mircoles, 15 de septiembre del 2010 | la voz de la escuela

ciencia >>

Un longo historial de enganos

Non a primeira vez que Marte d lugar a un engano colectivo. O 30 de outubro de 1938 Orson Welles dirixiu unha adaptacin radiofnica de A guerra dos mundos, o relato de H. G. Wells no que a Terra invadida por extraterrestres. Welles escolleu o formato de programa informativo, e a recreacin foi tan boa que os ontes creron estar asistindo retransmisin en directo invasin. Anos antes, o estadounidense Percival Lowell sementara a imaxinacin colectiva popularizando a idea de que Marte estaba habitado por unha civilizacin. Basebase nas observacins do astrnomo italiano Giovanni Schiapparelli, quen describira con detalle unha rede de regos que atribuu a cursos naturais de auga. Daquela, a orixe do engano foi un erro de traducin, xa que os canali italianos de Schiapparelli traducronse ao ingls como canals (artificiais) e non como channels (de orixe natural).
m 69,2 qu illns ilm de et r os

5 88, s de ln ros mil met l qui

m 04 qu illn ,5 il s d me e tro s

SOL
millns de ros quilmet

96,5

MERCURIO VENUS TERRA

mill quil ns de me tros

56,3

MARTE
m 8 qu ill 6,9 il ns m de et ro s

millns de quilmetros

69,2
ENCONTROS PRXIMOS: Marte en oposicin Esta ilustracin amosa as posicins relativas da Terra e de Marte nas sete ltimas posicins, cando o Sol e Marte estn exactamente nos lados opostos da Terra. As imaxes de Marte amosan o tamao relativo aparente en cada oposicin, tal e como se ve por medio do telescopio Hubble. As rbitas dos planetas interiores tamn se amosan a escala.

Ilustracin: Z. Levay (STScl

A historia do embuste marciano

Cando mis preto estivo, o planeta Marte s pareca 75 veces mis pequeno que a la chea
Mentiras sempre houbo. O que ocorre que neste momento hai mis xente contndoas (a poboacin humana segue crecendo e pasamos xa de 7.000 millns) e o nmero de canles de comunicacin non deixa de aumentar. Entre o tradicional boca a orella, radios, peridicos, televisins, Twitter, Tuenti, Facebook e blogs nunca fora tan fcil pr en marcha unha trola e facela chegar a millns de persoas. Un dos ltimos embustes en alcanzar dimensin global ten temtica astronmica, e volve cada ano cara a nais do vern. Na sa versin mis popular di que o 27 de marzo Marte atoparase tan prximo Terra que poder verse no ceo tan grande como a la chea. Das las no ceo? Como para perderse o espectculo! Os afeccionados astrono- Marte fotografado pola espacial Viking 1 ma non tern dicultade en recoecer a orixe desta asombrosa noticia. quera caso, os achegamentos entre Marte En agosto do 2003 a Terra e Marte situ- e a Terra prodcense cada dous anos e ronse a tan s 56 millns de quilmetros, medio, mais son especialmente ntimos a menor distancia entre ambos en 60.000 cada quince anos, cando ambos planetas anos. Nesta situacin, o tamao aparente coinciden no punto onde as sas rbitas do noso vecio era 75 veces menor que estn mis prximas. En 1988 estiveron o disco lunar, de tal xeito que durante a 59 millns de quilmetros, e no 2018 varias semanas pidose ver no ceo como a distancia ser algo menor. Estaremos condenados a padecer unha epidemia un brillante punto avermellado. Porn, nunca chegou a lucir tanto como recorrente do embuste marciano? Venus actualmente, as que se algun non reparou no luceiro que domina as tardias VACINAS CONTRA UN VIRUS MUTANTE destes das posiblemente tampouco adver- Algns astrnomos defenden que esta histiu daquela a presenza de Marte. En cal- toria non ten unha orixe malintencionada, senn que froito da tendencia natural da informacin a degradarse cada vez que se transmite. Segundo esta hiptese, abondara con que a informacin orixinal fose perdendo fragmentos para acabar convertndose nun engano. Por exemplo, podera producirse a travs dun correo electrnico como este: O 27 de agosto de 2003 Marte achegarase a s 56 millns de quilmetros da Terra. Nese momento, observndoo a travs dun telescopio con capacidade para ampliar a imaxe 75 veces verase tan ben como a la chea. Unha vez aparecido o virus, a sa propagacin sera fcil alimentada pola ignorancia, a credulidade e a facilidade que nos ofrecen o correo electrnico e as redes sociais para compartir cun F. I. s clic algo que nos parece sorprendente. A mellor vacina contra esta infeccin informativa o esprito crtico, unha virtude imprescindible tanto nos cientcos, como nos xornalistas. Esta combinacin de escepticismo e bo xuzo alrtanos fronte ao inusual, e empxanos a contrastar a informacin en fontes ables. Por certo, abonda con introducir as palabras NASA, Marte e la chea nun buscador de Internet para coecer o que opinan na reputada axencia espacial deste marciano episodio.

> ACTIVIDADES
ILUSIN VISUAL Se a Terra tivese das las do mesmo tamao seriamos conscientes dunha das ilusins visuais mis espectaculares. Por que a la chea parece mis grande cando est sobre o horizonte que cando ascende no firmamento? En ambos os casos o disco lunar ten o mesmo tamao, pero o contexto achega claves visuais que nos axudan a interpretalo de xeitos diferentes. Proba a illar da paisaxe cun tubo de cartn unha la chea prxima ao horizonte. UN PROBLEMA PERFECTO Durante o gran achegamento do 2003, Jatos Medal propuxo un dos seus problemas perfectos, cuxa resolucin axuda a comprender algn aspecto particularmente difcil da realidade. A pregunta : cantas voltas debera dar a Terra no momento de mximo achegamento para chegar roldando ata Marte? E hoxe, cando ambos se atopan a 228 millns de quilmetros de distancia?

> Marcos Prez

Casa das Ciencias