Ånh: GS.

V‚ Qu˝

N¨i
Ɔt vµ n≠Ìc Ånh: Kim S¨n

g∆p nhau
Ånh: Seb Buckton

Ånh: GS. V‚ Qu˝

Ånh: GS. V‚ Qu˝

Ånh: Hoµng Nhi÷m

Ånh: Hoµng Nhi÷m Ånh: Mπnh HÔng

 C∏c em th©n m’n!
Nh˜ng Æ«m sen nÎ rÈ mÁi thu, nh˜ng c∏nh
ÆÂng m™nh m´ng mÔa n≠Ìc nÊi vµ nh˜ng d∂i rıng
ngÀp m∆n tr∂i dµi ven bi”n t´ Æi”m cho b¯c
tranh thi™n nhi™n Vi÷t Nam th™m t≠¨i Æãp.
C∏c em c„ bi’t nh˜ng m∂ng mµu sæc †y c„
Æi”m chung g◊ kh´ng? C∏c nhµ khoa h‰c g‰i
Æ„ lµ Ɔt ngÀp n≠Ìc Ɔy c∏c em π!
Trong sË nµy, c∏c em sœ cÔng Rıng Xanh t◊m hi”u v“
h÷ sinh th∏i ÆÈc Æ∏o nµy, kh∏m ph∏ xem chÛng hoπt
ÆÈng nh≠ th’ nµo vµ c∏c c≠ d©n Î Æ„ c„ g◊ Æ∆c bi÷t.
Rıng Xanh cÚng sœ d…n c∏c em Æ’n tham quan
vµ t◊m hi”u mÈt sË vÔng Ɔt ngÀp n≠Ìc nÊi ti’ng cÒa
n≠Ìc ta. Hy v‰ng rªng sau chuy’n du ngoπn nµy
c∏c em sœ rÛt ra cho m◊nh nh˜ng bµi h‰c bÊ ›ch
vµ cÔng m‰i ng≠Íi g„p ph«n b∂o v÷ nh˜ng
vÔng Ɔt ngÀp n≠Ìc - nh˜ng m∂ng mµu
t≠¨i Æãp cÒa b¯c tranh
thi™n nhi™n.

Rıng Xanh 3
 TRONG Sˇ NÄY
Trang
Tin t¯c 3
߆t ngÀp n≠Ìc lµ g◊? 4
N®ng su†t cao 6
D˘a vµo nhau Æ” sËng 7
Giµu c„ ch†t dinh d≠Ïng 8
...Vµ cfln nhi“u h¨n n˜a 10
Chim di c≠ 13
Chfiu Æ˘ng vµ th›ch nghi 14
߆t ngÀp n≠Ìc r†t c„ ›ch 16
Ph∏ hu˚ vµ sˆ dÙng l∑ng ph› 18
CÔng suy ngh‹ 20
߆t ngÀp n≠Ìc V≠Ín quËc gia C∏t Ti™n 21
Dflng s´ng qu™ h≠¨ng 23
C∏ s†u 24
ßi trong h≠¨ng trµm 25
V≠Ín quËc gia U Minh Th≠Óng 26
S¯ gi∂ rıng xanh 28
Tranh t´ mµu 31
C∏c ch≠¨ng tr◊nh gi∏o dÙc m´i tr≠Íng 32
Trang c©u lπc bÈ 33
Rıng xanh c≠Íi 43
Trfl ch¨i 44
Truy÷n tranh: M„n quµ sinh nhÀt 45
CÔng xem vµ suy ng…m 48
HÈp th≠ - Gi∂i Æ∏p 49
V®n phflng B∏c C«y vªn 50
Gi∂i Æ∏p 52

4 Rıng Xanh
 Th´ng tin

tin t¯c
S’u Æ«u Æ· trÎ v“
Th∏ng 2 vıa qua, mÈt Ƶn
s’u Æ«u Æ· g«n 100 con Æ∑
trÎ lπi nÛi Mo So - S¨n Trµ,
tÿnh Ki™n Giang. ß©y lµ n®m
th¯ t≠ li™n ti’p s’u Æ«u Æ·
xu†t hi÷n tπi khu v˘c nµy Æ”
ki’m ®n trong suËt mÔa
kh´. ßi“u nµy ch¯ng t· m´i
tr≠Íng sËng cÒa chÛng
Æang Æ≠Óc c∂i thi÷n.
Sµi Gfln Gi∂i Ph„ng, sË 9213

Di s∂n th’ giÌi th¯ 5 cÒa Vi÷t Nam

V≠Ín quËc gia Phong Nha - KŒ Bµng Æ≠Óc thµnh lÀp n®m 2001 vµ c„ h÷ sinh th∏i r†t
Æa dπng. Th∏ng 6 vıa qua, VQG Phong Nha - KŒ Bµng Æ∑ ch›nh th¯c Æ≠Óc c´ng nhÀn lµ
di s∂n thi™n nhi™n th’ giÌi. ß©y lµ di s∂n th’ giÌi th¯ 5 cÒa Vi÷t Nam.
Nh©n D©n, sË 17508

H Ba B” Æang bfi bÂi l†p ßÈng vÀt rıng qu˝ hi’m bfi s®n bæn
nghi™m tr‰ng L˘c l≠Óng ki”m l©m Khu b∂o tÂn thi™n nhi™n Ea
H Ba B” (tÿnh Bæc Kπn) lµ S´, tÿnh ßæc Læc Æ∑ bæt gi˜ mÈt xe chuy™n dÙng Æi
mÈt trong 20 h n≠Ìc ng‰t t˘ s®n hi÷n Æπi chÎ h¨n 600kg thfit bfl t„t, 2 Æ«u bfl t„t
nhi™n lÌn nh†t tr™n th’ giÌi c„ sıng, 4 kh»u sÛng s®n cÔng c∏c dÙng cÙ phÙc vÙ
Æang bfi bÂi l†p nghi™m tr‰ng. s®n bæn kh∏c. Bfl t„t lµ loµi c„ nguy c¨ tuy÷t chÒng
Nguy™n nh©n lµ do t◊nh trπng cao vµ Æ∑ Æ≠Óc li÷t k™ trong S∏ch ß· Vi÷t Nam.
ch∆t ph∏ rıng lµm n≠¨ng r…y, Sµi Gfln Gi∂i Ph„ng, sË 9199
khai th∏c gÁ tr∏i phäp khi’n
n≠Ìc lÚ cuËn Ɔt Æ∏, c©y cËi vµ
r¨m r∏c xuËng hÂ. N’u kh´ng
c„ bi÷n ph∏p ng®n ch∆n th◊
kho∂ng 100 n®m n˜a h nµy sœ
bfi bi’n m†t.
C´ng An Nh©n D©n, sË 1574

߆t ngÀp n≠Ìc

Æ∑ Æ≠Óc ph∏p luÀt b∂o v÷
Ngµy 23/09/2003, Ch›nh phÒ Æ∑ ban hµnh Nghfi Æfinh sË 109/Nß-CP v“ vi÷c b∂o tÂn vµ ph∏t
tri”n b“n v˜ng c∏c vÔng Ɔt ngÀp n≠Ìc. Ngoµi vi÷c khuy’n kh›ch ∏p dÙng c∏c h◊nh th¯c nu´i
trÂng thÒy s∂n kh´ng g©y t∏c hπi x†u Æ’n m´i tr≠Íng, Nghfi Æfinh nµy cfln chÿ r‚ c∏c hoπt ÆÈng
bfi nghi™m c†m tπi c∏c vÔng Ɔt ngÀp n≠Ìc.
ThÍi b∏o Kinh t’ Vi÷t Nam, sË 154

Rıng Xanh 5
 Th´ng tin

߆t ngÀp n≠Ìc lµ g◊?

Lµ vÔng Ɔt chfiu ngÀp
n≠Ìc quanh n®m ho∆c theo mÔa.
ô Æ„, Ɔt th≠Íng xuy™n »m ≠Ìt, thi’u
kh´ng kh› vµ chÿ c„ mÈt sË loµi th˘c
vÀt th›ch nghi Æ≠Óc vÌi Æi“u ki÷n
sËng khæc nghi÷t nµy. Vµ th™m n˜a:
-߆t ngÀp n≠Ìc c„ c∂ Î trong
Ɔt li“n vµ vÔng ven bi”n.
-߆t ngÀp n≠Ìc c„ th” ch¯a
n≠Ìc ng‰t, n≠Ìc lÓ ho∆c n≠Ìc m∆n.
-߆t ngÀp n≠Ìc Æ≠Óc coi lµ n¨i chuy”n ti’p gi˜a ÆÍi sËng d≠Ìi
n≠Ìc vµ ÆÍi sËng tr™n cπn cÒa c∏c loµi ÆÈng th˘c vÀt.

C„ r†t nhi“u ki”u Ɔt ngÀp n≠Ìc kh∏c nhau xung quanh chÛng ta.
D≠Ìi Æ©y lµ mÈt sË v› dÙ Æi”n h◊nh:

߆t ngÀp n≠Ìc ven s´ng ߆t ngÀp n≠Ìc

Ki”u Ɔt ngÀp n≠Ìc nµy nªm ven c∏c con vÔng cˆa s´ng, ven bi”n
s´ng. ChÛng trÎ thµnh nh˜ng b” ch¯a ß„ ch›nh lµ c∏c d∂i rıng ngÀp m∆n, b∑i
n≠Ìc t˘ nhi™n trong suËt mÔa m≠a lÚ. bÔn ngÀp tri“u vµ nh˜ng b∑i bÂi Î vÔng
cˆa s´ng chfiu ∂nh h≠Îng cÒa thu˚ tri“u.

ß«m l«y
ß«m l«y th≠Íng c„ m∆t Î vÔng Ɔt trÚng.
ß©y lµ n¨i ti’p nhÀn, l≠u gi˜ n≠Ìc, Ɔt,
c∏t vµ ch†t c∆n læng ÆÊ v“ tı nh˜ng n¨i
cao h¨n xung quanh Æ„.
߆t ngÀp n≠Ìc nh©n tπo
߆t ngÀp n≠Ìc nh©n tπo Æ≠Óc con ng≠Íi
tπo ra Æ” phÙc vÙ cho sinh hoπt vµ s∂n
xu†t, chºng hπn nh≠ ruÈng lÛa, ao, Æ«m.

6 Rıng Xanh
 Th´ng tin
C„ ph∂i lµ Ɔt ngÀp n≠Ìc?
C∏c em h∑y xem nh˜ng b¯c tranh d≠Ìi Æ©y vµ chÿ ra Æ©u lµ h÷ sinh th∏i Ɔt ngÀp n≠Ìc
bªng c∏ch khoanh trfln vµo c©u tr∂ lÍi ßÛng ho∆c Sai.

ßÛng / Sai ßÛng / Sai

Long. ß©y lµ n¨i nÊi ti’ng vÌi c©u th¨ “Th∏p M≠Íi Æãp
1. ßÂng Th∏p M≠Íi lµ vÔng Ɔt th†p nªm g«n s´ng Cˆu 2. CÂn Ngπn (thuÈc V≠Ín quËc gia Xu©n ThÒy) nªm Î
cˆa s´ng HÂng. N¨i Æ©y c„ loµi cfl th◊a , mÈt loµi chim di
nh†t hoa sen”. c≠ qu˝ hi’m tr™n th’ giÌi.

ßÛng / Sai
3. Bµu S†u Î V≠Ín quËc gia C∏t Ti™n lµ n¨i tr≠Ìc Æ©y ßÛng / Sai
c„ nhi“u c∏ s†u sinh sËng. 4. C∏nh ÆÂng ng´ cÒa gia Æ◊nh ´ng Nam Æang Æ≠Óc thu hoπch.

ßÛng / Sai ßÛng / Sai

5. C∏c tr∂ng c· ngÀp n≠Ìc cÒa V≠Ín quËc gia U Minh 6. ß«m t´m cÒa hÓp t∏c x∑ HÂng Lam mÌi Æ≠Óc Ææp
Th≠Óng lµ n¨i ki’m ®n cÒa r†t nhi“u loµi chim. tu«n tr≠Ìc.

ßÛng / Sai
ßÛng / Sai
8. Bi”n c∂ - Ng´i nhµ cÒa loµi c∏ voi xanh khÊng lÂ.
7. Rıng ngÀp m∆n C«n GiÍ lµ mÈt trong nh˜ng khu rıng
ven bi”n lÌn nh†t cÒa Vi÷t Nam. (Gi∂i Æ∏p trang 52)

Rıng Xanh 7
 Th´ng tin

N ng u t ao
® s † c
߆t ngÀp n≠Ìc lµ mÈt trong nh˜ng h÷ sinh th∏i t˘ nhi™n c„ n®ng
su†t cao nh†t tr™n tr∏i Ɔt. ô Æ„ lu´n c„ hµng tri÷u tri÷u sinh vÀt nh· bä hoπt ÆÈng
kh´ng ngıng, tπo ra n®ng l≠Óng vµ chuy”n giao cho c∏c sinh vÀt kh∏c. C∏c em h∑y
quan s∏t th∏p n®ng l≠Óng cÒa h÷ sinh th∏i Ɔt ngÀp n≠Ìc.

4. C¯ nh≠ vÀy,
qu∏ tr◊nh nµy
ti’p di‘n vµ
n®ng l≠Óng
ti’p tÙc Æ≠Óc
chuy”n giao
Æ’n c∏c sinh vÀt
Î bÀc cao h¨n.

3. Sinh vÀt ti™u thÙ

bÀc 1 lπi bfi nh˜ng
ÆÈng vÀt lÌn h¨n
®n thfit. ß©y ch›nh
lµ nh˜ng sinh vÀt
ti™u thÙ bÀc 2.

2. Sinh vÀt s∂n xu†t lµ

th¯c ®n cÒa nh˜ng
ÆÈng vÀt nh· bä.
ß©y lµ nh˜ng sinh
ßÈng vÀt phÔ du
vÀt ti™u thÙ bÀc1.

c„ mÈt “ÆÈi
1. ߆t ngÀp n≠Ìc

qu©n tinh
nhu÷” gÂm v´
vµn nh˜ng T∂o Th˘c vÀt phÔ du
th˘c vÀt
nh· bä ph∂i nh◊n d≠Ìi k›nh hi”n vi mÌi th†y Æ≠Óc. ChÛng quang hÓp Æ” bi’n n®ng l≠Óng m∆t
trÍi thµnh th¯c ®n cho h÷ sinh th∏i vµ Æ≠Óc g‰i lµ sinh vÀt s∂n xu†t.

Nhµ khoa h‰c t› hon:

Trong th∏p n®ng l≠Óng tr™n, con ng≠Íi c„ nhÀn n®ng l≠Óng tı t∂o vµ c∏c loµi th˘c
vÀt phÔ du kh∏c kh´ng?
(Gi∂i Æ∏p trang 52)

8 Rıng Xanh
 Th´ng tin

⁄ch ßπi bµng

D#A
MÃo c∏
VÄO
R∏i c∏ Ræn
ßÈng vÀt
phÔ du
T∂o
NHAU
ƒu trÔng
chuÂn chuÂn
ßÕ
T´m
SˇNG
C∏

Cfl
Th˘c vÀt
ˇc phÔ du
Trai

Sinh vÀt
ti™u thÙ bÀc
cao nh†t
TÀp lµm ki’n trÛc s≠
, C∏c em h∑y thˆ thi’t
4 loµi sinh
vÀt ti™u thÙ
k’ mÈt th∏p n®ng l≠Óng bÀc 3
cÒa Ɔt ngÀp n≠Ìc tı
l≠Ìi th¯c ®n tr™n. C´ng 3 loµi sinh
vi÷c cÒa ki’n trÛc s≠ lµ vÀt ti™u thÙ
t◊m ra c∏c loµi sinh vÀt bÀc 2
vµ Æi“n t™n chÛng vµo
chÁ th›ch hÓp. 4 loµi sinh
(Gi∂i Æ∏p trang 52) vÀt ti™u thÙ
bÀc 1

2 loµi sinh
vÀt s∂n xu†t

ûT∂o lµ mÈt
nh„m gÂm nhi“u
loµi th˘c vÀt r†t nh·
bä vµ c„ c†u tπo ƨn
gi∂n th≠Íng g∆p nhi“u Î V◊ sao t∂o r†t quan tr‰ng ÆËi vÌi
c∏c vÔng Ɔt ngÀp n≠Ìc. Ɔt ngÀp n≠Ìc?
ChÛng c„ th” quang ô Ɔt ngÀp n≠Ìc, t∂o lµ nh„m sinh vÀt
hÓp nh≠ c©y xanh. s∂n xu†t Æ´ng Æ∂o nh†t. ChÛng cung c†p
kh› ´ xi vµ ch†t dinh d≠Ïng cho r†t nhi“u
sinh vÀt kh∏c trong h÷ sinh th∏i.

Rıng Xanh 9
 Th´ng tin

Giµu c„ ch†t dinh d≠Ïng

߆t ngÀp n≠Ìc cung c†p r†t nhi“u ch†t dinh d≠Ïng cho c∏c loµi ÆÈng th˘c vÀt sinh
sËng. NguÂn dinh d≠Ïng nµy Æ’n tı Æ©u nhÿ?

N≠Ìc lÚ
Vµo mÔa m≠a, ch›nh dflng n≠Ìc
lÚ cÒa c∏c con s´ng Æ∑ cung c†p
n≠Ìc vµ phÔ sa cho nh˜ng vÔng
Ɔt ngÀp n≠Ìc Î ven s´ng.

Thu˚ tri“u
Hµng ngµy, thu˚ tri“u cuËn Æi

“ch†t bÊ” cho vÔng ven bÍ.

vµ cÚng mang Æ’n r†t nhi“u

߆t ngÀp n≠Ìc c„ bi’t Æi

nh≠ chÛng ta kh´ng nhÿ?
D‹ nhi™n lµ kh´ng! Nh≠ng nhÍ c„
nh˜ng dflng n≠Ìc Æ’n vµ Æi n™n
Ɔt ngÀp n≠Ìc c„ th” thay ÆÊi vfi
tr› vµ h◊nh dπng cÒa chÛng.

10 Rıng Xanh
 Th´ng tin

fln
C∏c dflng ch∂y
Tı n¨i cao, dflng n≠Ìc
ch∂y v“ vÔng Ɔt trÚng
cuËn theo c∏c ch†t dinh
d≠Ïng. Nh˜ng ch†t nµy
læng Ɖng tπi c∏c Æ«m
l«y ho∆c b∑i ngÀp tri“u
ven bi”n.

