V INTERNATIONAL CONFERENCE ON TELECOMMUNICATIONS BIHTEL 2004

___________________________________________________________________________________

ADSL2 i ADSL2plus - Novi ADSL standardi

Amer Tanjo, dipl.ing.saob. & Anis Maslo, dipl.ing.el. BH Telecom d.d. Sarajevo Direkcija Gorade Telecom Inenjering amer.tanjo@telecom.ba - anis.maslo@telecom.ba
Abstract: The year 2004 brings the first large scale commercional deployments of ITU G.992 compliant ADSL2 i ADSL2+ equipment, culminating several years of work across the DSL industry to introduce these vastly improved standards. Back in July 2002, the ITU completed the ADSL2 standards; in January 2003, the completion of ADSL2+ brought unprecedented data rates of 24 Mb/s to the ADSL2 standrds. And in October 2003, Reach Extended ADSL2 joined the ADSL2 family, delivering bandwidth on phone lines as long as cca 6.700 m (22.000 feet). Collectively, the ADSL2 family of standards delivers sighnificant improvements in performance as well as valuable new features that will undoubtedly accelerate the growth of the worldwide DSL subscribership, now well over 70 million households. Saetak: 2004. godina donosi prvu veliku komercijalnu primjenu ADSL2 i ADSL2+ opreme koja zadovoljava seriju ITU G.992 standarda, iznosei na vidjelo nekoliko godina rada DSL industrije na uvo enju ovih uveliko poboljanih standarda. U julu 2002 ITU je kompletirao ADSL2 standarde; u januaru 2003 kompletiranje ADSL2+ donijelo je ADSL2 standardima podatkovne brzine od 24 Mb/s. U oktobru 2003 RE (Reach Extended) ADSL2 je pridruen ADSL fameliji, donosei do tada nepostignutu irinu opsega telefonskim linijama duine od cca 6.700 m (22.000 stopa). Zajedno, ADSL2 famelija standarda donijela je znaajana poboljanja u performansama kao i nove vane mogunosti koje e, bez sumnje, ubrzati rast DSL korisnika irom svijeta, kojih je sada preko 70 miliona. Keywords: ADSL2, ADSL2+, RE ADSL2, data rates, ATU-C, ATU-R, SRA, OLR, CVoDSL, PSD masks Kljune rijei: ADSL2, ADSL2+, RE ADSL2, podatkovne brzine, ATU-C, ATU-R, SRA, OLR, CVoDSL, PSD maske

1. UVOD
Operateri irom svijeta nastavljaju sa sve veom primjenom ADSL-a, sa vie od 60 miliona ADSL korisnika. Me utim dok su servisi visoko-brzinskog Internet pristupa u velikoj ekspanziji, znaajan procenat potencijalnih ADSL korisnika ivi van dometa sadanje ADSL tehnologije, posebno u Sjevernoj Americi ali i u Europi i Aziji. Npr. Vie od pola ruralnih korisnika telekomunikacionih usluga u USA je smjeteno van dometa pokrivanja ADSL-a. U tim sluajevima, operatori su primorani uskratiti korisnicima ADSL servis, tako da je mogunost proirenja njegovog dometa radi dostizanja naprijed navedenih korisnika, za njih vrlo vrijedna u smislu proirenja njihovog trita. Opertateri, servis provajderi i korisnici igraju kljunu ulogu u kompletiranju ADSL2, pruajui kvalitetnu povratnu spregu (feed back) sa terena, koju ITU zauzvrat inkorporira u standarde u obliku novih unaprije enih mogunosti i performansi. Iz toga proizilazi da je ADSL2 vie orijentisan prema korisnicima, dok servis provajderima prua mogunost da budu profitabilniji i obeava nastavak velikog uspjeha ADSL-a, u nastavku ove dekade. ADSL2 (ITU G.992.3 i G.992.4) dodaje nove karaketristike i funkcionalnosti koje su usmjerene na poboljanje performansi i interoperabilnosti, i daje podrku novim aplikacijama, servisima i primijenjenim scenarijima. U postignute promjene spadaju: poboljanja u dometu i podatkovnim brzinama (brzinama prenosa); prilago avanje brzina;

dijagnostika, i stand-by mod.

