Szewc zLichtenrade

iaem moe dziesi lat, gdy na boisku znalazem dziwny szarobrzowy poyskujcy kamie. Schyliem si. By poduny, przypomina ksztatem batonik, jedn zkrtszych krawdzi mia dziwnie sierpowat. Ujem go wdo iniespodziewanie poczuem, jakby ukada mi si wpalcach. Podniosem go do oczu iwmojej chopicej gowie bysno zrozumienie. Wiedziaem, e trzymam krzemienne narzdzie, wykonane przez naszych przodkw. Byem praworczny, ale on pasowa mi jako do lewej. Wiedziaem, e jakim cudem chwyciem przedmiot prawidowo. e wypuka krawd suy do cicia izostaa naostrzona zauskana drobnymi uderzeniami innego kamienia. Rodzina mnie wymiaa, ale kilka lat pniej wmojej szkole praktyki pedagogiczne odbywa student archeologii. Pokazaem mu znalezisko ipotwierdzi moje przypuszczenia. Jak si okazao, wrd wspczesnych mieci, piachu igruzu znalazem neolityczny przecinak do skr... Nie-

Andrzej Pilipiuk

wielki, dopasowany do doni drobnej kobiety lub dziecka. Caymi latami spoczywa potem wszufladzie, wrd rozmaitych gratw, ktre zoyy si zczasem na kolekcj rozmaitych antycznych kuriozw. Za kadym razem, gdy grzebic wzwaach rupieci, natrafiaem na pudeko zkamieniem, przypominaem sobie tamten dzie ito niezwyke uczucie, jakiego doznaem: jakby narzdzie samo wskazao mi, do czego go uywa... A pewnego dnia do moich drzwi zapuka szewc izrozumiaem reszt...

*
Jesienne popoudnie byo ciepe iwietliste. Drzewa za oknem gubiy licie. Klient niedugo bdzie, ale moe zanim przyjdzie, obejrzymy sobie znaczki zaproponowaem Marcie. Wyobra sobie, upolowaem ostatnio carski zukraiskim nadrukiem, ale czerwonego koloru. Westchna ciko. Znaczki niewtpliwie s interesujce, ale... Nie mgby by czasem bardziej romantyczny? Znaczy, poczekamy do wieczora iobejrzymy znaczki przy blasku wiec? Nie zrozumiaem. Sdzc po jej minie, nie trafi em. Oco jej zatem, udiaba, chodzio? Na szczcie rozleg si dzwonek do drzwi. Poszedem otworzy. Pan Robert Storm? To ja telefonowaem... Na podecie sta starszy mczyzna zniewielk walizk wrce. Prosz, niech pan wejdzie zaprosiem gocia do wntrza. To moja wsppracownica, Marta.

Szewc zLichtenr ade

Marcin przedstawi si. Bardzo mi mio. Weszlimy do gabinetu. Kiszkowaty pokoik mia dwie dusze ciany zastawione regaami penymi ksiek. Porodku stao jeszcze biurko zlaptopem. Go przycupn na wskazanym krzele, a ja ulokowaem si na biurkiem. Wntrze specjalnie tak urzdziem do przyjmowania interesantw. Otaksowalimy si zaciekawionymi spojrzeniami. Przybysz wyglda mi na rzemielnika. Mg wbi si wgarnitur, ale nie zdoa ukry rk. Spracowanych, zbrudem wartym wspkan skr, pokrytych drobnymi bliznami po niezliczonych skaleczeniach. Szklarz? Stolarz? Szczerze powiedziawszy, wyglda mi raczej na szewca. Mam dla pana zlecenie powiedzia mczyzna. Syszaem, e szukasz pan rnych rzeczy... Owszem przyznaem powcigliwie. Podobno te jeste pan wtym najlepszy... Ludzie gadaj rne bzdury. Wzruszyem ramionami. Par razy miaem troch szczcia iposza fama. Nie byem wstanie zliczy, ile razy po tygodniach bada, ustale, rycia warchiwach stawaem na progu wiejskiej chaupy tylko po to, by dowiedzie si, e obrazy wyszabrowane zdworu zostay dawno sprzedane, ksiki wyrzucono na makulatur, ameble porbane na szczapy poszy do pieca. Zabytkow lokomobil wywieziono na zom... Aco konkretnie jest panu potrzebne? zagadnem. Chyba za szybko przeszedem do rzeczy, facet wyranie si sposzy.