Con ng≠Íi
ô nh˜ng vÔng Ɔt ngÀp n≠Ìc
nh©n tπo Æ≠Óc dÔng Æ” trÂng
tr‰t vµ ch®n nu´i, con ng≠Íi
sˆ dÙng c∏c loπi ph©n b„n c«n
thi’t Æ” t®ng n®ng su†t.

ˇi! B»n h’t rÂi! C∏i Æ∏m bÔn

nµy ch∂ Æ≠Óc t›ch s˘ g◊ c∂!
Sai rÂi, n’u kh´ng c„ chÛng
t´i th◊ Ɔt ngÀp n≠Ìc bi’t Æ”
dµnh ch†t dinh d≠Ïng Î Æ©u?

Rıng Xanh 11
 Th´ng tin

...vµ cfln nhi“u

h¨n n˜a
߆t ngÀp n≠Ìc lµ m´i tr≠Íng sËng cÒa
r†t nhi“u loµi ÆÈng vÀt. C„ nh˜ng loµi suËt ÆÍi gæn
b„ vÌi c∏c v˘c n≠Ìc nh≠ng cÚng c„ loµi chÿ Æ’n Æ„ ki’m
mÂi, uËng n≠Ìc ho∆c ƨn gi∂n Æ” Æ«m m◊nh cho m∏t. Nµo,
chÛng ta cÔng Æ’n th®m c≠ d©n vµ nh˜ng vfi kh∏ch
th≠Íng xuy™n cÒa Ɔt ngÀp n≠Ìc.

C∏

Bπn c„ bi’t? u C∏ n∏c bÔn r†t th›ch sËng Î

uLoµi trai Æ≠Óc coi lµ mã nu´i cÒa vÔng bÔn l«y ven bi”n. N„ c„ th”

c∏ thà be mã gˆi vµ “tr´ng giÛp”

c∏ thà be con v◊ n„ nhÀn tr¯ng mµ thÎ nh≠ nh˜ng loµi ÆÈng vÀt cπn
vµ cfln bi’t nh∂y c„c trong bÔn r†t
cho tÌi khi lÚ c∏ con ra ÆÍi. nhanh Æ” ÆÌp c´n trÔng.

C´n trÔng

Bπn c„ bi’t? u G‰ng v„ c„ ch©n r†t dµi giÛp dµn

u MÈt sË c´n trÔng sËng trong Æ“u tr‰ng l≠Óng c¨ th” khi Æi lπi
n≠Ìc c„ Æu´i dµi vµ m∂nh. Chi’c tr™n m∆t n≠Ìc. ß∆c bi÷t, nh˜ng
Æu´i nµy c„ t∏c dÙng nh≠ c∏i Ëng ch©n nµy c„ lÌp Æ÷m l´ng kh´ng h“
thÎ cÒa c∏c chÛ thÓ l∆n. th†m n≠Ìc.

12 Rıng Xanh
 Th´ng tin

Chim

Bπn c„ bi’t?
u Nh˜ng loµi chim lÈi n≠Ìc

th≠Íng c„ Æ´i ch©n r†t dµi.

c∏i “bfi da” to ÆÔng. N„ d˘ tr˜

u D≠Ìi m· cÒa b n´ng c„ mÈt

c∏ Î Æ„ Æ” mang v“ cho con.

u Chim di c≠ r†t th›ch trÛ lπi

nh˜ng vÔng Ɔt ngÀp

n≠Ìc Æ” ®n vµ nghÿ bÔ
sau nh˜ng chuy’n bay dµi tÌi
hµng ngµn kil´mät.

ThÛ

Bπn c„ bi’t?
u C∏c loµi thÛ sËng Î n≠Ìc

th≠Íng c„ bÈ l´ng dµy, m≠Ót vµ

kh´ng th†m n≠Ìc.
u Ch©n cÒa mÈt sË loµi thÛ nh≠

r∏i c∏, c«y n≠Ìc c„ mµng b¨i giÛp

chÛng b¨i lÈi vµ bæt c∏ d‘ dµng.

Rıng Xanh 13
 Th´ng tin
Bfl s∏t vµ l≠Ïng c≠

Bπn c„ bi’t?
u R†t nhi“u loµi bfl s∏t vµ ’ch nh∏i

sËng Î trong rıng nh≠ng cÚng Æ’n

Ɔt ngÀp n≠Ìc Æ” t◊m bπn ÆÍi vµ ÆŒ
tr¯ng vµo mÔa sinh s∂n.

Th©n m“m vµ gi∏p x∏c

Bπn c„ bi’t? ChÛng hÛt n≠Ìc vµo mÈt Æ«u vµ

u V· cÒa ÆÈng vÀt th©n m“m Æ≠Óc Æ»y ra Î Æ«u kia. Sinh vÀt phÔ du
c†u tπo chÒ y’u tı ch†t v´i. Ta c„ vµ c∏c ch†t dinh d≠Ïng sœ Æ≠Óc
th” bi’t tuÊi cÒa mÈt sË loµi n’u gi˜ lπi trong c¨ th”.

x∏c v◊ “∏o” cÒa chÛng kh´ng lÌn

Æ’m sË vflng tr™n v· cÒa chÛng. u C∏c loµi gi∏p x∏c th≠Íng ph∂i lÈt

u C∏c loµi th©n m“m ki’m ®n

bªng c∏ch l‰c th¯c ®n tı n≠Ìc. l™n Æ≠Óc theo c¨ th”.

14 Rıng Xanh

Chim di c≠
߆t ngÀp n≠Ìc Æ≠Óc ch‰n lµm n¨i dıng ch©n cÒa
nhi“u loµi chim di c≠. ChÛng Æ’n Æ©y Æ” tr∏nh mÔa Æ´ng gi∏ lπnh, sau
Æ„ sœ bay trÎ v“ nhµ khi trÍi bæt Æ«u †m ∏p Æ” kfip mÔa sinh s∂n. D≠Ìi Æ©y lµ mÈt sË loµi
chim di c≠ qu˝ hi’m Æ’n Vi÷t Nam. C∏c em h∑y xem chÛng tı Æ©u Æ’n vµ cÔng t◊m hi”u
nh˜ng Æi“u thÛ vfi nhä!
Cfl th◊a
m∆t Æen:
Khi ki’m ®n
tr™n c∏c b∑i l«y, c∏i m·
dµng “kãp” con mÂi h¨n. C∏c
h◊nh th◊a giÛp chÛng d‘
nhµ khoa h‰c cho bi’t mÁi n®m
chÿ c„ kho∂ng 70 con cfl th◊a m∆t
Æen bay Æ’n Vi÷t Nam Æ” trÛ Æ´ng.
ChÛng Î lπi V≠Ín quËc gia Xu©n
Thu˚, Æ∂o Hµ Nam (Qu∂ng Ninh) vµ
mÈt sË n¨i kh∏c tı th∏ng 9 Æ’n
th∏ng 4 n®m sau.
S’u Æ«u Æ·:
ChÛng c„
chi’c
Æ«u mµu Æ·
thÀt d‘ nhÀn ra.
Vµo mÔa kh´, s’u
Æ«u Æ· bay tı
Cam-pu-chia Æ’n
vÔng ÆÂng bªng s´ng Cˆu Long vµ
th≠Íng tÀp trung Î V≠Ín quËc gia
Trµm Chim. ChÛng r†t ≠a nh˜ng
b∑i c· ngÀp n≠Ìc v◊ th›ch ®n th©n,
r‘ cÒa mÈt sË loµi c· Î Æ©y.
Rıng Xanh
Th´ng tin
Rœ m· th◊a:
Loµi nµy c„ c∏i m· vµ th¯c ®n ≠a th›ch
giËng nh≠ cfl th◊a, nh≠ng qu™ h≠¨ng cÒa
chÛng Î tÀn vÔng ´n ÆÌi Si-b™-ri cÒa
n≠Ìc Nga xa x´i. ChÛng di c≠ Æ’n c∂
mi“n Bæc vµ mi“n Nam cÒa n≠Ìc ta.
CËc Æ’ lÌn:
ChÛng l∆n r†t gi·i vµ th›ch ph¨i næng.
CËc Æ’ lÌn th≠Íng ki’m ®n Î c∏c Æ«m, hÂ
vµ vÔng ven bi”n. Tr≠Ìc Æ©y, Vi÷t Nam
Æ∑ tıng lµ qu™ h≠¨ng cÒa cËc Æ’ lÌn nh≠ng
b©y giÍ chÛng chÿ v“ Æ©y nghÿ Æ´ng.
flng b” m· ngæn:
Mfln
Anh chµng nµy hay lang thang tr™n c∏c
b∑i l«y Æ” ®n t´m, cua, c∏ vµ ÆÈng vÀt
kh´ng x≠¨ng sËng. ChÛng sËng Î mi“n
Bæc Trung QuËc vµ Æ’n trÛ Æ´ng Î mÈt
sË vÔng mi“n Bæc Vi÷t Nam.
S©m c«m:
S©m c«m thuÈc h‰ gµ n≠Ìc, t›nh r†t
nhÛt nh∏t. ChÛng sËng Î hÂ
vµ Æ«m l«y, th›ch ®n x∏c
th˘c vÀt vµ ÆÈng vÀt
kh´ng x≠¨ng sËng. Gia
Æ◊nh s©m c«m Î Vi÷t Nam
tr≠Ìc Æ©y r†t Æ´ng nh≠ng
b©y giÍ chÛng lµ nh˜ng vfi kh∏ch Æ’n
tı Trung QuËc, Hµn QuËc vµ NhÀt
B∂n. Ng≠Íi ta chÿ cfln th†y chÛng Î
mÈt vµi n¨i, trong Æ„ c„ vÔng Æ«m ph∏
Tam Giang (tÿnh Thıa Thi™n Hu’).
Chim di c≠ sÓ nh˜ng Æi“u g◊?
„ S®n bæn, b…y, l≠Ìi
„ Bfi m†t n¨i Î v◊ con ng≠Íi Ƶo ao nu´i t´m,
Ƶo k™nh, x©y d˘ng b’n c∂ng, Æ™ Æi“u ho∆c
trÂng c©y ngÀp m∆n vµo n¨i chÛng sinh sËng
„ NguÂn th¯c ®n bfi nhi‘m ÆÈc
15
 Th´ng tin

Chfiu Æ˘ng vµ th›ch nghi

M´i tr≠Íng sËng ΠƆt ngÀp n≠Ìc
th≠Íng xuy™n bfi ∂nh h≠Îng bÎi c∏c y’u tË
b™n ngoµi nh≠ thu˚ tri“u, n≠Ìc m≠a vµ c∏c dflng
ch∂y. V◊ vÀy, c∏c loµi th˘c vÀt Ɔt ngÀp n≠Ìc buÈc
ph∂i th›ch nghi vÌi Æi“u ki÷n sËng khæc nghi÷t
nµy Æ” tÂn tπi. H∑y lµm quen vÌi nh˜ng c≠
d©n ti™u bi”u cÒa Ɔt ngÀp n≠Ìc.

Nh˜ng c©y con sËng nhÍ

tr™n th©y c©y mã mÈt thÍi

n®ng “uËng n≠Ìc

MÈt sË loµi c„ kh∂ gian Æ” chÛng c„ th” d‘ BÈ r‘ chæc kh·e giÛp
dµng ph∏t tri”n ngay sau khi c©y trÙ v˜ng trong

l™n m∆t Ɔt Æ” “thΔ.

m∆n” vµ sau Æ„ th∂i r¨i xuËng n“n bÔn. Ng≠Íi ta n“n bÔn vµ r‘ trÂi
muËi qua b“ m∆t l∏. g‰i chÛng lµ trÙ m«m.

Thu˚ tri“u giÛp “chÎ “ hπt giËng vµ nh˜ng c©y con

“di c≠” vµ mÎ rÈng n¨i Î cÒa m◊nh.

tı n¨i nµy Æ’n n¨i kh∏c. V◊ vÀy, c©y ngÀp m∆n cÚng

16 Rıng Xanh
 Th´ng tin

“C
Ch∂y” theo dfl
fln
ng n≠Ìc
Nhi“u loµi th˘c vÀt sËng Î n¨i n≠Ìc ch∂y xi’t nh≠ rong t„c ti™n hay rong b∏t c„ l∏ dµi
vµ m∂nh. NhÍ vÀy, l∏ cÒa chÛng c„ th” gÀp xuËng vµ Æung Æ≠a theo dflng n≠Ìc mµ
kh´ng bfi r∏ch ho∆c cuËn tr´i Æi.

Nh˜ng chi’c m∏y l‰c

nµy ch›nh lµ “m∏y l‰c n≠Ìc”

BÈ r‘ tr´ng nh≠ l≠Ìi bæt c∏

t˘ nhi™n v◊ n„ c„ th” gi˜ lπi

r∏c th∂i vµ ph©n hu˚ mÈt sË
ch†t ÆÈc hπi c„ trong n≠Ìc.

Qu™ h≠¨ng cÒa bÃo t©y Î tÀn s´ng

“bµnh tr≠Ìng” r†t nhanh vµ ngµy

A-ma-gi´n (ch©u M¸) nh≠ng chÛng

nay Æ∑ c„ m∆t Î khæp n¨i.

TÌ r†t nh· bä.

TÌ sËng l¨ lˆng
trong n≠Ìc.
TÌ cung c†p ´xi vµ
ch†t dinh d≠Ïng
cho Ɔt ngÀp n≠Ìc.
ßÈng vÀt phÔ du lµ
kŒ thÔ ®n thfit tÌ.
Bi’t chÍ ÆÓi
ßË bi’t tÌ lµ ai?
TrÍi sang thu, c∂ Æ«m sen, sÛng tµn lÙi khi’n
ng≠Íi ta t≠Îng chÛng Æ∑ ch’t. Th˘c ra, ch†t dinh
d≠Ïng cÒa chÛng v…n Æ≠Óc d˘ tr˜ trong c∏c th©n
r‘ nªm s©u trong bÔn. ChÛng ©m th«m chÍ ÆÓi
vµ b†t chÓt nÎ rÈ vµo mÔa m≠a n®m sau. (Gi∂i Æ∏p trang 52)

Rıng Xanh 17
 Th´ng tin

߃T NGÜP N¶õC RƒT Cï êCH

Lµ m´i tr≠Íng sËng cÒa c∏c
loµi ÆÈng vÀt
VÌi nguÂn th¯c ®n dÂi dµo, Ɔt ngÀp n≠Ìc
lµ n¨i sËng, sinh con vµ tr≠Îng thµnh cÒa
nhi“u ÆÈng vÀt thu˚ sinh vµ c∂ nh˜ng loµi
sËng tr™n cπn.

Cung c†p nguÂn n≠Ìc

߆t ngÀp n≠Ìc c„ kh∂ n®ng l≠u gi˜ vµ
cung c†p n≠Ìc ng«m r†t lÌn.

Ng®n ch∆n thi™n tai

Trong Ɔt li“n, Ɔt ngÀp n≠Ìc lµ b”
ch¯a n≠Ìc khÊng l lµm gi∂m t∏c hπi
do lÚ lÙt g©y ra. ô vÔng ven bi”n, th∂m
th˘c vÀt Ɔt ngÀp n≠Ìc nh≠ nh˜ng b¯c
t≠Íng chæn gi„ b∑o vµ ng®n kh´ng cho
bi”n ®n s©u vµo Ɔt li“n.

Gi˜ sπch nguÂn n≠Ìc

߆t ngÀp n≠Ìc lµ n¨i læng Ɖng Ɔt c∏t vµ mÈt
ph«n ch†t c∆n b∑. C∏c sinh vÀt cÒa Ɔt ngÀp n≠Ìc c„
th” h†p thÙ vµ ph©n gi∂i c∏c ch†t h˜u c¨ vµ ch†t th∂i
ÆÈc hπi c„ trong n≠Ìc.

18 Rıng Xanh
 Th´ng tin

Cung c†p th˘c ph»m

R†t nhi“u loπi th˘c ph»m hµng ngµy cÒa
chÛng ta nh≠ sfl, h’n, c∏, t´m c„ nguÂn gËc
tı Ɔt ngÀp n≠Ìc.

V®n ho∏ - Lfific

ch sˆ
G«n gÚi vÌi cuÈc sËng cÒa con ng≠Íi,
nhi“u vÔng Ɔt ngÀp n≠Ìc Æ∑ gæn b„ vÌi
truy“n thËng v®n ho∏ cÒa ng≠Íi d©n
ho∆c trÎ thµnh c∏c di t›ch lfich sˆ.

Tham quan - Nghi™n c¯u

H‰c tÀp
߆t ngÀp n≠Ìc ngµy cµng Æ≠Óc nhi“u
ng≠Íi bi’t Æ’n v◊ Æ„ lµ nh˜ng Æfia Æi”m
r†t thÛ vfi Æ” kh∏m ph∏ thi™n nhi™n,
t◊m hi”u cuÈc sËng cÒa c∏c loµi ÆÈng
vÀt hoang d∑ vµ Æ” th≠ gi∑n.

Bπn c„ bi’t?
R†t nhi“u loµi c∏ bi”n
c«n Ɔt ngÀp n≠Ìc Æ”
sinh s∂n vµ cho con
non ph∏t tri”n.

‡
Rıng Xanh 19
 Th´ng tin

Ph∏ hu˚
vµ
Ånh: ENV
Phun thuËc
trı s©u
sˆ dÙng
l∑ng ph›

Ånh: D˘ ∏n B∂o tÂn bi”n - FFI

§ nhi‘m r∏c th∂i

Ånh: GS. V‚ Qu˝

y di÷t
Khai th∏c hÒ

Ånh: ENV

∏ m¯c
Khai th∏c qu

Ånh: D˘
∏n U Minh T
h≠Óng -
CARE V
i÷t Nam
Ånh: ENV

20 Rıng Xanh
 Th´ng tin

ô nhi“u n¨i, Ɔt ngÀp n≠Ìc t˘

nhi™n Æ∑ bfi ph∏ hu˚ ho∆c bi’n m†t
chÿ trong mÈt thÍi gian r†t ngæn v◊
trong suy ngh‹ cÒa nhi“u ng≠Íi,
chÛng chÿ lµ nh˜ng n¨i tÔ Æ‰ng vµ
t›ch tr˜ m«m b÷nh. H‰ Æ∑ kh´ng
nhÀn ra vai trfl quan tr‰ng cÒa
Ɔt ngÀp n≠Ìc vµ nh˜ng nguÂn lÓi
qu˝ gi∏ do chÛng Æem lπi. V◊ thi’u
hi”u bi’t, thi’u ˝ th¯c ho∆c muËn Ånh: ENV
h
tÀn dÙng nh˜ng nguÂn lÓi tr≠Ìc Chuy”n thµn
Ɔt canh t∏c
mæt, con ng≠Íi Æang ph∏ hu˚ thi™n
nhi™n vµ lµm tÊn hπi t≠¨ng lai l©u
dµi cÒa ch›nh m◊nh.

