Sie sind auf Seite 1von 5

www.direitouniesp.com.

br DIREITO CIVIL 5 TERMO DA DOAO A doao vem definida pelo prprio Cdigo Civil em seu ARTIGO 538, que prescreve: O CONTRATO EM QUE UMA PESSOA, POR LIBERALIDADE, TRANSFERE DO SEU PATRIMNIO BENS OU VANTAGENS PARA O DE OUTRA. Deste conceito podemos visualizar as seguintes caractersticas: I) a natureza de contrato; II) a inteno de se fazer uma liberalidade; III) a transferncia de bens para o patrimnio do donatrio; e, IV) a aceitao. Podemos considerar como ELEMENTOS PECULIARES DA DOAO: I) o ANIMUS DONANDI (vontade de doar), caracterizado como ELEMENTO SUBJETIVO; e, II) e a transferncia de bens, acarretando a diminuio de patrimnio do doador, caracterizado como ELEMENTO OBJETIVO. A doao requer a interveno de duas partes (doador e donatrio), cujas vontades aperfeioam o negcio jurdico, sendo que as partes, obrigatoriamente, devem ter a mesma CAPACIDADE ATIVA que os contratos em geral requerem, no sendo aplicada doao a restrio imposta aos ascendentes, no caso de permuta ou venda a descendentes, ou seja, no ser necessria a anuncia nem dos demais descendentes e nem do cnjuge, importando assim, adiantamento de legtima a doao de pai para filho ou de um cnjuge a outro (artigo 544,cc). Todos aqueles que podem praticar os atos da vida civil, seja pessoas naturais ou pessoa jurdicas, tm CAPACIDADE PASSIVA. Exceo regra so os NASCITUROS, em funo do carter benfico do ato (artigo 542, CC) e tambm devido a aceitao ser feita obrigatoriamente por seu representante legal para se VLIDA. A transferncia de bens ou vantagens do patrimnio do doador ao donatrio, como j dito, elemento objetivo da doao. Essa vantagem deve ser tambm patrimonial. A ACEITAO indispensvel para o aperfeioamento da doao, podendo ser: I) EXPRESSA; II) TCITA; e, III) PRESUMIDA ou FICTA. A EXPRESSA aquela que acompanha o prprio instrumento; a TCITA observada quando de comportamento por parte do donatrio que faz presumir a aceitao. Exemplo: pessoa que comea a usar um veculo que a ele foi doado; ou ainda, a PRESUMIDA ou FICTA ocorre quando determinado prazo para o donatrio manifestar-se sobre a doao, dando ou no seu aceite e o mesmo silencia, ocasio em que o silncio caracterizado como aceitao (artigo 539,CC); ou ainda nos casos de doao pura para absolutamente incapaz, onde dispensa-se a aceitao (art. 543, CC). A doao ainda vista como sendo, EM REGRA: I) GRATUITA; II) UNILATERAL; e, III) FORMAL ou SOLENE. GRATUITA porque constitui uma liberalidade, no sendo imposto qualquer nus ou encargo ao beneficirio. Sendo assim, havendo qualquer tipo de imposio ao donatrio, ser a mesma tida como ONEROSA. UNILATERAL uma vez que cria obrigao a somente uma das partes. Mas, uma vez que surja obrigaes para ambas as partes (doao com encargos), deixa de ser unilateral e passa a ser BILATERAL. ainda, FORMAL tem em vista aperfeioar-se com o acordo de vontades entre o doador e o donatrio, e ainda da observncia da forma escrita, independentemente da entrega da coisa. Mas, tratando de BENS MVEIS DE PEQUENO VALOR, tida como MANUAL, o que caracteriza CONTRATO REAL, pois seu aperfeioamento decorre da entrega da coisa (TRADIO artigo 541, pargrafo nico, CC). A DOAO , PORTANTO, EM REGRA FORMAL ou SOLENE, PORQUE A LEI IMPE A FORMA ESCRITA, POR INSTRUMENTO PBLICO OU PARTICULAR (ARTIGO 541, caput, CC), SALVO A DE BENS MVEIS DE PEQUENO VALOR, QUE PODE SER VERBAL (pargrafo nico). OBJETO DA DOAO
1

