Beruflich Dokumente
Kultur Dokumente
Se puede reproducir y traducir total y parcialmente el texto publicado siempre que se indique la fuente y no se utilice para fines lucrativos. Los autores y las autoras son responsables por la seleccin y presentacin de los hechos contenidos en esta publicacin, as como de las opiniones expresadas en ella, las que no son, necesariamente, las de la UNESCO y no comprometen a la Organizacin. Las denominaciones empleadas en esta publicacin y la presentacin de los datos que en ella figuran no implican, de parte de la UNESCO, ninguna toma de posicin respecto al estatuto jurdico de los pases, ciudades, territorios o zonas, o de sus autoridades, ni respecto al trazado de sus fronteras o lmites. Publicado por la Oficina Regional de Educacin de la UNESCO para Amrica Latina y el Caribe (OREALC/UNESCO Santiago). ISBN: 978-956-322-002-5 Santiago, Chile; 10 de diciembre de 2008
presentacin
En el marco de la Conmemoracin de los 60 aos de la Declaracin Universal de Derechos Humanos, las Naciones Unidas y la UNESCO hacen una invitacin a renovar su compromiso por la dignidad y justicia para todas las personas, como lo expresa el lema elegido para esta importante fecha. La Declaracin Universal de Derechos Humanos ha sido, durante ms de medio siglo, el principal referente como fuente de derechos. Todos los principios que anuncian derechos y libertades fundamentales, estn contenidos en el texto de la Declaracin. Toda referencia a la defensa y promocin de los derechos de las personas y sus libertades fundamentales como condicin necesaria para la paz, la comprensin y el desarrollo, se inicia con la alusin del instrumento no vinculante ms importante de nuestra poca, el cual ha sido traducido a ms de 330 lenguas. Adoptada y proclamada por la Resolucin de la Asamblea General de Naciones Unidas nmero 217 A (iii) del 10 de diciembre de 1948, la Asamblea pidi a todos los Pases Miembros que publicaran el texto de la Declaracin y dispusieran que fuera distribuido, expuesto, ledo y comentado en las escuelas y otros establecimientos de
presentacin
enseanza, sin distincin fundada en la condicin poltica de los pases o de los territorios. As, la educacin en y para los derechos humanos, encuentra en su prembulo el primer fundamento tico como eje central de una cultura de los derechos. Aun antes de hacer alguna mencin especfica a los derechos consagrados en la Declaracin (a la salud, al trabajo, a la educacin), se comprende la necesidad de instaurar el tema de los derechos humanos en la vida pblica, para lo cual debieran hacerse numerosos esfuerzos de difusin y reflexin del texto y su sentido. La Asamblea General proclama la Declaracin como ideal comn por el que todos los pueblos y naciones deben esforzarse, a fin de que tanto los individuos como las instituciones, inspirndose constantemente en ella, promuevan, mediante la enseanza y la educacin, el respeto a estos derechos y libertades. Esta ha sido desde un comienzo la inspiracin de la UNESCO, en cuya Constitucin se establece que slo una cultura de los derechos puede garantizar una plena cultura de paz. Asimismo, esta publicacin es una invitacin a valorar la riqueza de la diversidad lingstica
de nuestras sociedades, especialmente de los pueblos indgenas de Chile. Con motivo de la celebracin del Ao Internacional de las Lenguas, el Director General de la UNESCO Kochiro Matsuura, ha expresado que las lenguas son la mdula de toda la vida social, econmica y cultural. Por este motivo, la UNESCO ha querido honrar las lenguas originarias de Chile por medio de la traduccin al aymara, mapudungun y rapa nui, de la Declaracin Universal de Derechos Humanos. Es a partir del respeto y promocin de los derechos humanos y la valoracin de la diversidad, que estaremos en mejores condiciones para lograr una cultura universal de los derechos y alcanzar mayores y mejores niveles de desarrollo.
jorge sequeira director oficina regional de educacin para amrica latina y el caribe orealc / unesco santiago
espaol
Adoptada y proclamada por la Asamblea General en su resolucin 217 A (III), del 10 de diciembre de 1948
espaol
prembulo
Considerando que la libertad, la justicia y la paz en el mundo tienen por base el reconocimiento de la dignidad intrnseca y de los derechos iguales e inalienables de todos los miembros de la familia humana, Considerando que el desconocimiento y el menosprecio de los derechos humanos han originado actos de barbarie ultrajantes para la conciencia de la humanidad; y que se ha proclamado, como la aspiracin ms elevada del hombre, el advenimiento de un mundo en que los seres humanos, liberados del temor y de la miseria, disfruten de la libertad de palabra y de la libertad de creencias, Considerando esencial que los derechos humanos sean protegidos por un rgimen de Derecho, a fin de que el hombre no se vea compelido al supremo recurso de la rebelin contra la tirana y la opresin, Considerando tambin esencial promover el desarrollo de relaciones amistosas entre las naciones, Considerando que los pueblos de las Naciones Unidas han reafirmado en la Carta su fe en los derechos fundamentales del hombre, en la dignidad y el valor de la persona humana y en la igualdad de derechos de hombres y mujeres; y se han declarado resueltos a promover el progreso social y a elevar el nivel de vida dentro de un concepto ms amplio de la libertad,
Considerando que los Estados Miembros se han comprometido a asegurar, en cooperacin con la Organizacin de las Naciones Unidas, el respeto universal y efectivo a los derechos y libertades fundamentales del hombre, y Considerando que una concepcin comn de estos derechos y libertades es de la mayor importancia para el pleno cumplimiento de dicho compromiso, la asamblea general Proclama la presente Declaracin Universal de Derechos Humanos como ideal comn por el que todos los pueblos y naciones deben esforzarse, a fin de que tanto los individuos como las instituciones, inspirndose constantemente en ella, promuevan, mediante la enseanza y la educacin, el respeto a estos derechos y libertades, y aseguren, por medidas progresivas de carcter nacional e internacional, su reconocimiento y aplicacin universales y efectivos, tanto entre los pueblos de los Estados Miembros como entre los de los territorios colocados bajo su jurisdiccin.
espaol
artculo 1
Todos los seres humanos nacen libres e iguales en dignidad y derechos y, dotados como estn de razn y conciencia, deben comportarse fraternalmente los unos con los otros.
artculo 2
Toda persona tiene los derechos y libertades proclamados en esta Declaracin, sin distincin alguna de raza, color, sexo, idioma, religin, opinin poltica o de cualquier otra ndole, origen nacional o social, posicin econmica, nacimiento o cualquier otra condicin. Adems, no se har distincin alguna fundada en la condicin poltica, jurdica o internacional del pas o territorio de cuya jurisdiccin dependa una persona, tanto si se trata de un pas independiente, como de un territorio bajo administracin fiduciaria, no autnomo o sometido a cualquier otra limitacin de soberana.
