subvectionem, caecodeductionem, tristi
gnum ah oriijine mundi {Mutth. xxv).
consolationem, non sano medelam, erranti viam,
deliberanti consilium, et quod cuique necessarium B CAPUT XXX.
verum etiam qui dat veniam peccanti,
indigenti, Quod pcr eleemosyngm omnium peccatorum tribuatur
elcemopynam dat. Et quiemendatverbere, inquem remissio.

potestas dalur, vel coercet aliqua disciplina, et ta- Beatus namque Tobias filium monensut eleemo-
mcn peccatuni ejus quod ab illo loesus vel ofTensus synam faceret, ait inter alia: Ex substantia tua fiU
cst, dimittit cx corde, vel orat ut ei dimittatur;non mi, fac eleemosynam, et noli avertere faciem tuam ab
solum in eo qnod dimittit atque orat, verum etiam nllo paupere: ita enim fiet ut nec a te avertatur facies

in eo quod corripit, et aliqua emendatiora pccna Domini. Quomodo potueris, ita esto misericors. Si
plectit, elcemosynam dat, qui misericordiom pi^ac- multum tihi fuerit, abundanter tribue : siexiguumfue-
stat. (Cypr.) Raphaelquoqueangelusut elecmosyna rit, etiani exiguumlihcnter impertiri stude. Proemium
libenter ac largiter fiat hortatur, dicens: Bona cst enim honum tihi thcsaurizas in die neccssitatis, quo-
oratio ciim jejunio el el^emosyna {Tob. xii). Quia niam elecmosyna ab omni peccato et a morte liberat
cleemosyna a morte liberat,et ipsa purgat peccata. et non patielur animam ire in tenehras [Tob. iv).

Ostendit orationes nostras ac jejunia minus posse,

CAPUT XXXI.
nisi eleemosynis adjuventur. Deprecationes solas
Quam pie ac salubriter ad eleemosynce studium divina
parum ad impetrandum valere, nisi factorum et
p nos instruat Scriptura.
operum accessione socientur. Revelat angelus et
Fiducia magna erit coram summo Deo elcemosyna,
manifestat et firmat eleemosynis petitiones nostras
omnibus facientibus eam (ToZ/. iv). Hinc etper quem-
cfficaciorcs fieri, elepuiosynis vitam e periculis re-
dam sapicntem dicitur: Fili, eleemosynam pauperis
dimi, eleemosynis animas a morte liberari. (Isid.)
ne defraudes et oculos tuos ne transvertas a paupere.
Duce namque sunt eleemosyn?e : Una corporalis,
Animam csurientcm ne dcspexeris, et non exaspcres
egenti dare quidquid potueris ; altera spiritalis, di-
pauperem in inopia sua. Cor inopisnc afflixcris,et non
mittere a quo laesus fueris.
protrahas datum angustianti {Eccli. x). Igitur qui-
CAPUT XXIX. cunque de virtute cleemosynae plura noscerecupit,
De laude et utilitate eleemosynarum. legat librum sanctissimi martyrisCypriani,quemde
Vendite, inquit Dominus, qu;e possidetis, et date Eleemosyna Maximini, Taurinen-
scripsit; et beati

eleemosynam {Luc. xi). Et iterum: Datc eleemosy- sis episcopi, librum quem et ipse de Eleemosyna

nam, et ecce omnin munda sunt vobis [Luc. xii). Et scripsit, et sufficienter inveniet.

Salomonait: hedi-mptio animoe viri, divitice suoe CAPUT X.\XI[.

Qui autem miscretur pauperi, heatus erit(Prov. xiii). De humilitate.
Et iterum Scriptura Conclude eleemosynam in sinu n
:
(Basil,) Hvmilitas quidem haec est, utomnes ho-
pauperis et hcec pro te exorahit ab omni malo (Eccli.
mines «stimemus superiores nobis, etomnibus nos
xxix). Ignem ardentem exstinguit aqua, ita ctelee-
inferiores et viliores non solum humili pronuntie-
mosyna peccatum. Et iterum: QuiobturatauresSuas
mus serraone, sed etiam intimo crcdamus cordis
ne audiat pauperem,el ipscinvocabit Dominum,einon
affectu.
crit qui exaudiat eum {Prov. xxi). {Cyprian.) Neque

enim misericordiam Dei mcreri poterit, quimiseri- CAPUT XXXIII.

cors ipse nonfuerit, autimpelrabitdedivinapietate
De laude humilitatis.
aliquid in precibusqui ad precem pauperisnon fucrit Dominus ac Redemptornosterut adhumilitatem
liumanus. Quod iteruin in psalmisSpirilus sanctus nos provocarct, perEvangeliumsuum formamnobis
dcclarnt ot probat dicens: Beatusqui intcUiijilsuper humilitatis ostendit, diccns: Discite a me quiamitis
cgcnuni cl paujcrcm: iiulicniala lihcrabil cuiiiDodiI- stuii cl hinnilis <oi-tlc, cl iiivcniclis icijiiionaiiimabus
nus {^PsaL xl). Nam et Daniel regi Nubuchodonosor vestris (Maith, xi}. Ipse etenimperprophetamdicit:
903 DE VARIETATE IJBRORUM. LTB. II. 906

Ad cjuem autem respieiam, nisi ad humilem etquietim A filitis nascetur domui David, Josias nominc, et immo-
et trementem sermones meos ? [Isa.Lxw) Hinc beatus lahit super te sacerdotes cvcelsorum (III liey. x.u).
Petrus apostolus ait Omnes autem invicem hiimili-
: Hinc est quod Achab superbus, idolorum servitio
tatem insinuate. Quia Deus superbis resistit,humilibus subactus,cum increpare Eliam praesumeret,dicens :

autcm dat gratiam (/ Pe^r.v). Esto in humilitatefun- Tu es ille qui conturbas Israel ? Elias protinus su-
(latus,esto omnium novissimus. Humilia te ut e.^ial- perbi regis stullitiam objurgationeliberaB auctorita-
teris. Minimum tc fac omnibus, nulli te pra^ponas, tis percussit, dicens : ISon ego turbavi Israel, sed tu
niilli tesuperiorem deputcs. ^^^stima omnes supc- et domus patris tui, qui derelipuistis mandata Do-
riores esse tibi, quamvis summus sis. Humilitatem mini, et secuti estis Baalim (III Reg. xviii). Hinc est
tene, quia si humilitatem tenueris, gloriosus eris. quod Eliseusveram magistri celsitudinem sequens,
Quantum enim humilior fueris, tantum te sequitur eumdem Achab ad se cum Josaphat rege venientera
altitudo gloriae.Descende ut ascendas,humiliare ut ex reatu perfidiae confudit, dicens : Quid tibi et

ne exallatus humilieris. Humilitas autem

exalteris, 7nihi?Vade ad prophetas patris tui et matris tux.Et :

casum nescit, humilitas lapsum non novit.Qui enim Yivit Dominus exercituum in cujus conspeclu sto,
sibi vilis est ante Deum magnus est. Et qui sibi dis- quod si non vultum Josaphal regis Judx erubescerem,
plicet Dco placet. Esto igitur parvus in oculis tuis, T» ncc attondissem quidem te, nec respexissem (IF Reg.
ut sis magnus in oculis Dei.Tantum enim eris ante iii). Hinc est quod idem vir Naaman ad se cum
Deum pretiosior, quantum fueris ante oculos tuos e([uis et cunibus venientem ante ostium fixit, et
dcspectior. Porta quoque scmpcr verecundiam in talentorum copia ac vcstium fulto non occurrit,non
vultu de recordatione peccati. Pulvis es, in pulvere januam domus aperuit, sed ut lavare septies in
9cd.!. Cinis es, in cinere vive. In summo honore Jordane debuissct per nuntium jussit.Unde et idem
summa tibi sit humilitas, non te extollat honor. Naaman iratus recedebat dicens Putabam quod
.

Tanto majori humilitate perspicuus esto,quanto ma- egrcderetur ad me {IV Reg. v). Hinc est quod Petrus
gis fueris dignitate pra;letus. (G?-^^.) Occasio igitur cum eum sacedotes et principes,etiam per flagella
perditionis nostrae facta est superbia diaboli, el ar- saevientes, in Jesu nomine loqui prohiberent, cura
gumentem redemptionis nostroe inventaest humilitas magna protinus auctoritate respondit dicens : Si
enim noster interomuia conditus videri
Dei. Hostis justum est in conspcctu Dei, vos potius audire quam
super omnia voluit elatus.Redemptor autem noster Deum, enim possumus quoe vidimus et
judicate. bion
magnus manens supcr omnia, fieri inter omnia di- audivimus non loqui(Act. iv). Hinc est quod Pau-

gnatus est parvus.Ergo dicatur humilibus,quia dum lus cum resistentem contra veritatem sacerdotum
se dcjiciunt, ad Dei similitudinem ascendunt. Di- principem cerncret, eumque minister illius alapa
catur elatis, quia dum se erigunt, in aposlatge an- C percussisset,nonmaledictumperturbatusintulit,sed
geli imitationem cadunt. rcpletus Spiritu, libera voce prophetavit, dicens :

CAPUT XXXIV. Percutiet te Deus, paries dealbate : et tu sedens ju-

dicas me secundum legem, et contra legem jubes me
Quod per aucloritatem humilitatis sancti viri culpas
percuti ? (i4c/.xxiii.)Hinc est quod Stephanus contra
delinquenlium feriunt.
vim persequentium auctoritatem vocis exercere nec
Sancti enim viri per auctoritatem humilatis nullis moriturus expavit, dicens : Dura cervice et incir-
potestatibus contravcritatem agcntibus parcunt.Sod cumcisis cordibus et auribus, vos semper Spiritui san-
quo3 attolli per elationem conspiciunt, perspiritus cto restitistis sicut et patres vestri (Act. vii). Sed quia
auctoritatem premunt. Hinc est enim quod a deserto sancti viri ad verba tantae altitudinis,zelo veritatis,
Moyses veniens^gypti,regem ex auctoritate aggre- non autem vitio elationis exsiliunt, ipsi patenter
ditur dicens:Haec dicit DominusDeus Hebracorum : indicant qui factis dictisque quanta humi- aliis, et

Usquequo non vis subjici mihi ? Dimittc populum litate poUeant, et erga eos quos redarguunt quanta
meura ut sacrificet niilii.Cui dum plagis opprossus charitate ferveant, manifestant. Superbia quippe
Pharao diceret Ite,sacrificate Dco vestro in tcrra
: : odium generat, humilitas amorem. Verba itaque
auota protinus auctoritale respondit: Non potest ita
{)
qufe amor exasperat, profecto ex fonte humilitatis
abominationem enim yflgyptiorum immolabi-
fieri, manant. Quomodo ergo Stephanus proferre incre-
mus Domino Deo nostro {Exod. v). Hinc enim est pationem per elationem potuit,qui pro eisdem,quo3
quod peccantem regem Nathan aagreditur.cui prius incrcpavorat,ad deterioria crescentibus, seque lapi-
similitudinem perpetrata; pnevaricationis objiciens dantibus flexis genibus oravit, dicens : Domine, ne
eumque reum per proprii judicii vocem tenens, pro- statuas illis hoc peccatum ? {Act. vii.) Quomodo
tinus subjunxit, dicens : Tu es ille vir qui fecisti Paulus contragentis suae sacerdotcm ac principem
hanc rem (II Ileg. xii). Hinc cst quod vir Dei ad asperitatis verba supcrbiens, intulit, qui humililate
destruendam idololatriam Sainariam missus, Jero- se etiam discipulorum servitio substernit, dicens :

boam regem supcr altare thura jacientem, non re- Non enim nosmetipsos prwdicamus, sed Jesum Chri-
gem veritus, non formidine mortis pressus, contra stuiii Dominum nostrum. Nos aulem servi vestri per
altare intrepidusauctoritatera libcrac vocis e.xercuit, Christum ? (/ Cor. i.) Quomodo Petrus per elatio-
dicens : Altare, altare, hxc dicit Domiun^ : Eccc nem principibus restilit, quorutu errorem compa-
Patrol. CXVIII. 29
 :

907 HAYiMONIS HALBERSTAT. EPISC. OPP. PAHS III. - MISCELLANEA, 908

tiens, velut reatum excusat, dicens: Scio qtiiaper A perpeti, rontra cum quoque qui mala irrogat nuUo
ignorantiam fecislis, sicut et principes veslri. Deus, dolorc morderi. Xam qui sic proximi mala portat,
qux prxnuntiavit pcr os omnium prophetarum pati ut tamen tacitus doleat,et tempus dignaj retributio-
Christum suuni, implevit sic {Act. iii). Quos ad vitam nis quff:rat, palientiam non exhibet, sed ostendit.
miscricordia trahit, dicens : Pcenitcmini iijilur et Scriptuni quippe ost : Charitas patiens est, benigna
convcrtimini, iit dcleantur peccata vcstra [Ibid.). est (/ Cor. xiii). Patiens nainque cst, ut alicna mala
Quomodo Eiiseus videre Naaman ex elationc no- tolerot. Benigna vero est, ut ipsos eliam quos por-
luit, qui non solum se conspici,sed teneri se etiam tat amet.
amuliere permisit? De qua scriptum est Cumque :

CAPUT XXXVI.
ad virum Dei in monte, apprehcndit pedes
venisset
ejus, et acccssit Gicxi ut amoveret eam. Et ait homo De laude patientix.
Dei : Dimittc illam, anima enim cjus in amaritudine (Cypr.) Patientia autem, fVatres dilectissimi, non
est [IV Beg. iv). Quomodo
superbo rcgi in-
Elias tantum bona custodit,sed ot repellit adversa, Spiri-
crepationis verba propter tumoremintulit,qui ante tum sanctum f'ovens,et coelestibus ac diviniscohae-
illius currum humiliter cucurrit,sicut scriptum est: rens contra facta carnis et corporis (quibus anima
Accintusque lumbis currebut ante Achab? {III Reg. r» expugnatur et capitur)virtutum suarum propugna
xiii). Quomodo Jeroboam prffisentiam ex elatione culo reluctatur.Late patet patientiaj virtus, et uber-
despexit, qui arentem dextram ejus saluti pristina? tas ejus et largitas de unius quidem nominisfonte
protinus ex pictatc reparavit, sicut scriptum ost proficiscitur,sed exundantibus venis permultaglo-
Ciunque audisset rex sermonem hominis Dei, qucm riarum itinera diffunditur. Nec proficere aliquid in
clamaverut contra altare in Dethel, cxtendit manum actibus nostris potest ad eonsummandam gloriam,
suam de altari, dicens : Apprehcndite eum, et cvaruit nisi inde consummationis accipiat firmitatem. Pa-
manus ejus ? {Ibid.) Et paulo post Oravit vir Dei : tientia est qua; iram temperat, quae linguam fre-
faciem Domini, et reversa est manus e]us ad cum, et nat, quffi menlem gubernat, pacem custodit, disci-
facta est sicut prius Quia supcrbia
fuerat {Ihtd.). plinam rcgit, libidinis impetum frangit, tumorem
gignore virtutes noscit, quantaexhumilitate prodiit violentia comprimit, incendium simultatis exstin-
vox increpationis ostenditur, quam signa comitan- guit.Coercet potontiam divitum,inopiam pauperum
tur.Quomodo Nathan contraDavid regemper vcrba refovet. Tuetur in virginibus beatam integritatem.
increpationis tumuit, qui cum increpandaculpa in in viduis laboriosam castitatem, in conjugatis et
terram ejus conspectui pronus stravit, sicut scri- maritatis individuam castitaiem. Facit humiles in
ptum est :Nuntiaveruntregidicentcs AdostNathan prosperis, in adversis fortes,contra injurias etcon-
:

prophcta ;cumque introisset antc conspcctum rogis, C tumelias mites.Docetdelinquentibus cito ignoscere
adoravit illum pronus in torra ? Quomodo Moysos si ipse delinquas,diu et multumrogare.Tentationes

regi .Egyptio libere resistens eum dospicere potuit, cxpugnat, persccutiones tolerat, passtones et mar-
qui Dco familiaritercolloqucns,so(iucntem se Jethro tyriaconsummat. Ipsa est quoe fidei nostras firma-
cognatum huniilis adoravit, cujus etiam consilio menta firmiter munit.Ipsa est qusc incrementa spei
tantam obcdicntiam praibuit, ut post secreta Dei sublimitate perhibet.Ipsadirigit ut tenere possimus
coUoquia magnum lucrumdoceret,quod forisabore viamChristi,dum per ejus tolerantiamingredimur.
hominis audiret ? Ex aliis ergo sanctorum factis IpsaefficitutperseveremusfiliiDei, dum patientiam
discimus quid de aliis pensare dcbeamus. Sancti patris imitamur. Hffic cnim Christianitalis summa
ctenim viri nec ex elatione sunt liberi, nec ex est, amantibus vicissitudinem, L-edentibus pa-
ut
timore submissi, sed cum eos rectitudo ad liberta- ticntiam rependamus. Qui erge fuerit patientior ad
tem vocis erigit, considcratio infirmitatispropriffiin injuriam polcntior constituetur in regno.
humilitate custodit. Gulpas quippe delinquentium,
CAPUT XXXVII.
ex alto increpantes feriunt semetipsos tamen
et si
apud se subtilius judicantes, quasi in abjectos po- Exempla sanctorum Patrum de patientia.

nunt. Et quo prava in aliis insequuntur, in eo ad „ (Q/y7r.)Petrus,super quem Ecclesia Domiui digna-
reprimcndos sc atrociores rcddunt.Ilursumque quo tionc fuiulata est, in Epislola sua ponit et dicit:
sibimet meliora agcntibus ncquaquam parcunt, co Chrislus passus est pro vobis, relinqucns vobis e.tem-
vigilantius aliena roprehcndunt. Quid cnim de hu- plum ul sequamini vcstigia ejus ; qui pcccatum non
mana poientia inirari potcrnnt qui scnietipsos (|uo- fccit,uee invcntus csl dolus in ore ejus, qui cum ma-
(pic (li'spiciuiil, ctiam cum inlime per eam arcem lcdicerctur 7ion reinalediccba.t, cum pateretur non
siiblimitatis apprehendunt ?Idcirco igiturbcneforis camminabatur. Tradcbat autem se judicanti injuste
dijudicant altitudinem terren;ccelsitudinis,quia in- (/ Petr. ii).Invenimus denique et patriarchaset pro-
tusoculum noii gravat pondus lumoris. phetas, et justos omnes, qui figuram C.hristi ima-
ginc prajeuntc portabant, nihil magis custodissc in
CAPUT XXXV.
laudc virlutum suaruni,(iuam(|U0(l paticntiam fortl
De patientia.
et slabili a-quanimilate tcnuerunt. Sic Abel origi-
(Cj//^r.)Palicnliavcraest alienamahuTquanimifor. nom nKulyrii ot passionem justi hominis initian»
909 DE VARIETATE LIBRORUM. — LIB. 11. 910
primu3etdedicans,adversusfratremfratricidamnon A merari difficile est : carceres, vincula, verbera, fla-
resistitnec reluctatur, sed humilis et mitis patien- gella, supplicia.A Judaeis lapidatur.virgiscaeditur,

ter occidit. (Bern.) Noe per centum annos in prnecipitatur, latrones incurrit, ab inimicisfratribus
aedificationem arcae longos sustinuit labores, sed insidias perfert ; intus tiraor est, foris pugna.Pati-
hos patienteret sineraurmuratione pertulit.((j!//)?'.) tur faraera, nuditatera, caluranias,insidias,tribula-
Sic Abraham Deo credens et radicem ac funda- tiones. Bestiastolerat,etquid opus est multadicere?
mentum fidei primus institucns, tentatus in filio non quotidie moritur, ettaraen in his oranibusgaudetet
dubitat nec cunctatur, sed praeceptis Dci tota pa- gloriatur, at({ue paticns et exsultans dicit Gaudeo
:

ticntia devolionis obsequitur. Ei Isaac ad hostiae autem in passionibus meis (Col. i). Et iterura Non
Dominicaesimilitudinem praefiguratus, quandoapa- solum autem, sed et gloriamur in tribulationibus
treimmolandus offertur, patiens invcnitur.Et Jacob (Rom. ergo tanta patiens gaudebat et gloria-
v). Si

fugatus a fralre de domo sua patienter excedit, et batur, quae erit venia, quae excusatio his qui pro
majore patientia postmodnm supplcx adhuc magis parvis injuriis ac verberibus, aut qualibuscunque
impium et persecutorem muneribus pacificis ad tribulationibus, quaj utique illis inferiores sunt,
concordiam revocat. Joseph vcnundatus a fatribus impatientes existunt?Joannes apostolus et evange-
et relegatus, ncn tantum putienter ignoscit, sed et n lista in dolio ferventi missus,et in insula Pathmos
graluita frumenta venientibus largiter et clementer exsilio relegatus,cuncta adversasibi illatapatienter

iraperlit. propter amorera Christi tolerat. Stephanus ab apo-

(Greij.) Moyses ab ingrato et perfido populocon- stolis diaconus ordinatus,intermanus lapidantium

temnitur frequenter et pene lapidatur, et tamenle- corde pacifico pro suis ipsis inimicis, fixis in terra
nis et patiens pro eisdem Dominum deprecatur.Sa- gonibus,dcprecatur.Ecce enim cognosciraus, divina
muel vcro ab scelerato populo de principatu cjici- nos instruente Scriptura, quia sancti patres nostri
tur, et taraen pre eisdera lacrymosis precibus pa- qui nos praecesserunt,pervirtutem patientiae coelestes
tiens Dominum supplicat. [Cijpr.) In David vero, coronas promeruerunt. (Grcg.) Servate ergo fratres,
ex quo secundum carnem Christi nativitas oritur, inmente patientiara, earaque, cum res exigit,exercete
quam magna et mira et Ghrisliana patientia, ha- in operatione,nullavestrarumrerumvos damnaper-
buisse in manu saepe ut Saul regem persequentem turbent. Sienimfixamentemansuradaranapertirae-
se et interficere concupiscentera,potuisse occidere, scitis,damnarerumtranseuntiuragravianonputatis,
et tamensubditumsibiettraditumraaluisscservare, Si eeternae retributionis gloriam conspicitis, detem-.

nec rependisse inimico vicem, sed occisum adhuc porali injuria non doletis. Tolerate ergo adversa-
insuper et vindicasse. {Joaii. Clinjs.) Isaias prophe- rios vestros, sed ut fratres diligite quos toleratis.
ta patiens a perfidis sectus esse perhibetur. Jere- c
mias propheta nervo religatus, sed cuncta pro Do- GAPUT XXXVIII.
mino patienter pertulisse legitur. Ezechiel in capti-
Testimonia sacrarum Scripturarum de patientia.
vitate positus patiens per omniafuisse cognoscitur.
Daniel in lacum leonura mittitur, et patiens in omni- Dominus ac redcmptor noster, qui princeps pacis
bus tribulalionibus pro Dei araore fuissereperitur. a propheta appellatur {Isa. ix), in cujus secundum
Tres pueri in caraino ignis missi pro Deiamorepa- carnem nativitate angelorura cecinitexercitus: G/o-
ticnter sustinuerunt, undeetin sancta Ecclesiacele- ria in excelsis Deo, et in ierra pax hominibus bonae
bre nomcn promeruerunt. Job orbitate filiorum per- voluntalis (Luc. ii). Qui antequara ad ccelestia carne
cussus, substantiaque innuracra privatus, tormen- ascenderet ait : In patientia vestra possidcbitis ani-
tis gravioribus corporis sui alflictus, ab uxoremul- mas vestras (Luc. xvi). Sic et apostolus Paulus ait :

tis opprobriis vexatus, ab araicis irrisus, nunquam Patientia vobis necessaria est ut voluntatem Dei fa-
ex ore suo indignum protulit sermonem,sedomnia cientes reportetis promissionetn {Uebr. x). Itera Pa- :

patienter pertulit. Tobias ccccitate percussus, ab cem sequamini cum omnibus et sanctimoniam, sine
uxore iraproperatus, nunquam ex ejus orc sermo qua nemo i)c?</n rf(/t'6i7.(/ie6r.xiii;.Hinc Jacobusait:
murmurationis exviit, sed patiens in oranibus Paiientia autem opus perfectum habeat, ut sitia per~
D
semper fuissecognoscitur. Machabaeimarlyresinnu- fecti et integri, in nullo deficientes. Beatus vir qui
merapro lege Dei suipatienlersustinuerunttormen. suffert ientationem, quoniam cum probatus fuerit ac-
ta.Joannes Baptista ab irapiissirao Herode rege in cipiet coronam vitx quam repromisit Deus diligentibus
carcerem truditur, ibique patienter pro veritatis se {Jac. i). Hinc Salomon ait Melior est patiens viro
:

assertione capite plcctitur. Petrus apostolorum forti ; et qui dominaiur animo suo, expugnatore ur-
princeps(sicut in Actisapostolorumlegitur)cumcae- bium (Prov. xvi). Pacem igitur, charissimi, habea-
teria suis coapostolis saipe flagellaturproDivinitatis mus, quia paciflcos ct concordes Deus in domo sua
cultu, patiens et gaudens semper fuisse reperitur. habitare praecepit, ut qui filii Dei esse ccEpiraus,in
Unde dicit Scriptura : Ibanl apostoli (jaudcntes
a Deipaceraanearaus, etquibusspiritusunusest,unu3
conspeclu concilii, quod digni habili sunt prq nomine sit et aniraus et sensus \^6'(/pr.)Beatissiraus naraque

Jesu contumeliam pati {.ict. iv). Pauius apostolus martyr Gyprianus elegantissimus de Bono patien-
multa pro Ghristi araore passusest,qua3etiamenu- tiae scripsit librum, quem qui legere voluerit, ple"
9H HAYMONIS HALBERSTAT. EPISC. OPP. PARS III. — MISCELLANEA. 012

niter in eo,c(uale sit bonuni patienlia^inveuirepo- A bemus hic permanentem, sed futuram inquirimus.
terit. Quid ergo patriam putas perdidisse qui in tota
tc

GAPUT XXXIX. terra pcregrinus es? Sed et si aegritudinem incurri-

De toleranda. ^*'' gi"avissimam,utere apostolico illo sermone,quo

ait : Nam etsi is qui foris est homo noster corrumpa-
{Greg.) Si filii electorum sumus, restat necesse
tur, tamen is gui inlus esi renoratur de die in diem
est ut per eorum exempla gradiamur. Bonus enim
(II mors crudelis
Cor. iv). In carcereminclusus es et
non fuit qui malos tolerare recusavit.Hinc namque
imminet adhuc anto oculos Joannem
et intentatur,
cst quod de semetipso beatus Job asserit dicens :

in carcere cervice ca3sum,et tamen prophetaecaput

Fraler fui draconum ct sociiis struthionum (Job.
saltatrici puellaj in mercedem libidinis datum.llaec
XXX). Hinc per Salomon Sponsi voce sanctce Ec-
ergo singula cum inferunturinjuria, sed eorumquae
clesiae dicitur : Sicut litium inler spinas,sic amica
prohisretribuunturgloria, non solum a peccatis ab-
mea inter filias [Gant.. ii).Hinc ad Ezechielem Do-
solvitur qui hoc patitur, sed ct justitias acquirit,
minus dicit cap. ii) Fili hominis, ne timeas cos,
.•

tantum est utfides eum constantiaquenon deserat.

neque sermoneseorum metuas;qaoniam increduliet
subversores sunttccum,et cum scorpionibus habitas
CAPUT XLI.
Hinc Petrus beati Lot vitam glorificat dicens Et : B De indulgentia.
justum Lot opprcssum a nefandorum injuria ac Ait Dominus : Si dimiseritis hominibus peccata
luxuriosa conversatione eripuit Aspcctu enim ct au- . corum, dimittet et vobis Pater vester, qui in cae-
ditujustus crat habifans apudcos,quidedieindieni lis est, peccata vesira. Sin auiem non dimiseritis ho-
animam justaminignis operibus cruciabanl[I Petr. minihus peccala eorum, nec Pater vesler dimittet vo-
\\). Ilinc Paulus discipulornm vilam et laudal ct ro- bis pcccata veslra {Matth. vi). Hinc Petrus ait Non :

borat dicens://i medio nationis pravoc ct perversse, reddenles matum pro malo, nec maledictnm pro ma-
inter quos luminaria in meridie,
lucctis sicut lcdiclo, sed e conirario henedicentes, quia in hoc vo-
verbum vitx, continenles [Pfiilip.n). Hinc Joannes cati estis, ut benedictionem haereditatis possideatis
Pergami Ecclesiae attestatur dicens Scio ubihabi- : (/ Petr. iii). Hinc Paulus ait : Cum patientia suppor-
tas, ubi sedes est Satanx : et tencns nomen meum, donantes vobismctipsis.
tantcs invicem (£/j/ie6Mv),et
non ncgasti fidem meam [Apoe. ii). Eccc, fratres Siquisadversus aliquemhabetquereIam,sicutDeua
charjssimi, pene omnia percurrendo cognoscimus, in Christo donavit vobis, ila et vos facite, nulli
quia bonus non fuit, quem malorum pravitas non malum pro malo reddentes. Hinc divina Scriptura
probavit, ut enim ita loquar, fcrrum nostraj animae dicit Ne quxras ultionem, nec memor eris injurise
;

nequaquam producitur ad subtilitatemacuminis,si (]

<^H'«um tuorum [Levit. xix). Hinc Salomon ait :

hoc non eraserit lima pravitatis. Toleremus

alienae Ne dicas Reddum malum, pro malo exspecta Domi-
: ;

igitur,adversarios nostros, sed sine cessationeame- num ct liberahit te {P7'ov.xx). Relinque proximotuo
mus quos tolcramus,eisquc qu^ecunque possumus nocenti te, et tuncdeprecanti tibi peccata solventur.
bona hilari animo tribuamus.Quia hocsoluniDeus Igiturquicunqueremissionem suorumvult accipere
sacrificium accipit, quod antc ejus oculos iu altari pcccatorum, dimiltat omnibus in se peccantibus ;

boni operis fiamma charitalis incendit.Hinc Domi- quiatalemunusquisqueiudulgentiamaccepturusest

nus in Evangelio a\i: Diligi/e inimicos vesfros\bene a Doraino, qualem et ipse dederit proximo suo.
precemini, his guioderunt vos ,et oratepropersequen. CAPUT XLII.
tibus et calumniantibus vos, ut scifis filii Patris De misericordia.
vestri, quiin coelis est [Matth. \\
Misericordia, compatiendo alienas miseriae, voca-
C.VPUT XL. bulum sortita e?t. Omnia peccata misericordiaeopi-
Qualis debeat essetolerantia servorum Del tempore bus expurgantur,sedjam caveatpeccarequi miseri-
iribulafionis. cordiam impertitur.Costerum nulla estdelicti venia,
Oportet te, o Christiane, intcr odia cordium, inter cum sic praocedit miscricordia, ut eam soquantur
probra linguarum, intcr ipsas pcrscqucntium ma- paccata. Nullus autem in alieno misericorsessepo-
J)
nus a^quali, imo Istiori, semper corde versari. Etsi test, qui prave vivendo in se misericors non est.
tibi ablatae fucrint facultates ture, dic : Nudus exivi Qui enim sibi ncquam cst, cuibonus?Nulla scclera
de utero mafris me,v, nudus et hinc abscedam [Job misericordiis redimi possunt, siin peccatisquisque
i). Adde et illud apostolicum Nihil intulimus in : pcrmanserit.Tuuc autemfructum misericordiarum
hunc mundum ,sed nec auferre qnidpossumus{JTim. conscquitur indulgentia, cum ab scelerum opere
vi). Audis te maledici ct infamari apud homineset dcsiuitur. Miscricordcs igitur simus ad omnes, utet
contunicliis oncrari, rccordarc et ante oculos pone ipsi misericordiam consoquamur a Domino,ipsodi-
verbum Domini. quibusait Fxvobis.cumbeuedixe- : cente Bcalt miscricordcs, quoniam ipsi misericor-
:

rint vobis omnrs homines {Lnc.w). Kt itcrum:Grtw- diam conscqucntur {Malth. vi). Et iterum Kstote :

dete et exsultafe,cum cjecerint nomen vestrumfan- iijitur misericordes,sicHl ef Pnter vester misericor&cs^
guam malum, proptcr fUium hominis {Ibid.). Ex- {Luc. vi). Hinc Paulus ait : Estote autem invicem be.
pulsus cs patria et domo recordare quia non ha- niqui, miscricordes : induitevos sicul slectiDei viscera
913 DE VAKIETATE LIBRORUM. — LIB. II. ^ii
misericordtarum (Ephes. Hinc Salomon ait; Fo-
iv). A CAPUT XLV,
cere miscricordiam et judicium magis placet Domino De obedientia.
quam victima; {Prov. xxi). Hinc pcr quemdam sa- Obedicntia est via sancta quae sectatoressuos ad
pientem dicitur: Qui facit misericordiam, offert coclcstein perducit patriam;pcr hancviamDominus
sacrificium [Eccli. xxxv). noster JesusChristuspropter nosetpropternostram
salutcm ambulare dignatus est, dequoPaulusdicit
CAPUT XLHI,
Apostolus: Factus est Chrislus obediens usque ad
De compassionc. mortem, mortem aulcm crucis (Phil. ii). Per hanc
Per Evangelium namque suum admonet nosDo- Abrahampatriarchacurcurrit,cumadimperium Do-
minus dicens: Omnia qucecunque vultis ut faciant minidilectumfiliumtadimmolandumduxit.Perhanc
vobis homines, ita et vos facite illis: hxc est enimlex apostoli sancti Pelrus et Andreas ad vocationem
et prophetv (Motth. vii). Quod tibi accidere non vis, Domini, relictis retibus, secuti sunt eum. Per hanc
nec proximo tuo cupias evenire. Condole in alicnis viain Matthreus secutus est Dominum, relicto telo-
calamitatibus, satiare fletibus, in alienislaboribus, naico lucro. Per hanc viam sanclamoranespatriar-
in tribulatione alterius, et tu esto tristis. Talis esto chcp, prophetae, apostoli, martyres, ca3terique clecti
aliis quales optas esse circa te alios. Quod non vis „ merucrunt pervenire ad Deum. Licet arctasitelan-
pati non facias, nec inferas alio mala, ne patiaris gusta via, tamen suos ad perpetuam per-
viatores
similia. Ita clemens esto in alienis delictis sicut in duxit vitam, dicente Domino: Arcta et angusta
tuis, ut nec aliter te, nec aliter alios penses. Et sic est via quo' ducit ad vitam (Marc. vii). Non enim

alios judica ut jhdicari cupis. In tribulationepositis durum tibi et asperum videatur, cumaudis arctam
subvenire non cesses, doientem consolari, ne di- et angustam viam esse obedientiam scd magis gaude ,

mittas. propter hoc quod subsequitur: quae ducitadvitam.

Si enim homines propter regis jussionemautalicu-
CAPUT XLIV.
jus polentis hominis, inexterasregioncs, etetiamin
De castitale. transmarina et peregrina, et omnino incognita, et
Castitas enim fructus suavis est, pulchritudo in- valde periculosa loca, propter aliquodtemporalelu-
violata sanctorum castitas,securitasmentis,sanitas crum (quod cum habucrint statim illisabstrahipo-
corporis. Nisienimunusquisquecastusperscveravc- test),intantumobcdiontesexistuntutetiamperinnu-
rit, ad perpetuam requiem pervenire, ct Deum vidcre meras rcgiones ctpalrias,perdifficultatesterrarum,
non poterit testante Paulo apostolo: Pacem secta- por aspera et dura ilinera, por periculosanaufragia
mini cum omntbus et sanctimoniam, sine qua nemo fluminum, pcr torribilesundasfluctusque marinos,
videbit Deum {Hebr. xii). Hic quoque evidenter sine C inter hostiles gladios, inter Iatronuminsidias,inter
sanctimonia (qua solet integritatem mentis vel pu- inimicorum incursus, voluntarie etalacriterdiscur-
ritatem corporis appellare) pronuntiavitDeumpeni- runt, et hajc omnia sustinent, dimissa propria re-
tus videri non posse. (Cassiod.) Ilinc per eumdem gione, dimissis parentibus, patre, matre, fratribus,
apostolum dicitur: Hoec est voluntas Dei sanctifira- sororibus, propinquis, uxoribus, flliis, domibus,
lio vestra, ut abstineatis vos a fornicationc, ut sciat mancipiis,cunctaquc substantia, quoslicetplangant
unusquisque vestrum vas suum possidere in honorc ct amici, lugeant parcntes, plorcnt filii, contristentur
sanctificatione, non in passione desiderii, sicutetgcn- mancipia, nescientes utrum eos ampliusjam visuri
tes quir ignorant Deum )/ Thess, iv). Amemus igitur sint, an non illos nihil horum a jussione illius qui

castitatcm, quia castas mentes castaque corpora
Deus inhabitat, luxuriosasautem etimmundascon-
demnat. Quanta enim bona quis fccerit, licet oret,
licet noctes in orationibus et vigiliispervigilcs du-
cat, licet omnemsubstantiam suampauperibus tri-
buat, licet inedia et pcr jejunia longacorpussuum
atterat, licet caetera divina prsecepta adimpleat,
castitatem non habuerit, nihil ei proderit.
Dominus in Evangelio praecepit dicens: Sint lumbi
vestri prcvcincti, et lucernoeardentesinmanibusvestris
{Luc. xii). Duo autem sunt qua;jubentur,et lumbos
jussit potest retrahere, sed tota intentione potentis
hominis, qui hodie est et forsitancrastina non erit,
obedicntiam exhibenL?Sicut cnimjam diximus, ideo
haec omnia tolerant, ut pro hiscommodum aliquod
lucri terreni accipiant, si illihocfaciuntpropterho-
minem potontcm post paucamoriturum, etpropter
si lucra periturum, quid nos miseri in die judicii
illa
q
Unde et Deo nostro in excusationenostra dicturisumus, qui
ejus sanctis ac salubribus jussionibus inobedientes
existimus, et monitis salubribus patrumnostrorum
non obtcmpcramus? Quod enim hominesssculi fa-

restringere, et lucernas tenere, ut et munditia sit ciunt propter rcm peiituram, faciant mililesChristi
castitatis in corpore, et lumen veritatis in opera- proptor gloriam sine finemansuram. Quodcnimilli
tione. Redemptori etenim nostro unum sine altero obedicntos existunt propter inanem extollentiam,
placere nequaquam potest, siautem isqui bonaagit fiant scrvi Christi obedientcs. propter indeficientem
adhuo luxuriffl inquinamenta non deserit, aut isqui excellentiam. Quod enim illi obcdientes fiunt pro-
caslitate praeeminet necdum seper bonaopcraexer- pler periturarn gloriam perituri hominis, fianl famuli
cet. Nec castitas ergo magna cst sino bnno opcro, Christi obediontos, proptcr perpetuam gloriam per-
nec opus bonum est aliquid sine castitate. petui Uedcmptoris. NuUa nuUainso-
igitur segnitia,
oi; HAYMONIS UALBEllSTAT. EPISC. OPP. PAHS III. — MISCELLANEA. 916

lentia, nulla tarditas.nullapigritia, abonoobedien- A ca^icras mcnti inserit,insertas custodit. Undeetpri-

tise opere nos rctrahat, quia etsi aspera est via qua mus homo praeceptum quod servaret,accepit ,cui se si
itur, tamen bcala cst patria ad quam pervenilur. velletobediens subdere,ad aBternam beatitudinem si-

Obedientesigitursimuspatribusetscnioribusnostris ne labore perveniret. E\acSa.mue\ •liV.Meliorestobe-

inquantum secundumDeumexhibentjussionem; si dioitia quam victimoe, ctauscultaremagisquamofferre

autem contra Deum cst quod imperant, dicamuseis adipemurictum{l /tV^.xv^.Obedientiaquippevictimis

humiliter et reverenter: Obedire oportel Deo mayis jure prccponitur, quia per victimasalienacaro, per
qiiam hominibus {Act. v). obedientiam vero voluntaspropriamactatur. Tanto
igiturquisqueDeumcitius placeat, quanto ante ejus
GAPUT XLVL
oculosrepressaarbitriisuisuperbia, gladio praecepti
Qualiter subditi obedientes sint prfepositis suis.
Existimamusigilur, fratrescharissimi, hilari ani-
seimmolat.Sedquianonnunquam nobishujusmun-
di prospera, nonnunquam vero jubentur adversa.
mo,mente promptissima obedientes praBlalis et patri-
busnostris,quiadivinavoximpcratnobisperPaulum sciendumsummopereest,quodobedientiaaliquando.
si dc suo habeal aliquid, nulla est; aliquando au-
apostolum dicens; Obcdite pnvposilis vestris in Do-
tcmsi desuoaliquid non liabeat, minima.Nam cum
mino et subjacete eis {Hebr. xiii). Quanto enim hu-
miliores et obedientiores fuerimus, tantolevius su-
. hujus mundi successuspra;cipitur,ctcumIocussupe-
rior iniperatur,is qui ad percipiendahaec obedit,obe-
per nos acdulciusjugumDominisenliemua.Quanto
dientiffi sibivirtutem evacuat,si adhnecetiamexpro-
obedientiores {"uerimuS prsopositis et patribus nos-
prio desiderio anhelat. Neque enim sc sub obedienlia
tris,intantumobedietDcusorationibusnostris.Gitius
dirigit,quiadpercipiendahujusvita!prospera,libidi-
enim exauditur una obedicntis oratio quam decem
millia contemptoris. Sancta enim intentioncetcum
ni proprijE ambilionis scrvit.Rursum cum mundi de-
speclus pra!cipitur,cumprobraadipisciet contume-
omnivelocitate jussis seniorum nostrorum obtempe-
remus, et mox ut aliquidnobis imperatumamajore li» jubentur,nisiha3C exsemetipsoanimus appetat,
obedicntia^merilum sibi minuit, quia adea quaj in
fuerit, ac si divinitusimperetur, morampati nescia-
hacvitadespecta sunt, invitus nolensque descendit.
mus infaciendo, quiaobedientiaqusemajoribusper-
hibetur, Deo exhibetur Ipse enim dixit:(3»e vos au- Ad detrimentum quippe obedientia ducitur,cum
dil, me audit (Luc. x). Pro Dei autem amorc omni mentem ad suscipienda probra hujus sseculi ne-
obedientia nos subdamus majoribusnostris, utimi- quaquam ex parte aliqua, etiam sua vota comi-
tatores valeamus esse Dominiinostri, de quo dicit
tantur. Dcbet ergo obedientia et in adversis ex
Apostolus : Faclus est Christus obediens iisque ad suo aliquid habere,ctrursuminprosperiscxsuoali-
quid omnimodo non habere, quatenusetinadversis
mortem )Phil. ii).
C tanto sit gloriosor, quanto divino ordine etiam ex
CAPUT XLVII.
desiderio jungitur. Et in prosperis tanto sit verior
Quomodo invicem obedire debemus.
quanto a prffisenti ipsa, quam diviniiius percipit,
Invicem obedire debemus, sicut servi Domini
gloria funditus ex mente separatur. Sedhoc virtutis
secundum quod prajcepit Dominus, quia qui vultin
pondus melius ostendimus, si cujlestis patriaiduo-
vobis esse magnus, fiat omnium novissimus,etom-
rum heroum memoramus, Moyses namque cumin
nium servus (Matlh. xx). Quibus addidit, ut magis
deserto oves pasceret aDominoper angelum in igne
nos inclinet ad humiiitatem: Sirutfiliushominisnon
loquente vocatusest,uteripiendceomniIsraelitarum
Scd et illud
venit ministrari, sed ministrare (Ibid.).
muUitudini pra^esset. Sed quia apud se mcntc hu-
quod ab Apostolo iWciumesi-.Pcrcharitatemspiritut
milis exstilit, oblatam protinus tantiregiminisglo-
servitc invieem (Gal. v).
riam expavit, moxquc ad infirmitatis patrocinium
CAPUT XLVIII. recurrit, dicens; Obsecro, Domine,non sumeloqucns;
Qui vere Deum diligunt ultra vires suas obcdire ob hcri cnim et nudius tertius, ex quo ccvpisti loqui
desideranf. ad servum tuum, tordioris et impeditioris tingun'.
Qui fideliter et pure Dcum diligit, etcertusestde factus sum {Exod. iv) ; et se potposito alium depo-
retributione Domini, nec sufficere sibi putatcaqua? scit, dicens : Mitte qucm missurus es (Ibid.). Ecce
jj
injunguntur, sed scmpcraugmentaoperisquff!rit,et cum auctoritale linguajloquituretnetantiregiminis
majoraqua)injungunturdesidcratetexoptat,etiamsi potcstatem suscipiat, elinguein se esse causatur.
supra vires esse videatur quod facit, nccaliquando Paulus quoque diviuitus fucrat admonitus, quando
securus cst tanquam opere expleto, scd econtrario Ilierosolymam ascenderc del)eret, sicut ipseGalatis
sollicitus est et anxius tanquam qui nihil dignum dicit: Drindc post annos qualuordecimiterum ascendi
prKCoptis Evangelicis cgerit.memorillius Dominici Uicrosohjmam, assumpto Barnaba et Tito. Asccndi
sormonis dicentis: Cum autem feceritis omnia qucv- autem secundum rcvelationem [GaL ii). Isque in iti-
cunque prcecepi vobis, tunc dicetis : .^rrvi inutiles su- nerc cum prophetam Agabum rcperisset, quanta sc
mus, quod debuimus facere fecimus {Lur. xvii). advcrsitas in Ilierosolymis maneret, audivit.
CAPUT XLIX. Scriptum (piippe esl: Virum cujus ha'cwnacst,sir
De laude et quulitalc obcdientiiv. aUigabunt i)i Jcrusulem Jud<ri [Act. xxi). A Paulo
Sola namque virlus esl obcdicntiu, (lu.c virtulcs autcm [irolinus rcspondcLur: Egonon solumalligari.
 :

917 DE VARIETATE LIBRORUM. — LIB. II. m

Jerusakm paratiis sum pro nomine Jesu
sed et mori in A nos. In Actibus apostolorum lcgitur quod cum vo-
(Ibid.) nequc enim praetiosiorem facio animam
; nisset Paulus Corinthum non patiatursepermanerc
meam.Perceptione igitur revelationis Hierosolymam nisi apud Aquilam et Priscillam, eo quod ejusdem
pergens, adversa cognoscit, ettum libenter appetit, artis essent opifices quam ct ipse solitus erat exer-
audit quae timeat, sed ad hoec ardentior anhclat. cere. Ita enim habet : Post hxc Pauliis egressus ab
Moyscs itaque ad prosperade suo nihil habot, quia Athcnis, vcnit Corinlhum : et inveniens quemdam Ju-
precibus remittitur ne Israeliticse plebi proeferatur. dxum nomine Aquilam, Poniicum genere, et Priscil-
Paulus adversa etiam cx suo voto ducitur, quia ma lam u.vorem cjus, accessit ad eos, eo quod ejusdem
lorum imminentium cognitionem percipit,seddevo- essent artis, et manebat cum eis, et operabatur : erant
tione spiritus etiam ad acriora fervescit. Ille pra?- enini scenofactorix artis (Act. xvm). Et non tantum
sentis principalitatis gloriam, Deo jubentc, voluit operatus cst quantum soli sibi, sed etiam his qui
declinarc. Iste, Deo aspera
dura spondente, se
et cum co crant,pos3it sufficere.Scriptum cst enim in
studuit ad graviora praeparare. Pnreunte ergo utro- Actibus apostolorum proccdens Milcto et
quod,
rumque ducum infracta virtute, instituimus ut si pxinde mittens Ephcsurn, convocansque ad se [)re-
obedientia? palmam apprehcndcre veracitcrnilimnr, sl)ytcros Ecclcsia3 Ephcsiorum, ct dans praecepta
prosperis hujus saeculi ex sola jussione, adversis r. quemadmodum regerc Ecclesiam Dci,se absentc,de'
autem etiam ex devotione militemus.Sciendum vero bcrcnt, ait cnim : Argentum et aurum nullius concu-
est nunquam pcr obedientiam malum fieri,aliquando pivi, sicut ipsi scitis, quoniam ad ea qux mihi opus
autem dcbet per obedicntiam bonum quod agitur crant, et his qui mccum sunt, ministraverunt manus
intermitti. Neque enim mala in paradiso arbor ex- istx. Omnia oslcndi vobis, quia sic laborantcs oportct
stilit, quam Deus homini, ne contingeret,interdixit. suscipcre infirmos (Act. xx). Nam et multa vitia am-
Sed ut per melius obedicnliae meritum homo bcne putat operatio manuum. Scriptum est enim : In
conditus crcsceret, dignum fuerat ut hunc etiam a desideriis est omnis otiosus. Et iterum : Otiositas ini-
bono prohiberet, quatenus tanto verius hoc quod mica cst animae, ct fomes Sodomitica ex oliositate
ageret virtus esset, quanto et abono ccssans auclori crevisse cognoscitur, ut prophcta loquitur, dicens :

suo se subditum humilius exhibcrct. HaiC fuit iniquitas Sodoma; quod panem suum in

C.\PUT L.
saturitate et otio comcdchnni (Exech. xvi).Pertimes-
camus igitur otiositatis malum, insistamus bonis
De opere manuum.
manuum nostrarum opibus, Psalmographi adim-
Oportet enim militem Christi opcrari manibus plentes scntentiam Laborcs manuum tuarum quia
:

suis, ita ut quibuslibet variis officiorum artibus,la- manducabis, bcatus es ef bcne tibi erit (Psal. cxxvii).
boribusque studium suum impendat, sequens lo- C Sicut enim nuUum ferme a Dei servis otii tempus
quentem Apostolum qui dicit Neque panem gratis :
cxcipcre convenit, ita meditationi quidem spiritali
mandumvimus, sed in laboreetfatigationenoctectdie fincm imponere. Nam pariter excrcere necessc est
laborantes (/ Thess. iii). Et iterum Quinon vultopc-:
corporis animneque virtutes : exterioris scilicet ho-
rari non manducet (Ibid.). Per otium eiiim libidines minis stipcndia, intcrioris vcro spiritalia alimenta.
et noxiarum cogitationum nutrimenta concrcscunt. De hoc beatus Augustinus eximius doctor inter ca;-
Per laboris vero cxercitium vitia nihilominus cla- tcra ait Cantica vcro divina cantare ctiam manibus
:

buntur. Patxiarchae namque greges paverunt,et gen- operanlcs facilc possunt,et ipsum laborem tanquam
tiles philosophi sutores et sartores fucrunt.Et Joseph divino celenmatc consolari. An ignoramus omnes
justus, cui virgo Maria desponsata exstitit, faber opificcs inquibus vanitatibus, et plerumque etiam
ferrareus fuit. Si quidcm et Petrus apostolorum prin" turpiludinibus textricarum fabularum donent corda
ceps piscatorisgessitofficium,et omnes apostoli cor" et linguas suas cum manus ab operc non rccedant ?
porale opus faciebant, unde vitam corporis sustcntat Quid crgo impcdit scrvum Dei rnanibus operantcm,
bant.Si igitur tantae auctoritatis homines, laboribus e in lcge Domini mcditari,ct psallerc nomini Domini
operibusetiam rusticanis inservierunt,quanto magis altissimi"?
nos, quos oportet non solum vittB nostra? necessaria n
C.\PUT LI.
propriismanibus exhibere, sed etiam indigenliam
aliorum laboribus nostris reficerc, secundum Apo- Quod nihil eis prosit qui facultates suas abjiciunt,
si voluntates proprias non relinquunt.
stolum dicentcm Qui furabatur, jam non furctur,
:

magis autem laboret operando manibus suis quod bo- Nihil illis prodest qui facultatcs adjiciunt, si vo-
nuni est, undc tribuat nccessitatcm patien-
ut habcat luntatcs proprias non relinquunt, cum sit longe
tibus {Ephcs. iv). Nam etidem beatus apostolus Pau- pr.Tstanlius voluntatibus propriis rcnuntiarcquc re-
lus ob hoc manibus suisoperatus cst,ut nobis opcran- bus.Ucs suasctiam mundi hujusphilosophi abjicere
di praeberet excmplum. Ait enim inter caetera : Non pol.ucrunt, et nunc quilibet haeretici possunt. Sed
quasi non habuerimus potestalem, sed ut nosmetipsos ncc illi, cum suae voluntati fiercnt amatores secun-
formam daremus vobis ad imitandum nos (II Thess. dum voluntatcm Dei vixerunt, et isli Dominicae vo-
ni).Pandit causam cur tanlumlaborissibiindixerat lunlati surc voluntalis studio contradicunt.Non crgo
Ideo, inquit, ut forniam daremus voUis ud luiilaudum ca rcs nos Dco commcndat, quam et inimici Dei fa-
 :
; ,

910 HAYMONIS IIALBEMSTAT. EPISC. OPP. PARS III. — MISCELLANEA. 920

ciunt, sed illud quod non nisi vero Cliristiani et pcr A remotus ab ini-
cst a sfficularibus prorsus illeccbris,
hoc amatores Dei proficiunt. Hi sunt qui voluntati- micitiis, remotus ab remotus a rapi-
insidiis alienis,
bus suis rebusque projectis se suo creatori cx toto nis vel occultioribus vel apertis, remotus a malitiis
corde subjiciunt, ac suum velle ex ejus volunlatc sive pcrijuriis, postremo remotus ab omni genere
suspendunt, quidquid eis sensus carnis sc-
et ideo flagitiorum sive facinorum quibus carnaliter vivcn-
quendum faciendumque suggesserit, juslitice capti tes Deum ofTendunt, ct mortui pcccato non ser-
delcctatione contemnunt. viunt; sicut, inquam,carne mortuus nec facere po-
CAPUT LIL test ista quaj dixi, ncc pati, ita his et talibus vitiis
Qualiler viverc debcanl qui Christum imitari deside- omninonon vivunt, qui ut vivant Deo,carnem suam
rant. cura vitiis et concupiscentiis crucifigunt.
Et ideo si volumus quod esse debe-
in illo essc CAPUT LIII.
raus, sicut Joannes apostolus dicit Quomodo ille :
De activa vita.
amhulavit cl nos spiritaliter amlulemus (I Joan. ii).
famulum justis
Activa vita est studiosum Christi
Quid est ambulare sicut ille ambulavit, nisi contem-
quidem sei; sum ab hoc
insistere laboribus, et prius
ncre omnia prospcra qua; contcmpsi^ non timere
saeculo immaculatum custodire, mentem, linguam,
adversa quae pertulit, libenter facere quse fecit ficri,
B manum, ac membra corporis c.Tetera ab omni inqui-
docereque mandavit, sperare qua? promisit, sequi
namento culpfc tentantis continere, ac divinis per-
quo ipse prEecessit,pra3stare beneficia etiam ingra-
petuo subjugare servitus. Deinde etiam proximi ne-
tis?Non retribuere secundum merita sua malevolis,
cessi tatibus juxta vires succurrere, esurienti cibura
et orare pro inimicis, amare bonos, misereri per-
potum sitienti, algenti vestitum.Ministrando egenis,
versis, invitare adversos, suscipcre in cbaritate con-
vagosquein domum recipiendo,infirmum visitando,
versos, et aBquanimiter pati subdolos ac superbos.
mortuum inopem de manu
sepcliendo, eripiendo
Ad hoc etiam pertinet quod ait apostolus Paulus
fortioris ejus. Egcnum et pauperem a rapientibus
Si consurrexistis cum Christo, ea qux sursum sunt
eum eruendo, crranti viam veritatis ostendendo,ac
qugerile, ubi Christus est ad dcxleram Dei sedens (Col.
Cffiterissemancipandofraternffidilectionisobsequiis,
lii). Illi resurgunt cum Christo, qui moriuntur, si-
insuper et usque ad mortem pro justitia ccrtando.
cut ille, peccato, et lamen distinclione servata.quod
illemortuus est peccalo,non suo.sed nostro.Unus- CAPUT LIV.
quisque autem nostrum non omnium moritur pec- De contcmplativa vita.

