C∏c em th©n m’n!

Loµi ng≠Íi chÛng ta tı r†t xa x≠a Æ∑ bi’t tÀp trung b™n c∏c dflng
s´ng, n¨i thuÀn ti÷n cho giao th´ng vµ sinh hoπt, tı Æ„ mµ h◊nh thµnh
n™n nh˜ng Æ´ thfi Æ«u ti™n tr™n tr∏i Ɔt. Qua bao th®ng tr«m cÒa lfich
sˆ, bªng kh∂ n®ng lao ÆÈng s∏ng tπo kh´ng ngıng cÒa m◊nh, loµi
ng≠Íi ngµy cµng tπo ra nhi“u Æ´ thfi tr™n khæp th’ giÌi. C∏c Æ´ thfi
mang Æ’n cuÈc sËng vÀt ch†t sung tÛc vµ tπo nhi“u c¨ hÈi mÌi Æ” con
ng≠Íi h‰c tÀp vµ v≠¨n l™n h¨n b†t c¯ mÈt n¨i nµo kh∏c. Ch›nh v◊ vÀy,
Æ´ thfi c„ s¯c hÛt v´ cÔng mπnh mœ vµ trÎ thµnh bi”u t≠Óng cÒa n“n
v®n minh nh©n loπi.
• n≠Ìc ta, c∏c Æ´ thfi Æang trong qu∏ tr◊nh chuy”n m◊nh Æ” hoµ nhÀp
vÌi th’ giÌi. S˘ mÎ rÈng vµ ph∏t tri”n cÒa c∏c Æ´ thfi Æ∑ g„p ph«n r†t
lÌn vµo n“n kinh t’ vµ giÛp c∂i thi÷n cuÈc sËng cho m‰i ng≠Íi.
Song, n’u læng nghe, c∏c em sœ th†y hÂi chu´ng c∂nh b∏o v“ ´ nhi‘m
m´i tr≠Íng Î c∏c Æ´ thfi Æang ngµy cµng ÆÊ dÂn dÀp. ß„ lµ nh˜ng hÂi
chu´ng b∏o ÆÈng v“ t◊nh trπng ch†t th∂i trµn lan, nh˜ng thµnh phË
Æ«y kh„i bÙi vµ nh˜ng dflng s´ng Æang ch’t. VÀy, chÛng ta ph∂i lµm
g◊ Æ” gi˜ g◊n c∏c Æ´ thfi xanh, sπch, Æãp?
C∏c em h∑y t◊m hi”u Rıng Xanh sË 22 v“ m´i tr≠Íng Æ´ thfi nhä. Hºn
lµ sœ c„ r†t nhi“u vi÷c mµ chÛng m◊nh ph∂i bæt tay ngay tı b©y giÍ Æ”
g„p ph«n x©y d˘ng n™n thµnh phË t≠¨ng lai cÒa chÛng m◊nh Ɔy.

1
Rıng Xanh
 M|C
L|C
Trang
Tin t¯c! Tin t¯c... 3
ß´ thfi lµ g◊? 4
H÷ sinh th∏i nh©n tπo 6
N„ng b·ng n≠Ìc Æ´ thfi 8
Nh˜ng ti’ng k™u c¯u 10
V◊ sao kh´ng kh› bfi ´ nhi‘m? 13
KŒ thÔ cÒa s¯c kh·e 14
G„c vui v“ ´ nhi‘m kh´ng kh› 15
Thµnh mËi lo chung 16
G◊n gi˜ l∏ phÊi xanh 18
Nhi“u nh≠... r∏c 19
Xˆ l˝ r∏c thÀt kh´ng d‘ 21
Bi’n r∏c thµnh tµi nguy™n 22
Ph≠¨ng ph∏p 5T 23
G„c chuy™n gia 25
CÔng suy ngh‹ 27
Th’ giÌi ÆÈng vÀt: Bfl rıng 28
Th’ giÌi th˘c vÀt: BÃo hoa d©u 29
V≠Ín quËc gia cÒa em: Tam ß∂o 30
Ti’ng n„i tı cÈng ÆÂng: Lµng Tri“u KhÛc 32
C∏c ch≠¨ng tr◊nh gi∏o dÙc m´i tr≠Íng 33
S¯ gi∂ Rıng Xanh: MÈt l«n xuËng phË 34
Trang c©u lπc bÈ 37
G≠¨ng s∏ng m´i tr≠Íng 43
Rıng Xanh c≠Íi 45
CÔng xem vµ Suy ng…m 46
HÈp th≠ - Gi∂i Æ∏p 47
V®n phflng B∏c C«y Vªn 50

2
Rıng Xanh
 Th´ng tin

Tin t¯c! Tin t¯c...

MÈt c∏ nh©n t˘ nguy÷n chuy”n giao khÿ cho v≠Ín thÛ
ß«u th∏ng 7/2005, b∏c Nguy‘n V®n B´n, trÛ tπi quÀn Ng´ Quy“n, H∂i Phflng Æ∑
chuy”n giao hai chÛ khÿ m∆t Æ· cho V≠Ín thÛ Hµ NÈi. Hai chÛ khÿ nµy do mÈt ng≠Íi
h‰c sinh cÚ t∆ng b∏c. M∆c dÔ nhi“u ng≠Íi Æ∑ gπ mua hai chÛ khÿ nh≠ng b∏c Æ“u
tı chËi vµ cuËi cÔng Æ∑ quy’t Æfinh t∆ng lπi cho V≠Ín thÛ Hµ NÈi Æ” Æ∂m b∂o cho
chÛng Æ≠Óc nu´i d≠Ïng vµ b∂o v÷ an toµn.
Theo C´ng An Nh©n D©n, sË 240, 12/7/2005

Xe m∏y th©n thi÷n vÌi m´i tr≠Íng

Ngµy 1/3/2005, tÀp Æoµn Honda vµ C´ng ty
Honda Vi÷t Nam Æ∑ cho ra mæt hai dflng xe
m∏y c´ng ngh÷ cao vµ th©n thi÷n vÌi m´i
tr≠Íng. Loπi xe th¯ nh†t c„ t™n lµ Fuel Cell,
chπy bªng pin nhi™n li÷u hiÆr´ vµ chÿ th∂i
ra h¨i n≠Ìc. Loπi xe th¯ hai t™n lµ Hybrid,
chπy bªng Æi÷n vµ x®ng. Xe nµy vıa ti’t
ki÷m nhi™n li÷u tÌi 1,6 l«n vµ lπi vıa
gi∂m Æ≠Óc l≠Óng kh› th∂i ra m´i
tr≠Íng.
Theo Nh©n D©n sË 18105, 28/2/2005; Mπng B∏o Hµ NÈi
MÌi, 1/3/2005

H÷ thËng phfl
fln
ng thÒ t˘ nhi™n d‰c bÍ bi”n bfi ph∏ hu˚
C∏c hoπt ÆÈng ph∏t tri”n kinh t’ cÒa con ng≠Íi Æang g©y ra mÈt loπt c∏c hÀu
qu∂ n∆ng n“ ÆËi vÌi m´i tr≠Íng ven bi”n cÒa n≠Ìc ta. Nhi“u vÔng Ɔt ngÀp n≠Ìc
Î c∏c vÔng cˆa s´ng, ven bi”n Æ∑ bfi khai th∏c qu∏ m¯c vµ kh´ng kfip phÙc hÂi. T›nh
ri™ng rıng ngÀp m∆n Î n≠Ìc ta, di÷n t›ch hi÷n chÿ cfln kho∂ng mÈt nˆa so vÌi
tr≠Ìc n®m 1945.
Tı Bæc vµo Nam Æ∑ c„ kho∂ng 400 km bÍ bi”n bfi x„i lÎ, nhi“u n¨i Ɔt Æang bfi
hoang mπc ho∏ tr™n di÷n rÈng. Nh˜ng hi÷n t≠Óng nµy Æang hu˚ hoπi d«n h÷ thËng
phflng thÒ t˘ nhi™n ven bi”n n≠Ìc ta tr≠Ìc c∏c th∂m hoπ tı thi™n nhi™n.
Theo Ti“n Phong, sË 31, 14/2/2005

N’u bπn ph∏t hi÷n th†y ÆÈng, th˘c vÀt hoang d∑ Æ∑ bfi vÀn chuy”n, bu´n b∏n
ho∆c tµng tr˜, h∑y b∏o cho Chi cÙc Ki”m l©m Æfia ph≠¨ng ho∆c li™n lπc vÌi
Trung t©m Gi∏o dÙc Thi™n nhi™n:
* ßi÷n thoπi: (04) 775 4850 (tı 8h s∏ng Æ’n 5h chi“u, th¯ 2 Æ’n th¯ 6 hµng tu«n).
Sau giÍ lµm vi÷c, xin h∑y Æ” lπi lÍi nhæn cÔng vÌi sË Æi÷n thoπi, chÛng t´i sœ li™n
lπc lπi trong thÍi gian sÌm nh†t.
@
* Email: hotline thiennhien.org

3
Rıng Xanh
 th fi lµ g ◊?
ß ´ ß´ thfi lµ n¨i d©n c≠ Æ´ng ÆÛc
Lµ trung t©m bu´n b∏n vµ c„ th” c∂ s∂n xu†t c´ng nghi÷p.

Lµ c∏c thµnh phË, thfi x∑ vµ thfi tr†n

• Æ„ c„ c∏c c´ng tr◊nh c´ng cÈng nh≠ v≠Ín hoa,
c´ng vi™n Æ” m‰i ng≠Íi nghÿ ng¨i, th≠ gi∑n sau
nh˜ng giÍ lµm vi÷c c®ng thºng.

4
 Th´ng tin

Bπn c„ bi’t?
v N≠Ìc ta hi÷n c„ h¨n 650 Æ´ thfi. MÈt trong nh˜ng ti™u ch› Æ” mÈt Æfia ph≠¨ng trÎ
thµnh Æ´ thfi lµ ph∂i c„ sË d©n tr™n 4 ngh◊n ng≠Íi.
v Theo c∏c nhµ khoa h‰c, Æ´ thfi Æ«u ti™n cÒa Vi÷t Nam lµ CÊ Loa, h◊nh thµnh vµo
kho∂ng th’ k˚ th¯ 3 tr≠Ìc c´ng nguy™n, thÍi k˙ vua An D≠¨ng V≠¨ng.
v Thµnh phË H Ch› Minh lµ Æ´ thfi lÌn nh†t c∂ n≠Ìc vÌi h¨n 5,7 tri÷u d©n. ß©y lµ
mÈt thµnh phË trŒ. Tuy chÿ mÌi h¨n 300 tuÊi nh≠ng Æ∑ trÎ thµnh n¨i d…n Æ«u c∂ n≠Ìc
v“ ph∏t tri”n kinh t’, c´ng nghi÷p, th≠¨ng mπi.
v D©n sË c∏c Æ´ thfi
hi÷n nay chi’m kho∂ng
1/4 d©n sË cÒa c∂ n≠Ìc.
T˚ l÷ nµy sœ v…n ti’p tÙc
t®ng l™n trong thÍi gian
tÌi.

5
 H÷ sinh th∏i
nh©n tπo
ChÛng ta Æ∑ Æ≠Óc bi’t nhi“u v“ c∏c h÷ sinh th∏i t˘ nhi™n nh≠ rıng nhi÷t ÆÌi,
rπn san h´, Æ«m l«y nh≠ng c∏c em Æ∑ bao giÍ ngh‹ rªng Æ´ thfi lµ mÈt ki”u h÷ sinh
th∏i ch≠a?
Th˘c t’, c∏c Æ´ thfi cÚng ch›nh lµ nh˜ng h÷ sinh th∏i Ɔy v◊ Î Æ„ con ng≠Íi, c∏c
sinh vÀt kh∏c vµ c∏c Æi“u ki÷n t˘ nhi™n nh≠ ∏nh s∏ng, n≠Ìc, kh´ng kh› lu´n lu´n
t∏c ÆÈng qua lπi vÌi nhau. Trong h÷ sinh th∏i Æ´ thfi, con ng≠Íi lµ sinh vÀt chÒ y’u
vµ c„ th” lµm ∂nh h≠Îng Æ’n toµn bÈ h÷ sinh th∏i.

6
 Th´ng tin

C∏c Æ´ thfi cµng ph∏t tri”n cµng sˆ dÙng nhi“u tµi nguy™n thi™n nhi™n, ÆÂng thÍi
tπo ra cµng nhi“u ch†t th∂i. Hi÷n nay, l≠Óng ch†t th∂i Î c∏c Æ´ thfi Æ∑ v≠Ót qu∏ kh∂
n®ng t˘ xˆ l˝ cÒa ch›nh c∏c Æ´ thfi Æ„ d…n tÌi ´ nhi‘m m´i tr≠Íng. ßi“u nµy kh∏c
bi÷t hoµn toµn vÌi c∏c h÷ sinh th∏i t˘ nhi™n n¨i mµ c∏c ch†t th∂i
nh≠ l∏ rÙng, th©n c©y, ph©n vµ x∏c ÆÈng vÀt Æ≠Óc c∏c vi sinh vÀt
ph©n hu˚, sau Æ„ Æ≠Óc sˆ dÙng lπi cho qu∏ tr◊nh hoπt ÆÈng
cÒa h÷ sinh th∏i.

§ nhi‘m n≠Ìc, ´ nhi‘m kh´ng kh› vµ ch†t

th∂i ræn lµ ba v†n Æ“ m´i tr≠Íng lÌn mµ
h«u h’t c∏c Æ´ thfi Æang ph∂i ÆËi m∆t

7
 N„ng b·ng
n ≠ Ì c Æ ´ t h fi

8

N≠Ìc cung c†p cho c∏c Æ´ thfi hi÷n nay
Æ≠Óc l†y tı c∏c nguÂn t˘ nhi™n nh≠ s´ng,
h vµ c∏c mπch n≠Ìc ng«m. Th´ng
th≠Íng, chÛng Æ≠Óc xˆ l˝ tπi c∏c nhµ m∏y
tr≠Ìc khi d…n Æ’n n¨i ti™u thÙ. Tuy Æ≠Óc
khai th∏c tı t˘ nhi™n nh≠ng n≠Ìc sπch
cho c∏c Æ´ thfi lu´n lu´n khan hi’m. Cho
Æ’n nay, mÌi c„ kho∂ng 1/2 sË d©n Æ´ thfi
Æ≠Óc sˆ dÙng n≠Ìc sπch.
Th´ng tin
B™n cπnh Æ„, c∏c Æ´ thfi cÚng g∆p
kh„ kh®n trong v†n Æ“ gi∂i quy’t
n≠Ìc th∂i. H«u h’t nguÂn n≠Ìc th∂i
qua h÷ thËng cËng r∑nh trong Æ´ thfi
cuËi cÔng Æ“u ÆÊ v“ c∏c k™nh,
m≠¨ng, s´ng, h mµ kh´ng Æ≠Óc xˆ
l˝ ÆÛng quy tr◊nh. N≠Ìc th∂i Æ´ thfi
Æang trÎ thµnh mÈt nguÂn g©y ´
nhi‘m n≠Ìc nghi™m tr‰ng.
 Th´ng tin

Nh˜ng ti’ng K™u c¯u

N≠Ìc b“ m∆t: Than ´i, m‰i n¨i
Æ“u... b»n!
H«u h’t c∏c dflng s´ng, k™nh, m≠¨ng vµ
h n≠Ìc trong Æ´ thfi Æ“u trÎ thµnh n¨i
ch¯a n≠Ìc th∂i. N≠Ìc th∂i tı nhi“u
nguÂn kh∏c nhau nh≠ nhµ m∏y, b÷nh
vi÷n, b” b¨i, c∏c hÈ gia Æ◊nh, nhµ hµng vµ
c∂ n≠Ìc m≠a cuËn theo c∏c loπi r∏c vµ
Ɔt c∏t Æ“u ÆÊ v“ Æ©y.

ß≠Íng phË: Nh˜ng dfl

fln
ng s´ng b†t Ææc d‹
Vµo mÔa m≠a, nhi“u Æ´ thfi th≠Íng bfi ngÀp trong n≠Ìc khi’n Æ≠Íng phË trÎ thµnh
nh˜ng dflng s´ng. MÈt trong nh˜ng nguy™n nh©n g©y ra ngÀp Ûng tπi Æ´ thfi lµ do
con ng≠Íi Æ∑ san l†p c∏c ao, h ch¯a n≠Ìc Æ” x©y d˘ng c´ng tr◊nh vµ x∂ r∏c bıa
b∑i g©y tæc nghœn c∏c cËng tho∏t n≠Ìc.

Hi÷n t≠Óng phÛ d≠Ïng

ß©y lµ mÈt hi÷n t≠Óng x∂y ra phÊ bi’n tπi c∏c s´ng, hÂ, k™nh, m≠¨ng trong Æ´
thfi. Do ph∂i ti’p nhÀn nhi“u n≠Ìc th∂i ch≠a Æ≠Óc xˆ l˝ n™n c∏c vÔng n≠Ìc nµy
ch¯a qu∏ nhi“u ch†t dinh d≠Ïng vµ trÎ thµnh n¨i l˝ t≠Îng cho c∏c loµi t∂o ph∏t
tri”n  πt. Qua giai Æoπn bÔng ph∏t, t∂o ch’t hµng loπt khi’n n≠Ìc chuy”n
sang mµu xanh Æen, bËc mÔi h´i thËi. L≠Óng ´-xi trong n≠Ìc kh´ng cfln ÆÒ cho
c∏c loµi sinh vÀt tÂn tπi. D«n d«n, chÛng trÎ thµnh nh˜ng h÷ sinh th∏i ch’t.

10
Rıng Xanh
 Th´ng tin

N≠Ìc ng«m: Suy ki÷t vµ ´ nhi‘m

Do bfi khai th∏c qu∏ m¯c, nguÂn n≠Ìc ng«m tπi mÈt sË Æ´ thfi bæt Æ«u suy ki÷t.
Nhi“u n¨i cÚng Æ∑ xu†t hi÷n ´ nhi‘m n≠Ìc ng«m do c∏c hoπt ÆÈng s∂n xu†t c´ng
nghi÷p vµ n´ng nghi÷p, c∏c b∑i ch´n l†p r∏c vµ c∏c nhµ v÷ sinh t˘ hoπi.

HÀu qu∂... Æ” Æ©u cho h’t

N≠Ìc th∂i lµ m´i tr≠Íng l˝ t≠Îng Æ” c∏c sinh vÀt g©y b÷nh sinh sËng vµ lan truy“n.
Khi nguÂn n≠Ìc bfi ´ nhi‘m cÚng c„ ngh‹a v´ sË sinh vÀt g©y b÷nh sœ theo dflng
n≠Ìc t·a ra khæp n¨i trong Æ´ thfi vµ c∂ nh˜ng vÔng l©n cÀn. § nhi‘m n≠Ìc g©y
ra mÔi kh„ chfiu vµ r†t nhi“u b÷nh tÀt cho con ng≠Íi nh≠ b÷nh Æ≠Íng ruÈt, Æau
mæt, sËt xu†t huy’t, ghŒ lÎ, giun s∏n. ThÀm ch›, mÈt sË b÷nh Æ∑ ph∏t tri”n thµnh
dfich vµ Æe d‰a t›nh mπng cÒa nhi“u ng≠Íi.