ADSL2+ udvostruuje irinu opsega koja se koristi za prenos podataka na downstreamu, efektivno duplirajui maksimalne downstream podatkovne brzine i dostiui brzine od 20 Mb/s na telefonskim linijama duine do cca 1.500 m (5.000 stopa). ADSL2+ rjeenja e, u praksi, uglavnom biti multimodalna, sa zajednikim radom ADSL, ADSL2 i ADSL2+ ipsetova. ADSL2+ bi trebao omoguiti operaterima da svoje mree razvijaju tako da mogu podrati napredne servise, kao to je npr. fleksibilni video, sa jedinstvenim rjeenjima i za aplikacije kratke (short-loop) i za aplikacije vee duine petlje (long-loop). ADSL2+ e objedinjavati sve koristi od postignutih karakteristika i performansi ADSL2, zadravajui mogunost inetroprabilnosti sa postojeom opremom. Na taj nain, operateri e biti u stanju primijeniti nove napredne tehnologije bez potrebe da rade forkliftupgrade postojee opreme, obezbje ujui tako postepenu tranziciju prema naprednim servisima. Tabela 1. daje pregled famelije ADSL tehnolokih standarda:
Famelija standarda ADSL ADSL ADSL2 ADSL2 ADSL2 ADSL2 Opis G.992.1 G.dmt G.992.2 G.lite G.992.3 G.dmt.bis G.992.4 G.lite.bis G.992.5 ADSL2 PLUS G.992.3 Reach Extended Tebela 1. ADSL standardi Godina ratifikacije 1999 1999 2002 2002 2003 2003

ADSL2 postie veu efikasnost modulacije, mandatiranjem konstelacije etverodimenzionalne, kodirane reetke sa 16 stanja i jedno-bitne kvadraturne amplitudne modulacije, to prua vee podatkovne brzine na dugakim linijama gdje je odnos signal/um nizak (SNR Signal-to-Noice Ratio). Dodatno, prijemnikomodre eni tonski reordering omoguava prijemniku da eliminie nestacionarni um koji je povezan sa AM radio interferencijom, da bi se dobio bolji kodni dobitak iz Viterbi dekodera. ADSL sistemi reduciraju okvirni overhead obezbje ivanjem okvira sa programibilnim brojem overhead bita. Stoga, za razliku od prve generacija ADSL standarda gdje je broj overhead bita po okviru bio fiksan i zauzimao 32 kb/s korisnog prostora predvi enog za podatke, u ADSL2 standardu broj overhead bita po okviru se moe programirati u rasponu od 4 do 32 kb/s. U prvoj genaraciji ADSL sistema na dugim linijama, gdje su podatkovne brzine niske (npr. 128 kb/s), fiksnih 32 kb/s (ili 25% ukupne podatkovne brzine) je dodijeljeno za overhead informacije. U ADSL2 sistemima, overhead podatkovne brzine se mogu reducirati do 4 kb/s, to obezbje uje dodatnih 28 kb/s korisnog prostora za podatke. Na dugim linijama gdje su podatkovne brzine nie, ADSL2 postie vii kodni dobitak iz Reed Solomon (RS) koda. Ovo je povezano sa unaprije enjem u ADSL2 uokvirivaima to poveava fleksibilnost i programibilnost u konstrukciji RS kodnih rijei. Dodatno, maina inicijalizacije stanja ima velika poboljanja obezbje ujui tako poveanje podatkovnih brzina u ADSL2 sistemima. Primjeri poboljanja ukljuuju:

2. ADSL2
2.1. Poveanje dometa i brzina prenosa ADSL2 je namjenski dizajniran za znaajno poveanje dometa i brzina prenosa ADSL-a postizanjem boljih performansi na dugakim linijama. Taj cilj ADSL2 ispunjava: poveanjem efektivnosti modulacije; reduciranjem okvirnog overheada; dostiui vii kodni dobitak; poboljavajui mainu inicijalizacije stanja, i pruajui poboljane algoritme procesiranja signala. Konsekventno navedenom, ADSL2 nalae vee performanse za sve standardne ure aje.

Power cutback sposobnosti na oba kraja linije za redukciju eha na bliem kraju i svih nivoa presluanja na mediju koji ih povezuje; Odre ivanje lokacije testnog tona koritenjem prijemnika u cilju izbjegavanja nuliranja kanala to je izazavano premotenim odvojcima ili uskopojasnom interferencijom iz AM radija: Kontrola odre enih glavnih duina inicijalizacije stanja pomou prijemnika i predajnika da bi se postigao optimalni poredak funkcija procesiranja signala koje obavljaju prijemnik i predajnik; Odre ivanje nosioca koritenih za inicijalizacione poruke od strane prijemnika da bi se izbjeglo nuliranje kanala izazavano premotenim odvojcima ili uskopojasnom interferencijom iz AM radija;

