Beruflich Dokumente
Kultur Dokumente
TURKISH STANDARD
TS EN 13134
Mart 2004
ICS 25.160.50
Bugnk teknik ve uygulamaya dayanlarak hazrlanm olan bu standardn, zamanla ortaya kacak gelime ve deiikliklere uydurulmas mmkn olduundan ilgililerin yaynlar izlemelerini ve standardn uygulanmasnda karlatklar aksaklklar Enstitmze iletmelerini rica ederiz. Bu standard oluturan Hazrlk Grubu yesi deerli uzmanlarn emeklerini; tasarlar zerinde grlerini bildirmek suretiyle yardmc olan bilim, kamu ve zel sektr kurulular ile kiilerin deerli katklarn kranla anarz.
Kalite Sistem Belgesi malt ve hizmet sektrlerinde faaliyet gsteren kurulularn sistemlerini TS EN ISO 9000 Kalite Standardlarna uygun olarak kurmalar durumunda TSE tarafndan verilen belgedir.
Trk Standardlarna Uygunluk Markas (TSE Markas) TSE Markas, zerine veya ambaljna konulduu mallarn veya hizmetin ilgili Trk Standardna uygun olduunu ve mamulle veya hizmetle ilgili bir problem ortaya ktnda Trk Standardlar Enstitsnn garantisi altnda olduunu ifade eder.
TSEK
Kalite Uygunluk Markas (TSEK Markas) TSEK Markas, zerine veya ambaljna konulduu mallarn veya hizmetin henz Trk Standard olmadndan ilgili milletleraras veya dier lkelerin standardlarna veya Enstit tarafndan kabul edilen teknik zelliklere uygun olduunu ve mamulle veya hizmetle ilgili bir problem ortaya ktnda Trk Standardlar Enstitsnn garantisi altnda olduunu ifade eder.
DKKAT!
TS iareti ve yannda yer alan say tek bana iken (TS 4600 gibi), mamuln Trk Standardna uygun retildiine dair reticinin beyann ifade eder. Trk Standardlar Enstits tarafndan herhangi bir garanti sz konusu deildir. Standardlar ve standardizasyon konusunda daha geni bilgi Enstitmzden salanabilir. TRK STANDARDLARININ YAYIN HAKLARI SAKLIDIR.
ICS 25.160.50
TRK STANDARDI
TS EN 13134/Mart 2004
n sz
Bu standard, CEN tarafndan kabul edilen EN 13134: 2000 standard esas alnarak TSE Metalurji Hazrlk Grubuna bal Tahribatsz Muayene ve Kaynak zel Daim Komitesi tarafndan hazrlanm ve TSE Teknik Kurulunun 30 Mart 2004 tarihli toplantsnda Trk Standard olarak kabul edilerek yaymna karar verilmitir.
ICS 25.160.50
TRK STANDARDI
TS EN 13134/Mart 2004
indekiler
Giri ........................................................................................................................................................... 1 Kapsam...................................................................................................................................................... 1 Atf yaplan standard ve/veya dokmanlar ............................................................................................ 1 Terimler ve tarifler .................................................................................................................................... 2 3.1 Sert lehimci.......................................................................................................................................... 2 3.2 Sert lehimleme prosedr artnamesi (BPS)...................................................................................... 2 3.3 Sert lehimleme prosedr deneyi ....................................................................................................... 2 3.4 malt................................................................................................................................................ 2 3.5 Snav yapan kii veya kuruIu............................................................................................................ 2 3.6 n sert lehimleme prosedr artnamesi (pBPS) .............................................................................. 2 3.7 Deney paras .................................................................................................................................... 2 3.8 Deney numunesi ................................................................................................................................. 2 4 zerinde anlalacak ve dokmante edilecek bilgi ve artlar.............................................................. 2 5 Sert lehimleme deikenleri.................................................................................................................... 3 6 pBPS .......................................................................................................................................................... 