Beruflich Dokumente
Kultur Dokumente
Chng 1
NHNG KHAI NIEM VE O LNG
1.1 nh ngha va phan loai phep o:
1.1.1 nh ngha:
S anh gia nh lng mot hay nhieu thong so cua cac oi tng nghien cu c
thc hien bang cach o cac ai lng vat ly ac trng cho cac thong so o.
o lng la mot qua trnh anh gia nh lng ai lng can o e co ket qua bang
so o so vi n v o.
Ket qua o lng la gia tr bang so cua ai lng can o AX, no bang t so cua ai
lng can o X va n v o X0. Ngha la AX ch ro ai lng o ln hn (hay nho hn)
bao nhieu lan n v cua no.
Vay qua trnh o co the viet di dang:
AX =
Hay
X
X0
X= AX.X0
(1.1)
Phng trnh (1.1) goi la phng trnh c ban cua phep o, no ch ro s so sanh ai
lng can o vi mau va cho ra ket qua bang so.
T o ta cung thay rang khong phai bat ky ai lng nao cung o c bi v
khong phai bat ky ai lng nao cung cho phep so sanh cac gia tr cua no. V the phai
o chung phai bien oi chung thanh ai lng khac co the so sanh c.
V du: e o ng suat c hoc ta phai bien oi chung thanh s thay oi ien tr cua
bo cam bien lc cang. Sau o mac cac bo cam bien nay vao mach cau va o ien ap
lech cau khi co tac ong cua ng suat can o.
Nganh khoa hoc chuyen nghien cu ve cac phng phap e o cac ai lng khac
nhau, nghien cu ve mau va n v o c goi la o lng hoc.
Nganh k thuat chuyen nghien cu va ap dung cac thanh qua cua o lng vao
phuc vu san xuat vao i song goi la k thuat o lng.
e thc hien qua trnh o lng ta phai biet chon cach o khac nhau phu thuoc
vao oi tng o.
1.2.1
* Theo tnh chat thay oi cua ai lng o : co the chia chung thanh hai loai o la
ai lng o tien nh va ai lng o ngau nhien.
-ai lng o tien nh la ai lng o a biet trc quy luat thay oi theo thi
gian cua chung, nhng mot (hay nhieu) thong so cua chung cha biet can phai o .
V du: can phai o o ln (bien o) cua tn hieu hnh sin.
ai lng o tien nh thng la tn hieu mot chieu hay xoay chieu hnh sin hay
xung vuong. Cac thong so can o thng la bien o, tan so, goc pha, .
-ai lng o ngau nhien la ai lng o ma s thay oi theo thi gian khong theo
mot quy luat nao ca. Neu ta lay bat k gia tr nao cua tn hieu th ta eu nhan c ai
lng ngau nhien.
Ta thay rang trong thc te a so cac ai lng o eu la ngau nhien. Tuy nhien
mot chng mc nao o ta co the gia thiet rang suot trong thi gian tien hanh mot phep
o ai lng o phai khong oi hoac thay oi theo quy luat a biet trc, hoac tn hieu
thay oi cham.
V the neu ai lng o ngau nhien co tan so thay oi nhanh se khong the o c
bang cac phep o thong thng. Trong trng hp nay ta phai s dung mot phng
phap o ac biet o la o lng thong ke.
* Theo cach bien oi tn hieu o : ma ta co the chia thanh tn hieu o lien tuc( hay
tn hieu o tng t ) va tn hieu o ri rac ( hay la tn hieu o so ).
-Tn hieu o tng t tc la bien oi no thanh mot tn hieu khac tng t no.
ng vi tn hieu o nay ngi ta thng che tao cac dung cu o tng t, nh: mot
ampeke co kim ch tng ng vi cng o dong ien.
-Con tn hieu o so tc la bien oi t tn hieu tng t thanh tn hieu so. ng vi
tn hieu o nay ngi ta thng che tao cac dung cu o so.
* Theo ban chat cua ai lng o ma co the chia thanh:
- ai lng o nang lng: tc la ai lng o ma ban than no mang nang lng
nh: sc ien ong, ien ap, dong ien, cong suat, nang lng, t thong, cng o t
trng.
- Cac ai lng o thong so: o la cac thong so cua mach ien nh ien tr, ien
cam, ien dung, he so t trng.
- Cac ai lng o phu thuoc thi gian nh: chu ky, tan so, goc pha,
- Cac ai lng o khong ien, e o c bang phng phap ien, nhat thiet phai
bien oi chung thanh ien nh cac bo chuyen oi o lng s cap. Nh cac bo chuyen
oi nay ma ta nhan c tn hieu ien Y t le vi ai lng can o X tc la Y=f(X).
* Cac phep o c thc hien bang cac phng phap o khac nhau phu thuoc vao
cac phng phap nhan thong tin o va nhieu yeu to khac nh ai lng o ln hay
nho, ieu kien o, sai so, yeu cau, Phng phap o co the co nhieu nhng ngi ta
a phan loai thanh hai loai o la: phng phap o bien oi thang, va phng phap o
so sanh.
1.2.5 Ngi quan sat:
o la ngi o va gia cong ket qua o. Nhiem vu cua ngi quan sat khi o la phai
nam c phng phap o; am hieu ve thiet b o ma mnh s dung; kiem tra ieu
kien o; phan oan ve khoang o e chon thiet b cho phu hp; chon dung cu o phu
hp vi sai so yeu cau va phu hp vi ieu kien moi trng xung quanh. Biet ieu
khien qua trnh o e co ket qua mong muon. Sau cung la nam c cac phng phap
gia cong ket qua e tien hanh gia cong (co the bang tay hay dung may tnh) so lieu
thu c sau khi o.
Biet xet oan ket qua o xem a at yeu cau hay cha co can thiet phai o lai hay
khong, hoac phai o nhieu lan theo phng phap o lng thong ke.
1.2.6 Ket qua o:
Ket qua o mot mc nao o co the coi la chnh xac. Mot gia tr nh vay c goi
la gia tr c lng cua ai lng o. Ngha la gia tr c xac nh bi thc nghiem
nh cac thiet b o. Gia tr nay gan vi gia tr thc ma mot ieu kien nao o co the
coi la thc.
e anh gia sai lech gia gia tr c lng va gia tr thc ngi ta s dung khai
niem sai so cua phep o. o la hieu gia gia tr thc va gia tr c lng. Sai so phep
o co mot vai tro rat quan trong trong k thuat o lng. No cho phep anh gia phap
o co at yeu cau hay khong.
Co nhieu nguyen nhan gay nen sai so:
Trc het la do phng phap o khong hoan thien. Sau o la do s bien ong cua
cac ieu kien ben ngoai vt ra ngoai nhng ieu kien tieu chuan c quy nh cho
dung cu o ma ta chon. Ngoai ra con nhng yeu to khac na nh do dung cu o khong
con am bao chnh xac na, do cach oc cua ngi quan sat hoac do cach at dung cu
o khong ung quy nh,
Ket qua o la nhng con so kem theo n v o hay nhng ng cong t ghi, ghi
lai qua trnh thay oi cua ai lng o theo thi gian.
Viec gia cong ket qua o phai theo mot thuat toan nhat nh bang may tnh hay
bang tay, e at ket qua mong muon.
1 2 3 4 5
a)
X
X0
Bien
oi
ADC
X0
Nx
N0
So sanh
so
Nx/N0
b)
Hnh 1.1: Qua trnh bien oi thang
Trc tien ai lng can o X c a qua mot hay nhieu khau bien oi va cuoi
cung c bien oi thanh so Nx. Con n v cua ai lng o X0 cung c bien oi
thanh so N0 (v du nh khac o tren mat dung cu tng t). Qua trnh nay c goi la
qua trnh khac o theo mau N0 c ghi nh lai (hnh 1.1a).
Sau o dien ra qua trnh so sanh gia ai lng can o vi n v cua chung. Qua
trnh nay c thc hien bang mot phep chia Nx/N0. Ket qua o c the hien:
X=
NX
X0
N0
Qua trnh o nh vay c goi la qua trnh bien oi thang. Thiet b o thc hien
qua trnh c goi la thiet b o bien oi thang (hnh 1.1b)
1.3.2 Phng phap o kieu so sanh:
hoi
La phng phap o co s o cau truc theo kieu mach vong ngha la co khau phan
N
Nk
Xk
Xk
a)
X
So
sanh
Nk
Bien
oi
ADC
Nk
ADC
b)
Hnh 1.2: Qua trnh o kieu so sanh
Trc tien ai lng o X va ai lng mau X0 c bien oi thanh mot ai lng
vat ly nao o (v du dong hay ap chang han) thuan tien cho viec so sanh. Qua trnh so
sanh c dien ra suot trong qua trnh o. Khi hai ai lng bang nhau ta oc ket qua
mau se suy ra gia tr ai lng can o. Qua trnh o nh vay goi la qua trnh o kieu
so sanh (hay thiet b bu).