Ånh: ENV

Ånh: ENV

X©y d˘ng nhµ cˆa, Æ≠Íng s∏

- FFI
∏n B∂o tÂn bi”n
Ånh: D˘

«m
d˘ ng Æ c∏
X©y m, th∂
t´
nu´i

Ånh: Seb Buckton Ånh: D˘ ∏n B∂o tÂn bi”n - FFI

H∑y sˆ dÙng kh´n khäo nguÂn tµi nguy™n Ɔt ngÀp n≠Ìc
v◊ cuÈc sËng h´m nay vµ t≠¨ng lai cÒa ch›nh chÛng ta.
Rıng Xanh 21
 CÔng suy ngh‹

“V◊ kh´ng bi’t b∂o v÷ vµ sˆ dÙng hÓp l˝ n™n nguÂn

Gi˜ sπch nguÂn n≠Ìc cho cuÈc sËng

n≠Ìc cÒa chÛng ta ngµy cµng ´ nhi‘m vµ ch¯a nhi“u

ch†t ÆÈc hπi. C∏c sinh vÀt th◊ kh´ng th” sËng Æ≠Óc,
cfln con ng≠Íi chÛng ta n’u dÔng n≠Ìc b»n hµng
ngµy th◊ sœ mæc ph∂i nhi“u b÷nh nh≠ ngÈ ÆÈc, ti™u
ch∂y... thÀm ch› c„ th” d…n Æ’n tˆ vong. VÀy tπi sao
mÁi ng≠Íi kh´ng c„ ˝ th¯c mÈt chÛt Æ” gi˜ nguÂn
n≠Ìc Æ≠Óc sπch sœ v◊ s¯c khoŒ cÒa ch›nh chÛng ta?”
Phπm B∏ Thu˚, Li™n doanh ßÈi 12
X„m Ngheo, T©n M¸, Lπc S¨n, Hoµ B◊nh

“Con suËi Æ«u nguÂn Æ∑ gæn b„ vÌi ng≠Íi d©n

Rıng - NguÂn n≠Ìc vµ...

Gia H≠ng chÛng t´i tı bao ÆÍi nay. SuËi t≠Ìi n≠Ìc
cho ruÈng ÆÂng vµ lµ n¨i tæm m∏t v…y vÔng cÒa lÚ
trŒ ch®n tr©u. VÀy mµ g«n Æ©y, con suËi c¯ cπn
d«n, cπn d«n, chÿ cfln r„c r∏ch ›t n≠Ìc. ßÂng ruÈng
th◊ n¯t nŒ.
S∏ng nay, nghe th«y gi∏o gi∂ng rªng rıng c„ vai trfl Æi“u hoµ nguÂn n≠Ìc, Æ” cho
mÔa kh´ m‰i ng≠Íi v…n c„ n≠Ìc dÔng. Rıng qu™ t´i Æang m†t d«n, ai sœ gi˜ n≠Ìc Æ©y?”
Nguy‘n V®n ThuÀt, LÌp 8B
PTCS H≠ng Trπch, BË Trπch, Qu∂ng B◊nh

“C∏nh ÆÂng lµng em tr≠Ìc Æ©y c„ nhi“u loµi bfl s∏t, ’ch nh∏i nh≠ng m†y n®m g«n
H∑y c¯u nh˜ng chÛ ’ch

Æ©y th◊ chºng cfln th†y ti’ng k™u rÈn r∑ cÒa chÛng nh≠ x≠a. C¯ th†y con nµo xu†t hi÷n
lµ c∂ ng≠Íi lÌn l…n trŒ con hfl nhau ÆuÊi bæt cho bªng Æ≠Óc. H‰ Æ“u bi’t rªng ræn th◊
hay bæt chuÈt cfln ’ch nh∏i th◊ ch®m ®n s©u b‰, r†t c„ lÓi cho mÔa mµng nh≠ng ai cÚng
v◊ c∏i lÓi tr≠Ìc mæt lµ b∏n Æ≠Óc ti“n hay lµm mÈt b˜a ®n n™n chºng ngh‹ g◊ Æ’n nh˜ng
c∏i lÓi l©u dµi. Gi∏ mµ m‰i ng≠Íi t˘ gi∏c b∂o v÷ nh˜ng loµi c„ ›ch cho c©y trÂng th◊ sœ ›t
ph∂i dÔng Æ’n thuËc trı s©u h¨n.”
VÚ Kim Y’n, LÌp 6C
THCS T©n M¸, Lπc S¨n, Hoµ B◊nh

fln
Dfl ng s´ng ´ nhi‘m
H´m Æ„, t´i sang nhµ c´ t´i b™n x„m Nπi ch¨i.
LÛc Æi qua mÈt lµng Î ven s´ng th◊ th†y c„ m†y

th◊ th†y ti’ng k™u: “C†p c¯u! G‰i c†p c¯u ngay!”.
ng≠Íi xÛm lπi. T´i vıa dıng xe xem c„ chuy÷n g◊

T´i h·i mÈt b∏c Ưng b™n cπnh th◊ Æ≠Óc bi’t c„
mÈt cÙ giµ bfi ngÈ ÆÈc v◊ gia Æ◊nh cÙ †y Æ∑ dÔng
n≠Ìc s´ng bfi ´ nhi‘m Æ” n†u ®n, may mµ nh˜ng
ng≠Íi kh∏c trong gia Æ◊nh chÿ bfi cho∏ng nhã. T´i
li“n chπy ra s´ng xem th◊ th†y toµn lµ r∏c r≠Îi, bao
b◊, tÛi b„ng nÊi l“nh b“nh tr™n m∆t n≠Ìc. Bπn c„
bao giÍ ngh‹ sœ c„ lÛc ng≠Íi th©n cÒa m◊nh r¨i vµo
t◊nh trπng nh≠ th’ ch≠a?
Phπm Thfi Thu Hªng, LÌp 7A
THCS T©n M¸, Lπc S¨n, Hoµ B◊nh
22 Rıng Xanh
 Th´ng tin

߆t ngÀp n≠Ìc

V≠Ín quËc gia C∏t Ti™n
VÔng Ɔt ngÀp n≠Ìc cÒa V≠Ín quËc gia C∏t Ti™n lµ mÈt trong sË t∏m khu v˘c Æ«m
l«y n≠Ìc ng‰t quan tr‰ng nh†t cÒa n≠Ìc ta. N¨i Æ©y lµ v≠¨ng quËc cÒa r†t nhi“u loµi
ÆÈng vÀt rıng mµ cho tÌi nay cfln ›t ng≠Íi bi’t Æ’n. MÍi c∏c em h∑y cÔng kh∏m ph∏.

VÔng ven s´ng

Nh˜ng khu Ɔt ngÀp n≠Ìc
Î C∏t Ti™n nªm r∂i r∏c
ven nh˜ng c∏nh rıng
nhi÷t ÆÌi d‰c theo con
s´ng ßÂng Nai. Vµo mÔa
m≠a, n≠Ìc lÚ theo c∏c
con suËi trµn vµo bi’n
toµn bÈ n¨i nµy thµnh
c∏nh ÆÂng c· m™nh mang
n≠Ìc vµ nh˜ng h n≠Ìc
tπm thÍi. ƒy cÚng lµ khi
c∏c loµi c∏ s´ng ßÂng Nai
ÆÂng loπt käo nhau vµo
Æ©y Æ” sinh con ÆŒ c∏i.

NgÀp n≠Ìc theo mÔa

Khi mÔa m≠a Æi qua, n≠Ìc trong
c∏c h tπm thÍi vµ nh˜ng c∏nh
ÆÂng cÚng rÛt vµ cπn d«n. N≠Ìc
theo c∏c dflng suËi trÎ v“ s´ng
ßÂng Nai vµ ng†m vµo c∏c mπch
ng«m d≠Ìi lflng Ɔt. T†t c∂ cfln lπi
chÿ lµ mÈt h n≠Ìc Î vÔng Bµu S†u
vµ nh˜ng c∏nh ÆÂng c· Æ’, c· l∏c.
C∏c loµi ÆÈng vÀt rıng Æ’n Æ©y
th≠Íng xuy™n h¨n v◊ Æ©y lµ n¨i duy
nh†t trong rıng cfln nhi“u n≠Ìc.
ThÛ lÌn nh≠ bfl t„t, lÓn rıng, voi vµ
h≠¨u nai Æ’n uËng n≠Ìc vµ g∆m
c·, cfln c∏c loµi chim di c≠ th◊ dıng
ch©n trong hµnh tr◊nh bay v“
ph≠¨ng Nam tr∏nh rät.

Rıng Xanh 23
 Th´ng tin

Nh˜ng Æi“u thÛ vfi v“ cuÈc sËng hoang d∑

Nh˜ng chi’c nhµ nÊi
Anh chµng rÂng rÈc nµy th≠Íng x©y tÊ
trong nh˜ng bÙi c· l∏c vµ c· ba cπnh
vµo mÔa kh´. Anh ta qu™n m†t rªng
n≠Ìc sœ d©ng l™n vµ th’ lµ Æ’n mÔa
m≠a nh˜ng chi’c tÊ rÂng rÈc tr´ng
nh≠ nh˜ng c∏i nhµ nÊi.

ßoµn k’t lµ s¯c mπnh

Bfl t„t th≠Íng sËng theo Ƶn. Khi bfi
hÊ, b∏o t†n c´ng, c∂ Ƶn qu©y lπi
thµnh vflng trfln Æ” b∂o v÷ nh˜ng
con non vµ con giµ Î gi˜a.

H∑y coi chıng

Nh˜ng c©y mai d≠¨ng tr´ng kh∏ m∂nh mai nh≠ng thÀt Æ∏ng
sÓ. ChÛng m‰c thµnh bÙi vµ nhanh ch„ng l†n ∏t nh˜ng loµi
c©y kh∏c ΠƆt ngÀp n≠Ìc. Th©n chÛng ch◊a ra r†t nhi“u gai
nh‰n c„ th” cµo x≠Ìc b†t c¯ loµi ÆÈng vÀt nµo Æi ngang qua.

Bµ mã chu Æ∏o
C∏ m¨n mã (c∏ rÂng) r†t c»n thÀn. Chfi ta
b∂o v÷ tr¯ng bªng c∏ch †p chÛng ngay trong
mi÷ng cÒa m◊nh.

C∏ m¨n: loµi c∏ lÌn, Æãp vµ qu˝ hi’m, ngµy nay chÿ cfln t◊m th†y Î C∏t Ti™n vµ mÈt sË n¨i kh∏c
2 cÒa n≠Ìc ta. ChÛng th≠Íng bfi bæt Æ” lµm c∏ c∂nh.

24 Rıng Xanh
 Ti’ng n„i tı cÈng ÆÂng

Dflng s´ng qu™ h≠¨ng Hoµng A KhuÊi

GV ph©n hi÷u I, b∂n Ch›t II,
x∑ Pha Mu, huy÷n Than Uy™n, tÿnh Lµo Cai

X∑ Pha Mu chÛng t´i h«u h’t lµ ng≠Íi d©n tÈc Th∏i cÔng chung sËng ven con s´ng
NÀm Mu bæt nguÂn tı d∑y Hoµng Li™n S¨n hÔng v‹.
ß∑ l©u læm rÂi, tı khi t´i cfln bä ngµy ngµy theo cha vµo rıng ki’m cÒi, cfln chi“u v“
th◊ cÔng lÚ con trai b∂n ra s´ng tæm rÂi nªm ph¨i næng tr™n nh˜ng t∂ng Æ∏ cuÈi lÌn
hay cÔng nhau Æi c©u c∏. C∏ Î Æ©y c„ nhi“u loπi vµ r†t to.
Nh≠ng nay Æ©u cfln n˜a, c∏ th◊ h’t vµ dflng s´ng cÚng kh´ng cfln trong væt nh≠ x≠a. V◊
d©n b∂n cfln nghÃo, thi’u ®n hay v◊ ng≠Íi d©n trong b∂n cfln tËi ch˜ mµ toµn bÈ khu
rıng phflng hÈ Æ«u nguÂn Æ“u bfi ÆËt Æi lµm n≠¨ng, lµm r…y. B©y giÍ Æ¯ng tr™n ng‰n nÛi
cao nh†t b∂n nh◊n ra bËn b“ xung quanh kh´ng cfln th†y nh˜ng c∏nh rıng bπt ngµn mÈt
mµu xanh mµ chÿ tr¨ tr‰i ÆÂi nÛi vÌi nh˜ng c©y bÙi vµ d©y leo. ß©u cfln nh˜ng con nai,
con b∏o chi“u chi“u ra dflng suËi uËng n≠Ìc mµ chÿ cfln mÈt mµu ÆÙc ng«u Ɔt lÎ sau
mÁi c¨n m≠a bfi rˆa tr´i xuËng dflng s´ng nay Æ∑ kh´ng cfln th¨ mÈng.
Ng≠Íi Th∏i chÛng t´i cÔng tæm chung dflng s´ng nµy. Dflng s´ng cho chÛng t´i n≠Ìc
uËng, n≠Ìc n†u c¨m vµ b©y giÍ Æem cho chÛng t´i c∂ dfich b÷nh n˜a. Bao th’ h÷ chÛng
t´i lÌn l™n b™n dflng s´ng nµy vµ nªm xuËng cÚng b™n dflng s´ng nµy...
T´i hy v‰ng rªng th’ h÷ c∏c em h‰c sinh hi÷n nay Æang hµng ngµy cæp s∏ch Æ’n
tr≠Íng Æ” h‰c l†y c∏i ch˜, mÈt ngµy nµo Æ„ c∏c em sœ tr∂ cho con s´ng NÀm Mu dflng
n≠Ìc ng‰t ngµo b™n c∏nh rıng Pha Mu b∏t ng∏t xanh.

Rıng Xanh 25
 Th’ giÌi ÆÈng vÀt
C„ mÈt con vÀt to lÌn cÒa vÔng Æ«m l«y mµ chÿ
nghe t™n ng≠Íi ta Æ∑ ph∂i sÓ h∑i. Nh≠ng c∏c bπn
h∑y thˆ lµm quen vÌi chÛng xem sao nhä!
C∏ s†u
Nhi“u ng≠Íi l«m t≠Îng lµ c∏ nh≠ng th˘c ra
c∏ s†u lµ mÈt loµi bfl s∏t. ChÛng th›ch sËng
Î vÔng n≠Ìc l∆ng, Æ∆c bi÷t lµ Î c∏c Æ«m l«y.

Th›ch nghi vÌi cuÈc sËng d≠Ìi n≠Ìc

Khi c∏ s†u kh´ng cˆ ÆÈng, n„ tr´ng nh≠ mÈt
khÛc gÁ bÎi lÌp da xÔ x◊ mµu x∏m Æen. N’u
nh◊n k¸ mÌi th†y tr™n Æ„ c„ r†t nhi“u v∂y
sıng. LÌp v∂y nµy giÛp c∏ s†u gi˜ nhi÷t ÆÈ c¨
th” c©n bªng vÌi m´i tr≠Íng sËng. C„ nh˜ng lÛc c∏ s†u
nªm b†t ÆÈng r†t l©u khi’n ng≠Íi ta ngh‹ n„ Æang ngÒ,
th˘c ch†t Æ„ lµ lÛc n„ Æang khoan kho∏i ph¨i m◊nh tæm næng.
ß´i ch©n sau cÒa c∏ s†u c„ mµng b¨i. MÁi khi b¨i, chÛng qu…y Æu´i vµ dÔng Æ´i ch©n nµy
Æ” Æπp n≠Ìc. NhÍ vÀy mµ n„ tπo Æ≠Óc l˘c Æ»y ti’n v“ ph›a tr≠Ìc.

ThËng trfi vÔng Æ«m l«y

C∏ s†u th≠Íng ®n cua c∏ vµ
nh˜ng loµi thÛ nh· nh≠ng ph∂i
n„i rªng hµm r®ng c∏ s†u nÊi
ti’ng lµ nÁi kinh hoµng ÆËi vÌi
r†t nhi“u loµi. N„ c„ th” ngoπm
vµ käo c∂ mÈt con thÛ lÌn cÏ
mÈt chÛ s¨n d≠¨ng to khoŒ
xuËng Æ«m l«y.

Nh≠ng kh´ng ph∂i ai cÚng sÓ

ch›, chÛng cfln d∏m tÌi “xÿa r®ng” cho c∏ s†u n˜a. Nh˜ng lÛc nµy, c∏
Loµi chim choi choi tuy nh· bä nh≠ng t· ra chºng sÓ s÷t g◊ c∏ s†u. ThÀm

s†u th†y r†t d‘ chfiu, n„ coi lÚ chim nh≠ nh˜ng ng≠Íi bπn tËt.

T◊nh m…u tˆ
ß’n mÔa sinh s∂n, c∏ s†u mã l™n cπn t◊m n¨i
thuÀn lÓi vµ Ƶo mÈt c∏i tÊ Æ” ÆŒ tr¯ng. N„
c»n thÀn dÔng nh˜ng cµnh l∏ kh´ mÙc Æ”
ngÙy trang cho tÊ tr¯ng rÂi canh chıng
g«n Æ„. C∏ s†u mã Î b™n cπnh nh˜ng Ưa
con th©n y™u cho tÌi khi b‰n trŒ Æ∑ bæt
Æ«u quen vÌi cuÈc sËng d≠Ìi n≠Ìc.

