Kazimierz Turaliski

Katy 2010 Moskwa 1610

WYDANIE II - ROZSZERZONE

Autor galerii fotografii z nocy 10 kwietnia 2010 r.: Piotr Szczepanek

Wydawnictwo MEDIA POLSKIE Radom 2011

@ Copyright by Kazimierz Turaliski 2010 ISBN 978-83-925811-2-3

Opracowanie oparto na rdach historycznych, materiaach ministerstw: spraw zagranicznych, spraw wewntrznych i administracji, obrony narodowej oraz kultury i dziedzictwa narodowego, Kancelarii Prezydenta RP, Sejmu RP, Senatu RP, instytucji wojskowych, Agencji Bezpieczestwa Wewntrznego, Prokuratury Generalnej, Prokuratury Wojskowej, Instytutu Pamici Narodowej, organizacji spoecznych waciwych tematycznie dla zagadnienia Zbrodni Katyskiej, organw cigania oraz wiarygodnych doniesie prasowych, a take na publikacjach archiwalnych.

Stan wikszoci materiaw na dzie: 1 sierpnia 2010 roku. Rozdzia Polska rozdarta, czyli epilog z dnia 10 kwietnia 2011 roku.

Pamici polegych za woln Polsk

Spis treci
Wstp..................................................................................15 Drogi do Katynia: Historia konfliktw polsko-rosyjskich.............................22 I Rzeczpospolita od Wielkiej Smuty do koca XVII wieku........................................................................23 Schyek Rzeczypospolitej Szlacheckiej............................32 Od wojen napoleoskich, po konflikt polsko-bolszewicki..........................................43 Po 17 wrzenia 1939 r......................................................53 Katy 1940.......................................................................64 Jesie ludw - upadek ZSRR...........................................77 1989 2010 Zarzewia konfliktw.....................................82 Katy............................................................................82 Rewizjonizm historyczny..............................................84 Wojska nad Wis.........................................................85 Polityka Polski na wschodzie.......................................86 Ekonomia i bezpieczestwo.........................................89 Wolno i Prawda"..........................................................93 List Prezydenta RP Lecha Kaczyskiego do Rodzin Katyskich.......................................................99 10 kwietnia 2010 r.............................................................102 Lista ofiar katastrofy.......................................................103 Delegacja...................................................................103 Przedstawiciele parlamentu.......................................104 Rodziny Katyskie i inne stowarzyszenia..................105 Przedstawiciele Si Zbrojnych RP..............................106 Osoby towarzyszce..................................................107 Biuro Ochrony Rzdu.................................................108

Zaoga rzdowego Tu-154.........................................109 Rozmieszczenie pasaerw ostatniego lotu Tu-154 nr 101.............................................................109 Chronologia 11 18 kwietnia..........................................111 10 kwietnia..................................................................111 11 kwietnia..................................................................120 12 kwietnia.................................................................122 13 kwietnia.................................................................124 14 kwietnia.................................................................126 15 kwietnia.................................................................128 16 kwietnia.................................................................130 17 kwietnia.................................................................131 18 kwietnia.................................................................133 Teoria konfliktu...............................................................135 Midzynarodowy Komitet Lotniczy (MAK).....................148 Przetarg na napraw Tu-154..........................................158 Nie dyplomacja kryminalistyka cz. 1 Pytania bez odpowiedzi.........................................162 Wykluczenie problemw technicznych ......................162 Protokoy sekcji zwok ...............................................162 Brak zabezpieczenia przez polskie suby materiau dowodowego..............................................................163 Stopie zniszczenia cia.............................................164 Uszkodzenie przedmiotw nalecych do ofiar.........165 Czas katastrofy...........................................................166 Stopie zniszczenia wraku.........................................169 Awaria samolotu po remoncie z XII 2009 r.................173 Fragment skrzyda......................................................174 Promie rozrzutu szcztkw maszyny.......................175 Brak zabezpieczenia miejsca katastrofy....................177 Dwie eksplozje...........................................................178

Nagranie wideo..........................................................180 wiadek katastrofy Nikoaj osiew.............................181 Brak odejcia na drugi krg........................................182 Ryzyko pilota oraz mga.............................................183 Zeznania kontrolerw z lotniska Siewiernyj...............183 Oryginalne czarne skrzynki........................................184 Meaconing..................................................................185 Statystyczne prawdopodobiestwo katastrofy...........186 Drugi samolot ponad lotniskiem Siewiernyj................189 Przecieki prasowe....................................................190 Nie dyplomacja kryminalistyka cz. 2 Materia dowodowy................................................193 Zeznania wiadkw....................................................194 Sfalsyfikowane tezy, owiadczenia i dowody.............202 Nieistotne wtki podnoszone przez media.................207 Niezbdne do podjcia w trybie natychmiastowym czynnoci dowodowe.................................................210 Post mortem.....................................................................214 Kondolencje....................................................................215 Przywdcy pastwowi i religijni .................................215 Organizacje midzynarodowe ...................................224 Prasa zagraniczna......................................................226 Ksiga kondolencyjna prezydenta RP...........................229 Lista kondolencyjna........................................................235 aoby narodowe............................................................244 Po katastrofie.................................................................248 Wybrane reakcje na arenie midzynarodowej...........248 Wybrane reakcje na arenie krajowej..........................250 Uroczystoci pogrzebowe prezydenckiej pary...............253 Przedstawiciele pastw..............................................254

