FAKULTI PENDIDIKAN DAN BAHASA

SEMESTER MEI / 2012

HBQE1203 RASM AL-UTHMANI

NO. MATRIKULASI NO. KAD PENGENALAN: NO. TELEFON E-MEL PUSAT PEMBELAJARAN

: : : :

710318115040001 017-9587065 sssaid4846@yahoo.com.my PPW KELANTAN

710318115040

HBQE1203 RASM AL-UTHMANI SEKOLAH RENDAH 710318115040001

KANDUNGAN TAJUK 1.0 2.0 3.0 PENGENALAN SUMBER DAN SEJARAH ILMU RASM UTHMANI KAEDAH AL-HAMZ DALAM PENULISAN AL-QURAN RASM UTHMANI. 3.1 BAHAGIAN HAMZAH. 4.1.1. Hamzah al-Wasl (( 4.1.2. Hamzah Qat'ie () 3.2 3.3 KAEDAH PENULISAN HURUF HAMZAH AL-WASL KAEDAH PENULISAN HURUF HAMZAH Al-QATIE. 3.3.3 Huruf Hamzah di Hujung Kalimah 3.3.2. Huruf Hamzah di Pertengahan Kalimah 3.3.3 Huruf Hamzah di Hujung Kalimah 4.0 KAEDAH AL-DABT DALAM PENULISAN AL-QURAN RASM UTHMANI 4.1 4.2 4.3 Sejarah Dhabtul Quran Kepentingan Ilmu Dhabtul Quran Tanda-tanda Rasm Uthmani 4.3.1 Tanda-tanda Baris 4.3.2 Tanda-tanda lain 1. Tanda Bulat Bujur 2. Tanda Bulat Meninggi 3. Tanda Bulat Tumpat/Penuh 14 14 15 16 8 9 6 7 MUKASURAT 4 5

HBQE1203 RASM AL-UTHMANI SEKOLAH RENDAH 710318115040001

4. Tanda Hamzah Wasal 5. Tanda Sukun ( )

6. Huruf Mati yang Tidak Bertanda Sukun 7. Huruf Mim Kecil 8. Tanda Tanwin 9. Huruf-huruf Kecil Alif, Wau, Ya` dan Nun . 10. Huruf Sin Kecil yang Terletak di Atas atau di Bawah Huruf Sod. 11. Tanda Mad (~). 12. Bulatan Berhias ( )

13. Tanda Bintang Berbucu Lapan 14. Garis Panjang 15. Tanda seperti Intan 16. Tanda Sin Kecil () 17. Kepala Huruf Ya` dan Huruf Wau Kecil .

18. Tanda-tanda Waqaf yang masyhur dalam Mushaf 5.0 PERBINCANGAN KEDUA-DUA KAEDAH DI ATAS DALAM SURAH AN-NABA SERTA CONTOHNYA. 5.1 Kaedah Al-Hamz Dalam Surah An-Naba 5.1 Kaedah Al-Dabt Dalam Surah An-Naba 6.0 7.0 KESIMPULAN LAMPIRAN SURAH AN-NABA RUJUKAN 23 24 27 28 29 23

HBQE1203 RASM AL-UTHMANI SEKOLAH RENDAH 710318115040001

HBQE1203 RASM AL-UTHMANI SEKOLAH RENDAH 710318115040001

1.0

PENGENALAN

Al-Quran adalah kalam Allah yang mengandungi berbagai-bagai mukjizat yang mampu difikirkan oleh akal fikiran , dilihat oleh mata manusia ataupun yang tersembunyi yang diketahui oleh Allah sahaja. Ia merupakan mukjizat teragung Nabi Muhammad S.A.W yang diturunkan secara mutawatir melalui malaikat Jibril a.s. yang wajib dijaga dan dipelihara dari segi bentuk penulisan serta bacaannya dan menjadi ibadat sesiapa membacanya.Para ulama telah mengesan beberapa kaedah penulisan kalimah-kalimah alQuran dan kaedah-kaedah tersebut dinamakan kaedah Rasm Uthmani. Al-Quran yang ditulis dengan kaedah penulisan Rasm Uthmani ini juga dikenali sebagai Mushaf Uthmani. Naskhah al-Quran ini ditulis semula di zaman pemerintahan Khalifah Uthman bin Affan atas arahan beliau sendiri. Oleh kerana usaha menulis mushaf ini dilakukan di zaman beliau maka ianya dipanggil Mushaf Uthmani. Mushaf inilah yang ada pada kita dan digunakan sekarang. Mengikut Ahmad Kamaruddin Ibrahim dalam buku karangannya Rasm Uthmani, Rasm Uthmani ialah ilmu yang membincangkan kaedah penulisan kalimah dan ayat al-Quran yang digunakan dan persetujui oleh Saidina Uthman ketika proses penyalinan dan penulisan al-Quran. Ia juga diistilahkan sebagai Rasm Mushaf oleh Majma Buhuth alIslamiyyat yang bermaksud ketentuan atau pola yang digunakan oleh Saidina Uthman ibn Affan bersama sahabat-sahabatnya ketika penulisan al-Quran, berkaitan dengan susunan huruf-hurufnya, yang terdapat dalam mushaf-mushaf yang dikirim ke berbagai daerah dan bandar, serta mushaf al-Imam yang berada di tangan Uthman ibn Affan sendiri. Kesimpulannya, ilmu Rasm ialah ilmu yang membincangkan cara menulis kalimah atau ayat al-Quran demi untuk memeliharanya dari segi lafaz, huruf-huruf asal dan juga ilmu yang membahaskan kaedah menambah, mengurang, menyambung, memisah dan menggantikan huruf. Penulisan (rasm) al-Quran ini adalah satu sunnah Rasulullah s.a.w

HBQE1203 RASM AL-UTHMANI SEKOLAH RENDAH 710318115040001

yang diikuti secara ijma (sepakat) oleh seluruh ulama mujtahidin kerana tulisan ini adalah berbentuk tauqifiyyah dan ia dibuat di bawah pengawasan Nabi S.A.W. 2.0 SUMBER DAN SEJARAH ILMU RASM UTHMANI.