3 7 BPS onay.................................................................................................................................................. 3 8 Deney paralar ve deney numuneleri.................................................................................................... 3 8.1 Genel................................................................................................................................................... 3 8.2 Deney paralarnn says ................................................................................................................... 3 8.3 Deney numunelerinin says................................................................................................................ 3 9 Muayene ve deney.................................................................................................................................... 3 9.1 Muayene kapsam............................................................................................................................... 3 9.2 Gzle muayene ................................................................................................................................... 3 9.3 Metalografik muayene......................................................................................................................... 4 9.4 lve muayene ve deney ..................................................................................................................... 4 9.5 Deney tekrar....................................................................................................................................... 4 10 Onay aral ........................................................................................................................................... 4 11 Sert lehimleme prosedr onay kayd (BPAR) .................................................................................. 4 Ek A (Bilgi iin) - Sert lehimleme prosedr onaynn pratik uygulamas iin klavuz............................... 5 Ek B - Sertlehimleme prosedr onay kayt (BPAR) formu Blm 1: Prosedr onay belgesi ............ 7 Ek C (Bilgi iin) - Sert lehimleme prosedr onay kayt (BPAR) formu Blm 2: Prosedr onay belgesi .............................................................................................................................................................. 8 Ek D (Bilgi iin) - Sertlehimleme prosedr onay kayt (BPAR) formu Blm 3: Deney sonular ...... 9 Ek ZA (Bilgi iin) - Bu standardn AB Direktiflerinin temel zelliklerine veya dier hkmlerine atfta bulunan maddeleri......................................................................................................................................... 10 0 1 2 3
ICS 25.160.50
TRK STANDARDI
TS EN 13134/Mart 2004
Her zaman olmamakla birlikte sk sk sert lehimleme ilemlerinin plnlanmas ve sert lehimleme esnasnda kalite kontrol iin iyi tanmlanm bir temel salamak amacyla onaylanm sert lehimleme prosedr artnamelerine ihtiya duyulur. Kalite sistemleri iin standardlarn terminolojisinde sert lehimleme, zel bir ilem olarak gz nne alnr. Bu tr standardlar genellikle zel ilemlerin yazl prosedr artnamelerine gre yaplmasn gerektirir. Bu standard, prosedr artnameleri gibi ele alnan kalite sistemleri iin yrrlkteki standardlardaki artlarn yerine getirilmesinde gz nne alnacak sert lehimleme prosedr artnameleri iin ierik tanmlar. Bir sert lehimleme prosedr artnamesi hazrl, deerlendirme iin gerekli talimatlar kaydeder, fakat, yaplan sert lehimlemenin hizmet artlarn saladn garanti etmez. Bitmi mamuldeki baz sapmalar, uygulanan tahribatsz muayene metotlaryla deerlendirilebilir. Ancak, metalurjik sapmalar gibi olanlar deerlendirilemez. Gerek imalt iin artnamenin kullanma alnmasndan nce, sert lehimleme prosedrnn onay iin bir takm kurallarn oluturulmasnda bu hususlar dikkate alnr. Sert lehimleme prosedr onaynn paratik uygulamas iin klavuz, Ek Ada verilmitir. Buna ek olarak bu standard, benzer uygulamalarn nceki tecrbelerine bal olarak sert lehimleme prosedr onayna msaade eder. maltlarn ou sert lehimlenmi yaplarn imaltnda gznne alnacak tecrbeye sahiptir. Sert lehimlenmi bileenler ve yaplar, bir ok farkl uygulamada kullanlabilir ve belirli bir hizmet sresi boyunca baarl bir performans gsterir. Bu tecrbenin izlenebilir ve dorulanabilir olduu durumlarda bu standard, sert lehimleme prosedrnn onaylanmasnda bu tecrbeyi esas alan bir yol salar.