Przedstawiciele organizacji midzynarodowych........258 18 delegacji uczestniczcych w pogrzebie pary prezydenckiej:............................................................262 Uroczystoci aobne 17 kwietnia 2010 r...................264 Uroczystoci pogrzebowe 18 kwietnia 2010 r............267 Odznaczenia pomiertne ofiar katastrofy.......................272 Pomiertne awanse dla ofiar katastrofy pod Smoleskiem..................................................................277 Miejsca wiecznego spoczynku ofiar katastrofy i uroczystoci pogrzebowe....................................................................280 Kraj po 10 kwietnia..........................................................298 Komunikat Nr 186/VI kad...............................................299 Nowa obsada urzdw cywilnych i wojskowych oraz organizacji spoecznych.................................................306 Polska rozdarta, czyli epilog...........................................309 Polska............................................................................310 Rosja.............................................................................316 ledztwo smoleskie.....................................................322 Noty biograficzne wybranych ofiar katastrofy..............327 Oficjalna delegacja.........................................................327 dr hab. Lech Kaczyski Prezydent RP ...................328 Maria Kaczyska Pierwsza Dama ...........................337 Ryszard Kaczorowski Ostatni Prezydent II Rzeczypospolitej na uchodstwie...........................340 Krystyna Bochenek Wicemarszaek Senatu RP......345 Krzysztof Putra Wicemarszaek Sejmu RP..............347 Jerzy Szmajdziski Wicemarszaek Sejmu RP........349 Aleksander Szczygo Szef Biura Bezpieczestwa

Narodowego..............................................................351 Wadysaw Stasiak Szef Kancelarii Prezydenta RP............................................................354 Pawe Wypych Sekretarz Stanu w Kancelarii Prezydenta RP...........................................................358 Mariusz Handzlik Podsekretarz Stanu w Kancelarii Prezydenta RP..........................................360 Stanisaw Jerzy Komorowski Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Obrony Narodowej...............................362 Tomasz Merta Wiceminister Kultury i Dziedzictwa Narodowego...............................................................363 dr Andrzej Kremer Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Spraw Zagranicznych...........................365 Mariusz Kazana Dyrektor Protokou Dyplomatycznego MSZ..............................................367 Maciej Payski Prezes Stowarzyszenia Wsplnota Polska....................................................369 Andrzej Przewonik Sekretarz Generalny Rady Ochrony Pamici Walk i Mczestwa.........................372 Parlamentarzyci RP......................................................380 dr Janina Fetliska Senator RP ..............................381 Stanisaw Zajc Senator RP ....................................383 Leszek Deptua Pose na Sejm RP...........................385 Grzegorz Dolniak Pose na Sejm RP.......................387 dr Grayna Gsicka Pose na Sejm RP...................389 Przemysaw Edgar Gosiewski Pose na Sejm RP. .392 Izabela Jaruga-Nowacka Posanka na Sejm RP.....394 Sebastian Karpiniuk Pose na Sejm RP...................396 Aleksandra Natalli-wiat Pose na Sejm RP...........400 Arkadiusz Rybicki Pose na Sejm RP......................402

Jolanta Szymanek-Deresz Pose na Sejm RP.........405 Zbigniew Wassermann Pose na Sejm RP..............407 Wiesaw Woda Pose na Sejm RP............................409 Edward Wojtas Pose na Sejm RP............................411 Przedstawiciele Rodzin Katyskich i innych stowarzysze....................................................413 Ewa Bkowska Wnuczka gen. bryg. Mieczysawa Smorawiskiego .................414 Anna Maria Borowska Crka ppor. Franciszka Popawskiego .................................417 Bartosz Borowski Prawnuk ppor. Franciszka Popawskiego..................................417 Edward Duchnowski Sekretarz Generalny Zarzdu Gwnego Zwizku Sybirakw.....................419 ks. praat Bronisaw Gostomski dziekan dekanatu Londyn-Pnoc..............................420 o. Jzef Joniec Prezes Stowarzyszenia Parafiada. .421 ks. dr Zdzisaw Krl Kapelan Warszawskiej Rodziny Katyskiej w latach 1987-2007.................................422 ks. Andrzej Kwanik kapelan Federacji Rodzin Katyskich......................................................423 dr Tadeusz Lutoborski syn ppor. Adama Lutoborskiego.......................................424 dr Boena Mamontowicz-ojek Prezes Polskiej Fundacji Katyskiej....................................................426 Stefan Melak Prezes Komitetu Katyskiego.............428 adw. Stanisaw Mikke Wiceprzewodniczcy Rady Ochrony Pamici Walk i Mczestwa........................430 Bronisawa Orawiec-Lffler bratanica majora Franciszka Orawca........................................432