Sebagaimana yang telah dibincangkan, al-Quran diturunkan secara berperingkat pada zaman Rasulullah S.A.W. ketika baginda berada di Makkah dan juga di Madinah. Namun begitu, kesemua ayat al-Quran Al-Karim itu adalah bacaan yang telah diajar oleh Malaikat Jibril a.s. kepada baginda mengikut tujuh huruf sebagaimana yang dijelaskan di dalam hadis: Jibril telah membacakan kepadaku satu huruf, maka aku membacanya, lalu ditambah dan ditambah lagi sehingga ia menjadi tujuh huruf. Setelah itu, para sahabat pun mulalah mempelajari dan menghafaz ayat-ayat suci al-Quran secara musyafahah mengikut tujuh huruf tersebut. Namun walau bagaimanapun, tidak semua para sahabat baginda mempelajari dan membaca ketujuh-tujuh huruf tersebut. Sebahagiannya membaca dengan satu huruf, sebahagian lagi membaca dengan dua huruf dan ada yang lebih daripada itu. Setelah kewafatan baginda SAW, maka para sahabat pun berhijrah untuk menyebarkan lagi dakwah Islamiah kepada umat manusia. Maka terdapatlah dikalangan para tabiin yang mempelajari bacaan al-Quran Al-Karim dengan satu huruf sahaja dan ada yang lebih daripada itu berdasarkan kepada bacaan guru-guru mereka iaitu para sahabat.Antara Abdullah bin Masud di Kufah dan Abu Musa al-Asyari. Hasil daripada perbezaan bacaan secara musyafahah yang diajar para sahabat kepada penduduk Islam di negara masing-masing, maka timbulnya perbezaan bacaan yang ketara di kalangan umat Islam ketika itu. Ada yang mendakwa bacaan merekalah yang paling tepat dan bacaan orang Islam di negara lain salah dan sebagainya. Lalu khalifah yang memerintah ketika itu, Uthman bin Affan r.a. telah mengarahkan kepada beberapa orang sahabat untuk mengumpulkan kesemua mushaf dan bacaan yang ada agar dapat mengelak dan menghindarkan umat Islam daripada terus berpecah-belah. 6 sahabat yang masyhur dalam mempelopori dan menyebarkan bacaan al-Quran ini ialah Ubai bin Kaab r.a. di Syam,

HBQE1203 RASM AL-UTHMANI SEKOLAH RENDAH 710318115040001

Khalifah Uthman telah membentuk satu jawatankuasa penulisan al-Quran yang diketuai oleh Zaid bin Thabit. Tugas mereka ialah menyalin lembaran-lembaran al-Quran yang diambil daripada Hafsah binti Umar untuk dijadikan mushaf dan dibukukan. Menurut pendapat muktamad, Jawatankuasa tersebut telah menyusun dan menyalin sebanyak 6 mashaf. Sebuah mashaf dinamakan "Mushaf al-Imam" untuk kegunaan Saidina Uthman sendiri dan mushaf lain dikirimkan ke Mekah, Syam, Basrah, Kufah dan Madinah beserta imam (qari) yang adil dan mutqin untuk mengajar penduduk berkenaan. Selepas itu, Saidina Uthman memerintahkan supaya semua lembaran al-Quran yang ditulis sebelum ini dikumpulkan untuk dibakar atau dilupuskan. Walau bagaimanapun, perbezaan bacaan yang ada hingga sekarang ini tidaklah berlawanan dengan apa yang terdapat di dalam mushaf yang telah ditulis pada zaman Khalifah Uthman bin Affan r.a. kerana bacaan itu telah diterima dari baginda Rasulullah S.A.W secara mutawatir. Pembukuan al-Quran pada zaman Khalifah Uthman bin Affan itu memberi faedah yang besar kepada umat Islam dengan menyatukan kaum muslimin dalam satu bentuk mushaf yang seragam menurut ejaan dan tulisannya. Ia jua menyatukan bacaan, walupun masih terdapat kelainan bacaan tetapi bacaan tersebut tidak berlainan dengan ejaan Mushaf Uthmani. 3.0 KAEDAH UTHMANI. Kaedah al-Hamz atau penulisan huruf Hamzah adalah merupakan salah satu dari enam kaedah yang telah digariskan oleh para ulama dalam penulisan al-Quran Rasm Uthmani.Bagi kaedah ini, perkara yang perlu dibincangkan ialah bentuk penulisan atau rumah Hamzah kerana itulah yang berkaitan dengan rasm yang sebenarnya. Dalam Mushaf Rasm Uthmani, keadaan penulisan huruf-huruf hamzah adalah berbeza antara satu sama lain bergantung kepada kedudukannya iaitu apabila kedudukan hamzah wasal atau hamzah qatie di awal kalimah atau didahului huruf ziadah, pertengahan kalimah, hujung kalimah, tempat-tempat hukum khas. AL-HAMZ DALAM PENULISAN AL-QURAN RASM

HBQE1203 RASM AL-UTHMANI SEKOLAH RENDAH 710318115040001

Bagi kaedah ini, perkara yang perlu dibincangkan ialah bentuk penulisan atau rumah Hamzah kerana itulah yang berkaitan dengan rasm yang sebenarnya. Perkara ini perlu diperjelaskan terlebih dahulu kerana ramai yang beranggapan bahawa perkara yang dibahaskan berkaitan dengan huruf Hamzah ini adalah tandanya iaitu sama ada berbentuk huruf sad kecil ataupun kepala huruf Ain , sedangkan perkara yang dibahaskan

dalam Rasm Uthmani adalah berkaitan surah (rumahnya). 3.1 BAHAGIAN HAMZAH.