artculo 3
artculo 4
Nadie estar sometido a esclavitud ni a servidumbre; la esclavitud y la trata de esclavos estn prohibidas en todas sus formas.
artculo 5
artculo 6
Todo ser humano tiene derecho, en todas partes, al reconocimiento de su personalidad jurdica.
artculo 7
Todos son iguales ante la ley y tienen, sin distincin, derecho a igual proteccin de la ley. Todos tienen derecho a igual proteccin contra toda discriminacin que infrinja esta Declaracin y contra toda provocacin a tal discriminacin.
espaol
artculo 8
Toda persona tiene derecho a un recurso efectivo, ante los tribunales nacionales competentes, que la ampare contra actos que violen sus derechos fundamentales reconocidos por la constitucin o por la ley.
artculo 9
artculo 10
Toda persona tiene derecho, en condiciones de plena igualdad, a ser oda pblicamente y con justicia por un tribunal independiente e imparcial, para la determinacin de sus derechos y obligaciones o para el examen de cualquier acusacin contra ella en materia penal.
artculo 11
1. Toda persona acusada de delito tiene derecho a que se presuma su inocencia mientras no se pruebe su culpabilidad, conforme a la ley y en juicio pblico en el que se le hayan asegurado todas las garantas necesarias para su defensa.
2. Nadie ser condenado por actos u omisiones que en el momento de cometerse no fueron delictivos segn el Derecho nacional o internacional. Tampoco se impondr pena ms grave que la aplicable en el momento de la comisin del delito.
artculo 12
Nadie ser objeto de injerencias arbitrarias en su vida privada, su familia, su domicilio o su correspondencia, ni de ataques a su honra o a su reputacin. Toda persona tiene derecho a la proteccin de la ley contra tales injerencias o ataques.
artculo 13
1. Toda persona tiene derecho a circular libremente y a elegir su residencia en el territorio de un Estado. 2. Toda persona tiene derecho a salir de cualquier pas, incluso el propio, y a regresar a su pas.
espaol
artculo 14
1. En caso de persecucin, toda persona tiene derecho a buscar asilo, y a disfrutar de l, en cualquier pas. 2. Este derecho no podr ser invocado contra una accin judicial realmente originada por delitos comunes o por actos opuestos a los propsitos y principios de las Naciones Unidas.
artculo 15
1. Toda persona tiene derecho a una nacionalidad. 2. A nadie se privar arbitrariamente de su nacionalidad ni del derecho a cambiar de nacionalidad.
artculo 16
1. Los hombres y las mujeres, a partir de la edad nbil, tienen derecho, sin restriccin alguna por motivos de raza, nacionalidad o religin, a casarse y fundar una familia; y disfrutarn de iguales derechos en cuanto al matrimonio, durante el matrimonio y en caso de disolucin del matrimonio.
2. Slo mediante libre y pleno consentimiento de los futuros esposos podr contraerse el matrimonio. 3. La familia es el elemento natural y fundamental de la sociedad y tiene derecho a la proteccin de la sociedad y del Estado.
artculo 17
1. Toda persona tiene derecho a la propiedad, individual y colectivamente. 2. Nadie ser privado arbitrariamente de su propiedad.
artculo 18
Toda persona tiene derecho a la libertad de pensamiento, de conciencia y de religin; este derecho incluye la libertad de cambiar de religin o de creencia, as como la libertad de manifestar su religin o su creencia, individual y colectivamente, tanto en pblico como en privado, por la enseanza, la prctica, el culto y la observancia.
espaol
artculo 19
Todo individuo tiene derecho a la libertad de opinin y de expresin; este derecho incluye el no ser molestado a causa de sus opiniones, el de investigar y recibir informaciones y opiniones, y el de difundirlas, sin limitacin de fronteras, por cualquier medio de expresin.
artculo 20
1. Toda persona tiene derecho a la libertad de reunin y de asociacin pacficas. 2. Nadie podr ser obligado a pertenecer a una asociacin.
artculo 21
1. Toda persona tiene derecho a participar en el gobierno de su pas, directamente o por medio de representantes libremente escogidos. 2. Toda persona tiene el derecho de acceso, en condiciones de igualdad, a las funciones pblicas de su pas.
3. La voluntad del pueblo es la base de la autoridad del poder pblico; esta voluntad se expresar mediante elecciones autnticas que habrn de celebrarse peridicamente, por sufragio universal e igual y por voto secreto u otro procedimiento equivalente que garantice la libertad del voto.
artculo 22
Toda persona, como miembro de la sociedad, tiene derecho a la seguridad social, y a obtener, mediante el esfuerzo nacional y la cooperacin internacional, habida cuenta de la organizacin y los recursos de cada Estado, la satisfaccin de los derechos econmicos, sociales y culturales, indispensables a su dignidad y al libre desarrollo de su personalidad.
artculo 23
1. Toda persona tiene derecho al trabajo, a la libre eleccin de su trabajo, a condiciones equitativas y satisfactorias de trabajo y a la proteccin contra el desempleo. 2. Toda persona tiene derecho, sin discriminacin alguna, a igual salario por trabajo igual.
espaol
3. Toda persona que trabaja tiene derecho a una remuneracin equitativa y satisfactoria, que le asegure, as como a su familia, una existencia conforme a la dignidad humana y que ser completada, en caso necesario, por cualesquiera otros medios de proteccin social. 4. Toda persona tiene derecho a fundar sindicatos y a sindicarse para la defensa de sus intereses.
artculo 24
Toda persona tiene derecho al descanso, al disfrute del tiempo libre, a una limitacin razonable de la duracin del trabajo y a vacaciones peridicas pagadas.
artculo 25
1. Toda persona tiene derecho a un nivel de vida adecuado que le asegure, as como a su familia, la salud y el bienestar, y en especial la alimentacin, el vestido, la vivienda, la asistencia mdica y los servicios sociales necesarios; tiene asimismo derecho a los seguros en caso de desempleo, enfermedad, invalidez, viudez, vejez y otros casos de
prdida de sus medios de subsistencia por circunstancias independientes de su voluntad. 2. La maternidad y la infancia tienen derecho a cuidados y asistencia especiales. Todos los nios, nacidos de matrimonio o fuera de matrimonio, tienen derecho a igual proteccin social.
artculo 26
1. Toda persona tiene derecho a la educacin. Laeducacin debe ser gratuita, al menos en lo concerniente a la instruccin elemental y fundamental. Lainstruccin elemental ser obligatoria. Lainstruccin tcnica y profesional habr de ser generalizada; el acceso a los estudios superiores ser igual para todos, en funcin de los mritos respectivos. 2. La educacin tendr por objeto el pleno desarrollo de la personalidad humana y el fortalecimiento del respeto a los derechos humanos y a las libertades fundamentales; favorecer la comprensin, la tolerancia y la amistad entre todas las naciones y todos los grupos tnicos o religiosos; y promover el desarrollo de las actividades de las Naciones Unidas para el mantenimiento de la paz.