Bπn c„ bi’t?
Tr™n th’ giÌi c„ 25 loµi c∏ s†u nh≠ng Î
n≠Ìc ta chÿ c„ hai loµi lµ c∏ s†u xi™m vµ c∏
s†u hoa cµ. Nhi“u ng≠Íi cho rªng c∂ hai loµi
nµy Æ“u Æ∑ bfi tuy÷t chÒng trong t˘ nhi™n.
Ch›nh v◊ vÀy, c∏c nhµ khoa h‰c Æang nghi™n
c¯u vµ cË gæng th∂ c∏ s†u vµo V≠Ín quËc gia C∏t Ti™n
Æ” Æ≠a chÛng trÎ lπi vÌi m´i tr≠Íng sËng cÒa m◊nh.
26 Rıng Xanh
 Th˘c vÀt quanh em

ßi trong H≠¨ng trµm

C bıng
¯ vµo ÆÈ cuËi xu©n, vÔng ßÂng Th∏p M≠Íi, T¯ gi∏c Long Xuy™n vµ U Minh lπi s∏ng
l™n bÎi mµu træng bπt ngµn cÒa hoa trµm. H≠¨ng th¨m nhã nhµng lan to∂ tı
rıng hoa †y rÒ v´ sË Æµn ong v“ lµm tÊ.

Rıng trµm c„ g◊ lπ?

Chÿ c„ Î ÆÂng bªng s´ng Cˆu Long mÌi c„ N®m nµo cÚng vÀy, rıng trµm Ưng Æ„
rıng trµm nhi“u vµ rÈng lÌn ch¯ng ki’n hai mÔa m≠a, næng.
Æ’n vÀy bÎi n¨i Æ©y lµ SuËt mÔa m≠a, n“n rıng
vÔng Ɔt trÚng r†t ngÀp trong n≠Ìc vµ trÎ
th›ch hÓp vÌi c©y thµnh chÁ trÛ cÒa v´ sË
trµm. c∏c chÛ c∏ r´, c∏ l„c, c∏
Nh◊n tı xa, m‰i tr™, l≠¨n, c∏ s∆c vµ
ng≠Íi Æ“u c„ th” t´m ÆÂng. ß’n mÔa
l«m t≠Îng rıng kh´, chÛng käo nhau
trµm chÿ c„ loµi tıng Ƶn v“ tÀp trung
c©y trµm nh≠ng lπi Î k™nh rπch Æ´ng lÛc
g«n mÌi th†y Î b™n nhÛc. V◊ vÀy mµ Î rıng
d≠Ìi lµ v´ sË nh˜ng trµm cfln c„ c∂ r†t nhi“u
loµi d©y leo nh≠ dÌn, ÆÈng vÀt ≠a ®n t´m, c∏, ’ch,
choπi Æan vµo nhau rÀm rπp nh∏i nh≠ mÃo c∏, r∏i c∏, chÂn,
che l†p c∂ n“n rıng. tr®n, ræn, k˙ Ƶ vµ c∏c loµi chim.

Trong sË c∏c loµi chim sËng Î

rıng trµm, nhi“u nh†t lµ h‰
hµng nhµ chim n≠Ìc nh≠ cfl,
di÷c, Æi™n Æi”n. ChÛng ki’m
®n Î nh˜ng tr∂ng c· ngÀp
n≠Ìc vµ lµm tÊ tr™n th©n c©y
trµm, c„ nh˜ng Ƶn c„ tÌi
hµng ngµn con. B™n cπnh Æ„
cÚng c„ nh˜ng c∂ nh˜ng loµi
chim lÌn qu˝ hi’m nh≠ giang
sen, giµ Æ…y Gia-va (giµ s„i),
b n´ng vµ loµi chim di c≠
nh≠ s’u Æ«u Æ·.

C«n Æ≠Óc g◊n gi˜

Rıng trµm kh´ng chÿ lµ Æ∆c tr≠ng cÒa vÔng Ɔt Nam BÈ mµ cfln c„ gi∏ trfi r†t lÌn ÆËi
vÌi ng≠Íi d©n. Rıng gi˜ n≠Ìc, giÛp Ɔt kh´ng bfi phÃn ho∏ vµ cung c†p nh˜ng nguÂn tµi
nguy™n qu˝ gi∏. Ch›nh v◊ vÀy mµ rıng trµm Æ∑ gæn b„ vµ trÎ thµnh mÈt ph«n kh´ng
th” thi’u trong cuÈc sËng cÒa ng≠Íi d©n n¨i Æ©y.

Tranh: D˘ ∏n U Minh Th≠Óng - CARE Vi÷t Nam

Rıng Xanh 27
 V≠Ín quËc gia cÒa em

ti’ng trong truy÷n “߆t rıng ph≠¨ng Nam” cÒa nhµ v®n ßoµn Gi·i.
V≠Ín quËc gia U Minh Th≠Óng lµ mÈt ph«n cÒa d∂i rıng U Minh nÊi
Hµ NÈi
M∆c dÔ c„ di÷n t›ch kh∏ khi™m tËn so vÌi nhi“u V≠Ín quËc gia kh∏c
nh≠ng U Minh Th≠Óng lµ mÈt trong nh˜ng vÔng Ɔt ngÀp n≠Ìc quan
tr‰ng nh†t cÒa ÆÂng bªng s´ng Cˆu Long.

l
Qu
Ëc
lÈ Bæc
Rıng Nh· 63
T©y ß´ng
K™n
U Minh Th≠Óng «
VQG
TP. HÂ Ch› Minh h2 1 Ng∑ t≠ C´ng S˘ Nam
1 nh
K™
2 TrÙ sÎ VQG
K™nh
20 ™nh
K U Minh Th≠Óng
3
nh
K™nh K™
19

V≠Ín
4
™nh
K
i

K™nh
ngoµ

18 Ghi chÛ:
HÂ Hoa Mai

quËc
ao
ß™ b

K™nh K™nh 5 M∏ng d¨i

17B
N¨i c≠ trÛ cÒa giµ s„i

gia
K™nh 6
K™nh
17A
M∏ng di÷c
K™nh 7
S©n chim
16
nh
K™

K™nh 8 Tr∂ng c·, n®n, sÀy

15
nh
K™

U Minh
rong

K™nh 9 Tr∂ng trËng

14

ao t
nh
K™

ß™ b

Rıng trµm t∏i sinh tr™n

13

K™nh 1 than bÔn

nh

0
K™

12

Rıng trµm tr≠Îng

Th≠Óng
nh

K™nh 1
K™

1 thµnh tr™n than bÔn

Rıng vµ Ɔt ngÀp n≠Ìc

N’u nh≠ rıng trµm lµm n“n
cho b¯c tranh U Minh
Th≠Óng th◊ Æ«m l«y vµ c∏c
tr∂ng n®n, sÀy ngÀp n≠Ìc lµ
nh˜ng hoπ ti’t khi’n cho b¯c
tranh †y th™m sinh ÆÈng.
ß©y ch›nh lµ n¨i ki’m ®n cÒa
r†t nhi“u loµi ÆÈng vÀt rıng.

28 Rıng Xanh
 V≠Ín quËc gia cÒa em
Nh˜ng c≠ d©n ti™u bi”u

C©y næp †m - loµi c©y

bi’t bæt mÂi.

SÀy - loµi c©y sinh s´i r†t nhanh nhÍ c„ bÈ

r‘ ng«m c„ kh∂ n®ng l‰c n≠Ìc. ChÛng lµm
cho nguÂn n≠Ìc U Minh Th≠Óng trong sπch
h¨n r†t nhi“u.

R∏i c∏ l´ng mÚi - nh˜ng tay b¨i lÈi cı kh´i vµ lµ

bi”u t≠Óng cÒa V≠Ín quËc gia U Minh Th≠Óng.
ß©y lµ loµi c„ nguy c¨ bfi tuy÷t chÒng r†t cao.

D¨i ng˘a lÌn - loµi d¨i

®n qu∂, c„ s∂i c∏nh
lÌn nh≠ Æπi bµng.

Giµ Æ…y Gia-va - loµi chim lÌn ki’m

®n ΠƆt ngÀp n≠Ìc vµ lµm tÊ tr™n
th©n c©y trµm.

V®n ho∏ - Lfific

ch sˆ
CuÈc sËng tr™n m∂nh Ɔt U Minh Th≠Óng bæt Æ«u k” tı khi nh˜ng
nh„m d©n c≠ ng≠Íi Vi÷t, ng≠Íi Hoa, ng≠Íi Chµm vµ ng≠Íi Kh¨ -
me Æ’n Æ©y khai hoang vµ lÀp nghi÷p. Tı nhi“u d©n tÈc kh∏c nhau,
h‰ Æ∑ tπo n™n mÈt n“n v®n ho∏ chung vµ cÔng g◊n gi˜ m∂nh Ɔt U
Minh Th≠Óng trong suËt thÍi k˙ kh∏ng chi’n chËng Ph∏p vµ chËng
M¸. Ngµy nay, truy“n thËng lfich sˆ hµo hÔng †y Æ∑ trÎ thµnh s¯c
mπnh vµ ni“m t˘ hµo cÒa ng≠Íi d©n n¨i Æ©y. Nh˜ng th’ h÷ ngµy nay
v…n kh´ng ngıng ti’p b≠Ìc cha anh vµ h‰ cµng ˝ th¯c h¨n rªng
cuÈc sËng c„ Æ≠Óc h´m nay ch›nh lµ nhÍ c„ rıng che chÎ vµ b∂o v÷.

Tranh: D˘ ∏n U Minh Th≠Óng - CARE Vi÷t Nam

Rıng Xanh 29
 S¯ gi∂ rıng xanh

N gµy lµm vi÷c Æ«u t i™n cÒa B

B∏∏C G
G††U
Sau khi hoµn thµnh xu†t sæc k˙ thi, B∏c G†u Æ∑ trÎ thµnh nh©n vi™n ki”m l©m. H´m ngay
lµ ngµy lµm vi÷c Æ«u ti™n. H∑y xem B∏c G†u Æ∑ g∆p Æi“u g◊?

Nh◊n
k◊a, d†u
ch©n t™ gi∏c.
ChÛng ta g∆p
may rÂi!

1- MÈt nh„m ng≠Íi lπ mang theo sÛng Ëng rÒ 2- Tπi mÈt vÚng l«y, chÛ t™ gi∏c
nhau vµo rıng s®n lÔng thÛ qu˝. mÈt sıng Æang ngÒ say s≠a.

§i, kh´ng! T™ gi∏c CÀu t™ gi∏c! DÀy!

sœ nguy m†t! M◊nh DÀy mau! B‰n s®n
ph∂i hµnh ÆÈng trÈm Æ’n Ɔy!
ngay!

3- B∏c G†u Æang Æi tu«n tra th◊ ph∏t hi÷n ra 4- B∏c chπy tæt Æ’n chÁ t™ gi∏c.
b‰n ng≠Íi Æi s®n.

30 Rıng Xanh
 S¯ gi∂ rıng xanh

6- ChÓt th†y chÛ ong bay qua, B∏c G†u li“n

n∂y ra mÈt k’.

5- Nh≠ng B∏c G†u lay g‰i th’ nµo

cÚng kh´ng l´i Æ≠Óc t™ gi∏c dÀy.

7- B∏c g‰i chÛ ong lπi th◊ th«m g◊ Æ„.

Su˛t!
Khœ th´i.

8- B‰n ng≠Íi Æi s®n chÿ cfln c∏ch t™ gi∏c mÈt lÔm c©y.

Rıng Xanh 31
 S¯ gi∂ rıng xanh

ˇi!
ßau qu∏!
Chπy mau! C¯u
t´i vÌi!

9- ß≠Óc tin b∏o, ngay lÀp t¯c Ƶn 10- ChÛng x´ng vµo b‰n ng≠Íi ÆÈc ∏c...
ong ra tay.

11- CÀu ta sœ
chºng bao giÍ bi’t
m◊nh Æ∑ tho∏t nπn
nh≠ th’ nµo Æ©u.
12- H∑y b∂o v÷ c∏c loµi ÆÈng
vÀt, chÛng r†t c«n s˘ giÛp ÆÏ
cÒa t†t c∂ chÛng ta.

32 Rıng Xanh
 Tranh t´ mµu
C∏c em h∑y ch‰n mµu phÔ hÓp Æ” t´ cho b¯c tranh d≠Ìi Æ©y nhä!

Rıng Xanh 33
 C∏c ch≠¨ng tr◊nh Gi∏o dÙc M´i tr≠Íng

Ch≠¨ng tr◊nh gi∏o dÙc Ch≠¨ng tr◊nh gi∏o dÙc

m´i tr≠Íng Hoµng Li™n m´i tr≠Íng Ba B”
VQG Hoµng Li™n VQG Ba B”
Tÿnh Lµo Cai Tÿnh Bæc Cπn

. Ch≠¨ng tr◊nh n©ng cao

Ch≠¨ng tr◊nh gi∏o dÙc Hµ NÈi nhÀn th¯c b∂o tÂn
m´i tr≠Íng Nµ Hang Hπ Long - C∏t Bµ
Khu BTTN Nµ Hang Tÿnh Qu∂ng Ninh
Tÿnh Tuy™n Quang

Ch≠¨ng tr◊nh GDMT

B∏i Tˆ Long
VQG B∏i Tˆ Long
Ch≠¨ng tr◊nh n©ng cao nhÀn Tÿnh Qu∂ng Ninh
th¯c b∂o tÂn CÛc Ph≠¨ng
VQG CÛc Ph≠¨ng
Tÿnh Ninh B◊nh
Ch≠¨ng tr◊nh gi∏o dÙc
m´i tr≠Íng Phong Nha
VQG Phong Nha
Tÿnh Qu∂ng B◊nh
Ch≠¨ng tr◊nh gi∏o dÙc
m´i tr≠Íng PÔ M∏t
VQG PÔ M∏t
Tÿnh Ngh÷ An
Chi hÈi B∂o tÂn
thi™n nhi™n Hu’
Tÿnh Thıa Thi™n - Hu’

Ch≠¨ng tr◊nh gi∏o dÙc

m´i tr≠Íng Bπch M∑
VQG Bπch M∑ Ch≠¨ng tr◊nh gi∏o dÙc
Tÿnh Thıa Thi™n - Hu’ m´i tr≠Íng Hfln Mun
Khu b∂o tÂn bi”n Hfln Mun
Tÿnh Kh∏nh Hfla

TP. HÂ Ch› Minh

Ch≠¨ng tr◊nh gi∏o dÙc Ch≠¨ng tr◊nh gi∏o dÙc

m´i tr≠Íng C∏t Ti™n m´i tr≠Íng C´n ß∂o
VQG C∏t Ti™n VQG C´n ß∂o
Tÿnh ßÂng Nai Tÿnh Bµ Rfia - VÚng Tµu

34 Rıng Xanh
 Trang C©u lπc bÈ

Hai mã con nhµ v≠Ón L˝ Thfi Vang

LÌp 8B, MÔ Cang Ch∂i, Y™n B∏i

mÈt khu rıng n‰, c„ chÛ v≠Ón con sinh ra trong c∂nh thanh b◊nh vµ sung tÛc. C∂ nhµ Æ“u r†t

ô tÿnh gi†c. H¨i n„ng bËc cuÂn cuÈn v“ ph›a chÛng. “Ph∂i lµm sao b©y giÍ?”. Sau mÈt tho∏ng
y™u chÛ vµ mã chÛ kh´ng bao giÍ rÍi con. MÈt h´m, hai mã con Æang ngÒ ngon chÓt giÀt m◊nh

ho∂ng hËt, v≠Ón mã ´m ch∆t con trong

lflng vµ lao nhanh qua nh˜ng t∏n c©y,
lao m∑i, lao m∑i cho Æ’n khi ki÷t s¯c.
V≠Ón mã thÎ phµo nhã nh‚m v◊
chºng cfln th†y mÔi kh„i n˜a. Hai
mã con Æ∑ Æ≠Óc b◊nh y™n. N„ cÛi
xuËng th¨m vµo tr∏n Ưa con bä

th«m: “May cho hai mã con m◊nh

b·ng v…n run l™n v◊ sÓ h∑i, th◊

qu∏”. Nh◊n v“ ph›a xa, lˆa v…n rıng

tung. “TrÍi ¨i, th’ nµy th◊ cu li vµ rÔa

r˘c bËc l™n, lÚ chim nhao nh∏c bay t¯

lµm sao mµ tho∏t Æ≠Óc?”, v≠Ón mã

ngÀm ngÔi. N„ chºng hi”u v◊ sao
rıng lπi c„ th” ch∏y khÒng khi’p
nh≠ th’.
Tı lÛc †y, hai mã con v≠Ón bfi lπc
b«y. BuÂn nhÌ gia Æ◊nh, v≠Ón mã
v…n th≠Íng m¨ th†y con m◊nh Æ∑ lÌn
kh´n Æ” hai mã con Æi t◊m lπi b«y.
D«n d«n, v≠Ón con cÚng c¯ng c∏p
h¨n. N„ h‰c chuy“n cµnh vµ ngµy
cµng trÎ n™n t˘ lÀp. MÈt buÊi s∏ng
Æãp trÍi, næng nh∂y nh„t tr™n t∏n l∏
vµ Ƶn chim ÆÔa nhau r›u ra r›u r›t,
v≠Ón con quy’t Æfinh t˘ Æi ki’m th¯c
®n Æ” dµnh cho mã mÈt Æi“u b†t
ngÍ. ChÛ Æ∑ nh◊n th†y tr™n cµnh cao
mÈt chÔm Êi rıng ch›n vµng vµ h®m
hÎ vÌi tÌi. Nh≠ng bÁng nhi™n c„ c∏i
g◊ lπnh vµ c¯ng nh≠ Æ∏ si’t ch∆t l†y
cÊ chÛ vµ l´i tuÈt Æi khi’n chÛ chºng
kfip k™u l™n mÈt ti’ng nµo.
L©u kh´ng th†y con v“, v≠Ón mã lao Æi t◊m vµ hÛ g‰i vang c∂ g„c rıng. HÛ Æ’n kh∂n c∂ gi‰ng mµ
kh´ng h“ c„ mÈt ti’ng Æ∏p lπi. N„ nhÌ Æ’n nh˜ng c©u chuy÷n mµ h‰ hµng nhµ v≠Ón th≠Íng k” cho nhau
nghe v“ b‰n ng≠Íi Æi s®n vµ th†y tuy÷t v‰ng. TrÍi ÆÊ m≠a tri“n mi™n. Ti’ng gµo kh„c cÒa v≠Ón mã trong
c∏i lπnh cÒa rıng nghe cµng th≠¨ng c∂m.

Rıng Xanh 35
 Trang C©u lπc bÈ
ß∑ bao giÍ bπn Æ≠Óc nghe n„i Æ’n kh∂ n®ng k˙ lπ cÒa c∏c loµi c©y
ch≠a? N’u ch≠a th◊ nh˜ng th´ng tin d≠Ìi Æ©y hºn lµ dµnh cho bπn Ɔy.

