www.matematiranje.com VEKTORI U RAVNI Najjednostavnije reeno, vektori su usmerene dui.

Osnovne karakteristike vektora su : - pravac - smer - intenzitet - poetak i kraj vektora Pravac vektora je prava na kojoj se on nalazi ali i sve prave paralelne sa njom, to vektoru dozvoljava da skae sa jedne na drugu paralelnu pravu. Smer vektora se zadaje strelicom. Intenzitet vektora je njegova duina i najee se obeleava sa a

A je poetak a B je kraj vektora . Obeleava se AB = a Kako se vektor zadaje?

a = a1 i + a 2 j ili jednostavnije a =(a1,a2)

2 intenzitet je a = a12 + a 2

i i

j su jedinini vektori (ortovi) koji slue za izraavanje drugih vektora.

i =(1,0) i intenzitet ovog vektora je i =1

www.matematiranje.com
j =(0,1) i takodje je j =1

Kako izraziti vektor ako su date koordinate njegovog poetka i kraja?

a =(x2-x1, y2-y1)

i njegov intenzitet je onda

a = ( x 2 x1 ) 2 + ( y 2 y1 ) 2

Sabiranje i oduzimanje vektora Za sabiranje i oduzimanje vektora imamo dva pravila: 1) Pravilo paralelograma Dva data vektora dovedemo na zajedniki poetak paralelnim pomeranjem.Nad njima kao stranicama oformimo paralelogram. Dijagonala paralelograma je njihov zbir (ona dijagonala koja polazi iz sastava ta dva vektora).

2) Pravilo poligona (nadovezivanja) Na kraj prvog vektora paralelnim pomeranjem dovedemo poetak drugog, na kraj drugog dovedemo poetak treeg vektora...... Rezultanta (njihov zbir) je vektor koji spaja poetak prvog i kraj zadnjeg vektora.

www.matematiranje.com Evo to na slici:

Na predlog je da uvek upotrebljavate pravilo nadovezivanja. Svaki vektor ima svoj suprotan vektor, koji ima isti pravac i intenzitet ali suprotan smer sa poetnim vektorom.

-a
a+a =0
i
a + ( a ) = 0

Nula vektor 0 je onaj iji se poetak i kraj poklapaju. Kako oduzeti dva vektora? Recimo da su dati vektori a i b ,.Postupak je slian kao kod sabiranja vektora(pravilo nadovezivanja) samo to umesto vektora + b na kraj prvog nanosimo - b .

www.matematiranje.com
b

a a - b

Primer: 1) Date su dui AC i BD. Take E i F su sredine ove dve dui. Dokazati da je : AB + CD = 2 EF Naravno da je ovde najbitnije nacrtati sliku i sa nje uraditi zadatak! C D

Sad spojimo take koje formiraju vektore. C D E F A B Ideja je da se vektor EF izrazi na obe strane pa se te jednakosti saberu!
EF = EA + AB + BF EF = EC + CD + DF

2 EF = AB + CD jer su vektori EA i EC suprotni , pa se skrate a takoe su suprotni i vektori BF DF pa se i oni skrate.

www.matematiranje.com Raunski sabiranje i oduzimanje vektora ide vrlo lako: Ako je

a = a1 i + a 2 j to jest a =(a1,a2)

b = b1 i + b2 j , to jest b =(b1,b2)

a + b =(a1,a2) + (b1,b2)= (a1+b1,a2+b2) a - b =(a1,a2) - (b1,b2)= (a1-b1,a2-b2)

Dakle, radimo tako to saberemo (oduzmemo) koordinatu sa koordinatom.

Mnoenje vektora skalarom (brojem) Proizvod skalara k i vektora a je vektor k a (ili a k) koji ima isti pravac kao vektor a , intenzitet k a = k a i smer: - isti kao vektor a ako je k>0 - suprotan od vektora a ako je k<0 Primer: Reenje: a 2a Dat je vektor a , nadji : 2 a i -3 a

-3 a Svaki vektor a se moe predstaviti u obliku a = a a 0 , gde je a 0 jedinini vektor vektora a .