cato, sed suo. Quid est peccato mori,nisi damnandis Contemplativa vita est charitatem quidem et pro-
operibus omnino non vivere? nihil concupiscere _, ximi tota mente retinere, sed ab exteriori actione
carnalitcr, nihil ambire, ut sic mortuus carne nulli quiescere, soli dcsiderio Conditoris inha?rere, ut ni-
jam detrahit, nullum aversaturaut dcspicit,nullius hil agere libeat,sed calcatis curis omnibus ad viden-
pudicitiamcallidacircumventionecorrumpit,nemini dam faciem sui Creatoris animus inardescat, ita ut
viokntus existit, neminem calumniatur aut oppri- jam noveritcarnis corruptibilispondus cum raocrore
mit non invidet bonis, aut insultat afflictis. Non
; portarc, totisque desideriis appetere illis hymnidicis
luxuria; carnis inscrvit, non vinolentia; deditus in angelorum choris interesse, admisceri ccElestibus
se bibendi sitim bibendo magis ac magis accendit civibus, de a;terna in conspectu Doi incorruptione
non odiorum fascibus inardescit,non compendia in- gaudere.
justa sectatur, non potentibus ac divitibus adulatur, CAPUT LV.
non inquieta curiositate raptatur, non domestica; Qux et quanta sit in hac carne vitx contemplativx
sollicitudiniscura distenditur, non officiosis occur- perfeclio, vel qualitcr ei perfrucndi mundi contem-
ptorcs inhxrcaiit.
rentium salutationibus delectatur,ncc supcrborum
injuriis fatigatur non cum superbia inflatjnon am-
; Proinde vitae contemplativae seclator ad Condito-
bitio ventosa pra;cipitat, noQ vana gloria turpiler rem suum corde illuminandus accedat,ipsi contem-
jaclat^nondcsideriumgloriosixopinionis inflammat, plando atque insatiabiliter perfrucndo vigilanter in-
non distinctio alieni actus iilaqueat, non ad socie- jj serviat. Ipsura jugiter concupiscat, pro amoro ejus

tatem turpiludinis amor invitat.non rabies immanis omnia quibus inde averti potest fugiat,omnes cogi-
furoris exagitat, non sumptuosarum deliciarum stu- tationes suas ae totam spem ex illius delectalione
dium mactat, non ardor animosae contentionis cx- suspcndat,littcrarum divinarum sacris meditationi-
animat. Non facit impudcntcm audacia,iniquum in- bus vacct, in eis sc divinitus illuminatus oblectet,
justitia, ferum inclcmcntia, varium inconstantia, totum velut in spcculo quodam refulgente con-
ibi se

pertinacem conlumacia.insanum vcsania,deliciosum quod in sc pravum deprchenderit corrigatj

siderct,
gula, rcbcllem inobcdicntia, vanum jactantia, infidc- quod rcctum tcneat,quod deforme componat, quod
lem lencm felicitas, s.mum crudelitas,
perfidia, pulchrum servet, quod sanum cxcolat, quod infir-
manduconcm turpcm cdacitas, impaiientem mobili- mum assidua lcctionc corroborct. Domini sui pra;-
las, mobilcm instabilitas, vagum spiritalis infirmi- cepta infiiligaliilitcr lcgat, incxplcbilitcr diligat, effi-

tas, iracunilumaniniositas, suspiciosumpcrvcrsilas, caciler implcat,ct quid sibi cavcndum, quidve scc-

vcrbosum vanita3,irrisoi'om nialignilas.Qui rcinotus taudum sit ab cis sufficicntcr instructus agnoscat.
921 DE VARIETATE LIBHOUUM. — LIB. IL 922
Mysteriis earumdem divinarum Scripturarum per- A contemplativa fastigium ; haec facit hominem san-
scrutandis insistat, Christum promissum le-
ibi ctum, illa perfectum. Hujus vita; est nulli prorsus
gat, reprajsentatum videat, prophetam perditionem injurias irrogare ; illi erogatas aequanimiter susti-
popiili contumacis inteliigat, impleri lugeat, de nerc.Imo,ut proprius dicam.exsecutor activae studet
salute gentium gaudeat. Ex praeteritis quae prae- in se pcccantem diraittere, contemplativaeverosecta-
dicta et impleta teneat, futuris promissionibus cre- tor offecsis quibuspulsatur nec omnino concutitur,
dat. Ab strepitu negotiorum saecularium remotissi- ignorare magis paratus quam donare. Iste iram
mus ea ferventer e.xcogilat quibus animum suum patientiae virtute compescit, immoderatis cupiditati-
in desiderium futurae remunerationis inflammet, bus parcimoniaefrenum iraponit.Tangiturdesideriis
studiis spiritalibus, quibus in dies singulos melior carnalibus ncc consentit.pulsatur hujus mundi curio,
ac melior Ametotium sactum,inquo
fiat, invigilet. sitate nec rapitur, quatitur diabolica impugnatione
exerceat aniraa) suae ncgotium, mortuum sibi depu- nec vincitur, et Deo suo devota mente subjectus,
tet mundum, ac se mundi blandientis illecebris ex- nonaHeritur diversistentationibus.sedprobatur.Ille
hibeat crucifixum.Delectatione spectaculorum prae- omnes afflictiones quibus vita mortalium variatur,
sentium incomparabiliter anteponat sui Creatoris sanctis virtutibus vincit. Cupiditatum ac perturba-
intuitum, semper proficientem, successum in fasti- ^. tionem omnium liber beata quiete perfruitur,etille-
gium divinae contemplationis attollat. Nunquam ad cebris ac voluptatibus factus expedita mente supe-
momentum quidem a promissionibus futnris consi- rior, ineffabili gaudio divinae contemplationis effici-
derandis aversus ad terrena respiciat. Eo aciem men- tur. Iste suscipiendo peregrinum, vestiendo nudum,
tis indesinenter intendat, quo pervenire desiderat. gubernando subjectum,redimendocaptivum,tuondo
Beatitudinem vitae futurae ante oculos animi sui pro- violenter oppressum,jugiterse abomnibusiniquita-
ponat et diligat. Nec raetuat aliquid temporale nec tibussuisemaculat,etvitam suam bonorum operum
cupiat, ne aut metus amittendae rei temporalis,aut fructibus ditat. Ille facultatibus suis in usus paupe-
cupidilas acquirendae rei intentionem mentis ejus rumdistributissemelexspoliavit se mundo etadmo-
emolliat. Non eum blandacorrumpant, nec adversa vitsetotis viribus coelo.Res mundi mundo projecit,
concutiant, non infiet opinio secunda, nec sinistra etseipsum Christo devota mente reslituit, a quo
dejiciat, necfalsavituperatiosivelaudatio,autaugeat immorlales divitias sibi donari orat ut pauper, pro-
gaudia ejus, aut minuat. Non gaudeat de tempora- tegi se quotidie postulatut infirmus.immortalitatis
lidus omnino nec lugeat. inter lata ac tristia invi- indumento vestiri cupit ut nudus. Defendi se ab im-
ctus unam faciem animi constantissime obtineat, pugnationeinvisibiliumhostiumsupplicatut fragUi-
nec pectori ejus stabilem firmitatem quidquid pro- tate carnisoppressus,etcoelestemsibidonaripatriam
mittit mundus aut minatur excutiat, sed idemsem- C desideratut peregrinus.Activa vita habet sollicitum
per ac sibi similis perseverans, mundi hujus damna cursum, contemplativa gaudium sempiternum. In
simul ac lucra non sentiat. Et cum haec atque his hac acquiritur regimen, in illa percipitur. Haec facit
similia contemplativae vitae desiderio affectus imple- pulsarebonorumoperura,velutquibusdammanibus,
vcrit, nec se hic jam ex omni parte perfectum,sed januam illavocat consummatos inpatriam.Inhac
;

pcrficicndum in illa beata vita quae futura est im- contemnitur mundus, in illa videbitur Deus. Et, ut
mobiliter credat, alque ad se, ubi Dei substantiam multa praeteream qua; commemorare non valeo, in
revelata facie videre possit, extendat. hac vitaqui immundisspiritibus extiterintfortiores,
in illa contemplativa vita quas summe beata est,
CAPUT LVI
remunerante Domino,fiunt angelis sanctis aequales
Quid inter se differant activa et contemplativa vita. atqueinaeternumcum illisregnabuntin illasuperna
Activa vita autem cum corpore deficit ;
quis enim civitate felices.

in «terna patria panem esurienti porrigat,ubi nemo CAPUT LVII.

esurit? Quis potum tribuat sitienti, ubi nemo sitit? De covipunctione cordis.
Quis mortuuni sepeliat, ubi nemo moritur? Cum Compunctiocordisesthumilitasmentiscumlacry-
praBsenti ergo vita aufertur activa, contemplativa j)
misexoriensderecordationepeccatiettimorejudicii.
autem hic incipit ut in coelesti patria perficiatur. Illa est conversis perfectior compunctionis affectio
Quia amoris ignis qui hic ardere incipit, cum ipsum qua; a se desideriorum affectus repellit et intentio-
quem amat viderit, in amore amplius ignescit. Con- nera suam toto mentis studio in Dei contemplatio-
templativa ergovitaminime aufertur.quia subtracta nera defigit. Haec est enim homini baptizato vera
praesentis saeculi luceperficitur. Aclivavitalaboriosa compunctio cordis, magna agere et humilia loqui,
desudat in oertamine, contemplativa vero, pacatis juste agere et super peccatores timere ac tremere.
vitiorumtumuitibus.optatain Christoquietcperfrui- Sicut enim igais omne animae vitium perurit et adi-
tur. Ad activam vitam pertinet iuter humana profi- mit, ita compunctio cordis quantacunque repererit
cere, et rebelles corporis molus rationis imperio mala, abstcrret universa etpenitus delet. Goncupi-
temperare.Ad contemplativam supra humano desi- scentiarum flammas si invenerit, ut fluvius mundans
derio perfectionis ascendere, et indcsinenter augen- exstinguitetenecat.Curarummultitudinesetpertur-
dis virtutibus incubare. Habct activa perfectum, bationcs si vidcat, ut flagcUo quodam exturbat €t
923 HAYiMONlS IIALBEUSTAT. EPISC. OPI>. PARS III. — MISCELLANEA. 924
effugat, et prociil cssc a domiciliis aninioc jubet,ac A affectionum, quibus mens justi taedio salubricom-
sicut pulvis non potcst stare ante laciem venti, ita pungitur,hoccst,memoriapra3leritorum facinorum,
nihil malarum cogitationum in anima residere po- recordatio futurarum pcenarum, consideratio pere-
test, ubi cordis compunctio afTuerit. grinationis sua; in hujus vitffi longinquitate,deside-
CAPUT LVIir. rium supernae patria;, quatenus ad cam quantocius
valeat pervenire.
Quod duo su7it rjencra compunrtionis.
CAPUT LX.
Duo namque generacompunctionisquibus semet-
De recordatione peccati.
ipsos fideles in ara cordis immolant. Quianimirum
Domini sitiens anima prius timorc compungitur, Bonum est homini semper ante oculos propria ad-

post amore. Prius enim se in lacrymis afficit, quia

hibere delicta, secundum Psalmi sententiam : « Pec-

dum malorum siiopum rccolit, prohis pati supplicia catum meum contra meestsemper.»Sicut enim non

jEterna pertimescit. At dum longa moeroris anxie- oportetreminiscipeccatiaffectum.sicsempernecesse ii

tate Cuerit forniido consumpta,quacdam jam de pra- estsuum indeflendo memorare peccatum. Servi Dei

securitas nascitur, et in amorc lanta rccordatio debet esse peccati, ut ea quae gessit
sumptione veniaj
crrlestium gaudiorum animus inflammatur. Et qui
semper lacrymans confiteatur. Unde et Psalmista

prius flebat ne duccretur ad supplicium,postmodum Ij dicit: Co7ivcrsus su)n in xrumna niea dum confrgitur

flere amarissime incipit quia differtur a regno.Con-

spina. Peccatum meiun tibi cognitum feci, et di.ri :

templaturetenimmens quisintilli angelorumchori, Pronuntiabo advcrsus me injustitias mcas Domino, et

quae societas beatorum spirituum, qua3 majestas tu remisisti iniquitatem peccati mei {Psal. xxxi).
jeterniTe visionis Dei, ct amplius plangit quia a bonis CAPUT LXI.
perennibus dcest, quam flebat prius, cum mala De confessione peccati.
aeterna metuebat. Utramque autem nostrjD compun-
Salomon ait : Qui absconclit scelera sua non diri-
ctionis hostiam gratanteracciperc dignatuscstChri-
getiir;quiautem confessus fuerit etrcliqueritea,mi-
stus, qui et pro peccato lugentibus atque afflictis
sericordiam consequeiur {Proc. xxviii), Hinc beatus
clementer errata dimittit, etproingressu vita^ccBle- Quapropter et ego non parcam ori 7neo
J.ob ait :

stis tota mentis intentione fervcntes aiterna suffi

etenim suo parcit, qui confiteri ma-
(Job. vii). Ori
Nisionis lucc reficit.
lum quod fecit erubescit. In labore quippe os mit-
CAPUT LIX. tere est, hoc ad confessionem perpetratse iniquitatis
Quod contrarise sint inter se cordis compunelio et occupare. Sed justus ori suo non parcit,quia nimi-
deliciai,ei quod magna in David fuerit compunctio. rum iram judicis districte prceveniens,verbis contra
Sicut impossibilc estutignis inflammeturinaqua, C se propriae confessionis saevit. Hinc Psalmista ait :

ita impossibile est compunctioncm cordis vigere in Prxveniamus faciem ejus in confcssione [Psal .xciv);
deliciis. Contraria ha^c enim sibi invicem sunt et Hinc scriptum est Dic iimjuitates tuas ut juslifi- :

peremptoria.lllaenimmaterestfletus,ha3C materest ceris {Eccli. xliii). Ex eo unusquisque justus esse

risus illa constringit, ista dissolvit. Illa anim<E
; incipit, ex quo sui accusator exstiterit. Confessio

alas innectit et volare facit ad coelum, haec plumbi enim poenitentiam monstrat; pcenitentia satisfactio-
pondus imponit et demergit in infernum. Propheta nem ostentat;satisfactio veniam sibi divina pietate
namque Davidcorde compunctus,judiciifuturi intra conciliat. Nec enim poterit indulgentia tribui, nisi
semetipsum memoriam retexens, diemque illum iram Dei possit confessione placare. veneranda
semper in oculis habens, nunquam a tribulatione pietas Dei peccamus et parcit, dclinquimus et igno-
!

animi et compunctione cordis vacabat: qu<i?quenos scit offendimus et adhuc placatus exstiti t. Unde qua-
,

vix aliquandoetsatisraro ad memoriam revocamus, lisergajustossitmonstrat,dum talem seergapecca-

illius mens etcogitatio habebat semper intra se, et toresostentat.Nec peccator poterit jam excusari,qui
Dci judicio totis mentibus intremebat.Nam et idem confessionem per quam venia nascitur, non prope-
beatus David rex crat, sed tamen cunctis qujB eum amplecti,quopossitreus gemino criminedeti-
ravit
circumstare et constringcre videbantur abruptis,ita n neri, dum primo legem contempsit ut delinqueret,
crat in potestatc positus, tanquam omnibus esset etconfessionis media amplecti noluitutperiret.Rape
ipsc subjectuSjCt in purpura quasi in cilicio jaccbat, tu, quisquis es, remedia, qui pcccando divina con-
cinere conspcrsus,et corde compunctus.Aula rcgalis tempsisli pra^cepta. Confessio afferat salutem, cui
crat eitanquam eromi vastissima solitudo. Ha;c contcmptus attulerat mortem.Contitcantur singuli,
autem omnia agebat in co cordis compunctio. Vis qucESO vos,fratres,delictumsuumdumadhuc quide-
scire quantus in eo timor sit divini judicii ? Audi linquit in sasculo cst, dum admitti confcssio ejus
quod dicit : Iniquitales si obscrvatns, Domine, (juis potcst. Dum salisfactio et remissio facta per sacer-

sustinefiit? {Psal. l.) Novcrat cniiu ct valde novcrat Dominum grata cst, convertamur ad
dotes apud
quiainmultiscriminibusobnoxii sumusDeo Et quiu Dominum mente tota,ct pocnilcntiam criminis veris
etiam parva peccata,ct ea dcquibusetiamnecsuspi- doloi-ibus cxprimcntes Dci miscricordiam deprecc-
camur, deducunturadjudicium,etideo magnaineo mur. Illi sc anima prosternat,illi mcns tota salisfa-

erut cordis compunclio. Quatuor sunt qualilates ciat, illi spes omnis incumbat. Rogarc aulomqua-
923 DE VARIKTATE LIBROUUM. — LIB. II. 926

liter debeamus dicit \pse:Rever(iminiad mc in tolo A cere servos meos, fornicari et manducare de idolo-

cordc vestro,simulqucin jcjunio.ct flclu,elplanc(u. thitis. illi tempus ut pcenitentiam ageret, et

Et dedi
Etscindi(ecordavestra,ctnonvcstimentaves(raJocl. non vulta fornicatione sua.Ecceegomitto
pojnitere
ii).Ad Dominum totocorderedeamus, irametofTen- eaminlectum, et qui cum ea fornicati fuerint in
sam ejusjejuniis el Qetibus,sicut admonetipse,pla- maxima tribulatione erunt nisi poenitentiamegerint
cemus. ab operibus suis.Quod utique ad pcenitentiam non
hortaretur, nisi quia poenitentibus indulgentiam
CAPUT LXII.
poUicetur. Et in Evangelio Dico, inquit, vobis, sic
:

De poenitenda. erit gaudium in ccelo super iino peccafore pocni(en-

Beatus Joannes,praccursor Domini nostri,quone- tiam agen(c, quam super nonaginfa novem jusds qui-

nw major inter na(osmulierumsurrexit {Matlh.xi); hus non est opus parnifcndx (Luc. xv). Nam cum
de quo prophela. dixevaii : Ecce mitto angelummeu7n scriptum sit : Dominus mor(em non fecit,nec fxtatur

ante faciem tuam {Malacli.u\),hanc primamvoccm in perdidone vivorum {Sap. i) : utique qui neminem
emisit, dicens Poenilendam agite, appropinquaOit
:
vult perire,cupit peccatores poenitentiam agere, et

enim regnum coclorum{Ma(lh. iii).Unde advertimus pcr pcenitentiam denuo ad vitam rrdire. Dejecitnos
Christum fuissc locutum per ipsum. Ergo, dilectis- diabolus et elisit per peccatum, oportet utique re-
jj
simi, una nobiscum omnes suscipite in praecordiis surgere pcr pocnitentiam et rursum stare contra
vestris misericordiam Domini nostri dicentis : Pce- eum. Nam beatus D ivid cecidit in adulterium pec-
nilentiam agite. appropinguabit enim regnum ccelo- catum gravissimum, sed et homicidium conjunxit
7-Mm.Odulcedo, ut inter pccnitentiam etregnumcoe- adulterio. Et quid post haec nunquid permansit ja-

lorum nihil sit intermedium. Agamusergopocniten-
tiam a facinoribus nostris, et in puncto patebitno-
bis regnum coclorum. Sic ait beatus propheta De-
sinilea mafitiis ves(ris,disci(ebonumfacere, pccca(a
cens ? Nonne surrexit, et iterum stetit contra ini-
micum, et ita eum subjecit ut etiam post mortem
:
merita ejus profuerint posteris suis?0 poenitentia,
salus animas, restauratio virtutum,dissipatio vitio-

enim vestra intcr vos e( Deum scparant {Isa. lix). rum, expugnatrix dsemoniorum, obstrusio infero-

Ergo si inter Deum et hominem peccata separant, rum,portacoelorum,viajustorum,refectiobeatorum!

lollantur per pcenitentiam e medio peccata, et homo Bealus quiteamat,felixquitetenet,nimiumquebea-
conjunctus est Deo,instruonte et docente Apostolo: tus et felix qui te usque ad ultimum vita; suae diem

Qui au(em adhvrret Deo, unus spiritus es({lCor.\\). custoditlTu mortuos in peccalis suscita3,tu despe-
Sed dicet aliquis Quomodo de medio tollere pos-
:
ratos de prscipitio mortis evocas, et ad spem re-

sum peccata?Audi prsecursorem Domini vociferan formas. Tu sectatores et operarios tuos ad spem
tem et doccn^cm^FrtCiYcp-MC/i/srfiVMO^pcpnjVena^: ^ i"cilas, ad fidem provocas, ad charitatem Dei et
jamcnimsecuris ad radiccsarborisposi(a est.Omnis proximi instigas. Tu facis in prosperis humiles, in
arbor qux non facit frucdim bonum, excidctur etin adversis fortes. Tu contra opprobria et irrisores

ignem mittetur {Mat(h.\\\).Ei qu\ sunt fructusdigni mitesfacis.Tu persecutiones etinjuriastoleras,pas-

poenitentia;, nisi ut facias quae contraria sunt pec- siones ct flagella patienter sustines. Tu iramfrenas,
cato ? Serviebas idololatris vel daemonibus,nuncjam linguam mitigas, pacem custodis, mentem gubernas.
conversus servi Deo per fidem. Eras adulter et for- Tu in virginibus et Deo sacratisbeatam custodisin-
nicator,nunc ccontrario esto castus. Ebrietati eras tegritatem, in viduis laboriosam castitatem,in con-

deditus, nunc sobrietatis obtine locum. Eras frau- jugatis individuam castitatem.O poenitentia.castis-

dulentus et raptor, nunc esto fidelis et largus.Eras sima mater, doce filios tuos tenere et amare ca-
tumiduset superbus, modoesto mansuetusetmitis. stitatem, fugere luxuriam,immunditiam et omnem

Avarus eras et mendax, nunc esto pius et verax. libidinosamcorporis titillationem.Nullumenimper-

Ecce qui sint fructusdigni poenitentiac,utquiantea petuam perducis ad gloriam, nisi fuerit castus,hu-

agebas contraria Deo, modo contraria agas diabolo, milis, patiens atque benevolus.Opoenitentia,mater

secundum sententiam Domini dicentis Ncc ego (e :

condcmnabo. Vadc,c(ampfiusjamnofipeccare{Joan.
fj
viii)- Et iterum: Remidnntur ci pecca(a mnUaquia
dilexitmultum (Lwc. vii). Ilortatur etiam nos Domi-
nus per Joannem apostolum ad pocnitentiamdicens:
Memento unde excideris, et age pceni(en(iam,c( fac
prima opera, E( si non egeris poenitcntiam, veniam
et movebo candetabrum (uumdefocosuo.{.ipoc.i\).
Quod utique ei dicitur, quem constat cecidisse, et
quem hortatur rursus per bona opera exsurgere.
piissima, procrea et produc de sancto utero tuo ge-
"'itus assiduos,suspirialargissima,singullusconti-
nuos, e.xcute ex oculis tui lacrymas protusas, noli
cessare,noli pigritare, quousque rapidissimo cursu
ad dicm pervenias ultimum.
CAPUT LXIII.
Quafis deheat csse modus pcenifentix.
Poenitentiam quippe agereest.et perpetrata mala
plangere, et plangenda non perpetrare. Nam qui

Alio item loco pcenitcntiaetempusdatur,et pocniten sic alia dcplorat, ut tamen alia committat, adhuc
tiarn non agenti Dominus comminatur. Habeo, in- pocnitcntiam agere aut ignorat autdissimulat.Quid
quit, adversum te pauca, quia permittis mulierem enim prodesl si peccata quis luxuriae defleat.ct ta-
Jezabel quae se dicit prophetamesse, docere etsedu- men avaritiaj adhuc aeslibus aahelet?aut quidpro-
927 HAYMONIS HALBERSTAT. EPISC. OPP. PAUS III. — MISCELLANEA. 928
dest si irae culqas jam lugcat,ettamen adhucinvi- A versionis perire mercedem.Hoc enim judicarevide-
dine facibus tabescat. Sed minus est vaide quod di- tur Isaias, ubi de populo Judaeorum talia quaedam
cimus, ut qui peccata deplorat, ploranda minime dicit Propler peccatum modice contristavi eum et
:

committat.el qui plangit vitium perpetrare vitiati- percussi euin,etaverti faciem meam ab eo.et con-
meat. Nam cogitandum summopere est, ut qui se trislatus est et ambulavit tristis, et sanavi eum et
illicita meininit commisisse, a quibusdam etiamli- consolatussumeum. Evidenliusautem testimonium
citis studeat abslinere, quatenus pcr hoc Conditori dabit etiam rcx ille impius, qui cupiditatis quidcm
suo satisfaciat, ut qui commisit prohibila,sibimet- suae prajdara uxoris nequilia quffisivit, sed perturba-
ipsi abscindere debeat etiam concessa, et serepre- tusipsiussccleris iramanitate poenituit, etciliciofa-
hendatinminimisquimeminitinmaximisdeliquisse cinus suumflevit alqueitaergascDeimisericordiam
Magna enim juslitiae pars est seipsum nosso, quod provocavit, ut cunctis eum absolverct malis. Sic
parvus cst, ut es. eo divinoe virtuti subdaturhumilis enim scriptum est Et dixit Dominus ad Eliam : :

ex quo suani infirmitatem agnoscit. Bcne sejudicat Yidisii (/iiomodo compuncfus cst Achab a facie mea,
inhac vila, ncjudicetur a Deo damnationeperpetua, et quia flcvit in conspectu mco, non inducam mala

Tunc autem judicium de se quisque sumit, cum in dicbus ejus {II Reg. xxi). Scd post hunc ite-
perdignampoenitentiamsua prava facta condemuat. „ rum Manasses,quiomnestyrronnosiramanitatescc-
Amaritudo poenitenliae facit animum et sua facta lerum superavit, quicultum divinae religionisetob-
subtilius discutere, et dona Dei quoe contempsit servantiam legis everterat coelesti cultu vacuatam.
flendo commemorare. Nihil autem pejus quamcul- Hic ergo impietate scelerum supergrediens omnem
para agnoscere nec deficere.Duplicemhaberedebet memoriam, quia tamen poenituit, inter amicos Dei
flotum in poonitentia omnis peccat^r, sive quiaper postmodum numeratus est.Nam et filius prodigus,
negligentiam bonum non fecit, seu quia malumper qui substantiam suara cum meretricibusconsumpsit,
audaciam perpetravit. Quod oportuit non gessit, et per poenitentiam reccpit prions gloriae statum. Vi-
gessitquodagerenonoportuit.UlepcRnitentiamdigne des ergo quanta sit utilitaspoenitentiae?quantacon-
agit,quireatumsuum satisfactione legitimaplangit, versionis spes? NuUum est enim peceatura, nulla
condemnando scilicetac deflendo quae gessit.Tanto iniquitas,qua3nonmedicamentopoeaitentiaesanetur,
indeplorando profundius, quando exstitit in peccado si conversio pura et sincera fuerit. Donec sumus
proclivior, quantumvis quisquis sit peccator et im- in hac quantacunque nobis acciderintpeccata,
vita,

pius,si ad poenitentiam convertatur, consequi posse possibile est omnia ablui per poenitentiam, post
veniam creditur. Et quantumvis per pcenitentiam, mortem autem nuUa erit utilitas pcenitentiae. NuUus
propitiatio peccatorum sit, tamen sine metu homo peccator desperet de misericordia Dei, sed dura ad-
esse non debet, quia pocnitentia; satisfactio divino C hucvivit,agat poenitentiam pro peccatis suis,et erit
tantum pensatur judicio, non humano. Proindequia misericors Dominus delictis et facinoribus suis.
miseratio Dei occulta est, sine intermissione flere GAPUT LXIV.
necesse est. Neque enim unquam oportet pocniten-
De laude et utilitate pxnitentuv.
tem habere depeccatis securitatem. Igitur respicia-
mus tandem, etDominum nostrum JesumChristum, Provida mente et profundo cogitatu cognosci de-
ianquam boni servi et utilisrequiramus,nec despe- bent duo rerum distincta negotia, id est quantum
remus dum in hac luce vivimus, veniam nos non distet inter bonum et raalum. Nec aliunde haec co-
posse per pcenitentiam promereri. Post mortem gnitio quae a primordio repetenda est, quod aliud
enim poenitentiae medicaraenta non proderunt, in sitmalum.quandopeccatum commitlitur.aliudau-
hac vero lucc positi etiamsi in extrema aetatc tem sit bonura quo poenitentiam agimus pro com-
adhibeaspoenitentiam veram, mihi crede,curaberis. misso. Haec est discretio utriusque negotii, serpens
Jdeo diabolus omnia movetetagit, ut animum nobis in paradiso peccatum suasit Eva;, pcenitentiam re-

desperationis inducat. Scit enim vel si in parvo clusit, et inde est boni et mali origo. Quis Deo di-
temporequis pceniludinem gerat,quamvis sitbrevis gnior quam David ?et tamen delinquit, qui cecidisset
uon erit tamen infructuosa conversio. Sed, sicut is n dc culmine nisi fuisset compunctus. Quis acele-
qui caliccm aqaai frigid» porrexerit, nequaquam fru- ratior Manasse? et hunc pocnitentiam revocavit.
ctum raercedis amittit, ita et isqui pro malegestis Pcenituit Deura quod Saulem elegerit regcm, qua-
practeritis poenitudinem egerit, licet rainus digna propter? Nisi quia idcm pcenitentiam ignoravit.
videatur ad peccatorum pondus poenilentia, tamen Quis sapicntjor Salomone ? sed nesciens pooniten-
quantuluscunqueillenutuspocnitendifueritvel con- tiara, perdidit gratiara. p(xnitentia,qua3 peccata,
versionismomentum,expcrs non erit remuneratio- raiscranto Deo, remittis, et paradisumreseras, quaa
nis bonorum. Nihil cnim boni operis, quamvis sit contritum sanas, omncm tristcm exhilaras, vitam do
exiguum, despicietur apud juslum judicem Deum, ct intcritu revocas, statum restauras,honorem rcnovas,
jam si non polueritcxplere omnem satisfaciendior- fiduciam reforraas, graiianique abundantiorem re-
dincin, quantulumcunque tamen et (juolibot brevi fundis. pccnilcntia, quidde tc novi re(eram?Om-
tempore gestain,nonrespuotp(rnilentiam,suscipiet nia ligata tu solvis, omniasoluta tu reseras.omnia
et jam ipsam,nec patltur quantumvis exiguae con- advcrsa tu mitigas, orania contrita tu saaas,Qmnia
 .

929 DE VARIETATE LlBRORUiM. — LIB. II. 930

confusa tu lucidas, omnia desperata tu animas. A coram Domino qui fccit )ws {Psul. xciv). Et iterum :

poenitentia, rutilantior auro, splendidior sole, Fuerunt mihi lacrymx mex panes die ac nocte, et

quam non vincit peccatum, nec deflictio superat, potum meum cum flefu miscebam, slratumque mcum
nec desperatio delet. Poenitentia respuit avari- pcr singulas noctes lacryfnis rigabo (Psal. ci). Et
tiam, horret luxnriam, fugit furorem, firraat ilerum : Deus, vitam mcam nuntiuvi libi ; posuisli
amorem, calcat superbiam, linguam continet, com- lacrymas mcas in conspcctu iuo (Psal. lv). Oportet
ponit mores, odit malitiam, excludit invidiam. Per- igitur nos salutem nostram lugcre pcrditam, at-
fecta poenitentia cogit peccatorem omnia libenter que animam nostram mortuam lamentari, ut cum
sufferre ; si violentus quaerat quae habet, non vetat; si de hoc ScGCulo abstracti fuerimus, ad vitam mcrea-
vestem demat,non refragatur. Percutienti maxillam mur pervenire perpetuam.
praebet et alteram, angariatus ultro adjiciet: casti- CAPUT LXVI.
gatus gratias agit, provocatus tacet, exasperatus Qui sint fructus digni pcenilentix, vcl qualiter pati
blanditur. Superiori supplex est,inferiori subjacet. vim regnum cxlorum potest.

In corde ejus contritio est, in ore confessio, in Beatus Joannes Baptista et Domini nostri
{Gvcg.)
opere tota humilitas. Hsec est perfecta et fructifera Jesu praecursor ad luibas loquitur dicens Facite :

poenitudo. Sic pocnitentiae praestitum est,Deus esu- t» crgo fructus dignos pcenitcntix [Matth. nr). In quibus
rienti nutritor est, sitienti potator. Sapienti quod verbis notum est, quod amicus sponsi non solum
stultum putatur sapit, quod triste est placet, quod fructus pocnitentiae, sed dignos pa^nitentiae admonet
moUe est displicet,quod fluxum est horret. poeni- esse faciendos. Aliud namque est fructum facere,
tentia, misericiTdiae mater, et magistra virtutum, aliud dignum poenitentiae facere. Ut enim secundum
magna ubera tua quibus reos resolvis, ac reficis dignos pa?nitentice fructus loquamur, sciendum quia
delinquentes, lapsos reievas, recreas despcratos. quisquis illicita nulla commisit,huicjure conceditur
Per te David, post flagitium felix, iterum roccpit ut licitis utatur. Sicque pietatis opera faciat, ut
Spiritum sanctum. Pcr te Manasses, post cruenta tamen si non voluerit, ea quae mundi sunt non re-
facinora,ecce meruit esse receptibilis. Per te Petrus linquat ; at si quis in fornicationis culpa, vel for-
apostolus, postquam ter negavit, data est ei indul- tasse (quod est gravius) in adulterium lapsus est,
gcntiae dextera. Per te filius prodigus regressus ad tanto a se licita debet abscindere, quanto se memi-
patrem, non solum amplexum osculumque pater- nit et illicita perpetrasse. Neque enim par fructus
nuni, sed etiam epulum vituli saginati insigne pro- boni operis osse debet ejus qui minus, et ejus qui
rtieruit mulier fornicaria uboros
adipisci. Per te amplias deliquit, aul ejus qui nullis, et ejus qui in
stillavit lacrymas, fontemque sui baptismatis pro- quibusdam facinoribus cecidit. Per hoc ergo quod
tinus lavit pedes Christi, crinibus quidem tersit. G dicitur : Facite ergo fructus dignos pocnitentiae,
Per te Ninive civitas magna populusque integer uniuscujusque conscientia convenitur, ut tanto ira-
barbarorum subitc Deum sapuit, virtutemque tuam jora quaeratbonorum operalucraper pccnitentiam,
gensit, odorem luum accepit.saporemluum strinxit, quanto graviora sibi intulit damna per culpam.Quia
dulcedinem tuam gustavit, cilicium tuum contraxit, vero ad magna nos opera Joanncs admonet dicens:Fa-
lacrymas tuas profudit, gemitum tuum suspirium- citc fructus dignos pcenifentix {Mutth. in); et rursum :

que persensit, fructus uberlatis tuae abundantcr ex- Qui habcf duas fnnicas, del non habenli ; etquihabet
hibuit, et sic opera tua non solum decretae mortis escas, similiter faciat (Luc. iii); jam patenter datur

discrimen evasit, sed etiam vita? incognitae coronam intelligi quid est quod Veritas dicit: A diebus Joan-
accepit. Dum igitur in hac vitasumus,agamus poeni- 7ns Baptistx usqve nuncrcgnumca-lorumvimpatitur,
tenliam cum lacrymis etorationibus, jejuniis, elee- et violcnti rapiunt illud [Matth. xi). Quae supernae
ihosynis, caetcrisque bonis operibus pro peccatiset verbasententiae nobis suntmagnopereperscrutanda.
sceleribus nostris, ne sine fine in perpetuis crucie- Nam quaerendum esl quomodo vim regnum cceloruin
mur poenis, ubi non est poenitentia, nec ulla induJ- perpeti possit. Quis enim coelo violentiam irrogat?
gentia, sed ira et sine cessatione tormenta. et rursus quffirendum est vim regnum coc-
si pati

CAPUT LXV. D lorum Cur eamdem vim a diebus Joannis

potest.
Baptistae et non etiam antea pertulerit. ? Sed cum
De laude ct utilitatc lacrymarum pcenitenlix. lex dicat Si quis haec vol illa feccrit morte moria-
:

Omnipotens enim Deus contritionem quaerit, fie- tur, cunctis legentibusliquet, quia peccatores quos-
tibus nectitur,lugcntes lajtificat, poenitcntibus prae- que pcena suac severitatis perculit, non autem per
stoest, magnus profectus est lacrymarum. Plorando poenitentiam ad vitam perduxit.
servus propiliat dominum, filius lacrymis miligat CumautemJoannesBaptista,Rcdemptorisgratiam
patrem, asperam matrera plorans parvulus mul-
et pra^currcns,pocnitentiampr8edicalutpeccator,qui ex
cet.Ita ergo et peccator profusis lacrymis removet culpa est mortuus pcr convcrsioncm vivat, profecto
iram Dei reformatus in ipso. Petrus namque trinam a diebusJoannis Baplisfxregnumctrlorumvimpatitur
negationem lacrymis diluit. Scriptum est enim Et : Quid est autem regnum coelorum nisi locusjustorum?
recordatus Petrus, etc, flevit aviare {Marc. xxvi). Solis enimjustis ccelestis patria? proemia debentur,
David cnim dicit; Vcnite, adorcmus et ylorcinus ul humiles, casti, mites, atque misericordes ad gau-
 )3{ IIAYMONIS HALBERSTAT. EPISC. OPP. PARS III. — MISCELLANEA. 932

d senipiterna perveniant.
.! Cum vero quis vel su- A avaritiac .-estibus anhclans aliena diripuit, aspiciat
prrbia tumidus, vcl carnis facinore poUutus, vel Zacheum, qui si quid alicui asbtulit, quadruplum
iracundiaaccensus,vel crudelitate impius,post cul- reddidit.Alius libidinis igne succcnsus,carnis mun-
pas ad pa^nitentiam redit, et vitam seternam per- ditiam perdidit,aspiciat Mariam quse in se amorem
cipit, quasi in locum peccator intrat alienum. A carnis igne divini amoris excoxit. Ecce Om.nipotcns
dicbus cnjo Joannis Baplislx rcgnum aelorum vim ubiqueoculis nostris quod imitari dobeamus objicit,
patitur, ctviolenti rapiunt i7/i(rf,quiaqui pcpnitentiam ubi(|ueexemplasusemiscricordiaeopponit.Mala ergo
peccatoribus indixit,quid aliud quam regno coclorum jam displiceant vel expcrla. Libenter obliviscitur
fieri violentiam docuit. Recogitemus ergo, fratres omnipotcns Deus quod nocentes fuimus.paratus est
charissimi, mala quiB fecimus, et nosmetipsos as- poonitentiam nostramnobisadinnocentiamdeputare
siduis lamcntis atteramus, hoereditatem justorum, Inquinati post aquas salutis renascamur exlacrymis.
quam non tcnuimus pcr vitam, rapiamus per pceni- Itaquejuxtaprimi pastoris vocem: Sicut modogcniti
tentiam. Vult a nobis omnipotens Deus talcm vio- infantcs lac concupiscitc (I Pet. ii). Redite, parvuli
lentiam perpeti. Xam regnum ca'lorum rapi vult filii,ad sinum matris Su-
vestrae a;ternaj sapientiae.

nostri fletibus, quod non debetur.

nostris meritis gitc largaubcra pietatis Dei. Transacta plangite,
A spei ergo certitudine nullanos malorum nostrorum imminentia vitate. Redemptor noster momentaneos
qualitas, nulla quantitas frangat. Praestat magnam flotus vestros aeterno consolabitur gaudio.

venifflfiduciamlatroillevenerabilis^qui non inde ve- CAPUT LXVIl.

nerabilisundelatro: namlatroexcrudelitate,venera- De perseverantia honi operis.
bilisoxconfossione.Gogitateergocogitatequsesintin- Virtus boni operis perseverantia est, et voce Ve-
comprehensibilia omnipotentiDeo niisericordijovis- ritatis dicitur Qui autcm perseveraverit usque in
:

cera.Latroistocruentismanibusabstractusestafau- fmem, hicsalvus erit {Matth. x). Incassum quippe bo-

ce itineris, suspensus est in patibulo crucis, ibi con- num agitur si ante vitae torminum deseratur. Ex
fossus est, ibi sanatus est, ibi audire meruit: Hodie praecepto legis {Lcvit: iii) cauda hostiae jubetur
mecum erisin paradiso.Quidesthoc?quistantambo- ofTerri. In cauda quippe finis est corporis. Et ille
nitatemdicoreDei,quisffistimaresufriciat?deipsapoc- bene immolat qui sacrificium boni operis usque ad
nacriminispervenitadprffimiavirtutis.Idcircoautem finem debitaB perducit actionis. Hinc Joseph inter
omnipotensDeuselectos suosin quibusdamlapsibus reliquos fratres talarem tunicam habuissedescribi-
cadere pormisit, ut aliis in culpa jacentibus,si toto i\iv{Gen. xxxvii). Tunica vero usque ad talum, est
ad eum corde consurgunt, spem venia? reddat, et eis bonum opususqueadconsummationem. Tuncenim
per lamenta poenitentiaeviam pietatis apcriat. Exer- placot Deo nostra conversatio, cum bonum quod
ccamus ergonosmetipsosinlamentis,exstinguamus C inchoamus, perseveranti fine complemus. Bonum
fletibus, dignis pcenitentiio fructibus,culpas,tempora ergo non coepisse, sed perfecisse virtus est. Non
indulta ne pereant, quia qui multos a suis impieta- inchoantibuspraemiumpromittitur, sed perseveran-
tibus jam sanatosaspicimus,quidaliudquam super- tibus datur.Semper in vita hominis finis qua^rendus
nffi pignustenemus.Immeusammiseri-
misericordia? cst, quia Deus non respicit quales ante fuerimus,
cordiam Gonditoris nostri aspiccre debemus, qui sed quales circa finem vitaj erimus. Unumquomque
nobis velut in signo ad exemplum poenitenliae posuit enim Deus de suo fine, non de vita prajterita judi-
eos quos per poenitentiam vivere post lapsum fecit. cat. Persistamus igitur, charissimi,omni cum inten-
Pcrpendo etenim Petrum, considero latronem, aspi- tione in divinis obsecrationibus,ut ea quas ei placita

cio Zacheum,intueor Mariam, et nihil in his aliud sunt, faciat nos cum sua benedictione inchoare, et

video, nisi ante oculos nostros posita spei et poeni- usque ad perseverantiam bona perducere consum-
tentia; exempla. Fortasse autem in fide lapsus est mationis, qui est a et w, principium et finis, Jesus
aliquis,aspiciatPctrum qui amare flevit,quod timide Christus Dominus noster, qui cum Patre vivit ct
ncgaverat. Aliuscontra, proximum in malitia cru- D regnat Deus, in unitate Spiritus sancti per infinita
delitatis exarsit,aspiciatlatronemqui etinipso mor- sajcula sieculorum. Amen.
tisarticuload vita; primia poenitendo pervenit. Alius

LIBER TER TIUS.

PRiEFATIO. tissimam paternitatem luam obnixe deprecor ut

De igne purgatorio et de advcntu Christi ad judi- divinam suppliciter a;terni Judioismajestatem inde-
cium necnon ct de ajterno cruciatu tertius hic in- ficiensque implores, ut una tocum a tantis merear
clioat libellus, qui ox sanctorum Patrum opusculis, eripi malis, et ad vitam pervenirc perpetuam.

largiente Domino, constateseeoxcerptus. Excellcn- Ainon.

93.1 DE VARIRTATE Ur^ROIlUM. LIB. IIL nn.4

CAPUT PRIMUM. X temporalesacsa3Cularcs tcmporo tentationismalue-

Quod pro (jiiibusdcim lcvilus cvlpis ignis pu7'gatorius

rittenere quam Christum, cum in fundamentonon
essc antc judicium credendus est. habuit, quia hoc priore loco habuit, cum inffidifica-

tione prius non sit aliquid fundamenti.Ignisautem

Pro quibusdam levibus culpis esse ante judicium
de eo loco, de quo est locutus Apostolus,talisdcbct
purgatoriusigniscredendus est,proeo quod Veritas
intelligijUt ambo per eumtranseant,id est quiaedi-
dicit: Quod si quis in Spiritu sancto blaspltcmiam
ficant super hoc fundamentum aurum,argentumet
dixerit, non remitlctur ei in hocsxculo, nequc in fu-
lapides pretiosos, ct qui a^dificant ]igna,fenum,sti-
turo {Matth.xn). Inquasententiadatur iutclhgi quas-
pulam. Cum autem hoc dixisset adjunxit Unius, :

dam culpas in hoc saeculo, quasdam vero in futuro

cujusquc opiis quale sit, ignis probabit (/ Cor. iii).
posse laxari. Quod enim de uno negatur, conse-
Si cujus opus permanserit, quod supera;dificavit
quens intcllectus patet, quia de quibusdam conce-
merccdom accipiet. Si cujus autem opus exustum
ditur. Sed tamen ut pra3Jixithoc de parvis minimis-
fuerit, damnum patietur,ipse autem salvus erit,sic
que peccatis, credendum est fieri posse. Sicut est
tamcn quasi per ignem. Non unius ergo eorum, sed
assiduus otiosusque sermo, immodcratus risus,vel
utriusque opusignisprobabit. Estquidemignisten-
peccatum cura; rei familiaris,qui vix sineculpaulla
tatio tribulalionis,de quo aperte alio loco scriptum
ab ipsis agitur, qui culpam qualiter declinare de- B
est FrtSrt figuli probat fornax, et homines justos
:

beant, sciuiit aut in non gravibus rebus error

:

teniatio tribulationis (Eccli. xxvii\ Iste ignis in hac

ignorantiae,quae cuncta etiam postmortem gravant,
intcrim vita facit, quod Apostolus ait Si accedat :

si adhuc in hac vita positis minimefuerint rclaxala.

duobus fidclibus,uni scilicetcogitanti quaesuntDei,
Nam et cum Paulus dicat Christum esse fundamen-
quomodo placeat Deo, hoc est ffidificanli super
tum atquc subjungatur S? quis superxdifxcavcrit
:

Clirisfum fundamentum, aurum, argentum.Iapides

super hoc fundamentum aurum, argcntum, lapides
pretiosos alteri autem cogitanti quae sunt mundi,
:

preliosos, ligmim, siipulam, uniuscujusque opus

quomodo placeat uxori, hoc est wdificanti super
quale sit, ignis probabit, Si cujus opus manserit,
fundamentum, ligna, fenum, stipulam, illius opus
quod superxdificaverit, mercedem accipiet. Si cujus
non exuriturquia non ea dilcxit quorum amissione
opus arserit, detrimentum patietur, ipse tamen salvus
crucietiir. Exuriturautemhujusopus, quoniam sine
erit, sic tamcn quasi per ignem (/ Cor. iii). Quamvis
dolore non pereunt,quae cum amore possessa sunt.
hoc de igne tribulationis in hac nobis vita adhibitio
Sed quoniamalterutraconditioneproposita, eismal-
possit intelligi, tamen si quibus haec dignas futura?
let carere quam Christo, nec timore amittendi talia
purgationis accipiat, pensandum sollicite est, quia
deseritChristum,quamvisdoIeatcum amittit,salvus
illum dixit per ignem possc salvari, non qui super
p est quidem,sic tamenquasi porignein,quiauriteum
hocfundamentum ferrum,a;s,vel plumbuma^dificat,
dolor rcrum quas dilexerat amissarum, sed non
id est peccatamajora,idcirco duriora,atquetuncjam
subvertit, neque consumit fundamcnti stabilitatera
insolubilia, sed ligiia, feuum, stipulam, id est pec-
atque incorruptione munitum, tale aliquid etiam
cata minima atque levissima,quae facile igne consu-
post hanc vitam fieri incredibile non est. Et utrum
muntur. Sciendum tamen hoc est quia illic saltem
itu sit quaeri polest, et aut invenire aut lalcrenon-
de minimis nil quisque purgationis obtinebit, nisi
nullos fideles per ignem qucmdam purgatorium.
bonis hoc actibus iii hac adhuc vita positus,ut illic
(Quanlo magis minusve bona pereuntia dilexerunt ;
obtineat, promercatur.
tanto tardius citiusque salvari) non tamen tales,
CAPUT II. dc quibus dictum est quod regnum Dei non possi-
Bc salvandis per iynem,id cst de his qui super funda- debunt, nisi convenicnter poenitentibus eadem cri-
mentum, quod est Christus, aurum, argcntum, la- mina remittantur. Convenicnter autem dixi, ut ste-
pides pretiosos, seu et dc his qui lignum, fenum,
riles in cleemosynis non sint.
stiuulam xdifkant.
CAPUT III.
De his qui superaedificant super fundamentum,
quod non aurum, argentum, lapides n Q^od alter sii ignis purgatorius, alter ille perpetuus,
est Christus,
in quo peccatores sine fine cruciantur.
pretiosos, sed lignum,fenum, stipulam ;dehis enim
dictum est quod per ignem salvi erunt,cum funda- Altcr cnim est ignis illc futurus, de quo impiis,
mcnti merito non peribunt. Sic est intelligendum, Domino judicante, dicendum est Discedite a me, :

ut his manifestis non videantur esse contraria. malcdicti,in igncm xternum. Alter iste qui purgato-
Ligna quippe et fenum, et stipula non absurdc ac- rius proprie appellatur, propter eos qui per cum
cipi possunt rerum saecularium quamvis licitc con- salvi fiunt.Perillum enim qui futurus est impiorum
cessarum.Tales cupiditatesautem amitti,sine animi nullus salvabitur, (juia, juxta quod scriptum est,
dolore non possunt. Cum autem iste dolor urit, si Ibunt hi in igncm xlcrnum. Per istum autem ignem
Chnstus in corde fundamenti habet locum,id est, ut qui ct probat et purgat, salvatio promittitur mani-
nihil ei anteponatur, et malit homo, qui taii dolore festa, de quo dictuin est -.Dics enim declarabit, quia
uritur, rebus quas ita diligit, magis carere quam in igne revelabitur, et uniuscujusquc opus quale sit,
Chri3to,per ignem fit salvus.Si autem res ejusmodi ignis probabit (/ Cor. iii). In illum enim a^ternum
<)3o IIAYMONIS HALBERSTAT. EPISC. OPP. PARS III. — MISCELLANEA. 036
i->nf.m poli sinistrinovissiniaclporpetuadainnalione A lum,niortuaeslinsemetipsaqui rursum ait .Si fulem
mitlentur. Iste autem ignis purgatonus dexteros dicat quis se habere, opera autem non habeat, nun-
probat, sed alios eorum sic probat ut aedificium quid potcrit fides salvare eum ? (Jac. ii.) Porro autem
quod supra Christi fundamentum ab eis invenerit si homo sceleratus propter solam fidem per ignem

csse constructum,non exurat atque consumat.Alios salvatur, et si sic est accipiendum quod ait beatus
autem alit, id est, ut quod superaedificaverunt ar- Paulus apostolus Ipse autem salvus erit, sic tamen
:

deatjdamnumque inde patiantur. Salvi fiantaulem quasi per ignem[l Cor.m) ;si poterit ergo salvare fides
qui Christum in fundamento stabiliterpositumprae- sine operibus, et falsum erit quod dixitejus coapo-
Ab illo enim igne per-
cellenti charitate tenuerunt. stolus Jacobus, falsumque erit et illud quod idem
petuo nemo salvabitur, quia in supplicium reter- ipse Paulus Nolite, inquit, errare, neque fornicato-
:

num omnes ibunt, ubi vermis eorum non moric-

illi res, neque idolis servientes, neque adulteri, ncque

lur, et ignis eorum non exstinguetur. molles, neque masculorum concubitores, neyue fuirs,

CAPUT IV. neque avari, nequc ebriosi, nequc maledici, neque ra-
Quod hi qui pcr iQnem purgatorium salvantur, non uno paces, ^egnum Dei possidehunt (1 Cor. vi),Si enim in

eodemgue spatio cruciatum spiritus sustinebunt. istis perseverantes criminibus,tamen proptcr fidem

Sicut non omnes reprobi qui mersuri sunt in igne g Christisalvi erunt, quomodoinregnoDeinon erunt ?
aeterno,una eademque supplicii qualitate damnandi CAPUT VII.
Bunt,sic omnes qui per purgatorias pocnas salvi esse Quod qui pocnis purgatoriis smit deputaii pro eis in hac
vita supplicante Ecclesia cxpiatur.
credunturin unoeodemquespatiocruciatumspiritus
sustinebunt,ut quod in reprobis agitur discretione Spiritus illi qui non tam perfectae sa.nctitatis hinc
poenarum,hoc in istis qui per ignem salvandi sunt excuntut ire in paradisumstutimdispositionemsuo-
agetur.Sed tanto illis minusvel majusignis purga- rumcorporum possint.nec tam criminose ac darana-
torii extendetur supplicium, quanto hic minus vel bilitcr vivunt,ut ita in suis criminibusperseverent,
amplius bona transitoria dilexerunt. ut cum diabolo et angelis ejus damnari mereantur,
CAPUT V. Ecclesia pro eis hic efficaciter supplicante a poenis
medicinalibusexpiatijCorporasua cumbeataimmor-
Quod alii in hac vita pcenas purgatorias, alii post
mortem patiuntur. talitate recipient, ac regni coelestis factiparticipes,
ineosineullodefectusuaebeatiludinispermanebunt.
Nos quidem in hac mortali vita esse quasdampoe-
nas purgatorias confitemur,sed temporaies poenas. CAPUT VIII.
Aliiin hac vitatantum,alii post mortem.alii et nunc Quod aliqui justi, ut de corporc exeunt statim beata
requic stiscipiuntur, alii flammis purgatorii ex-
et tunc. Verumtamcn ante Judicium illud verissi- n
cipiuntur.
mum novissimumque patiuntur, non autem omnes
Sunt plures in Ecclesia justi qui post carnis solu-
veniunt in sempiternas quaepost illudjudicium sunt
tioncm,continuo beata paradisi requie sascipiuntur,
mortem sustinent temporales.Nam
futurae,quj posl
exspectantes in raagno gaudio,in magnis congauden-
quibusdam quod in isto non rcmittitur, in futuro
tium choris, cum recepto corpore veniant et appa-
saeculo neajterno supplicio puniatur,remittitur. Pur-
reant ante faciem Dei. At vero non multi propter
gatorius autem pcenas nuUas futurasopinetur, nisi
bona quidem opera, ad electorum sortem praeordi-
ante illud ultimum tremeadumque Judicium, et
nati,sed propter mala aliqua, quibus polluli decor-
ignem illum in quoomnes impii,Christojudicante,
poreexeunt.postmortemsevere castigandi excipiun-
raersuri sunt, antecedant.
tur flammisignis purgatorii,etvel usque ad diemju-
CAPUT VI.
longa hujus examinatione vitiorum sorde
dicii a
Conlra eos qui per fidem solam absque bonis operibus mundantur, vel certe prius amicorum fidelium preci-
per ignem purgatorium salvi esse creduntur,
bus,eleemosynis,jcjuniis,fletibus et hostiaesalutaris
Credunturaquibusdam etjamhi, quinomon Chri- oblationibus absoluti poenis, et ipsi ad beatorum
sti non relinquunt, et ejuslavacroinEcclesia bapti- perveniunt requiem.
zantur, nec ab ea ullo schismate vel haeresi praeci- rj
CAPUT IX.
duntur,in quantiscunque scelcribus vivant,qui nec
Quod animx fidelium defunctorum, si culpx insalu-
diluantpcEnitendo,nec eleemosynis redimant,sed in bilcs non sunt, pictate suorum viventium adjuvan-
eis usque ad ulti mum hujus vitac dicm pertinacissime tur, cum pro illis sacrificium ct cxtera bona offe-
pt;r.severent salvi per futuri,licet per magni-
igncm runtur.
tudinem facinorum nagitiorum diuturnorum me-
et Tempus illud inter hominis mortem et ultimam
reantur aeterno igne puniri scd qui hoc credunt,
; rcsurrectionera interpositura est quoanimaeinabdi-
licet catbolici sint, tamen humana quadam benevo- tisreceptaculis contineantur.sicutunaquaequedigna
ientiamihifallividentur.Eaenim fidessalvarepotest, est,vol requie vel aorumna, pro eo quod sorlita est
dequaPauIusapostolusait:/?i Christo Jesuncque cir- in carno dum viveret. Ncquc nogandum cst defun-
cumcisio quidquam vulcl neque prcVputium, sed fidcs ctorumanimaspietatesuorumviventiumnonrelevari
qux per dilectionem opcratur (Gal. v). Si autcm male cum proillis sacriflciummodiatoris ofrorturveielee-
operatur, proculdubio, secundumJacobum aposto- mosyna? fiunt.Sedeis h;pc prosunt, si cum vivcrent,
 DE YAHIl'TATE LIBIIOHUM. LIB. III. ft38

hsec sibi ut postea prodesscnt meruerunt. Estenim A Idemverofrater qui defunctusfaerat,nocte quadam
quidam vivendi modus, nec tam bonus non ut ista fratri suo germano nomine Gopioso per visionem

requirat post mortem.Est vero talisin bono.utnon apparuit, et qua die tricesima, cum pro sua abso-
requirat ista,est rursus talis in malo,ut nechisva- lutionesacra hoslia fuerat immolata communionera
leat cum ex vita transierit.Quocirca hic omne me- se recppisse, etiam a poenis se jam liberatum esse
ritum comparat ua quo possit post hanc vi tam relevari indicavit.Tunc res apte claruit, quia frater qui defun-
quispiam, vel gravari.Nemo autem se prasparet qui ctus fuerat, per salutarem hostiam supplicium
hic neglexit cum obierit Dominum promereri.Non evasit.

igitur isla quse pro defunctis commendandis frequen- In praedicto namque legitur libro, quod cum
tat Ecclesia illi apostolicaB sunt adversa sententiee quadam diebeatus Germanus Capuanusepiscopus,
qua dictum est : Omnes enim astabimusante tribunal pro medicinali corporis sui necessitate,in Angulares
Christi ut referat unusquisque secundum ca qux per Thermaslavaret,Paschasium,3ancta3 Romanae sedis
corpus gessit, sive bonum sive malum {liom. xiii). diaconum in caloribus stantem vidit, et quid illic
Quiaetiamhocmeritumsibi quisque cum in corpore faceret inquisivit. Cui ille pro qua causa post mor-
viveret,comparavit,ut ei possent ista prodesse.Non tom in hoc poenali loco esset deputatus indicavit,et
enim omnibus prosint.Et quare non omnibus pro- postmodum dixit Quaeso te,pro me Dominum de-
:

sunt? nisi propter differentiam vitae quamquisque
gessit in corpore.Cum ergo sacrificia sive altaris,
sive quarumcunque eleemosynarum pro baptizatis
.defunctis omnibus offeruntur,pro valde bonis,gra-
tiarum actiones sunt.pro non valde malis propitia-
tiones sunt,pro valdemalis,etiamsi nuUa sunt adju-
precare,atque in hoc te cognoscas exauditum,si huc
rediens me non inveneris. Qua de re vir Domini
Germanusse inprecibusstrinxit,et post paucos dies
rediens jam praedictum Paschasium in loco eodem
minime invenit,quia autera non malitiae sed igno-
rantiffi errore peccavorat, purgari potuit post mor-

menta morluoruni, qualescunque vivorum consola- tem a peccato.Quod tamen credendum est, quia ex
tiones sunt.Quibus autem prosunt.aut ad hoc prosunt illa eleeraosynarum suaruui largitate hoc obtinuit
ut s-it plena remissio, aut certe ut tolerabilior fiat ut tunc potuisset,promereri veniam, cum jam nihil

ipsa damnatio.Idem doctor alio loco inter csteraait: potuisset operari. {Greg.) Si insolubiles culpae non
QuRtuor sunt quae adjuvant heminespostmortem,id fuerint(sicutjamsupra dictumest) ad absolutionem
cstoblationes sacerdotum,orationesjustorum, elee- prodesse maxime,etiaramortuis victimasacrae obla-
mosyna^charorum^jejuniaamicorum.Necistatamen tionis potest, qui hic vivendo hoc obtinuerint sed ;

adj uvant post mortem iUis qui non in hac vita hoc pro- sciendum est quia illis sacra victima mortuis prosit,
meruerint (Grf ^.).DehocenimbeatusGregoriuspapa ut eos etiam post mortem bona adjuvent, quae hic
ait:si culpoa insolubiles post mortem non sunt,multo- pro ipsis ab aliis fiunt.Interhoecautem pensandum
rum solet animas etiam pest mortem sacra oblalio est,quod tutior via sit,utbonum quod quisque post
hostia; salutaris adjuvare, ita ut hoc nonunquam ipsae mortem suam sperat agi per alios, agat, dum vivit
defunctorum animac videantur cxpetere. In quarto ipse per se.Beatius quippe est liberum exire,quara
ejusdem beati Gregorii Dialogoruu' libro legitur, post vincula libertatem quserere.
quod quidam spiritus pro peccatis suis in caloribus C.\PUT X.
deputatus,quiquasihomovidebatur,cuidampraEsby- Quod aliquando de culpis ayiimas justorum solus

lero panem sibi porrigenti ait ; Pro peccatis meis, pavor egredientis purgat.
Pater,oinnipotenti Deo hunc panem offer,et tunc te Plerumque de culpis minimis ipse solus pavor
exauditum esse cognosce, cum huc veneris et mi- egredientis animas justorum purgat,sicut de quodam
nime me inveneris.Inquibus verbis disparuit.Idem sancto viro narratur, qui ad mortem veniens vehe-
vero presbyter hebdomada continua se pro eo in la- menter tirauit,sed post mortem discipulis in stola
crymis afflixit, salutarem hostiam quotidie obtulit, alba apparuit,ot quod sit praeclare susceptusindica-
et post illuc reversus,.jamminime eum invenit.Qua
Legimns enim quod idem beatus Pater Grego-
vit.

