18

Banu Pekol
bpekol@gmail.com

SINIRLARDA TASARLAMAK
nsan rkn zorlayan ar yaam koullarnda var olabilmek iin gelitirilen yaratc zmler, lleri, buzullar ya da suyun altn dayanlr hale getiriyor.
Antartikada bir buzuldayz. Buzulun ismi bile var: Brunt! 150m kalnlndaki bu buzul, ylda yaklak 700m hzla okyanusa doru ilerliyor. ngiliz Antartika Aratrma ssnn burada 1956dan beri ina edilen ilk drt binas, ylda 1.2 metre ykselen kar seviyesinin altnda kalm. Gney Kutbundan sadece 120km uzakta, geceleri scakln -56 dereceye kadar indii bu blgede en scak gnde dahi donma derecesinin zerinde scaklk grlmyor. Gn demiken, senenin 105 gn gne domuyor ve bu karanlk dnemde saatte 160kmye kadar kan rzgrlarda mekanik aralar altrmak neredeyse imknsz. Bu gzlemleri buzuldaki byk penguen kolonisinin yan sra, Aratrma ssnn 15 alan da paylayor. Ykselen kar seviyesi sebebiyle her yl hidrolik bacaklar ile ykseltilmesi gereken bu istasyonun bulunduu burun, buzuldan nmzdeki senelerde kopacak. Dolaysyla Hugh Broughton Mimarlk Ofisi Halley adl istasyonlarn altncsn tasarlad bile. Ylda bir kere gemi ile erzak getirilen, en yakn sse 14 saatlik uu mesafesindeki bu ss srdrmek iin yeterince sebep var: Buras Ozon Deliini saptayan s ve kresel snmaya dair veri toplama konusunda vazgeilmez bir merkez. Ekstrem mimarlk olarak tanmlanan bu tr tasarmlar, insan rkn zorlayan ar yaam artlarnda var olabilmek iin yeniliki ve yaratc zmler gelitirmeyi zorunlu klyor.

01

Sannenin eseri olan yapnn kap ve atsndaki paneller, ierideki depoya dair tek airane ipucu olarak Norve karanlnda parlyor. Bu snrlar bir ekim unsuru olarak alglayanlar da var: hem Dubaide hem de Fiji adalarnn anda gelitirilen (rezervasyon kabul eden ancak inaat henz balamam!) otel projeleri, su altndaki effaf sitlerde konaklayabileceiniz lks tatiller vaat ediyor. Su altn fazla klostrofobik bulanlara ise, Foster+Partnersn tasarlad

ekim Unsuru
Snrlarda yaayabilmek iin yaratlan bu yaplarn bir ksm bilimsel deil, tamamen insani amalarla ina ediliyor. Robert Ransickin tasarlad kk kulbe, Arizonada Sonoran lnde 80km uzunluktaki eytan Yolu olarak bilinen ve yasad gmenlerin Meksikadan ABDye gemek iin sklkla kullandklar kurak bir blgede yer alacak. Casa Segura (emniyetli ev) iinde su, yiyecek gibi temel ihtiya maddelerini barndrarak, gmenlerin zorlu yolculuunda hayat kurtarc bir yap grevini stlenebilir. Peki snrlar alrsa ne olacak? Peter W. Sodermann/Barlimdhaug Consult AS tarafndan ina edilen Svalbard Tohum Mahzeni, 100 lkeden toplanm milyonlarca tohum rneini olas bir felakete kar depoluyor. Halka kapal, ok az personeli olan bu yap, Norvein doal soukluunu kullanarak gerektiinde elektriksiz alabiliyor. Sanat Dyveke

Spaceport Americay nerebiliriz. Virginin patronu Richard Bransonun sponsor olduu, New Mexico lndeki bu ilk ticari uzay gemisi ss, yeterince paras olan sradan adama uzay yolculuu frsat sunuyor. imdiden yzlerce kiinin rezervasyon yapp depozito dedii yolculuklar 2011de balayacak. Fostern tasarm, yolcular bu galaktik deneyime yaklatran nitelikte: yukardan izlendiinde yer zerinde kalan blm, damla formunda, bilimkurgu filmlerinden frlam gibi bir izlenim veriyor.

Snrlardan ilham alan sanat eserleri de sklkla karmza kyor. 2009da Pariste ekstrem ortamlar temal sergide Howard Boland ve Laura Cintinin fotoraf dizisi bunlardan biri. Sanatlar, Mars gezegeninin ekstrem koullarn (dk basn, gl UV-nlar, dk s) yapay ortamda birebir gerekletirilen Aarhus niversitesindeki bir simlasyon odasnda insanlar gllerin deiimini belgelemi. Bilim insanlarnn saptamalar da hesaba katldnda, eer bugn olduu gibi devam edersek bizi insanln karlat en zor yzyln bekledii sylenebilir. Doa ile dorudan hesaplaan ve snrlarda var olmak iin yaratlan mimari tasarmlar, evreye sayg duyarak onunla mcadele ederse baarya ulayor. Dolaysyla bu tip mimari projelerin tasarmndan ders almak, yani gelecein mimarisini kaynak tketiminden ziyade retimi zerinden dnmek gerekiyor. Doann bir klavuz olarak kabul edildii bu mimari proje veya sanat eserleri, u noktalarda var olan deneyler olmaktan ziyade, yakn geleceimizin birer kurtarcs olabilir.
01 Halley VI Aratrma ssnn modlleri

02

02 Spaceport Americann projesi