Linearna zavisnost vektora

Ako su k1,k2,,kn realni brojevi i x1 , x 2 ,, x n vektori razliiti od nule, onda se zbir: k1 x1 +k2 x 2 ++kn x n zove linearna kombinacija vektora x1 , x 2 ,, x n Izjednaimo ovu linearnu kombinaciju sa nulom:

www.matematiranje.com k1 x1 +k2 x 2 ++kn x n = 0

i) ii)

Ako je k1=k2==kn , onda su vektori x1 , x 2 ,, x n linearno nezavisni Ako je bar jedan od k1,k2,,kn razliit od nule onda su vektori x1 , x 2 ,, x n linearno zavisni

Vai jo: Dva vektora su kolinearna ako i samo ako su linearno zavisni.(kolinearni znai da lee na istoj pravoj) Vektori x , y , z su komplanarni ako i samo ako su linearno zavisni(komplanarni znai da lee u istoj ravni)

Razlaganje vektora na komponente Ako su vektori x i y linearno nezavisni vektori jedne ravni, onda za svaki vektor z te ravni ,postoje jedinstveni brojevi p i q takvi da je : z= px+ qy

Primer: Vektor v =(4,2) razloiti po vektorima a =(2,-1) i b = (-4,3) Reenje:

v = pa + qb
(4,2) = p(2,-1) + q(-4,3) (4,2) = (2p,-p) + (-4q,3q) Odavde pravimo sistem: 4=2p 4q 2=-p + 3q 2p 4q = 4 -p + 3q = 2 p 2q = 2 -p+3q = 2 q=4

www.matematiranje.com 2p-4q = 4 , pa je 2p 16 = 4 , pa 2p = 20 i konano p = 10 . Dakle, razlaganje vektora je v = 10 a + 4 b

Skalarni proizvod dva vektora ( )

a b = a b cos (a, b)
Ako je a = a1 i + a 2 j to jest a =(a1,a2) i
b = b1 i + b2 j , to jest b =(b1,b2)

a b = a1b1 + a2b2
Ugao izmeu dva vektora se rauna : cos (a, b) =

a b ab

a1b1 + a 2 b2
2 2 a + a 2 b12 + b2 2 1

Projekcija vektora :

PR b je projekcija vektora b na pravac vektora a i obrnuto :

a

PR a je projekcija vektora a na b
b

PR a b

PR b =
a

a b a

PR a =
b

a b b

Za skalarni proizvod vae osobine: 1) a b = 0 nam govori da su vektori a i b normalni ( ili da je jedan od njih nula), pa ovo moemo uzeti kao uslov normalnosti dva vektora

www.matematiranje.com 2) 3) 4) Ako su a i b kolinearni vektori onda je

a b = a b

a a = a = a
a b a b

ovo je vrlo vana osobina

5) a b = b a

6) k( a b )= (k a ) b = a (k b ) 7) ( a + b ) x = a x + b x Primer: Izraunati intenzitet zbira vektora a i b ako je a = 5, b = 3 i ugao izmeu vektora a i b je (a.b) =

Reenje:

a = 5, b = 3 i (a.b) =

a mi traimo a + b = ?

Naimo najpre
2

( a + b) 2 .
2

( a + b) 2 = a + 2ab + b
2

= a + 2 a b cos (a, b) + b

= 52 + 2 5 3 cos 60 0 +32
= 25+ 15+ 9= 49 Dakle ( a + b) 2 =49 pa je a + b = 49 = 7

Vektorski proizvod

ab = c

www.matematiranje.com

..

