Sie sind auf Seite 1von 5

Inhaltsverzeichnis

Elektrodynamik

1 Einleitung

1.1

Elektrische Ladungen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

1.2

Elektrische und magnetische Felder . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

1.3

Ladungs- und Stromdichte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

1.4

Maxwell-Gleichungen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

1.5

Einheitensysteme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2 Vektoranalysis

11

2.1

Vektoren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11

2.2

Differentiation von Vektorfeldern . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14

2.3

Integration von Vektorfeldern . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17

2.4

2.3.1

Gradient . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17

2.3.2

Divergenz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18

2.3.3

Rotation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20

Potentiale von Vektorfeldern . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22


2.4.1

Randwertprobleme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22

2.4.2

Helmholtzscher Hauptsatz der Vektoranalysis . . . . . . . . . 23

2.4.3

Wirbelfreie Vektorfelder: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24

2.4.4

Quellenfreie Vektorfelder . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27

2.5

Taylor-Reihe einer Funktion mit mehreren unabhangigen Variablen . 29

2.6

Distributionen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30

iii

Theoretische Physik II fur Lehramtskandidaten, WS 01/02, H.-J. Kull


3 Elektrostatik
3.1

3.2

3.3

3.4

iv
33

Grundgleichungen der Elektrostatik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33


3.1.1

Elektrostatisches Feld . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33

3.1.2

Elektrostatisches Potential . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34

3.1.3

Feldgleichungen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35

Elektrostatik vorgegebener Ladungverteilungen . . . . . . . . . . . . 37


3.2.1

Radialsymmetrische Felder . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37

3.2.2

Dipole . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39

3.2.3

Multipolentwicklung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41

3.2.4

Elektrostatische Energie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43

Elektrostatik von Leitern . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44


3.3.1

Randwertprobleme der Potentialtheorie . . . . . . . . . . . . . 45

3.3.2

Bildladungen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46

3.3.3

Komplexe Potentiale . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47

3.3.4

Plattenkondensator . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49

Elektrostatik von Dielektrika . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50


3.4.1

Polarisation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51

3.4.2

Feldgleichungen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53

3.4.3

Polarisierbarkeit von Atomen und Molek


ulen . . . . . . . . . . 54

4 Magnetostatik

57

4.1

Interpretation der Grundgleichungen . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57

4.2

Magnetfelder stationarer Strome . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61

4.3

Magnetisches Dipolmoment . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63

5 Maxwell-Gleichungen

66

5.1

Zeitentwicklung elektromagnetischer Felder . . . . . . . . . . . . . . . 66

5.2

Induktionsgesetz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67

5.3

Erhaltungssatze . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69

5.4

5.3.1

Ladungserhaltung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 70

5.3.2

Energieerhaltung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 70

5.3.3

Impulserhaltung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71

Elektromagnetische Wellen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73

Theoretische Physik II fur Lehramtskandidaten, WS 01/02, H.-J. Kull

II

5.4.1

Wellen im Vakuum . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73

5.4.2

Wellen in Materie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 76

5.4.3

Reflexion an einer ebenen Grenzflache

5.4.4

Strahlung im thermischen Gleichgewicht . . . . . . . . . . . . 81

Quantenmechanik

6 Grundkonzepte der Quantenmechanik


6.1

6.2

6.3

. . . . . . . . . . . . . 78

84
85

Messung physikalischer Groen in der Quantenmechanik . . . . . . . 85


6.1.1

Stern-Gerlach-Versuch . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 86

6.1.2

Messung einer Groe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 87

6.1.3

Messung mehrerer Groen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88

6.1.4

Messung von polarisiertem Licht . . . . . . . . . . . . . . . . . 90

Zustandsvektoren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 91
6.2.1

Vektorraum . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 91

6.2.2

Skalarprodukt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92

6.2.3

Orthonormalsysteme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 93

Operatoren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 94
6.3.1

Lineare Operatoren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 94

6.3.2

Matrizendarstellung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 94

6.3.3

Operatorprodukte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95

6.3.4

Adjungierter Operator . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95

6.3.5
6.3.6

Hermitescher Operator . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96

Aueres
Produkt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96

6.3.7

Projektoren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96

6.3.8

Unitare Operatoren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 97

6.3.9

Eigenvektoren und Eigenwerte . . . . . . . . . . . . . . . . . . 97

7 Postulate der Quantenmechanik

99

7.1

Quantenzustand und Observablen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 99

7.2

Elektronenspin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 101
7.2.1

Spinobservablen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 101

7.2.2

Basistransformationen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 102

Theoretische Physik II fur Lehramtskandidaten, WS 01/02, H.-J. Kull


7.2.3
7.3

7.4

7.5

Matrizendarstellung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 103

Interferenz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105
7.3.1

Projektionswahrscheinlichkeit bei zwei Alternativen . . . . . . 105

7.3.2

Regeln f
ur Projektionswahrscheinlichkeiten . . . . . . . . . . . 106

Kompatible Observablen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 107


7.4.1

Eigenzustande . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 107

7.4.2

Gleichzeitige Mebarkeit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 108

7.4.3

Vollstandiger Satz kompatibler Observablen . . . . . . . . . . 108

Inkompatible Observablen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 108


7.5.1

7.6

Unscharferelation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 108

Ort und Impuls . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 109


7.6.1

Ortsoperator . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 109

7.6.2

Ortsdarstellung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 110

7.6.3

Impulsoperator . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 111

7.6.4

Vertauschungsrelationen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 112

7.6.5

Ortsdarstellung des Impulsoperators . . . . . . . . . . . . . . 112

7.6.6

Impulsdarstellung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 113

8 Zeitentwicklung von Quantensystemen


8.1

8.2

8.3

vi

115

Zeitabhangige Zustandsvektoren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 115


8.1.1

Spinprazession im Magnetfeld . . . . . . . . . . . . . . . . . . 115

8.1.2

Stationare Zustande . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 116

8.1.3

Superpositionsprinzip quantenmechanischer Zustande . . . . . 118

Grundgleichungen der Zeitentwicklung . . . . . . . . . . . . . . . . . 118


8.2.1

Schrodingergleichung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 118

8.2.2

Zeitentwicklungsoperator . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 119

8.2.3

Schrodingerbild . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 121

8.2.4

Heisenbergbild

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 121

8.2.5

Zeitentwicklung von Erwartungswerten . . . . . . . . . . . . . 121

Einteilchen-Schrodingergleichung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 122
8.3.1

Orstdarstellung der Schrodingergleichung . . . . . . . . . . . . 123

8.3.2

Erhaltung der Wahrscheinlichkeit . . . . . . . . . . . . . . . . 123

8.3.3

Ehrenfest-Theorem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 124

Theoretische Physik II fur Lehramtskandidaten, WS 01/02, H.-J. Kull


8.4

8.5

8.6

vii

Schrodingergleichung des freien Teilchens . . . . . . . . . . . . . . . . 125


8.4.1

Stationare Zustande . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 125

8.4.2

Interferenz ebener Wellen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 126

8.4.3

Ausbreitung von Wellenpaketen . . . . . . . . . . . . . . . . . 127

8.4.4

Koharente Zustande . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 128

Stufenpotentiale . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 129
8.5.1

Reflexion an einer Stufe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 130

8.5.2

Potentialtopf . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 133

Harmonischer Oszillator . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 134


8.6.1

Stationare Zustande . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 136

8.6.2

Ortsdarstellung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 138

8.6.3

Erwartungswerte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 142

8.6.4

Koharente Zustande . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 143

Das könnte Ihnen auch gefallen