espaol
3. Los padres tendrn derecho preferente a escoger el tipo de educacin que habr de darse a sus hijos.
artculo 27
1. Toda persona tiene derecho a tomar parte libremente en la vida cultural de la comunidad, a gozar de las artes y a participar en el progreso cientfico y en los beneficios que de l resulten. 2. Toda persona tiene derecho a la proteccin de los intereses morales y materiales que le correspondan por razn de las producciones cientficas, literarias o artsticas de que sea autora.
artculo 28
Toda persona tiene derecho a que se establezca un orden social e internacional en el que los derechos y libertades proclamados en esta Declaracin se hagan plenamente efectivos.
artculo 29
1. Toda persona tiene deberes respecto a la comunidad, puesto que slo en ella puede desarrollar libre y plenamente su personalidad. 2. En el ejercicio de sus derechos y en el disfrute de sus libertades, toda persona estar solamente sujeta a las limitaciones establecidas por la ley con el nico fin de asegurar el reconocimiento y el respeto de los derechos y libertades de los dems, y de satisfacer las justas exigencias de la moral, del orden pblico y del bienestar general en una sociedad democrtica. 3. Estos derechos y libertades no podrn en ningn caso ser ejercidos en oposicin a los propsitos y principios de las Naciones Unidas.
artculo 30
Nada en la presente Declaracin podr interpretarse en el sentido de que confiere derecho alguno al Estado, a un grupo o a una persona, para emprender y desarrollar actividades o realizar actos tendientes a la supresin de cualquiera de los derechos y libertades proclamados en esta Declaracin.
aymara
aymara
qalltaataki
UNANCHASA, aka pachana jaqejh munaansina, cheqpacha amuyasisa, cheqa thakir sarjhatasa, jilan sullkanjama arnaqasa, jan nuwasisa utjaaru waytasi yati; UNANCHASA, jaqen walinkaapataki wakisir arunaka armasna, yaqhep jaqejh masinakaparu khuya autuyi, mututanakasti, uatatasisa, wajcha kankaapa atipasna, jan khitirus ajhsarasa, cheq-cheqa qhana arumpi arustatasjhapjhe; UNANCHASA, jaqen walinkaapataki inoqat arujha arjhatatapaw jan jaqe anqhachirinakaru chajhwa qaltasna waninchapjhaapataki; UNANCHASA, taqpacha markanakajh kunti munapjhe ukanaka jikjhataatakiejh jupanakpacha sumat arusthapisipjhaapaw; UNANCHASA, Mathapit Mayachat Markanakan Arupa taqjhatasna akham markanakajh amuyasi: Taqe mayniwa, chachas warmis, jaqe kankaansinjha, ch amachasisna m ch ulla chachjama jaqen walinkaapa jkjhataaru waytasipjhe; UNANCHASA, taqe mrakanakajh Matahapit Markanakamp chika akham amtapjhe: sapaqat markanjha aniw jaqejh inaki arknaqatkaspati; jakaapans ynakapans arjhatatapaw;
UNANCHASA, Mathapit Markanakan amuyasitanakapa yatisina khuskat taqpachanipaw waytasipjhaapa phoqasiapataki. MAYACHAT MARKANAKAJH JACHA MATHAPIWINAKAPAN JAQEN WALINKAAPATAKI INOQAT ARU YATIYI Taqpacha jaqenaka, ayllunaka, markanaka, aka arunakaru iyau sasna chamachasipjhaapaw, iskalalanakas, wayna tawaqonakas, chuymani jaqenakas, markapan qorpap manqhana yatichatpjhaapaw. Ukhamarus qorpamarkanakampi jaya markanakampi arusthapisisa taqpacha markanakajh khuskat chamachasipjhatapampi alajh toqeru wayt asitapjaniw.
aymara
1. taqa
Taqpach jaqejh khuskat ujatatpjhewa munaapansa, luraapansa, amuyasiapansa, ukatwa jilani sullkanpjhaspas ukham ujasipjhaapawa.
2. taqa
Taqpacha jaqenakajh chikasitapjhew; inajaqes, mistis, janqos, chiyaras, chachas, warmis, amiris, wajchas taqe mayniw khuskat ujatapjhe. Ukhamaraki, janiw jukampkaspas ukhama ujasispati jacha markanakaru iska markanakat sipanjha; taqpacha markanakajh tinkusitpjhew, jaqenakapasti chikasitapjharakiw.
3. taqa
Sapaqat jaqejh jan khitirus ajhsarasa jakaapa, munaapa, amuyasiapa, jaqe kankaapa taqjhatasiapaw.
4. taqa
Janiw j aqenakat maynikisa uywarj ama aljhatkaspati, ukhamarus jan jupa munasin janiw kuna uraarus, irnaqaarus waytasitspati.
5. taqa
6. taqa
7. taqa
Jiliri peqeanakajh taqe mayniru khuskat ujapjhaapaw. Taqe mayniw arjhatatapa; kunapachati markanakan hualinkaapataki inoqat arunaka khitis tunjaa munaspa ukajha, qhananchatapaw.
aymara
8. taqa
9. taqa
10. taqa
Taqe mayniw juchanchata ujasisa m cheqa arun jilirimpi istayasiap wakisi qhananchayasiataki, uka qepatsti cheq cheqaru t aqayasiataki.
11. taqa
1. Janiw khitirus jucharu jalantatjama ujakiti, khititejh lutintata ujasispajha, chajwa t aqeri j ilirin nayraqatapan m arjhatasirimpi taqjhatat qhananchayasiapaw, ukchakamasti jan juchanjama ujatapaw.
2. Markasana yaqha markanakansa wakisiri inoqat arunak phoqasawa jucharu jalantirinakarojh ujaa, mutuanakasti juchanakampitj amaw wakisitapa.
12. taqa
Janiw kumias, anqachaas, ch inanchaas utjkaspati jaqen kankaapjhata, utapjhata, qellqasitapjhata. Taqe maynir arjhataatakiw kamachit jacha arunakas qellqanakas utji.
13. taqa
1. Markapanjh taqe mayniw kawkiruti sara muni ukarojh saraskakispaw; kauki ujarus utjnoqasi munipaniha utjnoqasiskakispaw, janiw khitis kuns saapkiti. 2. Markapatsa yaqha markatsa taqe mayniw mistu munipanjha mistukispaw, pachparu kutt aa munipans kuttaskakispaw.
aymara
14. taqa
1. Khitiruti anqhachaataki arknaqasipkasp ukajha, kaukir markampis arjhatayasiskakispaw. 2. Uka arjhataasti janiw ina juchanakamp juchanchasir jaqetakfkiti, ukhamarus haniw Mayachat Markanakan inoqat aruparu jan phoqeri jaqetakkiti.