11
Rıng Xanh
 Th´ng tin

Bπn c„ bi’t? t G«n 3/4 di÷n t›ch b“ m∆t tr∏i Ɔt Æ≠Óc bao
phÒ bÎi n≠Ìc. Tuy nhi™n, n≠Ìc tÀp trung chÒ y’u Î
c∏c Æπi d≠¨ng vµ b®ng Î hai c˘c Æfia c«u. L≠Óng n≠Ìc
ng‰t mµ con ng≠Íi c„ th” sˆ dÙng nh· h¨n 1% tÊng l≠Óng
n≠Ìc tr™n tr∏i Ɔt. H¨n n˜a, l≠Óng n≠Ìc nµy cÚng ph©n bË
kh´ng Æ“u gi˜a c∏c vÔng vµ Æang bfi ´ nhi‘m Î nhi“u n¨i.
V◊ vÀy, tµi nguy™n n≠Ìc ng‰t lµ c˘c k˙ qu˝ gi∏.

t So vÌi nhi“u quËc gia kh∏c, tµi nguy™n n≠Ìc cÒa Vi÷t Nam kh∏ dÂi dµo do
l≠Óng m≠a hµng n®m cao vµ h÷ thËng s´ng ngfli dµy Æ∆c. Tuy nhi™n, l≠Óng n≠Ìc sπch
cung c†p b◊nh qu©n tr™n Æ«u ng≠Íi bfi x’p vµo loπi trung b◊nh th†p.

t MÈt vfli n≠Ìc th´ng th≠Íng mÁi phÛt ch∂y ra tı 10 Æ’n 19 l›t n≠Ìc. V◊ vÀy, n’u
ta qu™n kh´ng kh„a vfli sau khi dÔng th◊ mÁi giÍ sœ l∑ng ph› tı 600 Æ’n 1.140 l›t n≠Ìc.

Nhµ
qu∂n Em Æ∑ lµm g◊ Æ” b∂o v÷ nguÂn n≠Ìc ngay tπi gia Æ◊nh m◊nh? N’u lµ

l˝
mÈt nhµ qu∂n l˝, em sœ lµm nh˜ng g◊ Æ” b∂o v÷ nguÂn n≠Ìc cho

t≠¨ng
nh˜ng ng≠Íi d©n thµnh phË m◊nh? Bπn c„ ˝ t≠Îng vµ s∏ng ki’n!
H∑y chia sŒ cÔng bπn Ɖc Rıng Xanh. C∏c ˝ t≠Îng xu†t sæc sœ Æ≠Óc

lai Æ®ng tr™n Rıng Xanh vµo c∏c s´ ti’p theo.

12
Rıng Xanh
 Th´ng tin

V◊ sao Kh´ng kh› bfi ´ nhi‘m?

Giao th´ng SË l≠Óng ´ t´ vµ xe m∏y qu∏
lÌn tπi c∏c Æ´ thfi lÌn khi’n
nhi“u Æ≠Íng phË vµ nÛt giao
th´ng trÎ thµnh c∏c Æi”m ´
nhi‘m n∆ng v“ kh„i bÙi vµ
ti’ng Ân

X©y d˘ng C´ng nghi÷p

Kh´ng kh› - nguÂn tµi

Hoπt ÆÈng x©y d˘ng tπi
c∏c Æ´ thfi di‘n ra ngµy
cµng nhi“u. Tuy nhi™n, do
kh´ng Æ≠Óc che chæn Æ«y
ÆÒ trong qu∏ tr◊nh thi c´ng
vµ vÀn chuy”n vÀt li÷u n™n
c∏c hoπt ÆÈng x©y d˘ng Æ∑
tπo ra r†t nhi“u bÙi.
nguy™n c˘c k˙ quan tr‰ng
ÆËi vÌi con ng≠Íi - cÚng
Æang bfi ´ nhi‘m n∆ng n“ tπi
c∏c Æ´ thfifi.. ß∆c bi÷t, Î c∏c thµnh
phË lÌn, b«u kh´ng kh› Æang trÎ Trong c∏c Æ´ thfi v…n
cfln tÂn tπi nhi“u nhµ
n™n v´ cÔng ngÈt ngπt vµ Ân µo.
NguÂn g©y ra ´ nhi‘m kh´ng m∏y, x› nghi÷p sˆ dÙng
c´ng ngh÷ lπc hÀu,
kh› xu†t ph∏t tı ch›nh nh˜ng
hoπt ÆÈng di‘n ra hµng kh´ng c„ h÷ thËng l‰c
kh› tr≠Ìc khi th∂i kh„i,
ngµy tπi c∏c Æ´ thfi.
bÙi ra mÈi tr≠Íng.

ßun n†u R∏c

R∏c kh´ng Æ≠Óc thu gom, xˆ

l˝ g©y ra mÔi kh„ chfiu, ÆÂng
C∏c hoπt ÆÈng Æun n†u tπi gia thÍi ph∏t t∏n bÙi vµ c∏c sinh
Æ◊nh cÚng th∂i ra kh› ÆÈc hπi, Æ∆c vÀt g©y b÷nh vµo kh´ng kh›.
bi÷t n’u dÔng than tÊ ong.

13
Rıng Xanh
 KŒ thÔ cÒa s¯c kh·e
Th´ng tin

§ nhi‘m kh´ng § nhi‘m kh´ng

kh› nguy hi”m kh› cfln g©y ra
ÆËi vÌi t†t c∂ mÈt loπt c∏c
m‰i ng≠Íi. b÷nh v“ tim
N’u ph∂i mπch, tai,
sËng trong mæt, da... ß∆c
m´i tr≠Íng bi÷t, c∏c
Æ«y kh„i bÙi b÷nh v“ h´
vµ ti’ng Ân h†p ngµy
th◊ sau mÈt nay Æ∑ trÎ
thÍi gian thµnh c®n
con ng≠Íi b÷nh phÊ
sœ c∂m th†y bi’n Î h«u
r†t m÷t m·i h’t nh˜ng
vµ c®ng ng≠Íi d©n
thºng. sËng vµ lµm
vi÷c Î Æ´ thfi.

Kh´ng kh› trong nhµ c„ sπch kh´ng?

C∏c em Æıng chÒ quan ngh‹ rªng chÿ c«n Æ„ng k›n cˆa nhµ lπi lµ chÛng ta sœ c„
mÈt b«u kh´ng kh› sπch. Kh´ng kh› trong nhµ cÚng r†t d‘ bfi ´ nhi‘m bÎi hoπt
ÆÈng hµng ngµy vµ c∏c Æ dÔng cÒa chÛng ta Ɔy.

C„ r†t nhi“u bÙi vµ C∏c ch†t tπo mÔi th¨m, Kh„i thuËc l∏, kh›
ch†t b»n b∏m vµo thuËc di÷t gi∏n, muÁi, xi Æ∏nh ga vµ kh„i than sœ
qu«n ∏o, xe cÈ, c∆p, gi«y c„ ch¯a c∏c ho∏ ch†t c„ c˘c k˙ ÆÈc hπi n’u
tÛi x∏ch tr™n Æ≠Íng th” ph∏t t∏n vµo kh´ng kh› vµ l≠u gi˜ trong nhµ.
chÛng ta trÎ v“ nhµ. t›ch tÙ trong phflng.

C∏c em h∑y nhÌ th≠Íng xuy™n d‰n dãp, lau chÔi nhµ cˆa cÔng c∏c Æ vÀt vµ gi˜
cho c®n nhµ lu´n tho∏ng m∏t nhä.
14
Rıng Xanh
 Th´ng tin

vui v“ ´ nhi‘m kh´ng kh›

G„c
Bi’t tËng c∏i nhµ
m∏y lπc hÀu nµy Æi
Æ©u b©y giÍ nhÿ?

Ngµnh kinh doanh mÌi:

NhÍ ´ nhi‘m m´i tr≠Íng, nhi“u ng≠Íi c„
th™m vi÷c lµm nhÍ kinh doanh mÈt ngµnh
mÌi toe: B∏n kh´ng kh› sπch Nµy con ¨i sao
ch≠a chfiu ra?

Ngoµi †y «m ‹
th’, con th›ch
Î Æ©y h¨n

Nhanh tay nhÀn quµ

V◊ sao nhi÷t ÆÈ Î thµnh phË th≠Íng cao h¨n Î n´ng th´n?
10 ph«n quµ h†p d…n cÒa RÔng Xanh sœ thuÈc v“ 10 bπn gˆi
Æ∏p ∏n thuy’t phÙc nh†t vµ sÌm nh†t cho Rıng Xanh

15
Rıng Xanh
 Th´ng tin

Thµnh mËi lo chung

§ nhi‘m kh´ng kh› tπi c∏c Æ´ thfi kh´ng chÿ ∂nh h≠Îng Æ’n
nh˜ng ng≠Íi d©n sËng vµ lµm vi÷c Î Æ„ mµ Æ∑ lan rÈng vµ
trÎ thµnh v†n Æ“ cÒa toµn c«u. C∏c hi÷n t≠Óng suy gi∂m
t«ng ´-d´n, gia t®ng hi÷u ¯ng nhµ k›nh vµ m≠a a-xit
Æ“u lµ nh˜ng hÀu qu∂ do ´ nhi‘m kh´ng kh› g©y ra.

ThÒng t«ng ´-d´n

ßi“u g◊ Æang x∂y ra vÌi t«ng ´-d´n

T«ng ´-d´n lµ g◊?
ß„ lµ mÈt lÌp kh› c∏ch b“
m∆t tr∏i Ɔt kho∂ng 18 -
25 km, c„ t∏c dÙng nh≠
mÈt t†m l∏ chæn b∂o v÷
c∏c sinh vÀt sËng tr™n tr∏i
Ɔt kh·i c∏c tia c˘c t›m tı
m∆t trÍi.
MÈt sË n¨i Æ∑ xu†t hi÷n c∏c lÁ thÒng lÌn Î t«ng ´-
d´n. ThÒ phπm ch›nh g©y ra hi÷n t≠Óng nµy lµ c∏c
ch†t kh› c„ t™n g‰i CFC tπo ra khi con ng≠Íi s∂n
xu†t vµ sˆ dÙng c∏c thi’t bfi lµm lπnh nh≠ tÒ lπnh,
m∏y Æi“u hfla nhi÷t ÆÈ vµ c∏c loπi b◊nh phun, xfit
c„ ch¯a CFC.
Ai sœ ph∂i chfiu hÀu qu∂?
Khi t«ng ´-d´n bfi thÒng, c∏c tia c˘c t›m sœ chi’u
tr˘c ti’p xuËng tr∏i Ɔt, g©y ra cho con ng≠Íi c∏c
b÷nh ung th≠ da, Æau Æ«u, ÆÙc thu˚ tinh th” vµ
∂nh h≠Îng Æ’n ÆÍi sËng c∏c loµi ÆÈng, th˘c vÀt.

z N®m 1952, mÈt ÆÓt kh„i bÙi do s∂n xu†t c´ng

nghi÷p Æ∑ bao trÔm l™n thÒ Æ´ Lu©n ß´n cÒa n≠Ìc
Anh trong vflng 5 ngµy li“n khi’n h¨n 4.000 ng≠Íi
Bπn c„ bi’t? Æ∑ bfi ch’t v◊ ngπt vµ suy h´ h†p.
z C∏c ngµnh c´ng nghi÷p g©y ´ nhi‘m kh´ng kh›
nh†t lµ s∂n xu†t nhi÷t Æi÷n, vÀt li÷u x©y d˘ng, khai
kho∏ng, h„a ch†t vµ luy÷n kim.
16
Rıng Xanh
 Th´ng tin
Hi÷u ¯ng nhµ k›nh

Tr∏i Ɔt cÒa chÛng ta Æ≠Óc bao

quanh bÎi kh› quy”n. LÌp kh´ng kh›
nµy gi˜ lπi mÈt ph«n h¨i n„ng tı tr∏i
Ɔt b¯c xπ vµo kh´ng gian. Ng≠Íi ta
g‰i Æ„ lµ hi÷n t≠Óng hi÷u ¯ng nhµ
k›nh. NhÍ hi÷n t≠Óng hi÷u ¯ng nhµ
k›nh, tr∏i Ɔt lu´n Æ≠Óc s≠Îi †m vµ
lµ mÈt hµnh tinh c„ s˘ sËng.

Tuy nhi™n, ngµy nay l≠Óng kh› th∂i qu∏ nhi“u tı

c∏c Æ´ thfi vµ khu c´ng nghi÷p Æang g„p ph«n
lµm gia t®ng hi÷u ¯ng nhµ k›nh vµ lµm cho tr∏i
Ɔt ngµy cµng n„ng l™n. MÈt trong nh˜ng hÀu
qu∂ lÌn mµ con ng≠Íi ph∂i g∏nh chfiu lµ b®ng Î
c∏c c˘c Æ∑ bæt Æ«u tan ra khi’n n≠Ìc bi”n d©ng
l™n vµ trong t≠¨ng lai c„ th” sœ nh†n ch◊m mÈt
sË vÔng ven bi”n.

M≠a a-xit
M≠a a-xit chÒ y’u Æ≠Óc tπo bÎi c∏c
ch†t kh› ´-xit l≠u hu˙nh ho∆c ´-xit nit¨
k’t hÓp vÌi h¨i n≠Ìc c„ sΩn trong kh´ng
kh›. C∏c ch†t kh› nµy tπo ra chÒ y’u tı
kh„i th∂i c´ng nghi÷p vµ giao th´ng.
ß´i khi, chÛng cÚng Æ≠Óc tπo bÎi c∏c
hi÷n t≠Óng t˘ nhi™n nh≠ nÛi lˆa, ch∏y
rıng. Ngµy nay, m≠a a-xit xu†t hi÷n Î
nhi“u n¨i (trong Æ„ c„ n≠Ìc ta) ph∏ hÒy
c∏c h÷ sinh th∏i, g©y hπi cho con ng≠Íi,
mÔa mµng vµ ®n mfln c∏c c´ng tr◊nh ki’n
trÛc.

17
Rıng Xanh
 Th´ng tin

Gi˜ g◊n
l∏ phÊi xanh
C©y xanh vµ s´ng h Æ≠Óc coi lµ
nh˜ng l∏ phÊi cÒa Æ´ thfi. Th´ng qua qu∏
tr◊nh quang hÓp, c©y xanh vµ c∏c loµi t∂o, rong
r™u trong n≠Ìc h†p thÙ kh› c∏c-b´-n›c do c∏c ph≠¨ng
ti÷n giao th´ng, nhµ m∏y, b’p gia Æ◊nh tπo ra, ÆÂng
thÍi cung c†p kh› ´-xi cho con ng≠Íi. Ngoµi ra, c©y
xanh vµ c∏c h n≠Ìc cfln h†p thÙ bÙi lµm sπch kh´ng
kh› n˜a Ɔy.

H∑y trÂng th™m c©y xanh xung quanh nhµ vµ

tr≠Íng h‰c, gi˜ g◊n c∏c h n≠Ìc Æ” b∂o v÷ b«u
kh´ng kh› cÒa em vµ m‰i ng≠Íi!

18
Rıng Xanh
 Th´ng tin

Nhi“u nh≠... R∏c

B™n cπnh c∏c v†n Æ“ ´
nhi‘m n≠Ìc vµ kh´ng
kh›, r∏c th∂i qu∏ nhi“u
cÚng trÎ thµnh mËi lo
cÒa c∏c Æ´ thfifi..

Chÿ t›nh ri™ng n®m 2004, l≠Óng r∏c
th∂i sinh hoπt do c∏c Æ´ thfi Î n≠Ìc ta
th∂i ra kho∂ng 6 tri÷u t†n. H∑y t≠Îng
t≠Óng n’u t†t c∂ sË r∏c †y Æ≠Óc thu
gom lπi mÈt chÁ, hºn sœ tπo thµnh c∂
mÈt d∑y nÛi khÊng l toµn r∏c lµ r∏c
ch¯ chºng vıa.
Tuy nhi™n, kh´ng chÿ dıng Î Æ„, theo
d˘ b∏o cÒa c∏c nhµ khoa h‰c l≠Óng r∏c
th∂i sœ cfln ti’p tÙc t®ng l™n nhanh
ch„ng trong nh˜ng n®m tÌi Æ©y, l≠Óng
r∏c th∂i Î c∏c Æ´ thfi n≠Ìc ta c„ th” sœ
t®ng l™n 7 tri÷u, 8 tri÷u t†n mÁi n®m vµ
h¨n th’ n˜a.

☯ Trung b◊nh mÈt ngµy mÁi ng≠Íi d©n Î c∏c Æ´ thfi n≠Ìc ta th∂i ra
kho∂ng 0,7kg r∏c.
☯ Kho∂ng 13 tri÷u t†n lµ l≠Óng r∏c th∂i sinh hoπt cÒa c∂ n≠Ìc trong
n®m 2004, trong Æ„ g«n mÈt nˆa sË r∏c Æ„ lµ tı c∏c Æ´ thfi.
Bπn c„ bi’t? ☯ R∏c sinh hoπt chi’m tÌi 80% tÊng sË r∏c th∂i.
☯ ß´ thfi cµng ph∏t tri”n, l≠Óng r∏c trung b◊nh mÁi ng≠Íi th∂i ra cµng
nhi“u, trong thµnh ph«n r∏c cµng c„ nhi“u ch†t kh„ ph©n hu˚ vµ ÆÈc hπi.
19
Rıng Xanh
 Th´ng tin
Nh˜ng th„i quen kh´ng tËt
ChÛng ta kh´ng th” sËng mµ kh´ng th∂i r∏c nh≠ng vi÷c th∂i r∏c Î Æ©u vµ nh≠
th’ nµo lµ mÈt v†n Æ“ Æ∏ng quan t©m. Ch›nh ˝ th¯c ch≠a tËt vµ nh˜ng th„i
quen v¯t r∏c tÔy ti÷n cÒa chÛng ta hµng ngµy cÚng lµ mÈt nguy™n nh©n g©y
m†t v÷ sinh m´i tr≠Íng vµ gi∂m vŒ Æãp cÒa c∏c Æ´ thfi.

Nhi“u ÆÂ vÀt cfln tËt Mua qu∏ nhi“u ÆÂ, Ti÷n tay v¯t r∏c ra
nh≠ng bfi v¯t b· chÿ v◊ Æ∑ l∑ng ph› b†t c¯ n¨i nµo c„ th”
cÚ ho∆c lÁi mËt.