C· c©y k˙ lπ HÂ Thfi Nga

VQG PÔ M∏t (S≠u t«m)

P C©y bæt mÂi: ß„ lµ loµi c©y næp †m,

c„ Î V≠Ín quËc gia U Minh Th≠Óng vµ nhi“u n¨i
kh∏c. MÈt sË l∏ c©y ph∏t tri”n thµnh h◊nh c∏i b◊nh
c„ næp ÆÀy, trong c„ dfich Æ” h†p d…n c´n trÔng vµ
s©u b‰. Khi b‰n nµy chui vµo b◊nh lµ c∏i næp sœ
khäp lπi, ÆÂng thÍi c©y ti’t ra ch†t dfich Æ” ti™u ho∏ con mÂi.

P C©y bi’t Æi: ô M¸ c„ mÈt loµi c©y th≠Íng m‰c Î n¨i »m

≠Ìt. Khi Ɔt kh´ cπn, n„ t˘ nhÊ r‘ l™n, cuÈn trfln lπi vµ bay
theo gi„ tÌi n¨i c„ n≠Ìc Æ” bæt Æ«u cuÈc sËng mÌi.

P C©y chi’u s∏ng: Loµi nµy c„ Î ch©u Phi.

Vµo ban Æ™m, cµnh c©y ph∏t ra ∏nh s∏ng vµ
ng≠Íi ta c„ th” ngÂi d≠Ìi gËc c©y Æ” Ɖc
s∏ch.

P C©y d˘ b∏o thÍi ti’t: ß„ lµ

c©y Thanh Ch≠¨ng Î tÿnh Qu∂ng
T©y (Trung QuËc). ß´i khi, l∏ cÒa chÛng
chuy”n tı mµu xanh sang mµu Æ· vµ
khi †y m‰i ng≠Íi Æ“u bi’t rªng trÍi
sæp m≠a.

P C©y c≠Íi: MÈt loµi c©y Î

Ru-an-Æa c„ qu∂ rÁng, b™n
trong ch¯a v´ sË
nh˜ng hπt nh·.
Khi gi„ thÊi lµm

nh≠ ti’ng c≠Íi “ha ha”.

rung qu∂, c∏c hπt nh· tπo n™n mÈt th¯ ©m thanh nghe

P C©y t†u nhπc: MÈt loµi c©y Î vÔng nÛi An-Æät c„ l∏

h◊nh loa kÃn, Æoπn cuËi l∏ c„ c∏c lÁ to nh· kh∏c nhau.
Khi c„ gi„ nhã thÊi qua th◊ l∏ c©y ph∏t ra ©m thanh du
d≠¨ng, n’u gi„ to th◊ b∂n nhπc †y mπnh mœ, cfln n’u g∆p
b∑o th◊ l∏ c©y ph∏t ra ti’ng trËng li™n hÂi.
36 Rıng Xanh
 Trang C©u lπc bÈ

C©y ng‰c lan

nÎ hoa Tr≠¨ng Thfi Thu Hi“n
LÌp 9C, THCS H≠ng Trπch
BË Trπch, Qu∂ng B◊nh

Reng! Reng! Reng! ...

T´i dÙi mæt, Æ≠a tay tæt chi’c ÆÂng h b∏o th¯c vµ mÎ
toang cˆa sÊ. MÈt mÔi h≠¨ng m∏t dfiu trµn vµo khæp phflng.
Lµn h≠¨ng †y quy’n rÚ qu∏ khi’n t´i vÈi chπy ra ban c´ng.
Cfln nhi“u s≠¨ng qu∏. S≠¨ng bay bay khi’n cho c©y cËi vµ
nh˜ng m∏i nhµ c¯ chÀp chÍn mÍ mÍ, ∂o ∂o. T´i th†y r‚ c∏i

c©y ng‰c lan tr≠Ìc m∆t. “A! C©y ng‰c lan nÎ hoa rÂi”, t´i b†t
man m∏t cÒa s≠¨ng Æang chπm vµo m∏ t´i vµ ÆÀu tr™n nhµnh

chÓt reo l™n. Ho∏ ra, c∏i h≠¨ng th¨m tı n∑y tÌi giÍ lµ cÒa hoa ng‰c

thÀt tuy÷t vÍi. ß©u Æ©y c„ ti’ng chim l∂nh l„t. “Lπ nhÿ, Î Æ©y toµn lµ d©n lao ÆÈng nghÃo, h‰ bÀn tËi ngµy
lan. Ch›nh nh˜ng b´ng hoa træng bä nh· »n m◊nh trong t∏n l∏ xanh kia Æ∑ Æem Æ’n cho t´i mÈt buÊi s∏ng

th◊ l†y Æ©u ra thÍi gian mµ ch¨i chim kia ch¯?”. Th◊ ra, tr™n ng‰n c©y ng‰c lan c„ mÈt Ƶn chim mÌi rÒ
nhau v“ Æang ÆÔa r›u r›t. T´i c∂m th†y mÈt ni“m vui l©ng l©ng trong lflng. Tı khi gia Æ◊nh chuy”n v“ khu

vÌi lÚ chim nh· vµ th«m ngh‹: “ Kh´ng chÿ c„ c∏c bπn mÌi y™u c©y Æ©u nhä!”.
tÀp th” chÀt chÈi nµy sinh sËng, ch≠a bao giÍ t´i Æ≠Óc th≠Îng th¯c c∂nh ™m Æ“m nh≠ th’ nµy. T´i mÿm c≠Íi

D≠Ìi Æ≠Íng, xe cÈ Æ∑ bæt Æ«u t†p nÀp. T´i vµo nhµ chu»n bfi c∆p s∏ch Æ” Æi h‰c. Tr™n Æ≠Íng Æi h‰c h´m
†y, t´i th«m ngh‹ n’u m‰i ng≠Íi cÚng Æ≠Óc th≠Îng th¯c nh˜ng phÛt gi©y tuy÷t vÍi nh≠ t´i, chæc chæn h‰ sœ
bi’t y™u qu˝ vµ tr©n tr‰ng thi™n nhi™n h¨n.

Gi„ vµ s„ng
Gi„ ¨i! Gi„ Æ’n tı Æ©u
ßuÊi cho s„ng chπy bπc Æ«u ch≠a th´i
Chπy nhi“u s„ng m·i ch©n rÂi
Nªm xoµi ra thÎ thµnh lÍi bi”n reo
Phπm HÂng Nhung
Lµng trŒ SOS Hµ NÈi

Rıng Xanh 37
 Trang C©u lπc bÈ

ßu-g´ng - Nµng ti™n c∏

Tr«n ß◊nh Hu÷ - VQG C´n ß∂o

Ng≠Íi ta b∂o rªng vµo nh˜ng Æ™m tr®ng s∏ng, c∏c thu˚ thÒ

Nh≠ng Æ„ chÿ lµ truy“n thuy’t, “nµng ti™n c∏” mµ h‰ g∆p th˘c ch†t
Æi bi”n th≠Íng Æ≠Óc nh◊n th†y c∏c nµng ti™n c∏ nÊi l™n m∆t n≠Ìc.

lµ mÈt loµi thÛ sËng Î bi”n c„ t™n lµ ßu-g´ng.

ßu-g´ng c„ th©n h◊nh to lÌn (c„ th”
n∆ng tÌi ba tr®m kil´gam) nh≠ng
chÛng r†t hi“n lµnh, c∂ ngµy chÿ
tha th»n Î c∏c vÔng bi”n †m vµ
thÿnh tho∂ng nh´ l™n m∆t n≠Ìc Æ”
h›t thÎ kh´ng kh›. ChÛng ≠a th›ch m„n
c· bi”n tÌi m¯c c„ th” ®n kho∂ng ba m≠¨i kil´gam
mÈt ngµy mµ kh´ng ch∏n. C„ lœ v◊ th’ mµ chÛng cfln c„ c∏i t™n lµ bfl bi”n.
Sau 9 tuÊi, ßu-g´ng bæt Æ«u sinh con. MÁi l«n, n„ chÿ sinh mÈt con vµ ph∂i m†t vµi n®m sau mÌi
sinh Ưa con th¯ hai. NhÍ th’, ßu-g´ng c„ r†t nhi“u thÍi gian Æ” quan t©m vµ ch®m s„c con c∏i c»n
thÀn. Mã con ßu-g´ng trfl chuy÷n vÌi nhau bªng mÈt th¯ ©m thanh r†t Æ∆c bi÷t mµ nh˜ng loµi kh∏c
kh´ng th” nhÀn ra.
ßu-g´ng c„ th” sËng Æ’n 70 n®m nh≠ng chºng m†y khi Æ≠Óc nh≠ vÀy. ChÛng th≠Íng ch’t sÌm h¨n
v◊ bfi s®n bæt, thi’u th¯c ®n, n¨i Î ho∆c bfi c∏c tµu thuy“n Æ∏nh c∏ va ph∂i. ßa ph«n nh˜ng lÁi nµy lµ do
con ng≠Íi v◊ h‰ x©m hπi cuÈc sËng cÒa chÛng ngµy cµng nhi“u h¨n. Cho Æ’n nay, loµi ßu-g´ng Î n≠Ìc ta
chÿ cfln kho∂ng 20 c∏ th” Î khu v˘c C´n ß∂o vµ PhÛ QuËc. ChÛng r†t c«n Æ≠Óc b∂o v÷.

ChÛ voi con kh∏t n≠Ìc Nguy‘n HÂng Thu

LÌp 6D, THCS Hπ Long, x∑ Hπ Long
V©n ßÂn, Qu∂ng Ninh

Voi v·i vfli voi Chºng cfln nguÂn n≠Ìc

C∏i vfli Æi tr≠Ìc X„i mfln m∆t Ɔt
ßi t◊m h n≠Ìc S·i Æ∏ cªn kh´
Mµ chºng th†y Æ©u ß’n cπn c∂ hÂ
Voi ta ´m Æ«u Kh´ng cfln n≠Ìc uËng
Im l◊m suy ngh‹ Voi buÂn than v∑n
V◊ sao th’ nhÿ? Ng≠Íi hÏi, ng≠Íi ¨i!
Chæc bÎi con ng≠Íi Dıng tay kfip thÍi
Ch∆t h’t gÁ rÂi Th´i Æıng tµn ph∏
Rıng giµ rıng trŒ Ph∂i trÂng c©y Æ∑
C©y to c©y nh· Ng®n dflng lÚ kia
Ch∆t ÆÒ m‰i n¨i ß≠a nguÂn n≠Ìc v“
Rıng m†t Æi rÂi C¯u ng≠Íi c¯u vÀt.

38 Rıng Xanh

«n mÈt hfln Æ∂o xinh Æãp kia, n¨i lµn n≠Ìc
G trong xanh vµ nh˜ng tia næng †m ∏p ÆÔa vui
vÌi s„ng bi”n, c„ mÈt khu rıng di÷u k˙ vÌi ÆÒ c∏c
loµi c∏, t´m, trai, m˘c vÌi nh˜ng h◊nh d∏ng, mµu
sæc r˘c rÏ vµ c∂ nh˜ng sinh vÀt bä t› x›u tÙ tÀp vui
ch¨i. N¨i †y lµ Rπn san h´.
MÈt ngµy kia, c„ cÀu bä lµng chµi ra kh¨i cÔng
C©u chuy÷n v“ San h´
cha. H‰ dıng chi’c thuy“n Æ∏nh c∏ vµ l∆n xuËng
khu rıng k˙ di÷u †y Æ” t◊m bæt nh˜ng chÛ t´m hÔm.
Khi b¨i qua rπn san h´, h‰ chÓt nghe c„ ti’ng r™n
khe khœ. Hai cha con cÔng dıng lπi vµ nh◊n xung
quanh. Chºng c„ ai c∂, chÿ th†y nh˜ng Ƶn c∏ thoæt
Æung Æ≠a nhà nhã. “Chºng lœ lµ ti’ng cÒa san h´?”,
»n thoæt hi÷n vµ nh˜ng nh∏nh san h´ m·ng manh
cÀu bä ngh‹.
- San h´ ¨i, bπn lµm sao th’?
- T´i Æau qu∏
- Th’ ai lµm bπn Æau?
- Ch›nh lµ con ng≠Íi Ɔy - San h´ buÂn r«u tr∂
Rıng Xanh
Trang C©u lπc bÈ
lÍi - Ng≠Íi ta bŒ ch©n tay chÛng t´i Æ” b∏n, näm
nh˜ng chi’c neo thuy“n vµo chÛng t´i vµ lµm h·ng
nhµ cÒa chÛng t´i. Nh˜ng ng≠Íi Æ∏nh c∏ th◊ dÔng
ch†t nÊ vµ ch†t ÆÈc ph∏ hÒy gia Æ◊nh chÛng t´i, cfln
khi trÍi m≠a th◊ c„ bao nhi™u ch†t th∂i tı Ɔt li“n ÆÊ
ra bi”n lµm chÛng t´i kh´ng th” thÎ Æ≠Óc. H‰ hµng
nhµ chÛng t´i c¯ g«y y’u vµ ch’t d«n ch’t mfln. C∏c
ßÁ V©n Nguy÷t - Nguy‘n Hoµng Long
D˘ ∏n b∂o tÂn bi”n - FFI
bπn c∏, t´m cÚng Æang ph∂i chfiu nh≠ vÀy Ɔy.
CÀu bä vµ ng≠Íi cha s˜ng lπi. H‰ ch≠a kfip n„i g◊
th◊ san h´ Æ∑ ti’p lÍi:
- Xin Æıng lµm Æau chÛng t´i n˜a! ChÛng t´i c„
›ch cho con ng≠Íi vµ ÆÈng vÀt tr™n Æ∂o nµy mµ.
Nghe xong, hai cha con cÀu bä r†t buÂn. Sau buÊi
Æ∏nh c∏ Æ„, h‰ bµn nhau vµ quy’t Æfinh sœ kh´ng bao
giÍ xuËng bæt t´m c∏ vµ lµm hπi c∏c rπn san h´ n˜a.
Khi v“ lµng, hai cha con h‰ cfln k” lπi c©u chuy÷n
nµy cho d©n lµng nghe Æ” m‰i ng≠Íi cÔng b∂o v÷ khu
rıng k˙ di÷u d≠Ìi bi”n. Cfln bπn, bπn cÚng sœ g„p
ph«n b∂o v÷ rπn san h´ xinh Æãp ch¯?
39
 Trang C©u lπc bÈ
πo nµy, C∏ c„c con kh´ng cfln th›ch tung Nho∏y mÈt c∏i, anh ta tr≠Ín qua bÙi c· voi bi’n Æi

D t®ng b¨i lÈi vÌi m†y chÛ R´ phi hµng x„m

n˜a. N„ ›t nghfich h¨n vµ trÎ n™n tr«m t≠.
B‰n R´ phi l†y lµm lπ læm nh≠ng h·i m∑i mµ C∏ c„c
ra mÈt lÛc mÌi Æfinh th«n lπi “ChuÈt? H◊nh nh≠ anh
Æ©u m†t Æ” C∏ c„c con tr¨ lπi ven bÍ. N„ ngÌ ng≠Íi

†y b∂o ph∂i ®n chuÈt. ˇi, kh´ng, con chuÈt to th’ c¨

con v…n chºng n„i chºng rªng, chÛng Ƶnh l∂ng Æi mµ. V∂ lπi m◊nh chÿ th›ch ®n b‰n s©u b‰, nflng n‰c

Chuy÷n chÛ C∏ c„c Tam ß∂o

ch¨i chÁ kh∏c. MÈt h´m, C∏ c„c con h·i mã: vµ c∏ con th´i”. C¯ ngh‹ Æ’n bµi h‰c Æ«u ti™n ph∂i
- Mã ¨i, mã cho con Æi h‰c nhä, con muËn sau nµy ®n thfit mÈt con chuÈt to ÆÔng lµ n„ lπi sÎn h’t c∂ gai

- Sao con lπi ngh‹ vÀy? CuÈc sËng cÒa chÛng ta Î nhÌ Æ’n mã: “GiÍ nµy mã Æang lµm g◊ nhÿ? Chæc lµ
Æ≠Óc Æi khæp n¨i c¨. Ëc. N„ bæt Æ«u b®n kho®n v“ chuy÷n Æi h‰c vµ chÓt

mã mong m◊nh læm”. N„ Æang m∂i ngh‹ th◊ nh◊n th†y

Æ©y kh´ng tËt sao?
- Nh≠ng n’u ph∂i sËng m∑i Î Æ©y th◊ ch∏n læm.
mÈt chÛ Træm c·. ChÛ ta Æang lÎn vÎn quanh mÈt
Sau mÈt hÂi thuy’t phÙc, C∏ c„c con Æ≠Óc mã
bÛi h◊nh trfln, tr™n c„ cæm mÈt ›t l∏ c· thÿnh tho∂ng
ÆÂng ˝. N„ h®m hÎ b¨i sang nhµ b∏c Tr™ xin h‰c.
lπi rung rinh ÆÈng ÆÀy. N„ g‰i giÀt gi‰ng:
Nh◊n th†y n„, b∏c ta b‹u m´i:
- Nµy, muËn ch’t µ?
- Ta chÿ dπy b‰n c∏ con th´i, cfln ch∏u ∏...
Træm c· giÀt n∂y m◊nh, li“n lÔi lπi.
- Ch∏u th◊ sao h∂ b∏c?
- H∂?
- Nh◊n da ch∏u k◊a, chºng giËng b‰n c∏ chÛng ta
- Mã tÌ b∂o Ɔy lµ mÂi nhˆ Æ” con ng≠Íi bæt
t› nµo c∂, s«n sÔi c¯ nh≠ da c„c †y. Ch∏u ph∂i sang

“Chæc lµ b∏c †y ghät m◊nh n™n mÌi Æ»y sang nhµ

chÛng ta Ɔy. L«n sau bπn ph∂i c»n thÀn nhä.
nhµ th«y C„c mµ h‰c.

th«y C„c. B∏c †y vËn k˛ th«y C„c tı x≠a mµ”. C∏

Træm c· mıng qu∏, c¯ rËi r›t c∂m ¨n n„. Hai Ưa
chµo tπm bi÷t rÂi mµ Træm c· cfln h·i vÌi theo:
- Bπn t™n lµ g◊ th’?
c„c Ƶnh l› nh› chµo b∏c Tr™ rÂi b¨i Æ’n lÌp h‰c cÒa - TÌ lµ C∏ c„c Tam ß∂o. Th´i, tÌ ph∂i v“ Æ©y kŒo
th«y C„c Î bÙi khoai n≠Ìc ƪng T©y. B‰n ‘nh ≠¨ng, mã tÌ mong.