Tn hieu X c so sanh vi mot tn hieu Xk t le vi ai lng mau X0. Qua bo so
sanh ta co:
X X k = X
Ngha la ket qua cua phep o c anh gia theo ai lng X . Tc biet trc Xk,
o X co the suy ra X.
Phng phap nay s dung e o cac ai lng khong ien.
3. So sanh khong ong thi:
Viec so sanh c thc hien theo cach sau: au tien di tac ong cua ai lng o
X gay ra mot trang thai nao o trong thiet b o. Sau o thay X bang ai lng mau
Xk, bang cach thay oi ai lng mau Xk sao cho trong thiet b o cung gay ra ung
trang thai o nh khi X tac ong, trong ieu kien o ro rang X=Xk.
Phng phap nay chnh xac v khi thay Xk bang X ta gi nguyen moi trang thai cua
thiet b o va loai c moi anh hng cua ieu kien ben ngoai en ket qua o.
4. So sanh ong thi:
La phep so sanh cung luc nhieu iem cua ai lng o X va cua mau Xk. Can c
vao cac iem trung nhau ma tm ra ai lng can o.
Phng phap nay dung e th nghiem cac ac tnh cua cac cam bien, hay cua thiet
b o e anh gia sai so cua chung.
10
1. Mau: la thiet b o e khoi phuc mot ai lng vat l nhat nh. Nhng mau
dung cu o phai at cap chnh xac rat cao t 0,001% en 0,1% tuy theo tng cap, tng
loai.
2. Dung cu o lng ien: dung cu o lng bang ien e gia cong cac thong tin
o lng, tc la tn hieu ien co quan he ham vi cac ai lng vat l can o.
3. Chuyen oi o lng: loai thiet b e gia cong tn hieu thong tin o lng e
tien cho viec truyen, bien oi, gia cong tiep theo, cat gi nhng khong cho ra ket qua
trc tiep.
Co hai loai chuyen oi: chuyen oi cac ai lng ien thanh cac ai lng ien
khac va chuyen oi cac ai lng khong ien thanh cac ai lng ien
4. He thong thong tin o lng: la to hp cac thiet b o va nhng thiet b phu e
t ong thu thap so lieu t nhieu nguon khac nhau, truyen cac thong tin o lng qua
khoang cach theo kenh lien lac va chuyen no ve mot dang e tien cho viec o va ieu
khien.
d
= F (x)
dx
Neu F(x) khong oi th quan he vao-ra la tuyen tnh, luc o thang o se c khac
o eu.
3. ien tr cua dung cu o va cong suat tieu thu:
11
a) ien tr vao: mi dng c o co ien tr vao cua no. ien tr o co the ln hay
nho tuy thuoc tnh chat cua oi tng o.
ien tr vao phai ln khi ma tn hieu ra cua khau trc o (cua bo chuyen oi s
cap chang han) di dang ap, ngha la dong vao phai nho va cong suat tieu thu phai t
nhat.
b) ien tr ra: ien tr ra cua dung cu o xac nh cong suat co the truyen tai cho
chuyen oi tiep theo. ien tr ra cang nho th cong suat cang ln.
e mach o co hieu qua ngi ta co gang lam phu hp tr khang ra cua chuyen
oi trc vi tr khang vao cua chuyen oi tiep sau o.
4. o tac ong nhanh:
o tac ong nhanh cua dung cu o chnh la thi gian e xac lap ket qua o tren ch
th.
oi vi dung cu tng t, thi gian nay khoang 4s.
Con dung cu so co the o c hang nghn iem o trong mot giay.
S dung may tnh co the o va ghi lai vi toc o nhanh hn nhieu. M ra kha nang
thc hien cac phep o lng thong ke.
5. o tin cay:
o tin cay cua dung cu o phu thuoc nhieu yeu to:
-
ieu kien lam viec cua dung cu o co phu hp vi tieu chuan hay khong.
12
A = 1
Yn X n
x100%
Yn
Yn X n
Yn
a=100%-er = (Ax100%)
Xn X n
Xn
Sai so chu quan: do loi lam cua ngi s dung thiet b o va phu thuoc vao viec
oc sai ket qua, hoac ghi sai, hoac s dung sai khong ung qui trnh hoat ong.
Sai so he thong: sai so he thong phu thuoc vao thiet b o, ieu kien moi trng
phu thuoc vao ket qua o.
Sai so do thiet b o: cac phan t cua thiet b o, co sai so do cong nghe che tao, s
lao hoa do s dung. e lam giam sai so nay bang cach bao tr nh ky cho thiet b o.
Sai so do anh hng ieu kien moi trng: cu the nh nhiet o tang cao, ap suat
tang, o am tang, ien trng hoac t trng tang eu anh hng en sai so cua thiet
b o lng. Giam sai so nay bang cach gi sao cho ieu kien moi trng t thay oi
hoac bo chnh oi vi nhiet o va o am. Sai so he thong eu co anh hng khac
nhau: trang thai tnh va trang thai ong.
trang thai tnh: sai so he thong phu thuoc vao gii han cua thiet b o hoac quy
luat vat ly cho phoi s hoat ong cua no.
trang thai ong: sai so he thong do s khong ap ng theo toc o thay oi nhanh
theo ai lng o.
Sai so ngau nhien: ngoai s hien dien sai so do chu quan trong cach thc o va sai
so he thong th con lai la sai so ngau nhien.
13
Thong thng sai so ngau nhien c thu thap t mot so ln nhng anh hng nho
c tnh toan trong o lng co o chnh xac cao. Sai so ngau nhien thng c
phan tch bang phng phap thong ke.
Chng 2
C CAU O
2.1 C cau o t ien:
2.1.1 Cau tao:
C cau o t ien gom co 2 phan: phan tnh va phan ong, xem hnh 2.1.
- Phan tnh gom nam cham vnh cu,mach t,cc t va loi hnh thanh mach t khep
kn. Gia cc t va loi co khe h eu goi la khe h lam viec, trong o khung quay
chuyen ong.
14
Chng 2 : C cu o
#u iem:
9 T trng cua c cau do nam cham vnh cu tao ra manh, t b anh hng
cua t trng ben ngoai.
9 Cong suat tieu thu nho: 25 W en 200 W phu thuoc dong ien Imax.
9 o chnh xac cao vi cap chnh xac la 0.5%.
9 V goc quay tuyen tnh nen thang chia co khoang chia eu.
#Khuyet iem:
9 Cuon day cua khung quay thng chu ng qua tai nho nen tranh dung cho
dong ien qua mc i qua.
9 Ch s dung dong ien DC.
9 oi vi khung day xoan de h hong khi b chan ong manh hoac di chuyen
qua mc gii han.
#ng dung:
9 C cau o t ien c s dung trong cac may o dong ien, ien ap van
nang, trong lnh vc o lng oi vi c cau ch th kim.
9 ien ke gng quay.
15
Chng 2 : C cu o
ng dung:
V momen quay t le vi bnh phng cng o dong ien cho nen c cau o ien
t co the s dung e o trong mach ien mot chieu hay xoay chieu.
Che tao n gian, gia thanh re. S dung trong cong nghiep la Ampe met, Volt met,
cos met.
16
Chng 2 : C cu o
17
Chng 2 : C cu o
Giai thch
C cau o t ien
C cau o ien t
[A]
1A = 1000mA
1A=106 A
+ Volt ke:
[V]
1V = 1000mV
1V=106 V
+ Ohm ke:
[ ]
1K = 1000
1M =106
+ Watt ke:
[W]
1W = 1000mW
1W=106
18
Chng 3
THIET B PHAT TN HIEU O LNG
3.1 Khai niem ve o lng:
3.1.1 Muc ch y ngha:
Trong cong tac nghien cu va san xuat moi nganh khoa hoc ky thuat ngay nay
phai tiep xuc vi nhng thiet b, may moc hien ai tinh vi. Mc o phat trien cua khoa
hoc ky thuat ngay cang cao oi hoi cac thong so cho may moc hoat ong phai chnh
xac. Do vay, viec kiem tra cac che o lam viec cung nh cac quy tac an toan phai
c chu trong hang au e kiem tra s khai thac ung an cac thiet b can phai tien
hanh o lng. S o lng c thc hien nh cac dung cu o lng ien.
3.1.2 ai lng o lng:
Da vao tnh chat c ban cua ai lng o, chung ta phan ra lam 2 ai lng c
ban: ai lng ien va ai lng khong ien.
ai lng ien: c chia lam ai lng ien tac ong va thu ong.
* ai lng ien tac ong:
-
ai lng ien tac ong la ai lng ma ban than nang lng cua chung se
cung cap nang lng vao mach o. Th du: dong ien, ien ap, cong suat.