Unaprije enje u identifikaciji kanala za poredak prijemnikovog ekvalajzera vremenske domene sa spektralnim oblikovanjem tokom Otkrivanja Kanala (Channel Discovery) i Predajnikovog poretka faza inicijalizacije, i Gaenje tona (onemoguavanje tonova) tokom inicijalizacije za omoguavanje sheme opoziva radio frekventne interferencije (RFI Radio Frequency Interference). Slika 1. prikazuje domet i brzine ADSL2 upore ene sa prvom generacijom ADSL standarda. Na duim telefonskim linijama, ADSL2 obezbije uje porast podatkovnih brzina od 50 kb/s, to predstavlja znaajan porast za one korisnike kojima su vee brzine najpotrebnije (poslovni korisnici). Ovaj porast u brzinama prenosa rezultira i u poveanju dometa za cca 200 m (600 stopa), to preraunato u poveanje oblasti pokrivanja iznosi oko 6% ili 2.5 kvadratnih milja.

Dodatno, ADSL2 ukljuuje mogunost nadgledanja performansi u realnom vremenu to obezbje uje informacije o kvalitetu linije i uslovima uma na oba kraja linije. Dobijene informacije se softverski interpretiraju i nakon toga koriste od strane servis provajdera za praenje kvaliteta ADSL konekcije i sprijeavanje eventualnih servisnih pogreaka. Ove informacije se tako e mogu koristiti za odre ivanje da li se korisniku mogu ponudi servisi koji zahtijevaju vie podatkovne brzine. 2.3. Poboljanja u upravljanju potronjom energije Prva generacija ADSL predajnika radi neprekidno u modu pune potronje energije (full-power mode), ak i kad predajnici nisu u upotrebi. Obzirom na desetine miliona razvijenih ADSL modema, znaajna koliina elektrine energije se moe utedjeti ako bi modemi radili, poput kompjutera, u stand-by/sleep modu. To bi, tako e, utedjelo energiju za ADSL predajnike koji rade u malim udaljenim jedinicama ili DLC (DLC - Digital Loop Carrier) kabinetima koji rade pod vrlo strogim zahtjevima disipacije toplote (Slika 2).

Slika 1. ADSL2 sistem moe dati unaprije enje u dometu od cca 200 m (600 stopa)

2.2. Dijagnostika Odre ivanje uzroka problema u korisnikim ADSL servisima je dugo vremena bio kamen spoticanja u razvoju ADSL-a. U cilju rjeavanja te vrste problema, ADSL2 predajnici su poboljani sa irokim dijagnostikim sposobnostima. Ove dijagnostike mogunosti pruaju alate za rjeavanje problema tokom i nakon instalacije, monitoring performansi dok je sistem u radu, te poboljanje svojstava sistema. Da bi se dijagnosticirali i locirali problemi, ADSL2 predajnici omoguavaju mjerenja linijskog uma, slabljenja na petlji i odnosa signal/um (SNR) na oba kraja linije. Ova mjerenja se mogu objediniti koritenjem specijalnog dijagnostikog test moda ak iako je linija tako slaba za pravovremeno kompletiranje ADSL konekcije.
Slika 2. ADSL2 L2 mod energije podrava irokopojane modeme da brzo prelaze iz L2 u L0 rad, i obrnuto, bez bitskih greaka

Uzimajui u obzir navedeno, ADSL2 uvodi dva moda za upravljanje potronjom energije, koji pomau u redukciji ukupne potronje tokom odravanja ADSL-ove always on funkcionalnosti za korisnika. Ovi modovi ukljuuju: L2 mod slabe potronje energije (low power mode). Ovaj mod omoguava statistike utede energije na ADSL predajnikoj jedinici u centralnom uredu (ATU-C ADSL Transciver Unit-Central) pomou brzih ulazaka i naputanja moda slabe potronje baziranih na prenoenju Internet saobraaja preko ADSL konekcije.

L3 mod slabe potronje energije (low power mode). Ovaj mod omoguava ukupne utede energije i na ATU-C i na udaljenoj ADSL predajnikoj jedinici (ATU-R ADSL Transciver Unit-Remote) pomou ulaska u sleep mod kada se konekcija ne koristi u veim periodima vremena.

L2 mod slabe potronje je jedna od najvanijih inovacija ADSL2 standarda. ADSL2 predajnici mogu ulaziti i naputati L2 mod slabe potronje energije na nain koji se bazira na transferu Internet saobraaju preko ADSL konekcije. Dok se vri transfer velikih fajlova, ADSL2 radi u full-power modu (koji se naziva L0 mod potronje) da bi se maksimizirala brzina downloada. Kako Internet saobraaj opada, kao to sluaj kada korisnik ita dugu tekstualnu stranicu, ADSL2 sistemi mogu prei u L2 mod slabe potronje, u kojem su podatkovne brzine znaajno smanjene a ukupna potronje energije reducirana.