Kapsam
Bu standard, metalik ve metalik olmayan btn malzemeler iin artnameler ve sert lehimleme prosedrlerinin onay iin genel kurallar (deney prosedrleri, deney paralar) belirler. Bu erevede tek tek endstriler iin gerektiinde zel artlarn gelitirilmesi ve ilgili uygulama standardnda ayrntlarn verilmesi beklenir. Prosedr onay belgesi iin tavsiye edilen format Ek B de verilmitir. Bu standard, sert lehimleme prosedr artnamelerinin imaltta kullanldn ve elle yaplan alevle sert lehimleme ilemi iin yetenekli bir sert lehimlemecinin EN 13133e gre vasflandrlm olduunu varsayar.
Bu standardda, tarih belirtilerek veya belirtilmeksizin dier standard ve/veya dokmanlara atf yaplmaktadr. Bu atflar metin ierisinde uygun yerlerde belirtilmi ve aada liste hlinde verilmitir. Tarih belirtilen atflarda daha sonra yaplan tadil veya revizyonlar, atf yapan bu standardda da tadil veya revizyon yaplmas art ile uygulanr. Atf yaplan standard ve/veya dokmann tarihinin belirtilmemesi hlinde en son basks kullanlr. EN, ISO, IEC, vb. No EN 13133 EN 12797 EN 12799 Ad (ngilizce) Brazing- Brazer approval Brazing- Destructive examination of brazed joints Brazing- Non-destructive testing of brazed joints TS No1) TS EN 13133 TS EN 12797 Ad (Trke) Sert lehimleme Sert lehimci onay Sert Lehimleme-Sert Lehimli Ek Yerlerinin Tahribatl Muayenesi
______________________________________________________________________________________ 1) TSE Notu: Atf yaplan standardlarn TS numaras ve Trke ad 3. ve 4. kolonda verilmitir. 1
ICS 25.160.50
TRK STANDARDI
TS EN 13134/Mart 2004
Terimler ve tarifler
3.4 malt
Sert lehimlenmi birletirmelerin imaltndan sorumlu kii veya kurulu.
3.7
Deney paras
4
a) b) c) d) e) f) g) h) i)
Aadaki bilgi ve artlar zerinde szleme ncesi anlalmal ve dokmante edilmelidir: Kullanlacak uygulama standard, varsa her bir ilve art ile beraber (Madde 1), Esas malzemelerin artnamesi, Deney tipleri, varsa sert lehim sarf malzemeleri zerinde yaplan, Kullanlan sert lehimleme ilemi, Baka bir yerde belirtilmemise, kullanlan sert lehim ilve metali ve tozu (varsa), lgili sert lehimleme deikenleri (Madde 5 ve Ek A), Bu maddede ayrntlar verilen bilgiyi esas alan pBPS, lgili uygulama standardnda belirtilmediyse birletirme / gurup tasarm (Madde 8.1), Deney paralarnn says, deney numunelerinin says ve deney tekrar iin ilve olunan deney numunesi says (Madde 8.2, Madde 8.3 ve Madde 9.5), j) Gzle muayene kapsam, metalografik muayene ayrntlar ve tahribatl ve tahribatsz muayene iin ilve muayene artlar (Madde 9), k) Gven seviyeleri (Madde 9.5 ve Ek A) dahil (uygulanabildiinde) kabul / kabul edilmeme kriterleri, l) Mmkn olduunda onay aral (Madde 10), m) Kaytlar ve dokmantasyon. Not - Kullanlacak format rnekleri Ek B, Ek C ve Ek Dde verilmitir.
ICS 25.160.50
TRK STANDARDI
TS EN 13134/Mart 2004
5 6
Bir pBPS sert lehimlenmi gruplar iin artlar karlayacana inanld gibi hazrlanmaldr (Madde 4g). Bunun onaylanm bir BPS olmas iin Madde 7de verilen metotlardan biri vastasyla onaylanmaldr (Madde 3.2).