Trong trng hp nang lng qua ln th phai giam bt cho phu hp vi mach
o. Th du nh giam ap, phan dong, . thiet b suy hao. Ngc lai, trong trng
hp nang lng qua nho th khuech ai len. Van e quan trong la cac bo
khuech ai phai c chuan hoa tranh gay meo tn hieu.
ai lng ien thu ong la nhng ai lng khong mang nang lng, khi o
phai cung cap nang lng cho mach o nh:
o nong la thao tac o khi phan t ang hoat ong tren mach.
o nguoi la thao tac o khi cac phan t nay ngng hoat ong hay lay ra khoi
mach ien.
19
Cap 2: Chuan quoc gia, cac thiet b o lng tai cac vien nh chuan quoc gia
khac nhau tren the gii, cac thiet b nay cung c chuan hoa theo chuan quoc
te.
Cap 3: chuan khu vc. Trong mot quoc gia co the co nhieu trung tam nh
chuan cho tng khu vc (standard zone center). Cac thiet b o nay phai c
chuan theo quoc gia.
9 May phat tn hieu tan so thap < 20Hz tai ngi kho co the nghe c.
9 May phat tn hieu tan so thap t 20Hz en 200KHz:
-
May phat am tan: 20Hz en 20KHz khoang tan so nay tai ngi nghe c.
20
21
o meo phi tuyen song hai cua tn hieu ra c ac trng bi he so song hai. o
meo c xac nh bang t so gia can bac hai cua tong tat ca bnh phng song hai.
Km =
-
u 22 + u 32 + u n2
(3.1)
K
-
( %)
u1
f max
f min
(3.2)
f 0 f1
f0
f
f0
(3.3)
trong o: f1 la tan so cua may phat khi co s thay oi ot ngot ben ngoai, f0 la tan so
ban au.
-
o chnh xac cua viec at tan so c xac nh bi chat lng cua bang khac o
va c cau hieu chnh.
Khuech
ai
Phan ap
Bien ap
Bo phan au ra
V
22
#Nhc iem: khung dao ong co kch thc ln va rat kho hieu chnh. Chang han,
e tao c may phat co f=20Hz en 20KHz, tc la Kp=103 can phai co ien dung va
ien cam ln.
May phat LC t thong dung ch che tao may phat co dai tan hep hoac mot so gia tr
tan so co nh.
Lx
Cx
Ngo ra
May phat
tron tan LC
Khuech
ai
Loc thong
thap
Phan ap
V
May phat
tan so hieu
chnh
23
May phat goc bao gom 2 may phat LC cao tan co tan so f gan giong nhau, mot bo
tron tan va mot bo loc thap tan. May phat tan so co nh phat ra f1, may phat tan so
hieu chnh phat ra tan so f2. ien ap cua ca 2 may phat a qua mach lap lai emitter
roi en bo tron tan (tao ra hon hp tan so mf1 va nf2 (trong o m, n la cac so
nguyen) va tan so f=f2-f1. Bo loc ch cho qua hieu tan so f=f2-f1, sau o qua bo khuech
ai va qua bo phan ap en au ra. Trc khi phan ap mac them volt ke e o mc
ien ap ra.
Cac gia tr f1, f2 c chon sao cho hieu tan so f nam trong dai tan so thap, chang
han, f1=180KHz, f2=180 200KHz th f = 0 20 KHz .
#Nhc iem: la mach phc tap, kem on nh. Tuy nhien may phat tron tan cung
c s dung kiem tra o lng v ien ap ra khong phu thuoc tan so, tan so co the
hieu chnh lien tuc nh s thay oi ien dung cua tu xoay cua may phat hieu chnh.
3.3.5 May phat RC:
Mach
dao ong
cau Wien
R3
R1
C1
R2
C2
R4
Mach
khuech
ai
Vout
24
25
3.4.2 S o khoi:
May
phat goc
au
Mach tre
xung chnh
Ngo
vao
May
khi
ong
Mach tao o
Mach truyen
Cuoi
dai xung chnh ngat
xung ra
o
bien
o
xung
Mach tao
xung ong
bo
Ngo
ra
Phan
ap
26
R3
R1
T1
R2
u1
B1
C1
T2
R5
R4
R6
C2
u2
R7
ien ap
trigger
Loi vao
ong bo
27
28
Chng 4
THIET B QUAN SAT VA GHI TN HIEU
4.1 Dao ong ky ien t mot tia:
4.1.1 Khai niem:
Dao ong ky ien t mot tia gom mot ong phong tia ien t, mach ien t de ieu
khien va a tn hieu vao. Dao ong ky ien t c s dung e quan sat dang cua tn
hieu.
4.1.2 Cau tao va nguyen ly hoat ong:
Ban lech
doc (Y)
Catot Li
A1
A2 A3
Ban lech
ngang
(X)
Ban
chan
Lp than
ch
Tim en
Man huynh
quang
6.3VAC
R1
ien tr
vong bao
ve
R2
Anod
Li ieu khien: Co dang cai ly bang Nikel, co 1 lo e cho chum ien t i qua,
li ien t se bao quanh catot. ien the phan cc gia catot va li se tao ra ien
trng ieu khien so ien t c phep ra khoi li. Khi VGK (ien the gia li va
catot) cang am th so ien t thoat ra khoi li cang t nhng neu VGK at en trang
thai ngng dan th chum tia ien t khong thoat ra khoi li.
Ban cc gia toc A1: lam tang gia toc cho chum tia ien t, ban cc nay co dang
hnh tru, mot au h hng chum tia ien t i vao, mot au kn ch cha mot lo nho
tai tam cho chum tia ien t tap trung lai i qua.
Lang knh A2, A3: phoi hp vi ban cc A1 tao thanh he thong thau knh ien t.
Do s phan cc ien ap khac nhau gia A1, A2 va A2, A3 hnh thanh lc tnh ien tac
ong vao cac ng ang the, cac s phan ap nay thay oi lam cac ng ang the
thay oi se tao ra o hoi tu cua chum tia ien t thay oi.
Ban lech doc va ban lech ngang: khi chum tia ien t i qua ban lech doc hoac
lech ngang, th ien trng gia hai ban nay se lai chum tia ien t lech theo chieu
doc va chieu ngang bang lc tnh ien (lu y ieu nay khac vi s lech chum tia ien
t cua en hnh trong tivi bang lc ien t, ngha la cuon day lech thay cho ban cc
lech). o lech cua chum tia ien t theo chieu doc hoac ngang phu thuoc vao ien ap
gia 2 ban cc.
Gia hai ban cc lech doc va lech ngang cua dao ong ky co mot ban chan noi
mass e ngan cach anh hng ien trng cua hai ban lech doc va lech ngang lan
nhau.
Man hnh huynh quang: mat trong cua man anh ong CRT c phu mot lp phat
quang, tuy theo vat lieu cua lp phat quang nay ma tia sang phat ra khi chum tia ien
t ap vao man hnh huynh quang se co mau khac nhau. Chang han: Zn2SiO4 va Mn
cho mau xanh la, muoi Sulfuric cadnium cho mau vang.
Lp than ch xung quanh ong canh man hnh thu nhan cac ien t phat xa th cap
(cac ien t ap vao man anh doi tr lai) do o ien the am khong tch tu lai tren man
hnh.
ien ap phan cc cho Anot co tr so rat ln khoang KV nham tang toc cho chum tia
ien t ap manh vao man hnh huynh quang.
Cac vong ien tr hnh xoay oc ben ngoai c noi mass se lam cho cac ien tch
tu, do ien trng ln gia Catot va anod b trung hoa ien tch.
Cac ien tr ieu chnh R1 e ieu chnh o sang, R2 e ieu chnh tieu c cua
iem sang. ien ap tren A2 ln gap 4 6 lan tren A1.
30
Nguon cung cap tao ra ien ap mot chieu Anod khoang vai KV cho li, catot, cc
gia toc va tat ca ien the DC cho cac mach ien trong dao ong ky.
Ong phong tia ien t la mot bong thuy tinh ben trong c hut chan khong. Cac
chum electron t Catot (K) bay ve hung cac Anot (A1, A2, A3) se lam tang toc o cua
chum tia va hng ve mat trong cua man hnh a c phu chat huynh quang. Chum
electron va cham vao o se phat sang va ngi quan sat se nhn thay mot iem sang.
ien cc ieu khien G co ien the am so vi K lam cho chum tia hoi tu.
Neu at tn hieu xoay chieu vao hai ban cc Y th chum electron chuyen ong len
xuong va se nhn thay tren man hnh ng thang ng.
Neu at tn hieu xoay chieu vao hai ban cc X th chum electron chuyen ong qua
ben trai phai va se nhn thay tren man hnh ng nam ngang.