15. taqa
1. Janiw m ch ulla jaqes jan markanejh utjkiti. 2. Janirakiw jaqerojh markapjama utasitapjha apaqajamkiti, ukhamarus khitis markap lanti yaqha markampi trukasikispaw, munaa patjamaw.
16. taqa
1. Yoqallanakas imillanakas chuymaniptjhasin paninchasipjhakispaw munasinjha, janiw khitis jark askaspati; chachas warmis purapatha ujasipjhaapaw paninchasiwinsa jaljtasiwinsa.
2. Chachamp warmimpi panipa arusthapisisakiw paninchasiapatak wakisi. 3. Auki, tayka, wawanakapas ayllu taypin saphipjama inoqataw, ukatwa ayllumasinakapat jacha jilirinakapats arjhatat uja sipjhaapaw.
17. taqa
1. Taqe jaqetakiw wakisi utana, oraqena, jupa sapas ayllumasinakapampi chikas. 2. Janiw khitisa utaps oraqeps inaki aparkaspati.
18. taqa
Akhama inoqat ar utji: Taqe maynin munaapatjamaw yupaychaapas amuyasiapas. Kuna munaanakaps, amtaanakaps, amuyasitanakaps trukaa munasina trukakispaw; ukanaksti taqe jaqen nayraqatapata arsua, mayninakar yatichasa, kauki toqeru ch eqeyasa.
aymara
19. taqa
Taqe maynejh kuna amuyasitanakapsa arsukispaw, ukhamarak yaqha jaqenakan amuyasitanakap qatoqasina cheqtatayakispaw markapans yaqha markanakansa, janiw khitis jarkaskaspati.
20. taqa
1. Taqe mayniw munaapata yaqha jaqenakampi arusthapisisa mathapisiskakispaw jan chajhwa apanaqasna. 2. Janiw khitirus chamakamajh kuna amtawiarus mantayksnati.
21. taqa
1. Taqe markanakanjh jacha jilirinakapajh jaqen munaapata uskutpjhaapaw. Taqe jaqesti jaqe masipan munaapata jilirjama ajllitakispaw. 2. Jaqenakajh khuskata, taqe maynin taypita, jilirjama markapa aski apnaqaatakiejh khitirus aj llisipkakispaw.
3. Ayllunakan, markanakan munaapaw m qhauqha marat mara jilirinakaparu cheqa ajlliajh. Uka amtatanakapasti janiw khitis qeutaykaspati.
22. taqa
Jaqejh m markan utjasina masinakapamp chika, walinkaapana, kumara utj aapana, yatiapana, ynak jikjhatasitapana, arjhatatapaw. Uka chamapampi luraanakansti jilirinakajh yaqha jilirinakamp arusthapisisa mayni markanakampi yanaptayasispaw.
23. taqa
1. Taqe mayniw kun luraa munipansa Iurakispaw; yaqha jaqetaki Iuratanakapasti chaninchatapaw; inaktawinsti jan luraa utjatap layku, yanapatapaw. 2. Khuska jaqetaki kipka luraanakanjh kipkarakiw chanincha wakisi. 3. Taqe chamachasiri jaqejha Iuratapat chanip qatoqasiapaw,
aymara
ukampisti warmipa wawanakapamp chika jaqjama utjaapataki, jani ukhamsp ukasti yanapatapaw. 4. Taqe mayniw jupjama chamachasir jaqenakamp mathapisi munasinjh mathapisiskakispaw wakisitanakap arjhatasiataki.
24. taqa
Chamjasiri jaqejh sapa mara phoqasina samaraapaw wakisita, ukhamaraki jan lurawi urunakanjh. Uka samarawinakapansti chamjasiskaspas ukhama chanichatapaw.
25. taqa
1. Khitis inaktaspa usuntasna, ijmaptasna, usurmuktasna, achachiptasna, janiraki qolqenspa isi, manqa, qollanaka alaataki, marka jacha jilirejh wajcha jaqerjama ujasna yanapaapaw, ukatakisti kunaymana yanapanakaw utji. 2. Wawachiri warminakajh, asunakajh taqe iska wawanakapas khuskata arjhatatapaw.
26. taqa
1. Taqe mayniw yatichatapa. Uka yatichawejh janiw qelqaa mayatakkaspati, taqe kuna yateqaatakapaw, chanin uka yateqawimpejh wayt asiataki. 2. Yateqawejh inakapaw, ukhamat wayna tawaqonakas jukampi yatianakaru arka munasinjha arkasipkakispaw, ukatakisti jacha jilirejh taqe maynitaki yanapanak uchaapaw. 3. Sapa maynin jaqe kankaapa waytasiapataki, inoqat aru taqjhataataki, markasana maya markanakampinsa jaqe masisaru yqaataki, jaqen amuytasitanakap jan jarkatapaki, ukatakiw taqe mayniru churatapa. Auki taykakiw munaanejh ajliiataki kuna yatianaks wakisispa wawanakapataki.
27. taqa
1. Taqe jaqen munaapankiw masinakapampi chika chamasisa aski yatianak jikjhataataki ayllupatakis markapatakis, ukhamarak uka yatiwinakampejh jukamp waytasita utjaatakispaw.
aymara
2. Sapa mayninkakiw amuytasitanakapas, luratanakapas, qellpatakapas; janiw khitis jupankaspas ukhama ukanakjh ustaykaspati. Maynin inoqatapa lunthatirejh cheqanchatapaw.
28. taqa
Khitis wayt askakispaw taqe jaqenakan walinkaapataki, aka inoqat aru phoqasiapataki; ul:hamatjamaw markasans mayni markanakans cheqa thakiru sarj hataasataki.
29. taqa
1. Sapa mayniw aylluparu ychaapa kunat-ti ayllup manqhanakwa kankaapjha jikjhatani. 2. Janiw khitis munaap-pin lurkaspati kunat-ti ayllu masipaw anqhachata ujasispa, ukhamarus taqe mayniw saytapjhaspa anqhachataru arjhataataki. Uka lantinjha taqpachani kamachit arunaka phoqasna, suma jaka thaki patjharu sarjhatasna, jan pitu ustayasna m chulla chachjama nuktaasaw taqe maynin walinkaapa.
