ZNAAJ PODATAKA IZ STATISTIKOG GODINJAKA FEDERACIJE BiH ZA ISTRAIVANJE MARKETINGA BRUTO DOMAI PROIZVOD

SEMINARSKI RAD

PREDMET: ISTRAIVANJE MARKETINGA MENTOR: prof. dr. sc. Boris Tihi ASISTENT: STUDENT: INDEX BR : SEMESTAR: III SMJER STUDIJA:

Travnik, novembar 2009. god.

SADRAJ
1.UVOD........................................................................................................................2 2. ISTRAIVANJE MARKETINGA.......................................................................... 2.1.Znaaj informacija za istraivanje marketinga................................................. 3. SEKUNDARNI PODACI......................................................................................... 3.1. Eksterni podaci................................................................................................. 4. FEDERALNI ZAVOD ZA STATISTIKU BiH..................................................... 4.1. Statistiki godinjak.......................................................................................... 5. BRUTO DOMAI PROIZVOD BDP.................................................................

1. UVOD
Poslovanje na marketinkim osnovama i modernim dostignuima trai prikupljanje razliitih informacija u svrhu donoenja pravovremenih i valjanih odluka, a sve te informacije trebaju biti: tane, pravovremene i vane za odluivanje i poduzimanje odgovarajuih akcija. Informacija ima jednu karakteristiku, koju nema ni jedan drugi resurs, a to je nepotroivost. Na temelju jedne informacije moe vie sudionika donositi odluke. Aktivnosti na osnovu iste informacije mogu biti razliite kod svakog sudionika. Jo jedna vana karakteristika informacije je da oblik informacije nema uvijek isto znaenje. Upravo u tom kontekstu informacija neophodnih za maretinko upravljanje, s jedne i donoenja poslovnih odluka na osnovu tih informacija sa druge strane potrebno je posmatrati istraivanje marketinga. Predmet istraivanja marketinga predstavlja sistematsko sakupljanje,

registrovanje i analizu informacija o tritu, proizvodima, cijenama, promociji, distribuciji roba i usluga, u mikro ili makro sistemu.

Cilj rada: cilj ovog rada je pojasniti znaaj podataka iz Federalnog statistikog godinjaka BiH, a naroito o bruto domaem proizvodu za istraivanje marketinga.

2. ISTRAIVANJE MARKETINGA
Istraivanje marketinaga je primjena naunih metoda u procesu prikupljanja, obrade i interpretacije informacija vezanih za sve subjekte trita: proizvoae, potroae, trgovinu i konkurenciju. Pruanje relevantnih informacija osnovni je cilj istraivanja zbog toga informacije dobivene istraivanjem trita moraju biti objektivne, iscrpne i pravovremene. Istraivanje marketinga predstavlja veoma odgovoran zadatak, prvenstveno je potrebna jasna slika eljenih ciljeva, poznavanje metodologije donoenja poslovnih odluka, kao i znanstvenih metoda istraivanja. Istraivanje marketinga je aktivnost koja zahtijeva vrlo esto mnogo sredstava, educiran i kvalitetan kadar, te briljivu pripremu za sam proces istraivanja. Savremene metode istraivanja zahtijevaju timsku aktivnost strunjaka raznih profila. Aktivnosti istraivanja i poznavanja trita pruaju kvalitetne odluke donosiocima marketing odluka. Preduzea koja posluju po principima marketing koncepcije neprekidno istrauju i prate nastale promjene u okruenju. Marketing odluke kao najsloenije odluke u poslovanju preduzea zahtijevaju veliki fond informacija iz trinog okruenja koje moemo dobiti samo istraivanjem marketinga. 2.1. Znaaj informacija za istraivanje marketinga Informacija je znanje na kome se bazira donoenje odluka, odnosno informacije su obavjetenja i podaci koji u pravom momentu u odgovarajuoj formi stoje na raspolaganju organu ili pojedincu, tako da donoenju odluke i preduzimanje akcije moe da se pristupi pri optimalnom stepenu informisanosti. 4

Poslovanje u dananjem turbulentnom okruenju bez pravovremenih i kvalitetnih informacija moe biti samo tumaranje po mraku. Iako su analize dokazale da je investiciono ulaganje u istraivanje marketinga i marketing informacioni sistem najisplativije ulaganje, da donosi najvee efekte, zbog ulaganja u nematerijalne, neopipljive stvari, takva ulaganja u naoj privredi su rijetka. U poslovnoj istoriji rukovodioci su najvie panje poklanjali upravljanju novcem, materijalima, opremom i ljudima, a manje panje petom, najvanijem sredstvu preduzea informacijama. U istraivanju marketingu vanost informacija je velika. Menaderi koji poznaju vrijednost informacija i imaju pozitivan i aktivan odnos prema njoj mogu da ostvaruju dobre rezultate pri nastupu na tritu. Zbog poveanog broja trita na kojima preduzee vri poslovanje, a svako od njih ima svoje specifinosti, javljaju se anse, ali i opasnosti i zamke.