Slika 4. Dijagram izlaska iz L2 moda slabe potronje energije

L3 mod potronje je sleep mod u kojem nema mogunosti prenosa saobraaja preko ADSL konekcije kada korisnik nije on-line. Kada se korisnik vraa na online ADSL predajnici zahtijevaju oko tri sekunde za reinicijalizaciju i povratak u neprekidni komunikacioni mod. 2.4. Prilago avanje brzina Telefonske ice su grupiu u vieparinim kablovima koji sadravaju 25 ili vie upredenih parica. Kao rezultat, elektrini signali iz jedne parice se mogu eletromagnetski spregnuti sa susjednim paricama u kablu (Slika 5).
Slika 3. Dijagram ulaska u L2 mod slabe potronje energije

Dok radi u L2 modu, ADSL2 sistem se moe trenutno vratiti u L0 mod i do maksimuma poveati podatkovne brzine kada korisnik inicira download nekog fajla. Mehanizmi L2 ulaska/naputanja i rezultirajue adaptacije podatkovnih brzina se izvode bez ikakvog prekida servisa, ili ak bitske greke, dok se sve to odvija neprimjetno za korisnika.

Ova pojava je poznata kao presluanje i moe imati uticaj na performanse ADSL podatkovnih brzina. Kao posljedica navedenog, promjene nivoa presluanja u kablu mogu natjerati ADSL sistem da odbaci konekciju. Me utim, presluanje je samo jedan od razloga odbacivanja ADSL konekcije. Ostali ukljuuju AM radio ometae, temperaturne promjene i vlagu u kablu.

3.

4.

predajnik alje Sync Flag signal koji se koristi kao marker za oznaavanje tanog vremena u kojem se trebaju koristiti nove podatkovne brzine i transmisioni parametri. Sync Flag signal se detektuje od strane prijemnika, a i predajnik i prijemnik se beavno i transparentno mijenjaju prema podatkovnim brzinama.

2.5. Spajanje (bondiranje) parica u cilju postizanja veih podatkovnih brzina Uobiajan zahtjev koji se predstavlja pred operatore je mogunost pruanja razliitih SLA-ova (SLA - Service Level Agreements) razliitim korisnicima. Podatkovne brzine prema domovima i poslovnim uredima se mogu znaajno poveati vezanjem multiplih telefonskih linija. Da bi se omoguilo bondiranje parica ADSL2 standardi podravaju IMA (ATM forum inverzno multipleksiranje za ATM standard - af-phy-0086.001), razvijeno za tradicionalne ATM arhitekture. Kroz IMA, ADSL2 ipsetovi mogu bondirati dvije ili vie bakarnih parica u jedan ADSL link. Rezultat je daleko vea fleksibilnost na downstream podatkovnim brzinama (Slika 6).

Slika 5. Kada spreemo susjedne parice moe doi do presluanja, koje potencijalno prisiljava ADSL sistem da odbacuje konekciju

ADSL2 ove probleme rjeava beavnom adaptacijom podatkovnih brzina u realnom vremenu. Ova nova inovacija, nazvana SRA (SRA - Seamless Rate Adaptation), omoguava da ADSL2 sistem moe mijenjati podatkovne brzine na konekciji u toku rada bez prekida servisa ili bitskih greaka. ADSL2 jednostavno detektuje promjene u kanalnim uslovima npr. lokalna AM radio stanica iskljuuje svoj predajnik uvee i prilago ava podatkovne brzine novim kanalnim uslovima transparentno prema korisniku. SRA se bazira na rasprezanju modulacionog sloja (layera) i okvirnog sloja (layera) ADSL2 sistema. Ovo rasprezanje omoguava modulacionom sloju da mijenja parametre prenosnih podatkovnih brzina bez modifikacije parametara na nivou okvira, to bi moglo izazvati da modemi izgube sinhronizaciju okvira to bi, opet, rezultiralo nepredvi enim bitskim grekama ili restartom sistema. SRA koristi procedure sofistificirane on-line rekonfiguracije (OLR - On-Line Reconfiguration) ADSL2 sistema da bi beavno mijenjao podatkovne brzine na konekciji. Protokol koji se kristi za SRA, funkcionie kako slijedi: 1. prijemnik provjerava SNR na kanalu i odre uje koje su promjene podatkovnih brzina neophodne za kompenziranje kanalnih uslova; 2. prijemnik alje poruku predajniku za inicijalizaciju promjene u podatkovnim brzinama. Ta poruka sadri sve neophodne transmisione parametre za prenoenje na novim podatkovnim brzinama. Ovi parametri ukljuuju odre eni broj moduliranih bita i nivoe prenosne snage na svakom subkanalu u ADSL sistemu sa vie nosioca;