Nhµ ta... ta sπch, ng‚ b»n... m∆c k÷ Mua b†t c¯ th¯ g◊ dÔ lÌn, nh·
Æ“u dÔng tÛi ni-l´ng

R∏c trÎ thµnh nguÂn g©y ´ nhi‘m

G©y ´ nhi‘m G©y ´ nhi‘m G©y ´ nhi‘m Ɔt Lµm tæc cËng,
kh´ng kh› n≠Ìc s´ng, hÂ, vµ n≠Ìc ng«m g©y ngÀp lÙt
lµm t´m, c∏ ch’t

20
Rıng Xanh
 Th´ng tin

R∏c - ThÀt kh´ng d‘

Xˆ l˝
M∆c dÔ l≠Óng r∏c th∂i tπi c∏c Æ´ thfi r†t lÌn nh≠ng v†n Æ“ thu gom vµ
xˆ l˝ r∏c lπi kh´ng h“ ƨn gi∂n.

Cfl
fln
n nhi“u r∏c v≠¨ng v∑i
C´ng vi÷c thu gom r∏c tπi c∏c thµnh phË, thfi x∑
lÌn th≠Íng do c∏c c´ng ty m´i tr≠Íng Æ´ thfi
th˘c hi÷n, cfln tπi thfi x∑ nh· vµ thfi tr†n c„ th”
do ƨn vfi t≠ nh©n Æ∂m nhi÷m ho∆c thÀm ch› bfi
b· qu™n. T›nh trung b◊nh, chÿ kho∂ng 2/3 l≠Óng
r∏c Æ´ thfi th≠Íng xuy™n Æ≠Óc thu gom. VÀy, sË
r∏c cfln lπi nªm Î Æ©u? Ch›nh lµ nh˜ng n¨i c´ng
cÈng nh≠ b’n xe, c´ng vi™n, hà phË, h n≠Ìc vµ
c∏c k™nh tho∏t n≠Ìc.

Ch´n l†p vµ thi™u ÆËt r∏c Æ“u kh„.

Ngay c∂ vÌi sË r∏c Æ∑ Æ≠Óc thu gom lπi, vi÷c xˆ l˝ chÛng cfln r†t kh„ kh®n. Hi÷n
nay, Î n≠Ìc ta th≠Íng ∏p dÙng ch´n l†p vµ thi™u ÆËt r∏c nh≠ng c∂ hai bi÷n ph∏p
nµy Æ“u ch≠a Æ≠Óc th˘c hi÷n tËt.

Ch´n l†p r∏c Æfli h·i ph∂i c„ b∑i ch´n l†p rÈng,
nªm c∏ch xa khu d©n c≠ vµ Æ≠Óc thi’t k’ tËt
Æ” kh´ng g©y ´ nhi‘m kh´ng kh› vµ c∏c
mπch n≠Ìc ng«m. Tuy nhi™n, h«u h’t c∏c
b∑i ch´n l†p hi÷n nay Æ“u ch≠a Æπt Æ≠Óc
c∏c y™u c«u Æ„ vµ ng≠Óc lπi Æang trÎ thµnh
nh˜ng nguÂn g©y ´ nhi‘m m´i tr≠Íng.

Bi÷n ph∏p thi™u ÆËt lµ bæt buÈc Æ”

ti™u hÒy c∏c loπi r∏c ÆÈc hπi tı s∂n
xu†t c´ng nghi÷p vµ b÷nh vi÷n.
Nh≠ng hi÷n nay mÌi chÿ Æ≠Óc r†t ›t n¨i
∏p dÙng do chi ph› tËn käm vµ y™u c«u
k¸ thuÀt cao. C„ nh˜ng n¨i m∆c dÔ Æ∑
th˘c hi÷n thi™u, ÆËt r∏c song v◊ kh´ng
Æ∂m b∂o ÆÛng y™u c«u n™n v´ h◊nh trung Æ∑
trÎ thµnh mÈt nguÂn g©y ´ nhiœm kh´ng kh›.

21
Rıng Xanh
 Th´ng tin

Bi’n r∏c thµnh tµi nguy™n

Tr≠Ìc t◊nh trπng r∏c th∂i ngµy cµng Æe d‰a m´i tr≠Íng vµ s¯c khoŒ con
ng≠Íi, nhi“u s∏ng ki’n t∏i ch’ r∏c Æ∑ ra ÆÍi.

R ∏c h˜u c¨ thµnh ph©n b„n

ß©y lµ mÈt h◊nh th¯c t∏i ch’ c∏c
loπi r∏c h˜u c¨ d‘ ph©n hu˚ nh≠
cuÈng rau, ÆÂ ®n thıa, v· tr∏i c©y,...
thµnh ph©n vi sinh Æ” b„n cho c©y
trÂng. Loπi ph©n b„n nµy kh´ng g©y ´ nhi‘m m´i tr≠Íng nh≠ c∏c loπi ph©n ho∏
h‰c hi÷n Æang phÊ bi’n. C´ng ngh÷ Æ∑ Æ≠Óc ∏p dÙng tπi mÈt sË tÿnh, thµnh phË
nh≠ Hµ NÈi, Nam ßfinh, Th∏i B◊nh, TP. HÂ Ch› Minh, PhÛ Th‰, Bµ Rfia-VÚng Tµu, Hu’.
Theo B∏o c∏o di‘n bi’n m´i tr≠Íng Vi÷t Nam 2004 - Ch†t th∂i ræn

Cao su ph’ th∂i lµ mÈt loπi r∏c kh„

ph©n hu˚. Tuy nhi™n, vıa qua, Tr≠Íng ßπi
h‰c Hµng H∂i Æ∑ nghi™n c¯u vµ cho th†y
C
ao su ph’ th∂i thµnh gπch l∏t

loπi r∏c nµy hoµn toµn c„ th” Æ≠Óc tÀn dÙng Æ” s∂n xu†t gπch l∏t hà phË, l∏t cËng
r∑nh thu˚ lÓi ho∆c r∂i lµm Æ≠Íng.
Theo Khoa h‰c vµ ßÍi sËng, sË 101, 16/12/2004

CÙ Tr«n Tr∏ng, mÈt c˘u chi’n

R ∏c ni-l´ng thµnh nguy™n li÷u s∂n xu†t

binh 80 tuÊi Î thµnh phË Bu´n Ma
ThuÈt, Æ∑ t˘ Æ«u t≠ mÎ mÈt x≠Îng
t∏i ch’ r∏c. MÁi ngµy, x≠Îng ti™u
thÙ tr™n mÈt t†n r∏c ni-l´ng Æ” ch’
bi’n thµnh nguy™n li÷u nh˘a. SË nguy™n li÷u nµy sau Æ„ Æ≠Óc b∏n lπi cho c∏c c´ng
ty s∂n xu†t ÆÂ nh˘a Î thµnh phË HÂ Ch› Minh.
Theo Qu©n ÆÈi Nh©n d©n, sË 15578, 10/9/2004

Trong ngµnh hµng h∂i, ng≠Íi ta dÔng mÈt

loπi c∏t Æ∆t bi÷t Æ” phun rˆa v· tµu. SË c∏t nµy
ph∂i mua vÌi gi∏ r†t Ææt vµ sau khi sˆ dÙng
C
∏t th∂i thµnh gπch l∏t

th≠Íng g©y ´ nhi‘m m´i tr≠Íng. Vıa qua, bπn

Nguy‘n Minh ߯c, mÈt sinh vi™n ßπi h‰c Hµng H∂i, Æ∑ nghi™n c¯u ˝ t≠Îng bi’n
loπi c∏t th∂i nµy thµnh nguy™n li÷u s∂n xu†t gπch l∏t. ß“ tµi cÒa bπn Æ∑ Æoπt gi∂i
th≠Îng cÒa Ng©n hµng Th’ giÌi v“ b∂o v÷ m´i tr≠Íng.

C∏c s∏ng ki’n t∏i ch’ r∏c nh◊n chung Æ∑ giÛp gi∂m bÌt khËi l≠Óng r∏c Î mÈt sË
Æfia ph≠¨ng, tuy vÀy th≠Íng kh∏ tËn käm, Æfli h·i k¸ thuÀt cao vµ Æ´i khi v…n g©y
´ nhi‘m m´i tr≠Íng.

22
Rıng Xanh
 Th´ng tin

cu Èc sËng cÒa em vµ m‰i ng

b ∂ o v÷ ≠Íi bªn
g
H∑y ph≠¨ng ph∏p 5T
Tı chËi

N’u c„ hai s∂n ph»m cÔng loπi,

Hπn ch’ dÔng tÛi ni-l´ng v◊ ni-
h∑y mua loπi c„ ›t bao b◊ vµ bao
l´ng r†t kh„ bfi ph©n hÒy. H∑y
b◊ d‘ ph©n hÒy h¨n.
dÔng lµn, tÛi gi†y khi Æi chÓ

T∏i ch’

TÀp trung s∏ch, b∏o cÚ,

gi†y loπi, ÆÂ kim loπi h·ng,
chai l‰ thu˚ tinh Æ” b∏n cho
nh˜ng ng≠Íi mua ÆÂng
n∏t. H‰ sœ mang chÛng Æ’n
c∏c x≠Îng t∏i ch’.

N™n tπo th„i quen sËng ti’t ki÷m Î m‰i n¨i, m‰i lÛc

23
Rıng Xanh
 Th´ng tin

Chÿ n™n b· ÆÂ dÔng

Ti’t ki÷m khi kh´ng th” sˆ
dÙng Æ≠Óc n˜a ch¯
kh´ng ph∂i v◊
chÛng lÁi thÍi.

Mua ÆÂ ÆÒ dÔng

TÀn dÙng

C©n nhæc tr≠Ìc khi v¯t b·

mÈt th¯ g◊ v◊ bπn c„ th”
dÔng chÛng vµo nh˜ng vi÷c
kh∏c ho∆c cho ai Æ„ Æang
c«n, chºng hπn qu«n ∏o cÚ
cfln lµnh l∆n Æ” lπi cho c∏c
em ho∆c Òng hÈ bπn nghÃo;
qu«n ∏o r∏ch dÔng lµm giŒ
lau; gi†y vi’t mÈt m∆t c„
th” dÔng lµm gi†y nh∏p.
DÔng tÛi nil´ng cÚ Æ”
N’u g«n nhµ bπn c„ Æ˘ng r∏c tr≠Ìc khi
ng≠Íi thu gom th¯c v¯t b·
®n thıa cho gia sÛc,
h∑y Æ” ri™ng chÛng
vµ cho h‰.

Tr∏ch nhi÷m

c„ ghi “Nh∑n hi÷u xanh”, “Kh´ng g©y

Ch‰n mua c∏c s∂n ph»m tr™n bao b◊ ßÊ r∏c ÆÛng n¨i qui Æfinh. Gi˜ g◊n v÷
sinh chung.
hπi m´i tr≠Íng”.

24
Rıng Xanh
 G„c chuy™n gia

Ph«n I: T◊m Æ∏p ∏n ÆÛng

C∏c chuy™n gia h∑y thˆ tµi hi”u bi’t cÒa m◊nh bªng c∏ch t◊m ra c∏c c©u tr∂ lÍi
ÆÛng. ChÛ ˝ mÈt sË c©u c„ th” c„ nhi“u Æ∏p ∏n.

1. NguÂn n≠Ìc cung c†p cho c∏c Æ´ thfi th≠Íng l†y tı

a. S´ng, h vµ mπch ng«m c. S´ng, h vµ bi”n
b. C∏c t∂ng b®ng Î Bæc C˘c vµ NamC˘c d. Mπch n≠Ìc kho∏ng
2. NguÂn n≠Ìc ng‰t cung c†p cho con ng≠Íi lµ v´ tÀn v◊ n≠Ìc chi’m tÌi g«n 3/4 b“
m∆t tr∏i Ɔt.
a. ßÛng b. Sai
3. PhÛ d≠Ïng lµ mÈt bi”u hi÷n cÒa s˘ ´ nhi‘m nguÂn n≠Ìc
a. ßÛng b. Sai
4. Nh˜ng nguÂn nµo g©y ´ nhi‘m kh´ng kh›?
a. C´ng nghi÷p d. Ch†t th∂i ræn
b. Giao th´ng e. ßun n†u
c. X©y d˘ng f. N´ng nghi÷p
5. § nhi‘m kh´ng kh› chÿ c„ Î nh˜ng n¨i c´ng cÈng. Kh´ng kh› trong nhµ kh´ng bao
giÍ bfi ´ nhi‘m.
a. ßÛng b. Sai
6. T∏c dÙng cÒa t«ng ´-d´n lµ g◊?
a. Ng®n kh´ng cho c∏c tia m∆t trÍi Æi qua
b. Lµm gia t®ng hi÷u ¯ng nhµ k›nh
c. Tπo ra m≠a axit
d. B∂o v÷ c∏c sinh vÀt sËng tr™n tr∏i Ɔt kh·i c∏c tia c˘c t›m tı m∆t trÍi.
7. Hi÷u ¯ng nhµ k›nh r†t c«n thi’t ÆËi vÌi s˘ sËng tr™n tr∏i Ɔt?
a. ßÛng b. Sai
8. Nguy™n nh©n ch›nh lµm gia t®ng hi÷u ¯ng nhµ k›nh?
a. NÛi lˆa phun c. Suy gi∂m t«ng ´-d´n
b. ßÈng Ɔt d. Kh› th∂i tı c∏c Æ´ thfi vµ khu c´ng nghi÷p

9. C∏c Æ´ thfi cµng ph∏t tri”n th◊ c∂ng th∂i ra ›t r∏c

a. ßÛng b. Sai
10. Bi÷n ph∏p tËt nh†t Æ” gi∂i quy’t v†n Æ“ r∏c tπi c∏c Æ´ thfi lµ:
a. ßem ch´n Î vÔng n´ng th´n c. C†m ng≠Íi d©n kh´ng Æ≠Óc x∂ r∏c n˜a
b. ßËt r∏c ngay tπi c∏c khu d©n c≠ d. Gi∂m thi”u r∏c th∂i

25
Rıng Xanh
 G„c chuy™n gia

Ph«n2: Ph©n loπi r∏c

Mai d‰n dãp nhµ cˆa

vµ thu Æ≠Óc mÈt
ÆËng “
chi’n lÓi
”
ph»m . C∏c em h∑y
giÛp bπn †y ph©n
loπi chÛng nhä.

Ph«n 3: C∂m ngh‹ cÒa em

Em suy ngh‹ g◊ v“ vi÷c sˆ dÙng tÛi ni-l´ng trµn lan nh≠ hi÷n nay? Theo em, c„ th”
gi∂i quy’t v†n Æ“ nµy bªng c∏ch nµo?

H∑y gˆi c©u tr∂ lÍi cÒa em v“ chuy™n mÙc “G„c chuy™n gia”
Æ” c„ t™n trong danh s∏ch Æ≠Óc nhÀn quµ t∆ng, Æfia chÿ:
Rıng Xanh
Hfl
flm
m th≠ 222
B≠u Æi÷n Hµ NÈi

26
Rıng Xanh
 CÔng suy ngh‹
C´ng tr◊nh m®ng non
Tr≠Íng em c„ tÊ ch¯c phong trµo
“C´ng tr◊nh m®ng non”. C∏c lÌp
anh chfi lÌn th◊ trÂng c©y Î v≠Ín sau
tr≠Íng, cfln chÛng em nh· th◊ ch®m
s„c c©y. LÌp chÛng em ph©n c´ng
ch®m s„c c©y theo tÊ, mÁi tÊ ch®m
s„c mÈt tu«n. ChÛng em r†t th›ch
c´ng vi÷c nµy v◊ nh˜ng c©y xanh sœ
Æem lπi b„ng m∏t vµ b«u kh´ng kh› trong
lµnh cho chÛng em.
VÚ Sao Mai
LÌp 6A, THCS T©n Tri“u, huy÷n Thanh Tr◊, Hµ NÈi

H∑y dıng vi÷c lµm v´ ˝ th¯c!

M◊nh ch≠a bao giÍ Æ≠Óc ra c∏c thµnh phË lÌn
nh≠ng qua ch≠¨ng tr◊nh “M´i tr≠Íng vµ ß´
thfi” cÒa Ƶi truy“n h◊nh m◊nh th†y nh˜ng
n¨i Æ„ kh´ng Æ≠Óc sπch Æãp nh≠ m◊nh
t≠Îng. CÚng nh≠ Î Æfia ph≠¨ng m◊nh, m∆c
dÔ ng≠Íi ta th≠Íng k™u g‰i “H∑y gi˜ v÷
sinh chung!” nh≠ng r∏c v…n bfi v¯t v≠¨ng
v∑i Æ«y vÿa hÃ, l“ Æ≠Íng. Nh†t lµ nh˜ng
khu chÓ h‰p vµo ngµy m≠a th◊ b»n ¨i lµ
b»n, tr´ng m†t h’t c∂m t◊nh. M◊nh quan s∏t
th†y Î c∏c khu chÓ Æ„ cÚng c„ thÔng r∏c nh≠ng
nhi“u ng≠Íi v…n quen v¯t r∏c bıa b∑i ra xung
quanh. S˘ tu˙ ti÷n cÒa h‰ Æ∑ trÎ thµnh v´ ˝ th¯c.
BÔi Thfi Hªng B
LÌp 11A1, THPT ßπi ßÂng, ¢n Ngh‹a, Lπc S¨n, Hfla B◊nh.

Phπt cho chıa

Theo m◊nh, chÛng ta c«n c„ h◊nh th¯c xˆ phπt thÀt n∆ng Æ∏nh vµo kinh t’ cÒa
nh˜ng ng≠Íi v¯t r∏c bıa b∑i ra n¨i c´ng cÈng v◊ hµnh ÆÈng nµy vıa lµm m†t m¸
quan Æ≠Íng phË vıa g©y kh„ chfiu cho m‰i ng≠Íi hµng ngµy ph∂i Æi lπi qua n¨i Æ„.
Tr«n M¸ L÷
LÌp 8A2 THCS L∏ng Th≠Óng, ßËng ßa, Hµ NÈi
M´i tr≠Íng mÌi
HÂi mÌi l™n tr≠Íng nÈi trÛ cÒa tÿnh Æ” tr‰ h‰c, t´i r†t bÏ ngÏ v◊ t†t c∂ Æ“u thÀt
mÌi mŒ. T´i th›ch nh†t c∂m gi∏c l«n Æ«u ti™n t˘ Æi chÓ vµ mua sæm c∏c th¯ cho
ch›nh m◊nh. Tuy nhi™n, Æi“u khi’n t´i kh´ng tho∂i m∏i lµ d‰c Æ≠Íng tı Æoπn chÓ
huy÷n xuËng cÊng tr≠Íng t´i r†t b»n thÿu. RuÂi b©u ÆÀu, mÔi h´i thËi cÒa ÆÒ c∏c
loπi r∏c bËc ra. C∂m gi∏c khi Æi qua con Æ≠Íng †y thÀt lµ kinh khÒng. VÀy mµ sao
nh˜ng ng≠Íi d©n Î Æ„ h‰ v…n chfiu Æ≠Óc nhÿ?
BÔi Thfi Hi’n
LÌp 11A, THPT D©n tÈc - NÈi trÛ Ninh B◊nh

27
Rıng Xanh
 n g
Th’ giÌi ÆÈng vÀt

fl r ı
B Loµi thÛ bfi Æe doπ tuy÷t chÒng
Nh˜ng chÛ bfl nhµ chºng cflfln
n lπ l…m g◊ ÆËi vÌi t†t c∂ chÛng ta nh≠ng
c„ lœ c∏c em ch≠a bao giÍ Æ≠Óc bi’t v“ bfl rıng, loµi Æ≠Óc coi lµ mÈt
trong nh˜ng tÊ ti™n cÒa bfl nhµ ngµy nay. MÍi c∏c em h∑y cÔng lµm
quen nhä!