ex re quantum prosit animabus immolatio sacrae rius ad purgationem morientis fratris,qui tres au-
oblationis ostenditur,cum hanc et ipsi mortuorura n reos absconsos illicite retinuerat,de quo jamsupra
spiritusaviventibus petunt,etsigna indicant quibus dictura est, hoc consilium dedisse illius raonasteru
per ea absoluti videantur. Nam quidam raonachus prajlato : Vade.ait^Gregf., libr.wDialog.) etnullus ex
Justus nomine, artis medicina; imbutus (sicut fratribus se ad eura morientera jungat,nec serrao-
beatus Gregorius papa in praedicto refert libro) du- nem consolationisexcujuslibeteorum ore percipiat;
ctus fuit ad ignis poenam, pro eo quod contra vitae sed cura in raorte constitutus fratres quaisierit, ei
rcgularis auctoritatem tres aurcos absconsos in medi- suus frater carnalis dicat,quod pro solidisquos oc-
camine illicite haberet.Post dics vero triginta obitus culte habuit, a cunctis fratribus abominatus sit, ut
cjus, placuit prajdicto venerabili patriGregorio,qui saltem in raorte de culpa sua mentem illius amari-
tunc monachus incodera raonasleriosub vitaeregu- tudo transverberet,atque a peccato quod perpetra-
laris cuslodia degebat,ut per illosdies triginta nullus vit,purget.Idem vero monachuscum pervcnisset ad
praotcrraiitoretur dies,quo non pro absolutione illius mortem, atque anxie quaererct fratribus commen-
salutaris hostia immolaretur, quod et faclum est. dari, nullusque e fratribus ei applicare cl loqui

PATUOi., C.WIII. 30
 :

939 HAYMONIS HALBKRSTAT. EPISC. OPP. PARS III. — MISCELLANEA. 940

dignarelur, ci carnalis frater, qui tunc aderat ibi, A dubiocccliporfa\imopotiusipsumca'luinaufereture
cur ab omnibus abominatus esset, indicavit. Qui medio tanquam si tabernacula alicujusvelaminacol-
protinus dereatu suovehementer ingcmuit,atque in ligantur, scilicet ut reparetur ot transformetur in
ipsa tristitia e corpore exivit. Nullatenus enim hoc melius. Tunc ergo omnia metus habebit, timorque
beatas Gregorius faccre juberet,nisi ad purgationem ac tremor implebit universa. Tunc etiam ipsos an-
morientis hoc prodesse cognovissel. Huc usque de gelos formido quassabit, et non solum angelos sed
igne purgatorio, abhinc de extremo judicio insi- fortassis et archangelos, et thronos ot dominationes
stendum est. et principatus et potestates. Hoc enim indicatur in
00 quod dicit,et virtutes coclorum movebuntur. Con-
GAPUT .XI.
servi enim sunt eorum([ui judicandi simt, et vita5
De valde tremcndo Chrisli cidvcntu ad judicium.
hujusposituri ralioncm.Si enimapudjudices sfficuli
Audiamus quomodoprophetis nuntiantibus^utan- cum civitas una judicanda est, pavent Cceterae et
nuntiari hominibus fas fuit) prffidicetur Christi ad- contremiscunt, etiam si nihil periculi metuant,
ventus. Ait ergo quidam cx eis : Deus manifestc ve- quanto magiscum orbisterraeuniversusadjudicium
niet, Deiis nostcr ct non silehit. Ignis ante ipsum veniet, et judicandus a judice, qui teste
non egeat,
ardebit, et in circuitu cjus procclla valida. Vocavit p. qui argumenta non qu;erat, qui oratorem caus;c non
coelum sursum, et terram disccrncre populum suum postulat. Sed his omnibus procul amotis, ipse et
{Psal. xuv). Aliusvero qui et pccnarum spccies no- gesta et verba ot cogitationcs denudet,atque in rae-
bis indicat, hoc est Isaias, audi quomodo dicat dium collocet, et cuncta velut in talibusquibusdam
Ecce dies Domini vcnict insanahilis, dies furoris ct depicta oculiseorum quae commiserunt,ea atqueom-
irse, utponatoi'bem lerrazdesertum, et peccatores per- nium qui assistere videntur ostendat. Qaomodo tunc
dal ex eo {Isa. autem coeli et Orion,
xiii). Slelht; commovebitur, et in metu erituniversa creatura?...
et omnis ornatus coeli lumen suum non dabit,
CAPUT XII.
et obscurabitur sol in ortu suo, et luna non dabit
Quod sccundus Salvatoris adventus non in humiliiate
lumen suum; et mandabo universo orbi mala et im- ut prius, sed in gloria demonstrandus sit.
piis peccata eorum, et perdam contumeliam iniquo-
Sicut enim fulyur e.titab oriente (dicente in Evan)
rum, et injuriam superborum humiliabo. Et erunt
gelio Domino) et paret usque in occidcntem, ita erit
qui relicti fuerint pretiosi magis quam aurum ab
advcntus Filii hominis (Matth. xxiv). Hoc quoque
igne, et homo pretiosior erit quamlapis sapphirus.
sciendum est quod secundus Savatoris adventus,
Coclum enim quatietur et terra movebitur a funda-
non in humilitate ut prius, sed in gloria demon-
mentis suis, proptcr furorem ira3 Domini Sabaoth,
p strandus sit. Et post pauca infert Dominus et dicit:
in die qua superveuerit furor ejus (/,sa. xiii). Sed
Sol obseurabiiur et luna non dahit lumen suum ; et
et Malachias,propheta consona hisloquitur, diceus:
stcllse cadent de coelo ct virtutes coelorum commove-
Ecce venit Dominus omnipotens, et quis sustinobit
buntur {Ihid.). Nondiminutione luminis alioquin le-
diem adventum ejus? aut quissupportabit conspec-
gimussolemseptuplumhabiturumluminis,sedcom-
tum ejus? Quoniam ipse Ingreditur ignem con-
paralione verse lucis omnia videbuntur visuri tene-
flatorium, et sicut paleam ventilantium sedebit
brosa. Si itaque iste sol, qui nunc per totum orbem
conflans etpurgans sicut aurum etsicut argentum
rutilat,et luna quse secundum est luminare, et stellae
[Malach. iv). Et iterum dicit: Ecce dies Domini ve-
quae ad solatium noctis accensffi sunt, omnesque
niet ardens ut clibanus, et exuret cos, et erunt oin-
virtutes quibus angclorum multitudines intelligimua
nes aHenigona?,ct omnes qui faciunt iniquitatem, ut
iii adventu Christiinter tenebras repulabuntur, de-
stipulam incendet eos dies illa, quae venit dicit Do-
cutiatur superciliuni corum qui so sanctos arbitraii-
minus omnipotens, et non rclinquetur radix, ncque
tcs praisentiam judicisnon formidant, et tunc (in-
palmes [Malach. iii). Alius vcro vir dosidoriorum ita
quit Dominus) parebit signum Filii hominis in coelo.
dicitEt ecce videbam et tlironi positi suntot anti-
:

Signum hic autem crucis intelligamus ut videant,

quusdierum scdebat,etindumcntum ejus candidum
juxtaZachariam et Joannem,Juda;i quem compun-
sicut nix, ct capiili capitis ojus sicnt lana munda: D
xerunt.AutvexiIlumvictoriffitriumphantis,quiatunc
throni ejus ignis exurens. Fluvius igneus currobat
plangontomnestribusterroc.Plangont hi qui munici-
ante ipsum. Judicium constiluit et libri aperti sunt
patum non habcnt in coclis, sed scripti sunt in terra.
(Da«. vii). Et paulo post: Et vidi, inquit, in visione
noclis,et ecce in nubibus cccli sicul Filius hominis CAPUT XIII.

venie])at,et dcusqucad vetustum dierum pervonit,et Qualitcr intcUiijcndum csf, quod Christus vetiturus de
in conspectu ejus alilatus csl, ct ipsi dalus est prin- rcelo, judicaturus sit vivos ct mortuos.

cipatus, et honor, ct icgnum, el omncs populi, tri- Jam vcro deChristo confitomur futurum,quoniani
bus ot iingu.p ipsi scrvicnt.Et potestas ojus, poteslas de ccclo venlurus ost, et vivos judicalurus ac mor-
a;torna qua3 non transibit, ot regnum ejus noncor- tuos. Non perlinet ad vitam nostram qua; hic geri-
rumpctur. Inhorruit Spiritusmcus.EgoDaniel lorri- tur, quia ncc in rebus gestis ejus cst, scd in fine
tussum in his, etvisioncscapitismeiconturbaverunt s.Tculi gerondis. Ad hoc pcrtinet, quod ApostoluB
me(/6fV/.).Cumergoha»cagiccDpcrint,pfindenlursino fcculus adjiin.\il : Cuin Chrislus apparucrit, vila ve-
 :

941 DE VAF{li:TA'rE LIBHOHUM. LIB. III. 942

cum illo in (jloria (Co-
stra, tunc et vos apparebitis A. suspicamur,doducuntur adjudicium.nisi in hac vitu
Duobus autem modis accipi potest quod
loss. iii). per poenitentiam,et cstera bona opera fuerint ex-

vivos et mortuos judicabit sive ut vivos intelliga-

: purgata. Xam ct otiosis verbis do quibus nos mi-
mus, quos hic nondum mortuos, sed adbuc in ista nime cavemus Dominus dicit de omni verbo otioso
:

carne viventes inventurus cst ejus adventus, mor- quod locuti fuerint homines, reddent de eo rationem,
tuos autem qui de corpore priusquam veniat exie- in die judicii [Matth. xii). Quid nos miseri facturi
runt vel exiluri sunt. Sive vivos justos, mortuos sumus omnibus malis involuti su-
in illo die, qui
injuslos,quoniam justi judicabuntur. Aliquando mus? Ncc desperemus, sed agamus poenitentiam
enim judicium Dei ponitur in malo, undc illud est ut nostra deleantur pcccata.
Qui autem male egerunl, in resurreclionem judicii CAPUT XVI.
[Joun. v). Aliquando autem et in bono, secundum De (jcmino divino judicio. Et quod in ultimo judicio
quod dictum est deus, in nomine tuo sulvum me fac,
: Christus 7nitis apparehit electis, et terrihilis repro-
et in virtute tua judica me (Psol. Liii).Per judicium bis.

quippe Dei fit ipsa bonorum malorumque discretio, Geminum est divinum judicium. Unum quod et
ut liberandi a malo, non perdendi cum malis,boni hic judicantur homines et in futuro. A]terum,quod
ad dextram segregentur. Proptor quod ille clamat propterea hic judicantur, ncc illic judicentur, ideo-
Judica me, Deus et quid dixerit veluti cxponens
;
:
que quibusdamad purgationem temporalis proficit
Et discerne, inquit, causam meam de yentc non sancta pocna. Quibusdam vero hic inchoat damnatio, et

[Psal. xLii). illic perfecla speratur porditio. In judicio reprobi

CAPUT XIV. humanitatem Christi in qua judicaturus est videbunt

Quod nullas excusationes pro honis operibus ohtcnderc ut doleant, divinitatem vero ejus non videbunt, ne
poterimus in diem judicii. gaudeant. Quibus enim divinitas ostenditur,utique
.Age jam ad ultimum judicium venerimus ab eo ad gaudium demonstratur. Pro diversitate conscien-
judice judicandi,qui nec fallioccultalione criminum tiarum et mitis apparebit in judicio Christus electis.
potcst, nec ad impunitatem promcrendum muneris et tcrribilis roprobis. Nam qualem quisque con-
alicujus oblalione corrumpi, cum ccrperint oninium scicnliam tulorit, talem et judicem habebit, ut ma-
secreta revelari, et non solum actus et vcrba sed nonte in sua tranquillitate Christo, illis solis terri-

etiam ipsae cogitationes ostendi, quid faciemus sub bilis appareat, quos conscientia in malis accusat.
tanti judicismajestate?quid excusationis obtendere CAPUT XVII.
poterimus? qua nos defensionis arte purgabimus? Quod in judicio futuro duo erunt ordines electorum,
quae nobis subvcntura est poenitentia quam in hac et duo reproborum.

carne contcmpsimus?qua[! nos defensura suntopera C Duo sunt ordines electorum in judicio futuro.
bona, quae in hac vita non fecimus? Ad quos apo- Unus judicantium cum Domino, qui reliquerunt
stolos, aut ad quos alios sanctos confugituri sumus, omnia, ot secuti sunt illum, de quibus dicitur Vos :

quorum exempla simul ac verba despeximus ? an qui reliquislis omnia, ct secuti estis me, in regenera-
forte aliquid ibi fragilitas corporis excusabit ? Sed tione, cum sederit Filius hominis in sede majestatis

e.xcusatione eorum reclamabunt omnium exempla sux, sedehitis et vos, super sedes duodecim judicantes
sanctorum, qui fragilitatem carnis in carne viventes, duodecim Iribus Israel [Matth. xix). Alius ordo judi-
quod fecerunt ulique facere possc docuerunt, ma- caturus a Domino, qui non quidem omnia sua pa-
xime quia nec ipsi pcccalo sua virtute, scd Domini ritcr reliquerunt, scd de his tamen qua; habebant

miserantis auxilio rcstiterunt : qui se et non quae- quotidianas dare elccmosynas pauperibus, Christi
rentibus, ut qua;ratur atque in cura credatur oslen. curabant, unde audituri sunt in judicio. Venite, be-
dit, et credentes in se ne a peccato vincantur in-
nedicti Patris mei, possidete paratum vobis regnum a
victa Quid ergo responsuri
protectione defendit. constitutione mumli. Esurivi enim et dedistis mihi
sunt, si eis Dominus dicat Si potuistis, quare non
: manducare, silivi, et potastis me. Nudus eram et ves-
restitistis desideriis pcccatorum? si non potuistis. listis me, etc. (Matlh. xxv.) Sed et reproborum in

quare meum contra poccala non quaesistis auxilium ? j^ judicio duo ordines futuros Domino narrante cora-
aut vulnerati,quare pocnitendo non adhibuistis vul- perimus unum eorum qui fidei Christianai myste- :

neri vcstro remedium ? Nunquid ad hac obmutes- riis initiali, opera fidei exercerc contcmnunt,quibu3

cemus?Quid autcm excusationis reslct ? Non ha- dicondum est in judicio testatur : Discedite ame,ma-
bentibus dicit : Ligale cos manibus et pedibus et ledicti, iniynem xtcrnum qui paratus est diabolo et
mittitc eos in tenebras exteriorcs, ibi crit fletus et angelis ejus. Esurivi enim et non dedistis mihi man-
stridor dentium, ibi vermis eorum non morieturet ducare, etc. [Ibid.) Alterum eorum qui fidei myste-
ignis eorum non cxstinguetur. ria Christianae vel nunquam suscepere, vel suscepta

CAPUT XV. per apostasiam rejecere, de quibus dicit : Qui au-

Quod etiam m,inima pcccata ieducuntur ad judicium tcm non credit jam judicatus est [Joan. lu), quia non
futurum, nisi fuerint in hac vila per poenitentiam credit innomine unigeniti Filii Dei. Qui cum nec
dcleta. verbo tenus Christura colere voluerunt, nec verba
Parva etenim pcccata, el ea dc quibu? cliam nec sultem ejus quibus coarguaiitur in judicio mer^ntui'
P43 HAYMONIS HALBERSTAT. EPISC. OPP PAIIS II. — nOMIL. !)

audire. Sed ad hoc tamen veniant in judicium ut A non putcrit [Cass.). Quia ergo et venturae mortis
cum eis, qui judicantur peccatoribus in damnatio- tcmpus ignoramus, et post mortem operari non
nem mittantur aeternam. possumus, superest ut ante mortem tempora in-
CAPUT XVIII. dulta rapiamus. Sic autem mors ipsa cum vcnerit
Quid inter se difjerant duo eleclorum ordines in judi- vincetur, si priusquam veniat semper timeatur.
cio, et duo reproborum, et quid unicuique oppona- CAPUT XXI.
tur ordini.
Quam districte ceternus judex venturus sit in die ju-
Duae sunt differentiae vel ordines hominum in ju- dicii, et quod nimis tremenda sit dies illa.
dicio, hoc est electorum et reproborum, qui tamen [Greg.) Districtionem venturi judicis Paulus con-
dividuntur in quatuor. Perfectorum ordo unus est, siderans ait Uorrendum est incidere in manum Dei
:

qui cum Deo judicat, et alius qui judicatur.Utrique viventis {Hebr. x). Hinc Psalmista exprimit dicens :

tamen cum Christo regnabunt.Simiiiter ordo repro. Deus manifeste veniet, Deus noster et non silehit. In
borum partitur in duobus,dum hi qui intra Ecclesiam conspectu ejus ignis ardebit, et in circuitu ejus tem-
suntmali,judicandi sunt.et damnandi.Quivero extra quippe tan-
pestas valida {Psal. xuv). Districtionem
Ecclesiam inveniendi sunt non sunt judicandi, sed tae tempestas ignisque comitantur. Quia
justitiae,
tantum damnandi.Primus igitur ordoeorum qui ju tempestas examinat quos ignis exurat. Illum ergo
dicantur et pereunt, opponitur illi ordini bonorum B ^-^^^^ fj.j^tres charissimi, illum ante oculos ponite,
de quo sunt qui judicantur et regnant. Sccundus et quidquid modo grave creditur, in ejus compara-
ordo eorum qui non judicantur et pereunt, opponitur tione levigetur. De illo enim die per prophetam di-
illi ordini perfectorum,in quo sunt hi qui non judi- Domini magnus, juxta et velox
citur : Juxta est dies
canturetregnant. Tertiusordo eorum qui judicantur 7umis. Vox dici Domini amara, tribulabitur ibi fortis.
et regnant. Tertius ordo eorum qui judicantur et Dies irx dies illa, dies tribulationis et angustiae, dies
regnant, illi ordini est contrarius, de quo sunt qui
calamitatis et miserise, dies tenebrarum et caliginis,
judicantur et pereunt. Quartus ordo eorum est qui tuhx clangoris {Soph.
dies nebulx et turbinis,dies et i).

non judicantur ct regnant,opponitur illi e contrario De hac die iterum Dominus per prophetam dicit :

quo illi sunt, qui non judicantur et pereunt. Adhuc semel et ego non solum terram, sed etiam coe-
CAPUT XIX.
lum movebo {Agg. ii). Illum ergo diem tota intentione
De peccato quod aut hic expiatur, aut in futuro rescr-
cogitate, vitam corrigite, mores mutate, mala tentan-
vatur judicio.
tia vincite, perpetrata autem fletibus
resistendo
Neque enim frustra ille proprie dicitur diesjudi-
punite advcntum namque aeterni judicis tanto se-
;

cii, cum venturus est judexvivorum et mortuorum.

curiores quandoque videbitis, quanto nunc distric-
Sicut e contrario judicantur hic aliqua, et tamen si
C tionem illius timendo praevenietis.
remittuntur, profecto in futuro saeculo non nocebunt.
CAPUT XXII.
Propterea de quibusdam temporalibus poenis quae
Quod longanimitatem et patientiam Dei fiullus negli-
in hac vita peccantibus irrogantur, nec servantur
gat, quia districle in judicio judicabit.
in fine ait Apostolus autem nosmetipsos judicare-
Sz Dei negligat. Quia
:
{Greg.) Nemo longanimitatem
mus, a Domino non judicaremur. Cum judicamur au-
tanto districtiorem justitiam in judicio excrcebit
tem, a Domino corripimur,ne cum mundo damncmur
quanto longiorem patientiam ante judicium prsro-
(i Cor. xi). Ignoras quoniam
gavit. Hinc etenim Paulus dicit :

CAPUT XX.
benignitas Dei ad pa;nitentiam te adducit ? Sccundum
Quod qualis hic quisque egrcditur talis in judicio
autem duritiam tuam, et cor impoenitens, thesaurims
,

prxsentatur, excepto quod de lcvibus culpis ignis

purgatorius ante judicium esse crcditur. tibi iram in die irx et rcvelationis justi judicii Dei
Dominus Ambulate {Rom. ii). Hinc Psalmista ait Deus judex justus, :

{Greg.) In evangelio dicit :

foj-tis et tonganimis {Psal. vii).

Dicturus quippe lon-
dum lucem hahetis {Joan. xii). Per prophetam quo-
ganimcm prajmisit justum, ut quem vides pcccata
que ait Tempore accepto exaudivi le,et in die salutis
:

adjuvi te {Isa. xlix). Quod Paulus apostolus expo- delinquentium diu patienter ferre, scias hunc quan-
doqueetjamdistrictejudicarc. Hinc per quemdam
nens dicit Ecce 7iunc tempus acceptum, ecce nunc
:
T)

dies salulis {II Cor. vi). Salomon quoque ait Quod- :

sapientom dicitur Altissimus autem est patiens
:

dicitur, quia pec-

cunque potest manus tua facere, instanter operare. rcdditor. Paliens autem redditor

Quia nec opus, nec ratio, ncc sapientia, nec scientia, cata hominum palitur et reddit. {Aug.) Nam quos diu
ut convcrtantur, tolerat, non
conversos durius dam-
eril apud inferos, quo tu properas {Eccli. ix). David
suppIicio,nc-
quoque ait Quoniam in sxculum misericordia ejus
:
nat.Ergo qui «tcrno vult sine finc carcrc
obediat pra;cepto.
{Psal. cxxxv). Ex quibus nimiruni scntentiis con- cesse est ul Dei sineintermissione
CAPUT XXIII.
stat, quia qualis hinc quisquc egrcditur, talis in
bonorum sciticet ct malo'
distayitia perpeluitalis
judicio praesentatur: sed tamen de quibusdam Icvi- De
rum.
bus culpis esse ante judicium ignis purgatorius cre- univcrso impleto
dendusest.sicutjamsuprascriplumcst.Nemoigitur, Post resurrectioncm vero factam
judicio suo fines habebunt civitatcs
dux, una scilicet
dum in hac prajscnti vivil vila,nogligat opcrari bona una bonorum, altcra malo-
vulucrit, jaiu Chri^li, ullera diuboli ;

quae polest, quia post hanc vitam, si

943 DE VAUIETATE LIBUOFIUM. — LIB. III. 946

rura utraque tamen et angelorum et hominum.

; A
Istis voluntas, iUisfacultas nonpoterituUaessepec-
candi vel uUa conditio moriendi. (Prosp.) Istis in
aeterna vita vere feUciterque viventibus, iUisinfeU-
citer in aeterna morte sine moriendi poteslatc duran-
tibu3,quandoutriquesinefine,sedinbeatitudineisti,
in miseria veroiUi, utjamnecremuneratipraemium
finiant, nec damnati supplicium. Quandoquidem
propterea incorruptio etimmortaUtasdabitur,etiam
corporibus miserorum. ut nec ipsi aeternampoenam
finiant, nec ipsos consumat immortalis poena sed
puniat. Ideo beata incorruptione et immortaUtate
justorum corpora donabuntur, utet ipsiin gloria, et
in ipsis gloria aeterna permaneat.
CAPUT XXIV.
De infemo, quod sublus terram esse credilur
NonnuUi namque in quadam terrarum parte in-
fernum esse putaverunt, aUi vero hunc sub terra
mias scribunt plenissime, Et comminatur Deus se
locum ipsum impleturum cadaveribusmortuorum,
ut nequaquam voceturTopheth etBaal, sed vocetur
Polyandron,idesttumuItu3mortuorum.Futuraergo
supplicia et poenaeperpetuae, quibuspeccatores cru-
ciandi sunt, hujus loci vocabulodenotantur.Dupli-
cem esse gehennam nimii ignis et frigoris in Job
plenissime legimus.
CAPUT XXVL
Quod duplex damnatorum paena sit in gehenna, idest
meniis simul et corporis.
Duplexdamnatorum poenaestin gehenna, quorum
et mentem urit tristitia, et corpus flamma juxtavi-
cissitudinem, ut qui mentetractaveruntquodperfe-
cerunt corpore, simuletanimopunianturetcorpore.
B Ignem gehennae ad aliquod non habere, hoc estha-
bere, lumen addamnationem, utvideant impiiunde
doleant; et non haberead consolationemne videant

esse existimant, sed tamen hoc animum pulsat, quia

unde gaudeant.
idcirco infernum dicimus. quia inferius jacet: quod CAPUT XXVII.
terra ad ccclum est, hoc esse inferius debetaterra. Quod unus gchcnnxignis,non xqualiteromnescruciet
Unde et fortasse per Psalmistam dicitur: Liberasti peccatores.
animam meam ex inferno infcriori {Psal. lxxxv). Unus quidem ignis, sed non uno
est gehennae
Infernus superior terra, infernus vero inferior sub modoomnescruciatpeccatores Uniuscujuspueenim
terra esse videtur. Et Joannis vox ineaffistimatione quantum exigit culpa, tantum illic sentiet pcenae.
concordat.qui cum signatum librum septemsigillis Nam sicut in hoc mundo sub uno sole multiconsi-
vidissse se diceret, quia nemo inventus est diguus stunt, nec tamen ejusdem solis ardorem aequaliter
neque in ccelo neque in terra, nequesubtusterram scntiunt, quia alius plus aestuat atque aliusminus;
aperire librum, et solvere signacula ejus,adjunxit: uno igne non unus est modus incendii,
ita illic in
Et ego flebam muUum {.ipoc. v). Quem tamen librum quod hic diversitas corporum, hoc illic agit diver-
postmodum per lconem de Juda dicitaperiri.
tribu
q sitas peccatorum., utignemnondissimilemhabeant,
In quo aUud quam sacra Scri-
videlicet Ubro, quid et tamen eosdem singulos dissimiliter exurat,
ptura signatur, quam solus Redemptor noster ape- CAPUT XXVIII.
ruit,qui homo factus moriendo, resurgendo, ascen-
De poenarum distantia.
dendo cuncta mystcria, quae in ea fuerant clausa.pate-
fecit. EtnuUusincoelo, quianequeangelus, nuUusin
Mitissima sane omnium eorum erit poena, qui

terra, quia neque homo vivens in corpore.etnuUus praeterpeccatum quod originale traierunt, nuUum
subtusterramdignusinventusest,quianequeanimae insuper addiderunt. Tantoautem ibi quisque tolera-
corpore exutaj aperire nobis, praeter Dominum. biliorem habebitdamnationem, quantohicminorem
sacri eloquii sccreta potuerunt. Cum ergo ad sol- habuit iniquitatem. Remanentibus itaqueangeliset
vendumlibrumnuliussubtusterraminventusdignus hominibus reprobis in aeterna poena, tunc sancti
dicitur, quid obstet nonvideo ut subtus terram esse scient plenius, quid boni eis contulerit gratia.tunc

infernus credatur. rebus ipsis evidentius apparebit, quod in Psalmo

CAPUT XXV. scriptum est: Misericordiam et judicium cantabo
tibi Domine {Psal. c). Quia nisi perindebitammise-
De gehenna.
nemo liberabitur,
ricordism et nisi perdebitumju-
{Beda.) Nomen gehennae in veteribus libris non n
dicium nemo damnabitur.
in>?enitur, sed primum a Salvatore ponitur. Quaera-
mus ergo qua; sit sermonis hujus occasio. Idolum
CAPUT XXIX.
Baal fuisse juxta Hierusalem ad radices montis Quare dicatur ignis inexstinguihilis.

Moriae, in quibus Siloa fluit, legimus. Haec valliset (C/iri/.s. )Ignis autem hic qui in praesenti vita est ,con-
parvicampi planitiesirriguaeratetnomorosa, plena- sumit cunctaquae recipit. Perpetuus illeignis quos
que deliciis, et lucus ineaidolo consecratus.lntan- su3ceperitsempercruciat,etpocnae suae semperinte-
tam autem populus Israel dementiam venerat ut grosservat.Propterea enim inexstinguibilis dicitur,
deserendo templi vicinia, ibi hostias immolaret, et non solum quia ipse non exstinguitur.sed quia nec eos
rigorem reUgionis dcliciae vincerent, filiosque suos quos susceperit exstinguit, nec perimit. Scriptura
incenderent da:moni vel initiarent; et appellabatur etenim didicit, quia et peccatores induant corru-
lucus ipse Gehenon, id est valUs filiorum Ennon. ptionem, sciUretnon adhonorem vitaesedad diutur-
Hoc Regum volumen, et Paralipomeuou, et Jere- nitatem suplicii profuturam. Hujus autem poBnae
 :

947 HAYMONIS HALBERSTAT. EriSC ( )PP. PAP.S. Ill.-MISCELLANEA. 948

vim et ignis illius potentiam nulla vox exponcre, A ultra vircs cruciant,et eis vit;c subsidium exstinguen-

nullus sermo potcrit cxplanaro. Nihil est cnim in tes scrvant, ut sic vitam tcrminus puniat quatenus
rebuscorruptibilibus siYcbonissivemalisillisimile, somper termino cruciatus per tormenta proferat.et

verumtamen imagincm ignis illius

ut aliquam vel sinc fino definiens duret. Fit ergo miseris mors sine

ex pocna hujus capiamus, illi comparavimus. morte, finis sine fine, defectus sine defectu, quia

CAPUT XX.\.
et mors vivit, etfinis semper incipit, et deficere de-
malorum. fectus nescit. {Au(j.) De hoc inter caitera conspicuus
Qtiod siuc (ine sint tonneuta
doctor Augustinus ait : Nihil est pejus in mortc,
Sicut autem linis non est, gaudii bonorum, ita et
quam esse in morto sinc morte,et mori velleet mori
finis non est tormentorum malorum. Nam cum Ve-
posse.
ritas dicat: /6uhY hi in supplicium xlernum, justi
autem in vilam getenmm {Matth. xxv), quia verum GAPUT XXXIV.
est quod promisit, falsum procul dubio non erit, Quowodo anima immortalis sit dum constat quod in
pcrpctuo igne moriatur.
quod minatus est Deus.
CAPUT XXXI. {Greg.) Sicul duobus modis vita dicitur, ita duo-

Contra cos qui dicunt, idcirco Deuspcccaniihus xltr-
nam minatus est pcenam, ut eos a peccatorum pc.r-
pctratione compcsceret.
(Greg.) Si falsum est quod min-itus est,ut ab injusti-
tiacorrigeret,etiamfaisaestpollicitus,utadjustitiam
provocaret. Sed quis hoc dicere vel insanus prssu-
mat ? minatus est quod non erat impleturus,
Et si
dum asserere eum misericordem volumus, fallacem
(quod dici nefas est) praedicare compollimur. {Aug.)
De hoc beatus Augustinus inter cffitera ait Frustra
itaque nonnulli,imo quidem plurimi,a!ternam dam-
natorum pocnam etcruciatus sine intcrmissione pcr-
petuoshumanomiseranturalTectu,atqueitafulurum
bus modis etiam anima debet intelligi. Aliud cst
B namque quod in Deo vivimus, aliud vero quod in
hoc quoque conditi vel creati sumus, id est, aliud
est beate vivere, aliudessentialiter. Anima itaque et
mortalis esse intclligitur, et immorlalis. Mortalis
quippc.quia beatcvivcrenunquam desihit,et naturjc
sua^ vitam perdere nou valet, nec cum in perpetua
fuerit morte damnala. IUic enim posita beata esse
perdet, et esse non perdct. Ex qua rc semper cogi-
: tur, ut et morlem sine morte, et defectum sine de-
fectu, et finem sine line patiatur, quatenus ei et
mors immortalis sit, et defectus indeficiens, et finis
inlinitus.

esse non credunt. Non quidam Scripturis advorsando CAPUT XXXV.

divinis, sed pro suo motu dura quaequo moliendo,
Quod animx iniquorum mox ut de corporc c.vcunt,
et in leniorem flectendo sententiam qusc putatur in ad infcrnum desccndant.
eis terribilius essc dicta quam verius. Num enim
p Si esso sanctorum animas in coclo attestationc sa-
obliviscetur(inquiunt) misereriDeus?aut continebit
cricloquii credimus,oportetut et iniquorum animos
inirasuamisericordiaspuas ? hoc quidem in sancto
in infcrno pcr omnia esse credamus. Quia cx retri-
legitur psalmo. Scd de his sineullo scrupulo intolli-
butione a)ternse justitiajex qua jam justi glorian-
gitur, qui vasa misericordice nuncupantur. Quia et
tur, necesse est per omnia ut et injusti crucianlur.
ipsi non pro meritis suis,sed,Deo misorante, de mi-
Nam sicut clectos bcatitudo Igetificat, ita credi ne-
seria libcrantur. Aut si hoc ad omnes cxislimant
cesse est, quod a die cxitus sui ignis rcprobos
pertinere, non ideo necesse est ut damnationem opi-
exurat,
nentur posse finiri eorum, de quibus dictum est sic
CAPUT XXXVI.
Ibunt isti in supplicium xternum : nisi et isto modo
putetur quandoquc habitura fincm felicitas, cum Quod animam egredieutem e corpore, sivesancli angcli,
seu dxmones accepcrinl, sccum semper sine ulla
subjungatur: Ju.si2a!//em in vitamxternam {Natth.xv).
permutatione rctineant.
CAPUT XXXIf.
Scriptura etenimdicit: hi quamcunque parlem
Quod justum sit ut culpa, qux cum finc perpctrata est, cecidcrit lignum, sive ad austrum, sive ad aquilo-
sine fine puniatur.
nem, ihi erii {Ecclc. xi) ; scilicet, quia cum hominis
{Greg.) Hoc recte diccretur,si districtus judcx non p. animam mortistempore egredientem a claustro car-
corda hominum sed facta ponsarct.Iniqui cnim idco nis sivc sanctus scu malignus spiritus accepcrit, in
cum fine deliquerunt, quia cum linc vixcrunt. Nam (ctcrnum sccum sinc ulla pormutationc retincbit, ut
voUiissent utique, si potuisscnt, sine finc vivcrc,ut nec cxaltata ad supplicium proruat, ncc mcrsa aeter-
potuissent sine finepeccare: ostcndunt enim,quia in nis suppliciis ullra ad remedium ereptionis as-
peccato semper vivore cupiunt, qui nunquam desi- cendat.
nunt peccaredumvivunl.Admagnamergojustitiam CAPUT XXXVII.
judicantis portinet, ut mmquara carcant supplicio, Qund rcprohi, quorum causa commnns est in opere,
qui in hac vita nunquam voluerunt carcrc pcccato. ad loca ctiam communia post mortem dcducanlur.
CAPUT XXXI 11. Si autom reprobi, quorurn causa communis est in
Quod in illa xlerna damnatione mor.s sit sinc mortc, opcrc, ad loca etiam communia post mortcm non de-
cl mori vclle ct non possc. duccrentur,ncquaquam judcx vcniens dicturum se
(Greg.) Supplicia namque ajterna in se diversos,ct messoribus essc pcrhiberct Colligilc xixaniam, e^
:
949 DE VAHILTATE LlBROUUM. — LIB. III. 980

eam in fasciculosad comhurendum{}Iatth.xui). A natis injustis minimecompatiuntur, cumadhucali

ligate
Messores quidem angeli, zizaniam ad comburendum quid judicabile de sua causaseseperpeti etjamipsi
cum paresparibus inlormcntis noverunt, quanto districtius tunc iniquorum tor-
in fasciculos ligant,
similibussociant,utsuporbi cumsuperbis, luxuriosi menta rc:3piciunt, cum ab omni vitio corruptionis
cum luxuriosis, avari cum avaris, faliacescuiri fal- exutijam justitia^ viciuius alque arctius inhajre-
cum invidis, infideles cum infidelibus bunt"? Sic quippe eorummentesperhocquodjustis-
lacibus,invidi
ardeant. ergo similes in culpaad tormenlasi-
Cum simo judici inha^rent vis dcstructionis absorbet, ut
milia adducuntur, qui eos in locispoenalibusangeli
omnimo eis non libeatquidquid abillius sternaere-
gulco subtilitate discordat.
deputant, quasi zizaniorum fasciculosadcomburen-
dum ligant. CAPUT XL.
CAPUT XXXVIII. De non renaiis ct eorum crucialu.

Quod sicut boni bonos in requie. ita mali malos Quicunpue vero ab illa perditionis massa, quae
recognoscunt in tormentis. facta est per hominem primum non liberatur, per

Sicut autem boni bonos in reqiiie,ita malimalos unum mediatorom Dei et hominum.rcsurgentqui-

in tormentis cognoscunt. Si enim Abraham Laza deni oliam ipsi, unusquisque cum sua carne, sed
nequaquam ad divitem B ut cum diabolo ejusque angefis puniantur. Utrum
rum minime recognovisset,
in tormentis positum de transacta cjus contritione sane ipsicumvitiis etdeformitatesuorum corporum
loqueretur dicens, quod mala rcceperit in vita
sua resurgant, quicunquo in eis vitiosa et deformia

{Luc. XVI). Et si mali malos non

cognoscorent, membra gestarunt, inquirendo laborare quid opus
Neque enim fatigare nos debet inccrta eorum
nequaquam dives in tormentis positus fratrumsuo- est?

rum et jam absentium meminisset. Quomodo enim habitudo ve! pulchritudo, quorum eri t incerta et scm-
pra;sentes non possetagnoscerequiotiamperabson- piterna damnatio. Xec moveat quomodo erit in eis

tiam memoria cura^it exorare? Qua in re et illud corpus incorruptibilo si dolcrcpoterit. Namnonest
quoque ostendditur, quia et boni malos,ot malico- vera vila, nisi ubi fcliciter vivitur, ncc vera incor-
gnoscunt bonos. Nam et dives adivitc Abrahamco- ruptio, nisi ubi salusnullodolere corrumpitur. Ubi

gnoscitur, cui dictum est: Recepisti bona invita tua autem infelix mori nonsinitur,et,utitadicam,mors
[Ibid.]. Et electus Lazarus a reprobo
divite est co- iosa non moritur, et ubi dolorperpetuusuoninteri-

gnitus,quem mitti precatur ex nomine dicens:.Vi7/<' mit scd affligit, ipsa corruptio non finitur. Ilaec in
Lat-arum ut indngat cxtrcmum dujiti sui in aquam, Sanotis Scripturis sccunda mors dicitur, nec prima

ut rcfriqcret linyuam meam {Ibid.) In

qua videlicet tanion, qua" suumcorpus animarelinquerccogitur-
cognilioneutriusquepartiscumuhisrctributionisox- (^ noc socunda qua prrnale corpus anima rehnquere
crescit, ut boni amplius g.audcant, qui socum oos non pormittitur homini accidisset, si nemo pec-
laetari conscipiunt quos amaverunt: etmalicumeis casset.

torquentur quos in hoc mundodespectoDeodilcxe- CAPUT XLI.

runt, eos non solum sua, sod etiam eorum pmna
consuraat.
CAPUT XXXIX.
Vtrum animie sanctorum orent pro inimicis suis, qui
in astemo cruciantur igne.
Orant pro inimicis suis anima; electorum
[Greg.)
80 tempore quo possunt ad fructuosam popnitenliam
eorum corda convertore, atquo ipsaconversionesal-
vare. Quid enimaliudpro inimicisorandumest, nisi
hoc quod Apostolus ait: Vt det illis Deus poeniten-
tiam ad cognoscendum verilatem; et resipiscant a
diaboll laqueis, a quo captivi tcncntur ad ipsius vo-
luntatem {II Tim. ii). Et quomodo pro illis tuncora-
bitur, qui jani nu.latenuspossunt adjustitia? opera
ab iniquitate commutari? Eadem ilaque causa est
cur non oretur tunc pro hominibus aiterno igne
damnatis, quae nuncetiam causaest nonoreturpro
diabolo angelisque ejus aeterno suppliciodeputatis.
Qu<B nunc et jam causa est ut non orent sancliho-
mines pro hominibus infidelibus iuipiisque defun-
ctis, nisi quia de eis utique quos a;terno supplicio
Quod exangelis dn;mones propter superbiam de
facti
coilis projccti, irrevocabili percussi sunt poena.
Daemones vero qui nunc sunt, fuerunt aliquando
sinc peccato creati, et ad serviondum Deo suo fe-
liciterinstituti,voIuntatepropriadepravatinoluerunt
pormanere quod facti sunt. Et cum secontrasuum
Creatorem typo superbia; localis hostiliter extulis-
sent, de superna coeli regione, projecti sunt, quos
divina sentenlia eo subjudiciocoiidemnavit,utquia
noluerunt persoverare cum possent, nec velint re-
parari, necpossint.Siquidempncvaricationiseorum
irrcvocabilisjudicii)animadversioneper-
(quod fuil
j)
cussi sunt, etaddamnationem.justissimamprofecto
pertinuit, quod voluntatem redeundi ac facultatem
ponitus amiserunt. Sicut econtrariovoluntatissan-
ctorumangelorumfuit,quodmalisspontecadcntibus
sua dignitatc manserunt.
ipsi in
C.\PUT XLII.
Qnod (jchenna non proptcr homines, sed proptcr dia-
Iwlum facta est.
Non autem nos ad hoc fecit omnipotens Deus, ut

deputatos jam noverunt, anteillum.judicisjusticon- nos gchennaj tradat iguique perpotuo. Regmmico;-
spoctum orationis suai meritum cessari refugiunt. loruni proplcrno3,g<-hcnna propter diabolum facta.

Quod si nunc quoque viventes justimortuisctdam- Et hoc ila cssc ex Evangeliis docebo. Ipse etenim
9fil HAYMOMS IIALBERSTAT EPISC. OPP. PAHS III. - MISCELLANEA. 952

Dominus dicit his qui a dextris sunt : Venilc, henc- A CAPUT XLV.
(Ucti Patris mei, percipitc regnum quod paratum est Quoect qtianta mala habcanthiquiin gehcunadictm-
vobis a constitutione mundi {Matth. xxv). lllis autem ttir occidi.
qui a sinistris sunt, dicit: Discedife a me, malcdicti,
(rroip. )Omnesqaiingehennadicunluroccidi,non
in ignem xternum, qui paratiis est, non dixit vobis,
id cum illis agitur, utmaximis consumptidoloribus
sed diabolo et angelis ejiis {Ihid.). Sic ergo, propter
ali(}uando dcficiant,sedut in illis poenaliter vivant.
diabolum gehenna ignis, propter homincm regnum
Hffic ct his similia libenter audire vel legere debe-
coelorum a constitutione mundi prsparatum est_
mus, jugiter ante oculos mentis adducere, futura
Tantum est, ne nosmetipsos ab ingressu bonorum,
credere, sine uUa perturbatione metuere. Cogitare
persistendo in melis pertinaciter, excludamur.
quale mcilumsitab illo gaudio divinae contemplatio-
CAPUT XLIII. momniumsocietate
nisexcludi, beatissimasanctoru
fieri, mori vit»
privari, patriaj coelestis extorrem
Quid sit reproborum manus et pedes ligari, et quid
exteriores tenebrie, et quid flettis et stridor den- beata;, morti vivere sempiternae,in ignem aeternum
tium, et cietera. cum diabolo et ejus angelis expelli. Ubi sit mors
secunda damnatis exsilium, vita supplicium, non
(Prosper.) Dicet autem rex ministris in futuro de
C sentire in illo igne quod illuminat, scntire quod
reprobis Ligate eos manibus et pcdihus, cl mittitc
:

cruciat. Exundatis incendii terribiles crepitus pati,

eos in tcnebras c.vteriores ; ibi eril fletus et stridor
barathri fumantis amara caligine oculos obcscari,
dentium, ubi vermis eorum non morietur, el ignis co_
profundo gehenna3 fluctuantis immergi,edacissimi3
rum non e.vstinguetur {Matth. xxii; Marc. ix). Et
in ajtcrnum dilaniari vermibus, nec finiri.
quid est obmutescentes manibus et pedibus ligarc,
nisiinajternumubiDeumconfiteaturactioncprivari"? CAPUT XLVL
Sic in exteriores tenebras mitti nihil aliud crit, nisi Quod tanta sint in inferno tormenta, ut nuUa vox
a Domino, qui est mentium lumen, expelli. Fietus cxponcrc, ntillus valcat sermo explanarc.
autem et stridor dentium acerrimos eorum dolores (Gr<?3.)Boatus enimGregorius papa in libroMora-
ostendunt, qui suppiicio sempiterno! mortis addicti, liumnono,inquodeverbissanctiJobtractarevidetur,
non vivendi sensum habituri sunt, sed dolendiquo- ubi ait : Anteqtiam vadam et non rcverttir ad tcrram ,

rum continuus gemitus, cruciatus aeternus, dolor tencbrosam et opertam mortis caligine (Jobx ,[{& de
summus,poenalis sensus torquent animas nec extor. perpetuis pcenis diffiniens, ait : Quod autem terra;

quent, puniunt corpora damnata nec finiunt. Quos tenebrosfe nomine, nisi tetratartari claustra signan-
ideo sibi deputatos ignis inexstinguibilis non exstin- tur, quffi ffiternaB mortis caligo operit, quae dam-
guet, ut permanente sentiendi vita po^na permaneat, C natos quosque in perpetuum a vita; luce disjungit
etad dolendum magis quam ad vivendum seterniscor- nec immerito infcrnus terra dicitur, quia quicunque
poribuscompeditoshabeatquosinflammisvivacibus ab co capti fuerint stabiliter ab eo tenenlur. Scri-
immortalitas secundae mortis occidat. Jam vermis piumquipi^Q csl:Generatiopracterit€tcognatioadve-
eorumnon morietur ,et ignisnon c.vstinguetur,a.d totam 7iit, lcrra vcro in xl(rnum stat{''.ccl. i).\\-icie v^liur
referuntur damnati hominis poenam quem incfficacis inferni ciauslra tencbrosa tcrra nominantur, quia
poenitentiaj ignis exurit, ct consumentis conscicn- quos puniendos accipiunt, nequaquam pa^na trans-
tiam vermis immorlalitas rodit. itoria, vel fantastica imaginatione cruciant,sed ul.
tione solida pcrpetua damnatione servant. Quaeali-
CAPUT XLIV.
quando tamen laci appellatione signantur, propheta
Quod nulla sit post mortcm utilitas pornitcntix.
attestante, qui ait : Porlaverunt ignominiatn suani
Donec enim sumus in hac vita, fralres, quanta" cum descvndunt in tacum (Ezcch. xxxi). In-
his qui

cunqiie nobis acriderint poccata, possibile cst ablu^ fernusergo et terra nominatur,quiasusceptosstabi-
omnia per pocnitentiam. Cum autem abducti fneri- liter tenet, ct lacus dicitur, quia hos quos scmel

ccpcrit, scmpcr fluctuantes ct trcpidos tormcntis

musabhoc s;cculo, ibi etiam si valde pocnitct let
eum poenitcbit) sed nulla erit utilitas pami- n
valde circumfluentibus absorbet. Sanctus autem vir scu
tentia).Et licet sit stridor dcntium, licct ululatus ct sua, scuhumanigenerisvocedimittisepostulat ante-

fletus,licetfundamusprecesetinnumerasobsccratio. quam vadat, non quia ad terram tencbrosam, qui

culpam deflet, iturus ost, sed quia ad hanc procul
nes, et si proclamcinus, neino audict, nemosubve.
nict, sed ne extremo quidcm digito aquam quis in- dubio qui plangere nogligit vadit.Sicut debitorisiio
fundct lingua; noslrje positffi in tlammis, scd audic- creditor dIcit:So]vodebitumpriusquam debitocon-
inus illud quod dives illc audivit ab Abraham Quia :
stringaris:(|ui tamen non constringitur si qdodde-
cliaos magnum confxrmatum est intcr nos etvos, et nerjue bet solvere non moratur. Ubi et recto subditur :

hinc iliuc Iransiri potcst, neque indc huc {Luc. xvi). Non rcvcrtar. Quia nequaquam ultra misericordia
Duin autcm in hac luce vivimus, vcniam nos posse parccntis liberat quos semel in locis pa^nalibus ju-

promercri per paiuilcntiam scianius, in inferno tan- stitia.judicanlis damnat. Quae adhuc sublilius loca

tum ut diximus pocnitcntia) mcdicaincnta non pro- doscribuntur, oum dicitur :/crrajn miscrioc cttcnc-
f)rarum. INIiseria ad dolorem pcrtinet, tcncbrfc ad
dcrunt.
9o DE VARIETATI': LIBllOnUM. — LIB. III. 954

caecitatem.Ea ergo quaea conspectu districtijudicis A scriptum est : Potentes potenter tormenta patientur,

expulsos tenet, miserise et tenebrarum terra perhi- et fortioribus fortior instat cruciatio {Sap. vi). Hinc
betur. Quia foris dolor cruciat, quos divisos a vero in Babylonis damnatione dicitur : Quantum exal-

lumine intus caecitas obscurat. Quamvis miseria; et tavit se,et in deliciis fuit,tantum dateillitormenta
tenebrarum terra intelligi et aliter potest.Namhajc et luctum.Si igitur juxta modumculpaepoenadistin-
quoque terra in qua nascimur.estquidem miseriae, guitur,constat nimirum qnod insuppliciisordoser-
sed tenebrarum est. Quia multa hic corruptionis vatur. Et nisi tormcntorum summa meritorumacta
nostrae mala patimur,sed tameninea perconversio- dirimerunt, nequaquam judex veniensdicturum se
nis gratiam ad lucem redimus, Veritate suadente, messoribus esse perhiberet : Colligite xixania et li-

quae ait Ambulate dum luccm habetis, ne vos tene-

: gateeam fasciculis ad comburcndum {Matth. xiii).
brx comprehendant i,Jcifl«.xii}. Illa vero simul mise-
riae et tenebrarum terra est, quia quisquis ad tole-
randa ejus mala descenderit, nequaquam adlucem
ulterius redit. In cujus adhuc descriptione subjun-
g\t\ir:Ubi umbra mortis et nullus ordo (Job x).Sicut
mors exterior ab anima dividit carnem, ita mors
interior a Deo separat animam.Umbra ergo niDrtis
est obscuritas divisionis. Quia damnatus quisque
cum aeterno igne succenditurabaeterno luminotene-
Sienim nullus in suppliciis ordo servabitur, cur
comburenda zizania in fasciculos ligalur?Sed nimi-
rum fasciculos ad comburendum ligare,esthos qui
ffiterno igni tradendi sunt,partesparibu8 sociare,ut
quos similis culpa inquinat, per etiam poena con-
t» stringat,et qui nequaquam.dispariiniquitatepolluti
sunt, nequaquam dispari tormento crucientur,
quatenus simul damnatio conterat,quos simulela-
tio sublevabat. Quoque nos dissimiliter dilatabat

bratur. Natura vero ignis est, ut ex se ipso et lu- ambitio, non dissimilis afflictio angustet et per :

men exhibeat,et concremationem,sed transactorum
illa ultrix flamma vitiorum concremationemhabet,
et lumen non habet. Hinc enim est quod Veritas
reprobis dicit : Discedile a me, maledicti, in irjnem
gcternum. qui paratus cst diaholo ct
cruciet flamma supplicii, quos in igne luxuriae
par succendit flamma peccati. Sicut enim in domo
Patris mansiones multa; sunt pro diversitate virtutis,
sicdamnalosdiverse suppliciogehennaeignibuasub-
angelis ejus criminis.Quaescilicetgehennaquam-
jicit disparitas

(Matth. xxv).Quorum rursus omnium corpus in vis cunctisuna sit,nectamencunctosunaeademque

unius persona significans.dicit Ligate ci manusct
: qualitate succendit Nam sicut uno sole omnestan-
pedes, et mitlitc eum in gimur, nec tamen sub eo uno ordine omnes aestua-
tcnebras exteriores {Matth.
xxii). Si itaque ignis qui reprobos cruciat, lumen mus,quia juxta qualitatem corporis sentitur etiam
habere potuisset, is qui repellitur, nequaquam mitti pondus caloris:sic damnatis etunaostgehennaquo?
in tenebras diceretur.Hinc de eis Psalmista aiUSupcr afficit^et tamen non una omnesqualitatecomburit.

eos cecidit ignis et non vidcrunt solem {Psal. lvh). C Quia quod hic agit disparilitudocorporum,hocillic
Ignis autem super impios cadit, scd sol igne can- exhibet dispar causa meritorum.Quomodo ergo nul-
dente non cernitur.Quia illosquosgehennaenamma lus inesse ordo supplicii dicitur,in quibusprofecto
devorat a visione veri luminis caecat.utet foris eos quisquejuxta modum culpa- cruciatur?...Sed san-
dolor combustionis cruciet,et intus poena csecitatis ctus vir postquam umbram mortis intulit, quanta
obscuret. Quatenus auctori suo corpore et cordede- sit damnatorum mente subjungit.Quia
confusio in
liquerunt, simul corde et corpore puniantur. Et ipsaquoque supplicia, quae ordinata per justitiam
utrobique poenas senliant, qui dum hic viverent veniunt.ordinata procul dubio incordemorientium
pravis suis delectationibus, ex utroque servicbant. non sunt.Ut cnim paulo superius diximus,damna-
Unde bene per prophetam dicitur Desccnderunt ad : tus quisque foris flamma succenditur,intu8 caecitatis
infernum cum a7'mis suis {Excch.\xxii).\rma quippe igne devoratur:atque in dolore positus exterius in-
peccantium,sunt membra corporis.quibus perversa teriusque confunditur, ut sua deterius confusione
desideria,quae concupiscunt,exsequuntur.Unde re- crucietur.Repulsis ergo ordo in supplicio non erit,
cte per Paulum dicitur : Neque e.xhibcatis membra quia in eorum morte atrocius ipsa confusio mentia
vestra arma iniquitatis peccato (Rotn. vi). Cum armis saevit.Quanta enim mira potentiajudicantisaequitas
ergo ad infernum descendere est,cum ipsisquoque n ordinat ut poena animum quasi inordinala confun-
membris quibus dosideria voluptatis explcverunt dat. Vel certe ordo abesse suppliciis dicitur, quia
aeterni judicii tormenta tolerare ut tunc eos undi-
: quibuslibetinpcrnarugicntibuspropriaqualitasnon
que dolor absorbeat, qui nunc suis deiectationibus servatur.Undo et protinus subinfertur,et sempiter-
Bubditi undiquecontrajustitiam juste judicantispu- nus horror inhabitans in hujus vis tormentis, timor
gnant.Mirum vero valde est, quod dicitur, nbi nul- dolorem non habet, et dolor timorem non habet.
lus ordo. Neque enim omnipotens Deus, qui mala Quia nequaquam mentem metus cruciat,cum pati
bene disponit, inordinata esse uiio modo vel tor- jamcoeperitquod mctuebat.rnferuum veroet umbra
menta permittit. Quia ipse quoque supplicia, quie mortis obscurat, ct sempiternus horror inhabitat,
ex lancejustitiaeprodeunt,inferrisineordine nequa- quia ejus ignibus traditi, et in sujipliciis dolorem
quam possunt,quomodo namque in suppliciis ordo seiiliunt.el doloris angustia pulsati semperpavore
non erit, dum damnatum quemque juxta modum feriuiiiur ut quod timent tol3rent,et rursus quod
:

criminis.ct retribulio sequiturultionis?Hincquippc tolcrant sine cessationepertimescant.Dehis etenim

 95o HAYMONIS HALBERSTAT. EPISG. OPP. PAHS IH. — MISCELLANEA. m
scriptum Vennis corum non morietur, cl ignis
est :
A ideni rcx in camini incondio cxploraret illjEsis.ves-
eorumnon cxstimjuctur {Marc. ix). Hic flamma quae tibus dcambulantes vidit.Ubi aperte colligitur qbia
succendit illuminat.illic (utsuperius verbisPsalmis- raira dispensatione Conditoris, ignis qualitas indi-
taedocuimus)ignis qui cruciat, obscurat. Hic metus versavirtute temperata,et vestimenta nonattigit,et
amittitur, cum tolerari jam coepit,quod timebatur. vincula inccndit:sanctisque viris et ad inferendum
Illic et dolor dilaniat et pavor angustat. Horrendo tormenlum flamma friguit, ct ad solutionis myste-
modo
igitur tuncrcprobisdolorcum foraiidine/
erit riiim exarsit. Sicut ergo eiectis ignis ardere novit
damna cum obscuritate.Si sic vidclicet a damnatis ad solatium,et tamen ardere ad supplicium nescit,
sentiat pondus summa3 ajquitatis dcbct,ut qui avo- Ita e divcrso gehenn.t! flamma rcprobis, et nequa-
luntateConditoris nequaquamsunt vcriti discrepare quam lucet ad consolationis gratiam,ettamenlucet
dum viverent, in eorum quandoque interilu ipsa a ad poenam:ut damnatorum oculis ignis supplicii et
suis qualitatibus etiam tormenta discordent.Quate- nulla claritatecandeat,etaddoloriscumulumdilecti
nus qui se impugnent cruciatusaugeant,ctcum va- qualiter crucientur ostendat.Quid autem mirum si
ria prodeunt mullipliciter sentiantur. Quae tamen gehenna? ignem credimus habere supplicium simul
supplicia in sc diversos et ultra vircscruciant.et eis obscuritatisctluminis, qando exporimentonovlnius
vita3subsidium exstinguentes servant,ut sic vitam r» quia et taedarum flamma lucet obscura. Tunc edax
terminus puniat, quatenus semper terminum cru- flamma comburet,quosnunccarnalisdelectatiopol-
ciatus per tormenta proferat, et sine finc dcficiens luit.Tunc infinite patensinfernibarathrumdevorat,
duret. Fit ergo miseris mors sine morte, finis sine quos nunc inanis elatio exaltat atque qui quolibet
fine,defectus sine defectu,quia et mors vivit et finis cx vitio hic voluntatem callidi persuasoris expleve-
semper incipit,et dcficere defectus nescit.Quia igi- rint,tunc duce suo rcj)robiad tormenta pervenient.
tur et mors perimit et non exstinguit dolor cru- : Et quamvis angelorum et hominumlongesitnatura
ciat,sed nuUatcnus pavorem fugat:flanima combu- dissimilis, una tamen pojna implicat, quos uno in
rit; sed nequaquam tenebras discutit.Quantum pcr crimine reatus ligat.Quod beneacbreviter insinuat
notitiam prasscntis vita3 colligitursuppliciaordinem propheta, qui ait Ibi assur et omnis multiludo ejiis,
:

non habent, quia non suam per omnia qualitatom ct in circuitu ejus sepulcrn illius (Exech.xxxii). Quis
tenent. Quamvis illic ignis ad consolationem non namque Assur superbi regisnominenisi illeperela-
lucet,et lamen ut magis torqueat ad aiiquod lucet. tionem cadens antiquus hostis exprimitur:qui pro eo
Nam scquaces quoque suos in tormento secum re- quod multos ad culpam pertrahit, cum sancla sua
probi flamma illustrante visurisunt,qiiornmamorc multitudine ad inferni claustra descendit ? Sepulcra
deliqucrunt. Quatenus qui corum vitam carnaliter autem mortuos tegunt, et quis alius morlem acrius
contra pro3ceptaConditorisamavcrant,ipsorumquo- C pertulit.quamis quiConditoremsuum despiciens vi
que interitus eosinaugmentosuce damnationisaffli- tamreIiquit?Qucm videlicetmortuum cum humana
gat.Quod profecto Evangcliotestecollcgimusinquo, corda suspiciunt ejus procul dubio sepulcra fiunt.
Veritate renuntiante, divcs ille qucm contigit ad Sed in circuitu illius sepulcrasuntejus, quiainquo-
aetcrni incendii tormenta descendere, quinque fra- rum se m.entibus nunc pcr desidcria sepelit, hos
trum describitur meminisse:qui Abraham pctiit ut sibi postmodum pcr tormenta conjungit. Et quo-
ad eorum eruditionemLazarummitteret,neilIuceos niam nunc in semetipsis reprobi malignos spiritus
quandoque vcnicntes pcr pocnam cruciaret (Luc. xvi). illicite perpctrando suspiciunt, tunc sepulcra cum

Qui igituraddoloris sui cumulumpropinquorumab- mortuis ardebunt.Huc usquc in hoc capitulo vcrba
sentium meminit,constat procul dubio,quia eos ad sancti Gregorii papa? de perpetuis pccnis posita sunt.
augmentum supplicii,paulo post potuit etiam pra;- Nunc autcm Joannis Chrysostomi eloquia sunt po-
sentesviderc.Quidautemmirumsesecumquoquere- nenda. Ait autem inter caelera.
probosaspicialcrcmare, quiaddoloris sui cumulum IIujus autem pocna; vim et ignis aeterni poten-
cumquemdcspexeratLazarum insinu Abrahaj vidit? tiam nulla vos exponere, nullus scrmo potcrit ex-
Si ergo ut pcena cresceret et vir clectus apparuit, planare. Nihil est enim in rebus corruptibilibus.
curnon credcndumsitquod videre in supplicio eos j) sivc bonis sive malis.illi simile,vcrumtamen ut ali-

ctiam,quos contra Dominum dilexerat,possit? Quare quam imaginemignis illiusetpoenaecapiamus;rocor-

colligitur, quod eos quos inordinate nunc rcprobi dare quando quis febrium nimio ardore succenditur,
diligunt,mirojudicii ordine secum tunc in tormentis quffi angustia;, qui cruciatus corporis atque anima;
vidcbunt: ut pccnam propriaj punitionis cxaggcrct, insideant, ct cx hac tcmporali pcena metirequanta
illa auctori pra^posita carnalis cognatio pari ante sint illa supplicia,qu;caeternusignisinnammat,quac
oculos ultionc damnata. Ignis itaquc qui in obscu- fluvius igncus percurrens antc illud tribunal horri-
ritate cruciat crcdendus est,quia lumenad tormen- ficum.undis pocnalibus irrogabit.Ibi quid agemus?
tum scrvat. Quod si approbaro testimoniis in sua quid respondebimus?nihil cnim nisi stridordcntium,
cxpressione non possumus, superest ut c diverso nisi ululatus et flctus, et sera poenitentia, cessanli-
doceamus. Tres quippo Hcbro3a3 gcntis puori Chal- bus undique auxiliis ct undique invalesccntibus pco-
doei rcgis imperio succcnsis camini ignibus, ligalis nis, sed nec solatium quidcm usquam ullum.NuIIi
manibus podibusquc projectisunt.Quos tamcn cum enim occurrcnt oculis nostris, nisi soli pcenarum
9o7 DE VARIETATE LlBllORUM. — LIB. III. 958
quod est B l"m relaxati fuerint in somnium et dormierint, vi]
ministri,et facies ubique dira tortorum,et,
omnium quidem ipsius erit uUum
tetrius.nec aeris dent se inter plurimrs dapes positos epulis copiosis-
solamenautlucis.Circumdabuntenimnos pcenarum simis perfrui,at ubi surrexerint, nihil sibi gratiaeex
loca, tenebrae exteriores. Sed ignis ille, sicut natu- delectatione somnii intelligunt resedisse. Ita dives
ram non habct consumendi,itaneciIluminandi,sed ille quasi somnium habuit hujus vitae divitias, ubi
ignis obscurus et flamma tcnebrosa. In his autem discessit nihii cum illo nisipraeteritorum poenitudo
positis quis tremor,imo qusc resolutio viscerum,di- et praesentiunipcenapermansit.Haec recordarenunc,
vulsioque membrorum, omnibus
quas aut quantaj amice, et illum gehenncc igncm, liis quae te nunc
sensibus truces pamas nullus nunc sermo poterit exagitant flammis libidinum et cupiditatis opponc.
explicare. Sunt enim diversa? ac varis pcenarum fa- Est enim hoc mirabilequoddam medicamenti genus
cies,et pro peccatorum quantitate singulis quibusque ut ignis ignibus restinguatur. Si enim restincti non
multiplicantur pocnae. Quod si dicas, quomodo tot fuerint isti qui nunc te exagitant,illos tibi aeternos

malis sufficiet corpus ad pocnam, finem temporis igncs acriores et inexstinguibiles reddent. IUe vero
nescientem ? Considera quae in hac vita intcrdum g ignis quos suseeperit semper cruciat,et poena! suae
accidunt et ex his parvis magna cogita: quomodo sem.per integros servat. Propterea autcm inexstin-
interdum videmusnonnullos longissima cTgritudine guibilisdicitur,non solumquia ipse non exstingui-
confici, nec tamen eis ex eo vitae terminum dari "? tur,sed quianeceos quossusceperit, exstinguit aut
Aut si corpusmortealiquandodissolvilur,sed anima perimit.Ne ergo etiamnos in istosveniamus animfe
non consumitur.Unde constat quod cum immortali- cruciatus, expergiscamur aliquando, dum tempus
tatem et jam corpus acceperit, nec animam poena nec est. Et ecce nunc tempusacceptum,nunc diessalu-

corpusultra jam perimat.Nam in pra;senti quidem tis, nunc est poenitendi facultas, et tcmpus quo et

vita evenire non potest, ut poena corporis et vehe- fructus consequitur poeaitentem.Recordandaenam-
mens esse potcrit et perpetua, sed altcrum cedit quesuntnobismultitudinespeccatorum,recordandaB
alteri,quia corporis fragilitas utrumque non pati- quoque conscientiae maculs.Rogemus Dominum ut
tur. Ubi vero utrumque corruptela caruorit, poena possimus lugcre nosmetipsos, et peccatorum no-
quidemacceptapotestate desoeviet,sednullumfincm strorum pondus resolvere multitudine lacrymarum.
incorruptio quasita suscipiet. Non ergo putemus Et ita posthac non sempcr flendum est et nihil
quia suppliciorum nimietas ipsa dabit finem dolo- agendum.Apprehendamusigitur aliquamvitam Deo
rum,sed (ut diximus)pcccata quidem poenas accen- j. placitam.et ad coelumduccnicm, ne fortecum malis
dunt, incorruptio vcro animje et corporis nullum nostris desccndamus ad infernum.ubi nemo est qui
suppliciis tcrminum dabit. Dic crgo nunc quanta confiteatur ei,et ibi patiamur cajquae impii patiun-
tempora luxurite.quic deliciarum spatia comparare tur, cum nullus fuerit jam qui exoret pro nobis.
vis talibus pccnis ?Centum placet annos deliciis de- Dum enim sumus in hac vita, agamus cuncta quae
mus, adde alios centum si libet,adde et dccies cen- possumus bona ;cum autem abierimus illuc,ubi ne-
tum :quae erit ex his ad seternitatem compensatio? que amicus, neque frater, neque pater idoneus erit
Nonne omne tempus vita3hujus,quo deliciisfrui vi- ad liberandum cum, qui suppliciis deputatur.Quo-
demur, et indulgere libidini, quasi noctis unius modo enim qui in luce est accedit ad eum qui te-
somnium ad aeternitatis comparationem videtur? nebris detinetur ? Ubi cum nullum sit nobis ex
Dcliciajquidemhujusvitaevelutumbrapertranscunt, sanctorum consolatione refrigerium,aeternas tamen
et velociter fugiant, poenae vero perpetuo manent. expendimus pccnas effectibus inextricabilcs, im-
Nunc autem revoca cogitationcm tuam ad illud di- mortalibus flammis.
vlnijudiciitribunalhorrendum,quod ardens fluvius Ecce quae maneat damnatos poena cognovimus,
flammeis ambit fluentis, ubi fletus et nos sacro eloquio,quanlus in damna-
stridor den- ct instruente
tium, ubi tenebrae exteriores, ubi ille vermis con- tione ignis, quanta in igne obscuritas, quantusque
scientiaequi nunquam moritur,etignisqui nunquam C in obscuritate pavor sit, nullatenus ambigimus.
extinguitur. Sed hoc prodest,si lacrymis nostris, et orationibus,
Recordare parabolam Lazari et divitis illius, qui jcjuniis. eleemosynis,et caeteris bonis operibus no-
purpura indutus et bysso,unamnunc aquae guttam stra redimamus peccata, ut a pcenis liberati perpe-
invenire non potuit,et hoc cum essetin ardoris ne- luis ad vitam mereamur pervenire perpetuam:prae-
cessitate constitutus (Luc. xvi). Dic, quaeso te, quid stante Domino nostro Jesu Christo, qui cum Patre
plus habet vita i3ta,quam somnium ?Sicutenim qui et Spiritu sancto,per infinita vivitet regnat saecula.
in metallis condemnati, vel in alia qualibet pocna Amen.
positi, cum forte post multum laborem vitaepaulu-
 : :

950 HAYMONIS HALBERSTAT. r.Vl^C. OPP. PAHS III. — MISCELLANEA. 960

ANNO DOMINI DCCCLIV.