10

Katarzyna Piskorska Crka ppor. Tomasza Piskorskiego.......................................434 Andrzej Sariusz-Skpski Prezes Federacji Rodzin Katyskich.................................................................436 dr in. Teresa Walewska-Przyjakowska Wiceprezes Fundacji "Golgota Wschodu" ...................................437 Wojciech Seweryn Artysta plastyk, przedstawiciel Rodzin Katyskich..............................438 Leszek Solski przedstawiciel Rodzin Katyskich.....439 Gabriela Zych prezes zarzdu kaliskiego stowarzyszenia Rodzin Katyskich............................440 Siy Zbrojne RP..............................................................441 gen. dr Franciszek Ggor Szef Sztabu Generalnego Wojska Polskiego ......................................................442 gen. dyw. pil. Andrzej Basik dowdca Si Powietrznych RP ..................................................446 gen. broni Tadeusz Buk dowdca Wojsk Ldowych RP..................................................449 gen. dyw. Kazimierz Gilarski dowdca Garnizonu Warszawa.................................................451 Admira floty Andrzej Karweta dowdca Marynarki Wojennej RP..............................................453 gen. broni Bronisaw Kwiatkowski dowdca Operacyjny Si Zbrojnych RP.....................................455 gen. broni Wodzimierz Potasiski dowdca Wojsk Specjalnych RP...............................................458 abp gen. dyw. Miron Chodakowski prawosawny ordynariusz Wojska Polskiego...................................460 ks. ppk Jan Osiski Ordynariat Polowy Wojska Polskiego.......................................................461

11

ks. pk Adam Pilch p.o. naczelnego kapelana ewangelickiego Wojska Polskiego.............................464 bp. gen. dyw. dr hab. Tadeusz Poski ordynariusz polowy Wojska Polskiego.......................465 Osoby towarzyszce prezydenckiej delegacji katyskiej........................................................................470 Anna Walentynowicz Dziaaczka zwizkowa wspzaoycielka NSZZ "Solidarno" ....................471 Joanna Agacka-Indecka Prezes Naczelnej Rady Adwokackiej .............................................................478 Piotr Nurowski Prezes Polskiego Komitetu Olimpijskiego .............................................................480 pk. Czesaw Cywiski Prezes wiatowego Zwizku onierzy AK...............................................................482 dr hab. Janusz Kurtyka Prezes Instytutu Pamici Narodowej.........................483 dr Janusz Kochanowski Rzecznik Praw Obywatelskich V kadencji..........................................487 Sawomir Skrzypek Prezes Narodowego Banku Polskiego...................................491 Janusz Zakrzeski Polski aktor................................494 ks. prof. Ryszard Rumianek Rektor Uniwersytetu Kardynaa Stefana Wyszyskiego........497 ks. Roman Indrzejczyk Kapelan prezydenta RP......499 ppk Zbigniew Dbski czonek Kapituy Orderu Wojennego Virtuti Militari, powstaniec warszawski ...501 gen. Stanisaw Nacz-Komornicki Kanclerz Orderu Wojennego Virtuti Militari ..........................................502 Janina Natusiewicz-Mirer Sybiraczka, dziaaczka spoeczna.................................................504

12

Barbara Mamiska Dyrektor Biura Kadr i Odznacze w Kancelarii Prezydenta Polski......................................505 Izabela Tomaszewska Dyrektor Zespou Protokolarnego Prezydenta RP ..........................................................506 pk dr hab. Wojciech Lubiski Lekarz prezydenta RP Lecha Kaczyskiego..................................................507 Katarzyna Doraczyska Pracownik biura prasowego Kancelarii Prezydenta RP..........................................508 Janusz Krupski Kierownik Urzdu do spraw Kombatantw i Osb Represjonowanych..................510 Aleksander Fedorowicz Prezydencki tumacz jzyka rosyjskiego.................................................................512 Dariusz Jankowski Pracownik kancelarii Prezydenta RP...........................................................513 Funkcjonariusze Biura Ochrony Rzdu.........................514 m. chor. Agnieszka Pogrdka-Wcawek Funkcjonariusz i Stewardessa BOR...........................515 ppk. Jarosaw Florczak Oficer BOR.......................516 kpt. Dariusz Michaowski Oficer BOR ....................517 por. Pawe Janeczek Oficer BOR.............................518 ppor. Piotr Nosek Oficer BOR..................................519 st. chor. Artur Francuz Funkcjonariusz BOR...........520 chor. Jacek Surwka Funkcjonariusz BOR..............521 chor. Pawe Krajewski Funkcjonariusz BOR...........522 chor. Marek Uleryk Funkcjonariusz BOR.................523 Zaoga Tu-154................................................................524 kpt. pil. Arkadiusz Protasiuk Dowdca zaogi.........525 mjr pil. Robert Grzywna Drugi pilot..........................526 por. pil. Artur Zitek Nawigator ...............................527