Slika 6. Nekoliko telefonskih linija se moe bondirati u cilju multipliciranja podatkovnih brzina

IMA standard specificira novi podsloj koji se nalazi izme u ADSL fizikog sloja (PHY) i ATM sloja. Na predajnoj strani, ovaj podsloj, nazvan IMA podsloj, preuzima jednostruki ATM tok sa ATM sloja i distibuira ga na viestruke ADSL PHY-ove. Na prijemnoj strani, IMA podsloj preuzima ATM elije iz viestrukih ADSL PHY-ova i rekonstruira orginalni ATM tok. IMA podsloj specificira IMA uokvirivanje (framing), upravljake funkcije i funkcije protoloka koje se koriste za izvo enje ovih funkcija kada se PHY-ovi asimetrino gube (bitske greke) i imaju razliita kanjenja. Da bi funkcioniosao pod ovim uslovima, IMA standard zahtjeva

modifikacije na nekim od standardnih ADSL PHY funkcija, kao to su odbacivanje praznih elija i elija sa grekom na prijemniku. ADSL2 ukljuuje IMA operacioni mod da bi obezbijedio neophodne PHY modifikacije IMA-a za rad u kombinaciji sa ADSL-om. 2.6. Kanaliziranje i glas preko DSL-a ADSL2 prua mogunost razdvajanja irine opsega u razliite kanale sa razliitim linijskim karakteristikama koji se kasnije koriste za razliite aplikacije. Npr., ADSL2 omoguava istovremenu podrku za glasovne aplikacije, koje mogu imati velike zahtjeve u pogledu kanjenja ali male u pogledu bitskih greaka, i za podatkovne aplikacije koje mogu imati male zahtjeve u pogledu kanjenja ali velike u pogledu bitskih greaka. ADSL2 mogunost kanaliziranja, tako e, obezbje uje podrku za kanalizirani glas preko DSL-a (CVoDSL Channelisation Voice over DSL). CVoDSL predstavlja metod za transport izvedenih linija TDM glasovnog saobraaja transparentno preko DSL irine opsega. Jedinstvenost CVoDSL me u rjeenjima za prenos glasa preko DSL-a se ogleda u tome to CVoDSL transportuje glas u okviru fizikog sloja, podravajui transport izvedenih glasovnih kanala preko DSL irine opsega uz istovremeno zadravanje i POTS-a (POTS Plain Old Telephone Servis) i visoko-brzinskog Internet pristupa. Rezultat je jednostavan, fleksibilan, trokovno efektivan metod koji obogauje opremu nove generacije sa funkcionalnou izvedenog glasa. CVoDSL rezervira 64 kb/s kanale u okviru DSL irine opsega (Slika 7) za predaju PCM DS0, iz DSL modema, udaljenom terminalu ili centralnom uredu, koji je veoma slian obinom POTS-u. Pristupna oprema tada predaje glasovni DS0 direktno kanalnom komutatoru preko PCM-a.

telefonske linije mogu biti istovremeno aktivne, dane sa tipinim ADSL ogranienjima na upstream irini opsega. etri nekompresovane telefonske linije mogu biti razuman maksimum, uz koritenje upstream irine opsega od 256 kb/s.

Slika 8. CVoDSL versus VoATM i VoIP

2.7. Neke od dodatnih koristi ADSL2 prua jo nekolicinu znaajnih mogunosti, koje se opisuju ispod: Poboljana interoperabilnost Razjanjenja i dodaci maini za inicijalizaciju stanja poboljavaju ineroperabilnost i pruaju bolje performanse prilikom povezivanja ADSL predajnika razliitih proizvo aa ipova. Brzi start-up ADSL2 prua brzi start-up mod koji smanjuje inicijalizaciono vrijeme sa vie deset sekundi (koliko se zahtijeva za ADSL) na manje od tri sekunde. Svedigitalni mod ADSL2 omoguava opcionalni mod koji podrava prenos ADSL podataka u okviru glasovne irine opsega, dodajui 256 kb/s upstream podatkovne brzine. Ovo je atraktivna opcija za biznis korisnike koji imaju glasovne i podatkovne servise na razliitim linijama i imaju potrebu (cijene je) za dodatnom irinom opsega na upstreamu. Podrka za paketski-bazirane servise

Slika 7. CVoDSL dodijeljuje kanale irine opsega fizikog sloja za prenoenje TDM glasovnih linija

Ovaj pristup eliminie potrebu za paketizacijom glasovnog saobraaja preko telefonske linije u vie protokole kao to su ATM i IP (Slika 8). Spojene

ADSL ukljuuje paketski mod transmisioni transkonvergentni sloj (PTM-TC) koji omoguava da se paketski-bazirani servisi (kao to je Ethernet) transportuju preko ADSL2.