“Vui qu∏”, c∏ c„c con th›ch ch›. N„ lπi g«n chÁ th«y Æ≠Óc mÈt vi÷c tËt. N„ hµo h¯ng b¨i nhanh v“ nhµ
’ch c©y, nh∏i bän Æang thi nhau Èp oπp Ɖc bµi. Sau lÛc †y, C∏ c„c con th†y vui læm v◊ n„ Æ∑ lµm
C„c. Gi‰ng th«y C„c ´n tÂn: Æ” g∆p mã. N„ ngh‹, mã ch›nh lµ c´ gi∏o tËt nh†t
- Ch∏u ham h‰c th’ lµ tËt nh≠ng ch∏u h·i ch≠a mµ n„ c«n h‰c.
ÆÛng chÁ rÂi. Ch∏u lµ h‰ hµng bfl s∏t th◊ n™n Æ’n

“C„ mÁi vi÷c xin h‰c sao mµ kh„ th’ nhÿ?”, n„ bæt
h‰c Î nhµ cÀu Ræn mÌi ph∂i.

Æ«u th†y n∂n. Nh≠ng c¯ ngh‹ Æ’n ≠Ìc m¨ Æ≠Óc Æi

khæp n¨i lµ lflng quy’t t©m lπi t®ng l™n. H·i
th®m m∑i, cuËi cÔng n„ cÚng t◊m Æ≠Óc Æ’n
chÁ anh Ræn. LÛc †y, anh Ræn Æang væt
vŒo ph¨i m◊nh tr™n cµnh sung. Anh ta nh◊n
n„ tı Æ«u Æ’n Æu´i, gÙc g∆c c∏i Æ«u:
- ß≠Óc, chÛ em h·i ÆÛng chÁ rÂi Ɔy.
Bæt Æ«u lu´n nhä.
Anh Ræn qu®ng m◊nh mÈt c∏i,
trong nh∏y mæt Æ∑ Î ngay tr≠Ìc m∆t
c∏ c„c con.
- H‰c g◊ th◊ h‰c, tr≠Ìc ti™n ph∂i h‰c
ki’m ®n c∏i Æ∑. Nµy, Î g«n Æ©y c„
mÈt b‰n chuÈt mÌi Æ’n Ɔy, theo ta
nhä - anh Ræn th◊ thµo, h†p h∏y con mæt bä t›.
C∏ c„c Tam ß∂o: loµi bfl s∏t Æ∆c h˜u cÒa V≠Ín quËc gia Tam ß∂o.
2
40 Rıng Xanh
 Trang C©u lπc bÈ

S˘ t›ch v“ bÈ l´ng
cÒa ba chÛ gµ l´i lam
VÚ Minh Ph≠¨ng
TÊ ch¯c B∂o tÂn chim QuËc t’

§ng m∆t trÍi l„ ra mÿm c≠Íi vÌi

mu´n loµi sau mÈt tu«n m≠a rflng
r∑. D∂i rıng nhi÷t ÆÌi mi“n Trung
choµng tÿnh dÀy chµo Æ„n ngµy
mÌi. M†y chfi Chµo mµo h„t l›u lo
g‰i bπn Æi ch¨i. Cfln c∏c anh Chim
s©u t›u t›t bÀn rÈn ki’m ®n. B∏c
Kh≠Ìu mÎ Æ«u b∂n nhπc rıng nh≠
th≠Íng l÷ trong ti’ng suËi Ƶn r„c
r∏ch.
Anh em nhµ Gµ l´i lam cÚng
bfi ´ng m∆t trÍi Æ∏nh th¯c. Lµ anh
em sinh ba n™n chÛng giËng nhau
nh≠ ÆÛc, Æ“u c„ bÈ l´ng mµu xanh
lam, Æ´i gi«y Æ· vµ da m∆t cÚng ˆng Æ· nh≠ Æang x†u hÊ. ß’n b∏c G‚ ki’n Î ngay cπnh nhµ vµ c´ gi∏o
Hoπ mi cÚng cfln nh«m.
Nh≠ th≠Íng ngµy, mã cÒa c∏c chÛ Gµ l´i lam ph∂i Æi lµm tı sÌm. Ba anh em ph©n chia vi÷c nhµ vµ h‰c

- “MÈt ngµy thÀt tuy÷t vÍi! Tπi sao chÛng ta kh´ng vœ mÈt b¯c tranh v“ khu rıng nhi÷t ÆÌi mi“n Trung qu™
bµi.

- “\, hay Ɔy”, hai cÀu em h≠Îng ¯ng ngay.

m◊nh Æ” t∆ng th«y c´ nhÿ. Ngµy nhµ gi∏o cÚng sæp Æ’n rÂi.” - anh c∂ thËt l™n.

Kh´ng ai b∂o ai, ba anh em t›u t›t chu»n bfi gi∏ vœ. Anh c∂ ch‰n c∂nh, anh hai pha mµu, em Ût cÔng hai
chÛ S„c mÌi Æ’n ch¨i cÚng l®ng x®ng chπy theo phÙ giÛp. Gi∏ vœ Æ≠Óc Æ∆t Î tr≠Ìc cˆa nhµ b∏c G‚ ki’n v◊
n¨i nµy c„ khung c∂nh thÀt n™n th¨, vıa c„ suËi ch∂y hi“n hoµ lπi vıa c„ nhi“u hoa thu hÛt c∏c chÛ Ong

- “M†y chfi Chµo mµo c„ bÈ l´ng Æãp lµm sao! ¶Ìc g◊ m◊nh c„ bÈ l´ng nh≠ th’ nhÿ!” em Ût l¨ Æ∑ng n„i
Æ’n t◊m mÀt. Anh c∂ ch®m chÛ Æ≠a tıng nät bÛt thÀt c»n thÀn, khu rıng d«n d«n hi÷n l™n theo nät vœ.

- “C„ kh„ g◊ Æ©u, anh c„ th” bi’n Æi“u ≠Ìc cÒa em thµnh hi÷n th˘c ngay b©y giÍ”. N„i Æoπn, anh hai
vÌi anh hai.

li“n c«m c©y bÛt vœ t´ l™n l´ng mµo mµu xanh lam cÒa em m◊nh. Chÿ mÈt nho∏ng, l´ng mµo Æ∑ chuy”n
sang mµu træng thÀt Æãp. Th†y vÀy, chÛ cÚng t˘ t´ cho m◊nh bÈ mµo træng giËng em. Hai anh em soi h◊nh

- “N’u t´ c∂ l´ng Æu´i mµu træng sœ Æãp h¨n Ɔy.”, c∏c chÛ S„c nhÀn xät. Chi“u em Ût, anh hai lπi ngÂi
cÒa m◊nh trong dflng suËi vµ c∂m th†y r†t hµi lflng.

tÿ mÿ t´ tıng chi’c l´ng Æu´i mµu træng cho em. Nh≠ng chºng may, vıa xong chi’c l´ng th¯ t≠ th◊ h’t m†t
s¨n. Th’ lµ bÈ l´ng Æu´i cÒa chÛ em Ût chÿ c„ bËn chi’c l´ng mµu træng, cfln nh˜ng chi’c kh∏c v…n lµ mµu
xanh lam. Hai anh em cfln t«n ng«n m∑i v◊ ti’c.
B†y giÍ, ´ng m∆t trÍi Æ∑ l™n Æ’n Æÿnh Æ«u. Anh c∂ hoµn thµnh xong b¯c tranh, v≠¨n vai s∂ng kho∏i. Khi
quay sang Æfinh khoe vÌi hai em, chÛ chÓt ngÏ ngµng nh◊n th†y c∏c em c„ mµu l´ng mÌi thÀt ngÈ. T†t c∂

kh∏c nhau. H‰ Æ∆t cho ba anh em ba c∏i t™n lµ “Gµ l´i lam mµo Æen”, “Gµ l´i lam mµo træng” vµ “Gµ
nh◊n nhau vµ cÔng bÀt c≠Íi. Tı Æ„, m‰i ng≠Íi kh´ng cfln nh«m ba anh em n˜a v◊ mµu l´ng cÒa chÛng Æ∑

l´i lam Æu´i træng”.

Rıng Xanh 41
 Trang C©u lπc bÈ

C∏i gi∏ ph∂i tr∂ BÔi Thanh Ng‰c, LÌp 8B,

THCS PhÛ Lai, Y™n Thu˚, Hoµ b◊nh
Gia Æ◊nh t´i sËng Î mÈt b∂n nh· d≠Ìi ch©n
nÛi. Ngµy ngµy, sau giÍ h‰c, t´i th≠Íng Æi th∂
tr©u Î thung lÚng nh· g«n nhµ. MÈt h´m, vıa
Æfinh dæt tr©u Æi th◊ chÛ Hoµ b™n hµng x„m
sang ch¨i. ChÛ h·i t´i:
- BË c„ nhµ kh´ng ch∏u?
- Dπ kh´ng, bË ch∏u ra ngoµi Hµ NÈi
th®m c´ Mai rÂi π.
- Th’ µ? Mµ ch∏u Æang Æfinh th∂ tr©u
Ɔy µ, nghe ng≠Íi ta n„i trong thung mÌi
xu†t hi÷n mÈt con thÛ to r†t hung d˜. Ch∏u
b∂o c∏c bπn Æıng Æi vµo Æ„ n˜a, kŒo n„ bæt
c∂ ng≠Íi l…n tr©u Ɔy.
- ThÀt th’ h∂ chÛ? - T´i trfln mæt l™n
h·i.
- Ch¯ sao! Th’ n™n chÛ mÌi ph∂i sang Æ©y d∆n ch∏u ngay.
ChÛ Hoµ ra v“ lµ t´i chπy ngay sang nhµ Hi“n vµ Hi’u k” cho chÛng n„ nghe. Hai Ưa cÚng r†t sÓ vµ
c∂ b‰n kh´ng d∏m Æi th∂ tr©u n˜a.
M†y h´m sau, th†y m‰i ng≠Íi vµo trong thung lÚng r†t Æ´ng, t´i chπy theo xem th◊ th†y chÛ Hoµ
cÔng m†y ng≠Íi n˜a Æang bfi c∏c chÛ ki”m l©m gi˜ v◊ xŒ gÁ tr∏i phäp. T´i t¯c giÀn v´ cÔng v◊ chÛ Hoµ
Æ∑ bfia ra chuy÷n c„ thÛ d˜ Æ” kh´ng ai d∏m vµo thung lÚng cho d‘ ®n trÈm gÁ. V◊ vi phπm l«n Æ«u n™n
chÛ Hoµ Æ≠Óc tha, chÿ bfi c∂nh c∏o vµ phπt nhã.

cÔng rÛt kinh nghi÷m. ChÛ †y trÓn mæt l™n b∂o: “Mµy d∏m doπ tao Ɔy µ?”. T´i t¯c qu∏, lµm sao mµ chÛ
H´m sau g∆p lπi chÛ, t´i n„i sœ vi’t mÈt bµi b∏o v“ tÈi lÁi cÒa chÛ gˆi cho Rıng Xanh Æ” m‰i ng≠Íi

†y lπi ngoan cË Æ’n th’ c¨ ch¯? MÈt tu«n sau, t´i Æ≠Óc tin chÛ Hoµ Æ∑ bfi bæt giam v◊ t∏i phπm ph∏
rıng. Hy v‰ng chÛ †y sœ suy ngh‹ lπi vµ tÿnh ngÈ v◊ nh˜ng g◊ chÛ †y Æ∑ lµm hπi cho thi™n nhi™n.

Mµu xanh mi“n Ɔt qu™ em

Qu™ em xanh ng∏t mÈt mµu
C„ rıng ngÀp m∆n Æãp giµu bao la
S´ng HÂng chÎ n∆ng phÔ sa
BÂi l™n m∂nh Ɔt m≠Ót mµ tËt t≠¨i
MÔa Æ´ng chim Æ’n rÓp trÍi
Sang xu©n hoa nÎ, ong mÍi Æ„n Æ≠a
Rıng hà lµm dfiu næng tr≠a
Ng‰t mi“n Ɔt h¯a nh≠ vıa hÂi sinh
ßãp thay Giao Thu˚ qu™ m◊nh
Rıng xanh, bi”n bπc lung linh Ɔt trÍi
S©n chim, b∑i vπng, bÍi bÍi...
M´i tr≠Íng sπch Æãp cho ng≠Íi ni“m vui
Bπn v“ Giao Thu˚ qu™ t´i
Th®m RAMSAR chºng muËn rÍi ch©n Æi
Phπm V®n CËc
LÌp 7D, THCS Giao Xu©n, Giao ThÒy, Nam ßfinh
42 Rıng Xanh
 Trang C©u lπc bÈ

Ng≠Íi mã cÒa lÛa

Tr«n Quy’t Thæng
LÌp 7D, THCS H≠ng Trπch, BË Trπch, Qu∂ng B◊nh

V“ qu™ t´i bπn sœ nh◊n th†y nh˜ng c∏nh ÆÂng xanh r◊, t≠¨i m∏t vµ nh˜ng con Æ≠Íng Ɔt sπch sœ. ß„
lµ nhÍ mÈt ph«n c´ng lao cÒa bµ T≠. T´i n„i th’ c„ vŒ k˙ lπ nh≠ng Æ„ lµ chuy÷n c„ thÀt. C¯ mÁi buÊi
chi“u, ng≠Íi ta lπi th†y b„ng bµ
T≠ vÌi Æ´i quang g∏nh nh†p nh´
tr™n ÆÂng ruÈng. ChËc chËc bµ
lπi cÛi gÀp ng≠Íi nh∆t c∏i g◊ Æ„.
Th◊ ra bµ Æang nh∆t c∏c chai l‰
thu˚ tinh vµ r∏c Æem ra b∑i Ɔt
b· hoang Æ” ch´n. Bi’t vi÷c lµm
cÒa bµ c„ ›ch nh≠ng ai cÚng ngπi
n™n kh´ng tham gia, chÿ c„ ´ng
D≠¨ng, chÂng bµ, lu´n nhi÷t t◊nh
Òng hÈ. §ng cfln giÛp bµ ph©n
loπi r∏c vµ ÆÀp nh· thu˚ tinh
tr≠Ìc khi ch´n.
ô qu™ t´i ch≠a c„ nhµ m∏y xˆ
l˝ r∏c th∂i n™n vi÷c lµm cÒa ´ng
bµ Æ∑ g„p ph«n kh´ng nh· b∂o
v÷ m´i tr≠Íng vµ c∂nh quan. B‰n
trŒ con chÛng t´i c∂m phÙc ´ng bµ læm n™n v…n th≠Íng b∂o nhau Æıng v¯t r∏c bıa b∑i ra ng‚ x„m.
H◊nh ∂nh bµ T≠ vÌi Æ´i quang g∏nh nh†p nh´ tr™n ÆÂng Æ∑ trÎ n™n th©n thuÈc vÌi chÛng t´i t˘ khi nµo.

Chuy÷n h Ba B” ßÂng Thfi BÍi

X„m B∂n Eng, Xu©n Lπc
ChÓ ßÂn, Bæc Kπn.
Ba c´ g∏i Æãp †y
ßÛng lµ con nhµ trÍi.
Da c´ nµo cÚng træng D®m b∂y l«n Ng‰c Hoµng
Mæt c´ nµo cÚng hi“n Sai s¯ th«n xuËng dÁ
M´i c´ nµo cÚng thæm Nh≠ng v◊ bän duy™n rıng
M∏ c´ nµo cÚng hÂng. Ch∂ c´ nµo v“ n˜a.

Ch∏n sËng c∂nh thi™n Æ◊nh T¯c th◊ trÍi nÊi Æo∏
XuËng tr«n t◊m chÁ Î Bi’n c∏c c´ thµnh hÂ
ß’n Æ©y lµ th∏ng Gi™ng Ba h chung dflng c∂
N≠¨ng vıa bän ch©n mπ. NËi tr®m nŒo b’n bÍ.

C∏c c´ thµnh g∏i b∂n L™n Ba B” b©y giÍ

MÔa xu©n hÈi LÂng tÂng Bπn sœ khæc hi”u r‚
Tung qu∂ cfln sang bπn Chuy÷n c∏ch Æ©y ngµn n®m
ß´i m∏ xinh ng≠Óng ngÔng. V…n cfln trong h≠¨ng c·.

Rıng Xanh 43
 Trang C©u lπc bÈ

B≠u thi’p hoa vµ l∏ Nh„m trπi thi™n nhi™n “Rıng lµ bπn”

Chi hÈi b∂o tÂn thi™n nhi™n Hu’

C„ r†t nhi“u loµi c©y c· xung quanh mµ ngµy th≠Íng chÛng ta kh´ng
m†y Æ” ˝ cÚng c„ th” lµm n™n nh˜ng Æi“u thÛ vfi. Bªng Æ´i bµn tay khäo
läo vµ tr› t≠Îng t≠Óng cÒa m◊nh, bπn c„ th” dÔng chÛng Æ” tπo n™n nh˜ng
chi’c b≠u thi’p Æ∏ng y™u t∆ng bπn bà ho∆c bµy tr™n gi∏ s∏ch. C∏ch lµm
thÀt ƨn gi∂n vµ ai cÚng c„ th” th˘c hi÷n Æ≠Óc:

Chu»n bfi :
- Hoa vµ l∏ c©y nhi“u loπi vÌi k›ch cÏ, h◊nh dπng
vµ mµu sæc kh∏c nhau
- MÈt ›t b∏o cÚ
- Hai t†m gÁ dÔng Æ” äp, vÀt n∆ng
- Gi†y b◊a træng ho∆c mµu Æ” lµm n“n.
- Käo, keo d›nh vµ bÛt mµu.