Neu cung luc at tn hieu xoay chieu vao X, Y th se thay tren man hnh ng
cong khep kn. Hnh dang cua ng cong phu thuoc vao o lech pha va t so tan so
gia hai tn hieu.
ien ap can o c a vao ban cc Y, con ban cc X c a tn hieu quet tuy
thuoc vao muc ch cua phep o.
4.1.4 Tn hieu quet ngang:
31
ca. Neu tan so cua tn hieu quet nho hn n lan tan so cua tn hieu can quan sat se co
n chu ky tn hieu quan sat c.
Neu t so cac tan so o la boi so cua 2 so nguyen th tren man hnh huynh quang se
xuat hien mot ng cong ng yen. Ngc lai, ng cong se chuyen ong va se
khong quan sat c g ca. V vay, can thiet phai co s ong bo gia tn hieu vao va
tn hieu quet. e at c s ong bo ta ieu chnh tan so quet bang num ieu khien
TIME/DIV cho en khi nao hnh anh tren man hnh huynh quang ng yen.
4.1.5 S o khoi dao ong ky mot tia:
Tn hieu Y c a vao qua phan ap vao en bo khuech ai Y va a thang ra 2
ban cc Y (neu tn hieu u ln th khong can qua khuech ai).
Cach ong bo trong: tn hieu t bo khuech ai Y c a qua mach ong bo e
kch thch may phat rang ca (may phat quet) sau o qua khuech ai X a vao ban
cc X. Mat khac co the a trc tiep tn hieu X vao bo khuech ai X noi vao ban cc
X qua cong tac B3: trng hp muon s dung ong bo ngoai thong qua khoa B2 tn
hieu c a thang vao mach ong bo e kch cho may phat rang ca.
Y
B1
ong
bo
ngoai
Kenh Y
Phan ap
vao
K Y
Chuan
bien o
Chuan
thi gian
K tia
ong bo trong
B2
Mach
b 1
May phat
rang ca
B3
K X
32
ong thi chnh nut Position sao cho ng thang tren man hnh trung vi truc Ox
(truc ngang) khi o o lech bien o chuan c calip ve 0.
Sau o, bat khoa B1 sang v tr tn hieu Y, ngha la chuyen t che o GND sang che
o DC/AC e o bien o tn hieu o cc ai gap may lan bien o chuan e tnh ra o
ln cua Y theo tn hieu chuan.
V du, num chnh Volt/Div v tr 2V/Div ngha la mot Div (mot o theo phng
ng, truc tung) tren man hnh tng ng vi 2Volt.
Nguyen ly o chu ky (thi gian) bang dao ong ky: [Time/Div + Position]
Khi can o chu k, ta can phai chuan thi gian bang cach s dung bo chuan thi
gian e anh dau tng quang thi gian ng vi gia tr chuan tren toan tn hieu.
V du: Num chnh Time/Div v tr 2ms/Div ngha la mot Div (mot o theo phng
ngang, truc hoanh) tren man hnh tng ng la 2ms.
#Nhan xet:
o nhay cua ong phong ien t la o lech h cua iem sang khi a vao ban cc
ien ap 1V. Thong thng cac ong phong tia ien t co o nhay khoang
0.3 0.5mm/V.
Tan so tn hieu o co the rat ln, ngay nay cac dao ong ky ien t co the quan sat
tn hieu en 100MHz hoac ln hn.
33
(3.1)
Sau o khong ieu chnh o nhay na ta cho ien ap can o vao kenh Y. Quan sat
bien o cua tn hieu ta o c o ln LY:
LY = Su*2*Umax
Hay Umax = LY/2Umax
(3.2)
(3.3)
Su la o nhay cua dao ong ky, c xac nh tren num ieu khien o nhay cua
dao ong k.
34
(3.4)
t
360 0
T
35
T1 1
=
T2 2
T1 2
=
T2 3
T1 3
=
T2 4
36
37
AA
BB
Hnh 4.7
8) Tren man hnh ao ong ky xuat hien tn hieu xung vuong nh hnh 4.7. oan
AA=5DIV va BB=3DIV. Num chnh Votls/DIV v tr 2V va Time/DIV v tr
1ms. Hay cho biet tn hieu xung vuong co tan so va bien o la bao nhieu?
9) Tren man hnh ao ong ky xuat hien tn hieu xung vuong nh hnh 4.7. oan
AA=5.2DIV va BB=3DIV. Num chnh Votls/DIV v tr 2mV va Time/DIV v tr
1ms. Hay cho biet tn hieu xung vuong co tan so va bien o la bao nhieu?
10) Hay neu nguyen ly o bien o va chu ky bang dao ong ky mot tia. Gia s tren
man hnh dao ong ky (OSC) xuat hien tn hieu hnh sin co bien o nh-nh la
7Div va chu ky la 6Div. Hay cho biet tn hieu hnh sin tren man hnh OSC co bien
o va tan so bao nhieu biet rang num Volt/Div la 20mV, Time/Div la 10ms.
38
V tr ten num
1. [POWER]
[ILLUM]
Chc nang
M tat dao ong ky
Thay oi o chieu sang cua toa o man hnh.
2. [ON Led]
3. [INTENSITY]
ieu chnh cng o sang cua tia sang tren man hnh hien th
4. [TRACE ROT]
5. [FOCUS]
6. [GND]
Noi at vo may
7. [CAL 2VP-P]
Cho tn hieu song vuong, tan so 1KHz, tien ch cho s hieu chnh tan so cua
nhng au do hay kiem tra o li mach khuech ai.
8. [BEAM FIND]
An vao e do tm tia sang va a tia sang ve trung tam man hnh hien th
11. [ POSITION]
ieu chnh v tr tia sang theo truc ng tren man hnh hien th cho kenh
39
Cong tac suy giam cho biet ien ap nh nh ngo vao tng ng vi mot
o chia c ban (1cm) tren man hnh toa o hien th.
Khi num nay v tr keo ra pha ngoai, th do nhay khuech ai cot doc tang
len 5 lan.
14. [AC-GND-DC]
Cong tac co 3 v tr
[AC]
[GND]
Tn hieu ngo vao la AC, co kha nang khuech ai len ai theo cot doc tan
so gii han khoang 10Hz ( -3dB), thanh phan tn hieu DC b chot lai.
Cach ly mach ngo vao va mach ngo vao cua may c noi at. V tr nay
thng dung e chnh vet sang va mot so can chnh khac.
Ca hai thanh phan AC va DC cua tn hieu ngo vao c ap dung cho ngo
vao khuech ai theo cot doc.
[DC]
15. [VERT MODE]:
[CHA]
[CHB]
[DUAL]
Hien th ca hai tia tren kenh A va B. Hai tia thng hoat ong che o luan
phien thay the nhau. Khi che o re mach bang cach keo num [HOLD
OFF], tia sang c hien th gia hai ngo vao kenh A va kenh B vi toc o
[500KHz] e tang cng tam nhn cua tn hieu vi toc o quet thap.
Hien th tong ai so cua hai tn hieu kenh A va kenh B.
[ADD]
16. [TRIG LEVEL]
17. [COUPLING]
[AUTO]
oi vi mach kch t ong, tia sang chay t do khi cha co tn hieu kch ay
u.
[NORM]
oi vi mach kch bnh thng, khong co tia quet xuat hien neu tn hieu
kch khong gap bien o [TRI LEVEL] va s an nh o doc.
[TV-V]
Loai bo tn hieu DC va tn hieu ong bo tan so cao trong mot tn hieu hnh
anh ket hp.
[TV-H]
Loai bo tn hieu DC va tn hieu ong bo tan so thap trong mot tn hieu hnh
anh ket hp.
18. [SOURCE]
40
Tn hieu kenh A.
[CHB]
Tn hieu kenh B.
[LINE]
[EXIT]
[PULL CHOP]
ieu chnh khi song tn hieu o lng hien th dang song phc tap. Nut
nay thng ket hp num [TRIG LEVEL] e hien th mot dang song on nh
ng yen.
Khi num keo ra pha ngoai, dao ong ky hien th tn hieu hai tia b ch ra
tng phan trong luc quet (ong m cho hien th tai gia hai tia). Hau het
thng c s dung tan so quet thap.
Khi num nay ay vao trong, dao ong ky lam viec che o luan phien. Khi
o tia sang kenh A nam tren mot tia quet va vet sang kenh B nam tren tia
quet con lai .Hau het c s dung toc o quet cao hn.
Ket noi vi mot tn hieu kch ben ngoai a en cong giao tiep nay. e s
dung no trc tien at cong tat [SOURCE] (24)en v tr [EXT].
21. [ POSITION]
ay v tr tia sang nam ngang tren mang hnh ong Catot, s ieu chnh nay
lam viec ca che o [X-Y}.
Khi num nay c keo ra pha ngoai, tia sang nam ngang c trai ra vi
he so nhan 10 .
22. [TIME/DIV]
Num chon mc thi gian cho chum tia e quet mot o chia chuan nh
(1cm) tren man hnh.