3.1.1. Hamzah al-Wasl (( . Iaitu hamzah tambahan yang terletak pada permulaan kalimah dan hanya dibaca , dibunyikan dan dibariskan ketika memulakan bacaan dan digugur atau dibuang () sekiranya dibaca sambung dengan kalimah sebelumnya. Di dalam al-Quran Rasm Uthmani hamzah wasal ditulis bentuk alif dan berkepalakan sod kecil. Contohnya ialah seperti : 3.1.2. Hamzah Qat'ie ( .) Hamzah Qat'ie ialah huruf hamzah yang terletak sama ada di awal kalimah, tengah kalimah, akhir kalimah dan ia juga terletak pada kata nama (isim), kata kerja (fe'el ) dan sendi nama (harf). Hukumnya ialah ia perlu disebut ketika membacanya dan ia tetap dibaca, dibariskan mengikut baris sama ada semasa memulakan bacaan atau ketika dibaca sambung. Hamzah ini dinamakan dengan Hamzah Qat'ie kerana ia memutuskan beberapa huruf dari huruf yang lain ketika membacanya. Di dalam al-Quran Rasm Uthmani, kaedah penulisan hamzah qat'ie berbeza mengikut kedudukannya sama ada di awal, tengah atau akhir kalimah.Ianya ditulis dalam bentuk yang berbagai-bagai iaitu sama ada dengan huruf Alif, huruf Waw atupun huruf Ya'. Contohnya ialah seperti : 8

HBQE1203 RASM AL-UTHMANI SEKOLAH RENDAH 710318115040001

( Surah Al-Baqarah : ayat 17 ) - hamzah di awal kalimah. ( Surah Al-An'aam : ayat 144 )- hamzah di tengah kalimah. ( Surah Al-A'raaf : ayat 204 ) - hamzah di akhir kalimah. 3.2 KAEDAH PENULISAN HURUF HAMZAH AL-WASL.

Dalam al-Quran Rasm Uthmani, Hamzah al-Wasl itu terbahagi kepada dua bahagian iaitu sama ada dikekalkan ataupun dibuang bentuknya. Apabila bentuknya dikekalkan, maka ia ditulis dengan surah huruf Alif seperti Kalimah dan

sebagainya.Akan tetapi terdapat juga beberapa keadaan di mana surah Hamzah al-Wasl itu perlu dibuang. Keadaan-keadaan yang dimaksudkan itu iaitu: 1. Hamzah al-Wasl yang terletak pada Fa' Kalimah (Fa' al-Fi'il) dan ia terletak di antara huruf Waw / Fa' dan Hamzah al-Qat'. Contohnya seperti: BIL 1. 2. KALIMAH CONTOH AYAT SURAH/AYAT Al-Baqarah : Ayat 189 Al-Baqarah : Ayat 223

2. Hamzah al-Wasl pada kalimah yang menjadi Fi'il al-Amr (perbuatan suruhan) dan sebelumnya terdapat huruf Waw atau Fa'. Contohnya seperti: BIL 1. 2. KALIMAH CONTOH AYAT SURAH/AYAT Yusuf : Ayat 82 Al-Anbiya : Ayat 7

3. Hamzah al-Wasl pada Lam al-Ta'rif yang didahului oleh Lam al-Jar atau Lam alIbtida'. Contohnya seperti:

HBQE1203 RASM AL-UTHMANI SEKOLAH RENDAH 710318115040001

BIL 1. 2.

KALIMAH

CONTOH AYAT

SURAH/AYAT Ali-Imran : Ayat 193 Al-Dhuha : Ayat 4

4. Hamzah al-Wasl pada Fi'il yang didahului oleh Hamzah Istifham. Contohnya seperti: BIL 1. KALIMAH CONTOH AYAT SURAH/AYAT Al-Baqarah : Ayat 80

5. Hamzah al-Wasl pada kalimah isim yang didahului dengan huruf Ba' al-Jar dan disertai dengan kalimah selepasnya. Contohnya seperti: BIL 1. 2. 3.3 KALIMAH CONTOH AYAT SURAH/AYAT Al-Fatihah : Ayat 1 Hud : Ayat 42

KAEDAH PENULISAN HURUF HAMZAH Al-QATIE.

Dalam mashaf Uthmani, keadaan penulisan huruf-huruf Hamzah tersebut adalah berbeza antara satu sama lain. Ia berpandukan kepada kedudukannya sama ada ia terletak di permulaan kalimah atau di pertengahannya ataupun di hujung. Penjelasan mengenainya adalah seperti berikut:

3.3.1. Huruf Hamzah di Pangkal Kalimah. Semua huruf Hamzah yang terletak di pangkal kalimah sama ada pada isim (kata nama), fi'il (perbuatan) atau pada huruf ditulis dengan bentuk Alif (berumahkan huruf Alif), sama ada ketika ia fathah( , )kasrah ( )atau dammah (.) Contohnya seperti: 10

HBQE1203 RASM AL-UTHMANI SEKOLAH RENDAH 710318115040001

BIL 1. 2. 3.