www.direitouniesp.com.br Nos dizeres do artigo 538 do Cdigo Civil, podero ser objetos de doao BENS ou VANTAGENS. Sendo assim podero ser objeto quaisquer bens MVEIS, IMVEIS, CORPREOS, INCORPREOS, CONSUMVEIS e INCONSUMVEIS. No devemos nos esquecer da possibilidade de doao de BEM ALHEIO, que poder ser convalidada se o donatrio estiver de boa-f e o doador adquirir posteriormente a propriedade, retroagindo assim data da transferncia (artigo 1.268, 1, CC). A doutrina diverge sobre a possibilidade de DOAO DE COISA FUTURA. Mas, a razo encontra-se com aqueles que visualizam a possibilidade de doao de coisa futura, citando como exemplo: doao dos frutos que forem colhidos na safra deste ano; o primeiro bezerro que nascer de uma vaca de minha propriedade. PROMESSA DE DOAO Assim como existe a promessa de compra e venda, perfeitamente possvel a PROMESSA DE DOAO. Apesar de existir divergncias na doutrina, a posio majoritria afirma esta possibilidade. O principal exemplo dado pela doutrina, acontece nos casos de separao judicial, na qual o casal separando acorda em efetivar a doao dos bens que guarnecem o patrimnio aos filhos, o que fica homologado pelo juzo competente. ESPCIES DE DOAO Tendo em vista todas as situaes previstas em nosso Cdigo Civil, as doaes podem ser das seguintes espcies: PURA E SIMPLES ou TPICA: aquela na qual o doador no impe nenhum encargo ou obrigao ao donatrio. a liberalidade plena. ONEROSA, MODAL, COM ENCARGO ou GRAVADA: aquela feita estabelecendo-se pelo doador ao donatrio uma obrigao ou encargo. A doao ser ONEROSA, quando o doador sujeita o municpio (donatrio) a construir uma escola no imvel. J o ENCARGO (que geralmente vem acompanhado da locuo com a obrigao de), que no suspende a aquisio, diferente da CONDIA SUSPENSIVA (sempre identificada pela partcula se), que subordina o efeito da liberalidade a evento futuro e incerto (art. 121, CC). O ENCARGO poder ser estipulado em favor do prprio doador, de terceiro ou do interesse geral (art. 553, CC). DOAO COM RESERVA DE USUFRUTO NO ONEROSA, PORM PURA E SIMPLES. DOAO REMUNERATRIA: aquela efetuada em retribuio a servios prestados, cujo pagamento no pode ser exigido pelo donatrio. Exemplo o caso de pessoa que pago por servios prestados por seu mdico, quando o prazo para ao de cobrana j se encontrava prescrito. Ou ainda o exemplo clssico de doar algo a algum por ter-lhe salvo a vida ou lhe tenha dado apoio em um momento de dificuldade. NESTA SITUAO, SE HAVIA A POSSIBILIDADE DA COBRANA DO DBITO, ESSA RETRIBUIO CHAMADA DE PAGAMENTO OU DAO EM PAGAMENTO. MAS NO HAVENDO A POSSIBILIDADE JURDICA DE SER EXIGIDA PELO DONATRIO, DENOMINADA DOAO REMUNERATRIA. EM CONTEMPLAO DO MERECIMENTO DO DONATRIO (CONTEMPLATIVA ou MERITRIA): nesta situao, no existe o pressuposto de se pagar um favor prestado por algum. Aqui, o doador menciona o motivo da liberalidade, dizendo, por exemplo, que doa determinado bem a algum tendo em vista a amizade que essa pessoa compartilha com ele. FEITA AO NASCITURO: essa espcie de doao s ter validade se aceita pelo REPRESENTANTE LEGAL (artigo 542, CC). Sendo assim, por ser titular de DIREITO EVENTUAL, sob condio suspensiva (se a criana nascer com vida), se no nascer com vida, caducar a liberalidade. A aceitao pelo representante legal mero formalidade, uma vez que o contrato se concretizar somente com o nascimento com vida. EM FORMA DE SUBVENO PERIDICA: forma de penso, que poder ser paga mensalmente, anualmente ou de qualquer outra forma estabelecida, que terminar com a morte do doador, se
2

www.direitouniesp.com.br ele no mencionar nada em contrrio, mas que nunca poder ultrapassar a pessoa do donatrio (artigo 545,CC). Nesta situao, ao invs de o doador entregar algo especfico ao donatrio, se obriga a ajud-lo mediante auxlio pecunirio. EM CONTEMPLAO A CASAMENTO FUTURO: forma de doao a ser realizada, mediante o casamento do donatrio, mas com certa e determinada pessoa. Entende-se aqui existir uma CONDIO SUSPENSIVA e a aceitao ser presumida, pois, uma vez que o donatrio venha se casar com a pessoa determinada, a aceitao ocorre de imediato. Pode ainda, dentro dessa espcie, existirem DUAS CONDIES SUSPENSIVA em caso