3. SEKUNDARNI PODACI U ISTRAIVANJU MARKETINGA

Osnovni princip svakog istraivaa trebalo bi da bude racionalnost u fazi prikupljanja podataka. To znai da ne treba ulagati sredstva i napore u prikupljanje onih podataka koje je ve neko ranije sakupio i prezentirao u odreenoj formi i na odreenom mjestu. Podaci koje je ve neko sakupio najee se nazivaju sekundarnim. Izvore sekundarnih podataka moemo podijeliti na interne (podaci iz preduzea) i eksterne (podaci van preduzea). Interni podaci prema izvorima iz kojih ih dobivamo dijelimo na: podatke iz raunovodstva i finansija, podatke iz marketinga i podatke iz ostalih izvora u

preduzeu. Eksterne podatke dijelimo na: objavljene, iz meunarodnih institucija, iz institucija pojedinih zemalja i iz literature, te podatke koji se kupuju na baze podataka i panele. 5

Izvori podataka utvruju se planom istraivanja. Sekundarni podaci najee se koriste kod preliminarnih istraivanja.

3.1. Eksterni sekundarni podaci Eksterne izvore ine institucije izvan subjekta za koji se istraivanje vri. Eksterne izvore ine razne profesionalne institucije koje se bave istraivnjem, sakupljanjem, te prezentovanjem podataka u makro ekonomiji. Tu spadaju privredne komore, zavodi za istraivanje trita, razni instituti, statistike slube i slube evidencije. Kao eksterni izvori podataka veoma su vane i razne publikacije, knjige, broure, i dr.

4. FEDERALNI ZAVOD ZA STATISTIKU

Organiziranje i provoenje statistikih istraivanja od interesa za Federaciju BiH, kao i organizacija i rad statistike slube, regulirana je Zakonom o statistikim istraivanjima u FBiH. Federalni zavod za statistiku izvrava zadatke koji se odnose na organizaciju i voenje statistikih istraivanja: priprema podloge za provoenje statistikih istraivanja priprema prijedloge za Program statistikih istraivanja u saradnji sa ostalim kompetentnim institucijama odgovornim za rad u oblasti statistike determinie jednoobraznu bazu metodologija za provoenje statistikih istraivanja u skladu sa meunarodno prihvaenim standardima organizira i obezbjeuje davanje i razmjene statistikih podataka i informacija sa ostalim institucijama i korisnicima podataka radi na razvoju tehnika i metoda zatite podataka.

Federalni zavod za statistiku je najznaajniji izvor informacija u Federaciji BiH. Podaci i informacije do kojih dolaze putem istraivanja su veoma priznati i imaju 6

iroku upotrebu. FZS nam nudi obilje informacija koje su na raspolaganju kao javno dobro svim zainteresovanim.

4.1. Statistiki godinjak Statistiki godinjak temeljna je godinja publikacija Federalnog zavoda za statistiku, gdje se prezentiraju statistiki podaci i pokazatelji iz oblasti ekonomskih i drugh kretanja u Federaciji Bosne i Hercegovine. Publikacija prua pouzdan izvor statistikih podataka za privrednike, naunike, medije i ostale korisnike. Objavljeni podaci rezultat su brojnih redovnih i periodinih statistikih istraivanja. U procesu donoenja odluka vanu ulogu imaju statistike informacije, a njihovo posjedovanje poveava kvalitet razmiljanja i djelovanja pojedinaca u pripremi donoenja odluka ili praenju njihovih efekata. Objedinjavanje razliitih statistikih informacija na jednom mjestu ini ih dostupnijim i omoguava njihovo jednostavnije koritenje. Upravo Statistiki godinjak nam pomoe u brem i jednostavnijem pristupu do statistikih informacija koje daju uvid u stanje odreenog podruja drutvenog ivota. Na taj nain Statistiki godinjak predstavlja osnovni izvor kvalitetnih i pouzdanih statistikih pokazatelja stanja i promjena u privrednim i drutvenim pojavama i procesima. Statistiki godinjak podijeljen je u dva dijela: pregled za Federaciju Bosne i Hercegovine i pregled po kantonima i opinama. On predstavlja osnovni izvor kvalitetnih i pouzdanih statistikih pokazatelja stanja i promjena u privrednim i drutvenim kretanjima.