Rıng Xanh: Nµy bfl rıng ¨i, cÀu c„ kh∏ch qu˝ Æ’n nµy. H∑y giÌi thi÷u chÛt g◊ thÛ
vfi cho c∏c bπn †y Æi!
Bfl rıng: §...È... Xin chµo c∏c bπn. C∏c bπn cÚng th†y Ɔy, nh◊n m◊nh kh´ng kh∏c
bfl nhµ læm. T›nh t◊nh m◊nh cÚng nhÛt nh∏t vµ hi“n lµnh nh≠ h‰ th´i. Nh≠ng b‰n
m◊nh may mæn h¨n h‰ r†t nhi“u v◊ cuÈc sËng t˘ do trong thi™n nhi™n mÌi thÀt
tuy÷t vÍi lµm sao. B‰n m◊nh c„ th” Æi ki’m ®n b†t c¯ lÛc nµo th†y Æ„i vµ sËng Î
n¨i c„ Æi“u ki÷n tËt nh†t.

ßoµn k’t tr≠Ìc kŒ thÔ t˘ nhi™n

B‰n m◊nh c„ Æi”m y’u lµ c∏c gi∏c quan kh´ng Æ≠Óc th›nh nhπy læm. Tai vµ mÚi cfln
ÆÏ ch¯ mæt th◊ r†t käm. Ch›nh v◊ vÀy, sËng trong gia Æ◊nh lÌn khi’n b‰n m◊nh c∂m
th†y an t©m h¨n. Chÿ c«n mÈt thµnh vi™n trong gia Æ◊nh ph∏t hi÷n
ra b‰n hÊ b∏o lµ sœ rËng thÀt to l™n Æ” c∂ nhµ cÔng bi’t vµ
chπy trËn. B‰n hÊ, b∏o chÿ chπy Æ≠Óc mÈt Æoπn
ngæn lµ m÷t n™n Æ´i khi chºng t„m
Æ≠Óc ai c∂. ThÀt lµ kho∏i ch›!

Rıng Xanh: VÀy c∏c cÀu cfln ph∂i

Bπn c„ bi’t
Bfl rıng lµ mÈt trong nh˜ng loµi
ÆÈng vÀt bfi Æe doπ tuy÷t chÒng
tr™n th’ giÌi. Hi÷n nay, Î n≠Ìc ta,
bfl rıng chÿ cfln kh´ng Æ’n 200 c∏
th”. ChÛng sinh sËng trong mÈt sË
khu rıng nh≠ Yok ß´n, Ea S´
(tÿnh ßæc Læc), C∏t Ti™n (tÿnh
ßÂng Nai) vµ Kr´ng Trai (tÿnh
Kon Tum).
sÓ g◊ n˜a?
Bfl rıng: C„ ch¯. Ngµy nay, b‰n
m◊nh sÓ nh†t lµ con ng≠Íi Ɔy.
Tı khi h‰ Æ∆t ch©n Æ’n nh˜ng
khu rıng, m‰i th¯ Æ“u x∏o
trÈn. H‰ Æi nh˜ng xe cÈ «m ‹ vµ
g©y Ân µo h’t c∂ l™n, h‰ ph∏ rıng l†y Ɔt trÂng
tr‰t, x©y nhµ cˆa vµ Æ≠Íng c∏i n˜a. GiÍ b‰n
m◊nh ›t d∏m ki’m ®n ban ngµy læm.
Nh≠ng gh™ sÓ nh†t lµ nh˜ng g∑ thÓ s®n. §i,
nh˜ng g∑ thÓ s®n nµy thÀt tµn ∏c. H‰ Æ∑ gi’t Æi
m†t bao nhi™u h‰ hµng, bπn bà cÒa m◊nh Æ” l†y
da, thfit, x≠¨ng vµ sıng. H‰ khi’n gia Æ◊nh m◊nh
ph∂i chui lÒi vµo tÀn nh˜ng khu rıng s©u rÀm
rπp nµy. ß©u cfln nh˜ng tr∂ng c· xanh non
m¨n mÎn, m®ng tre vµ c∂ nh˜ng th¯ l∏ c©y mµ
b‰n m◊nh th›ch n˜a. C∏c bπn c„ giÛp g◊ Æ≠Óc
m◊nh kh´ng?

28
Rıng Xanh
 Th’ giÌi th˘c vÀt

BÃo a D©u
Ng≠Í
Ho bfi b · qu™n!
i i™n
bπn thi™n nh
BÃo hoa d©u nh˜ng n®m tr≠Ìc
Bπn c„ bi’t bÃo hoa d©u kh´ng? Æ©y Æ≠Óc nu´i trÂng vµ sˆ dÙng phÊ
bi’n Î nhi“u vÔng n´ng th´n n≠Ìc ta. Nh≠ng
BÃo hoa d©u lµ mÈt loµi th˘c vÀt
ngµy nay ›t ai cfln nghe Æ’n vµ nh◊n th†y chÛng
bä nh·. Tr´ng chÛng r†t giËng
n˜a. BÃo hoa d©u c„ g◊ Æ∆c bi÷t vµ v◊ sao
nh˜ng chÔm hoa cÒa c©y d©u, tr´i
chÛng Æ∑ bfi con ng≠Íi qu™n l∑ng?
l∆ng lœ tr™n m∆t Æ«m, ao vµ c∏c ruÈng
lÛa.

Nhµ m∏y cung c†p ph©n Æπm tuy÷t vÍi

Tuy nh· bä nh≠ng gi∏ trfi mµ bÃo hoa d©u mang lπi cho n´ng
nghi÷p khi’n ng≠Íi ta ph∂i ngπc nhi™n. C„ ng≠Íi Æ∑ v› mÈt
g∏nh bÃo hoa d©u Æ” b„n lÛa c„ gi∏ trfi bªng hai m≠¨i g∏nh

hoa d©u ch›nh lµ “nhµ m∏y cung c†p ph©n Æπm” r†t
ph©n c¨ Ɔy. Ngµy nay, c∏c nhµ khoa h‰c Æ∑ cho bi’t bÃo

tuy÷t vÍi. BÎi chÛng sËng cÔng vÌi t∂o lam, mÈt loµi
t∂o c„ kh∂ n®ng l≠u gi˜ vµ bi’n Ni-t¨ c„ sΩn trong
kh´ng kh› thµnh Æπm h˜u c¨, r†t tËt cho c©y trÂng.
B™n cπnh Æ„, bÃo hoa d©u cÚng lµ mÈt loπi th¯c ®n
dinh d≠Ïng t˘ nhi™n hÁ trÓ cho gia sÛc, gia c«m vµ
cfln giÛp c∂i tπo Ɔt n˜a Ɔy.

H∑y ngh‹ v“ mÈt t≠¨ng lai b“n v˜ng

Kho∂ng h¨n chÙc n®m trÎ lπi Æ©y, vi÷c sˆ dÙng bÃo d©u cho
n´ng nghi÷p Æ∑ bfi Æ∏nh dπt tr≠Ìc s˘ xu†t hi÷n cÒa c∏c loπi ph©n ho∏ h‰c, v◊ c∏c loπi ph©n
nµy c„ t∏c dÙng k›ch th›ch c©y trÂng t®ng tr≠Îng nhanh h¨n nhi“u. Tuy nhi™n, Æi“u g◊ ph∂i
Æ’n Æ∑ Æ’n. C∏c loπi ph©n ho∏ h‰c ngµy cµng lµm suy tho∏i Ɔt, g©y ´ nhi‘m nguÂn n≠Ìc
t≠Ìi ti™u cho n´ng nghi÷p vµ ∂nh h≠Îng Æ’n s¯c khoŒ con ng≠Íi. Ph∂i ch®ng Æ∑ Æ’n lÛc
chÛng ta c«n nhÌ Æ’n ng≠Íi bπn thi™n nhi™n bä nh· n®m x≠a - BÃo hoa d©u?

Bπn c„ bi’t?
v RuÈng lÛa n≠Ìc lµ h÷ sinh th∏i
nh©n tπo, nh≠ng n’u dÔng nguy™n li÷u
t˘ nhi™n, nh≠ bÃo hoa d©u Æ” canh t∏c
sœ trÎ thµnh mÈt trong c∏c h÷ sinh
th∏i b“n v˜ng nh†t tr™n tr∏i Ɔt.
Rıng Xanh
v BÃo hoa d©u Æ∑ Æ≠Óc
ch‰n lµm vÀt th› nghi÷m trong
chuy’n bay cÒa hai nhµ du
hµnh vÚ trÙ Phπm Tu©n vµ
Go-r¨-b∏t-c´, n®m 1980.
29
 V≠Ín quËc gia cÒa em

Tam ß∂o - V≠Ín quËc gia

Tam ß∂o
«
Hµ NÈi

M∏i nhµ chung

Tuy™n Quang cÒa ba tÿnh
Th∏i Nguy™n

TP. HÂ Ch› Minh

Tam ß∂o lµ v≠Ín quËc gia lÌn nh†t Î

ChÛ th›ch mi“n Bæc n≠Ìc ta. N’u nh◊n tı tr™n
V‹nh PhÛc cao xuËng, Tam ß∂o hi÷n r‚ thµnh
H Xπ H≠¨ng
d∑y nÛi gÂm h¨n 20 ng‰n nÛi nªm s∏t
Th∏c Bπc
nhau vµ tπo thµnh ba m∏i nÛi ÆÊ v“
Thfi tr†n Tam ß∂o ba tÿnh Th∏i Nguy™n, Tuy™n Quang vµ
ChÔa T©y Thi™n V‹nh PhÛc. ß∑ tı l©u, nh˜ng ng≠Íi d©n Î
Æ©y Æ∑ quen g‰i Tam ß∂o vÌi c∏i t™n tr◊u
Ba Æÿnh Tam ß∂o
m’n: M∏i nhµ chung cÒa ba tÿnh.
ßÿnh Tam ß∂o Bæc
MÍi c∏c em cÔng t◊m hi”u V≠Ín quËc gia Tam ß∂o vµ kh∏m
ph∏ c∏c loµi ÆÈng, th˘c vÀt Æ∆c sæc Î Æ©y.

C∏ c„c Tam ß∂o Giun l∏:

C∏ c„c Tam ß∂o th≠Íng sËng trong c∏c CÚng lµ giun, nh≠ng
dflng suËi vµ ch©n th∏c. Tuy thuÈc h‰ nhµ ’ch giun l∏ kh´ng sËng trong
nh≠ng tr´ng chÛng Ɔt nh≠ c∏c loµi giun kh∏c
giËng thªn lªn mµ Î tr™n l∏ cÒa nh˜ng
h¨n. ChÛng loµi c©y bÙi. Khi g∆p nguy
chÿ c„ m∆t hi”m, chÛng c„ th” bÛng
Î Tam ß∂o t∏ch mÈt c∏i r†t nhanh vµ
vµ mÈt vµi bi’n m†t. N’u kh´ng tinh,
vÔng l©n cÀn. ta sœ kh´ng tµi nµo ph∏t
hi÷n rªng chÛng v…n nªm
Æ©u Æ„ ngay trong Æ∏m l∏
mÙc ngay d≠Ìi ch©n
Hoa ßÁ Quy™n m◊nh.
Xung quanh
c∏c Æÿnh nÛi Tam
ß∂o th≠Íng c„ ÆÁ
quy™n sinh sËng.
Vµo mÔa xu©n vµ
Æ«u mÔa hÃ, hoa
ÆÁ quy™n Æua
nhau khoe sæc vÌi
ÆÒ c∏c mµu træng,
hÂng, Æ·, t›m khi’n c∏c Æÿnh nÛi nh◊n tı xa kh´ng
kh∏c nµo nh˜ng t†m th∂m mµu r˘c rÏ.

30
Rıng Xanh
 V≠Ín quËc gia cÒa em

C´n trÔng Chim hÛt mÀt

Tam ß∂o lµ n¨i c˘c k˙ Æa dπng v“
c∏c loµi c´n trÔng. Nhi“u loµi tr´ng r†t
Æãp vµ c„ h◊nh thÔ k˙ lπ, nh≠ h‰ hµng
nhµ b≠Ìm ph≠Óng. ß„ lµ nh˜ng loµi
b≠Ìm Æãp nh†t th’ giÌi.
Chim hÛt mÀt bä t› tão nh≠ chim s©u
nh≠ng lµ mÈt trong nh˜ng loµi chim vÁ
c∏nh nhanh nh†t Ɔy. Trong khi bay l¨
lˆng Æ” hÛt mÀt hoa, chÛng c¯ ph∂i vÁ
c∏nh li™n tÙc, kh´ng ngıng nghÿ.

Vµnh Æai m©y

Tr™n nh˜ng Æÿnh nÛi cao
cÒa Tam ß∂o th≠Íng xuy™n
c„ m©y bao phÒ. R†t nhi“u
ng≠Íi Æ∑ cË gæng leo l™n
tÀn Æÿnh nh˜ng ng‰n nÛi
nµy vµ Æ≠Óc tÀn h≠Îng
c∂m gi∏c th›ch thÛ khi m©y
nhà nhã tr´i qua ng≠Íi
m◊nh.

Quy’t cÊ thÙ:
Quy’t cÊ thÙ thoπt tr´ng r†t
giËng nh˜ng c©y vπn tu’, thi™n
tu’. Th˘c ra, Æ©y lµ mÈt loµi
d≠¨ng xÿ l©u n®m. ChÛng sËng
d‰c theo c∏c khe suËi vµ nh˜ng
con Æ≠Íng mfln d…n l™n Æÿnh
nÛi Î Tam ß∂o.

31
Rıng Xanh
 Ti’ng n„i tı cÈng ÆÂng
Lµng
Tri“u KhÛc
Qu™ t´i ngµy nay Æ∑ trÎ thµnh mÈt ph«n cÒa thµnh
phË Hµ NÈi nh≠ng m‰i ng≠Íi v…n quen g‰i bªng c∏i t™n
d©n d∑ tı xa x≠a: Lµng Tri“u KhÛc.
Lµng Tri“u KhÛc cÒa chÛng t´i lµ mÈt lµng ngh“ nh≠ng
kh´ng giËng nh≠ nhi“u lµng ngh“ kh∏c chÿ chuy™n mÈt ngh“ b› truy“n. Ng≠Íi d©n qu™ t´i
lµm ÆÒ th¯ ngh“ kh∏c nhau Æ” ki’m sËng, tı nh˜ng ngh“ nghe c„ vŒ v∆t v∑nh nh≠ lµm chÊi
l´ng gµ, cuÈn chÿ, lµm b†c ÆÃn, mua b∏n ÆÂng n∏t cho Æ’n nh˜ng ngh“ nghe sang h¨n nh≠
d÷t v∂i, t¨ lÙa. C„ ngh“ Æ∑ m†t Æi vµ c„ c∂ nh˜ng ngh“ mÌi h◊nh thµnh do nhu c«u cÒa x∑
hÈi. MÁi gia Æ◊nh lµ mÈt hÈ s∂n xu†t nh·, c∂ lµng nh≠ mÈt hÓp t∏c x∑ tÊng hÓp c∏c ngµnh
ngh“, ngµy Æ™m hoπt ÆÈng kh´ng ngıng theo nhfip sËng.
LÛc r∂nh rÁi nh◊n lπi chÛng t´i mÌi th†y m‰i th¯ trong lµng ÆÊi thay thÀt nhanh ch„ng,
nhanh tÌi m¯c ngh‹ v“ khung c∂nh cÒa lµng chÿ chÙc n®m tr≠Ìc mµ c¯ ngÏ nh≠ tı mÈt thÍi
xa x≠a nµo Æ„. Con Æ≠Íng gπch d…n vµo lµng hÂi †y duy™n d∏ng. Hai b™n bÍ lµ hai hµng
c©y cao lÌn soi b„ng xuËng m∆t ao trong xanh giÍ Æ≠Óc thay hoµn toµn bªng Æ≠Íng nh˘a
vÌi nh˜ng d∑y nhµ san s∏t hai b™n. X≠a, khæp lµng Æ©u Æ©u cÚng th†y v≠Ín c©y, ao c∏. Nay
chÿ th†y toµn nhµ t«ng ki™n cË vµ nh˜ng d∑y nhµ c†p bËn tπm bÓ lÓp phi-bÍ-r´ xi m®ng cho
sinh vi™n vµ nh˜ng ng≠Íi lao ÆÈng tÿnh xa Æ’n tr‰. C„ lœ th¯ duy nh†t cfln kh∏
nguy™n vãn vµ gÓi nhæc chÛng t´i v“ qu∏ kh¯ lµ
ng´i chÔa cÊ k›nh.
CuÈc sËng cÒa chÛng t´i Æ∑ Æ≠Óc c∂i thi÷n
h¨n x≠a r†t nhi“u. Nhi“u nhµ Æ∑ sæm Æ«y ÆÒ
ti÷n nghi vµ cho con c∏i h‰c hµnh Æ«y ÆÒ.
Song, nÁi lo cÒa c∂ lµng th◊ v…n cfln Æ„. GiÍ
kh´ng ph∂i lo c∏i ®n, c∏i m∆c cho ÆÒ n˜a mµ
lo Æi“u ki÷n v÷ sinh kh´ng tËt. Nhµ nhµ x©y
d˘ng n™n, ai cÚng quan t©m chÁ tho∏t n≠Ìc
cho nhµ m◊nh. Nh≠ng h÷ thËng tho∏t n≠Ìc
chung th◊ chºng ai lo. T†t c∂ n≠Ìc sinh hoπt vµ
c∂ n≠Ìc th∂i tı s∂n xu†t vÌi ÆÒ c∏c loπi mµu
nhuÈm, ch†t t»y ÆÈc hπi, t†t th∂y Æ“u hoµ
chung vµ ÆÊ v“ nh˜ng n¨i trÚng nh†t lµng. C∏i gi’ng
to gi˜a lµng tr≠Ìc t†p nÀp ng≠Íi qua lπi g∏nh n≠Ìc nay chºng ai d∏m dÔng n˜a v◊ Æ∑ qu∏
b»n. C∏i ao tr≠Ìc cÊng chÔa ngµy x≠a lÚ trŒ chÛng t´i b¨i lÈi suËt vµ cÚng lµ n¨i lµng tÊ
ch¯c nh˜ng hÈi thi bæt vfit, vÌt b≠Îi hµng n®m th◊ nay n≠Ìc cÚng Æen ngflm vµ bËc mÔi. KhÊ
nh†t lµ nh˜ng ngµy m≠a, Æ≠Íng lµng, ng‚ x„m ngÀp lÙt trong c∏i th¯ n≠Ìc hÁn tπp ÆÒ c∏c
loπi ch†t †y, thÀt m†t v÷ sinh v´ cÔng.
Lµ nh˜ng ng≠Íi d©n gËc cÒa lµng, chÛng t´i th˘c s˘ r†t b®n kho®n, tr®n trÎ. ChÛng t´i kh´ng
muËn nh˜ng gi∏ trfi v®n ho∏ tinh th«n cÒa cha ´ng Æ” lπi sœ bfi mai mÈt vµ v‹nh vi‘n m†t Æi.
TÊng hÓp theo lÍi k” cÒa mÈt sË ng≠Íi d©n lµng Tri“u KhÛc.
Hµ NÈi, 30-5-2005
32
Rıng Xanh
 C∏c ch≠¨ng tr◊nh gi∏o dÙc m´i tr≠Íng
Ch≠¨ng tr◊nh Ch≠¨ng tr◊nh
gi∏o dÙc m´i gi∏o dÙc m´i
tr≠Íng Hoµng tr≠Íng Hµ Giang
Ch≠¨ng tr◊nh
Ch≠¨ng tr◊nh gi∏o dÙc m´i
gi∏o dÙc m´i tr≠Íng Hµ NÈi