BPS onay
Bir BPS aadaki yoldan biri ile uygun olarak onaylanabilir: a) Snav yapan bir kii veya kurulu tarafndan onay iin tecrbeyle ispatlanm ilgili bir prosedr dorulamak amacyla yazl bir delil vastasyla sunarak, b) Snav yapan dier bir kii veya kurulu tarafndan nceden kabul edilmi ilgili bir prosedr sunarak, c) Snav yapan bir kii veya kurulu tarafndan onay iin uygun sert lehimleme prosedr deneylerini yaparak. Elle sert lehimleme (alevle) ileminde, bu standarda gre yeterli bir ekilde sert lehimleme prosedr deneyini baaran sert lehimci, EN 13133e gre de onaylanm olur.
8.1 Genel
pBPS, tahribatsz muayene ve/veya tahribatl deneyler iin deney numuneleri alnan paralarn sert lehimlenmesi iin kullanlmaldr. Az saydaki durumda, standard deney paralarn bu ama iin sert lehimlemek mmkndr, ancak, imalt grubunu veya imalt grubunun kesinlikle gereken ilgili parasyla mmkn olduunca benzer zellikleri tayan bir grubu sert lehimlemek daha fazla tercih edilir (Madde 4h). Is azalmas, snrlama (zellikle imalt grubu takm iinde ise) ve ara paralarn konumlandrlmas gibi hususlar taklit etmek gerekli olabilir.
Muayene ve deney
ICS 25.160.50
TRK STANDARDI
TS EN 13134/Mart 2004
Aadaki ilve tahribatl muayenelerin herhangi biri belirtildiinde (Madde 4j), bunlar, EN 12799 da izah edildii gibi yaplmaldr: 1) 2) 3) 4) 5) Makaslama deneyleri, ekme deneyleri, Sertlik deneyleri, Soyma deneyleri, Eme deneyleri.
Deney numunesi zerinde tahribatsz veya tahribatl deneyden elde edilen sonularn kalitesini etkileyecek deiiklik ve deney numunesinin herhangi bir imalt aamasnda deiiklik veya tamir yaplmamaldr. Tahribatsz muayene iin muayene sonularn etkileyen kritik olmayan yzey kusurlarnn bulunduunda yzeyin dzeltilmesi (son ilemi) gibi prosedrlere izin verilmelidir.
10 Onay aral
Bir BPS onay, imaltnn teknik ve kalite kontroluyla ayn artlar altnda atlyede veya antiyede yaplan sert lehimleme iin geerlidir. Teknik olarak birbirine ok benzeyen prosedr deneylerinin tekrarlarn nlemek iin (Ek A) nceki dokmanlara dayanarak, mesel, esas metaller, ilve metaller, kalnlklar, aplar veya binme uzunluklarnn onay iin aralklar belirlenebilir (Madde 4l) .
ICS 25.160.50
TRK STANDARDI
TS EN 13134/Mart 2004
Ek A (Bilgi iin) Sert lehimleme prosedr onaynn pratik uygulamas iin klavuz
Herhangi bir sert lehimleme onay ncesinde, sadece gereksiz harcamalar nlemek amacyla, btn ilgili faktrlerin incelenmesine nemli ihtiya vardr. Bu standardn kapsamnda zel olarak bulunmamasna ramen, bu snav, bu kabul kriterlerini de ihtiva edecek ekilde imalt gruplarnn muayenesi iin artlar da kapsamaldr. Prosedr onay deneyinin imaltn tekrar retilebilirlii iin bir klavuz olarak uygun olmadn bilmek nemlidir. izelge A.1 yaygn sert lehimleme ilemleri iin ilgili sert lehimleme deikenlerini verir. Baz zel uygulamalar iin dier deikenleri de eklemek gerekebilir, fakat bu, bir ok durum iin gerekmez. Sert lehimleme prosedr onay iin gereki deneylerin yaplmasnn nemini grmek arttr. Byle durumlarda