3. ADSL2+
ADSL2+ je novi standard usvojen od strane ITU u januaru 2003. Baziran je na ADSL2 i udvostruuje maksimalni frekventni opseg koji se koristi za prenos podataka na downstreamu sa 1.1 MHz na 2.2 MHz. Rezultat toga je poveanje downstream podatkovnih brzina na 24 Mb/s preko telefonskih linija duine do cca 900 m (3000 stopa), odnosno na 20 Mb/s preko linija duine do cca 1.500 m (5000 stopa). Poto broj korisnika ADSL ipsetova, baziranih na provoj generaciji ADSL standarda, prelazi 25 miliona ITU je kompletirao i odobrio najnoviju reviziju me unarodnog ADSL standarda. Taj standard je poznatiji kao ADSL2+ i ima sposobnost za prenos podataka brzinama do 25 Mb/s, udvotruujui irinu opsega ADSL downstreama. ADSL2+ tako e prua i opcionalni mod koji duplira i upstrem irinu opsega. ADSL2+ donosi i irok spektar ostalih poboljanja koja su ukljuena u ovaj standard i koja pojedinano imaju vrlo razliite implikacije: neka od njih ine da predajnici rade efektivanije, neka ih pak ine sposobnijim u smislu dodatnih funkcionalnosti, itd. Realno je da su silicon provajderi blii nego ikad za dostavu glasa, podataka i videa, odnosno triple play-a, sa koritenjem ADSL2+ standarda. Ova tehnologija je kljuni faktor u obezbje ivanju irine opsega neophodne za efektivnu dostavu video servisa. U benefite ADSL2+ spadaju: - Superiorne performanse dometa/brzine; - Poboljane dijagnostike mogunosti; - Unaprije eno upravljanje potronjom energije; - Bondiranje parica u cilju dobivanja veih podatkovnih brzina; - Unaprije ena interoperabilnost; - Reduciranje presluanja.

linijama. Superiornost ADSL2+ se ogleda u njegovoj interoperabilnosti sa postojeim primjenama ADSL-a, odnosno u osposobljenosti i za ADSL i ADSL2 modove rada. To je od esencijalne vanosti za postojee ADSL provajdere provajderi trebaju biti u mogunosti da nastave upotrebu opreme u koju su investirali.

Slika 10. ADSL2+ udvostruuje maksimalne podatkovne brzine

ADSL2+ se, izme u ostalog, koristi i za reduciranje presluanja. ADSL2+ prua, tako e, mogunost koritenja samo tonova izme u 1.1 i 2.2 MHz prikrivanjem downstream frekvencija ispod 1.1 MHz. Ovo posebno moe biti koriteno kada su ADSL servisi, i iz centralnog ureda (CO Central Office) i iz udaljenog terminala (RT Remote Terminal), prisutni u istom spojnom sredstvu kako prilaze korisnikim domovima (Slika 9). Presluanje od ADSL servisa sa RT na linijama iz CO moe znaajno smanjiti podatkovne brzine na liniji iz CO. ADSL2+ ovaj problem moe korigovati koritenjem frekvencija ispod 1.1 MHz iz centralnog ureda (CO) prema udaljenom terminalu (RT), i frekvencija izme u 1.1 i 2.2 MHz iz udaljenog terminala (RT) prema korisnikom posjedu (CPE Customer Premise Equipment). Koritenje ovog metoda treba elminisati veinu presluanja izme u servisa i zatititi podatkovane brzine na liniji iz CO.

Slika 9. ADSL2+ udvostruuje rinu opsega koritenu za prenoenje podataka

Dok prva dva lana famelije ADSL2 standarda specificiraju downstream frekventnu irinu opsega do 1.1 MHz i 552 kHz respektivno, ADSL2+ specificira downstream frekvencije do 2.2 MHz. Rezultat je znaajan porast podatkovnih brzina na kraim telefonskim

Slika 11. ADSL2+ se moe koristiti za reduciranje presluanja

4. ADSL Anexi
ADSL standardi ukljuuju Anexe koji specificiraju ADSL rad za pojedinane aplikacije i regione irom svijeta. Nekoliko Anexa pridruenih prvim ADSL standardima e se, tako e, primjeniti na fameliju ADSL2 standarda, ukljuujui i ADSL2+. Uopteno govorei, Anexi specificiraju subnosioce (ili tonove) i njima pridruene nivoe transmisione snage koritene za upstream i downstraem prenos. Slika 12 daje pregled ADSL Anexa.