3. Aka Mathapita Markanakan Arupajh janipiniw khitis maykiptkaspati munaapa luraataki. Wakisiw inoqata arupa arjhataa.
30. taqa
Janiw kaukir markasa, khiti jaqesa sapapakis masinakapampis arusthapisinsa, j aqen walinkaapatak inoqat arunaka qeujtayasna kuna luraanakamp, amtaanakamp tumpampi, jaqeru arknaqasina, munaanakapa, yatinoqtatapa, irnaqasianakapa, amuyasianakapa apaqapkaspati.
mapudungun
mapudungun
tuwvlzugun
(prembulo pi ta wigka)
Kimnieel fij mapu mew tai kimgen kvme felen kisugvnew felen xvr kvme mvlen. Tvfaci zugu i mvleken mvleyem yamvwvn ka xvr kvme nor felen kom pu remawke ce mew. Gewenonmu yamuwvn, zuamgewenonmu kvme felen, goymagenmu nor felen mvley re jazkvnkawvn: Fey mew mvley xvrvmzugu kom pu ce tai kvme mogeleam kisuke i feyentun mew, kisu i rakizuam mew ka i wimtun mew i mvleal egvn. Tai mvlenoam kaietuwvn zugu, awkan zugu tvfeyci wezake vbmen egvn mvley tai xvrvmuwael tvfeyci wvnenkvleci pu ce zugu mew tai yamgeam xvr kvme nor felen. Ka kimnieel i rvf kvme zugugen, wenvykawvn kom pu Xokike Ce egvn, nuwkvlelu Kie Mapu mew (Naciones Unidas pi ta wigka): Tvfa egvn xawvlelu Naciones Unidas mew nuwtuaygvn tvfaci Fvxa Cijka mew kvme xvr norkvletuam i mogen kom pu wenxu ka pu zomo mvlelu ixofij mapu mew feyci, kom xawvci pu ce tai werkvel ci Pu Xokinke Ce (Estados Miembros pi ta wigka) mvlelu fij mapu kom pvle kejuwayi tai yamfalafiel xvr kvme felen ka nor felen piwigvn. Femueci mvlcy i kimniegeael kom mapu mew nor kvme felen ka kisugvnew mvlen tvfaci rakizuam kvzaw mew.
Fey mew Fvxa Xawvn mew (Asamblea General pi ta wigka) Wixapvramgey tvfaci Fvxa Cijka Kom Mapu Fijke Az Ce Tai az mogeleam pigelu Rvf kvme zugugelu am fey mew ta mvley tai kvzawael kom pu ce fij mapu mew, pu fvxake vbmen, kom pu ce wvnenkvlelu cem zugu mew rume, pu wenxu ka puzomo mvley tai newenmayafiel ka wenupvramafiel tvfaci zugu az mogeleam kom pu mogen ce, fey mew ta yamgeay xvr felen ka nor felen tvfaci mogen mew.
mapudungun
Kom pu mogence kisuzuam mvlekey, kom cegeygvn, logkogeygvn ka piwkegeygvn, nieygvn kimvn fey mew mvley tai yamniewael ka epupvle kejuwael egvn.
KIE. Kom xipace, fijke mojfv ce wixapvraley i kvme felen, nor felen tvfaci Fvxa Cijka mew, cumgeay rume i zugun, i wimtun, cem azgeay rume, cem kimvn rume nieay. EPU. Kom pu xoki ce, cem az mogengeayrume mvlelu fij mapu, ka femueci xvr nvwkvley tvfaci Fvxa Cijka mew.
Iney rume gelay i xafkituceael. Gewelayay xafkitucen ran mew kuyfi reke.
Kom ce fij mapu mew mvley i kimgeael, wirintukulelu am i vy wigka zugu mew (Personalidad Jurdica pi ta wigka).
Kom femgey ce wigka i wirikon zugu mew (Ley pi ta wigka) fey mew kom pu ce pepi nvway tvfaci zugu mew. Yamgerumenole cuci sugu rume wirintukulelu tvfaci Fvxa Cijka mew.
Pu wigka mew mvley kie ruka cew i norvmgekemum ixofij wezake zugu; fey mew pepi nvway kom pu ce tai igkamageam, yamvmagenole tvfeyci nor zugu wirintukulelu fvta cijka mew Constitucin pigelu, nielu kom pu xokike ce fij mapu.
mapudungun
Gelay iney rume i koraltukugeael ka wemvnentugeael ka wemvnentugeael tai mapu mew wezakamekenole.
Tvfeyci wigka norvmzuguwe ruka mew, kom pu ce mvley ajkvtumageael i zugu, tai kimgeam i weza femvn kam femnon ka tai kimgeam cumueci i feletuael ragi kakelu pu ce.
KIE. Cem ce rume kimvmagenole i weza femvn gelay cumuelu tai zajumageael ka mvley i elumageael tai igkawam. EPU. Kuyfi iney rume weza femfule, feyci mew zajufalnofule tvfeyci zugu gelay cumuelu i zajumageael fewla. Ka gelay cumuelu i zoy fvxa zajumageael feypilenole fewla tvfeyci nor zugu mew wirintukulelu Fvxa Cijka mew.
Wigka i wirikon zugu mew (Ley pi ta wigka) nvwkvley kom pu ce ka fey mew mvley i igkamageael egvn kake ce zugukonle i mogen mew, kam ka ce pekanka lef konle i ruka mew, kom tai felen mew ka wezaka zuguyekamagele.
KIE. Kom pu ce mvley i kisugvnew miyawael xokike ce (Estados pi ta wigka) i mapu mew. EPU. Kom pu ce pepi xipayay cem xokike ce (Estado pi ta wigka) mew rume ka kisu i mvlemum, welu ka pepi wiotuay.
KIE. Cem zugu mew rume inayawgele cem ce rume, tvfa mvley i gvnaytuniegeael (asilar pi ta wigka) cem xoki ce mew rume. EPU. Welu tvfeyci gvnaytucen kvmelayay, rvf weza femle tvfaci ce, inayawlel (lagvmle, weele) ka yamnofile tvfaci Naciones Unidas i wixapvramnieel ci zugu.
mapudungun
KIE. Kom pu ce pepi nvwkvleay cem az mogen (nacionalidad pi ta wigka) mew rume. EPU. Iney rume mvntumagelayay i az mogen (nacionalidad) ka pepi nvway ka konaygvn kake az mogen mew kvpa femle egvn.
KIE. Kom pu zomo ka pu wenxu pepi kureyeway kvpa kvreyewle cem xipacegeaygu rume, kekewme az mogen nieaygu rume. Kvpa niele kisu i pu fvren egu femaygu mvten. Ka femueci kvme feleaygu: iney rume cumekelayaygu egu kurewenkvlen kam wvzatule egu rume. EPU. Tvfaci epu ce re kisuzuam pile egu mvten fey wvla pepi kureyewaygu. KVLA. Kom pu fijke ce remawengenofule gelayafuy ce kom mapu, fey mew ta pu xoki ce (Estado pi ta wigka) ka kom pu ce mvley tai gvnaytunieael fijke fvrenwen ka remawen.
1. KIE. Kom pu ce mvley kisu i gengeael, ka xokike ce i gengeael cemu rume. 2. EPU. Iney rume pekanka mvntumagelayay i nieel (cemgeay rume).
Cem rakizuam rume cem feyentun rume nieay fij pu ce gelayay cumuelu i mvntumageael ka takumageael. Kisuzuam kvpa konle kake feyentun mew femay mvten, kvpa kimelle i rakizuam ka feyentun ka pepi kimelafi.