KALIMAH

CONTOH AYAT

SURAH/AYAT Al-Baqarah : Ayat 17 Al-Qariah : Ayat 3 Al-Baqarah : Ayat 127

Demikianlah juga sekiranya ia didahului dengan huruf ziyadah (tambahan) iaitu sama ada huruf Sin, Ba', Fa, Kaf atau Lam seperti: BIL 1. 2. 3.3.2. Huruf Hamzah di Pertengahan Kalimah Huruf Hamzah yang terletak di tengah kalimah berbeza cara penulisannya antara satu sama lain: (a) Sekiranya sebelum huruf Hamzah itu fathah dan sebelumnya terdapat satu huruf sukun, ia ditulis tanpa surah . Contohnya seperti: BIL 1. 2. KALIMAH CONTOH AYAT SURAH/AYAT Al-Taubah : Ayat 1 An-Maidah : Ayat 31 KALIMAH CONTOH AYAT SURAH/AYAT Al-Araf : Ayat 146 An-Nisa : Ayat 25

Melainkan tiga kalimah yang ditulis dengan surah iaitu: BIL 1. 2. 3. KALIMAH CONTOH AYAT SURAH/AYAT Al- Najm : Ayat 47 Al-Ahzab : Ayat 20 Al-Rum : Ayat 10

11

HBQE1203 RASM AL-UTHMANI SEKOLAH RENDAH 710318115040001

(b) Sekiranya huruf Hamzah itu kasrah ataupun sebelumnya kasrah, maka ia ditulis dengan bentuk Ya. Contohnya seperti: BIL 1. 2. 3. KALIMAH CONTOH AYAT SURAH/AYAT Al- Baqarah : Ayat 54 Al-Takwir : Ayat 8 Ali-Imran : Ayat 69

Melainkan sebelum atau selepas Hamzah itu terdapat huruf Ya', maka Hamzah tersebut ditulis tanpa surah. Contohnya seperti: BIL 1. 2. KALIMAH CONTOH AYAT SURAH/AYAT Al- Insan : Ayat 65 Al-Waqiah : Ayat 58 (

(c) Sekiranya huruf Hamzah itu dammah ( )ataupun sebelumnya dammah ,)maka ia ditulis dengan surah waw (.) Contohnya seperti: BIL 1. 2. KALIMAH CONTOH AYAT SURAH/AYAT Al- Taubah : Ayat 24 Yunus : Ayat 13

Melainkan apabila selepas atau sebelum huruf Hamzah terdapat huruf Waw, maka Hamzah tersebut ditulis surah( . ) Contohnya seperti: BIL 1. 2. KALIMAH CONTOH AYAT SURAH/AYAT Al- Taubah : Ayat 13 Al-Takwir : Ayat 8

(d) Sekiranya huruf Hamzah itu fathah dan sebelumnya fathah, maka ia ditulis dengan surah Alif. 12

HBQE1203 RASM AL-UTHMANI SEKOLAH RENDAH 710318115040001

Contohnya seperti: BIL 1. 2. KALIMAH CONTOH AYAT SURAH/AYAT Al- Baqarah : Ayat 186 Al-Qasas : Ayat 85

Melainkan apabila selepas huruf Hamzah terdapat huruf Alif, maka Hamzah tersebut ditulis tanpa surah. Contohnya seperti: BIL 1. 2. KALIMAH CONTOH AYAT SURAH/AYAT Yusuf : Ayat 28 Sad : Ayat 25

(e) Sekiranya huruf Hamzah itu sukun dan sebelumnya fathah, maka ia ditulis dengan surah Alif. Contohnya seperti: BIL KALIMAH CONTOH AYAT SURAH/AYAT 1. 2. Al-Sajadah : Ayat 27 Al-Ahzab : Ayat 5

Melainkan apabila selepas Huruf Hamzah terdapat kasrah, maka Hamzah tersebut ditulis tanpa surah. Contohnya seperti: BIL 1. 2. 3.3.3 Huruf Hamzah di Hujung Kalimah KALIMAH CONTOH AYAT SURAH/AYAT Al-Qasas : Ayat 26 Al-Ahzab : Ayat 13

Cara penulisan huruf Hamzah yang terletak di hujung kalimah juga berbeza mengikut beberapa keadaan seperti :Sekiranya sebelum huruf Hamzah itu kasrah, ia ditulis dengan surah Ya. Contohnya seperti: BIL KALIMAH CONTOH AYAT 13 SURAH/AYAT

HBQE1203 RASM AL-UTHMANI SEKOLAH RENDAH 710318115040001

1. 2.

Al-Araf : Ayat 204 Al- Buruj : Ayat 13

(a) Sekiranya huruf Hamzah itu dhammah atau sebelumnya dhammah ia ditulis dengan surah Waw. Contohnya seperti: BIL 1. 2. KALIMAH CONTOH AYAT SURAH/AYAT Al-Nisa : Ayat 176 Fatir : Ayat 33

(c ) Sekiranya sebelum huruf Hamzah itu fathah, ia ditulis dengan surah Alif. Contohnya seperti: BIL 1. 2. KALIMAH CONTOH AYAT SURAH/AYAT Saba : Ayat 15 Fatir : Ayat 16

(d) Sekiranya sebelum huruf Hamzah itu sukun, ia ditulis tanpa surah(.) Contohnya seperti: BIL 1. 2. KALIMAH CONTOH AYAT SURAH/AYAT Al-Furqan : Ayat 25 Al-Naba : Ayat 40

Melainkan beberapa kalimah tertentu yang ditulis dengan surah waw. Kalimahkalimah tersebut adalah seperti: BIL 1. 2. 3. 4. 5. 6. KALIMAH CONTOH AYAT SURAH/AYAT Ghafir : Ayat 47 Ghafir : Ayat 50 Taha : Ayat 18 Al-Anam : Ayat 94 Fatir : Ayat 28 Al-Syuara : Ayat 197

14

HBQE1203 RASM AL-UTHMANI SEKOLAH RENDAH 710318115040001

4.0

KAEDAH AL-DABT DALAM PENULISAN AL-QURAN RASM UTHMANI.