Andrzej Pilipiuk

Trzeba odnale narzdzia szewskie mojego pradziadka. Wycinak do dziurek i szydo wykrztusi wreszcie. Rozumiem. Bierzesz mnie pan za wariata? Go si nastroszy. Nie ma wtym zleceniu nic szczeglnie niezwykego. Jest przedmiot imam go odnale... Widz tylko jeden problem. Koszta. To mog by tygodnie poszukiwa, zakoczone totaln porak, aco za tym idzie... To paska praca, zatem rozumiem, e musi zosta opacona. Znam te wprzyblieniu paskie stawki. Ok. Jestemy dogadani. Przenis spojrzenie na Mart. Moja narzeczona rozoya bezradnie rce, jakby tym gestem chciaa da do zrozumienia, e wfirmie rzdz ja. Wariackie zlecenie... sumitowa si jakby. To bd najdrosze narzdzia whistorii mojego rzemiosa... Spojrza spode ba, jakby chcia wybada, czy nie artuj. Przywykem. Czsto szukam rzeczy wanych, aniepozornych. Warto pamitek rodzinnych jest zazwyczaj niewymierna. Wzruszyem ramionami. Swego czasu powiciem miesic, by pewnemu biznesmenowi odnale idostarczy sierp jego pradziadka. Skoro jest pan gotw tyle zapaci, to znaczy, e s dla pana warte jeszcze wicej. Mog poprosi oszczegy? Jestem szewcem. Czyli zgadem. Miaem na kocu jzyka, e to aden powd do wstydu, ale wolaem zachowa t uwag dla siebie.

Szewc zLichtenr ade

Nie fabrycznym wyrobnikiem, nie jednym ztych niedouczonych partaczy, ktrzy zajmuj si wycznie podklejaniem zelwek, ale takim prawdziwym, ktry nie zapomnia jeszcze, jak si robi porzdne buty. Wypi dumnie wt pier. Kiwnem gow zaprobat. Wymierajcy gatunek fachowcw. Marta te si umiechna. Pan tego nie wiesz. Kady but jest jak odcisk palca powiedzia znatchnion min. Na swj sposb niepowtarzalny, ale... Jeli ma si wrce but mona zidentyfikowa szewca, ktry go zrobi? domyliem si. Zduym prawdopodobiestwem. Dobrzy rzemielnicy wypracowywali wasne rozwizania. Przekazywali je potem swoim synom iczeladnikom. Jeden wola okrge koki, drugi klinowate. Jeden ezkowate dziurki, inny czworoktne. ciegi, ktrymi szyli skr, te s rne. Jeden skr na podeszwy gotowa wwosku, inny woleju. Jeden woskowa dratw, inny nascza j dziegciem. Jest kilkadziesit elementw wykoczenia, kilkadziesit cech. Ich ukady s jak kod dna... Chce pan powiedzie, e na styl robienia butw wpywa wiele zmiennych, co nadaje butom indywidualnoci iniepowtarzalnoci podpowiedziaa Marta. To co jakby charakter pisma... Rozumiem. Chce pan kawy albo herbaty? zaproponowaem. Wygldao, e zanosi si na dusz opowie. Poprosi okaw. Uruchomiem ekspres. Te dwa buty...

Andrzej Pilipiuk

Wyj ztorby dwie pary straszliwie schetanych oficerek ipostawi przede mn na biurku. Milcza, ja te si nie odzywaem. Poczuem, e chce mnie jako sprawdzi, nim przejdzie do dalszych szczegw. Wyjem zszuflady lup. Badaem buciory dugo iwskupieniu. Wjednym byy porzdne bukowe prawida, drugi wypchano zwinitymi gazetami zprzeomu epok Olka Opoja iLecha Prawego. Jest wzasadzie jedna cecha wsplna... nie... zaraz... trzy rozwaaem na gos. Dziurki pod dratw wybito czym wksztacie gwiazdki. Czyli zapewne wybijakiem, ktry mam odnale. Dratwa te nie jest normalna, ale pleciona wwarkoczyk ztrzech cieszych nitek. Icieg te jest taki sam... Inne detale s odmienne. Te buty pochodz zdwu rnych warsztatw, ale szy je ten sam czowiek? Nie zgarda szewca rozlego si niemal warknicie. Ten pierwszy but wykona mj pradziadek. Aten drugi ajdak, ktry go zabi. Ucze zamordowa swego mistrza? zapytaa Marta. To trudne... powiedzia szewc, krzywic si. Wiesz pan, kady zawd posiada swoje rytuay, legendy, przesdy nawet. Rzeczy, oktrych nie rozmawia si zobcymi, ktrych nie wolno zapisa na papierze, ale przekazuje si wycznie ustnie itylko nielicznym wybranym uczniom lub nastpcom. Tajemnice cechu... mruknem. Paski przodek wyszkoli czowieka, ktry go potem zabi, by przej technik wykonania... Niezupenie. Kiedy mona si spodziewa pierwszych wynikw? zmieni temat. Potrzebuj...