1) Vektor c je normalan i na vektor a i na vektor b 2) Intenzitet vektora c je brojno jednak povrini paralelograma nad vektorima a i b 3) Vektor c se odredjuje pravilom desnog triedra(desnog zavrtnja)

Intenzitet vektora a b je:

a b = c = a b sin (a, b)

Osobine vektorskog proizvoda: 1) a b = b a ( alternacija) 2) l (a b) = (l a ) b = a (l b) 3) (b + c) a = b a + c a

Primer:

Ako je a = 10, b = 2 i a b = 12 izraunaj a b = ? Iz a b = 12 imamo a b = a b cos (a, b) =12 20 cos (a, b) =12 12 3 cos (a, b) = = 20 5 (a, b) = x , onda je: Obeleimo ugao izmeu vektora a i b sa x 3 cos x = 5 Poto vai osnovni identitet sin2x + cos2x = 1, odavde je

www.matematiranje.com

sin2x = 1- cos2x sin2x = 1sin2x = 9 25

16 25 4 sin x = 5 4 = 16 5

izraunajmo sada: Dakle:

a b = c = a b sin (a, b) =20 a b = 16

VEKTORI U PROSTORU ( II deo) Meoviti proizvod tri vektora

Meoviti proizvod je

(a b) o c . Najee se obeleava sa a, b, c .

Dakle : (a b) o c = a, b, c

Kako se on izraunava?

Ako su vektori zadati sa: a = (a1 , a 2 , a3 ) , b = (b1 , b2 , b3 ) i c = (c1 , c 2 , c3 ) onda je:

a1
(a b) o c = b1

a2 b2 c2

a3 b3 c3

c1

A dobijenu determinantu reavamo ili razvijanjem po nekoj vrsti (koloni) ili pomou Sarusovog pravila. emu slui meoviti proizvod? i) Apsolutna vrednost meovitog proizvoda tri nekomplanarna vektora jednaka je zapremini paralelopipeda V ( a , b, c ) = ( a b ) o c

konstruisanog nad njima, to jest :

c b a ii) Zapremina trostrane piramide (tetraedra) konstruisane nad nekomplanarnim vektorima a,b,c,je:

V=

1 ( a b) o c 6
www.matematiranje.com

b a
Zato

1 u formuli ? 6

Jo od ranije znamo da se zapremina piramide rauna po formuli: V= 1 BH 3 1 a b , pa je onda: 2

Kako je baza trougao , njegovu povrinu raunamo kao : B =

V=

1 1 1 1 BH= a b H= ( a b) o c 3 3 2 6

Napomena: esto se u zadacima trai visina H neke piramide. Nju emo nai tako to najpre naemo zapreminu a1 a 2 a3 1 1 1 3V . ( a b) o c = preko formule b1 b2 b3 , zatim nadjemo bazu B= a b pa to zamenimo u H = 6 6 2 B c1 c 2 c3

iii)

Uslov komplanarnosti

Vektori a, b, c su komplanarni ako i samo ako je njihov meoviti proizvod jednak nuli.

a1

a2 b2 c2

a3 b3 = 0 c3

Dakle uslov komplanarnosti je : b1 c1

www.matematiranje.com

Zadaci

1. Izraunati zapreminu paralelopipeda konstruisanog nad vektorima: a(0,1,1), b(1,0,1), c(1,1,0)

Reenje:

a1

a2 b2 c2

a3

V (a, b, c) = (a b) o c = b1 c1 (0 + 1 + 1) (0+0+0)= 2 Dakle : V = 2

0 1 1 01 b3 = 1 0 1 = ajmo da upotrebimo Sarusovo pravilo= 1 0 1 1 0 = c3 1 1 0 1 1 0 11 0 1 1

[pogledaj fajl determinante]

2. Dati su vektori a (ln( p 2),2,6), b( p,2,5), c(0,1,3) . Odrediti realan broj p , tako da vektori budu komplanarni.

Reenje:
a1 a2 b2 c2 a3 b3 = 0 , pa je c3

Kao to rekosmo, uslov komplanarnosti je : b1 c1

ln( p 2) 2 6

p
0

2 5 = razvijemo je po prvoj koloni...= ln(p-2)[-6+5] p [-6+6] = - ln(p-2) 1 3

Mora biti - ln(p-2) = 0

[ pogledaj logaritmi ,fajl iz druge godine]

p 2 = 1, pa je p = 3 traeno reenje.