veoma slino kao to ADSL2+ udvostruuje downstream ADSL2. Ovaj posebni Anex I se nee primjeniti na ADSL2. Treba primjetiti da ovdje postoje dva Anexa I; jedan za originalni ADSL i jedan za ADSL2/ ADSL2+. Tako e postoje i odvojeni dodaci (dopune) ADSL Anexa C koji poveavaju njegov opseg. 4.3 ADSL2 Anexi I i J Anex I i Anex J za ADSL2 su namijenjeni za svedigitalni rad, to znai da se tradicionalne glasovne irine opsega koriste od strane DSL za prenos digitalnih podataka umjesto za tradicionalni glas. Anex I i Anex J su specificirani za svedigitalni rad u POTS i ISDN okruenjima. Treba primjetiti da je ovaj posebni Anex I, primjenjiv jedino na ADSL2 i ADSL2+, razliit od Anexa I koji unaprije uje orginalni ADSL anex C za upotrebu u Japanu. Anex I je preporuen za ADSL2 i ADSL2+; Anex J je preporuen za ADSL2 i jo nije preporuen za ADSL2+. 4.4. ADSL2 (G.992.3) Anex L: Reach Extended ADSL2 (RE-ADSL2) Poveanje dometa ADSL2 sistema prua bolje performanse na dugakim linijama pod razliitim uslovima presluanja.

Slika 12.Anexi ADSL standarda

4.1. Anexi A i B Anexom A se specificira funkcionisanje ADSL-a koritenjem vieg frekventnih opsega (>4 kHz), uz zadravanje POTS funkcionalnosti. Predstavlja najrasprostranjeniju primjenu ADSL-a, koji se eksploatie u gotovo cijeloj Sjevernoj Americi i kao i u velikom broju zemalja Europe i Azije. Anex B djeluje slino Anexu A, premda je dizajniran da radi na telefonskim linijama na kojima je, umjesto POTS-a, omoguen ISDN. Najraireniji je u Njemakoj kao i u nekoliko ostalih regiona. Oba anexa, i Anex A i Anex B, su proireni tako da se mogu primjenjivati na ADSL2 i ADSL2+. 4.2 ADSL Anexi C i I Anex C orginalnog ADSL standarda (G.992.1, G.992.2) je dizajniran specifino za koritenje u Japanu. Podrava ADSL da funkcionie na nain koji ne interferira sa Japanskom specijalnom ping-pong verzijom ISDN-a, koja je jo poznata i pod nazivom TCM-ISDN. Nove karakteristike Anexa C su usvojene od strane ITU u januaru 2003 godine i usmjerene su na poboljanje ADSL tehnologija koritenih u Japanu. Novi anex, nazvan Anex I, komplementira orginalni ADSL Anex C i udvostruuje downstream orginalnog Anexa C,

Slika 13. RE-ADSL2 proirenje dometa

Reach-Extended ADSL2 (RE-ADSL2) je novi Anex ADSL2 standarda, nazvan Anex L, koji je usvojen od strane ITU u oktobru 2003. godine. Anex L nudi nove PSD maske to moe rezultirati znaajnim porastom dometa ADSL-a. Poveanje u transmisonim PSD (PSD Power Spectral Density) nivioma rezlutira u poveanim podatkovnim brzinama, koje su postignute iako je ukupna prenosna irina opsega manja nego u Anex A ADSL sistemima. Ovo je od primarnog znaaja zato to vei

frekventni spektar nije iskoristiv na dugakim linijama zbog velikog kanalnog slabljenja. Kao rezultat, RE-ADSL2 sistemi pruaju poveanje podatkovnih brzina na kraim linijama (gdje je dobar vii frekventni spektar) u pore enju sa Anex A sistemima, ak iako oni koriste manju ukupnu irinu opsega. RE-ADSL2 sistemi su evaluirani pod velikim brojem uslova presluanja i toplogija petlje. Slika 13 poredi performanse upstream podatkovnih brzina konvencionalnih ADSL sistema baziranih na G.992.1 (G.dmt) i RE-ADSL2 sistema baziranih na G.992.3. Okruenje presluanja za ovaj test sluaj je bijeli um ubaen na RT. Pod ovim test uslovima RE-ADSL2 poveava domet 768 kb/s downstream servisa za cca 900 m (3.000 stopa), tako da domet iznosi priblino 6.000 m (19.000 stopa). Kao rezultat, oblast pokrivanja za ovaj servis je vea za oko 37% (Slika 14).