Kom pu ce pepi entuay i rakizuam ka zugu, ka pepi kimellafi kompvle cumueci rume (radiomu, telemu, wirinmu) ka pepi kintuay, ramtuay ka joway zugu tai kvzawkvlenmu. Ka femueci tvfaci zugu pepi kimellafi cew rume.
mapudungun
KIE. Kom pu ce kisu i gvnewmu pepi xawvay cem piei xoki ce egvn rume. EPU. Welu cem ce rume pinole i konaeal cem xoki ce i kvzaw mew rume, gelay cumuelu i gagegeael.
KIE. Cem ce rume pepi konay logkolealu tvfeyci xoki ce mew nvwkvlelu Kie Mapu mew (Pas pi ta wigka) kam werkvaygvn kie ce kisu egvn tai zujiel. EPU. Kom pu ce xvr pepi konay tai kie Mapu Xoki ce mew i cem kvzaw mew rume. KVLA. Tvfey ci Kie Mapu Xoki ce mew logkolelu: Logkogey kom pu ce mvlelu fey ci xokimu tai zuam. Tvfa ci pu ce mvxvmmuway tai zujiam i logko egvn, kom xvr pepi feypiaygvn iney tai zuamniefiel tai logkogeal.
Tvfey ci logkolelu Kie Mapu Xoki Ce mew mvley wvlael ixofij keju tai kvme feleam ka kvme mogeleam kom pu ce mvlelu tvfey ci Xoki mew. Tvfaci logko kvme pepi kejunole i pu ce mvley tai kejuaetew kake Mapu Xoki Ce.
KIE. Kom pu ce mvley i nieael kvzaw, mvley kisu zujiael i kvzaw femueci ta xvr feleay ta pu ce. Cem ce rumje penoloe kvzaw mvley tai gvnaytunieaetew wvnenkvleci pu ce ixofij zugu mew, tai Kie Mapu Xoki Ce mew. EPU. Kom pu ce cumgeay rume mvley i kom xvr kujigeael tai kvzaw mew egvn. KVLA. Kom Kvzawci pu ce mvley i kvme kujiniegeael; tai kvme mogeleam ka kvme mogelneam i pu fvren. Puwjenole tvfaci mogeam, mvley i kejugeael tai Kie Mapu Xoki Ce mew. MELI. Tvfeyci pu kvzawfe rvf kvme felenole, yamvmagenole i zugu egvn pepi xawvluwaygvn tai kinewvn igkawam egvn.
mapudungun
Kom Kvzawfe pu ce mvley i vrkvtuael i kvzaw mew, ka tai zoy kvzawnoam, yamvmageael i orario ka tai kie mufv antv vrkvtuael fij xipantu.
KIE. Kom pu ce mvley i kvme mogen nieael; kuxanle egvn tai peael lawen, tai kvme iyael egvn, kvme tukuluwvn i peael, kvme ruka mew i mvleael, tai peael lawentufe ce egvn. Tvfa rume falile tai keju kujigeael. Ka femueci pepi kvzawnole mvley i kejuaetew ka gvnaytuaetew pu wvnenkvleci pu ce ixofij zugu mew tai Kie Mapu Xoki mew. EPU. Pveci pu zomo ka mvle-mvlegeci pu picike ce mvley i peaetew ka kejuaetew kvmeke lawentucefe ka femueci kom pu picike ce mvley i gvnaytuniegeael kom pu Xoki Ce mew.
KIE. Kom pu ce pepi kimay fij cijkatun, cem ce rume kujilayay tai kimam. Welu kom pu ce mvley tai rvf kimelgeael fij zugu wvneluw cijkatukeel tai kim cegeam. Cem ce rume zoy kvpa cijkatule tai zoy kimam femay mvten ka kom pu ce cumgeay rume, pepi konay cem cijkatun mew rume, tai ayvnieel i inayael. EPU. Kom tvfaci cijkatun ka kimeltun mvley i kejuael kvme cegeam, kim cegeam, nor vegeam, mvley i newenmayafiel ta nor felen ka kisugvnew felen tvfaci mogen mew. Mvley tai kejuael welukon yamniewael mew ka wenvykawael kom pu ce ka fijke Xokike Pu Ce, cem az mogen rume nieaygvn. Kom tvfaci kimeltun mvley i kejukvzawmayafiel ka wixapvramafiel fij kvmeke zugu Naciones Unidas mew. KVLA. Kom pu kurewen mvley kisu egu i piael cem kimvn ka cijkatun nieael tai pu pve.
KIE. Kom pu ce mvley i kisuzuam nvwael cem wimtun mew rume mvlele tai Xoki Ce mew, ka tai kintuael, inakonael, ka nvael cem fvtake kimvn rume mvlele.
mapudungun
EPU. Cem ce rume mvley tai gvnaytukuniemageae ka kuiwtukuniemageael tai gvbam ka tai kimvn niele ka femueci mvley i niegeael tvfaci zugu cuci ce rume kuwv mew entule cem kvzaw rume.
Fijke Kie Mapu Xoki Ce mew mvley i kvme nor elgeael zugu, femueci ta kom pu ce mvlelu fij mapu yamvmageay i nor az felen.
KIE. Kom pu ce mvley tai rvf nieael kvme zugu, kvme rakizuam ka tai nor cegeael tai ragi pu Xoki Ce mew, fey mew am xemkvlelu ce reke ka amulnielu cem kvzaw rume. EPU. Tai nor felenmu ka kisugvnew felenmu kom pu ce nvwkvleay wigka i wirikon zugu mew (Ley pi ta wigka) mvten, fey mew ta kakelu pu ce yamvmageay i kvme feleael, kisugvnew felen, i nor feleael ka tai mvleam xvr ka nor mogen kom pu Xokike Ce mew.
KVLA. Kom tvfaci nor zugu cumkaw rume gelay i nvgeael weluka ka pekagka amulgeale. Naciones Unidas ta pekagka amulael mogen, wixapvrammekelay tvfaci Fvxa Cijka.