13

chor. Andrzej Michalak Technik pokadowy.............528 Barbara Maria Maciejczyk Stewardessa..................529 Justyna Moniuszko Stewardessa............................530 Natalia Maria Januszko Stewardessa......................531 Kadry Pierwsza noc w Warszawie...............................532 Komunikaty i oficjalne owiadczenia wadz Rzeczypospolitej, pastw trzecich oraz innych osb i instytucji.................................................................538 640 Kadry Tydzie aoby narodowej po katastrofie smoleskiej..............................................641

14

1989 2010
Zarzewia konfliktw
Katy Przez 50 lat propaganda ZSRR win za Zbrodni Katysk konsekwentnie obarczaa III Rzesz, a Polakw dcych do ujawnienia prawdy, zwaszcza krewnych ofiar, dyskryminowano w yciu spoecznym oraz poddawano licznym represjom ze strony Milicji, SB i innych sub oraz urzdw. Ujawnienie prawdy postawioby bowiem w zym wietle ustrj komunistyczny oraz skutkowa musiaoby ochodzeniem relacji pomidzy Warszaw a Moskw. Z tego powodu w interesie zarwno politykw Kremla, jak i marionetkowego, polskiego rzdu socjalistycznego, pozostawao zachowanie w tajemnicy wszelkich aspektw Zbrodni Katyskiej. Chylcy si ku upadkowi Zwizek Radziecki, targany wewntrznymi konfliktami politycznymi i kryzysem gospodarczym, podlega daleko idcym przetasowaniom priorytetw wadz. Utrzymanie mocarstwowej pozycji w wietle rozpadu bloku wschodniego stao si nierealne, a kluczowa dotychczas kwestia propagandy humanitaryzmu i pozytywnej roli filozofii komunistycznej, kosztem izolacji na arenie midzynarodowej, zesza na dalszy plan. Pogrenie poprzednich wadz Kremla stao si dla politykw przepustk do wzmocnienia wasnej pozycji tak wewntrz pastw tworzcych ZSRR, jak i na forum midzynarodowym. 13 kwietnia 1990 roku nadany zosta oficjalny komunikat zalenej od wadz centralnej agencji prasowej TASS, uznajcy odpowiedzialno NKWD za Zbrodni Katysk: Caoksztat ujawnionych materiaw archiwalnych pozwala wycign

82

wniosek o bezporedniej odpowiedzialnoci Berii, Mierkuowa i ludzi im podlegych za zbrodni popenion w katyskim lesie. Strona radziecka, wyraajc gbokie ubolewanie w zwizku z tragedi katysk, owiadcza, i jest to jedna z najciszych zbrodni stalinizmu. Tego samego dnia Prezydent ZSRR Michai Gorbaczow przekaza Wojciechowi Jaruzelskiemu kopie czci dokumentacji Zbrodni Katyskiej. Ponad roczne ledztwo prowadzone przez prokuratur ZSRR skutkowao zoeniem na rce Gorbaczowa raportu stwierdzajcego, i zebrane materiay pozwalaj na wycignicie wstpnego wniosku, ze polscy jecy wojenni mogli by rozstrzelani na podstawie decyzji Specjalnej Rady przy NKWD ZSRR w okresie kwietnia maja 1940 roku w Zarzdach NKWD w obwodach smoleskim, charkowskim i kaliniskim, i pochowani odpowiednio w Lesie Katyskim pod Smoleskiem, w rejonie Miednoje, 32 km od Tweru, i w 6. kwadracie parku lenego pod Charkowem. Wiadomoci te potwierdzay pniejsze ekshumacje przeprowadzone w nieznanych wczeniej miejscach masowych pochwkw: w okresie od 25 lipca do 9 sierpnia 1991 roku w Piatichatkach koo Charkowa oraz od 15 do 31 sierpnia tego samego roku w Miednoje koo Tweru. 14 padziernika 1992 roku wysannik prezydenta Federacji Rosyjskiej Borysa Jelcyna przekaza prezydentowi RP Lechowi Wasie kopie dokumentw, potwierdzajcych odpowiedzialno ZSRR za mord, w tym kopie decyzji wadz ZSRR z 5 marca 1940 roku z podpisami J. Stalina i czonkw Biura Politycznego KC KPZR. Przedstawiciel Rosji powiedzie mia wwczas: Nieprzypadkowo przez tak dugi okres dokumenty te byy ukrywane. Byo tak dlatego, e dotyczyy zabjstwa o charakterze politycznym. [...] Przekazujc materiay narodowi polskiemu i opinii wiatowej, rzd Rosji i Prezydent