de casamento com certa e determinada pessoa e ainda com a condio de EXISTNCIA DE PROLE FUTURA. NECESSRIO SE TORNA DEIXAR CLARO, QUE EM CASO DE SEPARAO, DIVRCIO ou VIUVEZ, NO PODER O DOADOR REIVINDICAR O BEM DE VOLTA, SALVO SE MENCIONAR ISSO POR ESCRITO NA DOAO. DOAO ENTRE CNJUGES: o artigo 544 do Cdigo Civil estabelece que a doao de um cnjuge a outro importa adiantamento do que lhes cabe por herana. Devemos ento fazer um rol do que pode ser doado ou no por algum ao seu cnjuge, tendo em vista em primeiro lugar o REGIME DE BENS adotado pelo casal: I) no regime da separao absoluta possvel a doao de todos os bens, tendo em vista no se comunicarem os bens dos cnjuges uns com os do outro; II) no regime da comunho parcial de bens, podero ser doador por um cnjuge ao outro os BENS PARTICULARES; III) no regime da participao final dos aqestos os bens prprios de cada cnjuge, excludo os aqestos (artigo 1.672, CC); e, IV) no regime da comunho universal de bens, os excludos da comunho (artigo 1.668,CC). DOAO EM COMUM A MAIS DE UMA PESSOA (CONJUNTIVA): aquela feita a vrias pessoas, entendo-se, em regra, que o bem est sendo distribudo em partes iguais (artigo 551, CC). Chama ateno a redao do PARAGRFO NICO do artigo 551 do Cdigo Civil que diz: SE OS DONATRIOS, EM TAL CASO, FOREM MARIDO E MULHER, SUBSISTIR NA TOTALIDADE A DOAO PARA O CNJUGE SOBREVIVO. Este pargrafo determina que se os donatrios forem marido e mulher, na falta de qualquer um deles, subsistir na totalidade para o cnjuge sobrevivente, ou seja, a parte do falecido no beneficiar seus herdeiros. DOAO DE ASCENDENTES PARA DESCENDENTES: determina o artigo 544 do Cdigo Civil que a doao feita dessa forma, importar adiantamento do que lhes cabe por herana. Este artigo deve sempre ser analisado com a redao do ARTIGO 2.004, 1 do mesmo diploma legal, que estabelece que os donatrios, uma vez DESCENDENTES, devero trazer colao, no inventrio do doador, os bens que lhe foram doados, para que se possa IGUALAR OS QUINHES DOS OUTROS HERDEIROS. Essa regra quebrada uma vez que O DOADOR determine na prpria doao, que os bens doados esto saindo da PARTE DISPONVEL, desde que NO EXCEDAM a referida metade disponvel, calculando-se esse valor poca da doao (artigos 2.002 e 2.005, CC). PRIMORDIAL DESTACAR A NO NECESSIDADE DA ANUNCIA DOS OUTROS HERDEIROS, TENDO EM VISTA QUE ESTA OBRIGATORIEDADE SE TORNA NECESSRIA NA COMPRA E VENDA E NA PERMUTA SOMENTE. DOAO INOFICIOSA: aquela que excede o limite possvel para o testamento. O artigo 549 do Cdigo Civil declara ser NULA com relao a parte que exceder a tal limite, e no toda a doao. Diz o ARTIGO 1.846 do Cdigo Civil que havendo herdeiros necessrios, o testador s poder dispor da metade de seus bens, uma vez que a outra metade pertence aos herdeiros necessrios. DOAO COM CLUSULA DE RETORNO OU REVERSO: nos termos do ARTIGO 547 do Cdigo Civil, a doao feita com esta clusula, permite ao doador que o bem ou os bens doados retornem ao patrimnio do doador SE SOBREVIVER AO DONATRIO. Devemos verificar a existncia, neste caso de CLUSULA RESOLUTIVA, tendo em vista que o donatrio goza de todos os direitos de proprietrio do bem doado, desde o momento da doao, podendo inclusive dispor da coisa da forma que bem lhe convier. Mas essa propriedade torna-se RESOLVEL, ou seja, se mesmo que o donatrio tenha vendido o imvel, doado, dado em pagamento, se mesmo assim vier a falecer antes do doador, o imvel retornar ao patrimnio do doador. Mas, devemos nos lembrar de 2 situaes importantes: PRIMEIRO: que a clusula de reverso no pode beneficiar terceiro (pargrafo nico do artigo 547, CC); e, SEGUNDO: em caso de morte simultnea de doador e donatrio, o bem gravado com clusula de reverso se transferir para aos herdeiros do donatrio, tendo em vista que o doador no sobreviver ao donatrio.