S. AN8CHARIUS,
HAMBURGENSIS EPISCOPUS.

VITA SANCTI ANSGHARII

AUCTORE S. REMBERTO ejus discipulo et successork

(Apud Mabill. Arinal. Bened., tom. \T.)

PRiEFATIO.

Ad Corbeise veteris monachos.

1. Dominis aanctissimis, et in Christi amoreprce- A. nostris meritis nonprsesumimus.quinmagistiraido

cipua veneratione recolendis ac diligendis Patribus corde expavescimus, ne peccatis promerentibus,
et fratribus in sacratissimo Corbeiee (a) monasterio luporum patere incipiamus morsibus.Mundusnam-
Deo militantibus.filii atque discipuli reverendissimi que in maligno positus.magisea quaejustaet sancta
Patris Anscharii perennem pcrpetuee fclicilatis orant sunt, evertere, quam religiosa quaerit erigere: et
in Domino dominantium pacem et salutem. inimicus humani generis diabolus,quanto sanctio-
Diu per Domini gratiam pastcris boni munere dele- rera ac religiosiorem quemque conspexerit ducere
ctati,praedicationibus et exemplisinformati, meritis vitam,tanto majori conamine adversa quaeque obji-
et intercessionibus suffulti; nunc tandem ejus prae- cit : ut ea quae sancta sunt destruat, et ne ab aliis
sentia desolati, satis perpendimus, quid pro nobis imitentur, callida suasione ac pravis intentionibus
gemendum, quidve pro eo gratulandum sit.Etenim auferat.Nos itaqueinter formidolosapericula suspi-
verus Dei cultor abstinens se ab omni opere malo, et rantcSjlicetmultipliciamalatemporalitertimeamus,
in simplicitatis modestia permanens, certam de sc divinum tamen adjutoriumnobis,licet indignis,non
praebuit fiduciam, quod hinc sublatus, ad Deum, defuturum credimus.Ideoque vestram devotissimam
quem semper tota devotione dilexit, cuique semper sanctitatem supplici corde rogamua et petimus, ut
animo intendebat.sine cunctatione pervenerit-Unde memores nostri intercedere pro nobisadDominum
pro retributionis ejus prflemio vere nobis gratulan- dignemini : quo nunc nos ejus raisericordia non
dum credimus ;pro nostraautemdcsolatione neces- derelinquat ;sedadjutor noster bcnignissimus noxia
sario supplicandum: ut qui humanitustantadesti- cuncta a nobis depellat sitque nobis refugium in
:

tuti sumus pastore,cfclitusdivinomuniri mercamur tribulatione.qui non deseritsperantes in se.De illiu s

auxilio.Inter varias etenim pressurarum angustias itaque praesentia praesumentes,spemque nostrainin
jam sentimus quid amiserimus,et
positi, veraciter cjus misericordia collocantes, et quid nobis contin-
quid pro nobis dolere debeamus satis intclligimus. get, vel qualiter in futurum subsistere debeamus,
Vivcnte enim ipso, nihil nobis deesse credebamus. illius Judicio derelinquentes pietatis ejus gratiam ;

Ejusnamquesanctitatein reges honorificabant, pas- C toto cordis ac mentisaffectu collaudamuset gratili-

tores Ecclesiarum venerabantur.clerus imitabatur,
populusuniversusadmirabatur-.etdum illum cuncti
9anctumetjustumpra;dicarent,nosquoquetanquam
corpuscapili8,pro ejus bonitatc venerandi ac lauda.
bilcs videliamur.At nunc tanto munerc frustrati,de
camur, qui nobis vel ad tempus tanto concessit uti
patrono.Vestrae quoqucsanctissimaepatornitatigra-
tiarum actiones immensas referimus, quia vestro
beneficioaclicentiatalem meruimus Patrem habere
cujus eiempla si quis imitari voluerit, cceleatem

(a) Corbeia! veteris seu Gallicac monachis hanc ciplinis positus, apudvosDeo oblatus obedientiam
Vitam a Uembertn nuncupatam csse, pjus lectio promisit,una cuin aliis fratribusvestrisdirectus ad
aperte probat : ul inirutn sit hac re allucinari
in has Saxoniae partcs,in quibus coeptum fieri monas-
Adamum, quom sequuntur plcrique recentiores. terium nomenque mutuatum a loco habitationis
llunc lapsuin corrcxilHcnsrhenius, et post eum vcstrae,ut nova Corbeia appellarctur. «Ouibus verbis
PetrusLambecius. Id palot prajcipuecxnum. .3, ubi nihilclariusadduci potest. Eosdem monachos allo-
Uembcrtus hu.jus ccenobii monachos alloquens qui pergit auctor in tota serie libelli.
<'Apudvoston3uralus,inquit,atqucin monasticisdis-
 :

961 YITA. 962

quodammodo in terria habebit conversationem. Si A i"it, quidque de eo nobis cognitum exstiterit, veslrae

quisdoctrinaG ejus recordatus fuerit, viam mandato- reverentiaescriptisintimare, quo et divinamclemen-

rum Dei sine errore incedere poterit. Si quis monita tiam in beato viro vestra quoque nobiscum collaudet
adhortationis attenderit, laqueos inimici praecavere afTectio, et imitari volentibus exemplum salutis liat
studebit. Hujus itaque sanctissimi Patris memoriam ejus sanctissima devotio.
stylo exarare decrevimus et qualiter apud nos vixe-
;

VITA liNCIPlT

Puer a ludicris inanibus ccelitus revocaiur riam csse credebat, ei dixisse Fili, vis ad matrem :

Anscharius. D tuam venire? Cui cum ille respondisset, inhianter se

2. Beatissimi Patris Anscharii religionis [in nis. velle, rursus illa intulit : Si nostrae voluntatisparti-

Corb., cujus religionisj sanctitas, divina largiente ceps esse volueris, omnemdebes vanitatem fugere,
gratia, ab ineunte crescere coepit aetate, et per sin- et jocos pueriles dimittere, ac temetipsum in gravi-
gula staiem momenta virtutum multiplicavit aug- tate vitae custodire. Valde enim nos detestamur om-
menta. Namque ab infantia (a) spiritalibus revelatio- nia quae vana et otiosa sunt; nec potest in nostro
nibus caelitus inspiratus, et per Domini gratiam su- conventu esse, quicunque his fuerit delectatus. Post
perna visitationeest saepius admonitus, quo mentem hanc itaquevisionem, statimse ccepit graviusagere,
Buam a terrenis disjungens, toto corde coelestibus et puerilia consortia vitare lectione autem, medi-
:

inhiaret. Quas quidem revelationes ipse quibusdam tatione, caeterisque utilitatibus arclius se occupare :

nostrum, qui ei familiarius adha;rebant,innoluerat; ita ut socii ejus valde mirarentur quod tam subito

eo tamen tenore, ne tempore vitae suae cuiquam ma- in aliam mutatus sit conversationem.

nifestarent. Quas nosad laudcm Dominipostobitum

Monachiis audita Caroli morte fit ferventior.
eju3 huic ut quique
operi interserere elegimus.
legentes agnoscant, quanla gratiaDominus servum ^. Cumque post haec apud vos tonsuratus, atque
8uum a primaiva actate corrigere, ac deinceps suc- inmonasticisdisciplinispositusadolescentiorfaisset
cedentibus bonorum operum meritis clarificare di- ^ factus, humana subrepente fragilitate aliquantulum
gnatus fuerit. Referebat namque, quod in tempore ccepit a propositi prioris rigore frigescere. Interim

pueritiae suae,cum quinque fere esset annorum, ma- vero contigit eum domini excellentissimi Caroli im-
ter sua in Dei timore admodum religiosa defuncta peratoris obitum audisse, quem ipse antea inmagna
fuerit, ac non multo post tempore ipsum pater suus, potentia gloriosum viderat, atque cum magna pru-
causa discendi lilterasad scholam miserit. Ubi cum dentia regni sceptra laudabiliter gubernasse audie-
esset positus, cccpit, ut aetati familiare est, cum rat. De tanti itaque imperatoris excessu ipse nimio
coaevis suis pueriliter agere, et discursibus inanibus terrore atque horrore perculsus, rursus ccepit ad se
atquejocis magis operam dare, quam discendffi disci- me-
redire, et admonitionis sanctaj Dei genitricis ad
plinae instarc. Cumque puerili aitati taliter deditus moriam verba rcducere omni postposita
: sicque
esset, visum est ei quadam nocte, quodessetin quo- levitate,compunctionisdivinaecoepit amore langues-
dam loco, nimis lutoso et lubrico, ita ut inde non cere, totumque se in Dei servitium convertens, ora-
nisi magna difllcultale exire valeret : secus illum tioni et vigiliis, atque abstinentiae operam dabat.
vero locum esse viam amoenissimam, in qua videbat In extasi a sanctis ducitur in purgatorium.
procedenlem quasi quamdam dominam omni ornatu 4. Cumque his virtutum exercitiis verus athleta
et honestate prajclaram ;
plures vero alias feminas j) Dei insisteret, atque in hac gravitate permanenti
dealbatas, cum quibus erat et mater sua. Cumquc mundus illi mortuus fieret, et ipse mundo, advc-
eam recognovisset, ccepit velle ad eam accurrere niente sancto die Pentecostes, gratia Spiritus sancti,
sed loco illo ccenoso et nimis lubrico non facile exire quae in eadem festivitate super apostolos effusa est,
poterat. Chorus autemille feminarum cum eiappro- etiam mentem illius (ut credimus) illustrante atque
piaaset, visum est illi, eam, quae quasi domina alia- exhilarante, visum est illi eadem nocte, quod quasi
rum videbatur, quam ille indubitanter sanctam Ma- casu subitaneo mori deberet, etin ipso mortisarti-

(a) de Anscharii patria silet auctor, uti et Gualdo est puer, ;

jam aliquot annis ante obitum Caroli
poeta. Corbeienses Gallos tenet opinio, tanquam et Magni, ut patet ex sequentibus : ac proinde ante
nalus ibi sit. Antonius de Caulincourt (qui aliquando annum decimum ffitatis: nam annoSil natus.obiit
mihi visus est Jacobus Baro) in ms. Chronico Cor- anno Christi 865, cum attigisset annos quatuor et
beiensi Corbeix oppido oriundum dicit et in subur- : sexaginta. Falluntur qui eum in Frisia ortum etin
bano Folisto ad haec usque temporavicus S. Anscha- Corbeianovamonachum factumasserunt siquidem ;

rii vocabatur, forsan quod ibi olim steterit paterna jam monachus erat annis arnplius duodecim ante
eju3 domus. CertevelerisCorbeiaemonachistraditus Corbeix' novae condilionem.
 ;

003 S. ANSCnAHlI IIAMRURGENSIS EPIS COPI 964

lo, sfinchim Pctriim apo>tolum, et bealum Joan- A intus haberotur, contemplari non poteram, sed tan-
iu'in Baplistam in adjutorium sibi invocasset. Cum- tum superficiem cornebam ipsumtamen inibi esse :

que anima, ut ipsi videbatur, egrederetur a corpore, credebam, de quo In quem desiderant
Petrus ait :

ac statim in alia puicherrima specie corporis omni anrjcli prospicere [Pelr. ii, |-2). Ab ipso namque

mortalitate ac sollicitudine carentis appareret ; sub claritasimmensa procedebat, ex qua omnis longi-
eodem momento mortisotadmirationisapparuerunt tudo et latitudo sanctorum illustrabatur. Ipse quo-

prffi'ati viri quorum erat unus senior, cano capite,

: que quodammodo crat in omnibus, et omnes in eo;
capillo plano et spisso, facierubenti, vultu subtristi, ipse omnes exterius circumdabat, ipse omncs in-
veste candida et colorata, statura brcvi, qucm ipse tenussatiandoregebat;ipsesuperiusprotegebat,ipse
sanctumPctrum esse,nemine narrante statim agno- infcrius sustinebat. Sol vero ct luna nequaquam lu-
vit ; alius vero juvenis erat, statura procerior, bar- cebant ibi, nec calum ac terra ibidem visa sunt. Sed
bam emittens, capitesubfuscoatquesubcrispo, facie neque ipsa claritas talis erat, qua? oculos contcm-
macilenta, vultu jocundo, in veste serica, quem ille plantiumimpediret, sed quaeoculosgratissimesatia-
sanctum Joannem esse omnino credidit. Hi itaque retEt cum seniores sedentes dixerim, in ipso quo-
eum hinc inde circumstcterunt. Porro anima ejus dammodo sedebant: nam nil oorporeumerat ibi,sed
egressastatim in immensaclaritate, qua totusmun- orantcuncta incorporea, licet speciemcorporumha-
dus implobatur, sibi videbatur esse perquam cla- : bentia, et ideo inelfabilia. Circa sedentcs vero splen-
ritatem iHum nuUatcnus in aliquo laborantem sancti dor ab ipso procedens, similis arcui nubium,tene-
supradicti miro et ineffabili modo ducentes, cum batur,
pcrvenissent ad locum quemdam, quem ipse ignem
purgatorium essc, nemine narrante,certissime scie- Marlyrem se fore intelligit; quombdo.
bat, ibieumdimisorunt, ubicummulta passusosset,
priucipue tamen tenebras densissimas pressurasque 6. « Cum itaque a prsefatis viris coram hac im-
immanissimas ct sufTocationes visus est tolerasse mensitate luminis, ubi mihi majestas Dei omnipo-
atque omni memoria ablata, hrec solum vix cogitare tentis, neminemonstrante, esse videbatur, praescn-
sufticiebat, quomodo tam immanis posset aliqua tatus fuissem, vox suavissima, omni sonoritate cla-
exsistere poena. Cumque pcr triduum, ut ipse puta- rior, quia mihi omne saeculum visa est complevisse,
bat, ibi cruciaretur, quod spatium illi mille annis ab eadom majestate prodedens, ad me facta est di-
longius propter immensam poenam visum est ; rur- cens : Vade, et martyrio coronatus ad me reverte-
sum rodeuntes jam dicti viri, iterumque illum hinc ris. Ad quam vocem omnis conventus sanctorum
inde circumstantcs,et longe majori quani prius ala- Deum hinc inde laudantium, conticuit, atque sub-
critate ]aDtantes,atquein omnibus multo suavius in- C missis vultibus adoravit. Denique speciem, a qua
cedentes,permajorem,si dici possit,claritatem gres- hoec vox formata esset, prorsus non vidi. Post quam
su immobili sine via corporea ambulantes, ducebant. vocem tristis factus ;
quia ad sseculum redire compel-
iebar, sed de revortendi promissione securus,cum
Dein in paradisum.
prffidictis ductoribus exinde remeabam : qui mecum
5. Et, ut vorbisipsius utamur : " Vidobam, inquit, tam euntes, quam redeuntes nihil loculi sunt, scd
a longe diversos sanctorum ordines, quosdam vici- tam pio atfcctu in me respiciobant, quemadmodum
nius, quosdam vero longius, ab oricnte assistcntes, mator unicum filium contemplatur. Sicque ad cor-
ad orientcm tamxCn respicientes, ipsumque, qui in pus redii.In eundo vero ac redeundo, nec labor erat,
oriente apparebat, collaudantes quidam submissis ;
nec mora qnia quo tendebamus, statim aderamus.
:

capitibus, quidam supinis vultibus, pansisque mani- Et licot aiiqua visus sim de tanta dulcedine dulcodi-
bus adorabant. Cumque pcrvenissomus ad locum numenarrasse,fateortamen,quianequaquamstyIu3
orientis, ecce viginti quatuor seniores, sccundum tanta exprimere potuit, quanta animus sentit. Sed
quod in Apocalypsi seriptumest, in sedibus seden- ncc ipse animus sentit, ut fuit quia illud csse mihi :

te3,servatointroitu amplissemo apparuorunt: quiet videbatur, quod oculus non vidit, nec auris audivit,
ipsi rcvorenterad oricntem respectantes, ineffabiles n necin cor hominis ascendit. » Ex hacitaque visione
Dominilaudespromebant. Laudes vero incommune quam, sicut ipse dictaverat, verbis illus enarravi-
canentium suavissimam mihi refectionem ingcre- mus ;
pra;fatus servus Dei et perterritus et consola-
hant; sed post rcversioncm ad corpusretinere nullo tus, cocpit se sollicitius in divino exercere timorc,
modo poteram. In ipso vero orientis loco, erat bonisque opcribus de die in diom ardentius inha;rcre,
splendor mirabilis, lux inaccessibilis, nimia3 atque spcmque de Dei misericordia praesumerc, quod qua-
immcnsffi claritatis, cui inerat omnis colorpretiosis- dam ipsc disponeret occasione, ct ad palmam mar-
fiimus,omnisquejocunditas: omncs verosanclorum tyrii possel pertingere. Quod tamon quia corporali-
ordines,quiundiquela;tantescircumstabant,abipso tcr gladio immincntc non contigit, qualiter in mor-
gaudium hauriebant. Qui splendor tantar; magnitudi- tificatione crucis, quam jugiter in suo corpore pro
nis crat, utnec initium cjus, nec linem conteinplari Chrisli nominis honore portavit, Deo miserante
valercm. El cuni circumcjuaquc longe vel [)ropc rc- complctum sit, cum dcobitu illius narrare ca>peri-
spiccre po^^scm, in ipsa immensitato luminis, quid mus. latiug explicabinius.
965 VITA. 906

Magistcr schoUv a Christo admondur de confessioue A venwandus Patcr ^Vilmarus (qui cumeotunc scho-
peccatoram. lam puerorum regebat, et hujus rei lestis praesens
7. Post h.xc vero, cum magisterfuisset schokcad adcst) cum pro hoc ipsoillumexcitans, obitumdis-
sanctum Petrum{(/), eundo vel redeundo ad claus- cipuli nuntiaret; i!le se hoc quoque ante scire re-

trum, consuetudinem sibi fecerat in oratorio beati sponderit. Quod profectoDominigraliacausaconso-

BaptistaeJoannis secretiusinsistere.ltaquepost duos lationis ei vidcre concessit, ut quia pro hac re ni-
annos supcriorisvisionis, quadamnoctevisunr. estci, mium tristabalur, cx salute puerimojstitiamsuire-
quod ad idem oratorium causa orandi dlvertisset. levaret animi.

Cum(iue orationc surrexisset, ecce vir per oslium E Corbeia migrat in novam, uhi fil mayistcr et
vcniebat, statura procerus, Judaico more vcstitus, doclor
vultu decorus; ex cujus oculis splcndordivinitalis,
9. His itaque ct aliisquamplurimisrevelationibus
velut flamma ignis, Radiabat, qucm intuitus.omni
atque visionibus vir Dei co-litus inspiratus, quanta
cunctationepostposita,ChristumDominumessecre-
inler vos postmodum sanctitatis gratia ac bonitatis
debat, atque procurrensadpedcscjuscorruit. Cum-
cxcreverit, vestrorum, quitunc adfuere, testimonio
que prostratus in faciejaceret,illeutsurgeretimpc-
melius comprobabitur. Nobis autem ea, quae apud
ravit. Cumque surgens coram illo reverenter asta- n
ret,
^ . .
r
.

atqucpraiuimiospiendorcoculisipsiusemicanle
• • -1 i*
.
, ,i • j
nos gesta sunt, narrarccupienlibus, primaindagan-
dum minus
vidctur, propter eos qui hujusreiforte
in faciem ejus intendere non valerct, blanda voce
conscii sunt, qua occasione a loco stabilitatis suaa
ilium allocutus est dicens : Dic, ait,iniquitatesluas,
huc sccesserit; et cum apud vos Deo oblatus sit,
ut justificeris, Cui servus Dei respondit: Domine,
ibiquc obedientiam promiserit, quoinstinctuad has
quid necesse est tibi dicere? tuomnianosti,etnihil
partes cmigraverit, atque ad Episcopatus officium
tc latet. Ule autem subsecutus ait: quidem
Scio
apud nos sublimatus sit. Hoc autcm ide(? scribere
omnia, sed ideo volo ut confiteantur mihi homines
ncccssarium duximus, ne forte aliquis levitati as-
peccata sua, utrcmissioncmaccipiant.Cui cumom-
signet, quod vir Deidivinaecompunctionisinstinctu
nia quffi ab infanlia gesserat, indicasset, etillopost
et peregrationis amore pro salute animarum susce-
haec in orationem prostrato ipse ercctus astaret,
pit. Cceptum estitaque olim in hispartibus, videlicet,
dixit: Noli timere, quia ego sum qui delco inquita-
Saxoniae, monasterium ficri.quodauctoritateetraa-
tes tuas. Post quam vocem ille qui apparuerat re-
gisterio sanctitatis veslrae et primo fundatum, et
cessit: et vir Dei excitatus somno, defiduciaremis-
succedenti temporc, Deo donante, feliciterconsum-
sionispeccatorum suorum confortatus, immenso tri-
niatum est; nomenquemutuatumalocohabitationis
pudiabat gaudio.
r vcstrae acccpit, ut vocaretur novaCorbeia. Adhunc
Fulberti animam rapi videt in cadis.
ergo iocum Dei famulus una cum aliisfratribusve-
8. Quo etiam tempore contigit, quod vcstraireve-
stris primo directus est, ut inibi officio fungeretur
rentiaenotissimumest,utquidampuerulus iuschola,
docendi, in qua re ipse per omniatamprobabilis et
Fulbertus [b) nomine, a socio suotabulapercussus,
acceptus inventus est, ut omnium electionepublice
ad mortemusqueperductus sit.Proquarepraedictus
quoque in ecclcsia verbum Dei popuiis pnEdicaret.
servus Dei nimium IristisefTectusest^quodsubcura
Sicque factum est, ut cjusdem loci ipse primus et
magislerii sui tanta negligentia inter subditos sibi
magistcr schote et doctor fieret populi.
acciderit. Verum appropinquante horaexitusipsius
pueri, vir Domini lorte sopori deditus lectuloincu- Qua orcasione mis.ms in Daniam cum Herioldo rege,

babat, cum ecce vidit in sommis ipsius animam a Ludovico Pio petentc.

corpore sublatam angelico ministerio ad coilum dc- 10. Post hffic vero conligit ut Herioldus quidam
ferri: se quoque miro et incffahili minioterio, Deo rex, qui parteni lenebat regni Danoruin, ab aliis

disponenle, pariter comitari. Cumque coeli sccreta ipsius proviucite regibus odio et inimicitia conven-
penetrassenl, pueri prajfati animam in quamdam tus, regno suo expulsus sit. Quiserenissimumadiit
purpuream mansioncm conspexitintroduci,etinter imperatorem Ludovicum, postulans ut ejusauxilio
agmina marlyrum collocari.Ibiqueci datumestag- uti mercrelur, quo regnum suum denuoevindicare
J)
novissc, quod, quia ipse puer vulnus sibi illatum valeret. Qui eum sccum detentum tam ipse, quam
satis patienlertulit.etanimamfratrisusquead mor- pcr alios ad suscipicndam Christianilatem cohor-
tem diligens, pro percussore suo nimium benigne tatus, quo scilicet inter eos ita major familiaritas
intercessit, patientiam et benignitatcm ejus divina esseposset,populusqueChristianusipsiacsuisprom-
remunerante pietatc, intermartyrum choros deputa- ptiori voluntate in adjutorium sic vcnirct, si uter-
tus sit. Hoc autem tam celerius in horamortiscjus quc unum colcret Deum; tandem, gratiadivina tri-

ei demonstratum est,itaut dumisadhucmororetur, bucnte, ad fidem converlit, et sacrobaptisraateper-

(a) Id estinmonasterioCorbeiensi,cujuspr;pcipua sancti Joannis evangelistae, quae forsan hic intelli-

basilica in honore sanctorum Petri et Pauli atque genda.
sancti Stephani sacrata est. Prope erat oratorium [b) l'''ilberlum vocat Gualdo in Vitametrica, sisana
sancti JoannisBapti3tee,quod modotenentHenedic- est membranei codicis scriptura.
tinae sauctimoniales, at vicinior claustro ecclesia
Gfi" S. ANSCHAIUI n.\M!Ui;GEi\SIS KPISCOPI 968

lusum ipsc dc sacro fonte (a) suscepit, sibique in A. in ccepta voluntate immobiHs permanebat.Deniquc
filiuni pdoptavit. Quem cumitcruin adsuareduccre cum abbas per dies singulos ad palatium iret.ipse
vcllet, et ejus auxilio munitus regni sui fines rcpe- domi residens consortia omnium fugiebat, et in
teret, ccepit diligentius quairere, si quem inveniret quadam vinea {e) juxta positasolitariumsibilocum
sanctai devotionis virum, qui cum eo ire posset, eligens, orationi et lectioni vacabat.
eique continuo adhaereret fieretque illi et suis ad Autbertiis ipsi adjungitur.
corroborandam suscipiendamquefidem Dominima- \2. Erat autem etiam tunc cum domno abbate
gister doctrinae salutaris. De hoc itaque praedictus quidam frater monasterii vestri, nomine Autber-
Augustus in publico conventu oplimatum suorum, tus, qui cum eum sollicitum nimis ac tristem, et
cum sacerdotibus ceterisque fidelibus suistractare quotidie secretius sibiconsistereetnulliusconsortio
cocpit, et ut sibialiquemadtale opusetvoluntarium vel coUoquio uti videret, ccepit ei compati. Et qua-
et condignum invenirent, soUicitius emnes rogare. dam die pcrgens ad locum, ubi insupradicta vinea
Htijus peregnnationem, Wala annucnte, fratre, solus sedebat, cocpitab eoinquirere,ulrumveraciter
improbani. peregrinationem illamvellet suscipere.Qui spcrans
11. Quod cum universi abnuercnt, nullatenus se eum hoc non ob compassionem, sed proptcr astu-
quemquam scire tantae devolionis virum,quipere- tiam magis inquirere, respondit Quid vobis curaj :

grinationem tam periculosam pro Christi nomine estsupcr hoc? nolitementem meamtaliinquisitione
suscipere vellet; exstitit tunc temporis venerabilis conlurbare. Ille vero nihil omnimo sedeceptionisin
abbas monssterii vestri Wala, qui memorato impe- hac re protendere testabatur : sed magis veraciter
ratori dixit, unum se scire monachum
monaste- in scire velle, utrum ille in proposita voluntate dispo-

rio [b) suo, qui mullo ardore circadivinam religio- neret perseverare. Tunc ipse congratulans ejusbe-
nem ferveret, f>c pro Dei nomine multa pati desi- nevolentiae, respondit: Ego interrogatussum sipro
deraret: cujusque pariter instutionem ac mores Deinomine vellem in gentes peregrinas ire ad pra^-
laudavit, et quod ad hoc opus satis esset idoneus dicandum Evangelium Christi, cuipropositioniego
indicauit, se tamen nescire testatus est, utrum ad nequaquam reniti ausus sum, imo totis viribus
hanc peregrinationemtolerandamvoluntariuscsset. exopto, ut mihi ad hoc detur copia eundi: nullus-
Quid plura? Jubente rcge evocatusest ad palatium que ab hac intentione mentem meam immutare
Anscharius, cui abbas cunctaquffiactasunt,retuHt, poterit. Nunc praefatus frater ei rcspondit : Et ego
et ad quid vocaretur, aperuit. Qui se ad Dei servi- tenunquam patiar solum ire.sedpro Deiamorete-
tium in omnibus, quae in causaobedientia;injunge- cum proficisci cupio, tantumutdomniabbatislicen-
rentur, paratum esse respondit.Deductus itaquead tiam mihi impetres. Firmata itaque inter eos hac
prffiscntiam Augusti, cum ab ipso interrogaretur C religiosa contentione, redeunti abbati ipse obvius
utrum pro Dei nomine, causa in gentibusDanorum adstitit, et quod socium inventumhaberet, qui
sibi

Evangelium pra?dicandi, comes fieri vellct Herioldi, hujus profectionis comes essevoluntariusvellet, in-
omnino sevelle constanterrcspondit.Cuietiamcum dicavit. Cujus personam cum abbas requireret, et

abbas intulisset, nullatenussetantumonusjubendo illc fratrem Autbertum nominaret, multomiraculo

ilH imponere; si ipsetantumhocsuasponteeligeret, obstupuit, nequaquam putans eum, qui et nobilis

sibigratum esse, et suae auctoritatis ei Hcentiam prosapiae in saeculo, et apud eumtuncfamiliaris,ac
dare, quod iUe nihilo minus se et eHgere, et modis posl eum domus ejus procurator habebatur, talia
omnibus pcrficere velle respondit. Denique cum velle, advocatum tamoneumsuperhocinterrogavit.
haecpubHccprotestarentur.essetquccognitumomni- Qui respondit se nequaquam patiposse, utillesolus
bus qui in domo conversabantur abbatip,cocperunt iret sed pro Christi nomine se vello ei solatio et
:

multi tantam ejus admirari immutationem quod : adjutorio fieri,si suam ctfratrumhaberet licentiam.
scilicct relicta patria, et propinpuis suis, fratrum Cui domnus abbas se daturum Hcentiam, si ille
quoque cum quibus educatus fuerat, dulcissimaaf- spontanee hanc profectionem eligeret, respondit,
fcctione, alicnas expetcre vellet nationes, et cum nuUum tamen eis ex familia suacomitemdeputatu-
ignotis ac barbaris convcrsari. Multi quoque eum rum ad obsequium servitii : nisi forte ipsi aliquom
^
super hoc detestari, et improperiis lacessere; qui- ad hoc provocare possent, ut suaspontecum cisire
dam a proposito rcvocare conabantur. Sed vir Dei YcUct. Hoc autem venerabilis abbas non de inaiTc-

(a) Neinpc Mogonliacimonastoiin S. Aibani, ct

in sc reccpcrat Anscharius, ante aliquot annos in no-
quidem anno Eginhardo elcxli-
82G, ut constat ex vam missus docendi gratia: sed forsan Adalhardo
Itro deVitaLudoviciPii,ubiIIeriolduscumuxoreDa- abbate mortuo a Wala exinde rcvocatus.
norumquenonparvamanuMogontiaciapudsanctum {c)\d intelligo de vinea palatio vicina, non dovi-
Albanuin cum suis omnibus baptismatis unda perfu- neis Corbeiac veteris, de quibus anonymus quidain
sus, plurimisque muneribus ab impcratoredonatus de dcstructionibus eccJcsiae Corbeiensis apudChcs-
fuisse pcrhibelur, acccpto nuodam romitatu in Fri- nium tomo 11: « Appendcbant ad Corbeiam vinca",
sia, cujus vocabulum est Rniuslri. Thcganusaddit, quae circa monasleriumerant,continentesin seduo-
reginam ejus uxorem ab Judilha inipcratrice de sa- dccim bunaria tcrra). etampHus: ubi poterantcol-
cro fonto "levatam fuisse. Herinidi fralrciii Adamus ligii modii monagintade vino,et ampHus. » Nunc in
addit perporam. segctum culluram cossit tolus agor monasteriocir-
[^b) Id est iu Corbeitiveteri, ad quam proiiidcjam cuiuposilus.
 :

969 VITA 970

clione faciobat, sed quia abominabile injustum A. pueros quoerere quos emerent, et ad Dei servitium
el

vidcbatur, ut quis invitus inter paganos conversari educaront. Prajfatus quoquc Horioldus ex suis ali-
cogeretur. quos sub eorum cura erudiendos posuit, sicque fa-
Ambo Daniam petunt cum Henoldo. Colonix hene ctum est,ut scholam inibi parvo tempore statuerint
accepti. Ad confinia Danorum perveniunt.
duodecim aut eo amplius puerorum. Alios quoque
hinc inde sibi adsciverunt servitores et adjutores
13. Post haec itaque ambo deducuntur ad regem :

coepitque eorum faraa et religio in Dei nomine

quorum voluntati et desiderio condelectatus, ipsc
fructuosius crescerc.Cum itaque in hoc sancto pro-
dedit eis et ecclesiastica (a) ministeria,et scriniaat-
posito biennio aut eo amplius morarentur, contigit
que tentoria, caeteraque subsidia, quae tanto itineri
jam dictum fratrem Autbortum infirmitatis gravari
videbantur necessaria et cum prajfato Herioldo ire
:

molestia. Qua de causa inde sd novam Corbeiam

praecepit,denuntians,ut ejus fidei maximam impen-
deductuSjlanguore diutino ingravescente, fclici (ut
derent sollicitudinem, eumque et suos, qui simul
credimus) transitu in tempore Paschae,sicuti et ipsi
cum eo baptizati fuerant, pif exhortaiione, no ad
antea a Domino revelatum fuerat,diem inibi clausit
pristiuos reducerentur diabolo instigante errores
extremum.
continue laborarent ; simulque etiam alios ad susci.
piendam Christianitatem verbo proedicationis stre- g Suecis petentihus prxdicatores, Anscharius a Ludo-
vico (lirigitur ad ipsos, dcsidcrio patiendi animatus
nue commonerent. Dimissi itaque ab imperatore ex viso coelesti.
nullum habuerunt socium, qui eis aliquid sei^vitij 15. Interim vero contigit legatosSueonum ad me-
impendcret quoniam nemo ex familia abbatis cum
:
moratum venisse Ludovicuni,qui inter alia lega-
[c)
eis sua sponte ire, nec ille quemquam ad hoc invi
tionis suffi mandata clementissimo Caesari innotue-
tum cogere volebat.Herioldus quoque,cui commiss- runt, esse multos in gente sua.qui Christianae reli-
fuerant,adhuc rudis et neophytus, ignorabat quali.
gionis cuUum suscipere desiderarent.Regis quoque
ter servi Dei tractari debuissent. Sui quoque tunc
sui animum ad hoc satis bcnovolum,ut ibi sacerdo-
nuper conversi, et longe aliter educati, non multa
tes Dei esse permitteret : tantum ejus munificentia
super cos cura intendebant. Cum gravi itaque dif-
mcrerentur,ut eis praedicatores destinaret idoneos.
ficultate hanc suscipientes peregrinationem,perve-
Quos religiosissimus audiens imperator, pluiimum
nerunt Coloniam, ubi tunc temporis veuerandus exhilaratus, denuo quaerere ccepit quos in illas par-
antistcsHadelbodus compatiens eorum necessitati
tes dirigeret, qui probarent utrum populus ille ad
dedit cisnavem oplimam, ubi sua reponerent, in
credondum paratus osset,sicuti missi illi intimave-
qua erant dua? mansiunculae satis optime prjeparalffi rant, et cultum Christianae religionis illis tradere
Hanc itaque pra;dictus Herioldu^conspiciens,clegit inciporent. Unde factum est,ut iterum cum memo-
C
ineadem navi cum illis mancro, ut ipse una,et illi rato abbate vestro serenissimus imperator tractare
potirentur altera mansiuncula, sicque inter eos fa-
coeperit, si quem forte de suis monachis invenire
miliaritas coepit et bonevolentia crescere sui quo-
:
posset,qui pro Christi nomine in illas partes ire vel-
que exhinc servitium eis diligentius impendebant. aut certe qui cum Herioldo moraretur, et is
let :

Inde ingressi per Dorstatum {b),el vicina Fresonum

qui cum eo erat,servus Dei Anscharius illam susci-
transeuntes, ad confinia pervenerunt Danorum. Et
peret legationem.Qua de re contigit ut regio jussu
quia interdum pacilice in rogno suo Herioldus rex
abhine ad palatium vocaretur.Cuique denuntiatum
consislere non poterat,dedit ei memoratus Augustus
est, ne se raderct (d) antequam ad praesentiam im-
ultra Albiam beneficium, ut si quando ei necessa-
peratoris veniret. Vir autem Dei ad quod vocaretur
rium esset, ibi subsistere posset. omnino praenoscens, cocpit toto cordis fervore in
Paganos erudiunt, pucris scholas apcriunt. Autlerlus amore Dei exardescere, et omne gaudium existi-
Corheix olit. mare, si lucrandis sibi animabus liceret insistere.
14. Prnefati itaque servi cum eo positi aliquando Si quid quoque in hujusmodi profectione contrarie-
inter Christianos, aliquando inter paganos consti- tatis sive adversitatis ei potuisset accidere, propo-
tuti, cocperunt verbo Dei insistere ; et quoslibet ^ suit animo patienter pro Christo tolerare : nihilque
poterant ad viam veritatis monere. Multi enim dubietalis in corde pro tali gerebat opere,quoniam
exemplo et doctrina eorum ad fidem converteban- visionis divinae,quam ante praeviderat consolabatur
tur,et crescebant quotidie qui salvi fierent in Domi- munere. Siquidem supradicto tempore, cum apud
no. Ipsi quoque divino inspirati amore ad promul- vos mancret, ctjam duabus visionibus ccelitus in-
gandam devotionis sua; religioncm,coeperunt curiose spiratus haberetur, quadam nocte visum est ei,

(a) Id est ecclesiasticam supellectilem,calicem,or- hujus legationis mentio nulla est apud ejus asvi au-
namenta et ca^tera ad usuni altaris,qua3 uno voca- ctores. Sane id factum oportuit ante annum 830,
bulo capellam nominant. quo Walach abbas, cum quo imperator hac de re
(6) Oppidum est Batavorum ad Rhenum, quo se- tractavit, ab eo jussus est ad monasterium suum
cundo flumine Anscharius cum suis in Ucoanuui,ac rcdiie,ibique regulariter obversari,ul loquitur auc-
deinde in Daniam vectus est anno 827. tor ille, qui Vitam Ludovici scripsit.
(c) Anno scilicet 829, siquidem biennio jam apud ((/) Ergone moris erat ut monachi regem adituri
Danos moralus erat Anscharius ex num.f'i,tametsi tonsuram rcnovarent,ut apparerent comptiorea?

rATROL. CXVIII. 31
974 S. ANSCHARII HAMBURGENSIS EPISCOPI 972

qiiod vcnisset in quanulam domum, ubi plures ex A ponens arbitrio quid illi contin
ffU'" potius in Dei

ordine Prajdicalorum ad pra^dicandi officium prs- geret,nequaquam redire disposuit, antequam nulu
parati astabant coram quibus subito in excessu
:
Dei dignosccrct,utrum in illis partibus liccntia prae-

menlis raptus,videbat immensi luminis claritatem dicandi fieri posset.

super solis radium de coclo emissam se circumful- A Sueonix regc benigne exceptus, convcrsionem gen-
sisse. Cumque miraretur quid hoc esset; vox quo- tis aggreditur feliciter.

que pene similis illi, quam in prima visione se au-

17. Cum gravi itaque difficultate pedibus post hoc
disse narraverat,factaestadeum,dicens Dimissum :

per longissimam viam incedentes, et, ubi congrue-

est peccatum tuum. Qui ille divino, ut credirnus,
bat, interjacentia maria navigio transeuntes, tan-
afflatusSpiritu, respondit,diccns : Domine,quid vis
dem ad portum regni ipsorum, qui Byrca dicitur,
ut faciam? Et iterum vox sonuit, dicens : Vade ct
pervenerunt ubi benignearege eorum,quiBern(c)
:

annuntia gentibus verbum Dei. Hanc itaquc visio-

vocabatur, suscepti sunt, missis ejus referenlibus,
nem servus Dei pertractans animo,la3tus gaudcbat qua de causa advenerint. Cognita itaque legatione
in Domino, videns jam ex parte impletum, quod
eorum, et cum suis de hujusmodi negotio pertrac-
sibi imperatum majorem laboris sui
fuerat, et ad
tans fidclibus, omnium pari voto atque consensu
cumulum ctiam Sueonibus verbum Dei nuntiare B dedit licentiam eis ibi manendi et Evangelium Ghri-
cupiens. praedicandi:concessa libertate,ut quicunque vel-
sti

yViimarum sociiim sortitur, Gislemaro in Dauia suhs- lent, eorum doctrinam expeterent. Itaque alacri
tituto. A piratis spoliatur. corde servi Dei, videntes prospere ea quae optave-
rant, successisse, populis ibi constitutis verbum
16.CumitaqueanteprffisentiamCa3saris adductus,
salutis annuntiare coeperunt. Plures quoque erant,
interrogatus ab eo fuisset, utrum legationem istam
qui eorum legationi favebant.Multi etiam apud eos
suscipere vellet, libera voce respondit, se paratum
captivi habebantur Ghristiani, qui gaudebant jam
ad omnia quae iili pro Christi nomine sua auctori-
tandem se mysteriis posse participari probatum- :

tate decrevisset injungere. Tunc Dei providentia

que est omnia ita veraciter constare, sicuti missi
socium illi ex vestra fraternitate venerabilis al;bas
ipsorum serenissimo Gaesari innotuerunt,et baptis-
invenit nonnum (a) Witmarum, tanto operi satis
mi gratiam nonnuUi devote expetebant. Inter quos
condignum et voluntarium. Porro cum Herioldo
praefectus vici ipsius et consiliarius regis,admodum
esse disposuit Patrem devotissimum Gislemarum,
illi amabilis, Uerigarius nomine, sacri baptismatis
fide et operibus bonis probatum, atque in zelo Dei
sibi a
donum suscepit,atque in fide catholicafirmissimus
ferventissimum. Suscepit itaque legationem
Cffisare
...
miunctam, ut m
. .
t
partes iret Sueonum, M
°t c„^..,,„,v.
•

et r
L
extitit.
^ , .
Ipse
iT^
namque m
_ J^ .
ha^reditate sua ecclesiam
.^. ,. v • •

fabricavit, et in Dei servitio semetipsum religiosis-

probaret utrum populus ille ad credendum paratus
sime exercuit. Hujus viri diversa exstant insignia,
esset, sicuti missi supradicti innotucrant. In qua
et ejus invictae fidei multa probantur indicia, quse
legatione, quanta, quamque gravia perpessus sit
in sequentibus evidentius exponemus.
mala, melius ipse, qui interfuit, prasdictus Pater
Witmarus (6) intimare poterit. Nobis hoc tantum Rem ad imperatorem refert Anscharijis.

narrasse sufficiat, quod dum in medio fere essent i8. Peracto itaque apud eos altero dimidio anno,

itinerc,in piratas offenderunt. Et cum negotiatores, praefati servi Dei cum certo suae logationis experi-

qui cum eis ibant.se viriliter defenderint, et primo mento,et cum litteris regia manu more ipsorum de-

quidem victoriam ceperint secundo tamen ab ; in formatis, ad serenissimum reversi sunt Augustum;
iisdem piratis devicti ac supcrati sunt,ita ut naves qui honorifice ct cum maxima pietatis bencvolentia

et omnia quae habebant, eis tulerint, et ipsi vix pe- ab co suscepti^narravcrunt quanta Dominus secum
dibus ad terram fugientes evaserint. Ibi itaque et cgcrit, et quod ostium fidei in illis partibus ad vo-

munera regia, quae illuc deferre dcbucrant, et om- cationem gentium patefactum fueril.Hoc itaquc de-
nia quaj habucrant, perdiderunt, excepto parum votissimus audiens imperator, immcnso laetificaba-
quid,quod fortc prosilientes c navi secum auferre et rv tur gaudio pariterquc recolens,quae jam olim apud
:

asportare poterant. Inter quae et pene quadraginta Danos circa Dci cullum concepla fuerant,et laudes
libros, quos ad scrvitium Dei sibi aggregaverant, et gralias omnipotcnti Domino referens,ardore fidei

illis diripientibus amiserunt. lloc itaquc facto cum succcnsus qu;crcre cccpit, quomodo in partibus
quidam revcrti,quidam in anlca ire disponercnt,ser- Aquilonis, in fine videlicet imperii sui, sedcra con-
vus Dei a co^pto itinerc nuUa ratione flecti poluit, stitucre posset episcopalcm : unde congruum esset

(a) S. Bcnedictus pr;ecipit abbatcm domnum vo- bis <( Birca est oppidum Gothorum in medio Sue-
:

cari, priorcs nonnos, (juod iutclligilur patcrna reve- oniic positum, non longc ab eo templo quod cele-
rentia, in Ilogula! cap. Chi. bcrrimum Suconcs habcnt in cultu deorum,lJbsola
{b) Ergo in vivis cliam tum sujjfrstcs crat Wit- dicto. In quo loco sinus quidam ejus frcti, quod
marus, in veterem, ut videtur, Corbciam jam re- Hallilum vel Barbarum dicitur, in boream vergens,
vcrjus. pnrlum facit barbaris genlibus, quae hoc mare dif-
(c) Biorn vocat Adamus in Ilistoria) lib.i, cap.lC. optabilem.Haclcnus
fusi habitanl, insulffi relictum
C[ui auctor,cap.50,notat situm Birca^ o[)pidi his vcr- Biorko vocubulum. »
973 VITA 974
cpiscopo ibi consistenti causa pra;dicationis illas A Anscharium prtedictus imperator solemnitcr conse-
frequentius adire partes, et uude etiam onmes illaj crari [c) fecit archiepiscopum, per manus Drogonis
barbarae nationesfaciliusuberiusque caperevalerent Metensis pra^sulis et summa; sanctsque palatina;di-
divini mysterii sacramenta.Cum itaque pro hujus- gnitatis tunc archicapellani, astantibusarchiepisco-
modi sollicitudinecuravigilanti instaret.quibusdam pis, Ebonc Ilhemensi, Hetti Treverensi, et Otgario
fidelibus suis referentibus ei innotuit quod cum glo- Magontiacensi,una cum pluribus aliis,in conventu
rioscememorice pater suus CarolusAugustusomnem impcrii, proesulibus congregatis; assistentibusquo-
Saxoniam ferro perdomitam et jugo Christi subdi- que, et conscntientibus ac pariter consecrantibus
tam per episcopatus divisit,ultimam parlemipsius Hclingaudo et NVillerico episcopis : a quibus jam
provincia;, quae erat in Aquilone ultra Albiam, ne- dictas parochia; illius partes commendatas coeperat.
mini episcoporum tuendam commisit, sed ad hoc Et quia dicecesis illa in periculosis fuerat locis cons-
reservare decrevit, ut ibi archiepiscopalem consti- tituta, ne propterbarbarorum immincntem sffivitiam
tueret sedem ex qua Domini gratia tribuentc etiam
: modo deperiret,etquiaomnimodisparvaerat,
aliquo
successio fideiinexteras proficeret nationcs.Quade quamdam cellam in Gallia, Turtiolt (rf) vocatam.ad
reprimitusetiam ibiecclesiam per qucmdam cpisco- eamdem sedem perpetuo servituram ejus legationi
pum Galliae, Amahirium(«)nomine,consocrari fecit. tradidil.
Posteaetiam ipsam parochiam presbytero.Heridach A Giegorio IV confirmatiis, conslifuitiir legatus Se-
nomine, specialiter gubernandam coramisit nec : plenlriomdium.
omnino voluit ut viciniepiscopi ahquid potestatissu- 20. Et ut hajc omnia perpetuum sua; stabilitatis
per eum locum haberent. Quem etiam presbyte- rctinerent vigorem, eum honorabiliter ad sedcm di-
rum consecrari disposucrat episcopum, sed velo- rexit apostolicam, et permissos suos venerabiles
cior ejus de hac luce transitus hoc ne ficret,impe- Bernoldum eLRatoldum episcopos,ac Gcroldumillu-
divit. strissimum comitem [c), omnem hanc rationemsan-
Sedem llammaburgiaCarolo designatain aLudovico ctissimos papa; Gregorio intimari fecit confirman-
erectam oblinet. Arcliiepiscopiis consecvatur. dam. Quod etiam ipse tam decreti sui auctoritate,
-19. Post obitum itaque tanta: memoria; Augusti, quam etiam palliimore praedecessorum
datione,
filio ejus,supradicto videhcet impcratore Ludovico, suorum roboravit,atque ipsum in praesentia consti-
in sede regni ejus coUocato suggerentibus quibus- tutum legatum in omnibus circumquaque gentibus
dam,partemillam provincia;,qua3 ultra Albiamerat, Sueonum sivc Danorum, necnon etiam Sclavorum,
in duo divisit, et duobus vicinis episcopis [b) interim aliarumque in Aquilonis partibus gentium constitu-
commendavit. Non euim satis attendit patris sui su- tarum, una cum Ebone Rhemensi archiepiscopo, qui
per hoc constitutioncm, aut certe omnimodis igno- C ipsam legationem ante susceperat, delegavit, etante
ravit. Ita vero facta occasione, qua jam fides Chrisli corpus ct confessionem sancti Petri apostoli publi-
in partibus Danorum atque Sueonum per gratiam cam evangelizandi tribuit auctoritatem, et ne ho-
Dei fructificare cceperat, cognito patris sui voto, ne rum quidquam in futurum irritum fieret, omnem re-
quid ejus studii imperfectum remaneret, uua cum sistentem et contradicentem, vel quolibet modohis
consensu episcoporum ac plurimo synodi conventu, sanctisstudiispiissimiimperatorisinsidiantem,ana-
in pra}fata ultima Saxoniu* regione trans Albiam,ia Ihematis mucrone percussit, atque pcrpetuaultione
civitate llanvnaburg sedem conslituit arcliiepiscopa- reum diabolica sorte damnavit. Porro, ut praemisi-
lem,cuisubjaceret universa Nordalbingorum Eccle- mus, eadem legatio auctoritate Paschalis papjE (/")
sia,etadquam pertineret omnium regionum aquilo- Eboni Rhemensi archiepiscopo prius commendata
nalium potestas, ad consti tuendos episcopos sive pre- fuerat. Siquidem ipse (ut credimus) divino afflatus
sbyleros in illas partespro Christi nomine destinan- Spiritu, pro vocatione gentium,et maximeDanorum
dos.Adhancergosedem domnumetPatrem nostrum quos in palatio sspius viderat, et diabolico deceptos