3. Dati su vektori a (1,1,1), b(2,1,2), c(1,1,2) Rastaviti vektor c po pravcima vektora a, b i a b

Reenje: Najpre emo nai a b .

www.matematiranje.com

j a2 b2

a b = a1 b1

a3 = 1 1 1 = Razvijamo po prvoj vrsti...= 1 i - 0 j + 1 k = (1,0,1) b3 2 1 2

Postavimo sada razlaganje: c = m a + n b + p ( a b ) , gde su m,n i p konstante koje moramo nai. (1,-1,2) = m (1,1,-1) + n (-2,-1,2) + p (1,0,1) prelazimo u sistem jednaina: 1 = 1m 2n +1p -1 = 1m 1n +0p 2 = -1m +2n +1p m 2n +p = 1 mn = -1 saberemo prvu i treu...pa je p= 3 2

-m +2n +p = 2

Vratimo p =

3 2

u ostale dve jednaine i dobijamo : m =

3 2

i n=

1 2

Vratimo se sada u :

c = ma + nb + p (ab ) c= 3 1 3 a b + ( a b ) je konano reenje 2 2 2

4.

Dati su vektori

a (m 1,1,1), b(1, m + 1,0), c(m,2,1) . Odrediti parametar m tako da vektori a, b, c

budu komplanarni a zatim razloiti a na komponente u pravcu druga dva.

Reenje: Najpre emo iskoristiti uslov komplanarnosti:

m 1
1 m

a1 b1 c1

a2 b2 c2

a3 b3 = 0 , to jest c3

m + 1 0 = 0 , Ovu determinantu razvijemo po treoj koloni...= 2 1

= -2 m(m+1) + (m-1)(m+1) +1 = 0 = - 2 m2 m + m2 1 +1 = 0 pa je odavde m = - 2 www.matematiranje.com

Dakle vektori su ( kad zamenimo da je m= -2):

a = (3,1,1) b = (1,1,0) c = (2,2,1)

Idemo na razlaganje: a =m b+n c

(3,1,1) = m (1,1,0) + n (2,2,1) prelazimo u sistem jednaina -3 = - m 2n 1 = - m + 2n 1 = 0m + n Dakle odavde je n = 1 pa to menjamo u gornje dve jednaine...m = 1

a = m b + n c pa je a = b + c konano reenje

5. Data su temena tetraedra A (2,3,1), B(4,1,-2), C(6,3,7) i D(-5,-4,8). Odrediti zapreminu tetraedra i duinu visine sputene iz temena D na stranu ABC.

Reenje: Najpre nacrtamo sliku i postavimo problem:

D(-5,-4,8)

H C(6,3,7)

A(2,3,1)

B(4,1,-2)

www.matematiranje.com

Oformimo najpre vektore AB, AC , AD

AB = (4-2,1-3,-2-1) = (2, -2, -3)

AC = (6-2,3-3,7-1) = (4, 0, 6)
AD = (-5-2,-4-3,8-1) = (-7,-7,7) a1 1 1 ( a b) o c = Moemo nai zapreminu tetraedra po formuli: b1 6 6 c1 a2 b2 c2 a3

2 2 3 1 308 4 0 6 = b3 = 6 6 7 7 7 c3

Dalje traimo povrinu baze ABC :

B=

1 ab 2

j a2 b2

AB AC = a1 b1

a3 = 2 2 3 = -12 i +24 j +8 k = (-12, 24, 8) b3 4 0 6

B=

1 2

(12) 2 + 24 2 + 8 2 = 14 3V . B

Iskoristiemo da je H =

3
H=

308 6 = 11 14

Dakle, traena visina je H =11

www.matematiranje.com
Napomena :

Ako vam trae neku drugu visinu, recimo iz temena C, postupak je analogan. Naete zapreminu, zatim bazu preko AB AD i zamenite u H = 3V . B

VEKTORI U PROSTORU (I deo)

Najbolje je da pre nego to ponete da prouavate vektore u prostoru pogledate fajl vektori u ravni jer se mnoge stvari prenose i u prostor. Pogledajmo najpre kako nastaje Dekartov pravougli trijedar. Kroz jednu taku O postavimo tri numerike prave (brojne ose) normalne jedna na drugu.
z