C∏ch lµm :
- Hoa vµ l∏ c©y sau khi h∏i Æ” mÈt lÛc cho dfiu Æi. VÌi nh˜ng loπi
hoa to vµ c„ nhi“u lÌp c∏nh nh≠ hoa hÂng, chÿ n™n äp tıng c∏nh
rÍi mµ kh´ng äp c∂ b´ng.
- L†y b∏o cÚ, c¯ Æ∆t mÈt lÌp b∏o rÂi Æ’n mÈt lÌp hoa ho∆c l∏.
ChÛ ˝ kh´ng Æ” cho c∏c phi’n l∏ ho∆c c∏nh hoa bfi gÀp ho∆c
d›nh vµo nhau, lÛc gÏ ra d‘ bfi r∏ch.
- DÔng hai t†m gÁ kãp b™n ngoµi rÂi ÆÃ vÀt n∆ng l™n tr™n. N’u
k›ch th≠Ìc hoa, l∏ nh· vµ sË
l≠Óng ›t th◊ c„ th” äp trong mÈt
cuËn s∏ch.
- ßem ph¨i næng hµng
ngµy cho Æ’n khi hoa,
l∏ kh´.
- Sæp x’p chÛng thµnh
c∏c h◊nh con vÀt, ÆÂ
dÔng, c©y tr∏i... tr™n
gi†y n“n. C„ th”
dÔng käo sˆa
h◊nh cho Æãp
h¨n. Khi th†y
vıa ˝ th◊ dÔng keo Æ”
d›nh lπi.
- DÔng bÛt mµu Æi”m th™m hoπ
ti’t cho b¯c tranh sinh ÆÈng.

H∑y thˆ xem bπn c„ th” s∏ng tπo Æ≠Óc bao nhi™u chi’c b≠u thi’p tı hoa vµ l∏ kh´ nhä.
ChÛc c∏c bπn thµnh c´ng!

44 Rıng Xanh
 Vui c≠Íi

n Chim: £, t™ gi∏c, vÈi g◊ mµ cÀu chπy nh≠ ma ÆuÊi th’?

T™ gi∏c: Chπy mau. Ng≠Íi ta käo nhau vµo ph∏ rıng x©y
nhµ kia k◊a.
Chim: Th’ chπy Æi Æ©u b©y giÍ?
T™ gi∏c: CÚng chºng bi’t n˜a.
Chim: §i dµo, h‰ lµm nhµ Î Æ©y th◊ chÛng m◊nh ra thµnh
phË Î, lo g◊.
(S≠u t«m)

n N„ng »m
TÛ: Nµy Nam, cÀu ngh‹ g◊ mµ Æ®m chi™u th’?
Nam: Ho∏ ra ƨn gi∂n thÀt, chÿ c«n n„ng »m lµ Æ≠Óc.
TÛ (tfl mfl): Nh≠ng cÀu n„i v“ c∏i g◊ mÌi Æ≠Óc ch¯?
Nam: Bµi rıng nhi÷t ÆÌi †y, c´ gi∏o b∂o c©y rıng ph∏t n Trong ti’t h‰c v“ m´i tr≠Íng:
tri”n tËt v◊ Î Æ„ n„ng »m. - Em h∑y n™u t™n mÈt loµi c©y Î gia
TÛ: Th◊ sao nµo? Æ◊nh chÛng ta c„ nguÂn gËc tı rıng?
Nam: Th’ mµ bË tÌ ph∂i tËn bao nhi™u ti“n thuËc ch˜a h„i - Th≠a c´, c©y cÈt lim trÂng Î gi˜a
Æ«u. TÌ sœ truy“n cho bË tÌ b› quy’t nµy: chÿ c«n gi˜ Æ«u nhµ em c„ nguÂn gËc tı rıng C∏t
n„ng »m lµ t„c sœ tËt ngay. Ti™n π.
TÛ: ˇi! - C´ vµ c∂ lÌp!!!
(S≠u t«m) (S≠u t«m)

n - ßË cÀu, Thu˚ Tinh c„ bao giÍ thæng S¨n Tinh kh´ng?

- Kh´ng, bÎi v◊ nÛi th◊ bao giÍ chºng cao h¨n n≠Ìc.
- Th’ khi n≠Ìc bËc h¨i thµnh m©y vµ m≠a ÆÊ xuËng lµm lÎ
nÛi th◊ sao?
- \ nhÿ.
(S≠u t«m)

n ß≠Íng cÔng
MÈt con mÃo ÆuÊi theo mÈt con chuÈt. ß’n chÁ cËng n≠Ìc
bÁng chuÈt dıng lπi. Th†y lπ mÃo ngÌ ra, h·i: Sao lπi c„
n Gi„ sÓ t≠Íng chuy÷n lπ ÆÍi th’ nhÿ?
T≠Íng sÓ chuÈt ChuÈt: T´i thµ ch’t d≠Ìi tay anh cfln h¨n ph∂i ch’t ngπt
ChuÈt sÓ mÃo d≠Ìi c∏i cËng n≠Ìc ´ nhi‘m †y.
MÃo sÓ ai nhÿ? MÃo!!!.
- MÙ chÒ qu∏n ti”u hÊ L™ Thfi Ngh‹a(PÔ M∏t) st
(S≠u t«m)

Rıng Xanh 45
 Trfl ch¨i

C∏c bπn Æ∑ Æ≠Óc lµm quen vÌi

r†t nhi“u loµi ÆÈng th˘c vÀt cÒa c∏c vÔng Ɔt ngÀp
n≠Ìc. VÀy h∑y thˆ tµi th´ng th∏i cÒa m◊nh bªng
c∏ch nËi ph«n th´ng tin v“ tıng loµi tÌi
h◊nh ∂nh cÒa chÛng nhä.

4.Hπt
B‰ cπp n≠Ìc giËng cÒa loµi c©y
3.Loµi nµy n∂y m«m vµ ph∏t
c©y nµy c„ c∏c r‘ cÒ tri”n thµnh c©y con
Æ” d˘ tr˜ ch†t dinh ngay tr™n c©y mã.
d≠Ïng.

MÃo c∏ 1.
2. N„ lµ
CÀu †y r†t mÈt loµi L≠¨n
th›ch Æ«m m◊nh trong c´n trÔng
bÔn n≠Ìc. C∏c Æ«m l«y »m n≠Ìc. Khi
≠Ìt lµ Æfia Æi”m k’t bπn l˝ bfi qu†y rËi, n„ th≠Íng 8.Chfi ta
t≠Îng cÒa cÀu †y. l∆n xuËng Æ∏y vµ nªm thuÈc h‰ mÃo
S’u Æ«u Æ· y™n gi∂ lµm chi’c nh≠ng th≠Íng
l∏ rÙng. sËng ven c∏c s´ng
suËi, ao Æ«m
Trai
v◊ th¯c ®n ≠a
7.CÀu th›ch cÒa chfi
ta r†t c«n m…n l‰c ta lµ c∏, t´m,
c∏c c∆n v»n trong n≠Ìc cua, Ëc.
lµm th¯c ®n. MÁi ngµy
cÀu ta c„ th” l‰c
kho∂ng 12 l›t n≠Ìc. T´m
C©y sen

5.Bπn †y c„
c∏i Æ«u mµu Æ· r†t 9.Anh chµng nµy
6.Anh ta c„ th” ÆÀu tr™n Æ∆c tr≠ng. N’u muËn lÌn l™n qua
cµnh c©y hµng giÍ li“n. V◊ th’, lµm quen vÌi bπn †y th◊ nhi“u l«n lÈt
c∏c chÛ c∏ chÒ quan nÊi l™n h∑y Æ’n VQG Trµm Chim x∏c.
m∆t n≠Ìc kh„ c„ th” vµo mÔa kh´ nhä.
tho∏t kh·i chi’c m·
nh‰n nh≠ l≠Ïi
ki’m cÒa
anh ta. 10.Chºng
m†y khi b∏c ta rÍi
kh·i ng´i nhµ n¨i Æ∏y
bÔn. Énh s∏ng m∆t trÍi
lµm b∏c ta kh´ng mÎ
Æ≠Óc mæt ra. B„i c∏
T™ gi∏c
C©y Æ≠Ìc

46 Rıng Xanh
 Truy÷n tranh

M„n quµ sinh nhÀt

Truy÷n: Nguy‘n Di÷u Hoa. LÌp 6C, THCS thfi tr†n Nµ Hang, Tuy™n Quang
Tranh: BÔi Tr‰ng D≠
1. Ti‘n c∏c bπn ra v“ rÂi, Ng©n hÂi hÈp mÎ nh˜ng g„i qÔa mıng
sinh nhÀt ra xem.

¤! Toµn lµ nh˜ng m„n ÆÂ ch¨i ngÈ ngh‹nh.

Lπi c„ c∂ b®ng nhπc mµ m◊nh
y™u th›ch!

2. C«m hÈp quµ cuËi cÔng l™n

ngæm, Ng©n bÀt c≠Íi mÈt m◊nh v◊ n„
Æ≠Óc b‰c bªng gi†y b∏o.

3. Ng©n hÂi hÈp mÎ hÈp quµ ra... vµ v´ cÔng ngπc nhi™n v◊ ...con g†u b´ng mµ Ng©n Æ∑ v¯t Æi
m„n quµ ch›nh lµ... tı tu«n tr≠Ìc v◊ n„ bfi chuÈt cæn
r∏ch vµ gi©y
m˘c lem
nhem.

4. Nh≠ng b©y giÍ

n„ Æ∑ Æ≠Óc gi∆t Ng©n
sπch sœ vµ chÁ vÈi
r∏ch Æ≠Óc v∏ lπi mÎ
r†t khäo bªng ra:
mi’ng v∂i hoa
h◊nh tr∏i tim.
BÁng tı tay
chÛ g†u r¨i
ra m∂nh gi†y
g†p t≠.

Rıng Xanh 47
 Truy÷n tranh
6. Th◊ ra Æ„ ch›nh lµ Long bπn h‰c cÔng lÌp. 7. T˘ d≠ng
Ng©n c∂m
th†y x†u hÊ
vµ ©n hÀn v◊
l«n nµo c„
kŒng r∏c Ng©n
cÚng cË t◊nh
5. Ng©n ÆÊ r∏c muÈn.
bµng
hoµng
nhÌ lπi...

8. Th’ lµ xong c«n g◊ ph∂i ÆÛng 9. Xe r∏c chÿ c∏ch c„ vµi b≠Ìc
giÍ cho r∏ch vi÷c. sao ch∏u kh´ng Æ’n ÆÊ?

ˇi dµo! H‰ ®n l≠¨ng Æ”
Æi nh∆t r∏c mµ bµ.

10. Cµng ngh‹ Ng©n cµng

th†y kh´ng chÿ c„ lÁi vÌi
ri™ng Long mµ cfln c„ lÁi
vÌi t†t c∂ nh˜ng ng≠Íi
lao c´ng quät r∏c vµ c∂m
th†y m◊nh cfln thi’u ˝
th¯c b∂o v÷ m´i tr≠Íng.
Ng©n c„ c∂m gi∏c c∆p
mæt ng≠Íi lao c´ng h´m
n‰ v…n cfln nh◊n Ng©n
Æ«y tr∏ch m„c.

48 Rıng Xanh
 Truy÷n tranh

12. Ng©n Æ’n b™n

xe r∏c

11. Chi“u h´m sau

13. C´ ¨i! Ng≠Íi quät r∏c cÔng c´ tu«n tr≠Ìc... 14. Tu«n tr≠Ìc bπn Long
Ä! Ch∏u Æfinh h·i bπn lµm cÔng c´ lµ v◊ mã
Long, con c´ cÀu †y Ëm n™n cÀu †y
Nhung ph∂i xin Æ≠Óc Æi thay.
kh´ng? M†y h´m nay th◊ mã
con nhµ cÀu †y bÀn rÂi .

15. Chi’c xe r∏c xa rÂi mµ Ng©n v…n nh◊n theo

d∏ng ng≠Íi lao c´ng Æang gfl l≠ng Æ»y xe.

Rıng Xanh 49
 CÔng xem vµ suy ng…m
K˙ tr≠Ìc

nh˜ng ˝ ki’n kh∏c nhau cho mÙc “CÔng xem vµ suy

Rıng Xanh Æ∑ nhÀn Æ≠Óc r†t nhi“u lÍi b◊nh vÌi

ng…m” sË tr≠Ìc. C∏c em h∑y cÔng tham kh∂o:

“Nh˜ng c∏nh rıng xanh ch›nh lµ t†m b◊nh phong

b∂o v÷ mÔa mµng vµ cuÈc sËng. N’u mÈt ngµy kia
t†m b◊nh phong bfi ph∏ Æi th◊ lÚ lÙt sœ trµn v“ vµ

th◊ qu∏ muÈn rÂi! ”

cuËn tr´i t†t c∂. ß’n lÛc Æ„ m‰i ng≠Íi mÌi hi”u ra

Phπm Thfi Thanh Dung

LÌp 9A4, THCS Y™n Trfi, Y™n Thu˚, Hfla B◊nh

“...Hπn h∏n käo dµi bao khÊ c˘c

LÚ cuËn tr´i Æi c∂ x„m lµng
T†t c∂ h∑y cÔng dıng tay lπi
Ph∏ rıng nµo kh∏c ch∆t tay ta”
BÔi Mai Lan
LÌp 9A, Tr≠Íng THCS ¢n Ngh‹a, Lπc S¨n, Hfla B◊nh

Ph«n th≠Îng cÒa Rıng Xanh dµnh cho c∏c bπn sau:
1. ßinh Hoµng H≠¨ng NÙ (9A, THCS ßµ Vfi, Nµ Hang, Tuy™n Quang), 2.BÔi Thfi Huy“n (9A THCS ¢n Ngh‹a, Lπc S¨n,
Hfla B◊nh), 3.BÔi Mai Lan (9A Tr≠Íng THCS ¢n Ngh‹a, Lπc S¨n, Hfla B◊nh), 4.Phπm Thfi Thanh Dung (9A4, THCS
Y™n Trfi, Y™n Thu˚, Hfla B◊nh), 5.BÔi Thfi Thu Ph≠¨ng (9A1, THCS Y™n Trfi, Y™n Thu˚, Hfla B◊nh).

K˙ nµy
MÍi c∏c em tham gia vi’t lÍi b◊nh cho b¯c tranh d≠Ìi Æ©y
vµ nhÌ gˆi v“ Æfia chÿ Rıng Xanh tr≠Ìc ngµy 15/11/2003 nhä.

50 Rıng Xanh
 HÈp th≠ - Gi∂i Æ∏p
Ph«n th≠Îng k˙ tr≠Ìc
Rıng Xanh xin trao ph«n th≠Îng cho c∏c bπn c„ t™n d≠Ìi Æ©y vÌi ph«n tr∂ lÍi
xu†t sæc cho nh˜ng c©u h·i v“ Rıng nhi÷t ÆÌi trong sË tr≠Ìc:
1. BÔi V®n Th∏i, lÌp 10A2, THPT ßπi ßÂng, Lπc S¨n, Hoµ B◊nh
2. BÔi Thfi H≠Íng, lÌp 10A1, THPT ßπi ßÂng, Lπc S¨n, Hoµ B◊nh
3. ßinh Thfi Ph≠¨ng, lÌp 8A, THCS CÛc Ph≠¨ng, Ninh B◊nh
4. BÔi V®n Quy“n, X„m Gfl ChÔa Nπi, T©n M¸, Lπc S¨n, Hoµ B◊nh

lt
l lt
l lt
l lt
l lt
l lt
l

© u h·i k˙ nµy
C 1. ߆t ngÀp n≠Ìc
mang lπi nh˜ng lÓi ›ch g◊
cho thi™n nhi™n vµ con ng≠Íi?
2. ChÛng ta c«n lµm g◊ Æ” sˆ
dÙng b“n v˜ng Ɔt ngÀp n≠Ìc?
3. H∑y k” mÈt c©u chuy÷n ho∆c vi’t
l™n nh˜ng suy ngh‹ v“ c∏c vÔng
Ɔt ngÀp n≠Ìc mµ em bi’t.

ChÒ Æ“ k˙ tÌi:
Loµi g†u
HÈp th≠ Loµi g†u to lÌn r†t kho∏i kh»u
m„n mÀt ong vµ ngÒ suËt c∂
mÔa Æ´ng. Em cfln bi’t nh˜ng
B≠Ìc vµo n®m h‰c mÌi,
g◊ v“ chÛng? ô Vi÷t Nam c„
Rıng Xanh chÛc c∏c em Æπt
bao nhi™u loµi g†u vµ chÛng c„
Æ≠Óc thÀt nhi“u Æi”m tËt vµ
vai trfl g◊ trong thi™n nhi™n?
mong c∏c em ngµy cµng
ChÛng ta ph∂i lµm th’ nµo Æ”
t›ch c˘c tham gia vµo c∏c
b∂o v÷ cuÈc sËng cÒa c∏c loµi
hoπt ÆÈng b∂o v÷ m´i tr≠Íng.
g†u tr≠Ìc r†t nhi“u mËi Æe doπ
NhÌ Æıng qu™n s∏ng t∏c th¨, truy÷n vµ ghi lπi nh˜ng
hi÷n nay? H∑y vi’t th≠ Æ„ng
c∂m xÛc cÒa em v“ thi™n nhi™n, m´i tr≠Íng vµ gˆi v“
g„p nh˜ng hi”u bi’t cÒa m◊nh
cho Rıng Xanh nhä:
cho Rıng Xanh nhä. ChÛng ta
Rıng Xanh sœ cÔng nhau kh∏m ph∏ v“ loµi
Hflm th≠ 222 g†u trong sË tÌi.
B≠u Æi÷n Hµ NÈi