23. [VAR]
ieu chnh lien tuc thi gian quet gia vung c chon va vung thap hn ke
ben. Chu ky quet c chuan nh bang cach xoay num [CAR] ti v tr
[CALd].
24. [X-Y]
Khi cong tac nay ay vao trong, cong tac [SOURCE] at ti [CHA], va
cong tac [VERT MODE] at [CHB], may hoat ong nh la dao ong ky hai
tia [X-Y].
41
- Chnh Input select la GND va chnh v tr tia sang nam gia man hnh bang nut POS.
Lu y: tuy theo kenh A hay kenh B ma chnh nut tng ng. Sau o chnh nut input
salect ve v tr AC hay DC tuy theo muc ch quan sat tn hieu.
- Chnh nut Volt/Div va Time/Div e tn hieu hien u tren man hnh. Lu y: oi vi
dao ong ky loai tng t ta chnh t mot en 2 chu ky tn hieu trong mot man hnh th
ket qua o mi chnh xac.
Bien o tn hieu = so o* gia tr nut Volt/Div
Chu k tn hieu = so o * gia tr nut Time/Div.
* Quan sat hai tn hieu ong thi:
- a 2 tn hieu cung mass vao 2 kenh CHA va CHB.
- Chnh Vert Mode v tr Dual.
- Chnh Input select tng kenh, Volt/Div tng kenh va Time/Div nh phan bieu dien
tn hieu tren mot kenh sao cho quan sat tn hieu de dang.
- Bien o tng tn hieu c xac nh da vao gia tr Volt/Div cua tng kenh tng
ng.
* o goc lech pha gia hai tn hieu:
Co hai cach e o:
Cach 1:
- a 2 tn hieu cung chu k (cung tan so) vao hai kenh CHA, CHB.
- Chnh Vert Mode v tr Dual.
- Goc lech pha gia hai tn hieu c xac nh theo cong thc:
=
t
360 0
T
42
B
A
43
Chng 5 : o in tr
Chng 5
O IEN TR
5.1 o ien tr bang volt ke va ampe ke:
ay la phng phap o nong ien tr ang hoat ong.
Co hai cach mac:
5.1.1 Cach mac Volt ke trc-Ampe ke sau:
A
IL
UA+Ux
Rx
Ux
R
Hnh 5.1: Cach mac V-A
Gia tr Rx c xac nh bi:
Rx =
U
I
# Nhan xet: sai so cho viec xac nh Rx phu thuoc ien tr noi cua ampe ke, neu
RA<<Rx th VX>>VA; Neu anh hng cua ien tr noi ampe ke khong ang ke, phep
o cang chnh xac.
A
I=IV+Ix
IxL
IV
Rx
Chng 5 : o in tr
# Nhan xet: sai so cho viec xac nh Rx phu thuoc ien tr noi cua volt ke, neu
Rv>>Rx th Ix>>Iv; neu ien tr noi cua volt ke cang ln th phep o cang chnh xac.
Rm
I m max =
Khi Rx 0
Im =
Khi Rx
Im 0
E
Rm + R p
E
Rm + R p + R x
#Nhan xet: thang o cua Ohm ke ngc vi thang o cua Volt ke.
Ohm ke con phu thuoc rat nhieu vao nguon cung cap (pin acquy) v E thng b
thay oi va se gay sai so ln. Cach khac phuc: mac them mot chiet ap hoac bien tr
RN e ieu chnh 0 (Rx=0).
45
Chng 5 : o in tr
Rx
Rp
RN
Rm
Rm
R = R p +
R N Rm
R N + Rm
I=
E
R x + R p + R N // Rm
E
E
, khi Rx 0 th I =
Rx + R p
Rp
Im =
U m I ( R N // Rm )
=
Rm
Rm
Trong thc te, trc moi lan o cho Rx 0 , ieu chnh RN:
Im =
E ( R N // Rm )
= I m max
Rp
Rm
#Y ngha: e khi nguon cung cap E thay oi nhng Rx van khong b thay oi.
Ngoai ra, e m rong gii han o cua Ohm ke bang cach dung nhieu nguon cung
cap hoac mot nguon cung cap vi cac ien tr phan dong.
46
Chng 5 : o in tr
Rp1
Rp2
Im
RN
Rm
Rx
R1
Im
RN
Rm
R2
Rx
Hnh 5.7: Cach m rong tam o bang cach dung ien tr phan dong.
5.2.2 Ohm ke vi s o song song:
Rp
Im
RN
Rm
Ix
Rx
47
Chng 5 : o in tr
Khi RX = R th
RX
R
=
R
1+ X
R
IX 1
= tc la iem gia thang chia o tng ng vi gia tr RX bang
Im 2
R2
B
Rx
R3
U1=U2
UX=U3
I1RX=I2R3
R
RX
= 3
R1
R2
hay R X = R1
R3
R2
48
Chng 5 : o in tr
o chnh xac cua RX phu thuoc o nhay cua G va o chnh xac cua cac ien tr R1,
R2 va R3.
5.3.2 Cau Wheastone khong can bang:
Trong cong nghiep, viec thay oi cac gia tr R de dan en sai so ln do o ngui ta
s dung cau wheastone khong can bang.
Cau Wheastone khong can bang dung e o ien tr R hoac s thay oi R cua
phan t o nh ien ap ra hoac dong ien ra ngo ra cua cau.
Yeu cau nguon cung cap E on nh v ien ap ra phu thuoc nguon E con phu thuoc
vao o chnh xac.
o nhay cua cau Wheastone phu thuoc vao nguon cung cap E va ien tr noi cua
c cau o.
R1
Rx
E
Rx
VX
V3
R2
R1
R2
Rm
VX V3
R3
R3
R0
VX
R3
RX
)
R1 + R X R2 + R3
Rm
G
V3
49
Chng 5 : o in tr
V X V3
R0 + R m
R1
I1
A
I1
r1
I2
r2
I2
R2
B
R3
R1 r1
=
th sai so do ien ap ri tren oan tr day noi AB c loai bo.
R2 r2
I 1 R2 = I 2 r2 + IR3 IR3 = I 1 R2 I 2 r2
I 1 R1 = I 2 r1 + IR X IR X = I 1 R1 I 2 r1
r
R1 ( I 1 I 2 1 )
R
R1
X =
r
R3
R2 ( I 1 I 2 2 )
R2
Nh vay, vi ieu kien cau can bang, R1=r1, R2=r2 th phan t o RX c xac
nh bi:
RX =
R1
R3
R2
RX khong phu thuoc ien tr day dan AB, R3 la ien tr mau co sai so nho, R1
la hop ien tr thay oi co o chnh xac cao va o phan giai nho (thng thay oi
bc 0.1 , 1 ), R2 la ien tr thay oi tam o cho cau.
50
Chng 5 : o in tr
Is
A
E
Is
51
Chng 5 : o in tr
Ca hai cuon day c gan cung vi kim ch th va chu tac ong cua 2 momen
quay:
T1 = k1 ( ) I
T2 = k 2 ( ) I 2
Hai momen nay luon oi khang nhau, trong o k1, k2 la ham so theo goc quay
cua kim ch th sao cho tai goc quay i cua kim ch th:
T1 = T2
I I k 2 ( ) ~
=
= k ( i )
I 2 k1 ( )
Vay: goc quay i cua kim ch th phu thuoc vao tr so dong ien I1 va I2 (c cau o loai
logomet t ien khong co gia tr ban au v khong co lo xo phan hoac day treo nh c
cau o t ien, do o khi khong co dong I1, I2 kim ch th v tr bat ky).
Cuon lech r1
R2
Rx
L
Guard
E
R1 + r1
E
R X + R2 + r2
Khi RX , I2 0 : dong ien I1 keo kim ch th lech toi a ve pha trai thang o
co tr so .
Khi RX 0 , I2 I 2 max : dong ien
I2
max keo kim ch th lech toi a ve pha
I
phai thang o co tr so 0.
52
Chng 5 : o in tr
E
E
; I2 =
R1 + r1
R X + R2 + r2
I 1 R X + R2 + r2
=
= k ( i )
I2
R1 + r1
Neu r2=r1 th R X = R1 R2
e thay oi tam thang o bang cach thay oi R2.
Trong mach MegaOhm ke co au noi Guard dung e gan vi vong day bao ve
hay day bao ve e loai bo ien tr r be mat.
53
Chng 6
O IEN DUNG, IEN CAM , HO CAM
6.1 o ien dung, ien cam va ho cam bang volt ke va ampe ke:
6.1.1 o ien dung [F ]:
Trong thc te, dong ien I qua tu ien khong lech pha 900 oi vi ien ap ri tren
tu ien v ton hao ben trong tu ien. Nguyen nhan do ien tr r (noi tr) ngoai gia tr
ien dung thc, ngha la tu ien khong cach ien hoan toan.