Trcvirensem scilicet, ni fallor,alium abAma-

(a)
lario scriptorclibrorum dedivinis Ofliciis,qui auctor
Romam profectus est anno 831, cx libro dc ordine
Antiphonarii cap. 58 quo tempore ecclesia} Trevi-
;
rensi ab anno decimo prajsidebat Hctti .Vmalarii
successor, de quo numero sequcnti. Ludovicus.\u-
gustus in praeceplo suo postcarcferendo(fa;/-o/ogia;
tom. CIV) ait episcopum quemdam ex rcmotis Gallix
parfi6MJ,nommeAmalarium,Hammaburgiccclesiam
consecrassc, nulla sedis ejus mentionc facta.
.
{b) Nimirura Bremensi et Ferdensi, Willerico et
Heligaudo, de quibus infra.
(c) Id contigit anno 832, mendosi:'. apud Adamum
anno833, si quidem testanteeodem auctore,.\.nscha-
rius obiit anno 865, episcopatus anno vicesimo
quarto.
{d) Cella Turholtensis,nunc oppidum Tliuroltani
Comitatu3 caput Flandriai contignum, Anschario con-
ccssa est anno 833, testante Adamo in lib. i, cap. 17.
Cellae istius fit mentio in Vita S.Bavonis,sa3culoii.
])
(e) Cujus loci, incerlum. Exstat quidem epistola
formata \Volfeonis,Constantiensis episcopi,ad Ber-
naltum, Argenlariensem episcopum,apud Sirmon-
dum in tomo III Conciliorum Gailia;: qui Bernaltus
apud Cuillimannum omittitur. At cum epistolailla
data sit anno 817,et Utho,haud dubie Bernaltisuc-
cessor,consilioAquisgranensianno819subscripsisse
dicatur, de alio Bernoldo hic locus intclligcudusest.
Geroldus comeserat Pannonici limitis praefcctus,ex
Eginhardo ad annum 826.
[[) Paschalis hac de lcgationc litteras refert Phi-
lippus Ca;sar, ct ex eo Henschenius, quibus pontifex
Eboni potcstatem facit in partibus Aquilonis dissemi-
nandi Evangelii una cumllalitgario ministro.Quod
Baronius revocat ad annum 823.
 ;

S. ANSCHAHll HAMBURGENSIS EPISCOPI 9-; 6

errore dolebat fervcnlissimo ardcbat desidcrio, et X. vitium Dei cducaret. Quorum quosdam ad cellam
;

pro Cliristi nominc se suaque omnia ad salutem praedictam TurhoU nutriendos posuit fueruntque :

gentium traderc cupiebat. Cui etiam domnus impe- cum eo hic ex societate vestra sancti Patres nostri
rator locum unum iiltra Albiam,qui vocatur Wela- et magistri, quorum doctrina et institutione felici-

nao ((/), dederat, ut quotiesillas in partes pergeret, ter nobiscum religionis divinaj crcvit opinio.
locum subsistendi ibi baberct. Mullolics ilaque ipse Ilammaburgoapiralisvctstato, omnium rerumjactu-
ad eumdem venit Jocum, etpro lucrandis animabus ram ferl patienter Anscharius.
multa in Aquilonispartibus dispensavit,acplurimos 22, Verum cum haec in utraque parte laudabiliter
religioni Christianorum adjunxit, atque in fide ca- et Deo digne agcrentur, contigit ex improviso pi_
tholica roboravit. ratas advenientes Hammaburgensem civilatem na-
Gauzbertam episcopum adjulorem accipif, aliosque vigio circumdedisse.Quod cum inopinate et subitanee
cx Corbeia veleri. accidisset,spatium non fuit pagenses congregandi
21. Verum post ordinationem domni et Patris no- quippe cum et comes,qui co tempore prajfecturam
stri Anscharii superius comprchensam, visum est loci illius tenebat,illustrissimus vir Bernarius tunc
illis, de eadem legatione inter v-e. conferentibus ne- deessct; domnus vero episcopusibipositus cumhis
cessarium esse, ut aliquis illi ordinarctur adjutor, -n qui adcrant in urbe ipsa, vcl in suburbio manenti-
qui in partibus Suconum ministerii cpiscopalis of bus, primo quidem audito adventu eorum locum
ficio fungeretur : quoniam in regione tam longepo- ipsum contincre voluit, donec majus venirct auxi-
sila praesens adesse deberet pontifex, et ipsc solus lium sed impellentibus paganis, et civitate jam
;

ad utrumque locum minus sufiiceret. Cum consensu obscssa,cum eis resisti non possc conspicit,quomodo
itaque ct voluntate praidicliimperatoris, vcncrabilis pignora sanctarum reliquiarum ((/) asportarentur,
Ebo quemdam propinquum suum,Gauzbertum[«/., praeparavit. Sicque ipse clericis huc ct illuc fuga
Gautbertum] nomine, ad hoc opus electum,et pon- dispersis, etiam sine cappa sua vix evasit. Populi
tificali insignitum honore, ad partcs direxit Sueo- quoque a loco ipso exeuntes et hac illacque palan-
num ; cuique ministeria ecclesiastica et necessarios tes,plurimis aufugientibus,quidam capti, plerique
sumptus tam ex sua quam ex datione regia abunde etiam perempti sunt.Denique hostes direpta (e) civi-
Iribuit, cumque quasi vicc sua (//) qui ibidem prsedi- tate, et omnibus qua; in ea vel in vico proximo

candi officium prius auctoritate apostolica suscepis- crant spoliatis, cum vespertino tempore eo adven-
set, legatum in genlibus Sueonum esse constituit, tassent, noctem ipsam cum sequenti dieet nocteibi
cui etiam postea clcmentissimus Augustus, sugge- consederunt: sicque succensis omnibusac direptis,
renteeodem venerabili prffisule Ebone, cellam quam cgressi sunt.Ibi ecclesia miro opere magisteriodo-
ipseinloco memorato \\'elanao construxerat, quasi ^ mni episcopi constructa, una cum claustris mona-
locum rcfrigerii tradidit, ut scilicet ad ipsiusmini- sterii mirificc compositis, igni succensa est. Ibi bi-

sterium officii pcrpctua slabilitate dcserviret. PrcB- bliotheca, quam serenissimus memoratus imperator
dictus itaque Gauzbcrtus, quem ipsi consecrantcs ho- eidem Patri nostro contulerat, optime conscripta,
nore apostolici nominis Simonem {c) vocaverunt,ad una cum pluribus aliis libris,igni disperiit; sicque
partes veniens Sueonum, honoriiace et a rege et a omnia, quae inibi aut in ecclesiasticis ministeriis,
populo susceptus est, coepitque cum benevolentia et aut in aliis thcsauris et facultatibus habuerat ; aut
unanimitate omnium ecclesiam inibi fabricare, et prsdatione aut igne,hostiIi impetu direpta sunt,ut
publice Evangelium fidei prtedicarc : (iebatquegau- ([uasi nudumeum dimiserint.Quippecum pencnihil

dium salutis Christianis ibi degentibus,et dc diein exinde prius elatum sit, nec tunc quidem aliquid

diem numerus credentium augebatur. Inlerimquo- subventum,nisi quod quisque fugiens casu arreptum
que domnus et pastor nostcr in dioccesi sibi com- secum forsitan exportare potuit. Pro quibus om-
missa et in partibus Danorum strenue suum imple- nibus domnus et Pater sanctissimus nuUatenus vel
bat officium,et cxcmplo bome convcrsationis multos animo molcstabatur, vcl labiis peccavit sed cum ;

ad gratiam provocabat. Ca?pit quoquc cx gcnte

fidci oumia ferc, qu;c ab initio cpiscopatus aggregarc vcl
Danorum alquc Sclavorum nonnullosemcrepueros, D in fabricam aidificiorum componere poluerat, uno
aliquos ctiam cx captivilate redimcre, quos ad ser- vclut momcnto perdidit,illud beati Job sajpius ver-

((() Vulgo ire/(/ scu //^c'f/(?/infra llammaburgum. ((/) Ncmpe sanctorum

XystietSiricii confessorum
(/') Non tamen assiducabaiin()S2,'^us(iueadidlcm- pontifi(niin lUiemensium, ex Adamo in lib. i, cap.
pus in illis partibus persevcravit Ebo. Certc in '13, in quorum honorcm coenobium postea constituit

suadicecesi llhemcnsi versabatur aniioS27,quo Lu- in prccdio llamsolano, quod Ikia matrona ipsi tradi-
dovicus Augustus oum misit ad mnnastcrium Dcr- dciat, haud longe ab llammaburgo. Reliquias istas
vense,tunc a sfficularibus clericis occupalum, utdi- Anscliarius ali Ebone acceperat, una cum corpore
ligenter considcrarct an locus aptus cssct ad mona- sancti Marfiniani,quod apud llelingastad reposuil;
sticum ordincm obsc r vandum, ul \tiiU>l c\ diplomale ct ciiniliis bcali llemigii, quae cum ingcnli honore
Ludovici ipsius. Bi-emai scrvavit.
(c) liinc palet moris ali(juando tum fuissc, ut cpi- (c) Id anno8i5i'cponuntAiinalesFuIdcnscselMet-
scopis in consccrationc sua nomcn mutarctur, sic tcnscs, rcctius quam Adamus ct Kranlzius anno840.
ganctus Willibrodus a papa Clemens dictus est.
 ::

977 VITA 078

bis replicabat :
Z?ommu.5 dedit Dominusabslulit;sicul A sacerdotis tunc itiibi deerat pra3sentia; quid de co"
Domino placuit, ita factum est : sit nomen Domini dem libro faceret omnimodis nescius, secum illum
benediclum (Job i, 21). longius retinerc nullatcnus ausus est. Tandem vix
Gauxbertus a Siieonibus vexalur, Nithurdus peri- roperto consilio, in conspeclu eum populi, qui in
mitur. eadem villa manebat,attulit,et quaj passus sit,retu-
23. His itaque ita peractis,cum
lit. Cumque sc omnes ignaros consilii super hac re
domnus cpiscopus
cum suis in multis esset pressuris et calamitatibus, dicerent, et tale aliquid in domo sua recipere vel

et fratres congregationis cjus una cum sanctissimis habere pertimoscerent; ipse eum diutius apud se
pignoribus varia loca circumeundo huc illucque va- retinorcobstupescens,lionestecompositumadquam-
garentur,et nusquam sederont quieti praevalescente dam ligavit sa^pem, denuntians ut quicunque vellet,
;

iniqui machiuatione contigit etiamdiabolico instin- cum inde suiuerot, et pro reatu commisso Domino
cLu,ut populus Sueonum,fervore zeli accensus.pra;- Jcsu Christo voluntariam salisfactionem vovit. Quem
fatum Gauzbertum episcopum insidiosc persequi librum quidam Christianorum c.xinde sublatum in
cajperit faclumque est, ut ad domum,in qua ma-
:
sua advexit domo.e.x cujus ore etiam ista cognovi-
nohat, unanima conventione pars qu;cdam mus : qni postca maguK lldei et dovotionis exstitit,
populi,
ut
ita "^
'^^ psalmos apud nos postea momoriter sine
causadireptioni?,irruerit,etncpotomquidemipsius', B lit-

Nithardum nomine, gladio peremcrit, et odio Chri- ^^^'^ didicerit. Talitcr ergo ot casteri, sive mortc,
stiani nominis percussum Dei (ut credimus) marly sive peste, et damno rerum suarum puniti sunt; et

rem feccrit. Ipsum vcro cum caeteris sociis, qui si- liquido omniljus patuit,quia qui sanctum Dei pon-

niul aderant, ligaverunt, et diripientes omnia quaj tificcm et saos inhoneste tractare et spoliare prtB-

apud eos invenire potuerunt, contumelia et oppro- sumpserant, gravissimam Domini nostri Jesu Chri-
briisaffectos alinibussuis expulerunt; quod tamen sti senserint ultionem.
non regio jussu factum,sed pof.ulari tantum cons- Post annos septem Ardgarium ad eos mittit Ans'
piratione est perpelratum. Divinas vcro majostatis charius.
hoc nequaquam inultum abire passaest
clementiffi
25. Post h;cc itaque locus ille septem fcre annis
sed pene omnes qui adfuere,quamlibet diversa modo
sine,sacerdotali fuit praesentia: pro qua re domnus
in parvo tempore puniti sunt de quibus multadici :
et pastor noster .Vnscharius nimio mocrore anxius
poterant; sed ne fastidium legentibus inferamus, Christianae roligionis fidem ibi cocptam perire non
unius tantum mentionem curavimus facere,ut qua
suffcrens,et maxime pro filio suo quem suprame-
pcena caeteri evindicati fuerint,ex hujus perditionc
moravimus, llerigario condolens,quemdam anacho-
patefiat.
Q rotam, Ardgarium noniinc^illas in partes dire.xit,et
Sueones puniuntur. ut specialius eidem adhaereret praecepit. Ipse itaqne
24.Quidam namque in terra illa potens exstitit, eo adveniens, officiosc sus»eptus est ab ipso Heri-
cujus filius in eadem conspiratione cum aliis fuerat, gario, et Christianis qui ibi aderant, magnum suae
et quaj sibi de spoliis inibi prffisenlic-e exhibuit gaudium. Cccperuntque,
captis provenerant, in sicuti
domum patris sui contulit. Post quod factum coipit
primo fecerant,ca qua3 Dci sunt,devote quaerere,et
substantiaiIliusminui,etpecoraacfamiliadeperire: ritumChristianitatislubenti animo custodire.Nemo
ipse quoquc filius divina ultionepercussus intoriit quoque incredulus ejus praedicationis audebat re-
scd et u.\or ejus cum filio ac filia,non multo inter- sistere, quia qua pa^na mulctati fuerant,qui servos

jacente spatio obiit. Cum itaque se, cxcepto filio Dei inde expulerant, mente pavida meminerant.
parvulo, omnibus bonis suis defraudatum viderct, suggestionc quoquc prff;fati Herigarii^regis qui tunc
coepit misor deorum iras expavesccrc, et quod hajc erat jussu et licentia, publicc cojpit Dei celcbrarc
omnia alicujus Dei offensione patcretur, niente tra- mysteria. Qui videlicct fidelissimus vir Herigarius,
ctavit.Qua de rc.sicut ibi moris est,quemdam adiit tempore quo sacerdotalis ibi deerat pra;sentia,mul-
divinum, rogans, ut cujus Dei offensam haberet,et ta ab infidclibus sustinuit opprobria : sed largiente
qualitcr eum placere deberet, ipsi indicaret. A"-ens n
*^'^'^"'^ gratia, signis coulestibus ejus petitione veraj
itaque ille, qua; circa cultum hujusmodi observare fideideclarata sunt praeconia. Ex quibus,ut promi-
solebat.omnes deos illorum ipsi placatos; Deum simus, aliqua hic interserere curavimus, quo ejus
vero Christianorum illi omnimodis infcnsnm Ghri- :
fidci invictus declaretur animus.
stus, inquit, sic te habet pcrditum; et quia quodli- Hcrujarius ct ipse multa passus patrat miraeula.
,

bet eorum, quod illi consecratum fuerat, in domo Quadam namque viceipse in quodam sedebat
26.
tua manct conditum, ideo venerunt super teomnia
placito, sceaa in campo ad colloquium parata ibi :
mala haic, qua; passus es nec poteris ab his libe-
:
cuiu intcr aliaslocutionos illi deos suos laudassent,
rari,donec illud in domo tua man.serit.Hoc ilie au-
qnorum favore prospera sibi multa provenirent, et
dito, mente pertractans sollicita quid illud esse pos- ilIi,quod solus a consortio ouinium inani fide aber.
set, de filio suo recordatus est, quod cx spoliis su- raict,imprcpcrarcnt; ipse, ut crat spiritu fervens,
pradictis quemdam lilirum in domum suam adve- respondissn dicitur Si tantaestde divina majes-
:

xerit. Qua de re horrore nimio pcrrus;;u~, et quia tatc dubietas,quod tamcndubium essc nullo modo
 ;

m S. ANSCHARII HAMBURGENSIS EPISCOPI 980

deberet.probomus miraculis, qui sit majoris poten- A rex Sueonum, nomine Avoundus (a). ejcctus regno
quod dicitis dii.an meussolus om-
tiiT,vestri mulli suo, apud Danos cxsul fucril. Qui quon- fines regni
nipotensDominus Jesus Christus.Eccc tempus adest dam denuo repetere cupiens, coepit ab ipsis au-
sui

pluviae (siquidem pluvia tunc imminebat), invocate
vos nomina deorum vestrorum, ne pluvia super vos
descendat, et invocabo Dominum meum Jesum
Christum,ne aliqua stilla pluviac me
quis in hac parte se invocantes exaudicrit, ipsc
Deus.Hac itaque facla inter se conventione,cum illi
xilium qu.-erere: spondens quod,si se sequerentur,
multa eis donaria possent provenire. Proponebat
enim eis vicum nominatum Byrca, quod ibi multi
contingat,etsi essentnegotiatoresdivites.etabundantiatotiusboni,
sit atque pecunia thesaurorum mulla. Ad illum itaque
vicum ducturum,ubi sine exer-
se illos promittebat

omnes in una partc sederent, ipse vero cum uno damno, multo suae necessitatis fruerentur
citus sui

puero in altera, coepit unusquisque eorum invocarc commodo. Ilii ergo promissis muneribus delectati,et
Deum suum, ille quoque invocabat Dominum Jcsum thesaurorum acquisitione avidi,in auxilium ejus ex-
Christum. Et descendens immensa de coclo pluvia peditorem ad pugnam hominum viginti et unam na-
itaomnes illos aquis infudit, ut qua?i in flumine vos impleverunt, et cum eo destinaverunt.Ipse vero
cumvestimentisjactati videreutur,etiam foiia ramo- de suis naves habebat undecim. Exeuntes ergo de
rum de umbraculo ibi facto superipsosdecidentia, t» Danis, ad vicuin insperate vcnerunt memoratum,et
virtute divina illos opprossos ostenderent; super forte tunc rex ipsorum longius inde aberat,et prin-
ipsum vero et puerum qui cum eo erat, nec una cipes ac populi muUitudo congregari non poterant.
descendit pluviae gutta. Quofactoconfusisillisetad- Tantum supradictus Herigarius prfcfectus hujus loci,
mirantibus Ecce, inquit, videtis qui sit Deus no-
: : cum eis qui ibi manebant negotiatoribus et populis;
lite me, ab ejus cultura revocare, quin
infelices, pr.Tsens aderat. In magna ergo angustia positi, ad
potius ab erroribus vestris confundaniini, et verita- civitatem quaB juxta erat, confugerunt; coeperunt
tis viam discite. quoque diis suis,imo da^monibus, vota et sacrificia
Ejusdcm alia miracula. promittere et offerre,quo eorum auxilio in tali ser-

varentur periculo. Sed quia civitas ipsa non multum

27. Alio quoque tempore contigit, ut dolorcm in
firma erat, et ipsi ad resistendum pauci; miserunt
tibiasuasustineret nimium,ita ut non aliquo modo
ad eos legatos, dexteram et foedus postulantes.Qui-
se movere a loco in quo crat,posset,nisi portaretur.
bus rex praefatus mandavit.utpro redemptione ip-
Cum hanc ergo diutius sustineret molestiam,coepe-
sius vici centum libras argenti persolverent, sicque
runt multi ad eum causa visitandi venire et quidam ;

pacem haberent. Quod illi, ut pctebat, statim mi-

adhortationibus,quo pro salute sua diis sacrificaret,
^^^"'^*' ct a rege jamdicto susceptum est
commoncre; quidam improperiis, quod sine Deo ^
esset, lacessere, et idcirco eum salute carere. Cum Ilcrigarius auctor cst ut Birccnscs Christum iuvo-
itaque hffic sa^pius agerentur,et ipse constanter ma- ccnt.

lis eorum suggestionibus resisteret; postremo non 29. PorroDani graviter hujusmodi coaventionem
ferens eorum calumniam, rcspondit,nequaquam se ferentes,quianonsicuti disposuerant actum fuisset,
a vanis simulacris auxilium petere volle, scd a Do- cceperunt velle super eos subito irruere, et locum
mino suo Jesu Christe, qui posset in momento, si ipsum fundif us deprsedari atque incendere, dicentcs
vellet,eum ab infirmitate sua sanare. Et accitis illico
ununi quemlibot negotiatoreniplus ibihabere,quam
domesticis suis,ut ad suam eum deferrent ecclesiam sibioblatum fuisset ;et nullo modo se tanlamcalum-
pra3cepit ; ubi positus coram cunclis qui aslabanl, uiam sufTerre posse. Cuni haec ergo interse ageront,
supplices ad Dominum preces ofTudit, diccns : Do- et ad diripiendam urbem, in quam confugerant, se
mine mi Jesu Christe, ut sciant hi miseri, quia tu prffipararent, hoc quoque illis innotuit. Unde rursus
es Deus solus, et non est alius praeter te, da mihi pariter congregati, cuui nullo modo vires haberent
servo tuo in hac hora pristinam corporis sanitatem resistendi, nullaque eis spes esset refugii.ad vota et
ut videntes inimici magnalia tua,de suis crroribus sacrificia majora diis suis offerenda se invicem co-
confundantur,et ad agnitionem tui nominis conver- hortabaiitur. Conlra quos iratus fidelis Domini Ueri-
y.
tantur. Fac, quiicso, quod peto propternomen san- garius ; Maledicta sint, inquit, a Deo nostro vota et
ctum tuum quod benedictum in s<Tecula; ne sit
est
sacriticia vestra cum idolis vestris. Quandiu vultis
confusio confidentil>us in tc,Domine.Poslquam vo- dffimonibus servire, ct vos ipsos ad perniciem vcslri
ccm,divina eum medicante gralia, confcstim snnis- votis inanibus in paupertate rcdigere? Ecce multa
simus est redditus, et dc ecclcsia per semetipsum obtulistis, et ampliora vovistis, insuper et centuni
egressus, pro saiuto sua Dco gratias agebat, et in libras argenti dedistis, quid profuit vobis? Ecce om-
Christi fide convalescens magis magisque incredu- nia 11003 habetis, vcniunt diripere, u.\ores vestras ct
los confundebat. lilios vestros ducent captivos,civitatem ct vicum igni
Avoundun rcx cum Danis liircoiscs opputjuai. succendent, et vos gladio peribilis. Quid ergoNubi^
28.Pcridemferolcm[)orisaccidit,uL etiani (|uiilam prosunt simulacra vcstra? Ad quam vocom iliic om-

(a) Sic codicos ms., uti et Gualdo "poeta. Boliando Anaiindus, scu Anoundus.
981 YITA 982

jies perterriti, ct quid agercnt nescil, unanimiter A "'tra culturam superstitiosam quarerc, ct inani sa-
responderunt : Salus nostra et consilium sit in tua crificioidolavobisplacare.VerumDeum.quiomnium
deliberatione, et quidquid nobis suggesseris, sine qu.x in ccclis et in terris sunt, dominatur, colite, et
dubio faciemus. Quibusille: Si,inquit,votaspondere ipsi vos subjicite ipsius omnipotentiam adorate.De-
;

omnipotenti Deo qui rcgnat

vultis, vovete et reddite nique post ha;c, tanto alacrior quanto frequentibus
in coclis, etcui ego in conscicntia pura et fide recta Domini bencficiis in fide robustior factus, publice
deservio. Ipse omnium Dominus est ; in voluntate ubicunque aderat, partim exsultando, virtutem
ejus omnia sunt posita, nec est qui ejus ditioni pos" Doniini ct fidei gratiam cunctis nuntiabat. Sicquc
sit resistcre. Si itaque ejus auxilium toto corde pe- bonum ccrtamen usquc ad finem suae perduxit vitae :

tieritis,omnipotentiam ipsius vobis non defuturam consummaioque boni operis cursu, languore ingra-
sentietis. Accepto igitur ab eo cousilio, tunc unani- vcscente, astantc jam dicto Ardgario sacerdote di-
mcs et voluntarii exeuntes, sicut ibi consuetudinis vinas commcndatus clementiae, communione sacra
erat, campum, pro liberatione sibi jejunium
in et percepta, fcliciterinChristoobiit : decujusfidei con-
eleemosynas Domino Christo devoverunt. stantia mulla adhuc dici poterant ; sed quia brcvi-
tati studuimus, haec dicta sufficiant.
Quo facto liberantur ab hostium incursu.
g Frideburgis in fide constans, vinum in vialicum rcscr-
30. Interim rex praefatus cum Danis agere coepit, vari curat.
ut sorte perquirerent utrum voluntate deorum locus
32. Illis quoque temporibus apud eos matrona quai-
ipse ab eis devastandus esset. Multi, inquit, dii sunt
dam fuit valde religiosa, quam nulla unquam im-
ibi potentes, ibi etiam ecclesia olim constructa est,
proborum perversitas a fidei sua? rectitudine per-
et cultura Christi a multis Christianis ibi excolitur,
vertere potuit. Cui frequenter in quacunque neces-
qui fortissimus est deorum, et potens sperantibus in
sitate posita;, ut more eorum idolis sacrificaret,
se, quocunque modo vult auxiliari.Nccessario ergo
suggestum est; sed illa immobilis fidei suae munia
quaerenduQi est, utrum divina ad hoc voluntate in-
non reliquitjvanum esse dicens, a simulacris mutis
citemini. Quod illi.quia sic apud eos mori erat,ne-
et surdis auxilium qua;rcre, et abominabile sibi vi-
quaquam abnuere potuerunt. Qu;Esitum est igitur
deri, ut his quibus in baplismo renuntiaverat, denuo
sortibus,ct inventum quodcum suahocprosperitate
nequaquam perficere possent, neque locum ipsum
intenderet et sponsionem
; quam Christo promiserat,
malum cst hominibus men-
falleret. Si enim^incjuit,
eorum depraedationi aDeo concessum. Iterum quaj-
tiri, quanto magis Deo ? et si bonum est inter ho-
situm est, in quam partem ituri essent,ubi sibi pecu-
mines fidem constare.quanto magis qui fidem Domini
niam acquirercnt, ne vana spe frustrati ad sua va-
,,„„;^i „„„„ „j ,,„1 „ , „•
n arcipit nuUatenus debet ab ea immutari? Dominus
cui remearcnt. Cecidit sors, quod ad urbem quam- C
.

• •

inquit,meus Jesus Christus omnipotens est.Ipse mi-

dam longius inde positam in finibus Sclavorum ire
hijsi in ejusfidepcrseveravero,ctsanitatem,etomnia
deberent. Hoc ergo Dani divinitus sibi imperatum
quibusindiguero,pra!starcpoterit.Prffidictareligiosa
credentes, a loco memorato recesserunt ad urbem ;

femina, Frideburg nomine, in bonitate vitas et fidei

ipsam directo itinere properarunt, irruentes super
constantialaudabiliSjdies vitajsua; usquead tempus
quietos et secure habitantes, improvise illam urbem
armis ceperunt, et captis in ea spoliis ac thesauris
produxit sencctutis. Cum jam appropinquaret dies
mortis sua;, et post discessum domini Simonis nullus
multis, ad sua reversi sunt. Rex vero ille, qui ad eos
cum tunc ibi adesset sacerdos ; ipsa amore sacrificii,
prffidandos venerat, pace cis fojderata, argen-
eis acceperat, reddidit, et apud eos ali-
quod audierat viaticum («'- esse Christianorum, de
tum quod ab
vino aliquantulum in quodam fecit rcservari va-
quandiu resedit, volens genti sua; reconciliari. Sic-
sculo,et suk in fide commendans, ut si quando
fili;e
que Domini gratia, propter fidem servi sui Heriga-
ei ultimum tempus instaret,de ipso vino,quia sacri-
rii,populum illius loci ab hostium incursu liberans
ficium non habebat, ei in os distillaretur ut vel sic :
bonis suis restituit.
Domini gratiae exitum suum commendaret. Illud ita-
Herigarius incolas hortatur ut Christo crcdant dcin
;
que vinum tribus fcre annis apud eam conservatum
pie moritur.
D est; sicque contigit illuc praedictum adventasse sa-
31. Quo facto ipse in conventu publico eamdem cerdotem Ardgarium. Quo ipsa.quandiu ibi posito,
rem proposuit, et ut quis Deus esset, intentius pro- vircs habuit, religionis devotionem exercuit,
sua;
viderent monuit, dicens Heu miseri, vel jam nunc
:
missarum solemnia et salutaria monita sedulo ab eo
intclligite,quod vanum sit a dajmonibus auxilium exquirens. Verum inter hffic, languore se praioccu-
petere.qui non possunt in tribulationibns subvenire !
pante, coepit infirmari sollicita de obitu suo merao-
:

Suscipito fidcm Domini mei Jesu Chrisli.quem pro- ratum ad sc accersiri fecit presbyterum, et acccpto
bastisverumDeumePse,qui vobisnullumhabentibus de ejus manu viatico optato, fclicitcr migravit ad
refugium suaj miscrationis tribuit auxilium. Nolite Dominum.

(a) Hunc locum pro viatico sub utraque snecie no- Frisones quidam, quos Aqualicos vocat Haldericus
tavi in praefatione sajculi tertii, num. 75. Longe ab in Chronici Cameracensis lib. iii, cap. 22.
hujusmatronaereligionedefecerantsa;cuIoundecimo
 :

983 S. ANSCIIARII HAMBURGENSIS EPISCOPI 984

lies suas pnuperibus distribui juhet. Filia ejus id ex- A litariaj quam antea duxerat vitae ab illis parlibus
sequente pccunia non dccrescit. cgressus, locum suum repetiit ; sicque denuo Chri-
33. Ipsa vero elecmosynis inlenla semper, quia in stiani inibi positi saccrdotali sunt pra;sentiadestituti.
sjcculi rebus dives erat, filia^ sua? prtEdictaj Cathlae Quare manifesto patuit indicio, quod adcorroboran"
nomine injunxerat, ut post suum cx hac luce disces- dum fidem priEfati viri Herigarii,necnon supradictae
sum, cuncta qua; illius erant, in pauperes dispensa- matronffi, pariterque ut exitum eorum divina; com-
ret. Et quia hic pauperes minus inveniuntur Post :
mendaretclementiae,etquodfideliterdesideraverant,
obitum,inquit,meum, cumtibi primumopportunitas mysterium videlicet sacra? communionis,pro ultimo
evenerit, venditis omnibus, quaehic dispensata non viatico pcrcipcrent, jam dictus anachoreta Ardgarius
fuerint, sume tecum argentum, et vado Dorstadum ; ad illas partos destinatus fuerit.
ibi sunt ccclesia? plurima-' et saccrdotes ac clericii
Ludovico Pio mortuo Anscharius rebus necessariis des-
ibi indigentium multitudo. IUo adveniens, quosre qu^ tituilur. Deseritur a sociis.
te doceant fldeles (juomodo ea dispenses,et pro ani- Verum
35. inter haec superius comprehensa,con-
mae meae remedio omnia distribue. Post cxcessum tigit bonaj menioriaj Ludovicum serenissimum inipe-
itaquc matris, fdia qua; mater jusserat,strenue ad- ratorem divino ordinante judicio vita prajsonti de-
implevit arreptoque itinere perveniens ad Dorsta-
:
cessisse. Post cujus obiluiu cum de regni divisione
dum, religiosas exquisivit ibi temiuas, quae cum ea magna fieret perturbalio, pastoris quoque nostri
loca sancta circuirent, et quid cuique dispcnsare aliquando labefactari coepit legatio. Nam cum cella
deberet,eam instruerent. Cum quadam dic dispen- supradicta TurboU in partem cessisset venerandi rc-
sandi causaloca sancta circuiront, et medietasjam gis Caroli, ipse eam a servitio quod pater suus dis-
distributa esset,dixit sociis suis Nunc lassae sumus,
:
posuerat. amovit; et vobis bene cognito dedit llegi-
melius est ut aliquid de vino ematur, ut refocille- nario. Pro quarecum a fratribus suis gloriosissimis
mur, et sic demum coepta peragamus. Datis igitur regibus, et a multis quoque aliis sajpius fuisset ad-
ad hoc quatuor denariis, et viribus resumpti?,quod monitus,L«t ipse eorum petitioni nullalenus assenti-
ccepere peregerunt quibus completis, i[)sa ad hospi-
;
rot, jam dictus Pater nostcr tunc coepit atteri neces-
tium suum redicns, saccum, in quo argentum fuorat, Unde contigit, ut et fratres
sitatibus et indigentiis.
in quodamlocovacuumposuit :sedlargientesupcrno vestri qui tunc cum eo hic aderant, ad vestram so-
munere denuo ipsum locum adiens,sicut ante fuerat cietatem rodierint et multi quoque alii causa pau- ;

plenum invenit: quae tanto obstupefacto miraculo' pertatis eum dereliquorint. Ipse tantum cum paucis
ascitis ad se feminis quae secum prius ierant, quod qui cum eo substiterant, prout poterat, se agebat
sibi contigerat ostendit, coram quibus quid inibi et licet in paupertate dcgens, injunctum sibi offi-
essct computans, tantum invenit quantum illo ad- C cium ncquaquam dcserere voluit.
duxit, exceptis quatuor denariis. Consilio itaque ab
Ludovico GsrnianicV rege agente accipit Brcmcn-^cm
eis accepto, ivit ad sacerdotes qui ilii probabiliorcs episcopalum, probante concilio.
videbantur, et ipsum miraculum ois innotuit. Qui
30. Dominus quoque humilitatem ejus ct palien-
gratiam Dei pro tanta ejus bonitate laudantes, quod tiac fortitudinem conspiciens,quia cor rcgis in manu
ejus laboriacboncBintentioniDominusearetribuerif
Doniini est, clementissimi Domini ct senioris nostri
intimabant. Quia cum, inquiunt, matri tuaj oliedicns Ludovici regis, qui post patrem suum hujus regni
fuisti, et fidem tuam circa eam illibatam sorvasti,
gubernacula suscepit, ad hoc animum incitavit, ut
ct elecmosynas illius strenuo implesti, Dominus qucerere inciperet, unde ei solatium subsistendi fa-
omnium bonorum rctributor pro necessitatis tuaj
cere posset, quo legationis suae mandatum perficere
subsidio ista tibi contulit, ipse est omnibus sufficiens nullam huic
posset. Et quia in hac provincia cellam
nuUius indiget ipse omnia qua; pro ejus distributa
:
lcgationi habcbat congruam, orat autcm ibi juxta cpi-
fuerint nomine, in ccelesti regno recompensabit.
scopatus Bremensis Ecclesias tunc desolatus pa-
Quod ita esse ne aliquo modo dubitares, et ne te store («),illum ei dare disposuit. Unde pul)lico con-
census dati dislributio pceniteret, hoc te Deus mira- ventu episcoporum cajterorumque fidelium suorum
culo certificare dignatus est. Hoc jam signo, quod
^ tractare cum eis crepit, utrum hoc ei facere cano
mater tua cum Domino salva sit, firmiter crcde hoc nica uuctoritate liccret.Domnus enim et pastor no-
:

miraculo admonita, tu quoque pro Christo tua dare

ster hoc sibi periculosum esse aliquo modo formi-
ne timueris. dans, et ne a quibuslibct na;vo cupiditatis rcprehen-
Ardgarius e Suecia redit in solitudinem. dorctur, caute providens,nonfacilc huic dis[)Ositioni
34. Igitur post oxccssum praedicti viri Ilcrigari- assentiebat. Jubcntc ilaque regc ha^c eadem res in

jam memoratus saccrdos Dci Ardgarius, amore so. concilio episcoporum vcntilata cst. Qui multis praj-

(a) Id contigisse anno 849 doccl Chronicon Saxoni- chia\ » Conscntit libcr donationum ab .\damo ci-
cum his verbis : «.\nno dominic.e Incarnationis 8'i9 tatus in lib. i, cap. 24, ui)i ha^c unio facta perhibe-
Leudoricus nremensis Ecrlesi<'c (ertius episcopus tur anno Lutiiowici sccundi nono, » quo Ansga-
(< ((

ol)iit cui succcssit .\nsgarius monachus, llauiina-

;
rius al) .Mdrico clerico ct cuniilc llcginbaldo legatis
bui-gcnsis [)rimus archicpiscopus, sub quo coaduna- Cajsaris ductus in episcopatuin cst. »
tio facta cst Brcmensis et lUimmaburgensis paro-
983 VITA 986

cedentibusexemplisprobaveruntbenepossefieri,ut j^
exstitit. Qua de causapostmodum in Wormatiaci
quia dicEcesis illa, ad quam ipse ordinatus fuerat, vitate positis duobus regibus, Ludovico scilicet et
admodum parva erat (nam nonnisi quatuor bapti- l.othariOjCoratn multa episcoporum utriusque regni
smales habcbat ccclesias), et hsec ipsa multoties frequentia, pr.-cscnte venerabili Patre nostro, ha:c
jam barbarorum incursibus devastata,ista ei causa eadcm res exposita est.Quod cum ab omnibus bene
solatii adjungeretur. ita ordinatum probaretur,ut praedictusquoquepon-
tifex Guntharius hocipsum suaauctoritate firmaret,
Ferdensi episcopo reddita parte dicecesis, ipse
Hanwutbiirgensem retinet scdem. cuncti rogaverunt. Qui primo quidem fortiter his
reniti ccepit, justum non esse multipliciter osten-
37. Vcrum ne in aliquo scrupulum Ferdensispa-
dens ut sedes suffraganea in archicpiscopalem se-
teretur episcopus,quodetiam partemde suo episco-
patu ultra Albiam sumptam ipse cum Breraensitota
dem vcrteretur; nec se debere honorem sedis sua;
in aliquo niinuere -.postremo taraen et ipsis rcgibus,
simul parochia rotineret, statuerunt ut, sicut tem-
et cunctis siniul episcopis ibi aggregalis, pro hoc
pore domini Ludovici primo fuerant, episcopatus
ipso eum rogantibus, et omnino causa necessitatis
ipsc ctBremensisetFcrdensisrestituerentur, etipse
id licitum fore dicentibus, respondit, si apostolica
teneretBremcnsem,ex qua major pars dioDcesissufe
auctoritate firmaretur, ex se quoque ratum esse.
sumpta erat,quac etiam tunc eratpraesentiapastoris
" Missis Romam yicolaus l ratam habet hanc
lajalis,
desolata. Quo decrcto ita ab episcopis constituto,
unionem. Lcgatio septenlrionalium rcgionum An-
ipse jubentc rcge, Bremensem suscepit dia^cesim schario conceditur.
gubernandam. Porro partem parochiae, quce ultra Quo rcsponso accepto,cum etiam omncs suf-
39.
Albiam ad se pertinere debebat,Waldgariuarecepit fraganei ejus haeceadem consensissent, piissimus
tunc Ferdensis episcopus.Quod cum ita aliquandiu rex jam dictus Ludovicus cupiens et patris sui elee-
esset,iterum diligentius ipsa re in alio concilio epi- mosynam in omnibus augmentare,et quod ipse dis-
scoporum ventilata, visum est eis non bonum esse posuerat, per omnia ratum fieri roverendissiraum ;

ut sedcs,ad quam ille ordinatus fuerat.ab alio epi- Salomonem Constantiae civitatis episcopura prohoc
scopo teneretur (nam Hammabunj tunc in partem ipso ad sedem direxit apostolicam, cum quo etiam
cesserat Wadgarii); potestatem quidem regis esse domnus et Pater noster Anscharius,quiaipse per se
dicentes,ut dicecesim parvam et adraodum captiva- non poterat,niium suum fratrem nostrum Nordfri-
tam augeret, locum tamen ad cpiscopalem dignita- dum misit presbyterum.qui officiosissime a sancto
tem auctoritate apostolicafirmatum,nullatenusim- susccpti papa Nicolao,legationis suae mandatum ei
mutandum.Unanimo ergo consensu, cum voluntate planc et dilucide retulerunt.Qui prudenter et solli-
regis praedicti piissimi Ludovici,episcopi ibiconsti citeea qus ab ipsis dicebantur,mente pertractans.
tuti censuerunt,ut sedem ad quam consecratusfue- C ^^ ^gQ ingpirante pro lucrandis animabusgentilium
rat, Pater noster Anscharius reciperet ; et si quid hancconstitutionemjustam esso decernens,volunta-
ultra Albiam ex Ferdensi ipse retineret dicecesi, ex tem regis nostrisua auctoritate firmavit.Denique ut
Bremensis Ecclesio! parochiaillius sedis restituerct ipsam rem diligentius abeo elucubratam manifestius
episcopo. Quod ita et regio jussu, et synodali epi- aporire possimus,verba ipsius interponere decrevi-
scoporum decreto,ipsius quoque Waldgarii memo- mus, Cum enim causara legationis ejus el caetcra
rati Ferdensis episcopi voluntate et assensu perfe- superius comprehensa plene et breviter rocapitulas-
ctum est.
set,denique subjunxit :t'Cujus delegationiset aucto-
Eam unionemprimo improbat Colonicnsis antistes. ritatiset pallii acceptionis pagina nobis est a Ludo
38. Porro cum hac a^erentur, Colonia civitas.ad vico filio nostro per Salomonem sanctissimumepi-
quam Brcmensis parochiasuffraganea erat,eo tem- scopum destinata,juxta morem sanctae Ecclesiae Ro-

pore absque bcnedictione episcopali degebat, quod raanae bullata. Per cujus tenorera paginae haec ita
quia diuturnum(fl)exstitit,illud etiam sineillius loci fuisse comperimus,sicut pielas nobis jam fati regis
pontificis praesentia necessariodecernendum fuit. per fideleni virum, Saloraonera scilicet episcopum,
Postea tamen consecrato ad eum locum venerabili intimavit. Unde nos vestigiatanti pontificis etprae-
praesule Gunthario,hoc ipsum domnus etPater no- D decessoris nostri sequentes Gregorii, omneniqueibi
sterei suggerere studuit,ut sua quoquc auctoritate Deodignamstatutamprovidentiamagnoscentes,raa-
firmaretur cui tamen rei ipse admodum contrarius gnorum principura votum, Ludovici videlicet divae

(rt) Annis fere dccem nam Guntharius de ista

:
mensisatqueHammaburgensisparochiaecoadunatio
unione primum litem movit anno 857 ;uti Hen«!che- facta est ultimo tempore sancti Ansgarii ex auctori-
nius rccte probat ex .\nnalibus Fuldensibus,in qui- tate Nicolai papffi,quitam ipsuraquam ejus succes-
bus Ludovicus mense Februario coUoquium habuisse sores legatos et vicarios constituit in oranibus gen-
traditur in Conflucnte castello cum Lothari o nepote ttbus Suconum,Danorum atque ScIavornra,quod et
suo, tempore vero Quadragesimae placitum habuisse ante Gregorius papa concessit.» Contra hanc unio-
ap\id Vangionum civitatem,quae est Wormatia.Qua nem reclamatum rursus pontiticatu Formosi papae,
de placitoseu conventu infra. Res lamen a Nicolao cujus littcra) hao de re haDcntur in gratiam Her-
papa I confirniata est annosequonti,quo ha^c legun- manni archicpiscopi Coloniensis.
tur in Chronico Saxonico ms. « Eodem anno Bre-
:
 987 S. ANSCHAIUI IIAMBUriGENSIS EPISCOPI 988
recordationis Augusti.etacquivoci ejus fllii excellen- A cienda esse non dubitamus :maxime in tam novellae
tissimi regis,tani hujus apostolicfc auctoritatisprae- Christianitatis plantatione,in qua varii solcnt cven-
cepto, quam ctiam pallii datione,more pra^decesso- tuscontingere.Ouamobremauctoritateomnipotentis
rum noslrorum, roborarc decrevimus : quatcnus Dei,ct beatorum apostolorum Petri et Pauli, et hoc
tanta fundatus auctorilate pra?nominalus Anscha- nostro decreto deccrnimus,sccundum reverendissi-
rius,primusNordalbingorum archiepiscopus, ct pcr mi rcgis Ludovici votum,ipsas praedictasdioeceses,
ipsum successorcs ejup lucrandis plehibusinsislen- Hamraaburgensem videlicet ct Bremensem, non
tes,adversus tcntamenta diaboli validiores existant. deinceps duas, sed unam esse et vocari, subique
Ipsum quoque filium nostrum jamdictum Anscha- sedi quae pra?decessoris nostri decreto archiepiscn-
rium lcgatum in omnibus circumquaque gentibus pali est munere sublimata reslituta duntaxat de
;

Sueonum, sive Danorum,nocnnn etiam Sclavorum, BremensisEccIesiaerebusepiscopatuiFerdcnsi parle

vel in c.rtcris uliirunqneillis in partilius constitutis inde ablata Nullus vero archiepiscopus Coloniensis
divina pictas ostium aperuerit, publicam evangcli- ullam sibi deinceps in eademdicecesi vindicet pote-
zanditril)uimusauctoritatem,ipsamquesedemNord- statem. Quin imo et ipsi et omnibus omnino sua-
albingorum, Hammahurg dictam, in honore sancti demus verae religioniscultoribus,ut sacra hac lega-
Salvatoris sancta?que ejus intemerata? genitricis T» tione fungentibus adjutorio et solatio sint,quatenus
Marifficonsecratam.archiepiscopalem deinceps esse gratia hujus beneficii plenam mercedem recipere
decernimus. Atque ut strenui prffidicatoris episcopi mereanturab eo qui dixit: Ile, docete omnes gentes

post deccssum crebro dicti Anscharii archiepiscopi {Malth. xxvni, 19), etc. ;
Quicunquc receperit vos, me
personatantoofficioaptaeligatursempersucccssura, rccipit {Matth. x, 40). Itaque omnia a dilecto filio

sub divini judicii obtcstatione statuimus. Verum nostro rege Ludovico ad hoc Deo dignura officium
quia Carolus rex, frater saepe dicti regis Ludovici, deputata, nostra etiam pia ejus vota auctoritate fir-
post decessum imperatoris patris sui piae memoria3 mamus. Et quia casus praeteritorum nos cautos fa-
Ludovici, abstulit a prajnominato loco, qui dicitur ciunt in futurum, omnem quoque adversantem,vel
Hammabiirg, monrsterium quod appellatur Turholt, contradicentem,atque piis nostris his studiis quoli-
utpote quod post partitionem inter fratres suos in betmodo insidiantem,anathematis mucrone percuti-
regno suoconjacerc videbatur, situm in occidentali mus, atque perpetuae ultionis reum diabolica sorle
Francia,quod ille genitor suusad supplementum et damnamus :utculmen apostolicum, morepraedeces-
victum episcopo et clericis ejus dederat cocpcre, ;
sorumnostrorum,causamqueDeiproafrectuzelanles
.sicut fertur, omnes ministri altaris recedere : defi- ab adversis hinc inde partibus tu tius muniamur (a). »

cientibus quippe necessariis sumptibus,ab ipsis re-
cesscrunt gentibus, et eadem ad gentes legatio per
hujusmodi factum defecit ipsa quoque metropolis
:
Hammaburg pene deserta facta est. Igitur dum hajc
agerentur,mortuus est diajceseos Bremensis episco-
pus, quae huic contigua esse dicitur.
dictus rex ct hanc diojcesim vacantem,et illam no-
vcllam institutionem cerneret deficientem, insuper
et utram<qne hanc Ecclesiam Deipermittcnteocculto
judicio,per barbarorum SKvitiam admodum attenua-
40. Ilis itaque decretisatqueinstitutionibuspapae
^ sanctissimi Nicolai, Bremensis Ecclesiaadjunctaet
unita sedi Hammaburgensi, quae prius metropolis
constituta fuerat, facta est archiepiscopalis (6).
Anscharius Horico Danorum regi familiaris, cum ejus
Cumque sa?pe consensu ecclesiam construit, Christianx rcligionis
concessa liberiate.
41. Verura quia de dioeceseosillius rationeitafir-
matahaccprKOCcupandodiximus(muItumenimtcm-
poris(r)fuit exquo sedem illamgubernandamsusce-

tam ;
quajrere cojpit, qualiter pra3dicta Bremensis pit,priusquam auctoritato apostolica firmaretur) ad
Jlcclcsia praedictffi novellae archiepiscopali unirctur eaquffi priusgesta sunt redeamus.Namquesusccpta

ac subderetur sedi,noslro hoc votum roborante de- Bremensi parochia,iterum spiritu coepit ferverein-
creto.Unde per sajpc nominatum venerabilem mis- timo, quia jam tunc quid darct, habebat, si quid
sum, Salomonem videjicet Gonstantiae civitatis epi- posset in partibus Danorum pro Ghristi claborare
scopum, nobis hoc relatum est confirmandum, ac nomine.Unde frequentius Horicum(rf)adife,quitunc
postulatum est nostra auctoritate roborandum.Nos rv solus raonarchiam regni tenebat Danorum, et mu-
igitur id subtiii pcrpcndcntes examine,animadvcr- neribus eum, et quibuscunque poterat obsequiis,
tinuis propler instantem necessitatem,et animarum conciliare studuit : ut sua licentia, priidicationie

lucra in gentibus dcmonstrata, utilc fore. Omnia olficio in regno ejus valerct.AIiquoticsnamque
frui

enim qua? proficuaEcclcsi.c probanlur exislero, et regia etiam legatione ad eum mittebatur,et gua; ad

divinis non resultant praeceptionibus, licita et fa- fo^dera pacis et utriusque regni utilitatem pertine-

(a) Nicolai littera! integra; rcferuntur apud Phi- (c)Annis fere decem ex supra notatis ad num.38.
lippum Cocsarcm,Bnllandum, et in historia episco- \d) Horuc seu Ericus aliis vocatur, Godefridiregis
pnrum Hammaburgousium. anno 810 caesi (ilius, quem cum Roruc seu Roricho
(/>) Nimirum non dua',sed una ecclcsia hac unio- Herioldi regis fratrc male confusum fuisse probat
ne facla esl Bremae,una(|uc archic-
llammaburgi el Henschenius.
giscopi scdes lamctsi antistites visi sunt pra;tulisse
remam.
 989 VITA 990

bant, strenue et fideliter peragebat. Oiia"de re co- A et immaculati vitae seternaR ja-
vacro salutari, puri
gnita fide et bonitate sancti viri, praedictus Horicus nuas ahsque aliqua retardatione intrarent. Multi
rex multo eum affectu coepit venerari, et libenter quoqueapud eos infirmitatibus detenti, cum se fru-

ejus consiliouti, ac familiarissimum in omnibusha- stra idolis pro salute sua sacrificasse viderent, et a

bere: ita ut ct inter secreta sua, dum de ncgotiis propinquis suis desperarentur ad Domini miseri-
;

regni cum consiliariis tractaret,ipsi liceretinteresse. cordiam con fugientes Christianos se fierit devovebant
Ea quoque quae intcr populum hujus terrae,videlicet cumque accito sacerdote baptismi graliam perccpis-
Saxonum, ac regnum ipsius, causa fcDderis debe- scnt,statim incolumes divina largitate fiebant, sic-
bant constitui, non aliter nisi de fide illius volebat que crcvit in eodem loco Dei miseratio, et ad fidem
firraari : hoc sibi dicens omnimo fidissiriium esse, Domini conversa est multitudo.
quod ille ei et laudassct et spopondisset. Hac itaque Anscharius pctita Uorici licentia, rccusante Gau::,berto,
legationem ad Suecos iterum suscipit.
familiaritate potitus, coepit etiam illi persuadere, ut
fieret Christianus. Hle quoque omniaquae ci ex di- 43. Inter haec vero domnus et Pater noster An-

bona schariusetiam pro gente Sueonura, eo quod sacer-

vina intimabat Scriptura, bcnigne audiebat, et
dotis praesentia tunc desolati essent, nimio condo-
prorsus ac vere salutaria esse iaudabat, seque his
lens affectu, a praefato poscere cocpit rege Horico
plurimum delectari.ac libenterChristi vellc gratiam
promereri. Cui post talia vota Pater sanctissimus
»' sil)i in omnibus familiarissimo, uti sui auxilio fines

patienter suggerere coepit,ut Christo Domino con- illius regni petere posset. Qui cum maximabene-
cederet hanc benevolentiam, quod ei gratissimum volentia hanc quoque petitionem ejus suscipiens,
permitteret, ubi ita s« per omnia facturum promisit. Qua de causa
foret, ut in regno suo ecclesiam fieri

sacerdos omni tempore pr<Esens adesset, et verbi domnus episcopus noster cum prasfato coepit Gauz-

divini semina, ac baptismi gratiam quibuscunquc bcrto pontifice de hoc ipso tractare, necessarium

susciperevolcntibustradcret.Quod illebenignissimo esse dicens, ut iterum probaretur, si forte gens illa

V concessit alfectu, et in portu regni sui ad hoc aptis- divinitus monita sacerdotes secum manere patere-
simo, et huic regioni proximo Scleaswich vocato, tur, ne fides Chrisli illis in partibus coepta, eorum
; {a)

ubi ex omni parte conventus fiebat negotiatorum,

negligentiaaliquando deperiret. Praedictus vero pon-

ecclesiam illi fabricare permisit, tribuens locum in tifex Gauzbertus, qui et Siraon, se inde expulsum,
quo presbyter maneret data pariter licentia, ut
:
rursum locum illum repetere non ausum respondit:
quicunque vellet in regno suo, fieret Christianus. nec id valde proficuum fore posse, imo magis pe-
Baplismus cur a quibusdam dilatus, ah aliis receplus riculosum, si denuo priorum reminiscentes,aliquid
cum sanitate corporis. perturbationis circa eum excitarent.sibi magis con-

42. Hac ergo domnus episcopus noster accepta (]

gruum vidcri, ut ille ire,qui hanc legationem primo
licentia, stalim quod diu desideraverat perfecit et suscepcrat, quique benignissime ibi habitus fuerat.
: .

constituto ibi presbytero, gratia Dei in eodem loco Ipse verocum eo nepotem suum raittere, qui ibi si

fructuosius crescere cccpit. Multi namque ibi antea locus praedicandi inveniretur, remaneret, et sacer-

erant Christiani, qui vcl in Corstado vel in Hamma- dotali apud eos oflicio fungeretur. Hoc itaque ralura
burg baptizali fuerant : quorum quidam primores inter se decernentes,coram praesentia cleraentissirai

ipsius vici habebantur, et gaudcbant facultatem sibi regis venerunt Ludovici, causamque hujuscemodi
datam Christianitalem suam observandi. Quorum eiretulerunt, atque ut ejus licentia ita fieri permit-
exemplo multi (|uoque alii et viri et femina}, relicta teretur exoraljant.Qui sciscitatus utruni ipsi in hac

superstitiosa idolorum cultura.ad fidcm Domini con- volunlate concordes fuissent, responsum a venera-

versi baptizabantur. Factumque est gaudium mag- bili Gauzberto pontitice tale accepit: In Dei, inquit,
num in ipso loco ita ut etiam gentis hujus homines
:
servitio, nos semper concordes et fuimus et sumus,
absque uUo pavore,et quod antea non Iicebat)et nego- et istud unanimo consensu ilafieri cupimus. Itaque

tiatores tam hinc, quam ex Dorstado vicum ipsum serenissimus rex in Dei causa semper voluntarius,
libere expeterent.et har occasiono facultas totiusboni secundum quod inter eos convenerat, lectionem

inibi exuberaret. Et cum multi inibi baptizati super- hanc pro nomine pastori nostro injunxit reli-
Christi
jj
tamen albatorum multitudo
vixerint, innumerabilis giosissimo, quoque partis, sicuti ct pater ejus
sur-c

exinde ad regna conscendit coclorum. Quia libenter fecerat, ad regem Sueonura mandata ei commit-
quidem signaculum crucis recipiebant, ut catechu- lens.

meni (b) fierent, quo eis ecclesiam ingredi, ct sacris Visione ca;lesti animatur.

officiis interesse liceret: baptismi tamen susceptio- 44. Igitur devotissimus Pater noster ad hoc iter
nem differebant, hoc sibi bonum dijudicantes, ut in pracparare se coepit, et ut quantocius hoc expleret,
finevita; suaj baptizarentur; quatenus purificati la- ferventiori incitabatur spiritu. Siquidera et hoc coc-

(a) De hoc emporio superius actum. Sleaswich,Be\i
Steswicum, o\im Angelorum scdes.nuncducatusSles-
wici titulus, de Slcswich.
(6)Quo ritu ctiam saeculo nono fiercnt catechumeni,
lege epistolam Jessa; Ambianensiaepiscopi, ubi ca-
dem fusius exponit, quae Angustinus prsestringit his
vcrbis: « Signabar jam signo crucis, et condiebar
ejus sale jam inde ab utero matris meas, »in lib. i.
Confessionum, cap. 11.
901
litussibiinjunctumcredpbat.visionpquadamimbu-
tus,quam antea viderat.
pro ipso itinere valde esset sollicitus, et quod ad
quemdam devenirct locum, in quo erat structura
aedificiorum magna, et mansiones divers£e, ubi ob-
S. ANSCHARII HAMBURGIS EPISGOPI 092
A dicli regis Horicimissum pariter et signum secum
Visum namque est ei,quod habuit.qui regi Sueonum, nomine 01ef(a),partis suae
mandatum tale intimari jussit, servum Dei, qui ex
parte regis Ludovici missus, fmes regni ejus pete-
ret, sibi pcr omnia cognitum fore, ac se in vita sua

vius sibi quidam factus locutus esl ei, dicens De : nunquam tam bonum vidissc hominem ; nec in quo-
itinere quo sollicitaris, et de his quse sunt in corde libet mortalium aliquando tantam fidem invcnisse,
tuo, ne supra modum contristeris : quiahic est qui- ideoque cognita ejus sanctissima bonitatc, omnia
dam propheta, qui te de his omnibus certum red- quffi illi in regno suo causa Christianae religionis

det nc ahqua menti tu.-c super hoc insideat du-

; et disponere vellet, se ei concessisse ipsumque pe- :

dicam libi quis sit ille prophola. Abbas qui-

bitatio, tere, ut similiter in regno suo ei permitteret cultu-
dam clorissiinus Adalhardus ipse nunc est propheta ram Chrislianitatis, quam optabat statucre, quia
a Domino ad te missus,qui tibi ea quac proventura ipse nihil aliud quam quod bonum et rectum foret,
sunt, annuntiabit. Quo ille audi to exhilaratus animo, Susceptum itaque peragens iter,
vellet perficere.
visus est illi Domine, ubi inveniam
respondisse: ferme diebus navigio transactis, pervenit ad
viginti
eum?EtiIle: Tu, inquit.cum labore invenies eum, t^ Byrcam, ubi invenit regem et multitudinem populi
nec cstlii;itum tibi cuiquam insinuare. Tunc visum nimio errore confusam. Instigante enim diabolo,
estei, quodirctpercircuitum mansionisipsum qufc- adventum omnimodis praesciente, contigit
heati viri
rendo, et in mente sua tractaret. Si, inquit, non eo ipso tempore, ut quidam illo adveniens diceret,
interrogatus a me annuntiaverit mihi quaj sunt in se in conventu'deorum,qui ipsam terrampossidere
animo meo, tunc verum illum prophetam compro- credebantur, adfuisse, et ab eis missum, ut h«ec
babo. Ad quamdam ergo perveniens mansionem, regi et populis nuntiaret. Vos, inquiunt, nos vobis
speciosissimam, vidit eum ibi in solio suo sedentem, propitios diu habuistis, et terram incolatus vestri
et statim recognovit. quoque confestim pronun-
Ille cum multa abundantia nostro adjutorio in pace et
tians, intcntus in eum quoque coepit
dicere Au- : <i prosperitate longo temporc tenuistis vos quoque ;

dite, insulaj, et attendite, populi de longe. Dominus nobis sacrificiaet vota debita persolvistis, grataque
ab utero vocavit te, de ventre matris tuae recordatus nobis vestra fuerunt obsequia. At nunc etsacrificia
est nominis tui, et posuit os tuum quasi gladium solita subtrahitis, et vota spontanea segnius olfer-
acutum : in umbea manus suae protexit te, et posuit tis ; et, quod magis nobis displicet,alienum Deum
te quasi sagittam clectam; in pharetra sua abscon- super vos introducitis. Si itaque nos vobis propitios
ditte, et dixit tibi : Servus meus es tu, quia in te habere omissa augete, et vota ma-
vultis, sacrificia
gloriabor. » Quo dicto, extento brachio manum dex- C jora quoque Dei culturam, quae
persolvite, alterius
teram ad eum ccepit erigerc. Ille autem,hoc viso, ad contraria nobis docetur, ne apud vos recipiatis, et
genua ejus accessit,sperans eum se velle benedicere. ejus servitio ne intendatis. Porro si etiam plures
At ille subjunxit « Dedi te in luccm gentium, ut
: deos habere desideratis,etvobis nosnon sufficimus,
sis illis in salutem usque ad extremum terrse. Reges Ericum quondam regem vestrum nos unanimes in
videbunt, et consurgent principes, et adorabunt collegium nostrum {b) adsciscimus, ut situnus de
Deum tuum et sanctum Israel.quia glorificavit te. » numero deorum. Hoc ergo diabolicum mandatum
Hanc ergo visionem servus Dei cum ante profcctio- publice denuntiatum, in adventu domni episcopi
nem illam longe vidisset, certum tenebat animo,Dei mentes cunctorum perturbabat, et error nimius ac
se imperio ad partes illas incitari et maxime in ; perturbatio corda eorum omnium confuderat. Nam
verbo quod dictum est illi Audite, insuls, quia : et templum in honore supradicti regis dudum de-
omnis fere patria illa in insulis est constituta. Et functi statuerunt, et ipsi tanquam deo vota ctsa-
quod subjunctum est Eris illis in salutem usque ad
: crificia ofTerre coeperunt.
extremum terrae, quia finis mundi in Aquilonis par-
Amicis dissuadentibus, regcm ad epulus invitat, qni
libus in Sueonum conjacel regionibus. Denique vcr- legationem approbat, sortium condiiione inter-
bum, quod cum prophcta Jeremia in fine commuta- n posita.
tum est, scilicet, quia glorificabit te, ardorem desi- 46. Adveniens itaque illuc domnus episcopus, ab
derii, illi maximum nutriebat,quia palmam martyrii amicis suis, quondam ibi cognitis, quacrcre coepit,
olim sibi promissam hoc significare putabat. quomodo rcgem super hac re interpcllaret. Qui
Sueonum regi ab Uorico commcndatus, venit in onines toto adnisu contradicentes, asserebant nihil
Sueciam dxmonum insiinctinclu in sc turbatam. omnino ca vice legationem ejus proficero posse sed, :