Ch≠¨ng tr◊nh
Ch≠¨ng tr◊nh n©ng cao nhÀn
gi∏o dÙc m´i th¯c b∂o tÂn
tr≠Íng Tam ß∂o Hµ

Ch≠¨ng tr◊nh
GDMT
Ch≠¨ng tr◊nh B∏i Tˆ Long
gi∏o dÙc m´i
tr≠Íng PÔ Lu´ng
Ch≠¨ng tr◊nh
GDMT
Xu©n ThÒy
Ch≠¨ng tr◊nh
n©ng cao nhÀn
th¯c b∂o tÂn CÛc
Ch≠¨ng tr◊nh
gi∏o dÙc m´i
tr≠Íng Phong
Ch≠¨ng tr◊nh
gi∏o dÙc m´i
tr≠Íng PÔ M∏t
Chi hÈi B∂o tÂn
thi™n nhi™n Hu’
Tÿnh Thıa Thi™n

Ch≠¨ng tr◊nh
gi∏o dÙc m´i
tr≠Íng Bπch M∑
Ch≠¨ng tr◊nh
GDMT
Ch≠ Mom Ray

Ch≠¨ng tr◊nh
gi∏o dÙc m´i TP. HÂ Ch›
tr≠Íng Yok ß´n Ch≠¨ng tr◊nh gi∏o
dÙc
m´i tr≠Íng Hfln

Ch≠¨ng tr◊nh Ch≠¨ng tr◊nh

gi∏o dÙc m´i gi∏o dÙc m´i
tr≠Íng C∏t Ti™n tr≠Íng C´n ß∂o
33
Rıng Xanh
 MÈt l«n xuËng phË
Tπm bi÷t gia Æ◊nh S’u Æ«u Æ·, b∏c G†u l™n khinh kh› c«u trÎ v“ khu rıng th©n
y™u cÒa m◊nh. Tr™n Æ≠Íng v“, b∏c quy’t Æfifin
nh nghÿ ch©n Î mÈt thµnh phË.

34
Rıng Xanh
 S¯ gi∂ R˜ng Xanh

35
Rıng Xanh
 S¯ gi∂ Rıng Xanh

36
Rıng Xanh
 Trang C©u lπc bÈ

Lu¸ tre cÒa t´i

Lµng t´i nªm uËn l≠Ón theo tri“n Æ™ s´ng Nhu÷,
bËn mÔa xanh tËt lu¸ tre. LÚy tre †y ´m †p lµng t´i
qua suËt bao nhi™u th’ h÷ vµ lµ n¨i c†t gi˜ ti’ng c≠Íi
trong trŒo cÒa lÚ trŒ chÛng t´i vÌi nh˜ng trfl ch¨i
kim kÿm k◊m kim, trËn t◊m, th∂ Æÿa ba ba
trong suËt nh˜ng ngµy hÃ. Ri™ng vÌi t´i,
Æ„ cfln lµ n¨i ghi d†u mÈt k˚ ni÷m kh„
qu™n.
ßÓt †y, tr≠Íng t´i tÊ ch¯c thi hÈi
trπi nh©n ngµy 26-3 n™n kh´ng kh›
trong tr≠Íng s´i nÊi læm. LÌp t´i
cÚng vÀy. ChÛng t´i h◊ hÙc chu»n
bfi suËt tı ba, bËn h´m tr≠Ìc. Chÿ
mÁi c∏i Æoπn cæt ch˜, cæt h◊nh vµ
d∏n xÛc x›ch cÚng Æ∑ m†t r†t
nhi“u thÍi gian. Chi“u ngµy 25, chÛng t´i
h‰p lπi l«n cuËi Æ” ph©n c´ng xem ai sœ chu»n bfi
vi÷c g◊ cho ngµy h´m sau. M‰i th¯ Æ“u su´n sŒ, chÿ mÁi
c∏i kho∂n cÈt kÃo Æ” d˘ng trπi th◊ h·i Æi h·i lπi v…n chºng ai chfiu nhÀn c∂. LÌp

“l∏u” oang oang:

tr≠Îng lÌp t´i r†t lo læng v◊ mai Æ∑ lµ ngµy cæm trπi rÂi. ßÈt nhi™n, Thªng Ti’n

- GÌm, c„ mÁi c∏i vi÷c †y mµ chÛng mµy cÚng ngh÷t c∂ m∆t ra µ? ßÓi Æ’n Æ™m
ra lÚy tre g«n nhµ c∏i Mai ch∆t l†y vµi c©y th◊ c„ mµ tha hÂ.
- H∂, tre cÒa lµng c¨ mµ? - M†y Ưa chÛng t´i cÔng trË mæt l™n nh◊n n„ - Ng≠Íi
ta mæng ch’t.
- Ch∆t trÈm th◊ ai bi’t mµ mæng. V∂ lπi, m†y lÌp kh∏c chÛng n„ cÚng Æfinh lµm
th’ Ɔy.
T´i kh´ng ÆÂng t◊nh vÌi vi÷c ch∆t tre nh≠ng lÛc †y cÚng chºng ngh‹ ra c∏ch g◊
kh∏c n™n Æ” m∆c chÛng n„ muËn t›nh sao th◊ t›nh. SÌm h´m sau, tr™n Æ≠Íng Æ’n
Æi”m tÀp trung, t´i chÓt nhÌ Æ’n ˝ t≠Îng ch∆t tre cÒa thªng Ti’n. T´i cË t◊nh Æi
theo con Æ≠Íng mfln qua lu¸ tre Æ” xem chÛng n„ c„ ch∆t tre thÀt kh´ng. ThÀt
kh´ng th” t≠Îng t≠Óng, bÙi tre Æ∑ ng„t Æi Æ∏ng k”, cµnh l∏ r¨i rÙng t¨i bÍi tr™n
m∆t Ɔt, cfln m†y c∏i gËc tr¨ ra nham nhÎ thÀt tÈi nghi÷p. T˘ nhi™n lÛc †y, t´i c„
c∂m gi∏c h…ng hÙt nh≠ vıa bfi m†t mÈt th¯ g◊ Æ„. Ph∂i rÂi, lu¸ tre lµ cÒa lµng
nh≠ng cÚng lµ mÈt ph«n cÒa t´i n˜a. C„ ngµy nµo mµ t´i kh´ng ra Æ©y h„ng m∏t
vµ ch¨i vÌi lÚ bπn cÔng x„m Æ©u. Th’ mµ t´i Æ∑ chºng b∂o v÷ Æ≠Óc n„. T´i th†y
giÀn m◊nh vµ giÀn c∂ thªng Ti’n. S∏ng h´m Æ„, t´i d‰n dãp sπch sœ hÀu qu∂ mµ
ch›nh c∏c bπn t´i Æ” lπi rÂi v“ nhµ lu´n mµ kh´ng Æi cæm trπi n˜a.
ßinh Thfi H≠¨ng
LÌp 3AKS2, T©m l˝ Gi∏o dÙc , ßH S≠ phπm Hµ NÈi

37
Rıng Xanh
 Trang C©u lπc bÈ

Chuy÷n Î khu Æ«m cuËi lµng

B∏c R´ hËi h∂ rœ n≠Ìc b¨i v“ hÊn
hµ hÊn h”n b∏o tin:
- H‰ hµng nhµ Tr™ Î cuËi x„m
kh´ng hi”u sao ng∑ quay ra ch’t
hµng loπt, ch’t hµng loπt rÂi. C∏c loµi
kh∏c cÚng Æang nhÌn nh∏c c∂ l™n.
R™u Xanh Æang l¨ m¨ ngÒ nghe vÀy
giÀt n∂y m◊nh sÓ h∑i. N„ nhÌ cÚng chÿ
t«m nµy n®m ngo∏i th´i, n„ Æang
sËng cÔng gia Æ◊nh Î mÈt nh∏nh s´ng
nh· bÁng d≠ng mÈt h´m c∂ cha vµ mã n„ ng∑ b÷nh. Chºng bi’t Æ„ lµ b÷nh g◊, chÿ
th†y lÛc Æ«u ch©n tay Æau nhı nh≠ bfi ai Æ∏nh rÂi vµi ngµy sau t˘ nhi™n rÙng rÍi
c∂ ra. Kh´ng chfiu nÊi ÆÌn Æau, cha vµ mã n„ Æ∑ qua ÆÍi. Tr≠Ìc khi nhæm mæt, cha
mã c¯ giÙc n„ ngay lÀp t¯c ph∂i chuy”n Æi n¨i kh∏c sËng.
R™u Xanh lang thang m†t m†y ngµy, may Æ’n khÛc s´ng nµy Æ≠Óc bµ con
th≠¨ng t◊nh gi˜ lπi. N„ hoµ nhÀp ngay vÌi nh˜ng ng≠Íi l∏ng gi“ng tËt bÙng vµ theo
thÍi gian cÚng qu™n d«n nÁi Æau.
Nay nghe b∏c R´ k” chuy÷n, R™u Xanh bµng hoµng c∂ ng≠Íi vµ c∂m th†y tai
hoπ lπi sæp sˆa gi∏ng xuËng x„m lµng th©n y™u Æang ÆÔm b‰c n„.
Ngay s∏ng h´m †y, b∏c SÈp tr≠Îng x„m cho g‰i t†t c∂ m‰i ng≠Íi Æ’n, gi‰ng
b∏c kh´ng cfln b◊nh t‹nh:
- C∏c bπn π, cuÈc sËng cÒa chÛng ta chÿ cfln trong gang t†c n˜a th´i. Con ng≠Íi
Æ∑ th∂i xuËng ng´i nhµ cÒa chÛng ta c¨ man nµo lµ r∏c th∂i. ChÛng ta sœ chºng
cfln ´xi Æ” thÎ n˜a. Ai trong sË c∏c bπn sœ t◊nh nguy÷n theo t´i Æi t◊m Æ≠Íng sËng
cho t†t c∂ chÛng ta?
T†t c∂ trai tr∏ng trong x„m Æ“u nh†t loπt gi¨ tay. R™u Xanh bä nh†t nh≠ng
cÚng r†t h®ng h∏i tham gia. N„ kh´ng muËn lπi c„ th™m nhi“u ng≠Íi n˜a ph∂i ra
Æi oan uÊng nh≠ bË mã n„.
Tı h´m †y, thanh ni™n trong lµng hµng ngµy ph∂i b¨i l™n m∆t n≠Ìc dÔng h’t
s¯c l˘c Æ»y nh˜ng ch†t b»n mµ con ng≠Íi Æ∑ th∂i xuËng n≠Ìc. Vµ cÚng tı Æ„,
ngµy nµo trong x„m cÚng c„ ti’ng gia Æ◊nh ai Æ„ than kh„c v◊ c„ nh˜ng chµng
thanh ni™n x†u sË Æ∑ bfi cuËn tr´i theo dflng n≠Ìc b»n.
H´m qua, ng≠Íi bπn th©n nh†t cÒa R™u Xanh lµ Træm Æ∑ v‹nh vi‘n ra Æi. Hay
tin †y, R™u Xanh r†t buÂn. N„ lang thang khæp m‰i n¨i vÌi hy v‰ng t◊m Æ≠Óc ng≠Íi
bπn cÒa m◊nh Æang bfi mæc kãt Î mÈt n¨i nµo Æ„. Nh≠ng Æi Æ’n Æ©u, n„ cÚng chÿ
th†y mÈt mµu Æen ch’t ch„c. N„ Æ„i, m÷t vµ dπt vµo mÈt v÷ c· ven s´ng lÛc nµo
kh´ng hay.
Khi tÿnh dÀy, R™u Xanh r†t ngπc nhi™n v◊ th†y c„ r†t nhi“u c´ bä, cÀu bä quµng
kh®n Æ·. "H‰ Æang lµm g◊ th’ nhÿ?" - n„ t˘ h·i vµ t◊m mÈt chÁ n†p k›n Æ∏o Æ” quan
s∏t. Th◊ ra, c∏c c´ cÀu †y Æang lµm v÷ sinh khu Æ«m. T†t c∂ c∏c r∏c th∂i Æ∑ Æ≠Óc
c∏c c´ cÀu †y käo l™n h’t. §i chao! R™u Xanh vui s≠Ìng qu∏. N„ rÍi kh·i chÁ n†p
vµ b¨i mÈt mπch v“ x„m Æ” b∏o tin cho m‰i ng≠Íi.
Bµi vi’t d˘ thi cÒa mÈt bπn h‰c sinh
Ch≠¨ng tr◊nh b∂o tÂn bi”n Hπ Long - C∏t Bµ (FFI)

38
Rıng Xanh
C
Trang C©u lπc bÈ

Òi C≠Ìi
Nhät vÈi c∆p vµo ng®n bµn vµ lÔa mÈt lÃo
xong hai b∏t c¨m vµo bÙng, t´i loa tay b∏o
hi÷u cho m†y Ưa bπn. Chÿ n®m phÛt sau,
chÛng t´i Æ∑ thong dong sau Ƶn tr©u, vıa
Æi vıa hÌn hÎ k” chuy÷n Î lÌp cho nhau nghe.
***
Lµng cÒa chÛng t´i nªm ven mÈt khu rıng.
CuËi lµng c„ mÈt c∏i h r†t lÌn cung c†p n≠Ìc cho
c∂ x∑. ChÛng t´i v…n th≠Íng lÔa tr©u ra b∑i c· g«n h rÂi tÙ tÀp nhau d≠Ìi mÈt
gËc c©y Æ“ lÌn t∏n g…u ho∆c Æ∏nh bi v◊ Î Æ„ r†t m∏t. ChÛng t´i Æang m∂i m™ ch¨i
th◊ nghe Æ©u c„ ti’ng dao l∏ch c∏ch, lπi c∂ ti’ng cµnh l∏ ÆÊ sµn sπt. Ngh‹ lÚ trŒ b™n
l©m tr≠Íng sang l†y trÈm cÒi n™n b‰n t´i nh∏y nhau chπy x´ tÌi, Æfinh doπ chÛng
n„ mÈt trÀn cho vui vµ tfich thu tang vÀt v“ nÈp cho ´ng coi rıng Æ” l‹nh th≠Îng.
Nµo ngÍ Æ’n n¨i, chºng th†y b‰n trŒ trÈm cÒi Æ©u mµ chÿ toµn lµ ng≠Íi lµng m◊nh
vµ mÈt chi’c xe c´ng n´ng ch†t Æ«y cÒi. §ng coi rıng Ưng sau xe, tÿnh b¨ nh≠
kh´ng c„ chuy÷n g◊ x∂y ra. Th†y lπ, chÛng t´i h·i:
- Tπi sao h‰ lπi ch∆t c©y rıng h∂ ´ng?
§ng th∂n nhi™n Æ∏p:
- Tu«n sau con g∏i ´ng Th‰ l†y chÂng. §ng †y Æ∑ xin Òy ban mÈt xe c´ng n´ng
cÒi. ߆y, c∏c ch∏u xem, toµn cÒi th´i. Tÿa bÌt chÛng th◊ c∏c c©y kh∏c mÌi ph∏t
tri”n Æ≠Óc ch¯.
Nghe gi‰ng là nhà s∆c mÔi r≠Óu cÒa ´ng, chÛng t´i hi”u ngay c©u chuy÷n. Chæc
hºn ´ng †y vıa Æ≠Óc gia Æ◊nh kia th’t Æ∑i mÈt b˜a c¨m r≠Óu no say rÂi. VÌi lπi,
chºng g◊ th◊ ´ng Th‰ cÚng lµ c∏n bÈ tÿnh, uy quy“n nh≠ th’ chæc ng≠Íi ta Æ∑ chºng
d∏m tı chËi. LÛc ra v“, m†y Ưa chÛng t´i le l≠Ïi nh◊n nhau læc Æ«u. Ch∂ lœ rıng
c†m chÿ c†m vÌi nh©n d©n, cfln c∏n bÈ th◊ kh´ng hay sao?
BÔi V®n Th∏u
X„m Ri“ng, Y™n Nghi÷p, Lπc S¨n, Hoµ B◊nh

ßi qua c∏nh rıng ngÀp m∆n Ven bÍ d®m con cflng gi„

B«n ¨i! L≠a th≠a c©y Æ≠Ìc, c©y b«n

N≠Ìc lÌn, n≠Ìc rflng, m≠a næng
GËc giµ mËc træng b©ng khu©ng
ßæp Æ◊a khai hoang l†n bi”n
Rıng b«n l‰t th·m vµo trong
L∏ rÙng tr∏i mÔa chao li÷ng
Qu∂ non chÌi vÌi gi˜a dflng.
B∏m cµnh vµi chÛ Ëc con
C∏nh rıng b«n x≠a b· ng·
C©y kh´ ch’t Ưng m·i mfln.
Bay Æi t◊m vÔng Ɔt kh∏c
C∏nh cfl lπc l‚ng v«n th¨
Xa bÍ s„ng buÂn th´i h∏t
Hoa r¨i træng nÁi mong chÍ...