83

Borys Jelcyn zamierzaj wyczy kamstwa ze stosunkw midzy Rosja i Polsk. 25 sierpnia 1993 roku Jelcyn osobicie zoy hod pod powzkowskim Krzyem Katyskim, prcz kwiatw zostawiajc swe sowa: wybaczcie, jeli moecie. Rewizjonizm historyczny Kolejne lata przyniosy jednak zmian linii polityki historycznej Kremla, a w konsekwencji czste marginalizowanie charakteru Zbrodni Katyskiej. Przedstawiano j jako sprawiedliw zemst, przeciwstawian rzekomym zbrodniom polskim, ktrych dokona miano na tysicach jecw wojny polsko-bolszewickiej. Podobnie wielkie czystki stalinowskie coraz odwaniej wskazywane by maj, jako suszne, z taktycznego punktu widzenia, przygotowania do obrony ojczyzny w nadchodzcej wczenie wojnie. Wedle publikacji rosyjskiego dziennika Wremja Nowostiej, tak wersj historii XX wieku nakazaa przekazywa modym Rosjanom instytucja odpowiadajca za szkolenie tamtejszych nauczycieli. 14 wrzenia 1999 roku Ministerstwo Spraw Zagranicznych Federacji Rosyjskiej zoyo znamienne owiadczenie w sprawie inwazji 17 wrzenia: Nie usprawiedliwiajc dziaa reimu stalinowskiego na arenie midzynarodowej, nie mona nie zauway, e w tych skomplikowanych czasach byy one podyktowane nie tyle deniem do podbicia nowych terytoriw, ile deniem do zagwarantowania bezpieczestwa krajowi. Zapewnienia oficjalne Warszawy [...] o tym, e we wrzeniu 1939 roku doszo do agresji ZSRR przeciw Polsce nie znajduj potwierdzenia w dokumentach midzynarodowoprawnych i nie mona si z nimi zgodzi. Nastpca Jelcyna, byy oficer KGB Wadimir Putin, wielokrotnie w swych oficjalnych wystpieniach wystpowa

84

przeciwko historykom i politykom krytykujcym zbrodnicze praktyki ZSRR. Gloryfikacja nieodlegej przeszoci znalaza odzwierciedlenie rwnie w przywrceniu melodii hymnu dawnego Zwizku Radzieckiego. 21 wrzenia 2004 roku Gwna Prokuratura Wojskowa Rosji umorzya toczone od czternastu lat ledztwo katyskie, z uwagi na przedawnienie zbrodni, zakwalifikowanej jako zwyke przestpstwo kryminalne. Tego samego roku Wadimir Putin, wystpujc z dorocznym ordziem o stanie pastwa przed Zgromadzeniem Federalnym, nazwa rozpad ZSRR nie tylko najwiksz geopolityczn katastrof XX wieku, ale rwnie prawdziwym dramatem dla Rosjan. Miliony naszych rodakw znalazy si poza granicami Rosji, oszczdnoci obywateli straciy na wartoci, stare ideay zostay zburzone. W 2005 wadze ustanowiy wito pastwowe: Dzie Jednoci Narodowej, obchodzony 4 listopada w rocznic wypdzenia w 1612 wojsk polskich z Moskwy. Relacje pomidzy Warszaw a Moskw ulegay ochodzeniu, z incydentalnymi przyjaznymi gestami. Wojska nad Wis Jesieni 1990 roku rozpoczto rozmowy o wycofaniu z obszaru III RP wojsk radzieckich, stacjonujcych na terenie kraju od zakoczenia II Wojny wiatowej. W obliczu oporu Moskwy liczcej na dalsz militarn kontrol tej czci Europy, kluczowym argumentem w negocjacjach staa si groba zablokowania przez Polsk tranzytu wojsk wycofywanych z obszaru NRD. Wwczas strony uzgodniy plan systematycznego likwidowania jednostek obcej armii, ktrego realizacj zakoczono z dniem 17 wrzenia 1993 roku, w symboliczn rocznic agresji radzieckiej. Zakoczenie faktycznej okupacji oznaczao kropk nad i