45. Profectionem itaquc hanc suscepturus, jam si quid habcret prctii, ea raticno eum dare debere,

(«) Itaetiam Gualdo. Olauin vocanlauctoresrccen- tur Hericus rcx fecisse, oninibus scilicet diis attri«
tiores. butos saccrdotes, qui sacrificia populi offerant. »
Hinc AdanuisdcSuconum velcnmi superslitio-
{b) Uhi, si bene hujus loci sensum exprcssit Adainus,
nil)Msagcns in cap. 2'X^: » Colunt et deos, imiuit- Hcricusrcx pnEcessorem cognominem suum in deo-
ex iiominibus factos, quos pro ingnnlihus lactis iin- ruin numerum rctulisse, cique sacra et flamines di-
morlalilalc donant, sicut in Vita S. Ans^charii lcgi- cassc intelligendus est.
993 VITA 991

ut vivus inde evaderet. Quibus ille Non, inquit, : A factum unusex primoiibus,amicus domniepiscopi,
pro vitaemeteredemptione aliquid hicdaturussum : statim ei innotuit, et ut consolaretur animo admo-
quia si Dominus meus ita disposuerit,proejus no- nuit, dicens : Confortare, viriliter age, quia Deus

mine paratus sum hic et tormenta subire, et mor- voluntati ct legationi tuae non abnuit. Sicque ipse

tem pati.Cum ergo pro hac re in maxima essetpo- fiducia sumpta spiritn interiori laetificatus exsulta-

situs anxietate, tandem accepto consilio regem ad bat in Domino.

suum invitavit hospitium.Cui convivium exhibens, Placiti ctiam accedit consensns.
dona qua; potuit obtulit,et legationis suac mandata Deinde cum dies placiti advenisset, quod in
48.
retulit : nam et antea per missum Horici, et per
prsedicto vico BjTca habitum est, sicut ipsorum est
fideles domni episcopi, qui ibi manebant.causa ad- consuetudo,prapconis voce rex qua; esset eorum le-
ventus ipsius eidem regi denuntiatafucrat.Delecta- gatio, intimari fecit populo. Quo illi audito, sicut
lus itaqueet claritatis ipsius benevolentia,et mune- erant antea crroreconfusi,diversa sentireettumul-
rum datione, se quidem quse ille suggesserat gra-
tuare cocperunt. Quibus ita perstrepentibus, consur-
tanter velle respondit. Antea tamen hic,inquit,fue- gens unus, qui erat senior natu, in medio plebis
runt clerici, qui populari seditione hinc, non regio dixit Audite me, rex et populi de cultura ipsius
: :

jussu. ejecti sunt. Quapropter et ego hanc logatio- Qgj piuribus nostrum beneestjam eognitum,quod
g
nem vestram confirmare nec possum, rtec audeo, in se sperantibus magnumpossit faceresubsidium.
priusquam sortibus deos nostros consulam, et po- Xam multi jam nostrum soepius ct in marinis peri-
puli quoque super hoc voluntatem interrogem. Sit culis, et in variis necessitatibus hoc probaverunt.
missustuusin placito mecum proximo,et egoprote Quare ergo abjicimus, quod necessarium nobis et
loquar populo, et siquidem diis fautoribus illi ture
nompe (luidam ex nobis
utile scinius? .\Iiqiiando
consenserint voluntati, quod quKsiisti prosperabi- Dor?ladum adeuntes,hujus religionis normampro-
tur sin autem, et hoc tibi nolum fuciam. Sic
:
futuram sibi sentientes,spontanea voluntate susci-
quippeapudeos moris est,utquodcunque negotium piebant.Nunc multce interjacent insidia;, et pirata-
publicum magis in populiunanima voluntate quam rum infestatione periculosum valde nobisiter illud
in rcgia consistat potestate. factum est.Quod ergotamlonge positum priusquaj-
Anscharius divinn inspirutione confirmatur. Sortcs rebamus,hic nobis modo oblatum,quarenon susci-
favent coeptis ejus. pimus? et qui hujus Dei gratiam nobis in multis
47. Hoc ergo pastor noster devotissimus responso utilein probavimus,quare servos ejusnobiscumma-
regis accepto, totum se ad Dsmini convertit refu- ncre non libenter assentiamus ? Attendite, populi,
gium, jejuniis et orationibus vacans,atque in con- consilium nostrum, et nolite abjicere utilitatem ve-
Iritione et affiictlone cordis seipsum in conspectu stram.Nobiscnim quando nostrospropitios nonpos-
Dei humilians. Verum ipso inter has pressurarum sumus habere deos, bonum est hujus Dei gratiam
angustias posito, cum dies placiti appropinquaret, habere,qui semper in omnibus potest et vult ad se
quadam die intersacra missarumsolemnia,dumsa- clamantibus auxiliari.Hoc ergo itaperoranle,omni3
cerdos altari aslans mysteria sacra benediceret,illi multitudo populi unanimis efTccta, elegit ut secum
in terra prostrato calestis infusa est inspiratio. Si- et sacerdotcs essent, et quae competebant mystoriis
quidom Spiritus sancti dono inlerius roboratus, et Christi, sine ulla conlradictione fierent. Rex itaque
fiducia maxima
anima confortatus, cognovitsibi
in a placito surgens. statimcum misso domniepiscopi
omnia proventura uti vellet. Unde eidem sacerdoti suum dircxit nuntium, raandans populi unanimila-
aibi in omnibus familiarissimo postmissamdenun- tem ad suam voluntatem conversam, sibique per
tiavit, nihil trepidalionis se habere debere, quia omnia placere nccdum tamen se plenam ei licen-
:

gralia Dei secum comitaretur. Cui intcrrogantiquo- tiam concedere posse, donec in alio placito, quod
modo id scirot, divinitus sibi inspiratumrespondit. erat in altcra parte rcgni sui futurum, idipsum po-
Quam mentis ejus illustrationem frater ille satisre- pulis ibi positis nuntiaret. Tunc iterum bonffi memo-
cognovit,quia taliter eumconsolari divinitusmultis ria; Paler nostcr consueta sua sibi rcquirens subsi-
anlea probavit indiciis. Hanc ergo animi ojus fidu- D dia,divinam clementiam intentius exorabat. Et eccc
ci&m stalim rei confirmavit eventns. Nam rex, con- placiti tempus advcnit, et rex prapconis voce lega-
gregatisprimo principibus suis.de hac Patris nostri tionem domni episcopi,atque omnia pariter qua;in
legatione cum eis tractare ccepit, qui sortibus (a) priori placito dicta et acta fuerant intimari fecit.

quajrendum statucrunt, quae super hoc deorum vo- Divinaergo providentia largiente,omnium cordaita
luntas esset. E.xeuntes igitur more ipsorum in cam- adunata sunt, ut prioris placiti cunsensum cuncti
pum miserunt sortes, ceciditque sors quod Dei vo- laudarcnt, ot se quoque his assentiri velle modis
luntale religio Christianorum ibi fundaretur. Quod omnibus faterentur.

(rt) More Germanis familiari,auctoreTacitoinIib. rent,utrum pra?lium commiti ex usu esaet, necne,»
de Moribus Germanorum. Et Julius Caesarapud Ger- in lib. de Bello Gallico. Lege Acta SS. Vulframni
1

manoseamfuisse consuetudinem tradit, «utmatres- et Vuillebrodi.

familiiis eorum sortibusetvaticinationibus declara-
095 S. ANSCHARII HAMRURGENSIS EPISCOPI 996

Ecclcsue conslrucndx accipil facuUatem A Suconibus patefacta sit. Gens enim queedam longe
•'lO. Hoc itaque facto, convocato ad se rex domno ab cis posita,vocataGhori (a),Sueonum principatui
cpiscopo.qua; fuerant gesta retulit.Sicque omnium olim subjecta fuerat; sed jam tunc diuerat, quod

unanima voluntateet consensu decrevit,ut apudeos rebellando eis subjici dedignabatur. Denique Dani
et ecclesias faljricarentur, et sacerdotes adessent ;et scientestemporesupradicto,quoddomnusepiscopus
quicunque vellet de populo, absque contradictione jam in partes Sueonum advenerat, navium congre-
fieret Christianus. Domnus autam et pastor noster gata multitudine ad eamdem perrexerunt patriam,
praedictum nepotem venerabilisGauzberti episcopi, volentes et bona eorum diripere, et sibi eos subju-

Erimbertum nomine, manibus regis commendavit gare. Regnum vero ipsum quinque habebat civita-
ut suo auxilio et defensione munitus,divinamyste, tes. Populi itaquc inibi manentes, cognito eorum
ria ibidem ageret. Cui etiam rex in prcefato vico adventu, conglobati in unum coeperunt viriliter_resi-
atrium unum adoratoriumdeditfabricandum. Dom- stere, et sua defenderc sibi victoria, mc-
: dataque
nus quoque episeopus presbytero ad habitandum Danorum caede prostrata,media quo-
dietate populi

alterumcum domo emit, prajbensqueidemrexbeni- que navium eorum diripuerunf, auro et argento
gnissimum circadomnumepiscopumdilectionissuae spoliisque multis ab eis acceptis. Quod audiens
favorem fidelissimum quoque in omni parte sui praedlctus rex Olef populusque Sueonum, volentes
g
circa Chrislianaj religionis cultum se fore velle pro sibinomenacquirere, quod facerepossent,qua; Dani
misit. Sicque per Domini gratiam rite omnibus pe nonfecerant; et quia sibi etiam antca subjecti fuc-
raclis, domnus episcopus ad sua reversus est. rant, innumerabili congrcgato exercitu, iilas adie-
runt partes. Et primo quidem iraprovise ad quam-
Passionis consideratione discit tolerarc adversa.
dam urbem regni ipsorum, vocatam Sclbitrgib), in
50. Porro angustiam maximam menlis, quani in
qua erant septem milia pugnatorum, devenientes,
ipso perpessus est itinere,dum iliud iter pararetur,
peniLusillara devastando etspoliandosuccenderunt.
Domino re^elante, Pater noster sanctissimus antc
Exinde confortati animo, dimissis navibus, iter
prffiscivit. Visum namque est illi quadam nocte, quod quinque dierum arripientes, ad aliara urbem ipso-
tempus esset passionis Domini,et quod illc praesens
rum, quffi Apulia(t') dicebatur,effero cordc propera-
adcsset, cum Dominus Jesus Christus a Pilatoduce-
bant. Erant automin ea urbe quindecimmillia bcl-
retur ad Herodem,etrursus ab Herode ad Pilatum;
latorum. Gum itaque illo advenissent, conclusis
denique cum a Judaeis et militibus sputa et oppro-
ipsis in civitate, isti a furis urbem debellare illi
briapatiens, per omnia membra verberibus,ut ipsi
de intus coepere viriliter repugnare:illi intrinsccus
videbatur, afficeretur ipse non sufferens sicillum
;
defendebsnt, isti exterius impugnabant, sicque
puniri,accurrens,opposuitse post dorsumejusver- mane usquead
C transierunt dies octo, ut omni dic a
berantibus, omniaqueverbera.quaeilliinnigebantur,
vesperam dimicantes bello instarent, et multihinc
ipse in corpore suosusciperet,excepto quod statura
et indc caderent,neutra tamen pars victoriam obti-
procerior, capite illo eminentior videbatur, et idcirco
neret.
illud defendere non poterat. Hanc itaque visionem invocatis, ad Christiim se convertunt.
Diis friistra
miles invictus Christi, quid signiflcaret prius non nono populusSueonum diutina
52. Cura ecce die
cognovit, quam de hoc itinere reversus mente tra-
caede fatigatus, coepit angustiari, et limido corde
ctavit,quanta opprobria ct irrisiones ibi sustinuerit,
quomodo inde
expavescens hoc solum cogitarc
et in quantaangustia fuerit,quantasque blasphemias non proficimus, et navos
evaderet. Hic, inquiunt,
in Deum illatas ibi sustulerit. Nam quantum ad ejus nostrffi longe absunt.Nara quinque dierum,ut prai-
pertinuitanimum,ibiillesinedubio pro Ghristo pas-
dixiraus, iter erat ad portura, in quo naveseorum
susest,etibi Christus in servo suo prius sibiillata Gumergo quid sibi esset agedum,nimium
stabant.
denuo sustinuit iujproperia. Porro quod caputillius lurbati omnimodis ncscirent, quaerendum sortibus
defendere non poterat,hoc significare putabat, quia statuerunt,utrumdii eorum vellent auxiliari, ut vel
caput Christi Deus, quod pressiones, quas sancti in
victoriam caperent, vel vivi inde evadcrent. Missis
hoc mundo pro Cbristo sustinent, partim etiam ad .^^^^^^ sortibus, nemincm deorum qui eis subsidio
ipsam Dei perlineant raajestatera (juas ipse in sc:

esse vellct, reperire potuerunt. Quod cum denun-

quodaramodo compatiendo suscipiens, ad tempus tiarcturin populo,ululatuset gcmitusimmensusex-
quidcm tolerat, sed quandoque districte judicat. citatusestin castris,omnisquevirtusab eisreeessit.
Curlandos de Danis victorcs Sueci oppugnant. Quid,inquiunt, infclices acluri suraus? dii reccssc-

Nec prffitereundum quoque videtur qualiter

1. runta nobis, et nuUuseorumadjulorestnostri! Quo
virtus Domini post hanc profectionem jam dictis fugiemus? Ecce navSs nostraj longius sunt positaj

(u) Adamo Curlandia, quae gcns, uti ipse ait cru-
delissima, clngilur mari Haltico et sinu Livonico
contigua Livoni.e, Samogitife, Lituaniae. A toto orbe
ibi rcsponsa petunlur, \ni\u\i Adamus in lib.iii, cap.
[b) Sebur^um sive Selburgura etiamnumaddcxte-
;
ram ripam Duina:; fluvii arx cst ducis Curlandi;c,ut
notavit Hcnschenius.
(f) Gualdoni Aj)puUa. Hcnscbcnius suspicaturesse

75, maxime ab llispanis ct Gr.vcis, qui et uddit in- Pilam urbem in confiniis Curlandia; et Samogi-
colas veslitu monachico induto eaae. tia.'.
997 VITA 998

fugientibusque nobisisti insequentes usque ad inter- A. ^^^ » carne abstlnentiam agerent.Quod et factum est,
necJonem nos delebunt; quid ergo nobis erit? Cum omnesque qui ibi adfuerant, hoc stalutum libenti
itaque in tanta essentangustia positi,quidam nego- perfecerunt animo multi etiam post hac revercntia
:

tiatorum memores doctrinae et institutionis domni et amore Christi apud eos jejuniis, qu.-p Christiani

episcopi, suggerere eis coeperunt. Deus, inquiunt, observabant, insistere incipientcs,et elcemosynis

Christianorum, multoties adse clamentibus auxilia- (namquehocChristogratumdidicere), quoslibetpau-

tur, et potentissimus est in adjuvando. Quaeramus peres adjuvarc coeperunt. Sicque favore omnium
an nobiscum esse velit, et vota illi placita libenti
ille pradictus Erimbertus sacerdos libere apud eos quae
animo spondeamus. Omnium itaque rogatu supplici Dei sunt agere, et cunctis Christi potentiam landen-
inissa sors, et inventum quod Christus cis vellet tibus, rcligionis divinae in illis partibus devotio au-
auxiliari. Quod cum publice denuntiatum cunctis gmentum sui ab illo tempore sine uUius conlradi-
innotuisset.omnium corda ita subito roborata sunt, ctione ccepit habcre.
ut confestim ad urbem expugnandam intrepidi vel- Horico juniore patri succedentc, ecclesise aditusocclu-
lent accedere. Quid, inquiunt, nobis nunc formi- sus, dein recje volente concessus : alterius condendx
dandum, quidve pavendum est? Christus est nobis- facultas dala.

cum, pugnemus et viriliter agarcus, nihil nobis ob- ^ 54. Inter ha3C vero divino contigit judicio, ut pira-

stare poterit : nec deerit nobis certa victoria, quia tarum infestatione memoratus Horcus rex, quibus-

potentissimum deorum nostri adjutorem habemus. dam propinquis hujus regnum ipsius invadere co-
Gonglobati ergo omnes laeto et forti animo ad de- nantibus, bello interemptus (fl)sit:cum quo pariter
bellandam profecti sunt urbem. onmes primores terrae illius, qui olim domno epi-
Yictorumi ohlincnl fxdere facto ;jejunia vovent ; elce- scopo fjimiliares et amici habebantur,gladio interie-
mosynis vacant. runt. Deinde post haec constituto in regno ipsius
53. Cumque in circuitu astantes pugnam inire Horico juniore,quidam illorum,quos ille tunc habe-
vellent,ab his qui intrinsecus erant, postulatum est bat principes,et minus antea domno cogniti fuerant
ut copia eis daretur loquendi. Quod cum rex Sueo- episcopo, persuadere ei ccepcrunt ut ecciesia apud
num annuisset, illi subsccuti sunt Nobisjampax
: eos facta destrueretur, et religio Christianitatis ibi
magis quam pugna placet, et fcedus vobiscum inire ccepta annihilaretur, dicentes deos suos sibi iratos
cupimus.Etprimoquidemquidquid ex spoliisDano- esse, et quod ideo tanta eos mala invenerint, quia
rumpraeteritoannoin auroetarmisacquisivimus.vo- alteriusetincognitiDei culturam apud se receperint.
bispromunerefoederisdamus.Deindeprounoquoque Qua de re comes praefati vici, Scleasivich videlicet,

hominum in hac urbc constitutorum dimidiam li- nomine Hovi,qui huic celigioni praecipue resistebat.
bram argenti offerimus et insuper censum,quem C et ad dcstruendam Christianitatis fidem rcgem pro-
;

antea solebamus vobis dare, persolvimus et datis vocabat, ecclesiam ibi factam jussit claudi, religio-
:

obsidibus,abhinc subjecti et obedientes, sicut antea nemque Chrislianitatis ibidem prohibuit observari :

fuimus, vestro imperio esse volumus.Cum haec ita- undeet presbyter qui ibi aderat, persecutionis acer-
que oblata fuerint, necdum tamen animi juvenum bitate corapulsus, inde reccessit.
Pro hac itaque re
«cdari poterant : verum alacriores facti, et absque domnusepiscopusnimiumsollicitusettristisefTectus
uietu imperterriti, pugnarc tantum desirantes, se fuerat quia nuUum tunc cum Horico juniore de ami-
;

armis urbeni et omnia qua; haberent, vastaturos, cis habebat,quos antea largissimis donationibus sibi
ipsosque captivos abducturos dicebant. Rex vero et familiares acquisierat, per quos eum adDomini vo-
principes saniori concilio dextras ab eis accipientes, luntatem conciliare posset. Unde quia humano dcsti-
foedus inierunt, et thesauris innumerabilibus,atque tutus fuerat, ad divinum solito more concurrit auxi-
obsidibus triginta sibi collatis,cumgaudioad suare- lium. Nec spes suaeum fefellit.Consolatus est quippe
vgrsi sunt. Denique pace intereos foederata. statira eum Dominus spiritali in animo consolatione,et cer-
SueonesChrisliDomini nostri omnipotentiam collau- tus omnino factus est, quod nullo modo, ut hostes
dantes, cjusque magnificentiam,quod vere magnus Christimachinarentur religio ibi coepta deperiret :

esset9uperomnesdeos,totisviribuspracdicantes,quid
ipsi per quem tantam obtinuissent victoriam, vovere
deberent, sollicite quaerere coeperunt. Unde a
stianis edocti negotiatoribusqui simul aderant.Chri-
sto Domino placilum devoverunt jejunium,ita
sua reversi, postquam domi septem dies essent alios
septem a carne omnes pariter abstinerent, sed et
post hoc quadroginta diebus, evolutis, ipsi quoque
j)
quod itaDoraino annuente non multo post contigit.
Nam cum pro hac sola eadem causa ad praedictum
Chri- regem ire disponeret, Domini pra3veniente gratia,
idem rex, expulso prius de vico memorato jam dicto
ut, ad comite.itaut nunquamposteain ejusgratiam redire
potuerit,addomnura episcopum suum gratisdirexit
legatum,mandans ut sacerdotem suum ad propriam
remitteretecclesiam non se minus quam seniorem
:

unanima conventione quadraginta sequentes simili- Horicnm Christi velle gratiam promereri asserens,

(a) Annno scilicet 854,ut scribitur in Annalibus partibus Gallicanis patratas in patriam redux, Hori
Fuldensibus, Bertinianis, Metensibus, et in libro de cura patruum oppugnavit, tantamque caedem lecit
Gestis Nortmannorum, quorum dux Gudurni.fratre per triduura, ut de stripe regia Godefridi nullus nisi
Horioi regis natus, post piraticas infestationes in unus puer remanerot.
 ;:

9'^0 S. ANSCHARII HAMBUIIGENSIS EPISCOPI 1000

dninui([ue cpiscopi amicit-am oblincre. Quo facto, A eadcm legatione, ut praedictum est, semper inspi-
cuni ipso quoquc rcvercndissimus Pater nosler ad rationp roboraretur, ne a ccepto desistcret opere ta- ;

pjusdem regis prccsentiam cum adjutorio Burchardi men omni quoque Ebonis memorali Rhemensis
illustrissimi comitis venisset,qui etiam antea apud archippiscopi,qui hanc legationcm primo susceperat,
Horicum scniorem adjutor illi in omnibus fucrat, et non mndice cum in hac causa et devotio mentis et
apud regem utrumquebcnepoterat,quiapropinquus fervor consolabatur animi ipse intimo
: si quidem
erat ipsorum, tanta gratia a juniore susceptus est pro vocatione gentium flagrans spiritu,jugiter eum
Horico, ut statim ei omnia quae antecessor suus ad fideigratiam in partes ista? promulgandam inci-
causa Christianitatis in rcgno suo fieri pcrmisserat tabat, et ut coepta non desereret, slrenue commo-
ipse quoque concederet. Insuper etiam,quod antca nebat. Cujus verbis cxharlationis, et maximo ardore
nefandum paganis videbatur, ut clocca habereturin mentis, quo ad hoc fervebat, istc beatus virprovo-
ecclesia consensit. In alio quoque vico regni sui, catus, indubitanter officii sibi commissi curam age-
llipa vocato, similer locum ubi ecclesia fabricare- bat nec aliqua
: unquam incommoditatis adversitate
tur, tribuit: et ut ibi sacerdos praesens adesset,suffi a cccpto opere averli poterat. Et licet innumera fue-
potestatis licentiam dedit. rint pr.-edicti pontificis suasoria monita, quibus
Ministri varii ad Sucones missi. Pater nester intimo consolabatur gaudio, illius ta-
P
55. Denique dum hcec agerentur, prfedictus vene- men semper recordabatur sermonis,queni de hujus
rabilis Gauzbertus cpiscopus ad gentem Sueonum legationis causa in ultimo coUocutionis sua; habuere
qupmdam misit prsbyterum, nomine Anfridum,qui tempore.Nam cum domnus episcopus noster,dinu-
ex gente Danorum oriundus erat, et a domno Ebone meratis multis qua; sibi contigerant angustiis, quid
ad servitium Domini educatus fuerat. Qui cum illo de eadem legatione sibi videretur ipsum rcquireret.
advenisset, memoratus Erimbertus sacerdos exinde qualemque consolationem sibi superhoc dicere vel-
reversuscst, et ille ibi cummultaomniumambitione let, ab eo sollicite exposceret, ille quasi prophetico
tribus demoratus est annis aut amplius. Post hoc afflatus spiritu, respondit. Certus sum,inquit,quia
vero audito domini Gauzberti obitu. ipse quoque quod nos pro Christi nomine elaborare ccepimus,
exinde reversus,et apud nosuliquandiuconvorsatus, fructificare habet in Domino.Nam ita cst fides mca,
aggravescente dolore defunctus est. Quo facto dom- et sic firmiter (^redo, immo veraciter scio : quia, et
nusepiscopu9,non sufferens fidemChristianitatis ibi si aliquando propter peccata quodammodo impedi-
coeptam perire, suum illuc misit prebyterum, no- tum fuerit,quod nos in illis cccpimus gentibus, non
inine Raginbertum, qui cum satis ad hoc idoncus, tamen unquam penitus extenuetur, sed fructificabit
et tantae profectionis valde esset voluntarius, et ad usquequo pervcniat
in Dei gratia et prosperabitur,
portum memoratum Slcaswicli pergcret, diabolica C nomen Domini ad fines orbis terrffi.ILTc itaque fides
machinatione, in via Danorum latrocinantium insi- fuit eorum, hac voluntate exterarum gentium fines

diis circumactus, et his quae habebat spoIiatus,die
Assumptionis sancta; Marise ipse quoque in bona3 vo-
luntatis cursu feliciter consummatus est.Quod cuni
Domni episcopi animum nimio affecisset mocrore,
nequaquam tamen a coepta retrahi potiut voluntate
petierunt, hujus religionis amore pro Domino certa-
verunt,a quo et prajmium laboris sui sine dubio per-
cepturi sunt. Hujus devotionis voluntas ab animo
Domini et Patris nostri nunquam recessit.et pro sa-
lute gentium nunquam orarc cessavit quin potius :

verum in hoc opus alium ordinavit episcopus Pre- cum assidua fere piratarum infestatione, qua ex
sbyterum, ex gente Danorum progenitum, nomine gentibus jam dictis veniebat, parochia illius in cir-
Rimbertum («)» quem cum ad illas partes pro Christi cuitu vastaretur, ac familia diriperetur; ille tamen
nomine destinasset. benigne ibi a rege et populo pro adversanlibus et insidiantibus sibijugiter exo-
susceptus, divina apud eos mysteria largiente Do- rabat,et pro conversione eorum qui sibi malefacie-
mino libere hactenus celebravit. Denique etipsi, si- bant, apud Dei misericordiam sine cessatione roga»
cut et caeteris, (luos inter paganos ante constitucrat, bat petens ne statueretur illis in peccatum, quod
;

denuntiavit sacerdotibus, ut nullius ahquid concu_ ignorantes Dei justitiam, crrore diabolico decepti,
pisceret, ncquc pcteret : sed ut magis oxemplo beati n Christianorum rebus essent infesti. Cujus sollicitu-
Pauli apoitoH, ipsi quoquc manibus laborarent, et dinis causa in tantum fcrvcbat,ut ctiam in infirmi-
victu ac vestimento contcnli essent, pic cos adhor- tatcpositusnovissima,jam dicta} sua^ legationis cau-
taturi est: quibus tamcn ipsc sequacibus eorum,
ct sam nunquam antca traclare ct disponere omiserit,
quidquid neccssarium halicliant, iusuper et si quid quousque ultimum cxhalavcrit spiritum vita;.In quo
pro amicis acquirendis dandum erat, de suo abun- rcligionisardore a sasculo susccptus,credimus,quod
danter ministrabat. maxinia secum comitante fidelium multitudine,quoa
Anscliarius ab Ebone idcntidcm confirmatur. Adcersa ex gente Danorum atqueSuconumDomino lucratus
fert ;equo animo. fuerat, initium boni certaminis illius; divinarcmu-
5G. Porro inter has multiplices variasque angu- ncrante clcmentia, in die resurrectionis omnium,
atiarum prcssuras quas, uti commcmoravimus, de gloriose ct feliciter regna penetravit.

((() Rimljcrtus iste presbyter alius est a Rimberto quibus duobus alius acccditUaginberlus presbyter,
diucouOjAnsciiarii discipulojsuccessorectprajconc de quo supra.
 iOOl VITA 1002
yhiascharius monachus probus; episcopus sanctorum A. convallclacrymaruniprocreatussit?etquidquidboni
osmulus. Cilicio assidue ulitur. Amat solitudiuem. habuerit, non a se, scd ab eo a quo omne datum
57. Sane quia de legationis ejus causa et cura, optirnum et omne donum perfectum est, acceperit?

qua alios servare cupiebat, multa jam diximus; Si igitur ulterius, inquit, ab ullatentatus fuerisce-
qualis in semetipso. et pro salute propricc animae nodoxi;c peste, istud inmentemreducensmemorare
exstiterit, qualiterque corpus suum affiixerit, jam unde progenitus sis, et cum Dei gratia liberaberis.
nunc tempus in omni devotionis su.t; studio efful- Quod ita ct factum est. Jam vero postquamsenuit,
serit, vobis optime cst compertum. Tamen, utaudi- non adco potu't de cibo abstinere: potus tamen ei
tum habemus, ipse adolescens et juvenissenibuset semper aqua fuit, nisi quod proptcrvanamgloriam
grandaevis mirandus videbatur et imitandus. Jam vitandam magis, quam aliquam suavitatemcapieh-
vero sumpto apudnosepiscopatu,hoc omnimoquod dam, aliquantulum ipsi aqucu quam hibituruserat,
in monasterio inchoaverat, modisomnibusaugmen- de potu [f. de vino]admisceret. Quiatamen insene-
tare, et omnium sanctorum imilari studuil,
vitam ctute sua solita nequivit utiparcimonia, studuithoc
specialius tamen beati Martini. Cilicio namque ad eleemosynis et orationibus multisque aliis bonis
carnem non solum in die, sed etiam in nocte usus compensare. Hujus rei gratia multos redemit capti
est, et magnopere populis verbum Domini praedi- _ vos, quibus libertatem dedit; nonnullos tamen
cande studebat prodosse. Interdum tamen, uf semet- eorum ad Dei servitium educandos, litleris divinis
ipsum in divina exerceret philosophia,in solitudine instruere jussit,
manebat: ad quod opus cellam aptam sibi constru- Dcvotionis studio libros scribit .-inscharius. Lacrymis
ctam habebat. quam appellabat quietum locum et dcditus. usus ad hoc Scriptune scntentiis.
amicum moerori.Ubicumpaucisdemoratus,quoties- 59. Porro ad devotionem sibiin Dei amoreacuen-
cunque a prffidicatione et ecclesiasticis officiis, ab dam quam studiosus fuerit, testantur codices magni
inquietudine paganorum liber csse poterat, habita- apud nos,quos ipse propria manuper notas (a)con-
vit: ita tamen ut nunquam proprium commodum scripsit,quisolummodoilIacontinerenoscuntur,quae
et solitudinis amorem gregis sibi commissi prsepo- ad laudem omnipotentis Dei pertinent,et adpecca-
neret utilitati. torum redargutionem, ad laudem quoque beatae et
Parcus in victu, ob id vaiia gloria tentatus, divinitus ffiternai vitffi, et terrorem gehenna3; et quidquid ad
eo vitio Itberatur. Senex parcimoniam supplel elee- compunctionem pertinet, ct lamentum.Testessunt
mosynis , et fratres apud nos (6) et innovaCorbeiadegentes,

Porroquousquejuvcntutis aliquatenuspotitus
58. quos pro hoc operefrcquenterpostulavit:quiqueille
est robore, persspc panem in pondere et aquam in nonnulla hujuscemodi conscripta miserunt. Sed
mensura sumebat; maxime quandiu solitudine ei ^ nunquam illi sat esse poterat, quin omncm vitam
uti licitum erat. Quo tempore non modice, ut ipse suam in luctu et lacrymis exigere vellet. Nam licet
affirmabat, a spiritu tentatus est cenodoxia?. Stu- illi compunctiocordislacrymasexcitaret, nontamen

debat namque mimicus humani generis peste jam ei unquam sufficientes videbantur, nisi quodinul-

dicta animam illius inficore, et magnus ipse oculis timo aitotis suse anno hanc gratiam diu quaesitam
- suis videbatur, quia taliter abstineret. Qua de re Dominolargientepromeruit,utquotiescunquevellet,
tristis factus, et ad Domini pietatem in oratione ploraret. Denique ex ipsis compunctivis rebus, ex
conversus, postulabat ut sua eum gratia ab hac sacraScripturasumptis,peromnespsalmospropriam
perniciosissima impietatelibcraret, quod el factum aptavitoratiunculam(c},quodipsepigmentavocitare
est. Cumque pro hac re sollicitius intcntus esset solebat: ul ei psalmi hac dc causa dulcesserent.In
precibu9,qu!idam nocte sopori deditus, vidit se quasi quibus videlicet pigmentis,noncompositionemver-
usque in cailum rapi, et totum saiculumac si in te- borum curabat, sed compunctionem cordistantum
lerrinam vallem coUectum ex quolamcnetbeato-
; quaerebat: in quibuspigmentisaliquandoDeilaudat
rum anima;, licet raro, angelico ministcrio rapie- omnipotentiam, etjudicium aliquando semetipsum ;

bantur, et ducebanlur in ccElum, in qua videlicet vituperat aliquandosanctos, quiDeoobediunt,bea-

;

tcnebrosa valle, ostensum estei eliam quasisemen- D tificat; aliquandomiserosetpeccatoresIuget,quibus

tinum quoddam, ex quogenus humanumducitori- omnibus semetipsum semper deteriorem dicebat.
ginem. Cumque haec omniaadmiranset horrescens Quae tameu, aliis canentibus t;umeo,finito psalmo,
aspiceret, jussus estutattendcret, quoinitioinhanc ipse solus tacitusruminare solebat. Neculli eama-
vitam veniret; ac dictum est:Unde,inquit,homini nifestare volebat.Quidem tamen nostrum, qui ei
ulla jactantia esse poterit, qui de tam viliorigine in familiarissimus erat, magna vi precumvix obtinuit

(a)Quales scilicet adinvenit Ciceronis libortus, ut Cisterium. Id observatum aliquando a monachis

ceieritatem lingua? manus scribentis assequeretur.
(i)Id est in ccclesiaBremensi, inquaproindenio-
nachi ex institutione Anscharii collocati sunt.
(c) In vetustisPsalmorumlibrispostsingulospsal-
mos habentur singulaj orationes, ut in libro illo
quem sanctusRotbertus,abbas Molismcnsii,detulit
Oricntis, ut loco versus Gloria Pa^r/, quem Occiden-
tales postunumquemquepsalmumcanebant, oratio
dicerctur, teste Cassiano in lib. ii Institutionum,
cap. y.Bedajtribuunturcjusmodipigmenta Scintilla
dicta; sirailia ctiam Alcuino.

Patrol. CXVIII. 32
loo:] A?^SGHARII HAMBURGENSIS EPISCOPl iOO'i

ab 00, ut ei ipsa pigmenta, sicut illecantarcsolitus
crat, dictaret. Qucc tamcnlpseconscriptaviventcco
nemini innotuit, sed post obitumojusquicusquelc-
gere volentibus cxhibuit.
Psalmos pro loco et temporc varios rccilabat.
60. Intcr psalmos autem cantandum 1^«) frequcnter
etiam manibus oporarisolebat, namhistemporibus
rete operabatur. De ipsis vero psalmis dispositum
habuit, quos in dic, quos in nocte cantaret; quos,
dum se ad missamprceparabat, cantaret;quos,dum
disealcealus adlectum irevolebat.Maneautemsem-
pcr quando se calceabat, ct lavabatmanus,litanias
A ^t dispensator eleeinosynffi suse deesset, ipse sine
mora quod daret haberet. Studebatenimilludbaati
Job dictum per omnia implere, utnecsaltcmoculos
vidua; aliquando exspectare faccret: sicque et ocu-
Ids Cffico et pes claudo et pater pauperumomnimo
esse studebat. In Quadragesimae verotemporequa-
tuor pauperes quotidie in Brema ad cscam suscipi
jubebat, duos scilicet viros et duas feminas, etviris
quidem ipse cum fratribus pedes lavabat; feminas
antem in proedicto hospitali pauperum, vice illius,
qucTedam Deo sacrata quam ipse in Dei voluntateot
religionis amore probatam habebat. Denique cum

cantabat: et sic ad ecclesiam profcctus, tres aut parochias more opiscopali circuiret, antequam ipse
quatuor missas celebrari faciebat, ipse astans et ad convivium accedoret, pauperes praecipiebat in-
officium agens: statuto tamen legitimo {^)temporo troduci: quibus aquametiamadmanuslavandasex-
in die publicam missam, nisi aliqua eiincommodi- t» hibebat, eteulogiis datis miscebat(e):etmensaante
tes accidisset, ipse cantabat. ipsos posita, sic demum ad convivium suum cum
Lihcralis in paiipercs, xencdochium dotat in gratiam hospitibus arcedebat.^/") Et utmisericordiffiacpieta-
jiauperum. Omnium curam ijcril. Sacculum portat lisejusYisceraexemplisapprobemus,vidimusquon-
in x.-ona. In Quadracjcsima rcficit paupcrcs (juatuor, dam, cum inter multos alioscujusdam viduaefilium
ei eis ministrat.
in longinqua regione captivumabductum, inSueo-
61. In eleemosynis vero dandisquam ipselibera- num videiicet, pretio redemptum, ipse secum ad
lissimus fuerit, quis enarrare poterit, cum omnia propria rcduxisset ;etcuraipsummatersuagauden3
qua3 habebat in Domini voluntate, necessiLatempa- videret reversum, (sicut mos est feminarum) pr®
tientibus subministrare cupiebat? Ubicunque enim gaudio in conspectu astans lacrymata fuisset; ipse
aliquem in necossitate positum sciebat, ex quanlo quoque episcopus compunctus nonminus flere coe-
poterat eum adjuvare satagebat. Et non solum in statimque filium ipsum viduailibertatedona-
perit,
propria parochia, sed etiam in longinquis regionibus tum matri reddidit, domumque gaudentes ire per-
posilis subsidiumsuiadjutorii ministrabant: spocia-
misit.
liustamenhospitale pauperum(r)in Hrcmaconstitu- Futura jn^wnoscit; in agendis Deum coiisulit. Brc-
tum habebat, ad quod decimas de nonnullis villis mcnsis Ecclcsia; sc forc pastorem calitus prcediscit.
disposuit, ut ibi cumquotidianasusceptionepaupe- (J G2. Et quia convsrsatio ejus, secundum boatuni
rum cogroti recrearentur. Per omnem episcopatum Paulum apostolum [Phil. iii, 20), semper erat in
suum decimas animaIiumetomniumreddituum((i), coclo,nonnunquam ipse coelestibus revelationibus
decimasque decimarum, quoe ad cum pertinebant, (sicut jam pra^fati sumus, licet multa omiserimus)
in pauperumexpensionemdistribuebat:etqiud([uid omnia quajeipro-
illustrabatur in terra, ita ut fere
argenti vel cujuslibctcensusiliiproveniebat,inusns vcntura orant, antea sempcr, sive pcr somnium,
indigcntium decimabat. Insuper in quinto anno sive per intimam revolationem in montc, sive per
omnium animalium, IicelanleadecimatafLierint,ad cxcessum, ipsi cognita fierent. Nam quod diximus
eleemosynarum dationem iterum ex integro deci- fieri in mente, hujusmodi esse putamus, sicut in

mationem faciebat: de argento etiamquodadecclc- Actibus apostolorum legitur: Di.tit,\nquit,Spiritus

sias in monasteriisveniebat,quartamparlem adhoc Philippo {Act. VIII, 29). Ad omnia enim quse forte
ipsum destina])at. Curam ergopupillorumetvidua- praecipua definire debebat, spatium cogitandi habore
rum maximam semper habebat, et ubicunqucana- volobat; et nihil temere disponebat, antequamgra-
choretas esse sciebat, sivc viros, sive feminas, fre- tia Dei illustratus, ipse in mente sua sentiret quid
quentibus visitationibus ct donis ipsos
Dei ser- melius osset: sicquesupornavisitatione certificatus
in

adjuvare „ in mente, sine cunclatione qufe agenda erat.dispo-

vitio confortabat. ot ncccssariis subsidiis
studebat. IIabel)at quoque m
ue in zona propria sempe
semper qute per somnium vidobat, sicuti
nebat. Porro ca quffi
bacculum cum nummis,ut, si quandoegensvcnirct, jam suporius multa coraprehensa sunt, tam vcra
(rt) Sic yTIgyptii monachiopusmanuumetpsalmo- qui cum adhuc ixaOo)vix(J<; csset, ibidem canoni-
rum orationos pariter cxcrcebant, apud Gassianuni cuin ogit el pastorem postea conversus hujus
:

in cjuHdem Jiltri cap. 1.'^ et 14. Sio sanctus Adal-
hardus in Statuloium lib. 11, cap. 'i^pra^cipitutqui
in coi]uin.'e niinist(_;rio laburant, psahiios sineintcr-
missionc cantont, id cst rocitent. Quo sensu etiam
ista vox hoc in locn usurpatur.
(/») Ergo non quotidie,sodsolemnioribusdunlaxat
diebus sacris opcrabatuKAnscharius.
(c) Eo in loco postea institulumcollcgiumduodc-
cim panonicorum, ct tcmplum sub nominc S..\ns-
pr;ccipue sancti, uti ipse crodidit, precibus ac
merilis, cujus Vitam studiose ac diligcntcr per-
quisieral.
(t/)Idipsum ordinaverat Adalhardus abbas apud
Corbeiam vetcrem, ut ex Statutis ipsius constat.
((')Id est potum pra^bebat. Hoc sonsu vcrbununi-
sccre frequens est apud au('toresmedia!a;tatis. Vide
Glossarium V. Cl. Caroli Fresnii.
(/') Abhinc usquc ad num. 68 infra,Gualdo poeta

charii, eliam nunc perstans, tcstePhilippnCffisare, transilit prosaicam orationem.

1005 VITA 1006

erant, ut nunquam ea cassata rcminiscamur. Nam ^ paritcr ct Reginario : Cujus, inquit, hic hominem
ut ad probationem hujus rei omissa (a) referamus, vos tam turpiter dehonestatis? scitote, qiiia iste

antequamadBremenseminvitareturEcclesiam,qua- Dominumhabet.et vos de hac causa non eritis im-

dam nocte visum est ei quod venisset in quamdam mulctati. Quo dicto ipsi exterriti facti conturbati
regionem amoinissimam, in qua invenit beatumPe- sunt domnus vero episcopus evigilavit. Quod illi
:

trumapostolum.Cumqueiilumadmiraretur.veniunt ostensum quam verum fuerit, testatur ultio divina,

quidam homines petentes, ut ipse beatus videlicet qua; super ipsum venit Reginarium.Namnonmulto
Petrus eis pastorem et doctorem destinare deberet. post iram regis meruit, et cellam ipsam una cum
Quibus cum ille respondisset:Iste est,quemdebetis omnibus, quaj ex parte regis habebat, perdidit,nec
habere pastorem, domnum episcopum coram se ulterius in gratiam pristinam redire potuit.
stantem proponens; visumestipsiquod terrffimotus De grege quam sollicitus ; in prxdicallone suavis,
fieret magnus, et ipse in terram cecidisset, et quod
et scvcrus.
venissetvox super eum,et magna suavitasinmente,
unctio videlicet Spiritus sancti.itaut se quasiinno- 64. Verum de pastorali ejus gratia qualis quan-
vatum sentiretin gralia Christi, Voxvcro qusvenit, tusque ne videamur in illo
exstiterit, pr?eterisse ;

certe probavimus, quamverum sit, quod beatus Gre-

quasi benedictionem super eum fudit. Post haecite-
rum,sicutipsividebatur,jamdictiviriadmonuerunt B go"us in figura pastorum,qui in Nativitate Domini
apostoium, quo eis doctorem quemlibet destinaret super gregem suum vigilabant, de pastoribus Ec-
clesise dixit:Quid est, inquit.hoc, quodvigilantibus
(contrarii enim essc videbantur iis quoc ille eis ante
proposuerat;;quibusillequasiindignandorespondit: pastoribus angelus apparuit, eosque Dei claritas

Nonne di.xi vobis quia hic cs?e dcberet, qui in circumfulsit? nisi quod illiprajcaeteris videre subli-

pnesentiarum stat?quid dubitastis?nonne audistis mia merentur, qui fidclibus gregibus praeessesolli-
cile sciunt?Dumque ipsi pie super gregemvigilant,
vocem super eum Spiritus sancti ad hoc delapsam,
ut eum vobis consecraret pastorem? Quo dicto, divina super eos gratia largius coruscat. In omni

somno expergefactus, quod triennio ante viderat enim actione illius gratiam Dei cum eo comitasse
quam ad Bremensem regendam invitaretur eccle- multis experimentis probavimus.Nam quod ipsesu-

siam, certus omnino factus est, quod alicubi in no- per gregis sui custodia soUicitus, multa sublimia
mine Domini ire deberet : sed quo, nesciebat. Post- viderc promeruit, et in mente superna frequentius

Bremensem ecclesiam visitatione inspiratus sit, superius jam in multis

quam vcro regiojussu ad
venit, et eam inhonore sancti Petri consecratam comprehcnsum ostendimus.Denique etiam exterius
gratia Dei in eo largius coruscante, sermo quoque
didicit, ct nonnuUos quoque invenit, qui eum non
partim
libenti reciperent animo, recordatus est visionis ^ P^^-edicatione illiusmulta suavitate perfusus,
erat horribilis ut certo probaretur judicio, infu-
sute:hacque dc causa consensit,ut illam regendam
:

sione spiritali verbaejus moderari:in quo miscens

susciperet dioecesim.Non aliter nunquam se hocfa-
terroribus blandimenta, vim divini prajtenderetju-
cerc voluisse attestando dicebat.
dieii, in quo veniens Dominus terribilis peccatoribus,
TurhoUi nutrit pueros yortmunnicos. Prxvidet Regi-
et blandus apparebit Hac quippe gratia in
justis.
narii pxnam ob eos indc abductos.
verbis et vultu admirandus erat: itauteumpotentss
63. Eo quoque tempore quandocellam praedictam et divites, maxime tanien contumaces et protervi
Turholt habuerat, quoniam omnis ei cura de voca- terribilcm attenderent mediocres vero quasi fratrem
;

tione gentium erat,ut eis in sua legatione prodesse complecterentur pauperes autem quasi patrem piis-
:

potuisset, nonnuUos pueros, ex Nortmannis vel simo venerantur affectu.

emptos,incadem cella causa discendiadsa-
Sclavis
Prohibet laborem in die festo. Deus transgressores
cram militiam nutriendos posuerat.Quorum quos-
dam prffidictus Rcginarius, quando illi cella ipsa puniens.

dataest, inde abstulit, et ad suum servitium misit. instrumenta

65. Porro licet signa virtutum,velut
Qua dc causa,cumnimiumesset domnus episcopus non quasrentcet
jactantiae, caute fugeret, taraen eo
anxiatus.post paululumvisumest illi quod venissct £) haec ipsa non deerant quod evidenti probatum est
:

inquamdam domum,invcnissetqueibi et veneran- indicio,quia scilicet mandatum Domini ex oreillius

dum regem Carolum ot ipsum Reginarium. Quos
ipse, ut ei videbatur, de iisdem pucris
asserens quod eos ad Dei omnipotentis servitium
nutrire disposucrat, non ut Reginario servirent.
Quo dicto visum est ei, quod idem Reginarius,
vato pede suo ad os calcitraret domni episcopi.
Denique hoc facto mox visuni est ei, quod Jesus
Gbristus prope eum astaret,diceretque regi praefato
in irritum prolatum non cessit. Nam cum quodam
increpavit, tempore in Frisia, in pago Ostergao [a/.,Ostargao],
in die Dominica praedicaret populo, et inter alia
prohiberet, ne quis in die festo opus ser\-ile exer-
le- ceret, quidam illorum, utsunt contumacesetstolidi,
domum roversi, quia serenus erat aer, in pratum
euntes,collectofenoacervos feccruut.Quibus factis,
advesperascente die, omnes illi acervi, qui eadam

(a) DoRembertisuccessoribus designationealiqua cap. 6, quae Rembertus ipse modestiffi causa delevisse
hic addita erant, ut patet e.\ Vitae sancti Uemberti videlur.
lOUI ANSCHARII HAMBURGENSIS EPI5G0PI 1008
die facti fuerant, divinitusigniconsumpti sunt.illae- A usqiie ud consummalionem, sseculi {Matth. xxviii, 20).
sis illispermanenlibusqui in antcrioribusdiebusin Tanta prosperitate et gaudio inler illud perfecit.ut
medio prjcparati constabant. Quo facto, populi in quidam cum cocomitantes dicerent,nunquam se in
circuitu mancntcs,f'nmuma longc cernentcs.hostes vitasua tam bonum et tam suave iter egisse.
adesscputantcs,limucrunt valdc: scddiligcntius rci Oleo sanat a^yretos. Vanam yloriam fugit.
veritaterapcrscrutantcs,contumaciam nonnullorum 67. Quanti vero oratione illius et unctione olei
probaverunt esse multatam. onumerare non possumus. Hoc enim
sanati sunt,
Captivorum liberationem procurat. multorum asscrtione comperto, cerlatim ad eum non
66. Nec silendum arbitramur (juia cum quodam solum dc ipsius diacesi, sed etiam dc longinquo
temporegensNordulbingorumplurimumdcliquissct venire solcbant ;cgrotanles,medicinam ab co salulis
quorum dclictum hujusmodi crat, vidclicet cumnou- posccntcs.Ipsetamcn haec omnia sempcr occultari
nulU miseri captivideChri.stianis,quiapudbarbaros maluit quam vulgari. Nempecum dchujusmodivir-
affligcbantur, inde effugercnt, et ad Christianosve- tutum signis aliquando coram eo fieret sermo, ipse
nirent ad pra^dictos Nordalbingos, qui proximino- cuidam suo di.xit familiari Si dignus essem apud :

scuntur esse paganis ipsi eos capicbant.et in vin-

; Deum meum, rogarem quatenus unum mihi conce-
culisponebant: quorum alios iterum paganis ven- n derct signum, videlicet ut de me sua gratia faccret
debant, alios suo mancipabant scrvitio, aut aliis bonum hominem.
Christianis venundabant. Cum igitur hoc domno Martyr lota vila. Afjectus dysenteria. Tristatur ob
innotuissct episcopo, ct de hac re nimium anxius martyrium sibi prxreptum.
esset,quod in sua dirocesi tantum nefas contigis- 68. Prajterca cum talis ei esset vita, in infirmi-
set sed qualiter id emendari potuisset, non satis
; tate taraen corporis proprii
peneassidue laborabat.
ratione coUigebat quoniam in hoc ncfandissimo
: Omnisquippe vita ejus fere martyriumfuit, quippe
scelere erant plurimi
irretiti, qui potentes apud in laboribusplurimisinfra dioccesim propriam,pro-
eos et nobiles habcbantur. Dcnique cum de hac pter incursiones et depradationes barbarorum, nec-
re nimium essct anxius. quadam nocte divina ei non et contradictiones malignantium insuper et
apparuit consolatio. Videbatur namque ilU, quod cruciatione propria, quam sibi ipse in corpore suo
Dominus Jesus esset in praesenti sajculo, sicut pro amore Chrisli nunquam cessavit inducere.Sed
olim fuit, quando suse praesentiaj doctrinam et quid facimus, qui post tot dulcia et salubria illud
exempla populis preedicabat : visumque est ei, cogimur quod sine nostro Juctu non vale-
referre,
quod esset cum multitudine fidelium, et quod mus explicare? Nam setatis suae anno sexagesimo
ipse domnus episcopus cum eo in eodem esset quarto, episcopatus vero trigesimo quarto, gravi cce-
itinere laetus gaudens ct ut ipsi vidcbatur, ^ pit corporis morbo laborare, dysentcria scilicet
et :

erat in omnibus contumacibus terror divinitus jugi, qua cum per multos dies, mensibua videlicet
illatus, et ereptio fiebat oppressorum, et quies ma- quatuor et amplius, acriterlaboraret, et se ad mor-
gna in omnibus, ita nihil contrarictatis in ipso tem urgeri sentiret, semper Deo gratias agebat,
videretur esse itinere. Post hanc itaque visionem minoremque ipsum laboremesse dicebat,quam3ua
confirmatus, adprredictum populum suum ipsc para- mcreretur iniquitas illud beati Job sa^pius decan-
;

vitperfectionem, ca vidclicct voluntate.ut et mise- tans Si bona suscepimus de manu Dei, quare mala
:

ros qui irrationabiliter servituti addicti fuerant et non suscipiamus ? {Job iii, 10.) Tamen se propter
venditi, quoquo pacto libcraret ; et nc in posterum supradictas visiones martyrio potius quam laliinfir-
aliquistantum malum committere auderct,cum Do- mitate credebat consummari, tristis admodumfac-
mini gratia prohibcret. In qua profcctione tantam tus, sibimetipsi et peccatis suis ccepit reputare, quod
illi Dominus gratiam conccssit, tantumque auctori- quasi spe certissima sua esset culpa defraudalus,
contumacibus terrorem incussit, ut licet
tatis ejus illud Psalmigraphi smpius decantans:/u67MS es, Do-
cssentnobilesetmclepotcntes,nullustamcnillorum minc, et rcctum judicium tuum {Psal. cxviii, 137).
suoimpcrio auderet contradiccre: scd qua^rcbantur Qucm vidciicct mocrorem cum suo fidelissimo {a) di-
miscri ubicunquc vcnditi fucrant : et donati liber- Q scipulo, qui ei conscius,qua;rendoreveIaret;eteum
tate, dimitlcbanlur, ut ircnt quocunquc vellent. In- ipse consolari intcntius studuisset, dicens, quod non
super ne ulla fraus futurum pro eadem reobten-
in ei promissum fuisset, ut gladio trucidaretur aut
deretur, conventionem talem fecereunt,ut non jura- igne crcmaretur,aut in aquanecaretur; sed ut cum
mcnto ncc testibus se ullus eorum,qui in pncdicta corona martyrii ad Dominum veniredebcret; nulla-
rapacitate maculati fucrant, dcfcndcrct scdjudicio ; tcnus tamen consolationem recipere potuit. Deniquo
omnipolentis Dei se conmiittoret, aut ipsc, qui pro cum Sa?pius de cadem re cum discipulo suo.qui ei
tali scelcre impetcbatur, aut ccrto captivus qucm consciuspeneinomnibusfuit, colloqucretur;etsum-
alius impctcbat.IIoc crgo facto in ipso itincrc Do- mopere cum consolari voluissct, ad memoriamejus
minus veracitcr exhibuit, ([uod fidolibus pollicitus revocare studens,quantam in Dei servitio suslinue-
est, dicens : Ecce cyo vobiscum sum omnibus diebus rit,quantamque corporis sui pertulerit molestiam,

(a)Ilcmbertum scilicel,hujus Vitccscriplorcm,uticxplicul Adamus in lib. i, cup. 31.