X-osa Apscisna osa Y-osa Ordinatna osa Z-osa Aplikatna osa Taka O kordinatni poetak
y

Po dve koordinatne ose ine koordinatne ravni (xOy, xOz i yOz) normalne jedna na drugu. Na x,y i z osi uoimo jedinine vektore (ortove) i , j i k
z

i = (1,0,0) j = (0,1,0)

k I

k = (0,0,1)

i = j = k =1

Svaki vektor a u prostoru predstavljamo:

a = a1 i + a2 j + a3 k

ili uredjena trojka

a = (a1 , a 2 , a3 )

a3
k

a1 . I

a2

Intezitet vektora a je

2 2 a = a12 + a2 + a3

Jedinini vektor vektora a je vektor a 0 =

a a

Ako imamo dve take A i B u prostoru, vektor AB se pravi:

A( x1 , y1 , z1 ) B ( x2 , y 2 , z 2 )

AB = ( x2 x1 , y2 y1 , z2 z1 ) AB = ( x2 x1 ) 2 + ( y2 y1 ) 2 + ( z 2 z1 ) 2

Skalarni proizvod ( )

Neka su dati vektori

a = (a1 , a2 , a3 )

b = (b1 , b2 , b3 ) Tada je:

a b = a b cos ( a , b )

Ako nemamo dat ugao izmedju vektora: Ugao izmedju dva vektora:

a b = a1b1 + a2b2 + a3b3

www.matematiranje.com

cos ( a , b ) =

a b

ab

a1b1 + a2b2 + a3b3

2 2 2 a + a2 + a3 b12 + b2 + b32 2 1

Uslov normalnosti:

a b a b = 0

Projekcija vektora :

PR b je projekcija vektora b na pravac vektora a i obrnuto :

a

PR a je projekcija vektora a na b
b

PR a b
PR b =
a

a
PR a =
b

aob a

aob b

1) Odrediti skalarni proizvod vektora:

a = (4,3,1)

b = (5,2,3)

a b = (4,3,1) (5,2,3) = 20 + 6 + (3) = 23

2) Dati su vektori a = (1,1,2) i b = (0,2,1). Odrediti ugao izmedju vektora a + b i a b .

a = (1,1,2)

www.matematiranje.com

b = (0,2,1)

Nadjimo najpre vektore a + b i a b

a + b = (1,1,2) + (0,2,1) = (1,1,3) a b = (1,1,2) (0,2,1) = (1,3,1)

Radi lakeg rada nazovimo:

a+ b = x

a b = y

Dakle: x = (1,1,3)

y =(1,3,1)

x y = (1,1,3) (1,3,1) = 1 3 + 3 = 1

x = 12 + 12 + 32 = 11 y = 12 + (3) 2 + 12 = 11

cos ( x , y ) =

x y x y

1 11 11

cos ( x , y ) =

1 11 1 11

( x , y ) = arccos

3) Odredi projekcije vektora a = (5,2,5) na vektor b = (2,1,2)

a = (5,2,5)

b = (2,1,2)
________________

PR ( a ) =
b

a b

PR ( a ) = ?
b

PR ( a ) =
b

18 3

www.matematiranje.com

PR ( a ) = 6
b

a b = (5,2,5) (2,1,2) = 10 2 + 10 = 18

b = 2 2 + (1) 2 + 2 2 = 9 = 3

4) Date su koordinate temena trougla ABC (A(-1,3,1),B(3,4,-2), C(5,2,-1)). Odrediti

ugao ABC.
C(5,2,-1)

Nadjimo najpre vektore BA i BC

cos =

BA BC BA BC

A(-1,3,1)

B(3,4,-2)