Szewc zLichtenr ade

Troch wicej szczegw. Oczywicie. Trudno mi otym gada, wic tu ponotowaem, co wiem. Jakby nasuny si panu jakie dalsze pytania, na dole jest mj numer telefonu. Ujem podany mi plik kartek. Klient dopi duszkiem niemal wrzc kaw iwsta, zbierajc si do odejcia.

*
Przejrzaem papiery wcigu kwadransa. Nie byo wnich wiele. Dziadek pana Marcina by przed wojn jednym znajbardziej znanych szewcw wWarszawie. Robi buty dla posw, ministrw igeneraw. Jego roboty obuwie zaoono do trumny marszakowi Pisudskiemu. Ten wybitny fachowiec zosta zamordowany wswoim warsztacie przy ulicy elaznej wlistopadzie 1939. Ztego, co zanotowa zleceniodawca, jaki Niemiec zss zamwi nowe oficerki. Da nawet zaliczk. Parokrotnie przychodzi, jakby chcia skontrolowa postpy prac. Za ktrym razem wykorzystujc, e rzemielnik zajty by wybijaniem otworw wskrze, wycign lugera iniemal zprzyoenia strzeli mu wgow. Wedle wsppracownikw ofiary, zabra kilka drobnych narzdzi iznik. Zszokowana rodzina pobiega natychmiast na posterunek Kripo. Przyjechao te Gestapo iniemiecka andarmeria. Wszystkie trzy suby prboway spraw wyjani, jednak szo im to bardzo niemrawo. Nazwiska mordercy nikt nie zna, azwygldu by na tyle niepozorny, e nawet gdyby Niemcy chcieli swego pobratymca ukara, nie mieli moliwoci go odnale... Ustalono

Andrzej Pilipiuk

tylko, i nie by to napad rabunkowy, gdy wkasie pozostaa niebagatelna kwota siedmiuset zotych, ana przegubie nieboszczyka zoty zegarek Omega. Jak niby chcesz ugry t spraw? zirytowaa si Marta. To kompletny idiotyzm... Po co wogle brae to zlecenie!? Adlaczego nie? zdziwiem si. Jest klient, jest sprawa, ae trudna, tym lepiej. To wyzwanie! Jeli mi si uda, moja kariera... To bdzie gwd do trumny tej twojej kariery sarkaa. Chcesz rozwiza spraw mordu sprzed ponad siedemdziesiciu lat... Spraw, ktrej nie rozwizano wtamtej epoce! Ajak niby mieli to zrobi? zirytowaem si. Niemcy przeciw Niemcowi? Wpodbitym kraju? Nie artuj. Popatrzya na mnie, chytrze mruc oczy. Wreszcie umiechna si krzywo. Masz jak koncepcj! odgada. Mam. To by wielokrotny morderca. To, co zrobi, jest kompletnie bez sensu, czyli ewidentnie mia jak ide fi xe. Praktycznie tylko takich nie interesuje kasa iniemal wycznie tacy zabieraj sobie co bezwartociowego na pamitk. Do tego sdz, e zabjca by szewcem. Zjakiego powodu zainteresoway go narzdzia Polaka. Byy zrobione zplatyny? zakpia. Raczej zirydu, jest twardy. Ale sdz raczej, e Niemiec schizofrenik dozna fascynacji jak cech, ktr widzia tylko on. Szydo wdoni Polaka zabyso nieziemskim blaskiem. Albo gos znieba nakaza mu je zdoby.