85

rozpadu Ukadu Warszawskiego, poprzedzonego rozwizaniem RWPG (Rady Wzajemnej Pomocy Gospodarczej). Po wolnych wyborach i rozpadzie ZSRR Polska nie potrzebowaa ju formalnej zgody Moskwy na wstpienie w szeregi paktu wojskowego NATO, ani do struktur Wsplnoty Europejskiej. Z uwagi jednak na niestabiln sytuacj polityczn w regionie i potencjalne chociaby zagroenie konfliktem o dawne republiki bloku wschodniego, pastwa zachodnie dyskretnie oczekiway na rosyjskie stanowisko w tej sprawie. Prb uzyskania korzystnej deklaracji podj w sierpniu 1993 roku Lech Wasa, przyjmujcy delegacj Borysa Jelcyna. Z przyczyn ambicjonalnych i militarnych w interesie Rosji pozostawaa moliwie najsabsza Polska, std oczekiwanie entuzjastycznego poparcia dla planw wzmocnienia midzynarodowej pozycji Warszawy wydaway si nierealne. W wyniku jednak wyamania si Jelcyna z mocarstwowej linii politycznej Kremla, w deklaracji koczcej wizyt zawarto owiadczenie, i: Prezydenci poruszyli kwesti zamiaru przystpienia Polski do NATO. Prezydent Lech Wasa wyjani znane stanowisko Polski w tej sprawie, co zostao przyjte ze zrozumieniem przez prezydenta Borysa Jelcyna. W perspektywie taka decyzja suwerennej Polski, zmierzajca do integracji oglnoeuropejskiej, nie jest sprzeczna z interesem innych pastw, w tym rwnie Rosji. W pniejszym czasie Jelcyn wycofa si z wyraonej wwczas zgody i wielokrotnie protestowa przeciwko rozszerzeniu NATO na wschd. Pomimo tego, III RP wstpia w szeregi Paktu PnocnoAtlantyckiego oraz w struktury Unii Europejskiej. Polityka Polski na wschodzie Zaangaowanie Warszawy w dziaania narodowowyzwolecze na obszarach, wedug tradycji sowieckiej,

86

zalenych od Moskwy, skutkowao dalszymi konfliktami politycznymi. Wsparcie prozachodnich opozycjonistw ukraiskich w czasie tzw. Pomaraczowej Rewolucji przeomu 2004 i 2005 roku pyno nie tylko ze strony polskich politykw, lecz take szarych obywateli RP oraz przedstawicieli wiata kultury i sztuki. Motywem bezkrwawego wystpienia Ukraicw przeciwko prezydentowi elektowi Wiktorowi Janukowyczowi pozostawa zarzut sfaszowania wyborw, uznanych na arenie midzynarodowej jedynie przez Wadimira Putina. Celem wsparcia opozycji do Kijowa udali si m.in. prezydenci Polski Lech Wasa i Aleksander Kwaniewski, a take Bronisaw Komorowski, Lech Kaczyski, Krzysztof Janik oraz Antoni Macierewicz. Protesty przesaa Komisja Europejska, NATO i USA. W wyniku powtrzonych w obecnoci rzeszy midzynarodowych obserwatorw wyborw wadz obja opozycja, a jednym z gwnych celw nowego rzdu, aktywnie wspieranego przez Rzeczpospolit, uczyniono czonkostwo Ukrainy w NATO. Z planw tych zrezygnowano w maju 2010 roku. Ponownie wybrana prorosyjska wadza zoya owiadczenie, i Ukraina prowadzi polityk neutralnoci i nie zamierza wstpowa do midzynarodowych blokw militarnych. Miesic wczeniej Kijw wyrazi zgod na stacjonowanie rosyjskich wojsk na Krymie do 2047 roku, cho pierwotnie miay opuci one terytorium ukraiskie w 2017 roku. Rewolucja R wyrwaa w listopadzie 2003 roku Gruzj spod wadzy prezydenta Eduarda Szewardnadze, byego Ministra Spraw Zagranicznych ZSRR. Nieprawidowoci w czasie wyborw skutkoway masowymi demonstracjami, bezkrwawym zdobyciem parlamentu, a nastpnie ustpieniem dotychczasowej gowy pastwa i wyborem na ten urzd Micheila Saakaszwilego. Pod jego przywdztwem pastwo podjo ostry prozachodni kurs,

87

jednym z priorytetw czynic czonkostwo w NATO. Starania te popary Stany Zjednoczone i Polska, ostry sprzeciw wyrazia jednak Federacja Rosyjska. Na szczycie paktu w Bukareszcie 3 kwietnia 2008 roku Tbilisi i Kijw uzyskay obietnic czonkostwa w strukturach sojuszu. Kilka tygodni pniej nastpio zwikszenie aktywnoci wojsk rosyjskich przy pnocnej granicy Gruzji. Spr toczony pomidzy tym pastwem i Oseti Poudniow przerodzi si 8 sierpnia w wojn z Rosj. W odpowiedzi na gruziski ostrza terenw Osetii Poudniowej, rosyjskie samoloty zbombardoway miasta, bazy wojskowe oraz port, po czym na terytorium kraju wkroczyy czogi, wozy opancerzone oraz piechota. Nastpnie zarzucono Ukrainie udzielenia Tbilisi wsparcia zbrojnego, co zbiego si w czasie z ruchami stacjonujcej na Krymie rosyjskiej Floty Czarnomorskiej. Przeciwko toczonej przez Rosj wojnie stanowczo wystpiy wadze polskie, z prezydentem Lechem Kaczyskim na czele. Dziaania dyplomatyczne skutkoway nagonieniem kaukaskiego konfliktu oraz stworzeniem koalicji pastw dawnego bloku wschodniego, zaangaowanych w przerwanie walk. Rwnie z inicjatywy Kaczyskiego prezydenci Wiktor Juszczenko (Ukraina), Toomas Hendrik Ilvers (Estonia) i Valdas Adamkus (Litwa), a take Premier otwy Ivars Godmanis wsplnie udali si samolotem Tu-154 do Tbilisi. Gest solidarnoci spotka si z penym poparciem wczesnego prezydenta USA Georgea W. Busha. Podkreli on, i ceni Prezydenta RP za odwag i przywdztwo w podejmowanych dziaaniach. Wszechstronne zaangaowanie Warszawy w konflikt gruziski zmobilizowao pastwa zachodu do nacisku na Moskw. Szczeglnego znaczenia nabieray obawy przedstawione na wiecu w stolicy Gruzji przez prezydenta Kaczyskiego, co do dalszego rozwoju relacji ssiedzkich z