www.direitouniesp.com.br DOAO MANUAL: diferentemente das outras doaes, a doao manual aquela feita de FORMA VERBAL, tendo por objeto BENS MVEIS DE PEQUENO VALOR, necessitando para a sua validade que OCORRA A TRADIO (entrega da coisa artigo 541, pargrafo nico, CC). Devemos ressaltar que o ARTIGO 541 do Cdigo Civil determina uma formalidade para a doao, dizendo que A DOAO FAR-SE- POR ESCRITURA PBLICA OU INSTRUMENTO PARTICULAR. Devemos interpretar para este artigo a possibilidade de transferncia da propriedade de BENS IMVEIS, mediante Escritura Pblica (REGRA), e em algumas excees, poder ser efetivada mediante Instrumento Particular (artigo 108 do Cdigo Civil). Mas, tratando-se de BENS MVEIS, desde que seja de pequeno valor, poder ser feita de forma verbal, uma vez que seja acompanhada da TRADIO. A DOUTRINA ESTABELECE QUE, EM TRATANDO-SE DE BEM MVEL DE PEQUENO VALOR, FICA DIFCIL DETERMINAR O QUE BEM MVEL DE PEQUENO VALOR. PARA ESTA SITUAO LEVA-SE EM CONTA O PATRIMNIO DO DOADOR. DOAO FEITA A ENTIDADE FUTURA: perfeitamente possvel a doao a entidade futura, tendo somente como condio que ELA VENHA A EXISTIR EM 2 ANOS. Esse prazo DECADENCIAL. RESTRIES LEGAIS A prpria lei impe determinadas restries liberdade de doar, no intuito de preservar as partes e terceiros. So elas: I) DOAO EFETUADA POR DEVEDOR J INSOLVENTE: poder sua validade ser impugnada por meio cada chamada AO PAULIANA, que permite a um credor, requere a anulao de um negcio jurdico celebrado por quem seja insolvente (artigo 158, CC); II) DOAO DA PARTE INOFICIOSA: o artigo 549 do Cdigo civil estabelece ser NULA a doao que exceder ao que o doador poderia dispor por liberalidade quanto da celebrao de um testamento; III) DOAO DE TODOS OS BENS DO DOADOR: proclama o artigo 548 do Cdigo Civil se NULA a doao de todos os bens ser reserva de parte, ou renda suficiente para a subsistncia do doador. Exceo ocorre quando da reserva do usufruto dos bens ou ainda que se comprove que o doador possua fonte de renda que lhe d o necessrio a subsistncia; IV) DOAO DO CNJUGE ADLTERO A SEU CMPLICE: poder a doao celebrada em favor do cmplice ser ANULADA em at dois anos, aps a dissoluo da sociedade conjugal, pelo prprio cnjuge enganado ou pelos herdeiros necessrios. O prazo referido DECADENCIAL. DA REVOGAO DA DOAO Em regra a doao, sendo espcie de contrato, poder ser revogada pelos modos comuns a todos os contratos, alm das hipteses especiais de INGRATIDO DO DONATRIO ou POR INEXECUO DO ENCARGOS (artigo 555 CC). CASOS COMUNS A TODOS OS CONTRATOS: assim como qualquer outro contrato, a doao poder ser viciada pelo ERRO, DOLO, COAO, ESTADO DE PERIGO, LESO OU FRAUDE CONTRATO CREDORES, sendo ANULADA mediante ao anulatria (artigo 171, II, CC). REVOGAO POR DESCUMPRIMENTO DO ENCARGO: uma vez que se estabelece prazo para o cumprimento de um encargo, e este no o cumprido, a doao poder ser revogada. Ainda que