Szewc zLichtenr ade

Hmm... zadumaa si. Ato moe oznacza, e zabija take innych szewcw. Troch kruche podstawy ma ta twoja teoria... Oile wogle mona to nazwa podstawami! Moliwe. Na razie to tylko mniemanologia stosowana. Ale znam kogo, kto nam pomoe to ugry... Skd ty wogle bierzesz tych wszystkich wirw, ktrzy ci pomagaj? Przybkuj si mruknem. Zreszt ty te mi kiedy pomoga... Apamitasz dlaczego? Bo poprosie, ado tego pokazae mi co, co byo prawdziwym wyzwaniem nawet dla dyplomowanego akustyka. No iwidzisz. Ludzie lubi bysn wiedz. Pokaza, e s ode mnie mdrzejsi. Speniaj si wten sposb, przy oboplnych korzyciach. Zreszt mdrego zawsze warto posucha.

*
Arka poznaem kiedy na targach ksiki historycznej. Zafascynowa mnie mody czowiek o wygldzie zahukanego licealisty, ktry po ksiki wybra si zrcznym dwukoowym wzkiem. Zakupi wtedy okoo setki woluminw. Pomogem mu stoczy to ze schodw, adowiedziawszy si, e chce draowa pieszo na drugi koniec miasta, zaofiarowaem si podrzuci go samochodem. Potem wtarabanilimy ten stos po trzeszczcych schodach na drugie pitro kamienicy... Itak zawarlimy znajomo.

10

Andrzej Pilipiuk

Jak si okazao, posiadajc nadzianych rodzicw, kady moliwy grosz wydawa na ksiki odrugiej wojnie wiatowej. Pisywa te hobbystycznie artykuy oyciu wWarszawie podczas okupacji iniektre nawet udao mu si sprzeda do gazet... Za honoraria oczywicie kupi wicej ksiek... Wkadym razie, nastpnego dnia po wizycie szewca, pnym wieczorem, udalimy si do jego sanktuarium... To jest Marta przedstawiem dziewczyn. Bardzo mi mio. Ukoni si. Zapraszam. Gabinet do pracy urzdzi sobie wnajwikszym pokoju. Na potnym przedwojennym biurku pitrzyy si papierzyska. Trzy ciany zajmowa gargantuiczny rega. Od podogi do sufitu mia osiemnacie pek. Stare budownictwo: mieszkania byy kiedy naprawd wysokie... Dyplom NorthWest Pacific Uniwersity. Marta przyjrzaa si dokumentowi oprawionemu wramk. Wtym wieku jeste doktorem historii!? Spojrzaa zdumiona. Wiedziaem, e pasjonat ma dwadziecia jeden lat, ale wyglda na jakie siedemnacie... Matka strasznie marudzia, ebym poszed na jakie studia izdoby dyplom wyjani. Nie chciaem jej robi przykroci, ale nie mam czasu studiowa! Czytam po dwanacie, czternacie godzin na dob. No to kupiem dyplom przez Internet. Mogem magistra, za 299 dolarw, ale tytu doktora by tylko sto dolcw droszy, aikurs wymiany mielimy wtedy korzystniejszy, wic od razu skoczyem wyej... Kurs? Potrzsna gow.

Szewc zLichtenr ade

11

Peen sens wypowiedzi dotar do niej moe po trzydziestu sekundach. Chcesz powiedzie, e kupie wsieci podrobiony dyplom!? zdumiaa si. Tak dokadnie, od strony prawnej rzecz ujmujc, to nie jest faszywy, bo nie da si podrobi papierw uczelni, ktra nie istnieje bkn. Aha mrukna nieco skonfundowana. Ico na to mama? Uwierzya? Byo troch kwasw przyzna. No, ale skoro sama kazaa, ebym zdoby dyplom... Ato po przodkach? Wzrok dziewczyny spocz na karabelce wiszcej ponad dyplomem. Szabla jest poniekd historyczna, aprzynajmniej naznaczona histori. Umiechn si lekko. To dzieo mojego dziadka. Gdy po wojnie suy wwojsku na Mazurach, trafia mu si okazja odwiedzi Wilczy Szaniec. No wiesz, kwater Hitlera. Zanim jeszcze to rozminowali iudostpnili turystom. Wiecie, jak wyglda to miejsce? Przytaknem. Ja nie wiem pokrcia gow Marta. Potne elbetowe bunkry wlesie, wysadzone pod koniec wojny wpowietrze wyjaniem. Gigantyczne zomy betonu sprawiaj wraenie wrcz formacji geologicznej... Ana przeomach stercz prty zbroje. Maj po jakie trzy centymetry rednicy. Mj dziadunio jeden taki wypiowa na pamitk, apotem jak odsuy swoje iwrci do domu, zpradziadkiem kowalem wykuli zniego karabelk jako ostateczny symbol naszego zwycistwa nas nazizmem.