Kaedah Al-Dabt dalam penulisan Rasm Uthmani ialah suatu ilmu yang membincangkan mengenai tanda atau simbol yang dicipta oleh ulama dalam bidang al-Quran serta cara untuk membunyikan suatu huruf dari segi Irab baris dua (fathatain, dhammatain, kasratain), tanda sukun, tanda sabdu (syaddah), tanda panjang, tanda huruf yang dibuang, tanda huruf yang di waqaf, di tambah, di wasal (disambung), dan lain - lain lagi. 4.1 Sejarah Dhabtul Quran

Menurut Doktor Husini dalam kitab karangannya Fi Rihaabil Quran , sejarah Dhabtul Quran ini bermula pada zaman Khalifah Muawiyyah ibn Abi Sufian. Seorang pembesar istana bernama Ziad telah menghantar anaknya bernama Abdullah bin Ziad untuk belajar al-Quran dan Bahasa Arab di istana Khalifah Muawiyyah. Apabila Khalifah Muawiyyah mendengar percakapan dan bacaan al-Quran Abdullah bin Zaid, Muawiyyah mendapati banyak kesalahannya, lalu Muawiyyah memberi nasihat kepadanya supaya mencari seorang guru yang khusus untuk anaknya itu. Guru yang dicadangkan oleh Muawiyyah ialah Abu Aswad Addualli. Pada mulanya Abu Aswad Adduwalli tidak mahu menjadi guru kepada Abdulah bin Ziad, namun apabila Ziad menghantar orang suruhannya supaya membaca al-Quran di tepi jalan yang selalu dilalui oleh Abu Aswad Adduwalli, maka Abu Aswad Adduwalli berasa bersalah jika tidak mengajar anak Ziad tersebut. Orang suruhan Ziad membaca ayat 3-4 surah At-Taubah, tetapi dengan baris yang salah. Abu Aswad Adduwalli kemudiannya bersetuju untuk mengajar anak Ziad di istana Muawiyyah. Beliau menyuruh agar menulis tanda bacaan mengikut gerak mulutnya seperti berikut:1. Jika dimuncungkan mulutnya ertinya baris Sukun. 2. Jika di buka sedikit ertinya baris Dhammah. 3. Jika dirapatkan mulutnya ertinya Tanwin, begitulah seterusnya. Akhirnya terciptalah tanda atau dhabtu dalam al-Quran. Selepas zaman Abu Aswad Adduwalli, tanda baris al-Quran kemudiannya disempurnakan pula oleh Khalil bin Ahmad. 15

HBQE1203 RASM AL-UTHMANI SEKOLAH RENDAH 710318115040001

4.2

Kepentingan Ilmu Dhabtul Quran.

Antara kepentingan dan kelebihan ilmu Dhabtul Quran:1.Kita akan dapat membaca al-Quran dengan tepat dan betul menurut hukum tajwid yang dikehendaki. 2.Menghilangkan kesamaran pada tanda baris dan tanda-tanda hukum bacaan. Contohnya:a. Jika tanda sabdu atau bertashdid ( ) seperti contoh dibaca dengan berat. b. Jika terdapat tanda alif kecil menegak () seperti dalam kalimah dibaca panjang dua harakah . c. Jika terdapat tanda panjang melintang (~) seperti atas huruf lam di baca lebih dari 2 harakat. 3- Di samping mengenal baris dua ( tanwin) dan nun mati (nun sukun), kita juga dapat mengenal secara tidak langsung huruf Izhar, Ikhfak, Idhgham, Iqlab, dan lain-lain lagi ianya , akan , akan

4.3 4.3.1 i.

Tanda-tanda Rasm Uthmani Tanda-tanda Baris. Baris asas terbahagi tiga iaitu fathah, dommah dan kasrah. Fathah ialah alif kecil yang melintang daripada kanan ke kiri. Ia diletakkan di atas huruf. Rasional penggunaan fathah ialah kerana apabila sesuatu huruf berbaris fathah dimadkan ia akan menerbitkan huruf alif. Dommah pula ialah huruf wau kecil dan diletakkan di atas huruf . Rasional penggunaan wau untuk baris dommah ialah apabila sesuatu huruf dimadkan ia akan menerbitkan huruf wau.Kasrah ialah ya maksuroh atau mardudah yang dibuang kepala dan titiknya dan diletakkan di bawah huruf. Rasional penggunaan ya untuk baris kasrah ialah kerana apabila sesuatu huruf berbaris fathah apabila dimadkan ia akan menerbitkan huruf ya.

16

HBQE1203 RASM AL-UTHMANI SEKOLAH RENDAH 710318115040001

ii.

Baris tanwin. Jika huruf yang berbaris tanwin hendaklah ditambah satu lagi baris berdasarkan baris yang asal samada fathah, dommah dan kasrah. Cara meletakkannya ada berbagai pendapat; a. Kedua-duanya di atas huruf sebelum huruf alif. b. Kedua-duanya diletak di atas huruf alif. c. Satu tanda diletak di atas huruf alif dan dua tanda diletak di atas huruf alif. (pendapat yang dhoif). d. Letak satu tanda di atas huruf sebelum alif dan satu lagi di atas alif. (pendapat yang dhoif).