BA = (1,3,1) (3,4,2) = (4,1,3) BC = (5,2,1) (3,4,2) = (2,2,1) BA = (4) 2 + (1) 2 + 32 = 9 + 1 + 16 = 26 BC = 2 2 + (2) 2 + 1 = 9 = 3 BA BC = (4,1,3) (2,2,1) = 8 + 2 + 3 = 3

cos =

BA BC BA BC

cos =

3 3 26 1 cos = 26

= arccos

1 26

www.matematiranje.com

Vektorski proizvod (x)

Neka su dati vektori

a = (a1 , a 2 , a3 ) = a1 i + a 2 j + a3 k b = (b1 , b2 , b3 ) = b1 i + b2 j + b3 k

..

ab= c

Pazi: b a = - c

1) Vektor c je normalan i na vektor a i na vektor b 2) Intenzitet vektora c je brojno jednak povrini paralelograma nad vektorima a i b 3) Vektor c se odredjuje pravilom desnog triedra(desnog zavrtnja)

Intenzitet vektora a b je:

a b = c = a b sin (a, b)

Vektori a i b su kolinearni ako i samo ako je njihov vektorski proizvod jednak 0 . Konkretno:
i j a2 b2 k a3 = razvijemo ovu determinantu i (na primer) dobijemo = # i + $ j + & k gde su b3

a b = a1 b1

#, $, & neki brojevi.

Tada je a b = # 2 +$ 2 + & 2

Povrina paralelograma nad vektorima a i b je P = a b Dok povrinu trougla raunamo ( logino) kao polovinu povrine paralelograma:
P =

www.matematiranje.com

1 ab 2

5. Izraunati povrinu paralelograma konstruisanog nad vektorima:

a =(1,1,-1)

b (2,-1,2) Najpre traimo a b .

Reenje: P = a b

a b = 1 1 1 = i (2-1) - j (2+2) + k (-1-2) = 1 i - 4 j - 3 k =(1, -4, -3) 2 1 2

a b = 12 + (4) 2 + (3) 2 =

26

dakle P=

26

6. Izraunati povrinu trougla ako su date koordinate njegovih temena: A(2, -3, 4), B(1,2,-1), C(3,-2,1)

Reenje: Najpre oformimo vektore AB i AC

C(3,-2,1)

A(2,-3,4)

B(1,2,-1)

AB = (1 2, 2-(-3), -1 4) = (-1,5,-5)

AC = (3-2, -2 (-3), 1 4) = (1,1, -3)

P =

1 ab 2
i j a2 b2 k b3 i j k

AB AC = a1 b1

a3 = 1 5 5 = -10 i - 8 j - 6 k

1 3

AB AC = (10) 2 + (8) 2 + (6) 2 = P =

200 = 10 2

1 1 ab = 10 2 = 5 2 i evo reenja! 2 2

www.matematiranje.com

VEKTORI U RAVNI II DEO

Primer 1.

uuu uuur r uuuu r Taka M je sredite stranice BC trougla ABC. Dokazati da je AB + AC = 2 AM

Reenje:

Nacrtajmo najpre sliku i postavimo problem...

C C C

A slika 1.

A slika 2.

A slika 3.

Na slici 1. su obeleeni vektori koji su dati u zadatku.

ta je ideja? Kod ovakvog tipa zadataka vektor u sredini izrazimo na obe strane!
uuuu uuu uuuu r r r Na slici 2. je vektor AM izraen ( plavom putanjom) preko: AM = AB + BM .

uuuu uuur uuuu r r Na slici 3. je vekor AM izraen ( uta putanja) preko: AM = AC + CM

Dalje emo ove dve jednakosti napisati jednu ispod druge i sabrati ih:

uuuu uuu uuuu r r r AM = AB + BM uuuu uuur uuuu r r AM = AC + CM uuuu uuu uuuu uuur uuuu r r r r 2 AM = AB + BM + AC + CM uuuu uuu uuur uuuu uuuu r r r r 2 AM = AB + AC + CM + BM uuuu uuu uuur r r 2 AM = AB + AC

pretumbamo malo

uuuu uuuu r r pogledajmo zadnja dva vektora na slici...suprotni su , pa je CM + BM = 0

Dobili smo traenu jednakost. WWW.MATEMATIRANJE.COM

Primer 2.

uuur uuuu r U trouglu ABC take M i K su sredita stranica AB i BC. Dokazati da je AC = 2MK
Reenje:
Opet mora slika:
C C C

M slika 1.