Tvfaci Fvxa Cijka, cew tai kimelgen cumueci i mvleael mogen fij mapu, gelay cem xoki ce rume i nvafiel tai goymalafiel ka tai kvzawmayafiel tai amvmnaqvmgeam cuci zugu rume pegelgeael tvfaci Fvxa Cijka mew.
rapa nui
ITapu, i Ako e te koro piri i toona tapura mau 217 A (III), o mahana Rau o te marama o Koro o te Tau 1948
rapa nui
i ana
I mua o te ao, te oraraa, te riva mau e te haumaru, e tapu ena i te moa hopea mo te hanau tangata henua, pe hiva ana te tapu nei he tuu tahi ki te haka ara o te hau taatoa i te ao nei. I mua o te mata, i te tau e rao nei, te mau hauhaa o te tapu tangata i tehe ai, e tehe e mauiui rahi ena, e tomo tau taua ena ki te roa tae riva; mai roto i nei manau topa, te tute o te mau tangata o te ao, he kimi hanga i te ara tika, e ara tai, e kia hio ki te ao riva, i ana nei, e i te tau hoou. I ana e tapu takoa ena i te tute nui, a hara ka tuu ki te roa o te tapu tangata, mo tomo, mo tumu o te hakatere hanga o te Ao piri, Ahara takoa ka tapu i te mau hatu o te tangata, penei e, he tute, he ture i te tia hanga ki te tahi pukuranga. Peira ana, he tute mo tuu ki te piri hanga ananake o te hau o te taatoa henua o te ao. I ana te mau nunaa o te Ao Piri, e hatu ana a runga i nei Tapura i te mau tapu o te tangata, i te mau piru o te hau e i te tuu roa o te tama, ta maaroa e ta maahine; Ko ta papa ana i runga o nei parau, e te koro nunaa o te Ao Piri, penei raua ka tute, ta tuhi i te ara tano mo ahu o te nga roa i tataku rae nei. I ana te nga henua tumu o te rongo nei amui ki te Ao Piri, ko haau ana mo pua rima i te tute nui o te kia hio i te mau tapu o te tangata, e peira ana,
I nia i te manau topa penei te mau tapu o te tangata o te ao, he tupa mau mo tika i te tute hanga ki te hopea raa. te koro piri E ako nei Rongo Nui mo te Tapu Tangata, ki roa o te piri nui o te manau hoou, mai ai e ngatu te hangu o te taatoa te hanau, ki roa o te hapi hare ki te haka ara, i te moa i te tapu i te parau tia mau o te rongo nei; i te aro hare, e peira ana i te henua roa; mo ta papa i toona huru e i toona tumu tute i roto to te nga nuku nuku o te koro piri i nia ananake ko te rauhuru o te tahi henua i tuhi renga i raro mau o te titaa hanga tere o te ara o te rei; mo mau takoa te tuhi renga nei o te Rongo Nui mo te tapu Tangata.
rapa nui
he ki rae
Te hanau henua, mai te poreko hanga, he manu tere, manu rarama e manu manau; ko tuu piru ana taatoa. Mai ai he hanau e haka topa ro a i te manau, e here, e moa, e tapu ki a raua a.
he rua ki
Te tapao o nei rongo, mo te mau tangata o te ao, ka rau te huru o te raua manau, te raua noho onga, ana ai he tamaroa o he tamahine, te raua reo, tanga, e te tahi mee e tapu ena i te mau huru o te tangata. I runga ana he amui atu, ina e ko haataa, ko tuhi e tahi tangata o runga i toona henua matua, toona kainga poreko, toona kona ora. Mai ai he henua topa ke, o mo ai he aro, he kainga, he henua hiva e he henua haamuri ki te fei a ono o te rua motu, i roto i te haka tere hanga o te hau taatoa o te ao.
he toru ki
Taatoa kope, oona toona ora, toona tika hanga o te oraraa, ia ia te hatu mo ririva oona.
he ha ki
Ina e tahi tangata e ko riva mo tuura, e ko tutia ki te rua; te tuura enga e te tia ko tapao o mo haka kore i te taatoa toona huru i ai.
he rima ki
he ono ki
Taatoa hanau, e hatu ro a mo tuu he tangata tapu o te rei, ka vari ro te poro henua.
he hitu ki
Te taatoa pe tuu huru a i mua o te rei, o ira te rei e hai ena i toona tangata. Peira ana he hapao i te tangata mai te nuu moa kore i nei Rongo, e he tohu i te moa kore o te tangata mo te Rongo nei.
rapa nui
he vau ki
E tapu, moai te ravea, mo te umanga o te ao; e haka kio e pua rima i te taatoa tangata vehi i te ati, i mua o te koro tuhi e tahi, he hatu unga mau rongo o te rei.
he iva ki
Ina e ko riva mo kio e tahi tangata e mo tute e tahi kope mai toona kainga.
he rau ki
Te taatoa mau o te tangata, mee tapu mo raua te piri o te koro ture mo ngaroa i toona tuhi i mua o te mata, e peira ana mo mata ite e mo ture ki te tangata i mua o te hara oona i vehi, mai te ara o te rei.
he rau rae ki
1. Mai tapao kore e mai angi angi hia i te hara o te tangata, e tapu i te ora raa o te kope ture, ki te roa ravaa i te ati oona i tohu ai. E ai te tumu ture mo tuhi e mo karo i te hara o te tangata i mua o te rei.
2. Ina e ko ravaa mo horo, mo ture e tahi kope o te ao, mai ai kai tapura a te hara mau oona i mua o te mata o te koro tuhi ture, te tuhi mo te tangata he riro he ravea riva moona ana tuu penei, he hara kore o te haka tere o nei kope i tuu i ture ai.
he rau rua ki
Peira ana, e moa e tapu te huaai o te tangata, te haka tere, te tere inga mau oona, toona hare, toona paenga, toona haka ara, e tapu takoa i te angi o te rei i ana tute nui i te nuu tohu i te tapu nei.
he rau toru ki
1. He hatu o te tangata, te haere, te haka vari i te henua, e mo tapu mo haka tuu i toona hare i roto e ka vari ro te kainga matua. 2. Peira ana, mee hatu mo te tangata te tere inga mau oona i runga i te ao, toona hatu mau mo reva ki te henua hiva e mai hoki ana ki te kainga.
rapa nui
he rau maha ki
1. Mai ai e kio, e tere nui a e tahi kope, oona te hatu poreko mo veu mo haka kio i te rua henua, mo koa e mo karo i te ati i te rua aro. 2. O nei tapu, e ko riva mo hatu e te tangata i te haka kio i te rua aro, mai ai ana ko ati a a ia o a raua i te tapu nui o te Aro piri.
he rau pae ki
1. Te mau hatu o te henua, mee poreko o raua mo tuhi i te raua noho hanga, te raua kona poreko. 2. I muri ana, e ko riva mo karo, mo haka kore i nei tapu e te rua, e peira ana mo ai he huri te noho onga o te kope taatoa.
he rau ono ki
1. Mai tamaroa, mai tamahine, i punga era te aho tangata, he hatu mau o raua mo tuu o te raua huaai, mo tapu i te haka ara, e mo piri kenu o raua, mai te piri, i te roa o te piri e i mao era te piri.