Slika 15. Performanse brzine i dometa ADSL i ADSL2 standarda

4.7. Automod Nova mogunost, nazvana automod, je dodana na posljednju verziju famelije ADSL2 standarda. Automod omoguava servis provajderima da nude svojim korisnicima najbolji i najpogodniji nivo servisa za njihovu lokaciju. Automod koristi informacije, prikupljene tokom inicijalizacije stanja i treninga izme u ADSL2 CO i ADSL2 CPE, za selekciju najboljeg moda rada za date uslove petlje i uma (Slika 14).

Slika 14. RE-ADSL2 proiruje oblast pokrivanja 768 kb/s servisa za priblino 37%

4.5 Anex M Novi Anex M (ranije poznat kao Anex L u G.992.5) za G.992.3 (ADSL2) i G.992.5 (ADSL2+) je usvojen u oktobru 2003 na ITU skupu u enevi. Anex M sadri PSD Maske za novi ADSL servis preko POTS to poveava upstream podatkovne brzine udvostruavanjem broja US tonova na 64. Kao rezultat, Anex M prua vee upload brzine za korisnike dupliranjem upstream podatkovnih brzina (u pore enju sa Anexom A) pod odre enim uslovima petlje i umova. 4.6. Pregled Anexa Slika 15. prikazuje performanse svih ADSL i ADSL2 standarda i anexa na datim duinama petlje. Data slika, tako e, ilustruje poveanje dometa i brzina koje ADSL2, ADSL2+ i RE-ADSL2 nude u pore enju sa ADSL-om, kao i u me usobnom pore enju.

Slika 16. Primjer automod funkcija

5. ZAKLJUAK
Uvo enje optike tehnologije u telekomunikacije najavljivalo je brzi nestanak bakrenih linija iz upotrebe. Me utim, ne samo da bakar nije izbaen iz upotrebe, nego je sa primjenom naprednih rjeenja koritenje bakarne infrastrukture doivjelo porast. Najbolji pokazatelj za to su podaci* koji govore da je krajem marta 2004. godine u svijetu bilo preko 73 miliona DSL korisnika (od ega ADSL korisnici predstavljaju veliku veinu). Shodno tome, Telecom operateri irom planete nastavljaju sa sve
*

Izvor: Point Topic/DSL Forum, Juny 2004

veom primjenom ADSL-a, sa vie od 60 miliona korisnika. Me utim, sa ekspanzijom servisa visoko-brzinskog pristupa Internetu, znaajan procenat potencijalnih ADSL korisnika ostaje van dometa sadanjih ADSL tehnologija. To je posebno izraeno u Sjevernoj Americi ali i u Europi i Aziji. Primjera radi vie od pola ruralnih korisnika telekomunikacionih usluga u USA je smjeteno van dometa pokrivanja ADSL-a. To za posljedica ima da su operatori takvim korisnicima primorani uskratiti ADSL servis. Proirenje dometa ADSL-a, u smislu dostizanja naprijed navedenih korisnika, za operatere predstavlja vrlo vrijednu mogunost u nastojanju da proire vlastito trite. U ovakvim nastojanjima operateri igraju kljunu ulogu u kreiranju novih ADSL standarda, obzirom da imaju kvalitetne informacije sa terena. ITU te povratne informacije inkorporira u standarde u obliku novih unaprije enih mogunosti i performansi. Novi ADSL standardi i Anexi, a posebno G.992.5 ADSL2plus i G.992.3 Anex L (RE ADSL2), koji specificiraju vie podatkovne brzine i poveani domet tradicionalnog ADSL-a, omoguavaju ADSL sistemima da dosegnu i do 6.000 m. To poveanje odgovara porastu oblasti pokrivanja za oko 20% i otvara vrata operaterima u nastupu prema novim korisnicima, to obeava nastavak velikog uspjeha ADSL-a i tokom ostatka decenije. Literatura: [1] ITU-T Study Group 15: ITU-T Recommendation G.992.5 (05/2003) Asymmetric Digital Subscriber Line (ADSL) transcivers - Extended bandwidth ADSL2 (ADSL2+), Edition 18.11.2003/fn-KJ; [2] ITU-T Document D587, Performance Numbers for Range Extended ADSL Geneva, January 20-31, 2003; [3] ITU-T Document D588, More results for Range Extended ADSL Geneva, January 20-31, 2003; [4] ITU-T Document TD59, Amendment 1 to Annex J and new Annex L and M to Recommendation G.992.3 Geneva, October 21-31, 2003; [5] http://www.itu.int/ITU-T [6] http://www.iec.org [7] http://whitepapers.zdnet.co.uk [8] http://www.opastco.org/members/gateway

[9] http://www.commsdesign.com [10] http://www.commsdesign.com/design_corner

10