88

Federacj Rosyjsk: Jestemy po to, eby podj walk. Po raz pierwszy od duszego czasu nasi ssiedzi pokazali twarz, ktr znamy od setek lat. Ci ssiedzi uwaaj, e narody wok nich powinny im podlega. My mwimy nie! [] Dzisiaj Gruzja, jutro Ukraina, pojutrze kraje batyckie, a moe i mj kraj. Wedug owiadczenia prezydenta Gruzji Micheila Saakaszwili, obecno prezydenta RP Lecha Kaczyskiego i przywdcw innych pastw dawnego bloku wschodniego w Tbilisi zapobiega planowanemu przez Rosjan zbombardowaniu stolicy. Ekonomia i bezpieczestwo Znamiennym czynnikiem obniajcym zaufanie do ustalonego obecnie adu midzynarodowego, pozostaje brak zainteresowania zachodnich sojusznikw jakimkolwiek konfliktem zbrojnym w obronie regionw dawnego bloku wschodniego. Zarwno media, spoeczestwa, jak i politycy wiodcych pastw globu w obliczu konfliktu gruziskiego raczej powtarzali deklaracje znane nad Wis z 1939 roku, ni podejmowali zdecydowane dziaania na rzecz zapewnienia pokoju. Niepokoi moe miadcy wynik przeprowadzonych na zachodzie sonday, z ktrych wynika niemal zupeny brak przyzwolenia na udzia w konflikcie zbrojnym w obronie sojusznikw Polski, Litwy, otwy lub Estonii. Wojn tak spoeczestwa uwaay za niepotrzebn, a idcy za sondaami politycy niezwocznie poczli uspokaja nastroje, deklarujc w razie potrzeby pomoc nie militarn, a dyplomatyczn i ekonomiczn. Identyczn otrzymaa ju II Rzeczpospolita po ataku ze strony hitlerowskich Niemiec i Zwizku Sowieckiego. Wtedy to Francja i Anglia apeloway o pokj i zrzucay na wrogie miasta ulotki o pacyfistycznej treci, a polscy onierze i cywile ginli w oczekiwaniu na pomoc, ktra nigdy nie nadesza.

89

Gruziska misja pokojowa Nicolasa Sarkozyego nie przyniosa pozytywnych rezultatw, a skutkowaa raczej kompromitacj wystpujcego w imieniu Wsplnoty Europejskiej francuskiego prezydenta, zlekcewaonego przez Dmitrija Miedwiediewa. Rosja nie wywizaa si z powzitych w Moskwie uzgodnie pokojowych i nie wyprowadzia wojsk z terenw podlegych Tbilisi. Dziaanie podjte wwczas przez Kreml scharakteryzowa naley jako w peni konsekwentne, ukierunkowane na realizacj obranego celu, zarwno w znaczeniu dyplomatycznym, jak i militarnym. Nie boimy si niczego, nawet perspektywy nowej zimnej wojny [] Jeli zachd chce zachowa dobre stosunki z Rosj, zrozumie nasz decyzj owiadczy po inwazji na Gruzj Prezydent Miedwiediew cytowany przez agencj ITAR-TASS. Ju po czterech miesicach Unia Europejska wznowia, zawieszone w ramach sankcji z tytuu inwazji, negocjacje z Rosj w sprawie nowego ukadu o partnerstwie i wsppracy. Szansy na trwae zwizanie militarne Polski z najpotniejszym czonkiem NATO Stanami Zjednoczonymi, upatrywano w projekcie tarczy antyrakietowej. Suy miaa ona obronie przed pociskami nuklearnymi, poprzez identyfikacj gowicy i zestrzelenie jej na wysokoci niestwarzajcej dla ziemi zagroenia skaeniem radioaktywnym. Radar umiejscowiony mia zosta w Czechach, natomiast silosy z 10 rakietami przechwytujcymi na terenie pnocnej Polski. Dodatkowym gwarantem objcia kraju ochron Waszyngtonu pozostawa mieli amerykascy onierze stanowicy zaog instalacji antyrakietowych, bdcych swoistym odpowiednikiem Perl Harbor. Wedug oficjalnej wersji, projekt wymierzony mia by w pastwa tzw. Osi Za, czyli gwnie Kore Pnocn i Iran, w praktyce jednak w sposb oczywisty godzi w moliwoci