Khi tu ien khong co xet en ton hao do noi tr gay ra goi la tu ien ly tng.
Xet hai mach o ien dung nh hnh ve sau:
A
IL
IL
Cx
Cx
Rx=0
Rx 0
W
IL
UA
Cx
Rx
54
UA
Cx
Rx
Rx =
(6.1)
P
[ ]
I2
[ ]
(6.2)
[F ]
(6.3)
Z c2 R x2
Nhan xet:
- Phng phap dung Watt ke khong chnh xac khi xac nh nhng ien dung co goc
mat nho. e o tu ien co goc mat nho dung phng phap cau o.
55
Rx
Lx
LX =
(6.5)
Z L2 R X
U
= R x2 + ( L x ) 2 [ ]
I
(6.4)
[H]
M
*
*
M
U
I
M =
U
I
56
(6.6)
n1 n 2
R
(6.7)
Z a2 ( R1 + R2 ) 2
(6.8)
U
, U va I lan lt la so ch cua Volt ke va ampe
I
Z b2 ( R1 + R2 ) 2
(6.9)
U
, U va I lan lt la so ch cua Volt ke va ampe
I
Lu y: au cuon day bao gi cung c bieu th bang dau cham tron tren s o
mach.
T phng trnh 6.8 va 6.9 ta tnh he so ho cam M nh sau:
M =
La Lb
4
[H]
(6.10)
57
Z1
Z3
Z4
`
Hnh 6.6: Cau Wheastone
Z1, Z2, Z3 va Z4 la tong tr tng ng, co the la so thc hay so phc bat ky.
So phc la so bao gom thanh phan thc va thanh phan ao: Z= A +jB
A la thanh phan thc, B la thanh phan ao. V du: Z = 2+j3 [ ]
Cau Wheastone can bang, ngha la kim ien ke G ch so 0, tng ng vi ieu
kien:
Z1Z4=Z2Z3
(6.11)
o ien dung:
Cx Z2
Z1 C1
Z3 R3
R4 Z4
58
6.2.2.2
R3
C1
R4
[F]
(6.12)
o ien cam:
Z1 L1
Lx Z2
R4 Z4
Z3 R3
R4
L1
R3
(6.13)
# Nhan xet:
Phng phap cau o n gian ch xac nh gia tr Cx hay Lx thuan tuy ma cha xet
c s ton hao tren tu ien hay cuon day tng ng.
6.2.3 Cau o pho quat (universal bridge):
6.2.3.1
o ien dung:
Trong thc te mach tng ng cua tu ien dung co 2 dang tuy theo s hao mat
cua ien dung. Do o chat lng cua ien dung c anh gia qua he so D cua tu
ien.
Trng hp ien dung co hao mat nho, ngha la tr so D nho (D<0.1) th s o
mach tng ng bao gom Cx mac noi tiep Rx, gia tr Dnt c tnh:
Dnt = tg =
59
Re{Z x }
Im{Z x }
Trong o: Z x = R x +
1
j C x
Rx
= Rx C x
1
C x
(6.14)
Trng hp ngc lai, ien dung co hao mat ln, D ln (D>0.1) th s o mach
tng ng bao gom Cx mac song song vi Rx, gia tr Dss c tnh:
Dss =
1 Rx
1
1
=
=
C x R x C x Dnt
(6.15)
S o mach cau o pho quat vi ien dung co ton hao nho (D<0.1):
Z1 (C1 nt R1)
(Rx nt Cx) Z2
Z3 R3
R4 Z4
R1
Rx =
R1
R4
R3
(6.16)
Cx =
R3
C1
R4
(6.17)
He so ton hao:
Dnt = R x C x = R1C1
(6.18)
Bai tap:
Cho cau o Sauty, biet C1=0.1 F , R3=10K , R4=14.7K ngi ta ieu chnh gia
tr ien tr mau R1=125 th thay cau can bang. Hay xac nh cac gia tr Cx, Rx va D
biet rang tan so tn hieu la 100Hz.
Bai giai:
60
R3
10 K
0.1F = 0.068F
C1 =
14.7 K
R4
Rx =
R1
125
R4 =
14.7 K = 183.3
R3
10 K
He so ton hao: Dnt = R x C x = R1C1 = 2fR1C1 = 2 100 * 125 * 0.1 *10 6 = 0.008
S o mach cau o pho quat vi ien dung co ton hao ln (D>0.1):
(Rx//Cx) Z2
Z1 (C1//R1)
Z3 R3
R4 Z4
1
1
+ jC1 ) = R4 ( + jC x )
R1
Rx
R1
R3
R x = R4
C1 R3 = C x R4
Cx =
(6.19)
R3
C1
R4
(6.20)
1
1
1
=
=
R x C x R1C1 Dnt
(6.21)
o ien cam:
Im{Z x }
Re{Z x }
* Neu cuon day co s hao mat nho Q<10 (ien tr cua cuon day nho) th co mach
tng ng Rx noi tiep Lx, he so pham chat Q c tnh theo cong thc sau:
61
Im{Z x } L x
=
Re{Z x } R x
(6.22)
* Neu cuon day co s hao mat ln Q>10 (ien tr cua cuon day ln) th mach tng
ng Rx mac song song vi Lx, he so pham chat Q c tnh theo cong thc (6.23):
1
Im{Z x } L x
R
=
= x
Qss =
1
Re{Z x }
L x
Rx
(6.23)
S o mach cau o pho quat vi cuon day co he so pham chat nho Q<10:
(Rx nt Lx) Z2
Z1 R1
R4 Z4
Z3 (C3//R3)
R x = R4
C 3 R1 =
He so pham chat:
R + jL x
1
+ jC 3 ) = x
R3
R4
R1
R3
(6.24)
L x
R4
(6.25)
Lx = C 3 R1 R4
Qnt =
L x
Rx
= C 3 R3
Bai tap:
62
(6.26)
R1 1.26 K
=
500 = 1.34 K
R3
470
Lx
Rx
Z1 R1
Z3 (C3 nt R3)
R4 Z4
j
1
R x L x
( R3
j
)
C 3
R1
R3
R x = R4
R1 R4
1
=
L x C x
L x = C 3 R1 R4
He so pham chat:
Qss =
(6.27)
(6.28)
Rx
1
1
=
=
Lx C 3 R3 Qnt
63
6.3 o ho cam:
6.3.1 Cau o Maxwell:
Cuon day cong
hng ien cam
R1:Hop ien tr R2
i2
i2
L1
Ho cam mau
Lx
Ho cam can o
*
i1
jM 1i = j ( L1 + L)i2 + R1i2
(6.29)
jM x i = jL x i2 + R2 i2
(6.30)
Mx
jL x + R2
=
M1
j ( L1 + L) + R1
64
Mx
Lx
R
=
= 2
M 1 L1 + L R1
(6.31)
R2
*
L2
i3
L3
R4
R3
R4 i3 = R2 i1
( R3 + jL3 )i3 = ( R1 + jL2 )i1 jM (i1 + i3 )
(6.33)
R1 = R2
M =
R3
R4
MR2
)]
R4
(6.34)
(6.35)
L2 R4 L3 R2
R2 + R4
65
(6.36)
Chng 7 : o in p v o dng in
Chng 7
O IEN AP VA O DONG IEN
7.1 o dong ien DC:
7.1.1 Nguyen ly o:
Cac c cau o ien t, t ien va ien ong eu hoat ong c vi dong ien DC
cho nen chung c dung lam bo ch th cho ampe ke DC.
Muon o c cac gia tr o khac nhau ta can phai m rong tam o cho thch hp.
7.1.2 M rong tam o:
7.1.2.1
RS
I m Rm
I max Rm
I c I max
(7.1)
Bai tap 1:
Cho s o mach hnh 7.1, biet I max = 50A va Rm = 1K va Ic =1mA, hay tnh Rs.
66
Chng 7 : o in p v o dng in
Giai
Ap dung cong thc (6.1), ta co Rs =
50.10 6.10 3
= 52.6
10 3 50.10 6
Bai tap 2:
Cho s o mach hnh 7.1, biet I max = 2.5mA va Rm = 1K va Ic =100mA, hay tnh Rs.
oi vi ampe ke co nhieu tam o th dung nhieu ien tr shunt e m rong tam o
khi chuyen tam o la chuyen ien tr shunt nh hnh 7.2.
Rm
Im
IS1
RS1
IS2
RS2
ISn
RSn
Hnh 7.2: Cach m tam rong tam o dung nhieu ien tr shunt.
* Cach m rong tam o theo mach Ayrton:
I
Im
Rm
I1
R1
G
R2
R3
B
C
D
Rsb = R1 + R2 + R3
ien tr shunt C:
ien tr shunt D:
th.
th.