Ng´ Tr«mT≠
TruÍng ti”u h‰c Vπn Gi∑ 2, Vπn Ninh, Kh∏nh Hoµ

39
Rıng Xanh
 Trang C©u lπc bÈ

MÔa xu©n
ßæp k›n ch®n b´ng Nh˜ng ch†m mæt xanh
MÔa Æ´ng nªm ngÒ Th†p cao nËt nhπc
Ngoµi trÍi buËt gi„ C„ ai vıa h∏t
L©y r©y m≠a phÔn MÔa xu©n, mÔa xu©n...
Kh´ng bi’t mÔa xu©n HÂ Thfi Di‘m Hªng
ß∑ v“ rÂi Æ„ LÌp 4A, Ti”u h‰c Lπng
Kh™ 1
L∏ non bÛp nh· huy÷n Anh S¨n, tÿnh
Rung rinh c©y cµnh

Ti’ng chÊi trong m≠a

Ngoµi trÍi, m≠a bæt Æ«u r¨i. Nªm trÔm k›n ch®n mµ Th≠
v…n c∂m th†y buËt lπnh. N„ nªm y™n læng nghe ti’ng
nh˜ng gi‰t m≠a r¨i l∏ch t∏ch ngoµi m∏i hi™n. H◊nh nh≠
c„ ti’ng loãt xoãt g◊ Æ„ n˜a. N„ tfl mfl vÔng dÀy nh◊n qua
cˆa sÊ. D≠Ìi Æ≠Íng, mÈt c´ c´ng nh©n v÷ sinh Æang
quät r∏c. Th≠ th†y ∏i ngπi cho c´ †y qu∏, trÍi lπnh th’
c¨ mµ. N„ t◊ tay l™n thµnh cˆa sÊ vµ ch®m chÛ quan
s∏t.
C´ †y v…n mi÷t mµi lµm vi÷c. Tıng nh∏t chÊi theo
Æ´i tay c´ Æ“u Æ∆n lia thµnh nh˜ng h◊nh vflng cung
vµ käo Æi nh˜ng chi’c l∏ rÙng, tÛi ni-l´ng vµ c∏c
th¯ r∏c linh tinh bfi v¯t v®ng v≠Îi tr™n hÃ. ß’n chÁ
chi’c xe Æ»y r∏c, c´ †y h„t g‰n r∏c, ÆÊ vµo thÔng
rÂi Æ»y chi’c xe Æi. C¯ tıng qu∑ng ngæn mÈt, c´
†y l∆p Æi l∆p lπi c∏i Æi÷p khÛc quät - h„t - Æ»y r∏c
nh≠ vÀy vµ h◊nh nh≠ chºng h“ Æ” ˝ rªng trÍi r†t
lπnh. Ti’ng chÊi xa d«n. D∏ng c´ c´ng nh©n vµ
chi’c chÊi cÚng nh· d«n vµ mÍ Æi d≠Ìi lµn m≠a
phÔn. Th≠ d‚i theo b„ng c´ khu†t d«n vµ t˘ d≠ng
c∂m th†y kh©m phÙc c´ †y qu∏. Th≠ Æo∏n c´ †y trŒ h¨n
mã mÈt chÛt. Chæc c„ lœ c´ cÚng Æ∑ c„ gia Æ◊nh vµ c„ Tranh: BÔi V®n Th´ng,
th” c„ mÈt em bä trai ho∆c bä g∏i n˜a. VÀy mµ c´ †y LÌp 11A10, THPT C∏t Ti™n
ph∂i Æi lµm Æ™m v†t v∂ nh≠ th’ nµy. huy÷n C∏t Ti™n, tÿnh L©m ßÂng

***
Nghe th†y ti’ng l∏ch c∏ch d≠Ìi nhµ, Th≠ bi’t mã Æang d‰n dãp Æ Æπc vµ chu»n
bfi b∏t Æ‹a mÌi Æ” dÔng m†y h´m T’t. Ph∂i rÂi, chÿ cfln m†y ngµy n˜a lµ T’t, nhµ
nµo cÚng vÈi v∑ mua sæm vµ mang v“ nhµ bi’t bao nhi™u th¯. T’t lÛc nµo cÚng
vui, nh≠ng nhÌ v“ h◊nh ∂nh c´ c´ng nh©n quät r∏c ban n∑y, Th≠ bi’t sœ c„ nhi“u
ng≠Íi v†t v∂ h¨n khi T’t Æ’n.
Nguy‘n Thfi Thu H≠¨ng
¢p 1, x∑ Nam C∏t Ti™n, T©n PhÛ, ßÂng Nai

40
Rıng Xanh
 Trang C©u lπc bÈ
M∂nh vÏ
Gia Æ◊nh t´i sËng Î t«ng hai cÒa mÈt khu tÀp th” kh∏ Æ´ng
ÆÛc. Ph∂i thÛ thÀt rªng cuÈc sËng tÀp th” c„ qu∏ nhi“u c∏i
chung. N„ chÿ trÎ n™n d‘ dµng khi mÁi ng≠Íi bi’t c∂m th´ng,
nh≠Íng nhfin vµ c„ tr∏ch nhi÷m ÆËi vÌi nh˜ng ng≠Íi kh∏c.
Nh≠ng Æ∏ng buÂn thay, chÿ v◊ t›nh v´ t©m cÒa m◊nh mµ t´i
Æ∑ g©y ra mÈt chuy÷n Æ∏ng buÂn.
S˘ vi÷c r†t nh· th´i. ¢y lµ s∏ng th¯ ba tu«n tr≠Ìc,
trong khi Æang uËng s˜a ngoµi ban c´ng, t´i Æ∑ s¨ ˝
lµm r¨i vÏ chi’c cËc thu˚ tinh. Nh˜ng m∂nh vÏ bæn tung
t„e khæp n¨i n™n t´i ph∂i dÔng chÊi quät chÛng dÂn vµo
mÈt g„c Æ” h„t. Bµ ngoπi th†y vÀy nhæc t´i quät c∂ s©n
nhµ c´ Lan Î t«ng tr÷t, lÏ c„ m∂nh thÒy tinh nµo r¨i xuËng
Æ„. ßÛng lÛc †y, chu´ng Æi÷n thoπi k™u. T´i v©ng dπ li’n
thoæng rÂi chπy vµo nh†c m∏y. Sau khi “bu´n d≠a l™” cÔng
c´ bπn mÈt hÂi, t´i qu™n bΩng lÍi bµ d∆n, vÈi vÈi vµng vµng Æi sinh nhÀt bπn. XuËng d≠Ìi
nhµ xe, t´i s˘c nhÌ Æ” qu™n g„i quµ tr™n nhµ n™n vÈi chπy l™n th◊ g∆p bµ Æeo k›nh, chËng
gÀy Æang lom khom tr≠Ìc s©n nhµ c´ Loan, c∆m cÙi t◊m nh˜ng m∂nh vÏ.
Chi“u tËi trÎ v“ nhµ, t´i th†y bµ Æang b’ bä Nga ngÂi tr™n ÆÔi vÁ v“. Ch©n bä Nga Æ≠Óc
b®ng b„ nh≠ mÌi bfi th≠¨ng. Mæt bä v…n cfln Ɖng lπi nh˜ng gi‰t n≠Ìc cÔng nh˜ng ti’ng
n†c. Cha mã bä chæc hºn kh´ng bi’t Æ≠Óc rªng m∂nh thu˚ tinh lµm ch©n bä Nga bfi th≠¨ng
lµ do t´i g©y n™n, mÈt ng≠Íi r†t Æ≠Óc c´, chÛ vµ bä Nga qu˝ m’n vµ tin t≠Îng. Bµ t´i mæt
Æ∑ mÍ n™n kh´ng th” nh◊n th†y vµ nh∆t h’t Æ≠Óc nh˜ng m∂nh thu˚ tinh kia, chæc bµ cÚng
buÂn nhi“u læm. V≠¨ng Thfi n ∏ h
Th´n Pµ D†u, Thµnh M¸, Nam Giang, Qu∂ng Nam

Th∏ng ba
qu™ m◊nh
Cfln v≠¨ng chÛt lπnh mÔa Æ´ng
Th∏ng ba næng Æ∑ nhuÈm hÂng m∏ em
M≠a phÔn cho l∏ xanh th™m
Em Æi lµm c· gi„ m“m bÍ vai
M≠¨ng dµi xanh n≠Ìc vıa x©y
B„ng em lÂng vÌi b„ng m©y tr™n trÍi
TrÊ cÍ ng´ tËt bÍi bÍi LËi v“ hoa gπo Æ· c©y
M›a tı soi b∑i l™n ÆÂi reo vui V´ t◊nh t¨ nh÷n gi®ng Æ«y mÈng m¨
LÍi then(*) nh≠ n„i giÔm ai Rıng c©y xanh t˘ bao giÍ
HÈi xu©n nhÌ suËi t„c dµi nh≠ m©y Chia tay v≠¨ng v†n hãn hfl chÍ ai
N´ng Thfi Th◊nh
(*): MÈt Æi÷u h∏t cÒa d©n tÈc Tµy
LÌp 9, THCS S¨n PhÛ, Nµ Hang,
Tuy™n Quang
41
Rıng Xanh
 Trang C©u lπc bÈ

Bµ l™n phË
Bµ t´i l™n thµnh phË Xung quanh lµ t≠Íng k›n
SuËt ngµy bµ buÂn thiu Bµ chºng bi’t Æi Æ©u
V◊ c∂ nhµ bÀn bfiu
RÂi bµ lπi Æau Æ«u
B™n bµ kh´ng Æ≠Óc nhi“u
BÎi cfli xe inh ·i
Bµ than sao ngÈt ngπt LÛc nµo cÚng nh∂ kh„i
PhË x∏ sao Æ´ng ng≠Íi BÙi b∆m c∂ Æ≠Íng Æi...
Bµ b∂o: “Th’ nµy th◊
Ai cÚng chºng th∂nh th¨i
Bµ kh´ng sao tho∂ m∏i
Bµ v“ qu™ th´i ch∏u!”
Chºng c„ vi÷c g◊ lµm V≠¨ng Thfi Anh
Ch©n tay bµ m·i m÷t Th´n Pµ D†u, Thµnh M¸
Nam Giang, Qu∂ng Nam

GÓi ˝:
1. D∑y nÛi dµi nh†t n≠Ìc ta
§ ch˜
Ts. Phπm V®n T◊nh (Vi÷n Ng´n ng˜ h‰c Vi÷t
2. Kinh Æ´ gæn vÌi mÈt vfi vua tıng lµ
thÒ l‹nh “cÍ lau, sÛng sÀy” 1
3. T™n mÈt loµi chim qu˝, sËng nhi“u
Î H T©y (Hµ NÈi) tr≠Ìc kia 2
4. Rıng nguy™n sinh c„ c©y Chfl ngµn tuÊi 3
5. Ca khÛc nÊi ti’ng cÒa Hoµng Vi÷t, s∏ng t∏c
n®m 1952
4
6. Ngµnh th˘c vÀt gÂm “nh˜ng c©y c„ hπt kh´ng 5
nªm k›n trong v·”
7. T™n loµi c©y nµy c„ ngh‹a lµ “mu´n n®m, 6
mu´n tuÊi” 7
8. L∏ c©y th´ng c„ h◊nh vÀt dÙng nµy
8
9. Tı rıng nÛi n¨i nµy, Hai Bµ Tr≠ng Æ∑
ph†t cÍ khÎi ngh‹a 9
10. ßfia danh nµy tıng lµ n¨i ch’ ÆÈ th˘c d©n vµ
10
Æ’ quËc giam gi˜ c∏c chi’n s‹ C∏ch mπng, nay
Æ∑ trÎ thµnh mÈt v≠Ín quËc gia nÊi ti’ng ngoµi
bi”n kh¨i

§ ch˜ ch◊a kh„a (hµng d‰c):

T™n g‰i cÚ cÒa v≠Ín quËc gia duy nh†t Î n≠Ìc ta c„ loµi t™ gi∏c mÈt sıng sinh sËng

42
Rıng Xanh
 G≠¨ng s∏ng m´i tr≠Íng

Ng˘a hÂng c†t v„

Th’ lµ cuÈc thi "C∂i thi÷n vi÷c sˆ dÙng vµ b∂o v÷ nguÂn n≠Ìc" l«n th¯
hai n®m 2004-2005 Æ∑ khäp lπi. Trong sË h¨n 3.000 ng≠Íi tham gia, gi∂i
nh†t Æ≠Óc trao cho mÈt bπn g∏i kh∏ m∂nh mai vµ lµ mÈt trong nh˜ng thµnh
vi™n d˘ thi trŒ tuÊi nh†t, Nguy‘n Thfi Thu Trang. Trang sinh n®m 1990, tuÊi
ng˘a vµ t˘ nhÀn m◊nh lµ Ng˘a HÂng. C∏c em h∑y nghe Ng˘a HÂng t©m s˘ nhä!

Vµo CuÈc
Vµo mÈt buÊi s∏ng, tr≠Íng tÌ xu†t hi÷n mÈt anh r†t Æãp trai Æ’n ph∏t ÆÈng cuÈc thi b∂o v÷
nguÂn n≠Ìc do b∏o Khoa h‰c vµ ßÍi sËng tÊ ch¯c (sau nµy tÌ mÌi bi’t Ɔy lµ anh Chu»n,
ng≠Íi Æoπt gi∂i nh†t cuÈc thi n®m ngo∏i). C∏c bπn trong tr≠Íng tÌ tham gia cuÈc thi s´i nÊi
læm. C∏c bπn †y cfln thµnh lÀp nh„m nghi™n c¯u n˜a. TÌ th◊ chÿ lµm mÈt m◊nh th´i.

Ch∆ng Æ≠Íng gian nan

LÛc Æ«u, tÌ h«u nh≠ chºng c„ tµi li÷u nµo Æ” tham kh∂o. May
nhÍ th«y chÒ nhi÷m tÀn t◊nh giÛp ÆÏ vµ m†y anh chfi sinh vi™n
khoa m´i tr≠Íng chÿ b∂o vµ m≠Ón hÈ tµi li÷u n™n tÌ cÚng c∂m
th†y t˘ tin h¨n vµ bæt Æ«u mµy mfl. Kh„ kh®n nh†t lµ c´ng
Æoπn ch’ bi’n Ɔt sät. ß«u ti™n, tÌ ph∂i nhµo nhuy‘n Ɔt sät rÂi
trÈn vÌi x¨ gi†y vo thµnh nh˜ng vi™n bi trfln vÌi ba k›ch th≠Ìc
kh∏c nhau. TÌ ph¨i chÛng trong b„ng r©m, ÆÓi mÈt tu«n cho
kh´ th◊ Æem ra l‰c thˆ. Ai dÃ, vıa ÆÊ n≠Ìc vµo th◊ nh˜ng vi™n bi
Ɔt sät cÒa tÌ lÀp t¯c tan h’t, h„a ra lµ do Ɔt sät ch≠a Æ≠Óc ph¨i k¸. TÌ t®ng thÍi gian ph¨i
d«n l™n 2 tu«n, 3 tu«n nh≠ng k’t qu∂ th› nghi÷m v…n ch≠a Æ≠Óc nh≠ ˝. M∑i sau nµy, tÌ ph∂i
ph¨i g«n mÈt th∏ng, nh˜ng vi™n bi Ɔt sät cÒa tÌ mÌi th˘c s˘ c¯ng c∏p vµ th› nghi÷m mÌi c„
k’t qu∂. N≠Ìc l‰c qua vÀt li÷u Ɔt sät vµ x¨ gi†y Æ∑ trong h¨n r†t nhi“u so vÌi tr≠Ìc khi l‰c.
T›nh ra, tı khi bæt Æ«u cho tÌi lÛc th› nghi÷m Æπt k’t qu∂ tµm tπm, tÌ m†t g«n 4 th∏ng.

Nh˜ng ÆÈng vi™n kfip thÍi

ßÓt †y tÌ d˘ thi ÆÛng vµo lÛc chu»n bfi thi h‰c k˙ n™n bË mã tÌ kh´ng khuy’n kh›ch læm.
MÈt sË bπn bà kh∏c th◊ b· cuÈc gi˜a chıng n™n c„ lÛc tÌ cÚng c∂m th†y r†t kh„ kh®n.
Nh≠ng rÂi tÌ Æ∑ Æ∆t quy’t t©m ph∂i lµm cho tÌi cÔng. TÌ v…n c∆m cÙi mÈt m◊nh Æi l†y Ɔt
sät, nhµo, n∆n nh˜ng vi™n bi Æ” lµm th› nghi÷m. TÌi khi tÌ Æ≠Óc l‰t vµo vflng thi v†n Æ∏p th◊
m‰i ng≠Íi trong nhµ th˘c s˘ quan t©m vµ Òng hÈ. Ch›nh bË tÌ Æi l†y Ɔt sät v“ cho tÌ lµm
th› nghi÷m, cfln mã vµ chfi g∏i th◊ trÎ thµnh “hÀu ph≠¨ng” cÒa tÌ.

Thµnh c´ng nËi ti’p thµnh c´ng

M∆c dÔ r†t tin t≠Îng vµo k’t qu∂ cÒa m◊nh nh≠ng lÛc gˆi bµi thi Æi rÂi, tÌ cÚng th†y h¨i lo.

43
Rıng Xanh
 G≠¨ng s∏ng m´i tr≠Íng

RÂi mÈt ngµy, tÌ nhÀn Æ≠Óc th´ng b∏o cÒa ban tÊ ch¯c: bµi thi cÒa tÌ lµ mÈt trong 20 Æ“ tµi
Æ≠Óc vµo vflng chung kh∂o. TÌ d˘ ph·ng v†n vµ nªm trong sË 10 Æ“ tµi Æ≠Óc ch‰n ti’p Æ”
b∂o v÷ tr≠Ìc ban gi∏m kh∂o. H´m thi chung k’t, tÌ th˘c s˘ r†t hÂi hÈp nh≠ng cuËi cÔng th◊
m‰i vi÷c cÚng di‘n ra tËt Æãp. LÛc trao gi∂i, tim tÌ nh≠ muËn nh∂y ra kh·i lÂng ng˘c v◊ sung
s≠Ìng khi nghe t™n m◊nh Æ≠Óc gi∂i nh†t cÒa cuÈc thi. C∂m gi∏c †y chæc tÌ sœ chºng th” nµo
qu™n Æ≠Óc.
Rıng Xanh: Ngµy 19/8/2005, Ng˘a HÂng sœ Æπi di÷n cho h‰c sinh Vi÷t Nam l™n Æ≠Íng sang
Thu˛ ßi”n b∏o c∏o Æ“ tµi cÒa m◊nh tr≠Ìc HÈi ÆÂng gi∏m kh∂o th’ giÌi. Hy v‰ng tr™n s©n
kh∏ch, bπn †y sœ v…n t˘ tin vµ thµnh c´ng nh≠ khi th” hi÷n tr™n ch›nh s©n nhµ.