5. BRUTO DOMAI PROIZVOD BDP

BDP je osnovni makreokonomski pokazatelj i najsveobuhvatnija mjera finalnog outputa ekonomije u jednoj zemlji i u odreeno vrijeme, najee za jednu godinu. Mjerenje BDP je izuzetno vano jer omoguava da izrazimo ekonomski rast, konjukturne cikluse, zaposlenost, odnosno opu kvalitetu ekonomije jedne zemlje. Bruto domai proizvod je veoma vaan pokazatelj dinamike i nivoa ekonomskog razvoja i pokazuje ekonomski rast izmeu razliitih perioda. GDP p.c. (per capita) je realni GDP jedne zemlje podijeljen sa brojem ukupnog stanovnitva. To je pokazatelj vrijednosti dobara i usluga koje su na raspolaganju pojedincu u privredi. Federalni zavod za statistiku objavljuje rezultate obrauna Bruto domaeg proizvoda (BDP) i Bruto dodane vrijednosti (BDV) za svaku godinu za Federaciju Bosne i Hercegovine.

5.1. Struktura BDP-a Podaci o Bruto domaem proizvodu i Bruto dodanoj vrijednosti uraeni su u tekuim i stalnim cijenama. BDP u stalnim cijenama je pokazatelj dinamike i nivoa ekonomskog razvoja i pokazuje ekonomski rast izmeu razliitih perioda, kada se eliminira uticaj promjena cijena. GDP je makroekonomski agregat koji istovremeno izraava dvije veliine: - ukupan dohodak privrednih subjekata i - ukupne trokove svih roba i usluga u odreenoj privredi. Kako novac u privredi neprekidno krui izmeu privrednih subjekata (domainstva, preduzea, drave i inozemstva) to znai da se bruto domai proizvod moe obraunati na dva naina:

1. Metodom izdatka (kao zbir finalnih prodaja proizvoda i usluga) 2. Metodom dohodaka (kao zbir faktorskih dohodaka) Za istraivanje marketinga zanimljivo je pogledati strukturu BDP po rashodnoj metodi, koja nam jo jasnije govori o specifinim kretanjima prethodnih godina. Moemo vidjeti koliki je pokrivenost uvoza izvozom. Kako je bruto vrijednost proizvodnje (output) vrijednost dobara i usluga koje proizvode rezidentni proizvoai u odreenom vremenskom periodu. Output obuhvata trina i netrina dobra i usluge. Razlikujemo tri tipa outputa: a) Trini output koji obuhvata vrijednost prodatih dobara i usluga po ekonomski znaajnim cijenama, - vrijednost razmijenjenih dobara i usluga, - vrijednost dobara i usluga upotrijebljenih za plaanja u naturi, - vrijednost dobara i usluga isporuenih od strane jednog pogona drugom razliitih aktivnosti za upotrebu u proizvodnom procesu, a koji pripadaju istoj institucionalnoj jedinici, - vrijednost promjena u zalihama gotovih proizvoda i nedovrene proizvodnje. b) Vrijednost proizvedenih dobara i usluga koje su zadrane od strane vlasnika institucionalne jedinice za vlastitu finalnu upotrebu ili za stvaranje investicija. c) Ostala netrina proizvodnja obuhvata dobra i usluge koje proizvode neprofitne institucionalne jedinice i pruaju ih drugim institucionalnim jedinicama bez naknade ili po cijenama koje nisu ekonomski znaajne. udio potronje domainstava, preduzea, drave i