Bai tap 3:
67
Chng 7 : o in p v o dng in
Cho s o mach Ayrton, Rm= 1K va I max = 50A . Hay xac nh gia tr ien tr R1,
R2, R3 biet rang tam o B dong ien toi a qua c cau o la 1mA, tam o C dong
ien toi a qua c cau o la 10mA va tam o D dong ien toi a qua c cau o la
100mA.
Giai
v tr B: I max = 50A , Ic =1mA:
Ap dung cong thc (7.1), ta co:
50.10 6.10 3
R s = 3
= R1 + R2 + R3 = 52.6
10 50.10 6
(a)
(b)
(c)
R3 = 47.237
Thay oi so vong day cho cuon day co nh sao cho lc t cua cuon day khi co
dong ien chay qua tac dung len loi sat cua phan ong khong oi, tc la:
F = n1 I 1 = n2 I 2 = n3 I 3
(7.2)
Bai tap 4:
Cho F=300[Ampe-vong], tnh so vong cho 3 tam o co cng o dong ien lan lt
la: I1=1A, I2=5A va I3=10A.
68
Chng 7 : o in p v o dng in
Giai
Ap dung cong thc (7.2), ta co n1=300 vong.
n2 = 60 vong.
n3 =30 vong.
Rt
Cuon di ong
Cuon co nh 2
Rs
icl
Rm
Hnh 7.5: Mach chnh lu bang diode dung trong c cau o t ien.
Dong ien qua diode mac noi tiep vi c cau o t ien co gia tr trung bnh c
xac nh bi:
69
Chng 7 : o in p v o dng in
T
1
1
icl =
icl dt =
2 0
2
/2
sin tdt =
I m = 0.318 I m = 0.318 2 I hd
(7.3)
Rm
Hnh 7.6: Mach chnh lu bang cau diode dung trong c cau o t ien.
Khi dung cau diode th dong ien AC c chnh lu hai na chu ky va gia tr
trung bnh c xac nh:
icl =
7.2.1.3
icl dt =
0
/2
sin tdt =
I m = 0.636 I m = 0.636 2 I hd
(7.4)
Phng phap bien oi nhiet ien bao gom mot ien tr ot nong va mot cap nhiet
ien. ien tr c ot nong bi dong ien AC can o. Chnh nhiet lng nay cung
cap cho cap nhiet ien va se tao ra ien ap DC cung cap cho c cau o t ien.
G
E = KT RI2
70
Chng 7 : o in p v o dng in
Rm
Is
Rs
Gia tr dong ien hieu dung cua dong ien AC qua Rs:
Is = Ic
I max
0.318 2
U D + Rm
I max
0.318 2 [ ]
Is
(7.5)
Bai tap 5:
Cho s o mach hnh 7.9, Rm= 1K va I max = 50A . Hay xac nh gia tr ien tr R1, R2,
R3 biet rang tam o A dong ien toi a qua c cau o la 250mA, tam o B dong ien
toi a qua c cau o la 500mA va tam o C dong ien toi a qua c cau o 750mA.
Lu y: diode loai 1N4007.
71
Chng 7 : o in p v o dng in
D
Rm
R1
I1
I2
R2
I3
R3
A
B
C
Hnh 7.9: M rong tam o dong ien AC bang cach dung ien tr mac song song
Giai
Diode loai 1N4007, chon ien the dan cho diode la UD=0.6V
Ap dung cong thc (7.5), cho cac tam o:
Tai tam o A, ISA = 250mA:
R1 =
I max
U D + Rm
0.318 2 =
I sA
0.6 + 1000
50.10 6
0.318 2 = 2.84
250.10 3
U D + Rm
I max
0.318 2 =
I sB
0.6 + 1000
50.10 6
0.318 2 = 5.68
500.10 3
U D + Rm
I max
0.318 2 =
I sC
0.6 + 1000
50.10 6
0.318 2 = 8.52
750.10 3
72
Chng 7 : o in p v o dng in
7.2.2.2
(7.6)
Rm
Vdo
I max
R s + Rm
(7.7)
Cac c cau o t ien, ien t va ien ong c dung lam volt ke o DC bang
cach noi them ien tr Rs e han dong.
Rieng oi vi c cau o ien ong cuon day co nh va cuon day di ong c mac
noi tiep.
73
Chng 7 : o in p v o dng in
Rs
Cuon co nh 1
Cuon di ong
Cuon co nh 2
Bai tap 6:
Volt ke co o nhay 20 K /VDC th tam o 2.5V co tong tr vao la bao nhieu?.
Giai
Tong tr vao cua Volt ke la Zv = 2.5V*20 K /V=50 K .
Lu y: noi tr Volt ke cang cao th gia tr o cang chnh xac.
G
Rm
R1
R2
R3
V1
V2
V3
Rm
R1
R2
R3
V3
V2
V1
Bai tap 7:
Cho s o mach hnh 7.13, biet Volt ke dung c cau t ien co Rm= 1K va
I max = 100A . 3 tam o V1=2.5V, V2=20V, va V3 = 50V. Hay tnh cac ien tr con
lai.
74
Chng 7 : o in p v o dng in
Giai
V1=2.5V, ta co: R1 + Rm =
V1
2.5
=
= 25 K
I max 100.10 6
(d)
Ma Rm = 1K nen R1=24 K .
V2=20V, ta co: R2 + R1 + Rm =
V2
20
=
= 200 K
I max 100.10 6
(e)
V3
50
=
= 500 K
I max 100.10 6
Suy ra R3=300 K .
Lu y e Volt ke co o chnh xac cang cao nen chon sai so R1,R2,R3 1% / VDC cua
volt ke.
Bai tap 8:
Volt ke dung c cau o ien t co cuon day co nh, dong I max = 50mA va
Rm= 100 , tam o 0 300V . Xac nh R noi tiep vi c cau o va cong suat P.
Giai
Ta co, R + Rm =
V
I max
300
= 6 K
50.10 3
75
Chng 7 : o in p v o dng in
D1
Rm
UAC
D2
G
U AC U D
U AC U D
=
Im
I max / 0.318 2
(7.8)
Bai tap 9:
Cho hnh 7.16, Rm= 1K va I max = 50A . Hay xac nh gia tr ien tr R1, R2, R3 biet
rang tam o C ien ap toi a la 5VAC, tam o B ien ap toi a la 10VAC va tam o
A ien ap toi a 20VAC. Lu y: cac diode loai 1N4007.
A
R1
R2
R3
D1
B
Rm
C
D2
UAC
Hnh 7.16: M rong tam o ien ap AC dung cac ien tr mac noi tiep.
76
Chng 7 : o in p v o dng in
Giai
Diode loai 1N4007, chon ien the dan cho diode la UD=0.6V
Ap dung cong thc (7.8), cho cac tam o:
Tai tam o C, UAC = 5V:
R3 + Rm =
U AC U D
U AC U D
5 0.6
=
=
= 39.5K
Im
I max / 0.318 2 50.10 6 / 0.318 2
R3 = 39.5 Rm = 39.5 1 = 38.5K
U AC U D
U AC U D
10 0.6
=
=
= 84.5 K
Im
I max / 0.318 2 50.10 6 / 0.318 2
U AC U D
U AC U D
20 0.6
=
=
= 174.5K
Im
I max / 0.318 2 50.10 6 / 0.318 2
R2
R3
Rt
77
Chng 7 : o in p v o dng in
Rt la ien tr nhiet can o ien ap. Cac ien tr R1, R2 va R3 la cac ien tr m
rong tam o.
On tap cuoi chng 7
7.1) Cho s o mach hnh 7.12, biet Volt ke dung c cau t ien co Rm= 1K va
I max = 50A . 3 tam o V1=2.5V, V2=20V, va V3 = 50V. Hay tnh cac ien tr con lai.
7.2) Cho s o mach hnh 7.13, biet Volt ke dung c cau t ien co Rm= 1K va
I max = 50A . 3 tam o V1=0.5V, V2=2.5V, va V3 = 10V. Hay tnh cac ien tr con
lai.
7.3) Cho s o mach hnh 7.9, Rm= 1K va I max = 50A . Hay xac nh gia tr ien tr
R1, R2, R3 biet rang tam o A dong ien toi a qua c cau o la 250mA, tam o B
dong ien toi a qua c cau o la 500mA va tam o C dong ien toi a qua c cau o
750mA. Lu y: diode loai 1N4007.
7.4) Cho hnh 7.16, Rm= 1K va I max = 50A . Hay xac nh gia tr ien tr R1, R2, R3
biet rang tam o C ien ap toi a la 50VAC, tam o B ien ap toi a la 250VAC va
tam o A ien ap toi a 1000VAC. Lu y: cac diode loai 1N4007.
78
Chng 8 : o tn s
Chng 8
O TAN SO
Hz.