 ;

1009 YITA. lOlO

et quod etiam ipsa infirmitas novissima gravis ni- A ccbat. Illucescente vero jam dictfc festivitatis die,

mium et diuturna et satis ipsi pro martyrio rcputari pro eo missas, sicut quotidic soliti fuerant, cuncti
potuisset; ipse tamen nullo modo consolationem qui adfuere sacerdotes, celebrarunt.Ipse vero ordi-
recipiens, sed in supradicto manebat morore. narc ad populum lieret sermo, asse-
ccepit, qualiter

A Deo confortatur. Privilec/ia sibi concessa descrili rens se nihil eodem dic gustaturum,donec publica
cural, exsecutionem regi commendans. finirctur missa. Qua finita, cum parumper come-

69. Unde factum est, ut Dominus servum suum, disset et bibisset, per omnem diem studiosiussuos

non jam ut prius per somnium, sedapertius conso- commonere,et ad Domini servitium accendere stu-
lari dignatus quatenus tanto mcErori sua; gratia^
sit,
duit, nunc communiter, nunc sigillatim quemque,

procstaret remedium.Xam cum quadam

die ad mis- prout poterat, ad divinum animans servitium,
sam in oratorio consistens, pro hoc ipso nimium maxinie tamen ejus cura et sollicitudo fuit de' sua
soUicitus esset subito in excessum mentis raptus
;
legatione ad gentes. Noctem quoque sequentem in

audivitvocem quusi vigilans, quse ipsum vehementer talibus admonitionibus perduxit continuam.

increpabat, quod nullatenus de Dei promissione du- Litaniis dictis, post missas viaticum recipit. Ingemi-
bitare debuisset, quasi aliqua iniquitas Dei potuisset nat preces pro se et pro aliis. Moritur.
pietatem vincere. Firmissime crede, inquit, et nulla- g 71. Fratres vero qui aderant, cum litaniam face-
tenus dubites, quia utrumque tibi Deus sua gratia rent,et psalmos ex more pro ejus exitu decantarent,
faciet, id est et peccata dimittet, pro quibus modo admonuit ipse, ut etiam hymnum ad laudem Dei
sollicilus es, et omnia quae promisit, implebit. Qua compositum, id est Te Deum laudamus, pariter can-
consolatione suscepta, ipse quoque consolabatur se-
tarent fidem quoque catholicam a beato Athanasio
:

metipsum. Et exinde sollicitius qusque in dioecesi
sua procurando coepit disponere: insuper privilegia
apostolicae sedis, quae erant de legatione ejus facta,
in multis libellis jussit describere, et
pene domini Ludovici regis episcopos destinare (rt).
Ipsiquoque regi Ludovico, filioque ejus aequivoco,
hoc ipsum dirigens, addens et sui nominis litteras,
quibus postulavit, ut hajc in memoriam haberent,
simul etiam, prout dictaret res, adjutorio essent
compositam. Mane vero facto omnibus qui aderant,
sacerdotibus sacra solemnia missarum pro eo cele-
brantibus, Dominici corporis et sanguinis commu-
per omnes
nione percepta, elevatis manibus precabatur, ut
quicunque in eum quoquomodo peccasset, divina ei
hoc pietas dimitteret. Deindc versiculos istos coepit
frequentius repetere. Secundum misericordiam tuam
memento mei tu, propter lonitatem tuam, Domine
:
Deus, propitius esto mihi peccatori et In manus
et : ; :

quatenus legatio ipsa, Dei auxiliante gratia, et ipsis

Domine, commendo spiritum meum. Cum ha;c
tuas,
adjuvantibus, fructificare et crescere in gentibus .
^^^-^^^ repetcret, et frequenti anhelitu jam ea
potuisset. cuidam fratri praecepit ut
frequentare non valeret ;

Optat mori die Purificationis bealx Marix, in cujus hsBC eadem vice illius frequentando cantaret. Sicque
vigilia tres cereos accendi jubet. In die festo missis commen-
oculis in cffilum intenlis, Domini gratiae
pro se dictis, missam publicam e.tspectat jejunus.
datum spiritum exhalavit {b).
70. Porro cum jam per tres menses continuos
Lugent omnes. Epilogus ejus elogii.
praedicta laboraret infirmitate,et EpiphaniaDomini
transisset, optare capit, quatenus eum in Purifica- Cujus corpore ex morc curato, feretroque im-
72.
tione sanctae Maria; ad Domini gratiam transire lice- posito,cum ad ecclesiam deferretur,iterari visus est
ret. Qua ergo festivitatc appropinquante, praecepit luctu? omnium, et vox una plangentium, maxime
clero etpauperibus convivium prseparare, ut in ipso tamen clericorum, orphanorum, viduarum,pupillo-
sanctissimo die epularentur. Jussit etiam ut tres rum ct indigentium. Quamvis enim dc illius salute
fierent cerei magni ex sua speciali cera. Quibus fa- non sit dubitandum, quis religiosorum aut fidelium
ctis, in ipsa vigilia praedictaj festivitatis fecit eos se a fletu continere poterit, cum ille nos desolatos
ante se ferri, et unum ante altare sanctae Mariae ac- quo solo pene omnium antiquorum
reliqucrit, in
cenderc praicepit, alterum vero ante altare sancti vigcbant cxempla sanctorum?Siquidem, ut ab ipso
Petri, tertium ante altare sancti Joannis Baptistae, D electorum omnium capiteincipiamus, Christum mo-
optans ut ipsi eum de corporc susciperent cgredien- pem inops ipse secutus est, cum apostolis omnia
tem, qui in supradicta visione olim ejus fuerant dercliquit, et cum sanclo Joanne Baptista primsvum
ductores. Caeterum praedicta infirmilate ita erat fa- tempus a turbarum frequentia remolum ducens,
tigatus et attritus, ut pene jam in corporc ejus nihil monasterii solitudinem cxpetiit : vidclicet cum
remancret, e.xceptis ossibus nervis ligatis, et corio lemporis processu quotidiano profectu excrevisset,
tectis. Attamen ipse semper in Domini laude seexer- et de virlute in virtutem ivisset, vas electionis ad

(a) Huc spectare videtur.\nscharii epistolain finc tricis Mariac, » inquit .Vdamus in lib. i, cap. 31. Al-
hujus Vitae relata, qua haec priviiegia cpiscopis Ger- bertus Sladensis et Chronicon Saxonicum eumdem
manicis commendavit. annum signant « Scdit omnes annos triginta qua-
:

(b) " Obiit anno Domini 865, iudict. xiii, qui est tuor, cujus depositio summa veneratione colitur iii
Luthevvicisecundi vicesimussextus,sepultusqueest Non. Februarii, » ex .Vdamo.
iu basilica sancti Petri ante altare ganclic Dei geni-
lOH ANSCHARII HAMBURGENSIS EPISCOPI VITA. 1012

portandumChrislinomencoramgcntibuscumbealo A. et nuditatc : praefer illa quse extrinsecus sunt, ins-

aposlolo Paulo dcputatu? pascendarum Christi ;

tantia cjus quotidiana, sollicitudo omnium Ecclesia-
ovium postmoduin curam cum principe apostolorum rum. Quis infirmabalur, non fuit infirmus?
et ipse

Petro susccpit in quo regimine qualem se quan-

:
quis scandalizabatur, et ipse non urebatur?Oui ergo

tumque exhibucrit,hoc vel maxime probare videtur, tot ac tantis est pro Domino et corporis adversitati-

quod inter ccrlum et terram medius, inter Deum et bus, et animi cestibus excoctus, quomodo martyr
proximum sequcster, nunc divinaB visioni et ccclesti- esse.jure negabitur? Nam si sola vita per passionem
busrevelationibusintererat,nunccommissorumsibi tcrminata martyrio deputaretur, nequaquam sanc-
actus ct vitam disponcbat ad quas active ct contom-
: tum evangelistam Joannem calicem suum Dominus
geminas alas ideo ipse sufficicbat,quia cum
plative bibiturum esse testaretur, qucm minime vitam mar-
mundicordcs soli juxta Evangeliorum fidcm Domi- fyriofinivisse scimus.Proinde si illum juxta domini-

num credantur Yisuri,ipse virgo ab eo elcctus,cum cam sententiam inter martyrumnumerum ascriben-
sancto apostolo et evangelista Joanne, et mente et dum esse non dubitamus, dc eo quoque, quem prae-
corpore virgo in aivum permansil ettanta insuper ;
misimus, sanctoplaneac beato admodum viro omni-
ad cunctos charitate tenebatur, ut cum beato proto- no ambigere non debemus. Martyr enim fuit, quia
martyre Stcphano etiam oraret pro suis persecutori- juxta Apostolum etipsi mundus et ille mundo cruci-
bus. vcre bcatum et omni laudis prajconio dignis- fixus erat. Martyr fuit, quia inter diaboli tentamenta,
simum virum, quem talem ac tantum imitari, qucm inter carnis illecebras, inter persequentes paganos,
solum plurimorum, tot simul habere virtutcs conli- inter obsistentes Christianos semper imperterritus,
git qui mente sanctus et corpore castus, cum vir-
!
ct immobilis, et invictus in Christi confessione usque
ginibus agnum, quocunque ierit, sequetur qui sem- :
ad exitum vitoB permansit. Martyr fuit, quia dum
per in confessionc Christi perseverans gloriosum iiap-up testis dicatur, ipse divini semper verbi, et
admodum inter confessores locum habebit qui in : Christifcrinominis exstitit testis. Qua in re nemo
sublimi illa cum apostolis judicum sede in regcne- miretur cum ad hoc, quod summo ipse desiderio
ratione sessurus est, ac mundum, quem contemp- optabat, et sibi repromissum putabat, martyrium
serat, judicaturus, et cum martyribus justitia co- non pcrvenissc quia nec hoc sibi pollicitum juxta
;

ronam et palmam martyrii adepturus. hujus nominis interpretationem probatur. Et certe

poterat in accepto corporis martyrio aliqua forte
Martyr qiiomodo.
sua3 menti elatio subrepere quod ut caveretur, hoc
:

73. Martyrii duo genera esse constat, unum in divina prudentia et spopondit et concessit ; videlicet

pace Ecclesiae occultum, alterum persecutionis arti- ut meritis suis nihil minueretur, et humilitati, qus
culo ingruente manifestum utrumque voluntaie ^ omnium est custos virtutum, provideretur.
:

tenuit ad alterum effectu pervenit. Quia enim quo-

; 74. Quocirca, quia jam ex his quae superius com-
tidie semper lacrymas, vigilias, jejunia, carnis ma- memoravimus, claret quantae vir iste sanctifatis,
cerationem,et desideriorum carnalium mortificatio- quanti apud Deum meriti fuerit restat ut sicut ipse ;

nem in ara cordis Deo mactabat,martyrium profecto,
quod pacis tempore non potuit, voto consecutus est.
Quia vero ad apertum corporis martyrium persecu-
toris sibi animus non defuit, quod opere minus po-
tuit,voluntateadcptusest. Quamvishocquoquemar-
Christi imitator in omnibus fuit, sic nos quoque ejus
imitatores esse studeamus. Sic quippe fieri quibif,
ut et ipse sempcr usque ad consummationem saeculi
nobiscum vivcre possit in ferris,ef non post praisentis
vifae transcursum cum eo in coelis vivcre mereamur.

fyrium opere eum habuisse omnino negare nequea- Vivet namque nobiscum in terris, si eum vifae san-
mus, si tantos ejus pro Domino labores juxta Apo- ctitas et doctrina3 rccordatio nobis rcpraesentat :

stolum attendamus, in ilineribus saepe, periculis vivemus nos cum ipso in coelis, si ejus exempla sc-
fluminum, periculis latronum, periculis ex ge- qucnfes, ad eum semper toto desiderio et tota virtute
nere, periculis ex genfibus, periculis in civitatc, tcndamus, ad quem nos ille praecessit Jesum Chri-
periculis in solifudine, pcriculis in mari, periculis stum Dominum nostrum, qui cum Patre et Spirifu
in falsis fratribus in labore et ffirumna, in vigiUis D sancto vivif cl rcgnat Deus pcr omnia sa:cula sa^cu-
:

multis, in fame ct siti, in jejuniis raultis, in frigore lorum. Amen.

 :

1013 ANSCHAHII HAMBURGE.NS. EPISC. DE VITA ET MIUACULIS S. WILLEHADI. mA

VITA SAi\€TI WILLEHADI

EPISCOPI BREMENSIS PRIMI,

Auclore sancto Anschario,

(Mabill. Annal. Bencd. tome IV.

PROLOGUS .\UCTORIS (a). A tutari atque adjuvari nempe indubitantcr atque fide-
liter credit.Unde et nos beati patris nostriWilchadi,
Cum sanctorum laudes et actus religiosa fide-
primi Bremensis Ecclesiae episcopi, religiosam ct in
lium depromit affectio, Christum profecto in eis
praedicare, Christum nititur glorificare.Ipsius enim
omnibus Deo devotam dignum uximus conscribere
factisuDt virtute victores, cujus gratia probati fue-
vitam quo triumphum virtutis ejus enarrantes,et
:

divinam praedicemus in eo gloriam, et exemplum

rant in bona conversatione fideles. Gratia namque
sanctitatis ejus ad imitandum aliis proponamus.
Dei secundum Apostolum sunt sancti quod sunt.Et
quia gratia ipsius semper est bona.per hanc quoque CAPUT PRIMUM.
fiunt homines voluntatis bonae. Ipsa quoque Dei flt
de patria ejus, ct qiiid in ea egerit.
gratia, ut ipsa bona voluntas quas jam ccepit esse,
augcatur in bono et ita crescendo multiplicctur,
:
Fuit itaque vir vcnerabilis de gente Anglorum ex
quo possit justus quilibet divina implere mandata Nordhumbris, nomine Wilehadus, qui ab infantia
;

sacris eruditus litteris ac spiritalibus instructus dis-

qua; voluerit, plcnc perfecteque voluerit. Laudandi
cipliniSjStudiose in Dei ccepit cultura vivere,et jeju-
itaque sunt sancti propter bona merita ipsorum,
quinimo magis in eis Christus est laudandus,cujus niis, vigiliis atquc obsecrationibus die noctuque in-

tontus,in Dei omnipotentis servitio devotus exstitit

gratia perceperunt, ut boni ac sancti fierint. Quae g
fucruntque ejus acla cunctis illic habitantibus,sicut
tamen laudis praeconia cum multis in hac vita pie
religioseque viventibus fidelium dcvotione merito honesta quoque amabilia et laudabilia.
et bona,ita

impertiantur ; mclius tamen ac rationabilius post Quique etiam succedente astate, cunctorum favore
bene peractam ac feliciter consummatam hujussac- pcr electionis gratiam,ibidem ad honorem est pro-

culi periculosissimam vitam sanctis exhibentur ho- vcctus sacerdotalem quod ille sanctitatis merito,
:

minibus.Quia tunc potissimum sanctitatcm cujus- ac praecipuis bonorum operum excrcitiis magis ac

que convenit cxtollcre ac praedicare,quando noc qui magis sempcr cxornare atque augmentare studebat.
laudatur elationc tentari,nec laudans adulatione po- Deniquc accepta consecratione presbyterii, audivit
terit notari.Unde et mos sanctae Ecclesiae justissimus quod Fresones atque Saxones populi hactenus in-
inolevit, ut sanctorum qui in hac vita miraculis et creduli atque pagani,relicta idolorum cultura, fidei

fidci bonorum operum perfectione clari

devotione ac catholicac quodammodo jam coepisscnt ambire mi-

aclaudabilcse.xstiterunt.post eorum discessum con- nisteria,ac baptismi sacramento xetustatis cuperent

versatio ac religiositas describatur ut posteri ha-
:
maculis cmundari. Hoc itaque audito, magno vir
beant in quo exemplum virtutis imitentur^habcant Dei rcplctus est gaudio :etintimo succensus amore

etiam in quo gratiam divinae miserationis contucan- „ iuhiantcr quaercre coepit,quaIiter pro Dei amce il-

tur nec desperent se posse quae forte impossibilia

:
las in partes sese transferrct.Et quia divino instin-

videbantur,cumhacc in illis cernant impleta, qua- ctus Spiritu servus Dei hnjuscemodi zelo de die in

que, ut ipsi, fragili hic carne circumdati, mira al- diem exardescebat, non potuit lucerna accensa'Ia-
que eximia divina adjuti gratia pcrpetrarunt. Cum tere sub modio in tenebris sed posita est super
;

vero haec a fidelibus cunctis jure impendcnda sint candelabrum, ut luceret palam omnibus, qui vel
sanctis, illius videlicet supernae patrias beatissimis tunc vel futuri erant in domo Dom!ni..\ccessit ergo
civibus ; diligentius tamen hoc unusquisquc illis
ad regem qui tunc tcmporis in gente Anglorum do-
exhibere debebit, quorum patrociniis specialius sc minabatur,nomine.\Iachrat(fc),ctquoadDominiesset

(rt) Philippus Caesarhinc numerat caput primum,

i7>) Bectius quam apud Joanncm a Lcidis Alacluirt,
earademque rapitulorum seriem producit usquc ad apudSuriumcorru[ite.t/«c/a>?/H?H.IsapudTurgotum
finem libri de Miraculis. in lib. II de Ecclesia Dunelmensi, cap. 4, et apud
lOlS ANSCHAUII HAMBURGENSIS EPISCOPI 101
servitium zelo accensus, illi lacrymaibliter intima- A subsidii sperare solatium. Quo audito gens fera et
vit, petivitque ut ejus pcrmissu atque licentia ad idololatriis nimium dedita, in ira magna paritcr
praedicandum verbum Dominipatriasjam praedictas omnes excitati,stridebant dentibus in eum,dicente3,
sibi adire liceret.Qui comperta ejiis sanctissima vo- non debcre profanum longius vivere;imo reum
luntate, convocato ad so episcoporum aliorumque esse mortis,qui tam sacrilcga contra deos suos in-
Dei servorum non minimo conventu, coram omni- victissimosproferreprffisumpsisscteloquia. Quidam
bus ejus ferventissimam insinuavit dcvotionem,om- tamcn inter cos saniori consilio suadebant cffitcris,

niumque pari consensu (quippe quia et cunctis jam- dicentes.ignotam hanc esse religionis normam
sibi ,

pridem ejusdcm beati viri probabilis sanctitas fuit) utrum ex divina sit voluntate proposita virum quo- ;

eum supernae commendatum gratiae adpr<Edictalo- que ipsum nulli prorsus obnoxium crimini,qua de
ca causa praedicandi vcrbum Domini dcstinavit. re nec oportere eum tam dubia nece perire, verum

CAPUT II. raagismittendame3sesortem(r),quo demonstraretur

coclitus,an dignus essot interitu sin alias utdimit-:
Quomodo in Fresiam venerit, et quomodo res ei pro-
tcrent cum liberum, ct ipsi in nuUo poenitus noxii
cedere ibi cosperit.
j)robarentur. Factum est ergo uti persuaserant, ac
Quamilleperegrinationemlibeatissimo suscipiens
secundum morem gentilium missa est sorssuper eo,
animo, quantocius mare quod erat adjaccns trans- B
vivere an mori debuisset. Gubernante itaque divina
meavit, venitque iu Fresiam ad locum qui dicitur
Docyncyrea(a), quod est in paj,'o Hostracha ubi et ;
Providentia, sors mortis supcr eum cadcre non po-
tuit.Quapropter nec nocere illi in aliquo sunt ausi
domnus Bonifacius episcopus jam olim martyrio co- :

scd iuito consiliOjdimiserunteum a seabireillaesum.

ronatus fueratJbi ergo cum per prajdicationem me-
morati martyris multi antea ad fidem instructi fue-
CAPUT IV.
Quoinodo pliKjis ct ;/ladio ccesus miraculose servatus
rant,cum magno ab cis est honore susceptus ibi- :
sit.
que docens ea quffi Dei sunt,multo temporo habita-
Qui inde transiens venit Thrianta (rf),ibique dum
vit.Nam et plurimi nobilium infantes suos ipsi ad
praedicarct verbum Domini,plurima multitudo gen-
erudiendum ibidem tradidcrunt quos ille tam ver- :
tilium crcdidit, ac baptismi sacramentum poiTcpit.
bo doctrinae, quam cxemplo piae conversationis ad
Quo in loco ipse diutius immorans,et non credcntes
divinum jugiter incitabat amorem, multosque er-
instruere,etiam credulos in via veritatis tam verbis
rantes olim a fide ad veram etcatholicam revocavit
quam et exemplis sedulus corroborare studebat :

scientiam,seque maximum lumen supernae claritatis

caeperuntque plurimi bonam vitam magistri [supple
eodem in loco exhibuit; gentilium quoquc quam-
diligere], et errores gentilium odio habere, et Chri-
plurimam catervam verbo sanctcc praedicationis in-
C stianam quam profitebantur religionem devota in-
structam ibidem baptizavit.
tentione venerari.Unde contigit ut quidam discipu-
GAPUT III. lorum compuncti ardore, fana in mo-
ejus, divino
Quomodo occidcndus, ct sorte divinitus liheratus sit. rcm gentilium circumquaque crecta cccpissent evcr-
Inde vero proccdens transivit fluvium Loveke(l),) tere. et ad nihilum, prout potcrant, redigere. Quo
venitque ad locum qui dicitur Humarcha, ibique facto barbari qui adhuc forte increduli perstiterant,
barbaris cocpit nomcn Domini pracdicare,ac persu<a- furore nimio succensi irruerunt super eos repente
dere, ut relicta superstitione idolorum, unius vei* cum impetu, volentes eos funditus interimere : ibi-

Dei notitiam suscipercnt,quo per sacri baptismatis que Dei famulum fustibus CTSum multis admodum
ablutionem peccatorum suorum veniam promererl plagis affecere.Quorum etiam unus,evaginatogIadio
potuissent dicens,insanum esse ct vanum,a lapi-
: super servum Dei irruit,conatus ei caput abscidere.
dibus auxilium pelere,et a simulacris mutis et surdis Yerum beatus vir ipso in tempore capsam [e) cum

Simeonem Dunelmensem, de Rcgibus Anglorum,
Alchred Moloni anno 865 in rognum Northanun)bro-
rum successisse memoratnr nono antem unno re- :
qni, fraude suorum primaluni, e.rsilio imperium mu-
tavisse. Hinc tempus quo Willehadus
trajecit expendendum.
super paijos quinfjUC,(]Uormn hxc sunt vocabula IJuij-
merchi, etc; qui pagus non alius videtur quam
UumarcJia hic. Fluvium Lavicam seu Laubacum,
J)
vernacule Lnwcrs nunc vocant, ctiam Joannes a
in Frisiam Lcidis in Chronici Belgici lib. iv. cap- 7,ubi de S.
Willchado qui ct Humarcham Hucmerk interpre-
:

(ii) De oppido Docken ad Burdinem amnem,dictum tatur.

in Vita S. Bonifacii ad annum 7.5'i.Paulo ultra Bur- {c) Sorlium usum Gcrnianis maximc familiarcm
dinem visitur fluvius Lavica,de quo infra.Exordium fuissc docef Tacilus de Germanis,quod Adamus ad
prffidicationis R. \\'iilchadi in FVisia desumit Ada- Saxones pra^cipuc trahit. Lege Acta S. Willibrordi
mus ab anno martyrii S. Bonifacii, id cst ab anno ct S. WillVamni cpiscoporum.
754 siquidem \\'illehadum laiii iii Frisia quam in
: ((/) JoannesaLoidis P(w//t<.W
:vcnit in Trcnloniam,
Saxonia pcr annos friginla quinque hoc munus oh- id cst Drcnterlant qui locus hodie quoque Drente
:

iissc affirmat. Vcrum serius in (icrmaniam profec-
fus cst Willehadus.ut patct cx Alchredi principatus
initio, ciijus asscnsii c i^atria disccssit.
{!)) Siirius edidit [hivium Lavinca. Liiidgcrus cpi-
scupus dicitur a Carolo Magno doctor cow^lilulus in
fjenta Vrcsonum ab orientale partc fliminis Lalieki,
dicitur, fcstc Philippo C;csare.
[c) Phylacteria vocant anliqui rcliquiarium c collo
dcpondons.Onaniniam etiain capsa ct chrismarium
oodom honsu logunlur in Vita S. Wilfridi episcopi,
ad anniim 700.
 :

WILLEHADI. 4018
1017 DE VITA ET MIUACULIS S

suspensam habebat cum- CAPUT VI.

sanctis reliquiis in coUo : A.
super coUum ejus decideret, cor- Quomodo WidikiTidi persecutionem fugerit, et quid
que ictus ferientis

rigiam quidem capsae pr<Ecidit,ipsum vero in nullo socii ejus passi sint.

penitus vulnerare potuit. Quo miraculo pagani ex- Verurn scquenti anno, instigante diabolo totius
territi, ipsum ac socios ejus illaesos abire passi boni invido, quidam exstitit perversioris consilii
sunt, nec ulterius in aliquo eis molesti esse praa- Widikindus, qui rebellare contra regem visus Caro-
surapserunt. lum.multamsecumSaxonum multitudinem aggre-
CAPUT V. gavit : qui etiam unanimiter eos qui in fide Chrisli
Saxoniam missus videbantur persequi acpunire; servosquo-
strtbiles
Quomodo a Carolo imperatore sit.

que Dei per loca quaeque vagantes dispergere,atque

Post haec vero gloriosissimus Francorum rex Ca- Qua persecutione
a finibus suis effugare cceperunt.
rolus, qui jam multoties in gcnte Saxonum elabora- secundum mandatum
commota sorvum Dei contigit,
verat quo ad fidem Christianae religionis converte- una
Domini praecipientis : Si vos persecuti fuerint in
rentur sed illi adversi semper cordibus, susceptam
;
de Wigmo-
civitate, fugite in aliam (Matth. x, 15) ;

fidem s.?epius deserentes, pristinis magis implicaban- ibique con-

dia transire in Utriustri [Gorb., Utristi] ;

tur erroribus audita fama viri Dei, ad se eum ac- ^^^^^^^^ ^

;
p^^^j^^ transfretavit
^^^^ ^.^^^
cersiri praccepit. Quem ad se venientem honorilice
sicque, opitulante Christi gratia, persecutionem
ac reverenter suscipiens, ejus confabulationi ac
eorumevasit.PorroSaxonescrudelitatem,quamcirca
doctrina? libcnter animum attendebat,probatumque in discipulos ipsius exarde-
magistrum nequivtrant,
sanclismoribus ac Qdei non ficts constantia,misit exercuerunt. Siquidem Folcar-
scente ira ferventius
inpartesSaxoniceadpagumquidiciturWigmodia(a);
dum presbyterum cum Emmingo comite in pago
quo inibi auctoritate regali et ecclesias instrueret,
denominato Leri, Benjamin autem in Gibhriustri,
et populis doctrinam sanctae praedicationis impen-
Atrebanum vero clericum in Thiatmaresgao,Gervva-
derct.atquo viam salutis aeternse libere cunctis illic
lum quoque cum sociis suis in Brema,odio nominis
habitantibus nuntiaret.Quod ille ministerium devote
Christiani gladio peremerunt. Et ipsis quidem ita
susccptum officiosissime peregit ac pertransiens :

coelestia cfTusione proprii sanguinis feHci-

cunctam in circuitu dicccesim, multos ad fidem
Christi evangelizando convertit, ita ut in secundo
anno tam Saxones, quam et Fresones in circuilu
commorantes, omnes se pariter fieri promitterent
Ghristianos. Hoc ilaque factum est auno Incarnatio- Quomodo, durante
nis Domini 780 (b), regni vero memorati principis C
Caroli quartodecimo, qui tamen imperiali necdum
fuerat apice sublimatus, quem postca
verendissimi Leonis apostolici imperatorem Romae
consecratum, anno regni ejus tricesimo quarto, ca-
tholica Europffi consistens Christi venerata pariter
el gratulabunda suscepit Ecclesia. Si quidem impe-
rialis potestas, quae post Constantinum piissimum
Augustum apud Graecos in Constantinopolitana ha-
ad regna
tamen procella diutius
ter evocatis, persecutionis
postmodu'.n rebellantibus desaevit Saxonibus.
CAPUT VII.
persecutionc, Pxomam profectus sit,
et in Fresiam redierit.
Quo facto vir Dei cognoscens nullam sibi tunc
per manus re- temporis praedicandi opportunitatem inesse,arrepto
itinere,Pippinum Langobardorum regem adiit,sic-
queprosperocursuRomampervenit: ubi consistens,
multis lacrymiset precibus ad sedem sacratissimam
beati Petri apostolorum principis se cunctamque
fidelium turmam sedulus ac devotus divinae com-
mendabat clementiae illos praecipue, quorum cura
;

ctenus regnaverat sede, cum deficientibus jam inibi maxime cordi erat, ne forsan suscepta in partibus
viris rcgalis prosapiae,feminea magis directione res Saxoniae Christianitas machinatione diabolica tunc
administraretur publica temporibus ipsius per ele-
; penitus annullaretur. Inde autem discedens,et con-
ctionem Romani populi, in maximo episcoporum solatione venerabilis papae Adriani non modicecor-
aliorumque Dei servorum concilio, ad Francorum roboratus servus Dei, gaudens repedabat in Fran-
translatum est dominium quoniam et ipse cara-
: ciam. Quo itinere contigit divinam in eo etiam ope-
dem quae caput imperii fuerat,et multas aliastunc n ratam fuisse virtutem. Namque minister viri Dei,
in orbe videbatur tenere provincias, ob quod et jure vocabulo Aldo, qui aliraenta procurabat magistri,
Ceesarea dignus esset appellatione. Praefato itaque quamdam habebat patenam Iigneam,quae vulgo scu-
regni ejus tempore servus Dei Willehadus per Wig- tella vocatur, quam jugiter mundam ac nitidara ad
modiam ecclesias cocpit construcre, ac presbyteros mcnsam ipsius coram eo ponere solitus erat.quam
super cas ordinare, qui libere populis salutis ac ba- praefatus minister quodam die casu fractam reporit.
plismatis conferrent gratiam. Tempore itaque refectionis cum eam vir Dei requi-

(a) Philippus putat esse tractum illum trans Vi- risse ad Obacrum fluvium, ubi maxima corum mul-
surgim Saxonicum, qui.jam Verdensem et Bremen- titudo in loco qui Horheim appellatur, solitn sinmln-
aemopiscopalushabet. ConferdiplomaCaroli Magni tione baptizata dicitur non quod omnes, sed quod
:

supra. {Vidt' Patrologix tom XCVII.) ox iis multi baptipmum ficte susceperint. Exstal
(ft) Anno 780 id refcrt Eginhardus, qui omnium hujus argumenli epistola Adriani papae ad Carolum
onentaliump(^rt\uin^qjCQVL^^ &ijt,Carolo Magno occur- Magnum ordine 80 in codice Garolino {Vide ibid.).
1019 ANSCHARII HAMBUHGENSIS EPISCOPI 1020
reret, ministernegligcntiam quse contigerat ncqua- A religiose suscipiens, rursus venit Wigmodiam, et
quam ei celare vohiit sed hanc fractam fuisse nar-
; fidem Domini publice ac strenue gentibus pra^dica-
ravit.quam illcad se qualis crat statim defcrri prx- bat. Ecclesias quoque destructas restauravit, proba-
cepit. Sed minister ad locum ubi jacebat rcdiens, tasque personas qui populis monita salutis darent,
quam antea fractam reliquerat, ac si nihil unquam singulis quibusque locis pra?esse disposuit. Sicque
detrimenti habujrit,integram reperit Quam allatam ipr.o anno, divino ordinante instinctu, gens Saxonum
coram ipso lastus ac hilaris posuit, qui antea trcme- fidem Christianitatis quam amisorat, denuo recepit.
bundusetpavens,iramjusta; correptionispertimuit. Sed et totius mali auctor incentorque perfidiae Widi-
Quod ob gratiam sancti viri ccclitus factum non du- kindus eodem anno (c) regi se subdens Carolo, ba-
bilatur quamvis ipse elationem fiigiens magis in
:
ptismi est gratiam consecutus, sicque ad tempus se-
abscondito quam publice id fieri cupiverit.Igitur ab data sunt mala, quae illius fuerant ingesta pernicie.
itinere concepto rcversus, transivit ad locum qui Post hacc vero cum omnia pacifica viderentur,et sub
dicitur Asternacha(a) : ibique discipuli ejus,qui pro_ leni jugo Christi Saxonum ferocia, licet coacta,jam
raetum persecutionis passim dispersi fuerant, ad
ter mitescerent colla ; memoratus prajcellentissimus
eum sunt denuo copulati, Quos ille benigna conso- princeps in W^ormatia positus civitate, servura Dei
latione refocillans, ut pro fide Christi constanterin t^ Willehadum consecrari fecit episcopum tertio Idus
omnibus se agerent, pie admonere studuit. Quique Julii (rf), constituitque eum pastorem atquc rectorem
in eodem loco duobus fere annis demoratus, elegit superWigmodiam^etLaras^etRuistri^^^^^etAsterga,
solitariam inclausus ducere vitam ubi etiam non : necnon Nordendi ac Wanga ut inibi auctoritate :

mediocriter vivens, cum atque orationi ope-

lectioni cpiscopali et prajesset populis, et, uti cceperat, do-
ram daret, tum preccipuescriptioni interdum deditus ctrina salutari operibusque eximiis speculator dcsu-
erat. Namque scripsit ibi Epistolas beati Pauli in per intentus prodesse studeret. Sicque ipse primus
uno volumine, aliaque quamplurima, qua3 a succcs- ineadem dioeccsi scdem obtinuit pontificalem. Quod
soribus ipsius ob monimentum sancts recordationis tamen id tam diu prolongatum fuerat,quia gens cre-
ejus servata,hactenus manent inconvulsa. Multi dulitati divinas resistens,cum presbyteros aliquoties
quoque in eodem loco exemplis ejus et monitis ad secum manere vix compulsa sineret, episcopali
meliorem sunt vitam correcti, et ad scrvitium Do- auctoritate minime regi patiebatur. Hac itaque de
mini non ignaviter accensi. causa septem annis prins in eadem presbyter est
CAPUT VIII. demonstratus parochia vocatus tamen episcopus (/"),
;

Ordinatio sancii WiUehadi in episcopum. etsecundum quod poterat cuncta potestate praesiden-
lis ordinans. Pcrcepta vero consecratione pontifi-
Post ha^c autem itcrum venerandus Domini sacer-
(] omnibus etiam devotus se agere, et
cali, coepit in
dos regem adiit Garohim, qui tunc forle in castello
virtutum studia quae prius exercuerat, raultiplicius
consederatSaxonia3 Eresbur{h), proponcnsvohmtatis
augmentando cumulare.
suae devotissimam in praeparatione Evangelii pacis
affectionom, atque ipsius in hoc cequissimam requi- CAPUT IX.

rcns prfficeptionem. Qui pro consolatione laboris ac Continenfia ejus, ct alia pia opera.
prffisidio subsequentium ejus,dedit ci in beneflcium Namque a primaevis temporibus magnae vir iste
quamdam cellam in Francia, qu» appellatur Ju- fuit continentiae, ac devote Domino omnipotenti ab
stina prpcepitque ei ut iterum pro nomine Christi
:
ineunte servivit aetate. Vinum et siceram, ac omne
cocptam repeteret parochiam. Quod illc gratanter ac unde inebriari potcst, non bibit. Esca autera ejus

(«) Id cst in monasterium Asternacense,recentio- ctus est autem ineunte anno 780, supra cap. 5, tum
ribusEpternacense.Adamus.-«IpseWillehaduscum quia exacto praelaturae biennio mortuus est anno
LiudgeroIlomamvenit,ubisanctissimipapae Adriani 789. Certe hanc ordinationem Chronicon Moisacense
consolationerelevali,LiudgeruR in montem Casinum reponit anno 787, his verbis « Beatus Wiradus :

recessit ad confessionem sancti Bencdicti Willcha- ; (legendum Wilhadus) ordinatus est episcopus in Idi-
dus in Galliam ad sepulcrum sancli repedavit Wille- bus Julii superWiraoda, et super Kiusleri,et Asterga,
brordi.Itaquebienniouferqucrcclusi,contemplativ<B ]) et Cara, vcl Sordedi, et Wangia ct ibi docuit vcr- :

vita; operam dabant. » Legesis Acta bum Dei, et baptizavit eos in primis. »
sancti Willi-
brordi et sancti Liudgeri. (c) Rustri, Frisia; orientalis seu comitatus Emb-
(6) Ercslmrg, Saxonia; oppidum ad Wiseram flu- deni populi, medio sinu Jada appcllato dividuntur in
vmm, Carolo Magno frcquentatum. partes duas, e quibus qui eis Jadam Rustri et Rus-
(c) Nimirum anno 785, tcstantc
Eginhardo, qui tringi qui trans Jadam [i((/j«rf<3?,idcsttrans-Jadani,
;

WitikenduminAttiniacovillaCampaniffi Rhemensis Stadlariai, Sledingii cognominantur. Asterga rero

baptizatum fuisse tradit.VVdamus regni Caroli an-
num 18 recte notat. Lege ca dc re epistolam Adriani
papu; ad Carolum Magniim in tomo III Ilist. Kranc,
quae ordine 91 inlcr pontilicias.
•cst
f^/;Eumdeinsignat dicni Carolus Magnus in diplo-
inato superius adductn. Annum vcro 7S7 statuerc
nccessc esl, tum qiiia Willchadus ordinatus cstcpi-
scopus post.annosscptcm, (|uam in Saxoniam dire-
ctus cst a Carolo, ex auctoris eententia infra, dirc-
comitatui Embdano inclusa, Ostringa vulgo dicitur.
Lege Ubbonis Emmii librum II Rerum Frisicarura.
(/") En Willchadus ante episcopalem consecratio-
nem dictus est cpiscopus, nimirum ob cpiscopalia
munia.praedicationem scilicet,baptismi collationenrj,
prcsbyterorum variis in locis institutioncm, et ulia
id gcnus. Ilinc argumcntum sume cur sancti com-
pluros, prc-ecipuo in Belgio, cpiscopi dicantur. qui
lamen nusquam consecrati sunt episcopi.
1021 DE VITA KT MIHAGULIS S. WILLEHADI. 1822

erat panis et mel, olera et poma. Namque ab esu A rum pateat morsibus devorandus; noli noshumiles
carnium, a lacte et piscibus temperabat: nisi quod clientulos tua sanctitatis defraudare praesentia, ne
memoratus apostolicus Adrianus ci jam in novissimo videamur, sicut oves non habentes pastorem, erra-
propter valitudincs, quas in corpore tolerabat fre- bundi vagari. Cui beatus vir in ha!C compunctus
quentes, quo piscem comederet pra;cepit : cujus verba respondit Xoli, fili mi, me a Domini mei diu-
:

auctoritati ipse obtemperans,paululum indulgentius tius avocare conspectu, noli mihi temporalis mole-

in hac partc agere coepit. Praeterea nuUus fere dies stiam vitaj quaestuosis depromere vocibus : nec hic
transiit,quo non sacra missarum solemnia cum ma- longius vivere appeto, nec mori pertimesco ; tantum
gno fletu ac contritione cordis celebraret. Intentus Deum meum, quem toto corde semper dilexi, cui

erat jugiter lectioni atque meditationi sanctae do- tota intentione servivi, precari volo, ut mercedem
ctrinae, psalmodice quoque pariter studiosissime in- bonae remunerationis, qualem ipsi placuerit, mihi
vigilans,ita ut pene quotidie psalterium, aliquando pro laboribus meis clemens ac propitius conferre
etiam duo vel tria decantaret. His itaque et aliis dignetur. Oves autem quas mihi credidit, ipsi tuen-
bonorumoperumexercitiis virDeisuffultus,magnara das committo : quia et ipse, si quid boni facere po-
populis in suimetostentatione gratiam Domini prje- tui, illius potius virtute percgi. Non deerit ejus cle-

tendebat : sicque doclrina ejus duplici praefulgebat ^ rnentia, cujus misericordia omnis plena est terra.
oraculo, dum quod praedicabat ore, confirmabat Pia ergo devotione vir Domini coelo semper intentus,
exemplo. Pertransivit itaquc in circuitu succ diocce- et orationis su.-e ad Deum jugitcr vota praemittens,
sis vir iste beatus, confirmans populum Christianum sexto Idus Novembris, die Dominico (c), post solis

qui olim baptizatus fuerat, et prajdicationis verbo ortum, confessor Domini pretiosus in Christi re-
mullorum ad viam salutis errantium corda compun- quievit nomine. Cujus ad oxscquias plebs undique

gens. ^dificavit quoque domum Dei mirae pulchri- devota accurrens, patrem ac doclorem beatissimum
tudinis in loco qui dicitur Brema, ubi et sedem esse cum laudibus et hymnis ad scdem devehunt Bre-
constituit episcopalem, ac dedicavit eara Kalendis mensem : ibique eum in basiliea nova (rf) quam ipse

Novembris, die (a) Dominico, in honorem Domini no- aedificaverat.cum honore et reverentia condigna se-
stri Jesu Christi, sub invocatione sancti Petri apo- pulturffi tradiderunt.

stoli. CAPUT XI.

CAPUT X. Miracula circa eum posf mortem ejus, tom in sua

Qtiomodo in Plexem (h)xgrotaverit ct mortuus sit,
quam altera in qiuun Iranslatus esl basilica.

Bremx autem sepuUus. In quo loco multis et evidentiliuspersaepedemon-

Post haec vero cum stratum est signis quod isdem beatus vir vere Do-
studio piae intentionis cunctam
p
in circuitu perlustraret parochiam, ac docens ea mini sit miles electus qua? tamen incuria et negli- :

quae Dei sunt plurimos in fide corroboraret, pervc- gcntia praetermissa, non sunt alicubi descripta licct :

nit ad locum qui dlciluv Pleccaieshem, ibique consi- non pauci exstiterunt qui se scisse faterentur divi-

stens, gravi coepit corporis febre vexari, et de die nam in eodemlocosaepius,apparuisssevirtutem.Sed

in diem languor crescebat fortissimus, ita ut cum et in alteram postea translatus ipse basilicam (c)tem-

eo positi discipuli illius de vita ejus ulteriore jam poribus successoris ipsius bona; memoriae Willerici
desperare ca?pissent. Quorum unus, qui beato viro episcopi,cum inibi quamplura etiam per divinam
forte familiarius loquisolebat, nomineEgisriki'P/n'- dicatur operatus potentiam, non sunt ab aliquo re-
lippo, Egisrik], accedens ad eum, quasi deobitu ejus conditamemoriae,quae multorum assertioveraci pro-
trepidatione metuerent, ei lacrymabiliter ac quae- bat impleta miraculo. Non est tamen occultandum
stuose innotuit ; intentans etiam plebis commissce silentio, quod ad gloriam beati viri divinitus pate-
destitutionem admodum periculosam, qua; sub pa- factum, hactenus in Brem.ensi conservatum manet
storis regimine tunc tandem divino cultui parere ecclesia. Si quidem baculus hominis sancti, quem
videbantur. Noli, inquit, venerande sacerdos, quos episcopali more ipse gestare consueverat, post ob-
nuper Domino acquisisti, tam cito deserere noli itum ejus fidelium devotione in quadam fuerat arca
;

populum vel clerum tuo studioaggrcgatum tam ma- D repositus. Contigit autem domum,in quahaeceadem
ture relinquere, negrex adhuc infidetenellus lupo- arca degebat, subitanco flagrare incendio, et cum

(a) Anno proinde789,^quilitteraDominicaliDpra;-
ditus erat.
(6) In textu Plecateshem. Adamo in villa Pleceazzem
qu^e sita est in PiUstris. Surius edidit Bleckensee,
nunc loco haeret nomen Ple.xcm. Et est ibi in Visurgi
infra Aremam et novum eorum portum Fegcsack se-
cura navium statio, inquit Philippus Caesar.
(c) Anno eodem 789, post octo dies quam Bremen-
sem ecclesiam dedicaverat, supra cap. 9. Confer ca-
put 1 libri de Miraculis. Et iamen in ms. Choronico
Saxonico ejus obitus reponitur anno 790.
[d) Corpus ejus, inquit Adamus, Bremam deporta-
tum, in basilica S. Petri quam ipse a;dificavit, se-
pultum cst. In Chronico Saxonico eamecclesiam vi
fdusNovembris,dieDominicodedicassememoratur.
(g)Huc spectant Adami hajcverba ex lib. i, cap. 19:
« Villericus tres Bremae erexit ecclesias, quarum pri-
mam, scilicet domum S. Petri, de ligno lapidcam
fecit, et corpus S. Villehadi exinde translatum, in
orientali quod fecit oratorio recondidit. Narrantque
postcri hoc faclum pro timorc piratarum, qui pro-
ptcrvirtutem miraculorum confessorisnostri corpus
aufcrre maluerunt. >> Unwanus archiepiscopus ca-
pellam S. Willehadi combustam rcparasse dicitur.
1023 ANSCHAHII HAMBUIIGENSIS EPISCOPI 1024
domo pariteretiam arca cum omnibus quae-intus re- A liquefactum deflucret ; ipse cum esset urgenteus,
condita fuerant.penitusest consumpta.Sed baculum omnmo mteger est repertus. Et vere miranda in eo
ipsum in nullo funditu? ignis attingcre potuit vc- Domini potestas apparuit, ut qui vero igne
:
divini
rum in medio ignis ita est repertus incolumis, ut amoris vivens acccnsus fuerat, in ejus reliquias post
nec signum quidem ardoris in eo ullum apparuerit. mortem ipsius terrenus ignis non valeret. Creatura
Unde Dcus omnipotens in sanctis suis vere cst lau- enim Creatoris subjecta imperio, etiam vim natur?e
dandus, qui in minimis etiam rcbus meritum ipso- perdit, cum jussum dominantis attendit: nec potest
rum suis declarat fidelibus. Aliud
quoque contigit, aliquiddetrimentiquamvisnaturadictanteperficere,
quod aeque beatuni virum magni coram Domino cum vis uniuscujusque naturac in Creatoris pendeat
fuisse meriti prffimonstrat. Calicem quippe ejus, omnipotentissimavoluntate.Mansitauteminepisro-
cum quo sarrificium Dominoquotidie [fl/., continue] patu beatus Willehadus electus Domini pontifex an-
ofTerre sol.-bat, in quodam loco reconditum disci- nis duobus, mensibus tribus, diebus (fl)viginti sex,
pulorum ejus fidissima conservabat affectio. Ubi et peracto boni certaminis cursu feliciter migravit
etiara cum
ingestus ignis cuncta consumeret, ac si ad Dominum: cui est honor et gloria et potestas et
quid forte metalii fuerat opcre fabricatum, calore impcrium per infinita ssecula saeculorum. Amen.
(n) Eumdem calculum prsfert Adamus, Iioc ad- B quinque. Obiit autem senex et plenus dierum in
dito: « Pra^dicavitque tam Fresis quam Saxonibus Frcsia, in villa Plecazze, quaj sita est in Rustris. »
post marlyrium S. Bonifacii omnes annos triginta

INCIPIT DE MIRACULIS IPSIUS.

PRyEFATIO S. ANSGARII. ubique prassens est, potentia et majestate Creatoris

Dono omnipotentis Dei, qui gratuita pietatis sufe meritum ipsorum remunerantis, in omni loco domi-
prc-eordinatione quosque in Ecclesiasancta pastores nationis ejus fidelibus suffragari creduntur. Quod
constituit ac doctores, Axsgarius Bremensis Eccle- multisjametevidentibussaepiuspatefactum constat
siae pra3sul, universis per orbem concordi fraterni- remediis quia plurimi, sive inter tempestates ac
:

tate degenti fidelium societati, pacem et beatitudi- procellas fluctuum, seu inter alia quoque discrimina
nem in Christo orat
sempiternam. ^ positi, ad invocationem cujuslibet sancli subito se
Laudes Dei •quas sanctorum ejus acta miranda te- divinitus senserunt adjutos. Unde si qua Dominus
stantur, non debere silentio praeteriri, multotiesjam per sanctos suos miranda dignatus fuerit operari,
exemplis Patrum addiscimus qui plurima eorum
: jure ad notitiam plurimorum [supple deducunturj,
quai Domini pietas per servos suos in hoc cxercuit ut posteris in memoriamaneatspei,quod prioresob
saeculo,studiosius litteris commendavere, qua; non gratiam perceperunt fidei. Quapropter nostra quo-
solum viventium religiosam portenderent sanctita- que humilitas ea quffi in diebus nostris per potentiam
tem, verunr. etiam percnni vita cum Christo regnan- divinae operationis ad ostendenda merita beati pon-
tium immortalem prajmonstrarentgloriam. Revera tificis et confessoris Willehadi patefacta claruerunt,
enim qui hinc translati, adhuo tamen miraculis et litteris indagare censuit ut quae in antiquis olim
:

diversarum ope virtutum hic populis adesse cernun- venerata jure praedicavimus sanctis, nunc in lempo-
tur, magnam nobis sua? glorificationis dignitatem ribus nostris ab eo qui hujus nostrae, Bremensis vi-
ostendunt, et quanti apud Deum sint meriti, luce delicet Ecclesia;, primus exstitit pontifex, innovata,
clarius fideliuni patefaciunt cordibus. Sed et ma- toto cordis gaudentes adnisu suscipiamus pariter ac
gnum cathoIic« in hoc fidei declaratur indicium, collaudemus miracula.Non enim immemor Deus
dum quod invisibilitcr divina peragit sublimitas,ac n adhuc populi sui deseruit quos redemit: verum in-
si ocuiis conspiciat, indubitanter coelilus factum ter innumera paganorum infestantium discrimina,
Christiana non diffidit credulitas et sanctorum Acta
; omni penc solatio destitutis hanc supernae visitatio-
deputat meritis, qua3 in eis fiunt locis, ubi sacratis- nis voluit impendere gratiam, ut do divina multo
sima5 eorum condita) ct habentur et venerantur re- certius prassumcrent clementia, qui tantum tamquc
liquiaj. Quia licet solus omnipotens sit Deus Israel, Deo acceptum patronum, in spiritu velut et in cor-
qui dat virtutem et fortitudinem plebi suae, tamen pore, secum manare cognovissent : nec timcrent
mirabilis ipse in sanclis suis pra;dicatur ct colitur, licet vastatam denuo inhabitare palriam, in qua
quorum precibus fit ac meritis,ut prodigia et signa sibi adesse sanctissimi Patris non diffideYent merita
majestas operetur divina. Nec tamen solummodo Imo laJti desertas repctercnt sedcs, quos licet ho-
ibi sancti prodcsse cernuntur ubi tcmporaliter in stilis incursio fecerit cxsulcs, bonis exuberantes di-
cincribussuisac rcliquiis prwsentes fore videntur : vina rursus reconciliaverit benignitas neo despo- :

verum ubicunquc fidcliter invocati, per eum qui rent sibi prsesidia sancti in omnibus adfutura, oiyus
 :

1023 DE YITA ET MIRAGULIS S. WILLEHADI. 1026

virtutcm tani multiplicem in sanandis varic vexa- ^i^ promerui. Quod factum illa admirata cunetis illi

torum sensorcnt flagrare corporibus. astantibus confestim enarravit, et quod vere illu-

CAPUT PRIMUM. minata fuerit, raultorum testimonio'approbanlc pa-

tefecit. Sicque haec virtus in populo ad clarificatio-
Tempus miraculorum S. Willehadi.
nem Dei publice manifestata est.
Anno itaque Incarnationis Domini 860, regni vero
Rursus de pago Emisga feminaquaedam, nomine
domini nostri serenissimi prinripis Ludovici vicesi- Wimod, novein aunisca;citatem perpessa,cumquo-
mo octavo, indictione octava, in ecclesia Bremensi dam die vesportino tempore ad^ecclesiam conveni-
cccpcrunl divinitus agi miracula, et de die in diem
ret praedictam, ibique facta*oratione post vesperas
semper multiplicius crescere, ita ut jam longe latc- hospitium ubi erat mansura repetcret, subsequen-
qiie per populosrumor incrobresccret plurimus ve-
ti nocte ei quod ex amisso lumine
salutis ibi esset
re divinam in eodem loco apparuisse gloriam, et
remedium perceptura, in visu est denuntiatum.
morita beati VVillchadi in eadem basilica requie-
Cui rei ipsa ex voto"; utcunque creduia ecclesiam
scentishonorabili virtutumflore pullulare.Quoecum
statim adire studuit, ibique merita sancti toto in-
per multorum ora volutarentur, et tam in prajsentia vocans cordo, (iivina adjuta gratia, luminis quod
nostri, quam etiam absentibus nobis, publice multi
amiserat reccpit officium. Quod etiam ad gloriam
ibidem sanitatis adipiscerentur commoda, decrevi. ^ Dei
mullorum altestatione continuo patefactum
nms haec eadem litleris comprehensa posterorum claruit.
tradere memorioe, quo una nobiscum Deum qui in
Post hffic autem die Nativitatis sancti Joannis
sanctis suis operatur, omnis fidelium natio gavisa Baptistte in conventu populi maximo, septem ian-
collaudet. Et sicut prajsentes per singula qutc tuno
guidi a diversis sunt infirmilatibus liberati.
fortemirandacontigerint. inDomini laudibus tripu_
Quod
quiapersingulaenarrarenonnecessariumduximus,
diando conclamant, ila etiam post futura religioso.
duo tamen eorum quaj peracta sunt miraculorum
rum societas coeleslem in bcato viro congratulans
singulatim perstrinximus, quo ex his etiam cstera
admiretur potentiam. Abhinc igitur miraculorum
valcant intcllectu perpendi. Nempe una ex ipsis fe-
geslaordiriincipientes,pnmotempusquoqueipsum
mina qusdam fuit, ex vilJa in proximo sita Luidwi-
quo ha;c agi ca?perunt insinuanius, scilicet post
?u'ws/jW5wn,nominoSimod,qucetnbusauteoampliu3
Pentecosten, anno Nativitatis Domini supradicto,
mensibusoculorum privatalumine.ibidem nutuDei
post transitum vero beati viri circiter annis evolutis
gratiamprislinaj visionis recepit. Alteroverode villa
septuaginta.Qui tamen prius etin multis Dcodignus
ip3iusloci,videlicet Brema,exstitit morbo contracta
apparuit : qaanquam haec negligentia abolita, non
femina,quae in infantiadum fortuito ignisadustione
fuerint celebri pervulgatasermone. Deindc etnomi-
(* pede cremaretur, nulla subveniente medicina arti-
na eorumqui suntcurati, unacum valetudinismor-
culi sursum versi pene ex toto pedem ei subverte-
bo,- sed et loca quoquc in quibus vel progeniti, vel
bant. Quaemultisanniseamdemperpessamulestiam.
conyersati luerant, partim prout resse habebat, in-
pra>fato die, cunctis astantibus, pedis et arliculo-
terserendo texuimus quo ct veritas miraculorum
:

rum extensio sanitatem promeruit.

multiplicilis atlestata commendetur, et singuli ex
Porroex Larrisdevilla Sluttravocabulo, quanlam
propinquis vel vicinis suis ejus subsidio modicatis,
femina fuit por multos annos incurvata, quae non
quantam beati viri persenscrint gratiam, devotius
aliter ambulare nisi manibus reptando poterat, nee
rccognoscant.
omnino sursum respicere ad postremum quoque
:

CAPUT II
ita morbo perurgente debilitata fuerat, ut non,nisi
De quaiuor in aliis post morlcm ejus factis portaretur, aliquo devenire potuissct Quai etiam ha-
}niraculis. bcbat liliam, quam ex ipsa infantia nativo lumine
Igitur femina quaidam de Osteveihusun, Dida no- ca!citasobscuraverat. Hancitaque, auditamiraculo-
minc, por septem annos cajcata, dum quodam sab- rum virtute, simul cum filia propinqui vel vicini ad
batodominam suam,peteret, quo ad Ecclesiam pro januam Bremensis detulerunt ecclosia?. Quae inibi
cedercnt, illaquc responderet sibi tunc non licere, n posita, cum aliorum subvecta advenisset, mise-
fide
sed in crastinum mane die Dominico sesimul ituras ratione divina et de filiae illuminatione gaudere pro-
illastatimmaturediluculosurgcns suam acceleravit meruit, tt semetipsam gestans ac sursum erecta,
praeire dominam, atque ad ecclesiam, quadam dedu- propriis grossibus notas repedavit ad sedes.
conte 30 anicula, gressu properare veloci. Quo cum
CAPUT III
pervenisset, ibique orationi dedita solo prostrata
incumberet,subito divini muneris dono lumen rece- Alia quinque S. WillehadL miracula.