M slika 2.

M slika 3.

Slino kao u prethodnom zadatku, vektor u sredini MK, izraavamo na obe strane.

uuuu uuur uuur uuur r Na slici 2. idemo ulevo: KM = MA + AC + CK

uuuu uuur uuur r Na slici 3. idemo udesno: KM = MB + BK

Napiemo jednakosti jednu ispod druge i saberemo ih:

uuuu uuur uuur uuur r KM = MA + AC + CK uuuu uuur uuur r KM = MB + BK uuuuuuuuuuuuuuuuu uuuu uuur uuur uuur uuur uuur r 2 KM = MA + AC + CK + MB + BK Sad pogledamo sliku i uoimo suprotne vektore ( istog pravca i intenziteta a suproznog smera).

uuuu uuur uuur uuur uuur uuur r 2 KM = AC + MA + MB + BK + CK Uokvireni su nula vektori, pa je: uuuu uuur r 2 KM = AC

Primer 3.
uuuu 1 uuu uuu r r r Dat je trapez ABCD. Ako je M sredite stranice AD, a N sredite stranice BC, tada je MN = AB + CD 2 Dokazati.

Reenje:
Ovo je ustvari dokaz injenice da je srednja linija trapeza jednaka polovini zbira osnovica m = a+b 2
2

A slika 1.

slika 2.

slika 3.

Najpre emo vektor MN izraziti odozdo ( slika 2.) pa odozgo ( slika 3.), pa to sabrati

uuuu uuur uuu uuur r r MN = MA + AB + BN uuuu uuuu uuur uuur r r MN = MD + DC + CN uuuu uuu uuur r r 2 MN = AB + DC suprotni vektori se potiru, to jest daju nula vektor uuuu 1 uuu uuu r r r Jo da celu jednakost podelimo sa 2 i dobijamo MN = AB + CD . 2

Primer 4.

Neka su M i N sredita neparalelnih stranica BC i AD trapeza ABCD, a E i F presene take dui MN i uuu 1 uuu uuur r r dijagonala AC i BD. Tada je EF = AB DC 2 Reenje:

I u ovom zadatku se koristi isti trik, al je putanja izraavanja vektora u sredini malo udna , da vidimo:
D C D C D C

A slika 1.

slika 2.

slika 3.

uuu uuu uuu uuu r r r v Na slici 2. vektor EF izraavamo preko: EF = EA + AB + BF .

uuu uuu uuu uuuv r r r Na slici 3. vektor EF izraavamo preko: EF = EC + CD + DF

Napiemo ove dve jednakosti jednu ispod druge, saberemo ih i potremo suprotne vektore
uuu uuu uuu uuu r r r v EF = EA + AB + BF uuu uuu uuu uuuv r r r EF = EC + CD + DF uuu uuu uuu r r r 2EF = AB + CD

WWW.MATEMATIRANJE.COM 3

uuur uuu uuu uuur r r uuu v Znamo da vai : CD = DC , ubacimo ovo u dobijenu jednakost i evo reenja: 2EF = AB DC .
uuu 1 uuu uuur r r Naravno ,ovo sve podelimo sa 2 i dobijamo: EF = AB DC . 2

Primer 5.

uuuu uuur uuur uuuu uuuu r r r Ako je M proizvoljna taka u ravni paralelograma ABCD , tada je 4MO = MA + MB + MC + MD , gde je O
taka preseka dijagonala paralelograma. Dokazati.