L˝ lfich tr›ch chäo

Trang
H‰ vµ t™n: Nguy‘n Thfi Thu
Ngµy sinh: 2/3/1990 T˘ n„i v“ m◊nh
SÎ th›ch: Ngµy tÌ c†t "ti’ng h›" chµo ÆÍi lµ mÈt ngµy c˘c k˙
- ߉c s∏ch Æãp trÍi c∏ch Æ©y 15 n®m. TÌ thuÈc cung Song Ng≠ mµ
lπc bÈ MU
- B„ng Æ∏, r†t h©m mÈ c©u theo chi™m tinh h‰c th◊ cung nµy toµn lµ nh˜ng ng≠Íi tËt
bÙng c∂ Ɔy. Chæc tπi sinh vµo tuÊi Ng˘a tÌ n™n r†t th›ch
cu∂ Anh
ÆÈng vÀt Æi long rong Æ” t◊m s∏ch. TÌ th›ch nh†t m†y cuËn "Nh˜ng
¶Ìc m¨: TrÎ thµnh nhµ b∂o tÂn ngµy th¯ 3 vÌi th«y Morrie", "T∏c ph»m dπy bi’t sËng vµ
hoang d∑. bi’t ch’t" vµ "CuÈc ÆÍi cÒa Pi". TÌ cÚng th›ch s∏ch v“ t˘
Æπi
Th«n t≠Óng: Nhµ ph∏t minh v‹ nhi™n nh≠ng th˘c s˘ mµ n„i, t◊m Æ≠Óc s∏ch v“ ÆÈng vÀt
hoang d∑ r†t kh„, mµ n’u t◊m Æ≠Óc cÚng ch≠a chæc c„ th”
Th´-m∏t £-Æi-x¨n mua nÊi v◊ gi∏ s∏ch Ææt ¨i lµ Ææt.
L©u nay, tÌ lu´n †p Ò mÈt ni“m m¨ ≠Ìc rªng sau nµy sœ
lµm Æ≠Óc mÈt Æi“u g◊ Æ„ cho m´i tr≠Íng vµ c∏c loµi ÆÈng
vÀt hoang d∑. TÌ thi vµo chuy™n sinh cÚng v◊ vÀy. TÌ c«n
ph∂i chu»n bfi nh˜ng ki’n th¯c c¨ b∂n v“ sinh giÌi vµ sinh
vÀt ngay tı b©y giÍ. Hi÷n tÌ Æang lµm t◊nh nguy÷n vi™n cho
Trung t©m c¯u hÈ ÆÈng vÀt S„c S¨n. NhÍ c´ng vi÷c Î Æ©y
mµ tÌ Æ∑ hi”u h¨n v“ c∏c loµi ÆÈng vÀt vµ cuÈc sËng Æ«y r…y
nguy hi”m ÆËi vÌi chÛng. ßi“u Æ„ cµng giÛp tÌ th™m quy’t
t©m Æ” trÎ thµnh mÈt nhµ b∂o tÂn ÆÈng vÀt h¨n. Sæp tÌi, tÌ
sœ lÀp mÈt trang web v“ thi™n nhi™n vµ ÆÈng vÀt Vi÷t Nam,
qua Æ„ chi™u mÈ lu´n "thµnh vi™n" cho hÈi b∂o v÷ ÆÈng vÀt
cÒa m◊nh. Bπn nµo c„ cÔng sÎ th›ch th◊ h∑y li™n lπc vÌi tÌ
nhä.
- ßfia chÿ: LÌp 11 Sinh, Tr≠Íng THPT Hµ NÈi - Amsterdam
- ßi÷n thoπi: 04-5637635
- Email: binka_and_nugget7@yahoo.co.uk

44
Rıng Xanh
 Rıng Xanh c≠Íi

☺ Hoa
thay n˜a.
sung Cfl
fl:: ???.
Minh: BË ¨i! C„ ph∂i c©y nµo cÚng c„ hoa
kh´ng π! ☺ Kh´ng bi’t
BË: ı, c©y nµo mµ chºng c„ hoa.
kh´ng c„ tÈi
Minh: VÀy tπi sao con kh´ng th†y c©y sung
- CÀu kh´ng Ɖc
bi”n “C†m Æi l™n c·
nhµ m◊nh c„ hoa?
BË: Th◊ rÂi n„ sœ bÊ sung sau. VÀy n™n mÌi
sao?”
c„ t™n lµ sung ch¯.
- C„ ch¯
Minh: !
- Th’ mµ v…n Æ” con
L™ ThÛc ßfinh
Phflng Khoa h‰c k¸ thuÀt ch„ to t≠Ìng cÒa
cÀu Æi l™n Æ„ µ? V≠¨ng ß®ng Th‰

☺ ßπi
V≠Ín quËc gia Phong Nha - KŒ Bµng
LÌp 9/1 THCS Thµnh M¸ , Nam Giang,
- Th◊ n„ c„ bi’t Ɖc Æ©u. Kh´ng bi’t kh´ng
ca uËng r≠Óu
S„c: ChÂn ¨i, cÀu c„ bi’t v◊ sao mµ anh gµ c„ tÈi mµ.
ti“n m∆t Æ· lÛc nµo m∆t cÚng Æ· au l™n th’ !!!
kia kh´ng?

☺
ChÂn: •, cÀu kh´ng bi’t µ? Anh †y lµ Æπi ca
uËng r≠Óu cÒa tÌ Æ†y! ChÛa S¨n
S„c: H∂?!!! L©m
Nguy‘n Ng‰c Anh MÈt buÊi s∏ng
LÌp 8A, PTCS Vπn Y™n, V©n ßÂn, Qu∂ng
Ninh Æãp trÍi, c∏c

☺ Kh´ng
loµi chim
ai th’ chÁ
trong rıng
Hai anh em Cfl vµ Vπc
Æang Æua
Æang h‰c bµi
nhau ca h∏t,
Cfl quay sang h·i Vπc: Anh
¨i, tπi sao s≠ tˆ nÊi ti’ng vÀy bÁng Chµo
mµ kh´ng Æ≠Óc x’p vµo Mµo tı Æ©u
hµng 12 con gi∏p nhÿ? bay tÌi:
Vπc: µ, tπi s≠ tˆ d˜ qu∏. - Chπy th´i c∏c
Ng≠Íi ta sÓ n’u cho n„ vµo bπn ¨i! ChÛa s¨n l©m
th◊ n®m sau chæc chºng c„ con nµo d∏m l™n Ɔy!
BÔi V®n Th∏u Ch›ch Choà nhanh nh∂u: N„i phät! Rıng
X„m Ri“ng, Y™n Nghi÷p, Lπc S¨n, nµy lµm g◊ cfln chÛa s¨n l©m.
Chµo Mµo thanh minh: ThÀt mµ. C„ 4 con
45
Rıng Xanh Æang c«m sÛng, chÛng sæp Æ’n Æ©y Ɔy.
 CÔng xem vµ suy ng…m

K ˙
ThÀt v†t v∂ bi’t
bao nh˜ng con ng≠Íi c«n m…n
trÂng tıng c©y xanh. Ph∂i m†t hai
m≠¨i n®m, n®m m≠¨i n®m vµ thÀm ch›
h¨n th’ nh˜ng c©y xanh †y mÌi tr≠Îng
thµnh. VÀy mµ lπi c„ nh˜ng con ng≠Íi tµn
nh…n c≠Ìp Æi kh´ng bi’t bao nhi™u c©y gÁ
cÒa rıng. Lµm sao mµ h‰ nghe Æ≠Óc ti’ng
rıng xanh Æang kh„c!”
“Khai th∏c gÁ th◊ dÔng nh˜ng ph≠¨ng ti÷n hi÷n Æπi Phan Thµnh Nhung, ßÈi 9, x„m Ba C«u, X∑
Ng‰c L≠¨ng, Y™n Thu˚, Hoµ B◊nh.
cfln Æi trÂng rıng th◊ lπi th´ s¨ th’ kia. Lœ ra hai chi’c xe †y
ÆÊi chÁ cho nhau mÌi ph∂i!”
BÔi Thfi Hªng b, LÌp 11A1 Tr≠Íng PTTH ¢n Ngh‹a, Lπc S¨n, Hoµ B◊nh.

Danh s∏ch nh˜ng bπn Æ≠Óc quµ t∆ng:

1- BÔi Thfi M¸ Linh, LÌp 8A5, THCS x∑ ¢n Ngh‹a, Lπc S¨n, Hoµ B◊nh; 2-Tr«n Thfi
Ng©n, LÌp 9G, THCS Minh Quang, Tam ß∂o, V‹nh PhÛc; 3- BÔi Thfi T›m, X„m LÙc, Y™n
Nghi÷p, Lπc S¨n, Hoµ B◊nh; 4- BÔi Thfi Th≠, LÌp 8A1, THCS ¢n Ngh‹a, Lπc S¨n, Hoµ
B◊nh; 5-BÔi Thfi Nho, LÌp 8A2, THCS ¢n Ngh‹a, Lπc S¨n, Hoµ B◊nh; 6-ßinh Thfi Kim,
LÌp 8A, THCS Thµnh Y™n, Thπch Thµnh, Thanh Ho∏; 7- Nguy‘n Thfi Th≠¨ng, LÌp 7B,
THCS Thπch L©m, Thπch Thµnh, Thanh Ho∏; 8- Nguy‘n Thfi Hoµi Thu, LÌp 6A, THCS
Thπch L©m, Thπch Thµnh, Thanh Ho∏; 9- Nguy‘n Thfi B◊nh, LÌp 8A1, THCS ßæc Klua,
X∑ ßæc Klua, T©n PhÛ, ßÂng Nai; 10- Tπ Thfi Thanh Thu, LÌp 9A, THCS K˙ PhÛ, Nho Quan,
Ninh B◊nh; 11-ßÁ Thfi V©n, LÌp 9C, THCS ThÙy Tr≠Íng, Th∏i ThÙy, Th∏i B◊nh; 12- BÔi
Thfi Nga, LÌp 11A1, PTTH ßπi ßÂng, ¢n Ngh‹a, Lπc S¨n, Hoµ B◊nh; 13- ß∆ng Thfi M¨, LÌp
7A, THCS Thfi Tr†n Pleik«n, Ng‰c HÂi, Kon Tum; 14- BÔi Thfi Huy“n, LÌp 8B, THCS PhÛ

K˙ nµy
C∏c ph«n quµ Æang chÍ
nh˜ng lÍi b◊nh h†p d…n vµ ˝
ngh‹a gˆi v“ tr≠Ìc ngµy 15/11.
Nµo, mÍi c∏c em.

46
Rıng Xanh
 HÈp th≠ - Gi∂i Æ∏p
Ph«n I:
1- c 5- ßÛng 9- ßÛng
2- a,b,d 6- b 10- c
3- c 7- c 11- d
4- Sai 8- Sai

MÈt sË cam k’t b∂o v÷ c∏c loµi h‰ mÃo:

M Kh´ng Æ∆t b…y vµ s®n bæn thÛ rıng M Kh´ng ®n vµ mua c∏c s∂n ph»m tı
M Kh´ng ÆËt rıng, ph∏ rıng. ÆÈng vÀt hoang d∑
M Gi∂i th›ch cho nh˜ng ng≠Íi xung quanh M Thu gom r∏c vµ d‰n v÷ sinh quanh
hi”u v“ c∏c loµi h‰ mÃo Æ” m‰i ng≠Íi khu rıng Æ” gi˜ m´i tr≠Íng sËng
cÔng nhau b∂o v÷ chÛng. sπch sœ, trong lµnh cho c∏c loµi thÛ
M Ng®n c∂n vµ b∏o cho c∏c chÛ ki”m l©m rıng, trong Æ„ c„ c∏c loµi h‰ mÃo.
nh˜ng hµnh vi s®n bæt vµ bu´n b∏n tr∏i M Kh´ng bæt c∏c loµi h‰ mÃo trong t˘
phäp thÛ rıng. nhi™n v“ lµm vÀt c∂nh.
Ph«n II- K” chuy÷n theo tranh
Rıng Xanh Æ∑ Æ≠Óc ch¯ng ki’n tµi k” chuy÷n xu†t sæc cÒa r†t nhi“u bπn. C∏c em h∑y
cÔng Ɖc c©u chuy÷n d≠Ìi Æ©y cÒa bπn Nguy‘n Ng‰c ∏nh, LÌp 8A, PTCS Vπn Y™n, V©n
ßÂn, Qu∂ng Ninh

B’ tæc vµ lÁi l«m

N gµy xˆa ngµy x≠a, con
ng≠Íi vµ c∏c loµi
mu´ng thÛ sËng vÌi nhau r†t
thanh b◊nh. Î lµng n‰, c„ mÈt b∏c
n´ng d©n vµ mÈt con hÊ k’t bπn
vÌi nhau th©n thi’t, g«n gÚi nh≠
anh em ruÈt. S∏ng sÌm, hÊ
th≠Íng Ưng tr™n m·m Æ∏ Æ«u
lµng ti‘n b∏c n´ng d©n ra ÆÂng
vµ chi“u chi“u lπi chÍ sΩn Î Æ„
Æ„n ng≠Íi bπn m◊nh tı c∏nh
ÆÂng trÎ v“. Hai ng≠Íi bπn †y
gæn b„ vÌi nhau suËt bao nhi™u n®m
trÍi vµ h‰ v…n gi˜ t◊nh bπn †y ngay c∂ khi h‰
Æ∑ c„ gia Æ◊nh ri™ng cÒa m◊nh.
MÈt buÊi chi“u, b∏c n´ng d©n tı c∏nh ÆÂng trÎ v“. B∏c
tπm bi÷t hÊ nh≠ th≠Íng l÷ vµ vui vŒ b≠Ìc tr™n con Æ≠Íng quen thuÈc v“
nhµ. Nh≠ng vıa b≠Ìc vµo ng‚, b∏c Æ∑ nghe «m «m ti’ng vÓ Æang qu∏t th∏o, lπi c∂ ti’ng
lÚ con kh„c l„c ÿ ´i n˜a.

47
Rıng Xanh
 HÈp th≠ - Gi∂i Æ∏p

H„a ra, nhµ b∏c Æ∑ chºng cfln g◊ Æ” ®n. ß™m †y, b∏c n´ng
d©n nªm trªn tr‰c suy ngh‹ m∑i. B∏c t˘ h·i “Tπi sao m◊nh
lµm vi÷c qu«n quÀt quanh n®m suËt th∏ng mµ v…n kh´ng ÆÒ
®n, ÆÒ m∆c nhÿ? Chºng lœ c¯ Æ” vÓ vµ c∏c con Æ„i khÊ, nheo
nh„c th’ nµy sao?” CuËi cÔng, b∏c Æ∑ ngh‹ ra mÈt c∏ch, Æ„
lµ vµo rıng s®n bæt thÛ.
Ngµy Æ«u ti™n Æi rıng, b∏c bæt Æ≠Óc mÈt con h≠¨u to
mang v“ c∂ nhµ ®n kh´ng h’t cfln Æem cho c∂ hµng x„m.
Th†y vÀy, nh˜ng ng≠Íi Ƶn ´ng kh∏c trong lµng cÚng
theo b∏c Æi s®n. H‰ kh´ng chÿ bæt h≠¨u, nai mµ c∂ lÓn
rıng, khÿ, gµ rıng, tr®n, ræn. Chºng m†y chËc, chim
ch„c, mu´ng thÛ trong rıng d«n bi’n m†t.
Lπi n„i v“ hÊ, k” tı khi c∏c con thÛ sÓ h∑i nh˜ng
ng≠Íi thÓ s®n vµ b· Æi n¨i kh∏c, gia Æ◊nh nhµ hÊ
th≠Íng xuy™n l©m vµo c∂nh Æ„i kh∏t. ß∑ m†y tu«n
li“n, hÊ vµ Ƶn con Æ„i meo v◊ ch≠a ki’m Æ≠Óc c∏i
g◊ vµo bÙng. Th≠¨ng lÚ con cµo c†u, r™n rÿ suËt
ngµy Æfli ®n, hÊ mã Æ∏nh li“u vµo lµng ki’m mÂi.
N„ vµo nhµ n‰ th†y c„ mÈt con bfl bäo mÈng trong
chuÂng, l†y lµm mıng rÏ. ßÓi Æ™m xuËng, n„ vµo
chän g‰n con mÂi vµ cfln mang v“ cho lÚ con, chÿ Æ”
lπi mÁi bÈ x≠¨ng tr¨ tr‰i trong chuÂng. ß©u ngÍ Æ„
ch›nh lµ con bfl cÒa b∏c n´ng d©n mÌi tÀu Æ≠Óc. B∏c n´ng
d©n r†t t¯c giÀn v◊ bfi m†t bfl. ß™m †y, b∏c cÔng Æ∏m thÓ s®n
trong lµng quy’t r◊nh bªng Æ≠Óc kŒ Æ∑ c∂ gan d∏m lµm chuy÷n
Æ„. Vıa th†y b„ng Æen r„n rän tı xa, ngay lÀp t¯c hµng loπt mÚi t™n bæn
ra tÌi t†p. HÊ sÓ h∑i, quay Æ«u chπy thÙc mπng nh≠ng nh˜ng ng≠Íi thÓ s®n v…n
r∏o ri’t ÆuÊi theo. CuËi cÔng, n„ bfi sa xuËng mÈt b…y hË mµ
ng≠Íi ta Æ∑ cµi sΩn nh˜ng c©y ch´ng nh‰t hoæt.
Trong s˘ Æau ÆÌn quªn quπi, hÊ mã ngh‹
Æ’n Ƶn con b¨ v¨ Æang gµo l™n v◊ Æ„i. N„ nhÌ c∂
nh˜ng ngµy hπnh phÛc con ng≠Íi vµ ÆÈng vÀt
cÔng chung sËng hoµ b◊nh b™n nh˜ng c∏nh rıng
xanh t≠¨i Æ«y c· c©y mu´ng thÛ. Cho tÌi lÛc ch’t,
n„ v…n kh´ng bi’t v◊ sao n„ ph∂i chfiu k’t cÙc bi
th∂m †y.