4.3.2 Tanda-tanda lain . 1. Tanda Bulat Bujur

Tanda ini hanya terletak di atas huruf alif, wau dan ya`. Sekiranya terdapat tanda di atas huruf-huruf tersebut, ianya menunjukkan huruf tambahan yang tidak dibaca sebagai huruf mad sama ada ketika menyambung ( )atau mewaqafkan bacaan (
. )Contohnya:

2. Tanda Bulat Meninggi

Tanda ini hanya terletak di atas huruf alif. Ia menunjukkan huruf tersebut tidak berfungsi ketika bacaan sambung ( )tetapi berfungsi sebagai mad ketika bacaan waqaf ( . )Contohnya

17

HBQE1203 RASM AL-UTHMANI SEKOLAH RENDAH 710318115040001

3. Tanda Bulat Tumpat/Penuh Tanda ini juga hanya terletak di atas huruf alif. Ini menunjukkan bacaan tashil (ringan) iaitu membunyikan antara huruf hamzah dan alif. Hanya terdapat satu tempat sahaja d dalam Al-Quran menurut bacaan Imam `Asim riwayat Hafs iaitu pada Surah Fussilat .

4. Tanda Hamzah Wasal

Tanda ini diambil daripada kepala huruf sod . Tanda ini hanya terletak di atas huruf Hamzah Wasal untuk menunjukkan huruf ini tidak berfungsi ketika menyambung bacaan . Contohnya: .

5. Tanda Sukun (

Khalil b Ahmad al-farahedi menjelaskan tanda sukun diambil dari kepala huruf kha` ha kecil atau jim. Bagi pendapat berasal yang dibuang titiknya, ia di

ambil dari perkataan al-khafif (ringan). Manakala pendapat yang mengatakan berasal daripada huruf ha kecil ialah berasal daripada perkataan dan yang mengatakan berasal daripada jim ialah berasal daripada perkataan Jazam yang bermaksud mati. Abu daud pula menjelaskan ialah tanda bulat kecil kerana ia diambil daripada istilah matematik yang bermaksud sifr atau kosong. Tanda ini tidak lagi digunakan sebagai simbol baris tetapi dalam maksud-maksud yang lain.Ulama juga mempunyai beberapa pendapat tentang cara meletakkannya: a.Diletakkan di atas huruf yang dibaca izhar sahaja. 18

HBQE1203 RASM AL-UTHMANI SEKOLAH RENDAH 710318115040001

b.Diletakkah di atas semua huruf mati (pendapat dhoif) Tanda ini terletak di atas mana-mana huruf Al-Quran yang menunjukkan bacaan Izhar. Contohnya : 6. Huruf Mati yang Tidak Bertanda Sukun 6.1 Sekiranya terdapat huruf sukun yang tidak bertanda dan selepasnya terdapat huruf bertashdid, maka hendaklah diidghamkan huruf pertama kepada huruf yang berikutnya secara idgham kamil (sempurna). Contohnya: 6.2 Sekiranya terdapat huruf sukun yang tidak bertanda dan selepasnya tidak

terdapat huruf bertashdid, hendaklah diidghamkan huruf pertama kepada huruf berikutnya secara Idgham Naqis (tidak sempurna). Contohnya:

7. Huruf Mim Kecil Tanda mim begini sebagai ganti bagi baris yang kedua tanwin atau terletak di atas huruf nun sakinah , sebagai ganti sukun dan huruf berikutnya ba`( ( yang tidak bertashdid, hendaklah dibaca dengan Iqlab . Contohnya: 8. Tanda Tanwin

19

HBQE1203 RASM AL-UTHMANI SEKOLAH RENDAH 710318115040001

8.1 Tanda baris dua yang selari baris yang keduanya

dan baris dua hadapan yang diterbalikkan tanda

menunjukkan bacaan Izhar. Contohnya:

8.2 Apabila tanda dua yang di bawahnya tidak selari dengan baris di atas baris dua hadapan berbentuk dua huruf wau kecil yang berturut-turut diikuti dengan huruf bertashdid, ia menunjukkan Idgham Kamil . Contohnya: 8.3 Jika tanda baris dua tersebut diikuti dengan huruf yang tidak bertanda sabdu, ia menunjukkan Idgham Naqis ( .) Contohnya:

dan dan

atau ia menunjukkan bacaan Ikhfa` (.)Contohnya: 9. Huruf-huruf Kecil Alif, Wau, Ya` dan Nun . Di dalam Mushaf Uthmani terdapat huruf kecil yang menunjukkan huruf asal yang ditinggalkan dan mesti dibaca. Contohnya:

10. Huruf Sin Kecil yang Terletak di Atas atau di Bawah Huruf Sod . Terdapat empat (4) kalimah dalam al-Quran yang huruf sin kecil terletak di atas dan di bawah huruf sod ; sekiranya sin kecil terletak di bawah huruf sod

menunjukkan bacaan/sebutan sod lebih masyhur di kalangan para qura` dan begitulah sebaliknya. Bagi Imam `Asim, kalimah yang harus dibaca dua wajah ialah:

20

HBQE1203 RASM AL-UTHMANI SEKOLAH RENDAH 710318115040001

11. Tanda Mad (~). Tanda memanjang ini terletak di atas huruf Mad. Ini menunjukkan kadar bacaan Mad tersebut hendaklah lebih panjang daripda kadar bacaan Mad Asli.

Contohnya: Cara meletakkannya terdapat beberapa pendapat: Tengah-tengah tanda mad hendak selari dengan huruf mad (Abu Daud) Tandanya hendaklah dipanjangkan. dimulakan pada huruf mad dan kemudian

12. Bulatan Berhias (

Bulatan berhias yang bernombor di tengahnya menunjukkan bilangan dan penghujung sesuatu ayat. Contohnya:

13. Tanda Bintang Berbucu Lapan Tanda ini menunjukkan permulaan atau penghujung setiap juzuk atau kedudukan sesuatu hizib ( .)Setiap juzuk mempunyai dua hizib. Contohnya dalam surah Al- Baqarah ayat 60.