Reenje:

C O

M
Vektor MO emo izraziti na 4 naina pa te jednakosti sabrati:

uuuu uuur uuur v MO = MA + AO r uuuu uuur uuu v MO = MB + BO r r uuuu uuuu uuu v MO = MC + CO r uuuu uuuu uuur v MO = MD + DO r r r r uuuu uuur uuur uuur uuu uuuu uuu uuuu uuur v 4 MO = MA + AO + MB + BO + MC + CO + MD + DO
Pretumbajmo malo ovu jednakost u smislu da uoimo suprotne vektore:
r r r uuu uuur r uuuu uuur uuur uuuu uuuu uuur uuu v 4MO = MA + MB + MC + MD + AO + CO + BO + DO ( pogledajte na slici, ovo su suprotni vektori)

r r uuuu uuur uuur uuuu uuuu v 4MO = MA + MB + MC + MD

4

Primer 6.

uur uur uuu r Ako je T teite trougla ABC, tada je TA + TB + TC = 0 . Dokazati.

Reenje:
Da se podsetimo: teina du spaja teme i sredinu naspramne stranice; sve tri teine dui seku se u jednoj taki T koja je teite trougla; teite deli teinu du u odnosu 2:1. Da nacrtamo sliku:

B1 T

A1

C1

uur uur uuu r Krenuemo od TA + TB + TC = i dokazati da je ovaj zbir nula.

Rekosmo da teite deli teinu du u odnosu 2:1, pa je: uur 2 uuur TA = A1 A 3 uur 2 uuur TB = B1 B 3 uuu 2 uuuu r r TC = C1C 3

Saberemo ove tri jednakosti i dobijamo:

uur uur uuu 2 uuur uuur uuuu r r TA + TB + TC = ( A1 A + B1 B + C1C ) 3

Dalje emo izraziti svaki od ovih vektora ( pogledaj na slici, to su isprekidano nacrtani vektori):
C C C

B1 T

A1

B1 T

A1

B1 T

A1

C1

C1

uuur uuur uuu r A1 A = A1C + CA

uuur uuur uuu r B1 B = B1 A + AB

uuuu uuur uuu r r C1C = C1 B + BC

C1

Saberemo ove tri jednakosti: 5

uuur uuur uuu r A1 A = A1C + CA uuur uuur uuu r B1 B = B1 A + AB uuuu uuur uuu r r C1C = C1 B + BC uuur uuur uuuu uuur uuu uuur uuu uuur uuu r r r r A1 A + B1 B + C1C = A1C + CA + B1 A + AB + C1 B + BC Pretumbajmo malo desnu stranu jednakosti:

uuur uuur uuuu uuu uuu r r r uuu uuur uuur uuur r A1 A + B1 B + C1C = CA + AB + + BC + A1C + B1 A + C1 B
Zaokrueni vektori imaju zbir nula, jer se zadnji vektor zavrava gde poinje prvi...

uuur uuur uuur Pogledajmo sada preostali zbir A1C + B1 A + C1 B , i on je nula, jer je:
uuur 1 uuu r A1C = BC 2 uuur 1 uuu r B1 A = CA 2 uuur 1 uuu r C1 B = AB 2 uuur uuur uuur 1 uuu uuu uuu r r r 1 A1C + B1 A + C1 B = ( BC + CA + AB) = 0 = 0 2 2 E, ovim je dokaz konano zavren. Primer 7. uuur 1 uuur uuur uuuu r Ako je M proizvoljna taka u ravni trougla ABC , tada je MT = MA + MB + MC , gde je T teite trougla. 3 Dokazati.

Reenje:
Najpre moramo vektor MT izraziti preko vektora MA,MB i MC.
C

B1 T

A1

C1

uuur uuur uuu r MT = MA + AT uuur uuur uuu r MT = MB + BT uuur uuuu uuu r r MT = MC + CT

saberemo ove tri jednakosti...

uuur uuur uuu r MT = MA + AT uuur uuur uuu r MT = MB + BT uuur uuuu uuu r r MT = MC + CT uuur uuur uuur uuuu uuu uuu uuu r r r r 3MT = MA + MB + MC + AT + BT + CT

uuur uuur uuur uuuu r U prethodnom primeru smo videli da ovo uokvireno daje nula vektor, pa je: 3MT = MA + MB + MC , a to smo i trebali
dokazati.

WWW.MATEMATIRANJE.COM