12

Andrzej Pilipiuk

Kuriozalny pomys mrukna. Ata akwarela? Ato ciocia malowaa. Powiesiem, eby wrd ponurych tajemnic przeszoci by cho jeden optymistyczny akcent... Mylaam, e to Hitlera moe... bkna zaczerwieniona. Umiechn si tylko lekko. Zhistorycznych pamitek mam jeszcze to biurko ifotel. Biurko podobno naleao do Juliana Machlejda, afotel rzekomo by wasnoci samego Leo Belmonta. Sdzc po minie Marty, nigdy nie syszaa ani owybitnym protestanckim teologu, dyrektorze browaru iliceum, ani ogenialnym ydowskim satyryku Leopoldzie Blumentalu. Rzekomo? podchwycia, gadzc porcz. Po wojnie jego dawne mieszkanie przy ulicy Elektoralnej dostaa aktywistka partyjna. Komuszek, ktry odziedziczy mieszkanie po staruszce, znalaz mebel wjej boksie piwnicznym wyjaniem. Chcia dziesi tysicy, pazerne bydl, ale stano wkocu na trzech setkach. Robert umie si targowa skomplementowa mnie gospodarz. Gdyby nie on, ja bym t dych wysupa... Aco si zkumplem tapicerem namordowaem, by uratowa jak najwicej oryginalnych detali. Prawie wszystko byo do wymiany, spryny przerdzewiay, poamay si, pokrycie ztrawy morskiej zgnio, obicie te... Autentyczny jest dbowy szkielet, jedna trzecia spryn icz podciki zkoskiego wosia. Zcaego skrzanego obicia zdoalimy uratowa tyle, e starczyo na podokietniki. No, ale nie wpadlicie przecie, by podziwia przypadkowy zbir historycznych gratw...

Szewc zLichtenr ade

13

Dostaem nietypowe zlecenie wyjaniem. Eeee... Chcesz przez to powiedzie, e poprzednie sprawy, przy ktrych ci pomagaem, byy typowe!? Na jego twarzy odmalowao si zdumienie. No dobra, zagalopowaem si. Dostaem zlecenie rwnie typowe, jak poprzednie. Ipomylaem, e poszukamy tropu wtych ksikach... Wskazaem szerokim gestem ksigozbir. Jak mawia profesor Samsonowicz, najwiksze odkrycia wnaukach humanistycznych wynikaj znaszej niewiedzy. Arek unis wzrok ku sufitowi. Niewiedzy? podchwycia Marta. Wiele tajemnic przeszoci odkryto, opisano, po czym onich zapomniano, skutecznie ina lata. Mam dziewi tysicy ksiek powiconych tylko okupacji, gettom iobozom koncentracyjnym. Nikt nie jest wstanie zapamita treci. Aju szczegy kompletnie si gubi. Wwielu nie ma indeksw nazwisk, nie wspominajc ju oindeksach tematycznych... Samo skatalogowanie ju dostpnej wiedzy zajmie mi jeszcze wiele lat. Wskaza gestem pierwszy rega. Stojce na nim ksiki najeone byy kolorowymi zakadkami. Czy wiecie, e do dzi nikt nie sporzdzi centralnego rejestru ofiar hitlerowskiego ludobjstwa ani nawet centralnego katalogu katw? Nawet Centrum Wiesenthala jako spraw zaniedbao. Znowu wpada wsowotok. Powiedz, zetkne si kiedy ztakim opisem, eby Niemiec zabija szewcw? zapytaem. Niemcy zabijali ludzi wszelkich moliwych profesji. Wzruszy ramionami.