pit amissum. Cumque post eam veniens domina Item ex Laris de villa Falathrop, duae feminae,
ipsius basilicae penetraret intima, eamque ex ipsa una contracta et altera orba, cum ad eumdem lo-
loquela praesentem adesse cognosceret, repente ad cum deductae fuissent, divini muneris largitate in-
illam accurrit gaudens et dicens Mea domina desi-
: columes ad propria sunt reversae.
derati9sima,gratias Deo omnipotenti et laudes refe- Ex pago quoque supra dicto dc villa Bokkanhusun,
ro,4uiu raeritis beali Willehadi leoculis raeis videre quidam adolescen» multo jam tempore paralyticui
 1027 ANSCHARIl HAMBURGENSIS EPISCOPI 1028
atl eismdcm locum deduclus, divino nulu incolu- A usquc deorsum paralysi ila contracta extitit, ut de
mitati pristinae redditus- ad propria rediit sanus. membris ipsis nihil peuitus sentirct, nec quoquam
C;eterum dc pago Ostarburge, ex villa nomine cum scabello sese trahendo posset, quae
ire nisi
Baldrikeswjch, quxddim feniina,vocaljulo Adsuit, pa- ad sanctum perveniens locum, Domini miseratione
ralysi valdcgraviteret diu vexata,cum quadam die viribus reparatis, suis se pedibus quo voluit ipsa
Dominioa co adducta fuisset, et multi in eadem die, subvexit.
soptem videlicet vel octo, ex diversis curati fuissent
CAPUT IV
]anguoribus,ac post missae celebrationem hoc idem
Alia sex S. Willehadi mirucula.
populo denuntiaretur, et pro exhibitis miraculistam
clerus quam et populus laudes Deo debitas modula- Quidam vero homo indigena, causa paupertatis
tis decaniaret vocibus; subito ipsa e medio populi circumeundo stipcndiaquaerens,ad basilicamsancti
surgens, ad gradus altaris, ubi alii sgroti sanati dudumconvenerat Alexandri: quihabebatfiliastram
jacebant, coepit accurrere. Quse cum a circumstan- secum circumeuntem caecam, ct ipse quoque duplici
tibus ne in chorum clericorum canentium forte pro- poena multo temporeorbitantemsustinens, ubi cum
siliret, retineri conaretur.ipsa quod sibi praeceptum morarentur, contigit meritis sancti prajdictam filia-
fuerit, quo ante altare cum aliis sese coUocaret, -n stram ipsius unius oculi visionem percipere. Quo
menti alacri fatebatur. Visum namque ei fucrat dono exhilarati, ultcriora progredientes, ad orato-
quod sacerdos qui de aliorum sanitate populo an- rium pervenerunt Bremense ubi in oratione positi,
:

nuntiaverat, ei quoque ut surgens cum cacteris ad beati Willehadi intercessione multiplici sunt foenore
altare procederct manu annuerit.Cujus rcquisita in- ditati.Namet ipse amborum visionem percepit ocu-
lirmitato ac sanitatc patefacta, omnes ad laudan- lorum, et filiastra ipsius alterius quoque illumina-
dam omnipotentiffi divinee majestatem, atque extol- tione est gavisa. Quod cum fidelium qui adfue-
lenda bealissimi viri merita, tanto instantius, quan- rant denuntiaretur testimonio, plebs omnis exsul-
to et iterata virtute optabilius, corde compuncti tando laudem Deo dedit.
lacrymisque prac gaudio obortis denuo alacres per- Prteterea ex pago Nordwidu quidam homo ad limi-
sonuerunt. na memoratimartyrisolim transierat Alexandri,qui
Denique ex Waldsatisqu.-cdam fuitfemina de villa mutus simul et surdus diutino labore ab infantia
Willianstedi,nomine Ikkia, quaj septem annis visus miserabili potiebaturvexatione, meritispraefati JMar-
fuerat caecitatem perpessa : cui cum de prajfato loco tyris auditum percepit. Ultra vero tendens, et ad
signa miraculorum jam fama vulgante ubique per- basilicam Bremensis Ecclesias perveniens, divinae
crebrescerent, quajdam vicina sua exbortans dixit : largitatis clementia loqui pariter et audire beato
Quare non et tu sanctum Dei exquirere conaris, ut C Willehado interpellante promeruit.
tibi quoque lux oculorum patefacta clarescat? Illa Itcm ex Laris dc villa Otishusun, cujusdam Fride-
autem se libentissime itavelle respondit verum hoc berni filiaomnibusmembrisdiutinofuerat contracta
:

tantum suo repuguare desiderio, quia non haberet languore, quae ad pra;dictam deducta basilicam,
ductorem. Cui illa denuo subjunxit Ecce, si alium :per dies septem gravissimam in corpore molestiam
non habes, ego te quomodocunque potero illuc de- pertulit, ita ut jam peneex animis pra?doloriscre-
ducam. Cujus illa promissum, quia aliud sibi nescie- deretur magnitudine. Sed tandem, divina annuente
bat refugium, gratantissime accepit. Erant autem clementia levius agi cccpit; et ad pristinum repa-
ambaj pauperculae. Arrepto itaque itinere ipsae duae rata officium, meritis sancti incolumitatcm reccpit,
tantummodo, Domini secum comitante gratia, ad quajpaternam revisens domum,omnibussana mcm-
pra3fatumtandemperveneruntsanctuarium,ubicum bris, parentibus ac vicinis festivum plane exhibuit
devote precibus insisterent, illa quae caeca fuerat, gaudium.
subito iliuminatur, etconversa ad sociam suam De Steornigis quoque ex villa Grandikcbard [al.,

subridens atque congratulans dixit. quam bene, Gandrikesard], quaedam femina, Herimod nomine,
quam bene mihi tuum contigit audisse consilium, ut duobus annis surda exstiterat quffi ad praidictum :

sanctum Dei perquirerem! ecce una tecum lumen n dcveniens locuni, intercessione sancti audiendo rc-
coeli video. Hoc ilaquc factum statim publicc praedi- dire meruit.
catum, magnam populis divinae miserationis spem Item dc Laris de villa Falathorpc, dua3 illuc adve-
dedit :quoniam secundum Psalmist;c dictum, illi nerunt feminaj, una incurvata,nomine Hataburg,et
dcrelictus est pauper. Ideoque et ipse refugium est alteraorba.nomine Macs\Yid,qua; divinum ibi flagi-
pauperum intribulatione,pupillo quoqueetorphano tantes prajsidium, ambae cum sanitatis gaudio pro-
ipse promptus erit adjutor {Psal. ly, 34}. Recepto prias sedes la3tabundae repctierunt.
itaque luininis visu ipsa jam non sociaducente, sed Porro defrege villa publica,qucedam puellamulto
paritcr comitanto, ad suum sana rediit tugurium, temporc omnibus infirmata membris nihil omnino
Domini laudcs scmpcr cantando, et comparis suffi virium in proprio rctinebat corpore. Ad confessio-
salutaria monita gratias jugiter refercudo extollens. ncm itaquc dcducla sancti, divina largitatis muni-
De pago eodem qua)dam fomina aeque Ikkavocata ficencia et virium possibilitatem, et totius corporis
tuerat,quaD pcr multa annorum curricula a cingulo reccpit sanitatem.
1029 DE VITA ET MIRACU LIS S WILLEHADI. 1030
CAPUT V. A nec in lecto sc in alterani partom absque adjutorio
Alia seplem Willehadi miracula. posset movere, nec nllius membri aliqua prorsus
commoditate potiretur. Quam cum amici fido cxci-
CKterum de Sturmi ex villa Ekina, quaedam fe-
tatiad confessionem deveherent sancti, ibique in
mina, vocabulo Gerswid, caecitatcm multo tempore
medio positagrabato, ac si feretrotanquam prasmor-
passa, in eodem loco posita, lumine est privato do-
tua decubaret, subito sana prosiluit e lecto, etpro-
nata.
rumpens in medium laudes concinebat Domino.
Similiter quoque d.eSteiithorpepa.g\ [f., pago] quae-
Ncc jam curans grabati praesidia, in pace dimissa,
dam femina diutius caeca, dum orationi decumbe-
viam qua advecta fuerat, propriis gressibus ambu-
ret, auxiliante beato viro luminis est curata reme-
labat intrepida.
dio,
Porro de villa Bouchem ex pago Lohingaho, quiE-
Denique ex Fresia, de villa Vestanko, quidam c®-
dam femina Hiberin [rt/.,Siberin] vocata,cum infir-
cus vir Meinradus eo adveniens, superna illustra-
mitate cogente omnibus esset membris invalida,ita
tus gratia, luminis recepit officium.
ut nihil ei virium in proprio esset corpore, beati
De LBris ex villa Hahthoreimund nomine, novem
viri meritis ibidem sanitatem adepta est integer-
annis caecala, sanctissimi viri precibus longe opta-
rimam.
tam ibi recipere visionis promeruit gratiam. g Rursus de Laris cx viila Eggrikeshusun,
Ex Wigmodis autem, de villa Midlistanfadarwrd, quaedam
femina ab infanlia ita exstiterat nianea, ut nulli
quidam homo, manu multis admodum contractus
unquam usui aptari altera fuerit manus, qua? cum
annis, ibidem Domino tribuente incolumis est red-
in sancto posita loco auxilium divinae miserationis
ditus.
corde posceretintimo, subito sanamanibusplaudens
Item de Wlgmodis ex\il\aWestristanbeveriaisxli,
utrisque,jubilationem Deo in voce reddebat exsul-
femina, Thiadgardis nomine, diu Cc-eca, ibidem est
talionis.
illuminata.
Sed et de Liastmona qua'dam fuerat ancilla vene-
De Sturmi vero, ex villa Ekcjnon [al., Ekynon],
randi comitis Hirimanni, quam ipse causa operis
Akko quidam vocabulo,jam quodam in brachio vul-
textrini in domo sua Hethas cum aliis ancillis esse
neratus fuerat : cui cum nullasubveniret medicina,
praeceperat. Qua; cum ibidem posita dominico ines-
armumadomniaoperamultisannisinermemhabuit.
Qui illo veniens, ct dierum suorum otiosam con-
set servitio, occulto quidem, sed recto Dei judicio
sumptionem deplorans, auxiliumque beati viri expo-
alias sana, loquelae tantum est amissione damnata.
Qua cum diutius molestia premeretur, nec aliquid
stulans superna donante gratia, cum diu dolore
;

prorsus loquendo resonare valeret, praedictus co-

brachii torqueretur, tandem sanatus porrectam ex- p
mcs miseratione Domini compunctus, libertalem ei
lendit dexteram. Pro cujus incoliimitate cum omnes
pro animaj suae tribuit remedio sicque inde dimis-
Deo gratias retulisset, ille domum reversus fiducia
:

sam ad propria redire permisit liberam. Deducta

suae jam admonituset de Dei misericordia
sanitatis
igitur a comitibus, ad Bremam pervenit, statimque
certissime confisus, uxorem suam quse multo jam
ecclesiamadire devota(ut creditur) intentione cura-
tempore in ca^citate permanserat, secum ipse ad eam-
dem reduxitecclesiam. Ubi cum pro concesso reme-
vit.Namque rerum effectu claruit quid ipsa fideli
mente tractaverit. Properans quippe ad fores ec-
dio vir fide corroboratus,mulieri beneficium,et mu-
clesiae, statim misoricordiam Domini sibi obviam
lierquoquevirisuidoctrinisadmonitaDominumsibi
inhiantcr posceret adesse propitium, ccElitus inspi-
sensit. Nam in ipso introitu basilicae, eum ingrede-

rato lumine, subito mulierclare ccepit cuncta videre:

rctur fores atrii, impedimento linguae repente reso-

quod statim in populo declaratum magna fidei tribuit

luto, altius exclamarc ac laudes Deo canere cojpit

incitamenta, et cunctorum animos ad crednlitatem

divinae confirmavit potentiae. Cumque
salute clerus ac populus personaret, ipsi ad propria
gaudentes reversi, tanto alacrius atque studiosius
labori cceperunt insistere, quanto se meminerunt
otiose vacantes dies multos antea perdidisse.
CAPUT VI
Alia quinquc S. jnilehadi miracula.
De Laris quoque concepta jam dudum divinacre-
verunt miracula. Nam quidam Bhoudwig, ex villa
Stenbike, tribus annis mutus, cum inibi
lium beativiri imploraret tacitus, divina miserante
gralia, aperto ore subito Domini cojpit enarrare
magnalia.
Itemde villa Restereflel [al., Rehrereflet],
fcmina mullis fuerat annis morbo ita contracta, ut
Cujus cum causam coram positi requirerent, quaj
gesta fuerant plane ac dilucide enarravit. Sicque
pro eorum
h.-KCvirtus -Bliorum etiam tcstimonio in populo de-
clarata, beati viri merita cumulavit eximia. Quae
inde ad paternam se transferens domum, cum ipsa
D
hilaris iret ac laeta, sanitate simul ac libertate do-
nata, parentesquoque ac propinquos ex suo fecit
adventu ac prosperitate gaudere.
CAPUT VII
Alia septem S. Willehadi miracula.
positus auxi- Item de Bremispuellaquajdam nomine Wige,diu
muta, et omnibus quoquemembris contracta, ita ut
non aliquo nisi ab aliis delata sese transferre pos-
set, ineodem loco meritis heati viri, et loquelae
quadam usum, et membrorum omnium reccpit officium.
etiam de Vpriustri qua;dam femina ex
 ;»:]! ANSCIIARII EPISTOLA 1032
doxLiM parte a tempore nativitalis manca, nomine A GAPUT vni
Tethilois, Domino auxiliante, ibidem est sanata.
Conclusio miruculorum S. fFUtehadi.
De Wigmodis a.uiem,ex\i\\!iMedemahem, femina Fueruntprseterea multicausarecuperandaesalutis
quajdam, Ida vocabulo, novem anniscaecitatem pas- ad eumdem locum properantes, meritis beatissimi
sa, ibidem Domini gratia oculorum donata est lu- pontificis in via sanati, quorum aliorum relationi
ciilua claritate. innotuitsanitas, quia nequaquamipsi, uti cceperant,
Caeterum de Riustri ex villa Smalonflet, quasdam locum sanctum expetere curaverunt : verum magis
femina, Dissith nominata, per undecim menses uno sanitate donati, ex itinere redeuntes ad propria fe-

oculo caecala, ille adveniens, beati viri meritis am- stini cum gaudio sunt reversi, Dominum et beatum
borum se gavisa est potitam lumine. Willehadum magnificis laudibus proedicantes.
Verum nos, ne prolixior narratio oncrosa fiat
Femina quaedara ex villa Thadingcn, Egilmate vo- legentibus, heec et alia multa intermisimus, qua; ta-
cata fuerat, quaj longo temporemorbo paralytico men plurimorum ore vulgata in populis habentur.
horrendum in modum
tandem miseratione
afflicta, Corpus autem ipsius sancti, quod jam tunc a loco
divina ad sanctura perveniens locum, ibidemque requietionis suas in alteram translatum fuerat basi-
instanter Deum deprecans, paralysi iiberata, repa- B licam, nos cum maxima fidelium turma ac cleri in-
ratis viribus Deo gratias cgit, et cum gaudio do- numerabilis conventu exinde sublatum feretroque
mum rediit (6). impositum, magis populorum vocibus in laudem.
Deiac beati viri concrepantibus,diedepositionisiIIius
Sirailiter quoque ex loco Cilirothe nuncupato, fe-
innova quam tunc dedicavimus, collocavimus basi-
minaqua^dara lurainisofficiodiu destituta, cum pri-
lica: ubi honorificecompositura, magnifice postmo-
mum ad eumdem locum pervenit, ibique orationi
dedita, solo prostrata incubuit, subito divini mu-
dum atque innuraeris claruit virtutum indiciis, et de
die in diem meritis beati viri multiplicia inibi cre-
neris dono luraen recepit amissum.
scunt miraculorum signa. Agitur autemdiesdeposi-
Rursus de Liastmona, nomine Rotgardis feraina tionis ejus simul et translationis corporis vi Idus
qaedam clauda, cura illic auxilium beati viri serio Novembris, ad laudem et gloriam nominis Domini
imploraret, divina miserantegratiasanata, propriis Jesu Christi, qui cum Patre et Spiritu sancto unus
gressibus cura summa animi voluptate ambulabat et verus Deus vivit et dominatur per immortalia

intrepida («). ssecula saeculorum. Amen.

(«) Variant editi in verbis. C (6) Hic desinit codex Corbeiensis.

ANSCHAPJI EPISTOLA

In nomine sanctaa et individuae Trinitatis Ansga- huic legationi contigerunt. Quapropter suppliciter
rius, gratia Dei archiepiscopus, omnibus sanctffi deprecor ut apud Deum intercedatis, quatenus haec
Dei Ecclesiaa praesulibus in regno duntaxat Ludo- legatiocrescere et fructificare mereatur in Domino.
vici regis commanentibus. Jam enim Christo propitio et apud Danos el apud
Nossevoscupio,quiainhocIil)elloeontinenlurqua- Sueones Christi fundata est Ecclesia, et sacerdotes
liter Ebo Rhcmensis archiepiscopus, divino afflatus absquo prohibitione proprio funguntur officio. Pre-
Spiritu, tcraporibus domini Ludovici imperatoris, cor etiam ut has litteras in bibliotheca vestraad per-
cum consensu petuam memoriam reponi faciatis; et proul locus di-
ipsius ac pene totius regni ejus syn-
odi congregatae, Romam adiit, ctaverit, tam vos quam successores vestri, ubi uti-
ibique a venerabili
papa Paschali publicam evangelizandi licentiam in litatem perspexeritis, notum omnibus istud facia-
par'ibus Aquilonis accepit:et qualiter postea Ludo- D tis. Omnipotens Deus faciat vos omnes hujus ope-
vicus imperator hocopussublimavit,scque in orani- ris pia bcnevolentia participes, et in coelesti gloria
bus largum praebuit et benivolum ; et caetera quae Christi cohaeredes.
1033 APPENDIX. — DE MISSIONE S. ANSCHARTI. 1034

APPENDIX
LUDOVICI PII PR^CEPTUM
De missione S. Anscoarii ejusque ordinalione.

In nomine Domini Dei et Salvatoris nostri Jesu ^ gentium, velquialocusillelucrandisadhucgentibus

Christi, LuDOVicus,divinapropitianteclementia,im- videbatur aptissimus.disposueratconsecrariepisco-
perator Augustus. pum ut ipsa occasione vel auctoritate summa in ipsis
,

Si specialibuscujusquefidcliumnostrorumneces- terminis gentium,sedulitatepraedicandisanctamul-

sitatibus perspectis, subveniendum esise imperialis tiplicaretur Ecclesia, dumvicinorumipsiusnovitatis
auctoritas monstrat, quantomagisad debitamgene- episcoporum multa latitudiniscura non sufficiebat,
ralitatis providentiam sequumdignumquepertinet, discurrere per omnia.Delegavitetiameidempresby-
ut et Ecclesia? catliolicae atque apostolicae, quam tero quaindam cellam,Hrodnace vocatam, quatenus
Christus suo pretioso sanguineredemit, eamqueno- eidem loco periculis undiquecircumdatofieretsup-
bis tuendam regendamque commisit, piam ac sollici- plementum. Sed quia consecrationem jamdictiviri
tam in cunctis oporteat gerere curum; etutinejus velox ex hac luce transitus pii genitoris nostri in
provectu vel exaltationecongruam adhibeamus dili- dicbus ejus fieri prohibuit: egoautem,quem divina
gentiam, novis ad ejus necessitatem utilitatem clementia in sedemregniejusasciverat,cuminmul-
atque dignitatem pertinentibusrebus,nova, imone- tis regnidisponendisnegotiisinsisterem, hocquoque
cessaria et utilia provideamus constituta. Idcirco praedictipatrismeistudiumreguiinfinibusperactum
sanctaa Dei Ecclesise filiis, prsesentibusscilicel etfu- minuscauteatlenderem,suadentibusquibusdamjam
turis, certum esse volumus qualiter, divina ordinante dictam cellam ad Indammonasterium contuli,vici-
gratia nostris in dicbus. Aquilonalibus in partibus, nam vero parochiam vicinis episcopis interimcom-
in gente videlicet Danorum siveSueonum, magnum mendavi. Nunc autemtamproptersupra scriptaec-
coclestis gratia prajdicationissiveacquisilionis pate- r» clesiastica lucra in ggntibus demonstrata, quam et
fecitostium ita ut multitudo hinc inde ad fidem
: propter votum pii genitoris nostri, ne quid ejus studii
Christi conversa mysteria coelestia ecclesiasticaque imperfectum remaneat,statuimus una cum consensu
subsidia desiderabiliterexpeteret. UndeDominoDeo ecclesiastico,pr33fata ultima in regioneSaxonicatrans
nostro laudesimmensaspersolventesextollimus,qui Albiam inloconuncupatoHammaburgcum universa
nostris temporibus et studiis sanctam Ecclesiam, Nordalbingorum provincia Ecclesiae proprii vigoris
sponsam videlicetsuam, locisinignotis sinit dilalari constituere scdem.Cuiet primumpraeesseatque so-
atque proficere. Quamobrem una cumsacerdotibus lemniterconsccrariper manus Drogonis Metensiset
cieterisqueimperii nostrifidelibus,hanc Deodignam summae sanctae p;ilatinae dignitatis praesulis, Anga-
cernentes causam valde necessariam atque futurae riurafecimusarchiepiscopum, astantibus archiepis-
Ecclesiffi dignitati proficuam, dignum duximus ut copisEboneRhemensi,HettiTreverensi,etOtgarioMo-
locum aptum nostris in finibus evidcntius eligerc- gontiacensi,cum plurimis aliis generaliin conventu
muSjUbi sedem episcopalem por hoc nostr.nc auctorita- totiusimperiinostripra3sulibiiscongregatis,assisten-
tis prfficeptum statueremus:unde ouines iline barbartc tibusquoquespecialiteretconsentientibusatquecon-
nationes ffitern.-c vitaB pabulum iacilius uberiusque secrantibusHelingau(losiveWillericoepiscopis,aqui-
caperc valerent, et sitientessalutisgratiaprae mani- busjamdictajparocbiaepartesa nobis sibiolimcom-
bus vel oculis haberent incessanter, insuperet ma- mendatasrecepimus.Cui,videlicetAugario,quiaprae-
gnorum progenitorum sacra lucrandi studianostris fatis in gentibus h;BC nostrisindiebusdignissimain
in diebusnunquam deficcrent. Genitor etenim nosler convocationc gentiliumvelrcdemptionecaptivorum
gloriosa; memoria; Carolus omnemSaxoniam eccie- „ monstrata sunt lucra, tam nostra quam sancta;Ro-
siastica;reUgionisubdidit,jugumqueChristiadusque ^ mana; Ecclesi;csedis auctoritatehancDeodignam in
ad terminos Danorumatqueblavorum,cordaferocia gentibus commisimus legationem, ac proprii vigoris
ferro perdomans, docuit. Ubi inier has utrasque ascriberc decrevinius dignitatem. Et ut haec nova
gentos, Danorum videlicet sive Wandalorum, ulti- constructio poriculosis in locis ca;ptasubsistoreva-
mam Saxonia; partem sitam, et diversis periculis, leret, nec praevalentebarbarorum sa;vitiadeperiret,
temporalibusvidelicetetspiritualibus.interjacentem quamdam cellam rMrAo/inuncupatamtamhuicnova^
prospiciens, pontificalcmibidemsedemfieridecrevit constructioni perenniter servituram, quamsuaesuc-
transAlbiam.UndepostquamterraNordalbingorum cessorumque suorum in gentibus legationi ad no-
laxatacaptivitate.quamobmultamperfidiaminipsis stram nostrajque sobolis perpetuam mercedem di-
Christianitatis inltiis patratamperseptenniumpassi vina;obtulimusm;ijestati.Hominesquoque quiejus-
sunt, ne locus ilic a barbaris invadei-ctur, Ecberto dem cella; bencficiahaberevidenturabomni expedi-
comiti restituerepra;ceperat,nonjam vicinis episco- tionevcl militiasivequaiibetoccupationeabsolvimu3
pis locumillumcommitterevoluit.Sed nequisquam ut idem venerabilisepiscopus ad hanc Deo dignam
eorum hanc sibi deinceps parochiam vindicaret, ex peragcndam in provisistemporibus legationemnul-
remotis Gallia; partibu3quemdamepiscopum,Ama- lum in hoc patiatur impedimentum: donaveroquae
larium nomino, direxit, qui primitivam ecclesiam ex eadem cella nostris partibus daro solebant, et
ibidem consecraret. Sed eteidemecclesi;c sacrasre- nobis quoquesucccssoribusquenostrissimiliterdari
liquias ac plura ecclesiastica munera pia largitato volumus. Iiis exceptis majus rainusve in convoca-
specialiter destinarecuravit. Postmodum verocapti- tionc paganorum, vcl redemptionecaptivorum, sive
vis optatam adpatriamundiqueconfluenlibiis,eam- D cjusdeni sedissuppleinentomultimodispericuliscir-
dem parochiam cuidam presbytero, Ileridac nomine, cumdato, velibidemDeomilitantiumsolatio, obamo-
specialiter comniendavit,quemunivers;eNordalbin- rem Dci ac beati Sixti confessoris ejusperpotuode-
gorum Ecclesia;, vidclicet nc ad ritum relaberentur legamus. Res quoque proefatos sedis ct pra;scripU

gATROl. CXVIII.
1033
mrinasterii subplenissimaflofeiisionecLimmuniLatis
tuilione vi)Iuniup i:L consislunt ac tueantur:"1ia ut
nullus judexpublicus,autaliaquffiiii)etpotestatepu-
blica pr;pdita pcrsona, deeorum rebus freda, tributa,
mansionatiros, vel qaratas, aut teloneum, vel lide-
jussorestollere,authominesipsorum tam litosquam
et ingenuos, super terram eorummanentesdistrin-
gere; necullaspublicasfunctioues,auLredhibiliones,
vel iilicitas occasiones rcquirerc vel exigcrepra?su-
mat. Sed liceatpra-dictovenerabiliepiscoposuisquc
successoribus, ac omni clcro sub eorum regiminc
ORDO RERUM 1036
\ consliluto, qnietc in Dei serviliodcgere,otpronobis
prolenMC noHtra, atquc statu lolius' impcrii noslri,
divinam misericordiam exorarc. Etuthrccauctoritas
suivigoris pcrpiUuam oblineat (irmitatem,manu pro-
pria subtereamlirmavimus, ctannulinostriimpres-
sione .«ignare jussimus.
Dala Idus Maii, anno Christo propitioxxiimperii
domini Ludovici piissimi Augusti, indictione xii.
Actum Aquisgrani palatio regio, in Deinominefeli-
citcr. Amen.

EXEMPLAR
DECRETI VENERAND.E MEMORI.E GREGORII P.\P,E IV DE EADEM RE.

Gresorius episcopus, servus servorum Dei. B interim committimus. Strenui

Omnium fidelium dignoscenticTe certumessevolu-
mus qualiter boata) memoria:! pra?cellcntissimus rcx eligatur scmpcr successio. Omnia vero a venerabili
Carolus tempore pr,Tdcccssorum nostrorum, divino
aftlatus SpiriLu,gentemSaxonumsacrocultu subdi-
dit, jugumque Christi, quod suave ac leve est, ad-
usque terminos Danorum sive Slavorum corda fcroci-
ferroperdomansdocuit,ultimamqueregniipsiuspar-
temtransAlbiamintcrmorliferapaganorumpcricula
constitutam, videlicet ne ad ritum relabercturgen-
tilium,veletiamquialucrandisadhucgcntibusaptis-
simavidcljatur, proprioepitcopalivigoresubdcrcde-
creverat. Sed quia alTectum morsprohibucral. suc-
cedente ejus pra}ccllentissimordioLudovYico,i!upe-
latin.T provideniia?
vero pr.Tdicatoris pcrsono). tantoque officio aptoB,
principe ad hoc Dco dignum ofliciumdeputata.pa-
tria etiam pia ejus vota aucioritate firmamus^om-
nemque resistcntem vel contradiccntem.anathema-
tis niucrone percutimus, aique perpeiua ultione
reum diabolica sorte damnamus;utculmenaposto-
licum more prffiilecessorumnostrorum, causamque
Dei pio afTectu zeiantes, ab adversishincindeparti-
bus tutius muniamus. Et quia te, charissime fdi
Ansgari, divina clomentia nova in sedc primum
dispnsuii esse archicpiscopum,nos quoquepallium
til)i ad missarum solemnia colebranda tribuimus,

ratore Augusto, pium studium sacri gonitoris sui (|uod tibi in diebus iuis,utiel ecclcsiffituajperpetuo
efncaciter implevit. Qu.-c ralio nobispcrvenerabilcs stalu manonlibus privilegiis, uti largimur. Idcirco
Ratoldum sivc Bernodum cpiscopos, nocnon ot Ge- hujus indumenii honor niorum a te vivacitate ser-
roldum comilem vcl missum vencrabilem, rclalacst vandus est. Si crgo pastores ovium sole goluquepro
confirmanda. Nos igituromncmibi Deo dignamsta- gregis sui custodia, ncquaexeisauterrandopercat,
tutam providentiam cognoscentes. instructi etiam n aut ferinis lanianda morsibus rapiatur, oculissem-
prffisentia fratris liliique nostriAnsgarii,primiNcr- per vigilantibus circumspeciant quanlo sudore ;

dalbingorumepiscopi, pcrnianusDrogonisMetensis quantaque cura debeamus essc pervigiles, nos qui

episcopi consecrati, sanctum studium magnorum pastores animarum dicimur, attendamus; et ne
imperatorum tam pra^sentiaucioritate. quametiam susceptum oflicium in terronis negotiis aliquatenus
paliii dationcmoreprajdeccssorum nostrorum robo- implicaro debeas, admoncmus. Vitaitaquetua liliis
rare decrevimus: qualonustanta aucioritatc funda- tuis sit via: in ipsa, si qua fortitudo illis inest,di-
tus prffidictus lilius noator cjusquo successores lu- rigant; in oa, quod iuiilentur, aspiciant: inipsa,se
crandis plebibus insistontcs adversus tcntalioncs semper considerando, proliciant, uttuum poslDeum
diabolivalidiorcscxislant.Ipsumtiuerdium nostrum, videatur esse bonum, quod vixorint.(.'or crgotuum
jam dictumAnsgarium, legatuminomnibuscircum- ncqueprospera,qunetemporalitcr blandiuntur,oxtol-
quaque gentibus Sueonum sive Danorum, necnon lant, neque adversa dejiciant; dislrictum mali co-
etiain Slavorum, vcl in ca^teris ubicunque illis in gnoscant, pium bcnivoli scnliant. Insoutcmapud te
partibus constitutis divina pietas ostium aperuorit, culpabilem malitia aliena non faciat; reum gratia
una cum Ebonellhomensiarchicpiscopo,statucntes non excusct. Viduis ac pupillisinjusteoppressisde-
ante corpus ct Confcssionem sancLi Petri,publicam fensio tua subvoniaL. Ecce, fraler charissime, inter
evangelizandi tribuinms auctoritatcm ipsamquo
: muUa alia isia sunt sacerdotii, istasuntpallii ;quse
sedem Nordalbingorum, Ilammaliurgdictam, inho- si studiose sorvavcris, quodforisaccepisseostondc-
nore Salvatoris sancla^tjue cjus ct intemoratajgeni- ris, intus habobis. Sancta Trinitas fruternitatem
tricis sempcr virginis Maria; consecraiam, archi vcstram diu conservarc dgnetur incolumem, atijue
-

cpiscopalemdeincepsessedecernimus.Gonsecratio- post hujus sajculi amaritudincmadporpctuam per-

nem voro succedentium saccrdotum, doncc consc- ducat bcatitudinem.
crantium numerus augcaturexgentibus, sacra; pa-

ORDO UERUM OUM m HOG TOMO CONTmENTUR.

- lloM. VI. — Subbato Quatuor Tcmporum. 39
H.\YMONIS OPERIJM PAUS SEGUNDA. lloM. VII.— Dominica iiuarta adventus, 41
muiu/F.. lloM. VIII.— In Tigiliis Nativitatis Domiiii. 47
IloM. IX. — lu di(! sancto Nalivitatis Domiiii. 54
IIOMILI/E J.E TEMPORE. lloM. X. Do saucto Stepliauo protomartyie. 64
lloM. .\l.— Dc saucto Joaiaieevau!j;elistK(!l apostolo.
MoMiLiA i>RiM.\. — Dominica priuia Ailvciilns. II 70
HoM. II. — Doniiuica socunda. 17 IloM. XII. -— Dc sanctis lunoocutibus. 75
IloM. III.— Dominica terlia. J'j lloM. XIII. ^ Dominica iufra oclavam Nalivilatis Do-
HoM. IV. — Keria quarta Ouatuoi' Toniponnn. 31 miui. _ 83
HoM. V. — Furis sexlu Quuluor Teiiiporuiu. JG JloM. XIV. - In Circumcisioue Doiniui. 90
 1037 QU.E IN nOG TOMO CONTiNENTUR. 1088

HoM. XV. —
In Epiphania Domiui. 107 HOM. XCV. —
In die sancto Ascensionis Domini. 3i0
HoM. XVI. —
In octava Epipliania;. Ho HOM. XCVI. Item in dic saucto Ascensionis Domini.
HoM. XVil. —
Dominica i)iima post Epiphaniam. 120 512
HoM. XVIH. —
Domiuica n. 126 HOM. XCVH. —
DomiuicapostAscensionemDoniini.549
HoM. XIX. —
Domiuica HI. 1.37 HoM. XCVIH. —
Itcm Domin. iu Ascens. Domini. .350
HoM. XX. —
Domiuica IV. 147 HOM. XCIX. —
In vigihis Pcntecostes. 554
HoM. XXI. — Doniiuica in Sepluagcsina. 154 HOM. C. —
In die saucto Peutccostes. 556
Hi)M. XXII. — Domioica iu Sexagesiua. 16.") HOM. Cl. —
Feria secuuda Penlecostes. 562
HoM. XXIII. — Domiuica iu Quiuquagrsima. 172 IIOM. Cll. —
Foria tertia. .^64
ll'iM. XXI\'. — lu dic ciueruui. 182 HOM. Clll. —
Feria (juarta. 567
HoM. XXV. — Feria quiuta post Cinerum. 183 HOM. CIV. —
Item feria quarta. 569
HoM. XXVI. — Feria sexla post Cinerum. 186 HOM. CV. —
Feria quiuta. 571
HoM. XXVII. — Sabbato post Ciuerum. isn HOM. CVI. —
Feria sexta. 573
HoM. XXVIII. — Dominica prima iu Onadragesina ino HOM. CVII. —
Sabbato. 576
IloM. XXlX. — Feria secunda pusl Invoaivil. 20 ;j HOM. CVIll. —
In octava Pentecostcs. 578
HoM. XXX. — Feria tertia. 204 HoM. CIX. —
Dominica sccuuda post Peulecosteu.584
HoM. XXXI. — Feria quarLa. 208 HOM. C.X. —
Item Domiuica sccunda. 589
HoM. XXXII- — Feria quiuta. 211 HOM. CXI. —
Doiuinica lertia. 599
HoM. XXXlII. — Feria sexta. 217 HoM. CXII. —
Ileui Dominica tcrtia. 601
HoM. XXXIV. — Sahbato. 221 HOM. CXIII. —
Dnuiiutca quarta. 608
HoM. XXXV. — Douiiuicasecundain Qua(lragesinia.22G HOM. CXIV. —
Itcm Domiulca quarla. 609
HoM. XXXVI. — Feria seciaida posl Rcininiscere. 232 IIOM. CXV. —
Domiuica quiuta. 615
HoM. XXXVII. — Feria tertia. 237 HOM. CXVI. —
Domiuica sexta. 622
HoM. XXXVIII. — Feriaquarta. 23S HoM. CXVII. —
Itcm Dominica sexta. 624
HoM. XXXIX. — Feria quiula. 240 HOM. CXVIII. —
Domiuica septima. 629
HoM. XL. — Feria se.xta. 241 HOM. CXIX. —
Dominica octava. 634
HoM. XLI. — Sabbalo. 257 IIOM. CXX. —
Douiinica nona. 640
HoM. — Dominica tcrtia in Quadragesima.
XLII. 2.'J3 HoM. CXXI. —
Domiuica decima. 646
HoM. — Feria secunda post Oculi.
XLIII. 263 HoM. CXXH. —
Domiuii a undecima. 6.53
HoM. — Feria tertia.
XLIV. 266 HOM. CXXHl. —
Domiuica duodecima. 661
HoM. XLV. — Feria quarla. 268 HoM. CXXIV. —
Dominica decima tertia. 664
HoM. XLVI. — Feria quinta. 272 HOM. CXXV. —
Domiuica decima quarta. 669
HoM. XLVII. — Feria sexta. 273 HoM. CXXVI. —
Doniinica decima quiuta. 673
HoM. XLVIll. — Sabbalo. 282 HOM. CXXVII. — Domiuica decima sexta. 680
HoM. XLIX. — Domiuicaquarta iu Quadragcsima sive IloM. CXXVIII.— Dominica dccima soptima. 684
Lxiare. 284 HoM. CXXIX. — Dominica decima nona. 688
HoM. — L. — Feria secunda post L(x:lare. 201 HOM. CXXX. — Fcria qnarta Qualuor Tcmporum. 693
HoM. LI. — Feriatertia. 299 HOM. CXXXI. — Feria sexta Quator Temporum. 606
HoM. Lll. — Feria quarta. 303 IIOM. CXXXII.— SabbatoQuatuor Temporum. 698
HoM. Llll. — Feria quinta. 309 IIoM. CXXXlll. — Domiuica decima nona. 701
HoM. LIV. — Feria sexta. 316 lioM. CXXXIV. — Domiuica vicesima. 711
HoM. LV. —
Sabbato. 322 IIOM. CXXXV. — Domiuica vicesima prima. 717
HoM. LVI. —Douiiuica quinla in Quadragesima quee lloM. CXXXVI. - Domiiiica vicesima secunda. 739
dicitiir in Passione IJ(Uuiui. 327 Ih.il. CXXXVIl. — Dominica vicesima tertia. 728
HoM. LVll. — Feria secunda post Judica. 336 Ui.y.. CXXXVIH. — Dominica vicesima quarta, 733
HoM. LVIII. — Feria terlia. 339 Ii(,;,[. CXXXIX. - Dominica vicesima quiuta. 736
HoM. LIX. —Feria (luarta. 342 HOM CXL. — Domiuica vice?ima sexla. 741
HoM. LX. —
Feria quinta. 346 HOM. CXLl. — In Dedicatione ecclesiiB. 741
HoM. LXI. Feria sexta. 347
HoM. LXH. — Sabbato in vigiliis Palmarum. 348 HOMILLE DE SANCTIS.
HoM. LXIII. — Dominica Paluuarum. 335
lloM. LXIV. —lu die saucto Palmaruni — Passio Do- HoMiLiA PHiM.\,. — In die celebri sancli Andreae apos-
mini nostri Jesu Clirisli secuudum Mattliseum. 338 loli. 747
HoM. LXV. —Feria sccunda Palmarum. 381 HoM. II. — lu uativitatc sancti Joauuis Baptistfe. 755
HoM. LXVI. — Feria te-tia Palmaruui. — Passio Do- lloM. 111. lu di(! saucto anostolorum Pelri et Pauli.
mini nostri Jpsu Cliristi secuudum .Marciuu. " 302 739
Ho.N. LXVH. - Feria quiuta Palmarum iu CtKUu Do-
- HoM. IV. — De suicto Laureutio martyre. 763
niini. 420 IloM. V. lu solcmuitate perpetuae virgiuis Mariffi.
HoM. LXVHI. —Fcria soxta Parasceves. —Passio Do- 765
mini nosiri Jesu Chrisli secundum Joanuem. 426 HoM. VI. — In die saucto assumptionis Deiparae vir-
HoM. LXIX. —
lu vigiia PaschiE. 444 giuis Mari;e. 767
HoM. LXX. —
In die sancto Pascha;. 445 HoM. VII — In festo sancti Miehaelis archangeli.770
HoM. LXXI. —
Feria secunda. 453 HoM. Vlll. —
De marlyribus. 776
HoM. LX.XII. —It(-m feria secunda. 436 HoM. IX. —
De confessoribus. 781
HoM. LXXIH. —Feriatertia. 464 HoM. X. llcm — de coufessoribus. 785
HoM. LXXIV- — Item feria tcrtia. 466 HoM. XI.— De virgiuibus. 790
HoM. LXXV —
Fcria quarta. 472 II. iM. Xil. —
S.Miiio dc confessione Jesu ad Patrem,
HoM. LXXVI. —Itcm leria quarta. 473 et (le ijus suavitate et oneris levitate.
jii'.ii
795
lloM. LXVH. —Item feria quiula. 478 HoM. Xlll. —
Sermo de Oratione Doniiuica. 800
HoM. LXVIII. —Fcria sexta. 482
HoM. LXXIX. —Sabbato post Pascha. 4s4 IlOyjLLi: IN ALIQUOT EPISTOLAS PAULI.
HoM. LXXX. —
In octava Paschte. 487
HoM. LXXXI. —Item iu oclava Pasch.i!. 489 HoMu.iA pniMA. — Domiuica dccima nonapost Trinita-
HoM. LXXXII. — Domiuica secunda jiost Pasclia. 498 tis.
^^^
lloM. LXXXIII. — Item Dominica secunda. 499 lloM. II. — Dominica vicesima post Triuitatis. 806
lloM. LXXXIV. Domiuica lcrlia. 306 HoM. 111.— Domiuica vicesima primr posl Trinitatis.
IloM. LXXXV. — ItiMu Domiuica tertia. 308
808
lloM. LXX.XVI. — Domiuica quarta. 514 lloM. IV. — Dominica viccsima secuuda postTrinita-
lloM. LXXXMI. — ItiMU Domiuica quarta. 316 tis. ^'^
lIoM. LXXXVIII. — Domiuica (juiuta. 320 H(.'M. V. — lu die dcdicaliouis tcmpli. 813
LX.XXIX. — Item Dominica quinta.
lloM.
HoM.
322
XC. — De litaniis, id est supplicaliouibus. — IIAYMOMS OPERUM TERTIA P.VRS. - MIS-
De c.Kordio earum. 327 CELLANEA.
HoM. XCI. —
Feria sccunila po.st voceKi Jw^un 'ila(:s,in
ET SANfJLINE DO.MINI. 813
Litauiis majoribus. 329 DE Cn;;l'()UE
SACILE EPITOME. 817
HoM. XCIl. —
Item feria sccunda. 330
IIISTOIU.E
HoM. —
XCHI. —Feria tertia. 334 Havu-.ouis ])r.a!fatio.
HoM. XCIV. — Feria quarla. 536 LIBEll PRIMLS. 819
1039 ORDO IIEIIUM. 1040
Caput. PRiMrsi. — De tempore uativitatis Christi se- Cap. — Persecutio Trajani imperatoris.
II. 837
cuuduin caruem 819 Cap. IIL — Hegesippus de Martyrio Simeonis, Hiero-
Cap. II. — Qualiter ad regnuui venerit. 819 sulymitani episcopi. 837
Cap. III. — De facinorosis actibus Herodis. 819 Cap. 1N. — De Ignatio, forti athleta. 837
Cap. IV. — De crudelitate Herodis ad infaules. 820 Cap. V. 838
Cap. V. — Quomodo genealogiaui Judaeorum delf- Cap. M. — I)e successore Ignatii. S3s
vit. ' 820 Cap. VII. — De egregiis pra;dicatoribus et prselatis
Cap. VI. De vindicta Dei in eo. 821 EcclesiLP. 838
Cap. VII. De famosa nequiiia quam in morte sua Cap. Vlll. 83S
pcrpetravit. 821 Cap. IX. 838
Cap. VIII. —
Quod tres filios suos occidit. 821 Cap. X. — Trajanus viginti anuis, sex mensibus mi-
Cap. IX. De Archetao. 821 nus, rognat. 839
Cap. X. —
De Herode, filio Herodis. 822 Cap. XI. — Recnum Adriani. 8:!9
Cap. XI. —
Cur Joaunem punierit. 822 Cap. XII. — Alexander papa sedit decem annis. 839
Cap. XII. —
De Domiuo Jesu salvatore noslro. S22 Cap. XIII. 839
Cap. XIII. —
Testimonium Josepbi de Cbristo. 822 Cap. XIV. — Ultimum excidium Judaeoruui. 839
Cap. XIV. —
De discipulis. 823 Cap. XV. — Episcopi Hierosolymte e^ Judaeis 839
Cap. XVI. — De Basilideet Saturninihaeresiarchis.839
LIBER SECUNDUS. 823
Cap. X\IL — Rlasphemia Saturniniet Carpocratis.S40
CvpvT PRiMUM. — De electioue Matlhitc apostoli et or- Cap. XVIII. — Adrianusreguat annisvinginti uno.To-
dinatioue seplem diaconorum. s23 les|)horu? sedit annis undecim. Hyginus sedit quatuor
Cap. II. — De Jacobo primo Hierosolymitano epis- annis. Pius sedit anuis duodeciu). 840
copo
"
•'^23 Cap. XIX. — De Polycarpo, insigni martyre. 840
Cap. — Haymo de eademmateria.secundumquod
III. Cap. XX. — Antoniiis Pius sedit annis duodecim.841
reperit in senteutiis Patrum. 823 Cap. XXI. — Do Justiao doctore et martvre. 841
Cap. IV. — De Tattbaeo misso ad Edissam. 824 Cap. XXII. — Auicetus papa RomauusseiSit annis un-
Cap. V. — De DominiLiueo pauno impressa.82.o
fa-^ie decim. 842
Cap. VI. — Sequilur dispersio discipulorumDomini.82o Cap. XXIII. — Ireuaeus de haeresi Encratitarum. 842
Cap. VII. — Actus Philippi diaconi. S2o LIBER QUINTUS. 843
Cap. VIII. — Vocatio Pauli apostoli. 825 Capit primlm. 8 43
Cap. IX. — Suggestio Pilati ad Tiberium. 825 Cap. II. — Do Epistola Lngdunensis Ecdesiae. 843
Cap. X. — Quomodo
Tiberius de Cbristoedoctuscom- C.\p. III. — Item ex opistola Lugdunensi. 844
placalur. 826 Cap. IV. — De Ireuceo, viro illustri. 844
Cap. XI. Quomodo in Antiochia primo Christianum Cap. V. — De Septuaginta iuterpretibus. 844
nomen ex impositione ordinatum est. S26 Cap. VI. 845
Cap. XII. —
Quomodo Judaeis mulla mala accide- Cap. VII. — De uiiraculo factc a Christianis in exer-
runt. 826 citu Cbristianorum. 845
Cap. XIII. —
Actuni tempore Tiberii. 827 Cap. VIII. — Antonius regnavit novemdecim an-
Cap. XIV. Quod Pilatus se in mortem dnmnavit. 827 nis. 845
Cap. XV. —
Ex historiis Gripcorum de fame dirapro- Cap. IX. Qua?siio oborta de Paschali tempore. 846
phetata. 827 Cap. X. — Ratio Polycratis, cur velit Pascha quarta-
Cap. XVI. —
De Herode minore, qui filius Arislobuli decima luna obscrvari. 847
filiimagui Herodis fuit 827 Cap. XI. 848
Cap. XVII. — Clemeus Alexandriuus de niorte Jacobi LIBER SEXTUS. 848
fratris Joaunis. 827 CaPIT PRIMIM. 848
Cap. XVIII. — De viudicta Dei in Ilerodem Jose- Cap. II. 848
phus. 827 Cap. IIL — Do Origene. 849
Cap. XIX. Lucas in Aclibus apostolorum. 828 Cap. IV. — Severns regnat annis xviii. 851
Cap. XX. —
De Simone Mago. 828 Cap. V. — Antonius regnat seplem annis et sexmen-
Cap. XXI. Adveutus Petri in urbem Romam. 828 sibus. 851
Cap. XXII. —
Cummendatio Philonis et couversio.S28 Cap. VL 852
Cap. XXIII. —
De Evaugelio secnndum Marcum. 829 Cap. VII. — Alexauder regnat xix. 852
Cap. XXIV. —
Qua^ Judaeis accideruut mala. 829 Cap. \1II. — Maxiniinus regnat tribus aunis. 852
Cap. XXV. Mors —
Claudii imperatoris. 829 C.\P. IX. — Post quem imperat Gordianus. 852
Cap. XXVI. —
De martyrio Jacobi fratris Domini.829 Cap. X. 852
Cap. XXVII. —
De crudelitateNeronis. 830 Cap. XI. Gordinnus imperat sex annis. 852
Cap. XII. — Pbiliiipus regnat annis septem. 853
LIBER TERTIUS. 831
LIBER SEPTIMUS. 853
Caput PRiMiM. — De divisione apostolorum per pro- Capit PRiMiM. 853
vincias. 831 Cap. II. — Decius reguat anuis duobus ettribusmeu-
Cap. II. — Quibus locis dispersi sunt apostoli postdi- sibus. 853
visiouem. 831 Cap. IIL — Cornelius sedit annis circiter tribus. 851
Cap. — De Epistola Pauli ad Hobraeos.
III. 831 Cap. —
IV. De Dionysio, Alexandriae episcopo. 855
Cap. IV. — De sancto Li>ca. 831 Cap. V. — Gallus imporator reguat duobus annis,nec
Cap. V. — De morte Neronis, S32 integris. 855
Cap. VL — Ex Josepho subversio Hierusalera a Tito Cvp. VI. — Xyslus episcopus eligitur. 855
Vespasiano. s32 Cap. VII — De Paulo Samosateuo hiEretico. 856
Cap. VII. — De Maria quje filium suum comedit. 8:i2 Cap. VIII. — Nota Metaphrasim Gregorii martyris et
Cap. VIII. — De temdore subvcrsiouis Jcrusalem.83:! episcopi Neoca'sari;E. 857
Cap. IX. — Novum portentum. s33 Cap. IX. — Galieuus imperator regnat annis quin-
Cap. X. — Hegesippus de Simone Iliorosolymorum decim. 857
episcopo post Jacobum. s33 C\p. X. -- Claudius regnat annis duobus. 857
Cap. XL Titus succedit Vespasiano Pairi. 835 Cap. XI. 858
Cap. XII. —
Domilianus. 834 Cap. XIL — Aurolianus regnat annis sex. 858
Cap. XIII. —
Pcrsecutio Domilinni. S3l Cap. XIII. — Dionysius [lapa sedit annis novem. Ca-
Cap. XIV. Doniltianus ri-guat (luimleciui annos. 835 rus cuui liliis reiruat duobus auuis, nec iutegris. 858
C.AP. X\'. —
Nerva vix \>cv iinnum rtguat. s.!5 C\p. XIV. — Ft lix papa sedit annis sex. 858
Cap. XVI. —
De Mfuandro nui^o el bajrelico. 835 LIIIER OCTAVrS. 8.59

Cap. XVII. —
De Ebionicis li;iTeticis. 836 CvriT rniMDM. — Eulychianussedit annis quinque.859
Cap. XVIII —
De b<Ereticis Cerinthianis. 836 C\p. II. — Regnum Coustautii et Maximi. 860
Cap. XIX. —
De h.eresi Nicolailarum. 836 Cap. 111. 860
Cap. XX. —
Clemens Alexaudrinus tle Niclaitis Ikv- C\p. IV. De Conslantiuo imperatoro. 861
retii-is ct Nicoiao. s3i> LmEUM^NUS. 861
Cap. XXI. —
Adhuc de .Nicolao Clenicnsconnnendaus C. \!'I T l-IUMIM. 863
Nicolaum. 836 (.\p. 11. — Ex utraquc hisloria pcrmulatum. 863
C\p. III. 864
LIBEIl QUARTUS. 837
C\p. IV. — Ex iriparlila bistoriu, actum Constantino-
CaPIT PRIMIM. 837 poli. 865
 1

1041 QUiE IN IIOC TOMO CONTINENTUR. 1042

Cap. V 866 Cap. X. — De spe. 894

Cap. VI. 866 Cap. XI. Quod iliis tantummodo proficit spes qui

Cap. VII. 867 ab actioue prava quiescunt. S95

Cap. VIII. 867 Cap. XIL — De ?pe non ponenda in homine. 896
Cap. IX. —
Fx concilio apud Alexandriain. 868 C\p. Xlll. — Qualiter spes crescit iuter adversa 896
C\p. X. HiErcsis Sabelli breviter adnotala. 868 Cap. XIV. — De fide. 896
LIBER DEChMUS. 869 Cap. XV. —Quod nisi per fidem, quae per dilectio-
CaPUT PRIMLM. 869 nem ojteralur, nemo potest venire ad requieni. 896
C\p. II. —
Athanasiu?, Alexandriuus episcopus, qua- C\p. XVI. —Quae sit differentia inter fidem etsponi.
dragesimo et sexto sacerdotii sui auno nioritur. 869 897
Cap. III. —
De illustribus viris Basiiio et Grego- C.\p. XVII. —
Quod inter se differant epes, fides, et
rio. 871 charitas. 897
Cap. IV. — Gregorius Nazianzenus Constantinopolim Cap. XVIII. — De oratione. 898
translatus est. 871 Cap. XIX. — De laude el utdilate orationis. 898
Cap. V. Valenlinianns regnat decem annis. 872 Cap XX. —De reverentia et devotione orationis.898
Cap. VI. —
De Gratiauo illustri iniperatore. 872 Cap. XXI. — Quod ipsa est acceptabilis Deo oralio
Cap. VII. De —
Theodosio pio »c religioso inipera- quae sinae odio fralerno funditur. 899
tore. 872 Cap. XXII. — Qualiter semper sine aliqua intermis-
Cap. VIII. —
Variarum rcrnm insignis hisloria, 872 sione orare possumus. 899
Cap. XXIII. —
Quod cum oralione omnia sunt agen-
900
DE VARIETATE LIBRORUM. da.
—
C.\p.XXIV. Quod oratio tunc pretiosior fit cum
Prologns Haymonis. eleemosyna conjuueta fuerit. 900
Cap. XXV. —Dc jejunio cxterioris interiorisque ho-
LIBER PRIMLS. 875
minis. 901
Capi-t primuh. — De qualitate futurae ac perpetua Cap. XXVI. — Qiiod illudest perfectum jejuniumquod
vitcR. 875 cum oratione et mi^ericordia comoendatur. 901
C\p. II. — Quanta electorum sit gloria videre Deum. C.\p. XXVIL — De eleemosyua. 902
879 C\p. XXVIII. — Quod multiplex eleemosvnae vir-
sit

Cap. III. — Quod antequam sancti adfuturam perve- tus. 903 '

niant Beatitudinem, perfecte Deum videre non pos- Cap. XXXIX. — De laude et utilitate eleemosjnarum.
«unt. 879 903
Cap. IV. — Quod hic per fidem potest, in futuro au- Cap. XXX. — Quod per eleemosynam omnium pec-
teu' poterit Deus videri per speciem. 880 catorum tribuatur remissio. 904
Cap. V. — In quantft claritate ab electis suis videbi- Cap. XXXI. — Quam pie ac salubriter ad eleemosynae
tur Deus in regno suo. 880 sludium divina nos instruat Scriptura. 904
Cap. VI. — De resurrectione et vjta sanctorum. 881 C.\p. XXXII. — De humilitaie. 904
Cap. Vll. — Quod detrimenta angehcae ruinee ei san- Cap. XXXIIL — De laude humiUtatis. 904
ctis reparantur hominibus. 882 Cap. XXXIV. — Quod per auctoritatem humilitatis
Cap. VIII. — Quod clecti in relerna patria cunctos re- sancli viri culpas delinquentium feriunt. 90.'i

cognoscunt bonos. 882 Cap. XXXV. — De pationlia. 907

Cap. IX. — Quod beatorum aninue mox ut corpore Cap. XXXVI. — De laude patientia?. 908
exeuut ad Christum pergunt. 883 Cap. XXXVII. — Exeuipla sancforum Patnim de sa-
Cap. X. — Quod nuncanimarum solabeatitudine per- pientia. 908
fruuntur electi, post resurrectionem vero animarum si- Cap. XXXVIII- — Testimonia sacrarum Scripturarum
mni et corporum. 883 de patientia. 910
Cap. XI. —
Quod per quinquagenarium perpetuitas Cap. XXXIX. — De tolerantia. 911
fuluroe quietis nostriE mystice ostendatur. 883 Cap. XL. — Qualis debeat esse tolerantia servorum
Cap. XIL —
Quod per sexlamferiam prfesen? vita,per Dei tempore tribulationis. 91
sabbatum requies animarum, per Dominicamdiem glo- Cap. XLl. — De indulgentia. 912
ria resurrectionis ostenditur. 884 Cap- XLII. — De misericordia. 912
Cap. XHI. —
Quae et quanta sit differentia iuter duas Cap. XLIII. — De conipassione. 913
vitas sanctffi Dei EcclesicC. 885 Cap. XLIV. De castitate. 914
Cap. XIV. —
Quod per quadragesimalem afflictionem Cap. XLV. - De obedientia. 914
vita proesens, per quiuquagesimam seterna laetitia os- C\p. XLVI. — Qualiter subditi obedientes sint prae-
tendatur. 886 positissuis. 913
Cap. XV. —
Nemo perfecte beatus esse potest ante- Cap. XLVIL — Quomodo invicem odedire debemus.
quam ad futuram perveniat beatitudinem. 886 Cap. XLVIIL Qui vere Deum diligunt ultra vires suas
Cap. XVI. —
Tunc omnium eleclorum perfecte erit obedire desiderant. 915
cor unum et anima una, quando Deus erit omnia in Cap. XLIX. — De laude et qualitate obcdientiae. 915
omnibus. 886 Cap. L. - De opere manuum. 917
Cap. XVII. —
Quod sancla Hierusalem coelestis ex Cap. LI. — Quod nihil eis prosit, qui facultates suas
parte eeterna, et ex parte captiva sit. 886 abjiciiint, si vohintates proprias non relinquunt. 918
Cap. XVIII. —
Quam ardenter desiderare debent re- Cap. LIL — Qualiter vivere deheant qui Chrislum
gionem suam coelestis patriae peregrini. 886 imitari desiderant. 919
Cap. XIX. —
Qualiter piangeredebent captivi patriam Cap. LIIL — De activa vita. 920
suam aeternam Hierusalem. 887 Cap. LIV. — De contemplativa vita. 920
Cap. XX. —
Quod nemo mortalium dicere potest Cap. LV. — Quae et quanta sit in haccarne vitae con-
quanta justorum sint gaudia in coelo. 888 lemplativae perfectio. vel qualiter ei perfruendi mundi
contemptores inhaereant. 920
LIBER SECLNDUS. 888
Cap. LVI. —Quid inter se differant activa et contem-
plativa vita. 921
— De laude
Capit piuMiM. charitatis et quod ipsa sit Cap. LVIl. — De compunctiouc cordis 922
mater omnium virtutum. 888 Cap. LVIII. — Quod auo sunt genera compunctionis.
Cap. IL —
Qiiod charitas ad innumera bona multi- 923
formiter extendatur.
—
889 Cap. LIX. — Quod contrariae sint intrrsecordis com-
Cap. III. Quae et quanta bona operata sit charitas punctio et deliciae, et quod niagna in David fueritcom-
in sanctis Patribus. 891 punctio. 923
Cap. IV. —
Quibus motis charitas consislal. 892 Cap. LX. — De recordatione peccati. 924
Cap. V. —
Quod sine charitatenulla bona pro8unt.892 Cap. LXI. — De confessione peecati. 924
Cap. VI. —
Qualiter verbabeati Pauli apostoli decha- Cap. LXII. — De poenitentia. 925
ritate intelligenda sint. 893 Cap. LXIIL — Qualis debeat esse modus paenitentiae
Cap- VI L —
Qualiter charitas erga Deum, et quaUter 926
erga proximum sit exhibenda. 893 Cap. LXIV. — De lande et utilitate poenitentiae. 928
Cap. VUL —
Quod ne tantae virtutis sit charitas, ut Cap. LXV. — De laude et utilitale lacrymarum pce-
oinneiu legcm et universa mandata Dei in ea possimus Ditentiae. 929
complere. ,S91 Cap. LXVL —
Qui sunt fruclus digui poenitentia!, vel
Cap. IX. — Qualiler per charitatem in Deo diligitur qualiterpati viiu regnum ccelorum potest. 930
amicus, et propter Deum djligitur inimicus. 894 Cap. LXVII. —
De perseverautia boni operis. 932
 104; OUDO REHUM QU/E IN HOC TOMO CONTINENTUR. 1014
LIBERTI'S TERTIUS. 932 Cap. XXXV. — Quod animae iniquorum mox
ut de
Praefatio. 932 corpore cxcuut, ad infernum dc.>ccudaul. 948
CAPrT PRiMTM. —
Quod pro quilnisdnni levibus culpis Cap. XXX\'I. Ouod auimam egrcdieniem e corpore,
ignis purgatorius esse aule judicium credendus est.933 sive saucti angeli, seu dcmones nrceperint, secum sem-
Cap. II. —
De salvaiidis per i^uem, id est de liis qui per sine iilla peruuitatiouc relineant. 948
super ruudameutum, qnod est Christus, auruiUj argeu- Cap. X.XXVII. —
Quod reprobi, quorum causa com-
tnm, lapides preliosos, seu et de his liguum, fennm, munis esl in opere, ad loca etiam communiapost mor-
stipulam ffidilicaut. 933 lcm deducantur. 948
Cap. III. —
Quod alter sit ignis pnrgatorius, altcr ijle Cap. XXVIII. —
Quod sicut boui bonos in requie, ita
perpetuus, in qno [icccalore siue line cniciitntur. 934 malos recognoscunt in tormentis. 949
Cap. IV. —
Quod lii ()ui jicr ignem purgutorium sai- Cap. XXXIX. —
trum animae sanctorum orent pro
I

vantur, uon uno eodemqne spalio crucialum spirilu? iuimicis suis, qui in tPleruo cruciautur igue. 949
sustinehunt.
—
93,"j
Cap. XL. —
De nou rcnatis et eornin criiciatu. 9.")0
Cap. \. Qnod alii iu hac viln pcen.is purgatatorias, Cap. XLI. —
Quod cx angelis facti dajmoues proptcr
uiortem iialiuutur.
alii jiost 935 superbiam de ciBlis projccti, irrevocabili percuasi suut
Cap. VI. —
Contra cos qui per fideui solamahsqueho- pcrna. 950
nis operibus per ij^uem purgatorium salvi esse credun- Cap. XLII. Quod gchennn non propter homines, sed
tur.
C.\p. VII. — Onod
935
qui pcenis purgatori.s snnt depn-
projiter dinbolum factn est.
Cap. XLlll. —
Quid sit reproborum mauds et pedes
950 \
tttti, pro eis in hac vila sup[i]icante Ecclesia expiatur. quid
ligari, et quid exteriores tenebrse, et fletus et
936 slridor dculium, et ca;tera. 951
C.\p. VIII. —
Quod nliqui jnsti, ut decorpore exeunt, Cap. XLIV. —
Quod uulla sit post mortem utilitas
statim beata, reqnie suscipiuntur, alii flammis purga- pcpuiteuliffi. 951
torii excipiuutur.
—
Qnod animce Bdelium defunctornm, si
936 Cap. XLV. —
Quae et qnanta mala babeant hi qui
Cvp. IX. geheuua dicuntur occidi. 952
culpBC insolubiles non sunt, pielale suorum viventium
Cap. XLVI. —
Quod tantasintin inferno tormenta.ut
adjnveutur, cum pro illis sacrificium et ccetera bona nulla vox exponere, uullus valeat sermo explanare.952
offeruutur. 936
Cap. X. — Quod aliquando de cnlpis auimas justorum S. AysCIIAIilUS HAMBVIiGEySIS.
solus pavor egredienlis purgat. 938 EPISCOPUS.
Cap. XI. — De valde tremeudo Christi adveutu ad
judicium. 939 VITA S.\NCTI.\NSCHARII.
Cap. XII. — Quod secundus Sa