Rıng Xanh 51

í N G BÉC
P H
N ræn g◊, tr≠Ìc h’t h∑y b◊nh t‹nh bÎi
V°
AL§,
1. Lµm th’ nµo Æ” ph©n bi÷t
Æ≠Óc rÔa Æ˘c vµ rÔa c∏i? RÔa
sinh s∂n vµo mÔa nµo? Tπi sao
rÔa kh´ng ÆŒ con mµ lπi ÆŒ
tr¯ng?
BÔi Thfi M¸. LÌp 7B lªn ÆŒ con, cfln lπi c∏c loµi bfl
THCS Y™n Nghi÷p, Hoµ B◊nh s∏t Æ“u ÆŒ tr¯ng.
B∏c CV: B∏c Æ∑ h·i m†y cÙ
rÔa g«n nhµ. C∏c cÙ b∂o rªng
vÌi mÈt sË loµi th◊ c∏ch ph©n bi÷t
con trai hay con g∏i lµ d˘a vµo
Æu´i vµ y’m. C∏c anh chµng rÔa
th≠Íng c„ Æu´i dµi vµ to h¨n
ho∆c ph«n y’m th≠Íng l‚m s©u
h¨n c∏c chfi rÔa.
MÔa sinh s∂n cÒa nhµ rÔa th◊
tu˙ tıng loµi nh≠ng th≠Íng lµ
52
C¡
Y
VØN
...
vµo lÛc thÍi ti’t †m ∏p. RÔa
thuÈc nh„m bfl s∏t, ÆŒ tr¯ng vµ
vÔi vµo Ɔt ho∆c c∏t. Tr¯ng c∏c
loµi bfl s∏t Æ≠Óc thÙ tinh b™n
trong c¨ th”. Trı mÈt sË ›t loµi
ræn vµ mÈt sË anh em nhµ thªn
2. Lµm th’ nµo Æ” bi’t Æ≠Óc
bfi ræn ÆÈc cæn? N’u bfi ræn ÆÈc
trong rıng cæn th◊ ph∂i lµm
th’ nµo? C„ loµi c©y nµo trong
rıng gi∂i Æ≠Óc ræn ÆÈc cæn
kh´ng?
Tr«n Thfi Ph≠¨ng Thu˝
LÌp 8C, THCS Y™n Quang
Ninh B◊nh
B∏c CV: Eo ´i, mÌi Ɖc qua
c©u h·i b∏c Æ∑ rÔng m◊nh rÂi.
Nh◊n d†u r®ng Æ” lπi tr™n v’t cæn
cÚng c„ th” bi’t Æ≠Óc Æ„ lµ ræn
ÆÈc hay ræn kh´ng ÆÈc. N’u lµ
ræn ÆÈc, tr™n chÁ da bfi cæn c„
mÈt ho∆c hai lÁ nh·. Cfln n’u lµ
ræn kh´ng ÆÈc cæn th◊ chÿ c„ hai
hµng v’t r®ng nh· li ti. Khi ng≠Íi
bfi ræn ÆÈc cæn, v’t th≠¨ng
V®n phflng B∏c C«y vªn
th≠Íng bfi s≠ng t†y, Æau ÆÌn d˜
dÈi ho∆c c∂m th†y ch„ng m∆t, v∑
m h´i vµ kh„ thÎ.
Khi bfi ræn cæn, b†t k” lµ loπi
h«u h’t c∏c loµi ræn Æ“u kh´ng
c„ n‰c ÆÈc vµ thÀm ch› c∏c loµi
ræn ÆÈc kh´ng ph∂i bao giÍ cÚng
ti’t n‰c ÆÈc khi cæn. CË gæng ghi
nhÌ Æ∆c Æi”m Æ” bi’t Æ≠Óc loµi
ræn nµo cæn. V’t th≠¨ng c«n
Æ≠Óc rˆa bªng n≠Ìc sπch Æ”
tr∏nh nhi‘m trÔng. Sau Æ„ c«n
ng®n n‰c ÆÈc Æi vµo c∏c bÈ phÀn
kh∏c cÒa c¨ th” bªng c∏ch buÈc
hai Æ«u v’t th≠¨ng bªng d©y
chun ho∆c d©y v∂i xä ra tı qu«n
∏o. Kh´ng n™n buÈc qu∏ ch∆t d‘
g©y hoπi tˆ ph«n v’t th≠¨ng. CË
Æfinh chÁ c„ v’t th≠¨ng bªng
thanh nãp. Sau khi s¨ c¯u xong,
c«n nhanh ch„ng Æ≠a ng≠Íi bfi
ræn cæn Æ’n ngay trπm x∏ ho∆c
b÷nh vi÷n Æ” c†p c¯u. N™n c‚ng
ho∆c d◊u ng≠Íi bfi ræn cæn (n’u c„
tri÷u ch¯ng n∆ng) ho∆c Æi tı tı,
kh´ng n™n chπy lµm n‰c ÆÈc ph∏t
t∏n nhanh h¨n.
Trong d©n gian c„ l≠u truy“n
nhi“u bµi thuËc l∏ c©y ch˜a ræn
cæn. Tuy nhi™n, trong tr≠Íng hÓp
bfi ræn ÆÈc cæn, n™n nhanh ch„ng
Æ≠a ng≠Íi bfi ræn cæn ra kh·i
rıng, Æ’n trπm x∏ ho∆c b÷nh
vi÷n Æ” c„ bi÷n ph∏p xˆ l˝ kfip
thÍi. N’u nh≠ Æi t◊m l∏ c©y Æ”
ch˜a th◊ Æ’n khi t◊m Æ≠Óc thuËc
ng≠Íi ta Æ∑ ...
Rıng Xanh

3. Tπi sao con Æom Æ„m lπi
ph∏t s∏ng?
ßinh Cao S¨n
LÌp 9A1,THCS Y™n Trfi
Y™n ThÒy, Hfla B◊nh
B∏c CV: Khi mÔa hà ƒn, vµo
ÆÈ chÀp tËi, tıng Ƶn Æom Æ„m
lÀp loà khæp Æ≠Íng lµng ng‚
Æ„m “thæp ÆÃn” Æ” lµm g◊ nhÿ?
x„m tr´ng thÀt vui mæt. ßom
ß” th†y Æ≠Íng ch®ng? Kh´ng,
“Æ∏nh t›n hi÷u” Æ” t◊m bπn t◊nh.
Æ©y ch›nh lµ c∏ch Æom Æ„m
MÈt mÙc Æ›ch n˜a lµ Æ” c∏c loµi
chim ®n Æ™m kh´ng ®n chÛng.
Tuy nhi™n, nh˜ng Æi“u tr™n Æ’n
nay v…n chÿ lµ gi∂ thuy’t vµ c∏c
nhµ khoa h‰c v…n ch≠a bi’t chæc
chæn lµ ∏nh s∏ng nµy c„ c«n thi’t
cho Æom Æ„m hay kh´ng. Nguy™n trong hang?
nh©n s©u xa cÒa vi÷c ph∏t s∏ng c„
th” lµ k’t qu∂ cÒa mÈt qu∏ tr◊nh
ph∂n ¯ng ho∏ h‰c nµo Ɔy di‘n ra
trong c¨ th” Æom Æ„m.
4. Tπi sao voi kh´ng c„ tay lµ n¨i kh´ r∏o, †m cÛng, vµ kh∏
mµ chi’c vfli cÒa chÛng v…n l†y an toµn kh´ng chÿ cho g†u mµ c∂
th¯c ®n Æ≠Óc?
BÔi Thfi V©n
ßÈi 6, x„m HÊ, Ng‰c L≠¨ng
Y™n Thu˚, Hoµ B◊nh
B∏c CV: Voi v·i vfli voi. C∏i
vfli Æi tr≠Ìc. B∏c voi to lÌn k“nh
cµng vÌi c∏i vfli dµi ngoΩng
Rıng Xanh
tr´ng thÀt buÂn c≠Íi. Tuy nhi™n, 6. Tπi sao c©y sung kh´ng ra
tÊ ti™n nhµ voi kh´ng ph∂i ngay hoa mµ v…n c„ qu∂?
lÛc Æ«u Æ∑ c„ c∏i vfli dµi nh≠
vÀy, th©n h◊nh cÚng kh´ng to Æ’n
th’. Do m´i tr≠Íng sËng thay ÆÊi
n™n th©n h◊nh voi to lÌn d«n, bËn
ch©n th◊ nh≠ bËn c∏i cÈt trÙ. V◊
th’, kho∂ng c∏ch gi˜a mi÷ng vµ
m∆t Ɔt cµng ngµy cµng xa, mµ
voi th◊ ®n c· n™n n„ r†t kh„ l†y
th¯c ®n. Qua qu∏ tr◊nh th›ch
nghi l©u dµi, m´i tr™n cÒa voi
d«n d«n dµi ra, c∏i mÚi cÚng dµi
ra nËt Æ” l†y th¯c ®n vµ nh∆t c∏c
ÆÂ vÀt. N’u kh´ng th◊ b∏c voi
nhµ m◊nh mÁi khi muËn ®n lπi
ph∂i nªm xuËng - nh≠ th’ thÀt
chºng giËng ai c∂.
5. Tπi sao loµi g†u sËng
BÔi Thfi Ki“u Trang
LÌp 6A3, THCS Ng‰c L≠¨ng A
Y™n Thu˚, Hoµ B◊nh.
B∏c CV: N≠Ìc ta c„ hai loµi
g†u lµ g†u ch„ vµ g†u ng˘a. G†u
ch„ th≠Íng sËng tr™n c©y, lµm
nhµ vµ ngÒ tr™n nh˜ng chπc c©y.
Cfln g†u ng˘a th◊ th≠Íng ngÒ
trong hËc c©y, hang vµ hËc Æ∏.
C∂ hai loµi g†u nµy Æ“u c„ th„i
quen ki’m ®n v“ Æ™m, cfln ban
ngµy chÒ y’u lµ ngÒ kh◊. G†u
ng˘a ngÒ trong hang v◊ theo b∏c,
vÌi th©n h◊nh Ùc fich nh≠ th’ th◊
c„ lœ hang hËc lµ ng´i nhµ vıa
v∆n nh†t, lπi kh´ng m†t c´ng x©y
nhµ lµm g◊ cho m÷t. Hang cÚng
nhi“u loµi kh∏c n˜a.
V®n phflng B∏c C«y vªn
BÔi Thfi Ph≠Óng
LÌp 8, THCS Thπch L©m
Thπch Thµnh, Thanh H„a
B∏c CV: Th˘c ra, qu∂ sung
mµu xanh mµ c∏c ch∏u th≠Íng
th†y ch›nh lµ Æ’ cÒa hoa sung
Ɔy. Nh˜ng hoa sung nh· li ti
nªm Î b™n trong cfln Æ’ hoa bao
b‰c b™n ngoµi. N’u tinh mæt
ch∏u sœ nh◊n th†y tr™n Æ’ hoa
c„ mÈt lÁ r†t bä Æ” c´n trÔng c„
th” chui vµo thÙ ph†n cho hoa.
Khi hoa Æ≠Óc thÙ ph†n, Æ’ hoa
mÌi trÎ thµnh qu∂ sung th˘c s˘
(thÀt ra lµ nhi“u qu∂ nªm trong
mÈt khËi).
Loµi c´n trÔng thÙ ph†n cho
hoa sung cÚng r†t Æ∆c bi÷t. ߆y
lµ mÈt loµi ong bä t˝ tão. Con
ong Æ˘c sËng suËt cuÈc ÆÍi cÒa
n„ trong qu∂ sung cho Æ’n khi
g∆p Æ≠Óc con ong c∏i, giao phËi
xong vµ ch’t. Sau Æ„ ong c∏i sœ
bay tÌi c∏c qu∂ sung gi∂ kh∏c vµ
ÆŒ tr≠ng. NhÍ qu∏ tr◊nh nµy mµ
ong Æ∑ mang ph†n tı hoa nµy
sang hoa kh∏c. Cfln tr¯ng ong
ph∏t tri”n thµnh †u trÔng vµ
sËng nhÍ vµo c∏c ch†t dinh
d≠Ïng c„ sΩn trong qu∂ sung cho
Æ’n khi tr≠Îng thµnh.
53
 Gi∂i Æ∏p

Trang 5:

1. ßÛng 5. ßÛng
2. ßÛng 6. ßÛng
3. ßÛng 7. ßÛng
4. Sai 8. Sai

Trang 6:

Con ng≠Íi c„ nhÀn n®ng l≠Óng tı t∂o vµ th˘c vÀt phÔ du nh≠ng kh´ng nhÀn tr˘c ti’p mµ nhÀn
gi∏n ti’p th´ng qua c∏c sinh vÀt ti™u thÙ trung gian.

Trang 7:

Sinh vÀt s∂n xu†t: th˘c vÀt phÔ du, t∂o

Sinh vÀt ti™u thÙ bÀc 1: ÆÈng vÀt phÔ du, †u trÔng chuÂn chuÂn, trai, Ëc
Sinh vÀt ti™u thÙ bÀc hai: t´m, c∏, ’ch
Sinh vÀt ti™u thÙ bÀc 3: ræn, khÿ, r∏i c∏, mÃo c∏
Sinh vÀt ti™u thÙ cao nh†t: Æπi bµng

Trang 15:

ß„ lµ th˘c vÀt phÔ du

Trang 44:

6. B„i c∏
1. B‰ cπp n≠Ìc

7. Trai
2. T™ gi∏c

8. MÃo c∏
3. C©y sen

9. T´m
4. C©y Æ≠Ìc

10. L≠¨n
5. S’u Æ«u Æ·

54 Rıng Xanh
 Th´ng tin
R\NG XANH - ߃T NGÜP N¶õC
C„ sˆ dÙng t≠ li÷u cÒa mÈt sË b∏o vµ tπp ch› kh∏c

Ban bi™n soπn ßÁ H∂i Linh

Trfinh L™ Nguy™n
VÚ Thfi Quy™n
Trfinh Qu˙nh Ng‰c
Nguy‘n Thfi Mai
Nguy‘n Danh Chi’n
ß∆ng Minh Hµ
Douglas Hendrie

CË v†n khoa h‰c PGS.TS. Phπm NhÀt

GS. Phan Nguy™n HÂng

Hoπ s¸ BÔi Tr‰ng D≠

Phπm Tu†n Ki“n
VÚ Kim Ng©n

CÈng t∏c vi™n

• Ch≠¨ng tr◊nh n©ng cao nhÀn th¯c b∂o tÂn CÛc Ph≠¨ng (VQG CÛc Ph≠¨ng)
• Jack Tordoff, VÚ Minh Ph≠¨ng (TÊ ch¯c b∂o tÂn chim quËc t’ tπi ß´ng D≠¨ng)
• Trung t©m DLST & GDMT V≠Ín quËc gia C∏t Ti™n
• D˘ ∏n PARC Nµ Hang
• N´ng Thfi Thu˚ (D˘ ∏n PARC Ba B”)
• Nguy‘n Thfi Vi÷t Hµ (D˘ ∏n n©ng cao nhÀn th¯c b∂o tÂn VQG Phong Nha - KŒ Bµng)
• V®n ߯c Chung (Chi hÈi b∂o tÂn thi™n nhi™n Hu’)
• Hoµng Lan H≠¨ng (D˘ ∏n GD nhÀn th¯c b∂o tÂn Æa dπng sinh h‰c B∏i Tˆ Long - Frontier)
• Nguy‘n Minh Hªng (D˘ ∏n b∂o tÂn Hoµng Li™n - FFI)
• ßÀu Phi TÛ (D˘ ∏n L©m nghi÷p x∑ hÈi vµ B∂o tÂn Thi™n nhi™n tÿnh Ngh÷ An - SFNC)
• Nguy‘n Xu©n Vinh (D˘ ∏n U Minh Th≠Óng - CARE Vi÷t Nam)
• Nguy‘n Vi’t C∏ch (VQG Xu©n Thu˚)
• ßÁ V©n Nguy÷t, Nguy‘n Hoµng Long (Ch≠¨ng tr◊nh b∂o tÂn bi”n - FFI)
• Tr«n C˘ (VQG Tam ß∂o)
• C©u lπc bÈ M´i tr≠Íng Xanh (Lµng trŒ SOS Hµ NÈi)
• Tr«n ß◊nh Hu÷ (VQG C´n ß∂o)
• PhÔng Xu©n Trµ (Tr≠Íng THCS Th®ng Long, Hµ NÈi)

B◊a 1: Tranh vœ cÒa c∏c em h‰c sinh Nam ßfinh trong cuËn “S∏ch tranh v“ rıng ngÀp m∆n” cÒa
Ban nghi™n c¯u h÷ sinh th∏i rıng ngÀp m∆n (2002).

Nhµ xu†t b∂n Giao Th´ng VÀn T∂i

Gi†y phäp xu†t b∂n sË...cÒa CÙc xu†t b∂n ngµy ...
Thi’t k’ & In tπi C´ng ty Qu∂ng c∏o ≥ T≠Îng
Tel: 8.464832 - Fax: 8.464838 - Mobile: 0913 225959
Rıng Xanh 55
Trung t©m Gi∏o dÙc Thi™n nhi™n
Nh˜ng †n ph»m Rıng xanh Æ≠Óc ENV x©y d˘ng vµ
ph©n ph∏t cho c∏c ch≠¨ng tr◊nh gi∏o dÙc m´i
tr≠Íng tπi c∏c V≠Ín QuËc gia vµ Khu B∂o tÂn tr™n
khæp Vi÷t Nam. Rıng xanh sË Æ∆c bi÷t nµy Æ≠Óc
ph∏t hµnh vÌi s˘ hÓp t∏c cÒa D˘ ∏n Sinh th∏i vµ
B∂o tÂn rÔa (TCEP) vµ s˘ hÁ trÓ cÒa V≠Ín thÛ
Melbourne vµ Qu¸ b∂o v÷ ÆÈng vÀt hoang d∑ M¸
(WWF-US).

TCEP Æ≠Óc thµnh lÀp n®m 1998 nhªm Æ∏p ¯ng

nh˜ng y™u c«u c†p b∏ch v“ b∂o v÷ c∏c loµi rÔa
cπn vµ rÔa n≠Ìc ng‰t b∂n Æfia cÒa Vi÷t Nam Æang bfi
Æe doπ bÎi nπn bu´n b∏n ÆÈng vÀt hoang d∑ vµ
m†t m´i tr≠Íng sËng.

TCEP Æang hÓp t∏c vÌi ch›nh quy“n trong n≠Ìc vµ

trong khu v˘c, c∏c vi÷n vµ c∏c tÊ ch¯c nhªm b∂o
v÷ rÔa Vi÷t Nam Æ≠Óc tËt h¨n vµ x©y d˘ng mËi
quan t©m l©u dµi cÒa qu«n chÛng ÆËi vÌi vi÷c b∂o
tÂn rÔa cπn vµ rÔa n≠Ìc ng‰t.

Trung t©m Gi∏o dÙc Thi™n nhi™n Æ≠Óc thµnh lÀp

n®m 2001, chuy™n s©u v“ tÀp hu†n cho nh˜ng
ng≠Íi lµm c´ng t∏c gi∏o dÙc m´i tr≠Íng, th˘c hi÷n
c∏c ch≠¨ng tr◊nh gi∏o dÙc nhªm n©ng cao nhÀn
th¯c vµ hi”u bi’t v“ m´i tr≠Íng vµ vi÷c c«n thi’t
ph∂i b∂o v÷ thi™n nhi™n vµ ÆÈng vÀt hoang d∑ tπi
Vi÷t Nam.
ßfia chÿ li™n h÷:
Hflm th≠ 222, B≠u Æi÷n Hµ NÈi
ßi÷n thoπi: 04 8561759
Email: env@fpt.vn

Trung t©m Gi∏o dÙc Thi™n nhi™n