no exista prazo para o cumprimento, poder o doador interpelar judicialmente ou extrajudicialmente ao donatrio, para que cumpra em um prazo razovel. O encargo poder ser imposto a benefcio do doador, de terceiro ou do interesse geral (artigo 553, CC). REVOGAO POR INGRATIDO DO DONATRIO: proclama o artigo 557 do Cdigo Civil a possibilidade de revogao da doao por ingratido do donatrio, mas SOMENTE SE FOR PURA E SIMPLES, conforme se denota da excluso efetivada pela leitura do artigo 564, CC. TODAS AS HIPTESES DE REVOGAO ESTO PREVISTAS NOS ARTIGOS 557 E 558 DO CDIGO CIVIL, SENDO OS MESMOS TAXATIVOS (NUMERUS CLAUSUS). O direito de revogar a doao por ingratido do donatrio IRRENUNCIVEL, sendo NULA qualquer clusula disposta inclusive pelo prprio DOADOR, com relao a no exercer esse direito. Mas a revogao da doao no poder prejudicar os DIREITOS ADQUIRIDOS POR TERCEIROS, ficando o donatrio, em caso de impossibilidade de devoluo das coisas doadas, a indeniz-la pelo meio termo do seu valor. A primeira hiptese acontece quando o donatrio atenta contra a vida do doador ou ainda comete crime de homicdio contra ele (ARTIGO 557, I, CC). Esta situao abrange a tentativa e o homicdio consumados, desde que DOLOSOS, ficando excludo o HOMICDIO CULPOSO.
4

www.direitouniesp.com.br A segunda hiptese acontece em caso de ofensa fsica praticada pelo donatrio contra o doador. Assim como na primeira hiptese, necessrio o DOLO e ainda que tenha sido consumada a ofensa fsica. A terceira hiptese trata da injria grave ou a calnia. Perceba-se que a difamao no causa de revogao de doao. E por ltimo, a doao poder ser revogada por ingratido em caso de podendo ministr-lo, o donatrio se recusa ao doador alimentos de que este necessitava. Possibilitada ainda o ARTIGO 558 do Cdigo civil a possibilidade de revogao quanto o OFENDIDO, nos casos prescritos no artigo 557 seja o cnjuge, ascendente, descendente, ainda que adotivo, ou irmo do doador. A REVOGAO POR QUALQUER UM DOS MOTIVOS SUPRA MENCIONADOS, DEVER SER POSTULADA DENTRO DE 1 ANO, A CONTAR DE QUANDO CHEGUE AO CONHECIMENTO DO DOADOR O FATO QUE O AUTORIZAR, E DE TER SIDO O DONATRIO O SEU AUTOR (ARTIGO 559, CC). Competente para ajuizar a ao de revogao ser do DOADOR, no se transmitido aos seus herdeiros, podendo prosseguir na ao iniciada pelo doador, continuando contra os herdeiros do donatrio, se este falecer depois de ajuizada a lide (ARTIGO 560, CC). Mas, em caso de homicdio doloso do doador, a ao caber aos herdeiros, exceto se aquele houver perdoado (ARTIGO 561, CC). Nosso Cdigo s permite a revogao da doao tendo sido a mesma lavrada de forma pura, proclamando o ARTIGO 564: no se revogam por ingratido: I) as doaes puramente remuneratrias; II) as oneradas com encargos j cumpridos; III) as que se fizerem em cumprimento de obrigao j natural; e, IV) as feitas para determinado casamento.

Das könnte Ihnen auch gefallen