90

wykorzystania rosyjskiego arsenau nuklearnego. Konstrukcja systemu identyfikacji pociskw rakietowych umoliwiaaby pene monitorowanie dziaa armii zlokalizowanych za wschodni granic. Sama moliwo zestrzelenia kilku gowic nuklearnych pozostawaa bez znaczenia dla liczonego w tysicach arsenau rosyjskiego, jednak instalacja radaru monitorujcego, tarczy antyrakietowej oraz stacjonowanie wojsk amerykaskich w pobliu granicy dawnego, zimnowojennego mocarstwa naruszaa istotnie polityczn stref wpyww. Z tego powodu Kreml jasno oznajmia, i obiekt stanie si pierwszym celem na wypadek hipotetycznego konfliktu zbrojnego. Pomimo jawnych grb i przekrelenia szans na przyjazne stosunki z Moskw, 20 sierpnia 2008 roku zawarta zostaa z administracj konserwatywnego gabinetu prezydenta G.W. Busha tzw. deklaracja w sprawie wsppracy strategicznej midzy Rzeczpospolit Polsk a Stanami Zjednoczonymi Ameryki. 17 wrzenia 2009 roku, w 70 rocznic inwazji ZSRR na Polsk, Prezydent USA Barack Obama jednostronnie wycofa propozycj budowy tarczy antyrakietowej na terytorium RP. 18 wrzenia Rosja dokonaa demonstracji politycznej, przeprowadzajc wsplnie z Biaorusi najwiksze od czasu rozpadu ZSRR manewry wojskowe pod kryptonimem Zapad i adoga. Okoo 30 000 onierzy, 63 samoloty, 40 migowcw, 470 transporterw opancerzonych, 228 czogw i 234 dziaa samobiene wiczyy stumienie powstania polskiej mniejszoci, atak jdrowy na ziemie polskie oraz desant na plae obwodu kaliningradzkiego, odgrywajce rol polskiego wybrzea. We wczeniejszych latach dominujcym elementem nacisku Moskwy pozostawaa polityka ograniczania importu polskich produktw spoywczych, a rwnie ograniczenia poday lub zwikszenia ceny dostaw paliw oraz gazu. W odpowiedzi na

91

blokad rynkw zbytu misa i produktw rolinnych Warszawa w spr zaangaowaa struktury Wsplnoty Europejskiej i zablokowaa przyjcie przez ministrw spraw zagranicznych mandatu do negocjacji nowego porozumienia o partnerstwie i wsppracy z Federacj Rosyjsk. Ponownie jednak zabrako lojalnoci ze strony zachodniego sojusznika w kwestii paliw pynnych. Niemcy w porozumienia z rosyjsk spk Gazprom podjy decyzj o budowie pozbawionego oparcia w rachunku ekonomicznym gazocigu pnocnego, tzw. Nord Stream, poprowadzonego z ominiciem Polski po dnie morza Batyckiego. Tym samym Rosja uzyska kolejne narzdzie nacisku na Warszaw, w postaci moliwoci odcicia dostaw gazu ziemnego, przy nieprzerwanym zaopatrzeniu zachodnich nabywcw. Nakady na budow, pniejsze koszty podmorskiej eksploatacji i konserwacji oraz deklarowana ochrona instalacji przez rosyjsk marynark wojenn najprawdopodobniej znacznie przekrocz potencjalne oszczdnoci zwizane z ominiciem opaty za tranzyt ldowy. Z wymienionych powodw projekt okrelany jest jako polityczne zagroenie dla jednoci Unii Europejskiej oraz bezpieczestwa energetycznego i ekonomicznego pominitych krajw. Pomimo sprzeciww Polski i pastw batyckich, dnia 9 kwietnia 2010 roku, na dzie przed smolesk katastrof, Prezydent Miedwiediew dokona oficjalnego otwarcia inwestycji Gazocigu Pnocnego.

92

KATY 2010 MOSKWA 1610

Kazimierz Turaliski

W pojednaniu musi by jeden cel, mianowicie dobro Ojczyzny i poszanowanie godnoci ludzkiej. Jeeli wycigasz rk do pojednania, nie trzymaj w niej narzdzi do zadawania cierpienia i blu. ks. Jerzy Popieuszko

Media Polskie 2011 ISBN 978-83-925811-2-3 647