5.2. Znaaj podataka o BDP za istraivanje marketinga Razliitost lokalne ekonomske okoline utie na ciljeve preduzea, ali i na strategije ulaska i poslovanja na odreenim tritima. Za uspjeh preduzea potrebno je razumijevanje ekonomskih prilika, okoline i uticaja koji se vre na potroaa. BDP nam pojanjava raspored dohodka u zemljama u odnosu na stanovnitvo i povrinu. Ova vrijednost je rasporeena po podrujima djelatnosti, koja se tokom vremena, zbog promjena ekonomskih prilika mijenjaju. Kada vrimo poreenja BDP

pojedinih zemalja uoavamo neravnomjernost raspodjele BDP p.c. Zemlje niskog dohodka sa 5,9% svjetskog stanovnitva raspolau sa samo 6,5% svjetskog godinjeg dohodka. Sa druge strane, zemlje visokog dohodka sa 15% svjetskog stanovnitva raspolau sa 78,5% svjetskog dohodka. Neravnomjernost u rasporedu dohodka posebno se ispoljava u neravnomjernosti tranje za industrijskim proizvodima i robama iroke potronje visokih cijena, ija tranja direktno ovisi o broju stanovnika i visini njihovog dohodka.1 Na osnovu podataka o BDP, rasporedu po djelatnostim jedne zemlje, BDP p.c. jasno moemo vidjeti koliko novaca stoji na raspolaganju stanovnitvu i kako se raspodjeljuje. Kupovna mo stanovnitva ima veliki znaaj u ocjenjivanju trinih mogunosti, meutim kako se distribucija dohodka odvija u uvjetima nejednakosti u raspodjeli, znai da odreeni segmenti stanovnitva ne ostvaruju iznos dohodka koji je identian BDP p.c. , moramo nai balans izmeu razliitih segmenata stanovnitva i odrediti ta je to ime bi mi mogli zadovoljiti tranju i jednih i drugih i u kolikim omjerima.

Keegan, J. W., Schlegelmilch, B. B., 2001, str 47

10

5.3 Ekonomsko okruenje Dimenzije kojima se definiraju stanje, trendovi i promjene u ekonomskom okruenju su: Konjukturna kretanja, Razina nezaposlenosti, Prihodi obitelji i pojedinaca, Inflacija, Raspoloivost resursa, Meunarodno ekonomsko okruenje Iz ovih dimenzija potrebno je sagledati sutinu: Hoe li potroai u budunosti biti voljni i biti u mogunosti troiti novac, Poznavati stanje u kojem se gospodarstvo nalazi, Poznavati politiku kamatnih stopa i inflaciju jer inflacija bitno utjee na kupovno ponaanje, Podjela stanovnitva na slojeve prema kupovnoj moi Najee koritena mjera uspjenosti odreenog gospodarstva je bruto domai proizvod GDP koji iskazuje vrijednost svih proizvoda i usluga unutar jedne zemlje u godini i bruto nacionalni dohodaka GNP koji ukljuuje i vrijednosti domaih poduzea stvorenih u inozemstvu kao i vrijednost koju ostvare inozemna poduzea na domaem tritu. ( npr.GDP Luksemburg 54.053 $, Austrija 30.886 $, Hrvatska 10.462 $, BiH 6.065$, EU 24.239 $, Japan oko 30.000 $, USA 35.000-40.000 $). Sagledavanje sveukupne situacije i ponuenih pokazatelja trebala bi dati smjernice gdje i kako dalje poslovati. 11

ZAKLJUAK
Istraivanje marketinga predstavlja sistematsko, kontinuirano praenje i istraivanje trita, prema kojima se dugorono prilagoava cjelokupna kombnacija marketingmiksa. U protivnom, preduzee nee biti u stanju da slijedi tokove razvoja potreba konkretnog trita, da prati aktivnost konkurenata, da uoi prostor u koji se moe uspeno ubaciti. Dananje turbulentno okruenje uslovljava da marketinka istraivanja dobiju strategijsko znaenje u procesu upravljanja marketinkim aktivnostima preduzea, istraivanja su nunost. Podaci Federalnog statistikog zavoda o visini BDP igraju veliku ulogu u istraivanju marketinga, jer nam prikazuju sliku buduih realnih mogunosti u

potronji stanovnitva odreene zemlje. Samim tim omoguava nam da saznamo tokove kretanja tranje da bi mi mogli planirati ponudu, da budemo spremni odgovoriti svim zahtjevima trita. Naravno, ne trebamo zanemariti i sivu ekonomiju, koja nije uraunata u BDP a koja ima znaajan procenat u svakoj zemlji.

12

Marketing aktivnosti svode se na zadovoljenje potreba potroaa, a zadovoljni potroai utjeu na poveanje potronje, stoga su marketing strunjaci posebno zainteresirani za praenje i analizu trendova koji utjeu na ove aktivnosti, a jedna moda i najznaajnija aktivnost je BDP jedne zemlje.

13