14

Andrzej Pilipiuk

Szukam takiego, ktry by szczeglnie city na t grup. Iktry zabija ich nie ot tak, ale przy pracy. Ktry wdodatku krad narzdzia zabitych. Arek zaduma si. Kurcz, byo co takiego... Jaki wir, stranik wgetcie? Tylko wnaszym warszawskim czy moe wodzi? Czytaem otym wjakich wspomnieniach. Zabi szewca, ale szewc robi buty dla esesmanw igupi szkop dosta za to strasznie po uszach... To znaczy dosta jak na wczesne stosunki. Za chwil poszukam. Ale najpierw zrobi wam herbaty... Zreflektowa si. Wrci zkuchni po kilku minutach. Dla pani skoni si przed moj towarzyszk filianka wytwrni wit zmielowa, jedyna, ktra ocalaa zserwisu babci po tym, jak nasz dom trafia bomba. Dla ciebie postawi naczynko przede mn prawie identyczna, ale te pamitajca to iowo, wygrzebana zwykopu pod kable na Nowolipkach... Moj za wygrzebaem wfortach twierdzy Modlin, pewnie mieli takie wkasynie oficerskim. Aimbryk nieciekawy, zastawa zamwiona jeszcze za cara dla hotelu Bristol. Ujem kruch czark wdo. Przeleaa dziesiciolecia wziemi. Malunki zblaky, biaa pierwotnie porcelana wkilku miejscach zabarwia si trwale na to, zapewne obok lea kawa jakiego elastwa. Tylko na samym spodzie miaa drobniutki ledwo widoczny odprysk. Na yeczkach wybito napis Smok najpewniej pochodziy ze synnej przedwojennej knajpy przy ulicy Smoczej. To nasze zwycistwo nad tymi ajdakami powiedzia mj kumpel zpatosem. yjemy imwimy po pol-

Szewc zLichtenr ade

15

sku, aherbat pijemy znaczy, ktre przetrway poog... Dopij izaraz znajd. To zaraz zajo prawie trzy godziny bezowocnych poszukiwa. Arek to grzeba na pkach przy pododze, to znw zmapi zrcznoci pi si po drabinie pod sufit. Wertujc opase tomiszcza, prbowa przypomnie sobie jakie szczegy... Bezskutecznie. Nie mogem mu waden sposb pomc. Siedziaem wic wfotelu, ktry by moe nalea kiedy do Leo Belmonta, piem herbat zfilianki wykopanej wgruzach getta, mieszaem yeczk, ktra te niejedno widziaa ipatrzyem to na szabl zprta pozyskanego wkwaterze Hitlera, to na pitrzce si wokoo regay. Setki ksig, ksiek ibroszur. Od pierwszych cieniutkich wspomnie wydanych tu po wojnie po grube tomiszcza opracowa Komisji Badania Zbrodni Hitlerowskich iipn. Tysice zanotowanych na papierze ludzkich losw... Wrd nich ukryte informacje, ktre by moe doprowadz mnie do celu... Mam! wykrzykn wreszcie ze szczytu drabinki Arek. Wiedziaem, e to gdzie tu jest... Zbieg na d, piastujc wobjciach opase tomiszcze.

cig dalszy w zbiorze Szewc z Lichtenrade

 fot. Fabryka Sw

Andrzej Pilipiuk rocznik 1974, zwyksztacenia

archeolog. Najwikszym sukcesem jego prac wykopaliskowych wobejciach wsi pod Chemem okaza si Wdrowycz, skamielina niebywale ywa. Wstrznity odkryciem Pilipiuk porzuci zawd wyuczony. Zosta literatem, publicyst, niezalenym historykiem ikronikarzem dziejw usposobionego fi lozoficznie degenerata. Od roku 2001 wyprodukowa zFabryk Sw 24 ksiki. Pierwsz byy Kroniki Jakuba Wdrowycza, ktre otwieraj cykl opowieci owiejskim egzorcycie ibimbrowniku kontynuowany wtomach: Czarownik Iwanow, Wemisz czarno kure..., Zagadka Kuby Rozpruwacza, Wiesza kady moe oraz Homo bimbrownikus. Za ten ostatni otrzyma nagrod Bestseller empik-u. Autor Wampira z M-3, trzytomowego Norweskiego dziennika, trylogii: Kuzynki, Ksiniczka, Dziedziczki oraz trzech antologii: 2586 krokw, Czerwona gorczka iRzenik drzew, ktry w2009 roku zosta wyrniony wkonkursie Najpikniejsza ksika wydana na papierze ecco-book. W2008 r. rozpocz prace nad 6-tomowym cyklem powieci Oko Jelenia. W2011 r. wsptworzy pierwszy w historii wydawnictwa Fabryka Sw komiks pt. Dobi dziada.