21

HBQE1203 RASM AL-UTHMANI SEKOLAH RENDAH 710318115040001

14. Garis Panjang Garis ini terletak di atas atau di bawah kalimah tertentu menunjukkan kalimah tersebut memberi peringatan sujud kepada Allah. Pembaca atau pendengar disunatkan sujud (dengan rukun tertentu) selepas membaca ayat-ayat ini. Manakala tanda ini menunjukkan tempat berhenti untuk sujud. Contohnya: 1-Dalam surah As-Sajdah , Ayat 15 .

2- Dalam surah Al-Aaraf , Ayat 206.

3- Banyak lagi contoh ayat seperti dalam Surah Al-Furqan Ayat 60, Surah Ar-Rad Ayat 15, Surah Maryam Ayat 58, Surah Al-Haj Ayat 18 dan 77, Surah An- Najm Ayat 21, Surah Al-Insyiqaa Ayat 21 dan Surah Al-Alaq Ayat 19. 15.Tanda seperti Intan .

Terdapat dua tanda intan di dalam Al-Quran: i-Tanda ini terletak di bawah huruf ra` ( ) dalam Surah Hud ayat 41. Ia menunjukkan bacaan Imalah Kubra ( ) iaitu seperti : Contohnya dalam Surah Hud Ayat 41:

22

HBQE1203 RASM AL-UTHMANI SEKOLAH RENDAH 710318115040001

ii.Tanda ini terletak di atas antara dua huruf mim dan nun bertashdid di dalam Surah Yusuf Ayat 11. Ia menunjukkan bacaan isymam ( .(Iaitu: 16.Tanda Sin Kecil ()

Tanda sin kecil yang terletak di atas huruf akhir pada kalimah-kalimah tertentu menunjukkan bacaan Saktah ( .)Terdapat empat tempat saktah wajib di dalam alQuran bagi Riwayat Hafs mengikut Toriq As-Syatibi, bagi mereka yang hendak meneruskan bacaan ( )iaitu: i. Surah Al-Kahf Ayat 1:

ii.Surah Yasin Ayat 52: iii.Surah Al-Qiyamah Ayat 27: iv.Surah Al-Mutaffifin Ayat 14:

17.Kepala Huruf Ya`

dan Huruf Wau Kecil

Setiap huruf ha` dhamir (( diikuti dengan wau kecil dan kepala huruf ya` kecil menunjukkan bacaannya dipanjangkan dengan kadar dua harakah. Contohnya dalam Surah Al-Inshiqaq Ayat 15 : Jika di atas kepala huruf ya` atau wau kecil terdapat tanda memanjang (mad) ia menunjukkan bacaan ha` dhomir (( melebihi dua harakah.

23

HBQE1203 RASM AL-UTHMANI SEKOLAH RENDAH 710318115040001

Contohnya: 18.Tanda-tanda Waqaf yang masyhur dalam Mushaf i.Waqaf Lazim iaitu lazim (mesti) berhenti pada tanda tersebut dan dimulakan

dengan kalimah selepasnya. Contohnya: ii.Tanda dilarang berhenti ; contohnya:

iii.Tanda harus waqaf atau wasal

: Contohnya:

iv.Tanda harus waqaf tetapi wasal lebih utama (

): Contohnya:

v.Tanda harus waqaf tetapi waqaf lebih utama (

); Contohnya:

vi.Tanda waqaf singkat atau titik tiga bertindih () iaitu harus berhenti pada salah satu daripada tanda tersebut dan tidak boleh berhenti pada kedua-duanya. Contohnya:

5.0

PERBINCANGAN KEDUA-DUA KAEDAH DI ATAS DALAM SURAH AN-

NABA SERTA CONTOHNYA. 5.1 Kaedah Al-Hamz Dalam Surah An-Naba 24

HBQE1203 RASM AL-UTHMANI SEKOLAH RENDAH 710318115040001

Huruf Hamzah Wasl ditulis dalam bentuk huruf Alif.

Huruf Hamzah yang terletak di pangkal kalimah sama ada pada isim (kata nama),fi'il (kata perbuatan) atau pada huruf ditulis dengan bentuk Alif (berumahkan huruf Alif), sama ada ketika ia fathah, kasrah atau dammah.

Huruf Hamzah yang didahului dengan huruf ziyadah (tambahan) iaitu sama ada huruf Sin, Ba', Fa, Kaf atau Lam ditulis dengan bentuk Alif (berumahkan huruf Alif)

Sekiranya huruf Hamzah yang berada ditengah kalimah itu sukun dan sebelumnya fathah, maka ia ditulis dengan surah Alif.

5.2 Kaedah Al-Dabt Dalam Surah An-Naba Tanda Bulat Bujur Tanda ini hanya terletak di atas huruf alif, wau dan ya`. Sekiranya terdapat tanda di atas huruf-huruf tersebut, ianya menunjukkan huruf tambahan yang tidak dibaca sebagai huruf mad sama ada ketika menyambung ( )atau mewaqafkan bacaan.

25

HBQE1203 RASM AL-UTHMANI SEKOLAH RENDAH 710318115040001

Tanda Hamzah Wasal Tanda ini diambil daripada kepala huruf sod menyambung bacaan . . Tanda ini hanya terletak di atas huruf Hamzah Wasal untuk menunjukkan huruf ini tidak berfungsi ketika

Tanda Sukun (

Diletakkan di atas huruf yang dibaca izhar sahaja

Huruf Mati yang Tidak Bertanda Sukun Jika selepasnya terdapat huruf bertashdid, maka hendaklah diidghamkan huruf pertama kepada huruf yang berikutnya secara idgham kamil (sempurna).