Tan so la so chu ky cua mot dao ong trong mot n v thi gian, n v tan so la
8.1 o tan so bang cac mach ien co thong so phu thuoc tan so
8.1.1 Phng phap cau:
R2
R1
R4
R3
L
C
Hnh 8.1: o tan so bang mach ien phu thuoc tan so.
Khi cau o can bang:
Z1Z3=Z2Z4
Hay
R1Z3=R2R4 (*)
Z3=R3+j( L
1
)
C
(8.1)
The (1) vao phng trnh (*) va can bang phan ao, ta c:
x L =
fx =
1
xC
1
2 LC
(8.2)
Tiep tuc ieu chnh nhanh cong hng noi tiep so can o fx, khi o x L =
tr khang cua mach thuan tr R1 la:
79
1
va
xC
Chng 8 : o tn s
R1R3=R2R4
(8.3)
#Cach o: nhanh cong hng c ieu chnh bang cach thay oi gia tr cua tu ien
C, thang o co the trc tiep khac o theo n v tan so. M rong tam o tan so bang
cach thay oi cuon L. Bo ch th can bang dung volt ke chnh lu.
#Nhc iem: kho che tao c cuon cam tan so thap, kho thc hien ch th 0 do co
tac ong cua t trng len cuon ien cam.
8.1.2 Phng phap cong hng:
o tan so bang phng phap cong hng da tren nguyen ly chon loc tan so cua
mach cong hng.
Bo phan
ghep
Ufx
Mach cong
hung
Bo phan ch
th
Bo phan
ieu chuan
Hnh 8.2: S o khoi o tan so bang phng phap cong hng.
ien dung va ien cam la cac linh kien co thong so tap trung L, C. Bo phan ieu
chuan chnh la tu ien bien thien C, co thang o c khac o theo n v tan so. V tu
C co he so bien oi (Cmax/Cmin) khong ln lam, cho nen muon m rong dai tan so th
tan so ke con phai thay oi ca cuon L.
D
Lg
C
Ufx
80
Chng 8 : o tn s
Mach cong hng c kch hoat bang dao ong lay t nguon can o thong qua
cuon day ghep Lg. S ch th cong hng cua mach ien tai tan so o c thc hien
bang bo tach song va c cau o t ien.
Khi mach cong hng th ch th cua ong ho la cc ai.
(8.4)
nd, nn la cac so nguyen bang so iem tiep tuyen cua ng Lissaju vi truc ng va
truc ngang.
Mach vao
Bo tao xung
chuan
Bo tao
dang xung
Bo chon
xung
Bo ieu
khien
81
Bo em
Chng 8 : o tn s
n
Tch
(8.5)
n: so lng xung em
Tch khoang thi gian m ca cung chnh la chu k cua xung chuan.
V fch a biet nen ket qua ch th so cua bo em co the trc tiep bieu th ai lng
tan so.
82
Chng 9
O CONG SUAT
9.1 o cong suat bang volt ke va ampe ke:
9.1.1 o cong suat mot chieu:
Cach mac Volt ke trc-Ampe ke sau:
A
IL
UA
U=UA+UL
UL
PL=ILUL=IL(U-UA)
PL=UIL-RAIL2
# Nhan xet: theo cach mac nay viec xac nh cong suat PL co sai so do ien tr noi
cua ampe ke.
PL=UI-IVU
I=IV+IL
IL
IV
PL=ILU=U(I IV)
UL
# Nhan xet: theo cach mac nay viec xac nh cong suat PL co sai so do ien tr noi
cua volt ke.
V
S2
C
D
ZL
83
Hnh 9.2: o cong suat xoay chieu mot pha bang Volt ke va Ampe ke.
Khi khoa S1, S2 v tr A va C th volt ke cho gia tr UR.
Khi khoa S1, S2 v tr B va D th volt ke cho gia tr UZL, ien ap nay lech pha vi
dong ien tai mot goc .
Khi khoa S1, S2 v tr A va D th volt ke cho gia tr UZ, ien ap nay lech pha so
vi dong ien la 1.
Theo gian o vector, ta co:
U Z2L = U Z2 + U R2 2U RU Z cos 1
U ZL
U Z L cos = U Z cos 1 U R
UZ
cos =
U Z cos 1 U R
U ZL
(U Z2 + U R2 U Z2L ) 2U R2
2U RU Z U Z L
2
U Z U Z2L U R2
2U R
84
ix X
T
T
N
S
ZL
Rp
trong o
B=kii , W = k u u
U H = kk i iu = k ' ui = k ' P
k la he so t le ac trng cua cam bien phu thuoc vao vat lieu, kch thc, hnh
dang cua cam bien, nhiet o tac ong.
UH hieu ien the Hall c o bang mV ke.
# Nhan xet: Watt ke loai nay cho phep o cong suat xoay chieu co tan so en hang
tram MHz, khong co quan tnh, co cau tao n gian, ben va tin cay.
85
1
G
Rx
# Nhan xet: phng phap nhiet lng ke thng b sai so do s thay oi nhiet o moi
trng xung quanh cung nh do s bien ong cua cac ac tnh nhiet va nhiet o cua
vat mang nhiet.
86
Phng phap o cong suat bang cach phan mach nh hng con goi la phng
phap phan xa met. Vi cach ghep nay ta co kha nang phan biet c nang lng
truyen t nguon en tai, cung nh nang lng t tai phan xa tr ve.
Watt ke
Nguon
cong suat
Phan mach
nh hng
Tai
87
truyen c xac nh thong qua ap lc cua song ien t tac ong len vat. Thang o
cua ap lc co the chuyen oi trc tiep thanh thang o theo n v cong suat.
# u iem: dai o cong suat rong t vai %W en vai tram KW, khong gay ton hao
cong suat nhieu, de phoi hp vi nguon o, rat t b qua tai, t quan tnh, sai so khoang
5%.
# Nhc iem: rat nhay vi chan ong c hoc, yeu cau chnh xac cao oi vi cac chi
tiet dung cu.
88
89
Mc lc
MC LC
Chng 1 NHNG KHAI NIEM VE O LNG.........................................................1
1.1 nh ngha va phan loai phep o..........................................................................1
1.1.1 nh ngha ..............................................................................................................1
1.1.2 Phan loai cac cach thc hien phep o..................................................................2
1.2 Cac ac trng cua ky thuat o lng....................................................................2
1.2.1 ai lng o hay con goi la tn hieu o ...............................................................3
1.2.2 ieu kien can o....................................................................................................5
1.2.3 n v o ................................................................................................................5
1.2.4 Thiet b o va phng phap o .............................................................................5
1.2.5 Ngi quan sat .......................................................................................................6
1.2.6 Ket qua o..............................................................................................................6
1.3 Phng phap o......................................................................................................8
1.3.1 Phng phap o bien oi thang ............................................................................8
1.3.2 Phng phap o kieu so sanh................................................................................9
1.4 Phan loai cac thiet b o......................................................................................10
1.5 Cac ac tnh c ban cua thiet b o ....................................................................11
1.6 Sai so cua phep o va cach trnh bay ket qua o ..............................................12
Chng 2 C CAU O
....................................................................................................14
2.1 C cau o t ien .................................................................................................14
2.1.1 Cau tao .................................................................................................................14
2.1.2 Nguyen ly hoat ong ...........................................................................................15
2.1.3 ng dung..............................................................................................................15
2.2 C cau o ien t.................................................................................................15
2.2.1 Cau tao .................................................................................................................15
2.2.2 Nguyen ly hoat ong ...........................................................................................16
2.2.3 ng dung..............................................................................................................16
2.3 C cau o ien ong............................................................................................16
2.3.1 Cau tao .................................................................................................................16
2.3.2 Nguyen ly hoat ong ...........................................................................................17
2.3.3 ng dung..............................................................................................................17
2.4 Bang k hieu .........................................................................................................18
Chng 3 THIET B PHAT TN HIEU O LNG ...................................................19
3.1 Khai niem ve o lng........................................................................................19
3.1.1 Muc ch y ngha ..............................................................................................19
90
Mc lc
Mc lc
5.1.1
5.1.2
5.2
5.2.1
5.2.2
5.3
5.3.1
5.3.2
5.4
5.5
5.5.1
5.5.2
92
Mc lc
7.3.1
7.4
7.4.1
7.4.2
7.4.3
Nguyen ly o........................................................................................................73
o ien ap AC .....................................................................................................75
Nguyen ly o........................................................................................................75
Mach o ien ap bang c cau o t ien ...........................................................76
Mach o ien ap AC dung bien oi nhiet oi ...................................................77
Chng 8 O TAN
SO..........................................................................................79
8.1
8.1.1
8.1.2
8.2
8.3
o tan so bang cac mach ien co thong so phu thuoc tan so...........................79
Phng phap cau ..................................................................................................79
Phng phap cong hng ....................................................................................80
o tan so bang dao ong k (phng phap so sanh)..........................................81
o tan so bang phng phap em ......................................................................81
93