uygun olmayan deneylerin yaplmas gereksiz harcamalardr ve yanl ynlendirme imkn dahilindedir. Bu, prosedr ve kullanlacek deney paras tiplerinin salamasn yapmakla deneylerin seimine eit bir biimde uygulanr. Prosedrn salamasn yapacak deneyler, hizmet esnasndaki artlar gz nne alnarak seilmi olmaldr. Mesel, sert lehimlenmi grubun yksek bir i vakum tutmas gerekiyorsa, bu durumda onay deneyi uygun seviyede bir vakum kaak deneyi ihtiva etmelidir. Dier deney tipleri, hizmet artlarna bal olarak uygun grlebilir ancak ana artlar daima zihinde tutulmal ve ncelik verilmelidir. Deney parasnn seimi (mesel, biim ve byklk) sert lehimlemede bir neme sahiptir. Bu nem kaynakta pek azdr. Buna bir rnek olarak, genel terimlerde kaynakl numuneler kesin en dk bir lnn tesinde, benzer zellikler ve bu sebeple verilen kaynak prosedr farkl bir birletirme aral iin kullanlabilir. Genelde, sert lehimlenmi bileenler iin bu doru deildir. nemli derecede farkl sl genleme katsaylar olan farkl malzemelerin birletirmesi bunun u noktadaki rneidir; kk paralar, ok zorlukla karlalmadan sert lehimlenmi olabilir, ancak farkl genleme/bzlme, byk paralarn birletirilmesini engeller. Benzer malzemelerle bile, zellikle sl iletkenlik dkse, s kaynandaki deime bir soruna sebep olabilir. Bu gibi faktrlerin bir sonucu olarak, belirli rneklerde gerek byklkteki sert lehimlenmi gruplar zerinde prosedr onay gerekli olacaktr. Bunun bir sonucu olarak kk paralarn deneyi, en iyi durumda bile sadece para israf ve en kt durumda tehlikeli bir ekilde yanl ynlendirmedir.
ICS 25.160.50
TRK STANDARDI
TS EN 13134/Mart 2004
izelge A.1 lgili sert lehimleme deikenleri Deikenler Sert lehimleme ilemleri Stun balklar : A : El alomas B : Mekanize alev C : ndksiyon D : Diren E : Koruyucu frn atmosferi F : Vakum frn G : Ak frn H : Toz banyosu, daldrma banyosu ve tuz banyosu I : Kzl tesi A B C D E F G H I x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x
Esas malzemeler (tipler ve kalnlk) Sert lehimleme ilve metali, Tip Biim lve metalin tedarik metodu Uygulama noktas Toz, Tip Biim lve metalin tedarik metodu Uygulama noktas Geici olarak durma Grup tasarm ve konfigrasyonu (oda scakl, sert lehimleme scaklnda altrma ve birletirme aral) Takm ve aparat ayrntlar Sert lehimleme ncesi temizleme metodu Sert lehimleme sonras temizleme metodu Sert lehimleme sonras sl ilemi (scaklk-zaman evrimi) Scaklk-zaman evrimi Scaklk lm (kontrol ve sensrlerin konumu) Istma gazlar (tipleri ve basnlar) Nozul / meme boyut ve says G kayna (tip, frekans ve ayarlama) ndksiyon bobini, tasarm ve konum (birletirmeye bal) Elektrot tasarm ve malzeme Makina ayarlar (elektrot basnc, akm, sre) Frn tipi Atmosfer (tip, safiyet ve ak hz) sprme Vakum basnc Alt dolgu gaz (tip ve basn) Banyo bileimi Sertlehimleme ncesi n stma
x x x x x x x
x x
Not - Kzltesi sert lehimleme (ve dier zelletirilmi herbir ilem) iin yukarda sralananlara ilve, ilgili deikenler zerinde taraflar arasnda anlamaya varlmaldr.