Huruf Mati yang Tidak Bertanda Sukun Jika selepasnya tidak terdapat huruf bertashdid, maka hendaklah diidghamkan huruf pertama kepada huruf yang berikutnya secara idgham naqis ( tidak sempurna).

Tanda Tanwin yang menunjukkan bacaan Izhar

26

HBQE1203 RASM AL-UTHMANI SEKOLAH RENDAH 710318115040001

Tanda Tanwin yang diikuti dengan huruf yang tidak bertanda sabdu, ia menunjukkan Idgham Naqis ( (

Tanda Tanwin menunjukkan bacaan ikhfa.

Tanda Mad (~). Tanda memanjang ini terletak di atas huruf Mad. Ini menunjukkan kadar bacaan Mad tersebut hendaklah lebih panjang daripda kadar bacaan Mad Asli

Bulatan Berhias (

Bulatan berhias yang bernombor di tengahnya menunjukkan bilangan dan penghujung sesuatu ayat.

Kepala Huruf Ya`

dan Huruf Wau Kecil

Setiap huruf ha` dhamir (( diikuti dengan wau kecil dan kepala huruf ya` kecil menunjukkan bacaannya dipanjangkan dengan kadar dua harakah.

Tanda harus waqaf tetapi wasal lebih utama (

6.0

KESIMPULAN

Sebagaimana yang telah dibincangkan, Rasm Uthmani telah diasaskan oleh Khalifah Uthman bin Affan r.a. merupakan satu kaedah penulisan ayat-ayat suci al-Quran yang amat hebat dan tinggi nilainya. Keagungan Rasm Uthmani ini dapat dilihat menerusi hubungkaitnya dengan perbezaan qiraat yang pelbagai di dalam al-Quran Al-Karim. Maka penulisan qiraat yang pelbagai ini perlu diseragamkan agar umat Islam khususnya pada zaman tersebut tidak terkeliru dengan kalam Allah S.W.T. dari segi bacaan mutawatirah 27

HBQE1203 RASM AL-UTHMANI SEKOLAH RENDAH 710318115040001

dan syazzah. Justeru, pemeliharan Rasm Uthmani ini perlu diteruskan dan dikekalkan dalam usaha memartabatkan al-Quran dan qiraat demi melahirkan generasi celik al-Quran pada masa akan datang. Hayatilah firman Allah SWT yang bermaksud : Sesungguhnya Kami (Allah ) benar-benar menurunkan al-Quran dan sesungguhnya Kami (Allah SWT) jualah yang benar-benar menjaganya. Al-Quran merupakan mukjizat yang terbesar kepada Nabi Muhammad SAW Ianya dipelihara, dikawal dan dijaga sama ada dalam bentuk lisan dan bentuk penulisan. Bersama bentuk bacaan mutawatir yang diturunkan melalui Malaikat Jibril, Allah juga menentukan kaedah-kaedah tertentu untuk membentuk kalimah al-Quran. Para ulama telah mengesan beberapa kaedah penulisan kalimah-kalimah al-Quran yang disebut kaedah Rasm Uthmani. Sekiranya kaedah ini bukan bersumberkan Rasulullah dan para sahabat sudah tentu kaedah ini tidak diguna pakai untuk menulis kalimah-kalimah kitab yang bermukjizat ini. Di sini dapatlah dirumuskan bahawa kaedah tersebut amat unik dan terdapat banyak rahsia yang tersirat melalui kaedah-kaedah tersebut sehingga Rasulullah s.a.w. dan sahabat-sahabat sangat mengambil berat terhadapnya. Tanpa mengetahui sejarah dan kaedah penulisan al-Quran, pasti berlaku kesilapan sewaktu mentelaah kalam Allah SWT itu. Meskipun al-Quran yang dibuku dan dicetak di seluruh dunia mempunyai beberapa kaedah penulisan, namun hanya yang menggunakan kaedah rasm Uthmani yang diiktiraf jumhur ulama kerana ia mempunyai pelbagai kelebihan di sebalik kemukjizatan yang teragung. Wallahuallam...... Lampiran Surah An-Naba

28

HBQE1203 RASM AL-UTHMANI SEKOLAH RENDAH 710318115040001

29

HBQE1203 RASM AL-UTHMANI SEKOLAH RENDAH 710318115040001

RUJUKAN

Ahmad Kamaruddin Ibrahim,Abd. Rahman Abd Ghani. (2011),HBQE 1203 Rasm AlUthmani: Meteor Doc. Sdn. Bhd. , Selangor. Abd. Rahman Abd Ghani. (2008), Rasm Uthmani Pelengkap Pembacaan Al-Quran: Yayasan Dakwah Islamiah Malaysia , Kuala Lumpur. Abu Abdillah Badr al-Din Muhammad bin Abdullah al-Zarkashi. (1427H). Al-Burhan fi Ulum Al-Quran: Kaherah ,Dar al-Hadith.

Mahadi Dahlan, Azahari Haji Othman (Haji.)(1996). Kaedah resam Uthmani dalam al-Quran : AL-HIDAYAH PUBLISHERS, Kuala Lumpur.

Muhammad .(2005). AL-QURAN Dan Serangan ORIENTALIS :Gema Insani, http://quran.com/1 http://www.moha.gov.my/index.php? option=com_content&task=view&id=1364&Itemid=0&lang=en

30