2. E tapu te hanga, te hatu e te parau tia mau o te hokorua mo riva mo piri pahe kenu i mua o te rei. 3. Te huaai, he tapu mau e he mau poreko o te ao e o te nunaa o te poro henua, mai ai penei e ravea ena mo hapao e te umanga e peira ana e te rei.
he rau hitu ki
1. He hatu nui mo te taatoa, e riva mo ai o te kainga, o te potu henua, moona e mo te taatoa. 2. A ta ka hara e tahi kope mo puru, mo tute i te hatu henua.
he rau vau ki
Te Tumu mau o te tangata e hatu ro ana mo huri te manau ki te atua tano mo raua, mo pure takoa ki toona atua, i mua o te mata, i roto ia ia ana, mo huri ke o te manau ki te rua atua hiva, mo pure, arearea, mo koa e mo tangi i roto i te manava mo toona atua runga.
rapa nui
he rau iva ki
Taatoa tangata e hatu ro ana mo mau i te reo, mo ako i te manau, mo kati kati i te vananga; mai ai penei, e moa e tapu i te reo o te tahi, e ui e naho naho i te manau o te rua, ka ai i henua ke te tere inga nei o te hanau taatoa
he rua rau ki
1. E tapu te taatoa i te tangata, toona hatu mau mo piri ki te tahi, te hatu mau mo here ki te rua. 2. E ara e ui, ina e ko riva e tahi kope mo tuhi ki te rua i te huru o te priri hanga o te tangata, i te huru o te nuku nuku ana piri.
1. Tatoa tangata e maa ro ana mo tuhi i te hakatere hanga o toona henua matua, ka tumu i runga ia ia e peira i runga i te toru kope. 2. Amui ana, i ana te tangata taatoa e mana ro a mo topa ia ia te hatu tuhi i te hakatere hanga i te kainga, e maa mo oo ki te nunaa o te koro tuhi i nei rongo.
3. Te reo o te pukuranga, he tumu mau o te koro piri tuhi henua; e tapu i te rongo nei, e maa i nei rongo, e haito i te reo o te pukuranga mo tika o te haka tere inga o te rei; e tapu i te huru o te haito, te hau piko i roto i to taatoa manau o te pukuranga tangata.
I ana, te tangata he tumu o te nunaa o te ao, e ui e piri, e haka kio te nui mau o te puoko henua i roto o te roa i ravaa, mo haka hangu, mo haka koa, mo tika riva o te ora o te tangata i roa era o te tara, te piri hanga e peira ana i te roa era o te hakatere tupuna.
1. I ana, te mau tangata o te ao e ravea ro ana mo anga, mo tuhi i te anga o toona hanga, mo riva e mo ora i te taatoa roa o te anga, amui ki te kia hio i te roa anga kore ena. 2. Peira ana te taatoa tangata e hatu ro a, i rau huru o te roa, ki te mau tara o te mau anga.
rapa nui
3. E tapu te tute mau o nei rongo, ki te roa o te mau noho riva o te rauhuru tangata, amui ki toona huaai, i te manau o te noho hanga naho naho, te noho hanga tano mau e inia i ravea kore ro, mo tute ki te hauu, mai nuu e anga ena i te tahi hare ravea. 4. He hatu o te tangata mo piri ananake ko toona te tahi, mo here i te pukuranga i te tau ati mai haka taka taka i te manau mo ara tika y te ora ananake.
he rua rau ha ki
I ana nara te tangata e hatu ro ana mo haka ora te hakari, te manau, mo topa mai te anga, mo tuhi i te roa o nei anga e INIA i te topa anga mai ai ka ravaa tara no.
1. Taatoa tangata e mana ro a mo tumu i te ora riva moona e mo toona huaai, te maitaki o te hakari, te mau kai, te tapa kahu, te koro hare, te tia haoa e i te tahi rara tangata; I runga ana te mau hatu tangata e mana ro mo ake i te pua rima i
ai era he anga kore, he ruhi enga, he hati, he heva, e taatoa mauiui; e peira ana i te roa mo tuu o te tangata e ko riva mo anga e mo hapao ia ia . 2. Te hanautama hanga e peira ana te nga tama e hatu ro ana mo tupa tuu i te rau huru o te tia haoa i rae ki te tahi tangata.
1. E tapu i te hapi, e moa e hatu ki te taatoa i te mau he hapi, e ina e ko riva mo riro te hapi he mee auhau, e tuhaa te hapi rae mo te mau pukuranga o te ao, mai ai he hapi mau era, e ui e haka marere ki te mahingo, e ui e tuhi i te tahi huru rau o te hapi, e haito hai roa era o te nga kope taatoa i tute ai ki na hapi. 2. Te tumu mau o te hapi, he roa o te mau hakatere hopea o te hanau, e peira ana te ana ana o te hatu manau o te tangata e i te haauraa o nei hapi; He tapu i te angi angi, te naho naho o te huru e inia te here mau o te hanau, o te maohi, o te ivi atua; e i ana ara mo te puha mau o te terehanga o te hanau henua e mo te tute ki te haumaru o te Ao Piri.
rapa nui
3. E tapu, mo te matua e hoa i te ravea tano mo hapi i te rau nga tama, te raua haka ara.
1. He hatu o te taatoa kope mo riro he tangata maa i te hauhaa tupuna, mo haka tere a te ara tahito e peira ana mo rara i te tahi oona hanga e mo tapao i te taoa topa moona. 2. I ana e tapu en ai te moa i te hatu o te tangata e tahi, i runga i toona mau mee i ai, mai te manau tapao ki te taoa i ai, i te rongo mo haamoa i te mau mee o te tangata o te ao.
He mau hatu o te ao, e hatu ki te ngangata mo mana ki te pirihanga o toona nunaa, mai ai i roto o nei nuku nuku te mau tapu o toona tere ana tika mau ki te hau.
1. He hatu ki te tangata, e haatura, e moa ki te pukuranga. Maia ai i roto to te pukuranga toona huru mau tangata e tere ena. 2. I roto to te ora raa o te mau nunaa o te ao, he rei te nui tapu o te hakatere inga o te koro piri, moona te tuhi, te ture, te hapi e te kia hio e te ara tai i te tute nui o te hatu maa o te tangata, mo ririrva te piri hanga o te tahi ki te toru, e i runga ana o te tika mau ki te rua, e ki te tahi kope. 3. Te nga hatu e tapura nei e te reo, he riva kore mo hetu hape, he hara ki te manau e ki te hauhaa o te Ao Piri.
he toru rau ki
E tuhi, e ui te rongo nei, pe hiva ana, e moa i te tumu o te rongo o huri te taua o ture, e ite te puoko o te henua taa toa te hatu mau o nei tapura e ko ravaa, e ko haatia mo ake hape i te tapao tangata e haaki ena i runga nei. I ana, te mau hatu o te henua he ki hopea.
traduccin: mario ivn v. tuki tangata huri reo: amahiro a tuki te raa
con motivo del 60 aniversario de la declaracin universal de derechos humanos, unesco santiago ha desarrollado esta edicin de 100 ejemplares, diseada con la tipografa amster de francisco glvez pizarro. director orealc | unesco santiago jorge sequeira coordinacin ricardo hevia | pablo marambio diseo e ilustracin mariana muoz impresin