ICS 25.160.50
TRK STANDARDI
TS EN 13134/Mart 2004
Ek B (Bilgi iin) Sertlehimleme prosedr onay kayt (BPAR) formu Blm 1: Prosedr onay belgesi
maltnn ad ve adresi :
Onay metodu:
a) Halihazrda mevcut olan tecrbeyle ispatlanm ilgili bir prosedr yazl bir delil vastasyla sunmak, b) Dier bir snav yapan kii veya kurulu tarafndan nceden kabul edilmi ilgili bir prosedr sunmak, c) Mevcut snav yapan bir kii veya kurulu iin uygun sert lehimleme prosedr deneylerini yapmak. (Uygun olduu ekilde silin) a) veya b) durumunda, onaya sunulan dokmanlarn referans numaralar :
Varsa ,onay aral : Onay araln kantlamak iin sunulan Dokmanlarn referans numaralar : Bu sert lehimleme prosedrnn aadaki standardlar veya her bir edeer dokmanlarn artlarn uygun olduunu tasdik eder. Snav yapan kii veya snav yapan kurulu temsilcisinin ismi, imza ve tarih :
ICS 25.160.50
TRK STANDARDI
TS EN 13134/Mart 2004
Ek C (Bilgi iin) Sert lehimleme prosedr onay kayt (BPAR) formu Blm 2: Prosedr onay belgesi
Onaylanan sert lehimleme prosedr ayrntlar : Sert lehimleme ilemi : Birletirme tipi / tipleri : Birletirme tasarm (Boyutsal izimler veya bavuru izimi, deyle ilikisi dahil birletirmenin konumu, altrma oda scakl ve sert lehimleme scaklndaki birletirme aral ve ulam kstlamalar) Esas malzeme/malzemeler ve artname/artnameler Sert lehimleme ilve metali: Tip ve artname: Biim: lve metal tedarik metodu: Toz: Tip ve artname : Biim : Toz metal tedarik metodu : Takm / aparat ayrntlar : Sert lehimleme ncesi temizleme metodu : Sert lehimleme sonras temizleme metodu : Sert lehimleme sonras sl ilem (scaklk - zaman evrimi) lgili ileme uygun sert lehimleme prosedr ayrntlar (izelge A.1) malt temsilcisinin ismi, imza ve tarih :
Snav yapan kii veya snav yapan kurulu temsilcisinin ismi, imza ve tarih :
ICS 25.160.50
TRK STANDARDI
TS EN 13134/Mart 2004
Ek D (Bilgi iin) Sertlehimleme prosedr onay kayt (BPAR) formu Blm 3: Deney sonular
Sonular (Uygunluk veya her bir uygunsuzluk iin sebepleriyle birlikte uygunsuzluk beyan)
Sonular (Uygunluk veya her bir uygunsuzluk iin sebepleriyle birlikte uygunsuzluk beyan)
Aadaki standardlar veya zerinde anlamaya varlan dokmanlara gore yaplan muayeneler / deneyler :
Snav yapan kii veya snav yapan kurulu temsilcisinin ismi, imza ve tarih :
ICS 25.160.50
TRK STANDARDI
TS EN 13134/Mart 2004
Ek ZA (Bilgi iin) Bu standardn AB Direktiflerinin temel zelliklerine veya dier hkmlerine atfta bulunan maddeleri
Bu standard, Avrupa Komisyonu ve Avrupa Serbest Ticaret Birliinin CENe verdii talimat erevesinde hazrlanmtr ve 97/23/EEC sayl AB Direktifinin ve basnl cihazlarla ilgili olarak ye lkelerin kanunlarnn yaknlatrlmas hususunda 29 Mays 1997deki toplantda kabul edilen temel kurallarn desteklemektedir. Uyar: Dier kurallar ve dier AB direktifleri, bu standardn kapsamna giren mamule(mamullere) uygulanabilir. Bu standardn izelge ZA.1de ayrntlar verilen maddeleri, 97/23/EEC sayl AB direktiflerinin artlarn desteklemeye yneliktir. Bu standardn bu maddelere uygunluk, sz konusu direktifin zel temel artlarna ve bununla ilikili Avrupa Serbest Ticaret Birliinin (EFTA) dzenlemelerine uygun hale gelmenin bir aracn salar. izelge ZA.1 Bu standard ve 97/23/EEC sayl Direktif arasndaki balant Bu standardn maddeleri/alt maddeleri Hepsi 97/23/EEC sayl Direktifin temel artlar Ek 1 ve Madde 3.1.2 Tanmlayc notlar
10