48
Rıng Xanh
 HÈp th≠ - Gi∂i Æ∏p
Rıng Xanh t∆ng ph«n th≠Îng cho c∏c bπn d≠Ìi Æ©y:
1- Nguy‘n Ng‰c n∏ h, LÌp 8A, PTCS Vπn Y™n, V©n ßÂn, Qu∂ng Ninh; 2- Tri÷u Thfi
CÛc, Khu 4, Quan Ngoπi, Tam Quan, Tam ß∂o, V‹nh PhÛc; 3-ßinh Thfi Kim, LÌp 8A, THCS
Thµnh Y™n, Thπch Thµnh, Thanh Ho∏; 4- Nguy‘n V®n Tu†n Anh, THCS Vπn Y™n, V©n
ßÂn, Qu∂ng Ninh; 5- BÔi Thfi Thu˝, LÌp 9C, THCS Y™n Nghi÷p, Lπc S¨n, Hoµ B◊nh; 6-
BÔi Thfi Nhu«n, LÌp 8D, THCS Y™n Nghi÷p, Lπc S¨n, Hoµ B◊nh; 7- L™ Thfi Thu, LÌp 8A7,
THCS Thµnh Minh, Thπch Thµnh, Thanh H„a; 8- BÔi Thfi Hªng B, LÌp 11A1, PTTH ßπi
ßÂng, ¢n Ngh‹a, Lπc S¨n, Hoµ B◊nh; 9- Nguy‘n Ki“u Oanh, LÌp 7 2, THCS Nam C∏t Ti™n,
T©n PhÛ, ßÂng Nai; 10- L™ Thfi Ph≠Óng, SË nhµ 02, †p 6, x∑ Nam C∏t Ti™n, T©n PhÛ,
ßÂng Nai; 11- Phπm Tu†n Anh, LÌp 4B, Ti”u h‰c PhÛ LÈc, Nho Quan, Ninh B◊nh; 12- L™
Lan Ph≠¨ng, LÌp 8B, THCS PhÛ LÈc, Nho Quan, Ninh B◊nh; 13- BÔi Thfi Kim Dung, LÌp
8B, THCS PhÛ Lai, Y™n Thu˚, Hoµ B◊nh; 14- Nguy‘n Thfi B◊nh, LÌp 8A1, PTCS ßæc Klua,
X∑ ßæc Klua, T©n PhÛ, ßÂng Nai; 15- L≠¨ng Thfi Hi™n, LÌp 10N, THPT Anh S¨n I, Huy÷n
Anh S¨n, Ngh÷ An; 16- ß∆ng Thfi Loan, LÌp 7B, THCS HÂ S¨n, Tam ß∂o, V‹nh PhÛc; 17-
BÔi Thfi M¸ Linh, LÌp 8A5, THCS ¢n Ngh‹a, Lπc S¨n, Hoµ B◊nh; 18- Hµ Thfi Thanh
H≠¨ng, SË 249, Khu phË 1, ß≠Íng HÔng V≠¨ng, Ph≠Íng ßÂng T©m, V‹nh Y™n, V‹nh
PhÛc; 19- Ki“u Thu H≠¨ng, LÌp 7A4, THCS Ng‰c L≠¨ng, Y™n Thu˚, Hoµ B◊nh; 20- BÔi
Thfi Nga, LÌp 11A1, THPT ßπi ßÂng, ¢n Ngh‹a, Hoµ B◊nh; 21- BÔi Thfi Dfiu, LÌp 5A, Ti”u
h‰c Vπn Y™n, V©n ßÂn, Qu∂ng Ninh; 22- Nguy‘n Thfi B◊nh Ph≠Ìc, LÌp 3I 6 , Ti”u h‰c T©n

PhÛ, ßÂng Xoµi, B◊nh Ph≠Ìc; 23- Nguy‘n Thfi Dfiu, LÌp 5A, PTCS Vπn Y™n, V©n ßÂn,
Qu∂ng Ninh; 24- BÔi V®n HÂng, LÌp 6A2 , THCS ¢n Ngh‹a, Lπc S¨n, Hoµ B◊nh; 25- BÔi
Thu˙ Trang, LÌp 8B, THCS PhÛ Lai, Y™n Thu˚, Hoµ B◊nh; 26- Chu Tu†n Anh, LÌp 8 1,
THCS NÛi T≠Óng, T©n PhÛ, ßÂng Nai.
HÈp th≠
ChÛng t´i xin ch©n thµnh c∂m ¨n c∏c th«y c´ gi∏o vµ c∏c em h‰c sinh tı c∏c tr≠Íng
THCS Nam PhÛ vµ THCS Nam H≠ng (Ti“n H∂i, Th∏i B◊nh); THCS ThÙy Tr≠Íng (Th∏i
ThÙy, Th∏i B◊nh); THCS SË 1 H≠ng Trπch vµ Ti”u h‰c sË 2 H≠ng Trπch (BË Trπch, Qu∂ng

ChÒ Æ“ k˙ tÌi: Linh Tr≠Îng

C∏c em sœ Æ≠Óc b≠Ìc
Gi∂i ÆË
vµo mÈt th’ giÌi k˙ thÛ
vÌi nh˜ng ng≠Íi bπn
t≠Îng nh≠ r†t lπ mµ lπi
r†t th©n quen vÌi chÛng
ta trong Rıng Xanh sË 23.
Nh˜ng ng≠Íi bπn khÿ,
v≠Ón, vo‰c, culi tinh
nghfich vÌi nh˜ng bÈ l´ng
nhi“u mµu sæc chæc chæn
sœ Æem lπi cho c∏c em nhi“u
Æi“u thÛ vfi. C∏c em bi’t g◊ v“ h‰ hµng thÛ linh
tr≠Îng? Î Æfia ph≠¨ng em c„ loµi linh tr≠Îng nµo
sinh sËng kh´ng? CuÈc sËng ngoµi t˘ nhi™n cÒa
chÛng Æang bfi Æe d‰a ra sao? H∑y gˆi bµi vi’t cÒa
em v“ Rıng Xanh tr≠Ìc ngµy 31/10/2005 nhä!

49
Rıng Xanh
 V®n phflng b∏c C»y vªn

íNG BÉC
P H c∏ch th›ch ¯ng Æ” b∂o tÂn giËng nfli. Nh˜ng

C¡
loµi d‘ bfi kŒ kh∏c ®n thfit nh≠ ch©u ch†u, ’ch
°N

Y
nh∏i th≠Íng sinh s∂n nhanh vµ nhi“u, cfln
AL§, V

VØN
c∏c loµi thÛ lÌn ›t bfi r◊nh rÀp h¨n th◊ lπi sinh
s∂n r†t ›t vµ th≠a. C∏c loµi hÊ, b∏o, s≠ tˆ
cÚng vÀy.

...
Ngµy nay, ch›nh con ng≠Íi mÌi lµ mËi
nguy hi”m lÌn nh†t cÒa c∏c loµi sinh vÀt
trong t˘ nhi™n. Î nhi“u n¨i, con ng≠Íi Æang
tµn ph∏ thi™n nhi™n vµ s®n bæt c∏c loµi ÆÈng,
th˘c vÀt sinh sËng Î Æ„ khi’n sË l≠Óng
chÛng bfi gi∂m sÛt, thÀm ch› c„ nhi“u loµi Æ∑
bfi tuy÷t chÒng. V◊ vÀy, b∏c ch∏u ta n™n b∂o
v÷ c∏c loµi ÆÈng vÀt hoang d∑ mÌi ph∂i ch¯.

2- Loµi ÆÈng vÀt nµo lÌn nh†t tr™n tr∏i Ɔt?

1- C∏c loµi ®n thfit hung d˜, chºng hπn
Nguy‘n Thfi Ph≠¨ng Th∂o vµ mÈt sË
nh≠ hÊ vµ s≠ tˆ n’u sinh s∂n ngµy cµng
bπn cÔng lÌp
nhi“u sœ t†n c´ng con ng≠Íi. VÀy, chÛng ta LÌp 6 THCS Nam C∏t Ti™n, T©n PhÛ,
2
c„ ph∂i k◊m h∑m s˘ sinh s∂n cÒa chÛng ßÂng Nai
kh´ng?
Tr«n Thfi ThÔy D≠¨ng
LÌp 92 THCS PhÛ An, T©n PhÛ, ßÂng
B∏c CV: N’u Î tr™n cπn, chºng c„ loµi
Nai nµo c„ th” lÌn h¨n nh˜ng chÛ voi ÆÂ sÈ.
Song, gi˜a Æπi d≠¨ng cfln c„ mÈt loµi thÛ
B∏c CV: ThÔy D≠¨ng th©n m’n! ßi“u cfln mu´n ph«n to lÌn h¨n voi. ¢y lµ c∏ voi
ch∏u lo sÓ sœ chºng bao giÍ x∂y ra Æ©u. xanh. Theo b∏c Æ≠Óc bi’t, mÈt chÛ c∏ voi
Trong t˘ nhi™n, s˘ tÂn tπi cÒa mÁi loµi Æ“u
xanh c„ th” dµi tÌi 33m vµ n∆ng tr™n 150 t†n
li™n h÷ mÀt thi’t vÌi c∏c Æi“u ki÷n v“ nguÂn
(kho∂ng bªng tr‰ng l≠Óng cÒa 20 chÛ voi
th¯c ®n, n¨i Î vµ c∏c mËi Æe doπ ÆËi vÌi
chÛng. MÈt loµi nµo Æ„ chÿ c„ th” bÔng ph∏t lÌn). C∏ voi xanh mÌi ÆŒ ra cÚng Æ∑ dµi 6 -
khi chÛng c„ Æ≠Óc nguÂn th¯c ®n c˘c k˙ dÂi
dµo, kh´ng gian sËng tho∂i m∏i vµ kh´ng c„
kŒ thÔ r◊nh rÀp. ßi“u nµy r†t kh„ x∂y ra v◊
b∂n th©n c∏c h÷ sinh th∏i t˘ nhi™n c„ kh∂
n®ng t˘ c©n bªng v“ thµnh ph«n c∏c loµi vµ
sË l≠Óng mÁi loµi sinh sËng trong Æ„.
Gi∂ sˆ trong mÈt kho∂ng thÍi gian, sË
l≠Óng hÊ, b∏o c„ th” t®ng l™n v◊ c„ nhi“u
h≠¨u nai h¨n nh≠ng v◊ kŒ s®n mÂi t®ng l™n
mµ con mÂi lπi gi∂m Æi n™n qu«n th” hÊ, b∏o
lπi d«n t˘ Æi“u chÿnh gi∂m bÌt cho phÔ hÓp.
M∆t kh∏c, mÁi loµi trong t˘ nhi™n cÚng c„

50
Rıng Xanh
 V®n phflng b∏c C«y vªn

C„ th” c∏c ch∏u cfln ch≠a bi’t Æ©u, ri™ng

qu∂ tim cÒa loµi c∏ voi xanh cÚng Æ∑ n∆ng
tÌi 6 - 7 tπ, phÊi n∆ng kho∂ng 1 t†n r≠Ïi, vµ
trong mÈt ngµy Æ™m c∏ voi xanh c„ th” ®n
h’t 4 - 5 t†n th¯c ®n Ɔy. KhÒng khi’p
ch≠a?
3- Tπi sao r∏i c∏ lπi b¨i lÈi gi·i nh≠ vÀy?
BÔi Thfi Ng‰c
LÌp 7A3 THCS Ng‰c L≠¨ng A, Y™n
Thu˚, Hoµ B◊nh

B∏c CV: µ, Æ„ lµ v◊ c¨ th” cÒa chÛng c„ r†t
nhi“u Æ∆c Æi”m th›ch nghi vÌi cuÈc sËng b¨i
lÈi trong n≠Ìc Ɔy. Nµy nhä, th©n h◊nh r†t
thu´n, dµi giÛp chÛng ›t bfi c∂n trong n≠Ìc,
ÆÂng thÍi tai vµ mÚi c„ th” Æ„ng lπi Æ” ng®n
n≠Ìc trµn vµo. ß∆c bi÷t, bµn ch©n cÒa r∏i c∏
kh∏ to vµ c„ mµng nËi gi˜a c∏c ng„n n™n
chÛng c„ ch¯c n®ng nh≠ m∏i chÃo, cÔng
chi’c Æu´i khoŒ vµ chuy”n ÆÈng linh hoπt
lµm b∏nh l∏i khi’n r∏i c∏ c„ th” di chuy”n
nhanh vµ ch›nh x∏c trong n≠Ìc.
4- Nh˜ng thµnh phË nµo c„ d©n sË Æ´ng
nh†t hi÷n nay?
Nguy‘n Trung ߯c
LÌp 7A, THCS Thfi tr†n Sa Th«y, Kon
Tum
B∏c CV: Thµnh phË Æ´ng d©n nh†t th’ giÌi
hi÷n nay lµ thÒ Æ´ T´-ki-´ cÒa NhÀt B∂n, c„
tr™n 34 tri÷u ng≠Íi. Ngoµi ra, mÈt sË kh∏c
cÚng nªm trong sË c∏c thµnh phË c„ sË d©n
h¨n 10 tri÷u nh≠ Niu-Y„oc (M¸) vÌi 30,1
tri÷u ng≠Íi, thµnh phË M™-hi-c´ (thÒ Æ´ cÒa
M™-hi-c´) vÌi 21,5 tri÷u ng≠Íi vµ X¨-un
(thÒ Æ´ Hµn QuËc) vÌi 20,15 tri÷u ng≠Íi.
Cfln Î n≠Ìc ta, c„ th” ch∏u Æ∑ bi’t, hai thµnh
phË Æ´ng d©n nh†t hi÷n nay lµ thµnh phË
H Ch› Minh (kho∂ng 5,7 tri÷u ng≠Íi) vµ
Hµ NÈi (h¨n 3 tri÷u ng≠Íi).
5- Tu hÛ c„ lµm tÊ kh´ng?
Tr«n Thfi Hµ
LÌp 8B, THCS K˙ PhÛ, Nho Quan, Ninh
B◊nh
B∏c CV: Kh´ng Æ©u ch∏u π. TÛ hÛ thuÈc
h‰ chim cu cu, mµ c∏c loµi chim cu cu
th≠Íng kh´ng bao giÍ t˘ lµm tÊ cho m◊nh.
VÀy Æ’n mÔa sinh s∂n, chÛng sœ ÆŒ tr¯ng
vµo Æ©u vµ †p tr¯ng ra sao nhÿ? ChÛng
th≠Íng ÆŒ trÈm tr¯ng vµo tÊ cÒa loµi chim
kh∏c vµ ph„ m∆c vi÷c †p tr¯ng, nu´i con cho
“bµ mã nu´i” nµy. C∏c loµi cu cu th≠Íng
kh´ng ÆŒ nhÍ t†t c∂ tr¯ng cÒa m◊nh vµo mÈt
tÊ chim kh∏c mµ ÆŒ r∂i r∏c vµo nhi“u tÊ.
Trong mÁi tÊ, chÛng chÿ ÆŒ mÈt ho∆c hai, ba
qu∂ vµ th≠Íng trÈm bÌt tr¯ng cÒa chim chÒ
Æ” trµ trÈn tr¯ng cÒa m◊nh vµo Æ„. ß´i khi,
nh˜ng qu∂ tr¯ng “Î tr‰” tr´ng lÌn h¨n vµ
c„ th” kh∏c mµu sæc vÌi nh˜ng qu∂ tr¯ng
thÀt nh≠ng nh˜ng chim mã nu´i v…n ch†p
nhÀn †p vµ nu´i chÛng cÔng Ƶn con cÒa
m◊nh.
MÈt sË loµi chim cu cu kh∏ d‘ d∑i. ChÛng c„
th” ÆŒ tr¯ng vµ giao ph„ vi÷c ch®m bΩm Ƶn
con cho nhi“u loµi chim kh∏c nhau. Tuy
nhi™n, mÈt sË chim cu cu kh∏c c»n thÀn h¨n
bªng c∏ch ch‰n “mã nu´i” cho con m◊nh, tu
hÛ lµ mÈt trong sË Æ„. ChÛng th≠Íng chÿ ÆŒ

51
Rıng Xanh
 Rıng Xanh - M´i tr≠Íng Æ´ thfi
C„ sˆ dÙng t≠ li÷u cÒa mÈt sË b∏o vµ tπp ch› kh∏c
In l«n 2 c„ sˆa ch˜a

Ban bi™n soπn ßÁ H∂i Linh

Tr«n V®n Mπnh
VÚ Thfi Quy™n
ß∆ng Minh Hµ
Tr«n B›ch Ng‰c
Nguy‘n ߯c Th‰
Tr«n Thfi ThÔy D≠¨ng
Douglas Hendrie

CË v†n khoa h‰c GS. V‚ Qu˝

PGS. TS. L≠u ߯c H∂i
TS. VÚ Quy’t Thæng
TS. Phπm V®n T◊nh
TS. Nguy‘n Thanh D≠¨ng
TS. Nguy‘n V®n Chi’n

Hoπ s¸ ßÁ Thanh S¨n

Chu ßæc Vinh
CÈng t∏c vi™n
l Ch≠¨ng tr◊nh n©ng cao nhÀn th¯c b∂o tÂn CÛc Ph≠¨ng -V≠Ín quËc gia CÛc Ph≠¨ng
l Trung t©m DLST & GDMT V≠Ín quËc gia C∏t Ti™n
l ß∆ng Ng‰c QuËc H≠ng (VQG Bπch M∑)
l Ch≠¨ng tr◊nh GDMT B∏i Tˆ Long - Phflng Gi∏o dÙc huy÷n V©n ßÂn, Qu∂ng Ninh
l Phflng GDMT - V≠Ín quËc gia Ch≠ Mom Ray
l Ch≠¨ng tr◊nh GDMT V≠Ín quËc gia Bπch M∑
l D˘ ∏n B∂o tÂn di s∂n Hπ Long - C∏t Bµ - FFI
l D˘ ∏n MOSAIC Qu∂ng Nam
l Phflng Khoa h‰c k¸ thuÀt, V≠Ín quËc gia Phong Nha-KŒ Bµng
l D˘ ∏n Gi∏o dÙc m´i tr≠Íng Hµ NÈi (HEEP) - Tr≠Íng bÂi d≠Ïng c∏n bÈ gi∏o dÙc Hµ NÈi

NguÂn ∂nh:
B◊ a 1: T›nh tı tr∏i sang ph∂i vµ tı tr™n xuËng:
1. L™ Thfi Ki“u Loan, LÌp 10/1 THPT L∏i Thi™u, ThuÀn An, B◊nh D≠¨ng (Chi’n dfich n©ng
cao nhÀn th¯c GDMT do d˘ n ∏ VIE 98/018 tÊ ch¯c)
2. Phπm Thfi Thu H≠¨ng, LÌp 6A, THCS Tr«n PhÛ, PhÛ Xuy™n, Hµ T©y (Chi’n dfich n©ng
cao nhÀn th¯c GDMT do d˘ n ∏ VIE 98/018 tÊ ch¯c)
3. Nguy‘n Kh∏nh Huy“n, LÌp 7A 1 THCS H˜u Nghfi, Hfla B◊nh
4. Phπm Thfi Thanh Thanh, LÌp 10C13, THPT Nguy‘n Th≠Óng Hi“n, TP. HÂ Ch› Minh (Chi’n
dfich n©ng cao nhÀn th¯c GDMT do d˘ n ∏ VIE 98/018 tÊ ch¯c)
B◊ a 2:
∂nh lÌn ´ nhi‘m kh´ng kh› do khai th∏c Æ∏: V®n C∂ Quy’t, Thfi tr†n Kinh M´n, H∂i D≠¨ng
n∂ h lÌn ´ nhi‘m m´i tr≠Íng do r∏c: Tr«n Quang Tu†n, B2/C5 T´n Th†t TÔng, Hµ NÈi
C∏c ∂nh cfln lπi: CÙc M´i tr≠Íng
B◊ a 3:
Chi’n dfich n©ng cao nhÀn th¯c GDMT do d˘ n ∏ VIE 98/018 tÊ ch¯c, Tr≠Íng THCS Qu∂ng An,
Hµ NÈi
Trang 40: Chi’n dfich n©ng cao nhÀn th¯c GDMT do d˘ n ∏ VIE 98/018 tÊ ch¯c
Trang 43, 44: ENV
Trang 46: Gs. V‚ Qu˝
Trang 49: W W F

52
Rıng Xanh